Վիքիպեդիա hywiki https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB MediaWiki 1.45.0-wmf.5 first-letter Մեդիա Սպասարկող Քննարկում Մասնակից Մասնակցի քննարկում Վիքիպեդիա Վիքիպեդիայի քննարկում Պատկեր Պատկերի քննարկում MediaWiki MediaWiki քննարկում Կաղապար Կաղապարի քննարկում Օգնություն Օգնության քննարկում Կատեգորիա Կատեգորիայի քննարկում Պորտալ Պորտալի քննարկում Վիքինախագիծ Վիքինախագծի քննարկում Սևագիր Սևագրի քննարկում TimedText TimedText talk Մոդուլ Մոդուլի քննարկում 0 1622 10356669 10281353 2025-06-17T15:18:03Z 37.238.32.10 This paragraph is 100% prank 10356669 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ երկիր}} '''Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ''', հաճախ անվանվում է '''Միացյալ Նահանգներ''' կամ պարզապես '''Ամերիկա''' ({{lang-en|United States of America}}), [[Ֆեդերացիա|դաշնային]] [[Սահմանադրականություն|սահմանադրական]] [[հանրապետություն]] [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում, որը բաղկացած է որոշակի ինքնավարություն ունեցող 50 [[ԱՄՆ վարչական բաժանում|նահանգներից]], որոնք իրականում կիսանկախ պետություններ են (ինչն արտահայտված է նրանց պաշտոնական անունների մեջ․ օրինակ՝ Կալիֆոռնիան կոչվում է Կալիֆոռնիա Հանրապետություն և դա այժմ էլ գրված է նրա դրոշի վրա), և [[Դաշնային նշանակության քաղաք|դաշնային նշանակության]] [[Կոլումբիայի շրջան|Կոլումբիա շրջանից]]<ref>{{Cite web |last=Բատվիա |first=Իրինա |title=Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների վարչատարածքային բաժանում |url=http://www.best-country.org/north_america/usa/administration |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10 |website=www.best-country.org}}</ref><ref name=":4">{{Cite web |title=Միացյալ Նահանգների կառուցվածքը (50 նահանգ և 1 մարզ), Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ, ժամանակակից քաղաքական ատլաս |url=http://www.hyno.ru/tom3/1076.html |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10 |website=www.hyno.ru |language=ru}}</ref>։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները հյուսիսում սահմանակցում է [[Կանադա]]յին<ref>{{Cite web |title=Խաչվող սահմաններ՝ ezbordercrossing.com |url=http://www.ezbordercrossing.com/list-of-border-crossings/ |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10 |website=www.ezbordercrossing.com |language=ամերիկյան անգլերեն}}</ref>, հարավում՝ [[Մեքսիկա]]յին, ինչպես նաև՝ ծովային սահման ունի [[Ռուսաստան]]ի հետ<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հունվարի 11 |title=ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի Դաշնության ծովային սահման և բացառիկ տնտեսական գոտի |url=https://arcticecon.wordpress.com/2012/01/11/united-states-russian-maritime-boundary-and-exclusive-economic-zones/ |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10 |website=ArcticEcon}}</ref>։ Ամերիկյան երկու նահանգներ ցամաքային սահման չունեն երկրի հիմնական տարածքի հետ։ Դրանք են՝ [[Ալյասկա]]ն՝ [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի հյուսիսարևմտյան հատվածում, և [[Հավայան կղզիներ]]ը՝ [[Խաղաղ օվկիանոս]]ում Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները ստեղծվել է բրիտանական [[տասներեք գաղութներ]]ի միավորման հետևանքով՝ [[1776 թվական]]ի [[Հուլիսի 4|հուլիսի 4-ին]]<ref name=":1">{{Cite web |title=Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների համառոտ պատմություն |url=http://states-of-america.ru/istoriya-ssha/ |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10 |website=states-of-america.ru}}</ref>։ Այն կարելի է համարել [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում (1775-1783)|Ամերիկայի ազգային-ազատագրական պայքարում]] տոնած հաղթանակի գլխավոր հետևանքներից մեկը<ref name=":1" />։ 1787 թվականին ընդունվեց [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|ամերիկյան սահմանադրությունը]]<ref name=":1" />, որն իր տեսակով առաջինն էր մարդկության պատմության մեջ։ Նույն տարում ԱՄՆ-ի առաջին նախագահ ընտրվեց ազատագրական շարժման ականավոր գործիչ [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ը։ 1865 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Ամերիկայում վերացվեց [[ստրկություն]]ը<ref name=":1" />։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ավարտից հետո Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները սկսեց անդամակցել [[Ազգերի լիգա]]յին և [[Միջազգային արդարադատության մշտական պալատ]]ին։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին [[Հակահիտլերյան խմբավորում|հակահիտլերյան խմբավորմանն]] օժանդակելը բարձրացրեց ԱՄՆ-ի հեղինակությունը [[Եվրոպա]]յում, իսկ ռազմական գործողությունների ավարտից հետո վերջինս դարձավ կապիտալիստական աշխարհի կորիզը։ 1945 թվականին ԱՄՆ-ն դարձավ առաջին միջուկային տերությունն աշխարհում։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները ներկայումս զբաղեցնում է 9,826,675 կմ² տարածք (4-րդն աշխարհում)<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ փետրվարի 23 |title=ԱՄՆ-ի տարածքը 2017 թվականին |url=http://great-usa.ru/eto-interesno/ploshhad-soedinennyh-shtatov-ameriki-k-2017-godu/ |access-date=2017 թ․ հուլիսի 10 |newspaper=Great-USA |language=ru}}</ref> և ունի 322 370 752 մարդ (ըստ 2015 թվականի նախահաշվարկի) բնակչություն (3-րդն աշխարհում)<ref name=":0">{{Cite web |title=ԱՄՆ - Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ - տուրիզմ, տեսարժան վայրեր, քաղաքներ (USA Travel Guide) // Տուրիզմ և հանգիստ |url=http://www.travelnews.am/usa/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170715171912/http://www.travelnews.am/usa |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 15 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10 |website=www.travelnews.am |language=հայերեն}}</ref>։ Լայնամասշտաբ ներգաղթի պատճառով այն աշխարհի ամենաբազմազգ պետություններից մեկն է։ Մայրաքաղաքը [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնն]] է, խոշորագույն քաղաքը՝ [[Նյու Յորք]]ը։ Նյու Յորքից բացի, երկրի տարածքում կան 9 քաղաքներ ևս, որոնց բնակչությունը գերազանցում է մեկ միլիոնը<ref name=":2">{{Cite web |title=Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ՝ բնակչություն, տարածք, մայրաքաղաք և խոշոր քաղաքներ |url=http://www.web-calendar.org/en/world/north-america/united-states |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10 |website=www.web-calendar.org}}</ref>։ Դրանք են [[Լոս Անջելես]]ը, [[Չիկագո]]ն, [[Հյուստոն]]ը, [[Ֆինիքս]]ը, [[Ֆիլադելֆիա]]ն, [[Սան Անտոնիո]]ն, [[Սան Դիեգո]]ն, [[Դալաս]]ը և [[Սան Խոսե (Կալիֆոռնիա)|Սան Խոսեն]]<ref name=":2" />։ Պետական լեզուն [[անգլերեն]]ն է<ref>{{Cite news |title=Սահմանադրական կարգավիճակ, պաշտոնական լեզու, Միացյալ Նահանգների պաշտոնական լեզուն |url=https://www.usconstitution.net/consttop_lang.html |access-date=2017 թ․ հուլիսի 10 |language=en}}</ref>, որն այստեղ տարածվել է գաղութային տարիներին։ Միացյալ Նահանգները ժամանակակից աշխարհի տնտեսական, քաղաքական և ռազմական ամենահզոր ուժն է։ [[Համախառն Ներքին Արդյունք]]ի գրեթե 1/4 մասը ստեղծվում է ԱՄՆ-ում<ref>{{Cite web |title=Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Համախառն Ներքին արդյունքի ցուցանիշը |url=http://visasam.ru/emigration/canadausa/vvp-usa.html |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 10 |website=visasam.ru}}</ref>։ Արդյունաբերության և գյուղատնտեսության արտադրանքի ծավալով և արտահանմամբ, արտաքին առևտրի շրջանառության ծավալով, կապիտալի արտահանմամբ, գիտատեխնիկական ներուժով և սպասարկման ոլորտի զարգացման մակարդակով աշխարհի առաջատար տերությունն է։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների տնտեսությանը բնորոշ է արտադրության և կապիտալի համակենտրոնացման բարձր աստիճանը։ Աշխարհի բոլոր երկրներից առաջինը հետարդյունաբերական փուլ թևակոխած այս երկրում ծառայություններ մատուցող ճյուղերի բաժինը համախառն ներքին արդյունքում կազմում է մոտ 80 %, իսկ արտադրական ոլորտին բաժին է ընկնում ընդամենը 20 %։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները ներկայումս անդամակցում է [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդին]], [[Հյուսիս-Ատլանտյան դաշինք|Հյուսիսատլանտյան դաշինքին]], [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը]], [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությանը]] և այլ միջազգային կազմակերպությունների։ == Անվան ստուգաբանություն == [[Պատկեր:Amerigo Vespucci - Project Gutenberg etext 19997.jpg|ձախից|մինի|169x169փքս|Ամերիկա աշխարհամասն անվանվել է իտալացի ճանապարհորդ [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ի պատվին{{sfn|Martone|2016|p=504}}։]] «[[Ամերիկա]]» անվան առաջին կիրառումը համարվում է 1507 թվականը, երբ այն հայտնվեց գերմանացի քարտեզագիր [[Մարտին Վալձեմյուլլեր]]ի [[Վալձեմյուլլերի քարտեզ|աշխարհի քարտեզին]]։ Քարտեզի վրա անվանումը մեծատառերով էր և գրված էր ներկայիս [[Հարավային Ամերիկա]]յի տարածքի վրա։ Քարտեզագիրն ընտրել էր անվանումը՝ ի պատիվ [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ին։ իտալացի ճանապարհորդն առաջինն էր, որ ենթադրեց՝ [[Վեստ Ինդիա]]ն Ասիայի արևելյան սահմանը չէ, այլ նախկինում անհայտ տարածքի մաս<ref>{{Cite web |last1=Szalay |first1=Jessie |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 20 |title=Amerigo Vespucci: Facts, Biography & Naming of America |url=https://www.livescience.com/42510-amerigo-vespucci.html |access-date=2019 թ․ հունիսի 23 |publisher=Live Science}}</ref>։ 1538 թվականին ֆլամանդացի քարտեզագիր [[Գերհարդ Մերկատոր]]ն «Ամերիկա» անվանումն օգտագործեց ամբողջ [[Արևմտյան կիսագունդ]]ն անվանելու համար<ref name="Cohen">{{Cite web |author=Jonathan Cohen |title=The Naming of America: Fragments We've Shored Against Ourselves |url=https://www.uhmc.sunysb.edu/surgery/america.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181006194659/https://www.uhmc.sunysb.edu/surgery/america.html |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 6 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 3}}</ref>։ «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ» ([[անգլերեն]]՝ United States of America) բառակապակցությունը թվագրվում է 1776 թվականի հունվարի 2-ին, հեղինակը՝ [[Սթիվեն Մոյլեն]]ն էր, որը [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ի ռազմական օգնականն էր և մայրցամաքային զորքերի մուսթեր֊մաստեր գեներալը։ Դիմելով [[Ջոզեֆ Ռիդ (քաղաքական գործիչ)|Ջոզեֆ Ռիդ]]ին՝ Մոյլանը ցանկանում էր ուղեկցել «Ամերիկայի Միացյալ նահանգների մեծածավալ և հզոր ուժերին» դեպի [[Իսպանիա|Իսպանիա՝]] հեղափոխական պատերազմին աջակցելու համար<ref>DeLear, Byron (July 4, 2013) [http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2013/0704/Who-coined-United-States-of-America-Mystery-might-have-intriguing-answer Who coined 'United States of America'? Mystery might have intriguing answer.] "Historians have long tried to pinpoint exactly when the name 'United States of America' was first used and by whom... ...This latest find comes in a letter that Stephen Moylan, Esq., wrote to Col. Joseph Reed from the Continental Army Headquarters in Cambridge, Mass., during the Siege of Boston. The two men lived with Washington in Cambridge, with Reed serving as Washington's favorite military secretary and Moylan fulfilling the role during Reed's absence." ''Christian Science Monitor'' (Boston, MA).</ref><ref>Touba, Mariam (November 5, 2014) [http://blog.nyhistory.org/coined-phrase-united-states-america-may-never-guess/ Who Coined the Phrase 'United States of America'? You May Never Guess] "Here, on January 2, 1776, seven months before the Declaration of Independence and a week before the publication of Paine's ''Common Sense'', Stephen Moylan, an acting secretary to General George Washington, spells it out, 'I should like vastly to go with full and ample powers from the United States of America to Spain' to seek foreign assistance for the cause." ''New-York Historical Society Museum & Library''</ref><ref>Fay, John (July 15, 2016) [http://www.irishcentral.com/roots/history/The-forgotten-Irishman-who-named-the-United-States-of-America.html The forgotten Irishman who named the 'United States of America'] "According to the NY Historical Society, Stephen Moylan was the man responsible for the earliest documented use of the phrase "United States of America." But who was Stephen Moylan?" ''IrishCentral.com''</ref>։ «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ» արտահայտության առաջին հայտնի տպագրությունը [[The Virginia Gazette]] պարբերականի անանուն հոդվածն է (Ուիլյամսբերգ, Վիրջինիա, ապրիլի 6, 1766)<ref>{{Cite journal |title="To the inhabitants of Virginia," by A PLANTER.'' Dixon and Hunter's. April 6, 1776, Williamsburg, Virginia. Letter is also included in Peter Force's ''American Archives'' |url=http://research.history.org/DigitalLibrary/VirginiaGazette/VGIssueThumbs.cfm?IssueIDNo=76.DH.16 |volume=5 |issue=1287 |archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141219053616/http://research.history.org/DigitalLibrary/VirginiaGazette/VGIssueThumbs.cfm?IssueIDNo=76.DH.16}}</ref>։ [[Ջոն Դիքինսոն]]ի պատրաստած [[Համադաշնության հոդվածներ]]ի երկրորդ սևագիր տարբերակը, որն ավարտվեց 1776 թվականի հունիսի 17-ին, ճանաչում էր, որ «Համադաշնության անվանումը պետք է լինի «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ»{{sfn|Safire|2003|p=199}}։ Հոդվածների վերջնական տարբերակի մեջ, որը 1777 թվականի վերջին ուղարկվել էր նահանգներ ստորագրման, ասվում էր, որ «Այս համադաշնության անվանումը պետք է լինի «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ»» ("The Stile of this Confederacy shall be 'The United States of America{{' "}}){{sfn|Mostert|2005|p=18}}: 1776 թվականի հունիսին [[Թոմաս Ջեֆերսոն]]ն [[ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագիր|Անկախության հռչակագրի]] իր սևագրի վերնագրում մեծատառերով գրել էր «ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐ»{{sfn|Safire|2003|p=199}}։ Այս նախնական տարբերակը տարածվեց միայն 1776 թվականի հունիսի 21֊ին, և պարզ չէ՝ այն գրվել է Դիքինսոնից առաջ, թե հետո{{sfn|Safire|2003|p=199}}։ «Միացյալ Նահանգներ» արտահայտությունը սկզբում հոգնակի էր համարվում։ Նկատի էր առնվում նահանգների համախումբ, օրինակ՝ «Միացյալ Նահանգները ... են»։ Եզակի ձևը տարածվեց Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմից հետո։ Եզակի ձևը ներկայումս ստանդարտ ձևն է։ Միացյալ Նահանգների քաղաքացին ամերիկացին է։ «[[Ամերիկացիներ|Ամերիկացի]]» տերմինը հազվադեպ է առնչվում այնպիսի թեմաների, որոնք կապված չեն Միացյալ Նահանգների հետ<ref>{{Cite book |last1=Wilson |first1=Kenneth G. |url=https://archive.org/details/columbiaguidetos00wils_0 |title=The Columbia guide to standard American English |date=1993 |publisher=Columbia University Press |isbn=978-0-231-06989-2 |location=New York |pages=[https://archive.org/details/columbiaguidetos00wils_0/page/27 27–28] |url-access=registration}}</ref>։ == Պատմություն == {{Հիմնական|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների պատմություն}} === Բնիկ ժողովուրդներ և մինչկոլումբոսյան պատմություն === {{Տես|Մինչկոլումբոսյան Ամերիկա}} [[Պատկեր:Mesa Verde National Park - Cliff Palace.jpg|thumb|right|Ներկայիս [[Մոնտեզումա շրջան (Կոլորադո)|Կոլորադոյում]] գտնվող [[Քլիֆ պալատ]]ը կառուցել են [[Անասազի|պուեբլոյի նախնիները]] մ.թ. 1190-1260 թվականներին։]] [[Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկաների բնակեցում|Հյուսիսային Ամերիկայի առաջին բնակիչները]] [[Բերինգիա]]յով ժամանել են [[Սիբիր]]ից նվազագույնը 12000 տարի առաջ, թեև նոր աղբյուրները վկայում են նույնիսկ ավելի վաղ ժամանման մասին<ref name=earliest>{{Cite news |last=Maugh II |first=Thomas H. |date=2012 թ․ հուլիսի 12 |title=Who was first? New info on North America's earliest residents |url=http://articles.latimes.com/2012/jul/12/science/la-sci-sn-paisley-caves-20120712 |accessdate=2015 թ․ փետրվարի 25 |newspaper=Los Angeles Times |publisher=Los Angeles Times |location=Los Angeles County, California}}<br />{{Cite web |date=2004 թ․ հունիս |title=What is the earliest evidence of the peopling of North and South America? |url=http://anthropology.si.edu/HumanOrigins/faq/americas.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071128083459/http://anthropology.si.edu/HumanOrigins/faq/americas.htm |archivedate=2007 թ․ նոյեմբերի 28 |accessdate=2007 թ․ հունիսի 19 |publisher=Smithsonian Institution, National Museum of Natural History}}<br />{{Cite web |last=Kudeba |first=Nicolas |date=2014 թ․ փետրվարի 28 |title=Chapter 1&nbsp;– The First Big Steppe&nbsp;– Aboriginal Canadian History |url=http://www.thehistoryofcanadapodcast.com/chapter-1-first-big-steppe/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140301013552/http://www.thehistoryofcanadapodcast.com/chapter-1-first-big-steppe/ |archivedate=2014 թ․ մարտի 1 |website=The History of Canada Podcast}}<br />{{Cite journal |author=Guy Gugliotta |date=2013 թ․ փետրվար |title=When Did Humans Come to the Americas? |url=http://www.smithsonianmag.com/science-nature/when-did-humans-come-to-the-americas-4209273/?all |journal=Smithsonian Magazine |location=Washington, DC |publisher=Smithsonian Institution |access-date=2015 թ․ հունիսի 25}}</ref>։ [[Քլովիս մշակույթ]]ն առաջացել է մ․ թ․ ա․ 11 000 թվականին և համարվում է Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկաներում ավելի ուշ առաջացած մշակույթների նախահայրը<ref name="Waters">{{Cite journal |last=Waters |first=Michael |display-authors=etal |date=2007 |title=Redefining the Age of Clovis: Implications for the Peopling of the Americas |journal=Science |volume=315 |issue=5815 |pages=1122–1126 |bibcode=2007Sci...315.1122W |doi=10.1126/science.1137166 |issn=0036-8075 |pmid=17322060}}</ref>։ Սա հավանաբար դեպի Հյուսիսային Ամերիկա ներգաղթի երեք մեծ ալիքներից առաջինն էր, ավելի ուշ տեղի ունեցած ներգաղթների արդյունքում ժամանեցին ներկայիս [[Ալյասկայի աթաբասկներ|աթաբասկների]], [[ալեուտներ]]ի և [[էսկիմոս]]ների նախնիները{{sfn|Gelo|2018|pages=79–80}}։ Ժամանակի հետ Հյուսիսային Ամերիկայի տեղական մշակույթները դարձան ավելի բարդ և դրանցից որոշները, ինչպիսին էր [[Մինչկոլումբոսյան Ամերիկա|մինչկոլումբոսյան]] [[Միսիսիպի մշակույթ]]ը հարավ-արևելքում, ուներ առաջատար գյուղատնտեսություն, հարուստ ճարտարապետություն և բարդ հասարակություն<ref name="Lockard2010">{{Cite book |author=Craig Lockard |url=https://books.google.com/books?id=k91sCgAAQBAJ&pg=PA315 |title=Societies, Networks, and Transitions, Volume B: From 600 to 1750 |publisher=University of Wisconsin |year=2010 |isbn=978-1-111-79083-7 |page=315}}</ref>։ [[Կահոկիա]] քաղաք-պետությունը համարվում է ներկայիս Միացյալ Նահանգների ամենամեծ, համալիր մինչկոլումբոսյան [[Հնագիտություն|հնագիտական վայրը]]<ref name="NGM Cahokia">{{Cite web |last=Hodges |first=Glenn |date=2011 թ․ հունվար |title=America's Forgotten City |url=http://ngm.nationalgeographic.com/print/2011/01/cahokia/hodges-text |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 26 |publisher=National Geographic Magazine}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ [[Չորս անկյուն]] շրջանում զարգացավ [[անասազի]]ների կամ պուեբլոյի նախնիների մշակույթը<ref name="UNCO">[http://hewit.unco.edu/DOHIST/puebloan/begin.htm Hewit, "Puebloan Culture"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100709073248/http://hewit.unco.edu/dohist/puebloan/begin.htm |date=2010-07-09 }}, University of Northern Colorado</ref>։ [[Մեծ Լճեր]]ի հարավային շրջանում գտնվող [[իրոկեզներ]]ը բնակություն են հաստատել 12-15-րդ դարերում<ref name="Dean Snow">{{Cite book |author=Dean R. Snow |url=https://books.google.com/books?id=P7e82KQoX6IC&q=iroquois+basque&pg=PA1 |title=The Iroquois |publisher=Blackwell Publishers, Ltd. |year=1994 |isbn=978-1-55786-938-8 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 16}}</ref>։ Ատլանտյան ափին բնակվող ամենահայտնի ցեղերից էին [[Ալգոնկիններ (ցեղախումբ)|ալգոնկիններ]]ը, որոնք բացի մի փոքր գյուղատնտեսությունից, զբաղվում էին նաև որսորդությամբ և թակարդով որսորդությամբ<ref>{{Cite journal |last=Inksetter |first=Leila |year=2018 |title=Back to Where It All Began: Revisiting Algonquin Resource Use and Territoriality |journal=Arthopologica |publisher=Canadian Anthropology Society |volume=60 |issue=1 |pages=119–132 |jstor=44876739}}</ref>։ Դժվար է գնահատել Հյուսիսային Ամերիկայի տեղաբնակների քանակը, երբ սկսվել է եվրոպացիների հետ շփումը{{sfn|Perdue|Green|2005|page=40}}{{sfn|Haines|Haines|Steckel|2000|page=12}}։ [[Սմիթսոնյան ինստիտուտ]]ից [[Դուգլաս Ուբելակեր]]ի կարծիքով [[Ատլանտյան օվկիանոսի հարավային նահանգներ]]ում բնակվել է 93 000 մարդ, իսկ Ծոցի նահանգներում՝ 473 000{{sfn|Thornton|1998|page=34}}։ Շատ գիտնականներ սակայն այս թվերը շատ ցածր են համարում{{sfn|Perdue|Green|2005|page=40}}։ Ըստ մարդաբան [[Հենրի Դոբինս]]ի՝ բնակչության թիվը շատ ավելին է եղել. մոտ 1,1 մլն մարդ է բնակվել [[Մեքսիկական ծոց]]ի ափերին, 2,2 մլն՝ [[Ֆլորիդա]]յի և [[Մասաչուսեթս]]ի միջակայքում, 5,2 մլն՝ [[Միսիսիպի գետ|Միսիսիպիի]] հովտում և վտակների մոտ և 700 000 էլ՝ Ֆլորիդա թերակղզում{{sfn|Perdue|Green|2005|page=40}}{{sfn|Haines|Haines|Steckel|2000|page= 12}}։ === Եվրոպական բնակավայրեր === [[Պատկեր:Mayflower replica.jpg|thumb|left|Իրական [[Մեյֆլաուեր]] նավի ''[[Մեյֆլաուեր II]]'' կրկնօրինակը, որը կայանված է [[Մասաչուսեթս]]ի [[Պլիմուտ (Մասաչուսեթս)|Պլիմուտ]] քաղաքում։]] [[Նորվեգացիների կողմից Հյուսիսային Ամերիկայի գաղութացում|Նորվեգացիների]] կողմից [[Նոր Անգլիա]]յի ափերի՝ ավելի վաղ շրջանում գաղութացման մասին պնդումները վիճարկելի և հակասական են։ Մայրցամաքային Միացյալ Նահանգներ եվրոպացիների առաջին փաստագրված մուտքն իսպանացի [[կոնկիստադոր]]ների ժամանումն է, օրինակ՝ [[Խուան Պոնսե դե Լեոն]]ի գալը, որի առաջին ճանապարհորդությունը Ֆլորիդա եղել է 1513 թվականին։ Իտալացի ճանապարհորդ [[Ջիովաննի դա Վեռացցանո]]ն, որին Ֆրանսիան էր ուղարկել Նոր աշխարհ 1525 թվականին, անսպասելի հանդիպեց ներկայիս [[Նյու Յորք (ծովախորշ)|Նյու Յորք ծովախորշի]] տեղաբնիկներին<ref>{{Cite book |last=Morison |first=Samuel Eliot |url=https://archive.org/details/europeandiscover00moririch |title=The European Discovery of America: The Northern Voyages |publisher=Oxford University Press |year=1971 |isbn=0-19-215941-0 |location=New York |page=[https://archive.org/details/europeandiscover00moririch/page/490 490] |url-access=registration}}</ref>։ Նույնիսկ ավելի վաղ, [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ն իր 1493 թվականի ճանապարհորդության ժամանակ ոտք է դրել [[Պուերտո Ռիկո]], իսկ տասը տարի անց [[Սան Խուան (Պուերտո Ռիկո)|Սան Խուանը]] բնակեցվել է իսպանացիներով<ref name="Operé2008">{{Cite book |author=Fernando Operé |url=https://books.google.com/books?id=QhjWMnKYZfIC&pg=PA1 |title=Indian Captivity in Spanish America: Frontier Narratives |publisher=University of Virginia Press |year=2008 |isbn=978-0-8139-2587-5 |page=1}}</ref>։ Իսպանացիներն իրենց առաջին բնակավայրերը հիմնեցին Ֆլորիդայում և Նյու Մեքսիկոյում, օրինակ՝ [[Սենթ Օգաստին]]ում, որը հաճախ համարվում է երկրի ամենահին քաղաքը<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ փետրվարի 28 |title=Not So Fast, Jamestown: St. Augustine Was Here First |url=https://www.npr.org/2015/02/28/389682893/not-so-fast-jamestown-st-augustine-was-here-first |access-date=2021 թ․ մարտի 5 |website=NPR |language=en}}</ref> և [[Սանտա Ֆե (Նյու Մեքսիկո)|Սանտա Ֆեում]]։ Ֆրանսիացիները բնակավայրեր [[Նոր Ֆրանսիա|հիմնեցին]] [[Միսիսիպի գետ]]ի երկայնքով և [[Մեքսիկական ծոց]]ում՝ հատկապես [[Նոր Օռլեան]]ում և [[Մոբիլ]]ում<ref name="Petto2007">{{Cite book |author=Christine Marie Petto |url=https://books.google.com/books?id=9ZiaAAAAQBAJ&pg=PA125 |title=When France Was King of Cartography: The Patronage and Production of Maps in Early Modern France |publisher=Lexington Books |year=2007 |isbn=978-0-7391-6247-7 |page=125}}</ref>։ Հյուսիսային Ամերիկայի արևելյան ափին [[Ամերիկայի գաղութացումը բրիտանացիների կողմից|անգլիացիների բնակեցումը]] սկսվեց 1607 թվականին [[Վիրջինիա գաղութ]]ի [[Ջեյմսթաուն (Վիրջինիա)|Ջեյմսթաուն]] բնակավայրից և 1620 թվականին [[Պլիմուտ գաղութ|Պլիմուտի]] [[հայր-պիլիգրիմներ]]ի գաղութից<ref name="Jr.Selby2018">{{Cite book |author1=James E. Seelye Jr. |url=https://books.google.com/books?id=YgVnDwAAQBAJ&pg=PA344 |title=Shaping North America: From Exploration to the American Revolution &#91;3 volumes&#93; |author2=Shawn Selby |publisher=ABC-CLIO |year=2018 |isbn=978-1-4408-3669-5 |page=344}}</ref><ref name="BellahSullivan2006">{{Cite book |author1=Robert Neelly Bellah |url=https://books.google.com/books?id=5DQHmykT6u4C&pg=PA220 |title=Habits of the Heart: Individualism and Commitment in American Life |author2=Richard Madsen |author3=William M. Sullivan |author4=Ann Swidler |author5=Steven M. Tipton |publisher=University of California Press |year=1985 |isbn=978-0-520-05388-5 |page=220 |ol=7708974M}}</ref>։ Մայրցամաքի առաջին ընտրովի օրենսդրական ժողովը՝ Վիրջինիայի [[Բյուրգերների պալատ]]ը, ստեղծվել է 1619 թվականին։ 1636 թվականին [[Մասաչուսեթս ծովախորշի գաղութ]]ում հիմնադրվել է [[Հարվարդ քոլեջ]]ը, որը բարձրագույն կրթություն ապահովող առաջին հաստատությունն էր։ [[Մեյֆլաուերի համաձայնագիր]]ը և [[Կոննեկտիկուտի հիմնարար կոնակարգեր]]ը ներկայացուցչական ինքնակառավարման և սահմանադրականության նախադեպեր ստեղծեցին ամերիկյան բոլոր գաղութների համար<ref name="Remini2–3">{{Harvard citation no brackets|Remini|2007|pp=2–3}}</ref><ref name="Johnson26–30">{{Harvard citation no brackets|Johnson|1997|pp=26–30}}</ref>։ Մի շարք անգլիացի վերաբնակներ քրիստոնյա աղանդավորներ էին, որոնք [[հավատքի ազատություն]] էին փնտրում։ 1784 թվականին ռուսներն առաջին եվրոպացիներն էին, որոնք [[Հյուսիսային Ամերիկայի գաղութացում ռուսների կողմից|բնակավայր հիմնեցին Ալյասկայում]]՝ [[Երեք սրբերի ծովախորշ]]ում<ref>{{Cite book |last1=Black |first1=Lydia T. |url=https://archive.org/details/russiansinalaska0000blac |title=Russians in Alaska, 1732–1867 |publisher=University of Alaska Press |year=2004 |isbn=978-1-889963-05-1 |location=Fairbanks, AK |page=[https://archive.org/details/russiansinalaska0000blac/page/n133 102]}}</ref>։ Ամերիկայի [[Հնդկացիական ժողովրդագրական աղետ|բնիկ ժողովրդի թիվը եվրոպացիների գալուց հետո կրճատվեց]] շարք պատճառներով<ref>{{Cite book |last1=Cook |first1=Noble |url=https://books.google.com/books?id=dvjNyZTFrS4C |title=Born to Die: Disease and New World Conquest, 1492–1650 |date=1998 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-62730-6 |location=Cambridge |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Treuer |first=David |title=The new book 'The Other Slavery' will make you rethink American history |url=https://www.latimes.com/books/jacketcopy/la-ca-jc-native-american-slavery-20160505-snap-story.html |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 10 |newspaper=[[Los Angeles Times]]}}</ref><ref>[[#Stannard|Stannard, 1993]] p. [[iarchive:americanholocaus00stan|xii]]</ref>՝ հիմնականում հիվանդությունների, օրինակ՝ [[Բնական ծաղիկ|բնական ծաղկի]] և [[կարմրուկ]]ի պատճառով կրճատվեց<ref>"''[https://books.google.com/books?id=qubTdDk1H3IC&pg=PA205 The Cambridge encyclopedia of human paleopathology] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160208032805/https://books.google.com/books?id=qubTdDk1H3IC&pg=PA205|date=February 8, 2016}}''". Arthur C. Aufderheide, Conrado Rodríguez-Martín, Odin Langsjoen (1998). [[Cambridge University Press]]. p. 205. {{ISBN|978-0-521-55203-5}}</ref><ref>[[#Bianchine|Bianchine, Russo, 1992]] pp. 225–232</ref>։ Գաղութացման առաջին օրերին մի շարք եվրոպացի վերաբնակներ տառապում էին սննդի պակասից, հիվանդություններից և [[Հնդկացիներ|տեղաբնակների]] հարձակումներից։ Վերջիններս նաև հաճախ էին մարտնչում հարևան ցեղախմբերի և եվրոպացի վերաբնակների հետ։ Շատ դեպքերում, այդուհանդերձ, տեղաբնակներն ու վերաբնակները կախված էին միմյանցից։ Վերաբնակները զբաղվում էին սննդի և կենդանիների մորթու, իսկ տեղաբնակները՝ զենքի, գործիքների և եվրոպական ապրանքների [[Կոլումբոսյան փոխանակում|առևտրով]]<ref>[[#Ripper2008|Ripper, 2008]] p. 6</ref>։ Տեղաբնակները մի շարք վերաբնակների սովորեցրին եգիպտացորեն, լոբի և այլ մշակաբույսեր աճեցնել։ Եվրոպացի միսիոներները և այլք կարևոր էին համարում տեղաբնակներին «քաղաքակրթելը» և պարտադրում էին հետևել գյուղատնտեսություն վարելու եվրոպական մեթոդներին և կենսաձևին<ref>[[#Ripper2008|Ripper, 2008]] p. 5</ref><ref>[[#Calloway1998|Calloway, 1998]], p. 55</ref>։ Այդուհանդերձ, եվրոպացիների կողմից Հյուսիսային Ամերիկայի սուր գաղութացման հետևանքով տեղաբնակները տեղահանվում էին և հաճախ՝ սպանվում հակամարտությունների ժամանակ{{sfn|Joseph|2016|page=590}}։ [[Պատկեր:Map of territorial growth 1775.svg|thumb|upright|right|Սկզբնական [[Տասներեք գաղութներ]]ը (կարմիրով) 1775 թվականին։|alt=Map of the U.S. showing the original Thirteen Colonies along the eastern seaboard]] Եվրոպացի վերաբնակները նաև սկսեցին [[Ստրկատիրությունը Միացյալ Նահանգների գաղութային պատմության մեջ|աֆրիկացի]] [[Թրաֆիքինգ|ստրուկների վաճառքով]] զբաղվել գաղութային Ամերիկայում<ref>{{Cite book |last=Thomas |first=Hugh |url=https://archive.org/details/slavetradestoryo00thom/page/516 |title=The Slave Trade: The Story of the Atlantic Slave Trade: 1440{{ndash}}1870 |publisher=Simon and Schuster |year=1997 |isbn=0-684-83565-7 |pages=[https://archive.org/details/slavetradestoryo00thom/page/516 516]}}</ref>։ Ստրուկների՝ կյանքի ակնկալվող տևողությունը Հյուսիսային Ամերիկայում ավելի երկար էր, քան Հարավայինում, որովհետև այստեղ ավելի քիչ հիվանդություններ կային, սնունդն ու [[Ստրուկների հանդեպ վերաբերմունքը Միացյալ Նահանգներում|վերաբերմունքն]] ավելի լավ էր, որը հանգեցնում էր ստրուկների թվի արագ աճին<ref>[[#Tadman|Tadman, 2000]], p. 1534</ref><ref>[[#Schneider|Schneider, 2007]], p. 484</ref>։ Գաղութային հասարակությունը բաժանված էր՝ ըստ ստրկության կրոնական և բարոյական կողմերի վերաբերյալ ունեցած հայացքների, իսկ գաղութներն այդ պրակտիկային կողմ և դեմ օրենքներ ընդունեցին<ref name=Lien522>[[#Lien|Lien, 1913]], p. 522</ref><ref name=Davis7>[[#Davis96|Davis, 1996]], p. 7</ref>։ Սակայն 18-րդ դարի վերջում 19-րդ դարի սկզբում [[պայմանագրային ստրուկներ]]ին սկսեցին փոխարինել աֆրիկացի ստրուկներով՝ հատկապես հարավային շրջաններում<ref name="Quirk2011">Quirk, 2011, p. 195</ref>։ 1732 թվականին Բրիտանիայի կողմից [[Ջորջիա պրովինցիա]]յի գաղութացմամբ՝ ստեղծվեցին [[Տասներեք գաղութներ|տասներեք գաղութ]]ներ, որոնք հետագայում դարձան Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները<ref name="BilhartzElliott2007">{{Cite book |author1=Bilhartz, Terry D. |url=https://books.google.com/books?id=J65Z_Ura2EIC&pg=PA7 |title=Currents in American History: A Brief History of the United States |author2=Elliott, Alan C. |publisher=M.E. Sharpe |year=2007 |isbn=978-0-7656-1817-7}}</ref>։ Բոլոր գաղութներն ունեին տեղական կառավարում, ընտրություններ, որոնց կարող էին մասնակցել ազատ տղամարդկանց մեծամասնությունը<ref name="Wood1998">{{Cite book |author=Wood, Gordon S. |url=https://books.google.com/books?id=kdDRJLxBhl4C&pg=PA263 |title=The Creation of the American Republic, 1776–1787 |publisher=UNC Press Books |year=1998 |isbn=978-0-8078-4723-7 |page=263}}</ref>։ Չափազանց բարձր ծնունդների և մահերի ցածր ցուցանիշերի, ինչպես նաև անընդհատ նույն վայրում բնակվելու արդյունքում գաղութների բնակչությունը շատ արագ աճում էր՝ գերազանցելով տեղաբնակների թվին<ref>Walton, 2009, pp. 38–39</ref>։ 1930 և 1740-ական թվականների [[Քրիստոնեական վերածնունդ|Քրիստոնեական վերածննդի]] շարժումը, որը հայտնի է [[Առաջին մեծ արթնացում|Մեծ արթնացում]] անվամբ, հետաքրքրություն առաջացրեց թե՛ կրոնի, թե՛ կրոնական ազատության շուրջ<ref>Foner, Eric. [https://books.google.com/books?id=YhHcaweX2tIC&printsec=frontcover&dq=story+of+American+freedom&hl=en&sa=X&ei=iJ6ZVNDOGMjeggStroKQDA&ved=0CCYQ6AEwAA#v=onepage&q=story%20of%20American%20freedom&f=false The Story of American Freedom], 1998 {{ISBN|0-393-04665-6}} p.4-5.</ref>։ [[Յոթնամյա պատերազմ]]ի տարիներին (Միացյալ Նահանգներում հայտնի է որպես [[Ֆրանս-հնդկացիական պատերազմ]]) բրիտանական ուժերը ֆրանսիացիներից նվաճեցին Կանադան։ [[Քվեբեկ պրովինցիա (1763-1791)|Քվեբեկ պրովինցիայի]] ստեղծմամբ Կանադայի [[ֆրանսերեն|ֆրանկոֆոն]] բնակչությունը մեկուսացված մնաց անգլախոս [[Նոր Շոտլանդիա]]յից, [[Նյուֆաունդլենդ (գաղութ)|Նյուֆաունդլենդ]]ից և Տասներեք գաղութներից։ Բացառելով [[բնիկ ամերիկացիները ԱՄՆ-ում|բնիկ ամերիկացիներին]]՝ 13 բրիտանական գաղութները 1770 թվականին ունեին ավելի քան 2,1 մլն բնակչություն, որը կազմում էր Բրիտանիայի բնակչության մոտ 1/3-ը։ Չնայած շարունակական նոր ներգաղթի ալիքներին՝ 1770-ական թվականներին բնական աճի ցուցանիշն այնպիսին էր, որ ամերիկացիների միայն մի փոքր մասն էր ծնվել արտասահմանում<ref>[[#Walton|Walton, 2009]], p. 35</ref>։ Գաղութների՝ Բրիտանիայից հեռու գտնվելը թույլ տվեց, որ զարգանա ինքնակառավարումը, սակայն նրանց հաջողությունը միապետներին դրդեց պարբերաբար վերահաստատել միապետական իշխանությունը<ref>{{Cite web |author=Otis, James |year=1763 |title=The Rights of the British Colonies Asserted and Proved |url=http://oll.libertyfund.org/pages/1763-otis-rights-of-british-colonies-asserted-pamphlet |accessdate=2015 թ․ հունվարի 10 |publisher=Online Library of Liberty}}</ref>։ === Անկախություն և տարածքների ընդլայնում === {{Հիմնական|ԱՄՆ-ի պատմություն (1789-1848)}} [[Պատկեր:Declaration independence.jpg|thumb|left|[[Ջոն Թրամբալ]]ի ''[[Անկախության հռչակագիր (նկար)|«Անկախության հռչակումը»]]'' կտավը պատկերում է [[Հինգ անդամանոց կոմիտե|Կոմիտեի հինգ անդամներին]], որոնք ներկայացնում են [[ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագիր|Անկախության հռչակագրի]] նախագիծը [[Երկրորդ կոնտինենտալ վեհաժողով|Կոնտինենտալ վեհաժողով]]ին 1776 թվականի հունիսի 28-ին, [[Ֆիլադելֆիա]]։|alt=See caption]] [[Ամերիկյան հեղափոխություն|Ամերիկյան հեղափոխության]] հետևանքով Տասներեք գաղութներն առանձնացան [[Բրիտանական կայսրություն]]ից։ Սա [[Նոր դարաշրջան|ժամանակակից պատմության մեջ]] ոչ եվրոպական երկրի կողմից մղած առաջին հաջողված պատերազմն էր Եվրոպական գերտերության դեմ [[Անկախության պատերազմների ցանկ|հանուն անկախության]]։ 18-րդ դարում [[Ամերիկյան լուսավորության դարաշրջան]]ի և [[Լիբերալիզմը Միացյալ Նահանգներում|լիբերալիզմի քաղաքական փիլիսոփայությունը]] լայն տարածված էր առաջնորդների շրջանում։ Ամերիկացիներն սկսեցին զարգացնել «[[Հանրապետականությունը Միացյալ Նահանգներում|հանրապետականության]]» գաղափարախոսությունը՝ հավաստիացնելով, որ իշխանությունը հիմնվում է կառավարվողների աջակցության վրա։ Նրանք պահանջում էին իրենց «[[Անգլիացիների իրավունքներ|իրավունքները որպես անգլիացիներ]]» և «[[Ոչ մի հարկ առանց ներկայացուցչության|ոչ մի հարկ առանց ներկայացուցիչ ունենալու]]»։ Բրիտանացիները պնդում էին, որ գաղութները կառավարվեն [[Մեծ Բրիտանիայի թագավորության խորհրդարան|Խորհրդարանի]] միջոցով, որտեղ որևէ ամերիկյան ընտրատարածքից ներկայացուցիչ չկար, և հակամարտությունը վերածվեց պատերազմի<ref name="Humphrey2003">{{Cite book |author=Humphrey, Carol Sue |url=https://books.google.com/books?id=19NWMZ6Ec_sC&pg=PA8 |title=The Revolutionary Era: Primary Documents on Events from 1776 To 1800 |publisher=Greenwood Publishing |year=2003 |isbn=978-0-313-32083-5 |pages=8–10}}</ref>։ 1774 թվականին [[Առաջին կոնտինենտալ վեհաժողով]]ը ստորագրեց «[[Կոնտինենտալ միավորում]]» փաստաթուղթը, որով գաղութները պարտավորվում էին բոյկոտել բրիտանական ապրանքները։ Հաջորդ տարի սկսվեց [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում|Անկախության պատերազմը]], որի դրդապատճառները [[Դրոշմատուրքի օրենք (1765)|դրոշմատուրքի մասին օրենքն]] էր և [[Բոստոնյան թեյախմություն]]ը, որոնց հիմքը բրիտանական կառավարության հետ գաղութների ունեցած տարաձայնություններն էին։ [[Երկրորդ կոնտինենտալ վեհաժողով]]ում, որտեղ ներկայացված էին [[Միացյալ գաղութներ]]ը, 1776 թվականի հուլիսի 4-ին միաձայն ընդունվեց [[ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագիր|Անկախության հռչակագիրը]] (ամեն տարի նշվում է որպես [[ԱՄՆ անկախության օր|Անկախության օր]])<ref name="YoungNash2011" />։ 1781 թվականին [[Կոնֆեդերացիայի և հարատև միության հոդվածներ]]ով ստեղծվեց ապակենտրոն կառավարություն, որը գործեց մինչև 1789 թվականը։ Ամերիկացիների համար պատերազմի սկզբում առանցքային շրջապտույտ դարձավ այն, որ [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ը գլխավորեց սառած [[Ջորջ Վաշինգտոնի գլխավորությամբ բանակի՝ Դելավեր գետն անցնելու առաքելություն|Դելավեր գետն անցնելու առաքելությունը]], որպեսզի 1775 թվականի Սուրբծննդյան գիշերը հանկարծակի հարձակվեն։ Իսկ [[Սարատոգայի մարտ]]ում ամերիկացի աշխարհազորականներին առաջին անգամ հաջողվեց հաղթել բրիտանական բանակին. [[Ֆրանսիան Հյուսիսային Ամերիկայի Անկախության պատերազմում|Ֆրանսիան]] և [[Իսպանիան և Հյուսիսային Ամերիկայի Անկախության պատերազմը|Իսպանիան]] ևս միացել էին բրիտանացիների դեմ պատերազմին։ 1781 թվականին [[Յորքթաունի ճակատամարտ|Յորքթաունի պաշարման]] ժամանակ երկրորդ բրիտանական բանակի հանձնվելուց հետո Բրիտանիան կնքեց [[Փարիզի խաղաղության պայմանագիր (1783)|խաղաղության պայմանագիր]]։ Միջազգայնորեն ճանաչվեց Ամերիկայի ինքնիշխանությունը, և նոր երկրին զգալի տարածք տրվեց [[Միսիսիպի գետ]]ի արևելյան հատվածում, որի հյուսիսային հատվածում այժմ գտնվում է [[Կանադա]]ն, իսկ հարավում՝ [[Ֆլորիդա]]ն։ Քանի որ ակնհայտ էր դառնում, որ Կոնֆեդերացիան բավարար չէր նոր երկիրը կառավարելու համար, [[Ազգայնականություն|ազգայնականներն]] գլխավորում էին 1787 թվականի [[Ֆիլադելֆիայի ժողով]]ը, որի ժամանակ Միացյալ Նահանգների համար գրվեց նոր [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|Սահմանադրություն]], որը վավերացվեց 1788 թվականի նահանգների համագումարներում և փոխարինեց հնին<ref name="YoungNash2011">{{Cite book |author1=Fabian Young, Alfred |url=https://books.google.com/books?id=QEzaLJ4u_MEC&pg=PA4 |title=Revolutionary Founders: Rebels, Radicals, and Reformers in the Making of the Nation |author2=Nash, Gary B. |author3=Raphael, Ray |publisher=Random House Digital |year=2011 |isbn=978-0-307-27110-5 |pages=4–7}}</ref>։ Ուժի մեջ մտնելով 1789 թվականին՝ Սահմանադրությամբ կառավարման ձևը վերափոխեց [[Դաշնություն|ֆեդերացիայի]], որտեղ կառավարումն իրականացվում էր [[Իշխանությունների բաժանում (ուսմունք)|երեք հավասար ճյուղերով]] (գործադիր, դատական և օրենսդիր)՝ ստեղծելով բարերար հակակշիռներ։ [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ը, որը հաղթանակի տարավ [[կոնտինենտալ բանակ]]ը, առաջին [[ԱՄՆ նախագահ|նախագահն]] էր, որն ընտրվեց նոր Սահմանադրությամբ։ 1791 թվականին ընդունվեց [[Իրավունքների մասին օրինագիծ (ԱՄՆ)|Իրավունքների մասին օրինագիծ]]ը, որն արգելում էր բնական իրավունքների սահմանափակումը Դաշնության կողմից և երաշխավորում մի շարք իրավունքների պաշտպանումը<ref name="BoyerJr.2007">[[#Boyer|Boyer, 2007]], pp. 192–193</ref>։ Այդուհանդերձ, [[Անգլո-ամերիկյան պատերազմի սկզբնապատճառներ|Բրիտանիայի հետ լարվածությունը շարունակվեց]], ինչը 1812 թվականին հանգեցրեց [[Անգլո-ամերիկյան պատերազմ|պատերազմի]], որն ավարտվեց ոչ ոքի<ref name="Wait1999">{{Cite book |author=Wait, Eugene M. |url=https://books.google.com/books?id=puuQ30N0EsIC&pg=PA78 |title=America and the War of 1812 |publisher=Nova Publishers |year=1999 |isbn=978-1-56072-644-9 |page=78}}</ref>։ Թեև դաշնային իշխանությունն անօրինական [[Ստրուկների ներմուծումն արգելող որոշում|որակեց]] ամերիկացիների մասնակցությունը 1807 թվականի [[Անդրատլանտյան ստրկավաճառություն|Ատլանտյան ստրկավաճառությանը]], 1820 թվականից հետո [[Խորը հարավ]]ում կտրուկ աճեց գերշահութաբեր բամբակի մշակումը, դրա հետ մեկտեղ նաև [[Ստրկատիրությունը Միացյալ Նահանգներում|ստրուկների աշխատանքի օգտագործումը]]<ref name="Cogliano2008">{{Cite book |author=Cogliano, Francis D. |url=https://books.google.com/books?id=1f-wAfE0mpsC&pg=PA219 |title=Thomas Jefferson: Reputation and Legacy |publisher=University of Virginia Press |year=2008 |isbn=978-0-8139-2733-6 |page=219}}</ref><ref>Walton, 2009, p. 43</ref><ref>[[#Gordon|Gordon, 2004]], pp. 27,29</ref>։ [[Երկրորդ մեծ զարթոնք]]ի ժամանակ՝ հատկապես 1800-1840 թվականներին, միլիոնավոր մարդիկ իրենց դավանանքը փոխեցին [[Ավետարանչականությունը Միացյալ Նահանգներում|ավետարանչական բողոքականություն]]։ Հյուսիսում ակտիվացան սոցիալական բարեփոխումներին ուղղված մի քանի շարժումներ, որոնցից էր [[Աբոլիցիոնիզմը Միացյալ Նահանգներում|աբոլիցիոնիզմը]]<ref name="Clark2012iu">{{Cite book |author=Clark, Mary Ann |url=https://archive.org/details/thenwellsingnews0000clar/page/47 |title=Then We'll Sing a New Song: African Influences on America's Religious Landscape |date=2012 թ․ մայիս |publisher=Rowman & Littlefield |isbn=978-1-4422-0881-0 |page=[https://archive.org/details/thenwellsingnews0000clar/page/47 47]}}</ref>, իսկ հարավում՝ ստրուկների շրջանում, դավանափոխ եղան [[Մեթոդիզմի պատմությունը Միացյալ Նահանգներում|մեթոդիզմի]] և [[Բապտիստները Միացյալ Նահանգներում|բապտիզմի]] հետևորդները<ref>Heinemann, Ronald L., et al., Old Dominion, New Commonwealth: a history of Virginia 1607–2007, 2007 {{ISBN|978-0-8139-2609-4}}, p. 197</ref>։ [[Պատկեր:U.S. Territorial Acquisitions.png|alt=Map of the U.S. depicting its westward expansion|thumb|1783-1917 թվականներին [[Միացյալ Նահանգների տարածքային ընդարձակում|Միացյալ Նահանգների տարածքային ձեռքբերումները]]]] 18-րդ դարում Ամերիկայի նորաբնակները սկսեցին [[Միացյալ Նահանգների տարածքային ընդարձակում|ընդլայնվել դեպի արևմուտք]]։ 1803 թվականին [[Լուիզիանայի գնում]]ով գրեթե կրկնապատկվեց երկրի տարածքը<ref>{{Cite web |title=Louisiana Purchase |url=https://www.nps.gov/jeff/historyculture/upload/louisiana_purchase.pdf |access-date=2011 թ․ մարտի 1 |publisher=National Park Service}}</ref>, 1819 թվականին [[Ադամս-Օնիսի պայմանագիր|Իսպանիան զիջեց Ֆլորիդան]] և Մեքսիկական ծոցի մեկ այլ տարածք<ref name="KloseJones1994">{{Cite book |author1=Klose, Nelson |url=https://archive.org/details/unitedstateshist00klos_0/page/150 |title=United States History to 1877 |author2=Jones, Robert F. |publisher=Barron's Educational Series |year=1994 |isbn=978-0-8120-1834-9 |page=[https://archive.org/details/unitedstateshist00klos_0/page/150 150]}}</ref>, 1845 թվականին էքսպանսիայի ժամանակ [[Տեխասի բռնակցում|բռնակցվեց]] [[Տեխասի Հանրապետություն]]ը<ref name="Morrison1999">{{Cite book |author=Morrison, Michael A. |url=https://books.google.com/books?id=YTaxzMlkVEMC&pg=PA13 |title=Slavery and the American West: The Eclipse of Manifest Destiny and the Coming of the Civil War |date=1997 թ․ ապրիլի 28 |publisher=University of North Carolina Press |isbn=978-0-8078-4796-1 |pages=13–21}}</ref>, իսկ 1846 թվականի [[Օրեգոնի պայմանագիր]]ը Բրիտանիայի հետ հանգեցրեց Միացյալ Նահանգների կողմից ներկայիս [[Միացյալ Նահանգների հյուսիս-արևմուտք|Ամերիկայի հյուսիսարևմտյան հատվածի]] վերահսկմանը<ref name="Kemp2010">{{Cite book |author=Kemp, Roger L. |url=https://books.google.com/books?id=JHawgM-WnlUC&pg=PA180 |title=Documents of American Democracy: A Collection of Essential Works |publisher=McFarland |year=2010 |isbn=978-0-7864-4210-2 |page=180 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}</ref>։ Բացի այդ, 1830-ական թվականների [[Արցունքի արահետ]]ը ցույց տվեց [[Հնդկացիներին վերաբնակեցնելու օրենք|հնդկացիներին բռնի վերաբնակեցնելու]] քաղաքականությունը։ Սա ավելի ընդլայնեց մեքենայական մշակման հողատարածքները՝ ավելացնելով միջազգային շուկայի համար արտադրանքը։ Սա 1810-1890 թվականներին [[Միսիսիպի գետ]]ի արևմտյան հատվածում հանգեցրեց [[Հնդկացիական պատերազմներ|հնդկացիների հետ երկար պատերազմների]]<ref>{{Cite book |last=Michno |first=Gregory |url=https://archive.org/details/encyclopediaofin0000mich |title=Encyclopedia of Indian Wars: Western Battles and Skirmishes, 1850–1890 |date=2003 |publisher=Mountain Press Publishing |isbn=978-0-87842-468-9}}</ref>, իսկ հետագայում՝ Մեքսիկայի հետ հակամարտությանը<ref name="BillingtonRidge2001j">{{Cite book |author1=Billington, Ray Allen |url=https://archive.org/details/westwardexpansio00bill/page/22 |title=Westward Expansion: A History of the American Frontier |author2=Ridge, Martin |publisher=UNM Press |year=2001 |isbn=978-0-8263-1981-4 |page=[https://archive.org/details/westwardexpansio00bill/page/22 22]}}</ref>։ Այդ հակամարտություններից շատերն ավարտվեցին բնիկ ամերիկացիների տարածքների զիջմամբ և վերջիններիս «բանտարկմանը» հնդկացիական [[ռեզերվացիա]]ներում։ [[Ամերիկա-մեքսիկական պատերազմ]]ում կրած պարտությունից հետո 1848 թվականին Մեքսիկան զիջեց Կալիֆոռնիայի և ներկայիս [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների հարավ-արևմուտք|Ամերիկայի հարավարևմտյան հատվածը]], իսկ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներն ընդլայնվեց մայրցամաքի վրա<ref name="MD2007">{{Cite book |last1=Carlisle |first1=Rodney P. |url=https://www.worldcat.org/oclc/659807062 |title=Manifest destiny and the expansion of America |last2=Golson |first2=J. Geoffrey |date=2007 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-85109-834-7 |series=Turning Points in History Series |location=Santa Barbara, Calif. |page=238 |oclc=659807062}}</ref><ref name="McIlwraithMuller2001">{{Cite book |author1=McIlwraith, Thomas F. |url=https://archive.org/details/northamericahist00mcil/page/61 |title=North America: The Historical Geography of a Changing Continent |author2=Muller, Edward K. |publisher=Rowman & Littlefield |year=2001 |isbn=978-0-7425-0019-8 |page=[https://archive.org/details/northamericahist00mcil/page/61 61] |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}</ref>։ 1848-1849 թվականներին [[Կալիֆոռնիական ոսկու տենդ]]ը խթանեց դեպի Խաղաղօվկիանոսյան ափ միգրացիան, ինչը հանգեցրեց [[Ցեղասպանություն Կալիֆոռնիայում|ցեղասպանության Կալիֆոռնիայում]]<ref>{{Cite web |last=Wolf |first=Jessica |title=Revealing the history of genocide against California's Native Americans |url=https://newsroom.ucla.edu/stories/revealing-the-history-of-genocide-against-californias-native-americans |access-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |website=UCLA Newsroom |language=en}}</ref> և հավելյալ արևմտյան նահանգների ստեղծմանը<ref name="Rawls1999">{{Cite book |author=Rawls, James J. |url=https://books.google.com/books?id=UPUsIaHZTm0C&pg=PA20 |title=A Golden State: Mining and Economic Development in Gold Rush California |publisher=University of California Press |year=1999 |isbn=978-0-520-21771-3 |page=20}}</ref>։ Տնտեսական զարգացումը խթանվում էր մեծ հողատարածքները՝ Միացյալ Նահանգների ամբողջ տարածքի գրեթե 10%-ը տրամադրելով եվրոպացի նորաբնակներին՝ որպես [[Հոմստեդ-ակտ]]ի մաս, ինչպես նաև հողատարածքներ տրամադրելով մասնավոր երկաթուղային ընկերությունների և քոլեջների<ref>Paul Frymer, "Building an American Empire: The Era of Territorial and Political Expansion," (Princeton: Princeton University Press, 2017)</ref>։ Նախքան Քաղաքացիական պատերազմը [[Ամերիկայի քաղաքացիան պատերազմի սկզբնապատճառներ|այդ տարածքներում ստրկատիրության արգելումը կամ ընդլայնումը սրեց աբոլիցիոնիզմի շուրջ]] լարվածությունը և բանավեճերը։ [[Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմ]]ից հետո նոր անդրմայրցամաքային երկաթուղիները հեշտացրին նորաբնակների վերաբնակեցումը, ընդլայնվեց ներքին առևտուրը և սրվեցին բնիկների հետ հակամարտությունները<ref name="Black2011kj">{{Cite book |last=Black |first=Jeremy |url=https://books.google.com/books?id=EIst_CSWOqIC&pg=PA275 |title=Fighting for America: The Struggle for Mastery in North America, 1519–1871 |publisher=Indiana University Press |year=2011 |isbn=978-0-253-35660-4 |page=275}}</ref>։ === Քաղաքացիական պատերազմ և Վերակառուցման դարաշրջան === {{Հիմնական|ԱՄՆ-ի պատմությունը 1849-1865 թվականներին}} {{Տես|Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմ}} [[Պատկեր:US Secession map 1861.svg|thumb|{{center|'''Նահանգների կարգավիճակը 1861 թվականին'''}} {{legend|#A40000| Ստրկատիրական նահանգներ, որոնք առանձնացան նախքան 1861 թվականի ապրիլի 15-ը}} {{legend|#EF2929| Ստրկատիրական նահանգներ, որոնք առանձնացան 1861 թվականի ապրիլի 15-ից հետո}} {{legend|#FCE94F| Միության նահանգներ, որոնք թույլատրում էին ստրկատիրությունը (սահմանային նահանգներ)}} {{legend|#204A87| Միության նահանգներ, որոնք արգելում էին ստրկատիրությունը}} {{legend|#D3D7CF| Տարածքներ}}|alt=Map of U.S. showing two kinds of Union states, two phases of secession and territories]] Անհաշտ տարաձայնություններն աֆրիկացիների և [[աֆրոամերիկացիներ]]ի [[Ստրկատիրությունը Միացյալ Նահանգներում|ստրկացման]] վերաբերյալ արդյունքում հանգեցրին [[Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմի սկզբնապատճառներ|Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմին]]<ref>{{Cite book |author=Stuart Murray |url=https://books.google.com/books?id=bJ_sy7mmmxQC&pg=PA76 |title=Atlas of American Military History |publisher=Infobase Publishing |year=2004 |isbn=978-1-4381-3025-5 |page=76 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}<br />{{Cite book |author=Harold T. Lewis |url=https://books.google.com/books?id=kr-xNru5vZkC&pg=PA53 |title=Christian Social Witness |publisher=Rowman & Littlefield |year=2001 |isbn=978-1-56101-188-9 |page=53}}</ref>։ 1860 թվականին հանրապետական Աբրահամ Լինքոլնի [[Նախագահական ընտրություններ ԱՄՆ-ում (1860)|ընտրությամբ]] տասնմեկ ստրկատիրական նահանգներում գումարված ժողովները [[Սեցեսիա|հայտարարեցին այդ նահանգների առանձնանալու մասին]], որոնք ստեղծեցին [[Ամերիկայի Համադաշնային Նահանգներ]]ը, մինչդեռ դաշնային իշխանությունները («[[Միություն (Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմ)|Միությունը]]») պնդում էին, որ նահանգների առանձնացումը ոչ սահմանադրական է և անօրինական<ref>{{Cite book |last1=O'Brien |first1=Patrick Karl |url=https://archive.org/details/atlasofworldhist0000unse_i1w0 |title=Atlas of World History |date=2002 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-521921-0 |edition=Concise |location=New York, NY |page=[https://archive.org/details/atlasofworldhist0000unse_i1w0/page/184 184]}}</ref>։ 1861 թվականի ապրիլի 12-ին Համադաշնությունը ռազմական հակամարտություն հրահրեց՝ [[Մարտեր Սամթերի ամրոցի մատույցներում|ռմբակոծելով Սամթերի ամրոցը]], որը դաշնային կայազոր էր Հարավային Կարոլինայի [[Չարլսթոն (Հարավային Կարոլինա)|Չարլսթոն]] քաղաքում։ Սա Քաղաքացիական պատերազմի կայծն էր, որը տևեց չորս տարի (1861-1865) և դարձավ Ամերիկայի պատմության մեջ ամենաշատ մահ տված ռազմական հակամարտությունը։ Երկու կողմից զոհվեց գրեթե 620 000 զինվոր, ավելի քան 50 000 խաղաղ բնակչություն. գրեթե բոլորը՝ հարավում<ref>{{Cite book |last=Vinovskis |first=Maris |title=Toward A Social History of the American Civil War: Exploratory Essays |date=1990 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-39559-5 |location=Cambridge; New York |page=4}}</ref>։ Պատերազմից հետո լրջորեն սկսվեց [[Վերակառուցման դարաշրջան|վերակառուցում]]։ Մինչդեռ նախագահ Լինքոլնը փորձում էր ամրացնել Միության և նախկին Համադաշնության միջև ընկերությունն ու անքինախնդրությունը, 1865 թվականի ապրիլի 14-ին [[Աբրահամ Լինքոլնի սպանություն|նրա սպանությունը]] կրկին սեպ խրեց Հյուսիսի և Հարավի միջև։ Դաշնային կառավարության հանրապետականները նպատակ էին դրել վերահսկել Հարավի վերակառուցումը և պաշտպանել աֆրոամերիկացիների իրավունքները։ Սակայն դա շարունակվեց մինչև [[1877 թվականի փոխզիջում]]ը, երբ հանրապետականները համաձայնվեցին դադարեցնել պաշտպանել աֆրոամերիկացիների իրավունքները Հարավում, որպեսզի դեմոկրատները զիջեն [[Նախագահական ընտրություններ ԱՄՆ-ում (1876)|1876 թվականի նախագահական ընտրությունները]]։ Հարավի սպիտակամորթ դեմոկրատները, որոնք իրենց անվանում էին «[[ազատարարներ]]», Վերակառուցումից հետո իրենց վերահսկողության տակ վերցրին Հարավը։ 1890-1910 թվականներին «ազատարարները» սահմանեցին այսպես կոչված [[Ջիմ Քրոուի օրենքներ]]ը, որոնցով ամբողջ տարածաշրջանում սևամորթների մեծ մասը և աղքատացած որոշ սպիտակամորթներ զրկվում էին ընտրելու իրավունքից։ Սևամորթներն ամբողջ երկրով մեկ՝ հատկապես Հարավում, բախվում էին [[Ռասայական սեգրեգացիա ԱՄՆ-ում|ռասայական սեգրեգացիա]]յի<ref>{{Cite book |author=Shearer Davis Bowman |url=https://archive.org/details/masterslordsmid10000bowm |title=Masters and Lords: Mid-19th-Century U.S. Planters and Prussian Junkers |publisher=Oxford UP |year=1993 |isbn=978-0-19-536394-4 |page=[https://archive.org/details/masterslordsmid10000bowm/page/221 221] |url-access=registration}}</ref>, երբեմն ենթարկվում էին նաև [[Ինքնադատաստանը Միացյալ Նահանգներում|ինքնադատաստանի]]<ref>{{Cite book |author=Jason E. Pierce |url=https://books.google.com/books?id=zJPgCwAAQBAJ&pg=PT256 |title=Making the White Man's West: Whiteness and the Creation of the American West |publisher=University Press of Colorado |year=2016 |isbn=978-1-60732-396-9 |page=256}}</ref>։ === Ներգաղթ, տարածքների ընդարձակում և ինդուստրացում === {{Տես|Միացյալ Նահանգների տեխնոլոգիական և արդյունաբերական պատմություն}} [[Պատկեր:Emigrants (i.e. immigrants) landing at Ellis Island -.webm|thumb|left|[[Edison (կինոստուդիա)|«Edison» կինոստուդիայի]] ֆիլմն այն մասին, թե ինչպես են ներգաղթյալներն իջնում [[Նյու Յորք ծովախորշ]]ի [[Էլլիս (կղզի)|Էլլիս կղզի]], որը եվրոպացի [[ԱՄՆ ներգաղթ|ներգաղթյալների]] համար ԱՄՆ մուտք գործելու հիմնական կետն էր<ref name="PriceBenton-Short2008">{{Cite book |author1=Marie Price |url=https://books.google.com/books?id=_Tb5HMB63xAC&pg=PA51 |title=Migrants to the Metropolis: The Rise of Immigrant Gateway Cities |author2=Lisa Benton-Short |publisher=Syracuse University Press |year=2008 |isbn=978-0-8156-3186-6 |page=51}}</ref>։]] Հյուսիսում [[ուրբանիզացիա]]ն և [[Հարավային Եվրոպա|Հարավային]] ու [[Արևելյան Եվրոպա]]յից [[ԱՄՆ ներգաղթի պատմություն|ներգաղթյալների աննախադեպ հոսքը]] երկրի ինդուստրացման համար աշխատուժի ավելցուկ ստեղծեցին և վերափոխեցին երկրի մշակույթը<ref name="Powell2009qwet">{{Cite book |author=John Powell |url=https://books.google.com/books?id=VNCX6UsdZYkC&pg=PA74 |title=Encyclopedia of North American Immigration |publisher=Infobase Publishing |year=2009 |isbn=978-1-4381-1012-7 |page=74 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}</ref>։ Ազգային ենթակառուցվածքները՝ ներառյալ [[Առաջին անդրմայրցամաքային հեռագրություն|հեռագրությունը]] և [[Առաջին անդրմայրցամաքային երկաթուղի|անդրմայրցամաքային երկաթուղիներ]]ը, խթանեցին տնտեսական աճը, ավելի մեծ ծավալներով բնակեցումը և [[Վայրի արևմուտք|Ամերիկյան հին արևմուտքի]] զարգացումը։ Հետագայում [[Շիկացման լամպ|էլեկտրականության]] և [[հեռախոս]]ի հայտնագործումը ևս ազդեց հաղորդակցության և քաղաքային կյանքի վրա{{sfn|Winchester|2013|pp=351, 385}}։ Մայրցամաքի ընդարձակումը տեղի ունեցավ նաև 1867 թվականին [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսաստանից]] [[Ալյասկայի վաճառք|Ալյասկայի գնման]] հաշվին<ref>{{Cite web |title=Purchase of Alaska, 1867 |url=https://history.state.gov/milestones/1866-1898/alaska-purchase |access-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 23 |website=Office of the Historian |publisher=U.S. Department of State}}</ref>։ 1893 թվականին ամերիկամետ տարրերը Հավայիում [[Հավայյան Թագավորության տապալում|տապալեցին]] [[Հավայան թագավորություն|Հավայյան միապետությունը]] և ձևավորվեց [[Հավայյան Հանրապետություն]]ը, որը 1898 թվականին [[Նյուլենդսի բանաձև|բռնակցվեց]] ԱՄՆ-ին։ Նույն թվականին Իսպանիան զիջեց [[Պուերտո Ռիկո]]ն, [[Գուամ]]ը և [[Ֆիլիպիններ]]ը, որին հաջորդեց [[Իսպանա-ամերիկյան պատերազմ (1898)|իսպանա-ամերիկյան պատերազմ]]ը<ref>{{Cite web |title=The Spanish–American War, 1898 |url=https://history.state.gov/milestones/1866-1898/spanish-american-war |access-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |website=Office of the Historian |publisher=U.S. Department of State}}</ref>։ 1900 թվականին՝ [[Երկրորդ քաղաքացիական պատերազմ Սամոայում|Սամոայում երկրորդ քաղաքացիական պատերազմից]] հետո, Միացյալ Նահանգները գնեց [[Ամերիկյան Սամոա]]ն<ref>Ryden, George Herbert. ''The Foreign Policy of the United States in Relation to Samoa''. New York: Octagon Books, 1975.</ref>։ 1917 թվականին ԱՄՆ-ը [[Դանիա]]յից գնեց [[Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ|Վիրջինյան կղզիները]]<ref>{{Cite web |title=Virgin Islands History |url=https://www.vinow.com/general_usvi/history/ |access-date=2018 թ․ հունվարի 5 |publisher=Vinow.com}}</ref>։ 19-րդ դարի վերջին, 20-րդ դարի սկզբին [[Ոսկեդար|արագ տնտեսական աճը]] նպաստեց մի շարք խոստումնալից արդյունաբերողների ի հայտ գալուն։ Արդյունաբերության այնպիսի [[Բիզնես մագնատ|մագնատներ]], ինչպիսիք էին [[Կոռնելիուս Վանդերբիլտ]]ը, [[Ջոն Դևիսոն Ռոքֆելլեր]]ը և [[Էնդրյու Կարնեգի]]ն, գլխավորում էին [[երկաթուղի|երկաթուղու]], [[Նավթարդյունաբերություն|նավթի]] և [[Պողպատի արդյունաբերության պատմություն (1850-1970)|պողպատի]] արդյունաբերության ոլորտում երկրի առաջընթացը։ Բանկային գործը զբաղեցրեց տնտեսության զգալի մասը, որտեղ նշանակալի դեր ուներ [[Ջոն Մորգան]]ը։ Ամերիկյան տնտեսությունը թռիչքաձև զարգացավ՝ դառնալով աշխարհի ամենախոշոր տնտեսությունը<ref>{{Cite book |last1=Kirkland |first1=Edward |title=Industry Comes of Age: Business, Labor, and Public Policy |edition=1961 |pages=400–405}}</ref>։ Այս կտրուկ փոփոխություններն ուղեկցվում էին աճող անհավասարությամբ և սոցիալական խռովություններով, որոնք նպաստեցին, որ [[Պոպուլիզմը Միացյալ Նահանգներում|պոպուլիստական]], [[Սոցիալիստական շարժման պատմությունը Միացյալ Նահանգներում|սոցիալիստական]] և [[Անարխիզմը Միացյալ Նահանգներում|անարխիստական]] շարժումների կողքին զարգանա [[Աշխատանքի պատմությունը Միացյալ Նահանգներում|կազմակերպված աշխատանքը]]<ref>[[#Zinn|Zinn, 2005]], pp. 321–357</ref>։ Այս ժամանակաշրջանն ավարտվեց [[Առաջադիմական դարաշրջան]]ի գալստով, որը նշանակալի բարեփոխումներ բերեց՝ ներառյալ [[կանանց ընտրական իրավունք]]ը, [[Ոգելից խմիչքներն արգելող օրենք ԱՄՆ-ում|ալկոհոլի արգելքը]], սպառման ապրանքների անվտանգության և առողջապահական կարգավորումը, [[Արհմիությունները Միացյալ Նահանգներում|արհմիությունների առաջացումը]] և աշխատանքային պայմանների նկատմամբ ուշադրությունն ու մրցակցության ապահովման համար ավելի մեծ [[Միացյալ Նահանգների համամենաշնորհային օրենք|հակամենաշնորհային միջոցառումների ձեռնարկումը]]<ref>Paige Meltzer, "The Pulse and Conscience of America" The General Federation and Women's Citizenship, 1945–1960,"&nbsp;''Frontiers: A Journal of Women Studies''&nbsp;(2009), Vol. 30 Issue 3, pp. 52–76.</ref><ref>James Timberlake,&nbsp;''Prohibition and the Progressive Movement, 1900–1920''&nbsp;(Harvard UP, 1963)</ref><ref>George B. Tindall, "Business Progressivism: Southern Politics in the Twenties,"&nbsp;''South Atlantic Quarterly''&nbsp;62 (Winter 1963): 92–106.</ref>։ === Առաջին համաշխարհային պատերազմ, Մեծ ճգնաժամ և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ === [[Պատկեր:Old timer structural worker.jpg|thumb|[[Նյու Յորք]]ի [[Էմփայր Սթեյթ Բիլդինգ]]ի շինարարության բանվորներից մեկը 1930 թվականին։ Այն եկավ փոխարինելու նախկին ամենաբարձր՝ [[Քրայսլեր բիլդինգ]]ին (''հետին պլանում'')։ Էմփայր Սթեյթ Բիլդինգը պահպանեց ամենաբարձր երկնաքերի կարգավիճակը մինչև 1973 թվականը, երբ բացվեց [[Համաշխարհային առևտրի կենտրոն]]ը։]] [[Պատկեր:Trinity_Detonation_T&B_(cropped).jpg|thumb|Միջուկային սունկ, որը ձևավորվել է 1945 թվականի հուլիսին [[Թրինիթի (միջուկային փորձարկում)|Թրինիթի փորձարկման]] ժամանակ ([[Մանհեթենյան նախագիծ]]), որը պատմության մեջ [[միջուկային զենք]]ի փորձնական կիրառման առաջին դեպքն էր]] 1914 թվականին, երբ սկսվեց [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ը, Միացյալ Նահանգները չեզոք մնաց մինչև 1917 թվականին [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի դաշնակիցներ|դաշնակիցների հետ]] պատերազմին միանալը, ինչն օգնեց նժարը թեքել հօգուտ [[Կենտրոնական տերություններ|Կենտրոնական ուժեր]]ի։ 1919 թվականին նախագահ [[Վուդրո Վիլսոն]]ը [[Փարիզի խաղաղության վեհաժողով]]ին իր վրա վերցրեց դիվանագիտական առաջնորդի դերը և քարոզում էր, որպեսզի ԱՄՆ-ը միանա [[Ազգերի լիգա]]յին։ Այդուհանդերձ, Սենատը չհաստատեց դա և չվավերացրեց [[Վերսալյան պայմանագիր]]ը, որով հիմնադրվել էր Ազգերի լիգան<ref name="autogenerated418">McDuffie, Jerome; Piggrem, Gary Wayne; Woodworth, Steven E. (2005). ''U.S. History Super Review''. Piscataway, NJ: Research & Education Association. p. 418. {{ISBN|978-0-7386-0070-3}}.</ref>։ Մոտավորապես նույն թվականին միլիոնավոր աֆրոամերիկացիներ հարավի գյուղական բնակավայրերից սկսեցին [[Աֆրոամերիկացիների մեծ գաղթ|զանգվածաբար գաղթել]] հյուսիսի քաղաքային կենտրոններ. սա շարունակվեց մինչև 1970 թվականը<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ մայիսի 20 |title=The Great Migration (1910-1970) |url=https://www.archives.gov/research/african-americans/migrations/great-migration}}</ref>։ 1920 թվականին կանանց իրավունքների համար շարժումը հասավ նրան, որ [[ԱՄՆ Սահմանադրության 19-րդ փոփոխություն|Սահմանադրության մեջ փոփոխություն արվեց]], որով [[Կանանց ընտրելու իրավունքը ԱՄՆ-ում|կանանց ընտրելու իրավունք]] տրվեց<ref name="voris">{{Cite book |last1=Voris |first1=Jacqueline Van |url=https://archive.org/details/carriechapmancat0000vanv |title=Carrie Chapman Catt: A Public Life |publisher=Feminist Press at CUNY |year=1996 |isbn=978-1-55861-139-9 |series=Women and Peace Series |location=New York City |page=vii |quote=Carrie Chapmann Catt led an army of voteless women in 1919 to pressure Congress to pass the constitutional amendment giving them the right to vote and convinced state legislatures to ratify it in 1920.&nbsp;... Catt was one of the best-known women in the United States in the first half of the twentieth century and was on all lists of famous American women.}}</ref>։ 1920-1930-ական թվականները նշանավորվեցին [[Զանգվածային հաղորդակցություններ|զանգվածային հաղորդակցության]] ոլորտում [[ռադիո]]յի և [[Հեռուստատեսություն|հեռուստատեսության]] հայտնագործմամբ{{sfn|Winchester|2013|pp=410–411}}։ «[[Բուռն քսանականներ]]ի» բարգավաճումը 1929 թվականին ավարտվեց [[Բորսայի սնանկացում (1929)|բորսայի սնանկացմամբ]] և [[Մեծ ճգնաժամը Միացյալ Նահանգներում|Մեծ ճգնաժամ]]ի սկսվելով։ [[Էմփայր Սթեյթ Բիլդինգ]]ն աշխարհի ամենաբարձր [[երկնաքեր]]ն էր, երբ բացվեց 1931 թվականին՝ ճգնաժամի տարիներին։ Միևնույն ժամանակ [[ԱՄՆ Կոնգրես|Միացյալ Նահանգների կոնգրեսն]] «[[ԱՄՆ-ի օրհներգ|Աստղազարդ դրոշն]]» ընդունեց որպես երկրի ազգային օրհներգ։ 1932 թվականին նախագահ ընտրվելուց հետո [[Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտ|Ֆրանկլին Ռուզվելտ]]ը «[[Նոր կուրս|նոր ուղղությամբ]]» շարժվեց<ref>{{Cite book |last1=Axinn |first1=June |title=Social Welfare: A History of the American Response to Need |last2=Stern |first2=Mark J. |publisher=Allyn & Bacon |year=2007 |isbn=978-0-205-52215-6 |edition=7th |location=Boston}}</ref>։ 1930-ական թվականների կեսի «[[Փոշու կաթսա]]ն» աղքատության հասցրեց մի շարք ագարակների և սկիզբ դրեց դեպի Արևմուտք գաղթի նոր ալիքի<ref>{{Cite book |author=James Noble Gregory |url=https://books.google.com/books?id=qNdtGwnXYrIC |title=American Exodus: The Dust Bowl Migration and Okie Culture in California |publisher=Oxford University Press |year=1991 |isbn=978-0-19-507136-8 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}<br />{{Cite web |author=<!-- Staff writer(s); no by-line. --> |year=2013 |title=Mass Exodus From the Plains |url=https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/general-article/dustbowl-mass-exodus-plains/ |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 5 |website=American Experience |publisher=WGBH Educational Foundation}}<br />{{Cite web |last1=Fanslow |first1=Robin A. |date=1997 թ․ ապրիլի 6 |title=The Migrant Experience |url=https://memory.loc.gov/ammem/afctshtml/tsme.html |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 5 |website=American Folklore Center |publisher=Library of Congress}}<br />{{Cite book |author=Walter J. Stein |url=https://books.google.com/books?id=hGuGAAAAIAAJ |title=California and the Dust Bowl Migration |publisher=Greenwood Press |year=1973 |isbn=978-0-8371-6267-6 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}</ref>։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկզբում լինելով չեզոք՝ Միացյալ Նահանգներն արդեն 1941 թվականի մարտին սկսեց [[Լենդ-լիզ|զինամթերք մատակարարել]] [[Դաշնակցային ուժեր]]ին։ 1941 թվականի դեկտեմբերի 7-ին [[Ճապոնական կայսրություն]]ն անսպասելիորեն [[Հարձակում Փերլ Հարբորի վրա|հարձակվեց Փերլ Հարբորի վրա]]՝ Միացյալ Նահանգներին դրդելով միանալ Դաշնակցային ուժերին՝ ընդդեմ [[Առանցքի ուժեր]]ին, իսկ հաջորդ տարի [[Ճապոնական ծագմամբ ամերիկացիների ներկալում|ներկալելով]] մոտ 120 000 ճապոնացու և ճապոնական ծագմամբ ամերիկացիների<ref>The official WRA record from 1946 state it was 120,000 people. See {{Cite book |author=War Relocation Authority |url=https://ddr.densho.org/ddr-densho-282-5/ |title=The Evacuated People: A Quantitative Study |year=1946 |page=8}}. This number does not include people held in other camps such as those run by the DoJ or U.S. Army. Other sources may give numbers slightly more or less than 120,000.</ref><ref name="Pearl Harbor">{{Cite web |last1=Yamasaki |first1=Mitch |title=Pearl Harbor and America's Entry into World War II: A Documentary History |url=https://www.hawaiiinternment.org/static/ush_yamasaki_documentary_history.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20141213122046/https://www.hawaiiinternment.org/static/ush_yamasaki_documentary_history.pdf |archive-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 13 |access-date=2015 թ․ հունվարի 14 |publisher=World War II Internment in Hawaii}}</ref>։ Միացյալ Նահանգները վարում էին «[[Նախ Եվրոպան]]» պաշտպանողական քաղաքականություն<ref>{{Cite web |last1=Stoler |first1=Mark A. |title=George C. Marshall and the "Europe-First" Strategy, 1939–1951: A Study in Diplomatic as well as Military History |url=https://marshallfoundation.org/marshall/wp-content/uploads/sites/22/2014/04/EDStoler.pdf |access-date=2016 թ․ ապրիլի 4}}</ref>՝ թողնելով, որ [[Ֆիլիպինների պատմություն (1898-1946)|ամերիկյան գաղութ]] [[Ֆիլիպիններ]]ը միայնակ պայքարի Ճապոնիայի [[Ճապոնիայի կողմից Ֆիլիպինների գրավում|ներխուժման դեմ]] մինչև ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ սկսվեց [[Ֆիլիպինների գործողություն (1944-1945)|Ֆիլիպինների գործողություն]]ը։ Պատերազմի ժամանակ Միացյալ Նահանգներն այն «[[«Չորս ոստիկանների» պլան|Չորս գերտերություններից]]» մեկն էր<ref>{{Cite web |last=Kelly |first=Brian |title=The Four Policemen and. Postwar Planning, 1943–1945: The Collision of Realist and. Idealist Perspectives |url=https://www.iup.edu/WorkArea/DownloadAsset.aspx?id=37681 |access-date=2014 թ․ հունիսի 21}}</ref>, որը Բրիտանիայի, Խորհրդային Միության և Չինաստանի հետ հանդիպել էր՝ պլանավորելու հետպատերազմյան աշխարհը{{sfn|Hoopes|Brinkley|1997|p=100}}{{sfn|Gaddis|1972|p=25}}։ Միացյալ Նահանգները համեմատաբար անվնաս դուրս եկավ պատերազմից՝ նույնիսկ ավելի մեծ տնտեսական և ռազմական ազդեցությամբ<ref>Kennedy, Paul (1989). ''The Rise and Fall of the Great Powers''. New York: Vintage. p. 358. {{ISBN|978-0-679-72019-5}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներն առաջատար դեր խաղաց [[Բրետտոն Վուդսի համաժողով|Բրետտոն Վուդսի]] և [[Ղրիմի կոնֆերանս (1945)|Ղրիմի]] համաժողովներում, որտեղ համաձայնագրեր ստորագրվեցին նոր միջազգային ֆինանսական ինստիտուտների և Եվրոպայի հետպատերազմյան վերակազմավորման վերաբերյալ։ Երբ [[Հաղթանակի օրը Եվրոպայում|Եվրոպայում հաղթեցին Դաշնակցային ուժերը]], 1945 թվականին [[Սան Ֆրանցիսկո]]յում կայացավ [[Սան Ֆրանցիսկոյի կոնֆերանս|միջազգային վեհաժողով]], որտեղ ընդունվեց [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|Միացյալ ազգերի կազմակերպության կանոնադրությունը]], որը սկսեց գործել պատերազմից հետո<ref>{{Cite web |date=2005 թ․ հոկտեմբեր |title=The United States and the Founding of the United Nations, August 1941 – October 1945 |url=https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/pubs/fs/55407.htm |access-date=2007 թ․ հունիսի 11 |publisher=U.S. Dept. of State, Bureau of Public Affairs, Office of the Historian}}</ref>։ Այնուհետև Միացյալ Նահանգները և Ճապոնիան սկսեցին կռվել միմյանց դեմ պատմության մեջ ամենամեծ ծովային մարտում՝ [[Լեյթե ծոցի մարտ]]ում<ref name="Woodward1947">{{Cite book |last=Woodward |first=C. Vann |title=The Battle for Leyte Gulf |publisher=Macmillan |year=1947 |isbn=978-1-60239-194-9 |location=New York}}</ref><ref>{{Cite web |title=The Largest Naval Battles in Military History: A Closer Look at the Largest and Most Influential Naval Battles in World History |url=https://militaryhistory.norwich.edu/largest-naval-sea-battles-in-military-history/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208161359/http://militaryhistory.norwich.edu/largest-naval-sea-battles-in-military-history/ |archive-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |access-date=2015 թ․ մարտի 7 |website=Military History |publisher=Norwich University}}</ref>։ Միացյալ Նահանգները ստեղծեց [[Մանհեթենյան նախագիծ|առաջին միջուկային զենքը]] և 1945 թվականի օգոստոսին կիրառեց Ճապոնիայի [[Հիրոսիմայի և Նագասակիի ատոմային ռմբակոծումներ|Հիրոսիմա և Նագասակի քաղաքների վրա]]։ Սեպտեմբերի 2-ին [[Ճապոնիայի կապիտուլյացիա|ճապոնացիները հանձնվեցին]]՝ վերջ դնելով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին<ref>{{Cite news |title=Why did Japan surrender in World War II? {{!}} The Japan Times |url=https://www.japantimes.co.jp/opinion/2016/08/06/commentary/japan-surrender-world-war-ii/ |access-date=2017 թ․ փետրվարի 8 |newspaper=The Japan Times |language=en}}</ref><ref>Pacific War Research Society (2006). ''Japan's Longest Day''. New York: Oxford University Press. {{ISBN|978-4-7700-2887-7}}.</ref>։ === Սառը պատերազմ և 20-րդ դարի վերջ === {{Տես|ԱՄՆ պատմություն (1991-2008)}} [[Պատկեր:Martin Luther King - March on Washington.jpg|thumb|upright|[[Մարտին Լյութեր Քինգ]]ն արտասանում է իր հայտնի «[[Ես երազանք ունեմ]]» ճառը [[Երթ դեպի Վաշինգտոն|դեպի Վաշինգտոն երթի]] ժամանակ [[Լինքոլնի հուշահամալիր]]ում, 1963|alt=See caption|left]] Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Միացյալ Նահանգները ֆինանսավորեց և իրականացրեց [[Մարշալի պլան]]ը՝ արևմտյան Եվրոպան վերակառուցելու նպատակով։ 1948-1952 թվականներին ֆինանսական հատկացումներն ընդհանուր առմամբ կազմեցին 13 մլրդ ԱՄՆ դոլար (2021 թվականին՝ 115 մլրդ ԱՄՆ դոլար)<ref>See {{Cite journal |last=Frankenfeld |first=Peter |date=2012 |title=A Marshall Plan for Greece? The European Union and the Financial Crisis in Greece. A Theoretical and Political Analysis in the Global World Against a Background of Regional Integration: Table 1. European Recovery Programme – Marshall Plan ($ million) |url=http://bazekon.icm.edu.pl/bazekon/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171238489 |journal=Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdańskiego |language=EN |issue=31/1 |pages=69 |issn=2300-6153}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ Միացյալ Նահանգների և [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միության]] միջև [[Աշխարհաքաղաքականություն|աշխարհաքաղաքական]] լարվածությունը հանգեցրեց [[Սառը պատերազմ]]ի, որի հիմքում ընկած էր [[կապիտալիզմ]]ի և [[կոմունիզմ]]ի գաղափարական բաժանումը<ref name="WaggAndrews2012">{{Cite book |last1=Wagg |first1=Stephen |url=https://books.google.com/books?id=qmjLR5YyUhEC&pg=PR11 |title=East Plays West: Sport and the Cold War |last2=Andrews |first2=David |publisher=Routledge |year=2012 |isbn=978-1-134-24167-5 |page=11}}</ref>։ Երկու երկրները մեծապես ներգրավված էին Եվրոպայի ռազմական գործերում. մի կողմից ԱՄՆ-ը՝ [[ՆԱՏՕ]]-ի իր դաշնակիցներով, մյուս կողմից՝ Խորհրդային Միությունը՝ իր [[Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպություն|Վարշավյան դաշինքով]]<ref name=":3">{{Cite web |last=Blakemore |first=Erin |date=2019 թ․ մարտի 22 |title=What was the Cold War? |url=https://www.nationalgeographic.com/culture/topics/reference/cold-war/ |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 28 |website=National Geographic |language=en}}</ref>։ Միացյալ Նահանգները հաճախ է դիմադրել [[Երրորդ աշխարհ]]ի շարժումներին, որոնց վերաբերվում էր որպես Խորհրդային Միության կողմից հովանավորվող շարժումների, երբեմն ուղիղ քայլեր ձեռնարկելով և [[Միացյալ Նահանգների մասնակցությունը ռեժիմի փոփոխությանը|ռեժիմ փոխելով]] [[Ձախական քաղաքականություն|ձախականների]] իշխանության դեմ<ref>[[#Blakeley|Blakeley, 2009]], [https://books.google.com/books?id=rft8AgAAQBAJ&pg=PA92 p. 92]</ref>։ 1950-1953 թվականներին ամերիկյան զորքը [[Կորեական պատերազմ]]ում կռվում էր կոմունիստական ուժերի դեմ<ref name="Proxy">{{Cite book |last=Collins |first=Michael |url=https://archive.org/details/liftoff00coll |title=Liftoff: The Story of America's Adventure in Space |publisher=Grove Press |year=1988 |isbn=9780802110114 |location=New York |url-access=registration}}</ref>, և Միացյալ Նահանգները մեծապես ներգրավվեց [[Վիետնամի պատերազմ]]ում (1955-1975)՝ 1965 թվականին արդեն պատերազմի մեջ մտցնելով մարտական ուժեր<ref>{{Cite encyclopedia |title=Origins of the Vietnam War |encyclopedia=Oxford Research Encyclopedia of American History |publisher=Oxford University Press |url=https://oxfordre.com/americanhistory/view/10.1093/acrefore/9780199329175.001.0001/acrefore-9780199329175-e-353 |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 28 |last=Chapman |first=Jessica M. |date=2016 թ․ օգոստոսի 5 |language=en |doi=10.1093/acrefore/9780199329175.013.353 |isbn=978-0-19-932917-5}}</ref>։ [[Տիեզերական թռիչք]]ների հարցում գերակա հնարավորությունների հասնելու համար նրանց մրցակցությունը հանգեցրեց տիեզերական մրցավազքի, որն իր գագաթնակետին հասավ այն ժամանակ, երբ 1969 թվականին ԱՄՆ-ը դարձավ առաջին երկիրը, որը [[Ապոլոն 11|մարդ իջեցրեց Լուսնի վրա]]<ref name="Proxy" />։ Մինչդեռ երկու երկրներն էլ [[պրոքսի պատերազմ]] էին վարում և [[միջուկային զենք|միջուկային հզոր զենք]] ստեղծում, նրանք խուսափում էին ուղիղ ռազմական հակամարտության մեջ մտնել<ref name=":3" />։ ԱՄՆ-ում նկատվում էր [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տնտեսական վերելքը ԱՄՆ-ում|կայուն տնտեսական աճ]], [[Ուրբանիզացիան Միացյալ Նահանգներում|ուրբանիզացիա]] և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո [[Բեյբի բում|բնակչության]] և [[Ամերիկյան միջին դաս|միջին դասի]] արագ աճ։ 1970-ական թվականներին կանանց ներգրավվումը՝ որպես աշխատուժ, հանգեցրեց նրան, որ արդեն 1985 թվականին 16 և բարձր տարիքի կանանց մեծ մասն աշխատանքի էր անցել<ref>{{Cite web |year=2013 |title=Women in the Labor Force: A Databook |url=https://www.bls.gov/cps/wlf-databook-2012.pdf |access-date=2014 թ․ մարտի 21 |publisher=U.S. Bureau of Labor Statistics |page=11}}</ref>, իսկ [[ԱՄՆ-ի միջնահանգային ավտոմայրուղիների համակարգ|նահանգների միջև ավտոմայրուղիների կառուցումը]] տասնյակ տարիներով վերափոխեց երկրի տրանսպորտային ենթակառուցվածքը{{sfn|Winchester|2013|pp=305–308}}<ref name="IntHighways">{{Cite web |last1=Blas |first1=Elisheva |title=The Dwight D. Eisenhower National System of Interstate and Defense Highways |url=https://www.societyforhistoryeducation.org/pdfs/N10_NHD_Blas_Junior.pdf |access-date=2015 թ․ հունվարի 19 |website=societyforhistoryeducation.org |publisher=Society for History Education}}</ref>։ 1959 թվականին Միացյալ Նահանգներն ընդունեց [[Ալյասկա (նահանգ)|Ալյասկա]]ն և [[Հավայի]]ն՝ որպես իր 49-րդ և 50-րդ նահանգներ՝ այսպիսով պաշտոնապես [[Մայրցաքամաքային նահանգներ|ընդարձակվելով իր սահմաններից դուրս]]<ref name="Lightner2004">{{Cite book |author=Richard Lightner |url=https://books.google.com/books?id=Yei4fDrecWsC&pg=PA141 |title=Hawaiian History: An Annotated Bibliography |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2004 |isbn=978-0-313-28233-1 |page=141}}</ref>։ Աճող [[Սևամորթների իրավունքների համար պայքար|քաղաքացիական իրավունքների համար շարժումը]] [[Ոչբռնություն|ոչ բռնի]] միջոցներ էր կիրառում [[ռասիզմ]]ին դիմագրավելու համար. [[Մարտին Լյութեր Քինգ]] կրտսերը դարձավ շարժման խոստումնալից և անվանական առաջնորդը<ref>{{Cite web |title=The Civil Rights Movement |url=https://www.pbs.org/johngardner/chapters/4b.html |access-date=2019 թ․ հունվարի 5 |website=PBS.org}}</ref>։ Նախագահ [[Լինդոն Բ. Ջոնսոն|Լինդոն Ջոնսոն]]ը մի շարք օրենսդրական նախաձեռնություններ սկսեց, որոնցով մի շարք քաղաքականություններ մշակվեցին աղքատության և ռասայական խտրականության դեմ պայքարի համար։ «[[Աղքատության դեմ պատերազմ]]ը» ընդլայնեց սոցիալական ապահովության իրավունքներն ու ծախսերը՝ հանգեցնելով [[Սննդի գնման արտոնյալ ծրագիր|Սննդի գնման արտոնյալ ծրագրի]] ստեղծմանը, [[Օգնություն խնամարկյալ երեխաներ ունեցող ընտանիքներին|խնամարկյալ երեխաներ ունեցող ընտանիքներին օգնելուն]], «[[Medicare (ԱՄՆ)|Medicare]]» և «[[Medicaid]]» ազգային [[բժշկական ապահովագրություն]]ների ստեղծմանը<ref>{{Cite web |title=Social Security |url=https://www.ssa.gov/history/lbjsm.html |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25 |website=ssa.gov}}</ref>։ Դատական որոշումների և օրենսդրության համագումարի վառ օրինակը 1968 թվականի [[Քաղաքացիական իրավունքների մասին օրենք (1968)|Քաղաքացիական իրավունքների մասին օրենք]]ն էր, որը էական բարելավումներ բերեց<ref>{{Cite book |last=Dallek |first=Robert |url=https://archive.org/details/lyndonbjohnsonpo00dall/page/169 |title=Lyndon B. Johnson: Portrait of a President |publisher=Oxford University Press |year=2004 |isbn=978-0-19-515920-2 |page=[https://archive.org/details/lyndonbjohnsonpo00dall/page/169 169]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Our Documents—Civil Rights Act (1964) |url=https://www.ourdocuments.gov/doc.php?flash=old&doc=97 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 28 |publisher=United States Department of Justice}}</ref><ref>{{Cite web |date=1965 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Remarks at the Signing of the Immigration Bill, Liberty Island, New York |url=https://www.lbjlib.utexas.edu/Johnson/archives.hom/speeches.hom/651003.asp |url-status=live |archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160516063650/https://www.lbjlib.utexas.edu/Johnson/archives.hom/speeches.hom/651003.asp |archive-date=2016 թ․ մայիսի 16 |access-date=2012 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ աճում էր [[1960-ականների հակամշակույթ|հակամշակութային շարժումը]], որն ավելի էր բորբոքվում [[Հակավիետնամական պատերազմի շարժում|Վիետնամի պատերազմին ընդդիմանալով]], [[սևերի իշխանության շարժում]]ով և [[Սեռական հեղափոխություն|սեռական հեղափոխությամբ]]<ref>{{Cite news |last=Levy |first=Daniel |date=2018 թ․ հունվարի 19 |title=Behind the Protests Against the Vietnam War in 1968 |url=https://time.com/5106608/protest-1968/?amp=true |access-date=2021 թ․ մայիսի 5 |publisher=Time Magazine}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներում [[Ֆեմինիզմի երկրորդ ալիք|կանանց շարժումն]] ընդլայնեց կանանց իրավունքների շուրջ բանավեճերը և [[Սեռական հավասարություն|գենդերային հավասարություն]]ը դարձրեց սոցիալական մեծ նպատակ։ 1969 թվականին Նյու Յորքում [[Սթոունվոլի խռովություններ]]ը սկիզբ դրեցին [[Գեյերի և լեսբիների ազատագրական շարժում|նույնասեռականների իրավունքների]] պաշտպանության շարժմանը<ref name=StonewallNYC1>{{Cite web |author=Julia Goicichea |date=2017 թ․ օգոստոսի 16 |title=Why New York City Is a Major Destination for LGBT Travelers |url=https://theculturetrip.com/north-america/usa/new-york/articles/why-new-york-city-is-a-major-destination-for-lgbt-travelers/ |access-date=2022 թ․ հուլիսի 15 |publisher=The Culture Trip}}</ref><ref>{{Cite web |title=Brief History of the Gay and Lesbian Rights Movement in the U.S |url=http://www.uky.edu/~lbarr2/gws250spring11_files/Page1186.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191118054142/http://www.uky.edu/~lbarr2/gws250spring11_files/Page1186.htm |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 18 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 15 |publisher=University of Kentucky}}; {{Cite web |author=Nell Frizzell |date=2013 թ․ հունիսի 28 |title=Feature: How the Stonewall riots started the LGBT rights movement |url=http://www.pinknews.co.uk/2013/06/28/feature-how-the-stonewall-riots-started-the-gay-rights-movement/ |access-date=2022 թ․ հուլիսի 15 |publisher=Pink News UK}}; {{Cite encyclopedia |title=Stonewall riots |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/event/Stonewall-riots |access-date=2022 թ․ հուլիսի 15}}</ref>։ [[Պատկեր:President Ronald Reagan and Soviet General Secretary Mikhail Gorbachev at the first Summit in Geneva, Switzerland.jpg|thumb|ԱՄՆ նախագահ [[Ռոնալդ Ռեյգան]]ը (ձախից) և ԽՄԿԿ գլխավոր քարտուղար [[Միխայիլ Գորբաչով]]ը [[Ժնևի գագաթնաժողով (1985)|Ժնևի գագաթնաժողով]]ին, 1985]] 1970-ականներին և 1980-ականների սկզբում սկսվեց [[ստագֆլյացիա]]։ Միացյալ Նահանգները [[Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1973)|Յոմ Կիպուրի պատերազմում]] աջակցում էր [[Իսրայել]]ին։ Ի պատասխան դրա՝ երկիրը [[Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպություն|ՕՊԵԿ]] երկրների կողմից ենթարկվեց [[տնտեսական սանկցիաներ]]ի, որը [[1973 թվականի նավթի ճգնաժամ|1973 թվականին հանգեցրեց նավթի ճգնաժամին]]<ref>Soss, 2010, p. 277</ref><ref>Fraser, 1989</ref>։ Նախագահ [[Ռոնալդ Ռեյգան]]ն ընտրվելուց հետո սանկցիաներին պատասխանեց [[Ռեյգանոմիկա|ազատ շուկային ուղղված բարեփոխումներով]] և Խորհրդային Միության դեմ ավելի ագրեսիվ ռազմավարությամբ։ Ռեյգանի կառավարման տարիներին բնակչության դաշնային պարտքը եռապատկվեց՝ 738 մլրդ ԱՄՆ դոլարից դառնալով 2,1 տրիլիոն ԱՄՆ դոլար<ref>{{Cite report |url=https://fred.stlouisfed.org/graph/?g=k977 |title=Federal Debt Held by the Public |date=2018 թ․ մայիսի 31 |publisher=Federal Reserve Bank of St. Louis |access-date=2018 թ․ հունիսի 12}}</ref>։ Սրա հետևանքով Միացյալ Նահանգներն աշխարհի ամենամեծ միջազգային վարկատուից դարձավ աշխարհի ամենամեծ պարտապանը<ref name="U.S. Debt">{{Cite news |date=2004 թ․ հունիսի 9 |title=Reagan Policies Gave Green Light to Red Ink |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A26402-2004Jun8.html |access-date=2007 թ․ մայիսի 25 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ Ռեյգանի նախագահության տարիներին շեշտակի աճեց նաև ՀՆԱ-ն, իսկ ինֆլյացիան զգալիորեն կրճատվեց<ref name="Cannon128">Cannon & Beschloss (2001), p. 128.</ref><ref>{{Cite web |date=2007 թ․ հուլիսի 27 |title=Gross Domestic Product |url=https://www.bea.gov/national/xls/gdpchg.xls |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180814045606/https://www.bea.gov/national/xls/gdpchg.xls |archive-date=2018 թ․ օգոստոսի 14 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 15 |publisher=Bureau of Economic Analysis |format=Excel}}</ref>։ 1991 թվականին [[ԽՍՀՄ փլուզում|Խորհրդային Միության փլուզում]]ով ավարտվեց Սառը պատերազմը<ref>{{Cite book |last=Howell |first=Buddy Wayne |title=The Rhetoric of Presidential Summit Diplomacy: Ronald Reagan and the U.S.-Soviet Summits, 1985–1988 |publisher=Texas A&M University |year=2006 |isbn=978-0-549-41658-6 |page=352}}</ref><ref>{{Cite book |last=Kissinger |first=Henry |url=https://books.google.com/books?id=0IZboamhb5EC&pg=PA731 |title=Diplomacy |publisher=Simon & Schuster |year=2011 |isbn=978-1-4391-2631-8 |pages=781–784 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}<br />{{Cite book |last=Mann |first=James |url=https://books.google.com/books?id=BgZyXNIrvB4C&pg=PT12 |title=The Rebellion of Ronald Reagan: A History of the End of the Cold War |publisher=Penguin |year=2009 |isbn=978-1-4406-8639-9 |page=432}}<br /></ref><ref>[[#Hayes|Hayes, 2009]]</ref> և աշխարհում հաստատվեց միաբևեռություն<ref>Charles Krauthammer, "The Unipolar Moment", ''Foreign Affairs'', 70/1, (Winter 1990/1), 23–33.</ref>, որտեղ Միացյալ Նահանգներն անվիճարկելիորեն համարվում էր աշխարհի գերիշխող [[գերտերություն]]ը<ref>{{Cite book |last1=Judt |first1=Tony |url=https://books.google.com/books?id=nVDHAAAAQBAJ&pg=PA61 |title=With Us Or Against Us: Studies in Global Anti-Americanism |last2=Lacorne |first2=Denis |publisher=Palgrave Macmillan |year=2005 |isbn=978-1-4039-8085-4 |page=61}}<br />{{Cite book |author=Richard J. Samuels |url=https://books.google.com/books?id=K751AwAAQBAJ&pg=PT666 |title=Encyclopedia of United States National Security |publisher=Sage Publications |year=2005 |isbn=978-1-4522-6535-3 |page=666}}<br />{{Cite book |author=Paul R. Pillar |url=https://archive.org/details/terrorismusforei00pill |title=Terrorism and U.S. Foreign Policy |publisher=Brookings Institution Press |year=2001 |isbn=978-0-8157-0004-3 |page=[https://archive.org/details/terrorismusforei00pill/page/57 57] |url-access=registration}}<br />{{Cite book |author=Gabe T. Wang |url=https://books.google.com/books?id=CbPJ7KZ9FvIC&pg=PA179 |title=China and the Taiwan Issue: Impending War at Taiwan Strait |publisher=University Press of America |year=2006 |isbn=978-0-7618-3434-2 |page=179}}<br />{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=qgdmiw4VUHsC&pg=PA1 |title=Understanding the "Victory Disease", From the Little Bighorn to Mogadishu and Beyond |publisher=Diane Publishing |year=2004 |isbn=978-1-4289-1052-2 |page=1}}<br />{{Cite book |author1=Akis Kalaitzidis |url=https://books.google.com/books?id=tzwYzL9KcwEC&pg=PA313 |title=U.S. Foreign Policy: A Documentary and Reference Guide |author2=Gregory W. Streich |publisher=ABC-CLIO |year=2011 |isbn=978-0-313-38375-5 |page=313}}<br />Cohen, 2004: History and the Hyperpower</ref>։ [[Դոթքոմների պղպջակ|Դոթքոմների]] բումի, կայուն դրամային քաղաքականության և սոցիալական ապահովության ծախսերի կրճատման շնորհիվ 1990-ական թվականները նշանավորվեցին Միացյալ Նահանգների պատմության մեջ ամենաերկար տնտեսական աճով<ref>{{Cite news |author=Dale, Reginald |date=2000 թ․ փետրվարի 18 |title=Did Clinton Do It, or Was He Lucky? |url=https://www.nytimes.com/2000/02/18/business/worldbusiness/18iht-think.2.t_2.html |access-date=2013 թ․ մարտի 6 |newspaper=The New York Times}}<br />{{Cite book |last=Mankiw |first=N. Gregory |url=https://books.google.com/books?id=58KxPNa0hF4C&pg=PA463 |title=Macroeconomics |publisher=Cengage Learning |year=2008 |isbn=978-0-324-58999-3 |page=559 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}</ref>։ Վախենալով, որ [[Իրաքի ներխուժումը Քուվեյթ|Իրաքի՝ Քուվեյթ ներխուժումով]] անկայունություն կլինի, 1991 թվականի օգոստոսին նախագահ [[Ջորջ Հ. Ու. Բուշ|Ջորջ Բուշը]] նախաձեռնեց և ղեկավարեց [[Իրաք-քուվեյթյան պատերազմ]]ը՝ վտարելով իրաքյան զորքին և վերականգնելով [[Քուվեյթի էմիր|Քուվեյթի միապետությունը]]<ref>{{Cite journal |last=Halliday |first=Fred |date=1991 թ․ ապրիլ |title=The Gulf War and Its Aftermath: First Reflections |url=https://archive.org/details/sim_international-affairs_1991-04_67_2/page/223 |journal=International Affairs |publisher=[[Oxford University Press]] |volume=67 |pages=223–234 |doi=10.2307/2620827 |jstor=2620827 |s2cid=154565052 |number=2}}</ref>։ 1994 թվականից Միացյալ Նահանգները ստորագրեց [[Ազատ առևտրի հյուսիսամերիկյան գոտի|Ազատ առևտրի հյուսիսամերիկյան համաձայնագիրը]], ինչի շնորհիվ Միացյալ Նահանգների, Կանադայի և Մեքսիկայի միջև աշխուժացավ առևտուրը<ref>{{Cite web |title=North American Free Trade Agreement (NAFTA) {{!}} United States Trade Representative |url=https://www.ustr.gov/trade-agreements/free-trade-agreements/north-american-free-trade-agreement-nafta |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130317011855/https://www.ustr.gov/trade-agreements/free-trade-agreements/north-american-free-trade-agreement-nafta |archive-date=2013 թ․ մարտի 17 |access-date=2015 թ․ հունվարի 11 |website=www.ustr.gov}}<br />{{Cite book |author1=Thakur |url=https://books.google.com/books?id=J2SbAuVzHBMC&pg=PA334 |title=International Management: Concepts and Cases |author2=Manab Thakur Gene E Burton B N Srivastava |publisher=Tata McGraw-Hill Education |year=1997 |isbn=978-0-07-463395-3 |pages=334–335 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}<br />{{Cite book |author1=Akis Kalaitzidis |url=https://books.google.com/books?id=c9rhlt2Ke3gC&pg=PA201 |title=U.S. Foreign Policy: A Documentary and Reference Guide |author2=Gregory W. Streich |publisher=ABC-CLIO |year=2011 |isbn=978-0-313-38376-2 |page=201}}</ref>։ === 21-րդ դար === {{Հիմնական|ԱՄՆ պատմություն (1991-2008)}} [[Պատկեր:UA_Flight_175_hits_WTC_south_tower_9-11_edit.jpeg|thumb|[[Համաշխարհային առևտրի կենտրոն]]ը [[Ստորին Մանհեթեն]]ում 2001 թվականի [[Սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումներ|սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչության]] ժամանակ]] 2001 թվականի [[Սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումներ|սեպտեմբերի 11-ին]] ալ-Կաիդայի ահաբեկիչները մարդատար ինքնաթիռներով մխրճվեցին Նյու Յորքի Համաշխարհային առևտրի կենտրոնի և Վաշինգտոնի մոտ գտնվող [[Պենտագոն]]ի մեջ, ինչի հետևանքով զոհվեց գրեթե 3000 մարդ<ref>{{Cite AV media |url=https://video.foxnews.com/v/1151859712001/flashback-911-as-it-happened/ |title=Flashback 9/11: As It Happened |date=2011 թ․ սեպտեմբերի 9 |access-date=2013 թ․ մարտի 6 |work=Fox News}}<br />{{Cite news |date=2012 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=America remembers Sept. 11 attacks 11 years later |url=https://www.cbsnews.com/8301-201_162-57510234/america-remembers-sept-11-attacks-11-years-later/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131017215138/https://www.cbsnews.com/8301-201_162-57510234/america-remembers-sept-11-attacks-11-years-later/ |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 17 |access-date=2013 թ․ մարտի 6 |work=CBS News |agency=Associated Press}}<br />{{Cite news |year=2005 |title=Day of Terror Video Archive |url=https://www.cnn.com/SPECIALS/2001/trade.center/multimedia.day.html |access-date=2013 թ․ մարտի 6 |work=CNN}}</ref>։ Ի պատասխան՝ նախագահ [[Ջորջ Ու. Բուշ|Ջորջ Բուշ]]ն [[ահաբեկչության դեմ պատերազմ]] հայտարարեց, որը ներառում էր նաև գրեթե քսան տարի տևած [[Աֆղանական պատերազմ (2001-2014)|պատերազմն Աֆղանստանում]] (2001-2021) և [[Իրաքի պատերազմ|Իրաքում]] (2003-2011)<ref>{{Cite news |author=Walsh, Kenneth T. |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 9 |title=The 'War on Terror' Is Critical to President George W. Bush's Legacy |url=https://www.usnews.com/news/articles/2008/12/09/the-war-on-terror-is-critical-to-president-george-w-bushs-legacy |access-date=2013 թ․ մարտի 6 |newspaper=U.S. News & World Report}}<br />{{Cite book |last=Atkins |first=Stephen E. |url=https://books.google.com/books?id=PDDIgWRN_HQC&pg=PA210 |title=The 9/11 Encyclopedia: Second Edition |publisher=ABC-CLIO |year=2011 |isbn=978-1-59884-921-9 |page=872 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}</ref><ref>{{Cite news |last=Wong |first=Edward |date=2008 թ․ փետրվարի 15 |title=Overview: The Iraq War |url=https://www.nytimes.com/ref/timestopics/topics_iraq.html |access-date=2013 թ․ մարտի 7 |newspaper=The New York Times}}<br />{{Cite book |last=Johnson |first=James Turner |url=https://books.google.com/books?id=SF7U27JsLC4C&q=iraq+invasion+removes+hussein |title=The War to Oust Saddam Hussein: Just War and the New Face of Conflict |publisher=Rowman & Littlefield |year=2005 |isbn=978-0-7425-4956-2 |page=159 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}<br />{{Cite news |author=Durando, Jessica |author2=Green, Shannon Rae |date=2011 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=Timeline: Key moments in the Iraq War |url=https://usatoday30.usatoday.com/news/world/iraq/story/2011-12-21/iraq-war-timeline/52147680/1 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200904084312/https://usatoday30.usatoday.com/news/world/iraq/story/2011-12-21/iraq-war-timeline/52147680/1 |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 4 |access-date=2013 թ․ մարտի 7 |newspaper=USA Today |agency=Associated Press}}</ref>։ Հասանելի բնակֆոնդ ունենալուն ուղղված պետական ռազմավարությունը<ref>{{Cite book |last=Wallison |first=Peter |url=https://archive.org/details/hiddeninplainsig0000wall |title=Hidden in Plain Sight: What Really Caused the World's Worst Financial Crisis and Why It Could Happen Again |publisher=Encounter Books |year=2015 |isbn=978-978-59407-7-0}}</ref>, համատարած ձախողումները կորպորատիվ և կարգավորիչ կառավարման մեջ<ref>{{Cite book |author=Financial Crisis Inquiry Commission |url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/GPO-FCIC/pdf/GPO-FCIC.pdf |title=Financial Crisis Inquiry Report |year=2011 |isbn=978-1-60796-348-6}}</ref>, ինչպես նաև Դաշնային պահուստային համակարգի սահմանած պատմական ցածր տոկոսադրույքները<ref>{{Cite journal |last=Taylor |first=John B. |date=2009 թ․ հունվար |title=The Financial Crisis and the Policy Responses: An Empirical Analysis of What Went Wrong |url=https://www.nber.org/papers/w14631.pdf |journal=Hoover Institution Economics Paper Series |access-date=2017 թ․ հունվարի 21}}</ref> 2006 թվականին հանգեցրին բնակֆոնդի գների աննախադեպ աճին։ Սրա գագաթնակետը դարձավ [[2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամ]]ը և [[Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ (2007-2010)|Մեծ ռեցեսիան]], որը Մեծ ճգնաժամից հետո երկրում տեղի ունեցած ամենախոշոր տնտեսական անկումն էր<ref>{{Cite news |last1=Hilsenrath |first1=Jon |last2=Ng |first2=Serena |last3=Paletta |first3=Damian |date=2008 թ․ սեպտեմբերի 18 |title=Worst Crisis Since '30s, With No End Yet in Sight |url=https://www.wsj.com/articles/SB122169431617549947 |url-access=subscription |work=The Wall Street Journal}}</ref> նախքան 2020 թվականին սկսված անկումը, որը կապված էր [[COVID-19 համավարակի հետ կապված ռեցեսիա|COVID-19 համավարակի]] հետ<ref>{{Cite web |last=Kochhar |first=Rakesh |title=Unemployment rose higher in three months of COVID-19 than it did in two years of the Great Recession |url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2020/06/11/unemployment-rose-higher-in-three-months-of-covid-19-than-it-did-in-two-years-of-the-great-recession/ |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |website=Pew Research Center |language=en-US}}</ref>։ 2008 թվականին՝ ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ, [[ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2008|նախագահ ընտրվեց]] [[Բարաք Օբամա]]ն, որն [[Աֆրոամերիկացիներ|աֆրոամերիկյան ծագում ունեցող]]<ref>{{Cite news |author=<!-- Staff writer(s); no by-line. --> |date=2008 թ․ նոյեմբերի 12 |title=Barack Obama: Face Of New Multiracial Movement? |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=96916824 |work=NPR}}</ref> առաջին նախագահն էր<ref name=":1"/>։ Նրա կառավարման երկրորդ ժամկետի ավարտին բորսաները, տնային տնտեսությունների միջին եկամուտը և մաքուր ակտիվները, ինչպես նաև աշխատանք ունեցող մարդկանց թիվը ռեկորդային մակարդակի վրա էին, իսկ գործազրկությունը պատմական միջինից զգալիորեն ցածր էր<ref name=RSKrugman1>{{Cite magazine |date=2014 թ․ հոկտեմբերի 8 |title=In Defense of Obama |url=https://www.rollingstone.com/politics/news/in-defense-of-obama-20141008 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161119140244/http://www.rollingstone.com/politics/news/in-defense-of-obama-20141008 |archive-date=2016 թ․ նոյեմբերի 19 |access-date=2016 թ․ նոյեմբերի 19 |magazine=Rolling Stone}}</ref><ref name="Obama_Inequality">{{Cite web |title=CEA 2017 Economic Report of the President-Chapter One-Eight Years of Recovery and Reinvestment |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/docs/chapter_1-eight_years_of_recovery_reinvestment_2017.pdf |access-date=2017 թ․ մարտի 12 |website=Whitehouse.gov}}</ref><ref name=Politico_Awesome>{{Cite web |title=Everything is Awesome |url=http://www.politico.com/magazine/story/2016/12/everything-is-still-awesome-214554 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 30 |website=Politico.com}}</ref><ref name="Factcheck_Inherits">{{Cite news |last=Jackson |first=Brooks |date=2017 թ․ հունվարի 20 |title=What President Trump Inherits |url=https://www.factcheck.org/2017/01/what-president-trump-inherits/ |via=Factcheck.org}}</ref><ref name="Factcheck_Obama#">{{Cite news |last=Jackson |first=Brooks |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=Obama's Final Numbers |url=https://www.factcheck.org/2017/09/obamas-final-numbers/ |via=Factcheck.org}}</ref>։ Օրենսդրության մեջ նրա ձեռքբերումը [[Հիվանդների պաշտպանության և հասանելի առողջապահության մասին օրենք|Հասանելի առողջապահության օրենքն]] էր, որը հայտնի է «Obamacare» անվամբ։ Վերջինս 1965 թվականից՝ «Medicare»-ից հետո, [[Առողջապահությունը Միացյալ Նահանգներում|ԱՄՆ-ի առողջապահական համակարգի]] ամենանշանակալի կարգավորիչ բարեփոխումն էր և ծառայություններն ավելի լայն շրջանակներին հասցնելը։ Արդյունքում բժշկական ապահովագրություն չունեցող բնակչության թվաքանակը կիսով չափ նվազեց, իսկ նոր ապահովագրված ամերիկացիների թիվը կազմեց 20-24 միլիոն<ref name="CBO_Subsidy2016">{{Cite web |date=2016 թ․ մարտի 24 |title=Federal Subsidies for Health Insurance Coverage for People Under Age 65: 2016 to 2026 |url=https://www.cbo.gov/publication/51385 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 11 |publisher=Congressional Budget Office}}</ref><ref name="HHS_ASPE16">{{Cite web |last1=Uberoi |first1=Namrata |last2=Finegold |first2=Kenneth |last3=Gee |first3=Emily |date=2016 թ․ մարտի 2 |title=Health Insurance Coverage and the Affordable Care Act, 2010–2016 |url=https://aspe.hhs.gov/pdf-report/health-insurance-coverage-and-affordable-care-act-2010-2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211205091604/https://aspe.hhs.gov/sites/default/files/migrated_legacy_files//142146/ACA2010-2016.pdf |archive-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 5 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=U.S. Department of Health and Human Services |department=Assistant Secretary for Planning and Evaluation}}</ref>։ Օբամայի կառավարման երկրորդ ժամկետը լրանալուց հետո 2016 թվականին [[ԱՄՆ-ի նախագահների ցանկ|ԱՄՆ-ի 45-րդ նախագահ]] [[ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2016|ընտրվեց]] հանրապետական [[Դոնալդ Թրամփ]]ը։ Վերջինիս ընտրությունը համարվում է Ամերիկայի պատմության մեջ ամենամեծ քաղաքական ձախողումը<ref>{{Cite news |last1=Smith |first1=Harrison |date=2016 թ․ նոյեմբերի 9 |title=Donald Trump is elected president of the United States |url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/kidspost/donald-trump-is-elected-president-of-the-united-states/2016/11/09/58046db4-a684-11e6-ba59-a7d93165c6d4_story.html |access-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 27 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ Թրամփի իշխանության ժամանակ սկսվեց [[COVID-19 համավարակ]]ի [[COVID-19 համավարակի ժամանակացույցը ԱՄՆ-ում|առաջին ալիքը]]։ 2020-ական թվականների սկզբում երկրում շատացան տարաձայնությունները, տարբեր սոցիալական խնդիրները բանավեճերի և ցույցերի առիթ դարձան։ 2020 թվականին [[Ջորջ Ֆլոյդի սպանություն]]ը քաղաքներում հանգեցրեց [[Ջորջ Ֆլոյդի բողոքի ցույցեր|զանգվածային անկարգությունների]] և [[Ոստիկանության դաժանությունը ԱՄՆ-ում|ոստիկանության դաժանության]] վերաբերյալ համազգային բանավեճերի<ref>{{Cite news |last=Taylor |first=Derrick Bryson |date=2020 թ․ հունիսի 2 |title=George Floyd Protests: A Timeline |url=https://www.nytimes.com/article/george-floyd-protests-timeline.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602235547/https://www.nytimes.com/article/george-floyd-protests-timeline.html |archive-date=2020 թ․ հունիսի 2 |access-date=2020 թ․ հունիսի 2 |newspaper=[[The New York Times]]}}</ref>։ [[Զանգվածային սպանությունները ԱՄՆ-ում|Զանգվածային սպանության դեպքերի]] շատանալը սրեց հանրային լարվածությունը<ref>{{Cite web |last=Javanbakht M.D. |first=Arash |date=2021 թ․ մարտի 29 |title=How Mass Shootings Leave Emotional Scars on Society |url=https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-many-faces-anxiety-and-trauma/202103/how-mass-shootings-leave-emotional-scars-society |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 3 |website=www.psychologytoday.com |publisher=Psychology Today}}</ref>։ 2021 թվականի հունվարի 6-ին հեռացող նախագահ Թրամփի աջակիցները [[ԱՄՆ Կապիտոլիումի գրոհում (2021)|գրոհեցին ԱՄՆ Կապիտոլիում]]՝ փորձելով խանգարել [[Ընտրողների կոլեգիա (ԱՄՆ)|Ընտրողների կոլեգիա]]յի՝ ձայների հաշվման աշխատանքը, որի արդյունքում 46-րդ նախագահ էր դառնալու դեմոկրատ [[Ջո Բայդեն]]ը<ref>{{Cite web |last=Peñaloza |first=Marisa |date=2021 թ․ հունվարի 6 |title=Trump Supporters Storm U.S. Capitol, Clash with Police |url=https://www.npr.org/sections/congress-electoral-college-tally-live-updates/2021/01/06/953616207/diehard-trump-supporters-gather-in-the-nations-capital-to-protest-election-resul |access-date=2021 թ․ հունվարի 16 |website=NPR |publisher=NPR}}</ref>։ 2022 թվականին Գերագույն դատարանը որոշեց, որ հղիության արհեստական ընդհատման համար սահմանադրական իրավունք չկա, ինչը [[Հղիության արհեստական ընդհատումն արգելելու դեմ բողոքի ցույցեր ԱՄՆ-ում (2022)|ցույցերի մեկ այլ ալիքի]] պատճառ դարձավ ամբողջ երկրում, գրավեց նաև միջազգային հանրության ուշադրությունը<ref>{{Cite news |title=Protests erupt in D.C., around the country as Roe v. Wade falls |url=https://www.washingtonpost.com/dc-md-va/2022/06/24/supreme-court-abortion-protests-roe/ |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 28 |newspaper=Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Չնայած այս տարաձայնություններին՝ երկիրը միասնական մնաց Ռուսաստանի դեմ այն բանից հետո, երբ 2022 թվականին [[Վլադիմիր Պուտին]]ի ղեկավարությամբ [[Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա|Ռուսաստանը ներխուժեց Ուկրաինա]]։ Մի շարք քաղաքական գործիչներ և անհատներ աջակցում էին Ուկրաինա զենքի մատակարարումը, իսկ ամերիկյան խոշոր ընկերություններ ընդհանրապես դուրս եկան ռուսական ու բելառուսական շուկաներից<ref>{{Cite news |title=The Senate has approved roughly $40 billion in aid to Ukraine |url=https://www.npr.org/2022/05/19/1100228289/the-senate-has-approved-roughly-40-billion-in-aid-to-ukraine |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 28 |work=NPR.org |language=en}}</ref>։ == Աշխարհագրություն և կլիմա == {{Հիմնական|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների աշխարհագրություն}} [[Պատկեր:USA-satellite.jpg|մինի|Միացյալ Նահանգների և շրջակա տարածքների արբանյակային լուսանկարը։]] ԱՄՆ֊ի տարածքը կազմում է մոտ 9,841,955 կմ²<ref name="urlState Area Measurements and Internal Point Coordinates – Geography – U.S. Census Bureau">{{Cite web |title=State Area Measurements and Internal Point Coordinates – Geography – U.S. Census Bureau |url=https://www.census.gov/geo/reference/state-area.html |accessdate=2017 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=State Area Measurements and Internal Point Coordinates |publisher=U.S. Department of Commerce}}</ref>, որից 7,663,940.6 կմ²֊ը կազմում են ոչ սահմանակցված հողերը։ [[Ալյասկա]]ն, որը ԱՄՆ֊ի սահմանակցված նահանգներից անջատված է [[Կանադա]]յով ամենամեծ նահանգն է՝ 1,717,856.2 կմ² մակերեսով։ [[Հավայան կղզիներ|Հավայան կղզիները,]] որոնք գտնվում են Խաղաղ օվկիանոսի կենտրոնական հատվածում՝ Հյուսիսային Ամերիկայի հարավ֊արևմուտքում, ունեն 28,311 կմ² մակերես։ [[Պուերտո Ռիկո]]ն, [[Ամերիկյան Սամոա]]ն, [[Գուամ]]ը, [[Հյուսիսային Մարիանյան կղզիներ]]ը և [[Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ]]ը միասին զբաղեցնում են 23,789 կմ² տարածք<ref name="Land Area of US and states">{{Cite web |title=2010 Census Area |url=https://www.census.gov/prod/cen2010/cph-2-1.pdf |accessdate=2015 թ․ հունվարի 18 |website=census.gov |publisher=U.S. Census Bureau |page=41}}</ref>։ Տարածքի մեծությամբ Միացյալ Նահանգները երրորդն են՝ [[Ռուսաստան]]ից և [[Չինաստան]]ից հետո<ref name="CIA Factbook Area">{{Cite web |title=Area |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140131115000/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html |archive-date=2014 թ․ հունվարի 31 |accessdate=2015 թ․ հունվարի 15 |website=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency}}</ref>։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները աշխարհի 3-րդ կամ 4-րդ ամենամեծ պետությունն է ցամաքային և ջրային տարածքների ընդհանուր մակերեսով՝ Ռուսաստանից և Կանադայից հետո, Չինաստանից առաջ կամ հետո։ Ոչ միանշանակ դասակարգման պատճառը Չինաստանի և Հնդկաստանի վիճելի տարածքներն են, որոնք եթե հաշվարկվում են Չինաստանի մաս՝ Միացյալ Նահանգները չորրորդն են դառնում։ Բացի այդ, սա կապված է նաև նրա հետ, թե ինչպես է հաշվարկվում ԱՄՆ֊ի տարածքը։ [[Բրիտանիկա հանրագիտարան]]ի համաձայն, օրինակ, ԱՄՆ֊ի տարածքը կազմում է 9,525,067 կմ² քանի որ հաշվի չեն առնվում պետության ափամերձ և տարածքային ջրերը<ref>{{Cite web |title=United States |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/616563/United-States |accessdate=2018 թ․ հունվարի 8 |publisher=Encyclopædia Britannica}} (given in square miles, excluding )</ref>։ Համաշխարհային փաստերի գրքի (The World Factbook) համաձայն՝ ԱՄՆ֊ի տարածքը 9,833,517 կմ² է, քանի որ այս տարածքները հաշվի են առնվում<ref name="WF2">{{Cite web |date=2018 թ․ հունվարի 3 |title=United States |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225135647/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html%20 |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 25 |accessdate=2018 թ․ հունվարի 8 |work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency}}</ref>։ [[Պատկեր:US 50 states Köppen.svg|աջից|մինի|Կլիմայի դասակարգումն ըստ Կյոպենի]] [[Ատլանտյան ծովափ]]ի ափամերձ հարթությունը մեծացնում է տերևաթափ անտառների և [[Պիդմոնտ սարահարթ]]ի զբաղեցրած տարածությունը<ref>{{Cite web |title=Geographic Regions of Georgia |url=http://georgiainfo.galileo.usg.edu/topics/geography/article/geographic-regions-of-georgia |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |website=Georgia Info |publisher=Digital Library of Georgia}}</ref>։ [[Ապալաչյան լեռներ]]ը արևելյան ծովափը բաժանում են [[Մեծ լճեր]]ից և Միջին Արևմուտքի կանաչ տարածքներից<ref name="NAU">{{Cite web |last=Lew |first=Alan |title=PHYSICAL GEOGRAPHY OF THE US |url=http://www.geog.nau.edu/courses/alew/gsp220/text/chapters/ch2.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160409112252/http://www.geog.nau.edu/courses/alew/gsp220/text/chapters/ch2.html |archivedate=2016 թ․ ապրիլի 9 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |website=GSP 220 – Geography of the United States |publisher=North Arizona University}}</ref>։ [[Միսսուրի (գետ)|Միսիսիպի֊Միսուրի գետը]]՝ աշխարհի չորրորդ ամենաերկար գետը, հոսում է հիմնականում երկրի սրտով՝ հյուսիսից հարավ։ [[Մեծ Հարթավայրեր]]ի հարթ և բերքատու [[պրերիաներ]]ը ձգվում են արևմուտքում՝ հարավ֊արևելքում սահմանազատվելով [[Ներքին Բարձրավանդակ]]ով<ref name="NAU" />։ [[Ժայռոտ լեռներ]]ը գտնվում են Մեծ Հարթավայրերի արևմտյան սահմանում և ձգվում են երկրի հյուսիսից հարավ՝ [[Կոլորադո]]յում հասնելով 4,300 մ բարձրության<ref>{{Cite web |last=Harms |first=Nicole |title=Facts About the Rocky Mountain Range |url=http://traveltips.usatoday.com/rocky-mountain-range-11967.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141224113032/http://traveltips.usatoday.com/rocky-mountain-range-11967.html |archive-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |website=Travel Tips |publisher=USA Today}}</ref>։ Ավելի արևմուտք գտնվում է [[ժայռոտ Մեծ Ավազան]]ը և անատապատներ, որոնցից են [[Չիուաուա]] և [[Մոխավե]] անապատները<ref>{{Cite web |title=Great Basin |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/242919/Great-Basin |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=Encyclopædia Britannica}}</ref>։ [[Սիեռա Նևադա (Կորդիլիերաներ)|Սիեռա Նևադա]] և [[Կասկադային լեռնաշղթա|Կասկադային]] լեռնաշղթաները ձգվում են Խաղաղ օվկիանոսի ափի երկայնքով՝ երկուսն էլ հասնելով 4,300 մ բարձրության։ Մայրցամաքային ԱՄՆ֊ի ամենաբարձր և ցածր կետերը [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում են<ref>{{Cite web |title=Mount Whitney, California |url=http://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=2829 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=Peakbagger}}</ref>, իրարից ընդամենը 135 կմ հեռավորության վրա<ref>{{Cite web |title=Find Distance and Azimuths Between 2 Sets of Coordinates (Badwater 36-15-01-N, 116-49-33-W and Mount Whitney 36-34-43-N, 118-17-31-W) |url=http://transition.fcc.gov/fcc-bin/distance?dlat=36&mlat=15&slat=01&ns=1&dlon=116&mlon=49&slon=33&ew=1&dlat2=36&mlat2=34&slat2=43&sn=1&dlon2=118&mlon2=17&slon2=31&we=1&iselec=1 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150207230400/http://transition.fcc.gov/fcc-bin/distance?dlat=36&mlat=15&slat=01&ns=1&dlon=116&mlon=49&slon=33&ew=1&dlat2=36&mlat2=34&slat2=43&sn=1&dlon2=118&mlon2=17&slon2=31&we=1&iselec=1 |archive-date=2015 թ․ փետրվարի 7 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=Federal Communications Commission}}</ref>։ Ալյասկայի [[Դենալի]] գագաթը, ունենալով 6,190.5 մ բարձրություն, համարվում է ԱՄՆ֊ի և ամբողջ [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի ամենաբարձր գագաթը<ref>{{Cite web |last=Poppick |first=Laura |title=US Tallest Mountain's Surprising Location Explained |url=http://www.livescience.com/39245-us-tallest-mountain-location-explained.html |accessdate=2015 թ․ մայիսի 2 |publisher=LiveScience}}</ref>։ Ալյասկայի [[Ալեքսանդրի կղզեխումբ|Ալեքսանդրի կղզեխմբում]] և [[Ալեուտյան կղզիներ]]ում շատ են ակտիվ հրաբուխները, Հավայան կղզիները կազմված են հրաբխային կղզիներից։ [[Յելոուսթոն ազգային պարկ]]ի տակ գտնվող գերհրաբուխը մայրցամաքի ամենամեծ հրաբխային զանգվածն է<ref>{{Cite web |last=O'Hanlon |first=Larry |date=2005 թ․ մարտի 14 |title=America's Explosive Park |url=http://dsc.discovery.com/convergence/supervolcano/under/under.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20050314034001/http://dsc.discovery.com/convergence/supervolcano/under/under.html |archive-date=2005 թ․ մարտի 14 |accessdate=2016 թ․ ապրիլի 5 |publisher=Discovery Channel}}</ref>։ ԱՄՆ֊ն աշխարհի ամենաշատ էկոշրջաններ ունեցող պետությունն է<ref>{{Cite web |title=Ecoregions by country – T |url=http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/ecoregion_list/ecoregions_country/ecoregions_country_t.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170826235103/http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/ecoregion_list/ecoregions_country/ecoregions_country_t.cfm |archive-date=2017 թ․ օգոստոսի 26 |accessdate=2017 թ․ օգոստոսի 27 |website=panda.org}}</ref>։ Միացյալ Նահանգները իր չափով և աշխարհագրական բազմազանությամբ ունի ամենաշատ կլիմայի տեսակները։ 100-րդ միջօրեականից արևելք կլիման փոփոխվում է հյուսիսում խոնավ մայրցամաքայինից մինչև հարավում խոնավ մերձարևադարձային<ref>{{Cite web |last=Boyden |first=Jennifer |title=Climate Regions of the United States |url=http://traveltips.usatoday.com/climate-regions-united-states-21570.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141225073246/http://traveltips.usatoday.com/climate-regions-united-states-21570.html |archive-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 25 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 24 |website=Travel Tips |publisher=USA Today}}</ref>։ 100-րդ միջօրեականի արևմուտքի Մեծ Հարթավայրերում կլիման կիսաչորային է։ Արևմտյան լեռների մեծամասնության կլիման ալպյան է։ Կլիման չորային է Մեծ Ավազանում, հարավ֊արևմուտքի անապատնում, միջերկրածովյան՝ Կալիֆոռնիայի ափամերձ շրջաններում, օվկիանոսային՝ [[Օրեգոն]]ի, [[Վաշինգտոն]]ի ափամերձ հատվածում և հարավային Ալյասկայում։ Ալյասկայի մեծամասնության կլիման մերձարկտիկական է կամ բևեռային։ Հավայան կղզիներում և Ֆլորիդայի հարավային հատվածում կլիման արևադարձային է, ինչպես նաև արևադարձային է Կարիբյան և խաղաղօվկիանոսյան տարածքների բնակեցված շրջանների կլիման<ref>{{Cite web |title=World Map of Köppen−Geiger Climate Classification |url=http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/pdf/kottek_et_al_2006_A4.pdf |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 19}}</ref>։ Էքստրեմալ եղանակը հազվադեպ չի հանդիպում․ [[Մեքսիկական ծոց]]ի սահմանամերձ նահանգներում շատ են լինում արևադարձային ցիկլոններ․ աշխարհի տորնադոների մեծամասնությունը տեղի է ունենում հենց ԱՄՆ֊ում<ref>{{Cite news |author=Perkins, Sid |date=2002 թ․ մայիսի 11 |title=Tornado Alley, USA |url=http://www.sciencenews.org/articles/20020511/bob9.asp |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070701131631/http://www.sciencenews.org/articles/20020511/bob9.asp |archivedate=2007 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2006 թ․ սեպտեմբերի 20 |work=Science News}}</ref>։ === Բնություն === [[Պատկեր:Bald Eagle Portrait.jpg|մինի|Սպիտակագլուխ ծովարծիվը 1782 թվականից համարվում է Միացյալ Նահանգների ազգային թռչունը<ref name="McDougall2004">{{Cite book |author=Len McDougall |url=https://books.google.am/books?id=9XOc2_u7z6cC&pg=PA325 |title=The Encyclopedia of Tracks and Scats: A Comprehensive Guide to the Trackable Animals of the United States and Canada |publisher=Lyons Press |year=2004 |isbn=978-1-59228-070-4 |page=325}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։]] ԱՄՆ-ի էկոլոգիան մեգաբազմազան է՝ Ալյասկայում և մայրցամաքային նահանգներում տարածված են շուրջ 17․000 տեսակի [[անոթային բույսեր]], Հավայան կղզիներում հանդիպում է [[ծաղկավոր բույսեր]]ի շուրջ 1,800 տեսակ, որոնցից շատ քչերն են հանդիպում մայր հողում<ref>{{Cite web |author=Morin, Nancy |title=Vascular Plants of the United States |url=http://www.fungaljungal.org/papers/National_Biological_Service.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130724222726/http://www.fungaljungal.org/papers/National_Biological_Service.pdf |archivedate=2013 թ․ հուլիսի 24 |accessdate=2008 թ․ հոկտեմբերի 27 |work=Plants |publisher=National Biological Service}}</ref>։ ԱՄՆ֊ում կան 428 կաթնասունների, 784 թռչունների, 311 սողունների և 295 երկկենցաղների տեսակներ<ref name="Current Results # of native species in the US">{{Cite web |last1=Osborn |first1=Liz |title=Number of Native Species in United States |url=http://www.currentresults.com/Environment-Facts/Plants-Animals/number-of-native-species-in-united-states.php |accessdate=2015 թ․ հունվարի 15 |publisher=Current Results Nexus}}</ref>։ Նկարագրվել են շուրջ 91,000 միջատների տեսակներ<ref>{{Cite web |title=Numbers of Insects (Species and Individuals) |url=http://www.si.edu/Encyclopedia_SI/nmnh/buginfo/bugnos.htm |accessdate=2009 թ․ հունվարի 20 |publisher=Smithsonian Institution}}</ref>։ [[Սպիտակագլուխ ծովարծիվ]]ը պետության խորհրդանիշն է, ինչպես նաև ազգային թռչունն ու կենդանին<ref name="j23">{{Cite journal |last1=Lawrence |first1=E.A. |year=1990 |title=Symbol of a Nation: The Bald Eagle in American Culture |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-american-culture_spring-1990_13_1/page/63 |journal=The Journal of American Culture |volume=13 |issue=1 |pages=63–69 |doi=10.1111/j.1542-734X.1990.1301_63.x}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներում կա 59 ազգային պարկ, հարյուրավոր նահանգների կողմից սահմանված պարկեր, անտառներ և վայրի բնության պահպանման տարածքներ<ref>{{Cite press release |title=National Park Service Announces Addition of Two New Units |date=2006 թ․ փետրվարի 28 |publisher=National Park Service |url=http://home.nps.gov/applications/release/Detail.cfm?ID=639 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061001195645/http://home.nps.gov/applications/release/Detail.cfm?ID=639 |archive-date=2006 թ․ հոկտեմբերի 1}}</ref>։ Այս ամենը միասին՝ կառավարությանն է պատկանում է պետության տարածքի շուրջ 28%-ը<ref name="NYTimes Federal Land">{{Cite news |last1=Lipton |first1=Eric |last2=Krauss |first2=Clifford |date=2012 թ․ օգոստոսի 23 |title=Giving Reins to the States Over Drilling |url=https://www.nytimes.com/2012/08/24/us/romney-would-give-reins-to-states-on-drilling-on-federal-lands.html?pagewanted=2&_r=0 |accessdate=2015 թ․ հունվարի 18 |publisher=New York Times}}</ref>։ Այս տարածքի մեծամասնությունը հատուկ պահպանվում է, մնացածը օգտագործվում նավթի և գազի, ապարների արտահանման, [[փայտամթերք]]ի մթերման կամ անասնապահության համար։ Տարածքի 0,86%֊ը օգտագործվում է ռազմական նպատակներով<ref name="Federal Land Ownership">{{Cite web |last1=Gorte |first1=Ross W. |last2=Vincent |first2=Carol Hardy. |last3=Hanson |first3=Laura A. |last4=Marc R. |first4=Rosenblum |title=Federal Land Ownership: Overview and Data |url=https://fas.org/sgp/crs/misc/R42346.pdf |accessdate=2015 թ․ հունվարի 18 |website=fas.org |publisher=Congressional Research Service}}</ref><ref name="Fed Land Uses">{{Cite web |title=Chapter 6: Federal Programs to Promote Resource Use, Extraction, and Development |url=http://www.doi.gov/pmb/oepc/wetlands2/v2ch6.cfm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150318005744/http://www.doi.gov/pmb/oepc/wetlands2/v2ch6.cfm |archivedate=2015 թ․ մարտի 18 |accessdate=2015 թ․ հունվարի 19 |website=doi.gov |publisher=U.S. Department of the Interior}}</ref>։ 1970 թվականից սկսած պետությունն սկսել է զբաղվել շրջակա միջավայրի խնդիրներով։ Շրջակա միջավայրին առնչվող վեճերը ներառում են նավթի և [[միջուկային էներգիա]]յի օգտագործումը, վայրի բնության, պահպանության տնտեսական ծախսերը, [[Ջրի աղտոտում|ջրի]] և [[Մթնոլորտի աղտոտում|օդի աղտոտվածությունը]], փայտի մթերումը և [[անապատացում]]ը<ref>{{Cite web |author=The National Atlas of the United States of America |date=2013 թ․ հունվարի 14 |title=Forest Resources of the United States |url=http://www.nationalatlas.gov/articles/biology/a_forest.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090507195541/http://www.nationalatlas.gov/articles/biology/a_forest.html |archivedate=2009 թ․ մայիսի 7 |accessdate=2014 թ․ հունվարի 13 |publisher=Nationalatlas.gov}}</ref><ref>{{Cite web |year=2003 |title=Land Use Changes Involving Forestry in the United States: 1952 to 1997, With Projections to 2050 |url=http://www.fs.fed.us/pnw/pubs/gtr587.pdf |accessdate=2014 թ․ հունվարի 13 |format=PDF}}</ref>, ինչպես նաև [[գլոբալ տաքացում]]ը<ref>Daynes & Sussman, 2010, pp. 3, 72, 74–76, 78</ref><ref>Hays, Samuel P. (2000). ''A History of Environmental Politics since 1945''.</ref>։ Այս ամենում ներառված են շատ դաշնային և նահանգային գործակալություններ։ Սրանցից ամենանշանավորը [[Շրջակա միջավայրի պաշտպանության գործակալություն]]ն է ([[Անգլերեն|անգլ]]․՝ Environmental Protection Agency (EPA), որը ստեղծվել է նախագահի հրամանով՝ 1970 թվականին<ref name="Collin2006">{{Cite book |last=Collin |first=Robert W. |url=https://books.google.am/books?id=OVPoqXeTYTwC&pg=PA1 |title=The Environmental Protection Agency: Cleaning Up America's Act |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2006 |isbn=978-0-313-33341-5 |page=1 |accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}</ref>։ [[Վայրի բնության ակտ|Վայրի բնության պահպանության ակտով]] 1964 թվականից սկսած ղեկավարվում են հանրային տարածքները<ref>Turner, James Morton (2012). ''The Promise of Wilderness''</ref>։ 1973 թվականին ընդունված Վտանգված տեսակների պահպանության ակտը նպատակ ունի պաշտպանել վտանգված և անհետացող տեսակները և տեսակների արեալը․ ակտը գործի է դնում Միացյալ Նահանգների ձկների և վայրի բնության ծառայությունը<ref name="Office">{{Cite book |url=https://books.google.am/books?id=a8BEuUPJb58C&pg=PA1 |title=Endangered species Fish and Wildlife Service |publisher=General Accounting Office, DIANE Publishing |year=2003 |isbn=978-1-4289-3997-4 |page=1 |accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 25}}</ref>։ == Պետական համակարգ == [[Պատկեր:White House lawn (1).tif|մինի|աջից|280px|ԱՄՆ Սպիտակ Տուն]] === Ընդհանուր բնութագիր === Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները «[[Մեծ յոթնյակ]]»-ի երկրներից է և աշխարհում քաղաքական ու տնտեսական դերակատարում ունեցող երկիր։ Տարածքի մեծությամբ (9,8 միլիոն քկմ) ահբ աշխարհի երրորդ պետությունն է ([[Ռուսաստան]]ից և [[Կանադա]]յից հետո), բնակչության թվով (325 միլիոն մարդ)՝ երրորդը ([[Չինաստան]]ից և [[Հնդկաստան]]ից հետո)։ ԱՄՆ-ը գաղութատեր պետություն է։ Նրա տիրապետության տակ գտնվում են [[Պուերտո Ռիկո]]ն և [[Վիրգինյան կղզիներ]]ը՝ [[Կարիբյան ծով]]ում, [[Արևելյան Սաոմա]]ն, [[Գուամ]]ը և մի շարք այլ փոքր կղզիներ [[Խաղաղ օվկիանոս]]ում։ Այդ քաղաքներում տեղաբաշխված են ռազմածովային և ռազմաօդային հենակետեր։ === Պետական կարգ === Ըստ պետական կարգի՝ ԱՄՆ-ը դաշնային [[նախագահական հանրապետություն]] է՝ բաղկացած 50 նահանգներից և [[Կոլումբիա դաշնային օկրուգ]]ից, որտեղ մայրաքաղաք [[Վաշինգտոն]]ն է։ ԱՄՆ-ի նահանգներն ունեն լայն ինքնավարություն, յուրաքանչյուրն ունի իր սահմանադրությունը, օրենսդիր և գործադիր մարմինները։ === Նախագահ === [[Պատկեր:United States Capitol - west front.jpg|մինի|աջից|280px|ԱՄՆ Սենատի Շենքը]] Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները համարվում է [[նախագահական հանրապետություն]]։ Նախագահը պետության ղեկավարն է։ Նա նաև ղեկավարում է կառավարության և կատարում [[վարչապետ]]ի գործառույթներ։ ԱՄՆ-ում նախագահն ընտրվում է չորս տարի ժամկետով և իրավունք ունի վերընտրվել միայն մեկ անգամ։ Նախագահը օժտված է շատ լայն լիազորություններով՝ նա զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարն է, ղեկավարում է կառավարական մարմինները, նշանակում բարձրաստիճան պետական գործիչներին։ ԱՄՆ պատմության մեջ նախագահել է 46 նախագահ։ === Խորհրդարան === ԱՄՆ խորհրդարանը երկպալատ է։ Վերին պալատը Կոնգրեսն է, իսկ Ստորին պալատը Ներկայացուցիչների պալատը։ Կոնգրեսն ու Ներկայացուցիչների պալատը բաղկացած են համապատասխանաբար 100 և 435 անդամներից։ == Տնտեսություն == [[Պատկեր:Above Gotham.jpg|մինի|աջից|330px|Նյու Յորք՝ ԱՄՆ-ի Ֆինանսա-տնտեսական կենտրոն]] ԱՄՆ-ը ժամանակակից աշխարհի տնտեսական, քաղաքական աշխարհի և ռազմական ամենահզոր ուժն է։ [[Համախառն Ներքին Արդյունք]]ի գրեթե 1/4 մասը ստեղծվում է ԱՄՆ-ում։ Արդյունաբերության և գյուղատնտեսության արտադրանքի ծավալով և արտահանմամբ, Արտաքին առևտրի շրջանառության ծավալով, կապիտալի արտահանմամբ, գիտատեխնիկական ներուժով և սպասարկման ոլորտի զարգացման մակարդակով աշխարհի առաջատար տերությունն է։ ԱՄՆ-ի տնտեսությանը բնորոշ է արտադրության և կապիտալի համակենտրոնացման բարձր աստիճանը։ Աշխարհի բոլոր երկրներից առաջինը հետարդյունաբերական փուլը թևակոխած այդ երկրում ծառայություններ մատուցող ճյուղերի բաժինը համախառն ներքին արդյունքում կազմում է մոտ 80 %, իսկ արտադրական ոլորտին բաժին է ընկնում ընդամենը 20 % (այդ թվում՝ գյուղատնտեսությանը 1 %, արդյունաբերությանը 19 %)։ ԱՄՆ-ը ծառայությունների խոշորագույն արտահանողն է ամբողջ աշխարհում։ === Արդյունաբերություն === ԱՄՆ-ի արդյունաբերությունը ներառում է գոյություն ունեցող բոլոր ճյուղերը, ենթաճյուղերը և արտադրության տեսակները։ Երկրի «դեմք»-ը աշխատանքի միջազգային աշխարհագրական բաժանման մեջ որոշում են էլեկտրաէներգետիկան, ավտոմոբիլաշինությունը, ավիահրթիռատիեզերական, նավթավերամշակման և նավթաքիմիական արտադրությունները։ Արագ են զարգանում ռադիոէլեկտրոնիկան, համակարգիչների արտադրութունը և կենսատեխնոլոգիան։ ==== Մեքենաշինություն ==== [[Պատկեր:Boeing 767-338-ER, Qantas AN0398522.jpg|մինի|աջից|330px|ԱՄՆ Բոինգ ընկերության ինքնաթիռ]] Ավտոմոբիլաշինությունն ԱՄՆ-ի արդյունաբերության ազգային ճյուղն է։ Աշխարհում առաջին անգամ այնտեղ է սկսվել ավտոմեքենաների զանգվածային թողարկումը։ ԱՄՆ-ի «ավտոմոբիլաշինության մայրաքաղաք»-ը [[Դետրոյտ]]ն է. «[[Ֆորդ]]», «[[Ջեներալ Մոտորս]]», «[[Կրայսլեր]]» ընկերությունների գրասենյակներով և ձեռնարկությւոններով։ «Բոինգ»-ը ինքնաթիռներ արտադրող ամենախոշոր ընկերությունն է աշխարհում։ ==== Համակարգչային արտադրություն ==== Համակարգչային տեխնիկայի արտադրության և ավիահրթիռատիեզերական արդյունաբերության նոր կենտրոնները ստեղծվել են Արևմուտքում, հատկապես՝ Կալիֆոռնիա նահանգում։ Համակարգչային տեխնիկայի արտադրությամբ հանրահայտ են «[[Այ Բի Էմ]]» և «[[Մայքրոսոֆթ]]» ընկերությունները։ === Տրանսպորտ === [[Պատկեր:Acela pair Boston South snow.jpg|մինի|աջից|330px|գնացքները ԱՄՆ-ի Բոստոն քաղաքի կայարանում]] ԱՄՆ-ն աշխարհում առաջինն է տրանսպորտային ուղիների երկարությամբ, բեռնաշրջանառության և ուղևորարջանառության ծավալներով։ ԱՄՆ-ը մյուս երկրներից զգալիորեն առաջ է անցել ավտոմեքենաների ու ինքնաթիռների պարկով։ Համաշխարհային նշանակության տրանսպորտային հանգույցներ են [[Նյու Յորք]]ը, [[Չիկագո]]ն, [[Լոս Անջելես]]ը։ === Էլեկտրաէներգետիկա === Երկրում գործում է 1300 հէկ, և 109 աէկ։ ԱՄՆ-ում մեծ ուշադրություն է դարձվում ոչ ավանդական էլեկտրակայանների կառուցմանը։ Առավել մեծ դեր ունեն 7 տասնյակի հասնող երկրաջերմային էլեկտրակայանները։ [[Լոս Անջելես]]ի մոտ է գտնվում աշխարհում ամենահզոր «Գեյզերս» երկրաջերմային էլեկտրակայանը։ Լայն տարածում է ստացել արևային և քամու էներգիայի օգտագործումը, իսկ Ֆանդի ծոցի ափին, որտեղ մակընթացային ալիքը հասնում է 18 մ բարձրության, գործում է մակընթացային էլգյուղատնտեսություն։ ԱՄՆ-ի գյուղատնտեսությանը բնորոշ են բազմաճյուղ կառուցվածքը, զարգացման բարձր մակարդակը և աշխատանքի բարձր արտադրողականությունը, տեխնիկական հագեցվածությունը, տարածաշրջանային մասնագիտացումը։ [[Մեծ Հարթավայրեր]]ում ձևավորվել է «ցորենի գոտի»-ն, [[Կենտրոնական հարթավայրեր]]ում՝ «Եգիպտացորենի գոտի»-ն, հարավային նահանգներում «բամբակի գոտի»-ն, մերձլճային շրջային և հյուսիս-արևելքում՝ «կաթնային գոտի»-ն։ Տիրապետող են խոշոր ագարակատերերը։ ԱՄՆ-ի գյուղատնտեսության կարևոր առանձնահատկությունն այն է, որ համախառն արտադրանքի մեծ մասը (ավելի քան 70 %) տալիս է անասնապահությունը, որի առաջատար ճյուղը տավարաբուծությունն է։ ԱՄՆ-ի գյուղատնտեսությունը լիովին բավարարում է բնակչության պարենի պահանջմունքները, իսկ կարևոր մի շարք արտադրանքների գծով աշխարհում գրավում է առաջին տեղը։ == Ժողովրդագրությու == {{Հիմնական|Ամերիկացիներ|ԱՄՆ-ի ժողովրդագրություն}} === Բնակչություն === {{Pie chart |thumb = right |caption = Միացյալ Նահանգներում ռասայական և էթնիկ խմբերը (2020 թվականի մարդահամար)<ref>{{Cite web |last1=Jin |first1=Connie Hanzhang |last2=Talbot |first2=Ruth |last3=Lo Wang |first3=Hansi |date=2021 թ․ օգոստոսի 13 |title=What The New Census Data Shows About Race Depends On How You Look At It |url=https://www.npr.org/2021/08/13/1014710483/2020-census-data-us-race-ethnicity-diversity |website=NPR}}</ref> |label1 = [[սպիտակամորթ ամերիկացիներ]] |value1 = 76.5 |color1 = #1f77b4 |label2 = [[սևամորթ ամերիկացիներ]] |value2 = 12.1 |color2 = #2ca02c |label3 = [[ասիացի ամերիկացիներ]] |value3 = 5.9 |color3 = #ff7f0e |label4 = [[ԱՄՆ ռասայական կազմ|երկու կամ ավել ռասաներ]] |value4 = 4.1 |color4 = #8c564b |label5 = [[ԱՄՆ-ի բնիկ ժողովուրդներ|բնիկ ամերիկացիներ]] |value5 = 0.7 |color5 = #98df8a |label6 = [[ԱՄՆ ռասայական կազմ|այլ ռասա]] |value6 = 0.5 |color6 = #9467bd |label7 = [[խաղաղօվկիանոսյան կղզիների ամերիկացիներ]] |value7 = 0.2 |color7 = #d62728}} Ըստ [[ԱՄՆ Բնակչության մարդահամարի բյուրո]]յի՝ 2020 թվականի ապրիլի 1-ի դրությամբ՝ երկրի բնակչությունը կազմել է 331 449 281 մարդ<ref name=2020CENSUS>{{Cite web |title=Census Bureau's 2020 Population Count |url=https://www.census.gov/newsroom/press-releases/2021/2020-census-apportionment-results.htmlpid=2020CENSUS&src=pt |access-date=2021 թ․ ապրիլի 26 |work=United States Census}}</ref>, որով Միացյալ Նահանգներն [[Աշխարհի երկրներն ըստ բնակչության|աշխարհում երրորդն է]]՝ Չինաստանից և Հնդկաստանից հետո<ref name=":2"/>։ Ըստ [[ԱՄՆ-ը և բնակչության համաշխարհային ժամացույցը|ԱՄՆ-ի բնակչության ժամացույցի]] 2021 թվականի հունվարի 28-ի տվյալների՝ յուրաքանչյուր 100 վայրկյանում ԱՄՆ-ի բնակչությունն ավելանում է մեկ մարդով կամ օրական կտրվածքով՝ 864 մարդով<ref>{{Cite web |title=Population Clock |url=https://www.census.gov/popclock/ |website=www.census.gov}}</ref>։ 2018 թվականին 15 և ավել տարիքի ամերիկացիների 52%-ը եղել է ամուսնացած, 6%-ը՝ այրի է, 10%-ը՝ ամուսնալուծված, իսկ 32%-ը՝ երբեք ամուսնացած չի եղել<ref>{{Cite web |title=Table MS-1. Marital Status of the Population 15 Years Old and Over, by Sex, Race and Hispanic Origin: 1950 to Present |url=https://www.census.gov/data/tables/time-series/demo/families/marital.html |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 11 |website=Historical Marital Status Tables |publisher=U.S. Census Bureau}}</ref>։ 2020 թվականին ԱՄՆ-ում [[ծնելիության ընդհանուր գործակից]]ը մեկ կնոջ հաշվարկով կազմել է 1,64 երեխա<ref>{{Cite report |url=https://www.cdc.gov/nchs/data/vsrr/vsrr012-508.pdf |title=Births: Provisional data for 2020 |last1=Hamilton |first1=Brady E. |last2=Martin |first2=Joyce A. |date=2021 թ․ մայիս |publisher=National Center for Health Statistics |issue=12 |doi=10.15620/cdc:104993 |location=Hyattsville, MD |volume=Vital Statistics Rapid Release |last3=Osterman |first3=Michelle J.K. |doi-access=free}}</ref>։ Երկիրն ունի աշխարհում ամենաբարձր ցուցանիշը [[ԱՄՆ-ի միայնակ ծնողներ|մեկ ծնող ունեցող ընտանիքներում]] բնակվող երեխաների քանակով (23%)<ref>{{Cite web |title=U.S. has world's highest rate of children living in single-parent households |url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/12/12/u-s-children-more-likely-than-children-in-other-countries-to-live-with-just-one-parent/ |access-date=2020 թ․ մարտի 17 |website=Pew Research Center |language=en}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներն ունի բազմազան բնակչություն. 37 [[ԱՄՆ-ի ազգություններ|ազգություններից]] յուրաքանչյուրն ունի ավելի քան մեկ միլիոն բնակչություն<ref name="An2000">{{Cite web |date=2004 թ․ հունիս |title=Ancestry 2000 |url=https://www.census.gov/prod/2004pubs/c2kbr-35.pdf |url-status=live |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20041204015245/https://www.census.gov/prod/2004pubs/c2kbr-35.pdf |archive-date=2004 թ․ դեկտեմբերի 4 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 2 |publisher=U.S. Census Bureau}}</ref>։ Եվրոպական ծագում ունեցող [[սպիտակամորթ ամերիկացիներ]]ը մեծ [[ռասա]]յական [[էթնիկական խումբ|էթնիկ խումբ]] են Միացյալ Նահանգներում՝ կազմելով բնակչության 57,8%-ը<ref>{{Cite web |date=2009 |title=Table 52. Population by Selected Ancestry Group and Region: 2009 |url=https://www.census.gov/compendia/statab/2012/tables/12s0052.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121225031832/https://www.census.gov/compendia/statab/2012/tables/12s0052.pdf |archive-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 25 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 11 |publisher=U.S. Census Bureau}}</ref>։ [[Լատինոամերիկացիները ԱՄՆ-ում|Լատինոամերիկացիները]] երկրորդ ամենամեծ խումբն են և կազմում են երկրի բնակչության 18,7%-ը։ [[Աֆրոամերիկացիներ]]ը երրորդ ամենամեծ խումբն են՝ երկրի՝ 12,1% բնակչությամբ<ref name="An2000" />, [[ասիական ծագման ամերիկացիներ]]ը՝ չորրորդն են՝ 5,9%-ով, իսկ [[ԱՄՆ բնիկ ժողովուրդներ|բնիկ ամերիկացիները]]՝ կազմում են երկրի բնակչության 1%-ը (3,7 մլն)<ref name="An2000" />։ 2020 թվականին բնակչության [[Բնակչության բուրգ|միջին տարիքը]] կազմել է 38,5 տարի<ref name=":2" />։ 2018 թվականին Միացյալ Նահանգներում կար 90 մլն ներգաղթյալ, որոնց թվում էին նաև [[Երկրորդ սերնդի ներգաղթյալները ԱՄՆ-ում|ԱՄՆ-ում ծնված նրանց երեխաները]]. երկուսը միասին կազմում են ընդհանուր բնակչության 28%-ը<ref>{{Cite news |date=2019 թ․ մարտի 14 |title=Frequently Requested Statistics on Immigrants and Immigration in the United States |url=https://www.migrationpolicy.org/article/frequently-requested-statistics-immigrants-and-immigration-united-states |work=Migration Policy Institute}}</ref>։ 2017 թվականին օտարերկրացիների 45%-ը (20,7 մլն) ԱՄՆ քաղաքացիություն ստանալու իրավունք, 27%-ը (12,3 մլն)՝ մշտական բնակության իրավունք, 6%-ը (2,2 մլն) ժամանակավոր կացության իրավունք են ստացել, իսկ 23%-ը (10,5 մլն) անօրինական ներգաղթյալներ էին<ref name="KeyFindings">{{Cite web |date=2019 թ․ հունիսի 17 |title=Key findings about U.S. immigrants |url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/06/17/key-findings-about-u-s-immigrants/ |publisher=Pew Research Center}}</ref>։ Միացյալ Նահանգները տասնյակ տարիներ շարունակ առաջինն են աշխարհում փախստականներ ընդունելու առումով<ref name="PewRefugees">{{Cite web |author=Jens Manuel Krogstad |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 7 |title=Key facts about refugees to the U.S. |url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/10/07/key-facts-about-refugees-to-the-u-s/ |publisher=Pew Research Center}}</ref>։ === Լեզու === Անգլերենը (մասնավորապես [[ամերիկյան անգլերեն]]ը) դե ֆակտո ԱՄՆ-ի [[ազգային լեզու]]ն է։ Թեև դաշնային մակարդակով [[պաշտոնական լեզու]] չկա, մի քանի օրենք պահանջում է անգլերենի իմացություն, օրինակ՝ ԱՄՆ քաղաքացիություն ստանալը։ Նահանգների մեծ մասում անգլերենը պաշտոնական լեզու է համարվում<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ օգոստոսի 12 |title=States Where English Is the Official Language |url=https://www.washingtonpost.com/blogs/govbeat/wp/2014/08/12/states-where-english-is-the-official-language/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 12 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ Երեք նահանգներում և չորս ԱՄՆ տարածքներում բացի անգլերենից ընդունում են նաև տեղի կամ բնիկների լեզուները՝ ներառյալ Հավայիի ([[հավայերեն]])<ref>{{Cite web |date=1978 թ․ նոյեմբերի 7 |title=The Constitution of the State of Hawaii, Article XV, Section 4 |url=https://www.hawaii.gov/lrb/con/conart15.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20130724231656/https://hawaii.gov/lrb/con/conart15.html |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 24 |access-date=2007 թ․ հունիսի 19 |publisher=Hawaii Legislative Reference Bureau}}</ref>, Ալյասկայի ([[Ալյասկայի մայրենի լեզուներ|բնիկների 20 լեզու]])<ref>{{Cite news |last1=Chapel |first1=Bill |date=2014 թ․ ապրիլի 21 |title=Alaska OKs Bill Making Native Languages Official |url=https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2014/04/21/305688602/alaska-oks-bill-making-native-languages-official |newspaper=NPR}}</ref>, Հարավային Դակոտայի ([[սիու լեզու]])<ref name="LakotaCommon">{{Cite web |title=South Dakota recognizes official indigenous language |url=https://eu.argusleader.com/story/news/politics/2019/03/22/south-dakota-recognizes-official-indigenous-language-governor-noem/3245113002/ |access-date=2019 թ․ մարտի 26 |publisher=Argus Leader}}</ref>, Ամերիկյան Սամոայի ([[սամոաերեն]]), Պուերտո Ռիկոյի ([[իսպաներեն]]), Գուամի ([[չամոռռո]] լեզու) և Հյուսիսային Մարիանայի կղզիների ([[կարոլիներեն]] և [[Չամոռռո (լեզու)|չամոռռո]]) լեզուները։ Պուերտո Ռիկոյում ավելի շատ խոսում են իսպաներեն, քան անգլերեն<ref name="PuertoRicoTranslation">{{Cite web |title=Translation in Puerto Rico |url=https://www.puertorico.com/translation/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131230233259/http://www.puertorico.com/translation/ |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 30 |access-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 29 |website=Puerto Rico Channel}}</ref>։ Ըստ [[Ամերիկյան համայնքների հարցում|Ամերիկյան համայնքների հարցման]]՝ 2010 թվականին 229 մլն մարդու (ԱՄՆ ընդհանուր՝ 308 մլն բնակչությունից) շփման լեզուն միայն անգլերենն էր։ Ավելի քան 37 մլն մարդու շփման լեզուն [[Իսպաներենը Միացյալ Նահանգներում|իսպաներենն]] է, որով այն լեզվակիրների քանակով երկրորդն է Միացյալ Նահանգներում։ Մյուս լեզուների թվում են [[չինարեն]]ը (2,8 մլն), [[տագալերեն]]ը (1,6 մլն), [[վիետնամերեն]]ը (1,4 մլն), [[ֆրանսերեն]]ը (1,3 մլն), [[կորեերեն]]ը (1,1 մլն) և [[գերմաներեն]]ը (1 մլն), որոնցով խոսում է մեկ միլիոնից ավել մարդ<ref>{{Cite web |last=Bureau |first=U.S. Census |title=American FactFinder—Results |url=https://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B16001&prodType=table |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20200212213140/https://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B16001&prodType=table |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 12 |access-date=2017 թ․ մայիսի 29}}</ref>։ ԱՄՆ-ում մանկապարտեզից մինչև համալսարան [[ԱՄՆ-ում ամենաշատ ուսուցանվող օտար լեզուների ցանկ|ամենաշատ ուսումնասիրվող օտար լեզուներից]] են իսպաներենը (մոտ 7,2 մլն ուսանող), ֆրանսերենը (1,5 մլն), և [[Գերմաներենը Միացյալ Նահանգներում|գերմաներենը]] (500 000)։ Մյուս ուսուցանվող լեզուներից են [[լատիներեն]]ը, [[Ճապոներենի ուսուցումը Միացյալ Նահանգներում|ճապոներենը]], [[ամերիկյան ժեստերի լեզու]]ն, [[Իստալերենը Միացյալ Նահանգներում|իստալերենը]] և [[Չինարենը Միացյալ Նահանգներում|չինարենը]]<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ փետրվար |title=Foreign Language Enrollments in K–12 Public Schools |url=https://www.actfl.org/sites/default/files/pdfs/ReportSummary2011.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160408184754/https://www.actfl.org/sites/default/files/pdfs/ReportSummary2011.pdf |archive-date=2016 թ․ ապրիլի 8 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 17 |publisher=American Council on the Teaching of Foreign Languages (ACTFL)}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Goldberg |first1=David |last2=Looney |first2=Dennis |last3=Lusin |first3=Natalia |date=2015 թ․ փետրվար |title=Enrollments in Languages Other Than English in United States Institutions of Higher Education, Fall 2013 |url=https://www.mla.org/pdf/2013_enrollment_survey.pdf |access-date=2015 թ․ մայիսի 20 |publisher=Modern Language Association}}</ref>։ === Կրոն === {{Հիմնական|Կրոնն ԱՄՆ-ում}} [[Պատկեր:Weekly religious service attendance by US State gradient (2014).svg|thumb|Եկեղեցի, սինագոգ կամ մզկիթ հաճախելը՝ ըստ նահանգների (2014) {{legend|#023858|≥50% հաճախում է ամեն շաբաթ}} {{legend|#045a8d|45–49% հաճախում է ամեն շաբաթ}} {{legend|#0570b0|40–44% հաճախում է ամեն շաբաթ}} {{legend|#3690c0|35–39% հաճախում է ամեն շաբաթ}} {{legend|#74a9cf|30–34% հաճախում է ամեն շաբաթ}} {{legend|#a6bddb|25–29% հաճախում է ամեն շաբաթ}} {{legend|#d0d1e6|20–24% հաճախում է ամեն շաբաթ}} {{legend|#ece7f2|15–19% հաճախում է ամեն շաբաթ}}]] [[ԱՄՆ Սահմանադրության առաջին փոփոխություն|ԱՄՆ Սահմանադրության առաջին փոփոխությամբ]] երաշխավորվում է կրոնի ազատ դավանանքը և Կոնգրեսին արգելվում է այնպիսի օրենքներ ընդունել, որոնք կխախտեն այդ իրավունքը<ref>{{Cite web |title=First Amendment |url=https://constitution.congress.gov/constitution/amendment-1/#:~:text=Congress%20shall%20make%20no%20law,for%20a%20redress%20of%20grievances. |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220926100733/https://constitution.congress.gov/constitution/amendment-1/#:~:text=Congress%20shall%20make%20no%20law,for%20a%20redress%20of%20grievances. |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 26 |accessdate=2022 թ․ նոյեմբերի 3 |work=Constitution Annotated |publisher=United States Congress}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներում ստեղծված ամենամեծ կրոններն են [[Մորմոններ|Հիսուս Քրիստոսի վերջին օրերի սրբերը]] (առավել հայտնի են «մորմոններ» անվամբ) և [[Եհովայի վկաներ]]ը<ref>{{Cite web |title=The 2020 Census of American Religion |url=https://www.prri.org/research/2020-census-of-american-religion/}}</ref>, իսկ մյուս տիպիկ կրոնները՝ կաթոլիկությունը և բողոքականությունը, ներթափանցել են այլ երկրներից։ 2010-ական թվականների վերջին 2020-ական թվականների սկզբին [[Փյու հետազոտական կենտրոն]]ի կատարած ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ամերիկացիների 90%-ը հավատում է Աստծուն, ամերիկացիների 65%-ը համարում է, որ կրոնը կարևոր կամ շատ կարևոր դեր է խաղում իրենց կյանքում<ref name="Pew2">[https://www.pewforum.org/religious-landscape-study/state/alabama/#importance-of-religion-by-state Importance of religion by state] Pew forum</ref>, 61%-ն [[Աղոթք|աղոթում]] է ամեն շաբաթ կամ ավելի հաճախ, իսկ 43%-ը առնվազն ամեն ամիս այցելում է պատարագների. այս ցուցանիշները եզակի են զարգացած երկրների շրջանում<ref>{{Cite web |last=Marshall |first=Joey |date=2018 թ․ օգոստոսի 22 |title=The world's most committed Christians live in Africa, Latin America – and the U.S. |url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2018/08/22/the-worlds-most-committed-christians-live-in-africa-latin-america-and-the-u-s/ |access-date=2022 թ․ հուլիսի 27 |website=Pew Research Center |language=en-US}}</ref><ref name="pewreligion">{{Cite web |last=Fahmy |first=Dalia |date=2018 թ․ հուլիսի 31 |title=Americans are far more religious than adults in other wealthy nations |url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2018/07/31/americans-are-far-more-religious-than-adults-in-other-wealthy-nations/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200109160911/https://www.pewresearch.org/fact-tank/2018/07/31/americans-are-far-more-religious-than-adults-in-other-wealthy-nations/ |archive-date=2020 թ․ հունվարի 9 |access-date=2020 թ․ հունվարի 23 |work=Pew Research Center |quote=The U.S. remains a robustly religious country and the most devout of all the rich Western democracies. In fact, Americans pray more often, are more likely to attend weekly religious services and ascribe higher importance to faith in their lives than adults in other wealthy, Western democracies, such as Canada, Australia and most European states, according to a recent Pew Research Center study... As it turns out, the U.S. is the only country out of 102 examined in the study that has higher-than-average levels of both prayer and wealth.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Fahmy |first=Dalia |date=2018 թ․ ապրիլի 25 |title=Key findings about Americans' belief in God |url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2018/04/25/key-findings-about-americans-belief-in-god/ |access-date=2022 թ․ հուլիսի 27 |website=Pew Research Center |language=en-US |quote=At the same time, the United States remains an outlier among wealthy countries in terms of its relatively high levels of religious commitment. In the U.S., more than two-thirds of Christians say religion is very important in their lives, compared with significantly lower levels in other rich democracies. For instance, only 12% of Christian adults in Germany and 11% in the United Kingdom say religion is very important in their lives.}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներում է բնակվում [[Քրիստոնեությունն ըստ երկրների|աշխարհի ամենաշատ քրիստոնյա բնակչությունը]]<ref name="Global Christianity">{{Cite web |author=ANALYSIS |date=2011 թ․ դեկտեմբերի 19 |title=Global Christianity |url=https://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130730062627/http://www.pewforum.org/christian/global-christianity-exec.aspx |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 30 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 17 |publisher=Pewforum.org}}</ref>։ [[Բողոքականությունը Միացյալ Նահանգներում|Բողոքականությունն]] ամենամեծ կրոնական ուղղությունն է, որը դավանում է ամերիկացիների գրեթե կեսը։ [[Բապտիստական եկեղեցի|Բապտիստները]] բողոքականության ամենամեծ ճյուղն են՝ 15,4%, իսկ [[Հարավային բապտիստական միաբանություն]]ն ամենամեծ առանձին բողոքական աղանդն է, որը դավանում է երկրի բնակչության 5,3%-ը։ Ըստ ուսումնասիրության՝ մնացած բողոքականները կա՛մ այլ աղանդների են հարում, կա՛մ որևէ աղանդի մեջ չեն մտնում, կա՛մ էլ որևէ ձևով հիշատակված չեն հարցման մեջ<ref name="pew2015">{{Cite web |date=2015 թ․ մայիսի 12 |title=America's Changing Religious Landscape |url=https://www.pewforum.org/2015/05/12/americas-changing-religious-landscape/ |publisher=Pew Research Center: Religion & Public Life}}</ref>։ Այսպես կոչված [[Աստվածաշնչի գոտի|Աստվածաշնչի գոտում]], որը տեղակայված է հիմնականում [[Միացյալ Նահանգների հարավ]]ային մասում, մշակութային առումով մեծ դեր է խաղում պահպանողական [[Ավետարանչականություն|ավետարանչական բողոքականությունը]]։ Ի տարբերություն սրա՝ [[Նոր Անգլիա]]յում և Միացյալ Նահանգների արևմտյան մասում կրոնն ամենաքիչ նշանակությունն ունի<ref name="gallup.com">{{Cite web |date=2010 թ․ փետրվարի 17 |title=Mississippians Go to Church the Most; Vermonters, Least |url=https://www.gallup.com/poll/125999/mississippians-go-church-most-vermonters-least.aspx |access-date=2014 թ․ հունվարի 13 |publisher=Gallup}}</ref>։ 2014 թվականին անցկացված հարցման արդյունքներով Միացյալ Նահանգներում չափահասների 70,6%-ն իրենց համարել է [[Քրիստոնեությունը Միացյալ Նահանգներում|քրիստոնյա]]<ref>{{Cite news |title=Church Statistics and Religious Affiliations |url=https://religions.pewforum.org/affiliations |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150511074104/http://religions.pewforum.org/affiliations |archive-date=2015 թ․ մայիսի 11 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 23 |newspaper=Pew Research Center's Religion & Public Life Project |publisher=Pew Research}}</ref>, իսկ 5,9%-ը՝ ոչ քրիստոնեական կրոնի հետևորդ<ref name="pew2015"/>՝ [[Հրեական ծագմամբ ամերիկացիներ|հուդայականություն]] (1,9%), [[իսլամը Միացյալ Նահանգներում|իսլամ]] (1,1%), [[Հինդուիզմը Միացյալ Նահանգներում|հինդուիզմ]] (0,7%), և [[Բուդդայականությունը Միացյալ Նահանգներում|բուդդայականություն]] (0,7%)<ref name="pew2015" />։ Հարցումը ցույց տվեց նաև, որ ամերիկացիների 22,8%-ը իրեն համարում է [[Ագնոստիցիզմ|ագնոստիկ]], [[աթեիզմ|աթեիստ]] կամ ուղղակի [[Անկրոնություն|որևէ կրոն չի դավանում]]<ref name="Pew">{{Cite web |year=2012 |title="Nones" on the Rise |url=https://www.pewforum.org/2012/10/09/nones-on-the-rise/ |access-date=2014 թ․ հունվարի 10 |publisher=Pew Forum on Religion & Public Life}}</ref><ref name="ARIS">{{Cite web |author1=Barry A. Kosmin |author2=Egon Mayer |author3=Ariela Keysar |date=2001 թ․ դեկտեմբերի 19 |title=American Religious Identification Survey 2001 |url=https://www.gc.cuny.edu/CUNY_GC/media/CUNY-Graduate-Center/PDF/ARIS/ARIS-PDF-version.pdf?ext=.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180103174600/http://www.gc.cuny.edu/CUNY_GC/media/CUNY-Graduate-Center/PDF/ARIS/ARIS-PDF-version.pdf?ext=.pdf |archive-date=2018 թ․ հունվարի 3 |access-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 16 |publisher=CUNY Graduate Center}}</ref><ref name="The Future of the Global Muslim Population">{{Cite web |date=2011 թ․ հունվարի 27 |title=United States |url=https://features.pewforum.org/muslim-population-graphic/#/United%20States |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140905105655/http://features.pewforum.org/muslim-population-graphic/#/United%20States |archive-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 5 |access-date=2013 թ․ մայիսի 2}}</ref>։ [[Պաշտամունքային կառույցներ]]ին անդամակցությունը 1999 թվականի 70%-ից նվազեց՝ 2020 թվականին դառնալով 47%։ Նվազման հիմնական պատճառը կապված էր ամերիկացիների՝ որևէ կրոնական նախապատվություն չունենալու հետ։ Այդուհանդերձ, անդամակցությունը նվազեց նաև նրանց շրջանում, որոնք իրենց համարում էին որևէ կրոնական խմբի մաս<ref>{{Cite news |last1=Jones |first1=Jeffrey M. |date=2021 թ․ մարտի 29 |title=U.S. Church Membership Falls Below Majority for First Time |url=https://news.gallup.com/poll/341963/church-membership-falls-below-majority-first-time.aspx |access-date=2021 թ․ ապրիլի 5 |work=Gallup.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Gabbatt |first1=Adam |date=2021 թ․ ապրիլի 5 |title='Allergic reaction to US religious right' fueling decline of religion, experts say |url=https://www.theguardian.com/world/2021/apr/05/americans-religion-rightwing-politics-decline |access-date=2021 թ․ ապրիլի 5 |work=The Guardian |language=en}}</ref>։ === Ուրբանիզացիա === {{Հիմնական|ԱՄՆ-ի՝ 100 հազար և ավելի բնակիչ ունեցող քաղաքների ցանկ}} Ամերիկացիների 82%-ը բնակվում է [[ԱՄՆ քաղաքային բնակավայրերի ցանկ|քաղաքային բնակավայրերում]]՝ ներառյալ արվարձանները<ref name="WF">{{Cite web |date=2018 թ․ հունվարի 3 |title=United States |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/united-states/ |access-date=2018 թ․ հունվարի 8 |website=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency}}</ref>, որոնց գրեթե կեսը բնակվում է 50 000-ից ավել բնակչություն ունեցող քաղաքներում<ref>{{Cite web |title=United States—Urban/Rural and Inside/Outside Metropolitan Area |url=https://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-state=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-_box_head_nbr=GCT-P1&-mt_name=&-_caller=geoselect&-geo_id=&-format=US-1&-_lang=en |url-status=dead |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20090403024532/https://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-state=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-_box_head_nbr=GCT-P1&-mt_name=&-_caller=geoselect&-geo_id=&-format=US-1&-_lang=en |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 3 |access-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 23 |publisher=U.S. Census Bureau}}</ref>։ 2008 թվականին 273 [[ԱՄՆ-ի՝ 100 հազար և ավելի բնակիչ ունեցող քաղաքների ցանկ|խոշորացված քաղաքներ]] ունեին ավելի քան 100 000 բնակիչ, ինը քաղաք ուներ ավելի քան մեկ միլիոն բնակիչ, իսկ չորս քաղաքի ([[Նյու Յորք]], [[Լոս Անջելես]], [[Չիկագո]] և [[Հյուստոն]]) բնակչությունը գերազանցում էր երկու միլիոնը<ref name="PopEstBigCities">{{Cite web |date=2009 թ․ հուլիսի 1 |title=Table 1: Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places Over 100,000, Ranked by July 1, 2008 Population: April 1, 2000 to July 1, 2008 |url=https://hawaii.gov/dbedt/info/census/popestimate/copy_of_2008-subcounty-population-hawaii/SUB_EST2008_01.pdf |archive-url=https://www.webcitation.org/5lpvuJk99?url=https://hawaii.gov/dbedt/info/census/popestimate/copy_of_2008-subcounty-population-hawaii/SUB_EST2008_01.pdf |archive-date=2009 թ․ դեկտեմբերի 7 |website=2008 Population Estimates |publisher=U.S. Census Bureau, Population Division}}</ref>։ Քաղաքային բնակչությունն արագ աճում է՝ մասնավորապես երկրի հարավային և արևմտյան հատվածներում<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ ապրիլի 18 |title=Counties in South and West Lead Nation in Population Growth |url=https://www.census.gov/newsroom/press-releases/2019/estimates-county-metro.html |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 29 |website=The United States Census Bureau |language=en}}</ref>։ {{ԱՄՆ-ի խոշոր քաղաքներ}} [[Պատկեր:United States population density (HY).png|thumb|ԱՄՆ բնակչության խտությունը՝ ըստ նահանգների]] === Առողջապահություն === [[Պատկեր:Texas medical center.jpg|thumb|[[Հյուստոն]]ի կենտրոնում գտնվող [[Տեխաս բժշկական կենտրոն]]ն աշխարհի ամենամեծ բժշկական համալիրն է<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ օգոստոսի 19 |title=Texas Medical Center, largest medical complex in the world, reaches 98 percent ICU capacity |url=https://www.newsweek.com/texas-medical-center-largest-medical-complex-world-reaches-98-percent-icu-capacity-1526180 |website=Newsweek}}</ref>։|alt=The Texas Medical Center, a cluster of contemporary skyscrapers, at night]] Ըստ [[ԱՄՆ հիվանդությունների վերահսկողության և պրոֆիլակտիկայի կենտրոն|ԱՄՆ-ի հիվանդությունների վերահսկողության և պրոֆիլակտիկայի կենտրոն]]ի նախնական զեկույցի՝ ծնվելու պահին ԱՄՆ-ում [[Կյանքի միջին տևողություն]]ը 2021 թվականին 0,9 տարով նվազել է նախորդ տարվա ցուցանիշից՝ դառնալով 76,1 տարի (տղամարդկանց համար 73,2 տարի, իսկ կանանց համար՝ 79,1 տարի)։ Երկու տարվա անընդմեջ նվազման գլխավոր պատճառները [[COVID-19]] համավարակն է, պատահարները, թմրանյութերից գերդոզավորումը, սրտի և լյարդի հիվանդությունները, ինքնասպանությունները<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ օգոստոսի 31 |title=Life Expectancy in the United States Declines, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics |url=https://www.cdc.gov/nchs/pressroom/nchs_press_releases/2022/20220831.htm |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 3 |website=www.cdc.gov}}</ref>։ Կյանքի միջին տևողությունն ամենաբարձրն է ասիացիների և լատինոամերիկացիների շրջանում, իսկ ամենացածրը՝ սևամորթների և Ալյասկայի բնիկ ժողովուրդների շրջանում<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ նոյեմբերի 29 |title=Mortality in the United States, 2017 |url=https://www.cdc.gov/nchs/products/databriefs/db328.htm |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 27 |website=www.cdc.gov}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Bernstein |first1=Lenny |date=2018 թ․ նոյեմբերի 29 |title=U.S. life expectancy declines again, a dismal trend not seen since World War I |url=https://www.washingtonpost.com/national/health-science/us-life-expectancy-declines-again-a-dismal-trend-not-seen-since-world-war-i/2018/11/28/ae58bc8c-f28c-11e8-bc79-68604ed88993_story.html |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 27 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref>։ 1998 թվականից ԱՄՆ-ում կյանքի ակնկալվող միջին տևողությունը հետ էր մյուս՝ հարուստ արդյունաբերություն ունեցող երկրների ցուցանիշներից<ref>{{Cite news |last=Achenbach |first=Joel |date=2019 թ․ նոյեմբերի 26 |title='There's something terribly wrong': Americans are dying young at alarming rates |url=https://www.washingtonpost.com/health/theres-something-terribly-wrong-americans-are-dying-young-at-alarming-rates/2019/11/25/d88b28ec-0d6a-11ea-8397-a955cd542d00_story.html |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 19 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ ԱՄՆ-ն նաև [[Ինքնասպանությունները Միացյալ Նահանգներում|ինքնասպանությունների]] ամենաբարձր ցուցանիշն ունի [[Բարձր եկամուտ ունեցող երկիր|բարձր եկամուտ ունեցող երկրների]] շրջանում<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հունվարի 30 |title=New International Report on Health Care: U.S. Suicide Rate Highest Among Wealthy Nations {{!}} Commonwealth Fund |url=https://www.commonwealthfund.org/press-release/2020/new-international-report-health-care-us-suicide-rate-highest-among-wealthy |access-date=2020 թ․ մարտի 17 |website=www.commonwealthfund.org |language=en}}</ref>։ Բացի այդ, ԱՄՆ չափահաս բնակչության գրեթե մեկ երրորդը ճարպակալում, ևս մեկ երրորդն էլ՝ հավելյալ քաշ ունի<ref>{{Cite web |title=Prevalence of Overweight and Obesity Among Adults: United States, 2003–2004 |url=https://www.cdc.gov/nchs/products/pubs/pubd/hestats/overweight/overwght_adult_03.htm |access-date=2007 թ․ հունիսի 5 |publisher=Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics}}</ref>։ 2010 թվականին [[Պսակային զարկերակային հիվանդություն|պսակային զարկերակային հիվանդության]], [[թոքի քաղցկեղ]]ի, [[կաթված]]ի, [[Թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդություն|թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդության]], ինչպես նաև ճանապարհատրանսպորտային պատահարների պատճառով ամենաշատ մարդկային կորուստն է եղել ԱՄՆ-ում։ [[Մեջքի ստորին հատվածի ցավ]]ը, [[դեպրեսիա]]ն, ոսկրամկանային համակարգի խանգարումները, պարանոցի ցավը և տագնապն առաջացնում են երկար տարիներ արժեցող կարողությունների սահմանափակում։ Ամենավնասակար [[ռիսկային գործոն]]ներից են ոչ ճիշտ սննդակարգը, [[Ծխել|ծխախոտը]], ճարպակալումը, [[գերճնշում]]ը, [[գերշաքարարյունություն]]ը, ֆիզիկական ակտիվության բացակայությունը և ալկոհոլի օգտագործումը։ [[Ալցհայմերի հիվանդություն]]ը, հոգեմետ նյութերի օգտագործման հետ կապված խանգարումները, երիկամների հիվանդությունները, [[քաղցկեղ]]ը և վայր ընկնելու հետևանքով առաջացած վնասվածքները կյանքի տարիների ամենամեծ թվով կորստի պատճառ են դառնում՝ ճշգրտված մեկ անձի տարիքի հաշվարկով (1990 թվականի տվյալներ)<ref name="Murray2013">{{Cite journal |last=Murray |first=Christopher J.L. |date=2013 թ․ հուլիսի 10 |title=The State of US Health, 1990–2010: Burden of Diseases, Injuries, and Risk Factors |journal=Journal of the American Medical Association |volume=310 |issue=6 |pages=591–608 |doi=10.1001/jama.2013.13805 |pmc=5436627 |pmid=23842577}}</ref>։ ԱՄՆ-ում [[Դեռահասների հղիությունը Միացյալ Նահանգներում|դեռահասների շրջանում հղիության]] և դրա [[Հղության արհեստական ընդհատումը Միացյալ Նահանգներում|արհեստական ընդհատման]] դեպքերը զգալիորեն շատ են՝ հատկապես սևամորթների և լատինոամերիկացիների շրջանում, քան Արևմուտքի մյուս երկրների ժողովուրդների մոտ<ref>{{Cite web |title=About Teen Pregnancy |url=https://www.cdc.gov/TeenPregnancy/AboutTeenPreg.htm |access-date=2015 թ․ հունվարի 24 |publisher=Center for Disease Control}}</ref>։ ԱՄՆ առողջապահական համակարգը գերազանցում է ցանկացած այլ երկրի առողջապահական համակարգին՝ ինչպես մեկ բնակչի վրա ծախսվող գումարի, այնպես էլ ՀՆԱ-ից ծախսվող տոկոսի առումով, բայց վատ ցուցանիշներ ունի՝ նմանատիպ այլ երկրների հետ համեմատած<ref>{{Cite web |year=2001 |title=The U.S. Healthcare System: The Best in the World or Just the Most Expensive? |url=https://dll.umaine.edu/ble/U.S.+HCweb.pdf |archive-url=https://web.archive.org/20070309142240/https://dll.umaine.edu:80/ble/U.S.%20HCweb.pdf |archive-date=2007 թ․ մարտի 9 |access-date=2006 թ․ նոյեմբերի 29 |publisher=University of Maine}}{{cbignore}}</ref>։ Այդուհանդերձ, ԱՄՆ-ն բժշկական նորարարություններով աշխարհի առաջատարն է։ Միացյալ Նահանգները միակ զարգացած երկիրն է, որ [[Բժշկական բարեփոխումները Միացյալ Նահանգներում|չունի համընդհանուր բժշկական ծառայությունների համակարգ]], իսկ բնակչության զգալի մասը [[Բժշկական ապահովագրությունը Միացյալ Նահանգներում|չունի բժշկական ապահովագրություն]]<ref>{{Cite journal |last=Vladeck |first=Bruce |date=2003 թ․ հունվար |title=Universal Health Insurance in the United States: Reflections on the Past, the Present, and the Future |url=https://archive.org/details/sim_american-journal-of-public-health_2003-01_93_1/page/16 |journal=American Journal of Public Health |volume=93 |pages=16–19 |doi=10.2105/ajph.93.1.16 |pmc=1447684 |pmid=12511377 |number=1}}</ref>։ Պետության կողմից ֆինանսավորվող բժշկական ապահովագրությունները՝ աղքատների («[[Medicaid]]», գործարկվել է 1965 թվականին) և 65 և ավել տարեկան անձանց համար («[[Medicare]]», գործարկվել է 1966 թվականին), հասանելի է այն ամերիկացիներին, որոնք համապատասխանում են ծրագրի պահանջներին՝ եկամտի կամ տարիքային առումով։ 2010 թվականին նախկին նախագահ Օբաման ընդունեց [[Հիվանդների պաշտպանության և հասանելի առողջապահության մասին օրենք]]ը<ref>{{Cite journal |last=Oberlander |first=Jonathan |date=2010 թ․ հունիսի 1 |title=Long Time Coming: Why Health Reform Finally Passed |url=https://archive.org/details/sim_health-affairs_2010-06_29_6/page/1112 |journal=Health Affairs |language=en |volume=29 |issue=6 |pages=1112–1116 |doi=10.1377/hlthaff.2010.0447 |issn=0278-2715 |pmid=20530339 |doi-access=free}}</ref>, որով, ըստ ԱՄՆ հիվանդությունների վերահսկողության և պրոֆիլակտիկայի կենտրոնի, կիսով չափ նվազել է բժշկական ապահովագրություն չունեցող մարդկանց թիվը<ref>{{Cite web |title=National Health Interview Survey, January to June 2016 |url=https://www.cdc.gov/nchs/data/nhis/earlyrelease/earlyrelease201611_01.pdf |access-date=2016 թ․ նոյեմբերի 23 |website=CDC.gov}}</ref>, իսկ բազմաթիվ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ այս օրենքի արդյունքում նվազել է մահացությունը դրա շահառուների շրջանում<ref name="NYT20200323GoodnoughAbelsonetAl">{{Cite news |author=Abby Goodnough |author2=Reed Abelson |author3=Margot Sanger-Katz |author4=Sarah Kliff |date=2020 թ․ մարտի 23 |title=Obamacare Turns 10. Here's a Look at What Works and Doesn't. |url=https://www.nytimes.com/2020/03/23/health/obamacare-aca-coverage-cost-history.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20200330105840/https://www.nytimes.com/2020/03/23/health/obamacare-aca-coverage-cost-history.html |archive-date=2020 թ․ մարտի 30 |access-date=2020 թ․ մարտի 31 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Miller |first1=Sarah |url=http://www.nber.org/papers/w26081.pdf |title=Medicaid and Mortality: New Evidence from Linked Survey and Administrative Data |last2=Altekruse |first2=Sean |last3=Johnson |first3=Norman |last4=Wherry |first4=Laura |date=2019 թ․ հուլիս |publisher=National Bureau of Economic Research |series=NBER Working Paper No. 26081 |location=Cambridge, MA |doi=10.3386/w26081 |s2cid=164463149}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Goldin |first1=Jacob |last2=Lurie |first2=Ithai Z. |last3=McCubbin |first3=Janet |year=2020 |title=Health Insurance and Mortality: Experimental Evidence from Taxpayer Outreach |url=https://academic.oup.com/qje/advance-article/doi/10.1093/qje/qjaa029/5911132 |journal=The Quarterly Journal of Economics |language=en |volume=136 |pages=1–49 |doi=10.1093/qje/qjaa029}}</ref>։ Այդուհանդերձ, օրենքի թողած «ժառանգությունը» վիճելի է<ref>{{Cite web |last=Mathews |first=Anna Wilde |date=2021 թ․ հունիսի 17 |title=Why Is ACA Still Controversial 11 Years After Healthcare Law Known as Obamacare Was Passed? |url=https://www.wsj.com/articles/why-is-aca-still-controversial-11-years-after-healthcare-law-known-as-obamacare-was-passed-11623962729 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 18 |work=Wall Street Journal}}</ref>։ === Կրթություն === [[Պատկեր:University-of-Virginia-Rotunda.jpg|thumb|[[Թոմաս Ջեֆերսոն]]ի հիմնադրած [[Վիրջինիայի համալսարան]]ը Միացյալ Նահանգների բազմաթիվ պետական քոլեջներից և համալսարաններից մեկն է։]] [[Հանրակրթություն]]ն ԱՄՆ-ում գտնվում է պետության և տեղական կառավարման մարմինների վերահսկողության ներքո և կարգավորվում է [[ԱՄՆ կրթության բաժին|ԱՄՆ կրթության բաժնի]] կողմից։ Նահանգների մեծամասնությունում երեխաները պետք է դպրոց հաճախեն հինգ կամ վեց տարեկանից (սկսելով [[մանկապարտեզ]]ից կամ [[առաջին դասարան]]ից) մինչև 18 տարեկանը (սովորաբար ավագ դպրոցն ավարտվում է [[տասներկուերորդ դասարան]]ով)։ Որոշ նահանգներում դպրոցն ավարտում են 16 կամ 17 տարեկանում<ref>{{Cite web |title=Ages for Compulsory School Attendance ... |url=https://nces.ed.gov/programs/digest/d02/dt150.asp |access-date=2007 թ․ հունիսի 10 |publisher=U.S. Dept. of Education, National Center for Education Statistics}}</ref>։ 25 և բարձր տարիքի ամերիկացիների 84,6%-ն ավարտել է դպրոցը, 52,6%-ը քոլեջ է հաճախել, 27,2%-ն ունի [[բակալավր]]ի աստիճան, իսկ 9,6%-ը՝ մագիստրոսի կամ այլ աստիճան<ref>{{Cite web |title=Educational Attainment in the United States: 2003 |url=https://www.census.gov/prod/2004pubs/p20-550.pdf |access-date=2006 թ․ օգոստոսի 1 |publisher=U.S. Census Bureau}}</ref>։ Ընդհանուր [[Գրագիտություն|գրագիտության]] աստիճանը գրեթե 99% է<ref name="WF" /><ref>For more detail on U.S. literacy, see [https://nces.ed.gov/NAAL/PDF/2006470.PDF A First Look at the Literacy of America's Adults in the 21st century], U.S. Department of Education (2003).</ref>։ Միացյալ Նահանգներում կան բարձրագույն [[ԱՄՆ բարձրագույն կրթության հաստատություններ|կրթության մի շարք մասնավոր և հանրային հաստատություններ]]։ Միացյալ Նահանգներում են գտնվում աշխարհի առաջատար [[Պետական համալսարան|պետական]] և [[մասնավոր համալսարան]]ների մեծ մասը<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հունիսի 8 |title=QS World University Rankings 2022 |url=https://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2022 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 14 |work=QS World University Rankings |publisher=Quacquarelli Symonds}}</ref>։ Կան նաև տեղական [[համայնքային քոլեջ]]ներ, որոնցում սովորաբար ընդունելությունը բաց է, կրթական ծրագիրը՝ կարճ, վարձն էլ ցածր<ref>{{Cite web |last1=Pannoni |first1=Alexandra |last2=Kerr |first2=Emma |date=2020 թ․ հուլիսի 14 |title=Everything You Need to Know About Community Colleges: FAQ |url=https://www.usnews.com/education/community-colleges/articles/2015/02/06/frequently-asked-questions-community-college |access-date=2022 թ․ հուլիսի 9 |work=[[U.S. News & World Report]]}}</ref>։ ԱՄՆ-ը մեկ ուսանողի կրթության վրա [[Պետական ծախսեր|ծախսում է]] ամենաշատ գումարը, քան աշխարհի որևէ այլ երկիր<ref>{{Cite news |last=Rushe |first=Dominic |date=2018 թ․ սեպտեմբերի 7 |title=The US spends more on education than other countries. Why is it falling behind? |url=https://www.theguardian.com/us-news/2018/sep/07/us-education-spending-finland-south-korea |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 29 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ 2016-2017 թվականների ուսումնական տարվա ընթացքում պետական տարրական և միջնակարգ դպրոցների աշակերտների կրթության վրա ծախսվել է 12,794 ԱՄՆ դոլար<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ ապրիլ |title=Fast Facts: Expenditures |url=https://nces.ed.gov/fastfacts/display.asp?id=66 |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 29 |website=nces.ed.gov |language=EN}}</ref>։ Ինչ վերաբերում է բարձրագույն կրթության համար ծախսերին, ապա ԱՄՆ-ն մեկ ուսանողի վրա ծախսում է ավելի շատ գումար, քան [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] երկրները միջինում<ref name="education spending">{{Cite news |date=2013 թ․ հունիսի 25 |title=U.S. education spending tops global list, study shows |url=https://www.cbsnews.com/8301-202_162-57590921/u.s-education-spending-tops-global-list-study-shows/ |access-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 5 |publisher=CBS |agency=AP}}</ref>։ Չնայած ուսանողական վարկերը «ներելու» որոշ ծրագրերի առկայությանը<ref>{{Cite web |title=The Biden administration cancelled $9.5B in student loan debt. Here's who it affects. |url=https://usafacts.org/articles/the-biden-administration-cancelled-95b-in-student-loan-debt-heres-who-it-affects/ |access-date=2022 թ․ հուլիսի 15 |website=USAFacts |language=en}}</ref>՝ վերջին տասնամյակում 102%-ով աճել են [[Ուսանողական պարտք|ուսանողական վարկերը]]<ref>{{Cite news |last=Hess |first=Abigail Johnson |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 22 |title=U.S. student debt has increased by more than 100% over the past 10 years |url=https://www.cnbc.com/2020/12/22/us-student-debt-has-increased-by-more-than-100percent-over-past-10-years.html |access-date=2022 թ․ հունվարի 8 |work=CNBC}}</ref> և 2022 թվականին գերազանցել 1,7 տրիլիոն ԱՄՆ դոլարը<ref>{{Cite news |last1=Dickler |first1=Jessica |last2=Nova |first2=Annie |date=2022 թ․ մայիսի 6 |title=This is how student loan debt became a $1.7 trillion crisis |url=https://www.cnbc.com/2022/05/06/this-is-how-student-loan-debt-became-a-1point7-trillion-crisis.html |access-date=2022 թ․ հուլիսի 8 |work=CNBC}}</ref>։ == ԱՄՆ-ի նահանգներ և կոմսություններ == {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | valign="top" | {| class="wikitable" |- style="height:32px" | [[Այդահո]] | [[Պատկեր:Flag of Idaho.svg|bormm der pra casa|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Այովա]] | [[Պատկեր:Flag of Iowa.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Ալաբամա (նահանգ)|Ալաբամա]] | [[Պատկեր:Flag of Alabama.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Ալյասկա (նահանգ)|Ալյասկա]] | [[Պատկեր:Flag of Alaska.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Արիզոնա]] | [[Պատկեր:Flag of Arizona.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Արկանզաս (նահանգ)|Արկանզաս]] | [[Պատկեր:Flag of Arkansas.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Վայոմինգ]] | [[Պատկեր:Flag of Wyoming.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Վաշինգտոն (նահանգ)|Վաշինգտոն]] | [[Պատկեր:Flag of Washington.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Վերմոնտ]] | [[Պատկեր:Flag of Vermont.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Վիրջինիա]] | [[Պատկեր:Flag of Virginia.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" |} | valign="top" | {| class="wikitable" |- style="height:32px" | [[Վիսկոնսին]] | [[Պատկեր:Flag of Wisconsin.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | | [[Հավայի]] | [[Պատկեր:Flag of Hawaii.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Դելավեր]] | [[Պատկեր:Flag of Delaware.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Ջորջիա]] | [[Պատկեր:Flag of Georgia (U.S. state).svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | nowrap |[[Արևմտյան Վիրջինիա]] | [[Պատկեր:Flag of West Virginia.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Իլինոյս]] | [[Պատկեր:Flag of Illinois.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Ինդիանա]] | [[Պատկեր:Flag of Indiana.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Կալիֆոռնիա]] | [[Պատկեր:Flag of California.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Կանզաս]] | [[Պատկեր:Flag of Kansas.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Կենտուկի]] | [[Պատկեր:Flag of Kentucky.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" |} | valign="top" | {| class="wikitable" |- style="height:32px" | [[Կոլորադո]] | [[Պատկեր:Flag of Colorado.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Կոնեկտիկուտ]] | [[Պատկեր:Flag of Connecticut.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Լուիզիանա]] | [[Պատկեր:Flag of Louisiana.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Մասաչուսեթս]] | [[Պատկեր:Flag of Massachusetts.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Մինեսոտա]] | [[Պատկեր:Flag of Minnesota.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Միսսիսիպի]] | [[Պատկեր:Flag of Mississippi.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Միսսուրի]] | [[Պատկեր:Flag of Missouri.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Միչիգան]] | [[Պատկեր:Flag of Michigan.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Մոնտանա]] | [[Պատկեր:Flag of Montana.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Մեն]] | [[Պատկեր:Flag of Maine.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" |} | valign="top" | {| class="wikitable" |- style="height:32px" | nowrap | [[Մերիլենդ]] | [[Պատկեր:Flag of Maryland.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Նեբրասկա]] | [[Պատկեր:Flag of Nebraska.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Նևադա]] | [[Պատկեր:Flag of Nevada.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | nowrap | [[Նյու Հեմպշիր]] | [[Պատկեր:Flag of New Hampshire.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | nowrap |[[Նյու Ջերսի]] | [[Պատկեր:Flag of New Jersey.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Նյու Յորք (նահանգ)|Նյու Յորք]] | [[Պատկեր:Flag of New York.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Նյու Մեքսիկո]] | [[Պատկեր:Flag of New Mexico.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Օհայո]] | [[Պատկեր:Flag of Ohio.svg|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Օկլահոմա]] | [[Պատկեր:Flag of Oklahoma.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Օրեգոն]] | [[Պատկեր:Flag of Oregon.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" |} | valign="top" | {| class="wikitable" |- style="height:32px" | [[Փենսիլվանիա]] | [[Պատկեր:Flag of Pennsylvania.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | nowrap | [[Ռոդ Այլենդ]] | [[Պատկեր:Flag of Rhode Island.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | nowrap | [[Հյուսիսային Դակոտա]] | [[Պատկեր:Flag of North Dakota.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | nowrap | nowrap | [[Հյուսիսային Կարոլինա]] | [[Պատկեր:Flag of North Carolina.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Թենեսի]] | [[Պատկեր:Flag of Tennessee.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Տեխաս]] | [[Պատկեր:Flag of Texas.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Ֆլորիդա]] | [[Պատկեր:Flag of Florida.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" |[[Հարավային Դակոտա]] | [[Պատկեր:Flag of South Dakota.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | nowrap |[[Հարավային Կարոլինա]] | [[Պատկեր:Flag of South Carolina.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" | [[Յուտա]] | [[Պատկեր:Flag of Utah.svg|border|33x22px]] |- style="height:32px" |} |} == Կոմսություններ կամ մարզեր == ԱՄՆ–ի բոլոր հիսուն նահանգները բաժանվում են վարչական միավորների՝ մարզերի։ ԱՄՆ–ում նահանգները, ինչպես Անգլիայում և անգլո–սաքսոնական մյուս երկրներում, բաժանվում են մարզերի, որոնք ավանդաբար կոչվում են կոմսություններ՝ քաունթի, հոգնակին՝ քաունթիզ, իսկ շրջանները կոչվում են դիսթրիքթ, հոգնակին՝ դիսթրիքթս՝ district, districts։ ԱՄՆ–ի քառասունութ նահանգներում դրանք կոչվում են կոմսություններ, իսկ երկուսում՝ փերիշներ՝ Լուիզիանա նահանգում, և բորոուներ՝ Ալյասկա նահանգում։ 2018 թվականի դրությամբ, ԱՄՆ–ի բոլոր նահանգներում առկա էին 3․142 կոմսություններ, այսինքն՝ մարզեր, counties և կոմսությանը համարժեք վարչական միավորներ, այսինքն՝ county-equivalents․ 50 նահանգներում, և Կոլումբիա դաշնային մայրաքաղաքային շրջանում՝ District of Columbia, որտեղ գտնվում է ԱՄՆ–ի մայրաքաղաք Վաշինգտոնը։ Բացի այդ, եթե հաշվի առնվեն նաև 100 կոմսությունները և դրանց համարժեքները՝ county equivalents այսպես կոչված ԱՄՆ օվկիանոսային հողային տիրույթներում՝ U.S. territories, ապա ԱՄՆ–ի բուն մայրցամաքային և կղզային բոլոր տարածքներում առկա է 3․242 կոմսություն՝ counties և կոմսությանը համարժեք վարչական միավոր՝ county-equivalents։ == Նշանավոր անձինք == ԱՄՆ-ը նշանավոր շատ մարդկանց հայրենիքն է. հայտնի են ականավոր քաղաքական գործիչներ [[Բենջամին Ֆրանկլին]]ն ու [[Աբրահամ Լինքոլն]]ը, գյուտարարներ [[Ռոբերտ Ֆուլտոն]]ը կառուցել է առաջին շոգենավը, Պ. Կուպերը ստեղծել է շոգեքարշը, Ու. Հանթը՝ կարի մեքենան, Ս. Մորզեն՝ հեռագրական սարքը, [[Ալեքսանդր Բելլ]]ը՝ հեռախոսը, [[Թոմաս Էդիսոն]]ը՝ շիկացման էլեկտրական լամպը և էլի մի շարք նշանավոր գյուտարարներ, Ու. Բարրոուզը՝ հաշվիչ մեքենան, Ռ. Օպենհայմերը՝ առաջին [[ատոմային ռումբ]]ը։ ԱՄՆ-ը համարվում է առանձին գիտությունների «հայրենիքը»։ Կիբեռնետիկայի «հայրը» Ն. Վիներն է, սաղմնաբանության հիմնադիրը՝ Ռ. Հարրիսոնը, երկրաքիմիայինը՝ Ֆ. Քլարկը, գենետիկայինը՝ Թ. Մորգանը։ Վիթխարի են ԱՄՆ-ի նվաճումներն աստղագիտության և տիեզերքի ուսումնասիրության բնագավառում. ղեկավարվելով ամերիկյան աստղագետ Փ. Լոուելի տեսական կանխագուշակումներով՝ Ք. Թումբոն [[1930]] թ-ին հայտնագործել է [[Պլուտոն]] մոլորակը, Գ. Դեյպերը՝ տիեզերական [[միգամածություն]]ը, Ն. Արմսթրոնգը և Է. Օլդրինը առաջինն են վայրէջք կատարել [[Լուսին|Լուսնի]] վրա ([[1969]] թ.)։ Գրողներ [[Մարկ Տվեն]]ը, [[Ջեկ Լոնդոն]]ը, [[Թեոդոր Դրայզեր]]ը, [[Էդգար Ալլան Պո]]ն, [[Ուիլյամ Ֆոլքներ]]ը, [[Ֆրենսիս Սքոթ Ֆիցջերալդ]]ը, [[Օ. Հենրի]]ն, [[Ջերոմ Դեյվիդ Սելինջեր]]ը, [[Հերբերտ Ուելս]]ը, [[հայ]]ազգի [[Վիլյամ Սարոյան]]ը և շատ ուրիշներ հայտնի են ամբողջ աշխարհում։ == Մշակույթ և հասարակություն == {{Հիմնական|ԱՄՆ մշակույթ}} [[Պատկեր:Liberty02.jpg|thumb|upright|[[Ֆրանսիա]]յից նվեր ստացած [[Ազատության արձան]]ը դարձել է [[ամերիկյան երազանք]]ի խորհրդանիշը<ref>{{Cite web |title=Statue of Liberty |url=https://whc.unesco.org/en/list/307 |access-date=2022 թ․ հունվարի 4 |website=World Heritage |publisher=UNESCO}}</ref>։|alt=The Statue of Liberty, a large teal bronze sculpture on a stone pedestal]] Միացյալ Նահանգներն [[Բազմամշակութայնություն|ամենատարբեր]] էթնիկ խմբերի, ավանդույթների և արժեքների հայրենիքն է<ref name="DD">{{Cite book |last1=Adams |first1=J.Q. |url=https://archive.org/details/dealingwithdiver0000adam |title=Dealing with diversity : the anthology |last2=Strother-Adams |first2=Pearlie |date=2001 |publisher=Kendall/Hunt Pub |isbn=978-0-7872-8145-8 |location=Chicago}}</ref><ref name="Society in Focus">{{Cite book |last1=Thompson |first1=William E. |title=Society in focus : an introduction to sociology |last2=Hickey |first2=Joseph V. |date=2004 |publisher=Pearson/Allyn and Bacon |isbn=978-0-205-41365-2 |edition=5th |location=Boston}}</ref> և համաշխարհային մասշտաբով մշակութային մեծ ազդեցություն ունի<ref>BBC, April 2008: Country Profile: United States of America</ref><ref>{{Cite magazine |last1=Fergie |first1=Dexter |last2=Pinkham |first2=Sophie |last3=Pinkham |first3=Sophie |last4=Kindley |first4=Evan |last5=Kindley |first5=Evan |last6=Kirsch |first6=Adam |last7=Kirsch |first7=Adam |last8=Dickey |first8=Colin |last9=Dickey |first9=Colin |date=2022 թ․ մարտի 24 |title=How American Culture Ate the World |url=https://newrepublic.com/article/165836/american-culture-ate-world-righteous-smokescreen-globalization-review |access-date=2022 թ․ հուլիսի 3 |magazine=The New Republic |issn=0028-6583}}</ref>։ Բացի բնիկ ամերիկացի, [[Հավայացիներ|բնիկ հավայացի]] և [[Ալյասկացիներ|Ալյասկայի բնիկ ժողովուրդներից]], գրեթե բոլոր ամերիկացիները կամ նրանց նախնիները ներգաղթել են կամ որպես ստրուկ բերվել են նախորդ հինգ դարերի ընթացքում<ref>{{Cite book |last1=Fiorina |first1=Morris P. |title=The New American democracy |last2=Peterson |first2=Paul E. |date=2010 |publisher=Longman |isbn=978-0-205-78016-7 |edition=7th |location=London |page=97}}</ref>։ Ամերիկայի մշակույթը հիմնականում [[Արևմտյան մշակույթ|Արևմտյան աշխարհի մշակույթն]] է, որը սկիզբ է առել [[Եվրոամերիկացիներ|եվրոպացի ներգաղթյալների ավանդույթներից]], որոնք իրենց վրա կրել են այլ գործոնների ազդեցությունը, օրինակ՝ [[Աֆրոամերիկյան մշակույթ|Աֆրիկայից բերված ստրուկների ազդեցությունը]]<ref name="DD" /><ref>{{Cite book |last1=Holloway |first1=Joseph E. |title=Africanisms in American culture |date=2005 |publisher=Indiana University Press |isbn=978-0-253-21749-3 |edition=2nd |location=Bloomington |pages=18–38}}<br />{{Cite book |last1=Johnson |first1=Fern L. |url=https://archive.org/details/speakingcultural0000john |title=Speaking culturally : language diversity in the United States |publisher=Sage Publications |year=2000 |isbn=978-0-8039-5912-5 |page=[https://archive.org/details/speakingcultural0000john/page/116 116]}}</ref>։ Վերջին շրջանում [[Ասիական ծագման ամերիկացիներ|Ասիայից]] և հատկապես [[Լատինոամերիկյան մշակույթ|Լատինական Ամերիկայից]] ներգաղթն իր մասնաբաժինն է ավելացրել մշակութային «խառնուրդին», որը նկարագրվում է որպես համասեռ «[[հալման կաթսա]]» և տարասեռ [[աղցանաման (հասկացություն)|աղցանաման]], որտեղ ներգաղթյալներն իրենց ներդրումն են ունեցել և հաճախ [[առնմանում|միաձուլվել]] են ամերիկյան հիմնական մշակույթին<ref name="DD" />։ Այդուհանդերձ, [[Ռասայական անհավասարությունը Միացյալ Նահանգներում|ռասայի]]<ref>{{Cite book |last=Bonilla-Silva |first=Eduardo |url=https://books.google.com/books?id=6IG7QgAACAAJ&q=racism+without+racists |title=Racism without Racists: Color-blind Racism and the Persistence of Racial Inequality in the United States |publisher=Rowman & Littlefield |year=2003 |isbn=978-0-7425-1633-5 |location=Lanham |pages=2–29}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref> և [[Բարեկեցության անհավասարությունը Միացյալ Նահանգներում|բարեկեցության]] առումով սոցիալական բարձր անհավասարություն կա<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հունիսի 4 |title="Contempt for the poor in US drives cruel policies," says UN expert |url=https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=23172&LangID=E |access-date=2018 թ․ հունիսի 5 |work=OHCHR}}</ref>։ Ամերիկացիներն ավանդաբար տարբերվում են իրենց [[աշխատանքային էթիկա]]յով<ref>{{Cite journal |last=Porter |first=Gayle |date=2010 թ․ նոյեմբեր |title=Work Ethic and Ethical Work: Distortions in the American Dream |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-business-ethics_2010-11_96_4/page/535 |journal=Journal of Business Ethics |publisher=Springer |volume=96 |pages=535–550 |doi=10.1007/s10551-010-0481-6 |jstor=29789736 |s2cid=143991044 |number=4}}</ref>, մրցունակությամբ<ref>{{Cite journal |last=Stephens |first=R.H. |date=1952 թ․ սեպտեմբեր |title=The Role Of Competition In American Life |journal=The Australian Quarterly |publisher=Australian Institute of Policy and Science |volume=24 |pages=9–14 |jstor=41317686 |number=3}}</ref>, անհատականությամբ<ref>{{Cite journal |last1=Grabb |first1=Edward |last2=Baer |first2=Douglas |last3=Curtis |first3=James |year=1999 |title=The Origins of American Individualism: Reconsidering the Historical Evidence |journal=University of Alberta |publisher=Canadian Journal of Sociology |volume=24 |pages=511–533 |doi=10.2307/3341789 |jstor=3341789 |number=4}}</ref>, ինչպես նաև «[[ամերիկյան քաղաքացիական կրոն]]ի» հավատքով, որը շեշտադրում է ազատությունը, հավասարությունը, մասնավոր սեփականությունը, ժողովրդավարությունը, օրենքի ուժը և սահմանափակ կառավարումը<ref>{{Cite book |last=Huntington |first=Samuel P. |url=https://archive.org/details/whoarewechalleng00hunt |title=Who are We?: The Challenges to America's National Identity |publisher=Simon & Schuster |year=2004 |isbn=978-0-684-87053-3 |chapter=Chapters 2–4 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=6xiYiybkE8kC&q=core}}: also see American's Creed, written by William Tyler Page and adopted by Congress in 1918.</ref>։ Համաշխարհային չափանիշներով ամերիկացիները չափազանց շատ են բարեգործություն անում. ըստ 2016 թվականին «[[Charities Aid Foundation]]»-ի իրականացրած հետազոտության՝ ամերիկացիները ՀՆԱ-ի 1,44%-ը նվիրաբերել են բարեգործության, որն ամենաբարձր ցուցանիշն է աշխարհում<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունվար |title=GROSS DOMESTIC PHILANTHROPY: An international analysis of GDP, tax and giving |url=https://www.cafonline.org/docs/default-source/about-us-policy-and-campaigns/gross-domestic-philanthropy-feb-2016.pdf |access-date=2022 թ․ հուլիսի 18 |publisher=Charities Aid Foundation}}</ref>։ [[Ամերիկյան երազանք]]ը կամ այն ընկալումը, որ ամերիկացիները [[Սոցիալ-տնտեսական շարժողունակությունը ԱՄՆ-ում|սոցիալական բարձր շարժողունակություն]] ունեն, կարևոր դեր է խաղում ներգաղթի համար<ref>{{Cite web |last=Clifton |first=Jon |date=2013 թ․ մարտի 21 |title=More Than 100 Million Worldwide Dream of a Life in the U.S. More than 25% in Liberia, Sierra Leone, Dominican Republic want to move to the U.S. |url=https://www.gallup.com/poll/161435/100-million-worldwide-dream-life.aspx |access-date=2014 թ․ հունվարի 10 |publisher=Gallup}}</ref>։ Արդյոք այս ընկալումը ճիշտ է, վիճելի հարց է<ref name="socialmobility">*{{Cite web |year=2010 |title=A Family Affair: Intergenerational Social Mobility across OECD Countries |url=https://www.oecd.org/tax/public-finance/chapter%205%20gfg%202010.pdf |access-date=2010 թ․ սեպտեմբերի 20 |website=Economic Policy Reforms: Going for Growth |publisher=OECD}} * {{Cite web |author1=Blanden, Jo |author2=Gregg, Paul |author3=Machin, Stephen |date=2005 թ․ ապրիլ |title=Intergenerational Mobility in Europe and North America |url=https://www.suttontrust.com/reports/IntergenerationalMobility.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060623094610/https://www.suttontrust.com/reports/IntergenerationalMobility.pdf |archive-date=2006 թ․ հունիսի 23 |publisher=Centre for Economic Performance}} * {{Cite web |last1=Gould |first1=Elise |date=2012 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=U.S. lags behind peer countries in mobility |url=https://www.epi.org/publication/usa-lags-peer-countries-mobility/ |access-date=2013 թ․ հուլիսի 15 |website=Economic Policy Institute}} * {{Cite journal |last=Winship |first=Scott |date=Spring 2013 |title=Overstating the Costs of Inequality |url=https://www.brookings.edu/~/media/Research/Files/Articles/2013/03/overstating%20inequality%20costs%20winship/overstating%20inequality%20costs%20winship.pdf |journal=National Affairs |archive-url=https://web.archive.org/web/20131024141452/https://www.brookings.edu/~/media/Research/Files/Articles/2013/03/overstating%20inequality%20costs%20winship/overstating%20inequality%20costs%20winship.pdf |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ հունվարի 10}}</ref><ref name="CAP">{{Cite web |date=2006 թ․ ապրիլի 26 |title=Understanding Mobility in America |url=https://www.americanprogress.org/issues/economy/news/2006/04/26/1917/understanding-mobility-in-america/ |website=Center for American Progress}}</ref><ref name="Schneider">{{Cite web |last=Schneider |first=Donald |date=2013 թ․ հուլիսի 29 |title=A Guide to Understanding International Comparisons of Economic Mobility |url=https://www.heritage.org/research/reports/2013/07/a-guide-to-understanding-international-comparisons-of-economic-mobility |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 22 |publisher=The Heritage Foundation}}</ref>։ Թեև կարծիք կա, որ Միացյալ Նահանգներում [[Անդասակարգ հասարակություն|դասերի բաժանում չկա]]<ref>{{Cite book |last=Gutfeld |first=Amon |title=American Exceptionalism: The Effects of Plenty on the American Experience |publisher=Sussex Academic Press |year=2002 |isbn=978-1-903900-08-6 |location=Brighton and Portland |page=65}}</ref>, գիտնականներն էական տարբերություններ են նշում երկրի սոցիալական դասերի միջև, որոնք ազդում են [[Սոցիալականացում|սոցիալականացման]], լեզվի և արժեքների վրա<ref>{{Cite book |last=Zweig |first=Michael |title=What's Class Got To Do With It, American Society in the Twenty-First Century |publisher=Cornell University Press |year=2004 |isbn=978-0-8014-8899-3 |location=Ithaca, NY}} {{Cite web |title=Effects of Social Class and Interactive Setting on Maternal Speech |url=https://eric.ed.gov/ERICWebPortal/Home.portal?_nfpb=true&_pageLabel=RecordDetails&ERICExtSearch_SearchValue_0=ED309843&ERICExtSearch_SearchType_0=eric_accno&objectId=0900000b800472a5 |access-date=2007 թ․ հունվարի 27 |publisher=Education Resource Information Center}}</ref>։ Ամերիկացիները մեծապես արժևորում են [[Սոցիոէկոնոմիկա|սոցիալ-տնտեսական ձեռքբերումները]], սակայն [[Միջին Ջո|սովորական կամ միջին լինելը]] ևս դիտվում է որպես դրական հատկանիշ<ref>{{Cite book |last=O'Keefe |first=Kevin |url=https://archive.org/details/averageamericant00okee |title=The Average American |publisher=PublicAffairs |year=2005 |isbn=978-1-58648-270-1 |location=New York}}</ref>։ === Գրականություն և կերպարվեստ === [[Պատկեր:Mark Twain by AF Bradley.jpg|thumb|left|upright|Ամերիկացի գրող և երգիծաբան [[Մարկ Տվեն]]ը]] 18-րդ դարում և 19-րդ դարի սկզբում ամերիկյան արվեստն ու գրականությունը հիմնականում ոգեշնչվում էին Եվրոպայից՝ ազդեցություն թողնելով Արևմտյան մշակույթի մեջ։ Այնպիսի գրողներ, ինչպիսիք էին [[Վաշինգտոն Իրվինգ]]ը, [[Նաթանիել Հոթորն]]ը, [[Էդգար Ալլան Պո]]ն և [[Հենրի Դեյվիդ Թորո]]ն, 19-րդ դարի կեսին ստեղծեցին յուրօրինակ գրականություն։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսին մեծ կերպարներ էին [[Մարկ Տվեն]]ը և պոետ [[Ուոլթ Ուիթմեն]]ը, իսկ [[Էմիլի Դիքինսոն]]ը, որն անհայտ է եղել իր կյանքի ընթացքում, համարվում է Ամերիկայի անվանի պոետներից մեկը<ref>{{Cite book |last1=Harold |first1=Bloom |url=https://archive.org/details/emilydickinson00bloo/page/9 |title=Emily Dickinson |date=1999 |publisher=Chelsea House Publishers |isbn=978-0-7910-5106-1 |location=Broomall, PA |page=[https://archive.org/details/emilydickinson00bloo/page/9 9]}}</ref>։ [[Մեծ ամերիկյան վեպ]]եր համարվող ստեղծագործություններից են [[Հերման Մելվիլ]]ի «[[Մոբի Դիք]]ը» (1851), Տվենի «[[Հեքլբերի Ֆիննի արկածները]]» (1885), [[Ֆրենսիս Սքոթ Ֆիցջերալդ]]ի «[[Մեծն Գեթսբին (վեպ)|Մեծն Գեթսբին]]» (1925) և [[Հարփըր Լի]]ի «[[Ծաղրասարյակ սպանելը (վեպ)|Ծաղրասարյակ սպանելը]]» (1960), որոնք արտացոլում են ամերիկյան ազգային փորձի և բնույթի հիմնարար առանձնահատկությունները<ref>{{Cite journal |author=Buell, Lawrence |date=Spring–Summer 2008 |title=The Unkillable Dream of the Great American Novel: ''Moby-Dick'' as Test Case |url=https://nrs.harvard.edu/urn-3:HUL.InstRepos:31740086 |journal=American Literary History |volume=20 |issue=1–2 |pages=132–155 |doi=10.1093/alh/ajn005 |issn=0896-7148 |s2cid=170250346}}</ref>։ ԱՄՆ տասներեք քաղաքացի Նոբելյան մրցանակ է ստացել գրականության բնագավառում։ [[Ուիլյամ Ֆոլքներ]]ին, [[Էռնեստ Հեմինգուեյ]]ին և [[Ջոն Ստայնբեք]]ին 20-րդ դարի ամենաազդեցիկ գրողներից են համարվում<ref>{{Cite book |last1=Edward |first1=Quinn |url=https://archive.org/details/dictionaryoflite0002quin/page/361 |title=A dictionary of literary and thematic terms |date=2006 |publisher=Facts On File |isbn=978-0-8160-6243-0 |edition=2nd |page=[https://archive.org/details/dictionaryoflite0002quin/page/361 361]}}{{Cite book |last1=David |first1=Seed |title=A companion to twentieth-century United States fiction |date=2009 |publisher=Wiley-Blackwell |isbn=978-1-4051-4691-3 |location=Chichester, West Sussex |page=76}}{{Cite book |last1=Jeffrey |first1=Meyers |url=https://archive.org/details/hemingwaybiograp0000meye_v2c9 |title=Hemingway : A biography |date=1999 |publisher=Da Capo Press |isbn=978-0-306-80890-6 |location=New York |page=[https://archive.org/details/hemingwaybiograp0000meye_v2c9/page/139 139]}}</ref>։ [[Բիթ սերունդ|Բիթ սերնդի]], ինչպես նաև [[Պոստմոդեռնիստական գրականություն|պոստմոդեռնիստական]] գրողները նոր գրական մոտեցումներ առաջ քաշեցին. դրանց թվում էին [[Ջոն Բարթ]]ը, [[Թոմաս Ռագգլզ Պինչոն-կրտսեր|Թոմաս Պինչոն]]ը և [[Դոն Դելիլո]]ն<ref name="Lesher2000">{{Cite book |last=Lesher |first=Linda Parent |url=https://books.google.com/books?id=fSiXAAAAQBAJ&pg=PA109 |title=The Best Novels of the Nineties: A Reader's Guide |publisher=McFarland |year=2000 |isbn=978-1-4766-0389-6 |page=109}}</ref>։ 19-րդ դարի կեսերին կերպարվեստում [[Հուդզոն գետի դպրոց]]ը եվրոպական [[Ռեալիզմ (արվեստ)|ռեալիզմի]] ավանդույթներով շարժում էր։ 1913 թվականին Նյու Յորքում կայացած [[Զինանոցի ցուցահանդես|Զինանոցի շոուն]], որը եվրոպական [[Մոդեռնիզմը կերպարվեստում|մոդեռնիստական արվեստի]] ցուցահանդես էր, ցնցեց հանրությանը և վերափոխեց ամերիկյան արվեստը<ref>{{Cite book |last1=Brown |first1=Milton W. |url=https://archive.org/details/storyofarmorysho00brow |title=The Story of the Armory Show |date=1963 |publisher=Abbeville Press |isbn=978-0-89659-795-2 |edition=2nd |location=New York}}</ref>։ [[Ջորջիա Օ’Քիֆ]]ը, [[Մարսդեն Հարթլի]]ն և մյուսները փորձարկեցին նոր, անհատական ոճեր։ Միացյալ Նահանգներում մեծապես զարգացան այնպիսի խոշոր գեղարվեստական շարժումներ, ինչպիսիք էին [[Ջեքսոն Պոլլոք]]ի և [[Վիլլեմ դե Կունինգ]]ի [[աբստրակտ էքսպրեսիոնիզմ]]ը և [[Էնդի Ուորհոլ]]ի ու [[Ռոյ Լիխտենշտայն]]ի [[փոփ արտ]]ը։ Մոդեռնիզմի, այնուհետև [[պոստմոդեռնիզմ]]ի ալիքը հանրաճանաչություն բերեցին ամերիկյան այնպիսի ճարտարապետների, ինչպիսիք էին [[Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթ]]ը, [[Ֆիլիպ Ջոնսոն]]ը և [[Ֆրենկ Գերի]]ն<ref name="JansonJanson2003">{{Cite book |last1=Janson |first1=Horst Woldemar |url=https://books.google.com/books?id=MMYHuvhWBH4C&pg=PT955 |title=History of Art: The Western Tradition |last2=Janson |first2=Anthony F. |publisher=Prentice Hall Professional |year=2003 |isbn=978-0-13-182895-7 |page=955}}</ref>։ Ամերիկացիները դեռ վաղ ժամանակներից են կարևոր դեր խաղում ժամանակակից [[լուսանկարչություն|լուսանկարչության]] մեջ. անվանի լուսանկարիչներից են [[Ալֆրեդ Ստիգլից]]ը, [[Էդվարդ Սթայհեն]]ը, [[Էդվարդ Ուեսթոն]]ը և [[Անսել Ադամս]]ը<ref name="Davenport1991">{{Cite book |last=Davenport |first=Alma |url=https://books.google.com/books?id=hca5H_rJZnUC&pg=PA67 |title=The History of Photography: An Overview |publisher=UNM Press |year=1991 |isbn=978-0-8263-2076-6 |page=67}}</ref>։ === Կինո և թատրոն === [[Պատկեր:Hollywood Sign (Zuschnitt).jpg|thumb|[[Հոլիվուդի նշան]]ը Կալիֆոռնիա նահանգի Լոս Անջելես քաղաքում]] Կալիֆոռնիա նահանգի Լոս Անջելես քաղաքի հյուսիսային [[Հոլիվուդ]] շրջանը կինոարտադրության առաջատարներից մեկն է համարվում<ref>{{Cite press release |title=Nigeria surpasses Hollywood as world's second-largest film producer |date=2009 թ․ մայիսի 5 |publisher=United Nations |url=https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=30707 |access-date=2013 թ․ փետրվարի 17}}</ref>։ Աշխարհում կինոֆիլմերի առաջին կոմերցիոն ցուցահանդեսը տեղի է ունեցել Նյու Յորքում 1894 թվականին<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/bub_gb_cBoEAAAAMBAJ |title=Billboard |date=1944 թ․ ապրիլի 29 |publisher=Nielsen Business Media |page=[https://archive.org/details/bub_gb_cBoEAAAAMBAJ/page/n67 68] |issn=0006-2510}}</ref>։ 20-րդ դարի սկզբից ԱՄՆ կինոարդյունաբերությունը մեծապես հիմնված է եղել Հոլիվուդի և դրա շրջակայքի վրա, թեև 21-րդ դարում զգալի թվով ֆիլմեր այնտեղ չեն նկարահանվում, և կինոընկերությունները գլոբալիզացվում են<ref>{{Cite magazine |title=John Landis Rails Against Studios: 'They're Not in the Movie Business Anymore' |url=https://www.hollywoodreporter.com/news/john-landis-rails-studios-theyre-659222 |access-date=2015 թ․ հունվարի 24 |magazine=The Hollywood Reporter}}</ref>։ [[Կինոարվեստի և գիտության ակադեմիա]]ն 1929 թվականից յուրաքանչյուր տարի կազմակերպում է [[Օսկար|ակադեմիական մրցանակաբաշխություն]], որը հայտնի է «Օսկար» անվամբ<ref name="DrowneHuber2004">{{Cite book |last1=Drowne |first1=Kathleen Morgan |url=https://books.google.com/books?id=CecCHiI95dYC&pg=PA236 |title=The 1920s |last2=Huber |first2=Patrick |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2004 |isbn=978-0-313-32013-2 |page=236}}</ref>, իսկ 1944 թվականի հունվարից ամեն տարի անց է կացվում [[Ոսկե գլոբուս]] մրցանակաբաշխությունը<ref name="Kroon2014">{{Cite book |last=Kroon |first=Richard W. |url=https://books.google.com/books?id=HjmNAgAAQBAJ&pg=PA338 |title=A/V A to Z: An Encyclopedic Dictionary of Media, Entertainment and Other Audiovisual Terms |publisher=McFarland |year=2014 |isbn=978-0-7864-5740-3 |page=338}}</ref>։ [[Համր կինո]]յի ժամանակաշրջանի ամերիկացի [[Կինոարտադրություն|կինոարտադրող]] [[Դեյվիդ Ուորկ Գրիֆիթ]]ը կենտրոնական դեր է խաղացել կինոյի զարգացման գործում, իսկ պրոդյուսեր, ձեռնարկատեր [[Ուոլթ Դիսնեյ|Ուոլտ Դիսնեյ]]ն առաջատար էր թե՛ [[Մուլտիպլիկացիա|մուլտիպլիկացիոն ֆիլմերի]], թե՛ ֆիլմերի [[մերչանդայզինգ]]ի ոլորտում<ref name="KrasniewiczDisney2010">{{Cite book |last1=Krasniewicz |first1=Louise |url=https://books.google.com/books?id=lZ3vTgpHgFoC&pg=PR10 |title=Walt Disney: A Biography |last2=Disney |first2=Walt |publisher=ABC-CLIO |year=2010 |isbn=978-0-313-35830-2 |page=10}}</ref>։ Այնպիսի ռեժիսորներ, ինչպիսիք էին [[Ջոն Ֆորդ]]ը, վերասահմանեցին ամերիկյան հին արևմուտքի կերպարը, իսկ մյուս ռեժիսորները, օրինակ՝ [[Ջոն Հյուսթոն]]ը, ընդլայնեց կինոյի հնարավորություններն իրական միջավայրում նկարահանումներ անելու շնորհիվ։ Կինոարտադրության համար սկսվեցին ոսկե տարիներ, որը սովորաբար անվանում են «[[Դասական հոլիվուդյան կինո|Հոլիվուդի ոսկե դարաշրջան]]»՝ [[հնչուն կինո]]յի ժամանակաշրջանից մինչև 1960-ականների սկիզբ<ref>{{Cite news |last1=Matthews |first1=Charles |date=2011 թ․ հունիսի 3 |title=Book explores Hollywood 'Golden Age' of the 1960s-'70s |url=https://www.washingtonpost.com/entertainment/books/book-explores-hollywood-golden-age-of-the-1960s-70s/2011/02/10/AGh5xJIH_story.html |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 6 |newspaper=The Washington Post}}</ref>, երբ հայտնի դարձան այնպիսի դերասաններ, ինչպիսիք էին [[Ջոն Ուեյն]]ը և [[Մերիլին Մոնրո]]ն<ref>{{Cite news |last1=Banner |first1=Lois |date=2012 թ․ օգոստոսի 5 |title=Marilyn Monroe, the eternal shape shifter |url=https://articles.latimes.com/2012/aug/05/opinion/la-oe-0805-banner-marilyn-monroe-icon-biography-20120805 |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 6 |newspaper=Los Angeles Times}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Rick |first1=Jewell |date=2008 թ․ օգոստոսի 8 |title=John Wayne, an American Icon |url=https://www.usc.edu/uscnews/stories/15465.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080822102812/https://www.usc.edu/uscnews/stories/15465.html |archive-date=2008 թ․ օգոստոսի 22 |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 6 |publisher=University of Southern California}}</ref>։ 1970-ականներին «[[Նոր Հոլիվուդ]]ին» կամ «Հոլիվուդի վերածննդին»<ref name="Greven2013">{{Cite book |last=Greven |first=David |url=https://books.google.com/books?id=QIyNBQAAQBAJ&pg=PT23 |title=Psycho-Sexual: Male Desire in Hitchcock, De Palma, Scorsese, and Friedkin |publisher=University of Texas Press |year=2013 |isbn=978-0-292-74204-8 |page=23}}</ref> հատուկ էր իրական իրադարձությունների հիման վրա սուր ֆիլմերի արտադրությունը, որն իր վրա կրում էր [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի հետևանքներ|հետպատերազմական շրջանի]] իրական դեպքերի հիման վրա նկարահանված ֆրանսիական և իտալական կինոյի ազդեցությունը<ref name="Morrison1998">{{Cite book |last=Morrison |first=James |url=https://books.google.com/books?id=dWRif68I3igC&pg=PA11 |title=Passport to Hollywood: Hollywood Films, European Directors |publisher=SUNY Press |year=1998 |isbn=978-0-7914-3938-8 |page=11}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներում թատրոնը ծնվել է հին եվրոպական ավանդույթներից և մեծապես կրել [[բրիտանական թատրոն]]ի ազդեցությունը<ref name="Saxon2011">{{Cite book |author=Theresa Saxon |url=https://books.google.com/books?id=2-AkDQAAQBAJ&pg=PA7 |title=American Theatre: History, Context, Form |date=2011 թ․ հոկտեմբերի 11 |publisher=Edinburgh University Press |isbn=978-0-7486-3127-8 |pages=7– |oclc=1162047055}}</ref>։ Ամերիկյան թատրոնի կենտրոնական հանգույցը [[Մանհեթեն]]ն է՝ իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]], [[Օֆֆ-Բրոդվեյ]]ի և [[Օֆֆ-Օֆֆ Բրոդվեյ]]ի ճյուղերով<ref name="LondréWatermeier1998">{{Cite book |author1=Felicia Hardison Londré |title=The History of North American Theater: From Pre-Columbian Times to the Present |author2=Daniel J. Watermeier |date=1998 |publisher=Continuum |isbn=978-0-8264-1079-5 |oclc=1024855967}}</ref>։ Բազում կինո և հեռուստաաստղեր իրենց հաջողություններին հասել են նյույորքյան բեմադրություններում։ Նյու Յորքից դուրս շատ քաղաքներ ունեն [[Շրջանային թատրոնները Միացյալ Նահանգներում|շրջանային կամ տեղական պրոֆեսիոնալ թատերախմբեր]], որոնք ունեն սեփական թատերաշրջանները և որոշ ներկայացումներ բեմադրվում են՝ հետագայում Նյու Յորք տեղափոխվելու հույսով։ Մեծ բյուջե ունեցող թատերական ներկայացումները [[մյուզիքլ]]ներն են։ Ամերիկյան թատրոնում զարգացած է նաև [[համայնքային թատրոն]]ի մշակույթը, որը հիմնականում հիմնված է տեղի կամավորների վրա, որոնք պարտադիր չէ, որ թատերական կարիերա ունենան<ref>Stephen Watt, and Gary A. Richardson, ''American Drama: Colonial to Contemporary'' (1994).</ref>։ === Երաժշտություն === [[Պատկեր:Country_music_hall_of_fame2.jpg|thumb|left|[[Քանթրի երաժշտության փառքի սրահ և թանգարան|Քանթրի երաժշտության փառքի սրահը և թանգարան]]ը [[Նեշվիլ]]ում, [[Թենեսի]]]] [[Ամերիկյան ժողովրդական երաժշտություն]]ն իր մեջ ներառում է բազմաթիվ երաժշտական ժանրեր, որոնք հայտնի են որպես ավանդական երաժշտություն, ավանդական [[ժողովրդական երաժշտություն]], ժամանակակից ժողովրդական երաժշտություն կամ արմատների երաժշտություն։ Մի շարք ավանդական երգեր, որոնք երբեմն սերում են [[Բրիտանական կղզիներ]]ից, [[Մայրցամաքային Եվրոպա]]յից կամ [[Աֆրիկա]]յից, պահպանվել են սերունդներ շարունակ<ref name=afc>[https://www.loc.gov/folklife/guide/folkmusicandsong.html "Folk Music and Song", American Folklife Center, Library of Congress]</ref>։ Վաղ շրջանի կոմպոզիտորներից էր [[Ուիլյամ Բիլինգս]] անունով մեկը՝ ծնված Բոստոնում, որը 1770-ական թվականներին հայրենասիրական օրհներգեր էր երգում։ Բիլինգսը [[Նոր Անգլիայի առաջին դպրոց]]ից էր<ref name="Eggart2007">{{Cite book |last=Eggart |first=Elise |url=https://books.google.com/books?id=SMGOgKLHbz8C&pg=PA68 |title=Let's Go USA 24th Edition |date=2007 |publisher=St. Martin's Press |isbn=978-0-312-37445-7 |page=68}}</ref>, որը գերիշխող դիրք ուներ ամերիկյան երաժշտության ստեղծման վաղ փուլում։ Նախքան քաղաքացիական պատերազմն ամենախոստումնալից կոմպոզիտորը համարվում էր [[Էնթոնի Հայնրիխ]]ը։ 1800-ականների կեսից մինչև վերջ [[Ռոմանտիզմի դարաշրջանի երաժշտություն|ուշ ռոմանտիզմի դարաշրջանի]] կոմպոզիտոր [[Ջոն Ֆիլիպ Սուզա]]ն մի շարք ռազմական երգեր է գրել՝ մասնավորապես քայլերթեր, և համարվում է Ամերիկայի ամենամեծ կողմպոզիտորներից մեկը<ref name="Bierley1973">{{Cite book |last=Bierley |first=Paul E. |url=https://books.google.com/books?id=QcabC2avFLsC&pg=PA5 |title=John Philip Sousa: American Phenomenon |publisher=Alfred Music |year=1973 |isbn=978-1-4574-4995-6 |edition=Revised |page=5}}</ref>։ [[Աֆրոամերիկյան երաժշտություն|Աֆրոամերիկյան երաժշտության]] ռիթմիկ և քնարական ոճերը մեծապես ազդել են [[Ամերիկյան երաժշտություն|ամերիկյան երաժշտության]] վրա՝ այն առանձնացնելով եվրոպական և աֆրիկյան ավանդույթներից։ Փոխառնվել են ժողովրդական խոսքի, օրինակ՝ [[բլյուզ]]ի և հին երաժշտության տարրեր և դարձել համաշխարհային լսարան ունեցող [[Փոփ երաժշտություն|փոփ ժանրեր]]։ 20-րդ դարի սկզբում [[Լուի Արմսթրոնգ]]ը և [[Դյուկ Էլինգտոն]]ը ստեղծել են [[ջազ]]ի ուղղությունը։ 1920-ական թվականներին ստեղծվեց [[քանթրի]] երաժշտությունը, իսկ 1940-ականներին՝ [[ռիթմ ընդ բլյուզ]]ը<ref name="autogenerated2001">{{Cite book |last1=Biddle |first1=Julian |url=https://archive.org/details/whatwashotroller00bidd/page/ |title=What Was Hot!: Five Decades of Pop Culture in America |date=2001 |publisher=Citadel |isbn=978-0-8065-2311-8 |location=New York |page=[https://archive.org/details/whatwashotroller00bidd/page/ ix]}}</ref>։ Վերջին տարիներին հայտնի դարձավ [[հիփ հոփ]]ը, իսկ 1990-ականներին այս ժանրի հայտնի ներկայացուցիչներն էին [[Թուփաք Շաքուր]]ը, [[Նաս]]ը և [[Էմինեմ]]ը, 2010-2020-ականներին՝ [[Քանյե Ուեսթ]]ը, [[Քենդրիկ Լամար]]ը, [[Լիլ Ուեյն]]ը և [[Նիքի Մինաժ]]ը։ 1950-ականների կեսերին [[Էլվիս Փրեսլի]]ն և [[Չաք Բերի]]ն [[ռոքնռոլ]]ի պիոներներն էին։ «[[Metallica]]»-ն, «[[Eagles]]»-ը և «[[Աերոսմիթ]]»-ը [[Ամենաշատ վաճառված երաժշտական կատարողների ցանկ|ամենաշատ վաճառված]] ռոք խմբերն են<ref>{{Cite web |last1=Hartman |first1=Graham |date=2012 թ․ հունվարի 5 |title=Metallica's 'Black album' is Top-Selling Disc of last 20 years |url=https://loudwire.com/metallica-black-album-top-selling-disc-last-20-years/ |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 12 |website=Loudwire}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Vorel |first1=Jim |date=2012 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=Eagles tribute band landing at Kirkland |url=https://herald-review.com/entertainment/local/eagles-tribute-band-landing-at-kirkland/article_a8dcd506-08d0-11e2-82ac-001a4bcf887a.html |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 12 |agency=Herald & Review}}</ref><ref>{{Cite news |date=2015 թ․ փետրվարի 2 |title=Aerosmith will rock Salinas with July concert |url=https://www.ksbw.com/news/central-california/salinas/aerosmith-will-rock-salinas-with-july-concert/31042330 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 12}}</ref>։ 1960-ականներին, երբ [[Ամերիկյան ֆոլք երաժշտության վերածնում|վերածնվեց ֆոլք երաժշտությունը]], հայտնի դարձավ [[Բոբ Դիլան]]ը՝ որպես Ամերիկայի ամենահայտնի երգերի հեղինակ<ref>{{Cite magazine |date=2020 թ․ ապրիլի 10 |title=No. 1 Bob Dylan |url=https://www.rollingstone.com/interactive/lists-100-greatest-songwriters/#bob-dylan |access-date=2021 թ․ հունվարի 29 |magazine=Rolling Stone}}</ref>։ 20-րդ դարի կեսերին այնպիսի փոփ երգիչներ, ինչպիսիք էին [[Բինգ Քրոսբի]]ն, [[Ֆրենկ Սինատրա]]ն<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |title=10 ways that Frank Sinatra changed the world |url=https://www.usatoday.com/story/life/music/2015/12/08/10-ways-frank-sinatra-changed-world/76381754/ |access-date=2021 թ․ հունիսի 24 |website=USA Today}}</ref> և [[Էլվիս Փրեսլի]]ն, դարձան համաշխարհային ճանաչում ունեցող երգիչներ<ref name="autogenerated2001" />, իսկ 20-րդ դարի վերջին այդպիսի երգիչներ էին [[Մայքլ Ջեքսոն]]ը, [[Փրինս]]ը, [[Մադոննա]]ն, [[Ուիթնի Հյուսթոն]]ը և [[Մրայա Քերի]]ն<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ փետրվարի 13 |title=Whitney Houston's Global Impact |url=https://edition.cnn.com/videos/bestoftv/2012/02/13/exp-nr-bilchik-whitney-international-reaction.cnn |access-date=2021 թ․ հունիսի 24 |website=CNN}}</ref><ref>{{Cite web |title=How Prince and his music challenged the music industry |url=https://globalnews.ca/news/2654768/how-prince-and-his-music-challenged-the-music-industry/ |access-date=2016 թ․ հունիսի 25 |website=Global News}}</ref>։ === ԶԼՄ === == Հայերն ԱՄՆ-ում == {{հիմնական|Հայերն ԱՄՆ-ում}} Հայ-ամերիկյան առնչություններն իրենց վաղեմի պատմությունն ունեն. դեռևս [[19-րդ դար]]ի սկզբներին ամերիկացի միսիոներները (կրոնական քարոզիչներ) [[Արևմտյան Հայաստան]]ում բացել են բազմաթիվ դպրոցներ (քոլեջներ), որտեղ սովորել են [[հայ]] երեխաներ։ Ամերիկյան այդ կրոնավորներն էլ հենց ականատես են եղել այնտեղ ապրող հայ ժողովրդի հալածանքներին և իրենց կառավարության առջև հարց բարձրացրել՝ հանդես գալու հայերի պաշտպանությամբ։ Ամերիկացի շատ գործիչներ, ինչպես, օրինակ, բանաստեղծուհիներ Ջուլյա Ուորդ Հաուն և Ալիս Բլեքուելը, լրագրողներ Սամյուել Բարրոուն և Հենրի Բլեքուելը, գիտնականներ Հենրի Ալենը, Վիլյամ Ուորդը և ուրիշներ իրենց բողոքի ձայնն են բարձրացրել հայերի նկատմամբ թուրքական իշխանությունների գործադրած գազանությունների դեմ։ Ամերիկյան հասարակայնությունը զայրույթով արձագանքեց [[1915]] թ-ի [[Մեծ Եղեռն|Մեծ եղեռն]]ին։ Այդ բռնություններից ցնցված՝ ԱՄՆ-ի այն ժամանակվա նախագահ [[Վուդրո Վիլսոն]]ը [[1920]] թ-ին նույնիսկ փորձ արեց ստանձնել [[Հայաստանի Առաջին Հանրապետություն|Հայաստանի]] մանդատը, այսինքն՝ հայ ժողովրդի հովանավորությունը։ [[Սևրի պայմանագիր|Սևրի պայմանագրի]] համաձայն՝ կազմվեց Հայաստանի քարտեզը՝ ըստ [[Վուդրո Վիլսոն]]ի, որը [[Արևմտյան Հայաստան]]ի տարածքում նախատեսում էր հայկական ինքնավարություն՝ դեպի [[Սև ծով]] ելքով։ Սակայն Եվրոպայի մեծ տերությունների և ԱՄՆ-ի միջև ծագած ներհակությունները խանգարեցին այդ ծրագրի իրականացմանը։ ԱՄՆ-ը սահմանափակվեց Թուրքիայից փախած հայ գաղթականներին սոսկ նյութական օգնություն ցուցաբերելով, որը շարունակվեց մինչև 1930-ական թվականները։ Այդպիսի բարեգործական կազմակերպություններից էր [[Ամերկոմ]]ը (Ամերիկյան օգնության կոմիտե), որը բազմաթիվ որբանոցներ էր պահում Հայաստանում և հարակից երկրներում։ Ամերիկյան Կոնգրեսն այժմ էլ պարբերաբար քննարկում է [[1915]] թ-ի [[Հայոց Ցեղասպանություն|Հայոց ցեղասպանության]] ճանաչման հարցը։ ԱՄՆ-ը շոշափելի օգնություն ցուցաբերեց նաև [[Սպիտակի երկրաշարժ|Սպիտակի 1988 թ-ի դեկտեմբերյան երկրաշարժի աղետյալներին]]։ Հայերի գաղթն ԱՄՆ շարունակվել է նաև [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո, ապա և 1950-1970-ական թվականներին, երբ [[Մերձավոր Արևելք]]ի երկրներում գլուխ բարձրացրեց արաբական ազգայնամոլությունը, և [[Լիբանան]]ում բռնկեց քաղաքացիական պատերազմ։ Ցավոք, այդ գաղթականության շարքերն այսօր համալրում են նաև [[Հայաստան]]ից մեկնող մեր հայրենակիցները։ Ներկայումս ԱՄՆ-ում բնակվում է շուրջ 1.400.000 [[հայ]]։ == Տես նաև == * [[Հյուսիսային Ամերիկայի երկրների ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանտուփ}} == Գրականություն == {{refbegin|30em}} * [https://standardebooks.org/ebooks/alexander-hamilton_john-jay_james-madison/the-federalist-papers The Federalist Papers, by Alexander Hamilton, John Jay, and James Madison] * {{Cite book |last1=Acharya |first1=Viral V. |title=Regulating Wall Street: The Dodd-Frank Act and the New Architecture of Global Finance |last2=Cooley |first2=Thomas F. |last3=Richardson |first3=Matthew P. |last4=Walter |first4=Ingo |publisher=Wiley |year=2010 |isbn=978-0-470-76877-8 |page=592}} * {{Cite book |last1=Baptist |first1=Edward E. |author-link=Edward E. Baptist |title=The Half Has Never Been Told: Slavery and the Making of American Capitalism |publisher=Basic Books |year=2014 |isbn=978-0-465-00296-2}} * {{Cite journal |last1=Barth |first1=James |last2=Jahera |first2=John |year=2010 |title=US Enacts Sweeping Financial Reform Legislation |journal=Journal of Financial Economic Policy |volume=2 |issue=3 |pages=192–195 |doi=10.1108/17576381011085412}} * {{Cite book |last=Berkin |first=Carol |url=https://books.google.am/books?id=cyEI21RClZkC |title=Making America: A History of the United States, Volume I: To 1877 |last2=Miller |first2=Christopher L. |last3=Cherny |first3=Robert W. |last4=Gormly |first4=James L. |publisher=Cengage Learning |year=2007 |isbn=978-0-618-99485-4 |page=75}} * {{Cite journal |last1=Bianchine |first1=Peter J. |last2=Russo |first2=Thomas A. |year=1992 |title=The Role of Epidemic Infectious Diseases in the Discovery of America |journal=Allergy and Asthma Proceedings |volume=13 |issue=5 |pages=225–232 |doi=10.2500/108854192778817040 |pmid=1483570}} * {{Cite book |last=Blakeley |first=Ruth |url=http://www.routledge.com/books/details/9780415462402/ |title=State Terrorism and Neoliberalism: The North in the South |date=2009 |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-68617-4}} * {{Cite book |last1=Boyer |first1=Paul S. |url=https://books.google.am/books?id=9KT3lI76-0cC |title=The Enduring Vision: A History of the American People |last2=Clark Jr. |first2=Clifford E. |last3=Kett |first3=Joseph F. |last4=Salisbury |first4=Neal |last5=Sitkoff |first5=Harvard |last6=Woloch |first6=Nancy |publisher=Cengage Learning |year=2007 |isbn=978-0-618-80161-9 |page=588}} * {{Cite book |last=Brokenshire |first=Brad |url=https://books.google.am/books?id=7XI52I8zI_AC&pg=PA49 |title=Washington State Place Names |publisher=Caxton Press |year=1993 |isbn=978-0-87004-562-2}} * {{Cite book |last=Calloway |first=Colin G. |url=https://books.google.am/?id=edYbAZ7ECEoC |title=New Worlds for All: Indians, Europeans, and the Remaking of Early America |publisher=[[Johns Hopkins University Press|JHU Press]] |year=1998 |isbn=978-0-8018-5959-5 |page=229}} * {{Cite book |last=Cobarrubias |first=Juan |url=https://books.google.am/books?id=x9KoAkzfVqIC&pg=PA195 |title=Progress in Language Planning: International Perspectives |publisher=Walter de Gruyter |year=1983 |isbn=978-90-279-3358-4}} * {{Cite book |last=Cowper |first=Marcus |url=https://books.google.am/books?id=J8dNX2PqOpcC&pg=PT67 |title=National Geographic History Book: An Interactive Journey |date=2011 |publisher=National Geographic Society |isbn=978-1-4262-0679-5}} * {{Cite book |last=Davis |first=Kenneth C. |url=https://books.google.am/books?id=Dphzw2cbaoQC |title=Don't know much about the Civil War |publisher=William Marrow and Co. |year=1996 |isbn=978-0-688-11814-3 |location=New York |page=518}} * {{Cite book |last=Daynes |first=Byron W. |url=https://books.google.am/books?id=HIOQ1FYHtcYC |title=White House Politics and the Environment: Franklin D. Roosevelt to George W. Bush |last2=Sussman |first2=Glen |publisher=[[Texas A&M University Press]] |year=2010 |isbn=978-1-60344-254-1 |page=320 |oclc=670419432 |quote=Presidential environmental policies, 1933–2009}} * {{Cite book |last1=Erlandson |first1=Jon M |url=https://books.google.am/books?id=GeTv2lmb79UC&pg=PA19 |title=A Canyon Through Time: Archaeology, History, and Ecology of the Tecolote Canyon Area, Santa Barbara County |last2=Rick |first2=Torben C |last3=Vellanoweth |first3=Rene L |publisher=University of Utah Press |year=2008 |isbn=978-0-87480-879-7 |location=California}} * {{Cite book |last=Fagan |first=Brian M. |url=https://books.google.am/books?id=_9lqCwAAQBAJ&pg=PA390 |title=Ancient Lives: An Introduction to Archaeology and Prehistory |date=2016 |publisher=Routledge |isbn=978-1-317-35027-9}} * {{Cite book |last=Feldstein |first=Sylvan G. |url=https://books.google.am/books?id=Juc4fb1Fx1cC |title=The Handbook of Municipal Bonds |last2=Fabozzi |first2=Frank J. |publisher=[[John Wiley & Sons]] |year=2011 |isbn=978-1-118-04494-0 |page=1376}} * {{Cite journal |last1=Ferguson |first1=Thomas |last2=Rogers |first2=Joel |year=1986 |title=The Myth of America's Turn to the Right |url=https://www.theatlantic.com/past/docs/issues/95dec/conbook/fergrt.htm |journal=The Atlantic |volume=257 |issue=5 |pages=43–53 |accessdate=2013 թ․ մարտի 11}} * {{Cite journal |last1=Fladmark |first1=K.R. |year=2017 |title=Routes: Alternate Migration Corridors for Early Man in North America |journal=American Antiquity |volume=44 |issue=1 |pages=55–69 |doi=10.2307/279189 |issn=0002-7316 |jstor=279189}} * {{Cite book |last=Flannery |first=Tim |url=https://books.google.am/books?id=mkkyBgAAQBAJ |title=The Eternal Frontier: An Ecological History of North America and Its Peoples |date=2015 |publisher=Open Road + Grove/Atlantic |isbn=978-0-8021-9109-0}} * {{Cite book |last=Fraser |first=Steve |url=https://books.google.am/?id=yd4GqkP5XYgC&lpg=PA229 |title=The Rise and Fall of the New Deal Order: 1930–1980 |last2=Gerstle |first2=Gary |publisher=Princeton University Press |year=1989 |isbn=978-0-691-00607-9 |series=American History: Political science |page=311}} * {{Cite book |last=Gaddis |first=John Lewis |url=https://archive.org/details/unitedstatesorig0000gadd |title=The United States and the Origins of the Cold War, 1941–1947 |publisher=Columbia University Press |year=1972 |isbn=978-0-231-12239-9}} * {{Cite book |last=Gelo |first=Daniel J. |url=https://books.google.am/books?id=KBBmDwAAQBAJ&pg=PT79 |title=Indians of the Great Plains |date=2018 |publisher=Taylor & Francis |isbn=978-1-351-71812-7}} * {{Cite book |last=Greg |first=Percy |url=https://books.google.am/books?id=e7cTAAAAYAAJ&pg=PA276 |title=History of the United States from the Foundation of Virginia to the Reconstruction of the Union |publisher=West, Johnston & Company |year=1892}} * {{Cite book |last=García |first=Ofelia |url=https://books.google.am/books?id=bW6V__K95ckC&pg=PT167 |title=Bilingual Education in the 21st Century: A Global Perspective |publisher=John Wiley & Sons |year=2011 |isbn=978-1-4443-5978-7}} * {{Cite book |last=Gold |first=Susan Dudley |url=https://books.google.am/books?id=mbV6kPGO4OAC |title=United States V. Amistad: Slave Ship Mutiny |publisher=Marshall Cavendish |year=2006 |isbn=978-0-7614-2143-6 |page=144}} * {{Cite book |last=Gordon |first=John Steele |url=https://books.google.am/books?id=rmsUs_KDgHAC |title=An Empire of Wealth: The Epic History of American Economic Power |publisher=HarperCollins |year=2004 |isbn=978-0-06-009362-4 |authorlink=John Steele Gordon}} * {{Cite book |last=Graebner |first=Norman A. |url=https://books.google.am/?id=r71u_AgE7iYC&lpg=PA142 |title=Reagan, Bush, Gorbachev: Revisiting the End of the Cold War |last2=Burns |first2=Richard Dean |last3=Siracusa |first3=Joseph M. |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2008 |isbn=978-0-313-35241-6 |series=Praeger Security International Series |page=180}} * {{Cite book |last1=Haines |first1=Michael Robert |url=https://books.google.am/books?id=BPdgiysIVcgC&pg=PA12 |title=A Population History of North America |last2=Haines |first2=Michael R. |last3=Steckel |first3=Richard H. |date=2000 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-49666-7}} * {{Cite book |url=http://www.routledge.com/books/details/9780415673440/ |title=The Routledge Handbook of Poverty in the United States |publisher=Routledge |year=2014 |isbn=978-0-415-67344-0 |editor1-last=Haymes |editor1-first=Stephen |editor2-last=Vidal de Haymes |editor2-first=Maria |editor3-last=Miller |editor3-first=Reuben}} * {{Cite book |last1=Haviland |first1=William A. |url=https://books.google.am/books?id=9_qGhW338KQC&pg=PA219 |title=Evolution and Prehistory: The Human Challenge |last2=Walrath |first2=Dana |last3=Prins |first3=Harald E.L. |date=2013 |publisher=Cengage Learning |isbn=978-1-285-06141-2}} * {{Cite book |last1=Hoopes |first1=Townsend |url=https://archive.org/details/fdrcreationofun00hoop |title=FDR and the Creation of the U.N |last2=Brinkley |first2=Douglas |publisher=Yale University Press |year=1997 |isbn=978-0-300-08553-2}} * {{Cite book |last=Ingersoll |first=Thomas N. |url=https://books.google.am/books?id=qwdQDQAAQBAJ&pg=PA208 |title=The Loyalist Problem in Revolutionary New England |publisher=Cambridge University Press |year=2016 |isbn=978-1-107-12861-3}} * {{Cite book |last=Inghilleri |first=Moira |url=https://books.google.am/books?id=h1yuDQAAQBAJ&pg=PT117 |title=Translation and Migration |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-315-39980-5}} * {{Cite book |last=Jacobs |first=Lawrence R. |url=https://archive.org/details/healthcarereform0000jaco |title=Health Care Reform and American Politics: What Everyone Needs to Know: What Everyone Needs to Know |publisher=Oxford University Press |year=2010 |isbn=978-0-19-978142-3}} * {{Cite book |last=Johnson |first=Paul |url=https://books.google.am/books?id=RXSVQjz1_tMC |title=A History of the American People |publisher=HarperCollins |year=1997 |isbn=978-0-06-195213-5}} * {{Cite book |title=Encyclopedia of American studies |date=2001 |publisher=Grolier Educational |isbn=978-0-7172-9222-6 |editor-last=Kurian |editor-first=George T. |location=New York |oclc=46343385}} * {{Cite book |last=Joseph |first=Paul |url=https://books.google.am/books?id=idw0DQAAQBAJ&pg=PA590 |title=The Sage Encyclopedia of War: Social Science Perspectives |date=2016 |publisher=Sage Publications |isbn=978-1-4833-5988-5}} * {{Cite book |last=Kessel |first=William B. |url=https://books.google.am/books?id=laxSyAp89G4C |title=Encyclopedia of Native American Wars and Warfare |last2=Wooster |first2=Robert |publisher=Infobase Publishing |year=2005 |isbn=978-0-8160-3337-9 |series=[[Infobase Publishing|Facts on File]] library of American History |page=398}} * {{Cite book |last1=Kidder |first1=David S. |url=https://books.google.am/books?id=PF39tMiwmWcC&pg=PA91 |title=The Intellectual Devotional: American History: Revive Your Mind, Complete Your Education, and Converse Confidently about Our Nation's Past |last2=Oppenheim |first2=Noah D. |publisher=Rodale |year=2007 |isbn=978-1-59486-744-6}} * {{Cite book |last1=Kruse |first1=Kevin M. |title=One Nation Under God: How Corporate America Invented Christian America |publisher=Basic Books |year=2015 |isbn=978-0-465-04949-3}} * {{Cite book |last=Leckie |first=Robert |url=https://books.google.am/books?id=gvIeAAAAMAAJ |title=None died in vain: The Saga of the American Civil War |publisher=Harper-Collins |year=1990 |isbn=978-0-06-016280-1 |location=New York |page=682 |authorlink=Robert Leckie (author)}} * {{Cite book |last=Lockard |first=Craig |url=https://books.google.am/books?id=k91sCgAAQBAJ&pg=PA315 |title=Societies, Networks, and Transitions, Volume B: From 600 to 1750 |publisher=Cengage Learning |year=2010 |isbn=978-1-111-79083-7}} * {{Cite book |last1=Martinez |first1=Donna |url=https://books.google.am/books?id=KnB1DQAAQBAJ&pg=PA19 |title=50 Events That Shaped American Indian History: An Encyclopedia of the American Mosaic &#91;2 volumes&#93; |last2=Bordeaux |first2=Jennifer L. Williams |date=2016 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-4408-3577-3}} * {{Cite book |last1=Martinez |first1=Donna |url=https://books.google.am/books?id=2HjEDAAAQBAJ&pg=PA4 |title=Urban American Indians: Reclaiming Native Space: Reclaiming Native Space |last2=Sage |first2=Grace |last3=Ono |first3=Azusa |date=2016 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-4408-3208-6}} * {{Cite book |last=Martone |first=Eric |url=https://books.google.am/books?id=MHJ1DQAAQBAJ&pg=PA504 |title=Italian Americans: The History and Culture of a People |publisher=ABC-CLIO |year=2016 |isbn=978-1-61069-995-2}} * {{Cite book |last=Leffler |first=Melvyn P. |title=The Cambridge History of the Cold War |publisher=Cambridge University Press |year=2010 |isbn=978-0-521-83719-4 |editor-last=Westad |editor-first=Odd Arne |volume=1: Origins |location=Cambridge |pages=67–89 |language=en |chapter=The emergence of an American grand strategy, 1945–1952 |oclc=309835719 |authorlink=Melvyn P. Leffler}} * {{Cite book |last=Lemon |first=James T. |title=North America: the historical geography of a changing continent |publisher=Rowman & Littlefield |year=1987 |editor1-last=Mitchell |editor1-first=Robert D. |chapter=Colonial America in the 18th Century |editor2-last=Groves |editor2-first=Paul A. |chapter-url=http://cascourses.uoregon.edu/geog471/wp-content/uploads/2010/01/Lemon.pdf |url-status=dead |archivedate=2013 թ․ հունվարի 23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130123135724/http://cascourses.uoregon.edu/geog471/wp-content/uploads/2010/01/Lemon.pdf}} * {{Cite book |last=Lien |first=Arnold Johnson |url=https://books.google.am/?id=UYpVAAAAYAAJ |title=Studies in History, Economics, and Public Law |publisher=Columbia University |year=1913 |volume=54 |location=New York |page=604}} * {{Cite book |last=Weierman |first=Karen Woods |url=https://books.google.am/books?id=24mIQuLBuN8C&pg=PA44 |title=One Nation, One Blood: Interracial Marriage In American Fiction, Scandal, And Law, 1820–1870 |publisher=University of Massachusetts Press |year=2005 |isbn=978-1-55849-483-1 |page=214}} * {{Cite book |last=Levenstein |first=Harvey |url=https://archive.org/details/revolutionattabl0000leve_d6o6 |title=Revolution at the Table: The Transformation of the American Diet |publisher=University of California Press |year=2003 |isbn=978-0-520-23439-0 |location=Berkeley and Los Angeles}} * {{Cite journal |last1=Mann |first1=Kaarin |year=2007 |title=Interracial Marriage in Early America: Motivation and the Colonial Project |url=http://www.umich.edu/~historyj/docs/2007-fall/Interracial_Marriage_in_Early_America_Mann.pdf |url-status=dead |journal=Michigan Journal of History |issue=Fall |archivedate=2013 թ․ մայիսի 15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130515063053/http://www.umich.edu/~historyj/docs/2007-fall/Interracial_Marriage_in_Early_America_Mann.pdf}} * {{Cite book |last=McKenna |first=George |url=https://books.google.am/books?id=_wwA0pdMdg4C&pg=PA280 |title=The Puritan Origins of American Patriotism |publisher=Yale University Press |year=2007 |isbn=978-0-300-10099-0}} * {{Cite book |last=Meltzer |first=David J. |url=https://books.google.am/books?id=Rnc-bg2voI8C&pg=PA129 |title=First Peoples in a New World: Colonizing Ice Age America |date=2009 |publisher=University of California Press |isbn=978-0-520-94315-5}} * {{Cite book |author=The New York Times |url=https://books.google.am/books?id=-BIGv9vIoqcC |title=The New York Times Guide to Essential Knowledge: A Desk Reference for the Curious Mind |publisher=St. Martin's Press |year=2007 |isbn=978-0-312-37659-8 |edition=2nd}} * {{Cite book |last=Mostert |first=Mary |url=https://books.google.am/books?id=jntSQ-yn66AC&pg=PA18 |title=The Threat of Anarchy Leads to the Constitution of the United States |publisher=CTR Publishing, Inc. |year=2005 |isbn=978-0-9753851-4-2}} * {{Cite book |last=Onuf |first=Peter S. |url=https://books.google.am/books?id=WcUgLPqmfuYC |title=The Origins of the Federal Republic: Jurisdictional Controversies in the United States, 1775–1787 |publisher=University of Pennsylvania Press |year=2010 |isbn=978-0-8122-0038-6}} * {{Cite book |last1=Perdue |first1=Theda |url=https://books.google.am/books?id=-RBJCyp2bFIC&pg=PA40 |title=The Columbia Guide to American Indians of the Southeast |last2=Green |first2=Michael D |date=2005 |publisher=Columbia University Press |isbn=978-0-231-50602-1}} * {{Cite book |last=Price |first=David A. |url=https://books.google.am/books?id=_EFbS_7fFcYC |title=Love and Hate in Jamestown: John Smith, Pocahontas, and the Start of a New Nation |publisher=Random House |year=2003 |isbn=978-0-307-42670-3}} * {{Cite book |last=Quirk |first=Joel |url=https://books.google.am/books?id=qqxK4KlqKYMC |title=The Anti-Slavery Project: From the Slave Trade to Human Trafficking |publisher=University of Pennsylvania Press |year=2011 |isbn=978-0-8122-4333-8 |page=344}} * {{Cite book |last=Ranlet |first=Philip |title=New England Encounters: Indians and Euroamericans Ca. 1600–1850 |publisher=North Eastern University Press |year=1999 |editor-last=Vaughan |editor-first=Alden T.}} * {{Cite book |last=Rausch |first=David A. |url=https://books.google.am/?id=iyZMeGMgIgEC&vq=triangle |title=Native American Voices |publisher=Baker Books |year=1994 |isbn=978-0-8010-7773-9 |location=Grand Rapids |page=180}} * {{Cite book |last=Remini |first=Robert V. |url=https://books.google.am/books/about/The_House.html?id=CAM6J6IoQFQC |title=The House: The History of the House of Representatives |publisher=HarperCollins |year=2007 |isbn=978-0-06-134111-3}} * {{Cite book |url=https://books.google.am/books?id=ZQnEwUaPAegC |title=Beyond the covenant chain : the Iroquois and their neighbors in Indian North America, 1600–1800 |date=2003 |publisher=Pennsylvania State University Press |isbn=978-0-271-02299-4 |editor1-last=Richter |editor1-first=Daniel K. |location=University Park |oclc=51306167 |editor2-last=Merrell |editor2-first=James H.}} * {{Cite book |last=Ripper |first=Jason |url=https://books.google.am/books?id=vX-fYvoAeHwC |title=American Stories: To 1877 |publisher=M.E. Sharpe |year=2008 |isbn=978-0-7656-2903-6 |page=299}} * {{Cite book |last=Russell |first=John Henderson |url=https://archive.org/details/freenegroinvirg00russgoog |title=The Free Negro in Virginia, 1619–1865 |publisher=Johns Hopkins University |year=1913 |page=196}} * {{Cite book |last=Safire |first=William |url=https://books.google.am/books?id=nBeqgG1aqUkC&pg=PA199 |title=No Uncertain Terms: More Writing from the Popular "On Language" Column in The New York Times Magazine |publisher=Simon and Schuster |year=2003 |isbn=978-0-7432-4955-3}} * {{Cite book |last=Savage |first=Candace |url=https://books.google.am/books?id=X1u9BwAAQBAJ&pg=PA55 |title=Prairie: A Natural History |date=2011 |publisher=Greystone Books |isbn=978-1-55365-899-3}} * {{Cite book |last=Schneider |first=Dorothy |url=https://books.google.am/books?id=QlemwRTsY20C |title=Slavery in America |last2=Schneider |first2=Carl J. |publisher=Infobase Publishing |year=2007 |isbn=978-1-4381-0813-1 |page=554}} * {{Cite book |last=Schultz |first=David Andrew |url=https://books.google.am/books?id=f7m713xwK58C |title=Encyclopedia of the United States Constitution |publisher=Infobase Publishing |year=2009 |isbn=978-1-4381-2677-7 |page=904}} * {{Cite book |last=Sider |first=Sandra |url=https://books.google.am/books?id=JtYy67FsRosC&pg=PA226 |title=Handbook to Life in Renaissance Europe |publisher=Oxford University Press |year=2007 |isbn=978-0-19-533084-7}} * {{Cite book |last=Simonson |first=Peter |url=https://books.google.am/books?id=N6lrAmPlbvIC&pg=PA79 |title=Refiguring Mass Communication: A History |publisher=University of Illinois Press |year=2010 |isbn=978-0-252-07705-0 |location=Urbana |quote=He held high the Declaration of Independence, the Constitution, and the nation's unofficial motto, ''e pluribus unum'', even as he was recoiling from the party system in which he had long participated.}} * {{Cite book |last=Smith |first=Andrew F. |title=The Oxford Encyclopedia of Food and Drink in America |publisher=Oxford University Press |year=2004 |isbn=978-0-19-515437-5 |location=New York |pages=131–132}} * {{Cite book |last=Soss |first=Joe |url=https://books.google.am/?id=JttyjBoyb3AC |title=Remaking America: Democracy and Public Policy in an Age of Inequality |publisher=Russell Sage Foundation |year=2010 |isbn=978-1-61044-694-5 |editor-last=Hacker |editor-first=Jacob S. |editor2-last=Mettler |editor2-first=Suzanne}} * {{Cite book |last=Stannard |first=David E. |url=https://books.google.am/books/about/American_Holocaust.html?id=RzFsODcGjfcC |title=American Holocaust: The Conquest of the New World |publisher=Oxford University Press |year=1993 |isbn=978-0-19-508557-0 |location=New York |authorlink=David Stannard}} * {{Cite journal |last=Tadman |first=Michael |year=2000 |title=The Demographic Cost of Sugar: Debates on Slave Societies and Natural Increase in the Americas |url=https://archive.org/details/sim_american-historical-review_2000-12_105_5/page/1534 |journal=American Historical Review |volume=105 |issue=5 |pages=1534–1575 |doi=10.2307/2652029 |jstor=2652029}} * {{Cite book |last=Taylor |first=Alan |url=https://books.google.am/books?id=NPoAQRgkrOcC |title=American Colonies: The Settling of North America |publisher=Penguin Books |year=2002 |isbn=978-0-670-87282-4 |editor=Eric Foner |location=New York}} * {{Cite book |last=Thornton |first=Russell |url=https://books.google.am/?id=9iQYSQ9y60MC&lpg=PA49 |title=American Indian Holocaust and Survival: A Population History Since 1492 |publisher=University of Oklahoma Press |year=1987 |isbn=978-0-8061-2220-5 |series=Civilization of the American Indian |volume=186 |page=49}} * {{Cite book |last=Thornton |first=Russell |url=https://books.google.am/books?id=_EA-UwvN_HUC&pg=PA34 |title=Studying Native America: Problems and Prospects |publisher=Univ of Wisconsin Press |year=1998 |isbn=978-0-299-16064-7}} * {{Cite book |last=Vaughan |first=Alden T. |title=New England Encounters: Indians and Euroamericans Ca. 1600–1850 |publisher=North Eastern University Press |year=1999}} * {{Cite book |last1=Volo |first1=James M. |url=https://books.google.am/books?id=z_bc61ezj0cC&pg=PR11 |title=Family Life in Native America |last2=Volo |first2=Dorothy Denneen |publisher=ABC-CLIO |year=2007 |isbn=978-0-313-33795-6}} * {{Cite book |last=Walton |first=Gary M. |url=https://books.google.am/books?id=lyhI1q_E4G0C |title=History of the American Economy |last2=Rockoff |first2=Hugh |publisher=Cengage Learning |year=2009 |isbn=978-0-324-78662-0}} * {{Cite journal |last1=Waters |first1=M.R. |last2=Stafford |first2=T W. |year=2007 |title=Redefining the Age of Clovis: Implications for the Peopling of the Americas |journal=Science |volume=315 |issue=5815 |pages=1122–1126 |bibcode=2007Sci...315.1122W |doi=10.1126/science.1137166 |issn=0036-8075 |pmid=17322060}} * {{Cite book |last1=Weiss |first1=Edith Brown |url=https://books.google.am/books?id=W_JAw31U5qQC&pg=PA180 |title=Engaging Countries: Strengthening Compliance with International Environmental Accords |last2=Jacobson |first2=Harold Karan |publisher=MIT Press |year=2000 |isbn=978-0-262-73132-4}} * {{Cite journal |last1=Williams |first1=Daniel K. |year=2012 |title=Questioning Conservatism's Ascendancy: A Reexamination of the Rightward Shift in Modern American Politics; {Reviews in American History} |url=http://courses.ttu.edu/secunnin/40.2.williams.pdf |url-status=dead |journal=Reviews in American History |volume=40 |issue=2 |pages=325–331 |doi=10.1353/rah.2012.0043 |accessdate=2013 թ․ մարտի 11 |archivedate=2013 թ․ մարտի 17 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6FBIifRbH?url=http://courses.ttu.edu/secunnin/40.2.williams.pdf}} * {{Cite book |last1=Wilson |first1=Wendy S. |url=https://books.google.am/books?id=Hs0HFU2ZR0IC&pg=PA14 |title=Native Americans: An Interdisciplinary Unit on Converging Cultures |last2=Thompson |first2=Lloyd M. |publisher=Walch Publishing |year=1997 |isbn=978-0-8251-3332-9}} * {{Cite book |last=Winchester |first=Simon |url=https://archive.org/details/isbn_9780062079602 |title=The men who United the States |publisher=Harper Collins |year=2013 |isbn=978-0-06-207960-2 |pages=[https://archive.org/details/isbn_9780062079602/page/198 198], 216, 251, 253 |url-access=registration}} * {{Cite book |last=Zinn |first=Howard |title=A People's History of the United States |title-link=A People's History of the United States |publisher=[[Harper Perennial]] Modern Classics |year=2005 |isbn=978-0-06-083865-2 |authorlink=Howard Zinn}} {{refend}} == Արտաքին հղումներ == * [https://usa.mfa.am Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում Հայաստանի դեսպանություն] * [https://www.americancorners.am/ Ամերիկյան անկյուններ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190421073042/https://www.americancorners.am/ |date=2019-04-21 }} * [https://am.usembassy.gov/ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանատունը] * [https://amcham.am/ Հայաստանում Ամերիկայի առևտրի պալատ] * [https://www.house.gov/ House] Official site of the United States House of Representatives * [https://www.senate.gov/ Senate] Official site of the United States Senate * [https://www.whitehouse.gov/ White House] Official site of the President of the United States * [https://www.supremecourt.gov/ Supreme Court] Official site of the Supreme Court of the United States * [https://nationalcenter.org/historical-documents/ Historical Documents] Collected by the National Center for Public Policy Research * {{wikiatlas|the United States}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=282}} {{ԱՄՆ-ի վարչական բաժանում}} {{Մ8}} {{Հյուսիսային Ամերիկայի երկրներ}} {{Շանհայի համագործակցության կազմակերպություն}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:1776 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ]] [[Կատեգորիա:Անգլիախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Գերտերություններ]] [[Կատեգորիա:Լիբերալ ժողովրդավարություններ]] [[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Մեծ յոթնյակի երկրներ]] [[Կատեգորիա:Մեծ քսանյակի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Նախկին բրիտանական գաղութներ]] m1qoidhprdxfysnp7t6nujaxi514v4w 4 1782 10356737 10355627 2025-06-17T17:43:56Z MediaWiki message delivery 26070 /* Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 - Call for Candidates */ Նոր բաժին 10356737 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Խորհրդարան/Արխիվ/%(monthname)s %(year)d |algo = old(30d) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |minthreadsleft = 0 }}__NEWSECTIONLINK__<!-- Ուշադրություն. արխիվացնելիս այս պարբերությունը մի հեռացրեք --> {{Խորհրդարան2}} <!-- Նոր քննարկումները, ավելացրեք էջի ամենաներքևում, եթե շարունակում եք քննարկումը, ապա պարզապես խմբագրեք համապատասխան քննարկման բաժինը, անվան կողքը, սեղմելով «Խմբագրել» հղումը։--> <!-- Արխիվացնել այստեղից --> {{դյուրանցում|ՎՊ:ԽՈՐՀՐԴ}} __TOC__ == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 15:26, 22 մայիսի 2025 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 --> == Ըստ թեմաների կաղապարների խնդիր == '''[[Կաղապար:Եվրոպան ըստ թեմաների|Եվրոպան ըստ թեմաների]]''' կաղապարին հանդիպեցի անգլերեն հոդվածի միջոցովː Օգտագործեցի հայերեն ''[[Կոռուպցիան Հունաստանում]]'' հոդվածումː Պարզվեց, որ հոդվածները կաղապարով չեն կանչվում (հոդվածը կա, բայց վերնագրի ձևակերպումն ուզում է, որ լինի` [[Հունաստանի կոռուպցիա]])ː Փոփոխություններ արեցի կաղապարում, կոնկրետ կոռուպցիայի թեմայով հոդվածներին լիովին համապատասխանեցː Բայց խնդիր առաջացավ այս կաղապարի այլ կիրառություններում (ինչը հետո հասկացա)ː Օրինակ, ''[[Կաղապար:Եվրոպան ըստ թեմաների|Եվրոպան ըստ թեմաների]]'' կաղապարը վարչական բաժանման հոդվածներում չի աշխատում. ուզում է, որ հոդվածի վերնագիրը ոչ թե լինի, օրինակ` [[Հայաստանի վարչական բաժանում]], այլ [[Վարչական բաժանում Հայաստանում]]ː Ստորև կտեսնեք օրինակները. մի դեպքում աշխատում է, մյուսում` ոչ (թեև հոդվածները կան) ''[[Կաղապար:Եվրոպան ըստ թեմաների]]'' {{Եվրոպան ըստ թեմաների|թեմա= կոռուպցիան|վերնագիր=կոռուպցիան|գույն=}} {{Եվրոպան ըստ թեմաների|վարչական բաժանում}} Նույնը` ''[[Կաղապար:Ասիան ըստ թեմաների]]'' {{Ասիան ըստ թեմաների|թեմա= կոռուպցիան|վերնագիր=կոռուպցիան|գույն=}} {{Ասիան ըստ թեմաների|վարչական բաժանում}} Խնդիրը լուծելու համար <u>առաջարկում եմ</u> վերնագրերի ձևակերպման նույն ձևն օգտագործել. սկզբում երկրի անունը, հետո թեմանː Այսինքն` եթե վերնագրենք (կամ վերահղում անենք), օրինակ` «Կոռուպցիան Հայաստանում» -ի փոխարեն «Հայաստանի կոռուպցիա», ինչպես «Հայաստանի աշխարհագրություն», «Հայաստանի քաղաքականություն», «Հայաստանի տնտեսություն», «Հայաստանի վարչական բաժանում» և այլնː Նաև` օրինակ, [[Տնտեսական ճգնաժամն Արգենտինայում]]-ի փոխարեն [[Արգենտինայի տնտեսական ճգնաժամ]] և այդ շարքի այլ հոդվածներըː Այնուհետև կաղապարները կարելի օգտագործել ըստ բոլոր թեմաների բոլոր երկրների հոդվածներում (կաղապարների փոփոխությունները հետ շրջելուց հետո)ː [[Մասնակից:Ապատ63|Ապատ63]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ապատ63|քննարկում]]) 09:47, 24 մայիսի 2025 (UTC) :Առաջարկած տարներակին համաձայն եմ, կարող ենք բոլոր կաղապարներն էլ փոխել ըստ դրա, և հոդվածներն էլ անվանափոխել այդպես։ Թեև խնդիրը միայն այստեղ չէ։ Նման խնդիր կա բոլոր կարմիր հղումներում և կողաքարտ կաղապարներում՝ տարբեր մարդիկ տարբեր ձևով են պատկերացնում գոյություն չունեցող հոդվածի վերնագիրը, և եթե երկրների պարագայում կարող ենք որևէ պայմանավորվածության գալ, ապա մյուս դեպքերում հաճախ դա հնարավոր չէ։ [[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|<sup><span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span></sup>]] 14:12, 24 մայիսի 2025 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 03:07, 28 մայիսի 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 --> == CEE Meeting 2025: call for session submissions == Hi everyone, The CEE Meeting 2025 programme committee wants to inform you that the deadline to submit a session proposal in the CEE Meeting is 31 May 2025, 23:59 CET. You can read more information about the process [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Submissions|here]] and [[metawiki:Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Programme_development|here]]. We hope to see you in Thessaloniki! Best, Nikos [[Մասնակից:NikosLikomitros|NikosLikomitros]] ([[Մասնակցի քննարկում:NikosLikomitros|քննարկում]]) 13:55, 28 մայիսի 2025 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|քննարկում]]) 16:47, 29 մայիսի 2025 (UTC)</bdi> <!-- Message sent by User:Udehb-WMF@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Armenian Wikipedia == {{Int:Hello}} Armenian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Armenian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[File:Mobile Contribute Page.png|Mobile Contribute Page]] [[File:Mobile contribute menu (detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 17th June 2025. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[Մասնակից:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Մասնակցի քննարկում:UOzurumba (WMF)|քննարկում]]) 19:31, 4 հունիսի 2025 (UTC) == Vote now in the 2025 U4C Election == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}} Eligible voters are asked to participate in the 2025 [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] election. More information–including an eligibility check, voting process information, candidate information, and a link to the vote–are available on Meta at the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2025|2025 Election information page]]. The vote closes on 17 June 2025 at [https://zonestamp.toolforge.org/1750161600 12:00 UTC]. Please vote if your account is eligible. Results will be available by 1 July 2025. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 23:00, 13 հունիսի 2025 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28848819 --> == Հետաքրքրաշարժ Վիքի 2 == Հարգելի՛ վիքիհամայնք, տեղեկացնում եմ, որ «Վիքիմեդիա Հայաստանը» 2025 թվականի հունիսի 20-ից հուլիսի 20-ը կազմակերպում է [[Վիքինախագիծ:Հետաքրքրաշարժ Վիքի 2|«Հետաքրքրաշարժ Վիքի 2» խմբագրաթոնը]], որի ընթացքում պետք է ստեղծվեն հոդվածներ, որոնցից վերցված հետաքրքրաշարժ փաստերը տեղ կգտնեն Գլխավոր էջի «Գիտե՞ք, որ․․․» բաժնում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 14:45, 16 հունիսի 2025 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 - Call for Candidates</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Call for candidates|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Call for candidates}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div> Hello all, The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025|call for candidates for the 2025 Wikimedia Foundation Board of Trustees selection is now open]] from June 17, 2025 – July 2, 2025 at 11:59 UTC [1]. The Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's work, and each Trustee serves a three-year term [2]. This is a volunteer position. This year, the Wikimedia community will vote in late August through September 2025 to fill two (2) seats on the Foundation Board. Could you – or someone you know – be a good fit to join the Wikimedia Foundation's Board of Trustees? [3] Learn more about what it takes to stand for these leadership positions and how to submit your candidacy on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Candidate application|this Meta-wiki page]] or encourage someone else to run in this year's election. Best regards, Abhishek Suryawanshi<br /> Chair of the Elections Committee On behalf of the Elections Committee and Governance Committee [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Call_for_candidates [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Legal:Bylaws#(B)_Term. [3] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Resources_for_candidates<section end="announcement-content" /> </div> [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 17:43, 17 հունիսի 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28866958 --> q5mr6xqppiv7ry9m89sk1p1tymedvk5 0 2773 10356672 10161927 2025-06-17T15:23:05Z Tamara Karvajar 51330 10356672 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Կապան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք | հայերեն անվանում = Կապան | բնօրինակ անվանում = - | զինանշան = Coat of Arm.png | դրոշ = | դրոշի նկարագրում = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշի լայնություն = | զինանշանի լայնություն = | պատկեր = Kapan_collage.jpg | պատկերի նկարագրում = Տեսարաններ Կապանից | lat_deg = 39 | lat_min = 12 | lat_sec = 04 | lon_deg = 46 | lon_min = 24 | lon_sec = 54 | CoordAddon = type:city(50000)_region:AM | երկիր = Հայաստան | ենթարկում = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Սյունիքի մարզ | երկրամասը աղյուսակում = Սյունիքի մարզ | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = Համայնք (Հայաստան) {{!}} Համայնք | համայնք = Կապան (համայնք) {{!}} Կապան համայնք<ref name="syunik.mtad Կապան համայնք"/> | համայնքը աղյուսակում = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = Համայնքի ղեկավար | ղեկավար = [[Գևորգ Փարսյան]] | հիմնադրման թվական = [[V-րդ դար]] | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = {{Բն-անվ|1990|Ղափան}} | տվյալ կարգավիճակում = Քաղաք | տարածք = | կենտրոնի բարձրություն = 910 | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Հայերեն | բնակչություն = 42 600<ref name=HH_mshtakan_bnakchutyuny_2016_hulisi_1-i_drutyamb>{{Cite web |title=Հայաստանի մշտական բնակչության թվաքանակը 2016 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ, |url=http://armstat.am/file/article/nasel_01.07.2016.pdf |accessdate=2016 թ․ օգոստոս}}</ref> | մարդահամարի թվական = 2016 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = Կապանցի | ժամային գոտի = +4 | DST = կա | հեռախոսային կոդ = +374 (285) | փոստային ինդեքս = 3310 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | երկրի քարտեզ = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզ = | շրջանի քարտեզի չափ = | Վիքիպահեստում = Kapan }} '''Կապան''', քաղաք [[Հայաստան]]ի [[Սյունիքի մարզ]]ի [[Կապան (համայնք)|համանուն համայնքում]]<ref name="syunik.mtad Կապան համայնք">[http://syunik.mtad.am/about-communities/986/ Տեղեկություններ Կապան համայնքի մասին Սյունիքի մարզի մարզպետարանի կայքում], [https://web.archive.org/web/20231223102639/http://syunik.mtad.am/about-communities/986/ ''(արխիվացված 23․12․2023 թվական)'']։</ref>՝ [[Հայ-ադրբեջանական շփման գիծ|հայ-ադրբեջանական շփման գծի]] հարևանությամբ<ref name="17 նոյեմբերի 1998 թվականի N 713">Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում «Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ համայնքների ցանկը հաստատելու մասին» 17 նոյեմբերի 1998 թվականի N 713, քաղ. Երևան։</ref>։ Վերջինիս մարզկենտրոնն է։ 2017 թվականի նոյեմբերից, իր մեջ միավորելով տարածաշրջանի գյուղական համայնքները, դարձել է Կապան խոշորացված համայնք։ Գտնվում է երկրի հարավ-արևելքում, [[Երևան]]ից 320 կմ հարավ-արևելք, [[Ողջի]] գետի ափին, [[Խուստուփ]] լեռան հյուսիսային ստորոտին, ծովի մակարդակից 910 մ բարձրության վրա, մշտական բնակչությունը 2015 թվականի դրությամբ՝ 42 700։ Քաղաքի անունը ծագում է «կապան» հասարակ անունից, որ նշանակում է «կիրճ, նեղ անցք երկու լեռների միջև», նաև «կիրճի նեղ մասում եղած ամուր դուռ»<ref>[http://kapan.am/Pages/CustomPage/?CustomPageID=722b890c-cc0b-4c5d-bdf2-30fbebab4291 Համայնքի մասին]</ref>։ Կապանն իբրև բնակավայր հայ պատմագրության մեջ հիշատակվում է դեռևս մեր թվարկության 5-րդ դարավերջից, որպես քաղաք՝ 10-րդ դարի վերջերից։ [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային շրջանում]]՝ 1938 թվականին, ստացել է շրջանային ենթակայության քաղաքի կարգավիճակ, 1963 թվականին՝ հանրապետական ենթակայության, եղել է Ղափանի շրջանի շրջկենտրոնը։ == Աշխարհագրություն == Հարավից և հյուսիսից շրջափակված է [[Մեղրու լեռնաշղթա|Մեղրու]] և [[Բարգուշատի լեռնաշղթա|Բարգուշատի]] լեռներով։ Քաղաքի տարածքում [[Ողջի]] գետը ընդունում է [[Վաչագան (գետ)|Վաչագան]] և Կավարտ վտակները։ === Կլիմա === Կապան քաղաքը [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքի]] մարզկենտրոնն է։ Գտնվում է ծովի մակարդակից 705-1050 մ /միջինը 910 մ/ բարձրությունների վրա։ Հեռավորությունը մայրաքաղաքից 300 կմ է։ Առաջին անգամ հիշատակվում է 5-րդ դարում։ Միջնադարում եղել է [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքի]] թագավորության մայրաքաղաք։ Ավերվել է սելջուկների կողմից 1103 թվականին։ Ներկայիս Կապանը գտնվում է պատմական քաղաքից 10 կմ հարավարևելք [[Ողջի|Ողջի գետի]] և նրա Վաչագան, Կավարտ, Գեղանուշ վտակների ու [[Խուստուփ]] /3210 մ/ լեռան հարևանությամբ։ Քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1938 թվականին։ 2016 թվականի հունիսի 1-ի գնահատմամբ ունի 43,2 հազար բնակիչ։ ==== Կլիմայի վրա ազդող գործոններ ==== Ինչպես ցանկացած տեղանքի, այնպես էլ Կապանի կլիմայի վրա ազդում է ինչպես ընդհանուր կլիմայական, այնպես էլ տեղական գործոններ։ Ընդհանուր գործոններից է նրա աշխարհագրական դիրքը։ Քաղաքը գտնվում է հս.լ.39<sup>օ</sup>12՛ վրա, այսինքն՝ մերձարևադարձային կլիմայական գոտու հյուսիսում, որտեղ ամռանը ակտիվանում են հարավից թափանցող արևադարձային տաք և չոր օդային զանգվածները, իսկ ձմռանը հյուսիսից եկող ցուրտ օդը։ Զգալի է նաև [[Կասպից ծով]]ի ազդեցությունը։ Տեղանքը անհարթ է, բարձրությունների տատանումները գերազանցում են 300 մ-ը։ Հաճախ երբ բնակավայրի բարձրադիր մասերում ձմռանը ձյուն է տեղում, ապա ցածրադիր հատվածներում՝ անձրև։ Հարակից լեռնալանջերի թեքությունները, որոնք հասնում են 30-40 աստիճանների բուսածածկի հետ միասին ևս կլիմայաստեղծ ակտիվ գործոններ են։ ==== Կլիմայական բնութագրիչներ ==== Հունվարյան բազմամյա միջին ջերմաստիճանը 0°C է, հուլիսյանը՝ 23-24°C: Տարեկան միջին բազմամյա ջերմաստիճանը 11,5°C: Բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը դիտվել է հունվարին՝ -27°C, իսկ բացարձակ առավելագույնը հուլիսին՝ +39°C: Տարեկան բացարձակ ջերմաստիճանի լայնույթը 66°C: Տեղումների բազմամյա միջին տարեկան քանակը 544 մմ է/նվազագույն տարեկան միջինը 380 մմ է/: Տեղումների ընդհանուր քանակի մոտ 55%֊ը գալիս է մարտ-հունիս ամիսներին, իսկ 17%֊ը՝ հուլիս-սեպտեմբեր ամիսներին։ Ամենից տեղումնաշատ ամիսը մայիսն է, իսկ ամենից քիչ տեղումներ գալիս են դեկտեմբեր և օգոստոս ամիսներին։ Անսառնամանիք օրերի թիվը տատանվում է նվազագույնը 165-ից մինչև առավելագույնը 240 օրվա։ Ուժգին քամիներ հազվադեպ են լինում։ 15 մ/վրկ. և ավելի ուժգնությամբ քամիներ տարվա կտրվածքով կարող են դիտվել ընդամենը 2-3 օր։ Տիրապետող են հարավարևելյան և արևելյան ուղղության քամինները՝ 1-3 մ/վրկ միջին արագությամբ։ {| class="wikitable" |'''Կլիմայի հիմնական բնութագրիչներ''' |'''Հունվար''' |'''Փետրվար''' |'''Մարտ''' |'''Ապրիլ''' |'''Մայիս''' |'''Հունիս''' |'''Հուլիս''' |'''Օգոստոս''' |'''Սեպտեմբեր''' |'''Հոկտեմբեր''' |'''Նոյեմբեր''' |'''Դեկտեմբեր''' |'''Տարեկան''' |- |Օդի բացարձակ առավելագույն ջերմաստիճանը <sup>օ</sup>C |23 |26 |29 |32 |35 |38 |40 |39 |38 |35 |29 |26 |40 |- |Օդի բազմամյա միջին ջերմաստիճանը <sup>օ</sup>C |0 |1, 6 |5, 4 |10, 7 |15, 8 |19, 6 |23.3 |22.7 |18, 2 |13 |6.6 |1.8 |11.5 |- |Օդի բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը <sup>օ</sup>C |<nowiki>-27</nowiki> |<nowiki>-19</nowiki> |<nowiki>-17</nowiki> |<nowiki>-7</nowiki> |<nowiki>-2</nowiki> |2 |6 |6 |<nowiki>-1</nowiki> |<nowiki>-7</nowiki> |<nowiki>-15</nowiki> |<nowiki>-23</nowiki> |<nowiki>-27</nowiki> |- |Տեղումների բազմամյա միջին քանակը մմ |26 |30 |57 |72 |100 |70 |32 |26 |33 |40 |34 |24 |544 |} ==== Տարվա եղանակների հերթափոխություն ==== Կապան քաղաքը ընկած լինելով մերձարևադարձային և բարեխառն կլիմայական գոտիների սահմանագլխում ունի շատ հստակ արտահայտված տարվա եղանակների հերթափոխ։ Համառոտակի բնութագրենք այդ հերթափոխը. * '''Ձմեռ'''-բնորոշվում է անկայուն եղանակներով։ Տեղումները հիմնականում գալիս են ձյան տեսքով, սակայն կայուն ձնածածկ չի առաջանում և այն ուղեկցվում է հալոցքներով։ Երբեմն ձյան շերտի բարձրությունը կարող է հասնել 25-50 սմ-ի, իսկ ձնածածկույթը պահպանվել՝ 3-ից 5 օր։ Ձմռանը տեղումները կարող են դիտվել նաև անձրևի տեսքով՝ կապված հարավարևմյան տաք և խոնավ օդային հոսքերի թափանցման հետ։ Սակայն հաճախ թափանցում են նաև արկտիկական չոր և սառնամանիքային օդ հյուսիսից, Սիբիրից, կամ կենտրոնական Ասիայի բարձր ճնշման մարզերից և առաջացնում բավականին ցուրտ և պարզկա եղանակներ։ * '''Գարուն'''-սկսվում է վաղ՝ փետրվարի կեսերից։ Բնորոշ են անկայուն եղանակներով։ Հաճախ են ամպամած և մառախլապատ եղանակները։ Դիտվում են ուշ գարնանային ցրտահարություններ, երբ արդեն ծաղկած են լինում ծառերը։ Ձյան տեսքով տեղումներ դիտվել են ապրիլ-մայիս ամիսներին։ Տեղումնաշատ սեզոնն է։ Երբեմն լինում են տեղատարափ անձրևներ և կարկուտ։ * '''Ամառ-'''Կապանում ամռանը շոգ է և չոր։ Երբեմն դիտվում են տեղատարափ անձրևներ, որոնք կարող են ուղեկցվել սելավային հոսքերով։ Օրինակ 1961 թվականի հուլիսի 21-ին մեկ օրվա ընթացքում տեղացել է 176 մմ տեղումներ, կամ ամբողջ տարվա տեղումների քանակի 1/3 մասը։ * '''Աշուն'''-երկարատև է՝ սեպտեմբերի կեսերից մինչև դեկտեմբերի կեսերը։ Բնորոշ են տաք եղանակները։ Երբեմն լինում են մառախուղներ և ցրտահարություններ։ Այս սեզոնին է գալիս տարեկան տեղումների մոտ 1/4-ը։ Կապանի կլիման նպաստավոր է արքայախնձորի/կորոլյոկ/, նռան, թզի, դեղձի, թթի, խաղողի մշակության համար։ Քաղաքի հյուսիսահայաց լանջերն ու գետահովիտները ծածկված են անտառներով և թփերով, որտեղ լավ աճում են ընկուզենին, տխլենին, հոննին, մոշենու թփերը։ {{Եղանակի Աղյուսակ |location = Կապան |single line = yes |Jan high F = 40 |Feb high F = 43 |Mar high F = 52 |Apr high F = 64 |May high F = 73 |Jun high F = 81 |Jul high F = 87 |Aug high F = 87 |Sep high F = 79 |Oct high F = 68 |Nov high F = 54 |Dec high F = 44 |year high F = |Jan low F = 26 |Feb low F = 28 |Mar low F = 35 |Apr low F = 45 |May low F = 53 |Jun low F = 60 |Jul low F = 66 |Aug low F = 64 |Sep low F = 58 |Oct low F = 48 |Nov low F = 38 |Dec low F = 30 |year low F = |Jan precipitation inch = 0.83 |Feb precipitation inch = 0.98 |Mar precipitation inch = 1.42 |Apr precipitation inch = 1.93 |May precipitation inch = 2.64 |Jun precipitation inch = 1.65 |Jul precipitation inch = 0.63 |Aug precipitation inch = 0.71 |Sep precipitation inch = 0.83 |Oct precipitation inch = 1.34 |Nov precipitation inch = 1.18 |Dec precipitation inch = 0.83 |year precipitation inch = |source 1- http://en.climate-data.org/location/2025/ |date=November 2013 }} == Պատմություն == Կապանի մասին առաջին հիշատակությունը վերաբերում է [[5–րդ դար|5-րդ դար]]ի վերջերին։ Ըստ երևույթին, այդ ժամանակ Կապանը սովորական բնակավայր էր։ [[10-րդ դար]]ից սկսած մատենագիրների մոտ Կապանն արդեն հիշատակվում է որպես քաղաք։ Կապանը 10-րդ դարի վերջին (հավանաբար [[998]]-[[1001]] թվականներին) դարձել է [[Սյունիքի թագավորություն|Սյունիքի թագավորության]] մայրաքաղաքը։ Կապանն ուներ դիրքային մի շարք առավելություններ։ Նրա արևմտյան կողմում գտնվող [[Բաղաբերդ]] և [[Բաղակու քար]] բերդերը ապահովում էին քաղաքի անվտանգությունն արևմտյան և հյուսիսարևմտյան կողմերից։ Քաղաքի հյուսիսային կողմով անցնում է Կապան գետը, որն այդ մասում առաջացրել է խոր կիրճ՝ խիստ զառիվեր և անտառապատ լանջով, իսկ դիմացը մի քանի հարյուր մետրի հասնող ժայռ է։ Հարավային կողմով ձգվում էին Արևիքի բարձրաբերձ և ժայռոտ լեռները, որոնք անմատչելի էին դարձնում քաղաքը հարավային կողմից։ Այս է եղել պատճառը, որ քաղաքը հարավային և հյուսիսային կողմերից հարկ չի եղել պարսպապատելու։ Համեմատաբար դյուրին էր քաղաք մտնել արևելյան կողմից, այդ պատճառով էլ քաղաքի այս մասը պարսպապատված է եղել։ Արագ զարգացող Կապանը 9-րդ դարի դարի վերջին և 10-րդ դարի սկզբին վերակառուցել ու պարսպապատել է Ջվանշիր Սիսակյանի որդին՝ Ձագիկ Գ իշխանը։ X դարի վերջից դարձել է Սյունիքի իշխանանիստը, ապա՝ թագավորության մայրաքաղաքը։ 1103 թվականին սելջուկյան թուրքերը՝ Չորթմանի առաջնորդությամբ, համառ կռիվներից հետո, թափանցել են քաղաքի պարսպից ներս, սակայն, հազարավոր սպանվածներ թողնելով միջնաբերդի մոտ, ավերել են քաղաքը և նահանջել։ Հետագայում, աստիճանաբար լքվելով բնակիչներից, անշուքացել և դարձել է ավերակ։ [[1103]] թվականին Կապանն ավերման է ենթարկվում սելջուկների կողմից։ Այնուհետև Կապանը մի քանի դար շարունակում է իր գոյությունը, բայց արդեն իբրև ոչ քաղաք, այլ սովորական բնակավայր։ Կապանի բնակչությունը ըստ երևույթին միատարր չի եղել։ Նա ուներ [[հրեա]]ների հատուկ թաղ<ref>{{Cite book |author=Թ.Խ. Հակոբյան |title=Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն |publisher=«Միտք» |year=1981 |location=Երևան |page=203-204}}</ref>։ Կապանի մոտ գտնվող Հալիձորի բերդում տեղի են ունեցել ինքնապաշպանություններ 1720-ական թվականներին [[Դավիթ Բեկ]]ի մասնակցությամբ։ Վերջինիս պատվին քաղաքում դրված է մեծ արձան։ Հնամենի Կապանը 15-րդ դարի սկզբում ավերվել է, նրա անունը թուրքական աղավաղմամբ սկսեց արտասանվել Ղափան։ Այդ Ղափան անունն էլ ժառանգեց 19-րդ դարի 50-ական թվականներին այսօրվա քաղաքի տարածքում ձևավորվող նոր բնակավայրը, իսկ Հայաստանի անկախացումից հետո քաղաքը կրկին վերականգնեց իր պատմական Կապան անունը։ === Պատմամշակութային հուշարձաններ === {{Հիմնական|Կապանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Սյունիքի մարզ)}} Նախկին «Կատար» բնակավայրի տարածքում կանգուն է «Կատարի վանք» եկեղեցին։ Հիշարժան կառույցներից են [[Կատարավանք]] ամրոցը (X- XVIII դդ)՝ իր օժանդակ շինություններով, [[Կկոց Քար]] ամրոցը (X դ), [[Հալիձորի բերդ|Հալիձորի ամրոցը]] բազմաթիվ դամբարաններով։ 1723 թվականին [[Դավիթ Բեկ]]ի կողմից վերակառուցվել է [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի]]ն։ [[Վահանավանք]] եկեղեցին ներկայացնում է իրենից մի վանական համալիր, իսկ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին աչքի է ընկնում բազմաթիվ տապանաքարերով։ == Բնակչություն == Կապանի ազգաբնակչության փոփոխությունը.<ref>{{Cite web |title=Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 107 |url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_8945925618_pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150923195722/http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_8945925618_pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 23 |accessdate=2014 թ․ հուլիս}}</ref> {| class="wikitable" ! Տարի | [[1831]] | [[1897]] | [[1926]] | [[1939]] | [[1959]] | [[1976]] | [[2001]] | [[2011]] | [[2016]] | [[2015]] |2016 |2017 |2018 |2019 |2020 |- ! Բնակիչ | 196 | 2272 | 2658 | 8511 | 19315 | 36351 | 45711 | 43190 | 42600<ref>{{Cite web |title=Հայաստանի հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը, էջ 5 |url=http://armstat.am/file/article/nasel_01.07.2016.pdf |accessdate=2016 թ․ հուլիս}}</ref> | 42700 |42600 |42500 |42500 |42200 |42100<ref>{{Cite web |title=ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ {{!}} 2020 թվականի հուլիսի 1-Ի ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ |url=https://www.armstat.am/file/article/nasel_01.07.2020.pdf}}</ref> |- |} == Տնտեսություն == {{Bar box |float=right |caption=Աղբյուր՝ [http://syunik.mtad.am/community-budgetary-revenues/ Սյունիքի մարզպետարան] |barwidth=500px |bars= {{bar percent|Քաջարան|#ccff90|98.7}} {{bar percent|Սիսիան|#ccff90|94.4}} {{bar percent|Տաթև|#ccff90|91.5}} {{bar percent|Տեղ|#ccff90|89.8}} {{bar percent|Գորայք|#ccff90|83.5}} {{bar percent|Գորիս|#ccff90|81.7}} {{bar percent|Մեղրի|#ccff90|80.8}} {{bar percent|Կապան|#ccff90|74.6}}|title=Սյունիքի մարզի համայնքների բյուջետային ընդհանուր եկամուտների կատարողականը, 2021}} Կապանն արդյունաբերական կենտրոն է։ Տարածքը հարուստ է գունավոր մետաղների, [[պղինձ|պղնձի]] պաշարներով։ Հատկապես զարգացած է պղնձարդյունաբերությունը։ Ներկայումս շահագործվում է [[Կապանի պղնձի հանքավայր]]ը։ Բնակչությունը զբաղվում է նաև գյուղատնտեսությամբ։ {{-}} == Քույր քաղաքներ == {{Wikidata/SisterCities}} == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Kapan-tesaran2.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan-tesaran4.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan-khustup1.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan-tesaran1.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan-siraharneriaygi.jpg|Նորապսակների այգի Պատկեր:Hunan-avetisyan-kapan.jpg|[[Հունան Ավետիսյան]]ի հուշարձան Պատկեր:Mesrop-mashtoc-ekexeci.jpg|Ս․Մեսրոբ Մաշտոց եկեղեցի Պատկեր:Kapan-khustup-ler.jpg|[[Խուստուփ]] լեռ Պատկեր:Kapan-vahnavanq.jpg|[[Վահանավանք (Սյունիքի մարզ)|Վահանավանք]] Պատկեր:Garegin-njdeh.jpg|[[Գարեգին Նժդեհ]]ի հուշահամալիր Պատկեր:Davit-bek-taxamas.jpg|[[Դավիթ Բեկ]]ի թաղամաս Պատկեր:Kapan-khustup.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan mshakuyti kentron.jpg|Կապանի մշակույթի կենտրոն Պատկեր:Kapan-siraharneri-aygi.jpg|Նորապսակների այգի Պատկեր:Vahanavanq kapan.jpg|[[Վահանավանք (Սյունիքի մարզ)|Վահանավանք]] </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://syunik.reglib.am Սյունիքի մարզային գրադարան] * [https://lil.am/սյունիք/ճանապարհոդություն-կապանի-երկրագիտակ/ Կապանի երկրագիտական թանգարան] * [https://kapanmathclub.org/am Կապանի մաթեմատիկայի խմբակ] {{Հայաստանի քաղաքներ}} {{Սյունիքի մարզ}} [[Կատեգորիա:Կապան]] [[Կատեգորիա:Հայ-ադրբեջանական շփման գծի բնակավայրեր հայկական կողմից]] [[Կատեգորիա:Կապան համայնքի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:5-րդ դարում հիմնադրված բնակավայրեր]] oyfbtdaq7gxop1kwcur1r7ugnldvpgt 10356681 10356672 2025-06-17T15:32:06Z Tamara Karvajar 51330 /* Պատկերասրահ */ 10356681 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Կապան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք | հայերեն անվանում = Կապան | բնօրինակ անվանում = - | զինանշան = Coat of Arm.png | դրոշ = | դրոշի նկարագրում = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշի լայնություն = | զինանշանի լայնություն = | պատկեր = Kapan_collage.jpg | պատկերի նկարագրում = Տեսարաններ Կապանից | lat_deg = 39 | lat_min = 12 | lat_sec = 04 | lon_deg = 46 | lon_min = 24 | lon_sec = 54 | CoordAddon = type:city(50000)_region:AM | երկիր = Հայաստան | ենթարկում = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Սյունիքի մարզ | երկրամասը աղյուսակում = Սյունիքի մարզ | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = Համայնք (Հայաստան) {{!}} Համայնք | համայնք = Կապան (համայնք) {{!}} Կապան համայնք<ref name="syunik.mtad Կապան համայնք"/> | համայնքը աղյուսակում = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = Համայնքի ղեկավար | ղեկավար = [[Գևորգ Փարսյան]] | հիմնադրման թվական = [[V-րդ դար]] | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = {{Բն-անվ|1990|Ղափան}} | տվյալ կարգավիճակում = Քաղաք | տարածք = | կենտրոնի բարձրություն = 910 | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Հայերեն | բնակչություն = 42 600<ref name=HH_mshtakan_bnakchutyuny_2016_hulisi_1-i_drutyamb>{{Cite web |title=Հայաստանի մշտական բնակչության թվաքանակը 2016 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ, |url=http://armstat.am/file/article/nasel_01.07.2016.pdf |accessdate=2016 թ․ օգոստոս}}</ref> | մարդահամարի թվական = 2016 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = Կապանցի | ժամային գոտի = +4 | DST = կա | հեռախոսային կոդ = +374 (285) | փոստային ինդեքս = 3310 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | երկրի քարտեզ = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզ = | շրջանի քարտեզի չափ = | Վիքիպահեստում = Kapan }} '''Կապան''', քաղաք [[Հայաստան]]ի [[Սյունիքի մարզ]]ի [[Կապան (համայնք)|համանուն համայնքում]]<ref name="syunik.mtad Կապան համայնք">[http://syunik.mtad.am/about-communities/986/ Տեղեկություններ Կապան համայնքի մասին Սյունիքի մարզի մարզպետարանի կայքում], [https://web.archive.org/web/20231223102639/http://syunik.mtad.am/about-communities/986/ ''(արխիվացված 23․12․2023 թվական)'']։</ref>՝ [[Հայ-ադրբեջանական շփման գիծ|հայ-ադրբեջանական շփման գծի]] հարևանությամբ<ref name="17 նոյեմբերի 1998 թվականի N 713">Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում «Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ համայնքների ցանկը հաստատելու մասին» 17 նոյեմբերի 1998 թվականի N 713, քաղ. Երևան։</ref>։ Վերջինիս մարզկենտրոնն է։ 2017 թվականի նոյեմբերից, իր մեջ միավորելով տարածաշրջանի գյուղական համայնքները, դարձել է Կապան խոշորացված համայնք։ Գտնվում է երկրի հարավ-արևելքում, [[Երևան]]ից 320 կմ հարավ-արևելք, [[Ողջի]] գետի ափին, [[Խուստուփ]] լեռան հյուսիսային ստորոտին, ծովի մակարդակից 910 մ բարձրության վրա, մշտական բնակչությունը 2015 թվականի դրությամբ՝ 42 700։ Քաղաքի անունը ծագում է «կապան» հասարակ անունից, որ նշանակում է «կիրճ, նեղ անցք երկու լեռների միջև», նաև «կիրճի նեղ մասում եղած ամուր դուռ»<ref>[http://kapan.am/Pages/CustomPage/?CustomPageID=722b890c-cc0b-4c5d-bdf2-30fbebab4291 Համայնքի մասին]</ref>։ Կապանն իբրև բնակավայր հայ պատմագրության մեջ հիշատակվում է դեռևս մեր թվարկության 5-րդ դարավերջից, որպես քաղաք՝ 10-րդ դարի վերջերից։ [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային շրջանում]]՝ 1938 թվականին, ստացել է շրջանային ենթակայության քաղաքի կարգավիճակ, 1963 թվականին՝ հանրապետական ենթակայության, եղել է Ղափանի շրջանի շրջկենտրոնը։ == Աշխարհագրություն == Հարավից և հյուսիսից շրջափակված է [[Մեղրու լեռնաշղթա|Մեղրու]] և [[Բարգուշատի լեռնաշղթա|Բարգուշատի]] լեռներով։ Քաղաքի տարածքում [[Ողջի]] գետը ընդունում է [[Վաչագան (գետ)|Վաչագան]] և Կավարտ վտակները։ === Կլիմա === Կապան քաղաքը [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքի]] մարզկենտրոնն է։ Գտնվում է ծովի մակարդակից 705-1050 մ /միջինը 910 մ/ բարձրությունների վրա։ Հեռավորությունը մայրաքաղաքից 300 կմ է։ Առաջին անգամ հիշատակվում է 5-րդ դարում։ Միջնադարում եղել է [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքի]] թագավորության մայրաքաղաք։ Ավերվել է սելջուկների կողմից 1103 թվականին։ Ներկայիս Կապանը գտնվում է պատմական քաղաքից 10 կմ հարավարևելք [[Ողջի|Ողջի գետի]] և նրա Վաչագան, Կավարտ, Գեղանուշ վտակների ու [[Խուստուփ]] /3210 մ/ լեռան հարևանությամբ։ Քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1938 թվականին։ 2016 թվականի հունիսի 1-ի գնահատմամբ ունի 43,2 հազար բնակիչ։ ==== Կլիմայի վրա ազդող գործոններ ==== Ինչպես ցանկացած տեղանքի, այնպես էլ Կապանի կլիմայի վրա ազդում է ինչպես ընդհանուր կլիմայական, այնպես էլ տեղական գործոններ։ Ընդհանուր գործոններից է նրա աշխարհագրական դիրքը։ Քաղաքը գտնվում է հս.լ.39<sup>օ</sup>12՛ վրա, այսինքն՝ մերձարևադարձային կլիմայական գոտու հյուսիսում, որտեղ ամռանը ակտիվանում են հարավից թափանցող արևադարձային տաք և չոր օդային զանգվածները, իսկ ձմռանը հյուսիսից եկող ցուրտ օդը։ Զգալի է նաև [[Կասպից ծով]]ի ազդեցությունը։ Տեղանքը անհարթ է, բարձրությունների տատանումները գերազանցում են 300 մ-ը։ Հաճախ երբ բնակավայրի բարձրադիր մասերում ձմռանը ձյուն է տեղում, ապա ցածրադիր հատվածներում՝ անձրև։ Հարակից լեռնալանջերի թեքությունները, որոնք հասնում են 30-40 աստիճանների բուսածածկի հետ միասին ևս կլիմայաստեղծ ակտիվ գործոններ են։ ==== Կլիմայական բնութագրիչներ ==== Հունվարյան բազմամյա միջին ջերմաստիճանը 0°C է, հուլիսյանը՝ 23-24°C: Տարեկան միջին բազմամյա ջերմաստիճանը 11,5°C: Բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը դիտվել է հունվարին՝ -27°C, իսկ բացարձակ առավելագույնը հուլիսին՝ +39°C: Տարեկան բացարձակ ջերմաստիճանի լայնույթը 66°C: Տեղումների բազմամյա միջին տարեկան քանակը 544 մմ է/նվազագույն տարեկան միջինը 380 մմ է/: Տեղումների ընդհանուր քանակի մոտ 55%֊ը գալիս է մարտ-հունիս ամիսներին, իսկ 17%֊ը՝ հուլիս-սեպտեմբեր ամիսներին։ Ամենից տեղումնաշատ ամիսը մայիսն է, իսկ ամենից քիչ տեղումներ գալիս են դեկտեմբեր և օգոստոս ամիսներին։ Անսառնամանիք օրերի թիվը տատանվում է նվազագույնը 165-ից մինչև առավելագույնը 240 օրվա։ Ուժգին քամիներ հազվադեպ են լինում։ 15 մ/վրկ. և ավելի ուժգնությամբ քամիներ տարվա կտրվածքով կարող են դիտվել ընդամենը 2-3 օր։ Տիրապետող են հարավարևելյան և արևելյան ուղղության քամինները՝ 1-3 մ/վրկ միջին արագությամբ։ {| class="wikitable" |'''Կլիմայի հիմնական բնութագրիչներ''' |'''Հունվար''' |'''Փետրվար''' |'''Մարտ''' |'''Ապրիլ''' |'''Մայիս''' |'''Հունիս''' |'''Հուլիս''' |'''Օգոստոս''' |'''Սեպտեմբեր''' |'''Հոկտեմբեր''' |'''Նոյեմբեր''' |'''Դեկտեմբեր''' |'''Տարեկան''' |- |Օդի բացարձակ առավելագույն ջերմաստիճանը <sup>օ</sup>C |23 |26 |29 |32 |35 |38 |40 |39 |38 |35 |29 |26 |40 |- |Օդի բազմամյա միջին ջերմաստիճանը <sup>օ</sup>C |0 |1, 6 |5, 4 |10, 7 |15, 8 |19, 6 |23.3 |22.7 |18, 2 |13 |6.6 |1.8 |11.5 |- |Օդի բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը <sup>օ</sup>C |<nowiki>-27</nowiki> |<nowiki>-19</nowiki> |<nowiki>-17</nowiki> |<nowiki>-7</nowiki> |<nowiki>-2</nowiki> |2 |6 |6 |<nowiki>-1</nowiki> |<nowiki>-7</nowiki> |<nowiki>-15</nowiki> |<nowiki>-23</nowiki> |<nowiki>-27</nowiki> |- |Տեղումների բազմամյա միջին քանակը մմ |26 |30 |57 |72 |100 |70 |32 |26 |33 |40 |34 |24 |544 |} ==== Տարվա եղանակների հերթափոխություն ==== Կապան քաղաքը ընկած լինելով մերձարևադարձային և բարեխառն կլիմայական գոտիների սահմանագլխում ունի շատ հստակ արտահայտված տարվա եղանակների հերթափոխ։ Համառոտակի բնութագրենք այդ հերթափոխը. * '''Ձմեռ'''-բնորոշվում է անկայուն եղանակներով։ Տեղումները հիմնականում գալիս են ձյան տեսքով, սակայն կայուն ձնածածկ չի առաջանում և այն ուղեկցվում է հալոցքներով։ Երբեմն ձյան շերտի բարձրությունը կարող է հասնել 25-50 սմ-ի, իսկ ձնածածկույթը պահպանվել՝ 3-ից 5 օր։ Ձմռանը տեղումները կարող են դիտվել նաև անձրևի տեսքով՝ կապված հարավարևմյան տաք և խոնավ օդային հոսքերի թափանցման հետ։ Սակայն հաճախ թափանցում են նաև արկտիկական չոր և սառնամանիքային օդ հյուսիսից, Սիբիրից, կամ կենտրոնական Ասիայի բարձր ճնշման մարզերից և առաջացնում բավականին ցուրտ և պարզկա եղանակներ։ * '''Գարուն'''-սկսվում է վաղ՝ փետրվարի կեսերից։ Բնորոշ են անկայուն եղանակներով։ Հաճախ են ամպամած և մառախլապատ եղանակները։ Դիտվում են ուշ գարնանային ցրտահարություններ, երբ արդեն ծաղկած են լինում ծառերը։ Ձյան տեսքով տեղումներ դիտվել են ապրիլ-մայիս ամիսներին։ Տեղումնաշատ սեզոնն է։ Երբեմն լինում են տեղատարափ անձրևներ և կարկուտ։ * '''Ամառ-'''Կապանում ամռանը շոգ է և չոր։ Երբեմն դիտվում են տեղատարափ անձրևներ, որոնք կարող են ուղեկցվել սելավային հոսքերով։ Օրինակ 1961 թվականի հուլիսի 21-ին մեկ օրվա ընթացքում տեղացել է 176 մմ տեղումներ, կամ ամբողջ տարվա տեղումների քանակի 1/3 մասը։ * '''Աշուն'''-երկարատև է՝ սեպտեմբերի կեսերից մինչև դեկտեմբերի կեսերը։ Բնորոշ են տաք եղանակները։ Երբեմն լինում են մառախուղներ և ցրտահարություններ։ Այս սեզոնին է գալիս տարեկան տեղումների մոտ 1/4-ը։ Կապանի կլիման նպաստավոր է արքայախնձորի/կորոլյոկ/, նռան, թզի, դեղձի, թթի, խաղողի մշակության համար։ Քաղաքի հյուսիսահայաց լանջերն ու գետահովիտները ծածկված են անտառներով և թփերով, որտեղ լավ աճում են ընկուզենին, տխլենին, հոննին, մոշենու թփերը։ {{Եղանակի Աղյուսակ |location = Կապան |single line = yes |Jan high F = 40 |Feb high F = 43 |Mar high F = 52 |Apr high F = 64 |May high F = 73 |Jun high F = 81 |Jul high F = 87 |Aug high F = 87 |Sep high F = 79 |Oct high F = 68 |Nov high F = 54 |Dec high F = 44 |year high F = |Jan low F = 26 |Feb low F = 28 |Mar low F = 35 |Apr low F = 45 |May low F = 53 |Jun low F = 60 |Jul low F = 66 |Aug low F = 64 |Sep low F = 58 |Oct low F = 48 |Nov low F = 38 |Dec low F = 30 |year low F = |Jan precipitation inch = 0.83 |Feb precipitation inch = 0.98 |Mar precipitation inch = 1.42 |Apr precipitation inch = 1.93 |May precipitation inch = 2.64 |Jun precipitation inch = 1.65 |Jul precipitation inch = 0.63 |Aug precipitation inch = 0.71 |Sep precipitation inch = 0.83 |Oct precipitation inch = 1.34 |Nov precipitation inch = 1.18 |Dec precipitation inch = 0.83 |year precipitation inch = |source 1- http://en.climate-data.org/location/2025/ |date=November 2013 }} == Պատմություն == Կապանի մասին առաջին հիշատակությունը վերաբերում է [[5–րդ դար|5-րդ դար]]ի վերջերին։ Ըստ երևույթին, այդ ժամանակ Կապանը սովորական բնակավայր էր։ [[10-րդ դար]]ից սկսած մատենագիրների մոտ Կապանն արդեն հիշատակվում է որպես քաղաք։ Կապանը 10-րդ դարի վերջին (հավանաբար [[998]]-[[1001]] թվականներին) դարձել է [[Սյունիքի թագավորություն|Սյունիքի թագավորության]] մայրաքաղաքը։ Կապանն ուներ դիրքային մի շարք առավելություններ։ Նրա արևմտյան կողմում գտնվող [[Բաղաբերդ]] և [[Բաղակու քար]] բերդերը ապահովում էին քաղաքի անվտանգությունն արևմտյան և հյուսիսարևմտյան կողմերից։ Քաղաքի հյուսիսային կողմով անցնում է Կապան գետը, որն այդ մասում առաջացրել է խոր կիրճ՝ խիստ զառիվեր և անտառապատ լանջով, իսկ դիմացը մի քանի հարյուր մետրի հասնող ժայռ է։ Հարավային կողմով ձգվում էին Արևիքի բարձրաբերձ և ժայռոտ լեռները, որոնք անմատչելի էին դարձնում քաղաքը հարավային կողմից։ Այս է եղել պատճառը, որ քաղաքը հարավային և հյուսիսային կողմերից հարկ չի եղել պարսպապատելու։ Համեմատաբար դյուրին էր քաղաք մտնել արևելյան կողմից, այդ պատճառով էլ քաղաքի այս մասը պարսպապատված է եղել։ Արագ զարգացող Կապանը 9-րդ դարի դարի վերջին և 10-րդ դարի սկզբին վերակառուցել ու պարսպապատել է Ջվանշիր Սիսակյանի որդին՝ Ձագիկ Գ իշխանը։ X դարի վերջից դարձել է Սյունիքի իշխանանիստը, ապա՝ թագավորության մայրաքաղաքը։ 1103 թվականին սելջուկյան թուրքերը՝ Չորթմանի առաջնորդությամբ, համառ կռիվներից հետո, թափանցել են քաղաքի պարսպից ներս, սակայն, հազարավոր սպանվածներ թողնելով միջնաբերդի մոտ, ավերել են քաղաքը և նահանջել։ Հետագայում, աստիճանաբար լքվելով բնակիչներից, անշուքացել և դարձել է ավերակ։ [[1103]] թվականին Կապանն ավերման է ենթարկվում սելջուկների կողմից։ Այնուհետև Կապանը մի քանի դար շարունակում է իր գոյությունը, բայց արդեն իբրև ոչ քաղաք, այլ սովորական բնակավայր։ Կապանի բնակչությունը ըստ երևույթին միատարր չի եղել։ Նա ուներ [[հրեա]]ների հատուկ թաղ<ref>{{Cite book |author=Թ.Խ. Հակոբյան |title=Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն |publisher=«Միտք» |year=1981 |location=Երևան |page=203-204}}</ref>։ Կապանի մոտ գտնվող Հալիձորի բերդում տեղի են ունեցել ինքնապաշպանություններ 1720-ական թվականներին [[Դավիթ Բեկ]]ի մասնակցությամբ։ Վերջինիս պատվին քաղաքում դրված է մեծ արձան։ Հնամենի Կապանը 15-րդ դարի սկզբում ավերվել է, նրա անունը թուրքական աղավաղմամբ սկսեց արտասանվել Ղափան։ Այդ Ղափան անունն էլ ժառանգեց 19-րդ դարի 50-ական թվականներին այսօրվա քաղաքի տարածքում ձևավորվող նոր բնակավայրը, իսկ Հայաստանի անկախացումից հետո քաղաքը կրկին վերականգնեց իր պատմական Կապան անունը։ === Պատմամշակութային հուշարձաններ === {{Հիմնական|Կապանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Սյունիքի մարզ)}} Նախկին «Կատար» բնակավայրի տարածքում կանգուն է «Կատարի վանք» եկեղեցին։ Հիշարժան կառույցներից են [[Կատարավանք]] ամրոցը (X- XVIII դդ)՝ իր օժանդակ շինություններով, [[Կկոց Քար]] ամրոցը (X դ), [[Հալիձորի բերդ|Հալիձորի ամրոցը]] բազմաթիվ դամբարաններով։ 1723 թվականին [[Դավիթ Բեկ]]ի կողմից վերակառուցվել է [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի]]ն։ [[Վահանավանք]] եկեղեցին ներկայացնում է իրենից մի վանական համալիր, իսկ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին աչքի է ընկնում բազմաթիվ տապանաքարերով։ == Բնակչություն == Կապանի ազգաբնակչության փոփոխությունը.<ref>{{Cite web |title=Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 107 |url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_8945925618_pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150923195722/http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_8945925618_pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 23 |accessdate=2014 թ․ հուլիս}}</ref> {| class="wikitable" ! Տարի | [[1831]] | [[1897]] | [[1926]] | [[1939]] | [[1959]] | [[1976]] | [[2001]] | [[2011]] | [[2016]] | [[2015]] |2016 |2017 |2018 |2019 |2020 |- ! Բնակիչ | 196 | 2272 | 2658 | 8511 | 19315 | 36351 | 45711 | 43190 | 42600<ref>{{Cite web |title=Հայաստանի հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը, էջ 5 |url=http://armstat.am/file/article/nasel_01.07.2016.pdf |accessdate=2016 թ․ հուլիս}}</ref> | 42700 |42600 |42500 |42500 |42200 |42100<ref>{{Cite web |title=ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ {{!}} 2020 թվականի հուլիսի 1-Ի ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ |url=https://www.armstat.am/file/article/nasel_01.07.2020.pdf}}</ref> |- |} == Տնտեսություն == {{Bar box |float=right |caption=Աղբյուր՝ [http://syunik.mtad.am/community-budgetary-revenues/ Սյունիքի մարզպետարան] |barwidth=500px |bars= {{bar percent|Քաջարան|#ccff90|98.7}} {{bar percent|Սիսիան|#ccff90|94.4}} {{bar percent|Տաթև|#ccff90|91.5}} {{bar percent|Տեղ|#ccff90|89.8}} {{bar percent|Գորայք|#ccff90|83.5}} {{bar percent|Գորիս|#ccff90|81.7}} {{bar percent|Մեղրի|#ccff90|80.8}} {{bar percent|Կապան|#ccff90|74.6}}|title=Սյունիքի մարզի համայնքների բյուջետային ընդհանուր եկամուտների կատարողականը, 2021}} Կապանն արդյունաբերական կենտրոն է։ Տարածքը հարուստ է գունավոր մետաղների, [[պղինձ|պղնձի]] պաշարներով։ Հատկապես զարգացած է պղնձարդյունաբերությունը։ Ներկայումս շահագործվում է [[Կապանի պղնձի հանքավայր]]ը։ Բնակչությունը զբաղվում է նաև գյուղատնտեսությամբ։ {{-}} == Քույր քաղաքներ == {{Wikidata/SisterCities}} == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Kapan-tesaran2.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan-tesaran4.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan-khustup1.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan-tesaran1.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan-siraharneriaygi.jpg|Նորապսակների այգի Պատկեր:Hunan-avetisyan-kapan.jpg|[[Հունան Ավետիսյան]]ի հուշարձան Պատկեր:Mesrop-mashtoc-ekexeci.jpg|Ս․Մեսրոբ Մաշտոց եկեղեցի Պատկեր:Kapan-khustup-ler.jpg|[[Խուստուփ]] լեռ Պատկեր:Kapan-vahnavanq.jpg|[[Վահանավանք (Սյունիքի մարզ)|Վահանավանք]] Պատկեր:Garegin-njdeh.jpg|[[Գարեգին Նժդեհ]]ի հուշահամալիր Պատկեր:Davit-bek-taxamas.jpg|[[Դավիթ Բեկ]]ի թաղամաս Պատկեր:Kapan-khustup.jpg|Տեսարան Կապանից Պատկեր:Kapan mshakuyti kentron.jpg|Կապանի մշակույթի կենտրոն Պատկեր:Kapan-siraharneri-aygi.jpg|Նորապսակների այգի Պատկեր:Vahanavanq kapan.jpg|[[Վահանավանք (Սյունիքի մարզ)|Վահանավանք]] </gallery> === Տեսարաններ մերօրյա Կապանից === <gallery> Պատկեր:Kapan.jpg|Տեսարաններ մերօրյա Կապանից Պատկեր:Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցի (2).jpg|Սբ. Մեսրոպ եկեղեցին Պատկեր:Վահանավանք (5).jpg|Կապանի մոտակայքում գտնվող Վահանավանք վանական համալիրը </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://syunik.reglib.am Սյունիքի մարզային գրադարան] * [https://lil.am/սյունիք/ճանապարհոդություն-կապանի-երկրագիտակ/ Կապանի երկրագիտական թանգարան] * [https://kapanmathclub.org/am Կապանի մաթեմատիկայի խմբակ] {{Հայաստանի քաղաքներ}} {{Սյունիքի մարզ}} [[Կատեգորիա:Կապան]] [[Կատեգորիա:Հայ-ադրբեջանական շփման գծի բնակավայրեր հայկական կողմից]] [[Կատեգորիա:Կապան համայնքի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:5-րդ դարում հիմնադրված բնակավայրեր]] 05htnccnf84yzp612ts980fil6ov8w6 0 3126 10357103 10355408 2025-06-18T06:37:45Z Arman Militosyan 97043 /* Մահեր */ 10357103 wikitext text/x-wiki {{Տարվա նավարկում|1998}} {{Տարին այլ օրացույցներով|{{PAGENAME}}}} {{Սկսվող տարի|{{PAGENAME}}}} == Դեպքեր == * [[Հունվարի 1]] - ** [[ՏՆՏ (հեռուստաընկերություն)|ՏՆՏ]] հեռուստաընկերության հեռարձակման սկիզբը ** «Կոպեկ» դրամական արժույթը նորից ընդունվեց [[Ռուսաստան]]ում ** Պայթյուն Մոսկվայի մետրոյի «Տրետյակովսկայա» կայարանում: 3 վիրավոր ** [[Բուրունդի|Բուրունդիում]] [[Հութու|հութուի]] ապստամբները [[Բուժումբուրա|Բուժումբուրայում]] ավելի քան 200 մարդու են սպանել * [[Հունվարի 4]] - ** փոթորիկ [[Բրիտանական կղզիներ|Բրիտանական կղզիների]], հյուսիսային [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]] և [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] մի մասի վրա ** Լիտվայի նախագահ է ընտրվել Վալդաս Ադամկուսը *[[Հունվարի 4]] - [[Հունվարի 10|10]] - մերկասառույց [[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային Ամերիկայում]] *[[Հունվարի 8]] - [[Մախաչկալա|Մախաչկալայում]] առևանգվել են շվեդ միսիոներներ ([[Լյութերականություն|լյութերականներ]]) Պաուլինա և Դանիել Բրուլինները *[[Հունվարի 9]] - [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] գնդակահարել են «Ռոսիա» հյուրանոցի գլխավոր տնօրեն Եվգենի Ցիմբալիստովին: Սպանության գլխավոր վարկածը «Ռոսիա» հյուրասնոցի «տանիքավորող» հանցավոր խմբավորումների միջև դասավորումն են *[[Հունվարի 21]] - մահափորձ ՀՀ ներքին գործերի և ազգային անվտանգության փոխնախարար, ներքին զորքերի հրամանատար [[Արծրուն Մարգարյանի սպանություն|Արծրուն Մարգարյանի]] վրա * [[Փետրվարի 3]] - [[Լևոն Տեր-Պետրոսյան]]ը հրաժարական է տալիս ** [[Փետրվարի 4]] - ** [[Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահ|ՀՀ ԱԺ նախագահ]] [[Բաբկեն Արարքցյան|Բաբկեն Արարքցյանը]] հրաժարական է տալիս: Նրան փոխարինեց [[Խոսրով Հարությունյան|Խոսրով Հարությունյանը]] ** ՀՀ նախագահի պաշտոնակատար նշանակվեց [[Ռոբերտ Քոչարյան|Ռոբերտ Քոչարյանը]] * [[Մարտի 16]] - Հայաստանում տեղի ունեցան արտահերթ նախագահական ընտրություններ * [[Մարտի 30]] - Հաաստանում տեղի ունեցան [[ՀՀ Նախագահի 1998 թվականի ընտրությունների երկրորդ փուլ|նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլ]] * [[Ապրիլ 9|Ապրիլի 9]] - [[Ռոբերտ Քոչարյան]]ը դառնում է Հայաստանի նախագահ * [[Ապրիլի 10]] - [[Արմեն Դարբինյան (քաղաքական գործիչ)|Արմեն Դարբինյանը]] նշանակվեց [[Հայաստանի վարչապետ|ՀՀ վարչապետ]] * [[Սեպտեմբեր 27|Սեպտեմբերի 27]] - ստեղծվեց [[Գուգլ|«Գուգլ»]] կայքը == Ծնունդներ == * [[Հունվարի 5]] - [[Կարլես Ալենյա]], Կիսապաշտպան ֆուտբոլ * [[Մարտի 8]] - [[Մոլլի Սթերլինգ]], իռլանդացի երգչուհի և երգահան է, ով ներկայացնելու է [[Իռլանդիա]]ն [[Եվրատեսիլ 2015 երգի մրցույթ]]ում * [[Հուլիսի 7]] - [[Դիլան Սփրեյբերրի]], ամերիկացի դերասան == Մահեր == === Հունվար === * [[Հունվարի 5]] - [[Սոնի Բոնո]], ամերիկացի երգիչ,երգերի հեղինակ-կատարող (ծ. 1935 թ.) * [[Հունվարի 6]] - [[Գեորգի Սվիրիդով]], խորհրդային և ռուս կոմպոզիտոր, երաժշտական-հասարակական գործիչ, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1970), [[Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս]] (1975) (ծ. 1915 թ.) * [[Հունվարի 7]] - ** [[Վլադիմիր Պրելոգ]], խորվաթական ծագումով շվեյցարացի քիմիկոս-օրգանիկ (ծ. 1906 թ.) ** [[Մանուկ Պետրոսյան]], հայ լեզվաբան, ավագ դասախոս, դոցենտ, [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] մասնակից (ծ. 1918 թ.) * [[Հունվարի 12]] - [[Ռամոն Սամպեդրո]], իսպանացի նավաստի (ծ. 1943 թ.) * [[Հունվարի 16]] - [[Գայանե Չեբոտարյան]], խորհրդային և հայ կոմպոզիտոր, դաշնակահարուհի, երաժշտագետ, մանկավարժ, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1965) (ծ. 1918 թ.) * [[Հունվարի 19]] - [[Կարլ Փերքինս]], ամերիկացի երգիչ, կոմպոզիտոր (ծ. 1932 թ.) === Փետրվար === * [[Փետրվարի 2]] - ** [[Ռայմոնդ Քեթթել]], անգլիացի հոգեբան (ծ. 1905 թ.) ** [[Հարուն Թազիեֆ]], լեհ հրաբուխաբան (ծ. 1914 թ.) * [[Փետրվարի 6]] - [[Ղազար Այվազյան]], հայ գրականագետ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ (1965 թ.-ից) (ծ. 1913 թ.) * [[Փետրվարի 8]] - [[Սաբրիե Սեուտովա]], Ղրիմի թաթար գրող, լրագրող և հասարակական գործիչ, [[ԽՍՀՄ ժուռնալիստների միություն|ԽՍՀՄ ժուռնալիստների միության]] (1983) և [[Ուկրաինայի գրողների ազգային միություն|Ուկրաինական ԽՍՀ գրողների միության]] (1985) անդամ (ծ. 1953 թ.) * [[Փետրվարի 12]] - ** [[Ասյա Օդաբաշյան]], հայ պատմաբան, ազգագրագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր (1995) (ծ. 1924 թ.) ** [[Ռաֆայել Բաբայան (թատերական նկարիչ)|Ռաֆայել Բաբայան]], հայ թատերական նկարիչ, ռեժիսոր, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1966) (ծ. 1927 թ.) * [[Փետրվարի 14]] - [[Դենիզ Պոլմ]], աֆրո-ֆրանսիացի ազգագրաբան, մարդաբան (ծ. 1909 թ.) * [[Փետրվարի 23]] - [[Աշոտ Պետրոսյան (մաթեմատիկոս)|Աշոտ Պետրոսյան]], հայ մաթեմատիկոս, [[Երևանի մաթեմատիկական մեքենաների գիտահետազոտական ինստիտուտ|Երևանի մաթեմատիկական մեքենաների գիտահետազոտական ինստիտուտի]] և Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի հաշվողական կենտրոնի հիմնադիրներից մեկը (ծ. 1930 թ.) * [[Փետրվարի 27]] - [[Ալիս Ռիվա]], շվեյցարացի արձակագիր, ֆեմինիստ (ծ. 1901 թ.) === Մարտ === * [[Մարտի 8]] - [[Մանյա Ղազարյան (արվեստաբան)|Մանյա Ղազարյան]], հայ արվեստաբան, արվեստագիտության դոկտոր (1996), ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1983) (ծ. 1924 թ.) * [[Մարտի 10]] - [[Աննա Մարիա Օրտեզե]], իտալացի գրող և բանաստեղծուհի (ծ. 1914 թ.) * [[Մարտի 12]] - [[Բեատրիս Վուդ]], ամերիկացի նկարիչ, գրող, լրագրող (ծ. 1893 թ.) * [[Մարտի 13]] - [[Բիլ Ռիդ]], կանադացի քանդակագործ, ոսկերիչ, նկարիչ (ծ. 1920 թ.) * [[Մարտի 21]] - [[Գալինա Ուլանովա]], բալետի խորհրդային արտիստուհի, պարուսույց, [[ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ|ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստուհի]] (1951), Սոցիալիստական աշխատանքի կրկնակի հերոս (1974, 1980) (ծ. 1910 թ.) * [[Մարտի 29]] - [[Կվիտկա Ցիսիկ]], ուկրաինական ծագումով ամերիկացի երգչուհի (ծ. 1953 թ.) === Ապրիլ === * [[Ապրիլի 1]] - [[Վաչե Ումր-Շատ]], հայ դաշնակահար, պրոֆեսոր, ՀԽՍՀ վաստակավոր ուսուցիչ (1962) (ծ. 1922 թ.) * [[Ապրիլի 15]] - [[Պոլ Պոտ]], կամբոջացի քաղաքական և պետական գործիչ, Կամպուչիայի կոմունիստական կուսակցության գլխավոր քարտուղար (1963-1979), Կամպուչիայի վարչապետ (1976-1979), [[Կարմիր քմերներ|«Կարմիր քմերներ»]] շարժման առաջնորդ (ծ. 1925 թ.) * [[Ապրիլի 17]] - [[Օլգա Մելիք-Վրթանեսյան]], հայ ռեժիսոր, սցենարիստ, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1977) (ծ. 1928 թ.) * [[Ապրիլի 19]] - [[Օկտավիո Պաս]], մեքսիկացի գրող, պոետ-դիվանագետ, Միգել Սերվանտեսի մրցանակակիր (1981), գրականության [[Նոբելյան մրցանակ|Նոբելյան մրցանակի]] դափնեկիր (1990) (ծ. 1914 թ.) * [[Ապրիլի 22]] - [[Քիթչ Քրիստի]], հարավաֆրիկացի ռեգբիստ և ռեգբիի մարզիչ (ծ. 1940 թ.) * [[Ապրիլի 23]] - ** [[Կոնստանտինոս Կարամանլիս]], հույն պետական և քաղաքական գործիչ (ծ. 1907 թ.) ** [[Ջեյմս Էրլ Ռեյ]], ամերիկացի հանցագործ, մարդասպան (ծ. 1928 թ.) === Մայիս === * [[Մայիսի 6]] - [[Լուիզա Պոզապալյան]], հայ երգչուհի, սոպրանո (ծ. 1936 թ.) * [[Մայիսի 9]] - [[Էլիս Ֆեյ]], ամերիկացի դերասանուհի և երգչուհի (ծ. 1915 թ.) * [[Մայիսի 10]] - ** [[Կլարա Ռոքմոր]], ամերիկացի երաժիշտ և տերմեն նվագող (ծ. 1911 թ.) ** [[Լայոշ Ցինեգե]], հունգարացի պետական գործիչ, Հունգարիայի Ժողովրդական Հանրապետության պաշտպանության նախարար (1960-1984), բանակի գեներալ (1978-1989) (ծ. 1924 թ.) * [[Մայիսի 14]] - [[Ֆրենկ Սինատրա]], ամերիկացի երգիչ, դերասան (ծ. 1915 թ.) * [[Մայիսի 15]] - [[Գևորգ Վահագնի Աբգարյան|Գևորգ Աբգարյան]], հայ բանասեր, պատմաբան, գրականագետ, ձեռագրագետ, աղբյուրագետ, թարգմանիչ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ (1985 թ.-ից) (ծ. 1920 թ.) * [[Մայիսի 16]] - [[Լեոնիդ Ստուկանով]], ռուս նկարիչ, մանկավարժ (ծ. 1947 թ.) * [[Մայիսի 21]] - [[Եվգենի Պրոխորով]], ռուս դիվանագետ, արտակարգ և լիազոր դեսպան (ծ. 1952 թ.) * [[Մայիսի 27]] - ** [[Լիլիա Տեր-Մինասյան]], հայ թարգմանիչ, գրականագետ, ՀԽՍՀ վաստակավոր ուսուցիչ (1967), [[ԽՍՀՄ Գրողների միություն|ԽՍՀՄ գրողների միության]] անդամ (1968 թ.-ից), [[ԽՄԿԿ]] անդամ (1956 թ.-ից) (ծ. 1921 թ.) ** [[Ղազարոս Սարյան]], հայ կոմպոզիտոր, մանկավարժ, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (ծ. 1920 թ.) * [[Մայիսի 28]] - [[Հեկտոր Ռշտունի]], հայ գրականագետ-քննադատ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1973), պրոֆեսոր (1974), [[ԽՍՀՄ Գրողների միություն|ԽՍՀՄ գրողների միության]] անդամ (1958 թ.-ից) (ծ. 1915 թ.) === Հունիս === * [[Հունիսի 4]] - [[Գալուստ Խանենց]], պարսկահայ գրող (ծ. 1910 թ.) * [[Հունիսի 5]] - [[Կլաուդիա Պարսոնս]], բրիտանացի ճարտարագետ, գրող և ճանապարհորդ (ծ. 1900 թ.) * [[Հունիսի 9]] - [[Լոիս Մայլու Ջոնս]], ամերիկացի նկարիչ, ուսուցիչ (ծ. 1905 թ.) * [[Հունիսի 11]] - ** [[Քեթրին Քուքսոն]], անգլիացի սիրավեպի ժանրի արձակագիր, բարերար, Բրիտանական կայսրության շքանշանի կին-հրամանատար (ծ. 1906 թ.) ** [[Գևորգ Էմին]], հայ բանաստեղծ (ծ. 1919 թ.) * [[Հունիսի 22]] - [[Վոլտեր Աթանեսյան]], հայ բռնցքամարտիկ, մարզիչ, սպորտի վարպետ, ԽՍՀՄ վաստակավոր մարզիչ (1989), ՀԽՍՀ վաստակավոր մարզիչ (1969), [[Հայաստանի վաստակավոր մարզիչ|ՀՀ վաստակավոր մարզիչ]] (ծ. 1938 թ.) * [[Հունիսի 26]] - [[Սերո Խանզադյան]], հայ գրող, արձակագիր, ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ (1974), ՀԽՍՀ պետական մրցանակի դափնեկիր (1977), [[ԽՍՀՄ Գրողների միություն|ԽՍՀՄ գրողների միության]] անդամ (1950 թ.-ից), [[ԽՄԿԿ]] անդամ (1943 թ.-ից), [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրենական մեծ պատերազմի]] մասնակից, [[Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս]] (1985), [[Երևանի պատվավոր քաղաքացի]] (1985) (ծ. 1915 թ.) === Հուլիս === * [[Հուլիսի 3]] - [[Սադեղ Չուբաք]], պարսիկ արձակագիր, թարգմանիչ (ծ. 1916 թ.) * [[Հուլիսի 6]] - [[Ռոյ Ռոջերս]], ամերիկացի դերասան, կովբոյ և երգիչ (ծ. 1911 թ.) *[[Հուլիսի 18]] - [[Վալենտին Պոդպոմոգով]], հայ բեմադրող նկարիչ, նկարիչ (ծ. 1924 թ.) *[[Հուլիսի 29]] - [[Ջերոմ Ռոբինս]], ամերիկացի պարող, խորեոգրաֆ, կինոռեժիսոր, թատրոնի ռեժիսոր և պրոդյուսեր (ծ. 1918 թ.) === Օգոստոս === *[[Օգոստոսի 2]] - [[Աիդա Օլիվիեր]], արգենտինացի թատրոնի և կինոյի դերասանուհի, պարուհի (ծ. 1911 թ.) *[[Օգոստոսի 6]] - [[Հենրիկ Խաչատրյան]], հայ իրավաբան, իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, ՀՀ Սահմանադրական դատարանի դատավոր (1996-1997), ՀՀ Գլխավոր դատախազ (1997-1998) (ծ. 1938 թ.) *[[Օգոստոսի 8]] - [[Լասլո Սաբո]], հունգարացի շախմատիստ, գրոսմայստեր (ծ. 1917 թ.) *[[Օգոստոսի 13]] - [[Նինո Ֆեռեր]], իտալական ծագումով ֆրանսիացի դերասան, երգիչ֊երգահան, ջազ երաժիշտ (ծ. 1934 թ.) *[[Օգոստոսի 14]] - [[Շահե Տեր-Գևորգյան]], հայ ճարտարապետ, ճարտարապետության պատմաբան (ծ. 1944 թ.) *[[Օգոստոսի 17]] - [[Ռաքել Ռաստենի]], հրեական ծագումով դանիացի երգչուհի (ծ. 1915 թ.) *[[Օգոստոսի 19]] - [[Վահե Վահյան]], հայ բանաստեղծ, գրող, խմբագիր, հասարակական գործիչ, մանկավարժ և հռետոր (ծ. 1908 թ.) *[[Օգոստոսի 25]] - [[Գագիկ Սարգսյան]], հայ պատմաբան, արևելագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր (1967), պրոֆեսոր (1981), [[ՀՀ ԳԱԱ|ՀԽՍՀ ԳԱ]] ակադեմիկոս, ԽՄԿԿ անդամ (1953 թ.-ից) (ծ. 1926 թ.) *[[Օգոստոսի 26]] - [[Ֆրեդերիկ Ռեյնես]], ամերիկացի ֆիզիկոս, պրոֆեսոր (ծ. 1918 թ.) *[[Օգոստոսի 27]] - [[Միխայիլ Ունդրիցով]], խորհրդային և ռուս ախտաֆիզիոլոգ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Չուվաշական ԻԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1982) (ծ. 1910 թ.) * [[Օգոստոսի 30]] - [[Թելման Գևորգյան (ճարտարապետ)|Թելման Գևորգյան]], հայ ճարտարապետ (ծ. 1934 թ.) * [[Օգոստոսի 31]] - [[Վլադիմիր Մալիկ]], խորհրդային և ուկրաինացի գրող, գրականագետ (ծ. 1921 թ.) === Սեպտեմբեր === * [[Սեպտեմբերի 5]] - [[Վերներ Պանտոն]], դանիացի դիզայներ և ճարտարապետ (ծ. 1926 թ.) * [[Սեպտեմբերի 9]] - [[Նադեժդա Վոլպինա]], խորհրդային թարգմանչուհի, բանաստեղծուհի-իմաժիստ և մեմուարիստ (ծ. 1900 թ.) * [[Սեպտեմբերի 26]] - [[Բեթի Քարթեր]], ամերիկացի ջազ երգչուհի (ծ. 1929 թ.) * [[Սեպտեմբերի 28]] - [[Հռիփսիմե Սիմոնյան]], հայ քանդակագործ-խեցեգործ, ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ (1974) (ծ. 1916 թ.) * [[Սեպտեմբերի 29]] - [[Նիկոլայ Սոլովյով]], խորհրդային և ռուս դիվանագետ, արտակարգ և լիազոր դեսպան (ծ. 1931 թ.) === Հոկտեմբեր === * [[Հոկտեմբերի 12]] - [[Սերգեյ Տուտունով]], խորհրդային և ռուս հայազգի նկարիչ, [[ԽՍՀՄ նկարիչների միություն|ԽՍՀՄ նկարիչների միության]] անդամ (1953 թ.-ից) (ծ. 1925 թ.) * [[Հոկտեմբերի 13]] - [[Ալգիմանտաս Ստոշկուս]], լիտվացի նկարիչ, մոնումենտալ արվեստի, վիտրաժի վարպետ, մանկավարժ (ծ. 1925 թ.) * [[Հոկտեմբերի 15]] - [[Ռոլֆ Հակոբ]], գերմանահայ դիրիժոր (ծ. 1908 թ.) * [[Հոկտեմբերի 16]] - [[Ջոն Փոսթել]], ամերիկացի [[Համակարգչային գիտություններ|համակարգչային գիտնական]] (ծ. 1943 թ.) * [[Հոկտեմբերի 17]] - [[Միքայել Հայրապետյան (բժիշկ)|Միքայել Հայրապետյան]], հայ վիրաբույժ-ուռուցքաբան (ծ. 1926 թ.) * [[Հոկտեմբերի 20]] - [[Ալբերտո Սորիանո]], արգենտինացի բուսաբան, գյուղատնտես և ֆիզիոլոգ (ծ. 1920 թ.) * [[Հոկտեմբերի 21]] - [[Տատյանա Տոլմաչովա]], խորհրդային գեղասահորդ, մարզիչ, գեղասահքի խորհրդային դպրոցի հիմնադիր, ԽՍՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետ (1939) (ծ. 1907 թ.) * [[Հոկտեմբերի 24]] - [[Ջալիլ Ջասըմե]], խորհրդային և քուրդ գրող, արձակագիր, թարգմանիչ, [[ԽՍՀՄ Գրողների միություն|ԽՍՀՄ գրողների միության]] անդամ (1930 թ.-ից), [[ԽՄԿԿ]] անդամ (1930 թ.-ից) (ծ. 1908 թ.) * [[Հոկտեմբերի 28]] - [[Լեոնարդ Սարկիսով]], հայ դերասան, ՀՀ ժողովրդական արտիստ (ծ. 1931 թ.) === Նոյեմբեր === * [[Նոյեմբերի 3]] - [[Բոբ Քեյն]], ամերիկացի կոմիքսների հեղինակ, մուլտիպլիկատոր և նկարիչ (ծ. 1915 թ.) * [[Նոյեմբերի 5]] - [[Գեորգի Նալբանդյան]], հայ բանասեր-լեզվաբան, արևելագետ, մանկավարժ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1972), պրոֆեսոր (1973) (ծ. 1926 թ.) * [[Նոյեմբերի 6]] - [[Վիկտոր Պյորիշկին]], խորհրդային և ռուս դիվանագետ, արտակարգ և լիազոր դեսպան (ծ. 1924 թ.) * [[Նոյեմբերի 8]] - [[Ջեմալ Քարչխաձե]], վրացի գրող, հրապարակախոս (ծ. 1936 թ.) * [[Նոյեմբերի 20]] - [[Գալինա Ստարավոյտովա]], ռուս քաղաքական և պետական գործիչ, միջազգային հարաբերությունների մասնագետ, իրավապաշտպան, պատմական գիտությունների թեկնածու (ծ. 1946 թ.) * [[Նոյեմբերի 23]] - [[Կարպ Խաչվանքյան]], հայ դերասան, կատակերգու (ծ. 1923 թ.) * [[Նոյեմբերի 26]] - [[Արամաշոտ Պապայան]], հայ դրամատուրգ, ԽՍՀՄ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1975), ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ (1944 թ.-ից) (ծ. 1911 թ.) * [[Նոյեմբերի 27]] - [[Գլորիա Ֆուերտես]], իսպանացի գրող, բանատեղծուհի (ծ. 1917 թ.) === Դեկտեմբեր === * [[Դեկտեմբերի 7]] - [[Ստեֆան Վերոստա]], ավստրիացի դիվանագետ, իրավաբան-միջազգայնագետ, Հաագայի իրավաբան մշտական դատարանի անդամ (1957), Վիեննայի համալսարանի միջազգային իրավունքի, իրավագիտության և միջազգային հարաբերությունների պրոֆեսոր, Վիեննայի դիվանագիտական ակադեմիայի անդամ (1962) (ծ. 1909 թ.) * [[Դեկտեմբերի 10]] - ** [[Վիդա Տոմշիչ]], սլովենացի պարտիզանուհի Երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ, ականավոր կոմունիստ քաղաքական գործիչ, կին ակտիվիստ (ծ. 1913 թ.) ** [[Վահրամ Խորխոռունի]], ՀՀ ներքին զորքերի գնդապետ (1994), ԱՀ ներքին գործերի փոխնախարար (1993-1994), ՀՀ ՊՆ ռազմական ոստիկանության վարչության պետ (1994-1997), ՀՀ պաշտպանության փոխնախարար (1997-1998) (ծ. 1951 թ.) * [[Դեկտեմբերի 12]] - [[Արսեն Տեր-Օգանով]], [[ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության կոմիտե|ԽՍՀՄ ՊԱԿ]] գնդապետ, [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրենական մեծ պատերազմի]] մասնակից, [[Խորհրդային Միության հերոս]] (1945) (ծ. 1924 թ.) * [[Դեկտեմբերի 18]] - [[Լայմոնիս Վացզեմնիեկս]], լատվիացի բանաստեղծ, արձակագիր, կինոսցենարիստ (ծ. 1929 թ.) * [[Դեկտեմբերի 21]] - [[Հրայր Մարուխյան]], հայ հասարակական-քաղաքական գործիչ, [[ՀՅԴ]] բյուրոյի ներկայացուցիչ (1972-1994), [[ՀՅԴ]] կուսակցության անդամ (1950 թ.-ից), [[ՀՀԴ]] Բյուրոյի անդամ (1963 թ.-ից) (ծ. 1928 թ.) * [[Դեկտեմբերի 22]] - [[Արամ Քաթանյան]], հայ դիրիժոր, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1976) (ծ. 1926 թ.) * [[Դեկտեմբերի 27]] - [[Գևորգ Աճեմյան]], հայ գրող, հրապարակախոս, [[Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակ]]ի հիմնադիր (ծ. 1932 թ.) * [[Դեկտեմբերի 27]] - [[Խաչիկ Բաբայան]], հայ ֆիզիկոս, ֆիզիկա-մաթեմատեմատիկական գիտությունների դոկտոր (ծ. 1920 թ.) * [[Դեկտեմբերի 28]] - [[Էդգար Հովհաննիսյան]], հայ կոմպոզիտոր, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1962), [[ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստների ցանկ|ՀԽՍՀ]] (1972) և [[ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ]] (1986) (ծ. 1930 թ.) [[Կատեգորիա:1998]] [[Կատեգորիա:Տարեթվեր]] ambu4dwjvpcb18vx57dod7ftodjrhp4 0 5879 10356985 10356223 2025-06-18T00:09:18Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356985 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պաշտոնատար |պաշտոն = նախագահ |երկիր = [[ԱՄՆ]]-ի |ԱԱՀ = Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտ |բնագիր ԱԱՀ = {{lang-en|Franklin Delano Roosevelt}} |կարգ = 32 |պատկեր = FDR in 1933.jpg |ստանձնեց = [[մարտի 4]], [[1933]] |լքեց = [[ապրիլի 12]], [[1945]] |նախորդող = [[Հերբերտ Հուվեր]] |հաջորդող = [[Հարի Թրումեն]] |այլ տիտղոսներ = |փոխնախագահ = [[Ջոն Նանս Գարներ]] (1933–1941)<br />[[Հենրի Ագարդ Վոլոս]] (1941-1945)<br />[[Հարի Թրումեն]] |կուսակցություն = Դեմոկրատ |ծննդյան օր = |ծննդավայր = [[Հայդ Պարկ]], [[Նյու Յորք (նահանգ)|Նյու Յորք]], [[ԱՄՆ]] |վախճանի օր = |վախճանի վայրը = [[Վորմ Սպրինգս]], [[Ջորջիա]], [[ԱՄՆ]] |ամոլակից = |երեխաներ = |դինաստիա = |հայր = |մայր = }} '''Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտ''' ({{lang-en|Franklin Delano Roosevelt}}, {{ԱԾ}}), [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ի 32-րդ [[ԱՄՆ նախագահ|նախագահը]]։ Պաշտոնին ընտրվել է չորս անգամ՝ նախագահելով [[1933]] թվականից [[1945]] թվականներին և [[ԱՄՆ]]-ի միակ նախագահն է, որն իր պաշտոնում ծառայել է երկուսից ավել անգամ։ Նախագահի պաշտոնը զբաղեցրել է 1933 թվականի մարտից մինչ իր մահը՝ 1945 թվականի ապրիլը։ Լինելով իր կուսակցության առաջնորդը՝ ստեղծել է Նոր գործարք կոալիցիան, որի արդյունքում ամերիկյան քաղաքականության մեջ սկսեց գործել հինգ կուսակցություն։ Նրա նախագահության երրորդ և չորրորդ շրջաններին զուգահեռ տեղի ունեցավ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Բասկերի Երկրում|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը]]։ Մի շարք փորձագետների կարծիքով Ռուզվելտը [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ի և [[Աբրահամ Լինքոլն]]ի հետ միասին համարվում է ԱՄՆ-ի երեք խոշոր նախագահներից մեկը։ Ռուզվելտը ծնվել է Հայդ Փարկում ԱՄՆ-ի 26-րդ նախագահ [[Թեոդոր Ռուզվելտ]]ի ընտանիքում։ Սովորել է Գրոթոնի դպրոցում, այնուհետև Հարվարդի քոլեջում, իսկ ավարտելով Կոլումբիայի իրավաբանական դպրոցը՝ Նյու Յորքում իրավաբանական գործունեություն է ծավալել։ 1905 թվականին ամուսնացել է իր բարեկամուհու՝ Էլեոնոր Ռուզվելտի հետ և ունեցել վեց երեխա։ 1910 թվականին հաղթանակ է տարել [[Նյու Յորք]]ի սենատորական ընտրությունների ժամանակ, այնուհետև [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին՝ [[Վուդրո Վիլսոն]]ի նախագահության ժամանակ, ստանձնել է ռազմածովային ուժերի օգնականի պաշտոնը։ 1920 թվականին Ռուզվելտը եղել է [[Ջեյմս Քոքս]]ի օգնականը։ 1921 թվականին Ռուզվելտի մոտ ախտորոշվել է լուծանք, որն այդ ժամանակ հայտնի էր [[պոլիոմիելիտ]] անվամբ։ Հիվանդության հետևանքով Ռուզվելտի ոտքերը վերջնականապես կաթվածահար են եղել։ Նա ամեն կերպ փորձել է վերականգնել իր առողջությունը և այդ նպատակով Ջորջիա նահանգում հիմնել է առողջապահական կենտրոն, որտեղ կարող էին բուժում ստանալ նմանատիպ հիվանդությամբ տառապող մարդիկ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Ռուզվելտն առանց կողմնակի օգնության չի կարողացել տեղաշարժվել, 1928 թվականին կրկին վերադարձել է հանրային պաշտոնի՝ հաղթելով Նյու Յորքի նահանգապետի ընտրություններում։ 1929-1933 թվականներին զբաղեցնելով նահանգապետի պաշտոնը՝ տվյալ ժամանակաշրջանի տնտեսական ճգնաժամից ԱՄՆ-ին դուրս բերելու համար իրականացնում է մի շարք բարեփոխումներ։ 1932 թվականի նախագահական ընտրությունների ժամանակ Ռուզվելտը հաղթել է հանրապետական [[Հերբերտ Հուվեր]]ին և նախագահել ԱՄՆ-ի պատմության [[Մեծ ճգնաժամ|ամենամեծ տնտեսական ճգնաժամի]] տարիներին։ Միացյալ Նահանգների 73-րդ [[Կոնգրես]]ի առաջին 100 օրերի ընթացքում մշակել է աննախադեպ դաշնային օրենսդրություն և հաստատել նոր գործառույթներ, որոնք հիմք են հանդիսացել [[նոր կուրս]]ի համար։ Տնտեսությունը վերականգնելու նպատակով Ազգային վերականգնողական վարչակազմի հետ միասին գործազուրկներին և գյուղատնտեսներին օգնելու բազմաթիվ ծրագրեր է մշակել։ Հիմնադիր կարգավորիչ բարեփոխումներ է իրականացրել ֆինանսական, աշխատանքային, կապի ոլորտում։ Նրա նախագահության տարիներին ուժը կորցրել է [[Ոգելից խմիչքներն արգելող օրենք ԱՄՆ-ում|ոգելից խմիչքներն արգելող օրենքը]]։ 1933-1936 թվականներին ԱՄՆ-ի տնտեսությունն արագորեն վերականգնվել է։ 1936 թվականին Ռուզվելտը վերընտրվել է նախագահի պաշտոնում։ Այդուհանդերձ, 1937-1938 թվականներին տնտեսությունը կրկին խորը անկում է ապրել։ 1936 թվականի ընտրություններում հաղթելով ընդդիմությանը՝ դատական համակարգի վերակազմավորման մասին օրինագիծ է մշակում, որի շնորհիվ ընդլայնվել են [[ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարան]]ի լիազորությունները։ 1937 թվականին ձևավորված երկկուսակցական Պահպանողական կոալիցիային հաջողվել է կանխել այդ օրինագծի ընդունումը։ Ռուզվելտի կողմից իրականացրած ծրագրերն ու օրենսդրական փոփոխությունները հիմնականում վերաբերվում էին [[Բորսաների և արժեթղթերի հանձնաժողով]]ին, Աշխատանքային հարաբերությունների մասին ազգային օրենքին, Ավանդների ապահովագրության դաշնային կորպորացիային և սոցիալական ապահովագրությանը։ 1940 թվականի նախագահական ընտրությունների ժամանակ Ռուզվելտը կրկին հաջողություն է ունեցել։ Այս հաղթանակի շնորհիվ ԱՄՆ-ի պատմության մեջ դարձել է առաջին նախագահը, որը 2 անգամից ավել վերընտրվել է որպես նախագահ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց հետո իր չեզոքությանը զուգահեռ ԱՄՆ-ն դիվանագիտական և ֆինանսական մեծ աջակցություն է ցուցաբերել ինչպես [[Չինաստան]]ին, այնպես էլ [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորությանը]] և [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ-ին]]։ 1941 թվականի դեկտեմբերի 7-ին [[Փերլ-Հարբոր]]ի վրա Ճապոնիայի հարձակումից հետո ԱՄՆ-ն պատերազմ է հայտարարել Ճապոնիային, Գերմանիային և Իտալիային։ Ռուզվելտն ունեցել է իր գլխավոր խորհրդական [[Հարրի Հոփկինս]]ի և ժողովրդի հզոր աջակցությունը։ Սերտ համագործակցել է Բրիտանիայի վարչապետ [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ի, սոցիալիստական ճամբարի առաջնորդ [[Իոսիֆ Ստալին]]ի և Չինաստանի գեներալիսիմուս [[Չան Կայշի|Չիան Կայշեկի]] հետ։ Ռուզվելտն անձամբ է վերահսկել ԱՄՆ-ի տնտեսության մոբիլիզացիան, որը նպատակ էր հետապնդում աջակցել պատերազմական գործողություններին, ինչպես նաև իրականացնել Եվրոպայի առջև դրված ռազմավարությունը՝ նախապատվությունը տալով [[Գերմանիայի պարտության հռչակագիր|Գերմանիայի պարտությանը]]։ Նա նաև ձեռնամուխ է եղել [[Fat Man (ռումբ)|առաջին ատոմային ռումբի]] ստեղծմանը։ 1944 թվականին Ռուզվելտը չորրորդ անգամ է վերընտրվել նախագահի պաշտոնում, սակայն իր առողջական և ֆիզիկական լուրջ խնդիրների պատճառով 1945 թվականի ապրիլին մահացել է։ == Վաղ տարիների կյանք և ամուսնություն == === Կրթություն === Ռուզվելտը ծնվել է 1882 թվականի հունվարի 30-ին Նյու Յորքի [[Հայդ պարկ|Հայդ Պարկի]] Հուդզոն Վելլիում, գործարար [[Ջեյմս Ռուզվելտ|Ջեյմս Ռուզվելտ Առաջինի]] (1828-1900) և նրա երկրորդ կնոջ՝ [[Սառա Ռուզվելտ|Սառա Աննա Դելանոյի]] ընտանիքում։ Ռուզվելտի ծնողները հարուստ նյույորքյան ընտանիքներից էին։ 17-րդ դարում Ռուզվելտի նախնիները տեղափոխվում են [[Նոր Ամստերդամ]], որտեղ էլ սկսում են զբաղվել առևտրով և հողագործությամբ{{Sfn|Dallek|2017|p=18}}։ Դելանո ընտանիքի նախնիները տեղափոխվելով «[[Նոր աշխարհ]]»՝ Մասաչուսեթսում սկսեցին զբաղվել առևտրով և նավաշինությամբ։ Ֆրանկլինը ուներ խորթ եղբայր՝ Ջեյմս Ռոզի Ռուզվելտը, որը նրա հոր նախորդ ամուսնությունից էր{{Sfn|Smith|2007|pp=5–6}}։ {{Բազմապատիկ պատկերներ | նկարագրություն1 = {{center|Ռուզվելտը 2 տարեկան հասակում, 1884 թվական{{Efn |It was common for boys to wear what was considered "gender-neutral" clothing, thus boys wore dresses up until they were 6 or 7.<ref>{{Cite web |last=Maglaty |first=Jeanne |date=2011 թ․ ապրիլի 7 |title=When Did Girls Start Wearing Pink? |url=http://www.smithsonianmag.com/arts-culture/when-did-girls-start-wearing-pink-1370097/ |work=Smithsonian.com}}</ref>}}}} | նկարագրություն2 = {{center|Ռուզվելտը 11 տարեկան հասակում, 1893 թվական}} | նկարագրություն3 = {{center|Ռուզվելտը 18 տարեկան հասակում, 1900 թվական}} | լայնություն = 600 | պատկեր1 = Franklin-Roosevelt-1884.jpg | պատկեր2 = Franklin_D._Roosevelt_portrait_-_NARA_-_196689.jpg | պատկեր3 = Franklin_D._Roosevelt,_a_formal_portrait_in_Groton,_Massachusetts_-_NARA_-_196688.jpg |պատկեր4=Franklin Delano Roosevelt with father James Roosevelt in 1895.jpg|նկարագրություն4=Ֆրանկլինը հոր` Ջեյմսի հետ 1895 թվականին}} Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտը մեծացել է հարուստ ընտանիքում։ 1851 թվականին Ջեյմս Ռուզվելտ Առաջինն ավարտել էր Հարվարդի իրավաբանական դպրոցը, սակայն իր պապից՝ Ջեյմս Ռուզվելտից (1760-1847) ժառանգություն ստանալուց հետո որոշել էր իրավաբանակն ոլորտում գործունեություն չծավալել{{Sfn|Smith|2007|pp=5–6}}։ Ջեյմսը հայտնի բուրբոն դեմոկրատ էր, որը մի անգամ որդուն` Ֆրանկլինին իր հետ վերցրեց [[Սպիտակ տուն|Սպիտակ տանը]] նախագահ [[Գրովեր Կլիվլանդ]]ի հետ հանդիպման համար{{Sfn|Smith|2007|p=71}}։ [[Սառա Ռուզվելտ|Սառան]] Ֆրանկլինի պատանեկության շրջանում մեծ ազդեցություն է ունեցել{{Sfn|Lash|1971|p=111}}։ Նա մի անգամ նշել է․ «Իմ որդի Ֆրանկլինը Դելանո է, ոչ թե Ռուզվելտ»{{Sfn|Burns|1956|p=7}}։ Ջեյմսը 54 տարեկան էր, երբ Ֆրանկլինը ծնվեց{{Sfn|Burns|1956|p=4}}։ Զեյմս Ռուզվելտը հաճախ էր լինում Եվրոպայում։ Ֆրանկլինն առաջին անգամ ճամփորդել է 2 տարեկան հասակում, իսկ 7-16 տարեկանում իր ծնողների հետ ամեն տարի մեկնում էր Եվրոպա, ինչն էլ նպաստում է նրա՝ ֆրանսերենի և գերմաներենի լավ իմացությանը{{sfn|Smith|2007|p=20}}{{Sfn|Gunther|1950|p=169}}։ Նա սովորել է վարել, կրակել, խաղալ պոլո և փոքր թենիս{{sfn|Smith|2007|p=110}}։ Ռուզվելտը մինչև 14 տարեկանը ուսուցանվել է տնային ուսուցիչների կողմից։ Այնուհետև նա հաճախել է Գրոտոնի եպիսկոպոսական գիշերօթիկ դպրոց։ Այն գտնվում էր [[Մասսաչուսեթս|Մասաչուսեթսում]] և հայտնի էր նրանով, որ այստեղ այցելում էին հարուստ և ազդեցիկ ընտանիքների երեխաները․ սովորողների 90%-ը սոցիալական ռեգիստրում հաշվառվածներն էին։ Այս ընթացքում նրա վրա մեծ ազդեցություն է ունենում գլխավոր տնօրենը՝ Էնդիկոտ Փիբոդին, որը քարոզում էր, որ քրիստոնյայի պարտքն է օգնել առավել քիչ հաջողակներին և օգնում իր ուսանողներին աշխատանքի անցնել պետական ծառայությունում։ Տնօրենը Ռուզվելտի ամբողջ կյանքում ունեցել է մեծ ազդեցություն, մասնակցել է նրա ամուսնական արարողությանը և հանդիպել նրան նախագահության տարիներին{{Sfn|Gunther|1950|p=174}}։ Գրոտոնի դասընկերների մեծ մասի նման Ռուզվելտը ընդունվում է Քեմբրիջի մոտակայքում գտնվող [[Հարվարդի քոլեջ]]ը{{Sfn|Gunther|1950|p=172}}։ Այդ ժամանակ նա ստանում է միջնակարգ ակադեմիական կրթություն{{sfn|Smith|2007|p=30}} և ավելի ուշ ասել է․ «Ես 4 տարի քոլեջում անցել եմ տնտեսագիտությանը վերաբերվող դասընթացներ և այն, ինչ սովորել եմ, սուտ է»{{Sfn|Burns|1956|pp=18, 20}}։ Նա [[Ալֆա Դեկտա Պի]] եղբայրության և օդագնացների ակումբի անդամ էր<ref>{{Cite news |date=1945 թ․ ապրիլի 15 |title=Family of Wealth Gave Advantages |url=https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/0130.html |accessdate=2012 թ․ դեկտեմբերի 20 |work=The New York Times}}</ref>{{Sfn|Gunther|1950|p=176}}։ Նա աչքի չէր ընկնում ոչ՛ որպես ուսանող, ոչ՛ որպես մարզիկ, սակայն նա զբաղեցրեց [[Հարվարդ Քրիմսոն]] օրաթերթի գլխավոր խմբագրի պաշտոնը, որը պահանջում էր ունենալ մեծ էներգիա և ուրիշներին կառավարելու ունակություն{{Sfn|Gunther|1950|p=175}}։ 1900 թվականին մահանում է Ռուզվելտի հայրը{{Sfn|Dallek|2017|pp=28–29}}։ Հաջորդ տարի Ռուզվելտի հինգերորդ զարմիկ [[Թեոդոր Ռուզվելտ]]ը ընտրվում է ԱՄՆ նախագահի պաշտոնում։ Նա իր ուժեղ առաջնորդության ոճի և կատարած բարեփոխումների շնորհիվ Ռուզվելտի համար դարձավ վառ օրինակ{{sfn|Burns|1956|p=24}}։ 1903 թվականին Ռուզվելտն ավարտում է [[Հարվարդի համալսարան]]ը, իսկ 1904 թվականին ընդունվում Կոլումբիայի իրավաբանական դպրոց, որտեղից սակայն, 1907 թվականին Նյու Յորքում տեղի ունեցած քննությունից հետո դուրս է գալիս{{Sfn|Burns|1956|p=28}}։ 1908 թվականին ընդունվում է աշխատանքի հեղինակավոր ամերիկյան [[Ուոլ Սթրիթ ընկերություն|Ուոլ Սթրիթ]] [[իրավաբանական ընկերություն]]ում{{sfn|Dallek|2017|pp=38–39}}։ === Ամուսնություն, ընտանիք և արտամուսնական կապեր === 1902 թվականի կեսերից սկսած Ֆրանկլինը հետաքրքրություն էր տածում իր ապագա կնոջ նկատմամբ, ում ճանաչում էր դեռ փոքր հասակից{{Sfn|Rowley|2010|pp=3–6}}<nowiki>։ 1902 թվականից սկսած Ռուզվելտը և Էլեոնորը սկսում են հանդիպել, իսկ 1904 թվականի հոկտեմբերին Ֆրանկլինը ամուսնության առաջարկություն է անում նրան։ Այդ ժամանակ նա 22 տարեկան էր, իսկ նրա կինը՝ 19-ը</nowiki>{{Sfn|Burns|1956|p=26}}։ 1905 թվականի մարտի 17-ին [[Նյու Յորք]]ում տեղի է ունենում նրանց ամուսնության արարողությունը{{Sfn|Burns|1956|p=26}}։ Ռուզվելտի մայրը չէր համակրում [[Էլեոնոր Ռուզվելտ|Էլեոնոր]]ին և կարծում էր, որ դեռ վաղ է ամուսնության համար։ Նա նույնիսկ մի քանի անգամ փորձել է չեղարկել նշանադրությունը{{Sfn|Gunther|1950|pp=181–83}}։ Երիտասարդ զույգը տեղափոխվում է Հայդ Փարք՝ Ռուզվելտի ընտանեկան կալվածք։ [[Պատկեր:Franklin_D._Roosevelt_and_Eleanor_Roosevelt_with_Anna_and_baby_James,_formal_portrait_in_Hyde_Park,_New_York_1908.jpg|մինի|Էլեոնորը և Ֆրանկլինը իրենց առաջնեկ զավակների հետ]] Կենսագիր [[Ջեյմս ՄաքԳրեգոր Բըրնսը]] պատմել է, որ երիտասարդ Ռուզվելտը բավական ինքնավստահ էր և անկաշկանդ{{Sfn|Burns|1956|pp=77–79}}։ Ի տարբերություն նրան, Էլեոնորը ամաչկոտ էր և չէր սիրում հասարակական կյանքը․ նա նախընտրում էր մնալ տանը և դաստիարակել երեխաներին։ Նրանք ունեցան վեց երեխա։ Աննան, Ջեյմսը և Էլիոտը ծնվել են համապատասխանաբար 1906, 1907, 1910 թվականներին։ Զույգի երկրորդ տղան՝ Ֆրանկլինը, 1909 թվականին մանուկ հասակում մահացավ։ Մյուս որդին՝ Ֆրանկլինը, ծնվեց 1914 թվականին, իսկ Ջոնը՝ 1916 թվականին<ref>{{Cite book |last=Abate |first=Frank R. |url=https://books.google.am/books?id=6xxYAgAAQBAJ&pg=PA329 |title=The Oxford Desk Dictionary of People and Places |publisher=Oxford University Press |year=1999 |isbn=978-0-19-513872-6 |page=329}}</ref>։ Ռուզվելտը արտամուսնական կապի մեջ է եղել Էլեոնորի սոցիալական հարցերով քարտուղար [[Լյուսի Մերկերի]] հետ, ինչը սկսվեց այն բանից հետո, երբ նա աշխատանքի անցավ տվյալ պաշտոնում{{sfn|Smith|2007|p=153}}։ 1918 թվականի սեպտեմբերին Էլեոնորը Ռուզվելտի ուղեբեռում այդ կապը բացահայտող նամակ է գտնում։ Ֆրանկլինն ուներ ամուսնալուծվելու մտադրություն, սակայն Սառան կտրականապես դեմ էր, իսկ Լյուսին համաձայն չէր ամուսնանալ ամուսնալուծված և հինգ երեխա ունեցող տղամարդու հետ{{Sfn|Smith|2007|p=160}}։ [[Ամուսնալուծություն սեփական ցանկությամբ|Ամուսնալուծություն]] այդպես էլ չեղավ, և Ռուզվելտը խոստացավ այլևս չհանդիպել Լյուսիի հետ։ Միևնույն է, Էլեոնորը երբեք էլ չներեց Ռուզվելտին, և այդ միջադեպից հետո նրանց ամուսնությունը դարձավ զուտ քաղաքական համագործակցություն{{Sfn|Winkler|2006|pp=28, 38, 48–49}}։ Շուտով Էլեոնորը հեռանում է տնից և բնակվում Վալ Քիլում։ Նրանց միջև հարաբերություններն այնքան էին սառել, որ երբ առողջական խնդիրների պատճառով Ռուզվելտը Էլեոնորին խնդրեց վերադառնալ տուն և շարունակել համատեղ կյանքը, վերջինս կտրականապես մերժեց{{Sfn|Winkler|2006|pp=202–03}}: Իրավիճակն այնպիսին էր, որ նա այլևս տեղյակ չէր լինում, թե երբ է Էլեոնորը գալիս Սպիտակ տուն։ [[Ֆալա]]ն, որը Ռուզվելտի հայտնի շունն էր և Սպիտակ Տանը եղած ժամանակ նրա ուղեկիցներից մեկը, «աշխարհում ամենաշատ լուսանկարված» շունը անվանումն էր ստացել։ Ֆրանկլինը դրժում է իր խոստումը և վերականգնում սիրավեպը Լյուսիի հետ<ref>{{Cite news |last=McGrath |first=Charles |date=2008 թ․ ապրիլի 20 |title=No End of the Affair |url=https://www.nytimes.com/2008/04/20/weekinreview/20mcgrath.html |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite web |title=Lucy Page Mercer Rutherfurd |url=http://www.nps.gov/archive/elro/glossary/mercer-lucy.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100304022555/http://www.nps.gov/archive/elro/glossary/mercer-lucy.htm |archivedate=2010 թ․ մարտի 4 |accessdate=2010 թ․ փետրվարի 7 |publisher=Eleanor Roosevelt Papers}}</ref>։ Հենց նա էլ լինում է Ռուզվելտի կողքին մահվան ժամանակ։ Ռուզվելտի որդի Էլիոտը պնդում էր, որ իր հայրը քսանամյա սիրավեպ է ունեցել իր քարտուղարուհու` Մարգարիտ Լեհանդի հետ{{sfn|Tully|2005|p=340}}։ Մյուս որդին` Ջեյմսը, հայտարարում է, որ իր հայրը սիրավեպ կարող էր ունենալ նաև [[Մարթա Շվեդացի|Շվեդիայի արքայադուստր Մարթայի]] հետ, որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ բնակվել է Սպիտակ տանը։ == Վաղ քաղաքական կարիերա == === Նահանգային սենատոր ⟨1910-1920⟩ և Թեմմանի ախոյան === Ռուզվելտն իր ընկերներին հավաստիացնում էր, որ նա վերջնականապես որոշում է կայացրել մտնել քաղաքականություն{{Sfn|Smith|2007|pp=58–60}}: Մինչ 1910 թվականի ընտրությունների անցկացումը, տեղական [[ԱՄՆ դեմոկրատական կուսակցություն|Դեմոկրատական կուսակցությունը]] Ռուզվելտին առաջադրում է [[Նյու Յորք (նահանգ)|Նյու Յորք նահանգի]] պետական համագումարում։ Կուսակցության համար Ռուզվելտը բավական մեծ կարևորություն ուներ, քանի որ այդ ժամանակ նա դեռ երկրի ամենահայտնի քաղաքական գործիչներից մեկն էր, իսկ ժողովրդավարական Ռուզվելտը բավականին լավ համբավ ուներ{{Sfn|Smith|2007|pp=60–62}}: Նրա կողմից իրականացվող քարոզարշավն ավարտվեց այն ժամանակ, երբ ժողովրդավարական գործող նախագահ Լյուիս Ստյուվեսանտ Չանլերը վերընտրվելու փորձ կատարեց։ Իր քաղաքական հույսերը արդարացնելու նպատակով Ռուզվելտը պայքարում է նահանգային սենատում հայտնվելու համար։ Սենատում, որն ներառում էր [[Դաչես շրջան (Նյու Յորք)|Դաչես]], [[Կոլումբիա շրջան (Նյու Յորք)|Կոլումբիա]] և [[Փատնեմ շրջան (Նյու Յորք)|Փաթնեմ]] շրջանները, մեծամասնություն էին կազմում հանրապետականները{{Sfn|Smith|2007|p=65}}: Ռուզվելտը մտավախություն ուներ, որ իր զարմիկ Թեոդորի դեմ ակնհայտ ընդդիմությունը կարող է խոչընդոտ հանդիսանալ իր քարոզարշավի համար, սակայն Թեոդորն իր հերթին առաջ էր քաշում նրա թեկնածությունը, չնայած կուսակցական պատկանելիության տարբերություններին{{Sfn|Dallek|2017|p=41}}: Ողջ ընտրական տարածքում Ռուզվելտն իր քարոզարշավն իրականացրեց մեքենայով, մինչդեռ շատերը իրենց նմանատիպ ճոխություն չէին կարող թույլ տալ{{Sfn|Smith|2007|pp=65–66}}: Իր ագրեսիվ և արդյունավետ քարոզչության շնորհիվ{{Sfn|Gunther|1950|pp=202–03}} Ռուզվելտն ընտրություններում հաղթանակ է ունենում` զարմացնելով գրեթե բոլորին{{Sfn|Burns|1956|p=34}}: 1911 թվականի հունվարի 1-ին զբաղեցնելով պաշտոնը` Ռուզվելտն անմիջապես դառնում է «Ապստամբների» խմբի ղեկավար, ովքեր դեմ էին Դեմոկրատական կուսակցությանը հակակշիռ [[Թամմանի Հոլլ|Թեմմանի Հոլլ]] քաղաքական կազմակեպության խամաճիկային քաղաքականությանը։ 1911 թվականին ԱՄՆ-ի [[Սենատ]]ի ընտրությունների ժամանակ Ռուզվելտն այլ տասնյոթ դեմոկրատների հետ միասին ստեղծեց խոչընդոտներ Թեմմանի մի շարք թեկնածուների համար{{Efn | State legislatures elected United States Senators prior to the ratification of the [[Seventeenth Amendment to the United States Constitution|Seventeenth Amendment]] in 1913.}}: Ի վերջո, Թեմմանի Հոլլը աջակցություն է ցույց տալիս մեծ հեղինակություն ունեցող դատավոր Ջեյմս Օգորմանին, որի արդյունքում վերջինս հաղթում է ընտրություններում։ Շուտով Ռուզվելտը Նյու Յորքի դեմոկրատների շրջանում մեծ համբավ է ձեռք բերում{{Sfn|Burns|1956|p=34}}: Ռուզվելտը կրկին Թեմմանի Հոլլի դեմ է դուրս գալիս, երբ 1912 թվականին «Ժողովրդավարություն» անվանակարգում հաղթանակ ունենալու համար աջակցություն է ցույց տալիս [[Նյու Ջերսի]]ի նահանգապետ [[Վուդրո Վիլսոն]]ին{{Sfn|Burns|1956|p=49}}: Ընտրությունները եռակողմ բնույթ էին կրում, քանի որ Թեոդորը դուրս էր եկել հանրապետականների շարքերից և սկսել էր քարոզարշավ ընդդեմ Վիլսոնի և հանրապետական նախագահ [[Ուիլյամ Տաֆտ|Ուիլյամ Հովարդ Տաֆտի:]] Համընդհանուր ընտրություններում Վիլսոնին աջակցելու Ռուզվելտի որոշման հետևանքով ընտանիքի որոշ անդամներ օտարվեցին, թեև Թեոդորն ինքը վիրավորված չէր{{sfn|Black|2005|pp=62–63}}։ Այսպիսով, Վիլսոնը հաղթանակ ունենալով պառակտված հանրապետականների նկատմամբ` դարձավ առաջին դեմոկրատ նախագահը։ Միաժամանակ մենամարտելով [[Որովայնային տիֆ|տիֆի]] դեմ [[1912]] թվականին, Լուի Մքհենրի Հոուի օգնությամբ, ով վարում էր նրա քարոզարշավը, Ռուզվելտը վերընտրվում է նահանգապետի ընտրություններում և զբաղեցնում Գյուղատնտեսական կոմիտեի նախագահի պաշտոնը։ === Ռազմածովային նավատորմի քարտուղարի օգնական === [[Պատկեր:Franklin Roosevelt Secretary of the Navy 1913.jpg|thumb|upright|Ռուզվելտը ռազմածովային նավատորմի քարտուղարի օգնական, 1913]] 1913 թվականի մարտին Ռուզվելտը նշանակվում է ռազմածովային նավատորմի քարտուղարի օգնականի պաշտոնին. պաշտոնով երկրորդը ռազմածովային նավատորմի քարտուղար Ջոզեֆուս Դանիելից հետո{{Sfn|Smith|2007|pp=97–101}}: Ռուզվելտն իր ողջ կյանքի ընթացքում մեծ կարևորություն է տվել [[ռազմածովային նավատորմ]]ին, դրա վերաբերյալ հավաքել գրեթե 10 000 գիրք և կարդացել բոլորը, բացառությամբ մեկի{{Sfn|Burns|1956|p=51}}{{Sfn|Gunther|1950|p=209}}: Վիլսոնի աջակցությամբ Դանիելը և Ռուզվելտը ստեղծում են մի համակարգ, որտեղ իրականցնում են մի շարք բարեփոխումներ ընդլայնելու համար քաղաքացիական հասարակության ազդեցությունը ռազմածովային նավատորմի վրա{{Sfn|Smith|2007|pp=102–106}}: Ռուզվելտի վերահսկողության ներքո էին գտնվում նավատորմի քաղաքացիական աշխատակիցները{{Sfn|Smith|2007|pp=113–114}}: 7 տարի լինելով տվյալ պաշտոնում` ոչ մի գործադուլ տեղի չի ունենում{{Sfn|Burns|1956|p=52}}: 1914 թվականին Ռուզվելտը չմտածված որոշում է կայացնում` առաջադրելով իր թեկնածությունը [[Նյու Յորք (նահանգ)|Նյու Յորքի]] հանրապետական սենատոր Էլիհու Ռութի փոխարեն։ Թեև նա հաղթեց գանձապետարանի քարտուղար [[Ուիլյամ Գիբս Մքադու]]ին և կառավարիչ [[Մարտին Գլին]]ին, նրա համար առաջնային մրցակից էր հանդիսանում Թեմմանի կողմից աջակցություն ստացած [[Ջեյմս Ջերարդ]]ը{{Sfn|Smith|2007|pp=122–123}}: Նա ուներ նաև Վիլսոնի օգնության կարիքը{{Sfn|Burns|1956|p=56}}: Նա այս ընտրություններում պարտություն է կրում` զիջելով դիրքերը դեմոկրատ Ջերարդին։ Այսպիսով, Ռուզվելտը կարևոր դաս է քաղում, որ առանց Սպիտակ տան օգնության նա ոչ մի հաղթանակ չի կարող ունենալ{{Sfn|Burns|1956|pp=57, 60}}: Առաջին անգամ Սենատում պարտություն կրելուց հետո Ռուզվելտը վերադառնում է ռազմածովային նավատորմ{{Sfn|Smith|2007|pp=125–126}}: [[1914 թվականի հուլիս]]ին սկսվում է [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ը, որտեղ [[Գերմանիա]]յի կենտրոնական իշխանությունները, [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն|Ավստրո-Հունգարիան]] և [[Օսմանյան կայսրություն]]ը ձգտում էին պարտության մատնել [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիային]], [[Ֆրանսիա]]յին և [[Ռուսաստան]]ին{{sfn|Dallek|2017|pp=59–61}}։ Երբ 1917 թվականի ապրիլին Գերմանիան հայտարարեց [[սուզանավ]]ային պատերազմում իր մասնակցության մասին, Վիլսոնի վարչակազմը [[Կոնգրես]]ին խնդրեց պատերազմ հայտարարել։ Վերջինս հավանություն տվեց, և ապրիլի 6-ին ԱՄՆ-ն պատերազմ հայտարարեց Գերմանիային{{sfn|Dallek|2017|pp=62–63}}։ Ռուզվելտը խնդրեց, որ իրեն թույլատրեն ծառայել որպես ռազմածովային սպա, սակայն Վիլսոնը պնդեց, որ շարունակի նավատորմի քարտուղարի օգնականի պաշտոնում։ Հաջորդ տարի Ռուզվելտը մնաց [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնում]] համակարգելու և տեղակայելու համար ռազմածովային նավերը{{sfn|Dallek|2017|pp=65–66}}։ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ի]] պատերազմի մեջ մտնելուց հետո ռազմածովային նավատորմը ընդարձակվեց 4 անգամ{{sfn|Smith|2007|pp=139–140}}։ 1918 թվականի ամռանը Ռուզվելտը մեկնում է [[Եվրոպա]]` ուսումնասիրելու նավատորմի տեղադրման վայրերն ու հանդիպելու ֆրանսիացի և բրիտանացի պաշտոնյաների հետ։ Սեպտեմբերին նա վերադառնում է ԱՄ-ը ''Leviathan'' նավով։ 11-օրյա ճանապարհորդության ընթացքում [[Իսպանական գրիպ|իսպանական գրիպի համաճարակից]] տուժեցին և մահացան նավի վրա գտնվող շատերը։ Ռուզվելտը հիվանդացավ գրիպով և բարդացած թոքաբորբով, բայց ապաքինվեց, Նյու Յորք հասնելիս{{sfn|Dallek|2017|pp=67–68}}{{sfn|Goldman|Goldman|2017|p=15}}։ 1918 թվականի նոյեմբերին [[Կոմպիենի զինադադար (1918)|Գերմանիան ստորագրում է զինադադարի համաձայնագիրը]]` դադարեցնելով ռազմական գործողությունները։ Վիլսոնի վարչակազմի ժամկետի ավարտին զուգահեռ Ռուզվելտը ծրագրում էր իր հաջորդ քայլը [[Հերբերտ Հուվեր]]ի օգնությամբ === Քարոզարշավ փոխնախագահի պաշտոնի համար, 1920 === [[Պատկեր:Franklin D. Roosevelt and James Cox in Dayton, Ohio - NARA - 197236.jpg|thumb|Քոքսը և Ռուզվելտը Օհայոյում, 1920]] 1920 թվականին Ռուզվելտը որոշում է իր թեկնածությունը առաջադրել [[ԱՄՆ փոխնախագահ|ԱՄՆ-ի փոխնախագահի]] պաշտոնում։ Այն բանից հետո, երբ [[Օհայո|Օհայո նահանգի]] նահանգապետ [[Ջեյմս Քոքս|Ջեյմս Մ. Քոքսը]] ստանձնում է կուսակցության ղեկավարի պաշտոնը, նա Ռուզվելտին ընտրում է որպես իր օգնական, և կուսակցությունը [[օվացիա]]յով պաշտոնապես նշանակում է նրան տվյալ պաշտոնում{{sfn|Smith|2007|pp=177–181}}։ Չնայած նրա առաջադրումը զարմացրեց մարդկանց մեծամասնությանը, սակայն նա հայտնի էր իր հավասարակշռությամբ, [[Վուդրո Վիլսոն|Վիլսոնի]] և [[Ոգելից խմիչքներն արգելող օրենք ԱՄՆ-ում|չափավորության մասին օրենքի]] կողմնակից լինելով{{Sfn|Burns|1956|p=73}}{{Sfn|Gunther|1950|pp=215–16}}: Ռուզվելտը նոր էր դարձել 38 տարեկան և լինելով 4 տարի ավելի երիտասարդ [[Թեոդոր Ռուզվելտ|Թեոդորից]]` կուսակցության կողմից ստացավ նույն պաշտոնի թեկնածությունը{{sfn|Smith|2007|p=181}}։ [[Պատկեր:ElectoralCollege1920.svg|thumb|275px|1920 ընտրությունների արդյունքներ]] Նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում Քոքսը և Ռուզվելտը հանդես էին գալիս Վիլսոնի վարչակազմի և [[Ազգերի լիգա]]յի պաշտպանությամբ, որոնցից երկուսն էլ 1920 թվականին այդքան էլ մեծ համակրանք չէին վայելում{{sfn|Smith|2007|pp=181–182}}։ Ռուզվելտն իր ներդրումն է ունեցել ԱՄՆ-ի Ազգերի լիգայի անդամակցության գործում, սակայն ի տարբերություն Վիլսոնի, նա կոչ էր անում սենատոր [[Հենրի Քաբոտ Լոջ]]ի հետ փոխզիջման գնալ{{sfn|Smith|2007|pp=175–176}}։ Սակայն ընտրություններում հաղթանակ տարավ հանրապետական [[Ուորեն Հարդինգ]]ը{{Sfn|Burns|1956|p=74}}, իսկ Ռուզվելտը վերադարձավ Նյու Յորք՝ [[Իրավագիտություն|իրավագիտությամբ]] զբաղվելու և միացավ նորաստեղծ նյույորքյան Սիվիտան ակումբին։ 1920 թվականի ընտրություններում նաև ներկայացավ [[Էլեոնոր Ռուզվելտ]]ն իր առաջին հանրային մասնակցությամբ. նա հանդես եկավ Լուի Հաուի աջակցությամբ և հաստատվեց որպես արժեքավոր քաղաքական խաղացող։ == Պոլիոմիելիտ հիվանդություն == [[Պատկեր:Roosevelt in a wheelchair.jpg|thumb|220px|Հաշմանդամի սայլակին նստած Ռուզվելտի հազվագյուտ լուսանկարներից մեկը, որտեղ նա [[Ֆալա]] շան և Հայդ Պարկի տնօրենի դստեր հետ։ Լուսանկարն արվել է իր զարմիկ Մարգարետ Սուքլիի կողմից (1941 թվականի փետրվար)]] Ընտրություններից հետո Ռուզվելտը վերադառնում է Նյու Յորք, որտեղ նա զբաղվում է [[Իրավագիտություն|իրավագիտությամբ]]{{sfn|Smith|2007|pp=184–185}}։ Նա անում էր ամեն ինչ մասնակցելու համար 1922 թվականին տեղի ունեցող ընտրություններին, սակայն հիվանդությունը վերջ դրեց նրա քաղաքական կարիերային{{sfn|Smith|2007|pp=184–185}}։ 1921 թվականի օգոստոսին Ռուզվելտը մեկնում է [[Կամփոբելո կղզի]] հանգստանալու, որտեղ էլ և հիվանդանում է։ Նրա հիմնական ախտանշաններն էին` ջերմություն, դեմքի կաթված, աղիքային դիսֆունկցիա, թմրություն և գերզգայունություն։ Ռուզվելտը մնաց կաթվածահար վիճակում։ Այդ ժամանակ նրա մոտ ախտորոշվեց [[պոլիոմիելիտ]], սակայն նրա ախտանիշներն ավելի շատ համապատասխանում էին [[Գիյեն-Բարե համախտանիշ|Գուլիյեն-Բարրի սինդրոմին]]{{sfn|Goldman|Goldman|2017|pp=108–147}}։ Չնայած նրան, որ Ռուզվելտի մայրը կողմ էր որդու քաղաքական կյանքից հեռանալուն, սակայն նրա կինը և մոտ ընկեր ու խորհրդական Լուի Հովը համոզված էին, որ նա կշարունակի իր գործունեությունը քաղաքական ոլորտում{{sfn|Smith|2007|pp=195–196}}։ Ռուզվելտը շատերին համոզում էր, որ առողջանում է, ինչը չափազանց կարևոր էր հանրային պաշտոն զբաղեցնելու համար{{sfn|Rowley|2010|p=125}}։ Նա դժվարությամբ կարողացավ նորից քայլել{{sfn|Rowley|2010|p=120}}։ Ավելի ուշ նա արդեն ձեռնափայտ և անվասայլակ էր գործածում, սակայն ոչ հասարակության մեջ։ Մեծ ուշադրություն էր հատկացվում այն փաստին, որ նրան չլուսանկարեն անվասայլակին նստած՝ թերթերի համար{{sfn|Ward|Burns|2014|p=332}}։ Միայն երկու նմանատիպ լուսանկար գոյություն ունի, որտեղ նա նստած է անվասայլակին։ Սկսած 1925 թվականից Ռուզվելտը իր ժամանակի մեծ մասը անցկացրեց [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ի]] հարավում{{sfn|Smith|2007|pp=213–214}}։ Հետաքրքրված լինելով [[Ջրաբուժություն|ջրային թերապիայով]]` 1926 թվականին նա Ջորջիա նահանգում հիմնում է վերականգնողական կենտրոն։ 1938 թվականին նա հիմնադրում է Մանկական կաթվածի ազգային հիմնադրամը, որն էլ նպաստում է պոլիոմիոլոգիական պատվաստանյութերի զարգացմանը{{sfn|Smith|2007|pp=215–219}}։ 1920-ական թվականներին Ռուզվելտը շարունակում էր կապ պահել դեմոկրատների հետ և ակտիվ քաղաքական գործունեություն էր իրականացնում Նյու Յորքում{{sfn|Smith|2007|pp=255–256}}։ == Նյու Յորքի կառավարիչ, 1929-1932 == [[Պատկեր:Governor Roosevelt and Al Smith.jpg|upright|thumb|Կառավարիչ Ռուզվելտը նախորդ կառավարիչ Ալ Սմիթի հետ, 1930]] [[ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 1928|1928 թվականի ընտրություններում]] լինելով [[Դեմոկրատական կուսակցություն|Դեմոկրատական կուսակցության]] նախագահի թեկնածու` Սմիթը հերթական անգամ Ռուզվելտին խնդրեց առաջադրվել կառավարչի պաշտոնում{{Sfn|Burns|1956|p=100}}: Սկզբում Ռուզվելտը չէր համաձայնում{{sfn|Dallek|2017|pp=96–98}}։ Նա համաձայնվեց միայն այն ժամանակ, երբ կուսակցական առաջնորդները համոզեցին, որ միայն նա կարող է հաղթել հանրապետական թեկնածու` Նյու Յորքի Գլխավոր դատախազ [[Ալբերտ Օթինգեր]]ին{{sfn|Smith|2007|pp=223–225}}։ Ռուզվելտը հաղթանակ է ունենում ընտրություններում և քարոզարշավը գլխավորելու համար կրկին դիմում է [[Լուի Հով]]ին։ Քարոզարշավի ժամանակ Ռուզվելտը միանում է [[Սամուել Ռոզենման]]ին, [[Ֆրենսիս Պերկինս|Ֆրանչես Պերկինսին]] և [[Ջեյմս Ֆարլի]]ին{{sfn|Smith|2007|pp=225–228}}։ Մինչ Սմիթը նախագահական ընտրությունների ժամանակ պարտություն կրեց, չհաղթելով նույնիսկ իր հարազատ նահանգում, Ռուզվելտը 1% տարբերությամբ հաղթանակ տոնեց նահանգապետի պաշտոնում{{Sfn|Burns|1956|p=101}}: Դառնալով ամենախիտ բնակեցված նահանգի նահանգապետ` Ռուզվելտն անմիջապես առաջադրվեց հերթական նախագահական ընտրություններում{{sfn|Smith|2007|p=229}}։ Զբաղեցնելով պաշտոնը` Ռուզվելտն առաջարկում է կառուցել մի շարք [[հիդրոէլեկտրակայան]]ներ և հաղթահարել [[Ագրարային ճգնաժամ|1920-ական թվականների ֆերմերային ճգնաժամը]]{{sfn|Smith|2007|pp=237–238}}։ Ռուզվելտ և Էլեոնորը եկել էին քաղաքական համաձայնության, որը շարունակվելու էր մինչև նրա քաղաքական կարիերայի ավարտը. Էլեոնորը ուենալով նահանգապետի կնոջ պարտականություններ` ազատ էր իր սեփական օրակարգն ու հետաքրքրությունները մշակելու հարցում{{sfn|Smith|2007|pp=235–237}}։ Նրա պաշտոնավարման ժամանակ տեղի ունեցավ [[Ուոլ Սթրիթ]]ի բախումը և երկիրն ընկավ [[Մեծ ճգնաժամ]]ի մեջ{{sfn|Smith|2007|pp=240–241}}։ Մինչ նախագահ [[Հերբերտ Հուվեր|Հուվերը]] և շատ նահանգապետեր կարծում էին, որ տնտեսական ճգնաժամը գնալով թուլանում է, Ռուզվելտը հասկանում էր իրավիճակի լրջությունը և ստեղծում է Զբաղվածության պետական հանձնաժողով։ Նա նաև դարձավ առաջին նահանգապետը, ով հրապարակայնորեն հաստատեց [[Գործազրկության նպաստ|գործազրկության ապահովագրության]] գաղափարը{{sfn|Smith|2007|pp=242–243}}։ Արդեն [[1930]] թվականի մայիսին նա երկրորդ անգամ է առաջադրվում որպես թեկնածու և վերընտրվում։ Քանի որ Հուվերի վարչակազմը չէր ցանկանում ուղղակիորեն պայքարել տնտեսական ճգնաժամի դեմ, Ռուզվելտն առաջարկեց տնտեսական օգնության փաթեթ և ստեղծել ժամանակավոր արտակարգ օգնության վարչություն{{sfn|Smith|2007|pp=243–244}}։ Վարչության շնորհիվ 1932 և 1938 թվականներին Նյու Յորքի բնակչության մեկ երրորդը ստացավ օգնություն{{sfn|Smith|2007|pp=250–252}}։ == Նախագահական ընտրություններ, 1932 == [[Պատկեր:ElectoralCollege1932.svg|thumb|275px|1932 ընտրությունների արդյունքներ]] [[Պատկեր:FDR in 1933.jpg|thumb|175px| Ռուզվելտը 1933 թվականին]] 1932 թվականի ընտրություններին ընդառաջ Ռուզվելտը սկսեց ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել հասարակական քաղաքականությանը։ Հոուի և Ֆառլիի գլխավորությամբ ստեղծում է քարոզչական թիմ{{sfn|Smith|2007|pp=261–263}}։ Տնտեսական ծանր իրավիճակում շատ դեմոկրատներ հույս ունեին, որ 1932 թվականի ընտրությունների արդյունքում նրանք [[Վուդրո Վիլսոն]]ից հետո կտեսնեն առաջին դեմոկրատ նախագահին։ Ռուզվելտի վերընտրվելը նպաստեց նրան, որ 1932 թվականին դեմոկրատական ընտրական ցուցակներում լինի առաջատար։ Ռուզվելտը կարողացավ միավորել ոչ միայն Վիլսոնի վարչակազմի առաջատար ներկայացուցիչների, այլ նաև համոզել մի շարք պահպանողականների, որ նա առաջատար թեկնածու է հարավում և արևմուտքում։ Ռուզվելտի թեկնածության գլխավոր ընդդիմությունը հյուսիսարևմտյան պահպանողականներն էին, մասնավորապես 1928 թվականին նախագահական ընտրությունների ժամանակ դեմոկրատական թեկնածու [[Ալ Սմիթ]]ը։ Նա հույս ուներ, որ 1932 թվականին Չիկագոյում անցկացվող Դեմոկրատական ազգային կոնվենցիայում կկարողանար ձայների 2/3 պարտության մատնել Ռուզվելտին։ 1932 թվականին դեմոկրատական սկզբունքների նկատմամբ ունեցած հաջողությունների շնորհիվ Ռուզվելտը միացավ կոնվենցիային։ Կոնվենցիայի առաջին նախագահական ընտրությունների ժամանակ Ռուզվելտը ստանում է ձայների մեծամասնությունը, բայց ոչ 2/3-ը, իսկ Սմիթը զբաղեցնում է երկրորդ տեղը։ Սպիտակ տան խոսնակ [[Ջոն Նանսի Գարներ]]ը, ով վերահսկում էր [[Տեխաս]]ի և [[Կալիֆոռնիա]]յի ձայները, երրորդ ընտրությունից հետո աջակցություն ցույց տվեց Ռուզվելտին և վերջինս առաջադրեց իր թեկնածությունը չորրորդ ընտրության ժամանակ։ Ռուզվելտի փոքր աջակցության շնորհիվ Գարները ստանձնեց փոխնախագահի պաշտոնը։ Ռուզվելտն իր ողջույնի խոսքում հայտարարում է․«Ես խոստանում եմ ձեզ, ես խոստանում եմ նոր գործարք ամերիկյան ժողովրդի համար․․․Սա ավելին է, քան քաղաքական քարոզարշավը։ Սա կոչ Է զինվորներին»{{Sfn|Burns|1956|p=139}}։ Ռուզվելտը խոստացավ բարեփոխումներ անվտանգության ոլորտում, տարիֆային նվազեցում, օգնություն ֆերմերներին և Մեծ ճգնաժամից դուրս գալու համար այլ կառավարական որոշումներ{{sfn|Smith|2007|pp=276–277}}։ Կոնվենցիայից հետո Ռուզվելտը հաղթանակ է տանում է մի քանի առաջատար հանրապետականների, այդ թվում Ջորջ Նորիսի, Հիրամ Ջոնսոնի և Ռոբերտ լա Ֆոլլետտեի նկատմամբ{{sfn|Smith|2007|p=278}}։ Նա նաև հաշտվում է կուսակցության պահպանողական թևի հետ և նույնիսկ Ալ Սմիթն էր համոզված, որ անհրաժեշտ է աջակցել դեմոկրատական կողմին{{sfn|Smith|2007|p=279}}։ Հուվերի բանակի վերակազմավորման մասին որոշումը հետագայում վնասեց գործող նախագահի ժողովրդավարությանը, քանի որ երկրում թերթերը քննադատում էին վետերաններին ցրելու համար ուժի կիրառումը{{sfn|Smith|2007|pp=282–284}}։ Ռուզվելտը ձայների 57% հաղթանակ է տոնում բոլոր նահանգներում, բացառությամբ վեցի։ Պատմաբաններն ու քաղաքագետները 1932-1936 թվականների ընտրությունները համարում են քաղաքական համակարգի կտրուկ փոփոխության պատճառ հանդիսացող ընտրություններ։ Ռուզվելտի հաղթանակը պատճառ հանդիսացավ [[Նոր գործարք կոալիցիա]]յի ստեղծման համար, որի մեջ մտան փոքր ֆերմերներ, հարավի գիտնականներ, կաթոլիկներ, արհեստակցական միություններ, հյուսիսաֆրիկյան ամերիկացիներ (հարավայինները դեռ անտարբեր էին), հրեաներ, մտավորականներ, քաղաքական լիբերալներ{{sfn|Leuchtenburg|1963|pp=183–96}}։ Նոր գործարք կոալիցիայի ստեղծումը վերափոխեց ամերիկյան քաղաքականությունը և սկսվեց այն, ինչ քաղաքագետներն անվանում են «[[Նոր գործարք քաղաքական համակարգ]]»{{sfn|Sternsher|1975|pp=127–49}}։ 1932 թվականից մինչև 1979 թվականը դեմոկրատները տասներկու նախագահական ընտրություններից ութում հաղթանակ են ունենում{{sfn|Campbell|2006|pp=127–49}}։ 1932 թվականի նորեմբերի Ռուզվելտն ընտրվում է, սակայն ինչպես և իր նախորդները, չէր կարող պաշտոնավարել մինչև հաջորդ մարտ ամիսը։ Ընտրություններից հետո Հուվերը փորձում էր համոզել Ռուզվելտին հրաժարվել քարոզարշավի մեծ մասից և ընդունել հուվերի վարչակազմի քաղաքականությունը{{sfn|Smith|2007|pp=290–291}}։ Ռուզվելտը հրաժարվեց ընդունել միացյալ ծրագիր ստեղծելու Հուվերի առաջարկից, որպեսզի վերացնեն տնտեսության ցածր մակարդակը` պնդելով, որ այն կկապի իր ձեռքերը{{Sfn|Burns|1956|p=146}}: Տնտեսությունը գնալով քայքայվում էր{{Sfn|Burns|1956|p=148}}: Ռուզվելտն օգտագործեց անցումային ժամանակաշրջանը ընտրելու համար իր ապագա վարչակազմի անդամներին և ընտրեց Հուվերին որպես աշխատակազմի ղեկավար, Ֆարլիին` գլխավոր փոստատար, [[Ֆրենսիս Պերկինս|Ֆրանչես Պերկինսին]]` քարտուղար։ [[Ուիլյամ Հ. Վուդին]]ը, ով Ռուզվելտի մոտ հանրապետական էր, ընտրվեց գանձապետարանի քարտուղար, իսկ [[Թենեսի]] սենատոր [[Կորդել Հալլ]]ը` պետքարտուղար։ Երկու առաջատար հանրապետականներ [[Հարոլդ Լ. Իկես]]ը և [[Հենրի Ա. Ուոլաս]]ը նշանակվեցին համապատասխանաբար ներքին գործերի և գյուղատնտեսության նախարարներ{{sfn|Smith|2007|pp=292–295}}։ 1933 թվականի փետրվարին Ջուզեպպե Զանգարին, ով ատում էր բոլոր իշխանավորներին, մահափորձ է կատարում։ Մահացու գնդակը Ռուզվելտի փոխարեն դիպում է Չիկագոյի քաղաքապետ Անտոն Չերմակը, ով նստած էր Ռուզվելտի կողքին{{Sfn|Burns|1956|p=147}}<ref>{{Cite news |last=Davidson |first=Amy |date=2012 թ․ մայիսի 5 |title=The FDR New Yorker cover that never ran |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/closeread/2012/05/the-fdr-new-yorker-cover-that-never-ran.html |newspaper=The New Yorker}}</ref>: == Նախագահություն, 1933-1945 == Ռուզվելտը բարձր պաշտոններում նշանակեց ուժեղ, հզոր անձանց, սակայն ընդունում էր բոլոր հիմնական որոշումները` անկախ ձգձգումներից և անարդյունավետությունից։ Նախագահի վարչակազմի գործունեությունը վերլուծելով` պատմաբան Ջեյմս ՄաքԳրեգոր Բերնսն ասել է. {{քաղվածք|Նախագահը պատասխանատու էր իր վարչակազմի համար...ամբողջությամբ հիմնվելով որպես գլխավոր գործադիր տնօրենի պաշտոնական և ոչ պաշտոնական լիազորությունների վրա. բարձրացնելով նպատակները, ստեղծելով թափանցիկություն, մարդկանցից ստանալով ամենալավը...գիտակցաբար ներելով իր օգնականների միջև եղած մրցակցությունը, որը հանգեցրեց խայտառակության և զայրույթի....մի աշխատանքը տալով մի քանի մարդկանց և մի քանի աշխատանք մի մարդու, դրանով իսկ ամրապնդելով իր դիրքը որպես տեղեկատվության աղբյուր և համադրման գործիք` անտեսելով կամ շրջանցելով կոլեկտիվ որոշումներ կայացնող մարմիններին, օրինակ, կառավարությանը... և միշտ էլ համոզելով, հաճոյախոսելով, փոխակերպվելով, շահարկելով{{sfn|Burns|1970|pages=347–48}}։}} === Առաջին և երկրորդ կառավարման ժամանակաշրջան (1933-1941) === [[Պատկեր:FDR Inauguration 1933.jpg|thumb|upright|Նախկին նախագահ Հերբերտ Հուվերը և Ռուզվելտը երդումնակալության օրը, 1933]] {{Listen | Ֆայլի անվանում = FDR speech.ogg | Անվանում = Ոչնչից վախենալ պետք չէ | Նկարագրում = Մի հատված Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտի ճառից | float = }} Երբ 1933 թվականի մարտին տեղի ունեցավ Ռուզվելտի երդմնակալության արարողակարգը, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ը]] գտնվում էր իր պատմության ամենածայրահեղ վատ վիճակում։ Աշխատուժի մեկ քառորդը գործազուրկ էր։ Ֆերմերները խորը մտահոգության մեջ էին, քանի որ գները նվազել էին 60%-ով։ Սկսած 1929 թվականից արդյունաբերական արտադրանքի կեսից ավելին նվազել էր։ Երկու միլիոն մարդ անօթևան էր։ Մարտի 4-ի երեկոյան 48 նահանգներից 32-ը, ինչպես նաև [[Կոլումբիայի շրջան]]ը, փակեցին իրենց բանկերը{{sfn|Alter|2006|p=190}}։ Պատմաբանները Ռուզվելտի ծրագրերը դասակարգեցին որպես "Օգնություն, վերականգնում և բարեփոխումներ": Տասնյակ միլիոնավոր գործազուրկներ օգնության կարիք ունեին։ Բարեփոխումների տակ հասկանում էին երկարաժամկետ փոփոխություններ, հատկապես ֆինանսական և բանկային համակարգերում։ Ռուզվելտի, [[ռադիո]]յով հնչող անընդմեջ ելույթների ընթացքում, որոնք հայտնի են «[[Զրույցներ բուխարու մոտ]]», ուղղակիորեն ներկայացնում էր իր առաջարկները ամերիկյան հասարակությանը{{Sfn|Burns|1956|pp=157, 167-68}}: Ազգային ոգու նորացման համար նա ապավինում էր իր համառ լավատեսությանը և ակտիվությանը{{sfn|Tobin|2013|pp=4–7}}։ ==== Առաջին Նոր Գործարքը, 1933- 1934 ==== Իր պաշտոնավարման երկրորդ օրը Ռուզվելտը հայտարարում է [[բանկ]]ի օր և մարտի 9-ին հրավիրում Կոնգրեսի հատուկ նիստ, որի ընթացքում Կոնգրեսն ընդունում է բանկերի արտակարգ իրավիճակի մասին օրենք{{sfn |McJimsey|2001|p=xxviii}}։ Օրենքը, որը հիմնված էր Հուվերի վարչակազմի և [[Ուոլ Սթրիթ]]ի բանկերի համատեղ ծրագրի վրա, նախագահին տվեց իշխանություն` բացելու և փակելու բանկերը և հնարավորություն [[Դաշնային պահուստների համակարգ]]ին` թողարկել թղթադրամներ{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 147–148}}։ Միացյալ Նահանգների 73-րդ Կոնգրեսի հաջորդ «[[Առաջին հարյուր օրեր]]ը» աչքի ընկան օրենսդրական ակտերի աննախադեպ քանակով{{sfn |Smith|2007|p= 312}}։ Երբ մարտի 15-ին` երկուշաբթի օրը, բանկերը վերաբացվեցին, բաժնետոմսերի գները աճեցին 15%-ով և մեծացան բանկային ավանդները` վերջ դնելով բանկային համակարգում տիրող խուճապին{{sfn |Smith|2007|pp= 315–316}}։ Մարտի 22-ին Ռուզվելտը ստորագրում է [[Քուլեն-Հարիսոնի ակտ]]ը, որը վերջ է դնում պետական արգելքին{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 151–152}}։ Ռուզվելտը ղեկավարեց մի քանի գործակալությունների ստեղծումը և միջոցներ ձեռնարկեց օգնելու համար կարիքավորներին և գործազուրկներին։ [[Հարրի Հոփկինս]]ի կողմից ղեկավարության ներքո գտնվող Արտակարգ իրավիճակների օգնության պետական վարչությունը ստեղծվեց նահանգների կառավարություններին օգնություն տրամադրելու համար{{sfn |Smith|2007|p= 322}}:Լայնամասշտաբ հանրային աշխատանքներ իրականացնելու համար, ինչպիսիք են ջրամբարների, դպրոցների և կամուրջների կառուցումը, [[ներքին գործերի նախարար]] [[Հարոլդ Լ. Իկես]]ի ղեկավարությամբ ստեղծվում է Հանրային աշխատանքների վարչությունը{{sfn |Smith|2007|p= 322}}։ Նոր գործարք կոալիցիայի ամենահայտնի և Ռուզվելտի սիրած վարչություններից մեկը Քաղաքացիական պաշտպանության կորպուսն էր, որը տեղական գյուղական նախագծերում աշխատելու համար աշխատանքի ընդունեց 250,000 գործազուրկ երիտասարդների։ Ռուզվելտը ընդլայնեց նաև Հուվերի «Վերակառուցում» ֆինանսական կորպորացիան` դարձնելով այն երկաթուղային և արդյունաբերական ֆինանսավորման հիմնական աղբյուր։ [[Կոնգրես]]ը պետական առևտրային հանձնաժողովին տվեց ավելի լայն նորմատիվային լիազորություններ և տրամադրեց [[հիպոտեկային վարկեր]] միլիոնավոր ֆերմերների և տանտերերի։ Ռուզվելտը իրականացնում է առաջնային բարեփոխումներ գյուղատնտեսության ոլորտում և ստեղծում Գյուղատնտեսության կարգավորման վարչություն{{sfn|Smith|2007|pp=318–323}}։ 1933 թվականին ընդունվում է Ազգային արդյունաբերության վերականգման մասին ակտը (ԱԱՎԱ)։ Այն նպատակ էր հետապնդում դադարեցնել դաժան մրցակցությունը` ստիպելով արդյունաբերությանը բոլոր ընկերությունների համար սահմանել ընդհանուր կանոններ, ինչպիսիք են ցածր գները և արտադրանքի սահմանափակումները։ Արդյունաբերության ոլորտի առաջատարները բանակցեցին կանոնների շուրջ։ Որպես հաստատման պայման անհրաժեշտ էր բարձրացնել աշխատավարձերը։ Ակտի դրույթները խրախուսում էին միությունների ստեղծումը և կասեցնում հակամենաշնորհային օրենքները։ 1935 թվականի մայիսին ԱՄՆ-ի [[Գերագույն դատարան]]ի կողմից ակտը հայտարարվում է հակասահմանադրական. Ռուզվելտը բողոքեց այս որոշման դեմ{{Sfn|Hawley|1995|p=124}}: Ռուզվելտը Գլաս-Սթիգալլի ակտի միջոցով բարեփոխումներ է կատարում երկրի ֆինանսական համակարգում` Ավանդային ապահովագրության կորպորացիան խնայողական [[ավանդ]]ների համար։ Ակտի նպատակն էր նաև կանխարգելել սպեկուլյացիան` սահմանափակելով [[արժեթղթեր]]ի շուրջ առևտրային [[բանկ]]երի և ընկերությունների միավորումը{{sfn|Smith|2007|pp=331–332}}։ 1934 թվականին արժեթղթերի առևտրի կարգավորման նպատակով ստեղծվում է Արժեթղթերի և [[բորսա]]յի հանձնաժողովը, իսկ [[Հեռահաղորդակցություն|հեռահաղորդակցության]] կարգավորման համար` Դաշնային հաղորդակցության հանձնաժողովը{{sfn|Smith|2007|p=346}}։ Բոլոր բարեփոխումներն իրականացվում էին պետության հաշվին{{sfn|Savage|1991|p=160}}։ Հանրային աշխատանքի վարչության միջոցով ԱԱՎԱ-ն ներառում էր 3.3 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ծախսեր։ Ամերիկյան պատմության մեջ ամենամեծ պետական կառույցը ստեղծելու համար Ռուզվելտը աշխատում է սենատոր Նորիսի հետ։ Դա [[Թենեսի]]ի նահանգային իշխանությունն էր, որը կառուցում է [[ջրամբար]]ներ և [[էլեկտրակայան]]ներ, [[Աղքատություն|աղքատության]] մեջ գտնվող Թենիսի հովտում արդիականացնում [[գյուղատնտեսություն]]ը։ Գործադիրի 6102 հրամանագիրը սահմանում էր, որ Ամերիկայի բոլոր քաղաքացիների ոսկու սեփականությունը պետք է վաճառվի ԱՄՆ-ի գանձարանին և մեկ [[ունցիա]]յի համար գինը պետք է լինի 25-30 ԱՄՆ դոլար։ Դրա հիմնական նպատակն էր հակազդել [[դեֆլյացիա]]յին, որը կաթվածահար էր արել [[տնտեսություն]]ը{{Sfn|Freidel|1952–73|pp=4, 320–39}}: Ռուզվելտը փորձեց իրականացնել քարոզարշավի ժամանակ տված իր խոստումը` կրճատելով պետական բյուդջեն, ներառյալ 1932 թվականին կրճատելով ռազմական ծախսերը 752 մլն դոլարով, 1934 թվականին՝ 531 մլն դոլարով, իսկ վետերանների նպաստների ծախսերը` 40%, ինչպես նաև պետական աշխատողների աշխատավարձերի և հետազոտությունների ու կրթության համար հատկացվող ծախսերի կրճատմամբ։ Սակայն վետերանները իրականցրեցին կազմակեպված բողոք և 1934 թվականին նպաստները մեծ մասամբ վերականգնվեցին{{Sfn|Freidel|1952–73|pp=4, 448–52}}: ==== Երկրորդ Նոր Գործարքը, 1935-1936 ==== [[Պատկեր:Signing Of The Social Security Act.jpg|thumb|left|Ռուզվելտի կողմից Սոցիալական ապահովագրության ակտի ստորագրումը 1935 թվականի օգոստոսի 14-ին]] Ռուզվելտը սպասում էր, որ իր կուսակցությունը 1934 թվականի Կոնգրեսի ընտրություններում նույն հաջողությունը չի ունենա, քանի որ նախագահական կուսակցությունը բավականին մեծ գործունեություն էր ծավալել [[ընտրություններ]]ի միջանկյալ հատվածում, սակայն [[ԱՄՆ դեմոկրատական կուսակցություն|դեմոկրատները]] [[Կոնգրես]]ի երկու պալատներում էլ տեղեր ստացան։ Հանրության կողմից իր վարչակազմի նկատմամբ վստահության ակնհայտ քվեարկության շնորհիվ Ռուզվելտի [[օրակարգ]]ի առաջին կետն էր 74-րդ Կոնգրեսում ստեղծել [[Սոցիալական ապահովագրություն|սոցիալական ապահովագրության]] ծրագիր{{sfn|Smith|2007|pp=349–351}}։ Սոցիալական ապահովագրության ակտը սահմանեց սոցիալական ապահովագրություն, իսկ տարեցների, աղքատների ու հիվանդների համար խոստացավ տնտեսական անվտանգություն։ Ռուզվելտը պնդում էր, որ այն պետք է ֆինանսավորվի աշխատավարձերից ստացվող հարկերից, այլ ոչ թե ընդհանուր [[բյուջե]]ից և նշում էր. «Մենք ներդրումներ ենք կատարում այնտեղ, որպեսզի ներդրողներին տրամադրենք իրավական, բարոյական և քաղաքական իրավունք իրենց գործազրկության կենաթոշակներն ու նպաստները ստանալու համար։ Այնտեղ եղած հարկերի շնորհիվ ոչ մի [[քաղաքական գործիչ]] երբևէ չի զրկվի իմ սոցիալական ապահովագրության ծրագրից»<ref>[http://www.ssa.gov/history/Gulick.html Social Security History]. Ssa.gov. Retrieved on 2013-07-14.</ref>։ Համեմատելով [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի երկրների սոցիալական ապահովագրության ծրագրերի հետ` 1935 թվականի Սոցիալական ապահովագրության ակտը բավականին պահպանողական էր։ Առաջին անգամ դաշնային կառավարությունը պատասխանատվություն ստանձնեց տարեցների, ժամանակավոր գործազուրկների, երեխաների և հաշմանդամների տնտեսական ապահովագրության համար{{sfn|Norton|2009|p=670}}։ Ի տարբերություն Ռուզվելտի նախնական տարբերակի, ակտը վերաբերվում էր աշխատուժի մոտ 60%, քանի որ դրա մեջ չէին մտնում ֆերմերները, տնային աշխատողները և այլ խմբեր{{sfn|Smith|2007|p=353}}։ Ռուզվելտը միավորեց օգնություն տրամադրող տարբեր կազմակերպությունների, թեև նրանցից որոշները շարունակում էին գոյատևել։ Ստանալով օգնություն տրամադրելու համար հետագա ֆինանսավորման վերաբերյալ Կոնգրեսի համաձայնությունը` Ռուզվելտը ստեղծում է [[Աշխատանքի առաջընթացի վարչություն]]ը։ [[Հարրի Հոփկինս]]ի ղեկավարության ներքո ստեղծման առաջին տարում ԱԱՎ-ում աշխատում էր ավելի քան երեք միլիոն մարդ։ ԱԱՎ ձեռնարկում է բազմաթիվ շինարարական ծրագրեր և տրամադրում ֆինանսական աջակցություն [[Ազգային երիտասարդական վարչություն|Ազգային երիտասարդական վարչությանը]] և արվեստի կազմակերպություններին{{sfn|Smith|2007|pp=353–356}}։ Սենատոր [[Ռոբերտ Վագներ]]ը հեղինակած Աշխատանքային հարաբերությունների մասին պետական ակտը, որը երաշխավորում էր աշխատավորների կոլեկտիվ միությունների միջոցով բանակցություններ վարելու իրավունքը։ Ակտով սահմանվում էր ստեղծել Աշխատանքային փոխհարաբերությունների մասին պետական խորհուրդը` նպաստելու աշխատավարձերի վերաբերյալ պայմանագրերի կնքմանը։ Վագների ակտը չստիպեց գործատուներին համաձայնության գալ իրենց աշխատակիցների հետ, սակայն այն լայն հնարավորություններ ստեղծեց ամերիկյան աշխատանքի համար{{sfn|Kennedy|1999|p=291}}։ Արդյունքում մեծացավ աշխատանքային միությունների անդամակցության թիվը, հատկապես զանգվածային արտադրության ոլորտում<ref>Colin Gordon, ''New Deals: Business, Labor, and Politics in America, 1920–1935'' (1994) p. 225</ref>։ Երբ Ֆլինտի [[նստացույց]]ը սպառնում էր [[Ջեներալ Մոթորս]]ի արտադրությանը, Ռուզվելտը խախտում է նախկին նախագահաների [[նախադեպ]]ը և հրաժարվում միջամտել. դա հանգեցրեց Ջեներալ Մոթորսի և նրա մրցակիցների միավորմանը ամերիկյան ավտոարտադրության ոլորտում{{Sfn|Brands|2009|pp=463–467}}: [[Պատկեր:1936_FDR_"Don't_Be_Fooled_by_Figures"_Re-election_handbill.jpg|link=Պատկեր:1936_FDR_%22Don't_Be_Fooled_by_Figures%22_Re-election_handbill.jpg|մինի|1936 թվականի Ռուզվելտի վերընտրման մասին հայտարարություն, որը դրական ազդեցություն ունեցավ տնտեսական քաղաքականության վրա]] Չնայած Առաջին Նոր գործարքը լայնամասշտաբ աջակցություն էր ստանում բազմաթիվ կողմերից, Երկրորդ Նոր գործարքը վիճարկեց գործարար համայնքը։ Ալ Սմիթի գլխավորությամբ պահպանողական դեմոկրատները Ամերիկյան ազատության լիգայի հետ միասին պայքարում էին Ռուզվելտի դեմ` համեմատելով նրան Կառլ Մարքսի և Վլադիմիր Լենինի հետ{{Sfn|Fried|2001|pp=120–123}}: Սակայն Սմիթի խայտառակ հռետորաբանությունը Ռուզվելտին հնարավորություն տվեց մեկուսացնել իր հակառակորդներին{{Sfn|Fried|2001|pp=120–123}}: Իսկ միություններին, ընդհակառակը, Վագների ակտի շնորհիվ անդամակցեցին միլիոնավոր նոր անդամներ, ինչը դարձավ 1936, 1940, 1944 թվականներին նրա վերընտրման հիմնական գործոնը{{Sfn|Burns|1956|p=350}}։ Կենսաբան Ջեյմս Մ. Բըրնսը ենթադրում է, որ Ռուզվելտի քաղաքական որոշումները ավելի շատ առաջնորդվում էին պլագմատիզմով, քան գաղափարախոսությամբ, և որ նա նման է «պարտիզանական բանակի գեներալի, որի զինվորների մի մասը՝ պլանավորած, մի մասը՝ պատահականորեն մարտնչում էին խիտ բուսականությամբ լեռներում և հարթավայրերում»"{{Sfn|Burns|1956|p=226}}։ Ռուզվելտը պնդում էր, որ նմանատիպ մեթոդաբանությունը անհրաժեշտ էր։ «Տրամաբանակն է վերցնել այդ մեթոդը և կիրառել․ եթե այն ձախողվի, ընդունիր իրականությունը և փորձիր մեկ ուրիշը։ Բայց ամենից առաջ փորձիր ինչ-որ բան»<ref>{{Cite book |last=Roosevelt |first=Franklin Delano |url=https://books.google.am/books?id=wJwnAQAAMAAJ&pg=PA141 |title=Looking forward |publisher=John Day |year=1933 |page=141}}</ref>։ [[Պատկեր:ElectoralCollege1936.svg|thumb|275px|1936 թվականի ընտրությունների արդյունքներ]] ==== 1936 թվականի վերընտրություններ ==== Չնայած 1932 թվականից ի վեր տնտեսական պայմանները բարելավվել էին, 1936 թվականին 8 միլիոն աշխատավոր մնաց գործազուրկ, իսկ Ռուզվելտը բավականին հայտնի էր։ [[Հյուի Լոնգի]] և մյուս անհատների կողմից [[Դեմոկրատական կուսակցություն|Դեմոկրատական կուսակցության]] ձախակողմյան այլընտրանքը կազմակերպելու փորձը ձախողվեց 1935 թվականին նրա մահից հետո{{Sfn|Smith|2007|pp=360–361}}։ 1936 թվականին Ռուզվելտը կրկին փոքր ընդդիմությամբ առաջադրվում է Դեմոկրատական ազգային կոնվենցիայում, այն ժամանակ, երբ նրա դաշնակիցները հաղթահարեցին Հարավի ընդդիմությանը՝ հաղթահարելով երկարատև գործող այն օրենքը, ըստ որի Դեմոկրատական կուսակցության նախագահական թեկնածուները պետք է ստանային պատվիրակների ձայների 2/3-ը, այլ ոչ թե պարզ մեծամասնությունը{{Sfn|Smith|2007|p=366}}։ Հանրապետականները թեկնածու առաջադրեցին [[Կանզաս]] նահանգի կառավարիչ [[Ալֆ Լանդոն]]ին, հստակ թեկնածուի, ում շանսերը բավական թուլացել էին դեռ ոչ այնքան հայտնի [[Հերբերտ Հուվեր]]ի պատճառով{{Sfn|Smith|2007|pp=364–366}}։ Մինչ Ռուզվելտը իրականացնում էր իր «Նոր Գործարք» ծրագրերը և հակազդում Հուվերին, Լանդոնը ձգտում էր հաղթել նրանց, ովքեր հավանություն էին տալիս «Նոր Գործարքի» նպատակներին, սակայն դեմ դրա իրականացման{{Sfn|Smith|2007|pp=371–372}}։ 1936 թվականին նախագահական ընտրությունների ժամանակ ընդդեմ հանրապետական Ալֆ Լանդոնի և երրորդ կողմի թեկնածուի Ռուզվելտը ձայների 60.8 % հաղթանակ տարավ՝ բոլոր նահանգներում, բացառությամբ [[Մեն]]ի և [[Վերմոնտ]]ի{{sfn|Burns|1956|p=284}}։ Դեմոկրատները ստացան ժողովրդական քվեարկության ամենաբարձր մասնաբաժինը{{Efn|The [[United States presidential election, 1964|1964]] Democratic ticket of [[Lyndon B. Johnson]] and [[Hubert Humphrey]] would later set a new record, taking 61.1% of the popular vote}}։ Դեմոկրատները նաև մեծացրեցին իրենց թվաքանակը [[Կոնգրես]]ում՝ հաղթահարելով երկուսում էլ տեղերի շուրջ 2/3-ը։ Ընտրություններում երևաց Նոր գործարք կոալիցիայի համախմբումը. մինչ դեմոկրատները կորցրել էին իրենց մշտական դաշնակիցներին խոշոր բիզնեսում, նրանց փոխարինել կազմակերպված աշխատանքայի խմբերի և աֆրիկյան ամերիկացիների հետ, որոնցից վերջինները քաղաքացիական պատերազմի ավարտից հետո առաջին անգամ քվեարկեցին դեմոկրատների օգտին{{Sfn|Smith|2007|pp=373–375}}։ Ռուզվելտը կորցրեց բարձր եկամուտ ունեցող ընտրողների, հատկապես գործարարների և մասնագետների, սակայն ունեցավ մեծ ձեռքբերումներ ունեցավ աղքատների և փոքրամասնությունների շրջանում։ Նա ստացավ հրեաների քվեների 86 %, կաթոլիկների՝ 81 %, միության անդամների՝ 80 %, հարավայինների՝ 76 %, հյուսիսային քաղաքների սևամորթների՝ 76 %։ ==== Գերագույն դատարանի պայքարը և պաշտոնավարման երկրորդ շրջանը ==== Ռուզվելտի պաշտոնավարման երկրորդ ժամկետում [[Գերագույն դատարան]]ը գտնվում էր նրա ուշադրության կենտրոնում այն բանից հետո, երբ դադարեցրեց նրա ծրագրերից շատերը, այդ թվում ԱԱՎԱ-ն։ Դատարանի առավել պահպանողական անդամները կողմ էին [[Լոքների դարաշրջան]]ի սկզբունքներին, որոնց արդյունքում Ազատության մասին պայմանագրի հիման վրա տնտեսական ոլորտի բազմաթիվ կանոնակարգեր չեղյալ հայտարարվեցին<ref>{{Cite journal |last1=Kalman |first1=Laura |date=2005 թ․ հոկտեմբեր |title=The Constitution, the Supreme Court, and the New Deal |url=https://archive.org/details/sim_american-historical-review_2005-10_110_4/page/1052 |journal=The American Historical Review |volume=110 |issue=4 |pages=1052–1080 |doi=10.1086/ahr.110.4.1052 |issn=0002-8762}}</ref>։ 1937 թվականին Ռուզվելտն առաջարկում է Դատական ընթացակարգերի բարեփոխումների մասին օրինագիծ, որը թույլ էր տալիս նախագահին ստուգել յուրաքանչյուր 70 տարին լրացած [[դատական մարմին]]ների արդարության աստիճանը. 1937 թվականին կար վեց 70 տարին լրացած [[վճռաբեկ դատարան]]։ 1869 թվականին Դատական մարմինների մասին ակտի ընդունումից հետո դատավորների թիվը սահմանվեց ինը և ԱՄՆ-ի պատմության մեջ [[Կոնգրես]]ը դատավորների թվաքանակը փոխել է վեց անգամ{{sfn |Smith|2007|pp= 379–382}}։ Ռուզվելտի «Դատական փաթեթավորում» ծրագիրը իր իսկ կուսակցության կողմից՝ փոխնախագահ Գառների գլխավորությամբ, հանդիպեց ընդդիմության{{sfn|Burns|1956|p=312}}։ [[Լիբերալ]]ների և [[պահպանողական]]ների երկկուսակցական կոալիցիան դեմ է քվեարկում օրինագծին և գլխավոր դատախազ [[Չարլզ Էվանս Հյուզ]]ը, խախտելով [[նախադեպ]]ը, հրապարակային չեղարկում է օրենքը։ Օրինագծի ընդունման ցանկացած հնարավորություն վերջնականապես վերացավ 1937 թվականի հուլիսին [[Սենատ]]ում մեծամասնության ղեկավար [[Ժոզեվ Թեյլորի Ռոբինս]]ի մահից հետո{{sfn |Smith|2007|pp= 384–389}}։ Սկսած 1937 թվականի [[Վեսթ Քոսթ Հոթել Քո]]ն ընդդեմ Փարիշի գործից դատարանը սկսեց առավել բարենպաստ դիրքորոշում ունենալ տնտեսական կանոնակարգերի վերաբերյալ։ Նույն տարում Ռուզվելտը նշանակում է Գերագույն դատարանի անդամներին և սկսած 1941 թվականից ինը դատավորներից յոթին նշանակում էր Ռուզվելտը{{Efn |The two Justices who Roosevelt did not originally appoint to the Court were [[Harlan Fiske Stone]] and [[Owen Roberts]] However, in 1941, Roosevelt elevated Stone to the position of Chief Justice.}}<ref name="leuch">{{Cite news |last1=Leuchtenburg |first1=William E. |date=2005 թ․ մայիս |title=When Franklin Roosevelt Clashed with the Supreme Court – and Lost |url=http://www.smithsonianmag.com/history/when-franklin-roosevelt-clashed-with-the-supreme-court-and-lost-78497994/?all |accessdate=2016 թ․ մարտի 1 |publisher=Smithsonian Magazine}}</ref>.։ Փարիշի գործից հետո դատարանը իր ուշադրությունը կենտրոնացրեց այն տնտեսական կանոնակարգերի վրա, որոնք ուղղված էին քաղաքացիական ազատությունների պաշտպանությանը<ref>Leuchtenburg, E. (1996). The Supreme Court Reborn: The Constitutional Revolution in the Age of Roosevelt. Oxford University Press. {{ISBN|0-19-511131-1}}</ref>։ Ռուզվելտի կողմից Գերագույն դատարանում նշանակված դատավորներից չորսը՝ [[Ֆելիքս Ֆրենկֆուրտ]]ը, [[Ռոբերտ Հ. Ջեքսոն]]ը, [[Ուգո Բլեք]]ը, [[Ուիլյամ Օ.Դուգլաս]]ը պետք է մեծ ազդեցություն ունենային դատական իրավասության վերակազմակերպման մեջ<ref name="jblake1">{{Cite news |last1=Blake |first1=John |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=How FDR unleashed his Supreme Court 'scorpions' |url=http://www.cnn.com/2010/POLITICS/12/14/FDR.supremecourt/index.html |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10 |publisher=CNN}}</ref><ref name="belknap">{{Cite book |last1=Belknap |first1=Michal |url=https://books.google.am/books?id=oeFRJj8dVAUC&dq=vinson+court&source=gbs_navlinks_s |title=The Vinson Court: Justices, Rulings, and Legacy |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |pages=162–163 |accessdate=2016 թ․ մարտի 3}}</ref>։ 1937 թվականին Դատական գործընթացների բարեփոխումների մասին օրենքի ձախողման վրա Ռուզվելտի ազդեցության նվազման արդյունքում պահպանողական դեմոկրատները միացան հանրապետականներին՝ խոչընդոտելու Նոր գործարքի հետագա ծրագրերի իրականացմանը{{sfn |Smith|2007|pp= 390–391}}։ Ռուզվելտին հաջողվեց ընդունել որոշ օրենսդրական ակտեր, որոնցից էին 1937 թվականին ընդունված Բնակարանաշինության մասին օրենքը, Գյուղատնտեսության աջակցման մասին երկրորդ օրենքը, 1938 թվականին ընդունված Արդար աշխատանքային չափանիշների մասին օրենքը, որը հանդիսանում էր Նոր գործարքի օրենսդրության վերջին հիմնական մասը։ Արդար աշխատանքային չափանիշների մասին օրենքը արգելեց անչափահասներին աշխատել, սահմանեց դաշնային նվազագույն աշխատավարձ և հավելյալ աշխատավարձ այն աշխատողների համար, ովքեր շաբաթական աշխատում էին քառասուն ժամից ավել{{sfn |Smith|2007|pp= 408–409}}։ 1939 թվականին նա ընդունում է նաև Վերակազմակերպման մասին օրենքը և ստեղծում նախագահի գործադիր վարչությունը՝ դարձնելով այն «դաշնային վարչական համակարգի նյարդային կենտրոնը»{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 187–188}}։ Երբ 1937 թվականին տնտեսությունը կրկին անկում ապրեց, Ռուզվելտը հասարակական աշխատանքների և բարեփոխումների համար Կոնգրեսից խնդրեց 5 միլիարդ դոլարի օգնություն։ Բացի այդ, Ռուզվելտը Կոնգրեսի հատուկ նիստում առաջարկեց ընդունել Մշտական ֆերմերային օրենք ընդունել, տարածաշրջանային պլանավորման միջոցներ։ Բըրնսի խոսքերով, այս փորձը ցույց տվեց հիմնական տնտեսական ծրագրեր որոշելու Ռուզվելտի անկարողությունը{{sfn|Burns|1956|p=320}}։ Կայացնելով որոշում պայքարել Կոնգրեսի պահպանողական դեմոկրատների դեմ՝ 1938 թվականին Ռուզվելտը սկսում է մասնակցել դեմոկրատական առաջնություններին և աջակցել քարոզարշավի այն մասնակիցներին, ովքեր ավելի շատ էին աջակցում «Նոր գործարք» կոալիցիայի բարեփոխմանը{{sfn|Leuchtenburg|1963|pp=239–43}}։ 1938 թվականի ընտրություններում դեմոկրատները կորցնում են Սենատում 8 տեղ և 71 տեղ՝ ներկայացուցիչների պալատում{{sfn|Leuchtenburg|1963|pp=239–43}}։ Երբ 1939 թվականին Կոնգրեսը վերսկսում է իր աշխատանքները, սենատոր [[Ռոբերտ Թաֆթ]]ի գլխավորությամբ հանրապետականները Հարավային դեմոկրատների հետ միասին ձևավորեցին Պահպանողական կոալիցիա, դրանով իսկ վերջ դնելով Ռուզվելտի ինքնուրույն որոշում կայացնելու հնարավորությանը։ Չնայած Ռուզվելտի վարած քաղաքականության նկատմամբ ունեցած ընդդիմությանը՝ շատ պահպանողական կոնգրեսականներ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ և դրա ընթացքում պետք է մեծ աջակցություն ցուցաբերեին{{sfn|Leuchtenburg|1963|pp=262–63, 271–73}}{{sfn |Smith|2007|pp= 440–441}}։ ==== Արտաքին քաղաքականությունը, 1933-1941 ==== Ռուզվելտի պաշտոնավարման առաջին շրջանի արտաքին քաղաքականության հիմնական նախաձեռնությունը Լավ հարևանության քաղաքականությունն էր, ըստ որի [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ը]] վերանայում էր իր քաղաքականությունը [[Լատինական Ամերիկա]]յի նկատմամբ։ 1923 թվականին [[Մոնրոյի դոկտրին]]ի ընդունումից հետո ԱՄՆ-ը հաճախ էր միջամտում Լատինական Ամերիկայի ներքին գործերին, իսկ 1898 թվականին [[Իսպանա-ամերիկյան պատերազմ (1898)|Իսպանա-ամերիկյան պատերազմի]] ավարտից հետո սկսված [[«Բանանային պատերազմ»|«Բանանային պատերազմի»]] ընթացքում ԱՄՆ-ն շրջափակում է Լատինական Ամերիկայի մի շարք երկրներ։ Այն բանից հետո, երբ Ռուզվելտը զբաղեցնում է պաշտոնը, նա դուրս է բերում ամերիկյան զորքերը [[Հայիթի|Հաիթիից]], իսկ [[Կուբա]]յի և [[Պանամա]]յի հետ կնքում նոր պայմանագրեր։ 1933 թվականի դեկտեմբերին Ռուզվելտը ստորագրում է պետությունների իրավունքների և պարտականությունների մասին [[Մոնտեվիդեոյի կոնվենցիա]]ն՝ հրաժարվելով Լատինական Ամերիկայի երկրների ներքին գործերին միակողմանիորեն միջամտելու իրավունքից{{Sfn|Leuchtenburg|1963|pp=203–10}}։ Ռուզվելտը նաև կարգավորեց հարաբերությունները Խորհրդային Միության հետ, որին Նահանգները հրաժարվել էր ճանաչել 1920 թվականին{{sfn|Smith|2007|pp=341–343}}։ Ռուզվելտը հույս է հայտնում վերանայել [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի արդյունքում ձևավորված [[Ռուսաստան]]ի ռազմական պարտքը և հաստատում է առևտրային հարաբերություններ, սակայն որևէ առաջընթաց չի գրանցվում և «շուտով երկու ժողովուրդները հիասթափվում են այդ համաձայնությունից»{{sfn|Doenecke|Stoler|2005|p=18}}։ [[Վուդրո Վիլսոն]]ի վարչակազմի կողմից [[Վերսալյան պայմանագիր|Վերսալյան պայմանագրի]] չվավերացումը պայմանավորված էր արտաքին քաղաքականությունում մեկուսացվածության գերակայությամբ։ Ռուզվելտը և պետքարտուղար [[Քորդել Հուլ]]ը գործում էին մեծ զգուշավորությամբ՝ ավելի չսրելու համար մեկուսացվածությունը։ 1930-ական թվականների կեսերին անջատողական շարժումը աջակցություն ստացավ սենատոր [[Ջերալդ Նա]]յի և ուրիշների կողմից, որոնց հաջողվեց կանգնեցնել ԱՄՆ-ի սահմաններից դուրս զենքի վաճառքը{{sfn|Burns|1956|p=254}}։ Այս ամենը վերածվեց Չեզոքության մասին ակտի. նախագահը խնդրեց, սակայն մերժվեց այն դրույթը, որով նախագահն իրավասություն կունենար զենք վաճառել ագրեսիայի ենթարկվածներին{{sfn|Burns|1956|p=255}}։ Կենտրոնանալով ներքին քաղաքականության վրա՝ 1930-ական թվականների կեսերին Ռուզվելտը մեծապես համաձայնվեց Կոնգրեսի չմիջամտելու քաղաքականության հետ{{sfn|Smith|2007|pp=417–418}}։ Այդ նույն ժամանակ, [[Բենիտո Մուսոլինի]]ի ղեկավարությամբ [[Ֆաշիստական Իտալիա]]ն պարտության է մատնում [[Եթովպիա]]յին և միավորվում [[Ադոլֆ Հիտլեր]]ի կողմից ղեկավարվող [[Նացիստական Գերմանիա]]յին աջակցելու համար գեներալ [[Ֆրանցիսկո Ֆրանկո]]յին և իսպանական քաղաքացիական պատերազմում ազգայնական շարժմանը{{Sfn|Dallek|1995|p=180}}։ Երբ 1937 թվականին [[Ճապոնիա]]ն ներխուժեց [[Չինաստան]], վերջինիս Ռուզվելտը անհրաժեշտ օգնություն չկարողացավ տրամադրել{{Sfn|Dallek|1995|pp=146–147}}, չնայած նախկինի կոտորածի{{sfn|Leuchtenburg|2015|pp=188–90}}։ [[Պատկեր:FDR-George-VI-Potomac-June-9-1939-2-detail-crop.jpg|thumb|Ռուզվելտը Թագավոր Ջորջ VI-i և թագուհի Ելիզավետի հետ (1939 թվականի հունիսի 9)]] 1938 թվականին Գերմանիան միավորվում է [[Ավստրիա]]յի հետ և շուտով իր ուշադրությունը կենտրոնացնում արևելյան հարևանների վրա{{sfn|Smith|2007|pp=423–424}}։ Ռուզվելտը հասկացրեց, որ [[Չեխոսլովակիա]]յի դեմ Գերմանիայի կողմից իրականցվող ագրեսիայի դեպքում նա կպահպանի չեզոքություն{{Sfn|Dallek|1995|pp=166–73}}։ [[Մյունխենի համաձայնագիր|Մյունխենյան համաձայնագրի]] կնքումից և [[Բյուրեղապակյա գիշեր|«Բյուրեղապակյա գիշեր» գործողության]] ավարտից հետո ամերիկյան հասարակության կարծիքը փոխվեց Գերմանիայի նկատմամբ և Ռուզվելտը սկսեց պատրաստվել հնարավոր պատերազմի վերջինիս դեմ{{sfn|Smith|2007|pp=425–426}}։ Հենվելով Հարավի դեմոկրատների և գործարար հանրապետականների քաղաքական կոալիցիայի միջամտության վրա` Ռուզվելտը վերահսկում էր զինված օդուժին և պատերազմական իրավիճակի զարգացումը{{sfn|Smith|2007|pp=426–429}}։ 1939 թվականի սեպտեմբերին [[Լեհաստան]] և [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]] Գերմանիայի ներխուժմամբ սկսվում է [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ը։ Ֆրանսիան պատերազմ է հայտարարում Գերմանիային, իսկ Ռուզվելտը ձգտում էր ռազմական բնույթի աջակցություն ցույց տալ Բրիտանիային և Ֆրանսիային{{Sfn|Black|2005|pp=503–06}}: Իսլամիստական առաջնորդները, ինչպիսիք են [[Չարլզ Լինդբերգ]]ը և սենատոր [[Ուիլյամ Բորա]]ն, հաջողությամբ մոբիլիզացրեցին Ռուզվելտի կողմից ընդունված Չեզոքության մասին օրենքի ուժը կորցրած ճանաչելու վերաբերյալ ընդդիմությանը, սակայն Ռուզվելտը ստացավ Կոնգրեսի կողմից զենքի վաճառքի վերաբերյալ հավանությունը{{sfn|Smith|2007|pp=436–441}}։ Նա նաև սկսում է հերթական գաղտնի նամակագրությունը Մեծ Բրիտանիայի առաջին ծովակալ [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ի հետ. միայն 1939 թվականի սեպտեմբերին մոտ 1700 նամակ և հեռագիր{{Sfn|Gunther|1950|p=15}}: Ռուզվելտը սերտ անձնական կապեր է ունեցել Չերչիլի հետ, ով 1940 թվականի մայիսին ստանձնում է Մեծ Բրիտանիայի վարչապետի պաշտոնը<ref>{{Cite web |title=Roosevelt and Churchill: A Friendship That Saved The World |url=https://www.nps.gov/articles/fdrww2.htm |website=National Park Service}}</ref>։ [[Պատկեր:US President Franklin Roosevelt Presidential Trips.PNG|thumb|Ռուզվելտն իր նախագահության ժամանակ կատարած այցերը<ref>{{Cite web |title=Travels of President Franklin D. Roosevelt |url=https://history.state.gov/departmenthistory/travels/president/roosevelt-franklin-d |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 2 |work=Office of the Historian, Bureau of Public Affairs |publisher=U.S. Department of State}}</ref>]] 1940 թվականի հունիսին Ֆրանսիայի անկումը ցնցեց ամերիկյան հասարակությանը{{sfn|Leuchtenburg|1963|pp=399–402}}։ 1940 թվականի հուլիսին Ռուզվելտը նշանակեց երկու հանրապետական ղեկավարներ` [[Հենրի Լ.Սթիմսոն]]ին և [[Ֆրենկ Կնոքս]]ին, որպես պատերազմի և նավատորմի քարտուղար։ Երկուսն էլ աջակցում էին ամերիկյան ռազմական ուժերի արագ ձևավորման ծրագրերին{{sfn|Burns|1956|p=420}}։ 1940 թվականի հուլիսին կոնգրեսականների մի խումբ ներկայացրեց օրինագիծ, որը աշխարհի խաղաղության մասին առաջին օրինագիծն էր, իսկ 1941 թվականի սեպտեմբերին Ռուզվելտի վարչակազմի կողմից ընդունվում է Ընտրովի ուսուցման և ծառայության մասին օրենքը։ 1939 թվականի դրությամբ բանակի թիվը 189,000 էր, իսկ 1941 թվականի կեսերին թիվը հասավ մինչև 1,4 միլիոնի{{sfn|Smith|2007|pp=464–466}}։ ==== Շրջակա միջավայրը և դրա պահպանումը ==== Ռուզվելտը երիտասարդ տարիքից մեծ հետաքրքություն է ունեցել շրջակա միջավայրի պահպանման հանդեպ{{Sfn|Dallek|2017|p=19}}: Ռուզվելտն ակտիվ գործունեություն է ծավալում Ազգային պարկի և անտառային տարածքների ընդլայնման հարցում<ref>{{Cite book |last=Leshy |first=John |title=FDR and the Environment |date=2009 |publisher=Springer |isbn=9780230100671 |editor1-last=Woolner |editor1-first=David |pp=177–178 |chapter=FDR's Expansion of Our National Patrimony: A Model for Leadership |editor2-last=Henderson |editor2-first=Henry L.}}</ref>։ Ռուզվելտի կառավարման շրջանում տարեկան այցելուների թիվը 3 միլիոնից հասնում է մինչև 15,5 միլիոնի<ref name="America's Idea">{{Cite web |title=The National Parks: America's Best Idea: History Episode 5: 1933–1945 |url=https://www.pbs.org/nationalparks/history/ep5 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160429132623/http://www.pbs.org/nationalparks/history/ep5/ |archive-date=2016 թ․ ապրիլի 29 |accessdate=2016 թ․ ապրիլի 23 |publisher=PBS}}</ref>։ Քաղաքացիական պաշտպանության կորպուսը տնկում է 2 միլիարդից ավել ծառ և մաքրում 125,000 մղոն երկարությամբ ճանապարհ{{sfn|Brinkley|2016|pp=170-86}}։ ==== ՀՆԱ-ն և գործազրկության մակարդակը ==== 1932-1936 թվականներին Հուվերի կառավարության ժամանակ [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ-ն]] 8.0%-ից աճեց մինչև 10.2%: Որպես ՀՆԱ-ի մաս կազմող տոկոս պետական պարտքը Հուվերի կառավարման ժամանակ ավելի քան կրկնապատկվեց` 1933 թվականի սկզբներին 16%-ից հասնելով 40%-ի։ Անգամ մինչև 1941 թվականի վերջերն այն շարունակում էր մնալ մոտ 40%։ 1936 թվականի դրությամբ ՀՆԱ-ն 34%-ով ավելի բարձր էր, քան 1932 թվականին և 58%-ով ավելի բարձր, քան 1940 թվականին<ref name="Historical Statistics 1976">{{Cite book |url=https://books.google.am/books?id=e91TplHLeQAC&pg=PP1 |title=Historical Statistics of the United States, Colonial Times to 1970 |publisher=The Bureau of the U.S. Census |year=1976 |pages=Y457, Y493, F32}}</ref>։ Այսպիսով, 1932-1940 թվականներին` 8 խաղաղ տարիների ընթացքում տնտեսությունը աճեց 58%-ով, իսկ 1940-1945 թվականներին` պատերազմական 5 տարիների ընթացքում աճեց 56%-ով։ Ռուզվելտի պաշտոնավարման առաջին ժամկետում գործազրկությունը կտրուկ նվազեց։ Այն աճեց 1938 թվականին, սակայն աստիճանաբար սկսեց նվազել։ Ռուզվելտի նախագահության ընթացքում ավելացավ 18.31 միլիոն աշխատատեղ, իր կառավարման ընթացքում միջինը տարեկան աշխատատեղերի թիվն ավելանում էր 5.3%-ով<ref name="Historical Statistics 1976" />։ === 1940 թվականի ընտրություններ. ավանդույթի խախտում === 1940 թվականի հուլիսին Դեմոկրատական ազգային կոնվեցիային նախորդող ամիսներին, բազմաթիվ շահարկումներ էին արվում Ռուզվելտի նախագահության երրորդ ժամկետի հետ կապված։ Երկակի ընտրման ավանդույթը, որը դեռ ամրագրված չէր սահմանադրությամբ{{efn|The [[Twenty-second Amendment to the United States Constitution|Twenty-second Amendment]] ratified in 1951, would bar any individual from winning more than two presidential elections.}}, ստեղծվել էր [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ի կողմից, երբ 1796 թվականի նախագահական ընտրությունների ժամանակ հրաժարվեց երրորդ անգամ առաջադրվելուց։ Ռուզվելտը հրաժարվեց կրկին հանդես գալ որպես թեկնածու և նույնիսկ նշում է այնպիսի թեկնածու դեմոկրատների անուններ, ինչպիսիք են [[Ջեյմս Ֆարլեյ]]ը։ Այնուամենայնիվ, քանի որ 1940-ականների կեսերին [[Գերմանիա]]ն անցավ [[Արևմտյան Եվրոպա]]ն և սպառնում էր [[Միացյալ Թագավորություն|Բրիտանիային]], Ռուզվելտը հասկացավ, որ միայն նա ունի անհրաժեշտ փորձ ու հմտություններ նացիստական վտանգից ազգին զերծ պահելու համար։ Նրան այդ հարցում օգնեցին քաղաքական կուսակցությունների առաջնորդները, ովքեր հասկանում էին, որ ոչ մի դեմոկրատ, բացի Ռուզվելտից չի կարող հաղթել հայտնի հանրապետական թեկնածու [[Վենդել Վիլկի]]ին{{Sfn|Burns|1956|pp=408–30}}: [[Պատկեր:ElectoralCollege1940.svg|thumb|275px|1940 թվականի ընտրությունների արդյունքներ]] 1940 թվականի հուլիսին [[Չիկագո]]յում կայացած Դեմոկրատական կոնվենցիայի ժամանակ Ռուզվելտը հեշտությամբ հաղթահարեց Ֆարլիի և փոխնախագահ Գարների կողմից առաջ քաշած մարտահրավերները։ Գարները դուրս էր եկել Ռուզվելտի դեմ նրա ազատ տնտեսական և սոցիալական քաղաքականության պատճառով<ref name="moe1" />։ Ռուզվելտը Գարներին փոխարինելու համար դիմում է [[Այովա]]յի գյուղատնտեսության նախարար [[Հենրի Ուոլաս]]ին, նախկին հանրապետականին, ով մեծապես աջակցում էր [[Նոր գործարք]]ին և ազդեցություն ուներ ֆերմերային տնտեսության վրա{{sfn|Dallek|2017|pp=389–390}} : Ընտրությունը վճռականորեն ուղղված էր ընդդեմ կուսակցության մի շարք պահպանողականների, որոնք կարծում էին, որ Ուոլասը անձնական կյանքում բավականին արմատական է և «էքսցենտրիկ»։ Սակայն Ռուզվելտը պմդում էր, որ առանց Ուոլասի նա չի առաջադրի իր թեկնածությունը, իսկ Ուոլասը հաղթելով խոսնակ [[Ուիլյամ Բ. Բենկհեդ]]ին և մյուս թեկնածուներին` ստանձնեց փոխնախագահի պաշտոնը<ref name="moe1">{{Cite book |last1=Moe |first1=Richard |url=https://archive.org/details/rooseveltssecond0000moer |title=Roosevelt's Second Act: The Election of 1940 and the Politics of War |date=2013 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780199981915 |pages=[https://archive.org/details/rooseveltssecond0000moer/page/229 229]–246}}</ref>։ Օգոստոսի վերջերին Գելապի կողմից անցկացված հարցումը ցույց է տալիս, որ մրցավազքը, ըստ էության կապակցված է, սակայն սեպտեմբերին Հիմնական դիվերսանտների մասին պայմանագրի ստորագրումից հետո Ռուզվելտի ժողովրդավարությունը աճում է{{sfn|Smith|2007|p=472}}։ Վիլկին մեծ աջակցություն է ցուցաբերում Նոր գործարքին, ինչպես նաև Բրիտանիայի վերազինմանը, սակայն զգուշացնում էր, որ Ռուզվելտը երկիրը ներքաշում է մեկ այլ եվրոպական պատերազմի մեջ{{sfn|Smith|2007|pp=474–475}}։ Պատասխանելով Վիլկիի հայտարարություններին` Ռուզվելտը խոստացավ երկիրը հանել պատերազմից{{sfn|Smith|2007|pp=476–477}}։ Ռուզվելտը ժողովրդական քվեների 55%-ով հաղթանակ ունեցավ 1940 թվականի նախագահական ընտրություններում{{Sfn|Burns|1956|p=454}}: === Երրորդ և չորրորդ կառավարման ժամանակաշրջան (1941-1945) === ==== Պատերազմի սկիզբը ==== {{Listen|Ֆայլի անվանում=FDR's 1941 State of the Union (Four Freedoms speech) Edit 1.ogg|Անվանում=Պետության կարգավիճակը (Չորս ազատություններ), 1941 թվականի հունվարի 6|Նկարագրում=1941 թվականի հունվարի 6-ին Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտը ներկայացնում է Չորս ազատությունների թեման (սկսած 32:02-ից)|float=}} Ռուզվելտի կառավարման երրորդ ժամանակաշրջանը նշանավորվեց [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ով։ 1940 թվականին նախապատրաստական աշխատանքները կատարվեցին բարձր մակարդակով, մասնավորապես ընդլայնելու և վերազինելու բանակն ու նավատորմը և [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] ու այլ երկրների համար մասամբ դառնալու «ժողովրդավարության զինանոց»{{sfn|Herman|2012|pages=128–29}}։ 1941 թվականի հունվարին հայտնի [[«Չորս ազատություններ» ելույթ]]ի միջոցով Ռուզվելտը ներկայացրեց ամերիկյան իրավունքի պաշտպանությունն ամբողջ աշխարհին{{sfn|Smith|2007|pp=487–488}}։ Ուելքիի աջակցության շնորհիվ Ռուզվելտը ստանում է [[Լենդ-Լիզինգ|Լենդ-Լիզինգ ծրագրի]] վերաբերյալ Կոնգրեսի համաձայնությունը, ըստ որի զանգվածային ռազմական և տնտեսական աջակցություն պետք է ցուցաբերվեր Մեծ Բրիտանիային և Չինաստանին{{sfn|Smith|2007|pp=489–490}}։ Երբ Ռուզվելտը ավելի կոշտ դիրքորոշում է որդեգրում [[Ճապոնիա]]յի, [[Գերմանիա]]յի և [[Իտալիա]]յի նկատմամբ, այնպիսի ամերիկացի անջատողականներ, ինչպիսիք են [[Չարլզ Լինդբերգ]]ը և Ամերիկայի առաջին կոմիտեն, մեղադրեցին Ռուզվելտին անպատասխանատու քայլերի մեջ<ref>{{Cite journal |last=Charles |first=Douglas M. |date=Spring 2000 |title=Informing FDR: FBI Political Surveillance and the Isolationist-Interventionist Foreign Policy |journal=[[Diplomatic History (journal)|Diplomatic History]] |volume=24 |issue=2 |pages=211–32 |doi=10.1111/0145-2096.00210}}</ref>։ Երբ 1941 թվականի հունիսին Գերմանիան հարձակվեց [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միության]] վրա, Ռուզվելտը համաձայնեց երկարաձգել ծրագիրը վերջինիս հետ կապված։ 1941 թվականի օգոստոսին Ռուզվելտը և [[Ուինսթոն Չերչիլ|Չերչիլը]] գաղտնի հանդիպում ունեցան, որի ժամանակ նրանք նախապատրաստեցին [[Ատլանտյան խարտիա]]ն` գաղափարականորեն նշելով պատերազմի և հետպատերազմյան ժամանակաշրջանի նպատակները{{Sfn|Burns|1970|pp=126–28}}: Դա եղավ պատերազմի ընթացքում տեղի ունեցող համաժողովներից առաջինը. Ռուզվելտի և Չերչիլի միջև եղան նմանատիպ ևս տասը հանդիպում{{Sfn|Gunther|1950|pp=15–16}}: Չնայած Չերչիլը հորդորում էր, որ ԱՄՆ-ը Գերմանիային պատերազմ հայտարարի, Ռուզվելտը կարծում էր, որ [[Կոնգրես]]ը կձախողեր ԱՄՆ-ին պատերազմի մեջ ներքաշելու ցանկացած փորձ{{sfn|Smith|2007|p=502}}։ Սեպտեմբերին գերմանական սուզանավը հարվածեց ամերիկյան կործանիչ Գրիերին, որից հետո Ռուզվելտը հայտարարեց, որ ամերիկյան ռազմածովային նավատորմը կստանձնի դիվերսիֆիկացիա իրականացնողի դերը Ատլանտյան օվկիանոսում և կրակ կբացի գերմանական նավերի կամ սուզանավերի ուղղությամբ, եթե նրանք մտնեն ամերիկյան ռազմածովային գոտի։ Այս քաղաքականության արդյունքում ԱՄՆ-ը Գերմանիային հայտարարեց ռազմածովային պատերազմ և ամերիկացիների կողմից հավանության արժանացավ երկուսը մեկի տարբերությամբ{{Sfn|Burns|1970|pp=141–42}}: [[Պատկեր:Prince of Wales-5.jpg|thumb|left|1941 թվականին Ռուզվելտի և Չերչիլի հանդիպումը Ատլանտյան խարտիայի շրջանակներում]] ==== Պերլ-Հարբորը և պատերազմ հայտարարելը ==== Գերմանիայի [[Լեհաստան]] ներխուժումից հետո Ռուզվելտի և նրա գլխավոր ռազմական անձնակազմի հիմնական մտահոգությունը Եվրոպայում ընթացող պատերազմն էր, սակայն [[Ճապոնիա]]ն ևս մի շարք արտաքին քաղաքական մարտահրավերների պատճառ հանդիսացավ։ 1931 թվականին Ճապոնիայի կողմից [[Մանջուրիա]] ներխուժումից հետո, հարաբերությունները նրա հետ գնալով վատթարացան, որին նպաստեց նաև [[Երկրորդ ճապոնա-չինական պատերազմ]]ի ժամանակ Ռուզվելտի օգնության տրամադրումը [[Չինաստան]]ին{{sfn|Smith|2007|pp=506–508}}։ Երբ Եվրոպայում ընթացող պատերազմի մեջ ներգրավվեցին հիմնական գաղութատիրական տերությունները, ճապոնական առաջնորդները շեշտը դրեցին այնպիսի խոցելի գաղութների վրա, ինչպիսիք են [[հոլանդական Արևելյան Հնդկաստան]]ը, [[ֆրանսիական Հնդկաչին]]ը և [[բրիտանական Մալայա]]ն{{sfn|Smith|2007|pp=509–510}}։ Ի պատասխան Ճապոնիայի կողմից ֆրանսիական Հյուսիսային Հնդկաչինի օկուպացիային, Ռուզվելտը Չինաստանին տրամադրեց հարյուր միլիոն դոլարի վարկ, որից հետո Ճապոնիան ստորագրեց եռակողմ համաձայնագիր [[Գերմանիա]]յի և [[Իտալիա]]յի հետ։ Ըստ համաձայնագրի կողմերից յուրաքանչյուրը պետք է պաշտպաներ մյուսին հարձակումից, և Գերմանիան, Ճապոնիան և Իտալիան դարձան «[[Առանցքի ուժեր]]»{{sfn|Smith|2007|pp=510–511}}։ Հաղթահարելով նրանց, ովքեր նախընտրեցին ներխուժել Խորհրդային Միություն` ճապոնական բանակի հրամանատարությունը հայտարարեց հաջող կերպով [[Հարավարևելյան Ասիա]]յի նվաճման մասին որոշումը, որը նպատակ էր հետապնդում ապահովել հումքի շարունակական հասանելիությունը{{sfn|Smith|2007|pp=513–514}}։ 1941 թվականի հուլիսին Ճապոնիայի կողմից ֆրանսիական Հնդկաչինի մյուս մասի շրջափակումից հետո, Ռուզվելտը դադարեցրեց դեպի Ճապոնիա նավթի վաճառքը` զրկելով նավթի մատակարարման ավելի քան 95%-ից{{Sfn|Burns|1970|pp=134–46}}: Նա նաև սահմանեց հսկողություն ֆիլիպինյան զորքերի նկատմամբ և Ֆիլիպիններում ԱՄՆ-ի զորքերի հրամանատարի պաշտոնում վերականգնեց գեներալ [[Դուգլաս Մակարթուր]]ին{{sfn|Smith|2007|pp=516–517}}։ Ճապոնացիները բարկացան Ռուզվելտի նման քայլից և վճռականորեն որոշեցին հարձակվել Միացյալ Նահանգների վրա, եթե վերջինս չվերացնի արգելքը։ Ռուզվելտի վարչակազմը չէր ցանկանում փոփոխել վարած քաղաքականությունը և պետքարտուղար [[Հալլ]]ը ամեն ինչ արեց, որպեսզի Ռուզվելտի և Ճապոնիայի վարչապետ [[Ֆումիմարո Կոնոե]]ի միջև հնարավոր գագաթնաժողովը տեղի չունենա{{Efn|Hull and others in the administration were unwilling to recognize the Japanese conquest of China, and feared that an American accommodation with Japan would leave the Soviet Union vulnerable to a two-front war.{{Sfn|Smith|2007|pp=522–523}}}}: Երբ դիվանագիտական ջանքեր գործադրելու արդյունքում արգելքը չվերացավ, Ճապոնիայի Գաղտնի խորհուրդը գործադուլ հայտարարեց ընդդեմ ԱՄՆ-ի{{sfn|Smith|2007|pp=518–530}}։ Ճապոնացիները կարծում էին, որ Միացյալ Նահանգների Ասիական նավատորմի (տեղակայված [[Ֆիլիպիններ]]ում) և Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմի (տեղակայված [[Հավայան կղզիներ]]ում) ոչնչացումը կունենար կենսական կարևոր նշանակություն Հարավարևելյան Ասիայի նվաճման համար{{sfn|Smith|2007|pp=531–533}}։ 1941 թվականի դեկտեմբերի 7-ի առավոտյան ճապոնական կողմը հանկարծակի հարձակվում է ԱՄՆ-ի Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմի վրա, որի արդյունքում զոհվում են 2403 ամերիկացի զինծառայողներ և քաղաքացիական անձինք։ Միևնույն ժամանակ ճապոնական առանձին խմբեր հարձակվեցին [[Թաիլանդ]]ի, Բրիտանական Հոնկոնգի, Ֆիլիպինների վրա։ Ռուզվելտը Կոնգրեսին պատերազմ սկսելու կոչ արեց. «Երեկ, 1941 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Միացյալ Նահանգները Ճապոնիայի ռազմածովային և օդային ուժերի կողմից հանկարծակի և դիտավորյալ հարձակման ենթարկվեց»։ Գրեթե միաձայն քվեարկությամբ Կոնգրեսը պատերազմ հայտարարեց Ճապոնիային{{sfn|Smith|2007|pp=533–539}}։ Ճապոնական հարձակման հետևանքով Միացյալ Նահանգներում հակակոռուպցիոն տրամադրությունը գրեթե վերացավ։ 1941 թվականի դեկտեմբերի 11-ին [[Ադոլֆ Հիտլեր|Հիտլերը]] և [[Բենիտո Մուսոլինի|Մուսոլինին]] պատերազմ հայտարարեցին ԱՄՆ-ին{{Sfn|Sainsbury|1994|p=184}}: Գիտնականների մեծ մասը մերժեց այն տեսությունը, ըստ որի Ռուզվելտը կամ այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ կազմակերպել էին դավադրություն և նախապես գիտեին [[Պերլ-Հարբոր]]ի վրա ճապոնական հարձակման մասին<ref>{{Cite book |last=Maffeo |first=Steven E., Capt. |url=https://books.google.am/books?id=017fCgAAQBAJ&pg=PA311 |title=U.S. Navy Codebreakers, Linguists, and Intelligence Officers against Japan, 1910–1941: A Biographical Dictionary |publisher=Rowman & Littlefield |year=2015 |isbn=978-1-4422-5564-7 |page=311}}</ref> : Ամերիկացի բարձաստիճան պաշտոնյաները քաջ գիտակցում էին, որ պատերազմն անխուսափելի է, սակայն Պերլ-Հարբորի վրա հարձակում չէին սպասում{{Sfn|Smith|2007|pp=523–539}}: Ռուզվելտը ակնկալում էր, որ նրանք կհարձակվեն կամ Թաիլանդի, կամ հոլանդական Արևելյան Հնդկաչինի վրա{{Sfn|Burns|1970|p=159}}: ==== Պատերազմական ծրագրեր ==== [[Պատկեր:Ww2 allied axis 1942 jun.png|thumb|upright=1.35|Երկրներ, որոնք վերահսկվում էին Հակահիտլերյան խմբավորման (կապույտ և կարմիր) և «Առանցքի ուժերի» (սև) կողմից, 1942 թվականի հունիս]] 1941 թվականի դեկտեմբերի վերջին [[Առաջին Վաշինգտոնյան կոնֆերանս]]ի ժամանակ Ռուզվելտի և [[Ուինսթոն Չերչիլ|Չերչիլի]] միջև տեղի ունեցավ հանդիպում, որը հայտնի է նաև [[Արկադիա|«Արկադիա»]] անվամբ, որի ընթացքում էլ ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի միջև հաստատվեց ընդհանուր ռազմավարություն։ Երկուսն էլ կողմ էին Եվրոպայի առաջին ռազմավարությանը, ըստ որի առաջնային տեղում [[Ճապոնիա]]յի նկատմամբ Գերմանիայի պարտությունն էր։ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներն]] ու [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիան]] ռազմական քաղաքականություն իրականացնելու նպատակով ստեղծում են Աշխատակազմի համանախագահների խորհուրդ և Խորհուրդ` ռազմամթերքը համաձայնեցված կերպով բաշխելու համար{{sfn|Smith|2007|pp=545–547}}։ Նաև ձեռք է բերվում համաձայնություն ստեղծել կենտրոնացված հրամանատարություն խաղաղօվկիանոսյան շրջանում, որը կոչվեց ԱԲՀԱ, բաղկացած համապատասխանաբար` ամերիկյան, բրիտանական, հոլանդական և ավստրալիական ուժերից{{Sfn|Burns|1970|pp=180–85}}: 1942 թվականի հունվարի 1-ին Միացյալ Նահանգները, Բրիտանիան, [[Չինաստան]]ը, [[Խորհրդային Միություն]]ը և քսաներկու այլ երկրներ ստորագրեցին [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] հռչակագիրը, որով երկրներից յուրաքանչյուրը խոստանում էր պայքարել [[Առանցքի ուժեր|«Առանցքի ուժերի»]] դեմ։ Այդ երկրները միասին ձևավորեցին [[Հակահիտլերյան խմբավորում]]ը{{sfn|Smith|2007|p=547}}։ 1942 թվականին Ռուզվելտը ձևավորեց նոր մարմին` Աշխատակազմի ղեկավարների միացյալ շտաբ, որն էլ ամերիկյան ռազմավարության վերաբերյալ կայացնում էր վերջնական որոշումներ։ Ծովակալ [[Էռնեստ Ջ. Քինգ]]ը, որպես ռազմածովային գործողությունների ղեկավար, ստանձնել էր նավատորմի և ծովային հետևակի հրամանատարությունը, գեներալ [[Ջորջ Մարշալ|Ջորջ Ք. Մարշալը]] ղեկավարում էր ցամաքային ուժերը, իսկ գեներալ [[Հապ Առնոլդ]]ը` օդային ուժերը<ref>{{Cite book |last=Chambers |first=John Whiteclay |url=https://books.google.am/books?id=_Rzy_yNMKbcC&pg=PA351 |title=The Oxford Companion to American Military History |publisher=Oxford University Press, USA |year=1999 |isbn=978-0-19-507198-6 |page=351}}</ref>։ Միացյալ շտաբի նախագահ նշանակվեց ամենատարեց սպան` ծովակալ [[Ոիլյամ Դ.Լեհի]]ն{{sfn|Smith|2007|p=546}}։ Ռուզվելտը խուսափում էր պատերազմ ղեկավարելուց և թույլ տվեց իր բարձրաստիճան զինվորականներին ինքնուրույն կայացնել որոշումներ{{sfn|Smith|2007|pp=598–599}}։ Քաղաքացիները, որոնց նշանակել էր Ռուզվելտը, մշակեցին զինտեխնիկայի վերաբերյալ ծագրեր, սակայն ոչ մի քաղաքացիական անձ, պատերազմի կամ նավատորմի քարտուղար ռազմավարության ընդունման ժամանակ ձայնի իրավունք չունեին։ Ռուզվելտը խուսափում էր [[ԱՄՆ Պետական դեպարտամենտ|պետդեպարտամենտից]] և բարձր մակարդակի դիվանագիտությունն իրականացնում էր իր օգնականների, հատկապես [[Հարրի Հոփկինս]]ի միջոցով<ref>{{Cite book |last1=Fullilove |first1=Michael |url=https://archive.org/details/rendezvouswithde0000full_r4y9 |title=Rendezvous with Destiny: How Franklin D. Roosevelt and Five Extraordinary Men Took America into the War and into the World |date=2013 |publisher=Penguin Press |isbn=978-1594204357 |pages=[https://archive.org/details/rendezvouswithde0000full_r4y9/page/147 147]–149}}</ref>։ ==== Միջուկային ծրագիր ==== 1939 թվականի օգոստոսին [[Լեո Սիլարդ]]ը և [[Ալբերտ Այնշտայն]]ը Ռուզվելտին ուղարկում են համատեղ [[Այնշտայնի նամակը Ռուզվելտին|Սիլարդ-Այնշտայն նամակը]], որում նախազգուշացնում էին, որ Գերմանիան կարող է [[միջուկային զենք]]ի ստեղծմանն ուղղված նախագիծ մշակել։ Սիլարդը հասկացել էր, որ վերջերս հայտնաբերված [[միջուկի ճեղքում]]ը կարող է օգտագործվել միջուկային շղթայական ռեակցիա ստեղծելու համար, ինչն էլ իր հերթին կարող է օգտագործվել որպես [[զանգվածային ոչնչացման զենք]]{{Sfn | Brands | 2009 | pp = 678–680}}: Ռուզվելտը վախենում էր, որ Գերմանիան կարող է լինել տվյալ տեխնոլոգիաների միակ սեփականատերը և սահմանեց միջուկային զենքի նախնական ուսումնասիություն{{Efn|The Germans stopped research on nuclear weapons in 1942, choosing to focus on other projects. Japan gave up its own program in 1943.{{Sfn|Smith|2007|p=580}}}}: [[Պերլ- Հարբոր]]ի վրա հարձակումից հետո Ռուզվելտի վարչակազմը հետազոտությունը շարունակելու համար ապահովեց անհրաժեշտ միջոցներ, իսկ գեներալ [[Լեսլի Գրովես]]ին հանձնարարվեց վերահսկել [[Մանհեթենյան նախագիծ|Մանհեթենի նախագիծը]], ըստ որի պետք է ստեղծվեր առաջին միջուկային զենքը։ Ռուզվելտը և Չերչիլը համաձայնության եկան միասին շարունակելու այդ նախագիծը, իսկ Ռուզվելտն արեց ամեն ինչ, որպեսզի ամերիկացի գիտնականները համագործակցեն իրենց բրիտանացի գործընկերների հետ{{sfn|Smith|2007|pp=578–581}}։ ==== Ռազմական հարցերով կոնֆերանսներ ==== {{Բազմապատիկ պատկերներ | տեղավորում = աջ | նկարագրություն1 = Չան Կայ-շեկը, Ռուզվելտը և Չերչիլը Կահիրեի կոնֆերանսի ժամանակ | նկարագրություն2 = Չերչիլը, Ռուզվելտը և Ստալինը Յալթայի կոնֆերանսի ժամանակ | լայնություն = 500 | պատկեր1 = Cairo conference.jpg | պատկեր2 = Yalta Conference (Churchill, Roosevelt, Stalin) (B&W).jpg }} Ռուզվելտը սկսեց կիրառել [[«Չորս ոստիկաններ»]] տերմինը, որը խորհրդանշում էր [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ [[Մեծ քառյակ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)|«Մեծ քառյակի»]] դաշնակից տերություններին, այսինքն` [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներին]], [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորությանը]], [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միությանը]] և [[Չինաստան]]ին։ Մեծ եռյակը, որի մեջ մտնում էին Ռուզվելտը, Չերչիլը և սովետական առաջնորդ [[Իոսիֆ Ստալին]]ը, չինացի [[գեներալիսիմուս]] [[Չան Կայշի]]ի հետ ոչ պաշտոնական մակարդակում իրականացնում էին համագործակցում, ըստ որի ամերիկյան և բրիտանական զորքերը կենտրոնացրեցին Արևմուտքում, խորհրդային զորքերը պայքարում էին արևելյան ճակատում, իսկ չինական, բրիտանական և ամերիկյան զորքերը միասին պայքարում էին [[Ասիա]]յում և [[Խաղաղ օվկիանոս]]ում։ Միացյալ Նահանգները շարունակում էր [[Լենդ-լիզ|Լենդ-Լիզինգի]] ծագրի շրջանակներում օգնություն ուղարկել Խորհրդային Միությանը և այլ երկրներին։ Դաշնակիցները մի շարք համաժողովների ընթացքում, ինչպես նաև դիվանագիտական և ռազմական ուղիների միջոցով մշակեցին ռազմավարություն{{sfn|Doenecke|Stoler|2005|pp=109–110}}։ 1942 թվականի մայիսի սկզբին Խորհրդային Միությունը կոչ արեց անգլո-ամերիկյան զորքերին ներխուժել Գերմանիայի կողմից շրջափակման մեջ գտնվող [[Ֆրանսիա|Ֆրասիա]], որպեսզի դուրս բերեն զորքերին Արևելյան ճակատից{{sfn|Smith|2007|pp=557–559}}։ Ռուզվելտը և Չերչիլը անհանգստացած լինելով այն հանգամանքով, որ իրենց ուժերը պատրաստ չեն Ֆրանսիա ներխուժելու համար, այն ձգձգեցին մինչև 1943 թվականը և փոխարենը իրենց ուշադրությունը կենտրոնացրեցին [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի վրա, որտեղ էլ տեղի ունեցավ հայտնի [[«Ջահ» գործողություն]]ը{{sfn|Smith|2007|pp=560–561}}։ 1943 թվականի վերջերին Ռուզվելտը, Չերչիլը և Ստալինը համաձայնեցին հանդիպել ռազմավարության և հետպատերազմյան ծրագրերը քննարկելու համար, և հենց [[Թեհրանի կոնֆերանս]]ի ժամանակ էլ Ռուզվելտն առաջին անգամ հանդիպում է Ստալինին{{sfn|Smith|2007|pp=587–588}}։ Կոնֆերանսի ժամանակ Միացյալ Նահանգներն ու Մեծ Բրիտանիան պարտավորվեցին 1944 թվականին Գերմանիայի դեմ բացել երկրորդ ճակատը, իսկ Խորհրդային Միությունը խոստանում է պատերազմ սկսել ընդդեմ [[Ճապոնիա]]յի։ Այս կոնֆերանսին հաջորդած կոնֆերանսները, որոնք տեղի ունեցան [[Բրետտոն Վուդսի համաժողով|Բրետոն Վուդսում]] և [[Դումբարտոն-Օքսի կոնֆերանս|Դումբարտոն-Օկսեում]], հիմք ստեղծեցին հետպատերազմյան [[արտարժույթային համակարգ]]ի և [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] համար, որը նման էր Վիլսոնի ձախողված [[Ազգերի լիգա]]յին{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 214–216}}։ 1945 թվականի փետրվարին Ռուզվելտը, Չերչիլը և Ստալինը երկրորդ անգամ հանդիպում են արդեն [[Ղրիմի կոնֆերանս (1945)|Յալթայի կոնֆերանսի]] շրջանակներում։ Երբ պատերազմը Եվրոպայում մոտենում էր ավարտին, Ռուզվելտի հիմնական խնդիրն էր համոզել Ստալինին պատերազմ սկսել ընդդեմ Ճապոնիայի. ամերիկյան փորձագետները հաշվարկել էին, որ եթե ԱՄՆ-ը ներխուժի Ճապոնիա, ապա կունենա մեկ միլիոնից ավել զոհ։ Ընդդեմ Ճապոնիայի պատերազմ սկսելու դիմաց ԱՄՆ-ը Խորհրդային Միությանը խոստանում էր վերահսկողություն որոշ ասիական տարածքների նկատմամբ,օրինակ` [[Սախալին]] կղզին։ 1945 թվականին Միացյալ ազգերի կազմակերպության ստեղծման համար երեք ղեկավարները որոշեցին հրավիրել կոնֆերանս, ինչպես նաև համաձայնություն ձեռք բերեցին [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի]] կառուցվածքի վերաբերյալ, որն էլ պետք է ապահովեր միջազգային խաղաղությունն ու անվտանգությունը։ Ռուզվելտը չէր ստիպում, որպեսզի Խորհրդային Միությունը անմիջապես զորքեր դուրս բերեր [[Լեհաստան]]ից, սակայն նա հասավ ազատագրված Եվրոպայի մասին հռչակագրի ընդունմանը, որի համաձայն Գերմանիայի կողմից օկուպացիայի ենթարկված երկրներում կանցկացվեն ազատ ընտրություններ{{sfn|Smith|2007|pp=623–624}}։ Գերմանիան, որպես այդպիսին, չի մասնատվի, սակայն շրջափակված կլինի Միացյալ Նահանգների, Ֆրանսիայի, Մեծ Բրիտանիայի և Խորհրդային միության կողմից{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 233–234}}։ Յալթայի կոնֆերանսի ժամանակ Ռուզվելտի դերակատարումը հակասական էր. քննադատողները նրան մեղադրում էին նրանում, որ նա միամտորեն հավատում էր Խորհրդային Միությանը, իսկ կողմնակիցները պնդում էին, որ Ռուզվելտը կարող էր անել ավելին Արևելյան Եվրոպայի երկրների համար` հաշվի առնելով խորհրդային շրջափակումը և Խորհրդային Միության հետ պատերազմի ընթացքում և դրանից հետո համագործակցությունը{{sfn|Herring|2008|pp=584–587}}<ref name="ebumiller1">{{Cite news |last1=Bumiller |first1=Elizabeth |date=2005 թ․ մայիսի 16 |title=60 Years Later, Debating Yalta All Over Again |url=https://www.nytimes.com/2005/05/16/politics/60-years-later-debating-yalta-all-over-again.html |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 14 |publisher=New York Times}}</ref>։ ==== Պատերազմի ընթացք ==== 1942 թվականի նոյեմբերին դաշնակիցները ներխուժեցին ֆրանսիական Հյուսիսային Աֆրիկա և մի քանի օրվա ընթացքում շրջափակման մեջ վերցրին [[Վիշի]]ի [[Վիշի (ֆաշիզմ)|ֆրանսիական]] զորքերին{{sfn|Smith|2007|pp=563–564}}։ 1943 թվականի հունվարին [[Կասաբլանկայի կոնֆերանս]]ի ժամանակ դաշնակիցները որոշեցին հակառակորդին պարտության մատնել [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յում, որից հետո ներխուժել [[Սիցիլիա]], իսկ Ֆրանսիայի վրա հարձակվել 1944 թվականին։ Կոնֆերանսի ժամանակ Ռուզվելտը հայտարարեց, որ կհամաձայնվի միայն [[Գերմանիա]]յի, [[Ճապոնիա]]յի և [[Իտալիա]]յի առանց նախապայմանների շրջափակմանը{{sfn|Smith|2007|pp=565–567}}։ 1943 թվականի փետրվարին [[Խորհրդային Միություն]]ը հաղթանակ է տոնում [[Ստալինգրադի ճակատամարտ]]ում, իսկ 1943 թվականի մայիսին դաշնակիցները Հյուսիսային Աֆրիկայում շրջափակման մեջ են վերցնում 250,000 գերմանացի և իտալացի զինվորներին{{sfn|Smith|2007|pp=573–574}}։ 1943 թվականի հուլիսին դաշնակիցները ներխուժեցին Սիցիլիա՝ գրավելով կղզին մինչև հաջորդ ամսվա վերջ{{sfn|Smith|2007|pp=575–576}}։ 1943 թվականի սեպտեմբերին Իտալիայի վարչապետ [[Պիետրո Բադոլիո|Պիետրո Բադոգլիոյին]] հաշտության խնդրանքով դիմեց դաշնակիցներին, սակայն Գերմանիան քայլեր ձեռնարկեց և [[Բենիտո Մուսոլինի|Մուսոլինիին]] հետ բերեց իշխանության{{sfn|Smith|2007|pp=575–576}}։ 1943 թվականի սեպտեմբերին դաշնակիցները ներխուժեցին Հյուսիսային Իտալիա, սակայն մինչև 1945 թվականը գերմանական և իտալական զորքերը դիմադրեցին{{sfn|Smith|2007|pp=581–582}}։ Ֆրանսիա ներխուժման հրամանատարությունը Ռուզվելտը հանձնում է գեներալ [[Դուայթ Էյզենհաուեր|Դուայթ Դ. Էյզենհաուերին]], ով հաջող կերպով իրականացրել էր Հյուսիսային Աֆրիկայի և Սիցիլիայի բազմազգ կոալիցիայի ղեկավարումը{{sfn|Smith|2007|pp=596–597}}։ 1944 թվականի հունիսի 6-ին Էնզենհաուերն որոշում է իրականացնել [[Նորմանդական դեսանտային օպերացիա (1944)|Նորմանդական դեսանտային օպերացիան]]։ Ունենալով 12,000 ինքնաթիռ և ամենախոշոր ռազմածովային ուժերը՝ հաջողությամբ խարիսխ գցեցին [[Նորմանդիա]]յի ափամերձ շրջանում, իսկ հետագայում շարժվեցին Ֆրանսիայի ուղղությամբ{{sfn|Smith|2007|pp=598–599}}։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Ռուզվելտը չէր ցանկանում ճանաչել Ֆրանսիայի չընտրված կառավարությանը, այնուամենայնիվ, 1944 թվականի հուլիսին դե ֆակտո ճանաչում է [[Շառլ դը Գոլ]]ի իշխանությունը։ Երբ Ֆրանսիայի տարածքի մեծ մասը դուրս բերվեց գերմանական շրջափակումից, դրանից հետո միայն 1944 թվականի հոկտեմբերին Ռուզվելտը ճանաչեց Գոլի կառավարությունը{{sfn|Smith|2007|pp=613–617}}։ Հետագա ամիսների ընթացքում դաշնակիցները ավելի շատ տարածքներ ազատեցին գերմանական շրջափակումից և սկսեցին ներխուժել Գերմանիա։ 1945 թվականի ապրիլին գերմանական դիմադրությունը թուլանում է, և Գերմանիան շուտով հանձնվում է{{sfn|Smith|2007|pp=630–631}}։ [[Պատկեր:Ww2 allied axis 1944 dec.png|thumb|upright=1.35|Հակահիտլերյան խմբավորումը (կապույտ և կարմիր) և «Առանցքի ուժերը» (սև), 1944 թվականի դեկտեմբեր]] Պատերազմի առաջին մի քանի շաբաթում Ճապոնիան նվաճեց [[Ֆիլիպիններ]]ը և [[Հարավարևելյան Ասիա]]յի բրիտանական և հոլանդական գաղութները։ 1942 թվականի հունիսին ճապոնական հաջողությունը հասավ առավելագույնի, երբ ԱՄՆ-ի ռազմածովային ուժերը հաղթանակ ունեցան [[Միդվեի ճակատամարտ]]ում։ Ամերիկյան և ավստրալիական ուժերը սկսեցին դանդաղ և ծախսատար գործողություն, որի հիմնական նպատակն էր ռազմական օդուժի համար ստեղծել բազաներ և դրանով իսկ Ճապոնիային դարձնել խոցելի։ Ի տարբերություն Հիտլերի, Ռուզվելտ ուղղակիորեն չէր մասնակցում ռազմածովային գործողություններին, չնայած հաստատում էր ռազմական որոշումները{{Sfn | Burns | 1970 | p = 228}}: Ռուզվելտը գրեթե միշտ հետ էր կանգնում հասարակության և Կոնգրեսի կողմից արված համառ պահանջներից, որպեսզի ավելի մեծ ջանքեր գործադրվեն Ճապոնիայի դեմ, չնայած նրա համար միշտ առաջնային տեղում Գերմանիան էր։ [[Լեյթե ծոցի ճակատամարտ]]ում ճապոնական նավատորմը պարտություն է կրում, և 1945 թվականի ապրիլին դաշնակիցները վերադարձնում են Խաղաղ օվկիանոսում իրենց կորցրած տարածքների մեծ մասը{{Sfn | Brands | 2009 | p = 785}}: [[Հիրոսիմայի և Նագասակիի ատոմային ռմբակոծումներ|Հիրոսիմայի և Նագասակիի]] վրա ատոմային հարձակումից և Խորհրդային Միության հետ պատերազմի մեջ մտնելուց հետո 1945 թվականի սեպտեմբերին Ճապոնիան շրջափակման մեջ է հայտնվում Հակահիտլերյան կոալիցիայի կողմից{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 251–252}}։ ==== Գլխավոր ճակատ ==== Գլխավոր ճակատը պատերազմի ողջ ընթացքում ենթարկվել է դինամիկ փոփոխությունների, սակայն ներքին խնդիրներն այլևս Ռուզվելտի վարած քաղաքականության ամենահրատապ մտահոգություններից չէին։ Ռազմական ոլորտի զարգացումից էր կախված տնտեսության աճը։ 1940 թվականի գարնանից սկսած մինչև 1942 թվականի աշունը գործազրկությունը մոտ կիսով չափ կրճատվեց{{Efn|WPA workers were counted as unemployed by this set of statistics.<ref>{{Citation |title=Statistical Abstract |page=173 |year=1946 |place=US |publisher=Bureau of the Census}}</ref>}}: Գնալով մեծանում էր աշխատուժի պակասը` դրանով իսկ խթանելով [[աֆրոամերիկացիներ]]ի, ֆերմերների և գյուղական բնակչության Մեծ գաղթի երկրորդ ալիքին։ Աֆրոամերիկացինեը հիմնականում տեղափոխվեցին [[Կալիֆոռնիա]] և արևմտյան ափի այլ նահանգներ։ 1941 թվականին պետական ծախսերը ավելացնելու նպատակով Ռուզվելտը [[Կոնգրես]]ին առաջարկեց 100,000 դոլար եկամտի դեպքում եկամտահարկը սահմանել 99.5%. երբ առաջարկը չընդունվեց, նա ստորագրում է հրամանագիր, ըստ որի 25,000 դոլարի դեպքում եկամտահարկը լինելու էր 100%, ինչը ևս Կոնգրեսը մերժեց{{Sfn|Schweikart|Allen|2004|p=602}}: 1942 թվականին ընդունված Եկամուտների մասին օրենքը սահմանեց բարձր հարկային դրույքաչափեր` մոտ 94%, ինչը մեծապես ավելացրեց հարկային բազան{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 221–222}}։ 1944 թվականին Ռուզվելտը դիմում է Կոնգրեսին` խնդրելով ընդունել այնպիսի օրենսդրություն, որը հարկեր կսահմաներ բոլոր «աննպատակահարմար» շահույթների վրա, ինչպես կորպորատիվ, այնպես էլ անհատական{{Sfn|Burns|1970|p=436}}: Երբ 1942 թվականին Միացյալ Նահանգները մտավ հակամարտության մեջ, ռազմական արտադրությունը կտրուկ աճեց, սակայն աշխատուժի պակասի հետևանքով չհասավ նախագահի կողմից սահմանած նպատակներին{{Sfn|Burns|1970|p=333}}: Գործընթացին խոչընդոտում էին նաև բազմաթիվ գործադուլները, որոնք կազմակերպվում էին, մասնավորապես, ածխի հանքարդյունաբերության և երկաթուղային արդյունաբերության ոլորտի աշխատակիցների կողմից։ Դրանք շարունակվեցին մինչև 1944 թվականը{{Sfn|Burns|1970|p=343}}{{sfn|Herman|2012|pp=139–44, 151, 246}}: Այնուամենայնիվ, 1941-1945 թվականներին Միացյալ Նահանգները արտադրեց 2.4 միլիոն մեքենա, 300,000 ռազմական ինքնաթիռ, 88,400 տանկ և 4 միլիարդ ռումբ։ Միացյալ Նահանգների արտադրական հզորությունը գերազանցում էր այլ երկրներին. օրինակ, 1944 թվականին ԱՄՆ-ն ավելի շատ ռազմական ինքնաթիռներ արտադրեց, քան [[Գերմանիան և Հայկական հարցը|Գերմանիան]], [[Ճապոնիա]]ն, [[Միացյալ Թագավորություն|Բրիտանիան]] և [[Խորհրդային Միություն]]ը միասին վերցրած{{sfn|Smith|2007|pp=571–572}}։ [[Սպիտակ տուն]]ը դարձավ աշխատանքի ոլորտում միջնորդության, հաշտեցման կամ արբիտրաժի վերջնական հենակետը։ Վիճաբանություն է տեղի ունենում փոխնախագահ Ուալասի միջև, ով ղեկավարում էր Տնտեսական ռազմավարության խորհուրդը և Վերակառուցման ֆինանսական կորպորացիայի ղեկավար [[Ջեսսի Հ. Ջոնս]]ի միջև. երկու կողմն էլ պատասխանատու էին ռետինե ապրանքների արտադրության համար և վեճի հիմնական պատճառը ֆինանսական միջոցներն էին։ Ռուզվելտը այս խնդիրը լուծեց նրանց լուծարման միջոցով{{Sfn|Burns|1970|pp=339–42}}: 1943 թվականին Ռուզվելտը ստեղծեց Ռազմական մոբիլիզացիայի գրասենյակը, որը վերահսկելու էր գլխավոր ճակատը. այն գլխավորում էր [[Ջեյմս Ֆ. Բիրնս]]ը, որն իր հեղինակության շնորհիվ հայտնի էր որպես «նախագահի օգնական»{{sfn|Smith|2007|pp=575–576}}։ [[Պատկեր:Second Bill of Rights Speech.ogv|thumb|Ռուզվելտը հայտարարում է սոցիալական և տնտեսական իրավունքների օրինագծի ստեղծման մասին, 1944 թվականի հունվարի 11]] 1944 թվականի Ռուզվելտի հայտարարության մեջ խոսվում էր այն մասին, որ ամերիկացիները հիմնական տնտեսական իրավունքների մասին պետք է մտածեն այնպես, ինչպես կմտածեին իրավունքների Երկրորդ բիլի մասին։ Իր երրորդ ժամկետի պաշտոնավարման ընթացքում արված առավել կարևոր առաջարկություններից էր Զինծառայողների վերականգման մասին օրենքը, որը մեծ առավելություններ կտար զինվորներին։ Դրանց մեջ էր մտնում հետծննդյան միջնակարգ կրթությունը, բժշկական օգնությունը, գործազրկության ապահովագրությունը, աշխատանքի խորհրդատվությունը, բնակարանի ձեռքբերման և բիզնեսի համար ցածր տոկոսադրույքով վարկերը։ Օրենքը Կոնգրեսի երկու պալտներում էլ միաձայն հավանության է արժանանում և ստորագրվում 1944 թվականի հունիսին։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ին մասնակցած տասնհինգ միլիոն զինծառայողների կեսից ավելին օգտվեց այս օրենքից{{sfn|Smith|2007|pp=584–585}}։ ==== Առողջական վիճակի վատթարացում ==== 1940-ական թվականներին Ռուզվելտի առողջական վիճակը գնալով վատթարացավ<ref name="nih">{{Cite web |date=Summer 2007 |title=Medical Research Pays Off for All Americans |url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/magazine/issues/summer07/articles/summer07pg25.html |accessdate=2014 թ․ հուլիսի 25 |work=NIH Medline Plus |publisher=National Institutes of Health}}</ref><ref name="smoker">{{Cite news |last=Hastings |first=Max |date=2009 թ․ հունվարի 19 |title=Franklin D Roosevelt: The man who conquered fear |url=https://www.independent.co.uk/news/presidents/franklin-d-roosevelt-the-man-who-conquered-fear-1417417.html |accessdate=2014 թ․ հուլիսի 25 |work=The Independent}}</ref>։ 1944 թվականի մարտին, իր ծննդյան 62-րդ տարելիցից անմիջապես հետո, Բեթեսդա հիվանդանոցում անցնում է հետազոտություն, որի արդյունքում նրա մոտ ախտորոշվում է [[Գերճնշում|արյան բարձր ճնշում]], [[աթերոսկլերոզ]], [[Պսակային զարկերակային հիվանդություն|կորոնար արտրի հիվանդություն]], որը առաջացնում է [[կրծքային հեղձուկ]] և [[սրտային անբավարարություն]]{{Sfn|Burns|1970|p=448}}<ref>{{Cite web |last=Lerner |first=Barron H. |date=2007 թ․ նոյեմբերի 23 |title=How Much Confidence Should We Have in the Doctor's Account of FDR's Death? |url=http://hnn.us/articles/40225.html |work=History News Network |publisher=George Washington University}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Bruenn |first=Howard G. |year=April 1970 |title=Clinical notes on the illness & death of President Franklin D. Roosevelt |url=https://archive.org/details/sim_annals-of-internal-medicine_1970-04_72_4/page/579 |journal=Annals of Internal Medicine |volume=72 |issue=4 |pages=579–91 |doi=10.7326/0003-4819-72-4-579 |pmid=4908628}}</ref>: Հիվանդանոցի բժիշկները և երկու այլ մասնագետներ Ռուզվելտին խորհուրդ տվեցին հանգստանալ։ Նրա անձնական բժիշկը` ադմիրալ [[Ռոս Մաքինթեր]]ը, կազմում է Ռուզվելտի օրակարգը, ըստ որի չէր թույլատրվում հյուրերի այցելություններ ճաշի ժամերին, ինչպես նաև օրվա ընթացքում երկու ժամ պարտադիր հանգիստ։ 1944 թվականի վերընտրական քարոզարշավի ընթացքում ադմիրալ Ռոսը մի քանի անգամ հերքեց Ռուզվելտի հիվանդ լինելու փաստը. հոկտեմբերի 12-ին նա հայտարարեց. «Նախագահի առողջական վիճակը լավ է, ոչ մի խնդիր չկա»{{Sfn|Gunther |1950|pp=372–74}}: Ռուզվելտը հասկացավ, որ նրա առողջական վիճակի վատթարացումը, ի վերջո, կարող է անհնարին դարձնել նրա հետագա պաշտոնավարումը, իսկ 1945 թվականին նա նշում է, որ կարող է հեռանալ նախագահի պաշտոնից պատերազմի ավարտից հետո{{sfn|Dallek|2017|pp=618–619}}։ ==== 1944 թվականի ընտրություններ ==== [[Պատկեր:ElectoralCollege1944.svg|thumb|upright=1.25|1944 թվականի ընտրությունների արդյունքներ]] 1940 թվականին մինչ որոշ դեմոկրատներ դեմ էին Ռուզվելտի թեկնածությանը, Ռուզվելտը Դեմոկրատական ազգային կոնվենցիայում վերանշանակվելու հետ կապված ունեցավ որոշ դժվարություններ։ Կուսակցական ղեկավարները անում էին ամեն ինչ հանելու համար փոխնախագահ Ուոլասի թեկնածությունը, քանի որ կարծում էին, որ Ռուզվելտի մահից հետո նա հարմար իրավահաջորդ չէ։ Ռուզվելտը նախընտրեց Բիրսին փոխարինել Ուոլասի հետ և համոզված էր, որ կունենա [[Միսսուրի|Միսսուրի նահանգի]] սենատոր [[Հարի Ս. Թրուման|Հարի Ս.Թրումանի]] աջակցությունը, ով հայտնի էր պատերազմական արտադրության անարդյունավետության մասին իր ուսումնասիրությամբ և ընդունելի էր կուսակցության տարբեր խմբակցությունների համար։ Փոխնախագահի երկրորդ ընտրություններում հաղթանակ տոնելու համար Թրումանը առաջ է անցնում Ուոլասից{{sfn|Smith|2007|pp=617–619}}։ Հանրապետականները առաջադրում են [[Նյու Յորք (նահանգ)|Նյու Յորքի]] նահանգապետ [[Թոմաս Է. Դյուեյ]]ի թեկնածությունը, ով իր կուսակցության ներսում մեծ հարգանք էր վայելում։ Ընդդիմությունը ներքին կոռուպցիայի, բյուրոկրատական անարդյունավետության, կոմունիզմի հանդուրժողականության և ռազմական խառնաշփոթությունների համար դատապարտեց Ռուզվելտին և նրա վարչակազմին։ Պատերազմի ընթացքում մեծ թիվ կազմող աշխատանքային խմբերը օժանդակություն էին ցուցաբերում Ռուզվելտին։ [[ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 1944|1944 թվականի ընտրությունների]] ժամանակ Ռուզվելտը և Թրումանը հաղթանակ են տոնում ձայների 53,4%-ով{{sfn|Jordan|2011|p=321}}։ {{Բազմապատիկ պատկերներ | տեղավորում = աջ | նկարագրություն1 = Ռուզվելտի վերջին լուսանկարը` արված մահվանից մեկ օր առաջ, 1945 ապրիլի 11 | նկարագրություն2 = Ռուզվելտի հուղարկավորությունը Վաշինգտոնում, 1945 թվականի ապրիլի 14 | լայնություն = 500 | պատկեր1 = FDR-April-11-1945.jpg | պատկեր2 = Franklin Roosevelt funeral procession 1945.jpg }} ==== Կյանքի վերջին ամիսներ և մահ (1945) ==== Երբ [[Ղրիմի կոնֆերանս (1945)|Յալթայի կոնֆերանսից]] հետո Ռուզվելտը վերադարձավ Միացյալ Նահանգներ, շատերը ցնցվեցին` տեսնելով, թե որքան է նա նիհարել և ծերացել{{Sfn | Dallek| 1995 | p = 520}}: 1945 թվականի մարտին Ռուզվելտը խիստ ձևակերպված նամակ ուղարկեց [[Իոսիֆ Ստալին|Ստալինին]]` մեղադրելով նրան Յալթայի պարտավորությունները խախտելու մեջ, որոնք վերաբերվում էին [[Լեհաստան]]ին, [[Գերմանիա]]յին, [[ռազմագերիներ]]ին և այլ հարցերին։ Երբ Ստալինը Արևմուտքի դաշնակիցներին մեղադրեց իր թիկունքում Հիտլերի հետ դավադրություն իրականացնելու մեջ, Ռուզվելտը պատասխանեց. «Ես չեմ կարող իմ վրդովմունքը չհայտնել Ձեր տեղեկատուների վերաբերյալ, ովքեր իմ գործողությունների կամ իմ վստահված ենթակաների վերաբերյալ տվել են նմանատիպ խայտառակ տեղեկություններ»{{Sfn | Burns | 1970 | p = 587}}: 1945 թվականի մարտի 29-ին Ռուզվելտը տեղափոխվեց Փոքր Սպիտակ տուն, որպեսզի փոքր-ինչ հանգստանա մինչ մասնակցելը [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] հիմնադիր համաժողովին։ Ապրիլի 12-ի կեսօրին Ռուզվելտը նշում է, որ սարսափելի գլխացավ ունի<ref>{{Cite news |date=1945 թ․ ապրիլի 13 |title=President Franklin D. Roosevelt dies at 63 in 1945 |url=http://www.nydailynews.com/news/national/president-franklin-roosevelt-dies-63-article-1.2597712 |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 29 |work=[[New York Daily News]] |language=en}}</ref>։ Այնուհետև նա ընկնում է բազմոցին, որից հետո նրան անգիտակից վիճակում տեղափոխում են ննջասենյակ։ Նախագահի բժիշկ-սրտաբան [[Հովարդ Բրունե]]ն նրա մոտ ախտորոշում է [[ներուղեղային արյունազեղումներ]]<ref>{{Cite journal |last1=Jones |first1=Jeffrey M. |last2=Jones |first2=Joni L. |date=2006 թ․ սեպտեմբեր |title=Presidential Stroke: United States Presidents and Cerebrovascular Disease |volume=11 |issue=9 |pages=674–78 |doi=10.1017/S1092852900014760 |work=CNS Spectrums (The International Journal of Neuropsychiatric Medicine)}}</ref>։ Նույն օրը ժամը 3:35-ին Ռուզվելտը 63 տարեկան հասակում մահանում է։ Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս]]ի. «100 տարի հետո մարդիկ ծնկի իջած շնորհակալություն են հայտնելու Աստծուն, որ Ֆրանկլին Ռուզվելտը եղել է [[Սպիտակ տուն|Սպիտակ տանը]]»{{Sfn | Dallek| 2017 | pp = 619–620}}: Ապրիլի 13-ի առավոտյան Ռուզվելտի մարմինը նախագահական գնացքով տեղափոխում են Վաշինգտոն։ Ապրիլի 14-ին հոգեհանգստի արարողությունից հետո Ռուզվելտի մարմինը Վաշինգտոնից տեղափոխվում է նրա ծննդավայր` [[Հայդ պարկ|Հայդ Պարկ]]։ Ռուզվելտի թաղման արարողությունը տեղի է ունենում ապրիլի 15-ին{{Sfn | Dallek| 2017 | p = 620}}: Ռուզվելտի ֆիզիկական վիճակի վատթարացման մասին տեղեկությունները գաղտնի էր պահվում հասարակությունից։ Եվ հենց դա էր պատճառը, որ նրա մահը ցնցեց ԱՄՆ-ին և ամբողջ աշխարհին<ref>{{Cite AV media |url=https://archive.org/details/gov.archives.arc.39165 |title=Allies Overrun Germany |type=video |publisher=[[Universal Newsreel]] |year=1945 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 21}}</ref> : Նախագահ [[Հարի Ս. Թրուման|Թրումանը]] Եվրոպայում նշանակեց Հաղթանակի օր և Ռուզվելտի հիշատակին նվիրված միջոցառումներ իրականացրեց<ref>{{Cite book |last=McCullough |first=David |author-link=David McCullough |title=[[Truman (book)|Truman]] |publisher=Simon & Schuster |year=1992 |isbn=978-0-671-86920-5 |pp=[https://archive.org/details/trumanmccu00mccu/page/345 345], 381}}</ref> : Երբ վերջապես Ճապոնիայի [[կապիտուլյացիա]]յով ավարտվեց [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ը, Թրումանը ջանքեր էր գործադրում իրականացնելու համար այն ծրագրերը, որոնք նախատեսված էին Ռուզվելտի նախագահության ժամանակ։ Դրանց մեջ էին մտնում ՄԱԿ-ի և հետպատերազմյան այլ ինստիտուտների ստեղծումը{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 243–252}}։ == Քաղաքացիական իրավունք, ներգաղթ և Հոլոքոստ == Շատ [[աֆրոամերիկացիներ]]ի, կաթոլիկների և հրեաների համար Ռուզվելտը համարվում էր հերոս<ref>{{Cite web |title=Jewish Vote in U.S. Elections |url=http://www.jcpa.org/jl/vp509.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100213091258/http://www.jcpa.org/jl/vp509.htm |archive-date=2010 թ․ փետրվարի 13 |accessdate=2010 թ․ փետրվարի 7 |publisher=Jerusalem Center for Public Affairs}}</ref>։ Նա մեծ աջակցություն էր ստացել Ամերիկայում բնակվող չինացիների և ֆիլիպինցիների կողմից, սակայն ոչ ճապոնացիների, քանի որ պատերազմի ժամանակ նա ղեկավարում էր վերջիններիս [[համակենտրոնացման ճամբար]]ները<ref>{{Cite book |last=Odo |first=Franklin |url=https://books.google.am/books?id=okFtdjfp9FgC&pg=PA5 |title=The Columbia Documentary History of the Asian American Experience |publisher=Columbia University Press |year=2002 |isbn=978-0-231-11030-3 |page=5}}</ref>։ [[Պատկեր:(Mary McLeod Bethune), "Mrs. Eleanor Roosevelt and others at the opening of Midway Hall, one of two residence halls buil - NARA - 533032.jpg|thumb|Էլեոնոր Ռուզվելտը և Մերի Մաքլեոդ Բերունը, Ռուզվելտի Սև կաբինետի անդամ (ռասայական հարաբերությունների հիմնական խորհրդատվական խումբ)]] Ռուզվելտը չի միանում [[Գունավոր մարդկանց առաջընթացի ազգային ասոցիացիա|Գունավոր ժողովուդների առաջխաղացման ազգային ասոցիացիայի]] ղեկավարներին, ովքեր պայքարում էին [[Լինչի դատաստան]]ի դեմ օրենք ընդունելու համար, քանի որ կարծում էր, որ վերջինս դժվար թե ընդունվի։ Այնուամենայնիվ, ռասայական հարաբերությունների հարցերով խորհրդակցություն իրականացնելու և աֆրոամեիկացիների հարցերով զբաղվելու համար նա ստեղծում է [[Աֆրոամերիկացիներ|աֆրոամերիկացի]] խորհրդականների «Սև կաբինետը», իսկ Լինչի դատաստանը հրապարակավ որակում է որպես սպանություն{{sfn |McJimsey|2000|pp=162–163}}։ Առաջին տիկին [[Էլեոնոր Ռուզվելտ]]ը աջակցում էր աֆրոամերիկյան համայնքին, նա նաև օժանդակեց Արդար աշխատանքի չափանիշների մասին ակտի ընդունմանը, որի շնորհիվ ավելացավ Հարավի ոչ սպիտակամաշկ աշխատողների վարձատրման չափը{{Sfn|Dallek|2017|pp=307–308}}: 1941 թվականին գործադիրի 8802 հրամանագրի հիման վրա կազմեց Բարեխիղճ զբաղվածության կոմիտեն, որն էլ բացառեց պաշտպանության ոլորտում ռասայական և կրոնական խտրականությունը։ Այն առաջին ազգային ծրագիրն էր, որն ուղղված էր զբաղվածության ոլորտում խտրականության դեմ, բացի այդ այն մեծ դերակատարում ունեցավ ոչ սպիտակամորթ քաղաքացիների համար նոր աշխատատեղերի բացման հարցում։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ընթացքում աֆրոամերիկացի տղամարդկանց դերը զգալի մեծացավ<ref name="collins">{{Cite journal |last=Collins |first=William J. |date=2001 թ․ մարտ |title=Race, Roosevelt, and Wartime Production: Fair Employment in World War II Labor Markets |url=https://archive.org/details/sim_american-economic-review_2001-03_91_1/page/272 |volume=91 |issue=1 |doi=10.1257/aer.91.1.272 |jstor=2677909 |pp=272–86 |work=[[The American Economic Review]]}}</ref>։ Ռուզվելտի նման քաղաքականության դիմաց 1930-ական և 1940-ական թվականներին մեծ թվով աֆրոամերիկացիներ հրաժարվեցին Հանրապետական կուսակցության անդամակցությունից{{sfn |McJimsey|2000|pp=162–163}}։ [[Պերլ-Հարբոր]]ի վրա կատարած հարձակումը հասարակական անհանգստություն առաջացրեց Ամերիկայում բնակվող ճապոնացիների շրջանում։ Ճապոնացի ներգաղթյալների նկատմամբ իրականացվում էին ռասայական բնույթի ոտնձգություններ, բացի այդ Ռոբերտի հանձնաժողովը եկել էր այն եզրակացությանը, որ Պերլ-Հարբորի վրա իրականացված հարձակմանն աջակցել են մի խումբ ճապոնացի լրտեսներ։ 1942 թվականի փետրվարի 19-ին նախագահ Ռուզվելտը ստորագրում է 9066 հրամանագիրը, ըստ որի տեղափոխվեցին հարյուր հազարավոր ճապոնացի ներգաղթյալներ։ Նրանք ստիպված եղան թողնել իրենց ունեցվածքը, բիզնեսը և ապրել ճամբարներում։ Զբաղված լինելով այլ հարցերով` Ռուզվելտը ներգաղթի մասին որոշումը հանձնարարեց ռազմական քարտուղար Սթիմսոնին, իսկ վերջինս էլ իր հույսը դրել էր ռազմական նախարարի օգնական [[Ջոն Ջ. Մաքքլո]]յի վրա։ Գերմանացի և իտալացի շատ քաղաքացիներ ևս ձերբակալվեցին կամ տեղափոխվեցին հատուկ ճամբարներ<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 23 |title=World War II Enemy Alien Control Program Overview |url=https://www.archives.gov/research/immigration/enemy-aliens-overview.html |publisher=National Archives}}</ref>։ 1938 թվականի [[Բյուրեղապակյա գիշեր]]ից հետո Ռուզվելտն օգնեց իրականացնել հրեական արտագաղթը Գերմանիայից և Միացյալ Նահանգներում գտնվող [[Ավստրիա]]յի և Գերմանիայի քաղաքացիներին անորոշ ժամանակով մնալ այդտեղ։ Նրան չէր թույլատրվում ընդունել 1924 թվականի Ներգաղթի սահմանափակումների մասին ակտով սահմանված թվաքանակից ավել հրեա ներգաղթյալներ{{sfn|Smith|2007|pp=426–428}}։ Հիտլերը որոշեց մինչև 1942 թվականի հունվարը իրականացնել «[[Հրեական հարցի վերջնական լուծում]]ը»` Եվրոպայում բնակվող հրեա ժողովրդի ոչնչացումը, որի մասին տեղյակ էին ամերիկացի մի շարք պաշտոնյաներ։ Ընդդեմ պետքարտուղարության առարկությունների Ռուզվելտը դաշնակից պետությունների առաջնորդներին առաջարկեց [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] անունից հանդես գալ միասնական հայտարարությամբ, որում դատապարտում էին շարունակվող [[Հոլոքոստ]]ը և մեղավորներին ճամաչում որպես պատերազմական հանցագործներ։ 1944 թվականի հունվարին հրեաներին և այլ տուժածներին օգնելու համար Ռուզվելտը հիմնում է Պատերազմի փախստականների խորհուրդը։ Բացի այս գործողություններից, Ռուզվելտը կարծում էր, որ Եվրոպայում հալածանքների ենթարկվող բնակչությանը օգնելու լավագույն միջոցը պատերազմի արագ ավարտն էր։ == Ժառանգություն == {{Բազմապատիկ պատկերներ | տեղավորում = աջ | նկարագրություն1 = Ֆրանկլի Ռուզվելտի հուշարձանը, 1948 թվական Լոնդոն | նկարագրություն2 = Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտի հուշահամալիրի պատին փորագրված չորս ազատությունները, 1997 թվական Վաշինգտոն ԿՇ | նկարագրություն3 = Ռուզվելտի դիմանկարով ամերիկյան մետաղադրամ, 1989 թվական | լայնություն = 500 | պատկեր1 = FDR-Memorial-Grosvenor-Square.jpg | պատկեր2 = FDR Memorial wall.jpg | պատկեր3 = 1 Dime (United States).jpg }} === Պատմական հեղինակություն === Ռուզվելտը համարվում է ԱՄՆ-ի պատմության ամենակարևոր գործիչներից մեկը<ref name="100mostinfluential">{{Cite news |date=2006 թ․ դեկտեմբեր |title=The 100 Most Influential Figures in American History |url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2006/12/the-100-most-influential-figures-in-american-history/305384/ |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 13 |publisher=The Atlantic}}</ref>, ինչպես նաև 20-րդ դարի ամենաազդեցիկ գործիչներից մեկը<ref name="kwalsh1">{{Cite news |last1=Walsh |first1=Kenneth T. |date=2015 թ․ ապրիլի 10 |title=FDR: The President Who Made America Into a Superpower |url=https://www.usnews.com/news/blogs/ken-walshs-washington/2015/04/10/fdr-franklin-delano-roosevelt-made-america-into-a-superpower |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 13 |publisher=US News and World Report}}</ref>։ Պատմաբաններն ու քաղաքական գործիչները Ռուզվելտին, [[Ջորջ Վաշինգտոն]]ին և [[Աբրահամ Լինքոլն]]ին համարում են որպես երեք մեծագույն նախագահներ<ref name="greatestpresidents">{{Cite web |title=Historian Survey Results Category: Performance Within Context of Times |url=http://www.americanpresidents.org/survey/historians/performance.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20110710150139/http://www.americanpresidents.org/survey/historians/performance.asp |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 10 |accessdate=2015 թ․ մայիսի 4 |publisher=[[C-SPAN]] |department=C-SPAN Survey of Presidential Leadership}}</ref><ref name="greatestpresidents2">{{Cite news |date=2005 թ․ սեպտեմբերի 12 |title=Presidential Leadership – The Rankings |url=http://www.opinionjournal.com/extra/?id=110007243 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051102135447/http://www.opinionjournal.com/extra/?id=110007243 |archivedate=2005 թ․ նոյեմբերի 2 |accessdate=2015 թ․ մայիսի 4 |newspaper=[[Wall Street Journal]] |publisher=[[Dow Jones & Company]]}}</ref><ref name="greatestpresidents3">{{Cite web |date=2015 թ․ փետրվարի 16 |title=New ranking of U.S. presidents puts Lincoln at No. 1, Obama at 18; Kennedy judged most overrated |url=https://www.washingtonpost.com/blogs/monkey-cage/wp/2015/02/16/new-ranking-of-u-s-presidents-puts-lincoln-1-obama-18-kennedy-judged-most-over-rated/ |accessdate=2015 թ․ մայիսի 4 |work=Washington Post}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Schlesinger |first=Arthur M., Jr. |date=Summer 1997 |title=Ranking the Presidents: From Washington to Clinton |volume=112 |issue=2 |doi=10.2307/2657937 |jstor=2657937 |pp=179–90 |work=Political Science Quarterly}}</ref>։ Ռուզվելտի պաշտոնավարման ընթացքում պետական ծրագրերի արագ ընդլայնումը վերահաստատում է կառավարության դերը, իսկ Ռուզվելտի կառավարության սոցիալական ծրագրերի քարոզչությունը կարևոր էր գալիք սերունդների լիբերալիզմի վերաձևակերպման համար<ref>{{Citation |last=Schlesinger |first=Arthur M., Jr |title=The Politics of Hope |year=2007 |contribution=Liberalism in America: A Note for Europeans |contribution-url=http://www.writing.upenn.edu/~afilreis/50s/schleslib.html |publisher=Riverside Press |isbn=9780691134758 |author-link=Arthur M. Schlesinger, Jr. |origyear=1963}}</ref>։ Ռուզվելտը ամրապնդեց Միացյալ Նահանգների դերը համաշխարհային մակարդակով` մեծ դերակատարում ունենալով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքի և ֆինանսավորման հարցում։ Նրան քննադատողներն անհետացան, և նույնիսկ, հանրապետականները միացան նրա քաղաքականությանը{{sfn |Black|2005|pp= 1126–27}}։ Նա նաև ստեղծեց նախագահության վերաբերյալ նոր պատկերացում` շարունակաբար բարձրացնելով նախագահի հզորությունը [[Կոնգրես]]ի հաշվին{{sfn |Leuchtenburg|2015|pp= 174–175}}։ Ռուզվելտի մահից հետո, նրա այրին շարունակեց մնալ ԱՄՆ-ի և համաշխարհային քաղաքականության ուժեղ ներկայացուցիչ` լինելով ՄԱԿ-ի կողմից նշանակված պատվիրակ, ով հանդես էր գալիս, ընդհանուր առմամբ, մարդու իրավունքների և լիբերալիզմի պաշտպանությամբ։ Նրա վարչակազմի շատ անդամներ կարևոր դերակատարում ունեցան [[Հարի Ս. Թրուման|Թրումանի]], [[Ջոն Ֆ. Քենեդի|Քենեդիի]] և [[Լինդոն Բ. Ջոնսոն|Ջոնսոնի]] վարչակազմերում ևս<ref>{{Citation |last=Leuchtenburg |first=William E. |title=In the Shadow of FDR: From Harry Truman to George W. Bush |year=2001 |publisher=Cornell University Press |isbn=978-0801487378}}</ref>։ Խորհելով Ռուզվելտի նախագահության մասին` կենսաբան [[Ջեվի Էդվարդ Սմիթ]]ը 2007 թվականին ասել է. «Ռուզվելտը ԱՄՆ-ն անցկացրեց Մեծ ճգնաժամի և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի միջով` տանելով դեպի բարգավաճ ապագա։ Նա վեր կացավ հաշմանդամի սալյակից, որպեսզի ազգին ոտքի կանգնեցնի»{{Sfn|Smith|2007|p=ix}}: Իր նախագահության ընթացքում և դրանից հետո Ռուզվելտի վերաբերյալ քննադատություններ միշտ էլ եղել են։ Քննադատները ոչ միայն կասկածի տակ էին դնում նրա քաղաքականությունը, նրա դիրքի և իշխանության ամրապնդումը, այլև` ավանդույթի խախտումը և նրա նախագահության պաշտոնավարման երրորդ ժամկետը։ Նրա մահից անմիջապես հետո քննադատություններ եղան Եվրոպայի հրեաներին օգնություն տրամադրելու հետ կապված{{Sfn|Wyman|1984}}, ինչպես նաև Արևմտյան ափին ճապոնացիների բանտարկման հետ կապված{{Sfn|Robinson|2001}}: == Հետաքրքիր փաստեր == * [[Ղրիմ]]յան [[Յալթա]] քաղաքի ամենահին փողոցը կրում է Ֆրանկլին Ռուզվելտի անունը, որտեղ [[2017]] թվականին տեղադրվել է նրա հուշարձանը։ == Նշումներ == {{նցանկ}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|30em|group=note}}<div class="references" style="height: 250px; overflow: auto; padding: 3px" >{{ծանցանկ|2}}</div> == Տես նաև == * [[Նոր կուրս]] {{Արտաքին հղումներ}} {{ԱՄՆ-ի նախագահներ}} {{DEFAULTSORT:Ռուզվելտ, Ֆրանկլին Դելանո}} [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ամերիկացի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Time-ի վարկածով «Տարվա մարդ» ճանաչվածներ]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի դեմոկրատական կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի իրավաբաններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի փաստաբաններ]] [[Կատեգորիա:Անձինք մետաղադրամների վրա]] [[Կատեգորիա:Անձինք նամականիշերի վրա]] [[Կատեգորիա:Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի քաղաքական առաջնորդներ]] [[Կատեգորիա:Կաթվածից մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Կոլումբիայի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հաշմանդամություն ունեցող անձինք]] [[Կատեգորիա:Հարվարդի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Նիդերլանդների քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Նյու Յորքի նահանգապետներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտ]] jhzi9jyiw2f6fdx3a56k866w1bjlp59 0 6847 10356710 10351066 2025-06-17T17:13:45Z Babyag46 153577 10356710 wikitext text/x-wiki {{Redirect|Արցախ}}{{Տեղեկաքարտ Երկիր |բնագիր_անվանում = Արցախի Հանրապետություն |common_name = Արցախի Հանրապետություն |դրոշի_պատկեր = Flag_of_Artsakh.svg |դրոշի_նկարագրում = Արցախի դրոշ |զինանշանի_պատկեր = Coat of arms of Artsakh.svg |զինանշանի_նկարագրում = Արցախի զինանշան |քարտեզի_պատկեր = Արցախի Հանրապետության քարտեզ 2021.png |քարտեզի_նկարագիրը = Արցախի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ մուգ շագանակագույնով պատկերված են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները, իսկ մարմնագույնով՝ Արցախի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ |քարտեզի_պատկեր_2 = |քարտեզ_2-ի_նկարագիրը = |ազգային_օրհներգ = ''«Ազատ ու անկախ Արցախ»''<br ><small>Արցախի Հանրապետության օրհներգ</small> | լեզուներ = |օրհներգ = |պաշտոնական_լեզուներ = [[հայերեն]]<ref name="Արցախի սահմանադրություն">[http://www.nankr.am/hy/1838 Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն, ընդունված 2017 թվականի փետրվարի 20-ին,] [https://web.archive.org/web/20220323165812/http://www.nankr.am/hy/1838 ''(արխիվացված 23․03․2022թ․)'']։</ref> [[ռուսերեն]] |էթնիկ_խմբեր = [[հայեր]], [[ուկրաինացիներ]], [[հույներ]], [[ռուսներ]], [[վրացիներ]] |մայրաքաղաք = [[Ստեփանակերտ]] |կառավարության_տեսակը = [[Նախագահական համակարգ|նախագահական հանրապետություն]] |ղեկավար_կոչում_1 = [[Արցախի նախագահի ՊԺԿ|Նախագահի ՊԺԿ]] |ղեկավարի_անուն_1 = [[Աշոտ Դանիելյան]] |ղեկավար_կոչում_2 = [[Արցախի Հանրապետության Պետական նախարար|Պետնախարար]] |ղեկավարի_անուն_2 = [[ Նժդեհ Իսկանդարյան ]] |legislature = [[Արցախի Հանրապետության ազգային ժողով]] |sovereignty_type = Անկախություն ([[ԽՍՀՄ]]-ից) |established_event1 = Հռչակված |established_date1 = [[Սեպտեմբերի 2]], [[1991]] թ.<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc |title=Հետխորհրդային պատերազմներ. ապստամբություն, էթնիկ հակամարտություն և ազգամիջյան բախումներ Կովկասում |publisher=Նյու Յորքի համալսարանի հրատարակչություն |year=2007 |isbn=9780814797099 |edition=Online-Ausg. |location=Նյու Յորք |page=[https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc/page/168 168]}}</ref> |established_date2 = ՄԱԿ-ի ոչ անդամ |area_km2 = 3147 |area_rank = |area_sq_mi = 4424 |percent_water = |population_estimate = |population_census = 100.617<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=ԼՂՀ 2023 թվականի նախահաշիվ |url=http://www.stat-nkr.am/hy/2015-10-40-10-40-02/597--2021 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160416093350/http://www.stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015 |archive-date=2025 թ․ մարտի 14}}</ref> |population_estimate_year = |population_census_year = 2023 |population_density_km2 =3147 |population_density_sq_mi = <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = |GDP_PPP = $1.6 մլրդ․ |GDP_PPP_year = 2010 |GDP_PPP_rank = n/a |GDP_PPP_per_capita = $2,581 (2011) |GDP_PPP_per_capita_rank = |Gini = <!--number only--> |Gini_year = |Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> |Gini_ref = |Gini_rank = |HDI = <!--number only--> |HDI_year = |HDI_change = <!--increase/decrease/steady--> |HDI_ref = |HDI_rank = |currency =[[Հայկական դրամ]] |currency_code = AMD |time_zone = [[Հայկական ժամանակ|AMT]] |utc_offset = +4 |utc_offset_DST = +4 |time_zone_DST = ''Չդիտարկված'' |drives_on = right |calling_code = 374 97<sup>b</sup> |cctld = [[.am]], [[.հայ]] <small>(փաստացի)</small> |footnote_c = 374 97 |area_magnitude = 1 E10 |country_code = NKR }} '''Արցախի Հանրապետություն''', հայկական պետություն [[Հայկական լեռնաշխարհ|Հայկական Լեռնաշխարհի]] արևելքում<ref name="Հայաստան հանրագիտարան">«Հայաստան հանրագիտարան», խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2012 թվական</ref>՝ [[Հարավային Կովկաս|Հարավային Կովկասի]] աշխարհաքաղաքական տարածաշրջանում<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք"/>։ Այն [[ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]ի կողմից պաշտոնապես [[Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետությունների ցանկ|չճանաչված պետություն]] է<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք">{{Cite web |title=Ընդհանուր տեղեկություններ - Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարություն |url=https://www.nkr.am/hy/general-information |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928073422/https://www.nkr.am/hy/general-information |archive-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 28 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 15}}</ref>։ Ճանաչված է միայն մասամբ ճանաչված [[Աբխազիայի Հանրապետություն|Աբխազիայի Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական կայք |url=http://president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220408030613/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 8 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=president.nkr.am}}</ref>, [[Հարավային Օսիայի Հանրապետություն|Հարավային Օսիայի Հանրապետության]] և [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրյան Մոլդովական Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Новости KM.RU. Приднестровье хочет войти в состав России |url=http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216084723/http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=web.archive.org}}</ref> կողմից։ [[Հայաստան]]ը համարվում է Արցախի Հանրապետության անվտանգության երաշխավորը<ref>[https://mil.am/hy/news/1766 Հայաստանը ԼՂՀ ժողովրդի անվտանգության երաշխավորն է - Հայաստանի պաշտպանության նախարարություն]</ref><ref>[https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 «ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության հայտարարությունը»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190309045029/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 |date=2019-03-09 }} ([https://web.archive.org/save/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 արխիվացված])։</ref><ref>[https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ «Հայաստանը մնում է ԼՂ անվտանգության երաշխավորը. ԼՂ-ն չի կարող ունենալ ավելի ցածր կարգավիճակ, քան ունի այսօր»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190319002959/https://artsakhpress.am/arm/news/43385 |date=2019-03-19 }} ([https://web.archive.org/save/https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ արխիվացված])։</ref>։ [[44-օրյա պատերազմ|44-օրյա պատերազմից]] հետո Արցախի վերահսկողության տակ էր մնացել նախկին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի մի մասը (առանց [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] մի մասի և [[Հադրութի շրջան|Հադրութի շրջանի]]) և պետությունը [[Հայաստան]]ին կապող [[Բերձորի մարդասիրական միջանցք|Բերձորի մարդասիրական միջանցքը]], որը համաձայնագրով Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորամիավորման վերահսկողության գոտին էր<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64384 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=Президент России |language=ru}}</ref>։ Այդ ժամանակ պետությունն ամբողջությամբ շրջապատված էր Ադրբեջանի զինված ուժերի հետ շփման գծով։ [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] հետևանքով Արցախի Հանրապետությունում իրականացվել է հայերի էթնիկ զտումներ<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 3 |title=Ադրբեջանն էթնիկ զտումներ է իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ․ Ջուդի Չու |url=https://lurer.com/?p=568996&l=am |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=lurer.com}}</ref>, իսկ տարածքն ամբողջությամբ անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։ Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաքը և ամենախոշոր քաղաքը [[Ստեփանակերտ]]ն է, որը նաև երկրի վարչական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնն էր։ Արցախի Հանրապետությունը պատմականորեն զբաղեցնում է [[Մեծ Հայք]]ի [[Արցախ նահանգ]]ի գրեթե ամբողջ տարածքը, ինչպես նաև [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]] և [[Ուտիք]] նահանգների փոքր մասը։ Հայ մեծանուն պատմաբան [[Լեո]]ն Արցախը համեմատել է «հսկայական միջնաբերդի» հետ, առանց որի «անհնար է երևակայել Հայաստանի սրտի, այն է՝ Արարատյան երկրի պաշտպանությունը»<ref>[[Լեո]], «Հայոց պատմություն», Երկերի ժողովածու, հատոր 2, Երևան - 1973, էջ 32-33։</ref>։ [[1994]]–[[2020|2020 թվականներին]] Արցախի վերահսկողության տակ էին գտնվում նախկին [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ը, [[Շահումյանի շրջան (Ադրբեջանի ԽՍՀ)|Շահումյանի շրջանի մի մասը]] և նրանց շրջապատող շրջանները, որոնք հայտնի էին նաև «Արցախի անվտանգության գոտի» անվամբ։ Արցախի աշխարհագրական դիրքը լեռնային է։ Ամենաբարձր կետը [[Գոմշասար]]ն է՝ 3724 մետր բարձրությամբ։ Պատմական աղբյուրներում Արցախն առաջին անգամ հիշատակված է [[մ.թ.ա. 8-րդ դար]]ում՝ [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] սեպագիր արձանագրություններում։ [[Պատմական Հայաստան]]ի այս երկրամասում է [[Հայոց արքաների ցանկ|Մեծ Հայքի արքա]] [[Տիգրան Մեծ]]ը կառուցել [[Տիգրանակերտ (մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ քաղաքը]]։ Ուշհինաշխարհյան և վաղմիջնադարյան ժամանակաշրջաններում Արցախը եղել է հայկական թագավորությունների կազմի մեջ, որպես վերջիններիս անբաժան մաս։ [[5–րդ դար|5-րդ դարում]] [[Արշակունյաց թագավորության բաժանում|Արշակունյաց թագավորության անկումից]] հետո Արցախում որոշակի ընդմիջումներով պահպանվել են հայկական պետականության բեկորները մինչև 19-րդ դարի առաջին կես որպես [[Խամսայի մելիքություններ|Մելիքություններ]] (մանր թագավորություններ)։ Այս շրջանից ի վեր տեղաբնակները մասնակցել են օտար լծի դեմ հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարին։ [[1805 թվական]]ին [[Արցախ նահանգ|Արցախը]] [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|միացվեց Ռուսական կայսրությանը]], իսկ [[Ղարաբաղի խանություն]]ը, որպես այդպիսին, դուրս մղվեց պատմության ասպարեզից։ [[1917 թվական]]ին [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն անցավ [[Հայոց ազգային խորհուրդ (Բաքու)|Հայոց ազգային խորհրդին]] և կարճ ժամանակ անց միավորվեց [[Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության]] կազմի մեջ։ [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Նորաստեղծ Ադրբեջանն]] այս տարածքների նկատմամբ հավակնություններ ուներ հենց այս ժամանակներից ի վեր, ինչի պատճառով [[1918]]-[[1920|1920 թվականներին]] Ղարաբաղում ընթանում են [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (1918-1920)|զինված բախումներ]]։ [[1920 թվական]]ին [[Հայաստանի խորհրդայնացում|տարածքը խորհրդայնացվում]] է, իսկ [[1923 թվական]]ին միավորվում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ-ի]] մեջ։ [[1988|1988 թվականի]] փետրվարին ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհուրդը դիմումով ներկայացավ [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Հայաստանի]] և [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանի ԽՍՀ-ների]] գերագույն խորհուրդներին՝ ԼՂԻՄ-ի Հայաստանի կազմում ընդգրկվելու հարցը լուծելու համար։ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի գերագույն խորհուրդը մերժեց արցախցիներին և սկսվեց [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան շարժումը]], որը վերաճեց ազգային պայքարի։ Դրան հաջորդած [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմում]] հայերը տարան վճռական հաղթանակ՝ ազատագրելով ոչ միայն ԼՂԻՄ-ի նախկին տարածքը, այլև [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]] և հարակից տարածքները։ [[1991 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 2]]-ին ընդունվում է Արցախի անկախության հռչակագիրը։ Արցախը [[նախագահական հանրապետություն]] է<ref>{{Cite web |title=Արցախի հանրապետության նախագահի պաշտոնական կայքէջ |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130401122901/http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 1 |website=www.president.nkr.am}}</ref>։ [[Օրենսդիր իշխանություն|Օրենսդիր մարմինն]] [[Արցախի Ազգային ժողով|ազգային ժողովն]] է։ == Անվան ծագումնաբանություն == Ճշգրիտ ստուգաբանությունը հայտնի չէ, առաջին հիշատակությունները [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] (ուրարտական) շրջանից են։ Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ «Արցախ» անվանումը նշանակում է Առանի ծառաստան<ref>Շահեն Մկրտչյան, «Արցախի գանձերը», Երևան 2000 - Տիգրան Մեծ հրտ., էջ 10։</ref>։ Ավանդության համաձայն, Առանը հայոց [[Վաղարշակ]] արքայի կողմից նշանակված Մեծ Հայքի հյուսիսարևելյան նահանգների նախարարն էր՝ Սիսակյան տոհմից<ref>[[Ղևոնդ Ալիշան]], «Արցախ», գրաբարից թարգմանեց Գ. Բ. Թորոսյան։ Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն – 1993, էջ 8։</ref>։ Առանը, որը ավանդորեն համարվում է [[Առանշահիկներ]]ի, և նրանցից ճյուղավորված Արցախի միջնադարյան իշխանների ու մելիքների նախահայրը, պատկանում էր [[Հայկ նահապետ|Հայկ]] նահապետի զարմին, ուստի և միջնադարյան պատմիչները Արցախի իշխաններին կոչում են «Հայկազյանք»<ref name="aguank">[[Մովսես Կաղանկատվացի]], «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն», 1.4, 1.18, 3.22:</ref>։ «Ղարաբաղ» տեղանունը հստակ ստուգաբանություն չունի։ Ըստ մեկ ստուգաբանության՝ թարգմանվում է որպես՝ ''«Սև այգի»''<ref>Robert H. Hewsen, ''Armenia: a Historical Atlas.'' University of Chicago Press, 2001, pp. 119–120.</ref>։ Ըստ երկորրդ [[ստուգաբանություն|ստուգաբանության]]՝ «բաղ» արմատով բազմաթիվ տեղանուններ գոյություն ունեին [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքում]], [[Արցախ]]ում, [[Գանձակ]]ում և այլուր։ Եվ «Ղարաբաղը» «[[Բաղաբերդ]]» տեղանվան պարզ ու սովորական թարգմանությունն է։ «Ղարաբաղի» առաջին՝ «ղարա» մասը հայերեն «բերդ» բառի թարգմանությունն է՝ լ-ր հնչյունափոխությամբ։ Ինչպես օրինակ, Կալա-կարա՝ Կալա, Կալաքենդ ([[Բերդաշեն (Մարտունու շրջան)|Բերդաշեն]]), իսկ պաշտոնական փաստաթղթերում՝ Կարաքենդ։ Տեղանվան երկրորդ՝ «բաղ» մասը օտար նվաճողների կողմից չի թարգմանվել։ Այսպիսով՝ Ղարաբաղը Բաղաբերդ տեղանվան քմահաճ թարգմանությունն է<ref>Լևոն Հարությունյան, Նշխարներ Արցախի բանահյուսության</ref>։ == Պետական խորհրդանիշներ == === Ազգային դրոշ === {{Հիմնական|Արցախի դրոշ}} [[Պատկեր:Flag and Crest on Public Building - Stepanakert - Nagorno-Karabakh (18900985430).jpg|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ|Արցախի Հանրապետության դրոշը]]՝ հանրային շենքի վրա]] [[Պատկեր:Արցախի_Հանրապետություն.png|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ]]ը [[Ստեփանակերտ]]ի [[Վերածննդի հրապարակ (Ստեփանակերտ)|Վերածննդի հրապարակում]] անցկացվող հաղթահանդեսի ժամանակ]] [[Արցախի դրոշ]]ը ստեղծվել է [[Հայաստանի դրոշ]]ի նմանությամբ։ Արցախի դրոշի վրա միայն ավելացված է սպիտակ եռանկյունաձև նախշանկար ([[հայկական գորգ]]ի նմանությամբ), որը խորհրդանշում է Արցախի՝ մայր [[Հայաստան]]ից անարդարացիորեն բաժանումը և անկախության հռչակման արդյունքում վերջինիս վերամիավորումը։ Կարմիր գույնը խորհրդանշում է [[Հայեր|հայ ժողովրդի]] մշտական պայքարը հարատևման, [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեական հավատքի]], անկախության և ազատության համար։ [[Կապույտ (գույն)|Կապույտ]] գույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի ապրելու կամքը խաղաղ երկնքի ներքո։ Նարնջագույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի արարչական տաղանդը և աշխատասիրությունը։ Դրոշի լայնության և երկարության չափերի հարաբերությունն է՝ 1:2-ի։ Արցախի ազգային դրոշը միշտ ծածանվում է [[Արցախի նախագահ|Արցախի նախագահի նստավայրի]], [[Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], բոլոր ատյանների [[դատարան]]ների, [[Դատախազություն|դատախազության մարմինների]], [[մարդու իրավունքների պաշտպան]]ի գրասենյակի, [[Հանրապետություն|հանրապետական]] [[Գործադիր իշխանություն|գործադիր մարմինների]], պետական կառավարման այլ մարմինների, ԱՀ տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի) շենքերի վրա։ Հավատարիմ մնալով [[Միջազգային իրավունք|միջազգային իրավունքի նորմերին]], [[Դիվանագիտություն|դիվանագիտական արարողակարգի կանոններին]] և ընդունող պետությունների սովորույթներին՝ [[Արցախի Սահմանադրություն|Արցախի ազգային օրենսդրությունն]] ամրագրում է, որ [[Արցախի դրոշ|դրոշը]] մշտապես պետք է բարձրացվի օտարերկրյա պետությունների տարածքում Արցախի''' '''Հանրապետության դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և այլ պաշտոնական ներկայացուցչությունների շենքերի վրա։ Օրենքը չի արգելում Արցախի դրոշի տեղադրումն ինչպես պետական այլ, այնպես բնակելի շենքերի վրա։ Արցախի դրոշի բարձրացման, իջեցման, փոխանցման արարողակարգը սահմանում է [[ԼՂՀ կառավարություն|Արցախի կառավարությունը]]։ Արցախյան դրոշը իջեցվում է պաշտոնապես հայտարարված սգո օրերին կամ սգո արարողությունների ժամանակ՝ մինչև դրոշաձողի մեջտեղը։ Դրոշի վերևի մասում ամրացվում է սև ժապավեն, որի երկարությունը հավասարեցվում է դրոշի երկարությանը<ref>{{Cite web |title=ԱՀ Ազգային ժողով // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/557 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206044253/http://www.nankr.am/hy/557 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=www.nankr.am}}</ref>։ === Զինանշան === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության զինանշան}}[[Պատկեր:2017-07-26 - Stepanakert (Artsakh) 54.jpg|thumb|274x274px|[[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ը՝ [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ազգային ժողովի]] շենքի մուտքի մոտ գտնվող ցուցատախտակի վրա]][[Արցախի Հանրապետության զինանշան|Արցախի զինանշանը]] հանրապետության [[Ինքնիշխանություն|պետական ինքնիշխանության]], նրա տարածքում ապրող ժողովուրդների պետական միասնության, կառուցվող [[Ազատություն|ազատ]], [[Իրավակարգ|իրավական պետության]] խորհրդանիշն է։ Այն հաստատվել է [[Գերագույն խորհուրդ|Արցախի գլխավոր խորհրդի]] կողմից՝ [[1994|1994 թվականի]] [[Նոյեմբերի 17|նոյեմբերի 17-ի]] որոշմամբ։ Զինանշանի հեղինակը նկարիչ և քանդակագործ [[Լավրենտ Ղալայան]]ն է։ [[Արցախի զինանշան]]ի կենտրոնում պատկերված է թևատարած [[Արծիվներ|արծիվ]], որի գլխավերևում տարածվում են արևի ճառագայթները և զետեղված է [[Արտաշեսյանների արքայատոհմ|Արտաշիսյանների արքայական հարստության]] թագը։ Վահանի վրա՝ ուղղահայաց դիրքով [[Արցախի Հանրապետության դրոշ]]ի [[սպիտակ գույն]]ի հնգատամ սանդղանման զարդանախշով հատվածի և [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռան]] ֆոնի վրա [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մե՛նք ենք մեր սարերը»]] քանդակի պատկերն է։ Ներքևում՝ [[Արծիվներ|արծվի]] մագիլների մեջ, [[Խաղող|խաղողի վազեր]] են, [[Թթենի|թթենու]] պտուղներ, [[ցորեն]]ի հասկեր։ Վերևի կիսաշրջանում արված է [[հայերեն]] մեծատառերով մակագրություն. ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»''։ Արցախյան զինանշանի վրայի արծիվը շագանակագույն գույնի է՝ սև զարդագծերով, իսկ գլուխը՝ սպիտակ, մագիլները՝ նարնջագույն։ Արևի ճառագայթները և ցորենի հասկերն ունեն ոսկեգույն գունավորում։ Բարձրադիր [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռը]], որն Արցախի խորհրդանիշներից է, պատկերված է երկնագույն գույնով, իսկ [[Ստեփանակերտ|քաղաքամայր Ստեփանակերտի]] պատկերավորման համար օգտագործվող [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մենք ենք մեր սարերը» քանդակը]]՝ շագանակագույնով։ Արտաշիսյանների հարստության ոսկեգույն թագը, որը [[Հայոց պատմություն|Հայոց երկրի արքայական պատմության]] խորհրդանիշն է։ Խաղողի վազի և թթենու տերևները կանաչ են։ Խաղողի ողկույզը պատկերված է շագանակագույն, իսկ թութը՝ սպիտակ գույնով։ Հայալեզու ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»'' մակագրությունն արված է սև գույնով<ref>{{Cite web |title=Արցախի Հանրապետություն // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/572 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206043629/http://www.nankr.am/hy/572 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |website=www.nankr.am}}</ref>։ Արցախի Հանրապետության «զինանշանի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է զինանշանի կիրառությունն իրավական փաստաթղթերում և այլ ձևաթղթերում։ Ըստ դրա՝ [[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ի գունավոր պատկերն օգործածվում է Արցախի Հանրապետության օրենքների, նախագահի հրամանագրերի և կարգադրությունների, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], [[ԼՂՀ վարչապետների ցանկ|վարչապետի]], [[դատարան]]ների որոշումների, վճիռների և դատավճիռների, պաշտոնական տեղեկագրերի վրա, [[Արցախի Հանրապետության նախագահ]]ի, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], վարչապետի, նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, հանրապետական գործադիր մարմինների, դատարանների, դատախազության մարմինների, Արցախի Հանրապետության վերահսկիչ պալատի, պետական կառավարման այլ մարմինների, [[մարդու իրավունքներ]]ի պաշտպանի, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի), Արցախի Հանրապետության օրենքով ստեղծված մշտապես գործող մարմինների (ծառայությունների, խորհուրդների, հանձնաժողովների) ձևաթղթերի վրա։ Արցախի Հանրապետության զինանշանը կարող է պատկերվել ազգային շքանշանների ու մեդալների վրա ևս։ === Օրհներգ === {{հիմնական|Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ}}[[Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ|Արցախի Հանրապետության օրհներգը]] [[Ազատ ու անկախ Արցախ|«Ազատ ու անկախ Արցախ»]] հայրենասիրական երգն է, որի խոսքերը հեղինակել է [[Վարդան Հակոբյան (բանաստեղծ)|Վարդան Հակոբյանը]], իսկ երաժշտությունը՝ Արմեն Նասիբյանը։ Այն հաստատվել է Լեռնային Ղարաբաղի ԳԽ-ի [[1994|1994 թվականի]] [[դեկտեմբերի 23]]-ի որոշմամբ։ Արցախի Հանրապետության օրհներգն իր բնույթով հանդիսավոր [[Երաժշտություն|երաժշտական ստեղծագործություն]] է, կատարվում է [[վոկալ]], գործիքային, նվագախմբային, երգչախմբային, նվագախմբային-երգչախմբային տարբերակներով։ Արցախի օրհներգը պարտադիր կերպով հնչում է [[Երդմնակալություն|նախագահի երդմնակալության արարողության]], բարձրագույն պաշտոնատար անձանց ([[Արցախի Հանրապետության նախագահ|նախագահի]], [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ԱԺ նախագահի]], [[վարչապետ]]ի) մասնակցությամբ հանդիսավոր արարողությունների, պաշտոնական արարողությունների ընթացքում դրոշի բարձրացման, օտարերկրյա պետությունների նախագահների, [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդիր մարմինների]] ղեկավարների, վարչապետների, պաշտոնական ներկայացուցիչների, միջպետական և միջկառավարական կազմակերպությունների ղեկավարների՝ Արցախի Հանրապետություն պետական և պաշտոնական այցերի, զորահանդեսների և կրթական հաստատություններում ուսումնական տարվա սկզբի և ավարտի ժամանակ։ Ոչ պարտադիր հիմունքներով Արցախի օրհներգը կարող է հնչեցվել նաև պետական տոների, պատմական իրողություններին նվիրված հանդիսավոր նիստերի, ինչպես նաև [[հուշարձան]]ների, հուշաքանդակների և հուշատախտակների բացման հանդիսավոր արարողությունների ժամանակ։ «Պետական դրոշի մասին» ԱՀ օրենքը տարբեր կարգավիճակ ունեցող անհատների համար սահմանում է վարքագծի կանոններ, որոնք պարտադիր են երաժշտական ստեղծագործության հնչելու ժամանակ։ Համապատասխան օրենքի 8-րդ հոդվածի երրորդ կետի համաձայն՝ [[Արցախի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 6-րդ գումարման պատգամավորների ցանկ|Արցախի Հանրապետության]] օրհներգի նկատմամբ խորին հարգանքը յուրաքանչյուր քաղաքացու սրբազան պարտքն է։ Ըստ նույն հոդվածի առաջին և երկրորդ կետերի՝{{քաղվածք|Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ բոլորը հոտնկայս են (դրոշի առկայության դեպքում՝ դեմքով շրջված դեպի դրոշը, իսկ պաշտոնական արարողությունների ժամանակ՝ Արցախի Հանրապետության պետական արարողակարգի հիմնադրույթներին համապատասխան), տղամարդիկ՝ առանց գլխարկի։ Արցախի Հանրապետության զինված ուժերի և այլ զորքերի զինվորական ծառայողներին Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ ներկայացվող պահանջները սահմանվում են զինվորական կանոնագրքերով ու կանոնադրություններով։|«Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն», հոդված 8}} == Պատմություն == {{Հիմնական հոդված|Արցախի պատմություն}} === Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն === {{Հիմնական|Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Վանի թագավորություն}} [[Պատկեր:Azokh Cave3.jpg|thumb|[[Ազոխի քարայր]]ը տարածաշրջանի [[Հնագիտությունը Հայաստանում|հնագիտության]] և [[Հնէաբանություն|հնէաբանության]] կարևոր հնավայրերից է, որով ուսումնասիրվում են [[Առաջին ժամանակակից մարդիկ|նախնադարյան մարդկանց]] տեղաշարժերը [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ով|alt=]] Արցախի մասին առաջին վկայությունները պահպանվել են [[Ազոխ (քարանձավ)|Ազոխի]], [[Ծծաքար|Ծծախաչի]], Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում և վերաբերում են [[Հին քարի դար|հին քարի դարի ժամանակահատվածի]] աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ)։ [[Էվոլյուցիա|Մարդու էվոլյուցիայի]] հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի [[Հադրութի շրջան]]ի Որվանի քարայրում հայտնաբերված [[Նեանդերթալյան մարդ]]ու ծնոտը։ [[Բրոնզի դարը Հայկական լեռնաշխարհում|Բրոնզի]] և [[երկաթի դար]]աշրջաններին վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների ([[Ստեփանակերտ]], [[Խոջալու]], [[Ամարաս]], [[Մատաղիս]], [[Խաչենագետ]]ի, [[Իշխանագետ]]ի հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված [[Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Կուր-Արաքսյան մշակութային]] շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։ [[Մ.թ.ա. 3–րդ դար|Մ.թ.ա. 3]]-[[Մ.թ.ա. 1–ին դար|1-ին հազարամյակներից]] սկսած [[Միջին Արևելք]]ում հիմնադրվում են առաջին պետական կազմավորումները։ [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի առաջին պետությունը [[Վանի թագավորություն]]ն էր, որ առաջացել է [[մ.թ.ա. 9-րդ դար]]ում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 32</ref>։ Նրա գոյատևման երեքհարյուրամյա ժամանակաշրջանում ([[Մ.թ.ա. 9–րդ դար|մ.թ.ա. 9]]-[[Մ.թ.ա. 6-րդ դար|6-րդ դարեր]]) Արցախը հայտնի էր Ուրտեխե-Ուրտեխինի անվանումով։ Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի սկգբներին Արցախը եղել է [[Ասորեստան]]ի և [[Վանի թագավորություն]]ների քաղաքական ու մշակութային ազդեցությունների ոլորտներում։ [[Խոջալու]]ի դամբարանադաշտերից հայտնաբերվել է [[Ասորեստան]]ի թագավոր Ադադ-Նիրարի անունը կրող սարդիոնե ուլունք։ [[Ծովք (բերդ)|Ծովք]] գյուղի մոտ հայտնաբերվել է [[Վանի թագավորության արքաների ցանկ|Վանի թագավորության արքա]] [[Սարդուրի Բ]]-ի սեպագիր արձանագրությունը, որտեղ նշվում է «Կուրի և Արաքսի միջագետքում 19 երկրների նվաճման մասին»։ Արցախի՝ որպես Հայաստանի մաս, հիշատակումներ կան նաև [[Ստրաբոն]]ի, [[Դիոն Կասսիոս]]ի, [[Պլինիոս Ավագ]]ի, [[Պլուտարքոս]]ի և այլ անտիկ հեղինակների աշխատություններում, ինչպես նաև [[Արգիշտի Ա|Արգիշտի I]]-ի՝ [[Կոտայք]]ում հայտնաբերված ժայռափոր արձանագրության մեջ, որտեղ խոսվում է Զառ քաղաքի մասին։ Ըստ պատմաբան [[Վիկտոր Բալայան]]ի՝ այն համընկնում է Արցախի միջնադարյան [[Ծար (ավան)|Ծար]] մելիքանիստ ավանի և ներկայիս [[Քարվաճառի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Քարվաճառի]] [[Ծար (ավան)|Ծար]] գյուղի հետ<ref>{{Cite web |last=Բալայան |first=Վահրամ |date=2020 |title=Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի պատմության ուրվագծեր = Glimpses on the history of the Artsakh Republic settlements = Очерки истории населенных пунктов Республики Арцах : Մենագրություն / Վ.Ռ. Բալայան |url=http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=1714859 |website=armunicat.nla.am}}</ref>։ === Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում === {{Հիմնական|Երվանդունիների թագավորություն|Արցախ նահանգ|Արտաշեսյանների թագավորություն |Արշակունիների թագավորություն}}{{Ֆոտոշարք|Ancient Tigranakert2.jpg|Arzu-Hatun,_Dadivank.JPG|լ1=284|լ2=250|տեքստ=[[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտ քաղաքի]] ավերակներն ու [[Դադիվանք|Դադիվանքի վանական համալիրը]]|align=right}}Մ.թ.ա. 6-րդ դարում [[Երվանդ Սակավակյաց]]ը հիմնադրում է առաջին համահայկական պետությունը, որի մեջ միավորվում են հայալեզու բոլոր գավառները։ Նույն դարում այն դառնում է [[Աքեմենյան պետություն|Աքեմենյան պետության]] [[Սատրապական Հայաստան|սատրապությունը]], ապա՝ կիսվում հյուսիսային ու հարավային հատվածների։ Արցախը մտնում է Հյուսիսային Հայաստանի կազմի մեջ, որի կենտրոնը [[Էրեբունի ամրոց]]ն էր ([[Երևան]])։ Արցախի նախարարական տունը, ըստ ավանդության, սերում է [[Հայկ Նահապետ]]ի ժառանգ [[Սիսակ]]ից։ Նախարարական տան նախահայրը եղել է Հայկազուն Առանը, որի անունից էլ առաջացել է հարստության [[Առանշահիկ|«Առանշահիկ»]] (նշանակում է Առանի տիրակալ) անվանումը։ [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]]՝ մ.թ.ա. 334 թվականին սկսված արշավանքներից հետո [[Երվանդունիների թագավորություն]]ն անկախանում է։ Այդ ժամանակ նույնպես, Արցախը և արևելյան հարևան [[Ուտիք]]ը մտել են հայկական պետության մեջ<ref name="ReferenceB">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 34</ref>։ Այդ մասին են փաստում հույն պատմագիր և աշխարհագիր [[Ստրաբոն]]ի վկայությունները, որտեղ նա Արցախը ներկայացնում է, որպես [[Մեծ Հայք]]ի կազմում գտնվող նահանգ՝ «Օրխիստինա» անվանմամբ։ Մ.թ.ա. 189 թվականին Մեծ Հայքում տեղի է ունենում դինաստիական փոփոխություն և գահին բազմում են [[Արտաշեսյաններ]]ը։ Տոհմի հիմնադիր [[Արտաշես Բարեպաշտ]]ը (մ.թ.ա. 189-160) ձեռնարկում է հայկական պետությունից անջատված ծայրագավառների վերադարձը։ Ստրաբոնի վկայությամբ՝ Արտաշեսի միավորիչ գործունեության արդյունքում հայալեզու գավառները մտան [[Արտաշեսյանների թագավորություն|մեկ պետության]] կազմ։ [[Տիգրան Բ Մեծ]] արքան ([[մ.թ.ա. 95]]-[[Մ.թ.ա. 55|55]]) այստեղ կառուցել է իր անունը կրող քաղաքներից մեկը՝ Արցախի [[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտը]] (հնավայրը [[Ակնա (քաղաք)|Ակնա]] քաղաքի շրջակայքում է, պեղումները՝ [[2006|2006 թվականից]])։ 66 թվականից [[Արշակունիներ|Արշակունյաց հարստության]] շրջանում Արցախը նույնպես գտնվում էր հայկական միասնական պետության կազմում<ref>Մկրտչյան. Շ., «Արցախ», Երևան, 1991, էջ 26</ref>։ Այդ մասին է վկայում հռոմեական կայսր՝ [[Ներոն]]ի ժամանակներից Հռոմում պահպանված պատի վրա փորագրված աշխարհի մարմարե քարտեզը, որտեղ Արցախը Արշակունյաց Հայաստանի առաջատար նահանգներից մեկն է<ref name="ReferenceB"/>։ [[Հայաստանի առաջին բաժանում|Մեծ Հայքի թագավորության բաժանումից]] հետո (387 թվական) Արցախը կազմում է Արևելահայկական թագավորության մաս, որն էլ շուտով ընկնում է [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի [[Մարզպանական Հայաստան|տիրապետության տակ]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 78</ref>։ Սակայն նույնիսկ օտար լծի տակ գտնվելով՝ Արցախը շարունակում է պայքարել և պահպանել իր հայկականությունը։ Այդ մասին են փաստում [[Կորյուն]]ի վկայությունները, որոնց համաձայն՝ [[Մաշտոց|Մեսրոպ Մաշտոցը]] լուսավորչական գործունեություն էր ծավալում Արցախում, որն այդ ժամանակ կոչվում էր [[Փոքր Սյունիք]]։ Եվ, ըստ ավանդության, նույն նահանգի [[Մյուս Հաբանդ|Հաբանդ]] գավառի [[Ամարաս]] գյուղաքաղաքում Մեսրոպ Մաշտոցը բացեց իր առաջին դպրոցներից մեկը։ <div style="text-align: center;">'''Արցախի միջնադարյան վանքեր և վանական համալիրներ'''</div> <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:...Ծիծեռնավանք.jpg|[[Ծիծեռնավանք]], [[5-րդ դար]] Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 25.jpg|[[Գտչավանք]], [[13-րդ դար]] Պատկեր:Metsaranits vanq 19.jpg|[[Հակոբավանք]], [[7-րդ դար]] Պատկեր:Amaras monastery complex3.JPG|[[Ամարասի վանք]], [[4-րդ դար]] </gallery> [[451 թվական]]ին օգտվելով [[Սասանյան Պարսկաստան]]ում սկիզբ առած քաղաքական անկայունություններից՝ [[Կուր]]ի աջափնյա Արցախ և Ուտիք նահանգների [[Առանշահիկ]] հայ իշխանական տոհմն իրեն հայտարարում է թագավորություն։ Հենց Առանշահիկներն էլ կամզակերպեցին Արցախի հայության հակապարսկական ընդվզումները, որոնք գլխավորում էր Վաչե Առանշահիկ թագավորը՝ [[Վարդան Մամիկոնյան]]ի համախոհներից մեկը։ Զորավարի մահից հետո Արցախ աշխարհը պարսկական հետագա ասպատակություններից պաշտպանելու և ազատագրական պայքարների միջոցով անկախություն հաստատելու նպատակով Վաչե Առանշահիկը կեղծ ուրացության ուղին բռնեց և նույնիսկ ամուսնացավ Պարսկաստանի թագավորի՝ [[Հազկերտ Բ]]-ի քրոջ աղջկա հետ։ Սակայն [[457 թվական]]ին՝ Հազկերտ Բ-ի մահից հետո, օգտվելով Պարսկաստանում սկսված գահակալական կռիվներից Վաչեն նորից դառնում է քրիստոնեական-լուսավորչական կրոնի հետևորդ և ապստամբություն բարձրացնում պարսիկների դեմ։ Վաչեից հետո շուրջ 30 տարվա անիշխանությունից հետո Հայոց Արևելից աշխարհում թագավոր է դառնում նրա եղբոր որդի Վաչագանը։ Այդ ժամանակ բուն [[Մեծ Հայք]]ում և կենտրոնական նահանգներում հայկական պետականության բացակայության պայմաններում [[Վաչագան Բարեպաշտ]]ի թագավորությունը հայահավաք կենտրոնի դեր էր կատարում։ Նրա կառավարման տարիներն աչքի են ընկնում վարչական և կրոնական բարեփոխումներով, ինչպես նաև տնտեսական և մշակութային կյանքի վերելքով։ === Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն === {{Հիմնական|Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|Զաքարյան իշխանապետություն}}[[Պատկեր:Prince_Vakhtang.jpg|մինի|[[Խաչենի իշխանություն|Խաչենի իշխան]] Վախթանգ Թագավորազնը|alt=]] Մինչև [[6-րդ դար]]ի կեսերը Արցախ աշխարհում տևական խաղաղություն և ինքնավարություն էր տիրում։ Սակայն ամեն ինչ փոխվեց 7-րդ դարի սկզբին, երբ Հայոց երկիր ներխուժեցին արաբները։ [[652 թվական]]ին հայոց սպարապետ [[Թեոդորոս Ռշտունի]]ն [[Ասորիք]]ի և [[Միջագետք|Վերին Միջագետքի]] կառավարիչ [[Մուավիա]]յի հետ պայմանագիր ստորագրեց, որով Հայաստանը պահպանեց իր ներքին ինքնավարությունը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 85</ref>։ Սակայն [[Սեբեոս]]ի վկայությամբ բանակցություններում Հայաստանն առանձին էր դիտարկվում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիքից]] և [[Արցախ նահանգ|Արցախից]]։ Իրավիճակը փոխվեց Թեոդորոս Ռշտունու մահից հետո, երբ գահն անցավ նրա փեսային՝ [[Համազասպ Մամիկոնյան]]ին։ Նրան հաջողվեց իր իշխանության տակ վերցնել [[Մեծ Հայք]]ի գրեթե բոլոր գավառները՝ այդ թվում և Արցախը։ Այդ տարիներին տեղի ունեցած [[Հակաարաբական ապստամբությունը Արմինիայում (850-855)|հակաարաբական ընդվզումները]] վերջնականապես ունեցան իրենց արդյունքը և 885 թվականին Արբական խալիֆայությունը [[Աշոտ Ա|Աշոտ Ա Բագրատունուն]] ճանաչեց, որպես Մեծ Հայքի թագավոր։ Այսպիսով, Հայաստանը վերականգնեց իր անկախությունը և Արցախ աշխարհը նորից հայտնվեց համահայկական պետության կազմում։ Ամեն ինչ փոխվեց [[11-րդ դար]]ում՝ [[Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|սելջուկ-թուրքերի արշավանքների]] հետևանքով։ [[Տուղրիլ բեկ]]ի կառավարման տարիներին սելջուկ-թուրքերը ավերեցին Հայաստանի կենտրոնական, արևմտյան և հարավային շրջանները, սակայն Արցախը դեռ շարունակում է անվնաս մնալ։ [[1064 թվական]]ին սելջուկ-թուրքերի մեծաքանակ զորքերն՝ [[Ալփ-Արսլան|Ալփարսլանի]] գլխավորությամբ, սրի ու գերության մատնեցին արցախահայությանը։ [[12-րդ դար]]ի սկզբներից, սելջուկ-թուրքերի կայսրության քայքայմանը զուգընթաց հզորանում էր [[Վրաց թագավորություն]]ը։ Հայ ժողովուրդը, մնալով սելջուկ-թուրքերի գերիշխանության տակ՝ չէր համակերպվում այդ կացության հետ և հայերին անհրաժեշտ էր [[Վրաց թագավորություն|Վրաստանի]] օգնությամբ թոթափել սելջուկ-թուրքերի լուծը։ Հայ-վրացական ռազմաքաղաքական համագործակցության մեջ մեծ դերակատարություն ունեցան վրաց արքունիքում ծառայող հայ իշխանները, հատկապես՝ [[Զաքարյաններ]]ի տոհմի ներկայացուցիչները<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 118</ref>։ [[12-րդ դար]]ի [[1290|90-ական թվականներին]] նոր թափ ստացավ Հայաստանի ազատագրման և հայկական պետականության վերածննդի ապահովման գործը։ Հայ-վրացական միացյալ ուժերի կողմից ազատագրվում էին հայկական տարածքները, այդ թվում նաև Արցախը։ Սակայն Զաքարյաններին չհաջողվեց միաձույլ կենտրոնաձիգ պետություն ստեղծել և այդ իսկ պատճառով հայոց միասնությունը պահելու համար Զաքարյան իշխանները խնամիական կապեր ստեղծեցին գավառային հզոր իշխանական տոհմերի հետ։ Այս ժամանակաշրջանում Արցախում գտվող երեք իշխանությունները՝ Ներքին Խաչեն, Հաթերք և Վերին Խաչեն, տարբեր հարաբերություններ ունեին Զաքարյանների հետ։ Վերին Խաչենը (Ծար), որն ազատագրվել էր Զաքարյանների օգնությամբ, ընդունում էր վերջիններիս գերագահությունը։ Միջին Խաչենի կամ Հաթերքի իշխանության տիրույթները ժամանակի ընթացքում բաժանվեցին Վերին Խաչենի և Ներքին Խաչենի միջև։ Վերջինիս իշխանական տան ներկայացուցիչներն Արցախի մյուս իշխանությունների համեմատ առավել մեծ ինքնուրույնություն ունեին։ Ներքին Խաչենը տնտեսական և մշակութային աննախադեպ վերելք ապրեց [[Հասան-Ջալալ]]ի օրոք։ Նման զարգացվածության շնորհիվ երկրամասը նաև քաղաքական անկախություն ստացավ, որն ընդունում էին նույնիսկ վրաց թագավորները։ === Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն === {{հիմնական|Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Առանշահիկներ|Արևելյան Հայաստանը շահական Պարսկաստանի կազմում}}[[Պատկեր:Gandzasar_Monastery.JPG|մինի|[[Գանձասար|Գանձասարի վանական համալիրը]] գտնվում է [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք գյուղի]] մոտակայքում՝ [[Պատմական Հայաստան|պատմական Մեծ Հայքի]] Արցախ նահանգի [[Մեծ Առանք]] գավառում։ Իր անունն ստացել է Վանք գյուղի դիմաց գտնվող բլրի անունից|alt=]] [[1221|1221 թվականին]] [[Կոտմանի ճակատամարտ (1221)|Կոտման գետի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում]] հայ-վրացական միացյալ ուժերը պարտություն կրեցին, որից հետո [[մոնղոլներ]]ը սկսեցին ասպատակել [[Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Հայաստանն]] ու [[Վրաստան]]ը։ Երկրորդ արշավանքի ժամանակ թաթարներին հաջողվեց գրավել նաև Արցախը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 125-136</ref>։ Եվ չնայած իշխանությունները կորցրել էին իրենց ինքնավարությունը, ժողովուդը շարունակում էր համառ դիմադրություն ցուցաբերել։ Իրավիճակն ավելի բարդացավ, երբ մոնղոլները՝ [[Ղազան|Ղազան խանի]] օրոք, պաշտոնապես ընդունեցին [[իսլամ]]ը։ Ազգային և սոցիալական ճնշումներին գումարվեցին կրոնական հալածանքները։ [[1386 թվական]]ին թուրքմենների առաջնորդ [[Լենկ-Թեմուր]]ը, գրավելով [[Թավրիզ]]ն, անցնում է [[Արաքս]]ը և մտնում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]], իսկ այնուհետև նրա զորքերը ներխուժում են Արցախ՝ գրավում [[Խաչեն|Վերին Խաչենը]]։ Իրավիճակը փոխվեց Լենկ-Թեմուրի մահից հետո, երբ նրա հսկայածավալ պետությունն սկսվեց քայքայվել։ [[15-րդ դար]]ում [[կարա-Կոյունլու]] տիրակալների իշխանության տակ հայերը համեմատաբար լավ վիճակում հայտնվեցին։ Կարա-Կոյունլուները գիտակցելով իրենց տիրապետության տակ ընկած երկրների քայքայված տնտեսության վերականգնման և պետական գանձարանը լցնելու կարևորությունը, համեմատաբար մեղմ քաղաքականություն էին վարում հայ իշխանների նկատմամբ։ Նրանք պետական բարձր պաշտոնների նշանակում էին հայ նախարարական անվանի տների որոշ ներկայացուցիչների և շատերին դարձնում իրենց նախկին տիրույթների տնօրեններ ու լիիրավ իշխաններ։ Նույն իրավիճակն էր տիրում նաև [[Ակ-Կոյունլուների պետություն|Ակ-Կոյունլուների տիրապետության]] շրջանում։ Այս ժամանակաշրջանում վերականգնվում են Ներքին Խաչենի և Վերին Խաչենի իշխանական տների ներկայացուցիչների իրավունքները։ 14-15-րդ դարերում հայ նախարարական տների զգալի մասը կորցրեց իր ինքնավարությունն՝ այն զիջելով Հայաստանին տեր դարձած քոչվոր ցեղերի ավագանուն։ Չնայած դրան՝ Արցախի լեռնային գավառներում [[Առանշահիկներ|Առանշահիկների իշխանական տների]] առանձին ճյուղեր կարողացան դիմակայել եկվորների ճնշումներին և պահպանել երկրամասի պետական ինստիտուտների կենսունակությունը։ Այդ մասին է վկայում կարա-Կոյունլու Ջևանշահի հրովարտակը, որով ճանաչվում է լեռնային Արցախի տեր մելիքների իշխանությունը։ 16-17-րդ դարերում Հայաստանը դարձավ թուրք-պարսկական պատերազմների թատերաբեմ։ [[1555 թվական]]ին պատերազմող կողմերն [[Ամասիայի պայմանագիր|Ամասիայում կնքեցին հաշտության պայմանագիր]], որով [[Հարավային Կովկաս]]ն անցավ Պարսկաստանի գերիշխանության տակ։ 16-րդ դարում պարսկահպատակ տարածքներում ստեղծվեցին ռազմավարչական երեք միավորներ՝ Շիրվանի, Չուխուր Սադի (Երևան և Նախիջևան) և Ղարաբաղի բեկլարբեկությունները։ 1580 թվականին թուրք զորավար Մուստաֆա Լալա-փաշայի զորքերը ներխուժեցին Ղարաբաղ, այնուհետև ավերեցին Երևանն ու հասան Գեղարքունիք։ Հայոց հողի վրա թուրք-պարսկական բախումները շարունակվեցին մինչև [[1639|1639 թվականը]]՝ [[Կոստանդնուպոլիս|Կասր-ե-Շիրինում]] կնքված հաշտության պայմանագրի կնքումով։ Պարսկաստանին անցան Հայաստանի արևելյան նահանգները՝ [[Գուգարք]]ը, [[Շիրակ]]ը, [[Արարատյան դաշտ]]ը, Սյունիքն ու Արցախը և [[Վասպուրական]]ի արևելյան հատվածը։ Այդ ժամանակահատվածում, գտնվելով պարսկական տիրապետության տակ, Արցախի մելիքություններն ունեին ներքին ինքնավարություն և դրանով իսկ ստեղծում էին մի ինքնատիպ մշակույթ։ Երկրամասում խաղաղություն պահպանելու համար, Արցախի մելիքները, լեռնային անմատչելի ծերպերում տասնյակ ամրոցներ կառուցեցին։ Եվ դրանով իսկ շարունակում էին պահպանել հայկական պետականությունը։ === Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում === {{Հիմնական|Խամսայի մելիքություններ|Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)}} {{Quote box | quote ='''Գարեգին Նժդեհն Արցախի մասին''' Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի։ Առանց աշխարհագրական Հայաստանի այդ հզոր ողնաշարի մեր ամբողջական հայրենիքը գոյություն ունենալ չի կարող։ Փոքր ազգերը պարտադրորեն ավելի հայրենասեր պիտ լինեն, քան մեծերը, մենք՝ ավելի, քան բոլորը։ Բարոյական ուժն օգնում է փոքր ազգերի գոյությանը։ Այն օգնում է նաև հայերին անհավասար կռվում։ Այն տանում է հաջողության, ուժեղ թշնամու դեմ թույլերի հաղթանակի<ref>{{Cite web |title=«Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի». Գարեգին Նժդեհի խոսքերից |url=http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171021201931/http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 21 |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 16}}</ref> | source = | quoted = true | bgcolor =white | salign = | align =left | width = 26% | border = 1px | fontsize = 90% }} [[Պատկեր:5 principalities of Artsakh.png|մինի|Խամսայի հինգ մելիքությունները]] [[18-րդ դար]]ի սկզբներին օգտվելով [[Իրան|Պարսկաստանի]] ներքին երկպառակություններից ու [[աֆղաններ]]ի հետ պատերազմներից՝ Արցախի մելիքներն ավելի մեծ ինքնուրույնություն ձեռք բերեցին։ Նրանք հրաժարվեցին Պարսկաստանին հարկեր վճարելուց, ինչը նպաստեց Արցախի հայ բնակչության տնտեսական վիճակի բարելավմանը։ Այդ շրջանում պարբերաբար կրկնվող ավերիչ արշավանքներին դիմակայելու նպատակով՝ Արցախի մելիքները միավորվեցին և ստեղծեցին զինվորական միասնություն, որը պատմությանը հայտնի է [[սղնախներ]] անունով<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 152</ref>։ Հայտնի են [[Գյուլիստան]]ի, [[Ջրաբերդ (ամրոց)|Ջրաբերդի]], [[Ավետարանոց]]ի, [[Շուշի]]ի, [[Բադարա]]յի, [[Հերհեր (Մարտունու շրջան)|Հերհեր]] ու [[Ծովատեղ]] գյուղերի թիկունքների, ինչպես նաև [[Տող]] և [[Տումի]] գյուղերի սղնախները։ Այդ ժամանակահատվածում ինքնավարության տեղական մարմիններն իրենց ուժերը համախմբում էին [[Լեռնահայաստանի Հանրապետություն|Լեռնահայաստանում]] պարսկական իշխանությունը վերացնելու համար։ [[1723|1723 թվականի]] Արցախի սղնախականները ստիպված էին դիմակայելու թուրքերին, որոնք համառորեն փորձում էին հասնել [[Կասպից ծով]]ի ափերը։ Հայերին հաջողվեց պարտության մատնել թուրքերին և վերջիններս նահանջեցին։ Ամեն ինչ փոխվեց 1726 թվականին՝ [[Կ.Պոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] կնքված ռուս-թուրքական պայմանագրից հետո, երբ Թուրքիային անցան անդրկովկասյան տիրույթներըլ ներառյալ՝ [[Թիֆլիս]]ը, [[Գանձակի խանություն|Գանձակը]], [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանը]], [[Ղարաբաղի խանություն|Ղարաբաղն ու Ղափանը]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 157</ref>։ Հայկական սղնախները մարտեր էին մղում թուրքերի դեմ և վերջիվերջո դրանց հիմքի վրա ծնվեց վարչաքաղաքական նոր միավոր՝ [[Խամսայի մելիքություններ]]ը, որոնք հետագա տասնամյակներում դարձան [[Հայոց պատմություն|հայ ազգային ազատագրական պայքարի]] նոր հանգրվաններ։ Շուտով Արցախը հայտնվեց թուրք-պարսկական մրցակցության ոլորտում։ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] և [[Սեֆյան Պարսկաստան|Սեֆյան Պարստաստանի]] արյունարբու մարտերից հետո առավելության հասան պարսիկները՝ ի դեմս զորավար [[Նադիր շահ]]ի։ Օսմանյան կառավարությունն ի վիճակի չլինելով շարունակել պատերազմը [[1736 թվական]]ին [[Էրզրում]]ում ստիպողաբար հաշտության պայմանագիր է կնքում պարսիկների հետ։ Դրանով թուրքերը պարսիկներին հանձնեցին [[Արևելյան Հայաստան]]ը, [[Վրաստան]]ի մի մասը, [[Գանձակ]]ը, [[Շամախի]]ն և [[Ատրպատական]]ը։ [[Նադիր շահ]]ի օրոք և նրա հովանավորությամբ [[1735|173]][[1736 թվական|6]] թվականին [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի հինգ հայկական մելիքությունները]] ([[Գյուլիստանի մելիքություն|Գյուլիստան]], [[Ջրաբերդի մելիքություն|Ջրաբերդ]], [[Խաչենի մելիքություն|Խաչեն]], [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդա]], [[Դիզակի մելիքություն|Դիզակ]]) միավորվեցին մեկ ռազմաքաղաքական և վարչական միավորի մեջ և իրենց ծաղկման և հզորության գագաթին հասան [[18-րդ դար]]ավերջին<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 204</ref>։ Այսպիսով ձևավորվեց հինգ մելիքություններից կազմված նահանգը, որի կենտրոնը [[Տող (գյուղ)|Տող քաղաքատիպ ավանն]] էր։ Այս կազմավորումը Դիզակի [[Մելիք Եգան|Մելիք-Եգանի]] գլխավորությամբ ճանաչվեց որպես հայկական ինքնավար մի երկիր, որի սահմանները ձգվում էին [[Գանձակ]]ի մատույցներից մինչև [[Արաքս գետ]]ը։ Մելիք-Եգանը Նադիր շահից խանական տիտղոս ստանալով, մինչև [[1744 թվական]]ը գլխավորեց Խամսայի մելիքությունները։ Իրավիճակը փոխվեց Նադիր շահի սպանությունից հետո, երբ Պարսից երկրում առաջացած անիշխանության հետևանքով պատմության թատերաբեմ է բարձրանում թյուրքական քոչվոր ջիվանշիր ցեղի սարջալլու ճյուղի առաջնորդ Փանահ խանը, որի նպատակն էր գրավել [[Լեռնային Ղարաբաղ|լեռնային Արցախը]]։ Խամսայի մելիքները չհանդուրժեցին Փանահի նման քաղաքականությունը և նրան հետ մղեցին Արցախի լեռնային հատվածներից։ Այդ ժամանակաշրջանում մելիքների միջև առաջացած գժտությունների հետևանքով՝ Փանահ խանը հնարավորություն է ստանում տիրանալու Արցախին։ Վարանդայի տխրահռչակ մելիք Շահնազարը Փանահին նվիրաբերեց [[Շուշիի բերդ]]ը և այդ քայլն ավելի սրեց Արցախի ներքաղաքական կյանքը։ Շուտով Փանահն իրեն հռչակեց խան և հիմնեց Ղարաբաղի խանությունը։ Շուրջ 50 տարի Արցախի մելիքները պայքարում էին Ղարաբաղի ինքնահռչակ խաների դեմ։ Այդպիսով՝ [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի մելիքությունը]] թուլացավ և սկսեց կործանվել։ [[18-րդ դար]]ի վերջերին Իրանում գահին տիրելու համար նորից պայքար է սկսվում և [[1794 թվական]]ին Աղա Մուհամմադ խանն իրեն հռչակում է շահ։ Վերջինիս անհանգստացնում էին ռուսական կողմնորոշում ունեցող Արցախի մելիքները։ Նա մելիքներին խոստացավ հաստատել իրենց իշխանություններում, եթե նրանք ընդունեն իր իշխանությունը։ Սակայն Արցախի մելիքները վճռականությամբ մերժեցին Պարսից շահի պահանջը, ինչի պատճառով 1795 թվականին շահը պաշարեց [[Շուշիի բերդ|Շուշիի ամրոցը]], սակայն հաջողության չհասավ։ 1797 թվականին Աղա Մուհամմադ խանը նորից է հարձակվում Շուշիի վրա՝ այս անգամ արդեն հաջողության հասնելով։ Նա հաստատվում է [[Շուշի]]ում, սակայն որոշ ժամանակ անց դավադրաբար սպանվում է։ === Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ === {{Հիմնական|Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում}}[[Պատկեր:Портрет_Нерсеса_Аштаракеци.А.Овнатанян.jpg|մինի|[[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսների ցանկ|Ամենայն հայոց կաթողիկոս]] [[Ներսես Աշտարակեցի]]ն ([[1843]]-[[1857]]) լինելով [[Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)|ազատագրական պայքարի]] գործիչ պետականության բացակայության պայմաններում իր վրա է վերցրել ազգապահպանության գործը։|alt=]] Աղա Մուհամմադ շահի սպանությունից հետո իշխանության գլուխ է անցնում Ֆաթալի շահը, որը փորձում է ամրապնդել Պարսկաստանի գերիշխանությունը [[Հարավային Կովկաս]]ում։ Այդ ժամանակաշրջանում [[Կասպիական արշավանք|ռուս-պարսկական խորացող հակասությունները]] վերածվում են [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|երկարատև պատերազմի]] ([[1804]]-[[1813 թվական]]ներ)։ Ռուս-պարսկական պատերազմի ավարտից հետո՝ [[1813 թվական]]ի [[Հոկտեմբերի 12|հոկտեմբերի 12-ին]], [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի հաշտության պայմանագրով]] Արցախն անցնում է [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|Ռուսական կայսրության տիրապետության տակ]]։ Այդ պայմանագիրը վկայում է, որ Արցախն առանձին ազգային-պետական միավորի կարգավիճակով է անցնում Ռուսաստանի տիրապետության տակ։ [[1828 թվական]]ի [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրով]] վերջ է դրվում ռուս-պարսկական պատերազմին, որի արդյունքում Հայաստանը մեկընդմիշտ ազատագրվում է պարսկական դարավոր լծից։ 1840-1917 թվականներին Ցարական Ռուսաստանի կառավարությունը ձեռնամուխ է լինում մի շարք վարչատարածքային փոփոխությունների իրագործման, որոնց արդյունքում Ղարաբաղը մեկ հայտնվում էր [[Կասպիական մարզ]]ի, մեկ՝ [[Շամախիի գավառ|Շամախու նահանգի]], մեկ՝ [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ի կազմում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 242-243</ref>։ Փետրվարյան բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության հաղթանակից հետո Ժամանակավոր կառավարությունը [[1917 թվական]]ի [[Մարտի 9|մարտի 9-ին]] ստեղծում է [[Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե]] (Օզակոմ), որի կարգադրությամբ ստեղծվում են գավառային, քաղաքային և գյուղական գործադիր կոմիտեներ։ Արդյունքում, Հարավային Կովկասում ստեղծվում են երեք ազգային պետություններ՝ ի դեմս [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]], [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի ժողովրդավարական հանրապետությունների]]։ Այսպիսով, աշխարհի քարտեզի վրա գծվում է մի նոր պետու­թյուն ([[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Մուսավաթական Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն]]), որի հիմքում դրված էր ոչ պատմականության և ոչ էլ էթնիկական պատկանելիության սկզբունքները։ Իսկ արցախահայերն իրենց ներքին կյանքը վարելու համար ստեղծեցին Ղարաբաղի ազգային բյուրոն։ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը, որի 95 %-ը [[հայեր]] էին, գումարեցին իրենց առաջին համագումարը, որը Լեռնային Ղարաբաղը հռչակեց անկախ վարչաքաղաքական միավոր, ընտրեց Ազգային խորհուրդ և կառավարություն։ 1918-1920 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղն ուներ պետականության բոլոր ատրիբուտները՝ ներառյալ բանակն ու օրինական իշխանությունները։ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի խաղաղ նախաձեռնություններին ի պատասխան Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետությունը դիմեց ռազմական գործողությունների։ [[1918|1918 թվականի]] [[մայիս]]ից մինչև 1920 թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում Ադրբեջանի և նրան սատարող [[Թուրքիա]]յի զինված ստորաբաժանումները հայ բնակչության հանդեպ իրագործեցին բռնություններ և ջարդեր։ Սակայն, դրանով հնարավոր չեղավ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին հարկադրաբար ընդունելու Ադրբեջանի իշխանությունը։ [[Պատկեր:2014 Szuszi, Katedra Chrystusa Zbawiciela (01).jpg|alt=|մինի|[[Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճար|Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին]] կառուցվել է [[1868]]-[[1887|1887 թվականներին]]։ [[Գանձասար]]ից հետո՝ [[Արցախ]]ի երկրորդ կարևորագույն հոգևոր կենտրոնն է։ Կազմված է եկեղեցուց և [[Զանգակատուն|զանգակատնից]]։ Ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջան]]ի վերահսկողության տակ։]] Արցախահայության ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու համար [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի]] [[Թիֆլիս|մայրաքաղաք Թիֆլիսից]] [[Շուշի]] է մեկնում գնդապետ [[Մելիք-Շահնազարյաններ|Միքայել Մելիք-Շահնազարյանը]]։ Սակայն իրադարձությունները զարգանում էին ի վնաս Արցախի հայության։ Թուրք զավթիչները մուսավաթականների գործուն մասնակցությամբ որոշեցին Ղարաբաղի հայու­թյան դիմադրությունը ճնշել զենքի ուժով։ Թուրքերն առաջին հեր­թին Ղարաբաղը կտրեցին [[Զանգեզուր]]ից և ավերեցին [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ի գյուղերը։ [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայում]] տեղակայված թուրքական երկ­րորդ դիվիզիայի հրամանատար Ջեմիլ Ջահիդ Բեյը վերջնագիր ուղարկեց Ղարաբաղի կառավարությանը՝ չդիմադրելու և հպատակվելու պահանջով։ Ստեղծված կացությունը քննարկելու համար հրավիրեցին Ղարաբաղի հայության երկրորդ ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 7]]-[[Սեպտեմբերի 11|11-ին]]), ապա երրորդ համագումարները ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 18]]-[[Սեպտեմբերի 22|22-ին]]), որոնք մերժեցին թուրքերի պահանջները։ Միաժամանակ գավառներում սղնախական ժամանակներից մնացած ավանդույթով ստեղծվեցին զորակայաններ և նշանակվեցին զորահրամանատարներ։ [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդայի]] զորահրամանատարն էր Սոկրատ Բեկ Շահնազարյանը, [[Դիզակ]]ինը՝ Արտեմ Լալայանը, [[Խաչենի իշխանություն|Խաչենինը]]՝ Ալեքսան Դային, [[Ջրաբերդ (գավառ)|Ջրաբերդինը]]՝ Բագրատ Նազարյանը։ Թուրքական բանակը տեղացի մուսուլմանների ուղեկցությամբ [[Սեպտեմբերի 22|սեպտեմբերի 22-ին]] մտավ Լեռնային Ղարաբաղ՝ ավերելով [[Դահրազ]], [[Վարազաբուն]], [[Նախիջևանիկ]], [[Քյաթուկ]], [[Խրամորթ]], [[Խանաբադ (Արցախ)|Խանաբադ]] և [[Քարագլուխ (Ասկերանի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղերը։ Թուրքական զորամասերը [[Շուշի]] մտան [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]]։ Թուրքական հրամանատարությունը լուծարեց Ղարաբաղի կառավարությունը։ Ավելի քան 60 մտավորականներ, այդ թվում և Ղարաբաղի Հայոց Ազգային խորհրդի նախագահ Եղիշե Իշխանյանը, ձերբակալվեցին ու նետվեցին բանտ։ Թեպետ Շուշին ընկավ, սակայն Արցախի գավառները մնացին անառիկ։ Ամենուրեք կազմակերպվեցին ինքնապաշտպանական ջոկատներ։ Մարտակերտի հայության հերոսական դիմադրության շնորհիվ կանխվեց թուրքերի մուտքը Ջրաբերդի շրջան։ Այնուհետև ահեղ մարտեր ծավալվեցին Վարանդայի և Դիզակի շրջաններում։ 1919 թվականի օգոստոսին Ղարաբաղը և Ադրբեջանը՝ ռազմական բախումը կանխելու նպատակով կնքեցին նախնական պայմանագիր, որով համաձայնվեցին երկրամասի կարգավիճակի խնդիրը քննարկել [[Փարիզի խաղաղության վեհաժողով|Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում]]։ === Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին === {{Հիմնական|Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին}} [[Պատկեր:Nagorno Karabakh03.png|ձախից|մինի|[[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ]] տարածքը՝ խորհրդային տարիներին]] [[Հարավային Կովկաս]]ում [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|խորհրդային կարգերի]] հաստատումն ուղեկցվեց քաղաքական նոր վարչակարգի ստեղծմամբ։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]] միջև վիճելի տարածք է ճանաչվում նաև [[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ռուսաստանի]] կողմից։ 1920 թվականի օգոստոսին [[Խորհրդային Ռուսաստան]]ի և [[Հայաստանի առաջին հանրապետություն|Հայաստան]]ի միջև կնքված համաձայնագրով, ռուսական զորքերը ժամանակավորապես տեղակայվեցին Լեռնային Ղարաբաղում։ [[Հայաստանի օկուպացիա Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից|Հայաստանի խորհրդայնացումից]] անմիջապես հետո՝ [[1920]] թվականի [[Նոյեմբերի 30|նոյեմբերի 30-ին]], Ադրբեջանի կոմկուսի կենտկոմի քաղբյուրոյի և կազմբյուրոյի համատեղ նիստում ընդունվեց որոշում, ըստ որի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած սահմանային վեճերը վերացած են համարվում։ Արդյունքում՝ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը, [[Զանգեզուր]]ը և [[Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Նախիջևանը]] դառնում են [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] մաս։ Այդ որոշումը վավերացվեց [[1920|1920 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]]՝ Բաքվի խորհրդի ընդլայնված նիստում ընդունված հռչակագրի կարգավիճակով<ref>«Կոմունիստ», 2 դեկտեմբերի, 1920, Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը և սովետական իշխանության հաղթանակը Հայաստանում, ժողովածու, Երևան, 1957, էջ 497-498</ref>։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի, [[Զանգեզուր]]ի և [[Նախիջևան]]ի նկատմամբ հավակնություններից հրաժարվելու մասին Խորհրդային Ադրբեջանի հայտարարության և հայ-ադրբեջանական համաձայնության հիման վրա՝ 1921 թվականի հունիսին Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարվում է Հայաստանի անբաժանելի մաս։ [[1921]] թվականի [[Հուլիսի 4|հուլիսի 4-ին]] [[Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կենտկոմի կովկասյան բյուրո|Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կովկասյան բյուրոն]] [[Վրաստան]]ի մայրաքաղաք [[Թբիլիսի]]ում հրավիրում է լիագումար նիստ, որի ընթացքում հաստատվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հայկական ԽՍՀ-ի մաս հանդիսանալու փաստը։ Սակայն, Կրեմլի կառավարության թելադրանքով և [[Ստալին|Իոսիֆ Ստալինի]] անմիջական միջամտությամբ, հուլիսի 5-ի գիշերը վերանայվում է նախորդ օրվա որոշումը և ընդունվում է Լեռնային Ղարաբաղը [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ադրբեջանի]] կազմում ընդգրկելու և այդ տարածքում ինքնավար մարզ կազմավորելու վերաբերյալ որոշում՝ չպահպանելով նույնիսկ նախորդ ընթացակարգը։ Այս որոշումն աննախադեպ իրավական ակտ է միջազգային իրավունքի պատմության մեջ, երբ երրորդ երկրի կուսակցական մարմինը՝ առանց որևէ իրավական հիմքի կամ իրավասության, որոշում է մեկ այլ տարածքի կամ երկրի կարգավիճակը<ref name="ReferenceA">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 307</ref>։ Ադրբեջանական և Հայկական ԽՍՀ-ները 1922 թվականի դեկտեմբերին ընդգրկվեցին Խորհրդային Միության կազմավորման գործընթացներում, իսկ Ղարաբաղի տարածքի ընդամենը մի հատվածում 1923 թվականի հուլիսի 7-ին [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կենտրոնական գործադիր հեղափոխական կոմիտեի որոշմամբ կազմավորվեց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը։ Այս որոշումով ըստ էության, ոչ թե լուծվեց, այլ ժամանակավորապես սառեցվեց ղարաբաղյան հիմնախնդիրը։ Ավելին, ամեն ինչ արվեց, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզն ընդհանուր սահման չունենա Հայաստանի հետ։ Խորհրդային ողջ ժամանակահատվածում Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը չհաշտվեց այդ որոշման հետ և տասնյակ տարիներ պայքարեց մայր հայրենիքին վերամիավորվելու համար։ Արցախն Ադրբեջանին անմիջապես բռնակցելուց հետո սկիզբ առավ արցախահայության ազգային-ազատագրական պայքարը։ 1920-ական թվականներին Արցախում հակաադրբեջանական շարժումը ղեկավարելու նպատակով ստեղծվեց «Ղարաբաղը՝ Հայաստանին» միությունը<ref>Ուլուբաբյան Բ., «Արցախի պատմությունը», Երևան, 1994</ref>։ 1927 թվականի նոյեմբերի սկզբներին միությունը հազարավոր թռուցիկներ է ցրել՝ ''«Ղարաբաղը՝ Հայաստանին»'' նշանաբանով։ 1962 թվականի [[Ստեփանակերտ]]ի ավտոշարասյան 300 աշխատավորներ բողոք-նամակ գրեցին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահություն, կուսակցության Կենտկոմ և Մինիստրների խորհուրդ։ Նամակում ներկայացվեց մարզի գաղութային վիճակը և առաջարկվեց ԼՂԻՄ-ը վերամիավորել ՀԽՍՀ-ին։ 1962 թվականի մի շարք մտավորականներ նմանօրինակ նամակով դիմեցին [[ԽՄԿԿ Կուսակցական կոմիտեներ|ԽՄԿԿ Կենտկոմին]]։ Այսպիսի դիմումները կրում էին պարբերական բնույթ և հղվում էին թե [[ԼՂԻՄ]]-ից, թե [[ՀԽՍՀ]]-ից։ Միայն Լեռնային Ղարաբաղից Կենտկոմին հասած դիմումների տակ ստորագրել էին 45 հազար աշխատավորներ։ === Արցախյան շարժում === [[Պատկեր:Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif|thumb|[[Հայաստանի զինված ուժեր|Հայոց բանակի]] զինվորները Հյուսիսային Արցախի [[Արցախյան ազատամարտ|ազատագրական մարտերի]] ժամանակ, [[1994 թվական]]|alt=]] [[1985]] թվականին ԽՄԿԿ ապրիլյան պլենումի կողմից գորբոչովյան «գլասնոստի» հռչակումից հետո արցախահայությանը հնարավորություն ընձեռվեց ԼՂԻՄ-ը միացնել ՀԽՍՀ-ին։ [[1987]]-[[1988 թվական]]ներին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի հայությունն ակտիվ ստորագրահավաք սկսեց՝ ԼՂԻՄ-ը [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] հետ վերամիավորվելու վերաբերյալ, որի տակ ստորագրեց ավելի քան 80 հազար մարդ<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 354</ref>։ [[1988|1988 թվականի]] [[Փետրվարի 20|փետրվարի 20-ին]] ԼՂԻՄ-ի Ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի նստաշրջանն որոշում ընդունեց դիմել [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին]]՝ ԼՂԻՄ-ն ԱդրԽՍՀ-ի կազմից դուրս բերելու և Խորհրդային Հայաստանի կազմի մեջ ընդգրկելու խնդրանքով<ref>ՀՀ ԱԺ, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիր. Կարգավորման ուղիներ, Խորհրդարանական լսումներ 29-30 մարտի, 2005 թվական, «Անտարես», Երևան, 2006, էջ 279</ref>։ Խնդրին խաղաղ լուծում տալու փոխարեն [[Փետրվարի 21|փետրվարի 21-ին]] ԽՄԿԿ Կենտկոմի քաղբյուրոն որոշում ընդունեց, ըստ որի [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]] որակվեց ''«ծայրահեղական»'' և ''«նացիոնալիստական»'', որը հակասում է ԱդրԽՍՀ-ի և ՀԽՍՀ-ի աշխատավորների շահերին։ Տեսնելով, որ խնդիրը խորհրդային իշխանությունների կողմից լուծում չի ստանում, ժողովուրդն ինքն սկսեց իր պայքարը, ինչին հաջորդեցին ադրբեջանական սադրիչ գործողությունները, որոնց վերջարդյունքը դարձավ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին տեղի ունեցած [[Բաքվի ջարդեր (1990)|Բաքվի]] և [[Սումգայիթի ջարդեր]]ը։ Գնալով իրավիճակն ավելի էր բարդանում և անորոշ դառնում թե՛ ադրբեջաբնակ հայերի և թե՛ արցախահայության ճակատագիրը։ [[1989]] թվականի [[Օգոստոսի 16|օգոստոսի 16-ին]] [[Ստեփանակերտ]]ում տեղի ունեցավ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի լիազոր ներկայացուցիչների համագումար, որն ընտրեց ազգային խորհուրդ։ Համագումարի որոշմամբ մինչև ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի ու կուսակցության մարզկոմի գործունեության վերականգնումը՝ երկրամասի բարձրագույն գործադիր իշխանության լիազորությունները հանձնվում են Ազգային Խորհրդին։ Բացի դրանից համագումարի ժամանակ ընդունվեց մի հռչակագիր, ըստ որի, ինքնավար մարզի գործերին ԱդրԽՍՀ-ի միջամտությունը գնահատվելու էր որպես ագրեսիայի ակտ և կստանար համարժեք պատասխան։ [[1989]] թվականի [[Նոյեմբերի 28|նոյեմբերի 28-ի]] ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ընդունած որոշման համաձայն [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը նորից բռնակցվում է Ադրբեջանին։ Դեպքերի զարգացման նման ընթացը հանգեցրեց նրան, որ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ՀԽՍՀ ԳԽ և ԼՂ Ազգային Խորհուրդն ընդունեցին համատեղ որոշում ԼՂ-ի և Հայկական ԽՍՀ-ի վերամիավորման վերաբերյալ։[[Պատկեր:2014 Stepanakert, Czołg T-72 (01).jpg|thumb|[[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմին]] մասնակցած և դասալիքի վերածված [[Տ-72]] տանկը, որը ցուցադրվելով Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում, խորհրդանշում է վերջինիս անառիկությունը։|alt=]][[1989|1989 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]] [[ՀԽՍՀ]] [[Գերագույն խորհուրդ]]ը և [[ԼՂ]] ազգային խորհուրդն իրենց համատեղ նիստում միաձայն ընդունեցին ՀԽՍՀ և [[ԼՂԻՄ]] վերամիավորման մասին որոշում<ref>Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման ուղիներ», Երևան 2006, էջ 280</ref>։ Միացումը, որի կարգախոսի տակ բարձրացել էր [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]]՝ կայացավ։ ՀԽՍՀ և ԼՂԻՄ վերամիավորման մասին ընդունված «համատեղ որոշումը» միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքների տեսնակյունից ընդունվեց օրինական կերպով։ ԼՂԻՄ-ի վերամիավորումը ՀԽՍՀ հետ չէր հակասում ԽՍՀՄ Սահմանադրության 78 հոդվածին, որ արգելում էր փոփոխության ենթարկել միութենական հանրապետության սահմաններն առանց նրա համաձայնության։ ԼՂԻՄ-ը ՀԽՍՀ ենթադասությանը տալը չէր նշանակի, թե խախտվում է Ադրբեջանական ԽՍՀ տարածքային ամբողջականությունը։ ԼՂԻՄ և ՀԽՍՀ բարձրագույն իշխանությունների կողմից վերամիավորման մասին «Համատեղ որոշմանը» հետևեցին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի պատժիչ գործողությունները։ 1991 թվականի ապրիլից մինչև հուլիս ընկած ժամակահատվածում ադրբեջանական հատուկ նշանակության (ՕՄՕՆ) զինված ջոկատները՝ խորհրդային բանակի զորքերի հետ մեկտեղ իրականացրին [[Օղակ գործողություն]]ը։ Այն իրենից ներկայացնում էր Արցախի հայաթափման և դրա տարածքին տեր դառնալու համար ձեռնարկված ծայրահեղ գործողություն<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 102</ref>։ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ԼՂԻՄ-ի և դեռևս չհայաթափված հարակից [[Շահումյանի շրջան]]ի բոլոր մակարդակների խորհուրդների ժողովրդական պատգամավորների մասնակցությամբ տեղի ունեցած նստաշրջանն ընդունեց «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման մասին» հռչակագիրը։ Իսկ արդեն 1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, Արցախի բնակչությունը հանրաքվեյով ամրագրեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության հռչակումը։ Այսպիսով, նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի տարածքում ձևավորվեցին երկու իրավահավասար պետական կազմավորումներ՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (այլ կերպ՝ Արցախի Հանրապետություն) և [[Ադրբեջանի Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետություն]]։ Ստեղծված իրավիճակն անսպասելի էր Ադրբեջանի համար և 3 շաբաթ անց սկսվեց [[Բաքու|Բաքվի]] պատասխան գործողությունները<ref>{{Cite book |last=Kaufman |first=Stuart |title=Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War |publisher=Cornell Studies in Security Affairs |year=2001 |isbn=0-8014-8736-6 |location=New York |page=61}}</ref>։ === Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ === {{Հիմնական|Արցախյան ազատամարտ}}[[1991|1991 թվականի]] [[ապրիլի 30]]-ին [[Գանձակ]]ում (Կիրովաբադ) տեղակայված խորհրդային 4-րդ բանակի 2-րդ դիվիզիան՝ [[տանկ]]երի, հրետանու և [[ռազմական ավիացիա]]յի աջակցությամբ, շրջափակման մեջ է առնում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ]] [[Խանլար|Խանլարի շրջանի]] [[Գետաշեն (Շահումյանի շրջան)|Գետաշեն]] և [[Մարտունաշեն (Շահումյանի շրջան)|Մարտունաշեն]] գյուղերը։ Այս գործողությանը ժամեր անց հետևում է Ադրբեջանի ՆԳՆ զորքերի հատուկ նշանակության ջոկատների (ՕՄՕՆ) և ազերի «կամավորների» մուտքը նշված գյուղերի տարածք։ Անձնագրային կարգի ստուգման պատրվակով հայաբնակ գյուղերի բնակիչներին ազերիները բռնի կերպով [[ուղղաթիռ]]ներով արտաքսում [[Ստեփանակերտ]] կամ [[Կիրովաբադ]], ապա՝ [[Հայաստան]]։ Գետաշենի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանության ղեկավար [[Թաթուլ Կրպեյան]]ը, [[Արթուր Կարապետյան]]ը [[Արաբո կամավորական ջոկատ|Արաբո ջոկատի]] հրամանատարությունը ապրիլի 19-ից ստանձնած [[Սիմոն Աչիկգյոզյան]]ը, Հարազդանի ջոկատի հրամանատար Հրաչ Դանիելյանը զոհվում են անհավասար կռվում։ Գործողությունները տևում են մեկ շաբաթ։ Տասնյակից ավելի խաղաղ բնակիչներ են գնդակահարվում ու կացնահարվում (հիմնականում՝ տարեց մարդիկ)։ [[1991 թվական]]ի [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]] [[Շուշի]]ից առաջին անգամ «Ալազան» տիպի հրթիռներով ռմբակոծվեց [[Ստեփանակերտ]]ը, որն էլ ազդարարեց [[Արցախյան գոյամարտ]]ի սկիզբը<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 118</ref>։ Պատերազմի հորձանուտում հայերը միացիալ ուժերով ստեղծեցին հայոց ազգային բանակ, որը կազմված էր 20-25 հազար զինյալներից։ 75-80 հազարանոց [[Ադրբեջանի զինված ուժեր|Ադրբեջանի բանակը]] գրեթե երեք անգամ գերազանցում էր հայոց ուժերին, սակայն հայերը կարողացան հետ մղել հակառակորդի գրոհը և ազատագրել Արցախը։ Ադրբեջանական բանակի նշանառված հարվածներին զոհ են գնում հազարից ավելի հայ խաղաղ բնակիչներ։ Հայկական կողմը կորցրեց [[Արծվաշեն]]ը, ինչպես նաև [[Մարտակերտ (շրջան)|Մարտակերտի]], [[Մարտունի (շրջան)|Մարտունիի]], [[Շահումյան (շրջան)|Շահումյանի]] շրջանների մի մասը։ Հայկական ուժերի վճռական գործողություններին հակառակորդը չկարողանալով դիմադրել և վախենալով ավելի ծանր կորուստներ կրելու մտքից զինադադար է խնդրում, որը կնքվում է [[1994 թվական]]ի [[Մայիսի 12|մայիսի 12-ին]]։ Արդյունքում՝ հայերն ունենում են 5856 զոհ<ref>{{Cite web |title=Փաստագրական տվյալներ Արցախյան արյունարբու պատերազմից |url=http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230160924/http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 30 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref> (ինչպես նաև՝ 1264 զոհ՝ խաղաղ բնակչության շրջանում, և 596 անհետ կորած՝ այդ թվում խաղաղ բնակիչներ), իսկ ադրբեջանցիները՝ մինչև 30 հազար զոհ<ref>{{Cite web |title=№ 2 (232) февраль (1-15) 2014 г. |url=http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814222147/http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |archive-date=2014 թ․ օգոստոսի 14 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref>։ ԼՂՀ պաշտպանության նպատակով 1992 թվականիի մարտի 26-ին ստեղծվեց ինքնապաշտպանության կոմիտե (ԻՊԿ)՝ [[Սերժ Սարգսյան]]ի գլխավորությամբ։ Մայիսի 8-9-ի ռազմական գործողության շնորհիվ ԻՊՈՒ-ի հրամանատար [[Արկադի Տեր-Թադևոսյան|Արկադի Տեր-Թադևոսյանի (Կոմանդոս)]] ղեկավարությամբ [[Շուշիի ազատագրում|ազատագրվում է Շուշին]]:[[Պատկեր:%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_(%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0)_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg|thumb|[[Սերժ Սարգսյան]]ը, [[Վլադիմիր Պուտին]]ը և [[Իլհամ Ալիև]]ը բանակցային սեղանի շուրջ, [[Սոչի]], [[ՌԴ]], [[օգոստոսի 10]], [[2014]]|alt=]]Մայիսի 17-18-ին ազատագրվեց [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ը, ապա՝ [[Լաչին]]ը, և վերացվեց գրեթե հնգամյա շրջափակման օղակը։ [[Հայաստան]]ից սկսվեց սննդամթերքի, վառելանյութի և այլ անհրաժեշտ ապրանքների առաքումը Լեռնային Ղարաբաղ։ Դեպքերը շրջադարձային են լինում 1992 թվականի հունիսի 13-14-ին, երբ Ադրբեջանը որոշ արտաքին ուժերի ([[Ռուսաստան]], [[Ուկրաինա]], [[Պակիստան]], [[Իսրայել]], [[Թուրքիա]]) օժանդակությամբ զավթում է [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], այնուհետև՝ Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը։ [[1993|1993 թվականի]] գարնանը հայկական կողմն ազատագրում է Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը և շարունակելով հաղթական երթը՝ նույն թվականին ոչնչացնում է թշնամու ռազմահենակետերը [[Քարվաճառ]]ի, [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայի]], [[Վարանդա (քաղաք)|Վարանդայի]], [[Քաշունիք]]ի, [[Ջրական]]ի և [[Կովսական]]ի շրջաններում։ Պատերազմի ընթացքում ազատագրվում է 12,4 հազար կմ քառ․ տարածք և ԼՂՀ-ի շուրջ ստեղծվում է անվտանգության գոտի, սակայն Ադրբեջանը ռազմակալում է [[Հյուսիսային Արցախ]]ը՝ [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]] և [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանների]] արևելյան մասերը։ Զինադադարի կնքումով սկսվել է [[Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթաց|Արցախյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը]]՝ մինչև օրս ձգձգվող դիվանագիտական ու քաղաքական լարված պայքարը՝ բանակցությունների սեղանի շուրջ։ === Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ === [[2016 թվական]]ի [[Ապրիլի 1|ապրիլի 1-ին]] ադրբեջանական ուժերը խախտելովա [[Սոչի]]ում կնքված համաձայնությունը լայնամասշտաբ հարձակում են գործում արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով։ [[Քառօրյա պատերազմ]]ի ժամանակ երկու կողմերն էլ ունենում են մարդկային և նյութական կորուստներ։ Կարճատև պատերազմի ընթացքում Արցախը կորցնում է 8 կմ քառ․ տարածք, սակայն այնուամենայնիվ [[Ստատուս-քվո|ստատուս քվոն]] տարածաշրջանում պահպանվում է։ === 44-օրյա պատերազմ === 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին [[Ադրբեջանի Հանրապետություն]]ը [[Թուրքիա]]յի աջակցությամբ սանձազերծել է լայնածավալ պատերազմ Արցախի Հանրապետության դեմ։ Պատերազմը տևեց 44 օր և այն իր տեսակով [[Արցախյան ազատամարտ]]ից ի վեր ամենաարյունալի ու դաժան պատերազմն էր<ref name="hraparak.am Վարդենիս, կրակոցներ">[https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb «Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել»] ([https://web.archive.org/web/20200927104149/https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb արխիվացված])</ref>։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը 07:10<ref>{{Cite web |title=Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը |url=https://www.civilnet.am/news/2020/09/27/%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AE%D5%AB-%D5%B8%D5%B2%D5%BB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE-%D5%A9%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE-%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A7-%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC/396226 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220211103351/https://www.civilnet.am/news/375710/%d5%b7%d6%83%d5%b4%d5%a1%d5%b6-%d5%a3%d5%ae%d5%ab-%d5%b8%d5%b2%d5%bb-%d5%a5%d6%80%d5%af%d5%a1%d5%b5%d5%b6%d6%84%d5%b8%d5%be-%d5%a1%d5%a4%d6%80%d5%a2%d5%a5%d5%bb%d5%a1%d5%b6%d5%a8-%d5%a1%d5%af%d5%bf%d5%ab%d5%be-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a7-%d5%bd%d5%af%d5%bd%d5%a5%d5%ac-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%be%d5%b8%d6%82%d5%b4-%d5%a7-%d5%b6%d5%a1%d6%87-%d5%bd%d5%bf%d5%a5%d6%83%d5%a1%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%a5%d6%80%d5%bf%d5%a8/ |archive-date=2022 թ․ փետրվարի 11 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref>։ === Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր === 2020 թվականի նոյեմբերի 9–ին [[Հայաստանի վարչապետ]] [[Նիկոլ Փաշինյան]]ի<ref>[https://armenpress.am/hy/article/1034446 Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները պատերազմը ժամը 01.00-ից դադարեցնելու մասին հայտարարություն են ստորագրել]</ref>, [[Ադրբեջան]]ի նախագահ [[Իլհամ Ալիև]]ի և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին]]ի<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210307095624/http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |archive-date=2021 թ․ մարտի 7 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref> կողմից ստորագրվեց համաձայնագիր՝ հրադադարի և ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին։ == Աշխարհագրություն == === Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ === {{Հիմնական|Արցախի աշխարհագրություն}} [[Պատկեր:Artsakh-Hillshaded-QGIS.png|մինի|Արցախի ռելիեֆային քարտեզ]] [[Պատկեր:Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg|thumb|Մռավ լեռնաշղթան գտնվում է [[Փոքր Կովկաս]]ի լեռնային համակարգում և հանդիսանում է [[Սևանի լեռնաշղթա]]յի արևելյան շարունակությունը։ |alt=]]Արցախի Հանրապետությունը գտնվում է [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի հյուսիս-արևելքում՝ Փոքր Կովկասի ծալքաբեկորավոր լեռների արևելքում։ Արևմուտքում սահմանակցում է [[Հայաստան]]ին, հարավում՝ [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը]], արևելքում՝ [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետությանը]]։ Մակերևույթը հիմնականում լեռնային է՝ իրեն բնորոշ բարդ ռելիեֆով։ Լեռնային գոտիները զբաղեցնում են Հանրապետության ամբողջ տարածքի 3/4-ը։ Մակերևույթի բարձրությունների տարբերությունը կազմում է 3600 մետր։ Հյուսիսային Արցախում արևմուտքից արևելք ձգվում են է [[Մռավի լեռնաշղթա]]ն, որի երկարությունը կազմում է շուրջ 70 կմ։ Լեռնաշղթան կազմված է [[Հրաբուխ|հրաբխածին]] [[ապար]]ներից, որոնք տեղ-տեղ կտրտված են խոր [[կիրճ]]երով ու [[գետահովիտ]]ներով։ Շղթայի վրա կա մոտ քսան գագաթ, որոնց բարձրությունը անցնում է 3000 մետրից։ Ամենաուշագրավ լեռնագագաթներն են՝ [[Մեծ Հինալ]]ը (3367 մետր), [[Սպիտակասար]]ը (Ագդագ, 3200 մետր), [[Քյոռողլուդագ]]ը (3462 մետր), [[Օմար]]ը (3395 մետր) և շղթայի վերջին երեքհազարանոցը՝ [[Մռավ (լեռնագագաթ)|Մռավը]] (3340 մետր), որի անունով էլ կոչվում է լեռնաշղթան։ Մռավի լեռնաշղթայում է գտնվում նաև Արցախի Հանրապետության ամենաբարձր կետը՝ [[Գոմշասար]]ը (3724 մետր բարձրությամբ), որը հաճախ անվանում են նաև [[Արիության լեռ]]։ Լեռների լանդշաֆտը լեռնամարգագետնային է, իսկ լանջերին կան [[անտառ]]ներ, [[սողանք]]ներ, փլվածքներ և սողանքային լճակներ։ Արցախի արևմտյան տարածքում տարածվում է [[Արցախի լեռնաշղթա|Ղարաբաղի լեռնաշղթան]]։ Այն ձգվում է գրեթե միջօրեականի ուղղությամբ՝ [[Թարթառ]]ից մինչև [[Արաքս]]ի հովիտը։ Կազմված է [[Յուրայի ժամանակաշրջան|յուրայի]] և [[Կավճի ժամանակաշրջան|կավճի]] նստվածքային ու հրաբխային ապարներից, տեղ-տեղ՝ ուլտրահիմքային ներժայթուկներից։ Ղարաբաղի լեռնաշղթայի ամենաբարձր կետը [[Մեծ Քիրս]] լեռն է՝ 2724 մետր բացարձակ բարձրությամբ։ Այս լեռնաշղթայի փեշերին՝ [[Հադրութի շրջան|ԼՂՀ Հադրութի շրջանում]] է գտնվում [[Ազոխի քարայր]]ը, որտեղ պահպանվել են [[նեանդերթալյան մարդ]]ու բրածո մնացորդներ։ Միջին բարձրությունները, հատկապես արևելյան լանջերը, ծածկված են [[Կաղնի|կաղնու]], [[հաճարի]], [[Բոխի|բոխու անտառներով]], որոնք հարավում փոխվում են չորասեր նոսր անտառների։ Արցախի Հանրապետության ամբողջ տարածքով դեպի արևելք տարածվում են մի շարք անտառապատ լեռնաճյուղեր։ Առավել նշանավոր է [[Շուշիի սարավանդ]]ը, որ գահավիժելով իջնում է [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից սկիզբ առնող [[Կարկառ (գետ)|Կարկառ գետի]] [[Քարինտակ (գետ)|Քարինտակ վտակի]] հովիտները։ Հյուսիս-արևելքում [[Արևելյան Սևանի լեռնաշղթա]]ն է, որը սկիզբ է առնում [[Հայաստան]]ի [[Գեղարքունիքի մարզ]]ից։ [[Զանգեզուրի լեռնաշղթա|Զանգեզուրի]] ու [[Արցախի լեռնաշղթա]]ների միջև գտնվում է [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ը, որն իրենից ներկայացնում է բլրաթմբային սարահարթ։ Այստեղի լեռները կազմված են կավճի ու պալեոգենի հրաբխածին-նստվածքային ապարներից, որոնք ծածկված են անթրոպոգենյան [[լավա]]ների հզոր շերտով։ Սյունիքի բարձրավանդակը տարածվում է [[հյուսիս]]-[[արևմուտք]]ից [[հարավ]]-[[արևելք]], երկարությունը՝ 120 կմ, լայնությունը՝ մինչև 50 կմ։ Մակերևույթին բնորոշ են բազմաթիվ հրաբխային կոները, կենտրոնական մասում են [[Ծղուկ]] (3581 մ) և [[Մեծ Իշխանասար]] (3550մ) հրաբխային զանգվածները։ Ամենաբարձր լեռնագագաթը Դալին է՝ 3616 մետր բարձրությամբ։ Այն Արցախի ամենաբարձր լեռներից մեկն է։ Հարավարևմտյան մասում՝ [[Ծռասար]] և [[Մխմաթիք]] լեռնաշղթաների հատման կետում, գտնվում է [[Գժասար|Գժասար լեռը]]՝ 3616 բարձրությամբ։ Համեմատաբար ցածրադիր ու հարթավայրային է հարավն ու արևելքը. [[Արաքս]] գետի երկայնքով տարածվում է [[Միլի դաշտավայր|Միլի կամ Արցախի դաշտավայրը]]։ Արցախյան բարձրավանդակի արևմտյան հատվածը թեքությամբ իջնում դեպի արևելք՝ ձուլվելով [[Կուր-Արաքսյան դաշտավայր|Կուր-Արաքսյան ընդարձակ հարթավայրի]] մեծ մասը կազմող Արցախյան դաշտավայրին։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ը ծածկված է անտառներով (մասնավորապես 1.500-2.250 մետր բարձրության վրա գտնվող շրջանները)։ Ցածրադիր վայրերի սարալանջերը ծածկված են թփուտներով և մարգագետիններով։ === Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության օգտակար հանածոներ|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի հողածածկույթ}}[[Պատկեր:Hunot Canyon, Shushi.jpg|thumb|[[Հունոտի կիրճ]]ը [[Պատմություն|պատմական]], [[Բնություն|բնական]] և [[Ճարտարապետություն|ճարտարապետական]] մի շարք գեղատեսիլ վայրերի համալիր է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը հարուստ է [[մետաղ]]ական և [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական]] մի շարք հանքատեսակներով, սակայն [[Երկրաբանություն|երկրաբանական]]-[[Հետախուզություն|հետախուզական]] տեսանկյունից [[Հարավային Կովկաս|այս տարածաշրջանը]] մինչ օրս համարվում է մասամբ (ոչ լրիվ) ուսումնասիրված։ [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Մաղավուզ]] և [[Քոլատակ]] գյուղերը հայտնի են [[Վառելիք|հանքային վառելիքի տեսակների]] առատությամբ։ Հնուց ի վեր Արցախի տարածքում հայտնաբերվել են բազմամետաղների, այդ թվում՝ [[ցինկ]]ի, [[կապար]]ի, [[Պղինձ|պղնձի]], [[Ոսկի|ոսկու]], [[Ծծումբ|ծծմբային կոլչեդանի]], [[երկաթ]]ի հանքավայրեր ու պաշարներ։ Դրանք հիմնականում գտնվում են [[Մեհմանա]], [[Դրմբոն]], [[Վարդաձոր (Մարտակերտի շրջան)|Վարդաձոր]], [[Կուսապատ]], [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք]], [[Շահկերտ]], [[Լիսագոր]], [[Զարդանաշեն]], [[Ցոր]] և [[Մաղավուզ]] գյուղերի հանքավայրերում, [[Խաչեն]] ու [[Թարթառ]] գետերի միջև ընկած տարածքում, ինչպես նաև [[Մռավի լեռնաշղթա|Մռավ լեռան]] լանջին։ Արցախը հարուստ է նաև [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական տարրերով]]։ Մասնավորապես, շատ են [[մարմար]]ի ու բազմերանգ մարմարեցված [[կրաքար]]ի հանքավայրերը, որոնք հիմնականում գտնվում են [[Ստեփանակերտ]] և [[Շուշի]] քաղաքներում, ինչպես նաև [[Քարագլուխ (Հադրութի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղի տարածքում։ Հանրապետության տարածքում կան [[գրանիտ]]ի, [[բազալտ]]ի, [[տուֆ]]ի, [[կրաքար]]ի հանքավայրեր, ինչպես նաև [[ցեմենտ]]ի, [[գրաֆիտ]]ի, [[վիմագրական քար]]ի, [[գիպս]]ի, [[ավազ]]ի ու [[կավ]]ի բարձրորակ հումք։ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը հարուստ է նաև [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի]] ռեսուրսներով։ Որոշ աղբյուրներ այստեղ հայտնի են եղել դեռ շատ վաղուց։ Հատկապես կիրառական նշանակություն ունեն [[Լիսագոր]]ի [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի աղբյուրները]], որոնք գտնվում են [[Շուշի]]ից 16-18 կմ. հեռավորության վրա, Շուշի-Գորիս ավտոճանապարհի մոտ։ Դրանք պարունակում են մեծ քանակությամբ երկաթ և արժեվորվում են իրենց բուժիչ հատկանիշներով։ Իսկ [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] Շրլան գյուղի մոտ գտնվող աղբյուրի հիման վրա Շուշիում գործում էր առողջարան։ Արցախի Հանրապետության հյուսիսարևելյան և հարավարևելյան ծայրամասերի հարթավայրերում տարածված են [[Շագանակագույն հողեր|շագանակագույն]], գետահովիտներում՝ [[Ալյուվիալ նստվածքներ|ալյուվիալ]], նախալեռներում՝ [[Շագանակագույն հողեր|մուգ շագանակագույն]] և [[Լեռնատափաստանային հողեր|լեռնատափաստանային]], միջին բարձրության լեռներում՝ [[Դարչնագույն հողեր|դարչնագույն]] ու [[գորշ հողեր]]ը, առանձին զանգվածներով՝ լեռնային սևահողերը, [[Մռավի լեռնաշղթա]]յի բարձրադիր մասում՝ [[Լեռնամարգագետնային հողեր|լեռնամարգագետնային]] ու [[կմախքային հողեր]]ը։ === Ջրագրական ցանց === [[Պատկեր:Hagari_River_(Tigranavan).jpg|thumb|Հագարի գետը հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ով |alt=]][[Պատկեր:Sarsang_reservoir_P1090881.JPG|thumb|[[Սարսանգի ջրամբար]]ը կառուցվել է [[Թարթառ]] գետի վրա։ Տեսարանը՝ [[Դրմբոն]] գյուղից |alt=]][[Արցախի աշխարհագրություն|Արցախի ջրագրական համակարգը]] տեսականորեն նման է [[Հայաստանի ջրագրություն|Հայաստանինին]]։ Հանրապետությունը [[Դեպի ծով ելք չունեցող պետություններ|դեպի ծով ազատ ելք չունի]], սակայն վերջինիս տարածքում կան բազմաթիվ [[Ջրատարածություն|ներքին ջրեր]] ([[Լիճ|լճեր]], [[գետ]]եր, [[ճահիճ]]ներ)։ Խոշոր գետերը հիմնականում պատկանում են [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի ավազաններին։ Գետերի սնումը հարաբերականորեն խառն է, իսկ հոսքն ունի սեզոնային բնույթ։ Գարնան բոլոր ամիսներին և աշնան սկզբին Արցախի գետերը հորդանում են, իսկ ամռանը՝ ծանծաղում։ Այստեղ հաշվվում է 2639 գետ ու գետակ, որոնց ընդհանուր երկարությունը 8395 կմ է։ Գետերը հիմնականում սկիզբ են առնում բարձրադիր լեռնաշղթաներից և ունեն մեծ անկում։ Ջրային ռեսուրսները կարևոր նշանակություն ունեն [[Արցախի Հանրապետության տնտեսություն|Արցախի Հանրապետության զարգացող տնտեսության]] կայունացման գործում։ Սեփական [[Վառելիք|վառելիքաէներգետիկ պաշարների]] բացակայության պայմաններում [[ջուր]]ը միակ էներգետիկ աղբյուրն է։ Գետերի [[Ոռոգում|ոռոգման ջրերը]] խիստ անհրաժեշտ են նաև չորային Արցախի գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մշակման համար։ Արցախի գետերի մեծամասնությունը (75 %) պատկանում են [[Կուր]]ի ավազանին։ Այս գետի խոշոր վտակներից են [[Թարթառ]]ը, [[Հևջա]]ն, [[Խաչեն]]ը, [[Կարկառ]]ը, [[Խոնաշեն]]ը։ Ամենախոշոր վտակն աջակողմյան [[Կարկառ]]ն է, որի ջուրն օգտագործվում է ոռոգման նպատակով։ Այն սկիզբ է առնում [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից՝ [[Ծովի մակարդակի բարձրութիւնը|ծովի մակարդակից]] մինչև 2080 մետր բարձրությունից։ Կարկառն իր հերթին ևս ունի երկու խոշոր վտակներ՝ [[Մեղրագետ]]ը և Բագարան։ Արաքսի ավազանի վտակները համեմատաբար ավելի խոշոր են և ջրառատ։ Դրանք են՝ [[Հագարի]]ն, [[Վարանդա]]ն, [[Իշխանագետ]]ը։ Հագարին հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ում և ունի 113 կմ երկարություն։ Սկիզբ է առնում Արցախի բարձրավանդակից՝ [[Դալիդաղ (լեռնաշղթա)|Դալիդաղ լեռնազանգվածի]] հարավային լանջից։ Հոսում է հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք։ խոշոր վտակը Հոչազն (Հոչանց) է (63 կմ)։ Սնումը խառն է, հորդացումը տեղի է ունենում մայիս-հունիսին ամիսներին։ [[Վարանդա (գետ)|Վարանդան]] և [[Իշխանագետ (գետ)|Իշխանագետը]] սնմամբ և հոսքով նման են Արցախի մյուս գետերին։ Կան մի քանի գետեր, որոնք սկիզբ են առնում [[Հայաստան]]ի տարածքում և հոսում են մինչև Արցախ։ Օրինակ՝ [[Քարաշեն]] գետն սկիզբ է առնում [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ից և Արցախի Հանրապետության տարածքում աջից միախառնվում է [[Աղավնո (գետ)|Աղավնո]] գետին։ Արցախի Հանրապետության մայր գետը [[Թարթառ]]ն է, որը պատկանում է Կուր գետի ավազանին։ Թարթառ գետի վերին ավազանում ժամանակին գտնվել է պատմական [[Ծար]] ավանը, իսկ գետի միջին հոսանքում՝ ձախ ափին, գտնվում է [[Դադիվանք]]ը։ Թարթառի ափին է գտնվում նաև [[Քարավաճառ]] քաղաքը։ Թարթառ գետի ռեժիմը կարգավորելու և ջրերն արդյունավետ օգտագործելու համար 1970 թվականին կառուցվել է [[Սարսանգի ջրամբար]]ը, որի ջրերն օգտագործվում են ոռոգման և ջրաէներգետիկ նպատակներով։ Ջրամբարի վրա կառուցված է Սարսանգի ՀԷԿ-ը ( հզորությունը՝ 110 մեգավատտ)։ Ամբարտակը ծառայել է ոչ միայն էլեկտրաէներգիա ստանալու, այլ նաև դաշտերը ոռոգելու համար։ [[Արցախյան ազատամարտ]]ի տարիներին [[Սարսանգի ջրամբար]]ի շրջակայքում կատաղի մարտեր են տեղի ունեցել, որոնց ժամանակ կասեցվել է ադրբեջանական բանակի [[1992 թվական]]ի ամառային հարձակումը և Արցախի կողմից վերականգնվել է ջրամբարի նկատմամբ վերահսկողությունը։ === Կլիմայական պայմաններ === {{Հիմնական|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի կլիմայական պայմաններ}} Արցախի կլիման չափավոր մերձարևադարձային է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +11&nbsp;°C է։ Ամենատաք և արևոտ ամիսների՝ հուլիսի և օգոստոսի միջին ջերմաստիճանն է համապատասխանաբար՝ +22&nbsp;°C և +21&nbsp;°C։ Ձմեռային ամիսներին միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -1-ի և 0&nbsp;°C միջև։ Բարձրադիր շրջաններում ձմռան եղանակը հաճախ բավական ցուրտ և ձյունառատ է։ Ջերմաստիճանի նվազագույնը՝ -23&nbsp;°C։ Ամառային ամիսներին ջերմաստիճանի առավելագույնը 32-37&nbsp;°C և 40&nbsp;°C է համապատասխանաբար բարձրադիր և ցածրադիր շրջաններում։ Տարեկան տեղումների քանակը բարձրադիր վայրերում 560-840 մմ է, ցածրադիր վայրերում՝ 410-480 մմ։ Գարնանը, հատկապես մայիս և հունիս ամիսներին՝ առավելագույն տեղումների ժամանակ, հաճախ են լինում հեղեղներ և կարկտահարություն։ Բացի այդ՝ բարձրադիր վայրերում տարվա 100-ից 125 օրը մառախլապատ է։ === Բուսական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի բուսական աշխարհ}}[[Պատկեր:Lilium armenum.jpg|thumb|[[Շուշան հայկական|Հայկական շուշանը]] սոխարմատավոր բազմամյա ծաղկաբույս է, որը տարածված է [[Հայաստան|Հյուսիսային Հայաստանում]], [[Անատոլիա]]յում և [[ԼՂՀ|Արցախում]]|alt=]][[Պատկեր:Sambucis tigranii.jpg|thumb|[[Թանթրվենի, Տիգրանի|Թանթրվենի Տիգրանին]] [[Հայաստան]]ի և [[ԼՂՀ|Արցախի]] [[Էնդեմիկ բույսեր|էնդեմիկ բուսատեսակ]] է, որը գրանցված է [[Կարմիր գիրք|Կարմիր գրքում]]|alt=]]Արցախը հարուստ բնական պաշարների երկիր է՝ գեղատեսիլ և բազմազան բնությամբ։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ն անտառածածկ է։ Անտառներն առավել մեծաքանակ են հատկապես [[Հադրութի շրջան|Հադրութի]] և [[Մարտակերտի շրջան]]ներում, որտեղ աճում են [[հոն]]ի, [[Խնձորենի|խնձորենու]], [[Թզենի|թզենու]], [[Տանձենի|տանձենու]], [[Ընկուզենի|ընկուզենու]], [[Սալորենի|սալորենու]], [[Սալորենի|շլորի]], [[զկեռ]]ի, [[Տխլենի|տխլենու]] ծառեր։ Արցախի մյուս երկրամասերում տարբեր տեղաբաշխմամբ աչքի են ընկնում [[հաճարենի]]ն, [[կաղնի]]ն, [[բոխի]]ն, [[թխկի]]ն, [[թեղի]]ն, [[լորենի]]ն, [[հացի]]ն, [[կեչի]]ն, [[ճապկի]]ն։ Գետահովիտների երկարությամբ տարածված են [[ուռենի]]ները։ Շատ են նաև [[Մոշենի|մոշի]] և [[Մասրենի|մասրենու]] թփերը։ Վայրի ծառատեսակների ու թփերի պտուղները հին ժամանակներից մինչև այսօր թարմ կամ չորացված ձևով օգտագործվում են որպես սննդամթերք, համեմունք և դեղամիջոց։ Արցախն աչքի է ընկնում բուսական համայնապատկերների ու բուսատեսակների արտակարգ բազմազանությամբ։ Այստեղ առատ են մշակովի բույսերի վայրի ազգակիցները՝ [[ցորեն]], [[աշորա]], [[գարի]], [[վարսակ]], [[ոլոռ]], [[սոխ]], [[ճակնդեղ]], զանազան [[Հատապտղային բույսեր|հատապտուղներ]], [[Կորիզավորներ|կորիզավոր]], [[Ոլոռ|ընդավոր]], [[Կերային ցանքաշրջանառություն|կերային]], [[Բանջարաբույսեր|բանջարանոցային բուսատեսակներ]]։ Արցախի տարածքում միմյանց են հաջորդում [[տափաստան]]ներն ու [[անտառներ]]ը։ Ամենա­ցածր դիրք ունեն [[կիսաանապատ]]ներն ու [[տափաստան]]ները (300-800 մետր), ամենաբարձր՝ մերձալպյան, ալպյան [[մարգագետիններ]]ը, [[Բարձրախոս|բարձրախոտերը]], քարաժայռային բուսականությունը (1300-2300 մետր), իսկ 2300 մետրից բարձր տարածված են [[Տունդրային զոնաներ|տունդրային յուրահատուկ բուսատեսակները]]։ Արցախի տափաստանները հիմնականում ծածկված են տափաստանային գուղձավոր և պնդաթուփ խոտաբույսերով։ Այստեղ տարածված են ավելուկը, եղինջը, [[ծնեբեկ]]ը, [[թրթնջուկ]]ը, [[ճռճռուկ]]ը, [[աստղաշուշան]]ը, [[փիփերթ]]ը, [[Շրեշ|շրիշը]], [[իշակաթնուկ]]ը և այլն։ Սաղարթավոր նոսր անտառներում ցածրաբուն, լուսասեր ծառերի ու թփերի՝ [[Ցաքի|ցաքու]], [[ասպիրակ]]ի, [[Փռշնի|փռշնու]], [[ցախակեռաս]]ների, [[հասմիկ]]ի, [[Բալենի|մահալեբյան բալենու]], [[Խնկենի|խնկենու]], [[Նռնենի|նռնենու]], [[Մասրենի|մասրենու]], [[դրախտածառ]]ի հարևանությամբ աճում են [[փետրախոտ]]եր, [[շյուղախոտ]]եր և [[Աբեղախոտ|աղեղախոտեր]]։ Ամենուրեք տարածված են [[ուրց]]ի երկու տեսակները, որոնց հոգեպարար բույրով պարուրվում է ողջ շրջապատը։ Անտառամերձ մարգագետիններում աճում են հացազգի և լոբազգի բազմաթիվ բույսեր։ Գարնան վերջերին [[Սագասոխուկ|սագասոխին]], [[Մկնասոխ|մկանասոխին]], [[աստղաշուշան]]ին, [[ձնծաղիկ]]ին փոխարինելու են գալիս [[հրանունկ]]ը, [[անմոռուկ]]ը, որոնց դեղին և երկնակապտավուն գույնի հետ մեծ խայտաբղետություն են առաջացնում [[ոջլադեղ]]ի, [[վարդակակաչ]]ի, [[երեքնուկ]]ների և [[կակաչ]]ների ծաղիկները։ Արցախի տարբեր հանդամասերում կարելի է հանդիպել [[տատասկ]]ի, [[դաշտավլուկ]]ի, [[գայլաթաթ]]ի և [[անմոռուկ]]ի։ Գետեզրերին տեսանելի է [[ճահճախոտ]]ը, [[մակարդախոտ]]ը, [[ջրկոտեմ]]ը, [[մացառեղեգ]]ը, [[շերեփուկախոտ]]ը, [[ջրոսպ]]ը, [[ջրահարս]]ը, [[Ջրիմուռներ|տարատեսակ ջրիմուռները]]։ Վերոհիշյալ բույսերին ամենուր ընկերակցում են մոտ 100 տեսակի [[մամուռներ]]։ Արցախի բարեխառն կլիման հարմարավետ պայմաններ է ստեղծում [[Որթ|խաղողի որթի]] և շահթթենու լիարժեք աճման համար։ === Կենդանական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի կենդանական աշխարհ}}[[Պատկեր:Medved_mzoo.jpg|thumb|[[Արցախի կենդանական աշխարհ|Արցախի լեռնային ֆաունային]] ամենաբնորոշ կենդանատեսակը [[գորշ արջ]]ն է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը գտնվում է [[Իրանական լեռնաշխարհ|Իրանական]], [[Փոքրասիական բարձրավանդակ|Փոքրասիական]] և [[Պոնտոս]]-[[Կովկաս]]յան [[մարզ]]երի խաչմերուկում, որով և պայմանավորված է այդ մարզերի ազդեցությունը երկրամասի [[կենդանական աշխարհ]]ի տեսակների վրա։ [[Արցախ]]ի կենդանական աշխարհում գերակշռում են առաջավորասիական և միջերկրածովային տեսակները։ Բոլոր գոտիներում կենդանիներից հանդիպում են [[գայլ]], [[աղվես]], [[Նապաստակներ|նապաստակ]], [[Սովորական շնագայլ|շնագայլ]], [[լճագորտ]], [[Մողեսներ|մողես]], [[Լորտուներ|լորտու]], [[առնետ]], [[թռչուններ]]ից՝ [[անգղ]], [[արծիվ]], [[բազե]], [[աղավնի]], [[կաչաղակ]], [[ագռավ]], [[Ճնճղուկներ|սովորական ճնճղուկ]], [[չղջիկ]] և այլն։ [[Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան|Արցախի կլիմայական]] ու [[Արցախի բուսական աշխարհ|բուսական ծածկին]] համապատասխան գոյություն ունի բազմատեսակ [[Արցախի կենդանական աշխարհ|կենդանական աշխարհ]]։ [[Կիսաանապատ]]ային և [[Տափաստանային զոնաներ|տափաստանային գոտում]] տարածված են զանազան [[Մորեխներ|մորեխազգիներ]], որոնց որոշ տեսակները իսկական չարիք են հողագործի համար։ [[Կիսաանապատ]]ներում և ժայռերում ապրում են [[կարիճներ]]ի, [[մողեսներ]]ի և [[օձեր]]ի որոշ տեսակներ։ [[Սողուններ|Սո­ղուններից]] կարելի է մատնանշել [[Իժեր|դաշտային իժը]] և [[գյուրզա]]ն։ Այգի­ներում և արտերում ապրում են [[դաշտամկներ]], [[ավազամկներ]] և [[ճագարամկներ]], որոնք, արագ զարգանալով, դառնում են լուրջ վնասատուներ։ Շատ հարուստ է [[բզեզներ]]ի և [[թիթեռներ]]ի ֆաունան։ Կաթնասուններից նշված գոտում մշտապես ապրում են [[նապաստակ]]ը, [[Աղվեսներ|աղվեսը]], [[վարազ]]ը, մի քանի տեսակ [[չղջիկներ]], [[Ոզնիներ|ոզ­նին]], [[Գայլեր|գայլը]]։ Թռչուններից հանդիպում են [[աքարներ]], [[Արտույտներ|փոքրիկ ար­տույտներ]], [[Կաքավ|դաշտային կաքավներ]] և [[լոր]]եր։ [[Գիշատիչ թռչուններ]]ից տարածված են [[ուրուրներ]]ն ու [[գառնանգղ]]ները։ Երկնակամարում մերթընդմերթ տեսանելի է [[արծիվներ]]ի սլացիկ թռիչքը։ Անտառաբնակ թռչուններից հայտնի է [[Փայտփորներ|փայտփորը]], [[Աղավնիներ|աղավնին]], [[Երաշտահավեր|երաշտահավը]], [[Ճուռակներ|լորոս-ճուռակը]], [[Դեղնածաղիկ անդրկովկասյան|դեղնածաղիկը]], [[Սարյակներ|սարյակը]], [[Ծիծեռնակներ|ծիծեռնակը]], [[բու]]ն և [[Կաչաղակներ|կաչաղակը]]։ Անտառներում հանդիպում են [[նապաստակներ]], [[աղվեսներ]], [[ոզնիներ]], [[Աքիս|կովկասյան աքիսներ]], երբեմն էլ [[եղնիկ]], [[Արջեր|արջ]] ու [[անտառային կատու]]։ Գետերում ապրում են լեռնային գետերին և անուշահամ բարձ­րադիր լճերին հատուկ ձկներ։ Մարդու անհոգի վերաբերմունքի հետևանքով ձկների որոշ տեսակներ անհետացել են։ Բոլոր լճակներում և գետերում տարածված են [[Գորտեր|գորտը]], [[Լորտուներ|լորտուն]] և [[Կրիաներ|կրիան]]։ Եղեգնապատ վայրերում հանդիպում է [[կարմիր բադ]]ը։ Աղբյուրներին, գետակներին, լճակներին հատուկ են [[Որդեր|ջրային որդերը]] և [[ճպուռներ]]ը։ Կանգնած ջրավազաններում ապրում են [[մոծակներ]]ի մի քանի տեսակներ։ ==== Ղարաբաղի ձի ==== {{հիմնական|Ղարաբաղի ձի}} [[Պատկեր:Qarabaq ati.jpg|thumb|[[Ղարաբաղի ձի]]|alt=]][[Ղարաբաղի ձի]]ն, որը հեծկան ձիերի ցեղին պատկանող ազնվացեղ նժույգ է, դեռևս հնագույն ժամանակներից տարածված է եղել Արցախի տարածքում։ Ըստ մեզ հայտնի աղբյուրների՝ ղարաբաղյան ձին առաջացել է ժողովրդական ընտրասերման արդյունքում՝ [[Պարսկական ձի|պարսկական]], [[Թուրքմենական ձի|թուրքմենական]], իսկ հետագայում նաև [[արաբական ձի]]երի խաչասերումից և բնակություն է հաստատել [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի միջև ընկած տարածքում։ Ներկայումս այն համարվում է արևելյան տիպի լավագույն ձիատեսակներից մեկը։ [[19-րդ դար]]ում այն ներազդել է հարավռուսական [[Ձիաբուծություն|ձիաբուծության]] վրա և մեծ քանակով արտահանվել արևմուտք՝ [[Ֆրանսիա]], [[Անգլիա]], [[Լեհաստան]] և այլուր։ Ղարաբաղի ձին հատկապես աչքի է ընկնում իր գեղեցիկ արտաքին կառուցվածքով։ Անզեն աչքով նկատելի է ղարաբաղյան ձիու նմանությունն մեկ այլ արևելյան նժույգի՝ [[արաբական ձի]]ու հետ։ Երկու ձիատեսակների գլխավոր նմանություններն են չոր մարմնակազմվածքը և հեզ վարքագիծը։ Ղարաբաղյան ձիու գլուխը բավականին թեթև է, իսկ իրանը՝ ուղիղ։ Մնդավի բարձրությունը կազմում է 145-150 սմ է, իրանի թեք երկարությունը՝ 145-150 սմ։ Տարբեր ժամանակներում արցախյան այս ձիատեսակն օգտագործվել է [[Դոնի Ռոստով|Դոնի]], [[Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|անդրկովկասյան հանրապետությունների]] ([[Ադրբեջանական Հանրապետություն]]ում համարվում է ազգային խորհրդանիշ), [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի մի շարք երկրների տարբեր [[ձի]]երի ցեղերի բուծման և բարելավման նպատակով։ Ներկայումս ղարաբաղյան ձիերը սահմանափակ քանակով բուծվում են Արցախի Հանրապետության որոշ շրջաններում։ === Բնապահպանություն === == Վարչատարածքային բաժանում == {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում}}[[Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում|Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային միավորներն]] են՝ [[Շրջան (վարչական միավոր)|շրջանները]], [[Համայնք (վարչատարածքային միավոր)|համայնքները]], ինչպես նաև շրջանի կարգավիճակ ունեցող [[Ստեփանակերտ|Ստեփանակերտ քաղաքը]] (Արցախի մայրաքաղաք)։ Արցախի Հանրապետության ընդհանուր տարածքը կազմում է 11.458 կմ², որը վարչակատարածքայնորեն բաժանված է 8 առանձին շրջանների։ Դրանք են՝ [[Ասկերանի շրջան]]ը՝ [[Ասկերան]] կենտրոնով, [[Հադրութի շրջան]]ը՝ [[Հադրութ]] կենտրոնով, [[Մարտակերտի շրջան]]ը՝ [[Մարտակերտ]] կենտրոնով, [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանը]]՝ [[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] կենտրոնով, [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]]՝ [[Քարվաճառ]] կենտրոնով, [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանը]]՝ [[Շուշի]] կենտրոնով և [[Քաշաթաղի շրջան]]ը՝ [[Բերձոր]] կենտրոնով<ref>[http://www.stat-nkr.am/2000_2006/02.pdf Վիճակագրության Ազգային Ծառայություն, «Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանումը ըստ շրջանների]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ [[Շահումյանի շրջան]]ն ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանի Հանրապետության]] վերահսկողության տակ, իսկ տեղի հայ բնակչությունը դուրս է մղված դեպի ազատագրված [[Վայկունիք (գավառ)|Վայկունիքի գավառ]]։ Այս ութ շրջաններին մեջ են մտնում նաև ազատագրված յոթը հայկական պատմական գավառները՝ Ճրաքն, [[Կովսական]], [[Քաշունիք]] ([[Հագարի|Հագարի գետի]] հովիտ, Քաշաթաղի շրջան) [[Շահումյան (շրջան)|Վայկունիք]] ([[Թարթառ|Թարթառ գետի]] վերին հովիտը), [[Ակն]] (Տիգրանակերտի դաշտակ, նախկին [[Աղդամի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Աղդամի շրջան]]) և [[Մուխանք]] (Արցախի դաշտավայր)։ Ըստ Արցախի Հանրապետության «վարչատարածքային բաժանման մասին օրենք»-ի՝ ութ շրջաններում իրականացվում է պետական կառավարում, համայնքներում՝ տեղական ինքնակառավարում։ Տեղական ինքնակառավարում է իրականացվում Ստեփանակերտ քաղաքում ևս՝ համատեղելով պետական կառավարման հետ։ Համայնքը կարող է ընդգրկել մեկ կամ ավելի թվով բնակավայրեր։ Արցախի Հանրապետության բոլոր բնակավայրերը՝ առանձին կամ այլ բնակավայրի (բնակավայրերի) հետ միասին ընդգրկվում են համայնքների մեջ<ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ վարչատարածքային բաժանման մասին «Արցախի Հանրապետություն {{!}} Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե |url=http://nkrcadastre.am/?p=189 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304140959/http://nkrcadastre.am/?p=189 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=nkrcadastre.am}}</ref>։ {| class="toccolours" style="width:100%; margin:auto; margin:1px; text-align:center; border-spacing:0; font-size:95%;" ! colspan="9" style="text-align:left; background:lightgrey; padding-left:10px; font-size:130%;" |<div style="text-align: center;">Արցախի վարչական շրջաններ</div> |- style="font-size:95%; width:15%; background:white;" ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Վարչական շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Տարածք ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն | rowspan="10" style="background:white;" |[[Պատկեր:Արցախի շրջաններ.png|221x221փքս]] ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջկենտրոն ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |1 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |25.66 կմ² |50,400 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |10 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |2 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |25.66 կմ² |1221.92 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |11 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |[[Ասկերան]] |2180 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |3 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |12,400 կմ² |1876.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |12 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |[[Հադրութ]] |3000 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |4 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |25.66 կմ² |851,258 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |13 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |[[Մարտակերտ]] |4500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |5 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |23,100 կմ² |152,758 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |14 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |[[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] |5 800 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |6 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |2,800 կմ² |1829.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |15 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |[[Քարվաճառ]] |500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |7 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |25.66 կմ² |166,706 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |16 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |[[Շուշի]] |4100 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |8 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |4,500 կմ² |381.30 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |17 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |[[Բերձոր]] |2200 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |9 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Ընդհանուր''' |25.66 կմ² |11.458 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |18 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Արցախ''' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |} == Արցախյան հիմնախնդիր == === Արցախի իրավական կարգավիճակ === Ներկայիս Արցախի Հանրապետությունը փաստացիորեն (դե ֆակտո) անկախ պետություն է, որն ունի սեփական դրոշը, զինանշանը և օրհներգը, իշխանական մարմինները, ֆինանսատնտեսական համակարգը։ Հայաստանը միջազգային-իրավական հարթակում Արցախը ճանաչում է որպես իր անբաժանելի մաս։ Այնուամենայնիվ, Արցախյան խնդրի միջազգային-իրավական կարգավորումը մեծապես կապված է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հետ։ Մարդու իրավունքների տեսանկյունից «Արցախյան հակամարտության սկզբնական շրջանում Հայաստանը զինամթերքով և կամավորներով օգնություն է ցուցաբերում Արցախին։ Հայաստանի ներգրավվածությունն Արցախյան պատերազմում աճում է 1993 թվականի դեկտեմբերի ժն տեղի ունեցած ադրբեջանական ներխուժումից հետո։ Դրանից հետո Հայաստանի ներքին գործերի նախարարությունը երկրում հայտարարեց արտակարգ իրավիճակ և սկսեց զորակոչ անցկացնել Արցախի պաշտպանական դիրքերում կռվելու համար»։ Հայաստանն և Արցախն ունեն շաղկապված քաղաքականություն, որի վառ ապացույցն է Արցախի Հանրապետության նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի ընտրությունը Հայաստանի վարչապետի (1994-1997) և ապա նաև նախագահի (1998-2008) պաշտոնում։ Հայաստանի կառավարությունը բազմիցս կարողանում է պաշտպանել երկու հայկական պետությունների շահերը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո շարունակվող բանակցությունների ընթացքում։ Իր եվրասիական ուսումնասիրությունների ընթացքում Արևմտաեվրոպական միության հետազոտությունների ինստիտուտի նախագահ Դով Լինչև գրում է․ «Արցախի անկախացումը թույլ է տալիս նոր հայկական պետությանը խուսափել ագրեսիայի միջազգային խարանից, չնայած այն բանին, որ հայկական զորքերը 1991-1994 թվականներին գերիշխանում էին արցախա-ադրբեջանական շփման գծում»։ Լինչը նաև մատնանշում է, որ «հայկական զինված ուժերի հզորությունը և Հայաստանի ռազմավարական դաշինքը Ռուսաստանի հետ, դիտվում են որպես Ստեփանակերտի իշխանությունների կողմից արցախյան պետության պաշտպանության առանցքային վահաններ»։ Այնուամենայնիվ, շատ աղբյուրներ Արցախը փաստացիորեն համարում են Հայաստանի մաս։ Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ Հայաստանը, Ադրբեջանական Հանրապետությունը և երրորդ կողմ հանդիսացող Արցախը, ունեն տարբեր քաղաքական դիրքորոշումներ։ Պաշտոնական Բաքուն Հայաստանի կառավարությանը հորդորում է դուրս բերել հայկական զորքերը Լեռնային Ղարաբաղից և մյուս վիճելի տարածքներից, ինչպես նաև բոլոր տեղահանված անձանց թույլատրել վերադառնալ իրենց տներ։ Հայաստանը մերժում է ադրբեջանական կողմի պահանջները և կարծում է, որ Արցախի ժողովուրդն ունի ազգային ինքնորոշման անտարելի իրավունք։ Թե՛ Երևանը և թե՛ Ստեփանակերտը նշում են, որ Արցախն իրեն անկախ է հռչակել Խորհրդային Միությունից և այլ ոչ թե Ադրբեջանից։ Հայաստանի կառավարությունը պնդում է, որ Արցախի կառավարությունը պետք է մասնակցի տարածաշրջանի ապագայի վերաբերյալ ցանկացած քննարկման՝ միաժամանակ մերժելով ազատագրված տարածքները վերադարձնելու և փախստականներին մուտքի պահանջները։ === Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց === Կողմերի միջև բանակցությունները կազմակերպվել են Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների կառավարությունների անմիջական նախաձեռնությամբ։ Արցախյան խնդրի կարգավորմանն ուղղված առաջին բանակցությունները 2001 թվականին ընթացել են նախ և առաջ Փարիզում և ապա՝ Ֆլորիդայում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ կողմերը մոտ էին խնդրի հանգուցալուծմանը, ադրբեջանական իշխանությունները՝ ինչպես Հեյդար Ալիևի, այնպես էլ իր որդու՝ Իլհամ Ալիևի (2003 թվականի հոկտեմբերին կայացած ընտրություններից հետո) պաշտոնավարման տարիներին, հստակորեն հերքում են Փարիզում և Ֆլորիդայում կայացված ցանկացած համաձայնություն։ Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահներ Իլհամ Ալիևի և Ռոբերտ Քոչարյանի միջև հետագա բանակցությունները տեղի են ունեցել 2004 թվականի սեպտեմբերին՝ Ղազախստանի մայրաքաղաք Աստանայում՝ ԱՊՀ անդամ պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովի ընթացքում։ Այս անգամ ադրբեջանական կողմի ներկայացված առաջարկներից մեկը Արցախում և Ադրբեջանում հանրաքվեի անցկացումն էր՝ տարածաշրջանի ապագա կարգավիճակի որոշման վերաբերյալ։ 2006 թվականի փետրվարի 10-ին և 11-ին Ռամբույե ավանում տեղի են ունենում բանակցություններ, որոնք որևէ համաձայնության չեն հանգեցնում։ Սակայն այդ ընթացքում քննարկվում են մի շարք առանցքային հարցեր, ինչպիսիք են օրինակ Քարվաճառից հայկական զորքերի դուրս գալու հարցը։ == Բնակչություն == {{Main|Արցախի Հանրապետության բնակչություն}} Արցախի Հանրապետության մշտական բնակիչների ընդհանուր քանակը 2010 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ կազմել է 141..400 մարդ։ Ազգաբնակչության մեծ մասը հայեր են։ Կան նաև ռուսներ, ուկրաինացիներ, վրացիներ և հույներ։ Քաղաքաբնակների թիվը 74.183 մարդ է կամ 52.5 %, գյուղական բնակչությունը՝ 67.217 մարդ է կամ 47.5 %։ Արցախում տղամարդկանց թիվը կազմել է 68.048 մարդ կամ 48.1%, կանանցը՝ 73.352 կամ 51.9%։ Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի բնակչությունը կազմում է 52.310 մարդ<ref name="president.nkr.am">{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130526120649/http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower |archive-date=2013 թ․ մայիսի 26 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 11}}</ref>։ {| class="wikitable" |- ! Բնակչությունն ըստ շրջանների !! Բնակչության քանակը<ref name="president.nkr.am"/> |- | Ստեփանակերտ || 52.310 |- | Ասկերան || 17.732 |- | Հադրութ || 12.373 |- | Մարտակերտ || 19.636 |- | Մարտունի || 23.435 |- | Քարվաճառ || 3.000 |- | Շուշի || 5.126 |- | Քաշաթաղ || 7.788 |- | Ընդհանուր՝ || 141.400 |} === Արցախահայության էթնիկ զտումներ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)}} == Տնտեսություն == Բնական հումքի հնարավորություններով պայմանավորված՝ Արցախում ավանդաբար գործել են [[շերամ]]որդի [[բոժոժ]]ի նախնական մշակման, [[Մետաքսագործություն|մետաքսագործության]], [[Գորգագործություն|գորգագործության]], [[Գինեգործություն|գինեգործության]], [[Մետաղաձուլություն|մետաղաձուլության]], [[Օղեթորում|օղեթորման]] ([[Թութ|թթից]] և [[խաղող]]ից) գործատներ, [[Բրուտագործություն|բրուտագործության կետեր]], կ[[ղմինդր]]ի, [[սայլ]]երի, [[կառք]]երի պատրաստման, [[կոշիկ]]ի, [[կարի արհեստանոց]]ներ, [[ձիթհան]]ներ, [[ջրաղաց]]ներ և այլն։ Արցախի Հանրապետության [[Մարտակերտի շրջան]]ի տարածքում [[ֆրանսիացի]]ները դեռևս 19-րդ դարում արդյունահանել են բազմամետաղների հանքանյութ։ [[Շուշի]]ում գործել է ջրէկ (30 կՎտ)։ Արցախ-Ղարաբաղում բոժոժի վերամշակումն սկսել են [[19-րդ դար]]ի 60-ական թվականներին։ Մինչև [[1918]] թվականը երկրամասում գործել են [[մետաքսաթել]]ի 36 և թելի ոլորման 10 գործատներ։ Արտադրած մետաքսաթելն սպառվել է [[Ռուսաստան]]ում ու [[Ֆրանսիա]]յում, իսկ [[գորգ]]երը՝ [[Պարսկաստան]]ում և այլուր։ [[1879]] թվականին [[Ֆիլադելֆիա]]յում ([[ԱՄՆ]]) կազմակերպված միջազգային տոնավաճառում Ղարաբաղի [[մետաքս]]ն արժանացել է [[արծաթ]]ե, իսկ [[1882]] թվականի Մոսկվայի ցուցահանդեսում՝ ոսկե մեդալի։ [[19-րդ դար]]ի վերջին Ղարաբաղի մետաքսաթելից գործվել են [[Փարիզ]]ի [[Ելիսեյան պալատ]]ի վարագույրները։ === Գյուղատնտեսություն === [[Գյուղատնտեսություն|Գյուղատնտեսության]] կարևոր ճյուղերն էին [[հացահատիկ]]ային տնտեսությունը, [[այգեգործություն]]ը, [[պտղաբուծություն]]ը, [[անասնապահություն]]ը։ Մշակվել են նաև [[բրինձ]], ձիթատու [[վուշ]], [[սիսեռ]], [[կարտոֆիլ]] և այլն։ [[1805]] թվականին Ղարաբաղը, ինքնակամ ընդունելով Ռուսաստանի տիրապետությունը (հաստատվել է [[1813]] թվականի [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի պայմանագրով]]) և գտնվելով Ռուսաստանի կայսրության վարչաքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական համակարգում, զարգացել է կայսրության ծայրամասային շրջաններին բնորոշ հաստատության օրինաչափություններով։ Ռուսաստանում հոկտեմբերյան հեղաշրջումը ([[1917]] թվական), անղրկովկասյան ազգերի անկախացումն ու ազգամիջյան հակամարտությունների սրումը նոր անկախացած երկրների տնտեսությունը հասցրել են քայքայման եզրին։ Մեծ չափով տուժել է նաև Արցախ-Ղարաբաղի տնտեսությունը։ Խորհրդայնացումից հետո պահանջվել է մի քանի տասնամյակ, որպեսզի [[Ադրբեջան]]ի կազմում [[ինքնավար մարզ]]ի կարգավիճակ ստացած [[ԼՂ]]-ն իր մակրոտնտեսական ցուցանիշներով մոտենար [[1915]]-[[1916]] թվականների մակարդակին։ === Տրանսպորտ === [[Պատկեր:Համալիր Գանձասար 01.jpg|thumb|[[Գանձասար]]|alt=]] Արցախի և Հայաստանի միջև սահմանը բաց է և երթևեկությունը երկկողմանիորեն ազատ է։ Հայաստանից՝ [[Գորիս]] քաղաքից A 312 մայրուղին անցնելով [[Բերձոր]], ապա [[Շուշի]] քաղաքներով, միանում է մայրաքաղաք Ստեփանակերտին։ Նախատեսվում է վերագործարկել [[Ստեփանակերտի օդանավակայան]]ը, որով Արցախը օդային կապ կունենա Երևանի հետ։ === Տուրիզմ === {{հիմնական|Զբոսաշրջությունն Արցախի Հանրապետությունում}} Հայաստանի և ԱՊՀ երկրների քաղաքացիները կարող են երկիր այցելել առանց անցագրի։ Այլ երկրների քաղաքացիները պարտավոր են անցագիր ունենալ, որը հեշտությամբ կարելի է ստանալ հենց սահմանում, այլև Երևանում, [[Վաշինգտոն]]ում, [[Փարիզ]]ում, Մոսկվայում և այլուր Արցախի Հանրապետության ներկայացուցչություններում։ == Պետական կառուցվածք == ====== Քաղաքականություն ====== {{Main|Արցախի քաղաքականություն}} * Նախագահ – [[Սամվել Շահրամանյան]], 2023 * Պետնախարար – [[Արթուր Հարությունյան]], 2023 * Խորհրդարան – Ազգային Ժողով, 33 պատգամավոր, 5 տարի ժամկետ * Արցախի Հանրապետությունում գործում է համընդհանուր ընտրության իրավունք, 1991 թվից ի վեր * Ընտրելու տարիքը՝ 18 տարեկան == Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ == [[Պատկեր:Artsakh St. Watertown, MA.JPG|thumb|Արցախի փողոցը Ուոթերթաունում ([[Մասսաչուսեթս]] նահանգ, [[ԱՄՆ]])|alt=]] Արցախի անկախությունը ճանաչել են մասամբ ճանաչված պետություններ՝ [[Աբխազիա]]յի<ref name="Ցուգբա">{{Cite web |title=Աբխազիայի խորհրդարանի փոխխոսնակ Վյաչեսլավ Ցուգբա.«Աբխազիան, Հարավային Օսեթիան, ԼՂՀ-ն ու Մերձդնեստրիան վաղուց արդեն ճանաչել են միմյանց անկախությունը և շատ սերտ համագործակցում են միմյանց հետ» |url=http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130719113812/http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref><ref>{{Cite web |title=Արխիվացում |url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/65EAeQ2lZ?url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 5 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 5}}</ref><ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ Նախագահ Բակո Սահակյանը մասնակցել Աբխազիայի Նախագահի երդման հանդիսավոր արարողությանը |url=http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140513143646/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2014 թ․ մայիսի 13 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref> և [[Հարավային Օսիա]]յի<ref name="Ցուգբա"/> հանրապետությունները, ինչպես նաև չճանաչված [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրի Հանրապետությունը]]<ref>{{Cite web |title=Since the first days of its independent development, the Pridnestrovien Moldavian Republic has established, maintained and has been actively extending friendly interstate relations with the Republic of Abkhazia, the Republic of South Ossetia and the Republic of Nagorno-Karabakh. |url=http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419034929/http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref>։ [[Ավստրալիա]]յի բնակչությամբ ամենամեծ նահանգը՝ [[Նոր Հարավային Ուելս]]ը, նույնպես ընդունել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը և կոչ է արել Ավստրալիայի իշխանություններին պաշտոնապես ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը<ref name="ՆՀՈւ տեքստ">[https://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?Open&refNavID=HA8_1 Նոր Հարավային Ուելսի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140912220855/https://www.parliament.nsw.gov.au/Prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?open&refNavID=HA8_1 |date=2014-09-12 }} (անգլերեն) <blockquote>(b) recognises the right to self-determination of all peoples including those of the Republic of Nagorno-Karabakh, <br />… <br />(f) calls on the Commonwealth Government to officially recognise the independence of the Republic of Nagorno-Karabakh and strengthen Australia’s relationship with the Nagorno-Karabakh and its citizens.</blockquote></ref><ref name="НГзт">Независимая газета: [http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html Ավստրալիական նահանգը ընդունել Ղարաբաղի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512222100/http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html |date=2014-05-12 }} (ռուսերեն)<blockquote>Верхняя палата парламента Нового Южного Уэльса одновременно с резолюцией о признании НКР и права на самоопределение карабахского народа приняла и обращение к властям Австралии официально признать независимость Карабаха со всеми вытекающими последствиями.</blockquote></ref><ref name="ARFDpress">ARFD. [http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ New South Wales Recognizes Mountainous Karabakh’s Independence. Sahakyan Expresses Gratitude.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512213707/http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ |date=2014-05-12 }}</ref>։ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման կոչ (ԱՄՆ նախագահին և Կոնգրեսին) պարունակող հռչակագրեր ընդունել են ԱՄՆ մի քանի նահանգների օրենսդրական մարմինները՝ [[Ռոդ-Այլենդ]]<ref name="Ռոդ-Այլենդ">[http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm Ռոդ-Այլենդ նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304205554/http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="awrhod">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Rhode Island Legislature Supports Freedom of Artsakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512232727/http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Մասսաչուսեթս]]<ref name="aw2">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Massachusetts Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140724130235/http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-07-24 }}</ref><ref name="freeeurope">Radio Free Europe. [http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html Massachusetts State Legislature Calls For Recognition Of Nagorno-Karabakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160609153616/http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html |date=2016-06-09 }}</ref>, [[Մեն]]<ref name="mainenk">[http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp Մեն նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304204658/http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="aw3">Armenian Weekly [http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ Maine Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512215317/http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Լուիզիանա]]<ref name="Լուիզիանայի սենատ">[http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled Լուիզինիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512220746/http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled |date=2014-05-12 }} (անգլերեն)</ref><ref name="AWLois">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ Louisiana State Senate Recognizes Karabakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140821050630/http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ |date=2014-08-21 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ [https://168.am/2013/05/31/232499.html Լուիզիանայի Սենատը Արցախի անկախությանն աջակցող բանաձև է ընդունել] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135410/https://168.am/2013/05/31/232499.html |date=2019-04-07 }}</ref> և [[Կալիֆոռնիա]]<ref name="Կալիֆոռնիա">[http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 Կալիֆոռնիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140707234632/http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 |date=2014-07-07 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ։ [https://168.am/2014/08/28/400312.html Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ-ի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135416/https://168.am/2014/08/28/400312.html |date=2019-04-07 }}</ref><ref>Армянская служба Радио Свободная Европа - Радио Свобода: [https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html Парламент Калифорнии признал независимость Нагорного Карабаха] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190413061030/https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html |date=2019-04-13 }} 09.05.2014</ref><ref>{{Cite web |title=Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ անկախությունը |url=https://armlur.am/221667/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407135415/https://armlur.am/221667/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 9}}</ref>։ === Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում === [[2014]] թվականի [[նոյեմբերի 12]]-ին [[Հայաստան]]ի Ազգային ժողովում քվեարկության դրվեց «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության պատգամավոր [[Զարուհի Փոստանջյան]]ի ներկայացրած ''«Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) և Հայաստանի Հանրապետությունների անվտանգության ապահովման ռազմաքաղաքական հիմնադրույթների հայեցակետերի մասին»'' օրենքի նախագիծը։ Օրինագծին կողմ քվեարկեցին 8 պատգամավորներ՝ [[ՀՅԴ]] խմբակցության բոլոր 5 պատգամավորները ([[Արմեն Ռուստամյան]], [[Աղվան Վարդանյան]], [[Արմեն Բաբայան]], [[Միքայել Մանուկյան (քաղաքական գործիչ)|Միքայել Մանուկյան]], [[Արծվիկ Մինասյան]]), «Ժառանգությունից»՝ Զարուհի Փոստանջյանն ու [[Ռուբիկ Հակոբյան]]ը, ՀԱԿ խմբակցությունից՝ [[Նիկոլ Փաշինյան]]ը։ ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր [[Հրանտ Բագրատյան]]ը ձեռնպահ քվեարկեց։ Բոլոր մյուս պատգամավորները քվեարկությանը չեն մասնակցել, որի արդյունքում նախագիծը չընդունվեց։ Նախագծով նախատեսվում էր պաշտոնապես ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը և բացառել այլ պետությունների կամ միջազգային կազմակերպությունների կողմից զինված ուժերի տեղակայումը Արցախի, Հայաստանի և [[Ադրբեջանի պատմություն|Ադրբեջանի]] հանրապետությունների սահմաններին, ինչպես նաև երկու այլ դրույթներ<ref>{{Cite web |title=ԱԺ֊ն չընդունեց ԼՂՀ֊ի անկախությունը ճանաչելու մասին օրինագիծը |url=http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141114140813/http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |archive-date=2014 թ․ նոյեմբերի 14 |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 13}}</ref>։ Նախկինում ևս «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության կողմից առաջարկվել են ԼՂՀ անկախության ճանաչման նախագծեր, որոնք նույնպես մերժվել են Ազգային ժողովի կողմից։ 2020 թ. սեպտեմբերի 27-ից վերսկսվել են քննարկումները [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Հայաստանի]]ի կողմից Արցախի Հանրապետության ճանաչման մասին<ref>{{Cite web |title=Եթե պատերազմը երկարի, ապա ՀՀ ԱԺ-ն պետք է քննարկի Արցախի անկախության ճանաչման հարցը. Արցախի ԱԺ նախագահ (տեսանյութ) |url=https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506114543/https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 6}}</ref>։ == Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ == {{Հիմնական|Քառօրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական ռազմական բախում (փետրվար, 2017)}} == Մշակույթ == === Տոներ === {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության պետական տոներ<ref name=":0">[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 «Տոներեր և հիշատակի օրեր»:] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304194435/http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 |date=2016-03-04 }} Հայկական Հանրագիտարան։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":1">[http://www.president.nkr.am/am/nkr/holidays/ Արցախի տոներ և հիշատակի օրեր] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303175343/http://president.nkr.am/am/nkr/holidays/ |date=2021-03-03 }} Արցախի նախագահի պաշտոնական կայք։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":0" group="Ն">Արցախում կարող են նշվել միջազգային, ավանդական, եկեղեցական, մասնագիտական այլ տոներ ու հիշատակի օրեր։</ref>։ !Օր !Անվանում |- |Հունվարի 1, Հունվարի 6 |Ամանոր և Սուրբ ծնունդ<ref group="Ն">Նշվում են դեկտեմբերի 31-ից հունվարի 6-ը։ Ոչ աշխատանքային օրեր են։</ref> |- |Փետրվարի 20 |Արցախի վերածննդի օր<ref group="Ն">Փետրվարի 20, 1988 թ-ի այդ օրը սկսվել են Արցախի անկախացման ցույցերը։</ref> |- |Փետրվարի 21 |Մայրենի լեզվի օր |- |Փետրվարի 23 |Հայրենի պաշտպանի օր |- |Մարտի 8 |Կանանց միջազգային օր |- |Ապրիլի 7 |Մայրության և գեղեցկության տոն |- |Մայիսի 1 |Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օր |- |Մայիսի 9 |Հաղթանակի տոն<ref group="Ն">Արցախի պաշտպանության բանակի և Շուշիի ազատագրման օր. մայիսի 9։ Ոչ աշխատանքային օր են։</ref> |- |Մայիսի 28 |Հայաստանի առաջին հանրապետության օր |- |Հունիսի 1 |Երեխաների պաշտպանության միջազգային օր |- |Սեպտեմբերի 1 |Գիտելիքի և դպրության օր |- |Դեկտեմբերի 10 |Արցախի Հանրապետության օր<ref group="Ն">Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և Սահմանադրության օր՝ նշվում է դեկտեմբերի 10-ին, ոչ աշխատանքային օր։</ref> |- |Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ |Թարգմանչած տոն<ref group="Ն">Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և սահմանադրության օր. դեկտեմբերի 10։ Ոչ աշխատանքային օր է։</ref> |} {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության հիշատակի օրեր<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":0" group="Ն" />։ !Օր !Անվանում |- |Ապրիլի 24 |Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր |- |Հունիսի 29 |Հայրենիք համար նահատակվածների և անհետ կորածների հիշատակի օր |- |Դեկտեմբերի 7 |Եկրաշարժի զոհերի հիշատակի օր |} == Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ == [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] ընթացքում Արցախի նախագահ [[Սամվել Շահրամանյան|Սամվել Շահրամանյանը]] բնաջնջման վտանգի տակ<ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20231018T1007+0400 |title=Պատերազմի ժամանակ Շահրամանյանը կապ է հաստատել Ադրբեջանի հետ և առաջարկ արել. «Ժողովուրդ» |url=https://arm.sputniknews.ru/20231018/paterazmi-zhamanak-shahramanjany-kap-e-hastatel-adrbejani-het-ev-arajark-arel-zhvoghvovurd-67406500.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref> [[սեպտեմբերի 28]]-ին ստորագրել է Արցախի բոլոր պետական հիմնարկները և կազմակերպությունները մինչև 2024 թվականի հունվարի 1-ը լուծարելու հրամանագիր, որով Արցախի Հանրապետությունը պետք է դադարեր գոյության ունենալ։ [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներից]] հետո, դեկտեմբերի 10-ին նախագահ Շահրամանյանը չեղարկել է Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու իր հրամանագիրը<ref>{{Cite web |last=LLC |first=Helix Consulting |title=Արցախի Հանրապետությունը լուծարված չէ. Սամվել Շահրամանյան |url=https://www.panorama.am/am/news/2023/10/20/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6/2914398 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=www.panorama.am |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=«ՀՐԱՊԱՐԱԿ». ՍԱՄՎԵԼ ՇԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆՆ ԱՐՑԱԽԻ ԼՈՒԾԱՐՄԱՆ ՀՐԱՄԱՆԱԳԻՐԸ ՉԵՂԱՐԿԵԼ Է, ՊԱՏՃԵՆՆ ՈՒՂԱՐԿԵԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԻՆ |url=https://hraparak.am/post/89a6e46023c084e29b988ef414f5e275}}</ref>։ Արցախի սահմանադրության համաձայն, հանրաքվեով անկախացած պետությունը չի կարող լուծարվել միջնորդավորված ընտրված նախագահի հրամանագրով<ref>{{Cite web |last=ARTSAKH.news |date=2023 թ․ նոյեմբերի 1 |title=«Շահրամանյանի ստորագրած փաստաթուղթն իրավական ուժ չունի». Արա Զոհրաբյան |url=https://artsakh.news/am/news/278645 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=ARTSAKH.news}}</ref><ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20230929T0901+0400 |title=Շահրամանյանի հրամանագիրն իրավական ուժ չունի և կարող է չեղարկվել նույնիսկ ԼՂ տարածքից դուրս |url=https://arm.sputniknews.ru/20230929/shahramanjani-hramanagirn-iravakan-uzh-chuni-ev-karvogh-e-chegharkvel-nujnisk-lgh-taratsqic-durs-66626367.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref>։ Բացի այդ, միջազգային իրավունքով՝ անվավեր է ցանկացած իրավական ակտ, որ ընդունվել է սպառնալիքի տակ<ref>{{Cite web |title=Vienna Convention Law Treaties |url=https://oas.org/legal/english/docs/Vienna%20Convention%20Treaties.htm#:~:text=A%20treaty%20is%20void%20if,Charter%20of%20the%20United%20Nations.&text=A%20treaty%20is%20void%20if,norm%20of%20general%20international%20law. |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=oas.org}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Արցախ նահանգ]] * [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)]] == Նշումներ == <references group="Ն" /> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], [[Խաչենի իշխանություն]]ը 10-[[16-րդ դար]]երում, [[Երևան]], [[1975]], 453 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախի պատմությունը (սկզբից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[1994]], 377 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախյան գոյապայքարի տարեգրություն, Երևան, [[1996]], 822 էջ *Մաղալյան Ա., Արցախի մելիքությունները և մելիքական տները XVII-XIX դդ., [[Երևան]], [[2007]], 325 էջ * Մանասյան Ա., [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. Ինչպես է դա եղել, Երևան, [[2011]], 120 էջ * Հարությունյան Համլետ, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[1996]], 296 էջ * Ալիկ Ղարիբյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի հիմնահարցը և [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]]ն [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[2012]], 282 էջ * Տ. Հակոբյան, ԼՂՀ հռչակումը և պետական շինարարության գործընթացը ([[1991]]-[[1994]] թթ.), Երևան, 2011, 212 էջ * Շահեն Մկրտչյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. [[Ադրբեջան]]ի իրականացրած ցեղասպանության անատոմիան, [[Ստեփանակերտ]], [[2003]], 250 էջ * Հրանտ Աբրահամյան, Մարտնչող Արցախը, գիրք Ա ([[1917]]-[[1923]]), Երևան, [[2003]], 336 էջ, գիրք Բ. ([[1923]]-[[1985]]), Երևան, [[2005]], 276 էջ, գիրք Գ. ([[1985]]-[[2000]]), [[Ստեփանակերտ]], [[2007]], 744 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, [[Քերթ]] (հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[2010]], 174 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, Արցախյան գոյամարտ, [[Երևան]], [[1991]], 174 էջ։ * Արամայիս Տեր-Դանիելյան, Ղարաբաղի տագնապը, Երևան, [[1993]], 120 էջ * Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն ([[1991]] թ. [[օգոստոս]] - [[1992]] թ. [[հունվար]]. փաստաթղթերի ժողովածու), Երևան, [[2011]], 196 էջ == Արտաքին հղումներ == * [https://zinapah.am Զինապահ - զինծառայողների ապահովագրության ազգային հիմնադրամ] * [https://bnakavayr.am Արցախից բռնի տեղահանվածների բնակարանային ապահովման պետական աջակցության ծրագիր] * [https://irazekum.am/event_category/9 Աջակցություն Արցախից բռնի տեղահանված անձանց] * [https://yerkir.am/hy/category/arcax Լուրեր Արցախի մասին] * [https://ampop.am/combat-related-ptsd-of-nk-artsakh-population/ Խեղդելով ցավը․ արցախցիներից շատերը հետտրավմատիկ սթրեսային վիճակում են] {{Արտաքին հղումներ}} {{Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչական բաժանում}} {{Կովկաս}} {{Եվրոպական երկրներ}} {{Ասիական երկրներ}} {{Պորտալ|Արցախ|Հայաստան|Միջին Արևելք|գույն=1}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Արցախ]] [[Կատեգորիա:Արցախյան պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի վիճելի տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայկական լեռնաշխարհի ժամանակակից պետություններ]] [[Կատեգորիա:Հարավային Կովկաս]] [[Կատեգորիա:Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ]] fv7qewq3f0xakfmd51qqle042nlbdzo 10356712 10356710 2025-06-17T17:15:24Z Babyag46 153577 /* Քաղաքականություն */ 10356712 wikitext text/x-wiki {{Redirect|Արցախ}}{{Տեղեկաքարտ Երկիր |բնագիր_անվանում = Արցախի Հանրապետություն |common_name = Արցախի Հանրապետություն |դրոշի_պատկեր = Flag_of_Artsakh.svg |դրոշի_նկարագրում = Արցախի դրոշ |զինանշանի_պատկեր = Coat of arms of Artsakh.svg |զինանշանի_նկարագրում = Արցախի զինանշան |քարտեզի_պատկեր = Արցախի Հանրապետության քարտեզ 2021.png |քարտեզի_նկարագիրը = Արցախի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ մուգ շագանակագույնով պատկերված են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները, իսկ մարմնագույնով՝ Արցախի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ |քարտեզի_պատկեր_2 = |քարտեզ_2-ի_նկարագիրը = |ազգային_օրհներգ = ''«Ազատ ու անկախ Արցախ»''<br ><small>Արցախի Հանրապետության օրհներգ</small> | լեզուներ = |օրհներգ = |պաշտոնական_լեզուներ = [[հայերեն]]<ref name="Արցախի սահմանադրություն">[http://www.nankr.am/hy/1838 Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն, ընդունված 2017 թվականի փետրվարի 20-ին,] [https://web.archive.org/web/20220323165812/http://www.nankr.am/hy/1838 ''(արխիվացված 23․03․2022թ․)'']։</ref> [[ռուսերեն]] |էթնիկ_խմբեր = [[հայեր]], [[ուկրաինացիներ]], [[հույներ]], [[ռուսներ]], [[վրացիներ]] |մայրաքաղաք = [[Ստեփանակերտ]] |կառավարության_տեսակը = [[Նախագահական համակարգ|նախագահական հանրապետություն]] |ղեկավար_կոչում_1 = [[Արցախի նախագահի ՊԺԿ|Նախագահի ՊԺԿ]] |ղեկավարի_անուն_1 = [[Աշոտ Դանիելյան]] |ղեկավար_կոչում_2 = [[Արցախի Հանրապետության Պետական նախարար|Պետնախարար]] |ղեկավարի_անուն_2 = [[ Նժդեհ Իսկանդարյան ]] |legislature = [[Արցախի Հանրապետության ազգային ժողով]] |sovereignty_type = Անկախություն ([[ԽՍՀՄ]]-ից) |established_event1 = Հռչակված |established_date1 = [[Սեպտեմբերի 2]], [[1991]] թ.<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc |title=Հետխորհրդային պատերազմներ. ապստամբություն, էթնիկ հակամարտություն և ազգամիջյան բախումներ Կովկասում |publisher=Նյու Յորքի համալսարանի հրատարակչություն |year=2007 |isbn=9780814797099 |edition=Online-Ausg. |location=Նյու Յորք |page=[https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc/page/168 168]}}</ref> |established_date2 = ՄԱԿ-ի ոչ անդամ |area_km2 = 3147 |area_rank = |area_sq_mi = 4424 |percent_water = |population_estimate = |population_census = 100.617<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=ԼՂՀ 2023 թվականի նախահաշիվ |url=http://www.stat-nkr.am/hy/2015-10-40-10-40-02/597--2021 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160416093350/http://www.stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015 |archive-date=2025 թ․ մարտի 14}}</ref> |population_estimate_year = |population_census_year = 2023 |population_density_km2 =3147 |population_density_sq_mi = <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = |GDP_PPP = $1.6 մլրդ․ |GDP_PPP_year = 2010 |GDP_PPP_rank = n/a |GDP_PPP_per_capita = $2,581 (2011) |GDP_PPP_per_capita_rank = |Gini = <!--number only--> |Gini_year = |Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> |Gini_ref = |Gini_rank = |HDI = <!--number only--> |HDI_year = |HDI_change = <!--increase/decrease/steady--> |HDI_ref = |HDI_rank = |currency =[[Հայկական դրամ]] |currency_code = AMD |time_zone = [[Հայկական ժամանակ|AMT]] |utc_offset = +4 |utc_offset_DST = +4 |time_zone_DST = ''Չդիտարկված'' |drives_on = right |calling_code = 374 97<sup>b</sup> |cctld = [[.am]], [[.հայ]] <small>(փաստացի)</small> |footnote_c = 374 97 |area_magnitude = 1 E10 |country_code = NKR }} '''Արցախի Հանրապետություն''', հայկական պետություն [[Հայկական լեռնաշխարհ|Հայկական Լեռնաշխարհի]] արևելքում<ref name="Հայաստան հանրագիտարան">«Հայաստան հանրագիտարան», խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2012 թվական</ref>՝ [[Հարավային Կովկաս|Հարավային Կովկասի]] աշխարհաքաղաքական տարածաշրջանում<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք"/>։ Այն [[ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]ի կողմից պաշտոնապես [[Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետությունների ցանկ|չճանաչված պետություն]] է<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք">{{Cite web |title=Ընդհանուր տեղեկություններ - Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարություն |url=https://www.nkr.am/hy/general-information |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928073422/https://www.nkr.am/hy/general-information |archive-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 28 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 15}}</ref>։ Ճանաչված է միայն մասամբ ճանաչված [[Աբխազիայի Հանրապետություն|Աբխազիայի Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական կայք |url=http://president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220408030613/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 8 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=president.nkr.am}}</ref>, [[Հարավային Օսիայի Հանրապետություն|Հարավային Օսիայի Հանրապետության]] և [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրյան Մոլդովական Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Новости KM.RU. Приднестровье хочет войти в состав России |url=http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216084723/http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=web.archive.org}}</ref> կողմից։ [[Հայաստան]]ը համարվում է Արցախի Հանրապետության անվտանգության երաշխավորը<ref>[https://mil.am/hy/news/1766 Հայաստանը ԼՂՀ ժողովրդի անվտանգության երաշխավորն է - Հայաստանի պաշտպանության նախարարություն]</ref><ref>[https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 «ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության հայտարարությունը»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190309045029/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 |date=2019-03-09 }} ([https://web.archive.org/save/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 արխիվացված])։</ref><ref>[https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ «Հայաստանը մնում է ԼՂ անվտանգության երաշխավորը. ԼՂ-ն չի կարող ունենալ ավելի ցածր կարգավիճակ, քան ունի այսօր»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190319002959/https://artsakhpress.am/arm/news/43385 |date=2019-03-19 }} ([https://web.archive.org/save/https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ արխիվացված])։</ref>։ [[44-օրյա պատերազմ|44-օրյա պատերազմից]] հետո Արցախի վերահսկողության տակ էր մնացել նախկին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի մի մասը (առանց [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] մի մասի և [[Հադրութի շրջան|Հադրութի շրջանի]]) և պետությունը [[Հայաստան]]ին կապող [[Բերձորի մարդասիրական միջանցք|Բերձորի մարդասիրական միջանցքը]], որը համաձայնագրով Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորամիավորման վերահսկողության գոտին էր<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64384 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=Президент России |language=ru}}</ref>։ Այդ ժամանակ պետությունն ամբողջությամբ շրջապատված էր Ադրբեջանի զինված ուժերի հետ շփման գծով։ [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] հետևանքով Արցախի Հանրապետությունում իրականացվել է հայերի էթնիկ զտումներ<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 3 |title=Ադրբեջանն էթնիկ զտումներ է իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ․ Ջուդի Չու |url=https://lurer.com/?p=568996&l=am |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=lurer.com}}</ref>, իսկ տարածքն ամբողջությամբ անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։ Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաքը և ամենախոշոր քաղաքը [[Ստեփանակերտ]]ն է, որը նաև երկրի վարչական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնն էր։ Արցախի Հանրապետությունը պատմականորեն զբաղեցնում է [[Մեծ Հայք]]ի [[Արցախ նահանգ]]ի գրեթե ամբողջ տարածքը, ինչպես նաև [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]] և [[Ուտիք]] նահանգների փոքր մասը։ Հայ մեծանուն պատմաբան [[Լեո]]ն Արցախը համեմատել է «հսկայական միջնաբերդի» հետ, առանց որի «անհնար է երևակայել Հայաստանի սրտի, այն է՝ Արարատյան երկրի պաշտպանությունը»<ref>[[Լեո]], «Հայոց պատմություն», Երկերի ժողովածու, հատոր 2, Երևան - 1973, էջ 32-33։</ref>։ [[1994]]–[[2020|2020 թվականներին]] Արցախի վերահսկողության տակ էին գտնվում նախկին [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ը, [[Շահումյանի շրջան (Ադրբեջանի ԽՍՀ)|Շահումյանի շրջանի մի մասը]] և նրանց շրջապատող շրջանները, որոնք հայտնի էին նաև «Արցախի անվտանգության գոտի» անվամբ։ Արցախի աշխարհագրական դիրքը լեռնային է։ Ամենաբարձր կետը [[Գոմշասար]]ն է՝ 3724 մետր բարձրությամբ։ Պատմական աղբյուրներում Արցախն առաջին անգամ հիշատակված է [[մ.թ.ա. 8-րդ դար]]ում՝ [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] սեպագիր արձանագրություններում։ [[Պատմական Հայաստան]]ի այս երկրամասում է [[Հայոց արքաների ցանկ|Մեծ Հայքի արքա]] [[Տիգրան Մեծ]]ը կառուցել [[Տիգրանակերտ (մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ քաղաքը]]։ Ուշհինաշխարհյան և վաղմիջնադարյան ժամանակաշրջաններում Արցախը եղել է հայկական թագավորությունների կազմի մեջ, որպես վերջիններիս անբաժան մաս։ [[5–րդ դար|5-րդ դարում]] [[Արշակունյաց թագավորության բաժանում|Արշակունյաց թագավորության անկումից]] հետո Արցախում որոշակի ընդմիջումներով պահպանվել են հայկական պետականության բեկորները մինչև 19-րդ դարի առաջին կես որպես [[Խամսայի մելիքություններ|Մելիքություններ]] (մանր թագավորություններ)։ Այս շրջանից ի վեր տեղաբնակները մասնակցել են օտար լծի դեմ հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարին։ [[1805 թվական]]ին [[Արցախ նահանգ|Արցախը]] [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|միացվեց Ռուսական կայսրությանը]], իսկ [[Ղարաբաղի խանություն]]ը, որպես այդպիսին, դուրս մղվեց պատմության ասպարեզից։ [[1917 թվական]]ին [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն անցավ [[Հայոց ազգային խորհուրդ (Բաքու)|Հայոց ազգային խորհրդին]] և կարճ ժամանակ անց միավորվեց [[Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության]] կազմի մեջ։ [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Նորաստեղծ Ադրբեջանն]] այս տարածքների նկատմամբ հավակնություններ ուներ հենց այս ժամանակներից ի վեր, ինչի պատճառով [[1918]]-[[1920|1920 թվականներին]] Ղարաբաղում ընթանում են [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (1918-1920)|զինված բախումներ]]։ [[1920 թվական]]ին [[Հայաստանի խորհրդայնացում|տարածքը խորհրդայնացվում]] է, իսկ [[1923 թվական]]ին միավորվում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ-ի]] մեջ։ [[1988|1988 թվականի]] փետրվարին ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհուրդը դիմումով ներկայացավ [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Հայաստանի]] և [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանի ԽՍՀ-ների]] գերագույն խորհուրդներին՝ ԼՂԻՄ-ի Հայաստանի կազմում ընդգրկվելու հարցը լուծելու համար։ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի գերագույն խորհուրդը մերժեց արցախցիներին և սկսվեց [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան շարժումը]], որը վերաճեց ազգային պայքարի։ Դրան հաջորդած [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմում]] հայերը տարան վճռական հաղթանակ՝ ազատագրելով ոչ միայն ԼՂԻՄ-ի նախկին տարածքը, այլև [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]] և հարակից տարածքները։ [[1991 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 2]]-ին ընդունվում է Արցախի անկախության հռչակագիրը։ Արցախը [[նախագահական հանրապետություն]] է<ref>{{Cite web |title=Արցախի հանրապետության նախագահի պաշտոնական կայքէջ |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130401122901/http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 1 |website=www.president.nkr.am}}</ref>։ [[Օրենսդիր իշխանություն|Օրենսդիր մարմինն]] [[Արցախի Ազգային ժողով|ազգային ժողովն]] է։ == Անվան ծագումնաբանություն == Ճշգրիտ ստուգաբանությունը հայտնի չէ, առաջին հիշատակությունները [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] (ուրարտական) շրջանից են։ Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ «Արցախ» անվանումը նշանակում է Առանի ծառաստան<ref>Շահեն Մկրտչյան, «Արցախի գանձերը», Երևան 2000 - Տիգրան Մեծ հրտ., էջ 10։</ref>։ Ավանդության համաձայն, Առանը հայոց [[Վաղարշակ]] արքայի կողմից նշանակված Մեծ Հայքի հյուսիսարևելյան նահանգների նախարարն էր՝ Սիսակյան տոհմից<ref>[[Ղևոնդ Ալիշան]], «Արցախ», գրաբարից թարգմանեց Գ. Բ. Թորոսյան։ Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն – 1993, էջ 8։</ref>։ Առանը, որը ավանդորեն համարվում է [[Առանշահիկներ]]ի, և նրանցից ճյուղավորված Արցախի միջնադարյան իշխանների ու մելիքների նախահայրը, պատկանում էր [[Հայկ նահապետ|Հայկ]] նահապետի զարմին, ուստի և միջնադարյան պատմիչները Արցախի իշխաններին կոչում են «Հայկազյանք»<ref name="aguank">[[Մովսես Կաղանկատվացի]], «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն», 1.4, 1.18, 3.22:</ref>։ «Ղարաբաղ» տեղանունը հստակ ստուգաբանություն չունի։ Ըստ մեկ ստուգաբանության՝ թարգմանվում է որպես՝ ''«Սև այգի»''<ref>Robert H. Hewsen, ''Armenia: a Historical Atlas.'' University of Chicago Press, 2001, pp. 119–120.</ref>։ Ըստ երկորրդ [[ստուգաբանություն|ստուգաբանության]]՝ «բաղ» արմատով բազմաթիվ տեղանուններ գոյություն ունեին [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքում]], [[Արցախ]]ում, [[Գանձակ]]ում և այլուր։ Եվ «Ղարաբաղը» «[[Բաղաբերդ]]» տեղանվան պարզ ու սովորական թարգմանությունն է։ «Ղարաբաղի» առաջին՝ «ղարա» մասը հայերեն «բերդ» բառի թարգմանությունն է՝ լ-ր հնչյունափոխությամբ։ Ինչպես օրինակ, Կալա-կարա՝ Կալա, Կալաքենդ ([[Բերդաշեն (Մարտունու շրջան)|Բերդաշեն]]), իսկ պաշտոնական փաստաթղթերում՝ Կարաքենդ։ Տեղանվան երկրորդ՝ «բաղ» մասը օտար նվաճողների կողմից չի թարգմանվել։ Այսպիսով՝ Ղարաբաղը Բաղաբերդ տեղանվան քմահաճ թարգմանությունն է<ref>Լևոն Հարությունյան, Նշխարներ Արցախի բանահյուսության</ref>։ == Պետական խորհրդանիշներ == === Ազգային դրոշ === {{Հիմնական|Արցախի դրոշ}} [[Պատկեր:Flag and Crest on Public Building - Stepanakert - Nagorno-Karabakh (18900985430).jpg|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ|Արցախի Հանրապետության դրոշը]]՝ հանրային շենքի վրա]] [[Պատկեր:Արցախի_Հանրապետություն.png|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ]]ը [[Ստեփանակերտ]]ի [[Վերածննդի հրապարակ (Ստեփանակերտ)|Վերածննդի հրապարակում]] անցկացվող հաղթահանդեսի ժամանակ]] [[Արցախի դրոշ]]ը ստեղծվել է [[Հայաստանի դրոշ]]ի նմանությամբ։ Արցախի դրոշի վրա միայն ավելացված է սպիտակ եռանկյունաձև նախշանկար ([[հայկական գորգ]]ի նմանությամբ), որը խորհրդանշում է Արցախի՝ մայր [[Հայաստան]]ից անարդարացիորեն բաժանումը և անկախության հռչակման արդյունքում վերջինիս վերամիավորումը։ Կարմիր գույնը խորհրդանշում է [[Հայեր|հայ ժողովրդի]] մշտական պայքարը հարատևման, [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեական հավատքի]], անկախության և ազատության համար։ [[Կապույտ (գույն)|Կապույտ]] գույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի ապրելու կամքը խաղաղ երկնքի ներքո։ Նարնջագույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի արարչական տաղանդը և աշխատասիրությունը։ Դրոշի լայնության և երկարության չափերի հարաբերությունն է՝ 1:2-ի։ Արցախի ազգային դրոշը միշտ ծածանվում է [[Արցախի նախագահ|Արցախի նախագահի նստավայրի]], [[Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], բոլոր ատյանների [[դատարան]]ների, [[Դատախազություն|դատախազության մարմինների]], [[մարդու իրավունքների պաշտպան]]ի գրասենյակի, [[Հանրապետություն|հանրապետական]] [[Գործադիր իշխանություն|գործադիր մարմինների]], պետական կառավարման այլ մարմինների, ԱՀ տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի) շենքերի վրա։ Հավատարիմ մնալով [[Միջազգային իրավունք|միջազգային իրավունքի նորմերին]], [[Դիվանագիտություն|դիվանագիտական արարողակարգի կանոններին]] և ընդունող պետությունների սովորույթներին՝ [[Արցախի Սահմանադրություն|Արցախի ազգային օրենսդրությունն]] ամրագրում է, որ [[Արցախի դրոշ|դրոշը]] մշտապես պետք է բարձրացվի օտարերկրյա պետությունների տարածքում Արցախի''' '''Հանրապետության դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և այլ պաշտոնական ներկայացուցչությունների շենքերի վրա։ Օրենքը չի արգելում Արցախի դրոշի տեղադրումն ինչպես պետական այլ, այնպես բնակելի շենքերի վրա։ Արցախի դրոշի բարձրացման, իջեցման, փոխանցման արարողակարգը սահմանում է [[ԼՂՀ կառավարություն|Արցախի կառավարությունը]]։ Արցախյան դրոշը իջեցվում է պաշտոնապես հայտարարված սգո օրերին կամ սգո արարողությունների ժամանակ՝ մինչև դրոշաձողի մեջտեղը։ Դրոշի վերևի մասում ամրացվում է սև ժապավեն, որի երկարությունը հավասարեցվում է դրոշի երկարությանը<ref>{{Cite web |title=ԱՀ Ազգային ժողով // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/557 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206044253/http://www.nankr.am/hy/557 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=www.nankr.am}}</ref>։ === Զինանշան === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության զինանշան}}[[Պատկեր:2017-07-26 - Stepanakert (Artsakh) 54.jpg|thumb|274x274px|[[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ը՝ [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ազգային ժողովի]] շենքի մուտքի մոտ գտնվող ցուցատախտակի վրա]][[Արցախի Հանրապետության զինանշան|Արցախի զինանշանը]] հանրապետության [[Ինքնիշխանություն|պետական ինքնիշխանության]], նրա տարածքում ապրող ժողովուրդների պետական միասնության, կառուցվող [[Ազատություն|ազատ]], [[Իրավակարգ|իրավական պետության]] խորհրդանիշն է։ Այն հաստատվել է [[Գերագույն խորհուրդ|Արցախի գլխավոր խորհրդի]] կողմից՝ [[1994|1994 թվականի]] [[Նոյեմբերի 17|նոյեմբերի 17-ի]] որոշմամբ։ Զինանշանի հեղինակը նկարիչ և քանդակագործ [[Լավրենտ Ղալայան]]ն է։ [[Արցախի զինանշան]]ի կենտրոնում պատկերված է թևատարած [[Արծիվներ|արծիվ]], որի գլխավերևում տարածվում են արևի ճառագայթները և զետեղված է [[Արտաշեսյանների արքայատոհմ|Արտաշիսյանների արքայական հարստության]] թագը։ Վահանի վրա՝ ուղղահայաց դիրքով [[Արցախի Հանրապետության դրոշ]]ի [[սպիտակ գույն]]ի հնգատամ սանդղանման զարդանախշով հատվածի և [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռան]] ֆոնի վրա [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մե՛նք ենք մեր սարերը»]] քանդակի պատկերն է։ Ներքևում՝ [[Արծիվներ|արծվի]] մագիլների մեջ, [[Խաղող|խաղողի վազեր]] են, [[Թթենի|թթենու]] պտուղներ, [[ցորեն]]ի հասկեր։ Վերևի կիսաշրջանում արված է [[հայերեն]] մեծատառերով մակագրություն. ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»''։ Արցախյան զինանշանի վրայի արծիվը շագանակագույն գույնի է՝ սև զարդագծերով, իսկ գլուխը՝ սպիտակ, մագիլները՝ նարնջագույն։ Արևի ճառագայթները և ցորենի հասկերն ունեն ոսկեգույն գունավորում։ Բարձրադիր [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռը]], որն Արցախի խորհրդանիշներից է, պատկերված է երկնագույն գույնով, իսկ [[Ստեփանակերտ|քաղաքամայր Ստեփանակերտի]] պատկերավորման համար օգտագործվող [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մենք ենք մեր սարերը» քանդակը]]՝ շագանակագույնով։ Արտաշիսյանների հարստության ոսկեգույն թագը, որը [[Հայոց պատմություն|Հայոց երկրի արքայական պատմության]] խորհրդանիշն է։ Խաղողի վազի և թթենու տերևները կանաչ են։ Խաղողի ողկույզը պատկերված է շագանակագույն, իսկ թութը՝ սպիտակ գույնով։ Հայալեզու ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»'' մակագրությունն արված է սև գույնով<ref>{{Cite web |title=Արցախի Հանրապետություն // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/572 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206043629/http://www.nankr.am/hy/572 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |website=www.nankr.am}}</ref>։ Արցախի Հանրապետության «զինանշանի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է զինանշանի կիրառությունն իրավական փաստաթղթերում և այլ ձևաթղթերում։ Ըստ դրա՝ [[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ի գունավոր պատկերն օգործածվում է Արցախի Հանրապետության օրենքների, նախագահի հրամանագրերի և կարգադրությունների, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], [[ԼՂՀ վարչապետների ցանկ|վարչապետի]], [[դատարան]]ների որոշումների, վճիռների և դատավճիռների, պաշտոնական տեղեկագրերի վրա, [[Արցախի Հանրապետության նախագահ]]ի, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], վարչապետի, նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, հանրապետական գործադիր մարմինների, դատարանների, դատախազության մարմինների, Արցախի Հանրապետության վերահսկիչ պալատի, պետական կառավարման այլ մարմինների, [[մարդու իրավունքներ]]ի պաշտպանի, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի), Արցախի Հանրապետության օրենքով ստեղծված մշտապես գործող մարմինների (ծառայությունների, խորհուրդների, հանձնաժողովների) ձևաթղթերի վրա։ Արցախի Հանրապետության զինանշանը կարող է պատկերվել ազգային շքանշանների ու մեդալների վրա ևս։ === Օրհներգ === {{հիմնական|Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ}}[[Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ|Արցախի Հանրապետության օրհներգը]] [[Ազատ ու անկախ Արցախ|«Ազատ ու անկախ Արցախ»]] հայրենասիրական երգն է, որի խոսքերը հեղինակել է [[Վարդան Հակոբյան (բանաստեղծ)|Վարդան Հակոբյանը]], իսկ երաժշտությունը՝ Արմեն Նասիբյանը։ Այն հաստատվել է Լեռնային Ղարաբաղի ԳԽ-ի [[1994|1994 թվականի]] [[դեկտեմբերի 23]]-ի որոշմամբ։ Արցախի Հանրապետության օրհներգն իր բնույթով հանդիսավոր [[Երաժշտություն|երաժշտական ստեղծագործություն]] է, կատարվում է [[վոկալ]], գործիքային, նվագախմբային, երգչախմբային, նվագախմբային-երգչախմբային տարբերակներով։ Արցախի օրհներգը պարտադիր կերպով հնչում է [[Երդմնակալություն|նախագահի երդմնակալության արարողության]], բարձրագույն պաշտոնատար անձանց ([[Արցախի Հանրապետության նախագահ|նախագահի]], [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ԱԺ նախագահի]], [[վարչապետ]]ի) մասնակցությամբ հանդիսավոր արարողությունների, պաշտոնական արարողությունների ընթացքում դրոշի բարձրացման, օտարերկրյա պետությունների նախագահների, [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդիր մարմինների]] ղեկավարների, վարչապետների, պաշտոնական ներկայացուցիչների, միջպետական և միջկառավարական կազմակերպությունների ղեկավարների՝ Արցախի Հանրապետություն պետական և պաշտոնական այցերի, զորահանդեսների և կրթական հաստատություններում ուսումնական տարվա սկզբի և ավարտի ժամանակ։ Ոչ պարտադիր հիմունքներով Արցախի օրհներգը կարող է հնչեցվել նաև պետական տոների, պատմական իրողություններին նվիրված հանդիսավոր նիստերի, ինչպես նաև [[հուշարձան]]ների, հուշաքանդակների և հուշատախտակների բացման հանդիսավոր արարողությունների ժամանակ։ «Պետական դրոշի մասին» ԱՀ օրենքը տարբեր կարգավիճակ ունեցող անհատների համար սահմանում է վարքագծի կանոններ, որոնք պարտադիր են երաժշտական ստեղծագործության հնչելու ժամանակ։ Համապատասխան օրենքի 8-րդ հոդվածի երրորդ կետի համաձայն՝ [[Արցախի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 6-րդ գումարման պատգամավորների ցանկ|Արցախի Հանրապետության]] օրհներգի նկատմամբ խորին հարգանքը յուրաքանչյուր քաղաքացու սրբազան պարտքն է։ Ըստ նույն հոդվածի առաջին և երկրորդ կետերի՝{{քաղվածք|Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ բոլորը հոտնկայս են (դրոշի առկայության դեպքում՝ դեմքով շրջված դեպի դրոշը, իսկ պաշտոնական արարողությունների ժամանակ՝ Արցախի Հանրապետության պետական արարողակարգի հիմնադրույթներին համապատասխան), տղամարդիկ՝ առանց գլխարկի։ Արցախի Հանրապետության զինված ուժերի և այլ զորքերի զինվորական ծառայողներին Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ ներկայացվող պահանջները սահմանվում են զինվորական կանոնագրքերով ու կանոնադրություններով։|«Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն», հոդված 8}} == Պատմություն == {{Հիմնական հոդված|Արցախի պատմություն}} === Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն === {{Հիմնական|Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Վանի թագավորություն}} [[Պատկեր:Azokh Cave3.jpg|thumb|[[Ազոխի քարայր]]ը տարածաշրջանի [[Հնագիտությունը Հայաստանում|հնագիտության]] և [[Հնէաբանություն|հնէաբանության]] կարևոր հնավայրերից է, որով ուսումնասիրվում են [[Առաջին ժամանակակից մարդիկ|նախնադարյան մարդկանց]] տեղաշարժերը [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ով|alt=]] Արցախի մասին առաջին վկայությունները պահպանվել են [[Ազոխ (քարանձավ)|Ազոխի]], [[Ծծաքար|Ծծախաչի]], Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում և վերաբերում են [[Հին քարի դար|հին քարի դարի ժամանակահատվածի]] աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ)։ [[Էվոլյուցիա|Մարդու էվոլյուցիայի]] հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի [[Հադրութի շրջան]]ի Որվանի քարայրում հայտնաբերված [[Նեանդերթալյան մարդ]]ու ծնոտը։ [[Բրոնզի դարը Հայկական լեռնաշխարհում|Բրոնզի]] և [[երկաթի դար]]աշրջաններին վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների ([[Ստեփանակերտ]], [[Խոջալու]], [[Ամարաս]], [[Մատաղիս]], [[Խաչենագետ]]ի, [[Իշխանագետ]]ի հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված [[Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Կուր-Արաքսյան մշակութային]] շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։ [[Մ.թ.ա. 3–րդ դար|Մ.թ.ա. 3]]-[[Մ.թ.ա. 1–ին դար|1-ին հազարամյակներից]] սկսած [[Միջին Արևելք]]ում հիմնադրվում են առաջին պետական կազմավորումները։ [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի առաջին պետությունը [[Վանի թագավորություն]]ն էր, որ առաջացել է [[մ.թ.ա. 9-րդ դար]]ում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 32</ref>։ Նրա գոյատևման երեքհարյուրամյա ժամանակաշրջանում ([[Մ.թ.ա. 9–րդ դար|մ.թ.ա. 9]]-[[Մ.թ.ա. 6-րդ դար|6-րդ դարեր]]) Արցախը հայտնի էր Ուրտեխե-Ուրտեխինի անվանումով։ Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի սկգբներին Արցախը եղել է [[Ասորեստան]]ի և [[Վանի թագավորություն]]ների քաղաքական ու մշակութային ազդեցությունների ոլորտներում։ [[Խոջալու]]ի դամբարանադաշտերից հայտնաբերվել է [[Ասորեստան]]ի թագավոր Ադադ-Նիրարի անունը կրող սարդիոնե ուլունք։ [[Ծովք (բերդ)|Ծովք]] գյուղի մոտ հայտնաբերվել է [[Վանի թագավորության արքաների ցանկ|Վանի թագավորության արքա]] [[Սարդուրի Բ]]-ի սեպագիր արձանագրությունը, որտեղ նշվում է «Կուրի և Արաքսի միջագետքում 19 երկրների նվաճման մասին»։ Արցախի՝ որպես Հայաստանի մաս, հիշատակումներ կան նաև [[Ստրաբոն]]ի, [[Դիոն Կասսիոս]]ի, [[Պլինիոս Ավագ]]ի, [[Պլուտարքոս]]ի և այլ անտիկ հեղինակների աշխատություններում, ինչպես նաև [[Արգիշտի Ա|Արգիշտի I]]-ի՝ [[Կոտայք]]ում հայտնաբերված ժայռափոր արձանագրության մեջ, որտեղ խոսվում է Զառ քաղաքի մասին։ Ըստ պատմաբան [[Վիկտոր Բալայան]]ի՝ այն համընկնում է Արցախի միջնադարյան [[Ծար (ավան)|Ծար]] մելիքանիստ ավանի և ներկայիս [[Քարվաճառի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Քարվաճառի]] [[Ծար (ավան)|Ծար]] գյուղի հետ<ref>{{Cite web |last=Բալայան |first=Վահրամ |date=2020 |title=Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի պատմության ուրվագծեր = Glimpses on the history of the Artsakh Republic settlements = Очерки истории населенных пунктов Республики Арцах : Մենագրություն / Վ.Ռ. Բալայան |url=http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=1714859 |website=armunicat.nla.am}}</ref>։ === Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում === {{Հիմնական|Երվանդունիների թագավորություն|Արցախ նահանգ|Արտաշեսյանների թագավորություն |Արշակունիների թագավորություն}}{{Ֆոտոշարք|Ancient Tigranakert2.jpg|Arzu-Hatun,_Dadivank.JPG|լ1=284|լ2=250|տեքստ=[[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտ քաղաքի]] ավերակներն ու [[Դադիվանք|Դադիվանքի վանական համալիրը]]|align=right}}Մ.թ.ա. 6-րդ դարում [[Երվանդ Սակավակյաց]]ը հիմնադրում է առաջին համահայկական պետությունը, որի մեջ միավորվում են հայալեզու բոլոր գավառները։ Նույն դարում այն դառնում է [[Աքեմենյան պետություն|Աքեմենյան պետության]] [[Սատրապական Հայաստան|սատրապությունը]], ապա՝ կիսվում հյուսիսային ու հարավային հատվածների։ Արցախը մտնում է Հյուսիսային Հայաստանի կազմի մեջ, որի կենտրոնը [[Էրեբունի ամրոց]]ն էր ([[Երևան]])։ Արցախի նախարարական տունը, ըստ ավանդության, սերում է [[Հայկ Նահապետ]]ի ժառանգ [[Սիսակ]]ից։ Նախարարական տան նախահայրը եղել է Հայկազուն Առանը, որի անունից էլ առաջացել է հարստության [[Առանշահիկ|«Առանշահիկ»]] (նշանակում է Առանի տիրակալ) անվանումը։ [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]]՝ մ.թ.ա. 334 թվականին սկսված արշավանքներից հետո [[Երվանդունիների թագավորություն]]ն անկախանում է։ Այդ ժամանակ նույնպես, Արցախը և արևելյան հարևան [[Ուտիք]]ը մտել են հայկական պետության մեջ<ref name="ReferenceB">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 34</ref>։ Այդ մասին են փաստում հույն պատմագիր և աշխարհագիր [[Ստրաբոն]]ի վկայությունները, որտեղ նա Արցախը ներկայացնում է, որպես [[Մեծ Հայք]]ի կազմում գտնվող նահանգ՝ «Օրխիստինա» անվանմամբ։ Մ.թ.ա. 189 թվականին Մեծ Հայքում տեղի է ունենում դինաստիական փոփոխություն և գահին բազմում են [[Արտաշեսյաններ]]ը։ Տոհմի հիմնադիր [[Արտաշես Բարեպաշտ]]ը (մ.թ.ա. 189-160) ձեռնարկում է հայկական պետությունից անջատված ծայրագավառների վերադարձը։ Ստրաբոնի վկայությամբ՝ Արտաշեսի միավորիչ գործունեության արդյունքում հայալեզու գավառները մտան [[Արտաշեսյանների թագավորություն|մեկ պետության]] կազմ։ [[Տիգրան Բ Մեծ]] արքան ([[մ.թ.ա. 95]]-[[Մ.թ.ա. 55|55]]) այստեղ կառուցել է իր անունը կրող քաղաքներից մեկը՝ Արցախի [[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտը]] (հնավայրը [[Ակնա (քաղաք)|Ակնա]] քաղաքի շրջակայքում է, պեղումները՝ [[2006|2006 թվականից]])։ 66 թվականից [[Արշակունիներ|Արշակունյաց հարստության]] շրջանում Արցախը նույնպես գտնվում էր հայկական միասնական պետության կազմում<ref>Մկրտչյան. Շ., «Արցախ», Երևան, 1991, էջ 26</ref>։ Այդ մասին է վկայում հռոմեական կայսր՝ [[Ներոն]]ի ժամանակներից Հռոմում պահպանված պատի վրա փորագրված աշխարհի մարմարե քարտեզը, որտեղ Արցախը Արշակունյաց Հայաստանի առաջատար նահանգներից մեկն է<ref name="ReferenceB"/>։ [[Հայաստանի առաջին բաժանում|Մեծ Հայքի թագավորության բաժանումից]] հետո (387 թվական) Արցախը կազմում է Արևելահայկական թագավորության մաս, որն էլ շուտով ընկնում է [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի [[Մարզպանական Հայաստան|տիրապետության տակ]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 78</ref>։ Սակայն նույնիսկ օտար լծի տակ գտնվելով՝ Արցախը շարունակում է պայքարել և պահպանել իր հայկականությունը։ Այդ մասին են փաստում [[Կորյուն]]ի վկայությունները, որոնց համաձայն՝ [[Մաշտոց|Մեսրոպ Մաշտոցը]] լուսավորչական գործունեություն էր ծավալում Արցախում, որն այդ ժամանակ կոչվում էր [[Փոքր Սյունիք]]։ Եվ, ըստ ավանդության, նույն նահանգի [[Մյուս Հաբանդ|Հաբանդ]] գավառի [[Ամարաս]] գյուղաքաղաքում Մեսրոպ Մաշտոցը բացեց իր առաջին դպրոցներից մեկը։ <div style="text-align: center;">'''Արցախի միջնադարյան վանքեր և վանական համալիրներ'''</div> <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:...Ծիծեռնավանք.jpg|[[Ծիծեռնավանք]], [[5-րդ դար]] Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 25.jpg|[[Գտչավանք]], [[13-րդ դար]] Պատկեր:Metsaranits vanq 19.jpg|[[Հակոբավանք]], [[7-րդ դար]] Պատկեր:Amaras monastery complex3.JPG|[[Ամարասի վանք]], [[4-րդ դար]] </gallery> [[451 թվական]]ին օգտվելով [[Սասանյան Պարսկաստան]]ում սկիզբ առած քաղաքական անկայունություններից՝ [[Կուր]]ի աջափնյա Արցախ և Ուտիք նահանգների [[Առանշահիկ]] հայ իշխանական տոհմն իրեն հայտարարում է թագավորություն։ Հենց Առանշահիկներն էլ կամզակերպեցին Արցախի հայության հակապարսկական ընդվզումները, որոնք գլխավորում էր Վաչե Առանշահիկ թագավորը՝ [[Վարդան Մամիկոնյան]]ի համախոհներից մեկը։ Զորավարի մահից հետո Արցախ աշխարհը պարսկական հետագա ասպատակություններից պաշտպանելու և ազատագրական պայքարների միջոցով անկախություն հաստատելու նպատակով Վաչե Առանշահիկը կեղծ ուրացության ուղին բռնեց և նույնիսկ ամուսնացավ Պարսկաստանի թագավորի՝ [[Հազկերտ Բ]]-ի քրոջ աղջկա հետ։ Սակայն [[457 թվական]]ին՝ Հազկերտ Բ-ի մահից հետո, օգտվելով Պարսկաստանում սկսված գահակալական կռիվներից Վաչեն նորից դառնում է քրիստոնեական-լուսավորչական կրոնի հետևորդ և ապստամբություն բարձրացնում պարսիկների դեմ։ Վաչեից հետո շուրջ 30 տարվա անիշխանությունից հետո Հայոց Արևելից աշխարհում թագավոր է դառնում նրա եղբոր որդի Վաչագանը։ Այդ ժամանակ բուն [[Մեծ Հայք]]ում և կենտրոնական նահանգներում հայկական պետականության բացակայության պայմաններում [[Վաչագան Բարեպաշտ]]ի թագավորությունը հայահավաք կենտրոնի դեր էր կատարում։ Նրա կառավարման տարիներն աչքի են ընկնում վարչական և կրոնական բարեփոխումներով, ինչպես նաև տնտեսական և մշակութային կյանքի վերելքով։ === Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն === {{Հիմնական|Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|Զաքարյան իշխանապետություն}}[[Պատկեր:Prince_Vakhtang.jpg|մինի|[[Խաչենի իշխանություն|Խաչենի իշխան]] Վախթանգ Թագավորազնը|alt=]] Մինչև [[6-րդ դար]]ի կեսերը Արցախ աշխարհում տևական խաղաղություն և ինքնավարություն էր տիրում։ Սակայն ամեն ինչ փոխվեց 7-րդ դարի սկզբին, երբ Հայոց երկիր ներխուժեցին արաբները։ [[652 թվական]]ին հայոց սպարապետ [[Թեոդորոս Ռշտունի]]ն [[Ասորիք]]ի և [[Միջագետք|Վերին Միջագետքի]] կառավարիչ [[Մուավիա]]յի հետ պայմանագիր ստորագրեց, որով Հայաստանը պահպանեց իր ներքին ինքնավարությունը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 85</ref>։ Սակայն [[Սեբեոս]]ի վկայությամբ բանակցություններում Հայաստանն առանձին էր դիտարկվում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիքից]] և [[Արցախ նահանգ|Արցախից]]։ Իրավիճակը փոխվեց Թեոդորոս Ռշտունու մահից հետո, երբ գահն անցավ նրա փեսային՝ [[Համազասպ Մամիկոնյան]]ին։ Նրան հաջողվեց իր իշխանության տակ վերցնել [[Մեծ Հայք]]ի գրեթե բոլոր գավառները՝ այդ թվում և Արցախը։ Այդ տարիներին տեղի ունեցած [[Հակաարաբական ապստամբությունը Արմինիայում (850-855)|հակաարաբական ընդվզումները]] վերջնականապես ունեցան իրենց արդյունքը և 885 թվականին Արբական խալիֆայությունը [[Աշոտ Ա|Աշոտ Ա Բագրատունուն]] ճանաչեց, որպես Մեծ Հայքի թագավոր։ Այսպիսով, Հայաստանը վերականգնեց իր անկախությունը և Արցախ աշխարհը նորից հայտնվեց համահայկական պետության կազմում։ Ամեն ինչ փոխվեց [[11-րդ դար]]ում՝ [[Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|սելջուկ-թուրքերի արշավանքների]] հետևանքով։ [[Տուղրիլ բեկ]]ի կառավարման տարիներին սելջուկ-թուրքերը ավերեցին Հայաստանի կենտրոնական, արևմտյան և հարավային շրջանները, սակայն Արցախը դեռ շարունակում է անվնաս մնալ։ [[1064 թվական]]ին սելջուկ-թուրքերի մեծաքանակ զորքերն՝ [[Ալփ-Արսլան|Ալփարսլանի]] գլխավորությամբ, սրի ու գերության մատնեցին արցախահայությանը։ [[12-րդ դար]]ի սկզբներից, սելջուկ-թուրքերի կայսրության քայքայմանը զուգընթաց հզորանում էր [[Վրաց թագավորություն]]ը։ Հայ ժողովուրդը, մնալով սելջուկ-թուրքերի գերիշխանության տակ՝ չէր համակերպվում այդ կացության հետ և հայերին անհրաժեշտ էր [[Վրաց թագավորություն|Վրաստանի]] օգնությամբ թոթափել սելջուկ-թուրքերի լուծը։ Հայ-վրացական ռազմաքաղաքական համագործակցության մեջ մեծ դերակատարություն ունեցան վրաց արքունիքում ծառայող հայ իշխանները, հատկապես՝ [[Զաքարյաններ]]ի տոհմի ներկայացուցիչները<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 118</ref>։ [[12-րդ դար]]ի [[1290|90-ական թվականներին]] նոր թափ ստացավ Հայաստանի ազատագրման և հայկական պետականության վերածննդի ապահովման գործը։ Հայ-վրացական միացյալ ուժերի կողմից ազատագրվում էին հայկական տարածքները, այդ թվում նաև Արցախը։ Սակայն Զաքարյաններին չհաջողվեց միաձույլ կենտրոնաձիգ պետություն ստեղծել և այդ իսկ պատճառով հայոց միասնությունը պահելու համար Զաքարյան իշխանները խնամիական կապեր ստեղծեցին գավառային հզոր իշխանական տոհմերի հետ։ Այս ժամանակաշրջանում Արցախում գտվող երեք իշխանությունները՝ Ներքին Խաչեն, Հաթերք և Վերին Խաչեն, տարբեր հարաբերություններ ունեին Զաքարյանների հետ։ Վերին Խաչենը (Ծար), որն ազատագրվել էր Զաքարյանների օգնությամբ, ընդունում էր վերջիններիս գերագահությունը։ Միջին Խաչենի կամ Հաթերքի իշխանության տիրույթները ժամանակի ընթացքում բաժանվեցին Վերին Խաչենի և Ներքին Խաչենի միջև։ Վերջինիս իշխանական տան ներկայացուցիչներն Արցախի մյուս իշխանությունների համեմատ առավել մեծ ինքնուրույնություն ունեին։ Ներքին Խաչենը տնտեսական և մշակութային աննախադեպ վերելք ապրեց [[Հասան-Ջալալ]]ի օրոք։ Նման զարգացվածության շնորհիվ երկրամասը նաև քաղաքական անկախություն ստացավ, որն ընդունում էին նույնիսկ վրաց թագավորները։ === Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն === {{հիմնական|Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Առանշահիկներ|Արևելյան Հայաստանը շահական Պարսկաստանի կազմում}}[[Պատկեր:Gandzasar_Monastery.JPG|մինի|[[Գանձասար|Գանձասարի վանական համալիրը]] գտնվում է [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք գյուղի]] մոտակայքում՝ [[Պատմական Հայաստան|պատմական Մեծ Հայքի]] Արցախ նահանգի [[Մեծ Առանք]] գավառում։ Իր անունն ստացել է Վանք գյուղի դիմաց գտնվող բլրի անունից|alt=]] [[1221|1221 թվականին]] [[Կոտմանի ճակատամարտ (1221)|Կոտման գետի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում]] հայ-վրացական միացյալ ուժերը պարտություն կրեցին, որից հետո [[մոնղոլներ]]ը սկսեցին ասպատակել [[Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Հայաստանն]] ու [[Վրաստան]]ը։ Երկրորդ արշավանքի ժամանակ թաթարներին հաջողվեց գրավել նաև Արցախը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 125-136</ref>։ Եվ չնայած իշխանությունները կորցրել էին իրենց ինքնավարությունը, ժողովուդը շարունակում էր համառ դիմադրություն ցուցաբերել։ Իրավիճակն ավելի բարդացավ, երբ մոնղոլները՝ [[Ղազան|Ղազան խանի]] օրոք, պաշտոնապես ընդունեցին [[իսլամ]]ը։ Ազգային և սոցիալական ճնշումներին գումարվեցին կրոնական հալածանքները։ [[1386 թվական]]ին թուրքմենների առաջնորդ [[Լենկ-Թեմուր]]ը, գրավելով [[Թավրիզ]]ն, անցնում է [[Արաքս]]ը և մտնում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]], իսկ այնուհետև նրա զորքերը ներխուժում են Արցախ՝ գրավում [[Խաչեն|Վերին Խաչենը]]։ Իրավիճակը փոխվեց Լենկ-Թեմուրի մահից հետո, երբ նրա հսկայածավալ պետությունն սկսվեց քայքայվել։ [[15-րդ դար]]ում [[կարա-Կոյունլու]] տիրակալների իշխանության տակ հայերը համեմատաբար լավ վիճակում հայտնվեցին։ Կարա-Կոյունլուները գիտակցելով իրենց տիրապետության տակ ընկած երկրների քայքայված տնտեսության վերականգնման և պետական գանձարանը լցնելու կարևորությունը, համեմատաբար մեղմ քաղաքականություն էին վարում հայ իշխանների նկատմամբ։ Նրանք պետական բարձր պաշտոնների նշանակում էին հայ նախարարական անվանի տների որոշ ներկայացուցիչների և շատերին դարձնում իրենց նախկին տիրույթների տնօրեններ ու լիիրավ իշխաններ։ Նույն իրավիճակն էր տիրում նաև [[Ակ-Կոյունլուների պետություն|Ակ-Կոյունլուների տիրապետության]] շրջանում։ Այս ժամանակաշրջանում վերականգնվում են Ներքին Խաչենի և Վերին Խաչենի իշխանական տների ներկայացուցիչների իրավունքները։ 14-15-րդ դարերում հայ նախարարական տների զգալի մասը կորցրեց իր ինքնավարությունն՝ այն զիջելով Հայաստանին տեր դարձած քոչվոր ցեղերի ավագանուն։ Չնայած դրան՝ Արցախի լեռնային գավառներում [[Առանշահիկներ|Առանշահիկների իշխանական տների]] առանձին ճյուղեր կարողացան դիմակայել եկվորների ճնշումներին և պահպանել երկրամասի պետական ինստիտուտների կենսունակությունը։ Այդ մասին է վկայում կարա-Կոյունլու Ջևանշահի հրովարտակը, որով ճանաչվում է լեռնային Արցախի տեր մելիքների իշխանությունը։ 16-17-րդ դարերում Հայաստանը դարձավ թուրք-պարսկական պատերազմների թատերաբեմ։ [[1555 թվական]]ին պատերազմող կողմերն [[Ամասիայի պայմանագիր|Ամասիայում կնքեցին հաշտության պայմանագիր]], որով [[Հարավային Կովկաս]]ն անցավ Պարսկաստանի գերիշխանության տակ։ 16-րդ դարում պարսկահպատակ տարածքներում ստեղծվեցին ռազմավարչական երեք միավորներ՝ Շիրվանի, Չուխուր Սադի (Երևան և Նախիջևան) և Ղարաբաղի բեկլարբեկությունները։ 1580 թվականին թուրք զորավար Մուստաֆա Լալա-փաշայի զորքերը ներխուժեցին Ղարաբաղ, այնուհետև ավերեցին Երևանն ու հասան Գեղարքունիք։ Հայոց հողի վրա թուրք-պարսկական բախումները շարունակվեցին մինչև [[1639|1639 թվականը]]՝ [[Կոստանդնուպոլիս|Կասր-ե-Շիրինում]] կնքված հաշտության պայմանագրի կնքումով։ Պարսկաստանին անցան Հայաստանի արևելյան նահանգները՝ [[Գուգարք]]ը, [[Շիրակ]]ը, [[Արարատյան դաշտ]]ը, Սյունիքն ու Արցախը և [[Վասպուրական]]ի արևելյան հատվածը։ Այդ ժամանակահատվածում, գտնվելով պարսկական տիրապետության տակ, Արցախի մելիքություններն ունեին ներքին ինքնավարություն և դրանով իսկ ստեղծում էին մի ինքնատիպ մշակույթ։ Երկրամասում խաղաղություն պահպանելու համար, Արցախի մելիքները, լեռնային անմատչելի ծերպերում տասնյակ ամրոցներ կառուցեցին։ Եվ դրանով իսկ շարունակում էին պահպանել հայկական պետականությունը։ === Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում === {{Հիմնական|Խամսայի մելիքություններ|Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)}} {{Quote box | quote ='''Գարեգին Նժդեհն Արցախի մասին''' Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի։ Առանց աշխարհագրական Հայաստանի այդ հզոր ողնաշարի մեր ամբողջական հայրենիքը գոյություն ունենալ չի կարող։ Փոքր ազգերը պարտադրորեն ավելի հայրենասեր պիտ լինեն, քան մեծերը, մենք՝ ավելի, քան բոլորը։ Բարոյական ուժն օգնում է փոքր ազգերի գոյությանը։ Այն օգնում է նաև հայերին անհավասար կռվում։ Այն տանում է հաջողության, ուժեղ թշնամու դեմ թույլերի հաղթանակի<ref>{{Cite web |title=«Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի». Գարեգին Նժդեհի խոսքերից |url=http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171021201931/http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 21 |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 16}}</ref> | source = | quoted = true | bgcolor =white | salign = | align =left | width = 26% | border = 1px | fontsize = 90% }} [[Պատկեր:5 principalities of Artsakh.png|մինի|Խամսայի հինգ մելիքությունները]] [[18-րդ դար]]ի սկզբներին օգտվելով [[Իրան|Պարսկաստանի]] ներքին երկպառակություններից ու [[աֆղաններ]]ի հետ պատերազմներից՝ Արցախի մելիքներն ավելի մեծ ինքնուրույնություն ձեռք բերեցին։ Նրանք հրաժարվեցին Պարսկաստանին հարկեր վճարելուց, ինչը նպաստեց Արցախի հայ բնակչության տնտեսական վիճակի բարելավմանը։ Այդ շրջանում պարբերաբար կրկնվող ավերիչ արշավանքներին դիմակայելու նպատակով՝ Արցախի մելիքները միավորվեցին և ստեղծեցին զինվորական միասնություն, որը պատմությանը հայտնի է [[սղնախներ]] անունով<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 152</ref>։ Հայտնի են [[Գյուլիստան]]ի, [[Ջրաբերդ (ամրոց)|Ջրաբերդի]], [[Ավետարանոց]]ի, [[Շուշի]]ի, [[Բադարա]]յի, [[Հերհեր (Մարտունու շրջան)|Հերհեր]] ու [[Ծովատեղ]] գյուղերի թիկունքների, ինչպես նաև [[Տող]] և [[Տումի]] գյուղերի սղնախները։ Այդ ժամանակահատվածում ինքնավարության տեղական մարմիններն իրենց ուժերը համախմբում էին [[Լեռնահայաստանի Հանրապետություն|Լեռնահայաստանում]] պարսկական իշխանությունը վերացնելու համար։ [[1723|1723 թվականի]] Արցախի սղնախականները ստիպված էին դիմակայելու թուրքերին, որոնք համառորեն փորձում էին հասնել [[Կասպից ծով]]ի ափերը։ Հայերին հաջողվեց պարտության մատնել թուրքերին և վերջիններս նահանջեցին։ Ամեն ինչ փոխվեց 1726 թվականին՝ [[Կ.Պոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] կնքված ռուս-թուրքական պայմանագրից հետո, երբ Թուրքիային անցան անդրկովկասյան տիրույթներըլ ներառյալ՝ [[Թիֆլիս]]ը, [[Գանձակի խանություն|Գանձակը]], [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանը]], [[Ղարաբաղի խանություն|Ղարաբաղն ու Ղափանը]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 157</ref>։ Հայկական սղնախները մարտեր էին մղում թուրքերի դեմ և վերջիվերջո դրանց հիմքի վրա ծնվեց վարչաքաղաքական նոր միավոր՝ [[Խամսայի մելիքություններ]]ը, որոնք հետագա տասնամյակներում դարձան [[Հայոց պատմություն|հայ ազգային ազատագրական պայքարի]] նոր հանգրվաններ։ Շուտով Արցախը հայտնվեց թուրք-պարսկական մրցակցության ոլորտում։ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] և [[Սեֆյան Պարսկաստան|Սեֆյան Պարստաստանի]] արյունարբու մարտերից հետո առավելության հասան պարսիկները՝ ի դեմս զորավար [[Նադիր շահ]]ի։ Օսմանյան կառավարությունն ի վիճակի չլինելով շարունակել պատերազմը [[1736 թվական]]ին [[Էրզրում]]ում ստիպողաբար հաշտության պայմանագիր է կնքում պարսիկների հետ։ Դրանով թուրքերը պարսիկներին հանձնեցին [[Արևելյան Հայաստան]]ը, [[Վրաստան]]ի մի մասը, [[Գանձակ]]ը, [[Շամախի]]ն և [[Ատրպատական]]ը։ [[Նադիր շահ]]ի օրոք և նրա հովանավորությամբ [[1735|173]][[1736 թվական|6]] թվականին [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի հինգ հայկական մելիքությունները]] ([[Գյուլիստանի մելիքություն|Գյուլիստան]], [[Ջրաբերդի մելիքություն|Ջրաբերդ]], [[Խաչենի մելիքություն|Խաչեն]], [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդա]], [[Դիզակի մելիքություն|Դիզակ]]) միավորվեցին մեկ ռազմաքաղաքական և վարչական միավորի մեջ և իրենց ծաղկման և հզորության գագաթին հասան [[18-րդ դար]]ավերջին<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 204</ref>։ Այսպիսով ձևավորվեց հինգ մելիքություններից կազմված նահանգը, որի կենտրոնը [[Տող (գյուղ)|Տող քաղաքատիպ ավանն]] էր։ Այս կազմավորումը Դիզակի [[Մելիք Եգան|Մելիք-Եգանի]] գլխավորությամբ ճանաչվեց որպես հայկական ինքնավար մի երկիր, որի սահմանները ձգվում էին [[Գանձակ]]ի մատույցներից մինչև [[Արաքս գետ]]ը։ Մելիք-Եգանը Նադիր շահից խանական տիտղոս ստանալով, մինչև [[1744 թվական]]ը գլխավորեց Խամսայի մելիքությունները։ Իրավիճակը փոխվեց Նադիր շահի սպանությունից հետո, երբ Պարսից երկրում առաջացած անիշխանության հետևանքով պատմության թատերաբեմ է բարձրանում թյուրքական քոչվոր ջիվանշիր ցեղի սարջալլու ճյուղի առաջնորդ Փանահ խանը, որի նպատակն էր գրավել [[Լեռնային Ղարաբաղ|լեռնային Արցախը]]։ Խամսայի մելիքները չհանդուրժեցին Փանահի նման քաղաքականությունը և նրան հետ մղեցին Արցախի լեռնային հատվածներից։ Այդ ժամանակաշրջանում մելիքների միջև առաջացած գժտությունների հետևանքով՝ Փանահ խանը հնարավորություն է ստանում տիրանալու Արցախին։ Վարանդայի տխրահռչակ մելիք Շահնազարը Փանահին նվիրաբերեց [[Շուշիի բերդ]]ը և այդ քայլն ավելի սրեց Արցախի ներքաղաքական կյանքը։ Շուտով Փանահն իրեն հռչակեց խան և հիմնեց Ղարաբաղի խանությունը։ Շուրջ 50 տարի Արցախի մելիքները պայքարում էին Ղարաբաղի ինքնահռչակ խաների դեմ։ Այդպիսով՝ [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի մելիքությունը]] թուլացավ և սկսեց կործանվել։ [[18-րդ դար]]ի վերջերին Իրանում գահին տիրելու համար նորից պայքար է սկսվում և [[1794 թվական]]ին Աղա Մուհամմադ խանն իրեն հռչակում է շահ։ Վերջինիս անհանգստացնում էին ռուսական կողմնորոշում ունեցող Արցախի մելիքները։ Նա մելիքներին խոստացավ հաստատել իրենց իշխանություններում, եթե նրանք ընդունեն իր իշխանությունը։ Սակայն Արցախի մելիքները վճռականությամբ մերժեցին Պարսից շահի պահանջը, ինչի պատճառով 1795 թվականին շահը պաշարեց [[Շուշիի բերդ|Շուշիի ամրոցը]], սակայն հաջողության չհասավ։ 1797 թվականին Աղա Մուհամմադ խանը նորից է հարձակվում Շուշիի վրա՝ այս անգամ արդեն հաջողության հասնելով։ Նա հաստատվում է [[Շուշի]]ում, սակայն որոշ ժամանակ անց դավադրաբար սպանվում է։ === Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ === {{Հիմնական|Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում}}[[Պատկեր:Портрет_Нерсеса_Аштаракеци.А.Овнатанян.jpg|մինի|[[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսների ցանկ|Ամենայն հայոց կաթողիկոս]] [[Ներսես Աշտարակեցի]]ն ([[1843]]-[[1857]]) լինելով [[Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)|ազատագրական պայքարի]] գործիչ պետականության բացակայության պայմաններում իր վրա է վերցրել ազգապահպանության գործը։|alt=]] Աղա Մուհամմադ շահի սպանությունից հետո իշխանության գլուխ է անցնում Ֆաթալի շահը, որը փորձում է ամրապնդել Պարսկաստանի գերիշխանությունը [[Հարավային Կովկաս]]ում։ Այդ ժամանակաշրջանում [[Կասպիական արշավանք|ռուս-պարսկական խորացող հակասությունները]] վերածվում են [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|երկարատև պատերազմի]] ([[1804]]-[[1813 թվական]]ներ)։ Ռուս-պարսկական պատերազմի ավարտից հետո՝ [[1813 թվական]]ի [[Հոկտեմբերի 12|հոկտեմբերի 12-ին]], [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի հաշտության պայմանագրով]] Արցախն անցնում է [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|Ռուսական կայսրության տիրապետության տակ]]։ Այդ պայմանագիրը վկայում է, որ Արցախն առանձին ազգային-պետական միավորի կարգավիճակով է անցնում Ռուսաստանի տիրապետության տակ։ [[1828 թվական]]ի [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրով]] վերջ է դրվում ռուս-պարսկական պատերազմին, որի արդյունքում Հայաստանը մեկընդմիշտ ազատագրվում է պարսկական դարավոր լծից։ 1840-1917 թվականներին Ցարական Ռուսաստանի կառավարությունը ձեռնամուխ է լինում մի շարք վարչատարածքային փոփոխությունների իրագործման, որոնց արդյունքում Ղարաբաղը մեկ հայտնվում էր [[Կասպիական մարզ]]ի, մեկ՝ [[Շամախիի գավառ|Շամախու նահանգի]], մեկ՝ [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ի կազմում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 242-243</ref>։ Փետրվարյան բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության հաղթանակից հետո Ժամանակավոր կառավարությունը [[1917 թվական]]ի [[Մարտի 9|մարտի 9-ին]] ստեղծում է [[Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե]] (Օզակոմ), որի կարգադրությամբ ստեղծվում են գավառային, քաղաքային և գյուղական գործադիր կոմիտեներ։ Արդյունքում, Հարավային Կովկասում ստեղծվում են երեք ազգային պետություններ՝ ի դեմս [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]], [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի ժողովրդավարական հանրապետությունների]]։ Այսպիսով, աշխարհի քարտեզի վրա գծվում է մի նոր պետու­թյուն ([[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Մուսավաթական Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն]]), որի հիմքում դրված էր ոչ պատմականության և ոչ էլ էթնիկական պատկանելիության սկզբունքները։ Իսկ արցախահայերն իրենց ներքին կյանքը վարելու համար ստեղծեցին Ղարաբաղի ազգային բյուրոն։ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը, որի 95 %-ը [[հայեր]] էին, գումարեցին իրենց առաջին համագումարը, որը Լեռնային Ղարաբաղը հռչակեց անկախ վարչաքաղաքական միավոր, ընտրեց Ազգային խորհուրդ և կառավարություն։ 1918-1920 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղն ուներ պետականության բոլոր ատրիբուտները՝ ներառյալ բանակն ու օրինական իշխանությունները։ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի խաղաղ նախաձեռնություններին ի պատասխան Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետությունը դիմեց ռազմական գործողությունների։ [[1918|1918 թվականի]] [[մայիս]]ից մինչև 1920 թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում Ադրբեջանի և նրան սատարող [[Թուրքիա]]յի զինված ստորաբաժանումները հայ բնակչության հանդեպ իրագործեցին բռնություններ և ջարդեր։ Սակայն, դրանով հնարավոր չեղավ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին հարկադրաբար ընդունելու Ադրբեջանի իշխանությունը։ [[Պատկեր:2014 Szuszi, Katedra Chrystusa Zbawiciela (01).jpg|alt=|մինի|[[Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճար|Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին]] կառուցվել է [[1868]]-[[1887|1887 թվականներին]]։ [[Գանձասար]]ից հետո՝ [[Արցախ]]ի երկրորդ կարևորագույն հոգևոր կենտրոնն է։ Կազմված է եկեղեցուց և [[Զանգակատուն|զանգակատնից]]։ Ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջան]]ի վերահսկողության տակ։]] Արցախահայության ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու համար [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի]] [[Թիֆլիս|մայրաքաղաք Թիֆլիսից]] [[Շուշի]] է մեկնում գնդապետ [[Մելիք-Շահնազարյաններ|Միքայել Մելիք-Շահնազարյանը]]։ Սակայն իրադարձությունները զարգանում էին ի վնաս Արցախի հայության։ Թուրք զավթիչները մուսավաթականների գործուն մասնակցությամբ որոշեցին Ղարաբաղի հայու­թյան դիմադրությունը ճնշել զենքի ուժով։ Թուրքերն առաջին հեր­թին Ղարաբաղը կտրեցին [[Զանգեզուր]]ից և ավերեցին [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ի գյուղերը։ [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայում]] տեղակայված թուրքական երկ­րորդ դիվիզիայի հրամանատար Ջեմիլ Ջահիդ Բեյը վերջնագիր ուղարկեց Ղարաբաղի կառավարությանը՝ չդիմադրելու և հպատակվելու պահանջով։ Ստեղծված կացությունը քննարկելու համար հրավիրեցին Ղարաբաղի հայության երկրորդ ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 7]]-[[Սեպտեմբերի 11|11-ին]]), ապա երրորդ համագումարները ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 18]]-[[Սեպտեմբերի 22|22-ին]]), որոնք մերժեցին թուրքերի պահանջները։ Միաժամանակ գավառներում սղնախական ժամանակներից մնացած ավանդույթով ստեղծվեցին զորակայաններ և նշանակվեցին զորահրամանատարներ։ [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդայի]] զորահրամանատարն էր Սոկրատ Բեկ Շահնազարյանը, [[Դիզակ]]ինը՝ Արտեմ Լալայանը, [[Խաչենի իշխանություն|Խաչենինը]]՝ Ալեքսան Դային, [[Ջրաբերդ (գավառ)|Ջրաբերդինը]]՝ Բագրատ Նազարյանը։ Թուրքական բանակը տեղացի մուսուլմանների ուղեկցությամբ [[Սեպտեմբերի 22|սեպտեմբերի 22-ին]] մտավ Լեռնային Ղարաբաղ՝ ավերելով [[Դահրազ]], [[Վարազաբուն]], [[Նախիջևանիկ]], [[Քյաթուկ]], [[Խրամորթ]], [[Խանաբադ (Արցախ)|Խանաբադ]] և [[Քարագլուխ (Ասկերանի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղերը։ Թուրքական զորամասերը [[Շուշի]] մտան [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]]։ Թուրքական հրամանատարությունը լուծարեց Ղարաբաղի կառավարությունը։ Ավելի քան 60 մտավորականներ, այդ թվում և Ղարաբաղի Հայոց Ազգային խորհրդի նախագահ Եղիշե Իշխանյանը, ձերբակալվեցին ու նետվեցին բանտ։ Թեպետ Շուշին ընկավ, սակայն Արցախի գավառները մնացին անառիկ։ Ամենուրեք կազմակերպվեցին ինքնապաշտպանական ջոկատներ։ Մարտակերտի հայության հերոսական դիմադրության շնորհիվ կանխվեց թուրքերի մուտքը Ջրաբերդի շրջան։ Այնուհետև ահեղ մարտեր ծավալվեցին Վարանդայի և Դիզակի շրջաններում։ 1919 թվականի օգոստոսին Ղարաբաղը և Ադրբեջանը՝ ռազմական բախումը կանխելու նպատակով կնքեցին նախնական պայմանագիր, որով համաձայնվեցին երկրամասի կարգավիճակի խնդիրը քննարկել [[Փարիզի խաղաղության վեհաժողով|Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում]]։ === Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին === {{Հիմնական|Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին}} [[Պատկեր:Nagorno Karabakh03.png|ձախից|մինի|[[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ]] տարածքը՝ խորհրդային տարիներին]] [[Հարավային Կովկաս]]ում [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|խորհրդային կարգերի]] հաստատումն ուղեկցվեց քաղաքական նոր վարչակարգի ստեղծմամբ։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]] միջև վիճելի տարածք է ճանաչվում նաև [[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ռուսաստանի]] կողմից։ 1920 թվականի օգոստոսին [[Խորհրդային Ռուսաստան]]ի և [[Հայաստանի առաջին հանրապետություն|Հայաստան]]ի միջև կնքված համաձայնագրով, ռուսական զորքերը ժամանակավորապես տեղակայվեցին Լեռնային Ղարաբաղում։ [[Հայաստանի օկուպացիա Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից|Հայաստանի խորհրդայնացումից]] անմիջապես հետո՝ [[1920]] թվականի [[Նոյեմբերի 30|նոյեմբերի 30-ին]], Ադրբեջանի կոմկուսի կենտկոմի քաղբյուրոյի և կազմբյուրոյի համատեղ նիստում ընդունվեց որոշում, ըստ որի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած սահմանային վեճերը վերացած են համարվում։ Արդյունքում՝ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը, [[Զանգեզուր]]ը և [[Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Նախիջևանը]] դառնում են [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] մաս։ Այդ որոշումը վավերացվեց [[1920|1920 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]]՝ Բաքվի խորհրդի ընդլայնված նիստում ընդունված հռչակագրի կարգավիճակով<ref>«Կոմունիստ», 2 դեկտեմբերի, 1920, Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը և սովետական իշխանության հաղթանակը Հայաստանում, ժողովածու, Երևան, 1957, էջ 497-498</ref>։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի, [[Զանգեզուր]]ի և [[Նախիջևան]]ի նկատմամբ հավակնություններից հրաժարվելու մասին Խորհրդային Ադրբեջանի հայտարարության և հայ-ադրբեջանական համաձայնության հիման վրա՝ 1921 թվականի հունիսին Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարվում է Հայաստանի անբաժանելի մաս։ [[1921]] թվականի [[Հուլիսի 4|հուլիսի 4-ին]] [[Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կենտկոմի կովկասյան բյուրո|Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կովկասյան բյուրոն]] [[Վրաստան]]ի մայրաքաղաք [[Թբիլիսի]]ում հրավիրում է լիագումար նիստ, որի ընթացքում հաստատվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հայկական ԽՍՀ-ի մաս հանդիսանալու փաստը։ Սակայն, Կրեմլի կառավարության թելադրանքով և [[Ստալին|Իոսիֆ Ստալինի]] անմիջական միջամտությամբ, հուլիսի 5-ի գիշերը վերանայվում է նախորդ օրվա որոշումը և ընդունվում է Լեռնային Ղարաբաղը [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ադրբեջանի]] կազմում ընդգրկելու և այդ տարածքում ինքնավար մարզ կազմավորելու վերաբերյալ որոշում՝ չպահպանելով նույնիսկ նախորդ ընթացակարգը։ Այս որոշումն աննախադեպ իրավական ակտ է միջազգային իրավունքի պատմության մեջ, երբ երրորդ երկրի կուսակցական մարմինը՝ առանց որևէ իրավական հիմքի կամ իրավասության, որոշում է մեկ այլ տարածքի կամ երկրի կարգավիճակը<ref name="ReferenceA">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 307</ref>։ Ադրբեջանական և Հայկական ԽՍՀ-ները 1922 թվականի դեկտեմբերին ընդգրկվեցին Խորհրդային Միության կազմավորման գործընթացներում, իսկ Ղարաբաղի տարածքի ընդամենը մի հատվածում 1923 թվականի հուլիսի 7-ին [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կենտրոնական գործադիր հեղափոխական կոմիտեի որոշմամբ կազմավորվեց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը։ Այս որոշումով ըստ էության, ոչ թե լուծվեց, այլ ժամանակավորապես սառեցվեց ղարաբաղյան հիմնախնդիրը։ Ավելին, ամեն ինչ արվեց, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզն ընդհանուր սահման չունենա Հայաստանի հետ։ Խորհրդային ողջ ժամանակահատվածում Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը չհաշտվեց այդ որոշման հետ և տասնյակ տարիներ պայքարեց մայր հայրենիքին վերամիավորվելու համար։ Արցախն Ադրբեջանին անմիջապես բռնակցելուց հետո սկիզբ առավ արցախահայության ազգային-ազատագրական պայքարը։ 1920-ական թվականներին Արցախում հակաադրբեջանական շարժումը ղեկավարելու նպատակով ստեղծվեց «Ղարաբաղը՝ Հայաստանին» միությունը<ref>Ուլուբաբյան Բ., «Արցախի պատմությունը», Երևան, 1994</ref>։ 1927 թվականի նոյեմբերի սկզբներին միությունը հազարավոր թռուցիկներ է ցրել՝ ''«Ղարաբաղը՝ Հայաստանին»'' նշանաբանով։ 1962 թվականի [[Ստեփանակերտ]]ի ավտոշարասյան 300 աշխատավորներ բողոք-նամակ գրեցին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահություն, կուսակցության Կենտկոմ և Մինիստրների խորհուրդ։ Նամակում ներկայացվեց մարզի գաղութային վիճակը և առաջարկվեց ԼՂԻՄ-ը վերամիավորել ՀԽՍՀ-ին։ 1962 թվականի մի շարք մտավորականներ նմանօրինակ նամակով դիմեցին [[ԽՄԿԿ Կուսակցական կոմիտեներ|ԽՄԿԿ Կենտկոմին]]։ Այսպիսի դիմումները կրում էին պարբերական բնույթ և հղվում էին թե [[ԼՂԻՄ]]-ից, թե [[ՀԽՍՀ]]-ից։ Միայն Լեռնային Ղարաբաղից Կենտկոմին հասած դիմումների տակ ստորագրել էին 45 հազար աշխատավորներ։ === Արցախյան շարժում === [[Պատկեր:Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif|thumb|[[Հայաստանի զինված ուժեր|Հայոց բանակի]] զինվորները Հյուսիսային Արցախի [[Արցախյան ազատամարտ|ազատագրական մարտերի]] ժամանակ, [[1994 թվական]]|alt=]] [[1985]] թվականին ԽՄԿԿ ապրիլյան պլենումի կողմից գորբոչովյան «գլասնոստի» հռչակումից հետո արցախահայությանը հնարավորություն ընձեռվեց ԼՂԻՄ-ը միացնել ՀԽՍՀ-ին։ [[1987]]-[[1988 թվական]]ներին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի հայությունն ակտիվ ստորագրահավաք սկսեց՝ ԼՂԻՄ-ը [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] հետ վերամիավորվելու վերաբերյալ, որի տակ ստորագրեց ավելի քան 80 հազար մարդ<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 354</ref>։ [[1988|1988 թվականի]] [[Փետրվարի 20|փետրվարի 20-ին]] ԼՂԻՄ-ի Ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի նստաշրջանն որոշում ընդունեց դիմել [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին]]՝ ԼՂԻՄ-ն ԱդրԽՍՀ-ի կազմից դուրս բերելու և Խորհրդային Հայաստանի կազմի մեջ ընդգրկելու խնդրանքով<ref>ՀՀ ԱԺ, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիր. Կարգավորման ուղիներ, Խորհրդարանական լսումներ 29-30 մարտի, 2005 թվական, «Անտարես», Երևան, 2006, էջ 279</ref>։ Խնդրին խաղաղ լուծում տալու փոխարեն [[Փետրվարի 21|փետրվարի 21-ին]] ԽՄԿԿ Կենտկոմի քաղբյուրոն որոշում ընդունեց, ըստ որի [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]] որակվեց ''«ծայրահեղական»'' և ''«նացիոնալիստական»'', որը հակասում է ԱդրԽՍՀ-ի և ՀԽՍՀ-ի աշխատավորների շահերին։ Տեսնելով, որ խնդիրը խորհրդային իշխանությունների կողմից լուծում չի ստանում, ժողովուրդն ինքն սկսեց իր պայքարը, ինչին հաջորդեցին ադրբեջանական սադրիչ գործողությունները, որոնց վերջարդյունքը դարձավ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին տեղի ունեցած [[Բաքվի ջարդեր (1990)|Բաքվի]] և [[Սումգայիթի ջարդեր]]ը։ Գնալով իրավիճակն ավելի էր բարդանում և անորոշ դառնում թե՛ ադրբեջաբնակ հայերի և թե՛ արցախահայության ճակատագիրը։ [[1989]] թվականի [[Օգոստոսի 16|օգոստոսի 16-ին]] [[Ստեփանակերտ]]ում տեղի ունեցավ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի լիազոր ներկայացուցիչների համագումար, որն ընտրեց ազգային խորհուրդ։ Համագումարի որոշմամբ մինչև ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի ու կուսակցության մարզկոմի գործունեության վերականգնումը՝ երկրամասի բարձրագույն գործադիր իշխանության լիազորությունները հանձնվում են Ազգային Խորհրդին։ Բացի դրանից համագումարի ժամանակ ընդունվեց մի հռչակագիր, ըստ որի, ինքնավար մարզի գործերին ԱդրԽՍՀ-ի միջամտությունը գնահատվելու էր որպես ագրեսիայի ակտ և կստանար համարժեք պատասխան։ [[1989]] թվականի [[Նոյեմբերի 28|նոյեմբերի 28-ի]] ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ընդունած որոշման համաձայն [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը նորից բռնակցվում է Ադրբեջանին։ Դեպքերի զարգացման նման ընթացը հանգեցրեց նրան, որ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ՀԽՍՀ ԳԽ և ԼՂ Ազգային Խորհուրդն ընդունեցին համատեղ որոշում ԼՂ-ի և Հայկական ԽՍՀ-ի վերամիավորման վերաբերյալ։[[Պատկեր:2014 Stepanakert, Czołg T-72 (01).jpg|thumb|[[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմին]] մասնակցած և դասալիքի վերածված [[Տ-72]] տանկը, որը ցուցադրվելով Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում, խորհրդանշում է վերջինիս անառիկությունը։|alt=]][[1989|1989 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]] [[ՀԽՍՀ]] [[Գերագույն խորհուրդ]]ը և [[ԼՂ]] ազգային խորհուրդն իրենց համատեղ նիստում միաձայն ընդունեցին ՀԽՍՀ և [[ԼՂԻՄ]] վերամիավորման մասին որոշում<ref>Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման ուղիներ», Երևան 2006, էջ 280</ref>։ Միացումը, որի կարգախոսի տակ բարձրացել էր [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]]՝ կայացավ։ ՀԽՍՀ և ԼՂԻՄ վերամիավորման մասին ընդունված «համատեղ որոշումը» միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքների տեսնակյունից ընդունվեց օրինական կերպով։ ԼՂԻՄ-ի վերամիավորումը ՀԽՍՀ հետ չէր հակասում ԽՍՀՄ Սահմանադրության 78 հոդվածին, որ արգելում էր փոփոխության ենթարկել միութենական հանրապետության սահմաններն առանց նրա համաձայնության։ ԼՂԻՄ-ը ՀԽՍՀ ենթադասությանը տալը չէր նշանակի, թե խախտվում է Ադրբեջանական ԽՍՀ տարածքային ամբողջականությունը։ ԼՂԻՄ և ՀԽՍՀ բարձրագույն իշխանությունների կողմից վերամիավորման մասին «Համատեղ որոշմանը» հետևեցին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի պատժիչ գործողությունները։ 1991 թվականի ապրիլից մինչև հուլիս ընկած ժամակահատվածում ադրբեջանական հատուկ նշանակության (ՕՄՕՆ) զինված ջոկատները՝ խորհրդային բանակի զորքերի հետ մեկտեղ իրականացրին [[Օղակ գործողություն]]ը։ Այն իրենից ներկայացնում էր Արցախի հայաթափման և դրա տարածքին տեր դառնալու համար ձեռնարկված ծայրահեղ գործողություն<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 102</ref>։ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ԼՂԻՄ-ի և դեռևս չհայաթափված հարակից [[Շահումյանի շրջան]]ի բոլոր մակարդակների խորհուրդների ժողովրդական պատգամավորների մասնակցությամբ տեղի ունեցած նստաշրջանն ընդունեց «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման մասին» հռչակագիրը։ Իսկ արդեն 1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, Արցախի բնակչությունը հանրաքվեյով ամրագրեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության հռչակումը։ Այսպիսով, նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի տարածքում ձևավորվեցին երկու իրավահավասար պետական կազմավորումներ՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (այլ կերպ՝ Արցախի Հանրապետություն) և [[Ադրբեջանի Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետություն]]։ Ստեղծված իրավիճակն անսպասելի էր Ադրբեջանի համար և 3 շաբաթ անց սկսվեց [[Բաքու|Բաքվի]] պատասխան գործողությունները<ref>{{Cite book |last=Kaufman |first=Stuart |title=Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War |publisher=Cornell Studies in Security Affairs |year=2001 |isbn=0-8014-8736-6 |location=New York |page=61}}</ref>։ === Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ === {{Հիմնական|Արցախյան ազատամարտ}}[[1991|1991 թվականի]] [[ապրիլի 30]]-ին [[Գանձակ]]ում (Կիրովաբադ) տեղակայված խորհրդային 4-րդ բանակի 2-րդ դիվիզիան՝ [[տանկ]]երի, հրետանու և [[ռազմական ավիացիա]]յի աջակցությամբ, շրջափակման մեջ է առնում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ]] [[Խանլար|Խանլարի շրջանի]] [[Գետաշեն (Շահումյանի շրջան)|Գետաշեն]] և [[Մարտունաշեն (Շահումյանի շրջան)|Մարտունաշեն]] գյուղերը։ Այս գործողությանը ժամեր անց հետևում է Ադրբեջանի ՆԳՆ զորքերի հատուկ նշանակության ջոկատների (ՕՄՕՆ) և ազերի «կամավորների» մուտքը նշված գյուղերի տարածք։ Անձնագրային կարգի ստուգման պատրվակով հայաբնակ գյուղերի բնակիչներին ազերիները բռնի կերպով [[ուղղաթիռ]]ներով արտաքսում [[Ստեփանակերտ]] կամ [[Կիրովաբադ]], ապա՝ [[Հայաստան]]։ Գետաշենի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանության ղեկավար [[Թաթուլ Կրպեյան]]ը, [[Արթուր Կարապետյան]]ը [[Արաբո կամավորական ջոկատ|Արաբո ջոկատի]] հրամանատարությունը ապրիլի 19-ից ստանձնած [[Սիմոն Աչիկգյոզյան]]ը, Հարազդանի ջոկատի հրամանատար Հրաչ Դանիելյանը զոհվում են անհավասար կռվում։ Գործողությունները տևում են մեկ շաբաթ։ Տասնյակից ավելի խաղաղ բնակիչներ են գնդակահարվում ու կացնահարվում (հիմնականում՝ տարեց մարդիկ)։ [[1991 թվական]]ի [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]] [[Շուշի]]ից առաջին անգամ «Ալազան» տիպի հրթիռներով ռմբակոծվեց [[Ստեփանակերտ]]ը, որն էլ ազդարարեց [[Արցախյան գոյամարտ]]ի սկիզբը<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 118</ref>։ Պատերազմի հորձանուտում հայերը միացիալ ուժերով ստեղծեցին հայոց ազգային բանակ, որը կազմված էր 20-25 հազար զինյալներից։ 75-80 հազարանոց [[Ադրբեջանի զինված ուժեր|Ադրբեջանի բանակը]] գրեթե երեք անգամ գերազանցում էր հայոց ուժերին, սակայն հայերը կարողացան հետ մղել հակառակորդի գրոհը և ազատագրել Արցախը։ Ադրբեջանական բանակի նշանառված հարվածներին զոհ են գնում հազարից ավելի հայ խաղաղ բնակիչներ։ Հայկական կողմը կորցրեց [[Արծվաշեն]]ը, ինչպես նաև [[Մարտակերտ (շրջան)|Մարտակերտի]], [[Մարտունի (շրջան)|Մարտունիի]], [[Շահումյան (շրջան)|Շահումյանի]] շրջանների մի մասը։ Հայկական ուժերի վճռական գործողություններին հակառակորդը չկարողանալով դիմադրել և վախենալով ավելի ծանր կորուստներ կրելու մտքից զինադադար է խնդրում, որը կնքվում է [[1994 թվական]]ի [[Մայիսի 12|մայիսի 12-ին]]։ Արդյունքում՝ հայերն ունենում են 5856 զոհ<ref>{{Cite web |title=Փաստագրական տվյալներ Արցախյան արյունարբու պատերազմից |url=http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230160924/http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 30 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref> (ինչպես նաև՝ 1264 զոհ՝ խաղաղ բնակչության շրջանում, և 596 անհետ կորած՝ այդ թվում խաղաղ բնակիչներ), իսկ ադրբեջանցիները՝ մինչև 30 հազար զոհ<ref>{{Cite web |title=№ 2 (232) февраль (1-15) 2014 г. |url=http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814222147/http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |archive-date=2014 թ․ օգոստոսի 14 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref>։ ԼՂՀ պաշտպանության նպատակով 1992 թվականիի մարտի 26-ին ստեղծվեց ինքնապաշտպանության կոմիտե (ԻՊԿ)՝ [[Սերժ Սարգսյան]]ի գլխավորությամբ։ Մայիսի 8-9-ի ռազմական գործողության շնորհիվ ԻՊՈՒ-ի հրամանատար [[Արկադի Տեր-Թադևոսյան|Արկադի Տեր-Թադևոսյանի (Կոմանդոս)]] ղեկավարությամբ [[Շուշիի ազատագրում|ազատագրվում է Շուշին]]:[[Պատկեր:%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_(%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0)_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg|thumb|[[Սերժ Սարգսյան]]ը, [[Վլադիմիր Պուտին]]ը և [[Իլհամ Ալիև]]ը բանակցային սեղանի շուրջ, [[Սոչի]], [[ՌԴ]], [[օգոստոսի 10]], [[2014]]|alt=]]Մայիսի 17-18-ին ազատագրվեց [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ը, ապա՝ [[Լաչին]]ը, և վերացվեց գրեթե հնգամյա շրջափակման օղակը։ [[Հայաստան]]ից սկսվեց սննդամթերքի, վառելանյութի և այլ անհրաժեշտ ապրանքների առաքումը Լեռնային Ղարաբաղ։ Դեպքերը շրջադարձային են լինում 1992 թվականի հունիսի 13-14-ին, երբ Ադրբեջանը որոշ արտաքին ուժերի ([[Ռուսաստան]], [[Ուկրաինա]], [[Պակիստան]], [[Իսրայել]], [[Թուրքիա]]) օժանդակությամբ զավթում է [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], այնուհետև՝ Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը։ [[1993|1993 թվականի]] գարնանը հայկական կողմն ազատագրում է Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը և շարունակելով հաղթական երթը՝ նույն թվականին ոչնչացնում է թշնամու ռազմահենակետերը [[Քարվաճառ]]ի, [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայի]], [[Վարանդա (քաղաք)|Վարանդայի]], [[Քաշունիք]]ի, [[Ջրական]]ի և [[Կովսական]]ի շրջաններում։ Պատերազմի ընթացքում ազատագրվում է 12,4 հազար կմ քառ․ տարածք և ԼՂՀ-ի շուրջ ստեղծվում է անվտանգության գոտի, սակայն Ադրբեջանը ռազմակալում է [[Հյուսիսային Արցախ]]ը՝ [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]] և [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանների]] արևելյան մասերը։ Զինադադարի կնքումով սկսվել է [[Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթաց|Արցախյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը]]՝ մինչև օրս ձգձգվող դիվանագիտական ու քաղաքական լարված պայքարը՝ բանակցությունների սեղանի շուրջ։ === Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ === [[2016 թվական]]ի [[Ապրիլի 1|ապրիլի 1-ին]] ադրբեջանական ուժերը խախտելովա [[Սոչի]]ում կնքված համաձայնությունը լայնամասշտաբ հարձակում են գործում արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով։ [[Քառօրյա պատերազմ]]ի ժամանակ երկու կողմերն էլ ունենում են մարդկային և նյութական կորուստներ։ Կարճատև պատերազմի ընթացքում Արցախը կորցնում է 8 կմ քառ․ տարածք, սակայն այնուամենայնիվ [[Ստատուս-քվո|ստատուս քվոն]] տարածաշրջանում պահպանվում է։ === 44-օրյա պատերազմ === 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին [[Ադրբեջանի Հանրապետություն]]ը [[Թուրքիա]]յի աջակցությամբ սանձազերծել է լայնածավալ պատերազմ Արցախի Հանրապետության դեմ։ Պատերազմը տևեց 44 օր և այն իր տեսակով [[Արցախյան ազատամարտ]]ից ի վեր ամենաարյունալի ու դաժան պատերազմն էր<ref name="hraparak.am Վարդենիս, կրակոցներ">[https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb «Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել»] ([https://web.archive.org/web/20200927104149/https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb արխիվացված])</ref>։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը 07:10<ref>{{Cite web |title=Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը |url=https://www.civilnet.am/news/2020/09/27/%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AE%D5%AB-%D5%B8%D5%B2%D5%BB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE-%D5%A9%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE-%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A7-%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC/396226 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220211103351/https://www.civilnet.am/news/375710/%d5%b7%d6%83%d5%b4%d5%a1%d5%b6-%d5%a3%d5%ae%d5%ab-%d5%b8%d5%b2%d5%bb-%d5%a5%d6%80%d5%af%d5%a1%d5%b5%d5%b6%d6%84%d5%b8%d5%be-%d5%a1%d5%a4%d6%80%d5%a2%d5%a5%d5%bb%d5%a1%d5%b6%d5%a8-%d5%a1%d5%af%d5%bf%d5%ab%d5%be-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a7-%d5%bd%d5%af%d5%bd%d5%a5%d5%ac-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%be%d5%b8%d6%82%d5%b4-%d5%a7-%d5%b6%d5%a1%d6%87-%d5%bd%d5%bf%d5%a5%d6%83%d5%a1%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%a5%d6%80%d5%bf%d5%a8/ |archive-date=2022 թ․ փետրվարի 11 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref>։ === Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր === 2020 թվականի նոյեմբերի 9–ին [[Հայաստանի վարչապետ]] [[Նիկոլ Փաշինյան]]ի<ref>[https://armenpress.am/hy/article/1034446 Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները պատերազմը ժամը 01.00-ից դադարեցնելու մասին հայտարարություն են ստորագրել]</ref>, [[Ադրբեջան]]ի նախագահ [[Իլհամ Ալիև]]ի և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին]]ի<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210307095624/http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |archive-date=2021 թ․ մարտի 7 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref> կողմից ստորագրվեց համաձայնագիր՝ հրադադարի և ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին։ == Աշխարհագրություն == === Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ === {{Հիմնական|Արցախի աշխարհագրություն}} [[Պատկեր:Artsakh-Hillshaded-QGIS.png|մինի|Արցախի ռելիեֆային քարտեզ]] [[Պատկեր:Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg|thumb|Մռավ լեռնաշղթան գտնվում է [[Փոքր Կովկաս]]ի լեռնային համակարգում և հանդիսանում է [[Սևանի լեռնաշղթա]]յի արևելյան շարունակությունը։ |alt=]]Արցախի Հանրապետությունը գտնվում է [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի հյուսիս-արևելքում՝ Փոքր Կովկասի ծալքաբեկորավոր լեռների արևելքում։ Արևմուտքում սահմանակցում է [[Հայաստան]]ին, հարավում՝ [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը]], արևելքում՝ [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետությանը]]։ Մակերևույթը հիմնականում լեռնային է՝ իրեն բնորոշ բարդ ռելիեֆով։ Լեռնային գոտիները զբաղեցնում են Հանրապետության ամբողջ տարածքի 3/4-ը։ Մակերևույթի բարձրությունների տարբերությունը կազմում է 3600 մետր։ Հյուսիսային Արցախում արևմուտքից արևելք ձգվում են է [[Մռավի լեռնաշղթա]]ն, որի երկարությունը կազմում է շուրջ 70 կմ։ Լեռնաշղթան կազմված է [[Հրաբուխ|հրաբխածին]] [[ապար]]ներից, որոնք տեղ-տեղ կտրտված են խոր [[կիրճ]]երով ու [[գետահովիտ]]ներով։ Շղթայի վրա կա մոտ քսան գագաթ, որոնց բարձրությունը անցնում է 3000 մետրից։ Ամենաուշագրավ լեռնագագաթներն են՝ [[Մեծ Հինալ]]ը (3367 մետր), [[Սպիտակասար]]ը (Ագդագ, 3200 մետր), [[Քյոռողլուդագ]]ը (3462 մետր), [[Օմար]]ը (3395 մետր) և շղթայի վերջին երեքհազարանոցը՝ [[Մռավ (լեռնագագաթ)|Մռավը]] (3340 մետր), որի անունով էլ կոչվում է լեռնաշղթան։ Մռավի լեռնաշղթայում է գտնվում նաև Արցախի Հանրապետության ամենաբարձր կետը՝ [[Գոմշասար]]ը (3724 մետր բարձրությամբ), որը հաճախ անվանում են նաև [[Արիության լեռ]]։ Լեռների լանդշաֆտը լեռնամարգագետնային է, իսկ լանջերին կան [[անտառ]]ներ, [[սողանք]]ներ, փլվածքներ և սողանքային լճակներ։ Արցախի արևմտյան տարածքում տարածվում է [[Արցախի լեռնաշղթա|Ղարաբաղի լեռնաշղթան]]։ Այն ձգվում է գրեթե միջօրեականի ուղղությամբ՝ [[Թարթառ]]ից մինչև [[Արաքս]]ի հովիտը։ Կազմված է [[Յուրայի ժամանակաշրջան|յուրայի]] և [[Կավճի ժամանակաշրջան|կավճի]] նստվածքային ու հրաբխային ապարներից, տեղ-տեղ՝ ուլտրահիմքային ներժայթուկներից։ Ղարաբաղի լեռնաշղթայի ամենաբարձր կետը [[Մեծ Քիրս]] լեռն է՝ 2724 մետր բացարձակ բարձրությամբ։ Այս լեռնաշղթայի փեշերին՝ [[Հադրութի շրջան|ԼՂՀ Հադրութի շրջանում]] է գտնվում [[Ազոխի քարայր]]ը, որտեղ պահպանվել են [[նեանդերթալյան մարդ]]ու բրածո մնացորդներ։ Միջին բարձրությունները, հատկապես արևելյան լանջերը, ծածկված են [[Կաղնի|կաղնու]], [[հաճարի]], [[Բոխի|բոխու անտառներով]], որոնք հարավում փոխվում են չորասեր նոսր անտառների։ Արցախի Հանրապետության ամբողջ տարածքով դեպի արևելք տարածվում են մի շարք անտառապատ լեռնաճյուղեր։ Առավել նշանավոր է [[Շուշիի սարավանդ]]ը, որ գահավիժելով իջնում է [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից սկիզբ առնող [[Կարկառ (գետ)|Կարկառ գետի]] [[Քարինտակ (գետ)|Քարինտակ վտակի]] հովիտները։ Հյուսիս-արևելքում [[Արևելյան Սևանի լեռնաշղթա]]ն է, որը սկիզբ է առնում [[Հայաստան]]ի [[Գեղարքունիքի մարզ]]ից։ [[Զանգեզուրի լեռնաշղթա|Զանգեզուրի]] ու [[Արցախի լեռնաշղթա]]ների միջև գտնվում է [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ը, որն իրենից ներկայացնում է բլրաթմբային սարահարթ։ Այստեղի լեռները կազմված են կավճի ու պալեոգենի հրաբխածին-նստվածքային ապարներից, որոնք ծածկված են անթրոպոգենյան [[լավա]]ների հզոր շերտով։ Սյունիքի բարձրավանդակը տարածվում է [[հյուսիս]]-[[արևմուտք]]ից [[հարավ]]-[[արևելք]], երկարությունը՝ 120 կմ, լայնությունը՝ մինչև 50 կմ։ Մակերևույթին բնորոշ են բազմաթիվ հրաբխային կոները, կենտրոնական մասում են [[Ծղուկ]] (3581 մ) և [[Մեծ Իշխանասար]] (3550մ) հրաբխային զանգվածները։ Ամենաբարձր լեռնագագաթը Դալին է՝ 3616 մետր բարձրությամբ։ Այն Արցախի ամենաբարձր լեռներից մեկն է։ Հարավարևմտյան մասում՝ [[Ծռասար]] և [[Մխմաթիք]] լեռնաշղթաների հատման կետում, գտնվում է [[Գժասար|Գժասար լեռը]]՝ 3616 բարձրությամբ։ Համեմատաբար ցածրադիր ու հարթավայրային է հարավն ու արևելքը. [[Արաքս]] գետի երկայնքով տարածվում է [[Միլի դաշտավայր|Միլի կամ Արցախի դաշտավայրը]]։ Արցախյան բարձրավանդակի արևմտյան հատվածը թեքությամբ իջնում դեպի արևելք՝ ձուլվելով [[Կուր-Արաքսյան դաշտավայր|Կուր-Արաքսյան ընդարձակ հարթավայրի]] մեծ մասը կազմող Արցախյան դաշտավայրին։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ը ծածկված է անտառներով (մասնավորապես 1.500-2.250 մետր բարձրության վրա գտնվող շրջանները)։ Ցածրադիր վայրերի սարալանջերը ծածկված են թփուտներով և մարգագետիններով։ === Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության օգտակար հանածոներ|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի հողածածկույթ}}[[Պատկեր:Hunot Canyon, Shushi.jpg|thumb|[[Հունոտի կիրճ]]ը [[Պատմություն|պատմական]], [[Բնություն|բնական]] և [[Ճարտարապետություն|ճարտարապետական]] մի շարք գեղատեսիլ վայրերի համալիր է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը հարուստ է [[մետաղ]]ական և [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական]] մի շարք հանքատեսակներով, սակայն [[Երկրաբանություն|երկրաբանական]]-[[Հետախուզություն|հետախուզական]] տեսանկյունից [[Հարավային Կովկաս|այս տարածաշրջանը]] մինչ օրս համարվում է մասամբ (ոչ լրիվ) ուսումնասիրված։ [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Մաղավուզ]] և [[Քոլատակ]] գյուղերը հայտնի են [[Վառելիք|հանքային վառելիքի տեսակների]] առատությամբ։ Հնուց ի վեր Արցախի տարածքում հայտնաբերվել են բազմամետաղների, այդ թվում՝ [[ցինկ]]ի, [[կապար]]ի, [[Պղինձ|պղնձի]], [[Ոսկի|ոսկու]], [[Ծծումբ|ծծմբային կոլչեդանի]], [[երկաթ]]ի հանքավայրեր ու պաշարներ։ Դրանք հիմնականում գտնվում են [[Մեհմանա]], [[Դրմբոն]], [[Վարդաձոր (Մարտակերտի շրջան)|Վարդաձոր]], [[Կուսապատ]], [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք]], [[Շահկերտ]], [[Լիսագոր]], [[Զարդանաշեն]], [[Ցոր]] և [[Մաղավուզ]] գյուղերի հանքավայրերում, [[Խաչեն]] ու [[Թարթառ]] գետերի միջև ընկած տարածքում, ինչպես նաև [[Մռավի լեռնաշղթա|Մռավ լեռան]] լանջին։ Արցախը հարուստ է նաև [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական տարրերով]]։ Մասնավորապես, շատ են [[մարմար]]ի ու բազմերանգ մարմարեցված [[կրաքար]]ի հանքավայրերը, որոնք հիմնականում գտնվում են [[Ստեփանակերտ]] և [[Շուշի]] քաղաքներում, ինչպես նաև [[Քարագլուխ (Հադրութի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղի տարածքում։ Հանրապետության տարածքում կան [[գրանիտ]]ի, [[բազալտ]]ի, [[տուֆ]]ի, [[կրաքար]]ի հանքավայրեր, ինչպես նաև [[ցեմենտ]]ի, [[գրաֆիտ]]ի, [[վիմագրական քար]]ի, [[գիպս]]ի, [[ավազ]]ի ու [[կավ]]ի բարձրորակ հումք։ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը հարուստ է նաև [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի]] ռեսուրսներով։ Որոշ աղբյուրներ այստեղ հայտնի են եղել դեռ շատ վաղուց։ Հատկապես կիրառական նշանակություն ունեն [[Լիսագոր]]ի [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի աղբյուրները]], որոնք գտնվում են [[Շուշի]]ից 16-18 կմ. հեռավորության վրա, Շուշի-Գորիս ավտոճանապարհի մոտ։ Դրանք պարունակում են մեծ քանակությամբ երկաթ և արժեվորվում են իրենց բուժիչ հատկանիշներով։ Իսկ [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] Շրլան գյուղի մոտ գտնվող աղբյուրի հիման վրա Շուշիում գործում էր առողջարան։ Արցախի Հանրապետության հյուսիսարևելյան և հարավարևելյան ծայրամասերի հարթավայրերում տարածված են [[Շագանակագույն հողեր|շագանակագույն]], գետահովիտներում՝ [[Ալյուվիալ նստվածքներ|ալյուվիալ]], նախալեռներում՝ [[Շագանակագույն հողեր|մուգ շագանակագույն]] և [[Լեռնատափաստանային հողեր|լեռնատափաստանային]], միջին բարձրության լեռներում՝ [[Դարչնագույն հողեր|դարչնագույն]] ու [[գորշ հողեր]]ը, առանձին զանգվածներով՝ լեռնային սևահողերը, [[Մռավի լեռնաշղթա]]յի բարձրադիր մասում՝ [[Լեռնամարգագետնային հողեր|լեռնամարգագետնային]] ու [[կմախքային հողեր]]ը։ === Ջրագրական ցանց === [[Պատկեր:Hagari_River_(Tigranavan).jpg|thumb|Հագարի գետը հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ով |alt=]][[Պատկեր:Sarsang_reservoir_P1090881.JPG|thumb|[[Սարսանգի ջրամբար]]ը կառուցվել է [[Թարթառ]] գետի վրա։ Տեսարանը՝ [[Դրմբոն]] գյուղից |alt=]][[Արցախի աշխարհագրություն|Արցախի ջրագրական համակարգը]] տեսականորեն նման է [[Հայաստանի ջրագրություն|Հայաստանինին]]։ Հանրապետությունը [[Դեպի ծով ելք չունեցող պետություններ|դեպի ծով ազատ ելք չունի]], սակայն վերջինիս տարածքում կան բազմաթիվ [[Ջրատարածություն|ներքին ջրեր]] ([[Լիճ|լճեր]], [[գետ]]եր, [[ճահիճ]]ներ)։ Խոշոր գետերը հիմնականում պատկանում են [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի ավազաններին։ Գետերի սնումը հարաբերականորեն խառն է, իսկ հոսքն ունի սեզոնային բնույթ։ Գարնան բոլոր ամիսներին և աշնան սկզբին Արցախի գետերը հորդանում են, իսկ ամռանը՝ ծանծաղում։ Այստեղ հաշվվում է 2639 գետ ու գետակ, որոնց ընդհանուր երկարությունը 8395 կմ է։ Գետերը հիմնականում սկիզբ են առնում բարձրադիր լեռնաշղթաներից և ունեն մեծ անկում։ Ջրային ռեսուրսները կարևոր նշանակություն ունեն [[Արցախի Հանրապետության տնտեսություն|Արցախի Հանրապետության զարգացող տնտեսության]] կայունացման գործում։ Սեփական [[Վառելիք|վառելիքաէներգետիկ պաշարների]] բացակայության պայմաններում [[ջուր]]ը միակ էներգետիկ աղբյուրն է։ Գետերի [[Ոռոգում|ոռոգման ջրերը]] խիստ անհրաժեշտ են նաև չորային Արցախի գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մշակման համար։ Արցախի գետերի մեծամասնությունը (75 %) պատկանում են [[Կուր]]ի ավազանին։ Այս գետի խոշոր վտակներից են [[Թարթառ]]ը, [[Հևջա]]ն, [[Խաչեն]]ը, [[Կարկառ]]ը, [[Խոնաշեն]]ը։ Ամենախոշոր վտակն աջակողմյան [[Կարկառ]]ն է, որի ջուրն օգտագործվում է ոռոգման նպատակով։ Այն սկիզբ է առնում [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից՝ [[Ծովի մակարդակի բարձրութիւնը|ծովի մակարդակից]] մինչև 2080 մետր բարձրությունից։ Կարկառն իր հերթին ևս ունի երկու խոշոր վտակներ՝ [[Մեղրագետ]]ը և Բագարան։ Արաքսի ավազանի վտակները համեմատաբար ավելի խոշոր են և ջրառատ։ Դրանք են՝ [[Հագարի]]ն, [[Վարանդա]]ն, [[Իշխանագետ]]ը։ Հագարին հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ում և ունի 113 կմ երկարություն։ Սկիզբ է առնում Արցախի բարձրավանդակից՝ [[Դալիդաղ (լեռնաշղթա)|Դալիդաղ լեռնազանգվածի]] հարավային լանջից։ Հոսում է հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք։ խոշոր վտակը Հոչազն (Հոչանց) է (63 կմ)։ Սնումը խառն է, հորդացումը տեղի է ունենում մայիս-հունիսին ամիսներին։ [[Վարանդա (գետ)|Վարանդան]] և [[Իշխանագետ (գետ)|Իշխանագետը]] սնմամբ և հոսքով նման են Արցախի մյուս գետերին։ Կան մի քանի գետեր, որոնք սկիզբ են առնում [[Հայաստան]]ի տարածքում և հոսում են մինչև Արցախ։ Օրինակ՝ [[Քարաշեն]] գետն սկիզբ է առնում [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ից և Արցախի Հանրապետության տարածքում աջից միախառնվում է [[Աղավնո (գետ)|Աղավնո]] գետին։ Արցախի Հանրապետության մայր գետը [[Թարթառ]]ն է, որը պատկանում է Կուր գետի ավազանին։ Թարթառ գետի վերին ավազանում ժամանակին գտնվել է պատմական [[Ծար]] ավանը, իսկ գետի միջին հոսանքում՝ ձախ ափին, գտնվում է [[Դադիվանք]]ը։ Թարթառի ափին է գտնվում նաև [[Քարավաճառ]] քաղաքը։ Թարթառ գետի ռեժիմը կարգավորելու և ջրերն արդյունավետ օգտագործելու համար 1970 թվականին կառուցվել է [[Սարսանգի ջրամբար]]ը, որի ջրերն օգտագործվում են ոռոգման և ջրաէներգետիկ նպատակներով։ Ջրամբարի վրա կառուցված է Սարսանգի ՀԷԿ-ը ( հզորությունը՝ 110 մեգավատտ)։ Ամբարտակը ծառայել է ոչ միայն էլեկտրաէներգիա ստանալու, այլ նաև դաշտերը ոռոգելու համար։ [[Արցախյան ազատամարտ]]ի տարիներին [[Սարսանգի ջրամբար]]ի շրջակայքում կատաղի մարտեր են տեղի ունեցել, որոնց ժամանակ կասեցվել է ադրբեջանական բանակի [[1992 թվական]]ի ամառային հարձակումը և Արցախի կողմից վերականգնվել է ջրամբարի նկատմամբ վերահսկողությունը։ === Կլիմայական պայմաններ === {{Հիմնական|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի կլիմայական պայմաններ}} Արցախի կլիման չափավոր մերձարևադարձային է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +11&nbsp;°C է։ Ամենատաք և արևոտ ամիսների՝ հուլիսի և օգոստոսի միջին ջերմաստիճանն է համապատասխանաբար՝ +22&nbsp;°C և +21&nbsp;°C։ Ձմեռային ամիսներին միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -1-ի և 0&nbsp;°C միջև։ Բարձրադիր շրջաններում ձմռան եղանակը հաճախ բավական ցուրտ և ձյունառատ է։ Ջերմաստիճանի նվազագույնը՝ -23&nbsp;°C։ Ամառային ամիսներին ջերմաստիճանի առավելագույնը 32-37&nbsp;°C և 40&nbsp;°C է համապատասխանաբար բարձրադիր և ցածրադիր շրջաններում։ Տարեկան տեղումների քանակը բարձրադիր վայրերում 560-840 մմ է, ցածրադիր վայրերում՝ 410-480 մմ։ Գարնանը, հատկապես մայիս և հունիս ամիսներին՝ առավելագույն տեղումների ժամանակ, հաճախ են լինում հեղեղներ և կարկտահարություն։ Բացի այդ՝ բարձրադիր վայրերում տարվա 100-ից 125 օրը մառախլապատ է։ === Բուսական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի բուսական աշխարհ}}[[Պատկեր:Lilium armenum.jpg|thumb|[[Շուշան հայկական|Հայկական շուշանը]] սոխարմատավոր բազմամյա ծաղկաբույս է, որը տարածված է [[Հայաստան|Հյուսիսային Հայաստանում]], [[Անատոլիա]]յում և [[ԼՂՀ|Արցախում]]|alt=]][[Պատկեր:Sambucis tigranii.jpg|thumb|[[Թանթրվենի, Տիգրանի|Թանթրվենի Տիգրանին]] [[Հայաստան]]ի և [[ԼՂՀ|Արցախի]] [[Էնդեմիկ բույսեր|էնդեմիկ բուսատեսակ]] է, որը գրանցված է [[Կարմիր գիրք|Կարմիր գրքում]]|alt=]]Արցախը հարուստ բնական պաշարների երկիր է՝ գեղատեսիլ և բազմազան բնությամբ։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ն անտառածածկ է։ Անտառներն առավել մեծաքանակ են հատկապես [[Հադրութի շրջան|Հադրութի]] և [[Մարտակերտի շրջան]]ներում, որտեղ աճում են [[հոն]]ի, [[Խնձորենի|խնձորենու]], [[Թզենի|թզենու]], [[Տանձենի|տանձենու]], [[Ընկուզենի|ընկուզենու]], [[Սալորենի|սալորենու]], [[Սալորենի|շլորի]], [[զկեռ]]ի, [[Տխլենի|տխլենու]] ծառեր։ Արցախի մյուս երկրամասերում տարբեր տեղաբաշխմամբ աչքի են ընկնում [[հաճարենի]]ն, [[կաղնի]]ն, [[բոխի]]ն, [[թխկի]]ն, [[թեղի]]ն, [[լորենի]]ն, [[հացի]]ն, [[կեչի]]ն, [[ճապկի]]ն։ Գետահովիտների երկարությամբ տարածված են [[ուռենի]]ները։ Շատ են նաև [[Մոշենի|մոշի]] և [[Մասրենի|մասրենու]] թփերը։ Վայրի ծառատեսակների ու թփերի պտուղները հին ժամանակներից մինչև այսօր թարմ կամ չորացված ձևով օգտագործվում են որպես սննդամթերք, համեմունք և դեղամիջոց։ Արցախն աչքի է ընկնում բուսական համայնապատկերների ու բուսատեսակների արտակարգ բազմազանությամբ։ Այստեղ առատ են մշակովի բույսերի վայրի ազգակիցները՝ [[ցորեն]], [[աշորա]], [[գարի]], [[վարսակ]], [[ոլոռ]], [[սոխ]], [[ճակնդեղ]], զանազան [[Հատապտղային բույսեր|հատապտուղներ]], [[Կորիզավորներ|կորիզավոր]], [[Ոլոռ|ընդավոր]], [[Կերային ցանքաշրջանառություն|կերային]], [[Բանջարաբույսեր|բանջարանոցային բուսատեսակներ]]։ Արցախի տարածքում միմյանց են հաջորդում [[տափաստան]]ներն ու [[անտառներ]]ը։ Ամենա­ցածր դիրք ունեն [[կիսաանապատ]]ներն ու [[տափաստան]]ները (300-800 մետր), ամենաբարձր՝ մերձալպյան, ալպյան [[մարգագետիններ]]ը, [[Բարձրախոս|բարձրախոտերը]], քարաժայռային բուսականությունը (1300-2300 մետր), իսկ 2300 մետրից բարձր տարածված են [[Տունդրային զոնաներ|տունդրային յուրահատուկ բուսատեսակները]]։ Արցախի տափաստանները հիմնականում ծածկված են տափաստանային գուղձավոր և պնդաթուփ խոտաբույսերով։ Այստեղ տարածված են ավելուկը, եղինջը, [[ծնեբեկ]]ը, [[թրթնջուկ]]ը, [[ճռճռուկ]]ը, [[աստղաշուշան]]ը, [[փիփերթ]]ը, [[Շրեշ|շրիշը]], [[իշակաթնուկ]]ը և այլն։ Սաղարթավոր նոսր անտառներում ցածրաբուն, լուսասեր ծառերի ու թփերի՝ [[Ցաքի|ցաքու]], [[ասպիրակ]]ի, [[Փռշնի|փռշնու]], [[ցախակեռաս]]ների, [[հասմիկ]]ի, [[Բալենի|մահալեբյան բալենու]], [[Խնկենի|խնկենու]], [[Նռնենի|նռնենու]], [[Մասրենի|մասրենու]], [[դրախտածառ]]ի հարևանությամբ աճում են [[փետրախոտ]]եր, [[շյուղախոտ]]եր և [[Աբեղախոտ|աղեղախոտեր]]։ Ամենուրեք տարածված են [[ուրց]]ի երկու տեսակները, որոնց հոգեպարար բույրով պարուրվում է ողջ շրջապատը։ Անտառամերձ մարգագետիններում աճում են հացազգի և լոբազգի բազմաթիվ բույսեր։ Գարնան վերջերին [[Սագասոխուկ|սագասոխին]], [[Մկնասոխ|մկանասոխին]], [[աստղաշուշան]]ին, [[ձնծաղիկ]]ին փոխարինելու են գալիս [[հրանունկ]]ը, [[անմոռուկ]]ը, որոնց դեղին և երկնակապտավուն գույնի հետ մեծ խայտաբղետություն են առաջացնում [[ոջլադեղ]]ի, [[վարդակակաչ]]ի, [[երեքնուկ]]ների և [[կակաչ]]ների ծաղիկները։ Արցախի տարբեր հանդամասերում կարելի է հանդիպել [[տատասկ]]ի, [[դաշտավլուկ]]ի, [[գայլաթաթ]]ի և [[անմոռուկ]]ի։ Գետեզրերին տեսանելի է [[ճահճախոտ]]ը, [[մակարդախոտ]]ը, [[ջրկոտեմ]]ը, [[մացառեղեգ]]ը, [[շերեփուկախոտ]]ը, [[ջրոսպ]]ը, [[ջրահարս]]ը, [[Ջրիմուռներ|տարատեսակ ջրիմուռները]]։ Վերոհիշյալ բույսերին ամենուր ընկերակցում են մոտ 100 տեսակի [[մամուռներ]]։ Արցախի բարեխառն կլիման հարմարավետ պայմաններ է ստեղծում [[Որթ|խաղողի որթի]] և շահթթենու լիարժեք աճման համար։ === Կենդանական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի կենդանական աշխարհ}}[[Պատկեր:Medved_mzoo.jpg|thumb|[[Արցախի կենդանական աշխարհ|Արցախի լեռնային ֆաունային]] ամենաբնորոշ կենդանատեսակը [[գորշ արջ]]ն է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը գտնվում է [[Իրանական լեռնաշխարհ|Իրանական]], [[Փոքրասիական բարձրավանդակ|Փոքրասիական]] և [[Պոնտոս]]-[[Կովկաս]]յան [[մարզ]]երի խաչմերուկում, որով և պայմանավորված է այդ մարզերի ազդեցությունը երկրամասի [[կենդանական աշխարհ]]ի տեսակների վրա։ [[Արցախ]]ի կենդանական աշխարհում գերակշռում են առաջավորասիական և միջերկրածովային տեսակները։ Բոլոր գոտիներում կենդանիներից հանդիպում են [[գայլ]], [[աղվես]], [[Նապաստակներ|նապաստակ]], [[Սովորական շնագայլ|շնագայլ]], [[լճագորտ]], [[Մողեսներ|մողես]], [[Լորտուներ|լորտու]], [[առնետ]], [[թռչուններ]]ից՝ [[անգղ]], [[արծիվ]], [[բազե]], [[աղավնի]], [[կաչաղակ]], [[ագռավ]], [[Ճնճղուկներ|սովորական ճնճղուկ]], [[չղջիկ]] և այլն։ [[Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան|Արցախի կլիմայական]] ու [[Արցախի բուսական աշխարհ|բուսական ծածկին]] համապատասխան գոյություն ունի բազմատեսակ [[Արցախի կենդանական աշխարհ|կենդանական աշխարհ]]։ [[Կիսաանապատ]]ային և [[Տափաստանային զոնաներ|տափաստանային գոտում]] տարածված են զանազան [[Մորեխներ|մորեխազգիներ]], որոնց որոշ տեսակները իսկական չարիք են հողագործի համար։ [[Կիսաանապատ]]ներում և ժայռերում ապրում են [[կարիճներ]]ի, [[մողեսներ]]ի և [[օձեր]]ի որոշ տեսակներ։ [[Սողուններ|Սո­ղուններից]] կարելի է մատնանշել [[Իժեր|դաշտային իժը]] և [[գյուրզա]]ն։ Այգի­ներում և արտերում ապրում են [[դաշտամկներ]], [[ավազամկներ]] և [[ճագարամկներ]], որոնք, արագ զարգանալով, դառնում են լուրջ վնասատուներ։ Շատ հարուստ է [[բզեզներ]]ի և [[թիթեռներ]]ի ֆաունան։ Կաթնասուններից նշված գոտում մշտապես ապրում են [[նապաստակ]]ը, [[Աղվեսներ|աղվեսը]], [[վարազ]]ը, մի քանի տեսակ [[չղջիկներ]], [[Ոզնիներ|ոզ­նին]], [[Գայլեր|գայլը]]։ Թռչուններից հանդիպում են [[աքարներ]], [[Արտույտներ|փոքրիկ ար­տույտներ]], [[Կաքավ|դաշտային կաքավներ]] և [[լոր]]եր։ [[Գիշատիչ թռչուններ]]ից տարածված են [[ուրուրներ]]ն ու [[գառնանգղ]]ները։ Երկնակամարում մերթընդմերթ տեսանելի է [[արծիվներ]]ի սլացիկ թռիչքը։ Անտառաբնակ թռչուններից հայտնի է [[Փայտփորներ|փայտփորը]], [[Աղավնիներ|աղավնին]], [[Երաշտահավեր|երաշտահավը]], [[Ճուռակներ|լորոս-ճուռակը]], [[Դեղնածաղիկ անդրկովկասյան|դեղնածաղիկը]], [[Սարյակներ|սարյակը]], [[Ծիծեռնակներ|ծիծեռնակը]], [[բու]]ն և [[Կաչաղակներ|կաչաղակը]]։ Անտառներում հանդիպում են [[նապաստակներ]], [[աղվեսներ]], [[ոզնիներ]], [[Աքիս|կովկասյան աքիսներ]], երբեմն էլ [[եղնիկ]], [[Արջեր|արջ]] ու [[անտառային կատու]]։ Գետերում ապրում են լեռնային գետերին և անուշահամ բարձ­րադիր լճերին հատուկ ձկներ։ Մարդու անհոգի վերաբերմունքի հետևանքով ձկների որոշ տեսակներ անհետացել են։ Բոլոր լճակներում և գետերում տարածված են [[Գորտեր|գորտը]], [[Լորտուներ|լորտուն]] և [[Կրիաներ|կրիան]]։ Եղեգնապատ վայրերում հանդիպում է [[կարմիր բադ]]ը։ Աղբյուրներին, գետակներին, լճակներին հատուկ են [[Որդեր|ջրային որդերը]] և [[ճպուռներ]]ը։ Կանգնած ջրավազաններում ապրում են [[մոծակներ]]ի մի քանի տեսակներ։ ==== Ղարաբաղի ձի ==== {{հիմնական|Ղարաբաղի ձի}} [[Պատկեր:Qarabaq ati.jpg|thumb|[[Ղարաբաղի ձի]]|alt=]][[Ղարաբաղի ձի]]ն, որը հեծկան ձիերի ցեղին պատկանող ազնվացեղ նժույգ է, դեռևս հնագույն ժամանակներից տարածված է եղել Արցախի տարածքում։ Ըստ մեզ հայտնի աղբյուրների՝ ղարաբաղյան ձին առաջացել է ժողովրդական ընտրասերման արդյունքում՝ [[Պարսկական ձի|պարսկական]], [[Թուրքմենական ձի|թուրքմենական]], իսկ հետագայում նաև [[արաբական ձի]]երի խաչասերումից և բնակություն է հաստատել [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի միջև ընկած տարածքում։ Ներկայումս այն համարվում է արևելյան տիպի լավագույն ձիատեսակներից մեկը։ [[19-րդ դար]]ում այն ներազդել է հարավռուսական [[Ձիաբուծություն|ձիաբուծության]] վրա և մեծ քանակով արտահանվել արևմուտք՝ [[Ֆրանսիա]], [[Անգլիա]], [[Լեհաստան]] և այլուր։ Ղարաբաղի ձին հատկապես աչքի է ընկնում իր գեղեցիկ արտաքին կառուցվածքով։ Անզեն աչքով նկատելի է ղարաբաղյան ձիու նմանությունն մեկ այլ արևելյան նժույգի՝ [[արաբական ձի]]ու հետ։ Երկու ձիատեսակների գլխավոր նմանություններն են չոր մարմնակազմվածքը և հեզ վարքագիծը։ Ղարաբաղյան ձիու գլուխը բավականին թեթև է, իսկ իրանը՝ ուղիղ։ Մնդավի բարձրությունը կազմում է 145-150 սմ է, իրանի թեք երկարությունը՝ 145-150 սմ։ Տարբեր ժամանակներում արցախյան այս ձիատեսակն օգտագործվել է [[Դոնի Ռոստով|Դոնի]], [[Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|անդրկովկասյան հանրապետությունների]] ([[Ադրբեջանական Հանրապետություն]]ում համարվում է ազգային խորհրդանիշ), [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի մի շարք երկրների տարբեր [[ձի]]երի ցեղերի բուծման և բարելավման նպատակով։ Ներկայումս ղարաբաղյան ձիերը սահմանափակ քանակով բուծվում են Արցախի Հանրապետության որոշ շրջաններում։ === Բնապահպանություն === == Վարչատարածքային բաժանում == {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում}}[[Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում|Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային միավորներն]] են՝ [[Շրջան (վարչական միավոր)|շրջանները]], [[Համայնք (վարչատարածքային միավոր)|համայնքները]], ինչպես նաև շրջանի կարգավիճակ ունեցող [[Ստեփանակերտ|Ստեփանակերտ քաղաքը]] (Արցախի մայրաքաղաք)։ Արցախի Հանրապետության ընդհանուր տարածքը կազմում է 11.458 կմ², որը վարչակատարածքայնորեն բաժանված է 8 առանձին շրջանների։ Դրանք են՝ [[Ասկերանի շրջան]]ը՝ [[Ասկերան]] կենտրոնով, [[Հադրութի շրջան]]ը՝ [[Հադրութ]] կենտրոնով, [[Մարտակերտի շրջան]]ը՝ [[Մարտակերտ]] կենտրոնով, [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանը]]՝ [[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] կենտրոնով, [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]]՝ [[Քարվաճառ]] կենտրոնով, [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանը]]՝ [[Շուշի]] կենտրոնով և [[Քաշաթաղի շրջան]]ը՝ [[Բերձոր]] կենտրոնով<ref>[http://www.stat-nkr.am/2000_2006/02.pdf Վիճակագրության Ազգային Ծառայություն, «Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանումը ըստ շրջանների]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ [[Շահումյանի շրջան]]ն ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանի Հանրապետության]] վերահսկողության տակ, իսկ տեղի հայ բնակչությունը դուրս է մղված դեպի ազատագրված [[Վայկունիք (գավառ)|Վայկունիքի գավառ]]։ Այս ութ շրջաններին մեջ են մտնում նաև ազատագրված յոթը հայկական պատմական գավառները՝ Ճրաքն, [[Կովսական]], [[Քաշունիք]] ([[Հագարի|Հագարի գետի]] հովիտ, Քաշաթաղի շրջան) [[Շահումյան (շրջան)|Վայկունիք]] ([[Թարթառ|Թարթառ գետի]] վերին հովիտը), [[Ակն]] (Տիգրանակերտի դաշտակ, նախկին [[Աղդամի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Աղդամի շրջան]]) և [[Մուխանք]] (Արցախի դաշտավայր)։ Ըստ Արցախի Հանրապետության «վարչատարածքային բաժանման մասին օրենք»-ի՝ ութ շրջաններում իրականացվում է պետական կառավարում, համայնքներում՝ տեղական ինքնակառավարում։ Տեղական ինքնակառավարում է իրականացվում Ստեփանակերտ քաղաքում ևս՝ համատեղելով պետական կառավարման հետ։ Համայնքը կարող է ընդգրկել մեկ կամ ավելի թվով բնակավայրեր։ Արցախի Հանրապետության բոլոր բնակավայրերը՝ առանձին կամ այլ բնակավայրի (բնակավայրերի) հետ միասին ընդգրկվում են համայնքների մեջ<ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ վարչատարածքային բաժանման մասին «Արցախի Հանրապետություն {{!}} Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե |url=http://nkrcadastre.am/?p=189 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304140959/http://nkrcadastre.am/?p=189 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=nkrcadastre.am}}</ref>։ {| class="toccolours" style="width:100%; margin:auto; margin:1px; text-align:center; border-spacing:0; font-size:95%;" ! colspan="9" style="text-align:left; background:lightgrey; padding-left:10px; font-size:130%;" |<div style="text-align: center;">Արցախի վարչական շրջաններ</div> |- style="font-size:95%; width:15%; background:white;" ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Վարչական շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Տարածք ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն | rowspan="10" style="background:white;" |[[Պատկեր:Արցախի շրջաններ.png|221x221փքս]] ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջկենտրոն ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |1 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |25.66 կմ² |50,400 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |10 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |2 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |25.66 կմ² |1221.92 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |11 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |[[Ասկերան]] |2180 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |3 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |12,400 կմ² |1876.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |12 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |[[Հադրութ]] |3000 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |4 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |25.66 կմ² |851,258 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |13 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |[[Մարտակերտ]] |4500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |5 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |23,100 կմ² |152,758 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |14 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |[[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] |5 800 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |6 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |2,800 կմ² |1829.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |15 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |[[Քարվաճառ]] |500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |7 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |25.66 կմ² |166,706 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |16 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |[[Շուշի]] |4100 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |8 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |4,500 կմ² |381.30 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |17 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |[[Բերձոր]] |2200 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |9 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Ընդհանուր''' |25.66 կմ² |11.458 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |18 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Արցախ''' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |} == Արցախյան հիմնախնդիր == === Արցախի իրավական կարգավիճակ === Ներկայիս Արցախի Հանրապետությունը փաստացիորեն (դե ֆակտո) անկախ պետություն է, որն ունի սեփական դրոշը, զինանշանը և օրհներգը, իշխանական մարմինները, ֆինանսատնտեսական համակարգը։ Հայաստանը միջազգային-իրավական հարթակում Արցախը ճանաչում է որպես իր անբաժանելի մաս։ Այնուամենայնիվ, Արցախյան խնդրի միջազգային-իրավական կարգավորումը մեծապես կապված է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հետ։ Մարդու իրավունքների տեսանկյունից «Արցախյան հակամարտության սկզբնական շրջանում Հայաստանը զինամթերքով և կամավորներով օգնություն է ցուցաբերում Արցախին։ Հայաստանի ներգրավվածությունն Արցախյան պատերազմում աճում է 1993 թվականի դեկտեմբերի ժն տեղի ունեցած ադրբեջանական ներխուժումից հետո։ Դրանից հետո Հայաստանի ներքին գործերի նախարարությունը երկրում հայտարարեց արտակարգ իրավիճակ և սկսեց զորակոչ անցկացնել Արցախի պաշտպանական դիրքերում կռվելու համար»։ Հայաստանն և Արցախն ունեն շաղկապված քաղաքականություն, որի վառ ապացույցն է Արցախի Հանրապետության նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի ընտրությունը Հայաստանի վարչապետի (1994-1997) և ապա նաև նախագահի (1998-2008) պաշտոնում։ Հայաստանի կառավարությունը բազմիցս կարողանում է պաշտպանել երկու հայկական պետությունների շահերը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո շարունակվող բանակցությունների ընթացքում։ Իր եվրասիական ուսումնասիրությունների ընթացքում Արևմտաեվրոպական միության հետազոտությունների ինստիտուտի նախագահ Դով Լինչև գրում է․ «Արցախի անկախացումը թույլ է տալիս նոր հայկական պետությանը խուսափել ագրեսիայի միջազգային խարանից, չնայած այն բանին, որ հայկական զորքերը 1991-1994 թվականներին գերիշխանում էին արցախա-ադրբեջանական շփման գծում»։ Լինչը նաև մատնանշում է, որ «հայկական զինված ուժերի հզորությունը և Հայաստանի ռազմավարական դաշինքը Ռուսաստանի հետ, դիտվում են որպես Ստեփանակերտի իշխանությունների կողմից արցախյան պետության պաշտպանության առանցքային վահաններ»։ Այնուամենայնիվ, շատ աղբյուրներ Արցախը փաստացիորեն համարում են Հայաստանի մաս։ Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ Հայաստանը, Ադրբեջանական Հանրապետությունը և երրորդ կողմ հանդիսացող Արցախը, ունեն տարբեր քաղաքական դիրքորոշումներ։ Պաշտոնական Բաքուն Հայաստանի կառավարությանը հորդորում է դուրս բերել հայկական զորքերը Լեռնային Ղարաբաղից և մյուս վիճելի տարածքներից, ինչպես նաև բոլոր տեղահանված անձանց թույլատրել վերադառնալ իրենց տներ։ Հայաստանը մերժում է ադրբեջանական կողմի պահանջները և կարծում է, որ Արցախի ժողովուրդն ունի ազգային ինքնորոշման անտարելի իրավունք։ Թե՛ Երևանը և թե՛ Ստեփանակերտը նշում են, որ Արցախն իրեն անկախ է հռչակել Խորհրդային Միությունից և այլ ոչ թե Ադրբեջանից։ Հայաստանի կառավարությունը պնդում է, որ Արցախի կառավարությունը պետք է մասնակցի տարածաշրջանի ապագայի վերաբերյալ ցանկացած քննարկման՝ միաժամանակ մերժելով ազատագրված տարածքները վերադարձնելու և փախստականներին մուտքի պահանջները։ === Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց === Կողմերի միջև բանակցությունները կազմակերպվել են Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների կառավարությունների անմիջական նախաձեռնությամբ։ Արցախյան խնդրի կարգավորմանն ուղղված առաջին բանակցությունները 2001 թվականին ընթացել են նախ և առաջ Փարիզում և ապա՝ Ֆլորիդայում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ կողմերը մոտ էին խնդրի հանգուցալուծմանը, ադրբեջանական իշխանությունները՝ ինչպես Հեյդար Ալիևի, այնպես էլ իր որդու՝ Իլհամ Ալիևի (2003 թվականի հոկտեմբերին կայացած ընտրություններից հետո) պաշտոնավարման տարիներին, հստակորեն հերքում են Փարիզում և Ֆլորիդայում կայացված ցանկացած համաձայնություն։ Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահներ Իլհամ Ալիևի և Ռոբերտ Քոչարյանի միջև հետագա բանակցությունները տեղի են ունեցել 2004 թվականի սեպտեմբերին՝ Ղազախստանի մայրաքաղաք Աստանայում՝ ԱՊՀ անդամ պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովի ընթացքում։ Այս անգամ ադրբեջանական կողմի ներկայացված առաջարկներից մեկը Արցախում և Ադրբեջանում հանրաքվեի անցկացումն էր՝ տարածաշրջանի ապագա կարգավիճակի որոշման վերաբերյալ։ 2006 թվականի փետրվարի 10-ին և 11-ին Ռամբույե ավանում տեղի են ունենում բանակցություններ, որոնք որևէ համաձայնության չեն հանգեցնում։ Սակայն այդ ընթացքում քննարկվում են մի շարք առանցքային հարցեր, ինչպիսիք են օրինակ Քարվաճառից հայկական զորքերի դուրս գալու հարցը։ == Բնակչություն == {{Main|Արցախի Հանրապետության բնակչություն}} Արցախի Հանրապետության մշտական բնակիչների ընդհանուր քանակը 2010 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ կազմել է 141..400 մարդ։ Ազգաբնակչության մեծ մասը հայեր են։ Կան նաև ռուսներ, ուկրաինացիներ, վրացիներ և հույներ։ Քաղաքաբնակների թիվը 74.183 մարդ է կամ 52.5 %, գյուղական բնակչությունը՝ 67.217 մարդ է կամ 47.5 %։ Արցախում տղամարդկանց թիվը կազմել է 68.048 մարդ կամ 48.1%, կանանցը՝ 73.352 կամ 51.9%։ Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի բնակչությունը կազմում է 52.310 մարդ<ref name="president.nkr.am">{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130526120649/http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower |archive-date=2013 թ․ մայիսի 26 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 11}}</ref>։ {| class="wikitable" |- ! Բնակչությունն ըստ շրջանների !! Բնակչության քանակը<ref name="president.nkr.am"/> |- | Ստեփանակերտ || 52.310 |- | Ասկերան || 17.732 |- | Հադրութ || 12.373 |- | Մարտակերտ || 19.636 |- | Մարտունի || 23.435 |- | Քարվաճառ || 3.000 |- | Շուշի || 5.126 |- | Քաշաթաղ || 7.788 |- | Ընդհանուր՝ || 141.400 |} === Արցախահայության էթնիկ զտումներ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)}} == Տնտեսություն == Բնական հումքի հնարավորություններով պայմանավորված՝ Արցախում ավանդաբար գործել են [[շերամ]]որդի [[բոժոժ]]ի նախնական մշակման, [[Մետաքսագործություն|մետաքսագործության]], [[Գորգագործություն|գորգագործության]], [[Գինեգործություն|գինեգործության]], [[Մետաղաձուլություն|մետաղաձուլության]], [[Օղեթորում|օղեթորման]] ([[Թութ|թթից]] և [[խաղող]]ից) գործատներ, [[Բրուտագործություն|բրուտագործության կետեր]], կ[[ղմինդր]]ի, [[սայլ]]երի, [[կառք]]երի պատրաստման, [[կոշիկ]]ի, [[կարի արհեստանոց]]ներ, [[ձիթհան]]ներ, [[ջրաղաց]]ներ և այլն։ Արցախի Հանրապետության [[Մարտակերտի շրջան]]ի տարածքում [[ֆրանսիացի]]ները դեռևս 19-րդ դարում արդյունահանել են բազմամետաղների հանքանյութ։ [[Շուշի]]ում գործել է ջրէկ (30 կՎտ)։ Արցախ-Ղարաբաղում բոժոժի վերամշակումն սկսել են [[19-րդ դար]]ի 60-ական թվականներին։ Մինչև [[1918]] թվականը երկրամասում գործել են [[մետաքսաթել]]ի 36 և թելի ոլորման 10 գործատներ։ Արտադրած մետաքսաթելն սպառվել է [[Ռուսաստան]]ում ու [[Ֆրանսիա]]յում, իսկ [[գորգ]]երը՝ [[Պարսկաստան]]ում և այլուր։ [[1879]] թվականին [[Ֆիլադելֆիա]]յում ([[ԱՄՆ]]) կազմակերպված միջազգային տոնավաճառում Ղարաբաղի [[մետաքս]]ն արժանացել է [[արծաթ]]ե, իսկ [[1882]] թվականի Մոսկվայի ցուցահանդեսում՝ ոսկե մեդալի։ [[19-րդ դար]]ի վերջին Ղարաբաղի մետաքսաթելից գործվել են [[Փարիզ]]ի [[Ելիսեյան պալատ]]ի վարագույրները։ === Գյուղատնտեսություն === [[Գյուղատնտեսություն|Գյուղատնտեսության]] կարևոր ճյուղերն էին [[հացահատիկ]]ային տնտեսությունը, [[այգեգործություն]]ը, [[պտղաբուծություն]]ը, [[անասնապահություն]]ը։ Մշակվել են նաև [[բրինձ]], ձիթատու [[վուշ]], [[սիսեռ]], [[կարտոֆիլ]] և այլն։ [[1805]] թվականին Ղարաբաղը, ինքնակամ ընդունելով Ռուսաստանի տիրապետությունը (հաստատվել է [[1813]] թվականի [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի պայմանագրով]]) և գտնվելով Ռուսաստանի կայսրության վարչաքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական համակարգում, զարգացել է կայսրության ծայրամասային շրջաններին բնորոշ հաստատության օրինաչափություններով։ Ռուսաստանում հոկտեմբերյան հեղաշրջումը ([[1917]] թվական), անղրկովկասյան ազգերի անկախացումն ու ազգամիջյան հակամարտությունների սրումը նոր անկախացած երկրների տնտեսությունը հասցրել են քայքայման եզրին։ Մեծ չափով տուժել է նաև Արցախ-Ղարաբաղի տնտեսությունը։ Խորհրդայնացումից հետո պահանջվել է մի քանի տասնամյակ, որպեսզի [[Ադրբեջան]]ի կազմում [[ինքնավար մարզ]]ի կարգավիճակ ստացած [[ԼՂ]]-ն իր մակրոտնտեսական ցուցանիշներով մոտենար [[1915]]-[[1916]] թվականների մակարդակին։ === Տրանսպորտ === [[Պատկեր:Համալիր Գանձասար 01.jpg|thumb|[[Գանձասար]]|alt=]] Արցախի և Հայաստանի միջև սահմանը բաց է և երթևեկությունը երկկողմանիորեն ազատ է։ Հայաստանից՝ [[Գորիս]] քաղաքից A 312 մայրուղին անցնելով [[Բերձոր]], ապա [[Շուշի]] քաղաքներով, միանում է մայրաքաղաք Ստեփանակերտին։ Նախատեսվում է վերագործարկել [[Ստեփանակերտի օդանավակայան]]ը, որով Արցախը օդային կապ կունենա Երևանի հետ։ === Տուրիզմ === {{հիմնական|Զբոսաշրջությունն Արցախի Հանրապետությունում}} Հայաստանի և ԱՊՀ երկրների քաղաքացիները կարող են երկիր այցելել առանց անցագրի։ Այլ երկրների քաղաքացիները պարտավոր են անցագիր ունենալ, որը հեշտությամբ կարելի է ստանալ հենց սահմանում, այլև Երևանում, [[Վաշինգտոն]]ում, [[Փարիզ]]ում, Մոսկվայում և այլուր Արցախի Հանրապետության ներկայացուցչություններում։ == Պետական կառուցվածք == ====== Քաղաքականություն ====== {{Main|Արցախի քաղաքականություն}} * Նախագահի ՊԺԿ – [[Աշոտ Դանիելյան]], 2025 * Պետնախարար – [[Նժդեհ Իսկանդարյան]], 2025 * Խորհրդարան – Ազգային Ժողով, 29 պատգամավոր, 5 տարի ժամկետ, 2025 * Արցախի Հանրապետությունում գործում է համընդհանուր ընտրության իրավունք, 1991 թվից ի վեր * Ընտրելու տարիքը՝ 18 տարեկան == Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ == [[Պատկեր:Artsakh St. Watertown, MA.JPG|thumb|Արցախի փողոցը Ուոթերթաունում ([[Մասսաչուսեթս]] նահանգ, [[ԱՄՆ]])|alt=]] Արցախի անկախությունը ճանաչել են մասամբ ճանաչված պետություններ՝ [[Աբխազիա]]յի<ref name="Ցուգբա">{{Cite web |title=Աբխազիայի խորհրդարանի փոխխոսնակ Վյաչեսլավ Ցուգբա.«Աբխազիան, Հարավային Օսեթիան, ԼՂՀ-ն ու Մերձդնեստրիան վաղուց արդեն ճանաչել են միմյանց անկախությունը և շատ սերտ համագործակցում են միմյանց հետ» |url=http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130719113812/http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref><ref>{{Cite web |title=Արխիվացում |url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/65EAeQ2lZ?url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 5 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 5}}</ref><ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ Նախագահ Բակո Սահակյանը մասնակցել Աբխազիայի Նախագահի երդման հանդիսավոր արարողությանը |url=http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140513143646/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2014 թ․ մայիսի 13 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref> և [[Հարավային Օսիա]]յի<ref name="Ցուգբա"/> հանրապետությունները, ինչպես նաև չճանաչված [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրի Հանրապետությունը]]<ref>{{Cite web |title=Since the first days of its independent development, the Pridnestrovien Moldavian Republic has established, maintained and has been actively extending friendly interstate relations with the Republic of Abkhazia, the Republic of South Ossetia and the Republic of Nagorno-Karabakh. |url=http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419034929/http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref>։ [[Ավստրալիա]]յի բնակչությամբ ամենամեծ նահանգը՝ [[Նոր Հարավային Ուելս]]ը, նույնպես ընդունել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը և կոչ է արել Ավստրալիայի իշխանություններին պաշտոնապես ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը<ref name="ՆՀՈւ տեքստ">[https://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?Open&refNavID=HA8_1 Նոր Հարավային Ուելսի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140912220855/https://www.parliament.nsw.gov.au/Prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?open&refNavID=HA8_1 |date=2014-09-12 }} (անգլերեն) <blockquote>(b) recognises the right to self-determination of all peoples including those of the Republic of Nagorno-Karabakh, <br />… <br />(f) calls on the Commonwealth Government to officially recognise the independence of the Republic of Nagorno-Karabakh and strengthen Australia’s relationship with the Nagorno-Karabakh and its citizens.</blockquote></ref><ref name="НГзт">Независимая газета: [http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html Ավստրալիական նահանգը ընդունել Ղարաբաղի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512222100/http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html |date=2014-05-12 }} (ռուսերեն)<blockquote>Верхняя палата парламента Нового Южного Уэльса одновременно с резолюцией о признании НКР и права на самоопределение карабахского народа приняла и обращение к властям Австралии официально признать независимость Карабаха со всеми вытекающими последствиями.</blockquote></ref><ref name="ARFDpress">ARFD. [http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ New South Wales Recognizes Mountainous Karabakh’s Independence. Sahakyan Expresses Gratitude.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512213707/http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ |date=2014-05-12 }}</ref>։ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման կոչ (ԱՄՆ նախագահին և Կոնգրեսին) պարունակող հռչակագրեր ընդունել են ԱՄՆ մի քանի նահանգների օրենսդրական մարմինները՝ [[Ռոդ-Այլենդ]]<ref name="Ռոդ-Այլենդ">[http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm Ռոդ-Այլենդ նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304205554/http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="awrhod">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Rhode Island Legislature Supports Freedom of Artsakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512232727/http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Մասսաչուսեթս]]<ref name="aw2">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Massachusetts Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140724130235/http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-07-24 }}</ref><ref name="freeeurope">Radio Free Europe. [http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html Massachusetts State Legislature Calls For Recognition Of Nagorno-Karabakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160609153616/http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html |date=2016-06-09 }}</ref>, [[Մեն]]<ref name="mainenk">[http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp Մեն նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304204658/http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="aw3">Armenian Weekly [http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ Maine Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512215317/http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Լուիզիանա]]<ref name="Լուիզիանայի սենատ">[http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled Լուիզինիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512220746/http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled |date=2014-05-12 }} (անգլերեն)</ref><ref name="AWLois">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ Louisiana State Senate Recognizes Karabakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140821050630/http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ |date=2014-08-21 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ [https://168.am/2013/05/31/232499.html Լուիզիանայի Սենատը Արցախի անկախությանն աջակցող բանաձև է ընդունել] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135410/https://168.am/2013/05/31/232499.html |date=2019-04-07 }}</ref> և [[Կալիֆոռնիա]]<ref name="Կալիֆոռնիա">[http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 Կալիֆոռնիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140707234632/http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 |date=2014-07-07 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ։ [https://168.am/2014/08/28/400312.html Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ-ի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135416/https://168.am/2014/08/28/400312.html |date=2019-04-07 }}</ref><ref>Армянская служба Радио Свободная Европа - Радио Свобода: [https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html Парламент Калифорнии признал независимость Нагорного Карабаха] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190413061030/https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html |date=2019-04-13 }} 09.05.2014</ref><ref>{{Cite web |title=Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ անկախությունը |url=https://armlur.am/221667/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407135415/https://armlur.am/221667/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 9}}</ref>։ === Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում === [[2014]] թվականի [[նոյեմբերի 12]]-ին [[Հայաստան]]ի Ազգային ժողովում քվեարկության դրվեց «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության պատգամավոր [[Զարուհի Փոստանջյան]]ի ներկայացրած ''«Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) և Հայաստանի Հանրապետությունների անվտանգության ապահովման ռազմաքաղաքական հիմնադրույթների հայեցակետերի մասին»'' օրենքի նախագիծը։ Օրինագծին կողմ քվեարկեցին 8 պատգամավորներ՝ [[ՀՅԴ]] խմբակցության բոլոր 5 պատգամավորները ([[Արմեն Ռուստամյան]], [[Աղվան Վարդանյան]], [[Արմեն Բաբայան]], [[Միքայել Մանուկյան (քաղաքական գործիչ)|Միքայել Մանուկյան]], [[Արծվիկ Մինասյան]]), «Ժառանգությունից»՝ Զարուհի Փոստանջյանն ու [[Ռուբիկ Հակոբյան]]ը, ՀԱԿ խմբակցությունից՝ [[Նիկոլ Փաշինյան]]ը։ ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր [[Հրանտ Բագրատյան]]ը ձեռնպահ քվեարկեց։ Բոլոր մյուս պատգամավորները քվեարկությանը չեն մասնակցել, որի արդյունքում նախագիծը չընդունվեց։ Նախագծով նախատեսվում էր պաշտոնապես ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը և բացառել այլ պետությունների կամ միջազգային կազմակերպությունների կողմից զինված ուժերի տեղակայումը Արցախի, Հայաստանի և [[Ադրբեջանի պատմություն|Ադրբեջանի]] հանրապետությունների սահմաններին, ինչպես նաև երկու այլ դրույթներ<ref>{{Cite web |title=ԱԺ֊ն չընդունեց ԼՂՀ֊ի անկախությունը ճանաչելու մասին օրինագիծը |url=http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141114140813/http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |archive-date=2014 թ․ նոյեմբերի 14 |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 13}}</ref>։ Նախկինում ևս «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության կողմից առաջարկվել են ԼՂՀ անկախության ճանաչման նախագծեր, որոնք նույնպես մերժվել են Ազգային ժողովի կողմից։ 2020 թ. սեպտեմբերի 27-ից վերսկսվել են քննարկումները [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Հայաստանի]]ի կողմից Արցախի Հանրապետության ճանաչման մասին<ref>{{Cite web |title=Եթե պատերազմը երկարի, ապա ՀՀ ԱԺ-ն պետք է քննարկի Արցախի անկախության ճանաչման հարցը. Արցախի ԱԺ նախագահ (տեսանյութ) |url=https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506114543/https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 6}}</ref>։ == Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ == {{Հիմնական|Քառօրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական ռազմական բախում (փետրվար, 2017)}} == Մշակույթ == === Տոներ === {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության պետական տոներ<ref name=":0">[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 «Տոներեր և հիշատակի օրեր»:] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304194435/http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 |date=2016-03-04 }} Հայկական Հանրագիտարան։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":1">[http://www.president.nkr.am/am/nkr/holidays/ Արցախի տոներ և հիշատակի օրեր] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303175343/http://president.nkr.am/am/nkr/holidays/ |date=2021-03-03 }} Արցախի նախագահի պաշտոնական կայք։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":0" group="Ն">Արցախում կարող են նշվել միջազգային, ավանդական, եկեղեցական, մասնագիտական այլ տոներ ու հիշատակի օրեր։</ref>։ !Օր !Անվանում |- |Հունվարի 1, Հունվարի 6 |Ամանոր և Սուրբ ծնունդ<ref group="Ն">Նշվում են դեկտեմբերի 31-ից հունվարի 6-ը։ Ոչ աշխատանքային օրեր են։</ref> |- |Փետրվարի 20 |Արցախի վերածննդի օր<ref group="Ն">Փետրվարի 20, 1988 թ-ի այդ օրը սկսվել են Արցախի անկախացման ցույցերը։</ref> |- |Փետրվարի 21 |Մայրենի լեզվի օր |- |Փետրվարի 23 |Հայրենի պաշտպանի օր |- |Մարտի 8 |Կանանց միջազգային օր |- |Ապրիլի 7 |Մայրության և գեղեցկության տոն |- |Մայիսի 1 |Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օր |- |Մայիսի 9 |Հաղթանակի տոն<ref group="Ն">Արցախի պաշտպանության բանակի և Շուշիի ազատագրման օր. մայիսի 9։ Ոչ աշխատանքային օր են։</ref> |- |Մայիսի 28 |Հայաստանի առաջին հանրապետության օր |- |Հունիսի 1 |Երեխաների պաշտպանության միջազգային օր |- |Սեպտեմբերի 1 |Գիտելիքի և դպրության օր |- |Դեկտեմբերի 10 |Արցախի Հանրապետության օր<ref group="Ն">Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և Սահմանադրության օր՝ նշվում է դեկտեմբերի 10-ին, ոչ աշխատանքային օր։</ref> |- |Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ |Թարգմանչած տոն<ref group="Ն">Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և սահմանադրության օր. դեկտեմբերի 10։ Ոչ աշխատանքային օր է։</ref> |} {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության հիշատակի օրեր<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":0" group="Ն" />։ !Օր !Անվանում |- |Ապրիլի 24 |Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր |- |Հունիսի 29 |Հայրենիք համար նահատակվածների և անհետ կորածների հիշատակի օր |- |Դեկտեմբերի 7 |Եկրաշարժի զոհերի հիշատակի օր |} == Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ == [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] ընթացքում Արցախի նախագահ [[Սամվել Շահրամանյան|Սամվել Շահրամանյանը]] բնաջնջման վտանգի տակ<ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20231018T1007+0400 |title=Պատերազմի ժամանակ Շահրամանյանը կապ է հաստատել Ադրբեջանի հետ և առաջարկ արել. «Ժողովուրդ» |url=https://arm.sputniknews.ru/20231018/paterazmi-zhamanak-shahramanjany-kap-e-hastatel-adrbejani-het-ev-arajark-arel-zhvoghvovurd-67406500.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref> [[սեպտեմբերի 28]]-ին ստորագրել է Արցախի բոլոր պետական հիմնարկները և կազմակերպությունները մինչև 2024 թվականի հունվարի 1-ը լուծարելու հրամանագիր, որով Արցախի Հանրապետությունը պետք է դադարեր գոյության ունենալ։ [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներից]] հետո, դեկտեմբերի 10-ին նախագահ Շահրամանյանը չեղարկել է Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու իր հրամանագիրը<ref>{{Cite web |last=LLC |first=Helix Consulting |title=Արցախի Հանրապետությունը լուծարված չէ. Սամվել Շահրամանյան |url=https://www.panorama.am/am/news/2023/10/20/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6/2914398 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=www.panorama.am |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=«ՀՐԱՊԱՐԱԿ». ՍԱՄՎԵԼ ՇԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆՆ ԱՐՑԱԽԻ ԼՈՒԾԱՐՄԱՆ ՀՐԱՄԱՆԱԳԻՐԸ ՉԵՂԱՐԿԵԼ Է, ՊԱՏՃԵՆՆ ՈՒՂԱՐԿԵԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԻՆ |url=https://hraparak.am/post/89a6e46023c084e29b988ef414f5e275}}</ref>։ Արցախի սահմանադրության համաձայն, հանրաքվեով անկախացած պետությունը չի կարող լուծարվել միջնորդավորված ընտրված նախագահի հրամանագրով<ref>{{Cite web |last=ARTSAKH.news |date=2023 թ․ նոյեմբերի 1 |title=«Շահրամանյանի ստորագրած փաստաթուղթն իրավական ուժ չունի». Արա Զոհրաբյան |url=https://artsakh.news/am/news/278645 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=ARTSAKH.news}}</ref><ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20230929T0901+0400 |title=Շահրամանյանի հրամանագիրն իրավական ուժ չունի և կարող է չեղարկվել նույնիսկ ԼՂ տարածքից դուրս |url=https://arm.sputniknews.ru/20230929/shahramanjani-hramanagirn-iravakan-uzh-chuni-ev-karvogh-e-chegharkvel-nujnisk-lgh-taratsqic-durs-66626367.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref>։ Բացի այդ, միջազգային իրավունքով՝ անվավեր է ցանկացած իրավական ակտ, որ ընդունվել է սպառնալիքի տակ<ref>{{Cite web |title=Vienna Convention Law Treaties |url=https://oas.org/legal/english/docs/Vienna%20Convention%20Treaties.htm#:~:text=A%20treaty%20is%20void%20if,Charter%20of%20the%20United%20Nations.&text=A%20treaty%20is%20void%20if,norm%20of%20general%20international%20law. |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=oas.org}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Արցախ նահանգ]] * [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)]] == Նշումներ == <references group="Ն" /> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], [[Խաչենի իշխանություն]]ը 10-[[16-րդ դար]]երում, [[Երևան]], [[1975]], 453 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախի պատմությունը (սկզբից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[1994]], 377 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախյան գոյապայքարի տարեգրություն, Երևան, [[1996]], 822 էջ *Մաղալյան Ա., Արցախի մելիքությունները և մելիքական տները XVII-XIX դդ., [[Երևան]], [[2007]], 325 էջ * Մանասյան Ա., [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. Ինչպես է դա եղել, Երևան, [[2011]], 120 էջ * Հարությունյան Համլետ, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[1996]], 296 էջ * Ալիկ Ղարիբյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի հիմնահարցը և [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]]ն [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[2012]], 282 էջ * Տ. Հակոբյան, ԼՂՀ հռչակումը և պետական շինարարության գործընթացը ([[1991]]-[[1994]] թթ.), Երևան, 2011, 212 էջ * Շահեն Մկրտչյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. [[Ադրբեջան]]ի իրականացրած ցեղասպանության անատոմիան, [[Ստեփանակերտ]], [[2003]], 250 էջ * Հրանտ Աբրահամյան, Մարտնչող Արցախը, գիրք Ա ([[1917]]-[[1923]]), Երևան, [[2003]], 336 էջ, գիրք Բ. ([[1923]]-[[1985]]), Երևան, [[2005]], 276 էջ, գիրք Գ. ([[1985]]-[[2000]]), [[Ստեփանակերտ]], [[2007]], 744 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, [[Քերթ]] (հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[2010]], 174 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, Արցախյան գոյամարտ, [[Երևան]], [[1991]], 174 էջ։ * Արամայիս Տեր-Դանիելյան, Ղարաբաղի տագնապը, Երևան, [[1993]], 120 էջ * Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն ([[1991]] թ. [[օգոստոս]] - [[1992]] թ. [[հունվար]]. փաստաթղթերի ժողովածու), Երևան, [[2011]], 196 էջ == Արտաքին հղումներ == * [https://zinapah.am Զինապահ - զինծառայողների ապահովագրության ազգային հիմնադրամ] * [https://bnakavayr.am Արցախից բռնի տեղահանվածների բնակարանային ապահովման պետական աջակցության ծրագիր] * [https://irazekum.am/event_category/9 Աջակցություն Արցախից բռնի տեղահանված անձանց] * [https://yerkir.am/hy/category/arcax Լուրեր Արցախի մասին] * [https://ampop.am/combat-related-ptsd-of-nk-artsakh-population/ Խեղդելով ցավը․ արցախցիներից շատերը հետտրավմատիկ սթրեսային վիճակում են] {{Արտաքին հղումներ}} {{Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչական բաժանում}} {{Կովկաս}} {{Եվրոպական երկրներ}} {{Ասիական երկրներ}} {{Պորտալ|Արցախ|Հայաստան|Միջին Արևելք|գույն=1}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Արցախ]] [[Կատեգորիա:Արցախյան պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի վիճելի տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայկական լեռնաշխարհի ժամանակակից պետություններ]] [[Կատեգորիա:Հարավային Կովկաս]] [[Կատեգորիա:Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ]] jk0kgdxi8n58dwweztpb0b1qlonh0en 10356715 10356712 2025-06-17T17:17:49Z Babyag46 153577 /* Բնակչություն */ 10356715 wikitext text/x-wiki {{Redirect|Արցախ}}{{Տեղեկաքարտ Երկիր |բնագիր_անվանում = Արցախի Հանրապետություն |common_name = Արցախի Հանրապետություն |դրոշի_պատկեր = Flag_of_Artsakh.svg |դրոշի_նկարագրում = Արցախի դրոշ |զինանշանի_պատկեր = Coat of arms of Artsakh.svg |զինանշանի_նկարագրում = Արցախի զինանշան |քարտեզի_պատկեր = Արցախի Հանրապետության քարտեզ 2021.png |քարտեզի_նկարագիրը = Արցախի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ մուգ շագանակագույնով պատկերված են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները, իսկ մարմնագույնով՝ Արցախի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ |քարտեզի_պատկեր_2 = |քարտեզ_2-ի_նկարագիրը = |ազգային_օրհներգ = ''«Ազատ ու անկախ Արցախ»''<br ><small>Արցախի Հանրապետության օրհներգ</small> | լեզուներ = |օրհներգ = |պաշտոնական_լեզուներ = [[հայերեն]]<ref name="Արցախի սահմանադրություն">[http://www.nankr.am/hy/1838 Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն, ընդունված 2017 թվականի փետրվարի 20-ին,] [https://web.archive.org/web/20220323165812/http://www.nankr.am/hy/1838 ''(արխիվացված 23․03․2022թ․)'']։</ref> [[ռուսերեն]] |էթնիկ_խմբեր = [[հայեր]], [[ուկրաինացիներ]], [[հույներ]], [[ռուսներ]], [[վրացիներ]] |մայրաքաղաք = [[Ստեփանակերտ]] |կառավարության_տեսակը = [[Նախագահական համակարգ|նախագահական հանրապետություն]] |ղեկավար_կոչում_1 = [[Արցախի նախագահի ՊԺԿ|Նախագահի ՊԺԿ]] |ղեկավարի_անուն_1 = [[Աշոտ Դանիելյան]] |ղեկավար_կոչում_2 = [[Արցախի Հանրապետության Պետական նախարար|Պետնախարար]] |ղեկավարի_անուն_2 = [[ Նժդեհ Իսկանդարյան ]] |legislature = [[Արցախի Հանրապետության ազգային ժողով]] |sovereignty_type = Անկախություն ([[ԽՍՀՄ]]-ից) |established_event1 = Հռչակված |established_date1 = [[Սեպտեմբերի 2]], [[1991]] թ.<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc |title=Հետխորհրդային պատերազմներ. ապստամբություն, էթնիկ հակամարտություն և ազգամիջյան բախումներ Կովկասում |publisher=Նյու Յորքի համալսարանի հրատարակչություն |year=2007 |isbn=9780814797099 |edition=Online-Ausg. |location=Նյու Յորք |page=[https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc/page/168 168]}}</ref> |established_date2 = ՄԱԿ-ի ոչ անդամ |area_km2 = 3147 |area_rank = |area_sq_mi = 4424 |percent_water = |population_estimate = |population_census = 100.617<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=ԼՂՀ 2023 թվականի նախահաշիվ |url=http://www.stat-nkr.am/hy/2015-10-40-10-40-02/597--2021 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160416093350/http://www.stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015 |archive-date=2025 թ․ մարտի 14}}</ref> |population_estimate_year = |population_census_year = 2023 |population_density_km2 =3147 |population_density_sq_mi = <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = |GDP_PPP = $1.6 մլրդ․ |GDP_PPP_year = 2010 |GDP_PPP_rank = n/a |GDP_PPP_per_capita = $2,581 (2011) |GDP_PPP_per_capita_rank = |Gini = <!--number only--> |Gini_year = |Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> |Gini_ref = |Gini_rank = |HDI = <!--number only--> |HDI_year = |HDI_change = <!--increase/decrease/steady--> |HDI_ref = |HDI_rank = |currency =[[Հայկական դրամ]] |currency_code = AMD |time_zone = [[Հայկական ժամանակ|AMT]] |utc_offset = +4 |utc_offset_DST = +4 |time_zone_DST = ''Չդիտարկված'' |drives_on = right |calling_code = 374 97<sup>b</sup> |cctld = [[.am]], [[.հայ]] <small>(փաստացի)</small> |footnote_c = 374 97 |area_magnitude = 1 E10 |country_code = NKR }} '''Արցախի Հանրապետություն''', հայկական պետություն [[Հայկական լեռնաշխարհ|Հայկական Լեռնաշխարհի]] արևելքում<ref name="Հայաստան հանրագիտարան">«Հայաստան հանրագիտարան», խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2012 թվական</ref>՝ [[Հարավային Կովկաս|Հարավային Կովկասի]] աշխարհաքաղաքական տարածաշրջանում<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք"/>։ Այն [[ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]ի կողմից պաշտոնապես [[Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետությունների ցանկ|չճանաչված պետություն]] է<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք">{{Cite web |title=Ընդհանուր տեղեկություններ - Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարություն |url=https://www.nkr.am/hy/general-information |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928073422/https://www.nkr.am/hy/general-information |archive-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 28 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 15}}</ref>։ Ճանաչված է միայն մասամբ ճանաչված [[Աբխազիայի Հանրապետություն|Աբխազիայի Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական կայք |url=http://president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220408030613/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 8 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=president.nkr.am}}</ref>, [[Հարավային Օսիայի Հանրապետություն|Հարավային Օսիայի Հանրապետության]] և [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրյան Մոլդովական Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Новости KM.RU. Приднестровье хочет войти в состав России |url=http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216084723/http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=web.archive.org}}</ref> կողմից։ [[Հայաստան]]ը համարվում է Արցախի Հանրապետության անվտանգության երաշխավորը<ref>[https://mil.am/hy/news/1766 Հայաստանը ԼՂՀ ժողովրդի անվտանգության երաշխավորն է - Հայաստանի պաշտպանության նախարարություն]</ref><ref>[https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 «ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության հայտարարությունը»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190309045029/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 |date=2019-03-09 }} ([https://web.archive.org/save/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 արխիվացված])։</ref><ref>[https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ «Հայաստանը մնում է ԼՂ անվտանգության երաշխավորը. ԼՂ-ն չի կարող ունենալ ավելի ցածր կարգավիճակ, քան ունի այսօր»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190319002959/https://artsakhpress.am/arm/news/43385 |date=2019-03-19 }} ([https://web.archive.org/save/https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ արխիվացված])։</ref>։ [[44-օրյա պատերազմ|44-օրյա պատերազմից]] հետո Արցախի վերահսկողության տակ էր մնացել նախկին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի մի մասը (առանց [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] մի մասի և [[Հադրութի շրջան|Հադրութի շրջանի]]) և պետությունը [[Հայաստան]]ին կապող [[Բերձորի մարդասիրական միջանցք|Բերձորի մարդասիրական միջանցքը]], որը համաձայնագրով Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորամիավորման վերահսկողության գոտին էր<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64384 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=Президент России |language=ru}}</ref>։ Այդ ժամանակ պետությունն ամբողջությամբ շրջապատված էր Ադրբեջանի զինված ուժերի հետ շփման գծով։ [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] հետևանքով Արցախի Հանրապետությունում իրականացվել է հայերի էթնիկ զտումներ<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 3 |title=Ադրբեջանն էթնիկ զտումներ է իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ․ Ջուդի Չու |url=https://lurer.com/?p=568996&l=am |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=lurer.com}}</ref>, իսկ տարածքն ամբողջությամբ անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։ Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաքը և ամենախոշոր քաղաքը [[Ստեփանակերտ]]ն է, որը նաև երկրի վարչական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնն էր։ Արցախի Հանրապետությունը պատմականորեն զբաղեցնում է [[Մեծ Հայք]]ի [[Արցախ նահանգ]]ի գրեթե ամբողջ տարածքը, ինչպես նաև [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]] և [[Ուտիք]] նահանգների փոքր մասը։ Հայ մեծանուն պատմաբան [[Լեո]]ն Արցախը համեմատել է «հսկայական միջնաբերդի» հետ, առանց որի «անհնար է երևակայել Հայաստանի սրտի, այն է՝ Արարատյան երկրի պաշտպանությունը»<ref>[[Լեո]], «Հայոց պատմություն», Երկերի ժողովածու, հատոր 2, Երևան - 1973, էջ 32-33։</ref>։ [[1994]]–[[2020|2020 թվականներին]] Արցախի վերահսկողության տակ էին գտնվում նախկին [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ը, [[Շահումյանի շրջան (Ադրբեջանի ԽՍՀ)|Շահումյանի շրջանի մի մասը]] և նրանց շրջապատող շրջանները, որոնք հայտնի էին նաև «Արցախի անվտանգության գոտի» անվամբ։ Արցախի աշխարհագրական դիրքը լեռնային է։ Ամենաբարձր կետը [[Գոմշասար]]ն է՝ 3724 մետր բարձրությամբ։ Պատմական աղբյուրներում Արցախն առաջին անգամ հիշատակված է [[մ.թ.ա. 8-րդ դար]]ում՝ [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] սեպագիր արձանագրություններում։ [[Պատմական Հայաստան]]ի այս երկրամասում է [[Հայոց արքաների ցանկ|Մեծ Հայքի արքա]] [[Տիգրան Մեծ]]ը կառուցել [[Տիգրանակերտ (մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ քաղաքը]]։ Ուշհինաշխարհյան և վաղմիջնադարյան ժամանակաշրջաններում Արցախը եղել է հայկական թագավորությունների կազմի մեջ, որպես վերջիններիս անբաժան մաս։ [[5–րդ դար|5-րդ դարում]] [[Արշակունյաց թագավորության բաժանում|Արշակունյաց թագավորության անկումից]] հետո Արցախում որոշակի ընդմիջումներով պահպանվել են հայկական պետականության բեկորները մինչև 19-րդ դարի առաջին կես որպես [[Խամսայի մելիքություններ|Մելիքություններ]] (մանր թագավորություններ)։ Այս շրջանից ի վեր տեղաբնակները մասնակցել են օտար լծի դեմ հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարին։ [[1805 թվական]]ին [[Արցախ նահանգ|Արցախը]] [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|միացվեց Ռուսական կայսրությանը]], իսկ [[Ղարաբաղի խանություն]]ը, որպես այդպիսին, դուրս մղվեց պատմության ասպարեզից։ [[1917 թվական]]ին [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն անցավ [[Հայոց ազգային խորհուրդ (Բաքու)|Հայոց ազգային խորհրդին]] և կարճ ժամանակ անց միավորվեց [[Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության]] կազմի մեջ։ [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Նորաստեղծ Ադրբեջանն]] այս տարածքների նկատմամբ հավակնություններ ուներ հենց այս ժամանակներից ի վեր, ինչի պատճառով [[1918]]-[[1920|1920 թվականներին]] Ղարաբաղում ընթանում են [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (1918-1920)|զինված բախումներ]]։ [[1920 թվական]]ին [[Հայաստանի խորհրդայնացում|տարածքը խորհրդայնացվում]] է, իսկ [[1923 թվական]]ին միավորվում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ-ի]] մեջ։ [[1988|1988 թվականի]] փետրվարին ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհուրդը դիմումով ներկայացավ [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Հայաստանի]] և [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանի ԽՍՀ-ների]] գերագույն խորհուրդներին՝ ԼՂԻՄ-ի Հայաստանի կազմում ընդգրկվելու հարցը լուծելու համար։ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի գերագույն խորհուրդը մերժեց արցախցիներին և սկսվեց [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան շարժումը]], որը վերաճեց ազգային պայքարի։ Դրան հաջորդած [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմում]] հայերը տարան վճռական հաղթանակ՝ ազատագրելով ոչ միայն ԼՂԻՄ-ի նախկին տարածքը, այլև [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]] և հարակից տարածքները։ [[1991 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 2]]-ին ընդունվում է Արցախի անկախության հռչակագիրը։ Արցախը [[նախագահական հանրապետություն]] է<ref>{{Cite web |title=Արցախի հանրապետության նախագահի պաշտոնական կայքէջ |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130401122901/http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 1 |website=www.president.nkr.am}}</ref>։ [[Օրենսդիր իշխանություն|Օրենսդիր մարմինն]] [[Արցախի Ազգային ժողով|ազգային ժողովն]] է։ == Անվան ծագումնաբանություն == Ճշգրիտ ստուգաբանությունը հայտնի չէ, առաջին հիշատակությունները [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] (ուրարտական) շրջանից են։ Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ «Արցախ» անվանումը նշանակում է Առանի ծառաստան<ref>Շահեն Մկրտչյան, «Արցախի գանձերը», Երևան 2000 - Տիգրան Մեծ հրտ., էջ 10։</ref>։ Ավանդության համաձայն, Առանը հայոց [[Վաղարշակ]] արքայի կողմից նշանակված Մեծ Հայքի հյուսիսարևելյան նահանգների նախարարն էր՝ Սիսակյան տոհմից<ref>[[Ղևոնդ Ալիշան]], «Արցախ», գրաբարից թարգմանեց Գ. Բ. Թորոսյան։ Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն – 1993, էջ 8։</ref>։ Առանը, որը ավանդորեն համարվում է [[Առանշահիկներ]]ի, և նրանցից ճյուղավորված Արցախի միջնադարյան իշխանների ու մելիքների նախահայրը, պատկանում էր [[Հայկ նահապետ|Հայկ]] նահապետի զարմին, ուստի և միջնադարյան պատմիչները Արցախի իշխաններին կոչում են «Հայկազյանք»<ref name="aguank">[[Մովսես Կաղանկատվացի]], «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն», 1.4, 1.18, 3.22:</ref>։ «Ղարաբաղ» տեղանունը հստակ ստուգաբանություն չունի։ Ըստ մեկ ստուգաբանության՝ թարգմանվում է որպես՝ ''«Սև այգի»''<ref>Robert H. Hewsen, ''Armenia: a Historical Atlas.'' University of Chicago Press, 2001, pp. 119–120.</ref>։ Ըստ երկորրդ [[ստուգաբանություն|ստուգաբանության]]՝ «բաղ» արմատով բազմաթիվ տեղանուններ գոյություն ունեին [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքում]], [[Արցախ]]ում, [[Գանձակ]]ում և այլուր։ Եվ «Ղարաբաղը» «[[Բաղաբերդ]]» տեղանվան պարզ ու սովորական թարգմանությունն է։ «Ղարաբաղի» առաջին՝ «ղարա» մասը հայերեն «բերդ» բառի թարգմանությունն է՝ լ-ր հնչյունափոխությամբ։ Ինչպես օրինակ, Կալա-կարա՝ Կալա, Կալաքենդ ([[Բերդաշեն (Մարտունու շրջան)|Բերդաշեն]]), իսկ պաշտոնական փաստաթղթերում՝ Կարաքենդ։ Տեղանվան երկրորդ՝ «բաղ» մասը օտար նվաճողների կողմից չի թարգմանվել։ Այսպիսով՝ Ղարաբաղը Բաղաբերդ տեղանվան քմահաճ թարգմանությունն է<ref>Լևոն Հարությունյան, Նշխարներ Արցախի բանահյուսության</ref>։ == Պետական խորհրդանիշներ == === Ազգային դրոշ === {{Հիմնական|Արցախի դրոշ}} [[Պատկեր:Flag and Crest on Public Building - Stepanakert - Nagorno-Karabakh (18900985430).jpg|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ|Արցախի Հանրապետության դրոշը]]՝ հանրային շենքի վրա]] [[Պատկեր:Արցախի_Հանրապետություն.png|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ]]ը [[Ստեփանակերտ]]ի [[Վերածննդի հրապարակ (Ստեփանակերտ)|Վերածննդի հրապարակում]] անցկացվող հաղթահանդեսի ժամանակ]] [[Արցախի դրոշ]]ը ստեղծվել է [[Հայաստանի դրոշ]]ի նմանությամբ։ Արցախի դրոշի վրա միայն ավելացված է սպիտակ եռանկյունաձև նախշանկար ([[հայկական գորգ]]ի նմանությամբ), որը խորհրդանշում է Արցախի՝ մայր [[Հայաստան]]ից անարդարացիորեն բաժանումը և անկախության հռչակման արդյունքում վերջինիս վերամիավորումը։ Կարմիր գույնը խորհրդանշում է [[Հայեր|հայ ժողովրդի]] մշտական պայքարը հարատևման, [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեական հավատքի]], անկախության և ազատության համար։ [[Կապույտ (գույն)|Կապույտ]] գույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի ապրելու կամքը խաղաղ երկնքի ներքո։ Նարնջագույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի արարչական տաղանդը և աշխատասիրությունը։ Դրոշի լայնության և երկարության չափերի հարաբերությունն է՝ 1:2-ի։ Արցախի ազգային դրոշը միշտ ծածանվում է [[Արցախի նախագահ|Արցախի նախագահի նստավայրի]], [[Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], բոլոր ատյանների [[դատարան]]ների, [[Դատախազություն|դատախազության մարմինների]], [[մարդու իրավունքների պաշտպան]]ի գրասենյակի, [[Հանրապետություն|հանրապետական]] [[Գործադիր իշխանություն|գործադիր մարմինների]], պետական կառավարման այլ մարմինների, ԱՀ տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի) շենքերի վրա։ Հավատարիմ մնալով [[Միջազգային իրավունք|միջազգային իրավունքի նորմերին]], [[Դիվանագիտություն|դիվանագիտական արարողակարգի կանոններին]] և ընդունող պետությունների սովորույթներին՝ [[Արցախի Սահմանադրություն|Արցախի ազգային օրենսդրությունն]] ամրագրում է, որ [[Արցախի դրոշ|դրոշը]] մշտապես պետք է բարձրացվի օտարերկրյա պետությունների տարածքում Արցախի''' '''Հանրապետության դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և այլ պաշտոնական ներկայացուցչությունների շենքերի վրա։ Օրենքը չի արգելում Արցախի դրոշի տեղադրումն ինչպես պետական այլ, այնպես բնակելի շենքերի վրա։ Արցախի դրոշի բարձրացման, իջեցման, փոխանցման արարողակարգը սահմանում է [[ԼՂՀ կառավարություն|Արցախի կառավարությունը]]։ Արցախյան դրոշը իջեցվում է պաշտոնապես հայտարարված սգո օրերին կամ սգո արարողությունների ժամանակ՝ մինչև դրոշաձողի մեջտեղը։ Դրոշի վերևի մասում ամրացվում է սև ժապավեն, որի երկարությունը հավասարեցվում է դրոշի երկարությանը<ref>{{Cite web |title=ԱՀ Ազգային ժողով // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/557 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206044253/http://www.nankr.am/hy/557 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=www.nankr.am}}</ref>։ === Զինանշան === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության զինանշան}}[[Պատկեր:2017-07-26 - Stepanakert (Artsakh) 54.jpg|thumb|274x274px|[[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ը՝ [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ազգային ժողովի]] շենքի մուտքի մոտ գտնվող ցուցատախտակի վրա]][[Արցախի Հանրապետության զինանշան|Արցախի զինանշանը]] հանրապետության [[Ինքնիշխանություն|պետական ինքնիշխանության]], նրա տարածքում ապրող ժողովուրդների պետական միասնության, կառուցվող [[Ազատություն|ազատ]], [[Իրավակարգ|իրավական պետության]] խորհրդանիշն է։ Այն հաստատվել է [[Գերագույն խորհուրդ|Արցախի գլխավոր խորհրդի]] կողմից՝ [[1994|1994 թվականի]] [[Նոյեմբերի 17|նոյեմբերի 17-ի]] որոշմամբ։ Զինանշանի հեղինակը նկարիչ և քանդակագործ [[Լավրենտ Ղալայան]]ն է։ [[Արցախի զինանշան]]ի կենտրոնում պատկերված է թևատարած [[Արծիվներ|արծիվ]], որի գլխավերևում տարածվում են արևի ճառագայթները և զետեղված է [[Արտաշեսյանների արքայատոհմ|Արտաշիսյանների արքայական հարստության]] թագը։ Վահանի վրա՝ ուղղահայաց դիրքով [[Արցախի Հանրապետության դրոշ]]ի [[սպիտակ գույն]]ի հնգատամ սանդղանման զարդանախշով հատվածի և [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռան]] ֆոնի վրա [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մե՛նք ենք մեր սարերը»]] քանդակի պատկերն է։ Ներքևում՝ [[Արծիվներ|արծվի]] մագիլների մեջ, [[Խաղող|խաղողի վազեր]] են, [[Թթենի|թթենու]] պտուղներ, [[ցորեն]]ի հասկեր։ Վերևի կիսաշրջանում արված է [[հայերեն]] մեծատառերով մակագրություն. ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»''։ Արցախյան զինանշանի վրայի արծիվը շագանակագույն գույնի է՝ սև զարդագծերով, իսկ գլուխը՝ սպիտակ, մագիլները՝ նարնջագույն։ Արևի ճառագայթները և ցորենի հասկերն ունեն ոսկեգույն գունավորում։ Բարձրադիր [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռը]], որն Արցախի խորհրդանիշներից է, պատկերված է երկնագույն գույնով, իսկ [[Ստեփանակերտ|քաղաքամայր Ստեփանակերտի]] պատկերավորման համար օգտագործվող [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մենք ենք մեր սարերը» քանդակը]]՝ շագանակագույնով։ Արտաշիսյանների հարստության ոսկեգույն թագը, որը [[Հայոց պատմություն|Հայոց երկրի արքայական պատմության]] խորհրդանիշն է։ Խաղողի վազի և թթենու տերևները կանաչ են։ Խաղողի ողկույզը պատկերված է շագանակագույն, իսկ թութը՝ սպիտակ գույնով։ Հայալեզու ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»'' մակագրությունն արված է սև գույնով<ref>{{Cite web |title=Արցախի Հանրապետություն // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/572 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206043629/http://www.nankr.am/hy/572 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |website=www.nankr.am}}</ref>։ Արցախի Հանրապետության «զինանշանի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է զինանշանի կիրառությունն իրավական փաստաթղթերում և այլ ձևաթղթերում։ Ըստ դրա՝ [[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ի գունավոր պատկերն օգործածվում է Արցախի Հանրապետության օրենքների, նախագահի հրամանագրերի և կարգադրությունների, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], [[ԼՂՀ վարչապետների ցանկ|վարչապետի]], [[դատարան]]ների որոշումների, վճիռների և դատավճիռների, պաշտոնական տեղեկագրերի վրա, [[Արցախի Հանրապետության նախագահ]]ի, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], վարչապետի, նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, հանրապետական գործադիր մարմինների, դատարանների, դատախազության մարմինների, Արցախի Հանրապետության վերահսկիչ պալատի, պետական կառավարման այլ մարմինների, [[մարդու իրավունքներ]]ի պաշտպանի, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի), Արցախի Հանրապետության օրենքով ստեղծված մշտապես գործող մարմինների (ծառայությունների, խորհուրդների, հանձնաժողովների) ձևաթղթերի վրա։ Արցախի Հանրապետության զինանշանը կարող է պատկերվել ազգային շքանշանների ու մեդալների վրա ևս։ === Օրհներգ === {{հիմնական|Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ}}[[Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ|Արցախի Հանրապետության օրհներգը]] [[Ազատ ու անկախ Արցախ|«Ազատ ու անկախ Արցախ»]] հայրենասիրական երգն է, որի խոսքերը հեղինակել է [[Վարդան Հակոբյան (բանաստեղծ)|Վարդան Հակոբյանը]], իսկ երաժշտությունը՝ Արմեն Նասիբյանը։ Այն հաստատվել է Լեռնային Ղարաբաղի ԳԽ-ի [[1994|1994 թվականի]] [[դեկտեմբերի 23]]-ի որոշմամբ։ Արցախի Հանրապետության օրհներգն իր բնույթով հանդիսավոր [[Երաժշտություն|երաժշտական ստեղծագործություն]] է, կատարվում է [[վոկալ]], գործիքային, նվագախմբային, երգչախմբային, նվագախմբային-երգչախմբային տարբերակներով։ Արցախի օրհներգը պարտադիր կերպով հնչում է [[Երդմնակալություն|նախագահի երդմնակալության արարողության]], բարձրագույն պաշտոնատար անձանց ([[Արցախի Հանրապետության նախագահ|նախագահի]], [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ԱԺ նախագահի]], [[վարչապետ]]ի) մասնակցությամբ հանդիսավոր արարողությունների, պաշտոնական արարողությունների ընթացքում դրոշի բարձրացման, օտարերկրյա պետությունների նախագահների, [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդիր մարմինների]] ղեկավարների, վարչապետների, պաշտոնական ներկայացուցիչների, միջպետական և միջկառավարական կազմակերպությունների ղեկավարների՝ Արցախի Հանրապետություն պետական և պաշտոնական այցերի, զորահանդեսների և կրթական հաստատություններում ուսումնական տարվա սկզբի և ավարտի ժամանակ։ Ոչ պարտադիր հիմունքներով Արցախի օրհներգը կարող է հնչեցվել նաև պետական տոների, պատմական իրողություններին նվիրված հանդիսավոր նիստերի, ինչպես նաև [[հուշարձան]]ների, հուշաքանդակների և հուշատախտակների բացման հանդիսավոր արարողությունների ժամանակ։ «Պետական դրոշի մասին» ԱՀ օրենքը տարբեր կարգավիճակ ունեցող անհատների համար սահմանում է վարքագծի կանոններ, որոնք պարտադիր են երաժշտական ստեղծագործության հնչելու ժամանակ։ Համապատասխան օրենքի 8-րդ հոդվածի երրորդ կետի համաձայն՝ [[Արցախի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 6-րդ գումարման պատգամավորների ցանկ|Արցախի Հանրապետության]] օրհներգի նկատմամբ խորին հարգանքը յուրաքանչյուր քաղաքացու սրբազան պարտքն է։ Ըստ նույն հոդվածի առաջին և երկրորդ կետերի՝{{քաղվածք|Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ բոլորը հոտնկայս են (դրոշի առկայության դեպքում՝ դեմքով շրջված դեպի դրոշը, իսկ պաշտոնական արարողությունների ժամանակ՝ Արցախի Հանրապետության պետական արարողակարգի հիմնադրույթներին համապատասխան), տղամարդիկ՝ առանց գլխարկի։ Արցախի Հանրապետության զինված ուժերի և այլ զորքերի զինվորական ծառայողներին Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ ներկայացվող պահանջները սահմանվում են զինվորական կանոնագրքերով ու կանոնադրություններով։|«Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն», հոդված 8}} == Պատմություն == {{Հիմնական հոդված|Արցախի պատմություն}} === Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն === {{Հիմնական|Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Վանի թագավորություն}} [[Պատկեր:Azokh Cave3.jpg|thumb|[[Ազոխի քարայր]]ը տարածաշրջանի [[Հնագիտությունը Հայաստանում|հնագիտության]] և [[Հնէաբանություն|հնէաբանության]] կարևոր հնավայրերից է, որով ուսումնասիրվում են [[Առաջին ժամանակակից մարդիկ|նախնադարյան մարդկանց]] տեղաշարժերը [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ով|alt=]] Արցախի մասին առաջին վկայությունները պահպանվել են [[Ազոխ (քարանձավ)|Ազոխի]], [[Ծծաքար|Ծծախաչի]], Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում և վերաբերում են [[Հին քարի դար|հին քարի դարի ժամանակահատվածի]] աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ)։ [[Էվոլյուցիա|Մարդու էվոլյուցիայի]] հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի [[Հադրութի շրջան]]ի Որվանի քարայրում հայտնաբերված [[Նեանդերթալյան մարդ]]ու ծնոտը։ [[Բրոնզի դարը Հայկական լեռնաշխարհում|Բրոնզի]] և [[երկաթի դար]]աշրջաններին վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների ([[Ստեփանակերտ]], [[Խոջալու]], [[Ամարաս]], [[Մատաղիս]], [[Խաչենագետ]]ի, [[Իշխանագետ]]ի հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված [[Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Կուր-Արաքսյան մշակութային]] շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։ [[Մ.թ.ա. 3–րդ դար|Մ.թ.ա. 3]]-[[Մ.թ.ա. 1–ին դար|1-ին հազարամյակներից]] սկսած [[Միջին Արևելք]]ում հիմնադրվում են առաջին պետական կազմավորումները։ [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի առաջին պետությունը [[Վանի թագավորություն]]ն էր, որ առաջացել է [[մ.թ.ա. 9-րդ դար]]ում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 32</ref>։ Նրա գոյատևման երեքհարյուրամյա ժամանակաշրջանում ([[Մ.թ.ա. 9–րդ դար|մ.թ.ա. 9]]-[[Մ.թ.ա. 6-րդ դար|6-րդ դարեր]]) Արցախը հայտնի էր Ուրտեխե-Ուրտեխինի անվանումով։ Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի սկգբներին Արցախը եղել է [[Ասորեստան]]ի և [[Վանի թագավորություն]]ների քաղաքական ու մշակութային ազդեցությունների ոլորտներում։ [[Խոջալու]]ի դամբարանադաշտերից հայտնաբերվել է [[Ասորեստան]]ի թագավոր Ադադ-Նիրարի անունը կրող սարդիոնե ուլունք։ [[Ծովք (բերդ)|Ծովք]] գյուղի մոտ հայտնաբերվել է [[Վանի թագավորության արքաների ցանկ|Վանի թագավորության արքա]] [[Սարդուրի Բ]]-ի սեպագիր արձանագրությունը, որտեղ նշվում է «Կուրի և Արաքսի միջագետքում 19 երկրների նվաճման մասին»։ Արցախի՝ որպես Հայաստանի մաս, հիշատակումներ կան նաև [[Ստրաբոն]]ի, [[Դիոն Կասսիոս]]ի, [[Պլինիոս Ավագ]]ի, [[Պլուտարքոս]]ի և այլ անտիկ հեղինակների աշխատություններում, ինչպես նաև [[Արգիշտի Ա|Արգիշտի I]]-ի՝ [[Կոտայք]]ում հայտնաբերված ժայռափոր արձանագրության մեջ, որտեղ խոսվում է Զառ քաղաքի մասին։ Ըստ պատմաբան [[Վիկտոր Բալայան]]ի՝ այն համընկնում է Արցախի միջնադարյան [[Ծար (ավան)|Ծար]] մելիքանիստ ավանի և ներկայիս [[Քարվաճառի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Քարվաճառի]] [[Ծար (ավան)|Ծար]] գյուղի հետ<ref>{{Cite web |last=Բալայան |first=Վահրամ |date=2020 |title=Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի պատմության ուրվագծեր = Glimpses on the history of the Artsakh Republic settlements = Очерки истории населенных пунктов Республики Арцах : Մենագրություն / Վ.Ռ. Բալայան |url=http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=1714859 |website=armunicat.nla.am}}</ref>։ === Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում === {{Հիմնական|Երվանդունիների թագավորություն|Արցախ նահանգ|Արտաշեսյանների թագավորություն |Արշակունիների թագավորություն}}{{Ֆոտոշարք|Ancient Tigranakert2.jpg|Arzu-Hatun,_Dadivank.JPG|լ1=284|լ2=250|տեքստ=[[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտ քաղաքի]] ավերակներն ու [[Դադիվանք|Դադիվանքի վանական համալիրը]]|align=right}}Մ.թ.ա. 6-րդ դարում [[Երվանդ Սակավակյաց]]ը հիմնադրում է առաջին համահայկական պետությունը, որի մեջ միավորվում են հայալեզու բոլոր գավառները։ Նույն դարում այն դառնում է [[Աքեմենյան պետություն|Աքեմենյան պետության]] [[Սատրապական Հայաստան|սատրապությունը]], ապա՝ կիսվում հյուսիսային ու հարավային հատվածների։ Արցախը մտնում է Հյուսիսային Հայաստանի կազմի մեջ, որի կենտրոնը [[Էրեբունի ամրոց]]ն էր ([[Երևան]])։ Արցախի նախարարական տունը, ըստ ավանդության, սերում է [[Հայկ Նահապետ]]ի ժառանգ [[Սիսակ]]ից։ Նախարարական տան նախահայրը եղել է Հայկազուն Առանը, որի անունից էլ առաջացել է հարստության [[Առանշահիկ|«Առանշահիկ»]] (նշանակում է Առանի տիրակալ) անվանումը։ [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]]՝ մ.թ.ա. 334 թվականին սկսված արշավանքներից հետո [[Երվանդունիների թագավորություն]]ն անկախանում է։ Այդ ժամանակ նույնպես, Արցախը և արևելյան հարևան [[Ուտիք]]ը մտել են հայկական պետության մեջ<ref name="ReferenceB">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 34</ref>։ Այդ մասին են փաստում հույն պատմագիր և աշխարհագիր [[Ստրաբոն]]ի վկայությունները, որտեղ նա Արցախը ներկայացնում է, որպես [[Մեծ Հայք]]ի կազմում գտնվող նահանգ՝ «Օրխիստինա» անվանմամբ։ Մ.թ.ա. 189 թվականին Մեծ Հայքում տեղի է ունենում դինաստիական փոփոխություն և գահին բազմում են [[Արտաշեսյաններ]]ը։ Տոհմի հիմնադիր [[Արտաշես Բարեպաշտ]]ը (մ.թ.ա. 189-160) ձեռնարկում է հայկական պետությունից անջատված ծայրագավառների վերադարձը։ Ստրաբոնի վկայությամբ՝ Արտաշեսի միավորիչ գործունեության արդյունքում հայալեզու գավառները մտան [[Արտաշեսյանների թագավորություն|մեկ պետության]] կազմ։ [[Տիգրան Բ Մեծ]] արքան ([[մ.թ.ա. 95]]-[[Մ.թ.ա. 55|55]]) այստեղ կառուցել է իր անունը կրող քաղաքներից մեկը՝ Արցախի [[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտը]] (հնավայրը [[Ակնա (քաղաք)|Ակնա]] քաղաքի շրջակայքում է, պեղումները՝ [[2006|2006 թվականից]])։ 66 թվականից [[Արշակունիներ|Արշակունյաց հարստության]] շրջանում Արցախը նույնպես գտնվում էր հայկական միասնական պետության կազմում<ref>Մկրտչյան. Շ., «Արցախ», Երևան, 1991, էջ 26</ref>։ Այդ մասին է վկայում հռոմեական կայսր՝ [[Ներոն]]ի ժամանակներից Հռոմում պահպանված պատի վրա փորագրված աշխարհի մարմարե քարտեզը, որտեղ Արցախը Արշակունյաց Հայաստանի առաջատար նահանգներից մեկն է<ref name="ReferenceB"/>։ [[Հայաստանի առաջին բաժանում|Մեծ Հայքի թագավորության բաժանումից]] հետո (387 թվական) Արցախը կազմում է Արևելահայկական թագավորության մաս, որն էլ շուտով ընկնում է [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի [[Մարզպանական Հայաստան|տիրապետության տակ]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 78</ref>։ Սակայն նույնիսկ օտար լծի տակ գտնվելով՝ Արցախը շարունակում է պայքարել և պահպանել իր հայկականությունը։ Այդ մասին են փաստում [[Կորյուն]]ի վկայությունները, որոնց համաձայն՝ [[Մաշտոց|Մեսրոպ Մաշտոցը]] լուսավորչական գործունեություն էր ծավալում Արցախում, որն այդ ժամանակ կոչվում էր [[Փոքր Սյունիք]]։ Եվ, ըստ ավանդության, նույն նահանգի [[Մյուս Հաբանդ|Հաբանդ]] գավառի [[Ամարաս]] գյուղաքաղաքում Մեսրոպ Մաշտոցը բացեց իր առաջին դպրոցներից մեկը։ <div style="text-align: center;">'''Արցախի միջնադարյան վանքեր և վանական համալիրներ'''</div> <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:...Ծիծեռնավանք.jpg|[[Ծիծեռնավանք]], [[5-րդ դար]] Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 25.jpg|[[Գտչավանք]], [[13-րդ դար]] Պատկեր:Metsaranits vanq 19.jpg|[[Հակոբավանք]], [[7-րդ դար]] Պատկեր:Amaras monastery complex3.JPG|[[Ամարասի վանք]], [[4-րդ դար]] </gallery> [[451 թվական]]ին օգտվելով [[Սասանյան Պարսկաստան]]ում սկիզբ առած քաղաքական անկայունություններից՝ [[Կուր]]ի աջափնյա Արցախ և Ուտիք նահանգների [[Առանշահիկ]] հայ իշխանական տոհմն իրեն հայտարարում է թագավորություն։ Հենց Առանշահիկներն էլ կամզակերպեցին Արցախի հայության հակապարսկական ընդվզումները, որոնք գլխավորում էր Վաչե Առանշահիկ թագավորը՝ [[Վարդան Մամիկոնյան]]ի համախոհներից մեկը։ Զորավարի մահից հետո Արցախ աշխարհը պարսկական հետագա ասպատակություններից պաշտպանելու և ազատագրական պայքարների միջոցով անկախություն հաստատելու նպատակով Վաչե Առանշահիկը կեղծ ուրացության ուղին բռնեց և նույնիսկ ամուսնացավ Պարսկաստանի թագավորի՝ [[Հազկերտ Բ]]-ի քրոջ աղջկա հետ։ Սակայն [[457 թվական]]ին՝ Հազկերտ Բ-ի մահից հետո, օգտվելով Պարսկաստանում սկսված գահակալական կռիվներից Վաչեն նորից դառնում է քրիստոնեական-լուսավորչական կրոնի հետևորդ և ապստամբություն բարձրացնում պարսիկների դեմ։ Վաչեից հետո շուրջ 30 տարվա անիշխանությունից հետո Հայոց Արևելից աշխարհում թագավոր է դառնում նրա եղբոր որդի Վաչագանը։ Այդ ժամանակ բուն [[Մեծ Հայք]]ում և կենտրոնական նահանգներում հայկական պետականության բացակայության պայմաններում [[Վաչագան Բարեպաշտ]]ի թագավորությունը հայահավաք կենտրոնի դեր էր կատարում։ Նրա կառավարման տարիներն աչքի են ընկնում վարչական և կրոնական բարեփոխումներով, ինչպես նաև տնտեսական և մշակութային կյանքի վերելքով։ === Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն === {{Հիմնական|Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|Զաքարյան իշխանապետություն}}[[Պատկեր:Prince_Vakhtang.jpg|մինի|[[Խաչենի իշխանություն|Խաչենի իշխան]] Վախթանգ Թագավորազնը|alt=]] Մինչև [[6-րդ դար]]ի կեսերը Արցախ աշխարհում տևական խաղաղություն և ինքնավարություն էր տիրում։ Սակայն ամեն ինչ փոխվեց 7-րդ դարի սկզբին, երբ Հայոց երկիր ներխուժեցին արաբները։ [[652 թվական]]ին հայոց սպարապետ [[Թեոդորոս Ռշտունի]]ն [[Ասորիք]]ի և [[Միջագետք|Վերին Միջագետքի]] կառավարիչ [[Մուավիա]]յի հետ պայմանագիր ստորագրեց, որով Հայաստանը պահպանեց իր ներքին ինքնավարությունը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 85</ref>։ Սակայն [[Սեբեոս]]ի վկայությամբ բանակցություններում Հայաստանն առանձին էր դիտարկվում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիքից]] և [[Արցախ նահանգ|Արցախից]]։ Իրավիճակը փոխվեց Թեոդորոս Ռշտունու մահից հետո, երբ գահն անցավ նրա փեսային՝ [[Համազասպ Մամիկոնյան]]ին։ Նրան հաջողվեց իր իշխանության տակ վերցնել [[Մեծ Հայք]]ի գրեթե բոլոր գավառները՝ այդ թվում և Արցախը։ Այդ տարիներին տեղի ունեցած [[Հակաարաբական ապստամբությունը Արմինիայում (850-855)|հակաարաբական ընդվզումները]] վերջնականապես ունեցան իրենց արդյունքը և 885 թվականին Արբական խալիֆայությունը [[Աշոտ Ա|Աշոտ Ա Բագրատունուն]] ճանաչեց, որպես Մեծ Հայքի թագավոր։ Այսպիսով, Հայաստանը վերականգնեց իր անկախությունը և Արցախ աշխարհը նորից հայտնվեց համահայկական պետության կազմում։ Ամեն ինչ փոխվեց [[11-րդ դար]]ում՝ [[Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|սելջուկ-թուրքերի արշավանքների]] հետևանքով։ [[Տուղրիլ բեկ]]ի կառավարման տարիներին սելջուկ-թուրքերը ավերեցին Հայաստանի կենտրոնական, արևմտյան և հարավային շրջանները, սակայն Արցախը դեռ շարունակում է անվնաս մնալ։ [[1064 թվական]]ին սելջուկ-թուրքերի մեծաքանակ զորքերն՝ [[Ալփ-Արսլան|Ալփարսլանի]] գլխավորությամբ, սրի ու գերության մատնեցին արցախահայությանը։ [[12-րդ դար]]ի սկզբներից, սելջուկ-թուրքերի կայսրության քայքայմանը զուգընթաց հզորանում էր [[Վրաց թագավորություն]]ը։ Հայ ժողովուրդը, մնալով սելջուկ-թուրքերի գերիշխանության տակ՝ չէր համակերպվում այդ կացության հետ և հայերին անհրաժեշտ էր [[Վրաց թագավորություն|Վրաստանի]] օգնությամբ թոթափել սելջուկ-թուրքերի լուծը։ Հայ-վրացական ռազմաքաղաքական համագործակցության մեջ մեծ դերակատարություն ունեցան վրաց արքունիքում ծառայող հայ իշխանները, հատկապես՝ [[Զաքարյաններ]]ի տոհմի ներկայացուցիչները<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 118</ref>։ [[12-րդ դար]]ի [[1290|90-ական թվականներին]] նոր թափ ստացավ Հայաստանի ազատագրման և հայկական պետականության վերածննդի ապահովման գործը։ Հայ-վրացական միացյալ ուժերի կողմից ազատագրվում էին հայկական տարածքները, այդ թվում նաև Արցախը։ Սակայն Զաքարյաններին չհաջողվեց միաձույլ կենտրոնաձիգ պետություն ստեղծել և այդ իսկ պատճառով հայոց միասնությունը պահելու համար Զաքարյան իշխանները խնամիական կապեր ստեղծեցին գավառային հզոր իշխանական տոհմերի հետ։ Այս ժամանակաշրջանում Արցախում գտվող երեք իշխանությունները՝ Ներքին Խաչեն, Հաթերք և Վերին Խաչեն, տարբեր հարաբերություններ ունեին Զաքարյանների հետ։ Վերին Խաչենը (Ծար), որն ազատագրվել էր Զաքարյանների օգնությամբ, ընդունում էր վերջիններիս գերագահությունը։ Միջին Խաչենի կամ Հաթերքի իշխանության տիրույթները ժամանակի ընթացքում բաժանվեցին Վերին Խաչենի և Ներքին Խաչենի միջև։ Վերջինիս իշխանական տան ներկայացուցիչներն Արցախի մյուս իշխանությունների համեմատ առավել մեծ ինքնուրույնություն ունեին։ Ներքին Խաչենը տնտեսական և մշակութային աննախադեպ վերելք ապրեց [[Հասան-Ջալալ]]ի օրոք։ Նման զարգացվածության շնորհիվ երկրամասը նաև քաղաքական անկախություն ստացավ, որն ընդունում էին նույնիսկ վրաց թագավորները։ === Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն === {{հիմնական|Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Առանշահիկներ|Արևելյան Հայաստանը շահական Պարսկաստանի կազմում}}[[Պատկեր:Gandzasar_Monastery.JPG|մինի|[[Գանձասար|Գանձասարի վանական համալիրը]] գտնվում է [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք գյուղի]] մոտակայքում՝ [[Պատմական Հայաստան|պատմական Մեծ Հայքի]] Արցախ նահանգի [[Մեծ Առանք]] գավառում։ Իր անունն ստացել է Վանք գյուղի դիմաց գտնվող բլրի անունից|alt=]] [[1221|1221 թվականին]] [[Կոտմանի ճակատամարտ (1221)|Կոտման գետի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում]] հայ-վրացական միացյալ ուժերը պարտություն կրեցին, որից հետո [[մոնղոլներ]]ը սկսեցին ասպատակել [[Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Հայաստանն]] ու [[Վրաստան]]ը։ Երկրորդ արշավանքի ժամանակ թաթարներին հաջողվեց գրավել նաև Արցախը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 125-136</ref>։ Եվ չնայած իշխանությունները կորցրել էին իրենց ինքնավարությունը, ժողովուդը շարունակում էր համառ դիմադրություն ցուցաբերել։ Իրավիճակն ավելի բարդացավ, երբ մոնղոլները՝ [[Ղազան|Ղազան խանի]] օրոք, պաշտոնապես ընդունեցին [[իսլամ]]ը։ Ազգային և սոցիալական ճնշումներին գումարվեցին կրոնական հալածանքները։ [[1386 թվական]]ին թուրքմենների առաջնորդ [[Լենկ-Թեմուր]]ը, գրավելով [[Թավրիզ]]ն, անցնում է [[Արաքս]]ը և մտնում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]], իսկ այնուհետև նրա զորքերը ներխուժում են Արցախ՝ գրավում [[Խաչեն|Վերին Խաչենը]]։ Իրավիճակը փոխվեց Լենկ-Թեմուրի մահից հետո, երբ նրա հսկայածավալ պետությունն սկսվեց քայքայվել։ [[15-րդ դար]]ում [[կարա-Կոյունլու]] տիրակալների իշխանության տակ հայերը համեմատաբար լավ վիճակում հայտնվեցին։ Կարա-Կոյունլուները գիտակցելով իրենց տիրապետության տակ ընկած երկրների քայքայված տնտեսության վերականգնման և պետական գանձարանը լցնելու կարևորությունը, համեմատաբար մեղմ քաղաքականություն էին վարում հայ իշխանների նկատմամբ։ Նրանք պետական բարձր պաշտոնների նշանակում էին հայ նախարարական անվանի տների որոշ ներկայացուցիչների և շատերին դարձնում իրենց նախկին տիրույթների տնօրեններ ու լիիրավ իշխաններ։ Նույն իրավիճակն էր տիրում նաև [[Ակ-Կոյունլուների պետություն|Ակ-Կոյունլուների տիրապետության]] շրջանում։ Այս ժամանակաշրջանում վերականգնվում են Ներքին Խաչենի և Վերին Խաչենի իշխանական տների ներկայացուցիչների իրավունքները։ 14-15-րդ դարերում հայ նախարարական տների զգալի մասը կորցրեց իր ինքնավարությունն՝ այն զիջելով Հայաստանին տեր դարձած քոչվոր ցեղերի ավագանուն։ Չնայած դրան՝ Արցախի լեռնային գավառներում [[Առանշահիկներ|Առանշահիկների իշխանական տների]] առանձին ճյուղեր կարողացան դիմակայել եկվորների ճնշումներին և պահպանել երկրամասի պետական ինստիտուտների կենսունակությունը։ Այդ մասին է վկայում կարա-Կոյունլու Ջևանշահի հրովարտակը, որով ճանաչվում է լեռնային Արցախի տեր մելիքների իշխանությունը։ 16-17-րդ դարերում Հայաստանը դարձավ թուրք-պարսկական պատերազմների թատերաբեմ։ [[1555 թվական]]ին պատերազմող կողմերն [[Ամասիայի պայմանագիր|Ամասիայում կնքեցին հաշտության պայմանագիր]], որով [[Հարավային Կովկաս]]ն անցավ Պարսկաստանի գերիշխանության տակ։ 16-րդ դարում պարսկահպատակ տարածքներում ստեղծվեցին ռազմավարչական երեք միավորներ՝ Շիրվանի, Չուխուր Սադի (Երևան և Նախիջևան) և Ղարաբաղի բեկլարբեկությունները։ 1580 թվականին թուրք զորավար Մուստաֆա Լալա-փաշայի զորքերը ներխուժեցին Ղարաբաղ, այնուհետև ավերեցին Երևանն ու հասան Գեղարքունիք։ Հայոց հողի վրա թուրք-պարսկական բախումները շարունակվեցին մինչև [[1639|1639 թվականը]]՝ [[Կոստանդնուպոլիս|Կասր-ե-Շիրինում]] կնքված հաշտության պայմանագրի կնքումով։ Պարսկաստանին անցան Հայաստանի արևելյան նահանգները՝ [[Գուգարք]]ը, [[Շիրակ]]ը, [[Արարատյան դաշտ]]ը, Սյունիքն ու Արցախը և [[Վասպուրական]]ի արևելյան հատվածը։ Այդ ժամանակահատվածում, գտնվելով պարսկական տիրապետության տակ, Արցախի մելիքություններն ունեին ներքին ինքնավարություն և դրանով իսկ ստեղծում էին մի ինքնատիպ մշակույթ։ Երկրամասում խաղաղություն պահպանելու համար, Արցախի մելիքները, լեռնային անմատչելի ծերպերում տասնյակ ամրոցներ կառուցեցին։ Եվ դրանով իսկ շարունակում էին պահպանել հայկական պետականությունը։ === Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում === {{Հիմնական|Խամսայի մելիքություններ|Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)}} {{Quote box | quote ='''Գարեգին Նժդեհն Արցախի մասին''' Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի։ Առանց աշխարհագրական Հայաստանի այդ հզոր ողնաշարի մեր ամբողջական հայրենիքը գոյություն ունենալ չի կարող։ Փոքր ազգերը պարտադրորեն ավելի հայրենասեր պիտ լինեն, քան մեծերը, մենք՝ ավելի, քան բոլորը։ Բարոյական ուժն օգնում է փոքր ազգերի գոյությանը։ Այն օգնում է նաև հայերին անհավասար կռվում։ Այն տանում է հաջողության, ուժեղ թշնամու դեմ թույլերի հաղթանակի<ref>{{Cite web |title=«Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի». Գարեգին Նժդեհի խոսքերից |url=http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171021201931/http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 21 |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 16}}</ref> | source = | quoted = true | bgcolor =white | salign = | align =left | width = 26% | border = 1px | fontsize = 90% }} [[Պատկեր:5 principalities of Artsakh.png|մինի|Խամսայի հինգ մելիքությունները]] [[18-րդ դար]]ի սկզբներին օգտվելով [[Իրան|Պարսկաստանի]] ներքին երկպառակություններից ու [[աֆղաններ]]ի հետ պատերազմներից՝ Արցախի մելիքներն ավելի մեծ ինքնուրույնություն ձեռք բերեցին։ Նրանք հրաժարվեցին Պարսկաստանին հարկեր վճարելուց, ինչը նպաստեց Արցախի հայ բնակչության տնտեսական վիճակի բարելավմանը։ Այդ շրջանում պարբերաբար կրկնվող ավերիչ արշավանքներին դիմակայելու նպատակով՝ Արցախի մելիքները միավորվեցին և ստեղծեցին զինվորական միասնություն, որը պատմությանը հայտնի է [[սղնախներ]] անունով<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 152</ref>։ Հայտնի են [[Գյուլիստան]]ի, [[Ջրաբերդ (ամրոց)|Ջրաբերդի]], [[Ավետարանոց]]ի, [[Շուշի]]ի, [[Բադարա]]յի, [[Հերհեր (Մարտունու շրջան)|Հերհեր]] ու [[Ծովատեղ]] գյուղերի թիկունքների, ինչպես նաև [[Տող]] և [[Տումի]] գյուղերի սղնախները։ Այդ ժամանակահատվածում ինքնավարության տեղական մարմիններն իրենց ուժերը համախմբում էին [[Լեռնահայաստանի Հանրապետություն|Լեռնահայաստանում]] պարսկական իշխանությունը վերացնելու համար։ [[1723|1723 թվականի]] Արցախի սղնախականները ստիպված էին դիմակայելու թուրքերին, որոնք համառորեն փորձում էին հասնել [[Կասպից ծով]]ի ափերը։ Հայերին հաջողվեց պարտության մատնել թուրքերին և վերջիններս նահանջեցին։ Ամեն ինչ փոխվեց 1726 թվականին՝ [[Կ.Պոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] կնքված ռուս-թուրքական պայմանագրից հետո, երբ Թուրքիային անցան անդրկովկասյան տիրույթներըլ ներառյալ՝ [[Թիֆլիս]]ը, [[Գանձակի խանություն|Գանձակը]], [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանը]], [[Ղարաբաղի խանություն|Ղարաբաղն ու Ղափանը]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 157</ref>։ Հայկական սղնախները մարտեր էին մղում թուրքերի դեմ և վերջիվերջո դրանց հիմքի վրա ծնվեց վարչաքաղաքական նոր միավոր՝ [[Խամսայի մելիքություններ]]ը, որոնք հետագա տասնամյակներում դարձան [[Հայոց պատմություն|հայ ազգային ազատագրական պայքարի]] նոր հանգրվաններ։ Շուտով Արցախը հայտնվեց թուրք-պարսկական մրցակցության ոլորտում։ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] և [[Սեֆյան Պարսկաստան|Սեֆյան Պարստաստանի]] արյունարբու մարտերից հետո առավելության հասան պարսիկները՝ ի դեմս զորավար [[Նադիր շահ]]ի։ Օսմանյան կառավարությունն ի վիճակի չլինելով շարունակել պատերազմը [[1736 թվական]]ին [[Էրզրում]]ում ստիպողաբար հաշտության պայմանագիր է կնքում պարսիկների հետ։ Դրանով թուրքերը պարսիկներին հանձնեցին [[Արևելյան Հայաստան]]ը, [[Վրաստան]]ի մի մասը, [[Գանձակ]]ը, [[Շամախի]]ն և [[Ատրպատական]]ը։ [[Նադիր շահ]]ի օրոք և նրա հովանավորությամբ [[1735|173]][[1736 թվական|6]] թվականին [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի հինգ հայկական մելիքությունները]] ([[Գյուլիստանի մելիքություն|Գյուլիստան]], [[Ջրաբերդի մելիքություն|Ջրաբերդ]], [[Խաչենի մելիքություն|Խաչեն]], [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդա]], [[Դիզակի մելիքություն|Դիզակ]]) միավորվեցին մեկ ռազմաքաղաքական և վարչական միավորի մեջ և իրենց ծաղկման և հզորության գագաթին հասան [[18-րդ դար]]ավերջին<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 204</ref>։ Այսպիսով ձևավորվեց հինգ մելիքություններից կազմված նահանգը, որի կենտրոնը [[Տող (գյուղ)|Տող քաղաքատիպ ավանն]] էր։ Այս կազմավորումը Դիզակի [[Մելիք Եգան|Մելիք-Եգանի]] գլխավորությամբ ճանաչվեց որպես հայկական ինքնավար մի երկիր, որի սահմանները ձգվում էին [[Գանձակ]]ի մատույցներից մինչև [[Արաքս գետ]]ը։ Մելիք-Եգանը Նադիր շահից խանական տիտղոս ստանալով, մինչև [[1744 թվական]]ը գլխավորեց Խամսայի մելիքությունները։ Իրավիճակը փոխվեց Նադիր շահի սպանությունից հետո, երբ Պարսից երկրում առաջացած անիշխանության հետևանքով պատմության թատերաբեմ է բարձրանում թյուրքական քոչվոր ջիվանշիր ցեղի սարջալլու ճյուղի առաջնորդ Փանահ խանը, որի նպատակն էր գրավել [[Լեռնային Ղարաբաղ|լեռնային Արցախը]]։ Խամսայի մելիքները չհանդուրժեցին Փանահի նման քաղաքականությունը և նրան հետ մղեցին Արցախի լեռնային հատվածներից։ Այդ ժամանակաշրջանում մելիքների միջև առաջացած գժտությունների հետևանքով՝ Փանահ խանը հնարավորություն է ստանում տիրանալու Արցախին։ Վարանդայի տխրահռչակ մելիք Շահնազարը Փանահին նվիրաբերեց [[Շուշիի բերդ]]ը և այդ քայլն ավելի սրեց Արցախի ներքաղաքական կյանքը։ Շուտով Փանահն իրեն հռչակեց խան և հիմնեց Ղարաբաղի խանությունը։ Շուրջ 50 տարի Արցախի մելիքները պայքարում էին Ղարաբաղի ինքնահռչակ խաների դեմ։ Այդպիսով՝ [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի մելիքությունը]] թուլացավ և սկսեց կործանվել։ [[18-րդ դար]]ի վերջերին Իրանում գահին տիրելու համար նորից պայքար է սկսվում և [[1794 թվական]]ին Աղա Մուհամմադ խանն իրեն հռչակում է շահ։ Վերջինիս անհանգստացնում էին ռուսական կողմնորոշում ունեցող Արցախի մելիքները։ Նա մելիքներին խոստացավ հաստատել իրենց իշխանություններում, եթե նրանք ընդունեն իր իշխանությունը։ Սակայն Արցախի մելիքները վճռականությամբ մերժեցին Պարսից շահի պահանջը, ինչի պատճառով 1795 թվականին շահը պաշարեց [[Շուշիի բերդ|Շուշիի ամրոցը]], սակայն հաջողության չհասավ։ 1797 թվականին Աղա Մուհամմադ խանը նորից է հարձակվում Շուշիի վրա՝ այս անգամ արդեն հաջողության հասնելով։ Նա հաստատվում է [[Շուշի]]ում, սակայն որոշ ժամանակ անց դավադրաբար սպանվում է։ === Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ === {{Հիմնական|Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում}}[[Պատկեր:Портрет_Нерсеса_Аштаракеци.А.Овнатанян.jpg|մինի|[[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսների ցանկ|Ամենայն հայոց կաթողիկոս]] [[Ներսես Աշտարակեցի]]ն ([[1843]]-[[1857]]) լինելով [[Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)|ազատագրական պայքարի]] գործիչ պետականության բացակայության պայմաններում իր վրա է վերցրել ազգապահպանության գործը։|alt=]] Աղա Մուհամմադ շահի սպանությունից հետո իշխանության գլուխ է անցնում Ֆաթալի շահը, որը փորձում է ամրապնդել Պարսկաստանի գերիշխանությունը [[Հարավային Կովկաս]]ում։ Այդ ժամանակաշրջանում [[Կասպիական արշավանք|ռուս-պարսկական խորացող հակասությունները]] վերածվում են [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|երկարատև պատերազմի]] ([[1804]]-[[1813 թվական]]ներ)։ Ռուս-պարսկական պատերազմի ավարտից հետո՝ [[1813 թվական]]ի [[Հոկտեմբերի 12|հոկտեմբերի 12-ին]], [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի հաշտության պայմանագրով]] Արցախն անցնում է [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|Ռուսական կայսրության տիրապետության տակ]]։ Այդ պայմանագիրը վկայում է, որ Արցախն առանձին ազգային-պետական միավորի կարգավիճակով է անցնում Ռուսաստանի տիրապետության տակ։ [[1828 թվական]]ի [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրով]] վերջ է դրվում ռուս-պարսկական պատերազմին, որի արդյունքում Հայաստանը մեկընդմիշտ ազատագրվում է պարսկական դարավոր լծից։ 1840-1917 թվականներին Ցարական Ռուսաստանի կառավարությունը ձեռնամուխ է լինում մի շարք վարչատարածքային փոփոխությունների իրագործման, որոնց արդյունքում Ղարաբաղը մեկ հայտնվում էր [[Կասպիական մարզ]]ի, մեկ՝ [[Շամախիի գավառ|Շամախու նահանգի]], մեկ՝ [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ի կազմում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 242-243</ref>։ Փետրվարյան բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության հաղթանակից հետո Ժամանակավոր կառավարությունը [[1917 թվական]]ի [[Մարտի 9|մարտի 9-ին]] ստեղծում է [[Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե]] (Օզակոմ), որի կարգադրությամբ ստեղծվում են գավառային, քաղաքային և գյուղական գործադիր կոմիտեներ։ Արդյունքում, Հարավային Կովկասում ստեղծվում են երեք ազգային պետություններ՝ ի դեմս [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]], [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի ժողովրդավարական հանրապետությունների]]։ Այսպիսով, աշխարհի քարտեզի վրա գծվում է մի նոր պետու­թյուն ([[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Մուսավաթական Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն]]), որի հիմքում դրված էր ոչ պատմականության և ոչ էլ էթնիկական պատկանելիության սկզբունքները։ Իսկ արցախահայերն իրենց ներքին կյանքը վարելու համար ստեղծեցին Ղարաբաղի ազգային բյուրոն։ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը, որի 95 %-ը [[հայեր]] էին, գումարեցին իրենց առաջին համագումարը, որը Լեռնային Ղարաբաղը հռչակեց անկախ վարչաքաղաքական միավոր, ընտրեց Ազգային խորհուրդ և կառավարություն։ 1918-1920 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղն ուներ պետականության բոլոր ատրիբուտները՝ ներառյալ բանակն ու օրինական իշխանությունները։ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի խաղաղ նախաձեռնություններին ի պատասխան Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետությունը դիմեց ռազմական գործողությունների։ [[1918|1918 թվականի]] [[մայիս]]ից մինչև 1920 թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում Ադրբեջանի և նրան սատարող [[Թուրքիա]]յի զինված ստորաբաժանումները հայ բնակչության հանդեպ իրագործեցին բռնություններ և ջարդեր։ Սակայն, դրանով հնարավոր չեղավ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին հարկադրաբար ընդունելու Ադրբեջանի իշխանությունը։ [[Պատկեր:2014 Szuszi, Katedra Chrystusa Zbawiciela (01).jpg|alt=|մինի|[[Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճար|Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին]] կառուցվել է [[1868]]-[[1887|1887 թվականներին]]։ [[Գանձասար]]ից հետո՝ [[Արցախ]]ի երկրորդ կարևորագույն հոգևոր կենտրոնն է։ Կազմված է եկեղեցուց և [[Զանգակատուն|զանգակատնից]]։ Ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջան]]ի վերահսկողության տակ։]] Արցախահայության ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու համար [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի]] [[Թիֆլիս|մայրաքաղաք Թիֆլիսից]] [[Շուշի]] է մեկնում գնդապետ [[Մելիք-Շահնազարյաններ|Միքայել Մելիք-Շահնազարյանը]]։ Սակայն իրադարձությունները զարգանում էին ի վնաս Արցախի հայության։ Թուրք զավթիչները մուսավաթականների գործուն մասնակցությամբ որոշեցին Ղարաբաղի հայու­թյան դիմադրությունը ճնշել զենքի ուժով։ Թուրքերն առաջին հեր­թին Ղարաբաղը կտրեցին [[Զանգեզուր]]ից և ավերեցին [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ի գյուղերը։ [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայում]] տեղակայված թուրքական երկ­րորդ դիվիզիայի հրամանատար Ջեմիլ Ջահիդ Բեյը վերջնագիր ուղարկեց Ղարաբաղի կառավարությանը՝ չդիմադրելու և հպատակվելու պահանջով։ Ստեղծված կացությունը քննարկելու համար հրավիրեցին Ղարաբաղի հայության երկրորդ ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 7]]-[[Սեպտեմբերի 11|11-ին]]), ապա երրորդ համագումարները ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 18]]-[[Սեպտեմբերի 22|22-ին]]), որոնք մերժեցին թուրքերի պահանջները։ Միաժամանակ գավառներում սղնախական ժամանակներից մնացած ավանդույթով ստեղծվեցին զորակայաններ և նշանակվեցին զորահրամանատարներ։ [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդայի]] զորահրամանատարն էր Սոկրատ Բեկ Շահնազարյանը, [[Դիզակ]]ինը՝ Արտեմ Լալայանը, [[Խաչենի իշխանություն|Խաչենինը]]՝ Ալեքսան Դային, [[Ջրաբերդ (գավառ)|Ջրաբերդինը]]՝ Բագրատ Նազարյանը։ Թուրքական բանակը տեղացի մուսուլմանների ուղեկցությամբ [[Սեպտեմբերի 22|սեպտեմբերի 22-ին]] մտավ Լեռնային Ղարաբաղ՝ ավերելով [[Դահրազ]], [[Վարազաբուն]], [[Նախիջևանիկ]], [[Քյաթուկ]], [[Խրամորթ]], [[Խանաբադ (Արցախ)|Խանաբադ]] և [[Քարագլուխ (Ասկերանի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղերը։ Թուրքական զորամասերը [[Շուշի]] մտան [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]]։ Թուրքական հրամանատարությունը լուծարեց Ղարաբաղի կառավարությունը։ Ավելի քան 60 մտավորականներ, այդ թվում և Ղարաբաղի Հայոց Ազգային խորհրդի նախագահ Եղիշե Իշխանյանը, ձերբակալվեցին ու նետվեցին բանտ։ Թեպետ Շուշին ընկավ, սակայն Արցախի գավառները մնացին անառիկ։ Ամենուրեք կազմակերպվեցին ինքնապաշտպանական ջոկատներ։ Մարտակերտի հայության հերոսական դիմադրության շնորհիվ կանխվեց թուրքերի մուտքը Ջրաբերդի շրջան։ Այնուհետև ահեղ մարտեր ծավալվեցին Վարանդայի և Դիզակի շրջաններում։ 1919 թվականի օգոստոսին Ղարաբաղը և Ադրբեջանը՝ ռազմական բախումը կանխելու նպատակով կնքեցին նախնական պայմանագիր, որով համաձայնվեցին երկրամասի կարգավիճակի խնդիրը քննարկել [[Փարիզի խաղաղության վեհաժողով|Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում]]։ === Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին === {{Հիմնական|Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին}} [[Պատկեր:Nagorno Karabakh03.png|ձախից|մինի|[[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ]] տարածքը՝ խորհրդային տարիներին]] [[Հարավային Կովկաս]]ում [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|խորհրդային կարգերի]] հաստատումն ուղեկցվեց քաղաքական նոր վարչակարգի ստեղծմամբ։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]] միջև վիճելի տարածք է ճանաչվում նաև [[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ռուսաստանի]] կողմից։ 1920 թվականի օգոստոսին [[Խորհրդային Ռուսաստան]]ի և [[Հայաստանի առաջին հանրապետություն|Հայաստան]]ի միջև կնքված համաձայնագրով, ռուսական զորքերը ժամանակավորապես տեղակայվեցին Լեռնային Ղարաբաղում։ [[Հայաստանի օկուպացիա Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից|Հայաստանի խորհրդայնացումից]] անմիջապես հետո՝ [[1920]] թվականի [[Նոյեմբերի 30|նոյեմբերի 30-ին]], Ադրբեջանի կոմկուսի կենտկոմի քաղբյուրոյի և կազմբյուրոյի համատեղ նիստում ընդունվեց որոշում, ըստ որի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած սահմանային վեճերը վերացած են համարվում։ Արդյունքում՝ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը, [[Զանգեզուր]]ը և [[Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Նախիջևանը]] դառնում են [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] մաս։ Այդ որոշումը վավերացվեց [[1920|1920 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]]՝ Բաքվի խորհրդի ընդլայնված նիստում ընդունված հռչակագրի կարգավիճակով<ref>«Կոմունիստ», 2 դեկտեմբերի, 1920, Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը և սովետական իշխանության հաղթանակը Հայաստանում, ժողովածու, Երևան, 1957, էջ 497-498</ref>։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի, [[Զանգեզուր]]ի և [[Նախիջևան]]ի նկատմամբ հավակնություններից հրաժարվելու մասին Խորհրդային Ադրբեջանի հայտարարության և հայ-ադրբեջանական համաձայնության հիման վրա՝ 1921 թվականի հունիսին Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարվում է Հայաստանի անբաժանելի մաս։ [[1921]] թվականի [[Հուլիսի 4|հուլիսի 4-ին]] [[Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կենտկոմի կովկասյան բյուրո|Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կովկասյան բյուրոն]] [[Վրաստան]]ի մայրաքաղաք [[Թբիլիսի]]ում հրավիրում է լիագումար նիստ, որի ընթացքում հաստատվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հայկական ԽՍՀ-ի մաս հանդիսանալու փաստը։ Սակայն, Կրեմլի կառավարության թելադրանքով և [[Ստալին|Իոսիֆ Ստալինի]] անմիջական միջամտությամբ, հուլիսի 5-ի գիշերը վերանայվում է նախորդ օրվա որոշումը և ընդունվում է Լեռնային Ղարաբաղը [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ադրբեջանի]] կազմում ընդգրկելու և այդ տարածքում ինքնավար մարզ կազմավորելու վերաբերյալ որոշում՝ չպահպանելով նույնիսկ նախորդ ընթացակարգը։ Այս որոշումն աննախադեպ իրավական ակտ է միջազգային իրավունքի պատմության մեջ, երբ երրորդ երկրի կուսակցական մարմինը՝ առանց որևէ իրավական հիմքի կամ իրավասության, որոշում է մեկ այլ տարածքի կամ երկրի կարգավիճակը<ref name="ReferenceA">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 307</ref>։ Ադրբեջանական և Հայկական ԽՍՀ-ները 1922 թվականի դեկտեմբերին ընդգրկվեցին Խորհրդային Միության կազմավորման գործընթացներում, իսկ Ղարաբաղի տարածքի ընդամենը մի հատվածում 1923 թվականի հուլիսի 7-ին [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կենտրոնական գործադիր հեղափոխական կոմիտեի որոշմամբ կազմավորվեց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը։ Այս որոշումով ըստ էության, ոչ թե լուծվեց, այլ ժամանակավորապես սառեցվեց ղարաբաղյան հիմնախնդիրը։ Ավելին, ամեն ինչ արվեց, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզն ընդհանուր սահման չունենա Հայաստանի հետ։ Խորհրդային ողջ ժամանակահատվածում Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը չհաշտվեց այդ որոշման հետ և տասնյակ տարիներ պայքարեց մայր հայրենիքին վերամիավորվելու համար։ Արցախն Ադրբեջանին անմիջապես բռնակցելուց հետո սկիզբ առավ արցախահայության ազգային-ազատագրական պայքարը։ 1920-ական թվականներին Արցախում հակաադրբեջանական շարժումը ղեկավարելու նպատակով ստեղծվեց «Ղարաբաղը՝ Հայաստանին» միությունը<ref>Ուլուբաբյան Բ., «Արցախի պատմությունը», Երևան, 1994</ref>։ 1927 թվականի նոյեմբերի սկզբներին միությունը հազարավոր թռուցիկներ է ցրել՝ ''«Ղարաբաղը՝ Հայաստանին»'' նշանաբանով։ 1962 թվականի [[Ստեփանակերտ]]ի ավտոշարասյան 300 աշխատավորներ բողոք-նամակ գրեցին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահություն, կուսակցության Կենտկոմ և Մինիստրների խորհուրդ։ Նամակում ներկայացվեց մարզի գաղութային վիճակը և առաջարկվեց ԼՂԻՄ-ը վերամիավորել ՀԽՍՀ-ին։ 1962 թվականի մի շարք մտավորականներ նմանօրինակ նամակով դիմեցին [[ԽՄԿԿ Կուսակցական կոմիտեներ|ԽՄԿԿ Կենտկոմին]]։ Այսպիսի դիմումները կրում էին պարբերական բնույթ և հղվում էին թե [[ԼՂԻՄ]]-ից, թե [[ՀԽՍՀ]]-ից։ Միայն Լեռնային Ղարաբաղից Կենտկոմին հասած դիմումների տակ ստորագրել էին 45 հազար աշխատավորներ։ === Արցախյան շարժում === [[Պատկեր:Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif|thumb|[[Հայաստանի զինված ուժեր|Հայոց բանակի]] զինվորները Հյուսիսային Արցախի [[Արցախյան ազատամարտ|ազատագրական մարտերի]] ժամանակ, [[1994 թվական]]|alt=]] [[1985]] թվականին ԽՄԿԿ ապրիլյան պլենումի կողմից գորբոչովյան «գլասնոստի» հռչակումից հետո արցախահայությանը հնարավորություն ընձեռվեց ԼՂԻՄ-ը միացնել ՀԽՍՀ-ին։ [[1987]]-[[1988 թվական]]ներին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի հայությունն ակտիվ ստորագրահավաք սկսեց՝ ԼՂԻՄ-ը [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] հետ վերամիավորվելու վերաբերյալ, որի տակ ստորագրեց ավելի քան 80 հազար մարդ<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 354</ref>։ [[1988|1988 թվականի]] [[Փետրվարի 20|փետրվարի 20-ին]] ԼՂԻՄ-ի Ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի նստաշրջանն որոշում ընդունեց դիմել [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին]]՝ ԼՂԻՄ-ն ԱդրԽՍՀ-ի կազմից դուրս բերելու և Խորհրդային Հայաստանի կազմի մեջ ընդգրկելու խնդրանքով<ref>ՀՀ ԱԺ, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիր. Կարգավորման ուղիներ, Խորհրդարանական լսումներ 29-30 մարտի, 2005 թվական, «Անտարես», Երևան, 2006, էջ 279</ref>։ Խնդրին խաղաղ լուծում տալու փոխարեն [[Փետրվարի 21|փետրվարի 21-ին]] ԽՄԿԿ Կենտկոմի քաղբյուրոն որոշում ընդունեց, ըստ որի [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]] որակվեց ''«ծայրահեղական»'' և ''«նացիոնալիստական»'', որը հակասում է ԱդրԽՍՀ-ի և ՀԽՍՀ-ի աշխատավորների շահերին։ Տեսնելով, որ խնդիրը խորհրդային իշխանությունների կողմից լուծում չի ստանում, ժողովուրդն ինքն սկսեց իր պայքարը, ինչին հաջորդեցին ադրբեջանական սադրիչ գործողությունները, որոնց վերջարդյունքը դարձավ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին տեղի ունեցած [[Բաքվի ջարդեր (1990)|Բաքվի]] և [[Սումգայիթի ջարդեր]]ը։ Գնալով իրավիճակն ավելի էր բարդանում և անորոշ դառնում թե՛ ադրբեջաբնակ հայերի և թե՛ արցախահայության ճակատագիրը։ [[1989]] թվականի [[Օգոստոսի 16|օգոստոսի 16-ին]] [[Ստեփանակերտ]]ում տեղի ունեցավ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի լիազոր ներկայացուցիչների համագումար, որն ընտրեց ազգային խորհուրդ։ Համագումարի որոշմամբ մինչև ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի ու կուսակցության մարզկոմի գործունեության վերականգնումը՝ երկրամասի բարձրագույն գործադիր իշխանության լիազորությունները հանձնվում են Ազգային Խորհրդին։ Բացի դրանից համագումարի ժամանակ ընդունվեց մի հռչակագիր, ըստ որի, ինքնավար մարզի գործերին ԱդրԽՍՀ-ի միջամտությունը գնահատվելու էր որպես ագրեսիայի ակտ և կստանար համարժեք պատասխան։ [[1989]] թվականի [[Նոյեմբերի 28|նոյեմբերի 28-ի]] ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ընդունած որոշման համաձայն [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը նորից բռնակցվում է Ադրբեջանին։ Դեպքերի զարգացման նման ընթացը հանգեցրեց նրան, որ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ՀԽՍՀ ԳԽ և ԼՂ Ազգային Խորհուրդն ընդունեցին համատեղ որոշում ԼՂ-ի և Հայկական ԽՍՀ-ի վերամիավորման վերաբերյալ։[[Պատկեր:2014 Stepanakert, Czołg T-72 (01).jpg|thumb|[[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմին]] մասնակցած և դասալիքի վերածված [[Տ-72]] տանկը, որը ցուցադրվելով Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում, խորհրդանշում է վերջինիս անառիկությունը։|alt=]][[1989|1989 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]] [[ՀԽՍՀ]] [[Գերագույն խորհուրդ]]ը և [[ԼՂ]] ազգային խորհուրդն իրենց համատեղ նիստում միաձայն ընդունեցին ՀԽՍՀ և [[ԼՂԻՄ]] վերամիավորման մասին որոշում<ref>Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման ուղիներ», Երևան 2006, էջ 280</ref>։ Միացումը, որի կարգախոսի տակ բարձրացել էր [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]]՝ կայացավ։ ՀԽՍՀ և ԼՂԻՄ վերամիավորման մասին ընդունված «համատեղ որոշումը» միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքների տեսնակյունից ընդունվեց օրինական կերպով։ ԼՂԻՄ-ի վերամիավորումը ՀԽՍՀ հետ չէր հակասում ԽՍՀՄ Սահմանադրության 78 հոդվածին, որ արգելում էր փոփոխության ենթարկել միութենական հանրապետության սահմաններն առանց նրա համաձայնության։ ԼՂԻՄ-ը ՀԽՍՀ ենթադասությանը տալը չէր նշանակի, թե խախտվում է Ադրբեջանական ԽՍՀ տարածքային ամբողջականությունը։ ԼՂԻՄ և ՀԽՍՀ բարձրագույն իշխանությունների կողմից վերամիավորման մասին «Համատեղ որոշմանը» հետևեցին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի պատժիչ գործողությունները։ 1991 թվականի ապրիլից մինչև հուլիս ընկած ժամակահատվածում ադրբեջանական հատուկ նշանակության (ՕՄՕՆ) զինված ջոկատները՝ խորհրդային բանակի զորքերի հետ մեկտեղ իրականացրին [[Օղակ գործողություն]]ը։ Այն իրենից ներկայացնում էր Արցախի հայաթափման և դրա տարածքին տեր դառնալու համար ձեռնարկված ծայրահեղ գործողություն<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 102</ref>։ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ԼՂԻՄ-ի և դեռևս չհայաթափված հարակից [[Շահումյանի շրջան]]ի բոլոր մակարդակների խորհուրդների ժողովրդական պատգամավորների մասնակցությամբ տեղի ունեցած նստաշրջանն ընդունեց «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման մասին» հռչակագիրը։ Իսկ արդեն 1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, Արցախի բնակչությունը հանրաքվեյով ամրագրեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության հռչակումը։ Այսպիսով, նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի տարածքում ձևավորվեցին երկու իրավահավասար պետական կազմավորումներ՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (այլ կերպ՝ Արցախի Հանրապետություն) և [[Ադրբեջանի Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետություն]]։ Ստեղծված իրավիճակն անսպասելի էր Ադրբեջանի համար և 3 շաբաթ անց սկսվեց [[Բաքու|Բաքվի]] պատասխան գործողությունները<ref>{{Cite book |last=Kaufman |first=Stuart |title=Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War |publisher=Cornell Studies in Security Affairs |year=2001 |isbn=0-8014-8736-6 |location=New York |page=61}}</ref>։ === Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ === {{Հիմնական|Արցախյան ազատամարտ}}[[1991|1991 թվականի]] [[ապրիլի 30]]-ին [[Գանձակ]]ում (Կիրովաբադ) տեղակայված խորհրդային 4-րդ բանակի 2-րդ դիվիզիան՝ [[տանկ]]երի, հրետանու և [[ռազմական ավիացիա]]յի աջակցությամբ, շրջափակման մեջ է առնում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ]] [[Խանլար|Խանլարի շրջանի]] [[Գետաշեն (Շահումյանի շրջան)|Գետաշեն]] և [[Մարտունաշեն (Շահումյանի շրջան)|Մարտունաշեն]] գյուղերը։ Այս գործողությանը ժամեր անց հետևում է Ադրբեջանի ՆԳՆ զորքերի հատուկ նշանակության ջոկատների (ՕՄՕՆ) և ազերի «կամավորների» մուտքը նշված գյուղերի տարածք։ Անձնագրային կարգի ստուգման պատրվակով հայաբնակ գյուղերի բնակիչներին ազերիները բռնի կերպով [[ուղղաթիռ]]ներով արտաքսում [[Ստեփանակերտ]] կամ [[Կիրովաբադ]], ապա՝ [[Հայաստան]]։ Գետաշենի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանության ղեկավար [[Թաթուլ Կրպեյան]]ը, [[Արթուր Կարապետյան]]ը [[Արաբո կամավորական ջոկատ|Արաբո ջոկատի]] հրամանատարությունը ապրիլի 19-ից ստանձնած [[Սիմոն Աչիկգյոզյան]]ը, Հարազդանի ջոկատի հրամանատար Հրաչ Դանիելյանը զոհվում են անհավասար կռվում։ Գործողությունները տևում են մեկ շաբաթ։ Տասնյակից ավելի խաղաղ բնակիչներ են գնդակահարվում ու կացնահարվում (հիմնականում՝ տարեց մարդիկ)։ [[1991 թվական]]ի [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]] [[Շուշի]]ից առաջին անգամ «Ալազան» տիպի հրթիռներով ռմբակոծվեց [[Ստեփանակերտ]]ը, որն էլ ազդարարեց [[Արցախյան գոյամարտ]]ի սկիզբը<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 118</ref>։ Պատերազմի հորձանուտում հայերը միացիալ ուժերով ստեղծեցին հայոց ազգային բանակ, որը կազմված էր 20-25 հազար զինյալներից։ 75-80 հազարանոց [[Ադրբեջանի զինված ուժեր|Ադրբեջանի բանակը]] գրեթե երեք անգամ գերազանցում էր հայոց ուժերին, սակայն հայերը կարողացան հետ մղել հակառակորդի գրոհը և ազատագրել Արցախը։ Ադրբեջանական բանակի նշանառված հարվածներին զոհ են գնում հազարից ավելի հայ խաղաղ բնակիչներ։ Հայկական կողմը կորցրեց [[Արծվաշեն]]ը, ինչպես նաև [[Մարտակերտ (շրջան)|Մարտակերտի]], [[Մարտունի (շրջան)|Մարտունիի]], [[Շահումյան (շրջան)|Շահումյանի]] շրջանների մի մասը։ Հայկական ուժերի վճռական գործողություններին հակառակորդը չկարողանալով դիմադրել և վախենալով ավելի ծանր կորուստներ կրելու մտքից զինադադար է խնդրում, որը կնքվում է [[1994 թվական]]ի [[Մայիսի 12|մայիսի 12-ին]]։ Արդյունքում՝ հայերն ունենում են 5856 զոհ<ref>{{Cite web |title=Փաստագրական տվյալներ Արցախյան արյունարբու պատերազմից |url=http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230160924/http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 30 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref> (ինչպես նաև՝ 1264 զոհ՝ խաղաղ բնակչության շրջանում, և 596 անհետ կորած՝ այդ թվում խաղաղ բնակիչներ), իսկ ադրբեջանցիները՝ մինչև 30 հազար զոհ<ref>{{Cite web |title=№ 2 (232) февраль (1-15) 2014 г. |url=http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814222147/http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |archive-date=2014 թ․ օգոստոսի 14 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref>։ ԼՂՀ պաշտպանության նպատակով 1992 թվականիի մարտի 26-ին ստեղծվեց ինքնապաշտպանության կոմիտե (ԻՊԿ)՝ [[Սերժ Սարգսյան]]ի գլխավորությամբ։ Մայիսի 8-9-ի ռազմական գործողության շնորհիվ ԻՊՈՒ-ի հրամանատար [[Արկադի Տեր-Թադևոսյան|Արկադի Տեր-Թադևոսյանի (Կոմանդոս)]] ղեկավարությամբ [[Շուշիի ազատագրում|ազատագրվում է Շուշին]]:[[Պատկեր:%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_(%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0)_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg|thumb|[[Սերժ Սարգսյան]]ը, [[Վլադիմիր Պուտին]]ը և [[Իլհամ Ալիև]]ը բանակցային սեղանի շուրջ, [[Սոչի]], [[ՌԴ]], [[օգոստոսի 10]], [[2014]]|alt=]]Մայիսի 17-18-ին ազատագրվեց [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ը, ապա՝ [[Լաչին]]ը, և վերացվեց գրեթե հնգամյա շրջափակման օղակը։ [[Հայաստան]]ից սկսվեց սննդամթերքի, վառելանյութի և այլ անհրաժեշտ ապրանքների առաքումը Լեռնային Ղարաբաղ։ Դեպքերը շրջադարձային են լինում 1992 թվականի հունիսի 13-14-ին, երբ Ադրբեջանը որոշ արտաքին ուժերի ([[Ռուսաստան]], [[Ուկրաինա]], [[Պակիստան]], [[Իսրայել]], [[Թուրքիա]]) օժանդակությամբ զավթում է [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], այնուհետև՝ Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը։ [[1993|1993 թվականի]] գարնանը հայկական կողմն ազատագրում է Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը և շարունակելով հաղթական երթը՝ նույն թվականին ոչնչացնում է թշնամու ռազմահենակետերը [[Քարվաճառ]]ի, [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայի]], [[Վարանդա (քաղաք)|Վարանդայի]], [[Քաշունիք]]ի, [[Ջրական]]ի և [[Կովսական]]ի շրջաններում։ Պատերազմի ընթացքում ազատագրվում է 12,4 հազար կմ քառ․ տարածք և ԼՂՀ-ի շուրջ ստեղծվում է անվտանգության գոտի, սակայն Ադրբեջանը ռազմակալում է [[Հյուսիսային Արցախ]]ը՝ [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]] և [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանների]] արևելյան մասերը։ Զինադադարի կնքումով սկսվել է [[Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթաց|Արցախյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը]]՝ մինչև օրս ձգձգվող դիվանագիտական ու քաղաքական լարված պայքարը՝ բանակցությունների սեղանի շուրջ։ === Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ === [[2016 թվական]]ի [[Ապրիլի 1|ապրիլի 1-ին]] ադրբեջանական ուժերը խախտելովա [[Սոչի]]ում կնքված համաձայնությունը լայնամասշտաբ հարձակում են գործում արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով։ [[Քառօրյա պատերազմ]]ի ժամանակ երկու կողմերն էլ ունենում են մարդկային և նյութական կորուստներ։ Կարճատև պատերազմի ընթացքում Արցախը կորցնում է 8 կմ քառ․ տարածք, սակայն այնուամենայնիվ [[Ստատուս-քվո|ստատուս քվոն]] տարածաշրջանում պահպանվում է։ === 44-օրյա պատերազմ === 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին [[Ադրբեջանի Հանրապետություն]]ը [[Թուրքիա]]յի աջակցությամբ սանձազերծել է լայնածավալ պատերազմ Արցախի Հանրապետության դեմ։ Պատերազմը տևեց 44 օր և այն իր տեսակով [[Արցախյան ազատամարտ]]ից ի վեր ամենաարյունալի ու դաժան պատերազմն էր<ref name="hraparak.am Վարդենիս, կրակոցներ">[https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb «Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել»] ([https://web.archive.org/web/20200927104149/https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb արխիվացված])</ref>։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը 07:10<ref>{{Cite web |title=Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը |url=https://www.civilnet.am/news/2020/09/27/%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AE%D5%AB-%D5%B8%D5%B2%D5%BB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE-%D5%A9%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE-%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A7-%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC/396226 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220211103351/https://www.civilnet.am/news/375710/%d5%b7%d6%83%d5%b4%d5%a1%d5%b6-%d5%a3%d5%ae%d5%ab-%d5%b8%d5%b2%d5%bb-%d5%a5%d6%80%d5%af%d5%a1%d5%b5%d5%b6%d6%84%d5%b8%d5%be-%d5%a1%d5%a4%d6%80%d5%a2%d5%a5%d5%bb%d5%a1%d5%b6%d5%a8-%d5%a1%d5%af%d5%bf%d5%ab%d5%be-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a7-%d5%bd%d5%af%d5%bd%d5%a5%d5%ac-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%be%d5%b8%d6%82%d5%b4-%d5%a7-%d5%b6%d5%a1%d6%87-%d5%bd%d5%bf%d5%a5%d6%83%d5%a1%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%a5%d6%80%d5%bf%d5%a8/ |archive-date=2022 թ․ փետրվարի 11 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref>։ === Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր === 2020 թվականի նոյեմբերի 9–ին [[Հայաստանի վարչապետ]] [[Նիկոլ Փաշինյան]]ի<ref>[https://armenpress.am/hy/article/1034446 Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները պատերազմը ժամը 01.00-ից դադարեցնելու մասին հայտարարություն են ստորագրել]</ref>, [[Ադրբեջան]]ի նախագահ [[Իլհամ Ալիև]]ի և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին]]ի<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210307095624/http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |archive-date=2021 թ․ մարտի 7 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref> կողմից ստորագրվեց համաձայնագիր՝ հրադադարի և ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին։ == Աշխարհագրություն == === Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ === {{Հիմնական|Արցախի աշխարհագրություն}} [[Պատկեր:Artsakh-Hillshaded-QGIS.png|մինի|Արցախի ռելիեֆային քարտեզ]] [[Պատկեր:Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg|thumb|Մռավ լեռնաշղթան գտնվում է [[Փոքր Կովկաս]]ի լեռնային համակարգում և հանդիսանում է [[Սևանի լեռնաշղթա]]յի արևելյան շարունակությունը։ |alt=]]Արցախի Հանրապետությունը գտնվում է [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի հյուսիս-արևելքում՝ Փոքր Կովկասի ծալքաբեկորավոր լեռների արևելքում։ Արևմուտքում սահմանակցում է [[Հայաստան]]ին, հարավում՝ [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը]], արևելքում՝ [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետությանը]]։ Մակերևույթը հիմնականում լեռնային է՝ իրեն բնորոշ բարդ ռելիեֆով։ Լեռնային գոտիները զբաղեցնում են Հանրապետության ամբողջ տարածքի 3/4-ը։ Մակերևույթի բարձրությունների տարբերությունը կազմում է 3600 մետր։ Հյուսիսային Արցախում արևմուտքից արևելք ձգվում են է [[Մռավի լեռնաշղթա]]ն, որի երկարությունը կազմում է շուրջ 70 կմ։ Լեռնաշղթան կազմված է [[Հրաբուխ|հրաբխածին]] [[ապար]]ներից, որոնք տեղ-տեղ կտրտված են խոր [[կիրճ]]երով ու [[գետահովիտ]]ներով։ Շղթայի վրա կա մոտ քսան գագաթ, որոնց բարձրությունը անցնում է 3000 մետրից։ Ամենաուշագրավ լեռնագագաթներն են՝ [[Մեծ Հինալ]]ը (3367 մետր), [[Սպիտակասար]]ը (Ագդագ, 3200 մետր), [[Քյոռողլուդագ]]ը (3462 մետր), [[Օմար]]ը (3395 մետր) և շղթայի վերջին երեքհազարանոցը՝ [[Մռավ (լեռնագագաթ)|Մռավը]] (3340 մետր), որի անունով էլ կոչվում է լեռնաշղթան։ Մռավի լեռնաշղթայում է գտնվում նաև Արցախի Հանրապետության ամենաբարձր կետը՝ [[Գոմշասար]]ը (3724 մետր բարձրությամբ), որը հաճախ անվանում են նաև [[Արիության լեռ]]։ Լեռների լանդշաֆտը լեռնամարգագետնային է, իսկ լանջերին կան [[անտառ]]ներ, [[սողանք]]ներ, փլվածքներ և սողանքային լճակներ։ Արցախի արևմտյան տարածքում տարածվում է [[Արցախի լեռնաշղթա|Ղարաբաղի լեռնաշղթան]]։ Այն ձգվում է գրեթե միջօրեականի ուղղությամբ՝ [[Թարթառ]]ից մինչև [[Արաքս]]ի հովիտը։ Կազմված է [[Յուրայի ժամանակաշրջան|յուրայի]] և [[Կավճի ժամանակաշրջան|կավճի]] նստվածքային ու հրաբխային ապարներից, տեղ-տեղ՝ ուլտրահիմքային ներժայթուկներից։ Ղարաբաղի լեռնաշղթայի ամենաբարձր կետը [[Մեծ Քիրս]] լեռն է՝ 2724 մետր բացարձակ բարձրությամբ։ Այս լեռնաշղթայի փեշերին՝ [[Հադրութի շրջան|ԼՂՀ Հադրութի շրջանում]] է գտնվում [[Ազոխի քարայր]]ը, որտեղ պահպանվել են [[նեանդերթալյան մարդ]]ու բրածո մնացորդներ։ Միջին բարձրությունները, հատկապես արևելյան լանջերը, ծածկված են [[Կաղնի|կաղնու]], [[հաճարի]], [[Բոխի|բոխու անտառներով]], որոնք հարավում փոխվում են չորասեր նոսր անտառների։ Արցախի Հանրապետության ամբողջ տարածքով դեպի արևելք տարածվում են մի շարք անտառապատ լեռնաճյուղեր։ Առավել նշանավոր է [[Շուշիի սարավանդ]]ը, որ գահավիժելով իջնում է [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից սկիզբ առնող [[Կարկառ (գետ)|Կարկառ գետի]] [[Քարինտակ (գետ)|Քարինտակ վտակի]] հովիտները։ Հյուսիս-արևելքում [[Արևելյան Սևանի լեռնաշղթա]]ն է, որը սկիզբ է առնում [[Հայաստան]]ի [[Գեղարքունիքի մարզ]]ից։ [[Զանգեզուրի լեռնաշղթա|Զանգեզուրի]] ու [[Արցախի լեռնաշղթա]]ների միջև գտնվում է [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ը, որն իրենից ներկայացնում է բլրաթմբային սարահարթ։ Այստեղի լեռները կազմված են կավճի ու պալեոգենի հրաբխածին-նստվածքային ապարներից, որոնք ծածկված են անթրոպոգենյան [[լավա]]ների հզոր շերտով։ Սյունիքի բարձրավանդակը տարածվում է [[հյուսիս]]-[[արևմուտք]]ից [[հարավ]]-[[արևելք]], երկարությունը՝ 120 կմ, լայնությունը՝ մինչև 50 կմ։ Մակերևույթին բնորոշ են բազմաթիվ հրաբխային կոները, կենտրոնական մասում են [[Ծղուկ]] (3581 մ) և [[Մեծ Իշխանասար]] (3550մ) հրաբխային զանգվածները։ Ամենաբարձր լեռնագագաթը Դալին է՝ 3616 մետր բարձրությամբ։ Այն Արցախի ամենաբարձր լեռներից մեկն է։ Հարավարևմտյան մասում՝ [[Ծռասար]] և [[Մխմաթիք]] լեռնաշղթաների հատման կետում, գտնվում է [[Գժասար|Գժասար լեռը]]՝ 3616 բարձրությամբ։ Համեմատաբար ցածրադիր ու հարթավայրային է հարավն ու արևելքը. [[Արաքս]] գետի երկայնքով տարածվում է [[Միլի դաշտավայր|Միլի կամ Արցախի դաշտավայրը]]։ Արցախյան բարձրավանդակի արևմտյան հատվածը թեքությամբ իջնում դեպի արևելք՝ ձուլվելով [[Կուր-Արաքսյան դաշտավայր|Կուր-Արաքսյան ընդարձակ հարթավայրի]] մեծ մասը կազմող Արցախյան դաշտավայրին։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ը ծածկված է անտառներով (մասնավորապես 1.500-2.250 մետր բարձրության վրա գտնվող շրջանները)։ Ցածրադիր վայրերի սարալանջերը ծածկված են թփուտներով և մարգագետիններով։ === Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության օգտակար հանածոներ|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի հողածածկույթ}}[[Պատկեր:Hunot Canyon, Shushi.jpg|thumb|[[Հունոտի կիրճ]]ը [[Պատմություն|պատմական]], [[Բնություն|բնական]] և [[Ճարտարապետություն|ճարտարապետական]] մի շարք գեղատեսիլ վայրերի համալիր է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը հարուստ է [[մետաղ]]ական և [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական]] մի շարք հանքատեսակներով, սակայն [[Երկրաբանություն|երկրաբանական]]-[[Հետախուզություն|հետախուզական]] տեսանկյունից [[Հարավային Կովկաս|այս տարածաշրջանը]] մինչ օրս համարվում է մասամբ (ոչ լրիվ) ուսումնասիրված։ [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Մաղավուզ]] և [[Քոլատակ]] գյուղերը հայտնի են [[Վառելիք|հանքային վառելիքի տեսակների]] առատությամբ։ Հնուց ի վեր Արցախի տարածքում հայտնաբերվել են բազմամետաղների, այդ թվում՝ [[ցինկ]]ի, [[կապար]]ի, [[Պղինձ|պղնձի]], [[Ոսկի|ոսկու]], [[Ծծումբ|ծծմբային կոլչեդանի]], [[երկաթ]]ի հանքավայրեր ու պաշարներ։ Դրանք հիմնականում գտնվում են [[Մեհմանա]], [[Դրմբոն]], [[Վարդաձոր (Մարտակերտի շրջան)|Վարդաձոր]], [[Կուսապատ]], [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք]], [[Շահկերտ]], [[Լիսագոր]], [[Զարդանաշեն]], [[Ցոր]] և [[Մաղավուզ]] գյուղերի հանքավայրերում, [[Խաչեն]] ու [[Թարթառ]] գետերի միջև ընկած տարածքում, ինչպես նաև [[Մռավի լեռնաշղթա|Մռավ լեռան]] լանջին։ Արցախը հարուստ է նաև [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական տարրերով]]։ Մասնավորապես, շատ են [[մարմար]]ի ու բազմերանգ մարմարեցված [[կրաքար]]ի հանքավայրերը, որոնք հիմնականում գտնվում են [[Ստեփանակերտ]] և [[Շուշի]] քաղաքներում, ինչպես նաև [[Քարագլուխ (Հադրութի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղի տարածքում։ Հանրապետության տարածքում կան [[գրանիտ]]ի, [[բազալտ]]ի, [[տուֆ]]ի, [[կրաքար]]ի հանքավայրեր, ինչպես նաև [[ցեմենտ]]ի, [[գրաֆիտ]]ի, [[վիմագրական քար]]ի, [[գիպս]]ի, [[ավազ]]ի ու [[կավ]]ի բարձրորակ հումք։ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը հարուստ է նաև [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի]] ռեսուրսներով։ Որոշ աղբյուրներ այստեղ հայտնի են եղել դեռ շատ վաղուց։ Հատկապես կիրառական նշանակություն ունեն [[Լիսագոր]]ի [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի աղբյուրները]], որոնք գտնվում են [[Շուշի]]ից 16-18 կմ. հեռավորության վրա, Շուշի-Գորիս ավտոճանապարհի մոտ։ Դրանք պարունակում են մեծ քանակությամբ երկաթ և արժեվորվում են իրենց բուժիչ հատկանիշներով։ Իսկ [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] Շրլան գյուղի մոտ գտնվող աղբյուրի հիման վրա Շուշիում գործում էր առողջարան։ Արցախի Հանրապետության հյուսիսարևելյան և հարավարևելյան ծայրամասերի հարթավայրերում տարածված են [[Շագանակագույն հողեր|շագանակագույն]], գետահովիտներում՝ [[Ալյուվիալ նստվածքներ|ալյուվիալ]], նախալեռներում՝ [[Շագանակագույն հողեր|մուգ շագանակագույն]] և [[Լեռնատափաստանային հողեր|լեռնատափաստանային]], միջին բարձրության լեռներում՝ [[Դարչնագույն հողեր|դարչնագույն]] ու [[գորշ հողեր]]ը, առանձին զանգվածներով՝ լեռնային սևահողերը, [[Մռավի լեռնաշղթա]]յի բարձրադիր մասում՝ [[Լեռնամարգագետնային հողեր|լեռնամարգագետնային]] ու [[կմախքային հողեր]]ը։ === Ջրագրական ցանց === [[Պատկեր:Hagari_River_(Tigranavan).jpg|thumb|Հագարի գետը հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ով |alt=]][[Պատկեր:Sarsang_reservoir_P1090881.JPG|thumb|[[Սարսանգի ջրամբար]]ը կառուցվել է [[Թարթառ]] գետի վրա։ Տեսարանը՝ [[Դրմբոն]] գյուղից |alt=]][[Արցախի աշխարհագրություն|Արցախի ջրագրական համակարգը]] տեսականորեն նման է [[Հայաստանի ջրագրություն|Հայաստանինին]]։ Հանրապետությունը [[Դեպի ծով ելք չունեցող պետություններ|դեպի ծով ազատ ելք չունի]], սակայն վերջինիս տարածքում կան բազմաթիվ [[Ջրատարածություն|ներքին ջրեր]] ([[Լիճ|լճեր]], [[գետ]]եր, [[ճահիճ]]ներ)։ Խոշոր գետերը հիմնականում պատկանում են [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի ավազաններին։ Գետերի սնումը հարաբերականորեն խառն է, իսկ հոսքն ունի սեզոնային բնույթ։ Գարնան բոլոր ամիսներին և աշնան սկզբին Արցախի գետերը հորդանում են, իսկ ամռանը՝ ծանծաղում։ Այստեղ հաշվվում է 2639 գետ ու գետակ, որոնց ընդհանուր երկարությունը 8395 կմ է։ Գետերը հիմնականում սկիզբ են առնում բարձրադիր լեռնաշղթաներից և ունեն մեծ անկում։ Ջրային ռեսուրսները կարևոր նշանակություն ունեն [[Արցախի Հանրապետության տնտեսություն|Արցախի Հանրապետության զարգացող տնտեսության]] կայունացման գործում։ Սեփական [[Վառելիք|վառելիքաէներգետիկ պաշարների]] բացակայության պայմաններում [[ջուր]]ը միակ էներգետիկ աղբյուրն է։ Գետերի [[Ոռոգում|ոռոգման ջրերը]] խիստ անհրաժեշտ են նաև չորային Արցախի գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մշակման համար։ Արցախի գետերի մեծամասնությունը (75 %) պատկանում են [[Կուր]]ի ավազանին։ Այս գետի խոշոր վտակներից են [[Թարթառ]]ը, [[Հևջա]]ն, [[Խաչեն]]ը, [[Կարկառ]]ը, [[Խոնաշեն]]ը։ Ամենախոշոր վտակն աջակողմյան [[Կարկառ]]ն է, որի ջուրն օգտագործվում է ոռոգման նպատակով։ Այն սկիզբ է առնում [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից՝ [[Ծովի մակարդակի բարձրութիւնը|ծովի մակարդակից]] մինչև 2080 մետր բարձրությունից։ Կարկառն իր հերթին ևս ունի երկու խոշոր վտակներ՝ [[Մեղրագետ]]ը և Բագարան։ Արաքսի ավազանի վտակները համեմատաբար ավելի խոշոր են և ջրառատ։ Դրանք են՝ [[Հագարի]]ն, [[Վարանդա]]ն, [[Իշխանագետ]]ը։ Հագարին հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ում և ունի 113 կմ երկարություն։ Սկիզբ է առնում Արցախի բարձրավանդակից՝ [[Դալիդաղ (լեռնաշղթա)|Դալիդաղ լեռնազանգվածի]] հարավային լանջից։ Հոսում է հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք։ խոշոր վտակը Հոչազն (Հոչանց) է (63 կմ)։ Սնումը խառն է, հորդացումը տեղի է ունենում մայիս-հունիսին ամիսներին։ [[Վարանդա (գետ)|Վարանդան]] և [[Իշխանագետ (գետ)|Իշխանագետը]] սնմամբ և հոսքով նման են Արցախի մյուս գետերին։ Կան մի քանի գետեր, որոնք սկիզբ են առնում [[Հայաստան]]ի տարածքում և հոսում են մինչև Արցախ։ Օրինակ՝ [[Քարաշեն]] գետն սկիզբ է առնում [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ից և Արցախի Հանրապետության տարածքում աջից միախառնվում է [[Աղավնո (գետ)|Աղավնո]] գետին։ Արցախի Հանրապետության մայր գետը [[Թարթառ]]ն է, որը պատկանում է Կուր գետի ավազանին։ Թարթառ գետի վերին ավազանում ժամանակին գտնվել է պատմական [[Ծար]] ավանը, իսկ գետի միջին հոսանքում՝ ձախ ափին, գտնվում է [[Դադիվանք]]ը։ Թարթառի ափին է գտնվում նաև [[Քարավաճառ]] քաղաքը։ Թարթառ գետի ռեժիմը կարգավորելու և ջրերն արդյունավետ օգտագործելու համար 1970 թվականին կառուցվել է [[Սարսանգի ջրամբար]]ը, որի ջրերն օգտագործվում են ոռոգման և ջրաէներգետիկ նպատակներով։ Ջրամբարի վրա կառուցված է Սարսանգի ՀԷԿ-ը ( հզորությունը՝ 110 մեգավատտ)։ Ամբարտակը ծառայել է ոչ միայն էլեկտրաէներգիա ստանալու, այլ նաև դաշտերը ոռոգելու համար։ [[Արցախյան ազատամարտ]]ի տարիներին [[Սարսանգի ջրամբար]]ի շրջակայքում կատաղի մարտեր են տեղի ունեցել, որոնց ժամանակ կասեցվել է ադրբեջանական բանակի [[1992 թվական]]ի ամառային հարձակումը և Արցախի կողմից վերականգնվել է ջրամբարի նկատմամբ վերահսկողությունը։ === Կլիմայական պայմաններ === {{Հիմնական|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի կլիմայական պայմաններ}} Արցախի կլիման չափավոր մերձարևադարձային է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +11&nbsp;°C է։ Ամենատաք և արևոտ ամիսների՝ հուլիսի և օգոստոսի միջին ջերմաստիճանն է համապատասխանաբար՝ +22&nbsp;°C և +21&nbsp;°C։ Ձմեռային ամիսներին միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -1-ի և 0&nbsp;°C միջև։ Բարձրադիր շրջաններում ձմռան եղանակը հաճախ բավական ցուրտ և ձյունառատ է։ Ջերմաստիճանի նվազագույնը՝ -23&nbsp;°C։ Ամառային ամիսներին ջերմաստիճանի առավելագույնը 32-37&nbsp;°C և 40&nbsp;°C է համապատասխանաբար բարձրադիր և ցածրադիր շրջաններում։ Տարեկան տեղումների քանակը բարձրադիր վայրերում 560-840 մմ է, ցածրադիր վայրերում՝ 410-480 մմ։ Գարնանը, հատկապես մայիս և հունիս ամիսներին՝ առավելագույն տեղումների ժամանակ, հաճախ են լինում հեղեղներ և կարկտահարություն։ Բացի այդ՝ բարձրադիր վայրերում տարվա 100-ից 125 օրը մառախլապատ է։ === Բուսական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի բուսական աշխարհ}}[[Պատկեր:Lilium armenum.jpg|thumb|[[Շուշան հայկական|Հայկական շուշանը]] սոխարմատավոր բազմամյա ծաղկաբույս է, որը տարածված է [[Հայաստան|Հյուսիսային Հայաստանում]], [[Անատոլիա]]յում և [[ԼՂՀ|Արցախում]]|alt=]][[Պատկեր:Sambucis tigranii.jpg|thumb|[[Թանթրվենի, Տիգրանի|Թանթրվենի Տիգրանին]] [[Հայաստան]]ի և [[ԼՂՀ|Արցախի]] [[Էնդեմիկ բույսեր|էնդեմիկ բուսատեսակ]] է, որը գրանցված է [[Կարմիր գիրք|Կարմիր գրքում]]|alt=]]Արցախը հարուստ բնական պաշարների երկիր է՝ գեղատեսիլ և բազմազան բնությամբ։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ն անտառածածկ է։ Անտառներն առավել մեծաքանակ են հատկապես [[Հադրութի շրջան|Հադրութի]] և [[Մարտակերտի շրջան]]ներում, որտեղ աճում են [[հոն]]ի, [[Խնձորենի|խնձորենու]], [[Թզենի|թզենու]], [[Տանձենի|տանձենու]], [[Ընկուզենի|ընկուզենու]], [[Սալորենի|սալորենու]], [[Սալորենի|շլորի]], [[զկեռ]]ի, [[Տխլենի|տխլենու]] ծառեր։ Արցախի մյուս երկրամասերում տարբեր տեղաբաշխմամբ աչքի են ընկնում [[հաճարենի]]ն, [[կաղնի]]ն, [[բոխի]]ն, [[թխկի]]ն, [[թեղի]]ն, [[լորենի]]ն, [[հացի]]ն, [[կեչի]]ն, [[ճապկի]]ն։ Գետահովիտների երկարությամբ տարածված են [[ուռենի]]ները։ Շատ են նաև [[Մոշենի|մոշի]] և [[Մասրենի|մասրենու]] թփերը։ Վայրի ծառատեսակների ու թփերի պտուղները հին ժամանակներից մինչև այսօր թարմ կամ չորացված ձևով օգտագործվում են որպես սննդամթերք, համեմունք և դեղամիջոց։ Արցախն աչքի է ընկնում բուսական համայնապատկերների ու բուսատեսակների արտակարգ բազմազանությամբ։ Այստեղ առատ են մշակովի բույսերի վայրի ազգակիցները՝ [[ցորեն]], [[աշորա]], [[գարի]], [[վարսակ]], [[ոլոռ]], [[սոխ]], [[ճակնդեղ]], զանազան [[Հատապտղային բույսեր|հատապտուղներ]], [[Կորիզավորներ|կորիզավոր]], [[Ոլոռ|ընդավոր]], [[Կերային ցանքաշրջանառություն|կերային]], [[Բանջարաբույսեր|բանջարանոցային բուսատեսակներ]]։ Արցախի տարածքում միմյանց են հաջորդում [[տափաստան]]ներն ու [[անտառներ]]ը։ Ամենա­ցածր դիրք ունեն [[կիսաանապատ]]ներն ու [[տափաստան]]ները (300-800 մետր), ամենաբարձր՝ մերձալպյան, ալպյան [[մարգագետիններ]]ը, [[Բարձրախոս|բարձրախոտերը]], քարաժայռային բուսականությունը (1300-2300 մետր), իսկ 2300 մետրից բարձր տարածված են [[Տունդրային զոնաներ|տունդրային յուրահատուկ բուսատեսակները]]։ Արցախի տափաստանները հիմնականում ծածկված են տափաստանային գուղձավոր և պնդաթուփ խոտաբույսերով։ Այստեղ տարածված են ավելուկը, եղինջը, [[ծնեբեկ]]ը, [[թրթնջուկ]]ը, [[ճռճռուկ]]ը, [[աստղաշուշան]]ը, [[փիփերթ]]ը, [[Շրեշ|շրիշը]], [[իշակաթնուկ]]ը և այլն։ Սաղարթավոր նոսր անտառներում ցածրաբուն, լուսասեր ծառերի ու թփերի՝ [[Ցաքի|ցաքու]], [[ասպիրակ]]ի, [[Փռշնի|փռշնու]], [[ցախակեռաս]]ների, [[հասմիկ]]ի, [[Բալենի|մահալեբյան բալենու]], [[Խնկենի|խնկենու]], [[Նռնենի|նռնենու]], [[Մասրենի|մասրենու]], [[դրախտածառ]]ի հարևանությամբ աճում են [[փետրախոտ]]եր, [[շյուղախոտ]]եր և [[Աբեղախոտ|աղեղախոտեր]]։ Ամենուրեք տարածված են [[ուրց]]ի երկու տեսակները, որոնց հոգեպարար բույրով պարուրվում է ողջ շրջապատը։ Անտառամերձ մարգագետիններում աճում են հացազգի և լոբազգի բազմաթիվ բույսեր։ Գարնան վերջերին [[Սագասոխուկ|սագասոխին]], [[Մկնասոխ|մկանասոխին]], [[աստղաշուշան]]ին, [[ձնծաղիկ]]ին փոխարինելու են գալիս [[հրանունկ]]ը, [[անմոռուկ]]ը, որոնց դեղին և երկնակապտավուն գույնի հետ մեծ խայտաբղետություն են առաջացնում [[ոջլադեղ]]ի, [[վարդակակաչ]]ի, [[երեքնուկ]]ների և [[կակաչ]]ների ծաղիկները։ Արցախի տարբեր հանդամասերում կարելի է հանդիպել [[տատասկ]]ի, [[դաշտավլուկ]]ի, [[գայլաթաթ]]ի և [[անմոռուկ]]ի։ Գետեզրերին տեսանելի է [[ճահճախոտ]]ը, [[մակարդախոտ]]ը, [[ջրկոտեմ]]ը, [[մացառեղեգ]]ը, [[շերեփուկախոտ]]ը, [[ջրոսպ]]ը, [[ջրահարս]]ը, [[Ջրիմուռներ|տարատեսակ ջրիմուռները]]։ Վերոհիշյալ բույսերին ամենուր ընկերակցում են մոտ 100 տեսակի [[մամուռներ]]։ Արցախի բարեխառն կլիման հարմարավետ պայմաններ է ստեղծում [[Որթ|խաղողի որթի]] և շահթթենու լիարժեք աճման համար։ === Կենդանական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի կենդանական աշխարհ}}[[Պատկեր:Medved_mzoo.jpg|thumb|[[Արցախի կենդանական աշխարհ|Արցախի լեռնային ֆաունային]] ամենաբնորոշ կենդանատեսակը [[գորշ արջ]]ն է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը գտնվում է [[Իրանական լեռնաշխարհ|Իրանական]], [[Փոքրասիական բարձրավանդակ|Փոքրասիական]] և [[Պոնտոս]]-[[Կովկաս]]յան [[մարզ]]երի խաչմերուկում, որով և պայմանավորված է այդ մարզերի ազդեցությունը երկրամասի [[կենդանական աշխարհ]]ի տեսակների վրա։ [[Արցախ]]ի կենդանական աշխարհում գերակշռում են առաջավորասիական և միջերկրածովային տեսակները։ Բոլոր գոտիներում կենդանիներից հանդիպում են [[գայլ]], [[աղվես]], [[Նապաստակներ|նապաստակ]], [[Սովորական շնագայլ|շնագայլ]], [[լճագորտ]], [[Մողեսներ|մողես]], [[Լորտուներ|լորտու]], [[առնետ]], [[թռչուններ]]ից՝ [[անգղ]], [[արծիվ]], [[բազե]], [[աղավնի]], [[կաչաղակ]], [[ագռավ]], [[Ճնճղուկներ|սովորական ճնճղուկ]], [[չղջիկ]] և այլն։ [[Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան|Արցախի կլիմայական]] ու [[Արցախի բուսական աշխարհ|բուսական ծածկին]] համապատասխան գոյություն ունի բազմատեսակ [[Արցախի կենդանական աշխարհ|կենդանական աշխարհ]]։ [[Կիսաանապատ]]ային և [[Տափաստանային զոնաներ|տափաստանային գոտում]] տարածված են զանազան [[Մորեխներ|մորեխազգիներ]], որոնց որոշ տեսակները իսկական չարիք են հողագործի համար։ [[Կիսաանապատ]]ներում և ժայռերում ապրում են [[կարիճներ]]ի, [[մողեսներ]]ի և [[օձեր]]ի որոշ տեսակներ։ [[Սողուններ|Սո­ղուններից]] կարելի է մատնանշել [[Իժեր|դաշտային իժը]] և [[գյուրզա]]ն։ Այգի­ներում և արտերում ապրում են [[դաշտամկներ]], [[ավազամկներ]] և [[ճագարամկներ]], որոնք, արագ զարգանալով, դառնում են լուրջ վնասատուներ։ Շատ հարուստ է [[բզեզներ]]ի և [[թիթեռներ]]ի ֆաունան։ Կաթնասուններից նշված գոտում մշտապես ապրում են [[նապաստակ]]ը, [[Աղվեսներ|աղվեսը]], [[վարազ]]ը, մի քանի տեսակ [[չղջիկներ]], [[Ոզնիներ|ոզ­նին]], [[Գայլեր|գայլը]]։ Թռչուններից հանդիպում են [[աքարներ]], [[Արտույտներ|փոքրիկ ար­տույտներ]], [[Կաքավ|դաշտային կաքավներ]] և [[լոր]]եր։ [[Գիշատիչ թռչուններ]]ից տարածված են [[ուրուրներ]]ն ու [[գառնանգղ]]ները։ Երկնակամարում մերթընդմերթ տեսանելի է [[արծիվներ]]ի սլացիկ թռիչքը։ Անտառաբնակ թռչուններից հայտնի է [[Փայտփորներ|փայտփորը]], [[Աղավնիներ|աղավնին]], [[Երաշտահավեր|երաշտահավը]], [[Ճուռակներ|լորոս-ճուռակը]], [[Դեղնածաղիկ անդրկովկասյան|դեղնածաղիկը]], [[Սարյակներ|սարյակը]], [[Ծիծեռնակներ|ծիծեռնակը]], [[բու]]ն և [[Կաչաղակներ|կաչաղակը]]։ Անտառներում հանդիպում են [[նապաստակներ]], [[աղվեսներ]], [[ոզնիներ]], [[Աքիս|կովկասյան աքիսներ]], երբեմն էլ [[եղնիկ]], [[Արջեր|արջ]] ու [[անտառային կատու]]։ Գետերում ապրում են լեռնային գետերին և անուշահամ բարձ­րադիր լճերին հատուկ ձկներ։ Մարդու անհոգի վերաբերմունքի հետևանքով ձկների որոշ տեսակներ անհետացել են։ Բոլոր լճակներում և գետերում տարածված են [[Գորտեր|գորտը]], [[Լորտուներ|լորտուն]] և [[Կրիաներ|կրիան]]։ Եղեգնապատ վայրերում հանդիպում է [[կարմիր բադ]]ը։ Աղբյուրներին, գետակներին, լճակներին հատուկ են [[Որդեր|ջրային որդերը]] և [[ճպուռներ]]ը։ Կանգնած ջրավազաններում ապրում են [[մոծակներ]]ի մի քանի տեսակներ։ ==== Ղարաբաղի ձի ==== {{հիմնական|Ղարաբաղի ձի}} [[Պատկեր:Qarabaq ati.jpg|thumb|[[Ղարաբաղի ձի]]|alt=]][[Ղարաբաղի ձի]]ն, որը հեծկան ձիերի ցեղին պատկանող ազնվացեղ նժույգ է, դեռևս հնագույն ժամանակներից տարածված է եղել Արցախի տարածքում։ Ըստ մեզ հայտնի աղբյուրների՝ ղարաբաղյան ձին առաջացել է ժողովրդական ընտրասերման արդյունքում՝ [[Պարսկական ձի|պարսկական]], [[Թուրքմենական ձի|թուրքմենական]], իսկ հետագայում նաև [[արաբական ձի]]երի խաչասերումից և բնակություն է հաստատել [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի միջև ընկած տարածքում։ Ներկայումս այն համարվում է արևելյան տիպի լավագույն ձիատեսակներից մեկը։ [[19-րդ դար]]ում այն ներազդել է հարավռուսական [[Ձիաբուծություն|ձիաբուծության]] վրա և մեծ քանակով արտահանվել արևմուտք՝ [[Ֆրանսիա]], [[Անգլիա]], [[Լեհաստան]] և այլուր։ Ղարաբաղի ձին հատկապես աչքի է ընկնում իր գեղեցիկ արտաքին կառուցվածքով։ Անզեն աչքով նկատելի է ղարաբաղյան ձիու նմանությունն մեկ այլ արևելյան նժույգի՝ [[արաբական ձի]]ու հետ։ Երկու ձիատեսակների գլխավոր նմանություններն են չոր մարմնակազմվածքը և հեզ վարքագիծը։ Ղարաբաղյան ձիու գլուխը բավականին թեթև է, իսկ իրանը՝ ուղիղ։ Մնդավի բարձրությունը կազմում է 145-150 սմ է, իրանի թեք երկարությունը՝ 145-150 սմ։ Տարբեր ժամանակներում արցախյան այս ձիատեսակն օգտագործվել է [[Դոնի Ռոստով|Դոնի]], [[Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|անդրկովկասյան հանրապետությունների]] ([[Ադրբեջանական Հանրապետություն]]ում համարվում է ազգային խորհրդանիշ), [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի մի շարք երկրների տարբեր [[ձի]]երի ցեղերի բուծման և բարելավման նպատակով։ Ներկայումս ղարաբաղյան ձիերը սահմանափակ քանակով բուծվում են Արցախի Հանրապետության որոշ շրջաններում։ === Բնապահպանություն === == Վարչատարածքային բաժանում == {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում}}[[Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում|Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային միավորներն]] են՝ [[Շրջան (վարչական միավոր)|շրջանները]], [[Համայնք (վարչատարածքային միավոր)|համայնքները]], ինչպես նաև շրջանի կարգավիճակ ունեցող [[Ստեփանակերտ|Ստեփանակերտ քաղաքը]] (Արցախի մայրաքաղաք)։ Արցախի Հանրապետության ընդհանուր տարածքը կազմում է 11.458 կմ², որը վարչակատարածքայնորեն բաժանված է 8 առանձին շրջանների։ Դրանք են՝ [[Ասկերանի շրջան]]ը՝ [[Ասկերան]] կենտրոնով, [[Հադրութի շրջան]]ը՝ [[Հադրութ]] կենտրոնով, [[Մարտակերտի շրջան]]ը՝ [[Մարտակերտ]] կենտրոնով, [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանը]]՝ [[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] կենտրոնով, [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]]՝ [[Քարվաճառ]] կենտրոնով, [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանը]]՝ [[Շուշի]] կենտրոնով և [[Քաշաթաղի շրջան]]ը՝ [[Բերձոր]] կենտրոնով<ref>[http://www.stat-nkr.am/2000_2006/02.pdf Վիճակագրության Ազգային Ծառայություն, «Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանումը ըստ շրջանների]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ [[Շահումյանի շրջան]]ն ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանի Հանրապետության]] վերահսկողության տակ, իսկ տեղի հայ բնակչությունը դուրս է մղված դեպի ազատագրված [[Վայկունիք (գավառ)|Վայկունիքի գավառ]]։ Այս ութ շրջաններին մեջ են մտնում նաև ազատագրված յոթը հայկական պատմական գավառները՝ Ճրաքն, [[Կովսական]], [[Քաշունիք]] ([[Հագարի|Հագարի գետի]] հովիտ, Քաշաթաղի շրջան) [[Շահումյան (շրջան)|Վայկունիք]] ([[Թարթառ|Թարթառ գետի]] վերին հովիտը), [[Ակն]] (Տիգրանակերտի դաշտակ, նախկին [[Աղդամի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Աղդամի շրջան]]) և [[Մուխանք]] (Արցախի դաշտավայր)։ Ըստ Արցախի Հանրապետության «վարչատարածքային բաժանման մասին օրենք»-ի՝ ութ շրջաններում իրականացվում է պետական կառավարում, համայնքներում՝ տեղական ինքնակառավարում։ Տեղական ինքնակառավարում է իրականացվում Ստեփանակերտ քաղաքում ևս՝ համատեղելով պետական կառավարման հետ։ Համայնքը կարող է ընդգրկել մեկ կամ ավելի թվով բնակավայրեր։ Արցախի Հանրապետության բոլոր բնակավայրերը՝ առանձին կամ այլ բնակավայրի (բնակավայրերի) հետ միասին ընդգրկվում են համայնքների մեջ<ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ վարչատարածքային բաժանման մասին «Արցախի Հանրապետություն {{!}} Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե |url=http://nkrcadastre.am/?p=189 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304140959/http://nkrcadastre.am/?p=189 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=nkrcadastre.am}}</ref>։ {| class="toccolours" style="width:100%; margin:auto; margin:1px; text-align:center; border-spacing:0; font-size:95%;" ! colspan="9" style="text-align:left; background:lightgrey; padding-left:10px; font-size:130%;" |<div style="text-align: center;">Արցախի վարչական շրջաններ</div> |- style="font-size:95%; width:15%; background:white;" ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Վարչական շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Տարածք ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն | rowspan="10" style="background:white;" |[[Պատկեր:Արցախի շրջաններ.png|221x221փքս]] ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջկենտրոն ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |1 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |25.66 կմ² |50,400 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |10 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |2 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |25.66 կմ² |1221.92 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |11 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |[[Ասկերան]] |2180 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |3 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |12,400 կմ² |1876.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |12 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |[[Հադրութ]] |3000 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |4 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |25.66 կմ² |851,258 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |13 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |[[Մարտակերտ]] |4500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |5 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |23,100 կմ² |152,758 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |14 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |[[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] |5 800 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |6 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |2,800 կմ² |1829.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |15 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |[[Քարվաճառ]] |500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |7 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |25.66 կմ² |166,706 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |16 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |[[Շուշի]] |4100 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |8 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |4,500 կմ² |381.30 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |17 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |[[Բերձոր]] |2200 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |9 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Ընդհանուր''' |25.66 կմ² |11.458 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |18 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Արցախ''' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |} == Արցախյան հիմնախնդիր == === Արցախի իրավական կարգավիճակ === Ներկայիս Արցախի Հանրապետությունը փաստացիորեն (դե ֆակտո) անկախ պետություն է, որն ունի սեփական դրոշը, զինանշանը և օրհներգը, իշխանական մարմինները, ֆինանսատնտեսական համակարգը։ Հայաստանը միջազգային-իրավական հարթակում Արցախը ճանաչում է որպես իր անբաժանելի մաս։ Այնուամենայնիվ, Արցախյան խնդրի միջազգային-իրավական կարգավորումը մեծապես կապված է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հետ։ Մարդու իրավունքների տեսանկյունից «Արցախյան հակամարտության սկզբնական շրջանում Հայաստանը զինամթերքով և կամավորներով օգնություն է ցուցաբերում Արցախին։ Հայաստանի ներգրավվածությունն Արցախյան պատերազմում աճում է 1993 թվականի դեկտեմբերի ժն տեղի ունեցած ադրբեջանական ներխուժումից հետո։ Դրանից հետո Հայաստանի ներքին գործերի նախարարությունը երկրում հայտարարեց արտակարգ իրավիճակ և սկսեց զորակոչ անցկացնել Արցախի պաշտպանական դիրքերում կռվելու համար»։ Հայաստանն և Արցախն ունեն շաղկապված քաղաքականություն, որի վառ ապացույցն է Արցախի Հանրապետության նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի ընտրությունը Հայաստանի վարչապետի (1994-1997) և ապա նաև նախագահի (1998-2008) պաշտոնում։ Հայաստանի կառավարությունը բազմիցս կարողանում է պաշտպանել երկու հայկական պետությունների շահերը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո շարունակվող բանակցությունների ընթացքում։ Իր եվրասիական ուսումնասիրությունների ընթացքում Արևմտաեվրոպական միության հետազոտությունների ինստիտուտի նախագահ Դով Լինչև գրում է․ «Արցախի անկախացումը թույլ է տալիս նոր հայկական պետությանը խուսափել ագրեսիայի միջազգային խարանից, չնայած այն բանին, որ հայկական զորքերը 1991-1994 թվականներին գերիշխանում էին արցախա-ադրբեջանական շփման գծում»։ Լինչը նաև մատնանշում է, որ «հայկական զինված ուժերի հզորությունը և Հայաստանի ռազմավարական դաշինքը Ռուսաստանի հետ, դիտվում են որպես Ստեփանակերտի իշխանությունների կողմից արցախյան պետության պաշտպանության առանցքային վահաններ»։ Այնուամենայնիվ, շատ աղբյուրներ Արցախը փաստացիորեն համարում են Հայաստանի մաս։ Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ Հայաստանը, Ադրբեջանական Հանրապետությունը և երրորդ կողմ հանդիսացող Արցախը, ունեն տարբեր քաղաքական դիրքորոշումներ։ Պաշտոնական Բաքուն Հայաստանի կառավարությանը հորդորում է դուրս բերել հայկական զորքերը Լեռնային Ղարաբաղից և մյուս վիճելի տարածքներից, ինչպես նաև բոլոր տեղահանված անձանց թույլատրել վերադառնալ իրենց տներ։ Հայաստանը մերժում է ադրբեջանական կողմի պահանջները և կարծում է, որ Արցախի ժողովուրդն ունի ազգային ինքնորոշման անտարելի իրավունք։ Թե՛ Երևանը և թե՛ Ստեփանակերտը նշում են, որ Արցախն իրեն անկախ է հռչակել Խորհրդային Միությունից և այլ ոչ թե Ադրբեջանից։ Հայաստանի կառավարությունը պնդում է, որ Արցախի կառավարությունը պետք է մասնակցի տարածաշրջանի ապագայի վերաբերյալ ցանկացած քննարկման՝ միաժամանակ մերժելով ազատագրված տարածքները վերադարձնելու և փախստականներին մուտքի պահանջները։ === Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց === Կողմերի միջև բանակցությունները կազմակերպվել են Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների կառավարությունների անմիջական նախաձեռնությամբ։ Արցախյան խնդրի կարգավորմանն ուղղված առաջին բանակցությունները 2001 թվականին ընթացել են նախ և առաջ Փարիզում և ապա՝ Ֆլորիդայում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ կողմերը մոտ էին խնդրի հանգուցալուծմանը, ադրբեջանական իշխանությունները՝ ինչպես Հեյդար Ալիևի, այնպես էլ իր որդու՝ Իլհամ Ալիևի (2003 թվականի հոկտեմբերին կայացած ընտրություններից հետո) պաշտոնավարման տարիներին, հստակորեն հերքում են Փարիզում և Ֆլորիդայում կայացված ցանկացած համաձայնություն։ Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահներ Իլհամ Ալիևի և Ռոբերտ Քոչարյանի միջև հետագա բանակցությունները տեղի են ունեցել 2004 թվականի սեպտեմբերին՝ Ղազախստանի մայրաքաղաք Աստանայում՝ ԱՊՀ անդամ պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովի ընթացքում։ Այս անգամ ադրբեջանական կողմի ներկայացված առաջարկներից մեկը Արցախում և Ադրբեջանում հանրաքվեի անցկացումն էր՝ տարածաշրջանի ապագա կարգավիճակի որոշման վերաբերյալ։ 2006 թվականի փետրվարի 10-ին և 11-ին Ռամբույե ավանում տեղի են ունենում բանակցություններ, որոնք որևէ համաձայնության չեն հանգեցնում։ Սակայն այդ ընթացքում քննարկվում են մի շարք առանցքային հարցեր, ինչպիսիք են օրինակ Քարվաճառից հայկական զորքերի դուրս գալու հարցը։ == Բնակչություն == {{Main|Արցախի Հանրապետության բնակչություն}} Արցախի Հանրապետության մշտական բնակիչների ընդհանուր քանակը 2023 թ. հոկտեմբեր ամսվա նախահաշվով կազմել է 100..617 մարդ։ Ազգաբնակչության մեծ մասը հայեր են։ Կան նաև ռուսներ, ուկրաինացիներ, վրացիներ և հույներ։ Քաղաքաբնակների թիվը 52.5 %, գյուղական բնակչությունը՝ 47.5 %։ Արցախում տղամարդկանց թիվը կազմել է 48.1%, կանանցը՝ 51.9%։ Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի բնակչությունը կազմում է 52.310 մարդ<ref name="president.nkr.am">{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130526120649/http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower |archive-date=2013 թ․ մայիսի 26 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 11}}</ref>։ {| class="wikitable" |- ! Բնակչությունն ըստ շրջանների !! Բնակչության քանակը<ref name="president.nkr.am"/> |- | Ստեփանակերտ || 52.310 |- | Ասկերան || 17.732 |- | Հադրութ || 12.373 |- | Մարտակերտ || 19.636 |- | Մարտունի || 23.435 |- | Քարվաճառ || 3.000 |- | Շուշի || 5.126 |- | Քաշաթաղ || 7.788 |- | Ընդհանուր՝ || 141.400 |} === Արցախահայության էթնիկ զտումներ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)}} == Տնտեսություն == Բնական հումքի հնարավորություններով պայմանավորված՝ Արցախում ավանդաբար գործել են [[շերամ]]որդի [[բոժոժ]]ի նախնական մշակման, [[Մետաքսագործություն|մետաքսագործության]], [[Գորգագործություն|գորգագործության]], [[Գինեգործություն|գինեգործության]], [[Մետաղաձուլություն|մետաղաձուլության]], [[Օղեթորում|օղեթորման]] ([[Թութ|թթից]] և [[խաղող]]ից) գործատներ, [[Բրուտագործություն|բրուտագործության կետեր]], կ[[ղմինդր]]ի, [[սայլ]]երի, [[կառք]]երի պատրաստման, [[կոշիկ]]ի, [[կարի արհեստանոց]]ներ, [[ձիթհան]]ներ, [[ջրաղաց]]ներ և այլն։ Արցախի Հանրապետության [[Մարտակերտի շրջան]]ի տարածքում [[ֆրանսիացի]]ները դեռևս 19-րդ դարում արդյունահանել են բազմամետաղների հանքանյութ։ [[Շուշի]]ում գործել է ջրէկ (30 կՎտ)։ Արցախ-Ղարաբաղում բոժոժի վերամշակումն սկսել են [[19-րդ դար]]ի 60-ական թվականներին։ Մինչև [[1918]] թվականը երկրամասում գործել են [[մետաքսաթել]]ի 36 և թելի ոլորման 10 գործատներ։ Արտադրած մետաքսաթելն սպառվել է [[Ռուսաստան]]ում ու [[Ֆրանսիա]]յում, իսկ [[գորգ]]երը՝ [[Պարսկաստան]]ում և այլուր։ [[1879]] թվականին [[Ֆիլադելֆիա]]յում ([[ԱՄՆ]]) կազմակերպված միջազգային տոնավաճառում Ղարաբաղի [[մետաքս]]ն արժանացել է [[արծաթ]]ե, իսկ [[1882]] թվականի Մոսկվայի ցուցահանդեսում՝ ոսկե մեդալի։ [[19-րդ դար]]ի վերջին Ղարաբաղի մետաքսաթելից գործվել են [[Փարիզ]]ի [[Ելիսեյան պալատ]]ի վարագույրները։ === Գյուղատնտեսություն === [[Գյուղատնտեսություն|Գյուղատնտեսության]] կարևոր ճյուղերն էին [[հացահատիկ]]ային տնտեսությունը, [[այգեգործություն]]ը, [[պտղաբուծություն]]ը, [[անասնապահություն]]ը։ Մշակվել են նաև [[բրինձ]], ձիթատու [[վուշ]], [[սիսեռ]], [[կարտոֆիլ]] և այլն։ [[1805]] թվականին Ղարաբաղը, ինքնակամ ընդունելով Ռուսաստանի տիրապետությունը (հաստատվել է [[1813]] թվականի [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի պայմանագրով]]) և գտնվելով Ռուսաստանի կայսրության վարչաքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական համակարգում, զարգացել է կայսրության ծայրամասային շրջաններին բնորոշ հաստատության օրինաչափություններով։ Ռուսաստանում հոկտեմբերյան հեղաշրջումը ([[1917]] թվական), անղրկովկասյան ազգերի անկախացումն ու ազգամիջյան հակամարտությունների սրումը նոր անկախացած երկրների տնտեսությունը հասցրել են քայքայման եզրին։ Մեծ չափով տուժել է նաև Արցախ-Ղարաբաղի տնտեսությունը։ Խորհրդայնացումից հետո պահանջվել է մի քանի տասնամյակ, որպեսզի [[Ադրբեջան]]ի կազմում [[ինքնավար մարզ]]ի կարգավիճակ ստացած [[ԼՂ]]-ն իր մակրոտնտեսական ցուցանիշներով մոտենար [[1915]]-[[1916]] թվականների մակարդակին։ === Տրանսպորտ === [[Պատկեր:Համալիր Գանձասար 01.jpg|thumb|[[Գանձասար]]|alt=]] Արցախի և Հայաստանի միջև սահմանը բաց է և երթևեկությունը երկկողմանիորեն ազատ է։ Հայաստանից՝ [[Գորիս]] քաղաքից A 312 մայրուղին անցնելով [[Բերձոր]], ապա [[Շուշի]] քաղաքներով, միանում է մայրաքաղաք Ստեփանակերտին։ Նախատեսվում է վերագործարկել [[Ստեփանակերտի օդանավակայան]]ը, որով Արցախը օդային կապ կունենա Երևանի հետ։ === Տուրիզմ === {{հիմնական|Զբոսաշրջությունն Արցախի Հանրապետությունում}} Հայաստանի և ԱՊՀ երկրների քաղաքացիները կարող են երկիր այցելել առանց անցագրի։ Այլ երկրների քաղաքացիները պարտավոր են անցագիր ունենալ, որը հեշտությամբ կարելի է ստանալ հենց սահմանում, այլև Երևանում, [[Վաշինգտոն]]ում, [[Փարիզ]]ում, Մոսկվայում և այլուր Արցախի Հանրապետության ներկայացուցչություններում։ == Պետական կառուցվածք == ====== Քաղաքականություն ====== {{Main|Արցախի քաղաքականություն}} * Նախագահի ՊԺԿ – [[Աշոտ Դանիելյան]], 2025 * Պետնախարար – [[Նժդեհ Իսկանդարյան]], 2025 * Խորհրդարան – Ազգային Ժողով, 29 պատգամավոր, 5 տարի ժամկետ, 2025 * Արցախի Հանրապետությունում գործում է համընդհանուր ընտրության իրավունք, 1991 թվից ի վեր * Ընտրելու տարիքը՝ 18 տարեկան == Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ == [[Պատկեր:Artsakh St. Watertown, MA.JPG|thumb|Արցախի փողոցը Ուոթերթաունում ([[Մասսաչուսեթս]] նահանգ, [[ԱՄՆ]])|alt=]] Արցախի անկախությունը ճանաչել են մասամբ ճանաչված պետություններ՝ [[Աբխազիա]]յի<ref name="Ցուգբա">{{Cite web |title=Աբխազիայի խորհրդարանի փոխխոսնակ Վյաչեսլավ Ցուգբա.«Աբխազիան, Հարավային Օսեթիան, ԼՂՀ-ն ու Մերձդնեստրիան վաղուց արդեն ճանաչել են միմյանց անկախությունը և շատ սերտ համագործակցում են միմյանց հետ» |url=http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130719113812/http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref><ref>{{Cite web |title=Արխիվացում |url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/65EAeQ2lZ?url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 5 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 5}}</ref><ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ Նախագահ Բակո Սահակյանը մասնակցել Աբխազիայի Նախագահի երդման հանդիսավոր արարողությանը |url=http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140513143646/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2014 թ․ մայիսի 13 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref> և [[Հարավային Օսիա]]յի<ref name="Ցուգբա"/> հանրապետությունները, ինչպես նաև չճանաչված [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրի Հանրապետությունը]]<ref>{{Cite web |title=Since the first days of its independent development, the Pridnestrovien Moldavian Republic has established, maintained and has been actively extending friendly interstate relations with the Republic of Abkhazia, the Republic of South Ossetia and the Republic of Nagorno-Karabakh. |url=http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419034929/http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref>։ [[Ավստրալիա]]յի բնակչությամբ ամենամեծ նահանգը՝ [[Նոր Հարավային Ուելս]]ը, նույնպես ընդունել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը և կոչ է արել Ավստրալիայի իշխանություններին պաշտոնապես ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը<ref name="ՆՀՈւ տեքստ">[https://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?Open&refNavID=HA8_1 Նոր Հարավային Ուելսի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140912220855/https://www.parliament.nsw.gov.au/Prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?open&refNavID=HA8_1 |date=2014-09-12 }} (անգլերեն) <blockquote>(b) recognises the right to self-determination of all peoples including those of the Republic of Nagorno-Karabakh, <br />… <br />(f) calls on the Commonwealth Government to officially recognise the independence of the Republic of Nagorno-Karabakh and strengthen Australia’s relationship with the Nagorno-Karabakh and its citizens.</blockquote></ref><ref name="НГзт">Независимая газета: [http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html Ավստրալիական նահանգը ընդունել Ղարաբաղի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512222100/http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html |date=2014-05-12 }} (ռուսերեն)<blockquote>Верхняя палата парламента Нового Южного Уэльса одновременно с резолюцией о признании НКР и права на самоопределение карабахского народа приняла и обращение к властям Австралии официально признать независимость Карабаха со всеми вытекающими последствиями.</blockquote></ref><ref name="ARFDpress">ARFD. [http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ New South Wales Recognizes Mountainous Karabakh’s Independence. Sahakyan Expresses Gratitude.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512213707/http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ |date=2014-05-12 }}</ref>։ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման կոչ (ԱՄՆ նախագահին և Կոնգրեսին) պարունակող հռչակագրեր ընդունել են ԱՄՆ մի քանի նահանգների օրենսդրական մարմինները՝ [[Ռոդ-Այլենդ]]<ref name="Ռոդ-Այլենդ">[http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm Ռոդ-Այլենդ նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304205554/http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="awrhod">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Rhode Island Legislature Supports Freedom of Artsakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512232727/http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Մասսաչուսեթս]]<ref name="aw2">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Massachusetts Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140724130235/http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-07-24 }}</ref><ref name="freeeurope">Radio Free Europe. [http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html Massachusetts State Legislature Calls For Recognition Of Nagorno-Karabakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160609153616/http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html |date=2016-06-09 }}</ref>, [[Մեն]]<ref name="mainenk">[http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp Մեն նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304204658/http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="aw3">Armenian Weekly [http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ Maine Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512215317/http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Լուիզիանա]]<ref name="Լուիզիանայի սենատ">[http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled Լուիզինիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512220746/http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled |date=2014-05-12 }} (անգլերեն)</ref><ref name="AWLois">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ Louisiana State Senate Recognizes Karabakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140821050630/http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ |date=2014-08-21 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ [https://168.am/2013/05/31/232499.html Լուիզիանայի Սենատը Արցախի անկախությանն աջակցող բանաձև է ընդունել] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135410/https://168.am/2013/05/31/232499.html |date=2019-04-07 }}</ref> և [[Կալիֆոռնիա]]<ref name="Կալիֆոռնիա">[http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 Կալիֆոռնիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140707234632/http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 |date=2014-07-07 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ։ [https://168.am/2014/08/28/400312.html Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ-ի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135416/https://168.am/2014/08/28/400312.html |date=2019-04-07 }}</ref><ref>Армянская служба Радио Свободная Европа - Радио Свобода: [https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html Парламент Калифорнии признал независимость Нагорного Карабаха] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190413061030/https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html |date=2019-04-13 }} 09.05.2014</ref><ref>{{Cite web |title=Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ անկախությունը |url=https://armlur.am/221667/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407135415/https://armlur.am/221667/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 9}}</ref>։ === Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում === [[2014]] թվականի [[նոյեմբերի 12]]-ին [[Հայաստան]]ի Ազգային ժողովում քվեարկության դրվեց «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության պատգամավոր [[Զարուհի Փոստանջյան]]ի ներկայացրած ''«Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) և Հայաստանի Հանրապետությունների անվտանգության ապահովման ռազմաքաղաքական հիմնադրույթների հայեցակետերի մասին»'' օրենքի նախագիծը։ Օրինագծին կողմ քվեարկեցին 8 պատգամավորներ՝ [[ՀՅԴ]] խմբակցության բոլոր 5 պատգամավորները ([[Արմեն Ռուստամյան]], [[Աղվան Վարդանյան]], [[Արմեն Բաբայան]], [[Միքայել Մանուկյան (քաղաքական գործիչ)|Միքայել Մանուկյան]], [[Արծվիկ Մինասյան]]), «Ժառանգությունից»՝ Զարուհի Փոստանջյանն ու [[Ռուբիկ Հակոբյան]]ը, ՀԱԿ խմբակցությունից՝ [[Նիկոլ Փաշինյան]]ը։ ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր [[Հրանտ Բագրատյան]]ը ձեռնպահ քվեարկեց։ Բոլոր մյուս պատգամավորները քվեարկությանը չեն մասնակցել, որի արդյունքում նախագիծը չընդունվեց։ Նախագծով նախատեսվում էր պաշտոնապես ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը և բացառել այլ պետությունների կամ միջազգային կազմակերպությունների կողմից զինված ուժերի տեղակայումը Արցախի, Հայաստանի և [[Ադրբեջանի պատմություն|Ադրբեջանի]] հանրապետությունների սահմաններին, ինչպես նաև երկու այլ դրույթներ<ref>{{Cite web |title=ԱԺ֊ն չընդունեց ԼՂՀ֊ի անկախությունը ճանաչելու մասին օրինագիծը |url=http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141114140813/http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |archive-date=2014 թ․ նոյեմբերի 14 |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 13}}</ref>։ Նախկինում ևս «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության կողմից առաջարկվել են ԼՂՀ անկախության ճանաչման նախագծեր, որոնք նույնպես մերժվել են Ազգային ժողովի կողմից։ 2020 թ. սեպտեմբերի 27-ից վերսկսվել են քննարկումները [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Հայաստանի]]ի կողմից Արցախի Հանրապետության ճանաչման մասին<ref>{{Cite web |title=Եթե պատերազմը երկարի, ապա ՀՀ ԱԺ-ն պետք է քննարկի Արցախի անկախության ճանաչման հարցը. Արցախի ԱԺ նախագահ (տեսանյութ) |url=https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506114543/https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 6}}</ref>։ == Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ == {{Հիմնական|Քառօրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական ռազմական բախում (փետրվար, 2017)}} == Մշակույթ == === Տոներ === {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության պետական տոներ<ref name=":0">[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 «Տոներեր և հիշատակի օրեր»:] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304194435/http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 |date=2016-03-04 }} Հայկական Հանրագիտարան։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":1">[http://www.president.nkr.am/am/nkr/holidays/ Արցախի տոներ և հիշատակի օրեր] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303175343/http://president.nkr.am/am/nkr/holidays/ |date=2021-03-03 }} Արցախի նախագահի պաշտոնական կայք։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":0" group="Ն">Արցախում կարող են նշվել միջազգային, ավանդական, եկեղեցական, մասնագիտական այլ տոներ ու հիշատակի օրեր։</ref>։ !Օր !Անվանում |- |Հունվարի 1, Հունվարի 6 |Ամանոր և Սուրբ ծնունդ<ref group="Ն">Նշվում են դեկտեմբերի 31-ից հունվարի 6-ը։ Ոչ աշխատանքային օրեր են։</ref> |- |Փետրվարի 20 |Արցախի վերածննդի օր<ref group="Ն">Փետրվարի 20, 1988 թ-ի այդ օրը սկսվել են Արցախի անկախացման ցույցերը։</ref> |- |Փետրվարի 21 |Մայրենի լեզվի օր |- |Փետրվարի 23 |Հայրենի պաշտպանի օր |- |Մարտի 8 |Կանանց միջազգային օր |- |Ապրիլի 7 |Մայրության և գեղեցկության տոն |- |Մայիսի 1 |Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օր |- |Մայիսի 9 |Հաղթանակի տոն<ref group="Ն">Արցախի պաշտպանության բանակի և Շուշիի ազատագրման օր. մայիսի 9։ Ոչ աշխատանքային օր են։</ref> |- |Մայիսի 28 |Հայաստանի առաջին հանրապետության օր |- |Հունիսի 1 |Երեխաների պաշտպանության միջազգային օր |- |Սեպտեմբերի 1 |Գիտելիքի և դպրության օր |- |Դեկտեմբերի 10 |Արցախի Հանրապետության օր<ref group="Ն">Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և Սահմանադրության օր՝ նշվում է դեկտեմբերի 10-ին, ոչ աշխատանքային օր։</ref> |- |Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ |Թարգմանչած տոն<ref group="Ն">Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և սահմանադրության օր. դեկտեմբերի 10։ Ոչ աշխատանքային օր է։</ref> |} {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության հիշատակի օրեր<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":0" group="Ն" />։ !Օր !Անվանում |- |Ապրիլի 24 |Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր |- |Հունիսի 29 |Հայրենիք համար նահատակվածների և անհետ կորածների հիշատակի օր |- |Դեկտեմբերի 7 |Եկրաշարժի զոհերի հիշատակի օր |} == Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ == [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] ընթացքում Արցախի նախագահ [[Սամվել Շահրամանյան|Սամվել Շահրամանյանը]] բնաջնջման վտանգի տակ<ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20231018T1007+0400 |title=Պատերազմի ժամանակ Շահրամանյանը կապ է հաստատել Ադրբեջանի հետ և առաջարկ արել. «Ժողովուրդ» |url=https://arm.sputniknews.ru/20231018/paterazmi-zhamanak-shahramanjany-kap-e-hastatel-adrbejani-het-ev-arajark-arel-zhvoghvovurd-67406500.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref> [[սեպտեմբերի 28]]-ին ստորագրել է Արցախի բոլոր պետական հիմնարկները և կազմակերպությունները մինչև 2024 թվականի հունվարի 1-ը լուծարելու հրամանագիր, որով Արցախի Հանրապետությունը պետք է դադարեր գոյության ունենալ։ [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներից]] հետո, դեկտեմբերի 10-ին նախագահ Շահրամանյանը չեղարկել է Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու իր հրամանագիրը<ref>{{Cite web |last=LLC |first=Helix Consulting |title=Արցախի Հանրապետությունը լուծարված չէ. Սամվել Շահրամանյան |url=https://www.panorama.am/am/news/2023/10/20/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6/2914398 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=www.panorama.am |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=«ՀՐԱՊԱՐԱԿ». ՍԱՄՎԵԼ ՇԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆՆ ԱՐՑԱԽԻ ԼՈՒԾԱՐՄԱՆ ՀՐԱՄԱՆԱԳԻՐԸ ՉԵՂԱՐԿԵԼ Է, ՊԱՏՃԵՆՆ ՈՒՂԱՐԿԵԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԻՆ |url=https://hraparak.am/post/89a6e46023c084e29b988ef414f5e275}}</ref>։ Արցախի սահմանադրության համաձայն, հանրաքվեով անկախացած պետությունը չի կարող լուծարվել միջնորդավորված ընտրված նախագահի հրամանագրով<ref>{{Cite web |last=ARTSAKH.news |date=2023 թ․ նոյեմբերի 1 |title=«Շահրամանյանի ստորագրած փաստաթուղթն իրավական ուժ չունի». Արա Զոհրաբյան |url=https://artsakh.news/am/news/278645 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=ARTSAKH.news}}</ref><ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20230929T0901+0400 |title=Շահրամանյանի հրամանագիրն իրավական ուժ չունի և կարող է չեղարկվել նույնիսկ ԼՂ տարածքից դուրս |url=https://arm.sputniknews.ru/20230929/shahramanjani-hramanagirn-iravakan-uzh-chuni-ev-karvogh-e-chegharkvel-nujnisk-lgh-taratsqic-durs-66626367.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref>։ Բացի այդ, միջազգային իրավունքով՝ անվավեր է ցանկացած իրավական ակտ, որ ընդունվել է սպառնալիքի տակ<ref>{{Cite web |title=Vienna Convention Law Treaties |url=https://oas.org/legal/english/docs/Vienna%20Convention%20Treaties.htm#:~:text=A%20treaty%20is%20void%20if,Charter%20of%20the%20United%20Nations.&text=A%20treaty%20is%20void%20if,norm%20of%20general%20international%20law. |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=oas.org}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Արցախ նահանգ]] * [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)]] == Նշումներ == <references group="Ն" /> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], [[Խաչենի իշխանություն]]ը 10-[[16-րդ դար]]երում, [[Երևան]], [[1975]], 453 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախի պատմությունը (սկզբից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[1994]], 377 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախյան գոյապայքարի տարեգրություն, Երևան, [[1996]], 822 էջ *Մաղալյան Ա., Արցախի մելիքությունները և մելիքական տները XVII-XIX դդ., [[Երևան]], [[2007]], 325 էջ * Մանասյան Ա., [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. Ինչպես է դա եղել, Երևան, [[2011]], 120 էջ * Հարությունյան Համլետ, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[1996]], 296 էջ * Ալիկ Ղարիբյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի հիմնահարցը և [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]]ն [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[2012]], 282 էջ * Տ. Հակոբյան, ԼՂՀ հռչակումը և պետական շինարարության գործընթացը ([[1991]]-[[1994]] թթ.), Երևան, 2011, 212 էջ * Շահեն Մկրտչյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. [[Ադրբեջան]]ի իրականացրած ցեղասպանության անատոմիան, [[Ստեփանակերտ]], [[2003]], 250 էջ * Հրանտ Աբրահամյան, Մարտնչող Արցախը, գիրք Ա ([[1917]]-[[1923]]), Երևան, [[2003]], 336 էջ, գիրք Բ. ([[1923]]-[[1985]]), Երևան, [[2005]], 276 էջ, գիրք Գ. ([[1985]]-[[2000]]), [[Ստեփանակերտ]], [[2007]], 744 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, [[Քերթ]] (հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[2010]], 174 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, Արցախյան գոյամարտ, [[Երևան]], [[1991]], 174 էջ։ * Արամայիս Տեր-Դանիելյան, Ղարաբաղի տագնապը, Երևան, [[1993]], 120 էջ * Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն ([[1991]] թ. [[օգոստոս]] - [[1992]] թ. [[հունվար]]. փաստաթղթերի ժողովածու), Երևան, [[2011]], 196 էջ == Արտաքին հղումներ == * [https://zinapah.am Զինապահ - զինծառայողների ապահովագրության ազգային հիմնադրամ] * [https://bnakavayr.am Արցախից բռնի տեղահանվածների բնակարանային ապահովման պետական աջակցության ծրագիր] * [https://irazekum.am/event_category/9 Աջակցություն Արցախից բռնի տեղահանված անձանց] * [https://yerkir.am/hy/category/arcax Լուրեր Արցախի մասին] * [https://ampop.am/combat-related-ptsd-of-nk-artsakh-population/ Խեղդելով ցավը․ արցախցիներից շատերը հետտրավմատիկ սթրեսային վիճակում են] {{Արտաքին հղումներ}} {{Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչական բաժանում}} {{Կովկաս}} {{Եվրոպական երկրներ}} {{Ասիական երկրներ}} {{Պորտալ|Արցախ|Հայաստան|Միջին Արևելք|գույն=1}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Արցախ]] [[Կատեգորիա:Արցախյան պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի վիճելի տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայկական լեռնաշխարհի ժամանակակից պետություններ]] [[Կատեգորիա:Հարավային Կովկաս]] [[Կատեգորիա:Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ]] dtyaslvhxfn4czazvg2qub3cq56enf4 10356717 10356715 2025-06-17T17:20:55Z Babyag46 153577 /* Բնակչություն */ 10356717 wikitext text/x-wiki {{Redirect|Արցախ}}{{Տեղեկաքարտ Երկիր |բնագիր_անվանում = Արցախի Հանրապետություն |common_name = Արցախի Հանրապետություն |դրոշի_պատկեր = Flag_of_Artsakh.svg |դրոշի_նկարագրում = Արցախի դրոշ |զինանշանի_պատկեր = Coat of arms of Artsakh.svg |զինանշանի_նկարագրում = Արցախի զինանշան |քարտեզի_պատկեր = Արցախի Հանրապետության քարտեզ 2021.png |քարտեզի_նկարագիրը = Արցախի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ մուգ շագանակագույնով պատկերված են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները, իսկ մարմնագույնով՝ Արցախի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ |քարտեզի_պատկեր_2 = |քարտեզ_2-ի_նկարագիրը = |ազգային_օրհներգ = ''«Ազատ ու անկախ Արցախ»''<br ><small>Արցախի Հանրապետության օրհներգ</small> | լեզուներ = |օրհներգ = |պաշտոնական_լեզուներ = [[հայերեն]]<ref name="Արցախի սահմանադրություն">[http://www.nankr.am/hy/1838 Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն, ընդունված 2017 թվականի փետրվարի 20-ին,] [https://web.archive.org/web/20220323165812/http://www.nankr.am/hy/1838 ''(արխիվացված 23․03․2022թ․)'']։</ref> [[ռուսերեն]] |էթնիկ_խմբեր = [[հայեր]], [[ուկրաինացիներ]], [[հույներ]], [[ռուսներ]], [[վրացիներ]] |մայրաքաղաք = [[Ստեփանակերտ]] |կառավարության_տեսակը = [[Նախագահական համակարգ|նախագահական հանրապետություն]] |ղեկավար_կոչում_1 = [[Արցախի նախագահի ՊԺԿ|Նախագահի ՊԺԿ]] |ղեկավարի_անուն_1 = [[Աշոտ Դանիելյան]] |ղեկավար_կոչում_2 = [[Արցախի Հանրապետության Պետական նախարար|Պետնախարար]] |ղեկավարի_անուն_2 = [[ Նժդեհ Իսկանդարյան ]] |legislature = [[Արցախի Հանրապետության ազգային ժողով]] |sovereignty_type = Անկախություն ([[ԽՍՀՄ]]-ից) |established_event1 = Հռչակված |established_date1 = [[Սեպտեմբերի 2]], [[1991]] թ.<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc |title=Հետխորհրդային պատերազմներ. ապստամբություն, էթնիկ հակամարտություն և ազգամիջյան բախումներ Կովկասում |publisher=Նյու Յորքի համալսարանի հրատարակչություն |year=2007 |isbn=9780814797099 |edition=Online-Ausg. |location=Նյու Յորք |page=[https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc/page/168 168]}}</ref> |established_date2 = ՄԱԿ-ի ոչ անդամ |area_km2 = 3147 |area_rank = |area_sq_mi = 4424 |percent_water = |population_estimate = |population_census = 100.617<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=ԼՂՀ 2023 թվականի նախահաշիվ |url=http://www.stat-nkr.am/hy/2015-10-40-10-40-02/597--2021 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160416093350/http://www.stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015 |archive-date=2025 թ․ մարտի 14}}</ref> |population_estimate_year = |population_census_year = 2023 |population_density_km2 =3147 |population_density_sq_mi = <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = |GDP_PPP = $1.6 մլրդ․ |GDP_PPP_year = 2010 |GDP_PPP_rank = n/a |GDP_PPP_per_capita = $2,581 (2011) |GDP_PPP_per_capita_rank = |Gini = <!--number only--> |Gini_year = |Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> |Gini_ref = |Gini_rank = |HDI = <!--number only--> |HDI_year = |HDI_change = <!--increase/decrease/steady--> |HDI_ref = |HDI_rank = |currency =[[Հայկական դրամ]] |currency_code = AMD |time_zone = [[Հայկական ժամանակ|AMT]] |utc_offset = +4 |utc_offset_DST = +4 |time_zone_DST = ''Չդիտարկված'' |drives_on = right |calling_code = 374 97<sup>b</sup> |cctld = [[.am]], [[.հայ]] <small>(փաստացի)</small> |footnote_c = 374 97 |area_magnitude = 1 E10 |country_code = NKR }} '''Արցախի Հանրապետություն''', հայկական պետություն [[Հայկական լեռնաշխարհ|Հայկական Լեռնաշխարհի]] արևելքում<ref name="Հայաստան հանրագիտարան">«Հայաստան հանրագիտարան», խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2012 թվական</ref>՝ [[Հարավային Կովկաս|Հարավային Կովկասի]] աշխարհաքաղաքական տարածաշրջանում<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք"/>։ Այն [[ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]ի կողմից պաշտոնապես [[Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետությունների ցանկ|չճանաչված պետություն]] է<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք">{{Cite web |title=Ընդհանուր տեղեկություններ - Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարություն |url=https://www.nkr.am/hy/general-information |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928073422/https://www.nkr.am/hy/general-information |archive-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 28 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 15}}</ref>։ Ճանաչված է միայն մասամբ ճանաչված [[Աբխազիայի Հանրապետություն|Աբխազիայի Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական կայք |url=http://president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220408030613/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 8 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=president.nkr.am}}</ref>, [[Հարավային Օսիայի Հանրապետություն|Հարավային Օսիայի Հանրապետության]] և [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրյան Մոլդովական Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Новости KM.RU. Приднестровье хочет войти в состав России |url=http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216084723/http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=web.archive.org}}</ref> կողմից։ [[Հայաստան]]ը համարվում է Արցախի Հանրապետության անվտանգության երաշխավորը<ref>[https://mil.am/hy/news/1766 Հայաստանը ԼՂՀ ժողովրդի անվտանգության երաշխավորն է - Հայաստանի պաշտպանության նախարարություն]</ref><ref>[https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 «ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության հայտարարությունը»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190309045029/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 |date=2019-03-09 }} ([https://web.archive.org/save/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 արխիվացված])։</ref><ref>[https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ «Հայաստանը մնում է ԼՂ անվտանգության երաշխավորը. ԼՂ-ն չի կարող ունենալ ավելի ցածր կարգավիճակ, քան ունի այսօր»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190319002959/https://artsakhpress.am/arm/news/43385 |date=2019-03-19 }} ([https://web.archive.org/save/https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ արխիվացված])։</ref>։ [[44-օրյա պատերազմ|44-օրյա պատերազմից]] հետո Արցախի վերահսկողության տակ էր մնացել նախկին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի մի մասը (առանց [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] մի մասի և [[Հադրութի շրջան|Հադրութի շրջանի]]) և պետությունը [[Հայաստան]]ին կապող [[Բերձորի մարդասիրական միջանցք|Բերձորի մարդասիրական միջանցքը]], որը համաձայնագրով Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորամիավորման վերահսկողության գոտին էր<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64384 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=Президент России |language=ru}}</ref>։ Այդ ժամանակ պետությունն ամբողջությամբ շրջապատված էր Ադրբեջանի զինված ուժերի հետ շփման գծով։ [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] հետևանքով Արցախի Հանրապետությունում իրականացվել է հայերի էթնիկ զտումներ<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 3 |title=Ադրբեջանն էթնիկ զտումներ է իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ․ Ջուդի Չու |url=https://lurer.com/?p=568996&l=am |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=lurer.com}}</ref>, իսկ տարածքն ամբողջությամբ անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։ Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաքը և ամենախոշոր քաղաքը [[Ստեփանակերտ]]ն է, որը նաև երկրի վարչական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնն էր։ Արցախի Հանրապետությունը պատմականորեն զբաղեցնում է [[Մեծ Հայք]]ի [[Արցախ նահանգ]]ի գրեթե ամբողջ տարածքը, ինչպես նաև [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]] և [[Ուտիք]] նահանգների փոքր մասը։ Հայ մեծանուն պատմաբան [[Լեո]]ն Արցախը համեմատել է «հսկայական միջնաբերդի» հետ, առանց որի «անհնար է երևակայել Հայաստանի սրտի, այն է՝ Արարատյան երկրի պաշտպանությունը»<ref>[[Լեո]], «Հայոց պատմություն», Երկերի ժողովածու, հատոր 2, Երևան - 1973, էջ 32-33։</ref>։ [[1994]]–[[2020|2020 թվականներին]] Արցախի վերահսկողության տակ էին գտնվում նախկին [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ը, [[Շահումյանի շրջան (Ադրբեջանի ԽՍՀ)|Շահումյանի շրջանի մի մասը]] և նրանց շրջապատող շրջանները, որոնք հայտնի էին նաև «Արցախի անվտանգության գոտի» անվամբ։ Արցախի աշխարհագրական դիրքը լեռնային է։ Ամենաբարձր կետը [[Գոմշասար]]ն է՝ 3724 մետր բարձրությամբ։ Պատմական աղբյուրներում Արցախն առաջին անգամ հիշատակված է [[մ.թ.ա. 8-րդ դար]]ում՝ [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] սեպագիր արձանագրություններում։ [[Պատմական Հայաստան]]ի այս երկրամասում է [[Հայոց արքաների ցանկ|Մեծ Հայքի արքա]] [[Տիգրան Մեծ]]ը կառուցել [[Տիգրանակերտ (մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ քաղաքը]]։ Ուշհինաշխարհյան և վաղմիջնադարյան ժամանակաշրջաններում Արցախը եղել է հայկական թագավորությունների կազմի մեջ, որպես վերջիններիս անբաժան մաս։ [[5–րդ դար|5-րդ դարում]] [[Արշակունյաց թագավորության բաժանում|Արշակունյաց թագավորության անկումից]] հետո Արցախում որոշակի ընդմիջումներով պահպանվել են հայկական պետականության բեկորները մինչև 19-րդ դարի առաջին կես որպես [[Խամսայի մելիքություններ|Մելիքություններ]] (մանր թագավորություններ)։ Այս շրջանից ի վեր տեղաբնակները մասնակցել են օտար լծի դեմ հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարին։ [[1805 թվական]]ին [[Արցախ նահանգ|Արցախը]] [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|միացվեց Ռուսական կայսրությանը]], իսկ [[Ղարաբաղի խանություն]]ը, որպես այդպիսին, դուրս մղվեց պատմության ասպարեզից։ [[1917 թվական]]ին [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն անցավ [[Հայոց ազգային խորհուրդ (Բաքու)|Հայոց ազգային խորհրդին]] և կարճ ժամանակ անց միավորվեց [[Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության]] կազմի մեջ։ [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Նորաստեղծ Ադրբեջանն]] այս տարածքների նկատմամբ հավակնություններ ուներ հենց այս ժամանակներից ի վեր, ինչի պատճառով [[1918]]-[[1920|1920 թվականներին]] Ղարաբաղում ընթանում են [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (1918-1920)|զինված բախումներ]]։ [[1920 թվական]]ին [[Հայաստանի խորհրդայնացում|տարածքը խորհրդայնացվում]] է, իսկ [[1923 թվական]]ին միավորվում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ-ի]] մեջ։ [[1988|1988 թվականի]] փետրվարին ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհուրդը դիմումով ներկայացավ [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Հայաստանի]] և [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանի ԽՍՀ-ների]] գերագույն խորհուրդներին՝ ԼՂԻՄ-ի Հայաստանի կազմում ընդգրկվելու հարցը լուծելու համար։ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի գերագույն խորհուրդը մերժեց արցախցիներին և սկսվեց [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան շարժումը]], որը վերաճեց ազգային պայքարի։ Դրան հաջորդած [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմում]] հայերը տարան վճռական հաղթանակ՝ ազատագրելով ոչ միայն ԼՂԻՄ-ի նախկին տարածքը, այլև [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]] և հարակից տարածքները։ [[1991 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 2]]-ին ընդունվում է Արցախի անկախության հռչակագիրը։ Արցախը [[նախագահական հանրապետություն]] է<ref>{{Cite web |title=Արցախի հանրապետության նախագահի պաշտոնական կայքէջ |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130401122901/http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 1 |website=www.president.nkr.am}}</ref>։ [[Օրենսդիր իշխանություն|Օրենսդիր մարմինն]] [[Արցախի Ազգային ժողով|ազգային ժողովն]] է։ == Անվան ծագումնաբանություն == Ճշգրիտ ստուգաբանությունը հայտնի չէ, առաջին հիշատակությունները [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] (ուրարտական) շրջանից են։ Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ «Արցախ» անվանումը նշանակում է Առանի ծառաստան<ref>Շահեն Մկրտչյան, «Արցախի գանձերը», Երևան 2000 - Տիգրան Մեծ հրտ., էջ 10։</ref>։ Ավանդության համաձայն, Առանը հայոց [[Վաղարշակ]] արքայի կողմից նշանակված Մեծ Հայքի հյուսիսարևելյան նահանգների նախարարն էր՝ Սիսակյան տոհմից<ref>[[Ղևոնդ Ալիշան]], «Արցախ», գրաբարից թարգմանեց Գ. Բ. Թորոսյան։ Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն – 1993, էջ 8։</ref>։ Առանը, որը ավանդորեն համարվում է [[Առանշահիկներ]]ի, և նրանցից ճյուղավորված Արցախի միջնադարյան իշխանների ու մելիքների նախահայրը, պատկանում էր [[Հայկ նահապետ|Հայկ]] նահապետի զարմին, ուստի և միջնադարյան պատմիչները Արցախի իշխաններին կոչում են «Հայկազյանք»<ref name="aguank">[[Մովսես Կաղանկատվացի]], «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն», 1.4, 1.18, 3.22:</ref>։ «Ղարաբաղ» տեղանունը հստակ ստուգաբանություն չունի։ Ըստ մեկ ստուգաբանության՝ թարգմանվում է որպես՝ ''«Սև այգի»''<ref>Robert H. Hewsen, ''Armenia: a Historical Atlas.'' University of Chicago Press, 2001, pp. 119–120.</ref>։ Ըստ երկորրդ [[ստուգաբանություն|ստուգաբանության]]՝ «բաղ» արմատով բազմաթիվ տեղանուններ գոյություն ունեին [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքում]], [[Արցախ]]ում, [[Գանձակ]]ում և այլուր։ Եվ «Ղարաբաղը» «[[Բաղաբերդ]]» տեղանվան պարզ ու սովորական թարգմանությունն է։ «Ղարաբաղի» առաջին՝ «ղարա» մասը հայերեն «բերդ» բառի թարգմանությունն է՝ լ-ր հնչյունափոխությամբ։ Ինչպես օրինակ, Կալա-կարա՝ Կալա, Կալաքենդ ([[Բերդաշեն (Մարտունու շրջան)|Բերդաշեն]]), իսկ պաշտոնական փաստաթղթերում՝ Կարաքենդ։ Տեղանվան երկրորդ՝ «բաղ» մասը օտար նվաճողների կողմից չի թարգմանվել։ Այսպիսով՝ Ղարաբաղը Բաղաբերդ տեղանվան քմահաճ թարգմանությունն է<ref>Լևոն Հարությունյան, Նշխարներ Արցախի բանահյուսության</ref>։ == Պետական խորհրդանիշներ == === Ազգային դրոշ === {{Հիմնական|Արցախի դրոշ}} [[Պատկեր:Flag and Crest on Public Building - Stepanakert - Nagorno-Karabakh (18900985430).jpg|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ|Արցախի Հանրապետության դրոշը]]՝ հանրային շենքի վրա]] [[Պատկեր:Արցախի_Հանրապետություն.png|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ]]ը [[Ստեփանակերտ]]ի [[Վերածննդի հրապարակ (Ստեփանակերտ)|Վերածննդի հրապարակում]] անցկացվող հաղթահանդեսի ժամանակ]] [[Արցախի դրոշ]]ը ստեղծվել է [[Հայաստանի դրոշ]]ի նմանությամբ։ Արցախի դրոշի վրա միայն ավելացված է սպիտակ եռանկյունաձև նախշանկար ([[հայկական գորգ]]ի նմանությամբ), որը խորհրդանշում է Արցախի՝ մայր [[Հայաստան]]ից անարդարացիորեն բաժանումը և անկախության հռչակման արդյունքում վերջինիս վերամիավորումը։ Կարմիր գույնը խորհրդանշում է [[Հայեր|հայ ժողովրդի]] մշտական պայքարը հարատևման, [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեական հավատքի]], անկախության և ազատության համար։ [[Կապույտ (գույն)|Կապույտ]] գույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի ապրելու կամքը խաղաղ երկնքի ներքո։ Նարնջագույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի արարչական տաղանդը և աշխատասիրությունը։ Դրոշի լայնության և երկարության չափերի հարաբերությունն է՝ 1:2-ի։ Արցախի ազգային դրոշը միշտ ծածանվում է [[Արցախի նախագահ|Արցախի նախագահի նստավայրի]], [[Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], բոլոր ատյանների [[դատարան]]ների, [[Դատախազություն|դատախազության մարմինների]], [[մարդու իրավունքների պաշտպան]]ի գրասենյակի, [[Հանրապետություն|հանրապետական]] [[Գործադիր իշխանություն|գործադիր մարմինների]], պետական կառավարման այլ մարմինների, ԱՀ տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի) շենքերի վրա։ Հավատարիմ մնալով [[Միջազգային իրավունք|միջազգային իրավունքի նորմերին]], [[Դիվանագիտություն|դիվանագիտական արարողակարգի կանոններին]] և ընդունող պետությունների սովորույթներին՝ [[Արցախի Սահմանադրություն|Արցախի ազգային օրենսդրությունն]] ամրագրում է, որ [[Արցախի դրոշ|դրոշը]] մշտապես պետք է բարձրացվի օտարերկրյա պետությունների տարածքում Արցախի''' '''Հանրապետության դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և այլ պաշտոնական ներկայացուցչությունների շենքերի վրա։ Օրենքը չի արգելում Արցախի դրոշի տեղադրումն ինչպես պետական այլ, այնպես բնակելի շենքերի վրա։ Արցախի դրոշի բարձրացման, իջեցման, փոխանցման արարողակարգը սահմանում է [[ԼՂՀ կառավարություն|Արցախի կառավարությունը]]։ Արցախյան դրոշը իջեցվում է պաշտոնապես հայտարարված սգո օրերին կամ սգո արարողությունների ժամանակ՝ մինչև դրոշաձողի մեջտեղը։ Դրոշի վերևի մասում ամրացվում է սև ժապավեն, որի երկարությունը հավասարեցվում է դրոշի երկարությանը<ref>{{Cite web |title=ԱՀ Ազգային ժողով // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/557 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206044253/http://www.nankr.am/hy/557 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=www.nankr.am}}</ref>։ === Զինանշան === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության զինանշան}}[[Պատկեր:2017-07-26 - Stepanakert (Artsakh) 54.jpg|thumb|274x274px|[[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ը՝ [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ազգային ժողովի]] շենքի մուտքի մոտ գտնվող ցուցատախտակի վրա]][[Արցախի Հանրապետության զինանշան|Արցախի զինանշանը]] հանրապետության [[Ինքնիշխանություն|պետական ինքնիշխանության]], նրա տարածքում ապրող ժողովուրդների պետական միասնության, կառուցվող [[Ազատություն|ազատ]], [[Իրավակարգ|իրավական պետության]] խորհրդանիշն է։ Այն հաստատվել է [[Գերագույն խորհուրդ|Արցախի գլխավոր խորհրդի]] կողմից՝ [[1994|1994 թվականի]] [[Նոյեմբերի 17|նոյեմբերի 17-ի]] որոշմամբ։ Զինանշանի հեղինակը նկարիչ և քանդակագործ [[Լավրենտ Ղալայան]]ն է։ [[Արցախի զինանշան]]ի կենտրոնում պատկերված է թևատարած [[Արծիվներ|արծիվ]], որի գլխավերևում տարածվում են արևի ճառագայթները և զետեղված է [[Արտաշեսյանների արքայատոհմ|Արտաշիսյանների արքայական հարստության]] թագը։ Վահանի վրա՝ ուղղահայաց դիրքով [[Արցախի Հանրապետության դրոշ]]ի [[սպիտակ գույն]]ի հնգատամ սանդղանման զարդանախշով հատվածի և [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռան]] ֆոնի վրա [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մե՛նք ենք մեր սարերը»]] քանդակի պատկերն է։ Ներքևում՝ [[Արծիվներ|արծվի]] մագիլների մեջ, [[Խաղող|խաղողի վազեր]] են, [[Թթենի|թթենու]] պտուղներ, [[ցորեն]]ի հասկեր։ Վերևի կիսաշրջանում արված է [[հայերեն]] մեծատառերով մակագրություն. ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»''։ Արցախյան զինանշանի վրայի արծիվը շագանակագույն գույնի է՝ սև զարդագծերով, իսկ գլուխը՝ սպիտակ, մագիլները՝ նարնջագույն։ Արևի ճառագայթները և ցորենի հասկերն ունեն ոսկեգույն գունավորում։ Բարձրադիր [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռը]], որն Արցախի խորհրդանիշներից է, պատկերված է երկնագույն գույնով, իսկ [[Ստեփանակերտ|քաղաքամայր Ստեփանակերտի]] պատկերավորման համար օգտագործվող [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մենք ենք մեր սարերը» քանդակը]]՝ շագանակագույնով։ Արտաշիսյանների հարստության ոսկեգույն թագը, որը [[Հայոց պատմություն|Հայոց երկրի արքայական պատմության]] խորհրդանիշն է։ Խաղողի վազի և թթենու տերևները կանաչ են։ Խաղողի ողկույզը պատկերված է շագանակագույն, իսկ թութը՝ սպիտակ գույնով։ Հայալեզու ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»'' մակագրությունն արված է սև գույնով<ref>{{Cite web |title=Արցախի Հանրապետություն // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/572 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206043629/http://www.nankr.am/hy/572 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |website=www.nankr.am}}</ref>։ Արցախի Հանրապետության «զինանշանի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է զինանշանի կիրառությունն իրավական փաստաթղթերում և այլ ձևաթղթերում։ Ըստ դրա՝ [[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ի գունավոր պատկերն օգործածվում է Արցախի Հանրապետության օրենքների, նախագահի հրամանագրերի և կարգադրությունների, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], [[ԼՂՀ վարչապետների ցանկ|վարչապետի]], [[դատարան]]ների որոշումների, վճիռների և դատավճիռների, պաշտոնական տեղեկագրերի վրա, [[Արցախի Հանրապետության նախագահ]]ի, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], վարչապետի, նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, հանրապետական գործադիր մարմինների, դատարանների, դատախազության մարմինների, Արցախի Հանրապետության վերահսկիչ պալատի, պետական կառավարման այլ մարմինների, [[մարդու իրավունքներ]]ի պաշտպանի, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի), Արցախի Հանրապետության օրենքով ստեղծված մշտապես գործող մարմինների (ծառայությունների, խորհուրդների, հանձնաժողովների) ձևաթղթերի վրա։ Արցախի Հանրապետության զինանշանը կարող է պատկերվել ազգային շքանշանների ու մեդալների վրա ևս։ === Օրհներգ === {{հիմնական|Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ}}[[Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ|Արցախի Հանրապետության օրհներգը]] [[Ազատ ու անկախ Արցախ|«Ազատ ու անկախ Արցախ»]] հայրենասիրական երգն է, որի խոսքերը հեղինակել է [[Վարդան Հակոբյան (բանաստեղծ)|Վարդան Հակոբյանը]], իսկ երաժշտությունը՝ Արմեն Նասիբյանը։ Այն հաստատվել է Լեռնային Ղարաբաղի ԳԽ-ի [[1994|1994 թվականի]] [[դեկտեմբերի 23]]-ի որոշմամբ։ Արցախի Հանրապետության օրհներգն իր բնույթով հանդիսավոր [[Երաժշտություն|երաժշտական ստեղծագործություն]] է, կատարվում է [[վոկալ]], գործիքային, նվագախմբային, երգչախմբային, նվագախմբային-երգչախմբային տարբերակներով։ Արցախի օրհներգը պարտադիր կերպով հնչում է [[Երդմնակալություն|նախագահի երդմնակալության արարողության]], բարձրագույն պաշտոնատար անձանց ([[Արցախի Հանրապետության նախագահ|նախագահի]], [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ԱԺ նախագահի]], [[վարչապետ]]ի) մասնակցությամբ հանդիսավոր արարողությունների, պաշտոնական արարողությունների ընթացքում դրոշի բարձրացման, օտարերկրյա պետությունների նախագահների, [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդիր մարմինների]] ղեկավարների, վարչապետների, պաշտոնական ներկայացուցիչների, միջպետական և միջկառավարական կազմակերպությունների ղեկավարների՝ Արցախի Հանրապետություն պետական և պաշտոնական այցերի, զորահանդեսների և կրթական հաստատություններում ուսումնական տարվա սկզբի և ավարտի ժամանակ։ Ոչ պարտադիր հիմունքներով Արցախի օրհներգը կարող է հնչեցվել նաև պետական տոների, պատմական իրողություններին նվիրված հանդիսավոր նիստերի, ինչպես նաև [[հուշարձան]]ների, հուշաքանդակների և հուշատախտակների բացման հանդիսավոր արարողությունների ժամանակ։ «Պետական դրոշի մասին» ԱՀ օրենքը տարբեր կարգավիճակ ունեցող անհատների համար սահմանում է վարքագծի կանոններ, որոնք պարտադիր են երաժշտական ստեղծագործության հնչելու ժամանակ։ Համապատասխան օրենքի 8-րդ հոդվածի երրորդ կետի համաձայն՝ [[Արցախի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 6-րդ գումարման պատգամավորների ցանկ|Արցախի Հանրապետության]] օրհներգի նկատմամբ խորին հարգանքը յուրաքանչյուր քաղաքացու սրբազան պարտքն է։ Ըստ նույն հոդվածի առաջին և երկրորդ կետերի՝{{քաղվածք|Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ բոլորը հոտնկայս են (դրոշի առկայության դեպքում՝ դեմքով շրջված դեպի դրոշը, իսկ պաշտոնական արարողությունների ժամանակ՝ Արցախի Հանրապետության պետական արարողակարգի հիմնադրույթներին համապատասխան), տղամարդիկ՝ առանց գլխարկի։ Արցախի Հանրապետության զինված ուժերի և այլ զորքերի զինվորական ծառայողներին Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ ներկայացվող պահանջները սահմանվում են զինվորական կանոնագրքերով ու կանոնադրություններով։|«Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն», հոդված 8}} == Պատմություն == {{Հիմնական հոդված|Արցախի պատմություն}} === Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն === {{Հիմնական|Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Վանի թագավորություն}} [[Պատկեր:Azokh Cave3.jpg|thumb|[[Ազոխի քարայր]]ը տարածաշրջանի [[Հնագիտությունը Հայաստանում|հնագիտության]] և [[Հնէաբանություն|հնէաբանության]] կարևոր հնավայրերից է, որով ուսումնասիրվում են [[Առաջին ժամանակակից մարդիկ|նախնադարյան մարդկանց]] տեղաշարժերը [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ով|alt=]] Արցախի մասին առաջին վկայությունները պահպանվել են [[Ազոխ (քարանձավ)|Ազոխի]], [[Ծծաքար|Ծծախաչի]], Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում և վերաբերում են [[Հին քարի դար|հին քարի դարի ժամանակահատվածի]] աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ)։ [[Էվոլյուցիա|Մարդու էվոլյուցիայի]] հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի [[Հադրութի շրջան]]ի Որվանի քարայրում հայտնաբերված [[Նեանդերթալյան մարդ]]ու ծնոտը։ [[Բրոնզի դարը Հայկական լեռնաշխարհում|Բրոնզի]] և [[երկաթի դար]]աշրջաններին վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների ([[Ստեփանակերտ]], [[Խոջալու]], [[Ամարաս]], [[Մատաղիս]], [[Խաչենագետ]]ի, [[Իշխանագետ]]ի հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված [[Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Կուր-Արաքսյան մշակութային]] շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։ [[Մ.թ.ա. 3–րդ դար|Մ.թ.ա. 3]]-[[Մ.թ.ա. 1–ին դար|1-ին հազարամյակներից]] սկսած [[Միջին Արևելք]]ում հիմնադրվում են առաջին պետական կազմավորումները։ [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի առաջին պետությունը [[Վանի թագավորություն]]ն էր, որ առաջացել է [[մ.թ.ա. 9-րդ դար]]ում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 32</ref>։ Նրա գոյատևման երեքհարյուրամյա ժամանակաշրջանում ([[Մ.թ.ա. 9–րդ դար|մ.թ.ա. 9]]-[[Մ.թ.ա. 6-րդ դար|6-րդ դարեր]]) Արցախը հայտնի էր Ուրտեխե-Ուրտեխինի անվանումով։ Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի սկգբներին Արցախը եղել է [[Ասորեստան]]ի և [[Վանի թագավորություն]]ների քաղաքական ու մշակութային ազդեցությունների ոլորտներում։ [[Խոջալու]]ի դամբարանադաշտերից հայտնաբերվել է [[Ասորեստան]]ի թագավոր Ադադ-Նիրարի անունը կրող սարդիոնե ուլունք։ [[Ծովք (բերդ)|Ծովք]] գյուղի մոտ հայտնաբերվել է [[Վանի թագավորության արքաների ցանկ|Վանի թագավորության արքա]] [[Սարդուրի Բ]]-ի սեպագիր արձանագրությունը, որտեղ նշվում է «Կուրի և Արաքսի միջագետքում 19 երկրների նվաճման մասին»։ Արցախի՝ որպես Հայաստանի մաս, հիշատակումներ կան նաև [[Ստրաբոն]]ի, [[Դիոն Կասսիոս]]ի, [[Պլինիոս Ավագ]]ի, [[Պլուտարքոս]]ի և այլ անտիկ հեղինակների աշխատություններում, ինչպես նաև [[Արգիշտի Ա|Արգիշտի I]]-ի՝ [[Կոտայք]]ում հայտնաբերված ժայռափոր արձանագրության մեջ, որտեղ խոսվում է Զառ քաղաքի մասին։ Ըստ պատմաբան [[Վիկտոր Բալայան]]ի՝ այն համընկնում է Արցախի միջնադարյան [[Ծար (ավան)|Ծար]] մելիքանիստ ավանի և ներկայիս [[Քարվաճառի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Քարվաճառի]] [[Ծար (ավան)|Ծար]] գյուղի հետ<ref>{{Cite web |last=Բալայան |first=Վահրամ |date=2020 |title=Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի պատմության ուրվագծեր = Glimpses on the history of the Artsakh Republic settlements = Очерки истории населенных пунктов Республики Арцах : Մենագրություն / Վ.Ռ. Բալայան |url=http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=1714859 |website=armunicat.nla.am}}</ref>։ === Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում === {{Հիմնական|Երվանդունիների թագավորություն|Արցախ նահանգ|Արտաշեսյանների թագավորություն |Արշակունիների թագավորություն}}{{Ֆոտոշարք|Ancient Tigranakert2.jpg|Arzu-Hatun,_Dadivank.JPG|լ1=284|լ2=250|տեքստ=[[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտ քաղաքի]] ավերակներն ու [[Դադիվանք|Դադիվանքի վանական համալիրը]]|align=right}}Մ.թ.ա. 6-րդ դարում [[Երվանդ Սակավակյաց]]ը հիմնադրում է առաջին համահայկական պետությունը, որի մեջ միավորվում են հայալեզու բոլոր գավառները։ Նույն դարում այն դառնում է [[Աքեմենյան պետություն|Աքեմենյան պետության]] [[Սատրապական Հայաստան|սատրապությունը]], ապա՝ կիսվում հյուսիսային ու հարավային հատվածների։ Արցախը մտնում է Հյուսիսային Հայաստանի կազմի մեջ, որի կենտրոնը [[Էրեբունի ամրոց]]ն էր ([[Երևան]])։ Արցախի նախարարական տունը, ըստ ավանդության, սերում է [[Հայկ Նահապետ]]ի ժառանգ [[Սիսակ]]ից։ Նախարարական տան նախահայրը եղել է Հայկազուն Առանը, որի անունից էլ առաջացել է հարստության [[Առանշահիկ|«Առանշահիկ»]] (նշանակում է Առանի տիրակալ) անվանումը։ [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]]՝ մ.թ.ա. 334 թվականին սկսված արշավանքներից հետո [[Երվանդունիների թագավորություն]]ն անկախանում է։ Այդ ժամանակ նույնպես, Արցախը և արևելյան հարևան [[Ուտիք]]ը մտել են հայկական պետության մեջ<ref name="ReferenceB">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 34</ref>։ Այդ մասին են փաստում հույն պատմագիր և աշխարհագիր [[Ստրաբոն]]ի վկայությունները, որտեղ նա Արցախը ներկայացնում է, որպես [[Մեծ Հայք]]ի կազմում գտնվող նահանգ՝ «Օրխիստինա» անվանմամբ։ Մ.թ.ա. 189 թվականին Մեծ Հայքում տեղի է ունենում դինաստիական փոփոխություն և գահին բազմում են [[Արտաշեսյաններ]]ը։ Տոհմի հիմնադիր [[Արտաշես Բարեպաշտ]]ը (մ.թ.ա. 189-160) ձեռնարկում է հայկական պետությունից անջատված ծայրագավառների վերադարձը։ Ստրաբոնի վկայությամբ՝ Արտաշեսի միավորիչ գործունեության արդյունքում հայալեզու գավառները մտան [[Արտաշեսյանների թագավորություն|մեկ պետության]] կազմ։ [[Տիգրան Բ Մեծ]] արքան ([[մ.թ.ա. 95]]-[[Մ.թ.ա. 55|55]]) այստեղ կառուցել է իր անունը կրող քաղաքներից մեկը՝ Արցախի [[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտը]] (հնավայրը [[Ակնա (քաղաք)|Ակնա]] քաղաքի շրջակայքում է, պեղումները՝ [[2006|2006 թվականից]])։ 66 թվականից [[Արշակունիներ|Արշակունյաց հարստության]] շրջանում Արցախը նույնպես գտնվում էր հայկական միասնական պետության կազմում<ref>Մկրտչյան. Շ., «Արցախ», Երևան, 1991, էջ 26</ref>։ Այդ մասին է վկայում հռոմեական կայսր՝ [[Ներոն]]ի ժամանակներից Հռոմում պահպանված պատի վրա փորագրված աշխարհի մարմարե քարտեզը, որտեղ Արցախը Արշակունյաց Հայաստանի առաջատար նահանգներից մեկն է<ref name="ReferenceB"/>։ [[Հայաստանի առաջին բաժանում|Մեծ Հայքի թագավորության բաժանումից]] հետո (387 թվական) Արցախը կազմում է Արևելահայկական թագավորության մաս, որն էլ շուտով ընկնում է [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի [[Մարզպանական Հայաստան|տիրապետության տակ]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 78</ref>։ Սակայն նույնիսկ օտար լծի տակ գտնվելով՝ Արցախը շարունակում է պայքարել և պահպանել իր հայկականությունը։ Այդ մասին են փաստում [[Կորյուն]]ի վկայությունները, որոնց համաձայն՝ [[Մաշտոց|Մեսրոպ Մաշտոցը]] լուսավորչական գործունեություն էր ծավալում Արցախում, որն այդ ժամանակ կոչվում էր [[Փոքր Սյունիք]]։ Եվ, ըստ ավանդության, նույն նահանգի [[Մյուս Հաբանդ|Հաբանդ]] գավառի [[Ամարաս]] գյուղաքաղաքում Մեսրոպ Մաշտոցը բացեց իր առաջին դպրոցներից մեկը։ <div style="text-align: center;">'''Արցախի միջնադարյան վանքեր և վանական համալիրներ'''</div> <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:...Ծիծեռնավանք.jpg|[[Ծիծեռնավանք]], [[5-րդ դար]] Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 25.jpg|[[Գտչավանք]], [[13-րդ դար]] Պատկեր:Metsaranits vanq 19.jpg|[[Հակոբավանք]], [[7-րդ դար]] Պատկեր:Amaras monastery complex3.JPG|[[Ամարասի վանք]], [[4-րդ դար]] </gallery> [[451 թվական]]ին օգտվելով [[Սասանյան Պարսկաստան]]ում սկիզբ առած քաղաքական անկայունություններից՝ [[Կուր]]ի աջափնյա Արցախ և Ուտիք նահանգների [[Առանշահիկ]] հայ իշխանական տոհմն իրեն հայտարարում է թագավորություն։ Հենց Առանշահիկներն էլ կամզակերպեցին Արցախի հայության հակապարսկական ընդվզումները, որոնք գլխավորում էր Վաչե Առանշահիկ թագավորը՝ [[Վարդան Մամիկոնյան]]ի համախոհներից մեկը։ Զորավարի մահից հետո Արցախ աշխարհը պարսկական հետագա ասպատակություններից պաշտպանելու և ազատագրական պայքարների միջոցով անկախություն հաստատելու նպատակով Վաչե Առանշահիկը կեղծ ուրացության ուղին բռնեց և նույնիսկ ամուսնացավ Պարսկաստանի թագավորի՝ [[Հազկերտ Բ]]-ի քրոջ աղջկա հետ։ Սակայն [[457 թվական]]ին՝ Հազկերտ Բ-ի մահից հետո, օգտվելով Պարսկաստանում սկսված գահակալական կռիվներից Վաչեն նորից դառնում է քրիստոնեական-լուսավորչական կրոնի հետևորդ և ապստամբություն բարձրացնում պարսիկների դեմ։ Վաչեից հետո շուրջ 30 տարվա անիշխանությունից հետո Հայոց Արևելից աշխարհում թագավոր է դառնում նրա եղբոր որդի Վաչագանը։ Այդ ժամանակ բուն [[Մեծ Հայք]]ում և կենտրոնական նահանգներում հայկական պետականության բացակայության պայմաններում [[Վաչագան Բարեպաշտ]]ի թագավորությունը հայահավաք կենտրոնի դեր էր կատարում։ Նրա կառավարման տարիներն աչքի են ընկնում վարչական և կրոնական բարեփոխումներով, ինչպես նաև տնտեսական և մշակութային կյանքի վերելքով։ === Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն === {{Հիմնական|Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|Զաքարյան իշխանապետություն}}[[Պատկեր:Prince_Vakhtang.jpg|մինի|[[Խաչենի իշխանություն|Խաչենի իշխան]] Վախթանգ Թագավորազնը|alt=]] Մինչև [[6-րդ դար]]ի կեսերը Արցախ աշխարհում տևական խաղաղություն և ինքնավարություն էր տիրում։ Սակայն ամեն ինչ փոխվեց 7-րդ դարի սկզբին, երբ Հայոց երկիր ներխուժեցին արաբները։ [[652 թվական]]ին հայոց սպարապետ [[Թեոդորոս Ռշտունի]]ն [[Ասորիք]]ի և [[Միջագետք|Վերին Միջագետքի]] կառավարիչ [[Մուավիա]]յի հետ պայմանագիր ստորագրեց, որով Հայաստանը պահպանեց իր ներքին ինքնավարությունը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 85</ref>։ Սակայն [[Սեբեոս]]ի վկայությամբ բանակցություններում Հայաստանն առանձին էր դիտարկվում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիքից]] և [[Արցախ նահանգ|Արցախից]]։ Իրավիճակը փոխվեց Թեոդորոս Ռշտունու մահից հետո, երբ գահն անցավ նրա փեսային՝ [[Համազասպ Մամիկոնյան]]ին։ Նրան հաջողվեց իր իշխանության տակ վերցնել [[Մեծ Հայք]]ի գրեթե բոլոր գավառները՝ այդ թվում և Արցախը։ Այդ տարիներին տեղի ունեցած [[Հակաարաբական ապստամբությունը Արմինիայում (850-855)|հակաարաբական ընդվզումները]] վերջնականապես ունեցան իրենց արդյունքը և 885 թվականին Արբական խալիֆայությունը [[Աշոտ Ա|Աշոտ Ա Բագրատունուն]] ճանաչեց, որպես Մեծ Հայքի թագավոր։ Այսպիսով, Հայաստանը վերականգնեց իր անկախությունը և Արցախ աշխարհը նորից հայտնվեց համահայկական պետության կազմում։ Ամեն ինչ փոխվեց [[11-րդ դար]]ում՝ [[Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|սելջուկ-թուրքերի արշավանքների]] հետևանքով։ [[Տուղրիլ բեկ]]ի կառավարման տարիներին սելջուկ-թուրքերը ավերեցին Հայաստանի կենտրոնական, արևմտյան և հարավային շրջանները, սակայն Արցախը դեռ շարունակում է անվնաս մնալ։ [[1064 թվական]]ին սելջուկ-թուրքերի մեծաքանակ զորքերն՝ [[Ալփ-Արսլան|Ալփարսլանի]] գլխավորությամբ, սրի ու գերության մատնեցին արցախահայությանը։ [[12-րդ դար]]ի սկզբներից, սելջուկ-թուրքերի կայսրության քայքայմանը զուգընթաց հզորանում էր [[Վրաց թագավորություն]]ը։ Հայ ժողովուրդը, մնալով սելջուկ-թուրքերի գերիշխանության տակ՝ չէր համակերպվում այդ կացության հետ և հայերին անհրաժեշտ էր [[Վրաց թագավորություն|Վրաստանի]] օգնությամբ թոթափել սելջուկ-թուրքերի լուծը։ Հայ-վրացական ռազմաքաղաքական համագործակցության մեջ մեծ դերակատարություն ունեցան վրաց արքունիքում ծառայող հայ իշխանները, հատկապես՝ [[Զաքարյաններ]]ի տոհմի ներկայացուցիչները<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 118</ref>։ [[12-րդ դար]]ի [[1290|90-ական թվականներին]] նոր թափ ստացավ Հայաստանի ազատագրման և հայկական պետականության վերածննդի ապահովման գործը։ Հայ-վրացական միացյալ ուժերի կողմից ազատագրվում էին հայկական տարածքները, այդ թվում նաև Արցախը։ Սակայն Զաքարյաններին չհաջողվեց միաձույլ կենտրոնաձիգ պետություն ստեղծել և այդ իսկ պատճառով հայոց միասնությունը պահելու համար Զաքարյան իշխանները խնամիական կապեր ստեղծեցին գավառային հզոր իշխանական տոհմերի հետ։ Այս ժամանակաշրջանում Արցախում գտվող երեք իշխանությունները՝ Ներքին Խաչեն, Հաթերք և Վերին Խաչեն, տարբեր հարաբերություններ ունեին Զաքարյանների հետ։ Վերին Խաչենը (Ծար), որն ազատագրվել էր Զաքարյանների օգնությամբ, ընդունում էր վերջիններիս գերագահությունը։ Միջին Խաչենի կամ Հաթերքի իշխանության տիրույթները ժամանակի ընթացքում բաժանվեցին Վերին Խաչենի և Ներքին Խաչենի միջև։ Վերջինիս իշխանական տան ներկայացուցիչներն Արցախի մյուս իշխանությունների համեմատ առավել մեծ ինքնուրույնություն ունեին։ Ներքին Խաչենը տնտեսական և մշակութային աննախադեպ վերելք ապրեց [[Հասան-Ջալալ]]ի օրոք։ Նման զարգացվածության շնորհիվ երկրամասը նաև քաղաքական անկախություն ստացավ, որն ընդունում էին նույնիսկ վրաց թագավորները։ === Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն === {{հիմնական|Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Առանշահիկներ|Արևելյան Հայաստանը շահական Պարսկաստանի կազմում}}[[Պատկեր:Gandzasar_Monastery.JPG|մինի|[[Գանձասար|Գանձասարի վանական համալիրը]] գտնվում է [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք գյուղի]] մոտակայքում՝ [[Պատմական Հայաստան|պատմական Մեծ Հայքի]] Արցախ նահանգի [[Մեծ Առանք]] գավառում։ Իր անունն ստացել է Վանք գյուղի դիմաց գտնվող բլրի անունից|alt=]] [[1221|1221 թվականին]] [[Կոտմանի ճակատամարտ (1221)|Կոտման գետի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում]] հայ-վրացական միացյալ ուժերը պարտություն կրեցին, որից հետո [[մոնղոլներ]]ը սկսեցին ասպատակել [[Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Հայաստանն]] ու [[Վրաստան]]ը։ Երկրորդ արշավանքի ժամանակ թաթարներին հաջողվեց գրավել նաև Արցախը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 125-136</ref>։ Եվ չնայած իշխանությունները կորցրել էին իրենց ինքնավարությունը, ժողովուդը շարունակում էր համառ դիմադրություն ցուցաբերել։ Իրավիճակն ավելի բարդացավ, երբ մոնղոլները՝ [[Ղազան|Ղազան խանի]] օրոք, պաշտոնապես ընդունեցին [[իսլամ]]ը։ Ազգային և սոցիալական ճնշումներին գումարվեցին կրոնական հալածանքները։ [[1386 թվական]]ին թուրքմենների առաջնորդ [[Լենկ-Թեմուր]]ը, գրավելով [[Թավրիզ]]ն, անցնում է [[Արաքս]]ը և մտնում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]], իսկ այնուհետև նրա զորքերը ներխուժում են Արցախ՝ գրավում [[Խաչեն|Վերին Խաչենը]]։ Իրավիճակը փոխվեց Լենկ-Թեմուրի մահից հետո, երբ նրա հսկայածավալ պետությունն սկսվեց քայքայվել։ [[15-րդ դար]]ում [[կարա-Կոյունլու]] տիրակալների իշխանության տակ հայերը համեմատաբար լավ վիճակում հայտնվեցին։ Կարա-Կոյունլուները գիտակցելով իրենց տիրապետության տակ ընկած երկրների քայքայված տնտեսության վերականգնման և պետական գանձարանը լցնելու կարևորությունը, համեմատաբար մեղմ քաղաքականություն էին վարում հայ իշխանների նկատմամբ։ Նրանք պետական բարձր պաշտոնների նշանակում էին հայ նախարարական անվանի տների որոշ ներկայացուցիչների և շատերին դարձնում իրենց նախկին տիրույթների տնօրեններ ու լիիրավ իշխաններ։ Նույն իրավիճակն էր տիրում նաև [[Ակ-Կոյունլուների պետություն|Ակ-Կոյունլուների տիրապետության]] շրջանում։ Այս ժամանակաշրջանում վերականգնվում են Ներքին Խաչենի և Վերին Խաչենի իշխանական տների ներկայացուցիչների իրավունքները։ 14-15-րդ դարերում հայ նախարարական տների զգալի մասը կորցրեց իր ինքնավարությունն՝ այն զիջելով Հայաստանին տեր դարձած քոչվոր ցեղերի ավագանուն։ Չնայած դրան՝ Արցախի լեռնային գավառներում [[Առանշահիկներ|Առանշահիկների իշխանական տների]] առանձին ճյուղեր կարողացան դիմակայել եկվորների ճնշումներին և պահպանել երկրամասի պետական ինստիտուտների կենսունակությունը։ Այդ մասին է վկայում կարա-Կոյունլու Ջևանշահի հրովարտակը, որով ճանաչվում է լեռնային Արցախի տեր մելիքների իշխանությունը։ 16-17-րդ դարերում Հայաստանը դարձավ թուրք-պարսկական պատերազմների թատերաբեմ։ [[1555 թվական]]ին պատերազմող կողմերն [[Ամասիայի պայմանագիր|Ամասիայում կնքեցին հաշտության պայմանագիր]], որով [[Հարավային Կովկաս]]ն անցավ Պարսկաստանի գերիշխանության տակ։ 16-րդ դարում պարսկահպատակ տարածքներում ստեղծվեցին ռազմավարչական երեք միավորներ՝ Շիրվանի, Չուխուր Սադի (Երևան և Նախիջևան) և Ղարաբաղի բեկլարբեկությունները։ 1580 թվականին թուրք զորավար Մուստաֆա Լալա-փաշայի զորքերը ներխուժեցին Ղարաբաղ, այնուհետև ավերեցին Երևանն ու հասան Գեղարքունիք։ Հայոց հողի վրա թուրք-պարսկական բախումները շարունակվեցին մինչև [[1639|1639 թվականը]]՝ [[Կոստանդնուպոլիս|Կասր-ե-Շիրինում]] կնքված հաշտության պայմանագրի կնքումով։ Պարսկաստանին անցան Հայաստանի արևելյան նահանգները՝ [[Գուգարք]]ը, [[Շիրակ]]ը, [[Արարատյան դաշտ]]ը, Սյունիքն ու Արցախը և [[Վասպուրական]]ի արևելյան հատվածը։ Այդ ժամանակահատվածում, գտնվելով պարսկական տիրապետության տակ, Արցախի մելիքություններն ունեին ներքին ինքնավարություն և դրանով իսկ ստեղծում էին մի ինքնատիպ մշակույթ։ Երկրամասում խաղաղություն պահպանելու համար, Արցախի մելիքները, լեռնային անմատչելի ծերպերում տասնյակ ամրոցներ կառուցեցին։ Եվ դրանով իսկ շարունակում էին պահպանել հայկական պետականությունը։ === Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում === {{Հիմնական|Խամսայի մելիքություններ|Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)}} {{Quote box | quote ='''Գարեգին Նժդեհն Արցախի մասին''' Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի։ Առանց աշխարհագրական Հայաստանի այդ հզոր ողնաշարի մեր ամբողջական հայրենիքը գոյություն ունենալ չի կարող։ Փոքր ազգերը պարտադրորեն ավելի հայրենասեր պիտ լինեն, քան մեծերը, մենք՝ ավելի, քան բոլորը։ Բարոյական ուժն օգնում է փոքր ազգերի գոյությանը։ Այն օգնում է նաև հայերին անհավասար կռվում։ Այն տանում է հաջողության, ուժեղ թշնամու դեմ թույլերի հաղթանակի<ref>{{Cite web |title=«Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի». Գարեգին Նժդեհի խոսքերից |url=http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171021201931/http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 21 |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 16}}</ref> | source = | quoted = true | bgcolor =white | salign = | align =left | width = 26% | border = 1px | fontsize = 90% }} [[Պատկեր:5 principalities of Artsakh.png|մինի|Խամսայի հինգ մելիքությունները]] [[18-րդ դար]]ի սկզբներին օգտվելով [[Իրան|Պարսկաստանի]] ներքին երկպառակություններից ու [[աֆղաններ]]ի հետ պատերազմներից՝ Արցախի մելիքներն ավելի մեծ ինքնուրույնություն ձեռք բերեցին։ Նրանք հրաժարվեցին Պարսկաստանին հարկեր վճարելուց, ինչը նպաստեց Արցախի հայ բնակչության տնտեսական վիճակի բարելավմանը։ Այդ շրջանում պարբերաբար կրկնվող ավերիչ արշավանքներին դիմակայելու նպատակով՝ Արցախի մելիքները միավորվեցին և ստեղծեցին զինվորական միասնություն, որը պատմությանը հայտնի է [[սղնախներ]] անունով<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 152</ref>։ Հայտնի են [[Գյուլիստան]]ի, [[Ջրաբերդ (ամրոց)|Ջրաբերդի]], [[Ավետարանոց]]ի, [[Շուշի]]ի, [[Բադարա]]յի, [[Հերհեր (Մարտունու շրջան)|Հերհեր]] ու [[Ծովատեղ]] գյուղերի թիկունքների, ինչպես նաև [[Տող]] և [[Տումի]] գյուղերի սղնախները։ Այդ ժամանակահատվածում ինքնավարության տեղական մարմիններն իրենց ուժերը համախմբում էին [[Լեռնահայաստանի Հանրապետություն|Լեռնահայաստանում]] պարսկական իշխանությունը վերացնելու համար։ [[1723|1723 թվականի]] Արցախի սղնախականները ստիպված էին դիմակայելու թուրքերին, որոնք համառորեն փորձում էին հասնել [[Կասպից ծով]]ի ափերը։ Հայերին հաջողվեց պարտության մատնել թուրքերին և վերջիններս նահանջեցին։ Ամեն ինչ փոխվեց 1726 թվականին՝ [[Կ.Պոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] կնքված ռուս-թուրքական պայմանագրից հետո, երբ Թուրքիային անցան անդրկովկասյան տիրույթներըլ ներառյալ՝ [[Թիֆլիս]]ը, [[Գանձակի խանություն|Գանձակը]], [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանը]], [[Ղարաբաղի խանություն|Ղարաբաղն ու Ղափանը]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 157</ref>։ Հայկական սղնախները մարտեր էին մղում թուրքերի դեմ և վերջիվերջո դրանց հիմքի վրա ծնվեց վարչաքաղաքական նոր միավոր՝ [[Խամսայի մելիքություններ]]ը, որոնք հետագա տասնամյակներում դարձան [[Հայոց պատմություն|հայ ազգային ազատագրական պայքարի]] նոր հանգրվաններ։ Շուտով Արցախը հայտնվեց թուրք-պարսկական մրցակցության ոլորտում։ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] և [[Սեֆյան Պարսկաստան|Սեֆյան Պարստաստանի]] արյունարբու մարտերից հետո առավելության հասան պարսիկները՝ ի դեմս զորավար [[Նադիր շահ]]ի։ Օսմանյան կառավարությունն ի վիճակի չլինելով շարունակել պատերազմը [[1736 թվական]]ին [[Էրզրում]]ում ստիպողաբար հաշտության պայմանագիր է կնքում պարսիկների հետ։ Դրանով թուրքերը պարսիկներին հանձնեցին [[Արևելյան Հայաստան]]ը, [[Վրաստան]]ի մի մասը, [[Գանձակ]]ը, [[Շամախի]]ն և [[Ատրպատական]]ը։ [[Նադիր շահ]]ի օրոք և նրա հովանավորությամբ [[1735|173]][[1736 թվական|6]] թվականին [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի հինգ հայկական մելիքությունները]] ([[Գյուլիստանի մելիքություն|Գյուլիստան]], [[Ջրաբերդի մելիքություն|Ջրաբերդ]], [[Խաչենի մելիքություն|Խաչեն]], [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդա]], [[Դիզակի մելիքություն|Դիզակ]]) միավորվեցին մեկ ռազմաքաղաքական և վարչական միավորի մեջ և իրենց ծաղկման և հզորության գագաթին հասան [[18-րդ դար]]ավերջին<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 204</ref>։ Այսպիսով ձևավորվեց հինգ մելիքություններից կազմված նահանգը, որի կենտրոնը [[Տող (գյուղ)|Տող քաղաքատիպ ավանն]] էր։ Այս կազմավորումը Դիզակի [[Մելիք Եգան|Մելիք-Եգանի]] գլխավորությամբ ճանաչվեց որպես հայկական ինքնավար մի երկիր, որի սահմանները ձգվում էին [[Գանձակ]]ի մատույցներից մինչև [[Արաքս գետ]]ը։ Մելիք-Եգանը Նադիր շահից խանական տիտղոս ստանալով, մինչև [[1744 թվական]]ը գլխավորեց Խամսայի մելիքությունները։ Իրավիճակը փոխվեց Նադիր շահի սպանությունից հետո, երբ Պարսից երկրում առաջացած անիշխանության հետևանքով պատմության թատերաբեմ է բարձրանում թյուրքական քոչվոր ջիվանշիր ցեղի սարջալլու ճյուղի առաջնորդ Փանահ խանը, որի նպատակն էր գրավել [[Լեռնային Ղարաբաղ|լեռնային Արցախը]]։ Խամսայի մելիքները չհանդուրժեցին Փանահի նման քաղաքականությունը և նրան հետ մղեցին Արցախի լեռնային հատվածներից։ Այդ ժամանակաշրջանում մելիքների միջև առաջացած գժտությունների հետևանքով՝ Փանահ խանը հնարավորություն է ստանում տիրանալու Արցախին։ Վարանդայի տխրահռչակ մելիք Շահնազարը Փանահին նվիրաբերեց [[Շուշիի բերդ]]ը և այդ քայլն ավելի սրեց Արցախի ներքաղաքական կյանքը։ Շուտով Փանահն իրեն հռչակեց խան և հիմնեց Ղարաբաղի խանությունը։ Շուրջ 50 տարի Արցախի մելիքները պայքարում էին Ղարաբաղի ինքնահռչակ խաների դեմ։ Այդպիսով՝ [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի մելիքությունը]] թուլացավ և սկսեց կործանվել։ [[18-րդ դար]]ի վերջերին Իրանում գահին տիրելու համար նորից պայքար է սկսվում և [[1794 թվական]]ին Աղա Մուհամմադ խանն իրեն հռչակում է շահ։ Վերջինիս անհանգստացնում էին ռուսական կողմնորոշում ունեցող Արցախի մելիքները։ Նա մելիքներին խոստացավ հաստատել իրենց իշխանություններում, եթե նրանք ընդունեն իր իշխանությունը։ Սակայն Արցախի մելիքները վճռականությամբ մերժեցին Պարսից շահի պահանջը, ինչի պատճառով 1795 թվականին շահը պաշարեց [[Շուշիի բերդ|Շուշիի ամրոցը]], սակայն հաջողության չհասավ։ 1797 թվականին Աղա Մուհամմադ խանը նորից է հարձակվում Շուշիի վրա՝ այս անգամ արդեն հաջողության հասնելով։ Նա հաստատվում է [[Շուշի]]ում, սակայն որոշ ժամանակ անց դավադրաբար սպանվում է։ === Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ === {{Հիմնական|Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում}}[[Պատկեր:Портрет_Нерсеса_Аштаракеци.А.Овнатанян.jpg|մինի|[[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսների ցանկ|Ամենայն հայոց կաթողիկոս]] [[Ներսես Աշտարակեցի]]ն ([[1843]]-[[1857]]) լինելով [[Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)|ազատագրական պայքարի]] գործիչ պետականության բացակայության պայմաններում իր վրա է վերցրել ազգապահպանության գործը։|alt=]] Աղա Մուհամմադ շահի սպանությունից հետո իշխանության գլուխ է անցնում Ֆաթալի շահը, որը փորձում է ամրապնդել Պարսկաստանի գերիշխանությունը [[Հարավային Կովկաս]]ում։ Այդ ժամանակաշրջանում [[Կասպիական արշավանք|ռուս-պարսկական խորացող հակասությունները]] վերածվում են [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|երկարատև պատերազմի]] ([[1804]]-[[1813 թվական]]ներ)։ Ռուս-պարսկական պատերազմի ավարտից հետո՝ [[1813 թվական]]ի [[Հոկտեմբերի 12|հոկտեմբերի 12-ին]], [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի հաշտության պայմանագրով]] Արցախն անցնում է [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|Ռուսական կայսրության տիրապետության տակ]]։ Այդ պայմանագիրը վկայում է, որ Արցախն առանձին ազգային-պետական միավորի կարգավիճակով է անցնում Ռուսաստանի տիրապետության տակ։ [[1828 թվական]]ի [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրով]] վերջ է դրվում ռուս-պարսկական պատերազմին, որի արդյունքում Հայաստանը մեկընդմիշտ ազատագրվում է պարսկական դարավոր լծից։ 1840-1917 թվականներին Ցարական Ռուսաստանի կառավարությունը ձեռնամուխ է լինում մի շարք վարչատարածքային փոփոխությունների իրագործման, որոնց արդյունքում Ղարաբաղը մեկ հայտնվում էր [[Կասպիական մարզ]]ի, մեկ՝ [[Շամախիի գավառ|Շամախու նահանգի]], մեկ՝ [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ի կազմում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 242-243</ref>։ Փետրվարյան բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության հաղթանակից հետո Ժամանակավոր կառավարությունը [[1917 թվական]]ի [[Մարտի 9|մարտի 9-ին]] ստեղծում է [[Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե]] (Օզակոմ), որի կարգադրությամբ ստեղծվում են գավառային, քաղաքային և գյուղական գործադիր կոմիտեներ։ Արդյունքում, Հարավային Կովկասում ստեղծվում են երեք ազգային պետություններ՝ ի դեմս [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]], [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի ժողովրդավարական հանրապետությունների]]։ Այսպիսով, աշխարհի քարտեզի վրա գծվում է մի նոր պետու­թյուն ([[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Մուսավաթական Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն]]), որի հիմքում դրված էր ոչ պատմականության և ոչ էլ էթնիկական պատկանելիության սկզբունքները։ Իսկ արցախահայերն իրենց ներքին կյանքը վարելու համար ստեղծեցին Ղարաբաղի ազգային բյուրոն։ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը, որի 95 %-ը [[հայեր]] էին, գումարեցին իրենց առաջին համագումարը, որը Լեռնային Ղարաբաղը հռչակեց անկախ վարչաքաղաքական միավոր, ընտրեց Ազգային խորհուրդ և կառավարություն։ 1918-1920 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղն ուներ պետականության բոլոր ատրիբուտները՝ ներառյալ բանակն ու օրինական իշխանությունները։ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի խաղաղ նախաձեռնություններին ի պատասխան Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետությունը դիմեց ռազմական գործողությունների։ [[1918|1918 թվականի]] [[մայիս]]ից մինչև 1920 թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում Ադրբեջանի և նրան սատարող [[Թուրքիա]]յի զինված ստորաբաժանումները հայ բնակչության հանդեպ իրագործեցին բռնություններ և ջարդեր։ Սակայն, դրանով հնարավոր չեղավ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին հարկադրաբար ընդունելու Ադրբեջանի իշխանությունը։ [[Պատկեր:2014 Szuszi, Katedra Chrystusa Zbawiciela (01).jpg|alt=|մինի|[[Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճար|Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին]] կառուցվել է [[1868]]-[[1887|1887 թվականներին]]։ [[Գանձասար]]ից հետո՝ [[Արցախ]]ի երկրորդ կարևորագույն հոգևոր կենտրոնն է։ Կազմված է եկեղեցուց և [[Զանգակատուն|զանգակատնից]]։ Ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջան]]ի վերահսկողության տակ։]] Արցախահայության ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու համար [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի]] [[Թիֆլիս|մայրաքաղաք Թիֆլիսից]] [[Շուշի]] է մեկնում գնդապետ [[Մելիք-Շահնազարյաններ|Միքայել Մելիք-Շահնազարյանը]]։ Սակայն իրադարձությունները զարգանում էին ի վնաս Արցախի հայության։ Թուրք զավթիչները մուսավաթականների գործուն մասնակցությամբ որոշեցին Ղարաբաղի հայու­թյան դիմադրությունը ճնշել զենքի ուժով։ Թուրքերն առաջին հեր­թին Ղարաբաղը կտրեցին [[Զանգեզուր]]ից և ավերեցին [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ի գյուղերը։ [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայում]] տեղակայված թուրքական երկ­րորդ դիվիզիայի հրամանատար Ջեմիլ Ջահիդ Բեյը վերջնագիր ուղարկեց Ղարաբաղի կառավարությանը՝ չդիմադրելու և հպատակվելու պահանջով։ Ստեղծված կացությունը քննարկելու համար հրավիրեցին Ղարաբաղի հայության երկրորդ ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 7]]-[[Սեպտեմբերի 11|11-ին]]), ապա երրորդ համագումարները ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 18]]-[[Սեպտեմբերի 22|22-ին]]), որոնք մերժեցին թուրքերի պահանջները։ Միաժամանակ գավառներում սղնախական ժամանակներից մնացած ավանդույթով ստեղծվեցին զորակայաններ և նշանակվեցին զորահրամանատարներ։ [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդայի]] զորահրամանատարն էր Սոկրատ Բեկ Շահնազարյանը, [[Դիզակ]]ինը՝ Արտեմ Լալայանը, [[Խաչենի իշխանություն|Խաչենինը]]՝ Ալեքսան Դային, [[Ջրաբերդ (գավառ)|Ջրաբերդինը]]՝ Բագրատ Նազարյանը։ Թուրքական բանակը տեղացի մուսուլմանների ուղեկցությամբ [[Սեպտեմբերի 22|սեպտեմբերի 22-ին]] մտավ Լեռնային Ղարաբաղ՝ ավերելով [[Դահրազ]], [[Վարազաբուն]], [[Նախիջևանիկ]], [[Քյաթուկ]], [[Խրամորթ]], [[Խանաբադ (Արցախ)|Խանաբադ]] և [[Քարագլուխ (Ասկերանի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղերը։ Թուրքական զորամասերը [[Շուշի]] մտան [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]]։ Թուրքական հրամանատարությունը լուծարեց Ղարաբաղի կառավարությունը։ Ավելի քան 60 մտավորականներ, այդ թվում և Ղարաբաղի Հայոց Ազգային խորհրդի նախագահ Եղիշե Իշխանյանը, ձերբակալվեցին ու նետվեցին բանտ։ Թեպետ Շուշին ընկավ, սակայն Արցախի գավառները մնացին անառիկ։ Ամենուրեք կազմակերպվեցին ինքնապաշտպանական ջոկատներ։ Մարտակերտի հայության հերոսական դիմադրության շնորհիվ կանխվեց թուրքերի մուտքը Ջրաբերդի շրջան։ Այնուհետև ահեղ մարտեր ծավալվեցին Վարանդայի և Դիզակի շրջաններում։ 1919 թվականի օգոստոսին Ղարաբաղը և Ադրբեջանը՝ ռազմական բախումը կանխելու նպատակով կնքեցին նախնական պայմանագիր, որով համաձայնվեցին երկրամասի կարգավիճակի խնդիրը քննարկել [[Փարիզի խաղաղության վեհաժողով|Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում]]։ === Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին === {{Հիմնական|Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին}} [[Պատկեր:Nagorno Karabakh03.png|ձախից|մինի|[[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ]] տարածքը՝ խորհրդային տարիներին]] [[Հարավային Կովկաս]]ում [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|խորհրդային կարգերի]] հաստատումն ուղեկցվեց քաղաքական նոր վարչակարգի ստեղծմամբ։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]] միջև վիճելի տարածք է ճանաչվում նաև [[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ռուսաստանի]] կողմից։ 1920 թվականի օգոստոսին [[Խորհրդային Ռուսաստան]]ի և [[Հայաստանի առաջին հանրապետություն|Հայաստան]]ի միջև կնքված համաձայնագրով, ռուսական զորքերը ժամանակավորապես տեղակայվեցին Լեռնային Ղարաբաղում։ [[Հայաստանի օկուպացիա Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից|Հայաստանի խորհրդայնացումից]] անմիջապես հետո՝ [[1920]] թվականի [[Նոյեմբերի 30|նոյեմբերի 30-ին]], Ադրբեջանի կոմկուսի կենտկոմի քաղբյուրոյի և կազմբյուրոյի համատեղ նիստում ընդունվեց որոշում, ըստ որի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած սահմանային վեճերը վերացած են համարվում։ Արդյունքում՝ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը, [[Զանգեզուր]]ը և [[Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Նախիջևանը]] դառնում են [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] մաս։ Այդ որոշումը վավերացվեց [[1920|1920 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]]՝ Բաքվի խորհրդի ընդլայնված նիստում ընդունված հռչակագրի կարգավիճակով<ref>«Կոմունիստ», 2 դեկտեմբերի, 1920, Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը և սովետական իշխանության հաղթանակը Հայաստանում, ժողովածու, Երևան, 1957, էջ 497-498</ref>։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի, [[Զանգեզուր]]ի և [[Նախիջևան]]ի նկատմամբ հավակնություններից հրաժարվելու մասին Խորհրդային Ադրբեջանի հայտարարության և հայ-ադրբեջանական համաձայնության հիման վրա՝ 1921 թվականի հունիսին Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարվում է Հայաստանի անբաժանելի մաս։ [[1921]] թվականի [[Հուլիսի 4|հուլիսի 4-ին]] [[Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կենտկոմի կովկասյան բյուրո|Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կովկասյան բյուրոն]] [[Վրաստան]]ի մայրաքաղաք [[Թբիլիսի]]ում հրավիրում է լիագումար նիստ, որի ընթացքում հաստատվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հայկական ԽՍՀ-ի մաս հանդիսանալու փաստը։ Սակայն, Կրեմլի կառավարության թելադրանքով և [[Ստալին|Իոսիֆ Ստալինի]] անմիջական միջամտությամբ, հուլիսի 5-ի գիշերը վերանայվում է նախորդ օրվա որոշումը և ընդունվում է Լեռնային Ղարաբաղը [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ադրբեջանի]] կազմում ընդգրկելու և այդ տարածքում ինքնավար մարզ կազմավորելու վերաբերյալ որոշում՝ չպահպանելով նույնիսկ նախորդ ընթացակարգը։ Այս որոշումն աննախադեպ իրավական ակտ է միջազգային իրավունքի պատմության մեջ, երբ երրորդ երկրի կուսակցական մարմինը՝ առանց որևէ իրավական հիմքի կամ իրավասության, որոշում է մեկ այլ տարածքի կամ երկրի կարգավիճակը<ref name="ReferenceA">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 307</ref>։ Ադրբեջանական և Հայկական ԽՍՀ-ները 1922 թվականի դեկտեմբերին ընդգրկվեցին Խորհրդային Միության կազմավորման գործընթացներում, իսկ Ղարաբաղի տարածքի ընդամենը մի հատվածում 1923 թվականի հուլիսի 7-ին [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կենտրոնական գործադիր հեղափոխական կոմիտեի որոշմամբ կազմավորվեց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը։ Այս որոշումով ըստ էության, ոչ թե լուծվեց, այլ ժամանակավորապես սառեցվեց ղարաբաղյան հիմնախնդիրը։ Ավելին, ամեն ինչ արվեց, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզն ընդհանուր սահման չունենա Հայաստանի հետ։ Խորհրդային ողջ ժամանակահատվածում Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը չհաշտվեց այդ որոշման հետ և տասնյակ տարիներ պայքարեց մայր հայրենիքին վերամիավորվելու համար։ Արցախն Ադրբեջանին անմիջապես բռնակցելուց հետո սկիզբ առավ արցախահայության ազգային-ազատագրական պայքարը։ 1920-ական թվականներին Արցախում հակաադրբեջանական շարժումը ղեկավարելու նպատակով ստեղծվեց «Ղարաբաղը՝ Հայաստանին» միությունը<ref>Ուլուբաբյան Բ., «Արցախի պատմությունը», Երևան, 1994</ref>։ 1927 թվականի նոյեմբերի սկզբներին միությունը հազարավոր թռուցիկներ է ցրել՝ ''«Ղարաբաղը՝ Հայաստանին»'' նշանաբանով։ 1962 թվականի [[Ստեփանակերտ]]ի ավտոշարասյան 300 աշխատավորներ բողոք-նամակ գրեցին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահություն, կուսակցության Կենտկոմ և Մինիստրների խորհուրդ։ Նամակում ներկայացվեց մարզի գաղութային վիճակը և առաջարկվեց ԼՂԻՄ-ը վերամիավորել ՀԽՍՀ-ին։ 1962 թվականի մի շարք մտավորականներ նմանօրինակ նամակով դիմեցին [[ԽՄԿԿ Կուսակցական կոմիտեներ|ԽՄԿԿ Կենտկոմին]]։ Այսպիսի դիմումները կրում էին պարբերական բնույթ և հղվում էին թե [[ԼՂԻՄ]]-ից, թե [[ՀԽՍՀ]]-ից։ Միայն Լեռնային Ղարաբաղից Կենտկոմին հասած դիմումների տակ ստորագրել էին 45 հազար աշխատավորներ։ === Արցախյան շարժում === [[Պատկեր:Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif|thumb|[[Հայաստանի զինված ուժեր|Հայոց բանակի]] զինվորները Հյուսիսային Արցախի [[Արցախյան ազատամարտ|ազատագրական մարտերի]] ժամանակ, [[1994 թվական]]|alt=]] [[1985]] թվականին ԽՄԿԿ ապրիլյան պլենումի կողմից գորբոչովյան «գլասնոստի» հռչակումից հետո արցախահայությանը հնարավորություն ընձեռվեց ԼՂԻՄ-ը միացնել ՀԽՍՀ-ին։ [[1987]]-[[1988 թվական]]ներին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի հայությունն ակտիվ ստորագրահավաք սկսեց՝ ԼՂԻՄ-ը [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] հետ վերամիավորվելու վերաբերյալ, որի տակ ստորագրեց ավելի քան 80 հազար մարդ<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 354</ref>։ [[1988|1988 թվականի]] [[Փետրվարի 20|փետրվարի 20-ին]] ԼՂԻՄ-ի Ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի նստաշրջանն որոշում ընդունեց դիմել [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին]]՝ ԼՂԻՄ-ն ԱդրԽՍՀ-ի կազմից դուրս բերելու և Խորհրդային Հայաստանի կազմի մեջ ընդգրկելու խնդրանքով<ref>ՀՀ ԱԺ, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիր. Կարգավորման ուղիներ, Խորհրդարանական լսումներ 29-30 մարտի, 2005 թվական, «Անտարես», Երևան, 2006, էջ 279</ref>։ Խնդրին խաղաղ լուծում տալու փոխարեն [[Փետրվարի 21|փետրվարի 21-ին]] ԽՄԿԿ Կենտկոմի քաղբյուրոն որոշում ընդունեց, ըստ որի [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]] որակվեց ''«ծայրահեղական»'' և ''«նացիոնալիստական»'', որը հակասում է ԱդրԽՍՀ-ի և ՀԽՍՀ-ի աշխատավորների շահերին։ Տեսնելով, որ խնդիրը խորհրդային իշխանությունների կողմից լուծում չի ստանում, ժողովուրդն ինքն սկսեց իր պայքարը, ինչին հաջորդեցին ադրբեջանական սադրիչ գործողությունները, որոնց վերջարդյունքը դարձավ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին տեղի ունեցած [[Բաքվի ջարդեր (1990)|Բաքվի]] և [[Սումգայիթի ջարդեր]]ը։ Գնալով իրավիճակն ավելի էր բարդանում և անորոշ դառնում թե՛ ադրբեջաբնակ հայերի և թե՛ արցախահայության ճակատագիրը։ [[1989]] թվականի [[Օգոստոսի 16|օգոստոսի 16-ին]] [[Ստեփանակերտ]]ում տեղի ունեցավ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի լիազոր ներկայացուցիչների համագումար, որն ընտրեց ազգային խորհուրդ։ Համագումարի որոշմամբ մինչև ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի ու կուսակցության մարզկոմի գործունեության վերականգնումը՝ երկրամասի բարձրագույն գործադիր իշխանության լիազորությունները հանձնվում են Ազգային Խորհրդին։ Բացի դրանից համագումարի ժամանակ ընդունվեց մի հռչակագիր, ըստ որի, ինքնավար մարզի գործերին ԱդրԽՍՀ-ի միջամտությունը գնահատվելու էր որպես ագրեսիայի ակտ և կստանար համարժեք պատասխան։ [[1989]] թվականի [[Նոյեմբերի 28|նոյեմբերի 28-ի]] ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ընդունած որոշման համաձայն [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը նորից բռնակցվում է Ադրբեջանին։ Դեպքերի զարգացման նման ընթացը հանգեցրեց նրան, որ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ՀԽՍՀ ԳԽ և ԼՂ Ազգային Խորհուրդն ընդունեցին համատեղ որոշում ԼՂ-ի և Հայկական ԽՍՀ-ի վերամիավորման վերաբերյալ։[[Պատկեր:2014 Stepanakert, Czołg T-72 (01).jpg|thumb|[[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմին]] մասնակցած և դասալիքի վերածված [[Տ-72]] տանկը, որը ցուցադրվելով Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում, խորհրդանշում է վերջինիս անառիկությունը։|alt=]][[1989|1989 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]] [[ՀԽՍՀ]] [[Գերագույն խորհուրդ]]ը և [[ԼՂ]] ազգային խորհուրդն իրենց համատեղ նիստում միաձայն ընդունեցին ՀԽՍՀ և [[ԼՂԻՄ]] վերամիավորման մասին որոշում<ref>Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման ուղիներ», Երևան 2006, էջ 280</ref>։ Միացումը, որի կարգախոսի տակ բարձրացել էր [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]]՝ կայացավ։ ՀԽՍՀ և ԼՂԻՄ վերամիավորման մասին ընդունված «համատեղ որոշումը» միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքների տեսնակյունից ընդունվեց օրինական կերպով։ ԼՂԻՄ-ի վերամիավորումը ՀԽՍՀ հետ չէր հակասում ԽՍՀՄ Սահմանադրության 78 հոդվածին, որ արգելում էր փոփոխության ենթարկել միութենական հանրապետության սահմաններն առանց նրա համաձայնության։ ԼՂԻՄ-ը ՀԽՍՀ ենթադասությանը տալը չէր նշանակի, թե խախտվում է Ադրբեջանական ԽՍՀ տարածքային ամբողջականությունը։ ԼՂԻՄ և ՀԽՍՀ բարձրագույն իշխանությունների կողմից վերամիավորման մասին «Համատեղ որոշմանը» հետևեցին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի պատժիչ գործողությունները։ 1991 թվականի ապրիլից մինչև հուլիս ընկած ժամակահատվածում ադրբեջանական հատուկ նշանակության (ՕՄՕՆ) զինված ջոկատները՝ խորհրդային բանակի զորքերի հետ մեկտեղ իրականացրին [[Օղակ գործողություն]]ը։ Այն իրենից ներկայացնում էր Արցախի հայաթափման և դրա տարածքին տեր դառնալու համար ձեռնարկված ծայրահեղ գործողություն<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 102</ref>։ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ԼՂԻՄ-ի և դեռևս չհայաթափված հարակից [[Շահումյանի շրջան]]ի բոլոր մակարդակների խորհուրդների ժողովրդական պատգամավորների մասնակցությամբ տեղի ունեցած նստաշրջանն ընդունեց «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման մասին» հռչակագիրը։ Իսկ արդեն 1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, Արցախի բնակչությունը հանրաքվեյով ամրագրեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության հռչակումը։ Այսպիսով, նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի տարածքում ձևավորվեցին երկու իրավահավասար պետական կազմավորումներ՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (այլ կերպ՝ Արցախի Հանրապետություն) և [[Ադրբեջանի Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետություն]]։ Ստեղծված իրավիճակն անսպասելի էր Ադրբեջանի համար և 3 շաբաթ անց սկսվեց [[Բաքու|Բաքվի]] պատասխան գործողությունները<ref>{{Cite book |last=Kaufman |first=Stuart |title=Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War |publisher=Cornell Studies in Security Affairs |year=2001 |isbn=0-8014-8736-6 |location=New York |page=61}}</ref>։ === Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ === {{Հիմնական|Արցախյան ազատամարտ}}[[1991|1991 թվականի]] [[ապրիլի 30]]-ին [[Գանձակ]]ում (Կիրովաբադ) տեղակայված խորհրդային 4-րդ բանակի 2-րդ դիվիզիան՝ [[տանկ]]երի, հրետանու և [[ռազմական ավիացիա]]յի աջակցությամբ, շրջափակման մեջ է առնում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ]] [[Խանլար|Խանլարի շրջանի]] [[Գետաշեն (Շահումյանի շրջան)|Գետաշեն]] և [[Մարտունաշեն (Շահումյանի շրջան)|Մարտունաշեն]] գյուղերը։ Այս գործողությանը ժամեր անց հետևում է Ադրբեջանի ՆԳՆ զորքերի հատուկ նշանակության ջոկատների (ՕՄՕՆ) և ազերի «կամավորների» մուտքը նշված գյուղերի տարածք։ Անձնագրային կարգի ստուգման պատրվակով հայաբնակ գյուղերի բնակիչներին ազերիները բռնի կերպով [[ուղղաթիռ]]ներով արտաքսում [[Ստեփանակերտ]] կամ [[Կիրովաբադ]], ապա՝ [[Հայաստան]]։ Գետաշենի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանության ղեկավար [[Թաթուլ Կրպեյան]]ը, [[Արթուր Կարապետյան]]ը [[Արաբո կամավորական ջոկատ|Արաբո ջոկատի]] հրամանատարությունը ապրիլի 19-ից ստանձնած [[Սիմոն Աչիկգյոզյան]]ը, Հարազդանի ջոկատի հրամանատար Հրաչ Դանիելյանը զոհվում են անհավասար կռվում։ Գործողությունները տևում են մեկ շաբաթ։ Տասնյակից ավելի խաղաղ բնակիչներ են գնդակահարվում ու կացնահարվում (հիմնականում՝ տարեց մարդիկ)։ [[1991 թվական]]ի [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]] [[Շուշի]]ից առաջին անգամ «Ալազան» տիպի հրթիռներով ռմբակոծվեց [[Ստեփանակերտ]]ը, որն էլ ազդարարեց [[Արցախյան գոյամարտ]]ի սկիզբը<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 118</ref>։ Պատերազմի հորձանուտում հայերը միացիալ ուժերով ստեղծեցին հայոց ազգային բանակ, որը կազմված էր 20-25 հազար զինյալներից։ 75-80 հազարանոց [[Ադրբեջանի զինված ուժեր|Ադրբեջանի բանակը]] գրեթե երեք անգամ գերազանցում էր հայոց ուժերին, սակայն հայերը կարողացան հետ մղել հակառակորդի գրոհը և ազատագրել Արցախը։ Ադրբեջանական բանակի նշանառված հարվածներին զոհ են գնում հազարից ավելի հայ խաղաղ բնակիչներ։ Հայկական կողմը կորցրեց [[Արծվաշեն]]ը, ինչպես նաև [[Մարտակերտ (շրջան)|Մարտակերտի]], [[Մարտունի (շրջան)|Մարտունիի]], [[Շահումյան (շրջան)|Շահումյանի]] շրջանների մի մասը։ Հայկական ուժերի վճռական գործողություններին հակառակորդը չկարողանալով դիմադրել և վախենալով ավելի ծանր կորուստներ կրելու մտքից զինադադար է խնդրում, որը կնքվում է [[1994 թվական]]ի [[Մայիսի 12|մայիսի 12-ին]]։ Արդյունքում՝ հայերն ունենում են 5856 զոհ<ref>{{Cite web |title=Փաստագրական տվյալներ Արցախյան արյունարբու պատերազմից |url=http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230160924/http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 30 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref> (ինչպես նաև՝ 1264 զոհ՝ խաղաղ բնակչության շրջանում, և 596 անհետ կորած՝ այդ թվում խաղաղ բնակիչներ), իսկ ադրբեջանցիները՝ մինչև 30 հազար զոհ<ref>{{Cite web |title=№ 2 (232) февраль (1-15) 2014 г. |url=http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814222147/http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |archive-date=2014 թ․ օգոստոսի 14 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref>։ ԼՂՀ պաշտպանության նպատակով 1992 թվականիի մարտի 26-ին ստեղծվեց ինքնապաշտպանության կոմիտե (ԻՊԿ)՝ [[Սերժ Սարգսյան]]ի գլխավորությամբ։ Մայիսի 8-9-ի ռազմական գործողության շնորհիվ ԻՊՈՒ-ի հրամանատար [[Արկադի Տեր-Թադևոսյան|Արկադի Տեր-Թադևոսյանի (Կոմանդոս)]] ղեկավարությամբ [[Շուշիի ազատագրում|ազատագրվում է Շուշին]]:[[Պատկեր:%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_(%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0)_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg|thumb|[[Սերժ Սարգսյան]]ը, [[Վլադիմիր Պուտին]]ը և [[Իլհամ Ալիև]]ը բանակցային սեղանի շուրջ, [[Սոչի]], [[ՌԴ]], [[օգոստոսի 10]], [[2014]]|alt=]]Մայիսի 17-18-ին ազատագրվեց [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ը, ապա՝ [[Լաչին]]ը, և վերացվեց գրեթե հնգամյա շրջափակման օղակը։ [[Հայաստան]]ից սկսվեց սննդամթերքի, վառելանյութի և այլ անհրաժեշտ ապրանքների առաքումը Լեռնային Ղարաբաղ։ Դեպքերը շրջադարձային են լինում 1992 թվականի հունիսի 13-14-ին, երբ Ադրբեջանը որոշ արտաքին ուժերի ([[Ռուսաստան]], [[Ուկրաինա]], [[Պակիստան]], [[Իսրայել]], [[Թուրքիա]]) օժանդակությամբ զավթում է [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], այնուհետև՝ Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը։ [[1993|1993 թվականի]] գարնանը հայկական կողմն ազատագրում է Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը և շարունակելով հաղթական երթը՝ նույն թվականին ոչնչացնում է թշնամու ռազմահենակետերը [[Քարվաճառ]]ի, [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայի]], [[Վարանդա (քաղաք)|Վարանդայի]], [[Քաշունիք]]ի, [[Ջրական]]ի և [[Կովսական]]ի շրջաններում։ Պատերազմի ընթացքում ազատագրվում է 12,4 հազար կմ քառ․ տարածք և ԼՂՀ-ի շուրջ ստեղծվում է անվտանգության գոտի, սակայն Ադրբեջանը ռազմակալում է [[Հյուսիսային Արցախ]]ը՝ [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]] և [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանների]] արևելյան մասերը։ Զինադադարի կնքումով սկսվել է [[Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթաց|Արցախյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը]]՝ մինչև օրս ձգձգվող դիվանագիտական ու քաղաքական լարված պայքարը՝ բանակցությունների սեղանի շուրջ։ === Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ === [[2016 թվական]]ի [[Ապրիլի 1|ապրիլի 1-ին]] ադրբեջանական ուժերը խախտելովա [[Սոչի]]ում կնքված համաձայնությունը լայնամասշտաբ հարձակում են գործում արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով։ [[Քառօրյա պատերազմ]]ի ժամանակ երկու կողմերն էլ ունենում են մարդկային և նյութական կորուստներ։ Կարճատև պատերազմի ընթացքում Արցախը կորցնում է 8 կմ քառ․ տարածք, սակայն այնուամենայնիվ [[Ստատուս-քվո|ստատուս քվոն]] տարածաշրջանում պահպանվում է։ === 44-օրյա պատերազմ === 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին [[Ադրբեջանի Հանրապետություն]]ը [[Թուրքիա]]յի աջակցությամբ սանձազերծել է լայնածավալ պատերազմ Արցախի Հանրապետության դեմ։ Պատերազմը տևեց 44 օր և այն իր տեսակով [[Արցախյան ազատամարտ]]ից ի վեր ամենաարյունալի ու դաժան պատերազմն էր<ref name="hraparak.am Վարդենիս, կրակոցներ">[https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb «Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել»] ([https://web.archive.org/web/20200927104149/https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb արխիվացված])</ref>։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը 07:10<ref>{{Cite web |title=Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը |url=https://www.civilnet.am/news/2020/09/27/%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AE%D5%AB-%D5%B8%D5%B2%D5%BB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE-%D5%A9%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE-%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A7-%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC/396226 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220211103351/https://www.civilnet.am/news/375710/%d5%b7%d6%83%d5%b4%d5%a1%d5%b6-%d5%a3%d5%ae%d5%ab-%d5%b8%d5%b2%d5%bb-%d5%a5%d6%80%d5%af%d5%a1%d5%b5%d5%b6%d6%84%d5%b8%d5%be-%d5%a1%d5%a4%d6%80%d5%a2%d5%a5%d5%bb%d5%a1%d5%b6%d5%a8-%d5%a1%d5%af%d5%bf%d5%ab%d5%be-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a7-%d5%bd%d5%af%d5%bd%d5%a5%d5%ac-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%be%d5%b8%d6%82%d5%b4-%d5%a7-%d5%b6%d5%a1%d6%87-%d5%bd%d5%bf%d5%a5%d6%83%d5%a1%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%a5%d6%80%d5%bf%d5%a8/ |archive-date=2022 թ․ փետրվարի 11 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref>։ === Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր === 2020 թվականի նոյեմբերի 9–ին [[Հայաստանի վարչապետ]] [[Նիկոլ Փաշինյան]]ի<ref>[https://armenpress.am/hy/article/1034446 Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները պատերազմը ժամը 01.00-ից դադարեցնելու մասին հայտարարություն են ստորագրել]</ref>, [[Ադրբեջան]]ի նախագահ [[Իլհամ Ալիև]]ի և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին]]ի<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210307095624/http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |archive-date=2021 թ․ մարտի 7 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref> կողմից ստորագրվեց համաձայնագիր՝ հրադադարի և ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին։ == Աշխարհագրություն == === Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ === {{Հիմնական|Արցախի աշխարհագրություն}} [[Պատկեր:Artsakh-Hillshaded-QGIS.png|մինի|Արցախի ռելիեֆային քարտեզ]] [[Պատկեր:Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg|thumb|Մռավ լեռնաշղթան գտնվում է [[Փոքր Կովկաս]]ի լեռնային համակարգում և հանդիսանում է [[Սևանի լեռնաշղթա]]յի արևելյան շարունակությունը։ |alt=]]Արցախի Հանրապետությունը գտնվում է [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի հյուսիս-արևելքում՝ Փոքր Կովկասի ծալքաբեկորավոր լեռների արևելքում։ Արևմուտքում սահմանակցում է [[Հայաստան]]ին, հարավում՝ [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը]], արևելքում՝ [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետությանը]]։ Մակերևույթը հիմնականում լեռնային է՝ իրեն բնորոշ բարդ ռելիեֆով։ Լեռնային գոտիները զբաղեցնում են Հանրապետության ամբողջ տարածքի 3/4-ը։ Մակերևույթի բարձրությունների տարբերությունը կազմում է 3600 մետր։ Հյուսիսային Արցախում արևմուտքից արևելք ձգվում են է [[Մռավի լեռնաշղթա]]ն, որի երկարությունը կազմում է շուրջ 70 կմ։ Լեռնաշղթան կազմված է [[Հրաբուխ|հրաբխածին]] [[ապար]]ներից, որոնք տեղ-տեղ կտրտված են խոր [[կիրճ]]երով ու [[գետահովիտ]]ներով։ Շղթայի վրա կա մոտ քսան գագաթ, որոնց բարձրությունը անցնում է 3000 մետրից։ Ամենաուշագրավ լեռնագագաթներն են՝ [[Մեծ Հինալ]]ը (3367 մետր), [[Սպիտակասար]]ը (Ագդագ, 3200 մետր), [[Քյոռողլուդագ]]ը (3462 մետր), [[Օմար]]ը (3395 մետր) և շղթայի վերջին երեքհազարանոցը՝ [[Մռավ (լեռնագագաթ)|Մռավը]] (3340 մետր), որի անունով էլ կոչվում է լեռնաշղթան։ Մռավի լեռնաշղթայում է գտնվում նաև Արցախի Հանրապետության ամենաբարձր կետը՝ [[Գոմշասար]]ը (3724 մետր բարձրությամբ), որը հաճախ անվանում են նաև [[Արիության լեռ]]։ Լեռների լանդշաֆտը լեռնամարգագետնային է, իսկ լանջերին կան [[անտառ]]ներ, [[սողանք]]ներ, փլվածքներ և սողանքային լճակներ։ Արցախի արևմտյան տարածքում տարածվում է [[Արցախի լեռնաշղթա|Ղարաբաղի լեռնաշղթան]]։ Այն ձգվում է գրեթե միջօրեականի ուղղությամբ՝ [[Թարթառ]]ից մինչև [[Արաքս]]ի հովիտը։ Կազմված է [[Յուրայի ժամանակաշրջան|յուրայի]] և [[Կավճի ժամանակաշրջան|կավճի]] նստվածքային ու հրաբխային ապարներից, տեղ-տեղ՝ ուլտրահիմքային ներժայթուկներից։ Ղարաբաղի լեռնաշղթայի ամենաբարձր կետը [[Մեծ Քիրս]] լեռն է՝ 2724 մետր բացարձակ բարձրությամբ։ Այս լեռնաշղթայի փեշերին՝ [[Հադրութի շրջան|ԼՂՀ Հադրութի շրջանում]] է գտնվում [[Ազոխի քարայր]]ը, որտեղ պահպանվել են [[նեանդերթալյան մարդ]]ու բրածո մնացորդներ։ Միջին բարձրությունները, հատկապես արևելյան լանջերը, ծածկված են [[Կաղնի|կաղնու]], [[հաճարի]], [[Բոխի|բոխու անտառներով]], որոնք հարավում փոխվում են չորասեր նոսր անտառների։ Արցախի Հանրապետության ամբողջ տարածքով դեպի արևելք տարածվում են մի շարք անտառապատ լեռնաճյուղեր։ Առավել նշանավոր է [[Շուշիի սարավանդ]]ը, որ գահավիժելով իջնում է [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից սկիզբ առնող [[Կարկառ (գետ)|Կարկառ գետի]] [[Քարինտակ (գետ)|Քարինտակ վտակի]] հովիտները։ Հյուսիս-արևելքում [[Արևելյան Սևանի լեռնաշղթա]]ն է, որը սկիզբ է առնում [[Հայաստան]]ի [[Գեղարքունիքի մարզ]]ից։ [[Զանգեզուրի լեռնաշղթա|Զանգեզուրի]] ու [[Արցախի լեռնաշղթա]]ների միջև գտնվում է [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ը, որն իրենից ներկայացնում է բլրաթմբային սարահարթ։ Այստեղի լեռները կազմված են կավճի ու պալեոգենի հրաբխածին-նստվածքային ապարներից, որոնք ծածկված են անթրոպոգենյան [[լավա]]ների հզոր շերտով։ Սյունիքի բարձրավանդակը տարածվում է [[հյուսիս]]-[[արևմուտք]]ից [[հարավ]]-[[արևելք]], երկարությունը՝ 120 կմ, լայնությունը՝ մինչև 50 կմ։ Մակերևույթին բնորոշ են բազմաթիվ հրաբխային կոները, կենտրոնական մասում են [[Ծղուկ]] (3581 մ) և [[Մեծ Իշխանասար]] (3550մ) հրաբխային զանգվածները։ Ամենաբարձր լեռնագագաթը Դալին է՝ 3616 մետր բարձրությամբ։ Այն Արցախի ամենաբարձր լեռներից մեկն է։ Հարավարևմտյան մասում՝ [[Ծռասար]] և [[Մխմաթիք]] լեռնաշղթաների հատման կետում, գտնվում է [[Գժասար|Գժասար լեռը]]՝ 3616 բարձրությամբ։ Համեմատաբար ցածրադիր ու հարթավայրային է հարավն ու արևելքը. [[Արաքս]] գետի երկայնքով տարածվում է [[Միլի դաշտավայր|Միլի կամ Արցախի դաշտավայրը]]։ Արցախյան բարձրավանդակի արևմտյան հատվածը թեքությամբ իջնում դեպի արևելք՝ ձուլվելով [[Կուր-Արաքսյան դաշտավայր|Կուր-Արաքսյան ընդարձակ հարթավայրի]] մեծ մասը կազմող Արցախյան դաշտավայրին։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ը ծածկված է անտառներով (մասնավորապես 1.500-2.250 մետր բարձրության վրա գտնվող շրջանները)։ Ցածրադիր վայրերի սարալանջերը ծածկված են թփուտներով և մարգագետիններով։ === Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության օգտակար հանածոներ|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի հողածածկույթ}}[[Պատկեր:Hunot Canyon, Shushi.jpg|thumb|[[Հունոտի կիրճ]]ը [[Պատմություն|պատմական]], [[Բնություն|բնական]] և [[Ճարտարապետություն|ճարտարապետական]] մի շարք գեղատեսիլ վայրերի համալիր է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը հարուստ է [[մետաղ]]ական և [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական]] մի շարք հանքատեսակներով, սակայն [[Երկրաբանություն|երկրաբանական]]-[[Հետախուզություն|հետախուզական]] տեսանկյունից [[Հարավային Կովկաս|այս տարածաշրջանը]] մինչ օրս համարվում է մասամբ (ոչ լրիվ) ուսումնասիրված։ [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Մաղավուզ]] և [[Քոլատակ]] գյուղերը հայտնի են [[Վառելիք|հանքային վառելիքի տեսակների]] առատությամբ։ Հնուց ի վեր Արցախի տարածքում հայտնաբերվել են բազմամետաղների, այդ թվում՝ [[ցինկ]]ի, [[կապար]]ի, [[Պղինձ|պղնձի]], [[Ոսկի|ոսկու]], [[Ծծումբ|ծծմբային կոլչեդանի]], [[երկաթ]]ի հանքավայրեր ու պաշարներ։ Դրանք հիմնականում գտնվում են [[Մեհմանա]], [[Դրմբոն]], [[Վարդաձոր (Մարտակերտի շրջան)|Վարդաձոր]], [[Կուսապատ]], [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք]], [[Շահկերտ]], [[Լիսագոր]], [[Զարդանաշեն]], [[Ցոր]] և [[Մաղավուզ]] գյուղերի հանքավայրերում, [[Խաչեն]] ու [[Թարթառ]] գետերի միջև ընկած տարածքում, ինչպես նաև [[Մռավի լեռնաշղթա|Մռավ լեռան]] լանջին։ Արցախը հարուստ է նաև [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական տարրերով]]։ Մասնավորապես, շատ են [[մարմար]]ի ու բազմերանգ մարմարեցված [[կրաքար]]ի հանքավայրերը, որոնք հիմնականում գտնվում են [[Ստեփանակերտ]] և [[Շուշի]] քաղաքներում, ինչպես նաև [[Քարագլուխ (Հադրութի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղի տարածքում։ Հանրապետության տարածքում կան [[գրանիտ]]ի, [[բազալտ]]ի, [[տուֆ]]ի, [[կրաքար]]ի հանքավայրեր, ինչպես նաև [[ցեմենտ]]ի, [[գրաֆիտ]]ի, [[վիմագրական քար]]ի, [[գիպս]]ի, [[ավազ]]ի ու [[կավ]]ի բարձրորակ հումք։ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը հարուստ է նաև [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի]] ռեսուրսներով։ Որոշ աղբյուրներ այստեղ հայտնի են եղել դեռ շատ վաղուց։ Հատկապես կիրառական նշանակություն ունեն [[Լիսագոր]]ի [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի աղբյուրները]], որոնք գտնվում են [[Շուշի]]ից 16-18 կմ. հեռավորության վրա, Շուշի-Գորիս ավտոճանապարհի մոտ։ Դրանք պարունակում են մեծ քանակությամբ երկաթ և արժեվորվում են իրենց բուժիչ հատկանիշներով։ Իսկ [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] Շրլան գյուղի մոտ գտնվող աղբյուրի հիման վրա Շուշիում գործում էր առողջարան։ Արցախի Հանրապետության հյուսիսարևելյան և հարավարևելյան ծայրամասերի հարթավայրերում տարածված են [[Շագանակագույն հողեր|շագանակագույն]], գետահովիտներում՝ [[Ալյուվիալ նստվածքներ|ալյուվիալ]], նախալեռներում՝ [[Շագանակագույն հողեր|մուգ շագանակագույն]] և [[Լեռնատափաստանային հողեր|լեռնատափաստանային]], միջին բարձրության լեռներում՝ [[Դարչնագույն հողեր|դարչնագույն]] ու [[գորշ հողեր]]ը, առանձին զանգվածներով՝ լեռնային սևահողերը, [[Մռավի լեռնաշղթա]]յի բարձրադիր մասում՝ [[Լեռնամարգագետնային հողեր|լեռնամարգագետնային]] ու [[կմախքային հողեր]]ը։ === Ջրագրական ցանց === [[Պատկեր:Hagari_River_(Tigranavan).jpg|thumb|Հագարի գետը հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ով |alt=]][[Պատկեր:Sarsang_reservoir_P1090881.JPG|thumb|[[Սարսանգի ջրամբար]]ը կառուցվել է [[Թարթառ]] գետի վրա։ Տեսարանը՝ [[Դրմբոն]] գյուղից |alt=]][[Արցախի աշխարհագրություն|Արցախի ջրագրական համակարգը]] տեսականորեն նման է [[Հայաստանի ջրագրություն|Հայաստանինին]]։ Հանրապետությունը [[Դեպի ծով ելք չունեցող պետություններ|դեպի ծով ազատ ելք չունի]], սակայն վերջինիս տարածքում կան բազմաթիվ [[Ջրատարածություն|ներքին ջրեր]] ([[Լիճ|լճեր]], [[գետ]]եր, [[ճահիճ]]ներ)։ Խոշոր գետերը հիմնականում պատկանում են [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի ավազաններին։ Գետերի սնումը հարաբերականորեն խառն է, իսկ հոսքն ունի սեզոնային բնույթ։ Գարնան բոլոր ամիսներին և աշնան սկզբին Արցախի գետերը հորդանում են, իսկ ամռանը՝ ծանծաղում։ Այստեղ հաշվվում է 2639 գետ ու գետակ, որոնց ընդհանուր երկարությունը 8395 կմ է։ Գետերը հիմնականում սկիզբ են առնում բարձրադիր լեռնաշղթաներից և ունեն մեծ անկում։ Ջրային ռեսուրսները կարևոր նշանակություն ունեն [[Արցախի Հանրապետության տնտեսություն|Արցախի Հանրապետության զարգացող տնտեսության]] կայունացման գործում։ Սեփական [[Վառելիք|վառելիքաէներգետիկ պաշարների]] բացակայության պայմաններում [[ջուր]]ը միակ էներգետիկ աղբյուրն է։ Գետերի [[Ոռոգում|ոռոգման ջրերը]] խիստ անհրաժեշտ են նաև չորային Արցախի գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մշակման համար։ Արցախի գետերի մեծամասնությունը (75 %) պատկանում են [[Կուր]]ի ավազանին։ Այս գետի խոշոր վտակներից են [[Թարթառ]]ը, [[Հևջա]]ն, [[Խաչեն]]ը, [[Կարկառ]]ը, [[Խոնաշեն]]ը։ Ամենախոշոր վտակն աջակողմյան [[Կարկառ]]ն է, որի ջուրն օգտագործվում է ոռոգման նպատակով։ Այն սկիզբ է առնում [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից՝ [[Ծովի մակարդակի բարձրութիւնը|ծովի մակարդակից]] մինչև 2080 մետր բարձրությունից։ Կարկառն իր հերթին ևս ունի երկու խոշոր վտակներ՝ [[Մեղրագետ]]ը և Բագարան։ Արաքսի ավազանի վտակները համեմատաբար ավելի խոշոր են և ջրառատ։ Դրանք են՝ [[Հագարի]]ն, [[Վարանդա]]ն, [[Իշխանագետ]]ը։ Հագարին հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ում և ունի 113 կմ երկարություն։ Սկիզբ է առնում Արցախի բարձրավանդակից՝ [[Դալիդաղ (լեռնաշղթա)|Դալիդաղ լեռնազանգվածի]] հարավային լանջից։ Հոսում է հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք։ խոշոր վտակը Հոչազն (Հոչանց) է (63 կմ)։ Սնումը խառն է, հորդացումը տեղի է ունենում մայիս-հունիսին ամիսներին։ [[Վարանդա (գետ)|Վարանդան]] և [[Իշխանագետ (գետ)|Իշխանագետը]] սնմամբ և հոսքով նման են Արցախի մյուս գետերին։ Կան մի քանի գետեր, որոնք սկիզբ են առնում [[Հայաստան]]ի տարածքում և հոսում են մինչև Արցախ։ Օրինակ՝ [[Քարաշեն]] գետն սկիզբ է առնում [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ից և Արցախի Հանրապետության տարածքում աջից միախառնվում է [[Աղավնո (գետ)|Աղավնո]] գետին։ Արցախի Հանրապետության մայր գետը [[Թարթառ]]ն է, որը պատկանում է Կուր գետի ավազանին։ Թարթառ գետի վերին ավազանում ժամանակին գտնվել է պատմական [[Ծար]] ավանը, իսկ գետի միջին հոսանքում՝ ձախ ափին, գտնվում է [[Դադիվանք]]ը։ Թարթառի ափին է գտնվում նաև [[Քարավաճառ]] քաղաքը։ Թարթառ գետի ռեժիմը կարգավորելու և ջրերն արդյունավետ օգտագործելու համար 1970 թվականին կառուցվել է [[Սարսանգի ջրամբար]]ը, որի ջրերն օգտագործվում են ոռոգման և ջրաէներգետիկ նպատակներով։ Ջրամբարի վրա կառուցված է Սարսանգի ՀԷԿ-ը ( հզորությունը՝ 110 մեգավատտ)։ Ամբարտակը ծառայել է ոչ միայն էլեկտրաէներգիա ստանալու, այլ նաև դաշտերը ոռոգելու համար։ [[Արցախյան ազատամարտ]]ի տարիներին [[Սարսանգի ջրամբար]]ի շրջակայքում կատաղի մարտեր են տեղի ունեցել, որոնց ժամանակ կասեցվել է ադրբեջանական բանակի [[1992 թվական]]ի ամառային հարձակումը և Արցախի կողմից վերականգնվել է ջրամբարի նկատմամբ վերահսկողությունը։ === Կլիմայական պայմաններ === {{Հիմնական|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի կլիմայական պայմաններ}} Արցախի կլիման չափավոր մերձարևադարձային է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +11&nbsp;°C է։ Ամենատաք և արևոտ ամիսների՝ հուլիսի և օգոստոսի միջին ջերմաստիճանն է համապատասխանաբար՝ +22&nbsp;°C և +21&nbsp;°C։ Ձմեռային ամիսներին միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -1-ի և 0&nbsp;°C միջև։ Բարձրադիր շրջաններում ձմռան եղանակը հաճախ բավական ցուրտ և ձյունառատ է։ Ջերմաստիճանի նվազագույնը՝ -23&nbsp;°C։ Ամառային ամիսներին ջերմաստիճանի առավելագույնը 32-37&nbsp;°C և 40&nbsp;°C է համապատասխանաբար բարձրադիր և ցածրադիր շրջաններում։ Տարեկան տեղումների քանակը բարձրադիր վայրերում 560-840 մմ է, ցածրադիր վայրերում՝ 410-480 մմ։ Գարնանը, հատկապես մայիս և հունիս ամիսներին՝ առավելագույն տեղումների ժամանակ, հաճախ են լինում հեղեղներ և կարկտահարություն։ Բացի այդ՝ բարձրադիր վայրերում տարվա 100-ից 125 օրը մառախլապատ է։ === Բուսական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի բուսական աշխարհ}}[[Պատկեր:Lilium armenum.jpg|thumb|[[Շուշան հայկական|Հայկական շուշանը]] սոխարմատավոր բազմամյա ծաղկաբույս է, որը տարածված է [[Հայաստան|Հյուսիսային Հայաստանում]], [[Անատոլիա]]յում և [[ԼՂՀ|Արցախում]]|alt=]][[Պատկեր:Sambucis tigranii.jpg|thumb|[[Թանթրվենի, Տիգրանի|Թանթրվենի Տիգրանին]] [[Հայաստան]]ի և [[ԼՂՀ|Արցախի]] [[Էնդեմիկ բույսեր|էնդեմիկ բուսատեսակ]] է, որը գրանցված է [[Կարմիր գիրք|Կարմիր գրքում]]|alt=]]Արցախը հարուստ բնական պաշարների երկիր է՝ գեղատեսիլ և բազմազան բնությամբ։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ն անտառածածկ է։ Անտառներն առավել մեծաքանակ են հատկապես [[Հադրութի շրջան|Հադրութի]] և [[Մարտակերտի շրջան]]ներում, որտեղ աճում են [[հոն]]ի, [[Խնձորենի|խնձորենու]], [[Թզենի|թզենու]], [[Տանձենի|տանձենու]], [[Ընկուզենի|ընկուզենու]], [[Սալորենի|սալորենու]], [[Սալորենի|շլորի]], [[զկեռ]]ի, [[Տխլենի|տխլենու]] ծառեր։ Արցախի մյուս երկրամասերում տարբեր տեղաբաշխմամբ աչքի են ընկնում [[հաճարենի]]ն, [[կաղնի]]ն, [[բոխի]]ն, [[թխկի]]ն, [[թեղի]]ն, [[լորենի]]ն, [[հացի]]ն, [[կեչի]]ն, [[ճապկի]]ն։ Գետահովիտների երկարությամբ տարածված են [[ուռենի]]ները։ Շատ են նաև [[Մոշենի|մոշի]] և [[Մասրենի|մասրենու]] թփերը։ Վայրի ծառատեսակների ու թփերի պտուղները հին ժամանակներից մինչև այսօր թարմ կամ չորացված ձևով օգտագործվում են որպես սննդամթերք, համեմունք և դեղամիջոց։ Արցախն աչքի է ընկնում բուսական համայնապատկերների ու բուսատեսակների արտակարգ բազմազանությամբ։ Այստեղ առատ են մշակովի բույսերի վայրի ազգակիցները՝ [[ցորեն]], [[աշորա]], [[գարի]], [[վարսակ]], [[ոլոռ]], [[սոխ]], [[ճակնդեղ]], զանազան [[Հատապտղային բույսեր|հատապտուղներ]], [[Կորիզավորներ|կորիզավոր]], [[Ոլոռ|ընդավոր]], [[Կերային ցանքաշրջանառություն|կերային]], [[Բանջարաբույսեր|բանջարանոցային բուսատեսակներ]]։ Արցախի տարածքում միմյանց են հաջորդում [[տափաստան]]ներն ու [[անտառներ]]ը։ Ամենա­ցածր դիրք ունեն [[կիսաանապատ]]ներն ու [[տափաստան]]ները (300-800 մետր), ամենաբարձր՝ մերձալպյան, ալպյան [[մարգագետիններ]]ը, [[Բարձրախոս|բարձրախոտերը]], քարաժայռային բուսականությունը (1300-2300 մետր), իսկ 2300 մետրից բարձր տարածված են [[Տունդրային զոնաներ|տունդրային յուրահատուկ բուսատեսակները]]։ Արցախի տափաստանները հիմնականում ծածկված են տափաստանային գուղձավոր և պնդաթուփ խոտաբույսերով։ Այստեղ տարածված են ավելուկը, եղինջը, [[ծնեբեկ]]ը, [[թրթնջուկ]]ը, [[ճռճռուկ]]ը, [[աստղաշուշան]]ը, [[փիփերթ]]ը, [[Շրեշ|շրիշը]], [[իշակաթնուկ]]ը և այլն։ Սաղարթավոր նոսր անտառներում ցածրաբուն, լուսասեր ծառերի ու թփերի՝ [[Ցաքի|ցաքու]], [[ասպիրակ]]ի, [[Փռշնի|փռշնու]], [[ցախակեռաս]]ների, [[հասմիկ]]ի, [[Բալենի|մահալեբյան բալենու]], [[Խնկենի|խնկենու]], [[Նռնենի|նռնենու]], [[Մասրենի|մասրենու]], [[դրախտածառ]]ի հարևանությամբ աճում են [[փետրախոտ]]եր, [[շյուղախոտ]]եր և [[Աբեղախոտ|աղեղախոտեր]]։ Ամենուրեք տարածված են [[ուրց]]ի երկու տեսակները, որոնց հոգեպարար բույրով պարուրվում է ողջ շրջապատը։ Անտառամերձ մարգագետիններում աճում են հացազգի և լոբազգի բազմաթիվ բույսեր։ Գարնան վերջերին [[Սագասոխուկ|սագասոխին]], [[Մկնասոխ|մկանասոխին]], [[աստղաշուշան]]ին, [[ձնծաղիկ]]ին փոխարինելու են գալիս [[հրանունկ]]ը, [[անմոռուկ]]ը, որոնց դեղին և երկնակապտավուն գույնի հետ մեծ խայտաբղետություն են առաջացնում [[ոջլադեղ]]ի, [[վարդակակաչ]]ի, [[երեքնուկ]]ների և [[կակաչ]]ների ծաղիկները։ Արցախի տարբեր հանդամասերում կարելի է հանդիպել [[տատասկ]]ի, [[դաշտավլուկ]]ի, [[գայլաթաթ]]ի և [[անմոռուկ]]ի։ Գետեզրերին տեսանելի է [[ճահճախոտ]]ը, [[մակարդախոտ]]ը, [[ջրկոտեմ]]ը, [[մացառեղեգ]]ը, [[շերեփուկախոտ]]ը, [[ջրոսպ]]ը, [[ջրահարս]]ը, [[Ջրիմուռներ|տարատեսակ ջրիմուռները]]։ Վերոհիշյալ բույսերին ամենուր ընկերակցում են մոտ 100 տեսակի [[մամուռներ]]։ Արցախի բարեխառն կլիման հարմարավետ պայմաններ է ստեղծում [[Որթ|խաղողի որթի]] և շահթթենու լիարժեք աճման համար։ === Կենդանական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի կենդանական աշխարհ}}[[Պատկեր:Medved_mzoo.jpg|thumb|[[Արցախի կենդանական աշխարհ|Արցախի լեռնային ֆաունային]] ամենաբնորոշ կենդանատեսակը [[գորշ արջ]]ն է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը գտնվում է [[Իրանական լեռնաշխարհ|Իրանական]], [[Փոքրասիական բարձրավանդակ|Փոքրասիական]] և [[Պոնտոս]]-[[Կովկաս]]յան [[մարզ]]երի խաչմերուկում, որով և պայմանավորված է այդ մարզերի ազդեցությունը երկրամասի [[կենդանական աշխարհ]]ի տեսակների վրա։ [[Արցախ]]ի կենդանական աշխարհում գերակշռում են առաջավորասիական և միջերկրածովային տեսակները։ Բոլոր գոտիներում կենդանիներից հանդիպում են [[գայլ]], [[աղվես]], [[Նապաստակներ|նապաստակ]], [[Սովորական շնագայլ|շնագայլ]], [[լճագորտ]], [[Մողեսներ|մողես]], [[Լորտուներ|լորտու]], [[առնետ]], [[թռչուններ]]ից՝ [[անգղ]], [[արծիվ]], [[բազե]], [[աղավնի]], [[կաչաղակ]], [[ագռավ]], [[Ճնճղուկներ|սովորական ճնճղուկ]], [[չղջիկ]] և այլն։ [[Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան|Արցախի կլիմայական]] ու [[Արցախի բուսական աշխարհ|բուսական ծածկին]] համապատասխան գոյություն ունի բազմատեսակ [[Արցախի կենդանական աշխարհ|կենդանական աշխարհ]]։ [[Կիսաանապատ]]ային և [[Տափաստանային զոնաներ|տափաստանային գոտում]] տարածված են զանազան [[Մորեխներ|մորեխազգիներ]], որոնց որոշ տեսակները իսկական չարիք են հողագործի համար։ [[Կիսաանապատ]]ներում և ժայռերում ապրում են [[կարիճներ]]ի, [[մողեսներ]]ի և [[օձեր]]ի որոշ տեսակներ։ [[Սողուններ|Սո­ղուններից]] կարելի է մատնանշել [[Իժեր|դաշտային իժը]] և [[գյուրզա]]ն։ Այգի­ներում և արտերում ապրում են [[դաշտամկներ]], [[ավազամկներ]] և [[ճագարամկներ]], որոնք, արագ զարգանալով, դառնում են լուրջ վնասատուներ։ Շատ հարուստ է [[բզեզներ]]ի և [[թիթեռներ]]ի ֆաունան։ Կաթնասուններից նշված գոտում մշտապես ապրում են [[նապաստակ]]ը, [[Աղվեսներ|աղվեսը]], [[վարազ]]ը, մի քանի տեսակ [[չղջիկներ]], [[Ոզնիներ|ոզ­նին]], [[Գայլեր|գայլը]]։ Թռչուններից հանդիպում են [[աքարներ]], [[Արտույտներ|փոքրիկ ար­տույտներ]], [[Կաքավ|դաշտային կաքավներ]] և [[լոր]]եր։ [[Գիշատիչ թռչուններ]]ից տարածված են [[ուրուրներ]]ն ու [[գառնանգղ]]ները։ Երկնակամարում մերթընդմերթ տեսանելի է [[արծիվներ]]ի սլացիկ թռիչքը։ Անտառաբնակ թռչուններից հայտնի է [[Փայտփորներ|փայտփորը]], [[Աղավնիներ|աղավնին]], [[Երաշտահավեր|երաշտահավը]], [[Ճուռակներ|լորոս-ճուռակը]], [[Դեղնածաղիկ անդրկովկասյան|դեղնածաղիկը]], [[Սարյակներ|սարյակը]], [[Ծիծեռնակներ|ծիծեռնակը]], [[բու]]ն և [[Կաչաղակներ|կաչաղակը]]։ Անտառներում հանդիպում են [[նապաստակներ]], [[աղվեսներ]], [[ոզնիներ]], [[Աքիս|կովկասյան աքիսներ]], երբեմն էլ [[եղնիկ]], [[Արջեր|արջ]] ու [[անտառային կատու]]։ Գետերում ապրում են լեռնային գետերին և անուշահամ բարձ­րադիր լճերին հատուկ ձկներ։ Մարդու անհոգի վերաբերմունքի հետևանքով ձկների որոշ տեսակներ անհետացել են։ Բոլոր լճակներում և գետերում տարածված են [[Գորտեր|գորտը]], [[Լորտուներ|լորտուն]] և [[Կրիաներ|կրիան]]։ Եղեգնապատ վայրերում հանդիպում է [[կարմիր բադ]]ը։ Աղբյուրներին, գետակներին, լճակներին հատուկ են [[Որդեր|ջրային որդերը]] և [[ճպուռներ]]ը։ Կանգնած ջրավազաններում ապրում են [[մոծակներ]]ի մի քանի տեսակներ։ ==== Ղարաբաղի ձի ==== {{հիմնական|Ղարաբաղի ձի}} [[Պատկեր:Qarabaq ati.jpg|thumb|[[Ղարաբաղի ձի]]|alt=]][[Ղարաբաղի ձի]]ն, որը հեծկան ձիերի ցեղին պատկանող ազնվացեղ նժույգ է, դեռևս հնագույն ժամանակներից տարածված է եղել Արցախի տարածքում։ Ըստ մեզ հայտնի աղբյուրների՝ ղարաբաղյան ձին առաջացել է ժողովրդական ընտրասերման արդյունքում՝ [[Պարսկական ձի|պարսկական]], [[Թուրքմենական ձի|թուրքմենական]], իսկ հետագայում նաև [[արաբական ձի]]երի խաչասերումից և բնակություն է հաստատել [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի միջև ընկած տարածքում։ Ներկայումս այն համարվում է արևելյան տիպի լավագույն ձիատեսակներից մեկը։ [[19-րդ դար]]ում այն ներազդել է հարավռուսական [[Ձիաբուծություն|ձիաբուծության]] վրա և մեծ քանակով արտահանվել արևմուտք՝ [[Ֆրանսիա]], [[Անգլիա]], [[Լեհաստան]] և այլուր։ Ղարաբաղի ձին հատկապես աչքի է ընկնում իր գեղեցիկ արտաքին կառուցվածքով։ Անզեն աչքով նկատելի է ղարաբաղյան ձիու նմանությունն մեկ այլ արևելյան նժույգի՝ [[արաբական ձի]]ու հետ։ Երկու ձիատեսակների գլխավոր նմանություններն են չոր մարմնակազմվածքը և հեզ վարքագիծը։ Ղարաբաղյան ձիու գլուխը բավականին թեթև է, իսկ իրանը՝ ուղիղ։ Մնդավի բարձրությունը կազմում է 145-150 սմ է, իրանի թեք երկարությունը՝ 145-150 սմ։ Տարբեր ժամանակներում արցախյան այս ձիատեսակն օգտագործվել է [[Դոնի Ռոստով|Դոնի]], [[Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|անդրկովկասյան հանրապետությունների]] ([[Ադրբեջանական Հանրապետություն]]ում համարվում է ազգային խորհրդանիշ), [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի մի շարք երկրների տարբեր [[ձի]]երի ցեղերի բուծման և բարելավման նպատակով։ Ներկայումս ղարաբաղյան ձիերը սահմանափակ քանակով բուծվում են Արցախի Հանրապետության որոշ շրջաններում։ === Բնապահպանություն === == Վարչատարածքային բաժանում == {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում}}[[Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում|Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային միավորներն]] են՝ [[Շրջան (վարչական միավոր)|շրջանները]], [[Համայնք (վարչատարածքային միավոր)|համայնքները]], ինչպես նաև շրջանի կարգավիճակ ունեցող [[Ստեփանակերտ|Ստեփանակերտ քաղաքը]] (Արցախի մայրաքաղաք)։ Արցախի Հանրապետության ընդհանուր տարածքը կազմում է 11.458 կմ², որը վարչակատարածքայնորեն բաժանված է 8 առանձին շրջանների։ Դրանք են՝ [[Ասկերանի շրջան]]ը՝ [[Ասկերան]] կենտրոնով, [[Հադրութի շրջան]]ը՝ [[Հադրութ]] կենտրոնով, [[Մարտակերտի շրջան]]ը՝ [[Մարտակերտ]] կենտրոնով, [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանը]]՝ [[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] կենտրոնով, [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]]՝ [[Քարվաճառ]] կենտրոնով, [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանը]]՝ [[Շուշի]] կենտրոնով և [[Քաշաթաղի շրջան]]ը՝ [[Բերձոր]] կենտրոնով<ref>[http://www.stat-nkr.am/2000_2006/02.pdf Վիճակագրության Ազգային Ծառայություն, «Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանումը ըստ շրջանների]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ [[Շահումյանի շրջան]]ն ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանի Հանրապետության]] վերահսկողության տակ, իսկ տեղի հայ բնակչությունը դուրս է մղված դեպի ազատագրված [[Վայկունիք (գավառ)|Վայկունիքի գավառ]]։ Այս ութ շրջաններին մեջ են մտնում նաև ազատագրված յոթը հայկական պատմական գավառները՝ Ճրաքն, [[Կովսական]], [[Քաշունիք]] ([[Հագարի|Հագարի գետի]] հովիտ, Քաշաթաղի շրջան) [[Շահումյան (շրջան)|Վայկունիք]] ([[Թարթառ|Թարթառ գետի]] վերին հովիտը), [[Ակն]] (Տիգրանակերտի դաշտակ, նախկին [[Աղդամի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Աղդամի շրջան]]) և [[Մուխանք]] (Արցախի դաշտավայր)։ Ըստ Արցախի Հանրապետության «վարչատարածքային բաժանման մասին օրենք»-ի՝ ութ շրջաններում իրականացվում է պետական կառավարում, համայնքներում՝ տեղական ինքնակառավարում։ Տեղական ինքնակառավարում է իրականացվում Ստեփանակերտ քաղաքում ևս՝ համատեղելով պետական կառավարման հետ։ Համայնքը կարող է ընդգրկել մեկ կամ ավելի թվով բնակավայրեր։ Արցախի Հանրապետության բոլոր բնակավայրերը՝ առանձին կամ այլ բնակավայրի (բնակավայրերի) հետ միասին ընդգրկվում են համայնքների մեջ<ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ վարչատարածքային բաժանման մասին «Արցախի Հանրապետություն {{!}} Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե |url=http://nkrcadastre.am/?p=189 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304140959/http://nkrcadastre.am/?p=189 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=nkrcadastre.am}}</ref>։ {| class="toccolours" style="width:100%; margin:auto; margin:1px; text-align:center; border-spacing:0; font-size:95%;" ! colspan="9" style="text-align:left; background:lightgrey; padding-left:10px; font-size:130%;" |<div style="text-align: center;">Արցախի վարչական շրջաններ</div> |- style="font-size:95%; width:15%; background:white;" ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Վարչական շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Տարածք ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն | rowspan="10" style="background:white;" |[[Պատկեր:Արցախի շրջաններ.png|221x221փքս]] ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջկենտրոն ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |1 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |25.66 կմ² |50,400 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |10 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |2 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |25.66 կմ² |1221.92 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |11 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |[[Ասկերան]] |2180 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |3 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |12,400 կմ² |1876.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |12 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |[[Հադրութ]] |3000 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |4 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |25.66 կմ² |851,258 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |13 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |[[Մարտակերտ]] |4500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |5 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |23,100 կմ² |152,758 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |14 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |[[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] |5 800 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |6 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |2,800 կմ² |1829.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |15 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |[[Քարվաճառ]] |500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |7 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |25.66 կմ² |166,706 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |16 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |[[Շուշի]] |4100 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |8 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |4,500 կմ² |381.30 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |17 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |[[Բերձոր]] |2200 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |9 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Ընդհանուր''' |25.66 կմ² |11.458 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |18 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Արցախ''' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |} == Արցախյան հիմնախնդիր == === Արցախի իրավական կարգավիճակ === Ներկայիս Արցախի Հանրապետությունը փաստացիորեն (դե ֆակտո) անկախ պետություն է, որն ունի սեփական դրոշը, զինանշանը և օրհներգը, իշխանական մարմինները, ֆինանսատնտեսական համակարգը։ Հայաստանը միջազգային-իրավական հարթակում Արցախը ճանաչում է որպես իր անբաժանելի մաս։ Այնուամենայնիվ, Արցախյան խնդրի միջազգային-իրավական կարգավորումը մեծապես կապված է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հետ։ Մարդու իրավունքների տեսանկյունից «Արցախյան հակամարտության սկզբնական շրջանում Հայաստանը զինամթերքով և կամավորներով օգնություն է ցուցաբերում Արցախին։ Հայաստանի ներգրավվածությունն Արցախյան պատերազմում աճում է 1993 թվականի դեկտեմբերի ժն տեղի ունեցած ադրբեջանական ներխուժումից հետո։ Դրանից հետո Հայաստանի ներքին գործերի նախարարությունը երկրում հայտարարեց արտակարգ իրավիճակ և սկսեց զորակոչ անցկացնել Արցախի պաշտպանական դիրքերում կռվելու համար»։ Հայաստանն և Արցախն ունեն շաղկապված քաղաքականություն, որի վառ ապացույցն է Արցախի Հանրապետության նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի ընտրությունը Հայաստանի վարչապետի (1994-1997) և ապա նաև նախագահի (1998-2008) պաշտոնում։ Հայաստանի կառավարությունը բազմիցս կարողանում է պաշտպանել երկու հայկական պետությունների շահերը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո շարունակվող բանակցությունների ընթացքում։ Իր եվրասիական ուսումնասիրությունների ընթացքում Արևմտաեվրոպական միության հետազոտությունների ինստիտուտի նախագահ Դով Լինչև գրում է․ «Արցախի անկախացումը թույլ է տալիս նոր հայկական պետությանը խուսափել ագրեսիայի միջազգային խարանից, չնայած այն բանին, որ հայկական զորքերը 1991-1994 թվականներին գերիշխանում էին արցախա-ադրբեջանական շփման գծում»։ Լինչը նաև մատնանշում է, որ «հայկական զինված ուժերի հզորությունը և Հայաստանի ռազմավարական դաշինքը Ռուսաստանի հետ, դիտվում են որպես Ստեփանակերտի իշխանությունների կողմից արցախյան պետության պաշտպանության առանցքային վահաններ»։ Այնուամենայնիվ, շատ աղբյուրներ Արցախը փաստացիորեն համարում են Հայաստանի մաս։ Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ Հայաստանը, Ադրբեջանական Հանրապետությունը և երրորդ կողմ հանդիսացող Արցախը, ունեն տարբեր քաղաքական դիրքորոշումներ։ Պաշտոնական Բաքուն Հայաստանի կառավարությանը հորդորում է դուրս բերել հայկական զորքերը Լեռնային Ղարաբաղից և մյուս վիճելի տարածքներից, ինչպես նաև բոլոր տեղահանված անձանց թույլատրել վերադառնալ իրենց տներ։ Հայաստանը մերժում է ադրբեջանական կողմի պահանջները և կարծում է, որ Արցախի ժողովուրդն ունի ազգային ինքնորոշման անտարելի իրավունք։ Թե՛ Երևանը և թե՛ Ստեփանակերտը նշում են, որ Արցախն իրեն անկախ է հռչակել Խորհրդային Միությունից և այլ ոչ թե Ադրբեջանից։ Հայաստանի կառավարությունը պնդում է, որ Արցախի կառավարությունը պետք է մասնակցի տարածաշրջանի ապագայի վերաբերյալ ցանկացած քննարկման՝ միաժամանակ մերժելով ազատագրված տարածքները վերադարձնելու և փախստականներին մուտքի պահանջները։ === Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց === Կողմերի միջև բանակցությունները կազմակերպվել են Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների կառավարությունների անմիջական նախաձեռնությամբ։ Արցախյան խնդրի կարգավորմանն ուղղված առաջին բանակցությունները 2001 թվականին ընթացել են նախ և առաջ Փարիզում և ապա՝ Ֆլորիդայում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ կողմերը մոտ էին խնդրի հանգուցալուծմանը, ադրբեջանական իշխանությունները՝ ինչպես Հեյդար Ալիևի, այնպես էլ իր որդու՝ Իլհամ Ալիևի (2003 թվականի հոկտեմբերին կայացած ընտրություններից հետո) պաշտոնավարման տարիներին, հստակորեն հերքում են Փարիզում և Ֆլորիդայում կայացված ցանկացած համաձայնություն։ Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահներ Իլհամ Ալիևի և Ռոբերտ Քոչարյանի միջև հետագա բանակցությունները տեղի են ունեցել 2004 թվականի սեպտեմբերին՝ Ղազախստանի մայրաքաղաք Աստանայում՝ ԱՊՀ անդամ պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովի ընթացքում։ Այս անգամ ադրբեջանական կողմի ներկայացված առաջարկներից մեկը Արցախում և Ադրբեջանում հանրաքվեի անցկացումն էր՝ տարածաշրջանի ապագա կարգավիճակի որոշման վերաբերյալ։ 2006 թվականի փետրվարի 10-ին և 11-ին Ռամբույե ավանում տեղի են ունենում բանակցություններ, որոնք որևէ համաձայնության չեն հանգեցնում։ Սակայն այդ ընթացքում քննարկվում են մի շարք առանցքային հարցեր, ինչպիսիք են օրինակ Քարվաճառից հայկական զորքերի դուրս գալու հարցը։ == Բնակչություն == {{Main|Արցախի Հանրապետության բնակչություն}} Արցախի Հանրապետության մշտական բնակիչների ընդհանուր քանակը 2023 թ. հոկտեմբեր ամսվա նախահաշվով կազմել է 100..617 մարդ։ Ազգաբնակչության մեծ մասը հայեր են։ Կան նաև ռուսներ, ուկրաինացիներ, վրացիներ և հույներ։ Քաղաքաբնակների թիվը 52.5 %, գյուղական բնակչությունը՝ 47.5 %։ Արցախում տղամարդկանց թիվը կազմել է 48.1%, կանանցը՝ 51.9%։ Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի բնակչությունը կազմում է 52.310 մարդ<ref name="president.nkr.am">{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130526120649/http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower |archive-date=2013 թ․ մայիսի 26 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 11}}</ref>։ {| class="wikitable" |- ! === Արցախահայության էթնիկ զտումներ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)}} == Տնտեսություն == Բնական հումքի հնարավորություններով պայմանավորված՝ Արցախում ավանդաբար գործել են [[շերամ]]որդի [[բոժոժ]]ի նախնական մշակման, [[Մետաքսագործություն|մետաքսագործության]], [[Գորգագործություն|գորգագործության]], [[Գինեգործություն|գինեգործության]], [[Մետաղաձուլություն|մետաղաձուլության]], [[Օղեթորում|օղեթորման]] ([[Թութ|թթից]] և [[խաղող]]ից) գործատներ, [[Բրուտագործություն|բրուտագործության կետեր]], կ[[ղմինդր]]ի, [[սայլ]]երի, [[կառք]]երի պատրաստման, [[կոշիկ]]ի, [[կարի արհեստանոց]]ներ, [[ձիթհան]]ներ, [[ջրաղաց]]ներ և այլն։ Արցախի Հանրապետության [[Մարտակերտի շրջան]]ի տարածքում [[ֆրանսիացի]]ները դեռևս 19-րդ դարում արդյունահանել են բազմամետաղների հանքանյութ։ [[Շուշի]]ում գործել է ջրէկ (30 կՎտ)։ Արցախ-Ղարաբաղում բոժոժի վերամշակումն սկսել են [[19-րդ դար]]ի 60-ական թվականներին։ Մինչև [[1918]] թվականը երկրամասում գործել են [[մետաքսաթել]]ի 36 և թելի ոլորման 10 գործատներ։ Արտադրած մետաքսաթելն սպառվել է [[Ռուսաստան]]ում ու [[Ֆրանսիա]]յում, իսկ [[գորգ]]երը՝ [[Պարսկաստան]]ում և այլուր։ [[1879]] թվականին [[Ֆիլադելֆիա]]յում ([[ԱՄՆ]]) կազմակերպված միջազգային տոնավաճառում Ղարաբաղի [[մետաքս]]ն արժանացել է [[արծաթ]]ե, իսկ [[1882]] թվականի Մոսկվայի ցուցահանդեսում՝ ոսկե մեդալի։ [[19-րդ դար]]ի վերջին Ղարաբաղի մետաքսաթելից գործվել են [[Փարիզ]]ի [[Ելիսեյան պալատ]]ի վարագույրները։ === Գյուղատնտեսություն === [[Գյուղատնտեսություն|Գյուղատնտեսության]] կարևոր ճյուղերն էին [[հացահատիկ]]ային տնտեսությունը, [[այգեգործություն]]ը, [[պտղաբուծություն]]ը, [[անասնապահություն]]ը։ Մշակվել են նաև [[բրինձ]], ձիթատու [[վուշ]], [[սիսեռ]], [[կարտոֆիլ]] և այլն։ [[1805]] թվականին Ղարաբաղը, ինքնակամ ընդունելով Ռուսաստանի տիրապետությունը (հաստատվել է [[1813]] թվականի [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի պայմանագրով]]) և գտնվելով Ռուսաստանի կայսրության վարչաքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական համակարգում, զարգացել է կայսրության ծայրամասային շրջաններին բնորոշ հաստատության օրինաչափություններով։ Ռուսաստանում հոկտեմբերյան հեղաշրջումը ([[1917]] թվական), անղրկովկասյան ազգերի անկախացումն ու ազգամիջյան հակամարտությունների սրումը նոր անկախացած երկրների տնտեսությունը հասցրել են քայքայման եզրին։ Մեծ չափով տուժել է նաև Արցախ-Ղարաբաղի տնտեսությունը։ Խորհրդայնացումից հետո պահանջվել է մի քանի տասնամյակ, որպեսզի [[Ադրբեջան]]ի կազմում [[ինքնավար մարզ]]ի կարգավիճակ ստացած [[ԼՂ]]-ն իր մակրոտնտեսական ցուցանիշներով մոտենար [[1915]]-[[1916]] թվականների մակարդակին։ === Տրանսպորտ === [[Պատկեր:Համալիր Գանձասար 01.jpg|thumb|[[Գանձասար]]|alt=]] Արցախի և Հայաստանի միջև սահմանը բաց է և երթևեկությունը երկկողմանիորեն ազատ է։ Հայաստանից՝ [[Գորիս]] քաղաքից A 312 մայրուղին անցնելով [[Բերձոր]], ապա [[Շուշի]] քաղաքներով, միանում է մայրաքաղաք Ստեփանակերտին։ Նախատեսվում է վերագործարկել [[Ստեփանակերտի օդանավակայան]]ը, որով Արցախը օդային կապ կունենա Երևանի հետ։ === Տուրիզմ === {{հիմնական|Զբոսաշրջությունն Արցախի Հանրապետությունում}} Հայաստանի և ԱՊՀ երկրների քաղաքացիները կարող են երկիր այցելել առանց անցագրի։ Այլ երկրների քաղաքացիները պարտավոր են անցագիր ունենալ, որը հեշտությամբ կարելի է ստանալ հենց սահմանում, այլև Երևանում, [[Վաշինգտոն]]ում, [[Փարիզ]]ում, Մոսկվայում և այլուր Արցախի Հանրապետության ներկայացուցչություններում։ == Պետական կառուցվածք == ====== Քաղաքականություն ====== {{Main|Արցախի քաղաքականություն}} * Նախագահի ՊԺԿ – [[Աշոտ Դանիելյան]], 2025 * Պետնախարար – [[Նժդեհ Իսկանդարյան]], 2025 * Խորհրդարան – Ազգային Ժողով, 29 պատգամավոր, 5 տարի ժամկետ, 2025 * Արցախի Հանրապետությունում գործում է համընդհանուր ընտրության իրավունք, 1991 թվից ի վեր * Ընտրելու տարիքը՝ 18 տարեկան == Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ == [[Պատկեր:Artsakh St. Watertown, MA.JPG|thumb|Արցախի փողոցը Ուոթերթաունում ([[Մասսաչուսեթս]] նահանգ, [[ԱՄՆ]])|alt=]] Արցախի անկախությունը ճանաչել են մասամբ ճանաչված պետություններ՝ [[Աբխազիա]]յի<ref name="Ցուգբա">{{Cite web |title=Աբխազիայի խորհրդարանի փոխխոսնակ Վյաչեսլավ Ցուգբա.«Աբխազիան, Հարավային Օսեթիան, ԼՂՀ-ն ու Մերձդնեստրիան վաղուց արդեն ճանաչել են միմյանց անկախությունը և շատ սերտ համագործակցում են միմյանց հետ» |url=http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130719113812/http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref><ref>{{Cite web |title=Արխիվացում |url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/65EAeQ2lZ?url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 5 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 5}}</ref><ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ Նախագահ Բակո Սահակյանը մասնակցել Աբխազիայի Նախագահի երդման հանդիսավոր արարողությանը |url=http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140513143646/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2014 թ․ մայիսի 13 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref> և [[Հարավային Օսիա]]յի<ref name="Ցուգբա"/> հանրապետությունները, ինչպես նաև չճանաչված [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրի Հանրապետությունը]]<ref>{{Cite web |title=Since the first days of its independent development, the Pridnestrovien Moldavian Republic has established, maintained and has been actively extending friendly interstate relations with the Republic of Abkhazia, the Republic of South Ossetia and the Republic of Nagorno-Karabakh. |url=http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419034929/http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref>։ [[Ավստրալիա]]յի բնակչությամբ ամենամեծ նահանգը՝ [[Նոր Հարավային Ուելս]]ը, նույնպես ընդունել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը և կոչ է արել Ավստրալիայի իշխանություններին պաշտոնապես ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը<ref name="ՆՀՈւ տեքստ">[https://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?Open&refNavID=HA8_1 Նոր Հարավային Ուելսի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140912220855/https://www.parliament.nsw.gov.au/Prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?open&refNavID=HA8_1 |date=2014-09-12 }} (անգլերեն) <blockquote>(b) recognises the right to self-determination of all peoples including those of the Republic of Nagorno-Karabakh, <br />… <br />(f) calls on the Commonwealth Government to officially recognise the independence of the Republic of Nagorno-Karabakh and strengthen Australia’s relationship with the Nagorno-Karabakh and its citizens.</blockquote></ref><ref name="НГзт">Независимая газета: [http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html Ավստրալիական նահանգը ընդունել Ղարաբաղի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512222100/http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html |date=2014-05-12 }} (ռուսերեն)<blockquote>Верхняя палата парламента Нового Южного Уэльса одновременно с резолюцией о признании НКР и права на самоопределение карабахского народа приняла и обращение к властям Австралии официально признать независимость Карабаха со всеми вытекающими последствиями.</blockquote></ref><ref name="ARFDpress">ARFD. [http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ New South Wales Recognizes Mountainous Karabakh’s Independence. Sahakyan Expresses Gratitude.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512213707/http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ |date=2014-05-12 }}</ref>։ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման կոչ (ԱՄՆ նախագահին և Կոնգրեսին) պարունակող հռչակագրեր ընդունել են ԱՄՆ մի քանի նահանգների օրենսդրական մարմինները՝ [[Ռոդ-Այլենդ]]<ref name="Ռոդ-Այլենդ">[http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm Ռոդ-Այլենդ նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304205554/http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="awrhod">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Rhode Island Legislature Supports Freedom of Artsakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512232727/http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Մասսաչուսեթս]]<ref name="aw2">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Massachusetts Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140724130235/http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-07-24 }}</ref><ref name="freeeurope">Radio Free Europe. [http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html Massachusetts State Legislature Calls For Recognition Of Nagorno-Karabakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160609153616/http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html |date=2016-06-09 }}</ref>, [[Մեն]]<ref name="mainenk">[http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp Մեն նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304204658/http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="aw3">Armenian Weekly [http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ Maine Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512215317/http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Լուիզիանա]]<ref name="Լուիզիանայի սենատ">[http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled Լուիզինիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512220746/http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled |date=2014-05-12 }} (անգլերեն)</ref><ref name="AWLois">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ Louisiana State Senate Recognizes Karabakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140821050630/http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ |date=2014-08-21 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ [https://168.am/2013/05/31/232499.html Լուիզիանայի Սենատը Արցախի անկախությանն աջակցող բանաձև է ընդունել] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135410/https://168.am/2013/05/31/232499.html |date=2019-04-07 }}</ref> և [[Կալիֆոռնիա]]<ref name="Կալիֆոռնիա">[http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 Կալիֆոռնիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140707234632/http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 |date=2014-07-07 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ։ [https://168.am/2014/08/28/400312.html Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ-ի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135416/https://168.am/2014/08/28/400312.html |date=2019-04-07 }}</ref><ref>Армянская служба Радио Свободная Европа - Радио Свобода: [https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html Парламент Калифорнии признал независимость Нагорного Карабаха] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190413061030/https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html |date=2019-04-13 }} 09.05.2014</ref><ref>{{Cite web |title=Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ անկախությունը |url=https://armlur.am/221667/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407135415/https://armlur.am/221667/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 9}}</ref>։ === Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում === [[2014]] թվականի [[նոյեմբերի 12]]-ին [[Հայաստան]]ի Ազգային ժողովում քվեարկության դրվեց «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության պատգամավոր [[Զարուհի Փոստանջյան]]ի ներկայացրած ''«Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) և Հայաստանի Հանրապետությունների անվտանգության ապահովման ռազմաքաղաքական հիմնադրույթների հայեցակետերի մասին»'' օրենքի նախագիծը։ Օրինագծին կողմ քվեարկեցին 8 պատգամավորներ՝ [[ՀՅԴ]] խմբակցության բոլոր 5 պատգամավորները ([[Արմեն Ռուստամյան]], [[Աղվան Վարդանյան]], [[Արմեն Բաբայան]], [[Միքայել Մանուկյան (քաղաքական գործիչ)|Միքայել Մանուկյան]], [[Արծվիկ Մինասյան]]), «Ժառանգությունից»՝ Զարուհի Փոստանջյանն ու [[Ռուբիկ Հակոբյան]]ը, ՀԱԿ խմբակցությունից՝ [[Նիկոլ Փաշինյան]]ը։ ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր [[Հրանտ Բագրատյան]]ը ձեռնպահ քվեարկեց։ Բոլոր մյուս պատգամավորները քվեարկությանը չեն մասնակցել, որի արդյունքում նախագիծը չընդունվեց։ Նախագծով նախատեսվում էր պաշտոնապես ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը և բացառել այլ պետությունների կամ միջազգային կազմակերպությունների կողմից զինված ուժերի տեղակայումը Արցախի, Հայաստանի և [[Ադրբեջանի պատմություն|Ադրբեջանի]] հանրապետությունների սահմաններին, ինչպես նաև երկու այլ դրույթներ<ref>{{Cite web |title=ԱԺ֊ն չընդունեց ԼՂՀ֊ի անկախությունը ճանաչելու մասին օրինագիծը |url=http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141114140813/http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |archive-date=2014 թ․ նոյեմբերի 14 |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 13}}</ref>։ Նախկինում ևս «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության կողմից առաջարկվել են ԼՂՀ անկախության ճանաչման նախագծեր, որոնք նույնպես մերժվել են Ազգային ժողովի կողմից։ 2020 թ. սեպտեմբերի 27-ից վերսկսվել են քննարկումները [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Հայաստանի]]ի կողմից Արցախի Հանրապետության ճանաչման մասին<ref>{{Cite web |title=Եթե պատերազմը երկարի, ապա ՀՀ ԱԺ-ն պետք է քննարկի Արցախի անկախության ճանաչման հարցը. Արցախի ԱԺ նախագահ (տեսանյութ) |url=https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506114543/https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 6}}</ref>։ == Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ == {{Հիմնական|Քառօրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական ռազմական բախում (փետրվար, 2017)}} == Մշակույթ == === Տոներ === {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության պետական տոներ<ref name=":0">[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 «Տոներեր և հիշատակի օրեր»:] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304194435/http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 |date=2016-03-04 }} Հայկական Հանրագիտարան։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":1">[http://www.president.nkr.am/am/nkr/holidays/ Արցախի տոներ և հիշատակի օրեր] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303175343/http://president.nkr.am/am/nkr/holidays/ |date=2021-03-03 }} Արցախի նախագահի պաշտոնական կայք։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":0" group="Ն">Արցախում կարող են նշվել միջազգային, ավանդական, եկեղեցական, մասնագիտական այլ տոներ ու հիշատակի օրեր։</ref>։ !Օր !Անվանում |- |Հունվարի 1, Հունվարի 6 |Ամանոր և Սուրբ ծնունդ<ref group="Ն">Նշվում են դեկտեմբերի 31-ից հունվարի 6-ը։ Ոչ աշխատանքային օրեր են։</ref> |- |Փետրվարի 20 |Արցախի վերածննդի օր<ref group="Ն">Փետրվարի 20, 1988 թ-ի այդ օրը սկսվել են Արցախի անկախացման ցույցերը։</ref> |- |Փետրվարի 21 |Մայրենի լեզվի օր |- |Փետրվարի 23 |Հայրենի պաշտպանի օր |- |Մարտի 8 |Կանանց միջազգային օր |- |Ապրիլի 7 |Մայրության և գեղեցկության տոն |- |Մայիսի 1 |Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օր |- |Մայիսի 9 |Հաղթանակի տոն<ref group="Ն">Արցախի պաշտպանության բանակի և Շուշիի ազատագրման օր. մայիսի 9։ Ոչ աշխատանքային օր են։</ref> |- |Մայիսի 28 |Հայաստանի առաջին հանրապետության օր |- |Հունիսի 1 |Երեխաների պաշտպանության միջազգային օր |- |Սեպտեմբերի 1 |Գիտելիքի և դպրության օր |- |Դեկտեմբերի 10 |Արցախի Հանրապետության օր<ref group="Ն">Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և Սահմանադրության օր՝ նշվում է դեկտեմբերի 10-ին, ոչ աշխատանքային օր։</ref> |- |Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ |Թարգմանչած տոն<ref group="Ն">Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և սահմանադրության օր. դեկտեմբերի 10։ Ոչ աշխատանքային օր է։</ref> |} {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության հիշատակի օրեր<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":0" group="Ն" />։ !Օր !Անվանում |- |Ապրիլի 24 |Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր |- |Հունիսի 29 |Հայրենիք համար նահատակվածների և անհետ կորածների հիշատակի օր |- |Դեկտեմբերի 7 |Եկրաշարժի զոհերի հիշատակի օր |} == Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ == [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] ընթացքում Արցախի նախագահ [[Սամվել Շահրամանյան|Սամվել Շահրամանյանը]] բնաջնջման վտանգի տակ<ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20231018T1007+0400 |title=Պատերազմի ժամանակ Շահրամանյանը կապ է հաստատել Ադրբեջանի հետ և առաջարկ արել. «Ժողովուրդ» |url=https://arm.sputniknews.ru/20231018/paterazmi-zhamanak-shahramanjany-kap-e-hastatel-adrbejani-het-ev-arajark-arel-zhvoghvovurd-67406500.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref> [[սեպտեմբերի 28]]-ին ստորագրել է Արցախի բոլոր պետական հիմնարկները և կազմակերպությունները մինչև 2024 թվականի հունվարի 1-ը լուծարելու հրամանագիր, որով Արցախի Հանրապետությունը պետք է դադարեր գոյության ունենալ։ [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներից]] հետո, դեկտեմբերի 10-ին նախագահ Շահրամանյանը չեղարկել է Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու իր հրամանագիրը<ref>{{Cite web |last=LLC |first=Helix Consulting |title=Արցախի Հանրապետությունը լուծարված չէ. Սամվել Շահրամանյան |url=https://www.panorama.am/am/news/2023/10/20/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6/2914398 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=www.panorama.am |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=«ՀՐԱՊԱՐԱԿ». ՍԱՄՎԵԼ ՇԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆՆ ԱՐՑԱԽԻ ԼՈՒԾԱՐՄԱՆ ՀՐԱՄԱՆԱԳԻՐԸ ՉԵՂԱՐԿԵԼ Է, ՊԱՏՃԵՆՆ ՈՒՂԱՐԿԵԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԻՆ |url=https://hraparak.am/post/89a6e46023c084e29b988ef414f5e275}}</ref>։ Արցախի սահմանադրության համաձայն, հանրաքվեով անկախացած պետությունը չի կարող լուծարվել միջնորդավորված ընտրված նախագահի հրամանագրով<ref>{{Cite web |last=ARTSAKH.news |date=2023 թ․ նոյեմբերի 1 |title=«Շահրամանյանի ստորագրած փաստաթուղթն իրավական ուժ չունի». Արա Զոհրաբյան |url=https://artsakh.news/am/news/278645 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=ARTSAKH.news}}</ref><ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20230929T0901+0400 |title=Շահրամանյանի հրամանագիրն իրավական ուժ չունի և կարող է չեղարկվել նույնիսկ ԼՂ տարածքից դուրս |url=https://arm.sputniknews.ru/20230929/shahramanjani-hramanagirn-iravakan-uzh-chuni-ev-karvogh-e-chegharkvel-nujnisk-lgh-taratsqic-durs-66626367.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref>։ Բացի այդ, միջազգային իրավունքով՝ անվավեր է ցանկացած իրավական ակտ, որ ընդունվել է սպառնալիքի տակ<ref>{{Cite web |title=Vienna Convention Law Treaties |url=https://oas.org/legal/english/docs/Vienna%20Convention%20Treaties.htm#:~:text=A%20treaty%20is%20void%20if,Charter%20of%20the%20United%20Nations.&text=A%20treaty%20is%20void%20if,norm%20of%20general%20international%20law. |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=oas.org}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Արցախ նահանգ]] * [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)]] == Նշումներ == <references group="Ն" /> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], [[Խաչենի իշխանություն]]ը 10-[[16-րդ դար]]երում, [[Երևան]], [[1975]], 453 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախի պատմությունը (սկզբից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[1994]], 377 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախյան գոյապայքարի տարեգրություն, Երևան, [[1996]], 822 էջ *Մաղալյան Ա., Արցախի մելիքությունները և մելիքական տները XVII-XIX դդ., [[Երևան]], [[2007]], 325 էջ * Մանասյան Ա., [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. Ինչպես է դա եղել, Երևան, [[2011]], 120 էջ * Հարությունյան Համլետ, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[1996]], 296 էջ * Ալիկ Ղարիբյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի հիմնահարցը և [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]]ն [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[2012]], 282 էջ * Տ. Հակոբյան, ԼՂՀ հռչակումը և պետական շինարարության գործընթացը ([[1991]]-[[1994]] թթ.), Երևան, 2011, 212 էջ * Շահեն Մկրտչյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. [[Ադրբեջան]]ի իրականացրած ցեղասպանության անատոմիան, [[Ստեփանակերտ]], [[2003]], 250 էջ * Հրանտ Աբրահամյան, Մարտնչող Արցախը, գիրք Ա ([[1917]]-[[1923]]), Երևան, [[2003]], 336 էջ, գիրք Բ. ([[1923]]-[[1985]]), Երևան, [[2005]], 276 էջ, գիրք Գ. ([[1985]]-[[2000]]), [[Ստեփանակերտ]], [[2007]], 744 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, [[Քերթ]] (հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[2010]], 174 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, Արցախյան գոյամարտ, [[Երևան]], [[1991]], 174 էջ։ * Արամայիս Տեր-Դանիելյան, Ղարաբաղի տագնապը, Երևան, [[1993]], 120 էջ * Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն ([[1991]] թ. [[օգոստոս]] - [[1992]] թ. [[հունվար]]. փաստաթղթերի ժողովածու), Երևան, [[2011]], 196 էջ == Արտաքին հղումներ == * [https://zinapah.am Զինապահ - զինծառայողների ապահովագրության ազգային հիմնադրամ] * [https://bnakavayr.am Արցախից բռնի տեղահանվածների բնակարանային ապահովման պետական աջակցության ծրագիր] * [https://irazekum.am/event_category/9 Աջակցություն Արցախից բռնի տեղահանված անձանց] * [https://yerkir.am/hy/category/arcax Լուրեր Արցախի մասին] * [https://ampop.am/combat-related-ptsd-of-nk-artsakh-population/ Խեղդելով ցավը․ արցախցիներից շատերը հետտրավմատիկ սթրեսային վիճակում են] {{Արտաքին հղումներ}} {{Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչական բաժանում}} {{Կովկաս}} {{Եվրոպական երկրներ}} {{Ասիական երկրներ}} {{Պորտալ|Արցախ|Հայաստան|Միջին Արևելք|գույն=1}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Արցախ]] [[Կատեգորիա:Արցախյան պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի վիճելի տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայկական լեռնաշխարհի ժամանակակից պետություններ]] [[Կատեգորիա:Հարավային Կովկաս]] [[Կատեգորիա:Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ]] hvu9t9qxvkr458goh8j5nhj0swk1kp1 10357324 10356717 2025-06-18T11:06:14Z Babyag46 153577 10357324 wikitext text/x-wiki {{Redirect|Արցախ}}{{Տեղեկաքարտ Երկիր |բնագիր_անվանում = Արցախի Հանրապետություն |common_name = Արցախի Հանրապետություն |դրոշի_պատկեր = Flag_of_Artsakh.svg |դրոշի_նկարագրում = Արցախի դրոշ |զինանշանի_պատկեր = Coat of arms of Artsakh.svg |զինանշանի_նկարագրում = Արցախի զինանշան |քարտեզի_պատկեր = Արցախի Հանրապետության քարտեզ 2021.png |քարտեզի_նկարագիրը = Արցախի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ մուգ շագանակագույնով պատկերված են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները, իսկ մարմնագույնով՝ Արցախի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ |քարտեզի_պատկեր_2 = |քարտեզ_2-ի_նկարագիրը = |ազգային_օրհներգ = ''«Ազատ ու անկախ Արցախ»''<br ><small>Արցախի Հանրապետության օրհներգ</small> | լեզուներ = |օրհներգ = |պաշտոնական_լեզուներ = [[հայերեն]]<ref name="Արցախի սահմանադրություն">[http://www.nankr.am/hy/1838 Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն, ընդունված 2017 թվականի փետրվարի 20-ին,] [https://web.archive.org/web/20220323165812/http://www.nankr.am/hy/1838 ''(արխիվացված 23․03․2022թ․)'']։</ref> [[ռուսերեն]] |էթնիկ_խմբեր = [[հայեր]], [[ուկրաինացիներ]], [[հույներ]], [[ռուսներ]], [[վրացիներ]] |մայրաքաղաք = [[Ստեփանակերտ]] |կառավարության_տեսակը = [[Նախագահական համակարգ|նախագահական հանրապետություն]] |ղեկավար_կոչում_1 = [[Արցախի ԱԺ նախագահ֊նախագահի ՊԺԿ|ԱԺ նախագահ֊նախագահի ՊԺԿ]] |ղեկավարի_անուն_1 = [[Աշոտ Դանիելյան]] |ղեկավար_կոչում_2 = [[Արցախի Հանրապետության Պետական նախարար|Պետնախարար]] |ղեկավարի_անուն_2 = [[ Նժդեհ Իսկանդարյան ]] |legislature = [[Արցախի Հանրապետության ազգային ժողով]] |sovereignty_type = Անկախություն ([[ԽՍՀՄ]]-ից) |established_event1 = Հռչակված |established_date1 = [[Սեպտեմբերի 2]], [[1991]] թ.<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc |title=Հետխորհրդային պատերազմներ. ապստամբություն, էթնիկ հակամարտություն և ազգամիջյան բախումներ Կովկասում |publisher=Նյու Յորքի համալսարանի հրատարակչություն |year=2007 |isbn=9780814797099 |edition=Online-Ausg. |location=Նյու Յորք |page=[https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc/page/168 168]}}</ref> |established_date2 = ՄԱԿ-ի ոչ անդամ |area_km2 = 3147 |area_rank = |area_sq_mi = 4424 |percent_water = |population_estimate = |population_census = 100.617<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=ԼՂՀ 2023 թվականի նախահաշիվ |url=http://www.stat-nkr.am/hy/2015-10-40-10-40-02/597--2021 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160416093350/http://www.stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015 |archive-date=2025 թ․ մարտի 14}}</ref> |population_estimate_year = |population_census_year = 2023 |population_density_km2 =3147 |population_density_sq_mi = <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = |GDP_PPP = $1.6 մլրդ․ |GDP_PPP_year = 2010 |GDP_PPP_rank = n/a |GDP_PPP_per_capita = $2,581 (2011) |GDP_PPP_per_capita_rank = |Gini = <!--number only--> |Gini_year = |Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> |Gini_ref = |Gini_rank = |HDI = <!--number only--> |HDI_year = |HDI_change = <!--increase/decrease/steady--> |HDI_ref = |HDI_rank = |currency =[[Հայկական դրամ]] |currency_code = AMD |time_zone = [[Հայկական ժամանակ|AMT]] |utc_offset = +4 |utc_offset_DST = +4 |time_zone_DST = ''Չդիտարկված'' |drives_on = right |calling_code = 374 97<sup>b</sup> |cctld = [[.am]], [[.հայ]] <small>(փաստացի)</small> |footnote_c = 374 97 |area_magnitude = 1 E10 |country_code = NKR }} '''Արցախի Հանրապետություն''', հայկական պետություն [[Հայկական լեռնաշխարհ|Հայկական Լեռնաշխարհի]] արևելքում<ref name="Հայաստան հանրագիտարան">«Հայաստան հանրագիտարան», խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2012 թվական</ref>՝ [[Հարավային Կովկաս|Հարավային Կովկասի]] աշխարհաքաղաքական տարածաշրջանում<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք"/>։ Այն [[ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]ի կողմից պաշտոնապես [[Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետությունների ցանկ|չճանաչված պետություն]] է<ref name="Արցախ տեղ․ ԱԳՆ կայք">{{Cite web |title=Ընդհանուր տեղեկություններ - Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարություն |url=https://www.nkr.am/hy/general-information |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928073422/https://www.nkr.am/hy/general-information |archive-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 28 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 15}}</ref>։ Ճանաչված է միայն մասամբ ճանաչված [[Աբխազիայի Հանրապետություն|Աբխազիայի Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական կայք |url=http://president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220408030613/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 8 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=president.nkr.am}}</ref>, [[Հարավային Օսիայի Հանրապետություն|Հարավային Օսիայի Հանրապետության]] և [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրյան Մոլդովական Հանրապետության]]<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Новости KM.RU. Приднестровье хочет войти в состав России |url=http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216084723/http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=web.archive.org}}</ref> կողմից։ [[Հայաստան]]ը համարվում է Արցախի Հանրապետության անվտանգության երաշխավորը<ref>[https://mil.am/hy/news/1766 Հայաստանը ԼՂՀ ժողովրդի անվտանգության երաշխավորն է - Հայաստանի պաշտպանության նախարարություն]</ref><ref>[https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 «ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության հայտարարությունը»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190309045029/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 |date=2019-03-09 }} ([https://web.archive.org/save/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065 արխիվացված])։</ref><ref>[https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ «Հայաստանը մնում է ԼՂ անվտանգության երաշխավորը. ԼՂ-ն չի կարող ունենալ ավելի ցածր կարգավիճակ, քան ունի այսօր»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190319002959/https://artsakhpress.am/arm/news/43385 |date=2019-03-19 }} ([https://web.archive.org/save/https://artsakhpress.am/arm/news/43385/ արխիվացված])։</ref>։ [[44-օրյա պատերազմ|44-օրյա պատերազմից]] հետո Արցախի վերահսկողության տակ էր մնացել նախկին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի մի մասը (առանց [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] մի մասի և [[Հադրութի շրջան|Հադրութի շրջանի]]) և պետությունը [[Հայաստան]]ին կապող [[Բերձորի մարդասիրական միջանցք|Բերձորի մարդասիրական միջանցքը]], որը համաձայնագրով Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորամիավորման վերահսկողության գոտին էր<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64384 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=Президент России |language=ru}}</ref>։ Այդ ժամանակ պետությունն ամբողջությամբ շրջապատված էր Ադրբեջանի զինված ուժերի հետ շփման գծով։ [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] հետևանքով Արցախի Հանրապետությունում իրականացվել է հայերի էթնիկ զտումներ<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 3 |title=Ադրբեջանն էթնիկ զտումներ է իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ․ Ջուդի Չու |url=https://lurer.com/?p=568996&l=am |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=lurer.com}}</ref>, իսկ տարածքն ամբողջությամբ անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։ Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաքը և ամենախոշոր քաղաքը [[Ստեփանակերտ]]ն է, որը նաև երկրի վարչական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնն էր։ Արցախի Հանրապետությունը պատմականորեն զբաղեցնում է [[Մեծ Հայք]]ի [[Արցախ նահանգ]]ի գրեթե ամբողջ տարածքը, ինչպես նաև [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]] և [[Ուտիք]] նահանգների փոքր մասը։ Հայ մեծանուն պատմաբան [[Լեո]]ն Արցախը համեմատել է «հսկայական միջնաբերդի» հետ, առանց որի «անհնար է երևակայել Հայաստանի սրտի, այն է՝ Արարատյան երկրի պաշտպանությունը»<ref>[[Լեո]], «Հայոց պատմություն», Երկերի ժողովածու, հատոր 2, Երևան - 1973, էջ 32-33։</ref>։ [[1994]]–[[2020|2020 թվականներին]] Արցախի վերահսկողության տակ էին գտնվում նախկին [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ը, [[Շահումյանի շրջան (Ադրբեջանի ԽՍՀ)|Շահումյանի շրջանի մի մասը]] և նրանց շրջապատող շրջանները, որոնք հայտնի էին նաև «Արցախի անվտանգության գոտի» անվամբ։ Արցախի աշխարհագրական դիրքը լեռնային է։ Ամենաբարձր կետը [[Գոմշասար]]ն է՝ 3724 մետր բարձրությամբ։ Պատմական աղբյուրներում Արցախն առաջին անգամ հիշատակված է [[մ.թ.ա. 8-րդ դար]]ում՝ [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] սեպագիր արձանագրություններում։ [[Պատմական Հայաստան]]ի այս երկրամասում է [[Հայոց արքաների ցանկ|Մեծ Հայքի արքա]] [[Տիգրան Մեծ]]ը կառուցել [[Տիգրանակերտ (մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ քաղաքը]]։ Ուշհինաշխարհյան և վաղմիջնադարյան ժամանակաշրջաններում Արցախը եղել է հայկական թագավորությունների կազմի մեջ, որպես վերջիններիս անբաժան մաս։ [[5–րդ դար|5-րդ դարում]] [[Արշակունյաց թագավորության բաժանում|Արշակունյաց թագավորության անկումից]] հետո Արցախում որոշակի ընդմիջումներով պահպանվել են հայկական պետականության բեկորները մինչև 19-րդ դարի առաջին կես որպես [[Խամսայի մելիքություններ|Մելիքություններ]] (մանր թագավորություններ)։ Այս շրջանից ի վեր տեղաբնակները մասնակցել են օտար լծի դեմ հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարին։ [[1805 թվական]]ին [[Արցախ նահանգ|Արցախը]] [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|միացվեց Ռուսական կայսրությանը]], իսկ [[Ղարաբաղի խանություն]]ը, որպես այդպիսին, դուրս մղվեց պատմության ասպարեզից։ [[1917 թվական]]ին [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն անցավ [[Հայոց ազգային խորհուրդ (Բաքու)|Հայոց ազգային խորհրդին]] և կարճ ժամանակ անց միավորվեց [[Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության]] կազմի մեջ։ [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Նորաստեղծ Ադրբեջանն]] այս տարածքների նկատմամբ հավակնություններ ուներ հենց այս ժամանակներից ի վեր, ինչի պատճառով [[1918]]-[[1920|1920 թվականներին]] Ղարաբաղում ընթանում են [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (1918-1920)|զինված բախումներ]]։ [[1920 թվական]]ին [[Հայաստանի խորհրդայնացում|տարածքը խորհրդայնացվում]] է, իսկ [[1923 թվական]]ին միավորվում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կազմի մեջ մտնող [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ-ի]] մեջ։ [[1988|1988 թվականի]] փետրվարին ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհուրդը դիմումով ներկայացավ [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Հայաստանի]] և [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանի ԽՍՀ-ների]] գերագույն խորհուրդներին՝ ԼՂԻՄ-ի Հայաստանի կազմում ընդգրկվելու հարցը լուծելու համար։ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի գերագույն խորհուրդը մերժեց արցախցիներին և սկսվեց [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան շարժումը]], որը վերաճեց ազգային պայքարի։ Դրան հաջորդած [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմում]] հայերը տարան վճռական հաղթանակ՝ ազատագրելով ոչ միայն ԼՂԻՄ-ի նախկին տարածքը, այլև [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]] և հարակից տարածքները։ [[1991 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 2]]-ին ընդունվում է Արցախի անկախության հռչակագիրը։ Արցախը [[նախագահական հանրապետություն]] է<ref>{{Cite web |title=Արցախի հանրապետության նախագահի պաշտոնական կայքէջ |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130401122901/http://www.president.nkr.am/am/nkr/ |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 1 |website=www.president.nkr.am}}</ref>։ [[Օրենսդիր իշխանություն|Օրենսդիր մարմինն]] [[Արցախի Ազգային ժողով|ազգային ժողովն]] է։ == Անվան ծագումնաբանություն == Ճշգրիտ ստուգաբանությունը հայտնի չէ, առաջին հիշատակությունները [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] (ուրարտական) շրջանից են։ Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ «Արցախ» անվանումը նշանակում է Առանի ծառաստան<ref>Շահեն Մկրտչյան, «Արցախի գանձերը», Երևան 2000 - Տիգրան Մեծ հրտ., էջ 10։</ref>։ Ավանդության համաձայն, Առանը հայոց [[Վաղարշակ]] արքայի կողմից նշանակված Մեծ Հայքի հյուսիսարևելյան նահանգների նախարարն էր՝ Սիսակյան տոհմից<ref>[[Ղևոնդ Ալիշան]], «Արցախ», գրաբարից թարգմանեց Գ. Բ. Թորոսյան։ Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն – 1993, էջ 8։</ref>։ Առանը, որը ավանդորեն համարվում է [[Առանշահիկներ]]ի, և նրանցից ճյուղավորված Արցախի միջնադարյան իշխանների ու մելիքների նախահայրը, պատկանում էր [[Հայկ նահապետ|Հայկ]] նահապետի զարմին, ուստի և միջնադարյան պատմիչները Արցախի իշխաններին կոչում են «Հայկազյանք»<ref name="aguank">[[Մովսես Կաղանկատվացի]], «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն», 1.4, 1.18, 3.22:</ref>։ «Ղարաբաղ» տեղանունը հստակ ստուգաբանություն չունի։ Ըստ մեկ ստուգաբանության՝ թարգմանվում է որպես՝ ''«Սև այգի»''<ref>Robert H. Hewsen, ''Armenia: a Historical Atlas.'' University of Chicago Press, 2001, pp. 119–120.</ref>։ Ըստ երկորրդ [[ստուգաբանություն|ստուգաբանության]]՝ «բաղ» արմատով բազմաթիվ տեղանուններ գոյություն ունեին [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքում]], [[Արցախ]]ում, [[Գանձակ]]ում և այլուր։ Եվ «Ղարաբաղը» «[[Բաղաբերդ]]» տեղանվան պարզ ու սովորական թարգմանությունն է։ «Ղարաբաղի» առաջին՝ «ղարա» մասը հայերեն «բերդ» բառի թարգմանությունն է՝ լ-ր հնչյունափոխությամբ։ Ինչպես օրինակ, Կալա-կարա՝ Կալա, Կալաքենդ ([[Բերդաշեն (Մարտունու շրջան)|Բերդաշեն]]), իսկ պաշտոնական փաստաթղթերում՝ Կարաքենդ։ Տեղանվան երկրորդ՝ «բաղ» մասը օտար նվաճողների կողմից չի թարգմանվել։ Այսպիսով՝ Ղարաբաղը Բաղաբերդ տեղանվան քմահաճ թարգմանությունն է<ref>Լևոն Հարությունյան, Նշխարներ Արցախի բանահյուսության</ref>։ == Պետական խորհրդանիշներ == === Ազգային դրոշ === {{Հիմնական|Արցախի դրոշ}} [[Պատկեր:Flag and Crest on Public Building - Stepanakert - Nagorno-Karabakh (18900985430).jpg|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ|Արցախի Հանրապետության դրոշը]]՝ հանրային շենքի վրա]] [[Պատկեր:Արցախի_Հանրապետություն.png|alt=|մինի|[[Արցախի դրոշ]]ը [[Ստեփանակերտ]]ի [[Վերածննդի հրապարակ (Ստեփանակերտ)|Վերածննդի հրապարակում]] անցկացվող հաղթահանդեսի ժամանակ]] [[Արցախի դրոշ]]ը ստեղծվել է [[Հայաստանի դրոշ]]ի նմանությամբ։ Արցախի դրոշի վրա միայն ավելացված է սպիտակ եռանկյունաձև նախշանկար ([[հայկական գորգ]]ի նմանությամբ), որը խորհրդանշում է Արցախի՝ մայր [[Հայաստան]]ից անարդարացիորեն բաժանումը և անկախության հռչակման արդյունքում վերջինիս վերամիավորումը։ Կարմիր գույնը խորհրդանշում է [[Հայեր|հայ ժողովրդի]] մշտական պայքարը հարատևման, [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեական հավատքի]], անկախության և ազատության համար։ [[Կապույտ (գույն)|Կապույտ]] գույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի ապրելու կամքը խաղաղ երկնքի ներքո։ Նարնջագույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի արարչական տաղանդը և աշխատասիրությունը։ Դրոշի լայնության և երկարության չափերի հարաբերությունն է՝ 1:2-ի։ Արցախի ազգային դրոշը միշտ ծածանվում է [[Արցախի նախագահ|Արցախի նախագահի նստավայրի]], [[Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], բոլոր ատյանների [[դատարան]]ների, [[Դատախազություն|դատախազության մարմինների]], [[մարդու իրավունքների պաշտպան]]ի գրասենյակի, [[Հանրապետություն|հանրապետական]] [[Գործադիր իշխանություն|գործադիր մարմինների]], պետական կառավարման այլ մարմինների, ԱՀ տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի) շենքերի վրա։ Հավատարիմ մնալով [[Միջազգային իրավունք|միջազգային իրավունքի նորմերին]], [[Դիվանագիտություն|դիվանագիտական արարողակարգի կանոններին]] և ընդունող պետությունների սովորույթներին՝ [[Արցախի Սահմանադրություն|Արցախի ազգային օրենսդրությունն]] ամրագրում է, որ [[Արցախի դրոշ|դրոշը]] մշտապես պետք է բարձրացվի օտարերկրյա պետությունների տարածքում Արցախի''' '''Հանրապետության դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և այլ պաշտոնական ներկայացուցչությունների շենքերի վրա։ Օրենքը չի արգելում Արցախի դրոշի տեղադրումն ինչպես պետական այլ, այնպես բնակելի շենքերի վրա։ Արցախի դրոշի բարձրացման, իջեցման, փոխանցման արարողակարգը սահմանում է [[ԼՂՀ կառավարություն|Արցախի կառավարությունը]]։ Արցախյան դրոշը իջեցվում է պաշտոնապես հայտարարված սգո օրերին կամ սգո արարողությունների ժամանակ՝ մինչև դրոշաձողի մեջտեղը։ Դրոշի վերևի մասում ամրացվում է սև ժապավեն, որի երկարությունը հավասարեցվում է դրոշի երկարությանը<ref>{{Cite web |title=ԱՀ Ազգային ժողով // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/557 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206044253/http://www.nankr.am/hy/557 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=www.nankr.am}}</ref>։ === Զինանշան === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության զինանշան}}[[Պատկեր:2017-07-26 - Stepanakert (Artsakh) 54.jpg|thumb|274x274px|[[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ը՝ [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ազգային ժողովի]] շենքի մուտքի մոտ գտնվող ցուցատախտակի վրա]][[Արցախի Հանրապետության զինանշան|Արցախի զինանշանը]] հանրապետության [[Ինքնիշխանություն|պետական ինքնիշխանության]], նրա տարածքում ապրող ժողովուրդների պետական միասնության, կառուցվող [[Ազատություն|ազատ]], [[Իրավակարգ|իրավական պետության]] խորհրդանիշն է։ Այն հաստատվել է [[Գերագույն խորհուրդ|Արցախի գլխավոր խորհրդի]] կողմից՝ [[1994|1994 թվականի]] [[Նոյեմբերի 17|նոյեմբերի 17-ի]] որոշմամբ։ Զինանշանի հեղինակը նկարիչ և քանդակագործ [[Լավրենտ Ղալայան]]ն է։ [[Արցախի զինանշան]]ի կենտրոնում պատկերված է թևատարած [[Արծիվներ|արծիվ]], որի գլխավերևում տարածվում են արևի ճառագայթները և զետեղված է [[Արտաշեսյանների արքայատոհմ|Արտաշիսյանների արքայական հարստության]] թագը։ Վահանի վրա՝ ուղղահայաց դիրքով [[Արցախի Հանրապետության դրոշ]]ի [[սպիտակ գույն]]ի հնգատամ սանդղանման զարդանախշով հատվածի և [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռան]] ֆոնի վրա [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մե՛նք ենք մեր սարերը»]] քանդակի պատկերն է։ Ներքևում՝ [[Արծիվներ|արծվի]] մագիլների մեջ, [[Խաղող|խաղողի վազեր]] են, [[Թթենի|թթենու]] պտուղներ, [[ցորեն]]ի հասկեր։ Վերևի կիսաշրջանում արված է [[հայերեն]] մեծատառերով մակագրություն. ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»''։ Արցախյան զինանշանի վրայի արծիվը շագանակագույն գույնի է՝ սև զարդագծերով, իսկ գլուխը՝ սպիտակ, մագիլները՝ նարնջագույն։ Արևի ճառագայթները և ցորենի հասկերն ունեն ոսկեգույն գունավորում։ Բարձրադիր [[Մեծ Քիրս|Քիրս լեռը]], որն Արցախի խորհրդանիշներից է, պատկերված է երկնագույն գույնով, իսկ [[Ստեփանակերտ|քաղաքամայր Ստեփանակերտի]] պատկերավորման համար օգտագործվող [[Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)|«Մենք ենք մեր սարերը» քանդակը]]՝ շագանակագույնով։ Արտաշիսյանների հարստության ոսկեգույն թագը, որը [[Հայոց պատմություն|Հայոց երկրի արքայական պատմության]] խորհրդանիշն է։ Խաղողի վազի և թթենու տերևները կանաչ են։ Խաղողի ողկույզը պատկերված է շագանակագույն, իսկ թութը՝ սպիտակ գույնով։ Հայալեզու ''«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»'' մակագրությունն արված է սև գույնով<ref>{{Cite web |title=Արցախի Հանրապետություն // Պաշտոնական կայք // nankr.am |url=http://www.nankr.am/hy/572 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180206043629/http://www.nankr.am/hy/572 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |website=www.nankr.am}}</ref>։ Արցախի Հանրապետության «զինանշանի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է զինանշանի կիրառությունն իրավական փաստաթղթերում և այլ ձևաթղթերում։ Ըստ դրա՝ [[Արցախի Հանրապետության զինանշան]]ի գունավոր պատկերն օգործածվում է Արցախի Հանրապետության օրենքների, նախագահի հրամանագրերի և կարգադրությունների, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], [[ԼՂՀ վարչապետների ցանկ|վարչապետի]], [[դատարան]]ների որոշումների, վճիռների և դատավճիռների, պաշտոնական տեղեկագրերի վրա, [[Արցախի Հանրապետության նախագահ]]ի, [[Արցախի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]], [[ԼՂՀ կառավարություն|կառավարության]], վարչապետի, նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, հանրապետական գործադիր մարմինների, դատարանների, դատախազության մարմինների, Արցախի Հանրապետության վերահսկիչ պալատի, պետական կառավարման այլ մարմինների, [[մարդու իրավունքներ]]ի պաշտպանի, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ [[Ստեփանակերտ]]ի քաղաքապետարանի), Արցախի Հանրապետության օրենքով ստեղծված մշտապես գործող մարմինների (ծառայությունների, խորհուրդների, հանձնաժողովների) ձևաթղթերի վրա։ Արցախի Հանրապետության զինանշանը կարող է պատկերվել ազգային շքանշանների ու մեդալների վրա ևս։ === Օրհներգ === {{հիմնական|Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ}}[[Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ|Արցախի Հանրապետության օրհներգը]] [[Ազատ ու անկախ Արցախ|«Ազատ ու անկախ Արցախ»]] հայրենասիրական երգն է, որի խոսքերը հեղինակել է [[Վարդան Հակոբյան (բանաստեղծ)|Վարդան Հակոբյանը]], իսկ երաժշտությունը՝ Արմեն Նասիբյանը։ Այն հաստատվել է Լեռնային Ղարաբաղի ԳԽ-ի [[1994|1994 թվականի]] [[դեկտեմբերի 23]]-ի որոշմամբ։ Արցախի Հանրապետության օրհներգն իր բնույթով հանդիսավոր [[Երաժշտություն|երաժշտական ստեղծագործություն]] է, կատարվում է [[վոկալ]], գործիքային, նվագախմբային, երգչախմբային, նվագախմբային-երգչախմբային տարբերակներով։ Արցախի օրհներգը պարտադիր կերպով հնչում է [[Երդմնակալություն|նախագահի երդմնակալության արարողության]], բարձրագույն պաշտոնատար անձանց ([[Արցախի Հանրապետության նախագահ|նախագահի]], [[ԼՂՀ Ազգային ժողով|ԱԺ նախագահի]], [[վարչապետ]]ի) մասնակցությամբ հանդիսավոր արարողությունների, պաշտոնական արարողությունների ընթացքում դրոշի բարձրացման, օտարերկրյա պետությունների նախագահների, [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդիր մարմինների]] ղեկավարների, վարչապետների, պաշտոնական ներկայացուցիչների, միջպետական և միջկառավարական կազմակերպությունների ղեկավարների՝ Արցախի Հանրապետություն պետական և պաշտոնական այցերի, զորահանդեսների և կրթական հաստատություններում ուսումնական տարվա սկզբի և ավարտի ժամանակ։ Ոչ պարտադիր հիմունքներով Արցախի օրհներգը կարող է հնչեցվել նաև պետական տոների, պատմական իրողություններին նվիրված հանդիսավոր նիստերի, ինչպես նաև [[հուշարձան]]ների, հուշաքանդակների և հուշատախտակների բացման հանդիսավոր արարողությունների ժամանակ։ «Պետական դրոշի մասին» ԱՀ օրենքը տարբեր կարգավիճակ ունեցող անհատների համար սահմանում է վարքագծի կանոններ, որոնք պարտադիր են երաժշտական ստեղծագործության հնչելու ժամանակ։ Համապատասխան օրենքի 8-րդ հոդվածի երրորդ կետի համաձայն՝ [[Արցախի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 6-րդ գումարման պատգամավորների ցանկ|Արցախի Հանրապետության]] օրհներգի նկատմամբ խորին հարգանքը յուրաքանչյուր քաղաքացու սրբազան պարտքն է։ Ըստ նույն հոդվածի առաջին և երկրորդ կետերի՝{{քաղվածք|Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ բոլորը հոտնկայս են (դրոշի առկայության դեպքում՝ դեմքով շրջված դեպի դրոշը, իսկ պաշտոնական արարողությունների ժամանակ՝ Արցախի Հանրապետության պետական արարողակարգի հիմնադրույթներին համապատասխան), տղամարդիկ՝ առանց գլխարկի։ Արցախի Հանրապետության զինված ուժերի և այլ զորքերի զինվորական ծառայողներին Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ ներկայացվող պահանջները սահմանվում են զինվորական կանոնագրքերով ու կանոնադրություններով։|«Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն», հոդված 8}} == Պատմություն == {{Հիմնական հոդված|Արցախի պատմություն}} === Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն === {{Հիմնական|Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Վանի թագավորություն}} [[Պատկեր:Azokh Cave3.jpg|thumb|[[Ազոխի քարայր]]ը տարածաշրջանի [[Հնագիտությունը Հայաստանում|հնագիտության]] և [[Հնէաբանություն|հնէաբանության]] կարևոր հնավայրերից է, որով ուսումնասիրվում են [[Առաջին ժամանակակից մարդիկ|նախնադարյան մարդկանց]] տեղաշարժերը [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ով|alt=]] Արցախի մասին առաջին վկայությունները պահպանվել են [[Ազոխ (քարանձավ)|Ազոխի]], [[Ծծաքար|Ծծախաչի]], Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում և վերաբերում են [[Հին քարի դար|հին քարի դարի ժամանակահատվածի]] աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ)։ [[Էվոլյուցիա|Մարդու էվոլյուցիայի]] հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի [[Հադրութի շրջան]]ի Որվանի քարայրում հայտնաբերված [[Նեանդերթալյան մարդ]]ու ծնոտը։ [[Բրոնզի դարը Հայկական լեռնաշխարհում|Բրոնզի]] և [[երկաթի դար]]աշրջաններին վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների ([[Ստեփանակերտ]], [[Խոջալու]], [[Ամարաս]], [[Մատաղիս]], [[Խաչենագետ]]ի, [[Իշխանագետ]]ի հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված [[Կուր-Արաքսյան մշակույթ|Կուր-Արաքսյան մշակութային]] շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։ [[Մ.թ.ա. 3–րդ դար|Մ.թ.ա. 3]]-[[Մ.թ.ա. 1–ին դար|1-ին հազարամյակներից]] սկսած [[Միջին Արևելք]]ում հիմնադրվում են առաջին պետական կազմավորումները։ [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի առաջին պետությունը [[Վանի թագավորություն]]ն էր, որ առաջացել է [[մ.թ.ա. 9-րդ դար]]ում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 32</ref>։ Նրա գոյատևման երեքհարյուրամյա ժամանակաշրջանում ([[Մ.թ.ա. 9–րդ դար|մ.թ.ա. 9]]-[[Մ.թ.ա. 6-րդ դար|6-րդ դարեր]]) Արցախը հայտնի էր Ուրտեխե-Ուրտեխինի անվանումով։ Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի սկգբներին Արցախը եղել է [[Ասորեստան]]ի և [[Վանի թագավորություն]]ների քաղաքական ու մշակութային ազդեցությունների ոլորտներում։ [[Խոջալու]]ի դամբարանադաշտերից հայտնաբերվել է [[Ասորեստան]]ի թագավոր Ադադ-Նիրարի անունը կրող սարդիոնե ուլունք։ [[Ծովք (բերդ)|Ծովք]] գյուղի մոտ հայտնաբերվել է [[Վանի թագավորության արքաների ցանկ|Վանի թագավորության արքա]] [[Սարդուրի Բ]]-ի սեպագիր արձանագրությունը, որտեղ նշվում է «Կուրի և Արաքսի միջագետքում 19 երկրների նվաճման մասին»։ Արցախի՝ որպես Հայաստանի մաս, հիշատակումներ կան նաև [[Ստրաբոն]]ի, [[Դիոն Կասսիոս]]ի, [[Պլինիոս Ավագ]]ի, [[Պլուտարքոս]]ի և այլ անտիկ հեղինակների աշխատություններում, ինչպես նաև [[Արգիշտի Ա|Արգիշտի I]]-ի՝ [[Կոտայք]]ում հայտնաբերված ժայռափոր արձանագրության մեջ, որտեղ խոսվում է Զառ քաղաքի մասին։ Ըստ պատմաբան [[Վիկտոր Բալայան]]ի՝ այն համընկնում է Արցախի միջնադարյան [[Ծար (ավան)|Ծար]] մելիքանիստ ավանի և ներկայիս [[Քարվաճառի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Քարվաճառի]] [[Ծար (ավան)|Ծար]] գյուղի հետ<ref>{{Cite web |last=Բալայան |first=Վահրամ |date=2020 |title=Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի պատմության ուրվագծեր = Glimpses on the history of the Artsakh Republic settlements = Очерки истории населенных пунктов Республики Арцах : Մենագրություն / Վ.Ռ. Բալայան |url=http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=1714859 |website=armunicat.nla.am}}</ref>։ === Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում === {{Հիմնական|Երվանդունիների թագավորություն|Արցախ նահանգ|Արտաշեսյանների թագավորություն |Արշակունիների թագավորություն}}{{Ֆոտոշարք|Ancient Tigranakert2.jpg|Arzu-Hatun,_Dadivank.JPG|լ1=284|լ2=250|տեքստ=[[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտ քաղաքի]] ավերակներն ու [[Դադիվանք|Դադիվանքի վանական համալիրը]]|align=right}}Մ.թ.ա. 6-րդ դարում [[Երվանդ Սակավակյաց]]ը հիմնադրում է առաջին համահայկական պետությունը, որի մեջ միավորվում են հայալեզու բոլոր գավառները։ Նույն դարում այն դառնում է [[Աքեմենյան պետություն|Աքեմենյան պետության]] [[Սատրապական Հայաստան|սատրապությունը]], ապա՝ կիսվում հյուսիսային ու հարավային հատվածների։ Արցախը մտնում է Հյուսիսային Հայաստանի կազմի մեջ, որի կենտրոնը [[Էրեբունի ամրոց]]ն էր ([[Երևան]])։ Արցախի նախարարական տունը, ըստ ավանդության, սերում է [[Հայկ Նահապետ]]ի ժառանգ [[Սիսակ]]ից։ Նախարարական տան նախահայրը եղել է Հայկազուն Առանը, որի անունից էլ առաջացել է հարստության [[Առանշահիկ|«Առանշահիկ»]] (նշանակում է Առանի տիրակալ) անվանումը։ [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]]՝ մ.թ.ա. 334 թվականին սկսված արշավանքներից հետո [[Երվանդունիների թագավորություն]]ն անկախանում է։ Այդ ժամանակ նույնպես, Արցախը և արևելյան հարևան [[Ուտիք]]ը մտել են հայկական պետության մեջ<ref name="ReferenceB">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 34</ref>։ Այդ մասին են փաստում հույն պատմագիր և աշխարհագիր [[Ստրաբոն]]ի վկայությունները, որտեղ նա Արցախը ներկայացնում է, որպես [[Մեծ Հայք]]ի կազմում գտնվող նահանգ՝ «Օրխիստինա» անվանմամբ։ Մ.թ.ա. 189 թվականին Մեծ Հայքում տեղի է ունենում դինաստիական փոփոխություն և գահին բազմում են [[Արտաշեսյաններ]]ը։ Տոհմի հիմնադիր [[Արտաշես Բարեպաշտ]]ը (մ.թ.ա. 189-160) ձեռնարկում է հայկական պետությունից անջատված ծայրագավառների վերադարձը։ Ստրաբոնի վկայությամբ՝ Արտաշեսի միավորիչ գործունեության արդյունքում հայալեզու գավառները մտան [[Արտաշեսյանների թագավորություն|մեկ պետության]] կազմ։ [[Տիգրան Բ Մեծ]] արքան ([[մ.թ.ա. 95]]-[[Մ.թ.ա. 55|55]]) այստեղ կառուցել է իր անունը կրող քաղաքներից մեկը՝ Արցախի [[Տիգրանակերտ (Արցախ)|Տիգրանակերտը]] (հնավայրը [[Ակնա (քաղաք)|Ակնա]] քաղաքի շրջակայքում է, պեղումները՝ [[2006|2006 թվականից]])։ 66 թվականից [[Արշակունիներ|Արշակունյաց հարստության]] շրջանում Արցախը նույնպես գտնվում էր հայկական միասնական պետության կազմում<ref>Մկրտչյան. Շ., «Արցախ», Երևան, 1991, էջ 26</ref>։ Այդ մասին է վկայում հռոմեական կայսր՝ [[Ներոն]]ի ժամանակներից Հռոմում պահպանված պատի վրա փորագրված աշխարհի մարմարե քարտեզը, որտեղ Արցախը Արշակունյաց Հայաստանի առաջատար նահանգներից մեկն է<ref name="ReferenceB"/>։ [[Հայաստանի առաջին բաժանում|Մեծ Հայքի թագավորության բաժանումից]] հետո (387 թվական) Արցախը կազմում է Արևելահայկական թագավորության մաս, որն էլ շուտով ընկնում է [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի [[Մարզպանական Հայաստան|տիրապետության տակ]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 78</ref>։ Սակայն նույնիսկ օտար լծի տակ գտնվելով՝ Արցախը շարունակում է պայքարել և պահպանել իր հայկականությունը։ Այդ մասին են փաստում [[Կորյուն]]ի վկայությունները, որոնց համաձայն՝ [[Մաշտոց|Մեսրոպ Մաշտոցը]] լուսավորչական գործունեություն էր ծավալում Արցախում, որն այդ ժամանակ կոչվում էր [[Փոքր Սյունիք]]։ Եվ, ըստ ավանդության, նույն նահանգի [[Մյուս Հաբանդ|Հաբանդ]] գավառի [[Ամարաս]] գյուղաքաղաքում Մեսրոպ Մաշտոցը բացեց իր առաջին դպրոցներից մեկը։ <div style="text-align: center;">'''Արցախի միջնադարյան վանքեր և վանական համալիրներ'''</div> <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:...Ծիծեռնավանք.jpg|[[Ծիծեռնավանք]], [[5-րդ դար]] Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 25.jpg|[[Գտչավանք]], [[13-րդ դար]] Պատկեր:Metsaranits vanq 19.jpg|[[Հակոբավանք]], [[7-րդ դար]] Պատկեր:Amaras monastery complex3.JPG|[[Ամարասի վանք]], [[4-րդ դար]] </gallery> [[451 թվական]]ին օգտվելով [[Սասանյան Պարսկաստան]]ում սկիզբ առած քաղաքական անկայունություններից՝ [[Կուր]]ի աջափնյա Արցախ և Ուտիք նահանգների [[Առանշահիկ]] հայ իշխանական տոհմն իրեն հայտարարում է թագավորություն։ Հենց Առանշահիկներն էլ կամզակերպեցին Արցախի հայության հակապարսկական ընդվզումները, որոնք գլխավորում էր Վաչե Առանշահիկ թագավորը՝ [[Վարդան Մամիկոնյան]]ի համախոհներից մեկը։ Զորավարի մահից հետո Արցախ աշխարհը պարսկական հետագա ասպատակություններից պաշտպանելու և ազատագրական պայքարների միջոցով անկախություն հաստատելու նպատակով Վաչե Առանշահիկը կեղծ ուրացության ուղին բռնեց և նույնիսկ ամուսնացավ Պարսկաստանի թագավորի՝ [[Հազկերտ Բ]]-ի քրոջ աղջկա հետ։ Սակայն [[457 թվական]]ին՝ Հազկերտ Բ-ի մահից հետո, օգտվելով Պարսկաստանում սկսված գահակալական կռիվներից Վաչեն նորից դառնում է քրիստոնեական-լուսավորչական կրոնի հետևորդ և ապստամբություն բարձրացնում պարսիկների դեմ։ Վաչեից հետո շուրջ 30 տարվա անիշխանությունից հետո Հայոց Արևելից աշխարհում թագավոր է դառնում նրա եղբոր որդի Վաչագանը։ Այդ ժամանակ բուն [[Մեծ Հայք]]ում և կենտրոնական նահանգներում հայկական պետականության բացակայության պայմաններում [[Վաչագան Բարեպաշտ]]ի թագավորությունը հայահավաք կենտրոնի դեր էր կատարում։ Նրա կառավարման տարիներն աչքի են ընկնում վարչական և կրոնական բարեփոխումներով, ինչպես նաև տնտեսական և մշակութային կյանքի վերելքով։ === Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն === {{Հիմնական|Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|Զաքարյան իշխանապետություն}}[[Պատկեր:Prince_Vakhtang.jpg|մինի|[[Խաչենի իշխանություն|Խաչենի իշխան]] Վախթանգ Թագավորազնը|alt=]] Մինչև [[6-րդ դար]]ի կեսերը Արցախ աշխարհում տևական խաղաղություն և ինքնավարություն էր տիրում։ Սակայն ամեն ինչ փոխվեց 7-րդ դարի սկզբին, երբ Հայոց երկիր ներխուժեցին արաբները։ [[652 թվական]]ին հայոց սպարապետ [[Թեոդորոս Ռշտունի]]ն [[Ասորիք]]ի և [[Միջագետք|Վերին Միջագետքի]] կառավարիչ [[Մուավիա]]յի հետ պայմանագիր ստորագրեց, որով Հայաստանը պահպանեց իր ներքին ինքնավարությունը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 85</ref>։ Սակայն [[Սեբեոս]]ի վկայությամբ բանակցություններում Հայաստանն առանձին էր դիտարկվում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիքից]] և [[Արցախ նահանգ|Արցախից]]։ Իրավիճակը փոխվեց Թեոդորոս Ռշտունու մահից հետո, երբ գահն անցավ նրա փեսային՝ [[Համազասպ Մամիկոնյան]]ին։ Նրան հաջողվեց իր իշխանության տակ վերցնել [[Մեծ Հայք]]ի գրեթե բոլոր գավառները՝ այդ թվում և Արցախը։ Այդ տարիներին տեղի ունեցած [[Հակաարաբական ապստամբությունը Արմինիայում (850-855)|հակաարաբական ընդվզումները]] վերջնականապես ունեցան իրենց արդյունքը և 885 թվականին Արբական խալիֆայությունը [[Աշոտ Ա|Աշոտ Ա Բագրատունուն]] ճանաչեց, որպես Մեծ Հայքի թագավոր։ Այսպիսով, Հայաստանը վերականգնեց իր անկախությունը և Արցախ աշխարհը նորից հայտնվեց համահայկական պետության կազմում։ Ամեն ինչ փոխվեց [[11-րդ դար]]ում՝ [[Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան|սելջուկ-թուրքերի արշավանքների]] հետևանքով։ [[Տուղրիլ բեկ]]ի կառավարման տարիներին սելջուկ-թուրքերը ավերեցին Հայաստանի կենտրոնական, արևմտյան և հարավային շրջանները, սակայն Արցախը դեռ շարունակում է անվնաս մնալ։ [[1064 թվական]]ին սելջուկ-թուրքերի մեծաքանակ զորքերն՝ [[Ալփ-Արսլան|Ալփարսլանի]] գլխավորությամբ, սրի ու գերության մատնեցին արցախահայությանը։ [[12-րդ դար]]ի սկզբներից, սելջուկ-թուրքերի կայսրության քայքայմանը զուգընթաց հզորանում էր [[Վրաց թագավորություն]]ը։ Հայ ժողովուրդը, մնալով սելջուկ-թուրքերի գերիշխանության տակ՝ չէր համակերպվում այդ կացության հետ և հայերին անհրաժեշտ էր [[Վրաց թագավորություն|Վրաստանի]] օգնությամբ թոթափել սելջուկ-թուրքերի լուծը։ Հայ-վրացական ռազմաքաղաքական համագործակցության մեջ մեծ դերակատարություն ունեցան վրաց արքունիքում ծառայող հայ իշխանները, հատկապես՝ [[Զաքարյաններ]]ի տոհմի ներկայացուցիչները<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 118</ref>։ [[12-րդ դար]]ի [[1290|90-ական թվականներին]] նոր թափ ստացավ Հայաստանի ազատագրման և հայկական պետականության վերածննդի ապահովման գործը։ Հայ-վրացական միացյալ ուժերի կողմից ազատագրվում էին հայկական տարածքները, այդ թվում նաև Արցախը։ Սակայն Զաքարյաններին չհաջողվեց միաձույլ կենտրոնաձիգ պետություն ստեղծել և այդ իսկ պատճառով հայոց միասնությունը պահելու համար Զաքարյան իշխանները խնամիական կապեր ստեղծեցին գավառային հզոր իշխանական տոհմերի հետ։ Այս ժամանակաշրջանում Արցախում գտվող երեք իշխանությունները՝ Ներքին Խաչեն, Հաթերք և Վերին Խաչեն, տարբեր հարաբերություններ ունեին Զաքարյանների հետ։ Վերին Խաչենը (Ծար), որն ազատագրվել էր Զաքարյանների օգնությամբ, ընդունում էր վերջիններիս գերագահությունը։ Միջին Խաչենի կամ Հաթերքի իշխանության տիրույթները ժամանակի ընթացքում բաժանվեցին Վերին Խաչենի և Ներքին Խաչենի միջև։ Վերջինիս իշխանական տան ներկայացուցիչներն Արցախի մյուս իշխանությունների համեմատ առավել մեծ ինքնուրույնություն ունեին։ Ներքին Խաչենը տնտեսական և մշակութային աննախադեպ վերելք ապրեց [[Հասան-Ջալալ]]ի օրոք։ Նման զարգացվածության շնորհիվ երկրամասը նաև քաղաքական անկախություն ստացավ, որն ընդունում էին նույնիսկ վրաց թագավորները։ === Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն === {{հիմնական|Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Առանշահիկներ|Արևելյան Հայաստանը շահական Պարսկաստանի կազմում}}[[Պատկեր:Gandzasar_Monastery.JPG|մինի|[[Գանձասար|Գանձասարի վանական համալիրը]] գտնվում է [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք գյուղի]] մոտակայքում՝ [[Պատմական Հայաստան|պատմական Մեծ Հայքի]] Արցախ նահանգի [[Մեծ Առանք]] գավառում։ Իր անունն ստացել է Վանք գյուղի դիմաց գտնվող բլրի անունից|alt=]] [[1221|1221 թվականին]] [[Կոտմանի ճակատամարտ (1221)|Կոտման գետի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում]] հայ-վրացական միացյալ ուժերը պարտություն կրեցին, որից հետո [[մոնղոլներ]]ը սկսեցին ասպատակել [[Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում|Հայաստանն]] ու [[Վրաստան]]ը։ Երկրորդ արշավանքի ժամանակ թաթարներին հաջողվեց գրավել նաև Արցախը<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 125-136</ref>։ Եվ չնայած իշխանությունները կորցրել էին իրենց ինքնավարությունը, ժողովուդը շարունակում էր համառ դիմադրություն ցուցաբերել։ Իրավիճակն ավելի բարդացավ, երբ մոնղոլները՝ [[Ղազան|Ղազան խանի]] օրոք, պաշտոնապես ընդունեցին [[իսլամ]]ը։ Ազգային և սոցիալական ճնշումներին գումարվեցին կրոնական հալածանքները։ [[1386 թվական]]ին թուրքմենների առաջնորդ [[Լենկ-Թեմուր]]ը, գրավելով [[Թավրիզ]]ն, անցնում է [[Արաքս]]ը և մտնում [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]], իսկ այնուհետև նրա զորքերը ներխուժում են Արցախ՝ գրավում [[Խաչեն|Վերին Խաչենը]]։ Իրավիճակը փոխվեց Լենկ-Թեմուրի մահից հետո, երբ նրա հսկայածավալ պետությունն սկսվեց քայքայվել։ [[15-րդ դար]]ում [[կարա-Կոյունլու]] տիրակալների իշխանության տակ հայերը համեմատաբար լավ վիճակում հայտնվեցին։ Կարա-Կոյունլուները գիտակցելով իրենց տիրապետության տակ ընկած երկրների քայքայված տնտեսության վերականգնման և պետական գանձարանը լցնելու կարևորությունը, համեմատաբար մեղմ քաղաքականություն էին վարում հայ իշխանների նկատմամբ։ Նրանք պետական բարձր պաշտոնների նշանակում էին հայ նախարարական անվանի տների որոշ ներկայացուցիչների և շատերին դարձնում իրենց նախկին տիրույթների տնօրեններ ու լիիրավ իշխաններ։ Նույն իրավիճակն էր տիրում նաև [[Ակ-Կոյունլուների պետություն|Ակ-Կոյունլուների տիրապետության]] շրջանում։ Այս ժամանակաշրջանում վերականգնվում են Ներքին Խաչենի և Վերին Խաչենի իշխանական տների ներկայացուցիչների իրավունքները։ 14-15-րդ դարերում հայ նախարարական տների զգալի մասը կորցրեց իր ինքնավարությունն՝ այն զիջելով Հայաստանին տեր դարձած քոչվոր ցեղերի ավագանուն։ Չնայած դրան՝ Արցախի լեռնային գավառներում [[Առանշահիկներ|Առանշահիկների իշխանական տների]] առանձին ճյուղեր կարողացան դիմակայել եկվորների ճնշումներին և պահպանել երկրամասի պետական ինստիտուտների կենսունակությունը։ Այդ մասին է վկայում կարա-Կոյունլու Ջևանշահի հրովարտակը, որով ճանաչվում է լեռնային Արցախի տեր մելիքների իշխանությունը։ 16-17-րդ դարերում Հայաստանը դարձավ թուրք-պարսկական պատերազմների թատերաբեմ։ [[1555 թվական]]ին պատերազմող կողմերն [[Ամասիայի պայմանագիր|Ամասիայում կնքեցին հաշտության պայմանագիր]], որով [[Հարավային Կովկաս]]ն անցավ Պարսկաստանի գերիշխանության տակ։ 16-րդ դարում պարսկահպատակ տարածքներում ստեղծվեցին ռազմավարչական երեք միավորներ՝ Շիրվանի, Չուխուր Սադի (Երևան և Նախիջևան) և Ղարաբաղի բեկլարբեկությունները։ 1580 թվականին թուրք զորավար Մուստաֆա Լալա-փաշայի զորքերը ներխուժեցին Ղարաբաղ, այնուհետև ավերեցին Երևանն ու հասան Գեղարքունիք։ Հայոց հողի վրա թուրք-պարսկական բախումները շարունակվեցին մինչև [[1639|1639 թվականը]]՝ [[Կոստանդնուպոլիս|Կասր-ե-Շիրինում]] կնքված հաշտության պայմանագրի կնքումով։ Պարսկաստանին անցան Հայաստանի արևելյան նահանգները՝ [[Գուգարք]]ը, [[Շիրակ]]ը, [[Արարատյան դաշտ]]ը, Սյունիքն ու Արցախը և [[Վասպուրական]]ի արևելյան հատվածը։ Այդ ժամանակահատվածում, գտնվելով պարսկական տիրապետության տակ, Արցախի մելիքություններն ունեին ներքին ինքնավարություն և դրանով իսկ ստեղծում էին մի ինքնատիպ մշակույթ։ Երկրամասում խաղաղություն պահպանելու համար, Արցախի մելիքները, լեռնային անմատչելի ծերպերում տասնյակ ամրոցներ կառուցեցին։ Եվ դրանով իսկ շարունակում էին պահպանել հայկական պետականությունը։ === Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում === {{Հիմնական|Խամսայի մելիքություններ|Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)}} {{Quote box | quote ='''Գարեգին Նժդեհն Արցախի մասին''' Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի։ Առանց աշխարհագրական Հայաստանի այդ հզոր ողնաշարի մեր ամբողջական հայրենիքը գոյություն ունենալ չի կարող։ Փոքր ազգերը պարտադրորեն ավելի հայրենասեր պիտ լինեն, քան մեծերը, մենք՝ ավելի, քան բոլորը։ Բարոյական ուժն օգնում է փոքր ազգերի գոյությանը։ Այն օգնում է նաև հայերին անհավասար կռվում։ Այն տանում է հաջողության, ուժեղ թշնամու դեմ թույլերի հաղթանակի<ref>{{Cite web |title=«Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի». Գարեգին Նժդեհի խոսքերից |url=http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171021201931/http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 21 |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 16}}</ref> | source = | quoted = true | bgcolor =white | salign = | align =left | width = 26% | border = 1px | fontsize = 90% }} [[Պատկեր:5 principalities of Artsakh.png|մինի|Խամսայի հինգ մելիքությունները]] [[18-րդ դար]]ի սկզբներին օգտվելով [[Իրան|Պարսկաստանի]] ներքին երկպառակություններից ու [[աֆղաններ]]ի հետ պատերազմներից՝ Արցախի մելիքներն ավելի մեծ ինքնուրույնություն ձեռք բերեցին։ Նրանք հրաժարվեցին Պարսկաստանին հարկեր վճարելուց, ինչը նպաստեց Արցախի հայ բնակչության տնտեսական վիճակի բարելավմանը։ Այդ շրջանում պարբերաբար կրկնվող ավերիչ արշավանքներին դիմակայելու նպատակով՝ Արցախի մելիքները միավորվեցին և ստեղծեցին զինվորական միասնություն, որը պատմությանը հայտնի է [[սղնախներ]] անունով<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 152</ref>։ Հայտնի են [[Գյուլիստան]]ի, [[Ջրաբերդ (ամրոց)|Ջրաբերդի]], [[Ավետարանոց]]ի, [[Շուշի]]ի, [[Բադարա]]յի, [[Հերհեր (Մարտունու շրջան)|Հերհեր]] ու [[Ծովատեղ]] գյուղերի թիկունքների, ինչպես նաև [[Տող]] և [[Տումի]] գյուղերի սղնախները։ Այդ ժամանակահատվածում ինքնավարության տեղական մարմիններն իրենց ուժերը համախմբում էին [[Լեռնահայաստանի Հանրապետություն|Լեռնահայաստանում]] պարսկական իշխանությունը վերացնելու համար։ [[1723|1723 թվականի]] Արցախի սղնախականները ստիպված էին դիմակայելու թուրքերին, որոնք համառորեն փորձում էին հասնել [[Կասպից ծով]]ի ափերը։ Հայերին հաջողվեց պարտության մատնել թուրքերին և վերջիններս նահանջեցին։ Ամեն ինչ փոխվեց 1726 թվականին՝ [[Կ.Պոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] կնքված ռուս-թուրքական պայմանագրից հետո, երբ Թուրքիային անցան անդրկովկասյան տիրույթներըլ ներառյալ՝ [[Թիֆլիս]]ը, [[Գանձակի խանություն|Գանձակը]], [[Նախիջևանի խանություն|Նախիջևանը]], [[Ղարաբաղի խանություն|Ղարաբաղն ու Ղափանը]]<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 157</ref>։ Հայկական սղնախները մարտեր էին մղում թուրքերի դեմ և վերջիվերջո դրանց հիմքի վրա ծնվեց վարչաքաղաքական նոր միավոր՝ [[Խամսայի մելիքություններ]]ը, որոնք հետագա տասնամյակներում դարձան [[Հայոց պատմություն|հայ ազգային ազատագրական պայքարի]] նոր հանգրվաններ։ Շուտով Արցախը հայտնվեց թուրք-պարսկական մրցակցության ոլորտում։ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] և [[Սեֆյան Պարսկաստան|Սեֆյան Պարստաստանի]] արյունարբու մարտերից հետո առավելության հասան պարսիկները՝ ի դեմս զորավար [[Նադիր շահ]]ի։ Օսմանյան կառավարությունն ի վիճակի չլինելով շարունակել պատերազմը [[1736 թվական]]ին [[Էրզրում]]ում ստիպողաբար հաշտության պայմանագիր է կնքում պարսիկների հետ։ Դրանով թուրքերը պարսիկներին հանձնեցին [[Արևելյան Հայաստան]]ը, [[Վրաստան]]ի մի մասը, [[Գանձակ]]ը, [[Շամախի]]ն և [[Ատրպատական]]ը։ [[Նադիր շահ]]ի օրոք և նրա հովանավորությամբ [[1735|173]][[1736 թվական|6]] թվականին [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի հինգ հայկական մելիքությունները]] ([[Գյուլիստանի մելիքություն|Գյուլիստան]], [[Ջրաբերդի մելիքություն|Ջրաբերդ]], [[Խաչենի մելիքություն|Խաչեն]], [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդա]], [[Դիզակի մելիքություն|Դիզակ]]) միավորվեցին մեկ ռազմաքաղաքական և վարչական միավորի մեջ և իրենց ծաղկման և հզորության գագաթին հասան [[18-րդ դար]]ավերջին<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 204</ref>։ Այսպիսով ձևավորվեց հինգ մելիքություններից կազմված նահանգը, որի կենտրոնը [[Տող (գյուղ)|Տող քաղաքատիպ ավանն]] էր։ Այս կազմավորումը Դիզակի [[Մելիք Եգան|Մելիք-Եգանի]] գլխավորությամբ ճանաչվեց որպես հայկական ինքնավար մի երկիր, որի սահմանները ձգվում էին [[Գանձակ]]ի մատույցներից մինչև [[Արաքս գետ]]ը։ Մելիք-Եգանը Նադիր շահից խանական տիտղոս ստանալով, մինչև [[1744 թվական]]ը գլխավորեց Խամսայի մելիքությունները։ Իրավիճակը փոխվեց Նադիր շահի սպանությունից հետո, երբ Պարսից երկրում առաջացած անիշխանության հետևանքով պատմության թատերաբեմ է բարձրանում թյուրքական քոչվոր ջիվանշիր ցեղի սարջալլու ճյուղի առաջնորդ Փանահ խանը, որի նպատակն էր գրավել [[Լեռնային Ղարաբաղ|լեռնային Արցախը]]։ Խամսայի մելիքները չհանդուրժեցին Փանահի նման քաղաքականությունը և նրան հետ մղեցին Արցախի լեռնային հատվածներից։ Այդ ժամանակաշրջանում մելիքների միջև առաջացած գժտությունների հետևանքով՝ Փանահ խանը հնարավորություն է ստանում տիրանալու Արցախին։ Վարանդայի տխրահռչակ մելիք Շահնազարը Փանահին նվիրաբերեց [[Շուշիի բերդ]]ը և այդ քայլն ավելի սրեց Արցախի ներքաղաքական կյանքը։ Շուտով Փանահն իրեն հռչակեց խան և հիմնեց Ղարաբաղի խանությունը։ Շուրջ 50 տարի Արցախի մելիքները պայքարում էին Ղարաբաղի ինքնահռչակ խաների դեմ։ Այդպիսով՝ [[Խամսայի մելիքություններ|Խամսայի մելիքությունը]] թուլացավ և սկսեց կործանվել։ [[18-րդ դար]]ի վերջերին Իրանում գահին տիրելու համար նորից պայքար է սկսվում և [[1794 թվական]]ին Աղա Մուհամմադ խանն իրեն հռչակում է շահ։ Վերջինիս անհանգստացնում էին ռուսական կողմնորոշում ունեցող Արցախի մելիքները։ Նա մելիքներին խոստացավ հաստատել իրենց իշխանություններում, եթե նրանք ընդունեն իր իշխանությունը։ Սակայն Արցախի մելիքները վճռականությամբ մերժեցին Պարսից շահի պահանջը, ինչի պատճառով 1795 թվականին շահը պաշարեց [[Շուշիի բերդ|Շուշիի ամրոցը]], սակայն հաջողության չհասավ։ 1797 թվականին Աղա Մուհամմադ խանը նորից է հարձակվում Շուշիի վրա՝ այս անգամ արդեն հաջողության հասնելով։ Նա հաստատվում է [[Շուշի]]ում, սակայն որոշ ժամանակ անց դավադրաբար սպանվում է։ === Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ === {{Հիմնական|Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում}}[[Պատկեր:Портрет_Нерсеса_Аштаракеци.А.Овнатанян.jpg|մինի|[[Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսների ցանկ|Ամենայն հայոց կաթողիկոս]] [[Ներսես Աշտարակեցի]]ն ([[1843]]-[[1857]]) լինելով [[Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)|ազատագրական պայքարի]] գործիչ պետականության բացակայության պայմաններում իր վրա է վերցրել ազգապահպանության գործը։|alt=]] Աղա Մուհամմադ շահի սպանությունից հետո իշխանության գլուխ է անցնում Ֆաթալի շահը, որը փորձում է ամրապնդել Պարսկաստանի գերիշխանությունը [[Հարավային Կովկաս]]ում։ Այդ ժամանակաշրջանում [[Կասպիական արշավանք|ռուս-պարսկական խորացող հակասությունները]] վերածվում են [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|երկարատև պատերազմի]] ([[1804]]-[[1813 թվական]]ներ)։ Ռուս-պարսկական պատերազմի ավարտից հետո՝ [[1813 թվական]]ի [[Հոկտեմբերի 12|հոկտեմբերի 12-ին]], [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի հաշտության պայմանագրով]] Արցախն անցնում է [[Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում|Ռուսական կայսրության տիրապետության տակ]]։ Այդ պայմանագիրը վկայում է, որ Արցախն առանձին ազգային-պետական միավորի կարգավիճակով է անցնում Ռուսաստանի տիրապետության տակ։ [[1828 թվական]]ի [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրով]] վերջ է դրվում ռուս-պարսկական պատերազմին, որի արդյունքում Հայաստանը մեկընդմիշտ ազատագրվում է պարսկական դարավոր լծից։ 1840-1917 թվականներին Ցարական Ռուսաստանի կառավարությունը ձեռնամուխ է լինում մի շարք վարչատարածքային փոփոխությունների իրագործման, որոնց արդյունքում Ղարաբաղը մեկ հայտնվում էր [[Կասպիական մարզ]]ի, մեկ՝ [[Շամախիի գավառ|Շամախու նահանգի]], մեկ՝ [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ի կազմում<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 242-243</ref>։ Փետրվարյան բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության հաղթանակից հետո Ժամանակավոր կառավարությունը [[1917 թվական]]ի [[Մարտի 9|մարտի 9-ին]] ստեղծում է [[Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե]] (Օզակոմ), որի կարգադրությամբ ստեղծվում են գավառային, քաղաքային և գյուղական գործադիր կոմիտեներ։ Արդյունքում, Հարավային Կովկասում ստեղծվում են երեք ազգային պետություններ՝ ի դեմս [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]], [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի ժողովրդավարական հանրապետությունների]]։ Այսպիսով, աշխարհի քարտեզի վրա գծվում է մի նոր պետու­թյուն ([[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Մուսավաթական Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն]]), որի հիմքում դրված էր ոչ պատմականության և ոչ էլ էթնիկական պատկանելիության սկզբունքները։ Իսկ արցախահայերն իրենց ներքին կյանքը վարելու համար ստեղծեցին Ղարաբաղի ազգային բյուրոն։ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը, որի 95 %-ը [[հայեր]] էին, գումարեցին իրենց առաջին համագումարը, որը Լեռնային Ղարաբաղը հռչակեց անկախ վարչաքաղաքական միավոր, ընտրեց Ազգային խորհուրդ և կառավարություն։ 1918-1920 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղն ուներ պետականության բոլոր ատրիբուտները՝ ներառյալ բանակն ու օրինական իշխանությունները։ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի խաղաղ նախաձեռնություններին ի պատասխան Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետությունը դիմեց ռազմական գործողությունների։ [[1918|1918 թվականի]] [[մայիս]]ից մինչև 1920 թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում Ադրբեջանի և նրան սատարող [[Թուրքիա]]յի զինված ստորաբաժանումները հայ բնակչության հանդեպ իրագործեցին բռնություններ և ջարդեր։ Սակայն, դրանով հնարավոր չեղավ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին հարկադրաբար ընդունելու Ադրբեջանի իշխանությունը։ [[Պատկեր:2014 Szuszi, Katedra Chrystusa Zbawiciela (01).jpg|alt=|մինի|[[Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճար|Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին]] կառուցվել է [[1868]]-[[1887|1887 թվականներին]]։ [[Գանձասար]]ից հետո՝ [[Արցախ]]ի երկրորդ կարևորագույն հոգևոր կենտրոնն է։ Կազմված է եկեղեցուց և [[Զանգակատուն|զանգակատնից]]։ Ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջան]]ի վերահսկողության տակ։]] Արցախահայության ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու համար [[Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Վրաստանի]] [[Թիֆլիս|մայրաքաղաք Թիֆլիսից]] [[Շուշի]] է մեկնում գնդապետ [[Մելիք-Շահնազարյաններ|Միքայել Մելիք-Շահնազարյանը]]։ Սակայն իրադարձությունները զարգանում էին ի վնաս Արցախի հայության։ Թուրք զավթիչները մուսավաթականների գործուն մասնակցությամբ որոշեցին Ղարաբաղի հայու­թյան դիմադրությունը ճնշել զենքի ուժով։ Թուրքերն առաջին հեր­թին Ղարաբաղը կտրեցին [[Զանգեզուր]]ից և ավերեցին [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ի գյուղերը։ [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայում]] տեղակայված թուրքական երկ­րորդ դիվիզիայի հրամանատար Ջեմիլ Ջահիդ Բեյը վերջնագիր ուղարկեց Ղարաբաղի կառավարությանը՝ չդիմադրելու և հպատակվելու պահանջով։ Ստեղծված կացությունը քննարկելու համար հրավիրեցին Ղարաբաղի հայության երկրորդ ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 7]]-[[Սեպտեմբերի 11|11-ին]]), ապա երրորդ համագումարները ([[1918 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 18]]-[[Սեպտեմբերի 22|22-ին]]), որոնք մերժեցին թուրքերի պահանջները։ Միաժամանակ գավառներում սղնախական ժամանակներից մնացած ավանդույթով ստեղծվեցին զորակայաններ և նշանակվեցին զորահրամանատարներ։ [[Վարանդա (գյուղ)|Վարանդայի]] զորահրամանատարն էր Սոկրատ Բեկ Շահնազարյանը, [[Դիզակ]]ինը՝ Արտեմ Լալայանը, [[Խաչենի իշխանություն|Խաչենինը]]՝ Ալեքսան Դային, [[Ջրաբերդ (գավառ)|Ջրաբերդինը]]՝ Բագրատ Նազարյանը։ Թուրքական բանակը տեղացի մուսուլմանների ուղեկցությամբ [[Սեպտեմբերի 22|սեպտեմբերի 22-ին]] մտավ Լեռնային Ղարաբաղ՝ ավերելով [[Դահրազ]], [[Վարազաբուն]], [[Նախիջևանիկ]], [[Քյաթուկ]], [[Խրամորթ]], [[Խանաբադ (Արցախ)|Խանաբադ]] և [[Քարագլուխ (Ասկերանի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղերը։ Թուրքական զորամասերը [[Շուշի]] մտան [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]]։ Թուրքական հրամանատարությունը լուծարեց Ղարաբաղի կառավարությունը։ Ավելի քան 60 մտավորականներ, այդ թվում և Ղարաբաղի Հայոց Ազգային խորհրդի նախագահ Եղիշե Իշխանյանը, ձերբակալվեցին ու նետվեցին բանտ։ Թեպետ Շուշին ընկավ, սակայն Արցախի գավառները մնացին անառիկ։ Ամենուրեք կազմակերպվեցին ինքնապաշտպանական ջոկատներ։ Մարտակերտի հայության հերոսական դիմադրության շնորհիվ կանխվեց թուրքերի մուտքը Ջրաբերդի շրջան։ Այնուհետև ահեղ մարտեր ծավալվեցին Վարանդայի և Դիզակի շրջաններում։ 1919 թվականի օգոստոսին Ղարաբաղը և Ադրբեջանը՝ ռազմական բախումը կանխելու նպատակով կնքեցին նախնական պայմանագիր, որով համաձայնվեցին երկրամասի կարգավիճակի խնդիրը քննարկել [[Փարիզի խաղաղության վեհաժողով|Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում]]։ === Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին === {{Հիմնական|Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին}} [[Պատկեր:Nagorno Karabakh03.png|ձախից|մինի|[[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ|ԼՂԻՄ]] տարածքը՝ խորհրդային տարիներին]] [[Հարավային Կովկաս]]ում [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|խորհրդային կարգերի]] հաստատումն ուղեկցվեց քաղաքական նոր վարչակարգի ստեղծմամբ։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ն [[Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն|Ադրբեջանի]] և [[Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)|Հայաստանի]] միջև վիճելի տարածք է ճանաչվում նաև [[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ռուսաստանի]] կողմից։ 1920 թվականի օգոստոսին [[Խորհրդային Ռուսաստան]]ի և [[Հայաստանի առաջին հանրապետություն|Հայաստան]]ի միջև կնքված համաձայնագրով, ռուսական զորքերը ժամանակավորապես տեղակայվեցին Լեռնային Ղարաբաղում։ [[Հայաստանի օկուպացիա Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից|Հայաստանի խորհրդայնացումից]] անմիջապես հետո՝ [[1920]] թվականի [[Նոյեմբերի 30|նոյեմբերի 30-ին]], Ադրբեջանի կոմկուսի կենտկոմի քաղբյուրոյի և կազմբյուրոյի համատեղ նիստում ընդունվեց որոշում, ըստ որի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած սահմանային վեճերը վերացած են համարվում։ Արդյունքում՝ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը, [[Զանգեզուր]]ը և [[Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Նախիջևանը]] դառնում են [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] մաս։ Այդ որոշումը վավերացվեց [[1920|1920 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]]՝ Բաքվի խորհրդի ընդլայնված նիստում ընդունված հռչակագրի կարգավիճակով<ref>«Կոմունիստ», 2 դեկտեմբերի, 1920, Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը և սովետական իշխանության հաղթանակը Հայաստանում, ժողովածու, Երևան, 1957, էջ 497-498</ref>։ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի, [[Զանգեզուր]]ի և [[Նախիջևան]]ի նկատմամբ հավակնություններից հրաժարվելու մասին Խորհրդային Ադրբեջանի հայտարարության և հայ-ադրբեջանական համաձայնության հիման վրա՝ 1921 թվականի հունիսին Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարվում է Հայաստանի անբաժանելի մաս։ [[1921]] թվականի [[Հուլիսի 4|հուլիսի 4-ին]] [[Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կենտկոմի կովկասյան բյուրո|Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կովկասյան բյուրոն]] [[Վրաստան]]ի մայրաքաղաք [[Թբիլիսի]]ում հրավիրում է լիագումար նիստ, որի ընթացքում հաստատվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հայկական ԽՍՀ-ի մաս հանդիսանալու փաստը։ Սակայն, Կրեմլի կառավարության թելադրանքով և [[Ստալին|Իոսիֆ Ստալինի]] անմիջական միջամտությամբ, հուլիսի 5-ի գիշերը վերանայվում է նախորդ օրվա որոշումը և ընդունվում է Լեռնային Ղարաբաղը [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ադրբեջանի]] կազմում ընդգրկելու և այդ տարածքում ինքնավար մարզ կազմավորելու վերաբերյալ որոշում՝ չպահպանելով նույնիսկ նախորդ ընթացակարգը։ Այս որոշումն աննախադեպ իրավական ակտ է միջազգային իրավունքի պատմության մեջ, երբ երրորդ երկրի կուսակցական մարմինը՝ առանց որևէ իրավական հիմքի կամ իրավասության, որոշում է մեկ այլ տարածքի կամ երկրի կարգավիճակը<ref name="ReferenceA">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 307</ref>։ Ադրբեջանական և Հայկական ԽՍՀ-ները 1922 թվականի դեկտեմբերին ընդգրկվեցին Խորհրդային Միության կազմավորման գործընթացներում, իսկ Ղարաբաղի տարածքի ընդամենը մի հատվածում 1923 թվականի հուլիսի 7-ին [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի]] կենտրոնական գործադիր հեղափոխական կոմիտեի որոշմամբ կազմավորվեց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը։ Այս որոշումով ըստ էության, ոչ թե լուծվեց, այլ ժամանակավորապես սառեցվեց ղարաբաղյան հիմնախնդիրը։ Ավելին, ամեն ինչ արվեց, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզն ընդհանուր սահման չունենա Հայաստանի հետ։ Խորհրդային ողջ ժամանակահատվածում Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը չհաշտվեց այդ որոշման հետ և տասնյակ տարիներ պայքարեց մայր հայրենիքին վերամիավորվելու համար։ Արցախն Ադրբեջանին անմիջապես բռնակցելուց հետո սկիզբ առավ արցախահայության ազգային-ազատագրական պայքարը։ 1920-ական թվականներին Արցախում հակաադրբեջանական շարժումը ղեկավարելու նպատակով ստեղծվեց «Ղարաբաղը՝ Հայաստանին» միությունը<ref>Ուլուբաբյան Բ., «Արցախի պատմությունը», Երևան, 1994</ref>։ 1927 թվականի նոյեմբերի սկզբներին միությունը հազարավոր թռուցիկներ է ցրել՝ ''«Ղարաբաղը՝ Հայաստանին»'' նշանաբանով։ 1962 թվականի [[Ստեփանակերտ]]ի ավտոշարասյան 300 աշխատավորներ բողոք-նամակ գրեցին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահություն, կուսակցության Կենտկոմ և Մինիստրների խորհուրդ։ Նամակում ներկայացվեց մարզի գաղութային վիճակը և առաջարկվեց ԼՂԻՄ-ը վերամիավորել ՀԽՍՀ-ին։ 1962 թվականի մի շարք մտավորականներ նմանօրինակ նամակով դիմեցին [[ԽՄԿԿ Կուսակցական կոմիտեներ|ԽՄԿԿ Կենտկոմին]]։ Այսպիսի դիմումները կրում էին պարբերական բնույթ և հղվում էին թե [[ԼՂԻՄ]]-ից, թե [[ՀԽՍՀ]]-ից։ Միայն Լեռնային Ղարաբաղից Կենտկոմին հասած դիմումների տակ ստորագրել էին 45 հազար աշխատավորներ։ === Արցախյան շարժում === [[Պատկեր:Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif|thumb|[[Հայաստանի զինված ուժեր|Հայոց բանակի]] զինվորները Հյուսիսային Արցախի [[Արցախյան ազատամարտ|ազատագրական մարտերի]] ժամանակ, [[1994 թվական]]|alt=]] [[1985]] թվականին ԽՄԿԿ ապրիլյան պլենումի կողմից գորբոչովյան «գլասնոստի» հռչակումից հետո արցախահայությանը հնարավորություն ընձեռվեց ԼՂԻՄ-ը միացնել ՀԽՍՀ-ին։ [[1987]]-[[1988 թվական]]ներին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի հայությունն ակտիվ ստորագրահավաք սկսեց՝ ԼՂԻՄ-ը [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ-ի]] հետ վերամիավորվելու վերաբերյալ, որի տակ ստորագրեց ավելի քան 80 հազար մարդ<ref>Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 354</ref>։ [[1988|1988 թվականի]] [[Փետրվարի 20|փետրվարի 20-ին]] ԼՂԻՄ-ի Ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի նստաշրջանն որոշում ընդունեց դիմել [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին]]՝ ԼՂԻՄ-ն ԱդրԽՍՀ-ի կազմից դուրս բերելու և Խորհրդային Հայաստանի կազմի մեջ ընդգրկելու խնդրանքով<ref>ՀՀ ԱԺ, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիր. Կարգավորման ուղիներ, Խորհրդարանական լսումներ 29-30 մարտի, 2005 թվական, «Անտարես», Երևան, 2006, էջ 279</ref>։ Խնդրին խաղաղ լուծում տալու փոխարեն [[Փետրվարի 21|փետրվարի 21-ին]] ԽՄԿԿ Կենտկոմի քաղբյուրոն որոշում ընդունեց, ըստ որի [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]] որակվեց ''«ծայրահեղական»'' և ''«նացիոնալիստական»'', որը հակասում է ԱդրԽՍՀ-ի և ՀԽՍՀ-ի աշխատավորների շահերին։ Տեսնելով, որ խնդիրը խորհրդային իշխանությունների կողմից լուծում չի ստանում, ժողովուրդն ինքն սկսեց իր պայքարը, ինչին հաջորդեցին ադրբեջանական սադրիչ գործողությունները, որոնց վերջարդյունքը դարձավ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին տեղի ունեցած [[Բաքվի ջարդեր (1990)|Բաքվի]] և [[Սումգայիթի ջարդեր]]ը։ Գնալով իրավիճակն ավելի էր բարդանում և անորոշ դառնում թե՛ ադրբեջաբնակ հայերի և թե՛ արցախահայության ճակատագիրը։ [[1989]] թվականի [[Օգոստոսի 16|օգոստոսի 16-ին]] [[Ստեփանակերտ]]ում տեղի ունեցավ [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի լիազոր ներկայացուցիչների համագումար, որն ընտրեց ազգային խորհուրդ։ Համագումարի որոշմամբ մինչև ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի ու կուսակցության մարզկոմի գործունեության վերականգնումը՝ երկրամասի բարձրագույն գործադիր իշխանության լիազորությունները հանձնվում են Ազգային Խորհրդին։ Բացի դրանից համագումարի ժամանակ ընդունվեց մի հռչակագիր, ըստ որի, ինքնավար մարզի գործերին ԱդրԽՍՀ-ի միջամտությունը գնահատվելու էր որպես ագրեսիայի ակտ և կստանար համարժեք պատասխան։ [[1989]] թվականի [[Նոյեմբերի 28|նոյեմբերի 28-ի]] ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ընդունած որոշման համաձայն [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը նորից բռնակցվում է Ադրբեջանին։ Դեպքերի զարգացման նման ընթացը հանգեցրեց նրան, որ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ՀԽՍՀ ԳԽ և ԼՂ Ազգային Խորհուրդն ընդունեցին համատեղ որոշում ԼՂ-ի և Հայկական ԽՍՀ-ի վերամիավորման վերաբերյալ։[[Պատկեր:2014 Stepanakert, Czołg T-72 (01).jpg|thumb|[[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան պատերազմին]] մասնակցած և դասալիքի վերածված [[Տ-72]] տանկը, որը ցուցադրվելով Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում, խորհրդանշում է վերջինիս անառիկությունը։|alt=]][[1989|1989 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 1|դեկտեմբերի 1-ին]] [[ՀԽՍՀ]] [[Գերագույն խորհուրդ]]ը և [[ԼՂ]] ազգային խորհուրդն իրենց համատեղ նիստում միաձայն ընդունեցին ՀԽՍՀ և [[ԼՂԻՄ]] վերամիավորման մասին որոշում<ref>Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման ուղիներ», Երևան 2006, էջ 280</ref>։ Միացումը, որի կարգախոսի տակ բարձրացել էր [[Ղարաբաղյան շարժում|Արցախյան շարժումը]]՝ կայացավ։ ՀԽՍՀ և ԼՂԻՄ վերամիավորման մասին ընդունված «համատեղ որոշումը» միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքների տեսնակյունից ընդունվեց օրինական կերպով։ ԼՂԻՄ-ի վերամիավորումը ՀԽՍՀ հետ չէր հակասում ԽՍՀՄ Սահմանադրության 78 հոդվածին, որ արգելում էր փոփոխության ենթարկել միութենական հանրապետության սահմաններն առանց նրա համաձայնության։ ԼՂԻՄ-ը ՀԽՍՀ ենթադասությանը տալը չէր նշանակի, թե խախտվում է Ադրբեջանական ԽՍՀ տարածքային ամբողջականությունը։ ԼՂԻՄ և ՀԽՍՀ բարձրագույն իշխանությունների կողմից վերամիավորման մասին «Համատեղ որոշմանը» հետևեցին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի պատժիչ գործողությունները։ 1991 թվականի ապրիլից մինչև հուլիս ընկած ժամակահատվածում ադրբեջանական հատուկ նշանակության (ՕՄՕՆ) զինված ջոկատները՝ խորհրդային բանակի զորքերի հետ մեկտեղ իրականացրին [[Օղակ գործողություն]]ը։ Այն իրենից ներկայացնում էր Արցախի հայաթափման և դրա տարածքին տեր դառնալու համար ձեռնարկված ծայրահեղ գործողություն<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 102</ref>։ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ԼՂԻՄ-ի և դեռևս չհայաթափված հարակից [[Շահումյանի շրջան]]ի բոլոր մակարդակների խորհուրդների ժողովրդական պատգամավորների մասնակցությամբ տեղի ունեցած նստաշրջանն ընդունեց «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման մասին» հռչակագիրը։ Իսկ արդեն 1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, Արցախի բնակչությունը հանրաքվեյով ամրագրեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության հռչակումը։ Այսպիսով, նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի տարածքում ձևավորվեցին երկու իրավահավասար պետական կազմավորումներ՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (այլ կերպ՝ Արցախի Հանրապետություն) և [[Ադրբեջանի Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետություն]]։ Ստեղծված իրավիճակն անսպասելի էր Ադրբեջանի համար և 3 շաբաթ անց սկսվեց [[Բաքու|Բաքվի]] պատասխան գործողությունները<ref>{{Cite book |last=Kaufman |first=Stuart |title=Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War |publisher=Cornell Studies in Security Affairs |year=2001 |isbn=0-8014-8736-6 |location=New York |page=61}}</ref>։ === Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ === {{Հիմնական|Արցախյան ազատամարտ}}[[1991|1991 թվականի]] [[ապրիլի 30]]-ին [[Գանձակ]]ում (Կիրովաբադ) տեղակայված խորհրդային 4-րդ բանակի 2-րդ դիվիզիան՝ [[տանկ]]երի, հրետանու և [[ռազմական ավիացիա]]յի աջակցությամբ, շրջափակման մեջ է առնում [[Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ադրբեջանական ԽՍՀ]] [[Խանլար|Խանլարի շրջանի]] [[Գետաշեն (Շահումյանի շրջան)|Գետաշեն]] և [[Մարտունաշեն (Շահումյանի շրջան)|Մարտունաշեն]] գյուղերը։ Այս գործողությանը ժամեր անց հետևում է Ադրբեջանի ՆԳՆ զորքերի հատուկ նշանակության ջոկատների (ՕՄՕՆ) և ազերի «կամավորների» մուտքը նշված գյուղերի տարածք։ Անձնագրային կարգի ստուգման պատրվակով հայաբնակ գյուղերի բնակիչներին ազերիները բռնի կերպով [[ուղղաթիռ]]ներով արտաքսում [[Ստեփանակերտ]] կամ [[Կիրովաբադ]], ապա՝ [[Հայաստան]]։ Գետաշենի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանության ղեկավար [[Թաթուլ Կրպեյան]]ը, [[Արթուր Կարապետյան]]ը [[Արաբո կամավորական ջոկատ|Արաբո ջոկատի]] հրամանատարությունը ապրիլի 19-ից ստանձնած [[Սիմոն Աչիկգյոզյան]]ը, Հարազդանի ջոկատի հրամանատար Հրաչ Դանիելյանը զոհվում են անհավասար կռվում։ Գործողությունները տևում են մեկ շաբաթ։ Տասնյակից ավելի խաղաղ բնակիչներ են գնդակահարվում ու կացնահարվում (հիմնականում՝ տարեց մարդիկ)։ [[1991 թվական]]ի [[Սեպտեմբերի 25|սեպտեմբերի 25-ին]] [[Շուշի]]ից առաջին անգամ «Ալազան» տիպի հրթիռներով ռմբակոծվեց [[Ստեփանակերտ]]ը, որն էլ ազդարարեց [[Արցախյան գոյամարտ]]ի սկիզբը<ref>Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 118</ref>։ Պատերազմի հորձանուտում հայերը միացիալ ուժերով ստեղծեցին հայոց ազգային բանակ, որը կազմված էր 20-25 հազար զինյալներից։ 75-80 հազարանոց [[Ադրբեջանի զինված ուժեր|Ադրբեջանի բանակը]] գրեթե երեք անգամ գերազանցում էր հայոց ուժերին, սակայն հայերը կարողացան հետ մղել հակառակորդի գրոհը և ազատագրել Արցախը։ Ադրբեջանական բանակի նշանառված հարվածներին զոհ են գնում հազարից ավելի հայ խաղաղ բնակիչներ։ Հայկական կողմը կորցրեց [[Արծվաշեն]]ը, ինչպես նաև [[Մարտակերտ (շրջան)|Մարտակերտի]], [[Մարտունի (շրջան)|Մարտունիի]], [[Շահումյան (շրջան)|Շահումյանի]] շրջանների մի մասը։ Հայկական ուժերի վճռական գործողություններին հակառակորդը չկարողանալով դիմադրել և վախենալով ավելի ծանր կորուստներ կրելու մտքից զինադադար է խնդրում, որը կնքվում է [[1994 թվական]]ի [[Մայիսի 12|մայիսի 12-ին]]։ Արդյունքում՝ հայերն ունենում են 5856 զոհ<ref>{{Cite web |title=Փաստագրական տվյալներ Արցախյան արյունարբու պատերազմից |url=http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230160924/http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 30 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref> (ինչպես նաև՝ 1264 զոհ՝ խաղաղ բնակչության շրջանում, և 596 անհետ կորած՝ այդ թվում խաղաղ բնակիչներ), իսկ ադրբեջանցիները՝ մինչև 30 հազար զոհ<ref>{{Cite web |title=№ 2 (232) февраль (1-15) 2014 г. |url=http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814222147/http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html |archive-date=2014 թ․ օգոստոսի 14 |accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 14}}</ref>։ ԼՂՀ պաշտպանության նպատակով 1992 թվականիի մարտի 26-ին ստեղծվեց ինքնապաշտպանության կոմիտե (ԻՊԿ)՝ [[Սերժ Սարգսյան]]ի գլխավորությամբ։ Մայիսի 8-9-ի ռազմական գործողության շնորհիվ ԻՊՈՒ-ի հրամանատար [[Արկադի Տեր-Թադևոսյան|Արկադի Տեր-Թադևոսյանի (Կոմանդոս)]] ղեկավարությամբ [[Շուշիի ազատագրում|ազատագրվում է Շուշին]]:[[Պատկեր:%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_(%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0)_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg|thumb|[[Սերժ Սարգսյան]]ը, [[Վլադիմիր Պուտին]]ը և [[Իլհամ Ալիև]]ը բանակցային սեղանի շուրջ, [[Սոչի]], [[ՌԴ]], [[օգոստոսի 10]], [[2014]]|alt=]]Մայիսի 17-18-ին ազատագրվեց [[Բերդաձորի ենթաշրջան]]ը, ապա՝ [[Լաչին]]ը, և վերացվեց գրեթե հնգամյա շրջափակման օղակը։ [[Հայաստան]]ից սկսվեց սննդամթերքի, վառելանյութի և այլ անհրաժեշտ ապրանքների առաքումը Լեռնային Ղարաբաղ։ Դեպքերը շրջադարձային են լինում 1992 թվականի հունիսի 13-14-ին, երբ Ադրբեջանը որոշ արտաքին ուժերի ([[Ռուսաստան]], [[Ուկրաինա]], [[Պակիստան]], [[Իսրայել]], [[Թուրքիա]]) օժանդակությամբ զավթում է [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], այնուհետև՝ Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը։ [[1993|1993 թվականի]] գարնանը հայկական կողմն ազատագրում է Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը և շարունակելով հաղթական երթը՝ նույն թվականին ոչնչացնում է թշնամու ռազմահենակետերը [[Քարվաճառ]]ի, [[Ակնա (քաղաք)|Ակնայի]], [[Վարանդա (քաղաք)|Վարանդայի]], [[Քաշունիք]]ի, [[Ջրական]]ի և [[Կովսական]]ի շրջաններում։ Պատերազմի ընթացքում ազատագրվում է 12,4 հազար կմ քառ․ տարածք և ԼՂՀ-ի շուրջ ստեղծվում է անվտանգության գոտի, սակայն Ադրբեջանը ռազմակալում է [[Հյուսիսային Արցախ]]ը՝ [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]], [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]] և [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանների]] արևելյան մասերը։ Զինադադարի կնքումով սկսվել է [[Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթաց|Արցախյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը]]՝ մինչև օրս ձգձգվող դիվանագիտական ու քաղաքական լարված պայքարը՝ բանակցությունների սեղանի շուրջ։ === Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ === [[2016 թվական]]ի [[Ապրիլի 1|ապրիլի 1-ին]] ադրբեջանական ուժերը խախտելովա [[Սոչի]]ում կնքված համաձայնությունը լայնամասշտաբ հարձակում են գործում արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով։ [[Քառօրյա պատերազմ]]ի ժամանակ երկու կողմերն էլ ունենում են մարդկային և նյութական կորուստներ։ Կարճատև պատերազմի ընթացքում Արցախը կորցնում է 8 կմ քառ․ տարածք, սակայն այնուամենայնիվ [[Ստատուս-քվո|ստատուս քվոն]] տարածաշրջանում պահպանվում է։ === 44-օրյա պատերազմ === 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին [[Ադրբեջանի Հանրապետություն]]ը [[Թուրքիա]]յի աջակցությամբ սանձազերծել է լայնածավալ պատերազմ Արցախի Հանրապետության դեմ։ Պատերազմը տևեց 44 օր և այն իր տեսակով [[Արցախյան ազատամարտ]]ից ի վեր ամենաարյունալի ու դաժան պատերազմն էր<ref name="hraparak.am Վարդենիս, կրակոցներ">[https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb «Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել»] ([https://web.archive.org/web/20200927104149/https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb արխիվացված])</ref>։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը 07:10<ref>{{Cite web |title=Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը |url=https://www.civilnet.am/news/2020/09/27/%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AE%D5%AB-%D5%B8%D5%B2%D5%BB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE-%D5%A9%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE-%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A7-%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC/396226 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220211103351/https://www.civilnet.am/news/375710/%d5%b7%d6%83%d5%b4%d5%a1%d5%b6-%d5%a3%d5%ae%d5%ab-%d5%b8%d5%b2%d5%bb-%d5%a5%d6%80%d5%af%d5%a1%d5%b5%d5%b6%d6%84%d5%b8%d5%be-%d5%a1%d5%a4%d6%80%d5%a2%d5%a5%d5%bb%d5%a1%d5%b6%d5%a8-%d5%a1%d5%af%d5%bf%d5%ab%d5%be-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a7-%d5%bd%d5%af%d5%bd%d5%a5%d5%ac-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%be%d5%b8%d6%82%d5%b4-%d5%a7-%d5%b6%d5%a1%d6%87-%d5%bd%d5%bf%d5%a5%d6%83%d5%a1%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%a5%d6%80%d5%bf%d5%a8/ |archive-date=2022 թ․ փետրվարի 11 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref>։ === Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր === 2020 թվականի նոյեմբերի 9–ին [[Հայաստանի վարչապետ]] [[Նիկոլ Փաշինյան]]ի<ref>[https://armenpress.am/hy/article/1034446 Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները պատերազմը ժամը 01.00-ից դադարեցնելու մասին հայտարարություն են ստորագրել]</ref>, [[Ադրբեջան]]ի նախագահ [[Իլհամ Ալիև]]ի և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին]]ի<ref>{{Cite web |title=Заявление Президента Российской Федерации |url=http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210307095624/http://kremlin.ru/events/president/news/64381 |archive-date=2021 թ․ մարտի 7 |accessdate=2021 թ․ մարտի 11}}</ref> կողմից ստորագրվեց համաձայնագիր՝ հրադադարի և ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին։ == Աշխարհագրություն == === Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ === {{Հիմնական|Արցախի աշխարհագրություն}} [[Պատկեր:Artsakh-Hillshaded-QGIS.png|մինի|Արցախի ռելիեֆային քարտեզ]] [[Պատկեր:Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg|thumb|Մռավ լեռնաշղթան գտնվում է [[Փոքր Կովկաս]]ի լեռնային համակարգում և հանդիսանում է [[Սևանի լեռնաշղթա]]յի արևելյան շարունակությունը։ |alt=]]Արցախի Հանրապետությունը գտնվում է [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի հյուսիս-արևելքում՝ Փոքր Կովկասի ծալքաբեկորավոր լեռների արևելքում։ Արևմուտքում սահմանակցում է [[Հայաստան]]ին, հարավում՝ [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը]], արևելքում՝ [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանական Հանրապետությանը]]։ Մակերևույթը հիմնականում լեռնային է՝ իրեն բնորոշ բարդ ռելիեֆով։ Լեռնային գոտիները զբաղեցնում են Հանրապետության ամբողջ տարածքի 3/4-ը։ Մակերևույթի բարձրությունների տարբերությունը կազմում է 3600 մետր։ Հյուսիսային Արցախում արևմուտքից արևելք ձգվում են է [[Մռավի լեռնաշղթա]]ն, որի երկարությունը կազմում է շուրջ 70 կմ։ Լեռնաշղթան կազմված է [[Հրաբուխ|հրաբխածին]] [[ապար]]ներից, որոնք տեղ-տեղ կտրտված են խոր [[կիրճ]]երով ու [[գետահովիտ]]ներով։ Շղթայի վրա կա մոտ քսան գագաթ, որոնց բարձրությունը անցնում է 3000 մետրից։ Ամենաուշագրավ լեռնագագաթներն են՝ [[Մեծ Հինալ]]ը (3367 մետր), [[Սպիտակասար]]ը (Ագդագ, 3200 մետր), [[Քյոռողլուդագ]]ը (3462 մետր), [[Օմար]]ը (3395 մետր) և շղթայի վերջին երեքհազարանոցը՝ [[Մռավ (լեռնագագաթ)|Մռավը]] (3340 մետր), որի անունով էլ կոչվում է լեռնաշղթան։ Մռավի լեռնաշղթայում է գտնվում նաև Արցախի Հանրապետության ամենաբարձր կետը՝ [[Գոմշասար]]ը (3724 մետր բարձրությամբ), որը հաճախ անվանում են նաև [[Արիության լեռ]]։ Լեռների լանդշաֆտը լեռնամարգագետնային է, իսկ լանջերին կան [[անտառ]]ներ, [[սողանք]]ներ, փլվածքներ և սողանքային լճակներ։ Արցախի արևմտյան տարածքում տարածվում է [[Արցախի լեռնաշղթա|Ղարաբաղի լեռնաշղթան]]։ Այն ձգվում է գրեթե միջօրեականի ուղղությամբ՝ [[Թարթառ]]ից մինչև [[Արաքս]]ի հովիտը։ Կազմված է [[Յուրայի ժամանակաշրջան|յուրայի]] և [[Կավճի ժամանակաշրջան|կավճի]] նստվածքային ու հրաբխային ապարներից, տեղ-տեղ՝ ուլտրահիմքային ներժայթուկներից։ Ղարաբաղի լեռնաշղթայի ամենաբարձր կետը [[Մեծ Քիրս]] լեռն է՝ 2724 մետր բացարձակ բարձրությամբ։ Այս լեռնաշղթայի փեշերին՝ [[Հադրութի շրջան|ԼՂՀ Հադրութի շրջանում]] է գտնվում [[Ազոխի քարայր]]ը, որտեղ պահպանվել են [[նեանդերթալյան մարդ]]ու բրածո մնացորդներ։ Միջին բարձրությունները, հատկապես արևելյան լանջերը, ծածկված են [[Կաղնի|կաղնու]], [[հաճարի]], [[Բոխի|բոխու անտառներով]], որոնք հարավում փոխվում են չորասեր նոսր անտառների։ Արցախի Հանրապետության ամբողջ տարածքով դեպի արևելք տարածվում են մի շարք անտառապատ լեռնաճյուղեր։ Առավել նշանավոր է [[Շուշիի սարավանդ]]ը, որ գահավիժելով իջնում է [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից սկիզբ առնող [[Կարկառ (գետ)|Կարկառ գետի]] [[Քարինտակ (գետ)|Քարինտակ վտակի]] հովիտները։ Հյուսիս-արևելքում [[Արևելյան Սևանի լեռնաշղթա]]ն է, որը սկիզբ է առնում [[Հայաստան]]ի [[Գեղարքունիքի մարզ]]ից։ [[Զանգեզուրի լեռնաշղթա|Զանգեզուրի]] ու [[Արցախի լեռնաշղթա]]ների միջև գտնվում է [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ը, որն իրենից ներկայացնում է բլրաթմբային սարահարթ։ Այստեղի լեռները կազմված են կավճի ու պալեոգենի հրաբխածին-նստվածքային ապարներից, որոնք ծածկված են անթրոպոգենյան [[լավա]]ների հզոր շերտով։ Սյունիքի բարձրավանդակը տարածվում է [[հյուսիս]]-[[արևմուտք]]ից [[հարավ]]-[[արևելք]], երկարությունը՝ 120 կմ, լայնությունը՝ մինչև 50 կմ։ Մակերևույթին բնորոշ են բազմաթիվ հրաբխային կոները, կենտրոնական մասում են [[Ծղուկ]] (3581 մ) և [[Մեծ Իշխանասար]] (3550մ) հրաբխային զանգվածները։ Ամենաբարձր լեռնագագաթը Դալին է՝ 3616 մետր բարձրությամբ։ Այն Արցախի ամենաբարձր լեռներից մեկն է։ Հարավարևմտյան մասում՝ [[Ծռասար]] և [[Մխմաթիք]] լեռնաշղթաների հատման կետում, գտնվում է [[Գժասար|Գժասար լեռը]]՝ 3616 բարձրությամբ։ Համեմատաբար ցածրադիր ու հարթավայրային է հարավն ու արևելքը. [[Արաքս]] գետի երկայնքով տարածվում է [[Միլի դաշտավայր|Միլի կամ Արցախի դաշտավայրը]]։ Արցախյան բարձրավանդակի արևմտյան հատվածը թեքությամբ իջնում դեպի արևելք՝ ձուլվելով [[Կուր-Արաքսյան դաշտավայր|Կուր-Արաքսյան ընդարձակ հարթավայրի]] մեծ մասը կազմող Արցախյան դաշտավայրին։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ը ծածկված է անտառներով (մասնավորապես 1.500-2.250 մետր բարձրության վրա գտնվող շրջանները)։ Ցածրադիր վայրերի սարալանջերը ծածկված են թփուտներով և մարգագետիններով։ === Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության օգտակար հանածոներ|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի հողածածկույթ}}[[Պատկեր:Hunot Canyon, Shushi.jpg|thumb|[[Հունոտի կիրճ]]ը [[Պատմություն|պատմական]], [[Բնություն|բնական]] և [[Ճարտարապետություն|ճարտարապետական]] մի շարք գեղատեսիլ վայրերի համալիր է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը հարուստ է [[մետաղ]]ական և [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական]] մի շարք հանքատեսակներով, սակայն [[Երկրաբանություն|երկրաբանական]]-[[Հետախուզություն|հետախուզական]] տեսանկյունից [[Հարավային Կովկաս|այս տարածաշրջանը]] մինչ օրս համարվում է մասամբ (ոչ լրիվ) ուսումնասիրված։ [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Մաղավուզ]] և [[Քոլատակ]] գյուղերը հայտնի են [[Վառելիք|հանքային վառելիքի տեսակների]] առատությամբ։ Հնուց ի վեր Արցախի տարածքում հայտնաբերվել են բազմամետաղների, այդ թվում՝ [[ցինկ]]ի, [[կապար]]ի, [[Պղինձ|պղնձի]], [[Ոսկի|ոսկու]], [[Ծծումբ|ծծմբային կոլչեդանի]], [[երկաթ]]ի հանքավայրեր ու պաշարներ։ Դրանք հիմնականում գտնվում են [[Մեհմանա]], [[Դրմբոն]], [[Վարդաձոր (Մարտակերտի շրջան)|Վարդաձոր]], [[Կուսապատ]], [[Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)|Վանք]], [[Շահկերտ]], [[Լիսագոր]], [[Զարդանաշեն]], [[Ցոր]] և [[Մաղավուզ]] գյուղերի հանքավայրերում, [[Խաչեն]] ու [[Թարթառ]] գետերի միջև ընկած տարածքում, ինչպես նաև [[Մռավի լեռնաշղթա|Մռավ լեռան]] լանջին։ Արցախը հարուստ է նաև [[Ոչ մետաղներ|ոչ մետաղական տարրերով]]։ Մասնավորապես, շատ են [[մարմար]]ի ու բազմերանգ մարմարեցված [[կրաքար]]ի հանքավայրերը, որոնք հիմնականում գտնվում են [[Ստեփանակերտ]] և [[Շուշի]] քաղաքներում, ինչպես նաև [[Քարագլուխ (Հադրութի շրջան)|Քարագլուխ]] գյուղի տարածքում։ Հանրապետության տարածքում կան [[գրանիտ]]ի, [[բազալտ]]ի, [[տուֆ]]ի, [[կրաքար]]ի հանքավայրեր, ինչպես նաև [[ցեմենտ]]ի, [[գրաֆիտ]]ի, [[վիմագրական քար]]ի, [[գիպս]]ի, [[ավազ]]ի ու [[կավ]]ի բարձրորակ հումք։ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը հարուստ է նաև [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի]] ռեսուրսներով։ Որոշ աղբյուրներ այստեղ հայտնի են եղել դեռ շատ վաղուց։ Հատկապես կիրառական նշանակություն ունեն [[Լիսագոր]]ի [[Հանքային ջուր|հանքային ջրի աղբյուրները]], որոնք գտնվում են [[Շուշի]]ից 16-18 կմ. հեռավորության վրա, Շուշի-Գորիս ավտոճանապարհի մոտ։ Դրանք պարունակում են մեծ քանակությամբ երկաթ և արժեվորվում են իրենց բուժիչ հատկանիշներով։ Իսկ [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանի]] Շրլան գյուղի մոտ գտնվող աղբյուրի հիման վրա Շուշիում գործում էր առողջարան։ Արցախի Հանրապետության հյուսիսարևելյան և հարավարևելյան ծայրամասերի հարթավայրերում տարածված են [[Շագանակագույն հողեր|շագանակագույն]], գետահովիտներում՝ [[Ալյուվիալ նստվածքներ|ալյուվիալ]], նախալեռներում՝ [[Շագանակագույն հողեր|մուգ շագանակագույն]] և [[Լեռնատափաստանային հողեր|լեռնատափաստանային]], միջին բարձրության լեռներում՝ [[Դարչնագույն հողեր|դարչնագույն]] ու [[գորշ հողեր]]ը, առանձին զանգվածներով՝ լեռնային սևահողերը, [[Մռավի լեռնաշղթա]]յի բարձրադիր մասում՝ [[Լեռնամարգագետնային հողեր|լեռնամարգագետնային]] ու [[կմախքային հողեր]]ը։ === Ջրագրական ցանց === [[Պատկեր:Hagari_River_(Tigranavan).jpg|thumb|Հագարի գետը հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ով |alt=]][[Պատկեր:Sarsang_reservoir_P1090881.JPG|thumb|[[Սարսանգի ջրամբար]]ը կառուցվել է [[Թարթառ]] գետի վրա։ Տեսարանը՝ [[Դրմբոն]] գյուղից |alt=]][[Արցախի աշխարհագրություն|Արցախի ջրագրական համակարգը]] տեսականորեն նման է [[Հայաստանի ջրագրություն|Հայաստանինին]]։ Հանրապետությունը [[Դեպի ծով ելք չունեցող պետություններ|դեպի ծով ազատ ելք չունի]], սակայն վերջինիս տարածքում կան բազմաթիվ [[Ջրատարածություն|ներքին ջրեր]] ([[Լիճ|լճեր]], [[գետ]]եր, [[ճահիճ]]ներ)։ Խոշոր գետերը հիմնականում պատկանում են [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի ավազաններին։ Գետերի սնումը հարաբերականորեն խառն է, իսկ հոսքն ունի սեզոնային բնույթ։ Գարնան բոլոր ամիսներին և աշնան սկզբին Արցախի գետերը հորդանում են, իսկ ամռանը՝ ծանծաղում։ Այստեղ հաշվվում է 2639 գետ ու գետակ, որոնց ընդհանուր երկարությունը 8395 կմ է։ Գետերը հիմնականում սկիզբ են առնում բարձրադիր լեռնաշղթաներից և ունեն մեծ անկում։ Ջրային ռեսուրսները կարևոր նշանակություն ունեն [[Արցախի Հանրապետության տնտեսություն|Արցախի Հանրապետության զարգացող տնտեսության]] կայունացման գործում։ Սեփական [[Վառելիք|վառելիքաէներգետիկ պաշարների]] բացակայության պայմաններում [[ջուր]]ը միակ էներգետիկ աղբյուրն է։ Գետերի [[Ոռոգում|ոռոգման ջրերը]] խիստ անհրաժեշտ են նաև չորային Արցախի գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մշակման համար։ Արցախի գետերի մեծամասնությունը (75 %) պատկանում են [[Կուր]]ի ավազանին։ Այս գետի խոշոր վտակներից են [[Թարթառ]]ը, [[Հևջա]]ն, [[Խաչեն]]ը, [[Կարկառ]]ը, [[Խոնաշեն]]ը։ Ամենախոշոր վտակն աջակողմյան [[Կարկառ]]ն է, որի ջուրն օգտագործվում է ոռոգման նպատակով։ Այն սկիզբ է առնում [[Արցախի լեռնաշղթա]]յի արևելյան լանջերից՝ [[Ծովի մակարդակի բարձրութիւնը|ծովի մակարդակից]] մինչև 2080 մետր բարձրությունից։ Կարկառն իր հերթին ևս ունի երկու խոշոր վտակներ՝ [[Մեղրագետ]]ը և Բագարան։ Արաքսի ավազանի վտակները համեմատաբար ավելի խոշոր են և ջրառատ։ Դրանք են՝ [[Հագարի]]ն, [[Վարանդա]]ն, [[Իշխանագետ]]ը։ Հագարին հոսում է [[Քաշաթաղի շրջան]]ում և ունի 113 կմ երկարություն։ Սկիզբ է առնում Արցախի բարձրավանդակից՝ [[Դալիդաղ (լեռնաշղթա)|Դալիդաղ լեռնազանգվածի]] հարավային լանջից։ Հոսում է հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք։ խոշոր վտակը Հոչազն (Հոչանց) է (63 կմ)։ Սնումը խառն է, հորդացումը տեղի է ունենում մայիս-հունիսին ամիսներին։ [[Վարանդա (գետ)|Վարանդան]] և [[Իշխանագետ (գետ)|Իշխանագետը]] սնմամբ և հոսքով նման են Արցախի մյուս գետերին։ Կան մի քանի գետեր, որոնք սկիզբ են առնում [[Հայաստան]]ի տարածքում և հոսում են մինչև Արցախ։ Օրինակ՝ [[Քարաշեն]] գետն սկիզբ է առնում [[Սյունիքի բարձրավանդակ]]ից և Արցախի Հանրապետության տարածքում աջից միախառնվում է [[Աղավնո (գետ)|Աղավնո]] գետին։ Արցախի Հանրապետության մայր գետը [[Թարթառ]]ն է, որը պատկանում է Կուր գետի ավազանին։ Թարթառ գետի վերին ավազանում ժամանակին գտնվել է պատմական [[Ծար]] ավանը, իսկ գետի միջին հոսանքում՝ ձախ ափին, գտնվում է [[Դադիվանք]]ը։ Թարթառի ափին է գտնվում նաև [[Քարավաճառ]] քաղաքը։ Թարթառ գետի ռեժիմը կարգավորելու և ջրերն արդյունավետ օգտագործելու համար 1970 թվականին կառուցվել է [[Սարսանգի ջրամբար]]ը, որի ջրերն օգտագործվում են ոռոգման և ջրաէներգետիկ նպատակներով։ Ջրամբարի վրա կառուցված է Սարսանգի ՀԷԿ-ը ( հզորությունը՝ 110 մեգավատտ)։ Ամբարտակը ծառայել է ոչ միայն էլեկտրաէներգիա ստանալու, այլ նաև դաշտերը ոռոգելու համար։ [[Արցախյան ազատամարտ]]ի տարիներին [[Սարսանգի ջրամբար]]ի շրջակայքում կատաղի մարտեր են տեղի ունեցել, որոնց ժամանակ կասեցվել է ադրբեջանական բանակի [[1992 թվական]]ի ամառային հարձակումը և Արցախի կողմից վերականգնվել է ջրամբարի նկատմամբ վերահսկողությունը։ === Կլիմայական պայմաններ === {{Հիմնական|Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր {{!}} Արցախի կլիմայական պայմաններ}} Արցախի կլիման չափավոր մերձարևադարձային է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +11&nbsp;°C է։ Ամենատաք և արևոտ ամիսների՝ հուլիսի և օգոստոսի միջին ջերմաստիճանն է համապատասխանաբար՝ +22&nbsp;°C և +21&nbsp;°C։ Ձմեռային ամիսներին միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -1-ի և 0&nbsp;°C միջև։ Բարձրադիր շրջաններում ձմռան եղանակը հաճախ բավական ցուրտ և ձյունառատ է։ Ջերմաստիճանի նվազագույնը՝ -23&nbsp;°C։ Ամառային ամիսներին ջերմաստիճանի առավելագույնը 32-37&nbsp;°C և 40&nbsp;°C է համապատասխանաբար բարձրադիր և ցածրադիր շրջաններում։ Տարեկան տեղումների քանակը բարձրադիր վայրերում 560-840 մմ է, ցածրադիր վայրերում՝ 410-480 մմ։ Գարնանը, հատկապես մայիս և հունիս ամիսներին՝ առավելագույն տեղումների ժամանակ, հաճախ են լինում հեղեղներ և կարկտահարություն։ Բացի այդ՝ բարձրադիր վայրերում տարվա 100-ից 125 օրը մառախլապատ է։ === Բուսական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի բուսական աշխարհ}}[[Պատկեր:Lilium armenum.jpg|thumb|[[Շուշան հայկական|Հայկական շուշանը]] սոխարմատավոր բազմամյա ծաղկաբույս է, որը տարածված է [[Հայաստան|Հյուսիսային Հայաստանում]], [[Անատոլիա]]յում և [[ԼՂՀ|Արցախում]]|alt=]][[Պատկեր:Sambucis tigranii.jpg|thumb|[[Թանթրվենի, Տիգրանի|Թանթրվենի Տիգրանին]] [[Հայաստան]]ի և [[ԼՂՀ|Արցախի]] [[Էնդեմիկ բույսեր|էնդեմիկ բուսատեսակ]] է, որը գրանցված է [[Կարմիր գիրք|Կարմիր գրքում]]|alt=]]Արցախը հարուստ բնական պաշարների երկիր է՝ գեղատեսիլ և բազմազան բնությամբ։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ն անտառածածկ է։ Անտառներն առավել մեծաքանակ են հատկապես [[Հադրութի շրջան|Հադրութի]] և [[Մարտակերտի շրջան]]ներում, որտեղ աճում են [[հոն]]ի, [[Խնձորենի|խնձորենու]], [[Թզենի|թզենու]], [[Տանձենի|տանձենու]], [[Ընկուզենի|ընկուզենու]], [[Սալորենի|սալորենու]], [[Սալորենի|շլորի]], [[զկեռ]]ի, [[Տխլենի|տխլենու]] ծառեր։ Արցախի մյուս երկրամասերում տարբեր տեղաբաշխմամբ աչքի են ընկնում [[հաճարենի]]ն, [[կաղնի]]ն, [[բոխի]]ն, [[թխկի]]ն, [[թեղի]]ն, [[լորենի]]ն, [[հացի]]ն, [[կեչի]]ն, [[ճապկի]]ն։ Գետահովիտների երկարությամբ տարածված են [[ուռենի]]ները։ Շատ են նաև [[Մոշենի|մոշի]] և [[Մասրենի|մասրենու]] թփերը։ Վայրի ծառատեսակների ու թփերի պտուղները հին ժամանակներից մինչև այսօր թարմ կամ չորացված ձևով օգտագործվում են որպես սննդամթերք, համեմունք և դեղամիջոց։ Արցախն աչքի է ընկնում բուսական համայնապատկերների ու բուսատեսակների արտակարգ բազմազանությամբ։ Այստեղ առատ են մշակովի բույսերի վայրի ազգակիցները՝ [[ցորեն]], [[աշորա]], [[գարի]], [[վարսակ]], [[ոլոռ]], [[սոխ]], [[ճակնդեղ]], զանազան [[Հատապտղային բույսեր|հատապտուղներ]], [[Կորիզավորներ|կորիզավոր]], [[Ոլոռ|ընդավոր]], [[Կերային ցանքաշրջանառություն|կերային]], [[Բանջարաբույսեր|բանջարանոցային բուսատեսակներ]]։ Արցախի տարածքում միմյանց են հաջորդում [[տափաստան]]ներն ու [[անտառներ]]ը։ Ամենա­ցածր դիրք ունեն [[կիսաանապատ]]ներն ու [[տափաստան]]ները (300-800 մետր), ամենաբարձր՝ մերձալպյան, ալպյան [[մարգագետիններ]]ը, [[Բարձրախոս|բարձրախոտերը]], քարաժայռային բուսականությունը (1300-2300 մետր), իսկ 2300 մետրից բարձր տարածված են [[Տունդրային զոնաներ|տունդրային յուրահատուկ բուսատեսակները]]։ Արցախի տափաստանները հիմնականում ծածկված են տափաստանային գուղձավոր և պնդաթուփ խոտաբույսերով։ Այստեղ տարածված են ավելուկը, եղինջը, [[ծնեբեկ]]ը, [[թրթնջուկ]]ը, [[ճռճռուկ]]ը, [[աստղաշուշան]]ը, [[փիփերթ]]ը, [[Շրեշ|շրիշը]], [[իշակաթնուկ]]ը և այլն։ Սաղարթավոր նոսր անտառներում ցածրաբուն, լուսասեր ծառերի ու թփերի՝ [[Ցաքի|ցաքու]], [[ասպիրակ]]ի, [[Փռշնի|փռշնու]], [[ցախակեռաս]]ների, [[հասմիկ]]ի, [[Բալենի|մահալեբյան բալենու]], [[Խնկենի|խնկենու]], [[Նռնենի|նռնենու]], [[Մասրենի|մասրենու]], [[դրախտածառ]]ի հարևանությամբ աճում են [[փետրախոտ]]եր, [[շյուղախոտ]]եր և [[Աբեղախոտ|աղեղախոտեր]]։ Ամենուրեք տարածված են [[ուրց]]ի երկու տեսակները, որոնց հոգեպարար բույրով պարուրվում է ողջ շրջապատը։ Անտառամերձ մարգագետիններում աճում են հացազգի և լոբազգի բազմաթիվ բույսեր։ Գարնան վերջերին [[Սագասոխուկ|սագասոխին]], [[Մկնասոխ|մկանասոխին]], [[աստղաշուշան]]ին, [[ձնծաղիկ]]ին փոխարինելու են գալիս [[հրանունկ]]ը, [[անմոռուկ]]ը, որոնց դեղին և երկնակապտավուն գույնի հետ մեծ խայտաբղետություն են առաջացնում [[ոջլադեղ]]ի, [[վարդակակաչ]]ի, [[երեքնուկ]]ների և [[կակաչ]]ների ծաղիկները։ Արցախի տարբեր հանդամասերում կարելի է հանդիպել [[տատասկ]]ի, [[դաշտավլուկ]]ի, [[գայլաթաթ]]ի և [[անմոռուկ]]ի։ Գետեզրերին տեսանելի է [[ճահճախոտ]]ը, [[մակարդախոտ]]ը, [[ջրկոտեմ]]ը, [[մացառեղեգ]]ը, [[շերեփուկախոտ]]ը, [[ջրոսպ]]ը, [[ջրահարս]]ը, [[Ջրիմուռներ|տարատեսակ ջրիմուռները]]։ Վերոհիշյալ բույսերին ամենուր ընկերակցում են մոտ 100 տեսակի [[մամուռներ]]։ Արցախի բարեխառն կլիման հարմարավետ պայմաններ է ստեղծում [[Որթ|խաղողի որթի]] և շահթթենու լիարժեք աճման համար։ === Կենդանական աշխարհ === {{Հիմնական|Արցախի կենդանական աշխարհ}}[[Պատկեր:Medved_mzoo.jpg|thumb|[[Արցախի կենդանական աշխարհ|Արցախի լեռնային ֆաունային]] ամենաբնորոշ կենդանատեսակը [[գորշ արջ]]ն է|alt=]]Արցախի Հանրապետության տարածքը գտնվում է [[Իրանական լեռնաշխարհ|Իրանական]], [[Փոքրասիական բարձրավանդակ|Փոքրասիական]] և [[Պոնտոս]]-[[Կովկաս]]յան [[մարզ]]երի խաչմերուկում, որով և պայմանավորված է այդ մարզերի ազդեցությունը երկրամասի [[կենդանական աշխարհ]]ի տեսակների վրա։ [[Արցախ]]ի կենդանական աշխարհում գերակշռում են առաջավորասիական և միջերկրածովային տեսակները։ Բոլոր գոտիներում կենդանիներից հանդիպում են [[գայլ]], [[աղվես]], [[Նապաստակներ|նապաստակ]], [[Սովորական շնագայլ|շնագայլ]], [[լճագորտ]], [[Մողեսներ|մողես]], [[Լորտուներ|լորտու]], [[առնետ]], [[թռչուններ]]ից՝ [[անգղ]], [[արծիվ]], [[բազե]], [[աղավնի]], [[կաչաղակ]], [[ագռավ]], [[Ճնճղուկներ|սովորական ճնճղուկ]], [[չղջիկ]] և այլն։ [[Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան|Արցախի կլիմայական]] ու [[Արցախի բուսական աշխարհ|բուսական ծածկին]] համապատասխան գոյություն ունի բազմատեսակ [[Արցախի կենդանական աշխարհ|կենդանական աշխարհ]]։ [[Կիսաանապատ]]ային և [[Տափաստանային զոնաներ|տափաստանային գոտում]] տարածված են զանազան [[Մորեխներ|մորեխազգիներ]], որոնց որոշ տեսակները իսկական չարիք են հողագործի համար։ [[Կիսաանապատ]]ներում և ժայռերում ապրում են [[կարիճներ]]ի, [[մողեսներ]]ի և [[օձեր]]ի որոշ տեսակներ։ [[Սողուններ|Սո­ղուններից]] կարելի է մատնանշել [[Իժեր|դաշտային իժը]] և [[գյուրզա]]ն։ Այգի­ներում և արտերում ապրում են [[դաշտամկներ]], [[ավազամկներ]] և [[ճագարամկներ]], որոնք, արագ զարգանալով, դառնում են լուրջ վնասատուներ։ Շատ հարուստ է [[բզեզներ]]ի և [[թիթեռներ]]ի ֆաունան։ Կաթնասուններից նշված գոտում մշտապես ապրում են [[նապաստակ]]ը, [[Աղվեսներ|աղվեսը]], [[վարազ]]ը, մի քանի տեսակ [[չղջիկներ]], [[Ոզնիներ|ոզ­նին]], [[Գայլեր|գայլը]]։ Թռչուններից հանդիպում են [[աքարներ]], [[Արտույտներ|փոքրիկ ար­տույտներ]], [[Կաքավ|դաշտային կաքավներ]] և [[լոր]]եր։ [[Գիշատիչ թռչուններ]]ից տարածված են [[ուրուրներ]]ն ու [[գառնանգղ]]ները։ Երկնակամարում մերթընդմերթ տեսանելի է [[արծիվներ]]ի սլացիկ թռիչքը։ Անտառաբնակ թռչուններից հայտնի է [[Փայտփորներ|փայտփորը]], [[Աղավնիներ|աղավնին]], [[Երաշտահավեր|երաշտահավը]], [[Ճուռակներ|լորոս-ճուռակը]], [[Դեղնածաղիկ անդրկովկասյան|դեղնածաղիկը]], [[Սարյակներ|սարյակը]], [[Ծիծեռնակներ|ծիծեռնակը]], [[բու]]ն և [[Կաչաղակներ|կաչաղակը]]։ Անտառներում հանդիպում են [[նապաստակներ]], [[աղվեսներ]], [[ոզնիներ]], [[Աքիս|կովկասյան աքիսներ]], երբեմն էլ [[եղնիկ]], [[Արջեր|արջ]] ու [[անտառային կատու]]։ Գետերում ապրում են լեռնային գետերին և անուշահամ բարձ­րադիր լճերին հատուկ ձկներ։ Մարդու անհոգի վերաբերմունքի հետևանքով ձկների որոշ տեսակներ անհետացել են։ Բոլոր լճակներում և գետերում տարածված են [[Գորտեր|գորտը]], [[Լորտուներ|լորտուն]] և [[Կրիաներ|կրիան]]։ Եղեգնապատ վայրերում հանդիպում է [[կարմիր բադ]]ը։ Աղբյուրներին, գետակներին, լճակներին հատուկ են [[Որդեր|ջրային որդերը]] և [[ճպուռներ]]ը։ Կանգնած ջրավազաններում ապրում են [[մոծակներ]]ի մի քանի տեսակներ։ ==== Ղարաբաղի ձի ==== {{հիմնական|Ղարաբաղի ձի}} [[Պատկեր:Qarabaq ati.jpg|thumb|[[Ղարաբաղի ձի]]|alt=]][[Ղարաբաղի ձի]]ն, որը հեծկան ձիերի ցեղին պատկանող ազնվացեղ նժույգ է, դեռևս հնագույն ժամանակներից տարածված է եղել Արցախի տարածքում։ Ըստ մեզ հայտնի աղբյուրների՝ ղարաբաղյան ձին առաջացել է ժողովրդական ընտրասերման արդյունքում՝ [[Պարսկական ձի|պարսկական]], [[Թուրքմենական ձի|թուրքմենական]], իսկ հետագայում նաև [[արաբական ձի]]երի խաչասերումից և բնակություն է հաստատել [[Կուր]] և [[Արաքս]] գետերի միջև ընկած տարածքում։ Ներկայումս այն համարվում է արևելյան տիպի լավագույն ձիատեսակներից մեկը։ [[19-րդ դար]]ում այն ներազդել է հարավռուսական [[Ձիաբուծություն|ձիաբուծության]] վրա և մեծ քանակով արտահանվել արևմուտք՝ [[Ֆրանսիա]], [[Անգլիա]], [[Լեհաստան]] և այլուր։ Ղարաբաղի ձին հատկապես աչքի է ընկնում իր գեղեցիկ արտաքին կառուցվածքով։ Անզեն աչքով նկատելի է ղարաբաղյան ձիու նմանությունն մեկ այլ արևելյան նժույգի՝ [[արաբական ձի]]ու հետ։ Երկու ձիատեսակների գլխավոր նմանություններն են չոր մարմնակազմվածքը և հեզ վարքագիծը։ Ղարաբաղյան ձիու գլուխը բավականին թեթև է, իսկ իրանը՝ ուղիղ։ Մնդավի բարձրությունը կազմում է 145-150 սմ է, իրանի թեք երկարությունը՝ 145-150 սմ։ Տարբեր ժամանակներում արցախյան այս ձիատեսակն օգտագործվել է [[Դոնի Ռոստով|Դոնի]], [[Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|անդրկովկասյան հանրապետությունների]] ([[Ադրբեջանական Հանրապետություն]]ում համարվում է ազգային խորհրդանիշ), [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի մի շարք երկրների տարբեր [[ձի]]երի ցեղերի բուծման և բարելավման նպատակով։ Ներկայումս ղարաբաղյան ձիերը սահմանափակ քանակով բուծվում են Արցախի Հանրապետության որոշ շրջաններում։ === Բնապահպանություն === == Վարչատարածքային բաժանում == {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում}}[[Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում|Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային միավորներն]] են՝ [[Շրջան (վարչական միավոր)|շրջանները]], [[Համայնք (վարչատարածքային միավոր)|համայնքները]], ինչպես նաև շրջանի կարգավիճակ ունեցող [[Ստեփանակերտ|Ստեփանակերտ քաղաքը]] (Արցախի մայրաքաղաք)։ Արցախի Հանրապետության ընդհանուր տարածքը կազմում է 11.458 կմ², որը վարչակատարածքայնորեն բաժանված է 8 առանձին շրջանների։ Դրանք են՝ [[Ասկերանի շրջան]]ը՝ [[Ասկերան]] կենտրոնով, [[Հադրութի շրջան]]ը՝ [[Հադրութ]] կենտրոնով, [[Մարտակերտի շրջան]]ը՝ [[Մարտակերտ]] կենտրոնով, [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանը]]՝ [[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] կենտրոնով, [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանը]]՝ [[Քարվաճառ]] կենտրոնով, [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջանը]]՝ [[Շուշի]] կենտրոնով և [[Քաշաթաղի շրջան]]ը՝ [[Բերձոր]] կենտրոնով<ref>[http://www.stat-nkr.am/2000_2006/02.pdf Վիճակագրության Ազգային Ծառայություն, «Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանումը ըստ շրջանների]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ [[Շահումյանի շրջան]]ն ներկայումս գտնվում է [[Ադրբեջանական Հանրապետություն|Ադրբեջանի Հանրապետության]] վերահսկողության տակ, իսկ տեղի հայ բնակչությունը դուրս է մղված դեպի ազատագրված [[Վայկունիք (գավառ)|Վայկունիքի գավառ]]։ Այս ութ շրջաններին մեջ են մտնում նաև ազատագրված յոթը հայկական պատմական գավառները՝ Ճրաքն, [[Կովսական]], [[Քաշունիք]] ([[Հագարի|Հագարի գետի]] հովիտ, Քաշաթաղի շրջան) [[Շահումյան (շրջան)|Վայկունիք]] ([[Թարթառ|Թարթառ գետի]] վերին հովիտը), [[Ակն]] (Տիգրանակերտի դաշտակ, նախկին [[Աղդամի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Աղդամի շրջան]]) և [[Մուխանք]] (Արցախի դաշտավայր)։ Ըստ Արցախի Հանրապետության «վարչատարածքային բաժանման մասին օրենք»-ի՝ ութ շրջաններում իրականացվում է պետական կառավարում, համայնքներում՝ տեղական ինքնակառավարում։ Տեղական ինքնակառավարում է իրականացվում Ստեփանակերտ քաղաքում ևս՝ համատեղելով պետական կառավարման հետ։ Համայնքը կարող է ընդգրկել մեկ կամ ավելի թվով բնակավայրեր։ Արցախի Հանրապետության բոլոր բնակավայրերը՝ առանձին կամ այլ բնակավայրի (բնակավայրերի) հետ միասին ընդգրկվում են համայնքների մեջ<ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ վարչատարածքային բաժանման մասին «Արցախի Հանրապետություն {{!}} Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե |url=http://nkrcadastre.am/?p=189 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304140959/http://nkrcadastre.am/?p=189 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=nkrcadastre.am}}</ref>։ {| class="toccolours" style="width:100%; margin:auto; margin:1px; text-align:center; border-spacing:0; font-size:95%;" ! colspan="9" style="text-align:left; background:lightgrey; padding-left:10px; font-size:130%;" |<div style="text-align: center;">Արցախի վարչական շրջաններ</div> |- style="font-size:95%; width:15%; background:white;" ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Վարչական շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Տարածք ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն | rowspan="10" style="background:white;" |[[Պատկեր:Արցախի շրջաններ.png|221x221փքս]] ! style="border-bottom:1px solid black;" |&nbsp; ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջան ! style="border-bottom:1px solid black;" |Շրջկենտրոն ! style="border-bottom:1px solid black;" |Բնակչություն |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |1 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |25.66 կմ² |50,400 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |10 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |''[[Ստեփանակերտ]]'' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |2 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |25.66 կմ² |1221.92 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |11 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Ասկերանի շրջան]] |[[Ասկերան]] |2180 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |3 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |12,400 կմ² |1876.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |12 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Հադրութի շրջան]] |[[Հադրութ]] |3000 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |4 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |25.66 կմ² |851,258 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |13 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտակերտի շրջան]] |[[Մարտակերտ]] |4500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |5 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |23,100 կմ² |152,758 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |14 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջան]] |[[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] |5 800 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |6 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |2,800 կմ² |1829.80 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |15 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շահումյանի շրջան]] |[[Քարվաճառ]] |500 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |7 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |25.66 կմ² |166,706 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |16 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]] |[[Շուշի]] |4100 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |8 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |4,500 կմ² |381.30 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |17 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |[[Քաշաթաղի շրջան]] |[[Բերձոր]] |2200 |- | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |9 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Ընդհանուր''' |25.66 կմ² |11.458 | style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white" |18 | style="text-align:left; padding-left:5px;" |'''Արցախ''' |[[Ստեփանակերտ]] |50,400 |} == Արցախյան հիմնախնդիր == === Արցախի իրավական կարգավիճակ === Ներկայիս Արցախի Հանրապետությունը փաստացիորեն (դե ֆակտո) անկախ պետություն է, որն ունի սեփական դրոշը, զինանշանը և օրհներգը, իշխանական մարմինները, ֆինանսատնտեսական համակարգը։ Հայաստանը միջազգային-իրավական հարթակում Արցախը ճանաչում է որպես իր անբաժանելի մաս։ Այնուամենայնիվ, Արցախյան խնդրի միջազգային-իրավական կարգավորումը մեծապես կապված է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հետ։ Մարդու իրավունքների տեսանկյունից «Արցախյան հակամարտության սկզբնական շրջանում Հայաստանը զինամթերքով և կամավորներով օգնություն է ցուցաբերում Արցախին։ Հայաստանի ներգրավվածությունն Արցախյան պատերազմում աճում է 1993 թվականի դեկտեմբերի ժն տեղի ունեցած ադրբեջանական ներխուժումից հետո։ Դրանից հետո Հայաստանի ներքին գործերի նախարարությունը երկրում հայտարարեց արտակարգ իրավիճակ և սկսեց զորակոչ անցկացնել Արցախի պաշտպանական դիրքերում կռվելու համար»։ Հայաստանն և Արցախն ունեն շաղկապված քաղաքականություն, որի վառ ապացույցն է Արցախի Հանրապետության նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի ընտրությունը Հայաստանի վարչապետի (1994-1997) և ապա նաև նախագահի (1998-2008) պաշտոնում։ Հայաստանի կառավարությունը բազմիցս կարողանում է պաշտպանել երկու հայկական պետությունների շահերը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո շարունակվող բանակցությունների ընթացքում։ Իր եվրասիական ուսումնասիրությունների ընթացքում Արևմտաեվրոպական միության հետազոտությունների ինստիտուտի նախագահ Դով Լինչև գրում է․ «Արցախի անկախացումը թույլ է տալիս նոր հայկական պետությանը խուսափել ագրեսիայի միջազգային խարանից, չնայած այն բանին, որ հայկական զորքերը 1991-1994 թվականներին գերիշխանում էին արցախա-ադրբեջանական շփման գծում»։ Լինչը նաև մատնանշում է, որ «հայկական զինված ուժերի հզորությունը և Հայաստանի ռազմավարական դաշինքը Ռուսաստանի հետ, դիտվում են որպես Ստեփանակերտի իշխանությունների կողմից արցախյան պետության պաշտպանության առանցքային վահաններ»։ Այնուամենայնիվ, շատ աղբյուրներ Արցախը փաստացիորեն համարում են Հայաստանի մաս։ Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ Հայաստանը, Ադրբեջանական Հանրապետությունը և երրորդ կողմ հանդիսացող Արցախը, ունեն տարբեր քաղաքական դիրքորոշումներ։ Պաշտոնական Բաքուն Հայաստանի կառավարությանը հորդորում է դուրս բերել հայկական զորքերը Լեռնային Ղարաբաղից և մյուս վիճելի տարածքներից, ինչպես նաև բոլոր տեղահանված անձանց թույլատրել վերադառնալ իրենց տներ։ Հայաստանը մերժում է ադրբեջանական կողմի պահանջները և կարծում է, որ Արցախի ժողովուրդն ունի ազգային ինքնորոշման անտարելի իրավունք։ Թե՛ Երևանը և թե՛ Ստեփանակերտը նշում են, որ Արցախն իրեն անկախ է հռչակել Խորհրդային Միությունից և այլ ոչ թե Ադրբեջանից։ Հայաստանի կառավարությունը պնդում է, որ Արցախի կառավարությունը պետք է մասնակցի տարածաշրջանի ապագայի վերաբերյալ ցանկացած քննարկման՝ միաժամանակ մերժելով ազատագրված տարածքները վերադարձնելու և փախստականներին մուտքի պահանջները։ === Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց === Կողմերի միջև բանակցությունները կազմակերպվել են Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների կառավարությունների անմիջական նախաձեռնությամբ։ Արցախյան խնդրի կարգավորմանն ուղղված առաջին բանակցությունները 2001 թվականին ընթացել են նախ և առաջ Փարիզում և ապա՝ Ֆլորիդայում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ կողմերը մոտ էին խնդրի հանգուցալուծմանը, ադրբեջանական իշխանությունները՝ ինչպես Հեյդար Ալիևի, այնպես էլ իր որդու՝ Իլհամ Ալիևի (2003 թվականի հոկտեմբերին կայացած ընտրություններից հետո) պաշտոնավարման տարիներին, հստակորեն հերքում են Փարիզում և Ֆլորիդայում կայացված ցանկացած համաձայնություն։ Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահներ Իլհամ Ալիևի և Ռոբերտ Քոչարյանի միջև հետագա բանակցությունները տեղի են ունեցել 2004 թվականի սեպտեմբերին՝ Ղազախստանի մայրաքաղաք Աստանայում՝ ԱՊՀ անդամ պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովի ընթացքում։ Այս անգամ ադրբեջանական կողմի ներկայացված առաջարկներից մեկը Արցախում և Ադրբեջանում հանրաքվեի անցկացումն էր՝ տարածաշրջանի ապագա կարգավիճակի որոշման վերաբերյալ։ 2006 թվականի փետրվարի 10-ին և 11-ին Ռամբույե ավանում տեղի են ունենում բանակցություններ, որոնք որևէ համաձայնության չեն հանգեցնում։ Սակայն այդ ընթացքում քննարկվում են մի շարք առանցքային հարցեր, ինչպիսիք են օրինակ Քարվաճառից հայկական զորքերի դուրս գալու հարցը։ == Բնակչություն == {{Main|Արցախի Հանրապետության բնակչություն}} Արցախի Հանրապետության մշտական բնակիչների ընդհանուր քանակը 2023 թ. հոկտեմբեր ամսվա նախահաշվով կազմել է 100..617 մարդ։ Ազգաբնակչության մեծ մասը հայեր են։ Կան նաև ռուսներ, ուկրաինացիներ, վրացիներ և հույներ։ Քաղաքաբնակների թիվը 52.5 %, գյուղական բնակչությունը՝ 47.5 %։ Արցախում տղամարդկանց թիվը կազմել է 48.1%, կանանցը՝ 51.9%։ Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի բնակչությունը կազմում է 52.310 մարդ<ref name="president.nkr.am">{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130526120649/http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower |archive-date=2013 թ․ մայիսի 26 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 11}}</ref>։ {| class="wikitable" |- ! === Արցախահայության էթնիկ զտումներ === {{Հիմնական|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)}} == Տնտեսություն == Բնական հումքի հնարավորություններով պայմանավորված՝ Արցախում ավանդաբար գործել են [[շերամ]]որդի [[բոժոժ]]ի նախնական մշակման, [[Մետաքսագործություն|մետաքսագործության]], [[Գորգագործություն|գորգագործության]], [[Գինեգործություն|գինեգործության]], [[Մետաղաձուլություն|մետաղաձուլության]], [[Օղեթորում|օղեթորման]] ([[Թութ|թթից]] և [[խաղող]]ից) գործատներ, [[Բրուտագործություն|բրուտագործության կետեր]], կ[[ղմինդր]]ի, [[սայլ]]երի, [[կառք]]երի պատրաստման, [[կոշիկ]]ի, [[կարի արհեստանոց]]ներ, [[ձիթհան]]ներ, [[ջրաղաց]]ներ և այլն։ Արցախի Հանրապետության [[Մարտակերտի շրջան]]ի տարածքում [[ֆրանսիացի]]ները դեռևս 19-րդ դարում արդյունահանել են բազմամետաղների հանքանյութ։ [[Շուշի]]ում գործել է ջրէկ (30 կՎտ)։ Արցախ-Ղարաբաղում բոժոժի վերամշակումն սկսել են [[19-րդ դար]]ի 60-ական թվականներին։ Մինչև [[1918]] թվականը երկրամասում գործել են [[մետաքսաթել]]ի 36 և թելի ոլորման 10 գործատներ։ Արտադրած մետաքսաթելն սպառվել է [[Ռուսաստան]]ում ու [[Ֆրանսիա]]յում, իսկ [[գորգ]]երը՝ [[Պարսկաստան]]ում և այլուր։ [[1879]] թվականին [[Ֆիլադելֆիա]]յում ([[ԱՄՆ]]) կազմակերպված միջազգային տոնավաճառում Ղարաբաղի [[մետաքս]]ն արժանացել է [[արծաթ]]ե, իսկ [[1882]] թվականի Մոսկվայի ցուցահանդեսում՝ ոսկե մեդալի։ [[19-րդ դար]]ի վերջին Ղարաբաղի մետաքսաթելից գործվել են [[Փարիզ]]ի [[Ելիսեյան պալատ]]ի վարագույրները։ === Գյուղատնտեսություն === [[Գյուղատնտեսություն|Գյուղատնտեսության]] կարևոր ճյուղերն էին [[հացահատիկ]]ային տնտեսությունը, [[այգեգործություն]]ը, [[պտղաբուծություն]]ը, [[անասնապահություն]]ը։ Մշակվել են նաև [[բրինձ]], ձիթատու [[վուշ]], [[սիսեռ]], [[կարտոֆիլ]] և այլն։ [[1805]] թվականին Ղարաբաղը, ինքնակամ ընդունելով Ռուսաստանի տիրապետությունը (հաստատվել է [[1813]] թվականի [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի պայմանագրով]]) և գտնվելով Ռուսաստանի կայսրության վարչաքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական համակարգում, զարգացել է կայսրության ծայրամասային շրջաններին բնորոշ հաստատության օրինաչափություններով։ Ռուսաստանում հոկտեմբերյան հեղաշրջումը ([[1917]] թվական), անղրկովկասյան ազգերի անկախացումն ու ազգամիջյան հակամարտությունների սրումը նոր անկախացած երկրների տնտեսությունը հասցրել են քայքայման եզրին։ Մեծ չափով տուժել է նաև Արցախ-Ղարաբաղի տնտեսությունը։ Խորհրդայնացումից հետո պահանջվել է մի քանի տասնամյակ, որպեսզի [[Ադրբեջան]]ի կազմում [[ինքնավար մարզ]]ի կարգավիճակ ստացած [[ԼՂ]]-ն իր մակրոտնտեսական ցուցանիշներով մոտենար [[1915]]-[[1916]] թվականների մակարդակին։ === Տրանսպորտ === [[Պատկեր:Համալիր Գանձասար 01.jpg|thumb|[[Գանձասար]]|alt=]] Արցախի և Հայաստանի միջև սահմանը բաց է և երթևեկությունը երկկողմանիորեն ազատ է։ Հայաստանից՝ [[Գորիս]] քաղաքից A 312 մայրուղին անցնելով [[Բերձոր]], ապա [[Շուշի]] քաղաքներով, միանում է մայրաքաղաք Ստեփանակերտին։ Նախատեսվում է վերագործարկել [[Ստեփանակերտի օդանավակայան]]ը, որով Արցախը օդային կապ կունենա Երևանի հետ։ === Տուրիզմ === {{հիմնական|Զբոսաշրջությունն Արցախի Հանրապետությունում}} Հայաստանի և ԱՊՀ երկրների քաղաքացիները կարող են երկիր այցելել առանց անցագրի։ Այլ երկրների քաղաքացիները պարտավոր են անցագիր ունենալ, որը հեշտությամբ կարելի է ստանալ հենց սահմանում, այլև Երևանում, [[Վաշինգտոն]]ում, [[Փարիզ]]ում, Մոսկվայում և այլուր Արցախի Հանրապետության ներկայացուցչություններում։ == Պետական կառուցվածք == ====== Քաղաքականություն ====== {{Main|Արցախի քաղաքականություն}} * Նախագահի ՊԺԿ – [[Աշոտ Դանիելյան]], 2025 * Պետնախարար – [[Նժդեհ Իսկանդարյան]], 2025 * Խորհրդարան – Ազգային Ժողով, 29 պատգամավոր, 5 տարի ժամկետ, 2025 * Արցախի Հանրապետությունում գործում է համընդհանուր ընտրության իրավունք, 1991 թվից ի վեր * Ընտրելու տարիքը՝ 18 տարեկան == Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ == [[Պատկեր:Artsakh St. Watertown, MA.JPG|thumb|Արցախի փողոցը Ուոթերթաունում ([[Մասսաչուսեթս]] նահանգ, [[ԱՄՆ]])|alt=]] Արցախի անկախությունը ճանաչել են մասամբ ճանաչված պետություններ՝ [[Աբխազիա]]յի<ref name="Ցուգբա">{{Cite web |title=Աբխազիայի խորհրդարանի փոխխոսնակ Վյաչեսլավ Ցուգբա.«Աբխազիան, Հարավային Օսեթիան, ԼՂՀ-ն ու Մերձդնեստրիան վաղուց արդեն ճանաչել են միմյանց անկախությունը և շատ սերտ համագործակցում են միմյանց հետ» |url=http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130719113812/http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/ |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref><ref>{{Cite web |title=Արխիվացում |url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/65EAeQ2lZ?url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/ |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 5 |accessdate=2012 թ․ փետրվարի 5}}</ref><ref>{{Cite web |title=ԼՂՀ Նախագահ Բակո Սահակյանը մասնակցել Աբխազիայի Նախագահի երդման հանդիսավոր արարողությանը |url=http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140513143646/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/ |archive-date=2014 թ․ մայիսի 13 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref> և [[Հարավային Օսիա]]յի<ref name="Ցուգբա"/> հանրապետությունները, ինչպես նաև չճանաչված [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրի Հանրապետությունը]]<ref>{{Cite web |title=Since the first days of its independent development, the Pridnestrovien Moldavian Republic has established, maintained and has been actively extending friendly interstate relations with the Republic of Abkhazia, the Republic of South Ossetia and the Republic of Nagorno-Karabakh. |url=http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419034929/http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528 |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 19 |accessdate=2014 թ․ սեպտեմբերի 1}}</ref>։ [[Ավստրալիա]]յի բնակչությամբ ամենամեծ նահանգը՝ [[Նոր Հարավային Ուելս]]ը, նույնպես ընդունել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը և կոչ է արել Ավստրալիայի իշխանություններին պաշտոնապես ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը<ref name="ՆՀՈւ տեքստ">[https://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?Open&refNavID=HA8_1 Նոր Հարավային Ուելսի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140912220855/https://www.parliament.nsw.gov.au/Prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?open&refNavID=HA8_1 |date=2014-09-12 }} (անգլերեն) <blockquote>(b) recognises the right to self-determination of all peoples including those of the Republic of Nagorno-Karabakh, <br />… <br />(f) calls on the Commonwealth Government to officially recognise the independence of the Republic of Nagorno-Karabakh and strengthen Australia’s relationship with the Nagorno-Karabakh and its citizens.</blockquote></ref><ref name="НГзт">Независимая газета: [http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html Ավստրալիական նահանգը ընդունել Ղարաբաղի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512222100/http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html |date=2014-05-12 }} (ռուսերեն)<blockquote>Верхняя палата парламента Нового Южного Уэльса одновременно с резолюцией о признании НКР и права на самоопределение карабахского народа приняла и обращение к властям Австралии официально признать независимость Карабаха со всеми вытекающими последствиями.</blockquote></ref><ref name="ARFDpress">ARFD. [http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ New South Wales Recognizes Mountainous Karabakh’s Independence. Sahakyan Expresses Gratitude.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512213707/http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/ |date=2014-05-12 }}</ref>։ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման կոչ (ԱՄՆ նախագահին և Կոնգրեսին) պարունակող հռչակագրեր ընդունել են ԱՄՆ մի քանի նահանգների օրենսդրական մարմինները՝ [[Ռոդ-Այլենդ]]<ref name="Ռոդ-Այլենդ">[http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm Ռոդ-Այլենդ նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304205554/http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="awrhod">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Rhode Island Legislature Supports Freedom of Artsakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512232727/http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Մասսաչուսեթս]]<ref name="aw2">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ Massachusetts Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140724130235/http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/ |date=2014-07-24 }}</ref><ref name="freeeurope">Radio Free Europe. [http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html Massachusetts State Legislature Calls For Recognition Of Nagorno-Karabakh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160609153616/http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html |date=2016-06-09 }}</ref>, [[Մեն]]<ref name="mainenk">[http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp Մեն նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140304204658/http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp |date=2014-03-04 }} (անգլերեն)</ref><ref name="aw3">Armenian Weekly [http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ Maine Legislature Supports Artsakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512215317/http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/ |date=2014-05-12 }}</ref>, [[Լուիզիանա]]<ref name="Լուիզիանայի սենատ">[http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled Լուիզինիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512220746/http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled |date=2014-05-12 }} (անգլերեն)</ref><ref name="AWLois">Armenian Weekly. [http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ Louisiana State Senate Recognizes Karabakh Independence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140821050630/http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/ |date=2014-08-21 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ [https://168.am/2013/05/31/232499.html Լուիզիանայի Սենատը Արցախի անկախությանն աջակցող բանաձև է ընդունել] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135410/https://168.am/2013/05/31/232499.html |date=2019-04-07 }}</ref> և [[Կալիֆոռնիա]]<ref name="Կալիֆոռնիա">[http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 Կալիֆոռնիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140707234632/http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32 |date=2014-07-07 }} (անգլերեն)</ref><ref>168 Ժամ։ [https://168.am/2014/08/28/400312.html Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ-ի անկախությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407135416/https://168.am/2014/08/28/400312.html |date=2019-04-07 }}</ref><ref>Армянская служба Радио Свободная Европа - Радио Свобода: [https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html Парламент Калифорнии признал независимость Нагорного Карабаха] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190413061030/https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html |date=2019-04-13 }} 09.05.2014</ref><ref>{{Cite web |title=Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ անկախությունը |url=https://armlur.am/221667/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407135415/https://armlur.am/221667/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 9}}</ref>։ === Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում === [[2014]] թվականի [[նոյեմբերի 12]]-ին [[Հայաստան]]ի Ազգային ժողովում քվեարկության դրվեց «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության պատգամավոր [[Զարուհի Փոստանջյան]]ի ներկայացրած ''«Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) և Հայաստանի Հանրապետությունների անվտանգության ապահովման ռազմաքաղաքական հիմնադրույթների հայեցակետերի մասին»'' օրենքի նախագիծը։ Օրինագծին կողմ քվեարկեցին 8 պատգամավորներ՝ [[ՀՅԴ]] խմբակցության բոլոր 5 պատգամավորները ([[Արմեն Ռուստամյան]], [[Աղվան Վարդանյան]], [[Արմեն Բաբայան]], [[Միքայել Մանուկյան (քաղաքական գործիչ)|Միքայել Մանուկյան]], [[Արծվիկ Մինասյան]]), «Ժառանգությունից»՝ Զարուհի Փոստանջյանն ու [[Ռուբիկ Հակոբյան]]ը, ՀԱԿ խմբակցությունից՝ [[Նիկոլ Փաշինյան]]ը։ ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր [[Հրանտ Բագրատյան]]ը ձեռնպահ քվեարկեց։ Բոլոր մյուս պատգամավորները քվեարկությանը չեն մասնակցել, որի արդյունքում նախագիծը չընդունվեց։ Նախագծով նախատեսվում էր պաշտոնապես ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը և բացառել այլ պետությունների կամ միջազգային կազմակերպությունների կողմից զինված ուժերի տեղակայումը Արցախի, Հայաստանի և [[Ադրբեջանի պատմություն|Ադրբեջանի]] հանրապետությունների սահմաններին, ինչպես նաև երկու այլ դրույթներ<ref>{{Cite web |title=ԱԺ֊ն չընդունեց ԼՂՀ֊ի անկախությունը ճանաչելու մասին օրինագիծը |url=http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141114140813/http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html |archive-date=2014 թ․ նոյեմբերի 14 |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 13}}</ref>։ Նախկինում ևս «[[Ժառանգություն]]» խմբակցության կողմից առաջարկվել են ԼՂՀ անկախության ճանաչման նախագծեր, որոնք նույնպես մերժվել են Ազգային ժողովի կողմից։ 2020 թ. սեպտեմբերի 27-ից վերսկսվել են քննարկումները [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Հայաստանի]]ի կողմից Արցախի Հանրապետության ճանաչման մասին<ref>{{Cite web |title=Եթե պատերազմը երկարի, ապա ՀՀ ԱԺ-ն պետք է քննարկի Արցախի անկախության ճանաչման հարցը. Արցախի ԱԺ նախագահ (տեսանյութ) |url=https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506114543/https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 6}}</ref>։ == Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ == {{Հիմնական|Քառօրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական ռազմական բախում (փետրվար, 2017)}} == Մշակույթ == === Տոներ === {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության պետական տոներ<ref name=":0">[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 «Տոներեր և հիշատակի օրեր»:] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304194435/http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396 |date=2016-03-04 }} Հայկական Հանրագիտարան։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":1">[http://www.president.nkr.am/am/nkr/holidays/ Արցախի տոներ և հիշատակի օրեր] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303175343/http://president.nkr.am/am/nkr/holidays/ |date=2021-03-03 }} Արցախի նախագահի պաշտոնական կայք։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</ref><ref name=":0" group="Ն">Արցախում կարող են նշվել միջազգային, ավանդական, եկեղեցական, մասնագիտական այլ տոներ ու հիշատակի օրեր։</ref>։ !Օր !Անվանում |- |Հունվարի 1, Հունվարի 6 |Ամանոր և Սուրբ ծնունդ<ref group="Ն">Նշվում են դեկտեմբերի 31-ից հունվարի 6-ը։ Ոչ աշխատանքային օրեր են։</ref> |- |Փետրվարի 20 |Արցախի վերածննդի օր<ref group="Ն">Փետրվարի 20, 1988 թ-ի այդ օրը սկսվել են Արցախի անկախացման ցույցերը։</ref> |- |Փետրվարի 21 |Մայրենի լեզվի օր |- |Փետրվարի 23 |Հայրենի պաշտպանի օր |- |Մարտի 8 |Կանանց միջազգային օր |- |Ապրիլի 7 |Մայրության և գեղեցկության տոն |- |Մայիսի 1 |Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օր |- |Մայիսի 9 |Հաղթանակի տոն<ref group="Ն">Արցախի պաշտպանության բանակի և Շուշիի ազատագրման օր. մայիսի 9։ Ոչ աշխատանքային օր են։</ref> |- |Մայիսի 28 |Հայաստանի առաջին հանրապետության օր |- |Հունիսի 1 |Երեխաների պաշտպանության միջազգային օր |- |Սեպտեմբերի 1 |Գիտելիքի և դպրության օր |- |Դեկտեմբերի 10 |Արցախի Հանրապետության օր<ref group="Ն">Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և Սահմանադրության օր՝ նշվում է դեկտեմբերի 10-ին, ոչ աշխատանքային օր։</ref> |- |Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ |Թարգմանչած տոն<ref group="Ն">Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և սահմանադրության օր. դեկտեմբերի 10։ Ոչ աշխատանքային օր է։</ref> |} {| class="wikitable" |+Արցախի Հանրապետության հիշատակի օրեր<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":0" group="Ն" />։ !Օր !Անվանում |- |Ապրիլի 24 |Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր |- |Հունիսի 29 |Հայրենիք համար նահատակվածների և անհետ կորածների հիշատակի օր |- |Դեկտեմբերի 7 |Եկրաշարժի զոհերի հիշատակի օր |} == Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ == [[Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)|Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման]] ընթացքում Արցախի նախագահ [[Սամվել Շահրամանյան|Սամվել Շահրամանյանը]] բնաջնջման վտանգի տակ<ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20231018T1007+0400 |title=Պատերազմի ժամանակ Շահրամանյանը կապ է հաստատել Ադրբեջանի հետ և առաջարկ արել. «Ժողովուրդ» |url=https://arm.sputniknews.ru/20231018/paterazmi-zhamanak-shahramanjany-kap-e-hastatel-adrbejani-het-ev-arajark-arel-zhvoghvovurd-67406500.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref> [[սեպտեմբերի 28]]-ին ստորագրել է Արցախի բոլոր պետական հիմնարկները և կազմակերպությունները մինչև 2024 թվականի հունվարի 1-ը լուծարելու հրամանագիր, որով Արցախի Հանրապետությունը պետք է դադարեր գոյության ունենալ։ [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)|Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներից]] հետո, դեկտեմբերի 10-ին նախագահ Շահրամանյանը չեղարկել է Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու իր հրամանագիրը<ref>{{Cite web |last=LLC |first=Helix Consulting |title=Արցախի Հանրապետությունը լուծարված չէ. Սամվել Շահրամանյան |url=https://www.panorama.am/am/news/2023/10/20/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6/2914398 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=www.panorama.am |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=«ՀՐԱՊԱՐԱԿ». ՍԱՄՎԵԼ ՇԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆՆ ԱՐՑԱԽԻ ԼՈՒԾԱՐՄԱՆ ՀՐԱՄԱՆԱԳԻՐԸ ՉԵՂԱՐԿԵԼ Է, ՊԱՏՃԵՆՆ ՈՒՂԱՐԿԵԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԻՆ |url=https://hraparak.am/post/89a6e46023c084e29b988ef414f5e275}}</ref>։ Արցախի սահմանադրության համաձայն, հանրաքվեով անկախացած պետությունը չի կարող լուծարվել միջնորդավորված ընտրված նախագահի հրամանագրով<ref>{{Cite web |last=ARTSAKH.news |date=2023 թ․ նոյեմբերի 1 |title=«Շահրամանյանի ստորագրած փաստաթուղթն իրավական ուժ չունի». Արա Զոհրաբյան |url=https://artsakh.news/am/news/278645 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=ARTSAKH.news}}</ref><ref>{{Cite web |last=Արմենիա |first=Sputnik |date=20230929T0901+0400 |title=Շահրամանյանի հրամանագիրն իրավական ուժ չունի և կարող է չեղարկվել նույնիսկ ԼՂ տարածքից դուրս |url=https://arm.sputniknews.ru/20230929/shahramanjani-hramanagirn-iravakan-uzh-chuni-ev-karvogh-e-chegharkvel-nujnisk-lgh-taratsqic-durs-66626367.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=Sputnik Արմենիա}}</ref>։ Բացի այդ, միջազգային իրավունքով՝ անվավեր է ցանկացած իրավական ակտ, որ ընդունվել է սպառնալիքի տակ<ref>{{Cite web |title=Vienna Convention Law Treaties |url=https://oas.org/legal/english/docs/Vienna%20Convention%20Treaties.htm#:~:text=A%20treaty%20is%20void%20if,Charter%20of%20the%20United%20Nations.&text=A%20treaty%20is%20void%20if,norm%20of%20general%20international%20law. |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=oas.org}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Արցախ նահանգ]] * [[Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)]] == Նշումներ == <references group="Ն" /> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], [[Խաչենի իշխանություն]]ը 10-[[16-րդ դար]]երում, [[Երևան]], [[1975]], 453 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախի պատմությունը (սկզբից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[1994]], 377 էջ * [[Բագրատ Ուլուբաբյան]], Արցախյան գոյապայքարի տարեգրություն, Երևան, [[1996]], 822 էջ *Մաղալյան Ա., Արցախի մելիքությունները և մելիքական տները XVII-XIX դդ., [[Երևան]], [[2007]], 325 էջ * Մանասյան Ա., [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. Ինչպես է դա եղել, Երևան, [[2011]], 120 էջ * Հարությունյան Համլետ, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ը [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[1996]], 296 էջ * Ալիկ Ղարիբյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]ի հիմնահարցը և [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]]ն [[1918]]-[[1920]] թթ., Երևան, [[2012]], 282 էջ * Տ. Հակոբյան, ԼՂՀ հռչակումը և պետական շինարարության գործընթացը ([[1991]]-[[1994]] թթ.), Երևան, 2011, 212 էջ * Շահեն Մկրտչյան, [[Լեռնային Ղարաբաղ]]. [[Ադրբեջան]]ի իրականացրած ցեղասպանության անատոմիան, [[Ստեփանակերտ]], [[2003]], 250 էջ * Հրանտ Աբրահամյան, Մարտնչող Արցախը, գիրք Ա ([[1917]]-[[1923]]), Երևան, [[2003]], 336 էջ, գիրք Բ. ([[1923]]-[[1985]]), Երևան, [[2005]], 276 էջ, գիրք Գ. ([[1985]]-[[2000]]), [[Ստեփանակերտ]], [[2007]], 744 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, [[Քերթ]] (հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը), [[Երևան]], [[2010]], 174 էջ։ * Հրանտ Աբրահամյան, Արցախյան գոյամարտ, [[Երևան]], [[1991]], 174 էջ։ * Արամայիս Տեր-Դանիելյան, Ղարաբաղի տագնապը, Երևան, [[1993]], 120 էջ * Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն ([[1991]] թ. [[օգոստոս]] - [[1992]] թ. [[հունվար]]. փաստաթղթերի ժողովածու), Երևան, [[2011]], 196 էջ == Արտաքին հղումներ == * [https://zinapah.am Զինապահ - զինծառայողների ապահովագրության ազգային հիմնադրամ] * [https://bnakavayr.am Արցախից բռնի տեղահանվածների բնակարանային ապահովման պետական աջակցության ծրագիր] * [https://irazekum.am/event_category/9 Աջակցություն Արցախից բռնի տեղահանված անձանց] * [https://yerkir.am/hy/category/arcax Լուրեր Արցախի մասին] * [https://ampop.am/combat-related-ptsd-of-nk-artsakh-population/ Խեղդելով ցավը․ արցախցիներից շատերը հետտրավմատիկ սթրեսային վիճակում են] {{Արտաքին հղումներ}} {{Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչական բաժանում}} {{Կովկաս}} {{Եվրոպական երկրներ}} {{Ասիական երկրներ}} {{Պորտալ|Արցախ|Հայաստան|Միջին Արևելք|գույն=1}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Արցախ]] [[Կատեգորիա:Արցախյան պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի վիճելի տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Հայկական լեռնաշխարհի ժամանակակից պետություններ]] [[Կատեգորիա:Հարավային Կովկաս]] [[Կատեգորիա:Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ]] g6kb265vcer3rmv9ef40w6ownkpojyo 4 7048 10357098 10354682 2025-06-18T06:29:49Z 23artashes 2675 /* Նոր տեղեկություններ */ 10357098 wikitext text/x-wiki {{Նոր տեղեկություն}} {{Գիտեի՞ք որ/բացատրություն}} [[Կատեգորիա:Գիտեի՞ք որ]] <!-- Նոր առաջարկները տեղադրեք էջի ներքևում --> == Նոր տեղեկություններ == <!-- [[Պատկեր:|150px|աջից|link=]] * <small>''(լուսանկարում)''</small>։ --> [[Պատկեր:Foot-Volley.jpg|150px|աջից|link=]Ֆուտվոլեյ] *․․․[[Կոպակաբանա]] լողափում [[ֆուտբոլ]] խաղալու արգելքի պատճառով առաջացել է '''[[Ֆուտվոլեյ|նոր մարզաձև]]''' <small>''(լուսանկարում)''</small>։ ocerq6v7xfs9szl24joy8q0eng2fchr 10357099 10357098 2025-06-18T06:30:02Z 23artashes 2675 /* Նոր տեղեկություններ */ 10357099 wikitext text/x-wiki {{Նոր տեղեկություն}} {{Գիտեի՞ք որ/բացատրություն}} [[Կատեգորիա:Գիտեի՞ք որ]] <!-- Նոր առաջարկները տեղադրեք էջի ներքևում --> == Նոր տեղեկություններ == <!-- [[Պատկեր:|150px|աջից|link=]] * <small>''(լուսանկարում)''</small>։ --> [[Պատկեր:Foot-Volley.jpg|150px|աջից|link=Ֆուտվոլեյ]] *․․․[[Կոպակաբանա]] լողափում [[ֆուտբոլ]] խաղալու արգելքի պատճառով առաջացել է '''[[Ֆուտվոլեյ|նոր մարզաձև]]''' <small>''(լուսանկարում)''</small>։ 7qqrvq8mewvbrtgn0gvbm540cri1xds 10357120 10357099 2025-06-18T06:55:31Z 23artashes 2675 /* Նոր տեղեկություններ */ 10357120 wikitext text/x-wiki {{Նոր տեղեկություն}} {{Գիտեի՞ք որ/բացատրություն}} [[Կատեգորիա:Գիտեի՞ք որ]] <!-- Նոր առաջարկները տեղադրեք էջի ներքևում --> == Նոր տեղեկություններ == <!-- [[Պատկեր:|150px|աջից|link=]] * <small>''(լուսանկարում)''</small>։ --> [[Պատկեր:Foot-Volley.jpg|150px|աջից|link=Ֆուտվոլեյ]] *․․․[[Կոպակաբանա]] լողափում [[ֆուտբոլ]] խաղալու արգելքի պատճառով առաջացել է '''[[Ֆուտվոլեյ|նոր մարզաձև]]''' <small>''(լուսանկարում)''</small>։ *․․․[[Այլասիրություն|մերձավորին օգնելու ցանկությունը]] կարող է ''[[Դաշրատհ Մանջհի|«սարեր շուռ տալ»]]''։ jgrk0j5xgbw7p55wv1qmu0fz4xexueg 0 10889 10356736 10311741 2025-06-17T17:43:45Z Ավետիսյան91 27159 10356736 wikitext text/x-wiki {{Վերջերս մահացած}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | հայերեն անուն = Մահմուդ Ահմադինեժադ | բնօրինակ անուն = محمود احمدی‌نژاد-- | պատկեր = Ahmadinejad Cropped.jpg | պատկերի լայնություն = 220px | նկարագրություն = | տիտղոս =Իրանի 6-րդ նախագահը | կարգ = | կարգ-ին = | անվան տակ = | դրոշ = Flag of Iran.svg | դրոշ2 = Coat of arms of Iran.svg | կառավարման սկիզբ = [[օգոստոսի 3]], [[2005]] | կառավարման ավարտ = [[օգոստոսի 3]], [[2013]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ = | նախորդող = Մուհամեդ Խաթամի | հաջորդող = [[Հասան Ռոհանի]] | տիտղոս_2 = Թեհրանի քաղաքապետ | կարգ_2 = | կարգ-ին_2 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_2 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_2 = Flag of Iran.svg | կառավարման սկիզբ_2 = [[հունիսի 20]], [[2003]] | կառավարման ավարտ_2 = [[օգոստոսի 3]], [[2005]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_2 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_2 = Մուհամեդ-Հասան Մոլոկմադանի | հաջորդող_2 = [[Մուհամմեդ Բաղեր Ղալիբաֆ]] | տիտղոս_3 = [[Արդաբիլ (նահանգ)|Արդաբիլ]]ի նահանգապետ | կարգ_3 = | կարգ-ին_3 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_3 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_3 = Flag of Iran.svg | կառավարման սկիզբ_3 = [[մայիսի 1]], [[1993]] | կառավարման ավարտ_3 = [[հունիսի 28]], [[1997]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_3 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_3 = Հուսեին Թեհերի | հաջորդող_3 = Ջավադ Նագարանդե | տիտղոս_4 = «Չմիավորված դաշին» շարժման գլխավոր քարտուղար | կարգ_4 = | կարգ-ին_4 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_4 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_4 = Flag of Iran.svg | կառավարման սկիզբ_4 = [[օգոստոսի 30]], [[2012]] | կառավարման ավարտ_4 = [[օգոստոսի 3]], [[2013]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_4 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_4 = Մոհամեդ Մորսի | հաջորդող_4 = [[Հասան Ռոհանի]] | տիտղոս_5 = | կարգ_5 = | կարգ-ին_5 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_5 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_5 = | կառավարման սկիզբ_5 = | կառավարման ավարտ_5 = <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_5 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_5 = | հաջորդող_5 = | տիտղոս_6 = | կարգ_6 = | կարգ-ին_6 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_6 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_6 = | կառավարման սկիզբ_6 = | կառավարման ավարտ_6 = <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_6 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_6 = | հաջորդող_6 = | ազգություն = | դավանանք = | ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1956|10|28}} | ծննդավայր = Արադան,<br/>{{դրոշավորում|Իրան}} | վախճանի օր = | վախճանի վայր = | դինաստիա = | հայր = | մայր = | ամուսին = Ազամ Ֆարահի (1981 թվականից) | զավակներ = Մեհդի<br />Ալիրեզա<br />Ֆաթեմե | կուսակցություն = | գործունեություն = <!-- անձի գործունեությունը --> | կրթություն = | մասնագիտություն = | գիտական աստիճան = <!-- անձի գիտական աստիճանը --> | պարգևներ = | ինքնագիր =Mahmoud Ahmadinejad signature.svg | Վիքիպահեստ = }} '''Մահմուդ Ահմադինեժադ''' ({{lang-fa|محمود احمدی‌نژاد}}, {{ԱԾ}}), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետության]] վեցերորդ [[Իրանի Նախագահ|նախագահ]]ն է։ Նախագահ ընտրվել է [[2005]] թվականի [[օգոստոսի 6]]-ին՝ 2005 Իրանի նախագահական ընտրություններում շահելով քվեների մեծամասնությունը։ Մինչև նախագահական ընտրությունները եղել է [[Թեհրան]]ի քաղաքապետը։ == Անձնական կյանք և ուսում == Մահմուդ Ահմադինեժադը ծնվել է [[1956]] թվականի [[հոկտեմբերի 28]]-ին, [[Գարմսար]]ում, ( [[Իրան]]), աղքատ ընտանիքում։ Փոքր տարիքում ընտանիքը տեղափոխվել է [[Թեհրան]]։ 1976 թվականին ընդունվել է [[Թեհրանի Տեխնիկական համալսարան]], ստացել ճարտարագետի որակավորում։ [[Իրանի Հեղափոխություն]]ից հետո շարունակել է կրթությունը գիտության ճյուղում։ [[1997]] թվականին, Ահմադինեժադը ստանում է [[տրանսպորտ]]ի ճարտարագիտության դոկտորի կոչում։ Ամուսնացած է, ունի երկու տղա և մեկ աղջիկ։ {| class=wikitable ! Տեղ !! Պաշտոն կամ հիմնական գործունեություն !! Տարի(ներ) |- |[[Գարմսար]] || - || [[1956]] |- |[[Թեհրան]] || համալսարանի քննության ենթարկվող|| [[1975]] |- | [[Բասիժ]] || անդամ ճարտարագիտության բաժինում || [[1980]]-[[1984]] |- | [[Թեհրանի Տեխնիկական համալսարան]] || Ավարտական ուսանող || [[1986]]-[[1989]] |- | [[Մակու]] || Նահանգապետ || 1990s |- | [[Խոյ]] || Նահանգապետ || 1990s |- | [[Քուրդիստանի Նահանգ (Իրան)|Քուրդիստանի Նահանգ]] || Խորհրդատու գեներալ նահանգապետի|| 1990s |- | Թեհրան || Խորհրդատու մշակույթի նախարարին || [[1993]] |- | [[Արդաբիլի Նահանգ]] || Գեներալ նահանգապետ || [[1993]]-[[1997]] |- | Թեհրան || Ուսուցիչ || [[1997]]-[[2003]] |- | Թեհրան || Քաղաքագլուխ || [[2003]]-[[2005]] |- | Իրան || [[Իրանի Նախագահ|Նախագահ]]|| 2005- |- | Թեհրանի Տեխնիկական համալսարան || Գիտության և ճարտարագիտության խորհուրդի անդամ || 1989- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Ահմադինեժադ, Մահմուդ}} [[Կատեգորիա:1956 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի նախագահներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ճարտարագետներ]] jo7vnmeoixqv5r1aa8inse0x7ruwtqe 10356768 10356736 2025-06-17T18:11:39Z Ավետիսյան91 27159 10356768 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | հայերեն անուն = Մահմուդ Ահմադինեժադ | բնօրինակ անուն = محمود احمدی‌نژاد-- | պատկեր = Ahmadinejad Cropped.jpg | պատկերի լայնություն = 220px | նկարագրություն = | տիտղոս =Իրանի 6-րդ նախագահը | կարգ = | կարգ-ին = | անվան տակ = | դրոշ = Flag of Iran.svg | դրոշ2 = Coat of arms of Iran.svg | կառավարման սկիզբ = [[օգոստոսի 3]], [[2005]] | կառավարման ավարտ = [[օգոստոսի 3]], [[2013]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ = | նախորդող = Մուհամեդ Խաթամի | հաջորդող = [[Հասան Ռոհանի]] | տիտղոս_2 = Թեհրանի քաղաքապետ | կարգ_2 = | կարգ-ին_2 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_2 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_2 = Flag of Iran.svg | կառավարման սկիզբ_2 = [[հունիսի 20]], [[2003]] | կառավարման ավարտ_2 = [[օգոստոսի 3]], [[2005]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_2 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_2 = Մուհամեդ-Հասան Մոլոկմադանի | հաջորդող_2 = [[Մուհամմեդ Բաղեր Ղալիբաֆ]] | տիտղոս_3 = [[Արդաբիլ (նահանգ)|Արդաբիլ]]ի նահանգապետ | կարգ_3 = | կարգ-ին_3 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_3 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_3 = Flag of Iran.svg | կառավարման սկիզբ_3 = [[մայիսի 1]], [[1993]] | կառավարման ավարտ_3 = [[հունիսի 28]], [[1997]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_3 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_3 = Հուսեին Թեհերի | հաջորդող_3 = Ջավադ Նագարանդե | տիտղոս_4 = «Չմիավորված դաշին» շարժման գլխավոր քարտուղար | կարգ_4 = | կարգ-ին_4 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_4 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_4 = Flag of Iran.svg | կառավարման սկիզբ_4 = [[օգոստոսի 30]], [[2012]] | կառավարման ավարտ_4 = [[օգոստոսի 3]], [[2013]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_4 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_4 = Մոհամեդ Մորսի | հաջորդող_4 = [[Հասան Ռոհանի]] | տիտղոս_5 = | կարգ_5 = | կարգ-ին_5 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_5 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_5 = | կառավարման սկիզբ_5 = | կառավարման ավարտ_5 = <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_5 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_5 = | հաջորդող_5 = | տիտղոս_6 = | կարգ_6 = | կարգ-ին_6 = <!-- համարը կարգով կնոջ համար --> | անվան տակ_6 = <!-- անուն, որի տակ անձը կառավարում էր --> | դրոշ_6 = | կառավարման սկիզբ_6 = | կառավարման ավարտ_6 = <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_6 = <!-- կառավարման ժամանակ --> | նախորդող_6 = | հաջորդող_6 = | ազգություն = | դավանանք = | ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1956|10|28}} | ծննդավայր = Արադան,<br/>{{դրոշավորում|Իրան}} | վախճանի օր = | վախճանի վայր = | դինաստիա = | հայր = | մայր = | ամուսին = Ազամ Ֆարահի (1981 թվականից) | զավակներ = Մեհդի<br />Ալիրեզա<br />Ֆաթեմե | կուսակցություն = | գործունեություն = <!-- անձի գործունեությունը --> | կրթություն = | մասնագիտություն = | գիտական աստիճան = <!-- անձի գիտական աստիճանը --> | պարգևներ = | ինքնագիր =Mahmoud Ahmadinejad signature.svg | Վիքիպահեստ = }} '''Մահմուդ Ահմադինեժադ''' ({{lang-fa|محمود احمدی‌نژاد}}, {{ԱԾ}}), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետության]] վեցերորդ [[Իրանի Նախագահ|նախագահ]]ն է։ Նախագահ ընտրվել է [[2005]] թվականի [[օգոստոսի 6]]-ին՝ 2005 Իրանի նախագահական ընտրություններում շահելով քվեների մեծամասնությունը։ Մինչև նախագահական ընտրությունները եղել է [[Թեհրան]]ի քաղաքապետը։ == Անձնական կյանք և ուսում == Մահմուդ Ահմադինեժադը ծնվել է [[1956]] թվականի [[հոկտեմբերի 28]]-ին, [[Գարմսար]]ում, ( [[Իրան]]), աղքատ ընտանիքում։ Փոքր տարիքում ընտանիքը տեղափոխվել է [[Թեհրան]]։ 1976 թվականին ընդունվել է [[Թեհրանի Տեխնիկական համալսարան]], ստացել ճարտարագետի որակավորում։ [[Իրանի Հեղափոխություն]]ից հետո շարունակել է կրթությունը գիտության ճյուղում։ [[1997]] թվականին, Ահմադինեժադը ստանում է [[տրանսպորտ]]ի ճարտարագիտության դոկտորի կոչում։ Ամուսնացած է, ունի երկու տղա և մեկ աղջիկ։ {| class=wikitable ! Տեղ !! Պաշտոն կամ հիմնական գործունեություն !! Տարի(ներ) |- |[[Գարմսար]] || - || [[1956]] |- |[[Թեհրան]] || համալսարանի քննության ենթարկվող|| [[1975]] |- | [[Բասիժ]] || անդամ ճարտարագիտության բաժինում || [[1980]]-[[1984]] |- | [[Թեհրանի Տեխնիկական համալսարան]] || Ավարտական ուսանող || [[1986]]-[[1989]] |- | [[Մակու]] || Նահանգապետ || 1990s |- | [[Խոյ]] || Նահանգապետ || 1990s |- | [[Քուրդիստանի Նահանգ (Իրան)|Քուրդիստանի Նահանգ]] || Խորհրդատու գեներալ նահանգապետի|| 1990s |- | Թեհրան || Խորհրդատու մշակույթի նախարարին || [[1993]] |- | [[Արդաբիլի Նահանգ]] || Գեներալ նահանգապետ || [[1993]]-[[1997]] |- | Թեհրան || Ուսուցիչ || [[1997]]-[[2003]] |- | Թեհրան || Քաղաքագլուխ || [[2003]]-[[2005]] |- | Իրան || [[Իրանի Նախագահ|Նախագահ]]|| 2005- |- | Թեհրանի Տեխնիկական համալսարան || Գիտության և ճարտարագիտության խորհուրդի անդամ || 1989- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Ահմադինեժադ, Մահմուդ}} [[Կատեգորիա:1956 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի նախագահներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ճարտարագետներ]] bbvz29a413fd0qa4ihx7vzwmulwiydj 0 11718 10356826 10184698 2025-06-17T19:42:02Z Ապատ63 36683 10356826 wikitext text/x-wiki {{ոճ}} {{մաքրում}} {{coi}}{{Աստղագուշակություն}}[[Պատկեր:Universum.jpg||աջից|մինի|[[Տիեզերք]] [[Ֆլամմարիոն, Քամիլ|Ք. Ֆլամմարիոն]] ([[Փարիզ]], [[1888]]) Գունավորում Հայկենվալդեր Հուգո (Վիենա, 1998)։]] '''Աստղագուշակություն''', '''աստղաբանություն''' կամ '''ախտարք''', հավատանքների, ավանդույթների և ուսմունքների համակարգ, որը 18-րդ դարից կեղծագիտություն է համարվում<ref>* {{Cite book |last=Hanegraaff |first=Wouter J. |author-link=Wouter Hanegraaff |url=https://books.google.com/books?id=02bfnhO0H8sC&pg=171 |title=Esotericism and the Academy: Rejected Knowledge in Western Culture |publisher=Cambridge University Press |year=2012 |isbn=978-0-521-19621-5 |location=Cambridge |page=171 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230126022539/https://books.google.com/books?id=02bfnhO0H8sC&pg=171 |archive-date=2023 թ․ հունվարի 26 |url-status=live}} * {{Cite encyclopedia |title=Astrology |encyclopedia=[[New Catholic Encyclopedia]] |publisher=Thomson/Gale |url=https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/other-religious-beliefs-and-general-terms/miscellaneous-religion/astrology |date=2003 |editor1-last=Carson |editor1-first=Thomas |edition=2nd |volume=1 |pages=811–813 |isbn=0-7876-4005-0 |editor2-first=Joann |editor2-last=Cerrito |first1=H. S. |last1=Long}} p. 811. * {{harvnb|Thagard|1978|p=229}}.</ref>։ Աստղագուշակությունը պնդում է, որ հնարավոր է գտնել մարդկային գործերի և երկրային իրադարձությունների մասին տեղեկություն՝ ուսումնասիրելով երկնային օբյեկտների ակնհայտ դիրքերը<ref>{{Cite encyclopedia |title=astrology |encyclopedia=Oxford Dictionary of English |publisher=Oxford University Press |url=https://www.oxforddictionaries.com/definition/english/astrology |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120719044917/http://oxforddictionaries.com/definition/english/astrology |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 19 |url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite encyclopedia |title=astrology |encyclopedia=Merriam-Webster Dictionary |publisher=Merriam-Webster Inc. |url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/astrology |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 11}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Bunnin |first1=Nicholas |url=https://books.google.com/books?id=LdbxabeToQYC&q=dictionary+philosophy+astrology&pg=PA57 |title=The Blackwell Dictionary of Western Philosophy |last2=Yu |first2=Jiyuan |publisher=John Wiley & Sons |year=2008 |isbn=9780470997215 |page=57 |doi=10.1002/9780470996379}}</ref><ref name="Thagard">{{Cite journal |last=Thagard |first=Paul R. |author-link=Paul Thagard |year=1978 |title=Why Astrology is a Pseudoscience |url=https://philpapers.org/rec/THAWAI |url-status=live |journal=Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association |volume=1 |issue=1 |pages=223–234 |doi=10.1086/psaprocbienmeetp.1978.1.192639 |s2cid=147050929 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328142123/https://philpapers.org/rec/THAWAI |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 14 | issn=0270-8647}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Jarry |first1=Jonathan |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=How Astrology Escaped the Pull of Science |url=https://www.mcgill.ca/oss/article/pseudoscience/how-astrology-escaped-pull-science |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220813034228/https://www.mcgill.ca/oss/article/pseudoscience/how-astrology-escaped-pull-science |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 13 |access-date=2022 թ․ հունիսի 2 |website=Office for Science and Society |publisher=McGill University}}</ref>։ Տարբեր մշակույթներ աստղագուշակության ձևեր են կիրառել առնվազն մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակից, այս սովորույթները ծագել են օրացույցային համակարգերում, որոնք օգտագործվում էին սեզոնային տեղաշարժերը կանխատեսելու և երկնային ցիկլերը որպես աստվածային հաղորդակցության նշաններ մեկնաբանելու համար<ref name="Koch-Westenholz 1995 Foreword, 11">{{Cite book |last=Koch-Westenholz |first=Ulla |title=Mesopotamian astrology: an introduction to Babylonian and Assyrian celestial divination |url=https://archive.org/details/mesopotamianastr0000koch |publisher=Museum Tusculanum Press |year=1995 |isbn=978-87-7289-287-0 |location=Copenhagen |pages=Foreword, 11}}</ref>։ Մշակույթների մեծ մասը, եթե ոչ բոլորը, կարևորել են երկնային մարմինների դերը, իսկ որոշները, ինչպես օրինակ հնդկական, չինական և մայաական մշակույթները, մշակել են երկնային դիտարկումներից երկրային իրադարձությունները կանխատեսող համակարգեր։ Արևելյան աստղագուշակությունը, որը ներկայում օգտագործվող ամենահին ասղգաուշակության համակարգերից է, իր արմատները ձգում է մինչև մ.թ.ա. 19-17-րդ դարերի միջագետք, որտեղից այն տարածվել է Հին հունաստան, Հռոմ, Իսլամական աշխարհ, և, ի վերջո, կենտրոնական և արևելյան Եվրոպա։ Ժամանակակից աստղագիտությունը հաճախ ասոցացվում է [[հորոսկոպ]]ների համակարգերի հետ, որոնք պնդում են, թե կարող են մացատրել մարդկանց բնավորությունը և գուշակել իրենց կյանքի կարևոր իրադարձություններ՝ հիմնվելով երկնային մարմինների դիրքի վրա{{sfn|Bennett|2007|p=83}}։ Իր պատմության ընթացքում աստղագուշակությունը ունեցել է քննադատողներ, մրցակիցներ և թերահավատներ, որոնք ընդդիմացել են աստղագուշակությանը բարոյական, կրոնական, քաղաքական կամ փորձառական պատճառներով<ref name="Massimo1">{{Cite journal |last=Pigliucci |first=Massimo |author-link=Massimo Pigliucci |date=January–February 2024 |title=Pseudoscience:An Ancient Problem |journal=Skeptical Inquirer |volume=48 |issue=1 |pages=18, 19}}</ref><ref name="Beanato1">{{Cite journal |last1=Fernandez-Beanato |first1=Damian |year=2020 |title=Cicero's demarcation of science: a report of shared criteria |journal=[[Studies in History and Philosophy of Science Part A]] |volume=83 |pages=97–102 |bibcode=2020SHPSA..83...97F |doi=10.1016/j.shpsa.2020.04.002 |pmid=32958286 |s2cid=216477897}}</ref><ref name=Hughes>{{Cite book |author=Hughes, Richard |title=Lament, Death, and Destiny |publisher=Peter Lang |year=2004 |page=87}}</ref>։ Սակայն, նախքան [[Լուսավորության դարաշրջան]]ը, աստղագուշակությունը հիմնականում համարվել է գիտական ավանդույթ և տարածված է եղել կրթված խավի շրջանում, հաճախ սերտորեն ունենալով [[աստղագիտություն|աստղագիտության]], օդերևութաբանության, բժշկության և [[ալքիմիա]]յի հետ<ref name="Kassell">{{Cite journal |last=Kassell |first=Lauren |date=2010 թ․ մայիսի 5 |title=Stars, spirits, signs: towards a history of astrology 1100–1800 |journal=Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences |volume=41 |issue=2 |pages=67–69 |doi=10.1016/j.shpsc.2010.04.001 |pmid=20513617}}</ref>։ Այն տարածված էր քաղաքական շրջանակներում և նշվել է գրականության բազմաթիվ աշխատություններում՝ [[Դանթե Ալիգիերի]]ից և [[Ջեֆրի Չոսեր]]ից մինչև [[Ուիլյամ Շեքսպիր]], [[Լոպե դե Վեգա]] և [[Պեդրո Կալդերոն դե լա Բարկա]]։ Սակայն, Լուսավորության դարաշրջանում այն կորցրեց իր կարգավիճակը որպես գիտության լեգիտիմ ճյուղ<ref name=Porter>{{Cite book |last=Porter |first=Roy |author-link=Roy Porter |title=Enlightenment: Britain and the Creation of the Modern World |publisher=Penguin |year=2001 |isbn=978-0-14-025028-2 |pages=151–152 |quote=he did not even trouble readers with formal disproofs!}}</ref><ref name=Rutkin>{{Cite book |last=Rutkin |first=H. Darell |title=Early Modern Science |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2006 |isbn=0-521-57244-4 |editor1=K. Park |series=The Cambridge History of Science |volume=3 |pages=541–561 |chapter=Astrology |quote=As is well known, astrology finally disappeared from the domain of legitimate natural knowledge during the seventeenth and eighteenth centuries, although the precise contours of this story remain obscure. |access-date=2022 թ․ հունիսի 6 |editor2=L. Daston |chapter-url=https://www.cambridge.org/core/books/abs/cambridge-history-of-science/astrology/17E3D5BB41AE55616C6B9AB7949FE0F1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221222192125/https://www.cambridge.org/core/books/abs/cambridge-history-of-science/astrology/17E3D5BB41AE55616C6B9AB7949FE0F1 |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 22 |url-status=live}}</ref>։ 19-րդ դարի վերջին գիտական մեթոդի լայն կիրառում ստանալուց հետո, գիտնականները հաջողությամբ վիճարկել են աստղագուշակությունը, ինչպես տեսական{{sfn|Biswas|Mallik|Vishveshwara|1989|p=249}}<ref name=AsquithNSF>{{Cite book |url=http://cogsci.uwaterloo.ca/Articles/astrology.pdf |title=Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association, vol. 1 |publisher=Reidel |year=1978 |isbn=978-0-917586-05-7 |editor=Peter D. Asquith |location=Dordrecht |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://cogsci.uwaterloo.ca/Articles/astrology.pdf |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 9 |url-status=live}}; {{Cite web |title=Chapter 7: Science and Technology: Public Attitudes and Understanding |url=https://www.nsf.gov/statistics/seind06/c7/c7s2.htm |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20130201220040/https://www.nsf.gov/statistics/seind06/c7/c7s2.htm |archive-date=2013 թ․ փետրվարի 1 |access-date=2016 թ․ օգոստոսի 2 |work=science and engineering indicators 2006 |publisher=National Science Foundation |quote=About three-fourths of Americans hold at least one pseudoscientific belief; i.e., they believed in at least 1 of the 10 survey items[29]"...&nbsp;" Those 10 items were extrasensory perception (ESP), that houses can be haunted, ghosts/that spirits of dead people can come back in certain places/situations, telepathy/communication between minds without using traditional senses, clairvoyance/the power of the mind to know the past and predict the future, astrology/that the position of the stars and planets can affect people's lives, that people can communicate mentally with someone who has died, witches, reincarnation/the rebirth of the soul in a new body after death, and channeling/allowing a "spirit-being" to temporarily assume control of a body. |df=dmy}}</ref>, այնպես էլ փորձնական հիմքերով<ref name=Carlson>{{Cite journal |last=Carlson |first=Shawn |year=1985 |title=A double-blind test of astrology |url=http://muller.lbl.gov/papers/Astrology-Carlson.pdf |url-status=live |journal=Nature |volume=318 |issue=6045 |pages=419–425 |bibcode=1985Natur.318..419C |doi=10.1038/318419a0 |s2cid=5135208 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://muller.lbl.gov/papers/Astrology-Carlson.pdf |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 9}}</ref>{{sfn|Zarka|2011}}՝ ցույց տալով, որ այն գիտական վավերականություն կամ բացատրման ուժ չունի{{sfn|Bennett|2007}}։ Այսպիսով, աստղագուշակության հանդեպ հավատը մեծ անկում է ապրել արևմուտքում մինչև 1960-ականներ, երբ այն կրկին սկսեց աճել<ref name="Brit">{{Cite encyclopedia |title=Astrology - Astrology in modern times |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/39971/astrology/35979/Astrology-in-modern-times |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 7 |quote=In countries such as India, where only a small intellectual elite has been trained in Western physics, astrology manages to retain here and there its position among the sciences. Its continued legitimacy is demonstrated by the fact that some Indian universities offer advanced degrees in astrology. In the West, however, Newtonian physics and Enlightenment rationalism largely eradicated the widespread belief in astrology, yet Western astrology is far from dead, as demonstrated by the strong popular following it gained in the 1960s. |author2=Robert Andrew Gilbert |author1=David E. Pingree}}</ref>։ == Աստղաբանության հիմնադրույթները == [[Պատկեր:God the Geometer.jpg|մինի|Աստված նախագծում է աշխարհը։ XIII դարի ձեռագրից։]] Աստղագուշակությունը, ինչպես նաև այլ գաղտնագիտությունների, առաջնային տեսական հիմնադրույթը հանդիսանում է [[Հերմես Եռամեծ]]ի [[Զմրուխտե քառասալիկ]]ը, որտեղ զետեղված է նմանության հնագույն իմաստասիրական թեզը՝ '''Այն, ինչ վերևում է նման է նրան, ինչ ներքևում է'''։ [[Հերմետիզմ]]ի սկզբունքների համաձայն մարդու/[[Միկրոկոսմ]]ի/ և Տիեզերքի/[[Միկրոկոսմ|Մակրոկոսմի]]/միջև գոյություն ունի անմիջական կապ։ Ըստ էության մարդը համարվում է Տիեզերքի արտացոլանքը, նրա միկրոպատկերը, ուստի և Տիեզերքում գոյություն ունեցող երկնային մարմինները՝ [[Լուսատու օրգանիզմներ|լուսատուները]], մոլորակները և այլն իրենց նմանակությամբ արտացոլվում են թե մարդու արտաքին տեսքի ու կառուցվածքի, և թե նրա կյանքի, գործունեության ձևավորման ու զարգացման գործընթացներում։ Աստղաբանությունը կարևորում և ուսումնասիրում է ցանկացած երևույթի սկիզբը, ելակետը, որով նա պայմանավորում է այդ երևույթի հետագա զարգացումները։ Լինի դա մարդ թե պետություն, ճարտարապետական կառույց թե նոր գործի ձեռնարկում, աստղաբանին հետաքրքրում է ծննդյան կամ հիմնադրման պահը, սկզբնավորումը։ Երևույթների և իրադարձությունների հավերժական ընթացքի մեջ, աստղաբանը զատում է մի առանձնահատուկ պահ՝ նոր կյանքի, պետության, մտահղացումների ծննդյան պահը, որը երկնային մարմինների դիրքավորմանը /բաշխմանը/ համապատասխան ձեռք է բերում յուրահատուկ զարգացում։ Այդ պահը իր արտացոլանքն է գտնում [[հորոսկոպ]]ի մեջ։ [[Հորոսկոպ]]ը ժամանակի որոշակի պահին, աշխարհագրական որոշակի տեղանքի նկատմամբ, երկնային մարմինների դիրքավորումն արտահայտող գծագիր է։ [[Հորոսկոպ]]ի վերլուծության մեջ հաշվի են առնվում երկնային մարմինների դիրքը [[Կենդանակերպի նշաններ]]ի, աստղաբանական տների, միմյանց և այլ "զգայուն" կետերի /[[Լուսնային պրեցեսիա|Լուսնի հանգույցների]], արաբական կետերի և այլն/ նկատմամբ։ Աստղաբանական կարևորագույն տարրերից են ասպեկտները /հայեցողությունները/՝ հորոսկոպի կետերի միջև որոշակի անկյունային հեռավորությունները։ Ասպեկտներն առաջանում են ամբողջ թվերի վրա շրջանագծի բաժանումից։ Ներդաշնակ և բարեկամական ասպեկտներ են համարվում 3-ի վրա բաժանումից ստացվողները։ Աններդաշնակ և թշնամական ասպեկտները գոյանում են 2-ի վրա բաժանման հետևանքով։ Միացությունը կամ կապակցությունը՝ երկակի որակի ասպեկտ է, կապված այն կազմող երկնային մարմինների բնույթից։ Հնագույն շրջանի աստղաբաններն իրենց կանխատեսումներում առաջնորդվում էին աստղային երկնքի անմիջական դիտումներով։ Այդ նպատակների համար կառուցվում էին հատուկ դիտարաններ՝ զիկկուրատներ, [[բուրգեր]], [[Մեգալիթյան կառույցներ|մեգալիթյա կառույցներ]] և այլն։ Հելլենիստական շրջանից ի վեր ժամանակի տվյալ պահին աստղերի ու մոլորակների դիրքերը ճշտելու համար օգտագործվում էին բարդ մեխանիկական սարքեր, որոնք ժամացույց էին հիշեցնում, սակայն իրենց հնարավորություններով մոտ էին ժամանակակից հաշվիչ մեքենաներին<ref>{{Cite web |title=Греки древние – секреты новые – ЖУРНАЛ В МИРЕ НАУКИ |url=http://www.sciam.ru/news/detail.php?ID=1346/}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Միջնադարում աստիճանաբար սկսեցին կիռարվել ժամանակի ընթացքում մոլորակների դիրքերն ու հարաբերություններն արտացոլող աղյուսակները՝ [[էֆեմերիդներ]]ը։ Այդօրինակ աղյուսակներ զետեղվում էին աստղաբանական ժողովածուներում, ուր տեղ էին գտնում նաև [[ալքիմիա]]յին, դավանաբանությանը, մոգությանը, դիցաբանությանը, բժշկությանը և զանազան այլ բնագավառներին վերաբերվող նյութեր։ Ժամանակակից աստղաբաններն օգտագործում են աստղագիտական մեթոդներով ճշգրտված էֆեմերիդներ, որոնց հիման վրա ստեղծվել և հաջողությամբ կիրառվում են բազմաթիվ աստղաբանական համակարգչային ծրագրեր։ == Աստղաբաշխական ավանդություն == [[Պատկեր:Kudurru of Adad-etir BM ME 90834.jpg|մինի|230px|աջից|Աստղաբաշխ-քրմերի զրույցը, պատկերված սահմանաքարի վրա։ [[Բաբելոն]]:]] === Ժամանակակից աստղաբանությունը === Ժամանակակից աստղաբանական ավանդությունը կարելի է բաժանել երկու խոշոր ուղղության՝ արևելյան և արևմտյան։ Արևմտյան աստղագուշակությունն իր արմատներով ելնում է Հին արևելքում, մասնավորապես Շումերում, զարգացող աստղաբանական ավանդությանը, որն իր ավարտուն տեսքը ձեռք բերեց [[Բաբելոն|Հին Բաբելոնում]]։ Աստղաբանական միտքը մեծապես զարգացավ [[Հին Հունաստան]]ում և Հռոմում։ Միջնադարում Հունա-հռոմեական աստղագուշակության ավանդույթները շարունակեցին և զարգացրին արաբ աստղաբանները։ Արաբ գիտնականների թվաբանության, երկրաչափության, աստղագիտության և զանազան այլ բնագավառներում մեծ ձեռքբերումները, զգալիորեն նպաստեցին աստղաբանական գիտելիքների կատարելագործմանը։ 7-ից -12-րդ դարերում միջնադարյան աստղաբանությունը հասավ իր զարգայման գագաթնակետին։ [[Խաչակրաց արշավանքներ|Խաչակրյաց արշավանքներից]] հետո, վերածնության ժամանակաշրջանում ձևավորվեց եվրոպական դասական աստղաբանական դպրոցի ավանդույթը, որին մինչ այժմ հետևում են արևմտյան աստղաբանների մեծ մասը։ Արևելյան աստղագուշակությունն իր հերթին բաժանվում է հնդկական և չինական աստղագուշակության, այս երկուսից միայն վերջինը լիովին մեկուսացած է զարգացել արևմտյան համակարգից։ Հնդկական աստղագուշակությունը մի շարք հատկանիշներով մոտ է կանգնած արևմտյան աստղաբանությանը, քանի որ պատմության ընթացքում կրել է նրա ազդեցությունը։ Սակայն այդ ուղղութունների մեջև առկա են նաև զգալի տարբերություններ։ Հնդկական աստղաբանությունը օգտագործում է ''[[Սիդերիկ պարբերություն|սիդերիկ]] կենդանակերպը'', որի նշանները համընկնում են իրենց համապատասխանող [[համաստեղություններ]]ի հետ, ի տարբերություն արևմտյան աստղաբանության, որը կիրառում է ''արևադարձային կենդանակերպը'', ուր կենդանակերպի նշանն ու համանուն համաստեղությունը համարժեք չեն (տես Կենդանակերպ և Արևմտյան աստղագուշակություն հոդվածները)։ Այսպիսով հնդկական աստղաբանությունը գործ ունի աստղերի և մոլորակների [[երկնոլորտ]]ում ունեցած իրական դիրքերի հետ, իսկ արևմտյանը՝ այն դիրքերի, որոնք [[պրեցեսիա]]յի հետևանքով շուրջ 23°-ով ետ են մնում իրականից։ Հնդկական աստղաբաները հաշվի չեն առնում նոր ժամանակաշրջանում հայտնաբերված [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրնից]] այն կողմ գտնվող երեք մոլորակները՝ [[Ուրան (մոլորակ)|Ուրանը]], [[Նեպտուն]]ն ու [[Պլուտոն]]ը, որոնք ընդունում և կիրառում են իրենց արևմտյան գործընկերները։ Բացի այդ աստղաբանական այս ուղղությունը առավել մեծ տեղ է հատկացնում [[Լուսին|Լուսնին]], կիռարելով "լուսնային" կենդանակերպ՝ "լուսնային կանգառների" կամ նաքշաթրաների համակարգ, որն օգտագործվել է [[Վեդաներ]]ի ժամանակաշրջանից ի վեր։ Չինական աստղագուշակությունը էապես տարբերվում է թե հնդկական և թե արևմտյան աստղաբանությունից։ Չինական կենդանակերպը սերտորեն կապված է [[չինական օրացույց]]ի հետ, որը լուսնային է և հիմնված է մի շարք մեծ ու փոքր պարբերաշրջանների վրա, որոնց առանցքներից մեկը [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]] մոլորակի 12-ամյա շրջապտույտն է։ Չինացիները այնպիսի աստղաբանական համակարգ են զարգացրել, ուր ամեն մի կենդանակերպի նշան համապատասխանում է և 12 "զուգաժամերից" մեկին, որոնք ղեկավարում են ցերեկը, և տարվա 12 ամիսներից մեկին։ Չինական կենդանակերպի ամեն մի նշան կառավարում է մեկ տարի և համակցվում է չինական տիեզերեգիտության 5 տարրերի հետ՝ կազմելով 60-ամյա (12x5) պարբերաշրջան։ Չինական աստղաբանական ավանդույթը որոշակի տեղային առանձնահատկություններով տարածված է [[Կորեա]]յում, [[Ճապոնիա]]յում, [[Թայլանդ]]ում և ասիական այլ երկրներում։ === Ժամանակակից աստղաբաշխական դպրոցներ === Ժամանակակից արևմտյան աստղագուշակությունը միատարր չէ, այն ներառում է մի շարք ուղղություններ կամ դպրոցներ, որոնց միջև առկա են ինչպես օգտագործվող աստղաբաշխական տարրեր, այնպես էլ հորոսկոպի վերլուծության ժամանակ կիրարվող մեթոդների տարբերություններ։ Այդ դպրոցներիցն են՝ * Ավանդական աստղաբաշխական դպրոցը * Տիեզերակենսաբանակա/կոսմոբիոլոգիական/ ուղղությունը * Աստղահոգեբանական դպրոցը * Համբուրգյան աստղաբաշխական դպրոցը * Հումանիստական աստղագուշակությունը * Ավեստայական աստղագուշակության դպրոցը և մի շարք այլ ուղղություններ։ === Աստղաբանության պատմական ավանդույթ === Պատմության ընթացքում Երկրագնդի տարբեր մասերում ձևավորվել և զարգացել են տարբեր աստղաբանական ավանդություններ, և չնայած նրանց միջև գոյություն ունեցող զգալի տարբերությունների, նրանք բոլորն էլ սերվում են հնագույն հերմետիկ ավանդույթից՝ գաղտնագիտությունից, որի հիմնադրույթներից է նմանության սկզբունքը։ Ըստ պատմական ժամանակաշրջանների կարելի է տարբերակել՝ * Շումերա-բաբելական աստղագուշակություն * Եգիպտական աստղագուշակություն * Հունա-հռոմեական աստղագուշակություն * [[Մայա|Մայաների աստղագուշակություն]] * Արաբական և պարսկական աստղագուշակություն * Միջնադարյան եվրոպական աստղագուշակություն === Աստղաբանության ազգային ավանդույթ === Հնագույն շրջանից ամեն մի ազգ ունեցել է նաև իրեն հատուկ աստղաբանական ավանդույթ, որի մասին մենք համեմատաբար քիչ տեղեկություններ ունենք, թե գրավոր մշակույթի բացակայության, թե այդ գիտելիքի գաղտնիության, և թե այլ ազգերի հետ հարաբերվելիս դոմինանտ մշակույթն ու ավանդույթները փոխառելու հետևանքով։ Այնուամենայնիվ գրեթե բոլոր ազգերի բանահյուսության, դիցաբանության և էպոսի մեջ առկա են աստղաբանական պատկերացումներ։ ([[Աստղաբանություն]] և [[դիցաբանություն]], Աստղաբանություն և [[բանահյուսություն]]) Այս ենթաբաժնում ներառել ենք՝ *Դոգոնների աստղագուշակություն * Կելթական աստղագուշակություն * Հայկական աստղագուշակություն == Աստղագուշակության պատմություն == === Աստղաբանության ծագումը === Աստղաբանությունը մարդկության պատմության հնագույն շրջանի մշակութային խոշոր ֆենոմեններից մեկն է, որի ներգործությունը պահպանվել է հազարամյակների ընթացքում։ Այդ ազդեցության ամենապարզունակ տարրերից են աշխարհի բազմաթիվ լեզուներում առկա շաբաթվա օրերի անվանումների կապը 7 մոլորակների հետ /երկուշաբթի՝ Լուսնի օր, կիրակի՝ Արևի օր, ուրբաթ՝ Վեներայի օր և այլն/, ինչպես նաև տարածված ժողովրդական ասույթները՝ "Երջանիկ աստղի տակ է ծնվել"/հաջողակ մարդու մասին/ կամ "Աստղերն իրար բռնեցին"/անձնավորությունների միջև համակրանքի առաջանալու դեպքում/, "Աստղը խավարեց"/հիվանդության, վտանգների կամ անհաջողությունների դեպքում/ և այլն։ Նախնադարյան [[Մարդ բանական|մարդու]] կողմից աստղային երկնքի դիտումն ու ուսումնասիրությունը արտացոլված է հնագույն մշակութային կոթողներում՝ [[Ժայռապատկեր|ժայրապատկերներում]]։ Այդ շրջանում մարդը դեռևս լիովին տարանջատված չէր բնությունից, և իրեն միաձուլված էր զգում բնության մեջ կատարվող երևույթների, այդ թվում նաև գիշերային երկնքում երևացող բազմաթիվ լուսատուների՝ աստղերի և մոլորակների հետ։ Դիտելով տիեզերական մարմինների շրջապտույտն ու գիտելիքներ հավաքելով դրանում առկա հստակ օրինաչափությունների մասին, մարդը ստանում էր յուրահատուկ "հայտնություն" երկնքից, որը հավերժացնելու համար հետագայում կառուցվեցին բազմաբնույթ հսկա շինություններ։ Այդ շինությունների կառուցվածքային առանձնահատկությունները արտահայտում էին տիեզերական օրինաչափություններ, քանի որ նրանց նպատակները դուրս էին գալիս ծիսա-արարողական, կամ դիտողան կիրառական շրջանակից և մոտենում երկնային աշխարհի հավերժությունը երկրի վրա հավերժացնելու խնդրին։ Հնագույն շրջանի աստղաբանական պատկերացումների մասին կարող ենք որոշակի տեղեկություններ ստանալ այսօրինակ կառույցների, տիեզերակ պաշտամունքի հետ առնչվող պատկերների, իրերի և այլ գտածոների, ինչպես նաև բանավոր ավանդույթների հիման վրա։ Այս աղբյուրները և գրավոր մշակույթի հնագույն հիշատակումները վկայում են այն մասին, որ իր ծագման և ձևավորման շրջանում աստղաբանությունը համարյա չի առնչվել անհատի ճակատագրի կանխատեսման հետ, այլ զբաղվել է երկնային մարմինների պարբերաշրջանների, օդերևութաբանական ու երկրաբանական երևույթների ուսումնասիրությամբ, և դրա հիման վրա որոշել ցեղերի, ժողովուրդների և պետական կազմավորումների զարգացման ընթացքը, համապատասխանեցնելով այն տիեզերքի ռիթմերին, երկրի ու երկնքի կապն անխախտ պահպանելու համար։ Ժամանակակից գիտական տվյալների համաձայն, աստղաբանակն և աստղագիտական առաջին համակարգերի ձևավորումը տեղի է ունեցել [[Միջագետք]]ում, ~ մ.թ.ա. շուրջ 5000 տարի առաջ։ Այդ ժամանակ արդեն հայտնի էին աստղաբանական առանցքային տարրերը՝ կենդանակերպի համաստեղություններն ու Արեգակնային համակարգի 5 մոլորակները։ Գիտելիքներ կային նաև այսպես կոչված անշարժ աստղերի պարբերաշրջանների վերաբերյալ/ ի դեպ ասած հենց այս գիտելիքներն էին հանդիսանում հնագույն նախապատմական աստղաբանության հիմքը, որն ապացուցում է մեգալիթյա շինությունների աստղագիտական ուսումնասիրությունը/։ [[Շումեր|Հին Շումերի]] և [[Աքքադ]]ի գրավոր աղբյուրնը վկայում են այդ ժամանակ հայտնի ավելի քան 30 համաստեղությունների մասին, որոնցից առնվազն 18-ը կազմում էին կենդանաշրջանը։ Աստղային երկինքը աստվածների հանգրվանն էր և այնտեղ գտնվող լուսատուների խմբերը՝ աստվածների ճանապարհը կազմող արահետներն էին։ Եվ քանի որ աստվածներն էին երկային կյանքը կառավարող ուժերը, ապա լուսատուները, լինելով նրանց մարմնավորումն ու ճանապարհը, դառնում էին մարդկային ճակատագրերի ուղեցույցներ։ Ըստ էության շումերա-բաբելական աստղգուշակությունը լուսնային էր և նրանում օգտագործվող 18 համաստեղությունները դեռ անմիջական կապ չունեին տարվա 12 ամիսների հետ։ Հորոսկոպային աստղագուշակությունը դեռ ձևավորված չէր, իսկ կանխասեսումներն արվում էին հիմնականում տարվա առաջին նիսան ամսվա ընթացքում տեղի ունեցող աստղագիտական և օդերևութաբանական երևոևյթների հիման վրա։ Մեր օրերում հայտնի 12 նշանանոց կենդանակերպը ձևավորվել է միայն մ.թ.ա 5-րդ դարում, այդ շրշանից էլ մեզ է հասել Բաբելոնում կազմված առաջին բախտացույցը, որը թվագրվում է մ.թ.ա. 410 թվականով<ref>{{Cite web |title=ван дер Варден.ПРОБУЖДАЮЩАЯСЯ НАУКА II.Рождение астрономии.Оглавление. |url=http://naturalhistory.narod.ru/Person/Modern/Waerden/Nauka_2/N_2_Ogl.htm}}</ref>։ === Դասական աստղաբանություն === [[Հելլենականության դարաշրջան|Հելլենիստական շրջան]]ից ի վեր ձևավորվում և զարգանում է դասական աստղաբաշխական ավանդույթը։ Իր հիմքում ունենալով շումերա-բաբելական աստղաբանության բազմահազարամյա փորձը, այն, ի տարբերություն առաջինի, առաջնորդվում էր Արեգակի գերակշիռ դերի և 12 նշանանոց արևադարձային կենդանակերպի կիռարման հիմնարար սկզբունքներով։ Այստեղից հավանաբար սկիզբ է առնում հնդկական և հունական/ապագա եվրոպական/ աստղաբաշխական համակարգերի տարանջատումը, չնայած նրանց ակտիվ փոխազդեցությանը մ.թ.ա 5-3 դարերում։ Հին Հունաստանի իմաստասեր-գիտնականների զգալի ձեռք բերումները երկրաչափության, տիեզերագիտության, տոմարագիտության և այլ բնագավառներում նախապատրաստեցին հորոսկոպային ավանդական աստղագուշակության աննախադեպ վերելքը մ.թ. սահմանագլխին, որն իր արտահայտությունը գտավ անվանի գիտնական [https://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=672 Կ.Պտղոմեոսի] ստեղծագործություններում։ Նրա աստղագիտական և աստղաբանական ժառանգությունը անգերազանցելի էր մնում գրեթե ամբողջ միջնադարի ընթացքում։ == Աստղագուշակության բաժիններ == [[Պատկեր:Kepler-Wallenstein-Horoskop.jpg|մինի|200px|[[Յո.Կեպլեր]]ի կողմից կազմված ավստրիացի դուքս Ալբրեխտ Վալլենշտայնի բախտացույցը։]] === Ծննդյան (նատալ) աստղաբանություն === Հելլենիստական շրջանից ի վեր, երբ ձևավորվել է հորոսկոպային աստղագուշակությունը, առավելապես զարգացել և մեծ տարածում է ստացել աստղագուշակության հենց այս բաժինը։ Նատալը ({{lang-lat|natalis}}՝ ծննդյան օր) դա անհատի ծննդյան պահին ու ծննդավայրի նկատմամբ մոլորակների դիրքերն արտահայտող գծագիրն է։ Մարդու անհատական հորոսկոպի տակ հիմնականում հասկացվում է հենց նրա նատալը կամ ռադիկսը։ Անհատական հորոսկոպը /ժամադիտակը կամ բախտացույցը/ ուսումնասիրելով աստղաբաշխներն արդեն շուրջ 2,5 հազարամյակ շարունակ կանխատեսումներ են անում անհատի կյանքի ու ճակատագրի վերաբերյալ։ Չնայած հայտնի հին ասացվածքի՝ "Աստղերը հուշում են, բայց չեն պարտադրում", այնուամենայնիվ միջնադարյան աստղաբաշխական գրականության մեջ հաճախ խոսվում է աստղերի "դատավճռի" մասին։ Սա վկայում է այն մասին, որ աստղաբաշխական կանխատեսումը համարվում էր անբեկանելի։ Ժամանակակից աստղաբանների մի մասը ուսումնասիրելով հորոսկոպը անդրադառնում են հիմնականում անհատի հոգեկանի՝ բնավորության գծերի, մտավոր և ստեղծագործակն կարողությունների վերլուծությանը և առանձնապես չեն կենտրոնանում նրա ճակատագիրը կանխագուշակելու վրա։ Այսօրինակ մոտեցումն ընկած է հոգեբանական աստղագուշակություն հիմքում։ === Բժշկական աստղաբանություն === [[Պատկեր:032 MS 65 F14 V.jpg|մինի|250px||[[Կենդանակերպի նշաններ]]ի կապը մարդկային մարմնի անդամների հետ. պատկեր XV դարի ձեռագրից։]] Բժշկական աստղաբանությունը աստղաբանության բաժին է, որն ուսսումնասիրում է մարդու կենսագործունեության, հիվանդությունների առաջացման և նրանց բժշկության հարցերը։ Այս բաժինն իր մեջ է ներառում նատալ, կանխատեսական և էլեկտիվ աստղագուշակությունը։ Եգիպտական և բաբելական շրջանից մեզ են հասել այսպես կոչված հաջողակ և անհաջող օրերի մասին գրավոր աղբյուրները, որոնք յուրահատուկ ուղեցույցներ էին հասարակության տարբեր խավերի գործունեության համար։ Այսդպիսի մի բաբելական ամսագուշակում կարդում ենք՝ <blockquote>''Ամիս նիսանու'' 1-ին օր՝ "Էնլիլ աստծո օր՝ վտանգավոր, ծանր հիվանդի համար։ Բժիշկը չի կարող հիվանդին մոտենալ, մարգարեն չի կարող խոսել։ Պիտանի չէ ցանկություններդ իրականացնելու համար...չի կարելի ձուկ ուտել...Թագավորը մաքրում է իր զգեստները։ Թագավորը պետք է զոհաբերություն մատուցի [[Էնլիլ|Էնլիլին]], [[Շամաշ|Շամաշին]] և Նուսկին": </blockquote> Հորոսկոպային աստղագուշակության զարգացնանը զուգընթաց կենդանակերպի նշաններն ու մոլորոկները որոշակի կապի մեջ էին դրվում մարդու մարմնի անդամների ու օրգան-համակարգերի հետ։ Այսպես օրինակ [[Առյուծ]]ն ու Արևը իշխում են սրտի և մեջքի, Խեցգետինն ու Լուսինը՝ ստամոքսն ու կուրծքը վրա և այլն։ Եթե անհատի բախտացոըյցում "վնասված" են որոշ մոլորակներ, ապա աստղաբանը ենթադրություն է անում նրա որոշակի օրգանների թուլության և համապատասխան հիվանդությունների հակվածության մասին։ Միջնադարյան բժշկական աստղագուշակության մեջ մեծ տեղ էր հատկացվում "ճգնաժամային" օրերի տեսությանը։ Այդ օրերը հաշվարկվում էին անհատի նատալի, հիվանդության սկզբի հորոսկոպի /''դիկումբիտուրայի''/ ինչպես նաև Լուսնի տեղաշարրժման հիման վրա։ Ուսումնասիրելով դիկումբիտուրան աստղաբշխը կանխատեսումներ էր անում հիվանդության ընթացքի և ելքի վերաբերյալ, ինչպես նաև եզրակացություն կազմում բուժման եղանակի ու դեղամիջոցի մասին։ === Համատեղելիության/սինաստրիա/ աստղաբանություն === Համատեղելիության աստղագուշակությունը կամ սինաստրիան/[[հունարեն]] "συν" - համատեղ գործողություն նշանակող նախդիր և "αστρον" - աստղ/, բառացի՝ ''համատեղված աստղերի աստղագուշակություն''՝ աստղագուշակության բաժին է, որն ուսումնասիրում է երկու և ավել սուբեկտների/մարդկանց, կազմակերպությունների, երկրների և այլն/ հորոսկոպների փոխազդեցությունը, և դրա հիման վրա կանխատեսումներ անում նրանց հարաբերությունների զարգացման վերաբերյալ։ Սինաստրիալ աստղագուշակության հիմնական մեթոդը, որից և առաջացել է այս ուղղության անվանումը, հանդիսանում է սինաստրիալ հորոսկոպի հետազոտությունը։ Այդ նպատակով համեմատվողի սուբեկտներից մեկի հորոսկապի տարրերը տեղափոխվում են մյուսի հորոսկոպի մեջ և ստացված գծագրի հիման վրա հետևություններ արվում նրանց փոխհարաբերությունների հավանական միտումների մասին։ Համատեղելիությունը գնահատելու համար աստղագուշակության մեջ կիրառվում են նաև այլ հատուկ մեթոդներ՝ ''կոմպոզիտն'' ու ''դևիդսոնի մեթոդը'', որոնք ուսումնասիրվում են զուգահեռաբար։ Հնդկական աստղագուշակության մեջ ամուսնների համատեղելիությունը որոշվում է նրանց նատալներում Լուսնի դիրքերի ուսումնասիրության հիման վրա։ === Կանխատեսական աստղաբանություն === Կանխատեսական աստղագուշակությունը զբաղվում է մարդու ճակատագրի կանխատեսմամբ։ Այդ նպատակներով օգտագործվում են զանազան միջոցներ, որոնց մի մասը հիմնված է մոլորակների իրական ընթացիկ շարժումների/''տրանզիտներ''/ և պարբերաշրջանների, այսպես կոչված ''ռևոլյուցիաների'' /''սոլյար'',''լունար'', ''վենուար'' և այլն/ վրա, իսկ մյուսը՝ ''պրոգրեսսիաներն'' ու ''դիրեկցիաները'' նատալի տարրերի սիմվոլիկ տեղափոխումների և համապատասխանությունների/տարին/մեկ օր/ ուսումնասիրություն է։ === Խորար աստղաբանություն === Խորար աստղագուշակությունը / {{lang-lat|hora}}՝ ժամ, բառացիորեն ՝"ժամի աստղագուշակություն"/ զբաղվում է հարցի պատասխանի որոնմամբ, այդ նպատակով կազմված խորարային հորոսկոպը/հարց տալու պահի հորոսկոպը/ վերլուծվում է հատուկ կանոնների համաձայն։ Աստղագուշակության այս ճյուղը լայնորեն տարածված էր միջնադարում։ Նրան անդրադարձել են ինչպես արաբ, այնպես էլ եվրոպացի աստղաբաշխ վարպետները։ 17-րդ դարի անգլիացի անվանի աստղաբաշխ [[Վ.Լիլլի]]ն հարցին պատասխան տալու արվեստը հասցրեց կատարելության՝ իր ուսումնասիրությունները զետեղելով "Քրիստոնեական աստղագուշակություն" եռահատոր կապիտալ աշխատության մեջ, որը մինչ այժմ դասական աստղագուշակության լավագույն դասագրքերից է համարվում։ "Քրիստոնեական աստղագուշակության " երկրորդ գրքի մեջ քննարկվում են ամենատարբեր բնագավառներին վերաբերվող հարցերին /"Ինչպիսին է լինելու իմ կյանքը, կյանքիս որ մասն է լինելու երջանիկ", "Աշխարհի որ երկրում ես առավել հաջողակ կլինեմ", "Անսպասելի պատահարը/կամ տեսած երազը/ բարի, թե չար նշան է", "Արդյոք ողջ է անհայտ կորածը և կգտնվի նա", "Որտեղ է կորած իրը" և այլն/ պատասխան տալու աստղաբաշխական եղանակները։ Ժամանակակից աստղաբաշխները մշակել են խորարների վերլուծության իրենց մեթոդները, որոնք, ի հարկե, հիմնվում են դասականի վրա, սակայն նաև տարբերվում են դրանից։ === Էլեկտիվ աստղաբանություն === Էլեկտիվ աստղագուշակությունը / {{lang-lat|electio}}՝ ընտրություն, բառացի՝ ընտրության աստղագուշակություն/ որոշում է որևէ գործողություն/կազմակերպության կամ ֆիրմայի գրանցում, վիրաբուժական միջամտություն, հեռավոր ճամփորդություն և այլն/սկսելու համար լավագույն պահը։ Էլեկտիվ աստղագուշակությունը ևս ունի հնադարյան ավանդույթներ՝ սկսած բաբելական ամսագուշակ սեպագիր սալիկներից և վերջացրած ժամանակակից շրջանում լայնորեն տարածված հանրամատչելի աստղագուշակների կանխատեսումներով։ Միջնադարյան աստղաբաշխական խորհրդատվության կարևորագույն տարրերից էր, հատկապես իշխանների և թագավորների համար, որոնց հաճախ կարևոր էր իմանալ, երբ սկսել ռազմական գործողությունները՝ հաղթանակ ձեռք բերելու համար։ === Մունդան/համաշխարհային և քաղաքական/ աստղաբանություն === Մունդան աստղագուշակությունը / {{lang-lat|mundus}}՝ աշխարհ, բառացի "համաշխարհային աստղագուշակություն"/ հնագույն աստղաբաշխական բաժիններից է, որն ուսումնասիրում է պետությունների, ազգերի և այլ մեծ հասարակական խմբերի զարգացումն ու փոխհարաբերությունները։ Այս ուղղության համար առավելապես կարևորոր են "ծանր" մոլորակների՝ Յուպիտերի, Սատուրնի, Ուրանի, Նեպտունի և Պլուտոնի պարբերաշրջանները, քանի որ դրանք ընդգրկում է մեծ ժամանակահատվածներ/տասնամյակներ, դարեր, հազարամյակներ/, որը և համապատասխանում է ազգերի ու պետությունների ձևավորման և զարգացման տևողությանը։ === Աստղաօդերևութաբանություն === Աստղաօդերևութաբանությունը աստղագուշակության բաժին է, որն ուսումնասիրում է մոլորակների ազդեցությունը կլիմայի և եղանակի վրա, հաճախ հանդես էր գալիս մունդան աստղագուշակության հետ միասին։ == Գիտությունն ու աստղաբանությունը == Հնագույն շրջանից ի վեր աստղագուշակությունը խթանում էր նրա հետ առնչվող բազմաթիվ գիտությունների զարգացումը։ Աստղային երկնքի դիտումը հնագույն շրջանում հետապնդում էր ոչ միայն պարզունակ գյուղատնտեսական նպատակներ, այլ ընկալվում իբրև տիեզերական օրինաչափությունները իմաստավորելու գործնական մեթոդ։ Սրա մասին է վկայում հնագույն շրջանից մեզ հասած օրացույցերը, որոնց բարդությունն ու ճշգրտությունը ակնհայտորեն դուրս է նախնադարյան պարզունակ մտածողության կարիքները բավարարելուց։ Կարելի է ասել, որ մարդու եկնքի դիտման առաջնային դրդապատճառներից մեկը եղել է տիեզերական անվերջության մեջ սեփական անցողիկ տեղի և դերի իմաստավորումը։ Խնդիր, որի յուրօրինակ պարզաբանումը տալիս էր աստղագուշակությունը, որը պատահական չէր համարվում իմաստունների գիտություն։ Պատմության հնագույն շրջանում աստղագուշակությունը կազմում էր սրբազան գիտելիքի անբաժանելի մասը, որի գաղտնիքները հասանելի էին միայն ընտրյալներին և որի դրույթները բացարձակ ճշմարտություն էին համարվում։ Հելլենիստական շրջանում գիտական մտածողության սաղմնավորումը և անհատի դերի աճը նպաստեց աստղագուշակության վերափոխմանը, զարգացավ գիտական աստղագուշակությունը, որը հասանելի էր արդեն նաև սովորական մահկանացուներին։ Միջնադարյան քրիստոնյա աստվածաբաններից ոմանք /օր.՝ Սուրբ Ավգուստինը/ խստորեն քննադատում էին աստղագուշակությունը, իսկ մյուսները՝ աստղագուշակության բանիմաց վարպետներ էին։ Բազմաթիվ անվանի մտածովներ ու գիտնականներ՝ [[Պյութագորաս]]ը, [[Պլատոն]]ը, [[Արիստոտել]]ը, [[Հալեն]]ը, Թ. Աքվինացին, [[Պարացելս|Պառացելսը]], Ջ. Կարդանը, Նիկոլայ Կոպերնիկոսը, Տ. Բրահեն, Յոհաննես Կեպլերը, Կ. Գ. Յունգը և շատ ուրիշները, փորձել են բացահայտել տիեզերքի գաղտնիքները՝ աստղագուշակությամբ զբաղվելով։ 16-17-րդ դարերի աստղագիտության զգալի հաջողությունները /Ն. Կոպերնիկոս, Տ. Բրահե, Յո. Կեպլեր/ բերեցին նրա գիտական դերի կտրուկ աճի և աստղագուշակության նահանջի։ Ըստ երևույթի Յո. Կեպլերը նոր ժամանակների վերջին աստղագետ-աստղաբաշխն էր, որը, օգտագործում էր աստղաբաշխական գիտելիքները իր հանրահայտ աստղագիտական օրենքների մշակման ժամանակ<ref>{{Cite web |author=David Plant |title=Skyscript: Johannes Kepler and the music of the spheres |url=http://www.skyscript.co.uk/kepler.html/}}</ref>։ 17-րդ դարի աստղաբաշխ Վ. Լիլլին, որը չափազանց մեծ հեղինակություն էր վայելում ժամանակակիցների մոտ, գրում է. «Լոնդոնի բնակիչները քիչ են հաշվի նստում աստղագուշակության հետ»։ 18-րդ դարում էմպիրիկ գիտական մէթոդաբանության զարգացմանը զուգընթաց՝ տեղի ունեցավ աստղագուշակության վերջնական տարանջասումը աստղագիտությունից, որի հետևանքով մինչ օրս գիտական համայնքը համարում է աստղագուշակությունը, ինչպես նաև մյուս հերմետիկ գիտությունները, կեղծ գիտություն կամ սնահավատություն<ref name="asotp">{{Cite web |title=Activities With Astrology |url=http://www.astrosociety.org/education/astro/act3/astrology3.html#defense |archive-url=https://web.archive.org/web/20110813184636/http://www.astrosociety.org/education/astro/act3/astrology3.html |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 13 |publisher=Astronomical society of the Pacific}}</ref> քանի որ ստացված չեն այդ ուսմունքի համոզիչ գիտական ապացույցները։ Նորագույն շրջանի որոշ գիտնականներ փորձեր են կատարել սասանել այդ համոզմունքը։ Ամենահայտնի այդպիսի փորձերից մեկը ֆրանսիացի հոգեբան Միշել Հոկլենի կատարված լայնածավալ վիճակագրական հետազոտությունն էր, որի նպատակը ծննդյան պահին մոլորակների դիրքերի և մարդկային բնավորության գծերի ու որոշակի ունակությունների միջև եղած կապի բացահայտումն էր։ Այս հետազատութհունը բացահայտեց որոշակի օրինաչափությունների առկայությունը<ref>{{Cite web |title=Pierre Perradin:Effet Mars et heures de naissance |url=http://www.astroguide.net/textes/perradin1.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080517163834/http://www.astroguide.net/textes/perradin1.htm |archive-date=2008 թ․ մայիսի 17 |accessdate=2008 թ․ մարտի 12}}</ref>, սակայն նրա արդյունքները ակադեմիական գիտության կողմից բավարար համոզիչ չհամարվեցին՝ աստղագուշակության գիտականությունն ընդունելու համար։ == Հղումներ աղբյուրներին == {{ծանցանկ|2}} == Տես նաև == * [[Կենդանակերպ]] * [[Կենդանակերպի նշաններ]] * [[Հորոսկոպ]] * [[Էֆիմերտե]] == Գրականություն == * [[Էֆիմերտե]], Երևան, Ապոլոն, 1992 <!-- լեզվային հղումներ --> {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=578}} [[Կատեգորիա:Աստղագուշակություն]] [[Կատեգորիա:Հերմետիզմ]] [[Կատեգորիա:Սնահավատություններ]] [[Կատեգորիա:Օկուլտականություն]] tcfu0eswg8gsrbvhfolx8avmv8yhcp0 10356909 10356826 2025-06-18T00:02:21Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book և Cite journal կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356909 wikitext text/x-wiki {{ոճ}} {{մաքրում}} {{coi}}{{Աստղագուշակություն}}[[Պատկեր:Universum.jpg||աջից|մինի|[[Տիեզերք]] [[Ֆլամմարիոն, Քամիլ|Ք. Ֆլամմարիոն]] ([[Փարիզ]], [[1888]]) Գունավորում Հայկենվալդեր Հուգո (Վիենա, 1998)։]] '''Աստղագուշակություն''', '''աստղաբանություն''' կամ '''ախտարք''', հավատանքների, ավանդույթների և ուսմունքների համակարգ, որը 18-րդ դարից կեղծագիտություն է համարվում<ref>* {{Cite book |last=Hanegraaff |first=Wouter J. |author-link=Wouter Hanegraaff |url=https://books.google.com/books?id=02bfnhO0H8sC&pg=171 |title=Esotericism and the Academy: Rejected Knowledge in Western Culture |publisher=Cambridge University Press |year=2012 |isbn=978-0-521-19621-5 |location=Cambridge |page=171 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230126022539/https://books.google.com/books?id=02bfnhO0H8sC&pg=171 |archive-date=2023 թ․ հունվարի 26 |url-status=live}} * {{Cite encyclopedia |title=Astrology |encyclopedia=[[New Catholic Encyclopedia]] |publisher=Thomson/Gale |url=https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/other-religious-beliefs-and-general-terms/miscellaneous-religion/astrology |date=2003 |editor1-last=Carson |editor1-first=Thomas |edition=2nd |volume=1 |pages=811–813 |isbn=0-7876-4005-0 |editor2-first=Joann |editor2-last=Cerrito |first1=H. S. |last1=Long}} p. 811. * {{harvnb|Thagard|1978|p=229}}.</ref>։ Աստղագուշակությունը պնդում է, որ հնարավոր է գտնել մարդկային գործերի և երկրային իրադարձությունների մասին տեղեկություն՝ ուսումնասիրելով երկնային օբյեկտների ակնհայտ դիրքերը<ref>{{Cite encyclopedia |title=astrology |encyclopedia=Oxford Dictionary of English |publisher=Oxford University Press |url=https://www.oxforddictionaries.com/definition/english/astrology |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120719044917/http://oxforddictionaries.com/definition/english/astrology |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 19 |url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite encyclopedia |title=astrology |encyclopedia=Merriam-Webster Dictionary |publisher=Merriam-Webster Inc. |url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/astrology |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 11}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Bunnin |first1=Nicholas |url=https://books.google.com/books?id=LdbxabeToQYC&q=dictionary+philosophy+astrology&pg=PA57 |title=The Blackwell Dictionary of Western Philosophy |last2=Yu |first2=Jiyuan |publisher=John Wiley & Sons |year=2008 |isbn=9780470997215 |page=57 |doi=10.1002/9780470996379}}</ref><ref name="Thagard">{{Cite journal |last=Thagard |first=Paul R. |author-link=Paul Thagard |year=1978 |title=Why Astrology is a Pseudoscience |url=https://philpapers.org/rec/THAWAI |url-status=live |journal=Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association |volume=1 |issue=1 |pages=223–234 |doi=10.1086/psaprocbienmeetp.1978.1.192639 |issn=0270-8647 |s2cid=147050929 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328142123/https://philpapers.org/rec/THAWAI |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 14}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Jarry |first1=Jonathan |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=How Astrology Escaped the Pull of Science |url=https://www.mcgill.ca/oss/article/pseudoscience/how-astrology-escaped-pull-science |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220813034228/https://www.mcgill.ca/oss/article/pseudoscience/how-astrology-escaped-pull-science |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 13 |access-date=2022 թ․ հունիսի 2 |website=Office for Science and Society |publisher=McGill University}}</ref>։ Տարբեր մշակույթներ աստղագուշակության ձևեր են կիրառել առնվազն մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակից, այս սովորույթները ծագել են օրացույցային համակարգերում, որոնք օգտագործվում էին սեզոնային տեղաշարժերը կանխատեսելու և երկնային ցիկլերը որպես աստվածային հաղորդակցության նշաններ մեկնաբանելու համար<ref name="Koch-Westenholz 1995 Foreword, 11">{{Cite book |last=Koch-Westenholz |first=Ulla |url=https://archive.org/details/mesopotamianastr0000koch |title=Mesopotamian astrology: an introduction to Babylonian and Assyrian celestial divination |publisher=Museum Tusculanum Press |year=1995 |isbn=978-87-7289-287-0 |location=Copenhagen |pages=Foreword, 11}}</ref>։ Մշակույթների մեծ մասը, եթե ոչ բոլորը, կարևորել են երկնային մարմինների դերը, իսկ որոշները, ինչպես օրինակ հնդկական, չինական և մայաական մշակույթները, մշակել են երկնային դիտարկումներից երկրային իրադարձությունները կանխատեսող համակարգեր։ Արևելյան աստղագուշակությունը, որը ներկայում օգտագործվող ամենահին ասղգաուշակության համակարգերից է, իր արմատները ձգում է մինչև մ.թ.ա. 19-17-րդ դարերի միջագետք, որտեղից այն տարածվել է Հին հունաստան, Հռոմ, Իսլամական աշխարհ, և, ի վերջո, կենտրոնական և արևելյան Եվրոպա։ Ժամանակակից աստղագիտությունը հաճախ ասոցացվում է [[հորոսկոպ]]ների համակարգերի հետ, որոնք պնդում են, թե կարող են մացատրել մարդկանց բնավորությունը և գուշակել իրենց կյանքի կարևոր իրադարձություններ՝ հիմնվելով երկնային մարմինների դիրքի վրա{{sfn|Bennett|2007|p=83}}։ Իր պատմության ընթացքում աստղագուշակությունը ունեցել է քննադատողներ, մրցակիցներ և թերահավատներ, որոնք ընդդիմացել են աստղագուշակությանը բարոյական, կրոնական, քաղաքական կամ փորձառական պատճառներով<ref name="Massimo1">{{Cite journal |last=Pigliucci |first=Massimo |author-link=Massimo Pigliucci |date=January–February 2024 |title=Pseudoscience:An Ancient Problem |journal=Skeptical Inquirer |volume=48 |issue=1 |pages=18, 19}}</ref><ref name="Beanato1">{{Cite journal |last1=Fernandez-Beanato |first1=Damian |year=2020 |title=Cicero's demarcation of science: a report of shared criteria |journal=[[Studies in History and Philosophy of Science Part A]] |volume=83 |pages=97–102 |bibcode=2020SHPSA..83...97F |doi=10.1016/j.shpsa.2020.04.002 |pmid=32958286 |s2cid=216477897}}</ref><ref name=Hughes>{{Cite book |author=Hughes, Richard |title=Lament, Death, and Destiny |publisher=Peter Lang |year=2004 |page=87}}</ref>։ Սակայն, նախքան [[Լուսավորության դարաշրջան]]ը, աստղագուշակությունը հիմնականում համարվել է գիտական ավանդույթ և տարածված է եղել կրթված խավի շրջանում, հաճախ սերտորեն ունենալով [[աստղագիտություն|աստղագիտության]], օդերևութաբանության, բժշկության և [[ալքիմիա]]յի հետ<ref name="Kassell">{{Cite journal |last=Kassell |first=Lauren |date=2010 թ․ մայիսի 5 |title=Stars, spirits, signs: towards a history of astrology 1100–1800 |journal=Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences |volume=41 |issue=2 |pages=67–69 |doi=10.1016/j.shpsc.2010.04.001 |pmid=20513617}}</ref>։ Այն տարածված էր քաղաքական շրջանակներում և նշվել է գրականության բազմաթիվ աշխատություններում՝ [[Դանթե Ալիգիերի]]ից և [[Ջեֆրի Չոսեր]]ից մինչև [[Ուիլյամ Շեքսպիր]], [[Լոպե դե Վեգա]] և [[Պեդրո Կալդերոն դե լա Բարկա]]։ Սակայն, Լուսավորության դարաշրջանում այն կորցրեց իր կարգավիճակը որպես գիտության լեգիտիմ ճյուղ<ref name=Porter>{{Cite book |last=Porter |first=Roy |author-link=Roy Porter |title=Enlightenment: Britain and the Creation of the Modern World |publisher=Penguin |year=2001 |isbn=978-0-14-025028-2 |pages=151–152 |quote=he did not even trouble readers with formal disproofs!}}</ref><ref name=Rutkin>{{Cite book |last=Rutkin |first=H. Darell |title=Early Modern Science |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2006 |isbn=0-521-57244-4 |editor1=K. Park |series=The Cambridge History of Science |volume=3 |pages=541–561 |chapter=Astrology |quote=As is well known, astrology finally disappeared from the domain of legitimate natural knowledge during the seventeenth and eighteenth centuries, although the precise contours of this story remain obscure. |access-date=2022 թ․ հունիսի 6 |editor2=L. Daston |chapter-url=https://www.cambridge.org/core/books/abs/cambridge-history-of-science/astrology/17E3D5BB41AE55616C6B9AB7949FE0F1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221222192125/https://www.cambridge.org/core/books/abs/cambridge-history-of-science/astrology/17E3D5BB41AE55616C6B9AB7949FE0F1 |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 22 |url-status=live}}</ref>։ 19-րդ դարի վերջին գիտական մեթոդի լայն կիրառում ստանալուց հետո, գիտնականները հաջողությամբ վիճարկել են աստղագուշակությունը, ինչպես տեսական{{sfn|Biswas|Mallik|Vishveshwara|1989|p=249}}<ref name=AsquithNSF>{{Cite book |url=http://cogsci.uwaterloo.ca/Articles/astrology.pdf |title=Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association, vol. 1 |publisher=Reidel |year=1978 |isbn=978-0-917586-05-7 |editor=Peter D. Asquith |location=Dordrecht |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://cogsci.uwaterloo.ca/Articles/astrology.pdf |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 9 |url-status=live}}; {{Cite web |title=Chapter 7: Science and Technology: Public Attitudes and Understanding |url=https://www.nsf.gov/statistics/seind06/c7/c7s2.htm |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20130201220040/https://www.nsf.gov/statistics/seind06/c7/c7s2.htm |archive-date=2013 թ․ փետրվարի 1 |access-date=2016 թ․ օգոստոսի 2 |work=science and engineering indicators 2006 |publisher=National Science Foundation |quote=About three-fourths of Americans hold at least one pseudoscientific belief; i.e., they believed in at least 1 of the 10 survey items[29]"...&nbsp;" Those 10 items were extrasensory perception (ESP), that houses can be haunted, ghosts/that spirits of dead people can come back in certain places/situations, telepathy/communication between minds without using traditional senses, clairvoyance/the power of the mind to know the past and predict the future, astrology/that the position of the stars and planets can affect people's lives, that people can communicate mentally with someone who has died, witches, reincarnation/the rebirth of the soul in a new body after death, and channeling/allowing a "spirit-being" to temporarily assume control of a body. |df=dmy}}</ref>, այնպես էլ փորձնական հիմքերով<ref name=Carlson>{{Cite journal |last=Carlson |first=Shawn |year=1985 |title=A double-blind test of astrology |url=http://muller.lbl.gov/papers/Astrology-Carlson.pdf |url-status=live |journal=Nature |volume=318 |issue=6045 |pages=419–425 |bibcode=1985Natur.318..419C |doi=10.1038/318419a0 |s2cid=5135208 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://muller.lbl.gov/papers/Astrology-Carlson.pdf |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 9}}</ref>{{sfn|Zarka|2011}}՝ ցույց տալով, որ այն գիտական վավերականություն կամ բացատրման ուժ չունի{{sfn|Bennett|2007}}։ Այսպիսով, աստղագուշակության հանդեպ հավատը մեծ անկում է ապրել արևմուտքում մինչև 1960-ականներ, երբ այն կրկին սկսեց աճել<ref name="Brit">{{Cite encyclopedia |title=Astrology - Astrology in modern times |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/39971/astrology/35979/Astrology-in-modern-times |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 7 |quote=In countries such as India, where only a small intellectual elite has been trained in Western physics, astrology manages to retain here and there its position among the sciences. Its continued legitimacy is demonstrated by the fact that some Indian universities offer advanced degrees in astrology. In the West, however, Newtonian physics and Enlightenment rationalism largely eradicated the widespread belief in astrology, yet Western astrology is far from dead, as demonstrated by the strong popular following it gained in the 1960s. |author2=Robert Andrew Gilbert |author1=David E. Pingree}}</ref>։ == Աստղաբանության հիմնադրույթները == [[Պատկեր:God the Geometer.jpg|մինի|Աստված նախագծում է աշխարհը։ XIII դարի ձեռագրից։]] Աստղագուշակությունը, ինչպես նաև այլ գաղտնագիտությունների, առաջնային տեսական հիմնադրույթը հանդիսանում է [[Հերմես Եռամեծ]]ի [[Զմրուխտե քառասալիկ]]ը, որտեղ զետեղված է նմանության հնագույն իմաստասիրական թեզը՝ '''Այն, ինչ վերևում է նման է նրան, ինչ ներքևում է'''։ [[Հերմետիզմ]]ի սկզբունքների համաձայն մարդու/[[Միկրոկոսմ]]ի/ և Տիեզերքի/[[Միկրոկոսմ|Մակրոկոսմի]]/միջև գոյություն ունի անմիջական կապ։ Ըստ էության մարդը համարվում է Տիեզերքի արտացոլանքը, նրա միկրոպատկերը, ուստի և Տիեզերքում գոյություն ունեցող երկնային մարմինները՝ [[Լուսատու օրգանիզմներ|լուսատուները]], մոլորակները և այլն իրենց նմանակությամբ արտացոլվում են թե մարդու արտաքին տեսքի ու կառուցվածքի, և թե նրա կյանքի, գործունեության ձևավորման ու զարգացման գործընթացներում։ Աստղաբանությունը կարևորում և ուսումնասիրում է ցանկացած երևույթի սկիզբը, ելակետը, որով նա պայմանավորում է այդ երևույթի հետագա զարգացումները։ Լինի դա մարդ թե պետություն, ճարտարապետական կառույց թե նոր գործի ձեռնարկում, աստղաբանին հետաքրքրում է ծննդյան կամ հիմնադրման պահը, սկզբնավորումը։ Երևույթների և իրադարձությունների հավերժական ընթացքի մեջ, աստղաբանը զատում է մի առանձնահատուկ պահ՝ նոր կյանքի, պետության, մտահղացումների ծննդյան պահը, որը երկնային մարմինների դիրքավորմանը /բաշխմանը/ համապատասխան ձեռք է բերում յուրահատուկ զարգացում։ Այդ պահը իր արտացոլանքն է գտնում [[հորոսկոպ]]ի մեջ։ [[Հորոսկոպ]]ը ժամանակի որոշակի պահին, աշխարհագրական որոշակի տեղանքի նկատմամբ, երկնային մարմինների դիրքավորումն արտահայտող գծագիր է։ [[Հորոսկոպ]]ի վերլուծության մեջ հաշվի են առնվում երկնային մարմինների դիրքը [[Կենդանակերպի նշաններ]]ի, աստղաբանական տների, միմյանց և այլ "զգայուն" կետերի /[[Լուսնային պրեցեսիա|Լուսնի հանգույցների]], արաբական կետերի և այլն/ նկատմամբ։ Աստղաբանական կարևորագույն տարրերից են ասպեկտները /հայեցողությունները/՝ հորոսկոպի կետերի միջև որոշակի անկյունային հեռավորությունները։ Ասպեկտներն առաջանում են ամբողջ թվերի վրա շրջանագծի բաժանումից։ Ներդաշնակ և բարեկամական ասպեկտներ են համարվում 3-ի վրա բաժանումից ստացվողները։ Աններդաշնակ և թշնամական ասպեկտները գոյանում են 2-ի վրա բաժանման հետևանքով։ Միացությունը կամ կապակցությունը՝ երկակի որակի ասպեկտ է, կապված այն կազմող երկնային մարմինների բնույթից։ Հնագույն շրջանի աստղաբաններն իրենց կանխատեսումներում առաջնորդվում էին աստղային երկնքի անմիջական դիտումներով։ Այդ նպատակների համար կառուցվում էին հատուկ դիտարաններ՝ զիկկուրատներ, [[բուրգեր]], [[Մեգալիթյան կառույցներ|մեգալիթյա կառույցներ]] և այլն։ Հելլենիստական շրջանից ի վեր ժամանակի տվյալ պահին աստղերի ու մոլորակների դիրքերը ճշտելու համար օգտագործվում էին բարդ մեխանիկական սարքեր, որոնք ժամացույց էին հիշեցնում, սակայն իրենց հնարավորություններով մոտ էին ժամանակակից հաշվիչ մեքենաներին<ref>{{Cite web |title=Греки древние – секреты новые – ЖУРНАЛ В МИРЕ НАУКИ |url=http://www.sciam.ru/news/detail.php?ID=1346/}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Միջնադարում աստիճանաբար սկսեցին կիռարվել ժամանակի ընթացքում մոլորակների դիրքերն ու հարաբերություններն արտացոլող աղյուսակները՝ [[էֆեմերիդներ]]ը։ Այդօրինակ աղյուսակներ զետեղվում էին աստղաբանական ժողովածուներում, ուր տեղ էին գտնում նաև [[ալքիմիա]]յին, դավանաբանությանը, մոգությանը, դիցաբանությանը, բժշկությանը և զանազան այլ բնագավառներին վերաբերվող նյութեր։ Ժամանակակից աստղաբաններն օգտագործում են աստղագիտական մեթոդներով ճշգրտված էֆեմերիդներ, որոնց հիման վրա ստեղծվել և հաջողությամբ կիրառվում են բազմաթիվ աստղաբանական համակարգչային ծրագրեր։ == Աստղաբաշխական ավանդություն == [[Պատկեր:Kudurru of Adad-etir BM ME 90834.jpg|մինի|230px|աջից|Աստղաբաշխ-քրմերի զրույցը, պատկերված սահմանաքարի վրա։ [[Բաբելոն]]:]] === Ժամանակակից աստղաբանությունը === Ժամանակակից աստղաբանական ավանդությունը կարելի է բաժանել երկու խոշոր ուղղության՝ արևելյան և արևմտյան։ Արևմտյան աստղագուշակությունն իր արմատներով ելնում է Հին արևելքում, մասնավորապես Շումերում, զարգացող աստղաբանական ավանդությանը, որն իր ավարտուն տեսքը ձեռք բերեց [[Բաբելոն|Հին Բաբելոնում]]։ Աստղաբանական միտքը մեծապես զարգացավ [[Հին Հունաստան]]ում և Հռոմում։ Միջնադարում Հունա-հռոմեական աստղագուշակության ավանդույթները շարունակեցին և զարգացրին արաբ աստղաբանները։ Արաբ գիտնականների թվաբանության, երկրաչափության, աստղագիտության և զանազան այլ բնագավառներում մեծ ձեռքբերումները, զգալիորեն նպաստեցին աստղաբանական գիտելիքների կատարելագործմանը։ 7-ից -12-րդ դարերում միջնադարյան աստղաբանությունը հասավ իր զարգայման գագաթնակետին։ [[Խաչակրաց արշավանքներ|Խաչակրյաց արշավանքներից]] հետո, վերածնության ժամանակաշրջանում ձևավորվեց եվրոպական դասական աստղաբանական դպրոցի ավանդույթը, որին մինչ այժմ հետևում են արևմտյան աստղաբանների մեծ մասը։ Արևելյան աստղագուշակությունն իր հերթին բաժանվում է հնդկական և չինական աստղագուշակության, այս երկուսից միայն վերջինը լիովին մեկուսացած է զարգացել արևմտյան համակարգից։ Հնդկական աստղագուշակությունը մի շարք հատկանիշներով մոտ է կանգնած արևմտյան աստղաբանությանը, քանի որ պատմության ընթացքում կրել է նրա ազդեցությունը։ Սակայն այդ ուղղութունների մեջև առկա են նաև զգալի տարբերություններ։ Հնդկական աստղաբանությունը օգտագործում է ''[[Սիդերիկ պարբերություն|սիդերիկ]] կենդանակերպը'', որի նշանները համընկնում են իրենց համապատասխանող [[համաստեղություններ]]ի հետ, ի տարբերություն արևմտյան աստղաբանության, որը կիրառում է ''արևադարձային կենդանակերպը'', ուր կենդանակերպի նշանն ու համանուն համաստեղությունը համարժեք չեն (տես Կենդանակերպ և Արևմտյան աստղագուշակություն հոդվածները)։ Այսպիսով հնդկական աստղաբանությունը գործ ունի աստղերի և մոլորակների [[երկնոլորտ]]ում ունեցած իրական դիրքերի հետ, իսկ արևմտյանը՝ այն դիրքերի, որոնք [[պրեցեսիա]]յի հետևանքով շուրջ 23°-ով ետ են մնում իրականից։ Հնդկական աստղաբաները հաշվի չեն առնում նոր ժամանակաշրջանում հայտնաբերված [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրնից]] այն կողմ գտնվող երեք մոլորակները՝ [[Ուրան (մոլորակ)|Ուրանը]], [[Նեպտուն]]ն ու [[Պլուտոն]]ը, որոնք ընդունում և կիրառում են իրենց արևմտյան գործընկերները։ Բացի այդ աստղաբանական այս ուղղությունը առավել մեծ տեղ է հատկացնում [[Լուսին|Լուսնին]], կիռարելով "լուսնային" կենդանակերպ՝ "լուսնային կանգառների" կամ նաքշաթրաների համակարգ, որն օգտագործվել է [[Վեդաներ]]ի ժամանակաշրջանից ի վեր։ Չինական աստղագուշակությունը էապես տարբերվում է թե հնդկական և թե արևմտյան աստղաբանությունից։ Չինական կենդանակերպը սերտորեն կապված է [[չինական օրացույց]]ի հետ, որը լուսնային է և հիմնված է մի շարք մեծ ու փոքր պարբերաշրջանների վրա, որոնց առանցքներից մեկը [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]] մոլորակի 12-ամյա շրջապտույտն է։ Չինացիները այնպիսի աստղաբանական համակարգ են զարգացրել, ուր ամեն մի կենդանակերպի նշան համապատասխանում է և 12 "զուգաժամերից" մեկին, որոնք ղեկավարում են ցերեկը, և տարվա 12 ամիսներից մեկին։ Չինական կենդանակերպի ամեն մի նշան կառավարում է մեկ տարի և համակցվում է չինական տիեզերեգիտության 5 տարրերի հետ՝ կազմելով 60-ամյա (12x5) պարբերաշրջան։ Չինական աստղաբանական ավանդույթը որոշակի տեղային առանձնահատկություններով տարածված է [[Կորեա]]յում, [[Ճապոնիա]]յում, [[Թայլանդ]]ում և ասիական այլ երկրներում։ === Ժամանակակից աստղաբաշխական դպրոցներ === Ժամանակակից արևմտյան աստղագուշակությունը միատարր չէ, այն ներառում է մի շարք ուղղություններ կամ դպրոցներ, որոնց միջև առկա են ինչպես օգտագործվող աստղաբաշխական տարրեր, այնպես էլ հորոսկոպի վերլուծության ժամանակ կիրարվող մեթոդների տարբերություններ։ Այդ դպրոցներիցն են՝ * Ավանդական աստղաբաշխական դպրոցը * Տիեզերակենսաբանակա/կոսմոբիոլոգիական/ ուղղությունը * Աստղահոգեբանական դպրոցը * Համբուրգյան աստղաբաշխական դպրոցը * Հումանիստական աստղագուշակությունը * Ավեստայական աստղագուշակության դպրոցը և մի շարք այլ ուղղություններ։ === Աստղաբանության պատմական ավանդույթ === Պատմության ընթացքում Երկրագնդի տարբեր մասերում ձևավորվել և զարգացել են տարբեր աստղաբանական ավանդություններ, և չնայած նրանց միջև գոյություն ունեցող զգալի տարբերությունների, նրանք բոլորն էլ սերվում են հնագույն հերմետիկ ավանդույթից՝ գաղտնագիտությունից, որի հիմնադրույթներից է նմանության սկզբունքը։ Ըստ պատմական ժամանակաշրջանների կարելի է տարբերակել՝ * Շումերա-բաբելական աստղագուշակություն * Եգիպտական աստղագուշակություն * Հունա-հռոմեական աստղագուշակություն * [[Մայա|Մայաների աստղագուշակություն]] * Արաբական և պարսկական աստղագուշակություն * Միջնադարյան եվրոպական աստղագուշակություն === Աստղաբանության ազգային ավանդույթ === Հնագույն շրջանից ամեն մի ազգ ունեցել է նաև իրեն հատուկ աստղաբանական ավանդույթ, որի մասին մենք համեմատաբար քիչ տեղեկություններ ունենք, թե գրավոր մշակույթի բացակայության, թե այդ գիտելիքի գաղտնիության, և թե այլ ազգերի հետ հարաբերվելիս դոմինանտ մշակույթն ու ավանդույթները փոխառելու հետևանքով։ Այնուամենայնիվ գրեթե բոլոր ազգերի բանահյուսության, դիցաբանության և էպոսի մեջ առկա են աստղաբանական պատկերացումներ։ ([[Աստղաբանություն]] և [[դիցաբանություն]], Աստղաբանություն և [[բանահյուսություն]]) Այս ենթաբաժնում ներառել ենք՝ *Դոգոնների աստղագուշակություն * Կելթական աստղագուշակություն * Հայկական աստղագուշակություն == Աստղագուշակության պատմություն == === Աստղաբանության ծագումը === Աստղաբանությունը մարդկության պատմության հնագույն շրջանի մշակութային խոշոր ֆենոմեններից մեկն է, որի ներգործությունը պահպանվել է հազարամյակների ընթացքում։ Այդ ազդեցության ամենապարզունակ տարրերից են աշխարհի բազմաթիվ լեզուներում առկա շաբաթվա օրերի անվանումների կապը 7 մոլորակների հետ /երկուշաբթի՝ Լուսնի օր, կիրակի՝ Արևի օր, ուրբաթ՝ Վեներայի օր և այլն/, ինչպես նաև տարածված ժողովրդական ասույթները՝ "Երջանիկ աստղի տակ է ծնվել"/հաջողակ մարդու մասին/ կամ "Աստղերն իրար բռնեցին"/անձնավորությունների միջև համակրանքի առաջանալու դեպքում/, "Աստղը խավարեց"/հիվանդության, վտանգների կամ անհաջողությունների դեպքում/ և այլն։ Նախնադարյան [[Մարդ բանական|մարդու]] կողմից աստղային երկնքի դիտումն ու ուսումնասիրությունը արտացոլված է հնագույն մշակութային կոթողներում՝ [[Ժայռապատկեր|ժայրապատկերներում]]։ Այդ շրջանում մարդը դեռևս լիովին տարանջատված չէր բնությունից, և իրեն միաձուլված էր զգում բնության մեջ կատարվող երևույթների, այդ թվում նաև գիշերային երկնքում երևացող բազմաթիվ լուսատուների՝ աստղերի և մոլորակների հետ։ Դիտելով տիեզերական մարմինների շրջապտույտն ու գիտելիքներ հավաքելով դրանում առկա հստակ օրինաչափությունների մասին, մարդը ստանում էր յուրահատուկ "հայտնություն" երկնքից, որը հավերժացնելու համար հետագայում կառուցվեցին բազմաբնույթ հսկա շինություններ։ Այդ շինությունների կառուցվածքային առանձնահատկությունները արտահայտում էին տիեզերական օրինաչափություններ, քանի որ նրանց նպատակները դուրս էին գալիս ծիսա-արարողական, կամ դիտողան կիրառական շրջանակից և մոտենում երկնային աշխարհի հավերժությունը երկրի վրա հավերժացնելու խնդրին։ Հնագույն շրջանի աստղաբանական պատկերացումների մասին կարող ենք որոշակի տեղեկություններ ստանալ այսօրինակ կառույցների, տիեզերակ պաշտամունքի հետ առնչվող պատկերների, իրերի և այլ գտածոների, ինչպես նաև բանավոր ավանդույթների հիման վրա։ Այս աղբյուրները և գրավոր մշակույթի հնագույն հիշատակումները վկայում են այն մասին, որ իր ծագման և ձևավորման շրջանում աստղաբանությունը համարյա չի առնչվել անհատի ճակատագրի կանխատեսման հետ, այլ զբաղվել է երկնային մարմինների պարբերաշրջանների, օդերևութաբանական ու երկրաբանական երևույթների ուսումնասիրությամբ, և դրա հիման վրա որոշել ցեղերի, ժողովուրդների և պետական կազմավորումների զարգացման ընթացքը, համապատասխանեցնելով այն տիեզերքի ռիթմերին, երկրի ու երկնքի կապն անխախտ պահպանելու համար։ Ժամանակակից գիտական տվյալների համաձայն, աստղաբանակն և աստղագիտական առաջին համակարգերի ձևավորումը տեղի է ունեցել [[Միջագետք]]ում, ~ մ.թ.ա. շուրջ 5000 տարի առաջ։ Այդ ժամանակ արդեն հայտնի էին աստղաբանական առանցքային տարրերը՝ կենդանակերպի համաստեղություններն ու Արեգակնային համակարգի 5 մոլորակները։ Գիտելիքներ կային նաև այսպես կոչված անշարժ աստղերի պարբերաշրջանների վերաբերյալ/ ի դեպ ասած հենց այս գիտելիքներն էին հանդիսանում հնագույն նախապատմական աստղաբանության հիմքը, որն ապացուցում է մեգալիթյա շինությունների աստղագիտական ուսումնասիրությունը/։ [[Շումեր|Հին Շումերի]] և [[Աքքադ]]ի գրավոր աղբյուրնը վկայում են այդ ժամանակ հայտնի ավելի քան 30 համաստեղությունների մասին, որոնցից առնվազն 18-ը կազմում էին կենդանաշրջանը։ Աստղային երկինքը աստվածների հանգրվանն էր և այնտեղ գտնվող լուսատուների խմբերը՝ աստվածների ճանապարհը կազմող արահետներն էին։ Եվ քանի որ աստվածներն էին երկային կյանքը կառավարող ուժերը, ապա լուսատուները, լինելով նրանց մարմնավորումն ու ճանապարհը, դառնում էին մարդկային ճակատագրերի ուղեցույցներ։ Ըստ էության շումերա-բաբելական աստղգուշակությունը լուսնային էր և նրանում օգտագործվող 18 համաստեղությունները դեռ անմիջական կապ չունեին տարվա 12 ամիսների հետ։ Հորոսկոպային աստղագուշակությունը դեռ ձևավորված չէր, իսկ կանխասեսումներն արվում էին հիմնականում տարվա առաջին նիսան ամսվա ընթացքում տեղի ունեցող աստղագիտական և օդերևութաբանական երևոևյթների հիման վրա։ Մեր օրերում հայտնի 12 նշանանոց կենդանակերպը ձևավորվել է միայն մ.թ.ա 5-րդ դարում, այդ շրշանից էլ մեզ է հասել Բաբելոնում կազմված առաջին բախտացույցը, որը թվագրվում է մ.թ.ա. 410 թվականով<ref>{{Cite web |title=ван дер Варден.ПРОБУЖДАЮЩАЯСЯ НАУКА II.Рождение астрономии.Оглавление. |url=http://naturalhistory.narod.ru/Person/Modern/Waerden/Nauka_2/N_2_Ogl.htm}}</ref>։ === Դասական աստղաբանություն === [[Հելլենականության դարաշրջան|Հելլենիստական շրջան]]ից ի վեր ձևավորվում և զարգանում է դասական աստղաբաշխական ավանդույթը։ Իր հիմքում ունենալով շումերա-բաբելական աստղաբանության բազմահազարամյա փորձը, այն, ի տարբերություն առաջինի, առաջնորդվում էր Արեգակի գերակշիռ դերի և 12 նշանանոց արևադարձային կենդանակերպի կիռարման հիմնարար սկզբունքներով։ Այստեղից հավանաբար սկիզբ է առնում հնդկական և հունական/ապագա եվրոպական/ աստղաբաշխական համակարգերի տարանջատումը, չնայած նրանց ակտիվ փոխազդեցությանը մ.թ.ա 5-3 դարերում։ Հին Հունաստանի իմաստասեր-գիտնականների զգալի ձեռք բերումները երկրաչափության, տիեզերագիտության, տոմարագիտության և այլ բնագավառներում նախապատրաստեցին հորոսկոպային ավանդական աստղագուշակության աննախադեպ վերելքը մ.թ. սահմանագլխին, որն իր արտահայտությունը գտավ անվանի գիտնական [https://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=672 Կ.Պտղոմեոսի] ստեղծագործություններում։ Նրա աստղագիտական և աստղաբանական ժառանգությունը անգերազանցելի էր մնում գրեթե ամբողջ միջնադարի ընթացքում։ == Աստղագուշակության բաժիններ == [[Պատկեր:Kepler-Wallenstein-Horoskop.jpg|մինի|200px|[[Յո.Կեպլեր]]ի կողմից կազմված ավստրիացի դուքս Ալբրեխտ Վալլենշտայնի բախտացույցը։]] === Ծննդյան (նատալ) աստղաբանություն === Հելլենիստական շրջանից ի վեր, երբ ձևավորվել է հորոսկոպային աստղագուշակությունը, առավելապես զարգացել և մեծ տարածում է ստացել աստղագուշակության հենց այս բաժինը։ Նատալը ({{lang-lat|natalis}}՝ ծննդյան օր) դա անհատի ծննդյան պահին ու ծննդավայրի նկատմամբ մոլորակների դիրքերն արտահայտող գծագիրն է։ Մարդու անհատական հորոսկոպի տակ հիմնականում հասկացվում է հենց նրա նատալը կամ ռադիկսը։ Անհատական հորոսկոպը /ժամադիտակը կամ բախտացույցը/ ուսումնասիրելով աստղաբաշխներն արդեն շուրջ 2,5 հազարամյակ շարունակ կանխատեսումներ են անում անհատի կյանքի ու ճակատագրի վերաբերյալ։ Չնայած հայտնի հին ասացվածքի՝ "Աստղերը հուշում են, բայց չեն պարտադրում", այնուամենայնիվ միջնադարյան աստղաբաշխական գրականության մեջ հաճախ խոսվում է աստղերի "դատավճռի" մասին։ Սա վկայում է այն մասին, որ աստղաբաշխական կանխատեսումը համարվում էր անբեկանելի։ Ժամանակակից աստղաբանների մի մասը ուսումնասիրելով հորոսկոպը անդրադառնում են հիմնականում անհատի հոգեկանի՝ բնավորության գծերի, մտավոր և ստեղծագործակն կարողությունների վերլուծությանը և առանձնապես չեն կենտրոնանում նրա ճակատագիրը կանխագուշակելու վրա։ Այսօրինակ մոտեցումն ընկած է հոգեբանական աստղագուշակություն հիմքում։ === Բժշկական աստղաբանություն === [[Պատկեր:032 MS 65 F14 V.jpg|մինի|250px||[[Կենդանակերպի նշաններ]]ի կապը մարդկային մարմնի անդամների հետ. պատկեր XV դարի ձեռագրից։]] Բժշկական աստղաբանությունը աստղաբանության բաժին է, որն ուսսումնասիրում է մարդու կենսագործունեության, հիվանդությունների առաջացման և նրանց բժշկության հարցերը։ Այս բաժինն իր մեջ է ներառում նատալ, կանխատեսական և էլեկտիվ աստղագուշակությունը։ Եգիպտական և բաբելական շրջանից մեզ են հասել այսպես կոչված հաջողակ և անհաջող օրերի մասին գրավոր աղբյուրները, որոնք յուրահատուկ ուղեցույցներ էին հասարակության տարբեր խավերի գործունեության համար։ Այսդպիսի մի բաբելական ամսագուշակում կարդում ենք՝ <blockquote>''Ամիս նիսանու'' 1-ին օր՝ "Էնլիլ աստծո օր՝ վտանգավոր, ծանր հիվանդի համար։ Բժիշկը չի կարող հիվանդին մոտենալ, մարգարեն չի կարող խոսել։ Պիտանի չէ ցանկություններդ իրականացնելու համար...չի կարելի ձուկ ուտել...Թագավորը մաքրում է իր զգեստները։ Թագավորը պետք է զոհաբերություն մատուցի [[Էնլիլ|Էնլիլին]], [[Շամաշ|Շամաշին]] և Նուսկին": </blockquote> Հորոսկոպային աստղագուշակության զարգացնանը զուգընթաց կենդանակերպի նշաններն ու մոլորոկները որոշակի կապի մեջ էին դրվում մարդու մարմնի անդամների ու օրգան-համակարգերի հետ։ Այսպես օրինակ [[Առյուծ]]ն ու Արևը իշխում են սրտի և մեջքի, Խեցգետինն ու Լուսինը՝ ստամոքսն ու կուրծքը վրա և այլն։ Եթե անհատի բախտացոըյցում "վնասված" են որոշ մոլորակներ, ապա աստղաբանը ենթադրություն է անում նրա որոշակի օրգանների թուլության և համապատասխան հիվանդությունների հակվածության մասին։ Միջնադարյան բժշկական աստղագուշակության մեջ մեծ տեղ էր հատկացվում "ճգնաժամային" օրերի տեսությանը։ Այդ օրերը հաշվարկվում էին անհատի նատալի, հիվանդության սկզբի հորոսկոպի /''դիկումբիտուրայի''/ ինչպես նաև Լուսնի տեղաշարրժման հիման վրա։ Ուսումնասիրելով դիկումբիտուրան աստղաբշխը կանխատեսումներ էր անում հիվանդության ընթացքի և ելքի վերաբերյալ, ինչպես նաև եզրակացություն կազմում բուժման եղանակի ու դեղամիջոցի մասին։ === Համատեղելիության/սինաստրիա/ աստղաբանություն === Համատեղելիության աստղագուշակությունը կամ սինաստրիան/[[հունարեն]] "συν" - համատեղ գործողություն նշանակող նախդիր և "αστρον" - աստղ/, բառացի՝ ''համատեղված աստղերի աստղագուշակություն''՝ աստղագուշակության բաժին է, որն ուսումնասիրում է երկու և ավել սուբեկտների/մարդկանց, կազմակերպությունների, երկրների և այլն/ հորոսկոպների փոխազդեցությունը, և դրա հիման վրա կանխատեսումներ անում նրանց հարաբերությունների զարգացման վերաբերյալ։ Սինաստրիալ աստղագուշակության հիմնական մեթոդը, որից և առաջացել է այս ուղղության անվանումը, հանդիսանում է սինաստրիալ հորոսկոպի հետազոտությունը։ Այդ նպատակով համեմատվողի սուբեկտներից մեկի հորոսկապի տարրերը տեղափոխվում են մյուսի հորոսկոպի մեջ և ստացված գծագրի հիման վրա հետևություններ արվում նրանց փոխհարաբերությունների հավանական միտումների մասին։ Համատեղելիությունը գնահատելու համար աստղագուշակության մեջ կիրառվում են նաև այլ հատուկ մեթոդներ՝ ''կոմպոզիտն'' ու ''դևիդսոնի մեթոդը'', որոնք ուսումնասիրվում են զուգահեռաբար։ Հնդկական աստղագուշակության մեջ ամուսնների համատեղելիությունը որոշվում է նրանց նատալներում Լուսնի դիրքերի ուսումնասիրության հիման վրա։ === Կանխատեսական աստղաբանություն === Կանխատեսական աստղագուշակությունը զբաղվում է մարդու ճակատագրի կանխատեսմամբ։ Այդ նպատակներով օգտագործվում են զանազան միջոցներ, որոնց մի մասը հիմնված է մոլորակների իրական ընթացիկ շարժումների/''տրանզիտներ''/ և պարբերաշրջանների, այսպես կոչված ''ռևոլյուցիաների'' /''սոլյար'',''լունար'', ''վենուար'' և այլն/ վրա, իսկ մյուսը՝ ''պրոգրեսսիաներն'' ու ''դիրեկցիաները'' նատալի տարրերի սիմվոլիկ տեղափոխումների և համապատասխանությունների/տարին/մեկ օր/ ուսումնասիրություն է։ === Խորար աստղաբանություն === Խորար աստղագուշակությունը / {{lang-lat|hora}}՝ ժամ, բառացիորեն ՝"ժամի աստղագուշակություն"/ զբաղվում է հարցի պատասխանի որոնմամբ, այդ նպատակով կազմված խորարային հորոսկոպը/հարց տալու պահի հորոսկոպը/ վերլուծվում է հատուկ կանոնների համաձայն։ Աստղագուշակության այս ճյուղը լայնորեն տարածված էր միջնադարում։ Նրան անդրադարձել են ինչպես արաբ, այնպես էլ եվրոպացի աստղաբաշխ վարպետները։ 17-րդ դարի անգլիացի անվանի աստղաբաշխ [[Վ.Լիլլի]]ն հարցին պատասխան տալու արվեստը հասցրեց կատարելության՝ իր ուսումնասիրությունները զետեղելով "Քրիստոնեական աստղագուշակություն" եռահատոր կապիտալ աշխատության մեջ, որը մինչ այժմ դասական աստղագուշակության լավագույն դասագրքերից է համարվում։ "Քրիստոնեական աստղագուշակության " երկրորդ գրքի մեջ քննարկվում են ամենատարբեր բնագավառներին վերաբերվող հարցերին /"Ինչպիսին է լինելու իմ կյանքը, կյանքիս որ մասն է լինելու երջանիկ", "Աշխարհի որ երկրում ես առավել հաջողակ կլինեմ", "Անսպասելի պատահարը/կամ տեսած երազը/ բարի, թե չար նշան է", "Արդյոք ողջ է անհայտ կորածը և կգտնվի նա", "Որտեղ է կորած իրը" և այլն/ պատասխան տալու աստղաբաշխական եղանակները։ Ժամանակակից աստղաբաշխները մշակել են խորարների վերլուծության իրենց մեթոդները, որոնք, ի հարկե, հիմնվում են դասականի վրա, սակայն նաև տարբերվում են դրանից։ === Էլեկտիվ աստղաբանություն === Էլեկտիվ աստղագուշակությունը / {{lang-lat|electio}}՝ ընտրություն, բառացի՝ ընտրության աստղագուշակություն/ որոշում է որևէ գործողություն/կազմակերպության կամ ֆիրմայի գրանցում, վիրաբուժական միջամտություն, հեռավոր ճամփորդություն և այլն/սկսելու համար լավագույն պահը։ Էլեկտիվ աստղագուշակությունը ևս ունի հնադարյան ավանդույթներ՝ սկսած բաբելական ամսագուշակ սեպագիր սալիկներից և վերջացրած ժամանակակից շրջանում լայնորեն տարածված հանրամատչելի աստղագուշակների կանխատեսումներով։ Միջնադարյան աստղաբաշխական խորհրդատվության կարևորագույն տարրերից էր, հատկապես իշխանների և թագավորների համար, որոնց հաճախ կարևոր էր իմանալ, երբ սկսել ռազմական գործողությունները՝ հաղթանակ ձեռք բերելու համար։ === Մունդան/համաշխարհային և քաղաքական/ աստղաբանություն === Մունդան աստղագուշակությունը / {{lang-lat|mundus}}՝ աշխարհ, բառացի "համաշխարհային աստղագուշակություն"/ հնագույն աստղաբաշխական բաժիններից է, որն ուսումնասիրում է պետությունների, ազգերի և այլ մեծ հասարակական խմբերի զարգացումն ու փոխհարաբերությունները։ Այս ուղղության համար առավելապես կարևորոր են "ծանր" մոլորակների՝ Յուպիտերի, Սատուրնի, Ուրանի, Նեպտունի և Պլուտոնի պարբերաշրջանները, քանի որ դրանք ընդգրկում է մեծ ժամանակահատվածներ/տասնամյակներ, դարեր, հազարամյակներ/, որը և համապատասխանում է ազգերի ու պետությունների ձևավորման և զարգացման տևողությանը։ === Աստղաօդերևութաբանություն === Աստղաօդերևութաբանությունը աստղագուշակության բաժին է, որն ուսումնասիրում է մոլորակների ազդեցությունը կլիմայի և եղանակի վրա, հաճախ հանդես էր գալիս մունդան աստղագուշակության հետ միասին։ == Գիտությունն ու աստղաբանությունը == Հնագույն շրջանից ի վեր աստղագուշակությունը խթանում էր նրա հետ առնչվող բազմաթիվ գիտությունների զարգացումը։ Աստղային երկնքի դիտումը հնագույն շրջանում հետապնդում էր ոչ միայն պարզունակ գյուղատնտեսական նպատակներ, այլ ընկալվում իբրև տիեզերական օրինաչափությունները իմաստավորելու գործնական մեթոդ։ Սրա մասին է վկայում հնագույն շրջանից մեզ հասած օրացույցերը, որոնց բարդությունն ու ճշգրտությունը ակնհայտորեն դուրս է նախնադարյան պարզունակ մտածողության կարիքները բավարարելուց։ Կարելի է ասել, որ մարդու եկնքի դիտման առաջնային դրդապատճառներից մեկը եղել է տիեզերական անվերջության մեջ սեփական անցողիկ տեղի և դերի իմաստավորումը։ Խնդիր, որի յուրօրինակ պարզաբանումը տալիս էր աստղագուշակությունը, որը պատահական չէր համարվում իմաստունների գիտություն։ Պատմության հնագույն շրջանում աստղագուշակությունը կազմում էր սրբազան գիտելիքի անբաժանելի մասը, որի գաղտնիքները հասանելի էին միայն ընտրյալներին և որի դրույթները բացարձակ ճշմարտություն էին համարվում։ Հելլենիստական շրջանում գիտական մտածողության սաղմնավորումը և անհատի դերի աճը նպաստեց աստղագուշակության վերափոխմանը, զարգացավ գիտական աստղագուշակությունը, որը հասանելի էր արդեն նաև սովորական մահկանացուներին։ Միջնադարյան քրիստոնյա աստվածաբաններից ոմանք /օր.՝ Սուրբ Ավգուստինը/ խստորեն քննադատում էին աստղագուշակությունը, իսկ մյուսները՝ աստղագուշակության բանիմաց վարպետներ էին։ Բազմաթիվ անվանի մտածովներ ու գիտնականներ՝ [[Պյութագորաս]]ը, [[Պլատոն]]ը, [[Արիստոտել]]ը, [[Հալեն]]ը, Թ. Աքվինացին, [[Պարացելս|Պառացելսը]], Ջ. Կարդանը, Նիկոլայ Կոպերնիկոսը, Տ. Բրահեն, Յոհաննես Կեպլերը, Կ. Գ. Յունգը և շատ ուրիշները, փորձել են բացահայտել տիեզերքի գաղտնիքները՝ աստղագուշակությամբ զբաղվելով։ 16-17-րդ դարերի աստղագիտության զգալի հաջողությունները /Ն. Կոպերնիկոս, Տ. Բրահե, Յո. Կեպլեր/ բերեցին նրա գիտական դերի կտրուկ աճի և աստղագուշակության նահանջի։ Ըստ երևույթի Յո. Կեպլերը նոր ժամանակների վերջին աստղագետ-աստղաբաշխն էր, որը, օգտագործում էր աստղաբաշխական գիտելիքները իր հանրահայտ աստղագիտական օրենքների մշակման ժամանակ<ref>{{Cite web |author=David Plant |title=Skyscript: Johannes Kepler and the music of the spheres |url=http://www.skyscript.co.uk/kepler.html/}}</ref>։ 17-րդ դարի աստղաբաշխ Վ. Լիլլին, որը չափազանց մեծ հեղինակություն էր վայելում ժամանակակիցների մոտ, գրում է. «Լոնդոնի բնակիչները քիչ են հաշվի նստում աստղագուշակության հետ»։ 18-րդ դարում էմպիրիկ գիտական մէթոդաբանության զարգացմանը զուգընթաց՝ տեղի ունեցավ աստղագուշակության վերջնական տարանջասումը աստղագիտությունից, որի հետևանքով մինչ օրս գիտական համայնքը համարում է աստղագուշակությունը, ինչպես նաև մյուս հերմետիկ գիտությունները, կեղծ գիտություն կամ սնահավատություն<ref name="asotp">{{Cite web |title=Activities With Astrology |url=http://www.astrosociety.org/education/astro/act3/astrology3.html#defense |archive-url=https://web.archive.org/web/20110813184636/http://www.astrosociety.org/education/astro/act3/astrology3.html |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 13 |publisher=Astronomical society of the Pacific}}</ref> քանի որ ստացված չեն այդ ուսմունքի համոզիչ գիտական ապացույցները։ Նորագույն շրջանի որոշ գիտնականներ փորձեր են կատարել սասանել այդ համոզմունքը։ Ամենահայտնի այդպիսի փորձերից մեկը ֆրանսիացի հոգեբան Միշել Հոկլենի կատարված լայնածավալ վիճակագրական հետազոտությունն էր, որի նպատակը ծննդյան պահին մոլորակների դիրքերի և մարդկային բնավորության գծերի ու որոշակի ունակությունների միջև եղած կապի բացահայտումն էր։ Այս հետազատութհունը բացահայտեց որոշակի օրինաչափությունների առկայությունը<ref>{{Cite web |title=Pierre Perradin:Effet Mars et heures de naissance |url=http://www.astroguide.net/textes/perradin1.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080517163834/http://www.astroguide.net/textes/perradin1.htm |archive-date=2008 թ․ մայիսի 17 |accessdate=2008 թ․ մարտի 12}}</ref>, սակայն նրա արդյունքները ակադեմիական գիտության կողմից բավարար համոզիչ չհամարվեցին՝ աստղագուշակության գիտականությունն ընդունելու համար։ == Հղումներ աղբյուրներին == {{ծանցանկ|2}} == Տես նաև == * [[Կենդանակերպ]] * [[Կենդանակերպի նշաններ]] * [[Հորոսկոպ]] * [[Էֆիմերտե]] == Գրականություն == * [[Էֆիմերտե]], Երևան, Ապոլոն, 1992 <!-- լեզվային հղումներ --> {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=578}} [[Կատեգորիա:Աստղագուշակություն]] [[Կատեգորիա:Հերմետիզմ]] [[Կատեգորիա:Սնահավատություններ]] [[Կատեգորիա:Օկուլտականություն]] mxcrs4vfuubnjelvj04ah9bmjez9p87 0 11906 10356829 10354247 2025-06-17T19:43:29Z Ապատ63 36683 10356829 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Կենդանակերպի նշաններ (այլ կիրառումներ)}} {{Աստղագուշակություն}} '''Կենդանակերպի նշանները''' [[կենդանակերպ]]ի 12 հավասար հատվածներն են։ Նրանց աստղագուշակական իմաստավորումը, վերագրվող արժեքներն ու նշանակությունները տարբերվում են աստղաբանական տարբեր ավանդություններում։ Արևմտյան և հնդկական աստղագուշակությունների մեջ կարևորվում են հատկապես լուսատուների և մոլորակների զբաղեցրած դիրքերը Կենդանակերպի նշաններում։ Մյուս աստղագուշակական ավանդություններում առավել մեծ նշանակություն է տրվում օրացույցային տարիների և մոլորակների հատուկ պարբերաշրջաններին։ Սակայն բոլոր աստղագուշակական ավանդությունները միավորում է մեկ հիմնարար սկզբունք՝ ուսումնասիրվող երևույթի սկզբնավորման պահն իմանալու և վերլուծելու անհրաժեշտությունը։ Կապված նրանից, թե ծննդյան պահին երկնակամարի որ հատվածն էր ելնում արևելքում, որոշում էին սկսվող տարվա բնույթը, պետությունների, շինությունների, մարդկանց և ցանկացած այլ երևույթների ճակատագրերը։ == Արևմտյան կենդանակերպի նշանները և նրանց դասակարգումը == [[Պատկեր:Zodiac woodcut.png|մինի|upright=1.5|աջից|Կենդանակերպի նշաններն ըստ տարրերքների։ 16-րդ դարի եվրոպական ձեռագրից]] Արևմտյան կենդանակերպի նշանները ստորաբաժանվում են մի շարք սկզբունքների հիման վրա։ Նրանք բազմազան են՝ * Միմյանց նկատմամբ ունեցած հայեցողությունների համաձայն։ Եռանկյունի հայեցողությունը/120°/ տալիս է 12 նշանների բաժանումը՝ ըստ 4 դասական տարերքների՝ հուր, օդ, հող և ջուր /3×4/։ Քառանկյուն հայեցողությունը/90°/ առաջացնում է կենդանակերպի խաչաբաժանումը 3 որակների՝ հիմնական կամ շարժուն, կայուն կամ սևեռուն և փոփոխական կամ հասարակ /4×3/։ * Ըստ տարվա եղանակների՝ 4 քառորդների. գարուն՝ ջերմ, խոնավ և սանգվինիկ, ամառ՝ ջերմ, չոր և խոլերիկ, աշուն՝ ցուրտ, չոր և մելանխոլիկ, ձմեռ՝ ցուրտ, խոնավ և ֆլեգմատիկ։ * Ըստ տարերքի և հերթականության՝ արական և իգական, ցերեկային և գիշերային, ջերմ և ցուրտ։ * Ըստ տարերքների և աշխարհի կողմերի՝ հյուսիսային, հարավային, արևելյան և արևմտյան։ * Ըստ ելման տևողության՝ ուղիղ ու երկար ելման նշաններ և կարճ ու թեք ելման նշաններ։ === 12 նշանների բնութագիր === {|class="wikitable" |- ![[Տուն (աստղագուշակություն)|Տուն]] !Նշան ![[Խորհրդանիշ]] !Տարերք !Որակ !Հատկություն ![[Տարվա եղանակներ|Տարվա եղանակ]] ([[հյուսիսային կիսագունդ]]) !Աշխարհագրական կողմ !Ելման տևողություն |- |1 |'''[[Խոյ (կենդանակերպի նշան)|Խոյ]]''' |'''[[Պատկեր:Aries.svg|24px|Խոյ]]''' |'''Հուր''' |Հիմնական կամ շարժուն |Արական, ցերեկային, ջերմ և չոր |Գարուն |Արևելք |Կարճ և թեք |- |2 |'''[[Ցուլ (կենդանակերպ)|Ցուլ]]''' |'''[[Պատկեր:Taurus.svg|24px|Ցուլ]]''' |'''Հող''' |Կայուն կամ սևեռուն |Իգական, գիշերային, ցուրտ և չոր |Գարուն |Հարավ |Կարճ և թեք |- |3 |'''[[Երկվորյակներ (կենդանակերպ)|Երկվորյակներ]]''' |'''[[Պատկեր:Gemini.svg|24px|Երկվորյակներ]]''' |'''Օդ''' |Փոփոխական կամ հասարակ |Արական, ցերեկային, ջերմ և խոնավ |Գարուն |Արևմուտք |Կարճ և թեք |- |4 |'''Խեցգետին''' |'''[[Պատկեր:Cancer.svg|24px|Խեցգետին]]''' |'''Ջուր''' |Հիմնական կամ շարժուն |Իգական, գիշերային, ցուրտ և խոնավ |Ամառ |Հյուսիս |Ուղիղ և երկար |- |5 |'''Առյուծ''' |'''[[Պատկեր:Leo.svg|24px|Առյուծ]]''' |'''Հուր''' |Կայուն կամ սևեռուն |Արական, ցերեկային, ջերմ և չոր |Ամառ |Արևելք |Ուղիղ և երկար |- |6 |'''[[Կույս (կենդանակերպ)|Կույս]]''' |'''[[Պատկեր:Virgo.svg|24px|Կույս]]''' |'''Հող''' |Փոփոխական կամ հասարակ |Իգական, գիշերային, ցուրտ և չոր |Ամառ |Հարավ |Ուղիղ և երկար |- |7 |'''[[Կշեռք (կենդանակերպի նշան)|Կշեռք]]''' |'''[[Պատկեր:Libra.svg|24px|Կշեռք]]''' |'''Օդ''' |Հիմնական կամ շարժուն |Արական, ցերեկային, ջերմ և խոնավ |Աշուն |Արևմուտք |Ուղիղ և երկար |- |8 |'''Կարիճ''' |'''[[Պատկեր:Scorpio.svg|24px|Կարիճ]]''' |'''Ջուր''' |Կայուն կամ սևեռուն |Իգական, գիշերային, ցուրտ և խոնավ |Աշուն |Հյուսիս |Ուղիղ և երկար |- |9 |'''[[Աղեղնավոր (կենդանակերպի նշան)|Աղեղնավոր]]''' |'''[[Պատկեր:Sagittarius.svg|24px|Աղեղնավոր]]''' |'''Հուր''' |Փոփոխական կամ հասարակ |Արական, ցերեկային, ջերմ և չոր |Աշուն |Արևելք |Ուղիղ և երկար |- |10 |'''[[Այծեղջյուր (կենդանակերպի նշան)|Այծեղջյուր]]''' |'''[[Պատկեր:Capricorn.svg|24px|Այծեղջյուր]]''' |'''Հող''' |Հիմնական կամ շարժուն |Իգական, գիշերային, ցուրտ և չոր |Ձմեռ |Հարավ |Կարճ և թեք |- |11 |'''[[Ջրհոս (կենդանակերպի նշան)|Ջրհոս]]''' |'''[[Պատկեր:Aquarius.svg|24px|Ջրհոս]]''' |'''Օդ''' |Կայուն կամ սևեռուն |Արական, ցերեկային, ջերմ և խոնավ |Ձմեռ |Արևմուտք |Կարճ և թեք |- |12 |'''[[Ձկներ (կենդանակերպի նշան)|Ձկներ]]''' |'''[[Պատկեր:Pisces.svg|24px|Ձկներ]]''' |'''Ջուր''' |Փոփոխական կամ հասարակ |Իգական, գիշերային, ցուրտ և խոնավ |Ձմեռ |Հյուսիս |Կարճ և թեք |} Ժամանակակից արևմտյան աստղագուշակության մեջ կենդանակերպի ամեն մի նշանի համար ընդունված են ընդհանրացված բնութագրեր։ Առանձին որևէ նշանի բնութագիր, սակայն, երբեք լիարժեք չի նկարագրում կոնկրետ անհատին, քանի որ նրա ''նատալում'' կամ [[հորոսկոպ]]ում կարող են արտահայտված լինել մի քանի նշաներ, ուստի և այդ անձի բնութագրում պետք է հաշվի առնել այդ նշանների և նրանցում առկա մոլորակների հատկություններն ու որակները։ Մարդու հոգեբանական դիմանկարը, որը տրվում է նրա արևային նշանի հիման վրա, բուն աստղաբանական վերլուծական գործընթացի շերտերից մեկն է միայն։ * [[Խոյ (կենդանակերպի նշան)|Խոյ]]/հուր, հիմնական կամ շարժուն/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես կամ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Խոյ նշանն անհատին դարձնում է քաջարի, խիզախ, եռանդուն, աշխույժ, գործունյա, իմպուլսիվ, համառ, տոկուն, ուղղամիտ, իրատես, կրքոտ, ղեկավարող և առաջնորդ։ Բնորոշ բացասական գծերից են չզսպվածությունը, ագրեսիվությունը, անհատապաշտությունը, անկանխատեսելիությունը, անհանդուրժողականությունը, անհամբերությունը, մեծամտությունը, ժամանակավրեպ քայլերը, կամակորությունը, ծայրահեղականությունը։ Խոյն աստղագուշակության մեջ համարվում է ռազմաշունչ [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]] մոլորակի իշխանության տակ գտնվող նշան, [[Արեգակ]]ը գահակալում է այստեղ։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Խոյը ղեկավարում է մարդու մարմնի մասերից գլուխն ու գանգը, հիվանդություններից՝ բոլոր սուր և բորբոքային իրավիճակները, արյան հիվանդությունները և այլն։ Բնության մեջ Խոյ նշանին համապատասխանում են խարույկն ու անկառավարելի բոցը՝ հրդեհը, արևի փայլն ու բնության զարթոնքը։ * [[Ցուլ (կենդանակերպի նշան)|Ցուլ]]/հող, կայուն կամ սևեռուն/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես ունեմ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Ցուլ նշանի դեպքում մարդը հնարամիտ է, վստահելի, պատասխանատու, համբերատար, հանգիստ, հանդուրժող, կայուն, զգայուն, ուժեղ, զգուշավոր, իրատես, գործունյա, բեղուն, երաժշտասեր և արտիստիկ։ Բացասական գծերից են՝ կամակորությունը, ժլատությունը, ֆորմալիզմը, անվստահությունը սոփական ուժերի նկատմամբ, թուլակամությունը, դանդաղաշարժությունն ու կարծրամտությունը։ Ցուլն աստղագուշակության մեջ իշխում է [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա]] մոլորակը, որն արվեստի, գեղեցկության ու տռփանքի հովանավորն է, գահակալում է այստեղ [[Լուսին]]ը։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Ցուլը տիրապետում է վզին ու կոկորդին ու նրանց հետ կապված հիվանդություններին։ Բնության մեջ Ցլին համապատասխանում են ծաղկող այգիներն ու մարգագետինները, կանաչ դաշտերն ու պտղաբեր վարելահողը։ * [[Երկվորյակներ (կենդանակերպի նշան)|Երկվորյակներ]]/օդ, փոփոխական կամ հասարակ/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես մտածում եմ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Երկվորյակների դեպքում մարդը արագախոս է, բազնակողմանի, հետաքրքրասեր է, կենսունակ, ակտիվ, շփվող, աշխույժ, արագաշարժ և կենսախինդ։ Բացասական գծերից են անհանգստությունը, ցրվածությունը, երկերեսանիությունը, մակերեսայնությունը, անկայունությունը, դյուրահավատությունն ու շատախոսությունը/բամբասանք/։ Երկվորյակներին աստղագուշակության մեջ իշխում է [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրի]] մոլորակը, որը գիտելիքի, կապի և առևտրի հովանավորն է։ Գահակալում է Երկվորյակներում ''Վիշապի գլուխը'' / տես [[Լուսնային հանգույցներ]] /։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Երկվորյակները ղեկավարում են ձեռքերը և ուսերն ու թոքերը, հիվանդություններից՝ ձեռքերի և ուսերի ու արյունատար անոթների հետ կապված խնդիրները, հիստերիաներ և հիվանդագին երևակայություն։ Բնության մեջ Երկվորյակներին համապատասխանում են փոփոխական քամիները, թռչունների ու միջատների թռիչքը և բնության աճը։ * [[Խեցգետին (կենդանակերպի նշան)|Խեցգետին]]/ջուր, հիմնական կամ շարժուն/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես զգում եմ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Խեցգետնի դեպքում անհատը լինում է զգայուն, պահպանող և պահպանողական, հնարամիտ, խնամող, ընտանիքին և հայրենիքին նվիրված, զգացմունքային, ջերմ, կարեկցող, էմոցիոնալ և սիրառատ։ Կարող է լինել սակայն ծայրահեղ կպչուն, կասկածամիտ, դյուրագրգիռ, պերճասեր, քմահաճ և դաժան։ Աստղագուշակության մեջ Խեցգետնին իշխում է խորհրդավոր [[Լուսինը]], որը արգասաբերության և մայրության խորհրդաանիշն է։ Խեցգետնում գահակալում է [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]] բարերար մոլորակը։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Խեցգետինը ղեկավարում է կուրծքն ու ստամոքսը, հիվանդություններից՝ ստամոքսի և մարսողության խանգարումները, կրծքի քաղցկեղը և այլն։ Բնության մեջ Խեցգետնին համապատասխանում են ջրհորները, անտառային առուները, աղբյուրները, անձրևն ու խոնավ տերևները, սաղմնավորման և հասունացման ընթացքը։ * [[Առյուծ (կենդանակերպի նշան)|Առյուծ]]/հուր, կայուն կամ սևեռուն/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես հրամայում և իշխում եմ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Առյուծ նշանի դեպքում անձն օժտված է ստեղծագործելու տադանդով, նա առատաձեռն, հպարտ, զվարճասեր, թատերասեր, կրքոտ, ջերմ, նրբազգաց, պատվասեր, մեծահոգի, ազնիվ, վառ, գերող և ուժեղ անհատականություն է։ Նաև լինում է իշխանասեր, եսասեր, մեծամիտ, ամաչկոտ, պարծենկոտ և ծայրահեղ սեփականատեր։ Աստղագուշակության մեջ Առյուծին իշխում է կենսագործ ու հրաշափայլ [[Արեգակ]]ը, որն իրենից բացի այլ գահակալներ չի հանդուրժում։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Առյուծը ղեկավարում է սիրտն ու մեջքը, հիվանդություններից՝ սաստիկ ջերմային տենդերը, սրտի և մեջքի թուլությունները, աչքի բորբոքումներ և այլն։ Բնության մեջ Առյուծին համապատասխանում է ամառային շոգն ու տապը, հասունությունը և կառավարվող կրակը։ * [[Կույս (կենդանակերպի նշան)|Կույս]]/հող, փոփոխական կամ հասարակ/. նշանի կարգախոսն է՝ "'''Ես վերլուծում են"'''։ Ուժեղ արտահայտված Կույս նշանի դեպքում մարդը սովորաբար իրատես է, աշխատասեր, պահանջկոտ, ճշտապահ, բծախնդիր, համեստ, զգուշավոր, հանգիստ, մաքրասեր, սրամիտ, մտավորական և պրագմատիկ։ Սակայն նա կարող է լինել նաև անհեռատես, մանրունքների հետևից ընկնող, կարծրամիտ, դյուրագրգիռ և ծայրահեղ քննադատող ու պահպանողական։ Աստղագուշակության մեջ Կույս նշանն իշխում է [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրի]] մոլորակը, որը նաև իր գահակալությունն ունի նրա մեջ։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Կույս նշանը ղեկավարում է աղիներն ու մարսողությունը, հիվանդություններից՝ մարսողության խախտումներն ու քարագոյացումը։ Բնության մեջ Կույս նշանին համապատասխանում են հասունացած ցորենի արտերը, հասկերն ու հունձքը և պտղաբերությունից ուժասպառ հողը։ * [[Կշեռք (կենդանակերպի նշան)|Կշեռք]]/օդ, հիմնական կամ շարժուն/. նշանի կարգախոսն է ՝ '''"Ես հավասարակշռում եմ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Կշեռք նշանի դեպքում մարդը ընկերասեր է և հանրային, դիվանագետ, անկողմնակալ, հարգալից, արդարամիտ, նրբանկատ, շփվող, խաղաղասեր, հմայիչ, հավասարակշռված և դյութիչ։ Բացասական գծերից են թուլակամությունը, անվստահությունը սեփական ուժերի նկատմամբ, անվճռական լինելը, որոշումներ կայացնելու անկարողությունը, մշտական տատանումները, անհանգստությունը, հեշտասիրությունը, պերճասիրությունն ու ծուլությունը։ Աստղագուշակության մեջ Կշեռք նշանն իշխում է հմայիչ [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա]] մոլորակը, իսկ գահակալում է Կշեռքում մռայլ ու արդար [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրն]] մոլորակը։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Կշեռքը կառավարում է երիկամներն ու գոտկատեղը, հիվանդություններից՝ երիկամների և միզապարկի գործունեության խախտումներ, գոտկատեղի թուլություն։ Բնության մեջ Կշեռքին համապատասխանում են ոսկե աշունը, մեղմ, հանգիստ քամին և ծաղիկների բուրմունքը։ * [[Կարիճ (կենդանակերպի նշան)|Կարիճ]]/ջուր, կայուն կամ սևեռուն/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես ցանկանում եմ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Կարիճի նշանի դեպքում մարդը լինում է կրքոտ, գաղտնամիտ, ուժեղ, նպատակասլաց, խորաթափանց, զգացմունքային, հետաքրքրասեր, հնարամիտ, մտավորական, պատվասեր, համառ, խորհրդավոր և ստեղծագործող։ Բացասական գծերից են ծայրահեղ խանդն ու կասկածամտությունը, եսակենտրոնությունն ու կպչունությունը։ Աստղագուշակության մեջ Կարիճին իշխում է ռազմատենչ [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]] մոլորակը։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Կարիճը ղեկավարում է մարդու մեզա-սեռական համակարգն ու հետանցքը, հիվանդություններից՝ քարագոյացումը միզուղիներում և երիկամներում, թութքը, սեռական օրգանների հիվանդությունները։ Բնության մեջ Կարիճին համապատասխանում են հանգիստ կանգնած ջուրը՝ լճակներն ու ճահիճները, գեյզերներն ու քնած հրաբուխները։ * [[Աղեղնավոր (կենդանակերպի նշան)|Աղեղնավոր]]/հուր, փոփոխական կամ հասարակ/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես գիտեմ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Աղեղնավորի նշանն անհատին դարձնում է ազատասեր, էքստրավերտ, իմաստասեր, ուղղամիտ, բարյացակամ, անկեղծ, մտավորական, լայնախոհ, բազմակողմանի, նախաձեռնող, էքսպանսիվ, արկածախնդիր և լավատես։ Բացասական գծերից են անտակտությունը, չափազանցնելու հակումը, թափթփվածությունը, պերճասիրությունն ու պարծենկոտությունը։ Աստղագուշակության մեջ Աղեղնավորին իշխում է բարերար [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]] մոլորակը, գահակալում է այստեղ ''Վիշապի պոչը'' / տես [[Լուսնային հանգույցներ]] /։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Աղեղնավորը ղեկավարում է կոնքերն ու հետույքը, հիվանդություններից՝ լյարդի և արյան հիվանդությունները, խոցերն ու վարակիչ տենդերը։ Բնության մեջ Աղեղնավորին համապատասխանում է ճամփորդական խարույկը, բոցի կայծերը, կայծակի փայլը, աստղազարդ երկինքն ու դեպի անհայտ հեռուների ձգտումը։ * [[Այծեղջյուր (կենդանակերպի նշան)|Այծեղջյուր]]/հող, հիմնական կամ շարժուն/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես օգտագործում եմ"'''։ Ուժեղ Այծեղջյուր ունենալու դեպքում անհատը սովորաբար խելամիտ է, իրատես, պատասխանատու, համբերատար, կարգապահ, ավանդապաշտ, զգուշավոր, աշխատասեր, համառ, նպատակասլաց, ինքնավստահ, իրազեկ, պատվասեր, բարեխիղճ և հեղինակավոր։ Բացասական գծերից են կարծրամտությունը, պահպանողականությունը, շահամոլությունը, կասկածամտությունը, անզգամությունը, մռայլությունը, ծայրահեղ պահանջկոտությունն ու սառնասրտությունը։ Այծեղջյուրին իշխում է մռայլ ու արդար [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրն]] մոլորակը, գահակալում է այստեղ [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]]ը։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Այծեղջյուրը ղեկավարում է ծնկներն ու կմախքը, հիվանդություններից՝ ոսկորների, ջլերի և մաշկի խնդիրներ, կոտրվածքներ, ոլորումներ և այլն։ Բնության մեջ Այծեղջյուրին համապատասխանում են ձմեռային սառնությունը և սառույցը, քարացած կամ քարքարոտ հողը, ինչպես նաև մերկ ժայռերն ու լեռնագագաթները։ * [[Ջրհոս (կենդանակերպի նշան)|Ջրհոս]]/օդ, կայուն կամ սևեռուն/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես իմանում եմ"'''։ Ուժեղ Ջրհոսի դեպքում անհատը ազատասեր է և ոչ ավանդապաշտ, ինտելեկտուալ, հանդուրժող, անհնազանդ, անհատապաշտ, խաղաղասեր, բարեգործ, ընկերասեր, առանձնահատուկ, հայտնագործող, նորարար և առաջադեմ։ Բացասական գծերից են անկանխատեսելիությունը, քմահաճությունը, եսակենտրոնությունը, անտարբերությունը ու էքսցենտրիկությունը։ Աստղագուշակության մեջ Ջրհոսին իշխում է [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրն]] մոլորակը։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Ջրհոսը ղեկավարում է սրունքներն ու նյարդային համակարգը, հիվանդություններից՝ ոտքերի և անոթաշարժ նյարդերի թուլությունը։ Բնության մեջ Ջրհոսին համապատասխանում են պայծառ երկինքը, ամպերը, բուքն ու ձյունածածկ բնապատկերը, ազատագրումն ու ներշնչանքը։ * [[Ձկներ (կենդանակերպի նշան)|Ձկներ]]/ջուր, փոփոխական կամ հասարակ/. նշանի կարգախոսն է՝ '''"Ես հավատում եմ"'''։ Ուժեղ արտահայտված Ձկներ նշանը անհատին դարձնում է կարեկից, զգայուն, զգացմունքային, միստիկ, հոգևոր, երազկոտ, պասսիվ, հանգիստ, ներշնչվող, զահաբերող, վառ երևակայություն ունեսող, երաժշտասեր և թատերասեր։ Բացասական գծերից են թուլակամությունը, թուլությունը, պերճասիրությունը, երկերեսանիությունը, անփութությունը, հեշտասիրությունն ու իրականությունից փախուստի ձգտումը։ Ձկներին իշխում է բարերար [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]] մոլորակը, գահակալում է այստեղ հմայիչ [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա]] մոլորակը։ [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական աստղագուշակության]] մեջ Ձկները ղեկավարում են ոտնաթաթն ու լիմֆատիկ և իմունային համակարգերը, հիվանդություններից՝ ոտնաթաթերի հիվանդություններ, գեղձերի գործունեության խախտումներ և իմունային համակարգի թուլություն։ Բնության մեջ խորհրդավոր Ձկներին համապատասխանում են ծովերի և օվկիանոսների անհունը, ալիքները, մշուշը, ձնհալը, միաձուլումն ու լուծույթը։ === Տարերքներ === Հնուց ի վեր [[հերմետիզմ]]ի առանցքային բաժիններից էր տարրերքների մասին ուսմունքը։ [[Հունական փիլիսոփայություն|Հունական փիլիսոփայության]] մեջ 4 նախաստեղծ տարերքներից գոյանում էին աշխարհի բոլոր իրերն ու երևույթները։ Արևմտյան աստղագուշակական համակարգում այս պատկերացումները իրենց անմիջական արտահայտությունն են գտնում [[կենդանակերպ]]ի եռամասն բաժանման մեջ, որը կոչվում է [[տրիպլիցիտետ]]՝ հրային, օդային, ջրային և հողային։ Կրակի և օդի նշանները '''արական, դրական և էքստրավերտ''' են, հողի ու ջրի նշանները՝ '''իգական, բացասական և ինտրովերտ'''։ * '''Հրային նշաններն''' են՝ ''Խոյը, Առյուծը և Աղեղնավորը'', այս նշաններին բնորոշ է առաջնորդությունն ու ստեղծագործական էներգիան։ Հուրը ''ոգու'' և երևույթների սկզբի խորհրդանիշն է, այն հնուց ի վեր հոգևոր անմար կրակի խորհրդանիշն էր, այդ պատճառով էլ նա մշտապես առկա էր կրոնական ծեսերում և պաշտամունքային վայրերում։ Հրային տարրերքի նշանները կապված են ակտիվ և էքսպանսիվ գործունեության հետ, ուժեղ արտահայտված հուր տարրերքի դեպքում անձը, որպես կանոն, ջերմեռանդ է, արագ ոգևորվող և մարող, քաջարի, նախաձեռնող, բռնկվող, կրքոտ, ուժեղ, իշխանասեր և առաջնորդ։ Մյուս տարերքների հետ հուրը փոխազդում է հետևյալ կերպ՝ հողն ու ջուրը նրան հանգցնում և սառեցնում են, իսկ օդը՝ բորբոքում և կենդանացնում է նրան։ * '''Հողային նշաններն ''' են՝ ''Ցուլը, Կույսն ու Այծեղջյուրը'', այս նշաններին բնորոշ է կայունությունն ու կուտակման հակումը, քանի որ նրանք առնչվում են նյութական պաշարների հետ։ Հողը բնության ամենաարգասավոր տարրերքն է, նրա հետ է առնչվում երկրագործական տարվա պարբերաշրջանը, որն իր արտացոլումն է գտնում երկրագործական մշակույթների օրացույցերում։ Պատահական չէ, որ պտղաբերության հնագույն խորհրդանիշներն են Ցուլը և բնության մայր-աստvածուհին՝ Կույսը։ Հող տարրերքի առատության դեպքում անձը ունի կայուն և հանգիստ բնավորություն, վստահելի է և պատասխանատու, իրատես, զգուշավոր և պրակտիկ։ Կրակն այրում է հողը, օդը՝ խեղդում, իսկ ջուրը պարգևում ե նրան արգասաբերություն և կենդանություն։ [[Պատկեր:Gudea.jpg|մինի|150px| Ջրերի ակունքն իր ձեռքերում պահող երկնքի աստվածը/Ջրհոս/: [[Շումեր]], մ.թ.ա. 3 հազարամյակ ]] * '''Օդային նշաններն''' են՝ ''Երկվորյակները, Կշեռքը և Ջրհոսը'', որոնց բնորոշ է կապի հաստատումն ու շփումը։ Օդի տարերքը կապված է կենդանության ներշնչման հետ, այն ապրեցրել է բոլոր շնչավոր արարածներին, ապահովվելով նրանց միասնությունն ու փոխհարաբերությունը։ Հնուց ի վեր հուր տարրերքի հետ մեկտեղ օդը զորության և իշխանության, կյանքի և արդարության խորհրդանիշն է։ Օդային նշանները առավելապես ''մարդակերպ'' են, քանի որ ավանդաբար մարդկային կերպարանք ունեցող էակների տեսքով են պատկերվել։ Օդային նշանների շարքին է պատկանում նաև կենդանակերպի միակ առարկա-նշանը՝ Կշեռքը, որը արդարության և հավասարակշռության խորհուրդն է կրում։ Օդ տարրերքի գերակշռության դեպքում անձը, որպես կանոն, չափազանց շփվող է, ընկերասեր, հեշտությամբ է ձեռք բերում նոր ծանոթություններ և գիտելիքներ, նա կենսախինդ է, արագաշարժ, ճարպիկ, բազմակողմանի, իդեալիստ, զբաղվում է հասարակական գործունեությամբ։ Ջրի հետ փոխազդելիս օդը իրեն ետ մղված է զգում, հողը՝ ճնշում է նրան, իսկ հուրը՝ ապրեցնում։ * '''Ջրային նշաններն''' են՝ ''Խեցգետինը, Կարիճը և Ձկները'', որոնք բնութագրում են մարդկային զգացմունքները, համբերատարությունը, ենթագիտակցությունը։ Ջուրը ''հոգու'' խորհրդանիշն է, հողի հետ մեկտեղ արգասաբեր տարրերք է, ոռոգելով հողն այն ապահովվում է առատ պտղաբերությունը, որը և նրան դարձնում է բնության հզոր կենատու ուժերից մեկը։ Հնագույն շրջանում ջուրը պտղաբերությունից բացի խորհրդանշում էր այսր և անդրշիրիմյան աշխարհների սահմանագիծը, ինչպես նաև մահվան հաղթահարումն ու վերածնունդը/կենաց ջուր/։ Երկրային կյանքի ակունքը Խեցգետինն է, երկնային ջրերի խորհրդանիշը՝ Ձկները, Կարիճը կանգնած է կյանքի և մահվան, նյութականի և հոգևորի սահմանագծում։ Ջուր տարերքի առատությունը անձին դարձնում է գաղտնամիտ, երազկոտ, տարրերային, զգացմունքային, կանխազգացող, խորհրդավոր և քմահաճ։ Հուրը եռացնում ու գոլորշիացնում է ջրին, օդը՝ ցրում և ալեկոծում, իսկ հողը ուղղություն է տալիս նրա անզուսպ հոսանքին։ === Կենդանակերպի խաչաբաժանումը === Տարերքները ներկայացնող կենդանակերպի նշանները միավորվում են ներդաշնակ հայեցողությամբ/120°/, ի տարբերություն դրան կենդանակերպի խաչաբաժանումը նշանների "աններդաշնակ" միավորումն է, քանի որ առաջանում է շրջանի քառանկյուն բաժանումից։ Եթե չորս տարրերքները նախաստեղծ աշխարհի արարչագործ մասնիկներն են, ապա խաչն արտահայտում է արարված /նյութականացած/ աշխարհում առկա պայքարն ու հակասությունները։ Ամենալայն իմաստով, խաչը խորհրդանշում է աշխարհն իր կառուցվածքային կտրվածքներով՝ վերևի ու ներքևի, աջի և ձախի և այլնի հակադրությամբ։ Գաղտնագիտական ավանդությունը կապում է աստղագուշակական երեք խաչերը [[Քրիստոս]]ի ինքնադրսևորման երեք ձևերի խորհրդաբանության հետ՝ * ''Հիմնական կամ շարժուն խաչը''՝ Հարության խաչ * ''Կայուն կամ սևեռուն խաչը''՝ Խաչելիության խաչ * ''Փոփոխական կամ հասարակ խաչը''՝ Թաքնված Քրիստոսի խաչ։ Աստղագուշակական ավանդույթի համաձայն խաչերի անվանումները կապված են տարվա եղանակների հետ. հիմնական կամ շարժուն նշանները եղանակի շրջադարձային փոփոխության հետ են կապված/գարնան, ամռան, աշնան և ձմռան սկիզբ/, կայուն նշանները՝ համընկնում են կայուն եղանակային պայմաններ հետ, փոփոխական նշանները կանխորոշում են եղանակի փոփոխությունը։ * '''Հիմնական կամ շարժուն խաչի''' նշաններն են՝ ''[[Խոյ (համաստեղություն)|Խոյը]], [[Խեցգետին (համաստեղություն)|Խեցգետինը]], [[Կշեռք (համաստեղություն)|Կշեռքը]] և [[Այծեղջյուր]]ը''։ Այս խաչը բաղկացած է գիշերահավասարների և արևադարձերի նշաններից, որոնք ըստ էության արևադարձին կենդանակերպի հանգուցակետերն են, դրանով էլ պայմանավորված է նրանց "հիմնական" անվանումը։ Այս նշանների հետ կապված են նախաձեռնությունն ու ջերմեռանդությունը։ Հիմնական խաչը նաև հուր տարերքի հետ է կապված, քանի որ նրա հիմքում հրային Խոյ նշանն է ընկած։ Ուժեղ արտահայտված հիմնական նշանների դեպքում անձը, որպես կանոն, նախաձեռնող է և գործունյա, նպատակասլաց, դյուրագրգիռ, անհամբեր, օժտված առաջնորդի ընդունակություններով։ * '''[[Կայուն կամ սևեռուն խաչ]]ի''' նշաններն են՝ ''[[Ցուլ (համաստեղություն)|Ցուլը]], [[Առյուծ (համաստեղություն)|Առյուծը]], [[Կարիճ (համաստեղություն)|Կարիճը]] և [[Ջրհոս (համաստեղություն)|Ջրհոսը]]''։ Կայուն խաչը կենդանակերպի կենտրոնական խաչն է և ըստ էության կապված ե մարդու ամենախորքային էության /բնազդային մակարդակի/ և նրա ձևափոխման հետ։ Կայուն խաչի հիմքում հողային տարրերքն է ընկած, քանի որ այն Ցուլ նշանով է սկսվում։ Կայուն նշանների գերակշռության դեպքում անձը օժտված է մեծ համբերությամբ և կամքով, նա վճռական է, նվիրված իր գաղափարներին, վստահելի, կայուն և համառ, երբեմն իներտ և պահպանողական։ * '''Փոփոխական կամ հասարակ խաչի''' նշաններն են՝ ''[[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակները]], [[Կույս (համաստեղություն)|Կույսը]], [[Աղեղնավոր]]ը և [[Ձկներ (համաստեղություն)|Ձկները]]''։ Այս նշանները հաճախ անվանվուն են ''երկմարմին'' նշաններ, քանի որ նրանք ընկած են հիմնական/շրջադարձային/ և կայուն եղանակների միջև և հնուց ի վեր պատկերվել են երկմարմին էակների տեսքով/բացառությամբ Կույսի/։ Փոփոխական խաչի բնորոշ գծերից է անկայունությունն ու հարմարվողականությունը, քանի որ նրա հիմքում օդ տարրերքն է ընկած /Երկվորյակներ/։ Ուժեղ արտահայտված փոփոխական նշանների դեպքում անձը հնարամիտ է, աշխույժ, ճկուն և ճարպիկ, բազմատաղանդ, սակայն անկայուն է իր ցանկությունների ու ձգտումների մեջ, հեղհեղուկ, անկանխատեսելի, քմահաճ։ Նա կարողանում է հրաժարվել իր պահանջմունքներից և ցանկություններից, հանուն ուրիշների, երբեմն դառնալով շրջապատի գերին և անգամ զոհը։ === Կենդանակերպի այլ բաժանումներ === Գոյություն ունեն կենդանակերպի նշանների զանազան այլ խմբավորումներ. * '''Կենդանական կամ չորքոտանի''' նշաններն են ''Խոյը, Ցուլը, Առյուծը, Աղեղնավորը և Այծեղջյուրը'', քանի որ նրանք ներկայացված են չորքոտանի էակներով։ * '''Պտղաբեր կամ բեղուն''' են համարվում բոլոր ջրային նշանները՝ ''Խեցգետինը, Կարիճը, Ձուկը'', ինչպես նաև Ցուլը։ * '''Անպտուղ''' են համարվում օդ տարրերքի նշանները և հատկապես ''Երկվորյակները'', ինչպես նաև ''Առյուծն'' ու ''Կույսը''։ * '''Մարդկային կամ մարդակերպ''' են ''Երկվորյակները, Կույսը և Ջրհոսը''։ * '''Վայրենի''' նշաններն են ''Առյուծը և Աղեղնավորի'' երկրորդ մասը, քանի որ սրանք ներկայացված են վայրի կենդանիներով։ * '''Համր կամ դանդաղ խոսող''' նշանները ջրայիններն են։ == Մոլորակների իշխանությունը կենդանակերպի նշաններում == Աստղագուշակական ավանդության համաձայն լուսատուներն ու մոլորակները յուրատեսակ հարազատություն ունեն կենդանակերպի որոշ նշանների հետ, որոնց մեջ հայտնվելով նրանք առավել ամբողջական են արտահայտում իրենց հատկությունները, հզորանում և փայլատակում՝ ''արժևորվում''։ Լուսատուին կամ մոլորակին "հարազատ" կենդանակերպի նշանները համարվում են նրանց ''բնակատեղին'' կամ ''տունը'', և տվյալ մոլորակը կամ լուսատուն համարվում է այդ նշանների ''իշխանը'' կամ ''տանուտերը''։ Հարազատության վառ դրսևորումներից է նաև ''գահակալությունը'', գահակալության նշաններում մոլորակներն ու լուսատուները հասնում են իրենց զորության գագաթնակետին՝ ''թագադրվում'' են։ Հարազատության նշաններին հակադիր նշաններում մոլորակների ու լուսատուների ուժն ''անկում'' է ապրում, նրանք ''աքսորվում են կամ բանտարկվում''՝ ''արժեզրկվում''։ Կան նաև կենդանակերպի այնպիսի նշաններ, որոնք չեզոք են տվյալ մոլորակի կամ լուսատուի համար, այստեղ հյուրընկալվելով նրանք ոչ արժևորվում են, ոչ էլ արժեզրկվում։ === Մոլորակների տնավորումը, գահակալությունը, արտաքսումն ու անկումը կենդանակերպի նշաններում === {| border="2" |'''Կենդանակերպի նշան |'''Մոլորակի տուն |'''Գահակալթյուն |'''Արտաքսում |'''Անկում |---- |align="center" | [[Պատկեր:Aries.svg|24px|Խոյ]] |align="center" | [[Պատկեր:Mars symbol.svg|24px|Մարս]] |align="center" | [[Պատկեր:Sun symbol.svg|24px|Արեգակ]]19° |align="center" | [[Պատկեր:Venus symbol.svg|24px|Վեներա]] |align="center" | [[Պատկեր:Saturn symbol.svg|24px]] |---- |align="center" | [[Պատկեր:Taurus.svg|24px|Ցուլ]] |align="center" | [[Պատկեր:Venus symbol.svg|24px|Վեներա]] |align="center" | [[Պատկեր:Moon crescent symbol.svg|24px]]3° |align="center" | [[Պատկեր:Mars symbol.svg|24px|Մարս]] |align="center" | --- |---- |align="center" | [[Պատկեր:Gemini.svg|24px|Երկվորյակներ]] |align="center" | [[Պատկեր:Mercury symbol.svg|24px|Մերկուրի]] |align="center" | --- |align="center" | [[Պատկեր:Jupiter symbol.svg|24px|Յուպիտեր]] |align="center" | --- |---- |align="center" | [[Պատկեր:Cancer.svg|24px|Խեցգետին]] |align="center" | [[Պատկեր:Moon crescent symbol.svg|25փքս]] |align="center" | [[Պատկեր:Jupiter symbol.svg|24px|Յուպիտեր]]15° |align="center" | [[Պատկեր:Saturn symbol.svg|24px]] |align="center" | [[Պատկեր:Mars symbol.svg|24px]] |---- |align="center" | [[Պատկեր:Leo.svg|24px|Առյուծ]] |align="center" | [[Պատկեր:Sun symbol.svg|24px|Արեգակ]] |align="center" | --- |align="center" | [[Պատկեր:Saturn symbol.svg|24px]] |align="center" | --- |---- |align="center" | [[Պատկեր:Virgo.svg|24px|Կույս]] |align="center" | [[Պատկեր:Mercury symbol.svg|24px|Մերկուրի]] |align="center" | [[Պատկեր:Mercury symbol.svg|24px|Մերկուրի]]15° |align="center" | [[Պատկեր:Jupiter symbol.svg|24px|Յուպիտեր]] |align="center" | [[Պատկեր:Venus symbol.svg|24px|Վեներա]] |---- |align="center" | [[Պատկեր:Libra.svg|24px|Կշեռք]] |align="center" | [[Պատկեր:Venus symbol.svg|24px|Վեներա]] |align="center" | [[Պատկեր:Saturn symbol.svg|24px]]21° |align="center" | [[Պատկեր:Mars symbol.svg|24px|Մարս]] |align="center" | [[Պատկեր:Sun symbol.svg|24px|Արեգակ]] |---- |align="center" | [[Պատկեր:Scorpio.svg|24px|Կարիճ]] |align="center" | [[Պատկեր:Mars symbol.svg|24px|Մարս]] |align="center" | --- |align="center" | [[Պատկեր:Venus symbol.svg|24px|Վեներա]] |align="center" | [[Պատկեր:Moon crescent symbol.svg|24px]] |---- |align="center" | [[Պատկեր:Sagittarius.svg|24px|Աղեղնավոր]] |align="center" | [[Պատկեր:Jupiter symbol.svg|24px|Յուպիտեր]] |align="center" | --- |align="center" | [[Պատկեր:Mercury symbol.svg|24px|Մերկուրի]] |align="center" | --- |---- |align="center" | [[Պատկեր:Capricorn.svg|24px|Այծեղջյուր]] |align="center" | [[Պատկեր:Saturn symbol.svg|24px]] |align="center" | [[Պատկեր:Mars symbol.svg|24px|Մարս]]28° |align="center" | [[Պատկեր:Moon crescent symbol.svg|24px]] |align="center" | [[Պատկեր:Jupiter symbol.svg|24px|Յուպիտեր]] |---- |align="center" | [[Պատկեր:Aquarius.svg|24px|Ջրհոս]] |align="center" | [[Պատկեր:Saturn symbol.svg|24px]] |align="center" | --- |align="center" | [[Պատկեր:Sun symbol.svg|24px|Արեգակ]] |align="center" | --- |---- |align="center" | [[Պատկեր:Pisces.svg|24px|Ձկներ]] |align="center" | [[Պատկեր:Jupiter symbol.svg|24px|Յուպիտեր]] |align="center" | [[Պատկեր:Venus symbol.svg|24px|Վեներա]]27° |align="center" | [[Պատկեր:Mercury symbol.svg|24px|Մերկուրի]] |align="center" | [[Պատկեր:Mercury symbol.svg|24px|Մերկուրի]] |---- |} Ժամանակակից արևմտյան աստղագուշակները հակված են կիրառելու նաև Սատուրնից այն կողմ գտնվող մոլորակները՝ '''Ուրանը, Նեպտունն ու Պլուտոնը''', որոնք հնում հայտնի չէին։ Այս մոլորակները երբեմն կոչվում են '''բարձրագույն''' մոլորակներ և կապված են հիմնականում վերանձնյա, հանրային գործընթացների հետ։ Աստղագուշակ-ուսումնասիրողների մեծ մասը համարում են '''Ուրանի'''[[Պատկեր:Uranus monogram.svg|24px|Ուրան]] աստղատունը '''Ջրհոսը''', իսկ գահակալության վայրը '''Կարիճը''', '''Նեպտունինը'''[[Պատկեր:Neptune symbol.svg|24px|Նեպտուն]]՝ '''Ձկներն''' ու '''Ջրհոսը''' կամ '''Առյուծը''', '''Պլուտոնինը'''[[Պատկեր:Pluto symbol (large orb).svg|24px|Պլուտոն]]՝ '''Կարիճն''' ու '''Խոյը''' և '''Աղեղնավորը''' կամ '''Ձկները'''։ Ժամանակակից արևմտյան աստղագուշակական որոշ ուղղություններ օգտագործում են նաև ''աստերոիդները'' կամ ''թզուկ մոլորակները'', դրանցից '''Ցերերան, Վեստան, Յունոնան, Պալլասը''', գտնվում են ''Մարսի'' և ''Յուպիտերի'' ուղեծրերի միջև, '''Խիրոնը'''՝ ''Սատուրնի'' և ''Ուրանի'' արանքում, ինչպես նաև բազմաթիվ մանր երկնային մարմիններ, որոնք շարունակում են հայտնաբերվել ''Պլուտոնի'' ուղեծրից այն կողմ։ Հատկապես մեծ տեղ է հատկացվում '''Ցերերային''', որը չափերով առավելագույնն է և աստղագուշակական պատկերացումների համաձայն իշխում է '''Կույս''' կամ '''Ցուլ''' նշանում, համադրվելով '''Մերկուրի''' մոլորակի հետ, և '''Խիրոնը''', որն իշխում է '''Ցուլ''' և '''Կշեռք''' նշաններում, քանի որ համարվում է '''Վեներայի''' զուգահեռը։ Նորահայտ մոլորակների և աստերոիդների իշխանության և գահակալության վերաբերյալ, բնականաբար, աստղագուշակները միակարծիք չեն, քանի որ նրանց ազդեցությունը դեռ բավարար կերպով ուսումնասիրված չէ։ == Կենդանակերպի նշաններին նվիրված [[Հայաստանի Հանրապետության հուշադրամներ#«Կենդանակերպի նշանները» շարք|ՀՀ արծաթե և ոսկե հուշադրամներ]] == {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align: center;" |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Aries b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2009 ZZ Aries b.PNG|110px]] |rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;"| |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Taurus b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2009 ZZ Taurus b.PNG|110px]] |rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;"| |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Gemini b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2009 ZZ Gemini b.PNG|110px]] |rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;"| |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Cancer b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2009 ZZ Cancer b.PNG|110px]] |- |Խոյ |Ցուլ |Երկվորյակներ |Խեցգետին |- !colspan="7" style="background-color:#C0C0C0;"| |- |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Leo b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2009 ZZ Leo b.PNG|110px]] |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Virgo b.png|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2009 ZZ Virgo b.PNG|110px]] |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Libra b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2008 ZZ Libra b.PNG|110px]] |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Scorpio b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2008 ZZ Scorpio b.PNG|110px]] |- |Առյուծ |Կույս |Կշեռք |Կարիճ |- !colspan="7" style="background-color:#C0C0C0;"| |- |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2008 ZZ Sagittarius b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2008 ZZ Sagittarius b.PNG|110px]] |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2007 ZZ Capricorn b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2008 ZZ Capricorn b.PNG|110px]] |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2007 ZZ Aquarius b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2008 ZZ Aquarius b.PNG|110px]] |width="224px"|[[Պատկեր:AM 100 dram Ag 2007 ZZ Pisces b.PNG|110px]][[Պատկեր:AM 10000 dram Au 2008 ZZ Pisces b.PNG|110px]] |- |Աղեղնավոր |Այծեղջյուր |Ջրհոս |Ձկներ |- |} == Գրականություն == * Алиса А.Бейли. Трактат о семи лучах./Эзотерическая астрология/.-К.։"Преса Украини", 1993. * Джинни Эйвери. Астрология и ваше здоровье.-М.։РИПОЛ, 1996. * Էֆիմերտէ.-Եր.։ Ապոլոն, 1992. == Տես նաև == * [[Կենդանակերպ]] * [[Հորոսկոպ]] [[Կատեգորիա:Աստղագուշակություն]] [[Կատեգորիա:Կենդանակերպեր]] b8yc6q0hg5pzk6dmad8gbienmjctlfk 0 13602 10356831 10349745 2025-06-17T19:55:19Z 78.177.163.183 10356831 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | բնօրինակ անուն = Barack Obama }} '''Բարաք Հուսեին Օբամա II''' ({{IPAc-en|audio=En-us-Barack-Hussein-Obama.ogg|b|ə|ˈ|r|ɑː|k|_|h|uː|ˈ|s|eɪ|n|_|oʊ|ˈ|b|ɑː|m|ə}} {{respell|bə|RAHK}} {{respell|hoo|SAYN}} {{respell|oh|BAH|mə}};<ref>{{YouTube|clMEg4-N7ao|"Barack Hussein Obama Takes The Oath Of Office"}}. January 20, 2009.</ref> {{ԱԾ}}), ամերիկացի քաղաքական գործիչ, որը 2009-2017 թվականներին զբաղեցրել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] 44-րդ նախագահի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ դեմոկրատական կուսակցություն|Դեմոկրատական կուսակցության]] անդամ, ԱՄՆ պատմության առաջին աֆրոամերիկացի նախագահը։ 1997-2004 թվականներին Օբաման եղել է Իլինոյս նահանգի սենատի անդամ, իսկ արդեն 2005-2008 թվականներին՝ [[Իլինոյս]] նահանգից [[ԱՄՆ Սենատ]]ի անդամ։ Զբաղվել է նաև քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանությամբ և դասախոսել մի շարք համալսարաններում։ Օբաման ծնվել է ԱՄՆ [[Հավայի]] նահանգի [[Հոնոլուլու]] քաղաքում։ 1983 թվականին ավարտել է [[Կոլումբիայի համալսարան]]ը՝ ստանալով քաղաքագիտության բակալավրի աստիճան։ Ավելի ուշ, [[Չիկագո]]յում աշխատել է որպես համայնքային կազմակերպիչ։ 1988 թվականին աշխատանքի է անցել [[Հարվարդի իրավունքի դպրոց]]ում, որտեղ եղել է «Harvard Law Review»-ի առաջին սևամորթ նախագահը։ Եղել է քաղաքացիական իրավունքների հարցերով փաստաբան և պրակտիկ գիտնական՝ 1992-2004 թվականներին [[Չիկագոյի համալսարան]]ի իրավունքի դպրոցում դասավանդելով [[սահմանադրական իրավունք]]։ Համալսարանական գործունեությունից զատ Օբաման ակտիվ ներգրավվածություն է ունեցել նաև քաղաքական գործընթացներին։ 1997-2004 թվականներին [[Իլինոյս]]ի Սենատում ներկայացրել է 13-րդ շրջանը, իսկ 2004 թվականին՝ [[Իլինոյս նահանգում ԱՄՆ Սենատի ընտրություններ (2004)|ընտրվել]] ԱՄՆ Սենատի անդամ։ 2008 թվականին Դեմոկրատական կուսակցության նախագահական փրայմերիզի ժամանակ, որտեղ նրա հիմնական մրցակիցը [[Հիլարի Քլինթոն]]ն էր, կուսակցությունը Բարաք Օբամային առաջադրեց որպես նախագահի, իսկ [[Ջո Բայդեն]]ին՝ որպես փոխնախագահի թեկնածու։ 2008 թվականի նոյեմբերին Օբաման հաղթեց [[ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2008|նախագահական ընտրություններում]]՝ պարտության մատնելով [[ԱՄՆ հանրապետական կուսակցություն|հանրապետական]] [[Ջոն Մաքքեյն]]ին։ Նրա [[Բարաք Օբամայի առաջին երդմնակալության արարողություն|երդմնակալության արարողությունը]] կայացավ 2009 թվականի հունվարի 20-ին։ Ընտրվելուց իննը ամիս անց Բարաք Օբաման արժանացավ [[Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ]]ի։ Այս որոշումը ինչպես գովասանքի, այնպես էլ քննադատական ալիք առաջացրեց։ Օբամայի առաջին պաշտոնավարման հիմնական գործողություններն ուղղված էին [[Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ (2007-2010)|համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի]] հետևանքների վերացմանը և ներառում էին [[Վերականգնման և վերաներդրման ամերիկյան ակտ (2009)|Վերականգնման և վերաներդրման ամերիկյան ակտ]]ը, որը տնտեսությանն օգնեց վերականգնվել [[Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ (2007-2010)|Մեծ ռեցեսիայից]]։ Բացի այդ, Օբաման մասնակի ընդլայնեց [[Ջորջ Ու. Բուշ]]ի օրոք ներդրված [[Բուշի հարկերի կրճատում|հարկերի կրճատման մոտեցումը]], մշակեց առողջապահական բարեփոխումների օրենսդրություն, [[Դոդ-Ֆրանկի օրենք|ֆինանսական կարգավորումների բարեփոխումների օրենք]], ինչպես նաև վերջ դրեց [[Իրաք]]ում ամերիկյան [[Իրաքի պատերազմ|ռազմական խոշոր ներկայությանը]]։ Օբաման նշանակել է նաև [[ԱՄՆ գերագույն դատարան]]ի դատավորներ [[Սոնյա Սոտոմայոր|Սոնյա Սոթոմայոր]]ին և [[Ելենա Քագան]]ին։ Սոթոմայորը դարձել է Միացյալ Նահանգների Գերագույն դատարանի առաջին [[ԱՄՆ-ի լատինաամերիկացիներ|իսպանախոս ամերիկացին]]։ Օբամայի հրամանով իրականացվել է [[Գործողություն «Նեպտունի եռաժանի»|«Նեպտունի եռաժանի» գործողությունը]], որի հետևանքով սպանվել է [[Ուսամա բեն Լադեն]]ը։ Նա երկրորդ պլան մղեց Բուշի հակապարտիզանական պատերազմի մոդելը՝ ընդլայնելով օդային հարվածները և լայնորեն կիրառելով հատուկ նշանակության ուժերը՝ միաժամանակ խրախուսելով նաև ընդունող երկրի զինված ուժերի մասնակցությունը նման գործողություններին։ 2011 թվականին Բարաք Օբամայի հանձնարարությամբ ամերիկյան զինված ուժերը [[Ռազմական միջամտություն Լիբիայում (2011)|ներխուժեցին]] [[Լիբիա]]։ Նպատակը [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի]] 1973 թվականի բանաձևի իրագործումն էր, ինչի հետևանքով [[Տրիպոլի]]ում [[Մուամմար ալ-Կադդաֆիի սպանություն|տապալվեց]] [[Մուամմար ալ-Կադդաֆի]]ի վարչակարգը։ 2012 թվականի [[ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2012|նախագահական ընտրությունների]] ժամանակ Բարաք Օբաման կարողացավ հաղթել հանրապետական [[Միթ Ռոմնի]]ին։ Նրա երկրորդ երդմնակալության արարողությունը [[Բարաք Օբամայի երկրորդ երդմնակալության արարողություն|կայացավ]] 2013 թվականի հունվարի 20-ին։ Իր պաշտոնավարման երկրորդ ժամանակահատվածում Օբաման գործուն քայլեր ձեռնարկեց կլիմայի փոփոխությունների դեմ պայքարի ուղղությամբ՝ ստորագրելով [[Փարիզի համաձայնագիր (2015)|Փարիզի համաձայնագիրը]] և գործադիր հրաման, որով սահմանափակվում էր [[ջերմոցային գազերի արտանետումներ]]ը։ Օբաման շարունակել է իրագործել նաև «Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական օգնության ու սպասարկման մասին» օրենքի կիրառումը, որն ընդունվել էր դեռևս նրա առաջին նախագահության շրջանում ու հայտնի էր նաև «Obamacare» անվամբ։ Բարաք Օբաման բանակցել և [[Իրան]]ի ու մյուս երկրների հետ կնքել է [[Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագիր]]ը ու կարգավորել [[Կուբա]]յի հետ հարաբերությունները։ Օբամայի նախագահության երկրորդ շրջանում [[Աֆղանական պատերազմ (2001-2014)|Աֆղանստանում ամերիկյան զորքերի թիվն]] էականորեն կրճատվել է։ Այդուհանդերձ, նրա նախագահության շրջանում ամերիկյան զորքերը չլքեցին այդ երկիրը։ Օբաման իր աջակցությունը հայտնեց նաև [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում [[ԼԳԲՏ]] համայնքին, որի գագաթնակետը դարձավ «Օբերգեֆելն ընդդեմ Հոջեսի» գործի շրջանակներում Գերագույն դատարանի կողմից [[Միասեռ ամուսնություններ ԱՄՆ-ում|միասեռ ամուսնությունների]] արգելքը հակասահմանադրական ճանաչելը։ Բարաք Օբաման նախագահի պաշտոնը թողեց 2017 թվականի հունվարի 20-ին ու շարունակեց բնակվել մայրաքաղաք [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնում]]։ Չիկագոյում նրա [[Բարաք Օբամայի նախագահական կենտրոն|նախագահական գրադարանը]] սկսեց կառուցվել 2021 թվականին։ Նախագահի պաշտոնը թողնելուց հետո՝ Օբաման շարունակեց ակտիվ դերակատարում ունենալ Դեմոկրատական կուսակցության քաղաքական գործընթացներում՝ ներառյալ ամերիկյան տարբեր ընտրություններում դեմոկրատ թեկնածուների քարոզարշավներին մասնակցությունը։ 2020 թվականին ԱՄՆ նախագահական ընտրությունների ժամանակ նա իր աջակցությունը հայտնեց նախկին փոխնախագահ [[Ջո Բայդեն]]ի [[Ջո Բայդենի նախագահական քարոզարշավ (2020)|թեկնածությանը]]։ Քաղաքականությունից զատ Օբաման 3 [[Բարաք Օբամայի աշխատություններ|բեսթսելերների]] հեղինակ է. ''«[[Հորս երազանքները]]»'' (1995 թվական)'', [[Հույսի հանդգնությունը]]'' (2006 թվական) և ''[[Ավետյաց երկիր (Բարաք Օբամա)|Ավետյաց երկիր]]'' (2020 թվական)։ Գիտնականների և պատմաբանների վարկանիշները, որտեղ Օբաման հայտնվել է 2010 թվականից, նրան դնում են ամերիկյան նախագահների միջին և վերին էշելոններում<ref>{{Cite web |title=American Presidents: Greatest and Worst – Siena College Research Institute |url=https://scri.siena.edu/2022/06/22/american-presidents-greatest-and-worst/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220715114119/https://scri.siena.edu/2022/06/22/american-presidents-greatest-and-worst/ |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 15 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 12}}</ref><ref>{{Cite web |title=Barack Obama &#124; C-SPAN Survey on Presidents 2017 |url=https://www.c-span.org/presidentsurvey2017/?personid=55625 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230212210436/https://www.c-span.org/presidentsurvey2017/?personid=55625 |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 12 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 12}}</ref><ref>{{Cite web |title=Siena's 6th Presidential Expert Poll 1982–2018 – Siena College Research Institute |url=https://scri.siena.edu/2019/02/13/sienas-6th-presidential-expert-poll-1982-2018/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190719163759/https://scri.siena.edu/2019/02/13/sienas-6th-presidential-expert-poll-1982-2018/ |archive-date=2019 թ․ հուլիսի 19 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 13}}</ref>։ == Վաղ կյանք և կարիերա == Օբաման ծնվել է [[1961]] թվականի [[օգոստոսի 4]]-ին<ref name="biography">{{Cite web |year=2008 |title=President Barack Obama |url=https://www.whitehouse.gov/administration/president-obama |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091026043047/http://www.whitehouse.gov/administration/president-obama |archive-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 26 |access-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 12 |publisher=The White House}}</ref> Հոնոլուլուի [[Կապիոլանիի կանանց և երեխաների բժշկական կենտրոն]]ում<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ ապրիլի 27 |title=President Obama's Long Form Birth Certificate |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/blog/2011/04/27/president-obamas-long-form-birth-certificate |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230731152530/https://obamawhitehouse.archives.gov/blog/2011/04/27/president-obamas-long-form-birth-certificate |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 31 |access-date=2023 թ․ օգոստոսի 4 |website=whitehouse.gov |language=en}}</ref><ref name="birth-certificate">{{Cite web |date=2011 թ․ ապրիլի 27 |title=Certificate of Live Birth: Barack Hussein Obama II, August 4, 1961, 7:24 pm, Honolulu |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/rss_viewer/birth-certificate-long-form.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20170303062746/https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/rss_viewer/birth-certificate-long-form.pdf |archive-date=2017 թ․ մարտի 3 |access-date=2017 թ․ մարտի 11 |work=whitehouse.gov |via=National Archives}}</ref><ref name="maraniss">{{Cite news |author=Maraniss, David |date=2008 թ․ օգոստոսի 24 |title=Though Obama had to leave to find himself, it is Hawaii that made his rise possible |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/08/23/AR2008082301620.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328164728/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/08/23/AR2008082301620.html |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 28 |newspaper=The Washington Post |page=A22}}</ref><ref>{{Cite news |author=Nakaso, Dan |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 22 |title=Twin sisters, Obama on parallel paths for years |url=http://the.honoluluadvertiser.com/article/2008/Dec/22/ln/hawaii812220320.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110129023832/http://the.honoluluadvertiser.com/article/2008/Dec/22/ln/hawaii812220320.html |archive-date=2011 թ․ հունվարի 29 |access-date=2011 թ․ հունվարի 22 |newspaper=The Honolulu Advertiser |page=B1}}</ref>։ Նա միակ նախագահն է, որը ծնվել է [[Սահմանակից Միացյալ Նահանգներ|48 սահմանակից նահանգներից]] դուրս<ref name="BarretoO'Bryant2013">{{Cite book |last1=Barreto |first1=Amílcar Antonio |title=American Identity in the Age of Obama |last2=O'Bryant |first2=Richard L. |date=2013 թ․ նոյեմբերի 12 |publisher=Taylor & Francis |isbn=978-1-317-93715-9 |pages=18–19 |chapter=Introduction |access-date=2017 թ․ մայիսի 8 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=5VQVAgAAQBAJ&pg=PT18}}</ref>։ Մայրն ամերիկացի է, իսկ հայրը՝ քենիացի։ Մայրը՝ [[Էնն Դանհեմ]]ը (1942-1995 թվականներ), ծնվել է [[Կանզաս]]ի [[Ուիչիտո]] քաղաքում, ուներ անգլիական, ուելսական, գերմանական, շվեյցարական և իռլանդական արմատներ։ 2007 թվականին պարզվեց, որ նրա ապուպապը՝ Ֆալմութ Քիրնին, 1850 թվականին [[Իռլանդիա]]յի [[Մոնիգալ]] գյուղից գաղթել է ԱՄՆ<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ մայիսի 23 |title=On This Day: US President Barack Obama arrives in Ireland for a visit |url=http://www.irishcentral.com/roots/genealogy/obama-irish-ancestor |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220516195827/https://www.irishcentral.com/roots/genealogy/obama-irish-ancestor |archive-date=2022 թ․ մայիսի 16 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 2 |website=IrishCentral.com |language=en}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսին «[[Ancestry.com]]» կայքը պարզեց, որ ամենայն հավանականությամբ Դանհեմը սերում է [[Ջոն Փանչ (ստրուկ)|Ջոն Փանչի]] տոհմից՝ աֆրիկացի ստրուկ, որը 17-րդ դարում ապրել է [[Վիրջինիա (գաղութ)|Վիրջինիա]] գաղութում<ref name="ancestry">[http://corporate.ancestry.com/press/press-releases/2012/07/ancestry.com-discovers-president-obama-related-to-first-documented-slave-in-america/ "Ancestry.com Discovers Ph Suggests"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402094350/http://corporate.ancestry.com/press/press-releases/2012/07/ancestry.com-discovers-president-obama-related-to-first-documented-slave-in-america/ |date=April 2, 2015 }}, ''[[The New York Times]]''. July 30, 2012.</ref><ref>Hennessey, Kathleen. [https://articles.latimes.com/2012/jul/30/news/la-pn-obama-related-to-legendary-virginia-slave-genealogist-says-20120730 "Obama related to legendary Virginia slave, genealogists say"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305231603/http://articles.latimes.com/2012/jul/30/news/la-pn-obama-related-to-legendary-virginia-slave-genealogist-says-20120730 |date=March 5, 2016 }}, ''[[Los Angeles Times]]''. July 30, 2012.</ref>։ Օբամայի հայրը՝ [[Բարաք Օբամա ավագ]]ը (1934–1982 թվականներ)<ref>Maraniss (2012), <span class="plainlinks">[https://books.google.com/books?id=Wnna9CLtblAC&pg=PT65 p. 65]</span>: He had been born inside the euphorbia hedges of the K'obama homestead on June 18, 1934.</ref><ref>Liberties (2012), <span class="plainlinks">[https://books.google.com/books?id=8d9NAAAAQBAJ&pg=SL1-PA202 p. 202]</span>: The age of his father is questionable since June 18, 1934, is on most of the documents Obama Sr. filled out for his United States student visa; however, Obama II's book ''Dreams of My Father'' states his father's birth date was June 18, 1936. Immigration and Naturalization Service records indicate the birth date to be June 18, 1934, thereby making Obama Sr. twenty-seven at the birth of Obama II instead of the annotated twenty-five on the birth certificate.</ref>, սերում էր [[Նյանգոմա Կոգելո]] գյուղի [[Լուո (ժողովուրդ)|լուո]] ժողովրդից<ref name="autogenerated2">{{Cite news |last=Jacobs |first=Sally |date=2011 թ․ հուլիսի 6 |title=President Obama's Father: A 'Bold And Reckless Life' |url=https://www.npr.org/2011/07/11/137553552/president-obamas-father-a-bold-and-reckless-life |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223124234/https://www.npr.org/2011/07/11/137553552/president-obamas-father-a-bold-and-reckless-life |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 23 |access-date=2020 թ․ հունվարի 16 |publisher=NPR}}</ref><ref>{{Cite news |author=David R Arnott |title=From Obama's old school to his ancestral village, world reacts to US presidential election |url=https://www.nbcnews.com/news/photo/obamas-old-school-his-ancestral-village-world-reacts-us-presidential-flna1C6912948 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201028204719/https://www.nbcnews.com/news/photo/obamas-old-school-his-ancestral-village-world-reacts-us-presidential-flna1C6912948 |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 28 |access-date=2020 թ․ հունվարի 16 |work=NBC News}}</ref>։ Ազգանունը՝ Օբաման, առաջացել է նրա լուոական ծագումից<ref>{{Cite news |last=Bearak |first=Max |date=2016 թ․ հունիսի 19 |title=The fascinating tribal tradition that gave Obama his last name |url=https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/06/19/the-fascinating-tribal-tradition-that-gave-obama-his-last-name/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221107203003/https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/06/19/the-fascinating-tribal-tradition-that-gave-obama-his-last-name/ |archive-date=2022 թ․ նոյեմբերի 7 |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 20 |newspaper=[[Washington Post]]}}</ref>։ Օբամայի ծնողները ծանոթացել են 1960 թվականին [[Մանոայի հավայական համալսարան]]ում ընթացող ռուսաց լեզվի դասերին, որտեղ հայրն օտարերկրացի ուսանող էր, որը սովորում էր կրթաթոշակով<ref name="Jones 2007">{{Cite news |author=Jones, Tim |date=2007 թ․ մարտի 27 |title=Barack Obama: Mother not just a girl from Kansas; Stanley Ann Dunham shaped a future senator |url=http://gbppr.dyndns.org/~gbpprorg/obama/barack.mother.txt |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170207112933/http://gbppr.dyndns.org/~gbpprorg/obama/barack.mother.txt |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 7 |newspaper=Chicago Tribune |page=1 (Tempo)}}</ref><ref name="Obama 1995, 2004, pp. 9–10">Obama (1995, 2004), pp. 9–10. * Scott (2011), pp. 80–86. * Jacobs (2011), pp. 115–118. * Maraniss (2012), pp. 154–160.</ref>։ Զույգն ամուսնացել է 1961 թվականի փետրվարի 2-ին Հավայիի [[Վաիլուկու (Մաուի շրջան)|Վաիլուկու]] քաղաքում՝ Օբամայի ծնվելուց վեց ամիս առաջ<ref name="Ripley 2008">{{Cite news |author=Ripley, Amanda |date=2008 թ․ ապրիլի 9 |title=The story of Barack Obama's mother |url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,1729685,00.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130828141021/http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,1729685,00.html |archive-date=2013 թ․ օգոստոսի 28 |access-date=2007 թ․ ապրիլի 9 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref><ref>Scott (2011), p. 86. * Jacobs (2011), pp. 125–127. * Maraniss (2012), pp. 160–163.</ref>։ 1961 թվականի օգոստոսի վերջին՝ նրա ծնվելուց մի քանի շաբաթ անց, Բարաքը մոր հետ տեղափոխվում է [[Սիեթլ]]ի [[Վաշինգտոնի համալսարան]], որտեղ ապրում են մեկ տարի։ Այդ ժամանակահատվածում Բարաքի հայրը 1962 թվականի հունիսին Հավայիում ստանում է տնտեսագետի բակալավրի աստիճան։ Այնուհետև ուսումը կրթաթոշակով շարունակում է [[Հարվարդի համալսարան]]ում, որտեղ ստանում է տնտեսագիտության մագիստրոսի աստիճան։ 1964 թվականի մարտին Օբամայի ծնողներն ամուսնալուծվում են<ref>Scott (2011), pp. 87–93. * Jacobs (2011), pp. 115–118, 125–127, 133–161. * Maraniss (2012), pp. 170–183, 188–189.</ref>, և Օբամա ավագը վերադառնում է [[Քենիա]], որտեղ ամուսնանում է երրորդ անգամ և սկսում աշխատել Ֆինանսների նախարարությունում որպես ավագ տնտեսական վերլուծաբան<ref>Obama "Dreams from My Father a Story of Race and Inheritance"</ref>։ Հայրը որդուն Հավայիում այցելել է միայն մեկ անգամ՝ 1971 թվականի Սուրբ ծննդին<ref>Scott (2011), pp. 142–144. * Jacobs (2011), pp. 161–177, 227–230. * Maraniss (2012), pp. 190–194, 201–209, 227–230.</ref>։ Երբ Օբաման 21 տարեկան էր, 1982 թվականին հայրը զոհվում է ավտովթարից<ref>{{Cite news |author=Ochieng, Philip |date=2004 թ․ նոյեմբերի 1 |title=From home squared to the US Senate: how Barack Obama was lost and found |url=http://www.nationmedia.com/EastAfrican/01112004/Features/PA2-11.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927223905/http://www.nationmedia.com/EastAfrican/01112004/Features/PA2-11.html |archive-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 27 |newspaper=The EastAfrican |location=Nairobi}} * {{Cite news |author=Merida, Kevin |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=The ghost of a father |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/story/2007/12/13/ST2007121301893.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080829185447/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/story/2007/12/13/ST2007121301893.html |archive-date=2008 թ․ օգոստոսի 29 |access-date=2008 թ․ հունիսի 25 |newspaper=The Washington Post |page=A12}} * Jacobs (2011), pp. 251–255. * Maraniss (2012), pp. 411–417.</ref>։ Հիշելով իր վաղ մանկությունը՝ Օբաման ասել է. «Այն, որ հայրս ոչնչով նման չէր ինձ շրջապատող մարդկանց. այն, որ նա ձյութի պես սև էր, իսկ մայրս՝ կաթի նման սպիտակ, ուշագրավ բան չէր ինձ համար»<ref name="Obama 1995, 2004, pp. 9–10" />։ Նա նկարագրել է երիտասարդ տարիքում իր մղած պայքարը՝ փորձել կողմնորոշվել և հասկանալ, թե ինչպես է հասարակությունը ընկալում իր բազմազգ ժառանգությունը<ref>{{Cite news |author=Serrano, Richard A. |date=2007 թ․ մարտի 11 |title=Obama's peers didn't see his angst |url=https://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081108080115/http://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story |archive-date=2008 թ․ նոյեմբերի 8 |access-date=2007 թ․ մարտի 13 |newspaper=Los Angeles Times |page=A20}} * Obama (1995, 2004), Chapters 4 and 5.</ref>։ 1963 թվականին Դանհեմը [[Հավայիի համալսարան]]ում ծանոթացավ [[Լոլո Սուտորո]]յի հետ. վերջինս [[ինդոնեզիացի]] էր, [[Արևելք-Արևմուտք կենտրոն]]ի [[Աշխարհագրություն|աշխարհագրության]] բաժնի [[Հետբուհական կրթություն|ասպիրանտ]]։ 1965 թվականի մարտի 15-ին զույգն ամուսնացավ [[Մոլոկաի]] կղզում<ref>Scott (2011), pp. 97–103. * Maraniss (2012), pp. 195–201, 225–230.</ref>։ Երկու անգամ մեկ տարով [[J-1 վիզա]]ն երկարացնելուց հետո Լոլոն 1966 թվականին վերադարձավ [[Ինդոնեզիա]]։ 1967 թվականին՝ 16 ամիս անց, կինն ու խորթ որդին ևս տեղափոխվեցին Ինդոնեզիա։ Սկզբնական շրջանում ընտանիքը բնակվում էր [[Հարավային Ջակարտա]]յի [[Թեբեթ (Հարավային Ջակարտա)|Թեբեթ]] շրջանի Մենթենգ Դալամ թաղամասում, իսկ 1970 թվականից բնակվում էին [[Կենտրոնական Ջակարտա]]յի [[Մենթենգ]] շրջանի ավելի բարեկեցիկ թաղամասում<ref>Maraniss (2012), pp. 195–201, 209–223, 230–244.</ref>։ === Կրթություն === [[Պատկեր:Barry Soetoro school record.jpg|thumb|Օբամայի առաջադիմության թերթիկը Սուրբ Ֆրանցիսկոս Ասիսիի ինդոնեզական կաթոլիկ տարրական դպրոցում ուսանելիս։ Օբաման դպրոց էր ընդունվել որպես «Բարրի Սուտորո» (թիվ 1) և սխալմամբ գրանցվել էր որպես Ինդոնեզիայի քաղաքացի (թիվ 3) և մուսուլման (թիվ 4)<ref name="Suhartono_3/19/2010">{{Cite news |last=Suhartono |first=Anton |date=2010 թ․ մարտի 19 |title=Sekolah di SD Asisi, Obama Berstatus Agama Islam |url=https://nasional.okezone.com/read/2010/03/19/337/313977/sekolah-di-sd-asisi-obama-berstatus-agama-islam |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210128041130/https://nasional.okezone.com/read/2010/03/19/337/313977/sekolah-di-sd-asisi-obama-berstatus-agama-islam |archive-date=2021 թ․ հունվարի 28 |access-date=2021 թ․ հունվարի 21 |work=Okezone |language=Indonesian}}</ref>։]] Վեց տարեկան հասակում Օբաման մոր հետ տեղափոխվում է Ինդոնեզիա՝ խորթ հոր մոտ։ 6-10 տարեկանում «Բարրի» անվան ներքո ընդունվում է տեղի ինդոնեզիական դպրոցներ. երկու տարի հաճախում է Սուրբ Ֆրանցիսկոս Ասիսիի կաթոլիկ տարրական դպրոց, մեկուկես տարի էլ՝ [[Մենթենգի պետական տարրական դպրոց №01]]<ref name="Suhartono_3/19/2010" />։ Բացի սրանից, Օբաման, [[Քալվերթ դպրոց]]ի ուսումնական ծրագրի հիման վրա, տանը նաև լրացուցիչ կրթություն էր ստանում անգլերենով, իսկ մայրը վերահսկում էր տնային ուսուցման գործընթացը<ref>Maraniss (2012), pp. 216, 221, 230, 234–244.</ref><ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 25 |title=Barack Obama: Calvert Homeschooler?—Calvert Education Blog |url=https://www.calverteducation.com/calvert/barack-obama-calvert-homeschooler |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170313134441/http://www.calverteducation.com/calvert/barack-obama-calvert-homeschooler |archive-date=2017 թ․ մարտի 13 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 25 |publisher=calverteducation.com}}</ref>։ Երեխա ժամանակ, [[Ջակարտա]]յում անցկացրած չորս տարիների արդյունքում, ազատ խոսել է [[ինդոնեզերեն]]<ref name="in Jakarta">{{Cite web |author=Zimmer, Benjamin |year=2009 |title=Obama's Indonesian Redux |url=http://languagelog.ldc.upenn.edu/nll/?p=1025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090303094040/http://languagelog.ldc.upenn.edu/nll/?p=1025 |archive-date=2009 թ․ մարտի 3 |access-date=2009 թ․ մարտի 12 |publisher=Language Log}} * {{Cite news |date=2008 թ․ նոյեմբերի 26 |title=Obama: Saya Kangen Nasi Goreng, Bakso, dan Rambutan |url=http://cetak.kompas.com/read/xml/2008/11/26/00223862/obama.saya.kangen.nasi.goreng.bakso.dan.rambutan |archive-url=https://web.archive.org/web/20081203010718/http://cetak.kompas.com/read/xml/2008/11/26/00223862/obama.saya.kangen.nasi.goreng.bakso.dan.rambutan |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 3 |work=Kompas |language=id}}</ref>։ Ինդոնեզիայում ապրելու ժամանակ Օբամայի խորթ հայրը նրան սովորեցրել է կյանքի կանոնները և թե ինչպես լինել տոկուն<ref>{{Cite news |last=Meacham |first=Jon |date=2008 թ․ օգոստոսի 22 |title=What Barack Obama Learned from His Father |url=https://www.newsweek.com/what-barack-obama-learned-his-father-88011 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170107100237/http://www.newsweek.com/what-barack-obama-learned-his-father-88011?rx=us |archive-date=2017 թ․ հունվարի 7 |access-date=2017 թ․ հունվարի 9 |newspaper=Newsweek}}</ref>։ 1971 թվականին Օբաման վերադառնում է Հոնոլուլու՝ մայրական կողմի տատ ու պապի՝ [[Մեդլին Դենհամ|Մեդլին]] և [[Սթենլի Արմոր Դենհամ|Սթենլի Դենհամ]]ների մոտ։ Կրթաթոշակ ստանալով՝ սկսում է հաճախել մասնավոր [[Քոլեջ-նախապատրաստական դպրոց|նախապատրաստական]]՝ [[Փունահոուի դպրոց]]ը, որն ավարտում է 1979 թվականին<ref>{{Cite news |author=Serafin, Peter |date=2004 թ․ մարտի 21 |title=Punahou grad stirs up Illinois politics |url=http://archives.starbulletin.com/2004/03/21/news/story4.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328164918/http://archives.starbulletin.com/2004/03/21/news/story4.html |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2008 թ․ մարտի 20 |newspaper=Honolulu Star-Bulletin}} * {{Cite news |author=Scott, Janny |date=2008 թ․ մարտի 14 |title=A free-spirited wanderer who set Obama's path |url=https://www.nytimes.com/2008/03/14/us/politics/14obama.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080314042735/http://www.nytimes.com/2008/03/14/us/politics/14obama.html |archive-date=2008 թ․ մարտի 14 |access-date=2011 թ․ նոյեմբերի 18 |work=The New York Times |page=A1}} * Obama (1995, 2004), Chapters 3 and 4. * Scott (2012), pp. 131–134. * Maraniss (2012), pp. 264–269.</ref>։ Ավագ դպրոցում Օբաման շարունակում էր կրել «Բարրի» մականունը, որն այդպես էլ մնաց մինչև 1980 թվականը՝ Քենիա այցելելը<ref>{{Cite news |last=Wolffe |first=Richard |date=2008 թ․ մարտի 22 |title=When Barry Became Barack |url=https://www.newsweek.com/when-barry-became-barack-84255 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100418174557/http://www.newsweek.com/id/128633 |archive-date=2010 թ․ ապրիլի 18 |access-date=2016 թ․ մարտի 21 |work=Newsweek}}</ref>։ 1972-1975 թվականներին, երբ մայրը [[Հավայիի համալսարան]]ի [[մարդաբանություն|մարդաբանության]] բաժնում ասպիրանտ էր, Օբաման խորթ քրոջ՝ [[Մայա Սուտորո]]յի և մոր հետ բնակվում էր Հավայիում։ Երբ 1975 թվականին մայրն ու քույրը վերադարձան Ինդոնեզիա, որպեսզի մայրը կարողանար գործնականում զբաղվել մարդաբանությամբ, Օբաման նախընտրեց մնալ Հավայիում<ref>Scott (2011), pp. 139–157. * Maraniss (2012), pp. 279–281.</ref>։ Մայրը հետագա քսան տարիների մեծ մասն անցկացրեց Ինդոնեզիայում. 1980 թվականին ամուսնալուծվեց Լոլո Սուտորոյից, 1992 թվականին ստացավ դոկտորական աստիճան, իսկ 1995 թվականին [[Ձվարանի քաղցկեղ|ձվարանների]] և [[Արգանդի քաղցկեղ|արգանդափողի]] քաղցկեղի անհաջող բուժման հետևանքով մահացավ Հավայիում<ref>Scott (2011), pp. 214, 294, 317–346.</ref>։ Հոնոլուլուում ապրած տարիների մասին Օբաման գրել է. «Այն հնարավորությունը, որ տվեց ինձ Հավային՝ փոխադարձ հարգանքի մթնոլորտում ծանոթանալ բազմազան մշակույթների հետ, դարձավ իմ աշխարհայացքի ձևավորման անքակտելի մասը և այն արժեքների հիմքը, որը հոգուս մոտ են»<ref>{{Cite news |author=Reyes, B.J. |date=2007 թ․ փետրվարի 8 |title=Punahou left lasting impression on Obama |url=http://archives.starbulletin.com/2007/02/08/news/story02.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328164806/http://archives.starbulletin.com/2007/02/08/news/story02.html |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2007 թ․ փետրվարի 10 |newspaper=Honolulu Star-Bulletin |quote=As a teenager, Obama went to parties and sometimes sought out gatherings on military bases or at the University of Hawaii that were attended mostly by blacks.}}</ref>։ Օբաման նաև գրել և խոսել է այն մասին, որ դեռահաս տարիքում օգտագործել է [[Ալկոհոլ (թմրամիջոց)|էթանոլ]], [[մարիխուանա]] և [[կոկաին]]՝ «գլխից հանելու այն հարցերը, թե ով է եղել ինքը»<ref>{{Cite news |author=Elliott, Philip |date=2007 թ․ նոյեմբերի 21 |title=Obama gets blunt with N.H. students |url=http://articles.boston.com/2007-11-21/news/29233371_1_barack-obama-education-plan-campaign-trail |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407214401/http://articles.boston.com/2007-11-21/news/29233371_1_barack-obama-education-plan-campaign-trail |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 7 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |newspaper=The Boston Globe |page=8A |agency=Associated Press}}</ref>։ Օբաման եղել է նաև «Choom Gang» խմբի անդամ՝ ընկերական խումբ, որը միասին ժամանակ էր անցկացնում և երբեմն՝ մարիխուանա ծխում<ref>{{Cite news |last=Karl |first=Jonathan |date=2012 թ․ մայիսի 25 |title=Obama and His Pot-Smoking 'Choom Gang' |url=https://abcnews.go.com/blogs/politics/2012/05/obama-and-his-pot-smoking-choom-gang/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120525194225/http://abcnews.go.com/blogs/politics/2012/05/obama-and-his-pot-smoking-choom-gang/ |archive-date=2012 թ․ մայիսի 25 |access-date=2012 թ․ մայիսի 25 |work=ABC News}} * {{Cite book |last=Obama |first=Barack |url=https://books.google.com/books?id=HRCHJp-V0QUC&pg=PA93 |title=Dreams from My Father: A Story of Race and Inheritance |publisher=Crown |year=2004 |isbn=978-0-307-39412-5 |pages=93–94 |access-date=2016 թ․ հունիսի 3 |orig-date=1995}} * {{Cite book |last=Maraniss |first=David |url=https://books.google.com/books?id=Wnna9CLtblAC&q=choom |title=Barack Obama: The Story |publisher=Simon and Schuster |year=2012 |isbn=978-1-4391-6753-3 |at=pages with "choom gang" |access-date=2016 թ․ հունիսի 3}} * for analysis of the political impact of the quote and Obama's more recent admission that he smoked marijuana as a teenager ("When I was a kid, I inhaled"), see: * {{Cite news |author=Seelye, Katharine Q. |date=2006 թ․ հոկտեմբերի 24 |title=Obama offers more variations from the norm |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D07E2DB173FF937A15753C1A9609C8B63 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511044339/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D07E2DB173FF937A15753C1A9609C8B63 |archive-date=2011 թ․ մայիսի 11 |access-date=2006 թ․ հոկտեմբերի 29 |newspaper=The New York Times |page=A21}} * {{Cite news |author=Romano, Lois |date=2007 թ․ հունվարի 3 |title=Effect of Obama's candor remains to be seen |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/01/02/AR2007010201359.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080511210621/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/01/02/AR2007010201359.html |archive-date=2008 թ․ մայիսի 11 |access-date=2007 թ․ հունվարի 14 |newspaper=The Washington Post |page=A1}}</ref><ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=FRONTLINE The Choice 2012 |url=https://www.pbs.org/video/frontline-choice-2012-again/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010074023/http://www.pbs.org/video/frontline-choice-2012-again/ |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 10 |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 29 |publisher=PBS}}</ref>։ ==== Քոլեջ և հետազոտական աշխատանքներ ==== 1979 թվականին ավագ դպրոցն ավարտելուց հետո Օբաման տեղափոխվեց Լոս Անջելես՝ ամբողջական կրթաթոշակով [[Արևմտյան քոլեջ]] ({{lang-en|Occidental College}}) հաճախելու համար։ 1981 թվականի փետրվարին Օբաման առաջին անգամ հրապարակային ելույթ ունեցավ՝ քոլեջին կոչ անելով [[Հարավային Աֆրիկայում ներդրումներ կատարելուց հրաժարվելը|հրաժարվել Հարավային Աֆրիկայում ներդրումներ կատարել]]՝ ի պատասխան այդ երկրում վարվող ապարտհեյդի քաղաքականության<ref name="Occidental">{{Cite news |last=Gordon |first=Larry |date=2007 թ․ հունվարի 29 |title=Occidental recalls 'Barry' Obama |url=https://articles.latimes.com/2007/jan/29/local/me-oxy29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100524102944/http://articles.latimes.com/2007/jan/29/local/me-oxy29 |archive-date=2010 թ․ մայիսի 24 |access-date=2010 թ․ մայիսի 12 |newspaper=Los Angeles Times |page=B1}} * {{Cite news |last=Possley |first=Maurice |date=2007 թ․ մարտի 30 |title=Activism blossomed in college |url=https://www.chicagotribune.com/news/nationworld/chi-0703291042mar30-archive,0,1533921.story |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101009204342/http://www.chicagotribune.com/news/nationworld/chi-0703291042mar30-archive%2C0%2C1533921.story |archive-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 9 |access-date=2010 թ․ մայիսի 12 |newspaper=Chicago Tribune |page=20}} * {{Cite news |last=Kovaleski |first=Serge F. |date=2008 թ․ փետրվարի 9 |title=Old friends say drugs played bit part in Obama's young life |url=https://www.nytimes.com/2008/02/09/us/politics/09obama.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080211095352/http://www.nytimes.com/2008/02/09/us/politics/09obama.html |archive-date=2008 թ․ փետրվարի 11 |access-date=2010 թ․ մայիսի 12 |newspaper=The New York Times |page=A1}} * {{Cite news |last=Rohter |first=Larry |date=2008 թ․ ապրիլի 10 |title=Obama says real-life experience trumps rivals' foreign policy credits |url=https://www.nytimes.com/2008/04/10/us/politics/10obama.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080411041927/http://www.nytimes.com/2008/04/10/us/politics/10obama.html |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 11 |access-date=2010 թ․ մայիսի 12 |newspaper=The New York Times |page=A18}} * {{Cite news |author=Goldman, Adam |last2=Tanner |first2=Robert |date=2008 թ․ մայիսի 15 |title=Old friends recall Obama's years in LA, NYC |url=https://www.usatoday.com/news/politics/2008-05-15-3144401415_x.htm |access-date=2010 թ․ մայիսի 12 |work=USA Today |agency=Associated Press}} * {{Cite news |last=Helman |first=Scott |date=2008 թ․ օգոստոսի 25 |title=Small college awakened future senator to service (subscription archive) |url=https://www.boston.com/news/politics/2008/articles/2008/08/25/small_college_awakened_future_senator_to_service/?page=full |access-date=2010 թ․ մայիսի 12 |newspaper=The Boston Globe |page=1A}} * {{Cite news |last=Jackson |first=Brooks |date=2009 թ․ հունիսի 5 |title=More 'birther' nonsense: Obama's 1981 Pakistan trip |url=http://www.factcheck.org/2009/06/more-birther-nonsense-obamas-1981-pakistan-trip |access-date=2010 թ․ մայիսի 12 |publisher=FactCheck.org}} * {{Cite book |last=Remnick |first=David |title=The Bridge: The Life and Rise of Barack Obama |title-link=The Bridge: The Life and Rise of Barack Obama |publisher=Alfred A. Knopf |year=2010 |isbn=978-1-4000-4360-6 |place=New York |pages=[https://archive.org/details/bridgelifeand00remn/page/98 98–112]}} * Obama (1995, 2004), pp. 92–112. * Mendell (2007), pp. 55–62.</ref>։ 1981 թվականի կեսերին Օբաման մեկնեց Ինդոնեզիա՝ այցելելու մորն ու խորթ քրոջը՝ Մայային, ինչպես նաև երեք շաբաթով [[Պակիստան]]ում գտնվող իր քոլեջի ընկերների ընտանիքներին այցելելու համար<ref name="Occidental" />։ 1981 թվականի վերջերին՝ երրորդ կուրսում, [[Տեղափոխում այլ քոլեջ|տեղափոխվեց]] Նյու Յորքի [[Կոլումբիայի համալսարան]], որտեղ մասնագիտացավ [[Քաղաքագիտություն|քաղաքագիտության]] ոլորտում՝ հարակից ուղղություններ ընտրելով [[միջազգային հարաբերություններ]]ը<ref>{{Cite news |author=Boss-Bicak, Shira |date=2005 թ․ հունվար |title=Barack Obama '83 |url=http://www.college.columbia.edu/cct_archive/jan05/cover.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080905121815/http://www.college.columbia.edu/cct_archive/jan05/cover.php |archive-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 5 |access-date=2006 թ․ հոկտեմբերի 1 |magazine=Columbia College Today |issn=0572-7820}}</ref> և [[Անգլիական գրականություն|անգլերեն գրականությունը]]<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ հունիսի 26 |title=Remarks by the President in Town Hall |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2014/06/26/remarks-president-town-hall |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170216133246/https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2014/06/26/remarks-president-town-hall |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 16 |access-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 15 |work=whitehouse.gov |via=National Archives}}</ref>։ Բնակվում էր կամպուսից դուրս՝ 109-րդ Վեսթ փողոցում<ref>{{Cite news |date=2012 թ․ օգոստոսի 27 |title=The Approval Matrix |url=https://nymag.com/arts/all/approvalmatrix/approval-matrix-2012-8-27/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200519005536/https://nymag.com/arts/all/approvalmatrix/approval-matrix-2012-8-27/ |archive-date=2020 թ․ մայիսի 19 |access-date=2020 թ․ փետրվարի 18 |work=New York}}</ref>։ 1983 թվականին 3,7 միավորով ավարտեց համալսարանը՝ ստանալով բակալավրի աստիճան։ Համալսարանն ավարտելուց հետո Օբաման գրեթե մեկ տարի որպես ֆինանսական հետազոտող և գրող աշխատեց «[[Business International Corporation]]»-ում<ref>{{Cite news |last=Horsley |first=Scott |date=2008 թ․ հուլիսի 9 |title=Obama's Early Brush With Financial Markets |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=92337754 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170803005930/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=92337754 |archive-date=2017 թ․ օգոստոսի 3 |access-date=2017 թ․ հուլիսի 17 |publisher=NPR}}</ref><ref>{{Cite web |author=Obama, Barack |year=1998 |title=Curriculum vitae |url=http://www.law.uchicago.edu/faculty/obama/cv.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20010509024017/http://www.law.uchicago.edu/faculty/obama/cv.html |archive-date=2001 թ․ մայիսի 9 |access-date=2006 թ․ հոկտեմբերի 1 |publisher=The University of Chicago Law School}} * {{Cite news |author=Issenberg, Sasha |date=2008 թ․ օգոստոսի 6 |title=Obama shows hints of his year in global finance; Tied markets to social aid |url=https://www.boston.com/news/nation/articles/2008/08/06/obama_shows_hints_of_his_year_in_global_finance/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091107145054/http://www.boston.com/news/nation/articles/2008/08/06/obama_shows_hints_of_his_year_in_global_finance?page=full |archive-date=2009 թ․ նոյեմբերի 7 |access-date=2008 թ․ օգոստոսի 6 |newspaper=The Boston Globe |page=1A}}</ref>, այնուհետև 1985 թվականին՝ [[Նյու Յորքի քաղաքային քոլեջ]]ում երեք ամիս աշխատեց որպես «[[New York Public Interest Research Group]]»-ի համակարգող<ref>{{Cite news |author=Scott, Janny |date=2007 թ․ հուլիսի 30 |title=Obama's account of New York often differs from what others say |url=https://www.nytimes.com/2007/10/30/us/politics/30obama.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071031000738/http://www.nytimes.com/2007/10/30/us/politics/30obama.html |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 31 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 31 |newspaper=The New York Times |page=B1}} * Obama (1995, 2004), pp. 133–140. * Mendell (2007), pp. 62–63.</ref><ref name="Who's Who 2008">{{Cite book |title=Who's Who in America, 2008 |publisher=Marquis Who's Who |year=2007 |isbn=978-0-8379-7011-0 |editor=Chassie, Karen |place=New Providence, NJ |page=3468}}</ref><ref>{{Cite news |last=Fink |first=Jason |date=2008 թ․ նոյեմբերի 9 |title=Obama stood out, even during brief 1985 NYPIRG job |url=http://www.newsday.com/news/new-york/obama-stood-out-even-during-brief-1985-nypirg-job-1.885513 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110506062005/http://www.newsday.com/news/new-york/obama-stood-out-even-during-brief-1985-nypirg-job-1.885513 |archive-date=2011 թ․ մայիսի 6 |access-date=2014 թ․ մարտի 13 |newspaper=Newsday}}</ref>։ ==== Համայնքային կազմակերպիչ և Հարվարդի իրավաբանական դպրոց ==== [[Կոլումբիայի համալսարան]]ն ավարտելուց երկու տարի անց Օբաման, երբ աշխատանքի ընդունվեց որպես [[«Զարգացող համայնքներ» նախագիծ|«Զարգացող համայնքներ» նախագծի]] տնօրեն, Նյու Յորքից տեղափոխվեց Չիկագո. վերջինս կրոնական համայնքային կազմակերպություն էր, որն ի սկզբանե ներառում էր ութ կաթոլիկ ծուխ [[Ռոզլենդ (Չիկագո)|Ռոզլենդից]], [[Վեսթ Փալման (Չիկագո)|Վեսթ Փալման]]ից և [[Ռիվերդեյլ (Չիկագո)|Ռիվերդեյլ]]ից։ Վերջիններս գտնվում էին Չիկագոյի [[Հարավային հատված (Չիկագո)|Հարավային հատված]]ում։ 1985 թվականի հունիսից մինչև 1988 թվականի մայիս ամիսներին այնտեղ աշխատել է որպես համայնքային կազմակերպիչ<ref name="Who's Who 2008" /><ref>{{Cite magazine |last=Lizza |first=Ryan |date=2007 թ․ մարտի 19 |title=The agitator: Barack Obama's unlikely political education |url=http://www.tnr.com/article/the-agitator-barack-obamas-unlikely-political-education |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101112225829/http://www.tnr.com/article/the-agitator-barack-obamas-unlikely-political-education |archive-date=2010 թ․ նոյեմբերի 12 |access-date=2007 թ․ օգոստոսի 21 |magazine=The New Republic |pages=22–26, 28–29 |volume=236 |issue=12 |issn=0028-6583}} * {{Cite news |last1=Secter |first1=Bob |last2=McCormick |first2=John |date=2007 թ․ մարտի 30 |title=Portrait of a pragmatist |url=https://www.chicagotribune.com/news/nationworld/chi-0703300121mar30-archive,0,2491692,full.story |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091214172131/http://www.chicagotribune.com/news/nationworld/chi-0703300121mar30-archive%2C0%2C2491692%2Cfull.story |archive-date=2009 թ․ դեկտեմբերի 14 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |newspaper=Chicago Tribune |page=1}} * Obama (1995, 2004), pp. 140–295. * Mendell (2007), pp. 63–83.</ref>։ Օգնել է ստեղծել մասնագիտական ուսուցման ծրագիր, քոլեջ ընդունվելու համար նախապատրաստական ծրագիր և վարձակալների իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող կազմակերպություն «[[Altgeld Gardens Homes]]»-ում<ref name="Harvard Law 1990a">{{Cite news |last=Matchan |first=Linda |date=1990 թ․ փետրվարի 15 |title=A Law Review breakthrough |url=https://www.boston.com/news/politics/2008/articles/1990/02/15/a_law_review_breakthrough |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090122000920/http://boston.com/news/politics/2008/articles/1990/02/15/a_law_review_breakthrough/ |archive-date=2009 թ․ հունվարի 22 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=The Boston Globe |page=29}} * {{Cite news |last=Corr |first=John |date=1990 թ․ փետրվարի 27 |title=From mean streets to hallowed halls |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_multi=PI%7CDN%7C&p_product=PHNP&p_theme=phnp&p_action=search&p_maxdocs=200&s_dispstring=Author%28John%20Corr%29%20AND%20date%2802%2F27%2F1990%20to%2002%2F27%2F1990%29%20AND%20date%28all%29&p_field_advanced-0=Author&p_text_advanced-0=%28John%20Corr%29&p_bool_advanced-1=AND&p_params_advanced-1=date%3AB%2CE&p_field_advanced-1=YMD_date&p_text_advanced-1=%2802%2F27%2F1990%20to%2002%2F27%2F1990%29%C3%8Al_numdocs%3D20&p_perpage=10&p_sort=YMD_date%3AD%C3%8Al_useweights%3Dno |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190828224400/http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_multi=PI%7CDN%7C&p_product=PHNP&p_theme=phnp&p_action=search&p_maxdocs=200&s_dispstring=Author%28John%20Corr%29%20AND%20date%2802/27/1990%20to%2002/27/1990%29%20AND%20date%28all%29&p_field_advanced-0=Author&p_text_advanced-0=%28John%20Corr%29&p_bool_advanced-1=AND&p_params_advanced-1=date:B,E&p_field_advanced-1=YMD_date&p_text_advanced-1=%2802/27/1990%20to%2002/27/1990%29%C3%8Al_numdocs=20&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D%C3%8Al_useweights=no |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 28 |access-date=2008 թ․ հունիսի 6 |newspaper=The Philadelphia Inquirer |page=C01 |format=paid archive}}</ref>։ Օբաման աշխատել է նաև համայնքային կազմակերպմամբ զբաղվող հաստատությունում՝ [[Գամալիել հիմնադրամ]]ում, որպես խորհրդատու և ուսուցիչ<ref>{{Cite magazine |last=Obama |first=Barack |date=August–September 1988 |title=Why organize? Problems and promise in the inner city |magazine=Illinois Issues |pages=40–42 |volume=14 |issue=8–9 |issn=0738-9663}} reprinted in:{{break}}{{Cite book |url=https://archive.org/details/afteralinskycomm0000unse |title=After Alinsky: community organizing in Illinois |publisher=Sangamon State University |year=1990 |isbn=978-0-9620873-3-2 |editor=Knoepfle, Peg |place=Springfield, IL |pages=[https://archive.org/details/afteralinskycomm0000unse/page/35 35]–40 |quote=He has also been a consultant and instructor for the Gamaliel Foundation, an organizing institute working throughout the Midwest.}}</ref>։ 1988 թվականի կեսերին առաջին անգամ երեք շաբաթով մեկնեց [[Եվրոպա]], այնուհետև՝ հինգ շաբաթով Քենիա, որտեղ առաջին անգամ հանդիպեց հորական կողմի իր բարեկամներից շատերին<ref name="Obama 2012">{{Cite book |last=Obama |first=Auma |url=https://archive.org/details/andthenlifehappe0000obam |title=And then life happens: a memoir |publisher=St. Martin's Press |year=2012 |isbn=978-1-250-01005-6 |location=New York |pages=[https://archive.org/details/andthenlifehappe0000obam/page/189 189]–208, 212–216}}</ref><ref>Obama (1995, 2004), pp. 299–437. * Maraniss (2012), pp. 564–570.</ref>։ {{external media | float = right | video1 = [http://bostonlocaltv.org/catalog/V_UDAMVZGA4JEY06N Դերիք Բելը սպառնում է հեռանալ Հարվարդից], ապրիլի 24, 1990 թ., 11:34, Բոստոնի հեռուստատեսության թվային արխիվ<ref name="wgbh">{{Cite news |date=1990 թ․ ապրիլի 24 |title=Ten O'Clock News; Derrick Bell threatens to leave Harvard |url=http://bostonlocaltv.org/catalog/V_UDAMVZGA4JEY06N |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161108075226/http://bostonlocaltv.org/catalog/V_UDAMVZGA4JEY06N |archive-date=2016 թ․ նոյեմբերի 8 |access-date=2016 թ․ սեպտեմբերի 23 |work=WGBH Educational Foundation, American Archive of Public Broadcasting |publisher=WGBH and the Library of Congress |location=Boston and Washington, D.C.}}</ref>։ Ուսանող Բարաք Օբաման ներկայացնում է պրոֆեսոր Դերիք Բելին՝ սկսած 6:25 րոպեից։}} Չնայած նրան ամբողջական կրթաթոշակ առաջարկեցին [[Հյուսիսարևմտյան համալսարանի Փրիցքերի անվան իրավաբանական դպրոց|Հյուսիսարևմտյան համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում]] սովորելու համար՝ Օբաման, բնակվելով հարևան [[Սոմերվիլ (Մասաչուսեթս)|Սոմերվիլ]]ում, 1988 թվականի աշնանն ընդունվեց [[Հարվարդի իրավաբանական դպրոց]]<ref>{{Cite news |author1=Joey Del Ponte |author2=Somerville Scout Staff |title=Something in the Water |url=https://scoutsomerville.com/feature-something-in-the-water/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200101163528/https://scoutsomerville.com/feature-something-in-the-water/ |archive-date=2020 թ․ հունվարի 1 |access-date=2020 թ․ հունվարի 1 |newspaper=Somerville Scout |page=26 |issue=January/February 2014 |quote=Barack Obama lived in the big, ivy-covered brick building at 365 Broadway{{spaces}}... From 1988 to 1991, the future president resided in a basement apartment while attending Harvard Law School.}}</ref>։ Առաջին կուրսի վերջում նա ընտրվեց «[[Harvard Law Review]]»-ի խմբագիր<ref name="Harvard Law 2007">{{Cite news |last1=Levenson |first1=Michael |last2=Saltzman |first2=Jonathan |date=2007 թ․ հունվարի 28 |title=At Harvard Law, a unifying voice |url=http://archive.boston.com/news/local/articles/2007/01/28/at_harvard_law_a_unifying_voice/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160803042245/http://archive.boston.com/news/local/articles/2007/01/28/at_harvard_law_a_unifying_voice/ |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 3 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=Boston Globe |page=1A}} * {{Cite news |author=Kantor, Jodi |date=2007 թ․ հունվարի 28 |title=In law school, Obama found political voice |url=https://www.nytimes.com/2007/01/28/us/politics/28obama.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20070307091848/http://www.nytimes.com/2007/01/28/us/politics/28obama.html |archive-date=2007 թ․ մարտի 7 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=The New York Times |page=A1}} * {{Cite news |author=Mundy, Liza |date=2007 թ․ օգոստոսի 12 |title=A series of fortunate events |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/08/08/AR2007080802038_pf.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20070814185300/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/08/08/AR2007080802038_pf.html |archive-date=2007 թ․ օգոստոսի 14 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=The Washington Post |page=W10}} * Mendell (2007), pp. 80–92.</ref>, երկրորդ կուրսում՝ ամսագրի նախագահ<ref name="Harvard Law 1990a" /><ref name="Harvard Law 1990b">{{Cite news |author=Butterfield, Fox |date=1990 թ․ փետրվարի 6 |title=First black elected to head Harvard's Law Review |url=https://www.nytimes.com/1990/02/06/us/first-black-elected-to-head-harvard-s-law-review.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080410210514/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CE2DC1631F935A35751C0A966958260 |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 10 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=The New York Times |page=A20}} * {{Cite news |author=Ybarra, Michael J |date=1990 թ․ փետրվարի 7 |title=Activist in Chicago now heads Harvard Law Review |url=https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1990-02-07-9001110408-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181022232657/http://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1990-02-07-9001110408-story.html |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 22 |access-date=2011 թ․ հոկտեմբերի 29 |newspaper=Chicago Tribune |page=3}} * {{Cite news |author=Drummond, Tammerlin |date=1990 թ․ մարտի 12 |title=Barack Obama's law; Harvard Law Review's first black president plans a life of public service |url=https://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/60017156.html?dids=60017156:60017156&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080617150504/http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/60017156.html?dids=60017156:60017156&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-date=2008 թ․ հունիսի 17 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=Los Angeles Times |page=E1 |format=paid archive}} * {{Cite magazine |last=Evans |first=Gaynelle |date=1990 թ․ մարտի 15 |title=Opening another door: The saga of Harvard's Barack H. Obama |url=https://diverseeducation.com/article/11791/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120520143753/http://diverseeducation.com/article/11791/ |archive-date=2012 թ․ մայիսի 20 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |magazine=Black Issues in Higher Education |page=5 |volume=7 |issue=1 |issn=0742-0277}} * {{Cite news |author=Pugh, Allison J. |date=1990 թ․ ապրիլի 18 |title=Law Review's first black president aims to help poor |url=https://allisonpugh.weebly.com/uploads/4/4/7/8/44787215/miami_herald__22law_review_president_22.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200101145727/https://allisonpugh.weebly.com/uploads/4/4/7/8/44787215/miami_herald__22law_review_president_22.pdf |archive-date=2020 թ․ հունվարի 1 |access-date=2020 թ․ հունվարի 1 |newspaper=The Miami Herald |page=C01 |agency=Associated Press}}</ref>։ Ուսումնառության ընթացքում դարձավ նաև սահմանադրական իրավունքի մասնագետ [[Լոուրենս Թրայբ]]ի օգնականը<ref>{{Cite news |title=Obama Made A Strong First Impression At Harvard |url=https://www.npr.org/2012/05/22/153214284/obamas-harvard-days-began-with-exclamation-point |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221220014856/https://www.npr.org/2012/05/22/153214284/obamas-harvard-days-began-with-exclamation-point |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |access-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |work=NPR |language=en}}</ref>։ Ամառները վերադառնում էր Չիկագո. 1989 թվականին աշխատել է «[[Sidley Austin]]» իրավաբանական ընկերությունում, իսկ 1990 թվականին՝ «[[Hopkins & Sutter]]»-ում<ref>{{Cite news |author=Aguilar, Louis |date=1990 թ․ հուլիսի 11 |title=Survey: Law firms slow to add minority partners |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/28774085.html?dids=28774085:28774085&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-url=https://web.archive.org/web/20080929145015/https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/28774085.html?dids=28774085:28774085&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 29 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=Chicago Tribune |page=1 (Business)}}</ref>։ Օբամայի՝ որպես «Harvard Law Review»-ի առաջին սևամորթ խմբագիր դառնալը գրավեց ԶԼՄ-ների ուշադրությունը<ref name="Harvard Law 1990a" /><ref name="Harvard Law 1990b" /> և հանգեցրեց ռասայական հարաբերությունների մասին գրքի հրատարակման և առաջխաղացման համար պայմանագրի կնքմանը<ref name="Scott 2008a">{{Cite news |author=Scott, Janny |date=2008 թ․ մայիսի 18 |title=The story of Obama, written by Obama |url=https://www.nytimes.com/2008/05/18/us/politics/18memoirs.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090401222500/http://www.nytimes.com/2008/05/18/us/politics/18memoirs.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=The New York Times |page=A1}} * Obama (1995, 2004), pp. xiii–xvii.</ref>, որը հետագայում վերածվեց անձնական հուշերի։ Ձեռագիրը հրատարակվեց 1995 թվականի կեսերին՝ «[[Հորս երազանքները]]» անվամբ<ref name="Scott 2008a" />։ 1991 թվականին Օբաման գերազանցությամբ ավարտեց Հարվարդի իրավաբանական դպրոցը՝ ստանալով [[իրավագիտության դոկտոր]]ի աստիճան<ref name="Harvard Law 2007" /><ref name="Juris Doctor">{{Cite web |date=2008 թ․ նոյեմբերի 6 |title=Obama joins list of seven presidents with Harvard degrees |url=https://news.harvard.edu/gazette/story/2008/11/obama-joins-list-of-seven-presidents-with-harvard-degrees/ |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 23 |website=news.harvard.edu}} {{Cite news |last=Adams |first=Richard |date=2007 թ․ մայիսի 9 |title=Barack Obama |url=https://www.theguardian.com/world/2007/may/09/barackobama.uselections20081 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081013083027/http://www.guardian.co.uk/world/2007/may/09/barackobama.uselections20081 |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 13 |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 26 |newspaper=The Guardian |place=London}}</ref>։ ==== Չիկագոյի համալսարանի իրավաբանական դպրոց ==== 1991 թվականին Օբաման ընդունեց [[Չիկագոյի համալսարանի իրավաբանական դպրոց]]ում երկու տարով հրավիրյալ գիտաշխատողի հաստիքը զբաղեցնելու հրավերը, որպեսզի աշխատի իր առաջին գրքի վրա<ref name="Scott 2008a" /><ref name="Fellow">{{Cite magazine |last=Merriner |first=James L. |date=2008 թ․ հունիս |title=The friends of O |url=http://www.chicagomag.com/Chicago-Magazine/June-2008/Obamas-Chicago-Posse/The-Friends-of-O/index.php?cp=2&si=1 |access-date=2010 թ․ հունվարի 30 |magazine=Chicago |pages=74–79, 97–99 |volume=57 |issue=6 |issn=0362-4595}} * {{Cite news |last=Zengerle |first=Jason |date=2008 թ․ հուլիսի 30 |title=Con law; What the University of Chicago right thinks of Obama |url=http://www.tnr.com/article/con-law?id=86dd0277-c6ee-4e3c-83e9-0bb468c5c40d&p=1 |access-date=2010 թ․ հունվարի 30 |magazine=The New Republic |pages=7–8 |volume=239 |issue=1}} * {{Cite news |last=Kantor |first=Jodi |date=2008 թ․ հուլիսի 30 |title=Teaching law, testing ideas, Obama stood slightly apart |url=https://www.nytimes.com/2008/07/30/us/politics/30law.html |access-date=2010 թ․ հունվարի 30 |newspaper=The New York Times |page=A1}} * {{Cite news |last=Gray |first=Steven |date=2008 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=Taking professor Obama's class |url=http://www.time.com/time/politics/article/0,8599,1835238-2,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090512195322/http://www.time.com/time/politics/article/0,8599,1835238-2,00.html |archive-date=2009 թ․ մայիսի 12 |access-date=2010 թ․ հունվարի 30 |magazine=Time}} * {{Cite news |last=Starr |first=Alexandra |date=2008 թ․ սեպտեմբերի 21 |title=Case study |url=https://www.nytimes.com/2008/09/21/magazine/21obama-t.html |access-date=2010 թ․ հունվարի 30 |magazine=The New York Times Magazine |page=76}} * {{Cite news |last=Hundley |first=Tom |date=2009 թ․ մարտի 22 |title=Ivory tower of power |url=http://articles.chicagotribune.com/2009-03-22/features/0903200725_1_barack-obama-story-chicago-school-harvard-law |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100413214507/http://articles.chicagotribune.com/2009-03-22/features/0903200725_1_barack-obama-story-chicago-school-harvard-law |archive-date=2010 թ․ ապրիլի 13 |access-date=2010 թ․ հունվարի 30 |magazine=Chicago Tribune Magazine |page=6}}</ref>։ Այնուհետև նույն համալսարանում 12 տարի դասավանդեց [[սահմանադրական իրավունք]]՝ 1992-1996 թվականներին որպես դասախոս, իսկ 1996-2004 թվականներին՝ որպես ավագ դասախոս<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ մարտի 27 |title=Statement regarding Barack Obama |url=http://www.law.uchicago.edu/media/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080608225931/http://www.law.uchicago.edu/media/index.html |archive-date=2008 թ․ հունիսի 8 |access-date=2008 թ․ հունիսի 5 |publisher=University of Chicago Law School}} * {{Cite web |last=Miller |first=Joe |date=2008 թ․ մարտի 28 |title=Was Barack Obama really a constitutional law professor? |url=https://www.factcheck.org/2008/03/obama-a-constitutional-law-professor/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120516200322/http://www.factcheck.org/2008/03/obama-a-constitutional-law-professor/ |archive-date=2012 թ․ մայիսի 16 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |work=FactCheck.org}} * {{Cite web |last=Holan |first=Angie Drobnic |date=2008 թ․ մարտի 7 |title=Obama's 20 years of experience |url=https://www.politifact.com/truth-o-meter/article/2008/mar/07/obamas-20-years-experience/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080515194211/http://politifact.com/truth-o-meter/article/2008/mar/07/obamas-20-years-experience/ |archive-date=2008 թ․ մայիսի 15 |access-date=2008 թ․ հունիսի 10 |work=PolitiFact.com}}</ref>։ 1992 թվականի ապրիլից հոկտեմբեր ամիսներին Օբաման ղեկավարել է Իլինոյսի «[[Քվեարկելու նախագիծ]]ը», որը [[Ընտրողների գրանցման արշավ|ընտրողների գրանցմանն ուղղված արշավ]] էր. իրականացվում էր 10-ը աշխատակցի և 700 կամավորների օգնությամբ։ Օբաման հասավ նրան, որ նահանգի 400 000 չգրանցված աֆրոամերիկացի քվեարկողներից 150 000-ը գրանցվեց, որի արդյունքում «[[Crain's Chicago Business]]» շաբաթաթերթը 1993 թվականին Օբամային ներառեց իր «40 under Forty» ցանկում՝ որպես իր մասնագիտական ոլորտում ազդեցիկ դեմքի<ref name="Forty">{{Cite book |url=http://www.sos.state.il.us/bb/toc.html |title=Illinois Blue Book, 2000, Millennium ed |publisher=Illinois Secretary of State |year=2000 |editor=White, Jesse |place=Springfield, IL |page=83 |oclc=43923973 |access-date=2008 թ․ հունիսի 6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040416120057/http://www.sos.state.il.us/bb/sec4_71_132.pdf |archive-date=2004 թ․ ապրիլի 16}} * {{Cite news |last=Jarrett |first=Vernon |date=1992 թ․ օգոստոսի 11 |title='Project Vote' brings power to the people |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=CSTB&p_theme=cstb&p_action=search&p_maxdocs=200&s_dispstring=(Vernon%20Jarrett)%20AND%20date(8/11/1992%20to%208/11/1992)&p_field_date-0=YMD_date&p_params_date-0=date:B,E&p_text_date-0=8/11/1992%20to%208/11/1992)&p_field_advanced-0=&p_text_advanced-0=(Vernon%20Jarrett)Êl_numdocs=20&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:DÊl_useweights=no |access-date=2008 թ․ հունիսի 6 |work=Chicago Sun-Times |page=23 |format=paid archive}} * {{Cite news |last=Reynolds |first=Gretchen |date=1993 թ․ հունվար |title=Vote of confidence |url=http://www.chicagomag.com/Chicago-Magazine/January-1993/Vote-of-Confidence |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080514183643/http://www.chicagomag.com/Chicago-Magazine/January-1993/Vote-of-Confidence |archive-date=2008 թ․ մայիսի 14 |access-date=2008 թ․ հունիսի 6 |work=Chicago Magazine |pages=53–54 |volume=42 |issue=1 |issn=0362-4595}} * {{Cite news |last=Anderson |first=Veronica |date=1993 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=40 under Forty: Barack Obama, Director, Illinois Project Vote |newspaper=Crain's Chicago Business |page=43 |volume=16 |issue=39 |issn=0149-6956}}</ref>։ === Ընտանիք և անձնական կյանք === {{Հիմնական|Բարաք Օբամայի ընտանիք}} 2006 թվականին մի հարցազրույցի ժամանակ Օբաման ընդգծեց իր [[Բարաք Օբամայի ընտանիք|մեծ ընտանիքի]] բազմազանությունը. «Կարծես փոքրիկ ՄԱԿ լինի։ Բարեկամներ ունեմ, որ նման են [[Բերնի Մակ|Բեռնի Մաքին]]։ Բարեկամներ էլ ունեմ, որ նման են [[Մարգարետ Թետչեր]]ին»<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ հոկտեմբերի 18 |title=Keeping Hope Alive: Barack Obama Puts Family First |url=http://www.oprah.com/slideshow/oprahshow/oprahshow1_ss_20061018/10 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090417020958/http://www.oprah.com/slideshow/oprahshow/oprahshow1_ss_20061018/10 |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 17 |access-date=2008 թ․ հունիսի 24 |website=The Oprah Winfrey Show}}</ref>։ Օբաման խորթ քույր ունի՝ Մայա Սուտորո Ինը, ում հետ մեծացել է, յոթ խորթ եղբայր էլ ունի քենիացի հոր կողմից, որոնցից վեցը ողջ են<ref>{{Cite news |last=Fornek |first=Scott |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Half Siblings: 'A Complicated Family' |url=http://www.suntimes.com/news/politics/obama/familytree/545462,BSX-News-wotrees09.stng |url-status=dead |archive-url=https://www.webcitation.org/5msGZ6sKn?url=http://www.suntimes.com/news/politics/obama/familytree/545462,BSX-News-wotrees09.stng |archive-date=2010 թ․ հունվարի 18 |access-date=2008 թ․ հունիսի 24 |work=Chicago Sun-Times}} See also: {{Cite news |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Interactive Family Tree |url=http://www.suntimes.com/images/cds/special/family_tree.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080703042659/http://www.suntimes.com/images/cds/special/family_tree.html |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 3 |access-date=2008 թ․ հունիսի 24 |work=Chicago Sun-Times}}</ref>։ Օբամայի մայրը մահացել է վաղ տարիքում, իսկ մորական կողմի տատը՝ Մեդլին Դանհեմը<ref>{{Cite news |last=Fornek |first=Scott |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Madelyn Payne Dunham: 'A Trailblazer' |url=http://www.suntimes.com/news/politics/obama/familytree/545449,BSX-News-wotreeee09.stng |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090304232433/http://www.suntimes.com/news/politics/obama/familytree/545449,BSX-News-wotreeee09.article |archive-date=2009 թ․ մարտի 4 |access-date=2008 թ․ հունիսի 24 |work=Chicago Sun-Times}}</ref>, մահացել է 2008 թվականի նոյեմբերի 2-ին<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ նոյեմբերի 3 |title=Obama's grandmother dies after battle with cancer |url=http://www.cnn.com/2008/POLITICS/11/03/obama.grandma/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081103235343/http://www.cnn.com/2008/POLITICS/11/03/obama.grandma/index.html |archive-date=2008 թ․ նոյեմբերի 3 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 4 |publisher=CNN}}</ref>՝ Օբամայի նախագահ ընտրվելուց երկու օր առաջ։ Օբաման ունի նաև իռլանդական արմատներ. 2011 թվականի մայիսին Մանիգոլում ծանոթացել է իր իռլանդացի զարմիկների հետ<ref>{{Cite news |last=Smolenyak |first=Megan |date=2011 թ․ մայիսի 9 |title=Tracing Barack Obama's Roots to Moneygall |url=https://www.huffingtonpost.com/megan-smolenyak-smolenyak/tracing-barack-obamas-roo_b_859151.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915183446/https://www.huffingtonpost.com/megan-smolenyak-smolenyak/tracing-barack-obamas-roo_b_859151.html |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2020 թ․ փետրվարի 18 |work=The Huffington Post}}</ref>։ «Հորս երազանքները» հուշագրության մեջ Բարաք Օբաման մոր ընտանիքի արմատները կապում է բնիկ ամերիկացիների սերունդների հետ։ Բացի այդ, նա հնարավոր է համարում նաև հեռու բարեկամական կապը [[Ջեֆերսոն Դևիս]]ի հետ, որն [[Քաղաքացիական պատերազմը ԱՄՆ-ում|Քաղաքացիական պատերազմի]] ժամանակ [[Ամերիկայի Համադաշնային Նահանգներ]]ի նախագահն էր։ Ընդհանուր նախնիներ ունի նաև [[Ջորջ Ու. Բուշ]]ի և [[Դիք Չեյնի]]ի հետ<ref>Obama (1995, 2004), p. 13. For reports on Obama's maternal genealogy, including slave owners, Irish connections, and common ancestors with George W. Bush, Dick Cheney, and Harry S. Truman, see: {{Cite news |last1=Nitkin |first1=David |last2=Merritt |first2=Harry |date=2007 թ․ մարտի 2 |title=A New Twist to an Intriguing Family History |url=http://www.baltimoresun.com/news/nationworld/politics/bal-te.obama02mar02,0,3453027.story |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070930033339/http://www.baltimoresun.com/news/nationworld/politics/bal-te.obama02mar02%2C0%2C3453027.story |archive-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 30 |access-date=2008 թ․ հունիսի 24 |work=The Baltimore Sun}}</ref><ref>{{Cite news |last=Jordan |first=Mary |date=2007 թ․ մայիսի 13 |title=Tiny Irish Village Is Latest Place to Claim Obama as Its Own |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/05/12/AR2007051201551.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190405183959/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/05/12/AR2007051201551.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 5 |access-date=2008 թ․ հունիսի 24 |newspaper=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 8 |title=Obama's Family Tree Has a Few Surprises |url=http://cbs2chicago.com/topstories/Barack.Obama.family.2.339709.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080602215833/http://cbs2chicago.com/topstories/Barack.Obama.family.2.339709.html |archive-date=2008 թ․ հունիսի 2 |access-date=2008 թ․ հունիսի 24 |publisher=CBS 2 (Chicago) |agency=Associated Press}}</ref>։ 1980-ական թվականներին Չիկագոյում համայնքային կազմակերպիչ աշխատելու ժամանակ Օբաման ապրել է մարդաբան [[Շեյլա Միյոսի Ջագեր]]ի հետ։ Երկու անգամ ամուսնության առաջարկություն է արել նրան, սակայն աղջիկն ու նրա ծնողները մերժել են<ref name="theindependentbeforemichelle">{{Cite news |last1=Hosie |first1=Rachel |date=2017 թ․ մայիսի 3 |title=Before Michelle: The story of Barack Obama's proposal to Sheila Miyoshi Jager |url=https://www.independent.co.uk/life-style/before-michelle-barack-obama-sheila-miyoshi-jager-engagement-chicago-us-president-david-j-garrow-a7714771.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170509133231/http://www.independent.co.uk/life-style/before-michelle-barack-obama-sheila-miyoshi-jager-engagement-chicago-us-president-david-j-garrow-a7714771.html |archive-date=2017 թ․ մայիսի 9 |access-date=2017 թ․ մայիսի 11 |work=The Independent}}</ref><ref name="tobiasoberlincollegeprofessor">{{Cite news |last1=Tobias |first1=Andrew J. |date=2017 թ․ մայիսի 3 |title=Oberlin College professor received unsuccessful marriage proposal from Barack Obama in 1980s, new biography reveals |url=http://www.cleveland.com/politics/index.ssf/2017/05/oberlin_college_professor_rece.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170503220931/http://www.cleveland.com/politics/index.ssf/2017/05/oberlin_college_professor_rece.html |archive-date=2017 թ․ մայիսի 3 |access-date=2017 թ․ մայիսի 11 |work=The Plain Dealer}}</ref>։ Այս հարաբերությունների մասին հանրությանը հայտնի դարձավ միայն 2017 թվականի մայիսին՝ նախագահի պաշտոնը թողնելուց մի քանի ամիս անց<ref name="tobiasoberlincollegeprofessor" />։ [[Պատկեր:Obama family portrait in the Green Room.jpg|thumb|Օբաման կնոջ՝ [[Միշել Օբամա|Միշելի]] և դուստրերի՝ Սաշայի և Մալիայի հետ՝ Սպիտակ տան [[Կանաչ սենյակ (Սպիտակ տուն)|Կանաչ սենյակ]]ում, 2009 թվական։]] 1989 թվականի հունիսին Չիկագոյի «Sidley Austin» իրավաբանական ընկերությունում աշխատելիս, Օբաման ծանոթացավ [[Միշել Օբամա|Միշել Ռոբինսոն]]ի հետ<ref>Obama (2006), pp. 327–332. See also: {{Cite news |last=Brown |first=Sarah |date=2005 թ․ դեկտեմբերի 7 |title=Obama '85 masters balancing act |url=http://www.dailyprincetonian.com/2005/12/07/14049 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090220165725/http://www.dailyprincetonian.com/2005/12/07/14049/ |archive-date=2009 թ․ փետրվարի 20 |access-date=2009 թ․ փետրվարի 9 |work=The Daily Princetonian}}</ref>։ Ռոբինսոնը երեք ամսով նշանակվել էր որպես իր խորհրդական և սկզբնական շրջանում մերժում էր ժամադրության հրավերները<ref>Obama (2006), p. 329.</ref>։ Օբաման և Միշելը սկսեցին ժամադրվել ավելի ուշ՝ այդ ամռանը, նշանվեցին 1991 թվականին և ամուսնացան 1992 թվականի հոկտեմբերի 3-ին<ref>{{Cite news |author=Fornek, Scott |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Michelle Obama: 'He Swept Me Off My Feet' |url=http://www.suntimes.com/news/politics/obama/585261,CST-NWS-wedding03.stng |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091208051056/http://www.suntimes.com/news/politics/obama/585261,CST-NWS-wedding03.stng |archive-date=2009 թ․ դեկտեմբերի 8 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 28 |work=Chicago Sun-Times}}</ref>։ Երեխայի վիժումից հետո Միշելը դիմեց [[Արտամարմնային բեղմնավորում|արտամարմնային բեղմնավորման]]<ref>{{Cite news |last=Riley-Smith |first=Ben |date=2018 թ․ նոյեմբերի 9 |title=Michelle Obama had miscarriage, used IVF to conceive girls |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2018/11/09/michelle-obama-had-miscarriage-used-ivf-conceive-girls/ |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/2018/11/09/michelle-obama-had-miscarriage-used-ivf-conceive-girls/ |archive-date=2022 թ․ հունվարի 10 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 15 |newspaper=The Telegraph}}{{cbignore}}</ref>։ Զույգի առաջին դուստրը՝ Մալիա Էննը, ծնվել է 1998 թվականին<ref>{{Cite news |last=Martin |first=Jonathan |date=2008 թ․ հուլիսի 4 |title=Born on the 4th of July |url=http://www.politico.com/blogs/jonathanmartin/0708/Born_on_the_4th_of_July.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080710073536/http://www.politico.com/blogs/jonathanmartin/0708/Born_on_the_4th_of_July.html |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 10 |access-date=2008 թ․ հուլիսի 10 |work=Politico}}</ref>, իսկ երկրորդ դուստրը՝ Նատաշան («Սաշա»)՝ 2001 թվականին<ref>Obama (1995, 2004), p. 440, and Obama (2006), pp. 339–340. See also: {{Cite web |title=Election 2008 Information Center: Barack Obama |url=http://www.gannettnewsservice.com/?cat=153 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090221030722/http://www.gannettnewsservice.com/?cat=153 |archive-date=2009 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 28 |publisher=Gannett News Service}}</ref>։ Օբամայի դուստրերը հաճախել են [[Չիկագոյի համալսարանի լաբորատոր դպրոցներ]]ը։ 2009 թվականի հունվարին, երբ նրանք տեղափոխվեցին Վաշինգտոն, աղջիկները սկսեցին հաճախել [[Սայդուել Ֆրենդս դպրոց]]ը<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ նոյեմբերի 22 |title=Obamas choose private Sidwell Friends School |url=http://iht.com/articles/ap/2008/11/22/america/Obama-School.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20090129194323/http://iht.com/articles/ap/2008/11/22/america/Obama-School.php |archive-date=2009 թ․ հունվարի 29 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 2 |website=International Herald Tribune}}</ref>։ Օբամաները [[պորտուգալական ջրաշուն|պորտուգալական երկու ջրաշուն]] ունեին. առաջինը՝ արու [[Բո (շուն)|Բոն]] էր, որին նվիրել էր սենատոր [[Էդվարդ Մուր Քենեդի|Թեդ Քենեդի]]ն<ref>{{Cite news |last=Cooper |first=Helene |date=2009 թ․ ապրիլի 13 |title=One Obama Search Ends With a Puppy Named Bo |url=https://www.nytimes.com/2009/04/13/us/politics/13obama.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090416023426/http://www.nytimes.com/2009/04/13/us/politics/13obama.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 22 |work=The New York Times}}</ref>, իսկ երկրորդը՝ էգ [[Սանի (շուն)|Սանին]], որը ձեռք բերեցին 2013 թվականին<ref name=Feldmann>{{Cite journal |last=Feldmann |first=Linda |date=2013 թ․ օգոստոսի 20 |title=New little girl arrives at White House. Meet Sunny Obama. (+video) |url=http://www.csmonitor.com/USA/DC-Decoder/Decoder-Wire/2013/0820/New-little-girl-arrives-at-White-House.-Meet-Sunny-Obama.-video |url-status=live |journal=Christian Science Monitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20131219041430/http://www.csmonitor.com/USA/DC-Decoder/Decoder-Wire/2013/0820/New-little-girl-arrives-at-White-House.-Meet-Sunny-Obama.-video |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 19 |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 20}}</ref>։ Բոն 2021 թվականի մայիսի 8-ին անկեց քաղցկեղից<ref>{{Cite news |last=Wang |first=Amy |date=2021 թ․ մայիսի 8 |title=Obamas announce death of dog Bo, 'a true friend and loyal companion' |url=https://www.washingtonpost.com/science/2021/05/08/obama-dog-bo-dies/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210509011516/https://www.washingtonpost.com/science/2021/05/08/obama-dog-bo-dies/ |archive-date=2021 թ․ մայիսի 9 |access-date=2021 թ․ մայիսի 8 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ Օբաման [[Չիկագո Ուայթ Սոքս]] բեյսբոլի թիմի երկրպագու է, և երբ դեռ սենատոր էր, 2005 թվականի [[Ամերիկյան լիգայի առաջնություն (2005)|Ամերիկյան լիգայի առաջնությունում]] թիմի առաջին նետումը կատարեց<ref>{{Cite news |last=Silva |first=Mark |date=2008 թ․ օգոստոսի 25 |title=Barack Obama: White Sox 'serious' ball |url=http://www.swamppolitics.com/news/politics/blog/2008/08/barack_obama_white_sox_serious.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080829134235/http://www.swamppolitics.com/news/politics/blog/2008/08/barack_obama_white_sox_serious.html |archive-date=2008 թ․ օգոստոսի 29 |work=Chicago Tribune}}</ref>։ 2009 թվականին [[Բեյսբոլի բարձրագույն լիգայի բոլոր աստղերի խաղ (2009)|Բեյսբոլի բարձրագույն լիգայի բոլոր աստղերի խաղ]]ին կրկին առաջին նետումը կատարեց՝ Ուայթ Սոքսի ժակետով<ref>{{Cite web |title=Obama throws ceremonial first pitch at All-Star game |url=https://edition.cnn.com/2009/POLITICS/07/14/obama.pitch/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221222030149/https://edition.cnn.com/2009/POLITICS/07/14/obama.pitch/index.html |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 22 |access-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |website=CNN Politics}}</ref>։ Նա նաև [[Ֆուտբոլի ազգային լիգա (NFL)|Ֆուտբոլի ազգային լիգա]]յում հանդես եկող «[[Չիկագո Բերս]]» թիմի երկրպագու է, սակայն երիտասարդ տարիքում երկրպագել է նաև [[Փիթսբուրգ Սթիլերզ|«Փիթսբուրգ Սթիլերզ»]] թիմին, և նախագահի պաշտոնը ստանձնելուց 12 օր անց՝ [[Սուպերբոուլ XLIII]]-ի ժամանակ, հենց այս թիմին էր երկրպագում<ref name="Steelers">{{Cite news |last=Branigin |first=William |date=2009 թ․ հունվարի 30 |title=Steelers Win Obama's Approval |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/01/29/AR2009012903196.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170805181455/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/01/29/AR2009012903196.html |archive-date=2017 թ․ օգոստոսի 5 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 21 |newspaper=The Washington Post |quote=But other than the Bears, the Steelers are probably the team that's closest to my heart.}}</ref>։ 2011 թվականին Օբաման Սպիտակ տուն հրավիրեց «Չիկագո Բերսի» թիմի՝ [[Չիկագո Բերսի մրցաշրջան (1985)|1985 թվականի կազմին]]։ Սուպերբոուլում տարած [[Սուպերբոուլ XX|հաղթանակից]] հետո թիմը չէր հրավիրվել Սպիտակ տուն՝ [[Չելենջեր տիեզերանավի աղետ|«Չելենջեր» տիեզերանավի աղետի]] պատճառով<ref>{{Cite web |last=Mayer |first=Larry |date=2011 թ․ հոկտեմբերի 7 |title=1985 Bears honored by President Obama |url=http://www.chicagobears.com/news/article-1/85-Bears-honored-by-President-Obama-at-White-House/A3C494F7-6681-44BB-850A-61EEE18315E4 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130507094538/http://www.chicagobears.com/news/article-1/85-Bears-honored-by-President-Obama-at-White-House/A3C494F7-6681-44BB-850A-61EEE18315E4 |archive-date=2013 թ․ մայիսի 7 |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 4 |publisher=Chicago Bears}}</ref>։ Օբաման բասկետբոլ է խաղում, ընդգրկված է եղել ավագ դպրոցի թիմում<ref>{{Cite news |last=Kantor |first=Jodi |date=2007 թ․ հունիսի 1 |title=One Place Where Obama Goes Elbow to Elbow |url=https://www.nytimes.com/2007/06/01/us/politics/01hoops.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090401222632/http://www.nytimes.com/2007/06/01/us/politics/01hoops.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 28 |work=The New York Times}} See also: {{Cite news |date=2008 թ․ ապրիլի 15 |title=The Love of the Game |url=http://www.hbo.com/real-sports-with-bryant-gumbel/episodes#/real-sports-with-bryant-gumbel/episodes/0/133-april-15-2008/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20111016014443/http://www.hbo.com/real-sports-with-bryant-gumbel/episodes#/real-sports-with-bryant-gumbel/episodes/0/133-april-15-2008/index.html |archive-date=2011 թ․ հոկտեմբերի 16 |access-date=2011 թ․ հոկտեմբերի 12 |work=Real Sports with Bryant Gumbel |publisher=HBO |format=video}}</ref>. ձախլիկ է<ref>{{Cite news |last=Stolberg |first=Sheryl Gay |author2=Kirkpatrick, David D. |author3=Shane, Scott |date=2009 թ․ հունվարի 22 |title=On First Day, Obama Quickly Sets a New Tone |url=https://www.nytimes.com/2009/01/22/us/politics/22obama.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090123145020/http://www.nytimes.com/2009/01/22/us/politics/22obama.html |archive-date=2009 թ․ հունվարի 23 |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 7 |work=The New York Times |page=1}}</ref>։ 2005 թվականին Օբամա ընտանիքը, գրքից ստացած շահույթով, Չիկագոյի [[Հայդ Պարկ (Չիկագո)|Հայդ Պարկ թաղամասից]] տեղափոխվեց [[Քենվուդ (Չիկագո)|Քենվուդ]] թաղամասում գտնվող 1,6 մլն դոլարանոց առանձնատուն (2022 թվականի դրությամբ համարժեք է 2,4 մլն դոլարի)<ref>{{Cite news |last=Zeleny |first=Jeff |date=2005 թ․ դեկտեմբերի 24 |title=The first time around: Sen. Obama's freshman year |url=https://www.chicagotribune.com/news/local/chi-051224obama,0,1779783,full.story |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110513214525/http://www.chicagotribune.com/news/local/chi-051224obama%2C0%2C1779783%2Cfull.story |archive-date=2011 թ․ մայիսի 13 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 28 |work=Chicago Tribune}}</ref>։ Հարակից հողամասի գնումը և կառուցապատողի՝ արշավը հովանավորող ընկերոջ՝ [[Թոնի Ռեզքո]]յի կնոջ կողմից դրա մի մասի վաճառքն Օբամային, գրավեց ԶԼՄ-ների ուշադրությունը, քանի որ որոշ ժամանակ անց Ռեզքոյին մեղադրեցին և դատապարտեցին քաղաքական կոռուպցիայի համար։ Վերջինս, սակայն, կապված չէր Օբամայի հետ<ref name="corruption charges">{{Cite news |last=Slevin |first=Peter |date=2006 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Obama says he regrets land deal with fundraiser |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/12/16/AR2006121600729.html |access-date=2008 թ․ հունիսի 10 |newspaper=The Washington Post}} * {{Cite news |last=Robinson |first=Mike |date=2008 թ․ հունիսի 4 |title=Rezko found guilty in corruption case |url=https://www.nbcnews.com/id/24973282 |access-date=2008 թ․ հունիսի 24 |publisher=NBC News |agency=Associated Press}}</ref>։ 2007 թվականի դեկտեմբերին [[Money (ամսագիր)|«Money» ամսագիր]]ը Օբամայի կարողությունը գնահատել է 1,3 մլն դոլար (2022 թվականի դրությամբ համազոր է 1,8 մլն դոլարի)<ref>{{Cite news |last=Harris |first=Marlys |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 7 |title=Obama's Money |url=https://money.cnn.com/galleries/2007/moneymag/0712/gallery.candidates.moneymag/5.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080424113420/https://money.cnn.com/galleries/2007/moneymag/0712/gallery.candidates.moneymag/5.html |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 24 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 28 |publisher=CNNMoney}}{{break}}See also:{{Cite news |last=Goldfarb |first=Zachary A |date=2007 թ․ մարտի 24 |title=Measuring Wealth of the '08 Candidates |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/03/24/AR2007032400305.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181212171951/https://money.cnn.com/galleries/2007/moneymag/0712/gallery.candidates.moneymag/5.html |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 12 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 28 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ 2009 թվականի հարկային հայտարարագրում ընտանեկան եկամուտը նշվել է 5,5 մլն դոլար, որը 2007 թվականին 4,2 մլն էր, իսկ 2005 թվականին՝ 1,6 մլն։ 2009 թվականի եկամուտը հիմնականում գոյացել է նրա գրքերի վաճառքից<ref>{{Cite news |last=Zeleny |first=Jeff |date=2008 թ․ ապրիլի 17 |title=Book Sales Lifted Obamas' Income in 2007 to a Total of $4.2 Million |url=https://www.nytimes.com/2008/04/17/us/politics/17obama.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090416015848/http://www.nytimes.com/2008/04/17/us/politics/17obama.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 28 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Shear |first1=Michael D. |last2=Hilzenrath |first2=David S. |date=2010 թ․ ապրիլի 16 |title=Obamas report $5.5 million in income on 2009 tax return |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/04/15/AR2010041504485.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110126061654/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/04/15/AR2010041504485.html |archive-date=2011 թ․ հունվարի 26 |access-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 22 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ 2010 թվականին իր 1,7 միլիոն դոլար եկամտից Օբաման 14%-ը հատկացրել է ոչ հասարակական կազմակերպություններին, այդ թվում՝ 131 000 դոլար՝ [[Ֆիշեր Հաուս Հիմնադրամ|Ֆիշեր Հաուս բարեգործական հիմնադրամ]]ին, որն օգնում է վիրավոր վետերանների ընտանիքներին բնակություն հաստատել այնտեղ, որտեղ վետերանը բուժում է ստանում<ref>{{Cite news |last=Solman |first=Paul |date=2011 թ․ ապրիլի 18 |title=How Much Did President Obama Make in 2010? |url=https://www.pbs.org/newshour/businessdesk/2011/04/how-much-did-president-obama-m.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110502113725/http://www.pbs.org/newshour/businessdesk/2011/04/how-much-did-president-obama-m.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 2 |access-date=2012 թ․ հունվարի 27 |work=PBS NewsHour}}</ref><ref>{{Cite news |last=Solman |first=Paul |date=2011 թ․ ապրիլի 27 |title=The Obamas Gave $131,000 to Fisher House Foundation in 2010; What Is It? |url=https://www.pbs.org/newshour/rundown/2011/04/the-obamas-gave-131000-to-the-fisher-house-foundation-last-year-what-is-it.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20140129072652/http://www.pbs.org/newshour/rundown/2011/04/the-obamas-gave-131000-to-the-fisher-house-foundation-last-year-what-is-it.html |archive-date=2014 թ․ հունվարի 29 |access-date=2012 թ․ հունվարի 27 |work=PBS NewsHour}}</ref>։ Ըստ Օբամայի 2012 թվականի հայտարարագրի՝ նրա կարողությունը կազմել է 10 մլն դոլար<ref name="networth12">{{Cite news |last=Wolf |first=Richard |date=2012 թ․ մայիսի 16 |title=Obama worth as much as $10 million |url=http://content.usatoday.com/communities/theoval/post/2012/05/obama-worth-as-much-as-10-million/1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120516010755/http://content.usatoday.com/communities/theoval/post/2012/05/obama-worth-as-much-as-10-million/1 |archive-date=2012 թ․ մայիսի 16 |access-date=2012 թ․ հունիսի 16 |work=[[USA Today]]}}</ref>։ === Կրոնական հայացքներ === Օբաման [[Բողոքականություն|բողոքական]] քրիստոնյա է, ում կրոնական հայացքները ձևավորվել են հասուն տարիքում<ref name="Christian">{{Cite web |year=2009 |title=American President: Barack Obama |url=http://millercenter.org/academic/americanpresident/obama |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090123091100/http://millercenter.org/academic/americanpresident/obama |archive-date=2009 թ․ հունվարի 23 |access-date=2009 թ․ հունվարի 23 |publisher=Miller Center of Public Affairs, University of Virginia |quote=Religion: Christian}} * {{Cite web |title=The Truth about Barack's Faith |url=http://www.fightthesmears.com/file_download/2/baracksfaith.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110105040018/http://www.fightthesmears.com/file_download/2/baracksfaith.pdf |archive-date=2011 թ․ հունվարի 5 |access-date=2012 թ․ հուլիսի 1 |publisher=Obama for America}} * {{Cite news |last=Miller |first=Lisa |date=2008 թ․ հուլիսի 18 |title=Finding his faith |url=http://www.newsweek.com/id/145971 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100206163704/http://www.newsweek.com/id/145971 |archive-date=2010 թ․ փետրվարի 6 |access-date=2010 թ․ փետրվարի 4 |work=Newsweek |quote=He is now a Christian, having been baptized in the early 1990s at Trinity United Church of Christ in Chicago.}} * {{Cite news |last=Barakat |first=Matthew |date=2008 թ․ նոյեմբերի 17 |title=Obama's church choice likely to be scrutinized; D.C. churches have started extending invitations to Obama and his family |url=https://www.nbcnews.com/id/27775757 |access-date=2009 թ․ հունվարի 20 |work=NBC News |quote=The United Church of Christ, the denomination from which Obama resigned when he left Wright's church, issued a written invitation to join a UCC denomination in Washington and resume his connections to the church. |agency=Associated Press}} * {{Cite web |date=2009 թ․ հունվարի 20 |title=Barack Obama, long time UCC member, inaugurated forty-fourth U.S. President |url=http://www.ucc.org/news/obama-inauguration.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090125002304/http://www.ucc.org/news/obama-inauguration.html |archive-date=2009 թ․ հունվարի 25 |access-date=2009 թ․ հունվարի 21 |publisher=United Church of Christ |quote=Barack Obama, who spent more than 20 years as a UCC member, is the forty-fourth President of the United States.}} * {{Cite news |last=Sullivan |first=Amy |date=2009 թ․ հունիսի 29 |title=The Obama's find a church home—away from home |url=http://www.time.com/time/nation/article/0,8599,1907610,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100404153523/http://www.time.com/time/nation/article/0,8599,1907610,00.html |archive-date=2010 թ․ ապրիլի 4 |access-date=2010 թ․ փետրվարի 5 |magazine=Time |quote=instead of joining a congregation in Washington, D.C., he will follow in George W. Bush's footsteps and make his primary place of worship Evergreen Chapel, the nondenominational church at Camp David.}} * {{Cite news |last=Kornblut |first=Anne E. |date=2010 թ․ փետրվարի 4 |title=Obama's spirituality is largely private, but it's influential, advisers say |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/02/03/AR2010020303619.html |access-date=2010 թ․ փետրվարի 5 |newspaper=The Washington Post |page=A6 |quote=Obama prays privately{{spaces}}... And when he takes his family to Camp David on the weekends, a Navy chaplain ministers to them, with the daughters attending a form of Sunday school there.}}</ref>։ Իր «[[Հույսի հանդգնությունը]]» գրքում նա գրել է, որ «չի մեծացել կրոնական միջավայրում»։ Իր մորը, որի ծնողները հավատացյալ չեն եղել, նկարագրել է որպես կրոնից կտրված, բայց «շատ առումներով ամենահոգևոր մարդը, որին ճանաչել է» և «[[աշխարհիկ հումանիզմ]]ի միայնակ վկան»։ Երբ ծնողները ծանոթացել են, հայրը «երդվյալ աթեիստ» է եղել, իսկ խորթ հորը Օբաման նկարագրում է որպես «մի մարդու, որը կրոնը համարել է ոչ այնքան օգտակար բան»։ Օբաման բացատրում է, թե ինչպես է քսան տարեկանում, աշխատելով [[սևամորթների եկեղեցի]]ների հետ՝ որպես [[Համայնքային կազմակերպում|համայնքի կազմակերպիչ]], հասկացել «աֆրոամերիկյան կրոնական ավանդույթի ուժը՝ խթանելու սոցիալական փոփոխություններ»<ref name="social change">Obama (2006), pp. 202–208. Portions excerpted in: {{Cite news |last=Obama |first=Barack |date=2006 թ․ հոկտեմբերի 16 |title=My Spiritual Journey |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1546579,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080430051154/http://www.time.com/time/magazine/article/0%2C9171%2C1546579%2C00.html |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 30 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 28 |magazine=Time}} * {{Cite web |last=Obama |first=Barack |date=2006 թ․ հունիսի 28 |title='Call to Renewal' Keynote Address |url=http://obama.senate.gov/speech/060628-call_to_renewal/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20090104231501/http://obama.senate.gov/speech/060628-call_to_renewal/ |archive-date=2009 թ․ հունվարի 4 |access-date=2008 թ․ հունիսի 16 |publisher=Barack Obama: U.S. Senator for Illinois}}</ref>։ [[Պատկեր:Obama_at_Shiloh_Baptist_Church_in_Washington.jpg|աջից|մինի|350x350փքս|Օբամաները Վաշինգտոնի Շայլո բապտիստական եկեղեցում, 2011 թվականի ապրիլ։]] [[Պատկեր:Obama_at_Zion_Baptist_Church_in_Washington.jpg|աջից|մինի|350x350փքս|Օբամա ամուսինները Վաշինգտոնի Սիոնի բապտիստական եկեղեցում, 2012 թվականի հունվար։]] 2008 թվականի հունվարին Օբաման «[[Christianity Today]]» ամսագրին ասել է. «Ես քրիստոնյա եմ և ես բարեպաշտ քրիստոնյա եմ։ Ես հավատում եմ [[Փրկիչ (քրիստոնեություն)|քավող մահին]] և [[Հիսուսի հարություն|Հիսուս Քրիստոսի հարությանը]]։ Ես կարծում եմ, որ հավատքն ինձ հնարավորություն է տալիս մաքրվել մեղքերից և հավիտենական կյանք ունենալ»<ref>{{Cite news |last1=Pulliam |first1=Sarah |last2=Olsen |first2=Ted |date=2008 թ․ հունվարի 23 |title=Q&A: Barack Obama |url=http://www.christianitytoday.com/ct/2008/januaryweb-only/104-32.0.html?start=2 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428085526/https://www.christianitytoday.com/ct/2008/januaryweb-only/104-32.0.html?start=2 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2013 թ․ հունվարի 4 |work=Christianity Today}}</ref>։ 2010 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Օբաման հայտարարություն տարածեց՝ մեկնաբանելով իր կրոնական հայացքները. {{քաղվածք|Ես քրիստոնյա եմ դարձել իմ ընտրությամբ։ Ընտանիքս չի ինձ դրան դրդել. անկեղծ ասած՝ ծնողներս այն մարդկանցից չէին, որ ամեն շաբաթ եկեղեցի են գնում։ Մայրս ինձ հանդիպած ամենահոգևոր մարդն էր, բայց նա ինձ չի մեծացրել եկեղեցուն մոտ։ Այնպես որ ես հանգել եմ քրիստոնեական հավատքին ավելի հասուն տարիքում և այն պատճառով, որ [[Հիսուս|Հիսուս Քրիստոս]]ի պատվիրաններն այն տեսակի կյանքի մասին էին, որը ես կցանկանայի վարել՝ լինել իմ եղբայրների և քույրերի պահապանը, [[Ոսկե կանոն|վերաբերվել ուրիշներին այնպես, ինչպես նրանք կվերաբերվեին ինձ]]<ref name="APbychoice">{{Cite news |last1=Babington |first1=Charles |last2=Superville |first2=Darlene |date=2010 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=Obama 'Christian By Choice': President Responds To Questioner |url=https://www.huffingtonpost.com/2010/09/28/obama-christian-by-choice_n_742124.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511232554/http://www.huffingtonpost.com/2010/09/28/obama-christian-by-choice_n_742124.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 11 |work=The Huffington Post |agency=Associated Press}}</ref><ref name="ABCVideobychoice">{{Cite news |date=2010 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=President Obama: 'I am a Christian By Choice ... The Precepts of Jesus Spoke to Me' |url=http://blogs.abcnews.com/politicalpunch/2010/09/president-obama-i-am-a-christian-by-choicethe-precepts-of-jesus-spoke-to-me.html |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20120713041729/http://abcnews.go.com/blogs/politics/2010/09/president-obama-i-am-a-christian-by-choicethe-precepts-of-jesus-spoke-to-me/ |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 27 |work=ABC News}}</ref>։|}} 1987 թվականի հոկտեմբերին Օբաման ծանոթացավ [[Քրիստոսի երրորդություն միասնական եկեղեցի|Քրիստոսի երրորդություն միասնական եկեղեցու]] հովիվ [[Ջերեմիա Ռայթ]]ի հետ, իսկ 1992 թվականին դարձավ եկեղեցու անդամ<ref name="Trinity">{{Cite news |last1=Garrett |first1=Major |last2=Obama |first2=Barack |date=2008 թ․ մարտի 14 |title=Obama talks to Major Garrett on 'Hannity & Colmes' |url=http://www.realclearpolitics.com/articles/2008/03/obama_talks_to_major_garrett_o.html |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 10 |publisher=RealClearPolitics |quote=Major Garrett, Fox News correspondent: So the first question, how long have you been a member in good standing of that church? Sen. Barack Obama (D-IL), presidential candidate: You know, I've been a member since 1991 or '92. And—but I have known Trinity even before then when I was a community organizer on the South Side, helping steel workers find jobs{{spaces}}... Garrett: As a member in good standing, were you a regular attendee of Sunday services? Obama: You know, I won't say that I was a perfect attendee. I was regular in spurts, because there was times when, for example, our child had just been born, our first child. And so we didn't go as regularly then.}} * {{Cite news |date=2008 թ․ ապրիլի 29 |title=Obama strongly denounces former pastor |url=https://www.nbcnews.com/id/24371827 |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 10 |publisher=NBC News |quote=I have been a member of Trinity United Church of Christ since 1992, and have known Reverend Wright for 20 years. The person I saw yesterday was not the person [whom] I met 20 years ago. |agency=Associated Press}} * {{Cite news |last=Miller |first=Lisa |date=2008 թ․ հուլիսի 11 |title=Finding his faith |url=http://www.thedailybeast.com/newsweek/2008/07/11/finding-his-faith.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130720055213/http://www.thedailybeast.com/newsweek/2008/07/11/finding-his-faith.html |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 20 |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 10 |work=Newsweek |quote=He is now a Christian, having been baptized in the early 1990s at Trinity United Church of Christ in Chicago.}} * {{Cite book |last=Remnick |first=David |title=The Bridge: The Life and Rise of Barack Obama |title-link=The Bridge: The Life and Rise of Barack Obama |publisher=Alfred A. Knopf |year=2010 |isbn=978-1-4000-4360-6 |location=New York |page=[https://archive.org/details/bridgelifeand00remn/page/177 177] |quote=In late October 1987, his third year as an organizer, Obama went with Kellman to a conference on the black church and social justice at the Harvard Divinity School.}} * Maraniss (2012), <span class="plainlinks">[https://books.google.com/books?id=Wnna9CLtblAC&pg=PT887 p. 557]</span>: It would take time for Obama to join and become fully engaged in Wright's church, a place where he would be baptized and married; that would not happen until later, during his second time around in Chicago, but the process started then, in October 1987{{spaces}}... Jerry Kellman: "He wasn't a member of the church during those first three years, but he was drawn to Jeremiah." * {{Cite book |last=Peter |first=Baker |author-link=Peter Baker (author) |url=https://archive.org/details/obamacallofhisto0000bake |title=Obama: The Call of History |publisher=[[The New York Times Company]]/Callaway |year=2017 |isbn=978-0-935112-90-0 |location=New York |oclc=1002264033}}</ref>։ 2008 թվականի մայիսին՝ Օբամայի նախագահական առաջին քարոզարշավի ժամանակ, նա հեռացավ Երրորդության եկեցուց, երբ Ռայթի որոշ հայտարարություններ [[Վեճեր կապված Ջերեմիա Ռայթի հետ|քննադատության արժանացան]]<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ նոյեմբերի 17 |title=Obama's church choice likely to be scrutinized |url=https://www.nbcnews.com/id/27775757 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130321122023/http://www.nbcnews.com/id/27775757/ |archive-date=2013 թ․ մարտի 21 |access-date=2009 թ․ հունվարի 20 |work=NBC News |agency=Associated Press}}</ref>։ 2009 թվականին Վաշինգտոն տեղափոխվելուց հետո Օբամա ընտանիքը հաճախել է մի քանի բողոքական եկեղեցի, այդ թվում՝ [[Շայլո բապտիստական եկեղեցի (Վաշինգտոն)|Շայլո բապտիստական եկեղեցի]] և [[Սուրբ Հովհաննես եպիսկոպոսական եկեղեցի (Լաֆայետ հրապարակ)|Սուրբ Հովհաննես եպիսկոպոսական եկեղեցի]], ինչպես նաև [[Քեմփ Դևիդ]]ի մշտադալար մատուռ, սակայն ընտանիքի անդամները կանոնավոր կերպով եկեղեցի չեն հաճախում<ref>{{Cite news |last=Parker |first=Ashley |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 28 |title=As the Obamas Celebrate Christmas, Rituals of Faith Become Less Visible |url=https://www.nytimes.com/2013/12/29/us/as-the-obamas-celebrate-christmas-rituals-of-faith-stay-on-the-sidelines.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131230064130/http://www.nytimes.com//2013/12/29/us/as-the-obamas-celebrate-christmas-rituals-of-faith-stay-on-the-sidelines.html |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 30 |access-date=2017 թ․ հունվարի 15 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |last=Gilgoff |first=Dan |date=2009 թ․ հունիսի 30 |title=TIME Report, White House Reaction Raise More Questions About Obama's Church Hunt |url=https://www.usnews.com/news/blogs/god-and-country/2009/06/30/time-report-white-house-reaction-raise-more-questions-about-obamas-church-hunt |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170625064319/https://www.usnews.com/news/blogs/god-and-country/2009/06/30/time-report-white-house-reaction-raise-more-questions-about-obamas-church-hunt |archive-date=2017 թ․ հունիսի 25 |access-date=2017 թ․ հունվարի 15 |work=U.S. News & World Report}}</ref><ref>{{Cite news |date=2014 թ․ ապրիլի 22 |title=First Lady: We Use Sundays For Naps If We're Not Going To Church |url=https://washington.cbslocal.com/2014/04/22/first-lady-we-use-sundays-for-naps-if-were-not-going-to-church/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116174238/http://washington.cbslocal.com/2014/04/22/first-lady-we-use-sundays-for-naps-if-were-not-going-to-church/ |archive-date=2017 թ․ հունվարի 16 |access-date=2017 թ․ հունվարի 15 |publisher=CBS DC |agency=Associated Press}}</ref>։ 2016 թվականին Օբաման ասաց, որ ոգեշնչվում է մի քանի իրերից, որոնք իրեն հիշեցնում են «բոլոր այն մարդկանց, որոնց ես հանդիպել եմ իմ ճանապարհին»՝ հավելելով. «Դրանք միշտ ինձ հետ են։ Ես սնահավատ չեմ և այնպես չէ, որ կարծում եմ՝ դրանք միշտ պետք է ինձ հետ վերցնեմ»։ Այդ իրերն են [[Ֆրանցիսկոս (Հռոմի պապ)|Ֆրանցիսկոս պապի]] նվիրած համրիչը, հինդու աստված [[Հանուման]]ի արձանիկը, Եթովպիայից ղպտիական խաչը, մի վանականի նվիրած [[Բուդդան արվեստում|Բուդդայի փոքրիկ արձանը]] և պոկերի մի մետաղական ֆիշկա, որն Այովայից մի մոտոցիկլավարի հաջողության թալիսմանն է եղել<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ հունվարի 16 |title=Revealed: Obama always carries Hanuman statuette in pocket |url=https://www.thehindu.com/news/international/Revealed-Obama-always-carries-Hanuman-statuette-in-pocket/article14001552.ece |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210414074305/https://www.thehindu.com/news/international/Revealed-Obama-always-carries-Hanuman-statuette-in-pocket/article14001552.ece |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 14 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 8 |work=The Hindu |language=en-IN}}</ref><ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունվարի 15 |title=Obama Reveals Personal Faith-Related Items, Including Rosary Beads, Buddha Statuette |url=https://www.nbcnews.com/news/asian-america/obama-reveals-personal-faith-related-items-including-rosary-beads-buddha-n497681 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221220013126/https://www.nbcnews.com/news/asian-america/obama-reveals-personal-faith-related-items-including-rosary-beads-buddha-n497681 |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |access-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |website=NBC News |language=en}}</ref>։ == Փաստաբանի կարիերա == === Քաղաքացիական իրավունքների գծով փաստաբան === Օբաման աշխատել է «Davis, Miner, Barnhill & Galland» փաստաբանական ընկերությունում, որն ուներ 13 փաստաբան և մասնագիտացած էր քաղաքացիական իրավունքի գծով դատական գործընթացների և քաղաքային թաղամասերի տնտեսական զարգացման վրա։ 1993-1996 թվականներին նա այս ընկերությունում աշխատել է որպես փաստաբան, իսկ 1996-2004 թվականներին՝ որպես իրավախորհրդատու։ 1994 թվականին «Բայքս-Ռոբերսոնն ընդդեմ «Սիթիբանկ» դաշնային խնայողությունների բանկի» գործով փաստաբաններից մեկն էր։ 1994 թվականին ներկայացված [[կոլեկտիվ հայց]]ով Սելմա Բայքս-Ռոբերսոնը գլխավոր հայցվորն էր. վերջինս պնդում էր, որ «Սիթիբանկ» դաշնային խնայողությունների բանկն այնպիսի գործունեություն է ծավալում, որն արգելված է [[Հավասար վարկային հնարավորությունների մասին օրենք|«Հավասար վարկային հնարավորությունների մասին» օրենք]]ով և [[Քաղաքացիական իրավունքների մասին օրենք (1968)|«Քաղաքացիական իրավունքների մասին» 1968 թվականի օրենքով]]։ Գործը լուծվեց արտադատական ​​կարգով։ 1994-2002 թվականներին Օբաման ընդգրկված էր [[Չիկագոյի Վուդս հիմնադրամ]]ի տնօրենների խորհրդի մեջ, որը 1985 թվականին դարձավ առաջին հիմնադրամը, որը ֆինանսավորեց Համայնքների զարգացման նախագիծը։ Օբաման ներգրավված էր նաև [[Ջոյս հիմնադրամ]]ում<ref name="Who's Who 2008" />։ 1995-2002 թվականներին «[[Chicago Annenberg Challenge]]» ծրագրի տնօրենների խորհրդում էր, իսկ 1995-1999 թվականներին, որպես հիմնադիր, ղեկավարել է նաև տնօրենների խորհուրդը<ref name="Who's Who 2008" />։ 2007 թվականին Օբաման կասեցրեց փաստաբանի իր արտոնագիրը<ref>{{Cite web |last=Gore |first=D'Angelo |date=2012 թ․ հունիսի 14 |title=The Obamas' Law Licenses |url=https://www.factcheck.org/2012/06/the-obamas-law-licenses/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120718221807/http://www.factcheck.org/2012/06/the-obamas-law-licenses/ |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 18 |access-date=2012 թ․ հուլիսի 16 |publisher=FactCheck.org}}</ref><ref name="DavisMiner">{{Cite news |last=Robinson |first=Mike |date=2007 թ․ փետրվարի 20 |title=Obama got start in civil rights practice |url=https://www.boston.com/news/education/higher/articles/2007/02/20/obama_got_start_in_civil_rights_practice |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=The Boston Globe |agency=Associated Press}} * {{Cite news |last=Pallasch |first=Abdon M. |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=As lawyer, Obama was strong, silent type; He was 'smart, innovative, relentless,' and he mostly let other lawyers do the talking |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=CSTB&p_theme=cstb&p_action=search&p_maxdocs=200&s_dispstring=(Pallasch)_AND_date(12/17/2007_to_12/17/2007)&p_field_date-0=YMD_date&p_params_date-0=date:B,E&p_text_date-0=December_17,_2007_to_12/17/2007)&p_field_advanced-0=&p_text_advanced-0=(Pallasch)Êl_numdocs=20&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:DÊl_useweights=no |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=Chicago Sun-Times |page=4}}{{subscription required}} * {{Cite news |last=Morain |first=Dan |date=2008 թ․ ապրիլի 6 |title=Obama's law days effective but brief |url=https://articles.latimes.com/2008/apr/06/nation/na-obamalegal6 |access-date=2010 թ․ փետրվարի 14 |newspaper=Los Angeles Times |page=A14}} * {{Cite news |date=1993 թ․ հունիսի 27 |title=Document |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/24302659.html?dids=24302659:24302659&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131204190346/https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/doc/283584889.html?FMT=ABS&FMTS=ABS%3AFT&type=current&date=&author=&pub=&edition=&startpage=&desc= |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 4 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=Chicago Tribune |page=9 (Business)}}{{subscription required}} * {{Cite news |date=1993 թ․ հուլիսի 5 |title=Business appointments |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=CSTB&p_theme=cstb&p_action=search&p_maxdocs=200&s_dispstring=(Business%20appointments)%20AND%20date(7/5/1993%20to%207/5/1993)&p_field_date-0=YMD_date&p_params_date-0=date:B,E&p_text_date-0=7/5/1993%20to%207/5/1993)&p_field_advanced-0=&p_text_advanced-0=(Business%20appointments)Êl_numdocs=20&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:DÊl_useweights=no |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |newspaper=Chicago-Sun-Times |page=40}}{{subscription required}} * {{Cite news |last=Ripley |first=Amanda |date=2004 թ․ նոյեմբերի 3 |title=Obama's ascent |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,750742,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100811203732/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,750742,00.html |archive-date=2010 թ․ օգոստոսի 11 |access-date=2010 թ․ փետրվարի 13 |magazine=Time}} * {{Cite web |year=2008 |title=About us |url=http://www.lawmbg.com/index.cfm/PageID/2711 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080720182856/http://www.lawmbg.com/index.cfm/PageID/2711 |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 20 |access-date=2008 թ․ հունիսի 15 |publisher=Miner, Barnhill & Galland—Chicago, Illinois}} * {{Cite news |last=Reardon |first=Patrick T. |date=2008 թ․ հունիսի 25 |title=Obama's Chicago |url=https://www.chicagotribune.com/travel/chi-obama-chicago-htmlstory,0,506256.htmlstory |access-date=2010 թ․ փետրվարի 13 |newspaper=Chicago Tribune |page=1 (Tempo)}} * Obama (1995, 2004), pp. 438–439. * Mendell (2007), pp. 104–106.</ref>։ == Կարիերան օրենսդիր մարմիններում == === Իլինոյսի Սենատ (1997–2004 թվականներ) === {{Main|Բարաք Օբամայի կարիերան Իլինոյսի Սենատում}} [[պատկեր:Obamamiltondavis1.jpg|thumb|Նահանգային սենատոր Օբաման և մյուսները 1998 թվականին տոնում են [[Չիկագո]]յի փողոցներից մեկի անվանակոչումը «[[ShoreBank|ShoreBank»]]-ի համահիմնադիր Միլթոն Դևիսի պատվին։|alt=Photo of Obama and others carrying a streetsign that reads "Honorary: Milton Davis Blvd."]] Բարաք Օբաման 1996 թվականին ընտրվեց [[Իլինոյսի Սենատ]]ի անդամ՝ կարողանալով հաղթել Իլինոյսի 13-րդ շրջանից դեմոկրատ նահանգային սենատոր [[Էլիս Փալմեր (քաղաքական գործիչ)|Էլիս Փալմերին]]։ 13-րդ շրջանն այդ ժամանակ ներառում էր Չիկագոյի հարավային թաղամասերը, հարավում Հայդ Փարք Քենվուդից մինչև Հարավային ափ ու արևմուտք՝ դեպի Չիկագո Լոուն<ref>{{Cite news |last1=Jackson |first1=David |last2=Long |first2=Ray |date=2007 թ․ ապրիլի 3 |title=Obama Knows His Way Around a Ballot |url=https://www.chicagotribune.com/news/politics/obama/chi-070403obama-ballot-archive,0,5693903.story |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081011054057/http://www.chicagotribune.com/news/politics/obama/chi-070403obama-ballot-archive%2C0%2C5693903.story |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 11 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |work=Chicago Tribune}} * {{Cite book |last=White |first=Jesse |author-link=Jesse White (politician) |title=Illinois Blue Book 2001–2002 |publisher=Illinois Secretary of State |year=2001 |place=Springfield |page=65 |chapter=Legislative Districts of Cook County, 1991 Reapportionment |access-date=2011 թ․ հուլիսի 16 |chapter-url=http://www.sos.state.il.us/publications/02bluebook/legislative_branch/legdistrictmaps.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20080226221919/http://www.sos.state.il.us/publications/02bluebook/legislative_branch/legdistrictmaps.pdf |archive-date=2008 թ․ փետրվարի 26 |url-status=dead}} State Sen. District 13 = State Rep. Districts 25 & 26.</ref>։ Դառնալով նահանգային օրենսդիր մարմնի անդամ՝ Օբաման կարողացավ ստանալ էթիկայի և առողջապահության օրենսդրության բարելավմանն ուղղված իր օրենսդրական նախագծերին երկու խոշոր կուսակցությունների աջակցությունը<ref>{{Cite news |last=Slevin |first=Peter |date=2007 թ․ փետրվարի 9 |title=Obama Forged Political Mettle in Illinois Capitol |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/02/08/AR2007020802262.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080516055720/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/02/08/AR2007020802262.html |archive-date=2008 թ․ մայիսի 16 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |newspaper=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite news |last=Helman |first=Scott |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 23 |title=In Illinois, Obama dealt with Lobbyists |url=https://www.boston.com/news/nation/articles/2007/09/23/in_illinois_obama_dealt_with_lobbyists/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080416235513/http://www.boston.com/news/nation/articles/2007/09/23/in_illinois_obama_dealt_with_lobbyists/ |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |work=The Boston Globe}} See also:{{Cite news |date=2007 թ․ հունվարի 17 |title=Obama Record May Be Gold Mine for Critics |url=https://www.cbsnews.com/stories/2007/01/17/politics/main2369157.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080412223055/http://www.cbsnews.com/stories/2007/01/17/politics/main2369157.shtml |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 12 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |work=CBS News |agency=Associated Press}}</ref>։ Նա աջակցեց օրենսդրական մի նախաձեռնության, որը ցածր եկամուտ ունեցող աշխատավորների համար մեծացնում էր հարկային արտոնությունները, դաշնային կառավարությունից պահանջում քայլեր ձեռնարկել սոցիալական ապահովման համակարգի բարեփոխումների ուղղությամբ և նպաստում երեխաների խնամքի սուբսիդիաների ավելացմանը<ref name="Scott20070730">{{Cite news |last=Scott |first=Janny |date=2007 թ․ հուլիսի 30 |title=In Illinois, Obama Proved Pragmatic and Shrewd |url=https://www.nytimes.com/2007/07/30/us/politics/30obama.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081210135903/http://www.nytimes.com/2007/07/30/us/politics/30obama.html |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |work=The New York Times}}</ref>։ 2001 թվականին, որպես Վարչական կառավարման միացյալ երկուսակցական հանձնաժողովի համանախագահ, Օբաման աջակցեց հանրապետական նահանգապետ Ջորջ Ռայանի առաջարկած «[[Վարկ մինչ աշխատավարձ]]» նախագծին ու հիփոթեքային վարկերի «գիշատիչ վարկավորման» կարգավորումներին, որոնք միտված էին տների բռնագրավման կանխմանը<ref>{{Cite news |last=Allison |first=Melissa |date=2000 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=State takes on predatory lending; Rules would halt single-premium life insurance financing |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/65214450.html?dids=65214450:65214450&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080617151154/https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/65214450.html?dids=65214450%3A65214450&FMT=ABS&FMTS=ABS%3AFT |archive-date=2008 թ․ հունիսի 17 |access-date=2008 թ․ հունիսի 1 |work=Chicago Tribune |page=1 (Business) |format=paid archive}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Long |first1=Ray |last2=Allison |first2=Melissa |date=2001 թ․ ապրիլի 18 |title=Illinois OKs predatory loan curbs; State aims to avert home foreclosures |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/71459393.html?dids=71459393:71459393&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218011718/http://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/71459393.html?dids=71459393:71459393&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ հունիսի 1 |work=Chicago Tribune |page=1 |format=paid archive}}</ref>։ Օբաման Իլինոյսի Սենատի կազմում վերընտրվեց 1998 թվականին՝ համընդհանուր ընտրություններում պարտության մատնելով հանրապետական Եսե Եհուդային։ Սենատի կազմում նա դարձյալ վերընտրվեց 2002 թվականին<ref>{{Cite web |date=2000 թ․ օգոստոսի 24 |title=13th District: Barack Obama |url=http://www.senatedem.state.il.us/obama/index.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20000824102110/http://www.senatedem.state.il.us/obama/index.html |archive-date=2000 թ․ օգոստոսի 24 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |publisher=Illinois State Senate Democrats}}</ref><ref>{{Cite web |date=2004 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=13th District: Barack Obama |url=http://www.senatedem.state.il.us/obama/index.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20040802233730/http://www.senatedem.state.il.us/obama/index.html |archive-date=2004 թ․ օգոստոսի 2 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |publisher=Illinois State Senate Democrats}}</ref>։ 2000 թվականին ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի ընտրությունների փրայմերիզում Օբաման Իլինոյսի 1-ին ընտրական շրջանում պարտվեց Բոբի Ռաշին, որը պայքարում էր 4 տարով ընտրվելու համար<ref name="Democratic primary">{{Cite web |title=Federal Elections 2000: U.S. House Results—Illinois |url=http://www.fec.gov/pubrec/fe2000/ilh.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080328011936/http://www.fec.gov/pubrec/fe2000/ilh.htm |archive-date=2008 թ․ մարտի 28 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 24 |publisher=Federal Election Commission}} * {{Cite news |last=Gonyea |first=Dan |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 19 |title=Obama's Loss May Have Aided White House Bid |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=14502364 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110218211819/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=14502364 |archive-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=NPR}} * {{Cite news |last=Scott |first=Janny |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=A Streetwise Veteran Schooled Young Obama |url=https://www.nytimes.com/2007/09/09/us/politics/09obama.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080321122541/http://www.nytimes.com/2007/09/09/us/politics/09obama.html |archive-date=2008 թ․ մարտի 21 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |work=The New York Times}} * {{Cite news |last=McClelland |first=Edward |date=2007 թ․ փետրվարի 12 |title=How Obama Learned to Be a Natural |url=http://www.salon.com/news/feature/2007/02/12/obama_natural/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080308133402/http://www.salon.com/news/feature/2007/02/12/obama_natural/ |archive-date=2008 թ․ մարտի 8 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |work=Salon}} * {{Cite news |last1=Wolffe |first1=Richard |last2=Briscoe |first2=Daren |date=2007 թ․ հուլիսի 16 |title=Across the Divide |url=http://www.newsweek.com/id/33156 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080418014600/http://www.newsweek.com/id/33156 |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 18 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |work=Newsweek}} * {{Cite news |last=Helman |first=Scott |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 12 |title=Early Defeat Launched a Rapid Political Climb |url=https://www.boston.com/news/nation/articles/2007/10/12/early_defeat_launched_a_rapid_political_climb/ |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |work=The Boston Globe}} * {{Cite news |last=Wills |first=Christopher |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 24 |title=Obama learned from failed Congress run |url=https://www.usatoday.com/news/politics/2007-10-24-3157940059_x.htm |access-date=2010 թ․ նոյեմբերի 15 |work=USA Today}}</ref>։ 2003 թվականի հունվարին Օբաման դարձավ Իլինոյսի Սենատի առողջապահության և սոցիալական ծառայությունների հանձնաժողովի նախագահ, երբ դեմոկրատները, շուրջ մեկ տասնամյակ Սենատում լինելով փոքրամասնություն, դարձյալ մեծամասնություն կազմեցին<ref>{{Cite news |last=Calmes |first=Jackie |date=2007 թ․ փետրվարի 23 |title=Statehouse Yields Clues to Obama |url=https://www.wsj.com/public/article/SB117219748197216894-Sn6oV_4KLQHp_xz7CjYLuyjv3Jg_20070324.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080918032039/http://online.wsj.com/public/article/SB117219748197216894-Sn6oV_4KLQHp_xz7CjYLuyjv3Jg_20070324.html |archive-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |work=The Wall Street Journal}}</ref>։ Նա հանդես եկավ որպես նահանգային երկկուսակցական օրենսդիր մարմնի կողմից ռասայական պրոֆիլավորման վերահսկման մասին օրենքի միաձայն ընդունման հովանավոր և նախաձեռնող՝ ոստիկանությանը պարտավորեցնելով արձանագրել ձերբակալված վարորդների ռասայական պատկանելությունը, ինչպես նաև այն օրենքը, որը Իլինոյսը դարձրեց ԱՄՆ առաջին նահանգը, որը պարտավորեցրեց ոստիկանությանը սպանությունների հետաքննության բաժնում տեսանկարահանել հարցաքննությունները<ref name="Scott20070730" /><ref>{{Cite news |author=Tavella, Anne Marie |date=2003 թ․ ապրիլի 14 |title=Profiling, taping plans pass Senate |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=ADHB&p_theme=adhb&p_action=search&p_text_search-0=Profiling,%20AND%20taping%20AND%20plans%20AND%20pass%20AND%20Senate |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200101151400/http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=ADHB&p_theme=adhb&p_action=search&p_text_search-0=Profiling,%20AND%20taping%20AND%20plans%20AND%20pass%20AND%20Senate |archive-date=2020 թ․ հունվարի 1 |access-date=2008 թ․ հունիսի 1 |work=Daily Herald |page=17 |format=paid archive}}</ref><ref>{{Cite news |author=Haynes, V. Dion |date=2003 թ․ հունիսի 29 |title=Fight racial profiling at local level, lawmaker says; U.S. guidelines get mixed review |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/352884461.html?dids=352884461:352884461&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080617150449/https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/352884461.html?dids=352884461%3A352884461&FMT=ABS&FMTS=ABS%3AFT |archive-date=2008 թ․ հունիսի 17 |access-date=2008 թ․ հունիսի 1 |work=Chicago Tribune |page=8 |format=paid archive}}</ref><ref>{{Cite news |last=Pearson |first=Rick |date=2003 թ․ հուլիսի 17 |title=Taped confessions to be law; State will be 1st to pass legislation |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/370136121.html?dids=370136121:370136121&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218011706/http://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/370136121.html?dids=370136121:370136121&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ հունիսի 1 |work=Chicago Tribune |page=1 (Metro) |format=paid archive}}</ref>։ 2004 թվականին ԱՄՆ Սենատում ընտրվելու իր քարոզարշավի ժամանակ ոստիկանության ներկայացուցիչները հարգանքի տուրք մատուցեցին Օբամային՝ մահապատժի բարեփոխումների իրականացման ուղղությամբ ոստիկանական ստորաբաժանումների հետ ակտիվ ներգրավման համար<ref>{{Cite news |last1=Youngman |first1=Sam |last2=Blake |first2=Aaron |date=2007 թ․ մարտի 14 |title=Obama's Crime Votes Are Fodder for Rivals |url=http://thehill.com/homenews/news/11316-obamas-crime-votes-are-fodder-for-rivals |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121114030716/http://thehill.com/homenews/news/11316-obamas-crime-votes-are-fodder-for-rivals |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 14 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |work=The Hill}} See also: {{Cite news |date=2007 թ․ նոյեմբերի 12 |title=US Presidential Candidate Obama Cites Work on State Death Penalty Reforms |url=http://www.iht.com/articles/ap/2007/11/12/america/NA-POL-US-Obama-Death-Penalty.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20080607111231/http://www.iht.com/articles/ap/2007/11/12/america/NA-POL-US-Obama-Death-Penalty.php |archive-date=2008 թ․ հունիսի 7 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |work=International Herald Tribune |agency=Associated Press}}</ref>։ Օբաման 2004 թվականի նոյեմբերին հրաժարական տվեց Իլինոյսի Սենատի անդամի պաշտոնից՝ ԱՄՆ Սենատի կազմում իր ընտրման պատճառով<ref>{{Cite news |last=Coffee |first=Melanie |date=2004 թ․ նոյեմբերի 6 |title=Attorney Chosen to Fill Obama's State Senate Seat |url=http://www.hydepark.org/hpkccnews/raoul.htm#ap |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080516174431/http://www.hydepark.org/hpkccnews/raoul.htm |archive-date=2008 թ․ մայիսի 16 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 20 |publisher=HPKCC |agency=Associated Press}}</ref>։ === 2004 թվականին ԱՄՆ Սենատում ընտրության քարոզարշավ === {{Main|ԱՄՆ սենատի ընտրությունները Իլինոյսում (2004)}} 2002 թվականի մայիսին Օբաման նախաձեռնեց հասարակական կարծիքի հարցում՝ հասկանալու, թե արդյոք ինքը, որպես թեկնածու, հեռանկարներ ունի 2004 թվականին մասնակցելու ԱՄՆ Սենատի ընտրություններին։ Նա ստեղծեց նախընտրական շտաբ, սկսեց միջոցներ ներգրավել ու 2002 թվականի օգոստոսին սկսեց օգտվել քաղաքական մեդիա խորհրդատու Դևիդ Աքսելրոդի ծառայություններից։ Իր թեկնածության առաջադրման մասին Օբաման պաշտոնապես հայտարարեց 2003 թվականի հունվարին<ref>{{Cite news |last=Helman |first=Scott |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 12 |title=Early defeat launched a rapid political climb |url=https://www.boston.com/news/nation/articles/2007/10/12/early_defeat_launched_a_rapid_political_climb |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012215244/http://boston.com/news/nation/articles/2007/10/12/early_defeat_launched_a_rapid_political_climb/ |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 12 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 13 |newspaper=The Boston Globe |page=1A}}</ref>։ Ի սկզբանե Օբաման դեմ էր [[Ջորջ Ու. Բուշ|Ջորջ Բուշ]]ի վարչակազմի կողմից 2003 թվականին [[ԱՄՆ-ի և դաշնակիցների ներխուժումն Իրաք (2003)|Իրաք ներխուժման]] վերաբերյալ որոշմանը<ref>{{Cite news |last=Strausberg |first=Chinta |date=2002 թ․ սեպտեմբերի 26 |title=Opposition to war mounts |url=http://www.highbeam.com/doc/1P3-220062931.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511195931/http://www.highbeam.com/doc/1P3-220062931.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 11 |access-date=2008 թ․ փետրվարի 3 |newspaper=Chicago Defender |page=1 |format=paid archive}}</ref>։ 2002 թվականի հոկտեմբերի 2-ին՝ այն օրը, երբ նախագահ Բուշն ու Կոնգրեսն ընդունեցին [[Իրաքի պատերազմ]]ի նախաձեռնման միացյալ բանաձևը<ref name="Rose Garden">{{Cite web |author=Office of the Press Secretary |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 2 |title=President, House leadership agree on Iraq resolution |url=https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2002/10/20021002-7.html |access-date=2008 թ․ փետրվարի 18 |work=whitehouse.gov |via=National Archives}} * {{Cite news |last=Tackett |first=Michael |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Bush, House OK Iraq deal; Congress marches with Bush |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/203569641.html?dids=203569641:203569641&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130726235124/http://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/203569641.html?dids=203569641:203569641&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 26 |access-date=2008 թ․ փետրվարի 3 |newspaper=Chicago Tribune |page=1}}{{subscription required}}</ref>, Օբաման [[Չիկագո]]յում ելույթ ունեցավ Իրաքի պատերազմի դեմ իրականացվող բողոքի ակցիայի ժամանակ ու հրապարակայնորեն դեմ արտահայտվեց դրան<ref name="Federal Plaza">{{Cite news |last=Glauber |first=Bill |date=2003 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=War protesters gentler, but passion still burns |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/203569621.html?dids=203569621:203569621&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080617150444/http://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/203569621.html?dids=203569621:203569621&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-date=2008 թ․ հունիսի 17 |access-date=2008 թ․ փետրվարի 3 |newspaper=Chicago Tribune |page=1}}{{subscription required}} * {{Cite news |last=Strausberg |first=Chinta |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=War with Iraq undermines U.N |url=http://www.highbeam.com/doc/1P3-220379051.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091014211715/http://www.highbeam.com/doc/1P3-220379051.html |archive-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 14 |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 28 |newspaper=Chicago Defender |page=1 |quote=Photo caption: Left Photo: Sen. Barack Obama along with Rev. Jesse Jackson spoke to nearly 3,000 anti-war protestors (below) during a rally at Federal Plaza Wednesday.}} * {{Cite web |last=Katz |first=Marilyn |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 2 |title=Five years since our first action |url=http://www.noiraqwar-chicago.org/?p=127 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110721192331/http://www.noiraqwar-chicago.org/?p=127 |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2008 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Chicagoans Against War & Injustice}} * {{Cite news |last1=Bryant |first1=Greg |last2=Vaughn |first2=Jane B. |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=300 attend rally against Iraq war |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=ADHB&p_theme=adhb&p_action=search&p_maxdocs=200&p_text_search-0=300%20AND%20attend%20AND%20rally%20AND%20against%20AND%20Iraq%20AND%20war&s_dispstring=300%20attend%20rally%20against%20Iraq%20war%20AND%20date(10/3/2002%20to%2010/3/2002)&p_field_date-0=YMD_date&p_params_date-0=date:B,E&p_text_date-0=10/3/2002%20to%2010/3/2002)Êl_numdocs=20&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:DÊl_useweights=no |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 28 |newspaper=Daily Herald |page=8}}{{subscription required}} * Mendell (2007), pp. 172–177.</ref><ref name="spoke out">{{Cite web |last=Obama |first=Barack |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 2 |title=Remarks of Illinois State Sen. Barack Obama against going to war with Iraq |url=http://www.barackobama.com/2002/10/02/remarks_of_illinois_state_sen.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20080130204029/http://www.barackobama.com/2002/10/02/remarks_of_illinois_state_sen.php |archive-date=2008 թ․ հունվարի 30 |access-date=2008 թ․ փետրվարի 3 |publisher=Barack Obama}} * {{Cite news |last=McCormick |first=John |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Obama marks '02 war speech; Contender highlights his early opposition in an effort to distinguish him from his rivals |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/1351610621.html?dids=1351610621:1351610621&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218011609/http://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/1351610621.html?dids=1351610621:1351610621&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 28 |newspaper=Chicago Tribune |page=7 |quote=The top strategist for Sen. Barack Obama has just 14 seconds of video of what is one of the most pivotal moments of the presidential candidate's political career. The video, obtained from a Chicago TV station, is of Obama's 2002 speech in opposition to the impending Iraq invasion.}}{{Subscription required}} * {{Cite news |last=Pallasch |first=Abdon M. |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Obama touts anti-war cred; Kicks off tour 5 years after speech critical of going to Iraq |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=CSTB&p_theme=cstb&p_action=search&p_maxdocs=200&s_dispstring=headline(Obama%20touts%20anti-war%20cred)%20AND%20date(all)&p_field_advanced-0=title&p_text_advanced-0=(Obama%20touts%20anti-war%20cred)Êl_numdocs=20&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:DÊl_useweights=no |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 28 |newspaper=Chicago Sun-Times |page=26}}{{subscription required}}</ref>։ 2003 թվականի մարտին նա ելույթ ունեցավ նմանատիպ մեկ այլ ակցիայի ժամանակ ու կոչով դիմեց հանրությանը. «դեռևս շատ ուշ չէ՝ կանգնեցնելու պատերազմը»<ref name="stop the war">{{Cite news |last=Ritter |first=Jim |date=2003 թ․ մարտի 17 |title=Anti-war rally here draws thousands |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=CSTB&p_theme=cstb&p_action=search&p_maxdocs=200&s_dispstring=headline(Anti-war%20rally%20here%20draws%20thousands)%20AND%20date(all)&p_field_advanced-0=title&p_text_advanced-0=(Anti-war%20rally%20here%20draws%20thousands)Êl_numdocs=20&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:DÊl_useweights=no |access-date=2008 թ․ փետրվարի 3 |newspaper=Chicago Sun-Times |page=3}} {{subscription required}} * {{Cite press release |title=President Bush: Monday 'moment of truth' for world on Iraq |date=2003 թ․ մարտի 16 |url=https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2003/03/20030316-3.html |via=[[NARA|National Archives]] |access-date=2008 թ․ փետրվարի 18 |author=Office of the Press Secretary |work=[[whitehouse.gov]]}}</ref>։ Այդ ժամանակ հանրապետական գործող սենատոր [[Փիթեր Ֆիցջերալդ]]ի ու նրան նախորդած դեմոկրատ սենատոր [[Քերոլ Մոզլի Բրաուն]]ի՝ ընտրություններին չմասնակցելու որոշումը հանգեցրեց նրան, որ [[ԱՄՆ դեմոկրատական կուսակցություն|Դեմոկրատական]] և [[ԱՄՆ հանրապետական կուսակցություն|Հանրապետական]] կուսակցություններն իրականացրին նահանգային բաց փրայմերիզներ, որոնց մասնակցում էր 15 թեկնածու<ref>{{Cite news |last=Davey |first=Monica |date=2004 թ․ մարտի 7 |title=Closely watched Illinois Senate race attracts 7 candidates in millionaire range |url=https://www.nytimes.com/2004/03/07/politics/campaign/07ILLI.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090416015834/http://www.nytimes.com/2004/03/07/politics/campaign/07ILLI.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 13 |newspaper=[[The New York Times]] |page=19}}</ref>։ 2004 թվականի մարտին տեղի ունեցած ներկուսակցական փրայմերիզների ժամանակ Օբաման անսպասելիորեն վստահ հաղթանակ տարավ, որը մեկ օրում նրան Դեմոկրատական կուսակցության անդամների շրջանում ծագող աստղ դարձրեց։ Շատերն սկսեցին խոսել նրա նախագահական ապագայի մասին։ Դրանից հետո Օբաման վերաթողարկեց իր՝ «Հորս երազանքները» հուշագրությունը<ref name="future">{{Cite news |last=Mendell |first=David |date=2004 թ․ մարտի 17 |title=Obama routs Democratic foes; Ryan tops crowded GOP field; Hynes, Hull fall far short across state |url=https://www.chicagotribune.com/2004/03/17/obama-routs-democratic-foes-ryan-tops-crowded-gop-field/ |access-date=2009 թ․ մարտի 1 |newspaper=Chicago Tribune |page=1}} * {{Cite news |last=Davey |first=Monica |date=2004 թ․ մարտի 18 |title=As quickly as overnight, a Democratic star is born |url=https://www.nytimes.com/2004/03/18/us/as-quickly-as-overnight-a-democratic-star-is-born.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090506195833/http://www.nytimes.com/2004/03/18/us/as-quickly-as-overnight-a-democratic-star-is-born.html |archive-date=2009 թ․ մայիսի 6 |access-date=2009 թ․ մարտի 1 |newspaper=The New York Times |page=A20}} * {{Cite news |last=Howlett |first=Debbie |date=2004 թ․ մարտի 19 |title=Dems see a rising star in Illinois Senate candidate |url=https://www.usatoday.com/news/politicselections/nation/2004-03-18-obama-usat_x.htm |access-date=2009 թ․ մարտի 1 |newspaper=USA Today |page=A04}} * {{Cite news |last=Scheiber |first=Noam |date=2004 թ․ մայիսի 31 |title=Race against history. Barack Obama's miraculous campaign |url=http://www.tnr.com/article/race-against-history-0 |access-date=2009 թ․ մարտի 24 |magazine=The New Republic |pages=21–22, 24–26 (cover story) |volume=230 |issue=20}} * {{Cite news |last=Finnegan |first=William |date=2004 թ․ մայիսի 31 |title=The Candidate. How far can Barack Obama go? |url=https://www.newyorker.com/archive/2004/05/31/040531fa_fact1?currentPage=all |access-date=2009 թ․ մարտի 24 |magazine=[[The New Yorker]] |pages=32–38 |volume=20 |issue=14}} * {{Cite news |last=Dionne |first=E.J. Jr. |date=2004 թ․ հունիսի 25 |title=In Illinois, a star prepares |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A4062-2004Jun24.html |access-date=2009 թ․ մարտի 24 |newspaper=The Washington Post |page=A29}} * {{Cite news |last=Scott |first=Janny |date=2008 թ․ մայիսի 18 |title=The story of Obama, written by Obama |url=https://www.nytimes.com/2008/05/18/us/politics/18memoirs.html |access-date=2010 թ․ հունվարի 9 |newspaper=The New York Times |page=A1}} * Mendell (2007), pp. 235–259.</ref>։ 2004 թվականի հուլիսին՝ [[Դեմոկրատական ազգային համագումար]]ի ժամանակ, Օբաման հանդես եկավ հիմնական ելույթներից մեկով, որը դիտում էր շուրջ 9 միլիոն հեռուստադիտող<ref>{{Cite news |last=Bernstein |first=David |date=2007 թ․ հունիս |title=The Speech |url=http://www.chicagomag.com/Chicago-Magazine/June-2007/The-Speech |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080614213455/http://www.chicagomag.com/Chicago-Magazine/June-2007/The-Speech/ |archive-date=2008 թ․ հունիսի 14 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 13 |magazine=Chicago Magazine}}</ref>։ Նրա ելույթը մեծ արձագանք գտավ համագումարի մասնակիցների շրջանում ու էլ ավելի ամրապնդեց Օբամայի դիրքերը Դեմոկրատական կուսակցությունում<ref name="status">{{Cite news |date=2004 թ․ օգոստոսի 2 |title=Star Power. Showtime: Some are on the rise; others have long been fixtures in the firmament. A galaxy of bright Democratic lights |url=http://www.newsweek.com/id/54728/output/print |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218014146/http://www.newsweek.com/id/54728/output/print |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 15 |work=Newsweek |pages=48–51}} * {{Cite news |last=Samuel |first=Terence |date=2004 թ․ օգոստոսի 2 |title=A shining star named Obama. How a most unlikely politician became a darling of the Democrats |url=https://www.usnews.com/usnews/news/articles/040802/2obama.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081206100640/http://www.usnews.com/usnews/news/articles/040802/2obama.htm |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 6 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 15 |work=U.S. News & World Report |page=25}} * {{Cite news |last=Lizza |first=Ryan |date=2004 թ․ սեպտեմբեր |title=Why is Barack Obama generating more excitement among Democrats than John Kerry? |url=https://www.theatlantic.com/doc/200409/lizza |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 15 |work=The Atlantic Monthly |pages=30, 33}} * {{Cite news |last=Davey |first=Monica |date=2004 թ․ հուլիսի 26 |title=A surprise Senate contender reaches his biggest stage yet |url=https://www.nytimes.com/2004/07/26/us/the-speaker-a-surprise-senate-contender-reaches-his-biggest-stage-yet.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090507095649/http://www.nytimes.com/2004/07/26/us/the-speaker-a-surprise-senate-contender-reaches-his-biggest-stage-yet.html |archive-date=2009 թ․ մայիսի 7 |access-date=2010 թ․ նոյեմբերի 25 |newspaper=The New York Times |page=A1}} * {{Cite news |last=Leibovich |first=Mark |date=2004 թ․ հուլիսի 27 |title=The other man of the hour |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A16606-2004Jul26.html |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 15 |newspaper=The Washington Post |page=C1}} * {{Cite news |last=Milligan |first=Susan |date=2004 թ․ հուլիսի 27 |title=In Obama, Democrats see their future |url=https://www.boston.com/news/local/articles/2004/07/27/in_obama_democrats_see_their_future/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218181835/http://www.boston.com/news/local/articles/2004/07/27/in_obama_democrats_see_their_future/ |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 15 |work=The Boston Globe |page=B8}} * {{Cite news |last=Seelye |first=Katharine Q. |date=2004 թ․ հուլիսի 28 |title=Illinois Senate nominee speaks of encompassing unity |url=https://www.nytimes.com/2004/07/28/politics/campaign/28blacks.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20060624052131/http://www.nytimes.com/2004/07/28/politics/campaign/28blacks.html |archive-date=2006 թ․ հունիսի 24 |newspaper=The New York Times |page=A1}} * {{Cite news |last=Broder |first=David S. |date=2004 թ․ հուլիսի 28 |title=Democrats focus on healing divisions; Addressing convention, newcomers set themes |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A17865-2004Jul27.html |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 15 |newspaper=The Washington Post |page=A1}} * {{Cite news |last1=Bing |first1=Jonathan |last2=McClintock |first2=Pamela |date=2004 թ․ հուլիսի 29 |title=Auds resist charms of Dem stars |url=https://www.variety.com/article/VR1117908388.html |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 15 |work=Variety |page=1}} * Mendell (2007), pp. 272–285.</ref>։ Համապետական ընտրություններում Հանրապետական կուսակցությունից Օբամայի կանխատեսվող մրցակիցը՝ [[Ջեք Ռայան (քաղաքական գործիչ)|Ջեք Ռայանը]], 2004 թվականի հունիսին հայտարարեց նախընտրական մրցավազքից դուրս գալու մասին<ref>{{Cite news |date=2004 թ․ հունիսի 25 |title=Ryan drops out of Senate race in Illinois |url=http://www.cnn.com/2004/ALLPOLITICS/06/25/il.ryan/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180108042942/http://www.cnn.com/2004/ALLPOLITICS/06/25/il.ryan/ |archive-date=2018 թ․ հունվարի 8 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=CNN}} * Mendell (2007), pp. 260–271.</ref>։ Վեց շաբաթ անց, [[Ալան Քիզ]]ն ընդունեց Հանրապետական կուսակցության առաջարկը՝ փոխարինելու Ռայանին<ref>{{Cite news |last=Lannan |first=Maura Kelly |date=2004 թ․ օգոստոսի 9 |title=Alan Keyes enters U.S. Senate race in Illinois against rising Democratic star |url=http://legacy.signonsandiego.com/news/politics/20040809-0849-illinoissenate.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111214115053/http://legacy.signonsandiego.com/news/politics/20040809-0849-illinoissenate.html |archive-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 14 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 13 |newspaper=The San Diego Union-Tribune |agency=Associated Press}}</ref>։ 2004 թվականի նոյեմբերին կայացած համապետական ընտրությունների ժամանակ Օբաման ստացավ ձայների շուրջ 70%-ը, ինչը դարձավ Իլինոյս նահանգի պատմության մեջ ԱՄՆ Սենատում թեկնածուի՝ մրցակցի նկատմամբ հաղթանակի խոշորագույն տարբերությունը<ref name="margin">{{Cite news |year=2005 |title=America Votes 2004: U.S. Senate / Illinois |url=http://www.cnn.com/ELECTION/2004/pages/results/states/IL/S/01/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080416061340/http://www.cnn.com/ELECTION/2004//pages/results/states/IL/S/01/index.html |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 13 |publisher=CNN}} * {{Cite news |last=Slevin |first=Peter |date=2007 թ․ նոյեմբերի 13 |title=For Obama, a handsome payoff in political gambles |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/11/12/AR2007111201945.html |access-date=2008 թ․ ապրիլի 13 |newspaper=The Washington Post |page=A3}} * {{Cite news |last1=Chase |first1=John |last2=Mendell |first2=David |date=2004 թ․ նոյեմբերի 3 |title=Obama scores a record landslide |url=http://www.noticiasdot.com/publicaciones/2004/1104/0311/noticias031104/presidenciales-usa/images/usa/chicago_tribune/chicago_tribune_031104.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110513095857/http://www.noticiasdot.com/publicaciones/2004/1104/0311/noticias031104/presidenciales-usa/images/usa/chicago_tribune/chicago_tribune_031104.pdf |archive-date=2011 թ․ մայիսի 13 |access-date=2009 թ․ ապրիլի 3 |newspaper=Chicago Tribune |page=1}} * {{Cite news |last=Fornek |first=Scott |date=2004 թ․ նոյեմբերի 3 |title=Obama takes Senate seat in a landslide |url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-1553596.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130510061848/http://www.highbeam.com/doc/1P2-1553596.html |archive-date=2013 թ․ մայիսի 10 |access-date=2009 թ․ ապրիլի 3 |newspaper=Chicago Sun-Times |page=6}}</ref>։ Օբաման հաղթեց նահանգի 102 շրջաններից 92-ում՝ ներառյալ նաև այնպիսի շրջաններում, որտեղ դեմոկրատ թեկնածուներն ավանդաբար մեծ հաջողություններ չէին ունենում։ === ԱՄՆ Սենատ (2005–2008 թվականներ) === {{Տես նաև|Բարաք Օբամայի կարիերան ԱՄՆ Սենատում|ԱՄՆ Սենատում Բարաք Օբամայի նախաձեռնած օրենքների ցանկ}} [[պատկեր:BarackObamaportrait.jpg|thumb|Բարաք Օբամայի պաշտոնական լուսանկարը՝ որպես Միացյալ Նահանգների Սենատի անդամ|alt=Photo of Obama smiling with his arms crossed, with the Capitol building and the sky in the background]] Որպես Սենատի անդամ՝ Օբամայի երդմնակալության արարողությունը տեղի ունեցավ 2005 թվականի հունվարի 3-ին<ref>{{CongBio|o000167|inline=1|date=October 12, 2011}}</ref>։ Նա դարձավ Կոնգրեսական սևամորթների կոկուսում Սենատից միակ անդամը<ref>{{Cite web |title=Member Info |url=http://www.house.gov/kilpatrick/cbc/member_info.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080709114659/http://www.house.gov/kilpatrick/cbc/member_info.html |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 9 |access-date=2008 թ․ հունիսի 25 |publisher=Congressional Black Caucus}}</ref>։ Նրա անունով կոչվում է երկու նախաձեռնություն՝ Լուգար-Օբաման, որը [[Նան-Լուգարի ծրագիր|Սպառնալիքի համատեղ նվազեցման ծրագիր]]ն ընդլայնեց նաև սովորական սպառազինությունների վրա<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ հունվարի 11 |title=Lugar–Obama Nonproliferation Legislation Signed into Law by the President |url=http://obama.senate.gov/press/070111-lugar-obama_non/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218154746/http://obama.senate.gov/press/070111-lugar-obama_non/ |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Richard Lugar U.S. Senate Office}} See also: {{Cite news |last1=Lugar |first1=Richard G. |last2=Obama |first2=Barack |date=2005 թ․ դեկտեմբերի 3 |title=Junkyard Dogs of War |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/12/02/AR2005120201509.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081014001222/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/12/02/AR2005120201509.html |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 14 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |newspaper=The Washington Post}}</ref>, ինչպես նաև «Դաշնային ֆինանսավորման հաշվետվողականության և թափանցիկության մասին» օրենքը (2006), որով ստեղծվեց «USAspending.gov» կայքը։ Վերջինս դաշնային ծախսերի որոնման համակարգ է<ref>{{Cite news |last=McCormack |first=John |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=Google Government Gone Viral |url=http://www.weeklystandard.com/Content/Public/Articles/000/000/014/502njiqx.asp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080423235240/http://www.weeklystandard.com/Content/Public/Articles/000/000/014/502njiqx.asp |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 23 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |work=Weekly Standard}} See also: {{Cite web |date=2006 թ․ սեպտեմբերի 26 |title=President Bush Signs Coburn–Obama Transparency Act |url=http://coburn.senate.gov/ffm/index.cfm?FuseAction=LegislativeFloorAction.Home&ContentRecord_id=eb582f19-802a-23ad-41db-7a7cb464cfdb |archive-url=https://web.archive.org/web/20080501233103/http://coburn.senate.gov/ffm/index.cfm?FuseAction=LegislativeFloorAction.Home&ContentRecord_id=eb582f19-802a-23ad-41db-7a7cb464cfdb |archive-date=2008 թ․ մայիսի 1 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Tom Coburn U.S. Senate Office}}</ref>։ 2008 թվականի հունիսի 3-ին սենատոր Օբաման սենատորներ [[Թիմ Քարփեր]]ի, [[Թոմ Քոբարն]]ի և [[Ջոն Մաքքեյն]]ի հետ միասին ներկայացրեց վերը նշված օրենքի ընդլայնման նախագիծը՝ «Դաշնային ծախսերի թափանցիկության և հաշվետվողականության բարձրացման մասին» օրենքը (2008)<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ հունիսի 3 |title=S. 3077: Strengthening Transparency and Accountability in Federal Spending Act of 2008: 2007–2008 (110th Congress) |url=http://www.govtrack.us/congress/bills/110/s3077 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120503183255/http://www.govtrack.us/congress/bills/110/s3077 |archive-date=2012 թ․ մայիսի 3 |access-date=2012 թ․ մայիսի 18 |publisher=Govtrack.us}}</ref>: Օբաման եղել է նաև «Ամերիկայի անվտանգության և կանոնավոր ներգաղթի մասին» օրենքի համահեղինակ<ref>{{Cite web |last=109th Congress, 1st Session |date=2005 թ․ մայիսի 12 |title=S. 1033, Secure America and Orderly Immigration Act |url=https://www.congress.gov/bill/109th-congress/senate-bill/1033/cosponsors |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170226132657/https://www.congress.gov/bill/109th-congress/senate-bill/1033/cosponsors |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 26 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 25 |publisher=Library of Congress}}</ref>։ 2006 թվականի դեկտեմբերին նախագահ Բուշը ստորագրեց և ուժի մեջ մտավ «Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությանն արտակարգ օգնության տրամադրման, անվտանգության և ժողովրդավարության խթանման մասին» օրենքը։ Սա դարձավ դաշնային առաջին օրենքը, որն ընդունվեց Օբամայի նախաձեռնությամբ։ Վերջինս նաև դրա հեղինակն էր<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ ապրիլ |title=Democratic Republic of the Congo |url=http://www.usccb.org/sdwp/international/drc0406.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20110108193726/http://www.usccb.org/sdwp/international/drc0406.shtml |archive-date=2011 թ․ հունվարի 8 |access-date=2012 թ․ հունվարի 26 |publisher=United States Conference of Catholic Bishops}}</ref><ref>{{Cite web |date=2007 թ․ հունվարի 5 |title=The IRC Welcomes New U.S. Law on Congo |url=http://www.theirc.org/news/the-irc-welcomes-new-us-law.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110807061958/http://www.rescue.org/news/the-irc-welcomes-new-us-law.html |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 7 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=International Rescue Committee}}</ref>։ 2007 թվականի հունվարին Օբաման և սենատոր Ռաս Ֆեյնգոլդը կորպորատիվ ռեակտիվ ինքնաթիռի մասին փոփոխությունը ներառեցին «Արդար կառավարման և բաց կառավարության մասին» օրենքի մեջ, որն օրենքի ուժ ստացավ 2007 թվականի սեպտեմբերին<ref>{{Cite news |last=Weixel |first=Nathaniel |date=2007 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Feingold, Obama Go After Corporate Jet Travel |url=http://thehill.com/leading-the-news/feingold-obama-go-after-corporate-jet-travel-2007-11-15.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080515201902/http://thehill.com/leading-the-news/feingold-obama-go-after-corporate-jet-travel-2007-11-15.html |archive-date=2008 թ․ մայիսի 15 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |work=The Hill}}</ref><ref>{{Cite news |last=Weixel |first=Nathaniel |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 5 |title=Lawmakers Press FEC on Bundling Regulation |url=http://thehill.com/leading-the-news/lawmakers-press-fec-on-bundling-regulation-2007-12-05.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080416162108/http://thehill.com/leading-the-news/lawmakers-press-fec-on-bundling-regulation-2007-12-05.html |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |work=The Hill}} See also: {{Cite news |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 24 |title=Federal Election Commission Announces Plans to Issue New Regulations to Implement the Honest Leadership and Open Government Act of 2007 |url=http://www.fec.gov/press/press2007/20070924travel.shtml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080411220016/http://www.fec.gov/press/press2007/20070924travel.shtml |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 11 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Federal Election Commission}}</ref>։ 2007 թվականի վերջում Օբաման հանդես եկավ «Զինվորական ծառայության թույլտվության մասին» օրենքում փոփոխությամբ, որը նախատեսում էր լրացուցիչ երաշխիքներ՝ անձնային խանգարումներ ունեցող անձանց զինծառայությունից ազատվելու դեպքում<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 1 |title=Obama, Bond Hail New Safeguards on Military Personality Disorder Discharges, Urge Further Action |url=http://bond.senate.gov/public/index.cfm?FuseAction=PressRoom.NewsReleases&ContentRecord_id=5C1EBFEB-1321-0E36-BA7D-04630AEFAD31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101205075008/http://bond.senate.gov/public/index.cfm?FuseAction=PressRoom.NewsReleases&ContentRecord_id=5C1EBFEB-1321-0E36-BA7D-04630AEFAD31 |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 5 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Kit Bond U.S. Senate Office}}</ref>։ Այս փոփոխությունը Սենատի կողմից հաստատվեց 2008 թվականի գարնանը<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ մարտի 14 |title=Obama, Bond Applaud Senate Passage of Amendment to Expedite the Review of Personality Disorder Discharge Cases |url=http://obama.senate.gov/press/080314-obama_bond_appl/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218154824/http://obama.senate.gov/press/080314-obama_bond_appl/ |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18}}</ref>։ Օբաման նախաձեռնեց նաև «Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցների մասին» օրենքը, որն ամերիկյան կառավարությանը պարտադրելու էր ամերիկյան պետական կենսաթոշակային ֆոնդերի միջոցները դուրս բերել իրանական նավթի և գազի արդյունաբերությունից։ Չնայած որ վերջինս այդպես էլ չընդունվեց, այդուհանդերձ դրա դրույթները ներառվեցին «Իրանի դեմ պատժամիջոցների, հաշվետվողականության և ներդրումների դուրսբերման մասին» համապարփակ օրենքում, որն ընդունվեց 2010 թվականին<ref>{{Cite web |title=Iran Sanctions Enabling Act of 2009 (2009—S. 1065) |url=https://www.govtrack.us/congress/bills/111/s1065 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828071034/https://www.govtrack.us/congress/bills/111/s1065 |archive-date=2018 թ․ օգոստոսի 28 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 27 |website=GovTrack.us}}</ref>։ Օբաման եղել է նաև միջուկային ահաբեկչության ռիսկերի կրճատման մասին օրենսդրության համահեղինակ<ref name="nuclear terrorism">{{Cite press release |title=Obama, Schiff Provision to Create Nuclear Threat Reduction Plan Approved |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=Barack Obama U.S. Senate Office |url=http://obama.senate.gov/press/071220-obama_schiff_pr/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218154751/http://obama.senate.gov/press/071220-obama_schiff_pr/ |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18}}</ref>։ Ի թիվս այլ նախագծերի՝ Օբաման հեղինակել է նաև Երեխաների առողջության ապահովագրության պետական ծրագրում Սենատի փոփոխությունը, որը նախատեսում էր մեկ տարով աշխատանքի պահպանում այն ընտանիքների անդամների համար, որոնք խնամում են մարտական գործողությունների հետևանքով վիրավորված զինվորներին<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ օգոստոսի 2 |title=Senate Passes Obama, McCaskill Legislation to Provide Safety Net for Families of Wounded Service Members |url=http://obama.senate.gov/press/070802-senate_passes_o_1/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218154819/http://obama.senate.gov/press/070802-senate_passes_o_1/ |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Barack Obama U.S. Senate Office}}</ref>։ Մինչև 2006 թվականի դեկտեմբեր ամիսն Օբաման պաշտոններ է զբաղեցրել Սենատի Արտաքին հարաբերությունների, Շրջակա միջավայրի և հանրային աշխատանքի, ինչպես նաև Վետերանների հարցերով հանձնաժողովներում<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ դեկտեմբերի 9 |title=Committee Assignments |url=http://obama.senate.gov/committees/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20061209190827/http://obama.senate.gov/committees/ |archive-date=2006 թ․ դեկտեմբերի 9 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Barack Obama U.S. Senate Office}}</ref>։ 2007 թվականի հունվարին նա հեռացավ Շրջակա միջավայրի և հանրային աշխատանքի հանձնաժողովից ու նոր պաշտոններ ստանձնեց Առողջապահության, կրթության, աշխատանքի և կենսաթոշակների, ինչպես նաև Ազգային անվտանգության և կառավարության հետ հարաբերությունների հանձնաժողովներում<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Obama Gets New Committee Assignments |url=http://obama.senate.gov/news/061115-obama_gets_new/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218154741/http://obama.senate.gov/news/061115-obama_gets_new/ |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Barack Obama U.S. Senate Office |agency=Associated Press}}</ref>։ Նա նաև եղել է Եվրոպայի հետ հարաբերությունների հարցերով Սենատի ենթահանձնաժողովի նախագահ<ref>{{Cite news |last=Baldwin |first=Tom |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 21 |title='Stay at home' Barack Obama comes under fire for a lack of foreign experience |url=https://www.thetimes.co.uk/article/stay-at-home-barack-obama-comes-under-fire-for-a-lack-of-foreign-experience-2qjm86d9l2n |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200415064755/https://www.thetimes.co.uk/article/stay-at-home-barack-obama-comes-under-fire-for-a-lack-of-foreign-experience-2qjm86d9l2n |archive-date=2020 թ․ ապրիլի 15 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |work=Sunday Times (UK)}}</ref>։ Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի անդամի կարգավիճակում Օբաման ճանապարհորդել է [[Արևելյան Եվրոպա]]յի, [[Մերձավոր Արևելք]]ի, [[Կենտրոնական Ասիա]]յի և [[Աֆրիկա]]յի մի շարք երկրներում։ Մինչև [[Պաղեստինյան ազգային վարչություն|Պաղեստինյան ազգային վարչության]] նախագահի պաշտոնն զբաղեցնելը, [[Մահմուդ Աբբաս]]ը հանդիպել է Օբամայի հետ։ Վերջինս ելույթ է ունեցել նաև [[Նայրոբիի համալսարան]]ում, որտեղ քննադատել է [[Քենիա]]յի կառավարությունում առկա կոռուպցիոն դրսևորումները<ref name="Kenyan">{{Cite news |last=Larson |first=Christina |date=2006 թ․ սեպտեմբեր |title=Hoosier Daddy: What Rising Democratic Star Barack Obama Can Learn from an Old Lion of the GOP |url=http://www.washingtonmonthly.com/features/2006/0609.larson.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080430232404/http://www.washingtonmonthly.com/features/2006/0609.larson.html |archive-date=2008 թ․ ապրիլի 30 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |work=Washington Monthly}} * {{Cite news |last=Goudie |first=Chuck |date=2006 թ․ հունվարի 12 |title=Obama Meets with Arafat's Successor |url=http://a.abclocal.go.com/wls/story?section=news/local&id=3806933 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141103231711/http://a.abclocal.go.com/wls/story?section=news%2Flocal&id=3806933 |archive-date=2014 թ․ նոյեմբերի 3 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=WLS-TV |location=Chicago}} * {{Cite news |date=2006 թ․ օգոստոսի 28 |title=Obama Slates Kenya for Fraud |url=http://www.news24.com/News24/Africa/News/0,,2-11-1447_1989646,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080605213213/http://www.news24.com/News24/Africa/News/0%2C%2C2-11-1447_1989646%2C00.html |archive-date=2008 թ․ հունիսի 5 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |publisher=News24 |location=Cape Town}} * {{Cite news |last=Wamalwa |first=Chris |date=2006 թ․ սեպտեմբերի 2 |title=Envoy Hits at Obama Over Graft Remark |url=http://www.eastandard.net/archives/cl/hm_news/news.php?articleid=1143957666 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071010050740/http://www.eastandard.net/archives/cl/hm_news/news.php?articleid=1143957666 |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 10 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 27 |work=The Standard (Nairobi)}} * {{Cite news |last1=Moracha |first1=Vincent |last2=Mosota |first2=Mangoa |date=2006 թ․ սեպտեմբերի 4 |title=Leaders Support Obama on Graft Claims |url=http://www.eastandard.net/archives/cl/hm_news/news.php?articleid=1143957752 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071007115436/http://www.eastandard.net/archives/cl/hm_news/news.php?articleid=1143957752 |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 7 |work=The Standard |location=Nairobi}}</ref>։ Բարաք Օբաման 2008 թվականի նոյեմբերի 16-ին հրաժարական տվեց Սենատի անդամի պաշտոնից՝ իր նախագահական պաշտոնավարման ժամանակաշրջանին անցում կատարելու գործընթացի վրա առավել շատ ժամանակ հատկացնելու համար<ref name="transition period">{{Cite news |last=Mason |first=Jeff |date=2008 թ․ նոյեմբերի 16 |title=Obama resigns Senate seat, thanks Illinois |url=https://www.reuters.com/article/politicsNews/idUSTRE4AF1MJ20081116 |access-date=2009 թ․ մարտի 10 |work=[[Reuters]]}}</ref> ։ == Նախագահական քարոզարշավներ == === 2008 === {{Հիմնական|ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2008|Բարաք Օբամայի նախագահական փրայմերիզների քարոզարշավ (2008)|Բարաք Օբամայի նախագահական քարոզարշավ (2008)}} [[պատկեր:ElectoralCollege2008 (hy).png|thumb|upright=1.3|alt=Electoral college map, depicting Obama winning many states in the Northeast, Midwest, and Pacific West, and Florida, and McCain winning many states in the South and Rocky Mountains.|2008 թվականի նախագահական ընտրություններում ընտրական ձայների բաշխումը։ Օբաման հաղթել է ընտրական ձայների 365-173 հարաբերակցությամբ։]] [[պատկեր:Official portrait of Barack Obama.jpg|thumb|Օբամայի նախագահական պաշտոնական լուսանկարը, 2009 թվական։]] 2007 թվականի փետրվարի 10-ին [[Իլինոյս]]ի [[Սփրինգֆիլդ (Իլինոյս)|Սփրինգֆիլդ]] քաղաքի նահանգային [[Նահանգային հին Կապիտոլիում (Սփրինգֆիլդ, Իլինոյս)|հին Կապիտոլիումի շենքի]] առաջ Օբաման հայտարարեց ԱՄՆ նախագահի պաշտոնում իր թեկնածության առաջադրման մասին<ref name="ChicagoTribune_Pearson_20070210">{{Cite news |last1=Pearson |first1=Rick |last2=Long |first2=Ray |date=2007 թ․ փետրվարի 10 |title=Obama: I'm running for president |url=https://www.chicagotribune.com/news/politics/chi-070210obama-pearson1-story,0,3768114.story |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20070813115846/http://www.chicagotribune.com/news/politics/chi-070210obama-pearson1-story%2C0%2C3768114.story |archive-date=2007 թ․ օգոստոսի 13 |access-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 20 |newspaper=Chicago Tribune}}</ref><ref name="BBC20070210">{{Cite news |date=2007 թ․ փետրվարի 10 |title=Obama Launches Presidential Bid |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6349081.stm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080202060802/http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6349081.stm |archive-date=2008 թ․ փետրվարի 2 |access-date=2008 թ․ հունվարի 14 |publisher=BBC News}}</ref>։ Շատ տեսաբանների կարծիքով՝ հայտարարության տեղանքի ընտրությունը խորհրդանշական բնույթ ուներ, քանի որ հենց այստեղ 1858 թվականին [[Աբրահամ Լինքոլն]]ը հանդես էր եկել իր հանրահայտ «[[Մեր տունը մասնատված է (Աբրահամ Լինքոլն)|Մեր տունը մասնատված է]]» ճառով<ref name="ChicagoTribune_Pearson_20070210" /><ref name="ChicagoTribune_Parsons20070210">{{Cite news |last=Parsons |first=Christi |date=2007 թ․ փետրվարի 10 |title=Obama's launch site: Symbolic Springfield: Announcement venue evokes Lincoln legacy |url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-159132539.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511195905/http://www.highbeam.com/doc/1G1-159132539.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 11 |access-date=2009 թ․ հունիսի 12 |newspaper=Chicago Tribune}}</ref>։ Իր ելույթում Օբաման ընդգծեց Իրաքում պատերազմի հրատապ ավարտի անհրաժեշտությունը, խոստացավ ընդլայնել ԱՄՆ [[ԱՄՆ էներգետիկ քաղաքականություն|էներգետիկ անկախությունը]] ու [[ԱՄՆ առողջապահական համակարգի բարեփոխումներ|բարեփոխումներ իրականացնել]] առողջապահական համակարգում<ref>{{Cite news |title=Barack Obama on the Issues: What Would Be Your Top Three Overall Priorities If Elected? |url=http://projects.washingtonpost.com/2008-presidential-candidates/issues/candidates/barack-obama/#top-priorities |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080509140350/http://projects.washingtonpost.com/2008-presidential-candidates/issues/candidates/barack-obama/ |archive-date=2008 թ․ մայիսի 9 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 14 |newspaper=The Washington Post}} See also: * {{Cite book |last=Thomas |first=Evan |author-link=Evan Thomas |url=https://archive.org/details/alongtimecominge00thom |title=A Long Time Coming |publisher=PublicAffairs |year=2009 |isbn=978-1-58648-607-5 |location=New York |page=[https://archive.org/details/alongtimecominge00thom/page/74 74] |url-access=registration}} * {{Cite news |last=Falcone |first=Michael |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=Obama's 'One Thing' |url=https://archive.nytimes.com/thecaucus.blogs.nytimes.com/2007/12/21/obamas-one-thing/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220716212237/https://archive.nytimes.com/thecaucus.blogs.nytimes.com/2007/12/21/obamas-one-thing/ |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 16 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 14 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ Մի շարք թեկնածուներ իրենց թեկնածությունն առաջադրեցին Դեմոկրատական կուսակցության նախագահական փրայմերիզների ընտրապայքարին մասնակցելու համար։ Արդյունքում, ներկուսակցական ընտրապայքարում հիմնական մրցակցությունը ծավալվեց Բարաք Օբամայի և սենատոր [[Հիլարի Քլինթոն]]ի միջև։ Փրայմերիզների ողջ ընթացքում ընտրապայքարը մնում էր բավականին լարված, բայց արդյունքում Օբաման կարողացավ ստանալ դեմոկրատ պատվիրակների անհրաժեշտ ձայների քանակը՝ շնորհիվ երկարաժամկետ լավ պլանավորման, առավել արդյունավետ դրամահավաքի, նախընտրական փրայմերիզների անցկացման նահանգներում իր գերակա դերի ու պատվիրակների բաշխման կանոնների առավել արդյունավետ կիրառման<ref name="allocation">{{Cite news |author=Tumulty, Karen |author-link=Karen Tumulty |date=2008 թ․ մայիսի 8 |title=The Five Mistakes Clinton Made |url=http://www.time.com/time/politics/article/0,8599,1738331,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211125310/http://www.time.com/time/politics/article/0%2C8599%2C1738331%2C00.html |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 11 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 11 |magazine=Time}} * {{Cite news |last1=Baker |first1=Peter |last2=Rutenberg |first2=Jim |date=2008 թ․ հունիսի 8 |title=The Long Road to a Clinton Exit |url=https://www.nytimes.com/2008/06/08/us/politics/08recon.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081209030041/http://www.nytimes.com/2008/06/08/us/politics/08recon.html |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 9 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 29 |work=The New York Times}}</ref>։ 2008 թվականի հունիսի 2-ին Օբաման ստացավ պատվիրակների բավարար ձայները՝ առաջիկա նախագահական ընտրություններում Դեմոկրատական կուսակցության միասնական թեկնածուն դառնալու համար։ Չնայած սկզբում Քլինթոնը մտադիր չէր դուրս գալ ընտրապայքարից, այդուհանդերձ, հունիսի 7-ին նա ավարտեց իր քարոզարշավն ու իր աջակցությունը հայտնեց Բարաք Օբամային<ref>{{Cite news |last1=Nagourney |first1=Adam |last2=Zeleny |first2=Jeff |date=2008 թ․ հունիսի 5 |title=Clinton to End Bid and Endorse Obama |url=https://www.nytimes.com/2008/06/05/us/politics/04cnd-campaign.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080605014013/http://www.nytimes.com/2008/06/05/us/politics/04cnd-campaign.html |archive-date=2008 թ․ հունիսի 5 |access-date=2010 թ․ նոյեմբերի 20 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ 2008 թվականի օգոստոսի 23-ին Օբաման հայտարարեց, որ առաջիկա ընտրություններում փոխնախագահի իր թեկնածուն կլինի [[Դելավեր]]ից սենատոր [[Ջո Բայդեն]]ը, որի հետ միասին աշխատել էին [[ԱՄՆ Սենատ]]ում<ref name=nagourney>{{Cite news |last1=Nagourney |first1=Adam |last2=Zeleny |first2=Jeff |date=2008 թ․ օգոստոսի 23 |title=Obama Chooses Biden as Running Mate |url=https://www.nytimes.com/2008/08/24/us/politics/24biden.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090401222653/http://www.nytimes.com/2008/08/24/us/politics/24biden.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 20 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ Բայդենից զատ, Օբաման փոխնախագահի թեկնածուի կարգավիճակում դիտարկում էր նաև [[Ինդիանա]]յի նախկին նահանգապետ և սենատոր [[Էվան Բայ]]ի և [[Վիրջինիա]]յի նահանգապետ [[Թիմ Քեյն]]ի թեկնածությունները<ref name=nagourney />։ 2008 թվականին Դեմոկրատական ազգային համագումարի ժամանակ, որն ընթանում էր [[Կոլորադո]] նահանգի [[Դենվեր]] քաղաքում, Հիլարի Քլինթոնը կոչ արեց իր աջակիցներին սատարել Օբամային, իսկ ինքն ու ամուսինը՝ [[Բիլ Քլինթոն]]ը, համագումարի ժամանակ ևս հրապարակայնորեն աջակցեցին նրան<ref>{{Cite news |last=Baldwin |first=Tom |date=2008 թ․ օգոստոսի 27 |title=Hillary Clinton: 'Barack is my candidate' |url=https://www.thetimes.co.uk/article/hillary-clinton-barack-is-my-candidate-50w3d5n7wm9 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211215030155/https://www.thetimes.co.uk/article/hillary-clinton-barack-is-my-candidate-50w3d5n7wm9 |archive-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 15 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 15 |work=The Times |issn=0140-0460}}</ref><ref>{{Cite news |last=Nagourney |first=Adam |date=2008 թ․ օգոստոսի 28 |title=Obama Wins Nomination; Biden and Bill Clinton Rally Party |url=https://www.nytimes.com/2008/08/28/us/politics/28DEMSDAY.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080827212341/http://www.nytimes.com/2008/08/28/us/politics/28DEMSDAY.html |archive-date=2008 թ․ օգոստոսի 27 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 15 |newspaper=The New York Times |issn=0362-4331}}</ref>։ Օբաման Դեմոկրատական կուսակցությունից նախագահի թեկնածությանը համաձայնելու իր ելույթն ունեցավ [[Իմփաուեր ֆիլդ էթ Մայլ Հայ]] մարզադաշտում, որին ներկա էր շուրջ 84 հազար մարդ։ Ելույթն ուղիղ եթերով ողջ աշխարհում դիտել է շուրջ 3 միլիոն մարդ<ref name="npr1409">{{Cite news |last1=Liasson |first1=Mara |last2=Norris |first2=Michele |date=2008 թ․ հուլիսի 7 |title=Obama To Accept Nomination at Mile High Stadium |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=92301409 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150316164750/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=92301409 |archive-date=2015 թ․ մարտի 16 |access-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 22 |publisher=NPR}}</ref><ref name="acceptance">{{Cite news |date=2008 թ․ օգոստոսի 29 |title=Obama accepts Democrat nomination |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7586375.stm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080828234350/http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7586375.stm |archive-date=2008 թ․ օգոստոսի 28 |access-date=2008 թ․ օգոստոսի 29 |publisher=BBC News}} * {{Cite news |author=Marks, Alexandra |date=2008 թ․ օգոստոսի 29 |title=Soaring speech from Obama, plus some specifics |url=http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2008/0829/soaring-speech-from-obama-plus-some-specifics |archive-url=https://web.archive.org/web/20100314121702/http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2008/0829/soaring-speech-from-obama-plus-some-specifics |archive-date=2010 թ․ մարտի 14 |work=The Christian Science Monitor}}</ref><ref>{{Cite news |last=Lloyd |first=Robert |date=2008 թ․ օգոստոսի 29 |title=Barack Obama, Al Gore Raise the Roof at Invesco Field |url=https://www.latimes.com/entertainment/news/la-na-tvcritic29-2008aug29,0,3593116.story |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080906195440/http://www.latimes.com/entertainment/news/la-na-tvcritic29-2008aug29,0,3593116.story |archive-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 6 |access-date=2008 թ․ օգոստոսի 29 |newspaper=Los Angeles Times}}</ref>։ Ե՛վ փրայմերիզների, և՛ նախագահական ընտրությունների ժամանակ Օբամայի նախընտրական շտաբը գրանցել է ֆոնդհայթայթման մի շարք ռեկորդներ՝ հատկապես փոքր նվիրատվությունների քանակի մասով<ref name="small donations">{{Cite news |last=Malone |first=Jim |date=2007 թ․ հուլիսի 2 |title=Obama Fundraising Suggests Close Race for Party Nomination |url=http://www.voanews.com/english/archive/2007-07/2007-07-02-voa52.cfm |archive-url=https://web.archive.org/web/20070914032004/http://voanews.com/english/archive/2007-07/2007-07-02-voa52.cfm |archive-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=Voice of America}} * {{Cite news |last=Cummings |first=Jeanne |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 26 |title=Small Donors Rewrite Fundraising Handbook |url=http://dyn.politico.com/printstory.cfm?uuid=3ECB3515-3048-5C12-004D622CB6F4E214 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080201140941/http://dyn.politico.com/printstory.cfm?uuid=3ECB3515-3048-5C12-004D622CB6F4E214 |archive-date=2008 թ․ փետրվարի 1 |access-date=2008 թ․ հունվարի 14 |work=Politico}} * {{Cite news |last=Cadei |first=Emily |date=2008 թ․ փետրվարի 21 |title=Obama Outshines Other Candidates in January Fundraising |url=http://www.cqpolitics.com/wmspage.cfm?docID=news-000002674309 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080613213513/http://www.cqpolitics.com/wmspage.cfm?docID=news-000002674309 |archive-date=2008 թ․ հունիսի 13 |publisher=CQ Politics}}</ref>։ 2008 թվականի հունիսի 19-ին Օբաման դարձավ ԱՄՆ խոշոր երկու կուսակցություններից նախագահի առաջին թեկնածուն, որը հրաժարվեց նախագահական քարոզարշավի պետական ֆինանսավորման մեխանիզմից։ Այս համակարգն ստեղծվել էր դեռևս 1976 թվականին<ref name="Bloomberg_Salant_20080619">{{Cite news |last=Salant |first=Jonathan D. |date=2008 թ․ հունիսի 19 |title=Obama Won't Accept Public Money in Election Campaign |url=https://article.wn.com/view/2008/06/19/Obama_Wont_Accept_Public_Money_in_Election_Campaign/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170207114028/https://article.wn.com/view/2008/06/19/Obama_Wont_Accept_Public_Money_in_Election_Campaign/ |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 7 |access-date=2008 թ․ հունիսի 19 |publisher=Bloomberg}}</ref>։ 2008 թվականի նոյեմբերին կայանալիք [[ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ 2008|նախագահական ընտրություններում]] Հանրապետական կուսակցությունից Բարաք Օբամայի մրցակիցը դարձավ սենատոր [[Ջոն Մաքքեյն]]ը։ Վերջինիս փոխնախագահի իր թեկնածու էր ընտրել այդ ժամանակ [[Ալյասկա (նահանգ)|Ալյասկայի]] նահանգապետ [[Սառա Փեյլին]]ին։ Օբաման և Մաքքեյնը 2008 թվականի սեպտեմբեր և հոկտեմբեր ամիսներին նախընտրական երեք բանավեճ ունեցան<ref name="presidential debates">{{Cite press release |title=Commission on Presidential Debates Announces Sites, Dates, Formats and Candidate Selection Criteria for 2008 General Election |date=2007 թ․ նոյեմբերի 19 |publisher=Commission on Presidential Debates |url=http://www.debates.org/pages/news_111907.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080706070658/http://www.debates.org/pages/news_111907.html |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 6}} * {{Cite news |date=2008 թ․ հունիսի 27 |title=Gun Ruling Reverberates |url=http://www.courant.com/topic/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080705225819/http://www.courant.com/topic/ |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 5 |access-date=2008 թ․ հուլիսի 6 |work=Hartford Courant}}</ref> <ref name="electoral votes">{{Cite news |author=Johnson, Alex |date=2008 թ․ նոյեմբերի 4 |title=Barack Obama elected 44th president |url=https://www.nbcnews.com/id/wbna27531033 |access-date=2009 թ․ փետրվարի 20 |work=NBC News}} * {{Cite news |year=2008 |title=CNN Electoral Map Calculator—Election Center 2008 |url=http://www.cnn.com/ELECTION/2008/results/president/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081212014309/http://www.cnn.com/ELECTION/2008/results/president/ |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 12 |access-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 14 |publisher=CNN}}</ref>։ Նոյեմբերի 4-ին կայացած ընտրություններում Օբաման ստացավ 365 ընտրական ձայն այն դեպքում, երբ Մաքքեյնը հավաքեց միայն 173-ը<ref name="electoral votes"/>։ Ընդհանուր առմամբ, Օբաման ստացավ ընտրողների ձայների 52,9%-ը, իսկ Մաքքեյնը՝ 45,7%-ը<ref>{{Cite web |title=General Election: McCain vs. Obama |url=http://www.realclearpolitics.com/epolls/2008/president/us/general_election_mccain_vs_obama-225.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090217083055/http://www.realclearpolitics.com//epolls//2008//president//us//general_election_mccain_vs_obama-225.html |archive-date=2009 թ․ փետրվարի 17 |access-date=2009 թ․ փետրվարի 20 |publisher=Real Clear Politics}}</ref>։ Նա դարձավ առաջին աֆրոամերիկացին, որն ընտրվեց ԱՄՆ նախագահի պաշտոնում<ref name="FirstBlackPrez">{{Cite news |date=2008 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Obama wins historic US election |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/us_elections_2008/7709978.stm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218083153/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/us_elections_2008/7709978.stm |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 5 |publisher=BBC News}} * {{Cite news |last=Nagourney |first=Adam |date=2008 թ․ նոյեմբերի 4 |title=Obama Elected President as Racial Barrier Falls |url=https://www.nytimes.com/2008/11/05/us/politics/05elect.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081209071842/http://www.nytimes.com/2008/11/05/us/politics/05elect.html |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 9 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 5 |work=The New York Times}} * {{Cite news |date=2008 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Obama: 'This is your victory' |url=http://www.cnn.com/2008/POLITICS/11/04/election.president/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081104231227/http://www.cnn.com/2008/POLITICS/11/04/election.president/index.html |archive-date=2008 թ․ նոյեմբերի 4 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 5 |publisher=CNN}}</ref>։ Օբաման իր հաղթական ելույթն ունեցավ [[Չիկագո]]յի [[Մեծ այգի (Չիկագո)|Մեծ այգում]]՝ հարյուր հազարավոր աջակիցների առաջ<ref name=achangeisgoncome>{{Cite web |last=Obama |first=Barack |year=2008 |title=Transcript of Senator Barack Obama's speech to supporters after the Feb. 5 nominating contests, as provided by Federal News Service |url=https://www.nytimes.com/2008/02/05/us/politics/05text-obama.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230621044712/https://www.nytimes.com/2008/02/05/us/politics/05text-obama.html |archive-date=2023 թ․ հունիսի 21 |access-date=2023 թ․ հունիսի 21 |website=[[The New York Times]] |quote=Change will not come if we wait for some other person or if we wait for some other time. We are the ones we've been waiting for. We are the change that we seek.}}</ref><ref name="independent1">{{Cite news |last=Johnson |first=Wesley |date=2008 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Change has come, says President-elect Obama |url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/change-has-come-says-presidentelect-obama-992930.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081209055411/http://www.independent.co.uk/news/world/americas/change-has-come-says-presidentelect-obama-992930.html |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 9 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 5 |work=The Independent |location=London}}</ref>։ Նա ԱՄՆ պատմության մեջ երեք սենատորներից մեկն է, որը Սենատից ուղիղ տեղափոխվել է [[Սպիտակ տուն]]։ Մյուս երկուսն էին [[Ուորեն Հարդինգ]]ը և [[Ջոն Ֆ. Քենեդի]]ն<ref>{{Cite web |title=U.S. Senate: Senators Who Became President |url=https://www.senate.gov/artandhistory/history/common/briefing/senators_became_president.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210724012115/https://www.senate.gov/artandhistory/history/common/briefing/senators_became_president.htm |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 24 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 27 |website=senate.gov}}</ref>։ === 2012 === {{Main|ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ (2012)|Բարաք Օբամայի նախագահական քարոզարշավ (2012)}} [[պատկեր:ElectoralCollege2012 (hy).png|thumb|upright=1.3|alt=Electoral college map, depicting Obama winning many states in the Northeast, Midwest, and Pacific West, and Florida, and Romney winning many states in the South and Rocky Mountains.|2012 թվականի նախագահական ընտրություններում ընտրական ձայների բաշխումը։ Օբաման հաղթել է ընտրական ձայների 332-206 հարաբերակցությամբ։]] 2011 թվականի ապրիլի 4-ին Օբաման լրացրեց ընտրություններին մասնակցելու համար անհրաժեշտ փաստաթղթերը և դրանք ներկայացրեց [[ԱՄՆ դաշնային ընտրական հանձնաժողով]]։ «Դա սկսվում է մեզ հետ» վերնագրով տեսանյութում, որը հրապարակվել էր նրա պաշտոնական կայք էջում, Օբաման հայտարարեց նախագահի պաշտոնում իր վերընտրման մտադրության ու քարոզարշավի իրականացման մասին<ref>{{Cite news |last=Shear |first=Michael D. |date=2011 թ․ ապրիլի 4 |title=Obama Begins Re-Election Facing New Political Challenges |url=http://thecaucus.blogs.nytimes.com/2011/04/04/obama-launches-re-election-facing-new-political-challenges/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20110405205656/http://thecaucus.blogs.nytimes.com/2011/04/04/obama-launches-re-election-facing-new-political-challenges/ |archive-date=2011 թ․ ապրիլի 5 |work=The New York Times (blog)}}</ref><ref>{{Cite news |date=2011 թ․ ապրիլի 4 |title=Obama announces re-election bid |url=http://www.upi.com/Top_News/US/2011/04/04/Obama-announces-re-election-bid/UPI-95081301905800/?dailybrief |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510011832/http://www.upi.com/Top_News/US/2011/04/04/Obama-announces-re-election-bid/UPI-95081301905800/?dailybrief |archive-date=2011 թ․ մայիսի 10 |work=United Press International}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Zeleny |first1=Jeff |last2=Calmes |first2=Jackie |name-list-style=amp |date=2011 թ․ ապրիլի 4 |title=Obama Opens 2012 Campaign, With Eye on Money and Independent Voters |url=https://www.nytimes.com/2011/04/05/us/politics/05obama.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20121115021431/http://www.nytimes.com/2011/04/05/us/politics/05obama.html |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 15 |access-date=2011 թ․ ապրիլի 5 |work=The New York Times}}</ref>։ Լինելով ԱՄՆ գործող նախագահը՝ Դեմոկրատական կուսակցության նախագահական փրայմերիզներում Օբաման չհանդիպեց որևէ լուրջ դիմադրության<ref name="CNN-clinch1">{{Cite news |last=Yoon |first=Robert |date=2012 թ․ ապրիլի 3 |title=Leading presidential candidate to clinch nomination Tuesday |url=http://politicalticker.blogs.cnn.com/2012/04/03/leading-presidential-candidate-to-clinch-nomination-tuesday/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120426082004/http://politicalticker.blogs.cnn.com/2012/04/03/leading-presidential-candidate-to-clinch-nomination-tuesday/ |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 26 |access-date=2012 թ․ մայիսի 2 |publisher=CNN (blog)}}</ref> և 2012 թվականի ապրիլի 3-ին նա ապահովեց Դեմոկրատական ազգային համագումարի 2778 պատվիրակների աջակցությունը, ինչն անհրաժեշտ էր Դեմոկրատական կուսակցությունից առաջադրման համար<ref name="CNN-clinch2">{{Cite news |date=2012 թ․ ապրիլի 3 |title=Obama clinches Democratic nomination |url=http://politicalticker.blogs.cnn.com/2012/04/03/breaking-obama-clinches-democratic-nomination/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120404203415/http://politicalticker.blogs.cnn.com/2012/04/03/breaking-obama-clinches-democratic-nomination/ |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 4 |access-date=2012 թ․ ապրիլի 3 |publisher=CNN (blog)}}</ref>։ Նույն համագումարի ժամանակ, որն ընթանում էր [[Հյուսիսային Կարոլինա]] նահանգի [[Շառլոթ (Հյուսիսային Կարոլինա)|Շարլոթ]] քաղաքում, Օբաման և Բայդենը նախկին նախագահ [[Բիլ Քլինթոն]]ի կողմից պաշտոնապես առաջադրվեցին որպես առաջիկա նախագահական ընտրություններում Դեմոկրատական կուսակցությունից նախագահի և փոխնախագահի թեկնածու։ Այդ ընտրություններում Հանրապետական կուսակցությունից նրանց մրցակիցները դարձան [[Մասաչուսեթս]]ի նախկին նահանգապետ [[Միթ Ռոմնի]]ն և [[Վիսկոնսին]]ից [[ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատ|Ներկայացուցիչների պալատ]]ի անդամ [[Փոլ Ռայան]]ը<ref>{{Cite news |last=Cohen |first=Tom |date=2012 թ․ սեպտեմբերի 6 |title=Clinton says Obama offers a better path forward for America |url=http://edition.cnn.com/2012/09/05/politics/democratic-convention-wrap/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150706115632/http://edition.cnn.com/2012/09/05/politics/democratic-convention-wrap/index.html |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |publisher=CNN}}</ref>։ 2012 թվականի նոյեմբերի 6-ին Օբաման կարողացավ ստանալ 332 ընտրական ձայն։ Նախագահի պաշտոնում վերընտրվելու համար նրան անհրաժեշտ էր 270-ը<ref>{{Cite news |last=Lauter |first=David |date=2012 թ․ նոյեմբերի 8 |title=Romney campaign gives up in Florida |url=https://www.chicagotribune.com/news/la-pn-romney-concedes-florida-election-20121108,0,415187.story |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109020204/http://www.chicagotribune.com/news/la-pn-romney-concedes-florida-election-20121108%2C0%2C415187.story |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 9 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |newspaper=Chicago Tribune}}</ref><ref>{{Cite news |last=Barnes |first=Robert |date=2012 թ․ նոյեմբերի 6 |title=Obama wins a second term as U.S. president |url=https://www.washingtonpost.com/politics/decision2012/after-grueling-campaign-polls-open-for-election-day-2012/2012/11/06/d1c24c98-2802-11e2-b4e0-346287b7e56c_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150417162701/http://www.washingtonpost.com/politics/decision2012/after-grueling-campaign-polls-open-for-election-day-2012/2012/11/06/d1c24c98-2802-11e2-b4e0-346287b7e56c_story.html |archive-date=2015 թ․ ապրիլի 17 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |newspaper=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Welch |first1=William M. |last2=Strauss |first2=Gary |date=2012 թ․ նոյեմբերի 7 |title=With win in critical battleground states, Obama wins second term |url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/2012/11/06/election-day-obama-romney/1680933/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150616201528/http://www.usatoday.com/story/news/politics/2012/11/06/election-day-obama-romney/1680933/ |archive-date=2015 թ․ հունիսի 16 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |newspaper=USA Today}}</ref>։ Ստանալով ԱՄՆ բնակչության ընդհանուր ձայների 51,1%-ը<ref name="FEC">{{Cite web |author=FEC |date=2013 թ․ հուլիս |title=Election Results for the U.S. President, the U.S. Senate and the U.S. House of Representatives |url=http://www.fec.gov/pubrec/fe2012/federalelections2012.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131002094824/http://www.fec.gov/pubrec/fe2012/federalelections2012.pdf |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 2 |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 20 |publisher=Federal Elections Commission |page=5}}</ref>՝ Օբաման դարձավ [[Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտ]]ից հետո դեմոկրատ առաջին նախագահը, որը կարողացել էր երկու անգամ ստանալ բնակչության ձայների մեծամասնությունը<ref>{{Cite news |last=Brownstein |first=Ronald |date=2012 թ․ նոյեմբերի 9 |title=The U.S. has reached a demographic milestone—and it's not turning back |url=http://www.nationaljournal.com/thenextamerica/demographics/the-u-s-has-reached-a-demographic-milestone-and-it-s-not-turning-back-20121109 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121111231854/http://www.nationaljournal.com/thenextamerica/demographics/the-u-s-has-reached-a-demographic-milestone-and-it-s-not-turning-back-20121109 |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 11 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |work=National Journal}}</ref><ref>{{Cite news |last=Nichols |first=John |date=2012 թ․ նոյեմբերի 9 |title=Obama's 3 Million Vote, Electoral College Landslide, Majority of States Mandate |url=http://www.thenation.com/blog/171178/obama-has-great-big-mandate-and-he-must-use-it |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121127235843/http://www.thenation.com/blog/171178/obama-has-great-big-mandate-and-he-must-use-it |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 27 |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 18 |work=The Nation}}</ref>։ Վերընտրվելուց հետո Օբաման Չիկագոյի [[McCormick Place|«McCormick Place»]]-ում իր աջակիցներին ու կամավորներին շնորհակալության խոսք հղեց։ Իր ելույթում նա նշեց. «Այսօր երեկոյան դուք քվեարկեցիք գործողությունների օգտին, այլ ոչ թե քաղաքականության, ինչպես սովորաբար անում եք: Դուք ընտրեցիք մեզ, որպեսզի կենտրոնանանք ձեր, այլ ոչ թե մեր աշխատատեղերի վրա։ Եվ առաջիկա շաբաթների և ամիսների ընթացքում ես անհամբերությամբ սպասում եմ երկու կուսակցությունների ղեկավարների հետ շփվելուն ու աշխատելուն»<ref>{{Cite news |last=Lee |first=Kristen A. |date=2012 թ․ նոյեմբերի 7 |title=Election 2012: President Obama gives victory speech in front of thousands in Chicago, 'I have never been more hopeful about America{{'-}} |url=http://www.nydailynews.com/news/politics/president-obama-victory-speech-hopeful-america-article-1.1197895 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109073355/http://www.nydailynews.com/news/politics/president-obama-victory-speech-hopeful-america-article-1.1197895 |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 9 |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 8 |newspaper=Daily News |location=New York}}</ref><ref name="NYT20130121">{{Cite news |last=Shear |first=Michael |date=2013 թ․ հունվարի 21 |title=Obama Offers Liberal Vision: 'We Must Act{{'-}} |url=https://www.nytimes.com/2013/01/22/us/politics/obama-inauguration-draws-hundreds-of-thousands.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130121151143/http://www.nytimes.com/2013/01/22/us/politics/obama-inauguration-draws-hundreds-of-thousands.html |archive-date=2013 թ․ հունվարի 21 |access-date=2013 թ․ հուլիսի 10 |newspaper=[[The New York Times]]}}</ref>։ == Բարաք Օբաման ԱՄՆ նախագահ (2009–2017 թվականներ) == === Առաջին 100 օր === [[Պատկեր:US President Barack Obama taking his Oath of Office - 2009Jan20.jpg|thumb|Օբամայի [[ԱՄՆ նախագահի պաշտոնավարման երդում|երդմնակալության արարողությունը]] [[Կապիտոլիում (Վաշինգտոն)|Կապիտոլիումում]], որն ընդունում է [[ԱՄՆ գերագույն դատարանի նախագահ|Գերագույն դատարանի նախագահ]] [[Ջոն Գլովեր Ռոբերթս]] կրտսերը, հունվարի 20, 2009 թվական։]] [[Բարաք Օբամայի երդմնակալության արարողություն|Բարաք Օբամայի երդմնակալությունը]]՝ որպես ԱՄՆ 44-րդ նախագահ, տեղի ունեցավ 2009 թվականի հունվարի 20-ին։ Պաշտոնավարման առաջին մի քանի օրերին Օբաման [[գործադիր հրաման]]ներ և [[Նախագահական հուշագիր|նախագահական հուշագրեր]] ստորագրեց, որոնք հրահանգում էին ԱՄՆ զինված ուժերին՝ միջոցառումներ մշակել Իրաքից զորքի դուրս բերման համար<ref>{{Cite news |last1=Gearan |first1=Anne |last2=Baldor |first2=Lolita C. |date=2009 թ․ հունվարի 23 |title=Obama asks Pentagon for responsible Iraq drawdown |url=https://www.post-gazette.com/news/nation/2009/01/22/Obama-asks-Pentagon-for-responsible-Iraq-drawdown/stories/200901220423 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223150302/https://www.post-gazette.com/news/nation/2009/01/22/Obama-asks-Pentagon-for-responsible-Iraq-drawdown/stories/200901220423 |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 23 |access-date=2020 թ․ փետրվարի 23 |work=Pittsburgh Post-Gazette |agency=Associated Press}}</ref>։ Նա հրամայեց փակել [[Գուանտանամոյի բանտ|Գուանտանամոյի բանտ-ճամբարը]]<ref>{{Cite news |last=Glaberson |first=William |date=2009 թ․ հունվարի 21 |title=Obama Orders Halt to Prosecutions at Guantánamo |url=https://www.nytimes.com/2009/01/22/washington/22gitmo.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090416015909/http://www.nytimes.com/2009/01/22/washington/22gitmo.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2009 թ․ փետրվարի 3 |work=The New York Times}}</ref>, սակայն Կոնգրեսը խոչընդոտեց փակմանը՝ հրաժարվելով տրամադրել անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցները<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ մայիսի 20 |title=Senate blocks transfer of Gitmo detainees |url=https://www.nbcnews.com/id/30826649 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141104101140/http://www.nbcnews.com/id/30826649/ |archive-date=2014 թ․ նոյեմբերի 4 |access-date=2011 թ․ մարտի 22 |work=[[NBC News]] |agency=Associated Press |mode=cs2}}</ref><ref>{{Cite news |last=Serbu |first=Jared |date=2011 թ․ հունվարի 7 |title=Obama signs Defense authorization bill |url=https://federalnewsnetwork.com/congress/2011/01/obama-signs-defense-authorization-bill/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181212174641/http://federalnewsnetwork.com/congress/2011/01/obama-signs-defense-authorization-bill/ |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 12 |access-date=2011 թ․ մարտի 22 |publisher=Federal News Radio |mode=cs2}}</ref> և թույլ չտալով Գուանտանամոյից տեղափոխել որևէ կալանավորի<ref>{{Cite news |last=Northam |first=Jackie |date=2013 թ․ հունվարի 23 |title=Obama's Promise To Close Guantanamo Prison Falls Short |url=https://www.npr.org/2013/01/23/169922171/obamas-promise-to-close-guantanamo-prison-falls-short |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130326042851/http://www.npr.org/2013/01/23/169922171/obamas-promise-to-close-guantanamo-prison-falls-short |archive-date=2013 թ․ մարտի 26 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 22 |publisher=NPR}}</ref>։ Օբաման քայլեր ձեռնարկեց նվազեցնելու նախագահական փաստաթղթերի գաղտնիության մակարդակը<ref>{{Cite news |last=Savage |first=Charlie |date=2009 թ․ դեկտեմբերի 30 |title=Obama Curbs Secrecy of Classified Documents |url=https://www.nytimes.com/2009/12/30/us/politics/30secrets.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221220023908/https://www.nytimes.com/2009/12/30/us/politics/30secrets.html |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |access-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Նա նաև չեղյալ հայտարարեց նախագահ [[Ջորջ Ու. Բուշ]]ի՝ [[Ռոնալդ Ռեյգան]]ի «Մեխիկոյի քաղաքականություն» անունը կրող [[Մեխիկոյի քաղաքականություն|քաղաքականության վերականգնման]] վերաբերյալ որոշումը, որն արգելում էր դաշնային օգնություն տրամադրել [[Ընտանիքի պլանավորում|ընտանիքի պլանավորման]] միջազգային կազմակերպություններին, որոնք իրականացնում կամ խորհրդատվություն էին տրամադրում աբորտների վերաբերյալ<ref>{{Cite news |last=Meckler |first=Laura |date=2009 թ․ հունվարի 24 |title=Obama lifts 'gag rule' on family-planning groups |url=https://www.wsj.com/articles/SB123272364299610287 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723125402/http://www.wsj.com/articles/SB123272364299610287 |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 23 |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 21 |newspaper=The Wall Street Journal |page=A3}} * {{Cite news |last1=Stein |first1=Rob |last2=Shear |first2=Michael |date=2009 թ․ հունվարի 24 |title=Funding restored to groups that perform abortions, other care |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/01/23/AR2009012302814.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121111031558/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/01/23/AR2009012302814.html |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 11 |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 21 |newspaper=The Washington Post |page=A3 |quote=Lifting the Mexico City Policy would not permit U.S. tax dollars to be used for abortions, but it would allow funding to resume to groups that provide other services, including counseling about abortions.}}</ref>։ === Ներքին քաղաքականություն === Օբամայի ստորագրած առաջին օրինագիծը [[Լիլի Լեդբեթերի` արդար վարձատրության մասին օրենք (2009)|«Լիլի Լեդբեթերի` արդար վարձատրության մասին» օրենք]]ն էր, որի առաջնային նպատակն էր անդրադառնալ հավասար աշխատանքի դիմաց հավասար վարձատրությանն առնչվող խնդիրներին՝ մասնավորապես ուշադրություն դարձնելով գենդերային հիմքով վարձատրության անհավասարությանը։ Օրենքով [[Վաղեմության ժամկետ|երկարացվեց այն ժամանակահատվածը]], որի ընթացքում անհատները կարող էին դատական հայցեր ներկայացնել՝ կապված հավասար վարձատրության հետ<ref>{{Cite news |last=Stolberg |first=Sheryl Gay |date=2009 թ․ հունվարի 30 |title=Obama Signs Equal-Pay Legislation |url=https://www.nytimes.com/2009/01/30/us/politics/30ledbetter-web.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090130125449/http://www.nytimes.com/2009/01/30/us/politics/30ledbetter-web.html |archive-date=2009 թ․ հունվարի 30 |access-date=2009 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times}}</ref>։ Հինգ օր անց Օբաման ստորագրեց Երեխաների առողջության ապահովագրության պետական ծրագրի վերանայված տարբերակը, որը հնարավորություն էր տալիս ընդլայնել ծրագրի ծածկույթը և առողջապահական ապահովագրություն տրամադրել լրացուցիչ չորս միլիոն երեխաների<ref>{{Cite news |last=Levey |first=Noam N. |date=2009 թ․ փետրվարի 5 |title=Obama signs into law expansion of SCHIP health care program for children |url=https://www.chicagotribune.com/news/nationworld/chi-kids-health-care_thufeb05,0,30310.story |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090430194400/http://www.chicagotribune.com/news/nationworld/chi-kids-health-care_thufeb05%2C0%2C30310.story |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 30 |access-date=2009 թ․ հունիսի 15 |work=Chicago Tribune}}</ref>։ 2009 թվականի մարտին Օբաման չեղարկեց Բուշի պաշտոնավարման ժամանակ որդեգրած այն քաղաքականությունը, որը սահմանափակում էր [[սաղմնային ցողունային բջիջ]]ների հետազոտությունների ֆինանսավորումը և խոստացավ «խիստ ուղեցույցներ» մշակել այդ հետազոտությունների գծով<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ մարտի 9 |title=Obama overturns Bush policy on stem cells |url=http://www.cnn.com/2009/POLITICS/03/09/obama.stem.cells/index.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100330183125/http://www.cnn.com/2009/POLITICS/03/09/obama.stem.cells/index.html |archive-date=2010 թ․ մարտի 30 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 18 |publisher=CNN}}</ref>։ [[Պատկեր:Barack Obama addresses joint session of Congress 2009-02-24.jpg|thumb|left|Օբաման [[Բարաք Օբամայի ելույթը Կոնգրեսի համատեղ նիստում (փետրվար, 2009)|ելույթ է ունենում]] Կոնգրեսի համատեղ նիստում։ Հետին պլանում փոխնախագահ Ջո Բայդենն ու [[ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ|Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ]] [[Նենսի Փելոսի]]ն են, 2009 թվականի փետրվարի 24։]] Իր նախագահության առաջին երկու տարիներին Օբաման Գերագույն դատարանի դատավորի պաշտոնում երկու կանանց առաջադրեց։ 2009 թվականի մայիսի 26-ին նա պաշտոնաթող [[ԱՄՆ Գերագույն դատարանի դատավոր|դատավոր]] [[Դևիդ Սաութեր]]ի պաշտոնում առաջադրեց [[Սոնյա Սոտոմայոր]]ի թեկնածությունը։ Վերջինիս թեկնածությունը հաստատվեց 2009 թվականի օգոստոսի 6-ին<ref>{{Cite news |last1=Desjardins |first1=Lisa |last2=Keck |first2=Kristi |last3=Mears |first3=Bill |date=2009 թ․ օգոստոսի 6 |title=Senate confirms Sotomayor for Supreme Court |url=https://edition.cnn.com/2009/POLITICS/08/06/sonia.sotomayor/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110925110216/http://edition.cnn.com/2009/POLITICS/08/06/sonia.sotomayor/ |archive-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 25 |access-date=2009 թ․ օգոստոսի 6 |publisher=CNN}}</ref>։ Նա դարձավ Գերագույն դատարանի իսպանական ծագմամբ առաջին դատավորը<ref>{{Cite news |last1=Hamby |first1=Peter |last2=Henry |first2=Ed |last3=Malveaux |first3=Suzanne |last4=Mears |first4=Bill |title=Obama nominates Sotomayor to Supreme Court |url=http://www.cnn.com/2009/POLITICS/05/26/supreme.court/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170915214022/http://www.cnn.com/2009/POLITICS/05/26/supreme.court/index.html |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref>։ 2010 թվականի մայիսի 10-ին Օբաման պաշտոնաթող դատավոր [[Ջոն Փոլ Սթիվենս]]ի պաշտոնում առաջադրեց [[Ելենա Քագան]]ի թեկնածությունը։ Նրա թեկնածությունը հաստատվեց 2010 թվականի օգոստոսի 5-ին. Ամերիկայի պատմության մեջ առաջին անգամ դատարանում միաժամանակ պաշտոնավարող կանանց թիվը հասավ երեքի<ref>{{Cite news |last=Sherman |first=Mark |date=2010 թ․ հոկտեմբերի 4 |title=New Era Begins on High Court: Kagan Takes Place as Third Woman |url=https://www.theledger.com/article/LK/20101004/News/608110519/LL/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010074850/http://www.theledger.com/article/LK/20101004/News/608110519/LL/ |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 10 |access-date=2010 թ․ նոյեմբերի 13 |agency=Associated Press}}</ref>։ 2009 թվականի մարտի 11-ին Օբաման ստեղծեց [[Սպիտակ տան կանանց և աղջիկների խորհուրդ]]ը, որը [[Սպիտակ տան միջկառավարական գործերի գրասենյակ|Միջկառավարական գործերով զբաղվող գրասենյակի]] մի մասն էր։ Խորհուրդն ստեղծվեց 13506 [[գործադիր հրաման]]ով և ուներ լայն լիազորություններ՝ Օբամային խորհրդատվություն տրամադրել ամերիկուհիների բարեկեցությանը վերաբերող հարցերում։ Խորհուրդը նախագահում էր Օբամայի [[ԱՄՆ նախագահի ավագ խորհրդական|ավագ խորհրդական]] [[Վալերի Ջարեթ]]ը։ 2014 թվականի հունվարի 22-ի կառավարական հուշագրով Օբաման [[Սպիտակ տան աշխատանքային խումբ՝ ուսանողներին սեռական ոտնձգություններից պաշտպանելու համար|Սպիտակ տանը աշխատանքային խումբ ստեղծեց]], որն զբաղվելու էր ուսանողներին սեռական ոտնձգություններից պաշտպանելու հարցերով։ Խումբը լայն իրավասություններ ուներ. նրան խորհրդատվություն էր տրամադրելու ամերիկյան քոլեջներում և համալսարաններում սեռական ոտնձգությունների հետ կապված հարցերի վերաբերյալ։ Աշխատանքային խմբի համանախագահներն էին փոխնախագահ Ջո Բայդենը և Ջարեթը։ Աշխատանքային խումբն ստեղծվել էր Սպիտակ տան կանանց և աղջիկների հարցերով խորհրդի, [[ԱՄՆ փոխնախագահի գրասենյակ]]ի և ավելի վաղ Ջո Բայդենի կողմից 1994 թվականին [[Կանանց նկատմամբ բռնության մասին օրենք|«Կանանց նկատմամբ բռնության մասին» օրենք]]ի մշակման հետ կապված աշխատանքների հիման վրա։ 2009 թվականի հուլիսին Բարաք Օբաման սկսեց ներգաղթի օրենքը խստորեն պահպանելուն միտված [[Առաջնահերթ ապահովման ծրագիր]]ը (PEP), որը նախաձեռնել էր Ջորջ Ու. Բուշը։ Բացի այդ, նա ներկայացրեց «[[Անվտանգ համայնքներ]]» ծրագիրը, որը կենտրոնացած էր մատնահետքերի և ներգաղթի կարգավիճակի վերաբերյալ տվյալների փոխանակման վրա<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հունիսի 24 |title=Obama Administration Implements Priority Enforcement Program, Limits Interior Enforcement |url=https://www.numbersusa.com/news/obama-administration-implements-priority-enforcement-program-limits-interior-enforcement |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230525035043/https://www.numbersusa.com/news/obama-administration-implements-priority-enforcement-program-limits-interior-enforcement |archive-date=2023 թ․ մայիսի 25 |access-date=2023 թ․ մայիսի 25 |website=www.numbersusa.com |language=en}}</ref>։ 2010 թվականի ապրիլին [[Բարաք Օբամայի վարչակազմի տիեզերական քաղաքականություն|տիեզերական քաղաքականության վերաբերյալ իր ելույթում]] Օբաման հայտարարեց ՆԱՍԱ-ի՝ ԱՄՆ տիեզերական գործակալության աշխատանքում պլանավորված փոփոխությունների մասին։ Օբաման որոշեց չեղարկել [[Մարդու թռիչք Տիեզերք|մարդուն Լուսին ուղարկելու]] հետ կապված ծրագրերը՝ ներառյալ դրա իրականացման հետ կապված այլ ծրագրերը՝ հատուկ հրթիռները ([[Արես-1]] և [[Արես-5]]), ինչպես նաև «Համաստեղություն» ծրագիրը։ Փոխարենը նա որոշեց միջոցներ հատկացնել [[Երկրագիտություն|երկրագիտության]] վերաբերյալ գիտական նախագծերին, նոր տեսակի հրթիռների ստեղծմանը և հետազոտական այլ աշխատանքներին, որոնք ուղղված են դեպի Մարս մարդու թռիչքին։ Օբաման նաև շարունակեց աջակցել [[Միջազգային տիեզերական կայան|Միջազգային տիեզերակայան]] կատարվող թռիչքները<ref>{{Cite news |last1=Block |first1=Robert |last2=Matthews |first2=Mark K. |date=2010 թ․ հունվարի 27 |title=White House won't fund NASA moon program |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2010-jan-27-la-na-nasa-budget27-2010jan27-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191026070433/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2010-jan-27-la-na-nasa-budget27-2010jan27-story.html |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 26 |access-date=2011 թ․ հունվարի 30 |work=Los Angeles Times |quote=President Obama's budget proposal includes no money for the Ares I and Ares V rocket or Constellation program. Instead, NASA would be asked to monitor climate change and develop a new rocket}}</ref>։ [[Պատկեր:Barack Obama visiting victims of 2012 Aurora shooting.jpg|thumb|Օբաման այցելել է [[Կոլորադոյի համալսարանի հիվանդանոց]]՝ տեսակցելու [[Զանգվածային սպանություն Օրորա քաղաքում|Օրորա քաղաքում տեղի ունեցած հրաձգությունից]] տուժածին, 2012 թվական։]] 2013 թվականի հունվարի 16-ին՝ [[Զանգվածային սպանություն Սենդի Հուքի տարրական դպրոցում|Սենդի Հուք տարրական դպրոցում տեղի ունեցած հրաձգությունից]] մեկ ամիս անց, Օբաման ստորագրեց 23 գործադիր հրաման և նախանշեց լայնածավալ մի շարք առաջարկներ՝ կապված [[Զենքի քաղաքականությունը ԱՄՆ-ում|հրազենի վերահսկման]] հետ<ref>{{Cite news |last=Mardell |first=Mark |date=2013 թ․ հունվարի 16 |title=US gun debate: Obama unveils gun control proposals |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-21049942 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116181612/http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-21049942 |archive-date=2013 թ․ հունվարի 16 |access-date=2013 թ․ հունվարի 16 |publisher=BBC News}}</ref>։ Նա կոչ արեց Կոնգրեսին [[Հարձակողական զենքի վրա դաշնային արգելք|վերականգնել]] ռազմական նպատակներով օգտագործվող [[հարձակողական զենք]]ի չեղարկված արգելքը (վերջին մի քանի զանգվածային հրաձգությունների ժամանակ հենց այդպիսի զենքեր էին օգտագործվել), սահմանափակել զինամթերքի պահունակների պարունակությունը մինչև 10 փամփուշտ, մանրակրկիտ ստուգել զենք գնող ցանկացած մարդու, արգելել զրահաբաճկոններ ծակող փամփուշտների պահպանումն ու վաճառքը, ավելի խիստ պատիժներ սահմանել զենքի վաճառքով զբաղվողների՝ հատկապես չարտոնագրված դիլերների համար, որոնք զենք են գնում հանցագործների համար, ինչպես նաև հաստատել [[Ալկոհոլի, ծխախոտի, հրազենի և պայթուցիկ նյութերի դաշնային բյուրո]]յի ղեկավարի նշանակումը, որը չէր հաստատվել 2006 թվականից ի վեր<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ հունվարի 16 |title=What's in Obama's Gun Control Proposal |url=https://www.nytimes.com/interactive/2013/01/16/us/obama-gun-control-proposal.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130221133649/http://www.nytimes.com/interactive/2013/01/16/us/obama-gun-control-proposal.html |archive-date=2013 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2013 թ․ փետրվարի 12 |work=The New York Times}}</ref>։ 2016 թվականի հունվարի 5-ին Օբաման հայտարարեց նոր գործադիր միջոցառումների մասին, որի շրջանակներում պետք է մանրակրկիտ ստուգվեին զենք վաճառողների ավելի լայն շրջանակներ<ref name="edition.cnn.com">{{Cite news |date=2016 թ․ հունվարի 5 |title=Obama announces gun control executive action (full transcript) |url=https://edition.cnn.com/2016/01/05/politics/obama-gun-control-executive-action/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221221129/http://edition.cnn.com/2016/01/05/politics/obama-gun-control-executive-action/ |archive-date=2016 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2016 թ․ հունվարի 7 |work=CNN}}</ref>։ 2016 թվականին [[Նյու Յորք Թայմս]]ի մի հոդվածում Օբաման համեմատեց «առողջ բանականության վրա հիմնված զենքի բարեփոխումների» պայքարը [[կանանց ընտրական իրավունք]]ի և ամերիկյան պատմության մեջ [[Քաղաքացիական իրավունքների համար պայքարող շարժումներ|քաղաքացիական իրավունքների համար պայքարող այլ շարժումներ]]ի հետ։ 2011 թվականին Օբաման ստորագրեց «Patriot» օրենքը («[[Հայրենասիրական օրենք|Միավորելով և ուժեղացնելով Ամերիկան՝ տրամադրելով համապատասխան գործիքներ, որոնք անհրաժեշտ են ահաբեկչությունները կանխելու և խոչընդոտելու համար]]» 2001 թվականի օրենք) չորս տարով երկարաձգելու մասին հրամանը<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ մայիսի 27 |title=Obama, in Europe, signs Patriot Act extension |url=https://www.nbcnews.com/id/43180202/ns/us_news-security/t/obama-europe-signs-patriot-act-extension/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810204645/http://www.nbcnews.com/id/43180202/ns/us_news-security/t/obama-europe-signs-patriot-act-extension/ |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 10 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 8 |work=[[NBC News]]}}</ref>։ 2013 թվականին, երբ [[Էդվարդ Սնոուդեն]]ը բացահայտեց [[2010-ականներին համաշխարհային լրտեսության բացահայտում|Ազգային անվտանգության գործակալության կողմից զանգվածային լրտեսման փաստը]], Օբաման այդ արարքը դատապարտեց որպես ոչ հայրենասիրական<ref name="CNN-Snowden">{{Cite news |last=Wolf |first=Z. Byron |date=2013 թ․ օգոստոսի 13 |title=Fact-checking Obama's claims about Snowden |url=http://www.cnn.com/2013/08/12/politics/obama-snowden-whistleblower |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190808215548/https://www.cnn.com/2013/08/12/politics/obama-snowden-whistleblower |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 8 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 8 |work=CNN}}</ref>, սակայն կոչ արեց խստացնել [[Ազգային անվտանգության գործակալություն|Ազգային անվտանգության գործակալության]] նկատմամբ սահմանափակումները՝ գաղտնիության խախտումների դեմ պայքարելու համար<ref>{{Cite news |author=Hosenball, Mark |date=2014 թ․ ապրիլի 3 |title=Obama's NSA overhaul may require phone carriers to store more data |url=https://www.reuters.com/article/usa-security-obama-idUSL1N0MS1QW20140403?type=companyNews |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220602160321/https://www.reuters.com/article/usa-security-obama-idUSL1N0MS1QW20140403?type=companyNews |archive-date=2022 թ․ հունիսի 2 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 8 |work=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ackerman |first=Spencer |date=2014 թ․ հունվարի 17 |title=Obama to overhaul NSA's bulk storage of Americans' telephone data |url=https://www.theguardian.com/world/2014/jan/17/obama-end-nsa-bulk-storage-telephone-metadata |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190812214452/https://www.theguardian.com/world/2014/jan/17/obama-end-nsa-bulk-storage-telephone-metadata |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 12 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 12 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ Օբաման շարունակեց և ընդլայնեց Ջորջ Բուշի կողմից ստեղծված լրտեսական ծրագրերը՝ միաժամանակ իրականացնելով որոշ բարեփոխումներ<ref name=":0">{{Cite web |last=Roth |first=Kenneth |date=2017 թ․ հունվարի 9 |title=Barack Obama's Shaky Legacy on Human Rights |url=https://www.hrw.org/news/2017/01/09/barack-obamas-shaky-legacy-human-rights |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210202082511/https://www.hrw.org/news/2017/01/09/barack-obamas-shaky-legacy-human-rights |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 2 |access-date=2022 թ․ հունիսի 26 |website=[[Human Rights Watch]] |language=en}}</ref>։ Նա հավանություն տվեց այն օրենքին, որի նպատակն էր սահմանափակել Ազգային անվտանգության գործակալության կողմից հեռախոսային ձայնագրությունների զանգվածային հավաքագրումը և [[ԱՄՆ Արտաքին հետախուզության գործերով դատարան|Արտաքին հետախուզության գործերով դատարան]]ում բարձրացնել թափանցիկությունը<ref name=":0" />։ ==== Ռասայական խնդիրներ ==== Նախագահական տարիների իր ելույթներում Օբաման իր նախորդներից ավելի բացահայտ հիշատակումներ չի արել ռասայական հարցերի վերաբերյալ<ref>{{Cite book |last1=Dyson |first1=Michael Eric |url=https://archive.org/details/blackpresidencyb0000dyso_f6c1 |title=The Black Presidency: Barack Obama and the Politics of Race in America |publisher=Houghton Mifflin Harcourt |year=2016 |isbn=978-0-544-38766-9 |page=[https://archive.org/details/blackpresidencyb0000dyso_f6c1/page/275 275]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Gillion |first=Daniel Q. |url=https://www.cambridge.org/core/books/governing-with-words/5D4F713A016401E3FC3922C66D371FF2 |title=Governing with Words |date=2016 |isbn=978-1-316-41229-9 |language=en |doi=10.1017/CBO9781316412299 |access-date=2019 թ․ հունիսի 5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810185603/https://www.cambridge.org/core/books/governing-with-words/5D4F713A016401E3FC3922C66D371FF2 |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 10 |url-status=live}}</ref>, բայց ըստ մի ուսումնասիրության՝ նա ավելի վճռական քաղաքական քայլեր է ձեռնարկել աֆրոամերիկացիների անունից, քան Նիքսոնի ժամանակներից ի վեր ցանկացած նախագահ<ref>{{Cite journal |last1=Butler |first1=Bennett |last2=Mendelberg |first2=Tali |last3=Haines |first3=Pavielle E. |date=2019 |title="I'm Not the President of Black America": Rhetorical versus Policy Representation |journal=Perspectives on Politics |language=en |volume=17 |issue=4 |pages=1038–1058 |doi=10.1017/S1537592719000963 |issn=1537-5927 |doi-access=free}}</ref>։ Օբամայի ընտրվելուց հետո շատերը սկսեցին խորհել [[Հետռասայական Ամերիկա|այնպիսի Ամերիկայի գոյության մասին]], որտեղ ռասայական նկատառումները նվազ դեր կխաղան<ref name="wrodgers">{{Cite news |last1=Rodgers |first1=Walter |date=2010 թ․ հունվարի 5 |title=A year into Obama's presidency, is America postracial? |url=http://www.csmonitor.com/Commentary/Walter-Rodgers/2010/0105/A-year-into-Obama-s-presidency-is-America-postracial |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117065412/http://www.csmonitor.com/Commentary/Walter-Rodgers/2010/0105/A-year-into-Obama-s-presidency-is-America-postracial |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 17 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 15 |work=The Christian Science Monitor}}</ref><ref name="shearalcindor1">{{Cite news |last1=Shear |first1=Michael |last2=Alcindor |first2=Yamiche |date=2017 թ․ հունվարի 14 |title=Jolted by Deaths, Obama Found His Voice on Race |url=https://www.nytimes.com/2017/01/14/us/politics/obama-presidency-race.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116205805/https://www.nytimes.com/2017/01/14/us/politics/obama-presidency-race.html |archive-date=2017 թ․ հունվարի 16 |access-date=2017 թ․ հունվարի 17 |work=[[The New York Times]]}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, առկա ռասայական լարվածությունը շատ արագ ակնհայտ դարձավ<ref name="wrodgers" /><ref name="ccil2">{{Cite news |last1=Cillizza |first1=Chris |date=2014 թ․ օգոստոսի 14 |title=President Obama's vision of post-racial America faces another stress test with Ferguson |url=https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2014/08/14/president-obamas-desire-to-reshape-race-relations-runs-into-stark-realities/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117033531/https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2014/08/14/president-obamas-desire-to-reshape-race-relations-runs-into-stark-realities/ |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 17 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 15 |newspaper=The Washington Post}}</ref>, և շատ աֆրոամերիկացիներ վրդովմունք հայտնեցին Օբամայի դեմ ուղղված ուժեղ ռասայական թշնամանքի կապակցությամբ<ref name="jblake">{{Cite web |last=Blake |first=John |date=2016 թ․ հուլիսի 1 |title=What black America won't miss about Obama |url=https://www.cnn.com/2016/06/30/politics/why-black-america-may-be-relieved-to-see-obama-go/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221003024730/https://www.cnn.com/2016/06/30/politics/why-black-america-may-be-relieved-to-see-obama-go/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 3 |website=[[CNN]]}}</ref>։ [[Թրեյվոն Մարտինի սպանություն]]ից հետո [[Ջորջ Ցիմերման]]ի [[Ջորջ Ցիմերմանի դատավարություն|արդարացումն]] ազգային վրդովմունք առաջացրեց, ինչը հանգեցրեց նրան, որ Օբաման ելույթ ունեցավ ու նշեց, որ «Թրեյվոն Մարտինը կարող էի լինել ես՝ 35 տարի առաջ»<ref name="ccilliza">{{Cite news |last1=Cillizza |first1=Chris |date=2013 թ․ հուլիսի 19 |title=President Obama's remarkably personal speech on Trayvon Martin and race in America |url=https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2013/07/19/president-obamas-remarkably-personal-speech-on-trayvon-martin-and-race-in-america/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117022902/https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2013/07/19/president-obamas-remarkably-personal-speech-on-trayvon-martin-and-race-in-america/ |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 17 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 15 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ [[Մայքլ Բրաունի սպանություն]]ը [[Ֆերգյուսոն (Միսսուրի)|Ֆերգյուսոն]] քաղաքում [[Անկարգություններ Ֆերգյուսոնում|բողոքի ալիք բարձրացրեց]]<ref name="capeheart2">{{Cite news |last1=Capeheart |first1=Jonathan |date=2015 թ․ փետրվարի 27 |title=From Trayvon Martin to 'black lives matter' |url=https://www.washingtonpost.com/blogs/post-partisan/wp/2015/02/27/from-trayvon-martin-to-black-lives-matter/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117013956/https://www.washingtonpost.com/blogs/post-partisan/wp/2015/02/27/from-trayvon-martin-to-black-lives-matter/ |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 17 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 15 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ Այս և նմանատիպ այլ դեպքերը հանգեցրին «[[Black Lives Matter|Սևամորթների կյանքը կարևոր է]]» շարժման առաջացմանը, որը պայքարում է [[սևամորթներ]]ի նկատմամբ բռնության և [[համակարգային ռասիզմ]]ի դեմ<ref name="capeheart2" />։ Չնայած Օբաման, ստանձնելով պաշտոնը, դժկամությամբ էր խոսում ռասայական պատկանելության մասին, 2014 թվականին նա սկսեց բացահայտորեն քննարկել այն բացերը, որոնց առերեսվում էին փոքրամասնությունների ներկայացուցիչները<ref name="pbacon">{{Cite news |last1=Bacon |first1=Perry Jr. |date=2015 թ․ հունվարի 3 |title=In Wake of Police Shootings, Obama Speaks More Bluntly About Race |url=http://www.nbcnews.com/politics/barack-obama/wake-police-shootings-obama-speaks-more-bluntly-about-race-n278616 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151111003526/http://www.nbcnews.com/politics/barack-obama/wake-police-shootings-obama-speaks-more-bluntly-about-race-n278616 |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 11 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 15 |publisher=NBC}}</ref>։ Օբամայի նախագահության ընթացքում տեղի ունեցած մի քանի միջադեպեր առաջացրին ինչպես աֆրոամերիկյան համայնքի, այնպես էլ իրավապահ մարմինների դժգոհությունը։ Օբաման փորձեց վստահություն ստեղծել իրավապահ մարմինների և քաղաքացիական իրավունքների ակտիվիստների միջև, սակայն այդ ջանքերը տարբեր արդյունավետություն ունեցան։ Այն միջադեպերից հետո, երբ ոստիկանության գործողությունները հանգեցրին աֆրոամերիկացի տղամարդկանց մահվան, իրավապահ մարմինների որոշ ներկայացուցիչներ քննադատեցին Օբամային՝ ռասայական կողմնակալությունը դատապարտելու համար, մինչդեռ ռասայական արդարության համար պայքարող որոշ ակտիվիստներ քննադատեցին Օբամայի՝ ոստիկանության հանդեպ կարեկցանքի արտահայտությունները<ref name="bridgethedivide">{{Cite news |last1=Hirschfield Davis |first1=Julie |date=2016 թ․ հուլիսի 13 |title=Obama Urges Civil Rights Activists and Police to Bridge Divide |url=https://www.nytimes.com/2016/07/14/us/politics/tensions-between-police-and-blacks-are-likely-to-worsen-obama-says.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160718174834/http://www.nytimes.com/2016/07/14/us/politics/tensions-between-police-and-blacks-are-likely-to-worsen-obama-says.html |archive-date=2016 թ․ հուլիսի 18 |access-date=2016 թ․ հուլիսի 23 |work=[[The New York Times]]}}</ref>։ 2016 թվականի մարտին Գելափի հարցման ժամանակ ամերիկացիների գրեթե մեկ երրորդն ասաց, որ իրենք «մեծապես անհանգստացած են» ռասայական խնդիրներով, ինչպես նաև միջռասայական հարաբերություններով, ինչն ավելի բարձր էր, քան 2001 թվականից ի վեր Գելափի ցանկացած նախորդ հարցման ցուցանիշ<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ ապրիլի 11 |title=U.S. Worries About Race Relations Reach a New High |url=http://www.gallup.com/poll/190574/worries-race-relations-reach-new-high.aspx?g_source=race%20obama&g_medium=search&g_campaign=tiles |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220044735/http://www.gallup.com/poll/190574/worries-race-relations-reach-new-high.aspx?g_source=race%20obama&g_medium=search&g_campaign=tiles |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 5 |publisher=Gallup}}</ref>։ ==== ԼԳԲՏ իրավունքներ և միասեռ ամուսնություններ ==== 2009 թվականի հոկտեմբերի 8-ին Օբաման ստորագրեց [[Մեթյու Շեփարդի և Ջեյմս Բերդ կրտսերի՝ Ատելության հողի վրա հանցագործությունների կանխարգելման մասին օրենք|«Մեթյու Շեփարդի և Ջեյմս Բերդ կրտսերի՝ Ատելության հողի վրա հանցագործությունների կանխարգելման մասին» օրենք]]ը, որով ընդլայնվեց Միացյալ Նահանգների՝ 1969 թվականի «Ատելության հողի վրա հանցագործությունների մասին» դաշնային օրենքը՝ ներառելով այն հանցագործությունները, որոնք պայմանավորված են զոհի փաստացի կամ ենթադրյալ սեռով, սեռական կողմնորոշումով, սեռական ինքնությամբ կամ հաշմանդամությամբ<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 28 |title=Obama signs hate crimes bill into law |url=https://edition.cnn.com/2009/POLITICS/10/28/hate.crimes/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201112004850/http://edition.cnn.com/2009/POLITICS/10/28/hate.crimes/ |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 12 |access-date=2011 թ․ հոկտեմբերի 12 |work=CNN}}</ref>։ 2009 թվականի հոկտեմբերի 30-ին Օբաման հանեց ՄԻԱՎ-ով վարակվածների՝ ԱՄՆ մուտք գործելու վրա դրված արգելքը։ Արգելքի վերացումն ուրախությամբ ընդունեց «[[Ներգաղթի հավասարություն]]» ՀԿ-ն<ref>{{Cite news |last=Preston |first=Julia |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Obama Lifts a Ban on Entry Into U.S. by H.I.V.-Positive People |url=https://www.nytimes.com/2009/10/31/us/politics/31travel.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100407213122/http://www.nytimes.com/2009/10/31/us/politics/31travel.html |archive-date=2010 թ․ ապրիլի 7 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 8 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ 2010 թվականի դեկտեմբերի 22-ին Օբաման ստորագրեց [[«Մի՛ հարցրու, մի՛ ասա» օրենքը չեղարկելու մասին ակտ (2010)|«Մի՛ հարցրու, մի՛ ասա» օրենքը չեղարկելու մասին ակտ]]ը, որով կատարեց 2008 թվականի նախագահական քարոզարշավի ժամանակ իր տված խոստումը<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 22 |title='Don't ask, don't tell' repealed as Obama signs landmark law |url=https://www.theguardian.com/world/2010/dec/22/obama-repeals-dont-ask-dont-tell |archive-url=https://web.archive.org/web/20101223060037/http://www.guardian.co.uk/world/2010/dec/22/obama-repeals-dont-ask-dont-tell |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 23 |access-date=2018 թ․ հունիսի 2 |work=The Guardian |location=London}}</ref><ref>{{Cite news |author=Sheryl Gay Stolberg |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 23 |title=Obama Signs Away 'Don't Ask, Don't Tell' |url=https://www.nytimes.com/2010/12/23/us/politics/23military.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110512170430/http://www.nytimes.com/2010/12/23/us/politics/23military.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 12 |newspaper=The New York Times}}</ref>, այն է՝ վերջ տալ 1993 թվականի «[[Մի՛ հարցրու, մի՛ ասա]]» քաղաքականությանը։ Վերջինս թույլ չէր տալիս ԼԳԲՏ անձանց բացահայտ ծառայել [[ԱՄՆ զինված ուժեր|Միացյալ Նահանգների զինված ուժեր]]ում։ 2016 թվականին Պենտագոնը վերջ դրեց այն քաղաքականությանը, որն արգելում էր [[Տրանսգենդերները ԱՄՆ բանակում|տրանսգենդերներին բացահայտ ծառայել բանակում]]<ref name=TransBan1>{{Cite news |last1=Redden |first1=Molly |last2=Holpuch |first2=Amanda |date=2016 թ․ հունիսի 30 |title=US military ends ban on transgender service members |url=https://www.theguardian.com/us-news/2016/jun/30/us-military-ends-ban-transgender-service-members |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170219181650/https://www.theguardian.com/us-news/2016/jun/30/us-military-ends-ban-transgender-service-members |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 19 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 19 |work=The Guardian}}</ref>։ 1996 թվականին լինելով Իլինոյս նահանգից Սենատի թեկնածու՝ Օբաման հայտարարեց, որ կողմ է [[Միասեռ ամուսնությունները ԱՄՆ-ում|միասեռ ամուսնությունների օրինականացմանը]]<ref name="WCT0114">{{Cite news |last=Baim |first=Tracy |date=2009 թ․ հունվարի 14 |title=Windy City Times exclusive: Obama's Marriage Views Changed. WCT Examines His Step Back |url=http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Windy-City-Times-exclusive-Obamas-Marriage-Views-Changed-WCT-Examines-His-Step-Back/20524.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121114030720/http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Windy-City-Times-exclusive-Obamas-Marriage-Views-Changed-WCT-Examines-His-Step-Back/20524.html |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 14 |access-date=2012 թ․ մայիսի 10 |newspaper=Windy City Times}}</ref>։ 2004 թվականին Սենատում իր առաջադրման ժամանակ նա ասաց, որ աջակցում է միասեռ զուգընկերների քաղաքացիական ամուսնություններին, սակայն դեմ է նույնասեռ ամուսնություններին<ref name="WCT0204">{{Cite news |last=Baim |first=Tracy |date=2004 թ․ փետրվարի 4 |title=Obama Seeks U.S. Senate seat |url=http://www.windycitymediagroup.com/gay/lesbian/news/ARTICLE.php?AID=3931 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120514034445/http://www.windycitymediagroup.com/gay/lesbian/news/ARTICLE.php?AID=3931 |archive-date=2012 թ․ մայիսի 14 |access-date=2012 թ․ մայիսի 10 |newspaper=Windy City Times}}</ref>։ 2008 թվականին նա վերահաստատեց այս դիրքորոշումը՝ հայտարարելով. «Ես կարծում եմ, որ ամուսնությունը պետք է կնքվի տղամարդու և կնոջ միջև։ Ես կողմ չեմ միասեռականների ամուսնությանը»<ref>{{Cite news |title=President Barack Obama's shifting stance on gay marriage |url=https://www.politifact.com/truth-o-meter/statements/2012/may/11/barack-obama/president-barack-obamas-shift-gay-marriage/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181126060141/https://www.politifact.com/truth-o-meter/statements/2012/may/11/barack-obama/president-barack-obamas-shift-gay-marriage/ |archive-date=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 28 |work=PolitiFact}}</ref>։ 2012 թվականի մայիսի 9-ին՝ նախագահի պաշտոնում վերընտրվելու քարոզարշավի պաշտոնական մեկնարկից անմիջապես հետո, Օբաման ասաց, որ իր տեսակետը փոխվել է, և նա հրապարակայնորեն հաստատեց իր աջակցությունը միասեռ ամուսնությունների օրինականացմանը՝ դառնալով ԱՄՆ առաջին գործող նախագահը, որն արեց դա<ref>{{Cite news |last=Daly |first=Corbett |date=2012 թ․ մայիսի 9 |title=Obama backs same-sex marriage |url=https://www.cbsnews.com/news/obama-backs-same-sex-marriage/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131219204646/http://www.cbsnews.com/news/obama-backs-same-sex-marriage/ |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 19 |access-date=2012 թ․ մայիսի 9 |work=CBS News}}</ref><ref name="The Huffington Post">{{Cite news |last=Stein |first=Sam |date=2012 թ․ մայիսի 9 |title=Obama Backs Gay Marriage |url=https://www.huffingtonpost.com/2012/05/09/obama-gay-marriage_n_1503245.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150629071547/http://www.huffingtonpost.com/2012/05/09/obama-gay-marriage_n_1503245.html |archive-date=2015 թ․ հունիսի 29 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |work=The Huffington Post}}</ref>։ Օբաման դարձավ ԱՄՆ առաջին նախագահը, որը 2013 թվականի հունվարի 21-ին իր [[Բարաք Օբամայի երկրորդ երդմնակալություն|երկրորդ երդմնակալության ելույթի]] ժամանակ<ref name="NYT20130121"/> կոչ արեց միասեռականների համար լիակատար հավասարություն ապահովել, և առաջինն էր, որ երդմնակալության ուղերձում հիշատակեց [[ԼԳԲՏ անձանց իրավունքները ԱՄՆ-ում|գեյերի իրավունքները]] կամ «գեյ» բառը<ref>{{Cite news |last=Robillard |first=Kevin |date=2013 թ․ հունվարի 21 |title=First inaugural use of the word 'gay' |url=https://www.politico.com/story/2013/01/first-inaugural-use-of-the-word-gay-086499 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723110125/http://www.politico.com/story/2013/01/first-inaugural-use-of-the-word-gay-86499.html |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 23 |access-date=2013 թ․ հունվարի 21 |work=Politico}}</ref><ref>{{Cite news |last=Michelson |first=Noah |date=2013 թ․ հունվարի 21 |title=Obama Inauguration Speech Makes History With Mention of Gay Rights Struggle, Stonewall Uprising |url=https://www.huffingtonpost.com/2013/01/21/obama-inauguration-speech-stonewall-gays_n_2520962.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180919184320/https://www.huffingtonpost.com/2013/01/21/obama-inauguration-speech-stonewall-gays_n_2520962.html |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 19 |access-date=2013 թ․ հունվարի 21 |work=The Huffington Post}}</ref>։ 2013 թվականին Օբամայի վարչակազմը իրավական փաստաթղթեր ներկայացրեց [[ԱՄՆ Գերագույն դատարան|Գերագույն դատարան]], որոնք հորդորում էին [[Հոլինգսուորթն ընդդեմ Փերիի]] (միասեռ ամուսնությունների վերաբերյալ)<ref name="huffpo-amicus">{{Cite news |last=Reilly |first=Ryan J. |date=2013 թ․ փետրվարի 28 |title=Obama Administration: Gay Marriage Ban Unconstitutional In Prop. 8 Supreme Court Case |url=https://www.huffingtonpost.com/2013/02/28/obama-gay-marriage_n_2783912.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130411220023/http://www.huffingtonpost.com/2013/02/28/obama-gay-marriage_n_2783912.html |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 11 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 21 |work=The Huffington Post}}</ref> և [[Միացյալ Նահանգներն ընդդեմ Վինձորի]] ([[Ամուսնությունը պաշտպանելու մասին օրենք]]ի վերաբերյալ) գործերում վճիռը կայացնել հօգուտ միասեռական զույգերի<ref name="cnn-amicus">{{Cite news |last=Mears |first=Bill |date=2013 թ․ փետրվարի 27 |title=Obama administration weighs in on defense of marriage law |url=https://edition.cnn.com/2013/02/22/politics/supreme-court-marriage |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130901110517/http://edition.cnn.com/2013/02/22/politics/supreme-court-marriage |archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 1 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 21 |publisher=CNN}}</ref>։ ==== Տնտեսական քաղաքականություն ==== 2009 թվականի փետրվարի 17-ին Օբաման ստորագրեց [[ԱՄՆ վերականգնման և վերաներդրման մասին օրենք (2009)|«ԱՄՆ վերականգնման և վերաներդրման մասին» օրենք]]ը։ Վերջինս 787 միլիարդ դոլար արժողությամբ (2022 թվականի դրությամբ համարժեք է 1074 միլիարդ դոլարի) [[տնտեսական խթան]]ման փաթեթ էր, որը նպատակաուղղված էր օգնելու ամերիկյանտնտեսությանը՝ վերականգնվել [[Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ (2007-2010)|խորացող համաշխարհային ճգնաժամից]]<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ փետրվարի 14 |title=Stimulus package en route to Obama's desk |url=http://www.cnn.com/2009/POLITICS/02/13/stimulus/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090330094958/http://www.cnn.com/2009/POLITICS/02/13/stimulus/index.html |archive-date=2009 թ․ մարտի 30 |access-date=2009 թ․ մարտի 29 |publisher=CNN}}</ref>։ Օրենքը ներառում էր առողջապահության, ենթակառուցվածքների, կրթության, [[Հարկային արտոնություններ|հարկային տարբեր արտոնություն]]ների և խթանների, ինչպես նաև անհատներին ուղղակի օգնություն տրամադրելու համար դաշնային ծախսերի ավելացում<ref name="direct assistance">{{Cite news |date=2009 թ․ փետրվարի 17 |title=Obama's remarks on signing the stimulus plan |url=http://www.cnn.com/2009/POLITICS/02/17/obama.stimulus.remarks/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090220074825/http://www.cnn.com/2009/POLITICS/02/17/obama.stimulus.remarks/ |archive-date=2009 թ․ փետրվարի 20 |access-date=2009 թ․ փետրվարի 17 |publisher=CNN}}</ref>։ 2009 թվականի մարտին ֆինանսների նախարար [[Թիմոթի Գայթներ]]ը հավելյալ քայլեր ձեռնարկեց [[2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամ|ֆինանսական ճգնաժամը]] կառավարելու համար, ներառյալ՝ մշակելով [[հնացած ակտիվների համար պետական-մասնավոր ներդրումային ծրագիր]], որը թույլ էր տալիս մինչև 2 տրիլիոն դոլարի արժեզրկված անշարժ գույք գնել<ref name="markets opened">{{Cite news |last1=Andrews |first1=Edmund L. |last2=Dash |first2=Eric |date=2009 թ․ մարտի 23 |title=U.S. Expands Plan to Buy Banks' Troubled Assets |url=https://www.nytimes.com/2009/03/24/business/economy/24bailout.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090325043723/http://www.nytimes.com/2009/03/24/business/economy/24bailout.html |archive-date=2009 թ․ մարտի 25 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 12 |work=The New York Times}} * {{Cite news |date=2009 թ․ մարտի 23 |title=Wall Street soars 7% on bank plan debut |url=https://www.reuters.com/article/businessNews/idUSTRE52H2FA20090323 |work=Reuters}}</ref>։ [[Պատկեր:U.S. Total Deficits vs. National Debt Increases 2001-2010 (hy).png|thumb|2001–2016 թվականների [[ԱՄՆ դաշնային բյուջե|դեֆիցիտի]] և [[ԱՄՆ պետական պարտք|պետական պարտքի]] աճը։]] 2009 թվականի մարտին Օբաման միջամտեց [[Ճգնաժամ ավտոմոբիլային արդյունաբերության մեջ|ավտոմոբիլային արդյունաբերության ճգնաժամին]]<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ մարտի 30 |title=White House questions viability of GM, Chrysler |url=https://www.huffingtonpost.com/2009/03/30/obama-denies-bailout-fund_n_180563.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090407010806/http://www.huffingtonpost.com/2009/03/30/obama-denies-bailout-fund_n_180563.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 7 |work=The Huffington Post}}</ref>՝ երկարաձգելով «[[Ջեներալ Մոթորս]]»-ի և «[[Քրայսլեր]]»-ի վարկերը՝ վերակազմավորման շրջանում իրենց գործունեությունը շարունակելու համար։ Հետագա ամիսների ընթացքում Սպիտակ տունը սահմանեց երկու ընկերությունների սնանկացման պայմանները՝ ներառյալ «Քրայսլեր»-ի վաճառքն իտալական «Fiat» ավտոարտադրողին<ref>{{Cite news |last1=Bunkley |first1=Nick |last2=Vlasic |first2=Bill |date=2009 թ․ ապրիլի 27 |title=Chrysler and Union Agree to Deal Before Federal Deadline |url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/business/27chrysler.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090428062100/http://www.nytimes.com/2009/04/27/business/27chrysler.html |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 12 |work=The New York Times}}</ref> և «Ջեներալ Մոթորս»-ի վերակազմավորումը, որով ԱՄՆ կառավարությանը ժամանակավոր տրամադրվեց ընկերության բաժնետոմսերի 60%-ը<ref>{{Cite news |last1=Hughes |first1=John |last2=Salas |first2=Caroline |last3=Green |first3=Jeff |last4=Van Voris |first4=Bob |date=2009 թ․ հունիսի 1 |title=GM Begins Bankruptcy Process With Filing for Affiliate |url=http://bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aw4F_L7E4xYg |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100613163056/http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087 |archive-date=2010 թ․ հունիսի 13 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |agency=Bloomberg News}}</ref>։ 2009 թվականի հունիսին, դժգոհ լինելով տնտեսության խթանման տեմպերից, Օբաման իր վարչակազմին կոչ արեց արագացնել ներդրումները<ref name="Christopher Conkey and Louise Radnofsky">{{Cite news |last1=Conkey |first1=Christopher |last2=Radnofsky |first2=Louise |date=2009 թ․ հունիսի 9 |title=Obama Presses Cabinet to Speed Stimulus Spending |url=https://www.wsj.com/articles/SB124445867883193821 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130726203047/http://online.wsj.com/article/SB124445867883193821.html |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 26 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |work=The Wall Street Journal |publisher=News Corp}}</ref>։ Նա ստորագրեց մի օրենք, որը խոսակցական լեզվով հայտնի է «Կանխիկ գումար հին ավտոմեքենաների համար» անվամբ։ Դրա նպատակն էր մարդկանց խրախուսել փոխարինել իրենց հին ավտոմեքենաներն ավելի նոր և ավելի շատ վառելիք խնայող ավտոմեքենաներով։ Այս նախաձեռնությունը ժամանակավորապես խթանեց տնտեսությունը<ref>{{Cite news |last=Hedgpeth |first=Dana |date=2009 թ․ օգոստոսի 21 |title=U.S. Says 'Cash for Clunkers' Program Will End on Monday |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/08/20/AR2009082002699.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110516094603/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/08/20/AR2009082002699.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 16 |access-date=2010 թ․ մարտի 26 |newspaper=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite news |last=Szczesny |first=Joseph R. |date=2009 թ․ օգոստոսի 26 |title=Was Cash for Clunkers a Success? |url=http://www.time.com/time/business/article/0,8599,1918692,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090828040214/http://www.time.com/time/business/article/0,8599,1918692,00.html |archive-date=2009 թ․ օգոստոսի 28 |access-date=2010 թ․ մարտի 26 |magazine=Time}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Mian |first1=Atif R. |last2=Sufi |first2=Amir |date=2010 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=The Effects of Fiscal Stimulus: Evidence from the 2009 'Cash for Clunkers' Program |journal=The Quarterly Journal of Economics |volume=127 |issue=3 |pages=1107–1142 |doi=10.2139/ssrn.1670759 |issn=1556-5068 |s2cid=219352572 |ssrn=1670759}}</ref>։ Բուշի և Օբամայի նախագահության ժամանակ երկու վարչակազմերն էլ հավանություն են տվել ֆինանսական միջոցների օգտագործմանը և վարկերի երաշխավորմանը։ Այս ֆինանսական գործողություններն իրականացվել են առանցքային կառույցների աջակցությամբ և ներգրավմամբ, ինչպիսիք են [[Դաշնային պահուստների համակարգ]]ը և [[ԱՄՆ ֆինանսների նախարարություն|Ֆինանսների նախարարություն]]ը։ Երաշխիքները կազմում էին մոտ 11,5 տրիլիոն դոլար, սակայն 2009 թվականի նոյեմբերի վերջին ծախսվել էր ընդամենը 3 տրիլիոնը<ref>{{Cite news |last=Goldman |first=David |date=2009 թ․ ապրիլի 6 |title=CNNMoney.com's bailout tracker |url=https://money.cnn.com/news/storysupplement/economy/bailouttracker/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407090433/https://money.cnn.com/news/storysupplement/economy/bailouttracker/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 7 |access-date=2010 թ․ մարտի 26 |work=CNNMoney |page=20 |volume=06}}</ref>։ 2011 թվականի օգոստոսի 2-ին Կոնգրեսում երկար բանավեճից հետո, թե արդյոք պետք է բարձրացնել երկրի պարտքի սահմանաչափը, Օբաման ստորագրեց [[Բյուջեի վերահսկման մասին օրենք (2011)|Բյուջեի վերահսկման երկկուսակցական օրենք]]ը։ Վերջինս հայեցողական ծախսերի վրա սահմանափակումներ դրեց մինչև 2021 թվականը, սահմանեց պարտքի սահմանաչափը մեծացնելու ընթացակարգ, ստեղծեց Դեֆիցիտի կրճատման Կոնգրեսի միացյալ հանձնաժողով՝ հետագայում դեֆիցիտը կրճատելու նպատակով (10 տարվա ընթացքում պետք է առնվազն 1,5 տրիլիոն դոլարի բյուջետային խնայողություն կատարվեր) և սահմանեց ավտոմատ ընթացակարգեր՝ ծախսերը մինչև 1,2 տրիլիոն դոլարով կրճատելու համար, եթե նոր ստեղծված Միացյալ հանձնաժողովի կողմից մշակված օրենքը նման խնայողությունների չհանգեցնի<ref>{{Cite web |last=Stein |first=Sylvie |title=First Read—A breakdown of the debt-limit legislation |url=http://firstread.msnbc.msn.com/_news/2011/08/02/7231805-a-breakdown-of-the-debt-limit-legislation |archive-url=https://web.archive.org/web/20120114001916/http://firstread.msnbc.msn.com/_news/2011/08/02/7231805-a-breakdown-of-the-debt-limit-legislation |archive-date=2012 թ․ հունվարի 14 |access-date=2011 թ․ օգոստոսի 3 |publisher=MSNBC}}</ref>։ Ընդունելով օրենքը՝ Կոնգրեսը կարողացավ կանխել [[ԱՄՆ դաշնային կառավարություն|ԱՄՆ կառավարության]]՝ [[Դեֆոլտ|պարտքի մասով]] պարտավորությունների չկատարումը<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ մարտի 8 |title=House passes debt ceiling bill |url=https://www.nbcnews.com/id/43967924 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200721161500/http://www.nbcnews.com/id/43967924 |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2011 թ․ օգոստոսի 3 |work=NBC News}}</ref>։ 2009 թվականին աճեց գործազրկության մակարդակը՝ իր գագաթնակետին հասնելով հոկտեմբերին՝ 10%, որը պահպանվեց մինչև տարվա վերջ։ 2010 թվականի առաջին եռամսյակում գործազրկության մակարդակը նվազեց մինչև 9,7%, երկրորդ եռամսյակում դարձավ 9,6%, որը պահպանվեց մինչև տարվա վերջ<ref name="Theodossiou">{{Cite journal |last1=Theodossiou |first1=Eleni |last2=Hipple |first2=Steven F. |year=2011 |title=Unemployment Remains High in 2010 |url=http://www.bls.gov/opub/mlr/2011/03/art1full.pdf |journal=Monthly Labor Review |volume=134 |issue=3 |pages=3–22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110508050328/http://www.bls.gov/opub/mlr/2011/03/art1full.pdf |archive-date=2011 թ․ մայիսի 8 |access-date=2011 թ․ ապրիլի 7}}</ref>։ 2010 թվականի փետրվարից դեկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում զբաղվածությունն աճեց 0,8%-ով, որը սակայն ավելի ցածր էր՝ նախորդ տարիների հետ համեմատած միջին ցուցանիշից<ref name="Eddlemon">{{Cite journal |last1=Eddlemon |first1=John P. |year=2011 |title=Payroll Employment Turns the Corner in 2010 |url=http://www.bls.gov/opub/mlr/2011/03/art2full.pdf |journal=Monthly Labor Review |volume=134 |issue=3 |pages=23–32 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110506195757/http://www.bls.gov/opub/mlr/2011/03/art2full.pdf |archive-date=2011 թ․ մայիսի 6 |access-date=2011 թ․ ապրիլի 7}}</ref>։ 2012 թվականի նոյեմբերին գործազրկության մակարդակը նվազեց մինչև 7,7%<ref>{{Cite web |title=Unemployment Rate |url=http://data.bls.gov/pdq/SurveyOutputServlet |url-status=live |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20111121071552/http://data.bls.gov/cgi-bin/dbdown?Your+request+was+invalid+for+this+Data+Access+Service.+Please+attempt+other+data+requests.+Thank+you+for+using+LABSTAT. |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 21 |access-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 11 |publisher=Bureau of Labor Statistics}}</ref>, իսկ դեկտեմբերին դարձավ 6,7%<ref>{{Cite web |title=Unemployment Rate |url=http://data.bls.gov/timeseries/LNS14000000 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428090214/https://data.bls.gov/timeseries/LNS14000000 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2014 թ․ հունվարի 10 |publisher=Bureau of Labor Statistics}}</ref>։ 2014 թվականի ընթացքում գործազրկության մակարդակը շարունակեց նվազել՝ առաջին եռամսյակում հասնելով մինչև 6,3%-ի<ref>{{Cite web |title=Unemployment Rate |url=http://data.bls.gov/timeseries/LNS14000000 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428090214/https://data.bls.gov/timeseries/LNS14000000 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2014 թ․ հունիսի 6 |publisher=Bureau of Labor Statistics}}</ref>։ 2009 թվականի երրորդ եռամսյակում ՀՆԱ-ն սկսեց կրկին աճել՝ ավելանալով 1,6%-ով, որին հաջորդեց 5% աճ չորրորդ եռամսյակում<ref name="BEA1">{{Cite web |title=Percent Change in Real Gross Domestic Product (Quarterly) |url=http://bea.gov/national/nipaweb/TableView.asp?SelectedTable=1&ViewSeries=NO&Java=no&Request3Place=N&3Place=N&FromView=YES&Freq=Qtr&FirstYear=2009&LastYear=2010&3Place=N&Update=Update&JavaBox=no#Mid |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110512014536/http://bea.gov/national/nipaweb/TableView.asp?SelectedTable=1&ViewSeries=NO&Java=no&Request3Place=N&3Place=N&FromView=YES&Freq=Qtr&FirstYear=2009&LastYear=2010&3Place=N&Update=Update&JavaBox=no#Mid |archive-date=2011 թ․ մայիսի 12 |access-date=2011 թ․ ապրիլի 7 |website=National Income and Product Accounts Table |publisher=Bureau of Economic Analysis}}</ref>։ Աճը շարունակվեց նաև 2010 թվականին՝ առաջին եռամսյակում գրանցելով 3,7% աճ, իսկ մինչև տարվա վերջ նկատվեց ավելի քիչ աճ<ref name="BEA1" />։ 2010 թվականի հուլիսին Դաշնային պահուստային համակարգը հայտարարեց, որ տնտեսական ակտիվությունը շարունակում է աճել, սակայն դրա տեմպերը դանդաղել են, իսկ նախագահ [[Բեն Բերնանկե]]ն հայտարարեց, որ տնտեսական հեռանկարները «տարօրինակորեն անորոշ են»<ref>{{Cite news |last=Harding |first=Robin |date=2010 թ․ հուլիսի 28 |title=Beige Book survey reports signs of slowdown |url=http://www.ft.com/cms/s/0/dac3245a-9a7b-11df-87fd-00144feab49a.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100729184009/http://www.ft.com/cms/s/0/dac3245a-9a7b-11df-87fd-00144feab49a.html |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 29 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 29 |work=[[Financial Times]]}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, 2010 թվականին տնտեսական աճի տեմպը կազմեց 2,9%<ref>{{Cite web |title=Percent Change in Real Gross Domestic Product (Annual) |url=http://bea.gov/national/nipaweb/TableView.asp?SelectedTable=1&ViewSeries=NO&Java=no&Request3Place=N&3Place=N&FromView=YES&Freq=Year&FirstYear=2009&LastYear=2010&3Place=N&Update=Update&JavaBox=no#Mid |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110512014513/http://bea.gov/national/nipaweb/TableView.asp?SelectedTable=1&ViewSeries=NO&Java=no&Request3Place=N&3Place=N&FromView=YES&Freq=Year&FirstYear=2009&LastYear=2010&3Place=N&Update=Update&JavaBox=no#Mid |archive-date=2011 թ․ մայիսի 12 |access-date=2011 թ․ ապրիլի 7 |website=National Income and Product Accounts Table |publisher=Bureau of Economic Analysis}}</ref>։ {{Բազմապատիկ պատկերներ | լայնություն = 700 | գոտի = left | պատկեր1 = US Employment Statisticsm (hy).png | նկարագրություն1 =Օբամայի նախագահության տարիներին ԱՄՆ-ում գործազրկության մակարդակը և զբաղվածության ամսական փոփոխությունները<ref>{{Cite web |title=Unemployment Rate |url=http://data.bls.gov/timeseries/LNS14000000 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428090214/https://data.bls.gov/timeseries/LNS14000000 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 12 |publisher=Bureau of Labor Statistics}}</ref><ref>{{Cite web |title=1-month net change in employment |url=http://data.bls.gov/timeseries/CES0000000001?output_view=net_1mth |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428085608/https://data.bls.gov/timeseries/CES0000000001?output_view=net_1mth |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 12 |publisher=Bureau of Labor Statistics}}</ref>։ | alt1 = Graph showing increased unemployment in Obama's first year, followed by consistent jobs growth | պատկեր2 = Job Growth by U.S. President - v1 (hy).png | նկարագրություն2 = Օբամայի նախագահության օրոք աշխատատեղերի աճը մյուս նախագահների համեմատությամբ։ Տոկոսային փոփոխությունը ներառում է նրա երդմնակալությունից հետո մինչև նախագահության ժամկետի ավարտը։ | alt2 = Graph showing lower jobs growth under Obama was lower than previous presidents, except George W. Bush }} [[ԱՄՆ Կոնգրեսի բյուջետային գրասենյակ]]ը (CBO) և բազում տնտեսագետներ վստահում էին Օբամայի՝ տնտեսական աճի խթանման ծրագրին<ref name="estimated" /><ref name="newc" />։ Բյուջետային գրասենյակը հրապարակեց մի զեկույց, որում ասվում էր, որ խթանման օրինագծի շնորհիվ 1–2,1 միլիոն մարդ աշխատանք է գտել<ref name="newc">{{Cite news |last1=Calmes |first1=Jackie |last2=Cooper |first2=Michael |date=2009 թ․ նոյեմբերի 20 |title=New Consensus Sees Stimulus Package as Worthy Step |url=https://www.nytimes.com/2009/11/21/business/economy/21stimulus.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511230904/http://www.nytimes.com/2009/11/21/business/economy/21stimulus.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 11 |access-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 21 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |date=2010 թ․ փետրվարի 23 |title=CBO: Stimulus created as many as 2.1 million jobs |url=http://thehill.com/blogs/blog-briefing-room/news/83253-cbo-stimulus-created-as-many-as-21-million-jobs |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100303115604/http://thehill.com/blogs/blog-briefing-room/news/83253-cbo-stimulus-created-as-many-as-21-million-jobs |archive-date=2010 թ․ մարտի 3 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 25}}</ref><ref>{{Cite news |last=Isidore |first=Chris |date=2010 թ․ հունվարի 29 |title=Best economic growth in six years |url=https://money.cnn.com/2010/01/29/news/economy/gdp/index.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100420161722/http://money.cnn.com/2010/01/29/news/economy/gdp/index.htm |archive-date=2010 թ․ ապրիլի 20 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 18 |publisher=CNN}}</ref>, սակայն միաժամանակ նշվում էր, որ «անհնար է որոշել, թե ներկայացված աշխատատեղերից քանիսը կլինեին, եթե չլիներ խթանման ծրագիրը»<ref name="estimated">{{Cite web |date=2011 թ․ նոյեմբերի 22 |title=Estimated Impact of the American Recovery and Reinvestment Act on Employment and Economic Output |url=http://www.cbo.gov/publication/42715 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120229112907/http://www.cbo.gov/publication/42715 |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 29 |access-date=2012 թ․ փետրվարի 21 |publisher=Congressional Budget Office}}</ref>։ Չնայած 2010 թվականի ապրիլին [[Բիզնեսի տնտեսագիտության ազգային ասոցիացիա]]յի անդամների շրջանում անցկացված հարցումը ցույց տվեց երկու տարվա ընթացքում առաջին անգամ աշխատատեղերի ստեղծման աճ (նույն հունվարյան հետազոտության համեմատ), 68 հարցվածների 73%-ը կարծում էր, որ խթանման օրինագիծը ոչ մի ազդեցություն չի ունեցել զբաղվածության վրա<ref>{{Cite web |title=New NABE Survey Shows Business Recovery Gaining Momentum, with More Jobs Ahead |url=http://www.nabe.com/publib/indsum.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100502053859/http://www.nabe.com/publib/indsum.html |archive-date=2010 թ․ մայիսի 2 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 26}}</ref>։ Նախագահ Օբամայի օրոք ԱՄՆ տնտեսությունն աճում էր ավելի արագ, քան [[ՆԱՏՕ]]-ի մյուս անդամներինը ու ավելի մեծ չափերով, քան երբևէ՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ մարտի 9 |title=U.S. GDP Growth Relative to Original NATO Members |url=http://politicsthatwork.com/graphs/gdp-growth-vs-nato-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150423174827/http://politicsthatwork.com/graphs/gdp-growth-vs-nato-president |archive-date=2015 թ․ ապրիլի 23 |access-date=2015 թ․ ապրիլի 14 |work=Politics that Work}}</ref>։ [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն]]ը ԱՄՆ-ի տնտեսության շատ ավելի արագ աճը վերագրում էր ԱՄՆ-ի տնտեսական խթանման ծրագրին և Եվրամիության խիստ խնայողության միջոցառումներին<ref>{{Cite news |last=Chapple |first=Irene |date=2013 թ․ մայիսի 29 |title=OECD: U.S. will recover faster, Europe faces unemployment crisis |url=https://edition.cnn.com/2013/05/29/business/oecd-u-s-europe-economic-recovery/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220015240/https://edition.cnn.com/2013/05/29/business/oecd-u-s-europe-economic-recovery/ |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 20 |access-date=2020 թ․ հունվարի 16 |work=CNN}}</ref>։ 2010 թվականի միջանկյալ ընտրություններից մեկ ամիս անց Օբաման հայտարարեց Կոնգրեսի հանրապետականների ղեկավար կազմի հետ փոխզիջումային գործարքի մասին, որը ներառում էր [[Բուշի հարկային կրճատումներ|2001 և 2003 թվականների եկամտահարկի դրույքաչափերի ժամանակավոր՝ երկու տարով երկարաձգում]], մեկ տարով [[Ապահովագրական վճարների մասին դաշնային օրենք|ապահովագրական վճարների նվազեցում]], գործազրկության նպաստների տրամադրման շարունակում և [[Ժառանգության հարկը ԱՄՆ-ում|ժառանգության հարկ]]ի նոր դրույքաչափի սահմանում<ref>{{Cite news |last1=Herszenhorn |first1=David M. |last2=Stolberg |first2=Sheryl Gay |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 7 |title=Democrats Skeptical of Obama on New Tax Plan |url=https://www.nytimes.com/2010/12/08/us/politics/08cong.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101209044154/http://www.nytimes.com/2010/12/08/us/politics/08cong.html |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 9 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ Այս փոխզիջումային գործարքի շուրջ եղան տարաձայնություններ երկու կուսակցությունների որոշ անդամների կողմից, որը հարթվեց և 858 միլիարդ դոլար արժողությամբ (2022 թվականի դրությամբ համարժեք է 1,2 տրիլիոն դոլարի) [[Հարկային արտոնությունների, գործազրկության դեպքում ապահովագրության վերականգնման և աշխատատեղերի ստեղծման մասին օրենք (2010)|«Հարկային արտոնությունների, գործազրկության դեպքում ապահովագրության վերականգնման և աշխատատեղերի ստեղծման մասին» օրենք]]ն ընդունվեց Կոնգրեսի երկու պալատներում՝ երկկուսակցական մեծամասնությամբ։ Օբաման սույն օրենքը ստորագրեց 2010 թվականի դեկտեմբերի 17-ին<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Obama signs tax deal into law |url=http://www.cnn.com/2010/POLITICS/12/17/tax.deal/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101218125507/http://www.cnn.com/2010/POLITICS/12/17/tax.deal/index.html |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 17 |publisher=CNN}}</ref>։ 2013 թվականի դեկտեմբերին Օբաման հայտարարեց, որ [[Եկամուտների անհավասարությունը ԱՄՆ-ում|եկամուտների աճող անհավասարությունը]] «մեր ժամանակների կարևոր մարտահրավերն է» և Կոնգրեսին կոչ արեց ուժեղացնել սոցիալական պաշտպանության համակարգը ու բարձրացնել նվազագույն աշխատավարձը։ Սա տեղի ունեցավ [[Պայքար 15 դոլարի համար|արագ սննդի ոլորտի աշխատողների՝ ամբողջ երկրով մեկ գործադուլների]] և Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսի՝ անհավասարությունը և [[անկումային տնտեսություն]]ը քննադատելու հետևանքով<ref>{{Cite news |last=Kuhnhenn |first=Jim |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 4 |title=Obama: Income Inequality a Defining Challenge |url=https://finance.yahoo.com/news/obama-income-inequality-defining-challenge-164430631.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131207035721/http://finance.yahoo.com/news/obama-income-inequality-defining-challenge-164430631.html |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 7 |access-date=2014 թ․ հունվարի 9 |agency=Associated Press}}</ref>։ Օբաման կոչ արեց Կոնգրեսին վավերացնել 12 երկրների մասնակցությամբ ազատ առևտրի պայմանագիրը, որը կոչվում էր «[[Անդրխաղաղօվկիանոսյան գործընկերություն]]»<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 5 |title=President Obama uses his final months to bring congressional approval of a 12-nation free trade pact called the Trans-Pacific Partnership |url=https://www.cbsnews.com/news/president-obama-makes-trade-deal-a-top-priority-in-remaining-months/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160906160240/http://www.cbsnews.com/news/president-obama-makes-trade-deal-a-top-priority-in-remaining-months/ |archive-date=2016 թ․ սեպտեմբերի 6 |access-date=2016 թ․ սեպտեմբերի 5 |work=CBS News}}</ref>։ ==== Բնապահպանական քաղաքականություն ==== [[Պատկեր:Obama-venice-la.jpg|thumb|Օբաման «[[BP|British Petroleum]]»-ի նավթի արտահոսքի վերաբերյալ ճեպազրույցին [[ԱՄՆ առափնյա պահպանություն|ԱՄՆ առափնյա պահպանության]] կայանում, [[Վենիս (Լուիզիանա)|Վենիս]], [[Լուիզիանա|Լուիզիանա նահանգ]], 2010 թ.։]] 2010 թվականի ապրիլի 20-ին տեղի ունեցած պայթյունի հետևանքով ոչնչացվեց [[Մեքսիկական ծոց]]ի «[[Macondo Prospect]]»-ում գտնվող մերձափնյա [[հորատման սարքավորում]]ը, որը [[«Deepwater Horizon»-ի նավթի արտահոսք|նավթի լուրջ արտահոսք]] առաջացրեց։ Օբաման այցելեց Ծոց, հայտարարեց դաշնային հետաքննության մասին և [[ԱՄՆ ներքին գործերի նախարար|ներքին գործերի նախարար]] [[Քեն Սալազար]]ի իրականացրած ստուգումներից և Կոնգրեսում զուգահեռաբար ընթացող լսումներից հետո երկկուսակցական հանձնաժողով ձևավորեց՝ անվտանգության նոր չափանիշներ սահմանելու համար։ Այնուհետև նա [[Խորջրյա հորատում|խորջրյա հորատման]] նոր թույլտվությունների և վարձակալության վեցամսյա մորատորիում հայտարարեց՝ սպասելով կարգավորող հանձնաժողովի ուսումնասիրությանը<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ մայիսի 27 |title=Obama Halts Drilling Projects, Defends Actions |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=127205462&ps=rs |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180919115513/https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=127205462&ps=rs |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 19 |access-date=2018 թ․ ապրիլի 5 |publisher=NPR}}</ref>։ Քանի որ «[[BP|British Petroleum]]»-ի՝ նավթի արտահոսքը զսպելու և կասեցնելու բազմաթիվ ջանքերը ձախողվեցին, ԶԼՄ-ների որոշ ներկայացուցիչներ և հանրությունը տարակուսանք հայտնեցին միջադեպի առնչությամբ ու հայտարարեցին, որ ցանկանում են՝ Օբաման և դաշնային կառավարությունն ավելի շատ ներգրավված լինեն այդ գործում<ref>{{Cite news |last=Jonsson |first=Patrik |date=2010 թ․ մայիսի 29 |title=Gulf oil spill: Obama's big political test |url=http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2010/0529/Gulf-oil-spill-Obama-s-big-political-test |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100601094118/http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2010/0529/Gulf-oil-spill-Obama-s-big-political-test |archive-date=2010 թ․ հունիսի 1 |access-date=2010 թ․ հունիսի 6 |work=The Christian Science Monitor}}</ref>։ Նավթի արտահոսքից առաջ՝ 2010 թվականի մարտի 31-ին, Օբաման դադարեցրել էր [[ԱՄՆ Արևելյան ափ|Միացյալ Նահանգների Արևելյան ափ]]ի մեծ մասի և [[Արկտիկական Ալյասկայի|հյուսիսային Ալյասկայի]] ափերի երկայնքով նավթի և գազի հորատման արգելքը՝ փորձելով աջակցություն ստանալ էներգետիկայի ու կլիմայի օրինագծի համար և նվազեցնել նավթի ու գազի ներմուծումն արտասահմանից<ref>{{Cite news |last=Neuman |first=Scott |date=2010 թ․ մարտի 31 |title=Obama Ends Ban On East Coast Offshore Drilling |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=125378223 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211103203751/https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=125378223 |archive-date=2021 թ․ նոյեմբերի 3 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 30 |work=NPR |language=en}}</ref>։ 2013 թվականի հուլիսին Օբաման վերապահումներով հայտնեց, որ «կմերժեր [[Քիսթոուն խողովակաշար|Քիսթոուն XL խողովակաշար]]ի կառուցումը, եթե այն մեծացներ ածխածնի աղտոտվածությունը [կամ] ջերմոցային արտանետումները»<ref>{{Cite news |last=Goldenberg |first=Suzanne |date=2013 թ․ հուլիսի 28 |title=Barack Obama expresses reservations about Keystone XL pipeline project |url=https://www.theguardian.com/environment/2013/jul/28/obama-reservations-keystone-pipeline-project |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161229153228/https://www.theguardian.com/environment/2013/jul/28/obama-reservations-keystone-pipeline-project |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 29 |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 7 |work=The Guardian |location=London}}</ref><ref>{{Cite news |last=Stein |first=Sam |date=2013 թ․ հունիսի 25 |title=Obama: Keystone XL Should Not Be Approved If It Will Increase Greenhouse Gas Emissions |url=https://www.huffpost.com/entry/obama-keystone_n_3497292 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134515/https://www.huffpost.com/entry/obama-keystone_n_3497292 |archive-date=2020 թ․ մարտի 1 |access-date=2020 թ․ հունվարի 16 |work=The Huffington Post}}</ref>։ 2015 թվականի փետրվարի 24-ին Օբաման վետո դրեց խողովակաշարի կառուցման օրինագծի վրա<ref>{{Cite news |last=Calamur |first=Krishnadev |date=2015 թ․ փետրվարի 24 |title=Obama Vetoes Keystone XL Pipeline Bill |url=https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2015/02/24/388738159/obama-to-veto-keystone-xl-pipeline-today-without-drama-or-fanfare-or-delay |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150609085930/http://www.npr.org/sections/thetwo-way/2015/02/24/388738159/obama-to-veto-keystone-xl-pipeline-today-without-drama-or-fanfare-or-delay |archive-date=2015 թ․ հունիսի 9 |access-date=2015 թ․ փետրվարի 24 |publisher=NPR}}</ref>։ Դա իր նախագահության օրոք կատարած երրորդ վետոն էր, ինչպես նաև նրա առաջին մեծ վետոն<ref>{{Cite news |last=Barron-Lopez |first=Laura |date=2015 թ․ մարտի 4 |title=Keystone veto override fails |url=http://thehill.com/policy/energy-environment/234615-senate-fails-to-override-obama-keystone-veto |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150715070123/http://thehill.com/policy/energy-environment/234615-senate-fails-to-override-obama-keystone-veto |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 15 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 2 |website=The Hill |publisher=Capitol Hill Publishing}}</ref>։ 2016 թվականի դեկտեմբերին Օբաման ընդմիշտ արգելեց նավթի և գազի նոր հորատումներն [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան]] և [[Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս|Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոս]]ներում Միացյալ Նահանգներին պատկանող ջրերի մեծ մասում՝ հիմնվելով 1953 թվականի [[Արտաքին մայրցամաքային ելունդների մասին օրենք|«Արտաքին մայրցամաքային ելունդների մասին» օրենք]]ի վրա<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=Obama bans oil drilling 'permanently' in millions of acres of ocean |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-38387525 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211030021148/https://www.bbc.com/news/world-us-canada-38387525 |archive-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 30 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 30 |publisher=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news |last=Smith |first=David |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=This article is more than 4 years old Barack Obama bans oil and gas drilling in most of Arctic and Atlantic oceans |url=https://www.theguardian.com/us-news/2016/dec/20/barack-obama-bans-oil-gas-drilling-arctic-atlantic |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211030022650/https://www.theguardian.com/us-news/2016/dec/20/barack-obama-bans-oil-gas-drilling-arctic-atlantic |archive-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 30 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 30 |work=The Guardian}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Volcovici |first1=Valerie |last2=Gardner |first2=Timothy |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=Obama bans new oil, gas drilling off Alaska, part of Atlantic coast |url=https://www.reuters.com/article/us-usa-obama-drilling-idUSKBN1492KU |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211030021142/https://www.reuters.com/article/us-usa-obama-drilling-idUSKBN1492KU |archive-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 30 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 30 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Օբաման իր պաշտոնավարման ընթացքում ընդգծում էր [[դաշնային հողեր]]ի պահպանման կարևորությունը։ Նա իր իշխանությունն օգտագործել է [[Հնությունների մասին օրենք|«Հնությունների մասին» օրենք]]ի համաձայն՝ իր նախագահության ընթացքում 25 նոր [[Ազգային հուշարձան (ԱՄՆ)|ազգային հուշարձան]] կառուցելու և չորս այլ հուշարձաններ ընդլայնելու համար՝ պահպանելով ընդհանուր առմամբ 553 000 000 ակր (224 000 000 հա) դաշնային հողեր և ջրեր՝ ավելի շատ, քան ԱՄՆ ցանկացած այլ նախագահ<ref name="Monuments">{{Cite news |last1=Eilperin |first1=Juliet |last2=Dennis |first2=Brady |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 28 |title=With new monuments in Nevada, Utah, Obama adds to his environmental legacy |url=https://www.washingtonpost.com/national/health-science/with-new-monuments-in-nevada-utah-obama-adds-to-his-environmental-legacy/2016/12/28/e9833f62-c471-11e6-8422-eac61c0ef74d_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170108190102/https://www.washingtonpost.com/national/health-science/with-new-monuments-in-nevada-utah-obama-adds-to-his-environmental-legacy/2016/12/28/e9833f62-c471-11e6-8422-eac61c0ef74d_story.html |archive-date=2017 թ․ հունվարի 8 |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 7 |newspaper=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite news |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 29 |title=Obama's Newly Designated National Monuments Upset Some Lawmakers |url=https://www.npr.org/2016/12/29/507436648/obama-s-newly-designated-national-monuments-upset-some-lawmakers-and-constituent |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010075711/http://www.npr.org/2016/12/29/507436648/obama-s-newly-designated-national-monuments-upset-some-lawmakers-and-constituent |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 10 |access-date=2018 թ․ ապրիլի 5 |work=All Things Considered |publisher=NPR}}</ref><ref>{{Cite news |last=Connolly |first=Amy R. |date=2016 թ․ փետրվարի 13 |title=Obama expands public lands more than any U.S. president |url=https://www.upi.com/Top_News/US/2016/02/13/Obama-expands-public-lands-more-than-any-US-president/1161455298784/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200519003556/https://www.upi.com/Top_News/US/2016/02/13/Obama-expands-public-lands-more-than-any-US-president/1161455298784/ |archive-date=2020 թ․ մայիսի 19 |access-date=2020 թ․ հունվարի 16 |work=United Press International}}</ref>։ ==== Բարեփոխումներ առողջապահության ոլորտում ==== Օբաման [[ԱՄՆ Կոնգրես|Կոնգրեսին]] կոչ արեց ընդունել [[Առողջապահությունը ԱՄՆ-ում|ԱՄՆ առողջապահական ոլորտի]] բարեփոխմանը միտված օրենսդրական նախագիծը, որը նրա նախընտրական արշավի հիմնական խոստումն էր և օրենսդրական ոլորտում գլխավոր նպատակը<ref name="health reform" />։ Նա առաջարկեց ընդլայնել առողջապահական ապահովագրության ծածկույթը՝ դրա հնարավորություն տրամադրելով նաև չապահովագրվածներին, սահմանափակել ապահովագրական ընկերությունների կողմից վճարի չափի ավելացումը և թույլ տալ մարդկանց պահպանել իրենց ապահովագրությունը, երբ նրանք թողնում կամ փոխում են իրենց աշխատանքը։ Օբաման առաջարկում էր տասը տարվա ընթացքում 900 միլիարդ դոլար հատկացնել և [[Հանրային առողջության ապահովագրության տարբերակ|պետական ապահովագրության ծրագիր]] մշակել (հայտնի է նաև «Հանրային տարբերակ» անվամբ), որը կմրցեր կորպորատիվ ապահովագրության ոլորտի հետ՝ ապահովագրության վճարներն իջեցնելու և առողջապահության որակը բարելավելու համար։ Սրանով նաև անօրինական կհամարվեր ապահովագրական ընկերությունների կողմից մարդկանց չսպասարկելը, երբ նրանց մոտ լուրջ առողջական խնդիրներ են ի հայտ գալիս կամ երբ այդ ընկերությունները հրաժարվում են ապահովագրություն տրամադրել արդեն առողջական խնդիրներ ունեցող անձանց։ Բացի այդ, սա յուրաքանչյուր ամերիկացուն կպարտավորեցներ առողջապահական ապահովագրություն ունենալ։ Ծրագիրը նաև միջոցառումներ էր ներառում՝ վերահսկելու և նվազեցնելու ընդհանուր բժշկական ծախսերը։ Բացի այդ, այն հարկեր էր սահմանում ապահովագրական ընկերությունների համար, որոնք թանկարժեք ապահովագրական ծրագրեր էին առաջարկում<ref>{{Cite news |last1=Stolberg |first1=Sheryl Gay |last2=Zeleny |first2=Jeff |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Obama, Armed With Details, Says Health Plan Is Necessary |url=https://www.nytimes.com/2009/09/10/us/politics/10obama.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090912093912/http://www.nytimes.com/2009/09/10/us/politics/10obama.html |archive-date=2009 թ․ սեպտեմբերի 12 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |newspaper=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |last=Allen |first=Mike |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Barack Obama will hedge on public option |url=http://www.politico.com/news/stories/0909/26907.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130726215752/http://www.politico.com/news/stories/0909/26907.html |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 26 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |work=Politico}}</ref>։ [[Պատկեր:PPACA Premium Chart (hy).png|thumb|upright=1.35|left|Ինֆոգրաֆիկան ցույց է տալիս աղքատության դաշնային մակարդակը և ընտանիքի ընդհանուր եկամտի այն տոկոսը, որը սկսած 2014 թվականից նա պետք է վճարի առողջապահական ծախսերի համար՝ համաձայն «[[Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական ծառայությունների մասին օրենք|Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական ծառայությունների մասին» օրենք]]ի (աղբյուր՝ CRS)<ref>{{Cite web |title=Health Insurance Premium Credits in the PPACA |url=https://www.fas.org/sgp/crs/misc/R41137.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121014002318/https://www.fas.org/sgp/crs/misc/R41137.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 14 |access-date=2015 թ․ մայիսի 17 |publisher=Congressional Research Service}}</ref>։|alt=Graph of maximum out-of-pocket premiums by poverty level, showing single-digit premiums for everyone under 400% of the federal poverty level]] 2009 թվականի հուլիսի 14-ին Ներկայացուցիչների պալատի դեմոկրատ առաջնորդները ներկայացրին 1017 էջանոց ծրագիր՝ ԱՄՆ առողջապահական համակարգը բարեփոխելու համար, որն Օբաման ցանկանում էր, որ Կոնգրեսը հաստատեր մինչև 2009 թվականի վերջը<ref name="health reform">{{Cite news |last=Sweet |first=Lynn |date=2009 թ․ հուլիսի 22 |title=Obama July 22, 2009 press conference. Transcript |url=http://blogs.suntimes.com/sweet/2009/07/obama_july_22_2009_press_confe.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150416063154/http://blogs.suntimes.com/sweet/2009/07/obama_july_22_2009_press_confe.html |archive-date=2015 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |work=Chicago Sun-Times}}</ref>։ 2009 թվականին Կոնգրեսի ամառային արձակուրդի ժամանակ տեղի ունեցած հանրային քննարկումներից հետո [[Բարաք Օբամայի ելույթը Կոնգրեսի համատեղ նիստում (սեպտեմբեր, 2009)|Օբաման ելույթ ունեցավ]] Կոնգրեսի՝ սեպտեմբերի 9-ի համատեղ նիստում, որտեղ նա անդրադարձավ առաջարկությունների վերաբերյալ մտահոգություններին<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Obama calls for Congress to face health care challenge |url=http://www.cnn.com/2009/POLITICS/09/09/obama.speech/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090910083332/http://www.cnn.com/2009/POLITICS/09/09/obama.speech/index.html |archive-date=2009 թ․ սեպտեմբերի 10 |access-date=2009 թ․ սեպտեմբերի 9 |publisher=CNN}}</ref>։ 2009 թվականի մարտին Օբաման հանեց սաղմնային ցողունային բջիջների հետազոտությունների համար դաշնային միջոցների օգտագործման արգելքը<ref>{{Cite news |last=Nasaw |first=Daniel |date=2009 թ․ մարտի 10 |title=Stem cell |url=https://www.theguardian.com/world/2009/mar/10/obama-stem-cell-research |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130726203242/http://www.guardian.co.uk/world/2009/mar/10/obama-stem-cell-research |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 26 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 13 |newspaper=The Guardian}}</ref>։ 2009 թվականի նոյեմբերի 7-ին Ներկայացուցիչների պալատն ընդունվեց առողջապահական ոլորտը բարելավող օրենսդրական նախագիծը, որը ներառում էր Հանրային տարբերակը<ref name="nyt1">{{Cite news |last1=Hulse |first1=Carl |last2=Pear |first2=Robert |date=2009 թ․ նոյեմբերի 7 |title=Sweeping Health Care Plan Passes House |url=https://www.nytimes.com/2009/11/08/health/policy/08health.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110331033230/http://www.nytimes.com/2009/11/08/health/policy/08health.html |archive-date=2011 թ․ մարտի 31 |access-date=2009 թ․ նոյեմբերի 8 |work=The New York Times}}</ref><ref name="nyt">{{Cite news |last1=Herszenhorn |first1=David M. |last2=Calmes |first2=Jackie |date=2009 թ․ դեկտեմբերի 7 |title=Abortion Was at Heart of Wrangling |url=https://www.nytimes.com/2009/11/08/health/policy/08scene.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110331073732/http://www.nytimes.com/2009/11/08/health/policy/08scene.html |archive-date=2011 թ․ մարտի 31 |access-date=2009 թ․ դեկտեմբերի 6 |work=The New York Times}}</ref>։ 2009 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Սենատն ընդունեց իր սեփական օրինագիծը՝ առանց Հանրային տարբերակի, կուսակցական քվեարկությամբ՝ ձայների 60–39 հարաբերակցությամբ<ref>{{Cite news |author=Hensley, Scott |date=2009 թ․ դեկտեմբերի 24 |title=Senate Says Yes To Landmark Health Bill |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=121854289 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100121191700/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=121854289 |archive-date=2010 թ․ հունվարի 21 |access-date=2009 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=NPR}}</ref>։ Սենատի կողմից դեկտեմբերին ընդունված «[[Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական ծառայությունների մասին օրենք|Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական ծառայությունների մասին» օրենք]]ը (խոսակցական լեզվով՝ «Օբամաքեյր») 2010 թվականի մարտի 21-ին ընդունվեց Ներկայացուցիչների պալատի կողմից՝ ձայների 219 կողմ և 212 դեմ հարաբերակցությամբ։ Օբաման օրենքն ստորագրեց 2010 թվականի մարտի 23-ին<ref>{{Cite news |author=Stolberg, Sheryl Gay |date=2010 թ․ մարտի 23 |title=Obama Signs Landmark Health Care Bill |url=https://www.nytimes.com/2010/03/24/health/policy/24health.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100325033529/http://www.nytimes.com/2010/03/24/health/policy/24health.html |archive-date=2010 թ․ մարտի 25 |access-date=2010 թ․ մարտի 23 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ Օրենքը ներառում էր առողջությանն առնչվող դրույթներ, որոնց մեծ մասն ուժի մեջ մտավ 2014 թվականին<ref name="cnn_ref1">{{Cite news |last=Rice |first=Sabriya |date=2010 թ․ մարտի 25 |title=5 key things to remember about health care reform |url=http://www.cnn.com/2010/HEALTH/03/25/health.care.law.basics/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130102173326/http://www.cnn.com/2010/HEALTH/03/25/health.care.law.basics/index.html |archive-date=2013 թ․ հունվարի 2 |access-date=2013 թ․ հունվարի 6 |publisher=CNN}}</ref>. դրանց թվում էր «[[Մեդիքեյր]]»-ի ընդլայնումը։ Ծրագրում պետք է ներառվեն նաև այն մարդիկ, որոնց եկամուտը կազմում էր [[աղքատության դաշնային մակարդակ]]ի (FPL) մինչև 133%-ը, ապահովագրավճարների սուբսիդավորումն այն անձանց համար, որոնց եկամուտը կազմում էր աղքատության դաշնային մակարդակի 400%-ը (2010 թվականին՝ 88,000 ԱՄՆ դոլար չորս հոգանոց ընտանիքի համար), որպեսզի նրանց տարեկան առավելագույն ապահովագրավճարը կազմի եկամտի 2-9,5%-ը<ref>{{Cite news |last=Grier |first=Peter |date=2010 թ․ մարտի 20 |title=Health Care Reform Bill 101 |url=http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2010/0320/Health-care-reform-bill-101-Who-gets-subsidized-insurance |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150706014515/http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2010/0320/Health-care-reform-bill-101-Who-gets-subsidized-insurance |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |newspaper=The Christian Science Monitor}}</ref>, բիզնեսով զբաղվող ընկերություններին խթանելը, որպեսզի նրանք առողջապահական ապահովագրություն տրամադրեն իրենց աշխատակիցներին, ապահովագրական ընկերություններին արգելելը, որ չհրաժարվեն ապահովագրություն տրամադրել արդեն առողջական խնդիրներ ունեցող անձանց, [[առողջապահական ապահովագրության շուկա]]ների ստեղծումը (առցանց շուկաներ, որոնք ստեղծվեցին Կառավարության կողմից (կամ դաշնային կամ նահանգային մակարդակով)՝ առողջության ապահովագրության գնումը հեշտացնելու համար։ Անհատները կամ ընտանիքները կարող էին ընտրություն կատարել՝ համեմատելով առաջարկվող տարբեր ծրագրերը։), ապահովագրական ընկերությունների կողմից վճարի չափի ավելացումն արգելելը և բժշկական հետազոտական նախաձեռնությունների առաջխաղացումն ու ֆինանսավորումը։ Ըստ Սպիտակ տան և Կոնգրեսի բյուջետային գրասենյակի (CBO) տվյալների՝ ֆիզիկական անձանց՝ իրենց առողջապահական ապահովագրության համար վճարումները համաչափ էին լինելու իրենց եկամտին. տոկոսը տատանվելու էր՝ կախված նրանց եկամտից՝ աղքատության դաշնային մակարդակի հետ համեմատ<ref name="cbo_est">{{Cite web |last=Elmendorf |first=Douglas W. |date=2009 թ․ նոյեմբերի 30 |title=An Analysis of Health Insurance Premiums Under the Patient Protection and Affordable Care Act |url=http://www.cbo.gov/sites/default/files/cbofiles/ftpdocs/107xx/doc10781/11-30-premiums.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120227142305/http://www.cbo.gov/sites/default/files/cbofiles/ftpdocs/107xx/doc10781/11-30-premiums.pdf |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 27 |access-date=2012 թ․ ապրիլի 9 |publisher=Congressional Budget Office}}</ref>։ [[Պատկեր:Percentage of Individuals in the United States Without Health Insurance, 1963-2015 (hy).png|thumb|ԱՄՆ-ում առողջապահական ապահովագրություն չունեցող անձանց տոկոսը, 1963–2015 թվականներին (աղբյուր՝ JAMA)<ref>{{Cite journal |last1=Obama |first1=Barack |date=2016 թ․ օգոստոսի 2 |title=United States Health Care Reform |journal=JAMA |volume=316 |issue=5 |pages=525–532 |doi=10.1001/jama.2016.9797 |issn=0098-7484 |pmc=5069435 |pmid=27400401}}</ref>։|alt=Graph showing significant decreases in uninsured rates after the creation of Medicare and Medicaid, and after the creation of Obamacare]] Օրենքով նախանշված հատկացումների գումարները պետք է գոյանային հարկերից, տարատեսակ վճարներից և խնայողություններից, ինչպիսիք էին՝ «Մեդիքեյր»-ի նոր հարկերը՝ բարձր եկամուտ ունեցողների համար, [[սոլյարի]]ների հարկերը, «[[Medicare Advantage]]» ծրագրի կրճատումները՝ հօգուտ ավանդական «Մեդիքեյր»-ի և բժշկական սարքերի ու դեղագործական ընկերությունների վճարները<ref>{{Cite journal |last=Grier |first=Peter |date=2010 թ․ մարտի 21 |title=Health care reform bill 101: Who will pay for reform? |url=http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2010/0321/Health-care-reform-bill-101-Who-will-pay-for-reform |url-status=live |journal=Christian Science Monitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20150706012138/http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2010/0321/Health-care-reform-bill-101-Who-will-pay-for-reform |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 5}}</ref>։ Գործում էր նաև հարկային տույժ բոլոր նրանց համար, որոնք չունեին առողջապահական ապահովագրություն. բացառություն էին նրանք, ովքեր ազատված էին հարկերից՝ ցածր եկամտի կամ այլ պատճառներով<ref>{{Cite news |last=Grier |first=Peter |date=2010 թ․ մարտի 19 |title=Health care reform bill 101: Who must buy insurance? |url=http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2010/0319/Health-care-reform-bill-101-Who-must-buy-insurance |archive-url=https://web.archive.org/web/20100405075157/http://www.csmonitor.com/USA/Politics/2010/0319/Health-care-reform-bill-101-Who-must-buy-insurance |archive-date=2010 թ․ ապրիլի 5 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 7 |work=The Christian Science Monitor}}</ref>։ 2010 թվականի մարտին Կոնգրեսի բյուջետային գրասենյակը հաշվարկեց, որ երկու օրենքների վերջնարդյունքում առաջին տասնամյակի ընթացքում դաշնային դեֆիցիտը կրճատվելու է 143 միլիարդ դոլարով<ref>{{Cite web |last=Elmendorf |first=Douglas W. |date=2010 թ․ մարտի 20 |title=H.R. 4872, Reconciliation Act of 2010 (Final Health Care Legislation) |url=http://www.cbo.gov/publication/21351 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130102193615/http://www.cbo.gov/publication/21351 |archive-date=2013 թ․ հունվարի 2 |access-date=2013 թ․ հունվարի 6 |publisher=Congressional Budget Office}}</ref>։ Օրենքը բախվեց իրավական ի քանիխ նդիրների հետ, որոնք հիմնականում կապված էին այն փաստարկի հետ, որ ամերիկացիներին ներկայացված պահանջը՝ ձեռք բերելու առողջապահական ապահովագրություն, հակասահմանադրական է։ 2012 թվականի հունիսի 28-ին Գերագույն դատարանը ձայների 5-4 հարաբերակցությամբ վճռեց [[Անկախ բիզնեսի ազգային ֆեդերացիան ընդդեմ Սեբելիուսի|Ա«նկախ բիզնեսի ազգային ֆեդերացիան ընդդեմ Սեբելիուսի]] [[Անկախ բիզնեսի ազգային ֆեդերացիան ընդդեմ Սեբելիուսի|»]]գործը, ըստ որի՝ այդ պահանջն ԱՄՆ Կոնգրեսի հարկային իրավասությունների շրջանակներում ճանաչվեց սահմանադրական<ref name="WP-uphold">{{Cite news |last=Barnes |first=Robert |date=2012 թ․ հունիսի 28 |title=Supreme Court upholds Obama health care overhaul by 5–4 vote, approving insurance requirement |url=https://www.washingtonpost.com/politics/supreme-court-to-rule-thursday-on-health-care-law/2012/06/28/gJQAarRm8V_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120628232111/http://www.washingtonpost.com/politics/supreme-court-to-rule-thursday-on-health-care-law/2012/06/28/gJQAarRm8V_story.html |archive-date=2012 թ․ հունիսի 28 |access-date=2012 թ․ հունիսի 29 |newspaper=The Washington Post |agency=Associated Press}}</ref>։ «[[Բարվելն ընդդեմ Հոբբի Լոբբի]]» գործում դատարանը վճռեց, որ «փակ» շահույթ հետապնդող կորպորացիաները կարող են խուսափել «Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական ծառայությունների մասին» օրենքի կանոնակարգերին ենթարկվելուց, որոնք առողջապահական ապահովագրություն են պահանջում որոշակի հակաբեղմնավորիչների համար։ Վճիռը հիմնված էր [[Կրոնական ազատությունը վերականգնելու մասին օրենք|Կ«րոնական ազատությունը վերականգնելու մասին »օրենք]]ի վրա, որը թույլ է տալիս այս տեսակ ընկերություններին կրոնական հիմքով բացառություն պահանջել։ Սա նշանակում էր, որ նրանք պարտավոր չէին ապահովագրություն տրամադրել որոշակի հակաբեղմնավորիչների համար, եթե դրանք հակասում էին տվյալ անձի կրոնական համոզմունքներին։ 2015 թվականի հունիսին «[[Քինգն ընդդեմ Բարվելի]]» գործով Գերագույն դատարանը ձայների 6–3 հարաբերակցությամբ որոշեց, որ առողջապահական ապահովագրություն ձեռք բերելու համար տրվող սուբսիդիաներից օգտվող անհատները և ընտանիքները կարող են այդ ապահովագրական ծրագրերը գնել ինչպես դաշնային բորսայում, այնպես էլ պնահանգայինբորսաներում։ Այս վճռով հստակեցվեց այն հարցը, որ մարդիկ տրամադրված սուբսիդիաներով ազատ են գնել տվյալ նահանգի առաջարկած ապահովագրական ծրագրերից զատ այլ ծրագրեր՝ հակառակ կանոնադրության ձևակերպմանը<ref>{{Cite news |last=Leonard |first=Kimberly |title=Supreme Court Upholds Obamacare Subsidies |url=https://www.usnews.com/news/articles/2015/06/25/supreme-court-upholds-obamacare-subsidies-in-king-v-burwell |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116072123/http://www.usnews.com/news/articles/2015/06/25/supreme-court-upholds-obamacare-subsidies-in-king-v-burwell |archive-date=2016 թ․ հունվարի 16 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 25 |work=[[U.S. News & World Report]]}}</ref>։ === Արտաքին քաղաքականություն === {{Main|Բարաք Օբամայի վարչակազմի արտաքին քաղաքականություն}} [[պատկեր:P06409PS-0571 (3594694537).jpg|2009 թվականի հունիսի 4-ին [[Կահիրեի համալսարան]]ում իր «Նոր սկիզբ» անունը կրող ելույթից հետո ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման մասնակցում է լրագրողներ [[Ջամալ Խաշոգջի]]ի, [[Բամբանգ Հարիմուրտի]]ի և [[Նահում Բարնեա]]յի հետ կլոր-սեղան հարցազրույցին։|thumb|alt=refer to caption]] 2009 թվականի փետրվար ու մարտ ամիսներին փոխնախագահ [[Ջո Բայդեն]]ը և պետքարտուղար [[Հիլարի Քլինթոն]]ն առանձին ուղևորություններ իրականացրին՝ [[Ռուսաստան]]ի ու [[Եվրոպա]]յի հետ ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության «նոր դարաշրջանի» մասին ազդարարելու համար։ Իրենց հանդիպումների ժամանակ նրանք կիրառում էին «դադար» և «վերագործարկում» եզրույթները՝ ամերիկյան քաղաքականության մեջ նոր վարչակազմի խոշոր փոփոխությունների մասին ազդակներ փոխանցելու համար<ref name="preceding administration">{{Cite news |last1=Colvin |first1=Ross |last2=Barkin |first2=Noah |date=2009 թ․ փետրվարի 7 |title=Biden vows break with Bush era foreign policy |url=http://www.canada.com/news/unveils+changes+foreign+policy/1265065/story.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121106164443/http://www.canada.com/news/unveils%2Bchanges%2Bforeign%2Bpolicy/1265065/story.html |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 6 |access-date=2013 թ․ հունվարի 31 |publisher=Canada.com |location=Toronto}} * {{Cite news |last=Ghattas |first=Kim |date=2009 թ․ մարտի 8 |title=Clinton's gaffes and gains on tour |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7931699.stm |access-date=2009 թ․ հունիսի 15 |work=BBC News}}</ref>։ Օբաման փորձեց խորը կապեր ստեղծել արաբական երկրների առաջնորդների հետ՝ իր առաջին հարցազրույցը տալով արաբական [[Al Arabiya|«Al Arabiya»]] արբանյակային հեռուստատեսությանը<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հունվարի 27 |title=Obama reaches out to Muslim world on TV |url=https://www.nbcnews.com/id/28869185 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927152322/http://www.nbcnews.com/id/28869185/ |archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 27 |access-date=2009 թ․ հունիսի 15 |work=NBC News}}</ref>։ Մարտի 19-ին Օբաման շարունակեց մուսուլմանական աշխարհի հետ կապերը խորացնելու իր քաղաքականությունը՝ ամանորյա տեսաուղերձ հղելով Իրանի ժողովրդին ու կառավարությանը<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ մարտի 20 |title=Barack Obama's address to Iran: Full text of Barack Obama's videotaped message to the people and leaders of Iran as they celebrate their New Year's holiday, Nowruz |url=https://www.theguardian.com/world/2009/mar/20/barack-obama-usa |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130906074500/http://www.theguardian.com/world/2009/mar/20/barack-obama-usa |archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 6 |access-date=2013 թ․ հուլիսի 14 |work=[[The Guardian]] |location=London}}</ref><ref>{{Cite news |last=DeYoung |first=Karen |date=2009 թ․ ապրիլի 9 |title=Nation U.S. to Join Talks on Iran's Nuclear Program |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/04/08/AR2009040802254.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181004081141/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/04/08/AR2009040802254.html |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 4 |access-date=2009 թ․ հունիսի 15 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ 2009 թվականի հունիսի 4-ին Օբաման [[Եգիպտոս]]ի մայրաքաղաք [[Կահիրե]]ի [[Կահիրեի համալսարան|համալսարան]]ում հանդես եկավ ելույթով, որը հայտնի է «[[Նոր սկիզբ (ճառ)|Նոր սկիզբ]]» անվամբ։ Իր խոսքում ԱՄՆ նորընտիր նախագահն անդրադառնում էր իսլամական աշխարհի և Միացյալ Նահանգների միջև առկա հարաբերություններին ու իր աջակցությունը հայտնում [[Մերձավոր Արևելք]]ում խաղաղության հաստատմանը<ref name="middleeast">{{Cite news |date=2009 թ․ հունիսի 4 |title=Obama in Egypt reaches out to Muslim world |url=http://www.cnn.com/2009/POLITICS/06/04/egypt.obama.speech |access-date=2011 թ․ հունվարի 30 |publisher=CNN}}</ref>։ 2009 թվականի հունիսի 26-ին Օբաման դատապարտեց Իրանի կառավարության գործողությունները՝ նույն տարվա [[Իրանի նախագահական ընտրություններ (2009)|նախագահական ընտրությոններից]] հետո ցուցարարների նկատմամբ կիրառված բռնությունների պատճառով<ref>{{Cite news |last1=Weber |first1=Joseph |last2=Dinan |first2=Stephen |date=2009 թ․ հունիսի 26 |title=Obama dismisses Ahmadinejad apology request |url=http://www.washingtontimes.com/news/2009/jun/26/obama-dismisses-ahmadinejad-apology-request/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190410020414/https://www.washingtontimes.com/news/2009/jun/26/obama-dismisses-ahmadinejad-apology-request/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 10 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 2 |work=The Washington Times}}</ref>։ 2011 թվականին Օբաման կարգադրեց անօդաչուների հարձակում իրականացնել [[Եմեն]]ում, ինչի հետևանքով սպանվեց [[Անվար ալ-Ավլաքի]]ն։ Վերջինս ամերիկացի իմամ էր, որը կասկածվում էր [[Ալ-Կաիդա]]յի կազմակերպիչներից մեկը լինելու մեջ։ Ալ-Ավլաքին դարձավ ԱՄՆ առաջին քաղաքացին, որը թիրախավորվել և սպանվել էր ամերիկյան անօդաչուի հարվածի հետևանքով։ ԱՄՆ արդարադատության նախարարությունը հրապարակեց ծառայողական մի գրություն, որտեղ ալ-Ավլաքիի մահը հիմնավորվում էր որպես պատերազմ վարելու օրինական գործողություն<ref>{{Cite news |last=Lauter |first=David |date=2014 թ․ հունիսի 23 |title=Memo justifying drone killing of American Al Qaeda leader is released |url=https://www.latimes.com/nation/nationnow/la-na-nn-drone-memo-awlaki-20140623-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430033031/https://www.latimes.com/nation/nationnow/la-na-nn-drone-memo-awlaki-20140623-story.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 30 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 7 |newspaper=Los Angeles Times}}</ref>, մինչդեռ քաղաքացիական ազատությունների պաշտպանները դա համարեցին որպես ալ-Ավլաքիի իրավական երաշխիքների մասին ամերիկյան սահմանադրական իրավունքի խախտում։ Այս գործողությունը դարձավ լուրջ հակասությունների պատճառ<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ հունիսի 23 |title=Long-sought memo on lethal drone strike is released |url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/legal-memo-backing-drone-strike-is-released/2014/06/23/1f48dd16-faec-11e3-8176-f2c941cf35f1_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220824084156/https://www.washingtonpost.com/world/national-security/legal-memo-backing-drone-strike-is-released/2014/06/23/1f48dd16-faec-11e3-8176-f2c941cf35f1_story.html |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 24 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 15 |newspaper=Washington Post}}</ref>։ Ալ-Ավլաքիի դեռահաս որդին ու երիտասարդ դուստրը, որոնք ևս ամերիկյան քաղաքացիներ էին, ավելի ուշ սպանվեցին Միացյալ Նահանգների կողմից իրականացված առանձին ռազմական գործողությունների ժամանակ՝ չնայած որ նրանք չէին հանդիսանում հարձակման կոնկրետ թիրախ<ref>{{Cite news |last=Shane |first=Scott |date=2015 թ․ օգոստոսի 27 |title=The Lessons of Anwar al-Awlaki |url=https://www.nytimes.com/2015/08/30/magazine/the-lessons-of-anwar-al-awlaki.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150827141921/http://www.nytimes.com/2015/08/30/magazine/the-lessons-of-anwar-al-awlaki.html |archive-date=2015 թ․ օգոստոսի 27 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 7 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web |last=Lauter |first=David |date=2014 թ․ հունիսի 24 |title=Memo justifying drone killing of American Al Qaeda leader is released |url=https://www.latimes.com/nation/nationnow/la-na-nn-drone-memo-awlaki-20140623-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430033031/https://www.latimes.com/nation/nationnow/la-na-nn-drone-memo-awlaki-20140623-story.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 30 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 7 |website=Los Angeles Times |language=en-US}}</ref>։ 2015 թվականի մարտին Օբաման հայտարարեց, որ ամերիկյան զինված ուժերին թույլատրել է նյութատեխնիկական և հետախուզական աջակցություն ցուցաբերել սաուդներին՝ Եմենում Սաուդյան Արաբիայի գլխավորած կոալիցիոն ուժերի ինտերվենցիայի ժամանակ։ Ավելին, Միացյալ Նահանգները և Սաուդյան Արաբիան ստեղծեցին «Միացյալ պլանավորման խումբ»<ref>{{Cite news |date=2015 թ․ մարտի 25 |title=Saudi Arabia launces air attacks in Yemen |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/report-yemens-embattled-president-flees-stronghold-as-rebels-advance/2015/03/25/e0913ae2-d2d5-11e4-a62f-ee745911a4ff_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191011041452/https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/report-yemens-embattled-president-flees-stronghold-as-rebels-advance/2015/03/25/e0913ae2-d2d5-11e4-a62f-ee745911a4ff_story.html |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 11 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 21 |newspaper=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite news |date=2016 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=Yemen conflict: US 'could be implicated in war crimes' |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-37607248 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180827111918/https://www.bbc.com/news/world-middle-east-37607248 |archive-date=2018 թ․ օգոստոսի 27 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 27 |publisher=BBC News}}</ref>։ 2016 թվականին Օբամայի վարչակազմը Սաուդյան Արաբիայի հետ կնքեց ընդհանուր 115 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի սպառազինության վաճառքի պայմանագրեր<ref>{{Cite news |last=Bayoumy |first=Yara |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 7 |title=Obama administration arms sales offers to Saudi top $115 billion: ... |url=https://www.reuters.com/article/us-usa-saudi-security/obama-administration-arms-sales-offers-to-saudi-top-115-billion-report-idUSKCN11D2JQ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190508012617/https://www.reuters.com/article/us-usa-saudi-security/obama-administration-arms-sales-offers-to-saudi-top-115-billion-report-idUSKCN11D2JQ |archive-date=2019 թ․ մայիսի 8 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 27 |work=Reuters}}</ref>։ Օբաման դադարեցրեց Սաուդյան Արաբիային կառավարվող սպառազինության ստեղծման տեխնոլոգիաների վաճառքն այն բանից հետո, երբ արաբական այդ երկրի ռազմական ինքնաթիռները Եմենի մայրաքաղաք [[Սանա]]յում հարվածեցին հուղարկավորության թափորին, ինչի հետևանքով զոհվեց ավելի քան 140 մարդ<ref>{{Cite news |last1=Stewart |first1=Phil |last2=Strobel |first2=Warren |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=America 'agrees to stop selling some arms' to Saudi Arabia |url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-saudi-arabia-yemen-war-support-military-houthis-bombing-campaign-crisis-a7472546.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401180257/https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-saudi-arabia-yemen-war-support-military-houthis-bombing-campaign-crisis-a7472546.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 1 |work=The Independent}}</ref>։ 2016 թվականի սեպտեմբերին [[Սի Ցզինպին]]ը և [[Չինաստանի կոմունիստական կուսակցություն]]ն արհամարհական վերաբերմունք ցուցաբերեցին Օբամայի նկատմամբ, երբ [[Հանչժոու]]մ կայանալիք [[Մեծ քսանյակ]]ի գագաթնաժողովին մասնակցելու համար [[Հանչժոուի միջազգային օդանավակայան]]ում [[Air Force One|Թիվ 1 ինքնաթիռից]] դուրս գալու ժամանակ չինական իշխանությունները կարմիր գորգ չփռեցին Օբամայի համար, ինչպես դա արվում է նման դեպքերում<ref name="tgu1">{{Cite news |last1=Phillips |first1=Tom |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 4 |title=Barack Obama 'deliberately snubbed' by Chinese in chaotic arrival at G20 |url=https://www.theguardian.com/world/2016/sep/04/barack-obama-deliberately-snubbed-by-chinese-in-chaotic-arrival-at-g20 |newspaper=The Guardian}}</ref>։ ==== Իրաքի պատերազմ ==== {{Main|Իրաքի պատերազմ|ԱՄՆ-ի գլխավորած ինտերվենցիան Իրաքում (2014–2021)}} 2009 թվականի փետրվարի 27-ին Օբաման հայտարարեց, որ [[Իրաք]]ում մարտական գործողությունները կավարտվեն 18 ամսվա ընթացքում<ref>{{Cite news |last=Feller |first=Ben |date=2009 թ․ փետրվարի 27 |title=Obama sets firm withdrawal timetable for Iraq |url=http://gazette.com/obama-sets-firm-withdrawal-timetable-for-iraq/article/49026 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170207113330/http://gazette.com/obama-sets-firm-withdrawal-timetable-for-iraq/article/49026 |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 7 |access-date=2009 թ․ մարտի 3 |work=The Gazette |agency=[[Associated Press]]}}</ref>։ Օբամայի վարչակազմը նախատեսում էր, որ ամերիկյան զինուժի դուրսբերումը կավարտվի 2010 թվականի օգոստոսին։ Ըստ Օբամայի վարչակազմի՝ Իրաքում գտնվող ամերիկյան 142000-անոց զինուժի թիվը կկրճատվի մինչև 50 000-ի, որոնք էլ այդ երկիրը կլքեն մինչև 2011 թվականի ավարտը։ 2010 թվականի օգոստոսի 19-ին ամերիկյան վերջին մարտական բրիգադը լքեց Իրաքի տարածքը։ Մնացած զորքերն ակտիվ մարտական գործողություններից անցում կատարեցին դեպի հակաահաբեկչական գործողությունների ու սկսեցին վարժել, զինել ու խորհրդատվություն տրամադրել Իրաքի անվտանգության ուժերին<ref>{{Cite news |last=Jones |first=Athena |date=2009 թ․ փետրվարի 27 |title=Obama announces Iraq plan |url=http://firstread.nbcnews.com/_news/2009/02/27/4428005-obama-announces-iraq-plan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141116013112/http://firstread.nbcnews.com/_news/2009/02/27/4428005-obama-announces-iraq-plan |archive-date=2014 թ․ նոյեմբերի 16 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 2 |publisher=MSNBC}}</ref><ref>{{Cite news |author=Sykes, Hugh |date=2010 թ․ օգոստոսի 19 |title=Last US combat brigade exits Iraq |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-11020270 |access-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 25 |publisher=BBC News}}</ref>։ 2010 թվականի օգոստոսի 31-ին նախագահ Օբաման հայտարարեց, որ Միացյալ Նահանգների ռազմական առաքելությունն Իրաքում ավարտվել է<ref>{{Cite news |last=MacAskill |first=Ewen |date=2010 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=Barack Obama ends the war in Iraq. 'Now it's time to turn the page' |url=https://www.theguardian.com/world/2010/sep/01/obama-formally-ends-iraq-war |work=The Guardian |place=London}}</ref>։ 2011 թվականի հոկտեմբերի 21-ին էլ նա նշեց, որ ամերիկյան բոլոր զորքերը կլքեն Իրաքը՝ «ծննդյան տոներին արդեն իսկ իրենց տանը լինելու համար»<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ հոկտեմբերի 21 |title=All U.S. troops out of Iraq by end of year |url=https://www.nbcnews.com/id/44990594 |access-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 25 |work=NBC News}}</ref>։ 2014 թվականի հունիսին՝ «[[Իսլամական պետություն]]» ահաբեկչական խմբավորման կողմից [[Մոսուլ]]ի գրավումից հետո, Օբաման 275 զինծառայող ուղարկեց ամերիկյան անձնակազմին աջակցելու և [[Բաղդադ]]ում ԱՄՆ դեսպանության անվտանգությունն ապահովելու համար։ «[[Իսլամական պետություն]]ը» շարունակում էր առաջխաղացում գրանցել Իրաքի հյուսիսային հատվածներում և զանգվածային ջարդեր ու էթնիկ զտումներ էր իրականացնում<ref>{{Cite news |title=Obama Is Sending 275 US Troops To Iraq |url=http://www.businessinsider.com/obama-is-sending-275-us-troops-to-iraq-2014-6 |access-date=2014 թ․ հունիսի 19 |work=Business Insider}}</ref><ref>{{Cite news |last=Nebehay |first=Stephanie |date=2014 թ․ սեպտեմբերի 8 |title=New U.N. rights boss warns of 'house of blood' in Iraq, Syria |url=https://www.reuters.com/article/us-un-rights-idUSKBN0H30KB20140908 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 11 |work=Reuters}}</ref>։ 2014 թվականի օգոստոսին՝ [[Սինջար (Իրաք)|Սինջարում]] [[Եզդիների կոտորածներ (2014)|եզդիների կոտորածի]] ժամանակ, Օբաման հրամայեց ավիահարվածներ հասցնել ահաբեկչական այս խմբավորման դիրքերին ու կենդանի ուժի ուղղությամբ<ref name="def31-10-14">{{Cite web |date=2014 թ․ հոկտեմբերի 31 |title=DoD Authorizes War on Terror Award for Inherent Resolve Ops |url=http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=123542 |access-date=2014 թ․ նոյեմբերի 22 |publisher=Defense.gov}}</ref>։ 2014 թվականի վերջին այս հակամարտությանը մասնակցում էր ամերիկյան ցամաքային ուժերի 3100 զինծառայող<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 8 |title=Islamic State: Coalition 'pledges more troops' for Iraq |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-30388718 |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 23 |publisher=BBC News}}</ref>։ Բացի այդ, ռազմական գործողությունների հատվածներում ԱՄՆ ռազմաօդային և ռազմածովային ուժերի օդաչուներն իրականացրել են շուրջ 16 000 թռիչք<ref>{{Cite news |last=Mehta |first=Aaron |date=2015 թ․ հունվարի 19 |title=A-10 Performing 11 Percent of Anti-ISIS Sorties |url=http://www.defensenews.com/story/defense/2015/01/19/a10-strikes-isis-11-percent/21875911/ |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 23 |work=Defense News}}</ref>։ 2015 թվականի սկզբին՝ 82-րդ օդադեսանտային դիվիզիայի ստորաբաժանումներից մեկի ժամանումից հետո, Իրաքում ԱՄՆ ցամաքային ուժերի ներկայացուցիչների թիվը հասավ 4400-ի<ref>{{Cite news |title=1,000 soldiers from the 82nd Airborne headed to Iraq |url=http://www.stripes.com/news/us/1-000-soldiers-from-the-82nd-airborne-headed-to-iraq-1.320194 |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 23 |work=Stars and Stripes}}</ref>, իսկ նույն տարվա հուլիսին ԱՄՆ գլխավորած կոալիցիայի ռազմաօդային ուժերը շուրջ 44 000 թռիչք իրականացրին մարտական գործողությունների իրականացման վայրերում<ref>{{Cite news |title=Stealthy Jet Ensures Other War-Fighting Aircraft Survive |url=https://www.usnews.com/news/politics/articles/2015/07/21/stealthy-jet-ensures-other-war-fighting-aircraft-survive |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150813053355/http://www.usnews.com/news/politics/articles/2015/07/21/stealthy-jet-ensures-other-war-fighting-aircraft-survive |archive-date=2015 թ․ օգոստոսի 13 |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 23 |work=U.S. News & World Report}}</ref>։ ==== Աֆղանստան և Պակիստան ==== {{Main|Աֆղանական պատերազմ (2001-2021)|Աֆ-Պակ}} [[պատկեր:Barack Obama with Afghan President Karzai, Pakistan President Zardari and Joe Biden.jpg|thumb|Օբաման Աֆղանստանի նախագահ [[Համիդ Քարզայ]]ի (ձախից) և Պակիստանի նախագահ [[Ասիֆ Ալի Զարդարի]] (աջից) հետ եռակողմ հանդիպումից հետո, 2009 թվականի մայիս։ Հետին պլանում [[Ջո Բայդեն]]ն է։|alt=Photo of Obama and other heads of state walking along the Colonnade outside the White House]] Իր նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ Օբաման Իրաքում պատերազմն անվանեց «վտանգավոր շեղում» և նշեց, որ փոխարենը շեշտը պետք է դնել Աֆղանստանի պատերազմի վրա<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ հուլիսի 15 |title=Obama calls Iraq war a 'dangerous distraction' |url=https://edition.cnn.com/2008/POLITICS/07/15/obama.iraq/index.html |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 15 |work=[[CNN]]}}</ref>։ Ըստ նրա՝ այս շրջանը մոլորակի այն հատվածն էր, որտեղից Միացյալ Նահանգների դեմ կրկին կարող է հարձակում նախաձեռնվել<ref>{{Cite news |last1=Broder |first1=John M. |date=2008 թ․ հուլիսի 16 |title=Obama and McCain Duel over Iraq |url=https://www.nytimes.com/2008/07/16/us/politics/15cnd-obama.html |newspaper=The New York Times}}</ref>։ Նախագահության սկզբնական շրջանում Օբաման քայլեր ձեռնարկեց [[Աֆղանստան]]ում ամերիկյան զորքերի թվաքանակի ավելացման ուղղությամբ։ 2009 թվականի փետրվարին նա հայտարարեց ամերիկյան զորքերի թիվը մինչև 17000-ի հասցնելու մասին, ինչը, ըստ Օբամայի, նպատակ ուներ «կայունացնելու Աֆղանստանում վատթարացող իրավիճակը»։ Նրա խոսքով՝ Աֆղանստանն այն շրջանն է, որը չի ստացել «ռազմավարական բավարար ուշադրություն, ուղղորդում և ռեսուրսներ, որոնց կարիքը հրատապ առկա է»<ref>{{Cite news |last=Hodge |first=Amanda |date=2009 թ․ փետրվարի 19 |title=Obama launches Afghanistan Surge |url=http://www.theaustralian.com.au/archive/news/obama-launches-afghanistan-surge/story-e6frg6t6-1111118893671 |work=The Australian |location=Sydney}}</ref>։ 2009 թվականի մայիսին Օբամայի հրամանով Աֆղանստանում ամերիկյան զորքերի հրամանատար, գեներալ [[Դևիդ Դ. ՄակՔիրնան|Դևիդ ՄակՔիրնանին]] փոխարինեց [[ԱՄՆ ԶՈՒ հատուկ նշանակության զորքեր|ԱՄՆ ԶՈւ հատուկ նշանակության զորքերի]] նախկին հրամանատար [[Սթենլի ՄակՔրիսթալ]]ը։ Նրա խոսքով՝ ՄակՔրիսթալի՝ Հատուկ նշանակության զորքերում փորձառությունը կհեշտացներ ապստամբների դեմ պայքարի մարտավարության կիրառումը պատերազմում<ref name="counterinsurgency tactics">{{Cite news |date=2009 թ․ մայիսի 12 |title=Top U.S. Commander in Afghanistan Is Fired |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/05/11/AR2009051101864.html |newspaper=The Washington Post}} * {{Cite news |date=2009 թ․ մայիսի 13 |title=New U.S. Commander Brings Counterinsurgency Experience to Afghanistan |url=http://www.foxnews.com/politics/2009/05/13/new-commander-brings-counterinsurgency-experience-afghanistan/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120216024227/http://www.foxnews.com/politics/2009/05/13/new-commander-brings-counterinsurgency-experience-afghanistan/ |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 16 |access-date=2012 թ․ մայիսի 30 |publisher=Fox News}}</ref>։ 2009 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Օբաման հայտարարեց Աֆղանստանում լրացուցիչ 30000 զինծառայողի տեղակայման մասին ու առաջարկեց զորքերի դուրսբերումն սկսել այդ ժամկետից 18 ամիս անց<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Obama details Afghan war plan, troop increases |url=https://www.nbcnews.com/id/34218604 |work=NBC News |agency=Associated Press}}</ref>, ինչը պետք է տեղի ունենար 2011 թվականի հուլիս ամսին։ 2010 թվականի հունիսին ՄակՔրիսթալին փոխարինեց [[Դևիդ Փեթրեուս]]ը։ Դա տեղի ունեցավ այն բանից հետո, երբ ՄակՔրիսթալի աշխատակազմը թերթերից մեկում քննադատեց Սպիտակ տան անձնակազմին<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հունիսի 24 |title=Gates says he agrees with Obama decision on McChrystal |url=http://www.cnn.com/2010/POLITICS/06/24/mcchrystal.gates.support/ |access-date=2010 թ․ սեպտեմբերի 18 |publisher=CNN}}</ref>։ 2013 թվականի փետրվարին Օբաման հայտարարեց, որ մինչև 2014 թվականի փետրվար ամիսն Աֆղանստանում ամերիկյան զորքերի թիվը 68000-ից կկրճատվի 34000-ի<ref>{{Cite news |last=Chandrasekaran |first=Rajiv |date=2013 թ․ փետրվարի 12 |title=Obama wants to cut troop level in Afghanistan in half over next year |url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/official-obama-to-cut-troop-level-in-afghanistan-in-half-by-next-year/2013/02/12/63a044c8-7536-11e2-8f84-3e4b513b1a13_story.html |access-date=2013 թ․ փետրվարի 14 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ 2015 թվականի հոկտեմբերին Սպիտակ տունը հայտարարեց Աֆղանստանում ամերիկյան զորքերի՝ անորոշ ժամկետով թողնելու իր պլանների մասին, ինչը պայմանավորված էր անվտանգության վատթարացող իրավիճակով<ref>{{Cite news |last=Marcus |first=Jonathan |date=2015 թ․ հոկտեմբերի 15 |title=US troops in Afghanistan: Taliban resurgence sees rethink |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-34536833 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 15 |publisher=BBC News}}</ref>։ Ինչ վերաբերում է հարևան [[Պակիստան]]ին, ապա Օբաման Աֆղանստանին սահմանակից պակիստանյան շրջաններն անվանեց Աֆղանստանի անվտանգության ու ամերիկացիների համար «ամենամեծ սպառնալիքը»։ Օբաման հայտարարեց, որ ինքը «չի կարող համակերպվել ահաբեկչական այդ ապաստարանի հետ»։ Նույն ելույթի ժամանակ Օբաման պնդեց, որ Միացյալ Նահանգները «չի կարող հաջողել Աֆղանստանում կամ պաշտպանել մեր հայրենիքը, քանի դեռ չի փոխվել Պակիստանի նկատմամբ ամերիկյան քաղաքականությունը»<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ հուլիսի 15 |title=Obama's Remarks on Iraq and Afghanistan |url=https://www.nytimes.com/2008/07/15/us/politics/15text-obama.html |newspaper=The New York Times}}</ref>։ ===== Ուսամա բեն Լադենի մահ ===== {{Main|Գործողություն «Նեպտունի եռաժանի»}} [[պատկեր:Obama and Biden await updates on bin Laden.jpg|left|thumb|Օբաման և ազգային անվտանգության թիմի անդամները [[Սպիտակ տան իրավիճակային սենյակ]]ում հետևում են «Նեպտունի եռաժանի» գործողության ընթացքին, մայիսի 1, 2011 թվական։ Տես նաև՝ [[Իրավիճակային սենյակ (լուսանկար)|Իրավիճակային սենյակ]] հոդվածը։|alt=Photo of Obama, Biden, and national security staffers in the Situation Room, somberly listening to updates on the bin Laden raid]] 2010 թվականի հուլիսից մշակելով և վերլուծելով սեփական գործակալներից ստացված տեղեկությունները՝ [[Կենտրոնական հետախուզական վարչություն]]ը հաջորդ մի քանի ամիսների ընթացքում սկսեց ուսումնասիրել այն հիմնական տեղանքները, որտեղ կարող էր թաքնվել [[Ուսամա բեն Լադեն]]ը։ Նա բնակվում էր [[Պակիստան]]ի [[Աբբոտաբադ]] քաղաքում գտնվող մեծ առանձնատանը։ Վերջինս Պակիստանի մայրաքաղաք [[Իսլամաբադ]]ից գտնվում էր 56 կմ հեռավորության վրա<ref name="NYT-clues">{{Cite news |last1=Mazzetti |first1=Mark |last2=Cooper |first2=Helene |last3=Baker |first3=Peter |date=2011 թ․ մայիսի 3 |title=Clues Gradually Led to the Location of Osama bin Laden |url=https://www.nytimes.com/2011/05/03/world/asia/03intel.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110503190900/http://www.nytimes.com/2011/05/03/world/asia/03intel.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 3 |access-date=2011 թ․ մայիսի 4 |work=The New York Times}}</ref>։ ԿՀՎ ղեկավար [[Լեոն Պանետա]]ն 2011 թվականի մարտին նախագահ Օբամային զեկուցեց հետախուզական այս տվյալների վերաբերյալ<ref name="NYT-clues" />։ Հաջորդ վեց շաբաթների ընթացքում պարբերաբար հանդիպելով ազգային անվտանգության հարցերով իր խորհրդականների հետ՝ Օբաման մերժեց առանձնատունը ռմբակոծելու պլանը ու հավանություն տվեց ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի հատուկ նշանակության ստորաբաժանումների կողմից «գործառնական գրոհի» իրականացումը<ref name="NYT-clues" />։ Գործողությունը տեղի ունեցավ 2011 թվականի մայիսի 1-ին, ինչի հետևանքով սպանվեց բեն Լադենը, իսկ բազմաթիվ փաստաթղթեր, համակարգչային կրիչներ և սկավառակներ առգրավվեցին առանձնատնից<ref name="WP-binLaden">{{Cite news |last1=Rucker |first1=Philip |last2=Wilson |first2=Scott |last3=Kornblut |first3=Anne E. |date=2011 թ․ մայիսի 2 |title=Osama bin Laden is killed by U.S. forces in Pakistan |url=https://www.washingtonpost.com/politics/osama-bin-laden-is-killed-by-us-forces-in-pakistan/2011/05/01/AFXMZyVF_story.html |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 13 |newspaper=The Washington Post}}</ref><ref name="ND-binLaden">{{Cite web |date=2011 թ․ մայիսի 2 |title=Official offers details of bin Laden raid |url=http://www.newsday.com/news/breaking/official-offers-details-of-bin-laden-raid-1.2853079 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=Newsday}}</ref>։ ԴՆԹ թեստավորման միջոցն այն հինգ մեթոդներից մեկն էր, որը կիրառվեց բեն Լադենի ինքնությունը պարզելու համար<ref name="ABC-binLaden">{{Cite news |last1=Schabner |first1=Dean |last2=Travers |first2=Karen |date=2011 թ․ մայիսի 1 |title=Osama bin Laden Killed by U.S. Forces in Pakistan |url=https://abcnews.go.com/Blotter/osama-bin-laden-killed/story?id=13505703 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110504021523/http://abcnews.go.com/Blotter/osama-bin-laden-killed/story?id=13505703 |archive-date=2011 թ․ մայիսի 4 |access-date=2011 թ․ մայիսի 3 |work=ABC News}}</ref>։ Մի քանի ժամ անց նրա մարմինը թաղվեց ծովում<ref name="NYT-ObamaAnnounce">{{Cite news |last1=Baker |first1=Peter |last2=Cooper |first2=Helene |last3=Mazzetti |first3=Mark |date=2011 թ․ մայիսի 2 |title=Bin Laden Is Dead, Obama Says |url=https://www.nytimes.com/2011/05/02/world/asia/osama-bin-laden-is-killed.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110505195308/http://www.nytimes.com/2011/05/02/world/asia/osama-bin-laden-is-killed.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 5 |access-date=2011 թ․ մայիսի 3 |work=The New York Times}}</ref>։ Երբ մայիսի 1-ի ուշ երեկոյան նախագահ Օբաման [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնից]] հայտարարեց Ուսամա բեն Լադենի սպանության մասին, ԱՄՆ ողջ տարածքում հազարավոր մարդիկ սկսեցին տոնել այս իրադարձությունը։ Ավելին, մայրաքաղաք Վաշինգտոնում հարյուրավոր մարդիկ սկսեցին հավաքվել [[Սպիտակ տուն|Սպիտակ տան]] մոտ, իսկ Նյու Յորքում՝ [[Համաշխարհային առևտրի կենտրոն]]ի ներկայիս տարածքում և [[Թայմս Սքվեր]]ում<ref name="WP-binLaden" /><ref name="Guard-ObamaAnnounce">{{Cite news |last1=Walsh |first1=Declan |last2=Adams |first2=Richard |last3=MacAskill |first3=Ewen |date=2011 թ․ մայիսի 2 |title=Osama bin Laden is dead, Obama announces |url=https://www.theguardian.com/world/2011/may/02/osama-bin-laden-dead-obama |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110503154000/http://www.guardian.co.uk/world/2011/may/02/osama-bin-laden-dead-obama |archive-date=2011 թ․ մայիսի 3 |access-date=2011 թ․ մայիսի 3 |work=The Guardian |place=London}}</ref>։ Օբամայի հայտարարությունը դրական արձագանք ստացավ երկու կուսակցությունների շրջանում։ Դրան արձագանքեցին նաև նախկին նախագահներ [[Բիլ Քլինթոն]]ն ու [[Ջորջ Ու. Բուշ|Ջորջ Ուոքեր Բուշը]]<ref name="Bloom-binLaden">{{Cite news |last=Dorning |first=Mike |date=2011 թ․ մայիսի 2 |title=Death of Bin Laden May Strengthen Obama's Hand in Domestic, Foreign Policy |url=https://www.bloomberg.com/news/2011-05-02/death-of-bin-laden-may-strengthen-obama-s-hand-in-domestic-foreign-policy.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110503203539/http://www.bloomberg.com/news/2011-05-02/death-of-bin-laden-may-strengthen-obama-s-hand-in-domestic-foreign-policy.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 3 |access-date=2011 թ․ մայիսի 4 |agency=Bloomberg News}}</ref>։ {{clear}} ==== Կուբա ==== {{Main|Կուբայական հալոցք}} [[պատկեր:Handshake between the President and Cuban President Raúl Castro.jpg|thumb|[[Պանամա (քաղաք)|Պանամա]]յում նախագահ Օբամայի հանդիպումը [[Կուբա]]յի նախագահ [[Ռաուլ Կաստրո Ռուս|Ռաուլ Կաստրոյ]]ի հետ, 2015 թվականի ապրիլ։|alt=Photo of Obama shaking hands with the Cuban president]] 2013 թվականի գարնանից սկսած՝ Միացյալ Նահանգներն ու Կուբան գաղտնի բանակցություններ էին վարում չեզոք տարածքներում, ներառյալ՝ [[Կանադա]]յում և [[Վատիկան]]ում<ref>{{Cite news |last1=Warren |first1=Strobel |title=Secret talks in Canada, Vatican City led to Cuba breakthrough |url=https://www.reuters.com/article/us-cuba-usa-reconstruction-idUSKBN0JV2DM20141217 |access-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 21 |work=Reuters}}</ref>։ Երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորմանը Վատիկանն առաջին անգամ ներգրավվեց 2013 թվականին, երբ Հռոմի [[Ֆրանցիսկոս (Հռոմի պապ)|Ֆրանցիսկոս պապը]] [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնին]] ու [[Հավանա]]յին կոչ արեց, ի նշան բարի կամքի դրսևորման, իրականացնել [[գերիների փոխանակում]]<ref>{{Cite news |last1=Morello |first1=Carol |last2=DeYoung |first2=Karen |title=Secret U.S.-Cuba diplomacy ended in landmark deal on prisoners, future ties |url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/secret-diplomacy-with-cuba-ended-in-breakthrough-deal/2014/12/17/c51b3ed8-8614-11e4-a702-fa31ff4ae98e_story.html |access-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 21 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ 2013 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Կուբայի նախագահ Ռաուլ Կաստրոն [[Յոհաննեսբուրգ]]ում [[Նելսոն Մանդելա]]յի հուղարկավորության ժամանակ ողջունեց և սեղմեց Օբամայի ձեռքը<ref>{{Cite news |last1=Roberts |first1=Dan |last2=Luscombe |first2=Richard |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Obama shakes hands with Raúl Castro for first time at Mandela memorial |url=https://www.theguardian.com/world/2013/dec/10/obama-shakes-hands-raul-castro-mandela-memorial |access-date=2017 թ․ փետրվարի 15 |newspaper=The Guardian}}</ref>։ 2014 թվականի դեկտեմբերին՝ գաղտնի հանդիպումներից հետո, պաշտոնական Վաշինգտոնն ազդարարեց, որ նախագահ Օբաման, Հռոմի պապի միջնորդությամբ, բանակցություններ է վարել Կուբայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնման ուղղությամբ, ինչը տեղի էր ունենալու գրեթե 60 տարի ընդմիջումից հետո<ref>{{Cite news |last=Nadeau |first=Barbie Latza |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=The Pope's Diplomatic Miracle: Ending the U.S.–Cuba Cold War |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/12/17/the-pope-s-diplomatic-miracle-ending-the-u-s-cuba-cold-war.html |access-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 18 |work=The Daily Beast}}</ref>։ Հանրության շրջանում «[[Կուբայական հալոցք]]» անվանումն ստացած այս գործընթացը ''[[The New Republic|«The New Republic»]]-ն'' անվանեց «նախագահ Օբամայի արտաքին քաղաքականության ամենամեծ նվաճումը»<ref>{{Cite news |last=Gillin |first=Joel |date=2015 թ․ ապրիլի 13 |title=The Cuban Thaw Is Obama's Finest Foreign Policy Achievement to Date |url=https://newrepublic.com/article/121522/cuba-obamas-biggest-foreign-policy-success |magazine=The New Republic}}</ref>։ 2015 թվականի հուլիսի 1-ին Բարաք Օբաման հայտարարեց, որ Կուբայի և Միացյալ Նահանգների միջև կհաստատվեն պաշտոնական դիվանագիտական հարաբերություններ, իսկ Վաշինգտոնում ու Հավանայում կգործեն երկու երկրների դեսպանությունները<ref>{{Cite news |title=Obama announces re-establishment of U.S.-Cuba diplomatic ties |url=http://www.cnn.com/2015/07/01/politics/obama-note-to-castro-reestablish-ties/ |access-date=2015 թ․ հուլիսի 1 |publisher=CNN}}</ref>։ Երկու երկրները միմյանց մայրաքաղաքներում իրենց դեսպանությունները բացեցին հուլիսի 20-ին և օգոստոսի 13-ին համապատասխանաբար<ref>{{Cite news |last=Whitefield |first=Mimi |date=2015 թ․ հուլիսի 20 |title=United States and Cuba reestablish diplomatic relations |url=http://www.miamiherald.com/news/nation-world/world/americas/cuba/article27862504.html |access-date=2015 թ․ հուլիսի 19 |work=The Miami Herald}}</ref>։ 2016 թվականի մարտին Օբաման երկօրյա այցով ժամանեց Հավանա՝ 1928 թվականին [[Քալվին Քուլիջ]]ից հետո դառնալով ԱՄՆ առաջին նախագահը, որն այցելեց [[Կարիբյան ծով]]ի այդ երկիր<ref>{{Cite news |author1=Julie Hirschfeld Davis |last2=Cave |first2=Damien |date=2016 թ․ մարտի 21 |title=Obama Arrives in Cuba, Heralding New Era After Decades of Hostility |url=https://www.nytimes.com/2016/03/21/world/americas/obama-arrives-in-cuba.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320203029/http://www.nytimes.com/2016/03/21/world/americas/obama-arrives-in-cuba.html |archive-date=2016 թ․ մարտի 20 |work=The New York Times |page=A1}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== [[պատկեր:Barack Obama welcomes Shimon Peres in the Oval Office.jpg|thumb|left|Օբաման [[Օվալաձև աշխատասենյակ]]ում հանդիպում է [[Իսրայել]]ի նախագահ [[Շիմոն Պերես]]ի հետ, 2009 թվականի մայիս։|alt=Photo of Obama shaking hands with Israeli President Shimon Peres, with Biden overlooking]] Օբամայի նախագահության առաջին տարիներին ԱՄՆ-ն մեծացրեց ռազմական համագործակցությունն Իսրայելի հետ՝ ներառյալ մեծացավ ռազմական օգնության չափը, վերստեղծվեցին [[Միացյալ ռազմաքաղաքական խումբ|միացյալ ռազմաքաղաքական]] և պաշտպանական քաղաքականության խորհրդատվական խմբերը։ Մեծացավ նաև երկու երկրներ բարձրաստիճան զինվորական գործիչների այցերի թիվը<ref>{{Cite news |last=Levinson |first=Charles |date=2010 թ․ օգոստոսի 14 |title=U.S., Israel Build Military Cooperation |url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052748703321004575427272550050504 |access-date=2011 թ․ մարտի 1 |newspaper=The Wall Street Journal |location=New York}}</ref>։ Բարաք Օբամայի վարչակազմը Կոնգրեսից խնդրեց միջոցներ հատկացնել [[Երկաթե գմբեթ|«Երկաթե գմբեթ»]] ծրագրի ֆինանսավորման համար, ինչն արվելու էր ի պատասխան [[Գազայի հատված]]ից Իսրայելի տարածքի ուղղությամբ պաղեստինյան ուժերի հրթիռակոծության ալիքների<ref>{{Cite news |last=Kampeas |first=Ron |date=2012 թ․ հոկտեմբերի 26 |title=For Obama campaign, trying to put to rest persistent questions about 'kishkes' |url=http://www.jewishjournal.com/nation/article/for_obama_campaign_trying_to_put_to_rest_persistent_questions_about_kishkes |newspaper=Jewish Journal}}</ref>։ 2010 թվականի մարտին Օբաման հրապարակայնորեն դեմ արտահայտվեց Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ի կառավարության՝ [[Արևելյան Երուսաղեմ]]ի հիմնականում արաբական թաղամասերում հրեական շինությունների կառուցման նախագծերին<ref>{{Cite news |last=Berger |first=Robert |date=2010 թ․ մարտի 25 |title=Israel Refuses to Halt Construction in East Jerusalem |url=http://www1.voanews.com/english/news/Netanyahus-Office-No-Change-on-East-Jerusalem-Plans-89258402.html |access-date=2015 թ․ հուլիսի 2 |publisher=Voice of America}}</ref><ref>{{Cite news |last=Kershner |first=Isabel |date=2010 թ․ մարտի 24 |title=Israel Confirms New Building in East Jerusalem |url=https://www.nytimes.com/2010/03/25/world/middleeast/25jerusalem.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100329231159/http://www.nytimes.com/2010/03/25/world/middleeast/25jerusalem.html |archive-date=2010 թ․ մարտի 29 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 26 |work=The New York Times}}</ref>։ 2011 թվականին Միացյալ Նահանգները վետո կիրառեց [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի]] այն բանաձևին, որը քննադատում էր պաղեստինյան տարածքներում իսրայելական բնակավայրերի կառուցումը։ Ընդ որում, ԱՄՆ-ն Խորհրդի անդամ միակ երկիրն էր, որը դեմ էր այս բանաձևին<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ փետրվարի 18 |title=United States vetoes Security Council resolution on Israeli settlements |url=https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=37572&Cr=palestin&Cr1 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=UN News Service Section}}</ref>։ Օբաման աջակցում էր [[Արաբա-իսրայելական հակամարտություն|Արաբա-իսրայելական հակամարտության]] լուծման «երկու ժողովուրդների համար երկու պետություն» հայեցակարգին, որը պետք է հիմնված լինի 1967 թվականի՝ հողերի փոխանակման վրա<ref>{{Cite news |last=Levy |first=Elior |date=2011 թ․ մայիսի 22 |title=PA challenges Netanyahu to accept 1967 lines |url=https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4072210,00.html |access-date=2011 թ․ մայիսի 22 |work=Ynetnews}}</ref>։ 2013 թվականին լրագրող [[Ջեֆրի Գոլդբերգ]]ը հայտարարեց, որ Օբամայի կարծիքով, «յուրաքանչյուր նոր բնակավայրի կառուցման վերաբերյալ հայտարարության հետ, Նեթանյահուն իր երկիրը մղում է գրեթե լիակատար մեկուսացման»<ref name="Bloomberg">{{Cite news |last=Goldberg |first=Jeffrey |date=2013 թ․ հունվարի 14 |title=Obama: 'Israel Doesn't Know What Its Best Interests Are' |url=https://www.bloomberg.com/news/2013-01-14/what-obama-thinks-israelis-don-t-understand-.html |access-date=2013 թ․ հունվարի 23 |work=Bloomberg}}</ref>։ 2014 թվականին Օբաման [[սիոնիզմ|սիոնիստական շարժում]]ը համեմատեց Միացյալ Նահանգներում [[Սևամորթների իրավունքների համար պայքար|քաղաքացիական իրավունքների շարժման]] հետ։ Նրա խոսքով՝ երկու շարժումները փորձում են արդարությունն ու հավասար իրավունքները հասցնել պատմականորեն հետապնդված մարդկանց։ «Ինձ համար իսրայելամետ և հրեամետ դիրքորոշումն այն արժեքների անբաժանելի մասն է, որոնց համար ես պայքարել եմ քաղաքականապես գիտակից դառնալուց և քաղաքականությամբ զբաղվելուց ի վեր»<ref>{{Cite news |last=Goldberg |first=Jeffrey |date=2015 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=After the Iran Deal: Obama, Netanyahu, and the Future of the Jewish State |url=https://www.theatlantic.com/international/archive/2015/09/obama-netanyahu-and-the-future-of-israel/405082/ |access-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 13 |work=The Atlantic}}</ref>։ Օբաման 2014 թվականին «[[Անխորտակելի ժայռ գործողություն|Անխորտակելի ժայռ» գործողության]] ժամանակ իր աջակցությունը հայտնեց Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |last=Keinon |first=Herb |date=2014 թ․ հուլիսի 19 |title=Obama reaffirms Israel's right to defend itself |url=http://www.jpost.com/Operation-Protective-Edge/Netanyahu-speaks-with-UN-chief-over-phone-363479 |work=The Times of Israel}}</ref>։ 2015 թվականին Իսրայելի իշխանությունները խիստ քննադատության ենթարկեցին Բարաք Օբամային՝ [[Իրան]]ի հետ [[Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագիր|միջուկային գործարք]] կնքելու համար։ Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն, որն ԱՄՆ Կոնգրեսին կոչ էր անում հանդես գալ այս գործարքի դեմ, Արևմուտքի հետ Իրանի այս պայմանագիրն անվանեց «վտանգավոր» և «վատը»<ref>{{Cite news |date=2015 թ․ հուլիսի 14 |title=Netanyahu: Iran nuclear deal makes world much more dangerous, Israel not bound by it |url=https://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/1.665821 |access-date=2018 թ․ հունվարի 3 |newspaper=Haaretz}}</ref>։ 2016 թվականի դեկտեմբերի 23-ին՝ Օբամայի վարչակազմի օրոք, Միացյալ Նահանգները ձեռնպահ քվեարկեց [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի]] 2334 բանաձևին, որը դատապարտում էր [[Պաղեստին]]ի բռնազավթված տարածքներում իսրայելական բնակավայրերի կառուցումը՝ համարելով այն միջազգային իրավունքի խախտում։ Փաստացի, ամերիկյան վարչակազմը թույլ տվեց, որ բանաձևն ընդունվի<ref>{{Cite news |last1=Collinson |first1=Stephen |last2=Wright |first2=David |last3=Labott |first3=Elise |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 24 |title=US Abstains as UN Demands End to Israeli Settlements |url=http://www.cnn.com/2016/12/23/politics/israel-official-rips-obama-un-settlements/ |access-date=2017 թ․ հունվարի 7 |work=CNN}}</ref>։ Նեթանյահուն խստորեն քննադատեց Օբամայի վարչակազմի այս գործողությունը<ref>{{Cite news |last1=Barak |first1=Ravid |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 26 |title=Netanyahu on UN Settlement Vote: Israel Will Not Turn the Other Cheek |url=http://www.haaretz.com/israel-news/1.761470 |access-date=2017 թ․ հունվարի 7 |newspaper=Haaretz}}</ref><ref>{{Cite news |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 29 |title=Israel-Palestinians: Netanyahu Condemns John Kerry Speech |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-38455753 |access-date=2017 թ․ հունվարի 7 |publisher=BBC News}}</ref>, իսկ Իսրայելի կառավարությունը հետ կանչեց ՄԱԿ-ում իր տարեկան ներդրումները, որոնք 2017 թվականի հունվարի 6-ին հասել էին 6 միլիոն ԱՄՆ դոլարի<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հունվարի 6 |title=Israel Halts $6{{spaces}}million to UN to Protest UN Settlements Vote |url=http://www.foxnews.com/world/2017/01/06/israel-halts-6-million-to-un-to-protest-un-settlements-vote.html |access-date=2017 թ․ հունվարի 7 |publisher=Fox News (from the [[Associated Press]])}}</ref>։ 2017 թվականի հունվարի 5-ին Միացյալ Նահանգների [[ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատ|Ներկայացուցիչների պալատը]] 342 կողմ, 80 դեմ ձայնով դատապարտեց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի այս բանաձևը<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ հունվարի 5 |title=House Overwhelmingly Votes to Condemn UN Resolution on Israel Settlements |url=http://www.foxnews.com/politics/2017/01/05/house-overwhelmingly-votes-to-condemn-un-resolution-on-israel-settlements.html |access-date=2017 թ․ հունվարի 7 |publisher=Fox News}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Cortellessa |first1=Eric |date=2017 թ․ հունվարի 6 |title=US House Passes Motion Repudiating UN Resolution on Israel |url=http://www.timesofisrael.com/us-house-passes-repudiation-of-un-security-council-resolution-on-israel/ |access-date=2017 թ․ հունվարի 17 |work=The Times of Israel}}</ref>։ 2023 թվականին [[Իսրայելա-պաղեստինյան պատերազմ (2023-2024)|ՀԱՄԱՍ-ի հետ պատերազմի]] ժամանակ Օբաման քննադատեց [[Գազայի հատված]]ում Իսրայելի որոշ գործողությունները, այդ թվում՝ բնակչությանը սննդից ու խմելու ջրից զրկումը<ref>Singh, Kanishka. [https://www.reuters.com/world/obama-warns-some-israels-actions-gaza-may-backfire-2023-10-23/ Obama warns some of Israel's actions in Gaza may backfire]. [[Reuters]]. Retrieved on 25 Oct. 2023</ref>։ ==== Լիբիա ==== {{Main|Ռազմական միջամտություն Լիբիայում (2011)|Բենգազիի հարձակում (2012)}} 2011 թվականի փետրվարին՝ [[Արաբական գարուն|Արաբական գարնան]] շրջանակներում, [[Լիբիա]]յում բողոքի ցույցեր սկսվեցին երկարամյա բռնապետ [[Մուամմար ալ-Կադդաֆի]]ի դեմ։ Շատ շուտով, սակայն, դրանք վերածվեցին բռնությունների։ Մարտին, երբ Կադդաֆիին հավատարիմ ուժերը Լիբիայի ողջ տարածքում հարձակվեցին ապստամբների վրա, ողջ աշխարհում՝ ներառյալ [[Եվրոպա]]յում ու [[Արաբական պետությունների լիգա]]յում, կոչեր էին հնչում Լիբիայի տարածքը ոչ թռիչքային գոտի հայտարարելու վերաբերյալ<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ մարտի 14 |title=Floor Statement by Senator McCain Introducing the Senate Resolution Calling for a No-Fly Zone in Libya |url=http://mccain.senate.gov/public/index.cfm?FuseAction=PressOffice.FloorStatements&ContentRecord_id=b63b7b6f-a466-ba23-dea8-7bc024f54655 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927155925/http://mccain.senate.gov/public/index.cfm?FuseAction=PressOffice.FloorStatements&ContentRecord_id=b63b7b6f-a466-ba23-dea8-7bc024f54655 |archive-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 27 |access-date=2011 թ․ մարտի 28 |publisher=Senate.gov}}</ref>։ Այդ մասին բանաձև էր ընդունել նաև [[ԱՄՆ Սենատ]]ը<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ մարտի 1 |title=Senate Passes Resolution Calling for No-Fly Zone Over Libya |url=http://nationaljournal.com/congress/senate-passes-resolution-calling-for-no-fly-zone-over-libya-20110301?page=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511121418/http://nationaljournal.com/congress/senate-passes-resolution-calling-for-no-fly-zone-over-libya-20110301?page=1 |archive-date=2011 թ․ մայիսի 11 |work=National Journal}}</ref>։ Մարտի 17-ին [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի]] 1973 բանաձևի ընդունմանն ի պատասխան, Կադդաֆին, որը երդվել էր գթասիրտ չլինել [[Բենգազի]]ի ապստամբների նկատմամբ<ref>{{Cite news |last=Winnett |first=Robert |date=2011 թ․ մարտի 17 |title=Libya: UN approves no-fly zone as British troops prepare for action |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/libya/8389565/Libya-UN-approves-no-fly-zone-as-British-troops-prepare-for-action.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110428102507/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/libya/8389565/Libya-UN-approves-no-fly-zone-as-British-troops-prepare-for-action.html |archive-date=2011 թ․ ապրիլի 28 |work=The Daily Telegraph |place=London}}</ref>, հայտարարեց մարտական գործողությունների անհապաղ դադարեցման մասին<ref>{{Cite news |author=Shackle, Samira |date=2011 թ․ մարտի 18 |title=Libya declares ceasefire |url=http://www.newstatesman.com/blogs/the-staggers/2011/03/fly-zone-ceasefire-libya |access-date=2011 թ․ հուլիսի 16 |work=New Statesman blog |location=London}}</ref>։ Հաջորդ օրը Օբամայի հրամանով ԱՄՆ զինված ուժերը ավիահարվածներ հասցրին, որոնք նպատակ ունեին վերացնելու Լիբիայի կառավարության օդային պաշտպանության կարողությունները։ Դրանով ամերիկյան կողմը, ինչպես պնդում էր Վաշինգտոնը, փորձում էր պաշտպանել քաղաքացիական անձանց ու նպաստել ոչ թռիչքային գոտու ապահովմանը<ref>{{Cite news |title=Obama: US to Transfer Lead Role in Libya |url=http://www.rttnews.com/Content/GeneralNews.aspx?Id=1580433&SM=1 |access-date=2011 թ․ մարտի 22 |publisher=RTT Newswire}}</ref>։ Ի թիվս այլ սպառազինության՝ ամերիկյան կողմը կիրառում էր նաև «Tomahawk» հրթիռներ, ծանր ռազմավարական «Northrop Grumman B-2 Spirit» ռմբակոծիչներ ու ռեակտիվ կործանիչներ<ref>{{Cite news |title=Obama says US efforts in Libya have saved lives, control of operation can be turned over soon |url=http://www.vcstar.com/news/2011/mar/23/ap-news-in-brief/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110828104819/http://www.vcstar.com/news/2011/mar/23/ap-news-in-brief/ |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 28 |access-date=2011 թ․ մարտի 22 |work=Ventura County Star |agency=Associated Press}}</ref><ref>{{Cite news |author=Pannell, Ian |date=2011 թ․ մարտի 21 |title=Gaddafi 'not targeted' by allied strikes |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12813757 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110623012338/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12813757 |archive-date=2011 թ․ հունիսի 23 |access-date=2011 թ․ հուլիսի 3 |publisher=BBC News}}</ref><ref>{{Cite news |last=Jones |first=Sam |date=2011 թ․ մարտի 22 |title=F-15 fighter jet crashes in Libya |url=https://www.theguardian.com/world/2011/mar/22/f15-fighter-crash-libya |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110322190309/http://www.guardian.co.uk/world/2011/mar/22/f15-fighter-crash-libya |archive-date=2011 թ․ մարտի 22 |access-date=2011 թ․ մարտի 23 |work=The Guardian |location=London}}</ref>։ Վեց օր անց՝ մարտի 25-ին, [[Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի կազմակերպություն|Հյուսիսատլանտյան դաշինքն]] իր բոլոր 28 անդամների միաձայն քվեարկությամբ ստանձնեց «[[Միացյալ պաշտպան (գործողություն)|Միացյալ պաշտպան]]» անվանումը ստացած գործողության ղեկավարումը<ref name="NATOPressRelease">{{Cite web |date=2011 թ․ մարտի 25 |title=NATO No-Fly Zone over Libya Operation UNIFIED PROTECTOR |url=http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_2011_03/20110325_110325-unified-protector-no-fly-zone.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515150551/http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_2011_03/20110325_110325-unified-protector-no-fly-zone.pdf |archive-date=2011 թ․ մայիսի 15 |publisher=NATO}}</ref>։ Բացի դրա գինը, կառուցվածքը և հետևանքները կասկածի տակ դնելուց՝ [[ԱՄՆ Կոնգրես]]ի որոշ անդամներ վիճարկում էին նաև այն հարցը, թե արդյոք Բարաք Օբաման ուներ սահմանադրական իրավասություն՝ հրամայելու սկսել մարտական գործողություններ<ref name="LibyaOffensive">{{Cite news |last=Montopoli |first=Brian |date=2011 թ․ մարտի 22 |title=Is Obama's Libya offensive constitutional? |url=https://www.cbsnews.com/news/is-obamas-libya-offensive-constitutional/ |access-date=2011 թ․ մարտի 22 |work=CBS News}}</ref><ref>{{Cite news |last=Stein |first=Sam |date=2011 թ․ մարտի 21 |title=Obama's Libya Policy Makes Strange Bedfellows of Congressional Critics |url=https://www.huffingtonpost.com/2011/03/20/obama-libya_n_838219.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110323083100/http://www.huffingtonpost.com/2011/03/20/obama-libya_n_838219.html |archive-date=2011 թ․ մարտի 23 |access-date=2011 թ․ մարտի 26 |work=The Huffington Post}}</ref><ref>{{Cite news |date=2011 թ․ մարտի 25 |title=Obama juggles Libya promises, realities |url=http://www.cnn.com/2011/POLITICS/03/25/obama.libya/index.html |access-date=2011 թ․ մարտի 26 |publisher=CNN}}</ref>։ Օբաման ավելի ուշ զղջանքի խոսքեր հայտնեց այն մասին, որ մեծ դերակատարում է ունեցել Լիբիայում իրավիճակի ապակայունացման հարցում՝ այնտեղ առկա իրավիճակն անվանելով «խառնաշփոթ»<ref>{{Cite news |last1=Malloy |first1=Allie |last2=Treyz |first2=Catherine |date=2016 թ․ ապրիլի 10 |title=Obama admits worst mistake of his presidency&nbsp;— CNN Politics |url=https://www.cnn.com/2016/04/10/politics/obama-libya-biggest-mistake/index.html |access-date=2021 թ․ ապրիլի 24 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Նա հայտարարեց, որ կառավարության տապալումից հետո առաջին օրերին առկա չկազմակերպված վիճակը իր նախագահության «ամենավատ սխալն» էր<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ ապրիլի 11 |title=President Obama: Libya aftermath 'worst mistake' of presidency |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-36013703 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 24 |publisher=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ==== Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմ ==== {{See also|Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմին միջազգային ներգրավվածություն|ԱՄՆ-ի ու նրա դաշնակիցների ռազմագործողությունները Սիրիայի տարածքում}} 2011 թվականի օգոստոսի 18-ին՝ [[Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմ]]ի մեկնարկից մի քանի ամիս անց, Օբաման հրապարակեց գրավոր հայտարարություն, որտեղ մասնավորապես ասված էր. «Եկել է ժամանակը, որ [[Բաշշար ալ-Ասադ|նախագահ Ասադը]] մի կողմ քաշվի»<ref name="mustgo">{{Cite news |date=2011 թ․ օգոստոսի 18 |title=Assad must go, Obama says |url=https://www.washingtonpost.com/politics/assad-must-go-obama-says/2011/08/18/gIQAelheOJ_story.html |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 23 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ Այս դիրքորոշումը վերահաստատվեց 2015 թվականի նոյեմբերին<ref>{{Cite news |author=Nelson, Colleen |title=Obama Says Syrian Leader Bashar al-Assad Must Go |url=https://www.wsj.com/articles/obama-says-syrian-leader-bashar-al-assad-must-go-1447925671}}</ref>։ 2012 թվականին Օբաման հավանություն էր տվել [[Կենտրոնական հետախուզական վարչություն|Կենտրոնական հետախուզական վարչության]] և [[Պենտագոն]]ի կողմից վարվող մի քանի ծրագրերի, որոնք նպատակ ունեին մարզել Ասադի վարչակարգի դեմ դուրս եկած ապստամբներին<ref>{{Cite news |author=Hosenball, Mark |date=2012 թ․ օգոստոսի 2 |title=Obama authorizes secret support for Syrian rebels |url=https://www.reuters.com/article/us-usa-syria-obama-order-idUSBRE8701OK20120802 |access-date=2016 թ․ փետրվարի 19 |work=Reuters}}</ref>։ Ավելի ուշ, Պենտագոնի կողմից իրականացվող ծրագիրը ձախողվեց, և իշխանությունները դրանից պաշտոնապես հրաժարվեցին 2015 թվականի հոկտեմբերին<ref>{{Cite news |last1=Shear |first1=Michael D. |last2=Cooper |first2=Helene |last3=Schmitt |first3=Eric |date=2015 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=Obama Administration Ends Effort to Train Syrians to Combat ISIS |url=https://www.nytimes.com/2015/10/10/world/middleeast/pentagon-program-islamic-state-syria.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151009144157/http://www.nytimes.com/2015/10/10/world/middleeast/pentagon-program-islamic-state-syria.html |archive-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 9 |access-date=2016 թ․ փետրվարի 20 |newspaper=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Stewart |first1=Phil |last2=Holton |first2=Kate |date=2015 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=U.S. pulls plug on Syria rebel training effort; will focus on weapons supply |url=https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-usa-idUSKCN0S31BR20151009 |access-date=2016 թ․ փետրվարի 20 |work=Reuters}}</ref>։ Սիրիայում [[Գուտայում քիմիական զենքի կիրառում|քիմիական զենքի կիրառումից]] հետո, ինչի մեջ ամերիկյան վարչակազմը պաշտոնապես մեղադրեց Ասադի կառավարությանը, Օբաման նախընտրեց չանցնել իր խոստացած «կարմիր գիծը» և Ասադի դեմ խոստացված ռազմական գործողությունները թույլատրելու փոխարեն<ref name="redline">{{Cite news |date=2015 թ․ մայիսի 17 |title=Obama 'red line' erased as Bashar Assad's chemical weapons use goes unchecked by U.S. military |url=http://www.washingtontimes.com/news/2015/may/17/obama-red-line-erased-as-assad-chemical-weapons-us/?page=all |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 23 |work=The Washington Times}}</ref>, համաձայնեց Ռուսաստանի միջնորդությամբ գործարքին, որն Ասադին ստիպեց [[Սիրիայի քիմիական զենքի ոչնչացում|հրաժարվել քիմիական զենքից]], սակայն [[քլոր]]ի կիրառմամբ գազային հարձակումները շարունակվեցին<ref>{{Cite news |author=Gordon, Michael |date=2013 թ․ սեպտեմբերի 14 |title=U.S. and Russia Reach Deal to Destroy Syria's Chemical Arms |url=https://www.nytimes.com/2013/09/15/world/middleeast/syria-talks.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130914154144/http://www.nytimes.com/2013/09/15/world/middleeast/syria-talks.html |archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 14 |access-date=2016 թ․ փետրվարի 19 |newspaper=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |author=Boghani, Priyanka |title=Syria Got Rid of Its Chemical Weapons—But Reports of Attacks Continue |url=https://www.pbs.org/wgbh/frontline/article/syria-got-rid-of-its-chemical-weapons-but-reports-of-attacks-continue/ |access-date=2016 թ․ փետրվարի 19}}</ref>։ 2014 թվականին Օբաման թույլատրեց օդային հարձակում իրականացնել [[Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն|«Իսլամական պետություն»]] ահաբեկչական կազմակերպության [[Ռազմական գործողություն «Իսլամական պետության» դեմ|թիրախների դեմ]]<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=Obama outlines plan to target IS fighters |url=http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/09/obama-strike-wherever-it-exists-2014910223935601193.html |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 24 |publisher=Al Jazeera}}</ref>։ ==== Իրանի հետ միջուկային բանակցություններ ==== {{Main|Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագիր}} [[պատկեր:Barack Obama talks with Benjamin Netanyahu (8637772147).jpg|thumb|Օբաման զրուցում է [[Իսրայել]]ի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ի հետ, 2013 թվականի մարտ։|alt=refer to caption]] 2009 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Օբամայի վարչակազմը սկսեց իրականացնել Բուշի վարչակազմի ծրագիրը՝ ուղղված միջուկային զենքի արտադրության ավելացմանը։ «Համապարփակ արդիականացում» նախաձեռնությունն ընդլայնեց ռումբի նոր դետալներ արտադրելու համար գոյություն ունեցող երկու միջուկային տեղավայրերը։ Վարչակազմը [[Նյու Մեքսիկո]]յի [[Լոս Ալամոս շրջան (Նյու Մեքսիկո)|Լոս Ալամոսի]] [[Լոս Ալամոսի Ազգային լաբորատորիա|լաբորատորիա]]յում կառուցեց պլուտոնիումի նոր պահեստներ և [[Թենեսի]] նահանգի [[Օք Ռիջ]] քաղաքում գտնվող [[Օք Ռիջի ազգային լաբորատորիա|ազգային լաբորատորիա]]յում ընդլայնեց հարստացված ուրանի արդյունահանումը։ 2013 թվականի նոյեմբերին Օբամայի վարչակազմն [[Իրան]]ի հետ բանակցություններ սկսեց [[Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրի շուրջ բանակցություններ|Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրի]] շուրջ, որը նպատակ ուներ կանխել [[Թեհրան]]ի կողմից [[միջուկային զենք]]ի արտադրությունը։ Գործընթացն ավարտվեց [[Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագիր|միջանկյալ համաձայնագրի կնքմամբ]]։ Բանակցություններն ընթացան շուրջ 2 տարի, պարբերաբար ընդմիջվելով, իսկ գործարքի կնքման մասին հայտարարվեց 2015 թվականի հուլիսի 14-ին։ «Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագիր» անվանումը ստացած գործարքը ենթադրում էր Իրանի նկատմամբ նախկինում սահմանված մի շարք պատժամիջոցների հանում, ինչին ի պատասխան Թեհրանը հրաժարվում էր միջուկային զենք ստեղծել։ Մինչդեռ Օբաման համաձայնագիրն անվանում էր «մեկ քայլ առաջ դեպի առավել հուսալի աշխարհ», գործարքը մեծապես քննադատվեց [[ԱՄՆ հանրապետական կուսակցություն|Հանրապետական կուսակցության]] ու պահպանողական շրջանակների կողմից։ Բացի այդ, գործարքը դատապարտեց նաև Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն<ref>{{Cite news |date=2015 թ․ հուլիսի 14 |title=Iran deal reached, Obama hails step toward 'more hopeful world' |url=https://www.reuters.com/article/us-iran-nuclear-idUSKCN0PM0CE20150714 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 14 |work=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Solomon |first1=Jay |last2=Norman |first2=Laurence |last3=Lee |first3=Carol E. |date=2015 թ․ հուլիսի 14 |title=Iran, World Powers Prepare to Sign Nuclear Accord |url=https://www.wsj.com/articles/embargo-on-arms-clouds-iran-nuclear-deal-1436831280 |access-date=2015 թ․ հուլիսի 14 |newspaper=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite news |date=2015 թ․ հուլիսի 14 |title=Landmark deal reached on Iran nuclear program |url=http://edition.cnn.com/2015/07/14/politics/iran-nuclear-deal/ |access-date=2015 թ․ հուլիսի 14 |publisher=CNN}}</ref>։ Ի հավելումն, Հանրապետական կուսակցությունը քննադատեց նաև գործարքի կնքումից հետո Իրանին 1,7 միլիարդ դոլարի կանխիկ փոխանցման մասին հայտարարությունը։ Նախագահ Օբամայի վարչակազմը նշեց, որ փոխանցումը կանխիկ ճանապարհով իրականացվել է «ամերիկյան և միջազգային պատժամիջոցների արդյունավետության» հետևանքով<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 7 |title=$1.7-billion payment to Iran was all in cash due to effectiveness of sanctions, White House says |url=https://www.latimes.com/nation/nationnow/la-na-iran-payment-cash-20160907-snap-story.html |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 30 |work=Los Angeles Times}}</ref>։ Գործարքն առաջ մղելու համար Օբամայի վարչակազմը [[Հեզբոլլահ|Հեզբոլահին]] պաշտպանեց վարչակազմի՝ Թմրանյութերի մաքսանենգության դեմ պայքարի «Կասանդրա» նախագծի հետաքննությունից և [[Կենտրոնական հետախուզական վարչություն]]ից<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 18 |title=Obama Administration Reportedly Shielded Hezbollah From DEA and CIA to Save Iran Nuclear Deal |url=https://www.haaretz.com/us-news/1.829686 |work=Haaretz}}</ref><ref>{{Cite news |last=Meyer |first=Josh |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 18 |title=A Global Threat Emerges |url=https://www.politico.com/interactives/2017/obama-hezbollah-drug-trafficking-investigation/ |work=Politico}}</ref>։ Ի դեպ, նույն տարում՝ 2015 թվականի դեկտեմբերին, Օբաման սկսեց 348 միլիարդ դոլար արժողությամբ ծրագիր, որի նպատակն էր աջակցել ԱՄՆ-ում միջուկային զենքի արտադրության ծավալներին։ [[Ռոնալդ Ռեյգան]]ի վարչակազմից հետո նման մասշտաբի հատկացումներ նախկինում այս ուղղությամբ չէին արվել<ref>{{Cite web |last=Thompson |first=Loren |title=Obama Backs Biggest Nuclear Arms Buildup Since Cold War |url=https://www.forbes.com/sites/lorenthompson/2015/12/15/obama-backs-biggest-nuclear-arms-buildup-since-cold-war/ |website=Forbes}}</ref>։ ==== Ռուսաստան ==== {{See also|Ռուս-ամերիկյան հարաբերություններ}} [[պատկեր:Vladimir Putin and Barack Obama (2015-09-29) 01.jpg|thumb|2015 թվականի սեպտեմբերին Օբաման հանդիպում է [[Ռուսաստան]]ի նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին]]ի հետ։|alt=Photo of Obama shaking hands with Vladimir Putin in front of Russian and American flags]] 2010 թվականի մարտին Օբամայի վարչակազմը համաձայնություն ձեռք բերեց [[Ռուսաստան]]ի նախագահ [[Դմիտրի Մեդվեդև]]ի վարչակազմի հետ, որով կողմերը 1991 թվականին կնքված [[Ռազմավարական հարձակողական սպառազինությունների կրճատման պայմանագիր]]ը փոխարինելու էին նոր պայմանագրով, ինչը մեկ երրորդով կրճատելու էր երկու երկրների մեծ հեռահարության միջուկային սպառազինությունը<ref>{{Cite news |last=Baker |first=Peter |date=2010 թ․ մարտի 26 |title=Obama Seals Arms Control Deal With Russia |url=https://www.nytimes.com/2010/03/27/world/europe/27start.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100328142730/http://www.nytimes.com/2010/03/27/world/europe/27start.html |archive-date=2010 թ․ մարտի 28 |work=The New York Times}}</ref>։ Օբաման և Մեդվեդևը 2010 թվականի ապրիլին ստորագրեցին նոր պայմանագիրը, իսկ [[ԱՄՆ Սենատ|Միացյալ Նահանգների Սենատն]] այն վավերացրեց 2010 թվականի դեկտեմբերին<ref>{{Cite news |last=Baker |first=Peter |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 22 |title=Senate Passes Arms Control Treaty With Russia, 71–26 |url=https://www.nytimes.com/2010/12/23/world/europe/23treaty.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101223044444/http://www.nytimes.com/2010/12/23/world/europe/23treaty.html |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 23 |work=The New York Times}}</ref>։ 2011 թվականի դեկտեմբերին Օբաման ամերիկյան գործակալություններին հանձնարարեց ուսումնասիրել տարբեր երկրներում ԼԳԲՏ համայնքների իրավունքների պաշտպանությունը, երբ այս կամ այն օտարերկրյա պետությանը Միացյալ Նահանգները հատկացնելու էր ֆինանսական աջակցություն<ref>{{Cite news |last=McVeigh |first=Karen |date=2011 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Gay rights must be criterion for US aid allocations, instructs Obama |url=https://www.theguardian.com/world/2011/dec/07/gay-rights-us-aid-criteria |access-date=2013 թ․ հունվարի 4 |newspaper=The Guardian |location=London}}</ref>։ 2013 թվականի օգոստոսին նա քննադատեց ռուսական օրենքները, որը խտրականություն էր ցուցաբերում նույնասեռականների նկատմամբ<ref name="LAT80713">{{Cite news |last=Parsons |first=Christi |date=2013 թ․ օգոստոսի 7 |title=Obama criticizes Russia's new anti-gay law in Leno interview |url=https://articles.latimes.com/2013/aug/07/nation/la-na-pn-obama-leno-russia-snowden-20130807 |access-date=2014 թ․ օգոստոսի 27 |work=[[Los Angeles Times]]}}</ref>, սակայն հանդես չեկավ 2014 թվականի [[Սոչի]]ի [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր 2014|ձմեռային օլիմպիական խաղերի]] բոյկոտի օգտին<ref name="Huffpo80913">{{Cite news |last=Johnson |first=Luke |date=2013 թ․ օգոստոսի 9 |title=Obama Opposes Olympic Boycott, Criticizes Russian Anti-Gay Law |url=https://www.huffingtonpost.com/2013/08/09/obama-olympic-boycott_n_3733275.html |access-date=2014 թ․ օգոստոսի 27 |work=The Huffington Post}}</ref>։ 2014 թվականին Ռուսաստանի կողմից [[Ղրիմ]]ի [[Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը|բռնակցում]]ից, 2015 թվականին [[Սիրիա]] ռուսական զորքերի [[Ռուսաստանի ռազմագործողությունը Սիրիայում|մուտքից]] և 2016 թվականին ԱՄՆ նախագահական ընտրություններին Ռուսաստանի ենթադրյալ միջամտությունից հետո<ref name="ftelect">{{Cite news |date=2016 թ․ նոյեմբերի 4 |title=US election: The Russia factor: Officials say Moscow's interference is unprecedented. Has the Kremlin achieved its goal? |url=https://www.ft.com/content/c596c0a8-a278-11e6-82c3-4351ce86813f |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20170207141246/https://www.ft.com/content/c596c0a8-a278-11e6-82c3-4351ce86813f |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 7 |newspaper=[[Financial Times]]}}</ref> [[Մեծ Բրիտանիա]]յի պաշտպանության նախկին նախարար, [[ՆԱՏՕ]]-ի նախկին գլխավոր քարտուղար [[Ջորջ Ռոբերթսոն]]ը հայտարարեց, որ Օբաման «թույլ տվեց Պուտինին վերադառնալ համաշխարհային թատերաբեմ ու փորձարկել Արևմուտքի վճռականությունը»՝ հավելելով, որ «այդ աղետի ժառանգությունը դեռ երկար կզգացվի»<ref name="obexit">{{Cite news |date=2016 թ․ նոյեմբերի 6 |title=Europeans View Obama's Exit With a Mix of Admiration and Regret |url=https://www.nytimes.com/2016/11/07/world/europe/europeans-view-obamas-exit-with-a-mix-of-admiration-and-regret.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161107030307/http://www.nytimes.com/2016/11/07/world/europe/europeans-view-obamas-exit-with-a-mix-of-admiration-and-regret.html |archive-date=2016 թ․ նոյեմբերի 7 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ == Մշակութային և քաղաքական կերպար == Օբամայի ընտանեկան պատմությունը, դաստիարակությունը և [[Բաղեղի լիգա]]յում ստացած կրթությունը զգալիորեն տարբերվում են աֆրոամերիկացի քաղաքական գործիչների պատմությունից, որոնք իրենց կարիերան սկսել են 1960-ականներին քաղաքացիական իրավունքների շարժմանը մասնակցելու միջոցով<ref>{{Cite news |last=Wallace-Wells |first=Benjamin |date=2004 թ․ նոյեմբեր |title=The Great Black Hope: What's Riding on Barack Obama? |url=http://www.washingtonmonthly.com/features/2004/0411.wallace-wells.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080513153556/http://www.washingtonmonthly.com/features/2004/0411.wallace-wells.html |archive-date=2008 թ․ մայիսի 13 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 7 |work=Washington Monthly}} See also: {{Cite news |last=Scott |first=Janny |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 28 |title=A Member of a New Generation, Obama Walks a Fine Line |url=http://www.iht.com/articles/2007/12/28/america/obama.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20080117005009/http://www.iht.com/articles/2007/12/28/america/obama.php |archive-date=2008 թ․ հունվարի 17 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 7 |work=International Herald Tribune}}</ref>։ Տարակուսանք հայտնելով այն հարցի շուրջ, թե արդյոք ինքը «բավականաչափ սևամորթ է», Օբաման 2007 թվականի օգոստոսին կայացած [[Սևամորթ լրագրողների ազգային ասոցիացիա]]յի հանդիպմանն ասաց, որ «մենք դեռևս կառչած ենք այն մտքից, որ եթե դու շփվում ես սպիտակամորթների հետ, ուրեմն ինչ-որ բան այն չէ»<ref>{{Cite news |last=Payne |first=Les |date=2007 թ․ օգոստոսի 19 |title=In One Country, a Dual Audience |url=https://pqasb.pqarchiver.com/newsday/access/1322008241.html?dids=1322008241:1322008241&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080915033412/http://pqasb.pqarchiver.com/newsday/access/1322008241.html?dids=1322008241:1322008241&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT |archive-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 7 |work=Newsday |place=New York |format=paid archive}}</ref>։ 2007 թվականի հոկտեմբերի նախընտրական իր ելույթում Օբաման ընդունեց, որ երիտասարդական իմիջ ունի՝ ասելով. «Ես այստեղ չէի լինի, եթե էստաֆետան շարունակ չփոխանցվեր նոր սերնդին»<ref>{{Cite news |last=Dorning |first=Mike |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 4 |title=Obama Reaches Across Decades to JFK |url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/1353513781.html?dids=1353513781:1353513781&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Oct+4%2C+2007&author=Mike+Dorning |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080617150439/http://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/1353513781.html?dids=1353513781:1353513781&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Oct+4%2C+2007&author=Mike+Dorning |archive-date=2008 թ․ հունիսի 17 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 7 |work=Chicago Tribune |format=paid archive}} See also: {{Cite news |last=Harnden |first=Toby |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 15 |title=Barack Obama is JFK Heir, Says Kennedy Aide |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1565992/Barack-Obama-is-JFK-heir-says-Kennedy-aide.html |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080515071852/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1565992/Barack-Obama-is-JFK-heir%2C-says-Kennedy-aide.html |archive-date=2008 թ․ մայիսի 15 |access-date=2008 թ․ ապրիլի 7 |work=The Daily Telegraph |place=London}}</ref>։ Բացի այդ, Օբամային հաճախ անվանում էին բացառիկ հռետոր<ref name="exceptional orator">{{Cite news |last=Holmes |first=Stephanie |date=2008 թ․ նոյեմբերի 30 |title=Obama: Oratory and originality |url=http://www.theage.com.au/world/a-classic-orator-obama-learnt-from-the-masters-20081129-6nf1.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218154747/http://www.theage.com.au/world/a-classic-orator-obama-learnt-from-the-masters-20081129-6nf1.html |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 18 |access-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 11 |work=The Age |location=Melbourne}} * {{Cite news |last=Gallo |first=Carmine |date=2008 թ․ մարտի 3 |title=How to Inspire People Like Obama Does |url=http://www.businessweek.com/smallbiz/content/mar2008/sb2008033_156351.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090226003326/http://www.businessweek.com/smallbiz/content/mar2008/sb2008033_156351.htm |archive-date=2009 թ․ փետրվարի 26 |access-date=2009 թ․ փետրվարի 21 |work=Bloomberg BusinessWeek}} * {{Cite news |last=Zlomislic |first=Diana |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=New emotion dubbed 'elevation' |url=https://www.thestar.com/living/article/551538 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081212193736/http://www.thestar.com/living/article/551538 |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 12 |access-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 11 |work=Toronto Star}} * {{Cite news |last=Greene |first=Richard |date=2011 թ․ հունվարի 25 |title=Obama Is America's Third Greatest Presidential Orator in Modern Era |url=https://www.huffingtonpost.com/richard-greene/obama-is-americas-3rd-gre_b_813868.html |access-date=2011 թ․ հուլիսի 2 |work=The Huffington Post}}</ref>։ Իր երդմնակալությունից առաջ անցումային շրջանի ընթացքում, ինչպես նաև նախագահության տարիներին, Օբաման ամեն շաբաթ հանդես էր գալիս առցանց տեսաուղերձներով<ref>{{Cite web |title=YouTube—ChangeDotGov's Channel |url=https://www.youtube.com/user/ChangeDotGov |archive-url=https://web.archive.org/web/20100220004338/http://www.youtube.com/user/ChangeDotGov |archive-date=2010 թ․ փետրվարի 20 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 18 |via=YouTube}}</ref>։ === Աշխատանքի գնահատանք === [[Պատկեր:Gallup Poll-Approval Rating-Barack Obama.svg|thumb|275px|Օբամայի հավանության վարկանիշը` ըստ Գելափ ընկերության։|alt=refer to adjacent text]] Բարաք Օբաման իր նախագահությունը սկսել է բարձր՝ 68% [[Սոցիոլոգիական հարցում|հավանության վարկանիշով]]<ref>{{Cite web |last1=Saad |first1=Lydia |date=2009 թ․ հունվարի 24 |title=Obama Starts With 68% Job Approval |url=http://www.gallup.com/poll/113962/obama-starts-job-approval.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20110616021142/http://www.gallup.com/poll/113962/Obama-Starts-Job-Approval.aspx |archive-date=2011 թ․ հունիսի 16 |access-date=2011 թ․ հունիսի 19 |publisher=Gallup}}</ref>, ինչը, ըստ [[Գելապի ինստիտուտ|Գելափ կազմակերպության]] տվյալների, ԱՄՆ նախագահների երդմնակալությունից հետո հինգերորդ ամենաբարձր ցուցանիշն է<ref>Jones, Jeffrey M. (January 22, 2009). [https://web.archive.org/web/20110617184416/http://www.gallup.com/poll/113923/History-Foretells-Obama-First-Job-Approval-Rating.aspx What History Foretells for Obama’s First Job Approval Rating]. ''Gallup, Inc.''.</ref>։ Նրա վարկանիշը մեծամասամբ բարձր մնաց մինչև 2009 թվականի նոյեմբեր<ref>Jones, Jeffrey M. (November 20, 2009). [https://news.gallup.com/poll/122627/Obama-Job-Approval-Down-49.aspx Obama Job Approval Down to 49%]. ''Gallup Inc.''.</ref>, սակայն 2010 թվականի օգոստոսին նրա հավանության վարկանիշն իջավ մինչև 40%<ref>{{Cite news |last1=Jackson |first1=David |date=2011 թ․ ապրիլի 15 |title=Obama hits low point in Gallup Poll—41% |url=http://content.usatoday.com/communities/theoval/post/2011/04/obama-hits-low-point-in-gallup-poll/1 |access-date=2011 թ․ հունիսի 19 |work=USA Today}}</ref>, ինչը նման էր Ռոնալդ Ռեյգանի և Բիլ Քլինթոնի պաշտոնավարման առաջին տարիների վարկանիշի միտումներին<ref>{{Cite web |last=Terbush |first=Jon |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 9 |title=Approval By Numbers: How Obama Compares To Past Presidents |url=http://tpmdc.talkingpointsmemo.com/2010/12/approval-by-numbers-how-obama-compares-to-past-presidents.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110704203654/http://tpmdc.talkingpointsmemo.com/2010/12/approval-by-numbers-how-obama-compares-to-past-presidents.php |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 4 |access-date=2011 թ․ հունիսի 19 |publisher=TPMDC}}</ref>։ 2011 թվականի մայիսի 2-ին [[Գործողություն «Նեպտունի եռաժանի»|Օսամա բեն Լադենի մահից հետո]] Օբամայի վարկանիշը կարճ ժամանակով բարձրացավ՝ մեկ ամիս կայուն պահպանվելով 50-53%<ref>Franke-Ruta, Garance (January 3, 2011). [https://www.theatlantic.com/politics/archive/2011/01/gallup-obama-approval-back-at-50/68824/ Gallup: Obama Approval Back at 50%]. ''The Atlantic''. Retrieved August 24, 2024.</ref><ref name="Obamapolling">{{Cite web |date=2015 թ․ հունվարի 22 |title=Gallup Daily: Obama Job Approval |url=http://www.gallup.com/poll/113980/Gallup-Daily-Obama-Job-Approval.aspx |access-date=2015 թ․ մարտի 23 |website=Gallup Polling}}</ref><ref>{{Cite news |last=Oliphant |first=James |date=2011 թ․ մայիսի 11 |title=Bin Laden bounce? New poll shows jump in Obama approval |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2011-may-11-la-pn-obama-bounce-20110511-story.html |access-date=2011 թ․ հունիսի 7 |work=Los Angeles Times}}</ref>, սակայն հետո այն կրկին իջավ 40%-ի<ref>{{Cite news |last1=Balz |first1=Dan |last2=Cohen |first2=John |date=2011 թ․ հունիսի 6 |title=Obama loses bin Laden bounce; Romney on the move among GOP contenders |url=https://www.washingtonpost.com/politics/obama-loses-bin-laden-bounce-romney-on-the-move-among-gop-contenders/2011/06/06/AGT5wiKH_story.html |url-access=subscription |access-date=2011 թ․ հունիսի 7 |newspaper=The Washington Post |publisher=Nash Holdings LLC}}</ref>։ 2011 թվականի վերջին նրա վարկանիշը մի քանի անգամ իջավ 38%-ի<ref>{{Cite news |last1=Jones |first1=Jeffrey M. |date=2011 թ․ հոկտեմբերի 21 |title=Obama Job Approval Average Slides to New Low in 11th Quarter |url=https://news.gallup.com/poll/150230/obama-job-approval-average-slides-new-low-11th-quarter.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240115131117/https://news.gallup.com/poll/150230/Obama-Job-Approval-Average-Slides-New-Low-11th-Quarter.aspx |archive-date=2024 թ․ հունվարի 15 |work=Gallup Inc.}}</ref>, բայց 2012 թվականի կեսերին կրկին բարձրացավ՝ միջինում կազմելով 50%<ref>Saad, Lydia (September 27, 2012). [https://news.gallup.com/poll/157709/obama-approval-vote-support-reach-better.aspx Obama Approval, Vote Support Both Reach 50% or Better]. ''Gallup. Inc'''.</ref>։ 2013 թվականին իր երկրորդ երդմնակալությունից հետո Օբամայի հավանության վարկանիշները կայուն էին՝ մոտ 52%<ref>{{Cite web |title=Presidential Job Approval Center |url=http://www.gallup.com/poll/124922/Presidential-Job-Approval-Center.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150702081744/http://www.gallup.com/poll/124922/presidential-job-approval-center.aspx |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 2 |access-date=2015 թ․ հունիսի 23 |publisher=Gallup}}</ref>, բայց տարվա ընթացքում աստիճանաբար նվազեցին՝ դեկտեմբերին հասնելով 39%-ի<ref name="Obamapolling" />։ [[ԱՄՆ միջանկյալ ընտրություններ (2014)|2014 թվականի միջանկյալ ընտրություններից]] առաջ անցկացված հարցումներում Օբամայի հավանության վարկանիշներն իրենց նվազագույնին էին, իսկ անհավանության վարկանիշը հասավ 57%-ի<ref name="Obamapolling" /><ref>{{Cite web |last1=Topaz |first1=Jonathan |date=2014 թ․ հունիսի 18 |title=NBC/WSJ poll: Obama low point |url=https://www.politico.com/story/2014/06/poll-obama-lowest-approval-rating-nbc-wsj-107978 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 25 |website=Politico}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Preston |first1=Mark |date=2014 թ․ հոկտեմբերի 28 |title=Voters are angry |url=https://www.cnn.com/2014/10/27/politics/cnn-poll-angry-voters/index.html |access-date=2023 թ․ հուլիսի 25 |website=CNN}}</ref>։ 2015 թվականի մեծ մասում նրա հավանության վարկանիշը շարունակեց ցածր մնալ, սակայն տարեվերջին սկսեց բարձրանալ՝ հասնելով 40%-ի<ref name="Obamapolling" /><ref>{{Cite web |last1=Jones |first1=Jeffrey M. |date=2015 թ․ փետրվարի 6 |title=Obama Approval Ratings Still Historically Polarized |url=https://news.gallup.com/poll/181490/obama-approval-ratings-historically-polarized.aspx |access-date=2023 թ․ հուլիսի 31 |website=Gallup Inc.}}</ref>։ Ըստ Գելափի՝ 2016 թվականի մարտին Օբամայի հավանության վարկանիշը հասավ 50%-ի. ցուցանիշ, որը 2013 թվականի մայիսից ի վեր չէր գրանցվել<ref name="Obamapolling" /><ref>{{Cite web |last1=Dugan |first1=Andrew |last2=Newport |first2=Frank |date=2016 թ․ մարտի 10 |title=Obama's Job Approval at Highest Level Since May 2013 |url=https://news.gallup.com/poll/189872/obama-job-approval-highest-level-may-2013.aspx?g_source=Obama%20Job%20Approval&g_medium=search&g_campaign=tiles |access-date=2023 թ․ հուլիսի 25 |website=Gallup Polling}}</ref>։ 2017 թվականի հունվարի 16-19-ը անցկացված վերջին հարցումներում Օբամայի հավանության վարկանիշը 59% էր, ինչը նրան դրեց [[Ջորջ Հ. Ու. Բուշ]]ի և [[Դուայթ Էյզենհաուեր|Դուայթ Դ. Էյզենհաուեր]]ի հետ մեկ շարքում, որոնց պաշտոնավարման վերջին շրջանի վարկանիշները նույնպես 50% էր<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 28 |title=Barack Obama gets a midterm do-over to help boost Democrats |url=https://www.pilotonline.com/2022/10/28/barack-obama-gets-a-midterm-do-over-to-help-boost-democrats/ |access-date=2023 թ․ հուլիսի 24 |publisher=The Virginia Pilot |agency=Associated Press}}</ref>։ Պաշտոնավարման ավարտից հետո Օբաման շարունակում է դրականորեն ընկալվել հանրության կողմից<ref name="uvy44">{{Cite news |last=Saad |first=Lydia |date=2017 թ․ հունիսի 19 |title=George W. Bush and Barack Obama Both Popular in Retirement |url=https://news.gallup.com/poll/212633/george-bush-barack-obama-popular-retirement.aspx |access-date=2023 թ․ հուլիսի 31 |work=Gallup Inc.}}</ref>։ Գելափի՝ նախկին նախագահների հետահայաց հարցումներում Օբաման և՛ 2018, և՛ 2023 թվականներին ստացել է 63% հավանության վարկանիշ։ Սա նրան դարձնում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո չորրորդ ամենահեղինակավոր նախագահը<ref name="2018-popular">{{Cite news |last=Jones |first=Jeffrey M. |date=2018 թ․ փետրվարի 15 |title=Obama's First Retrospective Job Approval Rating Is 63% |url=https://news.gallup.com/poll/226994/obama-first-retrospective-job-approval-rating.aspx |access-date=2023 թ․ հուլիսի 31 |work=Gallup Inc.}}</ref><ref>{{Cite news |last=Jones |first=Jeffrey M. |date=2023 թ․ հուլիսի 17 |title=Retrospective Approval of JFK Rises to 90%; Trump at 46% |url=https://news.gallup.com/poll/508625/retrospective-approval-jfk-rises-trump.aspx |access-date=2023 թ․ հուլիսի 31 |work=Gallup Inc.}}</ref>։ === Միջազգային վարկանիշ === Հարցումները ցույց են տվել, որ Օբաման լայն աջակցություն է վայելել այլ երկրներում՝ ինչպես նրա նախագահությունից առաջ, այնպես էլ նրա նախագահության ընթացքում<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=World wants Obama as president: poll |url=http://www.abc.net.au/news/stories/2008/09/09/2360240.htm |work=ABC News |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Wike |first1=Richard |last2=Poushter |first2=Jacob |last3=Zainulbhai |first3=Hani |date=2016 թ․ հունիսի 29 |title=As Obama Years Draw to Close, President and U.S. Seen Favorably in Europe and Asia |url=http://www.pewglobal.org/2016/06/29/as-obama-years-draw-to-close-president-and-u-s-seen-favorably-in-europe-and-asia/ |access-date=2017 թ․ փետրվարի 23 |website=Global Attitudes & Trends |publisher=Pew Research Center}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Wan |first1=William |last2=Clement |first2=Scott |date=2016 թ․ նոյեմբերի 18 |title=Most of the world doesn't actually see America the way Trump said it did |url=https://www.washingtonpost.com/graphics/national/obama-legacy/global-approval-rating.html |access-date=2021 թ․ փետրվարի 8 |newspaper=The Washington Post}}</ref>։ 2009 թվականի փետրվարին «[[Harris Interactive]]» ընկերությունը «[[France 24]]»-ի և «[[International Herald Tribune]]»-ի պատվերով Արևմտյան Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում հարցում է իրականացրել։ Արդյունքում Օբաման ճանաչվել է որպես աշխարհի ամենահարգված և ամենաազդեցիկ առաջնորդը<ref>{{Cite news |last=Freed |first=John C. |date=2009 թ․ փետրվարի 6 |title=Poll shows Obama atop list of most respected |url=https://www.nytimes.com/2009/02/06/world/americas/06iht-poll.4.19983290.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090927104642/http://www.nytimes.com/2009/02/06/world/americas/06iht-poll.4.19983290.html |archive-date=2009 թ․ սեպտեմբերի 27 |access-date=2012 թ․ հունվարի 22 |work=The New York Times}}</ref>։ Նույն ընկերության կողմից 2009 թվականի մայիսին անցկացված հաջորդ հարցումը ցույց տվեց, որ Օբաման ոչ միայն աշխարհի ամենահայտնի առաջնորդն է, այլև այն անձը, ում վրա մարդիկ առավել հույս էին դնում աշխարհը տնտեսական անկումից դուրս բերելու հարցում<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ մայիսի 29 |title=Obama Most Popular Leader, Poll Finds |url=https://www.nytimes.com/2009/05/29/world/europe/29iht-poll.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090601104537/http://www.nytimes.com/2009/05/29/world/europe/29iht-poll.html |archive-date=2009 թ․ հունիսի 1 |access-date=2012 թ․ հունվարի 22 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հունիսի 2 |title=Obama remains a popular symbol of hope |url=http://www.france24.com/en/20090529-obama-remains-popular-symbol-hope-harris-interactive-poll-world-leaders |archive-url=https://web.archive.org/web/20110513050036/http://www.france24.com/en/20090529-obama-remains-popular-symbol-hope-harris-interactive-poll-world-leaders |archive-date=2011 թ․ մայիսի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 22 |publisher=France 24}}</ref>։ 2009 թվականի հոկտեմբերի 9-ին՝ իր պաշտոնավարման ընդամենը իններորդ ամսում, [[Նորվեգիայի Նոբելյան կոմիտե]]ն Օբամային շնորհեց 2009 թվականի [[Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ (2009)|Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ]]ը՝ «միջազգային դիվանագիտությունը և ժողովուրդների միջև համագործակցությունն ամրապնդելու իր ջանքերի համար»<ref name="nobel peace prize2">{{Cite web |title=The Nobel Peace Prize 2009 |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2009/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20091010170600/http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2009/ |archive-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 10 |access-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 9 |publisher=Nobel Foundation}}</ref>։ Այս որոշումը ոչ միանշանակ ընդունվեց աշխարհի առաջնորդների և լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների շրջանում<ref>{{Cite news |last=Philp |first=Catherine |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=Barack Obama's peace prize starts a fight |url=https://www.thetimes.co.uk/article/barack-obamas-peace-prize-starts-a-fight-nltk0qdq65d |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 15 |work=[[The Times]] |language=en |issn=0140-0460}}</ref><ref>{{Cite news |last=Otterman |first=Sharon |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=World Reaction to a Nobel Surprise |url=http://thelede.blogs.nytimes.com/2009/10/09/world-reaction-to-a-nobel-surprise/?hp#bozoanchor |access-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 9 |newspaper=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=Obama Peace Prize win has Americans asking why? |url=https://www.reuters.com/article/GCA-BarackObama/idUKTRE5983AM20091009?virtualBrandChannel=11621&sp=true |access-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 9 |work=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=Obama: Nobel Peace Prize 'a call to action'—Politics—White House |url=https://www.nbcnews.com/id/wbna33237202 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 13 |work=NBC News}}</ref>։ Օբաման դարձավ Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ ստացած ԱՄՆ չորրորդ նախագահը և երրորդը, որն այդ մրցանակին արժանացավ պաշտոնավարման ընթացքում<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=Obama's win unique among presidents |url=http://www.cnn.com/2009/POLITICS/10/09/us.nobel.presidents/ |publisher=CNN}}</ref>։ Նա մրցանակը որակեց որպես «գործելու կոչ» և նշեց. «Ես սա չեմ դիտարկում որպես իմ անձնական ձեռքբերումների ճանաչում։ Այն ավելի շուտ արտացոլում է ամերիկյան առաջնորդների ավելի լայն դերը՝ աջակցելու բոլոր ազգերի մարդկանց ձգտումներին»<ref>{{Cite news |author1=Matt Spetalnick |author2=Wojciech Moskwa |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=Obama says Nobel Peace Prize is 'call to action' |url=https://www.reuters.com/article/idUSN0950532/ |publisher=Reuters}}</ref>։ === Շնորհակալություն, Օբամա === «Շնորհակալություն, Օբամա» արտահայտությունն առաջին անգամ ի հայտ եկավ 2009 թվականին «[[Թվիթթեր|Twitter]]»-ում՝ «#thanks Obama» հեշթեգի տեսքով։ Այնուհետև այն օգտագործվեց նաև մի պաստառում։ Ավելի ուշ այն սկսեց օգտագործվել ծաղրական ենթատեքսով՝ սոցիալ-տնտեսական անկացածխ նդրի մեջ Օբամային մեղադրելու համար։ Օբաման ինքն էլ օգտագործեց այս արտահայտությունը 2015 և 2016 թվականներին։ 2017 թվականին այս արտահայտությունն օգտագործեց նաև [[Սթիվեն Քոլբեր]]ը՝ Օբամայի պաշտոնավարման վերջին օրը նրան րախտագիտություն հայտնելու համար։ == Հետնախագահական ժամանակաշրջան (2017 թվականից մինչ օրս) == [[պատկեր:Obama Macri October 2017.jpg|thumb|left|Օբաման գոլֆ է խաղում Արգենտինայի նախագահ [[Մաուրիսիո Մակրի]]ի հետ, 2017 թվականի հոկտեմբեր։|alt=refer to caption]] Օբամայի նախագահության ժամանակաշրջանն ավարտվեց 2017 թվականի հունվարի 20-ին՝ հաջորդ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի [[Դոնալդ Թրամփի երդմնակալության արարողություն|երդմնակալությամբ]]։ 2017 թվականին լքելով նախագահի պաշտոնը՝ Օբաման շարունակում է ակտիվ լինել հանրային կյանքում՝ կարդալով դասախոսություններ, ունենալով ճառեր, մասնակցելով ֆոնդհայթայթմանը ու ամեն անգամ ելույթներ ունենալով Դեմոկրատական ազգային համագումարի փրայմ թայմում<ref>{{Cite news |title=How Obama felt after Trump's inauguration |url=https://www.bbc.co.uk/news/av/world-us-canada-42491779 |access-date=2021 թ․ մարտի 6 |publisher=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |last=Panetta |first=Grace |title=Michelle Obama said attending Trump's inauguration as one of few people of color was 'a lot emotionally' |url=https://www.businessinsider.com/michelle-obama-trump-inauguration-a-lot-emotionally-2019-7 |access-date=2021 թ․ մարտի 6 |website=Business Insider}}</ref>։ Սպիտակ տունը լքելուց հետո Օբամաների ընտանիքը [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնի]] Շերիդան-Կալորամա պատմական թաղամասում առանձնատուն վարձակալեց<ref>{{Cite news |last1=Kosinski |first1=Michelle |last2=Diaz |first2=Daniella |date=2016 թ․ մայիսի 27 |title=Peek inside Obama's post-presidential pad |url=https://edition.cnn.com/2016/05/25/politics/obama-kalorama-washington-dc-leases-house/ |access-date=2017 թ․ հունվարի 22 |work=CNN}}</ref>։ Մարտի 2-ին Ջոն Քենեդու նախագահական գրադարան-թանգարանն Օբամային շնորհեց «Արիության համար» մրցանակ՝ «ժողովրդավարական իդեալներին իր շարունակական նվիրվածության և քաղաքական խիզախության բարձր մակարդակի համար»<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ մարտի 2 |title=Former President Barack H. Obama Announced as Recipient of 2017 John F. Kennedy Profile in Courage Award |url=https://www.jfklibrary.org/About-Us/News-and-Press/Press-Releases/2017-Profile-in-Courage-Award.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170408015950/https://www.jfklibrary.org/About-Us/News-and-Press/Press-Releases/2017-Profile-in-Courage-Award.aspx |archive-date=2017 թ․ ապրիլի 8 |access-date=2017 թ․ ապրիլի 8 |website=John F. Kennedy Presidential Library & Museum}}</ref>։ Նախագահի պաշտոնը թողնելուց հետո Օբաման առաջին անգամ հանրության առջև հայտնվեց 2017 թվականի ապրիլի 24-ին [[Չիկագոյի համալսարան]]ում։ Իր սեմինարի ժամանակ նա նոր սերնդին կոչ արեց ակտիվ մասնակցություն ունենալ քաղաքականության մեջ<ref>{{Cite news |last=Shear |first=Michael D. |date=2017 թ․ ապրիլի 24 |title=Obama Steps Back into Public Life, Trying to Avoid One Word: Trump |url=https://www.nytimes.com/2017/04/24/us/politics/obama-chicago.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170424225327/https://www.nytimes.com/2017/04/24/us/politics/obama-chicago.html |archive-date=2017 թ․ ապրիլի 24 |work=The New York Times}}</ref>։ Սեպտեմբերի 7-ին նախկին նախագահներ [[Ջիմի Քարթեր]]ի, [[Ջորջ Հ. Ու. Բուշ|Ջորջ Բուշ ավագի]], [[Բիլ Քլինթոն]]ի և [[Ջորջ Ու. Բուշ|Ջորջ Ուոքեր Բուշի]] հետ միասին Օբաման մասնակցեց «[[One America Appeal]]»-ի ակցիային, որը նպատակ ուներ օգնելու [[Մեքսիկական ծոց]]ի ափի և [[Տեխաս]]ի համայնքներին, որոնք մեծապես տուժել էին [[Փոթորիկ Հարվի|Հարվի]] և [[Իրմա (փոթորիկ)|Իրմա]] փոթորիկներից<ref>{{Cite news |last=Shelbourne |first=Mallory |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=Former presidents fundraise for Irma disaster relief |url=https://thehill.com/blogs/blog-briefing-room/349993-former-presidents-add-irma-recovery-to-fundraising-appeal/ |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=The Hill}}</ref>։ 2017 թվականի հոկտեմբերի 31-ին և նոյեմբերի 1-ին Օբաման հյուրընկալեց [[Օբամա հիմնադրամ]]ի առաջին գագաթնաժողովը<ref>{{Cite news |last=Hope |first=Leah |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 14 |title=Obama Foundation holds public meeting about presidential library project |url=https://abc7chicago.com/2411976/ |access-date=2020 թ․ նոյեմբերի 17 |publisher=WLS-TV}}</ref>։ Օբամայի խոսքով՝ այս հիմնադրամը պետք է դառնար իր հետնախագահական ժամանակաշրջանի հիմնական զբաղմունքն ու իր հավակնությունների մի մասն առ այն, որ հետնախագահական ժամանակաշրջանում իր գործունեությունը լինելու է առավել արդյունավետ, քան նախագահական ժամանակաշրջանում էր<ref>{{Cite news |last=Dovere |first=Edward-Isaac |date=2017 թ․ հոկտեմբերի 31 |title=Obama, opening his foundation's first summit, calls for fixing civic culture |url=https://www.politico.com/story/2017/10/31/barack-obama-foundation-summit-244393 |work=Politico}}</ref>։ Բարաք և Միշել Օբամաները 2018 թվականի մայիսի 28-ին ստորագրեցին մի պայմանագիր, համաձայն որի՝ ամուսինները զբաղվելու էին «[[Netflix|Netflix»-ի]] համար փաստագրական սերիալների, վավերագրական և լիամետրաժ ֆիլմերի արտադրությամբ։ Դա արվելու էր Օբամաների ստեղծած «[[Higher Ground Productions]]» ընկերության կողմից<ref>{{Cite news |last=Neuman |first=Scott |date=2018 թ․ մայիսի 22 |title=Obamas Sign Deal With Netflix, Form 'Higher Ground Productions' |url=https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2018/05/22/613246456/obamas-sign-content-deal-with-netlfix-form-higher-ground-productions |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 17 |publisher=NPR}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Harris |first1=Hunter |date=2018 թ․ մայիսի 21 |title=The Obamas Will Produce Movies and Shows for Netflix |url=https://www.vulture.com/2018/05/the-obamas-will-produce-movies-and-shows-for-netflix.html |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 17 |website=Vulture}}</ref>։ Ընկերության առաջին ֆիլմը՝ «[[Ամերիկյան գործարան]]ը», 2020 թվականին «Լավագույն վավերագրական լիամետրաժ ֆիլմ» անվանակարգում արժանացավ [[Օսկար]] կինոմրցանակի<ref>{{Cite news |last=Gonzalez |first=Sandra |date=2020 թ․ հունվարի 13 |title=Barack and Michelle Obama's production company scores first Oscar nomination |url=https://www.cnn.com/2020/01/13/entertainment/barack-and-michelle-obama-oscars/index.html |access-date=2020 թ․ հունվարի 21 |work=CNN}}</ref>։ Հոկտեմբերի 24-ին ԱՄՆ Գաղտնի ծառայությունը կարողացավ վնասազերծել Օբամաներին ուղղված ինքնաշեն ռումբը։ Դա այն ինքնաշեն ռումբերից մեկն էր, որոնք փոստով այդ նույն ժամանակաշրջանում ուղարկվել էին դեմոկրատ օրենսդիրներին ու պաշտոնյաներին<ref name="auto2">{{Cite news |last=Pitofsky |first=Marina |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 24 |title=Suspicious packages sent to Clintons, Obamas, CNN: What we know so far |url=https://www.usatoday.com/story/news/2018/10/24/suspicious-packages-delivered-clintons-obamas-cnn-what-we-know/1749205002/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181024161609/https://www.usatoday.com/story/news/2018/10/24/suspicious-packages-delivered-clintons-obamas-cnn-what-we-know/1749205002/ |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 24 |newspaper=USA Today |language=en}}</ref>։ 2019 թվականին Բարաք և Միշել Օբամաները [[Վիք Գրուսբեք]]ից ձեռքբերեցին [[Մարթաս Վինյարդ]]ում ([[Մասաչուսեթս]] նահանգ) գտնվող նրա առանձնատունը<ref>{{Cite news |last=Lukpat |first=Alyssa |date=2019 թ․ դեկտեմբերի 5 |title=Obamas reportedly buy Martha's Vineyard waterfront estate for $11.75 million |url=https://www.bostonglobe.com/metro/2019/12/05/obamas-reportedly-buy-martha-vineyard-waterfront-estate-for-million/LeCI83nodDf735zneVfYKM/story.html |work=The Boston Globe}}</ref>։ Հոկտեմբերի 29-ին Օբամա հիմնադրամի տարեկան գագաթնաժողովի ժամանակ ԱՄՆ նախկին նախագահը քննադատեց «վոքիզմը» (սոցիալական, ռասայական և սեռական արդարությանը վերաբերող հարցերի նկատմամբ չափից դուրս ուշադրությունը) և «[[չեղարկման մշակույթ]]ը»<ref>{{Cite news |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Barack Obama challenges 'woke' culture |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-50239261 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 4 |publisher=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Rueb |first1=Emily S. |last2=Taylor |first2=Derrick Bryson |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 31 |title=Obama on Call-Out Culture: 'That's Not Activism' |url=https://www.nytimes.com/2019/10/31/us/politics/obama-woke-cancel-culture.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191031174003/https://www.nytimes.com/2019/10/31/us/politics/obama-woke-cancel-culture.html |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 31 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 4 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Օբաման դժկամությամբ մասնակցեց 2020 թվականի նախագահական ընտրությունների համար Դեմոկրատական կուսակցության փրայմերիզներին, որովհետև ցանկանում էր իրեն դիրքավորել որպես գործիչ, որը ցանկանում է միավորել կուսակցությանը, այլ ոչ թե աջակցել կոնկրետ թեկնածուի<ref>{{Cite web |last1=Jackson |first1=John Fritze and David |title='Voters themselves must pick': Why Barack Obama isn't endorsing Joe Biden or anyone else for president |url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/elections/2020/02/27/why-obama-wont-endorse-biden-south-carolina-super-tuesday-nears/4890693002/ |access-date=2022 թ․ մարտի 18 |website=USA Today}}</ref>։ Այդուհանդերձ, 2020 թվականի ապրիլի 14-ին նա իր աջակցությունը հայտնեց կուսակցությունից նախագահի ապագա թեկնածու Ջո Բայդենին՝ նշելով, որ Ջոն «ունի բոլոր այն հատկանիշները, որոնք ներկա պահին անհրաժեշտ են ԱՄՆ նախագահին»<ref>{{Cite news |last1=Astor |first1=Maggie |last2=Glueck |first2=Katie |date=2020 թ․ ապրիլի 14 |title=Barack Obama Endorses Joe Biden for President |url=https://www.nytimes.com/2020/04/14/us/politics/obama-endorses-biden.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200414145003/https://www.nytimes.com/2020/04/14/us/politics/obama-endorses-biden.html |archive-date=2020 թ․ ապրիլի 14 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |title=Obama endorses Joe Biden for president |url=https://www.bbc.co.uk/news/av/world-us-canada-52287456 |access-date=2021 թ․ մարտի 6 |publisher=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ Մայիսին Օբաման քննադատեց [[Դոնալդ Թրամփ]]ին՝ [[COVID-19 համավարակ]]ի հետ կապված նրա գործողությունների համար։ Օբաման կորոնավիրուսի նկատմամբ Թրամփի վերաբերմունքն անվանեց «բացարձակ քաոսային աղետ» ու ընդգծեց, որ Թրամփի նախագահության օրոք «մեր ամենավատ մղումներն ազատ են արձակվել, ողջ աշխարհում մեր հպարտ հեղինակությունը խիստ սասանվել է, իսկ մեր ժողովրդավարական հաստատությունները վտանգված են ինչպես երբևէ»<ref>{{Cite news |date=2020 թ․ օգոստոսի 20 |title=DNC 2020: Obama blasts Trump's 'reality show' presidency |url=https://www.bbc.com/news/election-us-2020-53844037 |access-date=2021 թ․ մարտի 6 |publisher=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ Նոյեմբերի 17-ին հրապարակվեց Օբամայի նախագահական հուշերը՝ «Ավետյաց երկիր»-ը<ref>{{Cite news |last1=Harris |first1=Elizabeth A. |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=Obama's Memoir 'A Promised Land' Coming in November |url=https://www.nytimes.com/2020/09/17/books/obama-memoir-a-promised-land.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200917101005/https://www.nytimes.com/2020/09/17/books/obama-memoir-a-promised-land.html |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 17 |work=[[The New York Times]] |issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite news |last=Adichie |first=Chimamanda Ngozi |date=2020 թ․ նոյեմբերի 12 |title=Chimamanda Ngozi Adichie on Barack Obama's 'A Promised Land' |url=https://www.nytimes.com/2020/11/12/books/review/barack-obama-a-promised-land.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201112144007/https://www.nytimes.com/2020/11/12/books/review/barack-obama-a-promised-land.html |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 12 |access-date=2020 թ․ նոյեմբերի 17 |work=The New York Times |issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite news |last=Carras |first=Christi |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=Barack Obama's new memoir will arrive right after the presidential election |url=https://www.latimes.com/entertainment-arts/books/story/2020-09-17/barack-obama-book-memoir-a-promised-land |access-date=2020 թ․ նոյեմբերի 17 |work=Los Angeles Times}}</ref>։ 2021 թվականի փետրվարին Օբաման և երաժիշտ [[Բրյուս Սփրինգսթին]]ը սկսեցին «Ուրացողները. ծնված ԱՄՆ-ում» փոդքասթը, որտեղ նրանք խոսում էին իրենց «նախնիների, երաժշտության և Ամերիկայի նկատմամբ իրենց հարատև սիրո մասին»<ref>{{Cite web |last1=Gabbatt |first1=Adam |date=2021 թ․ փետրվարի 22 |title=Barack Obama and Bruce Springsteen team up for new podcast |url=https://www.theguardian.com/us-news/2021/feb/22/barack-obama-bruce-springsteen-podcast-renegades-born-usa |access-date=2021 թ․ մարտի 24 |website=[[The Guardian]]}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Sisario |first1=Ben |date=2021 թ․ փետրվարի 22 |title=Barack Obama and Bruce Springsteen: The Latest Podcast Duo |url=https://www.nytimes.com/2021/02/22/arts/obama-springsteen-podcast-spotify.html |url-access=limited |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20211228/https://www.nytimes.com/2021/02/22/arts/obama-springsteen-podcast-spotify.html |archive-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 28 |access-date=2021 թ․ մարտի 24 |work=The New York Times}}{{cbignore}}</ref>։ Մի քանի ամիս անց Ռեջինա Հիքսը պայմանագիր ստորագրեց «[[Netflix|Netflix»-ի]] հետ՝ Higher Ground-ի՝ Միշել Օբամայի հետ իրենց համատեղ նախագծի շրջանակներում կատակերգական կինոնախագծերի արտադրման համար<ref>{{Cite web |last=Otterson |first=Joe |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 8 |title='Upshaws' Co-Creator Regina Hicks Sets Netflix Overall Deal, to Develop Comedy Series With Obamas' Higher Ground |url=https://variety.com/2021/tv/news/upshaws-regina-hicks-netflix-overall-deal-obamas-higher-ground-1235129305/ |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 9 |website=Variety |language=en-US}}</ref>։ [[File:P20220405AS-1082 (52067439422).jpg|thumb|Օբաման նախագահ Ջո Բայդենի և փոխնախագահ [[Քամալա Հարիս]]ի հետ Սպիտակ տանը, 2022 թվականի ապրիլի 5։|alt=Photo of Obama standing behind a lectern, giving a speech at the White House, with Biden and Harris smiling in the background]] 2022 թվականի մարտին Օբաման իր «Ավետյաց երկիր» հուշագրության համար «Լավագույն հեղինակային պատմվածք» անվանակարգում արժանացավ Աուդիոհրատարակիչների ասոցիացիայի մրցանակին<ref>{{Cite magazine |last=Perez |first=Lexy |date=2022 թ․ մարտի 5 |title=Barack Obama, Lin-Manuel Miranda Among 2022 Audie Awards Winners |url=https://www.billboard.com/music/awards/audie-awards-2022-winners-lin-manuel-miranda-1235040071/ |access-date=2022 թ․ մարտի 6 |magazine=Billboard}}</ref>։ Ապրիլի 5-ին՝ իր պաշտոնը թողնելուց հետո առաջին անգամ, Օբաման այցելեց Սպիտակ տուն՝ մասնակցելու «Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական օգնության ու սպասարկման մասին» օրենքի (Obamacare) ստորագրման 12-րդ տարեդարձի միջոցառմանը<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ ապրիլի 5 |title=Remarks by President Biden, Vice President Harris, and Former President Obama on the Affordable Care Act |url=https://www.whitehouse.gov/briefing-room/speeches-remarks/2022/04/05/remarks-by-president-biden-vice-president-harris-and-former-president-obama-on-the-affordable-care-act/ |access-date=2022 թ․ ապրիլի 6 |website=The White House |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Benson |first=Samuel |date=2022 թ․ ապրիլի 5 |title=Obama returns to White House for first time since leaving office |url=https://www.politico.com/news/2022/04/05/obama-returns-white-house-00023148 |access-date=2022 թ․ ապրիլի 6 |website=POLITICO |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ ապրիլի 5 |title=Obama's back—for a day—in White House health bill push |url=https://apnews.com/article/biden-health-business-donald-trump-john-mccain-2cbb6353329fcb541b4c8399a5981cf5 |access-date=2022 թ․ ապրիլի 6 |website=AP NEWS |language=en}}</ref>: Հունիսին հայտնի դարձավ, որ Օբամաները և փոդքասթի արտադրությամբ զբաղվող իրենց ընկերությունը՝ «Higher Ground»-ը, «[[Audible|Audible»-ի]] հետ ստորագրել են բազմամյա պայմանագիր<ref>{{Cite web |title=Barack and Michelle Obama sign with Amazon after Spotify declines to renew audio deal |url=https://fortune.com/2022/06/21/barack-michelle-obama-amazon-audible-audio-deal-spotify/ |access-date=2022 թ․ հունիսի 22 |website=Fortune |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Chan |first1=J. Clara |date=2022 թ․ հունիսի 21 |title=The Obamas' Higher Ground Leaves Spotify for Audible Multiyear Deal |url=https://www.hollywoodreporter.com/business/digital/obama-higher-ground-audible-1235169084/ |access-date=2022 թ․ հունիսի 22 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US}}</ref>։ Սեպտեմբերին Օբաման այցելեց Սպիտակ տուն՝ մասնակցելու իր ու Միշել Օբամայի Սպիտակ տանը տեղադրվելիք պաշտոնական կտավների շնորհանդեսին<ref>{{Cite news |title=Meet the artists who painted the Obama White House portraits |url=https://www.washingtonpost.com/arts-entertainment/2022/09/08/obama-portraits-artists/ |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 6 |newspaper=Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ նա ստացավ Փրայմ-թայմ «[[Էմմի (մրցանակաբաշխություն)|Էմմի]]» մրցանակ՝ «Netflix»-ի «Մեր մեծ ազգային պարկերը» վավերագրական հեռուստասերիալում պատմողի դերի համար<ref>{{Cite web |last=Montgomery |first=Daniel |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 3 |title=2022 Creative Arts Emmy winners list in all categories [UPDATING LIVE] |url=https://www.goldderby.com/feature/2022-creative-arts-emmy-winners-list-1205063473/ |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 4 |website=GoldDerby |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news |title=5 lessons from Obama's national parks show on Netflix |url=https://www.washingtonpost.com/travel/2022/04/13/obama-national-parks-show-netflix/ |access-date=2022 թ․ մայիսի 26 |newspaper=Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ 2022 թվականին Օբաման դեմ արտահայտվեց [[ԱՄՆ Գերագույն դատարան]]ի կազմը ներկայիս 9 անդամներից ընդլայնելու գաղափարին<ref>{{Cite magazine |last1=Jones |first1=Mondaire |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 21 |title=Barack Obama is Wrong to Oppose Expanding the Supreme Court |url=https://www.thenation.com/article/politics/obama-wrong-on-supreme-court-expansion/ |magazine=The Nation}}</ref>։ 2023 թվականի մարտին Օբաման բանախոսություններով իր շրջագայության շրջանակներում այցելեց [[Ավստրալիա]]։ Այցի ընթացքում Օբաման հանդիպեց նաև այդ երկրի վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ի հետ ու առաջին անգամ եղավ նաև [[Մելբուռն]]ում<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 27 |title=Here's why former US president Barack Obama is in Australia |url=https://www.sbs.com.au/news/article/heres-why-former-us-president-barack-obama-is-in-australia/kz2efsja8 |access-date=2023 թ․ մարտի 29}}</ref>։ Միայն երկու բանախոսության համար Օբաման վաստակել է ավելի քան 1 միլիոն ԱՄՆ դոլար<ref>{{Cite news |last1=Staszewska |first1=Ewa |date=2023 թ․ մարտի 28 |title=Barack Obama set to reel in $1 million during Aussie speaking tour as he visits Sydney Opera House with wife Michelle |url=https://www.skynews.com.au/australia-news/barack-obama-set-to-reel-in-1-million-during-aussie-speaking-tour-as-he-visits-sydney-opera-house-with-wife-michelle/news-story/dddfb0902c77f8e7af0faec3fd8eb098 |access-date=2023 թ․ մարտի 29}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Vidler |first1=Adam |last2=Theocharous |first2=Mikala |date=2023 թ․ մարտի 28 |title=Former US President Barack Obama could net $1 million for Australian speaking gigs |url=https://www.9news.com.au/national/barack-obama-michelle-obama-sydney-speaking-tour-begins/5ad10ab0-74e8-4c7f-8874-719da99fd386 |access-date=2023 թ․ մարտի 29}}</ref>։ 2023 թվականի հոկտեմբերին [[Իսրայելա-պաղեստինյան պատերազմ (2023-2024)|Իսրայելա-պաղեստինյան պատերազմի]] ժամանակ Օբաման հայտարարեց, որ Իսրայելի տարածքի վրա [[Համաս|ՀԱՄԱՍ]] արմատական խմբավորման հարձակումից հետո, Իսրայելը պետք է վերացնի այդ կազմակերպությանը<ref>{{Cite web |last=Mueller |first=Julia |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 9 |title=Obama condemns 'brazen' attacks against Israel |url=https://thehill.com/policy/international/4246382-obama-condemns-brazen-attacks-against-israel/ |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 18 |website=The Hill |language=en-US}}</ref>։ Շաբաթներ անց նա զգուշացրեց Իսրայելին, որ վերջինիս գործողությունները «սերունդներ շարունակ կարող են կոշտացնել պաղեստինցիների վերաբերմունքը» և թուլացնել Իսրայելին միջազգային աջակցությունը։ Օբաման նշել էր, որ ցանկացած ռազմավարություն, որը պատերազմի ժամանակ անտեսում է մարդկային կորուստները, ի վերջո «կարող է հանգեցնել հակառակ արդյունքների»<ref>{{Cite news |last=Singh |first=Kanishka |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 23 |title=Obama warns some of Israel's actions in Gaza may backfire |url=https://www.reuters.com/world/obama-warns-some-israels-actions-gaza-may-backfire-2023-10-23/ |work=Reuters |language=en}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին Օբաման իր աջակցությունը հայտնեց 2024 թվականի նոյեմբերին ԱՄՆ նախագահի պաշտոնում վերընտրվելու գաղափարից հրաժարված նախագահ Ջո Բայդենին՝ նշելով, որ վերընտրման Բայդենի ճանապարհը «էականորեն կրճատվել է»<ref>{{Cite news |last1=Pager |first1=Tyler |last2=Scherer |first2=Michael |date=2024 թ․ հուլիսի 18 |title=Obama tells allies Biden's path to winning reelection has greatly diminished |url=https://www.washingtonpost.com/politics/2024/07/18/obama-says-biden-must-consider-viability/ |access-date=2024 թ․ հուլիսի 21 |newspaper=Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Այդուհանդերձ, Օբաման գովաբանեց նախագահի պաշտոնում Բայդենի աշխատանքը՝ ընդգծելով, որ «Ջո Բայդենն Ամերիկայի ամենաազդեցիկ նախագահներից մեկն է» և որ նա «չէր ընդունի այդ որոշումը, մինչև չհավատար, որ դա ճիշտ որոշում է Ամերիկայի համար»<ref>{{Cite web |last1=Obama |first1=Barack |date=2024 թ․ հուլիսի 21 |title=Bill and Hillary Clinton Endorse Kamala Harris |url=https://barackobama.medium.com/my-statement-on-president-bidens-announcement-1eb78b3ba3fc |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240721195230/https://barackobama.medium.com/my-statement-on-president-bidens-announcement-1eb78b3ba3fc |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 21 |website=Medium}}</ref>։ Ավելի ուշ, Օբաման իր աջակցությունը հայտնեց Դեմոկրատական կուսակցությունից նախագահի թեկնածու և գործող փոխնախագահ [[Քամալա Հարիս]]ին<ref>{{Cite news |last=Smith |first=David |last2=Tait |first2=Robert |date=2024 թ․ հուլիսի 26 |title=Barack Obama endorses Kamala Harris for president in 2024 US election |url=https://www.theguardian.com/us-news/article/2024/jul/26/obama-endorses-kamala-harris |access-date=2024 թ․ հուլիսի 26 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ == Ժառանգություն և ճանաչում == Ըստ պատմաբանների և քաղաքագետների շրջանում արված հարցումների՝ Բարաք Օբաման դասվում է ամերիկյան նախագահների վերին շարքում<ref name=":4">{{Cite web |last=Baker |first=Sam |date=2024 թ․ փետրվարի 14 |title=Read: Historians rank Trump as worst president |url=https://www.axios.com/2024/02/19/presidents-survey-trump-ranks-last-biden-14th |access-date=2024 թ․ մայիսի 21 |website=Axios}}</ref>։ 21-րդ դարի ամենատաղանդավոր քաղաքական հռետորներից մեկը համարվող Օբաման նաև բնութագրվել է որպես ամերիկյան պատմության մեջ ամենաարդյունավետ քարոզարշավ իրականացնողներից մեկը. հատկապես նշվում է նրա 2008 թվականի նախընտրական արշավը<ref name=":1">{{Cite magazine |last1=Stirland |first1=Sarah Lai |title=The Obama Campaign: A Great Campaign, or the Greatest? |url=https://www.wired.com/2008/11/the-obama-campa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211041825/https://www.wired.com/2008/11/the-obama-campa/ |archive-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 11 |magazine=Wired}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |title=Barack Obama: A Master Class in Public Speaking &#91;Video&#93; |url=https://www.forbes.com/sites/carminegallo/2012/11/20/barack-obama-a-master-class-in-public-speaking/?sh=442e86c7727f |website=[[Forbes]]}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=3 Moments Where President Obama Earned the Title of Great Communicator |url=https://www.entrepreneur.com/growing-a-business/3-moments-where-president-obama-earned-the-title-of-great/280400}}</ref>։ Պատմաբան [[Ջուլիան Զելիզեր]]ը Օբամային բնութագրում է որպես քաղաքական գործիչ, որն օժտված էր «պետական կառույցների գործունեության և արդյունավետ քաղաքական առաջարկների մշակման սուր պատկերացմամբ»։ Զելիզերը նշում է, որ Օբամայի քաղաքականության մշակման հաջողություններից են տնտեսության խթանման փաթեթը, որը վերջ դրեց [[Մեծ ճգնաժամը Միացյալ Նահանգներում|Մեծ ճգնաժամին]], [[Դոդ-Ֆրանկի ֆինանսական և սպառողների պաշտպանության օրենք|Դոդ-Ֆրանկի ֆինանսական և սպառողների պաշտպանության բարեփոխումները]], ինչպես նաև [[«Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական ծառայությունների մասին» օրենք|Մատչելի բուժսպասարկման մասին օրենքը]]։ Զելիզերը նաև նշում է, որ Օբամայի պաշտոնավարման ժամանակ Դեմոկրատական ​​կուսակցությունը կորցրեց ինչպես իր ազդեցությունը, իսկ կուսակցության բազմաթիվ ներկայացուցիչներ չկարողացան վերընտրվել։ Պատմաբանների շրջանում տիրող կարծիքն այն է, որ Օբաման «եղել է շատ արդյունավետ քաղաքականություն մշակող, սակայն ոչ այնքան հաջողակ՝ կուսակցաշինության գործում»։ Զելիզերն այս երևույթը բնորոշում է որպես «Օբամայի նախագահությունը բնութագրող պարադոքս»<ref name="ZelizerObamaBookChap1">{{Cite book |last=Zelizer |first=Julian E. |title=The Presidency of Barack Obama: a First Historical Assessment |publisher=Princeton University Press |year=2018 |isbn=978-0-691-16028-3 |editor-last=Zelizer |editor-first=Julian |pages=1–10 |chapter=Policy Revolution without a Political Transformation}}</ref>։ [[Բրուքինգս ինստիտուտ]]ի գնահատմամբ՝ Բարաք Օբամայի նախագահության ամենանշանակալի ձեռքբերումը համարվում է 2010 թվականին ընդունված «Պացիենտների պաշտպանության և հասանելի բժշկական ծառայությունների մասին» օրենքը, որը հայտնի է նաև «Օբամաքեյր» անունով։ Այս օրենքը ներկայացնում է 1965 թվականից ի վեր ԱՄՆ առողջապահական համակարգի ամենակարևոր կարգավորիչ փոփոխությունը, երբ ընդունվեցին «[[Մեդիքեյր (ԱՄՆ)|Medicare]]»-ը և «Medicaid»-ը<ref name="Oberlander2010">{{Cite journal |last1=Oberlander |first1=Jonathan |date=2010 թ․ հունիսի 1 |title=Long Time Coming: Why Health Reform Finally Passed |url=https://archive.org/details/sim_health-affairs_2010-06_29_6/page/1112 |journal=Health Affairs |volume=29 |issue=6 |pages=1112–1116 |doi=10.1377/hlthaff.2010.0447 |issn=0278-2715 |pmid=20530339 |doi-access=free}}</ref><ref name="Blumenthal2015">{{Cite journal |last1=Blumenthal |first1=David |last2=Abrams |first2=Melinda |last3=Nuzum |first3=Rachel |date=2015 թ․ հունիսի 18 |title=The Affordable Care Act at 5 Years |journal=New England Journal of Medicine |volume=372 |issue=25 |pages=2451–2458 |doi=10.1056/NEJMhpr1503614 |issn=0028-4793 |pmid=25946142 |s2cid=28486139 |doi-access=free}}</ref><ref name="CohenEtAl">{{Cite book |last1=Cohen |first1=Alan B. |url=https://books.google.com/books?id=H9DGBwAAQBAJ |title=Medicare and Medicaid at 50: America's Entitlement Programs in the Age of Affordable Care |last2=Colby |first2=David C. |last3=Wailoo |first3=Keith A. |last4=Zelizer |first4=Julian E. |date=2015 թ․ հունիսի 1 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-023156-9}}</ref><ref name="NYTsigning">{{Cite news |last1=Stolberg |first1=Sheryl Gay |last2=Pear |first2=Robert |date=2010 թ․ մարտի 23 |title=Obama Signs Health Care Overhaul into Law |url=https://www.nytimes.com/2010/03/24/health/policy/24health.html |work=The New York Times}}</ref>։ Օրենքն ուժի մեջ է մտել 2010-2020 թվականների ընթացքում՝ չնայած հանրապետականների՝ այն չեղարկելու բազմաթիվ փորձերին<ref name="legacy">{{Cite news |date=2017 թ․ հունվարի 20 |title=Obama Legacy Will Be Recovery from Recession, Affordable Care Act |url=https://abcnews.go.com/Politics/video/obama-legacy-recovery-recession-affordable-care-act-44927003 |access-date=2017 թ․ մարտի 15 |work=ABC News}}</ref>։ Այդուհանդերձ, 2017 թվականին Կոնգրեսն ընդունեց օրենք, որով վերացվեց Օբամաքեյրի կարևոր բաղադրիչներից մեկը՝ բժշկական ապահովագրություն չունենալու համար նախատեսված պատիժը։ Այս փոփոխությունն ուժի մեջ մտավ 2019 թվականից<ref name="auto">{{Cite report |title=The Effect of Eliminating the Individual Mandate Penalty and the Role of Behavioral Factors |last1=Eibner |first1=Christine |last2=Nowak |first2=Sarah |doi=10.26099/SWQZ-5G92 |doi-access=free |work=Commonwealth Fund |year=2018}}</ref>։ Ինստիտուտը նշում է, որ Օբամայի նախագահությունը նշանավորվում է «միայն մեկ կարևոր օրենսդրական ձեռքբերումով», և նրա ժառանգությունը «մեծապես կախված է դրա խորհրդանշական նշանակությունից ու գործադիր տարբեր գործողությունների արդյունքից»<ref>{{Cite web |last=Kamarck |first=Elaine |date=2018 թ․ ապրիլի 6 |title=The fragile legacy of Barack Obama |url=https://www.brookings.edu/blog/fixgov/2018/04/06/the-fragile-legacy-of-barack-obama/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180406205333/https://www.brookings.edu/blog/fixgov/2018/04/06/the-fragile-legacy-of-barack-obama/ |archive-date=2018 թ․ ապրիլի 6 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 30 |website=Brookings Institution |language=en-US}}</ref>։ Դևիդ Վ. Ուայզը նշել է, որ Օբաման թերացել է «շատ առաջադիմականների համար կարևոր ոլորտներում», մասնավորապես՝ անօդաչու թռչող սարքերի միջոցով իրականացվող թիրախային հարձակումները շարունակելը, 2008-2009 թվականների տնտեսական ճգնաժամի ժամանակ խոշոր բանկերի դեմ իրավական կամ կարգավորիչ խիստ գործողություններ չձեռնարկելը (համարվում է, որ դրանք նպաստում էին ճգնաժամին), ինչպես նաև Օբամաքեյրն առաջարկելուց առաջ բավարար ջանքեր չգործադրելը՝ Դեմոկրատական կուսակցության և հանրության լայն աջակցությունը ստանալու համար։ Ուայզն Օբամայի ժառանգությունը բնութագրել է որպես «հիասթափեցնելու չափ սովորական նախագահի» ժառանգություն<ref>{{Cite web |last=W. Wise |first=David |date=2019 թ․ ապրիլի 30 |title=Obama's legacy is as a disappointingly conventional president |url=https://blogs.lse.ac.uk/usappblog/2019/04/30/obamas-legacy-is-as-a-disappointingly-conventional-president/ |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 4}}</ref>։ Շատ մեկնաբաններ Օբամային են վերագրում սպառնացող [[Դեպրեսիա (տնտեսություն)|ճգնաժամը]] կանխելու և տնտեսությունը Մեծ ճգնաժամից դուրս բերելու ջանքերը<ref name="legacy" />։ [[ԱՄՆ Աշխատանքի վիճակագրության բյուրո]]յի տվյալների համաձայն՝ [[Բարաք Օբամայի նախագահության տարիներ|Օբամայի վարչակազմը]] ստեղծել է 11,3 միլիոն աշխատատեղ նրա առաջին երդմնակալությանը հաջորդող ամսից մինչև երկրորդ նախագահական ժամկետի ավարտը<ref>{{Cite news |last1=Long |first1=Heather |date=2017 թ․ հունվարի 6 |title=Final tally: Obama created 11.3 million jobs |url=https://money.cnn.com/2017/01/06/news/economy/obama-over-11-million-jobs/ |work=CNN}}</ref>։ 2010 թվականին Օբաման ստորագրեց «Դոդ-Ֆրենքի՝ Ուոլ Սթրիթի բարեփոխումների և սպառողների պաշտպանության մասին» օրենքը։ Այս օրենքը, որը մշակվել էր որպես արձագանք [[2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամ]]ին, էական փոփոխություններ մտցրեց Միացյալ Նահանգների [[Ֆինանսական կարգավորում|ֆինանսական կարգավորման]] ոլորտում։ Իր նշանակությամբ այս բարեփոխումները համարվում են երկրորդ կարևորագույնը՝ [[Մեծ ճգնաժամ]]ին հաջորդած այն բարեփոխումներից հետո, որոնք իրականացվել էին դեմոկրատ նախագահ Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտի օրոք<ref>{{Cite news |title=Barack Obama's Legacy: Dodd-Frank Wall Street reform |url=https://www.cbsnews.com/pictures/barack-obama-legacy/12/ |access-date=2017 թ․ մարտի 15 |work=CBS News}}</ref>։ 2009 թվականին Օբաման ստորագրեց [[2010 թվականի ֆինանսական տարվա Ազգային պաշտպանության մասին օրենք|«2010 թվականի ֆինանսական տարվա Ազգային պաշտպանության մասին» օրենքը]]։ Այս օրենքի կարևոր բաղադրիչն էր Մեթյու Շեփարդի և Ջեյմս Բերդ կրտսերի անունները կրող [[ատելության հողի վրա հանցագործությունների կանխարգելման մասին օրենք]]ը։ Սա առաջին անգամն էր, որ ատելության հողի վրա հանցագործությունների մասին դաշնային օրենքը լրացվում էր 1996 թվականից ի վեր։ Այն ժամանակ դեմոկրատ նախագահ Բիլ Քլինթոնն ընդունել էր Եկեղեցու հրկիզումների կանխարգելման օրենքը։ Այս նոր օրենքն ընդլայնեց Միացյալ Նահանգներում գործող դաշնային օրենքները՝ սեռական կողմնորոշման, գենդերային ինքնության կամ հաշմանդամության հիման վրա մարդկանց վրա հարձակումները որակելով որպես դաշնային հանցագործություն<ref>{{Cite news |last=Bowman |first=Quinn |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 28 |title=Obama Signs Measure to Widen Hate Crimes Law |url=https://www.pbs.org/newshour/politics/politics-july-dec09-hatecrime_10-28 |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 8 |work=PBS NewsHour |language=en-us}}</ref>: Որպես նախագահ՝ Օբաման աջակցում էր [[ԼԳԲՏ]] իրավունքների պաշտպանությանը<ref>{{Cite news |last=Crary |first=David |date=2017 թ․ հունվարի 4 |title=LGBT activists view Obama as staunch champion of their cause |url=https://apnews.com/b94c8697ab2148199ca3d1b6137a9c20/lgbt-activists-view-obama-staunch-champion-their-cause |work=Associated Press}}</ref>։ 2010 թվականին նա ստորագրեց «Մի՛ հարցրու, մի՛ ասա» քաղաքականության չեղարկման մասին օրենքը, որը վերջ դրեց ԱՄՆ զինված ուժերում գործող «մի՛ հարցրու, մի՛ ասա» քաղաքականությանը։ Վերջինս արգելում էր ԱՄՆ բանակի անդամներին բացահայտորեն իրենց նույնականացնել որպես ԼԳԲՏ անձ. օրենքն ուժի մեջ մտավ հաջորդ տարի<ref>{{Cite news |last=Bumiller |first=Elisabeth |date=2011 թ․ հուլիսի 22 |title=Obama Ends 'Don't Ask, Don't Tell' Policy |url=https://www.nytimes.com/2011/07/23/us/23military.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110723235727/http://www.nytimes.com/2011/07/23/us/23military.html |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 23 |newspaper=[[The New York Times]]}}</ref>։ 2016 թվականին նրա վարչակազմը վերջ դրեց [[տրանսգենդեր]] անձանց՝ ԱՄՆ զինված ուժերում ծառայելու արգելքին<ref name=TransBan1 /><ref>{{Cite news |last=Kennedy |first=Kennedy |date=2016 թ․ հունիսի 30 |title=Pentagon Says Transgender Troops Can Now Serve Openly |url=https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2016/06/30/484192442/pentagon-says-transgender-troops-can-now-serve-openly |work=The Two-Way |publisher=NPR}}</ref>։ Օբամայի նախագահության վերջին օրերին անցկացված Գելափի հարցումը ցույց տվեց, որ ամերիկացիների 68%-ը կարծում էր՝ ԱՄՆ-ն առաջընթաց է գրանցել ԼԳԲՏ իրավունքների ոլորտում Օբամայի ութամյա նախագահության ընթացքում<ref>{{Cite news |last1=Smith |first1=Michael |last2=Newport |first2=Frank |date=2017 թ․ հունվարի 9 |title=Americans Assess Progress Under Obama |url=https://news.gallup.com/poll/201683/americans-assess-progress-obama.aspx |publisher=The Gallup Organization}}</ref>։ Օբաման զգալիորեն ավելացրեց [[Անօդաչուների պատերազմ|անօդաչու թռչող սարքերի կիրառումը]]՝ այն ենթադրյալ զինյալներին և ահաբեկիչներին խոցելու նպատակով, որոնք կապված էին Ալ-Կաիդայի և [[Թալիբան]]ի հետ<ref>{{Cite news |last=Zenko |first=Micah |date=2016 թ․ հունվարի 12 |title=Obama's Embrace of Drone Strikes Will Be a Lasting Legacy |url=https://www.nytimes.com/roomfordebate/2016/01/12/reflecting-on-obamas-presidency/obamas-embrace-of-drone-strikes-will-be-a-lasting-legacy |access-date=2019 թ․ մարտի 2 |work=[[The New York Times]]}}</ref>։ 2016 թվականին՝ Օբամայի նախագահության վերջին տարում, ԱՄՆ-ն 26171 ռումբ նետեց յոթ տարբեր երկրների վրա<ref>{{Cite news |last=Grandin |first=Greg |date=2017 թ․ հունվարի 15 |title=Why Did the US Drop 26,171 Bombs on the World Last Year? |url=https://www.thenation.com/article/archive/why-did-the-us-dropped-26171-bombs-on-the-world-last-year/tnamp/ |access-date=2018 թ․ հունվարի 11 |work=The Nation}}</ref><ref>{{Cite news |last=Agerholm |first=Harriet |date=2017 թ․ հունվարի 19 |title=Map shows where President Barack Obama dropped his 20,000 bombs |url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-president-barack-obama-bomb-map-drone-wars-strikes-20000-pakistan-middle-east-afghanistan-a7534851.html |access-date=2018 թ․ հունվարի 11 |work=The Independent}}</ref>։ Նրա նախագահության ավարտին [[Աֆղանստան]]ում կար մոտ 8400, Իրաքում՝ 5262, Սիրիայում՝ 503, Պակիստանում՝ 133, Սոմալիում՝ 106, Եմենում՝ 7 և Լիբիայում՝ ամերիկյան 2 զինվոր<ref>{{Cite news |last1=Parsons |first1=Christi |last2=Hennigan |first2=W. J. |date=2017 թ․ հունվարի 13 |title=President Obama, who hoped to sow peace, instead led the nation in war |url=https://www.latimes.com/projects/la-na-pol-obama-at-war/ |work=Los Angeles Times}}</ref>։ Օբամայի նախագահության ժամանակաշրջանում ԱՄՆ դաշնային բանտերում դատապարտյալների թվի նվազում է արձանագրվել։ [[Փյու հետազոտական կենտրոն]]ի և [[ԱՄՆ Արդարադատության վիճակագրության բյուրո]]յի տվյալների համաձայն՝ 2009 թվականի դեկտեմբերի 31-ից մինչև 2015 թվականի դեկտեմբերի 31-ը այդ թիվը նվազել է 5%-ով։ Սա ամենամեծ նվազումն է դեմոկրատ նախագահ [[Ջիմի Քարթեր]]ի պաշտոնավարումից ի վեր։ Հակառակ պատկերն է նկատվել նախորդ նախագահների՝ Ռոնալդ Ռեյգանի, Ջորջ Հ. Վ. Բուշի, Բիլ Քլինթոնի և Ջորջ Վ. Բուշի օրոք, երբ դաշնային բանտերում դատապարտյալների թիվը զգալիորեն աճել էր<ref>{{Cite web |last1=Gramlich |first1=John |date=2017 թ․ հունվարի 5 |title=Federal prison population fell during Obama's term, reversing recent trend |url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/01/05/federal-prison-population-fell-during-obamas-term-reversing-recent-trend/ |publisher=Pew Research Center}}</ref>։ Մարդու իրավունքների ոլորտում Օբամայի գործունեությունը տարբեր գնահատականների է արժանացել։ [[Human Rights Watch]] (HRW) կազմակերպությունը այն որակել է «խառը»։ Ըստ կազմակերպության՝ Օբաման մարդու իրավունքները հաճախ դիտարկել է որպես երկրորդական խնդիր՝ աջակցելով դրանց, երբ դա մեծ ջանքեր չի պահանջել, սակայն չդիտարկելով այն որպես գերակա առաջնահերթություն<ref name=":0" />։[[Պատկեր:President Barack Obama with the Nobel Prize medal and diploma.jpg|thumb|Օբաման ստանում է [[Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ]]ը, 2009 թվական։]]Օբաման նախագահի պաշտոնը թողեց 2017 թվականի հունվարին՝ ունենալով 60% հավանության վարկանիշ<ref>{{Cite news |last=Cone |first=Allen |date=2017 թ․ հունվարի 18 |title=Obama leaving office at 60 percent approval rating |url=https://www.upi.com/Top_News/US/2017/01/18/Obama-leaving-office-at-60-approval-rating/4481484744398/ |access-date=2017 թ․ փետրվարի 26 |work=United Press International}}</ref><ref>{{Cite news |last=Agiesta |first=Jennifer |date=2017 թ․ հունվարի 18 |title=Obama approval hits 60 percent as end of term approaches |url=https://www.cnn.com/2017/01/18/politics/obama-approval-rating-cnn-orc-poll/index.html |access-date=2017 թ․ փետրվարի 26 |work=CNN}}</ref>։ Բրուքինգս ինստիտուտի կողմից անցկացված հարցման արդյունքներով՝ նա 10 հորիզոնականով բարելավել է իր դիրքը 2015 թվականի համեմատ, երբ դասվել էր որպես Ամերիկայի 18-րդ մեծագույն նախագահ<ref>{{Cite web |last1=Rottinghaus |first1=Brandon |last2=Vaughn |first2=Justin S. |date=2015 թ․ փետրվարի 13 |title=Measuring Obama against the great presidents |url=https://www.brookings.edu/blog/fixgov/2015/02/13/measuring-obama-against-the-great-presidents/ |publisher=Brookings Institution}}</ref>։ Ավելին, Գելափի՝ վերջին 10 ԱՄՆ նախագահների աշխատանքի հավանության 2018 թվականի հարցման արդյունքներով Օբաման ստացել է 63% հավանություն<ref name="2018-popular" />։ === Նախագահական գրադարան === Բարաք Օբամայի նախագահական կենտրոնը նախատեսված է որպես [[ԱՄՆ նախագահական գրադարաններ|Օբամայի նախագահական գրադարան]]։ Այն տեղակայվելու է Չիկագոյի համալսարանում, որը գտնվում է Չիկագոյի հարավային հատվածում գտնվող [[Ջեքսոն պարկ (Չիկագո)|Ջեքսոն պարկ]]ում։ === Մրցանակներ և պարգևներ === Օբաման 2009 թվականին ստացել է [[Նորվեգիայի Նոբելյան կոմիտե]]ի [[Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ]], 2014 թվականին՝ [[Շոահի հիմնադրամ]]ի Վիզուալ պատմության և կրթության ինստիտուտի «Մարդկության դեսպան» մրցանակը, 2017 թվականին՝ [[Ջոն Ֆ. Քենեդիի անվան «Քաջության» մրցանակ]]ը և 2018 թվականին՝ [[Ռոբերտ Ֆ. Քենեդիի անվան Արդարադատության և մարդու իրավունքների կենտրոնի «Հույսի ալիք» մրցանակ]]ը։ 2008 և 2012 թվականներին [[Թայմ|Թայմ ամսագրի]] կողմից ճանաչվել է որպես [[Տարվա մարդ (Թայմ)|«Տարվա մարդ»]]։ Նա նաև ստացել է երկու Գրեմմի մրցանակ «Լավագույն ճառ» անվանակարգում՝ «[[Հորս երազանքները]]» (2006) և «[[Հույսի հանդգնություն]]» (2008) գրքերի համար, ինչպես նաև ստացել է երկու [[Փրայմթայմ Էմմի մրցանակ]] «Բացառիկ հռետոր» անվանակարգում՝ «[[Մեր մեծ ազգային պարկերը]]» (2022) և «[[Աշխատանք. ինչ ենք մենք անում ամեն օր]]» (2023) վավերագրական ֆիլմերի համար։ Նա նաև հաղթել է Մանկական և ընտանեկան երկու Էմմի մրցանակ: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == === Գրքեր === * {{Cite book |last=Obama |first=Barack |title=Dreams from My Father |date=1995 թ․ հուլիսի 18 |publisher=Times Books |isbn=978-0-8129-2343-8 |edition=1st |location=New York}} * {{Cite book |last=Obama |first=Barack |title=The Audacity of Hope |date=2006 թ․ հոկտեմբերի 17 |publisher=Crown Publishing Group |isbn=978-0-307-23769-9 |edition=1st |location=New York |author-mask=7}} * {{Cite book |last=Obama |first=Barack |url=https://archive.org/details/oftheeisinglette00obam |title=Of Thee I Sing (book) |date=2010 թ․ նոյեմբերի 16 |publisher=Knopf Books for Young Readers |isbn=978-0-375-83527-8 |edition=1st |location=New York |author-mask=7 |Of Thee I Sing |Alfred A. Knopf}} * {{Cite book |last=Obama |first=Barack |title=A Promised Land |date=2020 թ․ նոյեմբերի 17 |publisher=Crown Publishing Group |isbn=978-1-5247-6316-9 |edition=1st |location=New York |author-mask=7}} === Աուդիոգրքեր === * 2006: ''The Audacity of Hope: Thoughts on Reclaiming the American Dream'' (read by the author), Random House Audio, {{ISBN|978-0-7393-6641-7}} * 2020: ''A Promised Land'' (read by the author) === Հոդվածներ === * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |date=1988 |title=Why organize? Problems in the inner city |url=https://www.lib.niu.edu/1988/ii880840.html |journal=Illinois Issues |volume=XIV |issue=8 & 9 |pages=40–42 |issn=0738-9663}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=1990 |title=Tort Law. Prenatal Injuries. Supreme Court of Illinois Refuses to Recognize Cause of Action Brought by Fetus Against Its Mother for Unintentional Infliction of Prenatal Injuries. ''Stallman v. Youngquist'', 125 Ill. 2d 267, 531 N. E.2d 355 (1988) |url=https://archive.org/details/sim_harvard-law-review_1990-01_103_3/page/823 |journal=Harvard Law Review |volume=103 |issue=3 |pages=823–828 |doi=10.2307/1341352 |jstor=1341352}} Uncredited case comment. * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2005 |title=Bound to the Word |url=https://americanlibrariesmagazine.org/bound-to-the-word/ |journal=American Libraries |volume=36 |issue=7 |pages=48–52 |jstor=25649652}} *{{Cite journal |last1=Obama |first1=Barack |last2=Clinton |first2=Hillary |author-mask=7 |date=2006 թ․ մայիսի 25 |title=Making Patient Safety the Centerpiece of Medical Liability Reform |url=https://archive.org/details/sim_new-england-journal-of-medicine_2006-05-25_354_21/page/2205 |journal=The New England Journal of Medicine |volume=354 |issue=21 |pages=2205–2208 |doi=10.1056/NEJMp068100 |pmid=16723612}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2007 |title=Renewing American Leadership |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/2007-07-01/renewing-american-leadership |journal=Foreign Affairs |volume=86 |issue=4 |pages=2–16 |jstor=20032411}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2008 |title=A More Perfect Union |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00064246.2008.11413431 |journal=The Black Scholar |volume=38 |issue=1 |pages=17–23 |doi=10.1080/00064246.2008.11413431 |jstor=41069296 |s2cid=219318643}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2009 |title=What Science Can Do |url=https://issues.org/obama/ |journal=Issues in Science and Technology |volume=25 |issue=4 |pages=23–30 |jstor=43314908}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2009 |title=A New Beginning |journal=Zeitschrift für Staats- und Europawissenschaften (ZSE) |volume=7 |issue=2 |pages=173–186 |doi=10.5771/1610-7780-2009-2-173 |jstor=26165626 |doi-access=free}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2016 թ․ օգոստոսի 2 |title=United States Health Care Reform: Progress to Date and Next Steps |journal=Journal of the American Medical Association |volume=130 |issue=5 |pages=811–866 |doi=10.1001/jama.2016.9797 |pmc=5069435 |pmid=27400401 |doi-access=free}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2017 թ․ հունվարի 5 |title=The President's Role in Advancing Criminal Justice Reform |url=https://harvardlawreview.org/wp-content/uploads/2017/01/811-866-Online-Rev-vf.pdf |journal=Harvard Law Review |volume=130 |issue=3 |pages=811–866 |jstor=44865604}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2017 թ․ հունվարի 13 |title=The Irreversible Momentum of Clean Energy |journal=Science (journal) |volume=355 |issue=6321 |pages=126–129 |bibcode=2017Sci...355..126O |doi=10.1126/science.aam6284 |pmid=28069665 |s2cid=30991274 |doi-access=free |Science}} * {{Cite journal |last=Obama |first=Barack |author-mask=7 |date=2017 թ․ մայիս |title=Repealing the ACA Without a Replacement—the Risks to American Health Care |url=https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1493&context=publichealthresources |journal=Obstetrical & Gynecological Survey |volume=72 |issue=5 |pages=263–264 |doi=10.1097/OGX.0000000000000447 |s2cid=80088566}} == Արտաքին հղումներ == * {{Official website|https://www.obama.org/}}, Օբամա հիմնադրամ * {{Official website|https://www.obamalibrary.gov/}}, Բարաք Օբամայի նախագահական գրադարան * [https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/barack-obama/ Բարաք Օբամայի կենսագրությունը Սպիտակ տան կայքում] {{ԱՄՆ-ի նախագահներ}} {{2015 թվականի ազդեցիկներ (Forbes)}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Օբամա, Բարաք}} [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ամերիկացի տղամարդ գրողներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի տղամարդ գրողներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Time-ի վարկածով «Տարվա մարդ» ճանաչվածներ]] [[Կատեգորիա:«Գրեմմի» մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի դեմոկրատական կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի նոբելյան մրցանակակիրներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի ֆեմինիստ գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացիներ իռլանդական սերմամբ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան փիլիսոփայական ընկերության անդամներ]] [[Կատեգորիա:Բարաք Օբամա]] [[Կատեգորիա:Գինեսի գրքի ռեկորդակիրներ]] [[Կատեգորիա:Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:Կոլումբիայի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հարվարդի իրավունքի դպրոցի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հարվարդի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:Պետության գործող ղեկավարներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդ ֆեմինիստներ]] [[Կատեգորիա:Ֆեմինիստ գրողներ]] snl63knfrso1d3buvqt2i6slpjd0wrl 4 17381 10356598 10354548 2025-06-17T13:17:22Z A.arpi.a 23940 /* Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ */ Նոր բաժին 10356598 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) inhy78eh4h79dtgsrzvsxv69tffxwxn 10356692 10356598 2025-06-17T16:12:02Z Atheist Armenian 41345 10356692 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) gcpwncnb71ziq0hip4lq0cjmff2g3v9 10356733 10356692 2025-06-17T17:39:59Z Armenmir 11013 /* Տորնադո_Ապարանում_(2025) */ Նոր բաժին 10356733 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) lxinrpfhxcahotg2lo3zsmu0eumd2if 10356743 10356733 2025-06-17T17:48:10Z Armenmir 11013 /* Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ */ 10356743 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) idjdp1djgkvkwtqzp054v6xe77omykv 10356845 10356743 2025-06-17T20:18:44Z A.arpi.a 23940 /* Տորնադո_Ապարանում_(2025) */ 10356845 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, նշանակալի չէ, կարիք չկա առանձին հոդվածի։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:18, 17 հունիսի 2025 (UTC) pln4euq7z89f39bawanugipjo250neo 10357092 10356845 2025-06-18T06:27:02Z 23artashes 2675 /* Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ) */ Նոր բաժին 10357092 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, նշանակալի չէ, կարիք չկա առանձին հոդվածի։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:18, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]] == :{{la|Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)}} Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում, բացի այդ, հոդվածն անաղբյուր է։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) 29z3x1yiy808m1kohyv31xdn03xl8au 10357244 10357092 2025-06-18T09:08:56Z 23artashes 2675 /* Արմեն Բարսեղյան (շախմատիստ) */ Պատասխան 10357244 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, նշանակալի չէ, կարիք չկա առանձին հոդվածի։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:18, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]] == :{{la|Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)}} Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում, բացի այդ, հոդվածն անաղբյուր է։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Աղբյուրնեի հարցը, կարծես, լուծվեց, սակայն նշանակալիության հարցը՝ ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:08, 18 հունիսի 2025 (UTC) 8pwo6neujwged74xk8qo0o5y2n3vg9h 10357328 10357244 2025-06-18T11:42:42Z Arevik Asatryan 154643 /* Հայկ Շեկյան */ Պատասխան 10357328 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, հոդվածը հաստատելու վերաբերյալ որևէ արձագանք չեմ ստանում։ Խնդրում եմ՝ արձագանքել [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 11:42, 18 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, նշանակալի չէ, կարիք չկա առանձին հոդվածի։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:18, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]] == :{{la|Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)}} Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում, բացի այդ, հոդվածն անաղբյուր է։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Աղբյուրնեի հարցը, կարծես, լուծվեց, սակայն նշանակալիության հարցը՝ ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:08, 18 հունիսի 2025 (UTC) 12ren6pwo366ximx323eyi6ddijdd16 10357339 10357328 2025-06-18T11:52:19Z 23artashes 2675 /* Հայկ_Շեկյան */ 10357339 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, հոդվածը հաստատելու վերաբերյալ որևէ արձագանք չեմ ստանում։ Խնդրում եմ՝ արձագանքել [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 11:42, 18 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Ամեն անգամ գրում եք, որ նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եք ներկայացնել, սակայն չեք նշում, թե որ կետերին է բավարարում նշված անձը։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:52, 18 հունիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, նշանակալի չէ, կարիք չկա առանձին հոդվածի։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:18, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]] == :{{la|Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)}} Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում, բացի այդ, հոդվածն անաղբյուր է։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Աղբյուրնեի հարցը, կարծես, լուծվեց, սակայն նշանակալիության հարցը՝ ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:08, 18 հունիսի 2025 (UTC) l3u1hk4by42zgi9hl3azvanl944xhpk 10357340 10357339 2025-06-18T11:53:16Z 23artashes 2675 10357340 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, հոդվածը հաստատելու վերաբերյալ որևէ արձագանք չեմ ստանում։ Խնդրում եմ՝ արձագանքել [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 11:42, 18 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Ամեն անգամ գրում եք, որ նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եք ներկայացնել, սակայն չեք նշում, թե որ կետերին է բավարարում նշված անձը։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:52, 18 հունիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == {{ՔՓ|Ոչ նշանակալի․ ըստ քննարկման։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:53, 18 հունիսի 2025 (UTC)}} :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) {{ՔՎ}} == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, նշանակալի չէ, կարիք չկա առանձին հոդվածի։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:18, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]] == :{{la|Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)}} Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում, բացի այդ, հոդվածն անաղբյուր է։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Աղբյուրնեի հարցը, կարծես, լուծվեց, սակայն նշանակալիության հարցը՝ ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:08, 18 հունիսի 2025 (UTC) kpdchrhlvepbl3wnplkvhu02127role 10357342 10357340 2025-06-18T11:54:10Z 23artashes 2675 /* Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ */ 10357342 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, հոդվածը հաստատելու վերաբերյալ որևէ արձագանք չեմ ստանում։ Խնդրում եմ՝ արձագանքել [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 11:42, 18 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Ամեն անգամ գրում եք, որ նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եք ներկայացնել, սակայն չեք նշում, թե որ կետերին է բավարարում նշված անձը։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:52, 18 հունիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == {{ՔՓ|Ոչ նշանակալի․ ըստ քննարկման։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:53, 18 հունիսի 2025 (UTC)}} :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) {{ՔՎ}} == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}՝ ըստ հիմնավորման։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:54, 18 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, նշանակալի չէ, կարիք չկա առանձին հոդվածի։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:18, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]] == :{{la|Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)}} Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում, բացի այդ, հոդվածն անաղբյուր է։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Աղբյուրնեի հարցը, կարծես, լուծվեց, սակայն նշանակալիության հարցը՝ ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:08, 18 հունիսի 2025 (UTC) 15phg8a42v8ktzgglm6pctkq9ozglvy 10357343 10357342 2025-06-18T11:54:25Z 23artashes 2675 /* Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ) */ 10357343 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/%(monthname)s, %(year)d |algo = old(1w) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |isthere = true |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՋԵՀ արխիվ|%(month)d|%(year)d}} }} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="width:100%; margin-top: 1em; border:1px #a3b1bf solid; border-radius:2px;" |- | style="background:#CEE0F2; padding:0.5em;" valign="top" |<div style="margin-top:.1em; padding-left:5px; text-align:left; margin-bottom:.2em; border-bottom:0; font-variant: small-caps; font-weight:bold; font-size:150%; color:#3a3a3a; line-height:1.3;"> Ջնջման առաջադրված հոդվածներ </div><div><div style="font-size:90%; margin-bottom:10px; text-align:left; padding-right:5%; line-height:150%; color:#3a3a3a; padding-left:5px;"> Բարի գալուստ Հայերեն Վիքիպեդիայի ջնջման առաջադրված հոդվածների քննարկումների հարթակ։ Այս էջում համայնքը որոշում է կայացնում ջնջման ներկայացված հոդվածների վերաբերյալ։ Հոդվածները ջնջման են ներկայացվում ըստ '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|Վիքիպեդիայի Ջնջման կանոնակարգի]]''': Քվեարկելու ժամանակ ցանկալի է օգտագործել <code><nowiki>{{Ջ}}</nowiki></code> (ջնջել) և <code><nowiki>{{Թ}}</nowiki></code> (թողնել) կաղապարները կողմ կամ դեմ արտահայտվելու համար։ Ջնջման կանոնակարգը գտնվում է '''[[ՎՓ:ՋՆՋ|այստեղ]]''', այդ պայմանները ուշադիր կարդալու դեպքում պարզ է դառնում (խոսքը արագ ջնջման ոչ ենթակա հոդվածների մասին է), որ հոդվածը '''ենթակա է պարտադիր ջնջման''', եթե քվեարկության իրավունք ունեցողների (այսինքն քննարկման '''այն''' մասնակիցների, [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|ովքեր օժտված են այդ իրավունքով]]) 75 տոկոսը (դեմ և կողմ ձայների հանրագումարի հանդեպ) կողմ է արտահայտվել ջնջմանը (հիմնավորված պատճառաբանությամբ), '''մնացած դեպքերում''', 7-30 օրվա ընթացքում, ադմինները քննարկման ընթացքում ձևավորված կոնսենսուսի համաձայն պետք է որոշեն՝ ջնջել, թե թողնել հոդվածը։<br /> {{Կարևոր է}} Քննարկումներին կարող են մասնակցել այն մասնակիցները, որոնք բավարարում են [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քվեարկության մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին: Մյուս մասնակիցները կարող են մասնակցել քննարկմանը, բայց նրանց ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: <div style="text-align:center;">{{Կարմիր կոճակ|Ստուգի՛ր քննարկմանը մասնակցելու քո իրավունքը|class=mw-ui-destructive|url=https://ashottools.toolforge.org/wiki-elections?election=5}}</div> </div></div> |} {{Նոր թեկնածու/ջնջման}} {{Հին թեկնածու/ջնջման}} {{դյուրանցում|[[ՎՊ:ՋԱՀ]]}} Ուշադրություն. Նոր քննարկում սկսելու համար '''ներքևում''' ավելացնել. <nowiki>==[[Հոդված]]==</nowiki> <nowiki>:{{la|Հոդված}}</nowiki> <nowiki>Ձեր պատճառաբանությունը</nowiki><nowiki>--~~~~</nowiki> {{Նորերը ներքևից}} == [[Հայկ_Շեկյան]] == :{{la|Հայկ_Շեկյան}} նշանակալիությունը ցույց տրված չէ--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 09:38, 28 ապրիլի 2025 (UTC) * {{Ջ}}․ անձի նշանակալիությունը չի երևում։ Այս հոդվածը որոշ ժամանակ առաջ ներկայացրել էի ջնջման նույն պատճառաբանությամբ, բայց քանի որ անաղբյուր էր, 7 օր անց ջնջվեց որպես անաղբյուր։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 10:34, 28 ապրիլի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, ուղղումները կատարել եմ, հղումները հնարավորինս շատ ավելացրել, խնդրում եմ՝ վերանայել, եթե կարծում եք կրկին անձի նշանակալիությունը չի երևում, ուղղորդեք՝ ինչ պետք է ավելացնել կամ փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:09, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *::Անձը նշանակալի է իր կենսագրությամբ, եթե նշանակալիություն հաղորդող փաստեր չկան, ոչ մի հղում կամ ուղղում նրան նշանակալի չի դարձնի։ Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Շնորհակալություն։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 29 ապրիլի 2025 (UTC) *:::Բարև Ձեզ, փոփոխությունները կատարել եմ։ Հույս ունեմ՝ կհաստատեք այս անգամ։ Շնորհակալություն [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:50, 2 մայիսի 2025 (UTC) *::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], եթե խոսքն [https://w.wiki/DySG այս փոփոխության] մասին է, ապա այն ևս նշանակալիություն չի հաղորդում։ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:10, 2 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Բարև Ձեզ, նոր փոփոխություններ եմ արել։ Հուսամ՝ այս անգամ կհամապատասխանի հոդվածը և կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:49, 5 մայիսի 2025 (UTC) *:::::Հարգելի՛ @[[Մասնակից:23artashes|23artashes]]23artashes խնդրում եմ՝ արձագանքել։ Փոփոխություններն արված են, հույս ունեմ՝ կհաստատեք [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 13:37, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::Հարգելի Արևիկ, որևէ մեկը հոդվածը չի հաստատում։ Այստեղ տեղի է ունենում քննարկում, և վիքիհամայնքն է որոշում՝ հոդվածը մնալու է, թե ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:50, 6 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], դուք «Շտիգեն» ընկերությո՞ւնն եք ներկայացնում կամ ձեզ խնդրե՞լ են գրել այս հոդվածը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:58, 6 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::Բարև Ձեզ, հարգելի՛ @GeoØ, այո, ներկայացնում եմ «Շտիգեն» ընկերությունը: Հոդվածում Ներկայացված ամբողջ ինֆորմացիան ստույգ է, ճշգրտված։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 07:26, 7 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::Հավելեմ նաև, հանրագիտարանային ոճը որպեսզի շատ չխաթարվեր, շատ փաստեր պարզապես չեմ ներկայացրել, սակայն Հայկ Շեկյանը էներգետիկայի ոլորտում մեծ ավանդ ունեցող գործարար է։ Նրա ղեկավարությամբ «Շտիգենն» արդեն 14 տարի է գործունեություն է ծավալում Հայաստանում (նախորդ տարվանից նաև Վրաստանում)։ Հայկ Շեկյանը նպաստել է վերականգնվող էներգետիկայի զարգացմանը մեր հայրենիքում՝ մասնակցելով շուկայի և օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը։ Քանի որ սա իմ առաջին հոդվածն է վիքիպեդիայում, դեռ շատ աշխատանքային մանրուքների չեմ տիրապետում, սակայն հետագայում գուցե ոլորտային շատ հոդվածներ ևս տեղադրեմ (վերականգնվող էներգետիկայի, արևային էներգետիկայի, էլեկտրական շարժունակության և այլն)։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:34, 7 մայիսի 2025 (UTC) *::::::::::@[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ջան, հարցը հենց այնպես չտվեցի. եթե ներկայացնում եք հոդվածի ընկերությունը, հետևաբար այստեղ գործ ունենք [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Conflict_of_interest շահերի բախման] կամ հետաքրքրությունների կոնֆլիկտի հետ։ Տվյալ պարագայում դժվար է չոզեք մնալ, իսկ չեզոքությունը Վիքիպեդիայի հիմնարար կանոններից մեկն է։ Հետևաբար {{Ջ}}։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 17:02, 12 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::::::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]], իսկ եթե նույն հաջողությամբ պատասխանեի՝ ոչ, այդ դեպքում, գուցե մտածեիք անձը թերի է ներկայացված, ինֆորմացիային լիարժեք չեմ տիրապետում, ռիսկեր է պարունակում կամ նման մի բան։ Շահերի բախման առումով, կարծում եմ, խոսք լինել չի կարող, որովհետև ես այնքան չեզոք փաստեր եմ ներկայացրել, որ դա չի կարող դիտարկվել շահերից բխող։ Նույնիսկ եթե, ես Շտիգենի աշխատակից չլինեի, մեկ այլ մարդ նման հոդված ստեղծելիս, միևնույնն է, այս ինֆորմացիան էր տեղադրելու։ Եկեք, պարզապես ևս մեկ անգամ աչքի անցկացրեք՝ հաշվի առնելով չեզոքությունը, փաստերի առկայությունը, գրագիտությունը, ինֆորմացիայի ճշգրտությունը, վիքիպեդիայի կանոններին հնարավորինս համապատասխանելը և այլն։ Կարծում եմ՝ այս հոդվածը արժանի է հաստատման, իսկ եթե ոչ, պարզապես ասեք, խնդրում եմ, ինչ է պետք փոփոխել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 08:45, 13 մայիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, արձագանքեք, խնդրում եմ, ե՞րբ է հաստատվելու հոդվածը [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 12:30, 10 հունիսի 2025 (UTC) *:::::::Բարև Ձեզ, հոդվածը հաստատելու վերաբերյալ որևէ արձագանք չեմ ստանում։ Խնդրում եմ՝ արձագանքել [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 11:42, 18 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 15:46, 8 մայիսի 2025 (UTC) *:Բարև Ձեզ, նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եմ ներկայացնել։ [[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arevik Asatryan|քննարկում]]) 06:05, 12 մայիսի 2025 (UTC) Հարգելի @[[Մասնակից:Arevik Asatryan|Arevik Asatryan]], ևս մեկ անգամ խնդրում եմ ծանոթանալ մարդկանց [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)|նշանակալիության չափորոշիչներին]] և նշել, թե դրանցից որ մեկին է բավարարում Ձեր հոդվածի անձը։ Ամեն անգամ գրում եք, որ նշանակալիությունը փաստող բազմաթիվ տվյալներ եք ներկայացնել, սակայն չեք նշում, թե որ կետերին է բավարարում նշված անձը։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:52, 18 հունիսի 2025 (UTC) == [[Վարդան Նիկոյան]] == {{ՔՓ|Ոչ նշանակալի․ ըստ քննարկման։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:53, 18 հունիսի 2025 (UTC)}} :{{la|Վարդան Նիկոյան}} Հարգելի ընկերներ։ [[Վարդան Նիկոյան|Այս]] էջը հակասում է նշանակալիության չափանիշներին։ Անձի մասին կա ընդամենը մեկ աղբյուր և անձը զբաղեցրել էբարձր պաշտոն բայց ոչ այնքան նշանակալի որ տեղ գտնի wikipedia ֊ում։ Առաջարկում եմ ջնջել այս էջը։ --[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 14:52, 12 մայիսի 2025 (UTC) :Հարգելի @[[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]], նշանակալիության կանոնակարգի հատկապես ո՞ր կետին չի համապատասխանում։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 16:56, 12 մայիսի 2025 (UTC) ::Հարգելի @[[Մասնակից:GeoO|GeoO]]. ::Այս դեպքում, անձը պետական և քաղաքական գործիչ է, և պետքա է բավարարի [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' 1 կամ 2 րդ կետերի պահաջներին։ Անձը աշխատել է վարչապետի օգնական և նախարարության աշխատակազմի ղեկավար։Ինչ խոսք կարևոր պաշտոններ են եղել սակայն ըստ իս չի համապատասխանում [[Վիքիպեդիա:Նշանակալիություն (մարդիկ)]] '''Քաղաքական գործիչներ ֊ի''' այս կետին '''զբաղեցնում են կամ զբաղեցրել են բարձր պաշտոններ միջազգային, ազգային, ամենաբարձր մակարդակի վարչատարածքային միավորումների կառավարման համակարգերում։''' [[Մասնակից:SargisYerevan|SargisYerevan]] ([[Մասնակցի քննարկում:SargisYerevan|քննարկում]]) 17:31, 12 մայիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}. նշանակալի չէ։ Վարչապետի օգնական, նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, ԱԺ նախագահի որդի լինելը նշանակալիություն չեն հաղորդում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 05:13, 8 հունիսի 2025 (UTC) {{ՔՎ}} == [[Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)]] == :{{la|Հայկյան Տիգրան (Հայկի տոհմ)}} Հայոց պատմությանը վերաբերվող ոչ մի աղբյուրում, այդ թվում նաև՝ Մովսես Խորենացու «Պատմություն Հայոց» աշխատությունում չի հանդիպում Հայկյան Տիգրան անվանումով պատմական անձ։ Փոխարենը գոյություն է ունեցել՝ {{iw|Տիրիգան||en|Tirigan}} անվանումով գուտիական առաջնորդ, ում փորձել են հայացնելով դարձնել Հայկազունի (հոդվածում եղած աղբյուրներում հենց դա են փորձել անել)։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:22, 9 հունիսի 2025 (UTC) == [[Զիվար Աղաևա]] == :{{la|Զիվար Աղաևա}} Ջնջման պատճառը։ Հոդվածում ցույց տրված չէ նրա նշանակալիությունը, չունի երկրորդական աղբյուրներ:--[[Մասնակից:Yousiphh|Yousiphh]] ([[Մասնակցի քննարկում:Yousiphh|քննարկում]]) 14:51, 10 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]] == :{{la|Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ}} Կարծում եմ՝ հանրագիտարանային հոդված չէ, առնվազն կարող է լինել ռեֆերատի կամ ուսումնասիրության նյութ։ Վիքիֆիկացման ենթակա է։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ոչ նշանակալի։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:11, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, ես արագ ջնջման կներկայացնեի։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:48, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}՝ ըստ հիմնավորման։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:54, 18 հունիսի 2025 (UTC) == [[Տորնադո_Ապարանում_(2025)]] == :{{la|Տորնադո_Ապարանում_(2025)}} Ես կարծում եմ, որ այս հոդվածը նշանակալի չէ։ Չնայած համացանցում տարածվել էին կադրեր, բայց, որպես այդպիսին, այնպիսի իրադարձություն չէ, որ առանձին հոդված ունենա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) * {{Ջ}}, նշանակալի չէ, կարիք չկա առանձին հոդվածի։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:18, 17 հունիսի 2025 (UTC) == [[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]] == :{{la|Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)}} Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում, բացի այդ, հոդվածն անաղբյուր է։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Աղբյուրների հարցը, կարծես, լուծվեց, սակայն նշանակալիության հարցը՝ ոչ։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:08, 18 հունիսի 2025 (UTC) bia43ldbecmmo4o542i05wflt9jeovq 10 21476 10356819 9109673 2025-06-17T19:25:45Z Ապատ63 36683 10356819 wikitext text/x-wiki {| class="navbox collapsible" |- ! colspan="13" | {{tnavbar-collapsible|[[Կենդանակերպ]]ը|Կենդանակերպ}} |-<!-- աստղագիտություն --> ! colspan="13" | [[Աստղագիտություն]] &#x7c; [[Կենդանակերպ]]ի [[համաստեղություն]]ները |-<!-- աստղագիտական ցանկը --> | [[Խոյ (համաստեղություն)|Խոյ]] | [[Ցուլ (համաստեղություն)|Ցուլ]] | [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակներ]] | [[Խեցգետին (համաստեղություն)|Խեցգետին]] | [[Առյուծ (համաստեղություն)|Առյուծ]] | [[Կույս (համաստեղություն)|Կույս]] | [[Կշեռք (համաստեղություն)|Կշեռք]] | [[Կարիճ (համաստեղություն)|Կարիճ]] | [[Օձակիր]] | [[Աղեղնավոր]] | [[Այծեղջյուր]] | [[Ջրհոս (համաստեղություն)|Ջրհոս]] | [[Ձկներ (համաստեղություն)|Ձկներ]] <!-- | colspan="13" | <div class="navbox-abovebelow"> ''See also:'' [[Ecliptic]] {{,}} [[Zodiacal light]] </span> --> |- |}<noinclude> [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Նավարկման կաղապարներ]] [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Աստղագիտություն|Կենդանակերպ]] [[Կատեգորիա:Աստղագուշակության կաղապարներ]] </noinclude> l9cd1vx01ftbrhyl1wgug1elpisz8v3 0 26592 10356960 10356288 2025-06-18T00:07:50Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 - <ref, +<ref 10356960 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Ֆրանց Շուբերտ''' ({{lang-de|Franz Peter Schubert}}, {{ԱԾ}}), [[ավստրիա]]ցի կոմպոզիտոր։ Գրել է շուրջ 600 վոկալ ստեղծագործություն, 9 [[սիմֆոնիա]] (ներառյալ հանրաճանաչ «Անավարտ սիմֆոնիան»), [[հոգևոր երաժշտություն]], [[օպերա]]ներ և մեծ թվով կամերային և [[դաշնամուր]]ային գործեր։ Հայտնի է իր յուրահատուկ մեղեդային և ներդաշնակ ոճով։ Շուբերտի կենդանութան օրոք նրա ճանաչումը սահմանափակված էր երկրպագուների ոչ մեծ շրջանակով [[Վիեննա]]յում, սակայն նրա աշխատանքի նկատմամբ հետաքրքրությունը նկատելիորեն մեծացել է մահվանը հաջորդած տասնամյակում։ [[Ֆելիքս Մենդելսոն]]ը, [[Ռոբերտ Շուման]]ը, [[Ֆերենց Լիստ]]ը, [[Յոհաննես Բրամս]]ը և 19-րդ դարի այլ կոմպոզիտորներ հայտնաբերել ու հրապարակել են նրա ստեղծագործությունները։ Ներկայումս Շուբերտը դասվում է դասական կոմպոզիտորների վերջին և ռոմանտիզմի վաղ շրջանի կոմպոզիտորների շարքին` հանդիսանալով 19-րդ դարասկզբի այն կոմպոզիտորներից, որոնց ստեղծագործություններն առավել հաճախ են կատարվում։ == Կենսագրություն == === Վաղ կյանք և կրթություն === Շուբերտը ծնվել է [[1797]] թվականի [[հունվարի 31]]-ին [[Վիեննա]]յի Հիմելֆրանդրենե (այժմ` [[Ալզերգրունդ]]) շրջանում, Լիխնետալի դպրոցի ուսուցչի ընտանիքում։ Հայրը` Ֆրանց Թեոդոր Շուբերտը, մորավացի գյուղացու որդի էր, ծխական դպրոցի ուսուցիչ։ Մայրը` Էլիզաբեթը (ծնունդով` Վիետց), սիլեզիացի ատաղձագործի դուստր էր, մինչև ամուսնանալը` վիեննական ընտանիքում սպասուհի։ Ֆրանց Թեոդոր Շուբերտի 14 երեխաներից ինը մահացել են վաղ հասակում (նրանցից մեկն ապօրինի էր` ծնված 1783 թվականին)<ref>[[Rita Steblin]], "Franz Schubert – das dreizehnte Kind", ''Wiener Geschichtsblätter'', 3/2001, 245–265.</ref>։ Շուբերտի հայրը եղել է հայտնի ուսուցիչ, իսկ Լիխենտալում (Վիեննայի 9-րդ շրջան) գտնվող նրա դպրոց են հաճախել բազմաթիվ աշակերտներ<ref name="KreissleWilber2">[[#Wilberforce|Wilberforce (1866)]], p. 2: "the school was much frequented"</ref>։ Նա նաև սիրողական մակարդակով զբաղվում էր երաժշտությամբ։ Նրա եղբայր Ֆերդինանդը ևս իրեն շատ լավ է դրսևորել երաժշտության մեջ<ref name="Duncan3">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 3</ref>։ Վեց տարեկան հասակում Շուբերտը կանոնավոր դասեր է ստանում հորից, իսկ մեկ տարի անց ընդունվում է հոր դպրոցը<ref name="Duncan3"/>։ Գրեթե նույն ժամանակ էլ սկսում է երաժշտական կրթություն ստանալ. երաժշտության դասեր է առել հորից ([[ջութակ]]), եղբորից ([[դաշնամուր]]), նաև Լիխենտալի ծխական եկեղեցու երգեհոնահար և երգչախմբի ղեկավար Միխայիլ Հոլցերից (երգեցողություն)<ref name="GibbsLife25">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 25</ref>։ Դասերը, հնարավոր է, եղել են խոսակցությունների և հիացմունքի արտահայտությունների մակարդակով<ref>{{ill|Maurice J. E. Brown|de}}, ''The New Grove Schubert'', {{ISBN|0-393-30087-0}}, pp. 2–3</ref>։ Հավանական է, որ տղան ավելի շատ բան է սովորել ատաղձագործի աշակերտից, ով նրան տարել է հարևան պահեստը, որտեղ Ֆրանցը կարող էր ավելի լավ գործիքով նվագել<ref name="Wilberforce3">[[#Wilberforce|Wilberforce (1866)]], p. 3</ref>։ Նա նաև նվագել է [[ալտ]] ընտանեկան լարային քառյակում եղբայրների` Ֆերդինանդի և Իգնացի հետ, ովքեր նվագել են ջութակ, իսկ հայրը` թավջութակ։ Ֆրանցը լարային քառյակի համար իր առաջին գործերը գրել է հենց այս քառյակի համար<ref name="GibbsLife26">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 26</ref>։ [[Պատկեր:Wien Geburtshaus Franz Schubert.jpg|300px|մինի|ձախից|''Nussdorfer Strasse 54'' հասցեում գտնվող տունը ներկայումս, ուր ծնվել է Ֆրանց Շուբերտը]] Երիտասարդ Շուբերտը 1804 թվականին առաջին անգամ իր վրա է հրավիրել [[Անտոնիո Սալիերի]]ի ուշադրությունը, ով ժամանակի` Վիեննայի երաժշտական հեղինակություններից մեկն էր։ Այդ ժամանակ էլ ընդունվել է Շուբերտի վոկալ տաղանդը<ref name="GibbsLife26"/>։ 1808 թվականի հոկտեմբերին նա դարձել է Կայսերական սեմինարիայի (Stadtkonvikt) աշակերտ։ Այստեղ նա ծանոթացել է [[Մոցարտ]]ի սիմֆոնիաներին ու նախերգանքներին, [[Յոզեֆ Հայդն]]ի և նրա կրտսեր եղբոր` [[Յոհան Միխայիլ Հայդն|Միխայիլ Հայդն]]ի սիմֆոնիաներին<ref name="Duncan5">[[#Duncan|Duncan (1905)]], pp. 5–7</ref>։ Այս և այլ ստեղծագործությունների ազդեցությունը, օպերա այցելությունները հիմք են նախապատրաստել երաժշտական ավելի լայն կրթություն ստանալու համար<ref name="Duncan7" />։ Երաժշտական կարևոր ազդեցություններից են ժամանակի առաջատար կոմպոզիտորներից մեկի` Յոհան Ռուդոլֆ Ցումշտեգի ստեղծագործությունները։ Երիտասարդ առաջադեմ աշակերտը փորձել է դրանք «մոդեռնացնել», ինչի մասին հայտնել է Շուբերտի ընկերը` [[Յոզեֆ ֆոն Սփաուն]]ը<ref name="GibbsLife29">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 29</ref>։ Նրա հետ ընկերության հիմքը դրվել էր Շտադկոնկվիկտում և շարունակվել կոմպոզիտորի կարճ կյանքի հետագա ընթացքում։ Վաղ տարիներին նյութապես ապահով Սփաունը անբարեկեցիկ կյանքով ապրող կոմպոզիտորին է տրամադրել ստեղծագործությունները նոտագրելու համար թուղթ<ref name="Duncan7">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 7</ref>։ Շուբերտի երաժշտական ձիրքը շուտով դրսևորվում է նրա ստեղծագործություններում։ Երբեմն նրան թույլատրել են ղեկավարել Շտադկոնկվիկտի նվագախումբը, և Սալիերին որոշում է նրան երաժշտության տեսության դասեր տալ<ref name="Duncan9">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 9</ref>։ Դա առաջին նվագախումբն էր, որի համար Շուբերտը ստեղծագործություններ է գրում։ Ժամանակի մեծ մասը տրամադրում է Կայսերական սեմինարիայի համար կամերային երաժշտության, մի քանի երգերի, դաշնամուրային պիեսների, երգչախմբային երաժշտության (օրինակ` "Salve Regina" (D 27), a "Kyrie" (D 31)) ստեղծմանը։ Գրում է նաև «Օկտետ փողային գործիքների համար» անավարտ ստեղծագործությունը (նվիրել է մոր մահվան հիշատակին, 1812), «Ո՞վ է մեծ» (Wer ist groß?) կանտատը տղամարդու ձայնի և նվագախմբի համար (գրել է հոր ծննդյան առթիվ 1813 թվականին) և իր առաջին սիմֆոնիան<ref name="Frost9">[[#Frost|Frost]], p. 9</ref><ref name="Duncan10">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 10</ref>։ === Ուսուցչություն հոր դպրոցում === 1813 թվականի վերջին Շուբերտը լքում է Շտադկոնկվիկտը և վերադառնում տուն` Սուրբ Աննայի միջնակարգ դպրոցում ուսուցչության դասեր տալու։ 1814 թվականին նա ընդունվում է հոր դպրոցը` որպես կրտսեր աշակերտների ուսուցիչ։ Ավելի քան երկու տարի երիտասարդ Շուբերտը կատարում է իր համար ծանր այդ աշխատանքը, որին նա անտարբերությամբ էր մոտենում` այն փոխհատուցելով ուրիշ հետաքրքրություններով. նա շարունակում էր կոմպոզիցիայի մասնավոր դասեր առնել Սալիերիից, ինչի շնորհիվ տեխնիկական մեծ պատրաստություն է ձեռք բերում մինչև 1817 թվականին դպրոցից հեռանալը<ref name="Duncan9"/><ref name="Duncan13">[[#Duncan|Duncan (1905)]], pp. 13–14</ref>։ 1814 թվականին Շուբերտը հանդիպում է երիտասարդ սոպրանո Թերեզա Գրոբին, ում հայրը հայտնի մետաքսագործ էր, և նրա համար գրում հոգևոր բնույթի երկու գործ («Salve Regina» և «Tantum Ergo»)։ Թերեզան 1814 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Շուբերտի № 1 (D. 105) մեսսայի առաջնելույթում կատարում է մեներգչուհու բաժինը<ref name="Duncan13" /><ref>Erich Benedikt, "Notizen zu Schuberts Messen. Mit neuem Uraufführungsdatum der Messe in F-Dur", ''Österreichische Musikzeitschrift'' 52, 1–2/1997, p. 64</ref>։ Շուբերտը ցանկանում էր ամուսնանալ նրա հետ, սակայն նրան խանգարում էր 1815 թվականին ընդունված ամուսնական օրենքը, որը պահանջում էր, որ փեսացուն ցույց տա ընտանիքը պահելու միջոցները<ref name="SteblinMarry">[[#SteblinCM|Steblin]]</ref>։ 1816 թվականի նոյեմբերին, Լայբանում (այժմ` [[Լյուբլյանա]], [[Սլովենիա]]) չստանալով երաժշտի պաշտոն, Շուբերտը Գրոբի եղբայր Հենրիխին է ուղարկում երգերի հավաքածու, որը ընտանիքում պահվել է մինչև [[20-րդ դար]]ը<ref name="GibbsLife39">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 39</ref><ref name="Newbould64">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 64</ref>։ Շուբերտի ամենաբեղմնավոր տարիներից մեկը 1815 թվականն էր. նա ստեղծում է երաժշտական մոտ 20.000 տակտ, որի գրեթե կեսը նախատեսված էր նվագախմբի համար` ներառյալ եկեղեցական 9 գործեր (չնայած նա ագնոստիկ էր), սիմֆոնիա, երգեր (Lied)<ref>{{Cite book |author=Elizabeth Norman McKay |title=Franz Schubert: a biography |publisher=Clarendon Press |year=1996 |isbn=978-0-19-816523-1 |page=308}}</ref><ref>{{Cite book |author=Arthur Hutchings |url=https://archive.org/details/churchmusicinnin0000unse |title=Church Music in the Nineteenth Century |publisher=Oxford University Press |year=1967 |isbn=0837196957 |location=London |page=[https://archive.org/details/churchmusicinnin0000unse/page/166 166] |quote=The unctuous style we hear every Christmas is found in church music by Schubert and the Chevalier Neukomm, both known in private letters to be agnostic.}}</ref><ref name="Newbould40">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 40</ref>։ Նույն թվականին նա ծանոթանում է [[Անսելմ Հյուտենբրեներ]]ի և [[Ֆրանց ֆոն Շոբեր]]ի հետ, ովքեր նրա մտերիմ ընկերներն են դառնում հետագա ողջ կյանքում։ Մեկ այլ ընկեր` [[Յոհան Մայրհոֆեր]]ը, նրանց ծանոթանում է 1814 թվականին Սփաունի միջոցով<ref name="CambridgeCompanion108">[[#CambridgeCompanion|Gibbs (1997)]], p. 108</ref>։ Երաժշտագետ Մեյնարդ Սողոմոնը ենթադրել է, որ Շուբերտին դուր էին գալիս տղամարդիկ, մի տեսակետ, որը ժամանակ առ ժամանակ թեժ վեճերի տեղիք է տվել<ref>Solomon, M. (1989): "Franz Schubert and the peacocks of [[Benvenuto Cellini]]. ''19th-Century Music'' 12, pp. 193–206.</ref><ref>"Schubert: Music, Sexuality, Culture." ''19th-Century Music'', 1993, 17:3–101.</ref><ref>[http://www.nybooks.com/articles/1994/10/20/schubert-a-la-mode/ "Schubert à la Mode", New York Review Of Books, 20 October 1994]</ref>։ Երաժշտագետ, շուբերտագետ Ռիտա Ստեբլինը հայտարարել է, որ Շուբերտը տարված է եղել կանանցով<ref>Steblin, Rita (1993): "The Peacock's Tale: Schubert's Sexuality Reconsidered." ''19th-Century Music''. Berkeley, California: Univ. of California Press, {{ISSN|0148-2076}}, ZDB-ID 4395712, T 17., 1, pp. 5–33; Steblin, Rita (1996), ''Babette und Therese Kunz: neue Forschungen zum Freundeskreis um Franz Schubert und Leopold Kupelwieser'', Wien: Vom Pasqualatihaus. {{ISBN|3901254161}}; Steblin, Rita (1997): "Schubert's 'Nina' and the True Peacocks}". ''The Musical Times'' 138, pp. 13–19; [[Rita Steblin|Steblin]], Rita (1998): ''Die Unsinnsgesellschaft: Franz Schubert, Leopold Kupelwieser und ihr Freundeskreis''. Böhlau. {{ISBN|3-205-98820-5}}; [[Rita Steblin|Steblin]], Rita (2001): "Schubert's Problematic Relationship with Johann Mayrhofer: New Documentary Evidence". Barbara Haggh (ed.): ''Essays on Music and Culture in Honor of Herbert Kellman''. Paris-Tours: Minerve, pp. 465–495; Steblin, Rita (2008), "Schubert's Pepi: His Love Affair with the Chambermaid Josepha Pöcklhofer and Her Surprising Fate". ''The Musical Times'', pp. 47–69.</ref>։ Հոմոսեքսուալության թեման իր ազդեցությունն է թողել գիտական աշխատանքներում նրա ստեղծագործությունների վերլուծության վրա<ref>Horton, Julian "Schubert", Routledge, 2015, p. 66, Note 2</ref>։ === Ընկերների աջակցություն === Շուբերտի կյանքում նշանակալից փոփոխություններ են կատարվել 1816 թվականին. Շոբերը, ով ուսանող էր և բարեկեցիկ ընտանիքի զավակ, Շուբերտին հրավիրում է իր մոր տուն` իր հետ կիսելու սենյակը։ Առաջարկը ձեռնտու էր Շուբերտի համար, քանի որ նոր էին մերժել Լայբախում կապելմայստեր լինելու նրա դիմումը, և նա որոշել էր չստանձնել հոր դպրոցում կրկին դասավանդելու պարտավորությունը։ Տարեվերջին նա տեղափոխվում է Շոբերի մոտ։ Որոշ ժամանակ նա փորձում է իր կարիքները հոգալ երաժշտության դասեր տալով, սակայն շուտով թողնում է դրանք` նվիրվելով կոմպոզիցիային. «Ես ստեղծագործում եմ ամեն առավոտ, և երբ մի մասը պատրաստ է լինում, անցնում եմ մյուսին»<ref name="Duncan26">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 26</ref>։ Այդ թվականին նա կենտրոնանում է նվագախմբային ու երգչախմբային ստեղծագործությունների վրա, չնայած շարունակում է նաև լեդեր գրել<ref name="McKayBio56">[[#McKayBio|McKay]], p. 56</ref>։ Այս աշխատանքների մեծ մասը չի հրատարակվում, սակայն ձեռագրերը տարածվում են ընկերների ու երկրպագուների շրջանում<ref name="GibbsLife44">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 44</ref>։ 1817 թվականի սկզբին Շոբերը Շուբերտին ներկայացնում է հայտնի բարիտոն Յոհան Միխայիլ Ֆոգլին, ով քսան տարով մեծ էր Շուբերտից։ Ֆոգլը, ում համար Շուբերտը շարունակում էր շատ երգեր գրել, դառնում է կոմպոզիտորի ստեղծագործության քարոզիչներից մեկը Վիեննայի երաժշտական շրջանակներում։ Նա նաև հանդիպում է Յոզեֆ Հյուտենբրեների հետ (Անսելմի եղբայրը), ով նույնպես իր դերն է ունեցել Շուբերտի ստեղծագործական կյանքի զարգացման գործում<ref name="Newbould66">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 66</ref>։ Շուբերտի ընկերների մեծացող շրջանակը պատասխանատու դարձավ նրա զարգացման, իսկ մահից հետո` ստեղծագործությունների պահպանման գործում<ref name="Duncan90">[[#Duncan|Duncan (1905)]], pp. 90–93</ref>։ 1817 թվականի վերջին Շուբերտի հայրը նոր պաշտոն է ստանձնում Լիխենտալից ոչ հեռու գտնվող Ռոսաուի (այժմ` Ալզերգրունդ) դպրոցում։ Ֆրանց Շուբերտը միանում է հորը` դարձյալ զբաղվելով իր համար ոչ հրապուրիչ դասավանդումով։ 1818 թվականի սկզբին նա վտարվում է դպրոցից Վիեննայի երաժշտասերների ընկերությանը (Gesellschaft der Musikfreunde) անդամակցելու համար. անդամակցումը կարող էր նպաստել նրա երաժշտական կարիերային<ref name="Newbould69"/>։ Շուբերտը մեծ ուշադրության է արժանանում մամուլի կողմից, և առաջին հրապարակային ելույթը, որ 1818 թվականի փետրվարին էր կայացել ուվերտյուրայի կատարմամբ, գովեստի է արժանանում մամուլի կողմից Վիեննայում և արտասահմանում<ref name="GibbsLife59">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 59</ref>։ [[Պատկեր:SchubertAndVogl.jpg|250px|մինի|Յոհան Միխայիլ Ֆոգլին և Ֆրանց Շուբերտին պատկերող ծաղրանկար, Ֆրանց ֆոն Շոբեր, 1825]] 1818 թվականի ամառը Շուբերտը` որպես երաժշտության ուսուցիչ, անցկացնում է կոմս Յոհան Կարլ Էստերհազիի տանը` Զելիզի նրա դղյակում (երկայումս` Ժելեզովցե, Սլովակիա)։ Վճարը համեմատաբար լավ էր, իսկ պարտականությունը` դաշնամուր ու երգեցողություն դասավանդել կոմսի երկու դուստրերին, համեմատաբար հեշտ, ինչը նրան հնարավորություն էր տալիս ստեղծագործելու։ Շուբերտը, հնարավոր է, իր «Դո մաժոր ռազմական քայլերգը» (D. 733 no. 1), ի լրումն դաշնամուրային այլ դուետների, գրել է Մարիի ու Կարոլինայի համար<ref name="Newbould235">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 235</ref>։ Զելիզից վերադառնալուց հետո նա հաստատվում է ընկերոջ` Մայերհոֆերի հետ<ref name="Newbould69">[[#Newbould|Newbould (1999)]] pp. 69–72</ref>։ 1820-ական թվականների սկզբին Շուբերտը դառնում է արտիստների և ուսանողների շրջանակի անդամ, որը հետագայում հայտնի է դարձել «Շուբերտիադե» (Schubertiade) անունով։ Ընկերների նեղ շրջանակը, որը հարում էր կոմպոզիտորին, 1820 թվականի սկզբին հարված է ստանում. Շուբերտը և իր չորս ընկերները ձերբակալվում են ավստրիական ոստիկանության կողմից ([[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] և [[Նապոլեոնյան պատերազմներ]]ից հետո) հակահեղափոխական գուրծունեության և երիտասարդների ու ուսանողների հավաքներին մասնակցելու մեղադրանքով։ Շուբերտի ընկերներից մեկը` Յոհան Սենը, դատարանի վճռով բանտարկվեց մեկ տարով` հետագայում Վիեննա մտնելու իրավունքից զրկվելով։ Մնացած չորսը, ներառյալ` Շուբերտը, խիստ նկատողության են արժանանում «աստիճանավորների հետ անհարգալից ու վիրավորական տոնով խոսելու համար»<ref name="GibbsLife67">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 67</ref>։ Սենին այլևս երբեք չտենելով` Շուբերտը նրա բանաստեղծություններից երկուսի համար երաժշտություն է գրում (''Selige Welt'' (D. 743) և ''Schwanengesang'' (D 744))։ Այս միջադեպը, հնարավոր է, իր դերն է խաղում Մայերհոֆերի հետ հարաբերությունների վատթարացման գործում, ում հետ ապրում էր Շուբերտն այդ ժամանակ<ref name="GibbsLife68">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 68</ref>։ Շուբերտի ընկերները նրան անվանում են ''Շվամերլ'', որը Գիբսը նկարագրում է որպես «գեր» կամ «փոքր սունկ» բառերի թարգմանություն. Շուբերտը ցածրահասակ էր, ուներ 1.52 մ հասակ։ «Շվամը» ավստրիական բարբառներից մեկում նշանակում է ''սունկ'', իսկ «երլ» վերջավորությունը փոքրացնում է այն։ === Երաժշտական հասունության շրջան === [[Պատկեր:Franz Schubert c1827.jpg|250px|մինի|ձախից|Ֆրանց Շուբերտի դիմանկարը, Ֆրանց Էյբլ, 1827]] 1819-1820 թվականների ստեղծագործությունները վկայում են Շուբերտի զարգացման ու ոճի հասունության մասին<ref>{{Cite encyclopedia |year=1911 |title=Franz Schubert |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |publisher=The Encyclopædia Britannica Company |location=London, New York |last=Hadow |first=William Henry |volume=24 |pages=380}}</ref>։ «Լազարուս» (D. 689) անավարտ օրատորիան նա սկսել է գրել փետրվարին, ինչին հաջորդել են բազմաթիվ փոքրածավալ ստեղծագործություններ` «Der 23. Սաղմոս» (D. 706), «Gesang der Geister über den Wassern» (D. 714) օկտետ, C մինոր կվարտետ (D. 703) ) և «Թափառականի ֆանտազիա» C մաժոր դաշնամուրի համար (D. 760)։ Առավել մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում Շուբերտի` 1820 թվականին գրած երկու օպերաները` «Երկվորյակները» (Die Zwillingsbrüder, D. 647), որը հունիսի 14-ին ներկայացվել է Վիեննայի Կերնտներտոր թատրոնում, և «Կախարդական քնարը» (D. 644), որը օգոստոսի 21-ին ներկայացվել է Ան դեր Վին թատրոնում<ref name="Austin46">[[#Austin|Austin (1873)]], pp. 46–47</ref>։ Մինչ այդ Շուբերտի առավել խոշոր կոմպոզիցիաները, բացի մեսաներից, սահմանափակվում էին Գունդելհոֆի սիրողական նվագախմբի կատարումով, որը ձևավորվել էր ընտանեկան քառյակից։ Այժմ արդեն նա նկատելի տեղ էր զբաղեցնում` ներկայանալով լայն հասարակությանը<ref name="Austin46" />։ Հրատարակիչները, սակայն, շարունակում էին հեռու մնալ կոմպոզիտորի ստեղծագործությունների հրատարակումից, իսկ Անտոն Դիաբելին տարակուսանքով համաձայնել է մի քանի գործ տպագրել<ref name="Wilberforce90">[[#Wilberforce|Wilberforce (1866)]], pp. 90–92</ref>։ Առաջին 7 գործերը` բոլորն էլ երգեր, ընդունվում են այս ժամանակ, ինչի դիմաց նա ստանում է խղճուկ հոնորար։ Իրավիճակը փոքր-ինչ բարելավվում է 1821 թվականի մարտին, երբ Ֆոգլը համերգներից մեկի ժամանակ կատարում է «Der Erlkönig» (D. 328) ստեղծագործությունը, ինչը շատ լավ է ընդունվում<ref name="Wilberforce25">[[#Wilberforce|Wilberforce (1866)]], p. 25</ref>։ Այդ ամիս Շուբերտը գրում է Դիաբելիի վալսի (D 718) վարիացիան` դառնալով 50 կոմպոզիտորներից մեկը, ով իր ներդրումն է ունեցել Դիաբելիի թեմաներով վարիացիա ստեղծելու գործում։ Երկու օպերաներից հետո Շուբերտը առավել քան երբևէ տարվում է բեմով, որտեղ, մի շարք հանգամանքներով պայմանավորված, նա հաջողության չէր արժանացել։ 1822 թվականին մերժվում է «Ալֆոնսո և Էստրելա» գործը մասամբ լիբրետոյի պատճառով (լիբրետոյի հեղինակը Շուբերտի ընկերն էր` Ֆրանց ֆոն Շոբերը)<ref name="Newbould173">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 173</ref>։ «Ֆիերաբրասը» (D 796) մերժվում է 1823 թվականի աշնանը, սակայն դա որոշ առումով կապված էր [[Ջոակինո Ռոսսինի|Ռոսսինիի]] գործերի և իտալական ոճի տարածումով և [[Կարլ Մարիա ֆոն Վեբեր]]ի «[[Էվրիանթ]]» օպերայի անհաջողությամբ<ref name="CambridgeCompanion228">[[#CambridgeCompanion|Gibbs (1997)]], p. 228</ref>։ «Դավադիրները» (The Conspirators, D 787) արգելվում է գրաքննադատության կողմից (հավանաբար անվանման պատճառով), իսկ «Ռոզամունդա` Կիպրոսի արքայադուստր» (D 797) պիեսը ցածր որակի պատճառով հանվում է երկու ներկայացումից հետո<ref name="Gibbs111">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 111</ref>։ Այս աշխատանքներից առաջին երկուսը գրված են բավական բարդ եղանակով. օրինակ` «Ֆիերաբրասի» ձեռագիրը կազմում է 1.000 էջ, սակայն «Դավադիրները» գրավիչ կատակերգություն է, իսկ «Ռոզամունդան» Շուբերտի երբևէ ստեղծած ամենահրաշալի մեղեդային կտորներն է պարունակում։ 1822 թվականին նա ծանոթանում է Վեբերի և [[Բեթհովեն]]ի հետ։ Ասում են, որ Բեթհովենը մի քանի անգամ ընդունել է երիտասարդի նվերները, սակայն դրանցից շատերը հավանաբար լեգենդ են, և իրականում նա չէր կարող իմանալ Շուբերտի երաժշտության իրական մթնոլորտը, հատկապես ոչ գործիքային երաժշտությունը, քանի որ դրանք քիչ են հրատարակվել ու կատարվել կոմպոզիտորի կենդանության օրոք։ Ասում են, որ մահվան մահճում Բեթհովենը, թերթելով երիտասարդ կոմպոզիտորի որոշ գործեր, բացականչել է. «Իսկապես, աստվածային հանճարի կայծ կա այս Շուբերտի ստեղծագործություններում»<ref name="lvbv1">[[#Thayer|Thayer]], pp. 299–300</ref>։ === Վերջին տարիներ և գլուխգործոցներ === [[Պատկեր:Franz Schubert by Wilhelm August Rieder.jpeg|300px|մինի|Ֆրանց Շուբերտ, հեղինակ` Վիլհելմ Ավգուստ Ռայդեր]] Չնայած բեմական արվեստով ու ծառայողական պարտականություններով զբաղվածությանը, Շուբերտը այդ տարիներին գրել է զգալի քանակությամբ երաժշտություն։ Այսպես, 1822 թ. նա ավարտել է A-flat Major (D. 678) մեսսան, իսկ ավելի ուշ` նույն տարվա ընթացքում հանկարծակի ձեռնամուխ է եղել մի ստեղծագործության, որը, ինչպես քիչ այլ գործեր, արտահայտել է նրա հասունացող անձնական տեսլականը՝ Սի մինոր սիմֆոնիան, հայտնի որպես «Անավարտ սիմֆոնիա» (D. 759): Թե ինչու նա չի ավարտել այն՝ գրելով երկու մաս և սկսելով երրորդի ուրվագծերը, մնում է քննարկման առարկա։ Զարմանալի է նաև, որ նա այդ սիմֆոնիայի մասին ոչինչ չի ասել ընկերներին, թեև, ինչպես նշում է Բրայան Նյուբոլդը, նա պետք է ոգևորված լիներ իր ստեղծածով։ 1823 թվականին Շուբերտը, «Ֆիերաբրասից» բացի, գրել է նաև երգերի իր առաջին մեծ շարքը` «[[Չքնաղ ջրաղացպանուհի]]ն» ({{lang-de|Die schöne Müllerin}}) (D. 795) Վիլհելմ Մյուլերի բանաստեղծությունների հիման վրա<ref name="Newbould215">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 215</ref>։ Այս շարքը ավելի ուշ գրված «Ձմեռային ճանապարհ» (Winterreise) (D. 911) շարքի հետ նրա ստեղծած լավագույն երգերից է<ref>{{Cite web |author=[[Michael Dirda]] |date=2015 թ․ փետրվարի 4 |title=Ian Bostridge's 'Schubert's ''Winter Journey'' examines the composer's melancholy work |url=https://www.washingtonpost.com/entertainment/books/ian-bostridges-schuberts-winter-journey-examines-the-composers-melancholy-work/2015/02/04/9228fdda-aaf4-11e4-9c91-e9d2f9fde644_story.html |accessdate=2015 թ․ փետրվարի 8 |work=[[The Washington Post]] |quote=Franz Schubert's ''Winterreise'' is the greatest, and the most bleakly melancholy, of all song cycles.}}</ref>։ «Դու ես հանգստությունն ու խաղաղությունը» (D. 776) երգը նույնպես ստեղծվել է այդ նույն թվականին, երբ առաջին անգամ նրա մոտ ի հայտ են եկել [[սիֆիլիս]]ի նշանները<ref name="Reed1997">{{Cite book |author=John Reed |url=https://books.google.am/books?id=5MSxqOisofgC&pg=PA208 |title=The Schubert Song Companion |date=1997 թ․ օգոստոսի 15 |publisher=Manchester University Press |isbn=978-1-901341-00-3 |pages=208–9}} </ref><ref name="Newbould210">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 210</ref>։ 1824 թվականին Շուբերտը գրել է «Մի մինոր վարիացիաները» ֆլեյտայի և դաշնամուրի համար, «Չքնաղ ջրաղացպանուհին» շարքի մի երգ և լարային քառյակի համար մի քանի գործեր։ Նա գրել է նաև ''Լյա մինոր սոնատը'' [[արպեջիոնե]]ի և [[դաշնամուր]]ի համար (D. 821) այն ժամանակ, երբ այդ գործիքի հանդեպ հետաքրքրությունը դեռևս առկա էր<ref name="Newbould221225">[[#Newbould|Newbould (1999)]], pp. 221–225</ref>։ Նույն թվականի գարնանը նա գրում է ''Ֆա մաժոր օկտետը'' (D.803), կատարում է «Մեծ սիմֆոնիայի» էսքիզը, իսկ ամռանը վերադառնում է Զելիզ։ Նա տարվում է հունգարական երաժշտությամբ, գրում է ''Divertissement à la hongroise'' ստեղծագործությունը դաշնամուրային դուետի համար (D. 940)։ Ասում են, որ Շուբերտը սիրո անհույս զգացմունք է տածել իր աշակերտուհու` կոմսուհի Կարոլինա Էստերհազիի նկատմամբ, սակայն միակ գործը, որ նվիրել է նրան, «Ֆանտազիա ֆա մինոր» դուետն է դաշնամուրի համար<ref name="Newbould218">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 218</ref>։ Նրա ընկերը` Էդուարդ ֆոն Բաուերնֆելդը, գրել է բանաստեղծություն` նվիրված Շուբերտի անպատասխան սիրուն։ {{oq|en|<blockquote><poem> In love with a Countess of youthful grace, —A pupil of Galt's; in desperate case Young Schubert surrenders himself to another, And fain would avoid such affectionate pother<ref name="Duncan99">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 99</ref></poem> </blockquote>}} Նախորդ տարիների զրկանքները փոխհատուցվում են 1825 թվականի բարեկեցությամբ ու երջանկությամբ։ Արագ ընթացք է ունենում նրա գործերի հրատարակումը, և ամռանը նա հնարավորություն է ստանում արձակուրդը [[Վերին Ավստրիա]]յում անցկացնելու, որտեղ նրան խանդավառությամբ են ընդունում։ Այս ուղևորության ընթացքում Շուբերտը գրում է յոթ երգից բաղկացած շարք` ''Fräulein am See'', որը հիմնված էր [[Վալտեր Սքոթ]]ի «Լճի տիրուհի» ստեղծագործության վրա։ Շարքում ընդգրկված էր «Էլենի երրորդ երգը» (հայտնի է նաև Շուբերտի «Ավե Մարիա» անունով) (D. 839, Op. 52, No. 6), որը հաճախ կատարվում է ավանդական կաթոլիկ աղոթքի տեքստով<ref name="AveMariaSetting">[[#Emmons|Emmons]], p. 38</ref>։ 1825 թվականին Շուբերտը գրում է ''Լյա մինոր դաշնամուրային սոնատը'' (D 845, առաջին անգամ հրատարակվել է որպես 42) և սկսում է ''Դո մաժոր սիմֆոնիան'', որն ավարտում է հաջորդ տարի<ref name="Newbould228">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 228</ref>։ 1826-1828 թվականներին Շուբերտը բնակություն է հաստատում Վիեննայում` այդ ընթացքում 1827 թվականին ուղևորվելով [[Գրաց]]։ Այս երեք տարիների կյանքը համեմատաբար միապաղաղ է անցնում։ 1826 թվականին նա գրում է իր № 9 սիմֆոնիան (D. 944, հետագայում ստացել է «Մեծ D մաժոր» անունը), որը նվիրում է ''Երաժշտասերների ընկերությանը''` դիմացը հոնորար ստանալով<ref>[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 254</ref>։ 1828 թվականի գարնանը իր կարիերայի ընթացքում միակ անգամ նա տալիս է հրապարակային համերգ` բաղկացած սեփական աշխատանքներից<ref>[[#Newbould|Newbould (1999)]], pp. 265–266</ref>։ Համերգը լավ ընդունելության է արժանանում։ Շուբերտի ստեղծագործությունների անվանումները գաղափար են տալիս նրա կենսագրությունից։ № 14 ռե մինոր լարային քառյակը (D. 810), «Մահը և աղջիկը» վարիացիայի հետ գրվել է 1825-1826 թվականների ձմռանը և առաջին անգամ կատարվել 1826 թվականի հունվարի 25-ին։ Նույն թվականին՝ ավելի ուշ, գրվել են № 15 սոլ մաժոր լարային քառյակը (D 887, առաջին հրատարակվել է որպես op. 161), B մինոր ռոնդոն ջութակի ու դաշնամուրի համար (D. 895), Սոլ մաժոր դաշնամուրային սոնատը (D 894, առաջին հրատարակվել է որպես G, op. 78)։ Սրանց ավելանում են նաև շեքսպիրյան երեք երգերը, այդ թվում` "Ständchen" (D. 889) և "An Sylvia" (D. 891), որոնք գրվել են նույն օրը, երբ միջօրեի զբոսանքից հետո նա վերադարձել է պանդոկ<ref name="SmithCarlson78">[[#SmithCarlson|Smith &amp; Carlson]], p. 78</ref>։ [[Պատկեր:Schubert's Brille.jpg|250px|մինի|Շուբերտի ակնոցը]] 1827 թվականին Շուբերտը գրում է երգերի «Ձմեռային ճանապարհ» շարքը (D. 911), որը մի նոր բարձունք էր երգարվեստի մեջ, «Ֆանտազիա դո մաժորը» ջութակի ու դաշնամուրի համար (D. 934), «Էքսպրոմտը» դաշնամուրի համար և դաշնամուրային երկու տրիո (առաջինը` B-մաժոր (D. 898), երկրորդը` E-flat major, (D. 929))<ref name="Newbould261">[[#Newbould|Newbould (1999)]] pp. 261–263</ref>։ 1828 թվականին կոմպոզիտորը [[Ֆրանց Գրիլպալցեր]]ի խոսքերի հիման վրա գրում է «Միրիամի հաղթանակի երգը» (D 942), E-flat major մեսան (D. 950), «Tantum Ergo»-ն (D. 962), Դո մաժոր լարային քառյակը, դո մաժոր «Բենեդիկտ» մեսան (D.452), եզրափակիչ երեք սոնատները դաշնամուրի համար (D.958, D.959 и D.960) և 13 երգերից բաղկացած շարքը, որը հայտնի է «Կարապի երգ» անվանումով<ref name="Newbould270">[[#Newbould|Newbould (1999)]] pp. 270–274</ref>։ Այս հավաքածուն, չնայած լայն առումով երգերի շարք չէ, պահպանում է առանձին երգերի միասնությունը` ներկայացնելով հուզիչ ողբերգություն։ Այս երգերից վեցը գրվել են [[Հայնրիխ Հայնե]]ի բանաստեղծությունների խոսքերով, ում բանաստեղծությունների ժողովածուն տպագրվել էր աշնանը։ Դո մաժոր սիմֆոնիան (D. 944) թվագրվում է 1828 թվականին, սակայն երաժշտագետները կարծում են, որ այն գրվել է 1825-1826 թվականներին։ Շուբերտը կյանքի ընթացքում հազվադեպ է վերանայել իր ծավալուն գործերը։ Այն ժամանակ, երբ Բեթհովենի գործերը Վիեննայի նվագախումբը համարել էր նվագելու համար անհարմար, Շուբերտը ձեռնամուխ է լինում նոր Դո մաժոր սիմֆոնիայի ստեղծմանը (D 936A)<ref name="Newbould385">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 385</ref><ref name="CambridgeCompanion202">[[#CambridgeCompanion|Gibbs (1997)]], p. 202</ref>։ Շուբերտի վերջին երկու տարիների աշխատանքը ցույց է տալիս, որ կամպոզիտորն ավելի ու ավելի է հակվում մարդկային հոգեբանության մութ կողմերին և մարդկային հարաբերություններին` հոգևորի և սահմանայինի ավելի խոր գիտակցումով։ Այս շրջանի մի քանի երգերում, հատկապես շարքերում, նա արտասովոր խորության է հասնում։ Օրինակ` «Երկվորյակ» (Der Doppelgänger, D 957, No. 13) երգում անսովոր լուծման է հասնում` փոխանցելով անխուսափելի մահվան անմտությունը, երկրային ճամփորդության վերջը։ Բառերի ու հնչյունների ուժեղ ու հեռատես պատկերը նախորոշվել էին դեռևս մեկ տարի առաջ գրված «Լիրիկական մարդը» (Der Leiermann, D 911, No. 24) գործում, «Ձմեռային ճանապարհ» շարքի վերջում։ Նույնիսկ մեծածավալ գործերում նա երբեմն կիրառել է հազվագյուտ կառուցվածք. դա նկատելի է Ռե մաժոր սիմֆոնիայում (D 936A), որը հավանաբար գրել է կյանքի վերջին ամիսներին։ Այս գործում նա անընդունելի է համարում [[Գուստավ Մալեր]]ի` բանահյուսական երգերի կիրառումը հարմոնիայի տեսանկյունից<ref>Newbould (1999) ibid, and comments in the liner notes to the cd recording issued on Hyperion Records</ref>։ Հիվանդության մահճում Շուբերտը ցանկություն է արտահայտել զարգացնելու հարմոնիայի ու կառուցվածքի մասին իր ունեցած գիտելիքների պաշարը` ցանկանալով դասեր առնել ավստրիացի կոմպոզիտոր, երաժշտության տեսաբան Սիմոն Զեխտերից<ref name="Schonberg130">[[#Schonberg|Schonberg]], p. 130</ref>։ === Հիվանդություն և մահ === [[Պատկեր:Schubert Franz.jpg|250px|մինի|Շուբերտի կիսանդրին Վերինգի նախկին գերեզմանատանը]] Ստեղծագործական բուռն գործունեության ընթացքում վատանում է Շուբերտի առողջությունը։ Նրա մահվան պատճառը պաշտոնապես ընդունվել է [[որովայնային տիֆ]]ը, սակայն առաջարկվել են նաև այլ վարկածներ` ներառյալ երրորդ աստիճանի [[սիֆիլիս]]ը։ 1820-ական թվականների վերջերին նրա առողջությունը քայքայվում է, և նա որոշ ընկերների խոստովանել է, որ մոտ է իր մահը<ref>Brian Newbould, 1999, on the medical evidence</ref>։ 1828 թվականի ամռան վերջին կոմպոզիտորը տեսնում է պալատական բժշկին` Էրնստ Ռինին, ով հավանաբար հաստատել է նրա մոտալուտ մահը<ref>Newbould ibid</ref>։ Շուբերտի մահվան որոշ ախտանիշեր համապատասխանում են սնդիկով թունավորման ախտանշաններին (սնդիկն այն ժամանակ սիֆիլիսը բուժելու տարածված միջոց էր, ինչը ևս մեկ անգամ վկայում է նրա հնարավոր հիվանդության մասին)<ref name="Gibbs168">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], pp. 168–169</ref>։ Նոյեմբերի սկզբին նրա առողջությունը վատանում է. երգահանը տառապում է ուժեղ գլխացավերից, տենդից, այտուցված անոթներից։ Նա գրեթե անկարող էր սնունդ ընդունելու։ Շուբերտը մահացել է 1828 թվականի նոյեմբերի 19-ին Վիեննայում, 31 տարեկան հասակում։ Երաժշտական վերջին ստեղծագործությունը, որ նա ցանկացել է լսել, Բեթհովենի № 14 լարային քառյակն էր (C-sharp minor, Op. 131)։ Նրա ընկեր, ջութակահար Կարլ Հոլցը, ով ներկա է եղել Շուբերտի մահից հինգ օր առաջ կազմակերպված հավաքին, մեկնաբանել է. «Հարմոնիայի արքան երգի արքային բարեկամական առաջարկ է ուղարկել կյանքի ու մահվան քառուղիներում»<ref>Deutsch O.E. ''Schubert: Memoirs by his friends'', p. 300. London, 1959.</ref>։ Նա Բեթհովենի հետ էր, ումով հիացել էր ողջ կյանքի ընթացքում։ Շուբերտն իր իսկ խնդրանքով թաղվել է [[Վերինգ]] գյուղում (ներկայումս` Վիեննայի 18-րդ շրջանը)<ref name="Duncan79" />։ Մահվանից մեկ տարի առաջ նա Բեթհովենի թաղման ջահակիրն էր։ 1872 թվականին Վիեննայի Շտադպարկում կանգնեցվել է Շուբերտի արձանը<ref name="Duncan79">[[#Duncan|Duncan (1905)]], pp. 79–80</ref>։ 1888 թվականին Շուբերտի ու Բեթհովենի գերեզմանները տեղափոխվել են Վիեննայի [[Կենտրոնական գերեզմանատուն (Վիեննա)|Կենտրոնական գերեզմանատուն]], որտեղ էլ ներկայումս գտնվում են [[Յոհան Շտրաուս]]ի ու [[Յոհաննես Բրամս]]ի գերեզմանների կողքին<ref name="Gibbs197">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 197</ref>։ Վերինգի գերեմանատունը 1825 թվականին վերափոխել են զբոսայգու, որը կրում է Ֆրանց Շուբերտի անունը, իսկ Շուբերտի նախկին գերեզմանի տեղում տեղադրել են նրա կիսանդրին։ Նրա վրա գրված է հետևյալ մակագրությունը. «Երաժշտական արվեստն այստեղ ամփոփել է անգին գանձ, բայց և բազում այլ գեղեցիկ հույսեր» ։ ,,Die Tonkunst begrub hier einen reichen Besitz, aber noch viel schönere Hoffnungen" == Ստեղծագործություն == [[Պատկեր:Kalvarienbergkirche Hernals 9.JPG|250px|մինի|Հուշատախտակ Կալվալիենբերգ եկեղեցում, Հերնալս]] Շուբերտն իր երաժշտական կարճատև կյանքի ընթացքում հեղինակել է մոտ 1.500 աշխատանք։ Նրա շնորհիվ երգի ժանրը ձեռք է բերել գեղարվեստական ձև, հարստացել է համերգային վոկալ երաժշտությունը, ստեղծվել է երգի նոր տեսակ։ Շուբերտն իր լավագույն երգերը կրել է Վիլհելմ Մյուլլերի բանաստեղծությունների տեքստերով («Գեղեցիկ ջրաղացպանուհին», «Ձմեռային ճանապարհ» երգաշարեր)։ Հայտնի է նաև «Կարապի երգը» ժողովածուն, որի բազմաթիվ երգեր («Սերենադ», «Ձկնորսուհին», «Ծովի ափին» և այլն) արժանացել են համաշխարհային ճանաչման։ Շուբերտը երգեր է գրել նաև [[Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթե]]ի («Անտառի արքա», «Վայրի վարդը»), [[Հայնրիխ Հայնե]]ի («Երկվորյակ»), [[Ֆրիդրիխ Շիլլեր]]ի («Աղջկա գանգատը») և այլ բանաստեղծների խոսքերով։ Նրա երգերը բարձր է գնահատել [[Բեթհովեն]]ը։ Թեև Շուբերտի շուրջ ձևավորվել էր ընկերների ու մտերիմների շրջապատ, որը հիանում էր իր ստեղծագործություններով, իր կյանքի ընթացքում նրա երաժշտությունը չէր վայելում լայն ճանաչում։ Նրան երբեք չհաջողվեց ընդունվել մշտական աշխատանքի և ապահովել իր համար վաստակի կայուն աղբյուր, ստիպված էր ապավինել իր ընկերների և ընտանիքի օժանդակությանը։ Որոշ ոչ կանոնավոր վաստակ էին ապահովում իր երաժշտական գործերի հրատարակումը և երաժշտության մասնավոր դասերը։ Շուբերտի երաժշտության նկատմամբ հետաքրքրությունը արմատապես աճել է նրա մահվանից անցած տասնամյակների ընթացքում։ [[19-րդ դար]]ում նրա ստեղծագործությունները բացահայտել, հավաքել և տարածել են այնպիսի երգահաններ, ինչպիսիք են [[Ֆերենց Լիստ]]ը, [[Ռոբերտ Շուման]]ը և [[Ֆելիքս Մենդելսոն]]ը։ Շուբերտն այսօր համարվում է Արևմուտքի դասական լավագույն երգահաններից մեկը։ Շուբերտը գրել է նաև սիմֆոնիկ և դաշնամուրային երաժշտություն. ֆանտազիաներ (Դո մաժոր, Ֆա մինոր), [[էքսպրոմտ]]ներ, երաժշտական ակնթարթներ, [[սոնատ]]ներ, նվագախմբային ուվերտյուրաներ։ [[Կոմպոզիտոր]]ը 9 սիմֆոնիայի հեղինակ է (յոթը` լիովին ավարտուն), որոնցից առավել հայտնի են Չորրորդը՝ «Ողբերգականը», Հինգերորդը և Ութերորդը՝ «Անավարտը», որը երկմասանոց քնարադրամատիկական երկ է և աչքի է ընկնում հոգեբանական խորությամբ։ Իններորդ սիմֆոնիայում գերակշռում են ժողովրդական-էպիկական կերպարները։ Հանրահայտ են նրա բազմաթիվ կամերային ստեղծագործությունները, որոնցից ամենատարածվածը «Ֆորել» դաշնամուրային կվինտետն է։ 22 կվարտետից առավել նշանավոր են Լյա մինորը, Ռե մինորը և Սոլ մաժորը։ Մոտ 50 գործ, այդ թվում` որոշ անավարտ գործեր, գրել է դաշնամուրային դուետի համար։ Շուբերտը հեղինակել է 7 մեսա, մեկ օրատորիա, մեկ ռեքվիեմ։ Շուբերտի [[դաշնամուր]]ային սոնատներն աչքի են ընկնում ուրույն մեկնաբանություններով։ Նրա «Թափառաշրջիկը» ֆանտազիան կանխորոշել է [[Ֆերենց Լիստ]]ի [[սիմֆոնիկ պոեմ]]ների կառուցվածքը, իսկ դաշնամուրային «Էքսպրոմտները» և «Երաժշտական ակնթարթները»՝ [[Ֆրեդերիկ Շոպեն]]ի և Ֆերենց Լիստի դաշնամուրային երաժշտության բնորոշ գծերը։ Շուբերտը գրել է նաև [[օպերա]]ներ («Ալֆոնսո և Էստրելլա», «Ֆիերաբրաս», «Էգինհարդ և Էմմա» և այլն), [[օպերետ]]ներ («Հայելու ասպետը», «Ֆեռնանդո» և այլն), [[պոլոնեզ]]ներ, նախերգանքներ, [[քայլերգ]]եր, [[պարեր]] և այլ գործեր։ Շուբերտի ստեղծագործությունը սերտորեն առնչվում է [[ավստրիա]]կան ժողովրդական [[արվեստ]]ին և լայնորեն տարածվել է երկրում, թեև ժողովրդական թեմաներ հազվադեպ է օգտագործել։ Նա իր երկերում կարևորել է [[հարմոնիա]]յի և գործիքավորման գունեղությունը։ Լինելով վիեննական դասական դպրոցի ավանդույթների հետևորդ՝ Շուբերտն արևմտաեվրոպական երաժշտության մեջ հայտնի է նաև որպես նորարար։ Ինչպես բոլոր վիեննական դասականների, այնպես էլ Շուբերտի երկերն առանձնանում են կերպարների հարստությամբ, թեմաների և իրադարձությունների լայն ընդգրկումով։ [[Կոմպոզիտոր]]ի բազմաթիվ գործեր կատարվել են նրա մահից տասնամյակներ անց. Դո մաժոր սիմֆոնիան ամբողջությամբ հնչել է [[1839]] թվականին՝ [[Ֆելիքս Մենդելսոն]]ի ղեկավարությամբ, իսկ «Անավարտը»՝ [[1865]] թվականին։ === Ոճ === 1947 թվականի հուլիսին ավստրիացի կոմպոզիտոր [[Էռնստ Կշենեկ]]ը, քննելով Շուբերտի ոճը, ասել է, որ նախկինում ինքը «կիսում էր լայն տարածում ունեցող կարծիքն այն մասին, որ Շուբերտը հաճելի մեղեդիների հաջող ստեղծող է` զուրկ լինելով դրամատիկ ուժից ու մտքի որոնումից, ինչը բնորոշ է այնպիսի վարպետների, ինչպիսիք են [[Բախ]]ն ու [[Բեթհովեն]]ը»։ Սակայն Կշենեկը գրում է, որ ընկերոջ` կոմպոզիտոր Էդվարդ Էրդմանի հորդորով Շուբերտի ստեղծագործությունները մանրազնին ուսումնասիրելուց հետո, մատնանշելով դաշնամուրային սոնատները, համոզիչ փաստարկներ է բերում այն մասին, որ «[Շուբերտը] շատ ավելին է, քան հասարակ մշակողը, ով հոգ չի տարել կոմպոզիցիայի կառուցվածքի մասին»։ Թվում է, թե ամեն սոնատ տպագրումից հետո բացահայտում է տեխնիկական կառուցվածքի մեծ հարստությունը և ցույց տալիս, որ «Շուբերտը հեռու է եղել բավարարվածության զգացումից` իր հրաշալի գաղափարները հասարակ կաղապարներով իրագործելով, ընդհակակը, նա եղել է մտածող արվեստագետ` նուրբ ճաշակով և փորձարարական հակումներով»<ref name="Lev">[[#Lev|Lev]].</ref>։ === Գործիքային և եկեղեցական երաժշտություն, բեմի համար գործեր === Շուբերտի «փորձարարական հակումները» բազմիցս դրսևորվել են նրա արվեստում, ամենատարբեր ձևերով ու ոճերով` ներառյալ օպերան, հոգևոր ու կամերային երաժշտությունը, դաշնամուրային ու սիմֆոնիկ աշխատանքները։ Հնարավոր է, նրա փորձարարությունը մոդուլյացիայի ինքնատիպ զգացողություն է, ինչպես, օրինակ, լարային կվինտետի (D. 956) երկրորդ մասը, որտեղ նա E մաժորի տոնային բանալուն հասնելու համար E մաժորից խաղարկում է մինչև F մինոր<ref name="Gammond117">[[#Gammond|Gammond (1982)]], p. 117</ref>։ Փորձարարությունը դրսևորվում է նաև գործիքների անսովոր ընտրության մեջ, օրինակ` Լյա մինոր սոնատը [[արպեջիոնե]]ի և [[դաշնամուր]]ի համար (D. 821) կամ էլ կվինտետի ոչ ավանդական հաշվարկումը (D. 667)։ Չնայած այն բանին, որ Շուբերտի վրա ակնհայտ է Բեթհովենի և Մոցարտի դասական սոնատի ազդեցությունը (վաղ շրջանի ստեղծագործությունները և մասնավորապես 5-րդ սիմֆոնիան, հատկապես կրում են Մոցարտի ազդեցությունը), նրա ստեղծագործությունների կառուցվածքը, որպես կանոն, ավելի շատ մեղեդային զարգացման տպավորություն է թողնում, քան հարմոնիկ դրամայի<ref name="Gammond76">[[#Gammond|Gammond (1982)]], pp. 76–81</ref>։ Դասական ձևի և երկարաշունչ ռոմանտիկ մեղեդու համադրությունը նրա ստեղծագործությանը ինքնատիպ ոճ է հաղորդում։ [[Ռոբերտ Շուման]]ը «Մեծ սիմֆոնիան» (Great C major) բնորոշել է որպես «թռիչք դեպի երկնային տարածություն»<ref name="Brown630">[[#Brown|Brown]], p. 630</ref>։ Շուբերտի հարմոնիկ նորամուծությունները պարունակում են շարժում, որոնցում առաջին մասն ավարտվում է [[սուբդոմինանտ]]ի բանալիով, ոչ թե դոմինանտով։ Շուբերտի արվեստը ռոմանտիկ թուլացված տեխնիկայի նախակարապետն էր. ստեղծագործության կենտրոնական մասում լարվածությունը չի բարձրանում, իսկ վերջնական լուծումը թողնված է ամենավերջում։ === Լեդեր և գեղարվեստական երգեր === Լեդ (Lied) ժանրում Շուբերտն ունեցել է իր ամենամեծ ներդրումը։ Ամերիկացի երաժշտագետ Լեոն Պլանտինգան գրել է. «Իր ավելի քան վեց հարյուր լեդերում նա բացահայտել ու ընդարձակել է ժանրի հնարավորությունները, ինչպես իրենից առաջ ոչ մի կոմպոզիտոր չի արել»<ref>{{Cite book |last=Plantinga |first=Leon |url=https://archive.org/details/romanticmusichis0000plan |title=Romantic Music: A History of Musical Style in Nineteenth-Century Europe |publisher=Norton |year=1984 |isbn=0-393-95196-0 |pages=[https://archive.org/details/romanticmusichis0000plan/page/117 117] |ref=Plantinga}}</ref><ref>Plantinga, pp. 107–117</ref>։ Մինչև Շուբերտի ազդեցությունը լեդերը միտված էին կրկներգերի երաժշտությունը կայուն պահելուն և տեքստում բառերը չփոխելուն, ինչը բնորոշ է ժողովրդական ոճին. դա պայմանավորված էր ազգային ոգու բարձրացման ռոմանտիկ ալիքով։ [[Գյոթե]]ի պոեզիայի մշակման արդյունքում ստեղծված «Անտառի արքա» (D. 328) և «Գրետհենը պտտվող անիվում» (D. 118) ստեղծագործություններն աչքի են ընկնում իրենց դրամատիկ բովանդակությամբ, հարմոնիայի հեռանկարային կիրառմամբ և ստեղնաշարի խոսուն պատկերներով, ինչը «Գրետհենում» թողնում է պտտվող անիվի, իսկ «Անտառի արքայում»` քառատրոփ կատաղի վազքի տպավորություն<ref name="Swafford211">[[#Swafford|Swafford]], p. 211</ref>։ Նա գրել է երաժշտություն` օգտագործելով բազմաթիվ բանաստեղծների տեքստեր, իսկ ամենից շատ` [[Գյոթե]]ի, [[Ֆրիդրիխ Շիլլեր]]ի և Մայերհոֆերի տեքստերը։ Նա երգեր է գրել նաև [[Հայնրիխ Հայնե]]ի, [[Ֆրիդրիխ Ռյուկերտ]]ի, [[Յոզեֆ ֆոն Այխենդորֆ]]ի և բազմաթիվ այլ բանաստեղծների տեքստերի հիման վրա։ Հատկապես առանձնանում են Շուբերտի երկու երգաշարերը` «Գեղեցիկ ջրաղացպանուհին» և «Ձմեռային ճանապարհ», որոնք ստեղծվել են [[Վիլհելմ Մյուլլեր]]ի բանաստեղծությունների հիման վրա։ Այս ստեղծագործությունները նպաստել են ժանրի կայացմանը` ցույց տալով նրա հնարավորությունները երաժշտության, բանաստեղծության և նույնիսկ օպերային դրամայի տեսանկյունից։ Շուբերտի վերջին երգաշարը, որ հրատարակվել է մահից հետո` 1828 թվականին ''Wiener Theaterzeitung'' ամսագրում, «Կարապի երգն» է (Schwanengesang), որ նույնպես նորարական դեր ունի գերմանական լեդերում. այնտեղ կիրառվել են տարբեր բանաստեղծների գործեր` [[Լյուդվիգ Ռելշտաբ]], Հայնե և [[Յոհան Գաբրիել Սեյդլ]]։ ''Wiener Theaterzeitung'' ամսագրում «Ձմեռային ճանապարհ» երգի մասին գրվել է, որ «ոչ մեկը չէր կարող այդ երգը լսել` առանց խորապես հուզվելու»<ref name="Gammond153">[[#Gammond|Gammond (1982)]], pp. 153–156</ref>։ [[Անտոնին Դվորժակ]]ը 1894 թվականին գրել է, որ Շուբերտը, ում ինքը համարել է մեծագույն կոմպոզիտորներից մեկը, մեծ ազդեցություն է թողել առավել փոքրածավալ աշխատանքների վրա, հատկապես լեդերի և դաշնամուրային ստեղծագործությունների։ «Ռոմանտիկ դպրոցը միտված էր կարճ ձևերին, և չնայած Վեբերը մատնանշել է ճանապարհը, Շուբերտը եղել է դաշնամուրային փոքրածավալ ստեղծագործությունների գլխավոր հիմնադիրը, որոնք գերադասում էր ռոմանտիկ դպրոցը[...]։ Շուբերտն իր լեդերով նոր դարաշրջան է հիմնել։ Մնացած բոլոր երգահանները հետևել են նրա թողած ավանդներին»<ref name="CentIll345">[[#CentIllv48no3|Dvořák, Century Illustrated, July 1894]], pp. 344–345</ref>։ === Հրատարակություն, տեղեկագիրք === [[Պատկեր:Schubert Haus00.jpg|300px|մինի|Շուբերտի ծննդավայրում բացված թանգարանի ինտերիեր, Վիեննա, 1914]] Երբ Շուբերտը մահացավ, նրա ստեղծագործություններից հրատարակվել էր մոտ 100 գործ` հիմնականում երգեր, դաշնամուրային ու կամերային որոշ աշխատանքներ<ref>Deutsch 1978, p. 668</ref>։ Փոքր գործերի հրատարակումը շարունակվել է հետագայում, սակայն ավելի մեծածավալ ստեղծագործությունների ձեռագրերը, որոնց գոյությունը լայնորեն հայտնի էր, մնացել են աշխատասենյակներում ու Շուբերտի ընտանիքի, ընկերների ու հրատարակիչների թղթապանակներում<ref>Deutsch 1978, pp. 668–669</ref><ref name="GroveAppendix"/>։ Նույնիսկ Շուբերտի ընկերներից ոմանք չեն իմացել նրա ստեղծագործությունների իրական ծավալի մասին. տարիներ շարունակ կոմպոզիտորը ճանաչվել է որպես «երգի արքայազն», չնայած որոշ մեծածավալ գործեր նույնպես լավ ընդունելության են արժանացել<ref name="GibbsLife61">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], pp. 61–62</ref>։ 1838 թվականին [[Ռոբերտ Շուման]]ը [[Վիեննա]] կատարած այցի ժամանակ հայտնաբերում է ''Իններորդ սիմֆոնիայի'' (D. 944) փոշոտ ձեռագիրը և այն տանում [[Լայպցիգ (քաղաք)|Լայպցիգ]], որտեղ այն կատարում է [[Ֆելիքս Մենդելսոն]]ը և դրա մասին գրում ''Neue Zeitschrift für Musik'' (Երաժշտական նոր թերթ) թերթում։ Մոռացված ստեղծագործությունները հրապարակելու գործում կարևոր իրադարձություն է հանդիսանում [[Ջորջ Գրոուվ]]ի (հայտնի է ''Երաժիշտների ու երաժշտության բառարանով'') և [[Արթուր Սալիվան]]ի` Վիեննա կատարած ուղևորությունը 1867 թվականի աշնանը։ Նրանք մոռացումից փրկում են Շուբերտի յոթ սիմֆոնիաները, կամերային մի քանի գործեր, որոշ օպերաներ ու մեսաներ և մեծ քանակությամբ երգեր<ref name="GroveAppendix">[[#Kreissle|Kreissle]], pp. 297–332, in which Grove recounts his visit to Vienna.</ref>։ Այդ ամենի հետևանքով լայն հասարակության ուշադրությունը կրկին սևեռվում է Շուբերտի ստեղծագործություններին<ref name="WideInterest">See e.g. [[#Kreissle|Kreissle]], p. 324, where Grove describes current (1860s) interest in Schubert's work, and [[#CambridgeCompanion|Gibbs (1997)]], pp. 250–251, describing the size and scope of the 1897 Schubert centennial commemorations.</ref>։ === Լիակատար հրատարակություն === 1884-1897 թվականին աշխարհի հնագույն ''Breitkopf & Härtel'' երաժշտական հրատարակչությունը հրատարակել է Ֆրանց Շուբերտի ստեղծագործությունները, քննադատական հոդվածներ, որոնց թվում նաև [[Յոհաննես Բրամս]]ի հոդվածները, ում գլխավորությամբ հրատարակվել էր Շուբերտի գործերի առաջին շարքը` բաղկացած ութ սիմֆոնիայից։ ''Bärenreiter'' հրատարակչությունը [[20-րդ դար]]ի երկրորդ կեսին ձեռնամուխ է եղել Շուբերտի գործերի նոր հրատարակությանը (New Schubert Edition)։ === Գերմանական մատենագրություն === Քանի որ Շուբերտի կենդանության օրոք համեմատաբար քիչ գործեր են հրատարակվել, դրանցից ոչ բոլորն են համարակալված, իսկ համարակալված գործերն էլ դասավորված չեն հերթականությամբ։ Ավստրիացի երաժշտագետ Օտտո Էրիխ Դոյչը (1883-1967) հայտնի է Շուբերտի ստեղծագործությունների առաջին լիարժեք մատենացանկի կազմումով։ Այն առաջին անգամ հրատարակվել է անգլերեն 1951 թվականին (Շուբերտի թեմատիկ մատենացանկ)` հետագայում վերանայվելով 1978 թվականին գերմաներենով նոր հրատարակության համար ({{lang-de|Franz Schubert: Thematisches Verzeichnis seiner Werke in chronologischer Folge}}, {{lang-en|Franz Schubert: Thematic Catalogue of his Works in Chronological Order}})։ === Համարակալման հետ կապված խնդիրներ === Շփոթմունքն առաջացել է բավական վաղ` համեմատած Շուբերտի` ուշ շրջանի սիմֆոնիաների հետ։ Շուբերտի ավարտուն վերջին սիմֆոնիան Իններորդ սիմֆոնիան է (D 944), որը, կախված տարբեր հրատարակումներից, տպագրվել է 7-րդ, 8-րդ և 10-րդ համարի ներքո, իսկ անավարտ Ութերորդ սիմֆոնիան (D 759) տպագրվել է 7-րդ, 8-րդ և 9-րդ համարների ներքո։ Անգլալեզու աղբյուրներում սովորաբար կիրառվում է սիմֆոնիաների հետևյալ դասավորությունը. *No. 7։ E մաժոր, D 729 *No. 8։ B մինոր, D 759 ''Unfinished'' *No. 9։ C մաժոր, D 944 ''Great C major'' *No. 10։ D մաժոր, D 936A Ավելի մեծ շփոթմունք է առաջացել` կապված դաշնամուրային սոնատների համարակալման հետ, որոնք վերաբերում են № 15-23 սոնատներին, չնայած համարկալումն ավելի շատ կիրառվում է Շուբերտի սիմֆոնիաների և ոչ թե դաշնամուրային սոնատների նկատմամբ։ == Ճանաչում == Ափսոսանքի զգացումը կոմպոզիտորի վաղաժամ մահվան կապակցությամբ (Շուբերտը մահացել է 31 տարեկան հասակում) արտահայտված է նրա տապանաքարի գրության մեջ, որի հեղինակը Շուբերտի ընկեր, բանաստեղծ Ֆրանց Գրիլպարցերն է. «Այստեղ երաժշտությունը թաղել է գանձ, բայց ավելի շատ անկատար հույսեր»<ref name="Duncan80">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 80</ref>։ Շատերը համաձայն չէին այս կարծիքին` պնդելով, որ Շուբերտն իր կարճատև կյանքի ընթացքում էլ բազմաթիվ գլուխգործոցներ է ստեղծել, ուստի «անկատար հույսեր» արտահայտությունը տեղին չէ։ Այս կարծիքն են արտահայտել որոշ դաշնակահարներ, մասնավորապես` Ալֆրեդ Բրենդելը, ով խստորեն է արտահայտվել Գրիլպարցերի մակագրության մասին։ Շուբերտի կամերային երաժշտությունը շարունակում է հանրաճանաչ մնալ։ 2008 թվականի հոկտեմբերին Ավստրալիայում ''ABC''-ի կազմակերպած հարցումների համաձայն` Շուբերտի երաժշտությունը գերակայում է այդ ոլորտում։ Ամենից տարածվածը ''Եռակի կվինտետն'' է (Trout Quintet), որին հաջորդում են Շուբերտի երկու այլ գործեր<ref>{{Cite web |title=The Classical Music Chamber Music 100 |url=http://www.abc.net.au/classic/classic100/chamber/100list.htm |accessdate=2010 թ․ օգոստոսի 24 |publisher=Australian Broadcasting Co.}}</ref>։ ''[[Նյու Յորք Թայմս]]'' թերթի երաժշտական քննադատ Անտոնի Թոմասինին, ով Շուբերտին համարում էր մեծությամբ չորրորդ կոմպոզիտորը, նրա մասին գրել է. {{քաղվածք|Պետք է սիրել այս երիտասարդին, ով մահացել է 31 տարեկան հասակում, եղել է հիվանդ, աղքատ ու անտեսված` բացի ընկերական շրջապատից, ուր հիացած են եղել նրա հանճարով։ Նրա հարյուրավոր երգերը, այդ թվում «Ձմեռային ճանապարհ» երգաշարը, որը միշտ գրավել է երգիչներին ու հանդիսատեսին, մեր համերգային կյանքում կենտրոնական տեղ են զբաղեցնում։ Շուբերտի առաջին մի քանի սիմֆոնիաները կարող էին առաջընթաց ունենալ, սակայն առանձնահատուկ հիասքանչ են ''Անավարտ'' և ''Իններորդ'' սիմֆոնիաները։ Վերջինս ճանապարհ է հարթել Բրուքների ու համար ու կանխորոշել Գուստավ Մալերին<ref name="nytimes">{{Cite web |title=The Greatest Composers – A Top 10 List |url=https://www.nytimes.com/2011/01/23/arts/music/23composers.html?_r=1 |accessdate=2017 թ․ օգոստոսի 20 |website=NYTimes.com}}</ref>։ {{oq|ru|You have to love the guy, who died at 31, ill, impoverished and neglected except by a circle of friends who were in awe of his genius. For his hundreds of songs alone – including the haunting cycle Winterreise, which will never release its tenacious hold on singers and audiences – Schubert is central to our concert life.... Schubert's first few symphonies may be works in progress. But the Unfinished and especially the Great C major Symphony are astonishing. The latter one paves the way for Bruckner and prefigures Mahler.}}|}} === Այլ կոմպոզիտորների գնահատականներ === 1830-1870-ական թվականներին [[Ֆերենց Լիստ]]ը բացահայտել է Շուբերտի մի շարք գործեր, ինչը կարևոր խթան է հանդիսացել Շուբերտի մահից հետո նրա ստեղծագործությունների տարածման գործում։ Նա ասել է, որ Շուբերտը «երբևէ ապրած ամենապոետիկ երաժիշտն է»<ref name="Suttoni">[[#Suttoni|Liszt (1989)]], p. 144</ref>։ Շուբերտի սիմֆոնիաները առանձնապես հետաքրքրել են [[Անտոնին Դվորժակ]]ին, իսկ [[Հեկտոր Բեռլիոզ]]ը և [[Անտոն Բրուքներ]]ը ընդունել են ''Իններորդ'' սիմֆոնիայի ազդեցությունը իրենց ստեղծագործությունների վրա<ref name="Newbould404" />։ Հատկապես [[Ռոբերտ Շուման]]ը, 1838 թվականին Վիեննայում տեսնելով ''Իններորդ'' սիմֆոնիայի ձեռագիրը, [[Ֆելիքս Մենդելսոն|Մենդելսոնի]] ուշադրությունն է հրավիրել նրա վրա, ով առաջին անգամ այն ներկայացրել է 1939 թվականին [[Լայպցիգ (քաղաք)|Լայպցիգում]]<ref>Maurice J. E. Brown, ''The New Grove Schubert''</ref>։ [[20-րդ դար]]ում շատ կոմպոզիտորներ, այդ թվում` [[Անտոն Վեբերն]]ը, [[Բենջամեն Բրիտտեն]]ը, [[Ռիխարդ Շտրաուս]]ը, [[Ջորջ Քրամփ]]ը և [[Հանս Զենդեր]]ը իրենց հարգանքի տուրքն են մատուցել Շուբերտին ու նրա ստեղծագործությանը։ Փորձառու դաշնակահար Բրիտտենը, կատարել է Շուբերտի բազմաթիվ լեդեր, դաշնամուրային սոլո և դուետային գործեր<ref name="Newbould404">[[#Newbould|Newbould (1999)]], pp. 403–404</ref>։ 1977 թվականին գերմանական ''[[Kraftwerk]]'' [[Էլեկտրոնային երաժշտություն|էլեկտրոնային]] խումբը ձայնագրել է գործիքային երաժշտություն` այն անվանելով ''Ֆրանց Շուբերտ''` որպես հարգանքի տուրք մեծ կոմպոզիտորին<ref name="TEERecord">[[#TEERecord|Trans-Europe Express track listing]]</ref>։ === Հիշատակ === 1897 թվականի Շուբերտի ծննդյան 100-ամյա հոբելյանը երաժշտական աշխարհում տոնվել է փառատոներով, տարբեր ելույթներով` նվիրված նրա երաժշտությանը։ Վիեննայում կազմակերպվել է համերգային տասը օր, որտեղ ելույթ է ունեցել կայսր [[Ֆրանց Յոզեֆ I]]-ը` իր խոսքում Շուբերտին համարելով գեղարվեստական երգի հիմնադիր և Ավստրիայի սիրելի զավակներից մեկը<ref name="Rodenberg118">[[#Rodenberg|Rodenberg]], p. 118</ref><ref name="MT189702">[[#MusicalTimes189702|Musical Times, February 1897]], p. 113</ref>։ [[Կարլսրուե]] քաղաքում ներկայացվել է Շուբերտի «Ֆիերաբրաս» օպերան<ref name="CambridgeCompanion318">[[#CambridgeCompanion|Gibbs (1997)]], p. 318</ref>։ 1928 թվականին Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում կազմակերպվել է Շուբերտի շաբաթ` նվիրված կոմպոզիտորի մահվան 100-ամյա տարելիցին։ Շուբերտի ստեղծագործությունները ներկայացվել են եկեղեցիներում, համերգասրահներում և ռադիոկայաններում։ Կազմակերպվել էր մրցույթ, որի ժամանակ ''[[Columbia Records]]''-ի հովանավորությամբ սահմանվել էր 10.000 դոլար մրցանակ «ինքնատիպ սիմֆոնիկ ստեղծագործության համար, որտեղ ներկայացված կլինի Շուբերտի քնարական հանճարը և նվիրված կլինի նրա հիշատակին»<ref name="time1928" />։ Հաղթող է ճանաչվել [[Կուրտ Ատերբերգ]]ի վեցերորդ սիմֆոնիան<ref name="time1928">{{Cite news |date=1928 թ․ դեկտեմբերի 3 |title=Schubert Ecstasy |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,928288,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091103095735/https://time.com/time/magazine/article/0,9171,928288,00.html |archive-date=2009 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2009 թ․ ապրիլի 8 |work=Time}}</ref>։ Շուբերտի անունով կոչվել է խառնարան [[Փայլածու]] (Մերկուրի) մոլորակի վրա։ Շուբերտի պատվին կազմակերպվում են երաժշտությանը նվիրված տոնակատարություններ` [[Շուբերտիադա]]ներ։ === Դրսևորում կինոյում === Շուբերտի կերպարը ներկայացված է մի քանի ֆիլմերում։ Դրանցից են «Շուբերտի գարնանային երազանք» (1931), «Քնքուշ երգի հրապուրանք» (1933), «Մեծ զարթոնք» (1941), «Միայն սեր» (1947), «Սերենադ» (1940), «Ֆրանց Շուբերտ» (1953), «Das Dreimäderlhaus» (1958), «Նոկտյուրն» (1986)։ === Ֆիլմագրություն === Շուբերտի ստեղծագործությունները հնչում են բազմաթիվ ֆիլմերում։ Ստորև ներկայացվում են որոշ ֆիլմեր։ {| class="wikitable" |+ !Ֆիլմի անվանում !Ստեղծման տարեթիվ !Ռեժիսոր !Շուբերտի երաժշտություն |- |''Ոսկե դարաշրջան'' |1930 |[[Լուիս Բունյուել]] |''Անավարտ'' սիմֆոնիա No. 8, B մինոր, D. 759 |- |''[[Ֆանտազիա (մուլտֆիլմ, 1940)|Ֆանտազիա]]'' |1940 |[[Ուոլթ Դիսնեյ]] |Ավե Մարիա, Op. 52, No. 6 |- |''Կրիայի տունը'' |1942 |[[Վիկտոր Ֆլեմինգ]] |Kyrie |- |''Գնդապետ Բլիմպի կյանքն ու մահը'' |1943 |Մայքլ Փոուել,<br />Էմերիկ Պրեսբուրգեր |''Անավարտ'' սիմֆոնիա No. 8, B մինոր, D. 759 |- |''Կրկնակի ապահովագրում'' |1944 |[[Բիլլի Ուայլդեր]] |''Անավարտ'' սիմֆոնիա No. 8, B մինոր, D. 759 |- |''Կարճ հանդիպում'' |1945 |[[Դևիդ Լին]] |Ռազմական քայլերգ |- |''Մի հիասքանչ կիրակի'' |1947 |[[Ակիրա Կուրոսավա]] |''Աբավարտ'' սիմֆոնիա No. 8, B մինոր, D. 759<ref>{{Cite web |title=Unfinished Symphony in One Wonderful Sunday by Kurosawa |url=http://www.andante.com.tr/en/7813/Unfinished-Symphony-in-One-Wonderful-Sunday-By-Kurosawa |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |website=Unfinished Symphony in One Wonderful Sunday by Kurosawa}}</ref> |- |''Դարձյալ գալիս է Բագս Բանին'' |1948 |Ֆրիզ Ֆրիլինգ |"Անտառի արքան" |- |''Պատուհան դեպի բակ'' |1954 |[[Ալֆրեդ Հիչքոք]] |Պարային երաժշտություն No. 2, G մաժոր (''Ռոզամունդա'' ստեղծագործությունից) |- |''Բարի Լինդոն'' |1975 |[[Սթենլի Կուբրիկ]] |Դաշնամուրային տրիո, E-flat մաժոր, Op. 100 (2-րդ մաս)<br />Գերմանական պար No. 1, C մաժոր |- |''Մարաթոնյան վազորդ'' |1976 |Ջոն Շլեզինգեր |"Հետաքրքրասերը" (''Գեղեցիկ ջրաղացպանուհին'' ստեղծագործությունից) |- |''Ամառային գիշերվա սիրային կատակերգություն'' |1982 |[[Վուդի Ալեն]] |''Գեղեցիկ ջրաղացպանուհին'', D. 795, No. 2։ |- |''Համայնապատկերով սենյակ'' |1985 |Ջեյմս Այվորի |Դաշնամուրային սոնատ No. 4, A մինոր, D. 537 |- |''Ուիթնեյլը և ես'' |1987 |Բրյուս Ռոբինզոն |Դաշնամուրային սոնատ, B-flat մաժոր, D. 960 |- |''Հանցանք ու հանցագործություն'' |1989 |[[Վուդի Ալեն]] |Լարային քառյակ G մաժոր, Op. 161 (1-ին մաս), D. 887 |- |''Օրվա մնացորդը'' |1993 |Ջեյմս Այվորի |"Sei mir gegrüßt", D. 741 |- |''Արեգակնային ճառագայթում'' |1999 |[[Իշտվան Սաբո]] |Ֆանտազիա F մինոր դաշնամուրի համար, 4 ձեռքի համար Op.103, D. 940 |- |''Շերլոկ Հոլմս։ Ստվերների խաղ'' |2011 |[[Գայ Ռիչի]] |"Die Forelle" ("The Trout"), Op. 32, D. 550 |- |''Տիկինը կառքում'' |2015 |Նիկոլաս Հիթներ |Impromptu in G-flat major, Op. 90, No. 3 |} == Ծանոթագրություններ == <div style="height: 300px; overflow: auto">{{ծանցանկ|3|height=200}}</div> == Արտաքին հղումներ == * [http://www.das-lied.org/index.php?option=com_content&view=category&id=34&Itemid=28&lang=ru Ձայնի և դաշնամուրի համար երգերի ձայնագրություններ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150518082642/http://www.das-lied.org/index.php?option=com_content&view=category&id=34&Itemid=28&lang=ru |date=2015-05-18 }} * [http://classic.chubrik.ru/Schubert/ Հոդվածը ''Երաժշտական հանրագիտական բառարանից''] * [http://artofpiano.ru/person.php?p=schubert Շուբերտի դաշնամուրային երաժշտության mp3 ձայնագրություններ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130812140631/http://artofpiano.ru/person.php?p=schubert |date=2013-08-12 }} * [http://www.classic-music.ru/schubert.html Եվս մեկ հոդված` ինչու Շուբերտը չի ավարտել սիմֆոնիան] * [http://www.trovar.com/Deutsch.html Շուբերտի ստեղծագործությունների մատենացանկ, անավարտ 8-րդ սիմֆոնիան] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090130013609/http://www.trovar.com/Deutsch.html |date=2009-01-30 }} {{ref-en}} * [http://notes.tarakanov.net/songs/shubert-songs.zip Շուբերտի վոկալային ստեղծագործությունների լիակատար ժողովածու] * [http://www.franzschubert.org.uk/ Ֆրանց Շուբերտի Բրիտանական ինստիտուտ] * [http://www.schubertsocietyusa.org/ Ֆրանց Շուբերտի ընկերություն ԱՄՆ-ում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140917191810/http://www.schubertsocietyusa.org/ |date=2014-09-17 }} * [http://www.sinor.ru/~raritet/ Շուբերտ, օպերաների լիբրետոներ ռուսերենով] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120701150245/http://www.sinor.ru/~raritet/ |date=2012-07-01 }} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=8|էջ=593}} {{DEFAULTSORT:Շուբերտ, Ֆրանց}} {{Ֆրանց Շուբերտ}} [[Կատեգորիա:Անձինք մետաղադրամների վրա]] [[Կատեգորիա:Անձինք նամականիշերի վրա]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դաշնակահարներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դիրիժորներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգեհոնահարներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կոմպոզիտորներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի մանկավարժներ]] dqcodrwaug51kfmcsrl31ysbaplq2q7 0 29776 10357052 10354344 2025-06-18T00:14:40Z 217.76.15.71 /* Չափերը */ Fixed typo 10357052 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անատոմիա | պատկեր = Vasectomy diagram-hy.png | նկարագրություն = Առնանդամի կառուցվածքը }} '''Առնանդամ''', արական արտաքին [[Միզասեռական համակարգ|սեռական օրգան՝]] երկակի ֆիզիոլոգիական ֆունկցիայով ([[Սեռական հարաբերություն|սեռական հարաբերության]] ժամանակ [[սերմնահեղուկ]]ի արտադրություն և [[միզապարկ]]ից [[մեզ]]ի հեռացում)։ Կազմված է խորշիկային մարմիններից։ == Կառուցվածք == Առնանդամի մեջ տարբերակում են [[Առնանդամի գլխիկ|գլխիկ]] (''glans pénis''), մարմին կամ բուն (''córpus pénis'') և հիմք (''rádix pénis'')։ [[Պատկեր:Human male genitalia.jpg|thumb|[[Թլպատում|Թլպատված]] առնանդամ.]] Բունը բաղկացած է անձավային և սպունգային մարմիններից։ Անձավային և սպունգային մարմինները պատված են հաստ սպիտակուցային թաղանթով և առաջացնում են շատ փոքր խոռոչներ՝ «անձավիկներ» կամ լակուններ (''cavérnae'')։ Անձավային մարմինները տեղակայված են ծայրերին, 1 սպունգային մարմինը՝ նրանց միջև՝ հարելով ստորին մակերեսին։ Նրա մեջ է գտնվում [[միզուղի|միզուղու]] ծայրը՝ միզուկը (''urethra'')։ Սպունգաձև մարմինը ավարտվում է առնանդամի ծայրին գտնվող կոնաձև գոյացությամբ՝ գլխիկով։ Գլխիկը սերտաճած է անձավային մարմինների հետ՝ առաջացնելով հաստացում։ Այն պատված է նուրբ մաշկով, որի մանր գեղձերը արտադրում են [[սմեգմա]]։ Գլխիկը հարուստ է նաև լակուններով, որոնք էրեկցիայի ժամանակ լցվում են արյամբ և, հետևաբար, մեծանում ծավալով, և [[նյարդային վերջավորություններ]]ով, որոնք այն դարձնում են մարմնի ամենազգայուն մասերից մեկը։ Առնանդամի արյան անոթների հատուկ կառուցվածքի շնորհիվ արյունը սեռական դրդման ժամանակ լցվում է խորշիկային մարմիններ, որի հետևանքով էլ առնանդամը պնդանում է և լարվում ([[էրեկցիա]])։ === Ծայրային թլիպ === Առնանդամի գլխիկի ազատ ծայրին գտնվում է [[միզուկ]]ի արտաքին բացվածքը։ Առնանդամը ծածկող մաշկը գլխիկի հիմքի մոտ առաջացնում է ազատ ծալք՝ [[ծայրային թլիպ]], գլխիկի և ծայրային թլիպի միջև մնում է ճեղքային խոռոչ։ Ծայրային թլիպի երկարությունը և խոռոչի մեծությունն անհատականորեն փոփոխական են։ Մինչև 10 տարեկան տղաների ծայրային թլիպը լրիվ ծածկում է գլխիկը։ Ծայրային թլիպի ներքին մակերևույթին տեղադրված են ճարպագեղձեր, որոնց արտազատուկը ծայրային թլիպի և առնանդամի գլխիկի էպիթելային բջիջների հետ գոյացնում է թլիպաճարպ ([[սմեգմա]])։ == Չափերը == === Էրեկցիա === {{հիմնական|Էրեկցիա}} Հասուն տղամարդու մոտ հանգստի վիճակում տատանվում են 7-10, էրեկցիայի վիճակում՝ 12-18 սմ. սա նշանակում է, որ նրա չափսերը համապատասխանում են կնոջ [[հեշտոց]]ի չափերին։ Չգրգռված վիճակում տարբեր անձանց մոտ առնանդամների չափերի տարբերությունները մասնակիորեն չեզոքացվում են էրեկցիայի ժամանակ, երբ կարճ առնանդամի հարաբերական երկարացումը լինում է ավելի շատ, քան երկարինը։ == Տես նաև == * [[Թլպատում]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://medex.am/health-topics/penis-care Առնանդամի խնամք] {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀԲՀ}} [[Կատեգորիա:Անդրոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Տղամարդու սեռական օրգաններ]] [[Կատեգորիա:Մարդու անատոմիա]] [[Կատեգորիա:Միզային համակարգ]] [[Կատեգորիա:Սեռական օրգաններ]] [[Կատեգորիա:Առնանդամ]] 1m8dz0l9c0qnuxhdy9xm0xzbwobdu3n 10 31112 10356813 10018483 2025-06-17T19:16:14Z Ապատ63 36683 10356813 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="clear:right; width:17.0em; float:right; text-align:center; font-size:85%;" |- |style="background:{{Գույն|Հինդուիզմ}}; padding-bottom:0.3em;"| <span style="font-size:175%;">'''[[Հինդուիզմ]]'''</span><br /> [[:Կատեգորիա:Հինդուիզմ|թեմատիկայի]] հոդված |- |style="padding:0.75em 0 0.15em;"| [[Պատկեր:Om symbol.svg|90px|Aum]] |- ! [[Հինդուիզմի պատմություն|Պատմություն]]{{·}} [[Հինդուիստական պանթեոն|Պանթեոն]]<br /> |- | <div style="background:{{Գույն|Հինդուիզմ};">'''[[Ուղղություններ]]'''</div> [[Վայշնայություն]]{{·}} [[Շիվայություն]]<br /> [[Շակտիզմ]]{{·}} [[Սմարտիզմ]]<br /> |- | <div style="background:{{Գույն|Հինդուիզմ}};">'''[[Հինդուիզմի փիլիսոփայություն|Փիլիսոփայություն]]'''</div> [[Դհարմա]]{{·}} [[Արտհա]]{{·}} [[Կամա]]<br /> [[Մոկշա]]{{·}} [[Կարմա]]{{·}} [[Սամսարա]]{{·}}<br /> [[Ռաջա-յոգա|Յոգա]]{{·}} [[Յանտրա (հինդուիզմ)|Յանտրա]]{{·}} [[Բհակտի]]{{·}}<br/> [[Մայա]]{{·}} [[Պուջա]]{{·}} [[Կիրտան]]{{·}} [[Մանդիր]]{{·}} [[Աբհավա]]{{·}} [[Բհավա]] |- | <div style="background:{{Գույն|Հինդուիզմ}};">'''[[Սրբազան գրքեր]]'''</div> [[Վեդաներ]]{{·}} [[Ուպանիշադներ]]<br /> [[Ռամայանա]]{{·}} [[Մահաբհարաթա]]<br /> [[Բհագավադգիտա]]{{·}} [[Պուրաններ]]<br /> [[Յոգա սուտրա|Պատանջալի Յոգա սուտրա]]{{·}} [[Հաթհապրադիպիկա]]<br>''[[Հինդուիզմի կրոնական գրքեր|այլ]]'' |- | <div style="background:{{Գույն|Հինդուիզմ}};">'''Համանման նյութեր'''</div> [[Հինդուիզմ ըստ երկրի]]{{·}} [[Հինդուիզմը Հայաստանում]]{{·}} [[Հինդուիստական սրբապատկերագրություն|Սրբապատկերագրություն]]{{·}} [[Հինդուիստական ճարտարապետություն|Ճարտարապետություն]]{{·}} [[Հին հնդկական օրացույց|Օրացույց]]{{·}} [[Հինդուիստական տոներ|Տոներ]]{{·}} [[Կրեացիոնիզմը հինդուզմում|Կրեացիոնիզմ]]{{·}} [[Կինը հինդուիզմում]]{{·}} [[Միաստվածությունը Հինդուիզմում|Մոնոթեիզմ]]{{·}} [[Նիրիշվարավադա|Աթեիզմ]]{{·}} [[Այուրվեդա]]{{·}} [[Ջյոտիշա|Աստղագիտություն]] |- | [[Պատկեր:HinduSwastika.svg|50px|Հինդուիստական սվաստիկան]] |- | '''[[Պորտալ:Հինդուիզմ|Պորտալ «Հինդուիզմ»]]''' {{Tnavbar|Հինդուիզմ|mini=1}} |- |}<noinclude> [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Կրոն և հավատք]] [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Հնդկաստան]] [[Կատեգորիա:Կրոնի և հավատալիքների կողաքարտեր]] </noinclude> 7hhxjsov4ocsh7kvtgvngspi3ayn7c7 0 38682 10357035 10356129 2025-06-18T00:10:48Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Ռուսերեն գիրք կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357035 wikitext text/x-wiki '''Ֆիջիի Կղզիների Հանրապետությունը''' ({{lang-en|Republic of the Fiji Islands}}) կամ պարզապես '''Ֆիջին''', գտնվում է [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի հարավային մասում՝ [[Ֆիջի (արխիպելագ)|Ֆիջի]] [[կղզեխումբ|կղզեխմբի]] վրա<ref>[https://www.aravot.am/2009/04/14/358930/ ՖԻՋԻՈՒՄ ՎԵՐԱՑՎԵԼ Է ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ]</ref>, [[Վանուատու]]ից դեպի արևելք, [[Տոնգա]]յից դեպի արևմուտք և [[Տուվալու]]ից հարավ։{{Տեղեկաքարտ երկիր | բնօրինակ անվանում = Republic of Fiji<br />Matanitu ko Viti<br />फ़िजी | մակերես = 18 274 | խտություն = 46,4 }}<ul><li>Ֆիջիի Թագավորություն (1871-1970) </li><li>ֆիջի (1970-1987)</li><li>Ֆիջիի Հանրապետություն (1987-1990, 2010 թվականից).</li><li>Ֆիջիի Դեմոկրատական Հանրապետություն (1990-1998)</li><li>Ֆիջիի Կղզային Հանրապետություն (1998-2010)</li></ul> == Բնություն == Ֆիջի [[կղզեխումբ]]ը բաղկացած է ավելի քան 300 [[կղզի]]ներից։ Խոշորներն են Վիտի Լևուն և Վանուա Լևուն։ Կղզիների հիմքը կազմված է [[գրանիտ]]ներից, գնեյսներից և հնագույն բյուրեղային [[ապար]]ներից՝ տեղ-տեղ ծածկված երրորդականի ապարներով (ավազաքարեր, բազալտներ, անդեզիտներ)։ Ափերը կտրտված և շրջապատված են կորալային խութերով։ Խոշոր կղզիների ռելիեֆում գերակշռում են լեռնաշղթաներով կտրտված սարավանդները (բարձրությունը՝ մինչև 1322 մ, Վիտի Լևու կղզի), ափերին կան կուտակումային նեղ հարթավայրեր։ Խոշոր գետերն են՝ [[Ռևա (գետ)|Ռևա]], Վաինիմբուկա, Մբա։ Կլիման խոնավ արևադարձային օվկիանոսային է, միջին ամսական ջերմաստիճանը՝ 25-28&nbsp;°C։ Տարեկան տեղումները 1500-4000 մմ են։ Տիրապետում են բերրի կարմրահողերը։ Տարածվում են խոնավ արևադարձային անտառները, տեղ-տեղ՝ մարդու միջամտությամբ առաջացած սավաննաները։ == Կղզու անվան ծագումնաբանություն == Ֆիջիի ժամանակակից անվանումը ծագել է երկրի գլխավոր կղզու անվանումից՝ Վիտի-Լևուից, իսկ ավելի կոնկրետ կղզու տոնգայական արտասանությունից։ [[Տոնգա]] կղզու բնակիչները հնագույն ժամանակներից ունեին սերտ կապեր Ֆիջիցիների հետ, որոնք տարածաշրջանում համարվում էին խիզախ զինվորներ և դաժան [[Մարդակերություն|կանիբալներ]], իսկ նրանց զենքերը և այլ արտադրանքները մեծ պահանջարկ ունեին։ Ֆիջիցիները իրենց երկիրը անվանում էին «Վիտի» (Fiji), սակայն տոնգացիներն այն անվանեցին «Ֆիսի» (Long-ton): Այս կղզին հայտնի դարձավ եվրոպացիների մոտ ճանապարհորդ [[Ջեյմս Կուկ]]ի շնորհիվ, ով առաջին անգամ քարտեզի վրա նշեց կղզու ժամանակակից կղզիների անվանումը՝ Ֆիջի (Fiji)<ref>{{Cite web |title=About Fiji |url=http://www.fijihighcommission.org.uk/about_1.html |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/6173l0UMP?url=http://www.fijihighcommission.org.uk/about_1.html |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 21 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 2 |publisher=Fiji High Commission |lang=en}}</ref>: == Պատմություն == Ֆիջին բնակեցվել է մոտավորապես 3,5 հազար տարի առաջ կենտրոնական [[Վանուատու]]ից տեղափոխված մի քանի միգրացիոն խմբերով։ [[Եվրոպա]]ցիների հայտնվելը կղզում տեղի բնակչությունը լավ չընդունեց։ Հաճախ միջցեղային կռիվներ էին ընթանում։ Ֆիջի կղզեխումբը հայտնաբերվել է 1642 թվականին հոլանդացի ծովագնաց և ճանապարհորդ [[Աբել Թասման]]ի կողմից, սակայն անցավ ավելի քան մեկ ու կես դար մինչև եվրոպացիները բնակություն հաստատեցին Ֆիջի կղզեխմբում։ Կղզի տեղափոխված առաջին եվրոպացիները փախստական դատապարտյալներ էին, վաճառականներ, ծովագնացներ և այլն։ Հետո եկան միսիոներները։ 1860-ական թվականներից եվրոպացիները Ֆիջիում ստեղծեցին բամբակի պլանտացիաներ, իսկ 1870-ական թվականներից սկսած, կապված բամբակի էժանացման հետ, բամբակի փոխարեն ֆիջիցիները սկսեցին շաքարի արտադրությամբ զբաղվել։ Ֆիջիի պետականության ստեղծողը համարվում է [[Տակոմբաուն]] (Ռատու Սերու Էպենիսա Տակոմբաու), ով տանում էր Ֆիջին դեպի ժամանակակից աշխարհ։ Նախկին մարդակերը, հրաժարվելով իր ուենցած իշխանությունից, ընդունում է քրիստոնեություն։ Նա ստեղծեց առաջին պառլամենտը միասնական պետությունում։ 1871-ից մինչև 1874 թվականը Տոկամբաուն առաջին թագավորն էր անկախ և միասնական Ֆիջիում։ 1874 թվականին նա հրաժարվեց իր թագավորական իշխանությունից, որպեսզի [[Մեծ Բրիտանիա|Բրիտանիան]] կարողանա լուծել սոցիալական և տնտեսական տարբեր խնդիրներ։ Տակոմբաուն նույնիսկ հրաժարականից հետո կղզու ամենահարգված մարդկանցից մեկն էր։ Նրան անվանում էին նաև « Բարձրագույն ցեղապետ»։ === Ֆլորան և ֆաունան === [[Պատկեր:Bounty Island beach Fiji.jpg|thumb|left|[[Մամանուտայի կղզիներ]]]] Ֆիջիի կղզիների մեծ մասը ծածկված է խիտ բուսականությամբ։ Ափամերձ տարածքներում հաճախ հանդիպում է մանգրային թփուտներ, բազմաքանակ խութային գոյացություններ<ref name="Initial4а">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://unfccc.int/resource/docs/natc/fjinc1.pdf |автор=Pacific Islands Climate Change Assistance Programme (PICCAP) & Fiji Country Team. |заглавие=Fijiʼs First National Communication Under the Framework Convention on Climate Change |год=2005 |часть=National Circumstances. Geography |pages=4}}</ref>։ Ֆիջիում կան խոնավ արևադարձային [[անտառ]]ներ և [[Սավաննա|սավաններ]]։ Տեղի [[ֆաունա]]ն համարվում է Ֆիջիի մաս կազմող հնարևադարձային ֆլորիստիկայի թագավորության Հնդկամալայան ենթաթագավորություն։ Այդ պատճառով Ֆիջիի բուսականության 90% հանդիպում է նաև [[Պապուա Նոր Գվինեա]]ում<ref name="cbd5">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.cbd.int/doc/world/fj/fj-nr-01-en.pdf |автор=Ministry of Local Government, Housing and Environment. |заглавие=Convention on Biological Diversity. 1997 National Report to the Conference of the Parties by the Republic of Fiji |год=1997 |часть=Geology and Landform |место=Suva |страницы=5}}</ref>։ Ֆիջիի բուսականության մի մասն էլ հանդիպում է Ավստրալիայում, Հավայան կղզիներում, Նոր [[Նոր Կալեդոնիա|Կալեդոնիաում]], Նոր Զելանդիայում և ֆրանսիական [[Պոլինեզիա]]յում։ Մանգրային բուսականությամբ պատված տարածքը զբաղեցնում է 42000 հեկտար։ Մանգրային անտառների մեծամասնությունը հանդիպում են այնպիսի խոշոր դելտաներում, ինչպիսիք են ֆիջի գետի մաս կազմող, Մբան, Ռևան, Նանդին և Լամբասան, կամ կղզու քամոտ տարածքներում, պաշտպանված խութերով<ref name="cbd32">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.cbd.int/doc/world/fj/fj-nr-01-en.pdf |автор=Ministry of Local Government, Housing and Environment. |заглавие=Convention on Biological Diversity. 1997 National Report to the Conference of the Parties by the Republic of Fiji |год=1997 |часть=Geology and Landform |место=Suva |страницы=3}}</ref>։ Կան բուսականության շատ [[էնդեմիկ]] տեսակներ, որոնք մինչև օրս գրանցված չեն։ === Լեզուներ === Պետական լեզուն Ֆիջիում [[անգլերեն]] է ու ֆիջիերենը։ === Կրոն === [[Քրիստոնեություն|Քրիստոնյաները]] երկրում 64,5 % են, հինդուիստները 27,9 %, [[Իսլամ|մուսուլմանները]] 6,3 %, [[սիկհեր]] 0,3 % , [[Աթեիզմ|աթեիստները]] և այլ կրոնական փոքրամասնությունները 1 % (համաձայն 2007 թվականի տվյալների) == Տարածքային բաժանում == Մարզերը իրենց հերթին բաժանվում են շրջանների (14 շրջան)՝ Կանդաու, Լաու, Լոմաիվիտի, Մբա, Մբաուա, Մատուատա, Նաիտասիրի, Նամոսի, Նանդրոնգա-Նավոսա, Ռա, Ռեվա, Սեռուա, Տաիլեվու և Տակաունդռովե։ * [[:ru:Восточный округ (Фиджи)|Արևելյան մարզ]] * [[:ru:Западный округ (Фиджи)|Արևմտյան մարզ]] * [[:ru:Северный округ (Фиджи)|Հյուսիսային մարզ]] * [[:ru:Центральный округ (Фиджи)|Կենտրոնական մարզ]] Ռոտումա կղզին ունի կախյալ դիրք Ֆիջիից։ {| class="standard" align="center" |+ !Տարածաշրջան !№ !Տարածք !Տարածք, կմ² !Բնակչություն<ref name="statsfiji7">{{Cite web |title=Перепись населения (2007) |url=http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/414-first-release-population-size |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101181048/http://www.statsfiji.gov.fj/index.php/document-library/doc_download/414-first-release-population-size |archive-date=2013 թ․ նոյեմբերի 1 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 10}}</ref>, մարդ (2007 год) !Բնակչության խտությունը, մարդ/կմ² !Ադմինիստրատիվ կենտրոն |- | rowspan="3" |Արևելյան մարզ |1 |[[:ru:Кандаву (провинция)|Կանդավու]] | align="right" |478 | align="right" |10 167 | align="right" |21,27 |Վունիսեա |- |2 |[[:ru:Лау (провинция)|Լաու]] | align="right" |487 | align="right" |10 683 | align="right" |21,94 |Տուբոու |- |3 |Լոմաիվիտտի | align="right" |411 | align="right" |16 461 | align="right" |40,05 |Լեվուկա |- | rowspan="3" |[[:ru:Западный округ (Фиджи)|Արևմտյան մարզ]] |4 |[[:ru:Мба (провинция)|Մբա]] | align="right" |2634 | align="right" |231 760 | align="right" |87,99 |Մբա |- |5 |[[:ru:Нандронга-Навоса|Նանդրոնգա-Նավոսա]] | align="right" |2385 | align="right" |58 387 | align="right" |24,48 |Սինգատոկա |- |6 |[[:ru:Ра (провинция)|Ռա]] | align="right" |1341 | align="right" |29 464 | align="right" |21,97 |Վաիլեկա |- | rowspan="3" |Հյուսիսային մարզ |7 |[[:ru:Матуата|Մատուատա]] | align="right" |2004 | align="right" |72 441 | align="right" |36,15 |Լամբասա |- |8 |[[:ru:Мбуа (провинция)|Մբուա]] | align="right" |1379 | align="right" |14 176 | align="right" |10,28 |? |- |9 |Տակաունդրովե | align="right" |2816 | align="right" |49 344 | align="right" |17,52 |Սավուսավու |- | rowspan="5" |[[:ru:Центральный округ (Фиджи)|Կենտրոնական մարզ]] |10 |Նաիտասիրի | align="right" |1666 | align="right" |160 760 | align="right" |96,49 |[[:ru:Насину|Նասինու]] |- |11 |[[:ru:Намоси|Նամոսի]] | align="right" |570 | align="right" |6898 | align="right" |12,10 |[[:ru:Навуа|Նավուա]] |- |12 |[[:ru:Рева (провинция)|Ռեվա]] | align="right" |272 | align="right" |100 787 | align="right" |370,54 |Սուվա |- |13 |[[:ru:Серуа|Սերուա]] | align="right" |830 | align="right" |18 249 | align="right" |21,99 |Սերուա |- |14 |Տաիելվու | align="right" |755 | align="right" |55 692 | align="right" |73,76 |[[:ru:Наусори|Նաուսորի]] |- | rowspan="1" |[[:ru:Зависимая территория (Фиджи)|Կախյալ տարածք]] |15 |[[:ru:Ротума|Ռոտումա]] | align="right" |46 | align="right" |2002 | align="right" |43,52 |[[:ru:Ахау (Фиджи)|Ախաու]] |- style="background: #CCC;" data-ve-attributes="{&quot;style&quot;:&quot;background: #CCC;&quot;}" |Ընդհանուր | | | align="right" |18 074 | align="right" |837 271 | align="right" |45,82 | |- style="background: #CCC;" data-ve-attributes="{&quot;style&quot;:&quot;background: #CCC;&quot;}" |Միջին | | | align="right" |1204,93 | align="right" |55 818,06 | align="right" |59,116875 | |+ |} == ֆիզիկաաշխարհագրական հատկանիշներ == === Աշխարհագրական դիրք === [[Պատկեր:FijiOMCmap.png|thumb|300px|Ֆիջիի քարտեզը]] Մելանեզական տարածաշրջանում գտնվող Ֆիջին ունի հրաբխային և կորալային ծագում, որը գնտվում է [[Խաղաղ օվկիանոս|Խաղաղ]] [[օվկիանոս]]ի հարավարևմտյան հատվածում։ Երկրի մայրաքաղաքը [[Սուվա]]ն է, որը գտնվում է մոտավորապես 1770 կիլոմետր հեռավորության վրա [[Նոր Զելանդիա]]յից և մոտավորապես 4450 կիլոմետր հեռավորության վրա ԱՄՆ-ի նահանգ [[Հավայի շրջան (Հավայի)|Հավայից]]<ref name="Энциклопедия_Расположение">{{Cite web |title=Fiji. Location, size, and extent |url=http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Fiji-LOCATION-SIZE-AND-EXTENT.html |accessdate=2010 թ․ մայիսի 2 |publisher=Encyclopedia of the Nations |lang=en}}</ref>։ Ֆիջիին մոտ գտնվող կղզեխմբերն են Ֆուտունայի կղզիները, [[Տոնգա]] կղզին և [[Վանուատու]]ն։ Ֆիջիի ընդհանուր տարածքը կազմում է 18274 քառակուսի կիլոմետր<ref name="ЦРУ2">{{Cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fj.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107065054/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fj.html%20 |archive-date=2019 թ․ հունվարի 7 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 2 |publisher=CIA. The World Fact Book |lang=en}}</ref>։ Երկիրը կազմված է 332 կղզիներից, որոնցից բնակելի է մոտավորապես մեկ երրորդ մասը<ref name="Initial32">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://unfccc.int/resource/docs/natc/fjinc1.pdf |автор=Pacific Islands Climate Change Assistance Programme (PICCAP) & Fiji Country Team. |заглавие=Fijiʼs First National Communication Under the Framework Convention on Climate Change |год=2005 |часть=National Circumstances. Background |pages=3}}</ref>։ Բնակչության 70%-ը բնակվում է Վիտի-Լևու կղզում։ Այնտեղ են գտնվում Ֆիջիի երեք գլխավոր քաղաքները՝ Սուվան, Նանդին և Լաուտոկան, ինչպես նաև գլխավոր օդանավակայանը։ Մյուս խոշոր կղզիներն են Տավեունին (470 կիլոմետր քառակուսի), Կանդավուն (411 կիլոմետր քառակուսի), Նգաուն և Կորոն<ref name="ЦРУ2" />։ === Օգտակար հանածոներ === Ֆիջիի կղզիներում կան [[ցինկ]]ի, [[Ոսկի|ոսկու]], [[Պղինձ|պղնձի]], [[կապար]]ի և այլ մետաղների զգալի պաշարներ։ Օրինակի համար 1970-ական թվականներին կատարած հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ Սինգատոկա և Մբա քաղաքների մոտակայքում կան հանքաքարեր, որոնց բաղադրության 57-58%-ը [[երկաթ]] է, 6.7-7.5%-ը [[տիտան]]ի օքսիդ է իսկ մնացած մասը քրոմ<ref name="Vuibau">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://dev.sopac.org.fj/VirLib/MR0103%20.pdf |автор=Tevita Vuibau and Frank Whippy. |заглавие=Nearshore minerals in the South Pacific |год=1990 |часть=Existing and planned exploration for nearshore resources in Fiji |издание=SOPAC Miscellaneous Report |издательство=South Pacific Applied Geoscience Commission |archive-url=https://web.archive.org/web/20171111173045/http://www.webcitation.org/64VwpTJTJ |archive-date=2017-11-11}}</ref> և այլ [[ապար]]ներ։ Չնայած դրան, անարդյունավետ հանքաքարի մշակման պատճառով ստանում են միայն ոսկի և արծաթ։ Ոսկին մշակվում և արդյունահանվում է երկրից սկսած 1933 թվականից։ == Բնակչություն == === Բնակչության թիվ<ref>{{Cite book |url=http://www.statsfiji.gov.fj/statistics/social-statistics/population-and-demographic-indicators |title=Total Население и демография 1891-2007}}</ref> === === Կյանքի տևողություն === {| class="wikitable" ! colspan="4" |Ընդհանուր կյանքի տևողությունը <ref>{{Cite web |title=Показатели здоровья 1996-2010 |url=http://www.statsfiji.gov.fj/statistics/social-statistics/health-indicators45 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171024100756/http://www.statsfiji.gov.fj/statistics/social-statistics/health-indicators45 |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 24 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 11}}</ref> |- !Տարի !Տղամարդ !Կին !Ընդհանուր |- !1996 |64,5 |68,7 |66,6 |- !2007 |65,2 |69,5 |67,4 |- !2008 |65,1 |68,4 |66,7 |- !2009 |65,9 |68,5 |67,2 |- !2010 |66,2 |69,1 |67,6 |} Ֆիջիի բնակչության աճի դինամիկան<graph>{ "version": 2, "width": 400, "height": 200, "data": [ { "name": "table", "values": [ { "x": 1891, "y": 121180 }, { "x": 1901, "y": 120124 }, { "x": 1911, "y": 139541 }, { "x": 1921, "y": 157266 }, { "x": 1936, "y": 198379 }, { "x": 1946, "y": 259638 }, { "x": 1956, "y": 345737 }, { "x": 1966, "y": 476727 }, { "x": 1976, "y": 588068 }, { "x": 1986, "y": 715375 }, { "x": 1996, "y": 775077 }, { "x": 2007, "y": 837271 }, { "x": 2013, "y": 862068 }, { "x": 2014, "y": 865611 }, { "x": 2015, "y": 869458 } ] } ], "scales": [ { "name": "x", "type": "ordinal", "range": "width", "zero": false, "domain": { "data": "table", "field": "x" } }, { "name": "y", "type": "linear", "range": "height", "nice": true, "domain": { "data": "table", "field": "y" } } ], "axes": [ { "type": "x", "scale": "x" }, { "type": "y", "scale": "y" } ], "marks": [ { "type": "rect", "from": { "data": "table" }, "properties": { "enter": { "x": { "scale": "x", "field": "x" }, "y": { "scale": "y", "field": "y" }, "y2": { "scale": "y", "value": 0 }, "fill": { "value": "steelblue" }, "width": { "scale": "x", "band": "true", "offset": -1 } } } } ] }</graph> {{Օվկիանիա}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Վիքիճամփորդ|Fiji|Ֆիջի}} {{Անգլերենը որպես պաշտոնական լեզու կիրառող երկրների քարտեզ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Անգլիախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Խաղաղ օվկիանոսի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Կղզի պետություններ]] [[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Ֆիջի|*]] 5xlweqgoj7qk21vud6q4ptdpd9xpg69 0 42308 10356658 9093947 2025-06-17T14:24:48Z 5.77.196.21 10356658 wikitext text/x-wiki {{Այլ1|Թանահատ (այլ կիրառումներ)|Կարմիր վանք (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Կրոնական կառույց | հայերեն անվանում = Թանահատ | պատկեր = | պատկերի չափ = 300px | նկարագրություն = Թանահատը | տեղագրություն = {{դրոշավորում|Հայաստան}} [[Վայոց ձորի մարզ]], [[Վերնաշեն]] | կոորդինատներ = | լայնք = 39.78972 | երկայնք = 45.40056 | կրոնադավանություն = {{դրոշավորում|Հայ Առաքելական եկեղեցի}} | տարածշրջան = [[Եվրոպա]] | նահանգ = | պրովինցիա = | տարածք = [[Հայաստան]] | պրեֆեկտուրա = | մարզ = [[Վայոց ձորի մարզ]] | շրջան = | թաղամաս = | մունիցիպալիտետ = | օծման թվական = | հոգևոր կարգավիճակ = չգործող | ներկա վիճակ = Կանգուն | ժառանգության կարգավիճակում = | առաջնորդ = | թեմ = | կայք = | ճարտարապետ = | ճարտարապետական տիպ = | ճարտարապետական ոճ = [[Հայկական ճարտարապետություն|Հայկական]] | գլխավոր կապալառու = | ճակատի ուղղություն = | կառուցման սկիզբ = [[8-րդ դար]] | կառուցման ավարտ = [[13-րդ դար]] | առաջին հիշատակում = [[8-րդ դար]] | կառուցման արժեք = | առանձնահատկություններ = այո | ընդունակություն = | երկարություն = | լայնություն = | նավի լայնություն = | բարձրություն = | գմբեթների թիվ = 1 | արտաքին գմբեթի բարձրություն = | ներքին գմբեթի բարձրություն = | արտաքին գմբեթի տրամագիծ = | ներքին գմբեթի տրամագիծ = | մինարեթների թիվ = | մինարեթի բարձրություն = | ծայրաձողերի թվաքանակ = | ծայրաձողի բարձրություն = | շինանյութ = | Վիքիպահեստում = Tanahat }} '''Թանահատի վանք,''' վաղ միջնադարյան եկեղեցական համալիր [[Հայաստան]]ի Վայոց ձորի մարզի [[Վերնաշեն]] գյուղից մոտ 7 կմ հարավ-արևելք<ref>{{Գիրք:ՀՀՀ2|264}}</ref>։ Պատմիչները հիշատակում են [[8-րդ դար]]ից։ Թանահատի վանքը գործել է մինչև ուշ միջնադար և այժմ լավ վիճակում է։ [[Պատկեր:Թանահատ-բարձրաքանդակ.jpg|մինի|ձախից|Թանահատ - բարձրաքանդակ և վիմագրություն]] Ըստ պատմիչ [[Ստեփանոս Օրբելյան|Ստեփանոս արքեպիսկոպես Օրբելյանի]], [[735]] թվականին Թանադե վանքում ամփոփել են [[Ստեփանոս Սյունեցի|Ստեփանոս Սյունեցու]] դին և գերեզմանի վրա փոքրիկ մատուռ կառուցել։ [[1273]]–[[1279]] թվականներին մատուռի տեղում, Պռոշ իշխանի և նրա ընտանիքի հովանավորությամբ, շրջակայքի բնակիչների ուժերով մուգ կապտավուն բազալտի սրբատաշ քարերով կառուցվել է ներքուստ խաչաձև, չորս անկյուններում ավանդատներով (արևելյան կողմինները՝ երկհարկ), արտաքուստ ուղղանկյուն, գմբեթավոր հորինվածքով սուրբ Ստեփանոս եկեղեցին։ <gallery> File:Tanahat Monastery-1.jpg|thumb| File:Tanahat Monastery-2.jpg|thumb| File:Tanahat Monastery-3.jpg|thumb| File:Tanahat Monastery-4.jpg|thumb| File:Tanahat Monastery-5.jpg|thumb| File:Tanahat Monastery-6.jpg|thumb| File:Tanahat Monastery-7.jpg|thumb| File:Tanahat Monastery-8.jpg|thumb| </gallery> [[Պատկեր:Թանահատի վանք 14.jpg|մինի|ձախից|Գմբեթի բարձրաքանդակները|292x292փքս]] Գմբեթի հովանոցաձև վեղարով բազմանիստ [[Թմբուկ (ճարտարապետություն)|թմբուկը]] զարդարված է բարձրաքանդակներով, հարավային լուսամուտից վերև Պռոշյանների զինանշանն է՝ թևատարած արծիվ, մագիլներում՝ խոյ, վեղարի տակ՝ եզան գլուխ, ցուլի վրա հարձակվող առյուծ, թռչուն, հարավային պատին՝ արևի ժամացույցի վրա քանդակված են գավաթից ջուր խմող երկու սիրամարգ, նրանցից ձախ՝ թռչունը ձագի հետ են։ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցուն հյուսիսից կից է [[13-րդ դար]]ի, սրբատաշ բազալտից միանավ Սուրբ Նշան կամ Վարագա Սուրբ Նշան կոչվող եկեղեցին (հավանաբար, որոշ ժամանակ այստեղ է պահվել Վարագավանքի հռչակավոր սուրբ Նշանը)։ Նրա արևմտյան մուտքի ճակատակալ քարին քանդակված է Պռոշյան իշխանական տոհմից երիտասարդ հեծյալ, որը նիզակը խրել է առյուծի երախը, իսկ նրանցից վերև տարբեր թռչուններ են պատկերված։ Թանադե վանքի քանդակները միջնադարյան հայկական աշխարհիկ պատկերաքանդակների արժեքավոր նմուշներ են։ Թանադե վանքը [[14-րդ դար]]ում ստացել է բազմաթիվ նվիրատվություններ՝ հողամասեր, այգիներ, դրամ։ [[1335]] թվականին Հայրուտը վանքում «աղոթանոց» է կառուցել։ Թանադե վանքի շուրջը կան [[13-րդ դար|13]]-[[16-րդ դար|16-րդ]] դարերի խաչքարեր և տապանաքարեր։ [[1971]] թվականին Թանադե վանքի տարածքը պեղվել է, և բացվել են վանքի գավթի, հարավային կողմում՝ խոշոր միանավ եկեղեցու և նրա գավթի ու աշխարհիկ շինությունների հիմքեր (ենթադրվում է, որ այս շենքերում է գործել [[Գլաձորի համալսարան]]ը)։ [[1984]] թվականին նորոգվել են սուրբ Ստեփանոս և սուրբ Նշան եկեղեցիները, և Թանադե վանքի տարածքը բարեկարգվել է։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://syuniacyerkir.am/aha-e%D6%82-tanahati-vanqy-khonarhvats-gekhetskuhin-pshrvats-oske-tagy-or-ases-akhotarani-gagatits-e-ynkel-u-pshrvel Ահա և Թանահատի վանքը՝ խոնարհված գեղեցկուհին, փշրված ոսկե թագը, որ ասես Աղոթարանի գագաթից է ընկել ու փշրվել] {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=137}} {{ՔՀՀ}} {{Հայկական եկեղեցիներ և վանքեր}} [[Կատեգորիա:Վայոց ձորի թեմի վանքեր և եկեղեցիներ]] [[Կատեգորիա:8-րդ դարի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] [[Կատեգորիա:Վայոց ձորի մարզի տեսարժան վայրեր]] [[Կատեգորիա:Վանքեր այբբենական կարգով]] lvvkcii62z7u5fct6odxxuj770cxjfs 3 51199 10356767 10350681 2025-06-17T18:08:53Z 23artashes 2675 10356767 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="clear: {{{clear|right}}}; margin-bottom: .5em; float: right; padding: .5em 0 .8em 1.4em; background: none; width: {{{width|{{{1|auto}}}}}};" {{#if:{{{limit|}}}|class="toclimit-{{{limit}}}"}} | __TOC__ |} {|class="infobox" width="260px" style="margin-top: 6px;" |- !align="center"|[[Պատկեր:Vista-file-manager.png|40px|Արխիվ]]<br />[[Մասնակցի քննարկում:Armenmir/Արխիվ|Արխիվ]] ---- |} {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Մասնակցի քննարկում:Armenmir/Արխիվ/%(year)d |algo = old(30d) |counter = 1 }} == batumi paymanagir == xi hanir im qartezy? [[Մասնակից:Peachy1621|Peachy1621]] ([[Մասնակցի քննարկում:Peachy1621|քննարկում]]) 16:44, 20 մարտի 2025 (UTC) :Հարգելի [[Մասնակից:Peachy1621|Peachy1621]], նախ քննարկում բացելիս և վարելիս պահպանեք հարգալից դիմելաձևը։ Իսկ ինչ վերաբերում է քարտեզին, ապա Հայերեն Վիքիպեդիայում նախընտրելի է հայալեզու քարտեզը։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 16:51, 20 մարտի 2025 (UTC) ::kneres, hayerens etqan lav chi (amerikayumem). vor lezun poxem qartezi vra heto karam poxem? [[Մասնակից:Peachy1621|Peachy1621]] ([[Մասնակցի քննարկում:Peachy1621|քննարկում]]) 17:04, 20 մարտի 2025 (UTC) :::Իսկ ի՞նչն է խանգարում, որ գործող քարտեզը մնա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:52, 20 մարտի 2025 (UTC) ::::ճիշտ չի [[Մասնակից:Peachy1621|Peachy1621]] ([[Մասնակցի քննարկում:Peachy1621|քննարկում]]) 17:54, 20 մարտի 2025 (UTC) == April 2025 CEE Hub Newsletter Now Available == Good morning, The latest edition of the CEE Hub Newsletter is [[m:CEE/Newsletter/October_2024|now available]], bringing you updates from across the region and beyond. This issue features new initiatives, event highlights, and opportunities for engagement. '''In This Issue:''' * '''Meet Karolina Gruszczyk''' – Introducing the new Community & Communications Specialist at CEE Hub, working to strengthen communication and support communities across the region. * '''International Wikimedia Updates''' – A look at key global events and discussions shaping the movement in 2025. * '''Next CEE Catch-up (April 23, 2025)''' – A Foundation Annual Planning Workshop focused on global trends affecting Wikimedia communities. * '''Wiki Loves Food in Latvia''' – The Latvian Wikipedia community successfully revives engagement with a culinary writing competition. * '''Czechoslovakia 2024 Challenge''' – Over 210 articles and 498 photographs contributed to document history, culture, and everyday life. * '''WikiGap Tirana 2025''' – The 8th edition of this initiative continues efforts to improve the representation of women on Albanian Wikipedia. * '''Wikipedia for 55+ in Ukraine''' – A new program supporting senior citizens in becoming active Wikipedia editors. * '''Cultural Heritage Under Threat''' – A photography exhibition in St. Petersburg showcasing endangered cultural heritage sites. * '''Open Calls & Consultations''' – Opportunities for community members to share their perspectives and participate in movement-wide discussions. Read the full newsletter [[m:CEE/Newsletter/October_2024|here]]. Happy reading! On behalf of the CEE Newsletter team, --[[User:Janbery|janbery]], 08:43, 2 ապրիլի 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Janbery@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE&oldid=28259219 --> == ''This Month in GLAM'': March 2025 == {| style="width:100%;" | valign="top" align="center" style="border:1px gray solid; padding:1em;" | {| align="center" |- | style="text-align: center;" | [[File:This Month in GLAM logo 2018.png|350px|center|link=outreach:GLAM/Newsletter]]<br /> <hr /> <div style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;">[[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025|<span style="color:darkslategray;">This Month in GLAM – Volume XV, Issue III, March 2025</span>]]</div> <hr /><br /> |- style="text-align: center;" | <span style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman;"> '''<u>Headlines</u>'''</span> |- style="font-size:10pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;" | <div style="text-align:left; column-count:2; column-width:28em; vertical-align:top;"> * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Albania report|Albania report]]: WikiGap in Albania 2025, and essential initiatives for free knowledge * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Argentina report|Argentina report]]: Archives and Human Rights activities * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Belgium report|Belgium report]]: International Women's Day, Wikipedia officially recognised as Digital Public Good and invitation for the General Assembly * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Brazil report|Brazil report]]: Every Book Its Reader is coming * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Czech Republic report|Czech Republic report]]: New Horizons of Czech GLAM Partnerships in 2025 * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/France report|France report]]: Archivist Forum 2025 * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Italy report|Italy report]]: Ten winners of Wikimedia Italia 2025 GLAM call * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Netherlands report|Netherlands report]]: International Womensday; New Wikimedian in Residence at Maastricht University * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/New Zealand report|New Zealand report]]: What's on at Auckland Museum, and International Women's Day at University of Otago * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Nigeria report|Nigeria report]]: GLAM in Africa, a Nigerian narrative in knowledge decolonization a case study of Benin City * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Poland report|Poland report]]: What's up in GLAM in Poland * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Switzerland report|Switzerland report]]: Switzerland report * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/UK report|UK report]]: Gold in Bengali and Diversity in Arabic * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/USA report|USA report]]: Women's History month * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Biodiversity Heritage Library report|Biodiversity Heritage Library report]]: BHL-Wiki Working Group March monthly highlights * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Memory of the World report|Memory of the World report]]: Manuscripts of Mali * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Structured Data on Wikimedia Commons report|Structured Data on Wikimedia Commons report]]: Creating an OpenRefine Wikimedia Group * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Events|Calendar]]: April's GLAM events </div> |- | style="font-family:Times New Roman; text-align:center; font-size:85%;" | [[outreach:GLAM/Newsletter|Read this edition in full]] &bull; [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Single|Single-page]] |- | valign="top" colspan="2" style="padding:0.5em; font-family:Times New Roman;text-align:center; font-size:85%;" | To assist with preparing the newsletter, please visit the [[outreach:GLAM/Newsletter/Newsroom|newsroom]]. Past editions may be viewed [[outreach:GLAM/Newsletter/Archives|here]]. |- |} |} <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:GLAM/Newsletter/About|About ''This Month in GLAM'']] · [[m:Global message delivery/Targets/GLAM|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · [[:m:User:Romaine|Romaine]] 09:01, 9 ապրիլի 2025 (UTC)</div> <!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/GLAM&oldid=28408819 --> == ''This Month in GLAM'': April 2025 == {| style="width:100%;" | valign="top" align="center" style="border:1px gray solid; padding:1em;" | {| align="center" |- | style="text-align: center;" | [[File:This Month in GLAM logo 2018.png|350px|center|link=outreach:GLAM/Newsletter]]<br /> <hr /> <div style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;">[[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025|<span style="color:darkslategray;">This Month in GLAM – Volume XV, Issue IV, April 2025</span>]]</div> <hr /><br /> |- style="text-align: center;" | <span style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman;"> '''<u>Headlines</u>'''</span> |- style="font-size:10pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;" | <div style="text-align:left; column-count:2; column-width:28em; vertical-align:top;"> * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Albania report|Albania report]]: Wikipedia Event for International Roma Day 2025 * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Australia report|Australia report]]: Highlighting Feminist and women's histories and a Wiki Day at the South Australian Museum * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Catalan areas report|Catalan areas report]]: Campaign to document the 2025 Falla monuments in Valencia * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Italy report|Italy report]]: Wikidata and Research * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Netherlands report|Netherlands report]]: Open Collection Highlights * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/New Zealand report|New Zealand report]]: Women in Architecture, BHL, and the Commons Workflow * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Nigeria report|Nigeria report]]: Strengthening Cultural Heritage through Partnerships and Knowledge Sharing: Insights from World Heritage Day in Nigeria * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Macedonia report|North Macedonia report]]: Wikimedia MKD's new GLAM collaborations and activities * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Poland report|Poland report]]: What's up in GLAM in Poland * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Portugal report|Portugal report]]: Scholarships and Call for Sessions Proposals for GLAM Wiki 2025 will open soon: Stay tuned! * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Serbia report|Serbia report]]: GLAM Highlights from Serbia * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Switzerland report|Switzerland report]]: FemNetzCon 2025; GLAM Meeting Biel/Bienne; Digi Archive * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/UK report|UK report]]: Mapping Museums / Art in Arabic * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/USA report|USA report]]: April meetings * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Biodiversity Heritage Library report|Biodiversity Heritage Library report]]: BHL-Wiki Working Group April monthly highlights * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Memory of the World report|Memory of the World report]]: Surging forward in Spanish and Arabic * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Events|Calendar]]: May's GLAM events </div> |- | style="font-family:Times New Roman; text-align:center; font-size:85%;" | [[outreach:GLAM/Newsletter|Read this edition in full]] &bull; [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Single|Single-page]] |- | valign="top" colspan="2" style="padding:0.5em; font-family:Times New Roman;text-align:center; font-size:85%;" | To assist with preparing the newsletter, please visit the [[outreach:GLAM/Newsletter/Newsroom|newsroom]]. Past editions may be viewed [[outreach:GLAM/Newsletter/Archives|here]]. |- |} |} <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:GLAM/Newsletter/About|About ''This Month in GLAM'']] · [[m:Global message delivery/Targets/GLAM|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · [[:m:User:Romaine|Romaine]] 20:53, 11 մայիսի 2025 (UTC)</div> <!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/GLAM&oldid=28668932 --> == ''This Month in GLAM'': May 2025 == {| style="width:100%;" | valign="top" align="center" style="border:1px gray solid; padding:1em;" | {| align="center" |- | style="text-align: center;" | [[File:This Month in GLAM logo 2018.png|350px|center|link=outreach:GLAM/Newsletter]]<br /> <hr /> <div style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;">[[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025|<span style="color:darkslategray;">This Month in GLAM – Volume XV, Issue V, May 2025</span>]]</div> <hr /><br /> |- style="text-align: center;" | <span style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman;"> '''<u>Headlines</u>'''</span> |- style="font-size:10pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;" | <div style="text-align:left; column-count:2; column-width:28em; vertical-align:top;"> * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Albania report|Albania report]]: Enhancing the LGBTQ+ content in Albanian Wikipedia * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Belgium report|Belgium report]]: Belgium Public Domain Day and Dance Heritage * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Brazil report|Brazil report]]: Video resource on Wikimedia Brasil and Casa de Oswaldo Cruz Partnership Released * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Croatia report|Croatia report]]: SPRINGing back activities * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Czech Republic report|Czech Republic report]]: National Library of the CR events and important guests * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Europe report|Europe report]]: DARIAH DHwiki WG coming activity * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/India report|India report]]: GLAM project starts with Nanda Talukdar Foundation at Jorhat, Assam * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Indonesia report|Indonesia report]]: GLAM Wiki Month 2025 in Indonesia * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Italy report|Italy report]]: From charts to concrete * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Kosovo report|Kosovo report]]: Traditional Albanian Food Photography Competition 2025 * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/New Zealand report|New Zealand report]]: Update from Auckland Museum; Let the Wikifying Commence; Listful Thinking * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Nigeria report|Nigeria report]]: Architectural Folklore Campaign Series * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Poland report|Poland report]]: What's up in GLAM in Poland * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Serbia report|Serbia report]]: Celebrating Museums and strengthening #1Lib1Ref connections * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Spain report|Spain report]]: Some news from Spain * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Switzerland report|Switzerland report]]: International Museum Day 2025; CoCreation PTT-Archive; Scoring Girls * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/UK report|UK report]]: The 18th language * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Ukraine report|Ukraine report]]: Spring GLAM news from Ukraine – first major survey for GLAM institutions & yet another successful #1Lib1Ref * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/USA report|USA report]]: May meetings * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Biodiversity Heritage Library report|Biodiversity Heritage Library report]]: BHL-Wiki Working Group May monthly highlights * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Memory of the World report|Memory of the World report]]: Preparing the data upload * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Events|Calendar]]: June's GLAM events </div> |- | style="font-family:Times New Roman; text-align:center; font-size:85%;" | [[outreach:GLAM/Newsletter|Read this edition in full]] &bull; [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Single|Single-page]] |- | valign="top" colspan="2" style="padding:0.5em; font-family:Times New Roman;text-align:center; font-size:85%;" | To assist with preparing the newsletter, please visit the [[outreach:GLAM/Newsletter/Newsroom|newsroom]]. Past editions may be viewed [[outreach:GLAM/Newsletter/Archives|here]]. |- |} |} <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:GLAM/Newsletter/About|About ''This Month in GLAM'']] · [[m:Global message delivery/Targets/GLAM|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · [[:m:User:Romaine|Romaine]] 06:00, 10 հունիսի 2025 (UTC)</div> <!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/GLAM&oldid=28809506 --> == Խնդրանք == {{հարգելի մասնակից}}, ողջույն։ Հոդվածներն արագ ջնջման ներկայանելիս խնդրում եմ բովանդակությունը չջնջել։ Ադմինը պետք է տեսնի՝ ինչն է ջնջում։ Շնորհակալություն։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:08, 17 հունիսի 2025 (UTC) n4r5d51uiu57zeyes682l0p4by7kl8z 10356781 10356767 2025-06-17T18:28:13Z Armenmir 11013 /* Խնդրանք */ Պատասխան 10356781 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="clear: {{{clear|right}}}; margin-bottom: .5em; float: right; padding: .5em 0 .8em 1.4em; background: none; width: {{{width|{{{1|auto}}}}}};" {{#if:{{{limit|}}}|class="toclimit-{{{limit}}}"}} | __TOC__ |} {|class="infobox" width="260px" style="margin-top: 6px;" |- !align="center"|[[Պատկեր:Vista-file-manager.png|40px|Արխիվ]]<br />[[Մասնակցի քննարկում:Armenmir/Արխիվ|Արխիվ]] ---- |} {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Մասնակցի քննարկում:Armenmir/Արխիվ/%(year)d |algo = old(30d) |counter = 1 }} == batumi paymanagir == xi hanir im qartezy? [[Մասնակից:Peachy1621|Peachy1621]] ([[Մասնակցի քննարկում:Peachy1621|քննարկում]]) 16:44, 20 մարտի 2025 (UTC) :Հարգելի [[Մասնակից:Peachy1621|Peachy1621]], նախ քննարկում բացելիս և վարելիս պահպանեք հարգալից դիմելաձևը։ Իսկ ինչ վերաբերում է քարտեզին, ապա Հայերեն Վիքիպեդիայում նախընտրելի է հայալեզու քարտեզը։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 16:51, 20 մարտի 2025 (UTC) ::kneres, hayerens etqan lav chi (amerikayumem). vor lezun poxem qartezi vra heto karam poxem? [[Մասնակից:Peachy1621|Peachy1621]] ([[Մասնակցի քննարկում:Peachy1621|քննարկում]]) 17:04, 20 մարտի 2025 (UTC) :::Իսկ ի՞նչն է խանգարում, որ գործող քարտեզը մնա։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:52, 20 մարտի 2025 (UTC) ::::ճիշտ չի [[Մասնակից:Peachy1621|Peachy1621]] ([[Մասնակցի քննարկում:Peachy1621|քննարկում]]) 17:54, 20 մարտի 2025 (UTC) == April 2025 CEE Hub Newsletter Now Available == Good morning, The latest edition of the CEE Hub Newsletter is [[m:CEE/Newsletter/October_2024|now available]], bringing you updates from across the region and beyond. This issue features new initiatives, event highlights, and opportunities for engagement. '''In This Issue:''' * '''Meet Karolina Gruszczyk''' – Introducing the new Community & Communications Specialist at CEE Hub, working to strengthen communication and support communities across the region. * '''International Wikimedia Updates''' – A look at key global events and discussions shaping the movement in 2025. * '''Next CEE Catch-up (April 23, 2025)''' – A Foundation Annual Planning Workshop focused on global trends affecting Wikimedia communities. * '''Wiki Loves Food in Latvia''' – The Latvian Wikipedia community successfully revives engagement with a culinary writing competition. * '''Czechoslovakia 2024 Challenge''' – Over 210 articles and 498 photographs contributed to document history, culture, and everyday life. * '''WikiGap Tirana 2025''' – The 8th edition of this initiative continues efforts to improve the representation of women on Albanian Wikipedia. * '''Wikipedia for 55+ in Ukraine''' – A new program supporting senior citizens in becoming active Wikipedia editors. * '''Cultural Heritage Under Threat''' – A photography exhibition in St. Petersburg showcasing endangered cultural heritage sites. * '''Open Calls & Consultations''' – Opportunities for community members to share their perspectives and participate in movement-wide discussions. Read the full newsletter [[m:CEE/Newsletter/October_2024|here]]. Happy reading! On behalf of the CEE Newsletter team, --[[User:Janbery|janbery]], 08:43, 2 ապրիլի 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Janbery@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE&oldid=28259219 --> == ''This Month in GLAM'': March 2025 == {| style="width:100%;" | valign="top" align="center" style="border:1px gray solid; padding:1em;" | {| align="center" |- | style="text-align: center;" | [[File:This Month in GLAM logo 2018.png|350px|center|link=outreach:GLAM/Newsletter]]<br /> <hr /> <div style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;">[[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025|<span style="color:darkslategray;">This Month in GLAM – Volume XV, Issue III, March 2025</span>]]</div> <hr /><br /> |- style="text-align: center;" | <span style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman;"> '''<u>Headlines</u>'''</span> |- style="font-size:10pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;" | <div style="text-align:left; column-count:2; column-width:28em; vertical-align:top;"> * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Albania report|Albania report]]: WikiGap in Albania 2025, and essential initiatives for free knowledge * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Argentina report|Argentina report]]: Archives and Human Rights activities * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Belgium report|Belgium report]]: International Women's Day, Wikipedia officially recognised as Digital Public Good and invitation for the General Assembly * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Brazil report|Brazil report]]: Every Book Its Reader is coming * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Czech Republic report|Czech Republic report]]: New Horizons of Czech GLAM Partnerships in 2025 * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/France report|France report]]: Archivist Forum 2025 * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Italy report|Italy report]]: Ten winners of Wikimedia Italia 2025 GLAM call * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Netherlands report|Netherlands report]]: International Womensday; New Wikimedian in Residence at Maastricht University * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/New Zealand report|New Zealand report]]: What's on at Auckland Museum, and International Women's Day at University of Otago * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Nigeria report|Nigeria report]]: GLAM in Africa, a Nigerian narrative in knowledge decolonization a case study of Benin City * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Poland report|Poland report]]: What's up in GLAM in Poland * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Switzerland report|Switzerland report]]: Switzerland report * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/UK report|UK report]]: Gold in Bengali and Diversity in Arabic * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/USA report|USA report]]: Women's History month * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Biodiversity Heritage Library report|Biodiversity Heritage Library report]]: BHL-Wiki Working Group March monthly highlights * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Memory of the World report|Memory of the World report]]: Manuscripts of Mali * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Structured Data on Wikimedia Commons report|Structured Data on Wikimedia Commons report]]: Creating an OpenRefine Wikimedia Group * [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Contents/Events|Calendar]]: April's GLAM events </div> |- | style="font-family:Times New Roman; text-align:center; font-size:85%;" | [[outreach:GLAM/Newsletter|Read this edition in full]] &bull; [[outreach:GLAM/Newsletter/March 2025/Single|Single-page]] |- | valign="top" colspan="2" style="padding:0.5em; font-family:Times New Roman;text-align:center; font-size:85%;" | To assist with preparing the newsletter, please visit the [[outreach:GLAM/Newsletter/Newsroom|newsroom]]. Past editions may be viewed [[outreach:GLAM/Newsletter/Archives|here]]. |- |} |} <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:GLAM/Newsletter/About|About ''This Month in GLAM'']] · [[m:Global message delivery/Targets/GLAM|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · [[:m:User:Romaine|Romaine]] 09:01, 9 ապրիլի 2025 (UTC)</div> <!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/GLAM&oldid=28408819 --> == ''This Month in GLAM'': April 2025 == {| style="width:100%;" | valign="top" align="center" style="border:1px gray solid; padding:1em;" | {| align="center" |- | style="text-align: center;" | [[File:This Month in GLAM logo 2018.png|350px|center|link=outreach:GLAM/Newsletter]]<br /> <hr /> <div style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;">[[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025|<span style="color:darkslategray;">This Month in GLAM – Volume XV, Issue IV, April 2025</span>]]</div> <hr /><br /> |- style="text-align: center;" | <span style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman;"> '''<u>Headlines</u>'''</span> |- style="font-size:10pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;" | <div style="text-align:left; column-count:2; column-width:28em; vertical-align:top;"> * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Albania report|Albania report]]: Wikipedia Event for International Roma Day 2025 * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Australia report|Australia report]]: Highlighting Feminist and women's histories and a Wiki Day at the South Australian Museum * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Catalan areas report|Catalan areas report]]: Campaign to document the 2025 Falla monuments in Valencia * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Italy report|Italy report]]: Wikidata and Research * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Netherlands report|Netherlands report]]: Open Collection Highlights * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/New Zealand report|New Zealand report]]: Women in Architecture, BHL, and the Commons Workflow * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Nigeria report|Nigeria report]]: Strengthening Cultural Heritage through Partnerships and Knowledge Sharing: Insights from World Heritage Day in Nigeria * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Macedonia report|North Macedonia report]]: Wikimedia MKD's new GLAM collaborations and activities * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Poland report|Poland report]]: What's up in GLAM in Poland * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Portugal report|Portugal report]]: Scholarships and Call for Sessions Proposals for GLAM Wiki 2025 will open soon: Stay tuned! * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Serbia report|Serbia report]]: GLAM Highlights from Serbia * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Switzerland report|Switzerland report]]: FemNetzCon 2025; GLAM Meeting Biel/Bienne; Digi Archive * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/UK report|UK report]]: Mapping Museums / Art in Arabic * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/USA report|USA report]]: April meetings * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Biodiversity Heritage Library report|Biodiversity Heritage Library report]]: BHL-Wiki Working Group April monthly highlights * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Memory of the World report|Memory of the World report]]: Surging forward in Spanish and Arabic * [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Contents/Events|Calendar]]: May's GLAM events </div> |- | style="font-family:Times New Roman; text-align:center; font-size:85%;" | [[outreach:GLAM/Newsletter|Read this edition in full]] &bull; [[outreach:GLAM/Newsletter/April 2025/Single|Single-page]] |- | valign="top" colspan="2" style="padding:0.5em; font-family:Times New Roman;text-align:center; font-size:85%;" | To assist with preparing the newsletter, please visit the [[outreach:GLAM/Newsletter/Newsroom|newsroom]]. Past editions may be viewed [[outreach:GLAM/Newsletter/Archives|here]]. |- |} |} <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:GLAM/Newsletter/About|About ''This Month in GLAM'']] · [[m:Global message delivery/Targets/GLAM|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · [[:m:User:Romaine|Romaine]] 20:53, 11 մայիսի 2025 (UTC)</div> <!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/GLAM&oldid=28668932 --> == ''This Month in GLAM'': May 2025 == {| style="width:100%;" | valign="top" align="center" style="border:1px gray solid; padding:1em;" | {| align="center" |- | style="text-align: center;" | [[File:This Month in GLAM logo 2018.png|350px|center|link=outreach:GLAM/Newsletter]]<br /> <hr /> <div style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;">[[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025|<span style="color:darkslategray;">This Month in GLAM – Volume XV, Issue V, May 2025</span>]]</div> <hr /><br /> |- style="text-align: center;" | <span style="font-size:12pt; font-family:Times New Roman;"> '''<u>Headlines</u>'''</span> |- style="font-size:10pt; font-family:Times New Roman; text-align:center;" | <div style="text-align:left; column-count:2; column-width:28em; vertical-align:top;"> * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Albania report|Albania report]]: Enhancing the LGBTQ+ content in Albanian Wikipedia * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Belgium report|Belgium report]]: Belgium Public Domain Day and Dance Heritage * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Brazil report|Brazil report]]: Video resource on Wikimedia Brasil and Casa de Oswaldo Cruz Partnership Released * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Croatia report|Croatia report]]: SPRINGing back activities * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Czech Republic report|Czech Republic report]]: National Library of the CR events and important guests * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Europe report|Europe report]]: DARIAH DHwiki WG coming activity * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/India report|India report]]: GLAM project starts with Nanda Talukdar Foundation at Jorhat, Assam * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Indonesia report|Indonesia report]]: GLAM Wiki Month 2025 in Indonesia * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Italy report|Italy report]]: From charts to concrete * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Kosovo report|Kosovo report]]: Traditional Albanian Food Photography Competition 2025 * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/New Zealand report|New Zealand report]]: Update from Auckland Museum; Let the Wikifying Commence; Listful Thinking * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Nigeria report|Nigeria report]]: Architectural Folklore Campaign Series * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Poland report|Poland report]]: What's up in GLAM in Poland * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Serbia report|Serbia report]]: Celebrating Museums and strengthening #1Lib1Ref connections * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Spain report|Spain report]]: Some news from Spain * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Switzerland report|Switzerland report]]: International Museum Day 2025; CoCreation PTT-Archive; Scoring Girls * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/UK report|UK report]]: The 18th language * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Ukraine report|Ukraine report]]: Spring GLAM news from Ukraine – first major survey for GLAM institutions & yet another successful #1Lib1Ref * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/USA report|USA report]]: May meetings * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Biodiversity Heritage Library report|Biodiversity Heritage Library report]]: BHL-Wiki Working Group May monthly highlights * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Memory of the World report|Memory of the World report]]: Preparing the data upload * [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Contents/Events|Calendar]]: June's GLAM events </div> |- | style="font-family:Times New Roman; text-align:center; font-size:85%;" | [[outreach:GLAM/Newsletter|Read this edition in full]] &bull; [[outreach:GLAM/Newsletter/May 2025/Single|Single-page]] |- | valign="top" colspan="2" style="padding:0.5em; font-family:Times New Roman;text-align:center; font-size:85%;" | To assist with preparing the newsletter, please visit the [[outreach:GLAM/Newsletter/Newsroom|newsroom]]. Past editions may be viewed [[outreach:GLAM/Newsletter/Archives|here]]. |- |} |} <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:GLAM/Newsletter/About|About ''This Month in GLAM'']] · [[m:Global message delivery/Targets/GLAM|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · [[:m:User:Romaine|Romaine]] 06:00, 10 հունիսի 2025 (UTC)</div> <!-- Message sent by User:Romaine@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/GLAM&oldid=28809506 --> == Խնդրանք == {{հարգելի մասնակից}}, ողջույն։ Հոդվածներն արագ ջնջման ներկայանելիս խնդրում եմ բովանդակությունը չջնջել։ Ադմինը պետք է տեսնի՝ ինչն է ջնջում։ Շնորհակալություն։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 18:08, 17 հունիսի 2025 (UTC) :Ողջույն, հարգելի՛ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]]։ Բարի։ [[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 18:28, 17 հունիսի 2025 (UTC) l1gslpxo97mqs8k4dagqzsdt2yyq2ot 0 52250 10357257 8730505 2025-06-18T09:25:25Z 212.73.65.250 10357257 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկարիչ | name = Jan Vermeer }} '''Յան Վերմեեր''' ({{lang-nl|Jan Vermeer, Joannis ver Meer, Joannis van der Meer}}, {{ԱԾ}}), [[բարոկկո]] դարաշրջանի հոլանդացի հռչակավոր գեղանկարիչ, [[Հոլանդական գեղարվեստի ոսկեդար|հոլանդական գեղանկարչության ''ոսկե դարաշրջանի'']] ներկայացուցիչ։ == Կենսագրություն == Վերմեերի կյանքից շատ բան հայտնի չէ։ Նա ծնվել է (համենայն դեպս կնքվել է) [[Դելֆտ]]ում [[1632]] թվականի [[հոկտեմբերի 31]]-ին, գործարար վաճառողի ընտանիքում։ Յանը ընտանիքի երկրորդ երեխան էր և ծնողների միակ որդին։ Նրա հայրը ծագումով [[Անտվերպեն]]ից էր, [[1611]] թվականին տեղափոխվել էր [[Ամստերդամ]] և աշխատում էր որպես մետաքսի ջուլհակ։ [[1653]] թվականին նա ամուսնացավ, տեղափոխվեց Դելֆտ, և դարձավ իջևանատան տեր։ Նա շարունակում էր զբաղվել [[մետաքսագործություն|մետաքսագործությամբ]], ինչպես նաև գրանցված էր Դելֆտի Սբ. Լուկայի համքարությունում, որպես արվեստի իրերի վաճառական։ === Կրթություն === Վերմեերի աշակերտության տարիների մասին ստույգ տեղեկությունների չեն պահպանվել։ Հայտնի է, որ [[1653]] թվականի [[դեկտեմբերի 29]]-ին Յան Վերմեերին ընդունեցին Սբ. Լուկայի համքարություն։ Համքարության մասնակցության նախապայման էր 6 տարվա գեղանկարչության խորացված ուսուցում համքարության անդամ-վարպետի մոտ։ Վերմերը ծանոթ էր նկարիչներ Լեոնարդ Բրամերի և Հերարդ տեր Բորխի հետ։ Այդ փաստի հիման վրա ենթադրություններ են կատարվել, որ Վերմերը աշակերտել է նրանցից մեկի մոտ։ Բացի դրանից չափազանց տարածված է չհաստատված վարկածը, որ Վերմեերի ուսուցիչն է եղել [[Կարել Ֆաբրիցիուս]]ը, որը իր հերթին [[Ռեմբրանդտ վան Ռեյն|Ռեմբրանդտի]] աշակերտն էր։ Անշուշտ, Վերմեերի ստեղծագործության վրա հսկայական ազդեցություն է ունեցել ժանրային գեղանկարչության հոլանդացի վարպետ [[Պիտեր դե Հոոխ]]ը, որ բնակվել է Դելֆտում [[1652]]-[[1661]] թվականներին։ Նրա ոճը գտել է իր հետագա զարգացումը Վերմեերի կտավներում։ === Ընտանիք և աշխատանք === [[1653]] թ.-ի [[ապրիլի 20]]-ին Յան Վերմեերը ամուսնացավ Կատարինա Բոլնեսի հետ, ով Դելֆտի շրջակա գյուղերից էր։ Վերմեերի կալվինիստական հավատը սկզբնապես դժգոհություն էր առաջացրել Բոլնեսի կաթոլիկ ընտանիքում։ Միայն կաթոլիկ Բրամերի հորդորներից հետո Վերմեերի ապագա զոքանչը աղջկա ամուսնության համաձայնություն տվեց։ [[1660]] թ.-ին Վերմեերը կնոջ հետ տեղափոխվեց զոքանչի տուն։ Վերմեերը ուներ 15 երեխա, որոնցից 4-ը մահացել են վաղ տարիքում։ Ակնհայտ է, որ Վերմեերի նյութական վիճակը վատ չէր, քանի որ նա կարող էր առանց որևէ խնդրի կերակրել իր երեխաներին։ Հայտնի էր, որ նա տարվա ընթացքում 2 նկար էր նկարում, որովհետև Վերմեերը ուներ եկամտի այլ աղբյուրներ։ Նա օգնում էր իր մորը ղեկավարել Դելֆտի գլխավոր շուկայում գտնվող պանդոկը, որը նա ժառանգել էր ամուսնու մահից հետո։ Ենթադրվում է, որ հաստատությունում Վերմերրը կարող էր վարել այն ժամանակվա հոլանդացի նկարիչներին բնորոշ արվեստի նմուշների առևտուր։ [[1662]]-[[1663]] թթ. և [[1670]]-[[1671]] թթ. Վերմեերը զբաղեցնում էր Սբ. Լուկայի համքարության ղեկավարի պաշտոնը։ 17-րդ դարում ցանկացած արհեստավոր և նկարիչ անդամակցում էր համապատասխան համքարությանը, որը կանոնակարգում էր այդ մասնագիտության ներկայացուցիչների գործունեությունը։ Նկարիչների համքարության ղեկավարների պաշտոնը շատ պատվավոր էր, և խոսում էր Դելֆտում Յան Վերմեերի հեղինակության մասին։ Դեռ Վերմեերի կյանքի օրոք նրա նկարների համար վճարում էին մեծ գումարներ։ Հիմնականում Վերմեերը նկարում էր իր բարեգործ պատվիրատուների համար։ Նկարչի գլխավոր հովանավորներ և նրա ստեղծագործության երկրպագուներն էին հացթուխները Հենդրիկ վան Բույթենը և տպարանի տեր Հակոբ Դիսսիուսը, ում հավաքածույում կար Վերմեերի 19 նկար։ Մնացել է անհայտ, Վերմեերը նկարում էր կոնկրետ բարերարների պատվերով, թե նրանք ստացել էին նախապատվության իրավունք վարպետի ստեղծագործությունները գնելու համար։ Վերմեերը հայտնի փորձագետ էր արվեստի հարցում։ Այսպես, օրինակ նա այն փորձագետների թվում էր, որոնց վստահել էին պարզել հռոմեական և վենետիկական կտավների հավաքածուի իսկությունը։ Այդ հավաքածուն առաջարկել էին 30 հազար գուլդենով գնել [[Բրանդենբուրգ]]ի [[կուրֆյուրստ]] Ֆրիդրիխ Վիլհելմ Ա-ին։ 1672 թ. Վերմեերը մեկնեց [[Հաագա]], որտեղ նկարիչ [[Յակոբ Յորդանս]]ի հետ միասին եզրակացություն տվեց նկարների արժեքի մասին։ Նոտարի ներկայությամբ նա հերքեց հավաքածուի իսկությունը և հայտարարեց, որ հավաքածուն արժե պահանվող գնի մեկ տասնորդականից ոչ ավել։ Ի տարբերություն բազմաթիվ այլ նկարիչները, Յան Վերմեերը չուներ աշակերտներ։ === Կյանքի վերջին տարիներ === Կյանքի վերջին տարիներին նկարչի ֆինանսական դրությունը զգալի վատացավ և նա ստիպված էր վարկեր վերցնել։ [[1672]]-[[1679]] թթ. Ֆրանսիայի հետ պատերազմի արդյունքում գեղանկարչության առևտուրը մարեց։ Վերմեերի կնոջ պարտքերի դուրս գրելու մասին խնդրագրում, թվագրված 1676 թ. ապրիլի 30, նա պարզաբանում էր, որ պատերազմի ժամանակ ամուսինը ստիպված էր վաճառել նկարները ցածր գներով։ [[1675]] թ. Վերմեերը հիվանդացավ և մի քանի օրից մահացավ։ [[1675]] թ. [[դեկտեմբերի 15]] Վերմեերը հուղարկավորվեց ընտանեկան դամբարանում, Դելֆտի [[Աուդեկերկ|Աուդե Կերկ]] եկեղեցում։ Կինը ստիպված էր հրաժարվել ժառանգությունից և հանձնել այն պարտատերերին։ == Հիշատակ == Յան Վերմեերի պատվին կոչել են աստերոիդ (4928) Vermeer, որը հայտնաբերվել է Ղրիմի աստղադիտարանում [[1982]] թ.-ի [[հոկտեմբերի 21]]-ին։ Վերմեերի աշխատանքների մեծամասնությունը իրենցից ներկայացնում են հանգամանորեն նկարած ինտերյերով կոմպոզիցիաներ՝ սակավաթիվ կերպարներով։ Գործնականորեն չկան կրոնական թեմաներով նկարներ։ == Վերմեերի նկարների ցանկ == Ներկայումս աշխարհում հայտնի է Վերմեերի ընդամենը 37 փոքրածավալ աշխատանք։ Նկարների թվագրությունը արվեստի պատմագրության համար մնում է սկզբունքային խնդիր, որովհետև նկարիչը թվագրել է ներկայումս հայտնի նկարներից միայն երեքը՝ ''Կավատուհու մոտ'', ''[[Աստղագետը (նկար)|Աստղագետը]]'' և ''Աշխարհագրագետը''։ Մնացած բոլոր նկարների թվականները մոտավոր են, քանի որ պահպանված տեղեկություններն ու տվյալները բավարար չեն հստակ թվականներ նշելու համար<ref>Netta, I. (1996) Das Phänomen ''Zeit'' bei Jan Vermeer van Delft, S. 96. Hildesheim. ISBN 3-487-10160-2.</ref>։ {| class="prettytable" |- class="hintergrundfarbe5" !width="5 %" | !width="10 %" | Նկար !width="25 %" | Վերնագիր !width="10 %" | Թվական !width="20 %" | Չափս, նյութ !width="30 %" | Գտնվելու վայրը |- | 1 | [[Պատկեր:Johannes (Jan) Vermeer - Christ in the House of Martha and Mary - Google Art Project.jpg|100px]] | ''[[Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը (նկար)|Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը]]'' | 1654/1655 | 160 × 142&nbsp;սմ, Կտավ, յուղաներկ | [[Շոտլանդիայի ազգային պատկերասրահ]], [[Էդինբուրգ]] |- | 2 | [[Պատկեր:Vermeer saint praxedis.jpg|100px]] | ''[[Սուրբ Պրակսեդան]]'' (վերագրված է) | 1655 | 101, 6 × 82, 6&nbsp;սմ., կտավ, յուղներկ | Այցելությունների շապելի թանգարան {{lang-fr|Musée de la Chapelle de la Visitation}}, [[Մոնակո]] (Բարբարա Պիաչեսկա Ջոնսոնի հավաքածու) |- | 3 | [[Պատկեր:Vermeer - Diana and Her Companions.jpg|100px]] | ''[[Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ (նկար)|Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ]]'' | 1655/1656 | 98, 5 × 105&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Մաուրիցհեյս]], [[Հաագա]] |- | 4 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 002.jpg|100px]] | ''[[Կավատուհի (նկար)|Կավատուհի]]'' | 1656 | 143 × 130&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Հին վարպետների պատկերասրահ]], [[Դրեզդեն]] |- | 5 | [[Պատկեր:Vermeer young women sleeping.jpg|100px]] | ''[[Քնած աղջիկը]]'' | 1657 | 87, 6 × 76, 5&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Մետրոպոլիտեն թանգարան (Նյու Յորք)|Մետրոպոլիտեն թանգարան]], [[Նյու Յորք]] |- | 6 | [[Պատկեր:Jan Vermeer - Girl Reading a Letter at an Open Window.JPG|100px]] | ''[[Պատուհանի մոտ նամակ կարդացող աղջիկը|Բաց պատուհանի մոտ նամակ կարդացող աղջիկը]]'' | 1657 | 83 × 64, 5&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Հին վարպետների պատկերասրահ]], [[Դրեզդեն]] |- | 7 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 025.jpg|100px]] | ''[[Փողոց Դելֆտում]]'' | 1657/1658 | 54, 3 × 44&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Ռեյկսմուզեում]], [[Ամստերդամ]] |- | 8 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 023.jpg|100px]] | ''[[Սպան և ծիծաղող աղջիկը (նկար)|Սպան և ծիծաղող աղջիկը]]'' | 1658 | 49, 2 × 44, 4&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Ֆրիկի հավաքածու]], Նյու Յորք |- | 9 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 018.jpg|100px]] | ''[[Գինու գավաթը (նկար)|Գինու գավաթը]]'' | 1658–1660 | 66, 3 × 76, 5&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Գեղանկարչության պատկերասրահ (Բեռլին)|Գեղանկարչության պատկերասրահ]], [[Բեռլին]] |- | 10 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - Het melkmeisje - Google Art Project.jpg|100px]] | ''[[Կաթնավաճառուհին (նկար, Վերմեեր)]]'' | 1658–1660 | 45, 4 × 41&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Ռեյկսմուզեում]], [[Ամստերդամ]] |- | 11 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 006.jpg|100px]] | ''[[Գինու գավաթով աղջիկը (նկար)|Գինու գավաթով աղջիկը]]'' | 1659/1660 | 78 × 67, 5&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Հերցոգ Անտոն Ուլրիխի թանգարան]], [[Բրաունշվայգ]] |- | 12 | [[Պատկեր:Vermeer-view-of-delft.jpg|100px]] | ''[[Դելֆտի տեսարան (նկար)|Դելֆտի տեսարան]]'' | 1660/1661 | 98, 5 × 117, 5&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Մաուրիցհեյս, Հաագա |- | 13 | [[Պատկեր:Vermeer Girl Interrupted at Her Music.jpg|100px]] | ''[[Երաժշտության ընդհատված դաս]]'' | 1660/1661 | 38, 7 × 43, 9&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Ֆրիկի հավաքածու]], [[Նյու Յորք]] |- | 14 | [[Պատկեր:Vermeer, Johannes - Woman reading a letter - ca. 1662-1663.jpg|100px]] | ''[[Նամակ կարդացող կինը` կապույտով (նկար)|Նամակ կարդացող կինը` կապույտով]]'' | 1662–1664 | 46, 5 × 39&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Ռեյկսմուզեում]], [[Ամստերդամ]] |- | 15 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - Lady at the Virginal with a Gentleman, 'The Music Lesson' - Google Art Project.jpg|100px]] | ''[[Երաժշտության դասը (նկար)|Երաժշտության դասը (Տղամարդն ու կինը` վիրջինալի մոտ)]]'' | 1662–1665 | 74, 6 × 64, 1&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Թագավորական հավաքածու]], [[Բուքինգեմյան պալատ]], [[Լոնդոն]] |- | 16 | [[Պատկեր:Woman-with-a-balance-by-Vermeer.jpg|100px]] | ''[[Կինը կշեռքով]]'' (''Մարգարիտներ կշռող կինը'') | 1662–1664 | 42, 5 × 38&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Արվեստի ազգային պատկերասրահ|Արվեստի պետական պատկերասրահ]], [[Վաշինգտոն (Կոլումբիա)|Վաշինգտոն]] |- | 17 | [[Պատկեր:Vermeer - Woman with a Lute near a window.jpg|100px]] | ''[[Լյուտնյա նվագողը]]'' | 1664 | 51, 4 × 45, 7&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Մետրոպոլիտեն թանգարան, Նյու Յորք |- | 18 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 008.jpg|100px]] | ''[[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|Մարգարտե վզնոցով կինը]]'' | 1664 | 55 × 45&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Բեռլինի պատկերասրահ]] |- | 19 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 019.jpg|100px]] | ''[[Ջրի կժով երիտասարդ կինը` պատուհանի մոտ]]'' | 1664/1665 | 45, 7 × 40, 6&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Մետրոպոլիտեն թանգարան, Նյու Յորք |- | 20 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 007.jpg|100px]] | ''[[Մարգարտե ականջօղով աղջիկը]]'' | 1665 | 45 × 40&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Մաուրիցհեյս, Հաագա |- | 21 | [[Պատկեր:Vermeer The Concert.jpg|100px]] | ''[[Համերգը (Վերմեեր)|Համերգը]]'' | 1665/1666 | 69 × 63&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Իզաբելլա Ստյուարտ Գարդների թանգարան]], [[Բոստոն]] (1990 թ.-ից՝ գողացված է) |- | 22 | [[Պատկեր:Vermeer A Lady Writing.jpg|100px]] | ''[[Նամակ գրող տիկինը]]'' | 1665–1670 | 45 × 39, 9&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Արվեստի պետական պատկերասրահ, Վաշինգտոն |- | 23 | [[Պատկեր:Vermeer-Portrait of a Young Woman.jpg|100px]] | [[Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը (նկար, Վերմեեր)|Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը]] | 1666/1667 | 44, 5 × 40&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Մետրոպոլիտեն թանգարան, Նյու Յորք |- | 24 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 020.jpg|100px]] | [[Ֆլեյտայով աղջիկը]] (վերագրված է) | 1665/1670 | 20 × 17, 8&nbsp;սմ, փայտ, յուղաներկ | Արվեստի պետական պատկերասրահ, Վաշինգտոն |- | 25 | [[Պատկեր:Vermeer - Girl with a Red Hat.JPG|100px]] | ''[[Կարմիր գլխարկով կինը (նկար)|Կարմիր գլխարկով կինը]]'' | 1666/1667 | 23, 2 × 18, 1&nbsp;սմ, փայտ, յուղաներկ | Արվեստի պետական պատկերասրահ, Վաշինգտոն |- | 26 | [[Պատկեր:Vermeer Lady Maidservant Holding Letter.jpg|100px]] | ''[[Տիրուհին և աղախինը (նկար, Վերմեեր)|Տիրուհին և աղախինը]]'' | 1667/1668 | 89, 5 × 78, 1&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Ֆրիկի հավաքածու, Նյու Յորք |- | 27 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - The Astronomer - 1668.jpg|100px]] | ''[[Աստղագետը (նկար)|Աստղագետը]]'' | 1668 | 50, 8 × 46, 3&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Լուվր]], [[Փարիզ]] |- | 28 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - The Geographer - Google Art Project.jpg|100px]] | ''[[Աշխարհագրագետը (նկար)|Աշխարհագրագետը]]'' | 1668/1669 | 53 × 46, 6&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Շտեդելի գեղանկարչական ինստիտուտ|Շտեդել]], [[Ֆրանկֆուրտ (Մայն)]] |- | 29 | [[Պատկեր:Vermeer, Johannes - The Loveletter.jpg|100px]] | ''[[Սիրային նամակ]]'' | 1669/1670 | 44 × 38, 5&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Ռեյկսմուզեում]], [[Ամստերդամ]] |- | 30 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 016.jpg|100px]] | ''[[Ժանյակագործուհին (նկար, Վերմեեր)]]'' | 1669/1670 | 24, 5 × 21&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ (տեղադրված է փայտի վրա) | [[Լուվր]], [[Փարիզ]] |- | 31 | [[Պատկեր:DublinVermeer.jpg|100px]] | ''[[Նամակ գրող կինը և աղախինը]]'' | 1670 | 71 × 59&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Իռլանդիայի պետական պատկերասրահ]], [[Դուբլին]] |- | 32 | [[Պատկեր:Vermeer - A young Woman seated at the Virginals.jpg|100px]] | ''[[Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը]]'' | 1670 | 25, 5 × 20&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Վիննի հավաքածու, Լաս Վեգաս |- | 33 | [[Պատկեր:Vermeer The Allegory of the Faith.jpg|100px]] | [[Հավատի այլաբանություն (նկար)|Հավատի այլաբանություն]] | 1671–1674 | 114, 3 × 88, 9&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Մետրոպոլիտեն թանգարան, Նյու Յորք |- | 34 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 013.jpg|100px]] | ''[[Կիթառահարուհին (նկար)|Կիթառահարուհին]]'' | 1672 | 53 × 46, 3&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Քենվուդ հաուզ]], Լոնդոն |- | 35 | [[Պատկեր:Jan Vermeer - The Art of Painting - Google Art Project.jpg|100px]] | [[Գեղանկարչության այլաբանություն|''Նկարչի արվեստանոցում'']] | 1673 | 130 × 110&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Արվեստի պատմության թանգարան]], [[Վիեննա]] |- | 36 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft - Lady Standing at a Virginal - National Gallery, London.jpg|100px]] | ''[[Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը]]'' | 1673–1675 | 51, 7 × 45, 2&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | [[Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ|Ազգային պատկերասրահ]], Լոնդոն |- | 37 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - Zittende Klavecimbelspeelster (1673-1675).jpg|100px]] | [[Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը (նկար)|''Վիրջինալ նվագող աղջիկը` նստած'']] | 1673–1675 | 51, 5 × 45, 5&nbsp;սմ, կտավ, յուղաներկ | Ազգային պատկերասրահ, Լոնդոն |} == Տես նաև == * [[Յան Վերմեերի նկարների ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.meegeren.net Han van Meegeren] * [http://www.irinaepifan.narod.ru Վերմեերի կենսագրությունը և նկարները] {{ref-ru}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Վերմեեր, Յան}} [[Կատեգորիա:Հոլանդացի նկարիչներ]] eo7ca750f94y2gx6po7qmedpgl5eos3 0 60062 10356680 10149481 2025-06-17T15:31:23Z 2003:C4:DF27:9E00:10FB:28F2:9945:FF4F 10356680 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Հայկական ավիաուղիներ}} {{Տեղեկաքարտ Ավիաընկերություն |օդանավակայան=[[Զվարթնոց միջազգային օդանավակայան|Զվարթնոց]] |նավատորմ=25 |ղեկավար=Արսեն Ավետիսյան (տնօրեն)}} '''Հայկական ավիաուղիներ''', Հայաստանի առաջին ավիաընկերություն։ Եղել է [[Հայաստան]]ի ազգային ավիափոխադրողը։ == Պատմություն == Հայկական ավիաուղիները հիմնադրվել է [[1991]] թվականին։ [[ԽՍՀՄ փլուզում|Խորհրդային միության փլուզումից]] հետո Հայաստանին բաժին հասան ԻԼ-86, ՏՈՒ-154, ՏՈՒ-134, ՅԱԿ-40 օդանավերը և ՄԻ-8 ուղղաթիռները։ Այս օդանավերի բազայի վրա ստեղծվեցին «Հայկական ավիաուղիներ» ՊՓԲԸ-ն՝ բազավորումը «Զվարթնոց» օդանավակայան և նրա դուստր ձեռնարկություն «Արարատ ավիա»-ն՝ բազավորումը Էրեբունի օդանավակայան (հետագայում միավորվեցին)։ Կային նաև մի քանի փոքր մասնավոր ընկերություններ։ «Հայկական ավիաուղիներ» ընկերությունը դադարեցրել է իր գործունեությունը [[2003]] թվականի [[ապրիլի 15]]-ին, իսկ [[2004]] թվականի [[մարտի 26]]-ին Հայաստանի տնտեսական դատարանի որոշմամբ սնանկ ճանաչվեց<ref>{{Cite web |title=Սնանկության հայկական բանաձևը |url=https://hetq.am/hy/article/65128 |accessdate=2021 թ․ հունվարի 8 |website=Hetq.am}}</ref>։ == Երթուղիներ == [[Պատկեր:Tupolev Tu-134A-3 EK-65731 Armenian Vnukovo 31.08.94 edited-3.jpg|մինի|302x302փքս|Հայկական ավիաուղիների ՏՈՒ-134 ինքնաթիռը [[Վնուկովո (օդանավակայան)|«Վնուկովո» օդանավակայանում]] ([[Մոսկվա]], [[օգոստոսի 31]], [[1994]])]] «Հայկական ավիաուղիներ» ընկերությունը կանոնավոր չվերթներ էր իրականացնում դեպի [[Եվրոպա]], [[Ասիա]], [[Մերձավոր Արևելք]] և [[Անկախ Պետությունների Համագործակցություն|ԱՊՀ երկրներ]], ինչպես նաև իրականացնում էր տարանցիկ ուղևորափոխադրումներ և բեռնափոխադրումներ։ == Նավատորմ == «Հայկական ավիաուղիներ» ընկերությունը ուներ ԻԼ-86, ԱՆ-12, ՏՈՒ-154, ՏՈՒ-134, ՅԱԿ-40 օդանավերը և ՄԻ-8 ուղղաթիռները։ 1998 թվականից մինչև լուծարումը շահագործում էր մեկ վարձակալած Airbus A310 ինքնաթիռը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}}{{Հայաստանի ավիաընկերություններ}} [[Կատեգորիա:1991 հիմնադրումներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված ավիաընկերություններ]] [[Կատեգորիա:2003 լուծարված ավիաընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Հայկական ավիաընկերություններ]] l4sgmt4e6i123n6nq8snn0wocxdapm5 0 62554 10357050 10356070 2025-06-18T00:11:47Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite journal և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357050 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աստղագիտական օբյեկտ | անուն = Աոեդե | այլ անուն = <small>Յուպիտեր LVIII, S/2003 J 15</small> | լատիներեն անուն = Philophrosyne | պատկեր = | մակագրություն = | հայտնաբերման տարեթիվ = 6 փետրվար [[2003]]<ref name="discovery"/> | հայտնաբերող = [[Սքոթ Շեփարդ]] | տեսանելի մագնիտուդ =23,5<ref name="MPEC_2003"/> | տեսանելի չափ = | համաստեղություն = | հեռավորություն = 22 721 000 կմ<ref name="MPEC_2003">[https://sites.google.com/carnegiescience.edu/sheppard/moons/jupitermoons Scott S. Sheppard's Moons of Jupiter page on Carnegie Science website]</ref> | չափման կետ = [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]] | արբանյակներ = | պերիհելին = | ապոհելին = | մեծ կիսաառանցք = | էքսցենտրիսիտետ = 0,0932<ref name="MPEC_2003"/> | սիդերիկ պարբերություն = 699,676 օր<ref name="MPEC_2003"/> | սինոդիկ պարբերությունը = | ուղեծրային արագություն = | թեքվածություն = 141.813° ([[խավարածիր|խավարածրի]] հարթության նկատմամբ)<br/>141.776° (Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ)<ref name="MPEC_2003"/> | ծագման անկյուն = | պերիկենտրոնի արգումենտ = | սեղմվածություն = | շառավիղ = ~1 կմ (ենթադրված) | հասարակածային շառավիղ = | բևեռային շառավիղ = | մակերևույթի մակերես = | ծավալ = | զանգված =~1,1{{e|13}} կգ (ենթադրված) | միջին խտություն = 2,6 գ/սմ<sup>3</sup> (ենթադրված) | մակերևութային ձգողություն = | պտույտի արագություն = | տիեզերական արագություն = | պտույտի պարբերություն = | առանցքի թեքում = | ալբեդո = 0,04 (ենթադրություն) | տարիք = | քիմիական կազմ = | մթնոլորտի ջերմաստիճան = | այլ տվյալներ = }} '''Ֆիլոֆրոսինե''' ({{lang-la|Philophrosyne}}), [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] [[անկանոն արբանյակ|անկանոն]] [[բնական արբանյակ]]ներից է, ունի [[հակադարձ շարժում]]։ Հայտնաբերվել է [[Հավայան համալսարան Մանոայում|Հավայան համալսարանի]] աստղագետների խմբի կողմից, որը ղեկավարում են [[Սքոթ Շեփարդ]]ը և [[Դևիդ Ջուիտ]]ը, հայտնաբերման մասին հայտնվել է 2003 թվականին, սկզբում արբանյակը ստացել է '''{{nowrap|S/2003 J 15}}''' ժամանակավոր անվանումը, ինչպես նաև անվանվում է '''Յուպիտեր LVIII'''<ref name="discovery">[http://cfa-www.harvard.edu/iauc/08100/08116.html IAUC 8116: ''Satellites of Jupiter and Saturn''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060505210146/http://cfa-www.harvard.edu/iauc/08100/08116.html |date=2006-05-05 }} 2003 April (discovery)</ref><ref>[http://cfa-www.harvard.edu/mpec/K03/K03G17.html MPEC 2003-G17: ''S/2003 J 15''] 2003 April (discovery and ephemeris)</ref>: Ֆիլոֆրոսինեն ունի մոտ 2 կմ տրամագիծ, և պտտվում է Յուպիտերի շուրջ միջինում 22&nbsp;721&nbsp;000 միլիոն կմ հեռավորության վրա, 699,676 օրվա ընթացքում<ref name="discovery"/><ref name="MPEC_2003"/>։ Արբանյակի [[ուղեծրի թեքում]]ը կազմում է 141.813° [[խավարածիր|խավարածրի]] հարթության նկատմամբ (141.776° Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ), իսկ [[էքսցենտրիսիտետ]]ը 0,0932 է<ref name="discovery"/><ref name="MPEC_2003"/>։ Ֆիլոֆրոսինեն պատկանում է [[Պասիֆեի խումբ|Պասիֆեի խմբին]], որի արբանյակները ունեն հակադարձ շարժում, հեռավորությունը մոլորակից ընկնում է 22,8 - 24,7 գիգամետր միջակայքում, իսկ [[ուղեծրի թեքում]]ը 144,5° - 158,3° միջակայքում։ Արբանյակը այլևս չէր դիտարկվել հայտնաբերման պահից, և երկար ժամանակ համարվում է կորսված<ref>{{Cite web |last=Beatty |first=Kelly |date=2012 թ․ ապրիլի 4 |title=Outer-Planet Moons Found — and Lost |url=http://www.skyandtelescope.com/astronomy-news/outer-planet-moons-found-and-lost/ |access-date=2017 թ․ հունիսի 27 |website=www.skyandtelescope.com |publisher=Sky & Telescope}}</ref><ref name=Jacobson>{{Cite journal |last1=Brozović |first1=Marina |last2=Jacobson |first2=Robert A. |date=2017 թ․ մարտի 9 |title=The Orbits of Jupiter's Irregular Satellites |journal=The Astronomical Journal |volume=153 |issue=4 |bibcode=2017AJ....153..147B |doi=10.3847/1538-3881/aa5e4d}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Jacobson |first1=B. |last2=Brozović |first2=M. |last3=Gladman |first3=B. |last4=Alexandersen |first4=M. |last5=Nicholson |first5=P. D. |last6=Veillet |first6=C. |date=2012 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=Irregular Satellites of the Outer Planets: Orbital Uncertainties and Astrometric Recoveries in 2009–2011 |url=http://iopscience.iop.org/article/10.1088/0004-6256/144/5/132/meta |journal=The Astronomical Journal |volume=144 |issue=5 |bibcode=2012AJ....144..132J |doi=10.1088/0004-6256/144/5/132 |access-date=2017 թ․ հունիսի 27}}</ref><ref>{{Cite web |last=Sheppard |first=Scott S. |date=2017 |title=New Moons of Jupiter Announced in 2017 |url=http://home.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jup2017.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170610075918/http://home.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jup2017.html |archive-date=2017 թ․ հունիսի 10 |access-date=2017 թ․ հունիսի 27 |website=home.dtm.ciw.edu |quote="We likely have all of the lost moons in our new observations from 2017, but to link them back to the remaining lost 2003 objects requires more observations a year later to confirm the linkages, which will not happen until early 2018. ... There are likely a few more new moons as well in our 2017 observations, but we need to reobserve them in 2018 to determine which of the discoveries are new and which are lost 2003 moons."}}</ref>, մինչև 2017 թվականը երբ այն վերստին հայտնաբերվեց<ref>{{Cite web |last=Sheppard |first=Scott S. |date=2017 |title=Jupiter's Known Satellites |url=http://home.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jupsatdata.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318034833/http://home.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jupsatdata.html |archive-date=2015 թ․ մարտի 18 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 10 |website=home.dtm.ciw.edu}}</ref>։ Արբանյակի անունը տրվել է 2019 թվականին, այն անվանվել է [[Հունական դիցաբանություն|Հունական դիցաբանության]] կերպար Ֆիլոֆրոսինեի անունով, ով հանդիսանում էր [[Հեփեստոս]]ի և [[Ագլայա]]յի դուստրը և [[Զևս]]ի թոռնուհին։ Անվանումը ընտրվել է [[Twitter]]-ում անցկացված քվեարկության արդյունքում<ref name=name>{{Cite web |title=Planet and Satellite Names and Discoverers |url=https://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/Planets |accessdate=2019 թ․ օգոստոսի 27 |work=Astrogeology Research Program}}</ref><ref>{{Cite web |title=Naming Contest for Newly-discovered Moons of Jupiter |url=https://www.iau.org/news/announcements/detail/ann19010/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327071000/https://www.iau.org/news/announcements/detail/ann19010/ |archive-date=2019 թ․ մարտի 27 |accessdate=2019 թ․ օգոստոսի 27 |website=www.iau.org}}</ref><ref>{{Cite web |title=Public Contest Successfully Finds Names For Jupiter’s New Moons |url=https://www.iau.org/news/announcements/detail/ann19054/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20231231061716/https://www.iau.org/news/announcements/detail/ann19054/ |archive-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 31 |accessdate=2019 թ․ օգոստոսի 27 |website=www.iau.org}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Յուպիտերի արբանյակներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Յուպիտերի արբանյակներ}} [[Կատեգորիա:Անկանոն արբանյակներ]] [[Կատեգորիա:Յուպիտերի արբանյակներ]] 5pz8y9yyz1iszye43bx3teswm4ctdni 0 62811 10356684 10164448 2025-06-17T15:36:03Z Riad Salih 141386 Fictional flag, not based on a reliable source, please not to be added again. 10356684 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ պատմական երկիր | Անվանում = <big>الخلافة العباسية</big><br />Աբբասյան խալիֆայություն | Նախորդ1 = Օմայանների խալիֆայություն | Դրոշ_Նախորդ1 = Umayyad Flag.svg | Հաջորդ1 = Մոնղոլական կայսրություն | Դրոշ_Հաջորդ1 = Golden Horde flag 1339.svg | Հաջորդ2 = Մամլուքներ | Դրոշ_Հաջորդ2 = Mameluke Flag.svg | Հաջորդ3 = Մարոկկո | Դրոշ_Հաջորդ3 = | Հիմնադրում = Հիմնում | Հիմնադրման տարեթիվ = [[750]] | Ավարտ = Անկում | Ավարտի տարեթիվ = [[1258]] | Դրոշ = | Դրոշի հոդված = | Զինանշան = | Զինանշանի հոդված = | Քարտեզ = [[Պատկեր:Աբբասյան խալիֆայություն.png|250 px]] | Քարտեզ2 = | Քարտեզի տարեթիվ = Աբասյան խալիֆայություն (բաց և մուգ) 850 թ.: Մուգ հատվածներն անկախացել էին ավելի վաղ։ | Պետական կարգ = [[Միապետություն]] | Մայրաքաղաք = {{plainlist| *Քուֆա<br>{{small|(750–752)}} *Անբար<br>{{small|(752–762)}} *Ալ-Ռումիյա *[[Բաղդադ]]<br>{{small|(762–796, 809–836, 892–1258)}} *[[Ալ-Ռակկա]]<br>{{small|(796–809)}} *[[Սամարա]]<br>{{small|(836–892)}} *[[Կահիրե]]<br>{{small|(1261–1517)}}}} | Պետության գլուխ = Խալիֆա | Մակերես1 = 10000000 | Բնակչություն1 = 50000000 | Ազգություն = | Դինաստիա = [[Աբբասյաններ]] | Արժույթ = Աբբասյան դինար | Կարգախոս = | Տոն = | Զորք = | Լեզու = [[Արաբերեն]] | Կրոն = [[Քրիստոնեություն]] <br />[[Իսլամ]] | Նշումներ = }} '''Աբբասյան խալիֆայություն''' ({{lang-ar|اَلْخِلَافَةُ ٱلْعَبَّاسِيَّةُ}}, ''{{transl|ar|al-Khilāfah al-ʿAbbāsīyah}}''), իսլամական երրորդ խալիֆայություն։ Այն հիմնադրվել է [[Մուհամմադ|Մուհամմադ մարգարեի]] հորեղբայր Աբբաս իբն Աբդուլ-Մուտալիբի (566-653 թվականներ) ժառանգորդների կողմից, որտեղից էլ խալիֆայության անունը{{sfn|Hoiberg|2010|p=10}}։ 750 թվականին Աբբասյան հեղափոխության ժամանակ տապալելով [[Օմայյան խալիֆայություն|Օմայյան խալիֆայությունը]]՝ Աբբասյան դինաստիայի ներկայացուցիչները ղեկավարել են իրենց մայրաքաղաք [[Բաղդադ]]ից (ներկայիս [[Իրաք]]ի մայրաքաղաք)՝ իբրև խալիֆներ։ Աբբասյան խալիֆայությունը նախ իր նստավայրն է դարձրել Քուֆան, որը գտնվում է ներկայիս Իրաքում, սակայն 762 թվականին [[Աբու ալ-Մանսուր|Ալ-Մանսուր]] խալիֆը հնագույն սասանյան մայրաքաղաք [[Տիզբոն]]ի մոտակայքում հիմնադրել է Բաղդադ քաղաքը։ Աբբասյան ժամանակաշրջանն աչքի է ընկել նրանով, որ խալիֆները վստահել են պարսիկ բյուրոկարտներին (հիմնականում Բարմակիների ընտանիքին)՝ կառավարելու տարբեր տիրույթներ, ինչպես նաև աստիճանաբար ումմայի (համայնք) մեջ են ներգրավել ոչ արաբ մուսուլմանների։ Կառավարող էլիտան յուրացրել է պարսկական ավանդույթները և սկսել է հովանավորել արվեստագետների և գիտնականների<ref>{{Cite book |last1=Canfield |first1=Robert L. |title=Turko-Persia in Historical Perspective |date=2002 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521522915 |page=5}}</ref>։ Բաղդադը դարձել է գիտության, մշակույթի, փիլիսոփայության և գյուտարարության կենտրոն։ Այս շրջանը հայտնի է դարձել Իսլամական ոսկեդար անունով։ Չնայած այս սկզբնական համագործակցությանը, Աբբասյանները 8-րդ դարի վերջին սկսել են հեռանալ թե՛ ոչ արաբ մուսուլմաններից<ref>{{Cite web |title=ABŪ MOSLEM ḴORĀSĀNĪ – Encyclopaedia Iranica |url=http://www.iranicaonline.org/articles/abu-moslem-abd-al-rahman-b |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151122132055/http://www.iranicaonline.org/articles/abu-moslem-abd-al-rahman-b |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 22 |accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 20 |website=www.iranicaonline.org |df=dmy-all}}</ref> և թե՛ իրանցի բյուրոկրատներից<ref>{{Cite book |last=Finer |first=S. E. |url=https://books.google.com/?id=AhEab85xHAMC |title=The History of Government from the Earliest Times: Volume II: The Intermediate Ages p.720 |date=1999 թ․ հունվարի 1 |publisher=OUP Oxford |isbn=9780198207900}}</ref>։ 756 թվականին նրանք կորցրել են իշխանությունը [[ալ-Անդալուս]]ի (Իսպանիա) նկատմամբ՝ զիջելով այն Օմայյաններին, 788 թվականին [[Մարոկկո]]ն անցել է Իդրիսիներին, 800 թվականին կորցրել են Իֆրիքիան և հարավային Իտալիան, որոնք անցել են [[Աղլաբիների պետություն|Աղլաբիներին]], 870-ական թվականներին Սամանիներն իրենց իշխանությունն են հաստատել [[Խորասան]]ի և Տրանսոխանիայի նկատմամբ, իսկ Սաֆարիները՝ [[Իրան|Պարսկաստանի]], 969 թվականին [[Եգիպտոս]]ը անցել է [[Ֆաթիմյան խալիֆայություն|Ֆաթիմյանների շիա իսմայիլական խալիֆայությանը]]։ Խալիֆների քաղաքական իշխանությունը սահմանափակվել է իրանյան Բուիների և [[Սելջուկյան սուլթանություն|սելջուկ թյուրքերի]] վերելքին զուգընթաց, որոնք գրավել են Բաղդադը համապատասխանաբար 945 և 1055 թվականին։ Չնայած Աբբասյանների իշխանությունը սկսել է նվազել հսկայածավալ Իսլամական կայսրությունում՝ ձեռք բերելով արարողակարգային կրոնական գործառույթ խալֆայության մեծ մասում, այնուամենայնիվ, դինաստիան պահպանել է իր վերահսկողությունը [[Միջագետք]]ի տիրույթների նկատմամբ։ 1258 թվականին Աբբասյանների մշակութային զարգացումը և տարածքային վերահսկողությունը հասել է իր ավարտին. երբ [[մոնղոլներ]]ը [[Հուլավու|Հուլաղու խանի]] գլխավորությամբ [[Բաղդադի ճակատամարտ (1258)|գրավել են Բաղդադը]] և սպանել Ալ-Մուսթասիմին։ 1261 թվականին Աբբասյանների իշխանական ժառանգորդները և ընդհանրապես մուսուլմանական մշակույթը կենտրոնացել են [[Մամլուքների սուլթանություն|մամլուքների]] մայրաքաղաք [[Կահիրե]]ում։ Չնայած դինաստիան որևէ քաղաքական իշխանություն չի ունեցել (բացառությամբ Կահիրեի Ալ-Մուսթաին խալիֆի), այն շարունակել է պահպանել իր կրոնական իշխանությունը մինչև 1517 թվականը, երբ [[Օսմանյան կայսրություն]]ը գրավել է Եգիպտոսը{{sfn|Holt|1984}}։ == Օմայյանների տապալում == Օմայանների և Աբբասյանների պայքարը ավարտվեց [[750]] թվականին [[Միջագետք]]ում, [[Մեծ Զավ (գետ)|Մեծ Զաբ]] գետի ափին տեղի ունեցած վճռական ճակատամարտում, որտեղ Օմայանները պարտություն կրեցին և Օմայան դինաստիան, որը կառավարում էր 90 տարի, տապալվեց։ Իշխանությունը անցավ Աբբասյաններին։ Այս դինաստիան ամենաերկարակյացն էր և նրանք կառավարեցին ավելի քան 500 (749-1258 թվականներ) տարի։ Սակայն [[Աբու-լ Աբբաս]]ը խալիֆա էր հռչակվել դեռևս [[749]] թվականին, երբ ապստամբները մտան [[Իրաք]]ի [[Քուֆա]] քաղաք։ Աբու -լ Աբբասը, խալիֆա դառնալով, իրեն կոչեց «աս-Սաֆահ», որը նշանակում էր «առատաձեռն», սակայն այն թարգմանվում է նաև որպես «արյունահեղ»` նկատի ունենալով այն բազում սպանությունները, որ նա կատարեց իր դիրքերը ամրապնդելու համար` առաջին հերթին բնաջնջելով Օմայյանների ավելի քան 80 երևելի անդամների։ Օմայաններից միայն մեկը՝ Աբդ ալ-Ռահման իբն Մուավիան փախավ [[Իսպանիա]], որտեղ [[756]] թվականին հիմնադրեց [[Կորդովայի Օմայան խալիֆայություն]]ը։ Օմայանների տոհմի բնաջնջումը սակայն անդորրություն չբերեց Աբբասյաններին։ Նրանց դեմ ընդվզեց Սիրիան։ Պատճառն այն էր, որ Սիրիան Օմայաններիի օրոք խալիֆայության քաղաքական կենտրոնն էր հանդիսանում, իսկ այժմ կենտրոնը տեղափոխվեց Իրաք և Սիրիան վերածվեց մի սովորական նահանգի։ Նրանք մի քանի ապստամբեցին, սակայն դրանք դաժանորեն ճնշվեցին ալ-Սաֆահի կողմից։ Լարվեցին հարաբերությունները նաև [[շիաներ]]ի հետ։ Շիաները, ովքեր օգնել էին Աբբասյաններին Օմայանների դեմ պայքարում, հավատացած էին, որ նրանց տապալման դեպքում իշխանությունը կամցներ իրենց, բայց Աբբասյանները ամբողջ իշխանությունը կենտրոնացրեցին իրենց ձեռքում։ Այս հողի վրա 750 թվականին վտանգավոր հակաաբբասյան ելույթներ տեղի ունեցան Մավարաննահրում։ Այս ապստամբության ճնշման մեջ մեծ դեր խաղաց [[Աբու Մուսլիմ]]ը, ով մեծ դեր էր խաղացել Օմայանների տապալման գործում։ Այնուհետև ոտքի կանգնեցին նաև [[Քուֆա]]յի շիաները, որոնց գլխավորում էր Քուֆայի կառավարիչ [[Աբու Սալամ ալ-Խալալ]]ը, ում Աբու ալ-Աբբասը համարում էր իր ամենավտանգավոր մրցակիցներից մեկը։ Դրա համար նա որոշեց իր ճանապարհից հեռացնել Աբու Սալամին և դրա համար նա կրկին դիմեց Աբու Մուսլիմին, որ համաձայնվեց օգնել նրանց։ Նրա հրամանով իր հավատարիմ մարդիկ սպանեցին Աբու Սալամին, սակայն լուրեր տարածեցին, որ նրան սպանել են խարիջիները։ Այդուհանդերձ, Աբու ալ-Աբբասին հաջողվեց դիմակայել Աբբասյանների դեմ ուղղված ելույթներին և զգալիորեն ամրապնդել նոր դինաստիայի դիրքերը։ == Պետության բարգավաճում == [[Պատկեր:Baghdad 150 to 300 AH.png|մինի|255x255փքս|Բաղդադ քաղաքը մ.թ. 767-912 թվականներին]] Աբու ալ-Աբբասի մահից հետո գահն անցավ նրա եղբորը՝ [[Աբու Ջաֆֆարի]]ն ([[754]]-[[775]])։ Նա հանդիսացավ այն խալիֆան, որի ժամանակ իրոք հաստատվեց և ամրապնդվեց Աբբասյան դինաստիայի իշխանությունը։ Նա իրեն կոչեց «Ալ-Մանսուր»` «Հաղթանակ»։ Գահին անցնելուց հետո, նրա դեմ դուրս եկավ խալիֆայի գահի հավակնորդ, իր հորեղբայր՝ [[Սիրիա]]յի կառավարիչ [[Աբդալլահ]]ը, սակայն [[754]] թվականին [[Խորասան]]ի կառավարիչ Աբու Մուսլիմի օգնությամբ նրանք պարտության մատնեցին Աբդալլահին։ Այս ժամանակ ալ-Մանսուրը սկսեց մտածել Աբու Մուսլիմից ձերբազատվելու մասին, քանի որ նրա ազդեցիկ անձնավորություն էր, նրան կասկածանքով էին վերաբերվում, քանի որ նրա մեջ վտանգավոր մրցակից էին տեսնում։ Դրա համար ալ-Մանսուրը Աբու Մուսլիմին հրավիրեց իր պալատ և հրամայեց ձերբակալել նրան և սպանել՝ [[755]] թվականին։ Նրա սպանությունից հետո [[Պարսկաստան]]ի շիաները ապստամբություն բարձրացրեցին [[Նիշապուր]]ում։ Նրանց դեմ խալիֆը 10000-անոց զորք ուղարկեց և խեղդեց ապստամբությունը, ինչպես այստեղ այնպես էլ Մավարաննահրում։ Անհանգիստ էր նաև [[Արաբիա]]ն։ Արաբիայի վերնախավը պատրաստ էր օգնության ձեռք մեկնել Աբբասյանների դեմ հանդես եկող ցանկացած ուժի, ինչպիսիք էին շիաները, որոնք կենտրոնացել էին Արաբիայում։ Նրանք [[762]] թվականին ապստամբություն բարձրացրեցին խալիֆայի դեմ Ալիի որդի Հասանի ծոռների՝ Մուհամմադի, ով կրում էր «Մաքուր հոգի» տիտղոսը, և Իբրահիմի գլխավորությամբ։ Նրանց միացան նաև [[Իրաք]]ի ու [[Հիջազ]]ի շիաները, որոնք Մուհամմադին խալիֆ հռչակեցին։ Նրանց դեմ ճակատամարտում Աբբասյանները կրկին հաղթանակ տարան։ Ճակատամարտում Մուհամմադը սպանվեց։ Այնուհետև կարողացան պարտության մատնել նաև Իբրահիմին։ Այսպիսով ալ-Մանսուրին հաջողվեց իր սրի ներքո համախմբել Արաբական կայսրությունը, բացի Հյուսիսային Աֆրիկայի և Իսպանիայի։ Նրա անվան հետ է նաև կապված Աբբասյան խալիֆայության նոր մայրաքաղաքի՝ Բաղդադի կառուցումը [[762]] թվականին։ Աբու ալ-Աբբասի օրոք մայրաքաղաքը տեղափոխվել էր [[Քուֆա]], բայց քանի որ այն Ալիի հետևորդների՝ շիաների կենտրոնն էր, Աբու ալ-Աբբասը Անբարում կառուցեց իր նստավայրը՝ կոչելով այն ալ-Հաշիմիյա։ Իսկ ալ-Մանսուրը [[762]] թվականին [[Տիգրիս]] գետի արևմտյան ափին փոքրիկ Բաղդադ գյուղի վրա կառուցեց նոր մայրաքաղաք, որը կոչվեց «Մադինա ալ-Սալամ»` Խաղաղության քաղաք, սակայն ավելի գործածական էր Բաղդադ անվանումը։ Ալ-Մանսուրին հաջորդեց նրա որդին` ալ-Մահդին ([[775]]-[[785]])։ Նա շարունակեց դինաստիայի, իշխանության, պետության ամրապնդումը։ Նրա օրոք շարունակվում էին շիաների հետ վեճերը՝ կապված Աբբասյանների իշխանության օրինակության հետ։ Ուստի նոր ելույթներից խուսափելու և լարվածությունը մեղմացնելու համար ալ-Մահդին մի շարք քայլերի դիմեց։ Նա ներում շնորհեց [[762]]-[[763]] թվականներին Ալ-Մանսուրի դեմ բարձրացրած ապստամբության մասնակիցներին, ինչը ունեցավ դրական արձագանք։ Դրան հակառակ խիստ անհանգիստ էին խալիֆայության արևելյան շրջանները։ Այստեղ Մերվում [[776]] բռնկվեց ապստամբություն, որը գլխավորում էր [[Հաշիմ իբն Հաքիմ]]ը, ով իրեն համարում էր Աբու Մուսլիմի փոխանորդ։ Նրա ապստամբությունը տևեց մի քանի տարի, որը ճնշվեց [[783]] թվականին։ Ալ-Մահդին մահացավ [[785]] թվականին, նա ուներ 2 որդի՝ Մուսա ալ-Հադին և Հարուն առ-Ռաշիդը, ով Հայաստանի և Աղվանքի կառավարիչն էր։ Հոր մահից հետո գահին է նստում ալ-Հադին 785-786 թվականներին և եղբայրների մեջ պայքար է սկսում գահի համար։ Նրանց պայքարին միջամտում է նրանց մայրը։ Նա 786 թվականին թունավորում է ալ-Հադիին և գահին է նստում Հարուն առ-Ռաշիդը (Հարուն իբն ալ-Մահդի Աբու Ջաֆար ալ-Ռաշիդ, [[786]]-[[809]])։ === Խալիֆայությունը Հարուն ալ-Ռաշիդի օրոք === Նրա օրոք խալիֆայությունը հասնում է իր հզորության գագաթնակետին։ Նա շարունակեց Աբբասյան դինաստիայի դիրքերի պահպանման և ուժեղացման քաղաքականությունը։ Իրականում նա եղել է մի դաժան կառավարող, որի ժամանակ ավելացան [[հարկ]]երը և խստացավ դրանց գանձումը կայսրության ժողովուրդներից։ Հարստությունը կենտրոնցված էր նրա և նրա մերձավոր խորհրդականների ձեռքում։ Շռայլությունները, անիմաստ նվիրատվությունները սովորական երևույթ էին դարձել։ Դրա հետ մեկտեղ նա աչքաթող չէր անում իշխանությունն ամրապնդելու և պաշտպանելու հարցերը։ Նա առաջին խալիֆան էր, որ մեծ ուշադրություն դարձրեց մուսուլման հոգևոր առաջնորդների աջակցությանը և քաղաքական օժանդակությունը շահելուն՝ տալով նրանց մեծ հողաբաժիններ և կալվածքներ։ Դրա դիմաց նրանք ամեն կերպ աջակցում էին Հարուն ալ-Ռաշիդին ամրապնդելու իր իշխանությունը։ Վերջինս շատ զգույշ քաղաքականություն էր վայելում շիաների նկատմամբ, որպեսզի չգրգռի նրանց։ Բայց այնուամենայնիվ նա չկարողացավ կանխել ժողովրդական հուզումները, որոնք հիմնական պատճառը հարկեր աճն ու դրանց գանձման դաժան մեթոդներն էին։ Եվ այդ դժգոհությունների հողի վրա [[798]] թվականին ապստամբեցին [[Սիստան]]ի գյուղացիությունը։ Նրանց ճնշելու համար ուղարկված զորքերը պարտություն կրեցին և խալիֆան դադարեցրեց հարկերի գանձումը Սիստանի մուսուլման բնակչությունից։ Նրան ավելի շատ անհանգստացնում էր 806 թվականին [[Խորասան]]ի ապստամբությունը։ Ապստամբների թիվը հասնում էր 100 000-ի։ Հարուն առ-Ռաշիդը նրանց դեմ ուղարկում է 20 000-անոց բանակ, որը պարտություն է կրում և ապստամբնրը գրավում էն [[Սամարղանդ]]ը, որը մեծ հաջողություն էր նրանց համար։ Սա մեծ կորուստ էր խալիֆայության համար, ուստի Հարուն առ-Ռաշիդը ինքն է անցնում մեծ բանակի գլուխ և շարժվում է ապստամբների դեմ, սակայն ճանապարհին նա հիվանդացավ Թուսում և այստեղ էլ մահացավ 809 թ.։ == Թուլացում և մասնատում == [[Պատկեր:Abbasid Caliphate 891-892.png|մինի|317x317փքս|Մասնատված Աբբասյան խալիֆայության քարտեզ]] Հարուն առ-Ռաշիդը ուներ 2 որդի՝ Մամունն ու Ամինը։ Նա իր ժառանգորդ է նշանակում փոքրին՝ Ամինին։ Սակայն 799 թվականին նա փոփոխություն է մտցնում իր որոշման մեջ և Մամունին նշանակում 2-րդ ժառանգորդ։ Այս տարօրինակ որոշմանը հաջորդում է ևս մեկը՝ նա Ամինին նաև նշանակում է [[Իրաք]]ի, [[Սիրիա]]յի, [[Արաբիա]]յի, [[Եգիպտոս]]ի, Հյուսիսային Աֆրիկայի կառավարող, իսկ Մամունին նշանակում է [[Խորասան]]ի կառավարիչ։ Ամինը իրավունք չուներ Մամունին երբևէ զրկել այդ պաշտոնից, վերջինս էլ պետք է հավատարիմ մնար Ամինին։ Այսպիսով նա խալիֆայությունը բաժանեց 2 մասի, որոնցից յուրաքանչյուրն ուներ իր կառավարիչն ու մայրաքաղաքը՝ Բաղդադը և [[Մերվ]]ը։ Այս անհեռատես քայլով Հարունը անկախ իր կամքից հիմքեր նախապատրաստեց խալիֆայության բաժանման համար։ Այսպիսով նրա մահից հետո Մամունը Ամինին ընդունեց որպես խալիֆ և հավատարմության երդում տվեց։ Թվում էր՝ ամեն ինչ հարթ է, բայց ոչ։ Եղբայրների միջև հակամարտություն սկսվեց, քանի որ Ամինը [[810]] թվականին գահի ժառանգորդ նշանակեց ոչ թե Մամունին, այլ իր որդուն։ Մամունը հայտնեց իր անհամաձայնությունը, ինչի համար Ամինը հրովարտակ արձակեց նրան արևելյան շրջանների փոխարքայի պաշտոնից զրկելու համար՝ այդպիսով խախտելով իր հոր սահմանած 2 կարևոր նախապայման։ Մամունը չընդունեց նրա որոշումը։ Այս իրավիճակում Ամինը պատերազմ սկսեց եղբոր դեմ [[811]] թվականին, սակայն պարտություն կրեց։ Մամունի զորքերը իրար հաջորդող հաղթանակներ են տարել, իսկ [[812]] թվականին մոտեցել և շրջապատել են Բաղդադը։ Չկարողանալով ոչինչ անել՝ Ամինը հայտարարեց, որ պատրաստ է հրաժարվել գահից հօգուտ Մամունին։ Սակայն Մամունը այդ լուրը բերող բանբերին սպիտակ շապիկ տվեց, որը գլխի վրա եկուստ չուներ։ Դա նշանակում էր մահ՝ նրան պետք էր Ամինի գլուխը։ [[813]] թվականին Բաղդադը գրավվեց, իսկ Ամինը սպանվեց։ Գահը անցավ Մամունին, որը կառավարեց մինչև [[833]] թվականին։ Խալիֆայության թուլացման ու քայքայման հիմքերը դրեցին Ամինն ու Մամունը, որից հետո եղբայրասպան հակամարտություններն ու բախումները սովորական երևույթ դարձան։ Դա հանգեցրեց կենտրոնական իշխանության և խալիֆայի դիրքերի թուլացմանը, ինչի հետևանքով թուլացավ հսկողությունը ծայրամասերի վրա, որը գործունեության լայն ասպարեզ բացեց կենտրոնախույս ուժերի համար։ Այս բանգավառում իր ներդրումն ունեցավ արաբական և պարսկական վերնախավերի հակամարտությունը, որը ծագել էր դեռևս դինաստիայի կառավարման առաջին տարիներին։ Սկզբնական շրջանում խալիֆաները կարողանում էին արաբա-պարսկական հակամարտությունը պահել իրենց հսկողության տակ։ Սակայն այս հակամարտությունը գործում էր նաև Ամինին և Մամունին հաջորդած խալիֆաների գահակալության շրջանում։ Այդ պայքարը ջլատեց խալիֆայության ուժերը և իր դերակատարումն ունեցավ նրա տկարացման մեջ։ Խալիֆայության տրոհումը նախապատրաստող գործոն եղավ կրոնա-դավանական հակամարտությունը առաջին հերթին [[Իսլամ|իսլամի]] մեջ, որը այդպես էլ միասնական կրոն չդարձավ և սունիների և շիաների միջև պայքարը վերածվեց բախումների և արյունալի պատերազմների։ Տրոհման գործոն էր նաև խալիֆայության ռազմական ուժերը։ Տարիների ընթացքում բանակը սկսեց կոտորակվել։ Տեղական կառավարիչները ստեղծում էին իրենց սեփական զինված ուժերը։ Դրությունը սրվեց սկսած [[Հարուն առ-Ռաշիդ]]ից, երբ նա [[թուրքեր]]ից կազմավորեց իրենց պահապան բանակը, որը դարձավ կարևոր ռազմական ուժ։ Թուրքական գվարդիան այնքան ուժեղացավ, որ [[847]] թվականին խալիֆա Վասիկի մահից հետո խալիֆա «դարձրին» նրա եղբորը՝ Մութավաքիլին, սակայն նա սպանվեց [[861]] թվականին իր թուրք հրամանատարների ձեռքով իր ավագ որդի Մուսթանսիրի գիտությամբ, ով դարձավ խալիֆ և կառավարեց կես տարի [[861]]-[[862]] թվականներին, հետո թունավորվեց։ Թուրքական գվարդիան բացեիբաց արհամարհում էր խալիֆներին։ Այս ամենը հանգեցրեց նրան, որ երկրի ներսում քաղաքական, սոցիալական, տնտեսական նախադրյալներ ստեղծվեցին Բաղդադից տեղական կառավարողների կախվածության թուլացման և խալիֆայության տրոհման, ինչի արդյունքում ստեղծվեցին մեծ ու փոքր, անկախ ու կիսանկախ պետություններ, որոնք այլևս հաշվի չէին նստում Բաղդադի հետ (էմիրություններ)։ Այս ընթացքում խալիֆայությունը ընկավ Բուիների, այնուհետև [[սելջուկներ]]ի տիրապետության տակ, որոնց փոխարինելու եկան մոնղոլները։ == Խալիֆայության կործանում == [[Մոնղոլներ]]ը քաղաքական ասպարեզ իջան դեռևս [[11-րդ դար]]ի վերջին։ [[13-րդ դար]]ում մոնղոլական ցեղերը միավորվեցին մեկ միության մեջ, որը գլխավորեց [[Թեմուչին]]ը։ [[1206]] թվականին նա ընտրվում է թագավոր և կոչվում [[Չինգիզ խան]]։ Նա կարողանում է մոնղոլական միությունը վերածել մի հզոր ռազմական պետության, որը դառնում է ամբողջ աշխարհի ահ ու սարսափը։ Իր կառավարման տարիներին ([[1206]]-[[1227]]) նա գրավում է [[Հյուսիսային Չինաստան]]ը, [[Խորեզմշահեր]]ի տարածքները, [[Միջին Ասիա]]ն և այլն։ Նրան հաջորդած Մեծ խաները՝ [[Ուգեդեյ]]ը, Գույքը և մյուսները գրավում են նորանոր տարածքներ՝ աստիճանաբար մոտենալով [[Բաղդադ]]ին։ [[1251]] թվականին գահն անցնում է Չինգիզ խանի թոռանը՝ [[Մունգքե]]ին, ով նպատակ էր դրել գրավել Բաղդադը և վերացնել խալիֆայությունը։ Այդ գործը նա հանձնարարում է իր եղբորը՝ [[Հուլաղու խան]]ին, ով [[1253]] թվականին [[Մոնղոլիա]]յից շարժվեց դեպի Բաղդադ։ Հուլաղուն [[1256]] թվականին գրավում է ասսասիների գլխավոր կենտրոնները և վերացնում է նրանց։ Լուծելով այս հարցը նա [[1257]] թվականին վերջնագիր ուղարկեց խալիֆա Մուսթասիմին՝ պահանջելով անձնատուր լինել։ Վերջինիս պատասխանը խուսափողական էր, որը սակայն ընկալվեց որպես մերժում և [[1258]] թվականին Հուլաղուի զորքերն արդեն Բաղդադի դարպասների մոտ էին։ Գիտակցելով կախված վտանգը՝ նրանք բանակցություններ առաջարկեցին, բայց արդեն ուշ էր։ [[1258]] թվականին փետրվարի 10-ին մոնղոլները ներխուժեցին Բաղդադ։ Քաղաքն ավերվեց և հրկիզվեց։ 5 օր շարունակ քաղաքը ավերվեց և թալանվեց։ Խալիֆա Մուսթասիմը մահապատժի ենթարկվեց։ Նրա հետ սպանվեցին Աբբասյան ընտանիքի բոլոր արական սեռի ներկայացուցիչները, պաշտոնյաները։ Եվ այսպես 558 տարի գոյատևած Աբբասյան խալիֆայությունը դադարեց գոյություն ունենալ։ Նրա կործանումը դարձավ պատմական իրողություն։ == Աբբասյան խալիֆաների ցանկը (749-1258) == * Աբու-լ Աբբաս ալ-Սաֆֆահ (749-754) * Աբու Ջաֆար ալ-Մանսուր (754-775) * Աբու Աբդալլահ ալ-Մահդի (775-785) * Աբու Մուհամմադ ալ-Հադի (785-786) * Հարուն իբն ալ-Մահդի (786-809) * Աբու Մուսա ալ-Ամին (809-813) * Աբու Ջաֆար ալ-Մամուն (813-817, 819-833) * Իբրահիմն իբն ալ-Մահդի (817-819) * Աբու Իսհակ ալ-Մութասիմ (833-842) * Աբու Ջաֆար ալ-Վասիկ (842-847) * Աբու-լ Ֆադլ ալ-Մութավաքիլ (847-861) * Աբու Ջաֆար ալ-Մունթասիր (681-862) * Աբու-լ Աբբաս ալ-Մուսթաին (862-866) * Աբու Աբդալլահ ալ-Մութազ (866-869) * Աբու Իսհակ ալ-Մուհթադի (869-870) * Աբու-լ Աբբաս ալ-Մութամիդ (870-892) * Աբու-լ Աբբաս ալ-Մութադիդ (892-902) * Աբու Մուհամմադ ալ-Մուկթաֆի (902-908) * Աբու-լ Ֆադլ ալ-Մուկթադիր (908-929) * Աբու Մանսուր ալ-Կահիր (929-934) * Աբու-լ Աբբաս ալ-Ռադի (934-940) * Աբու Իսհակ ալ-Մութթակի (940-944) * Աբու-լ Կասիմ ալ-Մուսթակֆի (944-946) * Աբու-լ Կասիմ ալ-Մուտի (946-974) * Աբուլ- Ֆադլ ալ-Տաի (974-991) * Աբու-լ Աբբաս ալ-Կադիր (991-1031) * Աբու Ջաֆար ալ-Կաիմ (1031-1075) * Աբու-լ Կասիմ ալ-Մուկթադի (1075-1094) * Աբու-լ Աբբաս ալ-Մուսթազհիր (1094-1118) * Աբու Մանսուր ալ-Մուսթառշիդ (1118-1135) * Աբու Ջաֆար ալ-Ռաշիդ (1135-1136) * Աբու Աբդալլահ ալ-Մուքթաֆի (1136-1160) * Աբու-լ Մուզաֆար ալ-Մուսթանջիդ (1160-1170) * Աբու Մուհամմադ ալ-Մուսթադի (1170-1180) * Աբու-լ Աբբաս ալ-Նասիր (1180-1225) * Աբու Նասր ալ-Զահիր (1225-1226) * Աբու Ջաֆար ալ-Մուսթանսիր (1226-1242) * Աբու Ահմադ ալ-Մուսթասիմ (1242-1258) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * [https://www.academia.edu/800250/_._M._1991 Իսլամական հանրագիտարանային բառարան] == Գրականություն == * Bosworth, Clifford Edmund, The new Islamic dynasties: A chronological and genealogical manual, Edinburgh University Press, 1996. * Stanley Lane-Poole, The Mohammedan Dynasties: Chronological and Genealogical Tables with Historical Introductions, Westminster, 1894. {{Վիքիպահեստ|Abbasid Caliphate}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Միջնադար}} {{Կայսրություններ|state=collapsed}} [[Կատեգորիա:Եվրոպայի պատմական երկրներ]] [[Կատեգորիա:Նախկին միապետություններ]] [[Կատեգորիա:Նախկին կայսրություններ]] [[Կատեգորիա:Աբբասյան խալիֆայություն]] [[Կատեգորիա:Պատմական մարզեր]] [[Կատեգորիա:Մերձավոր Արևելքի պատմական պետություններ]] [[Կատեգորիա:Փոքր Ասիայի միջնադարյան պետություններ]] dawpcsq2k1ri1ywn4zhftwc1fnumfb5 0 67905 10356856 10218736 2025-06-17T21:21:28Z 5.77.203.196 10356856 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = | բնագիր ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ({{ԱԾ}}<ref>{{Cite web |title=Մահացել է Ալեքսան Կարապետյանը |url=http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/111505 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315035411/http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/111505 |archive-date=2015 թ․ մարտի 15 |access-date=2015 թ․ մարտի 9}}</ref>), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին - Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին - ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>։ == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] f2fw7jxo3qja4w0anukwganoq5hd8uu 10356862 10356856 2025-06-17T21:26:55Z 5.77.203.196 10356862 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = | բնագիր ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 9]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ({{ԱԾ}}<ref>{{Cite web |title=Մահացել է Ալեքսան Կարապետյանը |url=http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/111505 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315035411/http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/111505 |archive-date=2015 թ․ մարտի 15 |access-date=2015 թ․ մարտի 9}}</ref>), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին - Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին - ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>։ == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] a89vevlfrqlbsmqmln06hyorv8x2m8d 10356863 10356862 2025-06-17T21:27:15Z 5.77.203.196 10356863 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = | բնագիր ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 9]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ({{ԱԾ}}<ref>{{Cite web |title=Մահացել է Ալեքսան Կարապետյանը |url=http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/111505 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315035411/http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/111505 |archive-date=2015 թ․ մարտի 15 |access-date=2015 թ․ մարտի 9}}</ref>), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին - Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին - ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>։ == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8|մարտի 9]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] jmwmq29epocw5ywtqr4sb6taq8exzkb 10356865 10356863 2025-06-17T21:28:22Z 5.77.203.196 10356865 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 9]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ({{ԱԾ}}<ref>{{Cite web |title=Մահացել է Ալեքսան Կարապետյանը |url=http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/111505 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315035411/http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/111505 |archive-date=2015 թ․ մարտի 15 |access-date=2015 թ․ մարտի 9}}</ref>), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին - Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին - ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>։ == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8|մարտի 9]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] m9rtt013g4qnrg7js1fig6hotexdfyg 10356869 10356865 2025-06-17T21:40:30Z User25000 156514 10356869 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (<nowiki>[[մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան]]</nowiki>), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին - Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին - ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>։ == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8|մարտի 9]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] b9xniave0im0ysiiujwecsoudh7rbq1 10356871 10356869 2025-06-17T21:43:45Z User25000 156514 10356871 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին - Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին - ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>։ == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8|մարտի 9]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] jikbjfisx9pygwiyrun0wthr4slmhtk 10356873 10356871 2025-06-17T21:45:04Z User25000 156514 10356873 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին - Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին - ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>։ == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] 2l1c3nffpwb12ooa8txcnetb3srfpof 10356875 10356873 2025-06-17T21:47:07Z User25000 156514 10356875 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին - Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին - ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>։ == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] 6cfbrwheezv0bga9a6ho4olyeeui1wl 10356878 10356875 2025-06-17T21:58:23Z User25000 156514 10356878 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] 33w5wd9q446l0sa3nrl89d2zklr25v8 10356879 10356878 2025-06-17T22:04:58Z User25000 156514 10356879 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարման պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] iv96ji54souo3ljxgkua8u0usgd0b9w 10356880 10356879 2025-06-17T22:05:36Z User25000 156514 10356880 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] 70xm92g6idh5fw9m1w6fct22ey6arx1 10356881 10356880 2025-06-17T22:05:46Z User25000 156514 10356881 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * [[1988]] թվականին դեկտեմբեր - [[1989]] մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] 19xd3in2vrjetbnmxx57y7l8bmff8cu 10356882 10356881 2025-06-17T22:06:25Z User25000 156514 10356882 wikitext text/x-wiki {{այլ|Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ/ազգանուն|Կարապետյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = [[Հայաստան]]ի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] njvudxm9t7gkg4xu0eth7d8wh2ixrys 10356883 10356882 2025-06-17T22:08:57Z User25000 156514 10356883 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[փետրվարի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' (մարտի 28, 1950, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 8, 2015, Երևան, Հայաստան), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] 6b0ezjyt2k2oi1wtchkpmf8txhbuptu 10356884 10356883 2025-06-17T22:16:45Z User25000 156514 10356884 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[մարտի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ([[մարտի 28]], [[1950]], [[Երևան]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] - [[մարտի 8]], [[2015]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ<ref>{{Cite web |title=Ա. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180047/https://www.e-gov.am/decrees/item/10509 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն<ref>{{Cite web |title=ԱԼԵՔՍԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՇԻՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ՏԵՂԱԿԱԼԻ ՊԱՇՏՈՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ |url=https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421180051/https://www.e-gov.am/decrees/item/13570 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 6}}</ref>: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] j3y68eabapkyjbr3fxvcznsjv0gmiux 10356886 10356884 2025-06-17T22:22:33Z User25000 156514 10356886 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[մարտի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ([[մարտի 28]], [[1950]], [[Երևան]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] - [[մարտի 8]], [[2015]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ [https://www.e-gov.am/decrees/item/10509]։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն [https://news.am/arm/news/223208.html][https://www.e-gov.am/decrees/item/13570]: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] 5gjzxu2jamdw7wknbevwenp87qzw9w3 10356891 10356886 2025-06-17T22:30:00Z User25000 156514 10356891 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[մարտի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ([[մարտի 28]], [[1950]], [[Երևան]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] - [[մարտի 8]], [[2015]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ [https://www.e-gov.am/decrees/item/10509]։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն [https://news.am/arm/news/223208.html][https://www.e-gov.am/decrees/item/13570]: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին։ == Ծանոթագրություններ == [https://news.am/arm/news/223208.html Ալեքսան Կարապետյանն աշխատանքից ազատվելու դիմում է գրել հիվանդության պատճառով] [https://168.am/2015/03/09/465339.html Գալուստ Սահակյանը ցավակցական ուղերձ է հղել Ալեքսան Կարապետյանի մահվան կապակցությամբ] [https://news.am/arm/news/256130.html Մահացել է նախկին պատգամավոր ու նախկին փոխնախարար Ալեքսան Կարապետյանը]{{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] 9dcu6ofzxtogaqta1c8xli64nksge2q 10356892 10356891 2025-06-17T22:30:50Z User25000 156514 10356892 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[մարտի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ([[մարտի 28]], [[1950]], [[Երևան]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] - [[մարտի 8]], [[2015]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ [https://www.e-gov.am/decrees/item/10509]։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն [https://news.am/arm/news/223208.html][https://www.e-gov.am/decrees/item/13570]: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին [https://news.am/arm/news/256130.html]: == Ծանոթագրություններ == [https://news.am/arm/news/223208.html Ալեքսան Կարապետյանն աշխատանքից ազատվելու դիմում է գրել հիվանդության պատճառով] [https://168.am/2015/03/09/465339.html Գալուստ Սահակյանը ցավակցական ուղերձ է հղել Ալեքսան Կարապետյանի մահվան կապակցությամբ] [https://news.am/arm/news/256130.html Մահացել է նախկին պատգամավոր ու նախկին փոխնախարար Ալեքսան Կարապետյանը]{{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] edin8h1k9q97rhts11zqz98s82z42sp 10356893 10356892 2025-06-17T22:32:39Z User25000 156514 10356893 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[մարտի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ([[մարտի 28]], [[1950]], [[Երևան]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] - [[մարտի 8]], [[2015]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, Հայաստանի քաղաքաշինության փոխնախարար: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ [https://www.e-gov.am/decrees/item/10509]։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն [https://news.am/arm/news/223208.html][https://www.e-gov.am/decrees/item/13570]: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին [https://news.am/arm/news/256130.html]: == Ծանոթագրություններ == [https://news.am/arm/news/223208.html Ալեքսան Կարապետյանն աշխատանքից ազատվելու դիմում է գրել հիվանդության պատճառով] [https://168.am/2015/03/09/465339.html Գալուստ Սահակյանը ցավակցական ուղերձ է հղել Ալեքսան Կարապետյանի մահվան կապակցությամբ] [https://news.am/arm/news/256130.html Մահացել է նախկին պատգամավոր ու նախկին փոխնախարար Ալեքսան Կարապետյանը] [http://www.parliament.am/deputies.php?sel=details&ID=283&lang=arm&view=print www.parliament.am] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] nq3s5t0ras0vhiau6yztoscuad6hlvz 10356894 10356893 2025-06-17T22:36:50Z 5.77.203.196 10356894 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[մարտի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ([[մարտի 28]], [[1950]], [[Երևան]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] - [[մարտի 8]], [[2015]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ [https://www.e-gov.am/decrees/item/10509]։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն [https://news.am/arm/news/223208.html][https://www.e-gov.am/decrees/item/13570]: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին [https://news.am/arm/news/256130.html]: == Ծանոթագրություններ == [https://news.am/arm/news/223208.html Ալեքսան Կարապետյանն աշխատանքից ազատվելու դիմում է գրել հիվանդության պատճառով] [https://168.am/2015/03/09/465339.html Գալուստ Սահակյանը ցավակցական ուղերձ է հղել Ալեքսան Կարապետյանի մահվան կապակցությամբ] [https://news.am/arm/news/256130.html Մահացել է նախկին պատգամավոր ու նախկին փոխնախարար Ալեքսան Կարապետյանը] [http://www.parliament.am/deputies.php?sel=details&ID=283&lang=arm&view=print www.parliament.am] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] dh9fp0pd9zcmaqhcjngf6uvrprg9r7k 10356895 10356894 2025-06-17T22:39:16Z 5.77.203.196 10356895 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[մարտի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ([[մարտի 28]], [[1950]], [[Երևան]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] - [[մարտի 8]], [[2015]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ ԱԺ 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ [https://www.e-gov.am/decrees/item/10509]։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն [https://news.am/arm/news/223208.html][https://www.e-gov.am/decrees/item/13570]: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին [https://news.am/arm/news/256130.html]: == Ծանոթագրություններ == [https://news.am/arm/news/223208.html Ալեքսան Կարապետյանն աշխատանքից ազատվելու դիմում է գրել հիվանդության պատճառով] [https://168.am/2015/03/09/465339.html Գալուստ Սահակյանը ցավակցական ուղերձ է հղել Ալեքսան Կարապետյանի մահվան կապակցությամբ] [https://news.am/arm/news/256130.html Մահացել է նախկին պատգամավոր ու նախկին փոխնախարար Ալեքսան Կարապետյանը] [http://www.parliament.am/deputies.php?sel=details&ID=283&lang=arm&view=print www.parliament.am] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] qcvnmwaso4hk90qzbous4yir4c2htgq 10356896 10356895 2025-06-17T22:40:39Z 5.77.203.196 10356896 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = [[Պատկեր:Aleksan-Karapetyan-Mar7-2015.jpg | thumb|220x124px | right]] | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = [[մարտի 28]], [[1950]] | վախճանի օր = [[մարտի 8]], [[2015]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = | կրոն = [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]] | ալմա մատեր = [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | կարողություն = | մասնագիտություն = շինարար, քաղաքագետ | աշխատանք = | գործունեություն = Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Ալեքսան Համբարձումի Կարապետյան''' ([[մարտի 28]], [[1950]], [[Երևան]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] - [[մարտի 8]], [[2015]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), Հայաստանի պետական, քաղաքական գործիչ։ Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր, ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ: == Կրթություն == Սովորել է [[Ղազարոս Աղայանի անվան թիվ 63 դպրոց|Ղազարոս Աղայանի անվան միջնակարգ դպրոցում]]։ Ավարտել է Երևանի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների տեխնիկումի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի բաժինը, ապա ուսումնառությունը շարունակել [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի շինարարական ֆակուլտետում։ [[1985]]-[[1989]] թվականներին սովորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից բարձրագույն կուսակցական դպրոցում, ստացել քաղաքագետի որակավորում։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1974-1976 թվականներին՝ Պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ինժեներական հիդրոլոգիայի ամբիոնում որպես ավագ լաբորանտ։ * 1976-1980 թվականներին՝ ընտրվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի 14 հազարանոց ԼԿԵՄ կոմիտեի երկրորդ, ապա՝ առաջին քարտուղար, * 1980-1985 թվականներին՝ «Երևանշին» արտադրական - շինմոնտաժային միավորման, կուսկոմիտեի երկրորդ, այնուհետև՝ առաջին քարտուղար։ * 1985-1990 թվականներին աշխատել է ՀԿԿ Կենտկոմի շինարարության և քաղաքային տնտեսության, ապա սոցիալ-տնտեսական բաժինների հրահանգիչ։ * 1988 թվականին դեկտեմբեր - 1989 մարտ ամիսներին մասնակցել է Սպիտակ քաղաքի երկրաշարժից տուժած բնակչության փրկարարական աշխատանքներին։ * 1991-1992 թվականներին աշխատել է «Պրոմեթևս-Անդրնավթգազշին» ակցիոներական ընկերությունում որպես վարչության պետ։ 1992-1995 թվականներին աշխատել է «Քաղշին» շինմոնտաժային միավորումում որպես պետի տեղակալ և կոմերցիոն կենտրոնի տնօրեն, * 1995-1996 թվականներին եղել է «ԱԿ և Կ» ՍՊԸ-ի նախագահ, * 1996-1997 թվականներին՝ հայ-բուլղարական «Արմբոլինվեստ» համատեղ ձեռնարկության գլխավոր տնօրեն։ * 1999-2007 թվականներին՝ Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավոր։ * 2012 թվականի հունվարի 27-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալ [https://www.e-gov.am/decrees/item/10509]։ * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին Հայաստանի վարչապետի որոշմամբ ազատվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի տեղակալի պաշտոնից՝ իր դիմումի համաձայն [https://news.am/arm/news/223208.html][https://www.e-gov.am/decrees/item/13570]: * 2014 թվականի օգոստոսի 5-ին նշանակվել է Հայաստանի քաղաքաշինության նախարարի գլխավոր խորհրդական: == Քաղաքական գործունեություն == «Ազգային Միաբանություն» կուսակցության հիմնադիրներից է, Ազգային ժողովի 2-րդ և 3-րդ գումարումների պատգամավոր։ [[2003]] թվականից եղել է [[ՆԱՏՕ]]-ի խորհրդարանական վեհաժողովում և Աշխարհի Միջխորհրդարանական միությունում Հայաստանի Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամ։ Եղել է Ազգային ժողովի Հայաստան-Բուլղարիա պատգամավորական բարեկամության խմբի նախագահ, Բիզնեսի և պառլամենտի միջազգային ասոցիացիայի հայաստանյան գրասենյակի կոորդինացնող խորհրդի անդամ, Խորհրդարանականներն ընդդեմ կոռուպցիայի համաշխարհային գլոբալ կազմակերպության (GOPAC) հայաստանյան ազգային կառույցի անդամ։ == Պարգևներ == * Հայաստանի վարչապետի շնորհակալագիր (2014)։ == Մահ == Մահացել է [[2015]] թվականի [[մարտի 8]]-ին [https://news.am/arm/news/256130.html]: == Ծանոթագրություններ == [https://news.am/arm/news/223208.html Ալեքսան Կարապետյանն աշխատանքից ազատվելու դիմում է գրել հիվանդության պատճառով] [https://168.am/2015/03/09/465339.html Գալուստ Սահակյանը ցավակցական ուղերձ է հղել Ալեքսան Կարապետյանի մահվան կապակցությամբ] [https://news.am/arm/news/256130.html Մահացել է նախկին պատգամավոր ու նախկին փոխնախարար Ալեքսան Կարապետյանը] [http://www.parliament.am/deputies.php?sel=details&ID=283&lang=arm&view=print www.parliament.am] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կարապետյան, Ալեքսան}} [[Կատեգորիա:1950 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:2015 մահեր]] [[Կատեգորիա:«Ազգային միաբանություն» կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 9 մահեր]] d4hvlq5td3q0qmoc0tptqvtsha3em8v 0 76265 10356860 10277133 2025-06-17T21:23:23Z Riad Salih 141386 Fictional flag, not based on a reliable source, please not to be added again. 10356860 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ պատմական երկիր | Անվանում = Ֆաթիմյան խալիֆայություն<br />الدولة الفاطمية | Նախորդ1 = Թուլունիներ | Դրոշ_Նախորդ1 = Flag of Afghanistan pre-1901.svg | Հաջորդ1 = Այուբյաններ | Դրոշ_Հաջորդ1 = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | Հաջորդ2 = Ալ-Մոհադներ | Դրոշ_Հաջորդ2 = | Հիմնադրում = Հիմնում | Հիմնադրման տարեթիվ = 909 | Իրադարձություն1 = | Իրադարձության տարեթիվ1 = | Իրադարձություն2 = | Իրադարձության տարեթիվ2 = | Իրադարձություն3 = | Իրադարձության տարեթիվ3 = | Իրադարձություն4 = | Իրադարձության տարեթիվ4 = | Ավարտ = Կործանում | Ավարտի տարեթիվ = 1171 | Դրոշ = [[Պատկեր:White flag 3 to 2.svg|250px]] | Դրոշի հոդված = Դրոշը | Զինանշան = | Զինանշանի հոդված = | Քարտեզ = [[Պատկեր:FatimidCaliphate969.png|250px]] | Քարտեզի տարեթիվ = 969 թ. | Պետական կարգ = [[Խալիֆայություն]] | Մայրաքաղաք = [[Մախդիա]] (909-969) <br /> [[Կահիրե]] (969-1171) | Պետության գլուխ = Խալիֆ | Օրենսդրություն = | Դինաստիա = | Մակերես = 5.000.000 կմ 2 | Բնակչություն = | Ազգություն = [[Արաբներ]], [[բերբերներ]] | Արժույթ = Դինար | Կարգախոս = | Տոն = | Հիմն = | Լեզու = [[Արաբերեն]] | Կրոն = [[Իսլամ]] | Նշումներ = }} '''Ֆաթիմյան խալիֆայություն''' ( {{lang-ar|الفاطميون}}), [[միջնադար]]յան [[շիա իսլամ]]ական, արաբական [[խալիֆայություն]] [[Կահիրե]] մայրաքաղաքով (սկսած [[972]] թ.)։ Իր հզորության գագաթնակետին ներառում էր [[Եգիպտոս]]ը, [[Մաղրիբ]]ը, [[Պաղեստին]]ն ու [[Սիրիա]]ն։ Սկզբնապես մաս է կազմել առավել խոշոր [[Աբասյան խալիֆայություն|Աբասյանների խալիֆայության]]։ Անկախացել է [[Թունիս]]ի բերբերական ցեղերի ապստամբության հետևանքով։ Կործանվել է [[Սալահ ադ Դին|Սալահ ադ-Դին]]ի կողմից։ == Պատմություն == Ֆաթիմյանների խալիֆայությունը կազմավորվել է [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի Իֆրիկիա (այժմ՝ [[Թունիս]]) նահանգում, որտեղից Ֆաթիմյանները դուրս են մղել [[Աղլաբիներ]]ին ([[800]]-[[909]]), գրավել [[Մաղրիբ]]ը, Սիցիլիա կղզին։ Մուիզզ խալիֆայի օրոք, [[969]] թվականին, Ֆաթիմյանները նվաճել են [[Եգիպտոս]]ը, հիմնել Կահիրեն ( {{lang-ar|القاهرة‎‎}}՝ հաղթական ), որը [[973]] թվականից դարձել է Ֆաթիմյանների խալիֆայության մայրաքաղաքը։ Ազիզ խալիֆայի ([[975]]-[[996]]) օրոք Ֆաթիմյանների խալիֆայությունը տարածվել է [[Ատլանտյան օվկիանոս]]ից մինչև [[Ասորիք]] և [[Հիջազ]]։ [[Պատկեր:Cairo Citadel2.jpg|մինի|ձախից|Կահիրե]] Ազիզ խալիֆան հանդուրժող քաղաքականություն է վարել [[քրիստոնյա]]ների և [[հրեա]]ների հանդեպ, որոնցից նշանակվել են [[վեզիր]]ներ։ Սակայն նրա որդի ալ-Հաքիմը ([[996]]-[[1021]]) դաժանորեն հալածել է քրիստոնյաներին, քանդել եկեղեցիները։ Հաքիմը սպանվել է ապստամբության հետևանքով։ Նրա որդու ժամանակ երևացել են պետության քայքայման առաջին նշանները, որոնք նկատելի էին արդեն Մուսթանսիր խալիֆի ([[1035]]-[[1034]]) օրոք։ Ֆաթիմյանները կորցրել են իրենց տիրույթները Մաղրիբում, [[Սիկիլիա]]յում (այն նվաճել են նորմանները)։ [[1062]] թվականին Ֆաթիմյանների պահակազորի [[թյուրք]] զինվորների խռովության հետևանքով երկիրն ընկել է ծանր դրության մեջ։ Մուսթանսիրը [[Ասորիք]]ից հրավիրել է հայազգի զորավար [[Բադր ալ-Ջամալի]]ին (Բադր ալ–Գամալի ալ-Արմանի (1073-1094 թթ), որն իր հայկական և սիրիական գնդերով մտել է Կահիրե, կոտորել թյուրք խռովարարներին, դարձել է վեզիր և կարգավորել երկիրը, բարեկարգել տնտեսական վիճակը։ Ֆաթիմյանների պետությունը թուլացել է [[Երուսաղեմ]]ի թագավորության դեմ պատերազմների հետևանքով։ Օգտվելով դրանից, [[1169]] թվականից Ֆաթիմյանների վեզիր [[Սալահ ալ–Դին|Սալահ ադ-Դին]]ը [[1171]] թվականին տապալել է Ֆաթիմյաններին և խլել իշխանությունը։ == Պետական կարգ == Ֆաթիմյանների խալիֆայության գլուխ կանգնած Էր [[խալիֆ]]ը, որը միաժամանակ իսմաիլական շիաների [[իմամ]]ն էր։ Խալիֆի իշխանությունը ժառանգական էր, թեև խալիֆա նշանակելուն հաճախ միջամտել են [[վեզիր]]ները, զորահրամանատարները։ Ֆաթիմյանների զորքը սկզբում կազմված էր բերբերներից, ապա՝ խայտաբղետ տարրերից։ Տնտեսության հիմքը [[երկրագործություն]]ն էր, որը զարգացած էր հատկապես [[Նեղոս]]ի հովտում։ [[X]]-[[XI]] դարերի կեսին տիրապետել է պետական հողատիրությունը։ Հիմնական հարկը հողահարկն էր (խարաջ)։ [[Ղպտի]]ները բացի հողահարկից վճարել են նաև գլխահարկ (ջիզիե)։ [[Եգիպտոս]]ում արհեստագործության կենտրոններ էին [[Կահիրե]]ն, [[Ալեքսանդրիա]]ն, [[Դամիետա]]ն, [[Ասորիք]]ում և [[Պաղեստին]]ում՝ [[Դամասկոս]]ը, [[Երուսաղեմ]]ը։ Ալեքսանդրիայի և Ասորիքի (Տրիպոլի, Բեյրութ, Սիդոն, Տյուրոս, Ակրա և այլն) նավահանգիստները կապված էին իտալական քաղաքների՝ [[Վենետիկ]]ի, [[Ջենովա]]յի, [[Պիզա]]յի հետ։ Ֆաթիմյանների պետության բնակչությունը խայտաբղետ էր և՝ էթնիկական ([[ղպտիներ]], [[արաբներ]], [[հայեր]], [[բերբերներ]], [[թյուրքեր]] և այլն), և՝ կրոնական մուսուլմաններ՝ սուննիներ, չափավոր շիաներ (իմամիներ) և ծայրահեղ շիաներ (իսմաիլականներ), քրիստոնյաներ՝ միաբնակներ (ղպտիներ, հայեր, [[ասորի]]ներ) և երկաբնակներ ([[հույներ]]), հուդայականներ (հրեաներ) առումով։ == Գահացանկ == # Ուբայդալլահ (909-934) # Ալ-Կասիմ (934-946) # Ալ-Մանսուր (946-952) # Ալ-Մուիզ (952-975) # Ալ-Ազիզ (975-996) # Ալ-Հաքիմ (996-1021) # Ազ-Զահիր (1021-1035) # Ա-Մուսթանսիր (1035-1094) # Ալ-Մուսթաալի (1094-1101) # Ալ-Ամր (1101-1130) # Ալ-Հաֆիզ (1130-1149) # Ազ-Զաֆիր (1149-1154) # Ալ-Ֆաիզ (1154-1160) # Ալ-Ադիդ (1160-1171) == Ֆաթիմյան հայազգի վեզիրները == Ֆաթիմյանների օրոք հայազգի վեզիրների պաշտոններում եղել են՝ # [[Բադր ալ-Ջամալի]] (1073-1094) # [[Ալ-Աֆդալ]]ը (Շահնշահ 1094-1121) # Աբու ալ-Ահմադ (Քութայֆաթ) # Յանես ալ–Արմանի (1131-1132) # [[Բահրամ ալ-Արմանի]] (1135-1137) # Թալայ իբն Ռուզիկ (1154-1161) # Ռուզիկ իբն Թալայ (1161-1163)։ Ֆաթիմյանների պետությունը թուլացել է Երուսաղեմի թագավորության դեմ պատերազմների հետևանքով։ Օգտվելով դրանից, 1169 թվականից Ֆաթիմյանների վեզիր Սալահ ադ-Դինը 1171 թվականին տապալել է Ֆաթիմյաններին և խլել իշխանությունը։ == Գրականություն == * Семёнова Л. А., Из истории фатимидского Египта. Очерки и материалы, М., 1974; * Hitti Ph., History of the Arabs, 8 ed., L., 1964 == Տես նաև == * [[Ֆաթիմյաններ]] {{Արտաքին հղումներ}} {{Կայսրություններ|state=collapsed}} [[Կատեգորիա:Ասիայի պատմական երկրներ]] [[Կատեգորիա:Ասիայի պատմական միապետություններ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի պատմական երկրներ]] [[Կատեգորիա:Հյուսիսային Աֆրիկայի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Մերձավոր Արևելքի պատմական պետություններ]] [[Կատեգորիա:Միջերկրածովյան երկրների պատմություն]] [[Կատեգորիա:Ֆաթիմյան խալիֆայություն]] esj5bomcw2fxohm3wruibvvwpdidxjq 0 78361 10356902 10138967 2025-06-17T23:47:53Z 217.76.15.71 Fixed typo 10356902 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}} [[File:Ejaculation educational ani short reboot.webm|thumb]] '''Էյակուլյացիան''' ([[անգլերեն]]՝ ejaculation) առնանդամի սերմնաժայթքման արդյունքում [[առնանդամ]]ից [[Սերմնահեղուկ|սերմնահեղուկի]] դուրս գալն է։ Սերմնաժայթքումն սովորաբար համարվում է [[սեռական հարաբերություն]]ների գագաթնակետը երբ տղամարդու [[առնանդամ]]ը դուրս է թափում առնանդամում կուտակված սերմնահեղուկը։ Տղամարդիկ սովորաբար սերմնաժայթքման կարող են հասնել 5-ից 10 րոպեի ընթացքում սկսելով սեռական հարաբերության սկզբից և առանց դադարի։ Սերմնաժայթքումի արդյունքում դուրս եկած սերմնահեղուկի ծավալը սովորաբար տատանվում է 1,5-ից մինչև 5 մլ, որի ծավալը կախված է տարիքից։ [[Սերմնահեղուկ]]ի դուրս գալուն պես տղամարդու մոտ առաջանում է հաճույքի զգացում, մասնավորապես [[առնանդամ]]ի գլխիկի հատվածում իսկ այդ ընթացքում մարմինը թուլանում է և այդ հաճույքի զգացումը միջինում տևում է 17 վայրկյան, սակայն դրա տևողությունը կարող է տարբեր լինել` մի քանի վայրկյանից մինչև մեկ րոպե։ Էյակուլյացիայի կարելի է հասնել նաև [[ձեռնաշարժություն|ձեռնաշարժության]] միջոցով։ [[Կատեգորիա:Անդրոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Բեղմնավորություն]] [[Կատեգորիա:Մարդու սեռականություն]] [[Կատեգորիա:Ուրոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Օրգազմ]] [[Կատեգորիա:Ֆիզիոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Առնանդամ]] {{Անավարտ}} tghwgovl0byelgt7c1xu1v7pmtwpa0n 10356922 10356902 2025-06-18T00:03:25Z 217.76.15.71 Fixed typo 10356922 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}} [[File:Ejaculation educational ani short reboot.webm|thumb]] '''Էյակուլյացիան''' ([[անգլերեն]]՝ ejaculation) առնանդամի սերմնաժայթքման արդյունքում [[առնանդամ]]ից [[Սերմնահեղուկ|սերմնահեղուկի]] դուրս գալն է։ [[Պատկեր:Ejaculation_educational_seq_6.png|մինի]] [[Պատկեր:Ejaculation_educational_seq_4.png|մինի]] [[Պատկեր:Ejaculation_educational_ani.gif|մինի]] Սերմնաժայթքումն սովորաբար համարվում է [[սեռական հարաբերություն]]ների գագաթնակետը երբ տղամարդու [[առնանդամ]]ը դուրս է թափում առնանդամում կուտակված սերմնահեղուկը։ Տղամարդիկ սովորաբար սերմնաժայթքման կարող են հասնել 5-ից 10 րոպեի ընթացքում սկսելով սեռական հարաբերության սկզբից և առանց դադարի։ Սերմնաժայթքումի արդյունքում դուրս եկած սերմնահեղուկի ծավալը սովորաբար տատանվում է 1,5-ից մինչև 5 մլ, որի ծավալը կախված է տարիքից։ [[Սերմնահեղուկ]]ի դուրս գալուն պես տղամարդու մոտ առաջանում է հաճույքի զգացում, մասնավորապես [[առնանդամ]]ի գլխիկի հատվածում իսկ այդ ընթացքում մարմինը թուլանում է և այդ հաճույքի զգացումը միջինում տևում է 17 վայրկյան, սակայն դրա տևողությունը կարող է տարբեր լինել` մի քանի վայրկյանից մինչև մեկ րոպե։ Էյակուլյացիայի կարելի է հասնել նաև [[ձեռնաշարժություն|ձեռնաշարժության]] միջոցով։ [[Պատկեր:A_male_ejaculation.gif|մինի]] [[Կատեգորիա:Անդրոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Բեղմնավորություն]] [[Կատեգորիա:Մարդու սեռականություն]] [[Կատեգորիա:Ուրոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Օրգազմ]] [[Կատեգորիա:Ֆիզիոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Առնանդամ]] {{Անավարտ}} lk1xai30yf71rasfrgue8ix9iu5638i 10357303 10356922 2025-06-18T10:10:10Z 217.76.15.91 Fixed typo 10357303 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}} [[File:Ejaculation educational ani short reboot.webm|thumb]] '''Էյակուլյացիան''' ([[անգլերեն]]՝ ejaculation) առնանդամի սերմնաժայթքման արդյունքում [[առնանդամ]]ից [[Սերմնահեղուկ|սերմնահեղուկի]] դուրս գալն է։ [[Պատկեր:Ejaculation_educational_seq_6.png|մինի]] [[Պատկեր:Ejaculation_educational_seq_4.png|մինի]] Սերմնաժայթքումն սովորաբար համարվում է [[սեռական հարաբերություն]]ների գագաթնակետը երբ տղամարդու [[առնանդամ]]ը դուրս է թափում առնանդամում կուտակված սերմնահեղուկը։ Տղամարդիկ սովորաբար սերմնաժայթքման կարող են հասնել 5-ից 10 րոպեի ընթացքում սկսելով սեռական հարաբերության սկզբից և առանց դադարի։ Սերմնաժայթքումի արդյունքում դուրս եկած սերմնահեղուկի ծավալը սովորաբար տատանվում է 1,5-ից մինչև 5 մլ, որի ծավալը կախված է տարիքից։ [[Սերմնահեղուկ]]ի դուրս գալուն պես տղամարդու մոտ առաջանում է հաճույքի զգացում, մասնավորապես [[առնանդամ]]ի գլխիկի հատվածում իսկ այդ ընթացքում մարմինը թուլանում է և այդ հաճույքի զգացումը միջինում տևում է 17 վայրկյան, սակայն դրա տևողությունը կարող է տարբեր լինել` մի քանի վայրկյանից մինչև մեկ րոպե։ Էյակուլյացիայի կարելի է հասնել նաև [[ձեռնաշարժություն|ձեռնաշարժության]] միջոցով։ [[Կատեգորիա:Անդրոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Բեղմնավորություն]] [[Կատեգորիա:Մարդու սեռականություն]] [[Կատեգորիա:Ուրոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Օրգազմ]] [[Կատեգորիա:Ֆիզիոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Առնանդամ]] {{Անավարտ}} 82o5z894l4c9ieml1pxaas3s91ujqde 0 79397 10357053 10311876 2025-06-18T00:16:19Z 217.76.15.71 Fixed typo 10357053 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}} [[Պատկեր:Flaccid to Stiffy Penis, Erection development,.jpg|thumb|Էրեկցիայի առաջացման փուլերը]] '''Էրեկցիա,''' [[ֆիզիոլոգիա]]կան երևույթ է, որը բնորոշվում է [[առնանդամ]]ի չափերի մեծացումով և պնդության ձեռքբերումով։ Առնանդամի էրեկցիան առաջանում է հոգեբանական, նյարդային, անոթային և ներզատիչ գործոնների համալիր փոխազդեցության արդյունքում։ Սովորաբար այն առաջանում է [[սեռական ցանկություն|սեռական ցանկության]] և [[Սեռական գրգռում|սեռական գրգռման]] արդյունքում։ Էրեկցիայի ձևը, անկյունը, ուղղությունը տարբեր տղամարդկանց մոտ զգալիորեն տարբերվում են։ Էրեկցիան խթանվում է [[վեգետատիվ նյարդային համակարգ]]ի պարասիմպաթիկ բաժնի կողմից, առաջացնելով առնանդամի [[տրաբեկուլյար զարկերակ]]ներում և [[հարթ մկան]]ներում [[ազոտի օքսիդ]]ի (անոթալայնիչ) քանակի ավելացում։ [[Զարկերակ]]ների լայնացումը հանգեցնում է առնանդամի [[խորշիկավոր մարմիններ]]ի (corpora cavernosa) արյունալեցում։ Միաժամանակ նստախորշիկային և կոճղեզասպունգային մկանները սեղմում են խորշիկային մարմինների երակները։ Պարասիմպաթիկ ակտիվության նվազման հետ մեկտեղ էրեկցիան թուլանում է և վերջ ի վերջո ավարտվում։ Քանի որ էրէկցիան հանդիսանում է վեգետատիվ նյարդային համակարգի պատասխան, այն կարող է առաջանալ տարբեր գրգիռներից՝ ներառյալ սեռական գրգռումը, ուստի այն ամբողջապես չի գտնվում [[գիտակցություն|գիտակցական]] վերահսկողության տակ։ Սպոնտան էրեկցիաներ առաջանում են քնի ժամանակ կամ առավոտյան արթնանալիս (նոկտուրնալ էրեկցիա)։ Նոկտուրնալ էրեկցիայի բացակայությունը կարող է օգնել տարբերակելու [[էրեկցիոն դիսֆունկցիա]]յի ֆիզիկական կամ հոգեբանական ախտածագումը կամ [[իմպոտենցիա]]ն։ == Տես նաև == *[[Էյակուլյացիա]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց վերարտադրողական համակարգի ֆիզիոլոգիա|Բժշկություն]] [[Կատեգորիա:Անդրոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Սեռական գրգռում]] [[Կատեգորիա:Առնանդամ]] {{Անավարտ}} 4z6kmlb5kw41drofj6718b2hjpyi479 0 82248 10357198 10156975 2025-06-18T08:26:57Z A.arpi.a 23940 /* Սյուժե */ 10357198 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Մուլտֆիլմ |բնագիր անվանում = Ratatouille |պատկեր = Ռատատույ (ֆիլմ).jpg |օպերատոր = Ռոբերտ Անդերսոն |ստուդիա = Փիքսար |տևողություն = 111 րոպե |բյուջե = 150 մլն. դոլար |շահույթ = 623 722 818 դոլար |imdb_id = http://www.imdb.com/title/tt0382932/ |bcdb_link = http://www.bcdb.com/bcdb/cartoon.cgi?film=62177 |կայք = http://www.disneyinternational.com/ }} '''Ռատատույ''' ([[Ֆրանսերեն|ֆր.]]՝ Ratatouille), լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմ, ստեղծել է Փիքսար Անիմեյշն Ստուդիոս ընկերությունը [[2007]] թվականին։ Մուլտֆիլմի բյուջեն 150 միլիոն դոլար է։ Մուլտֆիլմը պատմում է առնետ Ռեմիի մասին, ով երազում է խոհարար դառնալ և աշխատել ռեստորանում։ Ֆիլմի անունը տրվել է ըստ ֆրանսիական ուտեստի՝ [[ռատատույ (ուտեստ)|ռատատույ]]ի, որը սիրում է պատրաստել պատմության հերոսը։ == Սյուժե == Ռեմին մի երիտասարդ առնետ է և ապրում է ֆրանսիական մի գյուղում իր հոր՝ Ջանգոյի, եղբոր՝ Էմիլի և մի խումբ առնետների հետ մի ծեր կնոջ տան ձեղնահարկում։ Հակառակ իր ընտանիքի Ռեմին ֆրանսիական խոհանոցի մեծ սիրահար է։ Շնորհիվ իր սուր հոտառության նա բնազդաբար կարողանում է ուտեստում ավելացնել այնպիսի բաղադրամասեր, որոնք ուտեստը ավելի համեղ են դարձնում։ Դա էր պատճառը, որ նա ամեն երեկո գաղտնագողի մտնում էր խոհանոց, որպեսզի կարդա Օգյուստ Գուստոյի բաղադրատոմսերի գիրքը։ Օգյուստ Գուստոն շեֆ խոհարար էր, ով վերջերս էր մահացել այն բանից հետո, երբ նրա ռեստորանը կորցրեց իր աստղերից մեկը Անտուան Էգոյի քննադատությոնից հետո։ Անտուան Էգոն համաձայն չէր Գուստոյի այն մտքի հետ, որ յուրաքանչյուր ոք կարող է խոհարար լինել։ Մի գիշեր Ռեմին եղբոր հետ բաղադրատոմսով ճաշ պատրաստելիս բռնվում են, բայց նրան հաջողվում է փախչել։ Մենակ, առանց ընտանիքի, կոյուղիներում նա խոսում է երևակայական Գուստոյի հետ, ով նրան մխիթարում է և առաջնորդում մինչև իր ռեստորանը։ Այնտեղ նա հանդիպում է Ալֆրեդո Լինգուինին, ով երիտասարդ մի հանձնակատար էր խոհանոցում։ Այն բանից հետո երբ նոր շեֆ-խոհարարը՝ Սկինները, իմանում է, որ նա Գուստոյի ընկերուհու տղան է։ Ալֆրեդոն պատահաբար շուռ է տալիս ապուրը և փորձում է շտկել՝ այն նորից եփելով։ Սակայն անդառնալիորեն փչացնում է ապուրը և Ռեմին ներթանցում է խոհանոց, որպեսզի «փրկի» ուտեստը օգտագործելով իր տաղանդը, բայց Ալֆրեդոն նկատում է նրան և փակում նրան քամիչի տակ։ Սկինները իր հերթին նկատում է Ալֆրեդոյին ապուրի կաթսայի մոտ և գնում կշտամբելու, որ նա չպետք է մասնակցի ուտեստների պատրաստմանը առանց խոհարարական կրթության։ Անցնում է մի քանի րոպե և ապուրը մատուցվում է Սոլեն Լեկլերին՝ խոհարարական քննադատին։ Սկինները հասկանում, որ Լեկլերին մատուցված ապուրը Լինգուինիի պատրաստածն էր։ Նա փորձում է կանգնեցնել մատուցողին, բայց չի կարողանում։ Սկինները ցանկանում է հեռացնել երտասարդ հանձնակատարին, երբ քննադատը հիացած ախորշալի ապուրից խոհարարին է փոխանցում իր շնորհավորանքները։ Այսպիսով Ալֆրեդոն ստանձնում է ապուրների պատրաստման գործընթացը։ Այդ ընթացքում խոհարարները բռնում և փակում են շշի մեջ Ռեմին, ում հաջողվել էր փախչել քամիչի տակից, և հարձնարարում Ալֆրեդոյին ազատվել այդ առնետից։ Եվ նա որոշում է Ռեմիին նետել [[Սեն (գետ)|Սենա]]ն, սակայն նա գլխի է ընկնում, որ առնետը հասկանում է իր խոսքերը և կարող է իրեն օգնել։ Եվ նրանք համաձայնվում են միասին աշխատել։ Կոլետտը մի երտասարդ խոհարարուհի էր, ով իր վրա է վերցնում Ալֆրեդոյի ուսուցումը, սակայն Սկինները այնուամենայնիվ ցանկանում էր ազատվել Ալֆրեդոյից և խնդրում է նրան պատրաստել նոր ապուր, վստահ լինելով, որ նա չի կարողանա։ Հաջորդ օրը առնետը սովորում է օգնել Ալֆրեդոյին, թաքնվելով նրա խոհարարական գլխարկի տակ, քաշելով նրա մազերից։ Ալֆրեդոն հաջողությամբ իրականցնում է իր առջև դրված խնդիրները և ցանկանում է իր գաղտնիքի մասին ասել Կոլետտին, բայց փոքր առնետը առարկում է և պահանջում դրա փոխարեն համբուրել նրան։ Ռեմին պատահաբար իմանում է, որ Ալֆրեդոն Գուստոյի որդին է և ռեստորանի օրինական տերը և կարողանում է վերականգնել ճշմարտությունը, որը թաքցնում էր Սկինները։ Այսպիսոն Ալֆրեդոն դառնում է ռոստորանի օրինական ղեկավարը և որոշում է հայտել իր գաղտնիքը ռեստորանի խոհարարներին։ Ցնցված այն բանից, որ նա իր ողջ տաղանդի համար պարտական է մի առնետի, նրանք որոշում են լքել նրան, այդ թվում և Կոլետտը։ Այդ նույն երեկո ռեստորան պետք է այցելեր «սարսափելի» քննադատ Անտոն Էգոն։ Անօգնական ու շփոթված Ալֆրեդոն չգիտեր ինչ անել։ Սակայն Ռեմիի ընտանիքը, որ ուներ պարտքի զգացում նրա հանդեպ, գալիս է նրան օգնության։ Ռեստորանի խոհանոցում բազմաթիվ փոքրիկ առնետների սկսում են բաժանել իրար մեջ իրենց պարտականությունները և սկսում ճաշատեսակների պատրաստումը իսկ Ալֆրեդոն կատարում է մատուցողի աշխատանք։ Ռեմին որոշում է քննադատի համար պատրաստել ռատատույ։ Ուտեստը համտեսելու ընթացքում համերի առատությունը Էգոյին տանում է դեպի մանկությունը հիշեցնելով նրան իր մայրիկի պատրաստած ռատատույը։ Հիացած ընթրիքից նա ցանկանում է շնորհակալություն հայտնել խոհարարին, սակայն Ալֆրեդոն խոստովանում է, որ ուտեստը առնետն է պատրաստել։ Հաջորդ օրը քննադատը մամուլում գովաբանում է Ալֆրեդոյին և նրա փոքրիկ խոհարարին՝ առանց բացահայտելու նրան։ Սակայն Սկինները տեղեկացնում է սանիտարահիգենիկ վերահսկողություն իրականացնող ընկերությունը, որ ռեստորանում առնետներ կան և ռեստորանը փակվում է։ Կոլետտը, ով այդ ընթացքում կարդացել էր Օգյուստ Գուստոյի «Յուրաքանչյուր ոք կարող է խոհարար լինել» գիրքը օգնում է Ալֆրեդոյին նոր ռեստորան բացել։ Եվ ի պատիվ այն ուտեստի, որը մատուցվել է Էգոյին ռեստորանը անվանակոչեցին Ռատատույ։ Ալֆրեդոն իր վրա է վերցնում սպասարկումը թողնելով խոհանոցը Կոլետտին և Ռեմիին։ == Սաունդթրեքներ == {| class="wikitable" |- ! Անվանում !! Երկարություն |- | «Le Festin» || 2:50 |- | «Welcome to Gusteau's» || 0:38 |- | «"This is Me"» || 1:41 |- | «Granny Get Your Gun» || 2:01 |- | «100 Rat Dash» || 1:47 |- | «Wall Rat» || 2:41 |- | «Cast of Cooks» || 1:41 |- | «A Real Gourmet Kitchen» || 4:18 |- | «Souped Up» || 0:50 |- | «Is It Soup Yet?» || 1:16 |- | «A New Deal» || 1:56 |- | «Remy Drives a Linguini» || 2:26 |- | «Colette Shows Him le Ropes» || 2:56 |- | «Special Order» || 1:58 |- | «Kiss & Vinegar» || 1:54 |- | «Losing Control» || 2:04 |- | «Heist to See You» || 1:45 |- | «The Paper Chase» || 1:44 |- | «Remy's Revenge» || 3:24 |- | «Abandoning Ship» || 2:55 |- | «Dinner Rush» || 5:00 |- | «Anyone Can Cook» || 3:13 |- | «End Creditouilles» || 9:16 |- | «Ratatouille Main Theme» || 2:09 |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://play.google.com/store/movies/details/Ratatouille?id=eh62Ri60lXI&hl=hy Ռատատույ մուլտֆիլմը գուգլ փլեյում] * [http://movies.disney.com/ratatouille Ռատատույ մուլտֆիլմի պաշտոնական կայքը] {{ref-en}} * [https://www.pixar.com/feature-films/ratatouille Ռատատույ մուլտֆիլմը Փիքսարի կայքում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181202070512/https://www.pixar.com/feature-films/ratatouille |date=2018-12-02 }} {{ref-en}} * {{imdb title|id=0382932|title=Ռատատույ}} * {{rotten tomatoes|id=ratatouille|title=Ռատատույ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Փիքսար}} [[Կատեգորիա:2000-ականների անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:2007 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Pixar-ի լիամետրաժ մուլտֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Walt Disney Pictures ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան մուլտֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆենտեզի կինոկատակերգություններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆիլմեր հասունացման տարիքի մասին]] [[Կատեգորիա:Մուլտֆիլմեր կենդանիների մասին]] [[Կատեգորիա:Օսկար լավագույն անիմացիոն լիամետրաժ ֆիլմի համար]] [[Կատեգորիա:Օսկարակիր ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր Փարիզի մասին]] [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր, որոնց գործողությունները տեղի են ունենում Ֆրանսիայում]] 68onml0w3pgzu9qzpyxnri8t90hzv4o 10357199 10357198 2025-06-18T08:28:03Z A.arpi.a 23940 /* Սյուժե */ 10357199 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Մուլտֆիլմ |բնագիր անվանում = Ratatouille |պատկեր = Ռատատույ (ֆիլմ).jpg |օպերատոր = Ռոբերտ Անդերսոն |ստուդիա = Փիքսար |տևողություն = 111 րոպե |բյուջե = 150 մլն. դոլար |շահույթ = 623 722 818 դոլար |imdb_id = http://www.imdb.com/title/tt0382932/ |bcdb_link = http://www.bcdb.com/bcdb/cartoon.cgi?film=62177 |կայք = http://www.disneyinternational.com/ }} '''Ռատատույ''' ([[Ֆրանսերեն|ֆր.]]՝ Ratatouille), լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմ, ստեղծել է Փիքսար Անիմեյշն Ստուդիոս ընկերությունը [[2007]] թվականին։ Մուլտֆիլմի բյուջեն 150 միլիոն դոլար է։ Մուլտֆիլմը պատմում է առնետ Ռեմիի մասին, ով երազում է խոհարար դառնալ և աշխատել ռեստորանում։ Ֆիլմի անունը տրվել է ըստ ֆրանսիական ուտեստի՝ [[ռատատույ (ուտեստ)|ռատատույ]]ի, որը սիրում է պատրաստել պատմության հերոսը։ == Սյուժե == Ռեմին մի երիտասարդ առնետ է և ապրում է ֆրանսիական մի գյուղում իր հոր՝ Ջանգոյի, եղբոր՝ Էմիլի և մի խումբ առնետների հետ մի ծեր կնոջ տան ձեղնահարկում։ Հակառակ իր ընտանիքի Ռեմին ֆրանսիական խոհանոցի մեծ սիրահար է։ Շնորհիվ իր սուր հոտառության նա բնազդաբար կարողանում է ուտեստում ավելացնել այնպիսի բաղադրամասեր, որոնք ուտեստը ավելի համեղ են դարձնում։ Դա էր պատճառը, որ նա ամեն երեկո գաղտնագողի մտնում էր խոհանոց, որպեսզի կարդա Օգյուստ Գուստոյի բաղադրատոմսերի գիրքը։ Օգյուստ Գուստոն շեֆ խոհարար էր, ով վերջերս էր մահացել այն բանից հետո, երբ նրա ռեստորանը կորցրեց իր աստղերից մեկը Անտուան Էգոյի քննադատությոնից հետո։ Անտուան Էգոն համաձայն չէր Գուստոյի այն մտքի հետ, որ յուրաքանչյուր ոք կարող է խոհարար լինել։ Մի գիշեր Ռեմին եղբոր հետ բաղադրատոմսով ճաշ պատրաստելիս բռնվում են, բայց նրան հաջողվում է փախչել։ Մենակ, առանց ընտանիքի, կոյուղիներում նա խոսում է երևակայական Գուստոյի հետ, ով նրան մխիթարում է և առաջնորդում մինչև իր ռեստորանը։ Այնտեղ նա հանդիպում է Ալֆրեդո Լինգուինին, ով երիտասարդ մի հանձնակատար էր խոհանոցում։ Այն բանից հետո երբ նոր շեֆ-խոհարարը՝ Սկինները, իմանում է, որ նա Գուստոյի ընկերուհու տղան է։ Ալֆրեդոն պատահաբար շուռ է տալիս ապուրը և փորձում է շտկել՝ այն նորից եփելով։ Սակայն անդառնալիորեն փչացնում է ապուրը և Ռեմին ներթանցում է խոհանոց, որպեսզի «փրկի» ուտեստը օգտագործելով իր տաղանդը, բայց Ալֆրեդոն նկատում է նրան և փակում նրան քամիչի տակ։ Սկինները իր հերթին նկատում է Ալֆրեդոյին ապուրի կաթսայի մոտ և գնում կշտամբելու, որ նա չպետք է մասնակցի ուտեստների պատրաստմանը առանց խոհարարական կրթության։ Անցնում է մի քանի րոպե և ապուրը մատուցվում է Սոլեն Լեկլերին՝ խոհարարական քննադատին։ Սկինները հասկանում, որ Լեկլերին մատուցված ապուրը Լինգուինիի պատրաստածն էր։ Նա փորձում է կանգնեցնել մատուցողին, բայց չի կարողանում։ Սկինները ցանկանում է հեռացնել երտասարդ հանձնակատարին, երբ քննադատը հիացած ախորժալի ապուրից խոհարարին է փոխանցում իր շնորհավորանքները։ Այսպիսով Ալֆրեդոն ստանձնում է ապուրների պատրաստման գործընթացը։ Այդ ընթացքում խոհարարները բռնում և փակում են շշի մեջ Ռեմին, ում հաջողվել էր փախչել քամիչի տակից, և հարձնարարում Ալֆրեդոյին ազատվել այդ առնետից։ Եվ նա որոշում է Ռեմիին նետել [[Սեն (գետ)|Սենա]]ն, սակայն նա գլխի է ընկնում, որ առնետը հասկանում է իր խոսքերը և կարող է իրեն օգնել։ Եվ նրանք համաձայնվում են միասին աշխատել։ Կոլետտը մի երտասարդ խոհարարուհի էր, ով իր վրա է վերցնում Ալֆրեդոյի ուսուցումը, սակայն Սկինները այնուամենայնիվ ցանկանում էր ազատվել Ալֆրեդոյից և խնդրում է նրան պատրաստել նոր ապուր, վստահ լինելով, որ նա չի կարողանա։ Հաջորդ օրը առնետը սովորում է օգնել Ալֆրեդոյին, թաքնվելով նրա խոհարարական գլխարկի տակ, քաշելով նրա մազերից։ Ալֆրեդոն հաջողությամբ իրականցնում է իր առջև դրված խնդիրները և ցանկանում է իր գաղտնիքի մասին ասել Կոլետտին, բայց փոքր առնետը առարկում է և պահանջում դրա փոխարեն համբուրել նրան։ Ռեմին պատահաբար իմանում է, որ Ալֆրեդոն Գուստոյի որդին է և ռեստորանի օրինական տերը և կարողանում է վերականգնել ճշմարտությունը, որը թաքցնում էր Սկինները։ Այսպիսոն Ալֆրեդոն դառնում է ռոստորանի օրինական ղեկավարը և որոշում է հայտել իր գաղտնիքը ռեստորանի խոհարարներին։ Ցնցված այն բանից, որ նա իր ողջ տաղանդի համար պարտական է մի առնետի, նրանք որոշում են լքել նրան, այդ թվում և Կոլետտը։ Այդ նույն երեկո ռեստորան պետք է այցելեր «սարսափելի» քննադատ Անտոն Էգոն։ Անօգնական ու շփոթված Ալֆրեդոն չգիտեր ինչ անել։ Սակայն Ռեմիի ընտանիքը, որ ուներ պարտքի զգացում նրա հանդեպ, գալիս է նրան օգնության։ Ռեստորանի խոհանոցում բազմաթիվ փոքրիկ առնետների սկսում են բաժանել իրար մեջ իրենց պարտականությունները և սկսում ճաշատեսակների պատրաստումը իսկ Ալֆրեդոն կատարում է մատուցողի աշխատանք։ Ռեմին որոշում է քննադատի համար պատրաստել ռատատույ։ Ուտեստը համտեսելու ընթացքում համերի առատությունը Էգոյին տանում է դեպի մանկությունը հիշեցնելով նրան իր մայրիկի պատրաստած ռատատույը։ Հիացած ընթրիքից նա ցանկանում է շնորհակալություն հայտնել խոհարարին, սակայն Ալֆրեդոն խոստովանում է, որ ուտեստը առնետն է պատրաստել։ Հաջորդ օրը քննադատը մամուլում գովաբանում է Ալֆրեդոյին և նրա փոքրիկ խոհարարին՝ առանց բացահայտելու նրան։ Սակայն Սկինները տեղեկացնում է սանիտարահիգենիկ վերահսկողություն իրականացնող ընկերությունը, որ ռեստորանում առնետներ կան և ռեստորանը փակվում է։ Կոլետտը, ով այդ ընթացքում կարդացել էր Օգյուստ Գուստոյի «Յուրաքանչյուր ոք կարող է խոհարար լինել» գիրքը օգնում է Ալֆրեդոյին նոր ռեստորան բացել։ Եվ ի պատիվ այն ուտեստի, որը մատուցվել է Էգոյին ռեստորանը անվանակոչեցին Ռատատույ։ Ալֆրեդոն իր վրա է վերցնում սպասարկումը թողնելով խոհանոցը Կոլետտին և Ռեմիին։ == Սաունդթրեքներ == {| class="wikitable" |- ! Անվանում !! Երկարություն |- | «Le Festin» || 2:50 |- | «Welcome to Gusteau's» || 0:38 |- | «"This is Me"» || 1:41 |- | «Granny Get Your Gun» || 2:01 |- | «100 Rat Dash» || 1:47 |- | «Wall Rat» || 2:41 |- | «Cast of Cooks» || 1:41 |- | «A Real Gourmet Kitchen» || 4:18 |- | «Souped Up» || 0:50 |- | «Is It Soup Yet?» || 1:16 |- | «A New Deal» || 1:56 |- | «Remy Drives a Linguini» || 2:26 |- | «Colette Shows Him le Ropes» || 2:56 |- | «Special Order» || 1:58 |- | «Kiss & Vinegar» || 1:54 |- | «Losing Control» || 2:04 |- | «Heist to See You» || 1:45 |- | «The Paper Chase» || 1:44 |- | «Remy's Revenge» || 3:24 |- | «Abandoning Ship» || 2:55 |- | «Dinner Rush» || 5:00 |- | «Anyone Can Cook» || 3:13 |- | «End Creditouilles» || 9:16 |- | «Ratatouille Main Theme» || 2:09 |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://play.google.com/store/movies/details/Ratatouille?id=eh62Ri60lXI&hl=hy Ռատատույ մուլտֆիլմը գուգլ փլեյում] * [http://movies.disney.com/ratatouille Ռատատույ մուլտֆիլմի պաշտոնական կայքը] {{ref-en}} * [https://www.pixar.com/feature-films/ratatouille Ռատատույ մուլտֆիլմը Փիքսարի կայքում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181202070512/https://www.pixar.com/feature-films/ratatouille |date=2018-12-02 }} {{ref-en}} * {{imdb title|id=0382932|title=Ռատատույ}} * {{rotten tomatoes|id=ratatouille|title=Ռատատույ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Փիքսար}} [[Կատեգորիա:2000-ականների անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:2007 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Pixar-ի լիամետրաժ մուլտֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Walt Disney Pictures ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան մուլտֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆենտեզի կինոկատակերգություններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆիլմեր հասունացման տարիքի մասին]] [[Կատեգորիա:Մուլտֆիլմեր կենդանիների մասին]] [[Կատեգորիա:Օսկար լավագույն անիմացիոն լիամետրաժ ֆիլմի համար]] [[Կատեգորիա:Օսկարակիր ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր Փարիզի մասին]] [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր, որոնց գործողությունները տեղի են ունենում Ֆրանսիայում]] 9k8q9f23ho35rjmn7j6pzpx0t1vn82y 10357204 10357199 2025-06-18T08:31:03Z A.arpi.a 23940 10357204 wikitext text/x-wiki {{վիքիֆիկացում}}{{Տեղեկաքարտ Մուլտֆիլմ |բնագիր անվանում = Ratatouille |պատկեր = Ռատատույ (ֆիլմ).jpg |օպերատոր = Ռոբերտ Անդերսոն |ստուդիա = Փիքսար |տևողություն = 111 րոպե |բյուջե = 150 մլն. դոլար |շահույթ = 623 722 818 դոլար |imdb_id = http://www.imdb.com/title/tt0382932/ |bcdb_link = http://www.bcdb.com/bcdb/cartoon.cgi?film=62177 |կայք = http://www.disneyinternational.com/ }} '''Ռատատույ''' ([[Ֆրանսերեն|ֆր.]]՝ Ratatouille), լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմ, ստեղծել է Փիքսար Անիմեյշն Ստուդիոս ընկերությունը [[2007]] թվականին։ Մուլտֆիլմի բյուջեն 150 միլիոն դոլար է։ Մուլտֆիլմը պատմում է առնետ Ռեմիի մասին, ով երազում է խոհարար դառնալ և աշխատել ռեստորանում։ Ֆիլմի անունը տրվել է ըստ ֆրանսիական ուտեստի՝ [[ռատատույ (ուտեստ)|ռատատույ]]ի, որը սիրում է պատրաստել պատմության հերոսը։ == Սյուժե == Ռեմին մի երիտասարդ առնետ է և ապրում է ֆրանսիական մի գյուղում իր հոր՝ Ջանգոյի, եղբոր՝ Էմիլի և մի խումբ առնետների հետ մի ծեր կնոջ տան ձեղնահարկում։ Հակառակ իր ընտանիքի Ռեմին ֆրանսիական խոհանոցի մեծ սիրահար է։ Շնորհիվ իր սուր հոտառության նա բնազդաբար կարողանում է ուտեստում ավելացնել այնպիսի բաղադրամասեր, որոնք ուտեստը ավելի համեղ են դարձնում։ Դա էր պատճառը, որ նա ամեն երեկո գաղտնագողի մտնում էր խոհանոց, որպեսզի կարդա Օգյուստ Գուստոյի բաղադրատոմսերի գիրքը։ Օգյուստ Գուստոն շեֆ խոհարար էր, ով վերջերս էր մահացել այն բանից հետո, երբ նրա ռեստորանը կորցրեց իր աստղերից մեկը Անտուան Էգոյի քննադատությոնից հետո։ Անտուան Էգոն համաձայն չէր Գուստոյի այն մտքի հետ, որ յուրաքանչյուր ոք կարող է խոհարար լինել։ Մի գիշեր Ռեմին եղբոր հետ բաղադրատոմսով ճաշ պատրաստելիս բռնվում են, բայց նրան հաջողվում է փախչել։ Մենակ, առանց ընտանիքի, կոյուղիներում նա խոսում է երևակայական Գուստոյի հետ, ով նրան մխիթարում է և առաջնորդում մինչև իր ռեստորանը։ Այնտեղ նա հանդիպում է Ալֆրեդո Լինգուինին, ով երիտասարդ մի հանձնակատար էր խոհանոցում։ Այն բանից հետո երբ նոր շեֆ-խոհարարը՝ Սկինները, իմանում է, որ նա Գուստոյի ընկերուհու տղան է։ Ալֆրեդոն պատահաբար շուռ է տալիս ապուրը և փորձում է շտկել՝ այն նորից եփելով։ Սակայն անդառնալիորեն փչացնում է ապուրը և Ռեմին ներթանցում է խոհանոց, որպեսզի «փրկի» ուտեստը օգտագործելով իր տաղանդը, բայց Ալֆրեդոն նկատում է նրան և փակում նրան քամիչի տակ։ Սկինները իր հերթին նկատում է Ալֆրեդոյին ապուրի կաթսայի մոտ և գնում կշտամբելու, որ նա չպետք է մասնակցի ուտեստների պատրաստմանը առանց խոհարարական կրթության։ Անցնում է մի քանի րոպե և ապուրը մատուցվում է Սոլեն Լեկլերին՝ խոհարարական քննադատին։ Սկինները հասկանում, որ Լեկլերին մատուցված ապուրը Լինգուինիի պատրաստածն էր։ Նա փորձում է կանգնեցնել մատուցողին, բայց չի կարողանում։ Սկինները ցանկանում է հեռացնել երտասարդ հանձնակատարին, երբ քննադատը հիացած ախորժալի ապուրից խոհարարին է փոխանցում իր շնորհավորանքները։ Այսպիսով Ալֆրեդոն ստանձնում է ապուրների պատրաստման գործընթացը։ Այդ ընթացքում խոհարարները բռնում և փակում են շշի մեջ Ռեմին, ում հաջողվել էր փախչել քամիչի տակից, և հարձնարարում Ալֆրեդոյին ազատվել այդ առնետից։ Եվ նա որոշում է Ռեմիին նետել [[Սեն (գետ)|Սենա]]ն, սակայն նա գլխի է ընկնում, որ առնետը հասկանում է իր խոսքերը և կարող է իրեն օգնել։ Եվ նրանք համաձայնվում են միասին աշխատել։ Կոլետտը մի երտասարդ խոհարարուհի էր, ով իր վրա է վերցնում Ալֆրեդոյի ուսուցումը, սակայն Սկինները այնուամենայնիվ ցանկանում էր ազատվել Ալֆրեդոյից և խնդրում է նրան պատրաստել նոր ապուր, վստահ լինելով, որ նա չի կարողանա։ Հաջորդ օրը առնետը սովորում է օգնել Ալֆրեդոյին, թաքնվելով նրա խոհարարական գլխարկի տակ, քաշելով նրա մազերից։ Ալֆրեդոն հաջողությամբ իրականցնում է իր առջև դրված խնդիրները և ցանկանում է իր գաղտնիքի մասին ասել Կոլետտին, բայց փոքր առնետը առարկում է և պահանջում դրա փոխարեն համբուրել նրան։ Ռեմին պատահաբար իմանում է, որ Ալֆրեդոն Գուստոյի որդին է և ռեստորանի օրինական տերը և կարողանում է վերականգնել ճշմարտությունը, որը թաքցնում էր Սկինները։ Այսպիսոն Ալֆրեդոն դառնում է ռոստորանի օրինական ղեկավարը և որոշում է հայտել իր գաղտնիքը ռեստորանի խոհարարներին։ Ցնցված այն բանից, որ նա իր ողջ տաղանդի համար պարտական է մի առնետի, նրանք որոշում են լքել նրան, այդ թվում և Կոլետտը։ Այդ նույն երեկո ռեստորան պետք է այցելեր «սարսափելի» քննադատ Անտոն Էգոն։ Անօգնական ու շփոթված Ալֆրեդոն չգիտեր ինչ անել։ Սակայն Ռեմիի ընտանիքը, որ ուներ պարտքի զգացում նրա հանդեպ, գալիս է նրան օգնության։ Ռեստորանի խոհանոցում բազմաթիվ փոքրիկ առնետների սկսում են բաժանել իրար մեջ իրենց պարտականությունները և սկսում ճաշատեսակների պատրաստումը իսկ Ալֆրեդոն կատարում է մատուցողի աշխատանք։ Ռեմին որոշում է քննադատի համար պատրաստել ռատատույ։ Ուտեստը համտեսելու ընթացքում համերի առատությունը Էգոյին տանում է դեպի մանկությունը հիշեցնելով նրան իր մայրիկի պատրաստած ռատատույը։ Հիացած ընթրիքից նա ցանկանում է շնորհակալություն հայտնել խոհարարին, սակայն Ալֆրեդոն խոստովանում է, որ ուտեստը առնետն է պատրաստել։ Հաջորդ օրը քննադատը մամուլում գովաբանում է Ալֆրեդոյին և նրա փոքրիկ խոհարարին՝ առանց բացահայտելու նրան։ Սակայն Սկինները տեղեկացնում է սանիտարահիգենիկ վերահսկողություն իրականացնող ընկերությունը, որ ռեստորանում առնետներ կան և ռեստորանը փակվում է։ Կոլետտը, ով այդ ընթացքում կարդացել էր Օգյուստ Գուստոյի «Յուրաքանչյուր ոք կարող է խոհարար լինել» գիրքը օգնում է Ալֆրեդոյին նոր ռեստորան բացել։ Եվ ի պատիվ այն ուտեստի, որը մատուցվել է Էգոյին ռեստորանը անվանակոչեցին Ռատատույ։ Ալֆրեդոն իր վրա է վերցնում սպասարկումը թողնելով խոհանոցը Կոլետտին և Ռեմիին։ == Սաունդթրեքներ == {| class="wikitable" |- ! Անվանում !! Երկարություն |- | «Le Festin» || 2:50 |- | «Welcome to Gusteau's» || 0:38 |- | «"This is Me"» || 1:41 |- | «Granny Get Your Gun» || 2:01 |- | «100 Rat Dash» || 1:47 |- | «Wall Rat» || 2:41 |- | «Cast of Cooks» || 1:41 |- | «A Real Gourmet Kitchen» || 4:18 |- | «Souped Up» || 0:50 |- | «Is It Soup Yet?» || 1:16 |- | «A New Deal» || 1:56 |- | «Remy Drives a Linguini» || 2:26 |- | «Colette Shows Him le Ropes» || 2:56 |- | «Special Order» || 1:58 |- | «Kiss & Vinegar» || 1:54 |- | «Losing Control» || 2:04 |- | «Heist to See You» || 1:45 |- | «The Paper Chase» || 1:44 |- | «Remy's Revenge» || 3:24 |- | «Abandoning Ship» || 2:55 |- | «Dinner Rush» || 5:00 |- | «Anyone Can Cook» || 3:13 |- | «End Creditouilles» || 9:16 |- | «Ratatouille Main Theme» || 2:09 |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://play.google.com/store/movies/details/Ratatouille?id=eh62Ri60lXI&hl=hy Ռատատույ մուլտֆիլմը գուգլ փլեյում] * [http://movies.disney.com/ratatouille Ռատատույ մուլտֆիլմի պաշտոնական կայքը] {{ref-en}} * [https://www.pixar.com/feature-films/ratatouille Ռատատույ մուլտֆիլմը Փիքսարի կայքում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181202070512/https://www.pixar.com/feature-films/ratatouille |date=2018-12-02 }} {{ref-en}} * {{imdb title|id=0382932|title=Ռատատույ}} * {{rotten tomatoes|id=ratatouille|title=Ռատատույ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Փիքսար}} [[Կատեգորիա:2000-ականների անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:2007 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Pixar-ի լիամետրաժ մուլտֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Walt Disney Pictures ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան մուլտֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆենտեզի կինոկատակերգություններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆիլմեր հասունացման տարիքի մասին]] [[Կատեգորիա:Մուլտֆիլմեր կենդանիների մասին]] [[Կատեգորիա:Օսկար լավագույն անիմացիոն լիամետրաժ ֆիլմի համար]] [[Կատեգորիա:Օսկարակիր ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր Փարիզի մասին]] [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր, որոնց գործողությունները տեղի են ունենում Ֆրանսիայում]] q288ryqn73ely1s99qwx2vreqjtebrw 0 84081 10357080 7149800 2025-06-18T04:43:16Z 62.89.6.226 10357080 wikitext text/x-wiki '''Լոռի''' կարող է վերաբերել՝լդֆդմբլպդմֆֆբկֆմբիօֆյբիօյֆ ,դֆբ մկլֆ * րիում-մագնեզիումական, ցածր ջերմաստիճանի [[հանքային ջուր]]՝ [[Հայաստան]]ի [[Լոռու մարզ]]ի [[Գուգարք (գյուղ)|Գուգարք]] գյուղի մոտ {{բազմիմաստ}} o0mixsd6cf0cji8hoc2cp0tei6bheoo 10357087 10357080 2025-06-18T05:58:56Z Beko 1511 [[Special:Contributions/62.89.6.226|62.89.6.226]] ([[User talk:62.89.6.226|քննարկում]]) մասնակցի խմբագրումները հետ են շրջվել [[User:ԱշբոտՏՆՂ|ԱշբոտՏՆՂ]] մասնակցի վերջին տարբերակին։ 7149800 wikitext text/x-wiki '''Լոռի''' կարող է վերաբերել՝ * [[Լոռու մարզ]] - Հայաստանի 10 մարզերից մեկը * [[Լոռի (պանիր)|Լոռի]] - պանրատեսակ * [[Լոռի (հեռուստաընկերություն)|Լոռի հեռուստաընկերություն]] - Լոռում մարզում հեռարձակվող հեռուսաընկերություն * [[Թատերական Լոռի]] - թատերական երկամյա փառատոն է * [[Տաշիր-Ձորագետի թագավորություն|Լոռի]], ավատատիրական պետություն [[10-րդ դար|10]]-[[11-րդ դար]]երում * [[Լոռե բերդ|Լոռի]], բերդ [[Ստեփանավան]]ի մոտ * [[Լոռի (Արդահանի գավառ)|Լոռի]] - գյուղ [[Արևելյան Հայաստան]]ում, [[Կարսի մարզ]]ի [[Արդահանի գավառ]]ում * [[Լոռի (Գյումուշխանեի գավառ)|Լոռի]] - գյուղ [[Օսմանյան կայսրություն]]ում, [[Տրապիզոնի վիլայեթ]]ի [[Գյումուշխանեի գավառ]]ում * [[Լոռի (գետ)|Լոռի]] - գետ [[Հայաստան]]ի [[Լոռու մարզ]]ում, [[Ձորագետ]]ի ձախ վտակը * [[Լոռի (թերթ)|Լոռի]] - [[ՀԿԿ]] Թումանյանի շրջանային կոմիտեի, աշխատավորների դեպուտատների շրջանային և Ալավերդու քաղաքային խորհուրդների օրգան * [[Լոռի (հանքային ջուր)|Լոռի]] - ածխաթթվական, հիդրոկարբոնատ-սուլֆատային, նատրիում-մագնեզիումական, ցածր ջերմաստիճանի [[հանքային ջուր]]՝ [[Հայաստան]]ի [[Լոռու մարզ]]ի [[Գուգարք (գյուղ)|Գուգարք]] գյուղի մոտ {{բազմիմաստ}} cefcuf2puavc7qwt47fkn6zb535szhz 0 94970 10356718 9805124 2025-06-17T17:23:46Z 5.77.202.107 10356718 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Մրցանակ}} '''«Գրեմմի»''' ({{lang-en|'''Grammy'''}}), [[Ձայնագրման ակադեմիա|Ամերիկյան ձայնագրման ակադեմիայի]] երաժշտական մրցանակն է, հիմնվել է 1958 թվականի մարտի 14-ին ԱՄՆ ձայնագրման ընկերությունների ասոցիացիայի կողմից<ref>[http://ria.ru/spravka/20100201/207138928.html «Գրեմմի» մրցանակ. RIA.ru]</ref>։ Հանդիսանում է ժամանակակից երաժշտական արդյունաբերության ամենահեղինակավոր մրցանակը, որի հեղինակությունը կարելի է համեմատել կինոմատոգրաֆիայի [[Օսկար]] մրցանակի հետ։ «Գրեմմի» ամենամյա մրցանակը պարգևատրվում է 108 կատեգորիաներում՝ 30 [[երաժշտական ժանր]]երով, ձայնագրման ակադեմիայի լիազորված անդամների քվեարկության արդյունքում։ Գրեմմի մրցանակաբաշխության առաջին արարողությունը տեղի ունեցավ 1959 թվականի մայիսի 4-ին<ref>{{Cite news |author=Thomas, Bob |date=1959 թ․ ապրիլի 8 |title=Record Academy Plans TV Spectacular Of Its Own |url=http://news.google.com/newspapers?id=NnRPAAAAIBAJ&sjid=5wQEAAAAIBAJ&pg=1440,1446700&dq=paul+weston&hl=en |accessdate=2011 թ․ հունվարի 29 |publisher=Ocala Star-Banner}}</ref><ref>{{Cite news |date=1957 թ․ օգոստոսի 9 |title=Recording Stars Plan Eddie To Join Oscar And Emmy |url=http://news.google.com/newspapers?id=ca9NAAAAIBAJ&sjid=cEgDAAAAIBAJ&pg=7065,1739274&dq=paul+weston&hl=en |accessdate=2011 թ․ փետրվարի 2 |publisher=The Deseret News}}</ref><ref>{{Cite news |date=1976 թ․ փետրվարի 22 |title=Bronze Stars Begot Grammy |url=http://news.google.com/newspapers?id=aSBAAAAAIBAJ&sjid=Z1gMAAAAIBAJ&pg=3612,4838071&dq=paul+weston+grammy&hl=en |accessdate=2011 թ․ մայիսի 2 |publisher=The Robesonian}}</ref>։ [[2011]] թվականի [[ապրիլի 6]]-ին ձայնագրման ակադեմիան հայտարարեց մրցանակաբաշխության կատեգորիաներում փոփոխությունների մասին, որի հետևանքով կատեգորիաների թիվը 108-ից նվազեց մինչև 78-ը<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ ապրիլի 6 |title=Recording Academy Awards Category Restructuring |url=http://www.grammy.org/recording-academy/announcement/press-release |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/68hGNvd9o?url=http://www.grammy.org/recording-academy/announcement/press-release |archivedate=2012 թ․ հունիսի 26 |accessdate=2011 թվականի օգոստոսի 5-ին |publisher=Grammy.org}}</ref><ref>{{Cite web |title=The Recording Academy Continues Evolution of GRAMMY Awards |url=http://www.grammy.org/recording-academy/announcement |url-status=dead |archive-url=https://www.webcitation.org/6AQXlzopI?url=http://www.grammy.org/recording-academy/announcement |archive-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 4 |accessdate=2012 թ․ նոյեմբերի 8}}</ref>։ [[2012]] թվականի [[փետրվարի 12]]-ին [[Լոս Անջելես]]ի ''«Staples Center»'' համալիրում կայացավ Գրեմմիի 54-րդ մրցանակաբաշխությունը։ == Ռեկորդակիրներ == {{Հիմնական հոդված|Գրեմմի մրցանակաբաշխության ռեկորդներ}}Թվով 31 Գրեմմի մրցանակներով ռեկորդակիր առաջատարն է Ջորգ Սոլթին<ref>{{Cite news |last=Tommasini |first=Anthony |date=2003 թ․ փետրվարի 23 |title=Music: the Grammys/Classical; Fewer Records, More Attention |url=http://www.nytimes.com/2003/02/23/arts/music-the-grammys-classical-fewer-records-more-attention.html |accessdate=2010 թ․ օգոստոսի 28–ին |work=The New York Times}}</ref>։ Էլիսոն Քրաուսը հաղթանակներով երկրորդ տեղում է իր 27 մրցանակներով<ref>{{Cite news |author=By Todd Leopold CNN |date=2009 թ․ փետրվարի 9 |title=Plant, Krauss rise with 'Raising Sand' at Grammys |url=http://www.cnn.com/2009/SHOWBIZ/Music/02/08/grammy.night/index.html |accessdate=2010 թվականի օգոստոսի 28–ին |publisher=CNN}}</ref>։ Իռլանդական հանրաճանաչ [[U2]] ռոք խումբը իր 22 Գրեմմիի արձանիկներով առաջատարն է խմբերի դասակարգում<ref>[http://www.grammy.com/nominees/search?artist=u2&title=&year=All&genre=All GRAMMY Winners List]</ref>։ {| class="wikitable" |- ! style="width:100px;"| Աստիճան ! style="width:100px;"| 1-ին ! style="width:100px;"| 2-րդ ! style="width:100px;"| 3-րդ |- align=center | Կատարող | Ջորջ Սոլտի | Քուինսի Ջոնս, Էլիսոն Քրաուս | Պյեր Բուլյե |- align=center | Ընդհանուր մրցանակները | 31 | 27 | 26 |} == Մեծ քառյակ == '''Մեծ քառյակ''' ({{lang-en|The Big Four}}), Գրեմմիի ամենահեղինակավոր մրցանակներն են՝ *[[Գրեմմի տարվա ձայնագրության համար|Տարվա ձայնագրություն]] ({{lang-en|Record of the Year}}) *[[Գրեմմի տարվա ալբոմի համար|Տարվա ալբոմ]] ({{lang-en|Album of the Year}}) *[[Գրեմմի տարվա երգի համար|Տարվա երգ]] ({{lang-en|Song of the Year}}) *[[Գրեմմի լավագույն նոր արտիստի համար|Լավագույն նոր արտիստ]] ({{lang-en|Best New Artist}}) == Պարգևատրման կատեգորիաներ == === Ալտերնատիվ երաժշտություն === * Լավագույն ալտերնատիվ ալբոմ (Best Alternative Album) === Կանտրի === * Լավագույն կանտրի մենակատարում (Best Country Solo Performance) * Լավագույն կանտրի կատարում՝ զուգերգով կամ խմբով (Best Country Performance, Duo or Group) * Լավագույն կանտրի երգ (Best Country Song) * Լավագույն կանտրի ալբոմ (Best Country Album) === Պարային երաժշտություն === * Լավագույն պարային ձայնագրություն (Best Dance Recording) * Լավագույն էլեկտրոնիկ/պարային ալբոմ (Best Electronic/Dance Album) === Ռեգգի === * Լավագույն Ռեգգի ալբոմ (Best Reggae Album) === Ռոք === * Լավագույն Ռոք կատարում (Best Rock Performance) * Լավագույն Հարդ-ռոք/Մետալ կատարում (Best Hard Rock/Metal Performance) * Լավագույն Ռոք երգ (Best Rock Song) * [[Գրեմմի լավագույն ռոք ալբոմի համար|Լավագույն Ռոք ալբոմ]] (Best Rock Album) === R&B === * Լավագույն R&B կատարում (Best R&B Performance) * Լավագույն ավանդական R&B (Best Traditional R&B Performance) * Լավագույն R&B երգ (Best R&B Song) * Լավագույն R&B ալբոմ (Best R&B Album) * Լավագույն Ուրբան/Ալտերնատիվ կատարում (Best Urban/Alternative Performance) === Ռեփ === * Լավագույն Ռեփ կատարում (Best Rap Performance) * Լավագույն Ռեփ համատեղ կատարում (Best Rap/Sung Collaboration) * Լավագույն Ռեփ երգ (Best Rap Song) * [[Գրեմմի լավագույն ռեփ ալբոմի համար|Լավագույն Ռեփ Ալբոմ]] (Best Rap Album) === Փոփ երաժշտություն === * Լավագույն վոկալային կատարում (Best Vocal Performance) * Լավագույն կատարում զուգերգով կամ խմբով (Best Pop Duo/Group Performance) * [[Գրեմմի լավագույն փոփ վոկալային ալբոմի համար|Լավագույն փոփ վոկալային ալբոմ]] (Best Pop Vocal Album) * Լավագույն գործիքային փոփ ալբոմ (Best Pop Instrumental Album) === Ավանդական Փոփ === * Լավագույն ալբոմ Ավանդական փոփ ոճով (Best Traditional Pop Vocal Album) === Ջազ === * Լավագույն սոլո ջազ կատարում (Best Improvised Jazz Solo) * Լավագույն վոկալային ջազ ալբոմ (Best Jazz Vocal Album) * Լավագույն գործիքային ջազ ալբոմ (Best Jazz Instrumental Album) * Լավագույն ջազ ալբոմ մեծ նվագախմբով (Best Large Jazz Ensemble Album) * Լավագույն լատինական ջազ ալբոմ (Best Latin Jazz Album) === Լատինամերիկյան երաժշտություն === * Լավագույն լատինական փոփ ալբոմ (Best Latin Pop Album) * Տրոպիկական Լատինոյի լավագույն ալբոմ (Best Tropical Latin Album) * Լավագույն Լատինական Ռոք/Ուրբան կամ ալտերնատիվ ալբոմ(Best Latin Rock, Urban or Alternative Album) * Լավագույն մեկսիկական ալբոմ (Best Regional Mexican Album) === Էթնիկ երաժշտություն === * Էթնիկական երաժշտության լավագույն ալբոմ (Best World Music Album) === Բլյուզ === * Լավագույն ավանդական բլյուզային ալբոմ (Best Traditional Blues Album) * Լավագույն ժամանակակից բլյուզային ալբոմ (Best Contemporary Blues Album) === Դասական երաժշտություն === * Լավագույն նվագախմբային ալբոմ (Best Orchestral Performance) * Լավագույն օպերային ձայնագրություն (Best Opera Recording) * Լավագույն երգչախմբային կատարում (Best Choral Performance) * Լավագույն դասական վոկալ (Best Classical Vocal Solo) * Փոքր համույթով լավագույն կատարում (Best Small Ensemble Performance) * Լավագույն դասական գործիքային կատարում(Best Classical Instrumental Solo) * Լավագույն ժամանակակից դասական կոմպոզիցիա (Best Classical Contemporary Composition) * Լավագույն դասական հավաքածու (Best Classical Compendium) === Ստեղծագործություն/Գործիքավորում === * Լավագույն գործիքային կոմպոզիցիա (Best Instrumental Composition) * Լավագույն գործիքավորում (Best Arrangement) * Լավագույն գործիքավորում (Best Instrumental Arrangement) * Լավագույն գործիքավորում վոկալիստի հետ (Best Instrumental Arrangement Accompanying Vocalist(s)) * Լավագույն վոկալային գործիքավորում երկու կամ ավելի ձայներով (Best Vocal Arrangement for Two or More Voices) === Ֆիլմ, Հեռւստատեսություն, Մեդիա === * Լավագույն երգ գրված կինոյի, հեռուստատեսության կամ այլ հանդեսի համար (Best Song Written for a Motion Picture, Television or Other Visual Media) * Լավագույն ալբոմ գրված կինոյի, հեռուստատեսության կամ այլ հանդեսի համար (Best Score Soundtrack Album for a Motion Picture, Television or Other Visual Media) * Լավագույն սաունդթրեկի ալբոմ, գրված կինոյի, հեռուստատեսության կամ այլ հանդեսի համար (Best Score Soundtrack Album for a Motion Picture, Television or Other Visual Media) === Մանկական երաժշտություն === * Լավագույն ալբոմ երեխաների համար (Best Album for Children) === Կատակերգություն === * Լավագույն կատակերգության ալբոմ (Best Comedy Album) === Գոսպել === * Լավագույն Գոսպել/Ժամանակակից քրիստոնեական ալբոմ (Best Gospel/Contemporary Christian Music Performance) * Լավագույն Գոսպել երգ (Best Gospel Song) * Լավագույն ժամանակակից քրիստոնեական երաժշտության երգ (Best Contemporary Christian Music Song) * Լավագույն Գոսպել ալբոմ (Best Gospel Album) * Լավագույն ժամանակակից քրիստոնեական երաժշտության երգ ալբոմ (Best Contemporary Christian Music Album) === Երաժշտական թատրոն === * Երաժշտական թատրոնի լավագույն ալբոմ (Best Musical Theater Album) === Տեսահոլովակ === * Լավագույն կարճատև տեսահոլովակ (Best Short Form Music Video) * Լավագույն երկարատև տեսահոլովակ (Best Long Form Music Video) === New Age === * Լավագույն Նյու Էյջ ալբոմ (Best New Age Album) === Պոլկա === * Լավագույն Պոլկա ալբոմ (Best Polka Album) === Խոսակցական === * Լավագույն խոսակցական ալբոմ (Best Spoken Word Album) Ձայնագրման արվեստների և գիտությունների ազգային ակադեմիան հայտարարել է 68-րդ «Գրեմմի» մրցանակաբաշխության ամսաթիվը: Կազմակերպիչները նաև ներկայացրել են երկու նոր անվանակարգ՝ «Լավագույն ավանդական քանթրի ալբոմ» և «Լավագույն ալբոմի շապիկ»: == Տես նաև == * [[Գրեմմիի 1-ին մրցանակաբաշխություն]] *[[Գրեմմիի 58-րդ մրցանակաբաշխություն]] *[[«Գրեմմի» 62-րդ մրցանակաբաշխություն|Գրեմմիի 62-րդ մրցանակաբաշխություն]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://grammy.com Պաշտոնական կայք] * [http://www.grammy.com/nominees/search Գրեմմի մրցանակակիրներ] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:1958 հիմնադրումներ ԱՄՆ-ում]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի երաժշտական մրցանակներ]] [[Կատեգորիա:Գրեմմի]] 8d4axtp2z3mq6evu0ftth020pzeydjz 0 97749 10356978 10356233 2025-06-18T00:09:02Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356978 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Վիքիպեդիայի բաժին | կոդ = fr | անվանում = Ֆրանսերեն Վիքիպեդիա | բնօրինակ անվանում = Wikipédia en français | լոգո = Wikipedia-logo-v2-fr.svg | սքրինշոթ = French Wikipedia screenshot.png | բացված = մարտի 23, 2001 թ. }} '''Ֆրանսերեն Վիքիպեդիա''' ({{lang-fr|Wikipédia en français}}), [[Վիքիպեդիա]] բազմալեզու և ազատ հանրագիտարանի [[ֆրանսերեն]] տարբերակն է։ Բացվել է [[2001 թվական]]ի [[մարտ]]ին։ Այն Վիքիպեդիայի բաժինների մեջ հոդվածների թվով չորրորդն է ([[Անգլերեն Վիքիպեդիա|անգլերեն]], [[Գերմաներեն Վիքիպեդիա|գերմաներեն]] և [[Հոլանդերեն Վիքիպեդիա|հոլանդերեն]] բաժիններից հետո)։ [[2007 թվական]]ի [[մայիսի 28]]-ին հոդվածների թվաքանակը հասավ կես միլիոնի, իսկ արդեն [[2010 թվական]]ի [[սեպտեմբերի 21]]-ին հատեց 1 միլիոնի սահմանը։ Ընդհանուր և օրական խմբագրումների քանակով բաժինը երրորդն է։ Բացի [[Ֆրանսիա]]յի և նրա արտասահմանյան տարածքների՝ [[Խաղաղ օվկիանոս|Խաղաղ]], [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան]] և [[Հնդկական օվկիանոս]]ներում և [[Ֆրանսիական Գվիանա]]յի, Ֆրանսերեն Վիքիպեդիան ունի հսկայաթիվ խմբագրողներ այնպիսի ֆրանկախոս երկրներից, ինչպիսիք են [[Կանադա]]ն, [[Բելգիա]]ն, [[Շվեյցարիա]]ն, [[Մարոկկո]]ն, ինչպես նաև մի շարք նախկին ֆրանսական գաղութներ [[Աֆրիկա]]յում։ == Վիճակագրություն == Այսօր՝ {{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} {{CURRENTYEAR}}-ին [[Վիքիպեդիա]]յի [[ֆրանսերեն]] բաժինը ունի {{NUMBEROF|ARTICLES|fr|N}} {{plural:{{NUMBEROF|ARTICLES|fr}}|հոդված}}։ Գրանցված են {{NUMBEROF|USERS|fr|N}} {{plural:{{NUMBEROF|USERS|fr}}|մասնակից}}, նրանցից {{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|fr|N}} կատարել են գոնե մեկ խմբագրում անցած 30 օրվա ընթացքում, իսկ {{NUMBEROF|ADMINS|fr|N}} {{plural:{{NUMBEROF|ADMINS|fr}}|մասնակից}} ունեն ադմինիստրատորի կարգավիճակ։ Ընդհանուր խմբագրումների թիվը հատում է {{NUMBEROF|EDITS|fr|N}}-ը։ == Պատմություն == === 2001 === * մայիսի 19 - առաջին հոդվածը<ref>{{Cite web |title=Page d’accueil de Wikipédia du 19 mai 2001 citant l’article '''Paul Héroult''', sur le site ''Internet Archive''. |url=http://fr.wikipedia.com/wiki.cgi?action=browse&id=HomePage&revision=4 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20010730122133/http://fr.wikipedia.com/wiki.cgi?action=browse&id=HomePage&revision=4 |archive-date=2001 թ․ հուլիսի 30 |accessdate=2001 թ․ հուլիսի 30}}</ref><ref>{{Cite web |title=Texte de l’article consacré à ''Paul Héroult'', en date du 19 mai 2001, sur le site ''Internet Archive'' |url=http://fr.wikipedia.com/wiki.cgi?Paul_Heroult |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20010610133423/http://fr.wikipedia.com/wiki.cgi?Paul_Heroult |archive-date=2001 թ․ հունիսի 10 |accessdate=2001 թ․ հունիսի 10}}</ref>` նվիրված ֆրանսիացի ֆիզիկ [[:fr:Paul Héroult|Էրու Փոլին]]։ * հունիսի 6 — [https://web.archive.org/web/20010606095656/http://fr.wikipedia.com/ առաջին գլխավոր էջը]` ստեղծված [[:fr:Utilisateur:Valéry Beaud|Valéry Beaud]] և [[:fr:Utilisateur: Buzz|Buzz]] մասնակիցների կողմից։ === 2002 === [[Պատկեր:Evolution number articles WP-fr.svg|մինի|աջից|Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայի հոդվածների «էվոլյուցիան»]] * հունիս - [[:fr:Utilisateur:Rinaldum|Rinaldum]] մասնակիցն առանց նախնական քննարկման ստեղծում է կանաչ գույնի նոր լոգո, որը էապես տարբերվում էր այլ բաժինների լոգոներից։ Ինքնակամ նման գործուղությունը, իհարկե, քննադատվեց, բայց և այնպես լոգոն պահպանվեց։ * օգոստոս - [[:fr:Utilisateur:Mulot|Mulot]] մասնակցի հետ տարաձայնությունից հետո նշանակվում են առաջին ադմինիստրատորներ [[:fr:Utilisateur:Anthere|Anthere]]-ն, [[:fr:Utilisateur: Aoineko|Aoineko]]-ն և [[:fr:Utilisateur:Shaihulud|Shaihulud]]-ը։ Առաջին անգամ արգելափակվում է IP։ * դեկտեմբեր - արձանագրվում է ակտիվության մեծ աճ։ === 2003 === [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2-fr.png|մինի|Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայի այժմյան լոգոտիպը]] [[Պատկեր:Aoineko logo1.png|մինի|աջից|[[:fr:Utilisateur: Aoineko|Aoineko]] մասնակցի կողմից առաջարկված լոգո, 2006 թ.]] * հունվար - սերվերների ծանրաբեռնվածության պատճառով, շատ մասնակիցներ չեն կարողանում մուտք գործել համակարգ. նկատվում է ակտիվության էական նվազում։ * փետրվարի 6 - գունավոր աղյուսակ գլխավոր էջում [http://fr.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Accueil&oldid=27688 Մինչ] → [http://fr.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Accueil&oldid=27726 Հետո]։ [[:fr:Utilisateur:Aoineko|Aoineko]] մասնակիցը ստեղծում է նոր դիզայն, որը հետագայում լայն տարածում է գտնում նաև վիքիպեդիայի այլ բաժիններում (այդ թվում՝ [[Լեհերեն Վիքիպեդիա|Լեհերեն]] և [[Անգլերեն Վիքիպեդիա]]ներում)։ * փետրվարի 7 - 5 000 հոդված * փետրվարի 19 - 6 000 հոդված * մարտի 7 - 7 000 հոդված * մարտի 27 - 8 000 հոդված * ապրիլի 13 - ֆրանսերեն բաժինը հոդվածների քանակով առաջ է անցնում [[Լեհերեն Վիքիպեդիա]]յից և դառնում է երրորդը՝ [[Անգլերեն Վիքիպեդիա|անգլերեն]] և [[Գերմաներեն Վիքիպեդիա|գերմաներեն]] վիքիպեդիաներից հետո։ Այդ ժամանակ Ֆրանսերեն Վիքիպեդիան պարունակում էր 9 051 հոդված։ * մայիսի 15 - 10 000 հոդված * մայիսի 18 - վիճակագրություն. գլխավոր էջի տեղադրման օրվանից 100 000 տեսադիտում։ * հուլիսի կես - փոխվում է հոդվածների հաշման մեխանիզմը, համաձայն որի բաժնում կար 13 789 հոդված։ * օգոստոսի 5 - հաշվվում է 15 000 հոդված, ավելի քան 20 000 խմբագրում phase III-ի ծրագրի օգնությամբ։ * օգոստոսի 20 - ներդրումների բարելավման նպատակով վերացվում են մի շարք ֆունկցիաների։ * սեպտեմբերի 4 - 16 000 հոդված * հոկտեմբեր - նոր լոգոտիպ * նոյեմբերի 3-11 - անժամկետ արգելափակվում է առաջին՝ [[:fr:Utilisateur:Papotages|Papotages]] մասնակիցը՝ շարունակական վանդալությունների պատճառով։ * նոյեմբերի 17 - [[:fr:Lorraine|Lorraine]]-ը դառնում է առաջին [[:fr:Wikipédia:Article de la semaine|շաբաթվա հոդվածը]]։ 38 մասնակիցներ մասնակցեցի խմբագրման աշխատանքներին։ * նոյեմբերի 22 - 20 000 հոդված === 2004 === [[Պատկեր:Most popular edition of Wikipedia by country.svg|մինի|400px|Երկրները, որտեղ 2021 թ.-ին ֆրանսերենը Վիքիպեդիայի ամենատարածված լեզուն էր, նշված են կապույտով.]] * հունվարի 26 - 25 000 հոդված * մարտի 14 - 30 000 հոդված * մարտի վերջ - անցում UTF-8 կոդավորման * մայիս - 35 000 հոդված * հունիսի 16 - 40 000 հոդված * հունիսի 23 - 45 000 հոդված * օգոստոսի 29 - 50 000-րդ հոդվածը՝ [[:fr:Nèfle|Nèfle]] * նոյեմբերի 2 - 60 000-րդ հոդվածը՝ [[:fr:Lord Yarborough|Lord Yarborough]] * դեկտեմբերի 22 - 70 000-րդ հոդվածը՝ [[:fr:Borée|Borée]] === 2005 === * փետրվարի 6 - 80 000 հոդված * մարտի 14 - 90 000 հոդված * ապրիլի 21 - 100 00-րդ հոդվածը՝ [[:fr:Pierre Séguier|Pierre Séguier]] * հունիս - առկա պատկերների բարելավման նպատակով ստեղծվում է առաջին գրաֆիկական «արհեստանոցը» ({{lang-fr|[[:fr:WP:AG|Atelier graphique]]}}) * դեկտեմբերի 4 - 200 000-րդ հոդվածը՝ [[:fr:George Corliss|George Corliss]] === 2006 === * մարտի 4 - 250 000-րդ հոդվածը՝ [[:fr:John Anglin|John Anglin]] * հունիսի 10 - 300 000-րդ հոդվածը՝ [[:fr:Gouvernement fédéral (Allemagne)|Gouvernement fédéral (Allemagne)]] * նոյեմբերի 24 - 400 000-րդ հոդվածը՝ [[:fr:Neuropathie|Neuropathie]] === 2007 === * մայիսի 2 - [[:en:French presidential debates|նախագահական ընտրությունների բանավեճերի]] ժամանակ [[:en:European Pressurized Reactor|Եվրոպացի ռեկտորների]] մասին հոդվածը ([[:fr:Réacteur pressurisé européen|Réacteur pressurisé européen]]) Նիկոլա Սարկոզիի՝ սերունդների թվի հետ կապված սխալի պատճառով ենթարկվում է հսկայածավալ խմբագրումների<ref>[http://www.20minutes.fr/article/156086/High-Tech-Reecrire-l-histoire-des-reacteurs-nucleaires.php Réécrire l’histoire des réacteurs nucléaires — 20Minutes.fr, information en continu]</ref>։ * մայիսի 28 - 500 000-րդ հոդվածը՝ [[:fr:Aitken (cratère)|Aitken (cratère)]] * դեկտեմբերի 28 - 600 000-րդ հոդվածը [[:fr:Python birman|Python birman]]։ Առաջին հոդվածի հեղինակը հեղինակն է նաև 250 000-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |title=breve5881 «Ֆրանսերեն Վիքիպեդիան ունի 600 000 հոդված», Journal Chrétien, 2007-12-28 |url=http://www.spcm.org/Journal/spip.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170426133550/http://www.spcm.org/Journal/spip.php |archive-date=2017 թ․ ապրիլի 26 |accessdate=2013 թ․ հունիսի 24}}</ref>։ === 2008 === [[Պատկեր:Pourcentage de wikipédiens par pays de résidence - secteurs - août06.jpg|մինի|Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայի մասնակիցները ըստ երկրների` 2006 թվականի օգոստոսին]] * փետրվարի 20 - Ֆրանսիական հայտնի [[Quid]] հանրագիտարանը չեղյալ է հայտարարում 2004 թվականի իր վաճառքի հետ կապված իր որոշումը՝ հայտարարելով, որ վաճառքի անկումը կապված է Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայի հետ մրցակցությամբ<ref>[http://www.independent.co.uk/news/europe/frances-favourite-encyclopaedia-falls-victim-to-wikipedia-784420.html France’s favourite encyclopaedia falls victim to Wikipedia]</ref>։ * օգոստոսի 30 - 700 000 հոդված === 2009 === * հունվարի 14 - 750 000 հոդված * մայիսի 6 - 800 000 հոդված === 2010 === * հունվարի 14 - 900 000 հոդված * սեպտեմբերի 23, ժամը 06։54 - ստեղծվում է միլիոներորդ հոդվածը։ Վերջինս նվիրված է կաթոլիկ միսիոներ և հետախույզ [[:fr:Louis Babel|Լուիս Բեբլին]]<ref>[[:fr:Wikipédia:Historique de Wikipédia en français#En 2010|Wikipédia:Historique de Wikipédia en français]] (2010), [[:fr:Wikipédia:Pronostic sur le million d'articles|Wikipédia:Pronostic sur le million d’articles]], [[:fr:Modèle:Mille Bornes des articles de Wikipédia en français|Modèle:Mille Bornes des articles de Wikipédia en français]]</ref>։ === 2012 === * հունվարի 15 - 1 200 000 հոդված * սեպտեմբերի 28 - 1 300 000 հոդված === 2013 === * [[մարտ]] - խմբագրումների թիվը հատեց 90 000 000ը։ * [[մարտի 30]] - Հոլանդերեն Վիքիպեդիայում՝ բոտերի կողմից հսկայածավալ հոդվածների ավելացման արդյունքում Հոլանդերեն Վիքիպեդիան առաջ է անցնում շուրջ 10 տարի երրորդ հորիզոնականում եղած Ֆրանսերեն Վիքիպեդիային։ * [[ապրիլի 4]] - Ֆրանսիայի հատուկ ծառայությունների ճնշման տակ ջնջվում է [[:fr:Station hertzienne militaire de Pierre-sur-Haute|Պեիր-սյուղ-Օթի ռազմական ռադիոկայան]] հոդվածը<ref>{{Cite web |last1=Kleinz |first1=Torsten |date=2013 թ․ ապրիլի 6 |title=Französischer Geheimdienst verlangt Löschung eines Wikipedia-Artikels |url=http://www.heise.de/newsticker/meldung/Franzoesischer-Geheimdienst-verlangt-Loeschung-eines-Wikipedia-Artikels-1836501.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwfbpMCT?url=http://www.heise.de/newsticker/meldung/Franzoesischer-Geheimdienst-verlangt-Loeschung-eines-Wikipedia-Artikels-1836501.html |archivedate=2013 թ․ ապրիլի 17 |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 5 |work=Heise Online |publisher=Heise |language=de}}</ref>։ Որոշ ժամանակ անց հոդվածը վերականգնվում է<ref>{{Cite web |title=French homeland intelligence threatens a volunteer sysop to delete a Wikipedia Article |url=http://blog.wikimedia.fr/dcri-threat-a-sysop-to-delete-a-wikipedia-article-5493 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwfdN84Z?url=http://blog.wikimedia.fr/dcri-threat-a-sysop-to-delete-a-wikipedia-article-5493 |archivedate=2013 թ․ ապրիլի 17 |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 6 |publisher=Wikimédia France |language=en |medium=Website}}</ref><ref>[http://www.lemonde.fr/technologies/article/2013/04/06/la-dcri-accusee-d-avoir-force-illegalement-la-suppression-d-un-article-de-wikipedia_3155405_651865.html La DCRI accusée d’avoir illégalement forcé la suppression d’un article de Wikipédia] [[Le Monde]], 6 April, 2013</ref><ref>{{Cite web |title=La DCRI menace un administrateur de Wikipédia pour supprimer un article |url=http://blog.wikimedia.fr/la-dcri-menace-un-administrateur-de-wikipedia-pour-supprimer-un-article-5477 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwfeJDg6?url=http://blog.wikimedia.fr/la-dcri-menace-un-administrateur-de-wikipedia-pour-supprimer-un-article-5477 |archivedate=2013 թ․ ապրիլի 17 |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 6 |publisher=Wikimédia France |language=fr |medium=Website}}</ref>։ Միջադեպի մասին հոդվածները հեղեղում են ԶԼՄ-ն։ == Տարօրինակ փաստեր Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայից == Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայում մահացած մարդիկ շարունակում են պաշտոնավարել, մինչև նոր ընտրությունների արդյունքները պաշտոնապես հաստատվելը, այդպիսի օրինակ է Աբրահամ Բաբայանի Արարատի քաղաքապետ լինելը<ref>[https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ararat_%28ville%29&action=history Արարատ]</ref>։ {{Վիքիպեդիաներ դրոշներով}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Տես նաև == * [http://obs.obercom.pt/index.php/obs/article/viewArticle/152 Democratizing scientific vulgarization. The balance between cooperation and conflict in french Wikipedia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131010081525/http://obs.obercom.pt/index.php/obs/article/viewArticle/152 |date=2013-10-10 }}{{ref-en}} * [http://www.lexpress.fr/actualite/politique/quand-yves-jego-se-voulait-plus-beau-sur-wikipedia_857471.html Quand Yves Jégo se voulait plus beau sur Wikipédia]{{ref-fr}} * [http://www.01net.com/editorial/513028/wikipedia-organise-un-concours-pour-ameliorer-ses-publications/ Wikipédia organise un concours pour améliorer ses publications] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131010121157/http://www.01net.com/editorial/513028/wikipedia-organise-un-concours-pour-ameliorer-ses-publications/ |date=2013-10-10 }}{{ref-fr}} * [http://bibliobs.nouvelobs.com/20100322/18449/le-gentil-khomeiny-raconte-par-wikipedia Le gentil Khomeiny raconté par Wikipédia]{{ref-fr}} * [[:fr:Wikipédia:Historique de Wikipédia en français]] == Արտաքին հղումներ == * [[:fr:|Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայի Գլխավոր էջ]]{{ref-fr}} * [http://stats.wikimedia.org/RU/ChartsWikipediaFR.htm Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայի դիոգրամային վիճակագրություն] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130313161037/http://stats.wikimedia.org/RU/ChartsWikipediaFR.htm |date=2013-03-13 }} * [http://obs.obercom.pt/index.php/obs/article/viewArticle/152 Democratizing scientific vulgarization. The balance between cooperation and conflict in french Wikipedia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131010081525/http://obs.obercom.pt/index.php/obs/article/viewArticle/152 |date=2013-10-10 }}{{ref-en}} * [http://www.lexpress.fr/actualite/politique/quand-yves-jego-se-voulait-plus-beau-sur-wikipedia_857471.html Quand Yves Jégo se voulait plus beau sur Wikipédia]{{ref-fr}} * [http://www.01net.com/editorial/513028/wikipedia-organise-un-concours-pour-ameliorer-ses-publications/ Վիքիպեդիան անցկացնում է մրցույթ` իր հոդվածները բարելավելու նպատակով] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131010121157/http://www.01net.com/editorial/513028/wikipedia-organise-un-concours-pour-ameliorer-ses-publications/ |date=2013-10-10 }}{{ref-fr}} * [http://bibliobs.nouvelobs.com/20100322/18449/le-gentil-khomeiny-raconte-par-wikipedia Le gentil Khomeiny raconté par Wikipédia]{{ref-fr}} * [[:fr:Wikipédia:Historique de Wikipédia en français|Ֆրանսերեն Վիքիպեդիայի պատմություն]]{{ref-fr}} {{Վիքիպեդիաներ}} {{Վիքիպահեստ երկար|French Wikipedia|գույն=1}} [[Կատեգորիա:2001 հիմնադրումներ]] [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա]] [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիան ըստ լեզուների]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսերեն]] 5o4hpnkohbhatceygoxr08lg1s1zrnh 2 164077 10356587 10356428 2025-06-17T13:07:46Z CommonsDelinker 212 Replacing USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-a.jpg with [[File:3011-0003_USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-a.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names 10356587 wikitext text/x-wiki =0= {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" !colspan="2"| Մելքիորե մետաղադրամներ !rowspan="5" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| !colspan="2"| Արծաթե մետաղադրամներ !rowspan="5" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| | |- |width="25px"| |width="225px"| |width="25px"| 2013 |width="225px"| [[Պատկեր:KG-2013-10som-Kaganat-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2013-10som-Kaganat-b.png|110px]] | '''[[Ղրղզական խաքանություն|Ղրղզական մեծ խաքանություն]]'''<br /> [[հին թյուրքական ռունական գիր|հին թյուրք․]]՝ [[Պատկեր:Old Turkic letter I.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter L2.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter B2.svg|11px|Ղրղզական պետություն]]{{Color|white|_}}[[Պատկեր:Old Turkic letter Z.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter I.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter G1.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter R1.svg|11px]][[Պատկեր:Old Turkic letter I.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter Q.svg|11px|Ղրղզական պետություն]]<br /> '''Դիմերեսը'''՝ ոսկեզօծ պատվածքով [[տամգա]]՝ [[ղրղզներ]]ի առաջնային տարածքի ոճավորված [[քարտեզ]]ի ֆոնի վրա, տերության սահմանների ընդլայնումը բնորոշող չորս զինված ձիավորներ։<br />'''Դարձերեսը'''՝ [[բերկուտ]]ի խորհրդանշական պատկերի ուրվագիծը։ |- | 2014 | [[Պատկեր:KG-2014-1som-Barsbek-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2014-1som-Barsbek-b.png|110px]] | 2014 | [[Պատկեր:KG-2014-10som-Barsbek-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2014-10som-Barsbek-b.png|110px]] | '''[[Բարս խաքան|Բարսբեկը]] ղրղզների [[խաքան]]'''<br /> {{lang-ky|{{tooltip|БАРСБЕК — КЫРГЫЗ КАГАНЫ /VIII к./|Բարսբեկը ղրղզների խաքան (8-րդ դար)}}}}<br /> '''Դիմերեսը'''՝ Բարսբեկն իր հեծելազորով։<br />'''Դարձերեսը'''՝ արեգակնային սկավառակը բնորոշող <!--շրջանաձև-->ազգային զարդանախշ։ |- | | | 2015 | [[Պատկեր:KG-2015-Ag-10som-Tamga-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2015-Ag-10som-Tamga-b.png|110px]] | '''Տամգան Ղրղզական խաքանության միասնության խորհրդանիշ'''<br /> {{lang-ky|{{tooltip|ТАМГА|տամգա)}}}}<br /> '''Դիմերեսը'''՝ ղրղզական ազգի ընդհանուր տոհմանշանը՝ ոսկեզօծ պատվածքով, եղջերվի եղջյուրները, ալթայան ծառերն ու [[սոճի]]ները, Ղրղզական խաքանության զորքերը՝ լեռների և կապույտ երկնքի ֆոնի վրա։<br />'''Դարձերեսը'''՝ ղրղզական ցեղերին և տոհմներին պատկանող՝ ընդհանուր ղրղզական տամգայի 13 տարբերակումներ։ |- | 2014 | [[Պատկեր:KG-2014-1som-Kumbez-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2014-1som-Kumbez-b.png|110px]] | 2014 | [[Պատկեր:KG-2014-10som-Kumbez-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2014-10som-Kumbez-b.png|110px]] | '''[[Մանաս (էպոս)|Մանասի]] [[ղումբազ]]'''<br /> {{lang-ky|МАНАСТЫН КҮМБӨЗҮ}}<br />{{lang-en|KUMBEZ OF MANAS}}<br /> '''Դիմերեսը'''՝ Մանասի [[դամբարան]]ը, էպոսի հերոսները ([[մանասչի|երգասաց]], [[ձի|նժույգ]], թռչող [[բազե]])՝ լեռների ֆոնի վրա, ազգային զարդանախշ։<br />'''Դարձերեսը'''՝ զարդանախշ ղումբազից։ |- |} =1= {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="25px"|<center>2000 |rowspan="2" width="250px"|<center>[[Պատկեր:MD-2000-100lei-a.png|125px]][[Պատկեր:MD-2000-100lei-Bătălia de la Vaslui.png|125px]] !height="20px"| [[Վասլույի ճակատամարտ]]ում հաղթանակի 525-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը և անվանական արժեքը, եզրերով՝ պետության անվանումը՝ {{lang-mo|«{{tooltip|REPUBLICA MOLDOVA|Մոլդովայի Հանրապետություն}}»}} և թողարկման տարեթիվը:<br /> '''Դարձերեսը'''՝ նժույգ հեծած [[Շտեֆան Մեծ]]ի և հետիոտն զինվորների պատկերով մարտի տեսարան, իրադարձության անվանումը՝ {{lang-mo|«{{tooltip|BĂTĂLIA DE LA VASLUI|Վասլույի ճակատամարտ}}»}}, տարեթիվը՝ «1475», հոբելյանական տարելիցը՝ {{lang-mo|«{{tooltip|525 ani|525 տարի}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 լեյ։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-925։ '''Քաշը'''՝ 16.50 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500 հատ։ '''Հատվել է''' Չեխիայի դրամահատարանում<ref>Монета «Митрополит Дософтей - 380 лет со дня рождения»; [http://www.ehobbex.com/ru/node/4359 ehobbex.com] {{ref-ru}} /վերցված է 2017-08-13/</ref>։ '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 լեյ։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-925։ '''Քաշը'''՝ 31.10 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500 հատ։ '''Հատվել է''' Չեխիայի դրամահատարանում<ref>Монета «15 лет независимости Республики Молдова»; [http://www.ehobbex.com/ru/node/4395 ehobbex.com] {{ref-ru}} /վերցված է 2017-08-20/</ref>։ |- |rowspan="2"|<center>2004 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:MD-2004-100lei-Ștefan-a.png|125px]][[Պատկեր:MD-2004-100lei-Ștefan-b.png|125px]] !height="20px"| [[Շտեֆան Մեծ]]ի մահվան 500-ամյա տարելից |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզրով վերևում՝ թողարկման տարեթիվը և պետության անվանումը ({{lang-mo|{{tooltip|REPUBLICA MOLDOVA|Մոլդովայի Հանրապետություն}}}}):<br /> '''Դարձերեսը'''՝ հոսպոդարի պատկերը [[թուր|սրով]] և [[վանք|վանական կառույց]]՝{{lang-mo|«{{tooltip|500 de ani de la trecerea în eternitate|հավիտենականության անցման 500 տարի}}»}} մակագրությամբ, եզրով ներքևում՝ հիշատակային տարեթվերը՝ «1504-2004», եզրով վերևում՝ պատվավոր անունը՝ {{lang-mo|«{{tooltip|ȘTEFAN CEL MARE ȘI SFÎNT|Շտեֆան Մեծ և Սուրբ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 լեյ։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-999։ '''Քաշը'''՝ 7.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 24.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 300 հատ։ '''Հատվել է''' Չեխիայի դրամահատարանում<ref>Монета «500-летие со смерти Стефана III»; [http://www.ehobbex.com/ru/node/4362 ehobbex.com] {{ref-ru}} /վերցված է 2017-08-19/</ref>։ |- |rowspan="2"|<center>2008 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:MD-2008-50lei-a.png|125px]][[Պատկեր:MD-2008-50lei-Butnăritul.png|125px]] !height="20px"| [[Տակառագործ]]ություն |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզրով վերևում՝ թողարկման տարեթիվը և պետության անվանումը ({{lang-mo|{{tooltip|REPUBLICA MOLDOVA|Մոլդովայի Հանրապետություն}}}}):<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[տակառ]] պատրաստող մասնագետ, վերևում՝ {{lang-mo|«{{tooltip|MITROPOLITUL VARLAAM|Վառլաամ մետրոպոլիտ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 լեյ։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-925։ '''Քաշը'''՝ 16.50 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500 հատ։ '''Հատվել է''' Չեխիայի դրամահատարանում<ref>Монета «Народная традиция - Бондарное ремесло»; [http://www.ehobbex.com/ru/node/4413 ehobbex.com] {{ref-ru}} /վերցված է 2017-08-26/</ref>։ |- |} = Ավազարկղ 1 = <!-- {{#invoke:navbox|navbox |navbar = plain |title = 1-ին տուր |list1 = --> {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 07 օգոստոսի 2017 |ժամ = 18:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Ալաշկերտ ՖԱ|Ալաշկերտ-2]] |հաշիվ = 1 : 1 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3109&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Արցախ ՖԱ|Արցախ]] |գոլեր 1 = Մհեր '''Սահակյան''' {{Գոլ|79}} |գոլեր 2 = Դավիթ '''Բաբայան''' {{Գոլ|52}} |մարզադաշտ = [[Ալաշկերտ մարզադաշտ]], [[Երևան]] |հանդիսական = 100 |մրցավար = Հենրիկ '''Նալբանդյան''' }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 07 օգոստոսի 2017 |ժամ = 18:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Գանձասար-Կապան ՖԱ|Գանձասար-Կապան-2]] |հաշիվ = 2 : 0 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3110&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Շիրակ ՖԱ|Շիրակ-2]] |գոլեր 1 = Արեգ '''Ազատյան''' {{Գոլ|64||80}} |գոլեր 2 = |մարզադաշտ = [[Գանձասար մարզաբազա]], [[Կապան]] |հանդիսական = 30 |մրցավար = Էրիկ '''Գալստյան''' }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 07 օգոստոսի 2017 |ժամ = 18:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Փյունիկ ՖԱ|Փյունիկ-2]] |հաշիվ = 0 : 3 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3112&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Արարատ ՖԱ (Երևան)|Արարատ-2]] |գոլեր 1 = |գոլեր 2 = Արմեն '''Դերձյան''' {{Գոլ|23}}<br>Միքայել '''Առուստամյան''' {{Գոլ|81||84}} |մարզադաշտ = [[Փյունիկ մարզադաշտ]], [[Երևան]] |հանդիսական = 60 |մրցավար = Գևորգ '''Եղոյան''' }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 07 օգոստոսի 2017 |ժամ = 18:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Էրեբունի ՖԱ|Էրեբունի]] |հաշիվ = 1 : 4 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3113&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Բանանց ՖԱ|Բանանց-2]] |գոլեր 1 = Վարդան '''Պապեյան''' {{Գոլ|85}} |գոլեր 2 = Օրբելի '''Համբարձումյան''' {{Գոլ|13}}<br>Արման '''Խաչատրյան''' {{Գոլ|18||51}}<br>Վարդան '''Սաֆարյան''' {{Գոլ|34}} |մարզադաշտ = [[Բանանց-2 մարզադաշտ]], [[Երևան]] |հանդիսական = 50 |մրցավար = Շահեն '''Աղայան''' }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 03 սեպտեմբերի 2017 * |ժամ = 17:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Ավան Ակադեմիա ՖԱ|Ավան Ակադեմիա]] |հաշիվ = 1 : 5 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3111&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Լոռի ՖԱ|Լոռի]] |գոլեր 1 = Արմեն '''Նահապետյան''' {{Գոլ|24}} |գոլեր 2 = Վիգեն '''Ավետիսյան''' {{Գոլ|3||72}}<br>Էդգար '''Մկրտչյան''' {{Գոլ|33|p}}<br>Էրիկ '''Ղարիբյան''' {{Գոլ|69}}<br>Դավիթ '''Ասլանյան''' {{Գոլ|79}} |մարզադաշտ = [[ԵՖԱ մարզադաշտ]], [[Երևան]] |հանդիսական = 200 |մրցավար = Շահեն '''Աղայան''' }} <!-- |state = collapsed |titlestyle = background:{{գույն|Հայաստան}}; |liststyle = padding:0px; font-size:113%; |listpadding = 0px; }} --> * http://deghin.livejournal.com/186231.html?thread=1173879 * http://www.akumb.am/archive/index.php/t-63607.html * http://www.akumb.am/archive/index.php/t-5942.html * http://lraber.asj-oa.am/3034/1/25.pdf * http://www.lezu.am/?p=607 * https://www.researchgate.net/publication/266087789_TARADARJEL_GRADARJEL_TE_TARGMANEL * [http://brrn.armenia.ru/ru/brrn] = Ավազարկղ 2 = {{Տեղեկաքարտ Մետաղադրամ | Արժողություն = 1 [[թալեր]] | Երկիր = Սաքսոնիայի իշխանություն | Արժողություն բնիկ լեզվով = Ein (1) Taler | Երկիր բնիկ լեզվով = Kurfürstentum Sachsen | Այլ անուններ = | Արժեք = 1 [[սաքսոնական թալեր]] | Կշիռ = | Տրամագիծ = 42 մմ | Եզր = | Բաղադրություն = [[արծաթ]] | Թողարկման թվականները = [[1706]], [[1707]] | Արտադրված քանակը = | Փողերանոց = [[Դրեզդեն]] | Կատալոգի համարը = KM # 750 | Դիմերես = | Դիմերեսի պատկեր = [[Ավգուստ II Ուժեղ]] | Դարձերես = | Դարձերեսի պատկեր = Սաքսոնիայի հերալդիկ վահանը, թագ, տարեթիվ }} Այս տեսակի '''1 թալերը''' [[Սաքսոնիայի իշխանություն|Սաքսոնիայի դքսության]] [[1 թալեր (Սաքսոնիա)|1 թալեր]] արժողության բազմաթիվ այլ տեսակներից մեկն է, արտադրվել է ընդհանուր շրջանառության նպատակով։ == Պատմություն == «Թագապսակ վահան» 1 թալեր արծաթե դրամը տարբերվում է նախորդող և հաջորդող 1 թալեր դրամատեսակներից միայն իր արտաքին տեսքով. կշիռը և չափսերը նույնն են։ Արտադրվել է [[1706]] և [[1707]] թվականներին, հատվել է [[Դրեզդեն]]ի փողերանոցում։ Դրամահատիչն է այդ ժամանակ քաջ հայտնի վարպետ Յոհան Լորենց Հոլանդը, որի ինիցիալները դրոշմված են մետաղադրամի ռևերսի վրա։ Դրամն արտադրվել է Սաքսոնիայի [[կուրֆյուրստ]], դուքս Ֆրիդրիխ Ավգուստ I-ի կողմից, որը նաև [[Լեհաստան]]ի թագավոր դարձավ և ավելի ճանաչված է պատմության մեջ իր լեհական տիտղոսով՝ [[Ավգուստ II Ուժեղ]]։ == Նկարագրություն == === Դիմերես === Դրամի երեսի կողմի կենտրոնում պատկերված է կուրֆյուրստ [[Ֆրիդրիխ Ավգուստ I]]-ի կիսանդրին, որը շրջանակված է [[լատիներեն]] հապավումներով գրությամբ։ Գրությունը նշում է իշխանավորի տիտղոսները եվ անունը (''Ֆրիդրիխ Ավգուստ, Սաքսոնիայի դուքս և Լեհաստանի թագավոր'')։ === Դարձերես === Ետևի կողմի կենտրոնում գտնվում է հերալդիկ վահան, որի վերևում՝ արքայական թագ (այդ պատճառով էլ այս մետաղադրամը ճանաչվում է «Թագապսակ վահան» անունով)։ Վահանի աջ և ձախ կողմերում՝ երեքական ավելի պոքր վահաններ, տակը՝ հատման տարեթիվը։ Տարեթվից ներքև գտնվում է դրամահատիչի ինիցիալներով դրոշմ՝ '''ILH''' (''Յոհան Լորենց Հոլանդ'')։ Այդ ամենը նույնպես շրջանակված է լատիներեն հապավումներով գրությամբ, որի իմաստն է՝ ''Հռոմեական սրբազան կայսրության իշխան և կուրֆյուրստ''։ == Նումիզմատական արժեք == Սաքսոնիայի 1706-1707 թթ. 1 թալեր մետաղադրամը կատալոգները գնահատում են. ''ընտիր վիճակում''՝ $175.00, ''չօգտագործված վիճակում''՝ $1000։ == Աղբյուրներ == * ''Chester L. Krause and Clifford Mishler. Standard Catalog of World Coins. Iola, WI. (18th Century). Page 506''. <!-- {{անավարտ}} [[:Կատեգորիա:Մետաղադրամ]] [[:Կատեգորիա:Թալեր]] [[:Կատեգորիա:Գերմանիայի մետաղադրամներ]] [[:Կատեգորիա:Արծաթե դրամներ]] --> == ոսկի == {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" <!-- width="950px" --> |width="110px"| Անվանական<br>արժեք !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 100<br>դրամ !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 10&nbsp;000<br>դրամ !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 25&nbsp;000<br>դրամ !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 50&nbsp;000<br>դրամ !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px" rowspan="3"| |- | Քաշը | 1 գ | 7.77 գ<br>(¼ {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 15.55 գ<br>(½ {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 31.10 գ<br>(1 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) |- | Տրամագիծը | 13.90 մմ | 20.00 մմ | 25.20 մմ | 30.20 մմ |- | rowspan="2"|2017 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-25000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-50000dram.png|110px]] |rowspan="5" | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]]<br />{{tooltip|Դարձերեսը|Դարձերեսը շարքի բոլոր ոսկե դրամների համար}} և<br>հայտնի հատված<br>քանակը |- | {{tooltip|3000|հուշադրամներ}} | {{tooltip|1000|հուշադրամներ}} | {{tooltip|800|հուշադրամներ}} | {{tooltip|500|հուշադրամներ}} |- | 2020 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | 2021 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | 2022 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- |} ==արծաթ== {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" <!-- width="950px" --> |width="110px"| Անվանական<br>արժեք !rowspan="27" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 100<br>դրամ !rowspan="27" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 200<br>դրամ !rowspan="27" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 500<br>դրամ !rowspan="27" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 1000<br>դրամ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 5000<br>դրամ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 10&nbsp;000<br>դրամ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 20&nbsp;000<br>դրամ |- | Քաշը | 7.77 գ<br>(1/4 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 15.55 գ<br>(1/2 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 31.10 գ<br>(1 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 155.5 գ<br>(5 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 311.0 գ<br>(10 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 1 կգ | 5 կգ |- | Տրամագիծը | 20.18 մմ | 27.66 մմ | 38.50 մմ | 60.15 մմ | 75.50 մմ | 100.0 մմ | 149.62 մմ |- | rowspan="2"|2011 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-500dram.PNG|110px]] | rowspan="2" colspan="7"|[[Պատկեր:AM-Noah's Ark-b.png|110px]]<br />{{tooltip|Դարձերեսը|Դարձերեսը շարքի բոլոր մետաղադրամների համար}} և հատված քանակը<ref name="geig"/><ref name="agaunews"/><ref name="goldde" />{{sfn|Standard Catalog of World Coins 2001-Date|2017|էջ=51}}<ref name="galeforcesales">Silver Armenian Noahs Ark Bullion Mintage; [http://galeforcesales.com/Silver-Armenian-Noahs-Ark-Bullion-Mintages.php galeforcesales.com] {{ref-en}}։ Վերցված է 2017-06-28</ref><ref>https://www.gold.ch/silber/silbermuenzen/arche-noah/</ref> |- | 17&nbsp;068 | 15&nbsp;533 | 268&nbsp;325 |- | rowspan="2"|2012 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-1000dram.PNG|110px]] !rowspan="22" style="background-color:#C0C0C0;" | | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-5000dram.PNG|110px]] !rowspan="22" style="background-color:#C0C0C0;" | | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-10000dram.png|110px]] !rowspan="22" style="background-color:#C0C0C0;" | | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-20000dram.png|110px]] |- | 173&nbsp;696 + {{tooltip|2000|հուշադրամներ}} | 102&nbsp;028 + {{tooltip|2000|հուշադրամներ}} | 457&nbsp;576 + {{tooltip|2000|հուշադրամներ}} | 3550 | 2003 | 2449 | 163 |- | rowspan="2"|2013 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-20000dram.png|110px]] |- | 124&nbsp;713 | 90&nbsp;204 | 581&nbsp;800 | 2436 | 1992 | 2826 | 171 |- | rowspan="2"|2014 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-20000dram.png|110px]] |- | 113&nbsp;723 | 87&nbsp;563 | 556&nbsp;323 | 4535 | 3645 | 2590 | 476 |- | rowspan="2"|2015 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-20000dram.png|110px]] |- | 183&nbsp;622 | 139&nbsp;722 | 960&nbsp;182 | 3348 | 4065 | 2485 | 473 |- | rowspan="2"|2016 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-20000dram.png|110px]] |- | 292&nbsp;562 | 156&nbsp;002 | 529&nbsp;202 | 4123 | 4562 | 3606 | 449 |- | rowspan="2"|2017 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-20000dram.png|110px]] |- | 388&nbsp;501 | 81&nbsp;701 | 479&nbsp;551 | 2559 | 2360 | 1507 | 332 |- | rowspan="2"|2018 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-20000dram.png|110px]] |- | 298&nbsp;501 | 73&nbsp;601 | 234&nbsp;001 | 1401 | 1061 | 963 | 195 |- | rowspan="2"|2019 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | 337&nbsp;001 | 66&nbsp;001 | 725&nbsp;001 | 2123 | 1945 | 2670 | 284 |- | rowspan="2"|2020 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | 666&nbsp;501 | 111&nbsp;041 | 861&nbsp;001 | 3801 | 3881 | 1520 | 350 |- | rowspan="2"|2021 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}}{{sfn|Հայաստանի Հանրապետության դրամանիշերը, 2013|էջ=63-67}} | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 8&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 50&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | rowspan="2"|2022 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 8&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 50&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- |} ==օլդ== {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1250px" |width="110px"| 2011 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2012 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2013 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2014 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2015 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2016 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2017 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2018 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2019 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | | |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 7.77 գ (1/4 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 20.18 մմ։ |- | 17&nbsp;068 | 173&nbsp;696 | 124&nbsp;713 | 113&nbsp;723 | 183&nbsp;622 | 292&nbsp;562 | 388&nbsp;501 | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}}{{sfn|Հայաստանի Հանրապետության դրամանիշերը, 2013|էջ=63-67}} | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 200 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 15.55 գ (1/2 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 27.66 մմ։ |- | 15&nbsp;533 | 102&nbsp;028 | 90&nbsp;204 | 87&nbsp;563 | 139&nbsp;722 | 156&nbsp;002 | 81&nbsp;701 | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 500 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 31.10 գ (1 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 38.50 մմ։ |- | 268&nbsp;325 | 457&nbsp;576 | 581&nbsp;800 | 556&nbsp;323 | 960&nbsp;182 | 529&nbsp;202 | 479&nbsp;551 | {{tooltip|մինչև 8&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 8&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} |- |rowspan="7" width="110px"| [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-b.png|110px]]<br /> {{tooltip|Դարձերեսը|Դարձերեսը շարքի բոլոր մետաղադրամների համար}} | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 1000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 155.5 գ (5 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 60.15 մմ։ |- | 3550 | 2436 | 4535 | 3348 | 4123 | 2559 | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 5000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 311.0 գ (10 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 75.50 մմ։ |- | 2003 | 1992 | 3645 | 4065 | 4562 | 2360 | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 10&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 1 կգ։ '''Տրամագիծը'''՝ 100.0 մմ։ |- | 2449 | 2826 | 2590 | 2485 | 3606 | 1507 | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 20&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 5 կգ։ '''Տրամագիծը'''՝ 149.62 մմ։ |- | {{tooltip|Քանակը|Հատված քանակը}}</small><ref name="geig"/><ref name="agaunews"/><ref name="goldde" /><!-- {{sfn|Standard Catalog of World Coins 2001-Date|2017|էջ=51}}<ref name="galeforcesales">Silver Armenian Noahs Ark Bullion Mintage; [http://galeforcesales.com/Silver-Armenian-Noahs-Ark-Bullion-Mintages.php galeforcesales.com] {{ref-en}}։ Վերցված է 2017-06-28</ref> --> | 163 | 171 | 476 | 473 | 449 | 332 | {{tooltip|մինչև 50&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 50&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- |} {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 2017 |width="225px"| [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-100dram.png|110px]][[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]] |width="250px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 1.00 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 13.90 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3000 հատ։ !rowspan="2" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 2017 |width="225px"| [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-25000dram.png|110px]][[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]] |width="250px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 25&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 15.55 գ (1/2 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.20 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 800 հատ։ |- | 2017 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-10000dram.png|110px]][[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 10&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 7.77 գ (1/4 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 20.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1000 հատ։ | 2017 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-50000dram.png|110px]][[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 50&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 31.10 գ (1 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.20 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500 հատ։ |- |} =Այլ= <!-- [[Պատկեր:Արցախ նահանգ.png|250px|մինի|աջից|Արցախ նահանգը]] '''Արցախը հնագույն շրջանից մինչև 10-րդ դարը''', ըստ 5-[[7-րդ դար]]երի «[[Աշխարհացույց]]»-ի, եղել է [[Մեծ Հայք]]ի 10-րդ նահանգը կամ աշխարհը (վերջինիս արևելյան մասում): Բաժանվել է 12 գավառի՝ Մյուս Հաբանդ, [[Վայկունիք]] (Վակունիք), [[Բերձոր]] (Բերդաձոր), [[Մեծիրանք]] (Մեծառանք), [[Մեծ Կուանք]] (Մեծ Կվենք), [[Հարճլանք]] (Հարջլանք), [[Մուխանք]], [[Պիանք]], Պարծկանք (Պարզկանք), [[Քուստի]], Փառնես, Կողթ։ Տարածքն ավելի քան 15,5 հազար կմ<sup>2</sup> էր։ Մինչև 4-րդ դարը ներառել է նաև [[Սևանա լիճ|Սևանա լճ]]ի ավազանի արևելյան հատվածը (Ծավդեք կամ Սոդք): Հյուսիսում և արևելքում սահմանակից էր [[Ուտիք]] նահանգին, հարավում՝ [[Փայտակարան]]ին, արևմուտքում՝ [[Սյունիք]]ին: Սկզբնաղբյուրներում երկրամասը կոչվել է նաև Արձախ, Ծավդեից աշխարհ, Փոքր Սյունիք, [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] (Ուրարտու, [[Մ.թ.ա. 9-րդ դար|մ. թ. ա. 9]]-[[Մ.թ.ա. 6-րդ դար|6-րդ դար]]եր) սեպագիր արձանագրություններում՝ «Արդախ», «Ուրդեխե», «Ատախունի» անուններով։ == Արցախը հնագույն շրջանում == [[Պատկեր:Maps of the Armenian Empire of Tigranes.gif|250px|մինի|աջից|Մեծ Հայքի քարտեզը]] Հույն աշխարհագետ ու պատմագիր [[Ստրաբոն]]ը ([[մ.թ.ա. 64]]/63 - մ. թ. [[23]]/[[24]]) հիշատակել է «Օրխիստինե» ձևով՝ նշելով նահանգի ռազմական հզորությունը. «...պատերազմների ժամանակ հանում է մեծաքանակ հեծելազոր»: [[10-րդ դար]]ից, երբ [[Առանշահիկներ]]ը երկրի քաղաքական կենտրոնը տեղափոխել են [[Խաչեն (գետ)|Խաչենագետի]] հովիտ, «[[Արցախ]]» տեղանունն աստիճանաբար փոխարինվել է «Խաչենով», իսկ [[16-րդ դար|16]]-[[17-րդ դար|17]] դարերից կրել է օտար՝ «[[Ղարաբաղ]]» («Սև այգի») անվանումը։ «Արցախ» տեղանունը կրկին շրջանառվում է [[1988]] թվականից։ Արցախի նախարարական տունը, ըստ ավանդության, սերում է [[Հայկ Նահապետ]]ի ժառանգ Սիսակից։ Նախարարական տան նախահայրը եղել է Հայկազուն Առանը, որի անունից էլ առաջացել է հարստության «Առանշահիկ» (նշանակում է Առանի տիրակալ) անվանումը։ Երկրամասի մասին առաջին վկայությունները [պեղվել է [[Ազոխ (քարանձավ)|Որվանի (Ազոխ)]], Ծծախաչի, Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում] վերաբերում են [[հին քարի դար]]ի (պալեոլիթ) աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ): Մարդու [[էվոլյուցիա]]յի հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի Որվանի քարայրում ([[ԼՂՀ]] [[Հադրութ]]ի շրջան) հայտնաբերված նեանդերթալյան [[մարդ]]ու ծնոտը։ [[Բրոնզ]]ի և [[երկաթ]]ի դարաշրջաններին վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների ([[Ստեփանակերտ]], [[Խոջալու]], [[Կրկժան]], [[Ամարաս]], [[Մադաղիս]], Խաչենագետի, Իշխանագետի հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված [[Կուր]]-[[Արաքս]]յան մշակութային շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։ Մ.թ.ա. առաջին հազարամյակի սկգբներին Արցախը եղել է [[Ասորեստան]]ի և [[Վանի թագավորություն]]ների քաղաքական ու մշակութային ագդեցությունների ոլորտներում։ [[Խոջալու]]ի (Իվանյան) դամբարանաղաշտերից հայտնաբերվել է Ասորեստանի թագավոր Աղադ-Նիրարի անունը կրող սարդիոնե ուլունք։ Ըստ Վանի թագավորության [[Սարդուրի Բ]] արքայի ([[մ.թ.ա. 764]]-735) սեպագիր արձանագրության (պահպանվել է Ծովք գյուղի մոտ)՝ նրա զորքերը հասել են Ուրդեխե (Արցախ) երկիրը։ [[Մ.թ.ա. 550]]-[[Մ.թ.ա. 331|331]]թվականին Արցախը, Հայկազուն-Երվանդյանների թագավորության կազմում, [[Աքեմենյան տերություն|Աքեմենյան աշխարհակալության]] գերիշխանության տակ էր։ == Արտաշեսյան թագավորության ժամանակաշրջանում == [[Պատկեր:Tigran the Great illustration.jpg|250px|մինի|ձախից|Տիգրան Բ]] [[Մեծ Հայք]]ի [[Արտաշեսյանների թագավորություն|Արտաշեսյանների թագավորության]] ([[մ.թ.ա. 189]]-մ.թ. 1) սահմանները հյուսիս-արևելքում անցել են Կուր գետով, ներառել Արցախը, որը կառավարել է բնիկ Առանշահիկ (Եռանշահիկ) իշխանական տոհմը։ [[Տիգրան Բ Մեծ]] արքան ([[մ.թ.ա. 95]]-[[Մ.թ.ա. 55|55]]) այստեղ կառուցել է իր անունը կրող քաղաքներից մեկը՝ Արցախի [[Տիգրանակերտ]]ը (հնավայրը ԼՂՀ Աղդամ քաղաքի շրջակայքում է, պեղումները՝ [[2006]] թվականից): == Արշակունիների թագավորության ժամանակաշրջանում == [[Պատկեր:Arshakuni Armenia 150-en.svg|մինի|Հայաստանն Արշակունիների թագավորության ժամանակաշրջանում]] [[66]]-[[428]] թվականներին Արցախը Մեծ Հայքի [[Արշակունիների թագավորություն|Արշակունիների թագավորության]] կազմում էր, որի անկումից և մարզպանական կարգավիճակով [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի գերիշխանության տակ անցնելուց հետո Արցախն ու [[Ուտիք]]ը միացվել են Կուրից հյուսիս գտնվող Աղվանից թագավորությանը։ Վերջինս [[469]] թվականին վերածվել է պարսկական մարզպանության՝ պահպանելով «Աղվանք» անունը։ 4-րդ դարի սկգբին Արցախը հենակետ է եղել Հյուսիս-արևելյան Հայաստանում և հարևան բուն [[Աղվանք]]ում քրիստոնեություն տարածելու համար։ Աղվանից ու Վրաց եպիսկոպոս, Աղվանից եկեղեցու հիմնադիր Գրիգորիսը ([[Գրիգոր Ա Լուսավորիչ|Գրիգոր Ա Լուսավորչ]]ի թոռը) մեծ դեր է խաղացել Արցախի և Ուտիքի, ինչպես նաև բուն Աղվանքի մի շարք գավառներում քրիստոնեությունը քարոզելիս, որտեղ էլ նահատակվել է [[Արշակունիներ (մազքթաց)|Մազքթաց]] թագավոր [[Սանեսան]]ի կարգադրությամբ։ [[5-րդ դար]]ի սկգբին, հայերեն գրերի ստեղծման շնորհիվ, ինչպես [[Հայաստան]]ի մյուս նահանգներում, այնպես էլ Արցախում սկսվել է կրթամշակութային աննախադեպ վերելք։ Ընդ որում՝ Սբ. [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ն Արցախի [[Ամարաս]] վանքում հիմնադրել է առաջին հայկական դպրոցներից մեկը։ [[Պատկեր:Ամարաս 03.jpg|250px|մինի|աջից|Արցախի Ամարաս վանքի շրջապարիսպը]] == 5-6-րդ դարերում == [[Պատկեր:Battle of Avarayr.gif|250px|մինի|ձախից|Ավարայրի ճակատամարտը]] [[5-րդ դար|5]]-[[6-րդ դար]]երում Արցախը մտել է պարսկահպատակ Աղվանից մարզպանության մեջ։ [[Ավարայրի ճակատամարտ]]ում ([[451]] թվականի [[մայիսի 26]]) Արցախի այրուձին գլխավորել է Առանշահիկ [[Բակ]] իշխանը, որը ճակատամարտից հետո վերադարձել է Արցախ։ Օգտվելով Պարսից արքունիքի զիջումներից (Հայաստանից իր զորքերի հետ կանչելը և այլն)՝ Արցախի Առանշահիկները [[Վաչագան Գ Բարեպաշտ]]ի (մոտ [[487]]-[[510]]) գլխավորությամբ ստեղծել են թագավորություն, որն ընդգրկել է Ուտիքը և բուն Աղվանքը ([[Ալբանիա]], զբաղեցրել է [[Կովկասյան Մեծ լեռնաշղթա]]յի և Կուր գետի միջակա տարածքը): Վերջինս թագավորանիստ է դարձրել իր հիմնադրած Դյուտական ավանը ([[Թարթառ|Տրտու գետի]] ափին): Ծավալել է եկեղեցական, լուսավորչական և քարոզչական բուռն գործունեություն, կառուցել է բազմաթիվ վանքեր ու եկեղեցիներ (Բաքվում առաջին հայկական եկեղեցին կառուցվել է [[500]] թվականին), բացել դպրոցներ։ Թագավորության վարչական հիմքերն ամրապնդելու նպատակով Վաչագան Գ Բարեպաշտը ձեռնամուխ է եղել ներքին կարգուկանոնն ապահովող օրենքների մշակմանը։ ժամանակի նշանավոր մտածողների (Մատթե, Աբրահամ Մամիկոնյան, Պետրոս Սյունեցի) աջակցությամբ և եկեղեցական նախկին կանոնների ու պետական կազմակերպության մասին պահպանված մատենագրական նյութերի հիման վրա Վաչագան Գ Բարեպաշտի կազմած «Սահմանադրութիւն կանոնական...» հաստատվել է [[Աղվենի եկեղեցական ժողով]]ում: == 7-10-րդ դարերում == [[Պատկեր:Gagik I Bagratuni.jpg|մինի|Գագիկ Առաջին Բագրատունի]] Սակայն պարբերական ընդվզումները պարսից տիրապետության դեմ և վերջինիս պատժարշավները հետագայում երկրամասն այնքան են թուլացրել, որ Արցախն ի վիճակի չի եղել դիմադրելու [[7-րդ դար]]ի սկգբին երկիր ներխուժած խազարներին։ [[7-րդ դար]]ի կեսից մինչև [[9-րդ դար]]ի վերջը Արցախը եղել է արաբական գերիշխանության տակ։ Առանշահիկ և [[Միհրանյաններ|Միհրանյան]] տոհմերի շուրջ 200-ամյա դաժան պայքարը (վերջիններս Ուտիք էին թափանցել [[7-րդ դար]]ում) [[9-րդ դար]]ի սկգբին ավարտվել է առաջինի հաղթանակով։ [[Հակաարաբական ապստամբությունը Հայաստանում (850-855)|Հակաարաբական ապստամբության]] ժամանակ՝ 9-րդ դարի առաջին կեսից մինչև [[853]] թվականը Առանշահիկների 2 ճյուղերը՝ խաչենցիները՝ [[Սահլ Սմբատյան]]ի գլխավորությամբ, և դիզակցիները՝ [[Գտիչ]]ի ([[Քթիշ ամրոց]]) հերոս Եսայի Աբու-Մուսեի ղեկավարությամբ, դիմադրել են արաբական զորքերին։ Թեև Արցախի ու հարակից հայկական գավառների ապստամբությունները դաժանորեն ճնշվել են, իսկ կազմակերպիչներից շատերը՝ աքսորվել, [[9-րդ դար]]ի վերջին Արցախի իշխանական տան 2 ճյուղերը վերստին հզորացել են և [[Բագրատունյաց Հայաստան|Բագրատունյաց թագավորության]] ([[885]]-[[1045]]) ենթակայությամբ ստեղծել 2 փոքր թագավորություններ՝ մեկը՝ Դիզակում Եսայիի թոռ Գագիկի գահակալությամբ, մյուսը՝ [[Խաչեն]]ում՝ Սահլ Սմբատյանի թոռ [[Համամ Արևելցի|Համամ-Գրիգոր Բարեպաշտ]]ի ([[Համամ Արևելցի]]) ղեկավարությամբ։ Վերջինիս տիրապետությունը տարածվել է Սևանա լճի հարավ-արևելյան ափերից մինչև [[Մուղանի դաշտ]]ը, իսկ հյուսիսում ընդգրկել է Ուտիքի արևմտյան գավառներն ու հայաբնակ [[Կամբեճան]] գավառը (հետագայում Շաքի): Համամ-Գրիգոր Բարեպաշտի 4 որդիները նրա թագավորության սահմաններում [[10-րդ դար]]ի սկգբին ստեղծել են 4 նոր իշխանություններ՝ Վերին Խաչենում ([[Սոդք]], [[Ծար]], [[Հաթերք]]), Ներքին Խաչենում ([[Գանձասար]]ը՝ իր հարակից տարածքով, Մեծ Առանքը՝ [[Խաչեն (գետ)|Խաչենագետ]]ի ու Կարկառի հովիտները, և Հաբանդի մի մասը՝ այժմյան [[Մարտունի]]ի շրջան), Փառիսոսի թագավորությունը (Փառնես-Փառիսոս գավառով, Շամքորը՝ իր հարակից տարածքով, Գարդմանքն ու [[Ձորագետ]]ի կողմերը) և Կամբեճան-Շաքիի թագավորությունը, որը [[10-րդ դար]]ի կեսին կտրվել է հայկական միջավայրից, որովհետև Համամի թոռ Իշխանիկն ու նրա մայրը՝ Դինարը ([[Վրացիներ|վրաց]] իշխանաց իշխան Համամ Արևելցիի քույրը), բնակչությանը քաղկեդոնական են դարձրել և հեռացրել Հայոց եկեղեցուց ու պետությունից։ Փառիսոսի թագավորությունը գոյատևել է շուրջ 150 տարի։ [[Գանձակ]]ի Փալդունյան ամիրության հարձակումների հետևանքով դադարել է գոյություն ունենալուց։ {{ՂԱՊ}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[:Կատեգորիա:Արցախ]] [[:Կատեգորիա:Արցախի պատմություն]] [[:Կատեգորիա:Միջնադարյան Հայաստան]] [[:Կատեգորիա:Նախնադարյան Հայաստան]] --> <nowiki>{{Ջնջել}} </nowiki> ==Կազմակերպիչ երկրները== {| class="wikitable" !Անգամ !Երկիր !Տարեթվերը |- |align=center|-||-||- |- |align=center|-||-||- |- |align=center|-||-||- |- |align=center|-||-||- |} <small>''* ---:''</small> ==Մրցավայրեր== ===[[Գանա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Ակրա]] | width=200|'''[[Կումասի]] |- | width=200|'''[[Ակրա Սպորտս մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Բաբա Յարա մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|Accra Sports Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|Baba Yara Stadium|անգլերեն}} |- | '''40 000 նստատեղ | '''40 000 նստատեղ |- | '''''14 հանդիպումներ | '''''10 հանդիպումներ |- | | [[Պատկեր:Baba Yara Sports Stadium in Kumasi.jpg|170px]] |} ===[[Եգիպտոս]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Կահիրե]] | width=200|'''[[Ալեքսանդրիա]] | width=200|'''[[Ալ-Մահալա Ալ-Կուբրա]] | width=200|'''[[Կահիրե]] | width=200|'''[[Դամանհուր]] |- | width=200|'''[[Կահիրեի միջազգային մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Ալեքսանդրիա մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Ալ-Մահալա մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Մոխտար Ալ-Տետշ մարզադաշտ]] | width=200|'''Դամանհուր մարզադաշտ ''(նախկին)''''' |- | <small>'''{{tooltip|ستاد القاهرة الدولي|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Cairo International Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ستاد الإسكندرية|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Alexandria Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ستاد المحلة|արաբերեն}}<br>{{tooltip|El Mahalla Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب مختار التتش|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Mokhtar El-Tetsh Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب دمنهور|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Damanhour Stadium|անգլերեն}} |- | '''75 000 նստատեղ | '''20 000 նստատեղ | '''29 000 նստատեղ | '''25 000 նստատեղ | '''8 000 նստատեղ |- | '''''16 հանդիպումներ | '''''11 հանդիպումներ | '''''3 հանդիպումներ | '''''3 հանդիպումներ | '''''3 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:Cairo International Stadium.jpg|170px]] | [[Պատկեր:GD-EG-Alex-Stade002.JPG|170px]] | | [[Պատկեր:Mokhtar El-Tetsh Stadium.jpg|170px]] | |} ===[[Եթովպիա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width= 200|'''[[Ադիս Աբեբա]] | width= 200|'''[[Դիրե Դաուա]] |- | width= 200|'''[[Ադիս Աբեբա մարզադաշտ]] | width= 200|'''[[Դիրե Դաուա մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|አዲስ አበባ ስታዲየም|ամհարերեն}}<br>{{tooltip|Addis Ababa Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ድሬ ዳዋ ስታዲየም|ամհարերեն}}<br>{{tooltip|Dire Dawa Stadium|անգլերեն}} |- | '''35 000 նստատեղ | '''18 000 նստատեղ |- | '''''25 հանդիպումներ | '''''6 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:Addis Ababa Stadium.jpg|170px]] | |} ===[[Էրիթրեա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width= 200|'''[[Ասմարա]] |- | width= 200|'''[[Ցիցերո մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ሲሴሮ ስታዲየም|տիգրինյա}}<br>{{tooltip|Cicero Stadium|անգլերեն}} |- | '''20 000 նստատեղ |- | '''''7 հանդիպումներ |} ===[[Թունիս]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Թունիս (քաղաք)|Թունիս]] | width=200|'''[[Սֆաքս]] | width=200|'''[[Սուս]] | width=200|'''[[Բիզերտա]] |- | width=200|'''[[Չեդլի Զույտեն մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Տայեբ Մհիրի մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Բու Ալի Լահուր մարզադաշտ (Համամ Սուս)|Բու Ալի Լահուր մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Ահմեդ Բսիրի մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ملعب الشاذلي زويتن|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Chedly Zouiten|ֆրանսերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب الطيّب المهيري|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Taïeb Mehiri|ֆրանսերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب بوعلي الحوار|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Bou Ali-Lahouar|ֆրանսերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب أحمد البصيري|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Ahmed Bsiri|ֆրանսերեն}} |- | '''18 000 նստատեղ | '''30 000 նստատեղ | '''6 500 նստատեղ | '''8 000 նստատեղ |- | '''''5 հանդիպումներ | '''''1 հանդիպում | '''''1 հանդիպում | '''''1 հանդիպում |- | [[Պատկեր:Stade Chedly-Zouiten.jpg|170px]] | [[Պատկեր:Stade Taïeb Mehiri.jpg|170px]] | [[Պատկեր:Stade Bou Ali Lahouar.jpg|170px]] | [[Պատկեր:Stade Ahmed Bsiri.jpg|170px]] |} ===[[Լիբիա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Տրիպոլի]] | width=200|'''[[Բենղազի]] |- | width=200|'''[[Հունիսի 11 մարզադաշտ (Տրիպոլի)|Հունիսի 11 մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Մարտի 28 մարզադաշտ (Բենղազի)|Մարտի 28 մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ملعب 28 مارس|արաբերեն}}<br>{{tooltip|June 11 Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب 11 يونيو|արաբերեն}}<br>{{tooltip|March 28 Stadium|անգլերեն}} |- | '''65 000 նստատեղ | '''55 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:11 June Stadium BenTaher.jpg|170px]] |} ===[[Կամերուն]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Յաունդե]] | width=200|'''[[Դուալա]] |- | width=200|'''[[Ահմադու Ահիջո մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Ռեունիֆիկասիոն մարզադաշտ (Դուալա)|Ռեունիֆիկասիոն մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|Stade Ahmadou Ahidjo|ֆրանսերեն}}<br>{{tooltip|Ahmadou Ahidjo Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|Stade de la Réunification|ֆրանսերեն}}<br>{{tooltip|Reunification Stadium|անգլերեն}} |- | '''52 000 նստատեղ | '''30 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:Stade Ahmadou Ahidjo.jpg|170px]] | [[Պատկեր:stadedelareunificationdouala.jpg|170px]] |} ===[[Կոտ դ'Իվուար]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width= 200|'''[[Աբիջան]] | width= 200|'''[[Բուակե]] |- | width=200|'''[[Ֆելիքս Ուֆուե-Բուանյի մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Բուակե մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|Stade Félix Houphouët-Boigny|ֆրանսերեն}} | <small>'''{{tooltip|Stade Bouaké|ֆրանսերեն}} |- | '''50 000 նստատեղ | '''40 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:StadeFHB.jpg|170px]] | [[Պատկեր:Stade de la paix en reconstruction.PNG|170px]] |} ===[[Մարոկո]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Կասաբլանկա]] | width=200|'''[[Ռաբաթ]] |- | width=200|'''[[Մոհամեդ V մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Մուլայ Աբդալահ մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ملعب محمد الخامس|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Mohammed V|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب مولاي عبد الله|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Moulay Abdellah|անգլերեն}} |- | '''65 000 նստատեղ | '''52 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:Raja de Casablanca vs Mouloudia dOujda, November 02 2008-04.jpg|170px]] | |} ===[[Նիգերիա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Լագոս]] | width=200|'''[[Իբադան]] |- | width=200|'''[[Լագոսի ազգային մարզադաշտ|Ազգային մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Օբաֆեմի Ավոլովո մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|National Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|Obafemi Awolowo Stadium|անգլերեն}} |- | '''45 000 նստատեղ | '''25 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[:Պատկեր:Lagos National Stadium.jpg|170px]] | |} ===[[Սուդան]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width= 200|'''[[Խարթում]] | width= 200|'''[[Վադ Մեդանի]] |- | width= 200|'''[[Խարթում մարզադաշտ]] | width= 200|'''[[Վադ Մեդանի մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ملعب الخرطوم|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Khartoum Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب وادي ميداني|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Wad Medani Stadium|անգլերեն}} |- | '''30 000 նստատեղ | '''15 000 նստատեղ |- | '''''12 հանդիպումներ | '''''6 հանդիպումներ |- | | [[Պատկեր:Stade Wad Medani.jpg|170px]] |} <noinclude> ==Նայիր նաև== * [[Աֆրիկյան ազգերի գավաթ]] ==Ծանոթություն== {{reflist}} ==Հղումներ== * * * {{Ֆուտբոլի աֆրիկյան ազգերի գավաթ}} [[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աֆրիկյան ազգերի գավաթ]]</noinclude> == Памятные монеты СССР == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" !colspan="8"|Юбилейные и памятные монеты из недрагоценных металлов (1961—1991) |- ! Изображение !! Номинал, год<br />Описание !! [http://shiraliv.ru/ shiraliv.ru]<br />[http://collection-coin.ru/yubilejnye-monety-sssr.html collection-coin.ru] !! Щёлоков !! {{tooltip|Ганичев|Ганичев С. И. и др., Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989. Каталог}} !! fcoins.ru !! !! |- | [[Պատկեր:RR3009-0001 USSR-1965-1ruble-CuNi-Victory20-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1965-1ruble-CuNi-Victory20-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1965<br />20 лет Победы над Германией || Н.А.Соколов/А.В.Козлов<br />ЛМД || А.В.Козлов\Н.А.Соколов || Н.А.Соколов/А.В.Козлов || Н.А.Соколов/А.В.Козлов || || |- | [[Պատկեր:RR3005-0001 USSR-1967-10copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-10copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 10 копеек, 1967<br />50 лет Советской власти || Ю.А.Лукьянов<br />ЛМД || Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || || |- | [[Պատկեր:USSR-1967-15copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-15copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 15 копеек, 1967<br />50 лет Советской власти || П.Д.Волков<br />ЛМД || П.Д.Волков || П.Д.Волков || П.Д.Волков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1967-20copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-20copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 20 копеек, 1967<br />50 лет Советской власти || В.К.Никитин<br />ЛМД || В.К.Никитин || В.К.Никитин || В.К.Никитин || || |- | [[Պատկեր:USSR-1967-50copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-50copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 50 копеек, 1967<br />50 лет Советской власти || И.С.Крылков<br />ЛМД || В.Ф.Бармин\И.С.Крылков || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1967-1ruble-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-1ruble-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1967<br />50 лет Советской власти || И.С.Крылков<br />ЛМД || В.Ф.Бармин\И.С.Крылков || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || |- | [[Պատկեր:RR3009-0003 USSR-1970-1ruble-CuNi-Lenin100-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1970-1ruble-CuNi-Lenin100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1970<br />100 лет со дня рождения В. И. Ленина || В.А.Ермаков<br />ЛМД || В.А.Ермаков/Н.А.Соколов || В.А.Ермаков || П.Д.Волков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1975-1ruble-CuNi-Victory30-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1975<br />30 лет Победы в Великой Отечественной войне || В.А.Ермаков<br />ЛМД || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1977-1ruble-CuNi-October60-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1977<br />60 лет Советской власти || В.П.Зайцев<br />ЛМД || В.А.Ермаков/В.П.Зайцев || В.П.Зайцев || В.П.Зайцев || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1977-1ruble-CuNi-Olympics80 Emblem-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1977<br />Олимпиада 1980. Эмблема Олимпийских игр || Ю.А.Лукьянов<br />ЛМД || 0 || Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1978-1ruble-CuNi-Olympics80 Kremlin-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1978<br />Олимпиада 1980. Московский Кремль || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1979-1ruble-CuNi-Olympics80 MSU-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1979 <br /> Олимпиада 1980. Здание МГУ || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1979-1ruble-CuNi-Olympics80 Cosmos-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1979 <br /> Олимпиада 1980. Обелиск покорителям космоса || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1980-1ruble-CuNi-Olympics80 Mossovet-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1980 <br /> Олимпиада 1980. Здание Моссовета || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1980-1ruble-CuNi-Olympics80 Torch-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1980 <br /> Олимпиада 1980. Олимпийский факел || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1981-1ruble-CuNi-GagarinInSpace20-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1981<br /> 20 лет полёта в космос Ю. Гагарина || В.А.Ермаков<br />ЛМД || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1981-1ruble-CuNi-FriendshipForEver-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1981<br /> Дружба навеки || В.В.Никитин<br />ЛМД || В.А.Ермаков || В.В.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1982-1ruble-CuNi-USSR60-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1982<br /> 60 лет образования СССР || В.К.Никитин<br />ЛМД || В.К.Никитин || В.К.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-TereshkovaInSpace20-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1983<br /> 20 лет полёта в космос В. Терешковой || И.С.Крылков<br />ЛМД || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-FyodorovDeath400-b.jpg |75px]] || 1 рубль, 1983<br /> 400 лет со дня смерти И. Фёдорова || И.С.Крылков<br />ЛМД || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-Marx165-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1983<br /> 165 лет со дня рождения К. Маркса || В.А.Ермаков<br />ЛМД || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Pushkin185-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1984<br /> 185 лет со дня рождения А. С. Пушкина || Л.Н.Пешкова<br />ЛМД || Л.Н.Пешкова || Л.Н.Пешкова || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Mendeleyev150-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1984<br /> 150 лет со дня рождения Д. И. Менделеева || Ю.А.Лукьянов<br />ЛМД + ММД || Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Popov125-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1984<br /> 125 лет со дня рождения А. С. Попова || В.К.Никитин<br />ЛМД + ММД || В.К.Никитин || В.К.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Lenin115-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1985<br /> 115 лет со дня рождения В. И. Ленина || И.С.Крылков || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Engels165-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1985<br /> 165 лет со дня рождения Ф. Энгельса || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Victory40-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1985<br /> 40 лет победы над Германией || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Festival-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1985<br /> Фестиваль молодёжи и студентов в Москве || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1986-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1986-1ruble-CuNi-Lomonosov275-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1986<br /> 275 лет со дня рождения М. В. Ломоносова || М.И.Гогуев || М.И.Гогуев || М.И.Гогуев || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1986-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1986-1ruble-CuNi-PeaceYear-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1986<br /> Международный год мира || Ю.А.Лукьянов || В.П.Зайцев/Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-BorodinoBasrelief-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1987<br /> 175 лет Бородино. Барельеф || А.Г.Мирошниченко || А.Г.Мирошниченко || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-BorodinoObelisc-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1987<br /> 175 лет Бородино. Обелиск || А.Г.Мирошниченко || Б.Д.Желтов || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-Tsiolkovsky130-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1987<br /> 130 лет со дня рождения К. Э. Циолковского || С.А.Сыромятников || С.А.Сыромятников || С.А.Сыромятников || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-October70-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1987<br /> 70 лет Октябрьской революции || В.В.Никитин || В.В.Никитин || В.В.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-3rubles-CuNi-October70-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-3rubles-CuNi-October70-b.jpg|75px]] || 3 рубля, 1987 <br /> 70 лет Октябрьской революции || Т.К.Сейфулин || Т.К.Сейфулин || Т.К.Сейфулин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-5rubles-CuNi-October70-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3012-0001R USSR-1987-5rubles-CuNi-October70-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1987 <br /> 70 лет Октябрьской революции || В.В.Никитин || В.В.Никитин || В.В.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-1ruble-CuNi-Gorky120-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1988<br /> 120 лет со дня рождения А. М. Горького || А.Г.Мирошниченко || 0 || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-1ruble-CuNi-Tolstoy160-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1988<br /> 160 лет со дня рождения Л. Н. Толстого || А.Г.Мирошниченко || 0 || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments BronzeHorseman-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1988<br /> Памятник Петру I в Ленинграде || А.В.Бакланов || 0 || А.В.Бакланов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments MillenniumOfRussia-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1988<br /> Памятник «Тысячелетие России» в Новгороде || А.Г.Мирошниченко || 0 || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments SaintSophiaCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1988<br /> Софийский собор в Киеве || А.Г.Мирошниченко || 0 || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Musorgsky150-b.jpg|75px]]|| 1 рубль, 1989<br /> 150 лет со дня рождения М. П. Мусоргского || А.В.Бакланов || 0 || А.В.Бакланов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Shevchenko175-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1989<br /> 175 лет со дня рождения Т. Г. Шевченко || А.А.Колодкин || 0 || А.А.Колодкин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Lermontov175-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1989<br /> 175 лет со дня рождения М. Ю. Лермонтова || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || 0 || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Niyazi100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1989<br /> 100 лет со дня рождения Х. Х. Ниязи || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Eminescu100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1989<br /> 100 лет со дня смерти М. Эминеску || А.В.Бакланов || 0 || А.В.Бакланов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-3rubles-CuNi-SpitakEarthquake-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-3rubles-CuNi-SpitakEarthquake-b.jpg|75px]] || 3 рубля, 1989 <br /> Помощь пострадавшим от землетрясения в Армении || Адамян || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments PokrovskyCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1989<br /> Собор Покрова на Рву в Москве || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || 0 || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments Registan-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1989<br /> Ансамбль Регистан в Самарканде || А.В.Бакланов || 0 || А.В.Бакланов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments BlagoveschenskyCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1989<br /> Благовещенский собор в Москве || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3009-0038R USSR-1990-1ruble-CuNi-Chekhov130-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> 130 лет со дня рождения А. П. Чехова || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Tchaikovsky150-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> 150 лет со дня рождения П. И. Чайковского || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Zhukov-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> Маршал СССР Г. К. Жуков || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Skaryna500-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> 500 лет со дня рождения Ф. Скорины || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Rainis125-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> 125 лет со дня рождения Я. Райниса || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments PeterhofPalace-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1990<br /> Большой дворец в Петродворце || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments UspenskyCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1990<br /> Успенский собор в Москве || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3012-0010R USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments Matenadaran-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1990<br /> Матенадаран в Ереване || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Navoi550-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 550 лет со дня рождения А. Навои || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Lebedev125-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 125 лет со дня рождения П. Н. Лебедёва || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Prokofiev100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 100 лет со дня рождения С. С. Прокофьева || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Magtymguly-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Махтумкули || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Ivanov100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 100 лет со дня рождения К. В. Иванова || Юрьев || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Nizami850-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 850 лет со дня рождения Н. Гянджеви || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Running-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Бег || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 LongJump-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Прыжки в длину || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Wrestling-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Борьба || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Weightlifting-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Штанга || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Cycling-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Велосипед || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 JavelinThrow-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Метание копья || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:3011-0003 USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-b.jpg|75px]] || 3 рубля, 1991<br /> 50 лет победы под Москвой || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments ArkhangelskyCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1991<br /> Архангельский собор в Москве || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments StateBank-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1991<br /> Здание Госбанка СССР в Москве || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3012-0013R USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments DavidOfSassoun-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1991<br /> Памятник Давиду Сасунскому в Ереване || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- |} {{Координационный список}} == Municipio == {|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; !Մունիցիպալիտետ !Իսպաներեն անվանում !Բնակչություն (2017) |- |[[Ագրոն (Անդալուսիա)|Ագրոն]] |[[:es:Agrón (Granada)|Agrón]] |align="right"|290 |- |[[Ալամեդիլյա (Գրանադա պրովինցիա)|Ալամեդիլյա]] |[[:es:Alamedilla|Alamedilla]] |align="right"|606 |- |[[Ալբոլոտե]] |[[:es:Albolote|Albolote]] |align="right"|18.660 |- |[[Ալբոնդոն]] |[[:es:Albondón|Albondón]] |align="right"|745 |- |[[Ալբունյան]] |[[:es:Albuñán|Albuñán]] |align="right"|418 |- |[[Ալբունյոլ]] |[[:es:Albuñol|Albuñol]] |align="right"|6 998 |- |[[Ալբունյուելաս]] |[[:es:Albuñuelas|Albuñuelas]] |align="right"|836 |- |[[Ալդեյրե]]<!-- համանուն գյուղ Ալմերիա պրովինցիայում --> |[[:es:Aldeire|Aldeire]] |align="right"|635 |- |[[Ալֆակար]] |[[:es:Alfacar|Alfacar]] |align="right"|5.440 |- |[[Ալգարինեխո]] |[[:es:Algarinejo|Algarinejo]] |align="right"|2.677 |- |[[Ալամա դե Գրանադա]] |[[:es:Alhama de Granada|Alhama de Granada]] |align="right"|5.981 |- <!-- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx --> |[[Ալենդին]] |[[:es:Alhendín|Alhendín]] |align="right"|8.928 |- |[[Ալիկուն դե Օրտեգա]] |[[:es:Alicún de Ortega|Alicún de Ortega]] |align="right"|495 |- |[[Ալմեխիխար]] |[[:es:Almegíjar|Almegíjar]] |align="right"|362 |- |[[Ալմունյեկար]] |[[:es:Almuñécar|Almuñécar]] |align="right"|27.135 |- |[[Ալպուխառա դե լա Սիեռա]] |[[:es:Alpujarra de la Sierra|Alpujarra de la Sierra]] |align="right"|1.021 |- <!-- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx --> |[[Ալկիֆե]] |[[:es:Alquife|Alquife]] |align="right"|665 |- |[[Արենաս դել Ռեյ]] |[[:es:Arenas del Rey|Arenas del Rey]] |align="right"|1.280 |- |[[Արմիլյա]] |[[:es:Armilla|Armilla]] |align="right"|24.028 |- |[[Ատարֆե]] |[[:es:Atarfe|Atarfe]] |align="right"|18.392 |- |[[Բասա (քաղաք)|Բասա]] |[[:es:Baza (Granada)|Baza]] |align="right"|20.642 |- |[[Բեաս դե Գրանադա]] |[[:es:Beas de Granada|Beas de Granada]] |align="right"|1.000 |- |[[Բեաս դե Գուադիքս]] |[[:es:Beas de Guadix|Beas de Guadix]] |align="right"|345 |- |[[Բենալուա]] |[[:es:Benalúa|Benalúa]] |align="right"|3.286 |- |[[Բենալուա դե լաս Վիլյաս]] |[[:es:Benalúa de las Villas|Benalúa de las Villas]] |align="right"|1.083 |- |[[Բենամաուրել]] |[[:es:Benamaurel|Benamaurel]] |align="right"|2.337 |- |[[Բերչուլես]] |[[:es:Bérchules|Bérchules]] |align="right"|715 |- |[[Բուբիոն]] |[[:es:Bubión|Bubión]] |align="right"|301 |- |[[Բուսկիստար]] |[[:es:Busquístar|Busquístar]] |align="right"|278 |- |[[Կասին (Իսպանիա)|Կասին]]<!-- նաև ավան Իրանում --> |[[:es:Cacín|Cacín]] |align="right"|587 |- |[[Կադիար]] |[[:es:Cádiar|Cádiar]] |align="right"|1.486 |- |[[Կախար]] |[[:es:Cájar|Cájar]] |align="right"|5.054 |- |[[Լա Կալաոռա]] |[[:es:La Calahorra|La Calahorra]] |align="right"|673 |- <!-- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx --> |[[Կալիկասաս]] |[[:es:Calicasas|Calicasas]] |align="right"|619 |- |[[Կամպոտեխար]] |[[:es:Campotéjar|Campotéjar]] |align="right"|1.271 |- |[[Կանիլես]] |[[:es:Caniles|Caniles]] |align="right"|4.179 |- |[[Կանյար (քաղաք)|Կանյար]] |[[:es:Cáñar|Cáñar]] |align="right"|395 |- |[[Կապիլեյրա]] |[[:es:Capileira|Capileira]] |align="right"|559 |- |[[Կարատաունաս]] |[[:es:Carataunas|Carataunas]] |align="right"|179 |- |[[Կաստարաս]] |[[:es:Cástaras|Cástaras]] |align="right"|244 |- |[[Կաստիլյեխար]] |[[:es:Castilléjar|Castilléjar]] |align="right"|1.344 |- |[[Կաստրիլ]] |[[:es:Castril|Castril]] |align="right"|2.193 |- |[[Սենես դե լա Վեգա]] |[[:es:Cenes de la Vega|Cenes de la Vega]] |align="right"|7.897 |- |[[Չաուչինա]] |[[:es:Chauchina|Chauchina]] |align="right"|5.490 |- |[[Չիմենեաս]] |[[:es:Chimeneas|Chimeneas]] |align="right"|1.326 |- |[[Չուրիանա դե լա Վեգա]] |[[:es:Churriana de la Vega|Churriana de la Vega]] |align="right"|14.556 |- <!-- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx --> |[[Սիխուելա]] |[[:es:Cijuela|Cijuela]] |align="right"|2 455 |- |[[Կոգոլյոս դե Գուադիքս]] |[[:es:Cogollos de Guadix|Cogollos de Guadix]] |align="right"|710 |- |[[Կոգոլյոս Վեգա|Կոգոլյոս դե լա Վեգա]] |[[:es:Cogollos de la Vega|Cogollos de la Vega]] |align="right"|2 068 |- |[[Կոլոմերա]] |[[:es:Colomera|Colomera]] |align="right"|1 588 |- |[[Կորտես դե Բասա]] |[[:es:Cortes de Baza|Cortes de Baza]] |align="right"|2 167 |- |[[Կորտես ի Գրաենա]] |[[:es:Cortes y Graena|Cortes y Graena]] |align="right"|1 067 |- |[[Կուևաս դել Կամպո]] |[[:es:Cuevas del Campo|Cuevas del Campo]] |align="right"|2 032 |- |[[Կուլյար]] |[[:es:Cúllar|Cúllar]] |align="right"|4 859 |- |[[Կուլյար Վեգա]] |[[:es:Cúllar Vega|Cúllar Vega]] |align="right"|6 212 2 |- |[[Դառո]] |[[:es:Darro (Granada)|Darro]] |align="right"|1 470 |- |[[Դեեսաս դե Գուադիքս]] |[[:es:Dehesas de Guadix|Dehesas de Guadix]] |align="right"|531 |- |[[Դեյֆոնտես]] |[[:es:Deifontes|Deifontes]] |align="right"|2 483 |- |[[Դիեսմա]] |[[:es:Diezma (Granada)|Diezma]] |align="right"|830 |- |[[Դիլար]] |[[:es:Dílar|Dílar]] |align="right"|1 638 |- |[[Դոլար (Իսպանիա)|Դոլար]] |[[:es:Dólar (Granada)|Dólar]] |align="right"|582 |- |[[Դուդար (Իսպանիա)|Դուդար]] |[[:es:Dúdar|Dúdar]] |align="right"|296 |- |[[Դուրկալ]] |[[:es:Dúrcal (Granada)|Dúrcal]] |align="right"|7 023 2 |- |[[Էսկուսար]] |[[:es:Escúzar|Escúzar]] |align="right"|816 2 |- |[Ֆեռեյրա (Գրանադա)|Ֆեռեյրա]] |[[:es:Ferreira (Granada)|Ferreira]] |align="right"|339 |- |[[Ֆոնելաս]] |[[:es:Fonelas|Fonelas]] |align="right"|1 126 |- |[[Ֆրեյլա]] |[[:es:Freila|Freila]] |align="right"|1 093 |- |[[Ֆուենտա Վակերոս]] |[[:es:Fuente Vaqueros|Fuente Vaqueros]] |align="right"|4 211 2 |- |[[Լաս Գաբիաս]] |[[:es:Las Gabias|Las Gabias]] |align="right"|13 950 |- |[[Գալերա (Գրանադա)|Գալերա]] |[[:es:Galera (Granada)|Galera]] |align="right"|1 135 |- |[[Гобернадор]] |[[:es:Gobernador (Granada)|Gobernador]] |align="right"|312 |- |[[Гохар]] |[[:es:Gójar|Gójar]] |align="right"|4 964 |- |[[Гор (Гранада)|Гор]] |[[:es:Gor|Gor]] |align="right"|953 |- |[[Горафе]] |[[:es:Gorafe|Gorafe]] |align="right"|506 |- |[[Гранада]] |[[:es:Granada|Granada]] |align="right"|236 207 |- |[[Гуадаортуна|Гвадаортуна]] |[[:es:Guadahortuna|Guadahortuna]] |align="right"|2 154 |- |[[Гуадикс|Гвадикс]] |[[:es:Guadix|Guadix]] |align="right"|20 307 |- |[[Лос-Гуахарес|Лос-Гвахарес]] |[[:es:Los Guájares|Los Guájares]] |align="right"|1 328 |- |[[Гуальчос|Гвальчос]] |[[:es:Gualchos|Gualchos]] |align="right"|2 278 |- |[[Гуэхар-Сьерра]] |[[:es:Güéjar Sierra|Güéjar Sierra]] |align="right"|2 986 |- |[[Гуэвехар]] |[[:es:Güevéjar|Güevéjar]] |align="right"|2 234 2 |- |[[Уэлаго]] |[[:es:Huélago|Huélago]] |align="right"|403 |- |[[Уэнеха]] |[[:es:Huéneja|Huéneja]] |align="right"|1 218 |- |[[Уэскар]] |[[:es:Huéscar|Huéscar]] |align="right"|8 236 |- |[[Уэтор-де-Сантильян]] |[[:es:Huétor Santillán|Huétor de Santillán]] |align="right"|1 798 |- |[[Уэтор-Тахар]] |[[:es:Huétor Tájar|Huétor Tájar]] |align="right"|9 467 |- |[[Уэтор-Вега]] |[[:es:Huétor Vega|Huétor Vega]] |align="right"|10 900 2 |- |[[Ильора]] |[[:es:Illora|Illora]] |align="right"|10 390 |- |[[Итрабо]] |[[:es:Itrabo|Itrabo]] |align="right"|1 115 |- |[[Иснальос]] |[[:es:Iznalloz|Iznalloz]] |align="right"|7 054 2 |- |[[Хайена]] |[[:es:Jayena|Jayena]] |align="right"|1 252 |- |[[Херес-дель-Маркесадо]] |[[:es:Jerez del Marquesado|Jerez del Marquesado]] |align="right"|1 107 |- |[[Хете]] |[[:es:Jete|Jete]] |align="right"|870 |- |[[Хун]] |[[:es:Jun|Jun]] |align="right"|2 377 |- |[[Хувилес]] |[[:es:Juviles|Juviles]] |align="right"|177 2 |- |[[Лачар]] |[[:es:Láchar|Láchar]] |align="right"|2 910 |- |[[Ланхарон]] |[[:es:Lanjarón|Lanjarón]] |align="right"|3 823 |- |[[Лантейра]] |[[:es:Lanteira|Lanteira]] |align="right"|605 |- |[[Лекрин]] |[[:es:Lecrín|Lecrín]] |align="right"|2 336 |- |[[Лентехи (Испания)|Лентехи]] |[[:es:Lentegí|Lentegí]] |align="right"|333 |- |[[Лобрас]] |[[:es:Lobras|Lobras]] |align="right"|128 |- |[[Лоха (Гранада)|Лоха]] |[[:es:Loja (Granada)|Loja]] |align="right"|21 341 |- |[[Лугрос]] |[[:es:Lugros|Lugros]] |align="right"|361 |- |[[Лухар]] |[[:es:Lújar|Lújar]] |align="right"|497 2 |- |[[Ла-Малаа]] |[[:es:La Malahá|La Malahá]] |align="right"|1 709 |- |[[Марасена]] |[[:es:Maracena|Maracena]] |align="right"|19 659 |- |[[Марчаль]] |[[:es:Marchal|Marchal]] |align="right"|388 |- |[[Моклин]] |[[:es:Moclín|Moclín]] |align="right"|4 091 |- |[[Мольвисар]] |[[:es:Molvízar|Molvízar]] |align="right"|3 197 |- |[[Моначиль]] |[[:es:Monachil|Monachil]] |align="right"|6 270 |- |[[Монтефрио]] |[[:es:Montefrío|Montefrío]] |align="right"|6 400 |- |[[Монтехикар]] |[[:es:Montejícar|Montejícar]] |align="right"|2 575 |- |[[Монтильяна]] |[[:es:Montillana|Montillana]] |align="right"|1 350 |- |[[Мораледа-де-Сафайона]] |[[:es:Moraleda de Zafayona|Moraleda de Zafayona]] |align="right"|3 093 |- |[[Морелабор]] |[[:es:Morelábor|Morelábor]] |align="right"|854 |- |[[Мотриль]] |[[:es:Motril|Motril]] |align="right"|58 501 |- |[[Муртас]] |[[:es:Murtas|Murtas]] |align="right"|742 2 |- |[[Невада (Гранада)|Невада]] |[[:es:Nevada (Granada)|Nevada]] |align="right"|1 194 |- |[[Нигуэлас]] |[[:es:Nigüelas|Nigüelas]] |align="right"|1 139 |- |[[Нивар]] |[[:es:Nívar|Nívar]] |align="right"|785 2 |- |[[Охихарес]] |[[:es:Ogíjares|Ogíjares]] |align="right"|12 145 |- |[[Орсе (Гранада)|Орсе]] |[[:es:Orce|Orce]] |align="right"|1 383 |- |[[Орхива]] |[[:es:Órgiva|Órgiva]] |align="right"|5 508 |- |[[Отивар]] |[[:es:Otívar|Otívar]] |align="right"|1 136 |- |[[Отура]] |[[:es:Otura (Granada)|Otura]] |align="right"|5 883 2 |- |[[Падуль]] |[[:es:Padul|Padul]] |align="right"|7 961 |- |[[Пампанейра]] |[[:es:Pampaneira|Pampaneira]] |align="right"|322 |- |[[Педро-Мартинес]] |[[:es:Pedro Martínez (Granada)|Pedro Martínez]] |align="right"|1 189 |- |[[Пелигрос]] |[[:es:Peligros|Peligros]] |align="right"|10 597 |- |[[Ла-Песа]] |[[:es:La Peza|La Peza]] |align="right"|1 381 |- |[[Эль-Пинар]] |[[:es:El Pinar (Granada)|El Pinar]] |align="right"|1 067 |- |[[Пинос-Хениль]] |[[:es:Pinos Genil|Pinos Genil]] |align="right"|1 252 |- |[[Пинос-Пуэнте]] |[[:es:Pinos Puente|Pinos Puente]] |align="right"|13 540 |- |[[Пиньяр]] |[[:es:Píñar|Píñar]] |align="right"|1 358 |- |[[Поликар]] |[[:es:Polícar|Polícar]] |align="right"|227 |- |[[Полопос]] |[[:es:Polopos (Granada)|Polopos]] |align="right"|1 645 |- |[[Португос]] |[[:es:Pórtugos|Pórtugos]] |align="right"|408 |- |[[Пуэбла-де-Дон-Фадрике]] |[[:es:Puebla de Don Fadrique|Puebla de Don Fadrique]] |align="right"|2 554 |- |[[Пульянас|Пулианас]] |[[:es:Pulianas|Pulianas]] |align="right"|4 954 |- |[[Пурульена]] |[[:es:Purullena|Purullena]] |align="right"|2 252 2 |- |[[Кентар]] |[[:es:Quéntar|Quéntar]] |align="right"|1 046 2 |- |[[Рубите]] |[[:es:Rubite|Rubite]] |align="right"|441 2 |- |[[Салар (Гранада)|Салар]] |[[:es:Salar (Granada)|Salar]] |align="right"|2 803 |- |[[Салобренья|Салобрения]] |[[:es:Salobreña|Salobreña]] |align="right"|12 288 |- |[[Санта-Крус-дель-Комерсио]] |[[:es:Santa Cruz del Comercio|Santa Cruz del Comercio]] |align="right"|557 |- |[[Санта-Фе (Гранада)|Санта-Фе]] |[[:es:Santa Fe (Granada)|Santa Fe]] |align="right"|14 934 |- |[[Сопортухар]] |[[:es:Soportújar|Soportújar]] |align="right"|257 |- |[[Сорвилан]] |[[:es:Sorvilán|Sorvilán]] |align="right"|659 2 |- |[[Ла-Таа]] |[[:es:La Taha|La Taha]] |align="right"|714 |- |[[Торре-Кардела]] |[[:es:Torre-Cardela|Torre-Cardela]] |align="right"|1 064 |- |[[Торвискон]] |[[:es:Torvizcón|Torvizcón]] |align="right"|799 |- |[[Тревелес]] |[[:es:Trevélez|Trevélez]] |align="right"|835 |- |[[Турон]] |[[:es:Turón (Granada)|Turón]] |align="right"|330 2 |- |[[Ухихар]] |[[:es:Ugíjar|Ugíjar]] |align="right"|2 599 2 |- |[[Эль-Валье]] |[[:es:El Valle (Granada)|El Valle]] |align="right"|1 174 |- |[[Валье-дель-Салаби]] |[[:es:Valle del Zalabí|Valle del Zalabí]] |align="right"|2 345 |- |[[Валор]] |[[:es:Válor|Válor]] |align="right"|673 |- |[[Вегас-дель-Хениль]] |[[:es:Vegas del Genil|Vegas del Genil]] |align="right"|7 224 |- |[[Велес-де-Бенаудалья]] |[[:es:Vélez de Benaudalla|Vélez de Benaudalla]] |align="right"|2 892 |- |[[Вентас-де-Уэльма]] |[[:es:Ventas de Huelma|Ventas de Huelma]] |align="right"|715 |- |[[Вильямена]] |[[:es:Villamena|Villamena]] |align="right"|1 025 |- |[[Вильянуэва-де-лас-Торрес]] |[[:es:Villanueva de las Torres|Villanueva de las Torres]] |align="right"|774 |- |[[Вильянуэва-Месиа]] |[[:es:Villanueva Mesía|Villanueva Mesía]] |align="right"|2 174 |- |[[Виснар]] |[[:es:Víznar|Víznar]] |align="right"|797 2 |- |[[Сафаррая|Сафаррайя]] |[[:es:Zafarraya|Zafarraya]] |align="right"|2 165 |- |[[Сагра (Гранада)|Сагра]] |[[:es:Zagra|Zagra]] |align="right"|1 022 |- |[[Ла-Субия|Ла-Субиа]] |[[:es:La Zubia|La Zubia]] |align="right"|16 941 |- |[[Сухар]] |[[:es:Zújar|Zújar]] |align="right"|2 834 |- |} edwa7mljc9kebadf0rr44caqhgimest 10357081 10356587 2025-06-18T04:58:29Z CommonsDelinker 212 Replacing USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments_MillenniumOfRussia-b.jpg with [[File:RR3012-0004R_USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments_MillenniumOfRussia-b.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|C 10357081 wikitext text/x-wiki =0= {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" !colspan="2"| Մելքիորե մետաղադրամներ !rowspan="5" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| !colspan="2"| Արծաթե մետաղադրամներ !rowspan="5" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| | |- |width="25px"| |width="225px"| |width="25px"| 2013 |width="225px"| [[Պատկեր:KG-2013-10som-Kaganat-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2013-10som-Kaganat-b.png|110px]] | '''[[Ղրղզական խաքանություն|Ղրղզական մեծ խաքանություն]]'''<br /> [[հին թյուրքական ռունական գիր|հին թյուրք․]]՝ [[Պատկեր:Old Turkic letter I.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter L2.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter B2.svg|11px|Ղրղզական պետություն]]{{Color|white|_}}[[Պատկեր:Old Turkic letter Z.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter I.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter G1.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter R1.svg|11px]][[Պատկեր:Old Turkic letter I.svg|11px|Ղրղզական պետություն]][[Պատկեր:Old Turkic letter Q.svg|11px|Ղրղզական պետություն]]<br /> '''Դիմերեսը'''՝ ոսկեզօծ պատվածքով [[տամգա]]՝ [[ղրղզներ]]ի առաջնային տարածքի ոճավորված [[քարտեզ]]ի ֆոնի վրա, տերության սահմանների ընդլայնումը բնորոշող չորս զինված ձիավորներ։<br />'''Դարձերեսը'''՝ [[բերկուտ]]ի խորհրդանշական պատկերի ուրվագիծը։ |- | 2014 | [[Պատկեր:KG-2014-1som-Barsbek-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2014-1som-Barsbek-b.png|110px]] | 2014 | [[Պատկեր:KG-2014-10som-Barsbek-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2014-10som-Barsbek-b.png|110px]] | '''[[Բարս խաքան|Բարսբեկը]] ղրղզների [[խաքան]]'''<br /> {{lang-ky|{{tooltip|БАРСБЕК — КЫРГЫЗ КАГАНЫ /VIII к./|Բարսբեկը ղրղզների խաքան (8-րդ դար)}}}}<br /> '''Դիմերեսը'''՝ Բարսբեկն իր հեծելազորով։<br />'''Դարձերեսը'''՝ արեգակնային սկավառակը բնորոշող <!--շրջանաձև-->ազգային զարդանախշ։ |- | | | 2015 | [[Պատկեր:KG-2015-Ag-10som-Tamga-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2015-Ag-10som-Tamga-b.png|110px]] | '''Տամգան Ղրղզական խաքանության միասնության խորհրդանիշ'''<br /> {{lang-ky|{{tooltip|ТАМГА|տամգա)}}}}<br /> '''Դիմերեսը'''՝ ղրղզական ազգի ընդհանուր տոհմանշանը՝ ոսկեզօծ պատվածքով, եղջերվի եղջյուրները, ալթայան ծառերն ու [[սոճի]]ները, Ղրղզական խաքանության զորքերը՝ լեռների և կապույտ երկնքի ֆոնի վրա։<br />'''Դարձերեսը'''՝ ղրղզական ցեղերին և տոհմներին պատկանող՝ ընդհանուր ղրղզական տամգայի 13 տարբերակումներ։ |- | 2014 | [[Պատկեր:KG-2014-1som-Kumbez-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2014-1som-Kumbez-b.png|110px]] | 2014 | [[Պատկեր:KG-2014-10som-Kumbez-a.png|110px]][[Պատկեր:KG-2014-10som-Kumbez-b.png|110px]] | '''[[Մանաս (էպոս)|Մանասի]] [[ղումբազ]]'''<br /> {{lang-ky|МАНАСТЫН КҮМБӨЗҮ}}<br />{{lang-en|KUMBEZ OF MANAS}}<br /> '''Դիմերեսը'''՝ Մանասի [[դամբարան]]ը, էպոսի հերոսները ([[մանասչի|երգասաց]], [[ձի|նժույգ]], թռչող [[բազե]])՝ լեռների ֆոնի վրա, ազգային զարդանախշ։<br />'''Դարձերեսը'''՝ զարդանախշ ղումբազից։ |- |} =1= {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="25px"|<center>2000 |rowspan="2" width="250px"|<center>[[Պատկեր:MD-2000-100lei-a.png|125px]][[Պատկեր:MD-2000-100lei-Bătălia de la Vaslui.png|125px]] !height="20px"| [[Վասլույի ճակատամարտ]]ում հաղթանակի 525-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը և անվանական արժեքը, եզրերով՝ պետության անվանումը՝ {{lang-mo|«{{tooltip|REPUBLICA MOLDOVA|Մոլդովայի Հանրապետություն}}»}} և թողարկման տարեթիվը:<br /> '''Դարձերեսը'''՝ նժույգ հեծած [[Շտեֆան Մեծ]]ի և հետիոտն զինվորների պատկերով մարտի տեսարան, իրադարձության անվանումը՝ {{lang-mo|«{{tooltip|BĂTĂLIA DE LA VASLUI|Վասլույի ճակատամարտ}}»}}, տարեթիվը՝ «1475», հոբելյանական տարելիցը՝ {{lang-mo|«{{tooltip|525 ani|525 տարի}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 լեյ։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-925։ '''Քաշը'''՝ 16.50 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500 հատ։ '''Հատվել է''' Չեխիայի դրամահատարանում<ref>Монета «Митрополит Дософтей - 380 лет со дня рождения»; [http://www.ehobbex.com/ru/node/4359 ehobbex.com] {{ref-ru}} /վերցված է 2017-08-13/</ref>։ '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 լեյ։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-925։ '''Քաշը'''՝ 31.10 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500 հատ։ '''Հատվել է''' Չեխիայի դրամահատարանում<ref>Монета «15 лет независимости Республики Молдова»; [http://www.ehobbex.com/ru/node/4395 ehobbex.com] {{ref-ru}} /վերցված է 2017-08-20/</ref>։ |- |rowspan="2"|<center>2004 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:MD-2004-100lei-Ștefan-a.png|125px]][[Պատկեր:MD-2004-100lei-Ștefan-b.png|125px]] !height="20px"| [[Շտեֆան Մեծ]]ի մահվան 500-ամյա տարելից |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզրով վերևում՝ թողարկման տարեթիվը և պետության անվանումը ({{lang-mo|{{tooltip|REPUBLICA MOLDOVA|Մոլդովայի Հանրապետություն}}}}):<br /> '''Դարձերեսը'''՝ հոսպոդարի պատկերը [[թուր|սրով]] և [[վանք|վանական կառույց]]՝{{lang-mo|«{{tooltip|500 de ani de la trecerea în eternitate|հավիտենականության անցման 500 տարի}}»}} մակագրությամբ, եզրով ներքևում՝ հիշատակային տարեթվերը՝ «1504-2004», եզրով վերևում՝ պատվավոր անունը՝ {{lang-mo|«{{tooltip|ȘTEFAN CEL MARE ȘI SFÎNT|Շտեֆան Մեծ և Սուրբ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 լեյ։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-999։ '''Քաշը'''՝ 7.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 24.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 300 հատ։ '''Հատվել է''' Չեխիայի դրամահատարանում<ref>Монета «500-летие со смерти Стефана III»; [http://www.ehobbex.com/ru/node/4362 ehobbex.com] {{ref-ru}} /վերցված է 2017-08-19/</ref>։ |- |rowspan="2"|<center>2008 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:MD-2008-50lei-a.png|125px]][[Պատկեր:MD-2008-50lei-Butnăritul.png|125px]] !height="20px"| [[Տակառագործ]]ություն |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզրով վերևում՝ թողարկման տարեթիվը և պետության անվանումը ({{lang-mo|{{tooltip|REPUBLICA MOLDOVA|Մոլդովայի Հանրապետություն}}}}):<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[տակառ]] պատրաստող մասնագետ, վերևում՝ {{lang-mo|«{{tooltip|MITROPOLITUL VARLAAM|Վառլաամ մետրոպոլիտ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 լեյ։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-925։ '''Քաշը'''՝ 16.50 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500 հատ։ '''Հատվել է''' Չեխիայի դրամահատարանում<ref>Монета «Народная традиция - Бондарное ремесло»; [http://www.ehobbex.com/ru/node/4413 ehobbex.com] {{ref-ru}} /վերցված է 2017-08-26/</ref>։ |- |} = Ավազարկղ 1 = <!-- {{#invoke:navbox|navbox |navbar = plain |title = 1-ին տուր |list1 = --> {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 07 օգոստոսի 2017 |ժամ = 18:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Ալաշկերտ ՖԱ|Ալաշկերտ-2]] |հաշիվ = 1 : 1 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3109&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Արցախ ՖԱ|Արցախ]] |գոլեր 1 = Մհեր '''Սահակյան''' {{Գոլ|79}} |գոլեր 2 = Դավիթ '''Բաբայան''' {{Գոլ|52}} |մարզադաշտ = [[Ալաշկերտ մարզադաշտ]], [[Երևան]] |հանդիսական = 100 |մրցավար = Հենրիկ '''Նալբանդյան''' }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 07 օգոստոսի 2017 |ժամ = 18:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Գանձասար-Կապան ՖԱ|Գանձասար-Կապան-2]] |հաշիվ = 2 : 0 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3110&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Շիրակ ՖԱ|Շիրակ-2]] |գոլեր 1 = Արեգ '''Ազատյան''' {{Գոլ|64||80}} |գոլեր 2 = |մարզադաշտ = [[Գանձասար մարզաբազա]], [[Կապան]] |հանդիսական = 30 |մրցավար = Էրիկ '''Գալստյան''' }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 07 օգոստոսի 2017 |ժամ = 18:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Փյունիկ ՖԱ|Փյունիկ-2]] |հաշիվ = 0 : 3 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3112&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Արարատ ՖԱ (Երևան)|Արարատ-2]] |գոլեր 1 = |գոլեր 2 = Արմեն '''Դերձյան''' {{Գոլ|23}}<br>Միքայել '''Առուստամյան''' {{Գոլ|81||84}} |մարզադաշտ = [[Փյունիկ մարզադաշտ]], [[Երևան]] |հանդիսական = 60 |մրցավար = Գևորգ '''Եղոյան''' }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 07 օգոստոսի 2017 |ժամ = 18:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Էրեբունի ՖԱ|Էրեբունի]] |հաշիվ = 1 : 4 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3113&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Բանանց ՖԱ|Բանանց-2]] |գոլեր 1 = Վարդան '''Պապեյան''' {{Գոլ|85}} |գոլեր 2 = Օրբելի '''Համբարձումյան''' {{Գոլ|13}}<br>Արման '''Խաչատրյան''' {{Գոլ|18||51}}<br>Վարդան '''Սաֆարյան''' {{Գոլ|34}} |մարզադաշտ = [[Բանանց-2 մարզադաշտ]], [[Երևան]] |հանդիսական = 50 |մրցավար = Շահեն '''Աղայան''' }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = 03 սեպտեմբերի 2017 * |ժամ = 17:00 [[UTC+4]] |թիմ 1 = [[Ավան Ակադեմիա ՖԱ|Ավան Ակադեմիա]] |հաշիվ = 1 : 5 |հոդված = [http://www.ffa.am/match.php?match_id=3111&yearId=5348&lang=1 Հաշվետվություն] |թիմ 2 = [[Լոռի ՖԱ|Լոռի]] |գոլեր 1 = Արմեն '''Նահապետյան''' {{Գոլ|24}} |գոլեր 2 = Վիգեն '''Ավետիսյան''' {{Գոլ|3||72}}<br>Էդգար '''Մկրտչյան''' {{Գոլ|33|p}}<br>Էրիկ '''Ղարիբյան''' {{Գոլ|69}}<br>Դավիթ '''Ասլանյան''' {{Գոլ|79}} |մարզադաշտ = [[ԵՖԱ մարզադաշտ]], [[Երևան]] |հանդիսական = 200 |մրցավար = Շահեն '''Աղայան''' }} <!-- |state = collapsed |titlestyle = background:{{գույն|Հայաստան}}; |liststyle = padding:0px; font-size:113%; |listpadding = 0px; }} --> * http://deghin.livejournal.com/186231.html?thread=1173879 * http://www.akumb.am/archive/index.php/t-63607.html * http://www.akumb.am/archive/index.php/t-5942.html * http://lraber.asj-oa.am/3034/1/25.pdf * http://www.lezu.am/?p=607 * https://www.researchgate.net/publication/266087789_TARADARJEL_GRADARJEL_TE_TARGMANEL * [http://brrn.armenia.ru/ru/brrn] = Ավազարկղ 2 = {{Տեղեկաքարտ Մետաղադրամ | Արժողություն = 1 [[թալեր]] | Երկիր = Սաքսոնիայի իշխանություն | Արժողություն բնիկ լեզվով = Ein (1) Taler | Երկիր բնիկ լեզվով = Kurfürstentum Sachsen | Այլ անուններ = | Արժեք = 1 [[սաքսոնական թալեր]] | Կշիռ = | Տրամագիծ = 42 մմ | Եզր = | Բաղադրություն = [[արծաթ]] | Թողարկման թվականները = [[1706]], [[1707]] | Արտադրված քանակը = | Փողերանոց = [[Դրեզդեն]] | Կատալոգի համարը = KM # 750 | Դիմերես = | Դիմերեսի պատկեր = [[Ավգուստ II Ուժեղ]] | Դարձերես = | Դարձերեսի պատկեր = Սաքսոնիայի հերալդիկ վահանը, թագ, տարեթիվ }} Այս տեսակի '''1 թալերը''' [[Սաքսոնիայի իշխանություն|Սաքսոնիայի դքսության]] [[1 թալեր (Սաքսոնիա)|1 թալեր]] արժողության բազմաթիվ այլ տեսակներից մեկն է, արտադրվել է ընդհանուր շրջանառության նպատակով։ == Պատմություն == «Թագապսակ վահան» 1 թալեր արծաթե դրամը տարբերվում է նախորդող և հաջորդող 1 թալեր դրամատեսակներից միայն իր արտաքին տեսքով. կշիռը և չափսերը նույնն են։ Արտադրվել է [[1706]] և [[1707]] թվականներին, հատվել է [[Դրեզդեն]]ի փողերանոցում։ Դրամահատիչն է այդ ժամանակ քաջ հայտնի վարպետ Յոհան Լորենց Հոլանդը, որի ինիցիալները դրոշմված են մետաղադրամի ռևերսի վրա։ Դրամն արտադրվել է Սաքսոնիայի [[կուրֆյուրստ]], դուքս Ֆրիդրիխ Ավգուստ I-ի կողմից, որը նաև [[Լեհաստան]]ի թագավոր դարձավ և ավելի ճանաչված է պատմության մեջ իր լեհական տիտղոսով՝ [[Ավգուստ II Ուժեղ]]։ == Նկարագրություն == === Դիմերես === Դրամի երեսի կողմի կենտրոնում պատկերված է կուրֆյուրստ [[Ֆրիդրիխ Ավգուստ I]]-ի կիսանդրին, որը շրջանակված է [[լատիներեն]] հապավումներով գրությամբ։ Գրությունը նշում է իշխանավորի տիտղոսները եվ անունը (''Ֆրիդրիխ Ավգուստ, Սաքսոնիայի դուքս և Լեհաստանի թագավոր'')։ === Դարձերես === Ետևի կողմի կենտրոնում գտնվում է հերալդիկ վահան, որի վերևում՝ արքայական թագ (այդ պատճառով էլ այս մետաղադրամը ճանաչվում է «Թագապսակ վահան» անունով)։ Վահանի աջ և ձախ կողմերում՝ երեքական ավելի պոքր վահաններ, տակը՝ հատման տարեթիվը։ Տարեթվից ներքև գտնվում է դրամահատիչի ինիցիալներով դրոշմ՝ '''ILH''' (''Յոհան Լորենց Հոլանդ'')։ Այդ ամենը նույնպես շրջանակված է լատիներեն հապավումներով գրությամբ, որի իմաստն է՝ ''Հռոմեական սրբազան կայսրության իշխան և կուրֆյուրստ''։ == Նումիզմատական արժեք == Սաքսոնիայի 1706-1707 թթ. 1 թալեր մետաղադրամը կատալոգները գնահատում են. ''ընտիր վիճակում''՝ $175.00, ''չօգտագործված վիճակում''՝ $1000։ == Աղբյուրներ == * ''Chester L. Krause and Clifford Mishler. Standard Catalog of World Coins. Iola, WI. (18th Century). Page 506''. <!-- {{անավարտ}} [[:Կատեգորիա:Մետաղադրամ]] [[:Կատեգորիա:Թալեր]] [[:Կատեգորիա:Գերմանիայի մետաղադրամներ]] [[:Կատեգորիա:Արծաթե դրամներ]] --> == ոսկի == {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" <!-- width="950px" --> |width="110px"| Անվանական<br>արժեք !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 100<br>դրամ !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 10&nbsp;000<br>դրամ !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 25&nbsp;000<br>դրամ !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 50&nbsp;000<br>դրամ !rowspan="8" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px" rowspan="3"| |- | Քաշը | 1 գ | 7.77 գ<br>(¼ {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 15.55 գ<br>(½ {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 31.10 գ<br>(1 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) |- | Տրամագիծը | 13.90 մմ | 20.00 մմ | 25.20 մմ | 30.20 մմ |- | rowspan="2"|2017 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-25000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-50000dram.png|110px]] |rowspan="5" | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]]<br />{{tooltip|Դարձերեսը|Դարձերեսը շարքի բոլոր ոսկե դրամների համար}} և<br>հայտնի հատված<br>քանակը |- | {{tooltip|3000|հուշադրամներ}} | {{tooltip|1000|հուշադրամներ}} | {{tooltip|800|հուշադրամներ}} | {{tooltip|500|հուշադրամներ}} |- | 2020 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | 2021 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | 2022 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- |} ==արծաթ== {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" <!-- width="950px" --> |width="110px"| Անվանական<br>արժեք !rowspan="27" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 100<br>դրամ !rowspan="27" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 200<br>դրամ !rowspan="27" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 500<br>դրամ !rowspan="27" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 1000<br>դրամ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 5000<br>դրամ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 10&nbsp;000<br>դրամ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" | !width="110px"| 20&nbsp;000<br>դրամ |- | Քաշը | 7.77 գ<br>(1/4 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 15.55 գ<br>(1/2 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 31.10 գ<br>(1 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 155.5 գ<br>(5 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 311.0 գ<br>(10 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}}) | 1 կգ | 5 կգ |- | Տրամագիծը | 20.18 մմ | 27.66 մմ | 38.50 մմ | 60.15 մմ | 75.50 մմ | 100.0 մմ | 149.62 մմ |- | rowspan="2"|2011 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-500dram.PNG|110px]] | rowspan="2" colspan="7"|[[Պատկեր:AM-Noah's Ark-b.png|110px]]<br />{{tooltip|Դարձերեսը|Դարձերեսը շարքի բոլոր մետաղադրամների համար}} և հատված քանակը<ref name="geig"/><ref name="agaunews"/><ref name="goldde" />{{sfn|Standard Catalog of World Coins 2001-Date|2017|էջ=51}}<ref name="galeforcesales">Silver Armenian Noahs Ark Bullion Mintage; [http://galeforcesales.com/Silver-Armenian-Noahs-Ark-Bullion-Mintages.php galeforcesales.com] {{ref-en}}։ Վերցված է 2017-06-28</ref><ref>https://www.gold.ch/silber/silbermuenzen/arche-noah/</ref> |- | 17&nbsp;068 | 15&nbsp;533 | 268&nbsp;325 |- | rowspan="2"|2012 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-1000dram.PNG|110px]] !rowspan="22" style="background-color:#C0C0C0;" | | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-5000dram.PNG|110px]] !rowspan="22" style="background-color:#C0C0C0;" | | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-10000dram.png|110px]] !rowspan="22" style="background-color:#C0C0C0;" | | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-20000dram.png|110px]] |- | 173&nbsp;696 + {{tooltip|2000|հուշադրամներ}} | 102&nbsp;028 + {{tooltip|2000|հուշադրամներ}} | 457&nbsp;576 + {{tooltip|2000|հուշադրամներ}} | 3550 | 2003 | 2449 | 163 |- | rowspan="2"|2013 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-20000dram.png|110px]] |- | 124&nbsp;713 | 90&nbsp;204 | 581&nbsp;800 | 2436 | 1992 | 2826 | 171 |- | rowspan="2"|2014 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-20000dram.png|110px]] |- | 113&nbsp;723 | 87&nbsp;563 | 556&nbsp;323 | 4535 | 3645 | 2590 | 476 |- | rowspan="2"|2015 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-20000dram.png|110px]] |- | 183&nbsp;622 | 139&nbsp;722 | 960&nbsp;182 | 3348 | 4065 | 2485 | 473 |- | rowspan="2"|2016 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-20000dram.png|110px]] |- | 292&nbsp;562 | 156&nbsp;002 | 529&nbsp;202 | 4123 | 4562 | 3606 | 449 |- | rowspan="2"|2017 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-20000dram.png|110px]] |- | 388&nbsp;501 | 81&nbsp;701 | 479&nbsp;551 | 2559 | 2360 | 1507 | 332 |- | rowspan="2"|2018 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-20000dram.png|110px]] |- | 298&nbsp;501 | 73&nbsp;601 | 234&nbsp;001 | 1401 | 1061 | 963 | 195 |- | rowspan="2"|2019 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | 337&nbsp;001 | 66&nbsp;001 | 725&nbsp;001 | 2123 | 1945 | 2670 | 284 |- | rowspan="2"|2020 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | 666&nbsp;501 | 111&nbsp;041 | 861&nbsp;001 | 3801 | 3881 | 1520 | 350 |- | rowspan="2"|2021 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}}{{sfn|Հայաստանի Հանրապետության դրամանիշերը, 2013|էջ=63-67}} | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 8&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 50&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | rowspan="2"|2022 | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |- | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 8&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 50&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- |} ==օլդ== {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1250px" |width="110px"| 2011 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2012 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2013 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2014 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2015 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2016 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2017 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2018 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | |width="110px"| 2019 !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" | | |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-100dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 7.77 գ (1/4 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 20.18 մմ։ |- | 17&nbsp;068 | 173&nbsp;696 | 124&nbsp;713 | 113&nbsp;723 | 183&nbsp;622 | 292&nbsp;562 | 388&nbsp;501 | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}}{{sfn|Հայաստանի Հանրապետության դրամանիշերը, 2013|էջ=63-67}} | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-200dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 200 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 15.55 գ (1/2 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 27.66 մմ։ |- | 15&nbsp;533 | 102&nbsp;028 | 90&nbsp;204 | 87&nbsp;563 | 139&nbsp;722 | 156&nbsp;002 | 81&nbsp;701 | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 2&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2011-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-500dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-500dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 500 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 31.10 գ (1 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 38.50 մմ։ |- | 268&nbsp;325 | 457&nbsp;576 | 581&nbsp;800 | 556&nbsp;323 | 960&nbsp;182 | 529&nbsp;202 | 479&nbsp;551 | {{tooltip|մինչև 8&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 8&nbsp;մլն|տվյալներ դեռևս չկան}} |- |rowspan="7" width="110px"| [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-b.png|110px]]<br /> {{tooltip|Դարձերեսը|Դարձերեսը շարքի բոլոր մետաղադրամների համար}} | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-1000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-1000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 1000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 155.5 գ (5 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 60.15 մմ։ |- | 3550 | 2436 | 4535 | 3348 | 4123 | 2559 | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-5000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-5000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 5000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 311.0 գ (10 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 75.50 մմ։ |- | 2003 | 1992 | 3645 | 4065 | 4562 | 2360 | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-10000dram.PNG|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-10000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 10&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 1 կգ։ '''Տրամագիծը'''՝ 100.0 մմ։ |- | 2449 | 2826 | 2590 | 2485 | 3606 | 1507 | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 500&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2012-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2013-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2014-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2015-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2016-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2017-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-2018-20000dram.png|110px]] | [[Պատկեր:Մատչելի պատկերը բացակայում է.png|110px]] |rowspan="2"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 20&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 5 կգ։ '''Տրամագիծը'''՝ 149.62 մմ։ |- | {{tooltip|Քանակը|Հատված քանակը}}</small><ref name="geig"/><ref name="agaunews"/><ref name="goldde" /><!-- {{sfn|Standard Catalog of World Coins 2001-Date|2017|էջ=51}}<ref name="galeforcesales">Silver Armenian Noahs Ark Bullion Mintage; [http://galeforcesales.com/Silver-Armenian-Noahs-Ark-Bullion-Mintages.php galeforcesales.com] {{ref-en}}։ Վերցված է 2017-06-28</ref> --> | 163 | 171 | 476 | 473 | 449 | 332 | {{tooltip|մինչև 50&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} | {{tooltip|մինչև 50&nbsp;000|տվյալներ դեռևս չկան}} |- |} {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 2017 |width="225px"| [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-100dram.png|110px]][[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]] |width="250px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 1.00 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 13.90 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3000 հատ։ !rowspan="2" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 2017 |width="225px"| [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-25000dram.png|110px]][[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]] |width="250px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 25&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 15.55 գ (1/2 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.20 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 800 հատ։ |- | 2017 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-10000dram.png|110px]][[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 10&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 7.77 գ (1/4 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 20.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1000 հատ։ | 2017 | [[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-2017-50000dram.png|110px]][[Պատկեր:AM-Noah's Ark-gold-b.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 50&nbsp;000 դրամ։ '''Քաշը'''՝ 31.10 գ (1 {{tooltip|OZ|տրոյական ունցիա}})։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.20 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500 հատ։ |- |} =Այլ= <!-- [[Պատկեր:Արցախ նահանգ.png|250px|մինի|աջից|Արցախ նահանգը]] '''Արցախը հնագույն շրջանից մինչև 10-րդ դարը''', ըստ 5-[[7-րդ դար]]երի «[[Աշխարհացույց]]»-ի, եղել է [[Մեծ Հայք]]ի 10-րդ նահանգը կամ աշխարհը (վերջինիս արևելյան մասում): Բաժանվել է 12 գավառի՝ Մյուս Հաբանդ, [[Վայկունիք]] (Վակունիք), [[Բերձոր]] (Բերդաձոր), [[Մեծիրանք]] (Մեծառանք), [[Մեծ Կուանք]] (Մեծ Կվենք), [[Հարճլանք]] (Հարջլանք), [[Մուխանք]], [[Պիանք]], Պարծկանք (Պարզկանք), [[Քուստի]], Փառնես, Կողթ։ Տարածքն ավելի քան 15,5 հազար կմ<sup>2</sup> էր։ Մինչև 4-րդ դարը ներառել է նաև [[Սևանա լիճ|Սևանա լճ]]ի ավազանի արևելյան հատվածը (Ծավդեք կամ Սոդք): Հյուսիսում և արևելքում սահմանակից էր [[Ուտիք]] նահանգին, հարավում՝ [[Փայտակարան]]ին, արևմուտքում՝ [[Սյունիք]]ին: Սկզբնաղբյուրներում երկրամասը կոչվել է նաև Արձախ, Ծավդեից աշխարհ, Փոքր Սյունիք, [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] (Ուրարտու, [[Մ.թ.ա. 9-րդ դար|մ. թ. ա. 9]]-[[Մ.թ.ա. 6-րդ դար|6-րդ դար]]եր) սեպագիր արձանագրություններում՝ «Արդախ», «Ուրդեխե», «Ատախունի» անուններով։ == Արցախը հնագույն շրջանում == [[Պատկեր:Maps of the Armenian Empire of Tigranes.gif|250px|մինի|աջից|Մեծ Հայքի քարտեզը]] Հույն աշխարհագետ ու պատմագիր [[Ստրաբոն]]ը ([[մ.թ.ա. 64]]/63 - մ. թ. [[23]]/[[24]]) հիշատակել է «Օրխիստինե» ձևով՝ նշելով նահանգի ռազմական հզորությունը. «...պատերազմների ժամանակ հանում է մեծաքանակ հեծելազոր»: [[10-րդ դար]]ից, երբ [[Առանշահիկներ]]ը երկրի քաղաքական կենտրոնը տեղափոխել են [[Խաչեն (գետ)|Խաչենագետի]] հովիտ, «[[Արցախ]]» տեղանունն աստիճանաբար փոխարինվել է «Խաչենով», իսկ [[16-րդ դար|16]]-[[17-րդ դար|17]] դարերից կրել է օտար՝ «[[Ղարաբաղ]]» («Սև այգի») անվանումը։ «Արցախ» տեղանունը կրկին շրջանառվում է [[1988]] թվականից։ Արցախի նախարարական տունը, ըստ ավանդության, սերում է [[Հայկ Նահապետ]]ի ժառանգ Սիսակից։ Նախարարական տան նախահայրը եղել է Հայկազուն Առանը, որի անունից էլ առաջացել է հարստության «Առանշահիկ» (նշանակում է Առանի տիրակալ) անվանումը։ Երկրամասի մասին առաջին վկայությունները [պեղվել է [[Ազոխ (քարանձավ)|Որվանի (Ազոխ)]], Ծծախաչի, Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում] վերաբերում են [[հին քարի դար]]ի (պալեոլիթ) աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ): Մարդու [[էվոլյուցիա]]յի հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի Որվանի քարայրում ([[ԼՂՀ]] [[Հադրութ]]ի շրջան) հայտնաբերված նեանդերթալյան [[մարդ]]ու ծնոտը։ [[Բրոնզ]]ի և [[երկաթ]]ի դարաշրջաններին վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների ([[Ստեփանակերտ]], [[Խոջալու]], [[Կրկժան]], [[Ամարաս]], [[Մադաղիս]], Խաչենագետի, Իշխանագետի հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված [[Կուր]]-[[Արաքս]]յան մշակութային շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։ Մ.թ.ա. առաջին հազարամյակի սկգբներին Արցախը եղել է [[Ասորեստան]]ի և [[Վանի թագավորություն]]ների քաղաքական ու մշակութային ագդեցությունների ոլորտներում։ [[Խոջալու]]ի (Իվանյան) դամբարանաղաշտերից հայտնաբերվել է Ասորեստանի թագավոր Աղադ-Նիրարի անունը կրող սարդիոնե ուլունք։ Ըստ Վանի թագավորության [[Սարդուրի Բ]] արքայի ([[մ.թ.ա. 764]]-735) սեպագիր արձանագրության (պահպանվել է Ծովք գյուղի մոտ)՝ նրա զորքերը հասել են Ուրդեխե (Արցախ) երկիրը։ [[Մ.թ.ա. 550]]-[[Մ.թ.ա. 331|331]]թվականին Արցախը, Հայկազուն-Երվանդյանների թագավորության կազմում, [[Աքեմենյան տերություն|Աքեմենյան աշխարհակալության]] գերիշխանության տակ էր։ == Արտաշեսյան թագավորության ժամանակաշրջանում == [[Պատկեր:Tigran the Great illustration.jpg|250px|մինի|ձախից|Տիգրան Բ]] [[Մեծ Հայք]]ի [[Արտաշեսյանների թագավորություն|Արտաշեսյանների թագավորության]] ([[մ.թ.ա. 189]]-մ.թ. 1) սահմանները հյուսիս-արևելքում անցել են Կուր գետով, ներառել Արցախը, որը կառավարել է բնիկ Առանշահիկ (Եռանշահիկ) իշխանական տոհմը։ [[Տիգրան Բ Մեծ]] արքան ([[մ.թ.ա. 95]]-[[Մ.թ.ա. 55|55]]) այստեղ կառուցել է իր անունը կրող քաղաքներից մեկը՝ Արցախի [[Տիգրանակերտ]]ը (հնավայրը ԼՂՀ Աղդամ քաղաքի շրջակայքում է, պեղումները՝ [[2006]] թվականից): == Արշակունիների թագավորության ժամանակաշրջանում == [[Պատկեր:Arshakuni Armenia 150-en.svg|մինի|Հայաստանն Արշակունիների թագավորության ժամանակաշրջանում]] [[66]]-[[428]] թվականներին Արցախը Մեծ Հայքի [[Արշակունիների թագավորություն|Արշակունիների թագավորության]] կազմում էր, որի անկումից և մարզպանական կարգավիճակով [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի գերիշխանության տակ անցնելուց հետո Արցախն ու [[Ուտիք]]ը միացվել են Կուրից հյուսիս գտնվող Աղվանից թագավորությանը։ Վերջինս [[469]] թվականին վերածվել է պարսկական մարզպանության՝ պահպանելով «Աղվանք» անունը։ 4-րդ դարի սկգբին Արցախը հենակետ է եղել Հյուսիս-արևելյան Հայաստանում և հարևան բուն [[Աղվանք]]ում քրիստոնեություն տարածելու համար։ Աղվանից ու Վրաց եպիսկոպոս, Աղվանից եկեղեցու հիմնադիր Գրիգորիսը ([[Գրիգոր Ա Լուսավորիչ|Գրիգոր Ա Լուսավորչ]]ի թոռը) մեծ դեր է խաղացել Արցախի և Ուտիքի, ինչպես նաև բուն Աղվանքի մի շարք գավառներում քրիստոնեությունը քարոզելիս, որտեղ էլ նահատակվել է [[Արշակունիներ (մազքթաց)|Մազքթաց]] թագավոր [[Սանեսան]]ի կարգադրությամբ։ [[5-րդ դար]]ի սկգբին, հայերեն գրերի ստեղծման շնորհիվ, ինչպես [[Հայաստան]]ի մյուս նահանգներում, այնպես էլ Արցախում սկսվել է կրթամշակութային աննախադեպ վերելք։ Ընդ որում՝ Սբ. [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ն Արցախի [[Ամարաս]] վանքում հիմնադրել է առաջին հայկական դպրոցներից մեկը։ [[Պատկեր:Ամարաս 03.jpg|250px|մինի|աջից|Արցախի Ամարաս վանքի շրջապարիսպը]] == 5-6-րդ դարերում == [[Պատկեր:Battle of Avarayr.gif|250px|մինի|ձախից|Ավարայրի ճակատամարտը]] [[5-րդ դար|5]]-[[6-րդ դար]]երում Արցախը մտել է պարսկահպատակ Աղվանից մարզպանության մեջ։ [[Ավարայրի ճակատամարտ]]ում ([[451]] թվականի [[մայիսի 26]]) Արցախի այրուձին գլխավորել է Առանշահիկ [[Բակ]] իշխանը, որը ճակատամարտից հետո վերադարձել է Արցախ։ Օգտվելով Պարսից արքունիքի զիջումներից (Հայաստանից իր զորքերի հետ կանչելը և այլն)՝ Արցախի Առանշահիկները [[Վաչագան Գ Բարեպաշտ]]ի (մոտ [[487]]-[[510]]) գլխավորությամբ ստեղծել են թագավորություն, որն ընդգրկել է Ուտիքը և բուն Աղվանքը ([[Ալբանիա]], զբաղեցրել է [[Կովկասյան Մեծ լեռնաշղթա]]յի և Կուր գետի միջակա տարածքը): Վերջինս թագավորանիստ է դարձրել իր հիմնադրած Դյուտական ավանը ([[Թարթառ|Տրտու գետի]] ափին): Ծավալել է եկեղեցական, լուսավորչական և քարոզչական բուռն գործունեություն, կառուցել է բազմաթիվ վանքեր ու եկեղեցիներ (Բաքվում առաջին հայկական եկեղեցին կառուցվել է [[500]] թվականին), բացել դպրոցներ։ Թագավորության վարչական հիմքերն ամրապնդելու նպատակով Վաչագան Գ Բարեպաշտը ձեռնամուխ է եղել ներքին կարգուկանոնն ապահովող օրենքների մշակմանը։ ժամանակի նշանավոր մտածողների (Մատթե, Աբրահամ Մամիկոնյան, Պետրոս Սյունեցի) աջակցությամբ և եկեղեցական նախկին կանոնների ու պետական կազմակերպության մասին պահպանված մատենագրական նյութերի հիման վրա Վաչագան Գ Բարեպաշտի կազմած «Սահմանադրութիւն կանոնական...» հաստատվել է [[Աղվենի եկեղեցական ժողով]]ում: == 7-10-րդ դարերում == [[Պատկեր:Gagik I Bagratuni.jpg|մինի|Գագիկ Առաջին Բագրատունի]] Սակայն պարբերական ընդվզումները պարսից տիրապետության դեմ և վերջինիս պատժարշավները հետագայում երկրամասն այնքան են թուլացրել, որ Արցախն ի վիճակի չի եղել դիմադրելու [[7-րդ դար]]ի սկգբին երկիր ներխուժած խազարներին։ [[7-րդ դար]]ի կեսից մինչև [[9-րդ դար]]ի վերջը Արցախը եղել է արաբական գերիշխանության տակ։ Առանշահիկ և [[Միհրանյաններ|Միհրանյան]] տոհմերի շուրջ 200-ամյա դաժան պայքարը (վերջիններս Ուտիք էին թափանցել [[7-րդ դար]]ում) [[9-րդ դար]]ի սկգբին ավարտվել է առաջինի հաղթանակով։ [[Հակաարաբական ապստամբությունը Հայաստանում (850-855)|Հակաարաբական ապստամբության]] ժամանակ՝ 9-րդ դարի առաջին կեսից մինչև [[853]] թվականը Առանշահիկների 2 ճյուղերը՝ խաչենցիները՝ [[Սահլ Սմբատյան]]ի գլխավորությամբ, և դիզակցիները՝ [[Գտիչ]]ի ([[Քթիշ ամրոց]]) հերոս Եսայի Աբու-Մուսեի ղեկավարությամբ, դիմադրել են արաբական զորքերին։ Թեև Արցախի ու հարակից հայկական գավառների ապստամբությունները դաժանորեն ճնշվել են, իսկ կազմակերպիչներից շատերը՝ աքսորվել, [[9-րդ դար]]ի վերջին Արցախի իշխանական տան 2 ճյուղերը վերստին հզորացել են և [[Բագրատունյաց Հայաստան|Բագրատունյաց թագավորության]] ([[885]]-[[1045]]) ենթակայությամբ ստեղծել 2 փոքր թագավորություններ՝ մեկը՝ Դիզակում Եսայիի թոռ Գագիկի գահակալությամբ, մյուսը՝ [[Խաչեն]]ում՝ Սահլ Սմբատյանի թոռ [[Համամ Արևելցի|Համամ-Գրիգոր Բարեպաշտ]]ի ([[Համամ Արևելցի]]) ղեկավարությամբ։ Վերջինիս տիրապետությունը տարածվել է Սևանա լճի հարավ-արևելյան ափերից մինչև [[Մուղանի դաշտ]]ը, իսկ հյուսիսում ընդգրկել է Ուտիքի արևմտյան գավառներն ու հայաբնակ [[Կամբեճան]] գավառը (հետագայում Շաքի): Համամ-Գրիգոր Բարեպաշտի 4 որդիները նրա թագավորության սահմաններում [[10-րդ դար]]ի սկգբին ստեղծել են 4 նոր իշխանություններ՝ Վերին Խաչենում ([[Սոդք]], [[Ծար]], [[Հաթերք]]), Ներքին Խաչենում ([[Գանձասար]]ը՝ իր հարակից տարածքով, Մեծ Առանքը՝ [[Խաչեն (գետ)|Խաչենագետ]]ի ու Կարկառի հովիտները, և Հաբանդի մի մասը՝ այժմյան [[Մարտունի]]ի շրջան), Փառիսոսի թագավորությունը (Փառնես-Փառիսոս գավառով, Շամքորը՝ իր հարակից տարածքով, Գարդմանքն ու [[Ձորագետ]]ի կողմերը) և Կամբեճան-Շաքիի թագավորությունը, որը [[10-րդ դար]]ի կեսին կտրվել է հայկական միջավայրից, որովհետև Համամի թոռ Իշխանիկն ու նրա մայրը՝ Դինարը ([[Վրացիներ|վրաց]] իշխանաց իշխան Համամ Արևելցիի քույրը), բնակչությանը քաղկեդոնական են դարձրել և հեռացրել Հայոց եկեղեցուց ու պետությունից։ Փառիսոսի թագավորությունը գոյատևել է շուրջ 150 տարի։ [[Գանձակ]]ի Փալդունյան ամիրության հարձակումների հետևանքով դադարել է գոյություն ունենալուց։ {{ՂԱՊ}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[:Կատեգորիա:Արցախ]] [[:Կատեգորիա:Արցախի պատմություն]] [[:Կատեգորիա:Միջնադարյան Հայաստան]] [[:Կատեգորիա:Նախնադարյան Հայաստան]] --> <nowiki>{{Ջնջել}} </nowiki> ==Կազմակերպիչ երկրները== {| class="wikitable" !Անգամ !Երկիր !Տարեթվերը |- |align=center|-||-||- |- |align=center|-||-||- |- |align=center|-||-||- |- |align=center|-||-||- |} <small>''* ---:''</small> ==Մրցավայրեր== ===[[Գանա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Ակրա]] | width=200|'''[[Կումասի]] |- | width=200|'''[[Ակրա Սպորտս մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Բաբա Յարա մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|Accra Sports Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|Baba Yara Stadium|անգլերեն}} |- | '''40 000 նստատեղ | '''40 000 նստատեղ |- | '''''14 հանդիպումներ | '''''10 հանդիպումներ |- | | [[Պատկեր:Baba Yara Sports Stadium in Kumasi.jpg|170px]] |} ===[[Եգիպտոս]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Կահիրե]] | width=200|'''[[Ալեքսանդրիա]] | width=200|'''[[Ալ-Մահալա Ալ-Կուբրա]] | width=200|'''[[Կահիրե]] | width=200|'''[[Դամանհուր]] |- | width=200|'''[[Կահիրեի միջազգային մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Ալեքսանդրիա մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Ալ-Մահալա մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Մոխտար Ալ-Տետշ մարզադաշտ]] | width=200|'''Դամանհուր մարզադաշտ ''(նախկին)''''' |- | <small>'''{{tooltip|ستاد القاهرة الدولي|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Cairo International Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ستاد الإسكندرية|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Alexandria Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ستاد المحلة|արաբերեն}}<br>{{tooltip|El Mahalla Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب مختار التتش|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Mokhtar El-Tetsh Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب دمنهور|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Damanhour Stadium|անգլերեն}} |- | '''75 000 նստատեղ | '''20 000 նստատեղ | '''29 000 նստատեղ | '''25 000 նստատեղ | '''8 000 նստատեղ |- | '''''16 հանդիպումներ | '''''11 հանդիպումներ | '''''3 հանդիպումներ | '''''3 հանդիպումներ | '''''3 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:Cairo International Stadium.jpg|170px]] | [[Պատկեր:GD-EG-Alex-Stade002.JPG|170px]] | | [[Պատկեր:Mokhtar El-Tetsh Stadium.jpg|170px]] | |} ===[[Եթովպիա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width= 200|'''[[Ադիս Աբեբա]] | width= 200|'''[[Դիրե Դաուա]] |- | width= 200|'''[[Ադիս Աբեբա մարզադաշտ]] | width= 200|'''[[Դիրե Դաուա մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|አዲስ አበባ ስታዲየም|ամհարերեն}}<br>{{tooltip|Addis Ababa Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ድሬ ዳዋ ስታዲየም|ամհարերեն}}<br>{{tooltip|Dire Dawa Stadium|անգլերեն}} |- | '''35 000 նստատեղ | '''18 000 նստատեղ |- | '''''25 հանդիպումներ | '''''6 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:Addis Ababa Stadium.jpg|170px]] | |} ===[[Էրիթրեա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width= 200|'''[[Ասմարա]] |- | width= 200|'''[[Ցիցերո մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ሲሴሮ ስታዲየም|տիգրինյա}}<br>{{tooltip|Cicero Stadium|անգլերեն}} |- | '''20 000 նստատեղ |- | '''''7 հանդիպումներ |} ===[[Թունիս]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Թունիս (քաղաք)|Թունիս]] | width=200|'''[[Սֆաքս]] | width=200|'''[[Սուս]] | width=200|'''[[Բիզերտա]] |- | width=200|'''[[Չեդլի Զույտեն մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Տայեբ Մհիրի մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Բու Ալի Լահուր մարզադաշտ (Համամ Սուս)|Բու Ալի Լահուր մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Ահմեդ Բսիրի մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ملعب الشاذلي زويتن|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Chedly Zouiten|ֆրանսերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب الطيّب المهيري|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Taïeb Mehiri|ֆրանսերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب بوعلي الحوار|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Bou Ali-Lahouar|ֆրանսերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب أحمد البصيري|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Ahmed Bsiri|ֆրանսերեն}} |- | '''18 000 նստատեղ | '''30 000 նստատեղ | '''6 500 նստատեղ | '''8 000 նստատեղ |- | '''''5 հանդիպումներ | '''''1 հանդիպում | '''''1 հանդիպում | '''''1 հանդիպում |- | [[Պատկեր:Stade Chedly-Zouiten.jpg|170px]] | [[Պատկեր:Stade Taïeb Mehiri.jpg|170px]] | [[Պատկեր:Stade Bou Ali Lahouar.jpg|170px]] | [[Պատկեր:Stade Ahmed Bsiri.jpg|170px]] |} ===[[Լիբիա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Տրիպոլի]] | width=200|'''[[Բենղազի]] |- | width=200|'''[[Հունիսի 11 մարզադաշտ (Տրիպոլի)|Հունիսի 11 մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Մարտի 28 մարզադաշտ (Բենղազի)|Մարտի 28 մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ملعب 28 مارس|արաբերեն}}<br>{{tooltip|June 11 Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب 11 يونيو|արաբերեն}}<br>{{tooltip|March 28 Stadium|անգլերեն}} |- | '''65 000 նստատեղ | '''55 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:11 June Stadium BenTaher.jpg|170px]] |} ===[[Կամերուն]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Յաունդե]] | width=200|'''[[Դուալա]] |- | width=200|'''[[Ահմադու Ահիջո մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Ռեունիֆիկասիոն մարզադաշտ (Դուալա)|Ռեունիֆիկասիոն մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|Stade Ahmadou Ahidjo|ֆրանսերեն}}<br>{{tooltip|Ahmadou Ahidjo Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|Stade de la Réunification|ֆրանսերեն}}<br>{{tooltip|Reunification Stadium|անգլերեն}} |- | '''52 000 նստատեղ | '''30 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:Stade Ahmadou Ahidjo.jpg|170px]] | [[Պատկեր:stadedelareunificationdouala.jpg|170px]] |} ===[[Կոտ դ'Իվուար]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width= 200|'''[[Աբիջան]] | width= 200|'''[[Բուակե]] |- | width=200|'''[[Ֆելիքս Ուֆուե-Բուանյի մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Բուակե մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|Stade Félix Houphouët-Boigny|ֆրանսերեն}} | <small>'''{{tooltip|Stade Bouaké|ֆրանսերեն}} |- | '''50 000 նստատեղ | '''40 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:StadeFHB.jpg|170px]] | [[Պատկեր:Stade de la paix en reconstruction.PNG|170px]] |} ===[[Մարոկո]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Կասաբլանկա]] | width=200|'''[[Ռաբաթ]] |- | width=200|'''[[Մոհամեդ V մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Մուլայ Աբդալահ մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ملعب محمد الخامس|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Mohammed V|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب مولاي عبد الله|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Stade Moulay Abdellah|անգլերեն}} |- | '''65 000 նստատեղ | '''52 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[Պատկեր:Raja de Casablanca vs Mouloudia dOujda, November 02 2008-04.jpg|170px]] | |} ===[[Նիգերիա]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width=200|'''[[Լագոս]] | width=200|'''[[Իբադան]] |- | width=200|'''[[Լագոսի ազգային մարզադաշտ|Ազգային մարզադաշտ]] | width=200|'''[[Օբաֆեմի Ավոլովո մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|National Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|Obafemi Awolowo Stadium|անգլերեն}} |- | '''45 000 նստատեղ | '''25 000 նստատեղ |- | '''''9 հանդիպումներ | '''''7 հանդիպումներ |- | [[:Պատկեր:Lagos National Stadium.jpg|170px]] | |} ===[[Սուդան]]=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- | width= 200|'''[[Խարթում]] | width= 200|'''[[Վադ Մեդանի]] |- | width= 200|'''[[Խարթում մարզադաշտ]] | width= 200|'''[[Վադ Մեդանի մարզադաշտ]] |- | <small>'''{{tooltip|ملعب الخرطوم|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Khartoum Stadium|անգլերեն}} | <small>'''{{tooltip|ملعب وادي ميداني|արաբերեն}}<br>{{tooltip|Wad Medani Stadium|անգլերեն}} |- | '''30 000 նստատեղ | '''15 000 նստատեղ |- | '''''12 հանդիպումներ | '''''6 հանդիպումներ |- | | [[Պատկեր:Stade Wad Medani.jpg|170px]] |} <noinclude> ==Նայիր նաև== * [[Աֆրիկյան ազգերի գավաթ]] ==Ծանոթություն== {{reflist}} ==Հղումներ== * * * {{Ֆուտբոլի աֆրիկյան ազգերի գավաթ}} [[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աֆրիկյան ազգերի գավաթ]]</noinclude> == Памятные монеты СССР == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" !colspan="8"|Юбилейные и памятные монеты из недрагоценных металлов (1961—1991) |- ! Изображение !! Номинал, год<br />Описание !! [http://shiraliv.ru/ shiraliv.ru]<br />[http://collection-coin.ru/yubilejnye-monety-sssr.html collection-coin.ru] !! Щёлоков !! {{tooltip|Ганичев|Ганичев С. И. и др., Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989. Каталог}} !! fcoins.ru !! !! |- | [[Պատկեր:RR3009-0001 USSR-1965-1ruble-CuNi-Victory20-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1965-1ruble-CuNi-Victory20-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1965<br />20 лет Победы над Германией || Н.А.Соколов/А.В.Козлов<br />ЛМД || А.В.Козлов\Н.А.Соколов || Н.А.Соколов/А.В.Козлов || Н.А.Соколов/А.В.Козлов || || |- | [[Պատկեր:RR3005-0001 USSR-1967-10copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-10copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 10 копеек, 1967<br />50 лет Советской власти || Ю.А.Лукьянов<br />ЛМД || Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || || |- | [[Պատկեր:USSR-1967-15copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-15copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 15 копеек, 1967<br />50 лет Советской власти || П.Д.Волков<br />ЛМД || П.Д.Волков || П.Д.Волков || П.Д.Волков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1967-20copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-20copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 20 копеек, 1967<br />50 лет Советской власти || В.К.Никитин<br />ЛМД || В.К.Никитин || В.К.Никитин || В.К.Никитин || || |- | [[Պատկեր:USSR-1967-50copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-50copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 50 копеек, 1967<br />50 лет Советской власти || И.С.Крылков<br />ЛМД || В.Ф.Бармин\И.С.Крылков || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1967-1ruble-CuNi-SovietPower50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1967-1ruble-CuNi-SovietPower50-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1967<br />50 лет Советской власти || И.С.Крылков<br />ЛМД || В.Ф.Бармин\И.С.Крылков || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || |- | [[Պատկեր:RR3009-0003 USSR-1970-1ruble-CuNi-Lenin100-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1970-1ruble-CuNi-Lenin100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1970<br />100 лет со дня рождения В. И. Ленина || В.А.Ермаков<br />ЛМД || В.А.Ермаков/Н.А.Соколов || В.А.Ермаков || П.Д.Волков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1975-1ruble-CuNi-Victory30-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1975<br />30 лет Победы в Великой Отечественной войне || В.А.Ермаков<br />ЛМД || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1977-1ruble-CuNi-October60-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1977<br />60 лет Советской власти || В.П.Зайцев<br />ЛМД || В.А.Ермаков/В.П.Зайцев || В.П.Зайцев || В.П.Зайцев || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1977-1ruble-CuNi-Olympics80 Emblem-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1977<br />Олимпиада 1980. Эмблема Олимпийских игр || Ю.А.Лукьянов<br />ЛМД || 0 || Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1978-1ruble-CuNi-Olympics80 Kremlin-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1978<br />Олимпиада 1980. Московский Кремль || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1979-1ruble-CuNi-Olympics80 MSU-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1979 <br /> Олимпиада 1980. Здание МГУ || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1979-1ruble-CuNi-Olympics80 Cosmos-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1979 <br /> Олимпиада 1980. Обелиск покорителям космоса || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1980-1ruble-CuNi-Olympics80 Mossovet-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1980 <br /> Олимпиада 1980. Здание Моссовета || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1980-1ruble-CuNi-Olympics80 Torch-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1980 <br /> Олимпиада 1980. Олимпийский факел || В.А.Ермаков<br />ЛМД || 0 || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1981-1ruble-CuNi-GagarinInSpace20-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1981<br /> 20 лет полёта в космос Ю. Гагарина || В.А.Ермаков<br />ЛМД || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1981-1ruble-CuNi-FriendshipForEver-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1981<br /> Дружба навеки || В.В.Никитин<br />ЛМД || В.А.Ермаков || В.В.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1982-1ruble-CuNi-USSR60-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1982<br /> 60 лет образования СССР || В.К.Никитин<br />ЛМД || В.К.Никитин || В.К.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-TereshkovaInSpace20-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1983<br /> 20 лет полёта в космос В. Терешковой || И.С.Крылков<br />ЛМД || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-FyodorovDeath400-b.jpg |75px]] || 1 рубль, 1983<br /> 400 лет со дня смерти И. Фёдорова || И.С.Крылков<br />ЛМД || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-Marx165-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1983<br /> 165 лет со дня рождения К. Маркса || В.А.Ермаков<br />ЛМД || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Pushkin185-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1984<br /> 185 лет со дня рождения А. С. Пушкина || Л.Н.Пешкова<br />ЛМД || Л.Н.Пешкова || Л.Н.Пешкова || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Mendeleyev150-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1984<br /> 150 лет со дня рождения Д. И. Менделеева || Ю.А.Лукьянов<br />ЛМД + ММД || Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Popov125-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1984<br /> 125 лет со дня рождения А. С. Попова || В.К.Никитин<br />ЛМД + ММД || В.К.Никитин || В.К.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Lenin115-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1985<br /> 115 лет со дня рождения В. И. Ленина || И.С.Крылков || И.С.Крылков || И.С.Крылков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Engels165-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1985<br /> 165 лет со дня рождения Ф. Энгельса || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Victory40-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1985<br /> 40 лет победы над Германией || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Festival-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1985<br /> Фестиваль молодёжи и студентов в Москве || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || В.А.Ермаков || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1986-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1986-1ruble-CuNi-Lomonosov275-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1986<br /> 275 лет со дня рождения М. В. Ломоносова || М.И.Гогуев || М.И.Гогуев || М.И.Гогуев || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1986-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1986-1ruble-CuNi-PeaceYear-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1986<br /> Международный год мира || Ю.А.Лукьянов || В.П.Зайцев/Ю.А.Лукьянов || Ю.А.Лукьянов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-BorodinoBasrelief-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1987<br /> 175 лет Бородино. Барельеф || А.Г.Мирошниченко || А.Г.Мирошниченко || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-BorodinoObelisc-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1987<br /> 175 лет Бородино. Обелиск || А.Г.Мирошниченко || Б.Д.Желтов || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-Tsiolkovsky130-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1987<br /> 130 лет со дня рождения К. Э. Циолковского || С.А.Сыромятников || С.А.Сыромятников || С.А.Сыромятников || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-October70-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1987<br /> 70 лет Октябрьской революции || В.В.Никитин || В.В.Никитин || В.В.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-3rubles-CuNi-October70-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1987-3rubles-CuNi-October70-b.jpg|75px]] || 3 рубля, 1987 <br /> 70 лет Октябрьской революции || Т.К.Сейфулин || Т.К.Сейфулин || Т.К.Сейфулин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1987-5rubles-CuNi-October70-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3012-0001R USSR-1987-5rubles-CuNi-October70-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1987 <br /> 70 лет Октябрьской революции || В.В.Никитин || В.В.Никитин || В.В.Никитин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-1ruble-CuNi-Gorky120-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1988<br /> 120 лет со дня рождения А. М. Горького || А.Г.Мирошниченко || 0 || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-1ruble-CuNi-Tolstoy160-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1988<br /> 160 лет со дня рождения Л. Н. Толстого || А.Г.Мирошниченко || 0 || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments BronzeHorseman-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1988<br /> Памятник Петру I в Ленинграде || А.В.Бакланов || 0 || А.В.Бакланов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3012-0004R USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments MillenniumOfRussia-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1988<br /> Памятник «Тысячелетие России» в Новгороде || А.Г.Мирошниченко || 0 || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments SaintSophiaCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1988<br /> Софийский собор в Киеве || А.Г.Мирошниченко || 0 || А.Г.Мирошниченко || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Musorgsky150-b.jpg|75px]]|| 1 рубль, 1989<br /> 150 лет со дня рождения М. П. Мусоргского || А.В.Бакланов || 0 || А.В.Бакланов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Shevchenko175-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1989<br /> 175 лет со дня рождения Т. Г. Шевченко || А.А.Колодкин || 0 || А.А.Колодкин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Lermontov175-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1989<br /> 175 лет со дня рождения М. Ю. Лермонтова || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || 0 || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Niyazi100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1989<br /> 100 лет со дня рождения Х. Х. Ниязи || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Eminescu100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1989<br /> 100 лет со дня смерти М. Эминеску || А.В.Бакланов || 0 || А.В.Бакланов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-3rubles-CuNi-SpitakEarthquake-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-3rubles-CuNi-SpitakEarthquake-b.jpg|75px]] || 3 рубля, 1989 <br /> Помощь пострадавшим от землетрясения в Армении || Адамян || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments PokrovskyCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1989<br /> Собор Покрова на Рву в Москве || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || 0 || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments Registan-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1989<br /> Ансамбль Регистан в Самарканде || А.В.Бакланов || 0 || А.В.Бакланов || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments BlagoveschenskyCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1989<br /> Благовещенский собор в Москве || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3009-0038R USSR-1990-1ruble-CuNi-Chekhov130-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> 130 лет со дня рождения А. П. Чехова || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Tchaikovsky150-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> 150 лет со дня рождения П. И. Чайковского || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Zhukov-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> Маршал СССР Г. К. Жуков || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Skaryna500-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> 500 лет со дня рождения Ф. Скорины || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Rainis125-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1990<br /> 125 лет со дня рождения Я. Райниса || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments PeterhofPalace-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1990<br /> Большой дворец в Петродворце || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments UspenskyCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1990<br /> Успенский собор в Москве || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3012-0010R USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments Matenadaran-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1990<br /> Матенадаран в Ереване || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Navoi550-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 550 лет со дня рождения А. Навои || А.В.Бакланов/А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Lebedev125-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 125 лет со дня рождения П. Н. Лебедёва || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Prokofiev100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 100 лет со дня рождения С. С. Прокофьева || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Magtymguly-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Махтумкули || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Ivanov100-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 100 лет со дня рождения К. В. Иванова || Юрьев || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Nizami850-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> 850 лет со дня рождения Н. Гянджеви || А.А.Колодкин || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Running-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Бег || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 LongJump-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Прыжки в длину || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Wrestling-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Борьба || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Weightlifting-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Штанга || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Cycling-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Велосипед || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 JavelinThrow-b.jpg|75px]] || 1 рубль, 1991<br /> Олимпиада в Барселоне. Метание копья || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:3011-0003 USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-b.jpg|75px]] || 3 рубля, 1991<br /> 50 лет победы под Москвой || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments ArkhangelskyCathedral-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1991<br /> Архангельский собор в Москве || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments StateBank-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1991<br /> Здание Госбанка СССР в Москве || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|75px]][[Պատկեր:RR3012-0013R USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments DavidOfSassoun-b.jpg|75px]] || 5 рублей, 1991<br /> Памятник Давиду Сасунскому в Ереване || А.В.Бакланов || 0 || 0 || || || |- |} {{Координационный список}} == Municipio == {|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; !Մունիցիպալիտետ !Իսպաներեն անվանում !Բնակչություն (2017) |- |[[Ագրոն (Անդալուսիա)|Ագրոն]] |[[:es:Agrón (Granada)|Agrón]] |align="right"|290 |- |[[Ալամեդիլյա (Գրանադա պրովինցիա)|Ալամեդիլյա]] |[[:es:Alamedilla|Alamedilla]] |align="right"|606 |- |[[Ալբոլոտե]] |[[:es:Albolote|Albolote]] |align="right"|18.660 |- |[[Ալբոնդոն]] |[[:es:Albondón|Albondón]] |align="right"|745 |- |[[Ալբունյան]] |[[:es:Albuñán|Albuñán]] |align="right"|418 |- |[[Ալբունյոլ]] |[[:es:Albuñol|Albuñol]] |align="right"|6 998 |- |[[Ալբունյուելաս]] |[[:es:Albuñuelas|Albuñuelas]] |align="right"|836 |- |[[Ալդեյրե]]<!-- համանուն գյուղ Ալմերիա պրովինցիայում --> |[[:es:Aldeire|Aldeire]] |align="right"|635 |- |[[Ալֆակար]] |[[:es:Alfacar|Alfacar]] |align="right"|5.440 |- |[[Ալգարինեխո]] |[[:es:Algarinejo|Algarinejo]] |align="right"|2.677 |- |[[Ալամա դե Գրանադա]] |[[:es:Alhama de Granada|Alhama de Granada]] |align="right"|5.981 |- <!-- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx --> |[[Ալենդին]] |[[:es:Alhendín|Alhendín]] |align="right"|8.928 |- |[[Ալիկուն դե Օրտեգա]] |[[:es:Alicún de Ortega|Alicún de Ortega]] |align="right"|495 |- |[[Ալմեխիխար]] |[[:es:Almegíjar|Almegíjar]] |align="right"|362 |- |[[Ալմունյեկար]] |[[:es:Almuñécar|Almuñécar]] |align="right"|27.135 |- |[[Ալպուխառա դե լա Սիեռա]] |[[:es:Alpujarra de la Sierra|Alpujarra de la Sierra]] |align="right"|1.021 |- <!-- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx --> |[[Ալկիֆե]] |[[:es:Alquife|Alquife]] |align="right"|665 |- |[[Արենաս դել Ռեյ]] |[[:es:Arenas del Rey|Arenas del Rey]] |align="right"|1.280 |- |[[Արմիլյա]] |[[:es:Armilla|Armilla]] |align="right"|24.028 |- |[[Ատարֆե]] |[[:es:Atarfe|Atarfe]] |align="right"|18.392 |- |[[Բասա (քաղաք)|Բասա]] |[[:es:Baza (Granada)|Baza]] |align="right"|20.642 |- |[[Բեաս դե Գրանադա]] |[[:es:Beas de Granada|Beas de Granada]] |align="right"|1.000 |- |[[Բեաս դե Գուադիքս]] |[[:es:Beas de Guadix|Beas de Guadix]] |align="right"|345 |- |[[Բենալուա]] |[[:es:Benalúa|Benalúa]] |align="right"|3.286 |- |[[Բենալուա դե լաս Վիլյաս]] |[[:es:Benalúa de las Villas|Benalúa de las Villas]] |align="right"|1.083 |- |[[Բենամաուրել]] |[[:es:Benamaurel|Benamaurel]] |align="right"|2.337 |- |[[Բերչուլես]] |[[:es:Bérchules|Bérchules]] |align="right"|715 |- |[[Բուբիոն]] |[[:es:Bubión|Bubión]] |align="right"|301 |- |[[Բուսկիստար]] |[[:es:Busquístar|Busquístar]] |align="right"|278 |- |[[Կասին (Իսպանիա)|Կասին]]<!-- նաև ավան Իրանում --> |[[:es:Cacín|Cacín]] |align="right"|587 |- |[[Կադիար]] |[[:es:Cádiar|Cádiar]] |align="right"|1.486 |- |[[Կախար]] |[[:es:Cájar|Cájar]] |align="right"|5.054 |- |[[Լա Կալաոռա]] |[[:es:La Calahorra|La Calahorra]] |align="right"|673 |- <!-- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx --> |[[Կալիկասաս]] |[[:es:Calicasas|Calicasas]] |align="right"|619 |- |[[Կամպոտեխար]] |[[:es:Campotéjar|Campotéjar]] |align="right"|1.271 |- |[[Կանիլես]] |[[:es:Caniles|Caniles]] |align="right"|4.179 |- |[[Կանյար (քաղաք)|Կանյար]] |[[:es:Cáñar|Cáñar]] |align="right"|395 |- |[[Կապիլեյրա]] |[[:es:Capileira|Capileira]] |align="right"|559 |- |[[Կարատաունաս]] |[[:es:Carataunas|Carataunas]] |align="right"|179 |- |[[Կաստարաս]] |[[:es:Cástaras|Cástaras]] |align="right"|244 |- |[[Կաստիլյեխար]] |[[:es:Castilléjar|Castilléjar]] |align="right"|1.344 |- |[[Կաստրիլ]] |[[:es:Castril|Castril]] |align="right"|2.193 |- |[[Սենես դե լա Վեգա]] |[[:es:Cenes de la Vega|Cenes de la Vega]] |align="right"|7.897 |- |[[Չաուչինա]] |[[:es:Chauchina|Chauchina]] |align="right"|5.490 |- |[[Չիմենեաս]] |[[:es:Chimeneas|Chimeneas]] |align="right"|1.326 |- |[[Չուրիանա դե լա Վեգա]] |[[:es:Churriana de la Vega|Churriana de la Vega]] |align="right"|14.556 |- <!-- xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx --> |[[Սիխուելա]] |[[:es:Cijuela|Cijuela]] |align="right"|2 455 |- |[[Կոգոլյոս դե Գուադիքս]] |[[:es:Cogollos de Guadix|Cogollos de Guadix]] |align="right"|710 |- |[[Կոգոլյոս Վեգա|Կոգոլյոս դե լա Վեգա]] |[[:es:Cogollos de la Vega|Cogollos de la Vega]] |align="right"|2 068 |- |[[Կոլոմերա]] |[[:es:Colomera|Colomera]] |align="right"|1 588 |- |[[Կորտես դե Բասա]] |[[:es:Cortes de Baza|Cortes de Baza]] |align="right"|2 167 |- |[[Կորտես ի Գրաենա]] |[[:es:Cortes y Graena|Cortes y Graena]] |align="right"|1 067 |- |[[Կուևաս դել Կամպո]] |[[:es:Cuevas del Campo|Cuevas del Campo]] |align="right"|2 032 |- |[[Կուլյար]] |[[:es:Cúllar|Cúllar]] |align="right"|4 859 |- |[[Կուլյար Վեգա]] |[[:es:Cúllar Vega|Cúllar Vega]] |align="right"|6 212 2 |- |[[Դառո]] |[[:es:Darro (Granada)|Darro]] |align="right"|1 470 |- |[[Դեեսաս դե Գուադիքս]] |[[:es:Dehesas de Guadix|Dehesas de Guadix]] |align="right"|531 |- |[[Դեյֆոնտես]] |[[:es:Deifontes|Deifontes]] |align="right"|2 483 |- |[[Դիեսմա]] |[[:es:Diezma (Granada)|Diezma]] |align="right"|830 |- |[[Դիլար]] |[[:es:Dílar|Dílar]] |align="right"|1 638 |- |[[Դոլար (Իսպանիա)|Դոլար]] |[[:es:Dólar (Granada)|Dólar]] |align="right"|582 |- |[[Դուդար (Իսպանիա)|Դուդար]] |[[:es:Dúdar|Dúdar]] |align="right"|296 |- |[[Դուրկալ]] |[[:es:Dúrcal (Granada)|Dúrcal]] |align="right"|7 023 2 |- |[[Էսկուսար]] |[[:es:Escúzar|Escúzar]] |align="right"|816 2 |- |[Ֆեռեյրա (Գրանադա)|Ֆեռեյրա]] |[[:es:Ferreira (Granada)|Ferreira]] |align="right"|339 |- |[[Ֆոնելաս]] |[[:es:Fonelas|Fonelas]] |align="right"|1 126 |- |[[Ֆրեյլա]] |[[:es:Freila|Freila]] |align="right"|1 093 |- |[[Ֆուենտա Վակերոս]] |[[:es:Fuente Vaqueros|Fuente Vaqueros]] |align="right"|4 211 2 |- |[[Լաս Գաբիաս]] |[[:es:Las Gabias|Las Gabias]] |align="right"|13 950 |- |[[Գալերա (Գրանադա)|Գալերա]] |[[:es:Galera (Granada)|Galera]] |align="right"|1 135 |- |[[Гобернадор]] |[[:es:Gobernador (Granada)|Gobernador]] |align="right"|312 |- |[[Гохар]] |[[:es:Gójar|Gójar]] |align="right"|4 964 |- |[[Гор (Гранада)|Гор]] |[[:es:Gor|Gor]] |align="right"|953 |- |[[Горафе]] |[[:es:Gorafe|Gorafe]] |align="right"|506 |- |[[Гранада]] |[[:es:Granada|Granada]] |align="right"|236 207 |- |[[Гуадаортуна|Гвадаортуна]] |[[:es:Guadahortuna|Guadahortuna]] |align="right"|2 154 |- |[[Гуадикс|Гвадикс]] |[[:es:Guadix|Guadix]] |align="right"|20 307 |- |[[Лос-Гуахарес|Лос-Гвахарес]] |[[:es:Los Guájares|Los Guájares]] |align="right"|1 328 |- |[[Гуальчос|Гвальчос]] |[[:es:Gualchos|Gualchos]] |align="right"|2 278 |- |[[Гуэхар-Сьерра]] |[[:es:Güéjar Sierra|Güéjar Sierra]] |align="right"|2 986 |- |[[Гуэвехар]] |[[:es:Güevéjar|Güevéjar]] |align="right"|2 234 2 |- |[[Уэлаго]] |[[:es:Huélago|Huélago]] |align="right"|403 |- |[[Уэнеха]] |[[:es:Huéneja|Huéneja]] |align="right"|1 218 |- |[[Уэскар]] |[[:es:Huéscar|Huéscar]] |align="right"|8 236 |- |[[Уэтор-де-Сантильян]] |[[:es:Huétor Santillán|Huétor de Santillán]] |align="right"|1 798 |- |[[Уэтор-Тахар]] |[[:es:Huétor Tájar|Huétor Tájar]] |align="right"|9 467 |- |[[Уэтор-Вега]] |[[:es:Huétor Vega|Huétor Vega]] |align="right"|10 900 2 |- |[[Ильора]] |[[:es:Illora|Illora]] |align="right"|10 390 |- |[[Итрабо]] |[[:es:Itrabo|Itrabo]] |align="right"|1 115 |- |[[Иснальос]] |[[:es:Iznalloz|Iznalloz]] |align="right"|7 054 2 |- |[[Хайена]] |[[:es:Jayena|Jayena]] |align="right"|1 252 |- |[[Херес-дель-Маркесадо]] |[[:es:Jerez del Marquesado|Jerez del Marquesado]] |align="right"|1 107 |- |[[Хете]] |[[:es:Jete|Jete]] |align="right"|870 |- |[[Хун]] |[[:es:Jun|Jun]] |align="right"|2 377 |- |[[Хувилес]] |[[:es:Juviles|Juviles]] |align="right"|177 2 |- |[[Лачар]] |[[:es:Láchar|Láchar]] |align="right"|2 910 |- |[[Ланхарон]] |[[:es:Lanjarón|Lanjarón]] |align="right"|3 823 |- |[[Лантейра]] |[[:es:Lanteira|Lanteira]] |align="right"|605 |- |[[Лекрин]] |[[:es:Lecrín|Lecrín]] |align="right"|2 336 |- |[[Лентехи (Испания)|Лентехи]] |[[:es:Lentegí|Lentegí]] |align="right"|333 |- |[[Лобрас]] |[[:es:Lobras|Lobras]] |align="right"|128 |- |[[Лоха (Гранада)|Лоха]] |[[:es:Loja (Granada)|Loja]] |align="right"|21 341 |- |[[Лугрос]] |[[:es:Lugros|Lugros]] |align="right"|361 |- |[[Лухар]] |[[:es:Lújar|Lújar]] |align="right"|497 2 |- |[[Ла-Малаа]] |[[:es:La Malahá|La Malahá]] |align="right"|1 709 |- |[[Марасена]] |[[:es:Maracena|Maracena]] |align="right"|19 659 |- |[[Марчаль]] |[[:es:Marchal|Marchal]] |align="right"|388 |- |[[Моклин]] |[[:es:Moclín|Moclín]] |align="right"|4 091 |- |[[Мольвисар]] |[[:es:Molvízar|Molvízar]] |align="right"|3 197 |- |[[Моначиль]] |[[:es:Monachil|Monachil]] |align="right"|6 270 |- |[[Монтефрио]] |[[:es:Montefrío|Montefrío]] |align="right"|6 400 |- |[[Монтехикар]] |[[:es:Montejícar|Montejícar]] |align="right"|2 575 |- |[[Монтильяна]] |[[:es:Montillana|Montillana]] |align="right"|1 350 |- |[[Мораледа-де-Сафайона]] |[[:es:Moraleda de Zafayona|Moraleda de Zafayona]] |align="right"|3 093 |- |[[Морелабор]] |[[:es:Morelábor|Morelábor]] |align="right"|854 |- |[[Мотриль]] |[[:es:Motril|Motril]] |align="right"|58 501 |- |[[Муртас]] |[[:es:Murtas|Murtas]] |align="right"|742 2 |- |[[Невада (Гранада)|Невада]] |[[:es:Nevada (Granada)|Nevada]] |align="right"|1 194 |- |[[Нигуэлас]] |[[:es:Nigüelas|Nigüelas]] |align="right"|1 139 |- |[[Нивар]] |[[:es:Nívar|Nívar]] |align="right"|785 2 |- |[[Охихарес]] |[[:es:Ogíjares|Ogíjares]] |align="right"|12 145 |- |[[Орсе (Гранада)|Орсе]] |[[:es:Orce|Orce]] |align="right"|1 383 |- |[[Орхива]] |[[:es:Órgiva|Órgiva]] |align="right"|5 508 |- |[[Отивар]] |[[:es:Otívar|Otívar]] |align="right"|1 136 |- |[[Отура]] |[[:es:Otura (Granada)|Otura]] |align="right"|5 883 2 |- |[[Падуль]] |[[:es:Padul|Padul]] |align="right"|7 961 |- |[[Пампанейра]] |[[:es:Pampaneira|Pampaneira]] |align="right"|322 |- |[[Педро-Мартинес]] |[[:es:Pedro Martínez (Granada)|Pedro Martínez]] |align="right"|1 189 |- |[[Пелигрос]] |[[:es:Peligros|Peligros]] |align="right"|10 597 |- |[[Ла-Песа]] |[[:es:La Peza|La Peza]] |align="right"|1 381 |- |[[Эль-Пинар]] |[[:es:El Pinar (Granada)|El Pinar]] |align="right"|1 067 |- |[[Пинос-Хениль]] |[[:es:Pinos Genil|Pinos Genil]] |align="right"|1 252 |- |[[Пинос-Пуэнте]] |[[:es:Pinos Puente|Pinos Puente]] |align="right"|13 540 |- |[[Пиньяр]] |[[:es:Píñar|Píñar]] |align="right"|1 358 |- |[[Поликар]] |[[:es:Polícar|Polícar]] |align="right"|227 |- |[[Полопос]] |[[:es:Polopos (Granada)|Polopos]] |align="right"|1 645 |- |[[Португос]] |[[:es:Pórtugos|Pórtugos]] |align="right"|408 |- |[[Пуэбла-де-Дон-Фадрике]] |[[:es:Puebla de Don Fadrique|Puebla de Don Fadrique]] |align="right"|2 554 |- |[[Пульянас|Пулианас]] |[[:es:Pulianas|Pulianas]] |align="right"|4 954 |- |[[Пурульена]] |[[:es:Purullena|Purullena]] |align="right"|2 252 2 |- |[[Кентар]] |[[:es:Quéntar|Quéntar]] |align="right"|1 046 2 |- |[[Рубите]] |[[:es:Rubite|Rubite]] |align="right"|441 2 |- |[[Салар (Гранада)|Салар]] |[[:es:Salar (Granada)|Salar]] |align="right"|2 803 |- |[[Салобренья|Салобрения]] |[[:es:Salobreña|Salobreña]] |align="right"|12 288 |- |[[Санта-Крус-дель-Комерсио]] |[[:es:Santa Cruz del Comercio|Santa Cruz del Comercio]] |align="right"|557 |- |[[Санта-Фе (Гранада)|Санта-Фе]] |[[:es:Santa Fe (Granada)|Santa Fe]] |align="right"|14 934 |- |[[Сопортухар]] |[[:es:Soportújar|Soportújar]] |align="right"|257 |- |[[Сорвилан]] |[[:es:Sorvilán|Sorvilán]] |align="right"|659 2 |- |[[Ла-Таа]] |[[:es:La Taha|La Taha]] |align="right"|714 |- |[[Торре-Кардела]] |[[:es:Torre-Cardela|Torre-Cardela]] |align="right"|1 064 |- |[[Торвискон]] |[[:es:Torvizcón|Torvizcón]] |align="right"|799 |- |[[Тревелес]] |[[:es:Trevélez|Trevélez]] |align="right"|835 |- |[[Турон]] |[[:es:Turón (Granada)|Turón]] |align="right"|330 2 |- |[[Ухихар]] |[[:es:Ugíjar|Ugíjar]] |align="right"|2 599 2 |- |[[Эль-Валье]] |[[:es:El Valle (Granada)|El Valle]] |align="right"|1 174 |- |[[Валье-дель-Салаби]] |[[:es:Valle del Zalabí|Valle del Zalabí]] |align="right"|2 345 |- |[[Валор]] |[[:es:Válor|Válor]] |align="right"|673 |- |[[Вегас-дель-Хениль]] |[[:es:Vegas del Genil|Vegas del Genil]] |align="right"|7 224 |- |[[Велес-де-Бенаудалья]] |[[:es:Vélez de Benaudalla|Vélez de Benaudalla]] |align="right"|2 892 |- |[[Вентас-де-Уэльма]] |[[:es:Ventas de Huelma|Ventas de Huelma]] |align="right"|715 |- |[[Вильямена]] |[[:es:Villamena|Villamena]] |align="right"|1 025 |- |[[Вильянуэва-де-лас-Торрес]] |[[:es:Villanueva de las Torres|Villanueva de las Torres]] |align="right"|774 |- |[[Вильянуэва-Месиа]] |[[:es:Villanueva Mesía|Villanueva Mesía]] |align="right"|2 174 |- |[[Виснар]] |[[:es:Víznar|Víznar]] |align="right"|797 2 |- |[[Сафаррая|Сафаррайя]] |[[:es:Zafarraya|Zafarraya]] |align="right"|2 165 |- |[[Сагра (Гранада)|Сагра]] |[[:es:Zagra|Zagra]] |align="right"|1 022 |- |[[Ла-Субия|Ла-Субиа]] |[[:es:La Zubia|La Zubia]] |align="right"|16 941 |- |[[Сухар]] |[[:es:Zújar|Zújar]] |align="right"|2 834 |- |} rssavd2an5puksaz7uojzjfhhmckq7t 0 228351 10356590 9646568 2025-06-17T13:08:47Z A.arpi.a 23940 10356590 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Հեռուստաընկերություն | ընկերության անվանում = '''M6''' | ամբողջական անվանում = Metropole television | պատկերանիշ = [[Պատկեր:Logo M6 (2020, fond clair).svg|100px]] | երկիր = {{FRA}} [[Փարիզ]] - Նյոյի-սյուր-Սեն | հեռարձակման գոտի = {{FRA}}<br />{{դրոշ|Երկիր}} ողջ աշխարհ | լեզու = ֆրանսերեն | ստեղծված = [[1987]] | փոխարինել է = TV6 (1986-1987) | նախկին անվանում = | հիմնադիր = [[Groupe M6]] | սեփականատեր = [[RTL Group]] - 48,65%<br />CNP - 7,24% <br />այլ - 0,11% | ղեկավարներ = | կայք = http://www.m6.fr/ }} '''M6''' (Metropole television), [[ֆրանսիա]]կան խոշոր հեռուստաընկերություն։ Հիմնվել է [[1987]] թվականի Groupe M6 հոլդինգի կազմում, որը պատկանում է [[RTL Group]] մեդիաընկերությանը։ Ֆրանսիայի ամենապահանջված հեռուստաալիքներից է, ցուցանիշներով զբաղեցնում է երրորդ տեղը՝ [[TF1]] և [[France 2]] հեռուստաալիքներից հետո<ref>[http://www.zonebourse.com/METROPOLE-TV-4670/actualite/METROPOLE-TV-M6-RESULTATS-CONSOLIDES-AU-30-JUIN-2010-13424762/ Financial results of M6 2010]{{ref-fr}}</ref><ref>[http://www.businesswire.com/news/home/20100211006327/fr/ Financial rentability 2010]{{ref-fr}}</ref>։ Հեռուստաընկերության կենտրոնը գտնվում է [[Փարիզ]]ի ագլոմերացիայի Նյոյի-սյուր-Սեն քաղաքում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.m6.fr/ Պաշտոնական կայք] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160228231824/http://www.m6.fr/ |date=2016-02-28 }} {{fr}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀԸ-անավարտ}} [[Կատեգորիա:RTL Group]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսալեզու հեռուստաալիքներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի հեռուստաընկերություններ]] 2jv45dc3clbbmz0m3zcp67tknl52wrt 0 231702 10356979 10356231 2025-06-18T00:09:02Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356979 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ |երիտ ակումբ = {{Ֆուտբոլային կարիերա ||{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Մոնցա (ֆուտբոլային ակումբ)|Մոնցա]]|}} |ակումբ = {{Ֆուտբոլային կարիերա |1986—1988|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Մոնցա (ֆուտբոլային ակումբ)|Մոնցա]]|23 (−13) |1988—1994|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]]|13 (-10) |1990|{{վարձավճար}}{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Չեզենա ՖԱ|Չեզենա]]|0 (0) |1990—1991|{{վարձավճար}}{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Մոդենա (ֆուտբոլային ակումբ)|Մոդենա]]|30 (−22) |1993—1994|{{վարձավճար}}{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Պիզա (ֆուտբոլային ակումբ)|Պիզա]]|26 (−20) |1994—1995|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Ռեջանա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ռեջանա]]|30 (−48) |1995—1999|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Բոլոնյա ՖԱ|Բոլոնյա]]|102 (−106) |1999—2003|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Ռոմա ՖԱ|Ռոմա]]|102 (−102) |2003—2006|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Սամպդորիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Սամպդորիա]]|104 (−111) |2006—2009|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Բոլոնյա ՖԱ|Բոլոնյա]]|119 (−127) |2009—2012|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Չեզենա ՖԱ|Չեզենա]]|106 (−121)}} |ազգային թիմ = {{Ֆուտբոլային կարիերա |1989—1992|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} Իտալիա (մինչև 21)|23 (−8) |1992|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} Իտալիա (օլիմպ․)|4 (−5) |2000|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իտալիա]]|0 (0)}} |մարզչական ակումբ = {{Ֆուտբոլային կարիերա |2013—|{{դրոշ|Իտալիա|20px}} [[Չեզենա ՖԱ|Չեզենա]]|{{comment|մարզիչ|դարպասապահների մարզիչ}} }} }} '''Ֆրանչեսկո Անտոնիոլի''' ({{lang-it|Francesco Antonioli}}, {{ԱԾ}}), [[Իտալիա|իտալացի]] ֆուտբոլիստ։ Իտալիայի մինչև 21 տարեկանների և Իտալիայի օլիմպիական հավաքականների նախկին [[դարպասապահ]]։ <!-- 2011-2012 մրցաշրջանում եղել է իտալական Ա սերիայի ամենամեծահասակ դարպասապահն էր.<ref>http://www.soccermagazine.it/serie-a/quasi-record-per-antonioli-il-secondo-giocatore-piu-vecchio-della-serie-a-24462/ |accessdate=12 Ožujak 2013 |title=Quasi record per Antonioli, il secondo giocatore più vecchio della Serie A |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111017123405/http://www.soccermagazine.it/serie-a/quasi-record-per-antonioli-il-secondo-giocatore-piu-vecchio-della-serie-a-24462/ |archivedate=17 Listopad 2011 }}</ref>: --> Ֆրանչեսկո Անտոնիոլին 1992 թվականին ընդգրկված է եղել նաև Իտալիայի օլիմպիական հավաքականի կազմում, մասնակցել է վեց հանդիպումների՝ բաց չթողնելով և ոչ մի գնդակ։ == Կարիերա == Ֆրանչեսկո Անտոնիոլին  «Մոնցա» ակումբի սան է։ Ակումբի կազմում նորամուտը կատարել է 1986 թվականին «[[Յուվենտուս]]ի» դեմ խաղում<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ մարտի 10 |title=Antonioli e quella gara con la Juve |url=http://www.sportmediaset.mediaset.it/calcio/cesena/articoli/55147/antonioli-e-quella-gara-con-la-juve.shtml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170830150528/http://www.sportmediaset.mediaset.it/calcio/cesena/articoli/55147/antonioli-e-quella-gara-con-la-juve.shtml |archive-date=2017 թ․ օգոստոսի 30 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 27 |publisher=Sport Mediaset |language=Italian}}</ref>։ «Մոնցայի» հիմնական կազմում երկու մրցաշրջան անցկացնելուց հետո տեղափոխվել է «[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]]»։ Առաջին մրցաշրջաններում ակումբը դարպասապահին վարձավճարով ուղարկել է այլ թիմեր՝ նախ «[[Չեզենա ՖԱ|Չեզենա]]», հետո «Մոդենա»։ Այնուհետև նա երկու մրցաշրջան անցկացրել է «Միլանում», որտեղ 1992-ի ապրիլի 18-ին նշել է նորամուտը Սերիա Ա-ում՝ մասնակցելով «Ինտերի» դեմ խաղին<ref name=magliarossonera.it>{{Cite web |title=Francesco Antonioli |url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/Gioc-Antonioli.html |accessdate=2016 թ․ հունվարի 27 |publisher=magliarossonera.it |language=Italian}}</ref>։ Շուտով Անտոնիոլին կորցրել է իր տեղը «Միլանի» կազմում՝ մրցակցությունում պարտվելով Սեբաստյանո Ռոսիին և ստիպված է եղել փնտրել նոր թիմ։ Անտոնիոլին վարձավճարով հանդես է եկել «Պիզայում», որի հետ անցել է Սերիա C1: Այնուհետև նա խաղացել է Սերիայի Ա-ում «Ռեջինայի» և «[[Բոլոնյա ՖԱ|Բոլոնյայի]]» կազմում, որտեղ հանդես է եկել 4 մրցաշրջան<!--<ref name=bolognafc.it>{{cite web|url=http://www.bolognafc.it/almanacco.asp?id=343|archive-url=https://web.archive.org/web/20160203062255/http://www.bolognafc.it/almanacco.asp?id=343|url-status=dead|archive-date=3 February 2016|title=Tanti auguri a F. Della Rocca e Antonioli|publisher=Bologna F.C.|language=Italian|date=14 September 2015|accessdate=27 January 2016}}</ref> -->: 1999 թվականի ամռանը Անտոնիոլին տեղափոխվել է «[[Ռոմա ՖԱ|Ռոմա]]»<ref>{{Cite web |date=2001 թ․ հունիսի 28 |title=BILANCIO D’ESERCIZIO E CONSOLIDATO DI GRUPPO AL 30 GIUGNO 2000 |url=http://www.borsaitaliana.it/bitApp/view.bit?lang=it&target=DocViewerDownload&filename=db%2Fpdf%2F1094.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402095808/http://www.borsaitaliana.it/bitApp/view.bit?lang=it&target=DocViewerDownload&filename=db%2Fpdf%2F1094.pdf |archive-date=2015 թ․ ապրիլի 2 |accessdate=2015 թ․ մարտի 24 |work=AS Roma |publisher=Borsa Italiana Archive |language=Italian |df=dmy-all}}</ref>, որի հետ 2001 թվականին հաղթել է Իտալիայի առաջնությունում։ 2003 թվականի ամռանը Անտոնիոլին, դառնալով ազատ գործակալ, տեղափոխվել է «[[Սամպդորիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Սամպդորիա]]»<ref>{{Cite web |date=2003 թ․ հուլիսի 15 |title=Antonioli signs for Sampdoria |url=http://www.uefa.com/footballeurope/news/kind=2/newsid=81690.html |accessdate=2008 թ․ ապրիլի 3 |publisher=UEFA.com}}</ref><ref>{{Cite news |date=2003 թ․ հուլիսի 16 |title=Il Mercato al 16 luglio 2003 |url=http://www.asroma.it/pdf/corporate/operazioni_di_mercato/2003-07-16_operazioni_di_mercato_realizzate_al_16_luglio_2003.pdf |accessdate=2015 թ․ մարտի 24 |publisher=AS Roma |language=Italian}}</ref>, որտեղից 2006 թվականի հունիսին վերադարձել է «Բոլոնյա»՝ կնքելով երկամյա պայմանագիր։ «Բոլոնյայի» կազմում անցկացրած երկու մրցաշրջաններում Անտոնիոլին ոչ մի խաղ բաց չի թողել՝ արդյունքում ակումբին օգնելով անցնել [[Սերիա A (Իտալիա)|Սերիա Ա]], ինչից հետո նա ակումբի հետ պայմանագիր է կնքել ևս մեկ մրցաշրջանի համար։ 2009 թվականի հուլիսի 7-ին Անտոնիոլին երկամյա պայմանագիր է կնքել «[[Չեզենա ՖԱ|Չեզենայի]]» հետ, որտեղ էլ հետագայում ավարտել է կարիերան<ref>[http://www.cesenacalcio.it/notizie/news/francesco-antonioli-nuovo-portiere-del-cesena.html Francesco Antonioli nuovo portiere del Cesena ] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090710010742/http://www.cesenacalcio.it/notizie/news/francesco-antonioli-nuovo-portiere-del-cesena.html |date=2009-07-10 }}</ref>։ 2010 թվականի նոյեմբերի 10-ին անցկացրել է իր 600-րդ հանդիպումը Իտալիայի առաջնություններում<ref>[http://www.championat.ru/football/news-651618.html Вратарь Антониоли провёл 600-й матч в Серии А]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ 2011 թվականի հունիսի 5-ին Ֆրանչեսկոն երկարաձգել է ակումբի հետ կնքված պայմանագրի ժամկետը ևս մեկ տարով<ref>[http://www.championat.ru/football/news-831326.html 41-летний вратарь Антониоли продлил контракт с «Чезеной»]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ == Նվաճումներ == ''[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]]'' * Իտալիայի չեմպիոն (2) – 1992, 1993 * Իտալիայի սուպերգավաթակիր – 1992 * Եվրոպական չեմպիոնների գավաթակիր (2) – 1989, 1990 * ՈՒԵՖԱ-ի սուպերգավաթակիր – 1989 * Միջմայրցամաքային գավաթի խաղարկության հաղթող – 1989 ''[[Ռոմա ՖԱ|Ռոմա]]'' * Իտալիայի չեմպիոն – 2001 * Իտալիայի սուպերգավաթակիր – 2001 ''[[Բոլոնյա ՖԱ|Բոլոնյա]]'' *ՈՒԵՖԱ-ի ''Ինտերտոտո'' գավաթ – [[1998]] ''[[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իտալիայի ազգային հավաքական]]'' * Եվրոպայի առաջնության արծաթե մեդալակիր – 2000 ''Իտալիայի մինչև 21 տարեկանների հավաքական'' * Եվրոպայի մինչև 21 տարեկանների առաջնության ոսկե մեդալակիր – 1992 ''Կառավարական պարգևներ'' * «Իտալիայի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշան (հուլիսի 12, 2000 թվական) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.figc.it/nazionali/DettaglioConvocato?codiceConvocato=80&squadra=1 Ֆուտբոլիստի էջը figc.it կայքում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160115003403/http://www.figc.it/nazionali/DettaglioConvocato?codiceConvocato=80&squadra=1 |date=2016-01-15 }} * [https://web.archive.org/web/20090317070856/http://transfermarkt.de/de/spieler/5935/francesco-antonioli/transferdaten.html Ֆուտբոլիստի էջը transfermarkt.de կայքում] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Անտոնիոլի, Ֆրանչեսկո}} [[Կատեգորիա:Բոլոնիայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իտալացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Միլանի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Մոդենայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Չեզենայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռոմայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սամպդորիայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի դարպասապահներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլային մարզիչներ այբբենական կարգով]] 4or6p7sle8sg8pzqcgb7hhtmudaj3m7 0 232613 10356657 9958945 2025-06-17T14:20:42Z Makenzis 67224 10356657 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլային ակումբ |պատկեր = Ռեյնջերս ՖԱ.png |ամբողջական անուն = ''Rangers Football Club'' |ավել անուն = ''Ջերս'' ({{lang-en|The Gers}})<br />''Թավշյա արջեր'' ({{lang-en|The Teddy Bears}})<br />''Վառ-կապույտներ'' ({{lang-en|The Light Blues}}) |համառոտ անուն = Ռեյնջերս Ֆուտբոլային Ակումբ |հիմնադրում = [[Մարտ]], [[1872]] |տեր = Rangers International Football Club plc |նախագահ = {{դրոշ|Շոտլանդիա}} Դեյվ Քինգ |մարզադաշտ = [[Այբրոկս (մարզադաշտ)|Այբրոկս]]<br />[[Գլազգո]], Շոտլանդիա |ընդունակություն = 50,817 |մարզիչ = {{դրոշ|Անգլիա}} [[Սթիվեն Ջերարդ]] |լիգա = [[Շոտլանդիայի Պրեմիեր Լիգա]] |ներկա = |սեզոն = 2024-25 |տեղ = 2-ին |կայք = {{URL|http://www.rangers.co.uk/}} <!-- Տան դաշտ --> |pattern_la1 = _rangers1920h |pattern_b1 = _rangers1920h |pattern_ra1 = _rangers1920h |pattern_sh1 = _rangers1920h |pattern_so1 = _rangers1819h |leftarm1 = 0000FF |body1 = 0000FF |rightarm1 = 0000FF |shorts1 = FFFFFF |socks1 = 000000 <!-- Մրցակցի դաշտ --> |pattern_la2 = _rangers1920a |pattern_b2 = _rangers1920a |pattern_ra2 = _rangers1920a |pattern_sh2 = _rangers1920a |pattern_so2 = _rangers1920a |leftarm2 = 000000 |body2 = 000000 |rightarm2 = 000000 |shorts2 = 000000 |socks2 = 000000 <!-- Երրորդ համազգեստ --> |pattern_la3 = _rangers1920t |pattern_b3 = _rangers1920t |pattern_ra3 = _rangers1920t |pattern_sh3 = _rangers1920t |pattern_so3 = _rangers1920t |leftarm3 = FF0000 |body3 = FF0000 |rightarm3 = FF0000 |shorts3 = BB0011 |socks3 = FFFFFF }} '''Ռեյնջերս Ֆուտբոլային Ակումբ''' ({{lang-en|Rangers Football Club}}), [[ֆուտբոլ]]ային ակումբ է [[Գլազգո]]յից, որը հանդես է գալիս [[Շոտլանդական Չեմպիոնշիփ]]ում։ Թիմի տնային մարզադաշտն է «[[Այբրոկս (մարզադաշտ)|Այբրոկսը]]», որը գտնվում է [[Գլազգո]] քաղաքի հարավ-արևմուտքում։ Ակումբը հիմնադրվել է [[1872]] թվականին։ Ռեյնջերսը իր հիմնադրման օրից սկսած հանդես է եկել Շոտլանդիայի Պրիմեր Լիգայում, իսկ վերջին անգամ շոտլանդական ակումբը բարձրագույն դիվիզիոնում խաղացել է 2011-12 մրցաշրջանին։ [[2012]] թվականին, Ռեյնջերս ֆուտբոլային ակումբ ՍՊԸ-ն դարձավ սնանկ և հեռացավ տնօրինությունից։ Դա հանգեցրեց ֆուտբոլային ակումբի լուծարմանը՝ հարկերի պայմանավորվածությունը խախտելու համար։ Ռեյնջերս ՖԱ-ի ակտիվները սառեցվեցին, այն գնեց նոր ընկերություն։ [[Շոտլանդիայի Ֆուտբոլի ասոցիացիա]]ն թիմին տեղափոխեց Շոտլանդական Չեմպիոնշիփ։ Թիմն ամբողջ 2012-13 մրցաշրջանն անցկացրեց Չեմպիոնշիփում։ Ռեյնջերս ֆուտբոլային ակումբը ռեկորդակիր է. թիմն ամենից շատն է նվաճել Շոտլանդիայի ազգային առաջնությունը։ Թիմը ոսկե հեթ-տրիկի մրցանակակիր է ամբողջ աշխարհում, 55 անգամ հաղթել է երկրի ազգային առաջնությունը, 33 անգամ՝ Շոտլանդիայի գավաթը, 27 անգամ՝ Շոտլանդիայի լիգայի գավաթը։ Թիմը նաև նվաճել է Երրորդ Դիվիզիոնի տիտղոսը 2013 թվականին և տեղափոխվել Երկրորդ Դիվիզիոն։ == Արտաքին հղումներ == * [http://www.rangers.co.uk/ Պաշտոնական կայք]{{ref-en}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շոտլանդիայի ֆուտբոլային ակումբներ]] [[Կատեգորիա:1872 հիմնադրումներ Շոտլանդիայում]] cj3wtuu362i78tk44q87f70yowarzdq 0 233082 10357051 10119434 2025-06-18T00:13:46Z 217.76.15.71 /* Ցուցումները */ Fixed typo 10357051 wikitext text/x-wiki {{inline}} [[Պատկեր:Circumcision_illustration.jpg|մինի|Թլփատում]] [[Պատկեր:Circumcision central Asia2.jpg|մինի|Կենտորանակն Ասիայում, հավանաբար [[Թուրքմենիստան]]ում կատարվող թլփատում, 1865–1872 շրջանում]] '''Թլփատում''' ([[լատիներեն]]՝ ''circumcisio'' - ցիրկումցիզիո), դա [[վիրահատական միջամտություն]] է, որի դեպքում [[առնանդամ]]ի ծայրային թլիպը հեռացվում է։ Թլփատություն. տղամարդկության նշա՞ն ԱՇԽԱՐՀԻ շատ վայրերում առողջական նկատառումներով տղա–երեխաներին փոքր հասակում թլփատում են։ Բայց կան նաև վայրեր, որտեղ արական սեռի ներկայացուցիչներին երբեք չեն թլփատում։ Իսկ հրեաների և մուսուլմանների համար թլփատությունը ոչ միայն առողջական, այլև կրոնական նշանակություն ունի։ Որոշ ժողովուրդների մեջ տղային թլփատում են, երբ նա չափահաս է դառնում։ Սովորաբար նրան այդ նպատակով ուղարկում են հատուկ դպրոց, որտեղ մի քանի շաբաթով առանձնացնում են հասարակությունից, մինչև որ նա ապաքինվի։ Այդ ընթացքում տղան հատուկ արարողությունների է մասնակցում, և նրան սովորեցնում են տղամարդ լինել։ Արդյո՞ք այսպիսի թլփատությունն անհրաժեշտ է փաստելու համար, որ տղան արդեն չափահաս է։ Եկեք տեսնենք, թե համաձայն Սուրբ Գրությունների, ինչ տեսակետ ունի Աստված այս հարցի վերաբերյալ (Առակաց 3։5, 6)։ Թլփատելու, այսինքն՝ առնանդամի ծայրամաշկը (թլիփը) հեռացնելու սովորություն ունեցել են հին ժամանակներում ապրած որոշ ժողովուրդներ, ինչպես օրինակ՝ եգիպտացիները։ Սակայն նույնը չի կարելի ասել Աբրահամի ազգատոհմի մասին։ Իրողությունն այն է, որ նա իր կյանքի մեծ մասը անթլփատ էր։ Բայցևայնպես, դա չխանգարեց նրան լինելու խիզախ տղամարդ։ Օրինակ՝ մի անգամ նա մարդկանց մի սակավաթիվ խմբով հետապնդեց և պարտության մատնեց չորս թագավորների միացյալ բանակի, որը գերեվարել էր իր եղբորորդի Ղովտին (Ծննդոց 14։8–16)։ Այս դեպքից մոտ 14 տարի անց Աստված պատվիրեց Աբրահամին թլփատվել, ինչպես նաև թլփատել իր տան բոլոր արու անդամներին։ Ինչո՞ւ նա այդպիսի պատվեր տվեց։ == Ծագումնաբանությունը == [[Պատկեր:Global Map of Male Circumcision Prevalence by Country.svg|400px|մինի|Թլփատման տարածվածությունը ըստ երկրների]] Որոշ երկրներում թլփատում են բոլոր նորածին տղաներին ելնելով կրոնական սովորույթից և արտաքին սեռական օրգանների հիգիենայի պահպանման նպատակով։ Հայտնի է, որ դեռ հինգ հազար տարի առաջ [[Հին Եգիպտոս]]ում թլփատումը կիրառել են [[փարավոն]]ներն ու քրմերը։ [[Հին Կտակարան]]ը վկայում է, որ թլփատման ավանդույթը եգիպտացիներից փոխ առած հին [[հրեա]]ները հպարտանում էին այդ տարբերանշանով և մինչև հիմա նրանց ու [[մուսուլման]]ների համար թլփատումն ունի նույն իմաստը, ինչ [[քրիստոնյա]]ների համար` [[մկրտություն]]ը։ Թլպատությունն այլ կերպ անվանում են անվանակոչություն։ [[Հին Կտակարան]]ի ([[Հին Ուխտ]]) օրենքի համաձայն ութ օրական [[Քրիստոս]]ին թլպատեցին և անվանեցին [[Հիսուս]]` այսինքն Փրկիչ։ Իսկ Քրիստոսի ծննդի ութերորդ օրը լինում է [[հունվարի 13]]-ը, որն անշարժ տոն է։ [[Քրիստոնյա]]ների համար այս տոնը հիշատակ է հոգևոր թլպատության, սրտի թլպատության` «²⁹ Այլ հրեան նա է, որ ներքուստ է, եւ թլփատութիւնը սրտի թլփատութիւնն է՝ ըստ հոգու եւ ոչ թէ ըստ գրի, եւ որի գովքը մարդկանցից չէ, այլ՝ Աստծուց ([[Նոր Կտակարան]], Հռոմեացիներ 2:29)։ == Ցուցումները == [[Պատկեր:Circumcision before and after.jpg|մինի|Չթլփատված (ձախ) և թլփատված (աջ) առնանդամները։ Թլփատումը կատարվել է հասուն տարիքում, [[ֆիմոզ]]ի բուժման նպատակով]] Թլփատման ցուցում են հանդիսանում ծայրային թլիպի քրոնիկ բորբոքումները, [[ֆիմոզ]]ը և [[պարաֆիմոզ]]ը։ Չթլփատված տղամարդկանց մոտ ավելի հաճախ է հանդիպում [[առնանդամի քաղցկեղ|առնանդամի ուռուցքը]], բայց դա բացատրվում է անձնական հիգիենայի թերացումներով և ծագող քրոնիկ ինֆեկցիաներով։ [[Պատկեր:50_jr_old_circumcised_flacid_human_penis_in_detail.jpg|մինի]] == Աղբյուրներ == * Smith's General Urology, Seventeenth Edition (Authors, Donald Ridgeway Smith, Emil A. Tanagho, Jack W. McAninch) * Campbell-Walsh Urology, 10th Edition (By Alan J. Wein, MD, PhD, Louis R. Kavoussi, MD, Andrew C. Novick, MD, Alan W. Partin, MD, PhD and Craig A. Peters, MD, FACS, FAAP) == Արտաքին հղումներ == * [https://medex.am/health-topics/circumcision Թլպատում (ցիրկումցիզիա) - Մեդեքս] * [http://www.medlib.am/ ՀՀ ԱՆ Հանրապետական Գիտաբժշկական Գրադարան] {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=191}} [[Կատեգորիա:Վիրահատություններ]] [[Կատեգորիա:Ուրոլոգիական վիրահատություններ]] sy4jx9x9jke0tjfi5sedpqdzfxl3pw1 0 239520 10357018 10356178 2025-06-18T00:10:27Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357018 wikitext text/x-wiki {{Բնակավայր Ուկրաինա |պատկեր = |պատկերի նկարագրություն = |կարգավիճակ = գյուղ |հայերեն անվանում = Ֆորնոշ |բնօրինակ անվանում = {{lang-uk|Форнош}} |ենթարկում = |զինանշան = |դրոշ = |lat_deg = 48 |lat_min = 21 |lat_sec = 38 |lon_deg = 22 |lon_min = 44 |lon_sec = 30 |CoordAddon = type:city_region:UA |CoordScale = 30000 |մարզ = Անդրկարպատյան մարզ |մարզը աղյուսակում = |շրջանի տեսակ = Շրջան |շրջան = Մուկաչևոյի շրջան |շրջանն աղյուսակում = |համայնքի տեսակ = |համայնք = |համայնքն աղյուսակում = |ղեկավարի պաշտոն = |ղեկավար = |հիմնադրման թվական = |առաջին հիշատակում = |այլ անվանումներ = |տվյալ կարգավիճակում = |տարածք = 2065<ref name=Rada>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/z7503/a002 Համայնքի հիմնական տվյալները Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի կայքում։] {{ref-ua}}</ref> |կենտրոնի բարձրություն = 127<ref name="Rada"/> |կլիմա = բարեխառն-մայրցամաքային |բնակչություն = 1 455<ref>{{Cite web |title=«2012 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Ուկրաինայի բնակչության քանակական տեղեկություններ» ժողովածու, պատրաստված է Ուկրաինայի վիճակագրության պետական կոմիտեի կողմից |url=http://www.ukrstat.gov.ua/druk/katalog/nasel/chnas.zip |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6CWxJbr3I?url=http://www.ukrstat.gov.ua/druk/katalog/nasel/chnas.zip |archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 29 |accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 1}} {{ref-ua}}</ref> |մարդահամարի թվական = 2001 |խտություն = 704,6 |ազգային կազմ = |կրոնական կազմ = |տեղաբնականուն = |լեզու = [[Ուկրաիներեն]]<br> հատուկ կարգավիճակ` [[հունգարերեն]], [[ռումիներեն]]<ref name="rosba">{{Cite web |title=Անդրկարպատյան մարզում երեք լեզուներ ստացել են հատուկ կարգավիճակ |url=http://www.rosbalt.ru/ukraina/2012/12/21/1074603.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130531231217/http://www.rosbalt.ru/ukraina/2012/12/21/1074603.html |archive-date=2013 թ․ մայիսի 31 |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 1}}</ref><ref name="muk">[http://www.mukachevo.net/UA/News/view/67242-Закарпатська-облрада-визнала-особливий-статус-угорської-румунської-та-русинської-мов Закарпатська облрада визнала особливий статус угорської, румунської та русинської мов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220226173716/http://www.mukachevo.net/ua/news/view/67242-%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0-%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B0-%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B9-%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%81-%D1%83%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D1%80%D1%83%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D1%82%D0%B0-%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D0%BC%D0%BE%D0%B2 |date=2022-02-26 }} {{ref-ua}}</ref> |հեռախոսային կոդ = 3131 |փոստային ինդեքսներ = 89672 |թվային իդենտիֆիկատոր = 2122785301 |վիքիպահեստում = |կայք = }} '''Ֆորնոշ''' ({{lang-uk|Форнош}}), գյուղ [[Ուկրաինա]]յի [[Անդրկարպատյան մարզ]]ի [[Մուկաչևոյի շրջան]]ում։ [[2001 թվական]]ի տվյալներով Ֆորնոշ գյուղում բնակվում էր 1 455&nbsp;մարդ։ Բնակավայրը զբաղեցնում է 2065&nbsp;կմ² տարածք։ Բնակչության խտությունը կազմում էր 704,6&nbsp;մարդ/կմ²։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/z7503/a002 Բնակավայրերի ամբողջական ցանկը Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի կայքում, www.rada.gov.ua] {{ref-ua}} * [http://ukrcensus.gov.ua/ 2001 թվականի Ուկրաինայի համապետական մարդահամարի արդյունքները, ukrcensus.gov.ua] {{ref-ua}} * [http://maps.vlasenko.net/list/ukraine/ Ուկրաինայի բնակավայրերի արբանյակային լուսանկարներ և քարտեզներ, maps.vlasenko.net] {{ref-ua}} {{Ուկրաինայի Անդրկարպատյան մարզի Մուկաչևոյի շրջանի բնակավայրեր}} {{Անդրկարպատյան մարզ}} {{Ուկրաինայի վարչական բաժանում}} [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի Անդրկարպատյան մարզի Մուկաչևոյի շրջանի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի գյուղեր]] 1gnhqhq0jny2dvlb54eoega3d0n94l2 0 239746 10357020 10356168 2025-06-18T00:10:29Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357020 wikitext text/x-wiki {{Բնակավայր Ուկրաինա |պատկեր = |պատկերի նկարագրություն = |կարգավիճակ = գյուղ |հայերեն անվանում = Ֆորգոլան |բնօրինակ անվանում = {{lang-uk|Форголань}} |ենթարկում = |զինանշան = |դրոշ = |lat_deg = 48 |lat_min = 3 |lat_sec = 8 |lon_deg = 22 |lon_min = 57 |lon_sec = 26 |CoordAddon = type:city_region:UA |CoordScale = 30000 |մարզ = Անդրկարպատյան մարզ |մարզը աղյուսակում = |շրջանի տեսակ = Շրջան |շրջան = Վինոգրադովի շրջան (Անդրկարպատյան մարզ)|Վինոգրադովի շրջան |շրջանն աղյուսակում = |համայնքի տեսակ = |համայնք = |համայնքն աղյուսակում = |ղեկավարի պաշտոն = |ղեկավար = |հիմնադրման թվական = |առաջին հիշատակում = |այլ անվանումներ = |տվյալ կարգավիճակում = |տարածք = 3841<ref name=Rada>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/z7503/a002 Համայնքի հիմնական տվյալները Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի կայքում։] {{ref-ua}}</ref> |կենտրոնի բարձրություն = 123<ref name="Rada"/> |կլիմա = բարեխառն-մայրցամաքային |բնակչություն = 890<ref>{{Cite web |title=«2012 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Ուկրաինայի բնակչության քանակական տեղեկություններ» ժողովածու, պատրաստված է Ուկրաինայի վիճակագրության պետական կոմիտեի կողմից |url=http://www.ukrstat.gov.ua/druk/katalog/nasel/chnas.zip |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6CWxJbr3I?url=http://www.ukrstat.gov.ua/druk/katalog/nasel/chnas.zip |archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 29 |accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 1}} {{ref-ua}}</ref> |մարդահամարի թվական = 2001 |խտություն = 0,23 |ազգային կազմ = |կրոնական կազմ = |տեղաբնականուն = |լեզու = [[Ուկրաիներեն]]<br> հատուկ կարգավիճակ` [[հունգարերեն]], [[ռումիներեն]]<ref name="rosba">{{Cite web |title=Անդրկարպատյան մարզում երեք լեզուներ ստացել են հատուկ կարգավիճակ |url=http://www.rosbalt.ru/ukraina/2012/12/21/1074603.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130531231217/http://www.rosbalt.ru/ukraina/2012/12/21/1074603.html |archive-date=2013 թ․ մայիսի 31 |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 1}}</ref><ref name="muk">[http://www.mukachevo.net/UA/News/view/67242-Закарпатська-облрада-визнала-особливий-статус-угорської-румунської-та-русинської-мов Закарпатська облрада визнала особливий статус угорської, румунської та русинської мов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220226173716/http://www.mukachevo.net/ua/news/view/67242-%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0-%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B0-%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B9-%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%81-%D1%83%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D1%80%D1%83%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D1%82%D0%B0-%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D0%BC%D0%BE%D0%B2 |date=2022-02-26 }} {{ref-ua}}</ref> |հեռախոսային կոդ = 3143 |փոստային ինդեքսներ = 90354 |թվային իդենտիֆիկատոր = 2121284103 |վիքիպահեստում = |կայք = }} '''Ֆորգոլան''' ({{lang-uk|Форголань}}), գյուղ [[Ուկրաինա]]յի [[Անդրկարպատյան մարզ]]ի [[Վինոգրադովի շրջան (Անդրկարպատյան մարզ)|Վինոգրադովի շրջան]]ում։ [[2001 թվական]]ի տվյալներով Ֆորգոլան գյուղում բնակվում էր 890&nbsp;մարդ։ Բնակավայրը զբաղեցնում է 3841&nbsp;կմ² տարածք։ Բնակչության խտությունը կազմում էր 0,23&nbsp;մարդ/կմ²։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/z7503/a002 Բնակավայրերի ամբողջական ցանկը Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի կայքում, www.rada.gov.ua] {{ref-ua}} * [http://ukrcensus.gov.ua/ 2001 թվականի Ուկրաինայի համապետական մարդահամարի արդյունքները, ukrcensus.gov.ua] {{ref-ua}} * [http://maps.vlasenko.net/list/ukraine/ Ուկրաինայի բնակավայրերի արբանյակային լուսանկարներ և քարտեզներ, maps.vlasenko.net] {{ref-ua}} {{Ուկրաինայի Անդրկարպատյան մարզի Վինոգրադովի շրջանի բնակավայրեր}} {{Անդրկարպատյան մարզ}} {{Ուկրաինայի վարչական բաժանում}} [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի Անդրկարպատյան մարզի Վինոգրադովի շրջանի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի գյուղեր]] nmrrolbgrrbxhakp7nom7u5twm5i56b 0 239833 10357025 10356153 2025-06-18T00:10:37Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357025 wikitext text/x-wiki {{Բնակավայր Ուկրաինա |պատկեր = |պատկերի նկարագրություն = |կարգավիճակ = գյուղ |հայերեն անվանում = Ֆոնտինյասի |բնօրինակ անվանում = {{lang-uk|Фонтиняси}} |ենթարկում = |զինանշան = |դրոշ = |lat_deg = 48 |lat_min = 14 |lat_sec = 30 |lon_deg = 23 |lon_min = 45 |lon_sec = 23 |CoordAddon = type:city_region:UA |CoordScale = 30000 |մարզ = Անդրկարպատյան մարզ |մարզը աղյուսակում = |շրջանի տեսակ = Շրջան |շրջան = Տյաչևի շրջան |շրջանն աղյուսակում = |համայնքի տեսակ = |համայնք = |համայնքն աղյուսակում = |ղեկավարի պաշտոն = |ղեկավար = |հիմնադրման թվական = |առաջին հիշատակում = |այլ անվանումներ = |տվյալ կարգավիճակում = |տարածք = |կենտրոնի բարձրություն = 428<ref name=Rada>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/z7503/a002 Համայնքի հիմնական տվյալները Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի կայքում։] {{ref-ua}}</ref> |կլիմա = բարեխառն-մայրցամաքային |բնակչություն = 655<ref>{{Cite web |title=«2012 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Ուկրաինայի բնակչության քանակական տեղեկություններ» ժողովածու, պատրաստված է Ուկրաինայի վիճակագրության պետական կոմիտեի կողմից |url=http://www.ukrstat.gov.ua/druk/katalog/nasel/chnas.zip |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6CWxJbr3I?url=http://www.ukrstat.gov.ua/druk/katalog/nasel/chnas.zip |archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 29 |accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 1}} {{ref-ua}}</ref> |մարդահամարի թվական = 2001 |խտություն = |ազգային կազմ = |կրոնական կազմ = |տեղաբնականուն = |լեզու = [[Ուկրաիներեն]]<br> հատուկ կարգավիճակ` [[հունգարերեն]], [[ռումիներեն]]<ref name="rosba">{{Cite web |title=Անդրկարպատյան մարզում երեք լեզուներ ստացել են հատուկ կարգավիճակ |url=http://www.rosbalt.ru/ukraina/2012/12/21/1074603.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130531231217/http://www.rosbalt.ru/ukraina/2012/12/21/1074603.html |archive-date=2013 թ․ մայիսի 31 |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 1}}</ref><ref name="muk">[http://www.mukachevo.net/UA/News/view/67242-Закарпатська-облрада-визнала-особливий-статус-угорської-румунської-та-русинської-мов Закарпатська облрада визнала особливий статус угорської, румунської та русинської мов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220226173716/http://www.mukachevo.net/ua/news/view/67242-%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0-%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B0-%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B9-%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%81-%D1%83%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D1%80%D1%83%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D1%82%D0%B0-%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D0%BC%D0%BE%D0%B2 |date=2022-02-26 }} {{ref-ua}}</ref> |հեռախոսային կոդ = 3134 |փոստային ինդեքսներ = 90516 |թվային իդենտիֆիկատոր = 2124488403 |վիքիպահեստում = |կայք = }} '''Ֆոնտինյասի''' ({{lang-uk|Фонтиняси}}), գյուղ [[Ուկրաինա]]յի [[Անդրկարպատյան մարզ]]ի [[Տյաչևի շրջան]]ում։ [[2001 թվական]]ի տվյալներով Ֆոնտինյասի գյուղում բնակվում էր 655&nbsp;մարդ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/z7503/a002 Բնակավայրերի ամբողջական ցանկը Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի կայքում, www.rada.gov.ua] {{ref-ua}} * [http://ukrcensus.gov.ua/ 2001 թվականի Ուկրաինայի համապետական մարդահամարի արդյունքները, ukrcensus.gov.ua] {{ref-ua}} * [http://maps.vlasenko.net/list/ukraine/ Ուկրաինայի բնակավայրերի արբանյակային լուսանկարներ և քարտեզներ, maps.vlasenko.net] {{ref-ua}} {{Ուկրաինայի Անդրկարպատյան մարզի Տյաչևի շրջանի բնակավայրեր}} {{Անդրկարպատյան մարզ}} {{Ուկրաինայի վարչական բաժանում}} [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի Անդրկարպատյան մարզի Տյաչևի շրջանի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի գյուղեր]] 1ins58a5ycuzcfs99e9bq2k9o8zxsqf 0 246701 10357273 9412705 2025-06-18T09:35:45Z Spokiyny 155018 10357273 wikitext text/x-wiki {{Բնակավայր Ուկրաինա |կարգավիճակ = գյուղ |հայերեն անվանում = Պախուտինցի |բնօրինակ անվանում = {{lang-uk|Пахутинці}} |ենթարկում = |զինանշան = |դրոշ = |lat_deg = 49 |lat_min = 35 |lat_sec = 9 |lon_deg = 26 |lon_min = 37 |lon_sec = 29 |CoordAddon = type:city_region:UA |CoordScale = 30000 |մարզ = Խմելնիցկիի մարզ |մարզը աղյուսակում = |շրջանի տեսակ = Շրջան |շրջան = Վոլոչիսկի շրջան |շրջանն աղյուսակում = |համայնքի տեսակ = |համայնք = |համայնքն աղյուսակում = |ղեկավարի պաշտոն = |ղեկավար = |հիմնադրման թվական = |առաջին հիշատակում = |այլ անվանումներ = |տվյալ կարգավիճակում = |տարածք = 2,05<ref name=Rada>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/z7503/a002 Համայնքի հիմնական տվյալները Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի կայքում։] {{ref-ua}}</ref> |կենտրոնի բարձրություն = 308<ref name="Rada"/> |կլիմա = բարեխառն-մայրցամաքային |բնակչություն = 390 |մարդահամարի թվական = |խտություն = 261,95 |ազգային կազմ = |կրոնական կազմ = |տեղաբնականուն = |լեզու = [[Ուկրաիներեն]] |հեռախոսային կոդ = 3845 |փոստային ինդեքսներ = 31234 |թվային իդենտիֆիկատոր = 6820985301 |վիքիպահեստում = |կայք = }} '''Պախուտինցի''' ({{lang-uk|Пахутинці}}), գյուղ [[Ուկրաինա]]յի [[Խմելնիցկիի մարզ]]ի [[Վոլոչիսկի շրջան]]ում։ [[2001 թվական]]ի տվյալներով Պախուտինցի գյուղում բնակվում էր 537&nbsp;մարդ։ Բնակավայրը զբաղեցնում է 2,05&nbsp;կմ² տարածք։ Բնակչության խտությունը կազմում էր 261,95&nbsp;մարդ/կմ²։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/z7503/a002 Բնակավայրերի ամբողջական ցանկը Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի կայքում, www.rada.gov.ua] {{ref-ua}} * [http://ukrcensus.gov.ua/ 2001 թվականի Ուկրաինայի համապետական մարդահամարի արդյունքները, ukrcensus.gov.ua] {{ref-ua}} * [http://maps.vlasenko.net/list/ukraine/ Ուկրաինայի բնակավայրերի արբանյակային լուսանկարներ և քարտեզներ, maps.vlasenko.net] {{ref-ua}} {{Ուկրաինայի Խմելնիցկիի մարզի Վոլոչիսկի շրջանի բնակավայրեր}} {{Խմելնիցկիի մարզ}} {{Ուկրաինայի վարչական բաժանում}} [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի Խմելնիցկիի մարզի Վոլոչիսկի շրջանի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի գյուղեր]] [[Կատեգորիա:1485 թվականին հիմնադրված բնակավայրեր]] ldliqsz4zbhy7e6lqvd38vkrttay9jt 0 336116 10357207 9958980 2025-06-18T08:35:35Z Makenzis 67224 10357207 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլային ակումբ |համառոտ անուն = Սելտիկ ՖԱ |պատկեր = Սելտիկ.png |ամբողջական անուն = Celtic Football Club |ավել անուն = The Bhoys, The Hoops, The Celts |հիմնադրում = [[նոյեմբերի 6]], [[1887]] թվական |գույներ = սպիտակ և կանաչ |մարզադաշտ = [[Սելտիկ Պարկ]], [[Գլազգո]] |ընդունակություն = 60411 |նախագահ = {{դրոշ|Շոտլանդիա}} [[Իան Բանկիեր]] |մարզիչ = {{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա}} [[Նիլ Լենոն]] |լիգա = [[Շոտլանդիայի Պրեմիեր Լիգա]] |կայք = [http://www.celticfc.net www.celticfc.net] | սեզոն = [[Շոտլանդիայի Պրեմիեր Լիգա 2024-25|2024-25]] | տեղ = '''1-ին''' (Չեմպիոն) <!--Տան դաշտ--> | pattern_la1 = _celtic1920h | pattern_b1 = _celtic1920h | pattern_ra1 = _celtic1920h | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _celtic1920h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = 16973B | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = 16973B <!--Մրցակցի դաշտ--> | pattern_la2 = _celtic1920a | pattern_b2 = _celtic1920a | pattern_ra2 = _celtic1920a | pattern_sh2 = | pattern_so2 = _celtic1920a | leftarm2 = FFD000 | body2 = FFD000 | rightarm2 = FFD000 | shorts2 = 044028 | socks2 = FFD000 <!--Երրորդ համազգեստ--> | pattern_la3 = _celtic1920t | pattern_b3 = _celtic1920t | pattern_ra3 = _celtic1920t | pattern_sh3 = | pattern_so3 = _celtic1920t | leftarm3 = B6B6B6 | body3 = B6B6B6 | rightarm3 = B6B6B6 | shorts3 = B6B6B6 | socks3 = FF00C0 }} '''Սելտիկ''' ({{lang-en|Celtic F.C.}}), [[Շոտլանդիա|շոտլանդական]] ֆուտբոլային ակումբ [[Գլազգո]] քաղաքից։ Հանդես է գալիս [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն|շոտլանդական Պրեմիերշիփում]]։ «Սելտիկը» ի տարբերություն «[[Ռեյնջերս ՖԱ|Ռեյնջերսի»]], որը համարվում է բողոքականության հետևորդ, աջակցում է [[Գլազգո]]յի [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկ]] մասին։ Այս երկու ակումբների հակամարտությունը աշխարհում ամենահներից մեկն է։ «Սելտիկի» խորհրդանիշը չորստերևանի [[երեքնուկ]]ն է՝ [[Իռլանդիա]]յի երջանկության խորհրդանիշը, որը պատկերված է կանաչ-սպիտակ գույներով, որը արտահայտում է այն, որ ակումբը ստեղծվել է իռլանդական կաթոլիկների կողմից։ Ակումբի մարզաշապիկի գույները չեն փոխվել. մինչև այժմ էլ շերտավոր կանաչ-սպիտակ են։ Տնային դաշտը՝ «[[Սելտիկ Պարկ]]ը» տեղավորում է 60411 երկրպագու։ == Պատմություն == Ակումբը պաշտոնապես հիմնադրվել է [[1887]] թվականի [[նոյեմբերի 6]]-ին Ուոլֆրիդի կողմից, սակայն առաջին հանդիպումը անց է կացրել [[1888]] թվականի [[մայիսի 28]]-ին՝ «[[Ռեյնջերս ՖԱ|Ռեյնջերսի»]] դեմ։ Հանդիպումը ավարտվել է 5:2 հաշվով հօգուտ «Սելտիկի»։ Չորս տարի անց՝ 1892 թվականին «Սելտիկը» հաղթեց [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի գավաթ|Շոտլանդիայի գավաթը]], որը նրա համար առաջինն էր։ Հաջողությունը շարունակվեց և 1893 թվականին ակումբը հաղթեց [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Շոտլանդիայի առաջնությունը]] և պահպանեց տիտղոսը նաև հաջորդ մրցաշրջանում։ Հիմնադրման օրից ակումբը 47 անգամ հաղթել է Շոտլանդիայի առաջնությունը (վերջին անգամ 2015-16 մրցաշրջանը), և բոլորից շատ (36 անգամ) հաղթել է շոտլանդիայի գավաթը (վերջին անգամ 2012-13 մրցաշրջանում)։ [[XIX դար]]ի վերջում ակումբի համար սկսվեց «ոսկե ժամանակաշրջանը»։ Ակումբի լեգենդար խաղացող [[Վիլլի Մեյլի]]ն դարձավ ակումբի մենեջերը, և ակումբի գլխավոր մարզիչը։ Ակումբը ղեկավարեց [[1897]]-ից մինչև [[1940]] թվականները։ [[1905]]-ից [[1910]] թվականներին «Սելտիկը» 6 անգամ անընդմեջ դարձավ երկրի չեմպիոն, և բացի այդ [[1907]] թվականին ակումբը առաջին անգամ շոտլանդական ֆուտբոլի պատմության մեջ հաղթեց, և՛ երկրի առաջնությունը, և՛ երկրի գավաթը, և դա կրկնեց հաջորդ տարի։ Երբ Մեյլին հեռացավ իր պաշտոնից, ակումբի համար սկսվեց անկման ժամանակաշրջան։ Միայն 1965 թվականին «Սելտիկը», երբ սկսեց մարզել [[Ջոկ Սթեյն]]ը կարողացավ վերադարձնել առաջնորդի կարգավիճակը շոտլանդական ֆուտբոլում։ 1966-ից 1974 թվականներին ակումբը 9 անգամ անընդմեջ հաղթեց երկրի առաջնությունը։ Սթեյնի ղեկավարությամբ «Սելտիկի» գավաթների թիվը շատացավ։ Միայն նրա ղեկավարությամբ ակումբը հաղթեց 24 տիտղոս։ Իսկ արդեն [[1965]] թվականին «Սելտիկը» դարձավ ֆուտբոլի պատմության առաջին ակումբը, որը ստեղծեց իր թերթը։ 1967 թվականին «Սելտիկը» դարձավ առաջին բրիտանական ակումբը, և մինչև այսօր առաջին շոտլանդական ակումբը, որը հաղթել է [[Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների լիգայում]], եզրափակչում հաղթելով [[Միլան]]ի «[[Ինտերնացիոնալե|Ինտերին»]] 2:1 հաշվով։ «Սելտիկի» ֆուտբոլիստները, ովքեր հասել էին այդ պատմական նվաճմանը բրիտանական ֆուտբոլի համար՝ ստացան «Լիսաբոնյան առյուծներ» մականունը։ Այդ մրցաշրջանում «կելտերը» հաղթեցին այն բոլոր առաջնություններում որտեղ մասնակցում էին. [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Շոտլանդիայի առաջնություն]], [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի գավաթ|Շոտլանդիայի գավաթ]], [[Շոտլանդական լիգայի գավաթ|Լիգայի գավաթ]], [[Չեմպիոնների լիգա]], [[Գլազգոյի գավաթ]]։ Նրանք միայն պարտվեցին Մեժկոնտինենտալային գավաթում պարտվեց արգենտինական «Ռասինգին», բայց դա արդեն տեղի էր ունեցել հաջորդ մրցաշրջանում։ Այդ տարվա հունիսի 7-ին «Սելտիկը» [[Ալֆրեդո դի Ստեֆանո]]յի ({{lang-en|Alfredo Di Stefano Trophy}}) գավաթի շրջանակներում [[Սանտյագո Բերնաբեու մարզադաշտ|Սանտյագո Բերնաբեու]] մարզադաշտում հաղթեց «[[Ռեալ Մադրիդ]]ին»։ Հանդիպումը ավարտվեց «Սելտիկի» հաղթանակով (1:0)։ Միակ գոլի հեղինակը դարձել է [[Բոբբի Լեննոկս]]ը<ref>{{Cite web |title=The Alfredo Di Stefano Trophy |url=http://www.jimmyjohnstone.com/news/article.asp?news_id=102&news_page=16 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20120903223026/http://www.jimmyjohnstone.com/news/article.asp?news_id=102&news_page=16 |archive-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 3 |accessdate=2016 թ․ դեկտեմբերի 10}}</ref>։ 1970 թվականին ակումբը կրկին հասավ [[Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների լիգայի]] եզրափակիչ, սակայն ավելացված ժամանակում հոլանդական «[[Ֆեյենորդ ՖԱ|Ֆեյենորդը»]] կարողացավ հաղթանակ կորզել (1:2)։ Հանդիպումը տեղի է ունեցել «[[Սան Սիրո]]» մարզադաշտում։ «Սելտիկի» հաջողության նոր ժամանակաշրջանում ակումբը գլխավոր մարզչի համար կապ հաստատեց [[Գորդոն Ստրական]]ի և [[Մարտին Օ'Նիլ]]ի հետ։ 2000-2001 մրցաշրջանում, որը Օ'Նիլի համար նորամուտային էր, «Սելտիկին» հաջողվեց հաղթել բոլոր ներքին գավաթները։ Իսկ 2003 թվականին ակումբը հասավ [[ՈՒԵՖԱ գավաթ|ՈՒԵՖԱ Գավաթի]] եզրափակիչ, որտեղ ավելացված ժամանակում պարտվեց պորտուգալական «[[Պորտու ՖԱ|Պորտուին»]] 2:3 հաշվով, որի մարզիչն էր [[Ժոզե Մոուրինյո]]ն։ Չնայած նրան որ, բոլոր 80 հազար երկրպագուներն էլ չունեին հանդիպումը մարզադաշտից դիտելու հնարավորույթուն, միևնույնն է մեկնել էին [[Սևիլյա]], որպեսզի երկրպագեն իրենց ակումբին։ Եվ ամենակարևորն այն է, որ «Սելտիկի» ոչ մի երկրպագու չի ձերբակալվել։ Նման պահվածքի համար [[ՈՒԵՖԱ]]-ի և [[ՖԻՖԱ]]-ի կողմից երկրպագուները ստացել եմ հատուկ՝ «նվիրվածության և օրինակելի պահվածքի համար» մրցանակը<ref>{{Cite web |title=Celebrating Celtic pride in the heart of Andalusia |url=http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=90249.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131023065227/http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=90249.html |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 23 |accessdate=2016 թ․ դեկտեմբերի 10}}</ref>։ Capita Consulting-ի և [[Կրենֆիլդի համալսարան]]ի հետազոտությունների արդյունքում պարզվեց, որ ակումբը ունի մոտ 9 միլիոն երկրպագու, որոնցից 1 միլիոնն հյուսիսամերիկացիներ են<ref>{{Cite web |title=Celtic to launch credit card for US fans |url=http://scotlandonsunday.scotsman.com/medialeisure/Celtic--to-launch-credit.2445213.jp |url-status=dead |archive-url=https://www.webcitation.org/6HgR3pXb0?url=http://www.scotsman.com/business/media-and-leisure/celtic-to-launch-credit-card-for-us-fans-1-1291697 |archive-date=2013 թ․ հունիսի 27 |accessdate=2016 թ․ դեկտեմբերի 10}}</ref>։ 2004 թվականին ակումբը ստեղծեց իր հեռուստաալիքը։ 2005 թվականի միջնամասում ակումբ եկավ Գորդոն Ստրականը, ում ղեկավարությամբ ակումբը երեք անգամ հաղթեց երկրի առաջնությունը և 1 անգամ լիգայի Գավաթը։ 2010 թվականի մարտի 25-ից մինչև 2014 թվականը «կելտերի» գլխավոր մարզիչը ակումբի նախկին [[կիսապաշտպան]] [[Նիլ Լենոն]]ն էր։ Նա այդ պաշտոնում փոխարինել էր [[Թոնի Մուբրե]]ին, ով նույնպես խաղացել էր «Սելտիկի» կազմում, բայց որպես [[պաշտպան]]։ 2012 թվականին ազգային առաջնությունում «Սելտիկի» գլխավոր հակառակորդ «[[Ռեյնջերս ՖԱ|Ռեյնջերսը»]] ֆինանսական ճգնաժամի պատճառով չէր կարողանում ուժեղ ակումբ ստեղծել, և դուրս մնաց երրորդ դիվիզիոն<ref>{{Cite web |date=13 июля 2012 |title=«Глазго Рейнджерс» переведён в четвёртый по силе дивизион чемпионата Шотландии |url=http://www.championat.com/football/news-1245877-glazgo-rejndzhers-pereveden-v-tretij-divizion-chempionata-shotlandii.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/69iGDTYvL?url=http://www.championat.com/football/news-1245877-glazgo-rejndzhers-pereveden-v-tretij-divizion-chempionata-shotlandii.html |archivedate=2012 թ․ օգոստոսի 6 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 27 |publisher=Чемпионат.com}}</ref>։ Ակումբին գործնականորեն լուրջ հակառակորդներ չուներ տվյալ առաջնությունում։ 2016 թվականի մայիսի 20-ին [[Ռոնի Դեյլ]]ին գլխավոր մարզչի պաշտոնում փոխարինեց հյուսիսիռլանդացի [[Բրենդան Ռոջերս]]ը։ Պայմանագիրը կնքվեց 1 տարի ժամկետով։ 2016 թվականի հուկիսի 27-ին տեղի ունեցավ ղազախական «[[Աստանա ՖԱ|Աստանայի»]] դեմ խաղը, որտեղ ակումբները վաստակեցին 1 միավոր (1:1)։ Դա եղել է որակավորման առաջին փուլում։ 2016 թվականի նոյեմբերի 27-ին «Սելտիկը» [[Շոտլանդական լիգայի գավաթ]]ի եզրափակչում 3:0 հաշվով հաղթեց «[[Աբերդ ՖԱ|Աբերդին»]], և իր 129 տարվա պատմության ընթացքում հաղթած գավաթների թիվը հասցրեց 100-ի։ == Ակումբի պաշտոնական դեմքեր == === Խորհրդի տնօրեն === {| class="wikitable" |- ! Պաշտոն !! Անուն |- |Նախագահ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Իան Բանկիր |- |Գործադիր տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Փիթեր Լոուել |- |Ֆինանսների տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Էրիկ Ռայլի |- |Գլխավոր անկախ տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Թոմ Էլլիսոն |- |Կառավարման անդամ || {{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} Դերմոտ Դեսմոնտ |- |Կառավարման անդամ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Իան Լիվինգստոն |- |Կառավարման անդամ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Բրայան Ուիլսոն |- |Քարտուղար || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Ռոբերտ Հոուատ |- |Կոմերցիոն տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Էդրիան Ֆիլբի<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ նոյեմբերի 10 |title=Celtic look to strengthen Mexican links with Santos visit |url=http://sport.stv.tv/football/clubs/celtic/208035-celtic-look-to-strengthen-mexican-links-with-santos-visit/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304124914/http://sport.stv.tv/football/clubs/celtic/208035-celtic-look-to-strengthen-mexican-links-with-santos-visit/ |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2015 թ․ ապրիլի 14 |publisher=STV}}{{ref-en}}</ref> |- |Միջազգային զարգացման տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Ջեյսոն Հյուզ<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ հուլիսի 3 |title=New signing Jason Hughes is the man who can make Celtic a global force |url=http://www.dailyrecord.co.uk/sport/other-sports/new-signing-jason-hughes-is-the-man-982411 |accessdate=2015 թ․ ապրիլի 14 |publisher=Daily Record}}{{ref-en}}</ref> |- |} === Անձնակազմ === {| class="wikitable" |- ! Պաշտոն !! Անուն |- |Գլխավոր մարզիչ || {{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} Բրենդան Ռոջերս |- |Գլխավոր մարզչի օգնական || {{դրոշ|Անգլիա|20px}} Քրիս Դևիս |- |Հիմնական կազմի մարզիչ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Ջոն Քենեդի |- |Ֆիզիկական պատրաստվածության մարզիչ || {{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} Ջիմ Մակգիննես |- |Դարպասապահների մարզիչ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Սթիվի Վուդս |- |Ակադեմիայի գլխավոր || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Քրիս Մակկարտ |- |Մինչև 19 տարեկանների թիմի մարզիչ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Սթիվեն Ֆրեյլ |- |Մինչև 19 տարեկանների թիմի մարզիչ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Դեննի Մակգրեյլ |- |Մինչև 17 տարեկանների թիմի մարզիչ || {{դրոշ|Չեռնոգորիա|20px}} Միոդրագ Կրիվոկապիչ |- |Գիտական մասի ղեկավար || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Իան կոլլ |- |Գլխավոր սկաուտ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Ջոն Պարկ |- |Ակումբային բժիշկ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Իան Շարպ |- |} == Գլխավոր մարզիչներ == {| class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- !Անուն !Աշխատանքի տարիներ !Շոտլանդիայի առաջնություն !Շոտլանդիայի գավաթ !Շոտլանդիայի լիգայի գավաթ !Եվրագավաթների չեմպիոնների գավաթ !Ընդհանուր |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Մոյլի|Վիլլի Մոյլի}} ||1897-1940||16||14||-||-||30 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջիմմի|Մակստեյ|Ջիմմի Մակստեյ}} || 1940-1945||0||0||-||-||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջիմմի|Մակգրորի|Ջիմմի Մակգրորի}} ||1945-1965||1||2||2||-||5 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջոկ|Ստեյն|Ջոկ Ստեյն}} ||1965-1978||10||8||6||1||25 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բիլլի|Մակնիլլ|Բիլլի Մակնիլլ}} ||1978-1983||3||1||1||0||5 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Դևիդ|Հեյ|Դևիդ Հեյ}} ||1983-1987||1||1||0||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բիլլի|Մակնիլ|Բիլլի Մակնիլ}} ||1987-1991||1||2||0||0||3 |- |align=left|{{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Լիամ|Բրեյդի|Լիամ Բրեյդի}} ||1991-1993||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Լու|Մակարի|Լու Մակարի}} ||1993-1994||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Թոմմի|Բերնս|Թոմմի Բերնս}} ||1994-1997||0||1||0||0||1 |- |align=left|{{դրոշ|Հոլանդիա|20px}} {{sortname|Վիմ|Յանսեն|Վիմ Յանսեն}} ||1997-1998||1||0||1||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Սլովակիա|20px}} {{sortname|Յոզեֆ|Վենգլոշ|Յոզեֆ Վենգլոշ}} ||1998-1999||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Անգլիա|20px}} {{sortname|Ջոն|Բարնս|Ջոն Բարնս}} ||1999-2000||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Քեննի|Դալգլիշ|Քեննի Դալգլիշ}} ||2000||0||0||1||0||1 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Մարտին|Օ'Նիլ|Մարտին Օ'Նիլ}} ||2000-2005||3||3||1||0||7 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Գորդոն|Ստրական|Գորդոն Ստրական}} ||2005-2009||3||1||2||0||6 |- |align=left|{{դրոշ|Անգլիա|20px}} {{sortname|Թոնի|Մոուբրեյ|ԹոնիՄոուբրեյ}} ||2009-2010||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Նիլ|Լենոն|Նիլ Լենոն}} ||2010-2014||3||2||0||0||5 |- |align=left|{{դրոշ|Նորվեգիա|20px}} {{sortname|Ռոննի|Դեյլա|Ռոննի Դեյլա}} ||2014-2016||2||0||1||0||3 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Բրենդան|Ռոջերս|Բրենդան Ռոջերս}} ||2016-մ.հ.||0||0||1||0||1 |- |} == Ակումբի ավագներ == {| class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- !Անուն !Ավագության տարիներ !Շոտլանդիայի առաջնություն !Շոտլանդիայի գավաթ !Շոտլանդիայի լիգայի գավաթ !Եվրագավաթների չեմպիոնների գավաթ !Ընդհանուր |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջեյմս|Կելլի|Ջեմյս Կելլի}} ||1888-1897||3||1||-||-||4 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Դեն|Դոյլ|Դեն Դոյլ}} ||1897-1899||1||1||-||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Սենդի|Մակմախոն|Սենդի Մակմախոն}} ||1899-1903||0||1||-||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Օրր|Վիլլի Օրր}} ||1903-1906||2||1||-||-||3 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջեյմս Հեյ|Ջեյմս Հեյ}} ||1906-1911||4||3||-||-||7 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ալեք|Մաքնեյր|Ալեք Մայներ}} ||1917-1920||1||0||-||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Կրինգան|Վիլլի Կրինգան}} ||1920-1923||1||1||-||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Չարլի|Շոու|Չարլի Շոու}} ||1923-1925||0||1||-||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Մակստեյ|Վիլլի Մակստեյ}} ||1925-1929||1||1||-||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջիմի|Մակստեյ|Ջիմի Մակստեյ}} ||1929-1934||0||2||-||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բոբբի|Հոգ|Բոբբի Հոգ}} ||1934-1935||0||0||-||-||0 |- |align=left|{{դրոշ|Անգլիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Լայոն|Վիլլի Լայոն}} ||1935-1939||2||1||-||-||3 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջոն|Մակֆեյլ|Ջոն Մակֆեյլ}} ||1948-1952||0||1||0||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Շոն|Ֆալլոն|Շոն Ֆալլոն}} ||1952-1953||0||0||0||-||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջոկ|Սթեյն|Ջոկ Սթեյն}} ||1953-1955||1||1||0||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բոբբի|Էվանս|Բոբբի Էվանս}} ||1955-1957||0||0||1||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Բերտի|Պիկոկ|Բերտի Պիկոկ}} ||1957-1961||0||0||1||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Դանկան|Մակայ|Դանկան Մակայ}} ||1961-1963||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բիլլի|Մակնիլ|Բիլլի Մակնիլ}} ||1963-1975||9||7||6||1||23 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Կեննի|Դալգլիշ|Կեննի Դալգլիշ}} ||1975-1977||1||1||0||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Դեննի|Մակգրեյն|Դեննի Մակգրեյն}} ||1977-1987||4||2||1||0||7 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ռոյ|Էյտկեն|Ռոյ Էյտկեն}} ||1987-1990||1||2||0||0||3 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Պոլ|Մակստրեյ|Պոլ Մակստրեյ}} ||1990-1997||0||1||0||0||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Թոմ|Բոյդ|Թոմ Բոյդ}} ||1997-2002||3||1||3||0||7 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Պոլ|Լամբերտ|Պոլ Լամբերտ}} ||2002-2004||1||1||0||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջեկի|Մակնամարա|Ջեկի Մակնամարա}} ||2004-2005||0||1||0||0||1 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Նիլ|Լենոն|Նիլ Լենոն}} ||2005-2007||2||1||1||0||4 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Սթիվեն|Մակմանուս|Սիթվեն Մակմանուս}} ||2007-2010||1||0||1||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Սքոթ|Բրաուն|Սքոթ Բրաուն}} ||2010-||5||2||3||0||10 |- |} == Ռեկորդակիր խաղացողներ == {| width="100%" |- | style="vertical-align:top;" width="50%" | <div align="left"> {| id="toc" width="90%" style="margin: 0 2em 0 2em;" ! align="center" style="background:white" width="100%" | <div style="float:right;width:30px;"> </div><font color=#008000><center>Ակումբի պատմության լավագույն ռմբարկուներ</center></font> |align="right" bgcolor=white| |- |- bgcolor=white !width=65%|<font color=#008000 ><center>Խաղացող</center></font> !width=35%|<font color=#008000 ><center>Գոլ</center></font> |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Մակգրորի''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''470''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Բոբբի Լենոկս''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''279''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շվեդիա|20px}} '''Հեննրիկ Լարսսոն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''242''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Սթիվի Չալմերս''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''228''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Կուինն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''218''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} '''Պետսի Գալլախեր''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''195''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջոն Հյուզ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''187''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Սենդի Մակմախոն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''179''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Կեննի Դալգլիշ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''166''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Մակմենեմի''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''166''' |- style="vertical-align: top;" |- |} | style="vertical-align:top;" width="50%" | <div align="left"> {| id="toc" width="90%" style="margin: 0 2em 0 2em;" ! align="center" style="background:white" width="100%" | <div style="float:right;width:30px;"> </div><font color=#008000><center>Ակումբի Ռ</center></font>եկորդակիրներ խաղերի քանակով |align="right" bgcolor=white| |- |- bgcolor=white !width=65%|<font color=#008000 ><center>Խաղացող</center></font> !width=35%|<font color=#008000 ><center>Խաղեր</center></font> |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Բիլլի Մակնիլ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''790''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Պոլ Մակստեյ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''678''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ռոյ Էյտկեն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''669''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Դեննի Մակգրեյն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''659''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} '''Պեկի Բոներ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''642''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ալեք Մակնեյր''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''640''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Բոբբի Լեննոկս''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''575''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Բոբբի Էվանս''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''535''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Մակմենեմի''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''515''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Ջոնսթոն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''513''' |- style="vertical-align: top;" |} |} == Տիտղոսներ == === Ազգային տիտղոսներ === '''Շոտլանդիայի առաջնություն''' ::* '''Չեմպիոն''' ('''54''')։ 1893, 1894, 1896, 1898, 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1914, 1915, 1916, 1917, 1919, 1922, 1926, 1936, 1938, 1954, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1977, 1979, 1981, 1982, 1986, 1988, 1998, 2001, 2002, 2004, 2006, 2007, 2008, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2022, 2023, 2024 ::* '''Փոխչեմպիոն''' ('''31''')։ 1892, 1895, 1900, 1901, 1902, 1912, 1913, 1918, 1920, 1921, 1928, 1929, 1931, 1935, 1939, 1955, 1976, 1980, 1983, 1984, 1985, 1987, 1996, 1997, 1999, 2000, 2003, 2005, 2009, 2010, 2011 '''Շոտլանդիայի գավաթ''' ('''ռեկորդ''') ::* '''Հաղթող''' ('''39''')։ 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923, 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969, 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995, 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019 ::* '''եզրափակչի մասնակից''' ('''18''')։ 1889, 1893, 1894, 1901, 1902, 1926, 1928, 1955, 1956, 1961, 1963, 1966, 1970, 1973, 1984, 1990, 1999, 2002 '''Շոտլանդական լիգայի գավաթ''' ::* '''Հաղթող''' ('''16''')։ 1957, 1958, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1975, 1983, 1998, 2000, 2001, 2006, 2009, 2015, 2016 ::* '''Եզրափակչի մասնակից''' ('''15''')։ 1965, 1971, 1972, 1973, 1974, 1976, 1977, 1978, 1984, 1987, 1991, 1995, 2003, 2011, 2012 '''Գլազգոյի գավաթ''' ::* '''Հաղթող''' ('''33''')։ 1891, 1892, 1895, 1896, 1905, 1906, 1907, 1908, 1910, 1916, 1917, 1920, 1921, 1927, 1928, 1929, 1931, 1939, 1941, 1949, 1956, 1962, 1964, 1965, 1967, 1968, 1970, 1975 (բաժանված), 1982, 2008, 2011, 2014, 2015 ::* '''Եզրափակչի մասնակից''' ('''31''')։ 1890, 1893, 1897, 1900, 1902, 1903, 1904, 1909, 1911, 1913, 1919, 1922, 1925, 1926, 1930, 1936, 1945, 1951, 1952, 1961, 1963, 1976, 1979, 1981, 1983, 1986, 1987, 2009, 2010, 2012, 2013 === Եվրոպական տիտղոսներ === '''Չեմպիոնների լիգա''' ::* '''Հաղթող''' ('''1''')։ 1966-67 ::* '''Եզրափակչի մասնակից''' ('''1''')։ 1969-70 '''ՈՒԵՖԱ Գավաթ''' ::* '''Եզրափակչի մասնակից''' ('''1''')։ 2002-03 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.celticfc.net Պաշտոնական էջ]{{ref-en}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:1888 հիմնադրումներ Շոտլանդիայում]] [[Կատեգորիա:Շոտլանդիայի ֆուտբոլային ակումբներ]] 7aiys56rz2008zc843pc5xrl24srw03 10357209 10357207 2025-06-18T08:36:00Z Makenzis 67224 /* Ազգային տիտղոսներ */ 10357209 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլային ակումբ |համառոտ անուն = Սելտիկ ՖԱ |պատկեր = Սելտիկ.png |ամբողջական անուն = Celtic Football Club |ավել անուն = The Bhoys, The Hoops, The Celts |հիմնադրում = [[նոյեմբերի 6]], [[1887]] թվական |գույներ = սպիտակ և կանաչ |մարզադաշտ = [[Սելտիկ Պարկ]], [[Գլազգո]] |ընդունակություն = 60411 |նախագահ = {{դրոշ|Շոտլանդիա}} [[Իան Բանկիեր]] |մարզիչ = {{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա}} [[Նիլ Լենոն]] |լիգա = [[Շոտլանդիայի Պրեմիեր Լիգա]] |կայք = [http://www.celticfc.net www.celticfc.net] | սեզոն = [[Շոտլանդիայի Պրեմիեր Լիգա 2024-25|2024-25]] | տեղ = '''1-ին''' (Չեմպիոն) <!--Տան դաշտ--> | pattern_la1 = _celtic1920h | pattern_b1 = _celtic1920h | pattern_ra1 = _celtic1920h | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _celtic1920h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = 16973B | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = 16973B <!--Մրցակցի դաշտ--> | pattern_la2 = _celtic1920a | pattern_b2 = _celtic1920a | pattern_ra2 = _celtic1920a | pattern_sh2 = | pattern_so2 = _celtic1920a | leftarm2 = FFD000 | body2 = FFD000 | rightarm2 = FFD000 | shorts2 = 044028 | socks2 = FFD000 <!--Երրորդ համազգեստ--> | pattern_la3 = _celtic1920t | pattern_b3 = _celtic1920t | pattern_ra3 = _celtic1920t | pattern_sh3 = | pattern_so3 = _celtic1920t | leftarm3 = B6B6B6 | body3 = B6B6B6 | rightarm3 = B6B6B6 | shorts3 = B6B6B6 | socks3 = FF00C0 }} '''Սելտիկ''' ({{lang-en|Celtic F.C.}}), [[Շոտլանդիա|շոտլանդական]] ֆուտբոլային ակումբ [[Գլազգո]] քաղաքից։ Հանդես է գալիս [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն|շոտլանդական Պրեմիերշիփում]]։ «Սելտիկը» ի տարբերություն «[[Ռեյնջերս ՖԱ|Ռեյնջերսի»]], որը համարվում է բողոքականության հետևորդ, աջակցում է [[Գլազգո]]յի [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկ]] մասին։ Այս երկու ակումբների հակամարտությունը աշխարհում ամենահներից մեկն է։ «Սելտիկի» խորհրդանիշը չորստերևանի [[երեքնուկ]]ն է՝ [[Իռլանդիա]]յի երջանկության խորհրդանիշը, որը պատկերված է կանաչ-սպիտակ գույներով, որը արտահայտում է այն, որ ակումբը ստեղծվել է իռլանդական կաթոլիկների կողմից։ Ակումբի մարզաշապիկի գույները չեն փոխվել. մինչև այժմ էլ շերտավոր կանաչ-սպիտակ են։ Տնային դաշտը՝ «[[Սելտիկ Պարկ]]ը» տեղավորում է 60411 երկրպագու։ == Պատմություն == Ակումբը պաշտոնապես հիմնադրվել է [[1887]] թվականի [[նոյեմբերի 6]]-ին Ուոլֆրիդի կողմից, սակայն առաջին հանդիպումը անց է կացրել [[1888]] թվականի [[մայիսի 28]]-ին՝ «[[Ռեյնջերս ՖԱ|Ռեյնջերսի»]] դեմ։ Հանդիպումը ավարտվել է 5:2 հաշվով հօգուտ «Սելտիկի»։ Չորս տարի անց՝ 1892 թվականին «Սելտիկը» հաղթեց [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի գավաթ|Շոտլանդիայի գավաթը]], որը նրա համար առաջինն էր։ Հաջողությունը շարունակվեց և 1893 թվականին ակումբը հաղթեց [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Շոտլանդիայի առաջնությունը]] և պահպանեց տիտղոսը նաև հաջորդ մրցաշրջանում։ Հիմնադրման օրից ակումբը 47 անգամ հաղթել է Շոտլանդիայի առաջնությունը (վերջին անգամ 2015-16 մրցաշրջանը), և բոլորից շատ (36 անգամ) հաղթել է շոտլանդիայի գավաթը (վերջին անգամ 2012-13 մրցաշրջանում)։ [[XIX դար]]ի վերջում ակումբի համար սկսվեց «ոսկե ժամանակաշրջանը»։ Ակումբի լեգենդար խաղացող [[Վիլլի Մեյլի]]ն դարձավ ակումբի մենեջերը, և ակումբի գլխավոր մարզիչը։ Ակումբը ղեկավարեց [[1897]]-ից մինչև [[1940]] թվականները։ [[1905]]-ից [[1910]] թվականներին «Սելտիկը» 6 անգամ անընդմեջ դարձավ երկրի չեմպիոն, և բացի այդ [[1907]] թվականին ակումբը առաջին անգամ շոտլանդական ֆուտբոլի պատմության մեջ հաղթեց, և՛ երկրի առաջնությունը, և՛ երկրի գավաթը, և դա կրկնեց հաջորդ տարի։ Երբ Մեյլին հեռացավ իր պաշտոնից, ակումբի համար սկսվեց անկման ժամանակաշրջան։ Միայն 1965 թվականին «Սելտիկը», երբ սկսեց մարզել [[Ջոկ Սթեյն]]ը կարողացավ վերադարձնել առաջնորդի կարգավիճակը շոտլանդական ֆուտբոլում։ 1966-ից 1974 թվականներին ակումբը 9 անգամ անընդմեջ հաղթեց երկրի առաջնությունը։ Սթեյնի ղեկավարությամբ «Սելտիկի» գավաթների թիվը շատացավ։ Միայն նրա ղեկավարությամբ ակումբը հաղթեց 24 տիտղոս։ Իսկ արդեն [[1965]] թվականին «Սելտիկը» դարձավ ֆուտբոլի պատմության առաջին ակումբը, որը ստեղծեց իր թերթը։ 1967 թվականին «Սելտիկը» դարձավ առաջին բրիտանական ակումբը, և մինչև այսօր առաջին շոտլանդական ակումբը, որը հաղթել է [[Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների լիգայում]], եզրափակչում հաղթելով [[Միլան]]ի «[[Ինտերնացիոնալե|Ինտերին»]] 2:1 հաշվով։ «Սելտիկի» ֆուտբոլիստները, ովքեր հասել էին այդ պատմական նվաճմանը բրիտանական ֆուտբոլի համար՝ ստացան «Լիսաբոնյան առյուծներ» մականունը։ Այդ մրցաշրջանում «կելտերը» հաղթեցին այն բոլոր առաջնություններում որտեղ մասնակցում էին. [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Շոտլանդիայի առաջնություն]], [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի գավաթ|Շոտլանդիայի գավաթ]], [[Շոտլանդական լիգայի գավաթ|Լիգայի գավաթ]], [[Չեմպիոնների լիգա]], [[Գլազգոյի գավաթ]]։ Նրանք միայն պարտվեցին Մեժկոնտինենտալային գավաթում պարտվեց արգենտինական «Ռասինգին», բայց դա արդեն տեղի էր ունեցել հաջորդ մրցաշրջանում։ Այդ տարվա հունիսի 7-ին «Սելտիկը» [[Ալֆրեդո դի Ստեֆանո]]յի ({{lang-en|Alfredo Di Stefano Trophy}}) գավաթի շրջանակներում [[Սանտյագո Բերնաբեու մարզադաշտ|Սանտյագո Բերնաբեու]] մարզադաշտում հաղթեց «[[Ռեալ Մադրիդ]]ին»։ Հանդիպումը ավարտվեց «Սելտիկի» հաղթանակով (1:0)։ Միակ գոլի հեղինակը դարձել է [[Բոբբի Լեննոկս]]ը<ref>{{Cite web |title=The Alfredo Di Stefano Trophy |url=http://www.jimmyjohnstone.com/news/article.asp?news_id=102&news_page=16 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20120903223026/http://www.jimmyjohnstone.com/news/article.asp?news_id=102&news_page=16 |archive-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 3 |accessdate=2016 թ․ դեկտեմբերի 10}}</ref>։ 1970 թվականին ակումբը կրկին հասավ [[Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների լիգայի]] եզրափակիչ, սակայն ավելացված ժամանակում հոլանդական «[[Ֆեյենորդ ՖԱ|Ֆեյենորդը»]] կարողացավ հաղթանակ կորզել (1:2)։ Հանդիպումը տեղի է ունեցել «[[Սան Սիրո]]» մարզադաշտում։ «Սելտիկի» հաջողության նոր ժամանակաշրջանում ակումբը գլխավոր մարզչի համար կապ հաստատեց [[Գորդոն Ստրական]]ի և [[Մարտին Օ'Նիլ]]ի հետ։ 2000-2001 մրցաշրջանում, որը Օ'Նիլի համար նորամուտային էր, «Սելտիկին» հաջողվեց հաղթել բոլոր ներքին գավաթները։ Իսկ 2003 թվականին ակումբը հասավ [[ՈՒԵՖԱ գավաթ|ՈՒԵՖԱ Գավաթի]] եզրափակիչ, որտեղ ավելացված ժամանակում պարտվեց պորտուգալական «[[Պորտու ՖԱ|Պորտուին»]] 2:3 հաշվով, որի մարզիչն էր [[Ժոզե Մոուրինյո]]ն։ Չնայած նրան որ, բոլոր 80 հազար երկրպագուներն էլ չունեին հանդիպումը մարզադաշտից դիտելու հնարավորույթուն, միևնույնն է մեկնել էին [[Սևիլյա]], որպեսզի երկրպագեն իրենց ակումբին։ Եվ ամենակարևորն այն է, որ «Սելտիկի» ոչ մի երկրպագու չի ձերբակալվել։ Նման պահվածքի համար [[ՈՒԵՖԱ]]-ի և [[ՖԻՖԱ]]-ի կողմից երկրպագուները ստացել եմ հատուկ՝ «նվիրվածության և օրինակելի պահվածքի համար» մրցանակը<ref>{{Cite web |title=Celebrating Celtic pride in the heart of Andalusia |url=http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=90249.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131023065227/http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=90249.html |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 23 |accessdate=2016 թ․ դեկտեմբերի 10}}</ref>։ Capita Consulting-ի և [[Կրենֆիլդի համալսարան]]ի հետազոտությունների արդյունքում պարզվեց, որ ակումբը ունի մոտ 9 միլիոն երկրպագու, որոնցից 1 միլիոնն հյուսիսամերիկացիներ են<ref>{{Cite web |title=Celtic to launch credit card for US fans |url=http://scotlandonsunday.scotsman.com/medialeisure/Celtic--to-launch-credit.2445213.jp |url-status=dead |archive-url=https://www.webcitation.org/6HgR3pXb0?url=http://www.scotsman.com/business/media-and-leisure/celtic-to-launch-credit-card-for-us-fans-1-1291697 |archive-date=2013 թ․ հունիսի 27 |accessdate=2016 թ․ դեկտեմբերի 10}}</ref>։ 2004 թվականին ակումբը ստեղծեց իր հեռուստաալիքը։ 2005 թվականի միջնամասում ակումբ եկավ Գորդոն Ստրականը, ում ղեկավարությամբ ակումբը երեք անգամ հաղթեց երկրի առաջնությունը և 1 անգամ լիգայի Գավաթը։ 2010 թվականի մարտի 25-ից մինչև 2014 թվականը «կելտերի» գլխավոր մարզիչը ակումբի նախկին [[կիսապաշտպան]] [[Նիլ Լենոն]]ն էր։ Նա այդ պաշտոնում փոխարինել էր [[Թոնի Մուբրե]]ին, ով նույնպես խաղացել էր «Սելտիկի» կազմում, բայց որպես [[պաշտպան]]։ 2012 թվականին ազգային առաջնությունում «Սելտիկի» գլխավոր հակառակորդ «[[Ռեյնջերս ՖԱ|Ռեյնջերսը»]] ֆինանսական ճգնաժամի պատճառով չէր կարողանում ուժեղ ակումբ ստեղծել, և դուրս մնաց երրորդ դիվիզիոն<ref>{{Cite web |date=13 июля 2012 |title=«Глазго Рейнджерс» переведён в четвёртый по силе дивизион чемпионата Шотландии |url=http://www.championat.com/football/news-1245877-glazgo-rejndzhers-pereveden-v-tretij-divizion-chempionata-shotlandii.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/69iGDTYvL?url=http://www.championat.com/football/news-1245877-glazgo-rejndzhers-pereveden-v-tretij-divizion-chempionata-shotlandii.html |archivedate=2012 թ․ օգոստոսի 6 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 27 |publisher=Чемпионат.com}}</ref>։ Ակումբին գործնականորեն լուրջ հակառակորդներ չուներ տվյալ առաջնությունում։ 2016 թվականի մայիսի 20-ին [[Ռոնի Դեյլ]]ին գլխավոր մարզչի պաշտոնում փոխարինեց հյուսիսիռլանդացի [[Բրենդան Ռոջերս]]ը։ Պայմանագիրը կնքվեց 1 տարի ժամկետով։ 2016 թվականի հուկիսի 27-ին տեղի ունեցավ ղազախական «[[Աստանա ՖԱ|Աստանայի»]] դեմ խաղը, որտեղ ակումբները վաստակեցին 1 միավոր (1:1)։ Դա եղել է որակավորման առաջին փուլում։ 2016 թվականի նոյեմբերի 27-ին «Սելտիկը» [[Շոտլանդական լիգայի գավաթ]]ի եզրափակչում 3:0 հաշվով հաղթեց «[[Աբերդ ՖԱ|Աբերդին»]], և իր 129 տարվա պատմության ընթացքում հաղթած գավաթների թիվը հասցրեց 100-ի։ == Ակումբի պաշտոնական դեմքեր == === Խորհրդի տնօրեն === {| class="wikitable" |- ! Պաշտոն !! Անուն |- |Նախագահ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Իան Բանկիր |- |Գործադիր տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Փիթեր Լոուել |- |Ֆինանսների տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Էրիկ Ռայլի |- |Գլխավոր անկախ տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Թոմ Էլլիսոն |- |Կառավարման անդամ || {{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} Դերմոտ Դեսմոնտ |- |Կառավարման անդամ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Իան Լիվինգստոն |- |Կառավարման անդամ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Բրայան Ուիլսոն |- |Քարտուղար || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Ռոբերտ Հոուատ |- |Կոմերցիոն տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Էդրիան Ֆիլբի<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ նոյեմբերի 10 |title=Celtic look to strengthen Mexican links with Santos visit |url=http://sport.stv.tv/football/clubs/celtic/208035-celtic-look-to-strengthen-mexican-links-with-santos-visit/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304124914/http://sport.stv.tv/football/clubs/celtic/208035-celtic-look-to-strengthen-mexican-links-with-santos-visit/ |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2015 թ․ ապրիլի 14 |publisher=STV}}{{ref-en}}</ref> |- |Միջազգային զարգացման տնօրեն || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Ջեյսոն Հյուզ<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ հուլիսի 3 |title=New signing Jason Hughes is the man who can make Celtic a global force |url=http://www.dailyrecord.co.uk/sport/other-sports/new-signing-jason-hughes-is-the-man-982411 |accessdate=2015 թ․ ապրիլի 14 |publisher=Daily Record}}{{ref-en}}</ref> |- |} === Անձնակազմ === {| class="wikitable" |- ! Պաշտոն !! Անուն |- |Գլխավոր մարզիչ || {{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} Բրենդան Ռոջերս |- |Գլխավոր մարզչի օգնական || {{դրոշ|Անգլիա|20px}} Քրիս Դևիս |- |Հիմնական կազմի մարզիչ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Ջոն Քենեդի |- |Ֆիզիկական պատրաստվածության մարզիչ || {{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} Ջիմ Մակգիննես |- |Դարպասապահների մարզիչ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Սթիվի Վուդս |- |Ակադեմիայի գլխավոր || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Քրիս Մակկարտ |- |Մինչև 19 տարեկանների թիմի մարզիչ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Սթիվեն Ֆրեյլ |- |Մինչև 19 տարեկանների թիմի մարզիչ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Դեննի Մակգրեյլ |- |Մինչև 17 տարեկանների թիմի մարզիչ || {{դրոշ|Չեռնոգորիա|20px}} Միոդրագ Կրիվոկապիչ |- |Գիտական մասի ղեկավար || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Իան կոլլ |- |Գլխավոր սկաուտ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Ջոն Պարկ |- |Ակումբային բժիշկ || {{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} Իան Շարպ |- |} == Գլխավոր մարզիչներ == {| class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- !Անուն !Աշխատանքի տարիներ !Շոտլանդիայի առաջնություն !Շոտլանդիայի գավաթ !Շոտլանդիայի լիգայի գավաթ !Եվրագավաթների չեմպիոնների գավաթ !Ընդհանուր |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Մոյլի|Վիլլի Մոյլի}} ||1897-1940||16||14||-||-||30 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջիմմի|Մակստեյ|Ջիմմի Մակստեյ}} || 1940-1945||0||0||-||-||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջիմմի|Մակգրորի|Ջիմմի Մակգրորի}} ||1945-1965||1||2||2||-||5 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջոկ|Ստեյն|Ջոկ Ստեյն}} ||1965-1978||10||8||6||1||25 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բիլլի|Մակնիլլ|Բիլլի Մակնիլլ}} ||1978-1983||3||1||1||0||5 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Դևիդ|Հեյ|Դևիդ Հեյ}} ||1983-1987||1||1||0||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բիլլի|Մակնիլ|Բիլլի Մակնիլ}} ||1987-1991||1||2||0||0||3 |- |align=left|{{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Լիամ|Բրեյդի|Լիամ Բրեյդի}} ||1991-1993||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Լու|Մակարի|Լու Մակարի}} ||1993-1994||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Թոմմի|Բերնս|Թոմմի Բերնս}} ||1994-1997||0||1||0||0||1 |- |align=left|{{դրոշ|Հոլանդիա|20px}} {{sortname|Վիմ|Յանսեն|Վիմ Յանսեն}} ||1997-1998||1||0||1||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Սլովակիա|20px}} {{sortname|Յոզեֆ|Վենգլոշ|Յոզեֆ Վենգլոշ}} ||1998-1999||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Անգլիա|20px}} {{sortname|Ջոն|Բարնս|Ջոն Բարնս}} ||1999-2000||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Քեննի|Դալգլիշ|Քեննի Դալգլիշ}} ||2000||0||0||1||0||1 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Մարտին|Օ'Նիլ|Մարտին Օ'Նիլ}} ||2000-2005||3||3||1||0||7 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Գորդոն|Ստրական|Գորդոն Ստրական}} ||2005-2009||3||1||2||0||6 |- |align=left|{{դրոշ|Անգլիա|20px}} {{sortname|Թոնի|Մոուբրեյ|ԹոնիՄոուբրեյ}} ||2009-2010||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Նիլ|Լենոն|Նիլ Լենոն}} ||2010-2014||3||2||0||0||5 |- |align=left|{{դրոշ|Նորվեգիա|20px}} {{sortname|Ռոննի|Դեյլա|Ռոննի Դեյլա}} ||2014-2016||2||0||1||0||3 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Բրենդան|Ռոջերս|Բրենդան Ռոջերս}} ||2016-մ.հ.||0||0||1||0||1 |- |} == Ակումբի ավագներ == {| class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- !Անուն !Ավագության տարիներ !Շոտլանդիայի առաջնություն !Շոտլանդիայի գավաթ !Շոտլանդիայի լիգայի գավաթ !Եվրագավաթների չեմպիոնների գավաթ !Ընդհանուր |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջեյմս|Կելլի|Ջեմյս Կելլի}} ||1888-1897||3||1||-||-||4 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Դեն|Դոյլ|Դեն Դոյլ}} ||1897-1899||1||1||-||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Սենդի|Մակմախոն|Սենդի Մակմախոն}} ||1899-1903||0||1||-||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Օրր|Վիլլի Օրր}} ||1903-1906||2||1||-||-||3 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջեյմս Հեյ|Ջեյմս Հեյ}} ||1906-1911||4||3||-||-||7 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ալեք|Մաքնեյր|Ալեք Մայներ}} ||1917-1920||1||0||-||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Կրինգան|Վիլլի Կրինգան}} ||1920-1923||1||1||-||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Չարլի|Շոու|Չարլի Շոու}} ||1923-1925||0||1||-||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Մակստեյ|Վիլլի Մակստեյ}} ||1925-1929||1||1||-||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջիմի|Մակստեյ|Ջիմի Մակստեյ}} ||1929-1934||0||2||-||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բոբբի|Հոգ|Բոբբի Հոգ}} ||1934-1935||0||0||-||-||0 |- |align=left|{{դրոշ|Անգլիա|20px}} {{sortname|Վիլլի|Լայոն|Վիլլի Լայոն}} ||1935-1939||2||1||-||-||3 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջոն|Մակֆեյլ|Ջոն Մակֆեյլ}} ||1948-1952||0||1||0||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Շոն|Ֆալլոն|Շոն Ֆալլոն}} ||1952-1953||0||0||0||-||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջոկ|Սթեյն|Ջոկ Սթեյն}} ||1953-1955||1||1||0||-||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բոբբի|Էվանս|Բոբբի Էվանս}} ||1955-1957||0||0||1||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Բերտի|Պիկոկ|Բերտի Պիկոկ}} ||1957-1961||0||0||1||-||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Դանկան|Մակայ|Դանկան Մակայ}} ||1961-1963||0||0||0||0||0 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Բիլլի|Մակնիլ|Բիլլի Մակնիլ}} ||1963-1975||9||7||6||1||23 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Կեննի|Դալգլիշ|Կեննի Դալգլիշ}} ||1975-1977||1||1||0||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Դեննի|Մակգրեյն|Դեննի Մակգրեյն}} ||1977-1987||4||2||1||0||7 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ռոյ|Էյտկեն|Ռոյ Էյտկեն}} ||1987-1990||1||2||0||0||3 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Պոլ|Մակստրեյ|Պոլ Մակստրեյ}} ||1990-1997||0||1||0||0||1 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Թոմ|Բոյդ|Թոմ Բոյդ}} ||1997-2002||3||1||3||0||7 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Պոլ|Լամբերտ|Պոլ Լամբերտ}} ||2002-2004||1||1||0||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Ջեկի|Մակնամարա|Ջեկի Մակնամարա}} ||2004-2005||0||1||0||0||1 |- |align=left|{{դրոշ|Հյուսիսային Իռլանդիա|20px}} {{sortname|Նիլ|Լենոն|Նիլ Լենոն}} ||2005-2007||2||1||1||0||4 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Սթիվեն|Մակմանուս|Սիթվեն Մակմանուս}} ||2007-2010||1||0||1||0||2 |- |align=left|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} {{sortname|Սքոթ|Բրաուն|Սքոթ Բրաուն}} ||2010-||5||2||3||0||10 |- |} == Ռեկորդակիր խաղացողներ == {| width="100%" |- | style="vertical-align:top;" width="50%" | <div align="left"> {| id="toc" width="90%" style="margin: 0 2em 0 2em;" ! align="center" style="background:white" width="100%" | <div style="float:right;width:30px;"> </div><font color=#008000><center>Ակումբի պատմության լավագույն ռմբարկուներ</center></font> |align="right" bgcolor=white| |- |- bgcolor=white !width=65%|<font color=#008000 ><center>Խաղացող</center></font> !width=35%|<font color=#008000 ><center>Գոլ</center></font> |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Մակգրորի''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''470''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Բոբբի Լենոկս''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''279''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շվեդիա|20px}} '''Հեննրիկ Լարսսոն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''242''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Սթիվի Չալմերս''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''228''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Կուինն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''218''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} '''Պետսի Գալլախեր''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''195''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջոն Հյուզ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''187''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Սենդի Մակմախոն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''179''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Կեննի Դալգլիշ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''166''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Մակմենեմի''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''166''' |- style="vertical-align: top;" |- |} | style="vertical-align:top;" width="50%" | <div align="left"> {| id="toc" width="90%" style="margin: 0 2em 0 2em;" ! align="center" style="background:white" width="100%" | <div style="float:right;width:30px;"> </div><font color=#008000><center>Ակումբի Ռ</center></font>եկորդակիրներ խաղերի քանակով |align="right" bgcolor=white| |- |- bgcolor=white !width=65%|<font color=#008000 ><center>Խաղացող</center></font> !width=35%|<font color=#008000 ><center>Խաղեր</center></font> |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Բիլլի Մակնիլ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''790''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Պոլ Մակստեյ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''678''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ռոյ Էյտկեն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''669''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Դեննի Մակգրեյն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''659''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Իռլանդիա|20px}} '''Պեկի Բոներ''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''642''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ալեք Մակնեյր''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''640''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Բոբբի Լեննոկս''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''575''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Բոբբի Էվանս''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''535''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Մակմենեմի''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''515''' |- style="vertical-align: top;" |bgcolor=#ffffff|{{դրոշ|Շոտլանդիա|20px}} '''Ջիմմի Ջոնսթոն''' |align="center" bgcolor=#ffffff|'''513''' |- style="vertical-align: top;" |} |} == Տիտղոսներ == === Ազգային տիտղոսներ === '''Շոտլանդիայի առաջնություն''' ::* '''Չեմպիոն''' ('''55''')։ 1893, 1894, 1896, 1898, 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1914, 1915, 1916, 1917, 1919, 1922, 1926, 1936, 1938, 1954, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1977, 1979, 1981, 1982, 1986, 1988, 1998, 2001, 2002, 2004, 2006, 2007, 2008, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2022, 2023, 2024, 2025 ::* '''Փոխչեմպիոն''' ('''31''')։ 1892, 1895, 1900, 1901, 1902, 1912, 1913, 1918, 1920, 1921, 1928, 1929, 1931, 1935, 1939, 1955, 1976, 1980, 1983, 1984, 1985, 1987, 1996, 1997, 1999, 2000, 2003, 2005, 2009, 2010, 2011 '''Շոտլանդիայի գավաթ''' ('''ռեկորդ''') ::* '''Հաղթող''' ('''39''')։ 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923, 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969, 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995, 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019 ::* '''եզրափակչի մասնակից''' ('''18''')։ 1889, 1893, 1894, 1901, 1902, 1926, 1928, 1955, 1956, 1961, 1963, 1966, 1970, 1973, 1984, 1990, 1999, 2002 '''Շոտլանդական լիգայի գավաթ''' ::* '''Հաղթող''' ('''16''')։ 1957, 1958, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1975, 1983, 1998, 2000, 2001, 2006, 2009, 2015, 2016 ::* '''Եզրափակչի մասնակից''' ('''15''')։ 1965, 1971, 1972, 1973, 1974, 1976, 1977, 1978, 1984, 1987, 1991, 1995, 2003, 2011, 2012 '''Գլազգոյի գավաթ''' ::* '''Հաղթող''' ('''33''')։ 1891, 1892, 1895, 1896, 1905, 1906, 1907, 1908, 1910, 1916, 1917, 1920, 1921, 1927, 1928, 1929, 1931, 1939, 1941, 1949, 1956, 1962, 1964, 1965, 1967, 1968, 1970, 1975 (բաժանված), 1982, 2008, 2011, 2014, 2015 ::* '''Եզրափակչի մասնակից''' ('''31''')։ 1890, 1893, 1897, 1900, 1902, 1903, 1904, 1909, 1911, 1913, 1919, 1922, 1925, 1926, 1930, 1936, 1945, 1951, 1952, 1961, 1963, 1976, 1979, 1981, 1983, 1986, 1987, 2009, 2010, 2012, 2013 === Եվրոպական տիտղոսներ === '''Չեմպիոնների լիգա''' ::* '''Հաղթող''' ('''1''')։ 1966-67 ::* '''Եզրափակչի մասնակից''' ('''1''')։ 1969-70 '''ՈՒԵՖԱ Գավաթ''' ::* '''Եզրափակչի մասնակից''' ('''1''')։ 2002-03 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.celticfc.net Պաշտոնական էջ]{{ref-en}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:1888 հիմնադրումներ Շոտլանդիայում]] [[Կատեգորիա:Շոտլանդիայի ֆուտբոլային ակումբներ]] 72t65y28hphbi6dectyaf8lui5gg43j 3 411577 10356599 10087688 2025-06-17T13:17:23Z A.arpi.a 23940 10356599 wikitext text/x-wiki {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ Վիքիպեդիան չէ]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ Վիքիպեդիան չէ|Ի՞նչ Վիքիպեդիան չէ]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|<span style="color:white">{{BASEPAGENAME}}</span>]] ։)</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="7" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք մեծ բավականություն կստանաք մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրություն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործեք վստահ ու միշտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button vector.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]] Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |{{Համագործակցություն)}} |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք դիմեք օգնության համակարգին, կամ գրեք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրեք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրեք «Օգնեք ինձ» և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:Samo04|Սամվել]] ([[Մասնակցի քննարկում:Samo04|քննարկում]]) 10:05, 4 Նոյեմբերի 2013 (UTC) {{#if:|{{{1}}}}} </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia svg logo.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Էությունը]] [[Վիքիպեդիա:Էությունը|Վիքիպեդիայի էությունը]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսսարիում|Գլոսսարիում]] |} == Անաղբյուր հոդվածներ == Ողջույն, հարգելի T. Ann։ Շնորհակալություն Ձեր ներդրումների համար, սակայն խնդրում եմ Ձեր կողմից ստեղծված հոդվածներում ավելացնել աղբյուրներ, թե որտեղից եք օգտվել այդ հոդվածները գրելիս։ Ինչպես նաև այդ հոդվածները վիքիֆիկացման կարիք ունեն։ Այսինքն պետք է բաժանել բաժինների, որպեսզի ընթերցողի համար գրավիչ լինի դրանք կարդալը։ Իսկ ինչ վերաբերվում է կատեգորիային, ապա պետք է ավելացնել ոչ թե <nowiki>[[Կատեգորիա:Կենսաբանություն:Մանրէաբանություն]]</nowiki>, այլ՝ <nowiki>[[Կատեգորիա:Մանրէաբանություն]]</nowiki>։ Հարցերի դեպքում կարող եք դիմել ինձ կամ մյուս փորձառու խմբագիրներին։ Շնորհակալություն և հաճելի խմբագրումներ --[[Մասնակից:Lilitik22|Lilitik22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Lilitik22|քննարկում]]) 14:22, 16 Նոյեմբերի 2013 (UTC) :Հարգելի T. Ann, այս հոդվածները Դուք ինքներդ եք թարգմանել Պոզդնեևից, թե՞ որևէ հայերեն գրքից եք գրել։ --[[Մասնակից:Lilitik22|Lilitik22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Lilitik22|քննարկում]]) 14:38, 16 Նոյեմբերի 2013 (UTC) Հարգելի Լիլիթ, ես ինքս եմ թարկմանել Պոզդներից և այլ աղբյուրներ չեմ օգտագործել:--[[Մասնակից:T. Ann|T. Ann]] ([[Մասնակցի քննարկում:T. Ann|քննարկում]]) 15:20, 16 Նոյեմբերի 2013 (UTC) :Երևի հոդվածներն արդեն թարգմանած ունեիք, որ այդքան արագ ստեղծում էիք։ Համենայն դեպս խորհուրդ եմ տալիս արդեն իսկ ստեղծված հոդվածները վիքիֆիկացնել, այնուհետև առաջ անցնեք։ Հարցեր լինեն ասեք, կօգնեմ։ --[[Մասնակից:Lilitik22|Lilitik22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Lilitik22|քննարկում]]) 15:00, 16 Նոյեմբերի 2013 (UTC) Այո, մի քանի օր առաջ եմ թարկմանել: Շնորհակալություն:--[[Մասնակից:T. Ann|T. Ann]] ([[Մասնակցի քննարկում:T. Ann|քննարկում]]) 15:20, 16 Նոյեմբերի 2013 (UTC) :T.Ann ջան, եթե ֆեյսբուքում գրանցվել եք, կարող եք միանալ նաև մեր «[https://www.facebook.com/groups/armwiki/ Հայերեն վիքիպեդիա]» խմբին։ Ինչպես նաև այստեղ Ձեր գրառումներից հետո անհրաժեշտ է ստորագրել, սեղմում եք խմբագրման պատուհանի վերևի հատվածում տեղակայված մատիտի վրա և վերջ։ --[[Մասնակից:Lilitik22|Lilitik22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Lilitik22|քննարկում]]) 15:13, 16 Նոյեմբերի 2013 (UTC) Եղավ, շնորհակալություն: --[[Մասնակից:T. Ann|T. Ann]] ([[Մասնակցի քննարկում:T. Ann|քննարկում]]) 15:20, 16 Նոյեմբերի 2013 (UTC) {{հարգելի մասնակից}}, ևս մեկ անգամ շնորհակալություն Ձեր ներդրումների համար, իսկապես շատ լավ կլիներ եթե Ձեր ստեղծած հոդվածները վիքիֆիկացվեին, իսկ աղբյուրի նշման հետ կապված դա կարևոր է, խնդրեմ որպես աղբյուր հոդվածում ավելացրեք Ձեր օգտագործած աղբյուրը, իսկ եթե չէք կարող անել, պարզապես գրեք այստեղ, ես կփորձեմ ավելացնել հոդվածներում: [[Մասնակից:ERJANIK |'''<font color="#107000">ERJANIK</font>''']] [[Մասնակցի քննարկում:ERJANIK |'''<font color="#107000"><small>քննարկում:</small></font>''']] 10:33, 27 Նոյեմբերի 2013 (UTC) == Invitation to Rejoin the [https://mdwiki.org/wiki/WikiProjectMed:Translation_task_force Healthcare Translation Task Force] == [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|right|frameless|125px]] You have been a [https://mdwiki.toolforge.org/prior/index.php?lang=hy medical translators within Wikipedia]. We have recently relaunched our efforts and invite you to [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php join the new process]. Let me know if you have questions. Best [[User:Doc James|<span style="color:#0000f1">'''Doc James'''</span>]] ([[User talk:Doc James|talk]] · [[Special:Contributions/Doc James|contribs]] · [[Special:EmailUser/Doc James|email]]) 12:34, 6 August 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Doc James@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_translatiors/hy&oldid=25414837 --> ==Անաղբյուր հոդված. «[[Նորածինների_որովայնացավեր]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Նորածինների_որովայնացավեր]]» հոդվածն աղբյուրներ չունի։ Անհրաժեշտ է առաջին իսկ հնարավորության դեպքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր ավելացնել]]՝ դրանով նպաստելով Վիքիպեդիայի զարգացմանն ու հեղինակության բարձրացմանը։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[User:POitor|<b style="font-family:Times New Roman;color:Teal;font-size:111%;">''POitor''</b>]] <sup>[[User talk:POitor|<b style="color:Teal; font-size:12px; text-decoration:underline;">քննարկում</b>]]</sup> 12:46, 18 Օգոստոսի 2024 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''ոչ հանրագիտարանային, վիքիֆիկացման ենթակա''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Պրոբիոտիկ_կաթնաթթվային_բակտերիաների_հակամանրէային_ակտիվության_դերը_վարակների_կանխարգելման_և_բուժման_մեջ|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 13:17, 17 հունիսի 2025 (UTC) |} l76gdyzojvs9oj6nzv3nkxtfoc4l37o 0 412405 10356597 10307492 2025-06-17T13:17:21Z A.arpi.a 23940 ներկայացնում եմ ջնջման 10356597 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|ոչ հանրագիտարանային, վիքիֆիկացման ենթակա}} {{վիքիֆիկացում}}[[Վարակ]]ների բուժման մեջ հակաբիոտիկների լայն օգտագործումը բերել է հակաբիոտիկների նկատմամբ կայուն բակտերիաների քանակի մեծացմանը, բուժման եղանակների քչացմանը և հակաբիոտիկների մեծ մասի անարդյունավետությանը։ [[Աղեստամոքսային վարակ]]ների բուժման և կանխարգելման համար օգտագործվող այլընտրանքային հակամանրէային ռազմավարություններից են պրոբիոտիկների կիրառումը և նրանց հակամանրէային նյութափոխանակիչները, ինչպիսիք բակտերիոցիններն են։ Օգտակար բակտերիաները կոչվում են պրոբիոտիկներ։ [[Պրոբիոտիկ]]ները կենդանի միկրոօրգանիզմների մոնոկուլտուրաներ կամ խառը կուլտուրաներ են, որոնք օգտագործվում են կենդանու, մեր կողմից և հատկապես լավ են ազդում աղիների միկրոֆլորայի վրա։ Դրականորեն են ազդում տիրոջ վրա՝ բարելավվելով նրա բնական միկրոմիջավայրի հատկությունները։ Վերջին ժամանակներս պրոբիոտիկները սահմանվում են որպես «կենդանի միկրոօրգանիզմներ, որոնք բավարար քանակով օրգանիզմ ներմուծվելու դեպքում դրական ազդեցություն են թողնում տիրոջ առողջության վրա»։ Պրոբիոտիկները լայնորեն օգտագործվում են որպես օրգանիզմ ներմուծվող գործառական սննդամթերք և կենսաակտիվ սննդային հավելումներ (դեղորամիջոցներ) կամ կենսաբուժիչներ (կարևոր բուժական ծրագրերով և իրավական տեսակետից հաստատված դեղամիջոցներ)։ Կաթնաթթվային բակտերիաները ամենակարևոր պրոբիոտիկ միկրոօրգանիզմներն են, քանի որ դրանք առողջ մարդկանց օրգանիզմում աղեստամոքսային ուղու հիմնական ներկայացուցիչներն են։ Պրոբիոտիկների օգտագործման արդյունքում առողջության համար ներկայացվել են բավականին մեծ օգուտներ՝ ներառած աղիքային միկրոմիջավայրի ձևափոխումը, ախտածին գաղութների կանխարգելումը, աղիքային իմունիտետի խթանումը, բորբոքային ռեակցիաների կրճատումը, հաստ աղիքի ուռուցքի կանխարգելումը, լակտոզի անընկալունակության թեթևացումը, արյան շիճուկում խոլեստերինի քանակի իջեցումը և սննդային ալերգիայի նվազեցումը։ Յուրաքանչյուր հատկություն շտամից կախյալ է և պետք է հաստատվի լաբորատոր փորձերով, կենդանիների վրա փորձերով և կլինիկական փորձերով։ Պրոբիոտիկների գործելու ձևը ներառում է իր մեջ աղեստամոքսային ուղու ախտածին բակտերիաների դեմ պայքարի միջոցները (վարակները կանխող տարբեր մեխանիզմներ), աղեստամոքսային ուղիում մանրէների նյութափոխանակության փոփոխությունը, իմունիտետի գրգռումը և սննդամթերքի սննդային արժեքի բարձրացումը։ Պրոբիոտիկ կաթնաթթվային բակտերիաների օգուտների մեծ մասը աղիքում կաթնաթթու խմորելու նրանց հատկության հետևանք են և, այդ ձևով, ախտածինների համար ստեղծվում է անբարենպաստ միջավայր։ Բացի կաթնաթթվից՝ պրոբիոտիկ բակտերիաները կարող են արտադրել նաև հակամանրէային այլ նյութեր, ինչպիսիք ջրածնի պերօքսիդը, բակտերիոցինները և կարճաշղթա ճարպաթթուներն են, ինչպիսիք քացախաթթուն, պրոպիոնաթթուն և յուղաթթուն են, որոնք կյանքի համար կարևոր սննդամթերքներ են՝ անհասանելի ախտածին միկրոօրգանիզմների համար, և բերում են աղիքային միջավայրի օքսիդավերականգնման պոտենցիալի փոփոխությանը։ Կան նաև լուրջ ապացույցներ, որ աղիներում լեղու աղերի ապակոնյուգացիան հանդիսանում է բարակ աղիում կոնյուգացնող լեղու աղերի բարձր կոնցենտրացիայի դեմ պրոբիոտիկ բակտերիաների պայքարի մեխանիզմ, որը ճնշում է Գրամ-դրական բակտերիաներին, բայց ավելի քիչ է ազդում Գրամ-բացասական բակտերիաների վրա։ Այնուամենայնիվ, համաձայն ապակոնյուգացման, ազատ լեղու աղերը ավելի թունավոր են և՛ Գրամ-դրական, և՛ Գրամ-բացասական միկրոօրգանիզմների համար, որը, նույնպես, հանդիսանում է աղիքում ախտածին միկրոօրգանիզմների դեմ պայքարի մեխանիզմ։ Աղեստամոքսային ուղու վարակների դեմ պրոբիոտիկ պայքարի այլ եղանակ է հանդիսանում աղիքի պատնեշային ֆունկցիայի բարելավվումը մուցինի արտադրության խթանման և պայքարի մեխանիզմի գաղութացման միջոցով, որը կանխում է ախտածինների գաղութացումը։ Պայքարի մեխանիզմի գաղութացումը ի հայտ է գալիս աղիքային ուղու երկու հիմնական գոտիներում՝ աղիքային խոռոչում են և լորձնային մակերեսներին։ Աղիքային խոռոչում ամենակարևոր պայքարի մեխանիզմը պրոբիոտիկ կամ հումքում գտնվող օգտակար բակտերիաների կողմից պայքարող նյութափոխանակիչների արտադրումն է, որը ճնշում է ախտածինների բազմացումը։ Աղիքում չափավոր քանակով սննդանյութերի համար պայքարը աղիքային միկրոմիջավայրի կողմից հաստատված պոպուլյացիաների կարգավորման ևս մի մեխանիզմ է։ Լորձնային թաղանթների մակերեսներին պայքարի մեխանիզմի պարզ իմաստն է հանդիսանում սոսնձման կենտրոնի շրջափակումը։ Չնայած որ աղիքի միկրոմիջավայրը բավականին կայուն է առողջ անձանց մոտ և նկարագրված մեխանիզմները արդյունավետ են ազդում ախտածինների գաղութացման կանխարգելման մեջ, սակայն այդ ախտածին միկրոօրգանիզմներն դառնում են վնասակար, երբ աղիքային միկրոմիջավայրը խախտվում է էնդոգենային և էկզոգենային սթրեսային գործոնների ազդեցությամբ։ Պրոբիոտիկ բջիջների մակերեսին սոսնձման գործոնները՝ հիմնականում սպիտակուցներ կամ բազմաշաքարներ, կարող են նպաստել ախտածինների վերացմանը, լորձնային թաղանթի ամբողջականությանը և տիրոջ իմունոխթանմանը։ Գենոմի համեմատական վերլուծությունը հաստատեց լորձ-կապող սպիտակուցների (ԼԿՍ) դերը աղիքից անջատված [[Lactobacillus]] շտամերի աղիքային լորձին սոսնձման մեջ։ Մասնավորապես ԼԿՍ դոմենները, որոնք հայտաբերվել են միայն աղիքային լակտոբացիլների մոտ։ Ենթադրվում է, որ այդ սպիտակուցները մանրէների և նրանց տերերի հատուկ փոխազդեցությունների կամ գործառույթների միջնորդներն են։ Հաղորդվել է նաև, թե պրոբիոտիկ սոսնձման և իմունոխթանման մեջ ինչ կարևոր են բջջային մակերեսների այնպիս կառուցվածքները, ինչպիսին են թեյխոյաթթուն, լիպոթեյխոյաթթուն և սպիտակուցների մակերեսային շերտը (S շերտը)։ Ցույց է տրվել, որ [[L. acidophilus]], [[L. helveticus]], [[L. brevis]], [[L. kefir]] և [[L. crispatus]] տարբեր շտամերի S շերտի սպիտակուցները մասնակցում են տիրոջ տարբեր մակերեսների միջնորդված սոսնձմանը։ Բացի այդ, դրանցից մի քանիսը հայտաբերվել են այնպիսի սննդային ախտածինների սոսնձումը կանխելու համար, ինչպիսին են [[Escherichia coli]] և [[Salmonella enterica serovar Typhimurium]], ինչպես նաև աղիքային էպիթելի բջջայի գծերի կուլտիվացման, աղիքային հյուսվածքի հատվածների, նաև աղիքային լորձի և ուրոէպիթելային բջիջների սառեցման համար։ Մակերեսային սպիտակուցները նույնպես բնութագրվել են որպես իմունոխթանման վրա ազդող հիմնական գործոններ։ Ոչ միայն հենց իրենք՝ կաթնաթթվային բակտերիաներն են գրանցվել իմունային բջիջների ակտիվացման և էնտերոախտածինների դեմ պայքարի ընդարձակման համար։ Կաթնաթթվային բակտերիաների խմորման ենթարկված կաթի ոչ-կենսազանգվածային մասնիկները պարունակում են բակտերիական նյութափոխանակության արգասիքներ և արդյունավետ են եղել մկների մոտ տարբեր ցիտոկինների վրա խթանիչ ազդեցության և էնտերոախտածինների դեմ պայքարի բարելավվման մեջ։ Պրոբիոտիկ բակտերիաների օգնությամբ աղեստամոքսային, ինչպես նաև միզաարտազատական ուղիների վարակների կանխարգելման մեխանիզմները ուսումնասիրվել են կենդանիների մոտ, ինչպես նաև մարդկանց մոտ, որոնք ապացուցում են իմունային պատասխանների բարելավվումը և հակամանրէային միացությունների արտադրումը։ Այնուամենայնիվ, հայտնվում են այնպիսի կլինիկական ապացույցներ, որ պրոբիոտիկները հանդիսանում են արդյունավետ ոչ միայն աղեստամոքսային ուղու վարակների բուժման և կանխարգելման մեջ, այլ նաև լյարդի քրոնիկական հիվանդության, այլ բազմաթիվ օրգանների թերգործառույթի համախտանիշի և աուտոիմունային հիվանդությունների դեպքում։ === Գրականություն === # A. Ga'lvez, H. Abriouel, R.L. Lo'pez, N. B. Omar, Bacteriocin-based strategies for food biopreservation, Int. J. Food Microbiol. 120 (2007) 51–70. # J. Suskovic, B. Kos, J. Goreta, S. Matosic, Role of lactic acid bacteria and bifidobacteria in synbiotic effect, Food Technol. Biotechnol. 39 (2001) 227–235. # P.A. Vanderbergh, Lactic acid bacteria, their metabolic products and interference with microbial growth, FEMS Microbiol. Rev. 12 (1993) 221–238. # M.L. Niku-Paavola, A. Laitila, T. Mattila-Sandholm, A. Haikara, New types of antimicrobial compounds produced by Lactobacillus plantarum, J. Appl. Microbiol. 86 (1999) 29–35. # P.D. Cotter, C. Hill, R.P. Ross, Bacteriocins։ Developing innate immunity for food, Nat. Rev. Microbiol. 3 (2005) 777–788. # H. Chen, D.G. Hoover, Bacteriocins and their food applications, Compr. Rev. Food Sci. Food Saf. 2 (2003) 82–100. # T.R. Klaenhammer, Genetics of bacteriocins produced by lactic acid bacteria, FEMS Microbiol Rev. 12 (1993) 39–85. # D. Demeria, J. Ewaschuk, K. Madsen։ Interactions of Lactobacillus with the Immune System. In։ Lactobacillus Molecular Biology։ From Genomics to Probiotics, Е. Ljungh, T. Wadstrцm (Eds.), Caister Academic Press, Norfolk, UK (2009) pp.&nbsp;139–152. # J. Antikainen, T.K. Korhonen, V. Kuparinen, T. Toba, S. Ross։ Surface Proteins of Lactobacillus Involved in Host Interactions. In։ Lactobacillus Molecular Biology։ From Genomics to Probiotics, Е. Ljungh, T. Wadstrцm (Eds.), Caister Academic Press, Norfolk, UK (2009) pp.&nbsp;95–114. # W. Brumfitt, M.R.J. Salton, J.M.T. Hamilton-Miller, Nisin alone and combined with peptidoglycan-moduling antibiotics։ Activity against methicillin-resistant Staphylococcus aureus and vancomycin-resistant enterococci, J. Antimicrob. Chemother. 50 (2002) 731–734. # A. Giacometti, O. Cirioni, F. Barchiesi, M. Fortuna, G. Scalise, In vitro activity of cationic peptides alone and in combination with clinically used antimicrobial agents against Pseudomonas aeruginosa, J. Antimicrob. Chemother. 44 (1999) 641–645. # E. Severina, A. Severin, A. Tomasz, Antibacterial efficacy of nisin against multidrug-resistant Gram-positive pathogens, J. Antimicrob. Chemother. 41 (1998) 341–347. # J. Wu, S. Hu, L. Cao, Therapeutic effect of nisin Z on subclinical mastitis in lactating cows, Antimicrob. Agents Chemother. 51 (2007) 3131–3135. [[Կատեգորիա:Մանրէաբանություն]] mo6dcusspx4wu5itdh8fzyuvtwz9usp 4 433993 10357089 10353764 2025-06-18T06:18:39Z ListeriaBot 56865 Wikidata list updated [V2] 10357089 wikitext text/x-wiki {{Վիքին սիրում է Գիտություն/Մենյու}} <div align=left><span style="font-variant: small-caps; font-weight: bold; color:DarkCyan; font-style: normal; font-size:600%">Ֆիզիկոսներ</span>[[Պատկեր:Einstein en Lorentz.jpg|160px|աջից]]</div> == Ցանկ == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3; -webkit-column-count:3;"> # [[Աբրահամ Ալիխանով]] ([[1904]]–[[1970]]) # [[Աբրամ Իոֆե]] (1880-1960) # [[Ադամ Ռիս]] ([[:en:Adam Riess]]) # [[Ադամ Ֆրանկ]] ([[:en:Adam Frank]]) # [[Ալան Գութ]] ([[:en:Alan Guth]]) # [[Ալբերտ Այնշտայն]] (1879 - 1955) # [[Ալբեր Ֆերտ]] ([[:en:Albert Fert]]) # [[Ալեսանդրո Վոլտա]] ([[:en:Alessandro Volta]] (1745-1827)) # [[Ալեքսանդր Պոպով]] ([[:en:Alexander Stepanovich Popov]] (1859-1906)) # [[Ալեքսանդր Ստոլետով]] ([[:ru:Александр Григорьевич Столетов|Александр Григорьевич Столетов (1839-1896)]]) # [[Ալեքսանդր Վիլենկին]] ([[:ru:Виленкин, Александр Владимирович]]) # [[Ալեքսանդր Ֆրիդման]] ([[:ru:Фридман, Александр Александрович (физик)|:ru:Александр Фридман]]) # [[Ալեքսեյ Աբրիկոսով]] ([[:ru:Абрикосов, Алексей Алексеевич]]) # [[Ալհազին]], Աբու Ալի ալ Հասան իբն ալ Հասան իբն ալ Հայթամ (965 - 1040) # [[Անատոլի Վլասով]], Անատոլի Ալեքսանդրովիչ Վլասով ([[:ru:Власов, Анатолий Александрович (физик)]]) (1908 - 1972) # [[Անդրե Մարի Ամպեր]] (1775 - 1836) # [[Անդրեյ Գեյմ]] ([[:ru:Гейм, Андрей Константинович]]) # [[Անդրեյ Լինդե]] ([[:ru:Линде, Андрей Дмитриевич]]) # [[Անդրեյ Սախարով]] (1921 -1989) # [[Անտուան Լորան Լավուազիե]] ??? [[Անտուան Լավրենտ Լավուազիե]] (տիկնոջ հետ) (1743 - 1794) # [[Անրի Պուանկարե]] Ժյուլ Անրի Պուանկարե (1854 - 1912) # [[Առնո Փենզիաս]] ([[:ru:Пензиас, Арно Аллан]]) # [[Առնոլդ Զոմմերֆելդ]] Առնոլդ Յոհաննես Վիլհելմ Զոմմերֆելդ (1868 - 1951) # [[Ավիցենա]], Աբու Ալի իբն Սինա (980 - 1037) # [[Արթուր ՄըքԴոնալդ|Արթուր Մաքդոնալդ]] ([[:ru:Макдональд, Артур]]) # [[Արիստոտել]] (մթա 384 - 322) # [[Արքիմեդես]] (մթա 287 - 212) # [[Բարթոն Ռիխտեր]] ([[:ru:Рихтер, Бертон]]) # [[Բեն Ռոյ Մոտելսոն|Բեն Մոտելսոն]] ([[:ru:Моттельсон, Бен Рой]]) # [[Բերթրամ Բրոքհաուզ]] ([[:ru:Брокхауз, Бертрам]]) # [[Ալ-Բիրունի|Բիրունի]] - Աբու Ռայհան ալ Բիրունի (973 - 1048) # [[Բլեզ Պասկալ]] (1623 - 1662) # [[Բրայան Գրին]] ([[:ru:Грин, Брайан]]) # [[Բրայան Շմիդտ]] ([[:ru:Шмидт, Брайан]]) # [[Բրունո Պոնտեկորվո]] ([[:ru:Понтекорво, Бруно Максимович|Бруно Понтекорво]]) # [[Գալիլեո Գալիլեյ]] (1564 - 1642) # [[Գեյ Լյուսակ]] Լուի Ժոզեֆ Գեյ Լյուսակ (1778 - 1850) # [[Գեորգ Բեդնորց]] ([[:ru:Беднорц, Йоханнес Георг]]) # [[Գեորգ Օհմ]] ([[:ru:Георг Симон Ом]])(1787-1854) # [[Գեորգի Գամով]], [[Ջորջ Գամով]], Գեորգի Անտոնովիչ Գամով, [[:ru:Гамов, Георгий Антонович]] (1904 - 1968) # [[Գերդ Բինինգ]] ([[:ru:Бинниг, Герд Карл]]) # [[Գերշ Բուդկեր]] ([[:ru:Герш Ицкович Будкер]]) (1918 - 1977) # [[Գլենն Սիբորգ]] ([[1912]] - [[1999]]) # [[Գոթֆրիդ Վիլհելմ Լեյբնից]] (1646 - 1716) # [[Գուլիելմո Մարկոնի]] [[:en:Guglielmo Marconi]] (1874 – 1937) # [[Գուստավ Մի]] ([[:ru:Ми, Густав]]) # [[Դանիել Բեռնուլի]] (1700 - 1782) # [[Դավիթ Հիլբերտ]] (1862 - 1943) # [[Դեմոկրիտես]] Դեմոկրիտոս (մթա 460 - 370) # [[Դենիել Ցուի]] ([[:ru:Цуи, Дэниел]]) # [[Դենիս Գաբոր]] (1900 - 1979) # [[Դեյվիդ Գրոս]] ([[:ru:Гросс, Дэвид]]) # [[Դեյվիդ Դոյչ]] ([[:ru:Дойч, Дэвид]]) # [[Դեյվիդ Լի]] ([[:ru:Ли, Дэвид Моррис]]) # [[Դևիդ Վայնլենդ]] ([[:ru:Вайнленд, Дэвид]]) # [[Դմիտրի Մենդելեև]], Դմիտրիյ Իվանովիչ Մենդելեև (1834 - 1907) # [[Դմիտրի Ռոժդեստվենսկի]] ([[:ru:Дмитрий Сергеевич Рождественский]]) (1876-1940) # [[Դուգլաս Օշերոֆ]] ([[:ru:Ошеров, Дуглас]]) # [[Էվանջելիստա Տորիչելլի|Եվանջելիստա Տորիչելի]] (1608 - 1648) # [[Եվգենի Լիֆշից]] Եվգենի Միխայլովիչ Լիֆշից (1915 - 1985) # [[Էդվին Հոլ]] ([[:ru:Холл, Эдвин]]) # [[Էմիլ Կլապեյրոն]] Բենուա Պոլ Էմիլ Կլապեյրոն (1799 - 1864) # [[Էմիլի Լենց]] ([[:ru:Эмилий Христианович Ленц]]) (1804 - 1865) # [[Էնթոնի Ջեյմս Լեգետ]] ([[:ru:Леггетт, Энтони Джеймс]]) # [[Էնրիկո Ֆերմի]] (1901 - 1954) # [[Էռնստ Մախ]] (1838 - 1916) # [[Էռնեստ Լոուրենս]] ([[:en:Ernest Orlando Lawrence]]) ([[1901]] - [[1958]]) # [[Էռնեստ Ռեզերֆորդ]] Էռնեստ Ռեզերֆորդ Նելսոնի (1871 - 1937) # [[Էռնստ Ռուսկա]] ([[:ru:Руска, Эрнст Август]]) # [[Էվկլիդես]] (մթա ~300) # [[Էտորե Մայորանա]] ([[:en:Ettore Majorana]]) (1906 - 1938 / [https://roma.corriere.it/notizie/cronaca/15_febbraio_04/procura-ettore-majorana-vivo-venezuela-il-1955-1959-d1a6aeda-ac7f-11e4-88df-4d6b5785fffa.shtml?refresh_ce-cp| 1959]) # [[Էրատոսթենես Կիրենացի]] (մթա 276 - 195) # [[Էրիկ Ալին Քորնել]] ([[:ru:Корнелл, Эрик Аллин]]) # [[Էրվին Շրյոդինգեր]] (1887 - 1961) # [[Թեոդոր Հենշ]] ([[:ru:Хенш, Теодор]]) # [[Թոմաս Յունգ]] (1773 - 1829) # [[Ժան Բատիստ Բիո]] (1774 - 1862) # [[Ժան Բատիստ Ժոզեֆ Ֆուրիե]] Ժան Բատիստ Ժոզեֆ Ֆուրիե (1768 - 1830) # [[Ժան Ֆրենել]] Ավգուստին Ժան Ֆրենել (1788 - 1827) # [[Ժորես Ալֆերով]] ([[:ru:Алфёров, Жорес Иванович]]) # [[Ժոզեֆ Լագրանժ]] Ժոզեֆ Լուի Լագրանժ (1736 - 1813) # [[Ժորժ Շարպակ]] ([[:ru:Шарпак, Жорж]]) # [[Իգոր Կուրչատով]] ([[:ru:Игорь Васильевич Курчатов|Игорь Васильевич Курчатов (1903-1960)]]) # [[Իգոր Տամմ]] ([[:ru:Игорь Евгеньевич Тамм|Игорь Евгеньевич Тамм (1895-1971)]]) # [[Իսահակ Նյուտոն]] (1643 - 1727) # [[Իսամու Ակասակի]] ([[:ru:Акасаки, Исаму]]) # [[Իրեն Կյուրի]] ([[:ru:Ирен Жолио-кюри|Ирен Жолио-кюри (1897- 1956)]]) # [[Լաուրա Մերսինի-Հաութն|Լաուրա Մերսինի-Հուգթոն]] ([[:en:Laura Mersini-Houghton]]) # [[Լեո Սցիլարդ]] ([[:en:Leo Szilard|Leo Szilard]]) (1898 - 1964) # [[Լեոն Բրիլյուեն]] Լեոն Նիկոլաս Բրիլյուեն ([[:en:Léon Brillouin|Léon Brillouin]]) (1889 - 1969) # [[Լեոնարդ Էյլեր]] Լեոնարդ Պաուլ Օյլեր (Էյլեր) (1707 - 1783) # [[Լեոնարդ Սյուզկինդ]] ([[:en:Leonard Susskind]]) # [[Լեոնիդ Մանդելշտամ]] ([[:ru:Леонид Исаакович Мандельштам]])(1879-1944) # [[Լյուդվիգ Բոլցման]] Լյուդվիգ Էդուարդ Բոլցման (1844 - 1906) # [[Լյուդվիգ Լորենց]] ([[:ru:Лоренц, Людвиг Валентин]]) # [[լորդ Կելվին]], [[Վիլյամ Թոմսոն]] (1824 - 1907) # [[լորդ Ռելեյ]], [[Ջոն Վիլյամ Սթրատ]] (1877 - 1919) # [[Լուի դը Բրոյլ]], արքայազն Լուի Վիկտոր Պյեր Ռայմոնդ դը Բրոյլ 7-րդ (1892 - 1987) # [[Լուիս Ուոլթեր Ալվարես]] ([[1911]]-[[1988]]) # [[Լև Արցիմովիչ]] ([[:ru:Лев Андреевич Арцимович]]) (1909-1973) # [[Լև Լանդաու]] Լև Դավիդովիչ Լանդաու (1908 - 1968) # [[Կառլո Ռուբիա]] ([[:ru:Руббиа, Карло]]) # [[Կարլ Գաուս]] Յոհան Կարլ Ֆրիդրիխ Գաուս (1777 - 1855) # [[Կարլ Մյուլլեր]] ([[:ru:Мюллер, Карл Александр]]) # [[Կարլ Վիման]] ([[:ru:Виман, Карл]]) # [[Կլայդ Քաուան]] ([[:en:Clyde Cowan]]) # [[Կլիֆորդ Շալլ]] ([[:ru:Шалл, Клиффорд]]) # [[Կլոդ Կոեն-Թուննիջի]] ([[:ru:Коэн-Таннуджи, Клод]]) # [[Կոնստանտին Նովոսելով]] ([[:ru:Новосёлов, Константин Сергеевич]]) # [[Կոնստանտին Ցիալկովսկի]] (1857- 1935) # [[Կոպեռնիկոս]], Նիկոլաուս Կոպեռնիկուս (1473 - 1543) # [[Հեմֆրի Դևի|Համֆրի Դևի]] (1778 - 1829) # [[Հանս Բետե]] Հանս Ալբրեխտ Բետե (1906 - 2005) # [[Հանս Գեորգ Դեմելտ]] ([[:ru:Демельт, Ханс Георг]]) # [[Հանս Քրիստիան Էրստեդ]] [[:en:Hans_Christian_%C3%98rsted]] (1777 - 1851) # [[Հարի Նայքվիստ]] (1889 - 1976) # [[Հեյկե Կամերլինգ Օնես]] [[:en:Heike Kamerlingh Onnes]] (1853 – 1926) # [[Հենդրիկ Լորենց]], Հենդրիկ Անտոն Լորենց (1853 - 1928) # [[Հենրի Մոզլի]] ([[:ru:Мозли, Генри]]) # [[Հենրի Քավենդիշ]] (1731 - 1810) # [[Հենրի Քենդալ]] ([[:ru:Кендалл, Генри Уэй]]) # [[Հենրիխ Հերց]], Հենրիխ Ռուդոլֆ Հերց (1857 - 1894) # [[Հենրիխ Ռորեր]] ([[:ru:Рорер, Генрих]]) # [[Հերբերտ Կրեմեր]] ([[:ru:Крёмер, Герберт]]) # [[Հերման Մինկովսկի]] (1864 - 1909) # [[Հերման ֆոն Հելմհոլց]], Հերման Լյուդվիգ Ֆերդինանդ ֆոն Հելմհոլց (1821 - 1894) # [[Հիդեկի Յուկավա]] (1907 - 1981) # [[Հիրոսի Ամանո]] ([[:ru:Амано, Хироси]]) # [[Հյու Դեյվիդ Փոլիտցեր]] ([[:ru:Политцер, Хью Дэвид]]) # [[Հորստ Շտորմեր]] ([[:ru:Штёрмер, Хорст]]) # [[Մակոտո Կոբայաշի]] ([[:ru:]]) # [[Մայքլ Ֆարադեյ]] (1791 - 1867) # [[Մասատոշի Կոշիբա]] ([[:ru:Брокхауз, Бертрам]]) # [[Մարի Կյուրի]] Մարիա Կյուրի-Սկլավոդսկայա (1867 - 1934) # [[Մարչելո Գրեյզեր]] ([[:en:Marcelo Gleiser]]) # [[Մարտին Պեռլ]] ([[:ru:Перл, Мартин Льюис]]) # [[Մարտինուս Վելտման]] ([[:ru:Велтман, Мартинус]]) # [[Մաքս Բոռն]] (1882 - 1970) # [[Մաքս Պլանկ]], Կարլ Էրնստ Լյուդվիգ Մաքս Պլանկ (1858 - 1947) # [[Մաքս Տեգմարկ]] ([[:ru:Тегмарк, Макс]]) # [[Միխայիլ Լոմոնոսով]] ([[:ru:Михаил Васильевич Ломоносов|Михаил Васильевич Ломоносов (1711 - 1765)]]) # [[Միչիո Կակու]] ([[:ru:Каку, Митио]]) # [[Յակով Ֆրենկել]] ([[:ru:Яков Ильич Френкель]]) (1894- 1952) # [[Յոիչիրո Նամբու]] ([[:ru:Намбу, Ёитиро]]) # [[Յոհան Կեպլեր]], Յոհաննես Կեպլեր (1571 - 1630) # [[Յոհանես Ռիդբերգ]] ([[:ru:Ридберг, Йоханнес Роберт]]) # [[Յուրի Դենիսյուկ]], Յուրի Նիկոլայեվիչ Դենիսյուկ (1927 - 2006) # [[Նիլ դե Գրաս Թայսոն|Նիլ Դեգրաս Թայսոն]] ([[:ru:Тайсон, Нил Деграсс]]) # [[Նիլ Տուրոկ]] ([[:en:Neil Turok]]) # [[Նիլս Բոր]] Նիլս Հենրիկ Դավիթ Բոր (1885 - 1965) # [[Նիկոլա Տեսլա]] (1856 - 194)3 # [[Նիկոլայ Բոգոլյուբով]], Նիկոլայ Նիկոլայեվիչ Բոգոլյուբով (1909 - 1992) # [[Նորման Ռամզեյ]] ([[:ru:Рамзей, Норман Фостер]]) # [[Շառլ Կուլոն]] ([[:ru:Шарль Огюстен Кулон]]) (1736-1806) # [[Շելդոն Գլեշոու]] ([[:ru:Глэшоу, Шелдон Ли]]) # [[Շոն Քերոլ]] ([[:ru:Кэрролл, Шон (космолог)]]) # [[Չարլզ Կաո]] ([[:ru:Као, Чарльз]]) # [[Պաուլ Էրենֆեստ]] (1880 - 1933) # [[Պետեր Գրունբերգ]] ([[:ru:Петер Андреас Грюнберг]]) # [[Պիեռ-Ժիլ դե Ժեն]] ([[:ru:Жен, Пьер Жиль де]]) # [[Պիտեր Զեեման]] (1865 - 1943) # [[Պիտեր Թայտ]] Պիտեր Գութրի Թայտ ([[:en:Peter Tait (physicist)]]) (1831 - 1901) # [[Պլատոն]] (մթա 428 - 348 ¢ 384 - 322) # [[Պյեռ Լապլաս]] Պյեռ Սիմոն Լապլաս (1736 - 1813) # [[Պյեռ Կյուրի]] (1859 - 1906) # [[Պյեր Ֆերմա]] Պյեռ դը Ֆերմա (1601 - 1665) # [[Պյոտր Լեբեդև]] ([[:ru:Петр Николаевич Лебедев|Петр Николаевич Лебедев (1866- 1912)]]) # [[Պյութագորաս|Պյութագորաս Սամիոսցի]] (մթա 580 - 500 (572 - 490)) # [[Պոլ Դեյվիս]] ([[:en:Paul Davies]]) # [[Պոլ Դիրակ]] Պոլ Ադրիեն Մորիս Դիրակ (1902 - 1984) # [[Պոլ Լանժևեն]] ([[:ru:Поль Ланжевен|Поль Ланжевен (1872-1946)]]) # [[Պոլ Շտայնհարդտ]] ([[:en:Paul Steinhardt]]) # [[Պտղոմեոս Կլավդիոս]] - Կլաուդիոս Պտոլեմայոս (90 - 168) # [[Ջեյմս Կրոնին]] ([[:ru:Кронин, Джеймс Уотсон]]) # [[Ջեյմս Մաքսվել]] Ջեյմս Կլերկ Մաքսվել (1831 - 1879) # [[Ջեյմս Ռեյնուոտեր]] ([[:ru:Рейнуотер, Лео Джеймс]]) # [[Ջեյմս Պրեսկոտ Ջոուլ]] Ջեյմս Պրեսկոտ Ջոուլ (1818 - 1889) # [[Ջերարդ Հուֆտ]] ([[:ru:’т Хоофт, Герард]]) # [[Ջերոմ Այզեկ Ֆրիդման]] ([[:ru:Фридман, Джером Айзек]]) # [[Ջեք Քիլբի]] ([[:ru:Килби, Джек]]) # [[Ջոզեֆ Լարմոր]] ([[:en:Joseph Larmor]]) # [[Ջոզեֆ Հուտոն Թայլոր|Ջոզեֆ Հուտոն Թեյլոր]] ([[:ru:Тейлор, Джозеф Хотон]]) # [[Ջոզեֆ Թոմսոն]], Ջոզեֆ Ջոն (Ջի Ջի) Թոմսոն (1856 - 1940) # [[Ջոզեֆ Սիլկ]] ([[:en:Joseph Silk]]) # [[Ջոն Բարդին]] (1908 - 1991), ֆիզիկայից նոբելյան մրցանակի միակ կրկնակի դափնեկիր՝ 1956 թ. տրանզիստորի և 1972 թ.՝ գերհաղորդականության համար # [[Ջոն Դալտոն]] (1766 - 1844) # [[Ջոն Հոլ]] ([[:ru:Холл, Джон]]) # [[Ջոն Քրոմվել Մադեր]] ([[:ru:Мазер, Джон Кромвелл]]) # [[Ջոն ֆոն Նոյման]] (1903 - 1957) # [[Ջոզայա Գիբս|Ջոշայա Գիբս]], Ջոշայա Վիլարդ Գիբս ([[:en:Josiah Willard Gibbs]]) (1839 - 1903) # [[Ջորջ Էլլիս]] ([[:en:George F. R. Ellis]]) # [[Ջորջ Էլվուդ Սմիթ]] ([[:ru:Смит, Джордж Элвуд]]) # [[Ջորջ Սմութ]] ([[:ru:Смут, Джордж]]) # [[Ջորջ Ստոնի]] ([[:ru:Стони, Джордж]]) # [[Ռայմոնդ Դեյվիս]] ([[:ru:Дэвис, Раймонд]]) # [[Ռաջ Պաթրիա]] ([[:en:Raj Pathria]]) # [[Ռասել Ալան Հալս]] ([[:ru:Халс, Рассел Алан]]) # [[Ռենե Դեկարտ]], Ռընե դը Քարտեզ (1596 - 1650) # [[Ռիկարդո Ջակոնի]] ([[:ru:Джаккони, Риккардо]]) # [[Ռիչարդ Թեյլոր]] ([[:ru:Тейлор, Ричард Эдвард]]) # [[Ռիչարդ Ֆեյնման]] Ռիչարդ Ֆիլիպ Ֆեյնման (1918 - 1988) # [[Ռոբերտ Լաֆլին]] ([[:ru:Лафлин, Роберт]]) # [[Ռոբերտ Հոֆստեդտեր]] ([[:en:Robert Hofstadter]]) (1915 - 1990) # [[Ռոբերտ Հուկ]] (1635 - 1703) # [[Ռոբերտ Քոլման Ռիչարդսոն]] ([[:ru:Ричардсон, Роберт Колман]]) # [[Ռոբերտ Ստիռլինգ]] ([[:en:Robert Stirling]]) (1790 – 1878) # [[Ռոբերտ Վիլսոն]] ([[:ru:Вильсон, Роберт Вудро]]) # [[Ռոբերտ Օպենհեյմեր]] (1904 - 1967) # [[Յուլիուս Ռոբերտ Մայեր|Ռոբերտ ֆոն Մայեր]], Ջուլիուս Ռոբերտ ֆոն Մայեր ([[:en:Julius von Mayer]]) (1814 - 1878) # [[Ռոյ Գլաուբեր]] ([[:ru:Глаубер, Рой]]) # [[Ռոջեր Բեկոն]], դոկտոր Միրաբիլիս (1214 - 1294) # [[Ռոջեր Փենրոուզ]] ([[:en:Roger Penrose]]) # [[Ռուդոլֆ Կլաուզիուս]] ([[:en:Rudolf Clausius]]) (1822 - 1888) # [[Սադի Կառնո]] Նիկոլաս Լեոնարդ Սադի Կարնո (1796 - 1832) # [[Շատենդրանաթ Բոզե|Սաթյինդրա Նաթ Բոս]] (Բոզե) (1894 - 1974) # [[Սեզար Լատես]] ([[:ru:Латтес, Сезар]]) # [[Սեմյուել Թինգ]] ([[:ru:Тинг, Сэмюэл]]) # [[Սերգեյ Կորոլյով]] (1906 - 1966) # [[Սերժ Արոշ]] ([[:ru:Арош, Серж]]) # [[Սթիվեն Չու]] ([[:ru:Чу, Стивен]]) # [[Սիմոն վան դեր Մեեր]] ([[:ru:Мер, Симон ван дер]]) # [[Սոլ Փերլմութեր]] ([[:ru:Перлмуттер, Сол]]) # [[Սուձի Նակամուրա]] ([[:ru:Накамура, Сюдзи]]) # [[Վալ Ֆիտչ]] ([[:ru:Фитч, Вал Логсден]]) # [[Վալտեր Բոթե]] ([[:ru:Боте, Вальтер]]) # [[Վերներ Հայզենբերգ]], Վերներ Կարլ Հայզենբերգ (1901 - 1976) # [[Վերներ ֆոն Բրաուն]] [[:en:Wernher von Braun]] (1912 – 1977) # [[Վիլլարդ Բոյլ]] ([[:ru:Бойл, Уиллард]]) # [[Վիլհելմ Ռենտգեն]] ([[:ru:Вильгельм Конрад Рентген]]) (1845-1923) # [[Վիլհելմ Էդուարդ Վեբեր|Վիլհելմ Վեբեր]] ([[:ru:Вебер, Вильгельм Эдуард]]) # [[Վիլյամ Լոուրենս Բրեգ]], Վիլյամ Լոուրենս Բրեգ (1890 - 1971) # [[Վիլյամ Ունրու]] ([[:ru:Унру, Уильям]]) # [[Ուիլյամ Համիլտոն|Վիլյամ Համիլտոն]], Վիլյամ Ռովեն Համիլտոն (1805 - 1865) # [[Վլադիմիր Վեկսլեր]] ([[:ru:Владимир Иосифович Векслер]]) (1907-1966) # [[Վլադիմիր Ֆոկ]] ([[:ru:Владимир Александрович Фок]]) (1898-1974) # [[Վյաչեսլավ Մուխանով]] ([[:ru:Муханов, Вячеслав Фёдорович]]) # [[Վոլֆգանգ Քեթերլե]] ([[:ru:Кеттерле, Вольфганг]]) # [[Վոլֆգանգ Պաուլի]] (1900 - 1958) # [[Տակաակի Կաձիտա]] ([[:ru:Кадзита, Такааки]]) # [[Տիխո Բրագե]] [[:en:Tycho Brahe]] (1546 - 1601) # [[Տոշիհիդե Մասկավա]] ([[:ru:Маскава, Тосихидэ]]) # [[Ուիլլիս Լեմբ]] ([[:ru:Лэмб, Уиллис Юджин]]) # [[Ուիլիամ Դենիել Ֆիլիպս]] ([[:ru:Филлипс, Уильям]]) # [[Քլաուս Ֆոն Քլիտցինգ]] ([[:ru:Клитцинг, Клаус фон]]) # [[Քրիստիան Անդրեաս Դոպլեր]] (1803 - 1853) # [[Քրիստիան Հյուգենս]] (1629 - 1695) # [[Քրիստափոր Հիլ]] [[:en:Christopher T. Hill]] # [[Օգե Բոր]] ([[:ru:Бор, Оге Нильс]]) # [[Օլիվեր Հեվիսայդ]] (1850 - 1925) # [[Ֆելիքս Բլոխ]] (1905 - 1983) # [[Ֆիլիպ Անդերսոն]] ([[:ru:Андерсон, Филип Уоррен]]) # [[Ֆրանսուա Էնգլեր]] ([[:ru:Энглер, Франсуа]]) # [[Ֆրեդերիկ Ռեյնես|Ֆրեդերիկ Ռայնես]] ([[:ru:Райнес, Фредерик]]) # [[Ֆրենկ Վիլչեկ]] ([[:ru:Вильчек, Фрэнк]]) </div> === Ամենաշատ լեզուներում հոդված ունեցող ֆիզիկոսներ === {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item (COUNT(DISTINCT ?sitelink) AS ?linkcount) (replace((STR(?ruarticle)), "^(.+?)$", "[$1 ruwiki]") as ?rulink ) (replace((STR(?enarticle)), "^(.+?)$", "[$1 enwiki]") as ?enlink ) WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5 . ?item wdt:P106/wdt:P279* wd:Q169470 . ?sitelink schema:about ?item . optional { ?ruarticle schema:about ?item ; schema:isPartOf <https://ru.wikipedia.org/> .} optional { ?enarticle schema:about ?item ; schema:isPartOf <https://en.wikipedia.org/> .} minus { ?article schema:about ?item . ?article schema:inLanguage "hy" . ?article schema:isPartOf <https://hy.wikipedia.org/> } } GROUP BY ?item ?itemLabel ?ruarticle ?enarticle ORDER BY DESC(?linkcount) limit 100 |columns=P18:Պատկեր,label/en:Անունն անգլերեն,label/ru:Անունը ռուսերեն,?rulink,?enlink,item:Վիքիտվյալների տարր,P21:Սեռ,?linkcount:Հղումների քանակ |section=Ամենաշատ լեզուներով ֆիզիկոսներ |min_section=3 |sort=?linkcount |links=text |thumb=128 |wdedit=yes }} {| class='wikitable sortable wd_can_edit' ! Պատկեր ! Անունն անգլերեն ! Անունը ռուսերեն ! ?rulink ! ?enlink ! Վիքիտվյալների տարր ! Սեռ ! Հղումների քանակ |- class='wd_q4517' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:37. Tagung 1987 Mediziner Sir Bernard Katz - W134Nr.125421a1 - Willy Pragher (cropped).jpg|center|128px]] | Bernard Katz | Бернард Кац | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%86,_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Bernard_Katz enwiki] | [[:d:Q4517|Q4517]] |class='wd_p21'| արական | 58 |- class='wd_q7286' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Inconnu, portrait de madame Du Châtelet à sa table de travail, détail (château de Breteuil) -002.jpg|center|128px]] | Émilie du Châtelet | Эмили дю Шатле | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%B8_%D0%B4%D1%8E_%D0%A8%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B5 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_du_Ch%C3%A2telet enwiki] | [[:d:Q7286|Q7286]] |class='wd_p21'| իգական | 63 |- class='wd_q11104' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Ibn Al-Haytham portrait.jpg|center|128px]] | Ibn al-Haytham | Ибн аль-Хайсам | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B1%D0%BD_%D0%B0%D0%BB%D1%8C-%D0%A5%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%B0%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Ibn_al-Haytham enwiki] | [[:d:Q11104|Q11104]] |class='wd_p21'| արական | 102 |- class='wd_q12998' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Lemaitre.jpg|center|128px]] | Georges Lemaître | Жорж Леметр | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80,_%D0%96%D0%BE%D1%80%D0%B6 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Georges_Lema%C3%AEtre enwiki] | [[:d:Q12998|Q12998]] |class='wd_p21'| արական | 80 |- class='wd_q16581' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Jozef Stefan.jpg|center|128px]] | Josef Stefan | Йозеф Стефан | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B5%D1%84%D0%B0%D0%BD,_%D0%99%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Josef_Stefan enwiki] | [[:d:Q16581|Q16581]] |class='wd_p21'| արական | 54 |- class='wd_q17522' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Helena Arsène Darmesteter - Portrait of Hertha Ayrton.jpg|center|128px]] | Hertha Ayrton | Герта Маркс Айртон | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D1%80%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Hertha_Ayrton enwiki] | [[:d:Q17522|Q17522]] |class='wd_p21'| իգական | 43 |- class='wd_q20012' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Adolphe Quételet by Joseph-Arnold Demannez.jpg|center|128px]] | Adolphe Quetelet | Адольф Кетле | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%82%D0%BB%D0%B5,_%D0%90%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Adolphe_Quetelet enwiki] | [[:d:Q20012|Q20012]] |class='wd_p21'| արական | 49 |- class='wd_q20018' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:George Biddell Airy.jpg|center|128px]] | George Biddell Airy | Джордж Биддель Эйри | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%B9%D1%80%D0%B8,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6_%D0%91%D0%B8%D0%B4%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%8C ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/George_Biddell_Airy enwiki] | [[:d:Q20018|Q20018]] |class='wd_p21'| արական | 53 |- class='wd_q28937' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Alexis Clairault.jpg|center|128px]] | Alexis Clairaut | Алекси Клод Клеро | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%BE,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8_%D0%9A%D0%BB%D0%BE%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Alexis_Clairaut enwiki] | [[:d:Q28937|Q28937]] |class='wd_p21'| արական | 51 |- class='wd_q30572' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:FriedrichMohs.jpg|center|128px]] | Friedrich Mohs | Моос, Карл Фридрих Христиан | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BE%D1%81,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Mohs enwiki] | [[:d:Q30572|Q30572]] |class='wd_p21'| արական | 45 |- class='wd_q43948' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Joseph v Fraunhofer.jpg|center|128px]] | Joseph von Fraunhofer | Йозеф Фраунгофер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D1%84%D0%B5%D1%80,_%D0%99%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_von_Fraunhofer enwiki] | [[:d:Q43948|Q43948]] |class='wd_p21'| արական | 69 |- class='wd_q44645' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Benjamin Thompson.jpg|center|128px]] | Benjamin Thompson | Бенджамин Томпсон Румфорд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%B4,_%D0%91%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BD_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D1%81%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Benjamin_Thompson enwiki] | [[:d:Q44645|Q44645]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q47846' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Naoto Kan 20071221.jpg|center|128px]] | Naoto Kan | Наото Кан | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD,_%D0%9D%D0%B0%D0%BE%D1%82%D0%BE ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Naoto_Kan enwiki] | [[:d:Q47846|Q47846]] |class='wd_p21'| արական | 91 |- class='wd_q57065' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Otto Hahn (Nobel).jpg|center|128px]] | Otto Hahn | Отто Ган | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BD,_%D0%9E%D1%82%D1%82%D0%BE ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Otto_Hahn enwiki] | [[:d:Q57065|Q57065]] |class='wd_p21'| արական | 94 |- class='wd_q57189' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Hans geiger.jpg|center|128px]] | Hans Geiger | Ганс Вильгельм Гейгер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B3%D0%B5%D1%80,_%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Hans_Geiger enwiki] | [[:d:Q57189|Q57189]] |class='wd_p21'| արական | 59 |- class='wd_q57193' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Schlick sitting.jpg|center|128px]] | Moritz Schlick | Мориц Шлик | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%BB%D0%B8%D0%BA,_%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%86 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Moritz_Schlick enwiki] | [[:d:Q57193|Q57193]] |class='wd_p21'| արական | 53 |- class='wd_q57630' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Dombrovskis EC Portrait 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | Valdis Dombrovskis | Валдис Домбровскис | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%81,_%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%B8%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Valdis_Dombrovskis enwiki] | [[:d:Q57630|Q57630]] |class='wd_p21'| արական | 54 |- class='wd_q57663' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Balticfreedom 1c558 6368.Andrius Kubilius.jpg|center|128px]] | Andrius Kubilius | Андрюс Кубилюс | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8E%D1%81,_%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8E%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Andrius_Kubilius enwiki] | [[:d:Q57663|Q57663]] |class='wd_p21'| արական | 48 |- class='wd_q59478' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Bragg lab1 1930 (cropped).jpg|center|128px]] | George Gamow | Георгий Антонович Гамов | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2,_%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B8%D0%B9_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gamow enwiki] | [[:d:Q59478|Q59478]] |class='wd_p21'| արական | 63 |- class='wd_q60095' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Otto von Guericke portrait.jpg|center|128px]] | Otto von Guericke | Отто фон Герике | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B5,_%D0%9E%D1%82%D1%82%D0%BE_%D1%84%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Otto_von_Guericke enwiki] | [[:d:Q60095|Q60095]] |class='wd_p21'| արական | 64 |- class='wd_q60815' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Brian Greene, February 28, 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | Brian Greene | Брайан Грин | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%BD,_%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%B0%D0%BD_%D0%A0%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%84 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Brian_Greene enwiki] | [[:d:Q60815|Q60815]] |class='wd_p21'| արական | 50 |- class='wd_q60859' |class='wd_p18'| | Fritz Strassmann | Фриц Штрассман | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D1%86 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Fritz_Strassmann enwiki] | [[:d:Q60859|Q60859]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q65350' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Carl Friedrich von Weizsaecker.jpg|center|128px]] | Carl Friedrich von Weizsäcker | Карл Фридрих фон Вайцзеккер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D1%86%D0%B7%D0%B5%D0%BA%D0%BA%D0%B5%D1%80,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D1%84%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Friedrich_von_Weizs%C3%A4cker enwiki] | [[:d:Q65350|Q65350]] |class='wd_p21'| արական | 51 |- class='wd_q76468' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Hans Lipperhey.jpg|center|128px]] | Hans Lippershay | Иоанн Липперсгей | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%BF%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B3%D0%B5%D0%B9,_%D0%98%D0%BE%D0%B0%D0%BD%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Hans_Lipperhey enwiki] | [[:d:Q76468|Q76468]] |class='wd_p21'| արական | 43 |- class='wd_q76612' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:39. Tagung 1989 Chemiker; Pressekonferenz Johann Deisenhofer - W134Nr.126215c - Willy Pragher.jpg|center|128px]] | Johann Deisenhofer | Иоганн Дайзенхофер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%85%D0%BE%D1%84%D0%B5%D1%80,_%D0%98%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Deisenhofer enwiki] | [[:d:Q76612|Q76612]] |class='wd_p21'| արական | 51 |- class='wd_q76738' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Athanasius Kircher.jpg|center|128px]] | Athanasius Kircher | Афанасий Кирхер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D1%85%D0%B5%D1%80,_%D0%90%D1%84%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%B9 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Athanasius_Kircher enwiki] | [[:d:Q76738|Q76738]] |class='wd_p21'| արական | 60 |- class='wd_q76807' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Maxdelbrück-cr.jpg|center|128px]] | Max Delbrück | Макс Дельбрюк | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D1%80%D1%8E%D0%BA,_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Max_Delbr%C3%BCck enwiki] | [[:d:Q76807|Q76807]] |class='wd_p21'| արական | 62 |- class='wd_q76833' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Carl Zeiss (6909161791).jpg|center|128px]] | Carl Zeiss | Карл Фридрих Цейсс | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B5%D0%B9%D1%81,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Zeiss enwiki] | [[:d:Q76833|Q76833]] |class='wd_p21'| արական | 59 |- class='wd_q76991' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Wladimir Peter Köppen.jpg|center|128px]] | Wladimir Köppen | Владимир Петрович Кёппен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%91%D0%BF%D0%BF%D0%B5%D0%BD,_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Wladimir_K%C3%B6ppen enwiki] | [[:d:Q76991|Q76991]] |class='wd_p21'| արական | 53 |- class='wd_q77081' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Sakmann.jpg|center|128px]] | Bert Sakmann | Берт Закман | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%91%D0%B5%D1%80%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Bert_Sakmann enwiki] | [[:d:Q77081|Q77081]] |class='wd_p21'| արական | 48 |- class='wd_q77219' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Hermann Graßmann.jpg|center|128px]] | Hermann Grassmann | Герман Грассман | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%93%D1%8E%D0%BD%D1%82%D0%B5%D1%80 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Hermann_Grassmann enwiki] | [[:d:Q77219|Q77219]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q78481' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Richard Adolf Zsigmondy LOC.jpg|center|128px]] | Richard Adolf Zsigmondy | Рихард Зигмонди | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B8%D0%B3%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B8,_%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Adolf_Zsigmondy enwiki] | [[:d:Q78481|Q78481]] |class='wd_p21'| արական | 68 |- class='wd_q92621' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:AndrewTanenbaum2.png|center|128px]] | Andrew S. Tanenbaum | Эндрю Таненбаум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B0%D1%83%D0%BC,_%D0%AD%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8E ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_S._Tanenbaum enwiki] | [[:d:Q92621|Q92621]] |class='wd_p21'| արական | 50 |- class='wd_q92830' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Subhash Kak at Single Photon Workshop, Geneva, July 2015.jpg|center|128px]] | Subhash Kak | Субхаш Как | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BA,_%D0%A1%D1%83%D0%B1%D1%85%D0%B0%D1%88 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Subhash_Kak enwiki] | [[:d:Q92830|Q92830]] |class='wd_p21'| արական | 47 |- class='wd_q93479' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Otto Frisch Los Alamos ID badge photo.jpg|center|128px]] | Otto Robert Frisch | Отто Роберт Фриш | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B8%D1%88,_%D0%9E%D1%82%D1%82%D0%BE_%D0%A0%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Otto_Robert_Frisch enwiki] | [[:d:Q93479|Q93479]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q102266' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Sidney Altman crop.jpg|center|128px]] | Sidney Altman | Сидни Олтмен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BB%D1%82%D0%BC%D0%B5%D0%BD,_%D0%A1%D0%B8%D0%B4%D0%BD%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Sidney_Altman enwiki] | [[:d:Q102266|Q102266]] |class='wd_p21'| արական | 57 |- class='wd_q102278' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Christian B. Anfinsen, NIH portrait, 1969.jpg|center|128px]] | Christian B. Anfinsen | Кристиан Бемер Анфинсен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%84%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%B5%D0%BD,_%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD_%D0%91%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%80 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Christian_B._Anfinsen enwiki] | [[:d:Q102278|Q102278]] |class='wd_p21'| արական | 60 |- class='wd_q106208' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Denis-Papin.jpg|center|128px]] | Denis Papin | Дени Папен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%BD,_%D0%94%D0%B5%D0%BD%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Denis_Papin enwiki] | [[:d:Q106208|Q106208]] |class='wd_p21'| արական | 57 |- class='wd_q107405' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Onsager 1968.jpg|center|128px]] | Lars Onsager | Ларс Онсагер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BD%D1%81%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D1%80,_%D0%9B%D0%B0%D1%80%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Lars_Onsager enwiki] | [[:d:Q107405|Q107405]] |class='wd_p21'| արական | 70 |- class='wd_q107422' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Herbert Hauptman - UB 2009.jpg|center|128px]] | Herbert A. Hauptman | Херберт Аарон Хауптман | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%83%D0%BF%D1%82%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%A5%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%90%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Herbert_A._Hauptman enwiki] | [[:d:Q107422|Q107422]] |class='wd_p21'| արական | 56 |- class='wd_q110719' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Oskar Lafontaine 2024.jpg|center|128px]] | | Оскар Лафонтен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%BD,_%D0%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%80 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Oskar_Lafontaine enwiki] | [[:d:Q110719|Q110719]] |class='wd_p21'| արական | 42 |- class='wd_q115462' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:ETH-BIB-Zwicky, Fritz (1898-1974)-Portr 01030.tif|center|128px]] | Fritz Zwicky | Фриц Цвикки | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B2%D0%B8%D0%BA%D0%BA%D0%B8,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D1%86 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Fritz_Zwicky enwiki] | [[:d:Q115462|Q115462]] |class='wd_p21'| արական | 54 |- class='wd_q125515' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Henry Draper2.jpg|center|128px]] | Henry Draper | Генри Дрейпер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B9%D0%BF%D0%B5%D1%80,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Draper enwiki] | [[:d:Q125515|Q125515]] |class='wd_p21'| արական | 42 |- class='wd_q127959' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Lockyer-Norman.jpg|center|128px]] | Norman Lockyer | Джозеф Норман Локьер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D1%8C%D0%B5%D1%80,_%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Norman_Lockyer enwiki] | [[:d:Q127959|Q127959]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q135139' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Paul Crutzen.jpg|center|128px]] | Paul Josef Crutzen | Пауль Крутцен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%83%D1%82%D1%86%D0%B5%D0%BD,_%D0%9F%D0%B0%D1%83%D0%BB%D1%8C ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Paul_J._Crutzen enwiki] | [[:d:Q135139|Q135139]] |class='wd_p21'| արական | 64 |- class='wd_q154353' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:François Arago par Ary Scheffer.jpg|center|128px]] | François Arago | Франсуа Араго | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%BE,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0_%D0%96%D0%B0%D0%BD_%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Arago enwiki] | [[:d:Q154353|Q154353]] |class='wd_p21'| արական | 73 |- class='wd_q154855' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Munich Security Conference 2015 by Olaf Kosinsky-218.jpg|center|128px]] | Javier Solana | Хавьер Солана | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B0,_%D0%A5%D0%B0%D0%B2%D1%8C%D0%B5%D1%80 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Javier_Solana enwiki] | [[:d:Q154855|Q154855]] |class='wd_p21'| արական | 53 |- class='wd_q156896' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Edward Charles Pickering.jpg|center|128px]] | Edward Charles Pickering | Эдуард Чарлз Пикеринг | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B3,_%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B7 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Charles_Pickering enwiki] | [[:d:Q156896|Q156896]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q156942' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Wheatstone Charles drawing 1868.jpg|center|128px]] | Charles Wheatstone | Чарльз Уитстон | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B8%D1%82%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C%D0%B7 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Wheatstone enwiki] | [[:d:Q156942|Q156942]] |class='wd_p21'| արական | 47 |- class='wd_q157642' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Vladimir Arnold-1.jpg|center|128px]] | Vladimir Arnold | Владимир Игоревич Арнольд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B4,_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%98%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Arnold enwiki] | [[:d:Q157642|Q157642]] |class='wd_p21'| արական | 60 |- class='wd_q164384' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Theodor von Kármán sketch 1931.png|center|128px]] | Theodore von Kármán | Теодор фон Карман | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%80_%D1%84%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Theodore_von_K%C3%A1rm%C3%A1n enwiki] | [[:d:Q164384|Q164384]] |class='wd_p21'| արական | 46 |- class='wd_q176351' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Paul Flory 1973.jpg|center|128px]] | Paul Flory | Пол Джон Флори | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%BB%D0%BE%D1%80%D0%B8,_%D0%9F%D0%BE%D0%BB_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Flory enwiki] | [[:d:Q176351|Q176351]] |class='wd_p21'| արական | 59 |- class='wd_q182546' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Dr. Robert H. Goddard - GPN-2002-000131.jpg|center|128px]] | Robert H. Goddard | Роберт Годдард | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%B4%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B4,_%D0%A0%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_H._Goddard enwiki] | [[:d:Q182546|Q182546]] |class='wd_p21'| արական | 81 |- class='wd_q184286' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Langmuir.jpg|center|128px]] | Irving Langmuir | Ирвинг Ленгмюр | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%BC%D1%8E%D1%80,_%D0%98%D1%80%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B3 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Irving_Langmuir enwiki] | [[:d:Q184286|Q184286]] |class='wd_p21'| արական | 71 |- class='wd_q184980' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Thomas-kuhn-portrait.png|center|128px]] | Thomas Kuhn | Томас Сэмюэл Кун | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BD,_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Kuhn enwiki] | [[:d:Q184980|Q184980]] |class='wd_p21'| արական | 77 |- class='wd_q188663' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:MarinMersenneDuflos.jpg|center|128px]] | Marin Mersenne | Марен Мерсенн | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BD,_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Marin_Mersenne enwiki] | [[:d:Q188663|Q188663]] |class='wd_p21'| արական | 59 |- class='wd_q201513' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Edward Witten.jpg|center|128px]] | Edward Witten | Эдвард Виттен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D1%82%D1%82%D0%B5%D0%BD,_%D0%AD%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Witten enwiki] | [[:d:Q201513|Q201513]] |class='wd_p21'| արական | 56 |- class='wd_q202631' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:John Archibald Wheeler 1985.jpg|center|128px]] | John Archibald Wheeler | Джон Уилер | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%80,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%90%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/John_Archibald_Wheeler enwiki] | [[:d:Q202631|Q202631]] |class='wd_p21'| արական | 60 |- class='wd_q207718' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Isaac Barrow by Mary Beale.jpg|center|128px]] | Isaac Barrow | Исаак Барроу | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%80%D0%BE%D1%83,_%D0%98%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BA ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Isaac_Barrow enwiki] | [[:d:Q207718|Q207718]] |class='wd_p21'| արական | 55 |- class='wd_q208858' |class='wd_p18'| | Gilbert N. Lewis | Гилберт Ньютон Льюис | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8C%D1%8E%D0%B8%D1%81,_%D0%93%D0%B8%D0%BB%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Gilbert_N._Lewis enwiki] | [[:d:Q208858|Q208858]] |class='wd_p21'| արական | 64 |- class='wd_q210719' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Bundesarchiv Bild 102-13738, Auguste Piccard.jpg|center|128px]] | Auguste Piccard | Огюст Пиккар | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D0%BA%D0%BA%D0%B0%D1%80,_%D0%9E%D0%B3%D1%8E%D1%81%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Auguste_Piccard enwiki] | [[:d:Q210719|Q210719]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q217486' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Walter Gilbert HD2008 portrait.JPG|center|128px]] | Walter Gilbert | Уолтер Гилберт | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B8%D0%BB%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82,_%D0%A3%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%80 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Walter_Gilbert enwiki] | [[:d:Q217486|Q217486]] |class='wd_p21'| արական | 60 |- class='wd_q219982' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Josef Rotblat ID badge.png|center|128px]] | Joseph Rotblat | Джозеф Ротблат | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%82%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%82,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Rotblat enwiki] | [[:d:Q219982|Q219982]] |class='wd_p21'| արական | 60 |- class='wd_q223542' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:34. Tagung 1984 Mediziner; Verabschiedung H.-H. Kunckel, Allen Cormack - W134Nr.123006 - Willy Pragher (cropped).jpg|center|128px]] | Allan McLeod Cormack | Аллан Кормак | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BA,_%D0%90%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Allan_MacLeod_Cormack enwiki] | [[:d:Q223542|Q223542]] |class='wd_p21'| արական | 58 |- class='wd_q234909' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Cecilia Helena Payne-Gaposchkin (1900-1979) - Science Service.jpg|center|128px]] | Cecilia Helena Payne Gaposchkin | Сесилия Пейн-Гапошкина | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D0%B9%D0%BD-%D0%93%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%88%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B0,_%D0%A1%D0%B5%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%A5%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B0 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Cecilia_Payne-Gaposchkin enwiki] | [[:d:Q234909|Q234909]] |class='wd_p21'| իգական | 59 |- class='wd_q237825' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:John Polanyi 01.jpg|center|128px]] | John Polanyi | Джон Чарлз Полани | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B8,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B7 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/John_Polanyi enwiki] | [[:d:Q237825|Q237825]] |class='wd_p21'| արական | 55 |- class='wd_q238716' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Georg von Békésy nobel.jpg|center|128px]] | Georg von Békésy | Дьёрдь фон Бекеши | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%88%D0%B8,_%D0%94%D1%8C%D1%91%D1%80%D0%B4%D1%8C_%D1%84%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Georg_von_B%C3%A9k%C3%A9sy enwiki] | [[:d:Q238716|Q238716]] |class='wd_p21'| արական | 58 |- class='wd_q242640' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Margaret Cavendish, Duchess of Newcastle, by Peter Lely.jpg|center|128px]] | Margaret Cavendish, Duchess of Newcastle-upon-Tyne | Маргарет Кэвендиш | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%88,_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B5%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Cavendish,_Duchess_of_Newcastle-upon-Tyne enwiki] | [[:d:Q242640|Q242640]] |class='wd_p21'| իգական | 43 |- class='wd_q243196' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Herschbach.JPG|center|128px]] | Dudley R. Herschbach | Дадли Роберт Хершбах | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B1%D0%B0%D1%85,_%D0%94%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Dudley_R._Herschbach enwiki] | [[:d:Q243196|Q243196]] |class='wd_p21'| արական | 51 |- class='wd_q244152' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Portret van Willebrordus Snellius, RP-P-OB-15.346.jpg|center|128px]] | Willebrord Snellius | Виллеброрд Снелл | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BD%D0%B5%D0%BB%D0%BB,_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%80%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Willebrord_Snellius enwiki] | [[:d:Q244152|Q244152]] |class='wd_p21'| արական | 45 |- class='wd_q271766' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Professor Gerald M. Edelman.jpg|center|128px]] | Gerald Edelman | Джералд Эдельман | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%94%D0%B6%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Gerald_Edelman enwiki] | [[:d:Q271766|Q271766]] |class='wd_p21'| արական | 55 |- class='wd_q271963' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:VanAllen.gif|center|128px]] | James A. Van Allen | Ван Аллен, Джеймс | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BD,_%D0%94%D0%B6%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/James_Van_Allen enwiki] | [[:d:Q271963|Q271963]] |class='wd_p21'| արական | 49 |- class='wd_q273159' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Portrait of Henry Norris Russell.jpg|center|128px]] | Henry Norris Russell | Генри Норрис Расселл | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%BB,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8_%D0%9D%D0%BE%D1%80%D1%80%D0%B8%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Norris_Russell enwiki] | [[:d:Q273159|Q273159]] |class='wd_p21'| արական | 49 |- class='wd_q273314' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Antonio Meucci.jpg|center|128px]] | Antonio Meucci | Антонио Меуччи | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%83%D1%87%D1%87%D0%B8,_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BE ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Antonio_Meucci enwiki] | [[:d:Q273314|Q273314]] |class='wd_p21'| արական | 50 |- class='wd_q273769' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Godfrey Hounsfield.jpg|center|128px]] | Godfrey Hounsfield | Годфри Хаунсфилд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%83%D0%BD%D1%81%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B4,_%D0%93%D0%BE%D0%B4%D1%84%D1%80%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Godfrey_Hounsfield enwiki] | [[:d:Q273769|Q273769]] |class='wd_p21'| արական | 53 |- class='wd_q294169' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Jan Baptiste van Helmont.jpg|center|128px]] | Jan Baptist van Helmont | Ян Баптиста ван Гельмонт | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82,_%D0%AF%D0%BD_%D0%91%D0%B0%D0%BF%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%B0%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Jan_Baptist_van_Helmont enwiki] | [[:d:Q294169|Q294169]] |class='wd_p21'| արական | 48 |- class='wd_q298581' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Jules Janssen 3.jpg|center|128px]] | Pierre Janssen | Пьер Жюль Сезар Жансен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B5%D0%BD,_%D0%9F%D1%8C%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8E%D0%BB%D1%8C ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Janssen enwiki] | [[:d:Q298581|Q298581]] |class='wd_p21'| արական | 50 |- class='wd_q299149' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Dr. Frank Drake.jpg|center|128px]] | Frank Drake | Фрэнк Дональд Дрейк | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B9%D0%BA,_%D0%A4%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BA_%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Frank_Drake enwiki] | [[:d:Q299149|Q299149]] |class='wd_p21'| արական | 48 |- class='wd_q310485' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Edward Donnall "Don" Thomas.jpg|center|128px]] | E. Donnall Thomas | Эдвард Донналл Томас | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%81,_%D0%AD%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/E._Donnall_Thomas enwiki] | [[:d:Q310485|Q310485]] |class='wd_p21'| արական | 51 |- class='wd_q310759' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Henry Moseley (1887-1915).jpg|center|128px]] | Henry Moseley | Генри Мозли | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B7%D0%BB%D0%B8,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Moseley enwiki] | [[:d:Q310759|Q310759]] |class='wd_p21'| արական | 53 |- class='wd_q310765' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:David Bohm.jpg|center|128px]] | David Bohm | Дэвид Бом | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BC,_%D0%94%D1%8D%D0%B2%D0%B8%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/David_Bohm enwiki] | [[:d:Q310765|Q310765]] |class='wd_p21'| արական | 49 |- class='wd_q310773' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Abdul Qadeer Khan.jpg|center|128px]] | Abdul Qadeer Khan | Абдул Кадыр Хан | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%BB_%D0%9A%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%80_%D0%A5%D0%B0%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Abdul_Qadeer_Khan enwiki] | [[:d:Q310773|Q310773]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q311022' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Pierre mechain.jpg|center|128px]] | Pierre Méchain | Пьер Мешен | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%88%D0%B5%D0%BD,_%D0%9F%D1%8C%D0%B5%D1%80 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_M%C3%A9chain enwiki] | [[:d:Q311022|Q311022]] |class='wd_p21'| արական | 42 |- class='wd_q311567' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Rydberg, Janne (foto Per Bagge; AFs Arkiv).jpg|center|128px]] | Johannes Rydberg | Йоханнес Роберт Ридберг | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%B4%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3,_%D0%99%D0%BE%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5%D1%81_%D0%A0%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Johannes_Rydberg enwiki] | [[:d:Q311567|Q311567]] |class='wd_p21'| արական | 46 |- class='wd_q312389' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:William Buckland c1845.jpg|center|128px]] | William Buckland | Уильям Баклэнд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4,_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/William_Buckland enwiki] | [[:d:Q312389|Q312389]] |class='wd_p21'| արական | 49 |- class='wd_q312416' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Angelo Secchi.jpg|center|128px]] | Angelo Secchi | Анджело Секки | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BA%D0%BA%D0%B8,_%D0%90%D0%BD%D0%B4%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%BE ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Angelo_Secchi enwiki] | [[:d:Q312416|Q312416]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q312571' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Johan Gadolin.jpg|center|128px]] | Johan Gadolin | Юхан Гадолин | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD,_%D0%AE%D1%85%D0%B0%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Johan_Gadolin enwiki] | [[:d:Q312571|Q312571]] |class='wd_p21'| արական | 52 |- class='wd_q313067' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Rutherford Daniel.jpg|center|128px]] | Daniel Rutherford | Даниель Рутерфорд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%B4,_%D0%94%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D0%BB%D1%8C ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Daniel_Rutherford enwiki] | [[:d:Q313067|Q313067]] |class='wd_p21'| արական | 46 |- class='wd_q315391' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Malus by Boilly 1810.jpg|center|128px]] | Étienne-Louis Malus | Этьенн Луи Малюс | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%81,_%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89tienne-Louis_Malus enwiki] | [[:d:Q315391|Q315391]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q318067' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Michel Chasles.jpg|center|128px]] | Michel Chasles | Мишель Шаль | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BB%D1%8C,_%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8C ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Michel_Chasles enwiki] | [[:d:Q318067|Q318067]] |class='wd_p21'| արական | 45 |- class='wd_q323260' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Eötvös Loránd.jpg|center|128px]] | Loránd Eötvös | Лоранд Этвёш | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%B2%D1%91%D1%88,_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Lor%C3%A1nd_E%C3%B6tv%C3%B6s enwiki] | [[:d:Q323260|Q323260]] |class='wd_p21'| արական | 47 |- class='wd_q325611' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Homi Jehangir Bhabha.jpg|center|128px]] | Homi Jehangir Bhabha | Хоми Джехангир Баба | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B1%D0%B0,_%D0%A5%D0%BE%D0%BC%D0%B8_%D0%94%D0%B6%D0%B5%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%80 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Homi_J._Bhabha enwiki] | [[:d:Q325611|Q325611]] |class='wd_p21'| արական | 48 |- class='wd_q333762' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Thomas Graham.jpg|center|128px]] | Thomas Graham | Томас Грэм | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D1%8D%D0%BC,_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Graham_(chemist) enwiki] | [[:d:Q333762|Q333762]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q333922' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Portrait of W. Whewell; stipple engraving Wellcome L0014766.jpg|center|128px]] | William Whewell | Уильям Уэвелл | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%8D%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%BB,_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/William_Whewell enwiki] | [[:d:Q333922|Q333922]] |class='wd_p21'| արական | 44 |- class='wd_q354863' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Formal portrait of Lee de Forest.jpg|center|128px]] | Lee de Forest | Ли де Форест | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82,_%D0%9B%D0%B8_%D0%B4%D0%B5 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Lee_de_Forest enwiki] | [[:d:Q354863|Q354863]] |class='wd_p21'| արական | 55 |- class='wd_q357961' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Samuel Pierpont Langley.jpg|center|128px]] | Samuel Langley | Сэмюэл Пирпонт Лэнгли | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8D%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8,_%D0%A1%D1%8D%D0%BC%D1%8E%D1%8D%D0%BB_%D0%9F%D0%B8%D1%80%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Samuel_Langley enwiki] | [[:d:Q357961|Q357961]] |class='wd_p21'| արական | 43 |- class='wd_q370077' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:John bell 2.png|center|128px]] | John Stewart Bell | Джон Стюарт Белл | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BB,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%A1%D1%82%D1%8E%D0%B0%D1%80%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/John_Stewart_Bell enwiki] | [[:d:Q370077|Q370077]] |class='wd_p21'| արական | 43 |- class='wd_q377898' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Dr-Meghnad-Saha.jpg|center|128px]] | Meghnad Saha | Мегнад Саха | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0,_%D0%9C%D0%B5%D0%B3%D0%BD%D0%B0%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Meghnad_Saha enwiki] | [[:d:Q377898|Q377898]] |class='wd_p21'| արական | 43 |- class='wd_q379993' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:Joseph Plateau - clean.jpg|center|128px]] | Joseph Plateau | Жозеф Антуан Фердинанд Плато | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%BE,_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Plateau enwiki] | [[:d:Q379993|Q379993]] |class='wd_p21'| արական | 47 |- class='wd_q536469' |class='wd_p18'| [[Պատկեր:George Francis FitzGerald.jpg|center|128px]] | George FitzGerald | Джордж Френсис Фицджеральд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B8%D1%86%D0%B4%D0%B6%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6_%D0%A4%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%B8%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/George_Francis_FitzGerald enwiki] | [[:d:Q536469|Q536469]] |class='wd_p21'| արական | 44 |} {{Wikidata list end}} [[Կատեգորիա:Վիքին սիրում է Գիտություն]] 3z9qd2f2z826bkejkd4odqg8y1kddk2 0 436790 10357010 10356190 2025-06-18T00:10:15Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357010 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Լեռ |լայնք = 35.3594 |երկայնք = 138.7475 |երկիր2 = Ճապոնիա }} '''Ֆուձիյամա''', Ֆուձի, Ֆուձիսան ({{nihongo|富士山|Ֆուջիյամա}}), գործող<ref>{{Cite web |title=Mount Fuji |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/221527/Mount-Fuji |accessdate=29 сентября 2014 |publisher=Britannica Online}}</ref> հրաբուխ ([[ստրատոհրաբուխ]]) [[Հոնսյու]] կղզում, [[Ճապոնիա]]յի ամենաբարձր լեռնագագաթը (3776 մ<ref>[http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=0803-03= GLOBAL VOLCANISM PROGRAM]</ref>)։ Ֆուձիյաման գտնվում է [[Տոկիո]]յից 90 կմ արևմուտք-հարավ-արևմուտք։ Ֆուձիյամայի գագաթում կանոնավոր կոն է՝ 700 մ տրամագիծ և մինչև 100 մ խորություն ունեցող խառնարանով։ Լանջերին կան կողային խառնարաններ և խարամային կոներ։ 781 թվականից հետո տեղի է ունեցել 12 ժայթքում, վերջինը՝ 1707-1708 թվականներին։ Լանջերը ծածկված են մշտադալար անտառներով։ Գագաթը ձյունածածկ է (10 ամիս)։ Ֆուձիյաման համարվում է սուրբ լեռ։ Այն կրոնական ուխտագնացության և տուրիզմի վայր է։ Ֆուձիյամայի պատկերը ճապոնական արվեստի սիրված առարկան է (նկարներ, ճենապակի, ասեղնագործություն)։ Ներկայում լեռան գագաթին տեղակայված են [[Սինտոիզմ|սինտոիստական]] տաճար, փոստի բաժանմունք և [[օդերևութաբանական կայան]]։ Լեռան շրջակայքն ընդգրկված է Ֆուձի-Հակոնե-Իձու ազգային պարկի տարածքում<ref name="япония-ая-фудзи">ФУДЗИ // Япония от А до Я. Популярная иллюстрированная энциклопедия. (CD-ROM). — М.: Directmedia Publishing, «Япония сегодня», 2008. — ISBN 978-5-94865-190-3.</ref><ref name="япония-ая-хаконэ-идзу">ФУДЗИ-ХАКОНЭ-ИДЗУ // Япония от А до Я. Популярная иллюстрированная энциклопедия. (CD-ROM). — М.: Directmedia Publishing, «Япония сегодня», 2008. — ISBN 978-5-94865-190-3.</ref><ref name="БСЭ">Фудзияма // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.</ref>։ [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկ|ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ]] է։ == Ստուգաբանություն == Ներկայում Ֆուձիյամա լեռան համար օգտագործվում են {{lang-ja2|富}} (հարստություն, առատություն) և {{lang-ja2|士}} (ազնիվ մարդ) կանձիները։ Սակայն հնարավոր է, որ այդ սիմվոլներն ատեձիներ են, այսինքն՝ դրանք ընտրվել են միայն արտասանության հիման վրա և որևէ իմաստ չեն պարունակում։ Ֆուձիյամա անվան առաջացումը պարզված չէ։ [[X դար]]ով թվագրվող «Տակետորի Մոնոգատարի» պատմվածքում ասվում է, որ անվանումն առաջացել է ''անմահություն'' (不死, ֆուսի, ֆուձի}}) բառից, ինչպես նաև ''բազմություն'' (富, ֆու) և ''զինվոր'' (士, սի, ձի) բառերից<ref>{{lang-ja2|士}} բառը կարող է նշանակել ''զինվոր'' (兵士, հեյսի, հեյձի) կամ ''սամուրայ'' (武士, բուսի), սակայն նրա հիմնական իմաստն է՝ ''ազնիվ մարդ''։</ref> (որոնք բարձրանում են լեռան լանջով)<ref>{{Cite web |title=Japanese Text Initiative the''Taketori monogatari'' |url=http://etext.lib.virginia.edu/japanese/taketori/AnoTake.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120418210015/http://etext.lib.virginia.edu/japanese/taketori/AnoTake.html |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 18 |access-date=2016 թ․ հունիսի 20}}</ref>։ Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ Ֆուձի անունն առաջացել է {{lang-ja2|不二}} (ոչ+երկու) բառից, որ նշանակում է «իրեն հավասարը չունեցող», «անզուգական»։ Ըստ այլ պնդման՝ անվան հիմքը {{lang-ja2|不尽}} (ոչ+սպառել) բառն է, որ նշանակում է «անսպառ»։ Էդո շրջանի ճապոնացի գիտնական Հիրատա Ացուտանեն ենթադրում է, որ լեռան անունն առաջացել է «լեռ, որ կանգնած է ուղիղ, ինչպես բրնձի հասկիկը (''穂, հո'')» բառից։ Բրիտանացի միսիոներ Ջոն Բաթչելորը (1854-1944) կարծում է, որ Ֆուձիյամա լեռան անունը ծագում է այներեն բառից, որ նշանակում է «կրակի աստծո (Կամույ Ֆուտի) կրակ (''ֆուտի'')», սակայն ճապոնացի լեզվաբան Կյոսուկե Կինդաիտին հերքել է այդ վարկածը ձևաբանական զարգացման տեսակետից։ Նա նաև նշել է, որ ''հուտի'' նշանակում է «ծեր կին», ''ապե''՝ «կրակ», իսկ ''Ապե հուտի կամույ''՝ կրակի աստվածություն։ Տեղանունների տարածվածության վերաբերյալ ուսումնասիրությունների հիման վրա կարելի է ենթադրել, որ «ֆուձի» անունը ծագում է ավելի շուտ Յամատո լեզվից, քան այներենից։ Ճապոնացի տեղանվանագետ Կանձի Կագամին պնդում է, որ բառն ունի նույն արմատը, ինչ «գլիցինիա» (''ֆուձի''), «ծիածան» (''նիձի'', կա նաև ''ֆուձի'' տարբերակ) բառերը և ծագում է «գեղեցիկ երկար լանջ» արմատից<ref>[http://tisen.jp/tisenwiki/index.php?%C9%D9%BB%CE%BB%B3 富士山 — 知泉Wiki]</ref><ref>[http://www.asahi-net.or.jp/~hi5k-stu/aynu/huji.htm 富士山アイヌ語語源説について]</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ}} [[Կատեգորիա:Ակտիվ հրաբուխներ]] [[Կատեգորիա:Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Համաշխարհային ժառանգություն Ճապոնիայում]] [[Կատեգորիա:Հրաբուխներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ճապոնիայի հրաբուխներ]] [[Կատեգորիա:Պետության ամենաբարձր կետեր]] [[Կատեգորիա:Ստրատոհրաբուխներ]] netkstd1oz5f7t8c47q5lw4kthzs6ik 0 447405 10357078 9497202 2025-06-18T03:48:28Z Kareyac 13198 10357078 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | պատկեր = Վազգեն (խմբապետ).jpg | վախճանի օր = [[1898 թվական]]ի [[հունվարի 2]] | ծննդավայր = [[Օսմանյան կայսրություն]], [[Վան]] քաղաք | վախճանի վայրը = [[Օսմանյան կայսրություն]], [[Վանի նահանգ]], [[Կուռուբաշ]] գյուղ | քաղաքացիություն = [[Օսմանյան կայսրություն]] | ազգություն = [[հայ]] | կրոն = [[քրիստոնյա]] | կուսակցություն = [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն]] }} '''Տիգրան Տերոյան''' ({{ԱԾ}}, առավել հայտնի '''Վազգեն''' մականվամբ), [[Հայեր|հայ]] ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, խմբապետ, հայդուկապետ, բանաստեղծ, [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|Հայ հեղափոխական Դաշնակցություն]] կուսակցության անդամ։ == Կենսագրություն == Սկզբնապես անդամագրվել է [[Արմենական կուսակցություն|Արմենական կուսակցության]]ը, ապա [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]]-ը։ Քույր [[Զարուհի Տերոյան|Զարուհի]]ն (Ժենյա) և կրտսեր եղբայրը [[Վարազդատ Տերոյան|Վարազդատ]]ը (Վազրիկ) նմանապես եղել են [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] անդամներ և ակտիվորեն օժանդակել Վան-[[Վասպուրական]]ում հայ ազատագրական շարժմանը։ [[ՀՅԴ]] կուսակցության անդամ։ Սովորել է Վանի Հայկազյան կենտրոնական վարժարանում։ [[1893 թվական]]ին ազատագրական գործունեության համար ձերբակալվել է։ Բանտից ազատվելուց հետո՝ [[1895]] թվականին անցել է [[Սալմաստ]]։ Այնտեղից [[Նիկոլ Դուման]]ի 60-հոգանոց խմբի հետ, ճանապարհին կռիվներ մղելով, անցել է Վան։ Նրա ջոկատում է գործել [[Անդրանիկ Օզանյան|Անդրանիկ]]ը (Օզանյան)։ [[1896]] թվականի հունիսին Վազգենը մասնակցել է [[Վանի ինքնապաշտպանություն (1896)|Վանի ինքնապաշտպանության]]ը։ Դեմ է եղել [[Խանասորի արշավանք]]ին ([[1897]] թ. [[հուլիսի 25]])։ [[Գուրգեն]]ի խմբում կռվել է [[Սպահան (լիճ)|Սպահան լճի]] մոտ։ Խուսափել է մասնակի և վաղաժամ ընդհարումներից, ձգտել գաղտնորեն զինելով ժողովրդին՝ նախապատրաստել ընդհանուր ապստամբության։ Կազմել է ընդհանուր ապստամբության առաջին հրահանգը։ Կողմ է եղել հայ-ասորական մարտական զինակցությանը։ Զոհվել է [[1898 թվական]]ի [[հունվարի 2]]-ին [[Վան]]ից ոչ հեռու գտնվող [[Կուռուբաշ]] գյուղի ջրաղացում, երբ [[թուրքեր]]ը պաշարել էին նրան և իր զինակից ընկեր Շատախցի Միքոյին (Արշակ Չալկադրյան)։ == Հիշատակ == [[1906 թվական]]ին [[Ժնև]]ում լույս է տեսնում [[Անդրանիկ Օզանյան]]ի «Մարտական հարահանգներ»-ը, որը նշանավոր հայդուկը ի թիվս մյուս ֆիդայիների, նվիրում է նաև Վազգենի հիշատակին։ [[1943 թվական]]ին [[Աթենք]]ում վարդապետ ձեռնադրվելիս Կարապետ Լևոն Պալճյանը, որը հետագայում հայտնի է դառնում որպես [[Վազգեն Ա Բուխարեստցի|Վազգեն Առաջին]] Ամենայն Հայոց կաթողիկոս, ընդունում է Վազգենի անունը։ [[Վասպուրական]]ի հետ կապված անձինք յուրօրինակ կերպով պահպանել են հայդուկի հիշատակը՝ իրենց զավակներին կոչելով Վազգենի անունով։ <gallery> File:Tigran Teroyan (Vazgen).png </gallery> == Գրականություն == * «Վազգէնի երգարան», [[Բոստոն]], 1901։ * [[Խանասորի Վարդան]], Յիշատակարան, [[Փարիզ]], 1928, 2-րդ հրտ., [[Պէյրութ]], 1990, 3-րդ հրտ., [[Երևան]], 1992։ * [[Ռուբեն Տեր-Մինասյան|Ռուբէն]], Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, Բ. հատ., [[Թեհրան]], 1982։ * [[Հայկական հարց հանրագիտարան]], Երևան, 1996, էջ 426։ * Ռուբէն Սահակեան, Վազգէն (Տիգրան Տէրոյեան). Նահատակութեան 100 ամեակի առթիւ, [[Դրոշակ (թերթ)|Դրօշակ]], 26 մարտ - 8 ապրիլ, Երևան, [[1998]], էջ 22-27։ * Ով ով է (Հայեր։ Կենսագրական հանրագիտարան), հատ. 2, Երևան, 2007, էջ 514։ {{ՀՀ}} [[Կատեգորիա:ՀՅԴ անդամներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] 53nbi2j86zqc81x54l0hc9nvklz6edw 10 459330 10356815 8249309 2025-06-17T19:17:54Z Ապատ63 36683 10356815 wikitext text/x-wiki {{sidebar |width = 170px |bodystyle = background:ivory |titlestyle = background:darkseagreen |title = [[Հին հունական դիցաբանություն|Հունական <br />աստվածություններ]]<br /> |headingstyle = background:darkseagreen | վերնագիր1 = | content1 = {{plainlist| [[Տիտաններ (դիցաբանություն)|Տիտաններ]] [[Օլիմպոսի աստվածներ|Օլիմպացիներ]]<br /> [[Ջրային աստվածություններ|Ջրային <br />աստվածներ]]<br /> [[Խթոնիկ աստվածություններ|Խթոնյան <br />աստվածներ]] [[Միկենյան աստվածություններ]]<br /> [[Հունական աստվածների, ոգիների և այլ առասպելական էակների ցանկ#Մարմնավորումների ձևակերպումը|Մարմնավորումների ձևակերպումը]]<br /> [[Ասկլեպիոս|Այլ աստվածություններ]] }} | heading2 = [[Տիտաններ (դիցաբանություն)|Տիտաններ]] | content2 = ;Տասներկու Տիտաններ :[[Օվկիանոս(դիցաբանություն)|Օվկիանոս|]] և [[Տեթիս]] :[[Հիպերիոն]] և [[Թեյա|Թեա]] :[[Կեոս]] և [[Փեբե]] :[[Կրոնոս]] և [[Հռեա]] :[[Մնեմոսինե]], [[Թեմիս]] :[[Կրիոս]], [[Հապետոս]] ;Օվկիանոսի զավակներ :[[Օվկիանուհիներ]], [[Գետերի աստվածներ]] ;Հիպերիոններ :[[Հելիոս]],[[Սելենե]],[[Էոս]] ;Կեոսյաններ :[[Լետո]],[[Աստերիա]] ;Հապետոսյաններ :[[Ատլաս|Ատլանտ]],[[Պրոմեթևս]], [[Էպիմեթևս]], [[Մենետիոս]] ;Կրիոսյաններ :[[Աստրեոս]],[[Պալանտոս]],[[Պերսես]] }}<noinclude>[[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Կրոն և հավատք]][[Կատեգորիա:Կրոնի և հավատալիքների կողաքարտեր]]</noinclude> k2ye2e4ehikd5ko7fxvpsh5bq49qdpi 0 466929 10356816 10119638 2025-06-17T19:22:26Z 217.76.15.71 Fixed typo 10356816 wikitext text/x-wiki {{չեզոքություն}} [[Պատկեր:Andrej Rublëv - Holy Trinity - WGA20456.jpg|150px|մինի|աջից|Անդրեյ Ռուբլյով, Սուրբ Երրորդություն]] '''Սուրբ երրորդություն''', Աստծու եռամիասնություն, [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեական]] [[Եկեղեցի|եկեղեցու]] ամենահիմնական [[դավանանք]]ներից, ըստ որի, միակ Աստվածը գոյություն ունի երեք [[անձ]]ով՝ հայր [[Աստված]], որդի Աստված և Սուրբ հոգի Աստված, և մի [[Բնություն|բնությամբ]]։ Անձերը տարբերվում են ծագմամբ․ հայրը անծնունդ է, որդին ծնվում է հորից, իսկ [[հոգի]]ն բխում է հորից։ «Սուրբ երրորդություն» տերմինը առաջադրել են [[2-րդ դար]]ի վերջի [[աստվածաբան]]ները։ Սուրբ երրորդության դավանանքը սահմանվել է [[Նիկիայի Ա տիեզերական ժողով|Նիկիայի 1-ին]] ([[325]]), հաստատվել [[Կոստանդնուպոլսի Բ տիեզերական ժողով|Կոստանդնուպոլսի]] 1-ին ([[381]]) տիեզերական ժողովներում և տեղ գտել քրիստոնեության հավատո հանգանակում։ Քրիստոնեական [[եկեղեցի]]ները տարբերվում են [[Սուրբ Հոգի|Սուրբ հոգու]] մեկնաբանման [[Հարց ու Պատասխան|հարցում]]։ [[11]]-րդ դարի [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկ]]ական եկեղեցին մտցրեց Սուրբ հոգու բխումը «և որդուց» ձևակերպումը, որը արևելյան եկեղեցիները, ինչպես և հայ եկեղեցին, չընդունեցին։ Սսի [[3]]-րդ եկեղեցական ժողովը ([[1251]]), քննելով Սուրբ հոգու վերաբերյալ [[Հռոմ]]ի Իննովկենտիոս 4-րդ պապի առաջադրած դավանաբանական խնդիրները, ընդունել է «հոգին հորից է բխել և որդու միջոցով երևացել» ([[Կիրակոս Գանձակեցի]], Հայոց Պատմություն, 1982, էջ 238) ձևակերպումը, որը, ըստ էության, մերժել է որդի աստծուց Սուրբ հոգու բխելը։ Սուրբ երրորդության խիստ իռացիոնալ ըմբռնումը սուր վեճեր է հարուցել քրիստոնեության ներսում։ Այն ռացիոնալիստական դիրքերից ժխտել են հակատրինիտականները ({{lang-lat|trinitas}} - «երրորդություն»), որոնց ուսմունքը [[Ռեֆորմացիա]]յի շրջանում վերածնել են հակատրինիտական բողոքականները՝ ունիտականները ({{lang-lat|unitas}} - «միասնություն»)։ {{ՀՍՀ|հատոր=11|էջ=202}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Քրիստոնեություն]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեական տերմիններ]] 8tj0exuybkcuki5iwostzzmdvl2s2rl 0 471921 10357013 10356186 2025-06-18T00:10:19Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Տեղեկաքարտ Բնակավայր կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357013 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = քաղաք | հայերեն անվանում = Ֆուենտե Պալմերա | բնօրինակ անվանում = Fuente Palmera | զինանշան = Escudo de Fuente Palmera.svg | դրոշ = Bandera Fuente Palmera.JPG | դրոշի նկարագրում = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշի լայնություն = | զինանշանի լայնություն = | պատկեր = Ayuntamiento de Fuente Palmera.JPG | պատկերի նկարագրում = | lat_deg = 37 | lat_min = 42 | lat_sec = 0 | lat_dir = N | lon_deg = 5 | lon_min = 6 | lon_sec = 0 | lon_dir = W | CoordAddon = | CoordScale = | երկիր = Իսպանիա | ենթարկում = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = պրովինցիա | շրջան = Կորդովա պրովինցիա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = ինքնավար համայնք | համայնք = Անդալուսիա | համայնքը աղյուսակում = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = քաղաքապետ | ղեկավար = Խուան Անտոնիո Ֆերնանդես Խիմենես | հիմնադրման թվական = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տվյալ կարգավիճակում = | տարածք = 76 | կենտրոնի բարձրություն = 158 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 10865 | մարդահամարի թվական = 2010 | խտություն = 134,5 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = Colonos | ժամային գոտի = +1 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = 14120 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | կայք = //plaza.telefonica.net/tienda/aytofuentepalmera | երկրի քարտեզ = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզ = | շրջանի քարտեզի չափ = | Վիքիպահեստում = Fuente Palmera }} '''Ֆուենտե Պալմերա''' ({{lang-es|'' Fuente Palmera''}}), քաղաք և [[Համայնք (վարչատարածքային միավոր)|համայնք]] [[Իսպանիա]]յում, մտնում է Կորդովա պրովինցիայի մեջ, որն էլ իր հերթին մտնում է [[Անդալուսիա]] ինքնավար համայնքի մեջ։ Համայնքը մտնում է Վալիե-Մեդիո-դել-Գվադալկիվիր շրջանի կազմի մեջ։ Տարածքը՝ 76 կմ<sup>2</sup>։ Բնակչությունը՝ 10865 ([[2010]] թվականին)։ Հեռավորությունը պրովինցիայի վարչական կենտրոնից՝ 45 [[կմ]]։ == Բնակչություն == {{Wikidata/Population}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://plaza.telefonica.net/tienda/aytofuentepalmera Պաշտոնական կայքը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080303054324/http://plaza.telefonica.net/tienda/aytofuentepalmera |date=2008-03-03 }} * [http://www.juntadeandalucia.es/institutodeestadistica/sima/htm/sm14030.htm Fuente Palmera] * [http://www.fiestasdeandalucia.com/provincia/cordoba/fuentepalmera_danza_locos_oso.htm Danza de los locos y el Oso] * [http://www.agrandesrasgos.com Blog A Grandes Rasgos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120704010049/http://agrandesrasgos.com/ |date=2012-07-04 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի քաղաքներ]] 6ogk2yk3t46l48vle01xormlr3bcgso 0 475631 10356544 10356535 2025-06-17T11:59:13Z Astghik Manukyan 74932 Հիմնադրման պատմության ավելացում 10356544 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կուսակցություն}} [[Պատկեր:Vazgen Manukyan.jpg|մինի|աջից|[[Վազգեն Մանուկյան]]]] '''Ազգային ժողովրդավարական միություն (ԱԺՄ)''', քաղաքական կուսակցություն [[Հայաստան]]ում։ == Պատմություն == ԱԺՄ-ն ստեղծվել է 1991 թվականին (պետական գրանցում ստացել 1992 թ․ մարտի 12-ին), երբ 1988 թվականի համաժողովրդական շարժման ղեկավարության միջև իշխանության գալուց հետո առաջացան գործելակերպի և գաղափարական լուրջ տարաձայնություններ։ Շարժման առաջնորդների մի ստվար մաս հեռացավ ՀՀՇ-ից և կազմեց [[Վազգեն Մանուկյան|Վազգեն Մանուկյանի]] ու [[Դավիթ Վարդանյան (քաղաքական գործիչ)|Դավիթ Վարդանյանի]] նախաձեռնած ԱԺՄ կուսակցության կորիզը։ 1991 թվականի օգոստոսին Բաղրամյան 18 հասցեում տեղի ունեցավ ԱԺՄ շարժման հիմնադիր համագումարը։ Կուսակցությունը [[ՀՀ Ազգային ժողովի ընտրություններ, 1995|1995 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում]] ստացել է ձայների 7,7%-ը և ստացել [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]] հինգ մանդատ<ref>{{Cite web|url=https://manifesto-project.wzb.eu/|title=Manifesto Project Database|website=manifesto-project.wzb.eu|accessdate=2022 թ․ ապրիլի 8}}</ref>։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (1996)|1996 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես թեկնածու առաջադրեց [[Վազգեն Մանուկյան]]ին, նա զբաղեցրեց երկրորդ տեղը՝ հավաքելով ձայների 41%-ը։ 1999 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո կուսակցությունը ստացել է 6 մանդատ Ազգային ժողովում։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (2003)|2003 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես իր թեկնածու առաջադրեց Վազգեն Մանուկյանին։ Նա զբաղեցրեց հինգերորդ տեղը՝ ստանալով ձայների 0,90 տոկոսը։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (2008)|2008 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես իր թեկնածու առաջադրեց Վազգեն Մանուկյանին։ Նա զբաղեցրեց հինգերորդ տեղը՝ ստանալով ձայների 1,29 տոկոսը։ Կուսակցությունը հրաժարվել է մասնակցել [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2018)|2018 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին]]<ref>{{Cite web|url=https://hetq.am/hy/article/97992|title=ԱԺՄ կուսակցությունը չի մասնակցելու դեկտեմբերին կայանալիք ԱԺ արտահերթ ընտրություններին}}</ref>։ Սակայն կուսակցությունը հայտարարեց, որ խորհրդարանական ընտրություններից հետո կվերախմբավորվի, կվերակենտրոնացնի իր գաղափարախոսությունը և կամրապնդի իր շարքերը։ [[Բողոքի ցույցեր ընդդեմ Նիկոլ Փաշինյանի|2020-2021 թվականների բողոքի ակցիաների]] ժամանակ Վազգեն Մանուկյանը «Հայրենիքի փրկության շարժման» քաղաքական կողմից առաջադրվել է որպես առաջնորդ։ Կուսակցությունը չի մասնակցել [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2021)|2021 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին]]։ ԱԺՄ-ն այս պահին Ազգային ժողովում ներկայացուցչություն չունի և հանդես է գալիս որպես արտախորհրդարանական ուժ։ Ազգային ժողովրդավարական միություն կուսակցությունը թվականին մասնակցել է [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ, 2007|2007 թվականի ԱԺ ընտրություններին]]՝ հավաքելով 8,556 ձայ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Հայաստանի կուսակցություններ}} [[Կատեգորիա:Հայաստանի կուսակցություններ]] [[Կատեգորիա:2013 հիմնադրումներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:1993 հիմնադրված կուսակցություններ]] aj2ov29g2dmjsibx2n75517ry0x3tqx 10356545 10356544 2025-06-17T12:00:05Z Astghik Manukyan 74932 10356545 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կուսակցություն}} [[Պատկեր:Vazgen Manukyan.jpg|մինի|աջից|[[Վազգեն Մանուկյան]]]] '''Ազգային ժողովրդավարական միություն (ԱԺՄ)''', քաղաքական կուսակցություն [[Հայաստան]]ում։ == Պատմություն == ԱԺՄ-ն ստեղծվել է 1991 թվականին (պետական գրանցում ստացել 1992 թ․ մարտի 12-ին), երբ 1988 թվականի համաժողովրդական շարժման ղեկավարության միջև իշխանության գալուց հետո առաջացան գործելակերպի և գաղափարական լուրջ տարաձայնություններ։ Շարժման առաջնորդների մի ստվար մաս հեռացավ [[Հայոց համազգային շարժում|ՀՀՇ]]-ից և կազմեց [[Վազգեն Մանուկյան|Վազգեն Մանուկյանի]] ու [[Դավիթ Վարդանյան (քաղաքական գործիչ)|Դավիթ Վարդանյանի]] նախաձեռնած ԱԺՄ կուսակցության կորիզը։ 1991 թվականի օգոստոսին Բաղրամյան 18 հասցեում տեղի ունեցավ ԱԺՄ շարժման հիմնադիր համագումարը։ Կուսակցությունը [[ՀՀ Ազգային ժողովի ընտրություններ, 1995|1995 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում]] ստացել է ձայների 7,7%-ը և ստացել [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]] հինգ մանդատ<ref>{{Cite web|url=https://manifesto-project.wzb.eu/|title=Manifesto Project Database|website=manifesto-project.wzb.eu|accessdate=2022 թ․ ապրիլի 8}}</ref>։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (1996)|1996 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես թեկնածու առաջադրեց [[Վազգեն Մանուկյան]]ին, նա զբաղեցրեց երկրորդ տեղը՝ հավաքելով ձայների 41%-ը։ 1999 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո կուսակցությունը ստացել է 6 մանդատ Ազգային ժողովում։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (2003)|2003 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես իր թեկնածու առաջադրեց Վազգեն Մանուկյանին։ Նա զբաղեցրեց հինգերորդ տեղը՝ ստանալով ձայների 0,90 տոկոսը։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (2008)|2008 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես իր թեկնածու առաջադրեց Վազգեն Մանուկյանին։ Նա զբաղեցրեց հինգերորդ տեղը՝ ստանալով ձայների 1,29 տոկոսը։ Կուսակցությունը հրաժարվել է մասնակցել [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2018)|2018 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին]]<ref>{{Cite web|url=https://hetq.am/hy/article/97992|title=ԱԺՄ կուսակցությունը չի մասնակցելու դեկտեմբերին կայանալիք ԱԺ արտահերթ ընտրություններին}}</ref>։ Սակայն կուսակցությունը հայտարարեց, որ խորհրդարանական ընտրություններից հետո կվերախմբավորվի, կվերակենտրոնացնի իր գաղափարախոսությունը և կամրապնդի իր շարքերը։ [[Բողոքի ցույցեր ընդդեմ Նիկոլ Փաշինյանի|2020-2021 թվականների բողոքի ակցիաների]] ժամանակ Վազգեն Մանուկյանը «Հայրենիքի փրկության շարժման» քաղաքական կողմից առաջադրվել է որպես առաջնորդ։ Կուսակցությունը չի մասնակցել [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2021)|2021 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին]]։ ԱԺՄ-ն այս պահին Ազգային ժողովում ներկայացուցչություն չունի և հանդես է գալիս որպես արտախորհրդարանական ուժ։ Ազգային ժողովրդավարական միություն կուսակցությունը թվականին մասնակցել է [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ, 2007|2007 թվականի ԱԺ ընտրություններին]]՝ հավաքելով 8,556 ձայ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Հայաստանի կուսակցություններ}} [[Կատեգորիա:Հայաստանի կուսակցություններ]] [[Կատեգորիա:2013 հիմնադրումներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:1993 հիմնադրված կուսակցություններ]] 4zomhe3bzqo6upsnnxz64tvhyesthlw 10356931 10356545 2025-06-18T00:05:41Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356931 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կուսակցություն}} [[Պատկեր:Vazgen Manukyan.jpg|մինի|աջից|[[Վազգեն Մանուկյան]]]] '''Ազգային ժողովրդավարական միություն (ԱԺՄ)''', քաղաքական կուսակցություն [[Հայաստան]]ում։ == Պատմություն == ԱԺՄ-ն ստեղծվել է 1991 թվականին (պետական գրանցում ստացել 1992 թ․ մարտի 12-ին), երբ 1988 թվականի համաժողովրդական շարժման ղեկավարության միջև իշխանության գալուց հետո առաջացան գործելակերպի և գաղափարական լուրջ տարաձայնություններ։ Շարժման առաջնորդների մի ստվար մաս հեռացավ [[Հայոց համազգային շարժում|ՀՀՇ]]-ից և կազմեց [[Վազգեն Մանուկյան|Վազգեն Մանուկյանի]] ու [[Դավիթ Վարդանյան (քաղաքական գործիչ)|Դավիթ Վարդանյանի]] նախաձեռնած ԱԺՄ կուսակցության կորիզը։ 1991 թվականի օգոստոսին Բաղրամյան 18 հասցեում տեղի ունեցավ ԱԺՄ շարժման հիմնադիր համագումարը։ Կուսակցությունը [[ՀՀ Ազգային ժողովի ընտրություններ, 1995|1995 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում]] ստացել է ձայների 7,7%-ը և ստացել [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]] հինգ մանդատ<ref>{{Cite web |title=Manifesto Project Database |url=https://manifesto-project.wzb.eu/ |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 8 |website=manifesto-project.wzb.eu}}</ref>։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (1996)|1996 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես թեկնածու առաջադրեց [[Վազգեն Մանուկյան]]ին, նա զբաղեցրեց երկրորդ տեղը՝ հավաքելով ձայների 41%-ը։ 1999 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո կուսակցությունը ստացել է 6 մանդատ Ազգային ժողովում։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (2003)|2003 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես իր թեկնածու առաջադրեց Վազգեն Մանուկյանին։ Նա զբաղեցրեց հինգերորդ տեղը՝ ստանալով ձայների 0,90 տոկոսը։ Կուսակցությունը [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (2008)|2008 թվականի նախագահական ընտրություններում]] որպես իր թեկնածու առաջադրեց Վազգեն Մանուկյանին։ Նա զբաղեցրեց հինգերորդ տեղը՝ ստանալով ձայների 1,29 տոկոսը։ Կուսակցությունը հրաժարվել է մասնակցել [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2018)|2018 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին]]<ref>{{Cite web |title=ԱԺՄ կուսակցությունը չի մասնակցելու դեկտեմբերին կայանալիք ԱԺ արտահերթ ընտրություններին |url=https://hetq.am/hy/article/97992}}</ref>։ Սակայն կուսակցությունը հայտարարեց, որ խորհրդարանական ընտրություններից հետո կվերախմբավորվի, կվերակենտրոնացնի իր գաղափարախոսությունը և կամրապնդի իր շարքերը։ [[Բողոքի ցույցեր ընդդեմ Նիկոլ Փաշինյանի|2020-2021 թվականների բողոքի ակցիաների]] ժամանակ Վազգեն Մանուկյանը «Հայրենիքի փրկության շարժման» քաղաքական կողմից առաջադրվել է որպես առաջնորդ։ Կուսակցությունը չի մասնակցել [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2021)|2021 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին]]։ ԱԺՄ-ն այս պահին Ազգային ժողովում ներկայացուցչություն չունի և հանդես է գալիս որպես արտախորհրդարանական ուժ։ Ազգային ժողովրդավարական միություն կուսակցությունը թվականին մասնակցել է [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ, 2007|2007 թվականի ԱԺ ընտրություններին]]՝ հավաքելով 8,556 ձայ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Հայաստանի կուսակցություններ}} [[Կատեգորիա:1993 հիմնադրված կուսակցություններ]] [[Կատեգորիա:2013 հիմնադրումներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի կուսակցություններ]] 3tb6lf3shmcaqogi8fxq8k12afdpu8p 0 500913 10357012 10356187 2025-06-18T00:10:18Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357012 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր | հայերեն անվանում = Ֆուլդա | բնօրինակ անվանում = Landkreis Fulda | զինանշան = Wappen Landkreis Fulda.png | դրոշ = | դրոշի նկարագրում = | զինանշանի նկարագրում = | երկիր = Գերմանիա | հիմն = | մտնում է = [[Հեսեն]] | ներառում է = | վարչական կենտրոն = [[Ֆուլդա (քաղաք)|Ֆուլդա]] | խոշորագույն քաղաք = | ղեկավարի պաշտոն = լանդարտ | ղեկավար = | ղեկավարի պաշտոն2 = | ղեկավար2 = | ՀՆԱ-ի թվական = | տեղը ըստ ՀՆԱ-ի = | ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով = | ՀՆԱ = | լեզու = գերմաներեն | մարդահամարի թվական = 2006 | տեղը ըստ բնակչության = | տոկոսը բնակչությունից = | բնակչություն = 217 352 | խտություն = 157 | միավորը երկրի քարտեզին = Lage des Landkreises Fulda in Deutschland.GIF | վարչական միավորի քարտեզ = | քարտեզի չափ = | կազմավորման թվական = | պատմական շրջան = | ժամային գոտի = | հապավում = | ISO = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքսներ = | դոմեն = | ավտոմոբիլային կոդ = | ծանոթագրություններ = | կայք = | վիքիպահեստում = }} '''Ֆուլդա ''' ({{lang-de|Landkreis Fulda}}), շրջան է [[Գերմանիա]]յում։ Շրջանի կենտրոնն է [[Ֆուլդա]] քաղաքը։ Զբաղեցնում է 1380,39 կմ<sup>2</sup>։ Բնակչությունը 217 352 մարդ է։ Բնակչության խտությունը 157 մարդ/կմ<sup>2</sup>։ Շրջանի պաշտոնական կոդը 06 6 31 է։ Շրջանում 23 համայնք կա<ref>{{Cite web |title=www.landkreis-fulda.de Պաշտոնական կայքը |url=http://www.landkreis-fulda.de/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120414203528/http://www.landkreis-fulda.de/ |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 14 |access-date=2021 թ․ մայիսի 31}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Պատկեր:Hessen FD.png|մինի|ձախից|Շրջանը մարզի քարտեզին]] {{անավարտ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Գերմանիայի շրջաններ]] b9esh24uutdorketxiftdze5u459i2o 0 504097 10357014 10356185 2025-06-18T00:10:20Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Տեղեկաքարտ Բնակավայր կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357014 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = քաղաք | հայերեն անվանում = Ֆուենսալիդա | բնօրինակ անվանում = Fuensalida | զինանշան = Escudo de Fuensalida.svg | դրոշ = Bandera de Fuensalida.svg | դրոշի նկարագրում = դրոշ | զինանշանի նկարագրում = զինանշան | դրոշի լայնություն = | զինանշանի լայնություն = | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | lat_deg = 40 | lat_min = 3 | lat_sec = 23 | lat_dir = N | lon_deg = 4 | lon_min = 11 | lon_sec = 56 | lon_dir = W | CoordAddon = | CoordScale = | երկիր = Իսպանիա | ենթարկում = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = Տորրիխոս | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = Լա-Մանչա | համայնքը աղյուսակում = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տվյալ կարգավիճակում = | տարածք = 68 | կենտրոնի բարձրություն = 593 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 11042 | մարդահամարի թվական = 2010 | խտություն = 134,8 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = | DST = | հեռախոսային կոդ = 925 | փոստային ինդեքս = 45510 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | կայք = http://fuensalida.com/ | երկրի քարտեզ = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզ = | շրջանի քարտեզի չափ = | Վիքիպահեստում = }} '''Ֆուենսալիդա''' ({{lang-es|Fuensalida}}), [[մունիցիպալիտետ]] [[Իսպանիա]]յում։ Գտնվում է [[Տոլեդո]] պրովինցիայում (Կաստիլիա Լա Մանչա ինքնավար [[մարզ]]ում)։ Մունիցիպալիտետը գտնվում է ''Տորրիխոս'' շրջանում։ Զբաղեցրած տարածքը 68 կմ² է։ Բնակչությունը՝ 11042 մարդ ([[2010]] թվականի տվյալներով)։ Հեռավորությունը պրովինցիայի վարչական կենտրոնից՝ 30 կմ։ Քաղաքի հովանավորն է համարվում սուրբ Բլասը։ == Բնակչություն == {{Wikidata/Population}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://fuensalida.com/ Պաշտոնական էջ] * [http://www.fuensalida.com Web oficial de Fuensalida] * [http://www.diputoledo.es/global/areas/turismo/muni_datos.php?id_area=11&id_cat=169&f=169&codine=45066&id_ent=120 Diputación de Toledo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060424061048/http://www.diputoledo.es/global/areas/turismo/muni_datos.php?id_area=11&id_cat=169&f=169&codine=45066&id_ent=120 |date=2006-04-24 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի քաղաքներ]] e5utmigqf3tleb7fph4x492buqq7ad0 0 504640 10357113 9427147 2025-06-18T06:50:27Z A.arpi.a 23940 10357113 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = կոմունա | հայերեն անվանում = Կալվի դել Ումբրիա | բնօրինակ անվանում = Calvi dell'Umbria | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր =Calvipanorama.JPG | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 42|lat_min = 24|lat_sec =0 |lon_dir = E|lon_deg = 12|lon_min = 34|lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 280 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Ումբրիա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Տեռնի (գավառ){{!}}Տեռնի | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 46 | կենտրոնի բարձրություն = 401 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 1844 | մարդահամարի թվական = | խտություն = 40 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = | հեռախոսային կոդ = 0744 | փոստային ինդեքս = 5032 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISTAT | թվային իդենտիֆիկատոր = 055008 | Վիքիպահեստում = Calvi dell’Umbria | կայք = http://www.comunecalvidellumbria.tr.it/ }} '''Կալվի դել Ումբրիա''' ({{lang-it|Calvi dell'Umbria}}), կոմունա [[Իտալիա]]յում, գտնվում է [[Ումբրիա]] մարզի [[Տեռնի (գավառ)|Տեռնի]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Terni)|date=|accessdate=2017 հուլիսի 14|archive-date=2019 թ․ մարտի 11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|url-status=dead}}</ref>։ Բնակչությունը կազմում է 1844 մարդ (2008), բնակչության խտությունը՝ 40 մարդ/կմ²։ Տարածքը կազմում է 46 կմ²։ Փոստային ինդեքս՝ 5032։ Հեռախոսային կոդ՝ 0744։ Հռոմի Սուրբ Պանկրատիոսը հարգվում է որպես կոմունայի հովանավոր սուրբ։ == Ժողովրդագրություն == '''Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները.''' <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.6) ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:3500 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 bar:2011 text:2011 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from:0 till: 1738 bar:1871 from:0 till: 2012 bar:1881 from:0 till: 2231 bar:1901 from:0 till: 2473 bar:1911 from:0 till: 2655 bar:1921 from:0 till: 2752 bar:1931 from:0 till: 3102 bar:1936 from:0 till: 3203 bar:1951 from:0 till: 3294 bar:1961 from:0 till: 2784 bar:1971 from:0 till: 2132 bar:1981 from:0 till: 1930 bar:1991 from:0 till: 1823 bar:2001 from:0 till: 1830 bar:2011 from:0 till: 1883 PlotData= bar:1861 at: 1738 fontsize:S text: 1738 shift:(-8,5) bar:1871 at: 2012 fontsize:S text: 2012 shift:(-10,5) bar:1881 at: 2231 fontsize:S text: 2231 shift:(-10,5) bar:1901 at: 2473 fontsize:S text: 2473 shift:(-10,5) bar:1911 at: 2655 fontsize:S text: 2655 shift:(-10,5) bar:1921 at: 2752 fontsize:S text: 2752 shift:(-10,5) bar:1931 at: 3102 fontsize:S text: 3102 shift:(-10,5) bar:1936 at: 3203 fontsize:S text: 3203 shift:(-10,5) bar:1951 at: 3294 fontsize:S text: 3294 shift:(-10,5) bar:1961 at: 2784 fontsize:S text: 2784 shift:(-10,5) bar:1971 at: 2132 fontsize:S text: 2132 shift:(-10,5) bar:1981 at: 1930 fontsize:S text: 1930 shift:(-10,5) bar:1991 at: 1823 fontsize:S text: 1823 shift:(-10,5) bar:2001 at: 1830 fontsize:S text: 1830 shift:(-10,5) bar:2011 at: 1883 fontsize:S text: 1883 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Ըստ ISTAT-ի տվյալների </timeline> == Համայնքի վարչակազմ == * Հեռախոսահամար։ 0744 710119 * Էլեկտրոնային փոստ։info@comunecalvidellumbria.tr.it * Պաշտոնական կայք։ http://www.comunecalvidellumbria.tr.it/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100410054627/http://www.comunecalvidellumbria.tr.it/ |date=2010-04-10 }} == Քույր քաղաքներ == * {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Պայտինգ]], [[Գերմանիա]] == Պատկերասրահ == <gallery> Map_of_comune_of_Calvi_dell%27Umbria_(province_of_Terni, _region_Umbria, _Italy).svg Celleno001.jpg </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ== * http://www.comunecalvidellumbria.tr.it/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100410054627/http://www.comunecalvidellumbria.tr.it/ |date=2010-04-10 }} * [http://www.istat.it/ Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ {{ref-it}}] * http://www.istat.it/english/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091207102304/http://www.istat.it/english/ |date=2009-12-07 }} {{Տեռնիի գավառ}} {{Արտաքին հղումներ}} 2og4komwjxyeg7qfh0jnks55irrmu0c 0 510928 10356685 7463468 2025-06-17T15:36:13Z Riad Salih 141386 Fictional flag, not based on a reliable source, please not to be added again. 10356685 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ պատմական երկիր | Անվանում = Գրանադայի ամիրայություն<br />إمارة غرﻧﺎﻃﺔ | Նախորդ1 = Ալ-Մոհադների պետություն | Դրոշ_Նախորդ1 = | Նախորդ2 = | Դրոշ_Նախորդ2 = | Հաջորդ1 = Գրանադայի Թագավորություն | Դրոշ_Հաջորդ1 = Banner of the Kingdom of Granada.svg | Հիմնադրում = 1238 | Հիմնադրման տարեթիվ = | Իրադարձություն1 = | Իրադարձության տարեթիվ1 = | Իրադարձություն2 = | Իրադարձության տարեթիվ2 = | Իրադարձություն3 = | Իրադարձության տարեթիվ3 = | Ավարտ = | Ավարտի տարեթիվ = 1492 | Դրոշ = [[Պատկեր:Royal Standard of Nasrid Dynasty Kingdom of Grenade.svg|90px]] | Դրոշի հոդված = | Զինանշան = [[Պատկեր:Coat of Arms of the Emirate of Granada (1013-1492).svg|90px]] | Զինանշանի հոդված = | Քարտեզ = [[Պատկեր:Reino de Granada.svg|250px]] | Քարտեզի տարեթիվ = Գրանադայի ամիրայության տարածքը | Քարտեզ2 = | | Քարտեզի տարեթիվ2 = | Պետական կարգ = [[Միապետություն]] | Մայրաքաղաք = [[Գրանադա]] | Պետության գլուխ = Սուլթան | Օրենսդրություն = | Դինաստիա = | Մակերես1 = 24000 [[կմ²]] | Բնակչություն1 = | Մակերես2 = | Բնակչություն2 = | Մակերես3 = | Բնակչություն3 = | Մակերես4 = | Բնակչություն4 = | Ազգություն = | Արժույթ = | Տոն = | Հիմն = | Լեզու = [[Արաբերեն]], [[իսպաներեն]], [[սեֆարդերեն]] | Կրոն = [[Իսլամ]], [[քրիստոնեություն]], [[հուդայականություն]] }} '''Գրանադայի ամիրայություն''' ({{lang-ar|إمارة غرﻧﺎﻃﺔ‎}}` Իմարաթ Ղռանատա), հայտնի նաև որպես '''Գրանադայի Նասրիների Թագավորություն''' ([[Իսպաներեն|իսպ]].՝ Reino nazarí de Granada), արաբական պետություն [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] հարավում։ Եղել է վերջին արաբական տերությունը [[Եվրոպա]]յում։ Հիմնադրվել է [[1238]] թվականին, երբ մի քանի տարի առաջ [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների հարստության]] վերջին խալիֆ Մուհամմադ ալ Նասիրը Լաս Նավաս դե Տոլոսայի ճակատամարտում պարտություն է կրում քրիստոնյա թագավորությունների միացյալ զորքի կողմից։ Պետության պաշտոնական լեզուն եղել է [[արաբերեն]]ը։ == Սուլթանների ցանկ == {| class="wikitable sortable" |- ! Թվականներ !! Սուլթան !! Գահակալում |- | 1238–1272 || Մուհամմադ I իբն Նասիր || |- | 1273–1302 || Մուհամմադ II ալ Ֆաքիհ || |- | 1302–1309 || Մուհամմադ III || |- | 1309–1314 || Նասիր || |- | 1314–1325 || Իսմայիլ I || |- | 1325–1333 || Մուհամմադ IV || |- | 1333–1354 || Յուսուֆ I || |- | 1354–1359 || Մուհամմադ V || |- | 1359–1360 || Իսմայիլ II || |- | 1360–1362 || Մուհամմադ VI|| |- | 1362–1391 || Մուհամմադ V || Երկրորդ |- | 1391–1392 || Յուսուֆ II || |- | 1392–1408 || Մուհամմադ VII || |- | 1408–1417 || Յուսուֆ III || |- | 1417–1419 || Մուհամմադ VIII || |- | 1419–1427 || Մուհամմադ IX || |- | 1427–1429 || Մուհամմադ VIII || Երկրորդ |- | 1430–1431 || Մուհամմադ IX || Երկրորդ |- | 1432-1432 || Յուսուֆ IV || |- | 1432–1445 || Մուհամմադ IX|| Երրորդ |- | 1445–1446 || Յուսուֆ V || |- | 1446–1448 || Մուհամմադ X|| |- | 1448–1453 || Մուհամմադ IX || Չորրորդ |- | 1453–1454 || Մուհամմադ XI || |- | 1454–1461 || Սայիդ || |- | 1462-1463 || Մուհամմադ V || Երկրորդ |- | 1464–1482 || Ալի Աբու ի Հասան || |- | 1482–1483 || Մուհամմադ XII Աբու աբդ Ալլահ || |- | 1483–1485 || Ալի Աբու ի-Հասան || Երկրորդ |- | 1485–1486 || Մուհամմադ XIII Աբու աբդ Ալլահ || |- | 1486–1492 || Մուհամմադ XII Աբու աբդ Ալլահ || Երկրորդ |} {{Ռեկոնկիստա}} [[Կատեգորիա:Գրանադայի ամիրայություն]] [[Կատեգորիա:Պիրենեյան թերակղզու պատմական երկրներ]] kv7dpaoj18jw8tcjrn2swz4xlh82otj 0 512925 10356576 10335626 2025-06-17T12:57:17Z A.arpi.a 23940 10356576 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}} '''Էլիզա Ռաշել Ֆելիքս''' ({{lang-en|Elisa Rachel Felix, Mademoiselle Rachel}}, {{ԱԾ}}), հրեական ծագմամբ ֆրանսիացի դերասանուհի։ == Կենսագրություն == Է. Ռաշելը ծնվել է հրեա շրջիկ դերասանների և առևտրականների աղքատ ընտանիքում, բնիկ [[Էլզաս]]ից, ճանապարհային պանդոկում, Գերմանիայից Ֆրանսիա տեղափոխվելու ժամանակ։ [[1827]] թվականին ընտանիքը բնակություն է հաստատում [[Լիոն]]ում։ Փող աշխատելու համար դեռևս մանկահասակ Էլիզան իր ավագ քրոջ հետ երգում էր փողոցներում և սրճարաններում։ Այստեղ նրան պատահաբար լսում է փարիզյան երգեցողության դպրոցի ղեկավար Էթյեն Շորոնը և, հմայված պատանի երգչուհու կախարդական ձայնով, ընտանիքի հետ միասին տանում է նրան [[Փարիզ]], որտեղ նրանք տեղավորվում են հրեական թաղամասում։ Փարիզում Էլիզան ավարտում է թատերական դպրոցը և [[1837]] թվականին առաջին անգամ բեմ է դուրս գալիս Վոդևիլների թատրոնում, սկզբում երկրորդական դերերով։ [[1838]] թվականին դերասանուհին արդեն հանդես է գալիս [[Կոմեդի ֆրանսեզ]]ում, որտեղ հասնում է ցնցող հաջողությունների։ Էլիզա Ռաշելի անտրեպրենյորի դերում հանդես էր գալիս նրա հայրը, ով հաճախ գերագնահատված հոնորարներ էր պահանջում, ինչը բացասաբար էր անդրադառնում դերասանուհու հանդեպ հասարակության վերաբերմունքի վրա։ Ռաշելը հյուրախաղերով շրջագայում է ամբողջ [[Եվրոպա]]յով։ [[1841]] թվականին դերասանուհին հանդես է գալիս [[Լոնդոն]]ում անգլիական [[Վիկտորիա թագուհի|Վիկտորյա թագուհու]] առաջ, իսկ [[1852]] թվականին՝ [[Պրուսիա]]յի թագավոր [[Ֆրիդրիխ Վիլհելմ IV]]-ի, ով, հիացած նրա տաղանդով, պատվիրում է տեղադրել Էլիզայի արձանը [[Պոտսդամ]]ում։ 1853—1854 թվականներին Ռաշելը մեծ շրջագայություն է կատարում [[Ռուսաստան]]ում, որտեղ նրա տաղանդի երկրպագուների շարքում էր նաև կայսր [[Նիկոլայ I]]-ը, ով ցանկանում էր անձամբ ծանոթանալ դերասանուհու հետ։ [[Պատկեր:Rachel Felix.jpg|մինի|ձախից]]Սակայն ճանապարհորդությունը ծանր է ընթանում, և վերադարձի ժամանակ Էլիզան հիվանդանում է։ [[1855]] թվականին նա անհաջող հյուրախաղեր է ունենում [[ԱՄՆ]]-ում և վերադառնում այնտեղից արդեն [[տուբերկուլյոզ]]ով ծանր հիվանդ։ [[1856]] թվականին ուղևորություն է ունենում դեպի [[Եգիպտոս]], ապա ապրում Ֆրանսիայի հարավում բնակվող բարեկամների մոտ։ Մահացել է հարավֆրանսիական Լե Կաննում՝ ոչ հեռու ծովափնյա [[Կանն]]ից։ Մահից առաջ ցանկություն է հայտնել թաղվել հրեական կրոնական ծեսերով։ [[Հուղարկավորություն|Հուղարկավորության]] ժամանակ մահախոսականը [[իվրիտ]]ով ասել է փարիզյան կոնսիստորիայի գլխավոր ռաբբի Իսիդոր Լազարը<ref>{{ЭЕЭ|13465|Ռաշել}}</ref>։ Թաղվել է Փարիզում, [[Պեր Լաշեզ]]ի հրեական մասում։ Ռաշելը վարել է բուռն հասարակական կյանք, ունեցել է սեփական սալոնը։ Ունեցել է երկու որդի (ավագը [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոն]]ի որդու՝ [[Ալեքսանդր Կոլոնա-Վալևսկի|Ալեքսանդր Կոլոնա-Վալևսկու]] հետ արտամուսնական կապից), սակայն երբևէ չի ամուսնացել։ Նրա որդիներն անցել են թլպատման կարգը։ Փարիզյան հասարակությունը աշխուժորեն քննարկում էր Ռաշելի բազմաթիվ սիրային կապերը։ Ռաշելը օգնություն էր ցուցաբերում ընտանիքի անդամներին, այսպես, նրա օժանդակությամբ քույրը ևս դարձավ դերասանուհի և հաջող թատերական գործունեություն ծավալեց։ Ընդունել է [[քրիստոնեություն]]<ref name="jewishencyclopediaC">[http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=759&letter=C] ''Jewish Encyclopedia''. Funk and Wagnalls, 1901—1906</ref>։ [[1848]] թվականին հեղափոխության ժամանակ ծանոթությունը Իցխակ Կրեմյոյի հետ հետաքրքրություն է արթնացրել հուդայականության հանդեպ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=9|էջ=600}} {{DEFAULTSORT:Ռաշել, Էլիզա}} [[Կատեգորիա:Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը թաղվածներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Տուբերկուլոզից մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Թատրոնի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Թատրոնի ֆրանսիացի դերասանուհիներ]] gipumthl87w1e5cq4rm4md9z4c3e136 0 513232 10356660 10229514 2025-06-17T14:34:58Z Marina Melik-Adamyan 31838 /* Պատմություն */ 10356660 wikitext text/x-wiki {{Coord|40.119444|44.723056|display=title}} [[Պատկեր:Քարերի սիմֆոնիան ներքևից.jpg|մինի|Քարերի սիմֆոնիա]] '''Քարերի սիմֆոնիա''' կամ '''«Բազալտե երգեհոն»''', բնական հուշարձան [[Ազատ գետ]]ի՝ [[Գառնի (գյուղ)|Գառնի գյուղ]]ի տարածքում գտնվող ավազանում։ Ընդգրկված է Հայաստանի բնության հուշարձանների ցանկում (KT-GE037)<ref>[https://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=61505 ՀՀ կառավարություն որոշում 14 oգոստոսի 2008 թվականի N 967-Ն]</ref><ref>[http://www.mnp.am/?p=189 ՀՀ բնապահպանության նախարարության կայքէջ]</ref>։ Սիմֆոնիան ներկայանում է հսկա [[հնգանկյուն]] և [[վեցանկյուն]] [[բազալտ]]ե սյուներով (մոտ 50 մ բարձրության), որոնք զարմանալի սիմետրիկության պատճառով [[ձեռագործ]] են թվում։ Բնության կողմից կերտված, գետի վրա կախված այդ սյուների շարանը հիշեցնում է [[երաժշտական գործիք]]՝ «Բազալտե երգեհոն»։ Կիրճով հոսում է [[Ազատ գետ]]ը, լրացնելով քարե շքեղությունը ջրի աղմուկով։ == Պատմություն== Բնական հուշարձանը նշանավոր է իր հիասքանչ, արհեստական թվացող ժայռերով, որոնք կազմված են կանոնավոր վեցանկյուն գլաններից։ Վերջիններս ձգվում են ստորոտից մինչև ձորի գլուխ և ստացել են «Քարերի սիմֆոնիա» անվանումը։ Զարմանահրաշ այս ժայռերը գոյացել են բարձր ճնշման պայմաններում՝ հրաբխային լավայի սառչելու և բյուրեղացման արդյունքում<ref>[http://garnigeghard.com/am/%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%BD%D5%AB%D5%B4%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1.html Քարերի սիմֆոնիա]</ref>։ [[ՄԱԿ]]-ի Զբոսաշրջային համաշխարհային կազմակերպության (UNWTO) 2013 թվականին «Vettor Giusti» զբոսաշրջային պաստառների մրցույթում՝ [[Եվրոպա]] կատեգորիայում, հաղթող ճանաչվեց [[Հայաստան]]ը՝ «Քարերի սիմֆոնիա» պաստառով։ Հայաստանի ազգային մրցունակության հիմնադրամի և [[ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարություն|Հայաստանի էկոնոմիկայի նախարարության]] կողմից ներկայացված Հայաստանի «Քարերի սիմֆոնիա» պաստառը ճանաչվեց լավագույնը «UNWTO»-ի Եվրոպայի հանձնաժողովի 44 անդամ-երկրների շարքում<ref>{{Cite web |url=http://paradise-tour.net/%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%BD%D5%AB%D5%B4%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1/ |title=«Քարերի սիմֆոնիա» |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 8 |archive-date=2014 թ․ օգոստոսի 5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140805144048/http://paradise-tour.net/%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%BD%D5%AB%D5%B4%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1/ |url-status=dead }}</ref>։ == Վանդալության դրսևորումներ == Բնական հուշարձանը պարբերաբար ենթարկվում է վանդալների հարձակումների։ Հայաստանի բարձրաստիճան բազմաթիվ պաշտոնյաներ և գործարարներ իրենց առանձնատներին կամ իրենց պատկանող շինություններին գեղեցիկ տեսք հաղորդելու նպատակով Քարերի սիմֆոնիայից պոկում են բազալտի մեծ հատվածներ՝ աղավաղելով հուշարձանի նախնական տեսքը<ref>[http://www.panarmenian.net/arm/news/134822/ Գառնու «Քարերի սիմֆոնիա» հուշարձանը մեծահարուստների տների համար շինանյութ է դարձել:]</ref><ref>[https://168.am/2012/11/29/147906.html Փարավոն Միրզոյանի առանձնատունը «Քարերի սիմֆոնիա» հուշարձանի քարերի՞ց են կառուցված:]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.armenianow.com/node/25294 |title=«Քարերի սիմֆոնիա». քրեական գործ է հարուցվել՝ ի պաշտպանություն Հայաստանի բնության հուշարձանի |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 10 |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101215021054/http://armenianow.com/node/25294 |url-status=dead }}</ref><ref>[https://news.am/arm/news/28849.html «Քարերի սիմֆոնիա» հուշարձանի քարերը վաճառում են 300 դրամով:]</ref>։ Այժմ հուշարձանի առանձին հատվածներ գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացված են։ == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="150"> Քարերի սիմֆոնիան.jpg|Քարերի սիմֆոնիան Քարերի սիմֆոնիա-1.jpg|Քարերի սիմֆոնիա Քարերի սիմֆոնիա-3.jpg|Քարերի սիմֆոնիա Քարերի սիմֆոնիա-4.jpg|Քարերի սիմֆոնիա Sinfonía de las Piedras, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 19-24 PAN.jpg Basalt columns.jpg Garni Gorge3.jpg Sinfonía de las Piedras, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 25.jpg Garni Gorge Armenia (33).JPG Garni Gorge Armenia (3).JPG Sinfonía de las Piedras, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 33.jpg Sinfonía de las Piedras, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 43.jpg Río Azat, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 30-32 HDR.jpg Río Azat, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 40-42 HDR.jpg Քարերի սիմֆոնիա, Գառնի.jpg </gallery> == Տես նաև == * [[Հայաստանի բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ]] * [[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը|Բնության պետական հուշարձաններից ցանկը Վիքին սիրում է Երկիրը հուշարձանների ցանկում]] * [[Դևիլզ թաուեր|Սատանայի աշտարակ]] * [[Հսկաների սալարկուղի]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://lil.am/սյունիք/քարերի-սիմֆոնիա-կամ-քայլարշավ-որոտ/ «Քարերի սիմֆոնիա» կամ քայլարշավ Որոտանի կիրճով] * [https://www.youtube.com/watch?v=RBi21gmAkm0 Հայաստան, Գառնու ձոր, Քարերի սիմֆոնիա] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կոտայքի մարզի հուշարձաններ]] [[Կատեգորիա:Գառնու ամրոց]] [[Կատեգորիա:Կոտայքի մարզի տեսարժան վայրեր]] e21047cftwhr7r9xy5zcs8x5kx0n7sd 10356923 10356660 2025-06-18T00:03:38Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356923 wikitext text/x-wiki {{Coord|40.119444|44.723056|display=title}} [[Պատկեր:Քարերի սիմֆոնիան ներքևից.jpg|մինի|Քարերի սիմֆոնիա]] '''Քարերի սիմֆոնիա''' կամ '''«Բազալտե երգեհոն»''', բնական հուշարձան [[Ազատ գետ]]ի՝ [[Գառնի (գյուղ)|Գառնի գյուղ]]ի տարածքում գտնվող ավազանում։ Ընդգրկված է Հայաստանի բնության հուշարձանների ցանկում (KT-GE037)<ref>[https://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=61505 ՀՀ կառավարություն որոշում 14 oգոստոսի 2008 թվականի N 967-Ն]</ref><ref>[http://www.mnp.am/?p=189 ՀՀ բնապահպանության նախարարության կայքէջ]</ref>։ Սիմֆոնիան ներկայանում է հսկա [[հնգանկյուն]] և [[վեցանկյուն]] [[բազալտ]]ե սյուներով (մոտ 50 մ բարձրության), որոնք զարմանալի սիմետրիկության պատճառով [[ձեռագործ]] են թվում։ Բնության կողմից կերտված, գետի վրա կախված այդ սյուների շարանը հիշեցնում է [[երաժշտական գործիք]]՝ «Բազալտե երգեհոն»։ Կիրճով հոսում է [[Ազատ գետ]]ը, լրացնելով քարե շքեղությունը ջրի աղմուկով։ == Պատմություն == Բնական հուշարձանը նշանավոր է իր հիասքանչ, արհեստական թվացող ժայռերով, որոնք կազմված են կանոնավոր վեցանկյուն գլաններից։ Վերջիններս ձգվում են ստորոտից մինչև ձորի գլուխ և ստացել են «Քարերի սիմֆոնիա» անվանումը։ Զարմանահրաշ այս ժայռերը գոյացել են բարձր ճնշման պայմաններում՝ հրաբխային լավայի սառչելու և բյուրեղացման արդյունքում<ref>[http://garnigeghard.com/am/%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%BD%D5%AB%D5%B4%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1.html Քարերի սիմֆոնիա]</ref>։ [[ՄԱԿ]]-ի Զբոսաշրջային համաշխարհային կազմակերպության (UNWTO) 2013 թվականին «Vettor Giusti» զբոսաշրջային պաստառների մրցույթում՝ [[Եվրոպա]] կատեգորիայում, հաղթող ճանաչվեց [[Հայաստան]]ը՝ «Քարերի սիմֆոնիա» պաստառով։ Հայաստանի ազգային մրցունակության հիմնադրամի և [[ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարություն|Հայաստանի էկոնոմիկայի նախարարության]] կողմից ներկայացված Հայաստանի «Քարերի սիմֆոնիա» պաստառը ճանաչվեց լավագույնը «UNWTO»-ի Եվրոպայի հանձնաժողովի 44 անդամ-երկրների շարքում<ref>{{Cite web |title=«Քարերի սիմֆոնիա» |url=http://paradise-tour.net/%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%BD%D5%AB%D5%B4%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140805144048/http://paradise-tour.net/%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%BD%D5%AB%D5%B4%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1/ |archive-date=2014 թ․ օգոստոսի 5 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 8}}</ref>։ == Վանդալության դրսևորումներ == Բնական հուշարձանը պարբերաբար ենթարկվում է վանդալների հարձակումների։ Հայաստանի բարձրաստիճան բազմաթիվ պաշտոնյաներ և գործարարներ իրենց առանձնատներին կամ իրենց պատկանող շինություններին գեղեցիկ տեսք հաղորդելու նպատակով Քարերի սիմֆոնիայից պոկում են բազալտի մեծ հատվածներ՝ աղավաղելով հուշարձանի նախնական տեսքը<ref>[http://www.panarmenian.net/arm/news/134822/ Գառնու «Քարերի սիմֆոնիա» հուշարձանը մեծահարուստների տների համար շինանյութ է դարձել:]</ref><ref>[https://168.am/2012/11/29/147906.html Փարավոն Միրզոյանի առանձնատունը «Քարերի սիմֆոնիա» հուշարձանի քարերի՞ց են կառուցված:]</ref><ref>{{Cite web |title=«Քարերի սիմֆոնիա». քրեական գործ է հարուցվել՝ ի պաշտպանություն Հայաստանի բնության հուշարձանի |url=http://www.armenianow.com/node/25294 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20101215021054/http://armenianow.com/node/25294 |archive-date=2010 թ․ դեկտեմբերի 15 |accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 10}}</ref><ref>[https://news.am/arm/news/28849.html «Քարերի սիմֆոնիա» հուշարձանի քարերը վաճառում են 300 դրամով:]</ref>։ Այժմ հուշարձանի առանձին հատվածներ գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացված են։ == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="150"> Քարերի սիմֆոնիան.jpg|Քարերի սիմֆոնիան Քարերի սիմֆոնիա-1.jpg|Քարերի սիմֆոնիա Քարերի սիմֆոնիա-3.jpg|Քարերի սիմֆոնիա Քարերի սիմֆոնիա-4.jpg|Քարերի սիմֆոնիա Sinfonía de las Piedras, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 19-24 PAN.jpg Basalt columns.jpg Garni Gorge3.jpg Sinfonía de las Piedras, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 25.jpg Garni Gorge Armenia (33).JPG Garni Gorge Armenia (3).JPG Sinfonía de las Piedras, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 33.jpg Sinfonía de las Piedras, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 43.jpg Río Azat, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 30-32 HDR.jpg Río Azat, valle de Garni, Armenia, 2016-10-02, DD 40-42 HDR.jpg Քարերի սիմֆոնիա, Գառնի.jpg </gallery> == Տես նաև == * [[Հայաստանի բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ]] * [[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը|Բնության պետական հուշարձաններից ցանկը Վիքին սիրում է Երկիրը հուշարձանների ցանկում]] * [[Դևիլզ թաուեր|Սատանայի աշտարակ]] * [[Հսկաների սալարկուղի]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://lil.am/սյունիք/քարերի-սիմֆոնիա-կամ-քայլարշավ-որոտ/ «Քարերի սիմֆոնիա» կամ քայլարշավ Որոտանի կիրճով] * [https://www.youtube.com/watch?v=RBi21gmAkm0 Հայաստան, Գառնու ձոր, Քարերի սիմֆոնիա] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Գառնու ամրոց]] [[Կատեգորիա:Կոտայքի մարզի հուշարձաններ]] [[Կատեգորիա:Կոտայքի մարզի տեսարժան վայրեր]] l8nalc8b955ci026xyujldbwlwz7eyj 0 514241 10357214 10331616 2025-06-18T08:40:57Z CommonsDelinker 212 Replacing 1,2,4-Trimethylbenzene.svg with [[File:1,2,4-Trimethylbenzene-2D-structure.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: equivalent file but created according to guidelines). 10357214 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Նյութ}} '''Պրոպիլբենզոլ''' (C₉H₁₂), օրգանական միացություն, որը պատկանում է [[արոմատիկ ածխաջրածիններ]]ի [[դաս]]ին։ Գտնվում է [[հեղուկ]] վիճակում։ Այս արոմատիկ ածխաջրածնի համար տեսականորեն հնարավոր է 8 իզոմեր։ Դրանք հայտնի են հետևյալ անվանումներով․ # հեմելլիտոլ # պսևդոկումոլ # մեզիտիլեն # 1–մեթիլ-2-էթիլբենզոլ # 1-մեթիլ-3-էթիլբենզոլ # 1-մեթիլ-4-էթիլբենզոլ # իզոկումոլ # կումոլ :{| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%" |- | class="hintergrundfarbe6" colspan="4" | '''Տրիմեթիլբենզոլներ''' |- | class="hintergrundfarbe5" align="left" | Անվանումներ | Հեմելլիտոլ || Պսևդոկումոլ || Մեզիտիլեն |- | class="hintergrundfarbe5" align="left" | Այլ անվանումներ | 1,2,3-Տրիմեթիլբենզոլ<br/>''vic.''-Trimethylbenzene || 1,2,4-Տրիմեթիլբենզոլ<br/>''asym.''-Trimethylbenzene || 1,3,5-Տրիմեթիլբենզոլ<br/>''sym.''-Trimethylbenzene |- | class="hintergrundfarbe5" align="left" | Կառուցվածքային բանաձև | [[Պատկեր:Hemimellitene.svg|80px]] || [[Պատկեր:1,2,4-Trimethylbenzene-2D-structure.svg|80px]] || [[Պատկեր:Mesitylen.svg|120px]] |- | class="hintergrundfarbe5" align="left" | CAS-համար | 526-73-8 || 95-63-6 || 108-67-8 |} Բոլոր տրիմեթիլբենզոլները պարունակվում են կուպրում։ Մեզիտիլենը հեշտությամբ հնարավոր է ստանալ նաև սինթետիկ եղանակով։ Կումոլը ստացվում է տերպենների և կամֆորայի քայքայման ժամանակ։ Պրոպիլբենզոլը բավականին արագ օքսիդանում է արդեն 277 С-ում։ Ռեակցիայի նյութերը քիմիական բաղադրությամբ մոտ են էթիլբենզոլի օքսիդացման նյութերին։ Գտնվել են մեծ քանակությամբ պրոպիոֆենոն և երկրորդային արոմատիկ սպիրտ, զգալի քանակությամբ օքսիդներ, որոնց մեջ, ըստ հեղինակների, հայտնվում են նաև ացիլային օքսիդներ։ Օքսիդացման ջերմաստիճանի բարձրացումը հանգեցնում է օքսիդների և թթուների քանակի նվազման։ == Աղբյուրներ == * {{Cite book |author=Пауль Каррер |title=Курс органической химии |year=1960 г․ |edition=«Госхимиздат» |location=Ленинград․ |page=1216 ст․}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://hu.swewe.net/word_show.htm/?68287_1&Propilbenzol] {{Ածխաջրածիններ}} [[Կատեգորիա:Արոմատիկ ածխաջրածիններ]] msx938kl1hcjsqh3tl6hc62svieperd 0 515046 10356583 9735959 2025-06-17T13:02:37Z Wikieditorphir 156494 10356583 wikitext text/x-wiki [[File:Woman_Pegah_Heydari.jpg]] {{Այլ կիրառումներ|Կին (այլ կիրառումներ)}} [[Պատկեր:Collage of famous women.jpg|thumb|400px|''Վերևից, ձախից աջ:'' [[Էժեն Էմմանուել Ամորի Դյուվալ|Վեներայի ծնունդը]], [[Այսեդորա Դունկան]], [[Լեսբիա]], [[Սակագավեա]], [[Մարի Կյուրի]], [[Մերիլին Մոնրո]], [[Մատա Հարի]], [[Ու Ցզետիան]], [[Ժաննա դ'Արկ]], [[Նեֆերտիտի]], [[Ինդիրա Գանդի]]]] '''Կին՝''' իգական սեռի հասուն մարդ։ Իգական սեռի երեխային կամ դեռահասին բնութագրելու համար օգտագործվում են «աղջիկ» և «աղջնակ» բառերը։ Որոշ դեպքերում «կին» բառը կիրառվում է անկախ տարիքից, օրինակ՝ «կանանց իրավունքներ» արտահայտության մեջ։ Սովորաբար կինը սեռական զարգացման ժամանակահատվածից մինչև դաշտանադադարը կարող է երեխաներ ծնել և նրանց կրծքով կերակրել<ref>{{Cite web |author=Ожегов С.И., Шведова Н.Ю. |title=Женщина |url=http://ozhegov.info/slovar/?q=Женщина |accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 3 |work=Толковый словарь русского языка |publisher=Толковый словарь русского языка |lang=ru}}</ref>, չնայած որոշ կանայք, մասնավորապես՝ անպտուղները, հերմաֆրոդիտ կանայք, դա անել չեն կարող։ == Բառապաշար == === Դիմելաձև === «Աղջիկ» բառն օգտագործվում է երեխային բնորոշելու համար, որպես կանոն՝ մինչև սեռական հասունացման սկիզբը<ref name="devochka_efr">{{Cite web |author=Ефремова Т.Ф. |title=Девочка |url=http://www.efremova.info/word/devochka.html#.VehZqc7hhDw |accessdate=2005 թ․ սեպտեմբերի 3 |work=Современный толковый словарь русского языка |lang=ru}}</ref>։ «Աղջնակ» բառը բնորոշում է երիտասարդ կնոջը կամ կնոջը, ով ամուսնացած չէ<ref>{{Cite web |author=Ожегов С.И., Шведова Н.Ю. |title=Девушка |url=http://ozhegov.info/slovar/?q=Девушка |accessdate=2005 թ․ սեպտեմբերի 3 |work=Толковый словарь русского языка |lang=ru}}</ref><ref name="devushka_efr">{{Cite web |author=Ефремова Т.Ф. |title=Девушка |url=http://www.efremova.info/word/devushka.html#.VehZw87hhDw |accessdate=2005 թ․ սեպտեմբերի 3 |work=Современный толковый словарь русского языка |lang=ru}}</ref>։ Խոսակցականում «աղջիկ» և «աղջնակ» բառերը նաև կիրառվում են որպես մեղմ, ընտանեկան շփման միջավայրի դիմելաձև՝ անկախ տարիքից<ref name="devochka_efr"/><ref name="devushka_efr"/>։ === Կնոջը դիմելու ձև === Տարբեր մշակույթներում, որտեղ սեռը հանդիսանում է նշանակալի սոցիալական խումբ, ընդունված են կնոջը [[դիմելու ձևեր]], որոնք տարբերակվում են [[Խոսակցական լեզու|խոսակցական]] և պաշտոնական-գործնական ոճերում ու գրավոր դիմելաձևում։ Կնոջն ուղղված հատուկ դիմելաձևերից զատ, որոնք մատնանշում են հասցեատիրոջը՝ ըստ սեռային պատկանելության, գոյություն ունեն նաև սեռային տեսանկյունից չեզոք դիմելու ձևեր, օրինակ՝ «ընկեր»։ Պատմականորեն բազմաթիվ մշակույթներում սոցիալապես նշանակալի ազդեցություն ուներ կնոջ ամուսնական կարգավիճակը, այդ իսկ պատճառով ամուսնացած և չամուսնացած կանանց դիմելու առանձին ձևեր գոյություն ունեին, օրինակ՝ * [[հայերեն]]ում՝ «օրիորդ», «տիկին», * [[ռուսերեն]]ում՝ «ազնվական օրիորդ», «ազնվական տիկին», «տիկին», * [[անգլերեն]]ում՝ «միսս», «մադամ» կամ «միսսիս» * [[իտալերեն]]ում՝ «սինիորինա», «սինիորա» և այլն։ Սակայն մեր օրերում որոշ կանայք իրենց դիմելիս ամուսնական կարգավիճակին հղում անելը կարող են համարել են վիրավորական, քանզի այդ դիմալեձևը իրենից կարող է ներկայացնել լեզվաբանական [[սեքսիզմ]] կամ կապված լինի ամուսնական կարգավիճակի հետ<ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Lakoff, R. |заглавие=Language and Woman's Place |год=1973 |издание=Language in Society |том=2 |номер=1 |страницы=45—80}}</ref>։ Ներկայումս որոշ լեզուներում այդպիսի ձևերը դուրս են գալիս գործածությունից։ Օրինակ՝ [[Գերմանիա]]յում «''ֆրոյլյայն''» դիմելաձևը համարվում է անհարգալից և չի կիրառվում պաշտոնական փաստաթղթերում՝ սկսած 1970-ական թվականներից<ref name="fraulein">{{Cite web |date=1971 թ․ փետրվարի 16 |title=Von Fräuleins, die keine mehr sein wollen |url=http://www1.wdr.de/themen/archiv/stichtag/stichtag5184.html |accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 3 |publisher=WDR |lang=de}}</ref>, իսկ [[Ֆրանսիա]]յում և [[Բելգիա]]յում՝ վարչական փաստաթղթերում «''մադմուազել''»<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ օգոստոսի 5 |title=Ne dites plus «Mademoiselle» mais bien «Madame» |url=http://www.lavenir.net/cnt/DMF20150805_00684196 |accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 3 |publisher=L'avenir |lang=fr}}</ref> դիմելաձևը։ 1970-ական թվականներից անգլերենում «''միսս''» и «''միսսիս''» դիմելաձևերի շարքում կիրառվում է «''միզ''» դիմելաձևը (գրավոր տարբերակում՝ ''Ms.'')<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ օգոստոսի 20 |title=The Growing Use of Mx as a Gender-inclusive Title in the UK |url=http://uktrans.info/attachments/article/249/mxevidencelowres.pdf |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 22 |publisher=UKtrans.into}}</ref>: === Կենսաբանական առանձնահատկություններ === ==== Գենետիկա ==== {{main|Մարդու սեռը որոշելու մեխանիզմը}} Գենետիկայի տեսանկյունից՝ կանացի համարվում է այն օրգանիզմը, որի սեռական քրոմոսոմների զույգն ունի երկու [[X քրոմոսոմի ինակտիվացում|X-քրոմոսոմ]] և մեկ [[Y քրոմոսոմ|Y-քրոմոսոմ]]։ Կանանց մոտ մեկ X-քրոմոսոմը ժառանգվում է մորից, իսկ երկրորդը՝ հորից (այդ քրոմոսոմը նա ստանում է իր մորից)։ Հասուն կնոջ բջիջների մեծամասնության մեջ 2-րդ Х-քրոմոսոմը սեղմված է, այսպես կոչված, Բարրի մարմնիկի մեջ։ Ավելի վաղ համարվում էր, որ 2-րդ X-քրոմոսոմը չի օգտագործվում, սակայն վերջին հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ դա հնարավոր է<ref name="Carrel">{{Cite journal |author=Carrel L, Willard H |year=2005 |title=X-inactivation profile reveals extensive variability in X-linked gene expression in females |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=434 |issue=7031 |pages=400–4 |doi=10.1038/nature03479}}{{ref-en}}</ref>։ Ամենից հաճախ կանացի քրոմոսոմային հավաքակազմը կազմված է 46 X-քրոմոսոմից, բայց որոշ կանանց մոտ հանդիպում է նաև [[Տրիսոմիա X համախտանիշ]] (47,XXX) կամ [[Տերների համախտանիշ]] (45,X): Քրոմոսոմային հավաքակազմը ոչ միշտ է բնորոշում կենսաբանական զարգացումը, օրինակ՝ երկու X-քրոմոսոմ ունեցող որոշ մարդկանց մոտ սեռական օրգանների կառուցվածքը համապատասխանում է տղամարդու կենսաբանական կառուցվածքի մասին ավանդական պատկերացմանը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.de/books/about/Sexing_the_Body.html?id=c3lhYfZzIXkC |автор=Fausto-Sterling, A. |заглавие=Sexing the Body: Gender Politics and the Construction of Sexuality |год=2000 |издательство=Basic Books |isbn=9780465077144}}</ref>։ Քրոմոսոմային հավաքակազմի և անատոմիայի այդպիսի զուգակցումն իրենից ներկայացնում է հեմոֆրոդիտային վարիացիաների տեսակներից մեկը։ ==== Անատոմիա և ֆիզիոլոգիա ==== Ավանդական կենսաբանության տեսանկյունից՝ կնոջ օրգանիզմն ունի մի շարք անատոմիական և ֆիզիոլոգիական հատկանիշներ, որոնք այն տարբերում են տղամարդու օրգանիզմից։ Կնոջ և տղամարդու մարմինների միջև տարբերությունները բաժանվում են առաջնային և երկրորդային սեռական նախանշանների։ Առաջնային սեռական նախանշանները բազմացման օրգանների կառուցվածքային առանձնահատկություններն են, որոնք ձևավորվում են ներարգանդային զարգացման ժամանակ, բայց ֆունկցիոնալ առումով ակտիվանում են միայն սեռական զարգացման արդյունքում։ Սեռական զարգացման ընթացքում ձևավորվում են երկրորդական սեռական ախտանշանները՝ մարմնի մյուս մասերի առանձնահատկությունները։ [[Պատկեր:Scheme female reproductive system-ru.svg|thumb|upright|Կնոջ ներքին սեռական օրգաններ]] Կնոջ վերարտադրողական համակարգն իր մեջ ներառում է արտաքին և նեքին սեռական օրգանները։ Ձվարանները կարգավորում են հորմոնների արտադրությունը և արտադրում են կանացի գամետներ՝ ձվաբջիջներ, որոնք տղամարդու գամետներով՝ սպերմատազոիդներով բեղմնավորման ժամանակ ձևավորում են [[Սաղմնաթաղանթներ|մարդկային նոր օրգանիզմ]]։ Չբեղմնավորված ձվաբջիջները [[դաշտան]]ի ժամանակ հեռացվում են օրգանիզմից։ Արգանդն այն օրգանն է, որը կազմված է հյուսվածքից (նախատեսված է իր մեջ կրելու և պաշտպանելու զարգացող պտուղը) և մկանային հյուվածքից, որը դուրս է սեղմում այն՝ ծննդաբերության ժամանակ։ Հեշտոցը մասնակցում է սեռական ակտի և [[Ծննդաբերություն|ծննդաբերության]] ժամանակ։ Կնոջ արտաքին սեռական օրգանները հավաքական տերմինով կոչվում են [[ամոթույք]]։ Դրանց թվին են պատկանում՝ մեծ և փոքր սեռական շուրթերը, [[միզուկ]]ը և ծլիկը, որը սեռական հաճույք ստանալու գլխավոր օրգանն է։ Կանացի կուրծքն ունակ է կաթ արտադրելու. այս գործառույթը՝ [[Կենդանածնություն|կենդանածնության]] հետ միասին, հանդիսանում է կաթնասունների տարբերակիչ առանձնահատկությունը։ {{Երկակի պատկեր|право|Front view of a woman.jpg|200|Posterior view of human female, retouched.jpg|200|Կնոջ մարմինը. տեսքն առջևից և հետևից։ Տվյալ մոդելի մոտ մարմնի մազերը հեռացված են։}} Կանանց երկրորդական սեռային նախանշաններ. առանձնահատկություններ, որոնք պայմանավորված են օրգանիզմի հորմոնների վրա ազդեցությամբ, առաջին հերթին՝ էստրադիոլի և էստրոգեների։ Դրանց թվին են պատկանում, մասնավորապես՝ կանանց ավելի ցածր հասակը՝ տղամարդկանց համեմատ (միջինում՝ 12 սմ)<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Привес М. Г., Лысенков Н. К., Бушкович В. И. |заглавие=Анатомия человека |год=1974 |место=М. |издательство=Медицина |страницы=41}}</ref>, լայն [[կոնք]]ը (ցայլոսկրերը նման են բութ անկյան), ձայնի բարձր [[տեմբր]]ը, մարմնի զանգվածի համեմատությամբ՝ մկանային հյուսվածքի քիչ և ճարպային հյուսվածքի շատ չափաքանակը, դեմքի վրա մազածածկույթի բացակայությունը, մարմնի թույլ արտահայտված մազածածկույթը։ Կանացի օրգանիզմի զարգացման մեջ տարբերակում են մի քանի ժամանակաշրջան, որոնցից յուրաքանչյուրը բնորոշվում է իր տարիքային անատոմոֆիզիոլոգիական առանձնահատկություններով<ref name=rukovdstvo_dla_akusherki>{{Cite web |title=Возрастные периоды развития женского организма |url=http://www.24q.ru/rukovdstvo_dla_akusherki01/vozrastnye_periody_razvitija_zenskogo_organizma/3436prod.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190131185033/http://www.24q.ru/rukovdstvo_dla_akusherki01/vozrastnye_periody_razvitija_zenskogo_organizma/3436prod.html |archive-date=2019 թ․ հունվարի 31 |accessdate=2019 թ․ փետրվարի 2}}</ref>. * [[մանկություն]]՝ մինչև 12 տարեկան * սեռական հասունացման շրջան՝ 12-16 տարեկան * սեռական հասունության շրջան կամ վերարտադրողական շրջան՝ մինչև 45-47 տարեկան * անցումային կամ կլիմաքսի շրջան՝ մինչև 50-52 տարեկան * հետդաշտանադադարի շրջան ==== Սեռ և նույնականացում ==== Երեխայի ծնվելիս մատնանշվում է նրա սեռը, ինչը կատարվում է սեռական օրգանների արտաքին տեսքի հիման վրա՝ երեխային վերագրվում է կա՛մ արական, կա՛մ իգական սեռ։ Որոշ դեպքերում սակայն դա չի կանխորոշում երեխայի հետագա անտոմիական կամ ֆիզիոլոգիական զարգացումը, կամ նրա սեռային նույնականությունը։ Որոշ հերմաֆրոդիտ երեխաների մոտ սեռական օրգանները միանշանակ տեսք չունեն։ Բազմաթիվ երկրներում նման երեխաներին վաղ տարիքում վիրահատում են՝ չնայած այդպիսի վիրահատությունների դրական ազդեցությունը՝ երեխայի հետագա կյանքի վրա, դեռևս ապացուցված չէ<ref name="apeg2013">{{Cite web |date=2013 թ․ հունիսի 27 |title=Submission 88 to the Australian Senate inquiry on the involuntary or coerced sterilisation of people with disabilities in Australia |url=http://www.aph.gov.au/DocumentStore.ashx?id=aafe43f3-c6a2-4525-ad16-15e4210ee0ac&subId=16191 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150923174608/http://www.aph.gov.au/DocumentStore.ashx?id=aafe43f3-c6a2-4525-ad16-15e4210ee0ac&subId=16191 |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 23 |accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 9 |publisher=Australasian Paediatric Endocrine Group (APEG) |lang=en}}</ref>։ Այլ դեպքերում հերմաֆրոդիտությունն ի հայտ է գալիս սեռական հասունացման շրջանում։ Որոշ դեպքերում ծնվելիս վերագրված սեռը կարող է չհամապատասխանել մարդու ներքին զգացողությանը՝ այս կամ այն սեռի ներկայացուցիչ լինելու։ Հերմաֆրոդիտ մարդիկ կարող են զգալ պատկանելություն՝ մեկ այլ սեռի, քան ծննդյան պահին իրեն վերագրված սեռային պատկանելությունը։ === Կանացի դերը պայմնավորված սեռով === [[Պատկեր:Profile portrait of Catherine II by Fedor Rokotov (1763, Tretyakov gallery).jpg|thumb|upright|200px| Ռուս կայսրուհի [[Եկատերինա II]]]] {{main|Գենդերային դեր}} [[Գենդերային դեր|Սեռային դեր]]. կախված մարդու սեռային պատկանելությունից՝ նրան վերագրվող հստակ վարքագծի և սոցիալական ակնկալիքների համագումար։ Ժամանակակից աշխարհում գործում է երկակի սեռային համակարգը, որտեղ մարդիկ բաժանվում են երկու խմբերի՝ տղամարդկանց և կանանց։ Որոշ մշակույթներում սեռն ավանդաբար չի հանդիսանում նշանակալի սոցիալական խումբ, և, համապատասխանաբար, չկա նաև կանանց սեռային դեր<ref name="oyewumi">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.de/books?id=X3JSjO6_UvIC |автор=Oyěwùmí, O. |заглавие=The invention of women: Making an African sense of western gender discourses |год=1997 |издательство=University of Minnesota Press |isbn=9780816624416}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.codesria.org/IMG/pdf/OYEWUMI.pdf |автор=Oyewumi, Oyeronke |заглавие=Conceptualizing gender: the eurocentric foundations of feminist concepts and the challenge of African epistemologies |год=2002 |издание=Jenda: a Journal of Culture and African Woman Studies |том=2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923205322/http://www.codesria.org/IMG/pdf/OYEWUMI.pdf |archivedate=2015-09-23}}</ref>։ Որոշ մշակույթներում առանձնացվում են երեք և ավելի սեռ և, համապատասխանաբար, սեռային դերեր<ref name="diversity">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://www.amazon.com/Gender-Diversity-Crosscultural-Serena-Nanda/dp/1577660749#reader_1577660749 |автор=Nanda, Serena |заглавие=Gender Diversity: Crosscultural Variations |год=1999 |издательство=Waveland Pr Inc |isbn=978-1577660743}}</ref><ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://www.amazon.com/Changing-Ones-Fourth-Genders-America/dp/0312224796 |автор=Roscoe, Will |заглавие=Changing Ones: Third and Fourth Genders in Native North America |год=2000 |издательство=Palgrave Macmillan |isbn=978-0312224790}}</ref>։ Այն մշակույթներում, որտեղ գոյություն ունի կանանց սեռային դեր, դրա բովանդակությունը ժամանակի հետ փոխվում է և տարբերվում է հասարակության տարբեր շերտերում։ Օրինակ՝ [[Արևմուտք|արևմտյան]] հասարակության շրջանում [[1950]]-ական թվականներից ի վեր՝ միջին դասի (խավի) կնոջ սեռային դերը տնային տնտեսուհու դերն էր, իսկ աշխատող դասի կնոջ սեռային դերը ենթադրում էր արտադրական աշխատանքի և տնային գործերի համատեղում<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.de/books/about/Feminist_Theory.html?id=uvIQbop4cdsC |автор=hooks, bell |заглавие=Feminist Theory: From Margin to Center |год=2000 |часть=Rethinking the Nature of Work |издательство=Pluto Press |isbn=9780745316635}}</ref>։ ==== Սեռային տարբերություններ ==== {{Հիմնական հոդված|Գենդերային տարբերություններ}} [[Անտիկ դարաշրջան|Դասական դարաշրջան]]ից ի վեր՝ արևմտյան հասարակության մեջ կանացի գենդերային դերերի բացատրության և հիմնավորման համար օգտագործվում էին այն հղումները, որոնք վերաբերում էին բնության կողմից կանանց և տղամարդկանց<ref name="oyewumi"/> միջև եղած տարբերություններին։ Ժամանակակից գիտության մեջ նման հիմնավորումները երբեմն էվոլյուցիոն տեսությունների ձև են ստանում, որոնք ժամանակակից գենդերային դերերը ներկայացնում են որպես [[Բնական ընտրություն|բնական ընտրության]] արդյունք։ Գենդերային տարբերությունների էվոլյուցիոն տեսությունները չեն հաստատվում էնպիրիկ տվյալներով։ Մասնավորապես՝ էմպիրիկ հետազոտությունները հերքում են այն հաստատումը, թե կանայք իրենց զուգընկերոջն ընտրելիս ղեկավարվում են նրա այն որակներով, որոնք վերաբերում են ընտանիքի կերակրողին, այլ կանայք զուգընկեր ընտրելիս նայում են տղամարդու գրավչությանը<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00289173#page-1 |автор=Sprecher, S. |заглавие=The importance to males and females of physical attractiveness, earning potential and expressiveness in initial attraction |год=1989 |издание=Sex Roles |номер=21 |страницы=591—607}}</ref>։ Բազմաթիվ գիտնականներ նաև մատնանշում են այդպիսի տեսությունների մեթոդոլոգիական կոպիտ սխալները<ref name="fausto">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.researchgate.net/profile/Anne_Fausto-Sterling/publication/227675912_Beyond_Difference_A_Biologist's_Perspective/links/0fcfd50d1d60e48739000000.pdf |автор=Fausto-Sterling, A. |заглавие=Beyond difference: A biologist's perspective |год=1997 |издание=Journal of Social Issues |том=53 |номер=2 |страницы=233–258}}</ref><ref name="bussey">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://nana.staff.uns.ac.id/files/2014/02/The-Social-Cognitive-Theory.pdf |автор=Bussey, K., Bandura, A. |заглавие=Social cognitive theory of gender development and differentiation |год=1999 |издание=Psychological review |том=106 |номер=4 |страницы=676—713}}</ref>։ Մաթեմատիկական հնարավորությունների, տարածական ընկալման և ագրեսիայի առումով տղամարդականց և կականց կարողությունների տարբերությունները, ըստ որոշ հետզոտությունների պայմանավորված են [[գենդերային կարծրատիպեր|սեռային կարծրատիպերով]]<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.kellogg.northwestern.edu/faculty/sapienza/htm/science.pdf |автор=Guiso, L. et al. |заглавие=Culture, gender, and math |год=2008 |издание=Science |том=320 |номер=5880 |страницы=1164—1165}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://psp.sagepub.com/content/20/1/34.short |автор=Lightdale, J. R., & Prentice, D. A. |заглавие=Rethinking sex differences in aggression: Aggressive behavior in the absence of social roles |год=1994 |издание=Personality and Social Psychology Bulletin |номер=20 |страницы=34—44 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160623145514/http://psp.sagepub.com/content/20/1/34.short |archivedate=2016-06-23 |deadlink=да}}</ref>։ ==== Կարծրատիպեր պայմանավորված սեռով ==== {{Հիմնական հոդված|Գենդերային կարծրատիպեր}} Հասարակության մեջ տարածում ունեն սեռային կարծրատիպերը, որոնք կանանց վերագրում են այնպիսի որակներ, ինչպիսիք են՝ պասիվությունը, կախվածությունը, հուզականությունը և հոգատարությունը, կանանց կողմից ի հայտ եկող քննադատությունը ([[ագրեսիա]]յի նկատմամբ), ծառայում են սեռային դերերի անհավասարությանը։ Օրինակ՝ ինչպես ցույց են տալիս հետազոտությունները, այդպիի կարծրատիպերը նպաստում են աշխատավայրում կանանց նկատմամբ խտրականության ձևավորմանը<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/0022-4537.00234/epdf |автор=Heilman, M. |заглавие=Description and Prescription: How Gender Stereotypes Prevent Women’s Ascent Up the Organizational Ladder |год=2001 |издание=Journal of Social Issues |том=57 |номер=4 |страницы=657–674}}</ref>։ == Խորհրդանիշ == === Նշանային === * [[Ճապոնիա]]յում մտերմիկ ժեստը, որը խորհրդանշում է «կին», ինչպես նաև «տնային տնտեսուհի» կամ «սիրուհի», առաջ ձգված [[ճկույթ]]ն է, որի դեպքում մյուս մատները ծալված են<ref>''Тумаркин П. С.'', Жесты и мимика в общении японцев: лингвострановедческий словарь-справочник, — М.: Русский язык-Медиа, 2008, С. 80, ISBN 978-5-9576-0480-8.</ref>։ * [[Ռուսերեն]] ժեստային լեզվում «կին» բառն արտահայտվում է այտի վրա՝ կարճ երկկողմանի թեք հպումով, որի ժամանակ ափը բաց է դեպի զրուցակիցը, իսկ [[բութ մատ]]ը դեպի ներս ծալված է<ref>[http://i-folders.ru/zanyatie/8.htm Русский жестовый язык. Занятие по теме «Люди»]</ref>։ {{հիերոգլիֆ|align=right|era=egypt|[[Հին Եգիպտոս]]. կին<ref>''Петровский Н. С.'', Египетский язык. Введение в иероглифику, лексику и очерк грамматики среднеегипетского языка. — Л., 1958, С. 52-53.</ref>|<hiero>B1</hiero>}} === Գծանկարչական === * [[Վեներայի հայելի]]. [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա մոլորակ]]ի խորհրդանիշը՝ ♀, օգտագործվում է կենսաբանության մեջ՝ իգական սեռի սիմվոլիկ պատկերավորման համար։ * [[Ին և յան|''Ին'']]. կանացի սկիզբը՝ հին չինական փիլիսոփայության մեջ, մարմնավորում է սևը, կանացին, ներքինի շեշտադրումը։ ''Ին'' կանացի սկիզբը սերտ, անքակտելի կապի մեջ է գտնվում ''յան''ի հետ, որը տղամարդկային սկիզբն է, սպիտակի, տղամարդկայինի, արտաքինի շեշտադրման մարմնավորումն է։ * Կանանց բժշկական ժառանգական ծագումնաբանական սխեմա կառուցելիս դրանք մատնանշում են շրջանակներով (իսկ տղամարդկանց՝ քառակուսիներով)։ * Զանգվածային մշակույթում արմատավորվել է իգական սեռի ասոցացումը վարդագույնի հետ. այսպես՝ բազմաթիվ երկրներում ընդունված է նորածնի ծննդյան դեպքում աղջկա համար վարդագույն (կարմիր), իսկ տղայի համար երկնագույն (կապույտ) խանձարուր գնել, աղջիկների խաղալիքների զգալի մասը վարդագույն երանգ ունի կամ գոնե պարունակում է վարդագույն տարրեր։ * [[Չինարենի այբուբեն|Չինարեն գրում]]՝ <big>女</big> (կին), ծագում է հնագույն նկարից, որն արված է կենդանու ոսկորների վրա և պատկերում է նստած կնոջ, ում ձեռքերը դրված են կրծքին։ Հիերոգլիֆը 214 բանալիներից մեկն է, կիրառվում է նաև [[Ճապոնիա]]յում<ref>''Мыцик А. П.'', 214 ключевых иероглифов в картинках с комментариями, — СПб.: КАРО, 2010, С. 97-98, ISBN 978-5-9925-0262-6.</ref>։ <gallery> Pink Venus symbol.svg|[[Վեներայի հայելի]] Yin yang.svg|[[Դաոսականություն|Դաոսական]] «Ին և յան» խորհրդանշան </gallery> == Կինը՝ տարբեր մշակույթներում == [[Պատկեր:Youngest parader in New York City suffragist parade LCCN97500068 (cropped).jpg|thumb|[[Նյու Յորք]]ում կազմակերպված բողոքի ցույց՝ նվիրված կանանց ընտրական իրավունքին, {{nobr|[[մայիսի 6]] [[1912 թվական]]}}]] Կնոջ սոցիալական դիրքը, նրա դերը հասարակության մեջ՝ տարբեր մշակույթներում ունեն իրենց՝ պատմականորեն ձևավորված առանձնահատկությունները։ Սովորական երևույթ է համարվում իրավունքներում տղամարդկանց գերակշռությունը կանանց նկատմամբ, որը վառ արտահայտված է հատկապես որոշ իսլամական երկրներում։ Հասարակության մեջ [[Մայրիշխանություն|կանանց գերակշռության]] օրինակ է հանդիսանում ամազոնուհիների առսպելաբանական ցեղը, որը կազմված էր բացառապես կանանցից, ովքեր տանել չէին կարողանում ամուսինների ներկայությունը։ Հաճախ կրոնական նորմերում առկա իրավական անհավասարությունն էլ բնորոշիչ էր կրոնների մեծամասնության համար, հատկապես՝ [[աբրահամայան կրոններ]]ի։ Մեծ մասամբ այս նորմերի ձևավորումը կապված է այն հանգամանքի հետ, որ կանանց մեծամասնության համար՝ կապված երեխաների ծննդյան և դաստիարակության հետ, կյանքի հիմնական նպատակները գտնվում էին բացառապես [[ընտանիք]]ի ներսում։ Բազմաթիվ մշակութային ավանդույթներում հատուկ նշանակություն էր տրվում աղջկա՝ ամուսնությանը նախապատրաստելուն, մինչ ամուսնությունը կուսությունը պահպանելուն։ Միևնույն ժամանակ, հարկ է նշել, որ տղաների՝ ամուսնության նախապատրաստությանը պակաս ուշադրություն էր դարձվում և ավելի քիչ նշանակություն էր տրվում։ == Կնոջ նկատմամբ վերաբերմունքն անտիկ աշխարհում == Դասական անտիկ աշխարհում, որն ամբողջությամբ ընկղմված էր նահապետական կենցաղավարության մեջ, կանայք գտնվում էին մշտական խնամակալության ներքո։ Հույն կնոջ ընտանեկան կյանքի վայրը [[գինեկեյ (կանանց սենյակ)|գինեկեյ]]ն էր, հռոմեացի կնոջ գտնվելու վայրը [[գավիթ]]ն էր, իսկ տան ընդարձակումից հետո՝ նա անցավ գավիթի հետևի կողմ, որը համապատասխանում էր գինեկեյին։ Հին հռոմեական ընտանիքում մեծ մայրը հարգանքից օգտվում էր այնքանով, որքանով պետությանն օգտակար էին նրա երեխաները, բայց նա հիմնովին չէր կտրվում հասարակությունից՝ ինչպես Հունաստանում էր, որտեղ կինը հայտնվում էր միայն խիստ մտերմիկ ճաշի ժամանակ՝ մտերիմների շրջապատում, ընդ որում՝ սեղանի շուրջը նստում էր նախապես առանձնացված հատվածում։ Ըստ հին հունական դիցաբանության՝ առաջին կինը՝ [[Պանդորա]]ն, [[Զևս]]ի կողմից էր ուղարկվել մարդկանց՝ որպես պատիժ՝ [[Պրոմեթևս]]ի կողմից կրակը գողանալու։ Պանդորան, ում աստվածները շնորհել էին գեղեցկություն, խորամանկություն և քաղցրախոսություն, բացեց այն անոթը, որը նրան էր տվել Զևսը։ Անոթը բացելու պատճառով ամբողջ երկրով մեկ տարածվեցին դժբախտություններն ու անհաջողությունները։ ==== Ուսյալ տղամարդկանց վերաբերմունքը կնոջ նկատմամբ ==== Նույնիսկ անտիկ աշխարհի լավագույն մտածողները կնոջ մասին իրենց հայացքներում չէին բարձրանում իրենց ժամանակի մակարդակից։ [[Սոկրատես]]ը կնոջ մասին արտահայտվել է այսպես՝ որպես բացառապես տանը պատկանողի՝ բառի բուն իմաստով. նրա կարծիքով՝ քաղաքացին ամենաքիչը կարող էր խոսել իր կնոջ հետ։ [[Պլատոն]]ը ոչ պակաս կտրուկ դատողություններ է անում կանանց մասին, չնայած կանանց ընդհանրական հանրապետությունում նա թույլ է տալիս զբաղմունքների և դաստիարակության հավասարություն՝ երկու սեռերի համար։ [[Արիստոտել]]ի կարծիքով՝ կինը բնության սխալն է. նրա առաքինությունն ընդհանրապես այլ է, քան քաղաքացու առաքինությունը, և քիչ է տարբերվում նրանից, ինչին ընդունակ է ստրուկը։ [[Քսենոփոն]]ը կնոջ իդեալի մեջ տեսնում է կնոջը՝ որպես տունը կառուցողի։ Նրա լավագույն զարդարանքը համարվում էր լռությունը։ Այստեղից էլ նշանակությունը, որը կիրառվում է հույների մոտ՝ [[հետերա]]ներին բնորոշելիս։ ==== Հետերաներ ==== {{Հիմնական հոդված|Հետերա}} Հունական հասարակության շրջանում ի հայտ եկան կանանց տարատեսակ կատեգորիաներ, որոնց նշանակությունը [[Դեմոսթենես]]ը ձևակերպել է հետևյալ կերպ. գեղուհիները ծառայում են կոպիտ վայելքների համար, կանայք՝ սերունդը պահելու և օջախը պահպանելու, իսկ հետերաները՝ հոգևոր վայելքների։ Հետերայի օրիանկ է [[Ասպասիա]]ն, ով [[Պերիկլես]]ի հայտնի ընկերուհին էր։ Հետերաներից շատերը նշանակալի տեղ ու դեր ունեին [[Հին Հունաստան]]ի փիլիսոփայության դպրոցներում։ ==== Փիլիսոփաներ ==== Հին հունական փիլիսոփայական դպրոցներն իրենց հետևորդների շարքերում հաշվում էին նաև այնպիսի կանանց, ովքեր անբասիր կերպով բարոյական կյանք էին վարում, և որոնց փառաբանում էին ոչ միայն ավելի ուշ ժամանակների գրողները, այլև [[եկեղեցու հայրեր]]ը։ Նրանցից ամենահինը Պյութագորասի հետևորդուհիներն են։ Վերջիններիս մասին գիրք է գրել պատմաբան Ֆիլարքոսը («Հերոիդաներ կամ Պյութագորասյան կանայք»)։ Գիրքը որտեղ հիշատակված են Պյութագորասի կնոջ՝ Ֆեանոյի, ինչպես նաև 3 դուստրերի՝ Արիգնոտայի, Դամոյի և Միյայի անունները, չի հասել մինչև մեր օրեր։ Արիստոտելը բարձր է գնահատել «Իմաստության մասին» Պերիկտիոնայի գիրքը՝ նույնիսկ այդ գրքից փոխառնելով որոշ մտքեր՝ էության (բնության) և նրա պատահական որակների մասին։ Արիստիպպոսի մահվանից հետո՝ կերինյան դպրոցի ղեկավար դարձավ նրա դուստրը՝ Արետան, ով ժամանակակիցների կողմից անվանակոչվել է «Հելլադայի ջահակիր», նրան են վերագրված գրեթե 40 տրակտատներ։ Պլատոնի սիրելի աշակերտուհիներից էր Աքսիոտեա Ֆլիուսը. արդյունքում Ֆլիուսն ինքը սովորեց՝ զարգացնելով Պլատոնի մտքերի մասին ուսմունքը, բացի դրանից, զբաղվում էր նաև ֆիզիկայով և բնական գիտություններով։ Նեապոլիտանական դպրոցն առաջ էր քաշում ազնվազարմ [[Հիպատիա]]յին։ ==== Բժիշկներ ==== [[Հին Հունաստան]]ում կային նաև կին բժիշկներ, ովքեր փառք էին վայելում իրենց գիտական աշխատությունների շնորհիվ. հիմնականում վերաբերում էին [[Մանկաբարձություն|մանկաբարձության]]ը։ Աթենացի Ագնոդիկան, ով զգեստավորվել էր որպես տղամարդ, սովորեց բժշկություն՝ հասնելով նրան, որ կասեցվեց այն օրենքը, որը կանանց արգելում էր զբաղվել բժշկությամբ։ ==== Հին Հռոմ ==== [[Հռոմ]]ում ևս կանայք իրենց նվիրել էին [[Փիլիսոփայություն|փիլիսոփայության]]ը, [[Գրականություն|գրականության]]ը և [[մաթեմատիկա]]յին, բայց չէին արժանանում այնպիսի փառքի, ինչպիսին Հին Հունաստանի կանանց էր հատուկ։ Կանանց գործունեությունն ակնհայտ էր նաև լեզվի բնագավառում․ նրանք ակտիվորեն խրախուսում էին [[հունարեն]]ի՝ որպես խոսակցական լեզվի տարածումը։ Էպիկտետի ժամանակաշրջանում հռոմեացի կանայք ընթերցում էին [[Պլատոն]]ի «Հանրապետություն»-ը։ Հին Հռոմի՝ որպես հանրապետության վերջին դարաշրջանը, և միապետության սկիզբը համարվում են այն ժամանակաշրջանը, երբ հիմնվեց հռոմեական ընտանիքը։ ==== Կնոջ նկատմամբ վերաբերմունքը Արևմուտքի մշակույթում ==== Բավականին երկար ժամանակ [[արևմտյան մշակույթ]]ում կանանց և [[տղամարդ]]կանց իրավունքների միջև, մասնավորապես՝ դա կապված էր կրոնական սովորույթների միջև առկա առանձնահատկությունների հետ (օրինակ՝ մինչև վերջին ժամանակներս կանայք չէին ընդգրկվում եկեղեցական հոգևոր սպասավորների դասի մեջ)։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * [http://www.aas.duke.edu/admin/deans/faculty/ Chafe, William H.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090113175123/http://www.aas.duke.edu/admin/deans/faculty/ |date=2009-01-13 }}, "The American Woman: Her Changing Social, Economic, And Political Roles, 1920–1970", Oxford University Press, 1972. {{ISBN|0-19-501785-4}} * ''Routledge international encyclopedia of women'', 4 vls., ed. by Cheris Kramarae and Dale Spender, Routledge 2000 * ''Women in world history : a biographical encyclopedia'', 17 vls., ed. by Anne Commire, Waterford, Conn. [etc.] : Yorkin Publ. [etc.], 1999–2002 * [http://www.gutenberg.org/files/32937/32937-h/32937-h.htm Woman In all ages and in all countries in 10 volumes]. Illustrated edition deluxe limited to 1,000 numbered copies with an index by Rénald Lévesque * {{ВТ-ЕЭБЕ|Женщина}} * {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.am/books?id=bSYpJ0c7urIC&printsec=frontcover&dq=Шон+Берн+Гендерная+психология&source=bl&ots=3nzYjgT_FF&sig=svO2ZomwT-8EhH4ji_8Lhsk6sho&hl=ru&ei=aV0jTPeHF8zzOc3a5YcF&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CDIQ6AEwBw#v=onepage&q&f=false |автор=Шон Бёрн. |заглавие=Гендерная психология |год=2004 |оригинал=The Social Psychology of Gender |издание=2-е |место={{СПб.}} |издательство=Прайм-Еврознак |страниц=320 |серия=Секреты психологии |isbn=5-93878-125-6, 0-07-009182-X |тираж=3000}} * ''Routledge international encyclopedia of women'', 4 vls., ed. by Cheris Kramarae and Dale Spender, Routledge 2000 * ''Women in world history : a biographical encyclopedia'', 17 vls., ed. by Anne Commire, Waterford, Conn. [etc.] : Yorkin Publ. [etc.], 1999—2002 * ''Плосс Г.'', Женщина: Монография. Кн. I. — Сыктывкар-Киров, «Вятка». 1995. * Атлас анатомии человека. Синельников Р. Д., Синельников Я. Р. (4 тома). Изд. 5. Учебник для ВУЗов. М: Медицина. 1996 год. — 1160 стр. * Анатомия человека. Сапин М. Р. и др. (2 тома). Изд. 5. Учебник для ВУЗов. М: Медицина. 2001 год. — 1274 стр. * Нормальная физиология человека. Ткаченко Б. И. Изд. 2. Учебник для ВУЗов. М: Медицина. 2005 год. — 928 стр. * Гинекология. Савельева Г. М., Бреусенко В. Г. Изд. 3. Учебник для ВУЗов. М: ГЭОТАР-Медиа. 2007 год. — 432 стр. ISBN 978-5-9704-0466-9 == Արտաքին հղումներ == {{վիքիբառարան}} {{Wiktionary|woman|muliebrity}} {{Wiktionary|Wikisaurus:woman}} * [http://www.wic.org/misc/history.htm Women's History in America] * [http://www.bium.univ-paris5.fr/histmed/medica/femmesmed_va.htm A History of Women’s Entrance into Medicine in France] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130724090454/http://www.bium.univ-paris5.fr/histmed/medica/femmesmed_va.htm |date=2013-07-24 }} studies and digitized texts by the [http://www.bium.parisdescartes.fr/ BIUM (Bibliothèque interuniversitaire de médecine et d'odontologie, Paris)] see its digital library [http://www.bium.univ-paris5.fr/histmed/medica.htm Medic@] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141007025741/http://www.bium.univ-paris5.fr/histmed/medica.htm |date=2014-10-07 }}. * [http://www.helsinki.fi/science/xantippa/wee/wee26.html Women and Christianity: representations and practices] * [http://english.khamenei.ir/Opinions/OpinionWomen Opinion of [[Ali Khamenei]], leader of [[Iran]], about Women's Issues][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]][[Ali Khamenei]][[Iran]] * [http://www.prometeus.nsc.ru/women/mirror/index.ssi Указатель «Женщина в прицеле библиографии»] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կին]] 348r5a27es01qfhsudv4jrhhdtm8roi 0 522368 10357024 10356154 2025-06-18T00:10:36Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Տեղեկաքարտ Բնակավայր կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357024 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Մունիցիպալիտետ | հայերեն անվանում = Ֆոշա | բնօրինակ անվանում = Foixà | զինանշան = Escut de Foixà.svg | դրոշ = Bandera de Foixà.svg | դրոշի նկարագրում = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշի լայնություն = | զինանշանի լայնություն = | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | lat_deg = 42 | lat_min = 02 | lat_sec = 36 | lat_dir = N | lon_deg = 2 | lon_min = 59 | lon_sec = 52 | lon_dir = E | CoordAddon = | CoordScale = | երկիր = Իսպանիա | ենթարկում = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = ինքնավար մարզ | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = քաղաքապետ | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տվյալ կարգավիճակում = | տարածք = 19,12 | կենտրոնի բարձրություն = 87 | պաշտոնական լեզու = Իսպաներեն | բնակչություն = 327 | մարդահամարի թվական = [[2010]] | խտություն = 9 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | էթնոհորոնիմ = foixanenc/a | ժամային գոտի = +1 | DST = +2 | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = 17132 | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | կայք = | կայքի լեզու = | երկրի քարտեզ = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզ = | շրջանի քարտեզի չափ = | Վիքիպահեստում = }} '''Ֆոշա''' ({{lang-es|Foixà}}, {{lang-eu|Foixa}}), [[մունիցիպալիտետ]] [[Իսպանիա]]յում։ Գտնվում է [[Ժիրոնա]] պրովինցիայում ([[Կատալոնիա]] ինքնավար [[Համայնք (վարչատարածքային միավոր)|համայնքում]])։ [[Մունիցիպալիտետ]]ը գտնվում է Բաշ Էմպորդա [[Շրջան (վարչական միավոր)|շրջանում]]։ Տարածքը կազմում է՝ 19,12 կմ²։ Բնակչությունը՝ 327 [[մարդ]] ([[2010]] [[թվական]]ի տվյալներով)։ == Բնակչություն == {{Wikidata/Population}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.ddgi.es/foixa Página oficial del Ayuntamiento] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060818220800/http://www.ddgi.es/foixa/ |date=2006-08-18 }} * [http://www.municat.net:8000/omunicat/owa/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1706810007 Información de la Generalidad de Cataluña] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929115636/http://www.municat.net:8000/omunicat/owa/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1706810007 |date=2007-09-29 }} * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17068 Información del Instituto de Estadística de Cataluña] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի քաղաքներ]] cptrqaoajeg8qmzcdpcx0qf17b6vt5t 0 527702 10357026 10356148 2025-06-18T00:10:38Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Տեղեկաքարտ Բնակավայր կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357026 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Մունիցիպալիտետ | հայերեն անվանում = Ֆոնկոբերտա | բնօրինակ անվանում = Fontcoberta | զինանշան = Escut de Fontcoberta.svg | դրոշ = | դրոշի նկարագրում = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշի լայնություն = | զինանշանի լայնություն = | պատկեր = Fontoberta.JPG | պատկերի նկարագրում = | lat_deg = 42 | lat_min = 8 | lat_sec = 40 | lat_dir = N | lon_deg = 2 | lon_min = 47 | lon_sec = 28 | lon_dir = E | CoordAddon = | CoordScale = | երկիր = Իսպանիա | ենթարկում = | երկրամասի տեսակ = Ինքնավար համայնք | երկրամաս = Կատալոնիա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Նահանգ | շրջան = Ժիրոնա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = Շրջան (վարչական միավոր){{!}}Շրջան | համայնք = Պլա դե լ՛Էստան | համայնքը աղյուսակում = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = Քաղաքապետ | ղեկավար = Խոան Էստարիոլա ի Վիլարդել<br>[[2007]] | հիմնադրման թվական = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տվյալ կարգավիճակում = | տարածք = 17,3 | կենտրոնի բարձրություն = 207 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 1280 | մարդահամարի թվական = [[2010]] | խտություն = 65,7 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = fontcobertí / fontcobertina | ժամային գոտի = +1 | DST = Կա | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = 17833 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | կայք = | երկրի քարտեզ = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզ = | շրջանի քարտեզի չափ = | Վիքիպահեստում = Fontcoberta }} '''Ֆոնկոբերտա''' ({{lang-es|Fontcuberta}}<ref>[http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=Fontcoberta&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n Topónimo tradicional según INEbase]</ref>, {{lang-ca|Fontcoberta}}), [[մունիցիպալիտետ]] [[Իսպանիա]]յի [[Կատալոնիա]] ինքնավար համայնքի [[Ժիրոնա]] նահանգի [[Պլա դե լ՛Էստան]] շրջանում<ref>[http://hy.db-city.com/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1--%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1--Girona--Fontcoberta Աշխարհագրական դիրք]</ref>։ Զբաղեցնում է 17,3 կմ² մակերես։ Բնակչությունը կազմում է 1280 մարդ ([[2010]] թվական)։ == Բնակչություն == {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Բնակչություն ![[1900]] !! [[1930]] !! [[1950]] !! [[1970]] !! [[1981]] !! [[1986]] !![[2006]] |- | align=center| 563|| align=center| 646 || align=center| 621 || align=center| 509 || align=center|628|| align=center|739 || aling=center|1.181 |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղում == * [http://www.fontcoberta.com/ Página web del Ayuntamiento de Fontcoberta] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080318214837/http://www.fontcoberta.com/ |date=2008-03-18 }} {{ref-es}} * [http://www.municat.net:8000/omunicat/owa/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1707150006 Información de la Generalidad de Cataluña] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929135907/http://www.municat.net:8000/omunicat/owa/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1707150006 |date=2007-09-29 }} {{ref-es}} * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17071 Información del Instituto de Estadística de Cataluña] {{ref-es}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի բնակավայրեր]] f9tweaoutk0imieh0qnd3ii3roh5shv 0 530924 10356564 10298607 2025-06-17T12:38:16Z Anna Manasyan 113911 /* Պարգևներ */ 10356564 wikitext text/x-wiki {{այլ|Հրանտ Վարդանյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | քաղաքացիություն = [[Պատկեր:Flag of the Soviet Union.svg|20px]][[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] {{flagicon|Armenia|variant=|20 px=|noredlink=}} [[Հայաստան]] | ազգություն = [[հայեր|հայ]] | կրթություն = [[Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան]] | մասնագիտություն = ինժեներ | ամուսին = Զինա Մուրուզյան | պարգևներ և մրցանակներ = [[Անանիա Շիրակացու մեդալ]] և [[«Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի շքանշան]] | երեխաներ = [[Միքայել Վարդանյան (գործարար)|Միքայել Վարդանյան]]<br />[[Կարեն Վարդանյան (գործարար)|Կարեն Վարդանյան]] }} '''Հրանտ Միքայելի Վարդանյան''' (հունվարի 23, 1949, Երևան, Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, ԽՍՀՄ - ապրիլի 20, 2014, Երևան, Հայաստան), գործարար, «Գրանդ Հոլդինգի» հիմնադիր և ղեկավար, բարեգործ, ՀՀ տնտեսության վաստակավոր աշխատող (2009)<ref>[https://president.am/hy/press-release/item/2009/01/21/news-366/ Նախագահ Սերժ Սարգսյանը Հրանտ Վարդանյանին շնորհել է ՀՀ տնտեսության վաստակավոր աշխատողի պատվավոր կոչում]</ref>։ == Կենսագրություն == [[Պատկեր:With Parents and Sisters HV.jpg|մինի|ձախից|Ծնողների և քույրերի հետ, 1954թ.]] Հրանտ Միքայելի Վարդանյանը ծնվել է 1949 թվականի հունվարի 23-ին Երևանում (Հայաստան), բանվորի ընտանիքում։ 1956-1966 թվականներին սովորել է Երևանի Ս. Մ. Կիրովի անվան համար 12 միջնակարգ դպրոցում։ 1968-1974 թվականներին սովորել է [[Երևանի Պոլիտեխնիկական Ինստիտուտ]]ի մեխանիկական և մեքենաշինական ֆակուլտետում՝ ստանալով սննդարդյունաբերության ինժեների որակավորում։ 1990 թվականից տնտեսական գիտությունների թեկնածու է։ Անկուսակցական է։ Հրանտ Վարդանյանի շնորհիվ [[2000]] թվականի [[մայիսի 1]]-ից Հայաստանի Հանրապետությունում պետական մակարդակով վերականգնվել է Աշխատանքի միջազգային օրվա տոնակատարությունը։ Եղել է Հայաստանի բասկետբոլի ֆեդերացիայի նախագահ (1998-2003), Հայաստանի Ազգային Օլիմպիական կոմիտեի ղեկավար մարմնի անդամ (1992-2001), Երևանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ (2003-2014)։ Հրանտ Վարդանյանը մահացել է 2014 թվականի ապրիլի 20-ին։ Թաղված է Երևանի քաղաքային պանթեոնում<ref>[https://hraparak.am/post/591fb15ce3d84d0d37fd6746 Հրանտ Վարդանյանի քաղաքացիական հոգեհանգիստը տեղի կունենա ապրիլի 22-ին]</ref><ref>[https://168.am/2014/04/22/356243.html Հրանտ Վարդանյանը նշանակալի դեմք էր Հայաստանի տնտեսության մեջ. «ՀԺ»]</ref><ref>[https://www.kp.ru/daily/26570.4/3585270/ Сайт «Комсомольской правды» Андрей ШВЕЦОВ | (2016-08-18): «Первопроходец» ]: Վերցված է 2016-09-09</ref>։ [[Պատկեր:Hrant Vardanyan1.jpg|մինի|աջից|Աշխատասենյակում]] == Բիզնես գործունեություն == Հրանտ Վարդանյանն աշխատանքային գործունեությունը սկսել է Երևանի ծխախոտի փորձարարական կոմբինատում, որպես ինժեներ-տեխնոլոգ։ 1984 թվականից կոմբինատի գլխավոր տնօրենի տեղակալն է եղել։ 1996 թվականից սկսել է բիզնես գործունեությունը՝ խթանելով հայրենական արտադրության վերականգմանն ու զարգացմանը։ Հիմնադրել է «Գրանդ Տոբակո», «Գրանդ Քենդի», «Ինթերնեյշնլ Մասիս Տաբակ» և այլ ընկերություններ։ Նրա հիմնադրած ընկերությունների խումբը՝ «Գրանդ Հոլդինգը», հանրապետության առաջին հարկատուն է, առաջինն է պատրաստի արտադրանքի արտահանման ծավալով, աշխատատեղերի քանակով<ref>[https://www.aysor.am/am/news/2019/02/18/%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4-%D5%80%D5%B8%D5%AC%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%A3/1527397 «Գրանդ Հոլդինգը» Հայաստանում առաջինն է արտահանման ծավալներով, վճարած հարկերով, կատարած ներդրումներով և աշխատողների քանակով]</ref>։ Ընկերության հետ համագործակցելու շնորհիվ գյուղատնտեսության ոլորտում ստեղծվել են հազարավոր աշխատատեղեր՝ հատկապես Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ բնակավայրերում։ == Բիզնես գաղափարախոսություն == [[Պատկեր:Hrant Vardanyan 4.jpg|մինի|ձախից|Արտադրությունում]]1991 թվականից՝ անկախության առաջին վեց տարիներին, երբ երկրում զանգվածային գործազրկություն էր, Հայաստանում գրեթե ոչինչ չէր արտադրվում և ամեն ինչ ներկրվում էր, Հրանտ Վարդանյանը՝ որպես գործարար, իր առջև դրեց հայրենական արտադրության վերածննդի ու զարգացման խնդիրը։ Նա առաջինը հավատաց, որ Հայաստանում անհրաժեշտ մտավոր, կադրային ու արտադրական ներուժ կա՝ ներքին ու արտաքին շուկաներում մրցակցելու համար։ Նա մյուս արտադրողների համար օրինակ դարձավ և իր գործունեությամբ ապացուցեց, որ զանգվածային գործազրկության, արտագաղթի և շրջափակման պայմաններում հայ ազգը ոչ միայն կարող է աշխատել, որակով արտադրանք տալ և իր երկրում արժանապատվորեն ապրել, այլև իր արտադրանքն արտահանել ու այլ երկրների բազմամիլիոնանոց շուկաները գրավել<ref>[https://168.am/2014/04/21/356005.html Հրանտ Վարդանյանի հետ հարցազրույց]</ref>։ == Բարեգործություն == [[Պատկեր:Hrant Vardanyan2.jpg|մինի|ձախից|Մայիսի 1-ի տոնակատարության ժամանակ]] Հրանտ Վարդանյանը զբաղվել է նաև բարեգործական գործունեությամբ։ Մասնավորապես, հովանավորել է Երևանի կենդանաբանական այգին, հիմնել և ֆինանսավորել «Հայրենիք» մանկական բարեգործական հեռուստաալիքը, մի քանի տարի շարունակ վճարել Հայաստանի բոլոր «Սոցաշխատանքի հերոս» կոչմանն արժանացածների ամենամսյա թոշակ։ Կառուցել է Հայաստանի [[Մասիս (քաղաք)|Մասիս քաղաք]]ի [[Սուրբ Թադեոս եկեղեցի (Մասիս)|Սուրբ Թադեոս եկեղեցի]]ն<ref>[https://president.am/hy/press-release/item/2015/10/04/President-Serzh-Sargsyan-Visit-St-Thaddeus-Church-In-Masis/ Նախագահը ներկա է գտնվել Մասիս քաղաքի նորակառույց եկեղեցու օծման արարողությանը]</ref>։ Հրանտ Վարդանյանը Տավուշի մարզում՝ հատկապես սահմանամերձ գյուղերում, երկարաժամկետ խոշոր բարեգործական ծրագրեր է իրականացրել՝ դրանով իսկ նպաստելով տեղական համայնքների զարգացմանը։ == Անձնական կյանք == [[Պատկեր:Hrant Vardanyan3.jpg|մինի|աջից|Ընտանիքի հետ, 2009 թ.]] Հրանտ Վարդանյանը ծնվել է Միքայել Վարդանյանի և Շուշանիկ Սարգսյանի ընտանիքում։ Ունի երկու քույր՝ Ռիմա և Ռոզա։ Արմատներն [[Արևմտյան Հայաստան]]ի [[Խնուս]] գյուղից են։ Տատիկն ու պապիկը 1915 թվականին [[Հայոց ցեղասպանություն|Հայոց ցեղասպանության]] զոհեր են դարձել։ 7 տարեկանում կորցրել է հորը։ Կնոջ՝ Զինա Մուրուզյանի հետ ծանոթացել է [[Երևանի Պոլիտեխնիկական Ինստիտուտ]]ում ուսանելու տարիներին։ Ամուսնացել է 1972 թվականին։ Ունի երկու որդի՝ [[Միքայել Վարդանյան (գործարար)|Միքայել]] և [[Կարեն Վարդանյան (գործարար)|Կարեն]], և վեց թոռ՝ Իզաբելլա, Զինա, Հրանտ, Դանիել, Մարկ և Ակսել։ Հրանտ Վարդանյանի ավագ որդին՝ Միքայել Վարդանյանը, եղել է [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի]] [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2003)|4-րդ]] և [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2007)|5-րդ]] գումարումների պատգամավոր։ Կրտսեր որդին՝ Կարեն Վարդանյանը, եղել է [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2007)|4-րդ]] գումարման պատգամավոր<ref name="ՀՀ ԱԺ կայք, Կարեն Վարդանյան">[https://web.archive.org/web/20240116213014/http://www.parliament.am/deputies.php?ID=910&lang=arm&sel=details&view=print Կարեն Վարդանյանի կենսագրությունը ՀՀ Ազգային ժողովի կայքում (արխիվացված 2004 թվականի հունվարի 16-ին)։]</ref>։ == Պարգևներ == [[Պատկեր:Hrant Vardanyan4.jpg|մինի|աջից|Հայաստանի նախագահի նստավայրում՝ պարգևատրման ժամանակ, 2009 թ.]] [[Պատկեր:Namakanish Hrant Vardanyan.jpg|մինի|ձախից|Հրանտ Վարդանյանի ծննդյան 75-ամյակին նվիրված նամականիշ, 2024 թ.]] [[Պատկեր:Namakanish-Hrant Vardanyan.jpg|մինի|ձախից|Հրանտ Վարդանյանին նվիրված նամականիշ, առաջին օրվա ծրար և գեղաթերթիկ, 2024 թ.]] * Հայրենական արտադրության վերականգնման գործի մեջ ներդրած ավանդի համար Հրանտ Վարդանյանին Հայաստանի նախագահի կողմից շնորհվել է Անանիա Շիրակացու մեդալ (1999 թվական, հոկտեմբերի 22): * Արդյունաբերության բնագավառում երկարամյա եւ բեղմնավոր աշխատանքի, տնտեսության զարգացման գործում ներդրած ծանրակշիռ անձնական ավանդի համար [[Հայաստան|անկախ Հայաստան]]ի պատմության մեջ առաջին անգամ, Հայաստանի նախագահի կողմից Հրանտ Վարդանյանին շնորհվել է Հայաստանի տնտեսության վաստակավոր աշխատողի կոչում (2009 թվական, հունվարի 21)<ref>[https://president.am/hy/press-release/item/2009/01/21/news-366/ ՆԱԽԱԳԱՀ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ ՀՐԱՆՏ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻՆ ՇՆՈՐՀԵԼ Է ՀՀ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՎԱՍՏԱԿԱՎՈՐ ԱՇԽԱՏՈՂԻ ՊԱՏՎԱՎՈՐ ԿՈՉՈՒՄ]</ref>: * Հրանտ Վարդանյանը հանրապետության տնտեսության զարգացման գործում ունեցած անձնական ներդրման և ավանդի համար Հայաստանի նախագահի կողմից հետմահու պարգևատրվել է «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» առաջին աստիճանի շքանշանով (2014 թվական, դեկտեմբերի 19)<ref>[https://president.am/hy/decrees/item/1592 Հ. Մ. ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻՆ «ՀԱՅՐԵՆԻՔԻՆ ՄԱՏՈՒՑԱԾ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ» 1-ԻՆ ԱՍՏԻՃԱՆԻ ՇՔԱՆՇԱՆՈՎ ՊԱՐԳԵՎԱՏՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ]</ref>։ * Հայաստանի Մասիս քաղաքի Գործարանային փողոցը վերանվանվել է Հրանտ Վարդանյանի անունով (2019 թվական, փետրվարի 5)<ref>[https://news.am/arm/news/494765.html Մասիսի Գործարանային փողոցը անվանափոխվեց Հրանտ Վարդանյանի անվան]</ref>։ * Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի Շահամիրյանների փողոցն անվանափոխվել է Հրանտ Վարդանյանի անունով (2021 թվական, հունիսի 22)<ref>[https://www.panorama.am/am/news/2021/06/22/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6-%D6%83%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%81-%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6/2524319/ Երեւանի փողոցներից մեկն անվանափոխվել է բարերար Հրանտ Վարդանյանի անվամբ]</ref>։ * Թողարկվել է «Գրանդ Հոլդինգի» հիմնադիր Հրանտ Վարդանյանի ծննդյան 75-ամյակին նվիրված նամականիշ, առաջին օրվա ծրար և գեղաթերթիկ (2024 թվական, սեպտեմբերի 30)<ref>[https://www.haypost.am/am/news/284 Թողարկվել է «Գրանդ Հոլդինգի» հիմնադիր Հրանտ Վարդանյանի ծննդյան 75-ամյակին նվիրված նամականիշ]</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * Аркадий Асрян "ГЕРОИ АРМЯНЕ", Ереван "Амарас" 2015, с. 349 == Արտաքին հղումներ == * [http://arka.am/ru/news/economy/24207/ Компания «Гранд Кенди» не только не уходит из Армении, но и расширяет присутствие на рынке] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Վարդանյան, Հրանտ}} [[Կատեգորիա:«Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի շքանշանի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:Անանիա Շիրակացու մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:Անձինք նամականիշերի վրա]] [[Կատեգորիա:Թոխմախի գերեզմանատանը թաղվածներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ տնտեսության վաստակավոր աշխատողներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բարերարներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գործարարներ]] [[Կատեգորիա:Հայ ճարտարագետներ]] ofrb2fr99lxgmtcb7hp7e5s0kfmzm92 0 535638 10357048 10356112 2025-06-18T00:11:12Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Տեղեկաքարտ Բնակավայր կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357048 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Համայնք | հայերեն անվանում = Մայհինգեն | բնօրինակ անվանում = Maihingen | զինանշան = DEU Maihingen COA.svg | դրոշ = | դրոշի նկարագրում = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշի լայնություն = | զինանշանի լայնություն = | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | lat_deg = 48 | lat_min = 58 | lat_sec = 0 | lat_dir = N | lon_deg = 10 | lon_min = 28 | lon_sec = 0 | lon_dir = E | CoordAddon = | CoordScale = | երկիր = Գերմանիա | ենթարկում = | երկրամասի տեսակ = երկրամաս | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Շրջան (վարչական միավոր){{!}}Շրջան | շրջան = Դոնաու Ռիս | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տվյալ կարգավիճակում = | տարածք = 14.16 | կենտրոնի բարձրություն = 425 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 1229 | մարդահամարի թվական = [[2010]] | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = կա | հեռախոսային կոդ = +49 9087 | փոստային ինդեքս = 86747 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = DON | իդենտիֆիկատորի տեսակ = Պաշտոնական կոդ | թվային իդենտիֆիկատոր = 09 7 79 176 | երկրի քարտեզ = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզ = | շրջանի քարտեզի չափ = | Վիքիպահեստում = Maihingen }} '''Մայհինգեն''' ({{lang-de| Maihingen}}), կոմունա [[Գերմանիա]]յում, [[Բավարիա]] երկրամասում։ Գտնվում է Ստորին Բավարիա վարչական շրջանի ենթակայության ներքո։ Մտնում է Դոնաու Ռիս շրջանի կազմի մեջ։ Բնակչությունը 1229 մարդ է ([[2010 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 31]]–ի տվյալներով<ref>[https://www.statistikdaten.bayern.de/genesis/online?language=de&sequenz=tabelleErgebnis&selectionname=12411-009r&sachmerkmal=QUASTI&sachschluessel=SQUART04&startjahr=2010&endjahr=2010 Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung – Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Quartale (hier viertes Quartal, Stichtag zum Quartalsende)]</ref>)։ Զբաղեցնում է 14.16 կմ² տարածք։ Պաշտոնական կոդ՝ ''09 7 79 176''։ == Պատկերասրահ == <gallery> Maihingen_Kirche.jpg Geburtshaus_Josef_Stimpfle_Maihingen.JPG </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://maihingen.de Պաշտոնական էջ] {{Դոնաու Ռիսի շրջան}} [[Կատեգորիա:Գերմանիայի բնակավայրեր]] 8zh6baqx5y0ifxxyw49oox0tlqkxa1q 0 540110 10357323 10011477 2025-06-18T10:55:07Z Kareyac 13198 10357323 wikitext text/x-wiki {{Երևանի փողոց |համայնք1= Կենտրոն վարչական շրջան |անուն=Նալբանդյան փողոց |սկիզբ=Հանրապետության Հրապարակ |ավարտ = Չարենցի փողոց |երկարություն= 1600<ref>Վ. Բելի, Ի. Բելայա-Բարսեղյան, Հայաստան. ճանապարհորդի հանրագիտարան, Երևան, ՀՍՀ գլխ. խմբ., 1990, 320 էջ (ռուսերեն), 107-րդ էջ (Երևանի կենտրոնի փողոցների երկարությունը)</ref> |լայնություն= |անվանում= Նալբանդյան |հիմնում= |պատկեր =Nalbandyan M..JPG|230pt | նկարագրություն=Միքայել Նալբանդյանի հուշարձանը }} '''Նալբանդյան փողոց''', փողոց [[Երևան]]ի [[Կենտրոն վարչական շրջան (Երևան)|Կենտրոն վարչական շրջանում]]։ Անվանվել է ի պատիվ հայ գրող և բանաստեղծ [[Միքայել Նալբանդյան]]ի։ Նախկինում փողոցը կոչվել է Սուլեյմանխանովսկայա, 1870 թվականին՝ Գուբերնատորսկայա, 1884 թվականին՝ [[Արշակ Տեր-Ղուկասով|Արշակ Տեր-Ղուկասյան]] փողոց, 1920 թվականին՝ Ազատամարտիկների փողոց, 1921 թվականից՝ [[Միքայել Նալբանդյան]]ի փողոց։ Նախկինում փողոցը գտնվել է [[Երևան]]ի կենտրոնական հատվածում՝ պատմական գոտում։ Քաղաքի գլխավոր մայրուղիներից մեկն էր, որը մտել է եռաճառագայթ համակարգի կանոնավոր պլանի կառուցվածքի մեջ։ Սկսվել է Տաճարային ([[Շահումյանի անվան պուրակ (Երևան)|Շահումյանի]]) հրապարակից և ձգվել դեպի հյուսիս-արևելք, որոշ թեքումով դեպի Աստաֆյան փողոց՝ կապելով ամրոցը և Առևտրային հրապարակը կենտրոնական բնակարանների հետ և բացելով հյուսիս-արևելյան մասը քաղաքի այգիների պարագծով։ Նախկինում [[Արշակ Տեր-Ղուկասով|Տեր-Ղուկասյան]]ի փողոցը ձգվել է դեպի ներկայիս Վազգեն Սարգսյան փողոց և դուրս եկել Շուկայի հրապարակ ([[Շահումյանի անվան պուրակ (Երևան)|Շահումյանի հրապարակ]])<ref name="Marieta">Мариетта Гаспарян, Архитектура Еревана XIX-начала XX века, Երևան, «Հուշարձան» հրատարակչություն, 2008 թ․</ref>։ == Պատմություն == Փողոցի երկարությունը, համաձայն 1906-1911 թվականների հատակագծի, Շուկայի փողոցից (ներկայումս՝ [[Մովսես Խորենացու փողոց (Երևան)|Մովսես Խորենացի փողոց]]ի հատված) մինչև ծայրամաս կազմել է 1735 մետր։ Փողոցի բարեկարգման և շինարարական աշխատանքները սկսվել են 1860-ական թվականներին և շարունակվել են մինչև 1890-ականները։ Հենց այդ ժամանակահատվածում փողոցը ստանում է դրան բնորոշ ճարտարապետական ամբողջական, կոկիկ ու ներկայանալի տեսքը այդտեղ կառուցված հասարակական և վարչական հաստատությունների առկայության շնորհիվ<ref name="Marieta" />։ Մոտավորապես 1860-ական թվականներին կոչվել է Սուլեյմանխանովսկայա փողոց, 1870 թվականներին՝ Նահանգային, քանի որ այստեղ՝ [[Դեղատան փողոց (Երևան)|Դեղատան փողոց]]ի անկյունում գտնվում էր Էրիվանի գեներալ-նահանգապետի շենքը, ով այն ժամանակ իր նստավայրը ամրոցից տեղափոխեց քաղաք։ 1884 թվականից փողոցը կրում է [[Արշակ Տեր-Ղուկասով|Արշակ Տեր-Ղուկասյան]]ի անունը, այն բանից հետո, երբ Կայսրը բավարարեց [[Երևան]]ի Նահանգային փողոցի վերանվանման վերաբերյալ Քաղաքային խորհրդի միջնորդությունը, որն այդ ժամանակ դեռ կոչվում էր Սուլեյմանխանովսկայա<ref>Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆոնդ 117, թղթապանակ 1, գործ 21</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Արշակ Տեր-Ղուկասով|Ա. Տեր-Ղուկասյան]]ը (1819-1881), ում անգլիացի գիտնական-ճանապարհորդ [[Հենրի Լինչ|Հ. Ֆ. Բ. Լինչ]]ը հիշատակում է որպես «ռուսական բանակի դիվիզիայի ամենափայլուն գեներալը»<ref>Հենրի Լինչ, «Անգլիացի ճանապարհորդը հայերի մասին», էջ 39</ref> և ով պարգևատրվել է հայրենական և մի շարք այլ շքանշաններով և դարձել 1877 թվականի թուրքական արշավանքի հերոսը՝ փրկելով հազարավոր հայերի ռազմական գործողությունների տարածքներից<ref name="Marieta" />։ Քաղաքի կենտրոնում փողոցն անցնցել է հարավ-արևելյան հրապարակով ու Քաղաքային բուլվարի (ներկայումս՝ [[Շահումյանի անվան պուրակ (Երևան)|Շահումյանի հրապարակ]]ի) երկայնքով և այդ հատվածում ունեցել է համապատասխանաբար միակողմանի կառուցապատում։ Տեր-Ղուկասյանի փողոցի առաջին շենքը, որը միաժամանակ մտել է Տաճարային հրապարակի անսամբլի մեջ Թիֆլիսի առևտրային բանկն էր (N2), հաջորդ անկյունը զբաղեցրել է քաղաքի առաջին հայտնի դեղատներից մեկը, որի անունով էլ հետագայում կից փողոցը կոչվեց [[Դեղատան փողոց (Երևան)|Դեղատան]]<ref name="Marieta" />։ == Նշանակալի օբյեկտներ == * [[Հանրապետության հրապարակ (մետրոյի կայարան)|Հանրապետության հրապարակ մետրոյի կայարան]] * [[Ալեքսանդր Սպենդիարյանի տուն-թանգարան]] * [[Ազգային անվտանգության ծառայություն]] * Հրշեջ դեպոյի շենք, 1930 (ճարտարապետներ՝ [[Նիկողայոս Բունիաթյան]], [[Աննա Տեր-Ավետիքյան]], [[Կոստանդին Հովհաննիսյան]]) * ՎՏԲ-Հայաստան բանկ * Հայբիզնեսբանկ * Վլադիմիր Ենգիբարյանի անվան բռնցքամարտի մասնագիտացված մարզադպրոց * [[ՀՀ Ոստիկանություն]] * Վարչական շենք. Արհմիությունների տունը և Կապի նախարարությունը * ՀՀ սոցիալական ապահովության պետական ծառայություն * Հայաստանում Չեխիայի դեսպանություն == Հուշարձաններ == * [[Միքայել Նալբանդյանի հուշարձան (Երևան)]] * [[Անդրեյ Սախարովի հուշարձան (Երևան)|Անդրեյ Սախարովի հուշարձան]] * [[Ասորի ժողովրդի 1915 թ. անմեղ զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձան]] * [[Միացյալ խաչ (հուշարձան, Երևան)]] * [[Հայ բարերարների ճեմուղի]] * Ակսել Բակունցի հուշակոթող == Հատվող փողոցներ == * [[Մելիք-Ադամյան փողոց (Երևան)|Մելիք-Ադամյան փողոց]] * [[Փավստոս Բուզանդի փողոց (Երևան)|Փավստոս Բուզանդի փողոց]] * [[Արամի փողոց]] * [[Վարդանանց փողոց (Երևան)|Վարդանանց փողոց]] * [[Պուշկինի փողոց (Երևան)|Պուշկինի փողոց]] * [[Թումանյան փողոց (Երևան)|Թումանյան փողոց]] * [[Սայաթ-Նովայի պողոտա (Երևան)|Սայաթ-Նովայի պողոտա]] * [[Խանջյան փողոց (Երևան)|Խանջյան փողոց]] * [[Մոսկովյան փողոց (Երևան)|Մոսկովյան փողոց]] * [[Ալեք Մանուկյան փողոց (Երևան)|Ալեք Մանուկյան փողոց]] * [[Իսահակյան փողոց (Երևան)|Իսահակյան փողոց]] * [[Չարենցի փողոց (Երևան)|Չարենցի փողոց]] == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="120"> Yerevan Sakharov Square 01.jpg|Սախարովի հրապարակ Արքունական պալատը և Նահանգական գանձատունը 10.JPG Andrei Sakharov monument in Yerevan 03.JPG|[[Անդրեյ Սախարովի հուշարձան (Երևան)]] Ասորի ժողովրդի 1915թ. անմեղ զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձան (1).jpg|[[Ասորի ժողովրդի 1915 թ. անմեղ զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձան]] Միացյալ խաչ (1).JPG|[[Միացյալ խաչ (հուշարձան, Երևան)]] Հայ բարերարների ճեմուղի 02.JPG|[[Հայ բարերարների ճեմուղի]] Administrative Building of the National Security 02.JPG|[[Ազգային անվտանգության ծառայություն]] Republic Square Metro Station Fountains in Yerevan 2019-06-20v2.jpg|[[Հանրապետության հրապարակ (մետրոյի կայարան)|Հանրապետության հարպարակ մետրոյի]] շատրվանները Yerevan Axel Bakunts memorial.jpg|Ակսել Բակունցի հուշակոթողը Al. Spendiaryan, (2).JPG|Ալեքսանդր Սպենդարյանի հուշակոթողը Nalbandyan Yerevan.jpg 2014 Erywań, Ulica Nalbandiana 3.jpg |«Գաստրոնոմի» շենքը (ճարտարապետներ՝ Բաբկեն Հակոբյան, Գոհար Գրիգորյան) Վլադիմիր Ենգիբարյանի անվան բռնցքամարտի մասնագիտացված մարզադպրոց.jpg|[[Վլադիմիր Ենգիբարյան]]ի անվան բռնցքամարտի մասնագիտացված մարզադպրոց Knoren Abrahamyan's plaque, Yerevan.jpg|[[Խորեն Աբրահամյան]]ի հուշատախտակը Երևանի Նալբանդյան փողոցում Nalbandyan street, Yerevan.jpg </gallery> == Տես նաև == * [[Երևանի փողոցների ցանկ]] * [[Երևանի վարչական բաժանում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * Երևան քաղաքի հասցեների տեղեկատու, Երևան, 1983, էջեր 369-506, Երևան քաղաքի փողոցների անվանումները * [https://www.yerevan.am/edfiles/files/avagani%2028.11/1.pdf Երևան քաղաքի քաղաքային նշանակության փողոցների ցանկ] * {{Գիրք:Ավագյան:Երևանի փողոցները}} * [https://www.youtube.com/watch?v=HXkGd7q11-I Նալբանդյան փողոց, մաս 1-ին] * [https://www.youtube.com/watch?v=-7q-HxFjep4 Նալբանդյան փողոց, մաս 2-րդ] * [https://drive.google.com/drive/u/1/folders/1YR5z6NLY2_MDXHcl4mxy5gaHhvMP6oc- Մարիետտա Գասպարյան «Երևանի XIX-XX» դարի սկզբի ճարտարապետությունը (ռուսերեն)] {{ՎՊԵ}} [[Կատեգորիա:Երևանի փողոցներ]] 7vw3zeifpuw734qnraxxwk3vvq0f529 0 545137 10356989 10356216 2025-06-18T00:09:25Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Տեղեկաքարտ Բնակավայր կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356989 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Համայնք | հայերեն անվանում = Ֆուքսթալ | բնօրինակ անվանում = Fuchstal | զինանշան = DEU Fuchstal COA.svg | դրոշ = | դրոշի նկարագրում = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշի լայնություն = | զինանշանի լայնություն = | պատկեր = Jugendstilhaus.jpg | պատկերի նկարագրում = | lat_deg = 47 | lat_min = 56 | lat_sec = 0 | lat_dir = N | lon_deg = 10 | lon_min = 49 | lon_sec = 0 | lon_dir = E | CoordAddon = | CoordScale = | երկիր = Գերմանիա | ենթարկում = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = Լեխի Լանդսբերգ | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տվյալ կարգավիճակում = | տարածք = 39,73 | կենտրոնի բարձրություն = 666 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 3464 | մարդահամարի թվական = [[2010]] | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = կա | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = LL | իդենտիֆիկատորի տեսակ = Պաշտոնական կոդ | թվային իդենտիֆիկատոր = 09 1 81 121 | կայք = | երկրի քարտեզ = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզ = | շրջանի քարտեզի չափ = | Վիքիպահեստում = Fuchstal }} '''Ֆուքսթալ ''' ({{lang-de|Fuchstal}}), կոմունա [[Գերմանիա]]յի [[Բավարիա]] երկրամասում։ Գտնվում է Լեխի Լանդսբերգի վարչական շրջանի ենթակայության տակ։ Մտնում է Կրոնախ շրջանի կազմի մեջ։ [[Բնակչություն]]ը ՝ 3464 մարդ է ([[2010 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 31]]–ի տվյալներով<ref>[https://www.statistikdaten.bayern.de/genesis/online?language=de&sequenz=tabelleErgebnis&selectionname=12411-009r&sachmerkmal=QUASTI&sachschluessel=SQUART04&startjahr=2010&endjahr=2010 Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung – Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Quartale (hier viertes Quartal, Stichtag zum Quartalsende)]</ref>)։ Զբաղեցնում է 39,73 կմ² տարածք։ Պաշտոնական կոդ՝ '' 09 1 81 121''։ Բաժանված է երեք գյուղական համայնքի։ == Պատկերասրահ == <gallery> Fuchstal_leeder_luitpold01.jpg| <!--Leeder: Historische Taverne Luitpold]]--> Leeder ort.jpg| <!--Fuchstal: Ortsansicht des Ortsteils Leeder]]--> Huegelgrab.jpg| <!--Hügelgräber im Wald bei Maria Stock]]--> Lech unterhalb der Staustufe von Seestall 2.JPG Leeder stadel.jpg| <!--Der "Herrschaftliche Stadel" an der Hauptstrasse in Leeder]]--> DEU Asch (Fuchstal) COA.png| <!--Das alte Wappen der ehemaligen Gemeinde Asch]]--> DEU Leeder COA.png| <!--Das alte Wappen der ehemaligen Gemeinde Leeder]]--> Fuchstal_leeder_kirche01.jpg| <!--Leeder: Pfarrkirche Mariae Verkündigung]]--> </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.fuchstal.de/ Պաշտոնական էջ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140517123240/http://fuchstal.de/ |date=2014-05-17 }} {{Լեխի Լանդսբերգի շրջան}} [[Կատեգորիա:Գերմանիայի բնակավայրեր]] r9vpo30yf90v7ac6ozexpwjy8haxjx2 0 552396 10357041 10356119 2025-06-18T00:11:03Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357041 wikitext text/x-wiki '''Ֆինանսներ''' ({{lang-fr|finances}}՝ դրամական միջոցներ), գիտական գրականության մեջ սահմանվում է որպես տնտեսական հարաբերությունների ամբողջություն, որոնք ծագում են դրամական միջոցների կենտրոնացված և ապակենտրոնացված ֆոնդերի ձևավորման, բաշխման և օգտագործման ընթացքում։ Սովորաբար խոսքը պետության կամ տնային տնտեսությունների նպատակային ֆոնդերի մասին է։ Ֆինանսների բնագավառում կարևորագույն հասկացություն է «[[Պետական բյուջե|բյուջե]]ն»։ Արևմտյան գիտական գրականության մեջ ֆինանսների ընդհանուր սահմանումներ չեն տրվում, ֆինանսները սահմանվում են բավականին ընդլայնված կերպով։ Սովորաբար որոշակիացվում է, թե որ ֆինանսների մասին է գնում խոսքը. հանրային, մասնավոր կամ անձնական ֆինանսեր։ Հանրային ֆինանսեր ասելով՝ հասկանում են պետական ռեսուրսների, եկամուտների հաշվեկշռի և ծախսերի ձևավորման և օգտագործման գործընթացն ու մեխանիզմը, ինչպես նաև ղեկավարման համապատասխան մեթոդները {{sfn|Bastable|1903|էջ=1-5}}։ Մասնավոր ֆինանսների հասկացության տակ հասկանում են «փողերի կառավարումը»{{sfn|Gomez|2008|էջ=3}} կամ «փողերի կառավարման արվեստն ու գիտությունը» {{sfn|Khan|2004|էջ=1}}։ Այդկերպ «ֆինանսական մենեջմենթ», «կառավարման ֆինանսներ», «մասնավոր ֆինանսներ» և «բիզնես ֆինանսներ» հասկացությունները գործնականում համազոր են և փոխկապակցված են{{sfn|Bhala|2006|էջ=5}}{{sfn|Fabozzi|2009|էջ=3-5}}։ Ֆինանսների տեսությունը ուսումնասիրում է գնագոյացման տեսությունը, կապիտալի ձևավորումը, պորտֆելների տեսությունը, ֆինանսական ակտիվների, օպցիոնների գնագոյացման տեսությունը և մի շարք այլ տեսություններ, որոնք հիմնվել են Գ. Մարկովիցի, Ու. Շարպի, Ռ. Մերտոնի, Ֆ. Մոդիլյանիի, Մ. Միլերի, Ջ. Թոբինի, Ա. Բլեքի և այլոց կողմից։ «Ֆինանսներ» հասկացության տակ հասկանում են նաև տնտեսագիտական գիտությունն ու հայեցակարգը, որ ուսումնասիրում է տնտեսագիտական հարաբերությունների համապատասխան ոլորտը։ «Ֆինանսներ» բառը հաճախ գործածվում է կենցաղում՝ մատնանշելու փողը։ «Ֆինանսավորում» եզրը նշանակում է «ապահովում դրամական միջոցներով»։ == Ֆինանսների դասակարգումը == Ավանդաբար ֆինանսները բաժանվում են հանրային ֆինանսների (կենտրոնացված, պետական և մունիցիպալ ֆինանսներ) և մասնավոր ֆինանսների (ապակենտրոնացված)։ Վերջիններս իրենց մեջ ներառում են ինչպես կորպորատիվ ֆինանսները (կազմակերպությունների ֆինանսներ), այնպես էլ տնային տնտեսությունների ֆինանսները (անձնական և ընտանեկան ֆինանսներ)։ Հանրային և մասնավոր ֆինանսների էական տարբերությունն այն է, հանրային ֆինանսների և մասնավոր սեկտերի ֆինանսների առջև տարբեր նպատակներ են դրված (Մ. {{sfn|Рау|1867|էջ=5-7}} {{sfn| Adams H. C.|1899|էջ=3-4}} {{sfn| Backhaus J. G., Wagner R. E.|2004|էջ=21-22}} {{sfn|Bаrns|1920|էջ=50-51}} {{sfn|Bastable|1903|էջ=41-45}} {{sfn|Bullock|1906|էջ=11-15}} {{sfn|Dalton|1922|էջ=17-22}} {{sfn|Higgs|1919|էջ=1-3}} {{sfn|Jain|2008|էջ=3-7}})։ Մասնավոր սեկտորի գլխավոր նպատակը շահույթի ստացումն է, այսինքն՝ կապիտալի փոխանակային արժեք առավելագույն մեծացումը արտադրության և/կամ սպեկուլյացիայի ճանապարհով։ Իր հերթին հանրային ֆինանսների նպատակը համազգային և տարածաշրջանային մակարդակներում օգտագործվող հասարակական բարիքների բաշխումն ու վերաբաշխումն է{{sfn|Масгрейв|2009|էջ=21-30}} {{sfn|Adair|2006|էջ=11}} {{sfn|Banks|2007|էջ=4}} {{sfn|Besley|2009|էջ=4-5}} {{sfn|Detscher|2003|էջ=3-4}} {{sfn|Jain|2008|էջ=4-5}} {{sfn|João|2001|էջ=3}} {{sfn|Katsioloudes|2006|էջ=188}} {{sfn|Moyer|2009|էջ=2}} {{sfn|Weaver|2001|էջ=11-12}})։ Բացի այդ՝ հանրային ֆինանսների համար առաջնային են ծախսումները, որովհետև ֆինանսավորում է կատարվում հանրային կրթության հատուկ առաջադրանքների և գործառույթների համար։ Մասնավոր ֆինանսների համար առաջնային են եկամուտները, ողջ գործունեությունը ուղղված է եկամտի ստացմանը, որը հետագայում օգտագործվում է տվյալ անձի ցանկությամբ։ Կապված տնային տնտեսությունների և կորպորատիվ ֆինանսների էական տարբերության հետ՝ այդ կատեգորիաները դիտարկվում են որպես առանձին բաժիններ, այդպիսով՝ ֆինանսները ստորաբաժանվում են. * [[հանրային ֆինանսներ]] * [[կորպորատիվ ֆինանսներ]] * [[անձնական ֆինանսներ]] Մասնավոր ֆինանսներում առանձնացվում են ֆինանսական ծառայությունների ոլորտը, վարկային կազմակերպությունների (բանկեի) ֆինանսները և ապահովագրական ընկերությունների ֆինանսները։ Երբեմն առանձնացվում են նաև ոչ առևտրային կազմակերպությունների ֆինանսները, ինչպես նաև փոքր բիզնեսների ֆինանսները։ == Ֆինանսների գիտական հայեցակարգեր == Ֆինանսները (առաջին հերթին՝ հանրայինները) ուսումնասիրվում են «Ֆինանսներ», «Ֆինանսներ և վարկ», «Ֆինանսներ, դրամական շրջանառություն և վարկ» գիտական հայեցակարգերի շրջանակներում։ Հետևյալ հայեցակարգերը ուսումնասիրում են փողը և հասարակական-տնտեսական հարաբերությունները, որոնք կապված են նյութական ռեսուրսների ձևավորման, բաշխման և օգտագործման հետ։ Ֆինանսները կիրառական տնտեսագիտական հայեցարգ են։ Ֆինանսների կառավարումը (առաջին հերթին՝ մասնավորները) ուսումնասիրվում է ֆինանսական մենեջմենթի շրջանակներում։ Բանկի ֆինանսների կառավարումը սովորաբար ուսումնասիրվում է «Բանկային գործ»-ի շրջանակներում։ Ֆինանսական հոսքերի նկատմամբ կառավարումը ուսումնասիրվում է «Ֆինանսական վերահսկողություն» առարկայի շրջանակներում։ Ֆինանսական տեղեկատվության վերլուծության մեթոդներն ու մոդելները ուսումնասիրվում են ֆինանսական մաթեմատիկայի շրջանակներում։ Ֆինանսական մաթեմատիկան ֆինանսների կառավարման հիմքն է։ == «Ֆինանսներ» եզրի ձևակերպումները == === «Արևմտյան» հայեցակարգ === [[Պատկեր:ManhattanfromBrooklyn.JPG|thumb|Ֆինանսական թաղամաս. Մանհեթեն]] «Ֆինանս» եզրի ժամանակակից ձևակերպումները սկիզբ են առնում կամերալիզմում՝ մերկանտիլիզմի գերմանական տարբերակում, այն գիտության, որը զբաղվում էր պետական բյուջեի ձևավորման և նպատակային օգտագործման {{sfn|Рау|1867|էջ=1-4}} {{sfn| Adams H. C.|1899|էջ=5}}{{sfn| Backhaus J. G., Wagner R. E.|2004|էջ=4-6}}{{sfn| Cohn G.|1895|էջ=15-24}}{{sfn| Plehn Carl.C.|1909|էջ=1-6}}։ Կամերալիստները, ֆինանսեր ասելով, հասկանում էին եկամուտների տնօրինումը, որոնք ուղղված են պետության պահանջմունքների բավարարման համար։ «Կամերակ գիտություն» և «ֆինանսական գիտություն» հասկացությունները արևմտյան գրականության մեջ երբեմն գործածվում էին որպես հոմանիշներ, բայց նրանից հետո, երբ տնտեսության կառուցվածքում առանձնացվեցին կամեր-կոլեգիաներ, որոնց կազմի մեջ մտնում էր ոստիկանությունը, «ֆինանսներ» տերմինը ձեռք բերեց ինքնուրույն, ավելի նեղ իմաստ. «...քաղաքական գործունեության ճյուղ, որն ունի նպատակ ձեռք բերելու, պահպանելու և պետական իշխանության նյութական արժեքների օգտագործման համար։ Այն գործածվում է սեփական տնտեսության կամ պետական եկամուտների և ծախսերի իրացման համար։ Կառավարության հենց այս գործառույթներն էլ կազմում են ֆինանսների, կառավարական տնտեսության կամ պետական տնտեսության առարկան»{{sfn|Рау|1867|էջ=1}} (մինչհեղափոխական Ռուսաստանում ևս եզրը կրում էր նույն իմաստը, ինչը որ գործածվում էր նաև Գերմանիայում (տես {{sfn| словарь Брокгауза и Ефрона|1902|էջ=867-881}}). Անգլալեզու գրականության մեջ XIX դարի երկրորդ կեսում և ХХ դարի առաջին կեսում «ֆինանսներ» եզրը չէր ձևակերպվում այնպես միանշանակ, ինչպես գերմանականում։ Մասնավորապես, Վեբստերի բառարանում (1886 թվականի հրատարակչություն) խոսվում էր այն մասին, որ ֆինանսերը ղեկավարողի կամ պետության եկամուտներն են (revenue)։ Երբեմն էլ ֆինանսները ձևակերպվում են որպես ֆիզիկական անձի եկամուտներ»{{sfn|Webster|1886|էջ=512}}։ Այդկերպ, այդ բնորոշումը ցույց է տալիս այդ ժամանակվա արևմտյան գիտնականների նեղ շրջանակի տեսակետները, համաձայն որոնց ֆինանսների ոլորտը սահմանափակվում էր միայն պետության եկամուտներով{{sfn| Adams H. C.|1899|էջ=20-21}}{{sfn|Bastable|1903|էջ=7}}{{sfn|Յանջուլ|2002|էջ=52-53}} և, բացի այդ, ցույց է տալիս «ֆինանսներ» տերմինի ոչ միայն տնտեսության ոլորտի մեջ հասարակական գործածությունը, այլև՝ մասնավոր։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսում ֆինանսների ենթատեքստում խոսվում է ոչ միայն պետական եկամուտների և ծախսումների, այլև արժեթղթերի սպեկուլյացիաների, կապիտալի կուտակման և բանկային կապիտալի տոկոսային դրույքի՝ որպես ֆինանսական գիտության կարևոր ասպեկտների մասին (տես, օրինակ{{sfn| Patterson|1868|էջ=}})։ Անգլիացի հեղինակ Գ. Քինգի «Ֆինանսների տեսություն» գրքում ընդհանրապես չի հիշատակվում տնտեսության հասարակական սեկտորը, այլ խոսքը շահույթի, ակտուար հաշվարկների, փոխատվական կապիտալի պարզ և բարդ տոկոսադրույքների մասին է{{sfn|King|1898|էջ=}}։ Այդ տեսանկյունից՝ նշանակալի է նաև Ֆ. Քլիվլենդի ֆինանսների վերաբերյալ ձևակերպումը. «Ֆինանսները բիզնեսի ճյուղ է, որը գործ ունի կազմակերպության կառավարման համար անհրաժեշտ ֆոնդերի ստացման և ծախսման հետ։ … Ի˚նչ են ֆոնդերը։ Ինչպե˚ս ստանալ։ Ինչպե˚ս կառավարել։ Այդ երեք հարցերի պատասխանները ներկայացնում են ֆինանսների ողջ ոլորտը»{{sfn|Cleveland|1902|էջ=7-8}}։ Նշանակալի է այն, որ [[Կառլ Մարքս]]ը իր «Կապիտալում» գործածում է «ֆինանսներ» հասկացությունը դրամական կապիտալի, բանկերի և բորսաների ենթատեքստում{{sfn|Կ. Մարքս|1973|էջ=149}}։ «Ֆինանսներ» եզրի իմաստային բովանդակության փոփոխությունը տնտեսության հասարակական ոլորտից դեպի անհատական կատարվել է մետոնոմիայի արդյունքում (համաձայն [[Կառլ Պլեն]]ի «Ներածություն հասարակական ֆինանսներ»{{sfn| Plehn|1909|էջ=}} (1921))։ Որպես հետևանք՝ առանց որոշակիացնող ածականների գործածման («հասարակական» (public), «անձնական» (personal), «կորպորատիվ» (corporate)), «ֆինանսներ» եզրը ստացել է ավելի լայն իմաստ, քան նախկին ում էր, և, բացի հասարակական ոլորտից, սկսել է ներառել կապիտալի, [[շահույթ]]ի, կազմակերպությունների ու մասնավոր անձանց ծախսերի ու եկամուտների վերաբերյալ հարցեր։ Դրա հետ կապված՝ մետոնոմիայի արդյունքում առաջացած «ֆինանսական» (financial) ածականի երկիմաստությունը բացառելու համար Կ. Պլենը, նրանից հետո էլ և Մ. Հանթերը, ցույց տվեցին, որ հասարակական ֆինանսների եհտ լկապված՝ նախընտրելի է գործածել «ֆիսկալ» (fiscal) եզրը։ Այս դեպքում գործածելով «ֆիսկալ տարեթիվ», ոչ թե «ֆինանսական տարեթիվ»{{sfn|Plehn|1909|էջ=1-3}}{{sfn|Hunter|1921|էջ=3-4}}։ Առանց տնտեսության հասարակական ոլորտին վերաբերող որոշակիացնող ածականների՝ «ֆինանսներ» եզրի գործածումը հատկանշանական էր, առաջին հերթին, գերմանական գիտական դպրոցի համար։ Ֆինանսների այդպիսի ձևակերպումը՝ կապված տնտեսության հասարակական ոլորտի հետ, ցույց է տալիս արևմտյան ֆինանսական գիտության սկզբանական փուլը, և ներկայումս այն արդիական չէ։ Մեկ այլ ծայրահեղություն է «ֆինանսներ» եզրի գործածումը (առանց որոշակիացնող ածականների) միայն տնտեսության մասնավոր ոլորտի համար։ Նման մոտեցումը հազվադեպ չէ հանդիպում և արևմտյան ժամանակակից գիտական ու ուսումնական գրականության մեջ (տես, օրինակ{{sfn| Բոդի Զ., Մերտոն Ռ.|2005|էջ=}}{{sfn|Fama, Miller|1972|էջ=}}{{sfn|Գրոպելի Նիկբախտ|1993|էջ=}}{{sfn|Schinasi|2005|էջ=}}{{sfn|Weston|1994|էջ= 7-26}})։ Ժամանակակից արևմտյան գրականության մեջ գերակշռող մոտեցումը «ֆինանսներ» եզրի օգտագործումն է որոշակիացնող ածականներով (public, personal, corporate) և ընդհանուր եզրի բազմիմաստ ձևակերպումը (առանց որոշակի ածականների)։. «Հասարակական ֆինանսները» կապվում են պետության (կամ տեղական իշխանության) գործունեության հետ, որը ստանում և գործածում է միջոցներ, որոնք անհրաժեշտ են գործառույթների կատարման{{sfn|Plehn|1909|էջ=1}}, պետական ռեսուրսների ձևավորման և օգտագործման գործընթացի և կառուցվածքի, վարչական վերահսկողության համապատասխանող եկամուտների և ծախսերի հավասարակշռության հետ{{sfn|Bastable|1903|էջ=1-5}}։ Որոշ հեղինակներ{{sfn|Dalton|1922|էջ=3-4}} նաև ընդգծում են, որ հասարակակն ֆինանսների առարկան գտնվում է տնտեսագիտության և քաղաքականության սահմանին, ինչպես նաև նշում են, որ ժամանակակից հասարակություններում պետական իշխանության մարմինների եկամուտները և ծախսերը բաղկացած են, գրեթե ամբողջապես, դրամական մուտքերից։ Հասարակակն ֆինանսների հիմքում ընկած է հասարակական բարիքների բաշխման տեսությունը։ Նրա էությունն այն է, որ գոյություն ունեն բարիքներ (ազգային պաշտպանություն, հասարակակն կարգի պահպանում, ճանապարհներ և այլն), որոնց պահանջմունքը հնարավոր չէ բավարարել և վճարվումն է անհատական կարգով՝ ապրանքա-դրամական փոխանակության ճանապարհով։ Որպես հետևանք՝ նման կոլեկտիվ բարիքների պահանջմունքը չի կարող իրագործվել շուկայական մեխանիզմի միջոցով։ Դրանից ելնելով՝ հասարակական բարիքների բաշխումն իր վրա է վերցնում պետությունը՝ ի դեմս իշխանության կենտրոնական և տեղական մարմինների համապատասխան մակարդակների բյուջեների միջոցով։ «Պետական ծախսերը հասրաակության պահանջմունքները մի մասն են, որտեղ պետությունը կարգավորող մարմնի դեր է կատարում» {{sfn|Bastable|1903|էջ=9}}։ Ֆիսկալ և բյուջետային գործիքների միջոցով ոչ միայն բաշխվում են հասարակակն բարիքները, այլը նրանք վերաբաշխվում են։ Մասնավորապես՝ վերաբաշխումը կարող է կատարվել ապահոված քաղաքացիների համար բարձր հարկերով և ցածր եկամուտներ ունեցող քաղաքացիների համար էլ սուբսիդիաների տրամադրմամբ։ Այդպես, բնակչության բարձր և ցածր եկամուտ ունեցողների միջև վերաբաշխման ճանապարհով իրագործվում է սոցիալական արդարության և մարդասիրության հայեցակարգը. «Եթե մենք կարծում ենք, որ հասարակության բարոյական պարտքն ընդհանուր առմամբ թույլերին օգնություն ցուցաբերելն է, ապա աղքատներին օգնությունը ընդհանուր բարիք է ստեղծում» {{sfn|Plehn|1909|էջ=25}}։ Կորպորատիվ ֆինանսները կապված են կազմակերպության բաժնետերերի բարեկեցությունը առավելագույնի հասցնելու նպատակով ֆոնդերի կամ ռեսուրսների ձեռքբերման և բաշխման{{sfn|www.britannica.com||էջ=}}, ռեսուրսների արդյունավետ կառավարման, կազմակերպության նպատակներին հասնելու դրամական հոսքերի հետ, ինչը ենթադրում է «ռեսուրսների պլանավորում և վերահսկողություն (այնտեղից, որտեղից նրանք ձեռք են բերվում), ռեսուրսների բաշխում, վերջնական ստուգում և վերահսկողություն (արդյունավետ է օգատգործվում, թե ոչ)»{{sfn|Watson D. Head A.|2010|էջ=2-3}}։ Արևմտյան հեղինակներն առանձնացնում են կորպորատիվ ֆինանսների երկու հիմնական հայեցակարգեր՝ ռիսկի և եկամտաբերության հարաբերությունը և փողերի ժամանակային արժեքայնության հայեցակարգը։ Որոշ հեղինակներ{{sfn|Bossaerts|2001|էջ=3}} ֆինանսները բնորոշում են որպես ռիսկի կառավարում և գնահատակն՝ ելնելով նրանից, որ «կազմակերպությունը ռիսկային դրամակն հոսքերի ամբողջություն է»։ === Խորհրդային հայեցակարգ === Համաշխարհային ֆինանսական գիտության մեջ հատուկ տեղ է զբաղեցնում խորհրդային (սոցիալիստական) ֆինանսների տեսությունը, որը հասարակական ֆինանսների արևմտյան տեսության ժամանակակից տարբերակն էր՝ հարմարեցված տնտեսության խորհրդային մոդելին և մարքսիզմի գաղափարներին{{sfn|Զախարչենկով|2011|էջ=}}. Առաջին հերթին, հարկավոր է նշել, որ Կառլ Մարքսը, ի հակադրություն ֆինանսների և անձնական բարիքների միջոցով հասարակական բարիքների բաշխման տեսությանը, առաջարկեց հասարակության մեջ բարիքների բաշխման համակարգը, որը հիմնված էր կոլեկտիվիզմի գաղափարի վրա և դիտարկում էր արժեքի չափումը ոչ թե միջնորդավորված փողի միջոցով, այլ անմիջականորեն աշխատանքային ժամանակի միջոցով (առավել ընդլայնված՝ աշխատանքի միջոցով)։ «Յուրաքանչյուր առանձին արտադրողի անհատական աշխատանքային ժամանակը հասարակական աշխատանքային օրվա նրանց տրված հատվածն է, նրանց մասնաբաժինը։ Նա հասարակությունից ստանում է անդորրագիր այն մասին, որ իրեն տրված է Иաշխատանքի ինչ-որ քանակ (իր աշխատանքի հաշվին, հասարակական ֆոնդերի օգտին), և այդ անդորրագրով հասարակական պաշարներից ստանում է օգտագործման առարկաների այնպիսի քանակություն, որի վրա ծախսվել է նույնքան աշխատանք» {{sfn|Կ. Մարքս,Ֆ. Էնգելս|1954|էջ=17-18}}։ Բարիքների բաշխման նման համակարգը չէր ենթադրում փողի առկայություն, այդ իսկ պատճառով խորհրդային տնտեսագետները սոցիալիզմի ժամանակաշրջանը դիտարկում էին որպես «ուղղակի ապրանքափոխանակության անցման սկիզբ և փողի, վարկերի, ֆինանսների »{{sfn|Դյաչենկո|1974|էջ=404}} և ելնում էին նրանից, որ սոցիալիզմի հաղթանակից հետո «ֆինանսները „կթաղվեն“ որպես կապիտալիզմի մնացուկ»{{sfn|Դյաչենկո|1974|էջ=403}}։ Սակայն խորհրդային իշխանության առաջին տարիների գործունեությունը ցույց տվեց, որ դեռ վաղ էր հրաժարվել փողից՝ որպես արժեքի չափման միավորից։ Կոմունիստական գաղափարախոսությունը պետք է ճանաչեր, որ փողերը կմնան ԽՍՀՄ-ում որպես բուրժուական տնտեսության գործիք, որը, Ի. Ստալինի խոսքերով, «իր ձեռքն է վերցրել Խորհրդային իշխանությունը և հարմարացրել է սոցիալիզմի հետաքրքրություններին»{{sfn|Դյաչենկո|1957|էջ=25}}։ Տնտեսության խորհրդային մոդելի հիմնական առանձնահատկություններից մեկն արդեն երկրորդ հնգամյակի վերջում (1938 տարեթիվ) այն էր, որ հանրային սեփականության մասնաբաժինը կազմում էր երկրի արտադրական ֆոնդերի 98,7 %-ը{{sfn|Դյաչենկո|1974|էջ=133}}։ Այսինքն՝ տնտեսությունը փաստորեն հանրային տնտեսության կարգավիճակ ուներ, իսկ պետությունը հասարակության անունից ամբողջովին իր վրա էր վերցրել բարիքների բաշխումը։ ԽՍՀՄ-ի պետական բյուջեից ծածկվում էին ոչ միայն ծախսերը, որ ավանդաբար հատուկ էին տնտեսության կապիտալիստական մոդելի համար (պետական կառավարման, ազգային պաշտպանության, կարգուկանոնի պահպանման, ճանապարհների կառուցման և այլն), այլև ընդլայնված արտադրության հիմնական բաժինը (արտադրական կապիտալ ներդրումներ)։ ԽՍՀՄ պետական բյոջեն փաստացիորեն դարձավ հասարակական ներդրումային ֆոնդ՝ պետության ղեկավարմամբ, որի միջոցով անցկացվում էր ռեսուրսների վերաբաշխում տարբեր կազմակերպությունների և հասարակական տնտեսության ճյուղերի միջև։ Այդ իսկ պատճառով «ֆինանսների խորհրդային ձևակերպումը հիմնված էր խորհրդային տնտեսության հենց այդ բնույթի վրա` «խորհրդային» կամ «սոցիալիստական» ֆինանսների։ Հանրային ֆինանսների ձևակերպման գիտական մոտեցումների ձևավորման սկիզբը դրվեց 1944 թվականին կայացած խորհրդակցությունը ԽՍՀՄ Ֆինանսների նախարարության ուսումնական հաստատությունների ղեկավարությամբ։ Քննարկման հիմնական արդյունքներն էին{{sfn|Դյաչենկո|1957|էջ=35}}. # խորհրդային ֆինանսների դիտարկումը որպես դրամական հարաբերությունների համակարգ՝ կապված արժեքի օրենքի գործառնության հետ, # խորհրդային ֆինանսների ուսումնառության առարկայի այնպիսի ընդլայնում, որը այս կամ այն չափով ներառում է պետության և իր արտադրական ոլորտի փոխհարաբերությունները կոլտնտեսական-կորպորատիվ արտադրական ոլորտի և բնակչության հետ։ Քննարկումը մեծ ազդեցություն ունեցավ խորհրդային ֆինանսական գիտության հետագա զարգացման վրա։ Նրա ազդեցության տակ հաջորդ քսանհինգ տարվա ընթացքում ԽՍՀՄ-ում ձևավորվեցին երեք գիտական հայեցակարգեր՝ բաշխման, վերարտադրողականության և Էռնեստ Վոզնեսենսկու հայեցակարգը, որը երբեմն անվանում են իրավական հայեցակարգ։ ==== Բաշխման հայեցակարգ ==== Այս հայեցակարգի հեղինակը Վասիլի Դյաչենկոն է (մոսկովյան դպրոց), ով կարծում էր, որ «հիմք չկա հրաժարվելու սոցիալիստական հասարակության համար ''պատմականորեն ձևավորված'' պետական ֆինանսներ հասկացությունից»{{sfn|Դյաչենկո|1957|էջ=53}}։ Այստեղ նկատի ուներ ֆինանսների՝ որպես պետության գոյության և գործունեության հետ կապված բաշխման հասարակական բարիքների պատկերացումը, ինչը դիտարկվում էր արևմտյան տեսության կողմնակիցների կողմից{{sfn|Դյաչենկո|1957|էջ=52}}։ Սակայն, «բաշխում» եզրի տակ հասկացվում էր ոչ միայն հասարակական բարիքների բաշխումը արտադրության և սպառման ոլորտների միջև, այլև դրամական շահույթի բաժանման գործընթաց հասարակական արտադրական կազմակերպություններում («առաջնային բաշխում»){{sfn|Զախարչենկով|2011|էջ=}}։ Այդկերպ, սկզբնական հայեցակարգը հարմարեցվել էր տնտեսության խորհրդային մոդելի վրա։ Եվ ֆինանսները (սոցիալիստական պետության) սահմանվում էին որպես «դրամական հարաբերությունների համար, որոնց հիման վրա եկամուտների պլանային բաշխման և կուտակման միջոցով ապահովում է պետության դրամական ռեսուրսների կենտրոնացված և ապակենտրոնացված ֆոնդերի ձևավորում և օգտագործում` իր գործառույթների և առաջադրանքների հետ համապատասխան»{{sfn|Դյաչենկո|1957|էջ=68-69}}։ Սոցիալիստական և կապիտալիստական ֆինանսների տարբերությունը կազմակերպությունների ֆինանսների բաշխումն էր արտադրական և բաշխողական բաղադրիչների։ «Սոցիլիաստական պետության ֆինանսների» կազմի մեջ այդ դեպքում մտնում էր այսպես կոչված «առաջնային բաշխումը», իսկ «արտարդկանա» բաղկացուցիչը, որը ծագում էր արտադրության գործընթացի և ապրանքների իրացման և դրան հաջորդող գործընթացների ժամանակ, այսինքն՝ արտադրական ձևի արժեքի շարժման գործընթացի դրամական կողմը, ներկայացվեց որպես առանձին կատեգորիա՝ «ԽՍՀՄ ժողովրդական տնտեսության ճյուղերի ֆինանսներ»{{sfn|Բիրման|1957|էջ=109}}։ Խորհրդային ֆինանսական տեսաբանները առանձնացնում էին նաև հասարակակն ֆինանսների «վերահսկողության» գործառույթ։ Առաջին գործառույթը՝ բաշխմանը, ընդհանուր է պետական ֆինանսների ցանկացած ֆորմացիայի համար, սակայն սոցիալիստական տնտեսության մեջ բաշխման գործառույթը ոչ միայն դրամական ռեսուրսների վերաբաշխմանն էր տարվում, այլև տարածվում էր ազգային եկամտի առաջնային բաշխման հարաբերությունների վրա։ Վերահսկողության գործառույթը ներկայացվեց որպես խորհրդային ֆինանսների հատուկ գործառույթ{{sfn|Դյաչենկո|1974|էջ=451}}։ Չնայած դրան՝ «վերաբաշխում» եզրը կորցրեց իր առաջնային իմաստը (հարուստներից բաշխում աղքատներին) և ձևակերպվում էր որպես այն բանի բաշխում, ինչը մտել է պետբյուջե արտադրական կազմակերպությունների ներսում «առաջնային բաշխումից» հետո։ Շնորհիվ նման «վերաբաշխման» ԽՍՀՄ-ում կարողացան գոյություն ունենալ պլանային կորուստային կազմակերպություններ և նույնիսկ ամբողջական ճյուղեր, որոնց կորուստները ծածկվում էին պետբյուջեի միջոցով՝ մյուս հասարակական կազմակերպությունների և ընկերությունների հաշվին։ ==== Վերարտադրության հայեցակարգ ==== [[Պատկեր:Coin of Kazakhstan 100 Midas reverse.jpg|thumb|Միդաս արքան ոսկե մետաղադրամի վրա]] Այս հայեցակարգի հեղինակը Ալեքսանդր Ալեքսանդրովն է (լենինգրադյան դպրոց)։ Վերարտադրական հայեցակարգը տարբերվում էր բաշխման հայեցակարգից նրանով, որ կազմակերպությունների ներսում դրամական հարաբերությունները չէին բաժանվում բաշխման («առաջնային բաժանում») և վերարտադրական (միջնորդավորում) բաղադրիչների, այլ միավորվում էին մեկ ամբողջական՝ «''արտադրական գործընթացի միջնորդավորում''» անվան տակ և ամբողջովին մտնում էին առարկայական ոլորտի մեջ, որը ստանում էր «սոցիալիզմի ֆինանսներ» հասկացության ազդեցությունը։ Նման մոտեցման արդյունքում բոլոր դրամական հարաբերությունները, որոնք մտնում էին «սոցիալիզմի ֆինանսեր» հասկացության մեջ, իրենցից ներկայացնում էին երկու տեսակ՝ «''միջնորդավորված''» և «բաշխման» (այդ բառի առաջնային իմաստով, որ սկզբնապես ընդունվել է հասարակական բարիքների բաշխման արևմտյան տեսության մեջ) հարաբերությունների համակարգ։ Բացի վերահսկող և բաշող ֆինանսներից՝ առանձնացվում էր նաև «''արտադրական ֆոնդերի միջնորդավորված շրջանառության''» գործառույթը։ «Այդ գործառույթի միջոցով ֆինանսները ոչ միայն սպասարկում են շրջանառության փուլերը` «Դ - Տ» և «Տ - Դ», այլ նաև կազմակերպությունների ֆոնդերի շարժի փուլն իրենց արտադրական ձևով»{{sfn|Ալեքսանդրով|1965|էջ=29}}։ Այդկերպ, ֆինանսները (սոցիալիստական) որոշվում են որպես «դրամական հարաբերությունների համակարգ, որոնք միջնորդավորւմ են արտադրական ֆոնդերի շրջանառությունը տնային տնտեսությունների ընդլայնված հիմքում և ապահովում են տարբեր ֆոնդերի ձևավորումն ու օգտագործումը սոցիալական հասարակության պահանջմունքների բավարարման համար»{{sfn|Ալեքսանդրով|1965|էջ=27-28}}։ Բաշխման և վերարտադրողական հայեցակարգերի կողմնակիցների միջև բազմամյա գիտական քննարկումները բերեցին նրան, թե ինչ չափով է հարկավոր ներառել խորհրդային կազմակերպությունների և ազգային տնտեսությունների ֆինանսները հասարակական ֆինանսների կազմի մեջ։ Երկու հայեցակարգերն էլ [[սոցիալիզմ]]ի ֆինանսներից բացառում էին անձնական ֆինանսները և ոչ արտադրական կազմակերպությունների և ընկերությունների ֆինանսները, որոնց թվին էին դասվում առողջապահության, կրթության, մշակութային և սպորտային հաստատությունները։ Այդկերպ, վերարտադրողական հայեցակարգը նույնպես չէր ներառում ֆինանսների առարկայական հատվածը։ ==== Իրավական հայեցակարգ ==== Այս հայեցակարգի հեղինակը [[Էռնեստ Վոզնեսենսկի]]ն է (լենինգրադյան դպրոց)։ Նրա դրույթները ելնում էին նրանից, որ, առաջին հերթին, ֆինանսական հարաբերությունները, այդ թվում՝ հարկերը, արժեքային են (դրամական) և, երկրորդը, միայն այն դրամական հարաբերություններն են ֆինանսական, որոնք հովանավորվում են պետության կողմից{{sfn|Վոզնեսենսկի|1969|էջ=155-156}}։ Այդպիսի մոտեցման հիմքում ընկած է ֆինանսական մասնավոր սեկտորի հասարակական ֆինանսների միայն մեկ տարբերությունը, որոնք ընդունվել են արևելյան ֆինանսական տեսաբանների կողմից։ Ք. Շոուփը բնորոշում է այդ տարբերությունը «կանոնների ''անկողմնակալության'' աստիճանով, որոնցով կառավարությունը որոշում է իր ծառայությունները և ... ծախսերի փակման բեռը»։ Անկողմնակալությունը ենթադրում է, որ կանոնները համակարգված են արգելքներով և աջակցվում են սանկցիաների միջոցով, որոնք միևնույն կերպ գործածվում են խախտողների նկատմամբ։ Ընտանիքը «իր անդամների միջև որոշում է ապրանքները, որոնք օգտագործվում են տնային տնտեսություններում ոչ պաշտոնական և հաճախ փոփոխվող պահանջներով»{{sfn|Shoup|1969|էջ=4}}։ Այդպիսով, այս հայեցակարգի շրջանակներում, ֆինանսները ներկայացվում են որպես «դրամական հարաբերությունների համակարգ, որոնք ունեն հրամայական ձև»{{sfn|Վոզնեսենսկի|1985|էջ=91}}։ == Հիմնական ֆինանսական հասկացությունները == Ֆինանսական ակտիվություն (գործունեություն), տեխնիկայի մի շարք ձևերի և մեթոդների կիրառում, որոնք օգտագործում են մասնավոր անձինք և կազմակերպությունները իրենց ֆինանսները կառավարելիս։ Հատկապես կարևոր է այդ դեպքում եկամուտների և ծախսերի տարբերությունը, ինչպես նաև ներդրումների ռիսկի գնահատումը։ Եթե եկամուտները գերազանցում են ծախսումներին (այսինքն՝ առկա է պրոֆիցիտ), ապա տարբերությունը կարող է տոկոսով պարտքով տրվել կամ ներդրվել ինչ-որ բիզնեսի մեջ կամ էլ սեփականության ձեռքբերման համար։ Դրանում է հենց ֆինանսական գործունեության հիմքը. եթե առկա են ազատ ֆինանսական ռեսորսներ, ապա նրանք պետք է ներդրվեն գործի մեջ, որպեսզի լրացուցիչ եկամուտ ապահովեն։ Եթե ծախսերն են գերազանցում եկամուտներին (այսինքն՝ առկա է [[դեֆիցիտ]]), ապա հարկավոր է լրացնել անբավարար ֆինանսական ռեսուրսները։ Դա կարելի է անել վարկ վերցնելով, կա՛մ բորսայում [[բաժնետոմս]]երի և [[պարտատոմս]]երի թողարկմամբ։ Ժամանակակից աշխարհում հարկավոր չէ միայնակ գնալ և վարկատուի փնտրել. կարելի է գնալ [[բանկ]] կամ [[բորսա]], և համապատասխան ֆինանսական ինստիտուտը որոշակի գումարի դիմաց կգտնի վարկատուի։ Կամ հակառակը՝ վարկատուի համար կգտնի վարկառուի։ Բանկային և բորսային գործունեության էությունը ազատ միջոցներ ունեցողներին և չունեցողներին արդյունավետ կերպով գտնելն ու միացնելն է։ Ինչպես արդեն նշվել է, բանկը միջնորդ է հանդիսանում վարկատուի և վարկառուի միջև։ Գործնականում դա ունի հետևյալ տեսքը. վարկատուն (ներդրողը) գալիս է և իր ազատ գումարները դնում բանկային հաշվի վրա ([[դեպոզիտ]]), որպեսզի իր ավանդի համար տոկոսներ ստանա։ Հետո բանկ է գալիս վարկառուն, որպեսզի վարկ վերցնի։ Բանկը տոկոսի դիմաց վարկառուին վարկ է տրամադրում, իսկ այդ տոկոսը ներառում է և՛ ներդրողի եկամուտը, և՛ եկամուտը հենց բանկի համար, և՛ դրան գումարած՝ վարկը չվերադարձնելու ռիսկի ապահովագրության տոկոսը։ Բորսան ևս վարկատուին և վարկառուին կապող միջոց է համարվում։ Սակայն, ի տարբերություն բանկի՝ չի կարող գումարները դեպոզիտին փոխանցել, մինչև չհայտնվի վակառուն։ Բորսան կարող է կապել վարկատուին և վարկառուին միայն իրական ժամանակում։ Բանկը չի կարող մի կողմ դնել իր միջոցները, այսինքն՝ վարկատուն (ներդրողը) կարող է այսօր բանկ գալ, իսկ վարկառուն (վարկ վերցնելու ցանկություն ունեցողը) կարող է հայտնվել միայն մեկ ամիս անց։ Բացի այդ՝ բորսան զբաղվում է ներդրումների և վարկերի վաճառքով միջնորդային ձևով։ Վարկ վերցնելու ցանկություն ունեցողը բորսայում բաժնետոմսեր և պարտատոմսեր է թողարկում։ Բաժնետոմսը սեփականատիրոջ բաժինն է, հետևաբար՝ միաժամանակ վարկի գրավը։ Պարտատոմսը ևս վարկի տեսակ է, սակայն այն, ի տարբերություն բաժնետոմսի, սեփականության իրավունք չի տրամադրում, չնայած որ կարող է դիտարկվել ինչ-որ առանձին գրավ։ Բաժնետոմսերով և պարտատոմսերով ևս կարող են տոկոսներ վճարվել ([[դիվիդենդ]]ներ, կտրոններ)։ Եթե ըստ բաժնետոմսերի չի վճարվում դիվիդենդը, ապա ենթադրվում է, որ բաժնետոմսը կավելանա ըստ գնի, և վարկատուն, որը գնել է բաժնետոմսը, կկարողանա ստանալ իր եկամուտը թանկացված բաժնետոմսի վաճառքից հետո։ === Ֆինանսների գործառույթները === Ֆինանսների գործառույթները տարբեր հեղինակներ տարբեր կերպ են սահմանում։ Սակայն հիմնական գործառույթները երկուսն են. # բաշխման և վերաբաշխման, # վերահսկողության։ Կարող են առանձնացվել երրորդ և չորրորդ գործառույթներ ևս։ Օրինակ, Վ. Վ. Իվանովը ֆինանսներին վերագրում է նաև կարգավորիչ գործառույթ։ Բաշխման և վերաբաշխման գործառույթի հիմնական նպատակը հասարակական ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) և [[ազգային եկամուտ]]ը ճիշտ բաշխելն է։ Ազգային եկամտի վերաբաշխման գործընթացը ֆինանսների կարևորագույն գործառույթներից մեկն է։ Վերաբաշխումը կատարվում է երկու մեթոդով՝ * ֆինանսաբյուջետային, * բանկային վարկավորման մեթոդներով։ Առաջին մեթոդն ունի նվերադարձելիության սկզբունք, իսկ երկրորդը՝ վերադարձելիության։ Ըստ սրանց էլ՝ ֆինանսական և վարկային համակարգերը լիովին տարբեր են։ Ֆինանսների երկրորդ գործառույթը վերահսկողության գործառույթն է։ Վերջինս իրականացվում է թե՛ միկոմակարդակում, թե՛ մակրոմակարդակում։ Միկրոտնտեսական մակարդակում վերահսկողությունը կատարում են տնտեսվարող սուբյեկտների և ֆիրմաների ֆինանսական ծառայությունները դրամական ֆոնդերի ձևավորման և բաշխման գործընթացքում։ Իսկ մարոտնտեսական մակարդակում կատարվում է ֆինանսաբյուջետային վերահսկողություն պետական ֆինանսական մարմիննրի կողմից։ Մակրոտնտեսական մակարդակում վերահսկողության տեսակ է բանկային վերահսկողույթունը, որն իրականացնում են առևտրային բանկերը<ref>https://library.anau.am/images/stories/grqer/tnt/Finances%202007.pdf</ref>։ Այս գործառույթների իրականացումը նպաստում է սեփականության տարբեր ձևերի և երկրի ողջ տնտեսության զարգացմանը։ == Ֆինանսական ծառայություններ == [[Պատկեր:WinonaSavingsBankVault.JPG|thumb|Բանկի պահեստ]] {{main|Ֆինանսական ծառայություններ}} Դրամական կամ ներդրումային ծառայություններ կատարող կազմակերպությունների ծառայությունների նկարագրման ընդհանուր եզր. Ֆինանսական ծառայություններին վերաբերում են հետևյալ ծառայությունները. * [[Բանկ]]ային ծառայությունները * [[Ներդրում (բանկային)|Ներդրում]]ային ծառայությունները * [[Ապահովագրություն|Ապահովագրական]] ծառայությունները * [[Լիզինգ]]ային ծառայությունները * [[Ֆակտորինգ]]ային ծառայությունները == Ֆինանսական շուկաներ == [[Պատկեր:D GBPUSD 1992.PNG|thumb|[[Սև միջավայր (1992)]] (պատկերը` GBP/USD)]] {{main|Ֆինանսական շուկա}} Ֆինանսական շուկան շուկայի այն տեսակն է, որը ներառում է ամենից առաջ կապիտալի շուկան և դրամական միջոցների շուկան, որ ներկայացվում են բորսաների կողմից։ Ծառայում է ֆինանսական ակտիվների վաճառքին, կառավարում է ֆինանսական ռիսկերը և նպաստում է ներդրումների կատարմանը։ Ընդունված է առանձնացնել հետևյալ ֆինանսական շուկաները. # [[Արժեթղթերի շուկա]] # [[Ժամկետային շուկա]] # [[Արժույթի շուկա]] ([[Forex]]) # [[Դրամական շուկա]] (դրամական միջոցների շուկա) [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ]]ի գնահատականներով՝ ֆինանսական ապրանքների ներկայիս արժեքը համաշխարհային շուկայում երեքուկես անգամ գերազանցում է իրական տնտեսության արտադրանքի արժեքին<ref>{{Cite web |title=Չժու Մին. Չինական ֆինանսական համակարգը կդիմակայի ԱՄՀ-ի սթեսին |url=http://russian.people.com.cn/31518/8097429.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304091747/http://russian.people.com.cn/31518/8097429.html |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2015 թ․ ապրիլի 4}}</ref>։ == Անձնական ֆինանսներ == {{main|Տնային տնտեսությունների ֆինանսներ}} Անձնական հաշվապահության վարումը, անձնական եկամուտների և ծախսումների պլանավորումը (ֆինանսական պլանի կազմումը) պարտադիր չէ։ Սակայն նման մոտեցումների օգտագործումը թույլ է տալիս ավելի ռացիոնալ օգտագործել առկա ռեսուրսները։ Սովորաբար հաշվի են առնվում եկամտի աղբյուրները և ծախսերի ուղղությունները։ === Եկամուտներ === * աշխատավարձ, * թոշակներ և փոխհատուցումներ, * եկամուտ բանկային ներդրումներից, * անշարժ գույքը վարձակալության հանձնելուց գոյացած եկամուտ, * եկամուտ [[արժեթուղթ|արժեթղթերից]], * այլ եկամուտներ։ Վերլուծության ժամանակ պահուստներ են առաջանում (օրինակ՝ չօգտագործված ակտիվներ), և ուսումնասիրում են դրանց վաճառքի օգտագործման նպատակահարմարությունը։ === Ծախսեր === * [[հարկ]]եր * բնակարանի և կոմունալ ծառայությունների համար վճար, * սնունդի վճար, * բժշկական վճար (այդ թվում՝ բժշկական ապահովագրության), * վարկերի մարում, * երկարատև օգտագործման ապրանքների գնում, * ռիսկերի (սեփականության, առողջության ևն) [[ապահովագրություն]], * կենսաթոշակային կուտակման ֆոնդի վճարներ, * ներդրումներ, * այլ ծախսեր։ Երկարատև պլանավորման դեպքում հարկավոր է հաշվի առնել նաև [[ինֆլյացիա]]ն։ == Ընկերությունների ֆինանսներ == [[Պատկեր:Photos NewYork1 032.jpg|thumb|280px|Նյու Յորքի ֆոնդային բորսան Ուոլ սթրիթում]] {{main|Ընկերությունների ֆինանսներ}} Կորպորատիվ ֆինանսների հիմնական խնդիրը կազմակերպության գործունեության ֆինանսական ապահովումն է։ Նաև կարևոր է գտնել հավասարակշռությունը բիզնեսի եկամտաբերության և ֆինանսական ռիսկերի միջև։ Ընթացիկ ֆինանսական պահանջմունքների բավարարման համար սովորաբար վերցնում են կարճաժամկետ բանկային վարկեր։ Վարկերի կամ բաժնետոմսերի վերաբերյալ այդպիսի ռազմավարական որոշումները վերջին հաշվով որոշում են կազմակերպության կապիտալի կառուցվածքը։ Կորպորատիվ ֆինանսների մեկ այլ կողմը ներդրումների մասին որոշումներն են, այսինքն՝ առկա ազատ միջոցների ներդրման վերաբերյալ որոշումը։ Ներդրումը ազատ ակտիվի ներդնման գործընթացն է՝ հույսով, որ ժամանակի ընթացքում նրա արժեքը կավելանա։ Ներդրումների կառավարումը ֆինանսների կարևորագույն կողմն է բոլոր մակարդակներում, և կորոպրատիվ մակարդակը ևս բացառություն չէ։ Ներդրման վերաբերյալ որոշում կայացնելուց առաջ հարակվոր է վերլուծել հետևյալ գործոնները. * նպատակի - ժամանակաընթացքի - գնաճի - ռիսկերի - հարկերի հարաբերությունը, * հեջիրավորման ակտիվ և պասիվ ռազմավարությունների միջև ընտրությունը, * ներդրումների պորտֆելների արդյունավետության գնահատումը։ Կազմակերպություններում ֆինանսական մենեջմենթը շատ ժամանակ նույնացվում է հաշվապահական հաշվառման հետ։ Սակայն հաշվապահական հաշվառումը զբաղվումէ արդեն կատարված գործողությունների հաշվառմամբ (և, հետևաբար, «պատմական» ֆինանսական տեղեկատվության հաշվառմամբ)։ Իսկ ֆինանսական մենեջմենթը նայում է դեպի ապագան և զբաղվում է ապագայում սպասվելիք ֆինանսական գործառնությունների արդյունավետության վերլուծությամբ և պլանավորմամբ։ == Պետության ֆինանսներ == {{main|Հանրային ֆինանսներ|Պետական ֆինանսներ}} === Հարկեր և տուրքեր === [[Հարկ]] հասկացության բնորոշումը ներկայացված է ՀՀ «Հարկերի մասին» օրենքում<ref>{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.taxservice.am/Shared/Documents/_TL/Taxes/Taxes_%D0%A2ax_%D0%90dministration/or_1997_ho107.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304105942/http://www.taxservice.am/Shared/Documents/_TL/Taxes/Taxes_%D0%A2ax_%D0%90dministration/or_1997_ho107.pdf |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2015 թ․ ապրիլի 4}}</ref>։ Այդ նորմատիվ ակտի համաձայն՝ հարկը պետական և հասարակական կարիքների բավարարման նպատակով համապարտադիր և անհատույց վճար է, որը գանձվում է ֆիզիկական և իրավաբանական անձնացից (այդ թվում՝ ոչ ռեզիդենտ ֆիզիկական անձանցից, օտարերկրյա կիրավաբանական անձանց հիմնարկներից, օտարերկրյա իրավաբանական անձանց մասնաճյուղերից, օտարերկրյա իրավաբանական անձանց ներկայացուցչություններից), հիմնարկներից, տեղական ինքնակառավարման մարմիններից։ ՀՀ-ում հարկատեսակները բաժանվում են երկու խմբի՝ պետական հարկեր և տեղական հարկեր։ Պետական հարկերն են. # շահութահարկ # եկամտահարկ # ակցիզային հարկ # ավելացված արժեքի հարկ։ Տեղական հարկերն են. # գույքահարկ # հողի հարկ # հյուրանոցի հարկ։ Հարկերը լինում են ուղղակի և անուղղակի։ Ուղղակի հարկերը այն հարկերն են, որոնք պետությունը ստանում է անմիջապես հարկ վճարողների եկամուտներից կամ ունեցվածքից։ Անուղղակի հարկերը ծառայությունների և ապրանքների հարկերն են, որոնք սահմանվում են գնի ավելացմամբ։ Անուղղակի հարկերը գոյություն ունեն ակցիզների և մաքսային վճարների տեսքով։ Պետական ֆինանսերում կարևոր տեղ են զբաղեցնում նաև տուրքերը։ Համաձայն ՀՀ «Պետական տուրքի մասին» օրենքի՝ պետական տուրքը պետական մարմինների լիազորությունների իրականացմամբ պայմանավորված՝ ծառայությունների կամ գործողությունների համար ֆիզիկական և իրավաբանական անձանցից Հայաստանի Հանրապետության պետական և/կամ համայնքի բյուջեներ մուծվող օրենքով սահմանված պարտադիր վճար է<ref>{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.taxservice.am/Shared/Documents/_TL/Required_Fees_And_Duties/StateFee/or_1997_186.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121026054622/http://taxservice.am/Shared/Documents/_TL/Required_Fees_And_Duties/StateFee/or_1997_186.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 26 |accessdate=2015 թ․ ապրիլի 4}}</ref>։ Հարկերը և տուրքերը այսօր պետության եկամուտների կարևորագույն և խոշորագույն մասն են կազմում։ === Պետական վարկ === Հարկավոր է առանձին խոսել նաև պետական պարտատոմսերի մասին։ Այդ արժեթղթերը թողարկում է երկրի կառավարությունը և տարածում է այդ երկրի ներսում ու արտասահմանում։ Այն հանդես է գալիս որպես [[վարկ]], որը վերցնում է ինքը՝ պետությունը, իր կարիքների համար։ Իհարկե, ինչքան կայուն և հարուստ է պետությունը, այնքան ավելի շատ են նրան վարկ տրամադրում և գնում պարտատոմսեր։ Այդ իսկ պատճառով [[ԱՄՆ]]–ն այն երկիրն է, որը ունի աշխարհում ամենամեծ պետական պարտքը։ Աշխարհի շատ երկրներ իրենց բյուջեի միջոցները պահում են ԱՄՆ–ի կառավարության [[արժեթուղթ|արժեթղթեր]]ում։ Ինչքան պետությունը կարող է արդյունավետ վերահսկել իր վարկային գումարները, այնքան ավելի շահավետ է վարկ վերցնելը։ Եվ հակառակը, եթե պետությունը չի կարող վճարել վարկի տոկոսները, ապա պարտքը բեռ է դառնում պետական բյուջեի համար։ === Եկամուտների բաշխում === Պետության եկամուտները բաշխվում են հետևյալ կերպ. * [[բանակ|պաշտպանունակություն]] * [[իրավապաշտպան մարմիններ]] * [[արդյունաբերություն]] * [[էներգետիկա]] * [[կապիտալ շինարարություն]] * [[բնակարանային կոմունալ տնտեսություն]] * [[տրանսպորտ]] * [[ճանապարհային տնտեսություն]] * [[կապ]] * [[գիտություն]] * [[առողջապահություն]] * [[կրթություն]] * [[սպորտ]] * [[մշակույթ]] Պետական հատկացումների մեջ առանձնացնում են [[սուբսիդիա]]ները, [[դոտացիա]]ները և սուբվենցիաները։ == Ֆինանսական տնտեսագիտություն == Ֆինանսական տնտեսագիտություն, տնտեսագիտության ճյուղ, որը ուսումնասիրում է այնպիսի ֆինանսական մեծությունների միջև գոյություն ունեցող փոխհարաբերությունները, ինչպիսիք են. գինը, հավելյալ արժեքը, բաժնետիրական կապիտալը և այլն։ Ֆինանսական տնտեսագիտությունը հատկապես կենտրոնանում է իրական տնտեսագիտական ցուցանիշների՝ ֆինանսական ցուցանիշների վրա ունեցած ազդեցության ուսումնասիրման վրա։ Ահա հետազոտությունների հիմնական ուղղությունները. * Գնահատական՝ ակտիվի իրական արժեքի որոշում։ ** Որքա՞ն բարձր են այդ ակտիվի ռիսկերը։ ** Ի՞նչ դրամաշրջանառություն կարող է առաջացնել ակտիվը (դրամական հոսքերի դիսկոնտ)։ ** Որքա՞ն է ակտիվի շուկայական գինը (հարաբերական գնահատական)։ ** Կախվա՞ծ են ֆինանսական հոսքերը մեկ այլ ակտիվիից կամ իրադարձությունից (արտադրական գնահատական)։ * Ֆինանսական շուկա և գործիքներ ** Ապրանքներ ** [[Բաժնետոմս]]եր ** [[Պարտատոմս]]եր ** Արժույթի շուկայի գործիքներ ** Արտադրական արժեթղթեր * Ֆինանսական ինստիտուտներ և օրենքներ == Տես նաև == [[Պատկեր:Msc2012 20120204 726 Soros Frank Plitt.jpg|thumb|Ջորջ Սորոս]] * [[Տնտեսագիտություն]] * [[Շուկայական տնտեսություն]] * [[Մակրոտնտեսագիտություն]] * [[Գլոբալիզացիա]] * [[Կապիտալ]] * [[Բանկային համակարգ]] * [[Պետական բյուջե|Բյուջե]] * [[Մարքեթինգ]] * [[Հաշվապահական հաշվառում]] * [[Աուդիտ]] * [[Ֆինանսավորում]] * [[Ֆինանսական վերլուծություն]] * [[Ֆինանսիստի օր]] === Ֆինանսական տեղեկատվության խոշորագույն տեղեկատվական գործակալություններ === * [[Reuters]] * [[Bloomberg]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == * {{գիրք |հեղինակ = Զվի Բոդի, Ռոբերտ Մերտոն |վերնագիր = Ֆինանսներ |օրիգինալ = Finance |հղում = |վայր = Մոսկվա |հրատարակչություն = «Ուիլյամս» |տարեթիվ = 2007 |էջեր = 592 |isbn = 0-13-310897-X }} * {{գիրք |հեղինակ = Карен Берман, Джо Найт, Джон Кейз. |վերնագիր = Финансы для нефинансовых менеджеров: как понимать цифры финансовых отчетов |բնօրինակ = Financial Intelligence: A Manager's Guide to Knowing What the Numbers Really Mean |հղում = |վայր = Մ. |հրատարակչություն = «Ուիլյամս» |տարեթիվ = 2006 |էջեր = 256 |isbn = 1-59139-764-2 }} * {{գիրք |վերնագիր = (Չ)լսող շուկաներ. ֆրակտալ հեղափոխություն ֆինանսներում։ |բնօրինակ = The Misbehavior of Markets |հեղինակ = Բենուա Մանդելբրոտ, Ռիչարդ Լ. Հադսոն |հղում = |isbn = 5-8459-0922-8 |էջեր = 400 |տարեթիվ = 2005 |վայր = Մոսկվա |հրատարակչություն = «Ուիլյամս» }} * {{գիրք|հեղինակ=Рау К. Г. |վերնագիր=Ֆինանսական գիտության հիմնական դրույթները|издание=перев. 5-го неՄ. изд|место=С.-Петербург|հրատարակչություն=|տարեթիվ=1867|том=1|ref=Рау}} * {{գիրք|հեղինակ=|վերնագիր=Websters Complete Dictionary of the English Language|издание=|место=London|հրատարակչություն= George Bell&Sons|տարեթիվ=1886|том=|ref=Webster}} * {{գիրք|հեղինակ=Adams H. C. |վերնագիր=Science of Finance, an Investigation of Public Expenditure and Public Revenues|место=N.Y.|հրատարակչություն=Henry Holt &Co|տարեթիվ=1899|ref=Adams H. C.}} * {{գիրք|հեղինակ=Backhaus J. G., Wagner R. E. |վերնագիր=Handbook of public finance|место=Massachusetts|հրատարակչություն=Kluwer Academic Publishers|տարեթիվ=2004|ref=Backhaus J. G., Wagner R. E.}} * {{գիրք|հեղինակ=Cohn G. |վերնագիր=The Science of Finance|место=Chicago|հրատարակչություն=Chicago Press|տարեթիվ=1895|ref=Cohn G.}} * {{գիրք|հեղինակ=Plehn Carl. C. |վերնագիր=Introduction On Public Finance|место=London|հրատարակչություն=Macmillan&Co|տարեթիվ=1909|ref=Plehn Carl.C.}} * {{գիրք|հեղինակ=|վերնագիր=Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. Т. ХХХV(a)|издание=|место=С-Петербург|հրատարակչություն=|տարեթիվ=1902|том=|ref=словарь Брокгауза и Ефрона}} * {{գիրք|հեղինակ=Bastable Ch. F. |վերնագիր=Public Finance. 3-th ed|место=N.Y.|հրատարակչություն=Macmilan&Co|տարի=1903|ref=Bastable}} * {{գիրք|հեղինակ=Янжул И. И. |վերնագիր=Основные начала финансовой науки: Учение о государственных доходах|место=Մ.|հրատարակչություն=Статут|տարեթիվ=2002|ref=Янжул}} * {{գիրք|հեղինակ=Patterson R. H. |վերնագիր=The science Of Finance: a practical treatise|место=London|հրատարակչություն=William Blackwood&Sons|տարեթիվ=1868|ref=Patterson}} * {{գիրք|հեղինակ=King G. |վերնագիր=Theory Of Finance: Being a Short Treatise on the Doctrine of Interest and Annuities-certain./ 3-rd ed|место=London|հրատարակչություն=Ch.&Edw. Layton|տարեթիվ=1898|ref=King}} * {{գիրք|հեղինակ=Cleveland F. A.|վերնագիր=Funds and Their Uses|место=N.Y.|հրատարակչություն=Appleton&Co|տարեթիվ=1902|ref=Cleveland}} * {{գիրք|հեղինակ=Маркс К.|վերնագիր=Капитал. Критика политической экономии. Т.1|место=Մ.|հրատարակչություն=Политиздат|տարեթիվ=1973|ref=Маркс}} * {{գիրք|հեղինակ=Боди З., Мертон Р.|վերնագիր=Финансы.: Пер. с англ|место=Մ.|հրատարակչություն=«Вильямс»|տարեթիվ=2005|ref=Боди З., Мертон Р.}} * {{գիրք|հեղինակ=Fama, Eugene, Merton Miller.|վերնագիր= The Theory of Finance|место=Hinsdale|հրատարակչություն=Dryden Press|տարեթիվ=1972|ref=Fama, Miller}} * {{գիրք|հեղինակ=Нікбахт Е., Гропеллі А.|վերնագիր=Фінанси, пер. з англ|место=Київ|հրատարակչություն=Основи|տարեթիվ=1993|ref=Нікбахт, Гропеллі}} * {{գիրք|հեղինակ=Schinasi, Garry J.|վերնագիր=Safeguarding financial stability: theory and practice|место=Washington D.C.|հրատարակչություն=International Monetary Fund|տարեթիվ=2005|ref=Schinasi}} * {{գիրք|հեղինակ=Weston F.|վերնագիր="A (Relatively) Brief History of Finance Ideas."// Financial Practice and Education, Spring/Summer|место=|հրատարակչություն=|տարեթիվ=1994|ref=Weston}} * {{գիրք|հեղինակ=Plehn Carl. C.|վերնագիր=Introduction On Public Finance|место=London|հրատարակչություն=Macmillan&Co|տարեթիվ=1909|ref=Plehn}} * {{գիրք|հեղինակ=Hunter M. H.|վերնագիր=Outlines Of Public Finance|место=N.Y. & London|հրատարակչություն=Harper&Broth.|տարեթիվ=1921|ref=Hunter}} * {{գիրք|հեղինակ=Dalton H.|վերնագիր=Principles of Public Finance|место=London|հրատարակչություն=Macmilan&Co|տարեթիվ=1922|ref=Dalton}} * {{գիրք|հեղինակ=Watson D. Head A.|վերնագիր=Corporate finance: principles and practice- 5th ed|место=Edinburgh|հրատարակչություն=Pearson Education Ltd|տարեթիվ=2010|ref=Watson D. Head A.}} * {{գիրք|հեղինակ=Bossaerts P. L., Ødegaard B. A.|վերնագիր=Lectures on corporate finance|место=London|հրատարակչություն=World Scientific Publishing|տարեթիվ=2001|ref=Bossaerts}} * {{գիրք|հեղինակ= Spurga R. C.|վերնագիր=Balance sheet basics: financial management for non-financial managers|место=N.Y.|հրատարակչություն=Pengium Group|տարեթիվ=2004|ref=Spurga}} * {{գիրք|հեղինակ= McLaney E. J.|վերնագիր=Business Finance:Theory and Practice/8-th ed|место=|հրատարակչություն= Pearson Education|տարեթիվ=2009|ref=McLaney}} * {{գիրք|հեղինակ= Bаrns E.|վերնագիր=Modern Finance|место=London|հրատարակչություն= Oxford University Press|տարեթիվ=1920|ref=Bаrns}} * {{գիրք|հեղինակ= Bullock Ch. J.|վերնագիր=Selected Readings In Public Finance|место=Boston|հրատարակչություն= Ginns&Co,|տարեթիվ=1906|ref=Bullock}} * {{գիրք|հեղինակ= Higgs H. A.|վերնագիր=Primer of National Finance|место=London|հրատարակչություն= Methuen&Co Ltd.|տարեթիվ=1919|ref=Higgs}} * {{գիրք|հեղինակ= Jain T. R., Kaur S. J., Gupta A., Gupta S. P.|վերնագիր=Public Finance and International Trade|место=New Delhi|հրատարակչություն= VKpublikations|տարեթիվ=2008|ref=Jain}} * {{գիրք|հեղինակ= Масгрейв Ричард. А., Масгрейв Пегги. Б.|վերնագիր= Государственные финансы: теория и практика/ Пер. с англ|место=Մ.|հրատարակչություն= Бизнес Атлас|տարեթիվ=2009|ref=Масгрейв}} * {{գիրք|հեղինակ= Adair T. A.|վերնագիր= Corporate Finance Demystified|место=|հրատարակչություն= McGraw-Hill|տարեթիվ=2006|ref=Adair}} * {{գիրք|հեղինակ= Banks E.|վերնագիր= Finance the basics|место=N.Y|հրատարակչություն= Simultaneously published|տարեթիվ=2007|ref=Banks}} * {{գիրք|հեղինակ= Besley S., Brigham E. F.|վերնագիր= Principles of Finance|место=Mason|հրատարակչություն= Cergage Learning|տարեթիվ=2009|ref=Besley}} * {{գիրք|հեղինակ= Detscher S.|վերնագիր= Corporate Finance and the Theory of the Firm|место=|հրատարակչություն= GRIN Verlag|տարեթիվ=2003|ref=Detscher}} * {{գիրք|հեղինակ= João Amaro de Matos.|վերնագիր= Theoretical foundations of corporate finance|место= New Jersey |հրատարակչություն= Princeton University Press|տարեթիվ=2001|ref=João}} * {{գիրք|հեղինակ= Katsioloudes M. |վերնագիր= Strategic Management|место= Oxford|հրատարակչություն= Elsevier inc.|տարեթիվ=2006|ref=Katsioloudes}} * {{գիրք|հեղինակ=Moyer R. C., J. R. McGuigan, W. J. Kretlow.|վերնագիր= Contemporary Financial Management|место=|հրատարակչություն= South Western|տարեթիվ=2009|ref=Moyer}} * {{գիրք|հեղինակ=Fabozzi F. J., Drake P. P.|վերնագիր= Finance: capital markets, financial management, and investment management|место=New Jersey|հրատարակչություն= John Wiley&Sons|տարեթիվ=2009|ref=Fabozzi}} * {{գիրք|հեղինակ= Bhala V. K.|վերնագիր= Financial Management and Policy. 5-th ed|место=New Delhi|հրատարակչություն= Anmol Publications|տարեթիվ=2006|ref=Bhala}} * {{գիրք|հեղինակ= Gomez C.|վերնագիր= Financial Markets, Institutions and Financial Services|место=New Delhi|հրատարակչություն= Prentice-Hal|տարեթիվ=2008|ref=Gomez}} * {{գիրք|հեղինակ= Khan M. Y., Jain P. K.|վերնագիր= Financial Management: Text, Problems And Cases|место=New Delhi|հրատարակչություն= McGraw-Hill|տարեթիվ=2004|ref=Khan}} * {{գիրք|հեղինակ= Կ. Մարքս և Ֆ. Էնգելս|վերնագիր= Աշխատություններ|место=М|հրատարակչություն= Политиздат|տարեթիվ=1954|ref=К.Маркс,Ф.Энгельс}} * {{գիրք|հեղինակ= Դյաչենկո Վ. |վերնագիր= Ապրանքա-դրամական հարաբերությունները և ֆինանսները սոցիալիզմում|место=М|հրատարակչություն= Наука|տարեթիվ=1974|ref=Дьяченко}} * {{գիրք|հեղինակ= Բիրման Ա. Մ.|վերնագիր= Сущность и функции финансов отраслей народного хозяйства СССР.// Вопросы теории финансов. Сборник статей под редакцией чл.-корр. АН СССР В.П. Дьяченко.|место=М|հրատարակչություն= Госфиниздат|տարեթիվ=1957|ref=Бирман}} * {{գիրք|հեղինակ= Ցասիլի Դյաչենկո|վերնագիր= Ֆինանսների էությունը// Ֆինանսների տեսության հարցերը|место=М|հրատարակչություն= Госфиниздат|տարեթիվ=1957|ref=Дьяченко}} * {{գիրք|հեղինակ= Ա. Մ. Ալեքսանդրով|վերնագիր= Սոցիալիզմի ֆինանսեր|место=М|հրատարակչություն= Ֆինանսներ|տարեթիվ=1965|ref=Александров}} * {{գիրք|հեղինակ= Shoup C.|վերնագիր= Public finance|место=New Jersey|հրատարակչություն= Transaction Publishers|տարեթիվ=1969|ref=Shoup}} * {{գիրք|հեղինակ= Էռնեստ Վոզնեսենսկի|վերնագիր= Սոցիալական ֆինանսների քննարկման հարցեր|место=Ленинград|հրատարակչություն= ЛГУ|տարեթիվ=1969|ref=Вознесенский}} * {{գիրք|հեղինակ= Էռնեստ Վոզնեսենսկի|վերնագիր= Ֆինանսերը որպես արժեքային կատեգորիա|место=Москва|հրատարակչություն= Финансы и статистика|տարեթիվ=1985|ref=Вознесенский}} * {{գիրք|հեղինակ=Սերգեյ Զախարչենկով |վերնագիր= Ֆինանսները որպես կապիտալի արժեքի նպատակաուղղված շարժում|հղում=http://www.zsp.in.ua/publikatsii/article_2/|место=Харьков//|հրատարակչություն=Бизнесинформ – N 7. – С. 48-54|տարեթիվ=2010|ref=Захарченков}} * {{գիրք|հեղինակ=Սերգեյ Զախարչենկով |վերնագիր=Ֆինանսական գիտության տեսություն|հղում=http://www.zsp.in.ua/publikatsii/article_6/|место=Харьков//|հրատարակչություն=Бизнесинформ – N 8. – С. 122-129|տարեթիվ=2011|ref=Захарченков}} == Արտաքին հղումներ == {{Վիքիբառարան}} * [https://amx.am Հայաստանի ֆոնդային բորսա] * [http://www.corporatefinancemag.com/ Ամսագիր մասնավոր ֆինանսների վերաբերյալ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050817030633/http://www.corporatefinancemag.com/ |date=2005-08-17 }} === Անձնական ֆինանսներ === * [https://finance.yahoo.com/ «Yahoo! Finance»՝ Անձնական ֆինանսներ]{{ref-en}} * [https://money.cnn.com/ «CNN Money»՝ CNN ընկերության անձնական ֆինանսները]{{ref-en}} {{Ֆինանսներ}} [[Կատեգորիա:Փող]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսներ]] cm0wrcf2janxzqu2g8hx5opc1qvi9l6 0 553399 10357275 8999836 2025-06-18T09:39:06Z 212.73.65.250 10357275 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար | անվանում = Երեք գրացիա | բնագիր անուն = {{lang-it|Tre Grazie}} | պատկեր = Raffael 010.jpg | նկարիչ = Ռաֆայել Սանտի | տարի = 1504 | բարձրություն = 17 | լայնություն = 17 | նյութ = տախտակ, յուղաներկ | թանգարան = Կոնդեի թանգարան }} «'''Երեք գրացիա'''», Իտալական վերածննդի նկարիչ Ռաֆայելի ամենավաղ աշխատանքներից մեկը, որը ենթադրվում է՝ նկարել է մոտավոր 1504 թվականին։ == Նկարագրություն և մեկնաբանություն == Նկարում պատկերված են երեք Գրացիաներ, Անմեղությունը, Գեղեցկությունը և Սերը, ամեն մեկն ձեռքին պահում է կատարյալ ոսկե գունդ, որն կատարելության խուրհրդանիշն է։ Երբեմն գնդերը մեկնաբանվում են ինչպես ոսկե խնձորներ, որոնք Հերակլը իր 11-րդ սխրագործության ժամանակ պետք է ստանար Հեսպերիդի այգուց։ Երեք Գրացիաների կերպարների խումբը հիմնված է հռոմեական Պիկոլոմինի ընտանիքի քանդակի վրա, որն 1502 թվականին քանդակը տեղափոխեց իր հռոմեանակ պալատից Սիենա։ Մոտավորապես այդ ժամանակ էլ Սիենայում էր Ռաֆայելը, որը օգնում էր Պինտուրիկկոյին Պիկոլոմինիի գրադարանի ձևավորման մեջ, որտեղ և տեղադրվեց քանդակը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://srv225.hosteur.com/musee/conde02/voir.xsp?id=00101-3847&qid=sdx_q1&n=8&e= «Три грации» на сайте музея Конде] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306182802/http://srv225.hosteur.com/musee/conde02/voir.xsp?id=00101-3847&qid=sdx_q1&n=8&e= |date=2016-03-06 }} {{ref-fr}} {{Ռաֆայել Սանտի}} [[Կատեգորիա:Ռաֆայել Սանտիի նկարներ]] [[Կատեգորիա:1504 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Մերկ կանանց պատկերով նկարներ]] [[Կատեգորիա:Կոնդե թանգարանի նկարներ]] {{Անավարտ}} hccjorky0iab315ezf7b488gs4b3amt 0 560928 10357308 9426438 2025-06-18T10:14:26Z A.arpi.a 23940 10357308 wikitext text/x-wiki {{Բնակավայր}} '''Կադոնեգե''' ({{lang-it|Cadoneghe}}), կոմունա [[Իտալիա]]յում, գտնվում է [[Վենետո]] մարզում՝ [[Պադովա (գավառ)|Պադովա]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web |url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html |title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia: Padova |date= |accessdate=2017 հունիսի 28 |archive-date=2019 թ․ մարտի 11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html |url-status=dead }}</ref>։ Բնակչությունը կազմում է 15 204 մարդ (2004 թիվ)։ Բնակչության միջին խտությունը 1221 մարդ/կմ²։ Զբաղեցնում է 12 կմ² տարածք։ Փոստային ինդեքս՝ 35010։ Հեռախոսային կոդ՝ 049։ Բնակելի տարածքի հովանավորը համարվում է սուրբ առաքյալ [[Անդրեաս առաքյալ|Անդրեասը]]։ Ամեն տարի տոնը նշում են նոյեմբերի 30-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.cadoneghenet.it/ Բնակելի տարածքի պաշտոնական կայքը {{ref-it}}] {{Պադովայի գավառ}} {{Արտաքին հղումներ}} ghuy21dsccx0etr5fmjcotriu64yztb 0 573235 10357141 6572038 2025-06-18T07:19:15Z A.arpi.a 23940 10357141 wikitext text/x-wiki '''Չքնաղ''' եզրը կարող է վերաբերել՝ * [[Չքնաղ (գյուղ)]], գյուղ Հայաստանի Արագածոտնի մարզում։ * [[Չքնաղի լեռներ]], լեռներ Հայաստանի Լոռու մարզում։ * [[Չքնաղ (գետ)]], գետ Հայաստանի Լոռու մարզում, Ձորագետի աջ վտակը։ {{բազմիմաստություն}} pq2e2y1kzrsz32nk6jibn104hag7160 10 576748 10357157 9987295 2025-06-18T07:50:14Z 212.73.65.250 10357157 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Յան Վերմեերի նկարներ |title = '''Յան Վերմեերի նկարներ''' |liststyle = background:transparent; |list1= {{nowrap begin}} [[Քնած աղջիկը]] {{·w}} [[Աշխարհագրագետը (նկար)|Աշխարհագրագետը]] {{·w}} [[Աստղագետը (նկար)|Աստղագետը ]] {{·w}} [[Գինու գավաթը (նկար)|Գինու գավաթը]] {{·w}} [[Դելֆտի տեսարան (նկար)|Դելֆտի տեսարան]] {{·w}} [[Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ (նկար)|Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ]] {{·w}} [[Կաթնավաճառուհին (նկար, Վերմեեր)|Կաթնավաճառուհին]] {{·w}} [[Գինու գավաթով աղջիկը]] {{·w}} [[Երաժշտության ընդհատված դաս]] {{·w}} [[Կավատուհի (նկար)|Կավատուհի]] {{·w}} [[Փողոց Դելֆտում|Փոքրիկ փողոցը]] {{·w}} [[Պատուհանի մոտ նամակ կարդացող աղջիկը]] {{·w}} [[Նամակ կարդացող կինը` կապույտով (նկար)|Նամակ կարդացող կինը` կապույտով]] {{·w}} [[Կինը կշեռքով]] {{·w}} [[Երաժշտության դասը (նկար)|Երաժշտության դասը]] {{·w}} [[Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը]] {{·w}} [[Մարգարտե ականջօղով աղջիկը]]{{·w}} [[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|Մարգարտե վզնոցով կինը]] {{·w}} [[Նամակ գրող տիկինը]] {{·w}} [[Կարմիր գլխարկով կինը (նկար)|Կարմիր գլխարկով կինը]] {{·w}} [[Կիթառահարուհին (նկար)|Կիթառահարուհին]] {{·w}} [[Ժանեկագործուհին (նկար, Վերմեեր)|Ժանեկագործուհին]] {{·w}} [[Սիրո նամակ (նկար)|Սիրո նամակ]] {{·w}} [[Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը (նկար, Վերմեեր)|Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը]] {{·w}} [[Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը (նկար)|Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը]] {{·w}} [[Սպան և ծիծաղող աղջիկը (նկար)|Սպան և ծիծաղող աղջիկը]] {{·w}} [[Համերգը (նկար, Վերմեեր)|Համերգը]] {{·w}} [[Տիրուհին և աղախինը (նկար, Վերմեեր)|Տիրուհին և աղախինը]] {{·w}} [[Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը]] {{·w}} [[Հավատի այլաբանություն (նկար)|Հավատի այլաբանություն]] {{·w}} [[Երիտասարդ կինը ջրի սափորով]] {{·w}} [[Ջնարով կինը]] {{·w}} [[Գեղանկարչության այլաբանություն]] {{·w}} [[Նամակ գրող կինը և աղախինը]] {{·w}} [[Վիրջինալի առջև նստած կինը]] {{·w}} [[Ֆլեյտայով աղջիկը]] {{·w}} [[Սուրբ Պրաքսեդիս]] {{nowrap end}} }}<includeonly>[[Կատեգորիա:Պոստիմպրեսիոնիզմ]]</includeonly><noinclude>[[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Արվեստ և գրականություն]] [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Նավարկման կաղապարներ]]</noinclude> kwkmsh857gjm8o7bm3p5ukre8p08zs0 10357159 10357157 2025-06-18T07:51:48Z 212.73.65.250 10357159 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Յան Վերմեերի նկարներ |title = '''Յան Վերմեերի նկարներ''' |liststyle = background:transparent; |list1= {{nowrap begin}} [[Քնած աղջիկը]] {{·w}} [[Աշխարհագրագետը (նկար)|Աշխարհագրագետը]] {{·w}} [[Աստղագետը (նկար)|Աստղագետը ]] {{·w}} [[Գինու գավաթը (նկար)|Գինու գավաթը]] {{·w}} [[Դելֆտի տեսարան (նկար)|Դելֆտի տեսարան]] {{·w}} [[Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ (նկար)|Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ]] {{·w}} [[Կաթնավաճառուհին (նկար, Վերմեեր)|Կաթնավաճառուհին]] {{·w}} [[Գինու գավաթով աղջիկը]] {{·w}} [[Երաժշտության ընդհատված դաս]] {{·w}} [[Կավատուհի (նկար)|Կավատուհի]] {{·w}} [[Փողոց Դելֆտում|Փոքրիկ փողոցը]] {{·w}} [[Պատուհանի մոտ նամակ կարդացող աղջիկը]] {{·w}} [[Նամակ կարդացող կինը` կապույտով (նկար)|Նամակ կարդացող կինը` կապույտով]] {{·w}} [[Կինը կշեռքով]] {{·w}} [[Երաժշտության դասը (նկար)|Երաժշտության դասը]] {{·w}} [[Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը]] {{·w}} [[Մարգարտե ականջօղով աղջիկը]]{{·w}} [[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|Մարգարտե վզնոցով կինը]] {{·w}} [[Նամակ գրող տիկինը]] {{·w}} [[Կարմիր գլխարկով կինը (նկար)|Կարմիր գլխարկով կինը]] {{·w}} [[Կիթառահարուհին (նկար)|Կիթառահարուհին]] {{·w}} [[Ժանեկագործուհին (նկար, Վերմեեր)|Ժանեկագործուհին]] {{·w}} [[Սիրո նամակ (նկար)|Սիրո նամակ]] {{·w}} [[Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը (նկար, Վերմեեր)|Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը]] {{·w}} [[Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը (նկար)|Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը]] {{·w}} [[Սպան և ծիծաղող աղջիկը (նկար)|Սպան և ծիծաղող աղջիկը]] {{·w}} [[Համերգը (նկար, Վերմեեր)|Համերգը]] {{·w}} [[Տիրուհին և աղախինը (նկար, Վերմեեր)|Տիրուհին և աղախինը]] {{·w}} [[Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը]] {{·w}} [[Հավատի այլաբանություն (նկար)|Հավատի այլաբանություն]] {{·w}} [[Երիտասարդ կինը ջրի սափորով]] {{·w}} [[Ջնարով կինը]] {{·w}} [[Գեղանկարչության այլաբանություն]] {{·w}} [[Նամակ գրող կինը և աղախինը]] {{·w}} [[Վիրջինալի առջև նստած կինը]] {{·w}} [[Ֆլեյտայով աղջիկը]] {{·w}} [[Սուրբ Պրակսեդան]] {{nowrap end}} }}<includeonly>[[Կատեգորիա:Պոստիմպրեսիոնիզմ]]</includeonly><noinclude>[[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Արվեստ և գրականություն]] [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Նավարկման կաղապարներ]]</noinclude> 0xam5yahjg8d1dvd3534pjsc3qm7hpq 10357254 10357159 2025-06-18T09:22:06Z 212.73.65.250 10357254 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Յան Վերմեերի նկարներ |title = '''Յան Վերմեերի նկարներ''' |liststyle = background:transparent; |list1= {{nowrap begin}} [[Քնած աղջիկը]] {{·w}} [[Աշխարհագրագետը (նկար)|Աշխարհագրագետը]] {{·w}} [[Աստղագետը (նկար)|Աստղագետը ]] {{·w}} [[Գինու գավաթը (նկար)|Գինու գավաթը]] {{·w}} [[Դելֆտի տեսարան (նկար)|Դելֆտի տեսարան]] {{·w}} [[Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ (նկար)|Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ]] {{·w}} [[Կաթնավաճառուհին (նկար, Վերմեեր)|Կաթնավաճառուհին]] {{·w}} [[Գինու գավաթով աղջիկը]] {{·w}} [[Երաժշտության ընդհատված դաս]] {{·w}} [[Կավատուհի (նկար)|Կավատուհի]] {{·w}} [[Փողոց Դելֆտում|Փոքրիկ փողոցը]] {{·w}} [[Պատուհանի մոտ նամակ կարդացող աղջիկը]] {{·w}} [[Նամակ կարդացող կինը` կապույտով (նկար)|Նամակ կարդացող կինը` կապույտով]] {{·w}} [[Կինը կշեռքով]] {{·w}} [[Երաժշտության դասը (նկար)|Երաժշտության դասը]] {{·w}} [[Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը]] {{·w}} [[Մարգարտե ականջօղով աղջիկը]]{{·w}} [[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|Մարգարտե վզնոցով կինը]] {{·w}} [[Նամակ գրող տիկինը]] {{·w}} [[Կարմիր գլխարկով կինը (նկար)|Կարմիր գլխարկով կինը]] {{·w}} [[Կիթառահարուհին (նկար)|Կիթառահարուհին]] {{·w}} [[Ժանեկագործուհին (նկար, Վերմեեր)|Ժանեկագործուհին]] {{·w}} [[Սիրո նամակ (նկար)|Սիրո նամակ]] {{·w}} [[Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը (նկար, Վերմեեր)|Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը]] {{·w}} [[Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը (նկար)|Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը]] {{·w}} [[Սպան և ծիծաղող աղջիկը (նկար)|Սպան և ծիծաղող աղջիկը]] {{·w}} [[Համերգը (նկար, Վերմեեր)|Համերգը]] {{·w}} [[Տիրուհին և աղախինը (նկար, Վերմեեր)|Տիրուհին և աղախինը]] {{·w}} [[Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը]] {{·w}} [[Հավատի այլաբանություն (նկար)|Հավատի այլաբանություն]] {{·w}} [[Երիտասարդ կինը ջրի սափորով]] {{·w}} [[Լյուտնյա նվագողը]] {{·w}} [[Գեղանկարչության այլաբանություն]] {{·w}} [[Նամակ գրող կինը և աղախինը]] {{·w}} [[Վիրջինալի առջև նստած կինը]] {{·w}} [[Ֆլեյտայով աղջիկը]] {{·w}} [[Սուրբ Պրակսեդան]] {{nowrap end}} }}<includeonly>[[Կատեգորիա:Պոստիմպրեսիոնիզմ]]</includeonly><noinclude>[[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Արվեստ և գրականություն]] [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Նավարկման կաղապարներ]]</noinclude> fykd1is3lileg8sgc0q32cx5k690y2m 0 578236 10357111 9039783 2025-06-18T06:49:53Z A.arpi.a 23940 /* Աշխատանքային գործունեությունը */ 10357111 wikitext text/x-wiki {{Այլ/ազգանուն|Զաքարյան}} {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ստեփան Հրաչիկի Զաքարյան''' ({{ԱԾ}}), ՀՀ պետական և քաղաքական գործիչ, Հայաստանի հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի նախագահի նախկին տեղակալ։ Բեմադրիչ, արձակագիր, թատերագիր, հրապարակախոս, գրող։ == Կրթություն == * 1976-1981 թթ. սովորել և ավարտել է [[Խաչատուր Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտ|Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական ինստիտուտի]] կուլտուրայի ֆակուլտետը՝ բեմադրիչի որակավորմամբ։ == Աշխատանքային գործունեությունը == * 1978-1979 թթ. - աշխատել է Հրազդանի շրջանային մշակույթի տան ժողթատրոնում որպես բեմադրիչ, ապա՝ [[Աղավնաձոր (Կոտայքի մարզ)|Աղավնաձոր]] գյուղի միջնակարգ դպրոցում ուսուցիչ։ * 1979-1981 թթ. - աշխատել է հեռուստատեսային ֆիլմերի «[[Երևան (հեռուստաֆիլմերի ստուդիա)|Երևան]]» ստուդիայում որպես բեմադրիչի ընթերակա։ * 1981-1983 թթ. - աշխատել է «Պիոներ» ամսագրում որպես գրական աշխատող, արձակի բաժնի վարիչ։ * 1983-1993 թթ. - աշխատել է հեռուստառադիոպետկոմիտեում որպես խմբագիր, բաժնի վարիչ, գլխավոր խմբագիր։ * 1993-1995 թթ. - Հեռուստառադիոպետվարչության նախագահի տեղակալ։ * 1995-1996 թթ. - [[Հայաստանի հանրային ռադիո|Հայաստանի պետական ռադիոընկերության]] գլխավոր տնօրեն։ * 1997-1998 թթ. - [[Երևանի քաղաքապետարան]]ի մշակույթի, սպորտի և երիտասարդության հարցերի վարչության պետ։ * 2009 թ. փետրվարի 20-ին ՀՀ Նախագահի հրամանագրով նշանակվել է ՀՀ հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի անդամ՝ վեց տարի ժամկետով<ref>[https://president.am/hy/decrees/item/148 Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի անդամներ նշանակելու մասին]</ref>։ * 2012 թ. հունիսին ընտրվել է ՀՀ հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի նախագահի տեղակալ։ * 2015 թ. մարտի 12-ին ՀՀ Նախագահի հրամանագրով վերանշանակվել է ՀՀ հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի անդամ՝ վեց տարի ժամկետով<ref>[https://president.am/hy/decrees/item/1844 Ս. ԶԱՔԱՐՅԱՆԻՆ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՀԵՌՈւUՏԱՌԱԴԻՈԸՆԿԵՐՈւԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ԱՆԴԱՄ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈւ ՄԱUԻՆ]</ref>։ == Ստեղծագործական գործունեությունը == * [[Հայաստանի գրողների միություն|Հայաստանի գրողների միության]] անդամ։ == Քաղաքական գործունեությունը == * 1999-2003 թթ. - ՀՀ Ազգային ժողովի 2-րդ գումարման պատգամավոր է ընտրվել «Միասնություն» դաշինքի համամասնական ընտրացուցակով։ ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ։ «Միասնություն» խմբակցության, ապա «Ժողովրդի ձայն» պատգամավորական խմբի անդամ։ * 2003-2007 թթ. - ՀՀ Ազգային ժողովի 3-րդ գումարման պատգամավոր է ընտրվել «Արդարություն» դաշինքի համամասնական ընտրացուցակով։ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի անդամ։ «Արդարություն» խմբակցության անդամ։ * 1998-2008 թթ. եղել է ՀԺԿ անդամ։ Եղել է ՀԺԿ քարտուղար, քաղխորհրդի անդամ։ == Ընտանիք == Ամուսնացած է, ունի չորս զավակ։ == Պարգևներ == * [[Մովսես Խորենացու մեդալ]], 2016 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Տեղեկաքարտ Հաջորդականություն | Նախորդող = [[Վահրամ Բաղդասարյան]] | Հաջորդող = ներկայումս պաշտոնավարում է | Ցուցակ = Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի նախագահի տեղակալ<br>Ստեփան Զաքարյան | Տարիներ = [[հունիսի 2012]] - | bcolor = #fafff6 | color = #CCFFBF }} {{Հայաստանի Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի անդամներ}} {{DEFAULTSORT:Զաքարյան, Ստեփան}} [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 2-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 3-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գրողներ]] [[Կատեգորիա:Հայ թատերագիրներ]] [[Կատեգորիա:Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի անդամներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ արձակագիրներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բեմադրիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ հրապարակախոսներ]] [[Կատեգորիա:Հայ ռեժիսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ դրամատուրգներ]] ioswhkl5340djw77o482ajhpxlzwyj7 0 578792 10357189 9424083 2025-06-18T08:19:32Z A.arpi.a 23940 10357189 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գետ |Անվանում = Լույա |Բնագիր անվանում = Луя |Պատկեր = |Պատկերի չափ = |Նկարագրում = |Քարտեզ = |Քարտեզի լայնություն = |Քարտեզի նկարագրում = |Երկարություն = 20 |Ավազանի տարածք = |Ավազան = |Ջրի ծախս = |Չափման վայր = |Ակունք = Իվկինա |Ակունքի տեղակայում = |Ակունքի բարձրություն = |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = |Գետաբերան = |Գետաբերանի տեղակայում = |Գետաբերանի բարձրություն = |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = |Գետի թեքություն = |Երկիր ={{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Ռուսաստան]] |Երկրամաս = |Վիքիպահեստ = }} '''Լույա''' ({{Lang-ru|Луя}}), գետ [[Ռուսաստան]]ում, հոսում է Վերխոշիժմենսկի շրջանում, Կիրովի մարզում։ Գետի [[երկարություն]]ը 20 կմ է։ == Ջրային գրանցամատյանի տվյալներ == Տվյալներն ըստ ջրային ռեսուրսների ֆեդերատիվ տեսչության<ref name='МПР России'>{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=187388|title=Государственный водный реестр РФ: Акчан|archiveurl=https://www.webcitation.org/69HhGVppg?url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=187388|archivedate=2012 թ․ հուլիսի 19|accessdate=2015 թ․ հունիսի 7|url-status=live}}</ref>. Ռուսաստանի ջրային գրանցամատյանի տվյալների համաձայն՝ պատկանում է Վերին [[Օբ (գետ)|Օբի]] ավազանային շրջանին, գետի ջրատնտեսային տեղամասը Վյատկա գետն է, գետի ենթաավազանը [[Վյատկա (գետ)|Վյատկա]] գետն է։ Գետի գետային ավազանը [[Կամա]] գետն է<ref name='МПР России'>{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=187624|title=Государственный водный реестр РФ: Улюта|archiveurl=http://www.webcitation.org/69HxlL9Sq|archivedate=2012 թ․ հուլիսի 20}}</ref>. * ''Ջրային օբյեկտի, պետական ջրային գրանցման կոդը'' - '''10010300312111100034686''' * ''Հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների կոդը'' - '''111103468''' * ''Ավազանի կոդը'' - '''10.01.03.004''' * ''Հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների հատորի համարը'' - '''11''' * ''Թողարկումն ըստ հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների'' - '''1''' == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.mnr.gov.ru/ ՌԴ ջրային ռեսուրսների էկոլոգիան] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150526193507/http://www.mnr.gov.ru/ |date=2015-05-26 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի գետեր]] d8cugje6g9kbae636hp7chscgrnxqib 0 580566 10357144 10356465 2025-06-18T07:22:07Z LilitMir 99009 10357144 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար | անվանում = Կաթնավաճառուհին | բնագիր անուն = Het melkmeisje | տարի = [[1658]]-[[1660]] | բարձրություն = 45.5 | լայնություն = 41 }} '''«Կաթնավաճառուհին»''' (նաև «'''Աղջիկը'''/կինը/սպասուհին '''կաթի սափորով'''», «'''Խոհարարուհին'''»), [[նիդերլանդացիներ|նիդերլանդացի]] նկարիչ [[Յան Վերմեեր]]ի նկարներից։ == Պատմություն == Վերմեերը նկարը նկարել է մոտավորապես [[1658]]-[[1660]] թվականներին։ Նիդերլանդական [[նկարչություն|նկարչության]] մեջ «Կաթնավաճառուհին» առանձնանում է իր կոմպոզիցիոն պարզությամբ։ Առօրյա կյանքի թեման ավելի վաղ կիրառել էին [[Պիտեր դե Հոոխ]]ը և Թերբորխը, բայց Վերմեերին հաջողվեց ստեղծել նոր ստեղծագործություն։ == Նկարագրություն == [[Սափոր]]ով կնոջ կերպարը հստակորեն առանձնանում է սպիտակ դատարկ պատի ֆոնի վրա։ Ի տարբերություն նախորդների՝ Վերմեերը ակտիվորեն կիրառել է հստակ ուրվագծեր։ Լրացուցիչ արտահայտչականության համար մեջքի ուրվագիծը առանձնացվել է սպիտակ բարակ գծով։ [[Ռենտգենագրություն|Ռենտգենագրության]] միջոցով պարզվել է, որ ի սկզբանե նկարիչը պատի վրա նկարել էր մի պատկեր, հնարավոր է՝ [[քարտեզ]]։ Հստակորեն հայտնի չէ, թե ինչն է դրդել նկարչին պատը թողնել դատարկ։ Հնարավոր է՝ նա այդպես է վարվել նկարը [[խորհրդանշան]]ներով չծանրաբեռնելու համար, կամ պարզապես սպիտակ պատը նրան թվացել է ավելի արտահայտիչ ֆոն կերպարի համար։ [[Պատկեր:Sculpture Het melkmeisjе by Wim T. Schippers.jpg|280px|մինի|Կաթնավաճառուհու կերպարով արձան Դելֆտում, հեղինակ՝ Վիմ Թ Սչիպերս, 1976]] == Գտնվելու վայր == [[1669]] թվականին նկարը վաճառվել է այն ժամանակվա համար մեծ գումարով՝ 175 ֆլորինով։ Ավելի թանկ գնահատվել է միայն [[Դելֆտի տեսարան (նկար)|«Դելֆտի տեսքը»]] (200 ֆլորին)։ [[1719]] թվականին [[աճուրդ]]ի կատալոգում նկարին տրվել է հետևյալ բնութագիրը. «Յան Վերմեերի նշանավոր աշխատանքը, արվեստի իրական ստեղծագործություն»։ Ներկայումս նկարը գտնվում է [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Պետական թանգարանում (Ամստերդամ)]]։ == Տես նաև == * [[Ժանյակագործուհին (նկար, Վերմեեր)]] == Գրականություն == * Артур К. Уилок. Ян Вермеер. — СПб.։ ICAR. — ISBN 5-8592-073-2. {{ref-ru}} == Արտաքին հղումներ == * [http://irinaepifan.narod.ru/milkmaid.html Նկարի մանրամասն վերլուծություն] {{ref-ru}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{ՎՊԵ|Johannes Vermeer - De melkmeid.jpg|Կաթնավաճառուհին (նկար, Վերմեեր)}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:Նկարներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Ամստերդամի պետական թանգարանի նկարներ]] [[Կատեգորիա:1658 նկարներ]] mu9vsh70fy9hicglhlma60r2j6jgjga 0 581226 10356547 9431354 2025-06-17T12:03:12Z A.arpi.a 23940 10356547 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գետ |Անվանում = Կիզերկա |Բնագիր անվանում = Кизерка |Պատկեր = |Պատկերի չափ = |Նկարագրում = |Քարտեզ = |Քարտեզի լայնություն = |Քարտեզի նկարագրում = |Երկարություն = 29 |Ավազանի տարածք = 170 |Ավազան = Կասպից ծով |Ջրի ծախս = |Չափման վայր = |Ակունք = Վյատկա |Ակունքի տեղակայում = 237 կմ՝ աջ ափին |Ակունքի բարձրություն = |Գետաբերան = |Գետաբերանի տեղակայում = |Գետաբերանի բարձրություն = |Գետի թեքություն = |Երկիր ={{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Ռուսաստան]] |Երկրամաս = [[Ուրժումսկի շրջան (Կիրովի մարզ)|Ուրժումսկի շրջան]] [[Կիրովի մարզ]] |Վիքիպահեստ = }} '''Կիզերկա''' ({{Lang-ru|Кизерка}}), գետ [[Ռուսաստան]]ում, հոսում է [[Ուրժումսկի շրջան (Կիրովի մարզ)|Ուրժումսկի շրջան]]ում [[Կիրովի մարզ]]ում։ [[Գետաբերան]]ը տեղակայված է Վյատկա գետի աջ ափին՝ 237 կմ հեռավորության վրա։ Գետի [[երկարություն]]ը 29 կմ է, [[ավազան]]ի [[տարածք]]ը 170 կմ²<ref name='МПР России'/>։ Գետի ակունքը գտնվում է Մատվեևսկի անտառում, 23 կմ [[հարավ]]-[[արևելք]] Ուրժումա։ Վերին և միջին հոսանքում հոսում է [[հյուսիս]]-[[արևելք]]։ == Ջրային գրանցամատյանի տվյալներ == Ռուսաստանի ջրային գրանցամատյանի տվյալների համաձայն՝ պատկանում է Կամսկի ավազանային շրջանին, գետի ջրատնտեսային տեղամասը՝ Վյատկա, գետի ենթաավազանը՝ Վյատկա։ Գետի ավազանը՝ Կամա։ Տվյալներն ըստ ջրային ռեսուրսների ֆեդերատիվ տեսչության<ref name='МПР России'>{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=184619|title=Государственный водный реестр РФ: Кизерь (Кизерка)|archiveurl=https://www.webcitation.org/69FCybjsF?url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=184619|archivedate=2012 թ․ հուլիսի 18|accessdate=2015 թ․ հունիսի 15|url-status=live}}</ref>. * ''Ջրային օբյեկտի, պետական ջրային գրանցման կոդը'' - '''10010300512111100038378''' * ''Հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների կոդը'' - '''111103837''' * ''Ավազանի կոդը'' - '''10.01.03.005''' * ''Հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների հատորի համարը'' - '''11''' * ''Թողարկումն ըստ հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների'' - '''1''' == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.mnr.gov.ru/ ՌԴ ջրային ռեսուրսների էկոլոգիան] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150526193507/http://www.mnr.gov.ru/ |date=2015-05-26 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի գետեր]] c4ntxgizh3c4m6q55ks8kld01x2yh5m 10356930 10356547 2025-06-18T00:05:40Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356930 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գետ |Անվանում = Կիզերկա |Բնագիր անվանում = Кизерка |Պատկեր = |Պատկերի չափ = |Նկարագրում = |Քարտեզ = |Քարտեզի լայնություն = |Քարտեզի նկարագրում = |Երկարություն = 29 |Ավազանի տարածք = 170 |Ավազան = Կասպից ծով |Ջրի ծախս = |Չափման վայր = |Ակունք = Վյատկա |Ակունքի տեղակայում = 237 կմ՝ աջ ափին |Ակունքի բարձրություն = |Գետաբերան = |Գետաբերանի տեղակայում = |Գետաբերանի բարձրություն = |Գետի թեքություն = |Երկիր ={{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Ռուսաստան]] |Երկրամաս = [[Ուրժումսկի շրջան (Կիրովի մարզ)|Ուրժումսկի շրջան]] [[Կիրովի մարզ]] |Վիքիպահեստ = }} '''Կիզերկա''' ({{Lang-ru|Кизерка}}), գետ [[Ռուսաստան]]ում, հոսում է [[Ուրժումսկի շրջան (Կիրովի մարզ)|Ուրժումսկի շրջան]]ում [[Կիրովի մարզ]]ում։ [[Գետաբերան]]ը տեղակայված է Վյատկա գետի աջ ափին՝ 237 կմ հեռավորության վրա։ Գետի [[երկարություն]]ը 29 կմ է, [[ավազան]]ի [[տարածք]]ը 170 կմ²<ref name='МПР России'/>։ Գետի ակունքը գտնվում է Մատվեևսկի անտառում, 23 կմ [[հարավ]]-[[արևելք]] Ուրժումա։ Վերին և միջին հոսանքում հոսում է [[հյուսիս]]-[[արևելք]]։ == Ջրային գրանցամատյանի տվյալներ == Ռուսաստանի ջրային գրանցամատյանի տվյալների համաձայն՝ պատկանում է Կամսկի ավազանային շրջանին, գետի ջրատնտեսային տեղամասը՝ Վյատկա, գետի ենթաավազանը՝ Վյատկա։ Գետի ավազանը՝ Կամա։ Տվյալներն ըստ ջրային ռեսուրսների ֆեդերատիվ տեսչության<ref name='МПР России'>{{Cite web |title=Государственный водный реестр РФ: Кизерь (Кизерка) |url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=184619 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/69FCybjsF?url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=184619 |archivedate=2012 թ․ հուլիսի 18 |accessdate=2015 թ․ հունիսի 15}}</ref>. * ''Ջրային օբյեկտի, պետական ջրային գրանցման կոդը'' - '''10010300512111100038378''' * ''Հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների կոդը'' - '''111103837''' * ''Ավազանի կոդը'' - '''10.01.03.005''' * ''Հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների հատորի համարը'' - '''11''' * ''Թողարկումն ըստ հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների'' - '''1''' == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.mnr.gov.ru/ ՌԴ ջրային ռեսուրսների էկոլոգիան] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150526193507/http://www.mnr.gov.ru/ |date=2015-05-26 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի գետեր]] gp5oe2dniodewaa93zkg0k730c7u6uc 3 584602 10356734 10182777 2025-06-17T17:40:01Z Armenmir 11013 10356734 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ Վիքիպեդիան չէ]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ Վիքիպեդիան չէ|Ի՞նչ Վիքիպեդիան չէ]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|<span style="color:white">{{BASEPAGENAME}}</span>]] ։)</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="7" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք մեծ բավականություն կստանաք մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրություն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործեք վստահ ու միշտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button vector.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]] Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք դիմեք [[Վիքիպեդիա:Օգնություն|օգնության համակարգին]], կամ գրեք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրեք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրեք «Օգնեք ինձ» և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:Lilitik22|Լիլիթ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Lilitik22|քննարկում]]) 13:33, 27 Հունիսի 2015 (UTC) {{#if:|{{{1}}}}} </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia svg logo.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Էությունը]] [[Վիքիպեդիա:Էությունը|Վիքիպեդիայի էությունը]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսսարիում|Գլոսսարիում]] |} == Արմենիա == {{հարգելի մասնակից}}, Դո՞ւք էիք ուզում Արմենիա անվան լատինաամերիկյան կիրառումների մասին գրել:--[[Մասնակից:Արամ Սողոմոնյան|<font color="#D90012" face="GHEA Mariam">'''''Արամ'''''</font> <font color="#0033A0" face="GHEA Mariam">'''''Սողոմոն'''''</font><font color="#FF8000" face="GHEA Mariam">'''''յան'''''</font>]] ^{([[Մասնակցի քննարկում:Արամ Սողոմոնյան|<font face="GHEA MARIAM">''քննարկում''</font>]])} 09:46, 1 Հուլիսի 2015 (UTC) == Տեղեկաքարտ == {{հարգելի մասնակից}}, բնակավայրի, ֆիլմի, դերասանի, քաղաքի և այլնի մասին գրելիս կարող եք օգտվել համապատասխան [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8F%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D6%80 տեղեկաքարտից] :--[[Մասնակից:Արամ Սողոմոնյան|<font color="#D90012" face="GHEA Mariam">'''''Արամ'''''</font> <font color="#0033A0" face="GHEA Mariam">'''''Սողոմոն'''''</font><font color="#FF8000" face="GHEA Mariam">'''''յան'''''</font>]] ^{([[Մասնակցի քննարկում:Արամ Սողոմոնյան|<font face="GHEA MARIAM">''քննարկում''</font>]])} 20:40, 1 Հուլիսի 2015 (UTC) == Տմորիք == Ողջույն, Atheist Armenian: [[Տմորիք]] հոդվածում որոշ թերություններ ունեք, եկեք միասին նայենք: Քանի որ այն վարչական միավոր էր, ուրեմն կարող ենք լրացնել Մեծ Հայքի գավառներից մեկի պես՝ [[Գարդման (գավառ)]]: Այսինքն * վերնագիրը՝ Տմորիք, պետք է առանց հոդերի գրվի որպես առաջին բառ և ներառվի թավատառի մեջ՝ '''Տմորիք''', պետք չէ գրվի '''Տմորիքը''' և այլն: Թավատառը օգտագործում ենք միայն այս պարագայում: Դրա համար սեղմում ենք Թ մեծատառը՝ ամենավերևում * նախադասությունները պետք է գրվեն բաժիններում՝ աշխարհագրություն, պատմություն և այլն: * ներքին հղումները՝ «կապույտ» կամ կարմիր բառերը, պետք է արվեն հետևյալ կերպ. Թ տառի կողքին կա Շ (շեղատառ), ապա՝ մատիտ (ստորագրություն): Չորրորդը հղվող բառն է, երեք շղթայից կազմված, սեղմում ենք վրան և բացվում է երկու պատուհան՝ ''էջի վերնագիր'' և ''հղման տեքստ'': Կորճայք բառը կարող եք դնել Էջի վերնագրում, և հղման տեքստում ոչինչ չգրեք * IVդ.վիքիպեդիայում ավելի ընդունված է արաբական թվերը՝ 4-րդ դար, և դար ու թվական բառերը գրում ենք ամբողջությամբ: Այսքանը, շնորհակալություն Ձեր ներդրումների համար, հնարավոր հարցերի դեպքում գրեք մասնակցային էջում, մենք կանդրադառնանք: Սպասում եմ պատասխանի--[[Մասնակից:Hayk.arabaget|Հայկ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Hayk.arabaget|արաբագետ]]) 20:59, 1 Հուլիսի 2015 (UTC) :Ի դեպ, Ձեր կարծիքը կամ խոսքը գրելու համար ընդամենը սեղմեք խմբագրել ու գրեք, իսկ հետո չմոռանաք ստորագրել [https://www.youtube.com/watch?v=rGiwToQWluE--[[Մասնակից:Hayk.arabaget|Հայկ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Hayk.arabaget|արաբագետ]]) 21:09, 1 Հուլիսի 2015 (UTC)] ::Այո, Atheist Armenian, տեսնում եմ, որ նորեկ եք, և դրա համար փորձում ենք օգտակար լինել: Ձեր ստորագրությունը՝ ''--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 21:11, 1 Հուլիսի 2015 (UTC)'' ճիշտ եք արել, '''Տմորիք''' բառի մոտ սեղմեք խմբագրել կապույտ կոճակը, ու ամենաներքևում սովորական գրեք Ձեր խոսքը: Շփվել կարող եք այնպես, ինչպես իրական կյանքում՝ էթիկետին համապատասխան, այստեղ խմբագրողները Ձեզ պես մարդիկ են--[[Մասնակից:Hayk.arabaget|Հայկ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Hayk.arabaget|արաբագետ]]) 21:18, 1 Հուլիսի 2015 (UTC) :::Շատ լավ է ստացվել, այս փոփոխություններն էլ նայիր ու վերջ՝ [https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%8F%D5%B4%D5%B8%D6%80%D5%AB%D6%84&type=revision&diff=3200103&oldid=3200099]--[[Մասնակից:Hayk.arabaget|Հայկ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Hayk.arabaget|արաբագետ]]) 21:31, 1 Հուլիսի 2015 (UTC) ::::Ողջույն, Atheist Armenian, շատ լավ է ստացվում, և մի քանի փոքր թերություններ կան, ուղղել եմ [https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BC)&diff=3200137&oldid=3200124]: Սպասում եմ Ձեր հարցերին--[[Մասնակից:Hayk.arabaget|Հայկ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Hayk.arabaget|արաբագետ]]) 04:28, 2 Հուլիսի 2015 (UTC) == Թվականներ == Հարգելի Atheist Armenian, հայերենում դասական թվականներն ունեն '''-երորդ (-որդ)''' վերջածանցը: Թվական տեսքով գրվելիս անպայման ''-րդ'' մասնիկը գրվում է (5-րդ, 6-րդ, 19-րդ): Իսկ ''մեր թվականությունից (թվարկությունից) առաջ'' բառակապակցության համառոտագրությունն է՝ ''մ.թ.ա.'': Շնորհակալություն Ձեր ներդրումների համար: Օգնության դեպքում կարող եք դիմել: Հաճելի վիքիխմբագրումներ եմ մաղթում:--[[Մասնակից:Արամ Սողոմոնյան|<font color="#D90012" face="GHEA Mariam">'''''Արամ'''''</font> <font color="#0033A0" face="GHEA Mariam">'''''Սողոմոն'''''</font><font color="#FF8000" face="GHEA Mariam">'''''յան'''''</font>]] ^{([[Մասնակցի քննարկում:Արամ Սողոմոնյան|<font face="GHEA MARIAM">''քննարկում''</font>]])} 22:50, 3 Հուլիսի 2015 (UTC) == Աղբյուրներ == Ողջույն, հարգելի Atheist Armenian։ Շնորհակալություն Հայերեն Վիքիպեդիայում խմբագրումներ կատարելու համար։ Մի խնդիր կա․ Վիքիպեդիայում մուտքագրված նյութերը պետք է վստահելի աղբյուրներով հաստատված լինեն։ Ձեր հոդվածներից մի քանիսը պիտակեցի անաղբյուրի կաղապարով։ Խնդրում եմ աղբյուրներ ավելացնել, որպեսզի տեքստը վստահելի լինի։ Շնորհակալություն։ --[[User:GeoO|Ջեօ]] <big>'''ツ'''</big> 11:53, 4 Հուլիսի 2015 (UTC) :Հարգելի Atheist Armenian, բլոգները և/կամ սոցիալական կայքերը վստահելի աղբյուրներ չեն և չեն կարող որպես աղբյուր ծառայել հոդվածում։ Խնդրում եմ վստահելի աղբյուրներ դնել։ --[[User:GeoO|Ջեօ]] <big>'''ツ'''</big> 12:28, 4 Հուլիսի 2015 (UTC) == Ամասիայի գավառ == Ողջույն։ Ամասիայի գավառ հոդվածը ջնջվել է, որովհետև պատճենված էր [http://akunq.net/am/?p=8917/ այս] կայքից։ Հիշեցնում եմ, որ Վիքիպեդիայում հեղինակային իրավունքով պաշտպանված նյութերի նորմուծումն արգելված է։ Հուսամ սա վերջին դեպքը կլինի։ Շնորհակալություն ։) --[[User:GeoO|Ջեօ]] <big>'''ツ'''</big> 16:42, 10 Հուլիսի 2015 (UTC) == Արևմտյան Հայաստան == Ուզում եմ նշել Արևմտյան Հայաստանի նյութերի խիստ կարևորության մասին, որոնցում դուք իրար հետևից ջնջման կաղապար եք դնում, քանի որ այդ հոդվածի մասին հիշատակում կա Ակունք կայքում: Խնդրում եմ զերծ մնալ նման քայլից: Շուրջ 10 000 հոդվածի նյութ ի սկզբանե գրվել է հիմնվելով Ակունք կայքի տվյալների վրա, իսկ դրանից հետո ընթանում է հոդվածների թարմացման աշխատանքները ըստ այլ գրականությունների: Հարգանքներով` --[[Մասնակից:Arman musikyan|Արման Մուսիկյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arman musikyan|քննարկում]]) 19:37, 10 Հուլիսի 2015 (UTC) :Իսկ հնարավոր չե՞ր պահպանել իմ գրած հոդվածները՝ հետեգայում բարելավելու նպատակով: ինչու նույն կերպ չե՞ք ջնջում իմ կողմից գրված [[Արմեններ]] հոդվածը, այն նույնպես պատծենված է: Մյուս հոդվածները նույնպես տառացի նման են Ակունք կայքի գրվածքներին, իսկ Մասնակից:Voskanyan-ը իր քննարկման էջում գրել է, որ՝«Սակայն կան հոդվածներ, որ պատճենված են ազատ աղբյուրից, իսկ Ամասիայի գավառ և Էրզրումի գավառ հոդվածները պատճենված են մի կայքից, որտեղ ես, համենայն դեպս, չտեսա նշում իր նյութերը ազատ օգտագործելու թույլտվության մասին»: Ես այս տողերից հասկանում եմ, որ ըստ Ոսկանյանի այդ կայքից չի՛ կարելի ոչ մի բան պատճենել և տեղադրել Վիքիպեդիայում, բայց ինչպես տեսնում եմ և դուք ասեցիք, որ կան շուրջ 10 000 նյութեր Ակունքի տվյալներից հիմնված՝ կան ու շատերը ոչնչով չեն տարբերվում բնագրից: Ես այստեղ սկսնակ եմ և ինչ-որ տեղ չեմ մեղադրում ոչմեկին, բայց մի կողմից էլ սխալ եմ համարում կողմնակալությունը: Եթե ջնջվում է ուրեմն բոլորը առանց խտրականության պե՛տք է ջնջվի--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] 22:43, 10 Հուլիսի 2015 (UTC) ::Իսկ Ձեզ ո՞վ է իրավունք վերապահում 10 000 հոդված անտեղի տեղը դնել ջնջման, այն էլ այդքան կարևոր նյութ հայագիտական նյութ: Չկա այդպիսի օրենք: Խնդրում եմ լավ հասկացեք Վիքիպեդիայի էությունը: Վիքիպեդիան ազատ գրադարան է, որտեղ ամեն մի հոդված պետք է ստեղծված լինի մասնակիցների կողմից: Այն չպետք է պարունակի նախադասություններ կամ էլ մի ամբողջական հատվածներ ոչ ազատ արտոնագիր ունեցող կայքերից: Նմանատիպ հոդվածները գտնել հնարավոր է անգամ ավտոմատ ճանապարհով և դրանք միշտ ենթակա են ջնջման: Ես ինքս արձակուրդի մեջ եմ հիմա և շատ քիչ ժամանակ ունեմ Վիքիգործունեությամբ զբաղվելու, բայց Ձեր մոտեցումը հիմա տանում է ապակառուցողական մոտեցման: Նախ դուք ստեղծել եք հոդվածներ պատճենման միջոցով, իսկ հիմա ոնց որ թե վրեժ լուծեք, և սկսում եք ջնջել տալ այնպիսի հոդվածները, որոնք պատճենված չեն, այլ նրանց նյութի ճշտությունն է ապացուցած Ակունք կայքի միջոցով: Ի դեպ Արևմտյան Հայաստանի հոդվածները ես եմ ստեղծել, իսկ ես այն խմբագիրներից եմ, որ ինքս եմ ուրիշի պատճենումները գտնում և ջնջում: Եվ Ձեր կարծիքո՞վ ես այլ կայքերից կպատճենեի: Այնպես որ խնդրում եմ զբաղվել կառուցողական ներդրումներով և հոդվածներն անտեղի ջնջման չդնել և այլ մասնակիցների ժամանակը անտեղի չվատնել: Հարգանքներով` --[[Մասնակից:Arman musikyan|Արման Մուսիկյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arman musikyan|քննարկում]]) 01:11, 11 Հուլիսի 2015 (UTC) ::Խնդրում եմ մեկնաբանել Ձեր կողմից գրված այս հայտարարությանը` '''10 000 նյութեր Ակունքի տվյալներից հիմնված՝ կան ու շատերը ոչնչով չեն տարբերվում բնագրից''': Եթե ինչ-որ դրույթ եք առաջ քաշում, ապա ապացուցեք: Ցույց տվեք գեթ մի հոդված, որը նույն կերպ գտնվում է Ակունք հոդվածում: --[[Մասնակից:Arman musikyan|Արման Մուսիկյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arman musikyan|քննարկում]]) 01:14, 11 Հուլիսի 2015 (UTC) [[Մասնակից:Arman musikyan|Արման]] ջան դու երևի սխալ ես ինձ հասկանում ես ինքս չեմ ուզում, որ ջնջվեն այդ հոդվածները, ուղղակի ուզում եմ հասկանամ եթե սխալ կար, թող ինձ զգուշացնեին, ու ինձ ասում են թե այդ կայքից իրավունք չկա օգտվելու բայց Վիքիպեդիայում կան ինչպես Ջեօն է ասում,– շուրջ 10 000 հոդվածներ, որոնք հիմնված են Ակունքից։ Իսկ ես պարզապես ավելացրել եմ, որ շատերը ոչնչով չեն տարբերվում բնագրից։ Ինձ սխալ չփորձեք հանեք, որովհետև դուք ձեր ասած կանոններին դեմ եք աշխատում, իսկ ինձ մնում է ուղղակի չմասնակցել ձեր աշխատանքին, որպեսզի ձեզ չկտրեմ ձեր թանկ ժամանակից։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] 07:30, 11 Հուլիսի 2015 (UTC) :Ինչպես թե ոչնչով չեն տարբերվում։ Ամասիայի գավառ հոդվածը Ակունք կայքից տառացի պատճենումն էր։ ՀԳ․ ևս մեկ հարց, Արմեններ հոդվածն է՞լ է պատճենված։ --[[User:GeoO|Ջեօ]] <big>'''ツ'''</big> 07:34, 11 Հուլիսի 2015 (UTC) [[User:GeoO|Ջեօ]] ջան Ամասիայի գավառի հետ կապված ինչոր տեղ համամիտ եմ, որովհետև իրոք պատճենված էր, ես Էրզրումի գավառի մասին էի ասում։ Արմեններ հոդվածը երկու տարբեր աղբյուրներից եմ վերցրել ու անավարտ է։ Վերևի մասը հիմնականում իմ բառերով եմ գրել, իսկ ներքևում միայն խմբագրում եմ արել, եթե գտնում եք պե՛տք է ջնջել, ուրեմն ջնջեք։--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] 08:13, 11 Հուլիսի 2015 (UTC) :Երկու տարբերակ կա․ կա՛մ պետք է պատճենված հատվածը դուրս բերել, կա՛մ փորձել հնարավորինս փոխած գրել։ Խնդրում եմ անպայման կատարեք համապատասխան փոփոխությունները։ --[[User:GeoO|Ջեօ]] <big>'''ツ'''</big> 08:57, 11 Հուլիսի 2015 (UTC) ::Հոդվածները պետք է լինեն մեր բառերով, հարգելի -[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]]: Մեկ էլ խնդրում եմ ուղղեք ձեր ստորագրությունը: Ձեր ստորագրությունից պետք է հղումներ գնան դեպի ձեր մասնակցային և քննարկման էջեր, որը հիմա չկա: Հարգանքներով` --[[Մասնակից:Arman musikyan|Արման Մուսիկյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arman musikyan|քննարկում]]) 20:15, 11 Հուլիսի 2015 (UTC) :::Քանի որ ես նորեկ եմ ու դեռ շատ բաներ լավ չեմ հասկանում, իսկ ձեզ չեմ ուզում կտրեմ ձեր ժամանակից, դրա համար ես կլինեմ պասիվ վիճակում, բայց կզբաղվեմ թերությունների շտկմամբ, այդպես ավելի կհեշտացնեմ ձեր գործը, ընթացքում էլ կհասկանամ՝ թե ի՞նչպես արժե ճիշտ խմբագրում անել----[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] 05:58, 13 Հուլիսի 2015 (UTC) ::::Հարցերի դեպքում կարող ես դիմել, հագրելի [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]]: Գրականությունից և կայքերից օգտվելով հոդվածներ կազմելը բավականին բարդ է, հասկանում եմ: Ավելի հեշտ է հոդվածները զարգացնել թարգմանության միջոցով օգտվելով Ռուսերեն, Անգլերեն կամ այլալեզու որակյալ հոդվածներից:--[[Մասնակից:Arman musikyan|Արման Մուսիկյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arman musikyan|քննարկում]]) 08:11, 13 Հուլիսի 2015 (UTC) == Աղբյուրներ == Հարգելի Atheist Armenian, խնդրում եմ չմոռանալ հոդվածներում կոնկրետ աղբյուրները նշել։ --[[User:GeoO|<font color = "orange"><big>J</big></font><font color = "black">eo W.</font>]] 07:55, 13 Հոկտեմբերի 2015 (UTC) Անպայման--Atheist Armenian 07:57, 13 Հոկտեմբերի 2015 (UTC) ==Կարճ էջ. «{{#if:Ինարա|[[:Ինարա]]}}»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «{{#if:Ինարա|[[:Ինարա]]}}» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ ---- [[Մասնակից:Նարեկ Սերոբյան|Նարեկ Սերոբյան]] [[Մասնակցի քննարկում:Նարեկ Սերոբյան|(քննարկում)]] 14:15, 16 Հունվարի 2016 (UTC) ==Կարճ էջ. «{{#if:Արիննա|[[:Արիննա]]}}»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «{{#if:Արիննա|[[:Արիննա]]}}» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ -- [[Մասնակից:Արամ Սողոմոնյան|<font face="GHEA Grapalat"; color="black">'''Ա'''րամ</font>]] ^{[[Մասնակցի քննարկում:Արամ Սողոմոնյան|<font face="GHEA Grapalat">'''ք'''ննարկում</font>]]} 23:15, 16 Հունվարի 2016 (UTC) ==Կարճ էջ. «{{#if:Մ.թ.ա. 14-րդ դար|[[:Մ.թ.ա. 14-րդ դար]]}}»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «{{#if:Մ.թ.ա. 14-րդ դար|[[:Մ.թ.ա. 14-րդ դար]]}}» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ -- [[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 08:42, 17 Հունվարի 2016 (UTC) == Գահնամակ == {{հարգելի մասնակից}}, շնորհակալություն Հայերեն Վիքիպեդիայում Ձեր ներդրումների համար: Պիտի խնդրեմ [[Գահնամակ|«Գահնամակ»]] հոդվածում ցանկերը դասավորել [https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=4672049&oldid=4671954&title=%D4%B3%D5%A1%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF&type=revision այսպես], ինչպես արվել է: Մաղթում եմ հաճելի վիքիօր:--[[Մասնակից:Arsog1985|Arsog1985]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arsog1985|քննարկում]]) 09:01, 12 Նոյեմբերի 2016 (UTC) Ձեզ նույնպես շնորհակալություն իմ աշխատանքը գնահատելու համար: Ճիշտն ասած ես հենց այդպես էի ցանկանում ցանկերը դասավորել, բայց այդպես էլ չկարողացա գտնել Ձեր ցույց տվածը, շնորհակալ եմ օգնելու և ուղորդելու համար: --Atheist Armenian 09:30, 12 Նոյեմբերի 2016 (UTC) == Ստորագրություն == Ողջույն, ըստ [[ՎՊ:ՍՏ]] կանոնակարգի՝ արգելվում է մասնակցի ստորագրությունում մասնակցային և իրական անունից բացի այլ անունների կիրառումը։ Խնդրում եմ կատարել կատարել անհրաժեշտ փոփոխությունները։ --[[User:GeoO|<font color = "orange"><big>Ջ</big></font><font color = "black">եօ</font>]] 17:12, 3 Դեկտեմբերի 2016 (UTC) == Աբդլմսեհ Բ Արծրունի == {{հարգելի մասնակից}}, շնորհակալություն [[Աբդլմսեհ Բ Արծրունի|հոդված]] ստեղծելու համար։ Հոդվածի առաջին տողում գրված է "ծննդյան և մահվան թթ. անհտայտ", իսկ վերջում գրված է "մահացել է 1121 թվականին"։ Խնրում եմ ճշտել և ուղղել։ - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 16:33, 21 Հունիսի 2017 (UTC) : Բարև [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ջան, շնորհակալ եմ ուշադրության և թերությունը նկատելու համար, արդեն ուղղել եմ այն --Atheist Armenian 19:22, 21 Հունիսի 2017 (UTC) == Հայոց պատմության շքանշան == Բարև Ձեզ, հարգելի [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]]: Վաղուց եմ հետևում Ձեր գործունեությանը և այս նամակով ուզում եմ Ձեզ իմ շնորհակալությունը հայտնեմ մեր սրբազան գանձի՝ Հայաստանի պետականությանը նվիրված զանազան բնօրինակ և հիմնարար, ոչ կաղապարային մտածելակերպի հոդվածների ստեղծման և բարելավման համար: Ձեզ մաղթում եմ շարունակել և ավելի ակտիվ դարձնել նման արդյունավետ աշխատանքը, իսկ մեզ բոլորիս՝ նման հայակենտրոն մասնակիցների քանակական և որակական ավելացում: --֎ <font color= black >[[Մասնակից:Pandukht|'''Պանդուխտ''']]</font> 20:20, 25 Հուլիսի 2017 (UTC) {| style="border:1px solid #CCF; background-color:#F0EEFF;" |rowspan="2" valign="middle" | [[Պատկեր:Orden of History of Armenia.png|80px]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" | '''[[Վիքիպեդիա:Շքանշաններ/Հայոց Պատմության շքանշան|Հայոց պատմության շքանշան]]''' |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid #bdb5ff;" | Մեր սրբազան գանձի՝ '''Հայաստանի պետականությանը''' նվիրված զանազան բնօրինակ և հիմնարար, ոչ կաղապարային մտածելակերպի հոդվածների ստեղծման և բարելավման համար: Ձեզ մաղթում եմ շարունակել և ավելի ակտիվ դարձնել նման արդյունավետ աշխատանքը, իսկ մեզ բոլորիս՝ նման հայակենտրոն մասնակիցների քանակական և որակական ավելացում: --֎ <font color= black >[[Մասնակից:Pandukht|'''Պանդուխտ''']]</font> 20:20, 25 Հուլիսի 2017 (UTC) |} : Բարև ձեզ Հարգելի [[Մասնակից:Pandukht|'''Պանդուխտ''']], շնորհակալ եմ և շքանշանի և բարձր գնահատականի համար: Կարիք չկա ինձ շնորհակալություն հայտնելու, քանի որ դա բոլոր հայերիս պարտքն է: Շքանշանը պարտավորեցնող է, չնայած առանց դրա էլ ես պարտավոր եմ անել այն ինչ անում եմ:--Atheist Armenian 06:41, 26 Հուլիսի 2017 (UTC) ::Շատ լավ, հարգելի [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]]:--֎ <font color= black >[[Մասնակից:Pandukht|'''Պանդուխտ''']]</font> 22:20, 26 Հուլիսի 2017 (UTC) == Ջնջում == {{հարգելի մասնակից}}, եթե հոդվածում տեղադրում եք {{կ|ջնջել}} կաղապարը, նշանակում է հոդվածի հետագա ճակատագիրը որոշվում է քննարկման արդյունքում [[ՎՊ:ՋԱՀ|այստեղ]]: Իսկ եթե գտնում եք, որ հոդվածն իսկույն պետք է հեռացվի՝ անորակ է, մեքենայական թարգմանություն է, անհեթեթ բովանդակություն է կամ ոչ հանրագիտարանային, ապա հոդվածը պիտակվում է {{կ|արագ}} կաղապարով, ընդ որում երկու պարագայում |-ից հետո գրում եք պատճառը: {{կ|ջնջել}} կաղապարն արագ տեղադրում և քննարկում է բացում «Ջնջման առաջադրված հոդվածներ» էջում ձախ կողմի մենյուում տեղադրված «Էջը ջնջման ներկայացնել» կոճակը: Մաղթում եմ հաճելի վիքիխմբագրումներ:--[[Մասնակից:Arsog1985|Arsog]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arsog1985|1985]]) 01:12, 27 Սեպտեմբերի 2017 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել [[:Մինաս Ավետիսյանի անվան Ջաջուռի միջնակարգ դպրոց]] էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած [[:Մինաս Ավետիսյանի անվան Ջաջուռի միջնակարգ դպրոց]] էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''ոչ նշանակալի''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Մինաս Ավետիսյանի անվան Ջաջուռի միջնակարգ դպրոց|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]]։ Օգնության համար տես նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 07:17, 2 Դեկտեմբերի 2017 (UTC) |} :: Հարգելի [[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ''ոչ նշանակալի'' պիտակավորումը եթե հնարավոր է մի փոքր մանրամասն բացատրեք։ Ինձ թվում է, որ անհիմն է այդ ''ոչ նշանակալի'' պիտակավորումը, առայժմ անբավարար ու թերի հոդված է, որը ես ինքս չեմ ժխտում, բայց ձեր պիտակավորումը անհիմն է ու ես հիմա սպասում եմ հիմնավորման։--Atheist Armenian 13:45, 2 Դեկտեմբերի 2017 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Սամուել Կոմսաձագ]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Սամուել Կոմսաձագ]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք: <small>{{Կարևոր է}} Այս հարցումը ոչ մի կերպ չի նշանակում, որ մենք չենք գնահատում խմբագրի ներդրումը: Ուղղակի մասնակիցներից մեկը կարծում է, որ այս հոդվածի հետ կապված որոշակի կոնկրետ խնդիր կա: Ցանկացած պարագայում խնդրում ենք այս հարցումը չընդունել անձամբ Ձեր դեմ ուղղված քայլ, քանի որ դա ոչ մի պարագայում այդպես չէ: Շնորհակալություն:</small> -- [[Մասնակից:Սիրանուշ Շմավոնյան|Սիրանուշ Շմավոնյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սիրանուշ Շմավոնյան|քննարկում]]) 13:23, 22 Դեկտեմբերի 2017 (UTC) == Հայոց ձորի ճակատամարտ == Ողջույն։ [[Հայոց ձորի ճակատամարտ]] հոդվածում հղումների ճնշող մեծամասնությունը տանում է դեպի Մհեր Հակոբյանի «Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք» գրքին, որը Հայերեն Վիքիպեդիայում երկարատև քննարկումների արդյունքում ([[Վիքիպեդիա:Ջնջման առաջադրված հոդվածներ/Արխիվ 18#Սատրապական Հայաստանի ապստամբություններ|ՎՊ:ՋԱՀ արխիվ 1]], [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան/Արխիվ/Օգոստոս - Հոկտեմբեր, 2010#Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրքի հատորների ցանկ (2007)|ՎՊ:ՋԱՀ արխիվ 2]]) ճանաչվել է Ոչ վստահելի աղբյուր ([[ՎՊ:ՎԱ]]), Անձնական հետազոտություն ([[ՎՊ:ՍՀ|ՎՊ:ԱՀ]])։ Փաստացի՝ այն աղբյուր օգտագործելով մենք խախտում ենք Վիքիպեդիայի հիմնարար սյուներից առաջինը ([[ՎՊ:5Ս]])։ Դուք հոդվածից դուրս կբերե՞ք այդ աղբյուրները՝ պարբերությունների հետ մեկտեղ, թե՞ ես անեմ։ Շնորհակալ եմ։ --[[User:GeoO|<span style="color:black;">@ջեօ</span>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:black;">(քնն․)</span>]] 09:03, 12 Հունվարի 2018 (UTC) :Բարև ձեզ, ճիշտն ասած տեղյակ չէի, որ Տարեգիրքը ընդունվել է ոչ վստահելի, այնուամենայնիվ չհասկացա հոդվածը ջնջվելու է թե՞ կմնա: Այսինքն հոդվածից պե՞տք է հանվի Տարեգրքից արված մեջբերումները:--Atheist Armenian 09:28, 12 Հունվարի 2018 (UTC) ::Հոդվածից պետք է հեռացնել Տարեգրքին հղվող բոլոր պարբերությունները։ --[[User:GeoO|<span style="color:black;">@ջեօ</span>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:black;">(քնն․)</span>]] 10:34, 12 Հունվարի 2018 (UTC) == Օրվա հոդվածի չընտրված թեկնածու՝ «[[Հայոց ձորի ճակատամարտ]]» == [[Պատկեր:Notification for the article of the day1.png|60px|left]]{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր առաջադրած «[[Հայոց ձորի ճակատամարտ]]» հոդվածը չի ընտրվել [[Գլխավոր էջ]]ում ներկայացվելու համար՝ ''7 և ավելի օր անարձագանք մնալու պատճառով'': Ավելի մանրամասն կարող եք տեղեկանալ՝ այցելելով [[Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված/Թեկնածուներ#Չընտրված թեկնածուներ|օրվա հոդվածի թեկնածուներ]] էջի համապատասխան բաժինը: --[[Մասնակից:Sigma'am|Սիգմա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քննարկում]]) 23:06, 8 Մայիսի 2018 (UTC) =={{կ|ԹՀ}} կաղապար՝ քննարկման էջերում == {{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, շնորհակալությո՛ւն Ձեր ներդրումների համար։ Մի փոքրիկ հուշում միայն՝ Հայերեն Վիքիպեդիայում, [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ#Տեքստերի օգտագործում Վիքիպեդիայում|ըստ գործող կանոնակարգի]], թարգմանված հոդվածների քննարկման էջերում դնում ենք {{կ|ԹՀ}} կաղապարը՝ նշելով բոլոր այն վիքիները, որոնցից կատարվել է թարգմանությունը։ Մաղթում ենք հաճելի վիքիխմբագրումներ։ --[[Մասնակից:Sigma'am|Սիգմա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քննարկում]]) 23:42, 9 Հուլիսի 2018 (UTC) ==Կարճ էջ. «[[Միքայել V Կալաֆաթոս]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Միքայել V Կալաֆաթոս]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ -- [[Մասնակից:Sigma'am|Սիգմա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քննարկում]]) 05:30, 10 Հուլիսի 2018 (UTC) <br> - Այսօր անպայման կբարելավվի հոդվածը --Atheist Armenian 05:50, 10 Հուլիսի 2018 (UTC) ==Կարճ էջ. «[[Ստաքես]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Ստաքես]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ --[[Մասնակից:Sigma'am|Սիգմա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քննարկում]]) 19:38, 12 Հոկտեմբերի 2018 (UTC) :Հարգելի՛ [[Մասնակից:Sigma'am|Սիգմա]], [[Ստաքես]] հոդվածը բարելավվել է նվազագույն ծավալով, և ունի աղբյուրներ՝ հղումներով։ Շնորհակալ եմ հիշեցման համար։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 4:23, 15 Հոկտեմբերի 2018 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Ստաքես]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Ստաքես]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Sigma'am|Սիգմա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քննարկում]]) 19:38, 12 Հոկտեմբերի 2018 (UTC) == Հետշրջում == {{հարգելի մասնակից}}, կբացատրե՞ք այս [https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=6126776&oldid=6124503&title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%A1%D5%A3%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%A2_%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&type=revision հետշրջման] իմաստը: Ես հեռացրել եմ ժամկետանց «{{կ|խմբագրում եմ}}» կաղապարը, որը 2 ժամից հոդվածը տեղափոխում է [[:Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Արագ ջնջման ենթակա էջեր|Արագ ջնջման ենթակա էջեր]] կատեգորիա, և թաքցրել եմ աղյուսակի չթարգմանված հատվածները <nowiki><!-- --></nowiki> նշանների միջոցով. ոչինչ չեմ ջնջել կամ հեռացրել:--[[Մասնակից:Sigma'am|Սիգմա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քննարկում]]) 19:23, 19 Հունվարի 2019 (UTC) :: Հարգելի [[Մասնակից:Sigma'am|Սիգմա]] անկեղծ ասած ես չգիտեի, որ այդպես թաքցնում են չթարգմանված մասերը, մտածեցի պարզապես ջնջել եք, դրա համար էլ ետ շրջեցի ու կիսատ թողած գործս ավարտեցի :) --Atheist Armenian 19:32, 19 Հունվարի 2019 (UTC) == Ջնջվել է. [[:Պատկեր:Գարիկ Չեփչյան.jpg]] == {{Հարգելի մասնակից}}։ Ձեր բեռնած ''[[:Պատկեր:Գարիկ Չեփչյան.jpg]]'' պատկերը ջնջվել է, քանի որ պատկերների բեռնման կանոնակարգերի պահանջները բավարարված չէին։ Առաջարկում ենք պատկեր բեռնելիս '''մանրամասն ընթերցել [[Սպասարկող:Բեռնել|բեռնման էջի]] ուղեցույցը''', ինչպես նաև ծանոթանալ [[Վիքիպեդիա:Ոչ ազատ պատկերների օգտագործում|ոչ ազատ պատկերների օգտագործման մասին կանոնակարգին]]։ Եթե հարցեր ունեք, դրանք կարող եք տալ [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|այստեղ]]։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:08, 24 Հունվարի 2019 (UTC) :{{Հարգելի մասնակից}}, ապրող մարդկանց պատկերները որպես ոչ ազատ մեր Վիքիպեդիայում բեռնել չի թույլատրվում։ Եթե հեղինակը Դուք եք, բեռնեք Վիքիպահեստ։ Շնորհակալություն։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:08, 24 Հունվարի 2019 (UTC) ==Կոստանդին Դ== {{Հարգելի մասնակից}}, ին՞չ հիմնավորումով եք այս [[Կոստանդին Դ |հոդվածի ]] իմ խմբագրումը հետ շրջել։--[[Մասնակից:Mtahog|Mtahog]] ([[Մասնակցի քննարկում:Mtahog|քննարկում]]) 19:43, 29 Հունվարի 2019 (UTC) == Քառասնից Մանկաց եկեղեցի == Ողջույն {{հարգելի մասնակից}}, ո՞րն է Ձեր կատարած [https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%AB%D6%81_%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D6%81_(%D5%A1%D5%B5%D5%AC_%D5%AF%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80)&curid=908401&diff=6166734&oldid=6165825 այս խմբագրման] պատճառը:--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 10:49, 12 Փետրվարի 2019 (UTC) Բարև ձեզ, պարզապես հղում եմ դրել, եթե սխալ է, ապա հանեք --Atheist Armenian 12:15, 13 Փետրվարի 2019 (UTC) == Հղում == Atheist Armenian ջան, ողջույն։ Խնդրում եմ ստորագրությանդ մեջ ակտիվ հղում դնել դեպի մասնակցային էջդ։ Բացակայում է։ --[[User:GeoO|<font color = "orange"><big>'''ջ'''</big></font><font color = "black">'''եօ'''</font>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<font color = "black">'''(✡)'''</font>]] 07:04, 12 Հունիսի 2019 (UTC) == Reminder: Community Insights Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Share your experience in this survey''' Hi {{PAGENAME}}, A couple of weeks ago, we invited you to take the Community Insights Survey. It is the Wikimedia Foundation’s annual survey of our global communities. We want to learn how well we support your work on wiki. We are 10% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! '''Your voice matters to us.''' Please take 15 to 25 minutes to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(meafwps,act5) give your feedback through this survey]'''. It is available in various languages. This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English). Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey. Sincerely, </div> [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 18:58, 20 Սեպտեմբերի 2019 (UTC) <!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(meaf_wps,act5)&oldid=19397738 --> == Reminder: Community Insights Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Share your experience in this survey''' Hi {{PAGENAME}}, There are only a few weeks left to take the Community Insights Survey! We are 30% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! With this poll, the Wikimedia Foundation gathers feedback on how well we support your work on wiki. It only takes 15-25 minutes to complete, and it has a direct impact on the support we provide. Please take 15 to 25 minutes to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(meafwps,act5) give your feedback through this survey]'''. It is available in various languages. This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English). Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey. Sincerely, </div> [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 15:28, 4 Հոկտեմբերի 2019 (UTC) <!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(meaf_wps,act5)&oldid=19432342 --> == Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (Ծովասար) == {{հարգելի մասնակից}}, շնորհակալություն հոդված ստեղծելու համար։ Խնդրում եմ մինջ Վիքիտվյալներում նոր տառռ ստեղծելը որոնել արդեն գոյություն ունեցողը։ Համարյա բոլոր պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձաններ ունեն իր տառռ Դատայում։ Օրինակ , Q42895448 այս եկեղեցու համար։ Բարի մաղթանկներով - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 13:41, 12 Դեկտեմբերի 2019 (UTC) :Անկեղծ ասած չեմ մտածել որ կարող է գոյություն ունենալ այս եկեղեցու վիքիտվյալները։ Շնորհակալ եմ զգուշացման համար, հաջորդ անգամ՝ նախքան վիքիտվյալ ստեղծելը, կստուգեմ ու չլինելու դեպքում կգրեմ նորը։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|Atheist Armenian]]) 18:13, 12 Դեկտեմբերի 2019 (UTC) ::Հեշտ է գտնել համարանիշով [[Ծովասարի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Գեղարքունիքի մարզ)|ցանկից]] "չակերտների" մեջ [https://www.wikidata.org/w/index.php?search=%225.36%2F7%22&title=Special%3ASearch&fulltext=1 "5.36/7"] քան թե ուղղակի [https://www.wikidata.org/w/index.php?search=%D4%B5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB%20%D5%8D%D5%A2.%20%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80%20%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%B9&title=Special%3ASearch&fulltext=1 Եկեղեցի Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ]։ - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 14:53, 12 Դեկտեմբերի 2019 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Կիլիկիայի վանական համալիրների ցանկ]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Կիլիկիայի վանական համալիրների ցանկ]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[User:Gevorg Ghazaryan|Գևորգ]]^{[[User talk:Gevorg Ghazaryan|💬]]} 14:34, 13 Դեկտեմբերի 2019 (UTC) == Շնորհավոր Ամանոր և Սուրբ ծնունդ == {| style="border: 2px solid #929292; background-color:" |rowspan="2" valign="middle" | [[Պատկեր:Christmas tree with Wikimedia Projects' logos.png|150px]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" valign="middle"| <center>''Շնորհավոր Ամանոր և Սուրբ ծնունդ''</center> |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" |Հարգելի՛ խմբագիր, շնորհավորում ենք Ամանորի և սուրբծննդյան տոների կապակցությամբ։ Թող հաջողությունները անպակաս լինեն Ձեր անձնական կյանքում։ Մաղթում ենք նաև արգասաբեր խմբագրումներ, որոնցով կզարգացնենք մեր հանրագիտարանը և նոր շունչ կհաղորդենք նրան այս նոր տարում։ Հաճելի տոներ և խմբագրումներ ենք մաղթում։ |} == CEE Spring 2020 մրցույթի կաղապար == {{հարգելի մասնակից}}, CEE Spring 2020 մրցույթի հոդվածները ստեղծելուց խնդրում եմ տեղադրել ճիշտ, այս կաղապարը՝ <code><nowiki>{{CEE Spring 2020 |թեմա= |երկիր= |մասնակից=}}</nowiki></code>։ Տեղադրել էիք 2019 թվականի կաղապարը։--[[User:Beko|<font face="Comic Sans MS" color="black">'''Beko'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]] 18:20, 9 Ապրիլի 2020 (UTC) ==Կարճ էջ. «[[NGC_6334]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[NGC_6334]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ --[[Մասնակից:Sigma'am|∑ίγμα]] ([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քնն.]]) 01:52, 13 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[NGC_6995]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[NGC_6995]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 09:04, 17 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Ադելինա]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Ադելինա]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 13:58, 17 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արամ_Տեր-Ավետիքյան]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արամ_Տեր-Ավետիքյան]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 11:40, 18 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արծրունիների_տոհմածառ]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արծրունիների_տոհմածառ]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 11:43, 18 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արտյոմ_Մարկոսյան]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արտյոմ_Մարկոսյան]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 11:45, 18 Հուլիսի 2020 (UTC) == Հեղինակային իրավունքների խախտում «[[Արամ Տեր-Ավետիքյան]]» հոդվածում == {| align="center" style="width:90%; border:1px solid #FFAAAA;" |+ style="font-size:120%; color:#CC6600;" | '''Ուշադրությո՜ւն''' |- | style="padding:.5em 1em;" | {{հարգելի մասնակից}}, Վիքիպեդիայում խմբագրելիս պարտադիր է պահպանել [[ՎՊ:ՀԻ|հեղինակային իրավունքները]]: «[[Արամ Տեր-Ավետիքյան]]» հոդվածը խմբագրելիս Դուք ակնհայտորեն վերցրել եք արդեն հրապարակված աղբյուրի տեքստը {{#if: | (մասնավորապես՝ https://www.panorama.am/am/news/2007/06/02/avetiqyan/1402502 կայքից)|}}: Նման գործունեություն հնարավոր է, եթե Դուք ինքներդ եք հանդիսանում Ձեր կողմից հրապարակված հատվածի իրավատերը: Բայց քանի դեռ չեք [[ՎՊ:ԲԱՐԻ|ապացուցել]], որ հեղինակային իրավունքները պատկանում են Ձեզ, Դուք չեք կարող հրապարակել տեքստը [[Creative Commons|Creative Commons Attribution-ShareAlike]] արտոնագրի ներքո: Պատճենված տեքստը, համաձայն կանոնների, պետք է ջնջվի: Մենք ուրախ կլինենք Վիքիպեդիայում Ձեր սեփական ներդրումների համար: <small>Խնդրում ենք հաշվի առնել, որ հեղինակային իրավունքները պարբերաբար խախտող մասնակիցները կարող են [[Վիքիպեդիա:Արգելափակում|արգելափակվել]]:</small> |}-- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 20:15, 18 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Հեթումյանների_տոհմածառ]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Հեթումյանների_տոհմածառ]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 12:58, 19 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Հովհաննես_Բապտիստ_Քրիտափոր_Հարություն_Կազիադուր]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Հովհաննես_Բապտիստ_Քրիտափոր_Հարություն_Կազիադուր]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 13:16, 19 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Մատենադարանի_ձեռագրերի_ցանկ]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Մատենադարանի_ձեռագրերի_ցանկ]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 17:22, 19 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Միքայել_Մելիք-Օհանջանյան]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Միքայել_Մելիք-Օհանջանյան]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 19:05, 19 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Լյուդվիգ_ֆոն_Արութին]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Լյուդվիգ_ֆոն_Արութին]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 19:19, 19 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Ռուդիկ_Հարոյան]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Ռուդիկ_Հարոյան]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 21:04, 19 Հուլիսի 2020 (UTC) : {{Հարգելի մասնակից}}, երկրորդ աղբյուրը չի գործում։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 20:59, 26 Հուլիսի 2020 (UTC) :: Հարգելի [[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]], նախ շնորհակալ եմ ուշադրության համար։ [http://www.masunq.am/ masunq.am] կայքը գտնվում է վերապատրաստման փուլում, կփորձեմ ճշտել թե երբ կգործի այն ու աղբյուրը կնշեմ, վստահեցնում եմ, որ այդ աղբյուրից եմ օգտվել և այնտեղ կար կենսագրությանը վերաբերվող բոլոր տվյալները։--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 01:07, 27 Հուլիսի 2020 (UTC) :::Ժողովուրդ ջան, արխիվում գտա կայքի [http://web.archive.org/web/20191202102422/http://www.masunq.am:80/ աշխատող տարբերակը]։ Հոդվածում կարելի է նաև դա դնել։--[[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ|ԱշոտՏՆՂ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԱշոտՏՆՂ|քննարկում]]) 21:13, 26 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Ռաֆայել_Երանոսյան]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Ռաֆայել_Երանոսյան]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 11:19, 20 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Վարվառա_Արղության-Երկայնաբազուկ]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Վարվառա_Արղության-Երկայնաբազուկ]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Valen1988|Valen1988]] ([[Մասնակցի քննարկում:Valen1988|քննարկում]]) 11:36, 20 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Սարգիս_Խալաֆյան]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Սարգիս_Խալաֆյան]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 15:16, 20 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Վարվառա_Արղության-Երկայնաբազուկ]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Վարվառա_Արղության-Երկայնաբազուկ]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Ոչ նշանակալի''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Վարվառա_Արղության-Երկայնաբազուկ|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 21:20, 26 Հուլիսի 2020 (UTC) |} : Հոդվածը ստեղծել եմ՝ [[Վիքիպեդիա:Համագործակցություն/Art+Feminism/Հոդվածներ|Վիքիպեդիա:Համագործակցություն/Art+Feminism/]] վիքինախագծի շրջանակներում։ Ուստի, անհիմն եմ համարում հոդվածը ջնջման ներկայացնելը։ Ամեն դեպքում, եթե հոդվածը ջնջվի, ապա ես այլևս ոչ մի վիքինախագծի չեմ մասնակցի։--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 21:38, 26 Հուլիսի 2020 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Մատենադարանի_ձեռագրերի_ցանկ]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Մատենադարանի_ձեռագրերի_ցանկ]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''կիսատ, սևագրային վիճակ''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Մատենադարանի_ձեռագրերի_ցանկ|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 18:06, 27 Հուլիսի 2020 (UTC) |} == We sent you an e-mail == Hello {{PAGENAME}}, Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled "The Community Insights survey is coming!". If you have questions, email surveys@wikimedia.org. You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]]. [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 18:52, 25 Սեպտեմբերի 2020 (UTC) <!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&oldid=20479295 --> ==Անաղբյուր հոդված. «[[Հին_պարսկերեն]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Հին_պարսկերեն]]» հոդվածը աղբյուրներ չունի։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածի նյութին առնչվող [[:Վիքիպեդիա:Արտաքին հղումներ|հեղինակավոր և երկրորդական]] [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|նվազագույնը մեկ աղբյուր չավելացվի]], ապա հոդվածը կջնջվի։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 07:45, 20 Հունվարի 2021 (UTC) == Չթարգմանված հատվածներ == @[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ջան, [[2022 թվականին մահացածների ցանկ]] հոդվածում չթարգմանված հատվածներն այնքան շատ են և դրանք ուղղելն ակնհայտորեն շատ ժամանակ է պահանաջվում, առաջարկում եմ տեղափոխել սևագրություն, ուղղելուց հետո վերադարձնել հիմնական անվանատարածք։ Խնդրում եմ նաև նման շատ թարգմանչական աշխատանք պահանջող հոդվածների վրա սկզբում աշխատել սևագրության մեջ։ --[[Մասնակից:GeoO|<font color = "red"><big>'''ջ'''</big></font><font color = "black">'''եօ'''</font>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|🌱]] 08:35, 28 Մարտի 2022 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արման_Նալբանդյան]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արման_Նալբանդյան]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Նշանակալիությունը չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արման_Նալբանդյան|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 07:07, 20 Հուլիսի 2022 (UTC) |} == «Գիտության համաշխարհային օր 2022» վիքինախագիծ == {{Գիտության համաշխարհային օր 2022|1= 355,222 | 2= 32}} ==Կարճ էջ. «[[Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ --[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]] 07:29, 9 Ապրիլի 2023 (UTC) ==Կարճ էջ. «[[Բողոքի_ակցիաներ_Սոյուդլուում_(2023)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Բողոքի_ակցիաներ_Սոյուդլուում_(2023)]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ --[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 09:59, 23 Հունիսի 2023 (UTC) ։ Շնորհակալ եմ տեղեկացնելու համար։ Ներկա պահին հենց դա եմ գրում։--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 10:10, 23 Հունիսի 2023 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Վիմագրական_մշակույթ._ժայռապատկերներից_մինչև_մեր_օրեր_(գիտաժողով)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Վիմագրական_մշակույթ._ժայռապատկերներից_մինչև_մեր_օրեր_(գիտաժողով)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ '' Ոչ նշանակալի''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Վիմագրական_մշակույթ._ժայռապատկերներից_մինչև_մեր_օրեր_(գիտաժողով)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:52, 9 Նոյեմբերի 2023 (UTC) |} ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արցախի_Հանրապետության_պաշտպանության_նախարարություն]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արցախի_Հանրապետության_պաշտպանության_նախարարություն]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 06:10, 18 Նոյեմբերի 2023 (UTC) == Արցախի Հանրապետության ընդհանուր նկարագիր == @[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ջան, արդյո՞ք նպատակահարմար չի «Արցախի Հանրապետության ընդհանուր նկարագիր» հոդվածը ձուլել «Արցախի Հանրապետություն» և այլ հոդվածներին, եթե իհարկե այս հոդվածի բովանդակությունն արդեն իսկ չկա այնտեղ։ [[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 09:49, 29 Նոյեմբերի 2023 (UTC) :[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ջան իմ ստեղծած հոդվածի նպատակն է՝ մի հոդվածով ամբողջացնել Արցախի Հանրապետությանը վերաբերվող հոդվածները, որպեսզի հետագայում հեշտ լինի ինչ-որ բան գտնելը ու օգտագործելը։ Իսկ [[Արցախի Հանրապետություն]] հոդվածում կարելի է առավել մանրամասն գրել ու լրացուցիչ հղումներ ավելացնել՝ օգտվելով այդ հոդվածից։--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:36, 29 Նոյեմբերի 2023 (UTC) == Նշանակալիության վերաբերյալ հարց == [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ջան, կասեք ինչո՞վ է նշանակալի Իջևանի Սուրբ Ներսես Շնորհալի եկեղեցում կատարված նռնօրհնեքի արարողությունը, որ տեղ է գտել [[2024 թվականը Տավուշի մարզում]] հոդվածում։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 19:46, 2 հունվարի 2024 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the article [[Լաախեր Զե]] in Western Armenian Wikipedia? Yours sincerely, [[Մասնակից:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Մասնակցի քննարկում:Multituberculata|քննարկում]]) 15:45, 13 հունվարի 2024 (UTC) == Update request == Hello, Atheist Armenian. In the first days of March 2024, Azerbaijani authorities demolished the building of the [[Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով]] and of the [[:en:Artsakh Freedom Fighters Union]]. Can you create an article about the Artsakh Freedom Fighters Union in Arnenian Wikipedia? Can you add information with sources about the fate of both buildings? Azerbaijan is systematically destroying every Armenian heritage in Nagorno-Karabakh from churches, cemeteries to statues and monuments. In Stepanakert, the Giant Cross was destroyed in late September 2023, the Eagle Monument was destroyed in February 2024, and the statues of Stepan Shahumyan, Charles Aznavour and Alexander Myasnikyan were destroyed in the first days of March 2024. Can you also add these in the [[Ստեփանակերտ]] article? And can you add this in the [[Արցախի հայկական պատմամշակութային հուշարձանների ոչնչացումը Ադրբեջանի կողմից]] article? Yours sincerely, [[Սպասարկող:Ներդրումները/31.200.23.71|31.200.23.71]] 08:00, 8 Մարտի 2024 (UTC) :Հարգելի [[Սպասարկող:Ներդրումները/31.200.23.71|31.200.23.71]], Ձեր թվարկած կառույցների և հուշարձանների մասին անպայման գրվելու է և՛ առանձին, և՛ համապատասխան հոդվածներում։ Շնորհակալ եմ հետաքրքրվածության համար։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 10:49, 8 Մարտի 2024 (UTC) ::Thank you for your reply and concern. [[Սպասարկող:Ներդրումները/31.200.23.71|31.200.23.71]] 11:40, 8 Մարտի 2024 (UTC) == Լուսանկարի փոքր չափս. [[:Պատկեր:Տիգրան Աբրահամյանի և ընկերների հիշատակի աղբյուր-հուշարձան.jpg|Տիգրան Աբրահամյանի և ընկերների հիշատակի աղբյուր-հուշարձան.jpg]] == [[Պատկեր:Antu gwenview.svg|70px|ձախից]] {{Հարգելի մասնակից}}, [[ՎՊ:ՈՉԱՊ]] կանոնակարգի համաձայն՝ Հայերեն Վիքիպեդիայում ոչ ազատ պատկերները պետք է լինեն առավելագույնը 600px ծավալով։ Ձեր բեռնած ''[[:Պատկեր:Տիգրան Աբրահամյանի և ընկերների հիշատակի աղբյուր-հուշարձան.jpg|Տիգրան Աբրահամյանի և ընկերների հիշատակի աղբյուր-հուշարձան.jpg]]'' պատկերն այդ պահանջին չի համապատասխանում։ Խնդրում ենք հաջորդ անգամ լուսանկարները բեռնելիս փոքրացնել։ Եթե դժվարանաք, անպայման գրեք։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:56, 10 Ապրիլի 2024 (UTC) :Շատ լավ [[Մասնակից:GeoO|GeoO]] ջան, եթե կարիք լինի, ապա անպայման կգրեմ։--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 16:38, 11 Ապրիլի 2024 (UTC) == Warning == Hello. Please don't return wrong map of Azerbaijan (without Karabakh) to the article about Azerbaijan and "Artsakh" instead of Azerbaijan in the articles about the towns of Azerbaijan in Karabakh. See my arguments [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան#False information about Azerbaijan|here]] first. Your reverts are againts of Wikimedia policy to prevent providing false information. Instead of that help to Armenian Wikipedia and correct other articles here. [[Մասնակից:Interfase|Interfase]] ([[Մասնակցի քննարկում:Interfase|քննարկում]]) 18:54, 23 Մայիսի 2024 (UTC) Здравствуйте. Пожалуйста не возвращайте неправильную карту Азербайджана (без Карабаха) в статью об Азербайджане и "Арцах" вместо "Азербайджана" в статьи о городах Азербайджана в Карабахе. Посмотрите мои аргументы [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան#False information about Azerbaijan|тут]]. Коротко, непризнанного Арцаха больше нет и эти территории как де юре так и де факто находятся в Азербайджане. Ваши правки вводят армяноязычных читателей Википедии в заблуждение, что противоречит политике проекта. Лучше помогите исправить статьи про другие населенные пункты и объекты Карабаха. --[[Մասնակից:Interfase|Interfase]] ([[Մասնակցի քննարկում:Interfase|քննարկում]]) 19:15, 23 Մայիսի 2024 (UTC) :Բարև Ձեզ, շատ տարօրինակ է Ձեր խնդրանքը, հատկապես այն դեպքում, երբ խնդրում եք ինչ-որ բան անել, ու հետո ինքներդ եք այն անում։ Ձեր փաստարկները անհիմն են և պարունակում են կողմնակալություն։ [[Մասնակից:Gardmanahay|Gardmanahay]] մասնակիցը [[Քննարկում:Ադրբեջան#Map of Azerbaijan|այստեղ]] հանգամանալից բացատրել է թե ինչպես պետք է վարվենք Արցախի բնակավայրերի հետ։ Քանի որ Դուք՝ Ձեր տեսակետն եք ինձ հայտնում, ապա ես էլ իմ կներկայացնեմ․ Արցախի Հանրապետության փաստացի գոյություն չունենալը դա դեռ չի նշանակում, որ այն իրավաբանորեն այլևս գոյություն չունի, ու դա ոչ Դու եք որոշում, ոչ Ադրբեջանի նախագահը, ոչ էլ Արցախի նախագահը՝ իր այսպես կոչված «հրամանագրով»։ Իմ խմբագրումները երբեք շփոթմունք չեն առաջացրել և չեն առաջացնում Վիքիպեդիայում (հակառակ դեպքում կջնջվեին այլ մասնակիցների կողմից), ու որը բնականաբար չի հակասում նախագծի քաղաքականությանը։ Այս հարցում պահանջում եմ կոռեկտությունը պահպանել և իմ գործունեութունը չպիտակավորել։ Իսկ ինչ վերաբերվում է Արցախի բնակավայրերի մասին հոդվածները շտկելուն, ապա նախ կառաջարկեմ՝ Ադրբեջաներեն Վիքիպեդիայով զբաղվեք, ու այնտեղ վերականգնենք այն բնակավայրերի ու հուշարձանների հոդվածները որոնք ի սկզբանե եղել են հայկական։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 20:34, 23 Մայիսի 2024 (UTC) ::First of all, Artskah never exists de jure. No any state recognised its independence. It exists only de facto. But after October 2023 it ceased to exist de facto as well. Since 1 January 2024 it ceased to exist even by the decision of local authorities. Secondly, at the talk page of the article of Azerbaijan I explained to user Gardmanahay that his position was incorrect. But I see that you ignored my warning and returned the fakes back to the articles. In that case I will ask local administrators to react. ::P.S. If you see some problem in Azerbaijani Wikipedia, you can proceed to correct it there or ask somone of local active users to correct. Here I am trying to solve the problem in Armenian Wikipedia that is very huge problem actually. [[Մասնակից:Interfase|Interfase]] ([[Մասնակցի քննարկում:Interfase|քննարկում]]) 16:04, 24 Մայիսի 2024 (UTC) :::Ուզեք թե չուզեք, Արցախի Հանրապետությունը իրավաբանորեն գոյություն է ունեցել և հիմա էլ գոյություն ունի։ Ոչ մի պետության կողմից անկախության չճանաչվելը չի վերացնում նրա գոյությունը։ Արցախի ժամանակավոր օկուպացիան չի կարող դիտվել որպես նրա վերացում։ Իսկ եթե Արցախի նախագահի ստորագրած «հրամանագիրն» եք որպես նրա լուծարման փաստ ներկայացնում, ապա ստիպված եմ Ձեզ կրկին անգամ հիասթափեցնել, քանի որ մինչև այժմ գործում է Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովը, իսկ Արցախի նախագահը երկիրը լուծարելու իրավասություն չունի։ Gardmanahay մասնակցի դիրքորոշումը սխալ չի, ու ոչ էլ ես եմ կեղծիքներով զբաղվում (այս մասով, եթե հասկանալու հետ խնդիր չունեք, ապա պահանջում եմ պահպանել կոռեկտությունը) բայց Ձեր ներակացվող տեսակետը հաստատ ոչ միայն անհիմն է, այլ նաև սխալ ու մոլորեցնող։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 11:41, 25 Մայիսի 2024 (UTC) ::::You are wrong. If Artsakh are not controling any territory it means that this territory could not be shown within Artsakh. If they have claims or territorial gains to Azerbaijan's internationally recognised territory, it does not mean that we must show these territories as territories of Artsakh. If tomorrow Artsakh "authorities", living in Yerevan, include Baku or Ganja or Moscow within their not existed "state", should we add "Artsakh" to the infobox of the articles about these cities? Of course, not. That is why there is no logic in your words. Anyway, I raised this issue in administrators' forum. Let's see what they will decide. For now it seems like Armenian Wikipedia lives in another Universe with its own realities. [[Մասնակից:Interfase|Interfase]] ([[Մասնակցի քննարկում:Interfase|քննարկում]]) 11:55, 25 Մայիսի 2024 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Հատիսի_փողոց_(Աբովյան)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Հատիսի_փողոց_(Աբովյան)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 06:30, 18 Հուլիսի 2024 (UTC) :[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ջան, հոդվածում հղումներ եմ ավելացրել։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 03:51, 19 Հուլիսի 2024 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Մկրտիչ_Հարությունյան_փողոց_(Թալին)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Մկրտիչ_Հարությունյան_փողոց_(Թալին)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Ոչ նշանակալի''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Մկրտիչ_Հարությունյան_փողոց_(Թալին)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 10:48, 21 Հուլիսի 2024 (UTC) |} ==Անաղբյուր հոդված. «[[2024_թվականն_Արարատի_մարզում]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[2024_թվականն_Արարատի_մարզում]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 10:50, 21 Հուլիսի 2024 (UTC) :Վերականգնել եմ անհիմն ջնջված հղումները ու ավելացրել նորերը: Պահանջում եմ, որ այլ մասնակից ստուգի հոդվածի բովանդակությունը: --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 21:57, 27 Հուլիսի 2024 (UTC) ::@[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ջան, հարց տամ, անկեղծորեն պատասխանի. այս հոդվածի ո՞ր մասն է հանրագիտարանային։ Նախքան էջը ջնջման ներկայացնելը (ես իսկապես կարծում եմ, որ ոչ հանրագիտարանային տեքստ է), շատ կցանկանայի քո կարծիքը լսել։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 06:57, 2 Օգոստոսի 2024 (UTC) :::Իրականում, ինձ էլ քո ու մյուսների կարծիքն է պետք [[Մասնակից:GeoO|GeoO]] ջան։ Անկեղծորեն պատասխանեմ․ չստացված հոդված է՝ բազմաթիվ թերություններով։ Առաջարկում եմ հոդվածը ջնջման դնել ու տեղափոխել իմ արխիվ։ Հետագայում, եթե միտք ունենամ այն վերականգնելու (հոդվածը կարգի բերելուց հետո), պիտի խնդրեմ քեզ ժամանակ գտնես ու աչքի տակով անցկացնես։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 03:59, 4 Օգոստոսի 2024 (UTC) ::::@[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ջան, շատ եմ գնահատում որոշումդ։ Բովանդակությունը տեղափոխել եմ [[Մասնակից:Atheist Armenian/2024 թվականն Արարատի մարզում|սևագրությանդ]] էջ։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 14:06, 5 Օգոստոսի 2024 (UTC) :::::Ես էլ քո կարծիքն եմ գնահատում, [[Մասնակից:GeoO|GeoO]] ջան։ Նաև խնդրում եմ, որ այս հոդվածները ([[2024 թվականը Տավուշի մարզում]], [[2024 թվականը Երևանում]], [[2023 թվականը Երևանում]]) սևագիր դարձնես։ {{անստ|Atheist Armenian}} ::::::Իհարկե։ [[Մասնակից:Atheist Armenian/2024 թվականը Տավուշի մարզում|2024 թվականը Տավուշի մարզում]], [[Մասնակից:Atheist Armenian/2024 թվականը Երևանում|2024 թվականը Երևանում]], [[Մասնակից:Atheist Armenian/2023 թվականը Երևանում|2023 թվականը Երևանում]]։ --[[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 06:48, 6 Օգոստոսի 2024 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Մարշալ_Բաղրամյան_փողոց_(Ստեփանավան)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Մարշալ_Բաղրամյան_փողոց_(Ստեփանավան)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Ոչ նշանակալի''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Մարշալ_Բաղրամյան_փողոց_(Ստեփանավան)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 10:51, 21 Հուլիսի 2024 (UTC) |} ==Անաղբյուր հոդված. «[[2024_թվականը_Երևանում]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[2024_թվականը_Երևանում]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 11:04, 21 Հուլիսի 2024 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[2018_թվականը_Հայաստանում]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[2018_թվականը_Հայաստանում]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 12:36, 21 Հուլիսի 2024 (UTC) :[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ջան, այս ջնջված հոդվածը հնարավո՞ր է դարձնել սևագիր։--[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 03:57, 2 Օգոստոսի 2024 (UTC) ::Atheist Armenian ջան, ահա՝ [[Մասնակից:Atheist Armenian/2018 թվականը Հայաստանում]]։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:28, 2 Օգոստոսի 2024 (UTC) ==Կարճ էջ. «[[2018_թվականը_Հայաստանում]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[2018_թվականը_Հայաստանում]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ --[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 12:37, 21 Հուլիսի 2024 (UTC) == Արգելափակում – 2 օրով == {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[Պատկեր:Dialog-warning-custom.svg|80px|left|alt=|link=]] {{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր մասնակցային հաշիվը արգելափակվել է 2 օրով։ Պատճառը՝ '''Վիքիէթիկետի խախտում'''։ {{#switch:2 օրով|անժամկետ|անժամկետ ժամկետ=|#default=Արգելափակման ժամկետի լրանալուց հետո հրավիրում ենք Ձեզ կատարել կառուցողական խմբագրումներ։}} <small>''Եթե դեմ եք այս արգելափակմանը կամ այն արդարացի չեք համարում, կարող եք [[:Կաղապար:Ապաարգելափակում|արգելափակումից հանելու դիմում]] ներկայացնել այս գրառման ներքևում։''</small>--[[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:22, 24 Հուլիսի 2024 (UTC) |} Atheist Armenian ջան, ես այն խորին համոզմանն եմ, որ [https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A4%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AD%D5%BF%D5%A1%D5%AF&diff=prev&oldid=10054965 նմանատիպ արտահայտություններն] անընդունելի են Հայերեն Վիքիպեդիայում, և մեր հանրագիտարանն այն հարթակը չէ, որտեղ կարելի է միմյանց մասին նման ձևով արտահայտվել՝ անկախ նրանից, թե որքան խորը կարող են լինել մեր տարակարծությունները։ [[Վիքիպեդիա:Վարվելակարգ|Վիքիէթիկետի]] խախտման պատճառով ես ստիպված եմ ժամանակավորապես արգելափակել քո մասնակցային հաշիվը։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 18:22, 24 Հուլիսի 2024 (UTC) :Ես էլ այն համոզման եմ, որ առնվազն մեկ հոգու կողմնակալ ու ոչ կառուցողական կարծիքը չի կարող հարցին վերջնական լուծում տալ։ Իմ գրած արտահայտության մեջ ոչ մի վիրավորական բան ինքս չեմ տեսնում, ու այն սուբյեկտիվ կարծիք է, որը ձևավորվել է վերջին ժամանակներում տվյալ մասնակցի գործունեության հետ կապված։ Ի՞նչ է նշանակում հոդվածում եղած աղբյուրները ջնջելը ու հոդվածը անաղբյուր պիտակելը։ Մի խոսքով, դուք ադմինիստրատորներդ հավանաբար ավելի լավ գիտեք, թե որն է խախտում, որը՝ ոչ։ Ամեն դեպքում, այս դեպքն էլ եմ համարում կողմնակալություն (կոնֆլիկտը չլուծվեց արգելափակումով, ու հարցին լուծում չտրվեց)։ Ու քանի որ արգելափակվել եմ՝ 2 օրով, ապա խնդրում եմ, որ 2 օրով հետաձգվեն ջնջման դրված և անաղբյուր պիտակված այն հոդվածների վերջնաժամկետները, որոնց հեղինակը ես եմ։ --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 19:32, 24 Հուլիսի 2024 (UTC) ::Ո՞վ է միայնակ ինչ-որ հարցի վերջնական լուծում տվել, Atheist Armenian ջան։ Քո գրած արտահայտությունների մեջ առնվազն [[Վիքիպեդիա:Վարվելակարգ|Վիքիէթիկետի]] խախտում եմ արձանագրել. եթե համաձայն չես որոշմանս հետ, ազատորեն կարող ես բողոքարկել ստորև։ ::Արգելափակումը կոնֆլիկտը կամ հարցը լուծելու նպատակով չի, արգելափակումը հիշեցնելու համար է, որ այստեղ կան շփման կանոններ, պետք է հետևել այդ կանոններին և դիրքորոշումներ հայտնելիս մի կողմ թողնել խմբագիրների անձը։ Ի՞նչն է կողմնակալություն։ Որևէ մեկը քեզ վիրավորել է, ադմինները այդ վիրավորողին որևէ բան չեն ասե՞լ։ Կհստակեցնե՞ս։ [[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 05:50, 25 Հուլիսի 2024 (UTC) :::Խոսքը տվյալ խնդիրը առաջացրած մասնակցի մասին է (իրեն չեմ նշելու), ով իմ ստեղծած հոդվածներից հեռացնում է գրեթե ողջ պարունակությունը, այդ թվում նաև հղումները ու տվյալ հոդվածները դնում ջնջման: Չեմ բացառում, որ հոդվածներում կարող են լինել սխալ տեղեկություններ, բայց ամբողջը ջնջելը առնվազն ճիշտ չի կարող լինել: Եթե տվյալ անձը չի հասկանում «Պատմություն» հասկացության էությունը, ապա դա իր խնդիրն է, ոչ թե իմ, ու այո, - Մամուլը պատմության մաս է, չգիտեմ էլ թե ի՞նչն էր այդքան տարօրինակ իմ ասածի մեջ, հաստատ հեծանիվի գյուտ չէր իմ ասածը: Նորից կրկնում եմ, որ համաձայն չեմ արգելափակման հետ, քանի որ համարում եմ, որ իմ կարծիքը վիրավորական չէր: Այնքանով էր կողմնակալ, որ նախքան արգելափակումը, ոչ մի միջոց չէր ձեռնարկվել հարցին լուծում տալու համար, սակայն իմ՝ ոչ վիրավորական արտահայտությունը միանգամից նկատվեց ու 2 օրով արգելափակվեցի: Միայն արգելափակումից իմ դուրս գալուց հետո եմ տեսել քո կարծիքը (տվյալ պարագայում՝ շատ կաևոր), որը դու թողել էիր ջնջման դրված հոդվածների բաժնում: Արգելափակումը կարող է և հարցը չի լուծում, բայց ոչ էլ իմ կարծիքը փոխվեց: Տվյալ խմբագրի ոչ կառուցողական քայլերին հետագայում էլ չեմ արձագանքելու: --[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 22:26, 27 Հուլիսի 2024 (UTC) ::::@[[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ջան, հերթով գնանք. ::::# «Եթե տվյալ անձը չի հասկանում «Պատմություն» հասկացության էությունը, ապա դա իր խնդիրն է, ոչ թե իմ» արտահայտությունը խախտում է Հայերեն Վիքիպեդիայում [[Վիքիպեդիա:Ոչ մի անձնական վիրավորանք]] կանոնակարգը.<u> «Քննարկեք հոդվածները, ոչ թե հեղինակներին, փորձեք հակաճառել ըստ էության»</u>։ Խնդրում եմ այս գրառումս ընդունես որպես զգուշացում։ ::::# «Այնքանով էր կողմնակալ, որ նախքան արգելափակումը, ոչ մի միջոց չէր ձեռնարկվել հարցին լուծում տալու համար» - ի՞նչ տիպի միջոց ես ակնկալում, որ ադմինները ձեռնարկեն։ ::::# եթե ոչ համաչափ ես համարում արգելափակումը, կարող ես գործողություններս բողոքարկել [[ՎՊ:ԱՏ]]։ Որևէ խնդիր չեմ տեսնում ես։ ::::# Իմ կարծիքը ոչ բոլոր հոդվածների վերաբերյալ է միանշանակ։ Փողոցների նշանակալիության վերաբերյալ ունեմ հստակ՝ Վիքիպեդիայում այդ հոդվածները թողնելու դիրքորոշում։ --[[User:GeoO|<span style="color:#000000;">GeoØ</span>]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|<span style="color:#000000;">✖</span>]]) 12:06, 29 Հուլիսի 2024 (UTC) == Արգելափակում 3 օրով == {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[Պատկեր:Dialog-warning-custom.svg|80px|left|alt=|link=]] {{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր մասնակցային հաշիվը արգելափակվել է 3 օրով։ Պատճառը՝ '''խմբագրական պատերազմի մեջ ներքաշում, վիրավորանք, այլ տեղեր քննարկումը տեղափոխելու սպառնալիք, ադմինիստրատորների անաչառության վերաբերյալ կասկածներ'''։ {{#switch:3 օրով|անժամկետ|անժամկետ ժամկետ=|#default=Արգելափակման ժամկետի լրանալուց հետո հրավիրում ենք Ձեզ կատարել կառուցողական խմբագրումներ։}} <small>''Եթե դեմ եք այս արգելափակմանը կամ այն արդարացի չեք համարում, կարող եք [[:Կաղապար:Ապաարգելափակում|արգելափակումից հանելու դիմում]] ներկայացնել այս գրառման ներքևում։''</small> --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 08:26, 28 Օգոստոսի 2024 (UTC) |} :Ողջույն, Atheist Armenian։ Հուսով եմ, որ վերադարձել ես, ու խմբագրելու ես Հայերեն Վիքիպեդիան։ Երկու բան եմ ուզում ասել այս ամեն ինչի կապակցությամբ, ինչ եղավ։ Նախ, եթե այցելես [[Կորդրիք]] հոդվածը, կնկատես փոփոխություններ։ Հոդվածը բարելավել եմ ոչ թե բայթեր լցնելու համար, այլ իսկապես ուսումնասիրել եմ այդ տասից ավելի աղբյուրները, տեսել եմ, թե որտեղ են հիմքերը, ու զղջացել, որ քեզ այդպես եմ դիմել։ Էլ ավելի վատ զգացի, երբ հոդվածները բարելավելիս սկզբում անցա որոշ Մամիկոնյանների, հետո որոշեցի Մամիկոնյանների տոհմածառի մասին գրել, այդ ընթացքում արգելափակված էի ու գրեցի սևագրային ձևով, հետո երբ ուզեցի պահպանել, տեսա որ հենց դու ես շարադրել [[Մամիկոնյանների տոհմածառ|դա]], ու ոչ թե ստեղծելու, այլ բարելավելու կարիք կար։ Հետո այլ տոհմածառ էի փնտրում, տեսա, որ կա նաև [[Արծրունիների տոհմածառ]]ը, որը էլի դու էիր ստեղծել, ու դա ահռելի աշխատանք էր թե՛ բովանդակային առումով, թե՛ խմբագրական առումով։ Երկրորդ մասով ասեմ, որ լիահույս եմ, որ կհիշենք այս ամենը և գիտակցաբար կմոտենանք քննարկումներին, նախ կփորձենք առաջինը իրար հասկանալ, հետո նոր հրավիրել ուրիշների ուշադրությունը որպես հասուն մարդ և որպես փորձառու խմբագրող։ Այս ամենն ընդունիր չպարտավորված «գործընկերային» քայլ, լավ եղիր և վերադարձիր։ --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 04:55, 1 Սեպտեմբերի 2024 (UTC) ::Նոր նկատեցի, որ արդեն վերադարձել ես և ինձ «նշել» ես [https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A4%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AD%D5%BF%D5%A1%D5%AF&diff=prev&oldid=10098830]։ Քանի որ դու էլ դեռ չես կարդացել իմ գրածը, կարծում եմ, որ շարունակել ես վիրավորված լինել եղածից, դրա համար ես այդպես գրել, սա ևս համարում եմ անցյալ։ Ես քեզանից ոչ ներողություն եմ ակնկալում, ոչ էլ ակնկալել եմ։ Հույս ունեմ, որ վերևի գրածի անկեղծությունը նկատելի է քեզ համար։ Բարի վերադարձ։ --[[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]] ([[Մասնակցի քննարկում:Խմբագրող|քննարկում]]) 05:05, 1 Սեպտեմբերի 2024 (UTC) :::Ողջույն, [[Մասնակից:Խմբագրող|Խմբագրող]]։ Վերադարձի մասով դեռ հստակ որոշում չեմ կայացրել, հավանաբար, որոշ ժամանակով դադար կտամ ու կմտածեմ հետագա անելիքներիս ու ընդհանրապետ իմ գործունեության վերաբերյալ։ Բայց, սա չի նշանակում, որ անտեր եմ թողնելու այն հոդվածները (շուրջ 5000 հոդված իմ հսկողության տակ է), որոնք հսկում եմ։ Արդեն նկատել եմ քո կողմից կատարված բարելավումները Կորդրիք հոդվածում, ու այս մասով ուրախ եմ, որ կարողացա փոքր ինչ օգտակար լինել՝ հոդվածի վերարժեքավորման հարցում։ Հայերեն Վիքիպեդիայում եղած բոլոր այն տոհմածառերը, որոնք վերաբերվում են Հայաստանին ([[Արծրունիների տոհմածառ|Արծրունիներ]], [[Մամիկոնյանների տոհմածառ|Մամիկոնյաններ]], [[Կյուրիկյանների տոհմածառ|Կյուրիկյաններ]], [[Սյունիների տոհմածառ|Սյունիներ]], [[Հեթումյանների տոհմածառ|Հեթումյաններ]], [[Օրբելյանների տոհմածառ|Օրբելյաններ]] և այլն), բացառությամբ՝ [[Բագրատունիների տոհմածառ|Բագրատունիների]], և Իրանին ([[Սասանյանների տոհմածառ|Սասանյաններ]]), ես եմ պատրաստել։ Որոշները վերջնական չեն, ու ունեն բարելավելու կարիք (ունեմ նաև տոհմածառեր, որոնք սևագրում են՝ Արշակունիներ, Խամսայի մելիքություններ և այլն)։ Երկրորդ մասով բնական է, որ կհիշվի այս ամենը (դրական իմաստով), ու համաձայն եմ այն մտքին, որ նմանատիպ հարցերը պետք է լուծվեն առանց ուրիշներին դիմելու։ Ներողության մասով ոչ թե դու պետք է ինձանից ինչ-որ բան ակնկալես (ինչքան հիշում եմ, ես քեզ չեմ վիրավորել), այլ ես՝ քեզանից, որովհետև, վիրավորողը հենց դու էիր, ու ասեմ, որ շատ վիրավորական էր քո կողմից ինձ հասցեագրված «պատմական կեղծարար» պիտակը։ Ի վերջո, ընդունում եմ «գործընկերային» քայլդ ու այսքանով համարենք ավարտված այս խմբագրական «պատերազմը»։ [[Մասնակից:Atheist Armenian|Atheist Armenian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Atheist Armenian|քննարկում]]) 19:53, 4 Սեպտեմբերի 2024 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արթիկ_համայնքի_ավագանի]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արթիկ_համայնքի_ավագանի]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ '' ոչ նշանակալի''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արթիկ_համայնքի_ավագանի|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 04:40, 22 Սեպտեմբերի 2024 (UTC) |} ==Անաղբյուր հոդված. «[[Անանիկ_Ոսկանյան]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Անանիկ_Ոսկանյան]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 04:41, 22 Սեպտեմբերի 2024 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Անանիկ_Ոսկանյան]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Անանիկ_Ոսկանյան]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''անաղբյուր''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Անանիկ_Ոսկանյան|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 04:44, 22 Սեպտեմբերի 2024 (UTC) |} == Փոփոխություն == Բարև ձեզ, Գուգլում գրողին փնտրելիս նախնական որոնման արդյունքում (Wikipedia-ի նկարագրության մեջ) ցուցադրվում է միայն, թե նա ում որդին է: Առաջարկում եմ փոփոխել այնպես, որ առաջին հերթին ցուցադրվի նրա գրական գործունեության մասին տեղեկությունը, որպեսզի երեխաները որոնման ժամանակ հեշտությամբ գտնեն իրենց հետաքրքրող գրքերի հեղինակին: [[Մասնակից:Narek2311|Narek2311]] ([[Մասնակցի քննարկում:Narek2311|քննարկում]]) 13:25, 4 հունվարի 2025 (UTC) :[[Արմեն Գրիգորյան (գրող)]] [[Մասնակից:Narek2311|Narek2311]] ([[Մասնակցի քննարկում:Narek2311|քննարկում]]) 13:26, 4 հունվարի 2025 (UTC) ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Տորնադո_Ապարանում_(2025)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Տորնադո_Ապարանում_(2025)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Ոչ նշանակալի''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Տորնադո_Ապարանում_(2025)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:40, 17 հունիսի 2025 (UTC) |} 3tc4bqgnopp67dg0dfcp5010dpnkv5i 0 587465 10356830 10154566 2025-06-17T19:44:10Z Ապատ63 36683 /* top */ 10356830 wikitext text/x-wiki {{Աստղագուշակություն}} '''Աստղագիտական սիմվոլները''' պայմանական նշաններ են, որոնցով նշանակվում են տարբեր [[Աստղագիտական մարմին|երկնային մարմիններն]] ու տիեզերական երևույթները։ Ժամանակակից սիմվոլները հետևյալներն են՝ [[Պատկեր:Astrological signs by J. D. Mylius.jpg|մինի|աջից]] == Տարբեր == {| class="wikitable" |- ! Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! HTML ծածկագիրը |- | [[Գիսաստղ]] || ☄ || U+2604 || &#9732 |- | [[Արեգակ]] || ☉ || U+2609 || &#9737 |- | [[Արեգակ]] || ☼ || || &#9788 |- | [[ուղեծիր|Ուղեծրի]] հյուսիսային հանգույց || ☊ || U+260A || &#9738 |- | [[ուղեծիր|Ուղեծրի]] հարավային հանգույց || ☋ || U+260B || &#9739 |- | Միացում || ☌ || U+260C || &#9740 |- | [[Մոլորակների առճակատում]] || ☍ || U+260D || &#9741 |- | [[Աստղ]] || ★ || U+2605 || &#9733 |- | [[Արեգակի խավարում|Խավարում]] || ☀ || || &#9728 |} == Լուսնի սիմվոլներ == {| class="wikitable" |- ! Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! HTML ծածկագիրը !! Պատկերը |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|առաջին քառորդ]]) || ☽ || U+263D || &#9789 || ☽ |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|վերջին քառորդ]]) || ☾ || U+263E || &#9790 || ☾ |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|լիալուսին]]) || ○ || U+263E || &#9675 || ○ |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|նորալուսին]]) || ● || U+25CF || &#9679 || ● |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|առաջին քառորդ]]) || ◐ || || &#9680 || |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|վերջին քառորդ]]) || ◑ || || &#9681 || |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|առաջին քառորդ]]) || ◖ || || &#9686 || |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|վերջին քառորդ]]) || ◗ || || &#9687 || |} == Մոլորակների սիմվոլներ == {| class="standard" border="1" style="text-align: center;" |- ! Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! HTML ծածկագիրը |- | [[Մերկուրի]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Mercury symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|☿}}]] || <tt>U+263F</tt>||<tt>&9791</tt>; |- | [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Venus symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♀}}]] || <tt>U+2640</tt>||<tt>&9792</tt>; |- |rowspan="2"| [[Երկիր]] | style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Earth symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|🜨}}]] | <tt>U+1F728</tt> | <tt>&128808</tt>; |- | style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Globus cruciger (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♁}}]] | <tt>U+2641</tt> |<tt>&9793</tt>; |- | [[Մարս]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Mars symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♂}}]] || <tt>U+2642</tt>||<tt>&9794</tt>; |- | [[Յուպիտեր]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Jupiter symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♃}}]] || <tt>U+2643</tt>||<tt>&9795</tt>; |- | [[Սատուրն]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Saturn symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♄}}]] || <tt>U+2644</tt>||<tt>&9796</tt>; |- |rowspan="2"| [[Ուրան (մոլորակ)|Ուրան]] | style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Uranus symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|&#x26e2;}}]] |<tt>U+26E2</tt> |<tt>&9954</tt>; |- | style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Uranus monogram (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♅}}]] | <tt>U+2645</tt> |<tt>&9797</tt>; |- |rowspan="2"| [[Նեպտուն]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Neptune symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♆}}]]||<tt>U+2646</tt> ||<tt>&9798</tt>; |} == Գաճաճ մոլորակների սիմվոլներ == {| class="wikitable" |- align=center !Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! Պատկերը |- align=center | [[Սերես]] | [[Պատկեր:Ceres symbol (fixed width).svg|24px|⚳]] | <tt>U+26B3</tt> | {{Unicode|⚳}} |- align=center | rowspan=2|[[Պլուտոն]] | [[Պատկեր:Pluto monogram (fixed width).svg|24px|♇]] | <tt>U+2647</tt> | {{Unicode|♇}} |- align=center | [[Պատկեր:Pluto symbol (large orb, fixed width).svg|24px|⯓]] | U+2BD3 | {{Unicode|⯓}} |- align=center | rowspan=2|[[Էրիս]] | [[Պատկեր:Eris symbol (fixed width).svg|24px|⯰]] | U+2BF0 | ⯰ |- align=center | [[Պատկեր:Eris arrow symbol (fixed width).svg|24px|⯱]] | U+2BF1 | ⯱ |- align=center | [[Մակեմակե]] | [[Պատկեր:Makemake symbol (fixed width).svg|24px|🝼]] | U+1F77C | 🝼 |- align=center | [[Հոմեա]] | [[Պատկեր:Haumea symbol (fixed width).svg|24px|🝻]] | U+1F77B | 🝻 |} == Աստերոիդների սիմվոլներ == {| class="wikitable" |- align=center !Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! Պատկերը |- align=center | [[(2) Պալաս]] | [[Պատկեր:Pallas symbol (fixed width).svg|24px|Pallas]]<ref name=mcbeh-v6>von Zach, Franz Xaver (1802). ''[https://books.google.am/books?id=nR04AAAAMAAJ&pg=PA95 Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 6]''. pp. 95-96.</ref> | <tt>U+26B4</tt> | {{Unicode|⚴}} |- align=center |rowspan="2"|[[(3) Ջունո]] |[[Պատկեր:Juno symbol (fixed width).svg|24px|Juno]]<ref name=mcbeh-v10>{{cite book | title = Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 10 | url = https://books.google.am/books?id=vnIEAAAAQAAJ&pg=RA1-PA471 | last = von Zach | first = Franz Xaver | year = 1804 | page = 471 }}</ref><ref name=chambers>{{cite book | title = A handbook of descriptive astronomy | url = https://books.google.am/books?id=n8sJAAAAMAAJ&pg=PA920 | last = Chambers | first = George Frederick | publisher = Clarendon Press | year = 1877 | pages = 920–921 }}</ref> | <tt>U+26B5</tt> | {{Unicode|⚵}} |- align=center |[[Պատկեր:3 Juno symbol (orb).svg|24px|Juno]] | | |- align=center |rowspan="3"|[[(4) Վեստա]] |[[Պատկեր:Vesta symbol (original, fixed width).svg|24px|Vesta]]<ref name=mcbeh-v15>{{cite book | title = Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 15 | url = https://books.google.am/books?id=_Rw4AAAAMAAJ&pg=PA507 | last = von Zach | first = Franz Xaver | year = 1807 | page = 507 }}</ref> | | |- align=center |[[Պատկեր:Vesta symbol (old elaborate 2).svg|24px|Vesta]]<ref name=olmstead>{{книга|автор=[[Ольмстед, Денисон|Денисон Ольмстед]] |заглавие=Letters on astronomy|ссылка= https://books.google.am/books?id=BYoXAAAAYAAJ&pg=PA288|ответственный= |издание= |место= |издательство= Harper|год=1855 |страниц=288 |серия= |isbn= |тираж=}}</ref> | | |- align=center |[[Պատկեր:Vesta symbol (fixed width).svg|24px]] | <tt>U+26B6</tt> | {{Unicode|⚶}} |- align=center |rowspan="2"|[[(5) Աստրեա]] |[[Պատկեր:Astraea symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=berlin-1945> {{cite book | title = Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Königl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin | url = https://books.google.am/books?id=ZM8DAAAAMAAJ&pg=PA406 | year = 1945 | page = 406 | quote = Der Planet hat mit Einwilligung des Entdeckers den Namen Astraea erhalten, und sein Zeichen wird nach dem Wunsche des Hr. Hencke ein umgekehrter Anker sein. }}</ref> | | |- align=center |[[Պատկեր:Astraea symbol (scales, fixed width).svg|24px|5 Astraea (alternate symbol)]]<ref name=wilson /> | | |- align=center |[[(6) Հեբե]] |[[Պատկեր:Hebe symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |[[(7) Իրիս]] |[[Պատկեր:Iris symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |[[(8) Ֆլորա]] |[[Պատկեր:Flora symbol (fixed width).svg|24px]] | <tt>U+2698</tt> | <font size="6">{{unicode|&#x2698;}}</font> |- align=center |[[(9) Մետիս]] |[[Պատկեր:Metis symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |rowspan="2"|[[(10) Հիգեա]] |[[Պատկեր:Hygiea symbol (original, fixed width).svg|24px]]<ref name=hind>{{cite book | title = An astronomical vocabulary | url = https://books.google.am/books?id=_DgDAAAAQAAJ&pg=PR5 | last = Hind | first = J. R. | year = 1852 | pages = v }}</ref><ref name=ras-v11>{{cite journal | last = de Gasparis | first = Annibale | year = 1850 | title = Letter to Mr. Hind, from Professor Annibale de Gasparis | journal = Monthly notices of the Royal Astronomical Society | volume = 11 | page = 1 | url = https://books.google.am/books?id=_uw3AAAAMAAJ&pg=RA1-PA1 | quote = The symbol of Hygeia is a serpent (like a Greek ζ) crowned with a star. That of Parthenope is a fish crowned with a star. }}</ref> | | <font size="6"></font> |- align=center |[[Պատկեր:Rod of Asclepius (fixed width).svg|24px]] | <tt>U+2695</tt>; | <font size="6">{{unicode|&#x2695;}}</font> |- align=center |rowspan="2"|[[(11) Պաթենոպե]] |[[Պատկեր:Parthenope symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=ras-v11 /> | | |- align=center |[[Պատկեր:Lyra symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=wilson>{{cite book | title = A treatise on English punctuation | url = https://books.google.am/books?id=oIICAAAAYAAJ&pg=PA302 | last = Wilson | first = John | year = 1899 | page = 302 }}</ref> | | |- align=center |[[(12) Վիկտորիա]] |[[Պատկեր:Victoria symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |[[(13) Էգերիա]] |[[Պատկեր:Egeria symbol (fixed width).svg|24px|13 Egeria]]<ref name=hind /> | | |- align=center |[[(14) Իրենե]] |[[Պատկեր:Irene symbol (fixed width).svg|25px|14 Irene]]<ref name=wilson /> | | |- align=center |[[(15) Էվնոմիա]] |[[Պատկեր:Eunomia symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |[[(16) Փսիքե]] |[[Պատկեր:Psyche symbol (elaborate, fixed width).svg|24px|16 Psyche]]<ref name=hind /> | | |- align=center |[[(17) Թետիս]] |[[Պատկեր:Thetis symbol (fixed width).svg|25px|17 Thetis]]<ref name=an-34-thetis>{{cite journal | last = Luther | first = R. | year = 1852 | title = Beobachtungen der Thetis auf der Bilker Sternwarte | journal = Astronomische Nachrichten | volume = 34 | pages = 243–244 | url = https://books.google.am/books?id=fWM_AAAAcAAJ&pg=PA243 | quote = Herr Director Argelander in Bonn, welcher der hiesigen Sternwarte schon seit längerer Zeit seinen Schutz und Beistand zu Theil werden lässt, hat die Entdeckung des April-Planeten zuerst constatirt und mir bei dieser Gelegenheit dasür den Namen Thetis und das Zeichen ''[symbol pictured]'' vorgeschlagen, wodurch der der silberfüssigen Göttinn geheiligte Delphin angedeutet wird. Indem ich mich hiermit einverstanden erkläre, ersuche ich die sämmtlichen Herren Astronomen, diesen Namen und dieses Zeichen annehmen und beibehalten zu wollen. }}</ref> | | |- align=center |[[(18) Մելպոմենե]] |[[Պատկեր:Melpomene symbol (fixed width).svg|24px|18 Melpomene]]<ref name=hind /> | | |- align=center |[[(19) Ֆորտունա]] |[[Պատկեր:Fortuna symbol (fixed width).svg|24px|19 Fortuna]]<ref name=hind /> | | |- align=center |[[(26) Պրոզերպինա]] |[[Պատկեր:Proserpina symbol (fixed width).svg|24px|26 Proserpina]]<ref name=an-proserpina>{{cite journal | last = Luther | first = R. | year = 1853 | title = Beobachtungen des neuesten Planeten auf der Bilker Sternwarte | url = https://books.google.am/books?id=o2M_AAAAcAAJ&pg=RA1-PA37 | journal = Astronomische Nachrichten | volume = 36 | pages = 349–350 }}</ref> | | |- align=center |[[(28) Բելոնա]] |[[Պատկեր:Bellona symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=an-bellona>{{cite journal | last=Encke | first= J. F. | year= 1854 | title=Beobachtung der Bellona, nebst Nachrichten über die Bilker Sternwarte | url = https://books.google.am/books?id=1mM_AAAAcAAJ&pg=PA19-IA6128 | journal= Astronomische Nachrichten | volume= 38 | pages=143 | doi=10.1002/asna.18540380907 }}</ref> | | |- align=center |[[(29) Ամֆիտրիտե]] |[[Պատկեր:Amphitrite symbol (fixed width).svg|24px|29 Amphitrite]]<ref name=webster> {{cite book | title = Webster's Complete Dictionary of the English Language | url = https://books.google.am/books?id=ql4IAAAAQAAJ&pg=PA1780 | year = 1884 | page = 1780 }} </ref> | | |- align=center |[[(35) Լևկոթեա]] |[[Պատկեր:Leukothea symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=an-leukothea>{{cite journal | last=Rümker | first= G. | year= 1855 | title=Name und Zeichen des von Herrn R. Luther zu Bilk am 19. April entdeckten Planeten | url = https://books.google.am/books?id=_GM_AAAAcAAJ&pg=PA59 | journal= Astronomische Nachrichten | volume= 40 | pages= 373 | doi=10.1002/asna.18550402405 }}</ref> | | |- align=center |[[(37) Ֆիդես]] |[[Պատկեր:Fides symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=an-fides>{{cite journal | last=Luther | first= R. | year= 1856 | title=Schreiben des Herrn Dr. R. Luther, Directors der Sternwarte zu Bilk, an den Herausgeber | url = https://books.google.am/books?id=1KEEAAAAQAAJ&pg=RA1-PA107 | journal= Astronomische Nachrichten | volume= 42 | pages= 107 | doi=10.1002/asna.18550420705 }}</ref> | | |- align=center | [[(2060) Քիրոն]] |[[Պատկեր:Chiron symbol (fixed width).svg|24px]] |<tt>U+26B7</tt> |{{Unicode|⚷}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{ՀՍՀ|հատոր=8|էջ=331}} [[Կատեգորիա:Աստղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Խորհրդանիշներ]] cuxzzwchxfmznn6rnoez9fg9konsm2o 10356908 10356830 2025-06-18T00:02:19Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite journal, Cite book և Ռուսերեն գիրք կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356908 wikitext text/x-wiki {{Աստղագուշակություն}} '''Աստղագիտական սիմվոլները''' պայմանական նշաններ են, որոնցով նշանակվում են տարբեր [[Աստղագիտական մարմին|երկնային մարմիններն]] ու տիեզերական երևույթները։ Ժամանակակից սիմվոլները հետևյալներն են՝ [[Պատկեր:Astrological signs by J. D. Mylius.jpg|մինի|աջից]] == Տարբեր == {| class="wikitable" |- ! Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! HTML ծածկագիրը |- | [[Գիսաստղ]] || ☄ || U+2604 || &#9732 |- | [[Արեգակ]] || ☉ || U+2609 || &#9737 |- | [[Արեգակ]] || ☼ || || &#9788 |- | [[ուղեծիր|Ուղեծրի]] հյուսիսային հանգույց || ☊ || U+260A || &#9738 |- | [[ուղեծիր|Ուղեծրի]] հարավային հանգույց || ☋ || U+260B || &#9739 |- | Միացում || ☌ || U+260C || &#9740 |- | [[Մոլորակների առճակատում]] || ☍ || U+260D || &#9741 |- | [[Աստղ]] || ★ || U+2605 || &#9733 |- | [[Արեգակի խավարում|Խավարում]] || ☀ || || &#9728 |} == Լուսնի սիմվոլներ == {| class="wikitable" |- ! Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! HTML ծածկագիրը !! Պատկերը |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|առաջին քառորդ]]) || ☽ || U+263D || &#9789 || ☽ |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|վերջին քառորդ]]) || ☾ || U+263E || &#9790 || ☾ |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|լիալուսին]]) || ○ || U+263E || &#9675 || ○ |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|նորալուսին]]) || ● || U+25CF || &#9679 || ● |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|առաջին քառորդ]]) || ◐ || || &#9680 || |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|վերջին քառորդ]]) || ◑ || || &#9681 || |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|առաջին քառորդ]]) || ◖ || || &#9686 || |- | Լուսին ([[Լուսնի փուլեր|վերջին քառորդ]]) || ◗ || || &#9687 || |} == Մոլորակների սիմվոլներ == {| class="standard" border="1" style="text-align: center;" |- ! Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! HTML ծածկագիրը |- | [[Մերկուրի]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Mercury symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|☿}}]] || <tt>U+263F</tt>||<tt>&9791</tt>; |- | [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Venus symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♀}}]] || <tt>U+2640</tt>||<tt>&9792</tt>; |- |rowspan="2"| [[Երկիր]] | style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Earth symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|🜨}}]] | <tt>U+1F728</tt> | <tt>&128808</tt>; |- | style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Globus cruciger (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♁}}]] | <tt>U+2641</tt> |<tt>&9793</tt>; |- | [[Մարս]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Mars symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♂}}]] || <tt>U+2642</tt>||<tt>&9794</tt>; |- | [[Յուպիտեր]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Jupiter symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♃}}]] || <tt>U+2643</tt>||<tt>&9795</tt>; |- | [[Սատուրն]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Saturn symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♄}}]] || <tt>U+2644</tt>||<tt>&9796</tt>; |- |rowspan="2"| [[Ուրան (մոլորակ)|Ուրան]] | style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Uranus symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|&#x26e2;}}]] |<tt>U+26E2</tt> |<tt>&9954</tt>; |- | style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Uranus monogram (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♅}}]] | <tt>U+2645</tt> |<tt>&9797</tt>; |- |rowspan="2"| [[Նեպտուն]] || style="font: 2em/1em serif;" | [[Պատկեր:Neptune symbol (fixed width).svg|24px|{{Unicode|♆}}]]||<tt>U+2646</tt> ||<tt>&9798</tt>; |} == Գաճաճ մոլորակների սիմվոլներ == {| class="wikitable" |- align=center !Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! Պատկերը |- align=center | [[Սերես]] | [[Պատկեր:Ceres symbol (fixed width).svg|24px|⚳]] | <tt>U+26B3</tt> | {{Unicode|⚳}} |- align=center | rowspan=2|[[Պլուտոն]] | [[Պատկեր:Pluto monogram (fixed width).svg|24px|♇]] | <tt>U+2647</tt> | {{Unicode|♇}} |- align=center | [[Պատկեր:Pluto symbol (large orb, fixed width).svg|24px|⯓]] | U+2BD3 | {{Unicode|⯓}} |- align=center | rowspan=2|[[Էրիս]] | [[Պատկեր:Eris symbol (fixed width).svg|24px|⯰]] | U+2BF0 | ⯰ |- align=center | [[Պատկեր:Eris arrow symbol (fixed width).svg|24px|⯱]] | U+2BF1 | ⯱ |- align=center | [[Մակեմակե]] | [[Պատկեր:Makemake symbol (fixed width).svg|24px|🝼]] | U+1F77C | 🝼 |- align=center | [[Հոմեա]] | [[Պատկեր:Haumea symbol (fixed width).svg|24px|🝻]] | U+1F77B | 🝻 |} == Աստերոիդների սիմվոլներ == {| class="wikitable" |- align=center !Անվանումը !! Սիմվոլը !! Ծածկագիրը [[Յունիկոդ]]ում !! Պատկերը |- align=center | [[(2) Պալաս]] | [[Պատկեր:Pallas symbol (fixed width).svg|24px|Pallas]]<ref name=mcbeh-v6>von Zach, Franz Xaver (1802). ''[https://books.google.am/books?id=nR04AAAAMAAJ&pg=PA95 Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 6]''. pp. 95-96.</ref> | <tt>U+26B4</tt> | {{Unicode|⚴}} |- align=center |rowspan="2"|[[(3) Ջունո]] |[[Պատկեր:Juno symbol (fixed width).svg|24px|Juno]]<ref name=mcbeh-v10>{{Cite book |last=von Zach |first=Franz Xaver |url=https://books.google.am/books?id=vnIEAAAAQAAJ&pg=RA1-PA471 |title=Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 10 |year=1804 |page=471}}</ref><ref name=chambers>{{Cite book |last=Chambers |first=George Frederick |url=https://books.google.am/books?id=n8sJAAAAMAAJ&pg=PA920 |title=A handbook of descriptive astronomy |publisher=Clarendon Press |year=1877 |pages=920–921}}</ref> | <tt>U+26B5</tt> | {{Unicode|⚵}} |- align=center |[[Պատկեր:3 Juno symbol (orb).svg|24px|Juno]] | | |- align=center |rowspan="3"|[[(4) Վեստա]] |[[Պատկեր:Vesta symbol (original, fixed width).svg|24px|Vesta]]<ref name=mcbeh-v15>{{Cite book |last=von Zach |first=Franz Xaver |url=https://books.google.am/books?id=_Rw4AAAAMAAJ&pg=PA507 |title=Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 15 |year=1807 |page=507}}</ref> | | |- align=center |[[Պատկեր:Vesta symbol (old elaborate 2).svg|24px|Vesta]]<ref name=olmstead>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.am/books?id=BYoXAAAAYAAJ&pg=PA288 |автор=[[Ольмстед, Денисон|Денисон Ольмстед]] |заглавие=Letters on astronomy |год=1855 |издательство=Harper |страниц=288}}</ref> | | |- align=center |[[Պատկեր:Vesta symbol (fixed width).svg|24px]] | <tt>U+26B6</tt> | {{Unicode|⚶}} |- align=center |rowspan="2"|[[(5) Աստրեա]] |[[Պատկեր:Astraea symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=berlin-1945> {{Cite book |url=https://books.google.am/books?id=ZM8DAAAAMAAJ&pg=PA406 |title=Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Königl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin |year=1945 |page=406 |quote=Der Planet hat mit Einwilligung des Entdeckers den Namen Astraea erhalten, und sein Zeichen wird nach dem Wunsche des Hr. Hencke ein umgekehrter Anker sein.}}</ref> | | |- align=center |[[Պատկեր:Astraea symbol (scales, fixed width).svg|24px|5 Astraea (alternate symbol)]]<ref name=wilson /> | | |- align=center |[[(6) Հեբե]] |[[Պատկեր:Hebe symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |[[(7) Իրիս]] |[[Պատկեր:Iris symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |[[(8) Ֆլորա]] |[[Պատկեր:Flora symbol (fixed width).svg|24px]] | <tt>U+2698</tt> | <font size="6">{{unicode|&#x2698;}}</font> |- align=center |[[(9) Մետիս]] |[[Պատկեր:Metis symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |rowspan="2"|[[(10) Հիգեա]] |[[Պատկեր:Hygiea symbol (original, fixed width).svg|24px]]<ref name=hind>{{Cite book |last=Hind |first=J. R. |url=https://books.google.am/books?id=_DgDAAAAQAAJ&pg=PR5 |title=An astronomical vocabulary |year=1852 |pages=v}}</ref><ref name=ras-v11>{{Cite journal |last=de Gasparis |first=Annibale |year=1850 |title=Letter to Mr. Hind, from Professor Annibale de Gasparis |url=https://books.google.am/books?id=_uw3AAAAMAAJ&pg=RA1-PA1 |journal=Monthly notices of the Royal Astronomical Society |volume=11 |page=1 |quote=The symbol of Hygeia is a serpent (like a Greek ζ) crowned with a star. That of Parthenope is a fish crowned with a star.}}</ref> | | <font size="6"></font> |- align=center |[[Պատկեր:Rod of Asclepius (fixed width).svg|24px]] | <tt>U+2695</tt>; | <font size="6">{{unicode|&#x2695;}}</font> |- align=center |rowspan="2"|[[(11) Պաթենոպե]] |[[Պատկեր:Parthenope symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=ras-v11 /> | | |- align=center |[[Պատկեր:Lyra symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=wilson>{{Cite book |last=Wilson |first=John |url=https://books.google.am/books?id=oIICAAAAYAAJ&pg=PA302 |title=A treatise on English punctuation |year=1899 |page=302}}</ref> | | |- align=center |[[(12) Վիկտորիա]] |[[Պատկեր:Victoria symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |[[(13) Էգերիա]] |[[Պատկեր:Egeria symbol (fixed width).svg|24px|13 Egeria]]<ref name=hind /> | | |- align=center |[[(14) Իրենե]] |[[Պատկեր:Irene symbol (fixed width).svg|25px|14 Irene]]<ref name=wilson /> | | |- align=center |[[(15) Էվնոմիա]] |[[Պատկեր:Eunomia symbol (fixed width).svg|24px]] | | |- align=center |[[(16) Փսիքե]] |[[Պատկեր:Psyche symbol (elaborate, fixed width).svg|24px|16 Psyche]]<ref name=hind /> | | |- align=center |[[(17) Թետիս]] |[[Պատկեր:Thetis symbol (fixed width).svg|25px|17 Thetis]]<ref name=an-34-thetis>{{Cite journal |last=Luther |first=R. |year=1852 |title=Beobachtungen der Thetis auf der Bilker Sternwarte |url=https://books.google.am/books?id=fWM_AAAAcAAJ&pg=PA243 |journal=Astronomische Nachrichten |volume=34 |pages=243–244 |quote=Herr Director Argelander in Bonn, welcher der hiesigen Sternwarte schon seit längerer Zeit seinen Schutz und Beistand zu Theil werden lässt, hat die Entdeckung des April-Planeten zuerst constatirt und mir bei dieser Gelegenheit dasür den Namen Thetis und das Zeichen ''[symbol pictured]'' vorgeschlagen, wodurch der der silberfüssigen Göttinn geheiligte Delphin angedeutet wird. Indem ich mich hiermit einverstanden erkläre, ersuche ich die sämmtlichen Herren Astronomen, diesen Namen und dieses Zeichen annehmen und beibehalten zu wollen.}}</ref> | | |- align=center |[[(18) Մելպոմենե]] |[[Պատկեր:Melpomene symbol (fixed width).svg|24px|18 Melpomene]]<ref name=hind /> | | |- align=center |[[(19) Ֆորտունա]] |[[Պատկեր:Fortuna symbol (fixed width).svg|24px|19 Fortuna]]<ref name=hind /> | | |- align=center |[[(26) Պրոզերպինա]] |[[Պատկեր:Proserpina symbol (fixed width).svg|24px|26 Proserpina]]<ref name=an-proserpina>{{Cite journal |last=Luther |first=R. |year=1853 |title=Beobachtungen des neuesten Planeten auf der Bilker Sternwarte |url=https://books.google.am/books?id=o2M_AAAAcAAJ&pg=RA1-PA37 |journal=Astronomische Nachrichten |volume=36 |pages=349–350}}</ref> | | |- align=center |[[(28) Բելոնա]] |[[Պատկեր:Bellona symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=an-bellona>{{Cite journal |last=Encke |first=J. F. |year=1854 |title=Beobachtung der Bellona, nebst Nachrichten über die Bilker Sternwarte |url=https://books.google.am/books?id=1mM_AAAAcAAJ&pg=PA19-IA6128 |journal=Astronomische Nachrichten |volume=38 |pages=143 |doi=10.1002/asna.18540380907}}</ref> | | |- align=center |[[(29) Ամֆիտրիտե]] |[[Պատկեր:Amphitrite symbol (fixed width).svg|24px|29 Amphitrite]]<ref name=webster> {{Cite book |url=https://books.google.am/books?id=ql4IAAAAQAAJ&pg=PA1780 |title=Webster's Complete Dictionary of the English Language |year=1884 |page=1780}} </ref> | | |- align=center |[[(35) Լևկոթեա]] |[[Պատկեր:Leukothea symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=an-leukothea>{{Cite journal |last=Rümker |first=G. |year=1855 |title=Name und Zeichen des von Herrn R. Luther zu Bilk am 19. April entdeckten Planeten |url=https://books.google.am/books?id=_GM_AAAAcAAJ&pg=PA59 |journal=Astronomische Nachrichten |volume=40 |pages=373 |doi=10.1002/asna.18550402405}}</ref> | | |- align=center |[[(37) Ֆիդես]] |[[Պատկեր:Fides symbol (fixed width).svg|24px]]<ref name=an-fides>{{Cite journal |last=Luther |first=R. |year=1856 |title=Schreiben des Herrn Dr. R. Luther, Directors der Sternwarte zu Bilk, an den Herausgeber |url=https://books.google.am/books?id=1KEEAAAAQAAJ&pg=RA1-PA107 |journal=Astronomische Nachrichten |volume=42 |pages=107 |doi=10.1002/asna.18550420705}}</ref> | | |- align=center | [[(2060) Քիրոն]] |[[Պատկեր:Chiron symbol (fixed width).svg|24px]] |<tt>U+26B7</tt> |{{Unicode|⚷}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{ՀՍՀ|հատոր=8|էջ=331}} [[Կատեգորիա:Աստղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Խորհրդանիշներ]] su793wfqovgj6cykrbhzec9r17rkhkk 0 592179 10357069 9204480 2025-06-18T02:45:54Z Armineaghayan 25187 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Ռուսաստանի սպորտի վարպետներ]] 10357069 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ ԱԲԱ բասկետբոլիստ2 | Անուն = Մարիա Բակուլինա | Բնագիր անուն = Мария Бакулина | Ի ծնե տրված անունը = '''Մարիա Կոնստանտինովնա Բակուլինա'''<br /><small>Мария Константиновна Бакулина</small> | Պատկեր = | Դիրքը = [[Կենտրոնական (բասկետբոլ)|Կենտրոնական]] | Հասակ = 1,90 մ | Քաշ = 78 կգ | Լիգա = | Ակումբ = '''{{Դրոշ|ՌԴ}} Դինամո''' | Համար = | Ազգություն = {{Դրոշ|ՌԴ}} [[Ռուսներ|Ռուս]] | Ծննդավայր = | Ծննդյան ամսաթիվ = {{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1988|1|26}} | Մահացել է = | Վախճանի վայրը = | Դպրոց = | Համալսարան = | Դրաֆթ = | Դրաֆթի տարի = | Դրաֆթ ակումբ = | Կարիերա սկիզբ = | Կարիերա ավարտ = | Կարիերայի պատմություն = | Մրցանակներ = | Կարիերայի ցուցանիշներ = | Մեդալներ = }} '''Մարիա Կոնստանտինի Բակուլինա''' ({{lang-ru|Мария Константиновна Бакулина}}, {{ԱԾ}}), ռուս բասկետբոլիստուհի։ Հանդես է գալիս [[Նովոսիբիրսկ]]ի «Դինամոյի» կազմում, [[Կենտրոնական (բասկետբոլ)|կենտրոնականի]] դիրքում։ == Արտաքին հղումներ == * [http://www.basket.ru/basketball/player/info/?bskplr=bbd7ddf8-67fb-43d7-90be-f027edb0e8e1&bskszn=2009 Էջը Basket.ru կայքում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140416175659/http://www.basket.ru/basketball/player/info/?bskplr=bbd7ddf8-67fb-43d7-90be-f027edb0e8e1&bskszn=2009 |date=2014-04-16 }}{{ref-ru}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Բասկետբոլիստ-անավարտ}} {{DEFAULTSORT:Բակուլինա, Մարիա}} [[Կատեգորիա:Ռուս բասկետբոլիստուհիներ]] [[Կատեգորիա:Հունվարի 26 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:1988 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի սպորտի վարպետներ]] {{Կենսագրություն-անավարտ}} kgiw1yrae897oeu9044lyyq56a18t6t 0 594003 10356999 10356205 2025-06-18T00:09:46Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356999 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] խումբ A''' խաղերը տեղի ունեցան 2018 թվականի հունիսի 14-ից 25-ը<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Խմբում ընդգրկված են [[Ռուսաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ռուսաստանի]], [[Սաուդյան Արաբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սաուդյան Արաբիայի]], [[Եգիպտոսի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Եգիպտոսի]] և [[Ուրուգվայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուրուգվայի]] հավաքականները։ Լավագույն երկու հավաքականները կանցնեն 1/8 եզրափակիչ<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 16 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ == Հավաքականներ == {| class="wikitable sortable" |- !rowspan=2| Վիճակահանության դիրք !rowspan=2| Հավաքական !rowspan=2| Զամբյուղ !rowspan=2| Կոնֆեդերացիա !rowspan=2| Որակավորման<br />մեթոդ !rowspan=2| Որակավորման<br />ամսաթիվ !rowspan=2 data-sort-type="number"| Եզրափակիչներ<br />մասնակցություն !rowspan=2| Վերջին<br />Մասնակցություն !rowspan=2| Նախորդ լավագույն<br />մրցելույթ !colspan=2| [[ՖԻՖԱ-ի դասակարգման աղյուսակ|ՖԻՖԱ դասակարգում]] |- ! Հոկտեմբեր 2017 ! Հունիս 2018 |- | A1 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան}} || 1 || [[ՈՒԵՖԱ]] || data-sort-value="*" | Ընդունող || 2 Դեկտեմբեր || 11-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="4.1" | Չորրորդ տեղ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1966|1966]]) || 65 || |- | A2 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Սաուդյան Արաբիա}} || 4 || [[Ասիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիա|ԱՖԿ]] || ԱՖԿ երրորդ փուլ Խումբ B երկրորդ տեղ || 5 սեպտեմբեր 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]] || data-sort-value="3.1" | 1/8 եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1994|1994]]) || 63 || |- | A3 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Եգիպտոս}} || 3 || [[Աֆրիկյան ֆուտբոլային կոնֆեդերացիա|ԿԱՖ]] || ԿԱՖ երրորդ փուլ խումբ E հաղթող || 8 հոկտեմբեր 2017 || 3-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1990|1990]] || data-sort-value="2.2" | Առաջին փուլ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1934|1934]]), Խմբային փուլ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1990|1990]]) || 30 || |- | A4 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ}} || 2 || [[ԿՈՆՄԵԲՈԼ]] || Կոմնեբոլ մրցաշարի երկրորդ տեղ || 10 հոկտեմբեր 2017 || 13-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="8.2" | '''Հաղթող''' ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1930|1930]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1950|1950]]) || 17 || |} == Դիրք == {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ A աղյուսակ}} [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 փլեյ-օֆֆ փուլ#1/8 եզրափակիչ|1/8 երզափակչում]]` * A խմբի հաթողը կհանդիպեն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ B|Խումբ B]]-ի երկորդ տեղի հետ։ * A խմբի երկրորդ տեղը կհանդիպի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ B|Խումբ B]]-ի հաղթողի հետ։ == Հանդիպումներ == Բոլոր ժամերը [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ === Ռուսաստան-Սաուդյան Արաբիա === <section begin=a1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|14|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան|R}} |score=5-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331503/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Սաուդյան Արաբիա}} |goals1= [[Յուրի Գազինսկի|Գազինսկի]] {{goal|12}}<br />[[Դենիս Չերիշև|Չերիշև]] {{goal|43||90+1}}<br />[[Արտյոմ Ձյուբա|Ձյուբա]] {{goal|71}}<br />[[Ալեքսանդր Գոլովին (ֆուտբոլիստ)|Գոլովին]] {{goal|90+4}} |goals2= |stadium=[[Լուժնիկի մարզադաշտ]], [[Մոսկվա]] |attendance=78,011<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 14 |title=Match report – Group A – Russia-Saudi Arabia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-01-0614-rus-ksa-fulltime-pdf-2956344.pdf?cloudid=pu4pxs0jv3ldwtjexj9f |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915085222/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-01-0614-rus-ksa-fulltime-pdf-2956344.pdf?cloudid=pu4pxs0jv3ldwtjexj9f |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 14 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Նեստոր Պիտանա]] ([[Արգենտինայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Արգենտինա]]) }}<section end=a1 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _russia1819h |pattern_b = _russia1819h |pattern_ra = _russia1819h |pattern_sh = _adidasred |pattern_so = _russia1819h |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FF0000 |վերնագիր = Ռուսաստան<ref name="RUS-KSA line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 14 |title=Tactical Line-up – Group A – Russia-Saudi Arabia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-01-0614-rus-ksa-tacticalstartlist-pdf-2956181.pdf?cloudid=tgny9veymr5i04uqbtht |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915085245/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-01-0614-rus-ksa-tacticalstartlist-pdf-2956181.pdf?cloudid=tgny9veymr5i04uqbtht |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 14 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _sarab18a |pattern_b = _sarab18a |pattern_ra = _sarab18a |pattern_sh = _sarab18a |pattern_so = _ksa18a |leftarm = 168D40 |body = 168D40 |rightarm = 168D40 |shorts = 168D40 |socks = 168D40 |վերնագիր = {{nowrap|Սաուդյան Արաբիա}}<ref name="RUS-KSA line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Իգոր Ակինֆեև]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Մարիո Ֆիգեյրա Ֆեռնանդես|Մարիո Ֆեռնանդես]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Իլյա Կուտեպով]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Սերգեյ Իգնաշևիչ]] |- |ՊՇ ||'''18'''||[[Յուրի Ժիրկով]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Յուրի Գազինսկի]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Ռոման Զոբնին]] |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Ալեքսանդր Սամեդով]] || || {{Փոխարինում դուրս|64}} |- |ԿՊ ||'''9''' ||[[Ալան Ձագոև]] || || {{Փոխարինում դուրս|24}} |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Ալեքսանդր Գոլովին (ֆուտբոլիստ)|Ալեքսանդր Գոլովին]] || {{Դեղին քարտ|88}} |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Ֆյոդոր Սմոլով]] || || {{Փոխարինում դուրս|70}} |- |colspan=3|'''Փոփոխություն'' |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Դենիս Չերիշև]] || || {{Փոխարինում ներս|24}} |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Դալեր Կուզյաև]] || || {{Փոխարինում ներս|64}} |- |ՀՐ ||'''22'''||[[Արտյոմ Ձյուբա]] || || {{Փոխարինում ներս|70}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ՝''' |- |colspan=3|[[Ստանիսլավ Չերչեսով]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:RUS-KSA 2018-06-14.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Աբդուլահ Ալ Մայուֆ]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Մոհամմադ Ալ Բրեյկ]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Օսամա Հավշավի]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Օմար Հավշավի]] |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Յասար Ալ Շահրանի]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Սալման Ալ Ֆարաժ]] |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Աբդուլահ Օտայֆ]] || || {{Փոխարինում դուրս|64}} |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Տայսիր Ալ Յասիմ]] || {{Դեղին քարտ|90+3}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Սալեմ Ալ Դավսարի]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Յահլա Ալ Շեհրի]] || || {{Փոխարինում դուրս|72}} |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Մոհամմադ Ալ Սահլավի]] || || {{Փոխարինում դուրս|85}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ.''' |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Ֆահադ Ալ Մուվալադ]] || || {{Փոխարինում ներս|64}} |- |ԿՊ ||'''9''' ||[[Հատտեն Բահեբրի]] || || {{Փոխարինում ներս|72}} |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Մուհաննադ Ասիրի]] || || {{Փոխարինում ներս|85}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ՝''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Խուան Անտոնիո Պիցցի]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Դենիս Չերիշև]] (Ռուսաստան)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 14 |title=Russia v Saudi Arabia – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331503/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190105182942/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331503/#motm |archive-date=2019 թ․ հունվարի 5 |access-date=2018 թ․ հունիսի 14 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Եգիպտոս-Ուրուգվայ === <section begin=a2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|15|df=y}} |time=17:00 [[Եկատերինբուրգի ժամանակ|ԵԿՏԺ]] ([[UTC+05:00|UTC+5]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Եգիպտոս|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300353632/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ}} |goals1= |goals2=[[Խոսե Մարիա Խիմենես (ֆուտբոլիստ)|Խիմենես]] {{goal|89}} |stadium=[[Կենտրոնական մարզադաշտ (Եկատերինբուրգ)|Կենտրոնական մարզադաշտ]], [[Եկատերինբուրգ]] |attendance=27,015<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Match report – Group A – Egypt-Uruguay |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-02-0615-egy-uru-fulltime-pdf-2957042.pdf?cloudid=knobvkvm8t3j8k07wjis |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153458/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-02-0615-egy-uru-fulltime-pdf-2957042.pdf?cloudid=knobvkvm8t3j8k07wjis |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Բյորն Կյոյպերս]] ([[Նիդերլանդների թագավորական ֆուտբոի ասոցացիա|Նիդերլանդներ]]) }}<section end=a2 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _egito1819h |pattern_b = _egy18H |pattern_ra = _egito1819h |pattern_sh = _adidaswhite |pattern_so = _3_stripes_white |leftarm = DD0000 |body = DD0000 |rightarm = DD0000 |shorts = 000000 |socks = 000000 |վերնագիր = Եգիպտոս<ref name="EGY-URU line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Tactical Line-up – Group A – Egypt v Uruguay |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-02-0615-egy-uru-tacticalstartlist-pdf-2956861.pdf?cloudid=lehxd98fdvc6gtmzpsqu |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915085248/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-02-0615-egy-uru-tacticalstartlist-pdf-2956861.pdf?cloudid=lehxd98fdvc6gtmzpsqu |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = |pattern_b = _uru18A |pattern_ra = |pattern_sh = |pattern_so = |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Ուրուգվայ<ref name="EGY-URU line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''23'''||[[Մոհամեդ Էլ-Շենավի]] |- |ՊՇ ||'''7''' ||[[Ահմեդ Ֆատի]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Ալի Գաբր]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ահմեդ Հեգազի]] || {{դեղին քարտ|90+6}} |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Մոհամեդ Աբդել-Շաֆի]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Տարեկ Համեդ]] || || {{Փոխարինում դուրս|50}} |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Մոհամեդ Էլնենի]] |- |ԿՊ ||'''22'''||[[Ամր Վարդա]] || || {{Փոխարինում դուրս|82}} |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Աբդուլահ Սայդ]] |- |ԿՊ ||'''21'''||[[Մահմուդ Հասան]] |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Մարվան Մոհսեն]] || || {{Փոխարինում դուրս|63}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''5''' ||[[Սամ Մորսի]] || {{դեղին քարտ|90+4}} || {{Փոխարինում ներս|50}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Կահրաբա (ֆուտբոլիստ)|Կահրաբա]] || || {{Փոխարինում ներս|63}} |- |ՀՐ ||'''14'''||[[Ռամադան Սոբհի]] || || {{Փոխարինում ներս|82}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Հեկտոր Կուպեր]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:EGY-URU 2018-06-15.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ֆեռնանդո Մուսլերա]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Գիլյերմո Վարելա]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Խոսե Մարիա Խիմենես (ֆուտբոլիստ)|Խոսե Խիմենես]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Դիեգո Գոդին]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''22'''||[[Մարտին Կասերես]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Նայթան Նանդես]] || || {{Փոխարինում դուրս|58}} |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Մատիաս Վեսինո]] || || {{Փոխարինում դուրս|87}} |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Ռոդրիգո Բենտանկուր]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ջիորջիան Դե Արասկաետա]] || || {{Փոխարինում դուրս|59}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Լուիս Սուարես]] |- |ՀՐ ||'''21'''||[[Էդինսոն Կավանի]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''5''' ||[[Կառլոս Անդրես Սանչես|Կառլոս Սանչես]] || || {{Փոխարինում ներս|58}} |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Կրիստիան Ռոդրիգես]] || || {{Փոխարինում ներս|59}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Լուկաս Տոռեյրա]] || || {{Փոխարինում ներս|87}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Օսլկար Տաբարես]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Մոհամեդ Էլ-Շենավի]] (Եգիպտոս)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Egypt v Uruguay – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300353632/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153640/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300353632/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Ռուսաստան-Եգիպտոս === <section begin=a3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|19|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան|R}} |score=3-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331495/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Եգիպտոս}} |goals1=[[Ահմեդ Ֆաթի|Ֆաթի]] {{goal|47|ի.գ.}}<br />[[Դենիս Չերիշև|Չերիշև]] {{goal|59}}<br />[[Արտյոմ Ձյուբա|Ձուբա]] {{goal|62}} |goals2=[[Մուհամեդ Սալահ|Սալահ]] {{goal|73|11մ.}} |stadium=[[Կրեստովսկի մարզադաշտ]], [[Սանկտ Պետերբուրգ]] |attendance=64,468<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 19 |title=Match report – Group A – Russia-Egypt |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-17-0619-rus-egy-fulltime-pdf-2962362.pdf?cloudid=qp7kzexpmbr0jci4gbqx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153457/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-17-0619-rus-egy-fulltime-pdf-2962362.pdf?cloudid=qp7kzexpmbr0jci4gbqx |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 19 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Էնրիկե Կասարես]] ([[Պարագվայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Պարագվայ]]) }}<section end=a3 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _russia1819h |pattern_b = _rus18h |pattern_ra = _russia1819h |pattern_sh = _rusl18h |pattern_so = _3_stripes_white |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = E40303 |վերնագիր = Ռուսաստան<ref name="RUS-EGY line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 19 |title=Tactical Line-up – Group A – Russia v Egypt |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-17-0619-rus-egy-tacticalstartlist-pdf-2962082.pdf?cloudid=dcyvq3smcucdedprozuk |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915085221/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-17-0619-rus-egy-tacticalstartlist-pdf-2962082.pdf?cloudid=dcyvq3smcucdedprozuk |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 19 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _wal18a |pattern_b = _egy18aw |pattern_ra = _wal18a |pattern_sh = _adidaswhite |pattern_so = _3_stripes_black |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = 000000 |socks = FFFFFF |վերնագիր = Եգիպտոս<ref name="RUS-EGY line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Իգոր Ակինֆեև]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Մարիո Ֆեգեյրա Ֆեռնանդես|Մարիո Ֆեռնանդես]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Իլյա Կուտեպով]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Սերգեյ Իգնաշևիչ]] |- |ՊՇ ||'''18'''||[[Յուրի Ժիրկով]] || || {{Փոխարինում դուրս|86}} |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Ռոման Զոբնին]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Յուրի Գազինսկի]] |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Ալեքսանդր Սամեդով]] |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Ալեքսանդր Գոլովին (ֆուտբոլիստ)|Ալեքսանդր Գոլովին]] |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Դենիս Չերիշև]] || || {{Փոխարինում դուրս|74}} |- |ՀՐ ||'''22'''||[[Արտյոմ Ձյուբա]] || || {{Փոխարինում դուրս|79}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Դալեր Կուզյաև]] || || {{Փոխարինում ներս|74}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ֆյոդոր Սմոլով]] || {{Դեղին քարտ|84}} || {{Փոխարինում ներս|79}} |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Ֆյոդոր Կուդրիշով]] || || {{Փոխարինում ներս|86}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Ստանիսլավ Չերչեսով]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:RUS-EGY 2018-06-19.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''23'''||[[Մոմամեդ Էլ-Շենեվի]] |- |ՊՇ ||'''7''' ||[[Ահմեդ Ֆաթի]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Ալի Գաբր]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ահմեդ Հեգազի]] |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Մոհամեդ Աբդել-Շաֆի]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Տարեկ Համեդ]] |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Մոհամեդ Էլնենի]] || || {{Փոխարինում դուրս|64}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Մոհամեդ Սալահ]] |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Աբդուլահ Սայդ]] |- |ԿՊ ||'''21'''||[[Մահմուդ Հասան]] || {{Դեղին քարտ|57}} || {{Փոխարինում դուրս|68}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Մարվան Մոհսեն]] || || {{Փոխարինում դուրս|82}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''22'''||[[Ամր Վարդա]] || || {{Փոխարինում ներս|64}} |- |ՀՐ ||'''14'''||[[Ռամադան Սեբհի]] || || {{Փոխարինում ներս|68}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Կահրաբա (ֆուտբոլիստ)|Կահրաբա]] || || {{Փոխարինում ներս|82}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Հեկտոր Կուպեր]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Դենիս Չերիշև]] (Ռուսաստան)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 19 |title=Russia v Egypt – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331495/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626192207/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331495/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 19 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Ուրուգվայ-Սաուդյան Արաբիա === <section begin=a4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|20|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331530/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Սաուդյան Արաբիա}} |goals1=[[Լուիս Սուարես|Սուարես]] {{goal|23}} |goals2= |stadium=[[Ռոստով Արենա]], [[Դոնի Ռոստով]] |attendance=42,678<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=Match report – Group A – Uruguay v Saudi Arabia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-18-0620-uru-ksa-fulltime-pdf-2963084.pdf?cloudid=amrtugnpmvj2eyd3ynxr |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180620203720/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-18-0620-uru-ksa-fulltime-pdf-2963084.pdf?cloudid=amrtugnpmvj2eyd3ynxr |archive-date=2018 թ․ հունիսի 20 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Կլեմե Տուրպին]] ([[Ֆրանսիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Ֆրանսիա]]) }}<section end=a4 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _uru18H |pattern_b = _uru18H |pattern_ra = _uru18H |pattern_sh = |pattern_so = _urug18h |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = 000000 |socks = 000000 |վերնագիր = Ուրուգվայ<ref name="URU-KSA line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=Tactical Line-up – Group A – Uruguay v Saudi Arabia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-18-0620-uru-ksa-tacticalstartlist-pdf-2962790.pdf?cloudid=bnbirntury3zh6bihqkl |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915085244/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-18-0620-uru-ksa-tacticalstartlist-pdf-2962790.pdf?cloudid=bnbirntury3zh6bihqkl |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _sarab18h |pattern_b = _ksa18h |pattern_ra = _sarab18h |pattern_sh = |pattern_so = _ksa18h |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = {{nowrap|Սաուդյան Արաբիա}}<ref name="URU-KSA line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ֆեռնանդո Մուսլերա]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Գիլյերմո Վարելա]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Խոսե Մարիա Խիմենես (ֆուտբոլիստ)|Խոսե Խիմենես]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Դիեգո Գոդին]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''22'''||[[Մարտին Կասերես]] |- |ԿՊ ||'''5''' ||[[Կառլոս Անդրես Սանչես|Կառլոս Սանչես]] || || {{Փոխարինում դուրս|82}} |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Մատիաս Վեսինո]] || || {{Փոխարինում դուրս|59}} |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Ռոդրիգո Բենտանկուր]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Կրիստիան Ռոդրիգես]] || || {{Փոխարինում դուրս|59}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Լուիս Սուարես]] |- |ՀՐ ||'''21'''||[[Էդինսոն Կավանի]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Դիեգո Լաքսալտ]] || || {{Փոխարինում ներս|59}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Լուկաս Տոռեյրա]] || || {{Փոխարինում ներս|59}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Նայթան Նանդես]] || || {{Փոխարինում ներս|82}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Օսլկար Տաբարես]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:URU-KSA 2018-06-20.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''22'''||[[Մոհամմադ Ալ-Օվայս]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Մոհամմադ Ալ-Բրեյկ]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Օսամա Հավսավի]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Ալի Ալ-Բուլայհի]] |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Յասսար Ալ-Շահրանի]] |- |ՊՇ ||'''14'''||[[Աբդուլահ Օտայֆ]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Սալման Ալ-Ֆարաժ]] |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Տայսիր Ալ-Յասիմ]] || || {{Փոխարինում դուրս|44}} |- |ԿՊ ||'''9''' ||[[Հատտան Բահրեբի]] || || {{Փոխարինում դուրս|75}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Սալեմ Ալ-Դավսարի]] |- |ՀՐ ||'''19'''||[[Ֆահադ Ալ-Մուվալլադ]] || || {{Փոխարինում դուրս|78}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''16'''||[[Հուսեյն Ալ-Մոգավի]] || || {{Փոխարինում ներս|44}} |- |ԿՊ ||'''12'''||[[Մոհամեդ Կաննո]] || || {{Փոխարինում ներս|75}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Մոհամմադ Ալ-Սահլավի]] || || {{Փոխարինում ներս|78}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Խուան Անտոնիո Պիցցի]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Լուիս Սուարես]] (Ուրուգվայ)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=Uruguay v Saudi Arabia – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331530/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626192221/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331530/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Ուրուգվայ-Ռուսաստան === <section begin=a5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|25|df=y}} |time=18:00 [[Սամարայի ժամանակ|ՍԱՄԺ]] ([[UTC+04:00|UTC+4]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ|R}} |score=3-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331516/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան}} |goals1=[[Լուիս Սուարես|Սուարես]] {{goal|10}}<br />[[Դենիս Չերիշև|Չերիշև]] {{goal|23|ի.գ.}}<br />[[Էդինսոն Կավանի|Կավանի]] {{goal|90}} |goals2= |stadium=[[Կոսմոս Արենա]], [[Սամարա]] |attendance=41,970<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Match report – Group A – Uruguay v Russia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-33-0625-uru-rus-fulltime-pdf-2968253.pdf?cloudid=ukwztoeydswicw3fkq0d |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915085250/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-33-0625-uru-rus-fulltime-pdf-2968253.pdf?cloudid=ukwztoeydswicw3fkq0d |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Մալանգ Դիեդիու]] ([[Սենեգալի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Սենեգալ]]) }}<section end=a5 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _uru18H |pattern_b = _uru18H |pattern_ra = _uru18H |pattern_sh = |pattern_so = _urug18h |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = 000000 |socks = 000000 |վերնագիր = Ուրուգվայ<ref name="URU-RUS line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Tactical Line-up – Group A – Uruguay v Russia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-33-0625-uru-rus-tacticalstartlist-pdf-2968030.pdf?cloudid=qorlvayr1fsbs25qoums |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915085241/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-33-0625-uru-rus-tacticalstartlist-pdf-2968030.pdf?cloudid=qorlvayr1fsbs25qoums |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _rus18a |pattern_b = _rus18a |pattern_ra = _rus18a |pattern_sh = _rus18A |pattern_so = _rus18A |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Ռուսաստան<ref name="URU-RUS line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ֆեռնանդո Մուսլերա]] |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Սեբաստիան Կոատես]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Դիեգո Գոդին]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''22'''||[[Մարտին Կասերես]] |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Լուկաս Տոռեյրա]] |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Մատիաս Վեսինո]] |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Ռոդրիգո Բենտանկուր]] || {{Դեղին քարտ|59}} || {{Փոխարինում դուրս|63}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Նայթան Նանդես]] || || {{Փոխարինում դուրս|73}} |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Դիեգո Լաքսալտ]] |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Լուիս Սուարես]] |- |ՀՐ ||'''21'''||[[Էդինսոն Կավանի]] || || {{Փոխարինում դուրս|90+3}} |- |colspan=3|'''Փախարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ջիորջիան Դե Արասկաետա]] || || {{Փոխարինում ներս|63}} |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Կրիստիան Ռոդրիգես]] || || {{Փոխարինում ներս|73}} |- |ՀՐ ||'''18'''||[[Մաքսի Գոմես]] || || {{Փոխարինում ներս|90+3}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Օսկար Տաբարես]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:URU-RUS 2018-06-25.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Իգոր Ակինֆեև]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''23'''||[[Իգոր Սմոլնիկով]] || {{Կարմիր քարտ|2|27|36}} |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Իլյա Կուտեպով]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Սերգեյ Իգնաշևիչ]] |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Ֆյոդոր Կուդրյաշով]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Ռոման Զոբնին]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Յուրի Գազինսկի]] || {{Դեղին քարտ|9}} || {{Փոխարինում դուրս|46}} |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Ալեքսանդր Սամեդով]] |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Ալեքսեյ Միրանչուկ]] || || {{Փոխարինում դուրս|60}} |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Դենիս Չերիշև]] || || {{Փոխարինում դուրս|38}} |- |ՀՐ ||'''22'''||[[Արտյոմ Ձյուբա]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Մարիո Ֆիգեյրա Ֆեռնանդես|Մարիո Ֆեռնանդես]] || || {{Փոխարինում ներս|38}} |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Դալեր Կուզյաև]] || || {{Փոխարինում ներս|46}} |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Ֆյոդոր Սմոլով]] || || {{Փոխարինում ներս|60}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Ստանիսլավ Չերչեսով]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Լուիս Սուարես]] (Ուրուգվայ)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Uruguay v Russia – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331516/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626164154/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331516/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Սաուդյան Արաբիա-Եգիպտոս === <section begin=a6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|25|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Սաուդյան Արաբիա|R}} |score=2-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331509/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Եգիպտոս}} |goals1=[[Սալման Ալ-Ֆարաժ|Ալ-Ֆարաժ]] {{goal|45+6|11մ.}}<br />[[Սալեմ Ալ-Դավսարի|Ալ-Դավսարի]] {{goal|90+5}} |goals2=[[Մոհամեդ Սալահ|Սալահ]] {{goal|22}} |stadium=[[Վոլգոգրադ Արենա]], [[Վոլգոգրադ]] |attendance=36,823<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Match report – Group A – Saudi Arabia v Egypt |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-34-0625-ksa-egy-fulltime-pdf-2968280.pdf?cloudid=rsfgqnivvkgwkhlvrsah |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180625185626/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-34-0625-ksa-egy-fulltime-pdf-2968280.pdf?cloudid=rsfgqnivvkgwkhlvrsah |archive-date=2018 թ․ հունիսի 25 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Վիլմար Ռոլդան]] ([[Կոլումբիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Կոլումբիա]]) }}<section end=a6 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _sarab18a |pattern_b = _ksa18a |pattern_ra = _sarab18a |pattern_sh = |pattern_so = _ksa18a |leftarm = 168D40 |body = 168D40 |rightarm = 168D40 |shorts = 168D40 |socks = 168D40 |վերնագիր = {{nowrap|Սաուդյան Արաբիա}}<ref name="KSA-EGY line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Tactical Line-up – Group A – Saudi Arabia v Egypt |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-34-0625-ksa-egy-tacticalstartlist-pdf-2968043.pdf?cloudid=yaeicfvo1tbopjbwzhde |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915085249/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-34-0625-ksa-egy-tacticalstartlist-pdf-2968043.pdf?cloudid=yaeicfvo1tbopjbwzhde |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _wal18a |pattern_b = _egy18aw |pattern_ra = _wal18a |pattern_sh = _adidaswhite |pattern_so = _3_stripes_black |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = 000000 |socks = FFFFFF |վերնագիր = Եգիպտոս<ref name="KSA-EGY line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''21'''||[[Յասեր Ալ Մոսայլեմ]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Մոհամմադ Ալ Բրեյկ]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Օսամա Հավշավի]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''23'''||[[Մոտազ Հավշավի]] |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Յասար Ալ Շահրանի]] |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Աբդուլահ Օտայֆ]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Սալման Ալ Ֆարաժ]] |- |ԿՊ ||'''16'''||[[Հուսեյն Ալ Մոգավի]] |- |ԿՊ ||'''9''' ||[[Հատտեն Բահեբրի]] || || {{Փոխարինում դուրս|65}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Սալեմ Ալ Դավսարի]] |- |ՀՐ ||'''19'''||[[Ֆահադ Ալ Մուվալադ]] || || {{Փոխարինում դուրս|79}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Մուհաննադ Ասիրի]] || || {{Փոխարինում ներս|65}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Յահլա Ալ Շեհրի]] || || {{Փոխարինում ներս|79}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Խուան Անտոնիո Պիցցի]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:KSA-EGY 2018-06-25.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Եսսամ Էլ Հադարի]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''7''' ||[[Ահմեդ Ֆատի]] || {{Դեղին քարտ|86}} |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Ալի Գաբր]] || {{Դեղին քարտ|45+5}} |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ահմեդ Հեգազի]] |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Մոհամեդ Աբդել-Շաֆի]] |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Մոհամեդ Էլնենի]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Տարեկ Համեդ]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Մոհամեդ Սալահ]] |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Աբդուլահ Սայդ]] || || {{Փոխարինում դուրս|45+7}} |- |ԿՊ ||'''21'''||[[Մահմուդ Հասան]] || || {{Փոխարինում դուրս|81}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Մարվան Մոհսեն]] || || {{Փոխարինում դուրս|64}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''22'''||[[Ամր Վարդա]] || || {{Փոխարինում ներս|45+7}} |- |ՀՐ ||'''14'''||[[Ռամադան Սոբհի]] || || {{Փոխարինում ներս|64}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Կահրաբա (ֆուտբոլիստ)|Կահրաբա]] || || {{Փոխարինում ներս|81}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Հեկտոր Կուպեր]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Մոհամեդ Սալահ]] (Եգիպտոս)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Saudi Arabia v Egypt – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331509/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626192150/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331509/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:2018 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] 38m1ns56rh64czfsx7qzl115z3lud3t 0 595608 10356956 10356312 2025-06-18T00:07:42Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356956 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | հայերեն անուն = Օտտոն 4-րդ Բրաունշվեյգցի | բնօրինակ անուն = {{lang-de|Otto IV von Braunschweig}} | պատկեր = Die deutschen Kaiser Otto IV.jpg | պատկերի լայնություն = 200px | նկարագրություն = 19-րդ դարի դիմանկարը նկարիչ երևակայությամբ (1888 թվականի գրքի համար) | տիտղոս = Գերմանիայի թագավոր <br /> (Հռոմեական թագավոր) | կարգ = | կարգ-ին = | անվան տակ = | դրոշ = | կառավարման սկիզբ = [[հունիսի 9]] [[1198]] | կառավարման ավարտ = [[դեկտեմբերի 5]] [[1212]] | կառավարման ժամանակ = | նախորդող = [[Հենրի VI]] | հաջորդող = [[Ֆրիդրիխ II]] | տիտղոս_2 = [[Սուրբ հռոմեական կայսրերի ցուցակ]] | կարգ_2 = | կարգ-ին_2 = | անվան տակ_2 = | դրոշ_2 = Armoiries empereurs Hohenstaufen.svg | կառավարման սկիզբ_2 = [[հոկտեմբերի]] [[1209]] | կառավարման ավարտ_2 = [[հուլիսի 5]] [[1215]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_2 = | նախորդող_2 = [[Հենրի VI]] | հաջորդող_2 = [[Ֆրիդրիխ II]] | ազգություն = | ծննդյան օր = [[1175]]/[[1176]] | ծննդավայր = {{դրոշ|Գերմանիա}}, [[Բրաունշվայգ]], <br />[[Ստորին Սաքսոնիա]] | վախճանի օր =[[մայիսի 19]], [[1218]] | վախճանի վայր = {{iw|Խասբուրգ||de|Harzburg}} ամրոց, [[Ստորին Սաքսոնիա]] | դինաստիա = [[Վելֆեր]] | հայր = [[Հայնրիխ Առյուծ]] | մայր = [[Մատիլդա Պլանտագենետ]] | ամուսին = ''1-ին.'' Բեատրիսա Մեծ<br /> ''2-րդ.'' Մարիա Բևաբանտսկայա | զավակներ = | դավանանք = | կուսակցություն = | գործունեություն = | կրթություն = | մասնագիտություն = | գիտական աստիճան = | պարգևներ = | կայք = | ինքնագիր = | Վիքիպահեստ = }} '''Օտտոն 4-րդ Բրաունշվեյգցի''' ({{lang-de|Otto IV von Braunschweig}}, [[1175]]/[[1176]], [[Բրաունշվայգ]], [[Ստորին Սաքսոնիա]] - [[մայիսի 19]], [[1218]], {{iw|Խասբուրգ||de|Harzburg}} ամրոց, Ստորին Սաքսոնիա), թագավոր [[1198]] թվականից, կայսր [[1209]] թվականից։ Վելֆերի իշխանական տոհմից (Սաքսոնիայի դուքս Հայնրիխ Առյուծի որդին), Անգլիայի թագավոր [[Ռիչարդ I Առյուծասիրտ]]ի զարմիկը, Պուատուի կոմս։ == Կենսագրություն == Կայսր Հայնրիխ 5-րդ Շտաուֆենի մահից ([[1197]]) հետո Վելֆերի կողմից առաջ է քաշվել «հակաթագավոր»՝ ի հակակշիռ Փիլիպպոս Շվաբացու (Հայնրիխ 4-րդի եղբոր)։ Երկարատև պայքարից և Փիլիպպոսի մահից ([[1208]]) հետո ամրապնդվել է գերմանական գահին։ Պապությանը զիջումներ անելու խոստումով սկզբում աջակցություն է ստացել Իննովկենտիոս 3-րդ պապից, սակայն, երբ Оտտոն 4-րդը փորձել է զավթել ([[1210]]) [[Սիցիլիա|Սիցիլիական թագավորություն]]ը, որը պապի գերիշխանության տակ էր, պապը բանադրել է նրան և գերմանական գահի թեկնածու առաջադրել Ֆրիդրիխ Շտաուֆենին՝ Հայնրիխ 5-րդի որդուն։ [[1214]] թվականին Բուվինի մոտ պարտվելուց հետո Оտտոն 4-րդը փաստորեն զրկվել է իշխանությունից։ == Գրականություն == * Abulafia, David, ''The New Cambridge Medieval History, Vol. V: c. 1198-c. 1300'', Cambridge University Press, 1999 * Bryce, James, ''The Holy Roman Empire'', 1913 * {{Citation |last=Canduci |first=Alexander |title=Triumph & Tragedy: The Rise and Fall of Rome's Immortal Emperors |year=2010 |publisher=Pier 9 |isbn=978-1-74196-598-8}} * Comyn, Robert. ''History of the Western Empire, from its Restoration by Charlemagne to the Accession of Charles V, Vol. I''. 1851 * Dunham, S. A., ''A History of the Germanic Empire, Vol. I'', 1835 *{{Cite book |last=Huffman |first=Joseph Patrick |url=https://archive.org/details/socialpoliticsof0000huff |title=The Social Politics of Medieval Diplomacy: Anglo-German Relations (1066–1307) |publisher=University of Michigan Press |year=2000 |pages=[https://archive.org/details/socialpoliticsof0000huff/page/n148 133]–77 |chapter=Richard the Lionheart and Otto IV: Itinerant Kingship and the City of Cologne}} *{{Cite book |last=Keefe |first=Thomas K. |url=https://books.google.am/books?id=Cz3miiB-BzAC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |title=Feudal Assessments and the Political Community Under Henry II and His Sons |publisher=University of California Press |year=1983}} *{{Cite book |last=McLynn |first=Frank |title=Lionheart and Lackland: King Richard, King John and the Wars of Conquest |publisher=Vintage |year=2007}} *{{Cite book |last=Norgate |first=Kate |url=https://archive.org/stream/englandunderange02norguoft |title=England Under the Angevin Kings |publisher=Macmillan |year=1887 |authorlink=Kate Norgate}} == Արտաքին հղումներ == * ''[[:de:Otto Abel (Historiker)|Abel O.]]'' [https://archive.org/details/bub_gb_eDoAAAAAcAAJ Kaiser Оtto IV. und König Friedrich II]. — 1856. * ''[[:de:Gustav Langerfeldt|Langerfeldt G.]]'' [http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb11005357_00005.html Kaiser Оtto IV]. — Hannover, 1872. * ''[[:de:Eduard Winkelmann|Winkelmann E.]]'' [https://books.google.am/books?id=IcdWAAAAMAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Philipp von Schwaben und Otto IV. von Braunschweig]. —, 1873—74. {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=12|էջ=580}} [[Կատեգորիա:Եվրոպայի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Կաթոլիկ միապետներ]] [[Կատեգորիա:Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսրեր]] sg4hkid27tvdrwsdxlj6bkj3gbdyk2d 0 623385 10356595 9958903 2025-06-17T13:13:38Z Makenzis 67224 10356595 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլային ակումբ | ամբողջական անուն = ''Aberdeen F.C.'' | գույներ = | պատկեր = | համառոտ անուն = «Աբերդին» | ավել անուն = ''The Dons'' ({{lang-hy|Դոն}})<br />''The Reds'' ({{lang-hy|Կարմիրներ}})<br />''The Dandies'' ({{lang-hy|Ստիլյագաներ}}) | հիմնադրում = [[Ապրիլի 14]] [[1903]] | երկիր = {{դրոշավորում|Շոտլանդիա}} | քաղաք = | մարզադաշտ = [[Պիտոդրի]] | ընդունակություն = 22 199 | տեր = | նախագահ = {{դրոշ|Շոտլանդիա}} Դեյվ Կորակ | մարզիչ = {{դրոշ|Շոտլանդիա}} Դերեկ Մակինես | լիգա = | սեզոն = Շոտլանդիայի պրիմեր լիգա | տեղ = 5-րդ | էլ-նամակ = | կայք = <!-- Տան դաշտ --> | pattern_la1 = _aberdeen2021h | pattern_b1 = _aberdeen2021h | pattern_ra1 = _aberdeen2021h | pattern_sh1 = _adidaswhite | pattern_so1 = _color_3_stripes_white | leftarm1 = FF0000 | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FF0000 | shorts1 = FF0000 | socks1 = FF0000 <!-- Մրցակցի դաշտ --> | pattern_la2 = _blackborder | pattern_b2 = _aberdeen2021a | pattern_ra2 = _blackborder | pattern_sh2 = _adidaswhite | pattern_so2 = _color_3_stripes_white | leftarm2 = FFFFFF | body2 = 000000 | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} [[Պատկեր:Alex Ferguson.jpg|մինի|ձախից|Պարոն Ալեքս Ֆերգյուսոնը]] '''«Աբերդին»''' ({{lang-en|Aberdeen Football Club}}), շոտլանդական ֆուտբոլային ակումբ քաղաք՝ Աբերդինից։ Հիմնադրվել է 1903 թվականին, ակումբը ստեղծվել է տեղական երեք ակումբների միավորումից՝ «Աբերդին», «Վիկտորիա Յունայթեդ» և «Օրիոն»։ Ակումբի տնային մարզադաշտն է «Պիտոդրին», որը կառուցվել է 1899 թվականին, այն իր մեջ տեղավորում է շուրջ 22 000 մարդ։ Ակումբի ավանդական գույներն են կամիրը և սպիտակը։ «Դոնս» և «Պիտոդրի»՝ սրանք այն անուններն են, որոնցով անվանում են թիմը երկրպագուների մեծ մասը։ Դերբին «Դանդի Յունայթեդի» հետ մյասին ընդունված է անվանել «New Firm» ըստ «Old Firm» համանմանության՝ ակումբին մշտական դիմակայում են «Ռենջեր» և «Սելտիկա» թմերը։ == Պատմություն == Իր պատմության մեջ առաջին անգամ [[1903]]/[[1904]] շրջանների ընթացքում «Աբերդինը» հանդես էր գալիս շոտլանդական լիգայի երկրորդ դիվիզիոնում։ Եվ այդ դիվիզիոնում իրեն լավ ցուցաբերելով ակումբը հնարավորություն է ունենում մասնակցելու շոտլանդական բարձրագույն լիգայում, և [[1904]] թվականից ակումբը ոչ մի անգամ չի լքել երկրի էլիտար լիգան։ Ակումբի գլխավոր հաջողություններից մեկը այն էր, որ նրանք հաղթեցին [[մադրիդ]]յան «[[Ռեալ Մադրիդ|Ռեալին»]] [[ՈւԵՖԱ]]-ի [[1983]] թվականի մրցաշարում։ Հենց այդ ակումբից «[[Մանչեստեր Յունայթեդ]]» մարզչական աշխատանք տանելու եկավ պարոն [[Ալեքս Ֆերգյուսոն]]ը, նա զբաղեցրեց գլխավոր մարզչի պատվավոր տեղը՝ [[1978]]-ից [[1986]] թվականներին։ == Նվաճումներ == * '''[[Շոտլանդիայի ֆուտբոլային ակումբ]]։''' ** '''Հաղթղ(4)'''։ 1954-55, 1979-80, 1983-84, 1984-85 ** '''Արծաթե մեդալակիր (14)'''։ 1910-11, 1936-37, 1955-56, 1970-71, 1971-72, 1977-78, 1980-81, 1981-82, 1988-89, 1989-90, 1990-91, 1992-93, 1993-94, 2014-15 * '''[[Շոտլանդիայի գավաթ]]'''։ ** '''Նվաճող(7)'''։ [[1946]]-[[1947]], [[1969]]-[[1970]], [[1981]]-[[1982]], [[1982]]-[[1983]], [[1983]]-[[1984]], [[1985]]-[[1986]], [[1989]]-[[1990]] ** '''Ֆինալիստ(8)'''։ 1936-37, 1952-53, 1953-54, 1958-59, 1966-67, 1977-78, 1992-93, 1999-00 * '''[[Շոտլանդիայի լիգայի գավաթ]]'''։ ** '''Նվաճող(6)'''։ 1955-56, 1976-77, 1985-86, 1989-90, 1995-96, 2013—2014 ** '''Ֆինալիստ(7)'''։ 1946-47, 1978-79, 1979-80, 1987-88, 1988-89, 1992-93, 1999-00 * '''[[Ուեֆաի գավաթ]]'''։ ** '''Նվաճող(1)'''։ [[Ուեֆայի սուպեր գավաթ|1982-83]] * '''[[Ուեֆայի սուպեր գավաթ]]'''։ ** '''Նվաճող(1)''' ։ [[1983]] [[Պատկեր:Aberdeen PittodrieStadium.jpg|մինի|Ակումբի մարզադաշտը]] == Արտաքին հղումներ == * [http://www.afc.premiumtv.co.uk/page/Welcome Պաշտոնական կայք] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090627024652/http://www.afc.premiumtv.co.uk/page/Welcome |date=2009-06-27 }} {{ref-en}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շոտլանդիայի ֆուտբոլային ակումբներ]] [[Կատեգորիա:1903 հիմնադրումներ Շոտլանդիայում]] [[Կատեգորիա:1903 հիմնադրված ֆուտբոլային ակումբներ]] dudayy292x0qufy4frppivx5pfhyy9y 0 625576 10357315 8663625 2025-06-18T10:21:18Z A.arpi.a 23940 10357315 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ ռեժիսոր | անուն = {{PAGENAME}} | պատկեր = | նկարագիր = | բնօրինակ անուն ազգանուն = | ի ծնե տրված անունը = | ծննդաթիվ = {{ԾԱՏ|1959|12|24}} | ծննդավայր = {{դրոշ|Վրաստան|1951}} [[Վրացական ԽՍՀ]], Թբիլիսի | վախճան = | վախճանի վայր = | մականուն = | ոճ = | ազգություն = Վրացի | քաղաքացիություն = {{դրոշավորում|Վրաստան}}<br />{{դրոշավորում|Ռուսաստան}} | գործունեության տարիներ = | ամուսին = | մասնագիտացում = կինոռեժիսոր<br />սցենարիստ<br />դերասան | ստորագրություն = | պարգևներ = | imdb_id = 0992140 | ԿինոՊոիսկ_id = | կայք = | վիքիպահեստ = | օսկար = | ոսկե գլոբուս = | կաննի փառատոն = | սատուրն = | ոսկե ծիրան = | նիկա = | վենետիկյան փառատոն = | այլ մրցանակ = }} '''Լևան Թութբերիձե''' ({{lang-ka|ლევან თუთბერიძე}}, {{ԱԾ}}), [[վրացի]] կինոռեժիսոր, սցենարիստ և դերասան։ == Կենսագրություն == Լևան Թութբերիձեն ծնվել է [[1959]] թվականի [[դեկտեմբերի 24]]-ին, [[Վրացական ԽՍՀ]]-ի [[Թբիլիսի]] քաղաքում։ 1982 թվականին ավարտել է Թբիլիսիի Շոթա Ռութվելիի թատերական ինստիտուտը։ == Ֆիլմագրություն == === Դերասանական աշխատանքներ === * [[1982]] - [[Դմիտրի II (ֆիլմ)|Դմիտրի II]] === Ռեժիսորական աշխատանքներ === * [[1984]] - [[Մախարե (կարչամետրաժ ֆիլմ)|Մախարե]] * [[1988]] - [[Նազարեի վերջին աղոթքը (ֆիլմ)|Նազարեի վերջին աղոթքը]] * [[1995]] - [[Անցյալի ստվերներ (ֆիլմ, 1995)|Անցյալի ստվերներ]] * [[2005]] - [[Ուղևորություն դեպի Ղարաբաղ (ֆիլմ)|Ուղևորություն դեպի Ղարաբաղ]] («[[Ուղևորություն դեպի Ղարաբաղ]]» վեպի հիման վրա) * [[2010]] - [[Ես չեմ կարող ապրել առանց քեզ (ֆիլմ)|Ես չեմ կարող ապրել առանց քեզ]] === Սցենարներ === * [[1988]] - [[Նազարեի վերջին աղոթքը (ֆիլմ)|Նազարեի վերջին աղոթքը]] * [[1995]] - [[Անցյալի ստվերներ (ֆիլմ, 1995)|Անցյալի ստվերներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|id=0992140|name=Леван Тутберидзе}} * http://mega.km.ru/cinema/Encyclop.asp?Topic=lvn_pers_22755 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050523174642/http://mega.km.ru/cinema/Encyclop.asp?Topic=lvn_pers_22755 |date=2005-05-23 }} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Թութբերիձե, Լևան}} [[Կատեգորիա:Վրացի կինոռեժիսորներ]] [[Կատեգորիա:Վրացի սցենարիստներ]] [[Կատեգորիա:Վրացի դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Պատվո շքանշանի ասպետներ (Վրաստան)]] knvonx971inhj1ib507c8g1b2egclkn 0 627320 10356990 10356215 2025-06-18T00:09:25Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356990 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ռազմական գործիչ | անուն = Ֆուրման Գյորգյան | Պատկեր = Ֆուրման Գյորգյան.jpg | կյանքի տևողություն = 1973-1992 | ծննդավայր = [[Վերին շեն]] | մահվան վայր = [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյան]] | քաղաքացիություն = հայ | ծառայության տարիներ = 1991-1992 | պարգևներ = [[ՀՀ Արիության մեդալ]] }} '''Ֆուրման Արկադիայի Գյորգյան''' ([[օգոստոսի 28]], [[1973]] – [[սեպտեմբերի 29]], [[1992]]), հայ ազատամարտիկ Ծնվել է [[1973]] թվականի օգոստոսի 28-ին [[ԼՂՀ]] [[Վերին Շեն]] գյուղում։ [[1979]] թվականին հաճախել է Վերին Շենի թիվ 1 միջնակարգ դպրոցը։ 1982 թվականին Գյորգյանների ընտանիքը տեղափոխվել է [[Շահումյան]] շրջկենտրոն, որտեղ ուսումը շարունակել է թիվ 1 միջնակարգ դպրոցում։ [[Արցախյան շարժման]] սկզբից Ֆուրման Գյորգյանը դարձել է նրա ակտիվ մասնակիցներից մեկը։ [[1988]] թվականին անդամագրվել է Շահումյանի շրջանի [[ինքնապաշտպանական ջոկատ]]ին։ [[1991]] թվականին ընդունվել է [[Երևանի պետական համալսարան]]ի տնտեսագիտական ֆակուլտետ։ [[Երևան]]ում անդամակցել է [[Շահումյան]]-[[Գետաշեն]] Հայրենակցական միությանը և օգնել է [[Արցախ]] զենք տեղափոխելուն։ [[1992]] թվականի հուլիսին զինվորագրվել է [[Շահեն Մեղրյան]]ի ղեկավարությամբ Երևանում ստեղծված պարտիզանական ջոկատին։ ԵՊՀ-ում առաջին կիսամյակի քննությունները հանձնելուց հետո մեկնել է Շահումյան, մասնակցել տեղի ինքնապաշտպանական մարտերին։ 1992 թվականի ապրիլի վերջին նա վերադարձել է Երևան՝ համալսարանում երկրորդ կիսամյակի քննությունները հանձնելու համար։ Ֆուրման Գյորգյանը զոհվել է 1992 թվականի սեպտեմբերի 29-ին՝ Շահումյան մեկնող ուղղաթիռի վթարից։ Նրա աճյունն ամփոփված է [[Եռաբլուր]] հուշահամալիր-պանթեոնում։ [[ՀՀ նախագահ]]ի 2002 թվականի հունիսի թիվ 1106 հրամանագրով Ֆուրման Գյորգյանը հետմահու պարգևատրվել է «Արիության» մեդալով։ Նույն թվականին [[ԼՂՀ նախագահ]]ի թիվ 340 հրամանագրով պարգևատրվել է «Արիության համար» մեդալով։ 2007 թվականի նոյեմբերի 16-ին Երևանի պետական համալսարանի տնտեսագիտության ֆակուլտետի լսարաններից մեկն անվանակոչվել է Ֆուրման Գյորգյանի անունով<ref>{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://vardananq.ysu.am/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151121225338/http://vardananq.ysu.am/ |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 21 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 30}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Գյորգյան, Ֆուրման}} [[Կատեգորիա:1973 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:1992 մահեր]] [[Կատեգորիա:Եռաբլուր պանթեոնում թաղվածներ]] [[Կատեգորիա:Հայ ազատամարտիկներ]] f4r6pym8k6czolb34jwvlefr7q8lkdp 0 653069 10356859 9821287 2025-06-17T21:23:05Z Riad Salih 141386 Fictional flag, not based on a reliable source, please not to be added again. 10356859 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ |Ճակատամարտի անվանում = Օուրիկի ճակատամարտ |հակամարտություն = Ռեկոնկիստա |Գունային ուրվագիծ = background:#ffccaa;color:#000000 |պատկեր = [[պատկեր:BatalhaOurique.jpg|300x177px|]] |Վերնագիր = |թվական = [[1139]] թվականի [[հուլիսի 25]] |վայր = Օուրիկ, հարավային Պորտուգալիա |արդյունք = պորտուգալացիների հաղթանակ |հակառակորդ1 = [[պատկեր:PortugueseFlag1095.svg|22px]] [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի կոմսություն]] |հակառակորդ2 = [[Ալ-Մոհադների պետություն]] |հրամանատար1 = [[Աֆոնսու I]] |հրամանատար2 = Ալի իբն Յուսուֆ |ուժեր1 = անհայտ |ուժեր2 = անհայտ |կորուստներ1 = անհայտ |կորուստներ2 = անհայտ }} '''Օուրիկի ճակատամարտ''', ճակատամարտ, որը տեղի է ունեցել [[1139]] թվականի [[հուլիսի 25]]-ին արքայազն [[Աֆոնսու I]]-ի գլխավորած պորտուգալական բանակի և Ալի իբն Յուսուֆ ղեկավարած [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների պետության]] միջև։ Մարտը ենթադրաբար տեղի է ունեցել Պորտուգալիայի հարավում գտնվող Օուրիկ գյուղաքաղաքի մոտ{{Sfn | Ferreira | 2010 | p = 24}}: Չնայած ուժերի խիստ անհավասարությանը մարտում հաղթեցին պորտուգալացիները՝ ինչը սկիզբ դրեց մավրերի վտարմանը Պիրենայան թերակղզուց։ Հաղթանակից հետո [[Աֆոնսու I]]-ի զինվորները նրան հռչակեցին ({{lang-pt|Rei dos Portugueses}}՝ Պորտուգալիայի արքա։ Հետո Աֆոնսուն Լամեգա քաղաքում հրավիրեց ժողով, որի ընթացքում գահ ստացավ արքեպիսկոպոս Բրագանասից։ Այս պահից սկսած Պորտուգալիան փաստացի ազատվում է [[Կաստիլիայի թագավորություն]]ից վասսալային կախվածությունից, և հռչակվում է անկախ։ == Տես նաև == [[Ռեկոնկիստա]]<br /> [[Աֆոնսու I]] == Գրականություն == * Benjamin Vincent, ''A Dictionary of Biography — Past and Present — Containing the Chief Events in the Lives of Eminent Persons of All Ages and Nations. Preceded by the Biographies and Genealogies of the Chief Representatives of the Royal Houses of the World'' (2006) ISBN 978-1-406-79392-5 * F. H. Ungewitter, ''Europe Its Past and Present Condition'' (2009) ISBN 978-1-113-71111-3 * Kate Milner Rabb, ''National Epics'' (2008) ISBN 978-1-408-68891-5 * História e histórias-Castro Verde, Joaquim Boiça/Rui Mateus, Artinvento, Região de Turismo da Planicie Dourada/Câmara Municipal de Castro Verde; ISBN 978-972-97418-9-0 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Ռեկոնկիստայի ճակատամարտեր]] [[Կատեգորիա:12-րդ դարի ճակատամարտեր]] [[Կատեգորիա:1139 Եվրոպայում]] s0kw8unmexqlcvi28t4272wz09ya5un 0 653164 10356858 9821286 2025-06-17T21:22:52Z Riad Salih 141386 Fictional flag, not based on a reliable source, please not to be added again. 10356858 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ |Ճակատամարտի անվանում = Լիսաբոնի պաշարում |հակամարտություն = [[Խաչակրաց երկրորդ արշավանք]], [[Ռեկոնկիստա]] |Գունային ուրվագիծ = background:#ffccaa;color:#000000 |պատկեր = [[պատկեր:Siege of Lisbon by Roque Gameiro.jpg|350px]] |Վերնագիր = |թվական = [[1147]] թվականի [[հուլիսի 1]] — [[հոկտեմբերի 25]] |վայր = [[Լիսաբոն]], [[Պորտուգալիայի թագավորություն]] |արդյունք = պորտուգալացիների հաղթանակ |հակառակորդ2 = [[պատկեր:PortugueseFlag1095.svg|22px]] [[Պորտուգալիայի թագավորություն]] |հակառակորդ1 = [[Ալ-Մոհադների պետություն]] |հրամանատար1 = [[Աֆոնսու I]] |հրամանատար2 = Աբդ ալ-Մումին |ուժեր2 = 25,000 |ուժեր1 = 7,000 |կորուստներ1 = անհայտ |կորուստներ2 = անհայտ }} '''Լիսաբոնի պաշարում''', [[Խաչակրաց երկրորդ արշավանք]]ի և [[Ռեկոնկիստա]]յի գլխավոր իրադարձություններից մեկը, որի արդյունքում [[խաչակիրներ]]ի և պորտուգալացիների միասնական ուժերը [[Աֆոնսու I]]-ի հրամանատարությամբ պաշարեցին և գրավեցին [[Լիսաբոն]] քաղաքը, որն այդ ժամանակ գտնվում էր [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների պետության]] կազմում<ref>C. W. David, "The Authorship of the ''De Expugnatione Lyxbonensi''", ''Speculum'', 7:1 (1932), 50, citing Helmold's ''Chronica Slavorum'' in ''MGH'', Scriptores, 11, 58: ''Hoc solum prospere cessit de universo opere, quod peregrinus patravit exercitus''.</ref>։ Լիսաբոնի գրավումը խաչակիրների եզակի հաղթանակներից մեկն էր [[Խաչակրաց երկրորդ արշավանք]]ի ընթացքում։ == Նախապատմություն == [[630]] թ. ստեղծվեց [[Արաբական խալիֆայություն]]ը, որը [[630]]-[[750]] թթ. ընթացքում կարողացավ գրավել ամբողջ [[Արաբական թերակղզի]]ն, [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի զգալի մասը, [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] հարավային և կենտրոնական հատվածները, [[Իրան|Պարսկաստանը]], [[Հայաստան]]ը, [[Վրաստան]]ը և մի շարք այլ տարածքներ, սակայն այս նվաճումները հանգեցրին խալիֆայության տարածքում ապստամբությունների։ Իսկ [[722]] թ. սկսվեց [[Ռեկոնկիստա]]ն` [[արաբներ]]ին Պիրենեյան թերակղզուց վռնդելու շարժումը։ [[1095]] թվականին [[Ուրբանոս II]] [[Հռոմի Պապ|պապ]]ը հրավիրում է Կլերմոնի ժողովը և հայտարարում է [[Խաչակրաց արշավանք]] ընդդեմ մուսուլմանների, նպատակն էր ազատագրել մուսուլմանների տիրապետության տակ գտնվող [[Երուսաղեմ]] քաղաքը<ref>Helen J. Nicholson, ''The Crusades'' (2004) "''After the First Crusade (1095-99) Pope Paschal II decided that those who fought the Muslims in the Iberian Peninsula should have their penance remitted, just as if they had gone to Jerusalem.''" p.26</ref>, որտեղ մեծացել, սպանվել և թաղվել էր [[Հիսուս Քրիստոս]]ը։ [[Խաչակրաց առաջին արշավանք]]ի ընթացքում խաչակիրներին հաջողվեց [[Երուսաղեմի պաշարում (1099)|գրավել Երուսաղեմը]]։ Արշավանքի ընթացքում ձևավորվեցին [[Երուսաղեմի թագավորություն]]ը, [[Անտիոքի դքսություն]]ը, [[Եդեսիայի կոմսություն]]ը և [[Տրիպոլիի կոմսություն]]ը։ Սակայն [[խաչակիրներ]]ի իրավիճակը կայուն չէր քանի, որ նրանք շրջապատված էին մուսուլմանական երկրներով։ [[1144]] թ. Իմադ ադ-Դին Զանգին գրավում է [[Եդեսիա]]ն։ Քաղաքի նվաճումը հանգեցնում է նոր խաչակրաց արշավանքի։ Արշավանքին մասնակցելու պատրաստակամություն են հայտնում [[Լյուդովիկոս VII Երիտասարդ]]ը և Կոնրադ III-ը։ Արշավանքը ի սկզբանե անհաջողության էր մատնված, քանի որ վերջիններս կարծում էին, որ պետք է գրավել [[Հալեպ]]ը որպեսզի թուլացնեն Նուր ադ-Դինի դիրքերը, իսկ [[Մերձավոր Արևելք|Մերձավոր Արևելյան]] խաչակիրները կարծում էին, որ նախ պետք է գրավել [[Դամասկոս]]ը։ [[1148]] թվականի [[հունիսի 24]]-ին միացյալ ուժերը պաշարում են [[Դամասկոս]]ը, սակայն անհաջողություն կրելով վերադառնում են [[Երուսաղեմ]]։ Որոշ ժամանակ անց Լյուդովիկոսը և Կոնրադը վերադառնում են [[Եվրոպա]]։ [[1147]] թ. [[մայիսի 19]]-ին Անգլիայի, Շոտլանդիայի, Ֆլանդրիայի, Բրետոնի, Ռեյնի, Քյոլնի և Նորմանդիայի խաչակիրները ուղևորվում են արևելյան խաչակիրներին օգնության։ Մայիսի վերջին խաչակրաց նավատորմը հարկադրաբար կանգ են առնում [[Պորտու]] նավահանգստում։ Պորտուի եպիսկոպոսը կարողանում է համոզել խաչակիրներին, որ մուսուլմանների դեմ պայքարը [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզում]] պակաս կարևոր չէ քան պայքարը [[Սուրբ Երկիր|Սուրբ Երկրում]]։ Պորտուգալիան այդ ժամանակ ղեկավարում էր [[Աֆոնսու I]]-ը` ով օգտվելով [[Կաստիլիայի թագավորություն]]ում տիրող իրավիճակից [[Պորտուգալիայի թագավորություն]]ը անկախ է հռչակում, իսկ իրեն արքա։ Եպիսկոպոսի ջանքերի շնորհիվ խաչակիրները համաձայնում են օգնել պորտուգալացիներին։ == Միջնադարյան Լիսաբոնը == [[Լիսաբոն]]ի պատմությունը սկսվում է Ք.ա II հազարամյակի վերջերից, երբ [[փյունիկիա]]ցի առևտրականները թերակղզու տարածքում ստեղծեցին առևտրական քաղաքներ։ [[Միջին դարեր]]ում Լիսաբոնը խոշոր նավահանգիստ էր, որը ստանում էր զգալի եկամուտ ծովային առևտրից։ Լիսաբոնը խտաբնակ բազմազգ քաղաք էր։ Այսպես է նկարագրում Լիսաբոնը իր «Լիսաբոնի գրավվման մասին» (''«De expugnatione Lyxbonensi»'', {{lang-pt|«Da captura de Lisboa»}}) ժամանակագիր Ռաուլը՝ {{մեջբերում|Մեր գտնվելու ընթացքում քաղաքում բնակվում էր 60000 հարկատու ընտանիք... Քաղաքը անհավատալի խիտ բնակեցված էր։ Ալքաիդիից (նրանց քաղաքագլուխից) մենք իմացանք, որ կանանց և երեխաներին չհաշված քաղաքում բնակվում է 154 հազար մարդ... Շենքերը իրար այնքան մոտ էին կանգնեցված, որ եթե հաշվի չառնենք առևտրական թաղամասերը քաղաքում դժվար է գտնել 8 ֆուտից (2.438 մետր) լայն փողոցներ։ |'''Ռաուլ''', '''''«Լիսաբոնի գրավվման մասին»'''''}} === Լիսաբոնի ամրոցը === Շատ հաճախ Լիսաբոնի շրջակայքում տեղի էին ունենում ռազմական բախումներ, և այդ պատճառով քաղաքի պաշտպանությունը շարունակ ուժեղացվում էր։ Ժամանակագիր Ռաուլը քաղաքը ներկայացնում է, որպես լավ պաշտպանված ամրոց՝ բարձր, ամուր պարիսպներով։ === Խաչակրաց բանակը === Մինչև հիմա չկան հստակ տեղեկություններ խաչակրաց զորքերի և նավերի քանակության մասին։ Ռաուլը հաշվել է 164 նավ, իսկ գերմանացի հոգևորական մեկը «Նամակ Լիսաբոնից» աշխատությունում ներկայացնում է 200 նավ։ Ենթադրաբար խաչակրաց բանակը կազմված էր 25,000 զինվորից, որից 6,000-ը անգլիացիներ էին, 5,000-ը գերմանացիներ, իսկ 2,000-ը ֆլամանդացի։ Պաշարումից քիչ ժամանակ առաջ նրանց շարքերը համալրվել բազմահազար կամավորներով։ == Պաշարումը == [[պատկեր:Siege of Lisbon - Muslim surrender.jpg|thumb|300px|''Լիսաբոնի պաշարում'' Խոակիմ Ռոդրիգես Բռագա (1840)]] Պաշարումը սկսվեց [[1147]] թվականի [[հուլիսի 1]]-ին՝ [[խաչակիրներ]]ը գրավեցին [[Լիսաբոն]]ի հարակից տարածքները, և պաշարեցին քաղաքը։ Խաչակիրների պաշարողական մեքենաները անդադար գնդակոծում էին քաղաքի պարիսպները։ Քաղաքում սով էր սկսվել։ Եվ մավռերի կառավարիչները համաձայնվեցին հանձնել քաղաքը [[հոկտեմբերի 21]]-ին<ref>Osbernus, who adds "As a result the basest element from every part of the world had gathered there, like the bilge water of a ship, a breeding ground for every kind of lust and impurity."</ref>։ Քաղաքը հանձնելու նախապայմաններից մեկը քաղաքի կայազորի կյանքը և ունեցվածքը պահելն էր, սակայն, երբ խաչակիրները քաղաք մտան մահապատժի ենթարկեցին բոլոր մուսուլմաններին։ == Հետևանքներ == Խաչակիրների մի մասը շարունակեցն իր ուղին դեպի [[Սուրբ Երկիր]]։ Իսկ մյուս մասը հաստատվեց [[Լիսաբոն]]ում։ Այս հաղթանակը նպաստեց անգլո-պորտուգալական հարաբերությունների լավացմանը։ Լիսաբոնը դարձավ [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի թագավորության]] մայրաքաղաքը։ Այս հաղթանակը լուրջ դեր խաղաց Պորտուգալիայի պատմության մեջ, իսկ [[Ռեկոնկիստա]]ն ավարտվեց [[1492]] թվականին։ == Գրականություն == *{{Cite book |last=L. Wheeler, C. Opello |first=Douglas, Walter |title=Historical Dictionary of Portugal |publisher=Scarecrow Press |year=2010 |isbn=978-0-8108-6088-9}} *{{Cite book |last=Runciman |first=Steven |title=A History of the Crusades, vol. II: The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East, 1100–1187 |publisher=Cambridge University Press |year=1952 |location=New York}} *{{Cite book |last=Brundage |first=James |url=https://archive.org/details/crusadesdocument0000brun |title=The Crusades: A Documentary History |publisher=Marquette University Press |year=1962 |location=Milwaukee, Wisconsin |url-access=registration}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Խաչակրաց երկրորդ արշավանք]] [[Կատեգորիա:Խաչակիրների պաշարումներ]] [[Կատեգորիա:Ռեկոնկիստայի ճակատամարտեր]] [[Կատեգորիա:1147 Եվրոպայում]] khubeihlyagpuz9re8smwtc9iyz2ueq 0 657734 10356824 9097651 2025-06-17T19:39:06Z Ապատ63 36683 /* top */ 10356824 wikitext text/x-wiki {{Աստղագուշակություն}}[[Պատկեր:Cellarius ptolemaic system.jpg|մինի|աջից]] '''Նատալյան աստղագուշակություն''' ({{lang-lat|natalis}}), ծննդյանը վերաբերող, ծննդյան պահի հետ կապված [[աստղագուշակություն]], [[աստղագուշակություն|աստղագիտության]] ճյուղերից մեկը, որը զբաղվում է անձնական հատկանիշների բացահայտմամբ և մարդու կյանքում հնարավոր իրադարձությունների [[գուշակություն|գուշակությամբ]], այսինքն՝ մարդու ծննդյան վայրի և ժամանակի հետ կապված աստղագուշակությամբ։ Նատալյան աստղագուշակությունը չունի հնարավորություն պատասխանելու այնպիսի հարցերի, թե կոնկրետ երբ տեղի կունենա այս կամ այն [[իրադարձություն]]ը։ Այսպիսի տեսությունների կազմման համար [[աստղագուշակ]]ը պետք է դիմի կանխագուշակային աստղագուշակությանը։ [[Պատկեր:Kepler-Wallenstein-Horoskop.jpg|մինի|ձախից]] == Պատմություն == Ժամանակակից գիտության տեսանկյունից, ինչպես ողջ աստղագուշակությունը, այնպես էլ Նատալյան աստղագուշակությունը կեղծ ուսմունք է<ref>Виталий Гинзбург. Религия и наука. Разум и вера</ref>, գուշակության տարատեսակ։ Նատալյան աստղագուշակության ենթաբաժինը, մասնագիտանալով մարդու բնավորության վրա, նրա ծննդյան աստղագուշակության ազդեցությամբ ստացել է [[աստղահոգեբանություն]] անվանումը։ Աստղագիտության [[ուսմունք]]ի համաձայն՝ երկնային մարմինները ացդում են մարդու այս կամ այն հոգեբանական և վարքագծային ոլորտների վրա, դրա համար վերլուծելով երկնային մարմինների դիրքը [[զոդիակ]]ի նշանների տակ և երկնային մարմինների փոխադարձ ազդեցությունը [[տեսակետ]]ների միջոցով կարելի է գաղափար կազմել մարդու վարքագծային յուրահատկությունների մասի։ Աստղագուշակության [[ավանդույթ]]ների համաձայն՝ Նատալյան աստղագուշակությունը չի սահմանում մարդու [[ճակատագիր]]ը հիմնավորապես՝ մինչև վերջին մանրուքը, քանի որ «ընդհանուր վճիռները բեկանում են անձնականները»<ref>↑ Абрахам Бен Эзра. Книга суждений о звёздах. Том 2. Пер. с испанского К. Дмитриевой — М.: Мир Урании, — 2004. — 224 с. ISBN 5-900191-58-3 </ref>։ Եթե խոսքը վերաբերում է սևամորթներին, ապա եթե անգամ նրա Նատալյան [[քարտեզ]]ով [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներան]] և [[Լուսին]]ը գտնվում են Ասցենդենտայի աստիճանում, մի' սպասիր, որ նա գեղեցիկ կհամարվի այն երկրներում, ուր ապրում են [[սպիտակամորթ]]ները, սակայն իր հայրենիքում նա կհամարվի շատ գեղեցիկ։ Նույն կերպ, եթե անգամ նրա առաջնորդը քաղաքական [[Մերկուրի]]ն է, նա չի համարվի [[իմաստուն]] և [[գիտնական]], քանի որ սևամորթների հողում անհավանական շոգի պատճառով ոչ ոք չի կարող լինել գիտնական, սակայն նրա մասին կարելի է դատել որպես իր [[ցեղակից]]ներից համեմատաբար խելացու մասին։ Եթե անգամ երկու հոգի ծնվել են նույն տեղում և նույն ժամին, բայց նրանցից մեկը [[պալատական]]ի [[ընտանիք]]ում, իսկ մյուսը՝ հացագործի և նրանց Նատալյան քարտեզները գուշակում են երկուսին էլ իշխանություն ու մեծություն չպետք է կարծել, որ նրանք միօրինակ կմեծարվեն, ավելի հավանական է, որ պալատականի որդին դառնա [[թագավոր]], իսկ հացագործինը՝ վաճառական։ [[Պատկեր:Almagest 1.jpeg|մինի|աջից]] == Նատալյան աստղագուշակության ծագումը == Նատալյան աստղագուշակություն հասկացության ծագումը լիովին պարզ չէ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ աստղագիտության նախնական ձևերը հայտնվել են [[Միջագետք]]ում ոչ ավելի ուշ, քան մեր թվարկությունից III հազարամյակ առաջ<ref>Денис Куталёв. Астрология Древнего мира//История астрологии (хронологический обзор) </ref>,գրեթե մինչև նոր դարի սկիզբը աստղագուշակությունը իրենց ներկայացնում էր աշխարհիկ և մթնոլորտային աստղագիտության խառնուրդ, այսինքն՝ զբաղվում էր պետական մակարդակով իրադարձությունների գուշակությամբ և անհատական աստղագիտության գաղափարը ասորաբաբելոնական աստղագիտությանը<ref>Жилински К. История астрологии. — М.: Издательский Дом «Профит Стайл», 2007. — 304 с. — ISBN 5-98857-074-7, стр. 9</ref> ծանոթ չէր։ Ինչպես կարելի է ենթադրել մեզ հասած [[սեպագիր]] [[արձանագրություն]]ներից, անհատական աստղագիտության փորձը առաջացել է ոչ ուշ քան V-IV դարերի սահմանում և ամենայն հավանականությամբ աստղալից երկնքի դիտման և արյունաբանական ավանդույթի զարգացման միաձուլում է, բարենպաստ ու անբարենպաստ օրերը հիշեցնող [[օրացույց]]։ Այսպիսի օրացույցները նվիրված էին տարվա օրերի տարբեր աստվածություններին, ենթադրում էին հատուկ [[արարողակարգ]]ի կատարում, պարունակում էին տեղեկություններ այն մասին, թե կլինի տարվա այդ օրը բարենպաստ հարսանիքների, վաճառականական [[գործարք]]ների, [[տոն]]երի և այլ բաների համար, գուշակում էին նաև այդ օրը ծնվածների ճակատագիրը։ Նատալյան աստղագուշակության հետագա զարգացումը, ինչպես և ողջ աստղագիտության, տեղափոխվում է հունահռոմեական մտքի հողի վրա։ == Նատալյան աստղագուշակությունը և գիտությունը == Նատալյան աստղագուշակության ճշմարտացիության ստուգման փորձերը ձեռնարկվել են բազմիցս։ [[Միշել Գոկլեն]]ի<ref>В. Г. Сурдин Почему астрология — лженаука?</ref> որոշ հետազոտություններից պարզվում է, որ մարդու մասնագիտական գործունեության և նրա բնավորության որոշ գծեր սերտ կապ ունեն նրա ծննդյան պահին [[մոլորակ]]ների զբաղեցրած դիրքի հետ։ Բացի դրանից Գոկլենին հաջողվեց գտնել Կոլլերի ճշմարտացիության որոշ ապացույցներ, որոնք հաստատում են երեխաների և ծնողների աստղագիտական կապը միմյանց հետ<ref>Ганс Юрген Эйзенк. Астрология — наука или суеверие?</ref>։ Սակայն Գոկլենի աշխատանքի արդյունքները մի շարք պատճառներով, որոշ գիտնականների կողմից համարվում են կասկածելի<ref>Ошибка звездочёта Астрологическая статистика Мишеля Гоклена</ref>։ == Մարդու ճակատագրի և նրա համաստեղության նշանի միջև կապի բացակայությունը == Փորձերը հետազոտողներին բերեցին համաստեղության նշանի և մարդու ճակատագրի միջև եղած կապի ժխտմանը։ Աստղագուշակության անճշտության համոզիչ ապացույցներից է [[1958]] թվականին անգլիացի գիտնականների սկսած փորձը, որը շարունակվեց մինչև [[2000]] թվականի<ref>Geoffrey Dean and Ivan W. Kelly, Is Astrology Relevant to Consciousness and Psi? // Journal of Consciousness Studies, 10, No. 6–7, 2003, pp. 175–198</ref> կեսերը։ Գիտնականները ուսումնասիրեցին ավելի քան 2100 մարդու՝ ծնված մի րոպեի տարբերությամբ(այսպես կոչված «ժամանակային [[երկվորյակ]]ներին») և հետևեցին նրանց հետագա ճակատագրին։ Աստղագուշակության համաձայն՝ այսպիսի մարդիկ մասնագիտությամբ, խելքով, սովորույթներով պետք է իրար նման լինեն։ Ուսումնասիրությունները տարվում էին առողջական վիճակի, մասնագիտության տեսակի, ընտանեկան կարգավիճակի, [[ինտելեկտ]]ի մակարդակի, երաժշտության, [[սպորտ]]ի, [[մաթեմատիկա]]յի, լեզուների և այլնի ուղղությամբ։ Ինչպես և ենթադրվում էր, «ժամանակային երկվորյակների» միջև ոչ մի նմանություն չհայտնաբերվեց։ Նրանք միմյանցից այնքան էին տարբեր, որքան այլ [[համաստեղություն]]ների տակ ծնվածները։ Այս փորձը լիովին ապացուցում է աստղագուշակության անհավաստիությունը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Աստղագուշակություն]] 5ru9v096id9acedk0a4v9q0epuqc0w9 0 663506 10357299 7828110 2025-06-18T10:06:20Z A.arpi.a 23940 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն]] 10357299 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Azerbaijani students in Paris 1920.jpg|thumb|450px|Փարիզ ժամանած ադրբեջանցի ուսանողների մի խումբ, 1920 փետրվար<ref group="ծան.">Լուսանկարը նվեր է ստացել [[Ռազմիզ Աբութալիբով]]ը [[Փարիզի խաղաղության վեհաժողով]] ադրբեջանական պատվիրակության նախկին խորհրդատու [[Մուհամմադ Մահերաամով]]ից, ով ժամանակից օգնում էր երիտասարդ ուսանողներին տեղավորվել Եվրոպայում</ref><ref name="Միքելաձե">{{հոդված |հեղինակ = Միքելաձե Գ. |վերնագիր = Զրույցներ Ռամիզ Աբութալիբովի հետ. առաջին ադրբեջանցի ուսանողները Եվրոպայում և Ջեյհուն բեկ Հաջիբեյլին |հղում = http://www.1news.az/authors/54/20100308065131359.html |հրատարակչություն= 1news.az |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100413231354/http://1news.az/authors/54/20100308065131359.html |archivedate=}}</ref>]] '''Մուսավաթական Ադրբեջանի ուսանողներն արտասահմանում''', [[1920-ականներ]]ի սկզբին [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի, [[Ռուսաստան]]ի և [[Թուրքիա]]յի բուհեր ուղարկված ուսանողներ։ Ընդհանուր առմամբ պետական հովանավորությամբ արտասահման է ուղարկվել հասարակության տարբեր խավերից շուրջ 100 երիտասարդ, որի համար Ադրբեջանի Ժողովրդական Հանրապետության ժողովրդական լուսավորության նախարարությանն է հատկացվել 7 միլիոն ռուբլի<ref name="Մուսաև">{{հոդված |հեղինակ = Мусаев И. |վերնագիր = Культурное строительство в республике |պատասխանատու = Под ред. Н. Агамалиевой |հրատարակություն = Азербайджанская Демократическая Республика (1918 - 1920) |վայր = Б. |հրատարակչություն = Элм |год = 1998 |isbn = 5-8066-0897-2 }}</ref>։ [[Մուսավաթական Ադրբեջան]]ի անկումից և նորաստեղծ պետության մեջ [[Կարմիր բանակ]]ի ներխուժման արդյունքում երկրի խորհրդայնացումից հետ ուսանողներից շատերը հայրենիք են վերադարձել, որտեղ բավականին զգալի բարձունքների էին հասել, դառնալով գործարանների տնօրեններ, նավթային ձեռնարկությունների ղեկավարներ և զբաղեցնելով այլ ղեկավարող պաշտոններ։ Ուսանողներից ոմանք հետագայում կառավարական պարգևների են արժանացել՝ ընդհուպ մինչև [[Լենինի շքանշան]]։ Այդ մարդկանց մեջ էին [[Ահմեդ Ռաջաբլի]]ն, [[Ասլան Վեզիրզադե]]ն, [[Աշրաֆ Ալիև]]ը, [[Սամանդար Ախունդով]]ը, [[Թեյմուր Ասլանով]]ը և այլք։ Չնայած, նախկին ուսանողներից շատերը հետագայում՝ [[1930-ականներ]]ին հալածվել են [[ԽՍՀՄ Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատ]]ի մարմինների կողմից, ստանալով [[Գերմանիա]]յի օգտին լրտեսության և Ադրբեջանի անկախության վերականգնման աջակցության մեղադրանքներ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} <references group="ծան."/> [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Կրթությունն Ադրբեջանում]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն]] dk2d3wy1tnl2s9ulkwswdzzqi93dyw1 0 701826 10356686 10271887 2025-06-17T15:36:29Z Riad Salih 141386 Fictional flag, not based on a reliable source, please not to be added again. 10356686 wikitext text/x-wiki {{Պատմական երկիր | Անվանում = Տայֆա<br />{{lang-es|Taifa}}<br />{{lang-ar|طائفة‎}} | Նախորդ1 = Կորդովայի խալիֆայություն | Դրոշ_Նախորդ1 = Umayyad Flag.svg | Նախորդ2 = | Դրոշ_Նախորդ2 = | Նախորդ3 = | Դրոշ_Նախորդ3 = | Հաջորդ1 = Ալ-Մորավիների պետություն | Դրոշ_Հաջորդ1 = | Հաջորդ2 = Ալ-Մոհադների պետություն | Դրոշ_Հաջորդ2 = | Հաջորդ3 = Գրանադայի ամիրայություն | Դրոշ_Հաջորդ3 = Coat of Arms of the Emirate of Granada (1013-1492).svg | Հիմնադրման տարեթիվ = | Ավարտի տարեթիվ = | Դրոշ = | Դրոշի հոդված = | Զինանշան = | Զինանշանի հոդված = | Քարտեզ = [[Պատկեր:Religions in southwestern Europe in 1050.jpg|300px]] | Քարտեզի տարեթիվ = Տայֆաները 1050 թվականին | Պետական կարգ = | Մայրաքաղաք = | Պետության գլուխ = ամիրա | Դինաստիա = արաբական ու բերբերական հարստություններ | Օրենսդրություն = | Կառավարիչ = | Փոխ-կառավարիչ = | Իրադարձություն1 = ''Առաջին փուլ'' | Իրադարձության տարեթիվ1 = 1009-1106 | Իրադարձություն2 = [[Կորդովայի խալիֆայություն|Կորդովայի խալիֆայության]] կործանում | Իրադարձության տարեթիվ2 = 1031 | Իրադարձություն3 = [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] տիրապետության հաստատում | Իրադարձության տարեթիվ3 = 1085 | Իրադարձություն4 = ''Երկրորդ փուլ'' | Իրադարձության տարեթիվ4 = 1140-1203 | Իրադարձություն5 = Ալ-Մորավիների պետության հաստատում | Իրադարձության տարեթիվ5 = 1145 | Իրադարձություն6 = [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] գերիշխանության հաստատում | Իրադարձության տարեթիվ6 = 1147 | Իրադարձություն7 = ''Երրորդ փուլ'' | Իրադարձության տարեթիվ7 = 1232-1287 | Իրադարձություն8 = Ալ-Մոհադների անկում | Իրադարձության տարեթիվ8 = 1238 | Իրադարձություն9 = [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի ամիրայության]] հիմնադրում | Իրադարձության տարեթիվ9 = 1238 | Մակերես = | Բնակչություն = | Ազգություն = [[արաբներ]], [[բերբերներ]], [[հրեաներ]], [[մոսարաբներ]] | Արժույթ = | Կարգախոս = | Տոն = | Հիմն = | Լեզու = [[արաբերեն]], [[մոսարաբերեն]] | Կրոն = [[իսլամ]], [[քրիստոնեություն]] | Նշումներ = }} '''Տայֆա'''{{ref+|Համաձայն [[Վիքիպեդիա:Իսպաներեն-հայերեն գործնական տառադարձություն|գործնական տառադարձության]]՝ «taifa» անվանումը [[իսպաներեն]]ից տառադարձվում է «տայֆա» ձևով։|ն}} ({{lang-es|taifa}}, «տայֆա», վերցված {{lang-ar|طائفة}}, «տաիֆա», հոգն․՝ {{lang|ar|طوائف}}, «տաուաիֆ», հայկական ավանդական համարժեքը՝ «թայֆա»), միջնադարյան ավատատիրական պետության անվանում [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] տարածքում 11-13-րդ դարերում{{ref+|Մուսուլմանական Իսպանիան՝ որպես [[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայության]] մաս (718-756), [[Կորդովայի ամիրայություն|ինքնուրույն ամիրայություն]] (756-929), ավելի ուշ՝ [[Կորդովայի խալիֆայություն|ինքնիշխան խալիֆայություն]] (929-1031) հայտնի է նաև «ալ-Անդալուս» անվամբ։ Անդալուսիա բառը «վանդալիսիա» բառի աղավաղված տարբերակն էր, որով արաբները անվանում էին [[Պիրենեյան թերակղզի]]ն՝ այն համարելով վանդալների (բարբարոսների) տարածք։ 11-15-րդ դարերում մուսուլմանները կարողանում են իրենց իշխանությունը պահպանել միայն թերակղզու հարավային մասում, ապա՝ 1492 թվականից վերջնակապես արտաքսվում են։ Իսպանիայի հարավը այժմ միավորված է վարչաքաղաքական [[Անդալուզիա|մեկ միավորի]] մեջ, որը նույնպես կոչվում է [[ալ-Անդալուս]]։|ն}}։ Հիմնադրվել են [[Կորդովայի խալիֆայություն|Կորդովայի խալիֆայության]] անկումից հետո՝ զարգացած միջնադարին բնորոշ ավատատիրական մասնատվածության ժամանակ, որը Իսպանիայում հայտնի է «տայֆաների արքաների» ({{lang-ar|ملوك الطوائف}}, «մուլուք ալ-տաուաիֆ») դարաշրջան։ Տայֆաները երբեք չեն միավորվել մեկ միասնական պետության մեջ. նրանք պարբերաբար նվաճվել են հարևան [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեադավան]] պետությունների կամ [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յում ստեղծված տերությունների կողմից։ Տայֆաները կոչվում էին ամիրայություններ կամ թագավորություններ՝ ի հակադրություն Պիրենեյան թերակղզու հյուսիսում գոյություն ունեցող [[Լեոնի թագավորություն|Լեոնի]], [[Գալիսիայի թագավորություն|Գալիսիայի]], [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]], [[Նավառայի թագավորություն|Նավառայի]] և [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] թագավորությունների։ Նրանց պատմությունը բաժանվում է երեք շրջափուլի։ Դրանք տարբերվում են փաստացի և իրավաբանորեն թվագրությամբ. փաստացիորեն գոյություն ունեցած տայֆաները լիակատար ինքնիշխանություն չեն ունեցել, իսկ իրավաբանորեն թվագրվածները՝ նշված ժամանակաշրջանում չեն եղել որևէ պետության լծի տակ [[Կորդովայի խալիֆայություն|Կորդովայի խալիֆայության]] անկումից մինչև [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] գերիշխանության հաստատում (փաստացի՝ 1009-1106, իրավաբանորեն՝ 1031-1085), ալ-Մորավիների իշխանության անկումից մինչև [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] տիրապետության հաստատում (փաստացի՝ 1140-1203, իրավաբանորեն՝ 1145-1147) և ալ-Մոհադների իշխանության անկումից մինչև [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի ամիրայության]] ձևավորում (փաստացի՝ 1232-1287, իրավաբանորեն՝ 1238)։ 11-13-րդ դարերում տայֆաները մի քանի անգամ ենթարկվել են հարևան կաթոլիկ պետությունների հարձակումներին, սակայն նրանց դեմ ձեռնարկած արշավանքները հիմնականում մեծ հաջողությունների չեն հասել՝ միասնական հրամանատարության բացակայության պատճառով։ Արդյունքում իսպանական արքաները հետզհետե ընդլայնել են իրենց տիրույթները դեպի հարավ։ Ալ-Անդալուսում հիմնված տայֆաները հաճախ միավորվում կամ նվաճվում էին առավել խոշոր ու կենսունակ տայֆաների կողմից։ Անկախ իշխանություններից ամենաերկարակյացը եղավ [[Գրանադայի ամիրայություն]]ը, որը գոյատևեց մինչև [[Ռեկոնկիստա]]յի ավարտը (1492)։ Տայֆաների շրջանը արաբական Իսպանիայի չորրորդ փուլն էր։ Եթե նախորդ երեքը (ալ-Անդալուսի նահանգ՝ 711-756, [[Կորդովայի ամիրայություն]]՝ 756-929, [[Կորդովայի խալիֆայություն]]՝ 929-1031) մուսուլմանական գերիշխանության զարգացման ու բարգավաճման փուլեր էին, ապա տայֆաների առաջացումն արդեն խորհրդանշում էր նրանց իշխանության մայրամուտը։ Դրանք արաբական Իսպանիայի պետականության մնացորդներն էին, որոնք չկարողացան ինքնուրույն գոյատևել կամ միավորվել։ Ի վերջո Պիրենեյան թերակղզու հարավում գոյություն ունեցող Գրանադան նույնպես հեռացավ պատմության ասպարեզից, երբ Կաստիլիայի ու Արագոնի միացյալ բանակները՝ [[Իզաբելլա I (Կաստիլիայի թագուհի)|Իզաբելլա]] և [[Ֆերդինանդ II (Արագոնի թագավոր)|Ֆերդինանդ]] միապետերի գլխավորությամբ նվաճեցին այն և ազդարարեցին նորաստեղծ պետության՝ [[Իսպանիայի թագավորություն|Իսպանիայի թագավորության]] ստեղծումը՝ պահպանելով սեփական թագերը։ == Պատմություն == Տայֆան քրիստոնեադավան [[Եվրոպա]]յի միջնադարյան ավատատիրական պետականության ձև էր։ Ավատատիրական մասնատվածությունը, որը բնորոշ էր զարգացած միջնադարի ավատատիրական գրեթե բոլոր երկրներին, Անդալուսում սկսել էր Կորդովայի խալիֆայության անկման շրջանում՝ 11-րդ դարի սկզբին (1009 թվականից)։ Մասնատման գործընթացը գագաթնակետին հասել է Կորդովայի անկումից հետո (1031)։ Տայֆաներից ամենաերկարակյացը [[Գրանադայի ամիրայություն]]ն էր (թագավորություն, 1013 - 2 հունվարի 1492), որը ստեղծվել էր դեռ [[Կորդովայի խալիֆայություն|Կորդովայի խալիֆայության]] գոյության տարիներին, և երկար դարեր շարունակ մնացել էր իսլամադավան միակ պետությունը [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] տարածքում։ Նրա անկումով փակվեց [[մուսուլմանական Իսպանիա]]յի վերջին էջը։ Գրանադայի անկումը [[Եվրոպայի պատմություն|Եվրոպայի պատմության]] մեջ ուներ նույնչափ բախտորոշ նշանակություն, որքան դրանից 40 տարի առաջ տեղի ունեցած [[Կոստանդնուպոլսի անկում]]ը (1453)։ Այդուհանդերձ, մուսուլմանական ազդեցությունը [[Հարավային Եվրոպա]]յի մշակույթի, կենցաղի ու տնտեսության մեջ զգալի է եղել։ Որոշակի իմաստով տայֆայի գաղափարը տեղափոխվել է «Նոր աշխարհ». 1492 թվականին [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ի կողմից [[Ամերիկայի հայտնագործում]]ից հետո իսպանացիները գրավյալ տարածքները սկսում են կառավարել տայֆաների սկզբունքով։ 19-20-րդ դարերում վարչական այդ միավորների հիման վրա ստեղծվում են [[Լատինական Ամերիկա|նոր պետություններ]]։ == Բնակչություն == Տայֆայի բնակչությունը, ինչպես և [[մուսուլմանական Իսպանիա]]յի ամբողջ բնակչությունը, իրենից ներկայացնում էր խայտաբղետ կազմ։ [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզում]] ապրում էին տարբեր կրոնների ու ազգությունների ներկայացուցիչներ, ովքեր խոսում էին մի քանի լեզուներով։ Դա հանգեզնում էր մշակութային բազմազանության և գիտության բարգավաճման։ Երբեմն ազգամիջյան ու կրոնական տարբեր խմբեր միմյանց դեմ պատերազմում էին, ինչը հանգեցնում էր կենտրոնաձիգ իշխանության թուլացմանը և հարևան պետությունների հարձակումներից։ [[Պատկեր:Taifas.png|390px|մինի|աջից|«Տայֆա-թագավորությունները» 1031 թվականին]] Իսպանաբնակ մուսուլմաններին քրիստոնյաները անվանում էին մավրեր՝ «սևեր»։ Դրանց մեջ մտնում էին ոչ միայն [[արաբներ]]ը, ովքեր մի քանի դար առաջ [[Անդալուս]] էին եկել [[Արաբական թերակղզի|Արաբական թերակղզուց]] և [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յից, այլև [[բերբերներ]]ը, ովքեր պարբերաբար մեծ ու փոքր խմբերով տեղափոխվում էին Միջերկրական ծովի հարավային ափի երկրներից։ Նրանք դառնում են տեղաբնիկների իշխող վերնախավը։ Իսպանաբնակ քրիստոնյաները, ովքեր երկարադարյա շփման արդյունքում ընդունում են արաբների սովորույթներն ու կենցաղը, կոչվում էին «մոսարաբներ» ({{lang-ar|مستعرب}}` մարդիկ, ովքեր ցանկանում են դառնալ արաբ)։ Նրանք վճարում էին խարաջ և ջիզիա, ապրում առանձին համայնքներով` գյուղերում ու քաղաքներում։ Հատկապես հայտնի էին [[Տոլեդո]], [[Կորդովա (Իսպանիա)|Կորդովա]], [[Սևիլյա]] և [[Մերիդա (Իսպանիա)|Մերիդա]] քաղաքների քրիստոնեական թաղամասերը։ Հարավային Իսպանիայում արաբական տիրապետության ողջ ընթացքում բնակվել են [[Լատիներեն|հռոմեալեզու]], ինչպես նաև՝ մասամբ [[Արաբերեն|արաբալեզու]] քրիստոնյաների, ինչպես նաև հրեական-հուդայական մեծաքանակ խմբեր։ Նրանք պահպանում են իրենց եկեղեցին։ Կորդովայի ամիրայությունում աշխույժ դերակատարում ունեին [[հրեաներ]]ը։ Վեստոգոթական իշխանություններից բազմիցս հալածվելով՝ նրանք բարեկամաբար են տրամադրվում արաբների հանդեպ։ Նրանք նույնպես ստեղծում են իրենց համայնքները, զբաղվում քաղաքային տնտեսությամբ, մասնակցում երկրի մշակութային ու վարչաքաղաքական կյանքին։ [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի]] և այլ ամիրայությունների բնակչության մի մասը կազմված էր քրիստոնեադավան ստրուկներից, ովքեր կոչվում էին «սակալիբա»։ Ստրուկների շարքերը համալրում էին մի քանի [[Սլավոններ|սլավոնական]] ցեղեր, որոնք Իսպանիա էին տեղափոխվել դեռևս վաղ միջնադարում՝ գոթերի հետ միասին։ Նրանց անվանումը՝ սլավոն ({{lang-en|slave}}), ինքնին «ստրուկ» էր նշանակում։ Անդալուսում նրանք հայտնի էին որպես սակալիբա (գերմաներեն Sklave բառից՝ {{lang-ar|سقالبة}})։ Նրանց էին դասվում նաև [[ֆրանկներ]]ը և [[Աֆրիկա]]յից տեղափոխված սևամորթները։ Այլ կերպ ասած՝ այդ խմբում էին ոչ տեղաբնիկ, ոչ էլ իշխող վերնախավի ներկայացուցիչ նորաբնակները։ Անդալուսի արաբական վերնախավը աշխույժ շփման մեջ էր [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] և [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] արքունիքի հետ։ Հերթական տայֆայի անկումից հետո տեղի էր ունենում նրա իսլամադավան բնակչության արտագաղթ։ Բնակություն հաստատելու համար այնտեղ էին գալիս քրիստոնյաներ։ Բացի այդ, տեղական մոսարաբական բարբառը միացվում էր կաստիլերենին և այդպիսով հիմք հանդիսանում ժամանակակից [[իսպաներեն]]ի համար։ == Առաջին փուլ == Կորդովայի խալիֆայության անկումից հետո (1031) անկախություն ստացան 33 տայֆաներ։ Հզորությամբ ու զարգացվածությամբ առավել աչքի ընկան առաջին փուլի (11-րդ դար) տայֆաները, որոնցից հայտնի էին [[Սարագոսայի տայֆա|Սարագոսայի]], [[Տոլեդոյի տայֆա|Տոլեդոյի]], [[Բադախոսի տայֆա|Բադախոսի]] ու [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] տայֆաները։ Վերջինս միակն էր, որը կարողացավ միավորել հարևան՝ առավել թույլ տայֆաները։ [[Պատկեր:Reinos de Taifas en 1037.svg|390px|մինի|աջից|«Տայֆա-թագավորությունները» 1037 թվականին]] ''Կենտրոնական Պորտուգալիա'' - ներառում է ժամանակակից [[Պորտուգալիա]]յի կենտրոնը, մայրաքաղաք [[Լիսաբոն]]ի շրջակայքը և [[Իսպանիա]]յի [[Էստրեմադուրա]] նահանգը։ * [[Բադախոսի տայֆա|Բադախոս]] - 1013-1022/1034-1094 (Աֆթասիներ). 1027-1034 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից)։ 1094 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Լիսաբոնի տայֆա|Լիսաբոն]] - 1022-1034 (Բանու Սաբուր). 1034-1093 (Աֆթասիներ) ''Հարավային Պորտուգալիա'' - ներառում է Ալենտեխո և Ալգարվե մարզերը * [[Մերտոլայի տայֆա|Մերտոլա]] - 1033-1044 (Թայֆուրիներ). 1044-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Սալտես և Ուելվայի տայֆա|Սալտես և Ուելվա]] - 1012/1013-1051/1053 (Բաքրի). 1051-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Սանտա Մարիա դո Ալգարվեի տայֆա|Սանտա Մարիա դո Ալգարվե]] - 1018-1051 (Հարունի). 1051-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Սիլվեսի տայֆա|Սիլվես]] - 1027-1063 (Մուզայմի). 1063-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) ''Կենտրոնական Իսպանիա'' - ներառում է Մադրիդի շրջակայքը և [[Գվադալախարա]]յի ու [[Տոլեդո]]յի տարածքը * [[Տոլեդոյի տայֆա|Տոլեդո]] - 1010/1031-1085 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) ''Հարավային Իսպանիա'' - ներառում է [[Անդալուզիա]] նահանգը * [[Ալխեսիրասի տայֆա|Ալխեսիրաս]] - 1035-1058 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Արկոսի տայֆա|Արկոս]] - 1011-1068 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Կարմոնայի տայֆա|Կարմոնա]] - 1013-1091 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Սեուտայի տայֆա|Սեուտա]] - 1061-1084 (նվաճվել է [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի]] կողմից) * [[Կորդովայի հանրապետություն|Կորդովա]] - 1031-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադա]] - 1013-1090 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Մալագայի տայֆա|Մալագա]] - 1026-1057/1058 (նվաճվել է [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի]] կողմից). 1073-1090 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Մորոնի տայֆա|Մորոն]] - 1013-1066 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Նիեբլայի տայֆա|Նիեբլա]] - 1023/1024-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Ռոնդայի տայֆա|Ռոնդա]] - 1039/1040-1065 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյա]] - 1023-1091 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) [[Պատկեր:Reinos de Taifas 1080.png|390px|մինի|աջից|«Տայֆա-թագավորությունները» 1080 թվականին]] ''Արագոն և Կատալոնիա'' - ներառում է [[Տերեուլ]]ի, [[Սարագոսա]]յի և [[Տառագոնա]]յի տարածքը * [[Ալբառասինի տայֆա|Ալբառասին]] - 1011-1104 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Ալպուենտեի տայֆա|Ալպուենտե]] - 1009-1106 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Ռուեդայի տայֆա|Ռուեդա]] - 1118-30 (նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) * [[Տորտոսայի տայֆա|Տորտոսա]] - 1039-1060 (նվաճվել է [[Սարագոսայի տայֆա|Սարագոսայի]] կողմից). 1081/1082-1092 (նվաճվել է [[Դենիայի տայֆա|Դենիայի]] կողմից) * [[Սարագոսայի տայֆա|Սարագոսա]] - 1018-1046 (Բանու Թուջիբ, ապա՝ բանու Հիդ). 1046-1110 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից. 1118 թվականին նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) ''Արևելյան Իսպանիա'' - ներառում է [[Վալենսիա (ինքնավար համայնք)|Վալենսիայի]], [[Մուրսիա (շրջան)|Մուրսիայի]] և [[Բալեարյան կղզիներ]]ի տարածքը * [[Ալմերիայի տայֆա|Ալմերիա]] - 1011-1091 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Դենիայի տայֆա|Դենիա]] - 1010/1012-1076 (նվաճվել է [[Սարագոսայի տայֆա|Սարագոսայի]] կողմից) * [[Խերիկայի տայֆա|Խերիկա]] - 11-րդ դար (նվաճվել է [[Տոլեդոյի տայֆա|Տոլեդոյի]] կողմից) * [[Լորկայի տայֆա|Լորկա]] - 1051-1091 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Մախորկայի տայֆա|Մախորկա]] - 1018-1203 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Մոլինայի տայֆա|Մոլինա]] - ?-1100 (նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) * [[Մուրսիայի տայֆա|Մուրսիա]] - 1011/1012-1065 (նվաճվել է [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիայի]] կողմից) * [[Մուրվիեդրո և Սագունտոյի տայֆա|Մուրվիեդրո և Սագունտո]] - 1086-1092 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Սեգորբեի տայֆա|Սեգորբե]] - 1065-1075 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիա]] - 1010/1011-1094 (իրավաբանորեն՝ Կաստիլիայի վասալ, բայց ղեկավարվում էր Բանու Հուդ տոհմի կողմից) == Երկրորդ փուլ == [[Պատկեր:506-Castile 1210 (hy).png|390px|մինի|աջից|«Տայֆա-թագավորությունները» 1210 թվականին]] * [[Ալմերիայի տայֆա|Ալմերիա]] - 1145-1147 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]], ապա՝ [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Արկոսի տայֆա|Արկոս]] - 1143 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Բադախոսի տայֆա|Բադախոս]] - 1145-1150 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Բեխայի և Էվորայի տայֆա|Բեխայի և Էվորա]] - 1114-1150 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Կարմոնայի տայֆա|Կարմոնա]] - վայրը և ժամանակաշրջանը հստակ հայտնի չեն * [[Կոնստանտինա և Օռնակուելոսի տայֆա|Կոնստանտինա և Օռնակուելոս]] - վայրը և ժամանակաշրջանը հստակ հայտնի չեն * [[Գրանադայի տայֆա|Գրանադա]] - 1145 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Գուադիքսի և Բազայի տայֆա|Գուադիքսի և Բազա]] - 1145-1151 (նվաճվել է [[Մուրսիայի տայֆա|Մուրսիայի]] կողմից) * [[Խաենի տայֆա|Խաեն]] - 1145-1159 (Մուրսիա); 1168 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Խերեսի տայֆա|Խերես]] - 1145 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Մալագայի տայֆա|Մալագա]] - 1145-1153 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Մերտոլայի տայֆա|Մերտոլա]] - 1144-1145 (նվաճվել է [[Բադախոսի տայֆա|Բադախոսի]] կողմից) * [[Մուրսիայի տայֆա|Մուրսիա]] - 1145 (նվաճվել է [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիայի]] կողմից); 1147-1172 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Նիեբլայի տայֆա|Նիեբլա]] - 1145-1150? (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Պուրչենայի տայֆա|Պուրչենա]] - վայրը և ժամանակաշրջանը հստակ հայտնի չեն * [[Ռոնդայի տայֆա|Ռոնդա]] - 1145 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Սանտարեմի տայֆա|Սանտարեմ]] - ?-1147 (նվաճվել է [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի]] կողմից) * [[Սեգուրայի տայֆա|Սեգուրա]] - 1147-? վայրը հստակ հայտնի չէ * [[Սիլվեսի տայֆա|Սիլվես]] - 1144-1155 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Տավիրայի տայֆա|Տավիրա]] - վայրը և ժամանակաշրջանը հստակ հայտնի չեն * [[Տեխադայի տայֆա|Տեխադա]] - 1145-1150 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիա]] - 1145-1172 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) == Երրորդ փուլ == [[Պատկեր:Reino de Granada.svg|390px|մինի|աջից|Գրանադայի ամիրայության տարածքը]] * [[Արխոնայի տայֆա|Արխոնա]] - 1232-1244 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Բաեսայի տայֆա|Բաեսա]] - 1224-1226 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Սեուտայի տայֆա|Սեուտա]] - 1233-1236 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից), 1249-1305 (նվաճվել է [[Մարինինիների պետություն|Մարինինիների]] կողմից) * [[Դենիայի տայֆա|Դենիա]] - 1224-1227 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Լորկայի տայֆա|Լորկա]] - 1240-1265 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Մենորկայի տայֆա|Մենորկա]] - 1228-1287 (նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) * [[Մուրսիայի տայֆա|Մուրսիա]] - 1228-1266 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Նիեբլայի տայֆա|Նիեբլա]] - 1234-1262 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Օրիուելայի տայֆա|Օրիուելա]] - 1239/1240-1249/1250 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիա]] - 1228/1229-1238 (նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) Երբեմն տայֆաների շարքին են դասվում նաև՝ * [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադա]] - 1237-1492 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Լաս Ալպուխառաս]] - 1568-1571 (նվաճվել է [[Իսպանիայի թագավորություն|Իսպանիայի]] կողմից) == Նշումներ == {{Ծանցանկ|group=ն}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * Айдын Ариф оглы Али-заде. Хроника мусульманских государств I-VII вв. Хиджры. — 2-е, испр. и доп. — М.։ Умма, 2004. — 445 с. — 5000 экз. — ISBN 5-94824-111-4. * Альтамира-и-Кревеа Р. История Испании. Т. I. Сокр. перевод с исп. Е. А. Вадковской и О. М. Гармсен. Под ред. С. Д. Сказкина и Я. М. Света. Предисл. Я. М. Света. М., изд. Иностранной литературы, 1951. * Крачковский И. Ю. Арабская культура в Испании. М.-Л., АН СССР, 1937. * Куделин А. Б. Классическая арабо-испанская поэзия (конец X — середина XII веков). М., «Наука», 1973. * Ланда Р. Г. В стране аль-Андалус через тысячу лет. М., «Наука», изд. фирма «Восточная литература», 1993. * Леви-Провансаль Э. Арабская культура в Испании. Общий обзор Пер. с фр. Предисл. Н. А. Иванова. М., «Наука», 1967. * Рыжов К. Все монархи мира. Мусульманский Восток VII-XV вв. — М.։ Вече, 2004. — 544 с. — 3000 экз. — ISBN 5-94538-301-5. * Уотт У.М., Какиа П. Мусульманская Испания — М.։ Наука, 1976. — 199 с == Արտաքին հղումներ == {{վիքիպահեստ|Category:Taifa kingdoms}} * {{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/history/spain_1.shtml|title=Muslim Spain (711-1492)|publisher=BBC |language={{en}}|date=2016 թ․ մայիսի 1}} * {{գիրք|հեղինակ = Корсунский А |մաս = |վերնագիր = История Испании IX-XIII веков |բնօրինակ = |հղում = http://www.e-reading.club/book.php?book=100746|հրատարակություն = |պատասխանատու խմբագիր = |վայր = [[Մոսկվա]] |հրատարակչություն = Высш. школа|թվական = 1976|հատոր = |էջերի թիվ = 239 |մեջբերվող էջեր = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }} * [http://www.hraicjk.org/russian/ispanrus.html Ислам в Испании и мусульманская наука] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160822003331/http://hraicjk.org/russian/ispanrus.html |date=2016-08-22 }} * [http://www.islamreligion.com/ru/articles/522/ Мусульманская Испания] {{Արտաքին հղումներ}} {{Ռեկոնկիստա}} [[Կատեգորիա:Տայֆաներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի նախկին միապետություններ]] 0uanwcx19qep92vv0f29zyh1m12mtij 10356917 10356686 2025-06-18T00:03:08Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356917 wikitext text/x-wiki {{Պատմական երկիր | Անվանում = Տայֆա<br />{{lang-es|Taifa}}<br />{{lang-ar|طائفة‎}} | Նախորդ1 = Կորդովայի խալիֆայություն | Դրոշ_Նախորդ1 = Umayyad Flag.svg | Նախորդ2 = | Դրոշ_Նախորդ2 = | Նախորդ3 = | Դրոշ_Նախորդ3 = | Հաջորդ1 = Ալ-Մորավիների պետություն | Դրոշ_Հաջորդ1 = | Հաջորդ2 = Ալ-Մոհադների պետություն | Դրոշ_Հաջորդ2 = | Հաջորդ3 = Գրանադայի ամիրայություն | Դրոշ_Հաջորդ3 = Coat of Arms of the Emirate of Granada (1013-1492).svg | Հիմնադրման տարեթիվ = | Ավարտի տարեթիվ = | Դրոշ = | Դրոշի հոդված = | Զինանշան = | Զինանշանի հոդված = | Քարտեզ = [[Պատկեր:Religions in southwestern Europe in 1050.jpg|300px]] | Քարտեզի տարեթիվ = Տայֆաները 1050 թվականին | Պետական կարգ = | Մայրաքաղաք = | Պետության գլուխ = ամիրա | Դինաստիա = արաբական ու բերբերական հարստություններ | Օրենսդրություն = | Կառավարիչ = | Փոխ-կառավարիչ = | Իրադարձություն1 = ''Առաջին փուլ'' | Իրադարձության տարեթիվ1 = 1009-1106 | Իրադարձություն2 = [[Կորդովայի խալիֆայություն|Կորդովայի խալիֆայության]] կործանում | Իրադարձության տարեթիվ2 = 1031 | Իրադարձություն3 = [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] տիրապետության հաստատում | Իրադարձության տարեթիվ3 = 1085 | Իրադարձություն4 = ''Երկրորդ փուլ'' | Իրադարձության տարեթիվ4 = 1140-1203 | Իրադարձություն5 = Ալ-Մորավիների պետության հաստատում | Իրադարձության տարեթիվ5 = 1145 | Իրադարձություն6 = [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] գերիշխանության հաստատում | Իրադարձության տարեթիվ6 = 1147 | Իրադարձություն7 = ''Երրորդ փուլ'' | Իրադարձության տարեթիվ7 = 1232-1287 | Իրադարձություն8 = Ալ-Մոհադների անկում | Իրադարձության տարեթիվ8 = 1238 | Իրադարձություն9 = [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի ամիրայության]] հիմնադրում | Իրադարձության տարեթիվ9 = 1238 | Մակերես = | Բնակչություն = | Ազգություն = [[արաբներ]], [[բերբերներ]], [[հրեաներ]], [[մոսարաբներ]] | Արժույթ = | Կարգախոս = | Տոն = | Հիմն = | Լեզու = [[արաբերեն]], [[մոսարաբերեն]] | Կրոն = [[իսլամ]], [[քրիստոնեություն]] | Նշումներ = }} '''Տայֆա'''{{ref+|Համաձայն [[Վիքիպեդիա:Իսպաներեն-հայերեն գործնական տառադարձություն|գործնական տառադարձության]]՝ «taifa» անվանումը [[իսպաներեն]]ից տառադարձվում է «տայֆա» ձևով։|ն}} ({{lang-es|taifa}}, «տայֆա», վերցված {{lang-ar|طائفة}}, «տաիֆա», հոգն․՝ {{lang|ar|طوائف}}, «տաուաիֆ», հայկական ավանդական համարժեքը՝ «թայֆա»), միջնադարյան ավատատիրական պետության անվանում [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] տարածքում 11-13-րդ դարերում{{ref+|Մուսուլմանական Իսպանիան՝ որպես [[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայության]] մաս (718-756), [[Կորդովայի ամիրայություն|ինքնուրույն ամիրայություն]] (756-929), ավելի ուշ՝ [[Կորդովայի խալիֆայություն|ինքնիշխան խալիֆայություն]] (929-1031) հայտնի է նաև «ալ-Անդալուս» անվամբ։ Անդալուսիա բառը «վանդալիսիա» բառի աղավաղված տարբերակն էր, որով արաբները անվանում էին [[Պիրենեյան թերակղզի]]ն՝ այն համարելով վանդալների (բարբարոսների) տարածք։ 11-15-րդ դարերում մուսուլմանները կարողանում են իրենց իշխանությունը պահպանել միայն թերակղզու հարավային մասում, ապա՝ 1492 թվականից վերջնակապես արտաքսվում են։ Իսպանիայի հարավը այժմ միավորված է վարչաքաղաքական [[Անդալուզիա|մեկ միավորի]] մեջ, որը նույնպես կոչվում է [[ալ-Անդալուս]]։|ն}}։ Հիմնադրվել են [[Կորդովայի խալիֆայություն|Կորդովայի խալիֆայության]] անկումից հետո՝ զարգացած միջնադարին բնորոշ ավատատիրական մասնատվածության ժամանակ, որը Իսպանիայում հայտնի է «տայֆաների արքաների» ({{lang-ar|ملوك الطوائف}}, «մուլուք ալ-տաուաիֆ») դարաշրջան։ Տայֆաները երբեք չեն միավորվել մեկ միասնական պետության մեջ. նրանք պարբերաբար նվաճվել են հարևան [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեադավան]] պետությունների կամ [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յում ստեղծված տերությունների կողմից։ Տայֆաները կոչվում էին ամիրայություններ կամ թագավորություններ՝ ի հակադրություն Պիրենեյան թերակղզու հյուսիսում գոյություն ունեցող [[Լեոնի թագավորություն|Լեոնի]], [[Գալիսիայի թագավորություն|Գալիսիայի]], [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]], [[Նավառայի թագավորություն|Նավառայի]] և [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] թագավորությունների։ Նրանց պատմությունը բաժանվում է երեք շրջափուլի։ Դրանք տարբերվում են փաստացի և իրավաբանորեն թվագրությամբ. փաստացիորեն գոյություն ունեցած տայֆաները լիակատար ինքնիշխանություն չեն ունեցել, իսկ իրավաբանորեն թվագրվածները՝ նշված ժամանակաշրջանում չեն եղել որևէ պետության լծի տակ [[Կորդովայի խալիֆայություն|Կորդովայի խալիֆայության]] անկումից մինչև [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] գերիշխանության հաստատում (փաստացի՝ 1009-1106, իրավաբանորեն՝ 1031-1085), ալ-Մորավիների իշխանության անկումից մինչև [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] տիրապետության հաստատում (փաստացի՝ 1140-1203, իրավաբանորեն՝ 1145-1147) և ալ-Մոհադների իշխանության անկումից մինչև [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի ամիրայության]] ձևավորում (փաստացի՝ 1232-1287, իրավաբանորեն՝ 1238)։ 11-13-րդ դարերում տայֆաները մի քանի անգամ ենթարկվել են հարևան կաթոլիկ պետությունների հարձակումներին, սակայն նրանց դեմ ձեռնարկած արշավանքները հիմնականում մեծ հաջողությունների չեն հասել՝ միասնական հրամանատարության բացակայության պատճառով։ Արդյունքում իսպանական արքաները հետզհետե ընդլայնել են իրենց տիրույթները դեպի հարավ։ Ալ-Անդալուսում հիմնված տայֆաները հաճախ միավորվում կամ նվաճվում էին առավել խոշոր ու կենսունակ տայֆաների կողմից։ Անկախ իշխանություններից ամենաերկարակյացը եղավ [[Գրանադայի ամիրայություն]]ը, որը գոյատևեց մինչև [[Ռեկոնկիստա]]յի ավարտը (1492)։ Տայֆաների շրջանը արաբական Իսպանիայի չորրորդ փուլն էր։ Եթե նախորդ երեքը (ալ-Անդալուսի նահանգ՝ 711-756, [[Կորդովայի ամիրայություն]]՝ 756-929, [[Կորդովայի խալիֆայություն]]՝ 929-1031) մուսուլմանական գերիշխանության զարգացման ու բարգավաճման փուլեր էին, ապա տայֆաների առաջացումն արդեն խորհրդանշում էր նրանց իշխանության մայրամուտը։ Դրանք արաբական Իսպանիայի պետականության մնացորդներն էին, որոնք չկարողացան ինքնուրույն գոյատևել կամ միավորվել։ Ի վերջո Պիրենեյան թերակղզու հարավում գոյություն ունեցող Գրանադան նույնպես հեռացավ պատմության ասպարեզից, երբ Կաստիլիայի ու Արագոնի միացյալ բանակները՝ [[Իզաբելլա I (Կաստիլիայի թագուհի)|Իզաբելլա]] և [[Ֆերդինանդ II (Արագոնի թագավոր)|Ֆերդինանդ]] միապետերի գլխավորությամբ նվաճեցին այն և ազդարարեցին նորաստեղծ պետության՝ [[Իսպանիայի թագավորություն|Իսպանիայի թագավորության]] ստեղծումը՝ պահպանելով սեփական թագերը։ == Պատմություն == Տայֆան քրիստոնեադավան [[Եվրոպա]]յի միջնադարյան ավատատիրական պետականության ձև էր։ Ավատատիրական մասնատվածությունը, որը բնորոշ էր զարգացած միջնադարի ավատատիրական գրեթե բոլոր երկրներին, Անդալուսում սկսել էր Կորդովայի խալիֆայության անկման շրջանում՝ 11-րդ դարի սկզբին (1009 թվականից)։ Մասնատման գործընթացը գագաթնակետին հասել է Կորդովայի անկումից հետո (1031)։ Տայֆաներից ամենաերկարակյացը [[Գրանադայի ամիրայություն]]ն էր (թագավորություն, 1013 - 2 հունվարի 1492), որը ստեղծվել էր դեռ [[Կորդովայի խալիֆայություն|Կորդովայի խալիֆայության]] գոյության տարիներին, և երկար դարեր շարունակ մնացել էր իսլամադավան միակ պետությունը [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] տարածքում։ Նրա անկումով փակվեց [[մուսուլմանական Իսպանիա]]յի վերջին էջը։ Գրանադայի անկումը [[Եվրոպայի պատմություն|Եվրոպայի պատմության]] մեջ ուներ նույնչափ բախտորոշ նշանակություն, որքան դրանից 40 տարի առաջ տեղի ունեցած [[Կոստանդնուպոլսի անկում]]ը (1453)։ Այդուհանդերձ, մուսուլմանական ազդեցությունը [[Հարավային Եվրոպա]]յի մշակույթի, կենցաղի ու տնտեսության մեջ զգալի է եղել։ Որոշակի իմաստով տայֆայի գաղափարը տեղափոխվել է «Նոր աշխարհ». 1492 թվականին [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ի կողմից [[Ամերիկայի հայտնագործում]]ից հետո իսպանացիները գրավյալ տարածքները սկսում են կառավարել տայֆաների սկզբունքով։ 19-20-րդ դարերում վարչական այդ միավորների հիման վրա ստեղծվում են [[Լատինական Ամերիկա|նոր պետություններ]]։ == Բնակչություն == Տայֆայի բնակչությունը, ինչպես և [[մուսուլմանական Իսպանիա]]յի ամբողջ բնակչությունը, իրենից ներկայացնում էր խայտաբղետ կազմ։ [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզում]] ապրում էին տարբեր կրոնների ու ազգությունների ներկայացուցիչներ, ովքեր խոսում էին մի քանի լեզուներով։ Դա հանգեզնում էր մշակութային բազմազանության և գիտության բարգավաճման։ Երբեմն ազգամիջյան ու կրոնական տարբեր խմբեր միմյանց դեմ պատերազմում էին, ինչը հանգեցնում էր կենտրոնաձիգ իշխանության թուլացմանը և հարևան պետությունների հարձակումներից։ [[Պատկեր:Taifas.png|390px|մինի|աջից|«Տայֆա-թագավորությունները» 1031 թվականին]] Իսպանաբնակ մուսուլմաններին քրիստոնյաները անվանում էին մավրեր՝ «սևեր»։ Դրանց մեջ մտնում էին ոչ միայն [[արաբներ]]ը, ովքեր մի քանի դար առաջ [[Անդալուս]] էին եկել [[Արաբական թերակղզի|Արաբական թերակղզուց]] և [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յից, այլև [[բերբերներ]]ը, ովքեր պարբերաբար մեծ ու փոքր խմբերով տեղափոխվում էին Միջերկրական ծովի հարավային ափի երկրներից։ Նրանք դառնում են տեղաբնիկների իշխող վերնախավը։ Իսպանաբնակ քրիստոնյաները, ովքեր երկարադարյա շփման արդյունքում ընդունում են արաբների սովորույթներն ու կենցաղը, կոչվում էին «մոսարաբներ» ({{lang-ar|مستعرب}}` մարդիկ, ովքեր ցանկանում են դառնալ արաբ)։ Նրանք վճարում էին խարաջ և ջիզիա, ապրում առանձին համայնքներով` գյուղերում ու քաղաքներում։ Հատկապես հայտնի էին [[Տոլեդո]], [[Կորդովա (Իսպանիա)|Կորդովա]], [[Սևիլյա]] և [[Մերիդա (Իսպանիա)|Մերիդա]] քաղաքների քրիստոնեական թաղամասերը։ Հարավային Իսպանիայում արաբական տիրապետության ողջ ընթացքում բնակվել են [[Լատիներեն|հռոմեալեզու]], ինչպես նաև՝ մասամբ [[Արաբերեն|արաբալեզու]] քրիստոնյաների, ինչպես նաև հրեական-հուդայական մեծաքանակ խմբեր։ Նրանք պահպանում են իրենց եկեղեցին։ Կորդովայի ամիրայությունում աշխույժ դերակատարում ունեին [[հրեաներ]]ը։ Վեստոգոթական իշխանություններից բազմիցս հալածվելով՝ նրանք բարեկամաբար են տրամադրվում արաբների հանդեպ։ Նրանք նույնպես ստեղծում են իրենց համայնքները, զբաղվում քաղաքային տնտեսությամբ, մասնակցում երկրի մշակութային ու վարչաքաղաքական կյանքին։ [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի]] և այլ ամիրայությունների բնակչության մի մասը կազմված էր քրիստոնեադավան ստրուկներից, ովքեր կոչվում էին «սակալիբա»։ Ստրուկների շարքերը համալրում էին մի քանի [[Սլավոններ|սլավոնական]] ցեղեր, որոնք Իսպանիա էին տեղափոխվել դեռևս վաղ միջնադարում՝ գոթերի հետ միասին։ Նրանց անվանումը՝ սլավոն ({{lang-en|slave}}), ինքնին «ստրուկ» էր նշանակում։ Անդալուսում նրանք հայտնի էին որպես սակալիբա (գերմաներեն Sklave բառից՝ {{lang-ar|سقالبة}})։ Նրանց էին դասվում նաև [[ֆրանկներ]]ը և [[Աֆրիկա]]յից տեղափոխված սևամորթները։ Այլ կերպ ասած՝ այդ խմբում էին ոչ տեղաբնիկ, ոչ էլ իշխող վերնախավի ներկայացուցիչ նորաբնակները։ Անդալուսի արաբական վերնախավը աշխույժ շփման մեջ էր [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] և [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] արքունիքի հետ։ Հերթական տայֆայի անկումից հետո տեղի էր ունենում նրա իսլամադավան բնակչության արտագաղթ։ Բնակություն հաստատելու համար այնտեղ էին գալիս քրիստոնյաներ։ Բացի այդ, տեղական մոսարաբական բարբառը միացվում էր կաստիլերենին և այդպիսով հիմք հանդիսանում ժամանակակից [[իսպաներեն]]ի համար։ == Առաջին փուլ == Կորդովայի խալիֆայության անկումից հետո (1031) անկախություն ստացան 33 տայֆաներ։ Հզորությամբ ու զարգացվածությամբ առավել աչքի ընկան առաջին փուլի (11-րդ դար) տայֆաները, որոնցից հայտնի էին [[Սարագոսայի տայֆա|Սարագոսայի]], [[Տոլեդոյի տայֆա|Տոլեդոյի]], [[Բադախոսի տայֆա|Բադախոսի]] ու [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] տայֆաները։ Վերջինս միակն էր, որը կարողացավ միավորել հարևան՝ առավել թույլ տայֆաները։ [[Պատկեր:Reinos de Taifas en 1037.svg|390px|մինի|աջից|«Տայֆա-թագավորությունները» 1037 թվականին]] ''Կենտրոնական Պորտուգալիա'' - ներառում է ժամանակակից [[Պորտուգալիա]]յի կենտրոնը, մայրաքաղաք [[Լիսաբոն]]ի շրջակայքը և [[Իսպանիա]]յի [[Էստրեմադուրա]] նահանգը։ * [[Բադախոսի տայֆա|Բադախոս]] - 1013-1022/1034-1094 (Աֆթասիներ). 1027-1034 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից)։ 1094 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Լիսաբոնի տայֆա|Լիսաբոն]] - 1022-1034 (Բանու Սաբուր). 1034-1093 (Աֆթասիներ) ''Հարավային Պորտուգալիա'' - ներառում է Ալենտեխո և Ալգարվե մարզերը * [[Մերտոլայի տայֆա|Մերտոլա]] - 1033-1044 (Թայֆուրիներ). 1044-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Սալտես և Ուելվայի տայֆա|Սալտես և Ուելվա]] - 1012/1013-1051/1053 (Բաքրի). 1051-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Սանտա Մարիա դո Ալգարվեի տայֆա|Սանտա Մարիա դո Ալգարվե]] - 1018-1051 (Հարունի). 1051-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Սիլվեսի տայֆա|Սիլվես]] - 1027-1063 (Մուզայմի). 1063-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) ''Կենտրոնական Իսպանիա'' - ներառում է Մադրիդի շրջակայքը և [[Գվադալախարա]]յի ու [[Տոլեդո]]յի տարածքը * [[Տոլեդոյի տայֆա|Տոլեդո]] - 1010/1031-1085 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) ''Հարավային Իսպանիա'' - ներառում է [[Անդալուզիա]] նահանգը * [[Ալխեսիրասի տայֆա|Ալխեսիրաս]] - 1035-1058 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Արկոսի տայֆա|Արկոս]] - 1011-1068 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Կարմոնայի տայֆա|Կարմոնա]] - 1013-1091 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Սեուտայի տայֆա|Սեուտա]] - 1061-1084 (նվաճվել է [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի]] կողմից) * [[Կորդովայի հանրապետություն|Կորդովա]] - 1031-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադա]] - 1013-1090 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Մալագայի տայֆա|Մալագա]] - 1026-1057/1058 (նվաճվել է [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի]] կողմից). 1073-1090 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Մորոնի տայֆա|Մորոն]] - 1013-1066 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Նիեբլայի տայֆա|Նիեբլա]] - 1023/1024-1091 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Ռոնդայի տայֆա|Ռոնդա]] - 1039/1040-1065 (նվաճվել է [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյայի]] կողմից) * [[Սևիլյայի տայֆա|Սևիլյա]] - 1023-1091 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) [[Պատկեր:Reinos de Taifas 1080.png|390px|մինի|աջից|«Տայֆա-թագավորությունները» 1080 թվականին]] ''Արագոն և Կատալոնիա'' - ներառում է [[Տերեուլ]]ի, [[Սարագոսա]]յի և [[Տառագոնա]]յի տարածքը * [[Ալբառասինի տայֆա|Ալբառասին]] - 1011-1104 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Ալպուենտեի տայֆա|Ալպուենտե]] - 1009-1106 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Ռուեդայի տայֆա|Ռուեդա]] - 1118-30 (նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) * [[Տորտոսայի տայֆա|Տորտոսա]] - 1039-1060 (նվաճվել է [[Սարագոսայի տայֆա|Սարագոսայի]] կողմից). 1081/1082-1092 (նվաճվել է [[Դենիայի տայֆա|Դենիայի]] կողմից) * [[Սարագոսայի տայֆա|Սարագոսա]] - 1018-1046 (Բանու Թուջիբ, ապա՝ բանու Հիդ). 1046-1110 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից. 1118 թվականին նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) ''Արևելյան Իսպանիա'' - ներառում է [[Վալենսիա (ինքնավար համայնք)|Վալենսիայի]], [[Մուրսիա (շրջան)|Մուրսիայի]] և [[Բալեարյան կղզիներ]]ի տարածքը * [[Ալմերիայի տայֆա|Ալմերիա]] - 1011-1091 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Դենիայի տայֆա|Դենիա]] - 1010/1012-1076 (նվաճվել է [[Սարագոսայի տայֆա|Սարագոսայի]] կողմից) * [[Խերիկայի տայֆա|Խերիկա]] - 11-րդ դար (նվաճվել է [[Տոլեդոյի տայֆա|Տոլեդոյի]] կողմից) * [[Լորկայի տայֆա|Լորկա]] - 1051-1091 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Մախորկայի տայֆա|Մախորկա]] - 1018-1203 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Մոլինայի տայֆա|Մոլինա]] - ?-1100 (նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) * [[Մուրսիայի տայֆա|Մուրսիա]] - 1011/1012-1065 (նվաճվել է [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիայի]] կողմից) * [[Մուրվիեդրո և Սագունտոյի տայֆա|Մուրվիեդրո և Սագունտո]] - 1086-1092 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Սեգորբեի տայֆա|Սեգորբե]] - 1065-1075 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիա]] - 1010/1011-1094 (իրավաբանորեն՝ Կաստիլիայի վասալ, բայց ղեկավարվում էր Բանու Հուդ տոհմի կողմից) == Երկրորդ փուլ == [[Պատկեր:506-Castile 1210 (hy).png|390px|մինի|աջից|«Տայֆա-թագավորությունները» 1210 թվականին]] * [[Ալմերիայի տայֆա|Ալմերիա]] - 1145-1147 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]], ապա՝ [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Արկոսի տայֆա|Արկոս]] - 1143 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Բադախոսի տայֆա|Բադախոս]] - 1145-1150 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Բեխայի և Էվորայի տայֆա|Բեխայի և Էվորա]] - 1114-1150 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Կարմոնայի տայֆա|Կարմոնա]] - վայրը և ժամանակաշրջանը հստակ հայտնի չեն * [[Կոնստանտինա և Օռնակուելոսի տայֆա|Կոնստանտինա և Օռնակուելոս]] - վայրը և ժամանակաշրջանը հստակ հայտնի չեն * [[Գրանադայի տայֆա|Գրանադա]] - 1145 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Գուադիքսի և Բազայի տայֆա|Գուադիքսի և Բազա]] - 1145-1151 (նվաճվել է [[Մուրսիայի տայֆա|Մուրսիայի]] կողմից) * [[Խաենի տայֆա|Խաեն]] - 1145-1159 (Մուրսիա); 1168 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Խերեսի տայֆա|Խերես]] - 1145 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Մալագայի տայֆա|Մալագա]] - 1145-1153 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Մերտոլայի տայֆա|Մերտոլա]] - 1144-1145 (նվաճվել է [[Բադախոսի տայֆա|Բադախոսի]] կողմից) * [[Մուրսիայի տայֆա|Մուրսիա]] - 1145 (նվաճվել է [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիայի]] կողմից); 1147-1172 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Նիեբլայի տայֆա|Նիեբլա]] - 1145-1150? (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Պուրչենայի տայֆա|Պուրչենա]] - վայրը և ժամանակաշրջանը հստակ հայտնի չեն * [[Ռոնդայի տայֆա|Ռոնդա]] - 1145 (նվաճվել է [[Ալ-Մորավիների պետություն|Ալ-Մորավիների]] կողմից) * [[Սանտարեմի տայֆա|Սանտարեմ]] - ?-1147 (նվաճվել է [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի]] կողմից) * [[Սեգուրայի տայֆա|Սեգուրա]] - 1147-? վայրը հստակ հայտնի չէ * [[Սիլվեսի տայֆա|Սիլվես]] - 1144-1155 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Տավիրայի տայֆա|Տավիրա]] - վայրը և ժամանակաշրջանը հստակ հայտնի չեն * [[Տեխադայի տայֆա|Տեխադա]] - 1145-1150 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիա]] - 1145-1172 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) == Երրորդ փուլ == [[Պատկեր:Reino de Granada.svg|390px|մինի|աջից|Գրանադայի ամիրայության տարածքը]] * [[Արխոնայի տայֆա|Արխոնա]] - 1232-1244 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Բաեսայի տայֆա|Բաեսա]] - 1224-1226 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Սեուտայի տայֆա|Սեուտա]] - 1233-1236 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից), 1249-1305 (նվաճվել է [[Մարինինիների պետություն|Մարինինիների]] կողմից) * [[Դենիայի տայֆա|Դենիա]] - 1224-1227 (նվաճվել է [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների]] կողմից) * [[Լորկայի տայֆա|Լորկա]] - 1240-1265 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Մենորկայի տայֆա|Մենորկա]] - 1228-1287 (նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) * [[Մուրսիայի տայֆա|Մուրսիա]] - 1228-1266 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Նիեբլայի տայֆա|Նիեբլա]] - 1234-1262 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Օրիուելայի տայֆա|Օրիուելա]] - 1239/1240-1249/1250 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Վալենսիայի տայֆա|Վալենսիա]] - 1228/1229-1238 (նվաճվել է [[Արագոնի թագավորություն|Արագոնի]] կողմից) Երբեմն տայֆաների շարքին են դասվում նաև՝ * [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադա]] - 1237-1492 (նվաճվել է [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի]] կողմից) * [[Լաս Ալպուխառաս]] - 1568-1571 (նվաճվել է [[Իսպանիայի թագավորություն|Իսպանիայի]] կողմից) == Նշումներ == {{Ծանցանկ|group=ն}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * Айдын Ариф оглы Али-заде. Хроника мусульманских государств I-VII вв. Хиджры. — 2-е, испр. и доп. — М.։ Умма, 2004. — 445 с. — 5000 экз. — ISBN 5-94824-111-4. * Альтамира-и-Кревеа Р. История Испании. Т. I. Сокр. перевод с исп. Е. А. Вадковской и О. М. Гармсен. Под ред. С. Д. Сказкина и Я. М. Света. Предисл. Я. М. Света. М., изд. Иностранной литературы, 1951. * Крачковский И. Ю. Арабская культура в Испании. М.-Л., АН СССР, 1937. * Куделин А. Б. Классическая арабо-испанская поэзия (конец X — середина XII веков). М., «Наука», 1973. * Ланда Р. Г. В стране аль-Андалус через тысячу лет. М., «Наука», изд. фирма «Восточная литература», 1993. * Леви-Провансаль Э. Арабская культура в Испании. Общий обзор Пер. с фр. Предисл. Н. А. Иванова. М., «Наука», 1967. * Рыжов К. Все монархи мира. Мусульманский Восток VII-XV вв. — М.։ Вече, 2004. — 544 с. — 3000 экз. — ISBN 5-94538-301-5. * Уотт У.М., Какиа П. Мусульманская Испания — М.։ Наука, 1976. — 199 с == Արտաքին հղումներ == {{վիքիպահեստ|Category:Taifa kingdoms}} * {{Cite web |date=2016 թ․ մայիսի 1 |title=Muslim Spain (711-1492) |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/history/spain_1.shtml |publisher=BBC |language={{en}}}} * {{գիրք|հեղինակ = Корсунский А |մաս = |վերնագիր = История Испании IX-XIII веков |բնօրինակ = |հղում = http://www.e-reading.club/book.php?book=100746|հրատարակություն = |պատասխանատու խմբագիր = |վայր = [[Մոսկվա]] |հրատարակչություն = Высш. школа|թվական = 1976|հատոր = |էջերի թիվ = 239 |մեջբերվող էջեր = |սերիա = |isbn = |տպաքանակ = }} * [http://www.hraicjk.org/russian/ispanrus.html Ислам в Испании и мусульманская наука] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160822003331/http://hraicjk.org/russian/ispanrus.html |date=2016-08-22 }} * [http://www.islamreligion.com/ru/articles/522/ Мусульманская Испания] {{Արտաքին հղումներ}} {{Ռեկոնկիստա}} [[Կատեգորիա:Եվրոպայի նախկին միապետություններ]] [[Կատեգորիա:Տայֆաներ]] gtyk2bwzgbr5h8vg1bvavc6lfoneb71 0 702839 10357140 9348066 2025-06-18T07:18:00Z A.arpi.a 23940 10357140 wikitext text/x-wiki {{Բնակավայր}} '''Կլամանսան''' ({{lang-fr|Clamensane}}, {{lang-oc|Clamençana}}), համայնք [[Ֆրանսիա]]յի [[Պրովանս-Ալպեր-Լազուր ափ]] մարզի [[Վերին Պրովանսի Ալպեր]] գավառում։ Մտնում է [[Լա Մոտ դյու Կեր (կանտոն)|Լա Մոտ դյու Կեր]] կանտոնի կազմի մեջ։ Համայնքի շրջանը՝ [[Ֆորկալկե (շրջան)|Ֆորկալկե]]։ Համայնքի INSEE կոդ՝ 04057։ == Բնակչություն == Համայնքի բնակչությունը [[2008]] թվականին կազմում էր 160 մարդ։ {{Բնակչություն| |1962=128 |1968=125 |1975=106 |1982=110 |1990=115 |1999=131 |2008=160 | source = [http://www.insee.fr/fr/themes/tableau_local.asp?ref_id=POP&millesime=2010&nivgeo=COM&codgeo=04057 INSEE] }} == Կլիմա == {{Եղանակի աղյուսակ | վայր = քաղաք | աղբյուր = [http://meteo.msn.com/monthly_averages.aspx?wealocations=wc:8528005&q=Tallard%2c+Hautes-Alpes+forecast:averagesm Relevé météo de Tallard] | հունվ_միջ = 1.5 | հունվ_միջ_տեղ = 33 | փետ_միջ = 3 | փետ_միջ_տեղ = 29.4 | մարտ_միջ = 6.5 | մարտ_միջ_տեղ = 28.9 | ապր_միջ = 9 | ապր_միջ_տեղ = 43.4 | մայ_միջ = 13 | մայ_միջ_տեղ = 38.7 | հուն_միջ = 17 | հուն_միջ_տեղ = 40.9 | հուլ_միջ = 20 | հուլ_միջ_տեղ = 33.3 | օգոս_միջ = 20 | օգոս_միջ_տեղ = 36.7 | սեպ_միջ = 16 | սեպ_միջ_տեղ = 46.2 | հոկ_միջ = 11.5 | հոկ_միջ_տեղ = 63.7 | նոյ_միջ = 5.5 | նոյ_միջ_տեղ = 48.8 | դեկ_միջ = 3 | դեկ_միջ_տեղ = 34 | տարի_միջ = 10.5 | տարի_միջ_տեղ = 477 | հունվ_միջ_նվազ = -3 | հունվ_միջ_առավ = 6 | փետ_միջ_նվազ = -2 | փետ_միջ_առավ = 8 | մարտ_միջ_նվազ = 1 | մարտ_միջ_առավ = 12 | ապր_միջ_նվազ = 3 | ապր_միջ_առավ = 15 | մայ_միջ_նվազ = 7 | մայ_միջ_առավ = 19 | հուն_միջ_նվազ = 10 | հուն_միջ_առավ = 24 | հուլ_միջ_նվազ = 13 | հուլ_միջ_առավ = 27 | օգոս_միջ_նվազ = 13 | օգոս_միջ_առավ = 27 | սեպ_միջ_նվազ = 10 | սեպ_միջ_առավ = 22 | հոկ_միջ_նվազ = 6 | հոկ_միջ_առավ = 17 | նոյ_միջ_նվազ = 1 | նոյ_միջ_առավ = 10 | դեկ_միջ_նվազ = -1 | դեկ_միջ_առավ = 7 | տարի_միջ_նվազ = 4.8 | տարի_միջ_առավ = 16.2 }} == Տնտեսություն == [[2007]] թվականի տվյալներով 91 աշխատունակ տարիքի մարդկանցից (15-64 տարեկան) 60-ը տնտեսապես ակտիվ էին, 31-ը անգործ (ակտիվության ցուցանիշը 65,9 %, [[1999]] թվականին եղել է՝ 71,6 %)։ 60 աշխատունակ բնակիչներից 55-ը աշխատում էին (29 տղամարդ և 26 կին), անաշխատանք էին 5-ը (3 տղամարդ և 2 կին)։ 31 անգործ մարդկանցից 7-ը աշակերտներ կամ ուսանողներ են, 7-ը թոշակառու, 17-ը չէին աշխատում այլ պատճառներով<ref>{{cite web|url=http://www.recensement.insee.fr/chiffresCles.action?zoneSearchField=&codeZone=04057-COM&idTheme=2|title=Emploi et population active 1999 et 2007|publisher=INSEE|lang=fr|accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 15|archiveurl=https://www.webcitation.org/6B7PZE8X6?url=http://www.recensement.insee.fr/chiffresCles.action?zoneSearchField=|archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 2|url-status=live}}</ref>. == Տեսարժան վայրեր == * Սև կամուրջ * Հին գյուղատեղիի ավերակներ * Նոտր Դամ եկեղեցի ([[1830]]—[[1831]] թվականներ) * Սենտ Աման ժամատուն == Տես նաև == * [[Ֆրանսիայի շրջանների ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/methodes/nomenclatures/cog/fichecommunale.asp?codedep=04&codecom=057|title=Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ՝ Կլամանսան|lang=fr|accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 15|archiveurl=https://www.webcitation.org/6B7PaB5xm?url=http://www.insee.fr/fr/methodes/nomenclatures/cog/fichecommunale.asp?codedep=04|archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 2|url-status=live}} * {{cite web|url=http://cassini.ehess.fr/cassini/fr/html/fiche.php?select_resultat=9591|title=Կլամանսան|publisher=cassini.ehess.fr|lang=fr|accessdate=2013 թ․ հունվարի 11|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Drlq95xL?url=http://cassini.ehess.fr/cassini/fr/html/fiche.php?select_resultat=9591|archivedate=2013 թ․ հունվարի 22|url-status=live}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Վերին Ալպերի Պրովանսի գավառ}} [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի համայնքներ]] p5woj1eai33c1wrhoq1ql4db6ql143i 0 711527 10357007 10356195 2025-06-18T00:10:05Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357007 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ |Ճակատամարտի անվանում = Ֆուտբոլային պատերազմ |հակամարտություն=({{lang-es|Guerra del Fútbol}})<br />«100-ժամյա պատերազմ»<br />({{lang-es|la Guerra de las Cien Horas}}) |պատկեր=[[պատկեր:Honduras-CIA WFB Map.png|250px]] |Վերնագիր =Հոնդուրասի քարտեզ |թվական = [[հուլիսի 14|14]] - [[հուլիսի 20|20 հուլիսի]], [[1969]] թվական |վայր=[[Սալվադոր]]-[[հոնդուրաս]]յան սահման |արդյունք=կնքվել է կրակի դադարեցման համաձայնագիր |հակառակորդ1={{դրոշավորում|Սալվադոր}} |հակառակորդ2={{դրոշավորում|Հոնդուրաս}} |հրամանատար1=նախագահ<br />[[Ֆիդել Սանչես Էռնանդես]] |հրամանատար2=նախագահ<br />[[Օսվալդո Լոպես Արելյանո]] |ուժեր1=2500 զինվոր<br/>հրետանի<ref name=autogenerated9 /><br />մինչև 10 տանկ ՄԶԱ1<ref name="David Spencer 1995. p.2-8">David Spencer. Armored Fighting Vehicles of El Salvador. Museum Ordnance Special Number 7. 1995. p.2-8</ref><br />12 «[[Rayo]]» զրահամեքենա<ref name="David Spencer 1995. p.2-8"/><br />30 ինքնաթիռ<br />4 պարեկային մոտորանավակ |ուժեր2=8000 զինվոր<br/>հրետանի<ref name=autogenerated9 /><br />32 ինքնաթիռ (այդ թվում՝ 25 մարտական)<ref name=autogenerated9 /><br />1 պաշտպանական նավ<br />3 պարեկային մոտորանավակ |կորուստներ1=700 զոհ (ներառյալ քաղաքացիական անձինք)<br/>4 ինքնաթիռ<ref name=autogenerated9 /> |կորուստներ2=մոտ 1200 զոհ (ներառյալ քաղաքացիական անձինք) |ընդհանուր կորուստներ=<center>~2000 զոհ<ref name="acig">{{Cite web |title=El Salvador vs Honduras, 1969: The 100-Hour War<!-- Заголовок добавлен ботом --> |url=http://www.acig.org/artman/publish/article_156.shtml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606230450/http://www.acig.org/artman/publish/article_156.shtml |archive-date=2011 թ․ հունիսի 6 |access-date=2016 թ․ հուլիսի 13}}</ref><br/>մինչև 5 000 զոհ (ներառյալ քաղաքացիական անձինք)<ref>Людские потери в конфликтах, кризисах, войнах в 1945 - 1994 годах // "Зарубежное военное обозрение", № 9 (642), 2000. стр.15-18</ref></center>}} '''Ֆուտբոլային պատերազմ''' ({{Lang-en|Football War}}, {{Lang-es|Guerra del Fútbol}}), արագ ռազմական հակամարտություն [[Սալվադոր]]ի և [[Հոնդուրաս]]ի միջև, որը տևեց վեց օր ([[1969|1969 թվականի]] [[հուլիսի 14]]-[[Հուլիսի 20|20]])։ Ըստ միջազգային լրատվամիջոցների՝ պատերազմի անմիջական առիթ հանդիսացավ Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության ընտրական փուլի փլեյ-օֆֆի խաղերում Հոնդուրասի թիմի կրած պարտությունը Սալվադորի թիմից, ինչով էլ բացատրվում է տվյալ հակամարտության անվանումը։ Չնայած արագընթացությանը՝ հակամարտությունը թանկ գին ունեցավ երկու կողմերի համար. ընդհանուր կորուստները կազմեցին մի քանի հազար մարդ։ Պատերազմը վերջ տվեց Կենտրոնաամերիկյան ընդհանուր շուկայի տարածաշրջանային ինտեգրացիոն նախագծին։ Երկրների միջև հաշտության պայմանագիրը ստորագրվեց պատերազմի ավարտից 10 տարի հետո միայն։ == Նախապատմություն և պատճառներ == Պատերազմի պատճառներից մեկն էլ երկու երկրների միջև ընդհանուր սահմանի որոշ հատվածների ճիշտ տեղագրության վերաբերյալ վաղեմի վեճն էր, որ սկիզբ էր առել [[19-րդ դար]]ում<ref name="autogenerated10">Э.Л. Нитобург. "Футбольная война" // "Вопросы истории", № 7, 1978. стр.214-220</ref>։ Բացի այդ, Հոնդուրասի կառավարությունն ու գործարար շրջանակները զայրացած էին այն էական առևտրային առավելությունների պատճառով, որոնք 1960-ական թվականների սկզբներին Կենտրոնաամերիկյան ընդհանուր շուկայի կազմակերպության կանոններով տրամադրվեցին ավելի զարգացած սալվադորյան տնտեսությանը<ref name="autogenerated10"/>։ * 1969 թվականին Հոնդուրասի պարտքը Սալվադորին կազմել է ԿԱԸՇԿ բոլոր երկրներին Հոնդուրասի պարտքի գումարի կեսը. պատերազմի վերսկսումը թույլ էր տալիս Հոնդուրասի կառավարությանը ոչ միայն վերացնել պարտքի հարցը, այլև ամրապնդել երկրի տնտեսական վիճակը սալվադորցիների գույքի հաշվին<ref name="autogenerated10"/>։ Եվս մի խումբ խնդիրներ կապված էին Հոնդուրասի տարածքում սալվադորյան վերաբնակիչների հետ։ * Սալվադորը տարածքով ամենափոքրը և ամենախիտ բնակեցվածն էր բոլոր կենտրոնաամերկյան պետություններից, ուներ ավելի զարգացած տնտեսություն, բայց մշակման համար պիտանի հողերի պակաս ուներ։ Սալվադորում հողերի մեծ մասը վերահսկվում էր խոշոր հողատերերի կողմից, ինչը հանգեցրել էր «հողի սովի» և անհող գյուղացիների արտագաղթի հարևան Հոնդուրաս<ref name="autogenerated10" />։ * Հոնդուրասը տարածքով ավելի մեծ էր հարևանից, այդքան խիտ բնակեցված չէր և ավելի թույլ էր զարգացած տնտեսապես, սակայն գյուղատնտեսական նշանակության հողերի ավելի քան 200 հազար հեկտարը (18 %) համարվում էր ԱՄՆ ընկերությունների սեփականություն, որ մեծացնում էր երկրում «հողային սովը»<ref name="autogenerated10" />։ Սալվադորցիների վերաբնակեցումը Հոնդուրասում ազատ հողերի և ապրուստի որոնման նպատակով սկսվել է 1930-ականներին։ Ներգաղթյալների մեծամասնությունը գալիս էին երկիր անօրինական, նրանք զբաղեցնում էին չօգտագործվող հողերը և սկսում էին դրանք մշակել. այսպիսով ծագել են անօրինական ամբողջական բնակավայրեր<ref name=autogenerated10 />։ [[1961]] թվականի ամռանը Հոնդուրասի տարածքում՝ Հասիենդա դել Դոլորես բնակավայրի շրջանում, տեղի է ունեցել սալվադորցիների խմբի բախումը Հոնդուրասի քաղաքացիական գվարդիայի պարեկախմբի հետ, որի ընթացքում սպանվեց Սալվադորի քաղաքացի Ալբերտո Չավեսը (''Alberto Chávez'')։ Այս միջադեպը հանգեցրեց երկու երկրների միջև հարաբերությունների վատթարացմանը։ 1961 թվականի [[հունիսի 19]]-ին Սալվադորի կառավարությունը պաշտոնապես պահանջեց Հոնդուրասի կառավարությունից հետաքննություն անցկացնել՝ սալվադորցու մահվան հանգամանքները պարզելու համար<ref name=autogenerated8>[http://www.elheraldo.hn/Publicaciones/Revistas/Siempre/Crimenes86/Se-cumplen-44-anos-de-la-guerra-del-futbol La guerra de 1969, 100 horas de tensiones] // «El Heraldo» от 13 июля 2013</ref>։ 1962 թվականի սեպտեմբերին Հոնդուրասի կառավարությունը հողային բարեփոխումների մասին օրենք ընդունեց<ref>{{Cite web |title=Ley de Reforma Agraria de 1962 (Global Legal Information Network) |url=http://www.glin.gov/view.action?glinID=155709 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110822114528/http://www.glin.gov/view.action?glinID=155709 |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 22 |accessdate=2016 թ․ հուլիսի 14}}</ref>, որով սկսվեց ապօրինի ներգաղթյալների կողմից անօրինական զբաղեցրած հողերի վերաբաշխում՝ հօգուտ Հոնդուրասի քաղաքացիների{{Ն|Ընդ որում սալվադորցիների՝ քաղաքացիություն ստանալու խնդրանքները մնացին առանց քննության։}}: Այն բանից հետո, երբ Հոնդուրասի իշխանություններն սկսեցին վտարել սալվադորցիներին երկրի տարածքից, Սալվադորի և Հոնդուրասի միջև հարաբերությունները լարվեցին<ref name="autogenerated8" />։ 1969 թվականին Հոնդուրասի տարածքում ապրում էին մոտ 200 հազար սալվադորցիներ և «գուանկոներ»{{Ն|Սալվադորի քաղաքացիներ, որոնցից շատերը Հոնդուրասի տարածքում էին ապրում երկար ժամանակ։}}, ընդ որում, նրանցից 50 հազարից էլ քիչ մարդ էին Հոնդուրասի քաղաքացիներ կամ ունեին Հոնդուրասի տարածքում իրենց կարգավիճակն օրինականացնող փաստաթղթեր<ref name="autogenerated10" />։ Երկու երկրներն էլ զգում էին զգալի տնտեսական դժվարություններ, երկուսն էլ ղեկավարվում էին զինվորականների կողմից, երկու կառավարություններն էլ ձգտում էին շեղել բնակչության ուշադրությունը հրատապ ներքաղաքական և տնտեսական խնդիրներից։ 1960-ականների ընթացքում Կենտրոնաամերիկյան ընդհանուր շուկայի կանոններն առավելություն էին տալիս տարածաշրջանի առավել զարգացած երկրներին՝ Սալվադորին և [[Գվատեմալա]]յին։ Հոնդուրասում սալվադորցիներին պատկանող մասնավոր կազմակերպությունների բուռն աճը (որոնց զգալի մասը կոշկեղենի խանութներ էին) Հոնդուրասի շարքային քաղաքացիների աչքում իրենց երկրի տնտեսական հետամնացության վառ ապացույցն էր։ Այսպիսով, սալվադորյան ինքնակամ վերաբնակիչների խնդիրը չնայած տնտեսական առումով ոչ այնքան նշանակալի, բայց հոնդուրասցի ազգայնականների ցավոտ տեղն էր, որոնք կարծում էին, որ տնտեսական գերակայությանը կհետևի տարածքային զավթումը, իսկ հոնդուրասցիներն իրենց երկրում օտար կդառնան։ == Հակամարտության սրում == Երկկողմ հարաբերություններում լարվածությունն աստիճանաբար ուժգնանում էր հակամարտությանը նախորդող երկու տարիների ընթացքում։ Հոնդուրասի նախագահ [[Օսվալդո Լոպես Արելյանո]]յի (1963-1971) վարչակարգը կրում էր զգալի տնտեսական ու քաղաքական դժվարություններ և որոշեց օգտագործել սալվադորյան վերաբնակիչներին՝ որպես հարմար [[քավության նոխազ]]։ 1969 թվականի հունվարին կառավարությունը հրաժարվեց երկարաձգել 1967 թվականին Սալվադորի հետ կնքված ներգաղթի մասին երկկողմ պայմանագիրը։ Ապրիլին կառավարությունը հայտարարեց իր մտադրության մասին ունեզրկելու և երկրից աքսորելու նրանց, ովքեր հող էին ձեռք բերել ագրարային բարեփոխման արդյունքում, բայց չէին ներկայացրել օրենքով պահանջված այն ապացույցները, որ գնորդը ի ծնե հանդիսանում է Հոնդուրասի քաղաքացի։ Զանգվածային լրատվության միջոցներում ծավալվեց քարոզչություն, որը երկրում գործազրկության աճի և աշխատավարձերի իջեցման պատճառ էր ներկայացնում Սալվադորից գաղթած աշխատողների ներհոսքը։ Մայիսի վերջին Հոնդուրասից գերբնակեցված Սալվադոր ձգվեց ունեզրկված գաղթականների հոսքը։ Փախստականների լուսանկարներն ու նրանց պատմությունները հեղեղեցին սալվադորյան թերթերի էջերն ու հեռուստաէկրանները։ Սկսեցի շշուկներ պտտվել ներգաղթյալների աքսորի ժամանակ հոնդուրասյան պաշտոնատար զինվորականների կողմից բռնություններ կիրառելու վերաբերյալ։ Երկու երկրների միջև լարվածությունը մոտենում էր կրիտիկական կետին։ Սալվադորի պետական ծառայությունները չկարողացան գլուխ հանել հողերից տեղահանված փախստականների հետ. հասարակության մեջ աճում էր դժգոհությունը, որն սպառնում էր վերաճել սոցիալական պայթյունի։ Կառավարության հանդեպ վստահությունն ընկնում էր. Հոնդուրասի հետ հակամարտության հաջողությունը կարող էր վերադարձնել բնակչության աջակցությունը։ Չնայած պատերազմը հավանաբար կհանգեցներ Կենտրոնաամերիկյան շուկայի անկման, սալվադորյան կառավարությունը պատրաստ էր գնալ դրան։ Նրա գնահատականներով՝ կազմակերպությունն արդեն մոտ էր անկման առևտրային արտոնությունների պատճառով. պատերազմը միայն կարագացներ անխուսափելին։ == Պատերազմի նախօրե == [[պատկեր:Mensaje_FSH.JPG|մինի|288x288փքս|Սալվադորի նախագահի՝ 1969 թվականի հուլիսի 18-ի ուղերձի տեքստը]] Բաց ռազմական գործողությունները հրահրած և պատերազմին անվանում տված միջադեպը տեղի ունեցավ Սան Սալվադորում 1969 թվականի հունիսին։ Մեկ ամսվա ընթացքում երկու երկրների ֆուտբոլի հավաքականները պետք է անցկացնեին [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1970 (ընտրական փուլ)|երկու խաղ]] [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1970|1970 թվականի Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության]] եզրափակիչ փուլ անցնելու համար{{Ն|Այն դեպքում, եթե յուրաքանչյուր հավաքական հաղթեր մեկ խաղում, նշանակվում էր երրորդը։}}: Անկարգություններն սկսվեցին նաև Տեգուսիգալպայում անցկացված առաջին խաղի ժամանակ և շարունակվեցին դրանցի հետո{{Ն|Մի կին ինքնասպան եղավ՝ հայտարարելով, որ չի կարող տանել իր երկրի պարտությունը։}}, իսկ Սան Սալվադորում տեղի ունեցած երկրորդ խաղի ժամանակ դրանք հասան սպառնացող չափերի։ Սալվադորում ծեծի ենթարկվեցին հոնդուրասյան ֆուտբոլիստներն ու երկրպագուները, այրվեցին Հոնդուրասի դրոշները. Հոնդուրասում սալվադորցիների՝ ներառյալ երկու փոխհյուպատոսների հանդեպ պատասխան բռնության ալիք սկսվեց։ Անհայտ քանակության սալվադորցիներ զոհվեցին և վիրավորվեցին հարձակումների արդյունքում, տասնյակ հազարավորներ փախան երկրից։ 1969 հունիսի 15-ին Հոնդուրասի կառավարությունը դիմեց [[Մարդու իրավունքների միջամերիկյան հանձնախումբ|Մարդու իրավունքների միջամերիկյան հանձնախմբին]]՝ պահանջելով քննել Սալվադորի տարածքում Հոնդուրասի քաղաքացիների վրա հարձակումների հարցը։ Ի պատասխան՝ Սալվադորը պահանջեց քննել Հոնդուրասի տարածքում Սալվադորի քաղաքացիների վրա հարձակումների հարցը։ Հույզերը բորբոքվեցին մինչև վերջ, երկու երկների մամուլում իսկական հիստերիա բարձրացավ։ 1969 թվականի [[հունիսի 24]]-ին Սալվադորը սկսեց զինված ուժերի համալրումը։ 1969 թվականի [[հունիսի 26]]-ին Սալվադորը հայտարարեց Հոնդուրասի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների դադարեցման մասին<ref>Thomas P. Anderson. The War of the Dispossessed: Honduras and El Salvador 1969. Lincoln: University of Nebraska Press, 1981. стр.105</ref>։ 1969 թվականի [[հունիսի 27]]-ին՝ երրորդ խաղում պարտվելուց անմիջապես հետո, Հոնդուրասը խզեց Սալվադորի հետ [[դիվանագիտական հարաբերությունների խզում|դիվանագիտական հարաբերություններ]]։ 1969 թվականի [[հուլիսի 3]]-ին նախ DC-3 տրանսպորտային ինքնաթիռը, իսկ հետո Հոնդուրասի ՌՕՈւ՝ սահման թռչող [[North American T-28 Trojan|T-28]] երկու կործանիչ ինքնաթիռ Սալվադորի տարածքից հրթիռակոծվեցին զենիթային հրետանիով. նույն օրը՝ ավելի ուշ, սալվադորյան թեթև [[Piper PA-28 Cherokee|Piper PA-28 «Cherokee»]] (կողային համար YS-234P) ինքնաթիռը խախտեց Հոնդուրասի օդային սահմանը, խուսափեց հոնդուրասյան երկու T-28-երի հետապնդումից և վերադարձավ Սալվադորի օդային տարածք<ref name=autogenerated9 />։ Ի պատասխան՝ 1969 թվականի հուլիսի 12-ին Հոնդուրասի կառավարությունը մի քանի ռազմական ինքնաթիռներ տեղափոխեց Սալվադորի հետ սահման՝ տեղակայելով դրանք [[Սան Պեդրո Սուլա]] ավիաբազայում{{ref+|Այստեղ տեղակայվեց Հոնդուրասի ՌՕՈւ Հյուսիսային հրամատարությունը՝ ''Comando Norte de la Fuerza Aérea Hondureña'')<ref name=autogenerated9 />:|Ն}}: == Ռազմական գործողություններ == Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ առաջին բախումը սահմանագծում տեղի է ունեցել հուլիսի 11-ին։ Դրանից հետո՝ հուլիսի 12-ին, Հոնդուրասի նախագահը հայտարարեց սահմանին լրացուցիչ բանակային ստորաբաժանումներ մոտեցնելու վերաբերյալ<ref>Nate Jones. [http://nsarchive.wordpress.com/2010/06/25/document-friday-the-football-war/ Document Friday: The Football War] // The National Security Archive от 25 июня 2010</ref>։ 1969 թվականի [[հուլիսի 14]]-ին՝ օրվա երկրորդ կեսին, սալվադորյան զինված ուժերն անցան հարձակման, որին մասնակցում էին հինգ հետևակային գումարտակ և երկու մարտական խմբի բաժանված Ազգային գվարդիայի ինը վաշտեր։ Հարձակումը զարգացավ հիմնական ճանապարհների երկայնքով, որոնք միացնում էին երկու երկրները՝ Գրասիաս-ա-Դիոս և Նուևա-Օկոտեպեկ քաղաքների ուղղությամբ։ Միաժամանակ սալվադորյան ՌՕ ուժերը հարվածներ հասցրին Տեգուսիգալպայի «Տոնկոնտին» օդանավակայանին, սահմանի շրջանում կուտակված հոնդուրասյան զորքերին, ինչպես նաև Ֆոնսեկա ծոցի՝ Հոնդուրասին պատկանող կղզիներին{{ref+|Ընդ որում, սալվադորյան ավիահարձակմանը մասնակցած TF-51D ավիակործանիչը հարկադիր վայրէջք կատարեց Գվատեմալայի տարածքում և ներկալվեց<ref name="autogenerated3">Гол в свои ворота // «Известия», № 166 (16171) от 17 июля 1969. стр.2</ref>։|Ն}}: Հոնդուրասի կառավարությունը հանդես եկավ հաղորդագրությամբ, որ այդ օրը սալվադորյան ՌՕ ուժերի ինքնաթիռները ռմբակոծել են Նուևա-Օկոտեպեկ, Սանտա Ռոսա-դե-Կոպան, Գրասիաս և Չուլոտեկա բնակավայրերը<ref>Дело дошло до военных действий // «Красная звезда», № 164 (13908) от 16 июля 1969. стр.4</ref>։ Ի պատասխան՝ հուլիսի 15-ի գիշերը հոնդուրասյան ինքնաթիռները գրոհեցին Իլոպանգո ավիաբազան՝ վնասելով թռիչքուղին և լուրջ վնաս հասցնելով նավթապահեստարանին։ Դրանից հետո Սալվադորի կառավարությունը երկրի տարածքում 30 օրով [[ռազմական դրություն]] մտցրեց<ref name=autogenerated3 />։ Ցամաքային գործողությունների ընթացքում սալվադորյան զորքերին սկզբում ուղեկցում էր հաջողությունը։ [[Հուլիսի 15]]-ի երեկոյան սալվադորյան բանակը, որ ավելի մեծաթիվ և լավ զինված էր, քան նրան հակադրվող Հոնդուրասի բանակը, առաջացավ 8 կմ և գրավեց երկու բնակավայր<ref name="autogenerated3" />։ Սակայն ավելի ուշ սալվադորյան առաջխաղացումը դադարեցվեց վառելիքի ու զինամթերքի պակասի, ինչպես նաև հոնդուրասյան զինված ուժերի կողմից հակազդեցության մեծացման հետևանքով։ Պատերազմն սկսվելու հաջորդ օրը [[Ամերիկյան պետությունների կազմակերպություն]]ն արտակարգ նիստ հրավիրեց՝ կոչ անելով դադարեցնել կրակը և Հոնդուրասից դուրս բերել սալվադորյան զորքերը։ Հուլիսի 16-ին սահմանամերձ շրջաններում շարունակվեցին սալվադորյան և հոնդուրասյան զորամիավորումների միջև մարտերը, բացի այդ, հոնդուրասյան բանակը հակահարձակման փորձ արեց՝ նպատակ ունենալով գրավել Չալատենանգո քաղաքը։ * Օրվա ընթացքում ռազմական հրամանատարության անմիջական հրամանով Տեգուսիգալպայից օդային ճանապարհով Սանտա Ռոսա դե Կոպան հասցվեց նախագահական գվարդիայի գումարտակը (''Guardia de Honor Battalion''), գործողությանը մասնակցեցին C-47 տիպի 4 տրանսպորտային ինքնաթիռ, ինչպես նաև դրանց ուղեկցող հինգ F4U կործանիչ և մի քանի T-28A գրոհիչ ինքնաթիռ<ref name=autogenerated9 />։ Հուլիսի 17-ին սալվադորյան զորքերը մինչև 70 կմ խորությամբ շարժվեցին Հոնդուրասի տարածքում, այդ ժամանակ էլ շարունակվում էին կատաղի մարտերը դեպարտամենտի մայրաքաղաք [[Նուևա Օկոտեպեկեի]] համար, որը տեղակայված էր սահմանից 8 կմ հեռավորության վրա<ref>Конфликт продолжается // «Известия», № 167 (16172) от 18 июля 1969 стр.2</ref>։ * Այդ նույն օրը Հոնդուրասի կառավարությունը հայտարարություն տարածեց այն մասին, որ օդային մարտում խփվել է Սալվադորի ՌՕՈւ մեկ օդանավ, իսկ Սալվադորի կառավարությունը հայտարարեց, որ խփվել են Հոնդուրասի ՌՕՈւ չորս ինքնաթիռ<ref>Сальвадорско-гондурасский конфликт // «Красная звезда», № 165 (13909) от 17 июля 1969. стр.3</ref>։ ** Մոտավորապես ցերեկվա ժամը 12-ին սալվադորյան հրետանու դիրքերին հարվածելու համար օդ բարձրացած Հոնդուրասի ռազմաօդային ուժերի երեք [[Chance Vought F4U Corsair|F4U-5N]] կործանիչ Էլ Ամատիլյոյում հանդիպեցին սալվադորյան ռազմաօդային ուժերի՝ 9-րդ հետևակային գումարտակի գործողություններին աջակցելու համար օդ բարձրացած երկու [[North American P-51 Mustang|F-51D "Cavalier Mustang" II]] կործանիչների։ Մարտերի ընթացքում խփվեց սալվադորյան F-51D (կողային համար՝ FAS-404)։ Նույն օրը՝ ավելի ուշ, օդային մարտում Հոնդուրասի ռազմաօդային ուժերի երեք F4U-5N կործանիչների կողմից խփվեցին Սալվադորի ռազմաօդային ուժերի երկու [[Chance Vought F4U Corsair|Goodyear FG-1D "Corsair S"]] (FAS-203 և FAS-204) կործանիչներ, իսկ չորրորդ սալվադորյան FG-1D կործանիչը խփվել է գետնից կրակով<ref name="autogenerated9" />։ Հուլիսի 18-ին ԱԵԿ-ը հակամարտության կարգավորման համաձայնության նախագիծ առաջարկեց, ըստ որի ռազմական գործողությունները պետք է դադարեցվեն 1969 թվականի հուլիսի 21-ի 22:00-ն, կողմերի զորքերը սահմանագծից պետք է հեռացվեն 3 մղոն (5 կմ), իսկ ռազմական գործողությունների շրջանի բնակչությանը պետք է տրվեն կյանքի և ունեցվածքի պաշտպանության երաշխիքներ։ Սալվադորն ու Հոնդուրասը հանդես եկան հայտարարությամբ, որ ընդհանուր առմամբ իրենք պատրաստ են ընդունել ԱԵԿ-ի առաջարկը, բայց առաջարկեցին համաձայնագրի տեքստում փոփոխություններ մտցնել, որոնց քննարկումը երկարացրեց բանակցային գործընթացը<ref name=autogenerated4>Вокруг конфликта // «Известия», № 168 (16173) от 19 июля 1969. стр.1</ref>։ 1969 թվականի [[հուլիսի 18]]-ին կողմերը համաձայնեցին դադարեցնել կրակը, որը շարունակվում էր վեց ժամերի ընթացքում, իսկ հետո ռազմական գործողությունները վերսկսվեցին<ref name=autogenerated4 />. սալվադորյան հրետանին Ամատիլյոյի շրջանում կրակ բացեց հոնդուրասյան զորքերի ուղղությամբ, իսկ հոնդուրասյան ինն ինքնաթիռներ սկսեցին ռմբակոծել սալվադորյան զորքերի դիրքերը<ref>Конфликт продолжается // «Красная звезда» № 166 (13910) от 19 июля 1969. стр.5</ref>։ * Այդ օրը Հոնդուրասի ՌՕՈւ ինքնաթիռները մի քանի անգամ ռմբակոծեցին սալվադորյան զորքերի դիրքերը [[նապալմ]]ով ավիառումբերով<ref name=autogenerated9 />։ Նախնական հաշվարկներով՝ 1969 թվականի հուլիսի 14-18-ը՝ հակամարտության առաջին հինգ օրերին, զոհվեցին Հոնդուրասի մոտ երեք հազար քաղաքացի և Սալվադորի մոտ հազար քաղաքացի<ref name=autogenerated2 />։ 1969 թվականի [[հուլիսի 19]]-ին սալվադորյան զորքերը գրավեցին [[Նուևա Օկոտեպեկե]] քաղաքը և սալվադորյան դրոշը բարձրացրին քաղաքի կենտրոնական հրապարակում։ Նույն օրը Սալվադորի նախագահ գեներալ Սանչես Էռնանդեսը հայտարարեց, որ զորքերը չեն հեռանա գրավյալ տարածքից, քանի դեռ Հոնդուրասի կառավարությունն անվտանգության երաշխիքներ չի տվել Հոնդուրասի տարածքում բնակվող 280 000 սալվադորցիների համար<ref name=autogenerated2>Корни конфликта // «Известия», № 169 (16174) от 20 июля 1969 стр.2</ref>։ Քաղաք մտցվեցին սալվադորյան բանակի երեք [[Ստյուարտ (տանլ)|M3A1 «Ստյուարտ»]] տանկեր, որոնք տեղակայվեցին հոնդուրասյան բանակի դիրքերին մոտ<ref>Julio A. Montes. [http://sadefensejournal.com/wp/?p=2180 Salvadoran Armed Forces Research & Development Center] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131109023724/http://sadefensejournal.com/wp/?p=2180 |date=2013-11-09 }} // «Small Arms Defence Journal», 6 ноября 2013</ref>։ Նույն օրը հոնդուրասյան բանակի ստորաբաժանումը Պոյի տարածքում հետ մղեց սալվադորյան բանակի հարձակումը։ Բացի այդ, ինչպես հայտեց Հոնդուրասի կառավարությունը, Հոնդուրասի ՌՕՈւ ինքնաթիռները ռումբեր նետեցին 40 զինվորական բեռնատարներից բաղկացած ավտոշարասյան վրա։ Գրինվիչի ժամանակով ժամը չորսին հաշտությունն ուժի մեջ մտավ<ref>Неустойчивое перемирие // «Красная звезда», № 167 (13911) от 20 июля 1969. стр.4</ref>։ [[Հուլիսի 20]]-ին ռազմական գործողություններն ամբողջությամբ դադարեցին։ 1969 թվականի հուլիսի 23-ի դրությամբ սալվադորյան զորքերը շարունակում էին Հոնդուրասի հարավարևմտյան չորս դեպարտամենտների տարածքում պահել մոտավորապես 400 կմ² տարածք և 10 բնակավայր<ref name=autogenerated5>Хуан Кобо. «Малая война» в Латинской Америке // «Новое время», № 31 (1261) от 1 августа 1969. стр.14-15</ref>, և կառավարությունը ոչ մի նախապատրաստություն չէր ձեռնարկում դրանք հետ քաշելու համար, ընդհակառակը, դրանց համար հասցվեց լրացուցիչ սպառազինություն<ref name=autogenerated6>Сальвадор упорствует // «Известия», № 172 (16177) от 24 июля 1969 стр.2</ref>։ Միևնույն ժամանակ սալվադորյան տպագիր մամուլը սկսեց հրապարակել փաստաթղթեր, որոնցով հիմնավորվում էր Սալվադորի իրավունքը գրավյալ տարածքների հանդեպ<ref name=autogenerated5 />։ Սալվադորյան զորքերի կողմից զբաղեցրած տարածքներ կատարած տեսչական այցից հետո Սալվադորի նախագահը նորից հայտարարեց, որ «զորքերը չեն հեռանա գրավյալ տարածքից, քանի դեռ Հոնդուրասի կառավարությունն անվտանգության երաշխիքներ չի տվել Հոնդուրասի տարածքում բնակվող 280 000 սալվադորցիների համար»<ref name=autogenerated6 />։ Հաջորդող մի քանի օրերի ընթացքում Սալվադորն ընդդիմանում էր ԱԵԿ-ի կոչերին՝ պահանջելով, որ նախևառաջ Հոնդուրասը համաձայնի սալվադորյան բնակիչների վրա հարձակվելու համար վճարել ռազմատուգանք և երաշխավորել Հոնդուրասում մնացած սալվադորցիների անվտանգությունը։ Մինչ [[հուլիսի 29]]-ը Սալվադորը հրաժարվում է հանել զորքերը, բայց հետո համաձայնեց։ Այդ որոշմանը հանգեցրեցին մի կողմից ԱԵԿ-ի կողմից մտցված տնտեսական պատժամիջոցները, մյուս կողմից՝ Հոնդուրասում ԱԵԿ-ի՝ սալվադորցիների անվտանգության վերահսկման հատուկ ներկայացուցիչներ տեղակայելու իր առաջարկությունը։ 1969 թվականի օգոստոսի 2-ին Սալվադորի բանակը լքեց Հոնդուրասի տարածքը։ == Պատերազմի արդյունքներ == Փաստացիորեն երկու կողմերն էլ պարտվեցին պատերազմում։ Ռազմական ծախսերը, մարտական գործողությունների ընթացքում տեղի ունեցած ավերածությունները, սահմանների փակումը և առևտրի դադարեցումը վնասեցին և՛ Սալվադորի, և՛ Հոնդուրասի տնտեսություններին։ Պատերազմի ընթացքում զոհվեցին և վիրավորվեցին մի քանի հազար մարդ, չնայած տարբեր աղբյուրներում հակամարտության զոհերի վերաբերյալ բերվում են տարբեր տվյալներ՝ սկսած 2000 սպանվածից և ծանր վիրավորում ստացածից<ref name="acig"/> մինչև 6000 սպանված և 12 000 վիրավոր<ref name=autogenerated1>[http://articles.orlandosentinel.com/1991-06-02/entertainment/9105310865_1_ryszard-kapuscinski-journalist-ryszard-benzene Indiana Jones With A Note Pad Where Sensible People Flee, Polish Journalist Ryszard Kapuscinski Just Keeps Pushing On] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170219024943/http://articles.orlandosentinel.com/1991-06-02/entertainment/9105310865_1_ryszard-kapuscinski-journalist-ryszard-benzene |date=2017-02-19 }} // «Orlando Sentinel» от 2 июня 1991</ref> կամ նույնիսկ մինչև 6000 սպանված և 15 000 վիրավոր<ref>Jose Marcos. [http://elpais.com/diario/2009/07/20/deportes/1248040816_850215.html «Jamás imaginé lo que desencadenaría mi gol»] // «El Pais» от 20 июля 2009</ref>։ Ընդ որում, զոհերի մեծամասնությունը կազմում էր խաղաղ բնակչությունը։ Սալվադորցիների մեծամասնությունը (տարբեր տվյալներով՝ 60-130 հազար մարդ) աքսորվեցին կամ փախան Հոնդուրասից, նրանցից շատերը վերադարձան Սալվադոր, ինչն էլ հանգեցրեց գործազրկության աճի և ուժեղացրեց սոցիալական լարվածությունը։ Սրվեց հողային հարցը։ Ընդ որում, Սալվադորի կառավարությունը ի վիճակի չեղավ հաջողությամբ լուծել Հոնդուրասից արտաքսված հազարավոր քաղաքացիների տնտեսական հարցերն առանց այն էլ գերբնակեցված երկրում։ Երկու երկրներում էլ պատերազմից հետո ուժեղացավ զինվորականների քաղաքական ազդեցությունը։ Սալվադորի խորհրդարանի ընտրություններում կառավարող Ազգային համերաշխություն կուսակցությունից թեկնածուները հիմնականում զինվորականներ էին։ 100-ժամյա պատերազմը 1970-ական թվականների ընդդիմադիր հուզումների պատճառներից մեկը դարձավ, որոնք վերաճեցին զինված դիմադրության, իսկ հետո՝ 1979-1980 թվականներին՝ երկարատև [[Սալվադորի քաղաքացիական պատերազմ|քաղաքացիական պատերազմի]]։ == Դիվանագիտական կարգավորում == Ակտիվ ռազմական գործողությունները շարունակվեցին չորս օր. հետագայում Սալվադորի և Հոնդուրասի միջև սահմանների որոշման գործի քննարկումը շարունակեց [[ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարան]]ը։ 1970 թվականի մարտին Սալվադորը ՄԱԿ-ում բողոք ներկայացրեց, թե Ամապալա նավահանգստում Հոնդուրասը ոչնչացրել է Սալվադորի բեռները<ref>Сальвадор // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1971 (вып. 15). М., «Советская энциклопедия», 1971. стр.357</ref>։ Դրանից հետո՝ 1970 թվականի մարտին, Հոնդուրասը Սալվադորին վերջնագիր ներկայացրեց՝ պահանջելով դադարեցնել մերձսահմանային միջադեպերը և սկսել խաղաղ բանակցություններ։ 1970 թվականի [[հունիսի 5]]-ին Կոստա Ռիկայի [[Սան Խոսե]] քաղաքում Հոնդուրասի և Սալվադորի արտաքին գործերի նախարարները համաձայնագիր ստորագրեցին հոնդուրասա-սալվադորյան սահմանին անվտանգ գոտիներ ստեղծելու վերաբերյալ։ 1970 թվականի դեկտեմբերին Հոնդուրասի խորհրդարանը հաստատեց երկրի նախագահի՝ Կենտրոնական Ամերիկայի երկրների հետ կնքված բազմակողմ պայմանագրերի դադարեցման և Կենտրոնաամերիկյան ընդհանուր շուկայից դուրս գալու վերաբերյալ առաջարկը, որի արդյունքը եղավ ԿԱԸՇ գործունեության դադարեցումը<ref>Гондурас // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1971 (вып. 15). М., «Советская энциклопедия», 1971. стр.254-255</ref>։ 1971 թվականի հունվարին Հոնդուրասը դուրս եկավ ԿԱԸՇ և Կենտրոնաամերիկյան պաշտպանության խորհրդի կազմից<ref>Гондурас // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1972 (вып. 16). М., «Советская энциклопедия», 1972. стр.247-248</ref>։ 1971 թվականի ապրիլ-հունիս ամիսներին սահմանագծում Սալվադորի և Հոնդուրասի միջև տեղի ունեցան բախումներ<ref>Сальвадор // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1972 (вып. 16). М., «Советская энциклопедия», 1972. стр.360-361</ref>։ 1976 թվականի հուլիսի 14-ին Սալվադորի և Հոնդուրասի սահմանազատման ընթացքում սկսվեցին բախումներ. սահմանային հակամարտությունը կարգավորվեց 1976 թվականին<ref>Р. Эрнест Дюпюи, Тревор Н. Дюпюи. Всемирная история войн (в 4-х тт.). книга 4 (1925—1997). СПб., М., «Полигон — АСТ», 1998. стр.852</ref>։ 1976 թվականի օգոստոսի 12-ին Մանագուայում Սալվադորի և Հոնդուրասի միջև ստորագրվեց համաձայնագիր սահմանային գոտին ապառազմականացնելու և սահմանագծից փոխադարձաբար զորքերը 3 կմ հեռացնելու վերաբերյալ<ref>Гондурас // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1977 (вып. 21). М., «Советская энциклопедия», 1977. стр.250-251</ref>։ Երկու երկրների միջև հաշտության պայմանագիրը (''el Tratado General de Paz'') կնքվեց [[Լիմա]]յում 1980 թվականի հոկտեմբերի 30-ին՝ պատերազմից տասը տարի անց։ Երկու երկրների միջև սահմանագիծը վերջնականապես հաստատվեց 1992 թվականի սեպտեմբերի 11-ին ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարանի որոշմամբ<ref>Isabel Ferrer. [http://elpais.com/diario/1992/09/12/internacional/716248816_850215.html Honduras gana la guerra del fútbol a los 23 años de que callaran las armas] // «El Pais» от 12 сентября 1992</ref>։ == Հիշատակ == * Սան Խոսե դե լա Ֆուենտե (Լա-Ունյոն դեպարտամենտ, Սալվադոր) քաղաքում կանգնեցվել է հուշարձան՝ նվիրված կապիտան Գիլյերմո Ռեյնալդո Կորտեսին (''Guillermo Reynaldo Cortez'')՝ Սալվադորի Ռազմաօդային ուժերի օդաչուին, որը զոհվեց Հոնդուրասի ՌՕՈւ կործանիչի հետ օդային մարտի ժամանակ<ref>Marisela Ávila. [http://elmundo.com.sv/rinden-honores-a-capitan-aviador Rinden honores a capitán aviador] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140201221801/http://elmundo.com.sv/rinden-honores-a-capitan-aviador |date=2014-02-01 }} // «Diario El Mundo» от 16 июля 2012</ref> == Հավելյալ տեղեկություն == [[պատկեր:MUSTANG_RCAF_9221.jpg|մինի|P-51 «Մուստանգ» (կողային համար՝ RCAF 9281), կործանիչներից մեկը, որն օգտագործվել է պատերազմում Սալվադորի ՌՕ ուժերի կողմից (նկարը՝ 1956 թվականի)<ref name="autogenerated9">Mario E. Overall.</ref>]] [[պատկեր:Chance_vought_corsair_f4u-5n_FAH-609.jpg|մինի|Chance Vought F4U-5NL "Corsair" (կողային համար FAH-609) կործանիչներից մեկը, որն օգտագործվել է պատերազմում Հոնդուրասի ՌՕ ուժերի կողմից, ''Museo del Aire թանգարան'' (Տեգուսիգալպա)<ref name="autogenerated9">Mario E. Overall.</ref>]] * Ֆուտբոլային պատերազմը հաճախ հիշատակվում է որպես պատմության վերջին հակամարտություն, որում միմյանց դեմ կռվեցին մխոցային շարժիչով պտուտակային ինքնաթիռներ։ Երկու կողմերն էլ օգտագործում էին [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակների ամերիկյան ինքնաթիռներ՝ [[P-51 Mustang|P-51 «Մուստանգ»]], [[F4U Corsair|F4U «Կորսար»]], [[T-28 Trojan|T-28 «Տրոյան»]] և ռմբակոծիչների վերափոխված [[DC-3]]<ref name=autogenerated9 />: * Պատերազմից անմիջապես առաջ Սալվադորի ՌՕՈւ նվազագույնը մեկ տրանսպորտային C-47 ինքնաթիռ վերափոխվեց որպես ռմբակոծիչ օգտագործելու համար<ref group="Ն">Ռումբերը տեղադրվեցին բեռնախցում։</ref>։ Պատերազմի սկսվելուց հետո նույն ձևով վերափոխվեցին Հոնդուրասի ՌՕՈւ մի քանի C-47: Ավիառումբերից բացի ռմբակոծման համար օգտագործվում էին 60 մմ և 81 մմ ականանետային ականներ<ref name=autogenerated9 />։ === Ֆուտբոլային խաղերի արդյունքներ === * 1969 թվականի [[հունիսի 6]], Տեգուսիգալպա, Հոնդուրաս։ Հոնդուրաս - Սալվադոր 1:0 (0:0 առաջին խաղակեսից հետո)։ * 1969 թվականի [[հունիսի 15]], Սան Սալվադոր։ Սալվադոր - Հոնդուրաս 3:0 (3:0). * Փլեյ-օֆֆի խաղ, [[հունիսի 27]], [[Մեխիկո]], [[Մեքսիկա]]։ Սալվադոր - Հոնդուրաս 3:2 լրացուցիչ ժամանակում (1:2, 2:2)։ Աշնանը եզրափակիչ փուլում հաղթելով [[Հաիթիի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|հաիթցիներին]]` [[Սալվադորի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]ն իր պատմության ընթացքում առաջին անգամ դուրս եկավ [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1970|Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության եզրափակիչ]], որտեղ գրավեց վերջին տեղը՝ բոլոր խաղերում չոր պարտություն կրելով։ == Տես նաև == * [[20-րդ դարի պատերազմների ցանկ]] == Նշումներ == {{ծանցանկ|group="Ն"}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն և աղբյուրներ == * Ryszard Kapuściński. Wojna futbolowa. Warszawa, 1978—262 стр. {{ref-pl}} * William H. Durham. Scarcity and Survival in Central America: Ecological Origins of the Soccer War. Stanford (Californiа), Stanford University Press, 1979. {{ref-en}} * Thomas P. Anderson. The War of the Dispossessed: Honduras and El Salvador 1969. Lincoln: University of Nebraska Press, 1981. {{ref-en}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.onwar.com/aced/data/sierra/soccer1969.htm Soccer War 1969] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131003035531/http://www.onwar.com/aced/data/sierra/soccer1969.htm |date=2013-10-03 }} // «Armed Conflict Events Database» կայք * Максим Райдер. [http://www.airwar.ru/history/locwar/lamerica/football/football.html Ֆուտբոլային պատերազմ] // «Երկնքի մի կտոր» (օդային պատերազմի մանրամասներ) * [http://www.conflictologist.org/main/futbolnaja-vojna-gonduras-salvador.htm «Ֆուտբոլային պատերազմ»] (http://www.conflictologist.org/ կայք) * [http://especiales.laprensagrafica.com/2009/guerradelascienhoras/ Guerra de la cien horas] / «La Prensa Grafica» թերթի հավելվածը՝ պատերազմին նվիրված հոդվածներով 1969 թվականի հուլիսի 14- 20։ * Juan Ramón Martínez. [http://www.latribuna.hn/2013/07/14/la-guerra-de-1969-ensenanzas-y-valoraciones/ LA GUERRA DE 1969, ENSEÑANZAS Y VALORACIONES] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140201230957/http://www.latribuna.hn/2013/07/14/la-guerra-de-1969-ensenanzas-y-valoraciones/ |date=2014-02-01 }} // «La Tribuna» առ 14 հուլիսի 2013 * [http://www.icj-cij.org/docket/index.php?p1=3&p2=3&k=2e&case=75&code=sh&p3=5 ''Land, Island and Maritime Frontier Dispute (El Salvador/Honduras: Nicaragua intervening)'' (Summary of the Judgment of 11 September 1992)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140305094157/http://www.icj-cij.org/docket/index.php?p1=3&p2=3&k=2e&case=75&code=sh&p3=5 |date=5 March 2014 }} - ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարանի՝ Նիկարագուայի կարծիքի հաշվի առնումով Սալվադորի և Հոնդուրասի միջև ցամաքային և ծովային սահմանի վերահաստատման վճիռը առ 1992 թվականի սեպտեմբերի 11 {{Արտաքին հղումներ}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:1969 իրադարձություններ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի պատերազմներ]] ba19w9nkpox2x2k6duxwrljfsyepjjz 0 712369 10356688 10017220 2025-06-17T15:51:45Z Beko 1511 /* Ընտանիք */ 10356688 wikitext text/x-wiki {{Այլ/ազգանուն|Մուրադյան}} {{այլ|Էդվարդ Մուրադյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Դերասան}} '''Էդվարդ Մուրադի Մուրադյան''' ({{ԱԾ}}), հայ դերասան։ ՀԽՍՀ Թատերական գործիչների միության անդամ ([[1948]])։ Բալետի արտիստ [[Զարեհ Մուրադյան]]ի եղբայրը։ == Կենսագրություն == Էդուարդ Մուրադյանը ծնվել է [[Արևմտյան Հայաստան]]ի [[Խարբերդ]] քաղաքում փաստաբան Մուրադ Մուրադյանի և Մարիամ Մուշյանի ընտանիքում։ 1915 թվականի հայկական ջարդերի հետևանքով ընտանիքը տեղափոխվել է [[Սիրիա]], որտեղ Էդուարդը սովորել և ավարտել է Հալեպի «[[Հայկազյան ազգային վարժարան|Հայկազյան]]» վարժարանը։ Նրա ուսուցիչներն են եղել պոետ [[Ժորժ Կառվարենց|Տիրան Կարվարենցը]], գրականագետ Փոլ Բորենին և կոմպոզիտոր [[Բարսեղ Կանաչյան]]ը։ Հենց այդ ժամանակ էլ ընդունվեց Անդրանիկ թատերախումբ, որտեղ խաղաց [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրի]] «[[Վենետիկի վաճառականը]]» ներկայացման մեջ գլխավոր՝ Շեյլոքի դերը։ 1920-ական թվականներին ընտանիքը տեղափոխվել է [[Խորհրդային Հայաստան]]։ 1920-ական թվականների սկզբին ընդունվել է Երևանի Մարքսիզմ-Լենինիզմի համալսարանի արվեստի ֆակուլտետ։ 1925-1927 թվականներին եղել է [[Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Առաջին պետթատրոնի]], 1928-1930 թվականներին` բանվորական շրջիկ, 1930-1948 թվականներին` [[Պատանի հանդիսատեսի թատրոն|Միկոյանի անվան Պատանի հանդիսատեսի թատրոն]]ի դերասան։ Աշխատել է [[Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ]]ում, եղել է դերասանական ֆակուլտետի դեկան, գիտական խորհրդի քարտուղար։ 1948 թվականից եղել է ՀԽՍՀ Թատերական գործիչների միության անդամ<ref>{{Cite book |title=Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007}}</ref><ref>{{Cite web |title=Zarkfoundation - Էդուարդ Մուրադյան |url=https://zarkfoundation.com/library/%d5%a7%d5%a4%d5%b8%d6%82%d5%a1%d6%80%d5%a4-%d5%b4%d5%b8%d6%82%d6%80%d5%a1%d5%a4%d5%b5%d5%a1%d5%b6/ |website=zarkfoundation.com}}</ref>։ 1948 թվականից մինչև կյանքի վերջ աշխատել է [[Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտ]]ում որպես դերասանական ֆակուլտետի օգնական-լաբորանտ, ներկայացումների մասով ղեկավար, դերասանական ֆակուլտետի դեկան։ 1959 թվականից՝ ինստիտուտի գիտնական քարտուղար։ Որպես հասարակական գործունեություն ղեկավարում էր նաև ագիտացիոն կետը, պատի թերթի խմբկոլը, եղել է ընտրական հանձնաժողովի քրտուղար։ Տարբեր տարիներին եղել է Երևանի պիոներների և աշակերտների պալանի, երեխաների գեղարվեստական դաստիարակության թատերական գեղարվեստական ղեկավար։ Տիրապետել է ռուսերեն, ֆրանսերեն, արաբերեն և թուրքերեն լեզուներին։ Մահացել է շարունակական հիվանդության պատճառով։ Թաղվել է Երևանում՝ Շահումյանի 2 -րդ գերեզմանատանը։ == Թատերական դերեր == * Հերման` [[Շիլլեր Ֆրիդրիխ|Շիլլեր]]ի «Ավազակներ» * Դոբչինսկի` [[Գոգոլ Նիկոլայ|Գոգոլ]]ի «Ռևիզոր» * Սիլվիո` Գոլդոնի «Երկու աստվածների ծառա» * Կլաուս` «Ձյունե թագուհի» * Ֆիլոստրատ` [[Շեքսպիր]]ի «Ամռան գիշերվա երազ» * Քլինթ, Թոմաս` Մոլիերի «Երևակայական հիվանդ» * Իվան Տուրգենիչ` Ֆադեևի «Երիտասարդ գվարդիա» * Ադոլֆ` Գուլակյանի «Չարիք» * Իշխան Լևոն` Հարությունյանի «Անահիտ» * Լևոն` Շիրոյանի «Արտիստը» * Ուսուցիչ` Դեմիրճյանի «Քաջ Նազար» * Մասիսյանց` [[Սունդուկյան Գաբրիել|Սունդուկյան]]ի «Խաթաբալա» * Սուրեն` [[Շիրվանզադե]]ի «Պատվի համար» ;«Անդրանիկ» թատերախումբ {{Սյուն}} # «Տրիլբի», Գ․ Գեյ՝ ''Բիլլի''<ref>Արդեն լինելով Հայաստանում, այդ ներկայացումը ցուցադրվեց անտրեպրիզում և նախկինի պես մարմնավորում էլ ''Բիլլիի'' դերը</ref> # «[[Վենետիկի վաճառականը]]», Վ․ Շեքսպիր՝ ''Շեյլոք (գլխավոր դեր)'' # «Ավարայրի արծիվը»՝ ''Լևոն'' # «Վերադարձ»՝ ''Եֆիմ'' {{Սյունակ ավարտ}} [[Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն]] # «Լապտերի կողքին», [[Գեորգի Նիկիֆորով]] և Վ․ Կոռոլյովիչ՝ ''ծառա'' ;Հայաստանի բանվորական շրջիկ թատրոն {{Սյուն}} # «[[Ռևիզոր (կատակերգություն)|Ռևիզոր]]», [[Նիկոլայ Գոգոլ]]՝ ''Դոբչինսկի'' # «Կարմիր արծիվ», Սևերյանին՝ ''Լեոնիդ'' # «Քարե հյուր», [[Ալեքսանդր Պուշկին]]՝ ''Դոն Ժուան (գլխավոր դեր)'' # «Ստրիպիրուխին»՝ ''Սերգեյ'' {{Սյունակ ավարտ}} ;Ա․ Միկոյանի անվան Պատանի հանդիսատեսի թատրոն {{Սյուն}} # «Տիլ Ուլենշպիգել» ''Տիլ Ուլենշպիգել (գլխավոր դեր), Բրոդերեդի, դուքս Էգմոնտ'' # «Ձյունե թագուհին», Եվգենի Շվարց՝ ''իշխան Կլաուս'' # «Կեղծ հիվանդ», Մոլիեր՝ ''Կլեանտ, Թոմաս Դուաֆուարուս'' # «[[Միջամառնային գիշերվա երազ]]», Շեքսպիր՝ ''Ֆիլոստրատ'' # «Հատուկ առաջադրանք»՝ ''Միխայիլ Լոզնիկով'' # «Հրե շրջանակում», Վ․ Անանյան՝ ''Ասադ, Ձավարյան'' # «Մաշինկա»՝ ''Վիկտոր'' # «Զոյա», Գ․ Յախջյան՝ ''Պետյա'' # «Չարություն» Ա․Գուլակյան՝ ''Ադոլֆ'' {{Սյունակ ավարտ}} == Բեմադրություններ == Բեմադրել է հետևյալ ներկայացումները։ * Շիրվանզադեի «Չար ոգի» * [[Թոթովենց Վահան|Թոթովենց]]ի «Երկու սուր» * Քոչարյանի «Կույր երաժիշտ» * [[Թումանյան Հովհաննես|Թումանյան]]ի «Չարի վերջը» == Դերեր ֆիլմերում == * «[[Մորգանի խնամին (ֆիլմ)|Մորգանի խնամին]]» * «[[Չախ-Չախ թագավորը (ֆիլմ)|Չախ-չախ թագավոր]]» * «[[Վերադարձ (ֆիլմ, 1972)|Վերադարձ]]» == Մրցանակներ == * «Մեծ Հայրենական պատերազմում 1941-1945 թվականներին մասնակցության համար» մեդալ * «Սոցիալիստական մրցումների հաղթող» մեդալ (1973) * «Աշխատանքի վետերան» մեդալ == Ընտանիք == * Կինը՝ [[Հայկանուշ Ասատրյան|Հայկանուշ Ասատրյանը]] եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն]]ի բալետի պարուհի։ Երեխաներ՝ * * Դուստր՝ Իվետա Մուրադյան, Ա․ Սպենդիարյանի օպերայի և բալետի թատրոնի բալետի պարուհի, * * Որդի՝ Դավիթ Մուրադյան (ծնվ. 1950), գրող։ * Թոռներ՝ Արմեն Մուրադյան, կինոյի արտիստ, Սեդա Մուրադյան՝ լրագրող։ Եղբայրներ՝ * [[Զարեհ Մուրադյան]] (1913-1979)՝ բալետի արտիստ, * Տիրան Մուրադյան -Քուպելյան՝ ֆոտոնկարիչ։ == Հիշատակ == Թոռը՝ դերասան Արմեն Մուրադյանը, պապի մասին նկարահանել է «Արտիստ Էդվարդ Մուրադյան» վավերագրական ֆիլմը<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6E2WCJBY3yk Հայ թատրոնի աստղ արտիստ Էդուարդ Մուրադյան]</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * {{Cite web |title=Мурадян Эдвард Мурадович |url=http://ru.hayazg.info/Мурадян_Эдвард_Мурадович |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Cp77uFnE?url=http://ru.hayazg.info/%D0%9C%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8F%D0%BD_%D0%AD%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9C%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 |archivedate=2012 թ․ դեկտեմբերի 11 |accessdate=2012 թ․ նոյեմբերի 21 |publisher=Энциклопедия фонда «Хайазг»}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Մուրադյան, Էդուարդ}} [[Կատեգորիա:«Աշխատանքի վետերան» մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:«Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ կատարած անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:Հայ դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Հայ ռեժիսորներ]] fl2u07cbmyxuqky0gw76iyybmkv9rgf 0 725588 10357059 9456863 2025-06-18T02:21:36Z Armineaghayan 25187 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:ԽՄԿԿ անդամներ]] 10357059 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան | անուն = Մարիա Ֆեոդորովնա Անդրեևա | Բնագիր ԱԱՀ = Мария Фёдоровна Андреева }} '''Մարիա Ֆեոդորովնա Անդրեևա''' ({{lang-ru|Мария Фёдоровна Андреева}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսներ|ռուս]] դերասանուհի։ Հասարակական և քաղաքական գործիչ։ [[Մաքսիմ Գորկի|Մաքսիմ Գորկու]] քաղաքացիական կինը ([[1904 թվական]]ից մինչև [[1921 թվական]]ը)։ Մարիա Անդրեևայի դերասանական փառքը, որը հանդիսատեսը և թատերական քննադատները գնահատել են նրբագեղ հուզականության, բանաստեղծականության և հմայիչ կանացիության համար, կապվում է [[Մոսկվա]]յի գեղարվեստական ակադեմիական թատրոնի հետ։ Այստեղ Մարիան առաջին անգամ խաղացել է Կ. Ս. Ստանիսլավսկու հետ և [[1898 թվական]]ից մինչև [[1905 թվական]]ը յոթ ամենաարգասաբեր թատերաշրջաններն է անցկացրել։ Պրոլետար գրողով տարվելը ընդհատել է նրա դերասանական բեմական կարիերան, և հաջորդող յոթ տարիները Անդրեևան Գորկու հետ անցակցրել է արտասահմանում։ [[1913 թվական]]ի սկզբին վերադառնալով նախահեղափոխական [[Ռուսաստան]]՝ դերասանուհին փորձել է բեմ վերադառնալ, սակայն կրկին հիմնավորվել Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնում և վերադարձնել հանդիսատեսի շրջանում երբեմնի ունեցած հաջողությունները նա չի կարողանում։ Անդրեևայի հասարակական-քաղաքական գործունեությունը սկսվել է [[1899 թվական]]ին, երբ նա հարեց սոցիալ-դեմոկրատներին և մարքսիստական գաղափարախոսությանը, [[1904 թվական]]ին դարձավ [[Ռուսաստան]]ի սոցիալ-դեմոկրատական բանվորական կուսակցության (ՌՍԴԲԿ) անդամ։ Ունենալով գործնական և առևտրային տաղանդ՝ Մարիա Ֆեոդորովնան, որպես բոլշևիկյան կուսակցության ֆինանսական գործակալ, հեղափոխական գործունեության նպատակով միջոցներ հավաքագրելու գործում խոշոր հաջողությունների հասավ, որի համար Լենինը նրան տվեց կուսակցական «ընկեր Ֆենոմեն» մականունը<ref name="Fitzpatrick">{{Cite book |title=The Commissariat of Enlightenment. Soviet Organization of Education and the Arts under Lunacharsky, 1917–1921 |publisher=Cambridge University Press |author=Fitzpatrick, Sheila |author-link=Sheila Fitzpatrick}}</ref>։ [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն]]ից հետո Մարիա Անդրեևան թատերա-գեղարվեստական ոլորտում զբաղեցրել է ղեկավար պաշտոններ, եղել է [[Պետրոգրադ]]ի Դրամատիկական Մեծ թատրոնի ստեղծման նախաձեռնողներից մեկը (այստեղ էլ ավարտել է իր դերասանական կարիերան)։ Տիրապետելով եվրոպական մի քանի լեզուների՝ Մ. Ֆ. Անդրեևան Խորհրդային կառավարության հանձնարարականով մի քանի տարի աշխատել է [[Գերմանիա]]յում, որտեղ պետության համար հայթայթել է կոշտ վալյուտա՝ լինելով [[Բեռլին]]ում խորհրդային առևտրաներկայացուցչության գեղարվեստա-արդյունաբերական վարչության ղեկավարը։ Մարիա Անդրեևայի բազմաբովանդակ գործունեության ավարտական փուլը դարձավ [[Մոսկվա]]յի Գիտնականների տունը, որը նա ղեկավարել է 18 տարի։ == Կենսագրություն == === Մանկություն === Մարիա Յուրկովսկայան ծնվել է [[1868 թվական]]ի [[հուլիսի 4]]-ին [[Սանկտ-Պետերբուրգ]]ում, [[Ալեքսանդրինյան թատրոն]]ի գլխավոր ռեժիսոր Ֆեոդոր Ալեքսանդրովիչ Ֆեոդորով-Յուրկովսկու 1842—1915) և դերասանուհի Մարիա Պավլովնա Յուրկովսկայայի (բեմական՝ Լելևա, ծնունդով՝ Լիլիենֆենդ) ընտանիքում, ծնողները աղքատ ազնվականներ էին<ref name=autogenerated4>{{Cite news |title=Фёдоров Федор Александрович (Юрковский; 1842-1915) — режиссёр |url=http://www.rgali.ru/object/11042630 |publisher=Ռուսաստանի պետական գրականության և արվեստի արխիվ (ՌՊԳԱԱ) ֆոնդ։ 83 Պահեստային։ 84 ամսաթիվ։ 1820 - 1962 |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 23 |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160813173540/http://www.rgali.ru/object/11042630 |url-status=dead}}</ref>։ Ընտանիքում երեք քույր և մեկ եղբայր էին, Մարիան ավագն էր<ref>Մարիա Ֆեոդորովնա Անդրեևա, նամակագրություն, հիշողություններ, հոդվածներ, Մոսկվա, 1961, Էջ 709 (Անվանական)</ref>։ Ավարտել է գիմնազիան և դրամատիկական դպրոցը, սովորել է կոնսերվատորիայում<ref name=autogenerated1>{{Cite news |first=Валерий |last=Хлызов |title=Դերասանուհի, ծնված մկան նշանի տակ |url=http://www.proza.ru/2010/04/03/717 |publisher=Проза.ру — Ժամանակակից արձակի ազգային սերվեր |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 23}}</ref>։ Դեռևս վաղ մանկությունից կարմրաշագանակագույն մազերով և գերբնական գեղեկցկությամբ օժտված աղջնակին նկարել են [[Իվան Կրամսկոյ|Կրամսկոյ]]ը և [[Իլյա Ռեպին|Ռեպին]]ը (երեք անգամ), 15 տարեկանում բալետային կազմվածքով նրբագեղ օրիորդը դարձել է [[Պուշկին]]ի «Քարե հյուր»-ի՝ Ռեպինի հեղինակած նկարազարդումներում դոննա Աննայի բնորդուհին<ref name=autogenerated5>{{Cite news |first=Տատիանա |last=Իովլեվա |title=50 հայտնիներ աղբյուր |url=http://modernlib.ru/books/tatyana_iovleva/50_znamenitih_lyubovnic/read/ |publisher=ModernLib.Ru |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 23}}</ref>։ === Թատրոնի բեմում === Առաջին անգամ սիրողական բեմ է բարձրացել 18 տարեկանում [[Կազան]]ում, ռեժիսոր Մեդվեդևի անտրեպրիզայում։ Արդեն այդ տարիներից քննադատները առանձնացնում էին սկսնակ դերասանուհու թավշյա ձայնը (համեմատում էին «անտառային առվակի արծաթե ղողանջի» հետ), վառ խառնվածքը, նազանիությունը և փաղաքուշ զգացմունքայնությունը։ Վաղ ամուսնանալով «հարուստ և կայացած մարդու», խոշոր երկաթուղային պաշտոնյա Անդրեյ Ժելյաբուժսկու հետ, միասին վերջինիս աշխատանքի հետ կապված գործերով, ուղևորվել է [[Վրաստան]], ուր [[1886 թվական]]ից հանդես է եկել [[Թիֆլիս]]յան թատրոնում, երգեցողություն է սովորել և նույնիսկ մասնակցել է օպերային ներկայացումների։ Կովկասում անցկացրած անհոգ երիտասարդության տարիների մասին Անդրեևան հիշում է՝ «Փորձերն ուղեկցվում էին ճաշերով և պարերով, ներկայացումներից հետո դարձյալ ճաշում և պարում էինք, հանդիսատեսը մեր հարազատներն ու ծանոթներն էին։ Շատ ուրախ էր լինում. երբ հետաքրքիր դեր էր պատահում, հաճելի էր լինում այն խաղալ և հաջողության հասնելը, մի խոսքով՝ ամեն ինչ նման էր շատ ազատ ժամանակ ունեցող ապահովված մարդկանց տոնակատարություններին»։ Ընդհանուր առմամբ Մարիա Ֆեոդորովնան Թիֆլիսում անցկացրել է հինգ տարի, և այստեղ ամուսնու անվամբ իրեն կոչել է Անդրեևա բեմական կեղծանվամբ<ref name=autogenerated5 /><ref name=autogenerated20140204-1>Մարիա Ֆեոդորովնա Անդրեևա, Նամակագրություն, Հիշողություն, Հոդվածներ, Մոսկվա, 1961</ref>։ Վերադառնալով [[Մոսկվա]]՝ խաղացել է Արվեստի և գրականության ընկերությունում, որը ղեկավարում էր [[Կոնստանտին Ստանիսլավսկի]]ն և որտեղ փորձերը ոչ թե զվարճանք էին, այլ՝ լուրջ գործ։ Դերասանական վարպետությանը տիրապետալու նպատակով Անդրեևան մասնավոր դասեր է առել դերասանուհի Ն. Մ. Մեդվեդևայի՝ Մ. Ն. Երմոլովայի ուսուցչուհու մոտ։ Առաջին անգամ պրոֆեսիոնալ բեմ է դուրս եկել [[Մոսկվա]]յում [[1894 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 15]]-ին [[Ալեքսանդր Օստրովսկի|Ա. Օստրովսկու]] «Լույս է տալիս, բայց չի ջերմացնում» պիեսում, ուր նրա խաղընկերն է եղել Ստանիսլավսկին։ Քննադատների կողմից հիշվել է նաև Յուդիտի դերը Գուցկովի «Ուրիել Ակոստա» պիեսում, որտեղ գլխավոր դերում ևս Ստանիսլավսկին էր։ Մարիա Ֆեոդորովնան դրական գնահատանքի է արժանացել իր «անկեղծության, չափի զգացողության, բանաստեղծականության և թովիչ կանացիության» համար<ref name=autogenerated5 />։ Ընկերությունում եղած երեք տարիների ընթացքում խաղացել է 11 դեր<ref name=autogenerated5 />։ Հետագայում Ստանիսլավսկին և Անդրեևան միասին խաղացել են [[Մոսկվա]]յի գեղարվեստական թատրոնի բեմում. այս թատրոնի հետ են կապված դերասանուհու յոթ լավագույն, ամենաարդյունավետ տարիները (1898-1905), ռեժիսոր-ռեֆորմատորը նրան դասական և ռոմանտիկ ռեպերտուարում էր հարմար գտել։ Անդրեևային հաջողություն բերեցին շեքսպիրյան Հերոյի («Շատ աղմուկ ոչնչից») և Օլիվիայի («[[Տասներկուերորդ գիշեր]]») կերպարները։ Ինչպես նշում են քննադատները՝ մեծ հնարամտությամբ, «ջրանկարային նրբությամբ և քնարականությամբ» Անդրեևան Հաուպտմանի «Ջրասույզ զանգը» և «Միայնակները» (Կետեի դերով դերասանուհին բեմ է բարձրացել 73 անգամ) պիեսներում մարմնավորել է տառապյալ կնոջ կերպարները։ Թատերագետ Ս. Գլագոլը, մեկնաբանելով «Ջրասույզ զանգ»-ի բեմադրությունը, նշել է ՝ «Տիկին Անդրեևան, հրաշալի ոսկեծամ փերին, մեկ՝ չար է, ինչպես վանդակում փակված գազանիկ, մեկ՝ բանաստեղծական և եթերային, ինչպես հեքիաթային անուրջ»։ Քննադատ Ս. Վասիլևը տպավորված է դերասանուհու Օլիվիայի կերպարով՝ «նա այնքան նրբագեղ ու գեղեցիկ էր, այնքան համապատասխան էր շեքսպիրյան կերպարին՝ ինքնաբերաբար արժանի նկարչի վրձնին»։ Դերասանուհուն հատուկ և բնական էին դերերը [[Անտոն Չեխով|Չեխով]]ի պիեսներից՝ Իրինան՝ «Երեք քուրեր»-ից, Անյան՝ «Բալենու այգին» պիեսից։ 1902-1903 թվականների թատերաշրջանի խաղացանկում նրա կարևոր դերերից էին՝ Գորկու պիեսներից Նատաշան, Լիզան («Հատակում», «Արևի երեխաները»)։ Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնում ունեցած վեց թատերաշրջանների ընթացքում Անդրեևան խաղացել է 15 գլխավոր դերեր Չեխովի, Գորկու, Օստրովսկու, Հաուպտմանի, Իբսենի, Շեքսպիրի պիեսներում։ Ռիգայի՝ Կ. Ն. Նեզլոբինի թատրոնի անտրեպրիզայում Անդրեևան խաղացել է Մարիա Լվովնայի դերը «Հովեկներ»-ում։ Անդրեևայի դերասանական տաղանդով հիացել են խստապահանջ հանդիսատեսը և թատերագետները. որպես կրքոտ և գրավիչ անհատ Մարիա Ֆեոդորովնան հայտնվել է մոսկովյան բոհեմի ուշադրության կենտրոնում։ Ստանիսլավսկին, վստահելով և համակրելով Անդրեևային, պատվիրել է նրան զբաղվել նաև թատրոնի գործնական և ֆինանսական հարցերով, ինչը դերասանուհուն հովանավորների հետ հարաբերություններ կառուցելու անգնահատելի փորձառություն պարգևեց։ Մի քանի տարի անց, երբ հանգամանքների և ինտրիգների բերումով թատրոնում գլխավոր դերերում առաջ քաշվեց [[Օլգա Կնիպպեր-Չեխովա|Օլգա Կնիպպերը]], Անդրեևայի համար ամենակարևոր իրադարձությունները կապվում են նրա անձնական կյանքի հետ<ref name=autogenerated5 />։ Առաջին ամուսինը պետական խորհրդական Անդրեյ Ժելյաբուժսկին էր, Մոսկվա-Կուրսկ և Մուրմանսկյան երկաթուղու տեսուչ, գեղարվեստական նուրբ ճաշակի տեր մի մարդ, Արվեստի և գրականության ընկերության և [[Ռուսաստան]]ի թատերական միության կառավարման անդամ։ Ժելյաբուժսկին 18 տարով մեծ էր Մարիայից, համակերպվող և բավականաչափ կարողության տեր էր, [[1888 թվական]]ին որդու՝ Յուրիի և [[1894 թվական]]ին դստեր՝ Եկատերինայի ծնվելուց հետո այդքան էլ անմեղ չլինելով՝ առանձնապես չի խոչընդոտել երիտասարդ կնոջ ռոմանտիկ հետաքրքրությունները։ Վերջինիս առաջին սիրավեպը եղել է որդու դասատուի՝ Դմիտրի Լուկյանովի հետ. ընտանեկան հանգամանքների մասին տասնամյակներ անց դերասանուհին գրել է՝ «Դեռևս 1896 թվականին ես արդեն դադարել էի Անդրեյ Ալեքսեևիչ Ժելյաբուժսկու կինը լինելուց։ Մեր բաժանումը նրա նախաձեռնությունն էր։ Ես նրան ասել էի, որ համաձայն եմ նրա հետ համատեղ նույն տանն ապրել որպես իմ երեխաների մայր և տնտեսուհի՝ հանուն երեխաների»։ Շուտով բուռն սիրավեպը, որը հայտնի էր ոչ միայն թատերական շրջանակներում, Անդրեևային կապում է ամուսնացած միլիոնատեր Սավվա Մորոզովի հետ։ === Մաքսիմ Գորկու հետ տարիներ === [[1900 թվական]]ի գարնանը [[Սևաստոպոլ]]ում, ուր [[Մոսկվա]]յի գեղարվեստական թատրոնը (ՄԳԹ) մեկնել էր ներկայացնելու [[Անտոն Չեխով|Ա. Պ. Չեխով]]ի «Չայկա»-ն, Անդրեևան ծանոթանում է [[Մաքսիմ Գորկի|Գորկու]] հետ, որի պիեսներում նա փայլում էր։ «Ինձ գրավեց նրա տաղանդի գեղեցկությունն ու հզորությունը»՝ հիշել է Անդրեևան։ Նրանց առաջին հանդիպման տարում լրանում էր երկուսի 32 տարին. [[ղրիմ]]յան հյուրախաղերից սկսած գրողն ու դերասանը ավելի հաճախ էին հանդիպում, Գորկին առավել շատ տպավորվել էր Անդրեևայի՝ «Հատակում» պիեսում մարմնավորած Նատաշայի կերպարից. «Եկավ ամբողջովին արցունքոտ, ձեռքերը սեղմեց և շնորհակալություն հայտնեց։ Այդ ժամանակ առաջին անգամ ամուր գրկեցի և համբուրեցի նրան հենց այնտեղ՝ բեմի վրա, բոլորի ներկայությամբ»։ 1903 թվականի վերջին Մարիա Ֆեոդորովնան հեռանում է ընտանիքից, իր համար բնակարան է վարձում՝ դառնալով Գորկու քաղաքացիական կինը և գրական քարտուղարը<ref name=autogenerated20140204-1 /><ref name=autogenerated7>{{Cite news |first=Միխաիլ |last=Պավլով |title=Սավվա Մորոզովայի ճակատագրական սերը |url=http://www.1tv.ru/anons/id=182023 |publisher=Առաջին ալիք |date=2012 թ․ հուլիսի 17 |accessdate=2016 թ․ հունվարի 9}}</ref>։ [[Պատկեր:Andreyeva by Repin.jpg|200px|thumb|left|[[Իլյա Ռեպին]], Մարիա Ֆեոդորովնա Անդրեևայի նկարը (1905 թվական)]] Սոցիալ-դեմոկրատներին Անդրեևան միացավ դեռևս [[1899 թվական]]ին. ստեղծագործող մտավորականության շրջանակներում լայնորեն տարածված մարքսիստական գաղափարախոսությանը Մարիան ծանոթացել է [[Մոսկվա]] եկած վտարանդի ուսանող-ազատամիտ [[Պյոտր Կրասիկով]]ը (ընդհատակյա մականունը՝ Իգնատ)։ վերջինիս ազդեցության ներքո Անդրեևան գերմաներենից թարգմանել և ինքնուրույն ուսումնասիրել է Կ. Մարքսի «Կապիտալ»-ը։ Մտերմանալով բոլշևիկների հետ, որոնց շատ ձեռնտու էր տարատեսակ աշխարհիկ կապեր ունեցող բարձր հասարակության տիկնոջ ներկայությունը, Անդրեևան սկսել է կատարել մոսկովյան սոցիալ-դեմոկրատական կենտրոնի հանձնարարականը՝ ոչ լեգալ գրականության պահպանման և փոխադրման վերաբերյալ, միացել է Կարմիր Խաչի աշխատանքներին։ Օգտագործելով իրավապահ մարմիններում անհրաժեշտ ծանոթությունները, մուտք ունենալով ղեկավարական ցանկացած աշխատասենյակներ՝ Անդրեևան զբաղվել է ընդհատակյա գործիչների լեգալացմամբ, ապահովել է նրանց փաստաթղթերով և տեղավորել է աշխատանքի։ Անդրեևայի՝ Վսպոլնյան N 16 նրբանցքում գտնվող բնակարանում ոստիկանությունից թաքնվել են Նիկոլայ Բումանը և Լեոնիդ Կրասինը։ == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Գրականություն == * Таланов А. В. Большая судьба: (о М. Ф. Андреевой). — М.: Политиздат, 1967. * Саенко М. И. Феномен: Сцены из жизни Марии Андреевой : В 2 ч. / Отв. ред. Н. Мирошниченко. — М. : ВААП-Информ, 1987. == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Անդրեևա, Մարիա}} [[Կատեգորիա:Ռուս դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Լենինի շքանշանի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս գրողների կանայք]] [[Կատեգորիա:Նովոդևիչյան գերեզմանատանը թաղվածներ]] [[Կատեգորիա:Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:«Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ կատարած անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս մոդելներ]] [[Կատեգորիա:ԽՄԿԿ անդամներ]] 47hbnhuqrygkhcleug5kt9mjhjkyelb 0 725747 10356835 9947171 2025-06-17T20:06:06Z Ապատ63 36683 /* Հին Եգիպտոս */ 10356835 wikitext text/x-wiki {{Գիտության պատմություն}} [[Աստղագիտություն]]ը [[Աստղագիտական մարմին|երկնային մարմինների]] շարժումների և հատկությունների մասին գիտություն, որը համարվում է [[բնական գիտություններ]]ի մեջ ամենահներից մեկը։ Իր զարգացման նախնական փուլերում այն միասնական էր [[Աստղագուշակություն|Աստղագուշակության]] հետ։ Գիտական աստղագիտության և աստղագուշակության վերջնական բաժանումը տեղի ունեցավ [[Եվրոպա]]յում՝ [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] դարաշրջանում։ Այլ տեսությունները, որոնք նույնպես ուսումնասիրում էին ոչ երկրային մարմինները ([[աստղաֆիզիկա]], [[տիեզերագիտություն]] և այլն), նախկինում նույնպես դիտվում էին որպես աստղագիտության մի մաս, սակայն XX դարում դրանք տարանջատվեցին՝ դառնալով առանձին գիտություններ։ == Հնագույն շրջան == [[Պատկեր:Nebra Scheibe.jpg|thumb|[[Սկավառակ Նեբրայից]] (Գերմանիա, XVII դար, մ․թ․ա․)]] Աստղագիտական գործունեության մասին հիշատակվում է մ․թ․ա․ VI-IV հազար դար առաջվա աղբյուրներում<ref name="eng-h.gov.uk_stoneh">{{Cite web |title=Датировка Стоунхенджа, выполненная ''English Heritage Scientific Dating Service'' в нач. 2000-х годов |url=http://www.eng-h.gov.uk/stoneh/start.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IFU0cLg?url=http://www.eng-h.gov.uk/stoneh/start.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=en}}</ref><ref name="inauka.ru_hist"> {{Cite web |title=Стоунхенджи каменного века |url=http://www.inauka.ru/discovery/article78843 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=en}}</ref><ref name="astrolab.ru_history_old_civ_p2">{{Cite web |title=Астрономия древних цивилизаций ( Часть 2 ) |url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20&num=702 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IFUWc3b?url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref><ref name="astrolab.ru_history_kam_vek_p2">{{Cite web |title=Астрономия каменного века ( Часть 2 ) |url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20&num=694&x=29&y=9 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IFVsWwe?url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 29 |language=ru}}</ref>, իսկ [[Երկնային լուսատու|լուսատուների]] անվանումների ավելի հին հիշատակումները հանդիպում են «Բուրգերի տեքստերում», կրոնական հուշարձանում (մ․թ․ա․ XXV—XXIII դարեր)<ref name="ozon.ru_zamarovsky_piramidi"> {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.ozon.ru/context/detail/id/1454605/ |автор=Войтех Замаровский |заглавие=Их величества пирамиды |год=1986 |издательство=Наука |страниц=448}}</ref>։ Նախամարդկանց կողմից [[մեգալիթյան կառույցներ]]ի և նույնիսկ ժայռերի վրայի պատկերազարդումների առանձնահատկությունները բացատրվում են որպես աստղագիտական։ [[Ֆոլկլոր]]ում նույնպես կան այդպիսի բազմաթիվ մոտիվներ<ref name="knigoprovod.ru_astr_drevn"> {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.knigoprovod.ru/?topic_id=23;book_id=790 |автор=Войтех Замаровский |заглавие=Астрономия древних обществ |год=2002 |издательство=Наука |страниц=334 |ISBN=5-02-008768-8}}</ref>։ Հնագույն ժամանակներից հայտնի են երկնքում կատարվող պարբերական փոփոխությունները՝ * [[Երկրի օրական պտույտ|Ցերեկվա և գիշերվա հերթափոխը]], * [[Լուսնի փուլեր]]ի փոխարինումը, * [[Տարվա եղանակներ]]ի հերթափոխը։ Այդ կանգուն ցիկլերին համապատասխան, առաջացան ժամանակի չափման միավորները՝ [[օր]], [[ամիս]], [[տարի]]։ Չնայած աստղերի փոխադարձ դասավորությունը թվում է անփոփոխ, նկատվել է, որ ([[մոլորակ]]ի) մի քանի լուսատուներ այդ կանոնից դուրս են։ Ուսումնասիրելով [[երկնոլորտ]]ում տեղի ունեցող փոփոխությունները, մարդիկ նկատեցին, որ այն կապված է [[Երկիր|Երկրի]] վրա եղանակի փոփոխության հետ<ref name="astrolab.ru_history_kam_vek_p2" /><ref name="astrolab.ru_history_old_civ_p1">{{Cite web |title=Астрономия древних цивилизаций ( Часть 1 ) |url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20&num=695&x=33&y=5 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILgEwaE?url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ Այն հանգեցրեց մի մտքի, որ երկնային շարժումները կապված են նաև երկրային այլ երևույթների հետ։ Դրանք ազդում են երկրային պատմության վրա և կանխագուշակում ամենակարևոր իրադարձությունները՝ թագավորների ծնունդներ, պատերազմներ, սով, համաճարակներ և այլն։ Վստահությունը դեպի աստղագուշակության երևակայություններին էական ազդեցություն ունեցավ աստղագիտության զարգացման վրա, քանի որ երկինքն ուսումնասիրելու օգուտների մասին ղեկավարություններին այլ կերպ դժվար կլիներ հիմնավորել։ Այդ պատճառներով աստղագետները հատուկ ուշադրություն դարձրեցին այնպիսի հազվադեպ և ոչ պարբերական երևույթներին, ինչպիսին [[Խավարում]]ն է, [[գիսաստղ]]երի հայտնվելը, [[երկնաքար]]երի ընկնելը և այլն։ Աստղագիտական հնագույն հայտագործությունը [[գնոմոն]]ն է (ստվերի երկարությամբ Արևի բարձրության չափումը) և [[օրացույց]]ը<ref name="astrolab.ru_history_old_civ_p2" />։ Ավելի ուշ տարբեր համակարգերում հայտնվեցին անկյունաչափ գործիքներ։ === Շումեր և Բաբելոն === [[Շումեր]]ա[[աքքադ]]ական [[Բաբելոն]] պետությունը գոյություն է ունեցել մ․թ․ա․ II հազարից մինչև մ․թ․ա․ VI հազար տարիներում<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p1">{{Cite web |title=Астрономия на глиняных табличках ( Часть 1 ) |url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20&num=697&x=33&y=17 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILhd5FF?url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 29 |language=ru}}</ref> (վերջին տասնամյակներում այն կառավարում էին [[քաղդեացիներ]]ը, մ․թ․ա․ VI դարում երկիրը գրավեց [[Պարսկաստան]]ը) Բաբելոնացի քրմերը թողել են աստղագիտական բազմաթիվ աղյուսակներ<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p1" />։ Հենց նրանք են առանձնացրել հիմնական [[համաստեղություն]]ներն ու [[կենդանակերպ]]երը<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p1" />, ներմուծել լիարժեք անկյան բաժանումը 360°-ի վրա<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p2">{{Cite web |title=Астрономия на глиняных табличках ( Часть 2 ) |url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20&num=698&x=29&y=9 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILicEO5?url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=20 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 29 |language=ru}}</ref>, զարգացրել[[եռանկյունաչափություն]]ը<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p2" />։ Մ․թ․ա․ II հազար տարում շումերների մոտ հայտնվեցին [[լուսնային օրացույց]]եր<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p1" />, որոնք զարգացավ մ․թ․ա․ I հազար տարում։ Տարին բաղկացած էր 12 [[ամիս|սինոդային ամիսներից]], որոնցից վեցը 29 օր էին, իսկ մյուս վեցը՝ 30, ընդհանուր առմամբ 354 օր։ Սկզբում [[Արևադարձային տարի|արևադարձային տարվա]] հետ համաձայնեցնելու համար (որի տևողությունը նրանք որոշեցին <math>365 \frac {1} {4}</math> օր) բաժանեցին 13-րդ ամսվա ագուցմանը, սակայն հետո դադարեցին անել<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p2" />։ Թարմացնելով իրենց ուսումնասիրությունների աղյուսակները, քրմերը բացահայտեցին մոլորակների շարժումների շատ կանոններ և կարողացան կանխագուշակել Լուսնի ու Արևի խավարումները<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p2" />։ Մ․թ․ա․ 450 թվականին բաբելոնացիներն արդեն գիտեին [[Մետոնի ցիկլ]]ը (235 ամիսները մեծ ճշտությամբ համընկնում էին 19 արևային տարիների հետ)<ref name="astrolab.ru_history_glin_table_p2" />։ Այնուամենայնիվ, չինացիներն այն ավելի շուտ էին բացահայտել։ Հավանաբար հենց Բաբելոնում հայտնվեց յոթօրական շաբաթը (ամեն օրը նվիրված էր 7 լուսատուներից մեկին)։ === Հին Եգիպտոս === {{Աստղագուշակություն}} [[Նեղոս]]ի հեղեղումները տեղի են ունենում ամառվա սկբզին, և հենց այդ ժամանակ էլ լինում է երկնքի ամենավառ աստղի՝ [[Սիրիուս]]ի ծագումը, որը եգիպտերեն կոչվում է «Սոտիս»։ Մինչ այդ պահը Սիրիուսը տեսանելի չէ։ Հավանաբար այդ պատճառով «սոտիսական» օրացույցը Եգիպտոսում օգտագործվում է քաղաքացիականի հետ զուգահեռ։ Սոտիսական տարին Սիրիուսի երկու [[հելիական ծագում]]ների միջև ընկած ժամանակաշրջանն է, այսինքն այն համապատասխանում էր [[Սիդերիկ պարբերություն|սիդերիկ պարբերությանը]], իսկ քաղաքացիական տարին բաղկացած էր 12 ամիսներից, յուրաքանչյուրը 30 օր և հինգ հավելյալ օրեր, ընդհանուր՝ 365 օր<ref name="astrolab.ru_history_old_civ_p1" />։ Սկզբում շաբաթները չկային, իսկ ամիսները տևում էին 3 դեկադաներ (տասնօրյակ)։ Եգիպտոսում օգտագործում էին նաև [[մետոնի ցիկլ]]ով լուսնային օրացույցը՝ համապատասխանեցված քաղաքացիականին։ Ավելի ուշ Բաբելոնի ազդեցությամբ հայտնվեց յոթօրյա շաբաթը։ Օրերը տևում էին 24 ժամ, որոնք սկզբում անհավասար էին (օրվա լուսավոր և մութ ժամանակների համար առանձին), սակայն մ․թ․ա․ IV դարում ձեռք բերեցին ժամանակակից տեսքը։ Ի տարբերություն Բաբելոնի` Եգիպտոսում օգտագործվում էր տասական համակարգ, բայց օրերում, բացի 10 լուսավոր ժամերից, նրանք առանձնացնում էին նաև անցումային ժամեր, այդ պատճառով էլ դարձավ 12 ժամ։ Նույնը նաև օրվա մութ ժամերին<ref name="astrolab.ru_history_old_civ_p2" />։ Եգիպտական մաթեմատիկայի և աստղագիտության զարգացման աստիճանը պարզ չէ։ Այդ թեմայով համարյա ոչ մի փաստաթուղթ չկա, սակայն էլլինները բարձր էին գնահատում եգիպտական աստղագետներին և նրանց մոտ էին սովորում։ Աստղագիտությունը չի առաջացել Եգիպտոսում (շատ պատմաբանների կարծիքով՝ [[Միջագետք]]ում<ref>''Сурдин В. Г.'' [http://www.skeptik.net/astrolog/surdin1.htm ПОЧЕМУ АСТРОЛОГИЯ — ЛЖЕНАУКА?]</ref>), սակայն այնտեղ լայնորեն օգտագործվում էին Լուսնով և մոլորակներով գուշակությունները։ Աշխարհի եգիպտական համակարգը Հերակլիդ Պոնտիացու նկարագրությամբ (մ․թ․ա․ IV դար) [[Կոորդինատների երկրակենտրոն համակարգ|երկրակենտրոն]] էր, սակայն [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրի]] և [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա]] մոլորակները պտտվում էին Արևի շուրջը (բայց նրանց հետ նաև Երկրի շուրջը)։ Վերևի մոլորակները (որոնց կարել է հետևել Արևի հակառակ կողմում) Հին Եգիպտոսում համարվում էր Հորա աստվածի մարմնավորումը, իսկ ներքևինները ընդունում էին մեկ մարմնի տեղ՝ դրանց միջև տարբերություն չդնելով<ref name="astrolab.ru_history_old_civ_p2" />։ Եգիպտացիները երկինքը բաժանում էին համաստեղությունների։ Դրա մասին ապացույցներ կարող են լինել տեքստերում, ինչպես նաև եկեղեցիների ու գերեզմանների առաստաղներին եղած նկարներում։ Հին Եգիպտոսում հայտնի էր 45 համաստեղություն։ Օրինակ հիշատակվում է ''Մես'' համաստեղությունը «հավանաբար Մեծ Արջը», ''АН'' համաստեղությունը բազեի գլխով, որը նիզակով խոցում է Մես համաստեղությանը<ref name="astrolab.ru_history_old_civ_p2" />։ === Հին Չինաստան === [[Արևելյան Ասիա]]յի երկրներից ամենազարգացած աստղագիտությունն ուներ [[Չինաստան]]ը<ref name="astrogalaxy.ru_dr_vostok">{{Cite web |title=Очерки становления и развития астрономии на Дальнем Востоке. Китайская астрономия: Откуда есть пошла... |url=http://www.astrogalaxy.ru/456.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILjndjY?url=http://www.astrogalaxy.ru/456.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 29 |language=ru}}</ref>։ Արդեն Սյայի լեգենդար դինաստիայի ժամանակ (մ․թ․ա․ III հազարամյակի վերջ -II հազարամյակի սկիզբ) Չինաստանում արքունի աստղագետներն ունեին երկու պարտականություն։ Ըստ լեգենդի, մ․թ․ա․ 2137 հազար թվականին մահապատժի են ենթարկվել աստղագետներ Խոն և Խին, ովքեր չէին կարողացել կանխատեսել խավարումը։ Աստղագիտական շատ տեղեկություններ էին պարունակում «[[Շիցզին]]» («Երգերի գիրք») չինական գրականության հուշարձանում (~մ․թ․ա․ VI դար)<ref name="1astrolog.ru_kit">{{Cite web |title=Китайская астрология |url=http://www.1astrolog.ru/articles/history/kita.html |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILkr0we?url=http://www.1astrolog.ru/articles/history/kita.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 29 |language=ru}}</ref>։ Մոտավորապես այդ ժամանակ չինացիները ճշգրտեցին արևային տարվա տևողությունը (365,25 օր)<ref name="astrogalaxy.ru_dr_vostok" />։ Համապատասխանաբար, երկնային պտույտը բաժանում էին 365,25 աստիճանի կամ 28 համաստեղությունների (Լուսնի շարժումներով)<ref name="astrogalaxy.ru_dr_vostok" />։ Աստղադիտարանները հայտնվեցին մ․թ․ա․ XII դարում<ref name="astroclub.biz_drevn_observ">{{Cite web |title=Древние обсерватории |url=http://www.astroclub.biz/drevnie-observatorii-4.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILlrIno?url=http://www.astroclub.biz/drevnie-observatorii-4.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 29 |language=ru}}</ref>։ Սակայն ավելի շուտ չինացի աստղագետները ջանասիրաբար գրանցում էին երկնքում տեղի ունեցող բոոր անսովոր իրադարձությունները (խավարումներ, գիսավորներ՝ «աստղեր-ավելներ», [[ասուպների հոսք]]եր, [[նոր աստղ]]եր)։ Գիսաստղի մասին առաջին տեղեկությունը գրվել է մ․թ․ա․ 631 թվականին<ref name="Kronk">''Kronk G. W.'' «Cometography. A Catalogu of Comets», Cambridge Univ. Press, 1999.</ref>, լուսնի խավարման՝ մ․թ․ա․ 1137 թվականին, իսկ արևային՝ մ․թ․ա․ 1328 թվականին<ref name="asha-piter.ru_drevn_kit">{{Cite web |title=Астрономические наблюдения в Китае |url=http://www.asha-piter.ru/06_01_Lab/06_01_Lab_Astronimy_see_history_01.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILmJFcx?url=http://www.asha-piter.ru/06_01_Lab/06_01_Lab_Astronimy_see_history_01.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 29 |language=ru}}</ref>, ասուպների առաջին հոսքի՝ մ․թ․ա․ 687 թվականին<ref name="mirknig.com_konfucieva_let"> {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.mirknig.com/2008/09/13/konfucieva-letopis-chuncju.-vesny-i.html |автор=Пер. и примеч. Н. И. Монастырева, Исслед. Д. В. Деопика и А. М. Карапетьянца |заглавие=Конфуциева летопись «Чуньцю» («Вёсны и осени»), Чуньцю, известия 2-3 |год=1999 |издательство=Восточная литература |страниц=352 |ISBN=5-02-018117-X}}</ref><ref name="ozon.ru_meteor_rain_hist"> {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.ozon.ru/context/detail/id/3196990/ |автор=Авторский сборник. |заглавие=Сыма Цянь. Исторические записки |год=2006 |издательство=Наталис |страниц=1120 |ISBN=5-8062-0233-X}}</ref>։ [[Հալեի գիսավոր]]ի մասին առաջին հաղորդագրությունը գրվել է մ․թ․ա․ 240 թվականին։ Հավանաբար, մ․թ․ա․ 466 թվականին ուսումնասիրված գիսաստղը նույնպես Հալեի գիսավորն էր։ Սկսած մ․թ․ա․ 87 թվականից<ref name="Kronk"/> նշված են վերջինիս բոլոր հայտնությունները։ 301 թվականին առաջին անգամ Արևի վրա նկատվեցին հետքեր<ref name="1astrolog.ru_kit" />, հետո դրանք բազմիցս նշվեցին։ Չինական աստղագիտության ձեռքբերումներից են արևի և լուսնի խավարումների առաջացման պատճառների ճիշտ բացատրումը, Լուսնի շարժման անհավասարությունը<ref name="asha-piter.ru_drevn_kit" />, [[սիդերիկ պարբերություն|սիդերիկ պարբերության]] չափումը սկզբում Յուպիտերի (12 տարի, կոնկրետ՝ 11․86), իսկ մ․թ․ա․ III դարից մնացած բոլոր մոլորակների համար ինչպես սիդերիկ, այնպես էլ [[Սինոդիկ պարբերություն|սինոդիկ պարբերության]]՝ լավ հստակությամբ։ Չինաստանում կային բազմաթիվ օրացույցեր<ref name="lah.ru_drevn_kalend">{{Cite web |title=«Тайны древних календарей» |url=http://www.lah.ru/konspekt/back/kalen.htm |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILnEuSk?url=http://www.lah.ru/konspekt/back/kalen.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 29 |language=ru}}</ref>։ Մ․թ․ա․ VI դարում բացահայտվեց [[մետոնի ցիկլ]]ը և ամրապնդվեց արևալուսնային օրացույցը<ref name="lah.ru_drevn_kalend" />։ Տարվա սկիզբը ձմռան արևադարձի օրն է, ամսվա սկիզբը՝ նորալուսնի։ Օրերը բաժանված էին 12 ժամերի (որոնց անվանումներն օգտագործվում էին նաև ասմվա անուններում) կամ 100 մասերի<ref name="lah.ru_drevn_kalend" />։ Չինաաստանում մշտապես նկատվում էին օրացույցային փոփոխություններ։ Տարիները միավորվեցին [[Չինական օրացույց|60-ամյա ցիկլում]], յուրաքանչյուր ամիս նվիրված էր 12 կենդանակերպերի նշաններից կամ 5 տարերքներից մեկին՝ ջուր, կրակ, մետաղ, ծառ, հող<ref name="lah.ru_drevn_kalend" />։ Տարերքներից յուրաքանչյուրին համապատասխանում էր մի մոլորակ։ Կար նաև վեցերորդ՝ առաջնային տարերքը՝ «ցի» (եթեր)։ Ավելի ուշ ''ցի''-ն բաժանեցին մի քանի տեսակների՝ ''ին-ցի'' և ''յան-ցի'' և այլն, որոնք համապատախանեցված էին [[Լաո Ցզի]]ի հետ (մ․թ․ա․ VI դար)<ref name="lah.ru_drevn_kalend" />։ === Հնդկաստան === {{main|Աստղագիտությունը Հնդկաստանում}} Հնդիկների մոտ ի տարբերություն մաթեմատիկայի, աստղագիտության մեջ նշանակալի հաջողություններ չեն եղել։ Ավելի ուշ նրանք թարգմանեցին և մեկնաբանեցին հունական շարադրությունները<ref name="naturalhistory.narod.ru_india"> {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://naturalhistory.narod.ru/Hronolog/Stat/India_1.htm |автор=А. И. Володарский. |заглавие=Астрономия в древней индии |год=1975 |место=М. |издательство=Наука}}</ref>։ Հնդիկների բնական գիտությունների բնագավառում ավելի հին տեղեկությունները կապված են Հնդկական քաղաքակրթության դարաշրջանի հետ, որը նշվում է մ․թ․ա․ III հազար դարում<ref name="naturalhistory.narod.ru_india" />։ Հնդկաստանում [[Վեդաներ|վեդական դարաշրջանում]] տիեզերքը համարվում էր երեք մասից բաղկացած մարմին՝ երկինք, երկնակամար և Երկիր, ինչի մասին վկայում է այն ժամանակվա վեդական գրականությունը։ Հնդկաստանի գիտնականներն ի տարբերություն բաբելոնացիների և չինացիների, համարյա չեն հետաքրքրվել աստղերի ուսումնասիրությամբ և չեն կազմել աստղային կատալոգներ<ref name="naturalhistory.narod.ru_india" />։ Մ․թ․ա․ V դարում աստղագետ և մաթեմատիկոս [[Արիաբատա]]ն արտահայտել է մի միտք, ըստ որի մոլորակները պտտվում են իրենց ուղեծրի շուրջ։ Նա նաև ճիշտ է նկարագրել արևի և լուսնի խավարումների պատճառները և կանխագուշակել հետագա խավարումները։ Նրա հայացքները զայրույթ են առաջացրել հինդուիստ ուղղամիտների մոտ, որին էր միացել նույնիսկ [[Բրահմագուպտա]]ն<ref>''Еремеева А. И., Цицин Ф. А.'' История астрономии. Указ. соч., стр. 111.</ref>․ {{քաղվածք| Արիաբատի հետնորդներն ասում են, որ Երկիրը շարժվում է իսկ երկինքը՝ հանգստանում։ Սակայն նրանց հերքման մեջ ասվում էր, որ եթե այդպես լիներ, ապա Երկրի վրայի քարերն ու ծառերը պետք է ընկնեին․․․<br /> Մարդկանց միջև նույնպես կան այնպիսինները, ովքեր մտածում են, որ խավարումները չեն առաջանում Ռահու վիշապի գլխով։ Դա աբսուրդային կարծիք է և մարդկանց մեծ մասն ասում էր, որ հենց նա է խավարում առաջացնում։ Վեդաներում, որտև կան Աստծո խոսքերը, Բրահմայի կողմից ասվում է, որ գլուխն առաջացնում է խավարում։ Հակառակ դրան, Արիաբատան, հակառակվելով բոլորին, այդ սուրբ խոսքերին թշնամաբար հաստատում է, որ խավարումը ոչ թե առաջանում է գլխով, այլ միայն Լուսնով և Երկրի ստվերով․․ Այդ հեղինակները պետք է ենթարկվեին մեծամասնությանը, քանի որ Վեդաներում գրված ամեն ինչ սուրբ էր։|}} Չնայած Հնդկաստանում XI դարի մուսուլմանական պատերազմների պատճառով գիտությունն անկում ապրեց, որոշ խոշոր գիտական ձեռքբերումներ պատկանում են Բհասկարային, XII դար։ === Ինկերի կայսրություն === {{main|Ինկերի աստղագիտություն}} Ինկական աստղագիտությունը կապված է տիեզերագիտության և առասպելաբանության հետ, քանի որ յուրաքանչյուր ուակա (սուրբ տեղանք երկրի վրա) արտացոլում էր որևէ երկնային մարմին կամ երևույթ։ Այն իր արտացոլումը գտավ շատ լեգենդներում, որտեղ աշխարհաստեղծման ժամանակ երկնային օբյեկտները հայտնվեցին գետնի տակ, իսկ հետո կրկին դուրս եկան ժայռերից, քարանձավներից, աղբյուրներից, այսինքն՝ ամեն ուակայից<ref name="Relación de las">Relación de las fabulas y ritos de los Incas por el párroco Cristóbal de Molina [1576]. In Relación de las fabulas y ritos de los Incas, edited by Horacio H. Urteaga and Carlos A. Romero, 3-106. Colección de Libros y Documentos Referentes a la Historia del Perú, no. 1. Lima: Sanmarti & ca, 1916</ref>։ Ինկերի պատկերացմամբ հենց նրանցից էլ առաջացան ժողովուրդները։ Առաջնակարգ երկնային մարմին էր համարվում [[Ծիր կաթին]]ը («''Մայու''»՝ գետ), որի վրա կամ մոտակայքում կային պակաս կարևոր օբյեկտներ։ Ինկերը գիտեին աստղերի ({{lang-qu|Quyllur}}) և մոլորակների ({{lang-qu|Hatun quyllur}}) միջև տարբերությունները։ Հստակորեն հայտնի է, որ նրանք ուսումնասիրում էին Վեներան (''Չ'ասկա''), Յուպիտերը (''Պիրվա'') և Սատուրնը (''Հաուչա'')<ref>Exsul immeritus blas valera populo suo e historia et rudimenta linguae piruanorum. Indios, gesuiti e spagnoli in due documenti segreti sul Perù del XVII secolo. A cura di L. Laurencich Minelli. Bologna, 2007</ref>։ Մերկուրիի և Մարսի նրանց ուսումնասիրությունների մասին տեղեկություններ չկան։ Մոլորակների ինկական անվանումները հիմք են տալիս մտածելու, որ աստղագետներին հայտնի էին Յուպիտերի [[Գալիլեյան արբանյակներ]]ը և Վեներայի մթնոլորտով պայմանավորված սկավառակի ծայրերի անպարզորոշությունը։ === Կենտրոնական Ամերիկա === '''[[Մայաների քաղաքակրթություն]]ը''' (մ․թ․ա․ II-X դարեր) շատ մեծ նշանակություն էր տալիս աստղագիտական գիտելիքներին, ինչն ապացուցում են այդ քաղաքակրթության քաղաքներում եղած բազմաթիվ հնագիտական փորագրությունները<ref name="fund-intent.ru_may9">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fund-intent.ru/pubso/st_tm-2.shtml |автор=Э. Джилберт, M. Коттерелл. |заглавие=Тайны Майя |archive-url=https://web.archive.org/web/20090401040552/http://fund-intent.ru/pubso/st_tm-2.shtml |archive-date=2009-04-01}}</ref><ref>[http://www.lomonosov.org/article/mysteries_ancient_astronomy.htm В. А. Юревич, Загадки древней астрономии.]</ref>։ Մայաների հնագույն աստղագետները կարողանում էին կանխատեսել խավարումները և շատ հաճախակի էին հետևում տարբեր, ավելի լավ երևացող աստղագիտական օբյեկտների, ինչպիսին համաստեղություններն են, [[Մերկուրի]]ն, [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներան]], [[Մարս (մոլորակ)|Մարսը]] և [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերը]]<ref name="fund-intent.ru_may9" />։ Տպավորիչ են քաղաքների և եկեղեցի-աստղադիտարանների մասունքները։ Ցավոք պահպանվել են տարբեր տարիքի միայն 4 ձեռագրեր և կոթողների վրայի տեքստեր։ Մայաները հստակորեն որոշում էին բոլոր 5 մոլորակների սինոդիկ պարբերությունները (հատուկ նշանակություն ուներ Վեներան), հորինել են շատ ճշգրիտ [[Մայաների օրացույց|օրացույց]]<ref name="fund-intent.ru_may9" />։ Մայաների ամիսը բաղկացած էր 20 օրից, իսկ շաբաթը՝ 13։ Օրացույցային դարաշրջանի սկիզբը դրված է մ․թ․ա․ 5041738 թվականին, սակայն իրենց ժողովրդի ժամանակագրությունը հաշվվում է մ․թ․ա․ 3113 թվականից<ref name="fund-intent.ru_may9" />։ === Այլ երկրներ === {{Տես|Ավստրալիայի աբորիգենների աստղագիտություն}} Եվրոպայում կելտական ցեղերի դրուիդները միանշանակ ունեին որոշ աստղագիտական գիտելիքներ։ Հիմքեր կան ենթադրելու, որ [[Սթոունհենջ]]ը ոչ միայն ծիսակարգերի տեղ էր, այլ նաև աստղադիտարան։ Այն կառուցվել է մ․թ․ա․ 1900-1600 թվականներին։ === Հին Հունաստան === {{main|Աստղագիտությունը Հին Հունաստանում}} Հելլենները, ամենայն հավանականությամբ, դեռ հոմերոսյան ժամանակաշրջանից հետաքրքրված էին աստղագիտությամբ, նրանց երկրի քարտեզը և որոշ անվանումներ մնացել են ժամանակակից գիտությունում։ Սկզբնականում գիտելիքները խորը չէին, օրինակ առավոտյան և երեկոյան Վեներան համարվում էր տարբեր լուսատուներ (Ֆոսֆոր և Հեսփեր)<ref name="plato.spbu.ru_diogen_08b">{{Cite web |title=Диоген Лаэртский. О жизни, учениях и изречениях знаменитых философов. |url=http://www.plato.spbu.ru/TEXTS/diogenl/b08.htm |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILoZ0Ed?url=http://www.plato.spbu.ru/TEXTS/diogenl/b08.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=25 августа 2009 |language=ru}}</ref><ref name="newchrono.net_eratosf">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.newchrono.net/ahist/eratosf.htm |автор=Бубекина Н. В. |заглавие=Эратосфен. Превращения в созвездия (катастеризмы). |год=1997 |место=М. |издание=Сборник «Небо, наука, поэзия. Античные авторы о небесных светилах, об их именах, восходах, заходах и приметах погоды» |издательство=МГУ}}</ref>, իսկ շումերներն արդեն գիտեին, որ այն նույն լուսատուն է։ «Վեներայի երկատման» մասին սխալների ուղղումը վերագրվում է [[Պյութագորաս]]ին և [[Պարմենիդես]]ը<ref name="plato.spbu.ru_diogen_08b" /><ref name="newchrono.net_eratosf" />։ [[Աշխարհի բևեռ]]ն այդ ժամանակ արդեն անցել էր Ալֆա Վիշապից, սակայն դեռ չես հասել [[Բևեռային աստղ|Բևեռայինին]]<ref name="wwint.alfamoon.com_tel_aumi">{{Cite web |title=Обсерватория. Виртуальный Телескоп. Полярная звезда (Полярис). Альфа Малой Медведицы. |url=http://wwint.alfamoon.com/observ/tel_aumi.php |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILp5dyv?url=http://wwint.alfamoon.com/observ/tel_aumi.php |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=25 августа 2009 |language=ru}}</ref>, հնարավոր է, որ Ոդիսականում երբեք չի հիշատակվել դեպի հյուսիս ուղղության մասին։ [[Պյութագորասականություն|Պյութագորականները]] առաջարկեցին տիեզերքի պիրոկենտրոնացված մոդելը, որում աստղերը՝ Արևը, Լուսինը և վեց մոլորակները պտտվում էին Կենտրոնկան Կրակի շուրջ (Հեստիա)<ref name="historic.ru_kydr_st004"> Кудрявцев, П. С. Начальный этап античной науки // Курс истории физики. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: Просвещение, 1982. — 448 с.</ref>։ Որպեսզի ամբողջությամբ ստացվի սուրբ թիվ՝ 10 տարերք, վեցերորդ մոլորակ համարեցին Հակաերկիրը (Անտիխտոն)<ref name="historic.ru_kydr_st004" />։ Ինչպես Արևը, այնպես էլ Լուսինն այդ տեսութամբ լուսավորում էին Հեստիայի լույսի արտացոլումը։ Այն աշխարհի առաջին մաթեմատիկական համակարգն էր։ Մնացած հին կոսմոգոնիստների մոտ ավելի շատ աշխատում էր երևակայությունը քան տրամաբանությունը։ Լուսատուների տարերքների միջև հեռավորությունը պյութագորականների մոտ համապատասխանում էր գամմայի [[Ինտերվալ (ձայնագիտություն)|երաժշտական ինտերվալին]]։ Դրանց պտույտի ժամանակ հնչում է «տարերքների երաժշտությունը», որը մեզ համար լսելի չէ։ Պյութագորականները Երկիրը համարում էին գնդաձև և պտտվող, ինչի պատճառով տեղի էր ունենում գիշերվա և ցերեկվա հերթափոխը<ref name="historic.ru_kydr_st004" />։ Չնայած առանձին պյութագորականներ ([[Արիստարքոս Սամոսցի]] և այլն) թաքուն էին պահում արևակենտրոն համակարգի գաղափարը<ref name="historic.ru_kydr_st004" />։ Պյութագորականների մոտ առաջին անգամ ծագեց եթեր հասկացողությունը<ref name="centant.pu.ru_3-2">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.centant.pu.ru/sno/lib/asmus/3-2.htm |автор=В. Ф. Асмус. |заглавие=Античная философия |часть=Гармония противоположностей и космос |страницы=133-135 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090124192822/http://www.centant.pu.ru/sno/lib/asmus/3-2.htm |archive-date=2009-01-24}}</ref>, սակայն շատ հաճախ այդ բառը նշանակում էր օդ։ Միայն Պլատոնը եթերն առանձնացրեց որպես ինքնուրույն տարերք։ [[Պլատոն]]ը [[Սոկրատես]]ի աշակերտն է և արդեն չէր կասկածում Երկրի գնդաձևության վրա (նույնիսկ [[Դեմոկրիտ]]ն էր այն համարում սկավառականման)։ Պլատոնի կարծիքով տիեզերքը մշտական չէ, քանի որ այն ինչ զգացվում է, իր է, իսկ իրերը ծերանում են ու մահանում։ Բացի այդ հենց ժամանակն է ծնվել տիեզերքի հետ։ Հեռու գնացող հետևանքներ ունեին Պլատոնի կոչերը աստղագետներին դասավորելու լուսատուների անհավասար շարժումները շրջապատի «լիարժեք» շարժույներին<ref name="centant.pu.ru_5-5">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.centant.pu.ru/sno/lib/asmus/5-5.htm |автор=В. Ф. Асмус. |заглавие=Античная философия |часть=Гармония противоположностей и космос |страницы=305-308 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071221054818/http://www.centant.pu.ru/sno/lib/asmus/5-5.htm |archive-date=2007-12-21}}</ref>։ Այդ կանչին արձագանքեց [[Արքիմեդ]]ի ուսուցչի և եգպիտական քրմերի աշակերտ [[Եվդոկս]]ը։ Իր (չպահպանված) աշխատություններում նա շարադրել է մոլորակների շարժման կինեմատիկ սխեման՝ մի քանի վերադրված շրջանային շարժումներով, ընդամենը 27 տարերքներով<ref name="brokhauz.ru_evdoks_knidskii">{{ВТ-ЭСБЕ|Евдокс Книдский}}</ref>։ Իհարկե, Մարսի ուսումնասիրությունների համաձայնությունը վատն էր։ Բանն այն էր, որ Մարսի ուղեծիրը նկատելիորեն տարբերվում էր շրջանաձևից, այդ պատճառով մոլորակի հետագիծն ու շարժման արագությունը երկնքում փոփոխվում է լայն ծայրերին։ Եվդոկսը նաև կազմեց աստղային կատալոգ<ref name="schools.keldysh.ru_sch444_13">{{Cite web |title=Евдокс Книдский. Краткая биография. |url=http://schools.keldysh.ru/sch444/museum/pres/inform/13.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILqB2VJ?url=http://schools.keldysh.ru/sch444/museum/pres/inform/13.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=25 августа 2009 |language=ru}}</ref><ref name="astromyth.tau-site.ru_Eudox">{{Cite web |title=Евдокс Книдский — математик и астроном из Ионии. |url=http://www.astromyth.tau-site.ru/History/Eudox.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILqgG77?url=http://www.astromyth.ru/History/Eudox.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=25 августа 2009 |language=ru}}</ref>։ «Ֆիզիկայի» հեղինակ [[Արիստոտել]]ը նույնպես եղել է Պլատոնի աշակերտը։ Իր աշխատություններում կային ոչ քիչ ռացիոնալ մտքեր։ Նա համոզիվ կերպով ապացուցեց, որ Երկիրը գունդ է՝ հիմնվելով լուսնային խավարումների ժամանակ երկրի ստվերի ձևի վրա, Երկրի կլորությունը գնահատեց 400 000 փուլ<ref name="ebio.ru_aristotel">{{Cite web |title=Биография Аристотеля. |url=http://www.ebio.ru/aristotel.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILrrWsi?url=http://www.ebio.ru/aristotel.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=25 августа 2009 |language=ru}}</ref> կամ 70,000 կմ<ref name="astronet.ru_1198013_02">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.astronet.ru/db/msg/1198013/02.html |автор=В. В. Федынский. |заглавие=Метеоры. Популярные лекции по астрономии. Выпуск 4 |год=1956 |часть=Историческое развитие взглядов на метеоры |место=М. |издательство=Государственное издательство технико-теоретической литературы}}</ref>։ Արիստոտելի հայեցակարգը փիլիսոփաների մի մաս կանոնականացրել էր դեռ իր կյանքի ընթացքում և հետագայում շատ հակասող ողջամիտ մտքեր թշնամաբար հանդիպեցին, օրինակ [[Արիստարքոս Սամոսցի|Արիստարքոս Սամոսցու]] [[Արևակենտրոն համակարգ|արևակենտրոնությունը]]։ Արիստարքոսն առաջին անգամ փորձեց չափել Արևից Լուսին հեռավորությունը և դրանց տրամագծերը, սակայն Արևի համար նա շփոթվեց հերթականությամբ (ստացվեց, որ Արևի տրամագիծը 250 անգամ մեծ է երկրայինից), սակայն Արիստարքոսից առաջ բոլորը կարծում էին, որ Արևը Երկրից ավելի փոքր է։ Հենց այդ պատճառով նա որոշեց, որ աշխարհի կենտրոնում գտնվում է Արևը։ Արևի անկյունային տրամագծի ավելի ճիշտ չափումներ է կատարել [[Արքիմեդ]]ը, ում աշխատություններում նկատվում են Արիստարքոսի հայացքները։ Մ․թ․ա․ 240 թվականին [[Էրատոսթենես Կիրենացի|Էրատոսթենեսը]] բավականին հստակ չափեց երկրային շրջանագիծը և դեպի հասարակածն ընկած արևուղու թեքվածությունը (այսինքն երկրային ուղեծրի թեքվածությունը)։ Նա նաև առաջարկել է [[Նահանջ տարի|Նահանջի տարվա]] համակարգը, որն այնուհետև անվանվել է [[հուլյան օրացույց]]։ Մ․թ․ա․ III դարից սկսած հունական գիտությունը՝ աստղագիտությունն ու մաթեմատիկան, յուրացրեց բաբելոնյան ձեռքբերումները։ Սակայն հույները նշանակալիորեն առաջ գնացին։ Մոտավորապես մ․թ․ա․ 230 թվականին [[Ապոլլոնիոս Պերգացի]]ն մշակեց բազային շրջանագծի ժամանակավոր անհամաչափ ներկայացման՝ ''դեֆերենտի'' և դեֆերենտի շուրջը պտտվող երկրորդական շրջանագծի՝ ''էպիցիկլի'' ներկայացման նոր մեթոդ, քանի որ հենց լուսատուն է շարժում էպիցիկլով։ Աստղագիտությունում այդ եղանակը մտցրեց նշանավոր աստղագետ [[Հիպարքոս]]ը։ Հիպարքոսը բացահայտեց արևադրաձային և սիդերիկ տարիների միջև տարբերությունը, ճշտեց տարվա երկարությունը (365,25 — 1/300 օր)։ Ապպոլոնիոսի տարբերակը նրան թույլ տվեց կառուցել Արևի և Լուսնի շարժման մաթեմատիկական տեսությունը։ Հիպարքոսը ներմուծեց ուղեծրի [[էքսցենտրիսիտետ]], [[Ապոկենտրոն և պերիկենտրոն|ապոգեյա]] և [[պերիգեյ]] հասկացությունները, ճշտեց լուսնային ամիսների սինոդիկ սիդերիկ երկարությունները (վայրկյանային ճշտությամբ), մոլորակների պտույտների միջին շրջանները։ Ըստ Հիպարքոսի աղյուսակների հնարավոր էր կանխատեսել այն ժամանակվա համար աննախադետ 1-2 ժամ ճշգրտությամբ արևային ու լուսնային խավարումները։ Հենց նա մտցրեց [[աշխարհագրական կոորդինատներ]]ը՝ լայնությունն ու երկարությունը։ Սակայն Հիպարքոսի ամենամեծ ժառանգությունը երկնային կոորդինատների տեղաշարժը՝ «[[գիշերահավասարի կանխատեսումը]]»։ Ուսումնասիրելով 169 տարի կատարված տվյալները, նա գտավ, որ գիշերահավասարի պահին Արևը գտնվում էր 2°-ի վրա, կամ տարում 47"-ին (իրականում՝ 50,3"-ի վրա)։ Մ․թ․ա․ 134 թվականին Կարիճի համաստեղությունում հայտնվեց նոր վառ աստղ։ Որպեսզի հեշտացվեր երկնքում կատարվող փոփոխությունների հետազոտությունները Հիպարքոսը կազմեց 850 աստղից բաղկացած կատալոգ, դրանք բաժանելով պայծառության 6 դասերի։ Մ․թ․ա․ 46 թվականին մտցվեց [[հուլյան օրացույց]]ը՝ մշակված ալեքսանդրիական աստղագետ Սոզիգենի կողմից՝ եգիպտական քաղաքացիականի հիման վրա։ Հռոմի թվականությունը ստեղծվեց կայսրության հիմնումից հետո՝ սկսած մ․թ․ա․ 756 թվականի ապրիլի 21-ից։ Հիպարքոսի համակարգն ավարտեց մեծն ալեքսանդրիական աստղագետ, մաթեմատիկոս, օպտիկ և աշխարհագրագետ Կլադվիյ Պտղոմեոսը։ Նա նշանակալիորեն կատարելագործեց ոլորտային եռանկյունաչափությունը, կազմեց սինուսների աղյուսակը (0,5°-ից)։ Սակայն նրա գլխավոր ձեռքբերումը «Մեգալե շարահյուսությունն» է (մեծ կառուցումը)։ Արաբներն այն անվանափոխեցին «Ալ Մաջիստ»-ի, որտեղից էլ ավելի ուշ՝ «[[Ալմագեստ]]»։ Աշխատանքը ներառում է [[արևակենտրոն համակարգ]]ի շարադրումը։ Սկզբունքորեն լինելով սխալ [[արևակենտրոն համակարգ|Պտղոմեոսի համակարգը]] թույլ էր տալիս այն ժամանակների համար բավականին ճշտությամբ կանխատեսել երկնքում մոլորակների դասավորությունը, այդ պատճառով կարողանում էր դարերի ընթացքում բավարարարել համարյա բոլոր պահանջները։ Պտղոմեոսի աշխարհի համակարգով ավարտվում է հինհունական աստղագիտության զարգացումը։ Միջին դարերում [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեության]] տարածման և ֆեոդալիզմի զարգացման պատճառով կորեց հետաքրքրությունը դեպի [[բնական գիտություններ]] և Եվրոպայում աստղագիտությունը շատ հարյուրամյակներ սառեցին<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Кононович Э. В., Мороз В. И. |заглавие=Общий курс астрономии |год=2009 |издание=3-е изд |издательство=Эдиториал УРСС |страниц=544 |isbn=978-5-354-01183-4}}</ref>։ Աստղագիտության զարգացման հետագա շրջանը կապված է իսլամական երկրների գիտնականների՝ [[Ալ-Բատտանի]]ի, [[Ալ-Բիրունի]]ի, Իբն Յունուսի, [[Նասր ալ-Դին Թուսի]]ի, [[Ուլուգբեկ]]ի և այլնի գործունեությունների հետ։ == Միջնադար == === Իսլամական երկրներ === {{main|Աստղագիտությունը իսլամական միջնադարում}} === Հին հրեաներ === {{main|Տիեզերագիտությունը հուդայիզմում}} === Եվրոպա === Միջնադարյան Եվրոպայում աստղագետները հիմնականում զբաղված էին տեսանելի մոլորակների հետազոտություններով, դրանց համապատասխանեցնելով Պտղոմեոսի ընդունած աշխարհակենտրոն համակարգին։ Տիեզերագիտական հետաքրքիր մտքեր կարելի է գտնել Ալեքսանդրիայի [[Որոգինես]]ի շարադրություններում, ով վաղ քրիստենեության նշանավոր ջատագովն էր և [[Փիլոն Ալեքսանդրացի|Փիլոն Ալեքսանդրացու]] աշակերտը։ Որոգինեսը կոչ էր անում բառի բուն իմաստով չընդունել «[[Ծննդոց]]»-ը, այլ որպես խորհրդանշական տեքստ։ Ըստ Որոգինեսի, տիեզերքը ներառում է բազմաթիվ աշխարհներ, այդ թվում նաև այնպիսինները, որոնցում կյանք կա։ Բացի այդ, նա ընդունում էր իրենց աստղային սֆերաներով այլ տիեզերքների գոյությունը։ Յուրաքանչյուր տիեզերք ավարտուն է ժամանակում և տարածության մեջ, սակայն իրենց առաջացման և մահվան գործընթացն անվերջ է․ {{քաղվածք|Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա կասեմ, որ Աստված իր գործունեությունը չի սկսել, երբ ստեղծվել է մեր տեսանելի աշխարհը և դրա նման, երբ վերջինիս գոյության ավարտից հետո առաջանում է ուրիշ աշխարհ, նույն կերպ էլ մեր տիեզերքից առաջ գոյություն էր ունեցել մեկ այլը․․․ Այսպես, կարելի է ենթադրել, որ ոչ միայն գոյություն ունեն միաժամանակ շատ աշխարհներ, այլ նաև մեր տիեզերքից առաջ գոյություն են ունեցել շատ տիեզերքներ, և դրա ավարտից հետո կլինեն և այլ աշխարհներ։|}} XI-XII դարերում հույների և նրանց արաբալեզու աշակերտների հիմնական գիտական աշխատանքները թարգմանվել են լատիներեն։ Սխոլաստիկայի հիմնադիր [[Ալբերտ Մեծ]]ը և նրա աշակերտ [[Թովմա Աքվինացի]]ն XIII դարում պատրաստուկում էին Արիստոտելի ուսմունքը, կաթոլիկական ավանդույթների համար այն դարձնելով ընդունելի։ Այդ րոպեից Արիստոտել-Պտղոեոսի աշխարհի համակարգը փաստացի միախառնվում է կաթոլիկական դավանաբանության հետ։ Ճշմարտության էքսպերիմենտալ որոնումները փոխվեցին, աստվածաբանության համար դառնալով սովորական։ Գիտական աստղագիտության վերածնունդը Եվրոպայում սկսեց [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզում]]՝ արաբական և քրիստոնեական աշխարհների սահմանագծին։ Սկզբում որոշից դեր էին խաղում արաբական արևելքից ներթափանցած տրակտատները՝ [[Զիջ]]երը։ XI դարի երկրորդ կեսին արաբական աստղագետները, ովքեր Ազ-Զարքալի (Արզախելյա) գլխավորությամբ հավաքվել էին [[Կորդովայի խալիֆայություն]]ում, կազմեցին [[Տոլեդո|տոլեդական օրացույցեր]]։ Օգնող օրացույցերը Տոլեդական օրացույցերում խավարումների կանխատեսումների համար համարյա ամբողջովին վերցված են [[Ալ Խորեզմի]] և [[Ալ-Բատտանի]]ի զիջերից, ովքեր զարգացրել էին [[Կլավդիոս Պտղոմեոս|Պտղոմեոսի]] տեսությունը և նորերի հիմքով ճշտելով, որ այն ժամանակների համեմատ դա հնացած է<ref>G. J. Toomer, A survey of the Toledan tables, Osiris. ol. 15. 1968, pp. 5-174</ref>։ XII դարում Ժերար Կրեմոնացու շնորհիվ աղյուսակները մտան լատինական աշխարհ և ադապտացվեցին քրիստոնեական օրացույցերի ներքո (Տուլուզի օրացույց)։ 1252-1270 թվականներին արդեն քրիստոնեական [[Տոլեդո]]յում [[Լեոնի թագավորություն|Լեոնի]] և Կաստիլիայի թագավոր Ալֆոնսո X-ի գլխավորությամբ հրեա աստղագետներ Իսահակ Բեն Սիդը և Իեհուդա բեն Մովսես Կոենը կազմեցին ավելի ճշգրիտ Ալֆոնական աղյուսակներ։ 1321 թվականից ոչ շատ անց այդ աղյուսակների զարգացումները շարունակվեցին [[Փարիզ]]ում։ Տարբեր երկրների և աստղագետների սերունդների այդ բազմադարյան աշխատանքի արդյունքում, 1485 թվականին պատրաստ եղավ Ալֆոնական աղյուսակների առաջին թողարկումը<ref>Chabas J., Goldstein B.R. The Alfonsine tables of Toledo. Dordrecht/Boston/London: Kluwer Academic Publishers, 2003</ref>։ == Տեսական աստղագիտության կազմավորումը․ Վերածննդի դարաշրջան և Նոր Ժամանակի սկիզբ == === Վաղ Վերածնունդ === XV դարում գերմանացի փիլիսոցա, կարդինալ [[Նիկոլայ Կուզանսկի]]ն նկատելիորեն առաջ անցնելով իր ժամանակից, միտք արտահայտեց, ըստ որի տիեզերքն անսահման է և այն ընդհանրապես կենտրոն չունի՝ ո՛չ Երկիր, ո՛չ Արև, ոչ էլ որևէ բան, որն ունի հատուկ դիրք։ Բոլոր երկնային մարմինները կազմված են այն նույն մատերիայից, ինչ Երկիրը, և շատ հնարավոր է, որ դրանցում կյանք կա։ Գալիլեյից մեկ դար առաջ նա պնդում էր, որ բոլոր լուսատուները, ներառյալ Երկիրը, շարժվում են տարածության մեջ և դրանում եղած բոլոր ուսումնասիրողներ կարող են այն համարել անշարժ։ XV դարում հետազոտական աստղագիտության զարգացման մեջ մեծ դեր ունեցան Գեորդ Պուրբախի, ինչպես նաև իր աշակերտ և ընկեր Յոհան Մյուլլերի (Ռեգիոմոնտան) աշխատությունները։ Ի դեպ, նրանք դարձան Եվրոպայում առաջին գիտնականները, ովքեր չունեին հոգևոր աստիճան։ Մի շարք ուսումնասիրություններից հետո նրանք համոզվեցին, որ բոլոր աստագիտական աղյուսակները հնացել են, այդ թվում նաև ալֆոնականները։ Մարսի դիրքը ստացվում էր 2°-ով սխալ, իսկ լուսնային խավարումն ուշանում էր մի ամբողջ ժամ։ Հաշվարկների ճշտության բարձրացման համար Ռեգիոմոնտանը կազմեց [[Եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ|սինուսների]] (1'-ից) և [[Եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ|տանգենսների]] աղյուսակ։ Դեռ նոր հայտնված [[գրատպություն]]ը հնարավորություն տվեց Պուրբախի ուղղված դասագիրքը տասնամյակների ընթացքում եվրոպացիների համար դառնալ աստագիտական հիմնական ուղեցույց։ Ռեգիոմոնտանի աղյուսակներն ավելի ճշգրիտ էին նախկիններին և կանոնավոր կերպով ծառայում էին մինչև Կոպեռնիկոսը։ Դրանք օգտագործում էր [[Քրիստափոր Կոլումբոս|Կոլումբոսը]] և [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ն։ Այնուհետև աղյուսակները որոշ ժամանակ օգտագործվեցին նույնիսկ [[արևակենտրոն համակարգ]]ի համար։ Ռեգիոմոնտանը նաև առաջարկեց [[Աշխարհագրական երկայնություն|երկայնության]] մեթոդի որոշումը աղյուսակային և տեղական ժամանակով, որը համապատասխան էր Լուսնի տրված դիրքին։ Նա հավաստեց [[հուլյան օրացույց]]ի բաժանումը արևային տարվա հետ մոտ 10 օրով, ինչը ստիպեց եկեղեցուն մտածել [[Գրիգորյան օրացույց|օրացույցային բարեփոխման]] մասին։ Այդպիսի բարեփոխման մասին խոսվել է [[Լաթերիանի եկեղեցական ժողով]]ի ժամանակ (Հռոմ, 1512—1517) և իրագործվել 1582 թվականին։ === Կոպեռնիկական հեղափոխություն === {{main|Արևակենտրոն համակարգ}} XVI դարում պարզ դարձավ, որ Պտղոմեոսի համակարգը անհամազոր է և հանգեցնում է անթույլատրելի հաշվարկային սխալների։ [[Նիկոլայ Կոպեռնիկոս]]ն առաջինն էր, ով առաջարկեց մանրամասնորեն ուղղված այլընտրանք, ընդ որում հիմնված աշխարհի լիովին մեկ այլ մոդելի վրա։ Կոպեռնիկոսի գլխավոր աշխատանքը «Երկնային սֆերաների պտույտի մասին»-ն է ({{lang-lat|De Revolutionibus Orbium Coelestium}}), որը հիմնականում ավարտվեց 1530 թվականին, սակայն միայն մահից առաջ Կոպեռնիկոսը որոշեց հրատարակել այն։ Այնուամենայնիվ, 1503-1512 թվականներին Կոպեռնիկոսն ընկերների շրջանում տարածեց իր տեսության «Փոքր մեկնաբանություն հիպոթեզների մասին, որոնք վերաբերում են երկնային շարժումներին ձեռագիր կոնսպեկտը, իսկ իր աշակերտ Ռետիկը 1539 թվականին հրատարակեց արևակենտրոն համակարգը պարզ շարադրումը։ Երևում է, որ նոր տեսության մասին լուրերը տարավեցին արդեն 1520-ական թվականներին։ Ըստ կառույցի Կոպեռնիկոսի գլխավոր աշխատությունը համարյա կրկնում է «[[Ալմագեստ]]»-ը կրճատ տարբերակով (6 գիրք 13-ի փոխարեն)։ Առաջին գրքում նույնպես բերված էի աքսիոմաներ, սակայն Երկրի անշարժության դիրքի փոխարեն տեղադրված է մեկ այլ աքսիոմա․ Երկիրը և մյուս մոլորակները պտտվում են իրենց ուղեծրի և Արևի շուրջը։ Այդ հայեցակարգը մանրամասնորեն հիմնավորվում է, իսկ «հին ժողովուրդների կարծիքները» շատ, թե քիչ համոզիչ կերպով մերժվում են։ Կոպեռնիկոսը որպես իր համախոհ է համարում միայն անտիկ փիլիսոփաներ Ֆիլոլային և Նիկետասին։ Աշխարհակետնրոն դիրքերից Կոպեռնիկոսն առանց դժվարության բացատրում է մոլորակների հետադարձ պտույտը։ Այնուհետև բերում է Պտղոմեոսի նույն նյութը, ուղղակի մի քիչ շտկված․ Սերային եռանկյունաչափություն, աստղային կատալոգ, Արևի և Լուսնի շարժման տեսություն, դրանց չափերի և հեռավորության գնահատական, [[պրեցեսիա]]յի և [[խավարում|խավարման]] տեսությունները։ III գրքում, որը նվիրված է Երկրի տարեկան շարժմանը, Կոպեռնիկոսը կատարում է դարի բացահայտումը։ Այնտեղ նա բացատրում է գիշերահավասարի կանխատեսումը երկրային ուղեծրի ուղղության խառնման։ V և VI գրքերում, որոնք մոլորակների շարժումների մասին են, աշխարհակենտրոն մոտեցման շնորհիվ հնարավոր դարձավ գնահատել մոլորակների միջի հեռավորությունն Արևից, և Կոպեռնիկոսը բերում է այդ տվյալները այժմյանին բավականին մոտ։ Կոպեռնիկոսը աշխարհի համակարգը, ժամանակակից տեսանկյունից, դեռ բավական արմատական չէ։ Բոլոր ուղեծրերը կլորավուն են, դրանցով շարժումները հավասարաչափ, այդ պատճառով [[էպիցիկլ]]երը ստիպված եղան պահպանել, իհարկե 80-ի փոխարեն դրանք դարձան 34։ Մոլորակների պտույտի մեխանիզմը մնաց նույնը։ Սակայն այն ժամանակ Երկրի ուղեծիրը տարեկան պտույտի ժամանակ պետ է շուռ գար՝ նմանվելով կոնուսի։ Որպեսզի բացատրեր տարվա եղանակների անցումները, Կսպեռնիկոսը ստիպված եղավ ներմուծել Երկրի երրորդ (հետադարձ) պտույտն ուղեծրի շուրջ՝ ուղղահայայց արևուղով, որն օգտագործում էր նաև պրեցեսիա բացատրման հաար։ Աշխարհի սահմանին Կոպեռնիկոսը տեղավորեց անշարժ աստղերի սֆերան։ Կոպիտ ասած, Կոպեռնիկոսի մոդելը նույնիսկ արևակետնրոն չէր, քանի որ Արևը չէր տեղադրել մոլորակային սֆերայի մեջտեղում։ Ուղեծրի կենտրոնի պտղոմեոսյան խառնումը ([[էկվանտ]]) Կոպեռնիկոսը, բնականաբար բացառեց, և այն դարձավ հետադարձ քայլ։ Նախկինում պտղոմեոսյանից ավելի ճշգրիտ, Կոպեռնիկոսի աղյուսակները շուտով էականորեն տարածվեցին ուսումնասիրություններով, ինչը ոչ պակաս շփոթեցրեց և անտարբեր դարձրեց իր հիացած երկրպագուներին։ Այնուամենայնիվ, Կոպեռնիկոսի աշխարհի մոդելը հսկայակ առաջընթաց էր։ Կաթոլիկ եկեղեցին սկզբում «պյութագորասության» վերածննդին բարեսրտորեն է վերաբերվում, դրա որոշ սյուներ հովանավորում էր Կոպեռնիկոսը։ Կլիմենտ VII պապն անհանգստանալով օրացույց ճշտմամբ, կարդինալ Վիգմանշտադտին հանձնարարեց հոգևոր դասի համար կարդալ նոր տեսության մասին դասախոսություն, որն էլ ուշադրությամբ լսվել էր։ Սակայն կաթոլիկնրի շրջանակում հայնվեցին արևակենտրոնության վառ հակառակորդներ։ Սակայն արդեն 1560-ական թվականներից [[Շվեյցարիա]]յի և [[Իտալիա]]յի մի քանի համալսարաններում սկսեցին Կոպեռնիկոսի համակարգի մասին դասավանդումները։ Կոպեռնիկոսի մոդելի մաթեմատիկական հիմքը մի քանի անգամ պարզ էր, քա Պտոմեոսինը և դրանով էլ միանգամից օգտագործվեց գործնական նպատակներում։ Թողարկվեցին աստղագիտական («Պրուսական») ճշգրված աղյուսակներ (1551 թվական, Է, Ռեյնգոլդ)։ [[XVI դար]]ի բուռն դեպքերից է 1582 թվականի հոկտեմբերի 5-ի երկար ժամանակ ծրագրված օրացույցային բարեփոխումը (հոկտեմբերի 5-ը դարձավ 15)։ Նոր օրացույցն անվանվեց [[Գրիգորյան օրացույց|գրիգորյան]]՝ [[Գրիգորիս XIII]] պապի պատվին, սակայն նախագծի իրական հեղինակն է իտալացի աստղագետ և բժիշկ Լուջի Լիլիոն։ === Աստղադիտակի գյուտ։ Գալիլեյ === Իտալացի մեծն գիտնական [[Գալիլեյ]]ը Կոպեռնիկոսի համակարգն ընդունեց խանդավառությամբ, ի դեպ միանգամից մերժեց փաստացի «երրորդ շարժումը», փորձով ցույց տալով, որ շարժվող շառավղի ուղեծիրն ինքն իրեն պահպանում է իր ուղղությունը<ref name="n-t.ru_volchok"> {{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://n-t.ru/tp/it/vk.htm |заглавие=«Природа и Люди» |год=1912 |тип=Иллюстрированный журнал науки, искусства и литературы |номер=15}}</ref><ref name="naturalhistory.narod.ru_Ingoli">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://naturalhistory.narod.ru/Person/Srednevek/Galiley/Ingoli.htm |автор=Перевод и примечания проф. Н. И. Идельсона. |заглавие=Галилео Галилей «Послание к Франческо Инголи» |год=1943 |место=М.-Л. |издательство=АН СССР}}</ref>։ Կոպեռնիկոսի իրավացիությունը հաստատելու համար նա օգտագործեց [[աստղադիտակ]]։ Ապակյա կոկած ոսպնյակները հայտնի էին նույնիսկ բաբելոնցիներին<ref name="sergeyhry.narod.ru_vavilon"> {{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://sergeyhry.narod.ru/nj1893_01_03.htm |автор=Петръ Радковскій. |заглавие=Микроскопъ и его исторія |год=1893 |издание=«Наука и Жизнь» |тип=журнал |номер=1}}</ref>։ Պեղումների ժամանակ ամենահին ոսպնյակները գտնվել են մ․թ․ա․ VII դարում<ref name="optika.ru_linza"> {{Cite web |title=Древние цивилизации (до V века до н.э.) |url=http://www.astro-cabinet.ru/hronolog/Hron_1.htm |accessdate=2013-10-261 |language=ru}}</ref>։ 1608 թվականին Հոլանդիայում հայտնագործվեց դիտման խողովակը։ Դրա մասին իմանալով 1609 թվականի ամռանը, Գալիլեյն ինքնուրույն կառուցեց զգալիորեն ավելի զարգացած իր տարբերակը, ստեղծելով աշխարհում առաջին աստղադիտակ՝ [[ռեֆրակտոր]]ը<ref name="mup-astponomuu.narod.ru_galliley">{{Cite web |title=Революция в механике как следствие коперниковской Революции. Галилей |url=http://mup-astponomuu.narod.ru/000/009.html |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILsXCts?url=http://mup-astponomuu.narod.ru/000/009.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 11 |language=ru}}</ref>։ Աստղադիտակի մեծացումը սկզբում եռակի էր, իսկ ավելի ուշ Գալիլեյն այն հասցրեց 32-ակիի<ref name="mup-astponomuu.narod.ru_galliley" />։ [[Պատկեր:Galileo.arp.300pix.jpg|thumb|150px|Գալիլեո Գալիլեյի դիմանկարը (1635), նկարիչ՝ [[Յուստուս Սոըստերմանս]]]] Իր ուսումնասիրությունների արդյունքները Գալիլեյը շարադրեց «Աստղային լրաբեր» հոդվածների շարքում (1610)<ref name="mup-astponomuu.narod.ru_galliley" />, երկնքում ոսպնյակային ուսումնասիրություններով զբաղվող գիտնականների շարքում առաջացնելով իրական փոթորկանք։ Պարզեց, որ [[Ծիր կաթին]]ը բաղկացած է մի քանի առանձին, կուտակված ասղերից, իսկ Լուսնի վրա կան սարեր<ref name="skywatching.net_galliley">{{Cite web |title=История астрономии. Галилео Галилей |url=http://skywatching.net/astro/galiley.php |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILt7jeZ?url=http://skywatching.net/astro/galiley.php |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 11 |language=ru}}</ref>, (մինչև 7 կմ բարձրությամբ, ինչն իրականությանը մոտ է) և կուտակումներ, Արևի վրա կան հետքեր<ref name="skywatching.net_galliley" />, իսկ [[Յուպիտեր]]ն ունի արբանյակներ («արբանյակ» տերմինն ավելի ուշ ներմուծեց [[Յոհան Կեպլեր|Կեպլերը]])։ Հատկապես կարևոր բացահայտում էր, որ [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներան]] ունի փուլեր<ref name="skywatching.net_galliley" />։ Պտողմեոսի համակարգում Վեներան որպես «ներքնամասի» մոլորակ, միշտ ավելի մոտ էր Երկրին, քան Արևը, և «լիավեներությունն» անհնար էր։ Գալիլեյը նշեց, որ աստղերի տրամագիծը, ի տարբերություն մոլորակների, աստղադիտակում չի մեծանում, իսկ որոշ միգամածություններ, նույնիսկ մեծացված տեսքով, չեն ըկնում աստղերի վրա, ինչը պարզ նշան է, որ դեպի աստղեր հեռավորությունը շատ մեծ է, նույնիսկ Արեգակնային համակարգում հեռավորության համեմատութամբ։ Գալիլեյը [[Սատուրն]]ի մոտ բացահայտեց դուրս ցցվացքներ, որը համարեց երկու արբանյակներ։ Այնուհետև ելուստներն անհայտացան (օղակը պտտվեց), և Գալիլեյն իր ուսումնասիրությունները կարծեց խաբկանք և այլևս այդ թեմային չանդրադարձավ։ Սատուրնի օղակը բացահայտեց [[Քրիստիան Հյույգենս]]ը 1656 թվականին։ Գալիլեյը չընդունեց Կեպլերի [[էլիպս]]ները, շարունակելով հավատալ մոլորակների շրջանաձև ուղեծրերին։ Դրա պատճառը, հավանաբար, դարձավ Կեպլերի միստիկական նումերալոգիայի և «համաշխարհային հարմոնիայի» չափազանց մեծացումը։ Գալիլեյը ընդունում էր միայն դրական գիտելիքները և չէր հարգում պյութագորասությունը։ Կեպլերին անձնապես շատ բարձր էր գնահատում և տարել էր իր հետ կենդանի նամակագրություն, սակայն դրա մասին իր ոչ մի աշխատության մեջ չի նշել։ Գալիլեյի աստղադիտակի պատկերն այդքան էլ պարզ չէր, ինչի պատճառը հիմնականում [[գունային շեղում|գունային շեղման]] պատճառով էր։ Այդ և այլ պատճառներով Գալիլեյի բացահայտումների մասին հաղորդագրությունը շատերի մոտ առաջացրեց անվստահություն և նույնիսկ ծաղրանք։ Գալիլեյին նույնպես, ինչն ավելի տհաճ էր, մեղադրեցին հերետիկոսության մեջ։ Նա միանշանակ ստիպված էր գնալ Հռոմ, որպեսզի անձնապես և նամակագրությամբ բացատրվեր բաձրագրույն հոգևորի և հավատաքննության առջև։ 1616 թվականի մարտի 5-ին հռոմեական միաբանությունը պաշտոնապես արգելում է արևակենտրոնությունը, այն համարելով վտանգավոր [[հերետիկոսություն]]<ref name="book_Predtech"> {{Ռուսերեն գիրք |автор=Предтеченский Е. А. |заглавие=Галилео Галилей. Указ. соч., Глава 2-я}}</ref>․։ {{քաղվածք|Հաստատել, որ Արևն անշարժ կանգնած է աշխարհի կենտրոնում՝ անմտություն է, փիլիսոփայական տեսանկյունից խաբեություն և ձևականորեն հերետիկոսական, քանի որ այն ուղիղ հակադարձում է Սուրբ գրությանը։ Հաստատել, որ Երկիրը չի գտնվում աշխարհի կենտրոնում, որ նա չի մնում անշարժ և տիրապետում է նույնիսկ օրական պտույտի՝ նույնքան անմիտ է փիլիսոփայական և մեղսավոր՝ կրոնական տեսանկյունից։|}} [[Պատկեր:Galileo telescope replica.jpg|thumb|200px|Գալիլեյի առաջին աստղադիտականի ճիշտ կրկնօրինակը]] Կոպեռնիկոսի գիրքը «մինչ դրա շտկումը »ավելացվեց [[Արգելված գրքերի ցուցակ]]ում<ref name="book_Kyznecov"> {{Ռուսերեն գիրք |автор=Кузнецов Б. Г. |заглавие=Галилей. Указ. соч |страницы=121}}</ref>։ Սկզբում հսկայան գիտական համբավը և գիտակ անձնանց հովանավորությունը, ներառյալ կարդինալ Բարբերինին (ավելի ուշ դարձած [[Ուրբան VIII]] պապ), փրկեցին Գալիելեյին ճնշումներից։ Սակայն «[[Աշխարհի երկու համակարգերի երկխոսություն|Աշխարհի երկու ամենագլխավոր համակարգերի երկխոսությունների»]] (1632 թվական, հունվար-փետրվար), չնայած պապի թույլատրված գրաքննությամբ, կատաղություն առաջացրեց հավատաքննության և հենց Ուրբան պապի մոտ, ով կասկածեց, որ հենց իրեն են գրքում ներկայացրել որպես կարճամիտ Սիմպլիչիո։ Չնայած հեղինակի ցուցադրած չեզոք դիրքորոշմանը, կոպեռնիկացի Սալվիատիի եզրակացությունները գրքում ավելի համոզիչ են, քան իր հակառակորդներինը։ Բացի այդ, «Երկխոսություն»-ում կային Տիեզերքի անսահմանության և մարդաբնակ աշխարհների մասին եզրակացություններ։ Նույն 1632 թվականի օգոստոսին «Երկխոսությունները» մտցվեցին հռչակավոր «Ցուցակ»-ում, հեռացրեցին անփույթ գրաքննչին, գիրքը հանվեց վաճառքից, իսկ հոկտեմբերին 69-ամյա Գալիլեյին կանչեցին ինկվիզիցիայի։ Տոսկանացի դուքսի փորձերը հետաձգելու գործողությունը գիտնականի անառողջության և Հռոմում համաճարակային հիվանդության պատճառով հաջողության չհասան, և 1633 թվականի փետրվարին Գալիլեյը ստիպված եղավ լինել Հռոմում։ [[Գալիլեյի գործ]]ը շարունակվեց մինչև 1633 թվականի հունիսը։ Ըստ դատավճռի, Գալիլեյը մեղավոր ճանաչվեց նրանում, որ օժանդակում և տարածում էր սուտ, հերետիկոսական և Սուրբ գրությանը հակառակ մի ուսմունք։ Գիտնականին ստիպեցին հանրության առջև խոստովանվել և հրարվել «հերետիկոսությունից»<ref name="book_Grig">{{Ռուսերեն գիրք |автор=Григулевич И. Р. |заглавие=«Раскаяние» Галилея. Указ. соч}}</ref>։ Այնուհետև նրան ուղարկեցին բանտ, սակայն մի քանի օր անց Ուրբանը թույլատրեց բաց թողնել՝ գրաքննության հսկողության ներքո։ Դեկտեմբերին նա վերադարձավ հայրենիք՝ [[Ֆլորենցիա]]յին մոտ գյուղ, որտեղ տնային կալանքի տակ անցկացրեց կյանքի մնացյալ մասը։ === Կեպլերի օրենքներ === {{Տես|Կեպլերի օրենքներ}} [[Պատկեր:Uranienborg ubt.jpeg|thumb|right|180px|«[[Ուրանիբորգ]]»]] Մին XVI դարայես աստղագիտական հետազոտությունները Եվրոպայում այդքան էլ շարունակական չէին։ Առաջին սիստեմատիկ ուսումնասիրությունները սկսեց դանիացի աստղագետ [[Տիխո Բրահե]]ն, դրա համար օգտագործելով հատուկ սարքավորումներով [[Դանիա]]յում «[[Ուրանիբորգ]]» աստղադիտարանը ([[Վեն (կղզի)|Վեն կղզի]])<ref name="astronomers.name_brage">{{Cite web |title=Тихо Браге - краткая биография |url=http://astronomers.name/brage.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILtat5Z?url=http://astronomers.name/brage.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 10 |language=ru}}</ref>։ Նա կառուցեց մեծ, Եվրոպայի համար ինքնատիպ գործիքներ, որոնց շնորհիվ լուսատուների դիրքը որոշեց նախկինում չեղած ճշտությամբ<ref name="astronomers.name_brage" />։ Այդ ժամանակ որ միայն «Անֆոնականները», այլ նաև «Պրուսական աղյուսակները» մեծ սխալներ էին տալիս։ Ճշգրտության բարձրացման համար Բրահեն գործածեց ինչպես տեխնիկական կատարելագործությունները, այնպես էլ ուսումնասիրության սխալմունքների չեզոքության հատուկ մեթոդիկան։ Բրահեն առաջին անգամ չափեց [[C/1577 V1|1577 թվականի գիսաստղերի]] [[պարալաքս]]ը և ցույց տվեց, որ դրանք ոչ թե մթնոլորտային, ինչպես կարծում էին նախկինում (նույնիսկ Գալիլեյը), այլ տիեզերական մարմին է<ref name="college.ru_komets">{{Cite web |title=Малые тела Солнечной системы — Кометы |url=http://www.college.ru/astronomy/course/content/chapter4/section11/paragraph4/theory.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILu66RI?url=http://college.ru/ |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 10 |language=ru}}</ref>։ Այդպիսով նա ավերեց պատկերացումը մոլորակային սֆերաների գոյության մասին, ըստ որի գիսաստղերը շարժվում են ազատ տարածությունում, որը կիսում էր նույնիսկ Կոպեռնիկոսի հետ։ Տարվա տևողոթյունը նա մինչև 1 վայրկյան ճշտությամբ չափեց<ref name="nudecelebs.ru_brage">{{Cite web |title=Последняя попытка спасти геоцентризм. Тихо Браге |url=http://mup-astponomuu.narod.ru/000/008.html |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILv3Kld?url=http://mup-astponomuu.narod.ru/000/008.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 10 |language=ru}}</ref>։ Լուսնի շարժումներում նա բացահայտեց երկու նոր անհավասարություններ՝ տարատեսակություն և տարեկան հավասարեցում, ինչպես նաև լուսնային ուղեծրի թեքման տատանումը արևուղուն<ref name="astronomers.name_brage" />։ Սակայն Տիխո Բրահեի գլխավոր վաստակը անդադար (ամենօրյա), 15-20 տարիների ընթացքում<ref name="astronomers.name_brage" /> Արևի, Լուսնի և մոլորակների գրանցած հետազոտություններն են<ref name="nudecelebs.ru_brage" />։ [[Մարս (մոլորակ)|Մարսի]] համար, որի շարժումներն ամենաանհավասարաչափն են, ուսումնասիրությունները տևեցին 16 տարի կամ Մարսի 8 լիարժեք պտույտների ընթացքում<ref name="nudecelebs.ru_brage" />։ Բրահեն ծանոթ էր Կոպեռնիկոսի համակարգի հետ դեռ «Փոքր մեկնաբանություն»-ից, սակայն միանգամից նշեց դրա բացթողումները․ աստղերի մոտ չկան պարալաքսեր<ref name="astronomers.name_brage" />, Վեներայի մոտ չեն նկատվում փուլերի փոփոխություն (քանի որ այն ժամանակ չկար աստղադիտակ, գոյություն ուներ հենց այդ տեսակետը) և այլն։ Դրա հետ մեկտեղ նա գնահատեց նոր համակարգի հաշվողական հարմարությունը և 1588 թվականին առաջարկեց [[Գեո-արևակենտրոն համակարգ|փոխզիջման տարբերակ]], որը մոտ էր Հերակլիդի «եգիպտական մոդելին»․ Երկիրն անշարժ է տարածության մեջ, պտտվում է ուղեծրի շուրջը, Լուսինն ու Արը պտտվում են նրա շուրջը, իսկ մյուս մոլորակները՝ Արևի շուրջը<ref name="nudecelebs.ru_brage" />։ Շատ աստղագետներ համամիտ էին այս տարբերակի հետ։ Իր մոդելները Բրահեն ստուգել չկարողացավ մաթեմատիկայի թերի գիտելիքների պատճառով և այդ պատճառով [[Ռուդոլֆ II (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ռուդոլֆ II]]-ի հրավերքով տեղափոխվելով Պրահա, այնտեղ, 1600 թվականին կանչեց երիտասարդ գերմանացի գիտնական [[Յոհան Կեպլեր]]ին<ref name="taina.aib.ru_iogann-kepler">{{Cite web |title=Иоганн Кеплер — биография |url=http://taina.aib.ru/biography/iogann-kepler.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILvaluR?url=http://taina.aib.ru/biography/iogann-kepler.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 10 |language=ru}}</ref>։ Հաջորդ տարի Տիխո Բրահեն մահացավ, իսկ Կեպլերը գրավեց նրա տեղը<ref name="taina.aib.ru_iogann-kepler" />։ Կեպլերին ավելի շատ գրավեց Կոպեռնիկոսի համակարգը, որպես ավելի քիչ արհեստական, ավելի նրբագեղ և այն «համաշխարհային հարմոնիային» համապատախանող, որը նա փնտրում էր տիեզերքում։ Օգտագործելով Մարսի ուղեծրի հետազոտությունները<ref name="taina.aib.ru_iogann-kepler" />, որոնք կատարել էր Տիխո Բրահեն, Կեպլերը փորձում էր ընտրել ուղեծրի ձևը և Մարսի արագության փոփոխման օրենքը, որը լավագույն կերպով համապատասխանում էր փորձված տվյալներին։ Նա խոտանում էր մի մոդելը մյուսի ետևից, մինչև, վերջապես այդ համառ աշատանքը չավարտվեց առաջին հաջողությամբ․ ձևավորել էին [[Կեպլերի օրենքներ]]ից երկուսը<ref name="taina.aib.ru_iogann-kepler" />։ [[Պատկեր:Brahe kepler.jpg|thumb|right|180px|[[Տիխո Բրահե]]ի և [[Յոհան Կեպլեր]]ի արձանը [[Պրահա]]յում]] * Յուրաքանչյուր մոլորակ արտագծում է էլիպս, որի ֆոկուսներից մեկում գտնվում է Արևը<ref name="elementy.ru_zak_kepler">{{Cite web |title=Законы Кеплера |url=http://elementy.ru/trefil/21152 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILwIZUM?url=http://elementy.ru/trefil/21152 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 10 |language=ru}}</ref><ref name="maritime.kiev.ua_zak_kepler">{{Cite web |title=Видимое движение небесных светил |url=http://www.maritime.kiev.ua/book/chpt3.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILyB02s?url=http://www.maritime.kiev.ua/book/chpt3.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 10 |language=ru}}</ref>։ * Հավասար ժամանակահատվածներում մոլորակը Արևին միացնող ուղիղը արտագծում է հավասար մակերեսներ<ref name="maritime.kiev.ua_zak_kepler" />։ Երկրորդ օրենքը բացատրում է մոլորակի շարժման անհավասարությունը․ որքան այն մոտ է Արևին, այնքան արագ է շարժվում։ Կեպլերի հիմնական մտքերը նա շարադրել է «Նոր աստղագիտոթյուն, կամ ֆիզիկան երկնքում» աշխատությունում (1609)<ref name="taina.aib.ru_iogann-kepler" />, ի դեպ, անվտանգության համար դրանք վերագրեց միայն Մարսին։ Ավելի ուշ «Աշխարհի հարմոնիան» (1619) գրքում նա տարածեց այն բոլոր մոլորակների վրա և հայտնեց, որ բացահայտել է երրորդ օրենքը։ * Մոլորակների ուղեծրով պտույտի քառակուսիները Արևից հեռավորությանը վերաբերվում են որպես խորանարդ<ref name="maritime.kiev.ua_zak_kepler" />։ Այս օրենքը համարյա սահմանում է մոլորակների շարժման արագությունը (երկրորդ օրենքը ղեկավարում է միայն այդ արագության փոփոխությունը) և թույլ տալիս դրանք բացառել, եթե հայտնի մոլորակների արադություններիդ մեկինը (օրինակ՝ Երկրինը) և մինչև Արև մոլորակները հեռավորությունը<ref name="taina.aib.ru_iogann-kepler" /><ref name="elementy.ru_zak_kepler" />։ Կեպլերը հրատարակեց իր ասղագիտական աղյուսակները, որոնք նվիրված էին կայսր Ռուդոլֆին<ref name="taina.aib.ru_iogann-kepler" />։ Կելմպերի մահից մեկ տարի անց՝ 1621 թվականի նոյեմբերի 7-ին [[Պիեռ Գասենդի]]ն հետևեց Մերկուրի իր կողմից կանխատեսված անցումը Արևի սկավառակի վրա<ref name="astronomers.name_gassendi">{{Cite web |title=Гассенди Пьер — краткая биография |url=http://astronomers.name/gassendi.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65ILzZgVr?url=http://astronomers.name/gassendi.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 10 |language=ru}}</ref><ref name="adsabs.harvard.edu_mercury">{{Cite web |date=1976 |title=«The Importance of the Transit of Mercury of 1631» |url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1976JHA.....7....1V |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM02JCV?url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1976JHA.....7....1V |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 10 |publisher=Journal for the History of Astronomy |language=en}}</ref>։ Արդեն Կեպլերի ժամանակակիցները համոզվեցին իր բացահայտած օրենքների ճշգրտության մեջ, սակայն նրանց խորքային իմաստը մինչև Նյուտը մնաց անհասկանալի<ref name="taina.aib.ru_iogann-kepler" />։ Ոչ մի լուրջ փորձ վերակենդանացնելու Պտղոմեոսին կամ նոր շարժման նոր համակարգի առաջարկ չի եղել։ == XVII դարի այլ բացահայտումներ == * 1610 թվական՝ բացահայտվեց [[Օրիոնի միգամածություն]]ը<ref name="orion-shop.ru_orion">{{Cite web |title=Наблюдаем туманности |url=http://www.orion-shop.ru/stat/stat_04.php |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/684eTQbOC?url=http://www.orion-shop.ru/stat/stat_04.php |archivedate=2012 թ․ մայիսի 31 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ * 1612 թվական՝ [[Անդրոմեդայի գալակտիկա]]յի բացայատումը<ref name="astronos.ru_andromeda">{{Cite web |title=Туманность Андромеды в местной системе галактик |url=http://www.astronos.ru/7-3.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM0e2Yk?url=http://www.astronos.ru/7-3.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ * 1647 թվական՝ Յոհանես Հեվելիուսը կազմեց [[Լուսին|Լուսնի]] մանրամասն քարտեզը<ref name="geia.ru_moon">{{Cite web |title=Рельеф Луны и её строение |url=http://geia.ru/docs/pag05 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM1EcQv?url=http://geia.ru/docs/pag05 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ * 1655 թվական, մարտի 25՝ [[Քրիստիան Հյուգենս]]ը բացահայտեց [[Սատուրն]]ի [[Տիտան (արբանյակ)|Տիտան]] արբանյակը<ref name="taina.aib.ru_gjujgens">{{Cite web |title=Христиан Гюйгенс - биография |url=http://taina.aib.ru/biography/hristian-gjujgens.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM1p6aX?url=http://taina.aib.ru/biography/hristian-gjujgens.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>, իսկ հաջորդ տարի՝ [[Սատուրնի օղակներ]]ը<ref name="taina.aib.ru_gjujgens" />։ [[Պատկեր:Great Red Spot From Voyager 1.jpg|thumb|150px|Մեծ կարմիր հետքը (նկարը՝ «[[Վոյաջեր-1]]-ի)]] * 1657 թվական՝ Կոպեռնիկոսի համակարգի շարադրումն առաջին անգամ թարգմանվեց ռուսերեն՝ {{lang-ru|Зерцало всея Вселенныя}} Էպիֆանի Սլավինեցկու կողմից<ref name="astronomer.narod.ru_history">{{Cite web |title=Хронология астрономии |url=http://astronomer.narod.ru/Library/History/table/ch6.htm |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM2G5br?url=http://astronomer.narod.ru/Library/History/table/ch6.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ Այդ գիրքը Ի․ Բլեուի «Ներմուծումներ տիեզերագիտությունում» գրքի թարգմանությունն էր։ * 1665 թվական՝ [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] վրա [[Մեծ կարմիր հետք]]ի բացահայտումը ([[Ջովաննի Դոմենիկո Կասինի|Կասինի]], [[Ռոբերտ Հուկ|Հուկ]])<ref name="jupiter-x.ru_bkp">{{Cite web |title=Большое красное пятно |url=http://www.jupiter-x.ru/index/0-7 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM2rbYc?url=http://www.jupiter-x.ru/index/0-7 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ Չափվել է Յուպիտերի պտույտի ժամանակահատվածը (իսկ 1666 թվականին՝ Մարսինը)<ref name="astronomer.narod.ru_history" /> իր ուղեծրի շուրջը (Կասինի)։ * 1666 թվական՝ [[Ֆրանսիայի գիտությունների Ակադեմիա]]յի հետ մեկտեղ հիմնվեց [[Փարիզի աստղադիտարան]]ը<ref name="astro.websib.ru_pariz_observ">{{Cite web |title=Парижская обсерватория |url=http://astro.websib.ru/sprav/obs/Pariz |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071210062653/http://astro.websib.ru/sprav/Observat/obs/P/Pariz.htm |archivedate=2007 թ․ դեկտեմբերի 10 |accessdate=2013 թ․ հոկտեմբերի 2 |language=ru}}</ref>։ Ջիովանի Դոմենիկո Կասինին դարձավ աստղադիտարանի առաջին տնօրենը։ Նոր պաշտոնին իր ձեռքբերումներից է (Ժ․ Րիշեի հետ միասին) Արևի պարալաքսի (9,5") և աստղագիտական միավորի (140 մլ կմ) առաջին ամենաճշգրիտ որոշումը (1671—1673), Սատուրնի օղակի «Կասինիի ճեղքի» բացահայտումը (1675 թվական)<ref name="ligis.ru_kolca_saturn">{{Cite web |title=Кольца Сатурна |url=http://ligis.ru/astro_open_astronomy/content/chapter4/section7/paragraph5/theory.html |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM4hp0s?url=http://ligis.ru/astro_open_astronomy/content/chapter4/section7/paragraph5/theory.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>. * 1675 թվական՝ լույսի արագության գնահատումը ([[Օլե Ռյոմեր]]), ճշգրտված պատկերացում դեպի մոլորակներ հեռավորությունը<ref name="great-astronomers.ru_remer"> {{Cite web |author=Прохоров М. Е. |title=Олаф Рёмер |url=http://www.astronet.ru/db/msg/1236318 |accessdate=2013 թ․ հոկտեմբերի 26 |language=ru}}</ref>։ Հիմնադրվել է [[Գրինվիչի աստղադիտարան]]ը, որը ղեկավարում էր [[Ջոն Ֆլեմստիդ]]<ref> {{Cite web |title=Гринвичская обсерватория |url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager.cgi?id=18&num=753 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>. * 1676 թվական՝ [[Էդմունդ Հալլեյ]]ը բացահայտում է Սատուրնի և Յուպիտերի «մեծ անհավասարությունը», իսկ 1693 թվականին՝ Լուսնի դարավոր արագացումը<ref name="asha-piter.ru_moon">{{Cite web |title=Лунное затмение. История астрономии |url=http://www.asha-piter.ru/11_02_Prognoses/11_02_prognozy_pav_zatmenie_moon_2009_02_09_03.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM7dYMO?url=http://www.asha-piter.ru/11_02_Prognoses/11_02_prognozy_pav_zatmenie_moon_2009_02_09_03.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ Այդ երևույթի բացատրությունը 100 տարի անց տվել է [[Պիեռ Սիմոն Լապլաս|Լապլասը]]։ Գիտության պատմության մեջ Հալլեյը մեծ տեղ է գրավում գիսաստղերի ուսումնասիրություններով։ Մշակելով երկար տարիները տվյալները, նա ուղեծրում գտավ մոտ 20 գիսավոր և նշեց, որ նրանց մի քանի հայտնումը, այդ թվում 1682 թվականինը, վերաբերվում է նույն գիսաստղին (որն անվանվել է իր անունով)։ Իր գիսաստղի հաջորդ այցը նա նշանակեց 1758 թվականին, սկաայն իրեն՝ Հալլեյին չհաջողվեց համոզվել իր կանխատեսման մեջ<ref name="hbar.phys.msu.ru_komets_halley">{{Cite web |title=О комете Галлея, истории, астрономии, физике, и некоторых математиках |url=http://hbar.phys.msu.ru/gorm/fomenko/halley.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/615U4OjtS?url=http://hbar.phys.msu.ru/gorm/fomenko/halley.htm |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 20 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ * 1687 թվական՝ [[Իսահակ Նյուտոն]]ը ձևավորում է [[Ձգողականություն|ձգողականության օրենքը]]<ref name="bigsoviet.ru_Newton">{{Cite web |title=Большая советская энциклопедия. Ньютон Исаак |url=http://www.bigsoviet.ru/word/495/55220/ |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM8te72?url=http://www.bigsoviet.ru/word/495/55220/ |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref> և դրանից դուրս հանում Կեպլերի բոլոր 3 օրենքները։ Նյուտոնի տեսության մյուս ամենակարևոոր հետևանքը դարձավ բացատրությունը, թե ինչու են երկնային մարմինների ուղեծրերը մի փոքր շեղվում կեպլերական էլիպսից։ Այդ շեղումները հատկապես նկատելի են Լուսնի համար։ Պատճառը համարվում է այլ մոլորակների ազդեցություն, իսկ Լուսնի համար նաև Արևը։ Այդ ամենը հաշվի առնելը Նյուտոնին թույլ տվեց բացահայտել Լուսնի նոր շեղումների շարժումները (անհավասարությունները)՝ տարեկան, պարալաքսային, թելերի ետընթացային շարժումը և այլն։ Նյուտոնը բավականի ճիշտ հաշվարկեց պրեցեսիայի մեծությունը (50" տարում), դրանում առանձնացնելով արևային և լուսնային բաղկացուցիչը։ Նյուտոնը բացահայտեց [[խրոմատիկ աբերացիա]]յի պատճառը, որը նա սխալմամբ համարում էր անվերանալի։ Իրականում, ինչպես հետագայում պարզվեց, օբյեկտիվում մի քանի ոսպնյակներ օգտագործելը կարող է էականորեն թուլացնել այդ էֆեկտը։ Նյուտոնը գնաց այլ ուղղությամբ և հայտնագործեց հայելային [[Ռեֆլեկտոր|աստղադիտակ-ռեֆլեկտորը]], որն ունենալով ոչ մեծ չափեր, թույլ էր տալիս բավականաչափ մեծացում և հիանալի պարզ պատկեր<ref name="optika.ru_Newton">{{Cite web |author=Гуриков В. |title=Эйлер против Ньютона или триумф российской оптики (век XVIII) |url=http://old.astronomer.ru/library.php?action=2&sub=2&gid=17 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20021010135145/http://www.optika.ru/pressa/history/5-2000/index.php |archivedate=2002 թ․ հոկտեմբերի 10 |accessdate=2013 թ․ հոկտեմբերի 26 |language=ru}}</ref><ref name="alhimik.ru_Newton">{{Cite web |title=Великие физики. Исаак Ньютон |url=http://www.alhimik.ru/great/newton1.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IM9M1Bu?url=http://www.alhimik.ru/great/newton1.html |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ == XVIII դար == * 1718 թվական՝ [[Էդմունդ Հալլեյ]]ը բացահայտեց, որ [[Սիրիուս]], [[Ալդեբարան]] և [[Արկտուր]] աստղերն ունեն իրեց սեփական շարժունակությունը<ref name="astro.pu.ru_dvij_zvezd">{{Cite web |author=КИСЕЛЕВ А. А. |title=Собственные движения «неподвижных» звезд и их значение в астрономии |url=http://www.astronet.ru/db/msg/1171226 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20030725083644/http://astro.pu.ru/astro/win/popular/kiselev.html |archivedate=2003 թ․ հուլիսի 25 |accessdate=2013 թ․ հոկտեմբերի 26 |language=ru}}</ref>։ Հալլեյը նաև ուշադրությյուն դարձրեց «միգամածոտ աստղեր»-ին, քննարկեց դրանց հնարավոր կառուցվածքը և լուսավորության պատճառները<ref name="astro.pu.ru_dvij_zvezd" />։ Հալլեյը կազմեց դրանց կատալոգը, որն այնուհետև լրացվեց Դերհեմի կողմից։ Կատալոգը ներառում էր երկու տասնյակ միգամածություններ։ * 1727 թվական՝ [[Ջեյմս Բրեդլի]]ն բացահայտեց տարեկան [[Լույսի աբերացիա|ամերացիան]] (20,25"), և Երկրի շարժվելու փաստը ստացավ ուղիղ փորձառու հաստատում<ref name="naturalhistory.narod.ru_Bradley">{{Cite web |title=Брадлей Джеймс. Краткая биография |url=http://naturalhistory.narod.ru/Person/A_N/Bradley.htm |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMASWLs?url=http://naturalhistory.narod.ru/Person/A_N/Bradley.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ Սսկեցին հայտնվել առաջին տիեզերածին հիպոթեզները։ [[Ուիլիամ Ուիստոն]]ը ենթադրեց, որ Երկիրը սկզբում գիսաստղր էր, որը հպվել էր մեկ այլ գիսավորի, ինչից հետո Երկիրը սկսել է պտտվել իր ուղեծրի շուրջը և դրա վրա առաջացավ կյանք<ref name="litportal.ru_teori9_zemli">{{Cite web |title=Ник Торп — Тайны древних цивилизаций |url=http://www.litportal.ru/genre24/author3427/read/page/0/book15450.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003120130/http://www.litportal.ru/genre24/author3427/read/page/0/book15450.html |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 3 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ Ուիստոնի «Երկրի նոր տեսություն․․․» ({{lang-en|A New Theory of the Earth}}) գիրքը ստացավ [[Իսահակ Նյուտոն]]ի և [[Ջոն Լոկ]]ի դրական արձագանքները<ref name="litportal.ru_teori9_zemli" />։ Մեծն [[Ժորժ Բյուֆոն]]ը նույնպես մեջբերեց գսաստղը, սակայն 1749 թվականի իր մոդելու գիսաստղն ընկավ արևի վրա և այնտեղից դուրս հանեց նյութի հոսք, որից էլ առաջացան մոլորակները<ref name="oncrashes.ru_teoria_komet">{{Cite web |title=Катастрофы. Кометы |url=http://oncrashes.ru/bombardirovka_zemli/kometu.html |url-status=unknown-host |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref name="bioecolog.ru_teoria_komet">{{Cite web |title=Жорж Луи Леклерк де Бюффон. Биография |url=http://www.bioecolog.ru/publ/3-1-0-13 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/684eUHbNI?url=http://www.bioecolog.ru/publ/3-1-0-13 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 31 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ Չնայած զայրացած եկեղեցին ստիպեց Բյուֆոնին նամակով հրաժարվել այդ հիպոթեզից, նրա գիտական շարադրությունը մեծ ուշադրություն առաջացրեց և նույնիսկ 1778 թվականին վերահրատարակվեց։ Աղետալի հիպոթեզներ հայտնվեցին նաև ավելի ուշ (Ֆայ, Չեմբերլին և Մուլտոն, Ջինս և Ջեֆրիս)։ Հետաքրքիր մտքեր էին պարունակում Ռուջեր Բոշկովիչի «Բնական փիլիսոփայության տեսություն՝ բերված ուժի միակ օրենքի կողքին, որը գոյություն ունի բնության մեջ» գրքում (1758 թվական)։ Գիրքը տիեզերքի կառուցվածքային անսահմանության, դինամիկ ատոմիզմի, տիեզերքի մեծացման և փոքրացման կարողությունը առանց դրանում ֆիզիկական պրոցեսներ փոփոխելու, փոխադարձ իրար մեջ մտողների գոյության, սակայն փոխադարձ չհետևվող աշխարհների և այլնի մասին<ref name="spbappo.ru_teoria_nat_philosof">{{Cite web |title=Физические основания единой науки |url=http://www.spbappo.ru/article93-page2.html |url-status=dead |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref name="historic.ru_teoria_nat_philosof">{{Cite web |title=Развитие механики в первой половине XIX столетия |url=http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000027/st026.shtml |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMBZhdC?url=http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000027/st026.shtml |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ * 1755 թվականին փիլիսոփա [[Իմանուիլ Կանտ]]ը հրատարակում է բնական տիեզերածնության էվոլոլյուցիայի առաջին տեսությունը (առանց աղետների)։ Մոլորակներն ու աստղերն ըստ Կանտի հիպոթեզի, ձևավորվում են կուտակված դիֆուզիային մատերիայից․ մեջտեզում, որտեղ մատերիաներն ավելի շատ են, առաջանում է աստղ, իսկ ծայրամասերում՝ մոլորակներ<ref name="astrolab.ru_kant">{{Cite web |title=Глоссарий — К - Кант Иммануил |url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/words.cgi?bu=%CA&sl=%CA%E0%ED%F2%20%C8%EC%EC%E0%ED%F3%E8%EB |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMDJ1V6?url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/words.cgi?bu=%CA |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref><ref name="filosof.historic.ru_kant">{{Cite web |title=Ранние работы Канта.1964. |url=http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000525/ |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMEDP2y?url=http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000525/ |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ Հիպոթեզի մաթեմատիկական հիմքն ավելի ուշ մշակեց Լապլասը։ Անգլիացի ինքնուս գիտնական Թոմաս Րայթն առաջինն էր, որ առաջարկեց, որ տիեզերքը բաղկացած է առանձին «աստղային կղզիներից»։ Ըստ Րայթի մոդելի, այդ կղզիները պտտվում են որևէ «աստղածային կենտրոնի» շուրջ (նա ընդունում է, որ կենտրոնները կարող են մեկից ավել լինել)։ Րայթը, ինչպես նա Սվեդենբորֆը և ավելի ուշ Կանտը վերանայեցին միգամածությունները որպես ջնջված աստղային համակարգեր։ * 1757 թվական՝ արբանյակներ չունեցող մոլորակների զանգվածների առաջին որոշումը ([Ալեքսի Քլոդ Կլերո)<ref name="astronomer.narod.ru_history" />։ Ջ․ Դոլանդը ստեղծում է առաջին [[Ախրոմատիկ ոսպնյակ|ախրոմատիկ]] (երեքոսպնյակային) օբյեկտիվը՝ այդ դաշտում հերքելով Նյուտոնի սկեպտիցիզմը<ref name="astronomer.ru_ahrom_obekt">{{Cite web |title=История телескопостроения |url=http://www.astronomer.ru/library.php?action=2&sub=2&gid=11 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/684eVCoeF?url=http://old.astronomer.ru/library.php?action=2 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 31 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ * 1766 թվական՝ [[Յոհան Դանիել Տիցիուս]]ը բացահայտում է դեռևս անբացատրելի [[Տիցիուս-Բոդեի կանոն|մոլորակների հեռավորությունների օրենքը]]։ Օրենքը մեծ հայտնություն ստացավ [[Յոհան Էլերտ Բոդե|Յոհան Բոդեի]] աշխատանքներից հետո (1772 թվական)<ref name="cka3ku.com_zakon_planet">{{Cite web |title=О чем рассказали глиняные таблички? |url=http://cka3ku.com/2009/04/11/o_chem_rasskazali_glinjanye_tablichki/ |url-status=dead |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ * 1771 թվական՝ [[Պետեր Սիմոն Պալաս]]ի արշավախումբը [[Սիբիր]]ում բացահայտում է «[[Պալասի երկաթ]]ը»<ref name="velorogi.ru_iron_pallas">{{Cite web |title=Палласово железо |url=http://www.velorogi.ru/travels/33 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMFtgfy?url=http://www.velorogi.ru/travels/33 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref><ref name="library.kspu.ru_iron_pallas">{{Cite web |title=Метеорит «Палласово железо» |url=http://library.kspu.ru/files/KZD2009/135.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMGqwp6?url=http://library.kspu.ru/files/KZD2009/135.pdf |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru |format=pdf}}</ref>. * 1784 թվական՝ [[Ջոն Գուդրայք]]ը ենթադրեց, որ [[Ալգոլ (աստղ)|Ալգոլ]] փոփոխվող փայլքը առաջանում է այդ կրկնակի ատղի մեկ այլ բաղադրամասից<ref name="lbigsoviet.ru_algol">{{Cite web |title=Большая советская энциклопедия. Переменные звёзды |url=http://www.bigsoviet.ru/word/561/59936/ |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMHPrTs?url=http://www.bigsoviet.ru/word/561/59936/ |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 28 |language=ru}}</ref>։ XVIII դարի վերջին աստղագետները ստացան ոսումնասիրությունների հզոր գործիքներ, ինչպես դիտման (կատալերագործված ռեֆլեկտորներ), այնպես էլ տեսական ([[երկնային մեխանիկա]], [[լուսաչափություն]] և այլն)։ Երնային մեխանիկայի մեթոդների զարգացումը շարունակվում էր։ Ուսումնասիրությունների ճշգրտման մեծացման հետ մեկտեղ առաջացան կեպլերական ուղեծրերից մոլորակների շարժումների շեղումներ։ Լապլասի աշխատանքներից հետո ընկան վերջին կասկածանքները այն բանից, որ Նյուտնիոի օրենքները բավական են բոլոր երկնային մարմինների նկարագրության համար։ Այս ամենի կողքին Լապլասը մշակեց Յուպիտերի արբանյակների շարժման առաջին լիարժեք տեսությունը՝ փոխադարձ ազդեցության հաշվառմամբ։ Այդ խնդիրը շատ արդիական էր, քանի որ հիմքում ընկած էր այն ժամանակ հայտնի էր ծովի խորության չափման միայն մեկ ճշգրիտ մեթոդ, իսկ նախկինում կազմված աղյուսակներն այդ արբանյակների դիրքերի վերաբռրյալ շատ հնացել էին։ === Ուիլյամ Հերշել === [[Պատկեր:Herschel 40 foot.jpg|thumb|Հերշելի աստղադիտակը]] Աստղագիտության զարգացման մեջ մեծ ներդրում ունեցավ գերմանական ծագմամբ անգլիացի մեծ գիտնական [[Ուիլյամ Հերշել]]ը<ref name="taina.aib.ru_gershel">{{Cite web |title=Фридрих Вильгельм Гершель — биография |url=http://taina.aib.ru/biography/viljam-gershel.htm |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMHqzre?url=http://taina.aib.ru/biography/viljam-gershel.htm |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 3 |language=ru}}</ref>։ Նա այն ժամանակվա համար կառուցեց [[Ռեֆլեկտոր]]ներ՝ մինչև 1,2մ տրամագծով հայելիներով և մեծ վարպետությամբ այն դրանք օգտագործվում էր<ref name="astrolab.ru_telesk_gershel">{{Cite web |title=Исторические телескопы |url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=19&num=850 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/65IMII2Gr?url=http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager2.cgi?id=19 |archivedate=2012 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 3 |language=ru}}</ref>։ Հերշելը բացահայտեց յոթերորդ մոլորակը՝ [[Ուրան (մոլորակ)|Ուրանը]] (1781 թվական)<ref name="taina.aib.ru_gershel" /> և դրա արբանյակները (1787 թվական])<ref name="taina.aib.ru_gershel" />, որոնք պտտվում էին «ոչ ճիշտ ուղղությամբ» (1797 թվական), [[Սատուրն]]ի մի քանի արբանյակներ, նկատեց [[Մարս (մոլորակ)|Մարսի]] բևեռային գլխարկների սեզոնային փոփոխությունները, [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] վրայի գծերը և հետքերը մեկնաբանեց որպես ամպեր, չափեց Սատուրնի և իր օղակների պտույտի ժամանակը (1790 թվական)։ Նա բացահայտեց, որ Արեգակնային համակարգը շարժվում է [[Վահագն (համաստեղություն)|Վահագն]] համաստեղության ուղղությամբ (1783 թվական), Արևի սպեկտրի ուսումնասիրման ժամանակ բացահայտեց ինֆրակարմիր ճառագայթները (1800 թվական), կազմեց արևային ակտիվության համակահարաբերակցությունը (հետքերի թվով) և երկրային պրոցեսներով, օրինակ՝ ցորենի բերքով և դրա գնով։ Սակայն իր գլխավոր սբազմունքը բոլոր երեսուն տարիների ընթացքում աստղային աշխարհների ուսումնասիրությունն էր։ Նա գրանցեց ավելի քան 2500 նոր [[միգամածություն]]ներ<ref name="taina.aib.ru_gershel" />։ Դրանց շարքում կային կրկնակիներ և բազմապատիկներ, որոշները միացված էին կամարներով, ինչը Հերշելն անվանեց նոր աստղային համակարգերի ձավորումշ<ref name="taina.aib.ru_gershel" />։ Այնուամենայնիվ, այն ժամանակ այդ գյուտին ուշադրություն չդարձրեցին, փոխներգործող գալակտիկաները կրկին բացահայտվեցին արդեն XX դարում<ref name="taina.aib.ru_gershel" />։ Հերշելն առաջինն աստղագիտությունում սիստեմատիկորեն օգտագործեց ստաստիստիկական մեթոդներ (նախկինում Միչելի կողմից ներմուծված) և դրանց միջոցով եզրակացություն արեց, որ Ծիր կաթինը առանձնացած աստղային կղզի է, որն ներառում է աստղերի սահմանափակ թիվ և ունի տափակ տեսք։ Մինչև միգամածությունները հեռավորությունը նա գնահատում էր միլիոն լուսային տարի։ 1784 թվականին Հերշելը նշեց, որ միգամածությունների աշխարհն ունի մեծամասշտաբ կառուցվածք՝ կուտակումներ և գոտիներ («շերտեր»)։ Այժմ ամենամեծ գոտին համարում են [[մեգագալակտիկա]]յի էկվատորիալ զոնա։ Կուտակումների և միգամածությունների ձերի բազմազանությունը բա բացատրեց նրանով, որ դրանք գտնվում են զարգացման տարբեր աստիճաններում<ref name="taina.aib.ru_gershel" />։ Մի քանի միգամածություններ ունեն կլորավուն տեսք, երբեմն ներսում աստղով։ Դրանք նա անվանեց [[Մոլորակային միգամածություն|մոլորակային]] և համարեց դիֆուզիային մատերիայի կուտակումներմ որոնցում ձևավորվում են աստղն ու մոլորակային համակարգը։ Իրականում համարյա բոլոր բացահայտած միգամածությունները գալակտիկաներ էին, սակայն իրապես Գերշելըն իրավացի էր՝ աստղաձևավորվամ գործընթացը տեղի է ունենում նաև մեր օրերում։ == XIX դար == [[XIX դար]]ում բուռն զարգացում ապրեցին աստղագիտությունն ու [[երկնային մեխանիկա]]ն։ Եվրոպայում մեծացան [[աստղադիտարան]]ների թիվը։ Հարավային կիսագնդում առաջին աստղադիտարանները բացեցին Ջոն Հերշելը և Նիկոլահ Լուի դե Լակայլը։ Մեծացան նաև աստղադիտակների չափերը։ 1842 թվականին օգտագործման մեջ մտցվեց Ուիլյամ Պարսոնսի 2 մետրանոց ռեֆլեկտորը (XIX դարում այդ նվաճումը ոչ ոք չանցավ)։ 1861 թվականի Լասալը կառուցեց 122 սանտիմետրանոց ռեֆլեկտոր։ 1836 թվականին սկսեցին աստղերի [[Լուսաչափություն|լուսաչափական]] հետազոտությունները, որի պիոների դերում ելույթ ունեցավ Ջոն Հերշելը։ 1840 թվականին ստացվեցին Արևի առաջին հետազոտություններն ինֆրակարմիր դիապազոնում։ 1841-1845 թվականներին Ուիլյան Կրենչ Բոնդի և Ջորջ Ֆիլիպս Բոնդի (ԱՄՆ) շնորհիվ ծնվեց լուսանկարչական աստղագիտությունը, 1874 թվականին տպված տարբերակով առաջին անգամ դուրս եկավ Լուսնի ատլասը։ 1859-1862 թվականներին Ռոբերտ Վիլհելմ Բունզենը և [[Գուստավ Կիրխհոֆ]]ը մշակեցին [[Սպեկտրային տարրալուծում|սպեկտրային տարրալուծման]] հիմքերը, որի շնորհիվ առաջին անգամ հնարավոր եղավ պարզելու երկնային մարմինների քիմիական բաղադրությունը։ Սպեկտրային տարրալուծմամբ առաջին անգամ հաջողվեց գիտականորեն ապացուցել Արևի և մոլորակների քիմիական բաղադրությունը և այդպիսով ստանալ բավականին համոզիչ փաստարկ [[տիեզերք]]ի նյութական ընդհանրության օգտին<ref>{{Cite web |author=Astronet |title=История астрономии |url=http://www.astronet.ru/db/msg/1177040/chapter3_9_2.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6574GcumW?url=http://www.astronet.ru/db/msg/1177040/chapter3_9_2.html |archivedate=2012 թ․ հունվարի 31}}</ref>։ XIX դարի սկզբում պարզ դարձավ, որ երկնաքարային մարմինն ունի տիեզերական ծագում, այլ ոչ թե մթնոլորտային կամ հրաբխային, ինչպես կարծում էին նախկինում։ Գրանցվեցին և դասակարգվեցին կանոնավոր [[ասուպների հոսք]]եր։ 1834 թվականին [[Իյոնս Յակոբ Բերցելիուս|Բերցելիուսը]] [[երկնաքար]]ում բացահայտում է առաջին ոչ երկրային հանքանյութը՝ [[պիրրոտին]] (''FeS'')։ 1839-ականների վերջերին երկնաքարային աստղագիտություն ձևավորվեց որպես տիեզերքի մասին առանձին տիրույթ։ Գիտնականների ուշադրությունը գրավում է [[Արեգակնային համակարգ]]ի անհայտ մոլորակների բացահայտումները։ 1768 թվականին ստեղծվում է «երկնային ոստիկանություն» պարեկախումբը, որը պետք է գտներ մոլորակ՝ դիրքավորված [[Տիցիուս-Բոդեի օրենք]]ի համաձայն, [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] և [[Մարս (մոլորակ)|Մարսի]] միջև։ Ենթադրական մոլորակն արդեն ստացել էր Ֆաետոն անվանումը, սակայն դրա փոխարեն բացահայտվեց [[աստերոիդների գոտի]]ն։ Այսպես, 1801 թվականի հունվարի 1-ին իտալացի գիտնական [[Ջուզեպպե Պյացցի]]ն բացահայտեց [[Սերես]]ը։ Այն նկատվել էր պատահականորեն և դասվել գիսավորների շարքն ու անհայտայցել։ Բարեբախտաբար, երիտասարդ [[Կառլ Գաուս]]ն այդ ժամանակ մշակում էր երեք ուսումնասիրություններով ուղեծրի որոշման մեթոդը և 1802 թվականին [[Հենրիխ Օլբերս]]ն առաջինը փնտրեց Սերեսը, իսկ հետո Մարսի ու Յուպիտերի միջև բացահայտեց ևս երկու փոքր մոլորակներ, 1802 թվականին [[(2) Պալաս|Պալասը]], 1807 թվականին [[(4) Վեստա|Վեստան]]։ Չորրորդ աստերոիդ [[(3) Ջունո|Ջունոն]] բացահայտեց [[Կառլ Հարդինգ]]ը ([[Գերմանիա]]), 1804 թվականին։ Օլբերսն առաջ քաշեց աստերոիդների գոտու առաջացման առաջին տեսությունը։ Մինչ դարավերջ բացահայվեց 400 գոտի։ «[[Աստերոիդ]]ներ» տերմինն առաջարկեց Հերշելը։ * 1802 թվական՝ Ուիլյամ Հայդ Վոլաստոնը (Անգլիա) ստեղծում է ճեղքավոր [[սպեկտրոսկոպ]]։ Արևի սպեկտրում կա 7 մուգ գծեր։ * 1811 թվական՝ [[Ֆրանսուա Արագո]]ն հայտնագործում է [[բևեռամետր]]ը և դրա միջոցով ապացում, որ արևային [[ֆոտոսֆերա]]ն շիկացած գազ է։ Սակայն Արևի մարմիննը որոշ գիտնականներ շարունակում էին համարել պինդ կամ նույնիսկ սառը։ [[Պատկեր:Fraunhofer lines.jpg|thumb|Ֆրաունգոֆերի գծերը]] * 1814-1815 թվականներ՝ [[Յոզեֆ Ֆրաունգոֆեր]]ը Արևի սպեկտրում բացահայտում է 576 [[Ֆրաունգոֆերի գծեր|մուգ գծեր]]։ Նատրիի լաբորատոր գծերը համապատասխանեցին մուգ արևայինին։ Շուտով հայտնվեց [[սպեկտրային անալիզ]]ը։ * 1834 թվական՝ գերմանացի գիտնական [[Ֆրիդրիխ Բեսել]]ն ապացուցում է [[Լուսին|Լուսնի]] վրա մթնոլորտի բացակայությունը (լուսնային սկավառակի ծայրին չկա [[լույսի անդրադարձում]])։ * 1837 թվական՝ [[Պուլկովոյի աստղադիտարան]]ի հիմնադիր [[Վասիլի Ստրուվե (աստղագետ)|Վասիլի Ստրուվեն]] 0,12" [[Վեգա]] աստղի մոտ բացահայտեց [[Տարեկան աստղային պարալաքս|տարեկան պարալաքս]]։ 1838 թվականին Ֆրիդրիխ Բեսելը բացահայտեց և շատ ճիշտ չափեց [[61 Սինի]]ի ({{lang-lat|Cygni}}) պարալաքսը, իսկ [[Թոմաս Հենդերսոն]]ը՝ [[Ալֆա Ցենտավրա]]ն։ Մինչ XIX դարի վերջ չափսեվ մոտ 50 աստղային պարալաքսեր։ * 1839-1840 թվականներ՝ աստղագիտությունում սկսվում է լուսանկարչությունը ([[Լուի Դագեր]]ը և [[Ֆրանսուա Արագո]]ն ստացան Լուսնի նկարները)։ * 1842 թվական՝ ստացվեցին Արևի առաջին լուսանկարները։ * 1843 թվական՝ [[Հենրիխ Շվաբե]]ն բացահայտեց արևային հետքերի թվերի փոփոխության հաճախականությունը և այդ ընթացքը գնահատեց մոտ 10 տար։ 1852 թվականին այդ օրինաչափությունը վերաբացահայտեց [[Ռուդոլֆ Վոլֆ]], տալով ավելի ճիշտ գնահատական՝ 11 տարի և հաստատեց, որ հետքերի թվերի աճն առաջացնում է գեոմագնիսական ալեկոծությունները։ Արևային հետքերի կապը երկրային գործընթացներ հետ՝ նշված Հերշելի կողմից, սկսում է պարզվել։ * 1845 թվական՝ շարքի մեջ մտավ իռլանդացի աստղագետ [[Ուիլյամ Պարսոնս]]ի հսկայական [[ռեֆլեկտոր]]ը։ Միանգամից նկատվեց Հերշելի սխալը՝ «մոլորականման» [[միգամածություն]]նրի մեծ մասն իրականում [[աստղակույտ]]եր էին։ Նույն թվականին կատարվեց նշանակալից բացահայտում՝ [[Ջրապտույտ (գալակտիկա)|Ջրապտույտ]] գալակտիկայի միգամածությունների սպիրալաձև կառուցվածքը, իսկ հետո տասնյակ այլ միգամածություններ։ * 1846 թվական՝ Նյուտոնի մեխանիկայի հաղթանակը դարձավ [[Նեպտուն]]ի՝ Արեգակնային համակարգի ութերորդ մոլորակի բացահայտումը։ [[Նեպտունի բացաայտումը|Բացահայտման]] պատիվը կիսեցին Քեմբրիջի մաթեմատիկոս [[Ջոն Կուչ Ադամս]]ը, ֆրանսիացի աստղագետ [[Ուրբեն Լե Վերյե]]ն և հետազոտող, բեռլինցի աստղագետ [[Յոհան Գալլե]]ն։ Մոլորակը բացահայտվել էր հաշվարկումներով նշանակված տեղից ընդամենը 52'-ում։ Համարյա միանգամից [[Ուիլյամ Լասել]]ը բացահայտեց նաև Նեպտունի արբանյակ [[Տրիտոն (արբանյակ)|Տրիտոնը]]։ * 1850 թվական՝ [[Վեգա]] աստղի առաջին լուսանկարը։ * 1851-1852 թվականներ՝ [[Լույսի արագություն|լույսի արագության]] լաբորատորային առաջին չափումը, որի մտահղացման հեղինակն էր [[Ֆրանսուա Արագո]]ն և իրականացնողները՝ [[Լեոն Ֆուկո]]ն և [[Իպոլիտ Ֆիզո]]ն։ Ֆուկոն ցուցադրում է ճոճանակով փորձը, որն ապացուցում է Երկրի իր առանցքի շուրջը պտտվելը ([[Ֆուկոյի ճոճանակ]])։ * 1857 թվական՝ Աստղային մեծությունների ճշգրիտ աղյուսակ ([[Նորման Պոգսոն]])։ 1876 թվականից գիտությքն մեջ սկսեց նոր աղյուսակով լուսաչափական կատալոգների հրատարակումը։ * 1858 թվական՝ [[գիսաստղ]]ի առաջին լուսանկարը։ * 1859 թվական՝ [[Ջեյմս Մաքսվել]]ը հիմնադրեց [[Սատուրնի օղակներ]]ի երկնաքարային կառուցվածքը։ [[Ուրբեն Լե Վերյե]]ն բացահայտում է [[Մերկուրի]]ի անբացատրելի [[Մերկուլիի պերիհելիի տեղաշարժը|պերիհելիի դարավոր տեղշարժը]]։ [[Ռիչարդ Քերինգթոն]]ն առաջին անգամ բացատրեց Արևի վրայի բռնկումները։ * 1859-1862 թվականներ՝ [[Գուստավ Կիրխհոֆ]]ը և [[Ռոբերտ Բունզեն]]ը մշակեցին [[սպեկտրային անալիզ]]ը՝ ոչ երկրային մարմինների քիմիական բաղադրության ջնջված հետազոտությունների հզոր մեթոդը։ Արդեն 1861 թվականից Կիրխգոֆը հրատարակեց արևային մթնոլորտի ենթադրական բացադրությունը։ * 1862 թվական՝ Ալվան Քլարկը բացահայեց աստղ-արբանյակ [[Սիրիուս]]ը (Սիրիուս-B), որը կանխատեսվել էր դեռևս Բեսելի կողմից։ * 1868 թվական՝ [[Նորման Լոկյեր]]ն Արևի սպեկտրում բացահայտեց գիծ, որը չէր համապատասխանում այն ժամանակ հայտնի քիմիական տարրերից որևէ մեկին և այդ տարրն անվանեց [[հելիում]]։ Ավելի ուշ հելիում գտան նաև Երկրի վրա։ Լոկյերը 11 տարվա արևային ցիկլի ակտիվության ընթացքում նկատեց արևային սպեկտրի հետքերի փոփոխություն, իսկ 1873 թվականին արտահայտեց հասկացածը, որ Արևի ընդրքում տեղի են ունենում քիմիական տարրերի քայքայում։ * 1870 թվական՝ տեսական աստղաֆիզիկայի սկիզբ։ Ջոնաթան Հոմեր Լեյնը ներմուծեց դիֆերենցիալ հավասարում, որը նկարագրում է ենթադրությունում աստղի կառուցվածքը, ըստ որի աստղը համարվում է գազային գունդ, որը գտնվում է հիդրոստաստիկ հավասարակշռության վիճակում (Լեյն-Էդմենի հավասարում)։ [[Պատկեր:Karte Mars Schiaparelli MKL1888.png|thumb|Սկիապարելլիի Մարսի քարտեզը]] * 1877 թվական՝ [[Ասաֆ Հոլ]]ը բացահայտում է Մարսի [[Ֆոբոս]] և [[Դեյմոս]] արբանյակները, իսկ [[Ջովանի Սկիապարելլի]]ն՝ «[[Մարսի ջրանցքներ]]ը»։ * 1879 թվական՝ [[Ջորջ Դարվին]]ը հրատարակում է Լուսնի մակընթացային ծագման հիպոթեզը (նրա հատումը Երկրից)։ [[Սենդֆորդ Ֆլեմինգ]]ն առաջարկում է Երկիրը բաժանել [[ժամային գոտի]]ների։ 1884 թվականին ժամային գոտիները ներմուծվեցին 26 երկրներում։ * 1885 թվական՝ [[Անդրոմեդա գալակտիկա|Անդրոմեդայի միգամածության]] ([[Անդրոմեդայի S]]) նոր պայթյան հետազոտությունը։ Ավելի ուշ պարզվեց, որ այն [[Գերնոր աստղ|գերնոր]] էր։ * 1898 թվական՝ [[Ուիլյամ Փիքերինգ]]ը բացահայտեց [[Սատուրն]]ի [[Ֆիբի (Սատուրնի արբանյակ)|Ֆիբի]] արբանյակը և նրա անհավանական առանձնահատկությունը՝ իր մոլորակի հետ համեմատ հակառակ պտույտ։ == XX դար == * 1902 թվական՝ [[Ալբերտ Մայքելսոն]]ը ճշտում է լույսի արագությունը (299 890 ± 60 կմ/վ)։ * 1908 թվական՝ առաջին ոչ երկրային մարմնի՝ [[Արև]]ի մոտ բացահայտվեց [[մագնիսական դաշտ]] ([[Ջորջ Հեյլ]])։ * 1908-1916 թվականներ՝ [[Մագելանի փոքր ամպ]]ում [[Ցեֆեիդ]]ի մոտ ուղիղ-համեմատակ կախվածության բացահայտումը պարբերության և աստղային տեսանելի մեծության միջև ([[Հենրիետտա Լիվիթ, ԱՄՆ]])։ Ուղղորդվելով այդ բացահայտմամբ [[Էյնար Հերցշպրունգ]]ը և [[Հառլոու Շեփլի]]ն մշակեցին մինչ ցեֆեիդերի հեռավորության չափման մեթոդը։ * 1912 թվական՝ տիեզերական շողերի բացահայտումը ([[Վիկտոր Հեսս]], Վերներ Կոլխեստեր)։ * 1913 թվական՝ սպրիալաձև միգամածությունների մոտ բացահայտվեցին անսովոր մեծ [[կարմիր շեղում]]ներ ([[Վեստո Սլայֆեր]], ԱՄՆ)։ * 1914-1919 թվականներ՝ [[Հառլոու Շեփլի]]ի և [[Արթուր Էդինգթոն]]ի ցեֆեիդների բաբախումների տեսության ներմուծումը։ * 1916 թվական՝ բացահայտվեց Բարնարդի «թռչող» [[Բարնարդի աստղ|աստղը]] (ԱՄՆ)։ * 1916-1918 թվականներ՝ [[Արթուր Էդինգթոն]]ի ասղերի ներքին կառուցվածքի տեսություն։ * 1918 թվական՝ [[Հարլոու Շեփլի]]ի Գալակտիկայի կառուցվածքի մոդելը, որն առաջացել էի հետազոտությունների արդյունքում։ Ճշգրիտ էին որոշված տրամագիծը և կենրտոնի դիրքը և բոլորի համար անսպասելիորեն պարզվեց, որ Արևը գտնվում է Գալակտիկայի ծայրին։ * 1919 թվական՝ [[Միջազգային աստղագիտական միություն|Միջազգային աստղագիտական միության]] ստեղծումը։ * 1923 թվական՝ Արևի մագնիսական ակտիվության 22-ամյա ցիկլի բացահայտումը և հետքերի բևեռային նշանների փոփոխությունները (Ջորջ Հեյլ, ԱՄՆ)։ Էյնար Հերցշպրունգի (Դանիա), Ռեսսելի (ԱՄՆ) և Արթուր Էդինգթոնի (Անգլիա) կողմից աստղերի համար «զանգված-լուսավորություն» կախվածության հաստատումը։ * 1924-1926 թվականներ՝ Արթուր Էդինգթոնի աստղային ընդերքի ճառագայթավոր հավասարակշռության տեսությունը։ * 1925 թվական՝ [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներայի]] վրա [[ածխաթթու գազ]]ի բացահայտումը (Ադամս, Սենթ Ջոն և Դանհեմ, ԱՄՆ)։ * 1926-1927 թվականներ՝ աստղերի շարժվելու վերլուծության հիման վրա [[Բերտիլ Լինդբլադ]]ի և [[Յան Հենդրիկ Օորտ]]ի կողմից գալակտիկայի պտտման հաստատումը։ [[Պատկեր:Universe expansion hy.png|thumb|Տիեզերքի ընդլայնումը]] * 1927 թվական՝ [[Ժորժ Լեմետր]]ը հրատարակեց [[Տիեզերքի ընդլայնում|Տիեզերքի ընդլայնման]] մասին իր հիպոթեզը։ * 1929 թվական՝ հասատվեց [[Հաբլի օրենք]]ը։ * 1930 թվական, փետրվարի 19՝ [[Քլայդ Տոմբո]]ն (ԱՄՆ) բացահայտեց [[Պլուտոն]]ը։ * 1931 թվական՝ ներմուծվեց Արթուր Միլնի հիպոթեզը, ըստ որի [[նոր աստղ]]ի պայթյունից հետո մնում է [[սպիտակ թզուկ]]ը։ 1930-ական թվականների՝ [[Ֆրից Ցվիկի]]ն ավարտեց տիեզերքում փակ զանգվածների գոյության մասին տեղեկությունը։ * 1934 թվական՝ Պավել Պարենագոն և Բ․ Վ․ Կուկարկինը կանխատեսեց «Հյուսիսային թագի T» աստղի բռնկումը, որն իրականում տեղի է ունեցել 1946 թվականին։ [[Վալտեր Բաադե]]ն և Ֆրից Ցվիկին արտահայտեցին մի ենթադրություն, որ [[Գերնոր աստղ|գերնորից]] հետո մնում է [[նեյտրոնային աստղ]]։ * 1942 թվական՝ Մեյոլը և Յան Օորտը պարզեցին, որ [[Ծողախեցգետնանման միգամածություն]]ը 1054 թվականի գերնոր աստղի պայթյան հետևանք է։ Կազմվեց երկնքի առաջին ռադիոքարտեզը (Ռեբեր)։ * 1945 թվական՝ [[կարմիր շեղում]]ը հաստատվեց նաև [[ռադիոալիք]]ներում (Մ․ Ռայլ, Անգլիա)։ * 1950 թվական՝ [[Յան Հենդրիկ Օորտ|Օորտի]] հիպոթեզը Արեգակնային համակարգի այրամասում գիսաստղերի սփերային շերտի՝ «[[Օորտի ամպ]]ի» մասին (100—150 հազ․ ա․մ․)։ * 1951 թվական՝ ապացուցվեց մեր գալակտիկայի սիպրալաձև կառուցվածքը։ * 1955-1956 թվականներ՝ [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներայի]], [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտերի]] և Արենդա-Ռոլանդի գիսաստղի ռադիոճառագայթման գրանցումը։ * 1957 թվական՝ [[Արբանյակ|Երկրի արհեստական արբանյակի]] մեկնարկը, տիեզերական ֆարաշրջանի սկիզբը։ Հնարավորություն ստեղծվեց ստեղծել տիեզերական լաբորատորիաներ։ * 1958 թվական՝ [[Ջեյմս Վան Ալեն]]ի կողմից [[ճառագայթիչ գոտի]]ների բացահայտումը։ Նիկոլայ Կոզիրյովը լուսնային [[Ալֆոնս (լուսնային խառնարան)|Ալֆոնս խառնարանում]] նկատում է հրբխային ակտիվության նշաններ, որոնք ժամանակակից գիտական տեսանկյունից հերքվել են։ * 1959 թվական՝ Արևի ռադիոտեղորոշում (ԱՄՆ)։ Լուսին-2 կայանը Լուսնի վրա մագնիսական դաշտ չի գտնում։ Ստացվեցին Լուսնի հակառակ կողմի առաջին նկարները։ * 1961 թվական՝ մարդու առաջին թռիչքը տիեզերք։ * 1961-1964 թվականներ՝ Մերկուրիի, Վեներայի, Մարսի, Յուպիտերի ռադիոտեղորոշումները (ԽՍՀՄ և ԱՄՆ)։ Ճշտվեցին [[Աստղագիտական միավոր|ա․մ․]] մեծությունները և Վեներայի Արևի կողքը պտույտի ժամանակ, որոշվեցին Վեներայի ուղեծրային պտույտները (պարզվեց հակառակ) և մոլորակների մակերեսի ջերմաստիճանն ու ֆիզիկական հատկությունները։ * 1965 թվական՝ [[Մնացորդային ճառագայթում|մնացորդային ճառագայթման]] բացահայտումը։ Մարսի մակերեսի առաջին նկարները (Մարիներ 4)։ * 1967 թվական՝ Իջեցվող ապարտի միջոցով Վեներայի մթնոլորտի առաջին ուսումնասիրությունները (Վեներա 4)։ * 1969 թվական՝ Ապոլոն 11-ի վայրէջքը Լուսնի վրա։ Մարդու առաջին դուրս գալը Լուսնի վրա։ * 1971 թվական՝ Մարսի վրա առաջին փափուկ վայրէջքը (Մարս 3)։ Մարիներ 9-ի կողմից րված Ֆոբոսի և Դեյմոսի մակերեսների առաջին նկարները։ * 1974 թվական՝ [[Սթիվեն Հոքինգ]]ի բացառիկ եզրակացությունը [[սև խոռոչ]]ների հնարավոր «գոլորշիացման» մասին։ * 1975 թվական՝ Վեներայի մակերեսիառաջին ֆոտոպանորաման (Վեներա 9, Վեներա 10)։ Ֆոբոսի, Դեյմոսի և Մարսի մակերեսների նկարները (Վիկինգ 1, Վիկինգ 2)։ * 1977 թվական՝ [[Ուրանի օղակներ]]ի բացահայտումը։ [[Վոյաջեր-2]]-ի մեկնարկը, որն անգնահատելի տեղեկություններ տվեց արտաքին մոլորակների՝ Յուպիտերի, Սատուրնի (1981 թվական), Ուրանի ու Նեպտունի (1989 թվական) մասին։ * 1978 թվական՝ [[Պլուտոն]]ի [[Քարոն (արբանյակ)|Հարոն]] արբանյակի բացահայումը (Ջ․ Ու․ Քրիստի, ԱՄՆ)։ * 1979 թվական՝ Յուպիտրի մոտ բացահայտվեցին [[Յուպիտերի օղակներ|օղակներ]]։ * 1986 թվական՝ [[Հալեի գիսավոր]]ի ուսումնասիրությունները։ Ուրանի մոտ բացահայտվեցին 10 նոր արբանյակներ։ == Ծանոթագրություններ == {{Ծանտուփ}} == Տես նաև == * [[Արեգակնային համակարգի մոլորակների և արբանյակների բացահայտման պատմություն]] * [[Բնափիլիսոփայություն]] * [[Տիեզերքի մասին պատկերացումների զարգացման պատմություն]] == Գրականություն == * {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://naturalhistory.narod.ru/Person/Lib/Berri/Index.htm |автор=Берри А. |заглавие=Краткая история астрономии |год=1946 |издание=2-е изд |место=М.-Л. |издательство=Гостехиздат |страниц=363}} * ''Еремеева А. И., Цицин Ф. А.'' История астрономии (основные этапы развития астрономической картины мира). Изд. МГУ, 1989. * {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://naturalhistory.narod.ru/Person/Lib/Pannekuk/Index.htm |автор=Паннекук А. |заглавие=История астрономии |год=1966 |место=М. |издательство=Наука |страниц=590}} * ''O. Neugebauer.'' [http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1946PASP...58..104N The History of Ancient Astronomy։ Problems and Methods] == Աղբյուրներ == * [http://www.astro-cabinet.ru/library/index.htm Աստղագիտության պատմության գրադարան։] * [http://astroweb.ru/hist.htm Աստղագիտության պատմությունը ''astroweb.ru'' կայքում։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110620043129/http://astroweb.ru/hist.htm |date=2011-06-20 }} * [http://www.ihst.ru/aspirans/astronomyia.htm Աստղագիտության պատմությունը ''ihst.ru''-ում։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160907171937/http://www.ihst.ru/aspirans/astronomyia.htm |date=2016-09-07 }} * [http://hbar.phys.msu.ru/gorm/eclipses.htm Աստղագիտություն և ժամանակագրություն։ Աստղագիական ուսումնասիրությունները հնադարում։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110523220426/http://hbar.phys.msu.ru/gorm/eclipses.htm |date=2011-05-23 }} {{Արտաքին հղումներ}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:Աստղագիտության պատմություն]] 8rpshcmd62pxa3mfaaqa7fizaqjr23o 0 728173 10356969 10356249 2025-06-18T00:08:25Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356969 wikitext text/x-wiki {| style="padding:0.3em; float:right; margin-left:15px; border:1px solid #B8C7D9; background:#f5faff; font-size:90%; line-height:1.5em" |- style="background:#cedff2; text-align:center;" !colspan=7|[[2016|2016 թվականի]] [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]<br />[[Պատկեր:Tennis pictogram.svg|50px]] |- style="background:#EBC2AF;" |colspan=7|<center>Եզրափակիչ</center> |- |Հաղթող |&nbsp; |'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]]'''<br />{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]] |- |Հաշիվ |&nbsp; |3–6, 6–1, 6–2, 6–4 |- style="background:#DCDCDC;" |colspan=7|<center>Մրցաշար</center> |- |Մենախաղ |&nbsp; |'''տղամարդիկ''' |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղ 2016|կանայք]] |&nbsp; |- |Զուգախաղ |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց զուգախաղ 2016|տղամարդիկ]] |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց զուգախաղ 2016|կանայք]] |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության խառը զուգախաղ 2016|խառը]] |- style="background:#DCDCDC;" |colspan=7|<center>[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղ 2015|2015]]←[[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]→[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղ 2017|2017]]</center> |} [[Պատկեր:Novak Djokovic (18696318768).jpg|225px|մինի|աջից|Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղի մրցաշարի հաղթող Նովակ Ջոկովիչը]] [[Պատկեր:Andy Murray (18952793228).jpg|225px|մինի|աջից|Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղի մրցաշարի եզրափակիչի մասնակից Էնդի Մարրեյը]] '''Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղ 2016''', [[թենիս]]ի տղամարդկանց մենախաղի մրցաշար, թենիսի հիմնական՝ [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի, մրցաշարերից մեկը։ Անց է կացվել [[2016]] թվականի [[մայիսի 22]]-ից մինչև [[հունիսի 5]]-ը, [[Փարիզ]]ի Stade Roland Garros-ի («Ռոլան Գարոս մազադաշտ») կորտում, [[Ֆրանսիա]]։ Մրցաշարի գործող չեմպիոն [[Ստանիսլաս Վավրինկա]]ն կիսաեզրափակիչում պարտվել է [[Էնդի Մարրեյ]]ին, ով դարձել է առաջին բրիտանացի թենիսիստը՝ 1937 թվականին Բենի Օստինից հետո, ով դուրս է եկել եզրափակիչ։ [[Նովակ Ջոկովիչ]]ը Ֆրանիսայի բաց առաջնության իր առաջին տիտղոսն է նվաճել, եզրափակիչում [[Էնդի Մարրեյ]]ին հաղթելով 3-6, 6-1, 6-2, 6-4 հաշվով։ Ջոկովիչն արժանացել է կարիերային Մեծ Սաղավարտին և հասել է օրացույցային Մեծ Սաղավարտին, դառնալով առաջին թենիսիստը՝ 1969 թվականին Ռոդ Լևերից հետո, ով հաջորդաբար շահել է բոլոր չորս հիմնական տիտղոսները ([[2015]] թվականի [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]]ից մինչև [[2016]] թվականի [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]ը)<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունիսի 5 |title=French Open men's final: Novak Djokovic beats Andy Murray to win title – as it happened |url=https://www.theguardian.com/sport/live/2016/jun/05/french-open-mens-final-andy-murray-v-novak-djokovic-live |accessdate=2016 թ․ հունիսի 7 |work=Guardian}}</ref><ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունիսի 5 |title=Novak Djokovic beats Andy Murray to win first French Open title |url=http://www.bbc.com/sport/tennis/36455423 |accessdate=2016 թ․ հունիսի 7 |work=BBC Sport}}</ref>։ Ջոկովիչը նաև դարձել է առաջին թենիսիստը՝ [[1992]] թվականին [[Ջիմ Կուրիե]]ից հետո, ով միևնույն օրացույցային տարում հաղթանակ է տարել Ավստրալիայի և Ֆրանսիայի բաց առաջնություններում<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունիսի 6 |title=Novak Djokovic eyes calendar slam after French Open title |url=https://sportscafe.in/articles/tennis/2016/jun/06/novak-djokovic-eyes-calendar-slam-after-french-open-title?utm_source=Facebook&utm_medium=social&utm_campaign=Troll+Tennis |accessdate=2016 թ․ հունիսի 6 |publisher=Sports Cafe}}</ref>, բացի այդ, նա իր 200-րդ շաբաթն է անց կացրել որպես [[Պրոֆեսիոնալ թենիսիստների ասոցիացիա|ATP]] դասակարգման 1-ին համար՝ մրցաշարի առաջին շաբաթի ընթացքում և 100-րդ շաբաթը որպես ATP աղյուսակի առավին հորիզոնական զբաղեցնող՝ մրցաշարի երկրորդ շաբաթի ընթացքում։ Այդ մրցաշարը նշվել է որպես 21-րդ դարի առաջին մրցաշար, որում [[Ռոջեր Ֆեդերեր]]ը մասնակցություն չի ունեցել Մեծ Սաղավարտի մրցաշարի հիմնական ցանցում՝ [[1999]] թվականի [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ բաց առաջնություն]]ից հետո, ավարտին հասցնելով Մեծ Սաղավարտի մրցաշարերում 65 անընդմեջ ելույթների ռեկորդը։ Դա եղել է առաջին անգամ՝ [[2004]] թվականից ի վեր, որ քառորդ եզրափակիչում մասնակցություն չեն ունեցել ոչ Ռոջեր Ֆեդերերը, ոչ Ռաֆայել Նադալը == Դասակարգում == {{columns-list|2| # '''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]] (Հաղթող) # {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]] ''(Եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ստանիսլաս Վավրինկա]] ''(Կիսաեզրափակիչ) # {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռաֆայել Նադալ]] ''(Երրորդ շրջան, հրաժարում ձախ դաստակի վնասվածքի պատճառով) # {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կել Նիշիկորի]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժո Վիլֆրեդ Ցոնգա]] ''(Երրորդ շրջան, հրաժարում ոտքի վնասվածքի պատաճառով) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Տոմաշ Բերդիխ]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Կանադա}} [[Միլոշ Ռաոնիչ]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ռիշար Գասկե]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Մարին Չիլիչ]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դավիդ Ֆերեր]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Բելգիա}} [[Դավիդ Գոֆին]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Դոմինիկ Տիմ]] ''(Կիսաեզրափակիչ) # {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոբերտո Բաուտիստա Ագուտ]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջոն Իզներ]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժիլ Սիմոն]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Նիկ Կիրգիոս]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|ՀԱՀ}} [[Քևին Անդերսոն]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Բենուս Պեր]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Բեռնարդ Տոմիչ]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆելիսիանո Լոպես]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Վիկտոր Տրոիցկի]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջեկ Սոկ]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ֆիլիպ Կոլշրայբեր]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ուրուգվայ}} [[Պաբլո Կուէվաս]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Ժոաո Սոուզա]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվո Կառլովիչ]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Ալեքսանդր Դոլգոպոլով]] ''(հրաժարում մկանային լարվածության պատճառով) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Լուկաս Պոուլի]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժերեմի Շարդի]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Ֆեդերիկո Դելբոնիս]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆաբիո Բոնինի]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սթիվ Ջոնսոն]] ''(Առաջին շրջան) }} == Հիմնական ցանց == * Հապավումներ **Q - Որակավորված **WC - Wild card, Ջոկեր **LL - Երջանիկ անհաջողակ **PR - Պաշտպանված վարկանիշ {{ahnentafel top|width=100%|Առաջին շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]]''' || || {{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Լու Յան Սյուն]] ||6-4, 6-1, 6-1 || |- |Q ||{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Մարսել Իլհան]] || Q || '''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Սթիվ Դարկիս]]''' ||3-6, 4-6, 0-6 || |- | Q||{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Ջերալդ Մելցեր]] || || '''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Ալյազ Բեդենե]]''' || 6-4, 3-6, 4-6, 4-6|| |- | ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Պաբլո Կարենո Բուստա]]''' || 31 || {{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Ֆեդերիկո Դելբոնիս]] ||7-6(3), 6-7(4), 6-4, 6-4 || |- |20 ||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Բեռնարդ Տոմիչ]]''' || PR || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բրայան Բակեր]] ||6-3, 6-4, 6-4 || |- | ||'''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Բոռնա Չորիչ]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Թեյլոր Ֆրից]] ||6-3, 6-1, 6-3 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պոլ Անրի Մաթյո]]''' || || {{Դրոշ|Կոլումբիա}} [[Սանտիագո Ջիրալդո]] || 6-4, 6-7(2), 6-4, 1-6, 6-3|| |- |PR ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Դմիտրի Թուրսունով]] || 14 || '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոբերտո Բաուտիստա Ագուտ]]''' ||3-6, 3-6, 1-6 || |} ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |11 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դավիդ Ֆերեր]]''' || || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եվգենի Դոնսկոյ]] || 6-1, 6-2, 6-0|| |- | ||{{Դրոշ|Ուզբեկստան}} [[Դենիս Իստոմին]] || || '''{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Խուան Մոնակո]]''' ||6-3, 4-6, 3-6, 5-7 || |- | ||'''{{Դրոշ|Դոմինիկա}} [[Վիկտոր Էստրելա Բուրգոս]]''' || || {{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Իլյա Մարչենկո]] ||7-5, 6-4, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Թոմաս Ֆաբիանո]] || 21 || '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆելիսիանո Լոպես]]''' ||4-6, 4-6, 6-3, 2-6 || |- |25 ||'''{{Դրոշ|Ուրուգվայ}} [[Պոբլո Կուէվաս]]''' || Q || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Տոբիաս Կամկե]] ||3-6, 6-2, 6-3, 7-6(4) || |- | ||{{Դրոշ|Հարավային Կորեա}} [[Չունգ Հյոն]] || WC || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Քվենտին Հալս]]''' ||1-6, 4-6, 4-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Թունիս}} [[Մալեկ Ջազիրի]]''' || PR || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ֆլորիան Մայեր]] ||6-4, 3-6, 6-1, 6-2 || |- | ||{{Դրոշ|Կանադա}} [[Վաշեկ Պոսպիշիլ]] || 7 || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Տոմաշ Բերդիխ]]''' ||3-6, 2-6, 1-6 || |} ==== Բաժին 3 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | 4||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռաֆայել Նադալ]]''' || || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սեմ Գրոտ]] ||6-1, 6-1, 6-1 || |- | ||'''{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Ֆակունդո Բագնիս]]''' || Q || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կենի դը Շեպեր]] || 6-0, 6-2, 7-6(2)|| |- | ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Նիկոլա Մայու]]''' || || {{Դրոշ|Լիտվա}} [[Ռիկարդաս Բերանկիս]] ||7-6(4), 6-2, 6-1 || |- | ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Մարսել Գրանոլերս]]''' || 32 || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆաբիո Բոնինի]] ||7-5, 6-4, 6-3 || |- |18 ||{{Դրոշ|ՀԱՀ}} [[Քևին Անդերսոն]] ||WC || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ստեֆան Ռոբերտ]]''' ||4-6, 2-6, 6-1, 5-7 || |- | ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ալեքսանդր Զվերև]]''' || || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պիեռ Հյուգո Էրբեր]] ||5-7, 6-2, 7-6(6), 7-5 || |- | ||{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Թիմո դը Բակեր]] || || '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գիլիերմո Գարսիա Լոպես]]''' ||4-6, 4-6, 7-5, 6-7(3) || |- | ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ինիգո Սերվանտես]] || 13 || '''{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Դոմինիկ Տիմ]]''' ||6-3, 2-6, 5-7, 1-6 || |} ==== Բաժին 4 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | 12||'''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Դավիդ Գոֆին]]''' || WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Գրեգորի Բարերե]] || 6-3, 6-3, 6-4|| |- | ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Պաոլո Լորենցի]] || Q || '''{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Կարլոս Բերլոկ]]''' || 3-6, 0-6, 2-6|| |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ռաջիվ Ռամ]] || || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Իրժի Վեսելի]]''' || 4-6, 4-6, 7-6(5), 0-6|| |- | ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Նիկոլաս Ալմագրո]]''' || 24 || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ֆիլիպ Կոլշրայբեր]] || 5-7, 6-2, 6-2, 6-4|| |- |26 ||'''{{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Ժոաո Սոուզա]]''' || || {{Դրոշ|Բոսնիա և Հերցեգովինա}} [[Դամիր Ջումհու2ր]] ||2-6, 7-6(8), 6-4, 7-5 || |- | ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Անդրեաս Սեպի]] || || '''{{Դրոշ|Լատվիա}} [[Էռնեստս Գուլբիս]]''' || 3-6, 5-7, 4-6|| |- | ||{{Դրոշ|Լյուքսեմբուրգ}} [[Ժիլ Մյուլեր]] || || '''{{Դրոշ|Կիպրոս}} [[Մարկոս Բաղդատիս]]''' ||5-7, 4-6, 1-6 || |- |Q ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Յան Լենարդ Շտրուֆ]] || 6 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժո Վիլֆրեդ Ցոնգա]]''' ||3-6, 4-6, 4-6 || |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 5 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |-2 |8 ||'''{{Դրոշ|Կանադա}} [[Միլոշ Ռաոնիչ]]''' || PR || {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Յանկո Տիպսարևիչ]] || 6-3, 6-2, 7-6(5)|| |-2 | ||{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Միխայիլ Կուկուշկին]] || || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ադրիան Մանարինո]]''' || 4-6, 6-2, 2-6, 4-6|| |- | ||'''{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Անդրեյ Մարտին]]''' || || {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դանիել Մունյոս դե լա Նավա]] ||6-2, 6-3, 4-6, 6-4 || |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժյուլիեն Բենեթյո]] || 29 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Լուկաս Պոուլի]]''' ||3-6, 6-4, 4-6, 6-7(4) || |- |23 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջեկ Սոկ]]''' || || {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Ռոբին Հաասե]] ||6-3, 7-5, 3-6, 6-7(3), 6-2 || |- | ||{{Դրոշ|Իսրայել}} [[Դուդի Սելա]] || Q || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Դասթին Բրաուն]]''' ||7-6(5), 4-6, 6-7(52), 6-4, 4-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ալբերտ Ռամոս Վինյոլաս]]''' || || {{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Հորացիո Զեբալոս]] ||6-3, 4-6, 7-5, 6-0 || |- | Q||'''{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Մարկո Տրունգելիտի]]''' || 10 || {{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Մարին Չիլիչ]] ||7-6(4), 3-6, 6-4, 6-2 || |} ==== Բաժին 6 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |16 ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժիլ Սիմոն]]''' || || {{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Ռուժերիո Դուտրա Սիլվա]] || 7-6(5), 6-4, 6-2|| |- | ||{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Դիեգո Շվարցման]] || || '''{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Գուիդո Պելա]]''' ||2-6, 6-3, 2-6, 3-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Դուշան Լայովիչ]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Դենիս Կուդլա]] ||6-4, 6-3, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Գրիգոր Դիմիտրով]] || 22 || '''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Վիկտոր Տրոիցկի]]''' || 6-2, 3-6, 7-5, 5-7, 3-6|| |- |30 ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժերեմի Շարդի]]''' || || {{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Լեոնարդո Մայեր]] ||6-4, 3-6, 6-4, 6-2 || |- |Q ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոբերտո Կարբալես Բաենա]] || || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Ադամ Պավլաչեկ]]''' ||2-6, 6-4, 3-6, 6-1, 1-6 || |- | ||{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Մարտին Կլիժան]] || || '''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Տարո Դանիել]]''' ||6-3, 6-4, 5-7, 4-6, 0-3 հրաժ. || |- | ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լուկաշ Ռոսոլ]] || 3 || '''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ստանիսլաս Վավրինկա]]''' ||6-4, 1-6, 6-3, 3-6, 4-6 || |} ==== Բաժին 7 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |5 ||'''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կեյ Նիշիկորի]]''' || || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սիմոնե Բոլելի]] || 6-1, 7-5, 6-3|| |- | ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Անդրեյ Կուզնեցով]]''' || || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Բենջամին Բեկեր]] ||6-2, 6-2, 6-4 || |- | ||'''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]]''' || || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Միխայիլ Յուժնի]] ||6-4, 5-7, 7-5, 2-6, 6-3 || |- | ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆերնանդո Վերդասկո]]''' || 33 || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սթիվ Ջոնսոն]] || 7-5, 6-4, 7-5|| |- | 17||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Նիկ Կիրգիոս]]''' || || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Մարկո Չեչինատո]] ||7-6(6), 7-6(6), 6-4 || |- |Q ||{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Ադրիան Ունգուր]] || || '''{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Իգոր Սեյսլինգ]]''' ||1-6, 2-6, 6-7(5) || |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սեմ Կուերի]] ||WC || '''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բյորն Ֆրատանջելո]]''' ||3-6, 1-6, 7-6(3), 3-6 || |- | ||{{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Տոմաշ Բելուչի]] || 9 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ռիշար Գասկե]]''' || 1-6, 3-6, 4-6|| |} ==== Բաժին 8 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |15 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջոն Իզներ]]''' || || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ջոն Միլման]] ||6-7(4), 7-6(12), 7-6(7), 7-5 || |- |Q ||{{Դրոշ|Վրաստան}} [[Նիկոլոս Բասիլաշվիլի]] || || '''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Կայլ Էդմունդ]]''' ||6-7(4), 7-6(7), 5-7, 1-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Թեյմուրազ Գաբիաշվիլի]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Դոնալդ Յանգ]] ||7-6(1), 6-2, 6-3 || |- |Q ||{{Դրոշ|Մոլդովա}} [[Ռադու Ալբոթ]] ||19 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Բենուա Պեր]]''' || 2-6, 6-4, 4-6, 6-1, 4-6|| |- |27 ||'''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվո Կառլովիչ]]''' || || {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ալբերտ Մոնտանիես]] || 6-2, 7-6(7), 7-6(5)|| |- |Q ||{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Լասլո Դյեր]] || WC || '''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ջորդան Թոմփսոն]]''' ||3-6, 4-6, 5-7 || |- |WC ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Մաթիաս Բուրժու]]''' || Q || {2{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ժորդի Սամպեր Մոնտանա]] ||7-5, 7-6(5), 7-6(6) || |- | Q||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Ռադեկ Շտեպանեկ]] || 2 || '''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]]''' ||6-3, 6-3, 0-6, 3-6, 5-7 || |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Երկրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]]'''||Q || {{Դրոշ|Բելգիա}} [[Սթիվ Դարկիս]]||7-5, 6-3, 6-4 || |- | ||'''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Ալյազ Բեդենե]]''' || ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Պաբլո Կարենո Բուստա]] ||7-6(4), 6-3, 4-6, 5-7, 6-2 || |- |20 ||{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Բեռնարդ Տոմիչ]] || || '''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Բոռնա Չորիչ]]'''||6-3, 2-6, 6-7(4), 6-7(6) || |- | ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պոլ Անրի Մաթյո]] ||14 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոբերտո Բաուտիստա Ագուտ]]''' ||6-7(5)(), 4-6, 1-6 || |} ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | 11||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դավիդ Ֆերեր]]''' || ||{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Խուան Մոնակո]] ||6-7(4), 6-3, 6-4, 6-2 || |- | ||{{Դրոշ|Դոմինիկա}} [[Վիկտոր Էստրելա Բուրգոս]] ||21 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆելիսիանո Լոպես]]''' ||3-6, 6-7(8), 3-6 || |- |25 ||'''{{Դրոշ|Ուրուգվայ}} [[Պոբլո Կուէվաս]]''' ||WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Քվենտին Հալս]]||7-6(4), 6-3, 7-6(6) || |- | ||{{Դրոշ|Թունիս}} [[Մալեկ Ջազիրի]] ||7 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Տոմաշ Բերդիխ]]''' ||1-6, 6-2, 2-6, 4-6 || |} ==== Բաժին 3 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |4 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռաֆայել Նադալ]]''' || ||{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Ֆակունդո Բագնիս]] ||6-3, 6-0, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Նիկոլա Մայու]] || ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Մարսել Գրանոլերս]]''' ||3-6, 2-6, 0-1 հրաժ. || |- | WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ստեֆան Ռոբերտ]]|| || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ալեքսանդր Զվերև]]'''||1-6, 6-3, 1-6, 4-6 || |- | ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գիլիերմո Գարսիա Լոպես]] ||13 ||'''{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Դոմինիկ Տիմ]]''' ||5-7, 4-6, 6-7(3) || |} ==== Բաժին 4 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |12 ||'''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Դավիդ Գոֆին]]''' ||Q || {{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Կարլոս Բերլոկ]]||7-5, 6-1, 6-4 || |- | ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Իրժի Վեսելի]] || ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Նիկոլաս Ալմագրո]]''' ||4-6, 4-6, 3-6 || |- |26 ||{{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Ժոաո Սոուզա]] || ||'''{{Դրոշ|Լատվիա}} [[Էռնեստս Գուլբիս]]''' ||2-6, 5-7, 3-6 || |- | ||{{Դրոշ|Կիպրոս}} [[Մարկոս Բաղդատիս]] ||6 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժո Վիլֆրեդ Ցոնգա]]'''||7-6(6), 6-3, 3-6, 2-6, 2-6 || |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 5 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |8 ||'''{{Դրոշ|Կանադա}} [[Միլոշ Ռաոնիչ]]''' || ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ադրիան Մանարինո]] ||6-1, 7-6(0), 6-1 || |- | ||'''{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Անդրեյ Մարտին]]''' ||29 ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Լուկաս Պոուլի]] ||6-3, 7-5, 6-3 || |- |23 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջեկ Սոկ]]''' ||Q || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Դասթին Բրաուն]]||6-3, 7-6(5), 6-2 || |- | ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ալբերտ Ռամոս Վինյոլաս]]''' ||Q||{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Մարկո Տրունգելիտի]]||6-3, 6-4, 7-5 || |} ==== Բաժին 6 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |16 ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժիլ Սիմոն]]''' || ||{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Գուիդո Պելա]] ||4-6, 1-6, 7-5, 7-6(4), 6-4 || |- | ||{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Դուշան Լայովիչ]] ||22 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Վիկտոր Տրոիցկի]]''' || 7-6(4), 3-6, 0-6, 0-0 հրաժ.|| |- |30 ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժերեմի Շարդի]]''' || ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Ադամ Պավլաչեկ]] || 6-4, 6-2, 6-4|| |- | ||{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Տարո Դանիել]] ||3 ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ստանիսլաս Վավրինկա]]''' ||6-7(7), 3-6, 4-6 || |} ==== Բաժին 7 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |5 ||'''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կեյ Նիշիկորի]]''' || || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Անդրեյ Կուզնեցով]]||6-3, 6-3, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]] || ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆերնանդո Վերդասկո]]''' ||2-6, 1-6, 3-6 || |- |17 ||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Նիկ Կիրգիոս]]''' || || {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Իգոր Սեյսլինգ]]||6-3, 6-2, 6-1 || |- |WC || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բյորն Ֆրատանջելո]]||9 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ռիշար Գասկե]]'''||1-6, 6-7(3), 3-6 || |} ==== Բաժին 8 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |15 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջոն Իզներ]]''' || ||{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Կայլ Էդմունդ]] ||6-4, 6-4, 6-4 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Թեյմուրազ Գաբիաշվիլի]]''' ||19 ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Բենուա Պեր]] || 6-3, 6-2, 3-6, 6-2 || |- | 27||'''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվո Կառլովիչ]]''' ||WC || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ջորդան Թոմփսոն]]||6-7(2), 6-3, 7-6(3), 6-7(4), 12-10 || |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Մաթիաս Բուրժու]]||2 ||'''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]]''' ||2-6, 6-2, 6-4, 2-6, 3-6 || |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Երրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]]'''|| ||{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Ալյազ Բեդենե]] ||6-2, 6-3, 6-3 || |- | || {{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Բոռնա Չորիչ]]|| 14 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոբերտո Բաուտիստա Ագուտ]]''' ||2-6, 3-6, 3-6 || |- |11 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դավիդ Ֆերեր]]''' || 21 ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆելիսիանո Լոպես]] ||6-4, 7-6(6), 6-1 || |- |25 ||{{Դրոշ|Ուրուգվայ}} [[Պոբլո Կուէվաս]] || 7 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Տոմաշ Բերդիխ]]''' ||6-4, 3-6, 2-6, 5-7 || |- |4 ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռաֆայել Նադալ]] || ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Մարսել Գրանոլերս]]''' ||առանց խաղի || |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ալեքսանդր Զվերև]] || 13 ||'''{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Դոմինիկ Տիմ]]''' ||7-6(4), 3-6, 3-6, 3-6 || |- |12 ||'''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Դավիդ Գոֆին]]''' || || {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Նիկոլաս Ալմագրո]] ||6-2, 4-6, 6-3, 4-6, 6-2 || |- | ||'''{{Դրոշ|Լատվիա}} [[Էռնեստս Գուլբիս]]''' ||6 ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժո Վիլֆրեդ Ցոնգա]] ||2-5 հրաժարում || |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |8 ||'''{{Դրոշ|Կանադա}} [[Միլոշ Ռաոնիչ]]''' || ||{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Անդրեյ Մարտին]] ||7-6(4), 6-2, 6-3 || |- |23 ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջեկ Սոկ]] || ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ալբերտ Ռամոս Վինյոլաս]]''' ||7-6(2), 4-6, 4-6, 6-4, 4-6 || |- |16 ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժիլ Սիմոն]] || 22 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Վիկտոր Տրոիցկի]]'''|| 4-6, 2-6, 2-6|| |- |30 ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժերեմի Շարդի]] || 3 ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ստանիսլաս Վավրինկա]]''' ||4-6, 3-6, 5-7 || |- |5 ||'''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կեյ Նիշիկորի]]''' || ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆերնանդո Վերդասկո]] || 6-3, 6-4, 3-6, 2-6, 6-4|| |- | 17||{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Նիկ Կիրգիոս]] || 9 ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ռիշար Գասկե]]''' || 2-6, 6-7(7), 2-6|| |- |15 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջոն Իզներ]]''' || || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Թեյմուրազ Գաբիաշվիլի]] ||7-6(7), 4-6, 2-6, 6-4, 6-2 || |- |27 ||{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվո Կառլովիչ]] ||2 ||'''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]]'''||1-6, 4-6, 6-7(3) || |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Չորրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]]'''||14 ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոբերտո Բաուտիստա Ագուտ]] ||3-6, 6-4, 6-1, 7-5 || |- | 11 ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դավիդ Ֆերեր]] || 7||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Տոմաշ Բերդիխ]]''' ||3-6, 5-7, 3-6 || |- | || {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Մարսել Գրանոլերս]]||13 ||'''{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Դոմինիկ Տիմ]]''' ||2-6, 7-6(2), 1-6, 4-6 || |- |12 ||'''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Դավիդ Գոֆին]]''' || ||{{Դրոշ|Լատվիա}} [[Էռնեստս Գուլբիս]] || 4-6, 6-2, 6-2, 6-3|| |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | 8||{{Դրոշ|Կանադա}} [[Միլոշ Ռաոնիչ]] || ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ալբերտ Ռամոս Վինյոլաս]]''' ||2-6, 4-6, 4-6 || |- |22 ||{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Վիկտոր Տրոիցկի]] || 3 ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ստանիսլաս Վավրինկա]]''' ||6-7(5), 7-6(7), 3-6, 2-6 || |- | 5|| {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կեյ Նիշիկորի]]|| 9||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ռիշար Գասկե]]''' ||4-6, 2-6, 6-4, 2-6 || |- | 15||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ջոն Իզներ]] ||2 ||'''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]]'''||6-7(9), 4-6, 3-6 || |} </center> {{ahnentafel bottom}} === Քառորդ եզրափակիչ === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]]'''||7 ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Տոմաշ Բերդիխ]] ||6-3, 7-5, 6-3 || |- |13 ||'''{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Դոմինիկ Տիմ]]''' || 12 ||{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Դավիդ Գոֆին]] || 4-6, 6-7(7), 6-4, 6-1|| |- | ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ալբերտ Ռամոս Վինյոլաս]] ||3 ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ստանիսլաս Վավրինկա]]''' ||2-6, 1-6, 6-7(7) || |- |9 ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ռիշար Գասկե]] ||2 ||'''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]]'''||7-5, 6-7(3), 0-6, 2-6 || |} === Կիսաեզրափակիչ === {| class="wikitable" ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]]'''||13 ||{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Դոմինիկ Տիմ]] ||6-2, 6-1, 6-4 || |- | 3||{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ստանիսլաս Վավրինկա]] ||2 ||'''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]]''' ||4-6, 2-6, 6-4, 2-6 || |} === Եզրափակիչ === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նովակ Ջոկովիչ]]'''||2 ||{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Էնդի Մարրեյ]] ||3-6, 6-1, 6-2, 6-4 || |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * [http://www.rolandgarros.com/ Պաշտոնական կայք] * [http://www.paris-photos.org/roland-garros.php Լուսանկարներ Ռոլան Գարոսից] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100421144010/http://www.paris-photos.org/roland-garros.php |date=2010-04-21 }} * [http://www.rolandgarros.com/en_FR/scores/draws/ms/msdraw.pdf Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղի հիմնական ցանց] * [http://www.rolandgarros.com/en_FR/draws/index.html Տղամարդկանց մենախաղի արդյունքներ] * [http://www.supersport.com/tennis/roland-garros/french-open-mens-champions Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղի հաղթողներ և եզրափակիչի մասնակիցներ] {{ՎՊԵ|2016 Roland Garros|2016 թվականի Ֆրանսիայի բաց առաջնություն}} [[Կատեգորիա:Թենիսի մրցաշարեր]] [[Կատեգորիա:Մեծ սաղավարտի (թենիս) մրցաշարեր]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն]] a9mhnhyg8fwlhinlfaecb1v93p0c7f4 0 728215 10356970 10356245 2025-06-18T00:08:36Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356970 wikitext text/x-wiki {| style="padding:0.3em; float:right; margin-left:15px; border:1px solid #B8C7D9; background:#f5faff; font-size:90%; line-height:1.5em" |- style="background:#cedff2; text-align:center;" !colspan=7|[[2016|2016 թվականի]] [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]<br />[[Պատկեր:Tennis pictogram.svg|50px]] |- style="background:#EBC2AF;" |colspan=7|<center>Եզրափակիչ</center> |- |Հաղթող |&nbsp; |'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]'''<br />{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]] |- |Հաշիվ |&nbsp; |7–5, 6–4 |- style="background:#DCDCDC;" |colspan=7|<center>Մրցաշար</center> |- |Մենախաղ |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղ 2016|տղամարդիկ]] |&nbsp; |'''կանայք''' |&nbsp; |- |Զուգախաղ |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց զուգախաղ 2016|տղամարդիկ]] |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց զուգախաղ 2016|կանայք]] |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության խառը զուգախաղ 2016|խառը]] |- style="background:#DCDCDC;" |colspan=7|<center>[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղ 2015|2015]]←[[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]→[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղ 2017|2017]]</center> |} [[Պատկեր:Garbiñe Muguruza Roland Garros 2016.jpg|225px|մինի|աջից|[[2016]] թվականի [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնության]] կանանց մենախաղի մրցաշարի հաղթող [[Գարբինե Մուգուրուսա]]ն]] [[Պատկեր:Williams S. RG15 (9) (19310219371).jpg|225px|մինի|աջից|[[2016]] թվականի [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնության]] կանանց մենախաղի մրցաշարի եզրափակիչի մասնակից [[Սերենա Ուիլյամս]]ը]] '''Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղ 2016''', [[թենիս]]ի կանանց մրցաշար, թենիսի հիմնական՝ [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի, մրցաշարերից մեկը։ Անց է կացվել [[2016]] թվականի [[մայիսի 22]]-ից մինչև [[հունիսի 5]]-ը, [[Փարիզ]]ի Stade Roland Garros-ի («Ռոլան Գարոս մազադաշտ») կորտում, [[Ֆրանսիա]]։ [[Սերենա Ուիլյամս]]ը մրցաշարի գործող չեմպիոնն էր, սակայն եզրափակիչում պարտություն կրեց [[Գարբինե Մուգուրուսա]]յից՝ 5-7, 4-6։ Ուիլյամսը փորձում էր գերազանցել [[Շտեֆի Գրաֆ]]ի Բաց դարաշրջանում սահմանած ռեկորդը՝ 22 հաղթանակ [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի մրցաշարերում։ Նա փորձում էր նաև դառնալ երկրորդ թենիսիստուհին՝ Շտեֆի Գրաֆից հետո, ով չորրորդ անգամ կնվաճեր կարիերային Մեծ Սաղավարտը<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունիսի 4 |title=Garbiñe Muguruza beats Serena Williams to win French Open title – as it happened |url=https://www.theguardian.com/sport/live/2016/jun/04/french-open-2016-womens-final-serena-williams-v-garbine-muguruza-live |accessdate=2016 թ․ հունիսի 7 |work=Guardian}}</ref>։ [[Գարբինե Մուգուրուսա]]ն կարիերայում առաջին անգամ նվաճել է [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի մրցաշարի հաղթողի տիտղոսը և դարձել երկրորդ իսպանացի թենիսիստուհին՝ [[Արանչա Սանչես-Վիկարիո]]յից հետո, ով հաղթանակ է տարել [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]ում<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունիսի 4 |title=French Open 2016: Garbine Muguruza upsets Serena Williams to win title |url=http://www.bbc.com/sport/tennis/36452385 |accessdate=2016 թ․ հունիսի 7 |work=BBC Sport}}</ref>։ Երեք վերին դասակարգվածները ([[Սերենա Ուիլյամս]], [[Ագնեշկա Ռադվանսկա]] և [[Անժելիկա Քերբեր]]) մրցաշարի սկզբում պայքարի մեջ էին մտել աշխարհի թիվ 1 ռակետի կոչման համար։ Ուիլյամսը պահպանել է առաջին հորիզոնականը՝ մրցաշարի առաջին և չորրորդ շրջաններում Քերբերի և Ռադվանսկաի պայքարից դուրս մնալուց հետո։ [[Կիկի Բերթենս]]ը դարձել է առաջին հոլանդացի թենիսիստուհին, ով հասել է [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի մրցաշարի կիսաեզրափակիչ, քանի որ Բեթի Սթովեն այդ փուլին հասել է [[1977]] թվականի [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ բաց առաջնություն]]ում<ref>{{Cite web |title=Kiki Bertens reaches Roland Garros semi-finals |url=http://www.dutchnews.nl/news/archives/2016/06/91391-2/}}</ref>։ == Դասակարգում == {{columns-list|2| # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]] ''(Եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ագնեշկա Ռադվանսկա]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անժելիկա Քերբեր]] ''(Առաջին շրջան) # '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]] (Հաղթող) # {{Դրոշ|Բելառուս}} [[Վիկտորիա Ազարենկա]] ''(Առաջին շրջան, հրաժարում) # {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ռոբերտա Վինչի]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վենուս Ուիլյամս]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սվետլանա Կուզնեցովա]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սառա Էրանի]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կարոլինա Պլիշկովա]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սլոան Սթիվենս]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Յոհաննա Կոնտա]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]] ''(Կիսաեզրափակիչ) # {{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Դոմինիկա Ցիբուլկովա]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Ելենա Յանկովիչ]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Անաստասիա Պավլյուչենկովա]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եկատերինա Մակարովա]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անդրեա Պետկովիչ]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Դարյա Կասատկինա]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Բարբորա Ստրիցովա]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Մոնիկա Նիկուլեսկու]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Լատվիա}} [[Ելենա Օստապենկո]] ''(Առաջին շրջան) }} == Հիմնական ցանց == * Հապավումներ **Q - Որակավորված **WC - Wild card, Ջոկեր **LL - Երջանիկ անհաջողակ **PR - Պաշտպանված վարկանիշ {{ahnentafel top|width=100%|Առաջին շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]''' || || {{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Մագդալենա Ռիբարիկովա]] ||6-2, 6-0 || |- | ||'''{{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Թելյանա Պերեյրա]]''' || || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կրիստինա Պլիշկովա]] ||7-5, 3-6, 9-7 || |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սամանտա Կրոուֆորդ]] || || '''{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Թիմեա Բաբոշ]]''' ||4-6, 0-6 || |- | ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆրանչեսկա Սկիվոնե]] || 20 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]]''' ||2-6, 4-6 || |- |18 ||'''{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]]''' ||Q || {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սորանա Կիրստեա]] ||6-1, 6-3 || |- |WC ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Թեյլոր Թոունսենդ]]''' || WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ամանդին Հիս]] ||6-2, 6-1 || |-2 | ||'''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կուրումի Նարա]]''' || || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Դենիսա Ալերտովա]] ||5-7, 6-3, 2-0 հրաժ. || |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Օսեյն Դոդին]] || 14 || '''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]]''' || 0-6, 7-5, 2-6|| |} ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևո22ղություն |- |12 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]]''' || Q || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կատերինա Սինիակովա]] ||6-2, 4-6, 6-2 || |- | ||'''{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Վան Ցյան]]''' || WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Թեսա Անդրիանիաֆիտրիմո]] ||6-0, 6-0 || |- |WC ||{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Արինա Ռոդիոնովա]] || || '''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Անա Կոնյուխ]]''' ||2-6, 3-6 || |- | ||{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Չժան Սայսայ]] || 22 || '''{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Դոմինիկա Ցիբուլկովա]]''' || 3-6, 1-6|| |- |28 ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անդրեա Պետկովիչ]]''' ||PR || {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Լաուրա Ռոբսոն]] ||6-2, 6-2 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յուլիա Պուտինցևա]]''' ||PR || {{Դրոշ|Կանադա}} [[Ալեքսանդրա Վոզնյակ]] || || |- | ||'''{{Դրոշ|Լատվիա}} [[Անաստասիա Սևաստովա]]''' ||Q || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սաշա Վիկերի]] ||6-2, 6-2 || |- | ||'''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Կարին Կնապ]]''' || 5 || {{Դրոշ|Բելառուս}} [[Վիկտորիա Ազարենկա]] || 6-3, 6-7(6), 4-0 հրաժ.|| |} ==== Բաժին 3 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |3 ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անժելիկա Քերբեր]] || || '''{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Կիկի Բերթենս]]''' ||2-6, 6-3, 3-6 || |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Լիմ]] || || '''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Կամիլա Ջորջի]]''' || 3-6, 2-6|| |- |Q ||{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Իշեկ Սոյլու]] || WC || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Վիրխինիա Ռազանո]]''' ||6-4, 1-6, 0-6 || |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Աննա Լենա Ֆրիդզամ]] || 29 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Դարյա Կասատկինա]]''' ||1-6, 6-4, 3-6 || |- |20 ||{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Յոհաննա Կոնտա]] || || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Յուլիա Գյորգես]]''' || 2-6, 3-6|| |- | ||'''{{Դրոշ|Պուերտո Ռիկո}} [[Մոնիկա Պուիգ]]''' || || {{Դրոշ|Բելառուս}} [[Օլգա Գովորցովա]] ||7-5, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Դարյա Գավրիլովա]] || || '''{{Դրոշ|Կոլումբիա}} [[Մարիանա Դուկուե Մարինո]]''' ||7-5, 4-6, 4-6 || |- | ||{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Դոնա Վեկիչ]] || 15 || '''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]]''' ||3-6, 2-6 || |} ==== Բաժին 4 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |9 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վենուս Ուիլյամս]]''' || || {{Դրոշ|Էստոնիա}} [[Անետ Կոնտավեյտ]] ||7-6(5), 7-6(4) || |- |Q ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Լուիզա Չիրիկո]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Լոուրեն Դևիս]] || 6-2, 2-6, 8-6|| |- | ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]]''' || || {{Դրոշ|Բելգիա}} [[Կիրստեն Ֆլիպկենս]] ||6-1, 6-0 || |- | ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Տատյանա Մարիա]]''' || 23 || {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Ելենա Յանկովիչ]] ||6-3, 3-6, 6-3 || |- |31 ||{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Մոնիկա Նիկուլեսկու]] || || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պաուլին Պարմենտիեր]]''' ||2-6, 6-7(2) || |- | ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Իրինա Ֆալկոնի]]''' || || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Մոնա Բարտել]] ||6-4, 0-6, 6-2 || |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Լաուրա Զիգեմունդ]] || || '''{{Դրոշ|Կանադա}} [[Էժենի Բուշար]]''' ||2-6, 2-6 || |- | ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Սիլվիա Սոլեր Էսպինոսա]] || 8 || '''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]''' ||3-6, 1-6 || |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 5 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | 7||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ռոբերտա Վինչի]] || || '''{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Կատերինա Բոնդարենկո]]''' ||1-6, 3-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անիկա Բեկ]]''' || Q || {{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Մարինա Զանևսկա]] ||6-1, 6-2 || |- | ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Կոկո Վանդևենգե]]''' || || {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Նաոմի Բրոդի]] ||6-4, 3-6, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բեթանի Մատեկ Սանդս]] ||25 || '''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]]''' ||7-5, 1-6, 3-6 || |- |17 ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կարոլինա Պլիշկովա]] || || '''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Շելբի Ռոջերս]]''' ||6-3, 4-6, 3-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Բրենգլ]] ||6-2, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Լարա Արաուբարենա]] || || '''{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Սե Շուվեյ]]''' ||6-7(6), 3-6 || |- | ||{{Դրոշ|Մոնտենեգրո}} [[Դանկա Կովինիչ]] || 10 || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]]''' ||2-6, 6-4, 5-7 || |} ==== Բաժին 6 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | 13||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սվետլանա Կուզնեցովա]]''' || || {{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յարոսլավա Շվեդովա]] ||4-6, 6-1, 6-4 || |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Նիկոլ Ջիբս]] || || '''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Հիզեր Ուոթսոն]]''' ||7-5, 2-6, 2-6 || |- | Q||'''{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Կագլա Բույուկակչայ]]''' || || {{Դրոշ|Բելառուս}} [[Ալեքսանդրա Սասնովիչ]] ||5-7, 7-6(2), 6-2 || |- |Q ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Սառա Սորիբես Տորմո]] || 24 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Անաստասիա Պավլյուչենկովա]]''' || 2-6, 0-6|| |- | 27||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եկատերինա Մակարովա]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վարվարա Լեպչենկո]] ||5-7, 6-4, 6-3 || |- | ||'''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Յանինա Վիկմայեր]]''' || || {{Դրոշ|Բելգիա}} [[Ալեքսանդրա Դուլգերու]] ||6-1, 6-3 || |- |WC ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Միրթիլ Գյորգես]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Քրիստինա ՄակՀեյլ]] ||6-7(7), 6-0, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Աննա Կարոլինա Շմիդլովա]] || 4 || '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]''' ||6-3, 3-6, 3-6 || |} ==== Բաժին 7 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |6 ||'''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]]''' || || {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Նաո Հիբինո]] ||6-2, 6-0 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Զարինա Դիյաս]]''' || || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Կարինա Վիթհոֆթ]] ||2-6, 6-4, 6-2 || |- | ||'''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Միրիանա Լուչիչ Բարոնի]]''' || Q || {{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Դանիելա Հանտուխովա]] ||6-1, 6-2 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Նաոմի Օսակա]]''' || 32 || {{Դրոշ|Լատվիա}} [[Ելենա Օստապենկո]] ||6-4, 7-5 || |- | 21||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]]''' || || {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Միսակի Դոի]] ||6-2, 4-6, 6-3 || |- | ||'''{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Չժան Շուայ]]''' || PR || {{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Գալինա Վոսկոբոևա]] ||7-5, 6-2 || |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Էլիսոն Ռիսկե]] ||Q || '''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Վիկտրիա Գոլուբիչ]]''' || 2-6, 6-1, 2-6|| |- |PR ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Վիտալիա Դյաչենկո]] || 11 || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]''' ||0-6, 2-6 || |} ==== Բաժին 8 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |16 ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սառա Էրանի]] || || '''{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Ցվետանա Պիրոնկովա]]''' ||3-6, 2-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Շվեդիա}} [[Յոհաննա Լարսոն]]''' || || {{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Մագդա Լինետ]] ||6-3, 4-6, 7-5 || |- |Q ||'''{{Դրոշ|Պարագվայ}} [[Վերոնիկա Կեպեդե Ռոյչ]]''' || || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Սաբինա Լիսիցկի]] || 6-2, 6-2|| |- | ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Մարգարիտա Գասպարյան]] ||19 || '''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սլոան Սթիվենս]]''' ||4-6, 3-6 || |- |30 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Բարբորա Ստրիցովա]]''' ||Q || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Հրադեցկա]] ||6-4, 7-5 || |- | ||'''{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Պոլոնա Հերցոգ]]''' || || {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Լորդես Դոմինիկ Լինո]] || 6-4, 7-6(4)|| |- | ||{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Լեսյա Ցուրենկո]] || || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կարոլին Գարսիա]]''' ||3-6, 5-7 || |- | ||{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Բոյանա Յովանովսկի]] ||2 || '''{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ագնեշկա Ռադվանսկա]]''' ||0-6, 2-6 || |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Երկրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | 1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]'''|| ||{{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Թելյանա Պերեյրա]] ||6-2, 6-1 || |- | ||{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Թիմեա Բաբոշ]] ||20 ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]]''' ||4-6, 3-6 || |- | 18||'''{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]]''' ||WC ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Թեյլոր Թոունսենդ]]||6-3, 6-0 || |- | ||{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կուրումի Նարա]] ||14 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]]''' ||5-7, 1-6 || |} ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | 12|| '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]]'''|| ||{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Վան Ցյան]] ||6-1, 6-3 || |- | ||{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Անա Կոնյուխ]] ||22 || '''{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Դոմինիկա Ցիբուլկովա]]'''||4-6, 6-3, 0-6 || |- |28 ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անդրեա Պետկովիչ]] || ||'''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յուլիա Պուտինցևա]]''' ||2-6, 2-6 || |- | ||{{Դրոշ|Լատվիա}} [[Անաստասիա Սևաստովա]] || ||'''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Կարին Կնապ]]''' ||3-6, 4-6 || |} ==== Բաժին 3 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | ||'''{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Կիկի Բերթենս]]''' || ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Կամիլա Ջորջի]] || 6-4, 6-1|| |- |WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Վիրխինիա Ռազանո]]||29 ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Դարյա Կասատկինա]]''' ||6-3, 1-6, 3-6 || |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Յուլիա Գյորգես]] || ||'''{{Դրոշ|Պուերտո Ռիկո}} [[Մոնիկա Պուիգ]]''' ||5-7, 7-6(4), 5-7 || |- | ||{{Դրոշ|Կոլումբիա}} [[Մարիանա Դուկուե Մարինո]] || 15||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]]''' ||3-6, 2-6 || |} ==== Բաժին 4 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |9 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վենուս Ուիլյամս]]''' ||Q ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Լուիզա Չիրիկո]]||6-2, 6-1 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]]''' || ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Տատյանա Մարիա]] ||6-3, 6-7(5), 6-4 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պաուլին Պարմենտիեր]]''' || ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Իրինա Ֆալկոնի]] || 6-3, 6-1|| |- | ||{{Դրոշ|Կանադա}} [[Էժենի Բուշար]] || 8||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]''' || 4-6, 4-6|| |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 5 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | ||{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Կատերինա Բոնդարենկո]] || ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անիկա Բեկ]]''' ||6-4, 3-6, 5-7 || |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Կոկո Վանդևենգե]] || 25||'''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]]''' ||7-6(4), 6-7(4), 8-10 || |- | ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Շելբի Ռոջերս]]''' || ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]] || 6-4, 6-2|| |- | ||{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Սե Շուվեյ]] ||10 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]]''' ||4-6, 1-6 || |} ==== Բաժին 6 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |13 ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սվետլանա Կուզնեցովա]]''' || ||{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Հիզեր Ուոթսոն]] ||6-1, 6-3 || |- |Q||{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Կագլա Բույուկակչայ]]||24 ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Անաստասիա Պավլյուչենկովա]]''' ||3-6, 6-4, 1-6 || |- |27 ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եկատերինա Մակարովա]] || || '''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Յանինա Վիկմայեր]]'''|| 6-2, 2-6, 2-6|| |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Միրթիլ Գյորգես]]||4 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]''' ||2-6, 0-6 || |} ==== Բաժին 7 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |6 ||'''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]]''' || ||{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Զարինա Դիյաս]] ||7-6(5), 6-2 || |- | ||{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Միրիանա Լուչիչ Բարոնի]] || ||'''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Նաոմի Օսակա]]''' ||3-6, 3-6 || |- |21 ||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]]''' || ||{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Չժան Շուայ]] ||6-3, 6-4 || |- |Q || {{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Վիկտրիա Գոլուբիչ]]||11 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]''' ||2-6, 2-6 || |} ==== Բաժին 8 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | ||'''{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Ցվետանա Պիրոնկովա]]''' || ||{{Դրոշ|Շվեդիա}} [[Յոհաննա Լարսոն]] ||7-5, 7-6(6) || |- |Q ||{{Դրոշ|Պարագվայ}} [[Վերոնիկա Կեպեդե Ռոյչ]] ||19 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սլոան Սթիվենս]]''' ||6-7(0), 1-6 || |- |30 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Բարբորա Ստրիցովա]]''' || ||{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Պոլոնա Հերցոգ]] ||6-4, 6-4 || |- | ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կարոլին Գարսիա]] ||2 ||'''{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ագնեշկա Ռադվանսկա]]''' ||2-6, 4-6 || |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Երրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]''' || 20 || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]] ||6-4, 7-6(10) || |- |18 ||'''{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]]''' || 14 || {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]] || 6-4, 6-4|| |- |12 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]]''' ||22 || {{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Դոմինիկա Ցիբուլկովա]]||6-4, 3-6, 6-1 || |- | ||'''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յուլիա Պուտինցևա]]''' || || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Կարին Կնապ]] || 6-1, 6-1|| |- | ||'''{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Կիկի Բերթենս]]''' || 29 || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Դարյա Կասատկինա]] ||6-2, 3-6, 10-8 || |- | ||{{Դրոշ|Պուերտո Ռիկո}} [[Մոնիկա Պուիգ]] || 15 || '''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]]''' ||6-7(3), 3-6 || |- | 9||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վենուս Ուիլյամս]]''' || ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]] ||7-6(5), 1-6, 6-0 || |- | ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պաուլին Պարմենտիեր]] || 8 || '''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]''' ||4-6, 2-6 || |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անիկա Բեկ]] || 25 || '''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]]''' || 4-6, 6-2, 1-6|| |- | ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Շելբի Ռոջերս]]''' || 10 || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]]||6-0, 6-7(3), 6-0 || |- |13 ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սվետլանա Կուզնեցովա]]''' || 24 || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Անաստասիա Պավլյուչենկովա]] ||6-1, 6-4 || |- | ||{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Յանինա Վիկմայեր]] ||4 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]''' || 3-6, 0-6|| |- |6 ||'''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]]''' || || {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Նաոմի Օսակա]] ||4-6, 6-2, 6-3 || |- |21 ||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]]''' || 11 ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]] ||6-3, 6-7(0), 7-5 || |- | ||'''{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Ցվետանա Պիրոնկովա]]''' || 19 || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սլոան Սթիվենս]] ||6-2, 6-1 || |- | 30||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Բարբորա Ստրիցովա]]|| 2 || '''{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ագնեշկա Ռադվանսկա]]'''|| 2-6, 7-6(6), 2-6|| |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Չորրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]'''||18 ||{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]] ||6-1, 6-1 || |- |12 || {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]]|| ||'''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յուլիա Պուտինցևա]]''' || 5-7, 5-7|| |- | ||'''{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Կիկի Բերթենս]]''' ||15 ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]] ||7-6(4), 6-3 || |- |9 ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վենուս Ուիլյամս]] || 8||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]''' || 2-6, 4-6|| |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |25 ||{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]] || ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Շելբի Ռոջերս]]''' ||3-6, 4-6 || |- |13 ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սվետլանա Կուզնեցովա]] ||4 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]''' ||3-6, 4-6 || |- |6 ||{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]] ||21 ||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]]''' || 6-7(0), 3-6|| |- | ||'''{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Ցվետանա Պիրոնկովա]]''' ||2 ||{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ագնեշկա Ռադվանսկա]] ||2-6, 6-3, 6-3 || |} </center> {{ahnentafel bottom}} === Քառորդ եզրափակիչ === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]'''|| ||{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յուլիա Պուտինցևա]] ||5-7, 6-4, 6-1 || |- | ||'''{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Կիկի Բերթենս]]''' ||8 ||{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]] || 7-5, 6-2|| |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Շելբի Ռոջերս]] ||4 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]''' ||5-7, 3-6 || |- |21 ||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]]''' || ||{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Ցվետանա Պիրոնկովա]] || 6-4, 7-6(6) || |} === Կիսաեզրափակիչ === {| class="wikitable" ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]'''|| || {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Կիկի Բերթենս]]||7-6(7), 6-4 || |- |4 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]'''||21 ||{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]] ||6-2, 6-4 || |} === Եզրափակիչ === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]||4 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]'''||5-7, 4-6 || |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * [http://www.rolandgarros.com/ Պաշտոնական կայք] * [http://www.paris-photos.org/roland-garros.php Լուսանկարներ Ռոլան Գարոսից] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100421144010/http://www.paris-photos.org/roland-garros.php |date=2010-04-21 }} * [http://www.rolandgarros.com/en_FR/scores/draws/ws/wsdraw.pdf Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղի հիմնական ցանց] * [http://www.rolandgarros.com/en_FR/draws/index.html?event=WS Կանանց մենախաղի արդյունքներ] * [http://www.supersport.com/tennis/roland-garros/french-open-womens-champions Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղի հաղթողներ և եզրափակիչի մասնակիցներ] {{ՎՊԵ|2016 Roland Garros|2016 թվականի Ֆրանսիայի բաց առաջնություն}} [[Կատեգորիա:2016 կանանց թենիսում]] [[Կատեգորիա:Թենիսի մրցաշարեր]] [[Կատեգորիա:Մեծ սաղավարտի (թենիս) մրցաշարեր]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն]] ispznp7ubizmup3sxega3r2gp6tsa5z 0 728300 10356972 10356241 2025-06-18T00:08:50Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356972 wikitext text/x-wiki {| style="padding:0.3em; float:right; margin-left:15px; border:1px solid #B8C7D9; background:#f5faff; font-size:90%; line-height:1.5em" |- style="background:#cedff2; text-align:center;" !colspan=7|[[2016|2016 թվականի]] [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]<br />[[Պատկեր:Tennis pictogram.svg|50px]] |- style="background:#EBC2AF;" |colspan=7|<center>Եզրափակիչ</center> |- |Հաղթող |&nbsp; |'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Մարտինա Հինգիս]]<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Լեանդեր Պաես]]'''<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Սանիա Միրզա]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]] |- |Հաշիվ |&nbsp; |4–6, 6–4, [10–8] |- style="background:#DCDCDC;" |colspan=7|<center>Մրցաշար</center> |- |Մենախաղ |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղ 2016|տղամարդիկ]] |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղ 2016|կանայք]] |&nbsp; |- |Զուգախաղ |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց զուգախաղ 2016|տղամարդիկ]] |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց զուգախաղ 2016|կանայք]] |&nbsp; |'''խառը''' |- style="background:#DCDCDC;" |colspan=7|<center>[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության խառը զուգախաղ 2015|2015]]←[[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]→[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության խառը զուգախաղ 2017|2017]]</center> |} [[Պատկեր:Hingis RG16 (10) (27331857371).jpg|225px|մինի|աջից|Խառը զուգախաղի մրցաշարի հաղթող Մարտինա Հինգիս]] [[Պատկեր:Paes WM13-009 (9495560679).jpg|225px|մինի|աջից|Խառը զուգախաղի մրցաշարի հաղթող Լեանդեր Պաես]] '''Ֆրանսիայի բաց առաջնության խառը զուգախաղ 2016''', [[թենիս]]ի խառը զուգախաղի մրցաշար, թենիսի հիմնական՝ [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի, մրցաշարերից մեկը։ Անց է կացվել [[2016]] թվականի [[մայիսի 22]]-ից մինչև [[հունիսի 5]]-ը, [[Փարիզ]]ի Stade Roland Garros-ի («Ռոլան Գարոս մազադաշտ») կորտում, [[Ֆրանսիա]]։ [[Բեթանի Մատեկ Սանդս]]ը և [[Մայք Բրայան]]ը նախորդ տարվա մրցաշարի հաղթողներն էին, սակայն որոշել էին այս մրցաշարում ելույթ չունենալ։ [[Մարտինա Հինգիս]]ը և [[Լեանդեր Պաես]]ը մրցաշարի տիտղոսը նվաճել են եզրափակիչում 4-6, 6-4, [10-8] հաշվով առավելության հասնելով [[Սանիա Միրզա]]յի և [[Իվան Դոդիչ]]ի նկատմամբ։ Եվ Մարտինա Հինգիսը, և Լեանդեր Պաեսը ավարտեցին իրենց անհատակ կարիերան Մեծ Սաղավարտի խառը զուգախաղերի մրցաշարերում և այդ դասակարգում նվաճեցին իրենց կարիերային Մեծ Սաղավարտը (տարբեր տարիներին հաղթանակ Մեծ Սաղավարտի բոլոր չորս մրցաշարերի խառը զուգախաղի մրցաշարերում)։ Պաեսը նաև՝ [[Մարտինա Նավրատիլովա]]յի հետ միասին, ռեկորդ սահմանեց Բաց դարաշրջանում Մեծ Սաղավարտի մրցաշարերի խառը զուգախաղի տիտղոսների քանակով (10)<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունիսի 3 |title=Hingis and Paes complete career mixed slam |url=http://www.rolandgarros.com/en_FR/news/articles/2016-06-03/hingis_and_paes_complete_career_mixed_slam.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20160604154759/http://www.rolandgarros.com/en_FR/news/articles/2016-06-03/hingis_and_paes_complete_career_mixed_slam.html |archive-date=2016 թ․ հունիսի 4 |work=rolandgarros.com |publisher=Fédération Française de Tennis}}</ref>։ == Դասակարգում == {{columns-list|2| # {{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժան Հաոցին]] / {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Ջիմի Մարրեյ]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Սանիա Միրզա]] / {{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]] ''(Եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]] / {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պիեռ Հյուգո Էրբեր]] ''(Կիսաեզրափակիչ) # {{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յարոսլավա Շվեդովա]] / {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Ֆլորին Մերգեա]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]] / {{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Բրունո Սոարես]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Անդրեա Հլավաչկովա]] / {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Էդուարդ Ռոժե Վասելին]] ''(Կիսաեզրափակիչ) # {{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժան Յունժան]] / {{Դրոշ|Բելառուս}} [[Մաքսիմ Միրնի]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Կոկո Վանդևենգե]] / {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բոբ Բրայան]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) }} == Հիմնական ցանց == * Հապավումներ **Q - Որակավորված **WC - Wild card, Ջոկեր **LL - Երջանիկ անհաջողակ **PR - Պաշտպանված վարկանիշ {{ahnentafel top|width=100%|Առաջին շրջան}} <center> === Վերին ցանց === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժան Հաոցին]]<br />{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Ջիմի Մարրեյ]]''' || || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Դարյա Գավրիլովա]]<br />{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ջոն Պիրս]] ||6-1, 6-2 || |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Տատյանա Մարիա]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Նիկոլաս Մայու]] || || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ալլա Կուդրյավցևա]]<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Ռոհան Բոպանա]]''' || առանց խաղի|| |- | ||{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Կատարինա Սրեբոտնիկ]]<br />{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Ալեքսանդր Պեյա]] || || '''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Գալինա Վոսկոբոևա]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆաբրիս Մարտին]]''' || 4-6, 6-2, [4-10]|| |- | ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Անաբել Մեդինա Գարիգես]]<br />{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սքոթ Լիպսկի]] || 6 || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Անդրեա Հլավաչկովա]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Էդուարդ Ռոժեր Վասելին]]''' ||2-6, 2-6 || |- |4 ||'''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յարոսլավա Շվեդովա]]<br />{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Ֆլորին Մերգեա]]''' || || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Հրադեցկա]]<br />{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Մարցին Մատկովսկի]] ||6-4, 6-4 || |- | ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Մարտինա Հինգիս]]<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Լեանդեր Պաես]]''' || || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Աննա Լենա Գրյոնեֆելդ]]<br />{{Դրոշ|Կոլումբիա}} [[Ռոբերտ Ֆարահ]] ||6-4, 6-4 || |- | ||'''{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Անդրեա Կլեպաչ]]<br />{{Դրոշ|Ֆիլիպիններ}} [[Թրիթ Հյու]]''' || || {{Դրոշ|Վրաստան}} [[Օկսանա Կալաշնիկովա]]<br />{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Ժան Ժյուլիեն Ռոժեր]] ||6-4, 6-4 || |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Էբիգեյլ Սփիրս]]<br />{{Դրոշ|Կոլումբիա}} [[Խուան Սեբաստիան Կաբալ]] || 5 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]]<br />{{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Բրունո Սոարես]]''' ||4-6, 2-6 || |} === Ստորին ցանց === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |8 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Կոկո Վանդևենգե]]<br />{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բոբ Բրայան]]''' || WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Վիրխինիա Ռազանո]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Վինսենտ Միլոտ]] ||6-3, 7-5 || |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պաուլին Պարմենտիեր]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ժյուլիեն Բենետիո]] || || '''{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժուան Ցզյաժուն]]<br />{{Դրոշ|Ֆինլանդիա}} [[Անրի Կոնտինեն]]''' ||3-6, 3-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Սյու Իֆան]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Մարին Դրագանիա]]''' || WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Լիմ]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պոլ Անրի Մաթյո]] ||6-2, 6-1 || |- | ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Արանչա Պարա Սանտոնիա]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Մատե Պավիչ]] || 3 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պիեռ Հյուգո Էրբեր]]''' || 3-6, 4-6|| |- |7 ||'''{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժան Յունժան]]<br />{{Դրոշ|Բելառուս}} [[Մաքսիմ Միրնի]]''' || || {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]]<br />{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Հորիա Տեկաու]] || 7-5, 7-6(3)|| |- | ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Ելենա Յանկովիչ]]<br />{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նենադ Զիմոնիչ]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ռաքել Ատավո]]<br />{{Դրոշ|ՀԱՀ}} [[Ռավեն Կլասեն]] ||7-6(5), 6-4 || |- | WC||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ջոնաթան Էյսերիկ]]''' || || {{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Օլգա Սավչուկ]]<br />{{Դրոշ|Պակիստան}} [[Այսամ ուլ Հակ Կուրեշի]] || 6-3, 6-3|| |- | WC||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Մաթիլդա Յոհանսոն]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Տրիստան Լամաշին]] || 2 || '''{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Սանիա Միրզա]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]]''' ||4-6, 3-6 || |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Երկրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||'''{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժան Հաոցին]]<br />{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Ջիմի Մարրեյ]]'''|| || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ալլա Կուդրյավցևա]]<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Ռոհան Բոպանա]] ||2-6, 6-3, [10-8] || |- | || {{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Գալինա Վոսկոբոևա]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆաբրիս Մարտին]]|| 6 || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Անդրեա Հլավաչկովա]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Էդուարդ Ռոժեր Վասելին]]'''||2-6, 6-7(5) || |- |4 ||{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յարոսլավա Շվեդովա]]<br />{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Ֆլորին Մերգեա]]|| || '''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Մարտինա Հինգիս]]<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Լեանդեր Պաես]]''' ||6-2, 5-7, [6-10] || |- | ||{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Անդրեա Կլեպաչ]]<br />{{Դրոշ|Ֆիլիպիններ}} [[Թրիթ Հյու]] || 5 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]]<br />{{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Բրունո Սոարես]]'''|| 5-7, 6-7(3)|| |} === Ստորին ցանց === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |8 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Կոկո Վանդևենգե]]<br />{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բոբ Բրայան]]'''|| || {{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժուան Ցզյաժուն]]<br />{{Դրոշ|Ֆինլանդիա}} [[Անրի Կոնտինեն]] || 6-3, 6-3|| |- | ||{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Սյու Իֆան]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Մարին Դրագանիա]] || 3 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պիեռ Հյուգո Էրբեր]]'''||3-6, 4-6 || |- |7 ||'''{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժան Յունժան]]<br />{{Դրոշ|Բելառուս}} [[Մաքսիմ Միրնի]]'''|| || {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Ելենա Յանկովիչ]]<br />{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Նենադ Զիմոնիչ]] ||7-5, 6-4 || |- |WC||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ջոնաթան Էյսերիկ]]||2 || '''{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Սանիա Միրզա]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]]'''||7-6(6), 4-6, [8-10] || |} </center> {{ahnentafel bottom}} === Քառորդ եզրափակիչ === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |1 ||{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժան Հաոցին]]<br />{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Ջիմի Մարրեյ]]||6 || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Անդրեա Հլավաչկովա]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Էդուարդ Ռոժեր Վասելին]]'''||4-6, 4-6 || |- | ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Մարտինա Հինգիս]]<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Լեանդեր Պաես]]''' || 5 || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]]<br />{{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Բրունո Սոարես]] || 6-4, 6-3|| |- |8 || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Կոկո Վանդևենգե]]<br />{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բոբ Բրայան]]||3 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պիեռ Հյուգո Էրբեր]]''' ||6-2, 2-6, [11-13] || |- |7 ||{{flagicon|Chinese Taipei for Olympic games}} [[Չժան Յունժան]]<br />{{Դրոշ|Բելառուս}} [[Մաքսիմ Միրնի]] ||2 || '''{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Սանիա Միրզա]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]]''' ||1-6, 6-3, [6-10] || |} === Կիսաեզրափակիչ === {| class="wikitable" ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- |6 || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Անդրեա Հլավաչկովա]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Էդուարդ Ռոժեր Վասելին]]|| ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Մարտինա Հինգիս]]<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Լեանդեր Պաես]]''' ||3-6, 6-3, [7-10] || |- |3 || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]]<br />{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պիեռ Հյուգո Էրբեր]]||2 || '''{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Սանիա Միրզա]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]]''' ||6-4, 3-6, [10-12] || |} === Եզրափակիչ === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ !! Տևողություն |- | ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Մարտինա Հինգիս]]<br />{{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Լեանդեր Պաես]]''' ||2 || {{Դրոշ|Հնդկաստան}} [[Սանիա Միրզա]]<br />{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Իվան Դոդիչ]]||4-6, 6-4, [10-8] || |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * [http://www.rolandgarros.com/ Պաշտոնական կայք] * [http://www.paris-photos.org/roland-garros.php Լուսանկարներ Ռոլան Գարոսից] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100421144010/http://www.paris-photos.org/roland-garros.php |date=2010-04-21 }} * [http://www.rolandgarros.com/en_FR/scores/draws/xd/xddraw.pdf Ֆրանսիայի բաց առաջնության խառը զուգախաղի հիմնական ցանց] * [http://www.rolandgarros.com/en_FR/draws/index.html?event=XD Խառը զուգախաղի արդյունքներ] {{ՎՊԵ|2016 Roland Garros|2016 թվականի Ֆրանսիայի բաց առաջնություն}} [[Կատեգորիա:Թենիսի մրցաշարեր]] [[Կատեգորիա:Մեծ սաղավարտի (թենիս) մրցաշարեր]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն]] 2yhehbvd1gj9vyrolpjw2tjax4aikps 0 729279 10357145 8999771 2025-06-18T07:22:11Z 212.73.65.250 10357145 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար | անվանում = Կինը կշեռքով | բնագիր անուն = | պատկեր = Johannes_Vermeer_-_Woman_Holding_a_Balance_-_Google_Art_Project.jpg | նկարիչ = | տարի = 1662-1663 | բարձրություն = 42,5 | լայնություն = 38 | նյութ = | թանգարան = Արվեստի պետական պատկերասրահ, Վաշինգտոն }} '''Կինը կշեռքով''' ({{lang-en|Woman Holding a Balance}}), [[Յան Վերմեեր]]ի յուղանկարներից է` նկարված 1662-1663 թվականներին։ Սկզբնական շրջանում նկարը անվանվում էր «Ոսկի կշռող կինը», սակայն հետագայում պարզվեց, որ կնոջ ձեռքի կշեռքը դատարկ է։ Նկարում կինը խորհրդանշում է սրբությունը։ Նկարը գտնվում է [[Արվեստի ազգային պատկերասրահ|Վաշինգտոնի Արվեստի պետական պատկերասրահ]]ում։ == Պատմություն == Կտավը պատկերում է երիտասարդ մի կնոջ՝ ձեռքին կշեռք։ Հնարավոր է որ կինը Վերմեերի կինն է։ Կշեռքը գտնվում է նկարի ուղիղ կենտրոնում։ Կնոջ դիմաց գտնվող սեղանին կան տարբեր զարդեր՝ քարեր, ոսկու իրեր։ Սեղանին կա նաև կապտավուն մի կտոր։ Կնոջ ետևում գտնվող պատին կախված է «Վերջին Դատաստանի» նկարը՝ Հիսուսը բարձրացված ձեռքերով։ Նկարված 1662-1663 թվականներին Վերմեերի այս աշխատանքը անվանվում էր «Ոսկի կշռող կինը», սակայն մանրադիտակով ուսումնասիրություններից հետո պարզվեց, որ կշեռքը դատարկ է։ Կտավը 1696 թվականին այլ նկարների հետ վաճառվել է Յակոբ Դիսսիուսին 155 գուլդեն գնով։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ կտավը բոլոր կողմերից մոտ 5 սմ-ով մեծացվել է նկարի ավարտելուց բավականին ուշ։ === Օգտագործված գույները === Սեղանի վրայի շորի կապույտը [[ուլտրամարին]] է, իսկ ձախ կողմում կախված վարագույրը՝ հնդկական դեղին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/highlights/highlight1236.html Johannes Vermeer, ''Woman Holding a Balance''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170706172719/https://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/highlights/highlight1236.html |date=2017-07-06 }}, explore this painting, National Gallery Washington * [http://colourlex.com/project/vermeer-woman-holding-a-balance/ Johannes Vermeer, ''Woman Holding a Balance''], Colourlex * [http://www.essentialvermeer.com/catalogue/woman_holding_a_balance.html#.VVXB2_ntlBc Janson, J., Johannes Vermeer, ''Woman Holding a Balance''], Essential Vermeer, website. {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:1662 նկարներ]] [[Կատեգորիա:1663 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Վաշինգտոնի Արվեստի ազգային պատկերասրահի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Նիդերլանդների արվեստ]] [[Կատեգորիա:Կանանց դիմապատկերներ]] b644bvc8adhtl8ym4t441lzof32r3ml 0 730346 10356971 10356244 2025-06-18T00:08:43Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356971 wikitext text/x-wiki {| style="padding:0.3em; float:right; margin-left:15px; border:1px solid #B8C7D9; background:#f5faff; font-size:90%; line-height:1.5em" |- style="background:#cedff2; text-align:center;" !colspan=7|[[2015|2015 թվականի]] [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]<br />[[Պատկեր:Tennis pictogram.svg|50px]] |- style="background:#EBC2AF;" |colspan=7|<center>Եզրափակիչ</center> |- |Հաղթող |&nbsp; |'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]'''<br />{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]] |- |Հաշիվ |&nbsp; |6–3, 6–7(2–7), 6–2 |- style="background:#DCDCDC;" |colspan=7|<center>Մրցաշար</center> |- |Մենախաղ |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղ 2015|տղամարդիկ]] |&nbsp; |'''կանայք''' |&nbsp; |- |Զուգախաղ |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության տղամարդկանց զուգախաղ 2015|տղամարդիկ]] |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց զուգախաղ 2015|կանայք]] |&nbsp; |[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության խառը զուգախաղ 2015|խառը]] |- style="background:#DCDCDC;" |colspan=7|<center>[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղ 2014|2014]]←[[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի բաց առաջնություն]]→[[Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղ 2016|2016]]</center> |} [[Պատկեր:Serena Williams Won Roland Garros in 2015.JPG|225px|մինի|աջից|Կանանց մենախաղի մրցաշարի հաղթող Սերենա Ուիլյամսը]] [[Պատկեր:Safarova RG15 (4) (18686046093).jpg|225px|մինի|աջից|Կանանց մենախաղի մրցաշարի եզրափակիչի մասնակից Լյուսիա Շաֆարժովան]] '''Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղ 2015''', [[թենիս]]ի կանանց մենախաղի մրցաշար, թենիսի հիմնական՝ [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի, մրցաշարերից մեկը։ Անց է կացվել [[2015]] թվականի [[մայիսի 24]]-ից մինչև [[հունիսի 7]]-ը, [[Փարիզ]]ի «Stade Roland Garros» («Ռոլան Գարրոս մարզադաշտ») համալիրում, [[Ֆրանսիա]]։ [[Մարիա Շարապովա]]ն հանդիսանում էր մրցաշարի գործող չեմպիոն և պաշտպանում էր տիտղոսը, սակայն չորրորդ շրջանում պարտվել է [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]յին։ Մրցաշարում հաղթանակ է տարել [[Սերենա Ուիլյամս]]ը, ով շահել է իր երրորդ տիտղոսը Ֆրանսիայի բաց առաջնությունում և 20-րդ տիտղոսը [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի մրցաշարերում, եզրափակիչում հաղթանակ տանելով առաջին անգամ [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ Սաղավարտ]]ի մրցաշարի եզրափակիչ դուրս եկած [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]յի նկատմամբ՝ 6-3, 6-7(2-7), 6-2։ Այդ հաղթանակը Ուիլյամսին բերել է նաև երրորդ Կարիերային Մեծ Սաղավարտը<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հունիսի 6 |title=French Open: Serena Williams wins after 'nightmare 48 hours' |url=http://www.bbc.com/sport/0/tennis/33037371 |accessdate=2015 թ․ հունիսի 8 |work=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հունիսի 6 |title=Serena Williams wins French Open after beating Lucie Safarova in final – as it happened |url=http://www.theguardian.com/sport/live/2015/jun/06/serena-williams-v-lucie-safarova-french-open-2015-womens-final-live |accessdate=2015 թ․ հունիսի 8 |work=Guardian}}</ref>։ Շաֆարժովան [[1981]] թվականին [[Հանա Մանդլիկովա]]յի եզրափակիչ դուրս գալուց հետո դարձել է առաջին չեխ թենիսիստուհին, ով հասել է Ֆրանսիայի բաց առաջնության եզրափակիչ։ == Դասակարգում == {{columns-list|2| # '''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]] (Հաղթող) # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Մարիա Շարապովա]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Դանիա}} [[Կարոլին Վոզնյացկի]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Կանադա}} [[Էժենի Բուշար]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]] ''(Կիսաեզրափակիչ) # {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եկատերինա Մակարովա]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անդրեա Պետկովիչ]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անժելիկա Քերբեր]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կարոլինա Պլիշկովա]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]] ''(Եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ագնեշկա Ռադվանսկա]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վենուս Ուիլյամս]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]] ''(Երրորդ շրջան) # # {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սառա Էրանի]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սվետլանա Կուզնեցովա]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Սաբինա Լիսիցկի]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]] ''(Քառորդ եզրափակիչ) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Բարբորա Ստրիցովա]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]] ''(Կիսաեզրափակիչ) # {{Դրոշ|Չինաստան}} [[Պեն Շուայ]] ''(Առաջին շրջան, հրաժարում) # {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Ելենա Յանկովիչ]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Բելառուս}} [[Վիկտորիա Ազարենկա]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆլավիա Պենետա]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]] ''(Չորրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]] ''(Երրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կարոլին Գարսիա]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Զարինա Դիյաս]] ''(Երկրորդ շրջան) }} == Հատուկ հրավիրվածներ (WC) == {{col-begin}} {{col-2}} # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Լուիզա Չիրիկո]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Մանոն Արկանջիոլի]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Օսեյն Դոդան]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Լիմ]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Վիրխինիա Ռազանո]] ''(Երկրորդ շրջան, հրաժարում) {{col-2}} <ol start="6"> <li> {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆիոնա Ֆերո]] ''(Առաջին շրջան) <li> {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ամանդին Հեսսե]] ''(Երկրորդ շրջան) <li> {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Մաթիլդա Յուհանսոն]] ''(Առաջին շրջան) <li> {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բեթանի Մատեկ Սանդս]] ''(Առաջին շրջան, PR) {{col-end}} == Որակավորման մրցաշարի հաղթողներ == {{col-begin}} {{col-2}} # {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Մարգարիտա Գասպարյան]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Անդրեա Հլավաչկովա]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ալեքսա Գլատչ]] ''(Առաջին շրջան) # {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Լուրդես Դոմինգես Լինո]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Պաուլա Կանիա]] ''(Երկրորդ շրջան) # {{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Սեսիլ Կարատանչևա]] ''(Երկրորդ շրջան) {{col-2}} <ol start="6"> <li>{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Յոհաննա Կոնտա]] ''(Առաջին շրջան) <li>{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Պետրա Մարտիչ]] ''(Առաջին շրջան) <li>{{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Տելյանա Պերեյրա]] ''(Երկրորդ շրջան) <li>{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Դինա Պֆիցենմայեր]] ''(Առաջին շրջան) <li>{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Օլիվիա Ռոգովսկա]] ''(Առաջին շրջան) <li>{{Դրոշ|Պարագվայ}} [[Վերոնիկա Սեպեդե Ռոյչ]] ''(Առաջին շրջան) {{col-end}} == Հիմնական ցանց == * Հապավումներ **Q - Որակավորված **WC - Wild card, Ջոկեր **LL - Երջանիկ անհաջողակ **PR - Պաշտպանված վարկանիշ {{ahnentafel top|width=100%|Առաջին շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]''' || Q || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Անդրեա Հլավաչկովա]] ||6-2, 6-3 |- | ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անա Լենա Ֆրիդզամ]]''' || Q || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ալեքսա Գլատչ]] ||6-2, 4-6, 6-4 |- | ||{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Չժեն Սայսայ]] || || '''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Հրադեցկա]]''' ||3-6, 0-6 |- | ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Մարիա Թերազա Տորո Ֆլոր]] || 27 || '''{{Դրոշ|Բելառուս}} [[Վիկտորիա Ազարենկա]]''' ||2-6, 1-6 |- |22 ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Բարբորա Ստրիցովա]] || || '''{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Ցվետանա Պիրոնկովա]]''' ||6-7(5), 2-6 |- | ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Դենիսա Ալերտովա]]''' || Q || {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Յոհաննա Կոնտա]] ||7-6(17), 4-6, 6-2 |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Մաթիլդա Յոհանսոն]] || || '''{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Հիզեր Ուոթսոն]]''' ||4-6, 5-7 |- | ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սլոան Սթիվենս]]''' || 15 || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վենուս Ուիլյամս]] ||7-6(5), 6-1 |} ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |10 ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անդրեա Պետկովիչ]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Շելբի Ռոջերս]] ||6-2, 6-1 |- |Q ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Լուրդես Դոմինգես Լինո]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Քրիստին ՄակՀեյլ]] ||3-6, 7-6(4), 6-4 |- | ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Կարինա Վիթհոֆթ]]''' || || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կատերինա Սինիակովա]] ||6-3, 7-5 |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Էլիմոն Ռիսկե]] || 17 || '''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սառա Էրանի]]''' ||6-7(1), 6-2, 0-6 |- |25 ||{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Ելենա Յանկովիչ]] || Q || '''{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Սեսիլ Կարատանչևա]]''' ||3-6, 4-6 |- | ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Իրինա Ֆալկոնի]]''' || WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Մանոն Արկանջիոլի]] ||6-2, 6-0 |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Կոկո Վանդևենգե]] || || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Յուլիա Գյորգես]]''' ||2-6, 7-5, 1-6 |- | ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Կարին Կնապ]] || 5 || '''{{Դրոշ|Դանիա}} [[Կարոլին Վոզնյացկի]]''' ||3-6, 0-6 |} ==== Բաժին 3 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |4 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]]''' || || {{Դրոշ|Նոր Զելանդիա}} [[Մարինա Էրակովիչ]] ||6-4, 3-6, 6-4 |- | ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Սիլվիա Սորել Էսպինոսա]]''' || || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պաուլին Պարմենտիեր]] ||6-4, 6-3 |- | Q||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Մարգարիտա Գասպարյան]] || || '''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Անա Կոնյուխ]]''' ||1-6, 4-6 |- |PR ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Բեթանի Մատեկ Սանդս]] || 30 || '''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]]''' ||4-6, 6-7(6) |- |23 ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]''' || || {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Լարա Արաուբարենա]] ||6-3, 6-4 |- | ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Թերեզա Սմիտկովա]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Թեյլոր Թոունսենդ]] ||6-3, 6-4 |- | ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Բելինդա Բենչիչ]]''' || || {{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Դանիելա Հանտուխովա]] ||6-3, 6-3 |- | ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Վարվարա Լեպչենկո]] || 16 || '''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]]''' ||6-7(3), 3-6 |} ==== Բաժին 4 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |12 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կարոլինա Պլիշկովա]]''' || || {{Դրոշ|Չինաստան}} [[Չժեն Շուայ]] ||7-6(4), 6-4 |- | ||'''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Անդրեա Միտու]]''' || WC || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Լիմ]] ||6-3, 6-2 |- | ||{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Վան Ցյան]] || || '''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆրանչեկա Սկիավոնե]]''' ||6-3, 3-6, 4-6 |- | ||{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Կիկի Բերթենս]] || 18 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սվետլանա Կուզնեցովա]]''' ||1-6, 6-4, 2-6 |- |32 ||'''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Զարինա Դիյաս]]''' || Q || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Դինա Պֆիզենմայեր]] ||6-4, 6-1 |- | ||{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Աննա Կարոլինա Շմիդլովա]] || || '''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Էլիսոն Վան Ույտվանգ]]''' ||6-7(4), 6-7(7) |- | ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կլարա Կոուկալովա]] || || '''{{Դրոշ|Մոնտենեգրո}} [[Դանկա Կովինիչ]]''' ||3-6, 6-7(4) |- | ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]]''' || 6 || {{Դրոշ|Կանադա}} [[Էժանի Բուշար]] ||6-4, 6-4 |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 5 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |7 ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]]''' || || {{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յարոսլավա Շվեդովա]] ||4-6, 6-2, 6-0 |- | ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Ցետկովսկա]] || || '''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Միսակի Դոի]]''' ||3-6, 2-6 |- | ||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Բոյանա Յովանովսկա]]''' || || {{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Լեսյա Ցուրենկո]] ||1-6, 6-1, 6-0 |- | ||'''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Դոնա Վեկիչ]]''' || 31 || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կարոլին Գարսիա]] ||3-6, 6-3, 6-2 |- |24 ||{{Դրոշ|Չինաստան}} [[Պեն Շուայ]] || || '''{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Պոլոնա Հերցոգ]]''' ||0-6, 0-2 հրաժ. |- | ||{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Կիրստեն Ֆլիպկենս]] || || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]]''' ||6-2, 3-6, 3-6 |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆիոնա Ֆերո]] || Q || '''{{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Տելյանա Պերեյրա]]''' ||3-6, 2-6 |- |WC ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Լուիզա Չիրիկո]] || 9 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եկատերինա Մակարովա]]''' ||4-6, 2-6 |} ==== Բաժին 6 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |14 ||{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ագնեշկա Ռադվանսկա]] || || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անիկա Բեկ]]''' ||2-6, 6-3, 1-6 |- |Q ||'''{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Պաուլա Կանիա]]''' || || {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Մոնա Բարտել]] ||5-7, 6-2, 6-4 |- | ||{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Ալեքսանդրա Կրունիչ]] || || '''{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յուլիա Պուտինցևա]]''' ||6-3, 3-6, 3-6 |- | ||{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Յանինա Վիկմայեր]] || 19 || '''{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]]''' ||2-6, 2-6 |- |29 ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]]''' || || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ռոբերտա Վինչի]] ||4-6, 6-4, 6-1 |- | ||'''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Ալեքսանդրա Դուլգերու]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Նիկոլ Գիբս]] ||6-3, 6-1 |- | ||'''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Միրյանա Լուչիչ Բարոնի]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Լորեն Դևիս]] ||6-3, 3-6, 6-3 |- | ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եվգենիա Ռոդինա]] || 3 || '''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]]''' ||5-7, 4-6 |} ==== Բաժին 7 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |8 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]]''' || || {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Մոնիկա Նիկուլեսկու]] ||6-2, 6-2 |- |WC ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Վիրխինիա Ռազանո]]''' || Q || {{Դրոշ|Պարագվայ}} [[Վերոնիկա Կեպեդե Ռոյչ]] ||2-6, 6-4, 6-2 |- | ||'''{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Մագդալենա Ռիբարիկովա]]''' || Q || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Օլիվիա Ռոգովսկա]] ||0-6, 7-5, 6-2 |- | ||{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Մագդա Լինետ]] || 28 || '''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆլավիա Պենետա]]''' ||3-6, 7-5, 1-6 |- |21 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]''' || Q || {{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Պետրա Մարտիչ]] ||6-2, 7-5 |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Տատիանա Մարիա]] || || '''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Կամիլա Ջորջի]]''' ||5-7, 3-6 |- | ||{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Քեյսի Դելակուա]] || || '''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Այլա Տոմլյանովիչ]]''' ||2-6, 2-6 |- | ||{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Թիմեա Բաբոշ]] || 11 || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անժելիկա Քերբեր]]''' ||0-6, 1-6 |} ==== Բաժին 8 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |13 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]''' || || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Անաստասիա Պավլյուչենկովա]] ||7-6(6), 7-6(9) |- |WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Օսեյն Դոդին]] || || '''{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կուրումի Նարա]]''' ||6-3, 5-7, 1-6 |- | ||{{Դրոշ|Շվեդիա}} [[Յոհաննա Լարսոն]] || || '''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Դարյա Գավրիլովա]]''' ||1-6, 6-7(3) |- | ||{{Դրոշ|Պուերտո Ռիկո}} [[Մոնիկա Պուիգ]] || 20 || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Սաբինա Լիսիցկի]]''' ||3-6, 2-6 |- |26 ||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]]''' || || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Բրենգլ]] ||6-1, 6-3 |- |WC ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ամանդին Հեսսե]]''' || || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Յարմիլա Գայդոշովա]] ||2-6, 6-3, 6-2 |- | ||{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ստեֆանի Ֆյոգել]] || || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Վիտալիա Դյաչենկո]]''' ||6-4, 3-6, 2-6 |- | ||{{Դրոշ|Էստոնիա}} [[Կայա Կանեպի]] || 2 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Մարիա Շարապովա]]''' ||2-6, 4-6 |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Երկրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]''' || ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անա Լենա Ֆրիդզամ]] ||5-7, 6-3, 6-3 |- | ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Հրադեցկա]] || 27 ||'''{{Դրոշ|Բելառուս}} [[Վիկտորիա Ազարենկա]]''' ||2-6, 3-6 |- | ||'''{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Ցվետանա Պիրոնկովա]]''' || || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Դենիսա Ալերտովա]]||6-3, 7-6(2) |- | ||{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Հիզեր Ուոթսոն]] || ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սլոան Սթիվենս]]''' ||2-6, 4-6 |} ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |10 ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անդրեա Պետկովիչ]]''' || Q ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Լուրդես Դոմինգես Լինո]] ||4-6, 6-4, 6-4 |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Կարինա Վիթհոֆթ]] || 17 ||'''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սառա Էրանի]]''' ||3-6, 6-4, 2-6 |- |Q || {{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Սեսիլ Կարատանչևա]] || ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Իրինա Ֆալկոնի]]''' ||6-3, 1-6, 2-6 |- | ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Յուլիա Գյորգես]]''' || 5 ||{{Դրոշ|Դանիա}} [[Կարոլին Վոզնյացկի]] ||6-4, 7-6(4) |} ==== Բաժին 3 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |4 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]]''' || ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Սիլվիա Սորել Էսպինոսա]] ||6-7(4), 6-4, 6-2 |- | ||{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Անա Կոնյուխ]] || 30 ||'''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]]''' ||2-6, 0-6 |- |23 ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]''' || || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Թերեզա Սմիտկովա]] ||6-2, 6-0 |- | || {{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Բելինդա Բենչիչ]] || 16 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]]''' ||0-6, 3-6 |} ==== Բաժին 4 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |12 ||{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Կարոլինա Պլիշկովա]] || || '''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Անդրեա Միտու]]'''||6-2, 6-7(5), 4-6 |- | || '''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆրանչեկա Սկիավոնե]]'''||18 ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սվետլանա Կուզնեցովա]] ||6-7(11), 7-5, 10-8 |- | 32|| {{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Զարինա Դիյաս]]|| ||'''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Էլիսոն Վան Ույտվանգ]]''' ||6-0, 1-6, 4-6 |- | || {{Դրոշ|Մոնտենեգրո}} [[Դանկա Կովինիչ]]|| || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]]'''||3-6, 5-7 |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 5 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- | 7||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]]''' || ||{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Միսակի Դոի]] ||3-6, 6-3, 6-4 |- | || {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Բոյանա Յովանովսկա]]|| || '''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Դոնա Վեկիչ]]'''||4-6, 3-6 |- | ||{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Պոլոնա Հերցոգ]] || ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]]''' ||6-2, 1-6, 3-6 |- | Q || {{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Տելյանա Պերեյրա]]|| 9 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եկատերինա Մակարովա]]'''||2-6, 7-5, 3-6 |} ==== Բաժին 6 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- | ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անիկա Բեկ]]''' || Q ||{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Պաուլա Կանիա]] ||6-2, 6-2 |- | ||{{Դրոշ|Ղազախստան}} [[Յուլիա Պուտինցևա]] || 19 ||'''{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]]''' ||6-1, 5-7, 7-9 |- |29 ||'''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]]''' || ||{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Ալեքսանդրա Դուլգերու]] ||6-2, 7-5 |- | ||'''{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Միրյանա Լուչիչ Բարոնի]]''' || 3 ||{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Սիմոնա Հալեպ]] ||7-5, 6-1 |} ==== Բաժին 7 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |8 || '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]]'''|| WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Վիրխինիա Ռազանո]] ||6-3, 1-0 հրաժ. |- | || {{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Մագդալենա Ռիբարիկովա]]|| 28 || '''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆլավիա Պենետա]]'''||2-6, 0-6 |- |21 ||'''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]''' || ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Կամիլա Ջորջի]] ||6-1, 6-4 |- | || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Այլա Տոմլյանովիչ]]|| 11 ||'''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անժելիկա Քերբեր]]''' ||3-6, 2-6 |} ==== Բաժին 8 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |13 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]'''|| || {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Կուրումի Նարա]]||6-2, 6-0 |- | || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Դարյա Գավրիլովա]]|| 20 || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Սաբինա Լիսիցկի]]'''||1-6, 0-0 հրաժ. |- |26 ||'''{{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]]''' || WC ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ամանդին Հեսսե]] ||6-0, 6-1 |- | ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Վիտալիա Դյաչենկո]] || 2 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Մարիա Շարապովա]]''' ||3-6, 1-6 |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Երրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]''' || 27 ||{{Դրոշ|Բելառուս}} [[Վիկտորիա Ազարենկա]] ||3-6, 6-4, 6-2 |- | ||{{Դրոշ|Բուլղարիա}} [[Ցվետանա Պիրոնկովա]] || || '''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սլոան Սթիվենս]]'''||4-6, 1-6 |- |10 ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անդրեա Պետկովիչ]] || 17 ||'''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սառա Էրանի]]''' ||3-6, 3-6 |- | || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Իրինա Ֆալկոնի]]|| || '''{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Յուլիա Գյորգես]]'''||4-6, 1-6 |- |4 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]]''' || 30 || {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Իրինա Կամելիա Բեգու]]||6-3, 6-2 |- |23 ||'''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]''' || 16 ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մեդիսոն Կիս]] ||6-4, 6-2 |- | ||'''{{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Անդրեա Միտու]]''' || || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆրանչեկա Սկիավոնե]]||7-5, 6-4 |- | ||'''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Էլիսոն Վան Ույտվանգ]]''' || ||{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կրիստինա Մլադենովիչ]] || 6-4, 6-1 |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- | 7|| '''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]]'''|| || {{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Դոնա Վեկիչ]]||6-0, 6-3 |- | ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ելենա Վեսնինա]] || 9 ||'''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եկատերինա Մակարովա]]''' ||2-6, 4-6 |- | ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անիկա Բեկ]] || 19 || '''{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]]'''||3-6, 6-2, 4-6 |- |29 || '''{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]]'''|| ||{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Միրյանա Լուչիչ Բարոնի]] ||4-6, 6-3, 7-5 |- |8 || {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Կարլա Սուարես Նավարո]]|| 28 ||'''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆլավիա Պենետա]]''' ||3-6, 4-6 |- |21 || '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]'''|| 11 ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անժելիկա Քերբեր]] ||4-6, 6-2, 6-2 |- |13 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]'''|| 20 ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Սաբինա Լիսիցկի]] ||6-3, 7-6(2) |- |26 || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սամանտա Ստոսուր]]|| 2 || '''{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Մարիա Շարապովա]]''' ||3-6, 4-6 |} </center> {{ahnentafel bottom}} {{ahnentafel top|width=100%|Չորրորդ շրջան}} <center> === Վերին ցանց === ==== Բաժին 1 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]''' || ||{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սլոան Սթիվենս]] ||1-6, 7-5, 6-3 |- |17 ||'''{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սառա Էրանի]]''' || ||{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Յուլիա Գյորգես]] ||6-2, 6-2 |- |4 || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պետրա Կվիտովա]]|| 23 || '''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]'''||6-2, 0-6, 3-6 |- | || {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Անդրեա Միտու]]|| ||'''{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Էլիսոն Վան Ույտվանգ]]''' ||1-6, 3-6 |} === Ստորին ցանց === ==== Բաժին 2 ==== {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- | 7||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]]''' || 9 || {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Եկատերինա Մակարովա]]||7-5, 3-6, 6-1 |- |19 || '''{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]]'''||29 || {{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ալիզե Կորնետ]]||6-2, 7-6(9) |- |28 || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ֆլավիա Պենետա]]|| 21 || '''{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]]'''||3-6, 4-6 |- |13 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]'''|| 2 ||{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Մարիա Շարապովա]] ||7-6(3), 6-4 |} </center> {{ahnentafel bottom}} === Քառորդ եզրափակիչ === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]''' || 17 ||{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Սառա Էրանի]] ||6-1, 6-3 |- | 23 || '''{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]''' || || {{Դրոշ|Բելգիա}} [[Էլիսոն Վան Ույտվանգ]] ||6-4, 7-5 |- | 7||'''{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]]'''|| 19 ||{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Էլինա Սվիտոլինա]] ||6-3, 6-2 |- |21 ||{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Գարբինե Մուգուրուսա]] || 13 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]''' ||6-7(3), 3-6 |} === Կիսաեզրափակիչ === {| class="wikitable" ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]'''|| 23 || {{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Թիմեա Բաչինսկի]]||4-6, 6-3, 6-0 |- |7||{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Անա Իվանովիչ]] || 13 ||'''{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]]''' ||5-7, 5-7 |} === Եզրափակիչ === {| class="wikitable" |- ! № !! Թենիսիստ !! № !! Թենիսիստ !! Հաշիվ |- |1 ||'''{{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Սերենա Ուիլյամս]]''' || 13 || {{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լյուսիա Շաֆարժովա]] ||6-3, 6-7(2), 6-2 |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * [http://www.rolandgarros.com/ Պաշտոնական կայք] * [http://www.paris-photos.org/roland-garros.php Լուսանկարներ Ռոլան Գարոսից] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100421144010/http://www.paris-photos.org/roland-garros.php |date=2010-04-21 }} * [http://www.eurosport.ru/tennis/french-open-women/2015/standing.shtml Կանանց մենախաղի մրցաշարի արդյունքներ] * [http://www.atpworldtour.com/en/tournaments/roland-garros/520/overview Մրցաշարի պրոֆիլը ATP կայքում] * [http://www.grandslamhistory.ru/winners/grand-slam/french-open/womens-singles Ֆրանսիայի բաց առաջնության կանանց մենախաղի մրցաշարի հաղթողներն ու եզրափակիչի մասնակիցները] {{ՎՊԵ|2015 Roland Garros|2015 Ֆրանսիայի բաց առաջնություն}} [[Կատեգորիա:2015 կանանց թենիսում]] [[Կատեգորիա:Թենիսի մրցաշարեր]] [[Կատեգորիա:Մեծ սաղավարտի (թենիս) մրցաշարեր]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն]] eralybajdwrvc1x0uhed2n97vvbdpq9 0 732068 10356973 10356239 2025-06-18T00:08:51Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356973 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Ֆրանսիական համբույր (այլ կիրառումներ)}} [[Պատկեր:French_Kiss.JPG|մինի|Ֆրանսիական համբույր]] '''Ֆրանսիական համբույր''' (երբեմն՝ '''խորը համբույր''', '''լեզվով համբույր'''), սիրային [[համբույր]]ի տեսակ, որտեղ մասնակիցների լեզուները դիպչում են իրար կամ մյուս մասնակցի շուրթին<ref name="Исаев"/><ref name="Wissen">[http://www.wissen.de/lexikon/zungenkuss Zungenkuss] // Wissen.de {{ref-de}}</ref>։ «Լեզվով համբույրը» գրգռում է համբուրվողի շուրթերը, լեզուն և բերանը, որոնք դիպչելու հանդեպ զգայուն են և առաջացնում են ֆիզիոլոգիական սեռական գրգռվածություն։ Բերանի շրջանը մարմնի գլխավոր էրոգեն զոնաներից է։ == Ստուգաբանություն == Համբույրի տեսակն այսպես է կոչվում, քանի որ 20–րդ դարի սկզբում անգլախոս աշխարհում ֆրանսիացիները ձեռք էին բերել ավելի համարձակ և կրքոտ սեռական կյանք ունեցողի համբավ։ Ֆրանսիայում այն հայտնի է ''un baiser amoureux'' («սիրահարի համբույր») կամ ''un baiser avec la langue'' («լեզվով համբույր») անվամբ՝ չնայած նախկինում կոչվում էր ''baiser Florentin'' ([[Ֆլորենցիա|«ֆլորենցիական]] համբույր»)։ == Տեխնիկա == Լեզվով համբույրը համարվում է համբույրի ամենաինտիմ ձևերից մեկը։ Որոշ սեքսոլոգների կարծիքով իսկական սիրային համբույրը առանց լեզվի մասնակցության չի լինում<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/seksolog/673 Поцелуй] // Сексологическая энциклопедия</ref><ref name="AIDS">[http://www.aidsjournal.ru/journal/38_6.html Поцелуй: приятное с полезным] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141027020508/http://www.aidsjournal.ru/journal/38_6.html |date=2014-10-27 }} // AIDS Journal</ref>։ «Ֆրանսիական համբույրի» ժամանակ տեղի է ունենում [[ողնուղեղ]]ային նյարդերի, [[ներզատական գեղձեր]]ի, [[ենթաստամոքսային գեղձ]]ի ակտիվացում՝ առաջացնելով սեռական գրգռում<ref name="Исаев">Исаев Д. Д. [https://books.google.am/books?id=lC0HgoPx0TIC&pg=PA85 Фазы сексуальных реакций: Поцелуй] // Иллюстририванная энциклопедия сексуальности. — СПб.: Продолжение жизни, 2002. — 368с. — С. 85</ref>։ Ֆրանսիական համբույրը համարժեք է «սամայանայի» տեխնիկային, որը նկարագրված է [[Կամասուտրա]]յում։ Կամասուտրան նկարագրում է նաև լեզվով համբույրների տարբեր ձևեր, որոնք վերաբերում են սամայանային. * «աղաց»՝ մի մասնակիցը լեզուն պտտում է մյուս մասնակցի բերանի մեջ, * «նրբին համբույր»՝ մի մասնակիցը տանում է լեզուն մյուսի բերանի մեջ և սահեցնում քիմքով, * «թագավորական համբույր»՝ լեզվի սահեցնելը ատամների վրայով և տանելը դեպի այտերը, * «խայթիչ համբույր»՝ զուգընկերոջ շուրթերի ծծելը` կտրուկ և կարճ տանելով լեզուն զուգընկերոջ բերանը<ref>[http://zdorovie.com/psychology/kamasutra-potseluev/8687 Камасутра поцелуев] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141027130612/http://zdorovie.com/psychology/kamasutra-potseluev/8687 |date=2014-10-27 }} // Здоровье.com</ref>։ «Ֆրանսիական համբույրի» ժամանակ տեղի է ունենում թքի ավելի ուժգին փոխանակում, քան սովորական համբույրի ժամանակ։ Դա կարող է գրգռողաբար ազդել զուգընկերոջ վրա, կամ, հակառակը, վանել նրան<ref>[http://www.gofeminin.de/sex-praxis/kussarten-d20514c272304.html Die schönsten Arten zu küssen: Der französische Kuss] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141027012108/http://www.gofeminin.de/sex-praxis/kussarten-d20514c272304.html |date=2014-10-27 }} // GoFeminin.de {{ref-de}}</ref>։ == Վարակվելու ռիսկեր == Ֆրանսիական համբույրի ժամանակ կա ''[[HPV]]''–ով վարակվելու չափավոր ռիսկ<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ մայիսի 12 |title=French kissing ups risk of oral HPV infection |url=http://www.reuters.com/article/2009/05/12/us-hpv-infection-idUSTRE54B61920090512 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150421000217/http://www.reuters.com/article/2009/05/12/us-hpv-infection-idUSTRE54B61920090512 |archive-date=2015 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2015 թ․ մայիսի 12 |work=[[Reuters]]}}</ref>։ [[ՄԻԱՎ]]–ով վարակվելու հավանականությունը չափազանց փոքր է, և կարող է պատահել միայն շուրթերի կամ լնդերի արյունահոսության պարագայում<ref>{{Cite web |date=1997 թ․ հուլիսի 10 |title=Man with HIV may have infected partner with a kiss |url=http://www.cnn.com/HEALTH/9707/10/nfm.aids.kiss/ |accessdate=2015 թ․ մայիսի 12 |publisher=[[CNN]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հունիս |title=HIV/AIDS 101 |url=http://www.cdc.gov/CDCTV/HivAids101/Transcripts/HivAids101.pdf |accessdate=2015 թ․ մայիսի 12 |work=[[Centers for Disease Control and Prevention|The CDC]]}}</ref>։ Միացյալ Նահանգների «Հիվանդությունների կառավարման և կանխարգելման կենտրոն» ինստիտուտը ֆրանսիական համբույրի ընթացքում [[հեպատիտ B]]-ով վարակվելու հավանականությունը քիչ հավանական է համարել<ref name="cdc.gov">{{Cite web |date=2012 թ․ մայիսի 8 |title=Hepatitis B |url=http://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/downloads/hepb.pdf |accessdate=2015 թ․ մայիսի 12 |work=CDC}}</ref>։ Երբեմն [[սիֆիլիս]]ը կարող է փոխանցվել ֆրանսիական համբույրի ընթացքում<ref>{{Cite web |title=Syphilis Symptoms, Causes, and Diagnosis |url=http://www.webmd.com/sexual-conditions/guide/syphilis |accessdate=2015 թ․ մայիսի 12 |publisher=[[WebMD]]}}</ref>, բայց սովորաբար միայն ակտիվ ախտահարվածի հետ շփվելու ընթացքում<ref>{{Cite web |last1=Fantry, M.D., M.P.H. |first1=Lori E. |last2=Tramont, M.D., F.A.C.P. |first2=Edmund C. |title=Treponema Pallidum (Syphilis) |url=http://www.antimicrobe.org/b242.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150312210405/http://www.antimicrobe.org/b242.asp |archive-date=2015 թ․ մարտի 12 |accessdate=2015 թ․ մայիսի 12}}</ref>։ Փոքր է նաև [[սուսանակ]]ով վարակվելու հավանականությունը<ref>{{Cite web |last=Connelly, D.D.S. |first=Thomas P. |date=2012 թ․ հունվարի 23 |title=Oral Gonorrhea? Yes, You Can Get Gonorrhea of the Mouth and Throat |url=http://www.huffingtonpost.com/thomas-p-connelly-dds/oral-gonorrhea_b_1095670.html |accessdate=2015 թ․ մայիսի 12 |work=[[The Huffington Post]]}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Commons category|Tongue kisses}} [[Կատեգորիա:Լեզու]] [[Կատեգորիա:Համբույր]] dq39ptt5fcwv7hq809tb3t6q3dxje79 0 734826 10357029 10356144 2025-06-18T00:10:40Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357029 wikitext text/x-wiki {{Պատմական երկիր | Անվանում = Վեստգոթական թագավորություն<br />Gutþiuda Þiudinassus | Նախորդ1 = Հռոմեական կայսրություն | Դրոշ_Նախորդ1 = Vexilloid of the Roman Empire.svg | Հաջորդ1 = Կորդովայի ամիրայություն | Դրոշ_Հաջորդ1 = Umayyad Flag.svg | Հաջորդ2 = Աստուրիայի թագավորություն | Դրոշ_Հաջորդ2 = Flag of the Kingdom of Asturias.svg | Դրոշ = | Դրոշի հոդված = | Զինանշան = | Զինանշանի հոդված = | Քարտեզ = [[Պատկեր:Visigothic Kingdom.png|260px]] | Քարտեզի տարեթիվ = Վեստգոթական թագավորության առավելագույն ընդարձակումը | Պետական կարգ = [[Միապետություն]] | Մայրաքաղաք = [[Թուլուզ]]<br />[[Նարբոն]]<br />[[Բարսելոն]]<br />[[Տոլեդո]] | Պետության գլուխ = [[Թագավոր]] | Դինաստիա = [[Բալթիներ]] | Օրենսդրություն = | Կառավարիչ = | Փոխ-կառավարիչ = | Հիմնադրում = [[Վալիա]] | Հիմնադրման տարեթիվ = [[418]] | Իրադարձություն2 = [[Հռոմի ավերում]] | Իրադարձության տարեթիվ2 = [[410]] | Իրադարձություն3 = [[Ժողովուրդների մեծ ճակատամարտ]] | Իրադարձության տարեթիվ3 = [[451]] | Իրադարձություն4 = [[Վույեի ճակատամարտ]] | Իրադարձության տարեթիվ4 = [[507]] | Իրադարձություն5 = [[Օմայյաններ]]ի հարձակում | Իրադարձության տարեթիվ5 = [[711]]-[[715]] | Իրադարձություն6 = [[Կովադոնգայի ճակատամարտ]] | Իրադարձության տարեթիվ6 = [[718]] կամ [[722]] | Ավարտ = Թագավորության անկում | Ավարտի տարեթիվ = [[720]] | Մակերես1 = 600.000 կմ² | Բնակչություն1 = | Ազգություն = | Արժույթ = | Կարգախոս = | Հիմն = | Լեզու = [[գոթերեն]], [[լատիներեն]] | Կրոն = [[Արիոսականություն]] | Նշումներ = }} '''Վեստգոթական թագավորություն''' ({{lang-la|Regnum Visigothorum՝ ''ռեգնում վիսիգոտորում''}}), վաղմիջնադարյան պետություն [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզում]] և ժամանակակից [[Ֆրանսիա]]յի հարավում 418-720 թվականներին։ Հիմնադրել է [[վեստգոթեր]]ի արքա [[Վալիա]]ն 418 թվականին։ Երկիրը կառավարել է [[Բալթիներ]]ի տոհմը։ Տարածքը կազմել է առավելագույնը 600 000 քառ. կմ՝ [[Ալարիկ II]] թագավորի օրոք (484-507)։ Առաջին շրջանում մայրաքաղաքն էր [[Թուլուզ]]ը։ Ալարիկ II-ի մահից հետո՝ 507 թվականից սկսած, մայրաքաղաքը տեղափոխվում է [[Նարբոն]], ապա՝ [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] տարածք՝ [[Բարսելոն]] և [[Տոլեդո]]։ Հզորության շրջանում, երբ անկում էր ապրել [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն]]ը, ներառել է ժամանակակից [[Իսպանիա]]ն և [[Պորտուգալիա]]ն։ 8-րդ դարի սկզբին Վեստգոթական թագավորությունը թուլանում է։ Կենտրոնախույս ուժերը կարողանում են նվազեցնել թագավորի ազդեցությունը երկրում և բանակի վրա։ 7-րդ դարում [[Մերձավոր Արևելք]]ի տարածքները ամբողջությամբ նվաճվել էին նորաստեղծ պետության՝ [[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայության]] կողմից։ 711 թվականին արաբա-բերբերական զորքերը անցնում են [[Ջիբրալթարի նեղուց]]ի աֆրիկյան ափը և սկսում Պիրենեյան թերակղզու նվաճումը։ Դրա արդյունքում արաբների նվաճած հողերը միավորվում են պետական նոր կազմավորման` [[Կորդովայի ամիրայություն|Կորդովայի ամիրայության]](929 թվականից` [[Կորդովայի խալիֆայություն|խաիֆայության]]) մեջ։ Վեստգոթական թագավորությանը միակ ժառանգորդն է մնում հյուսիսում հիմնված քրիստոնեադավան [[Աստուրիայի թագավորություն]]ը (718-925), որը հետագայում կարողանում է զորեղանալ ու սկսել [[Ռեկոնկիստա]]ն՝ քրիստոնեական հողերի վերանվաճումը (ազատագրումը) արաբներից<ref>У. Уотт, П. Какия; [http://predanie.ru/uott-montgomeri-william-montgomery-watt/musulmanskaya-ispaniya/ Мусульманская Испания] / АН СССР, Ин-т востоковедения. - М. : Наука, 1976. - 215 с.</ref>։ Վեստգոթական թագավորությունը Արևմուտքի հզորագույն թագավորությունն էր, որը հիմնադրվել էր կործանվող [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] փլատակների վրա։ Այն իրենից արտահայտում էր բարբարոսական ցեղերի գլխավորած պետություն, որի բնակչությունը հռոմեա-լատինական ծագմամբ քրիստոնյաներ էին։ == Պատմություն == === Իրավիճակը Հռոմեական կայսրությունում === 4-րդ դարում [[Միջերկրական ծով]]ի ամբողջ ավազանը գտնվում էր [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] հսկողության տակ։ Չորսհարյուրամյա գոյությունից հետո՝ [[395]] թվականին, այն բաժանվեց [[Թեոդոսիոս Ա Մեծ]] կայսեր ({{lang-lat|Theodosius Magnus}}, {{lang-el|Θεοδόσιος ο Μέγας}}, 379 - 395) երկու որդիների միջև։ [[Հոնորիոս (Հռոմի կայսր)|Հոնորիոսին]] բաժին հասավ [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն|արևմտյան]] հատվածը՝ [[Հռոմ]] մայրաքաղաքով։ Այն ներառում էր հետևյալ պրովինցիաները՝ [[Բրիտանիա (պրովինցիա)|Բրիտանիա]] ([[Անգլիա]] և [[Ուելս]]), [[Գալիա]] ([[Ֆրանսիա]] և [[Բելգիա]]), [[Իտալիա (պրովինցիա)|Իտալիա]] ([[Իտալիա]] և [[Շվեյցարիա]]), [[Իսպանիա (պրովինցիա)|Իսպանիա]] ([[Իսպանիա]] և [[Պորտուգալիա]]), [[Մավրիտանիա (պրովինցիա)|Մավրիտանիա]] ([[Մարոկկո]]յի և [[Ալժիր]]ի միջերկրածովյան ափ), [[Աֆրիկա (պրովինցիա)|Աֆրիկա]] ([[Թունիս]] և [[Լիբիա]])։ [[Արկադիոս (Բյուզանդիայի կայսր)|Արկադիոսը]] ժառանգեց [[Բյուզանդական կայսրություն|արևելյան]] Հռոմեական կայսրությունը՝ [[Կոստանդնուպոլիս]] մայրաքաղաքով։ Վերջինս կառուցվել էր հին հունական [[Բյուզանդիոն]] գաղթավայրի հիման վրա, ուստի կայսրությունը առավել հայտնի է դարձել որպես «Բյուզանդիա»։ Այն ներառում էր տարածքներ երեք աշխարհամասերից՝ [[Բալկանյան թերակղզի]]ն (Եվրոպա), [[Փոքր Ասիա]]ն և [[Արևելյան Միջերկրական]]ը (Ասիա), [[Եգիպտոս]]ը և [[Սուդան]]ը (Աֆրիկա)։ Սա արդյունքն էր նաև քրիստոնեական եկեղեցու` [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկի]] և [[Ուղղափառություն|ուղղափառի]] ճյուղավորման<ref>Ferdinand R. Gahbauer: Die Teilung des Imperium Romanum als Ursache für die ost-westliche Kirchenspaltung. In: Ostkirchliche Studien 34, 1985, S. 105—127.</ref>։ [[Պատկեր:Partition of the Roman Empire in 395 AD.png|մինի|ձախից|310px|[[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] բաժանումը<br />[[Բյուզանդական կայսրություն|արևելյան]] ու [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն|արևմտյան]] հատվածների (395)]] 4-րդ դարից սկսած Հռոմեական կայսրության սահմաններն ասպատակող զանազան ցեղեր ու ցեղային միություններ՝ [[գոթեր]]ը, [[վանդալներ]]ը, [[ալաններ]]ը, [[հոներ]]ը, [[լանգոբարդներ]]ը և ուրիշներ, որոնք ներխուժել էին [[Կենտրոնական Եվրոպա|Կենտրոնական]] ու [[Արևելյան Եվրոպա]]յից և [[Ասիա]]յի տարբեր շրջաններից, 5-րդ դարում կարողանում են ավերել ու կործանել Հռոմը։ [[476]] թվականին այդ ցեղերը հերթական անգամ հարձակվում են [[Հռոմ]]ի վրա և վերջնականապես կործանում կայսրությունը։ Դրանով վերջ է դրվում հին աշխարհի պատմությանը և Եվրոպան թևակոխում է միջնադար<ref>Edward Gibbon - [https://gutenberg.org/ebooks/25717 The History of the Decline and Fall of the Roman Empire]; Strahan & Cadell, London; 1776–89</ref>։ Փոփոխություններ են տեղի ունենում նաև հասարակական կյանքի կազմակերպման բնագավառներում. տնտեսական ու քաղաքական մեծ իրադարձություն էր [[Ավատատիրություն|ավատատիրական]] կարգերի հաստատումը, որը փոխարինելու եկավ [[Ստրկատիրություն|ստրկատիրական]] կարգերին, մշակույթի ու կրթության բնագավառում [[հելլենիզմ]]ը զիջեց դիրքերը նորաստեղծ բարբարոսական քրիստոնեադավան պետություններին, իսկ Եվրոպայի կենտրոնացված կառավարումը վերացավ։ Արևմուտքում քաղաքական հեղինակություն դարձավ [[Հռոմի Պապ]]ը։ Այս իրավիճակը տևեց մինչև ուշ միջնադար՝ 14-15-րդ դարեր, երբ Եվրոպայում սկսեց [[Վերածննդի դարաշրջան]]ը։ Այդ է պատճառը, որ այս ժամանակահատվածը ընդունված է անվանել «խավարի ժամանակներ»<ref>Х. В. Янсон, Э. Ф. Янсон - [http://krotov.info/libr_min/28_ya/an/son_2.htm Исскуство Древнего Рима]</ref>։ === Օստգոթեր և վեստգոթեր === [[Գոթեր]]ը գերմանալեզու ցեղեր էին, որոնց հայրենիքը համարվում է [[Սկանդինավյան թերակղզի]]ն։ Նրանց առաջին պետական կազմավորումը հայտնի է որպես «[[Սկանձա]]»։ 2-րդ դարում՝ [[Բերիգ]] ցեղապետի օրոք, գոթերն անցնում են [[Բալթիկ ծով]]ը և հաստատվում [[Վիսլա]] գետի ավազանում ([[Լեհաստան]]), իսկ այդ տարածքում բնակվող վանդալները և ռուգերը տեղաշարժվում են հարավ և [[Մարկոս Ավրելիոս]] (161-180) կայսեր օրոք հարձակվում Հռոմեական կայսրության վրա։ {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = right | ուղղություն = vertical | վերնագիր = Գոթական ցեղերի տեղաշարժը | լայնություն = 280 | պատկեր1 = Germanic tribes (750BC-1AD).png | նկարագրություն1 = մ.թ.ա. 8-1-ին դարեր | պատկեր2 = Oksywie Wielbark Przeworsk.gif | նկարագրություն2 = մ.թ. 2-3-րդ դարեր }} 3-րդ դարում [[Ֆիլիմեր]] առաջնորդը հիմնում է գոթական պետություն՝ [[Օյում]]ը, որը գտնվում էր [[արևելաեվրոպական հարթավայր]]ի (այժմ՝ [[Ուկրաինա]]յի տարածք) կենտրոնական հատվածում։ 230 թվականին գոթերը բաժանվում են երկու խմբի. արևելյան մասում՝ [[Դոն (գետ)|Դոնից]] [[Դնեպր]] գետերի տարածքում ապրող գոթերը հայտնի էին «արևելյան գոթեր» (օստգոթեր) անունով, իսկ արևմտյան մասում՝ [[Դնեպր]]ից [[Դնեստր]] գետերի միջև ապրող ցեղերը՝ «արևմտյան գոթեր» (վեստգոթեր) անունով։ Այս իրավիճակը տևում է մինչև 375 թվականը՝ հոների արշավանքը, որից հետո սկսում է [[Ժողովուրդների մեծ գաղթ]]ը։ Վեստգոթերի՝ արևմտյան ու արևելյան խմբերի բաժանումը կապված էր Հռոմեական կայսրության պրովինցիաներից [[Դակիա]]յի ([[Ռումինիա]]) գրավման հետ։ Հռոմեացիներին հաղթելով՝ նրանք ավելի են ամրապնդում իրենց դիրքերը Կենտրոնական Եվրոպայում։ Քառորդ դար անց՝ 257 թվականին, գոթական զորքերը կարողանում են հարձակվել [[Բոսպորի թագավորություն|Բոսպորի թագավորության]] վրա ([[Ղրիմ]]) և ավերել Պանտիկապեյ ու Նիմֆեյ վաճառաշահ քաղաքները։ Նրանք, այդպիսով, կործանում են սկյութական պետությունը և շարունակում արշավանքը Փոքր Ասիայի ուղղությամբ։ 258 թվականին նրանք անցնում են [[Բոսֆորի նեղուց]]ը և ավերում [[Քաղկեդոն]] և [[Նիկիա]] քաղաքները։ Շարունակելով հաղթարշավը՝ գոթերը 262 թվականին գրավում են ևս մեկ հռոմեական պրովինցիա՝ [[Թրակիա]]ն ([[Բուլղարիա]]), ապա հասնում [[Աթենք]]ին ու [[Կորինթոս]]ին։ Նրանց առաջընթացը կասեցնելու նպատակով [[Ավրելիանոս]] կայսրը (270-275) ճանաչում է գոթերի իշխանությունը Դակիայում։ Գոթերն ընդունում են քրիստոնեություն ([[արիոսականություն]]), ապա ստեղծում սեփական գրային համակարգը՝ [[գոթական այբուբեն]]ը, որը [[Լատիներենի այբուբեն|լատիներենի]] ու [[Հունարենի այբուբեն|հունարենի]] այբուբեններից հետո երրորդն էր Եվրոպայի տարածքում։ 375 թվականի հոների արշավանքից մեկ տարի անց գոթերն անցնում են [[Դանուբ]] գետը և հաստատվում [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան թերակղզում]]։ 378 թվականին նրանք մայրաքաղաք [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] մոտ՝ [[Ադրիանապոլիս|Ադրիանապոլսում]], հաղթում են հռոմեացիներին։ [[Ադրիանապոլսի ճակատամարտ]]ից հետո գոթերը շարժվում են արևմուտք։ 395 թվականին վեստգոթերի առաջնորդ [[Ալարիկ I]]-ը հռչակվում է որպես թագավոր։ Հետագայում օստգոթերը [[Թեոդորիկ Մեծ]]ի օրոք հաստատվում են ժամանակակից [[Իտալիա]]յի, իսկ վեստգոթերը՝ [[Իսպանիա]]յի տարածքում՝ դարձյալ հայտնվելով արևելքում ու արևմուտքում։ Վեստգոթերը [[Պիրենեյան թերակղզի]] են շարժվում գերմանական այլ ցեղերի՝ վանդալների ու սվեբների, ինչպես նաև ալանական ցեղերի հետ։ Գոթերի մի մասը շարունակում է մնալ Ղրիմի տարածքում երկար ժամանակ՝ ընդհուպ մինչև 9-րդ դար։ Այնուհետև [[ղրիմյան գոթեր]]ը ձուլման են ենթարկվում [[հույներ]]ի կողմից, սակայն պահպանում լեզուն և կրոնը։ Ղրիմյան գոթերի մասին վերջին վկայությունները 17-րդ դարի են<ref>Клауде Д. [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/klaude/index.php История вестготов] / [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/klaude/02.php Передвижения вестготов в пределах Римской империи (376-418 гг)]. — СПб.: Издательская группа «Евразия», 2002. — 288 с. — ISBN 5-8071-0115-4.</ref>։ === Գոթերի հաստատումը Իտալիայում և Գալիայում === 5-րդ դարի սկզբին, լքելով Կենտրոնական Եվրոոպայի տարածքները, գոթերը մոտենում են Իտալիայի սահմաններին։ 408 թվականին վեստգոթերը [[Ալարիկ I]] արքայի (395-410) գլխավորությամբ հայտնվում են [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզում]] ու պաշարում [[Հռոմ]]ը։ Ստանալովվ մեծ ռազմավար՝ Ալարիկը համաձայնվում է թողնել պաշարումը և անցնում բանակցությունների՝ վեստգոթերի համար բնակության մշտական պայմաններ հատկացնելու նպատակով։ Բանակցությունները, սակայն, հաջող ընթացք չեն ունենում, որի արդյունքում 409 թվականին Ալարիկը երկրորդ անգամ է պաշարում Հռոմը։ Արդյունքում նա կարողանում է ստիպել Սենատին՝ ընտրել նոր կայսր։ Հոնորիոսը ստիպված համաձայնվում է գնալ զիջումների։ Հաջորդ տարվա հարձակման ժամանակ՝ 410 թվականի [[օգոստոսի 26]]-ին, վեստգոթերը նվաճում են կայսրության մայրաքաղաքը<ref>John Bagnall Bury: [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/BURLAT/home.html History of the Later Roman Empire]/ part 6.1 ([http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/BURLAT/6*.html#1 § 1. Alaric's Second Invasion of Italy. The Three Sieges of Rome (408‑410)])</ref>։ Մինչ այդ Հռոմը գրավվել էր մոտ 800 տարի առաջ, երբ մ.թ.ա. 390 թվականին քաղաքը պաշարվել էր [[գալլեր]]ի կողմից։ Դրանից հետո Հռոմը թուլանում է, ևս երկու անգամ ենթարկվում հարձակման ու ավերման, որից հետո վերջնականապես կորցնում նախկին համբավը։ [[Պատկեր:Visigoth migrations.jpg|մինի|ձախից|310px|[[Վեստգոթեր]]ի տեղաշարժը [[վաղ միջնադար]]ում]] Հռոմի գրավումից և Ալարիկի մահից հետո 410 թվականին թագավոր է դառնում [[Ատաուլֆ]]ը (410-415), ով Ալարիկի կնոջ եղբայրն էր։ Նա փորձում է հաստատվել Իտալիայում։ 412 թվականին [[Հոնորիոս (Հռոմի կայսր)|Հոնորիոս]] կայսրը պարտության է մատնում նրան, և Ատաուլֆն իր ցեղով հեռանում է հարավային [[Գալիա]]։ Հռոմեական Աքվիտանիա պրովինցիայի տեղում (ժամանակակից հարավարևմտյան [[Ֆրանսիա]]) ստեղծվում է վեստգոթերի պետությունը, որը առաջին գերմանական պետությունն էր Հռոմեական կայսրության տարածքում։ Երեք տարի անց վեստգոթերը շարժվում են ավելի հարավ և իրենց պետությունն ընդլայնում Պիրենեյան թերակղզու տարածքների հաշվին, որն այդ ժամանակ հայտնի էր որպես «[[Հիսպանիա]]» կամ «Իբերիա» և մեկն էր Հռոմի պրովինցիաներից։ Ատաուլֆը նախնիներից տարբերվում էր իր վարած քաղաքականությամբ. նա արդեն հռոմեացած բարբարոս էր։ Հասկանալով, որ հռոմեական հասարակության կողմից ընդունված լինելու համար անհրաժեշտ է ընդունել նրանց բարքերն ու սովորույթները` Ատաուլֆը փորձում է մերձենալ նրանց հետ։ Հոնորիոս կայսեր քույրը` Գալլա Պլացիդան, գերի էր վերցվել դեռևս Հռոմի 409 թվականի պաշարման ժամանակ։ Կայսեր համակրանքը սիրաշահելու նպատակով վեստգոթերի արքան համաձայնվում է վերանվաճել Գալիան և վերադարձնել Հռոմի հսկողության ներքո, ինչպես նաև հրաժարվել Աֆրիկան գրավելու Ալարիկի ծրագրերից։ [[Պատկեր:Visigoths sack Rome.jpg|մինի|[[Հռոմի ավերում (410)|Վեստգոթերը Հռոմում (410)]]]] [[414]] թվականից սկսած հեթանոս վեստգոթերը Ատաուլֆի, ապա Վալիի գլխավորությամբ հաստատվում են Իսպանիայի տարածքում։ Նրանց հետ միասին թերակղզի են թափանցում այլ ցեղեր։ 414 թվականի հունվարի 1-ին տեղի է ունենում Ատաուլֆի և Հոնորիոսի քրոջ՝ Գալլա Պլացիդայի ամուսնությունը։ Վեստգոթերը գրավում են Գալիայի մեծ մասը, իրենց իշխանությունը հաստատում [[Թուլուզ]], [[Բորդո]] և [[Պուատիե]] քաղաքներում։ Գալիայի միջերկրածովյան ափ վեստգոթերը դուրս չեն գալիս. Հռոմի կայսրը մտադիր չէր այն հանձնել նրանց վերահսկողության ներքո։ 418 թվականին Վալիան Հռոմի անունից հարձակվում է բարբարոսների վրա և կոտորում ալաններին, վանդալներին ու սվեբներին։ Այսպիսով, վեստգոթական պետության հիմնադիրն է Վալին, բայց ավանդաբար համարվում է [[Թեոդորիկ I]]-ը։ Ժամանակի պատմագրության համաձայն՝ սվեբեների արքա Ատակսը զոհվում է, և բարբարոսներն ընդունում են Գալիսիայում ապաստանած Գունդերիկին։ Մյուս կողմից՝ Վալիայի դուստրն ամուսնացած էր սվեբների ավագանու դստեր հետ, որն էլ թույլ է տալիս նրանց խուսափել կոտորածից և նույնիսկ հիմնել սեփական պետությունը Իբերիայի հյուսիս-արևմուտքում<ref>Томпсон Э. [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/tomps/02.php Римляне и варвары. Падение Западной империи] Пер. с англ. Т. О. Пономаревой; под ред. М. Е. Килуновской. — СПб.: Издательский дом «Ювента», 2003. — 288 с. — ISBN 5-8739-9140-5.</ref>։ Հռոմին մատուցած ծառայությունների համար կայսրը վեստգոթական վերնախավին կալվածքներ է նվիրում՝ [[Պիրենեյներ]]ի ստորոտից [[Լուար (գետ)|Լուար]] գետի հովիտն ընկած տարածքում։ 418 թվականին Վալիան հիմնում է վեստգոթական առաջին թագավորությունը՝ [[Թուլուզ]] մայրաքաղաքով։ Հյուսիսարևմտյան Գալիան նույնպես պետք է գտնվեր Թուլուզի արքայի հսկողության ներքո։ Արևմտյան Հռոմեական կայսրության թուլության և անկման շրջանում վեստգոթերը լիակատար ինքնուրույնություն ձեռք բերեցին։ Նոր արքա [[Թեոդորիկ I]]-ը ձգտում է հաստատվել [[Միջերկրական ծով]]ի ափին, ինչի ապացույցն էր [[Նարբոն]]ի ու [[Առլ]]ի գրավման փորձը<ref>Вестготы. Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия.</ref>։ 423 թվականին Հոնորիոս կայսեր մահից հետո ստեղծված իրադրությունից օգտվելով՝ նա ամրապնդեց իր տիրապետությունը [[Գալիա]]յում<ref>Карпов С. П. Падение Западной Римской империи и образование варварских королевств // История средних веков. В 2-х Т.. — Москва։ Издательство Московского университета. — Т. 1. — ISBN 5-211-04818-0.</ref>։ == Թուլուզի թագավորություն == === Հռոմի վասալ պետություն === [[Վեստգոթեր]]ի առաջին պետությունը հայտնի է որպես «Թուլուզի թագավորություն»։ Դա [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] հողերի վրա բարբարոսների հիմնած առաջին պետությունն էր։ Վեստգոթերը ձևականորեն ենթարկվում էին Հռոմի կայսրին և ծառայում էին հռոմեական բանակում։ Թագավորը համարվում էր տարածաշրջանի գլխավոր պաշտոնյան և կայսեր ենթական։ [[Պատկեր:Félix Castello, "Teodorico, rey godo", 1635.jpg|մինի|ձախից|[[Թեոդորիկ I]] (419-451)]] Վեստգոթերը բնակության համար ստանում են ոչ թե փակ տարածք, որից պետք է դուրս գար արմատական բնակչությունը, այլ հռոմեաբնակ երկրամաս։ Գործող կանոնի համաձայն, հռոմեացիները պետք է վերաբնակներին հանձնեին պիտանի հողերի մեկ երրորդը, սակայն վեստգոթերը ստացան երկու երրորդը։ Բանն այն էր, որ բարբարոսական ցեղերի հարձակումների արդյունքում մշակելի հողերի զգալի մասը խոտան էր դարձել և բնակչությունը չէր զբաղվում [[Երկրագործություն|երկրագործությամբ]]։ Դրա արդյունքում հռոմեացիներն իրենց էին պահում անընդհատ մշակվող առավել բարեբեր հողերը, իսկ խոտանացած հողերը, որոնք միևնույն է` չէին մշակվում, հանձնում նորեկներին։ Անտառներն ու մարգագետինները սկզբում համատեղ օգտագործման համար էին, ավելի ուշ հստակ սահմաններ գծվեցին երկու հարևանների միջև։ Հռոմեական կայսրությունում այդ ժամանակ գերիշխող էր [[ստրկատիրություն]]ը։ Ստրուկը նույնպես համարվում էր սեփականություն` ''խոսող գործիք։'' Ստրուկների պարագայում արդեն, հռոմեացիները իրենց են պահում երկու երրորդին` համաձայն գործող կանոնի։ Հռոմի կայսր Հոնորիոսի հետ համաձայնագիր կնքելուց որոշ ժամանակ անց մահանում է վեստգոթերի արքա [[Վալիա]]ն։ 419 թվականին ընդհանուր ժողովում թագավոր է ընտրվում [[Թեոդորիկ I]]-ը (419-451)։ 422 թվականին հռոմեացի զորահրամանատար Կաստինի հետ վեստգոթերը ճակատամարտ են տալիս [[վանդալներ]]ի դեմ` [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզու]] հարավում։ Երբ հաղթանակը մոտ էր, գոթերը մեջքից հարվածում են հռոմեացիներին։ Վերջիններս ծանր պարտություն են կրում։ Մեկ տարի անց` 423 թվականին, մահանում է արևմտահռոմեական առաջին կայսր Հոնորիոսը։ Երբ կայսերական զորքերը զբաղված էին ֆրանկների ու բուրգունդների ապստամբությունները ճնշելով, Թեոդորիկը փորձում է ընդլայնել իր պետության սահմանները և հասնել [[Միջերկրական ծով]]ի ափ։ Նա իր դուստրերից մեկին ամուսնացնում է վանդալների արքա Գեյզերիկի որդու հետ, սակայն ռազմաքաղաքական միություն չի ձևավորում։ 429 թվականին Թեոդորիկը դաշինք է կնքում սվեբների հետ, և իր մյուս դստերը կնության տալիս նրանց թագավոր Ռեխիարի հետ։ Դրա արդյուքնում Թեոդորիկը գրավում ու ամայացնում է [[Սարագոսա]]յի ծայրամասերը ու նվաճում Իբերիայի հյուսիսարևելյան սահմանին գտնվող Իլերդա քաղաքը։ [[Պատկեր:Genseric sacking Rome 455 The Sack of Rome, Karl Briullov, 1833-1836.jpg|320px|մինի|[[Հռոմի ավերում (455)|Վանդալները Հռոմում (455)]]]] Չնայած ռազմական գործողություններին ու հռոմեացիների հետ ունեցած տարաձայնություններին` վեստգոթերը շարունակում էին ընդունել Հռոմի գերագահությունը։ Մյուս կողմից, հռոմեացիները նպատակահարմար էին գտնում [[Գալիա]]յի տարածքում վերաբնակեցնել այլ բարբարոսական ցեղեր` նրանց տալով նույն պայմանները, ինչ վեստգոթերին [[Աքվիտանիա (երկրամաս)|Աքվիտանիա]]յում։ Միևնույն ժամանակ Միջերկրական ծովի կղզիներում ու Հյուսիսային Աֆրիկայում ստեղծվում է բարբարոսական մեկ այլ պետություն` [[Վանդալա-Ալանական թագավորություն]]ը (439-534)։ 451 թվականին [[Կատալաունյան դաշտեր]]ում տեղի ունեցած [[Ժողովուրդների մեծ ճակատամարտ]]ում Թեոդորիկը զոհվում է։ [[Հոներ]]ի առաջնորդ [[Աթթիլա]]ն շարունակում հաղթարշավը դեպի Իտալիա։ 455 թվականին վանդալները ծովից արշավում են Իտալիա և նվաճում են Հռոմը` [[Հռոմի այրումը|այրելով և ավերելով այն]] երկու շաբաթ շարունակ։ Այս իրադարձությունները պատմության մեջ հայտնի են որպես սրբապղծություն` «[[վանդալիզմ]]»։ 475 թվականին՝ կայսրության կործանումից մեկ տարի առաջ, Թեոդորիկի որդի Էյրիկը հռչակում է թագավորության անկախությունը<ref>Клауде Дитрих. [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/klaude/index.php История вестготов] / Перевод с немецкого. — СПб: Издательская группа «Евразия», 2002. — 288 с. — 2 000 p. — ISBN 5-8071- 0115-4.</ref>։ 5-րդ դարի երկրորդ կեսին վեստգոթերը գրավում են ամբողջ [[Պիրենեյան թերակղզի]]ն<ref>Карпов С. П. [http://yanko.lib.ru/books/hist/ist_sred_vv-mgu-a.htm Падение Западной Римской империи и образование варварских королевств] // История средних веков. В 2-х Т.. — Москва: Издательство Московского университета. — Т. 1. — ISBN 5-211-04818-0.</ref>։ === Անկախ պետություն === === Իրավիճակը Պիրենեյան թերակղզում === == Տոլեդոյի թագավորություն == == Տես նաև == {{Իսպանիայի պատմություն}} * [[Օստգոթական թագավորություն]] * [[Վեստգոթեր]] * [[Օստգոթեր]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == {{refbegin}} *Bachrach, Bernard S. "A Reassessment of Visigothic Jewish Policy, 589–711." ''American Historical Review'' 78, no. 1 (1973): 11–34. *Collins, Roger. ''The Arab Conquest of Spain, 710–797''. Oxford: Blackwell Publishers, 1989. Reprinted 1998. *Collins, Roger. ''Law, Culture, and Regionalism in Early Medieval Spain''. Great Yarmouth: Variorum, 1992. {{ISBN|0-86078-308-1}}. *Collins, Roger. ''Visigothic Spain, 409–711''. Oxford: Blackwell Publishing, 2004. {{ISBN|0-631-18185-7}}. * {{Cite book |last=Drayson |first=Elizabeth |url=https://archive.org/details/kingwhorekingrod0000dray |title=The King and the Whore. King Roderick and La Cava |publisher=Palgrave Macmillan |year=2007 |isbn=9781403974365}} *{{Cite book |last=Halsall |first=Guy |url=https://archive.org/details/warfaresocietyin0000hals |title=Warfare and Society in the Barbarian West, 450–900 |publisher=Routledge |year=2003 |isbn=0415239400}} *Heather, Peter. ''The Goths''. Oxford: Blackwell Publishers, 1996. *James, Edward, ed. ''Visigothic Spain: New Approaches''. Oxford: Oxford University Press, 1980. {{ISBN|0-19-822543-1}}. *{{Cite book |last=Fernández-Morera |first=Darío |title=The Myth of the Andalusian Paradise. Muslims, Christians and Jews under Islamic Rule in Medieval Spain |publisher=ISI Books |year=2016 |isbn=9781504034692}} *{{Cite book |last=Fear |first=A. T. |url=https://archive.org/details/livesofvisigothi00fear |title=Lives of the Visigothic Fathers |publisher=Liverpool University |year=1997 |isbn=0853235821 |url-access=registration}} * {{Cite book |last=Kampers |first=Gerd |title=Geschichte der Westgoten |publisher=Ferdinand Schöningh |year=2008 |isbn=9783506765178 |language=de}} *Lacarra, José María. ''Estudios de alta edad media española''. Valencia: 1975. *{{Cite encyclopedia |year=2018 |title=Theodoric I the Visigoth |encyclopedia=The Oxford Dictionary of Late Antiquity |publisher=Oxford University Press |last=Barrett |first=Graham |editor-last=Nicholson |editor-first=Oliver |volume=II}}1475 *Martínez Jiménez, Javier; Isaac Sastre de Diego; Carlos Tejerizo García. (2018) ''The Iberian Peninsula between 300 and 850. An Archaeological Perspective''. Late Antique and Early Medieval Iberia 6. Amsterdam: Amsterdam University Press. {{ISBN|9789089647771}} *Sivan, Hagith. "On ''Foederati'', ''Hospitalitas'', and the Settlement of the Goths in A.D. 418." ''American Journal of Philology'' 108, no. 4 (1987): 759–772. * {{Cite journal |last=Reinhart |first=Wilhelm |year=1951 |title=Germanische Helme in westgotischen Münzbildern |url=http://www.bngev.de/wp-content/uploads/2013/06/1950-1951-Band-II.pdf#page=45&zoom=125(0,0) |url-status=dead |journal=Jahrbuch für Numismatik und Geldgeschichte |language=de |publisher=Richard Pflaum |pages=43–46 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200716063023/http://www.bngev.de/wp-content/uploads/2013/06/1950-1951-Band-II.pdf#page=45&zoom=125(0,0) |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 16 |access-date=2023 թ․ հունվարի 22}} *Thompson, E. A. "The Barbarian Kingdoms in Gaul and Spain", ''Nottingham Mediaeval Studies'', '''7''' (1963:4n11). *Thompson, E. A. ''The Goths in Spain''. Oxford: Clarendon Press, 1969. *{{Cite book |title=A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East |publisher=ABC-CLIO |year=2010 |editor-last=Tucker |editor-first=Spencer C. |volume=I}} *{{Cite book |last=Vázquez |first=Federico Gallegos |title=Reflexiones sobre poder, guerra y religión en la Historia de España |year=2011 |isbn=978-84-615-2931-5 |editor-last=Leandro Martínez Peñas |pages=11–56 |chapter=El ejército visigodo: el primer ejército español |editor-last2=Manuela Fernández Rodríguez}} *Wallace-Hadrill, John Michael. ''The Barbarian West, 400–1000''. 3rd ed. London: Hutchison, 1967. *{{Cite book |last=Wolfram |first=Herwig |url=https://archive.org/details/historyofgoths0000wolf/mode/1up |title=History of the Goths |date=1988 |publisher=University of California Press |others=Thomas J. Dunlop, translator |isbn=0-520-05259-5 |edition=Revised}} {{refend}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Պիրենեյան թերակղզու պատմական երկրներ]] [[Կատեգորիա:Վեստգոթական թագավորություն]] 2vzdlyfbp431ctm5hd7lr28vrkywtwj 0 741070 10357133 8831688 2025-06-18T07:12:24Z A.arpi.a 23940 10357133 wikitext text/x-wiki {{այլ|Մենամարտ (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Գրական ստեղծագործություն |անվանում = Մենամարտ |բնօրինակ անվանում = Дуэль |պատկեր = |պատկերի լայնություն = 220px |նկարագրություն = |ժանր = պատմվածք |հեղինակ = Անտոն Պավլովիչ Չեխով |երկիր = |բնագիր լեզու = ռուսերեն |գրվելու տարեթիվ = 1891 թվական |հրապարակման տարեթիվ = 1891 թվական |նկարազարդող = |կազմի_հեղինակ = |հրատարակչություն = |հրատարակման տարեթիվ = |թարգմանիչ = |հայերեն հրատարակվել է = |շարք = |նախորդ = |հաջորդ = |թվային տարբերակ = |վիքիդարան = |վիքիքաղվածք = }} '''«Մենամարտ»''', [[Անտոն Պավլովիչ Չեխով]]ի ամենամեծ պատմվածքներից։ Առաջին անգամ հրատարակվել է [[1891]] թվականին «Նոր ժամանակներ» թերթում։ Պատմվածքի իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Կովկաս]]ում, [[Սև ծով]]ի ափին։ == Աշխատանք պատմվածքի վրա == Առաջին հիշատակումները գաղափարի մասին, որոնք հիշեցնում են «Մենամարտ»-ի բովանդակությունը, գտնվում են [[1888]] թվականի նամակում։ Կովկաս կատարած ուղևորությունից հետո, 1888 թվականի [[նոյեմբեր]]ին Չեխովը գրում է Ա. Ս. Սուվորինին։ «Օհ՜ թե ինչպես եմ սկսել պատմվածքը։ Գրում եմ սիրո մասին։ Ընտրել եմ [[ֆելիետոն]]ային-վիպագրական ձևը։ Մի պարկեշտ մարդ հափշտակել է պարկեշտ մարդու կնոջը և դրա մասին գրում է իր կարծիքը։ Թեթևակի խոսում եմ [[թատրոն]]ի մասին, համոզմունքների տարբերության, վրացական ռազմական մայրուղու, ընտանեկան կյանքի, ժամանակակից մտավորականների կյանքին պատրաստ չլինելու մասին, ''Պեչորինի, Օնեգինի, Կովկասի'' մասին»։ Պատմվածքի վրա աշխատանքը սկսել է [[1890]] թվականի վերջին, Չեխովի [[Սախալին]]ից [[Մոսկվա]] վերադառնալուց անմիջապես հետո<ref name="Скабичевский">Скабичевский А. М. Литературная хроника. Антон Чехов — «Дуэль», повесть <…> // Господа критики и господин Чехов: антология / сост. С. ле Флемминг. СПб. ; М., 2006. С. 505—506. 1-я публ.: Новости и Биржевая газета. 1892. 13 февр.</ref>։ == Կերպարներ == * Հիմնական կերպարներ * '''Իվան Անդրեևիչ Լաևսկի'''՝ քսանութ տարեկան երիտասարդ, ում բնորոշ է անգիտակցական սուտը։ Ինչպես գրում է Ա. Մ. Սկանիչևսկին նա «բարոյապես շփացած, ծույլ և կնամոլ է։» Պատմվածքի վերջում նրա հետ կերպարանափոխություն է կատարվում և նա դառնում է «օրինակելի քաղաքացի» * '''Նադեժդա Ֆեոդորովնա'''՝ Լաևսկու կենակցուհին<ref name="Волынский">Волынский А. Л. Литературные заметки // Господа критики и господин Чехов: антология / сост. С. ле Флемминг. — СПб. ; М., 2006. С. 130—131. 1-я публ.: Северный вестник. 1892. № 1.</ref>։ * '''Ֆոն Կորեն'''՝ երիտասարդ կենդանաբան։ Ամուր [[անձնավորություն]], բռնակալական գաղափարներով։ [[Հերբերտ Սփենսեր]]ի բնական ընտրության հզորության մասին հայացքների փոխանցողը։ * «Մենամարտ»- ի երկրորդական կերպարները չարժանացան քննադատների հատուկ ուշադրությանը։ Չնայած որոշները նշեցին, որ հեղինակը հմտորեն պատկերել է պատմվածքի երկրորդական կերպարներին։ * '''Սամոյլենկո'''՝ ռազմական բժիշկ, սրճարանի սեփականատեր<ref name="Долженков">Долженков П. Н. Предположительный характер знаний человека о мире и о себе в творчестве Чехова. Принцип неопределенности // Чехов и позитивизм / Пётр Долженков. 2-е изд., испр. и доп. М., 2003. С. 24—31.</ref>։ * '''Սարկավագ Պոբեդով'''՝ երիտասարդ, ով նոր է ավարտել [[ճեմարան]]ը։ * '''Կիրիլին'''՝ ոստիկանական պրիստավ, Նադեժդա Ֆեդորովնայի սիրեկանը<ref>[http://feb-web.ru/feb/chekhov/texts/sp0/sp7/sp7-611-.htm ФЭБ: Гришунин и др. Примечания: Чехов. ПСС. Т. 7. — 1977 (текст)<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ == Քննադատություն == Չեխովյան հայտնի զոիլոս Սկաբիչևսկին գրում . «Չեխովի գեղարվեստական տաղանդի ուժը՝ կերպարների վարպետորեն նկարագրումն է, բայց մտքերը, որոնք ներկայացված են վերջին ստեղծագործություններում, ապշեցնում են իրենց թշվառությամբ»։ Գրական քննադատ Ա. Բ. Դերմանը պնդում է, որ ստեղծագործության մեջ «Զգացվում է հեղինակի ներքին համոզմունքը այն դոգմայի հանդեպ, որին նա ենթարկել է իր հերոսների գործողությունները և այստեղից վերջաբանի անկենդանությունը, սխեմատիկությունը, ճմռթվածությունը»<ref>[http://feb-web.ru/feb/irl/irl/irl-5511.htm ФЭБ: Мирский. Чехов. — 1992 (текст)<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ «Մենամարտ»-ը Չեխովի ձախողումների շարքին է դասել նաև Դ. Միրսկին։ {{քաղվածք|Անհատականության բացակայությունը կերպարների մոտ հատկապես նկատելի է, երբ Չեխովը ստիպում է նրանց երկար ժամանակ խոսել վերացական թեմաների մասին։ Չեխովը չի« զգում գաղափարը» և նրա հերոսները, երբ նրանց տրվում է խոսելու հնարավորություն, խոսում են անգույն, ձանձրալի լեզվով<ref>Бердников Г. П. «Нужен хоть кусочек общественной и политической жизни…» // Чехов / Г. Бердников. М., 1974. С. 266—269.</ref>։ Այդպիսի շախղակրատությամբ հարուս է հատկապես «Մենամարտ»-ը։ |}} Գ. Պ. Բերդնիկովը նշում է Չեխովի շեղումը «Տոլստոյի բարոյախոսությունից»։ Լեվսկոյի և Նադեժդա Ֆեդորովայի ներաշխարհի բացահայտման հետ ի հայտ է գալիս ավելի սուր հակամարտություն՝ յուրաքանչյուրը իր խղճի հետ, այդ հակամարտությունը [[Գրականագիտություն|գրականագետի]] կարծիքով նախապատրաստում է, հոգևոր մաքրման ճգնաժամը, որը վերապրում են նրանք՝ մենամարտի նախօրեին։ == Էկրանավորում == * [[Վատ լավ մարդը]] ([[1973]] թվական, ռեժիսոր [[Իոսիֆ Խեյֆից]], նկարահանումները կատարվել են [[Եվպատորիա]]յում և [[Գագրա]]յում) * «Մենամարտ» ([[2010]] թվական, ռեժիսոր Դովեր Կոշաշվիլի, նկարահանումները կատարվել են [[Խորվաթիա]]յում) * Ձիերը ինձ տանում են... ([[1996]] թվական, ռեժիսոր Վլադիմիր Մոտլ) * «Մենամարտ» ([[1962]] թվական, ռեժիսորներ՝ Տատյանա Բերեզանցևա, Լև Ռուդնիկ) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://gutenberg.org/ebooks/13505 The Duel and Other Stories by Anton Pavlovich Chekhov] [[Կատեգորիա:Անտոն Չեխովի ստեղծագործություններ]] [[Կատեգորիա:Գրական ստեղծագործությունների էկրանավորումներ]] [[Կատեգորիա:1891 պատմվածքներ]] [[Կատեգորիա:Էկրանավորված ռուսական վեպեր]] be6tbhct7wrg9m8dz6hig0pmcg8ybdm 0 742467 10357147 9744810 2025-06-18T07:29:39Z 212.73.65.250 10357147 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար}} «'''Հավատի այլաբանություն»''' ({{lang-nl|Allegorie op het geloof}}), [[Հոլանդացիներ|հոլանդացի]] նկարիչ [[Յան Վերմեեր]]ի կտավներից մեկը, որը ստեղծվել է [[1670]]-ից [[1672]] թվականների միջև։ Մայքլ Ֆրիդսմենի ({{Lang-en|Michael Friedsam}}) անհատական հավաքածուից, ըստ նրա կտակի, այս ստեղծագործությունը [[1931]] թվականներին փոխանցվում է [[Նյու Յորք|Նյու-Յորքի]] [[Մետրոպոլիտեն թանգարան (Նյու Յորք)|Մետրոպոլիտեն թանգարանին]]<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Benjamin Binstock |заглавие=Vermeer's Family Secrets – Genius, Discovery, and the Unknown Apprentice |год=2013 |издательство=Routledge |страницы=416 |страниц=456 |isbn=9781136087066}}</ref>։ == Ստեղծագործություն == Յան Վերմեերը, ինչպես որ իր ժամանակի շատ նկարիչներ, հրապուրվել է իտալական [[ակադեմիզմ]]ով, որին բնորոշ էին այլաբանական [[գեղանկարչություն]]ը։ Այդ ազդեցությունից հետո հոլանդացի նկարիչը ստեղծում է զույգ նկարներ՝ «[[Նկարչի արվեստանոցում|Արվեստի այլաբանություն]]» և «Հավատի այլաբանություն» (երբեմն հանդիպում է նաև «Կաթոլիկ հավատի այլաբանություն» անվանումով)։ Սակայն, այն հաջողությունը, որն ունեցավ առաջին նկարը, չունեցավ «Հավատի այլաբանություն» ստեղծագործությունը։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Յան Վերմեերը գտնվում էր ծանր ֆինանսական դրության մեջ, չվաճառեց ու չբաժանվեց այդ նկարից մինչև իր մահը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=В. А. Совинин |заглавие=Ян Вермеер |год=2014 |издание=Великие художники мира |место=М |издательство=Рипол-классик |страницы=35 |isbn=978-5-386-07827-0}}</ref>։ == Նկարի սյուժե == «Հավատի այլաբանություն» նկարի կոմպոզիցիայի իմաստը սկսվում է ներքևի հատվածից։ Այստեղ, հատակին պատկերված է [[Օձեր|օձ]], որը ջախջախված է քարով։ Օձը [[սատանա]]յի խորհրդանիշն է, իսկ քարը՝ [[Հիսուս|Քրիստոսի]]։ [[Գլոբուս]]ն իրենից ներկայացնում է ամբողջ աշխարհի խորհրդանիշը։ Դրա վրա ոտքը դրած կինը խորհրդանշում է մարդկությունը։ Որպես հավատքի խորհրդանիշ, կնոջ կողքին, սեղանին դրված է [[Հաղորդություն|հաղորդության]] սկահակը։ Պատին պատկերված է մի նկար, որտեղ ներկայացված է Հիսուս Քրիստոսի [[Խաչելություն (քրիստոնեական)|խաչելության]] տեսարանը։ Այդ նկարում կա նաև [[Հովհաննես Մկրտիչ]]ը, որպես իմաստության խորհրդանիշ։ Հովհաննես Մկրտչի գլխավերևում, առաստաղից կախված է մի թափանցիկ գունդ, որը խորհրդանշում է Աստծո տված իմաստությունը։ Վերմեերը դրանով ընդգծել է, որ մարդկությունը կհասնի իմաստության հավատքի և Քրիստոսի նկատմամբ տածած սիրով։ Կինը պատկերված է աջ ձեռքը կրծքին դրված։ Հայացքն ուղղված է դեպի Խաչելությունը, որը արտացոլվել է գնդի վրա։ Դա նշանակում է, որ կինը սիրում է և ամբողջ հոգով ձգտում է [[Աստված|Աստծուն]]։ Աշխարհը նրա շրջազգեստի տակ է, որի վրա դրել է աջ ոտքը, որը խորհրդանշում է, թե աշխարհն առանց հավատքի անկատար է, քանի որ գունդը ոչնչով ամրացված չէ ու հանգիստ կանգնած է իր տեղում։ Կնոջ դիրքն ու հայացքը նկարիչը փորձել է այնպես ներկայացնել, որ երևան նրա կրոնական էքստազի վիճակն ու դրությունը։ Սակայն, նկարչի արվեստի շատ հետազոտողներ ընդգծում են, որ այդ փաստը նկարիչը չի կարողացել կատարել ամբողջությամբ, քանի որ առաջին հայացքից կնոջ տեսքն արտահայտում է խղճահարություն և հուսահատություն<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=В. Берницева |заглавие=Ян Вермеер |год=2010 |издание=Великие художники Т. 68 |место=М |издательство=Директ-Медиа |страницы=47 |страниц=49 |isbn=9785747500723}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.metmuseum.org/special/vermeers_masterpiece/view_1.asp?item=10 Metropolitan Museum of Art Web page about the painting] * [http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/65202/rec/17 Vermeer and The Delft School], exhibition catalog fully online as PDF from The Metropolitan Museum of Art, which contains material on this painting (see index) * [http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/121680 ''The Milkmaid'' by Johannes Vermeer], exhibition catalog fully online as PDF from The Metropolitan Museum of Art, which contains material on this painting (cat. no. 10) {{Արտաքին հղումներ}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:1670 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Մետրոպոլիտեն թանգարանի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] caol54e4duluvqrkeffy5o878thoryj 0 746190 10356588 10356429 2025-06-17T13:07:58Z CommonsDelinker 212 Replacing USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-a.jpg with [[File:3011-0003_USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-a.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names 10356588 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:State Emblem of the Soviet Union.svg|200px|right|ԽՍՀՄ զինանշանը]] '''Հիշատակային և հոբելյանական մետաղադրամները''' (կամ պարզապես՝ '''հուշադրամներ'''), ինչպես նաև՝ '''ներդրումային մետաղադրամները''', թողարկվել են [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] [[ԽՍՀՄ Պետական բանկ|Պետական բանկի]] կողմից՝ 1965-1991 թվականներին։ Ի տարբերություն [[ԽՍՀՄ ռուբլի#Մետաղադրամներ|հիմնական շրջանառու մետաղադրամների]]՝ դրանք թողարկվել են ի հիշատակ նշանակալից իրադարձությունների, պատմական հուշարձանների ու նշանավոր գործիչների՝ ունենալով [[հավաքածու|հավաքորդական]], [[դրամագիտություն|դրամագիտական]] և [[Ներդրում (բանկային)|ներդրումային]] նշանակություն{{ref+|Հուշադրամները թանկարժեք և ոչ թանկարժեք մետաղներից պատրաստված դրամներ են, հատվում եմ փոքր քանակով և առանձնանում են թեմատիկ բազմազանությամբ։ Շրջանառության մեջ գործնականում չեն հանդիպում, սակայն հանդիսանում են օրինական վճարամիջոց իրենց անվանական արժեքով<ref name="ղհմ">Коллекционные монеты; [http://www.xxx.xxx xxx] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2016-11-19</ref><ref name="իամ">Коллекционные монеты; [http://xxx.xxx xxx] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2016-12-18</ref>։|ն}}{{ref+|???????։|ն}}։ ԽՍՀՄ Պետական բանկի կողմից թողարկված բոլոր հուշադրամներն ու ներդրումային դրամները հատվել են պետական դրամահատարաններում՝ * {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} «Գոզնակ» միավորման [[Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարան|Լենինգրադի դրամահատարան]]<!--http://spmd.goznak.ru/-->, * {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} «Գոզնակ» միավորման [[Մոսկվայի դրամահատարան]]<!--http://mmd.goznak.ru/-->: == Վիճակագրություն == 1965-1991 թվականների ընթացքում թողարկվել են մետաղադրամների 162 տեսակներ, այդ թվում 74-ը՝ մելքիորից, 2-ը՝ երկմետաղ, 40-ը՝ արծաթից, 14-ը՝ պալադիումից, 21-ը՝ ոսկուց, 11-ը՝ պլատինից։ {| class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" !colspan="22"|Մետաղադրամների թողարկման ամփոփ աղյուսակ ըստ տարեթվի և նյութի |- ! ! <small>1965 ! <small>1967 ! <small>1970 ! <small>1975 ! <small>1976 ! <small>1977 ! <small>1978 ! <small>1979 ! <small>1980 ! <small>1981 ! <small>1982 ! <small>1983 ! <small>1984 ! <small>1985 ! <small>1986 ! <small>1987 ! <small>1988 ! <small>1989 ! <small>1990 ! <small>1991 ! Ընդամենը |- ! Մելքիոր |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|5 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 | |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|3 |bgcolor=#ccffcc|3 |bgcolor=#ccffcc|4 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|6 |bgcolor=#ccffcc|5 |bgcolor=#ccffcc|9 |bgcolor=#ccffcc|8 |bgcolor=#ccffcc|16 !{{#expr: 1 + 5 + 1 + 1 + 2 + 1 + 2 + 2 + 2 + 1 + 3 + 3 + 4 + 2 + 6 + 5 + 9 + 8 + 16}} |- ! <small>Արույր/մելքիոր | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|2 !{{#expr: 0 + 2}} |- ! Արծաթ-900 | | | | | |bgcolor=#ccffcc|6 |bgcolor=#ccffcc|8 |bgcolor=#ccffcc|7 |bgcolor=#ccffcc|7 | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|4 |bgcolor=#ccffcc|4 !{{#expr: 6 + 8 + 7 + 7 + 2 + 2 + 4 + 4}} |- ! Պալադիում-999 | | | | | | | | | | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|5 |bgcolor=#ccffcc|6 !{{#expr: 1 + 2 + 5 + 6}} |- ! Ոսկի-585 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|4 !{{#expr: 4 + 0}} |- ! Ոսկի-900 | | | |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|3 |bgcolor=#ccffcc|3 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 | | | | | |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 !{{#expr: 1 + 1 + 2 + 3 + 3 + 2 + 1 + 1 + 2 + 2 + 2 + 2}} |- ! Ոսկի-999 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|3 !{{#expr: 0 + 3}} |- ! Պլատին-999 | | | | | |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|1 | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 !{{#expr: 1 + 1 + 2 + 1 + 1 + 1 + 2 + 2}} |- ! Ընդամենը ! 1 ! 5 ! 1 ! 2 ! 1 ! 11 ! 13 ! 14 ! 12 ! 3 ! 2 ! 3 ! 3 ! 4 ! 2 ! 6 ! 11 ! 16 ! 21 ! 39 !{{#expr: 1 + 5 + 1 + 2 + 1 + 11 + 13 + 14 + 12 + 3 + 2 + 3 + 3 + 4 + 2 + 6 + 11 + 16 + 21 + 39}} |+ |} {{TOC limit|limit=2}} == ԽՍՀՄ և միջազգային հանրություն == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="3" width="25px"|<center>1981 |rowspan="3" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1981-1ruble-CuNi-FriendshipForEver-b.jpg|120px]] !height="20px"| Խորհրդա-բուլղարական բարեկամություն |- | '''Դիմերեսը'''՝ [[ԽՍՀՄ զինանշան]]ը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերես'''․ վերևում՝ [[Բուլղարիայի դրոշ|Բուլղարիայի]] և [[ԽՍՀՄ դրոշ]]ները, նրանից ցած՝ [[խորհրդային ժողովուրդ|խորհրդային]] և [[բուլղարներ|բուլղար]] ժողովուրդների բարեկամությունը խորհրդանշող [[ձեռքսեղմում]]՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ДРУЖБА НАВЕКИ|հավերժ բարեկամություն}}»}} մակագրությամբ{{ref+|Одновременно с выпуском монеты в СССР монета с аналогичным реверсом была выпущена и в Болгарии.<ref name="druzhba">Монета «Выпуск в честь советско-болгарской дружбы»; [http://shiraliv.ru/Vyp_13.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-06</ref>, [http://shiraliv.ru/Vyp_13.htm 2], [https://www.raritetus.ru/stoimost-monet/inostrannye/evropa/bolgarija/1-lev-1981-18056/ 3]|ն}}, ներևում՝ [[դափնի|դափնու]] երկու ճյուղ և թողարկման տարեթիվը։ Եզերվում է կետերից շրջագծով։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;984&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 16&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վլադիմիր Նիկիտինի<ref name="druzhba" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=62}}։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ թողարկվել են համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) [[հատուկ վերաթողարկում (դրամագիտություն)|հատուկ վերաթողարկման հուշադրամներ]]{{ref+|Հատուկ վերաթողարկման մետաղադրամները ({{lang-ru|новодел}}, {{lang-en|restrike}}, {{lang-de|Neuprägung/Neuabschlag}}) պետական բանկի թողարկված հուշադրամներ և ներդրումային մետաղադրամներ են, որոնք հատվել են գոյություն ունեցող մետաղադրամի նախատիպով կամ բնօրինակ դրամահատման կնիքներով, կամ պետական դրամահատարանում հատուկ պատրաստված կնիքներով<ref>Новодельные монеты; [http://realcoin.ru/publ/kollekcionirovanie_monet/novodelnye_monety/2-1-0-40 realcoin.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref>Новоделы; [http://www.numizm.ru/html/n/novodel3.html numizm.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref>Что такое новодел?; [http://2monetki.ru/chto-takoe-novodel/ 2monetki.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>։|ն|նովոդել}}: Հատվել է 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում<!--Մոսկվայի դրամահատարանում ըստ Գանիչևի--> proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1982 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1982-1ruble-CuNi-USSR60-b.jpg|120px]] !height="20px"| ԽՍՀՄ կազմավորման 60-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Վլադիմիր Լենին]]ի պատկերը՝ ծագող արեգակի ճառագայթների ֆոնին, ներքևում՝ դափնու ճյուղեր և {{lang-ru|«{{tooltip|60 ЛЕТ|60 տարի}}»}} գրառումը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СОЮЗ СОВЕТСКИХ СОЦИАЛИСТИЧЕСКИХ РЕСПУБЛИК|ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՍՈՑԻԱԼԻՍՏԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;921&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 79&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վալենտին Նիկիտինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1985 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Festival-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[երիտասարդների և ուսանողների համաշխարհային փառատոն|Երիտասարդների և ուսանողների 12-րդ համաշխարհային փառատոն]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ փառատոնի պատկերանիշը, {{lang-ru|«{{tooltip|XII • МОСКВА • 1985|12-րդ․ Մոսկվա․ 1985}}»}} և «{{tooltip|ЗА АНТИИМПЕРИАЛИСТИЧЕСКУЮ СОЛИДАРНОСТЬ, МИР И ДРУЖБУ|հանուն հակաիմպերիալիստական համերաշխության, խաղաղության և բարեկամության}}» գրառումները։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 5&nbsp;960&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 40&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «XII Всемирный фестиваль молодежи и студентов в Москве»; [http://shiraliv.ru/Vyp_23.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-23</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=72}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1986 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1986-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1986-1ruble-CuNi-PeaceYear-b.jpg|120px]] !height="20px"| Խաղաղության [[ՄԱԿ-ի միջազգային տարի|միջազգային տարի]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերես'''․ կենտրոնում՝ հիշատակային տարվա պատկերանիշը, եզրով՝ անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|МЕЖДУНАРОДНЫЙ ГОД МИРА|Խաղաղության միջազգային տարի}}»}}: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;955&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 45&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Յուրի Լուկյանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «Международный год мира»; [http://shiraliv.ru/Vyp_25.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-23</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=74}} proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0005 3 рубля 1990 серебро аверс.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0006R.png|120px]] !height="20px"| [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|ՄԱԿ-ի]] գագաթնաժողովը ի շահ [[երեխա]]ների |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։<br /> '''Դիմերեսը'''՝ երեխաների պաշտպանության միջազգային կոնֆերանսի տարբերանշանը, նիստի խորհրդանշական պատկերը, անցկացման վայրի անվանումը ({{lang-en|{{tooltip|NEW YORK|Նյու Յորք}}}}) և տարեթիվը (1990), եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ВСЕМИРНАЯ ВСТРЕЧА НА ВЫСШЕМ УРОВНЕ В ИНТЕРЕСАХ ДЕТЕЙ|բարձրագույն մակարդակով համաշխարհային գագաթնաժողովը ի շահ երեխաների}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 20&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} == «Սերմնացան» շարք == {{հիմնական|Սերմնացան (մետաղադրամներ)}} == Ազգային պատմություն == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="3" width="25px"|<center>1965 |rowspan="3" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1965-1ruble-CuNi-Victory20-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1965-1ruble-CuNi-Victory20-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ում հաղթանակի 20-ամյակ |- | '''Դիմերես'''․ վերևում՝ ԽՍՀՄ զինանշանը, ներքևում՝ պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}: Եզերվում է կետերից շրջագծով։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Ազատարար զինվորի հուշարձան (Բեռլին)|ազատարար զինվորի հուշարձանը]] [[Բեռլին]]ում, հոբելյանական տարելիցը ({{lang-ru|{{tooltip|XX ЛЕТ|20 տարի}}}}), եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПОБЕДА НАД ФАШИСТСКОЙ ГЕРМАНИЕЙ|Ֆաշիստական Գերմանիայի նկատմամբ հաղթանակը}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ★ 9 МАЯ 1965|մեկ ռուբլի․ 9 մայիսի 1965}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 9.85 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 59&nbsp;988&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 11&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Նիկոլայ Սոկոլովի և Ալեքսանդր Կոզլովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|9 МАЯ 1965 ★ 1988 • Н|9 մայիսի 1965․ 1988. նովոդել}}»}}), 31.00 տրամագծով ու 12.80 գ քաշով 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1970 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:RR3009-0003 USSR-1970-1ruble-CuNi-Lenin100-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1970-1ruble-CuNi-Lenin100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Վլադիմիր Լենին]]ի ծննդյան 100-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}, հնգագագաթ աստղ, եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СТО ЛЕТ СО ДНЯ РОЖДЕНИЯ В. И. ЛЕНИНА|Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան 100-ամյակ}}»}} գրառումը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Լենինի դիմապատկերը, հոբելյանական տարեթվերը (1870-1970)։ Եզերվում է կետերից շրջագծով։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ «{{tooltip|• ★|յուրաքանչյուր նշանից տաս հատ}}»։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 99&nbsp;888&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 111&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի<ref>Монета «Сто лет со дня рождения В. И. Ленина»; [http://shiraliv.ru/Vyp_3.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-24</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=11}}։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="3"|<center>1975 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1975-1ruble-CuNi-Victory30-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 30-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Մայր հայրենիքը կանչում է (Վոլգոգրադ)|«Մայր հայրենիքը կանչում է» հուշարձանը]] [[Վոլգոգրադ]]ում, հնգագագաթ աստղ՝ կենտրոնում [[մուրճ և մանգաղ]], վեց [[լուսարձակ]]ների արձակած լույսերից ձևավորված «XXX» թիվը, եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИДЦАТЬ ЛЕТ ПОБЕДЫ В ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЕ|Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 30 տարին}}»}} գրառումը և դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ★ 9 МАЯ 1975|մեկ ռուբլի․ 9 մայիսի 1975}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;988&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 1&nbsp;011&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1985 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Lenin115-b.jpg|120px]] !height="20px"| Վլադիմիր Լենինի ծննդյան 115-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Լենինի դիմապատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|В. И. ЛЕНИН|Վլադիմիր Իլյիչ ԼԵնին}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը (1870-1924)։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;960&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 40&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «115-летие со дня рождения В. И. Ленина»; [http://shiraliv.ru/Vyp_21.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-25</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=70}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1985 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Victory40-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 40-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Հայրենական պատերազմի շքանշան]]ը և [[դափնի|դափնեճյուղ]]՝ արևի ճառագայթների ֆոնին, հոբելյանական տարեթվերը (1945-1985)։ Եզերվում է կետերից շրջագծով։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 5&nbsp;960&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 40&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-BorodinoObelisc-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Բորոդինոյի ճակատամարտ]]ի 175-ամյակ․ հուշակոթող |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[ֆելդմարշալ]] [[Միխայիլ Կուտուզով|Կուտուզովին]] նվիրված հուշարձանը՝ տեղակայված [[Բորոդինո (Մոժայսկի շրջան)|Բորոդինոյի]] դաշտում նրա հրամանատարական կետի շրջանում, ներքևում՝ «1812» տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|175 ЛЕТ СО ДНЯ БОРОДИНСКОГО СРАЖЕНИЯ|Բորոդինոյի ճակատամարտի 175-ամյակ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;780&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 220&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-BorodinoBasrelief-b.jpg|120px]] !height="20px"| Բորոդինոյի ճակատամարտի 175-ամյակ․ [[խորաքանդակ]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ հատված [[Բորոդինոյի համայնապատկեր|«Բորոդինոյի ճակատամարտ» համալիրում]] տեղակայված Կուտուզովի հուշարձանից՝ զինվորներից խորաքանդակի տեսքով, ներքևում՝ «1812» տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|175 ЛЕТ СО ДНЯ БОРОДИНСКОГО СРАЖЕНИЯ|Բորոդինոյի ճակատամարտի 175-ամյակ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;780&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 220&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-3rubles-CuNi-SpitakEarthquake-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-3rubles-CuNi-SpitakEarthquake-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Սպիտակի երկրաշարժ]]ի մեկամյա տարելից |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Արարատ լեռ]]ան պատկերը՝ արծվի թևերի տեսքով, ջահի պատկեր՝ վառվող կրակով ափսեն պահող ձեռքերի տեսքով, երկրաշարժի հետևանքների՝ փլատակների խորհրդանշական պատկերներ, {{lang-ru|«{{tooltip|АРМЕНИЯ|Հայաստան}}»}} և «7.12.1988» գրառումները, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЗОНА ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЯ • МИЛОСЕРДИЯ • СОЗИДАНИЯ|երկրաշարժի, գթասրտության, վերստեղծման գոտի}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИ РУБЛЯ ★ ТРИ РУБЛЯ|երեք ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 14.35 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 33.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Աշոտ Ադամյանի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Zhukov-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 45-ամյակ. [[Գեորգի Ժուկով]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Գեորգի Ժուկովի դիմապատկերը, ծննդյան ու մահվան տարեթվերը (1896-1974), եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Маршал СССР Г. К. Жуков|ԽՍՀՄ մարշալ Գեորգի Կոնստանտինովիչ Ժուկով}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 29.00 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}}<ref name="ժուկով">Монета «Жуков»; [http://moneta-russia.ru/soyuz/pamyatnye/1-rubl-1990-goda-zhukov.php moneta-russia.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-01</ref> + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:3011-0003 USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Մոսկվայի ճակատամարտ]]ում հաղթանակի 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ խորհրդային զինվորների շարասյուն՝ [[Մոսկովյան Կրեմլ|Կրեմլի]] պատի և [[Սպասկայա աշտարակ]]ի ֆոնին, [[աերոստատ]], [[ռելս]]երից կազմված [[հակատանկային ոզնի|«ոզնի»]] տիպի [[արգելափակոց]], «1941» և «1951» տարեթվերը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|50 ЛЕТ РАЗГРОМА НЕМЕЦКО-ФАШИСТКИХ ВОЙСК ПОД МОСКВОЙ|Մոսկվայի մոտ գերմանա-ֆաշիստական զորքերի ջախջախման 50 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИ РУБЛЯ ★ ТРИ РУБЛЯ|երեք ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 14.35 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 33.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === Հոկտեմբերյան հեղափոխություն === {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="25px"|<center>1967 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3005-0001 USSR-1967-10copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-10copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան հեղափոխության]] 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ ԽՍՀՄ զինանշանը՝ եզրավորված [[տիեզերանավ]]ի թռիչքի ուղեծրերով, հոբելյանական տարեթվերը՝ «1917-1967»։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Տիեզերքի նվաճողների հուշարձան|հուշարձանը տիեզերքի նվաճողներին]] [[Մոսկվա]]յում՝ արևածագի ֆոնին, անվանական արժեքը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 10 կոպեկ։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 2.05 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 17.27 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 49&nbsp;788&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Յուրի Լուկյանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1967 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1967-15copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-15copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը և անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Բանվորը և կոլտնտեսուհին|«Բանվորը և կոլտնտեսուհին» հուշարձանը]] և հոբելյանական տարեթվերը՝ «1917-1967»: '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 15 կոպեկ։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 3.40 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 19.56 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 49&nbsp;788&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Պ․ Դ․ Վոլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1967 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1967-20copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-20copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը և անվանական արժեքը, հոբելյանական տարեթվերը՝ «1917-1967», {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬДЕСЯТ ЛЕТ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ|Խորհրդային իշխանության 50 տարին}}»}} գրառումը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Ավրորա (հածանավ)|«Ավրորա» հածանավը]], անվանական արժեքը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 20 կոպեկ։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 4.35 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 21.84 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 49&nbsp;788&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վալենտին Նիկիտինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1967 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1967-50copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-50copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը ու անվանական արժեքը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬДЕСЯТ ЛЕТ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ|Խորհրդային իշխանության 50 տարին}}»}} գրառումը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ աջ ձեռքը բարձրացրած [[Վլադիմիր Լենին]]ի պատկերը՝ [[Մուրճ և մանգաղ|մուրճի ու մանգաղի]] և հնգագագաթ աստղի ֆոնին, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ «{{tooltip|• ★|յուրաքանչյուր նշանից ութ հատ}}»։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 կոպեկ։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 6.45 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 49&nbsp;788&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="3"|<center>1967 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1967-1ruble-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-1ruble-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, անվանական արժեքը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}, եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬДЕСЯТ ЛЕТ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ|Խորհրդային իշխանության 50 տարին}}»}} գրառումը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ աջ ձեռքը բարձրացրած Լենինի պատկերը՝ մուրճի ու մանգաղի և հնգագագաթ աստղի ֆոնին, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1917-1967 ★ СЛАВА ВЕЛИКОМУ ОКТЯБРЮ|1917-1967․ փառք Մեծ հոկտեմբերին}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 11.25 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 52&nbsp;288&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1917-1967 ★ 1988 • Н ★ СЛАВА ВЕЛИКОМУ ОКТЯБРЮ|1917-1967․ 1988. նովոդել․ փառք Մեծ հոկտեմբերին}}»}}), 31.00 տրամագծով ու 12.80 գ քաշով 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1977 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1977-1ruble-CuNi-October60-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 60-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Լենինի դիմապատկերը՝ դրոշակի ֆոնին, հուշարձանը տիեզերքի նվաճողներին, «Ավրորա» հածանավը, [[ատոմ]]ի մոդելը, [[դափնի|դափնու]] ճյուղ, հոբելյանական տարեթվերը՝ «1917 ☭ 1977»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;986&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 13&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վալենտին Զայցևի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-October70-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 70-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ «1917» մակագրությամբ տոնական ժապավենի, [[երկրագունդ|երկրագնդի]], «Ավրորա» հածանավի, մուրճի ու մանգաղի համակցությամբ ոճավորված պատկեր, դափնեճյուղ, {{lang-ru|«{{tooltip|70 ЛЕТ ВЕЛИКОЙ ОКТЯБРЬСКОЙ СОЦИАЛИСТИЧЕСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ|Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության 70 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;800&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վլադիմիր Նիկիտինի<ref name="october70">Монеты «70 лет Великой Октябрьской социалистической революции»; [http://shiraliv.ru/Vyp_29.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-26</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=79}}։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-3rubles-CuNi-October70-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-3rubles-CuNi-October70-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 70-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Կարմիր գվարդիա|հեղափոխական գվարդիականների]] խումբ (գյուղացի, բանվոր, զինվոր), «1917» տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СЕМЬДЕСЯТ ЛЕТ ВЕЛИКОЙ ОКТЯБРЬСКОЙ СОЦИАЛИСТИЧЕСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ|Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության 70 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИ РУБЛЯ ★ ТРИ РУБЛЯ|երեք ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 14.35 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 33.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;300&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Տախիր Սեյֆուլինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-5rubles-CuNi-October70-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-5rubles-CuNi-October70-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 70-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Լենինի դիմաքանդակը՝ դրոշակի և «1917» տարեթվի ֆոնին, դափնեճյուղ և {{lang-ru|«{{tooltip|70 ЛЕТ ВЕЛИКОЙ ОКТЯБРЬСКОЙ СОЦИАЛИСТИЧЕСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ|Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության 70 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬ РУБЛЕЙ ★ ПЯТЬ РУБЛЕЙ|հինգ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 5 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 29.00 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;300&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վլադիմիր Նիկիտինի<ref name="october70" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=81}}։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === «Ռուսաստանի 1000-ամյակ» շարք === «[[Ռուսաստանի պատմություն|Ռուսաստանի 1000-ամյակ]]» շարքի հուշադրամները թողարկվել են 1988 թվականին, պատրաստված են տարբեր [[թանկարժեք մետաղներ]]ից proof որակով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''՝ պատմական հուշարձանի պատկերը՝ համապատասխան մակագրություններով, համապատասխան թեմատիկ հոբելյանի անվանումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="22px"|<center>1988 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0001.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0001R.png|120px]] !height="20px"| [[Սոֆիայի տաճար (Կիև)|Սոֆիայի տաճարը]] [[Կիև]]ում |- | '''Դարձերեսը'''՝ Սոֆիայի տաճարը Կիևում, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОГО ЗОДЧЕСТВА|հին ռուսական ճարտարապետության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СОФИЙСКИЙ СОБОР • КИЕВ • 1037 г.|Սոֆիայի տաճար, Կիև, 1037 թվական}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 35&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0002R.png|120px]] !height="20px"| [[Վլադիմիր Մեծ|Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի]] արծաթե դրամ |- | '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի արծաթե դրամի դիմերեսը, դարձերեսն ու հատման տարեթիվը՝ «{{tooltip|988 г.|988 թվական}}», եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОЙ МОНЕТНОЙ ЧЕКАНКИ|հին ռուսական դրամահատության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СРЕБРЕНИК ВЛАДИМИРА|Վլադիմիր արծաթե դրամ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 35&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0001.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0001R.png|120px]] !height="20px"| [[Վլադիմիր Մեծի հուշարձան (Կիև)|Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի հուշարձան]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի հուշարձանը [[Դնեպր]]ի ափին, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ КРЕЩЕНИЯ РУСИ|Ռուսիայի մկրտության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПАМЯТНИК КНЯЗЮ ВЛАДИМИРУ СВЯТОСЛАВИЧУ|հուշարձան Վլադիմիր Սվյատոսլավիչ իշխանին}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 7000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3216-0001.png|120px]][[Պատկեր:RR3216-0001R.png|120px]] !height="20px"| [[Սոֆիայի տաճար (Մեծ Նովգորոդ)|Սոֆիայի տաճարը]] [[Մեծ Նովգորոդ]]ում |- | '''Դարձերեսը'''՝ Սոֆիայի տաճարը Մեծ Նովգորոդում, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОГО ЗОДЧЕСТВА|հին ռուսական ճարտարապետության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СОФИЙСКИЙ СОБОР • НОВГОРОД|Սոֆիայի տաճար, Նովգորոդ}}»}} և «{{tooltip|1045 г.|1045 թվական}}» գրառումները։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|8.64 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3217-0013.png|120px]][[Պատկեր:RR3217-0013R.png|120px]] !height="20px"| Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի ոսկե դրամ |- | '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի ոսկե դրամի պատկերը և հատման տարեթիվը՝ «{{tooltip|988 г.|988 թվական}}», եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОЙ МОНЕТНОЙ ЧЕКАНКИ|հին ռուսական դրամահատության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЗЛАТНИК ВЛАДИМИРА|Վլադիմիր ոսկե դրամ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝{{tooltip|17.28 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0011.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0011R.png|120px]] !height="20px"| [[Ասք Իգորի արշավանքի մասին]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ անհայտ [[գրող|գրչի]] պատկեր՝ [[Ռուսիա|ռուսների]] և [[ղփչաղներ]]ի միջև մարտի տեսարանի դրվագի ֆոնին, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ|հին ռուսական գրականության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, ներքևում՝ գրական հուշարձանի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СЛОВО О ПОЛКУ ИГОРЕВЕ|Ասք Իգորի արշավանքի մասին}}»}}, արշավանքի տարեթիվը՝ «{{tooltip|1185 г.|1185 թվական}}»։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 16&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === «Միասնական Ռուսական պետության 500-ամյակ» շարք === «[[Ռուսիայի միավորում|Միասնական Ռուսական պետության]] 500-ամյակ» շարքի հուշադրամները թողարկվել են 1989-1991 թվականներին, պատրաստված են տարբեր [[ազնիվ մետաղներ]]ից proof որակով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''՝ պատմական իրադարձության խորհրդանշական պատկերները՝ համապատասխան մակագրություններով, եզրով վերևում՝ շարքի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|500-ЛЕТИЕ ЕДИНОГО РУССКОГО ГОСУДАРСТВА|Միասնական Ռուսական պետության 500-ամյակ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="22px"|<center>1989 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0003.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0003R.png|120px]] !height="20px"| Առաջին համառուսական մետաղադրամներ |- | '''Դարձերեսը'''՝ առաջին երեք համառուսական մետաղադրամների պատկերները և դրանց հատման ժամանակաշրջանը ({{lang-ru|{{tooltip|XVI в.|16-րդ դար}}}}), եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЕРВЫЕ ОБЩЕРУССКИЕ МОНЕТЫ|առաջին համառուսական մետաղադրամներ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0004.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0004R.png|120px]] !height="20px"| [[Մոսկովյան Կրեմլ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Մոսկովյան Կրեմլի համայնապատկերը, կառուցման ժամանակաշրջանը ({{lang-ru|{{tooltip|XV в.|15-րդ դար}}}}), եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|МОСКОВСКИЙ КРЕМЛЬ|Մոսկովյան Կրեմլ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0002R.png|120px]] !height="20px"| [[Իվան III|Իվան Երրորդը]] միասնական Ռուսական պետության հիմնադիր |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[Մոսկվայի մեծ իշխանություն|Մոսկվայի]] [[մեծ իշխան]] Իվան Երրորդը գահին՝ [[գավազան (արքայական)|գավազանով]], նրանից հետ՝ [[ազնվականություն]]ը և [[իշխան (տիտղոս)|արքունյաց իշխանները]], եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИВАН III • ОСНОВАТЕЛЬ ЕДИНОГО ГОСУДАРСТВА|Իվան Երրորդ, միասնական պետության հիմնադիր}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 12&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3216-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3216-0002R.png|120px]] !height="20px"| [[Վերափոխման մայր տաճար (Մոսկվա)|Վերափոխման տաճարը]] [[Մոսկվա]]յում |- | '''Դարձերեսը'''՝ Մոսկվայի Վերափոխման տաճարի տեսքը վերևից՝ շրջապատված ցանկապատերով, կառուցման տարեթիվը՝ «{{tooltip|1478 г.|1478 թվական}}»{{ref+|«Վերափոխման տաճարը Մոսկվայում» ոսկե հուշադրամի վրա որպես կառուցման տարեթիվ նշված է 1478 թվականը, սակայն Մոսկվայի Վերափոխման տաճարի կառուցումն ավարտվել է 1479 թվականին, նույն տարում էլ այն օծվել է<ref>Московский Кремль: Патриарший Успенский собор; [http://www.patriarchia.ru/db/text/136651.html patriarchia.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-11</ref><ref>Успенский собор Московского кремля; [http://www.russiancity.ru/text/mos01.htm russiancity.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-11</ref>։|ն}}, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|УСПЕНСКИЙ СОБОР • МОСКВА|Վերափոխման տաճար, Մոսկվա}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|8.64 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3217-0014.png|120px]][[Պատկեր:RR3217-0014R.png|120px]] !height="20px"| Իվան Երրորդի պետական կնիքը |- | '''Դարձերեսը'''՝ Իվան Երրորդի պետական կնիքի պատկերը{{ref+|Իվան Երրորդի պետական կնիքի դեմերեսին պատկերված է [[ձի|նժույգ]] հեծած [[Սուրբ Գևորգ|Սուրբ Գևորգ Ամենափրկիչը]], ով խոցում է [[վիշապ (գերբնական էակ)|վիշապին]] (թևավոր օձին)։ Պատկերը եզերվում է մեծ իշխանի տիտղոսը նշանակող գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИОАНЪ БЖИЕЮ МИЛОСТИЮ ГОСПОДАРЬ ВСЕЯ РУСИ И ВЕЛИКИИ КНЗЬ|Իոանը՝ Աստծո ողորմածությամբ համայն Ռուսիայի տիրակալ և մեծ իշխան}}»}}<ref>Печать Ивана III; [http://www.oldru.com/symbol_1/03.htm oldru.com] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-04</ref><ref>Печать Ивана III; [https://master28.ru/kontakty/7-blog/59-pechat-ivana-iii master28.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-04</ref><ref>Вокруг двуглавого орла; [http://историк.рф/journal/вокруг-двуглавого-орла/ историк.рф] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-04</ref>։|ն|կնիք}}, Ռուսական պետության օրենքների և կանոնների մշակման և ընդունման մշակման տարեթիվը ({{tooltip|1834 г.|1834 թվական}}), եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПЕЧАТЬ ИВАНА III|Իվան Երրորդի պետական կնիքը}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝{{tooltip|17.28 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0012.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0012R.png|120px]] !height="20px"| Դիմակայությունը Ուգրա գետի վրա<!-- Стояние на реке Угре --> |- | '''Դարձերեսը'''՝ Ուգրա գետի աջ և ձախ ափերին [[Ախմատ (Մեծ հորդայի խան)|Ախմատ խանի]] և Իվան Երրորդ իշխանի զորքերը, վերևում՝ արեգակի պատկերը, եզրով ներքևում՝ իրադարձության անվանումն ու տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СТОЯНИЕ НА УГРЕ • 1480 г.|դիմակայությունը Ուգրա գետի վրա, 1480 թվական}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 16&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0007 3 рубля 1990 серебро аверс.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0007R.png|120px]] !height="20px"| [[Պետրոս I|Պետրոս Մեծի]] [[նավատորմ]]ը |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[Պոլտավա (գծանավ, 1712)|Պոլտավա գծանավը]]՝ հեռվում տեղակայված մեկ այլ [[գծանավ]]ի ֆոնին, Պետրոս առաջինի պատկերով [[մեդալ]], եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ФЛОТ ПЕТРА ВЕЛИКОГО|Պետրոս Մեծի նավատորմ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0005 3 рубля 1990 серебро аверс.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0008R.png|120px]] !height="20px"| [[Պետրոպավլովյան ամրոց]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Պետրոպավլովյան ամրոցի համայնապատկերը, [[Նևա (գետ)|Նևայի]] [[գետաբերան]]ը, [[թիանավ]] և գծանավ, եզրով ներքևում՝ ամրոցի անվանումն ու կառուցման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЕТРОПАВЛОВСКАЯ КРЕПОСТЬ • 1703 г.|Պետրոպավլովյան ամրոց, 1703 թվական}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0007.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0009R.png|120px]] !height="20px"| Պետրոս Առաջինը բարեփոխիչ<!-- преобразователь --> |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[թղթագալար]]ը ձեռքին Պետրոս Մեծի պատկերը՝ [[Գլխավոր ծովակալություն (Սանկտ-Պետերբուրգ)|Ծովակալության շպիլի]] և [[ռազմանավ]]երի [[կայմ]]երի ֆոնին, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЕТР I • ПРЕОБРАЗОВАТЕЛЬ|Պետրոս Առաջին, բարեփոխիչ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 12&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3216-0003.png|120px]][[Պատկեր:RR3216-0003R.png|120px]] !height="20px"| [[Մենշիկովի աշտարակ|Գաբրել հրեշտակապետի եկեղեցի]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ բարոկկո ոճով կառուցված «Մենշիկովի աշտարակ» անվանումով հայտնի եկեղեցին Մոսկվայում, կառուցման տարեթիվը ({{tooltip|1707 г.|1707 թվական}}), [[Գաբրիել հրեշտակապետ]]ի պատկերը [[սրբանկարչություն|սրբանկարչության]] ոճով, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЦЕРЬКОВЬ АРХАНГЕЛА ГАВРИИЛА|Գաբրել հրեշտակապետի եկեղեցի}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|8.64 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3217-0015.png|120px]][[Պատկեր:RR3217-0015R.png|120px]] !height="20px"| [[Պղնձե հեծյալ|Պետրոս Առաջինի հուշարձան]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Պղնձե հեծյալ» անվանումով հայտնի հուշարձանը [[Սանկտ-Պետերբուրգ]]ում՝ նվիրված Պետրոս Առաջինին, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПАМЯТНИК ПЕТРУ I|հուշարձան Պետրոս Առաջինին}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝{{tooltip|17.28 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0013 150 рублей 1990 платина аверс 2.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0014R.png|120px]] !height="20px"| [[Պոլտավայի ճակատամարտ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ դրվագ [[Հյուսիսային պատերազմ]]ի գլխավոր ճակատամարտից, եզրով ներքևում՝ իրադարձության անվանումն ու տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПОЛТАВСКАЯ БИТВА • 1709 г.|Պոլտավայի ճակատամարտ, 1709 թվական}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 16&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0010.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0011R.png|120px]] !height="20px"| [[Մեծ թատրոն]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[բալետի պարուհի|բալետի պարուհու]] պատկերը՝ Մեծ թատրոնի շենքի ֆոնին, [[ծաղիկ|ծաղկեփունջ]], եզրով ներքևում՝ թատրոնի անվանումը ու կառուցման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|БОЛЬШОЙ ТЕАТР 1825 г.|Մեծ թատրոն, 1825 թվական}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0012.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0012R.png|120px]] !height="20px"| [[Մոսկովյան հաղթադարպաս (Մոսկվա)|Հաղթակամարը]] Մոսկվայում |- | '''Դարձերեսը'''․ կենտրոնում՝ Մոսկովյան հաղթադարպասը, կառուցման տարեթիվը ({{tooltip|1834 г.|1834 թվական}}), տեղակայման վայրը ({{lang-ru|{{tooltip|МОСКВА|Մոսկվա}}}}), վերևում՝ [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] «Ալեքսանդր Առաջինի հուշարձանի բացումը Սանկտ-Պետերբուրգում» հիշատակային մետաղադրամի դիմերեսն ու դարձերեսը, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИУМФАЛЬНАЯ АРКА|հաղթակամար}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0014.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0014R.png|120px]] !height="20px"| [[Գյուղացիական կանոնադրություններ Ռուսաստանում (1861)|Ճորտատիրական իրավունքի վերացում]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Ի հիշատակ գյուղացիներին ճորտական կախվածությունից ազատման» մեդալը, կանոնադրության հեղինակի՝ [[Ալեքսանդր II|Ալեքսանդր Երկրորդի]] անունը ձեռագիր՝ [[ռուսերեն|ռուս.]]՝ «<span style="font-family:Segoe Script">Александр II</span>», [[փետրագրիչ]], եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОТМЕНА КРЕПОСТНОГО ПРАВА • 1861 г.|ճորտատիրական իրավունքի վերացում, 1861 թվական}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 12&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3216-0004.png|120px]][[Պատկեր:RR3216-0004R.png|120px]] !height="20px"| [[Սուրբ Իսահակի տաճար|Իսակիոս Դալմաթացու տաճար]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[Իսակիոս Դալմաթացի|Իսակիոս Դալմաթացու]] տաճարը Սանկտ-Պետերբուրգում, կառուցման տարեթիվը ({{tooltip|1858 г.|1858 թվական}}), եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИСААКИЕВСКИЙ СОБОР|Իսակիոսի տաճար}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|8.64 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3217-0016.png|120px]][[Պատկեր:RR3217-0016R.png|120px]] !height="20px"| Ռուս գրող [[Լև Տոլստոյ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Տոլստոյի պատկերը՝ [[գիրք]]ը ձեռքին, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1828-1910», ներքևում՝ գրողի ինքնագիրը՝ {{lang-ru|«Лев Тостой»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝{{tooltip|17.28 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0015 150 рублей 1991 платина аверс 2.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0016R.png|120px]] !height="20px"| [[Հայրենական պատերազմ (1812)|1812 թվականի Հայրենական պատերազմ]] |- | '''Դարձերեսը'''․ կենտրոնում՝ [[Ալեքսանդրի սյուն]]ը եզերող հրեշտակի քանդակը, նրանից ձախ՝ [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոն Առաջինի]] դիմապատկերը՝ {{lang-ru|«НАПОЛЕОН I»}} մակագրությամբ, դեպի աջ՝ [[Ալեքսանդր I|Ալեքսանդր Առաջինի]] դիմապատկերը՝ {{lang-ru|«АЛЕКСАНДР I»}} մակագրությամբ, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОТЕЧЕСТВЕННАЯ ВОЙНА 1812 г.|1812 թվականի Հայրենական պատերազմ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 16&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === «Ռուսական Ամերիկայի հայտնագործման 250-ամյակ» շարք === «[[Ռուսական Ամերիկա]]յի հայտնագործման 250-ամյակ» շարքի հուշադրամները թողարկվել են 1990-1991 թվականներին, պատրաստված են տարբեր [[ազնիվ մետաղներ]]ից proof որակով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''՝ պատմական իրադարձության խորհրդանշական պատկերները՝ համապատասխան մակագրություններով, եզրով վերևում՝ շարքի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|250 лет открытия Русской Америки|Ռուսական Ամերիկայի հայտնագործման 250-ամյակ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ Մետաղադրամները '''հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="22px"|<center>1990 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0005 3 рубля 1990 серебро аверс.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0005R.png|120px]] !height="20px"| [[Ջեյմս Կուկ]]ի արշավը Ռուսական Ամերիկա |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Ռեզոլյուշն» և «Դիսքավերի» նավերը, տեսարան [[Ունալաշկա (կղզի)|Ունալաշկա կղզում]] Կուկի արշավախմբի և ռուս նորաբնակների հանդիպումից, արշավի տարեթիվը (1778), եզրով ներքում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЭКСПЕДИЦИЯ Д. КУКА В РУССКУЮ АМЕРИКУ|Ջեյմս Կուկի արշավը Ռուսական Ամերիկա}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0007.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0007R.png|120px]] !height="20px"| Սուրբ Պյոտր [[փոստանավ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Սուրբ Պյոտր» փոստանավը, [[Վիտուս Բերինգ]]ի կիսադեմը՝ {{lang-da|«Bering»}} մակադրությամբ, եզրով ներքում՝ նավի անվանումն ու արշավի տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Пакетбот Св․ Петр • 1741|Սվյատոյ Պյոտր փոստանավ, 1741}}»}}, [[Վիտուս Բերինգ|նավապետի]] անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Капитан-командор В. Беринг|կապիտան-կոմանդոր Վիտուս Բերինգ}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0007.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0008R.png|120px]] !height="20px"| Սուրբ Պավել փոստանավ |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Սուրբ Պավել» փոստանավը, եզրով ներքում՝ նավի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Пакетбот Св. Павел|Սվյատոյ Պավել փոստանավ}}»}}, [[Ալեքսեյ Չիրիկով|նավապետի]] անունը և արշավի տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Капитан А. Чириков • 1741|կապիտան Ալեքսեյ Չիրիկով, 1741}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0013 150 рублей 1990 платина аверс 2.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0013R.png|120px]] !height="20px"| Սուրբ Գավրիիլ [[բոտ (նավ)|բոտ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Սուրբ Գավրիիլ» բոտը, եզրով ներքում՝ նավի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Бот Св. Гавррил|Սվյատոյ Գավրիիլ բոտ}}»}}, [[Միխայիլ Գվոզդև (գեոդեզիստ)|նավապետի]] անունը և գիտարշավի տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|М. Гвоздев • 1732|Միխայիլ Գվոզդև, 1732}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0010.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0010R.png|120px]] !height="20px"| [[Ֆորտ Ռոս|Ռոս ամրոց]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Ռոս ամրոցի ուրվագիծը քարքարոտ ծովափին և [[առագաստանավ]], եզրով ներքում՝ բնակավայրի անվանումը և հիմնադրման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Крепость Росс • 1812|Ռոս ամրոց, 1812}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0014.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0012R.png|120px]] !height="20px"| Երեք սրբերի նավահանգիստ |- | '''Դարձերեսը'''՝ առագաստանավ [[Երեք սրբերի ծովածոց]]ում՝ [[Ալյասկա]]յում ռուսական առաջին մշտական բնակավայրի ուրվագծի ֆոնին, եզրով ներքում՝ բնակավայրի անվանումը և հիմնադրման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Гавань трех святителей • 1784|Երեք սրբերի նավահանգիստ, 1784}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0014.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0013R.png|120px]] !height="20px"| [[Նովո-Արխանգելսկ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Նովո-Արխանգելսկի համայնապատկերը, առագաստանավ և նրան կից [[նավակ]], [[Ռուսական Ամերիկյան ընկերություն|Ռուսական Ամերիկյան ընկերության]] հիմնադիր [[Ալեքսանդր Բարանով (գործարար)|Ալեքսանդր Բարանովի]] դիմապատկերը, եզրով ներքում՝ բնակավայրի անվանումը և հիմնադրման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Ново-Архангельск • 1799|Նովո-Արխանգելսկ, 1799 }}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0015 150 рублей 1991 платина аверс 2.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0015R.png|120px]] !height="20px"| [[Իննոկենտի Վենիամինով|Իոանն Վենիամինով]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Ալյասկայի [[ուղղափառություն|ուղղափառ]] լուսավորիչ և [[Ռուս Ուղղափառ եկեղեցի|ռուս]] [[միսիոներություն|միսիոներ]] Իոանն Վենիամինովը՝առագաստանավի պատկերի ֆոնին, եզրով ներքում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Иоанн Вениаминов • миссионер и прсвятитель|Իոանն Վենիամինով, միսիոներ և լուսավորիչ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |} == Ճարտարապետական հուշարձաններ == === «ԽՍՀՄ պատմության և ճարտարապետության հուշարձաններ» շարք === «ԽՍՀՄ պատմության և ճարտարապետության հուշարձաններ» շարքի մետաղադրամները թողարկվել են 1988-1991 թվականներին 5 ռուբլի անվանական արժեքով՝ պատրաստված մելքիորից։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։ '''Դարձերեսը'''՝ ճարտարապետական հուշարձանի պատկերը և ռուսերեն անվանումը, տեղակայման քաղաքի անվանումը, կառույցի կերտման տարեթիվը կամ ժամանակաշրջանը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬ РУБЛЕЙ ★ ПЯТЬ РУБЛЕЙ|հինգ ռուբլի}}»}}։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 19.80 գ, տրամագիծը՝ 39.00 մմ։ Յուրաքանչյուրի հատված քանակը (ըստ տարեթվի)․ 1988 թ․՝ 1&nbsp;675&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 325&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}, 1989 թ․՝ 1&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}, 1990 թ․՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}, 1990 թ․՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի, «Բարեխոսության տաճար» մետաղադրամինը՝ Ալեքսանդր Բակլանովի և Ալեքսանդր Կոլոդկինի, «Մատենադարան» մետաղադրամինը՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի, «Սոֆիայի տաճար» և «Ռուսաստանի հազարամյակի հուշարձան» մետաղադրամներինը՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1988 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments BronzeHorseman-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Պղնձե հեծյալ|Պետրոս Առաջինի հուշարձանը]] [[Սանկտ-Պետերբուրգ|Լենինգրադում]]'''<br /> {{lang-ru|ПАМЯТНИК ПЕТРУ ПЕРВОМУ}}<br />{{lang-ru|ЛЕНИНГРАД}}<br />1782 !rowspan="6" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1990 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments PeterhofPalace-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Մեծ պալատ (Պետերգոֆ)|Մեծ պալատը]] [[Պետերգոֆ|Պետրոդվորեցում]]'''<br /> {{lang-ru|БОЛЬШОЙ ДВОРЕЦ}}<br />{{lang-ru|ПЕТРОДВОРЕЦ}}<br />{{tooltip|XVIII-XIX ВВ.|18-19-րդ դարեր}} |- | 1988 | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments SaintSophiaCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Սոֆիայի տաճար (Կիև)|Սոֆիայի տաճարը]] [[Կիև]]ում'''<br /> {{lang-ru|СОФИЙСКИЙ СОБОР}}<br />{{lang-ru|КИЕВ}}<br />{{tooltip|XI ВЕК|11-րդ դար}} | 1990 | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:RR3012-0010R USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments Matenadaran-b.jpg|110px]] | '''[[Մատենադարան]]ը [[Երևան]]ում'''<br /> {{lang-ru|МАТЕНАДАРАН}}<br />{{lang-ru|ЕРЕВАН}}<br />1959 |- | 1988 | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments MillenniumOfRussia-b.jpg|110px]] | '''[[Ռուսաստանի հազարամյակ (հուշարձան)|Ռուսաստանի հազարամյակի հուշարձանը]] [[Մեծ Նովգորոդ|Նովգորոդում]]'''<br /> {{lang-ru|ПАМЯТНИК «ТЫСЯЧЕЛЕТИЕ РОССИИ»}}<br />{{lang-ru|НОВГОРОД}}<br />1862 | 1990 | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments UspenskyCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Վերափոխման մայր տաճար (Մոսկվա)|Վերափոխման տաճարը]] Մոսկվայում'''<br /> {{lang-ru|Успенский собор}}<br />{{lang-ru|МОСКВА}}<br />{{tooltip|XV в.|15-րդ դար}} |- | 1989 | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments PokrovskyCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Վասիլի Երանելու տաճար|Բարեխոսության տաճարը]] [[Մոսկվա]]յում'''<br /> {{lang-ru|СОБОР ПОКРОВА НА РВУ}}<br />{{lang-ru|МОСКВА}}<br />1561 | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments ArkhangelskyCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Սուրբ Միքայել Հրեշտակապետի տաճար (Մոսկովյան Կրեմլ)|Հրեշտակապետի տաճար]]ը Մոսկվայում'''<br /> {{lang-ru|АРХАНГЕЛЬСКИЙ СОБОР}}<br />{{lang-ru|МОСКВА}}<br />1508 |- | 1989 | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments Registan-b.jpg|110px]] | '''[[Ռեգիստան (Սամարղանդ)|Ռեգիստանը]] [[Սամարղանդ]]ում'''<br /> {{lang-ru|РЕГИСТАН}}<br />{{lang-ru|САМАРКАНД}}<br />{{tooltip|XV-XVII ВВ.|15-17-րդ դարեր}} | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments StateBank-b.jpg|110px]] | '''[[ԽՍՀՄ Պետական բանկ|Պետական բանկը]] Մոսկվայում'''<br /> {{lang-ru|Государственный банкъ}}<br />{{lang-ru|Москва}}<br />{{tooltip|XIX в.|19-րդ դար}} |- | 1989 | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments BlagoveschenskyCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Ավետման տաճար (Մոսկովյան Կրեմլ)|Ավետման տաճարը]] Մոսկվայում'''<br /> {{lang-ru|БЛАГОВЕЩЕНСКИЙ СОБОР}}<br />{{lang-ru|МОСКВА}}<br />1489 | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:RR3012-0013R USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments DavidOfSassoun-b.jpg|110px]] | '''[[Սասունցի Դավիթ (արձան, Երևան)|Սասունցի Դավթի հուշարձանը]] Երևանում'''<br /> {{lang-ru|ПАМЯТНИК ДАВИДУ САСУНСКОМУ}}<br />{{lang-ru|ЕРЕВАН}}<br />1959 |- |} == Գիր և գրականություն == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="3" width="25px"|<center>1984 |rowspan="3" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Pushkin185-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ալեքսանդր Պուշկին]]ի ծննդյան 185-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Պուշկինի դիմապատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|А. С. ПУШКИН|Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկին}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1799-1837»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1 965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Լիդիա Պեշկովայի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1988 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1988-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1988-1ruble-CuNi-Gorky120-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Մաքսիմ Գորկի|Մաքսիմ Գորկու]] ծննդյան 120-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գրողի դիմապատկերը՝ ալկոծվող ծով և [[մրրկահավեր|մրրկահավի]] պատկերների ֆոնին, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|А. М. ГОРЬКИЙ|Ալեքսանդր Մաքսիմովիչ Գորկի}}»}}{{ref+|Ա․ Մ․ Պեշկով — Մ․ Գորկի|ն|գորկի}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1868-1936»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3 775&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 225&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1988 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1988-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1988-1ruble-CuNi-Tolstoy160-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Լև Տոլստոյ]]ի ծննդյան 160-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գրողի դիմապատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Л. Н. ТОЛСТОЙ|Լև Նիկոլաևիչ Տոլստոյ}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1828-1910»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3 775&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 225&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «160 лет со дня рождения руского писателя Л. Н. Толстого»; [http://shiraliv.ru/Vyp_31.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-28</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=83}}։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Shevchenko175-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Տարաս Շևչենկո]]յի ծննդյան 175-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ պոետի դիմապատկերը, ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Т. Г. ШЕВЧЕНКО|Տարաս Գրիգորևիչ Շևչենկո}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1814-1861»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Lermontov175-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Միխայիլ Լերմոնտով]]ի ծննդյան 175-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ պոետի դիմապատկերը, ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|М. Ю. ЛЕРМОНТОВ|Միխայիլ Յուրևիչ Լերմոնտով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1814-1861»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի և Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում<ref>Монета «175 лет со дня рождения русского поэта М. Ю. Лермонтова»; [http://shiraliv.ru/Vyp_39.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-03-06</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=97}}։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Niyazi100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Համզա Հաքիմզադե Նիյազի]]ի ծննդյան 100-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Նիյազիի դիմապատկերը և անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ХАМЗА ХАКИМ-ЗАДЕ НИЯЗИ|Համզա Հաքիմզադե Նիյազի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1889-1929», բացված [[գիրք]] և [[ծաղիկ]]։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;800&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Eminescu100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Միհայ Էմինեսկու]]ի մահվան 100-ամյա տարելից |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Էմինեսկուի դիմապատկերը, ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|МИХАИЛ ЭМИНЕСКУ|Միխայիլ Էմինեսկու}}»}}{{ref+|Միհայ — Միխայ — Միխայիլ|ն|միհայ}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1850» և «1889»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;800&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:RR3009-0038R USSR-1990-1ruble-CuNi-Chekhov130-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Անտոն Չեխով]]ի ծննդյան 130-ամյակ |- | '''Դարձերեսը'''՝ գրողի դիմապատկերը, ինքնագիրը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Антон Чехов|Անտոն Չեխով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1860-1904», սեղանի լամպ ու գրքեր՝ [[վարագույր]]ի ֆոնին։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Rainis125-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Յան Ռայնիս|Յանիս Ռայնիսի]] ծննդյան 125-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Ռայնիսի դիմապատկերը, ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЯНИС РАЙНИС|Յանիս Ռայնիս}}»}}{{ref+|Յանիս Պլիեկշանս / Յան Ռայնիս / Ռայնիս|ն|ռայնիս}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1865-1929»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Navoi550-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ալիշեր Նավոի]]ի ծննդյան 550-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գործչի դիմապատկերն ու անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Алишер Навои|Ալիշեր Նավոի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1441-1501»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի և Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում<ref>Монета «550 лет со дня рождения узбекского поэта, мыслителя и государственного деятеля А. Навои»; [http://shiraliv.ru/Vyp_52.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-03-08</ref>։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Magtymguly-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Մահթումկուլի|Մահթումկուլի Ֆրագի]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գործչի դիմապատկերն ու անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Махтумкули|Մահթումկուլի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1733-1798»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Ivanov100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Կոնստանտին Իվանով (չուվաշ պոետ)|Կոնստանտին Իվանովի]] ծննդյան 100-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ պոետի դիմապատկերն ու անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|К. В. ИВАНОВ|Կոնստանտին Վասիլևիչ Իվանով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1890-1915»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Էլլի Յուրևի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Nizami850-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Նիզամի Գյանջևի]]ի ծննդյան 850-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ պոետի պատկերը գրելու ընթացքում, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Низами Гянджеви|Նիզամի Գյանջևի}}»}}, հոբելյանական տարելիցը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|850 лет|850 տարի}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |} == Արվեստ == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="25px"|<center>1989 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Musorgsky150-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Մոդեստ Մուսորգսկի|Մոդեստ Մուսորգսկու]] ծննդյան 150-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ կոմպոզիտորի դիմապատկերը, ինքնագիրը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|М. Мусоргский|Մոդեստ Մուսորգսկի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1839» և «1881», [[նոտա]]ների գրառումից մի հատված։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Tchaikovsky150-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Պյոտր Չայկովսկի|Պյոտր Չայկովսկու]] ծննդյան 150-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ աթոռին նստած կոմպոզիտորը՝ նոտաների ֆոնին, նրա ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|П. ЧАЙКОВСКИЙ|Պյոտր Չայկովսկի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1840-1893»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Prokofiev100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Սերգեյ Պրոկոֆև]]ի ծննդյան 100-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ կոմպոզիտորի դիմապատկերը, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1891» և «1953»՝ բաժանված <!--&#119070;-->[[բանալի (երաժշտություն)|բանալու]] նշանով, եզրերով՝ անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СЕРГЕЙ ПРОКОФЬЕВ|Սերգեյ Պրոկոֆև}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === «Ռուսական բալետ» շարք === [[Բալետը Ռուսաստանում|«Ռուսական բալետ»]] շարքի պալադիումե հուշադրամները թողարկվել են 1989-1991 թվականներին և պատրաստված են 999 հարգի պալադիումից։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''․ կենտրոնում՝ [[բալետի պարուհի]], եզրերով՝ [[ծաղիկ|ծաղկեփունջ]] և {{lang-ru|«{{tooltip|РУССКИЙ БАЛЕТ|ռուսական բալետ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ Մետաղադրամները '''հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1989 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3415-0004.png|110px]][[Պատկեր:RR3412-0001R.png|110px]] |width="248px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3500 հատ UNC + 3000 հատ proof։ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3412-0001.png|110px]][[Պատկեր:RR3412-0001R.png|110px]] |width="248px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 5 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|7.78 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 9000 հատ UNC։ |- | 1990 | [[Պատկեր:RR3414-0001.png|110px]][[Պատկեր:RR3412-0001R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 10 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 15&nbsp;000 հատ UNC։ | 1991 | [[Պատկեր:RR3414-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3414-0002R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 10 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 12&nbsp;000 հատ UNC։ |- | 1990 | [[Պատկեր:RR3415-0006.png|110px]][[Պատկեր:RR3414-0002R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 21&nbsp;000 հատ UNC + 3000 հատ proof։ | 1991 | [[Պատկեր:RR3415-0011.png|110px]][[Պատկեր:RR3415-0011R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 27&nbsp;000 հատ UNC + 3000 հատ proof։ |- |} «Ռուսական բալետ» շարքի ոսկե հուշադրամները թողարկվել են 1991 թվականին և պատրաստված են 585 հարգի ոսկուց UNC որակով կամ 999 հարգի ոսկուց proof որակով։ '''Դիմերեսը'''․ կենտրոնում՝ [[Մոսկվա]]յի [[Մեծ թատրոն]]ի շենքը, պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|БОЛЬШОЙ ТЕАТР|Մեծ թատրոն}}»}} գրառումը, ներքում՝ անվանական արժեքը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ թողարկման տարեթիվը և դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''․ կենտրոնում՝ բալետի պարուհի, եզրերով՝ ծաղկեփունջ և {{lang-ru|«{{tooltip|РУССКИЙ БАЛЕТ|ռուսական բալետ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ Մետաղադրամները '''հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" !colspan="3"| 585 հարգի ոսկուց մետաղադրամներ !rowspan="5" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| !colspan="3"| 999 հարգի ոսկուց մետաղադրամներ |- |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3214-0001.png|110px]][[Պատկեր:RR3214-0001R.png|110px]] |width="248px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 10 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|2.65 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 1.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 17.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6000 հատ։ |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3215-0001.png|110px]][[Պատկեր:RR3215-0001R.png|110px]] |width="248px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|3.11 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 3.11 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 16.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1500 հատ։ |- | 1991 | [[Պատկեր:RR3215-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3215-0002R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|5.32 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 3.11 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 21.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 5000 հատ։ | 1991 | [[Պատկեր:RR3216-0005.png|110px]][[Պատկեր:RR3216-0005R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|7.78 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1500 հատ։ |- | 1991 | [[Պատկեր:RR3216-0006.png|110px]][[Պատկեր:RR3216-0006R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|13.30 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2400 հատ։ | 1991 | [[Պատկեր:RR3217-0017.png|110px]][[Պատկեր:RR3217-0017R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1500 հատ։ |- | 1991 | [[Պատկեր:RR3217-0018.png|110px]][[Պատկեր:RR3217-0018R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|26.58 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 35.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1200 հատ։ |colspan="3"| |- |} == Գիտություն == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="3" width="25px"|<center>1981 |rowspan="3" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1981-1ruble-CuNi-GagarinInSpace20-b.jpg|120px]] !height="20px"| Դեպի [[տիեզերք]] [[մարդկություն|մարդու]] [[տիեզերական թռիչք|առաջին թռիչքի]] 20-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ մարդկության առաջին [[տիեզերագնաց]] [[Յուրի Գագարին]]ի պատկերը [[սկաֆանդր]]ով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Ю. А. ГАГАРИН|Յուրի Ալեքսեևիչ Գագարին}}»}} մակագրությամբ, «1961» ու «1981» տարեթվերը և [[մուրճի ու մանգաղ]]ի պատկերը՝ [[աստղ]]ազարդ երկնքի, [[կրող հրթիռ|տիեզերական հրթիռի]], [[Սալյուտ (ուղեծրակայան)|«Սալյուտ»]] [[ուղեծրակայան]]ի և նրան կցված [[Սոյուզ (տիեզերանավ)|«Սոյուզ» տիեզերանավերի]] ֆոնին, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|20 ЛЕТ ПЕРВОГО ПОЛЕТА ЧЕЛОВЕКА В КОСМОС|Դեպի տիեզերք մարդու առաջին թռիչքի 20 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;962&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 38&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1983 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-FyodorovDeath400-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Իվան Ֆյոդորով]]ի մահվան 400-ամյա տարելից |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ հատված Իվան Ֆյոդորովի հուշարձանից [[Մոսկվա]]յում, տպագրիչի անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИВАН ФЕДОРОВ|Իվան Ֆյոդորով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1510-1583», եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|РУССКИЙ ПЕРВОПЕЧАТНИК|ռուս առաջին տպագրիչ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1983 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-Marx165-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Կառլ Մարքս]]ի ծննդյան 165-ամյակ <!-- և մահվան 100-ամյա տարելից --> |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[մարքսիզմ]]ի համահիմնադիրի դիմապատկերը, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|КАРЛ МАРКС|Կառլ Մարքս}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1818-1883»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;921&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 79&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1983 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-TereshkovaInSpace20-b.jpg|120px]] !height="20px"| Դեպի տիեզերք [[Վալենտինա Տերեշկովա|առաջին կին տիեզերագնաց]]ի թռիչքի 20-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Վալենտինա Տերեշկովայի դիմապատկերը սկաֆանդրով՝ աստղազարդ երկնքի և «XX» թվի ֆոնին, ներքում՝ թռիչքի ժամանակահատվածը՝ «16-19.VI.1963»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;945&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 55&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1984 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Mendeleyev150-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Դմիտրի Մենդելեև]]ի ծննդյան 150-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գիտնականի դիմապատկերը, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Д. И. МЕНДЕЛЕЕВ|Դմիտրի Իվանովիչ Մենդելեև}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1834-1907»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Յուրի Լուկյանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «150-летие со дня рождения русского химика Д. И. Менделеева»; [http://shiraliv.ru/Vyp_18.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=67}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1984 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Popov125-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ալեքսանդր Պոպով (ֆիզիկոս)|Ալեքսանդր Պոպովի]] ծննդյան 125-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գիտնականի դիմապատկերը, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|А. С. ПОПОВ|Ալեքսանդր Ստեպանովիչ Պոպով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1859-1906»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վալենտին Նիկիտինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «125-летие со дня рождения русского физика А. С. Попова»; [http://shiraliv.ru/Vyp_19.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=68}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1985 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Engels165-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ֆրիդրիխ Էնգելս]]ի ծննդյան 165-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ մարքսիզմի համահիմնադիրի դիմապատկերը, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ФРИДРИХ ЭНГЕЛЬС|Ֆրիդրիխ Էնգելս}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1820-1895»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;960&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 40&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «165 лет со дня рождения Фридриха Энгельса»; [http://shiraliv.ru/Vyp_24.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=73}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1986 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1986-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1986-1ruble-CuNi-Lomonosov275-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Միխայիլ Լոմոնոսով]]ի ծննդյան 275-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Լոմոնոսովի դիմապատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|М. В. ЛОМОНОСОВ|Միխայիլ Վասիլևիչ Լոմոնոսով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1711-1765»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Մ․ Ի․ Գոգուևի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «275 лет со дня рождения великого русского ученого М. В. Ломоносова»; [http://shiraliv.ru/Vyp_26.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=75}} proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-Tsiolkovsky130-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Կոնստանտին Ցիոլկովսկի|Կոնստանտին Ցիոլկովսկու]] ծննդյան 130-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[տիեզերագնացություն|տիեզերագնացության]] տեսության հիմնադրի հուշարձանը Մոսկվայում՝ աստղազարդ երկնքի և թռիչքում գտնվող [[հրթիռ]]ի ֆոնին, գիտնականի անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|К. Э. ЦИОЛКОВСКИЙ|Կոնստանտին Էդուարդովիչ Ցիոլկովսկի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1857-1935»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;830&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 170&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Սերգեյ Սիրոմյատնիկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի և Մոսկվայի դրամահատարաններում<ref>Монета «130 лет со дня рождения основоположника отечественной космонавтики К. Э. Циолковского»; [http://shiraliv.ru/Vyp_28.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref><!--Մոսկվայի դրամահատարանում ըստ Գանիչևի և Ռիլովի-->։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Skaryna500-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ֆրանցիսկ Սկորինա]]յի ծննդյան 500-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[արևելյան սլավոններ|արևելասլավոնական]] առաջին տպագրիչի պատկերը՝ բաց [[գիրք|գրքի]] առջև և [[մատիտ]]ը ձեռքին, գործչի անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ФРАНЦИСК СКОРИНА|Ֆրանցիսկ Սկորինա}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1490-{{tooltip|ок. 1541|մոտ 1541}}», զարդանախշ։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում<ref>Монета «500 лет со дня рождения выдающегося деятеля славянской культуры Ф. Скорины»; [http://shiraliv.ru/Vyp_49.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Lebedev125-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Պյոտր Լեբեդև]]ի ծննդյան 125-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գիտնականի կողային պատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|П. Н. ЛЕБЕДЕВ|Պյոտր Նիկոլաևիչ Լեբեդև}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1866-1912», [[լույսի ճնշում|լույսի ճնշման]] ֆիզիկական բանաձևը, ներքևում՝ ֆիզիկական սարքերի ոճավորված պատկերներ։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0010.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0009R.png|120px]] !height="20px"| Դեպի տիեզերք մարդու առաջին թռիչքի 30-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Գագարինի հուշարձան (Մոսկվա)|Գագարինի հուշարձանը]], նրանից ձախ և աջ՝ աստղազարդ երկնքի ոճավորված պատկերը, եզրերով՝ հոբելյանական տարեթվերը՝ «1961» և «1991», {{lang-ru|«{{tooltip|30 ЛЕТ ПЕРВОГО ПОЛЕТА ЧЕЛОВЕКА В КОСМОС|դեպի տիեզերք մարդու առաջին թռիչքի 30-ամյակ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} == Սպորտ == === «22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարք === {{հիմնական|Ամառային օլիմպիական խաղեր 1980 (մետաղադրամներ)}} [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1980|«22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր»]] շարքի մելքիորե մետաղադրամները թողարկվել են 1977-1980 թվականներին 1 ռուբլի անվանական արժեքով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզերվում է շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ [[Մոսկվա]]յի տեսարժան վայրը կամ այլ խորհրդանշական պատկեր, մոսկովյան օլիմպիադայի խորհրդանիշը, թողարկման տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИГРЫ XXII ОЛИМПИАДЫ • МОСКВА • 1980|22-րդ օլիմպիադայի խաղեր․ Մոսկվա․ 1980}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 12.80 գ, տրամագիծը՝ 31.00 մմ։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի, «Օլիմպիադայի խորհրդանիշ» մետաղադրամինը՝ Յուրի Լուկյանովի։ '''Հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1977 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1977-1ruble-CuNi-Olympics80 Emblem-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''Օլիմպիադայի խորհրդանիշ'''{{ref+|«Օլիմպիադայի խորհրդանիշ» մետաղադրամի դարձերեսին պատկերներից առկա է միայն համանուն պատկերանիշը։|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 8&nbsp;665&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 335&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1979 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1979-1ruble-CuNi-Olympics80 Cosmos-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Տիեզերքի նվաճողների հուշարձան]]'''{{ref+|«Տիեզերքի նվաճողների հուշարձան» մետաղադրամի դարձերեսին հուշարձանը ներկայացված է [[աստղ]]ազարդ երկնքի, [[Սալյուտ-1]] [[ուղեծրակայան]]ի, [[Երկիր|Երկրի]] [[Սպուտնիկ-1|առաջին արհեստական արբանյակի]] պատկերների ֆոնին։|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;655&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 334&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1978-1ruble-CuNi-Olympics80 Kremlin-b.jpg|110px]] | '''[[Մոսկովյան Կրեմլ]]'''{{ref+|«Մոսկովյան Կրեմլ» մետաղադրամի դարձերեսին պատկերված են Կրեմլի [[Վոդովզվոդնայա աշտարակ|Վոդովզվոդնայա]], [[Բորովիցկայա աշտարակ|Բորովիցկայա]], [[Սպասկայա աշտարակ|Սպասկայա]], [[Տրոիցկայա աշտարակ|Տրոիցկայա]] և [[Նիկոլսկայա աշտարակ|Նիկոլսկայա]] աշտարակները, պատը և [[պալատ]]ական կառույցներ։|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 6&nbsp;490&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 509&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ | 1980 | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1980-1ruble-CuNi-Olympics80 Mossovet-b.jpg|110px]] | '''[[Յուրի Դոլգորուկի]]ի արձան և [[Մոսկվայի քաղաքային խորհուրդ|Մոսխորհրդի]] [[Մոսկվայի քաղաքապետարանի շենք|շենք]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;490&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 509&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ |- | 1979 | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1979-1ruble-CuNi-Olympics80 MSU-b.jpg|110px]] | '''[[Մոսկվայի պետական համալսարան]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;655&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 334&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ | 1980 | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1980-1ruble-CuNi-Olympics80 Torch-b.jpg|110px]] | '''[[Օլիմպիական կրակ|Օլիմպիական ջահը]] Մոսկվայում'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;490&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 509&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ |- |} «22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարքի արծաթե հուշադրամները թողարկվել են 1977-1980 թվականներին 5 կամ 10 ռուբլի անվանական արժեքով և պատրաստված են 900 հարգի արծաթից։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզերվում է շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ համապատասխան քաղաքը կամ մարզաձևը ներկայացնող պատկերը, մոսկովյան օլիմպիադայի խորհրդանիշը, դրամահատարանի ապրանքանիշը, թողարկման տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИГРЫ XXII ОЛИМПИАДЫ • МОСКВА • 1980|22-րդ օլիմպիադայի խաղեր․ Մոսկվա․ 1980}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ 5 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամների քաշը՝ 16,67 գ, տրամագիծը՝ 33.00 մմ, 10 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամների քաշը՝ 33.33 գ, տրամագիծը՝ 39.00 մմ։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի, «Լենինգրադ» մետաղադրամինը՝ Վլադիմիր Նիկիտինի{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=21}}, «Կիև» և «Մինսկ» մետաղադրամներինը՝ Յուրի Լուկյանովի։ Մետաղադրամներից 14-ը '''հատվել է''' Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում, իսկ մյուս 14-ը՝ միայն Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1250px" !colspan="4"| 5 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամներ !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| !colspan="4"| 10 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամներ |- |width="25px"| 1977 |width="200px"| [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-01.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="100px"| [[Պատկեր:USSR 1977 5rubles Ag Olympics80 Leningrad (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="220px"| '''[[Սանկտ-Պետերբուրգ|Լենինգրադ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;411 հատ UNC + 121&nbsp;417 հատ proof։ |width="25px"| 1977 |width="200px"| [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-15.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="100px"| [[Պատկեր:USSR 1977 10rubles Ag Olympics80 Moscow (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="220px"| '''[[Մոսկվա]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;414 հատ UNC + 121&nbsp;423 հատ proof։ |- | 1977 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1977 5rubles Ag Olympics80 Tallinn (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:1980-Silver-02-M.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Տալլին]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 251&nbsp;562 հատ UNC<ref>Монета «Таллин»; [http://ussr-coins.ru/5-рублей-1977-года-олимпийские-игры-1980-талли/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=22}} + 122&nbsp;167 հատ proof։ | 1977 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0003R USSR 1977 10rubles Ag Olympics80 USSRMap a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''ԽՍՀՄ [[քարտեզ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;040 հատ UNC<ref>Монета «Карта СССР»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1977-года-олимпиада-1980/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=36}} + 121&nbsp;137 հատ proof։ |- | 1977 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-03.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Կիև]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;037 հատ UNC + 121&nbsp;137 հատ proof։ | 1978 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-17.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Հեծանվային սպորտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;670 հատ UNC + 118&nbsp;453 հատ proof։ |- | 1977 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0005R USSR 1977 5rubles Ag Olympics80 Minsk a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Մինսկ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;040 հատ UNC + 121&nbsp;137 հատ proof։ | 1978 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0007R USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 Rowing (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0007R USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 Rowing (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Թիավարություն]]'''{{ref+|[[Բայդարկաներով և կանոեներով թիավարություն]]|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;404 հատ UNC + 118&nbsp;403 հատ proof<ref>Монета «Гребля»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1978-года-олимпийские-игры-1980-гребл/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=38}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0009R USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 Running a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Վազք]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;653 հատ UNC<ref>Монета «Бег»; [http://ussr-coins.ru/5-рублей-1980-года-олимпийские-игры-1980-бег/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=25}} + 118&nbsp;353 հատ proof։ | 1978 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 KyzKuumai (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0009R USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 KyzKuumai (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ղըզ ղուումայ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;403 հատ UNC + 118&nbsp;409 հատ proof<ref>Монета «Догони девушку»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1978-года-олимпийские-игры-1980-конны/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=39}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0011R USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 Swimming a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Լող]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;655 հատ UNC + 118&nbsp;353 հատ proof։ | 1978 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-20.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0011R USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 PoleVault (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ձողացատկ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;583 հատ UNC + 119&nbsp;343 հատ proof։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0013R USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 HighJump (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:1980-Silver-08-M.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Բարձրացատկ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;583 հատ UNC + 119&nbsp;143 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0013R USSR 1979 10rubles Ag Olympics80 Basketball a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Բասկետբոլ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;583 հատ UNC<ref name="բասկետբոլ">Монета «Баскетбол»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1979-года-олимпийские-игры-1980-баске/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=41}} + 119&nbsp;243 հատ proof<ref name="բասկետբոլ" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=41}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0015R USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 Equestrian (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 Equestrian (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ձիասպորտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;603 հատ UNC + 119&nbsp;143 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-22.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Վոլեյբոլ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;583 հատ UNC<ref name="վոլեյբոլ">Монета «Волейбол»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1979-года-олимпийские-игры-1980-волей/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=42}} + 119&nbsp;243 հատ proof<ref name="վոլեյբոլ" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=42}}։ |- | 1979 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-09.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:1980-Silver-09-M.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Մուրճի նետում]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0021R USSR 1979 10rubles Ag Olympics80 KettlebellLifting a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Մարզաքարային սպորտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ |- | 1979 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-10.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3112-0017R USSR 1979 5rubles Ag Olympics80 Weightlifting (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ծանրամարտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-24.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Բռնցքամարտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ |- | 1980 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1979 5rubles Ag Olympics80 Gymnastics (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:USSR 1979 5rubles Ag Olympics80 Gymnastics (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Սպորտային մարմնամարզություն]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC<ref>Монета «Гимнастика»; [http://ussr-coins.ru/5-рублей-1980-года-олимпийские-игры-1980-гимна/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=31}} + 95&nbsp;420 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0019R USSR 1979 10rubles Ag Olympics80 Judo (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0019R USSR 1979 10rubles Ag Olympics80 Judo (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ձյուդո]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ |- | 1980 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1980 5rubles Ag Olympics80 Archery (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3112-0021R USSR 1980 5rubles Ag Olympics80 Archery (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Նետաձգություն (մարզաձև)|Նետաձգություն]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC<ref name="strelbaizluka">Монета «Стрельба из лука»; [http://ussr-coins.ru/5-рублей-1980-года-олимпийские-игры-1980-стрел/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=32}} + 95&nbsp;420 հատ proof<ref name="strelbaizluka" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=32}}։ | 1980 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0023R USSR 1980 10rubles Ag Olympics80 Khuresh (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0023R USSR 1980 10rubles Ag Olympics80 Khuresh (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Խուրեշ]]'''{{ref+|Танец орла и хуреш|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;420 հատ proof։ |- | 1980 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1980 5rubles Ag Olympics80 Gorodki a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Գորոդկի]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;520 հատ proof։ | 1980 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-27.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Պարանի ձգում]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;420 հատ proof։ |- | 1980 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1980 5rubles Ag Olympics80 Isindi a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Իսինդի]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;520 հատ proof։ | 1980 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1980 10rubles Ag Olympics80 ReindeerRace a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Նարտա|Եղջերուներով սահնակներով]] մրցավազք'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;420 հատ proof։ |- |} «22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարքի ոսկե հուշադրամները թողարկվել են 1977-1980 թվականներին 100 ռուբլի անվանական արժեքով և պատրաստված են 900 հարգի ոսկուց։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզերվում է շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ համապատասխան մարզական կառույցը կամ խորհրդանշական պատկերը, մոսկովյան օլիմպիադայի խորհրդանիշը, դրամահատարանի ապրանքանիշը, թողարկման տարեթիվը, եզրերով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИГРЫ XXII ОЛИМПИАДЫ • МОСКВА • 1980|22-րդ օլիմպիադայի խաղեր․ Մոսկվա․ 1980}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 17.45 գ, տրամագիծը՝ 30.00 մմ։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ Մետաղադրամներից չորսը '''հատվել է''' Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում, իսկ երկուսը՝ միայն Մոսկվայի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1250px" |width="25px"| 1977 |width="200px"| [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0002R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="100px"| [[Պատկեր:RR3217-0002R-LMD.png|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="220px"| '''Սպորտը և աշխարհը'''{{ref+|«Սպորտը և աշխարհը» այլաբանություն|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 43&nbsp;536 հատ UNC + 38&nbsp;036 հատ proof։ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1979 |width="200px"| [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0008R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="100px"| [[Պատկեր:RR3217-0008R-LMD.png|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="220px"| '''[[Կռիլատսկոե (հեծանվահրապարակ)|Կռիլատսկոե հեծանվահրապարակ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 54&nbsp;913 հատ UNC<ref>Монета «Велотрек в Крылатском»; [http://ussr-coins.ru/100-рублей-1979-года-велотрек-в-крылатском/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-28</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=52}} + 42&nbsp;213 հատ proof։ |- | 1978 | [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0004R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3217-0004R-LMD.png|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Լուժնիկի մարզադաշտ|Լենինի անվան մարզադաշտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 62&nbsp;023 հատ UNC + 45&nbsp;317 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0010R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Դրուժբա մարզադաշտ (Մոսկվա)|Դրուժբա մարզադահլիճ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 53&nbsp;503 հատ UNC<ref name="zaldruzhba">Монет «Универсальный спортивный зал Дружба»; [http://ussr-coins.ru/100-рублей-1979-года-универсальный-спортивн/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-28</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=53}} + 38&nbsp;003 հատ proof<ref name="zaldruzhba" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=53}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0006R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3217-0006R-LMD.png|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Կռիլատսկոե (թիավարության մրցուղի)|Կռիլատսկոե թիավարության ջրանցք]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 57&nbsp;153 հատ UNC + 43&nbsp;253 հատ proof։ | 1980 | [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0012R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''Օլիմպիական կրակը Մոսկվայում'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 24&nbsp;620 հատ UNC + 27&nbsp;820 հատ proof։ |- |} «22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարքի պլատինե հուշադրամները թողարկվել են 1977-1980 թվականներին 150 ռուբլի անվանական արժեքով և պատրաստված են 999 հարգի պլատինից։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզերվում է շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ խորհրդանշական պատկերներ [[անտիկ օլիմպիական խաղեր]]ից, մոսկովյան օլիմպիադայի խորհրդանիշը, դրամահատարանի ապրանքանիշը, թողարկման տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИГРЫ XXII ОЛИМПИАДЫ • МОСКВА • 1980|22-րդ օլիմպիադայի խաղեր․ Մոսկվա․ 1980}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 15.55 գ, տրամագիծը՝ 28.60 մմ։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1977 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0002R.png|110px]] |width="248px"| '''[[Դափնեպսակ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 9910 հատ UNC + 24&nbsp;160 հատ proof։ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1979 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0008R.png|110px]] |width="248px"| '''Անտիկ [[մարտակառք]]եր'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 9728 հատ UNC + 17&nbsp;078 հատ proof։ |- | 1978 | [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0004R.png|110px]] | '''[[Սկավառակի նետում|Սկավառականետորդ]]'''{{ref+|[[Սկավառականետորդ (քանդակ)|Սկավառականետորդ]]|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 13&nbsp;403 հատ UNC + 19&nbsp;853 հատ proof։ | 1980 | [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0010R.png|110px]] | '''Անտիկ [[վազք|վազորդներ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 7820 հատ UNC + 12&nbsp;870 հատ proof։ |- | 1979 | [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0006R.png|110px]] | '''Անտիկ [[ըմբշամարտ]]իկներ'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 13&nbsp;578 հատ UNC<ref>Монета «Античные борцы»; [http://ussr-coins.ru/150-рублей-1979-года-олимпиада-80-античные-бор/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-28</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=57}} + 18&nbsp;978 հատ proof։ |colspan="3"| |- |} === «25-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարք === [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1992|«25-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր»]] շարքի հուշադրամները թողարկվել են 1991 թվականին 1 ռուբլի անվանական արժեքով և պատրաստված են մելքիորից proof-like որակով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը։ '''Դարձերեսը'''՝ մարզաձևը ներկայացնեղ մարզիկները, [[անտիկ օլիմպիական խաղեր]]ում համապասխան մարզիկների պատկերները, [[Սագրադա Ֆամիլիա|Սագրադա Ֆամիլիա տաճարի]] ոճավորված պատկերը և հին հունական զարդանախշ, եզրերով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|XXV ОЛИМПИАДА|25-րդ օլիմպիադա}}»}} և «{{tooltip|БАРСЕЛОНА 1992|Բարսելոնա 1992}}» գրառումները։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 12.80 գ, տրամագիծը՝ 31.00 մմ։ Յուրաքանչյուրի հատված քանակը՝ 250&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 JavelinThrow-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Նիզակի նետում]]''' !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Wrestling-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Ըմբշամարտ]]''' |- | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Cycling-b.jpg|110px]] | '''[[Հեծանվային սպորտ]]'''{{ref+|«25-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարքի «Հեծանվային սպորտ» մետաղադրամի վրա հեծանվորդի կողքին պատկերված են [[քառաձի մարտակառք|քառաձի]] [[մարտակառք]]ն ու նրա կառավարը։|ն}} | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Running-b.jpg|110px]] | '''[[Վազք]]''' |- | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Weightlifting-b.jpg|110px]] | '''[[Ծանրամարտ]]''' | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 LongJump-b.jpg|110px]] | '''[[Հեռացատկ]]''' |- |} == Բուսական և կենդանական աշխարհ == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="25px"|<center>1991 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3512-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3512-0001R.png|120px]] !height="20px"| [[ԽՍՀՄ Կարմիր գիրք|Կարմիր գիրք]]․ [[ձկնակեր բվեճ]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ անվանական արժեքը, տերևներ, դրամահատարանի նշանը, եզրերով՝ թողարկող բանկի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БАНК СССР|ԽՍՀՄ Зետական բանկ}}»}} և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ թռչունի պատկերը խոտաբույսերի մեջ, եզրերով՝ նրա անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|РЫБНЫЙ ФИЛИН|ձկնակեր բվեճ}}»}}, շարքի{{ref+|ԽՍՀՄ-ՌԴ «Կարմիր գիրք» շարք|ն|կարմիրգիրք}} անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|КРАСНАЯ КНИГА СССР|ԽՍՀՄ Կարմիր գիրք}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ընդհատվող ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 5 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արույր (կենտրոն) և մելքիոր (օղակ)։ '''Քաշը'''՝ 6.10 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 17.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|հուշադրամ}}<ref name="krasnayakniga">Коллекционные монеты из серии «Красная книга»; [http://shiraliv.ru/Vyp_59.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-03-13</ref> + 50&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Մ․ Ա․ Սիսայի և Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:RR3512-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3512-0002R.png|120px]] !height="20px"| Կարմիր գիրք․ [[մարխուր|ոլորաեղջյուր այծ]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ անվանական արժեքը, տերևներ, դրամահատարանի նշանը, եզրերով՝ թողարկող բանկի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БАНК СССР|ԽՍՀՄ Зետական բանկ}}»}} և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ այծի պատկերը քարափի վրա, եզրերով՝ նրա անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ВИНТОРОГИЙ КОЗЁЛ|ոլորաեղջյուր այծ}}»}}, շարքի{{ref+||ն|կարմիրգիրք}} անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|КРАСНАЯ КНИГА СССР|ԽՍՀՄ Կարմիր գիրք}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ընդհատվող ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 5 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արույր (կենտրոն) և մելքիոր (օղակ)։ '''Քաշը'''՝ 6.10 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 17.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|հուշադրամ}}<ref name="krasnayakniga" /> + 50&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Մ․ Ա․ Սիսայի և Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} == Տես նաև == * [[ԽՍՀՄ ռուբլի]] * [[Ռուսաստանի հուշադրամներ]] == Նշումներ == {{ծանցանկ|group=ն}} ==== Վրիպակներ և անհամապատասխանություններ ==== {{ծանցանկ|group=վ}} == Ծանոթագրություններ == <div style="font-size: 85%;">{{ծանցանկ|3}}</div> == Գրականություն == * {{Հ|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989}} Ганичев С. И. и др., <!-- http://kladokopatel.ru/books/478-jubilejnye-i-pamjatnye-monety-sssr-1965-1989-katalog.html -->Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989. Каталог, [[Մոսկվա|Москва]], «Внешторгиздат», [[1989]] — 100 էջ։ * {{գիրք |հեղինակ = Рылов И. И., Соболин В. И. |մաս = |վերնագիր = Монеты России от Николая II до наших дней. Каталог |հղում = |հրատարակություն = |վայր = [[Մոսկվա|Москва]] |հրատարակչություն = Пруф |թվական = 2004 |հատոր = |էջերի թիվ = 504 |մեջբերվող էջեր = 62-150 |isbn = 5-900720-32-2 |ref = Монеты России от Николая II до наших дней }} * {{գիրք |հեղինակ = Ларин-Подольский И. А. |մաս = |վերնագիր = Монеты России: от Владимира до Владимира. Большая иллюстрированная энциклопедия |հղում = |հրատարակություն = |վայր = [[Մոսկվա|Москва]] |հրատարակչություն = Э |թվական = 2016 |հատոր = |էջերի թիվ = 288 |մեջբերվող էջեր = <!--178,-->206-231 |isbn = 978-5-699-79423-2 |ref = Монеты России: от Владимира до Владимира }} * {{գիրք |հեղինակ = Cuhaj G.S., Michael T. |մաս = |վերնագիր = 2018 Standard Catalog of World Coins 1901-2000 |հղում = <!-- https://cloud.mail.ru/public/6cd4/nF13WhHaY --> |հրատարակություն = 45th Ed. |վայր = [[Այոլա (Վիսկոնսին)|Iola]] |հրատարակչություն = Krause Publications |թվական = 2017 |հատոր = |էջերի թիվ = 2384 |մեջբերվող էջեր = 1855<!--1858-->-1870 |isbn = 978-1-4402-4797-2 |ref = Standard Catalog of World Coins 1901-2000 }} == Արտաքին հղումներ == * ԽՍՀՄ հիշատակային մետաղադրամներ; [http://moneta-russia.ru/soyuz/pamyatnye/ moneta-russia.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական և հիշատակային մետաղադրամների կատալոգ; [http://www.fcoins.ru/catalogussrub.asp fcoins.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական և հիշատակային մելքիորե մետաղադրամների կատալոգ; [http://shiraliv.ru/ shiraliv.ru] {{ref-ru}} <!-- * ԽՍՀՄ մետաղադրամներ, [http://ussr-coins.ru/category/ussr/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական մետաղադրամների կատալոգ; [http://www.ru-coin.ru/index.php/ussr.html ru-coin.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հիշատակային և հոբելյանական մետաղադրամներ; [https://www.raritetus.ru/stoimost-monet/monety-sssr/yubilejnye/ raritetus.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական մետաղադրամների կատալոգ; [http://collection-coin.ru/yubilejnye-monety-sssr.html collection-coin.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հիշատակային մետաղադրամներ; [http://sovmint.ru/katalog/pamyatnye-monety-sssr-1965-1991/ sovmint.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական և հիշատակային մետաղադրամների կատալոգ; [http://www.russian-money.ru/Articles.aspx?id=43&type=content russian-money.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ մետաղադրամների կատալոգ; [https://rucoins.info/catalog/3/0/0/0/0 rucoins.info] {{ref-ru}} * ՌԽՖՍՀ և ԽՍՀՄ մետաղադրամների կատալոգ; [http://www.mezmat.ru/shop.php?shop=rC3 mezmat.ru] {{ref-ru}} --> {{ՎՊԵ|Commemorative coins of the Soviet Union|Խորհրդային Միության հուշադրամներ}} {{Հետխորհրդային երկրների հուշադրամներ|ԽՍՀՄ}} {{Ռուսաստանի դրամական միավորներ}} [[Կատեգորիա:Հուշադրամներ]] [[Կատեգորիա:Ներդրումային մետաղադրամներ]] [[Կատեգորիա:Դրամագիտություն]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ մետաղադրամներ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ տնտեսություն]] muyqegad9w9mekyjz8dhqdoae0mfpt5 10357082 10356588 2025-06-18T04:58:41Z CommonsDelinker 212 Replacing USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments_MillenniumOfRussia-b.jpg with [[File:RR3012-0004R_USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments_MillenniumOfRussia-b.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|C 10357082 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:State Emblem of the Soviet Union.svg|200px|right|ԽՍՀՄ զինանշանը]] '''Հիշատակային և հոբելյանական մետաղադրամները''' (կամ պարզապես՝ '''հուշադրամներ'''), ինչպես նաև՝ '''ներդրումային մետաղադրամները''', թողարկվել են [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] [[ԽՍՀՄ Պետական բանկ|Պետական բանկի]] կողմից՝ 1965-1991 թվականներին։ Ի տարբերություն [[ԽՍՀՄ ռուբլի#Մետաղադրամներ|հիմնական շրջանառու մետաղադրամների]]՝ դրանք թողարկվել են ի հիշատակ նշանակալից իրադարձությունների, պատմական հուշարձանների ու նշանավոր գործիչների՝ ունենալով [[հավաքածու|հավաքորդական]], [[դրամագիտություն|դրամագիտական]] և [[Ներդրում (բանկային)|ներդրումային]] նշանակություն{{ref+|Հուշադրամները թանկարժեք և ոչ թանկարժեք մետաղներից պատրաստված դրամներ են, հատվում եմ փոքր քանակով և առանձնանում են թեմատիկ բազմազանությամբ։ Շրջանառության մեջ գործնականում չեն հանդիպում, սակայն հանդիսանում են օրինական վճարամիջոց իրենց անվանական արժեքով<ref name="ղհմ">Коллекционные монеты; [http://www.xxx.xxx xxx] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2016-11-19</ref><ref name="իամ">Коллекционные монеты; [http://xxx.xxx xxx] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2016-12-18</ref>։|ն}}{{ref+|???????։|ն}}։ ԽՍՀՄ Պետական բանկի կողմից թողարկված բոլոր հուշադրամներն ու ներդրումային դրամները հատվել են պետական դրամահատարաններում՝ * {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} «Գոզնակ» միավորման [[Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարան|Լենինգրադի դրամահատարան]]<!--http://spmd.goznak.ru/-->, * {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} «Գոզնակ» միավորման [[Մոսկվայի դրամահատարան]]<!--http://mmd.goznak.ru/-->: == Վիճակագրություն == 1965-1991 թվականների ընթացքում թողարկվել են մետաղադրամների 162 տեսակներ, այդ թվում 74-ը՝ մելքիորից, 2-ը՝ երկմետաղ, 40-ը՝ արծաթից, 14-ը՝ պալադիումից, 21-ը՝ ոսկուց, 11-ը՝ պլատինից։ {| class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" !colspan="22"|Մետաղադրամների թողարկման ամփոփ աղյուսակ ըստ տարեթվի և նյութի |- ! ! <small>1965 ! <small>1967 ! <small>1970 ! <small>1975 ! <small>1976 ! <small>1977 ! <small>1978 ! <small>1979 ! <small>1980 ! <small>1981 ! <small>1982 ! <small>1983 ! <small>1984 ! <small>1985 ! <small>1986 ! <small>1987 ! <small>1988 ! <small>1989 ! <small>1990 ! <small>1991 ! Ընդամենը |- ! Մելքիոր |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|5 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 | |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|3 |bgcolor=#ccffcc|3 |bgcolor=#ccffcc|4 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|6 |bgcolor=#ccffcc|5 |bgcolor=#ccffcc|9 |bgcolor=#ccffcc|8 |bgcolor=#ccffcc|16 !{{#expr: 1 + 5 + 1 + 1 + 2 + 1 + 2 + 2 + 2 + 1 + 3 + 3 + 4 + 2 + 6 + 5 + 9 + 8 + 16}} |- ! <small>Արույր/մելքիոր | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|2 !{{#expr: 0 + 2}} |- ! Արծաթ-900 | | | | | |bgcolor=#ccffcc|6 |bgcolor=#ccffcc|8 |bgcolor=#ccffcc|7 |bgcolor=#ccffcc|7 | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|4 |bgcolor=#ccffcc|4 !{{#expr: 6 + 8 + 7 + 7 + 2 + 2 + 4 + 4}} |- ! Պալադիում-999 | | | | | | | | | | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|5 |bgcolor=#ccffcc|6 !{{#expr: 1 + 2 + 5 + 6}} |- ! Ոսկի-585 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|4 !{{#expr: 4 + 0}} |- ! Ոսկի-900 | | | |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|3 |bgcolor=#ccffcc|3 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 | | | | | |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 !{{#expr: 1 + 1 + 2 + 3 + 3 + 2 + 1 + 1 + 2 + 2 + 2 + 2}} |- ! Ոսկի-999 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|3 !{{#expr: 0 + 3}} |- ! Պլատին-999 | | | | | |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|1 | | | | | | | |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|1 |bgcolor=#ccffcc|2 |bgcolor=#ccffcc|2 !{{#expr: 1 + 1 + 2 + 1 + 1 + 1 + 2 + 2}} |- ! Ընդամենը ! 1 ! 5 ! 1 ! 2 ! 1 ! 11 ! 13 ! 14 ! 12 ! 3 ! 2 ! 3 ! 3 ! 4 ! 2 ! 6 ! 11 ! 16 ! 21 ! 39 !{{#expr: 1 + 5 + 1 + 2 + 1 + 11 + 13 + 14 + 12 + 3 + 2 + 3 + 3 + 4 + 2 + 6 + 11 + 16 + 21 + 39}} |+ |} {{TOC limit|limit=2}} == ԽՍՀՄ և միջազգային հանրություն == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="3" width="25px"|<center>1981 |rowspan="3" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1981-1ruble-CuNi-FriendshipForEver-b.jpg|120px]] !height="20px"| Խորհրդա-բուլղարական բարեկամություն |- | '''Դիմերեսը'''՝ [[ԽՍՀՄ զինանշան]]ը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերես'''․ վերևում՝ [[Բուլղարիայի դրոշ|Բուլղարիայի]] և [[ԽՍՀՄ դրոշ]]ները, նրանից ցած՝ [[խորհրդային ժողովուրդ|խորհրդային]] և [[բուլղարներ|բուլղար]] ժողովուրդների բարեկամությունը խորհրդանշող [[ձեռքսեղմում]]՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ДРУЖБА НАВЕКИ|հավերժ բարեկամություն}}»}} մակագրությամբ{{ref+|Одновременно с выпуском монеты в СССР монета с аналогичным реверсом была выпущена и в Болгарии.<ref name="druzhba">Монета «Выпуск в честь советско-болгарской дружбы»; [http://shiraliv.ru/Vyp_13.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-06</ref>, [http://shiraliv.ru/Vyp_13.htm 2], [https://www.raritetus.ru/stoimost-monet/inostrannye/evropa/bolgarija/1-lev-1981-18056/ 3]|ն}}, ներևում՝ [[դափնի|դափնու]] երկու ճյուղ և թողարկման տարեթիվը։ Եզերվում է կետերից շրջագծով։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;984&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 16&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վլադիմիր Նիկիտինի<ref name="druzhba" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=62}}։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ թողարկվել են համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) [[հատուկ վերաթողարկում (դրամագիտություն)|հատուկ վերաթողարկման հուշադրամներ]]{{ref+|Հատուկ վերաթողարկման մետաղադրամները ({{lang-ru|новодел}}, {{lang-en|restrike}}, {{lang-de|Neuprägung/Neuabschlag}}) պետական բանկի թողարկված հուշադրամներ և ներդրումային մետաղադրամներ են, որոնք հատվել են գոյություն ունեցող մետաղադրամի նախատիպով կամ բնօրինակ դրամահատման կնիքներով, կամ պետական դրամահատարանում հատուկ պատրաստված կնիքներով<ref>Новодельные монеты; [http://realcoin.ru/publ/kollekcionirovanie_monet/novodelnye_monety/2-1-0-40 realcoin.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref>Новоделы; [http://www.numizm.ru/html/n/novodel3.html numizm.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref>Что такое новодел?; [http://2monetki.ru/chto-takoe-novodel/ 2monetki.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>։|ն|նովոդել}}: Հատվել է 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում<!--Մոսկվայի դրամահատարանում ըստ Գանիչևի--> proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1982 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1982-1ruble-CuNi-USSR60-b.jpg|120px]] !height="20px"| ԽՍՀՄ կազմավորման 60-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Վլադիմիր Լենին]]ի պատկերը՝ ծագող արեգակի ճառագայթների ֆոնին, ներքևում՝ դափնու ճյուղեր և {{lang-ru|«{{tooltip|60 ЛЕТ|60 տարի}}»}} գրառումը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СОЮЗ СОВЕТСКИХ СОЦИАЛИСТИЧЕСКИХ РЕСПУБЛИК|ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՍՈՑԻԱԼԻՍՏԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;921&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 79&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վալենտին Նիկիտինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1985 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Festival-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[երիտասարդների և ուսանողների համաշխարհային փառատոն|Երիտասարդների և ուսանողների 12-րդ համաշխարհային փառատոն]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ փառատոնի պատկերանիշը, {{lang-ru|«{{tooltip|XII • МОСКВА • 1985|12-րդ․ Մոսկվա․ 1985}}»}} և «{{tooltip|ЗА АНТИИМПЕРИАЛИСТИЧЕСКУЮ СОЛИДАРНОСТЬ, МИР И ДРУЖБУ|հանուն հակաիմպերիալիստական համերաշխության, խաղաղության և բարեկամության}}» գրառումները։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 5&nbsp;960&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 40&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «XII Всемирный фестиваль молодежи и студентов в Москве»; [http://shiraliv.ru/Vyp_23.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-23</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=72}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1986 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1986-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1986-1ruble-CuNi-PeaceYear-b.jpg|120px]] !height="20px"| Խաղաղության [[ՄԱԿ-ի միջազգային տարի|միջազգային տարի]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերես'''․ կենտրոնում՝ հիշատակային տարվա պատկերանիշը, եզրով՝ անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|МЕЖДУНАРОДНЫЙ ГОД МИРА|Խաղաղության միջազգային տարի}}»}}: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;955&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 45&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Յուրի Լուկյանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «Международный год мира»; [http://shiraliv.ru/Vyp_25.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-23</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=74}} proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0005 3 рубля 1990 серебро аверс.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0006R.png|120px]] !height="20px"| [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|ՄԱԿ-ի]] գագաթնաժողովը ի շահ [[երեխա]]ների |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։<br /> '''Դիմերեսը'''՝ երեխաների պաշտպանության միջազգային կոնֆերանսի տարբերանշանը, նիստի խորհրդանշական պատկերը, անցկացման վայրի անվանումը ({{lang-en|{{tooltip|NEW YORK|Նյու Յորք}}}}) և տարեթիվը (1990), եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ВСЕМИРНАЯ ВСТРЕЧА НА ВЫСШЕМ УРОВНЕ В ИНТЕРЕСАХ ДЕТЕЙ|բարձրագույն մակարդակով համաշխարհային գագաթնաժողովը ի շահ երեխաների}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 20&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} == «Սերմնացան» շարք == {{հիմնական|Սերմնացան (մետաղադրամներ)}} == Ազգային պատմություն == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="3" width="25px"|<center>1965 |rowspan="3" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1965-1ruble-CuNi-Victory20-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1965-1ruble-CuNi-Victory20-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ում հաղթանակի 20-ամյակ |- | '''Դիմերես'''․ վերևում՝ ԽՍՀՄ զինանշանը, ներքևում՝ պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}: Եզերվում է կետերից շրջագծով։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Ազատարար զինվորի հուշարձան (Բեռլին)|ազատարար զինվորի հուշարձանը]] [[Բեռլին]]ում, հոբելյանական տարելիցը ({{lang-ru|{{tooltip|XX ЛЕТ|20 տարի}}}}), եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПОБЕДА НАД ФАШИСТСКОЙ ГЕРМАНИЕЙ|Ֆաշիստական Գերմանիայի նկատմամբ հաղթանակը}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ★ 9 МАЯ 1965|մեկ ռուբլի․ 9 մայիսի 1965}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 9.85 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 59&nbsp;988&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 11&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Նիկոլայ Սոկոլովի և Ալեքսանդր Կոզլովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|9 МАЯ 1965 ★ 1988 • Н|9 մայիսի 1965․ 1988. նովոդել}}»}}), 31.00 տրամագծով ու 12.80 գ քաշով 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1970 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:RR3009-0003 USSR-1970-1ruble-CuNi-Lenin100-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1970-1ruble-CuNi-Lenin100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Վլադիմիր Լենին]]ի ծննդյան 100-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}, հնգագագաթ աստղ, եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СТО ЛЕТ СО ДНЯ РОЖДЕНИЯ В. И. ЛЕНИНА|Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան 100-ամյակ}}»}} գրառումը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Լենինի դիմապատկերը, հոբելյանական տարեթվերը (1870-1970)։ Եզերվում է կետերից շրջագծով։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ «{{tooltip|• ★|յուրաքանչյուր նշանից տաս հատ}}»։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 99&nbsp;888&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 111&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի<ref>Монета «Сто лет со дня рождения В. И. Ленина»; [http://shiraliv.ru/Vyp_3.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-24</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=11}}։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="3"|<center>1975 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1975-1ruble-CuNi-Victory30-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 30-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Մայր հայրենիքը կանչում է (Վոլգոգրադ)|«Մայր հայրենիքը կանչում է» հուշարձանը]] [[Վոլգոգրադ]]ում, հնգագագաթ աստղ՝ կենտրոնում [[մուրճ և մանգաղ]], վեց [[լուսարձակ]]ների արձակած լույսերից ձևավորված «XXX» թիվը, եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИДЦАТЬ ЛЕТ ПОБЕДЫ В ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЕ|Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 30 տարին}}»}} գրառումը և դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ★ 9 МАЯ 1975|մեկ ռուբլի․ 9 մայիսի 1975}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;988&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 1&nbsp;011&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1985 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Lenin115-b.jpg|120px]] !height="20px"| Վլադիմիր Լենինի ծննդյան 115-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Լենինի դիմապատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|В. И. ЛЕНИН|Վլադիմիր Իլյիչ ԼԵնին}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը (1870-1924)։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;960&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 40&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «115-летие со дня рождения В. И. Ленина»; [http://shiraliv.ru/Vyp_21.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-25</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=70}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1985 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Victory40-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 40-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Հայրենական պատերազմի շքանշան]]ը և [[դափնի|դափնեճյուղ]]՝ արևի ճառագայթների ֆոնին, հոբելյանական տարեթվերը (1945-1985)։ Եզերվում է կետերից շրջագծով։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 5&nbsp;960&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 40&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-BorodinoObelisc-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Բորոդինոյի ճակատամարտ]]ի 175-ամյակ․ հուշակոթող |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[ֆելդմարշալ]] [[Միխայիլ Կուտուզով|Կուտուզովին]] նվիրված հուշարձանը՝ տեղակայված [[Բորոդինո (Մոժայսկի շրջան)|Բորոդինոյի]] դաշտում նրա հրամանատարական կետի շրջանում, ներքևում՝ «1812» տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|175 ЛЕТ СО ДНЯ БОРОДИНСКОГО СРАЖЕНИЯ|Բորոդինոյի ճակատամարտի 175-ամյակ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;780&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 220&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-BorodinoBasrelief-b.jpg|120px]] !height="20px"| Բորոդինոյի ճակատամարտի 175-ամյակ․ [[խորաքանդակ]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ հատված [[Բորոդինոյի համայնապատկեր|«Բորոդինոյի ճակատամարտ» համալիրում]] տեղակայված Կուտուզովի հուշարձանից՝ զինվորներից խորաքանդակի տեսքով, ներքևում՝ «1812» տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|175 ЛЕТ СО ДНЯ БОРОДИНСКОГО СРАЖЕНИЯ|Բորոդինոյի ճակատամարտի 175-ամյակ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;780&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 220&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-3rubles-CuNi-SpitakEarthquake-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-3rubles-CuNi-SpitakEarthquake-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Սպիտակի երկրաշարժ]]ի մեկամյա տարելից |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Արարատ լեռ]]ան պատկերը՝ արծվի թևերի տեսքով, ջահի պատկեր՝ վառվող կրակով ափսեն պահող ձեռքերի տեսքով, երկրաշարժի հետևանքների՝ փլատակների խորհրդանշական պատկերներ, {{lang-ru|«{{tooltip|АРМЕНИЯ|Հայաստան}}»}} և «7.12.1988» գրառումները, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЗОНА ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЯ • МИЛОСЕРДИЯ • СОЗИДАНИЯ|երկրաշարժի, գթասրտության, վերստեղծման գոտի}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИ РУБЛЯ ★ ТРИ РУБЛЯ|երեք ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 14.35 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 33.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Աշոտ Ադամյանի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Zhukov-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 45-ամյակ. [[Գեորգի Ժուկով]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Գեորգի Ժուկովի դիմապատկերը, ծննդյան ու մահվան տարեթվերը (1896-1974), եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Маршал СССР Г. К. Жуков|ԽՍՀՄ մարշալ Գեորգի Կոնստանտինովիչ Ժուկով}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 29.00 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}}<ref name="ժուկով">Монета «Жуков»; [http://moneta-russia.ru/soyuz/pamyatnye/1-rubl-1990-goda-zhukov.php moneta-russia.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-01</ref> + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:3011-0003 USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-3rubles-CuNi-MoscowBattle50-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Մոսկվայի ճակատամարտ]]ում հաղթանակի 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ խորհրդային զինվորների շարասյուն՝ [[Մոսկովյան Կրեմլ|Կրեմլի]] պատի և [[Սպասկայա աշտարակ]]ի ֆոնին, [[աերոստատ]], [[ռելս]]երից կազմված [[հակատանկային ոզնի|«ոզնի»]] տիպի [[արգելափակոց]], «1941» և «1951» տարեթվերը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|50 ЛЕТ РАЗГРОМА НЕМЕЦКО-ФАШИСТКИХ ВОЙСК ПОД МОСКВОЙ|Մոսկվայի մոտ գերմանա-ֆաշիստական զորքերի ջախջախման 50 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИ РУБЛЯ ★ ТРИ РУБЛЯ|երեք ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 14.35 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 33.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === Հոկտեմբերյան հեղափոխություն === {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="25px"|<center>1967 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3005-0001 USSR-1967-10copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-10copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան հեղափոխության]] 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ ԽՍՀՄ զինանշանը՝ եզրավորված [[տիեզերանավ]]ի թռիչքի ուղեծրերով, հոբելյանական տարեթվերը՝ «1917-1967»։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Տիեզերքի նվաճողների հուշարձան|հուշարձանը տիեզերքի նվաճողներին]] [[Մոսկվա]]յում՝ արևածագի ֆոնին, անվանական արժեքը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 10 կոպեկ։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 2.05 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 17.27 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 49&nbsp;788&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Յուրի Լուկյանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1967 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1967-15copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-15copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը և անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Բանվորը և կոլտնտեսուհին|«Բանվորը և կոլտնտեսուհին» հուշարձանը]] և հոբելյանական տարեթվերը՝ «1917-1967»: '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 15 կոպեկ։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 3.40 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 19.56 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 49&nbsp;788&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Պ․ Դ․ Վոլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1967 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1967-20copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-20copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը և անվանական արժեքը, հոբելյանական տարեթվերը՝ «1917-1967», {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬДЕСЯТ ЛЕТ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ|Խորհրդային իշխանության 50 տարին}}»}} գրառումը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Ավրորա (հածանավ)|«Ավրորա» հածանավը]], անվանական արժեքը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 20 կոպեկ։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 4.35 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 21.84 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 49&nbsp;788&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վալենտին Նիկիտինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1967 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1967-50copecks-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-50copecks-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը ու անվանական արժեքը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬДЕСЯТ ЛЕТ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ|Խորհրդային իշխանության 50 տարին}}»}} գրառումը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ աջ ձեռքը բարձրացրած [[Վլադիմիր Լենին]]ի պատկերը՝ [[Մուրճ և մանգաղ|մուրճի ու մանգաղի]] և հնգագագաթ աստղի ֆոնին, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ «{{tooltip|• ★|յուրաքանչյուր նշանից ութ հատ}}»։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 կոպեկ։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 6.45 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 49&nbsp;788&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="3"|<center>1967 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1967-1ruble-CuNi-SovietPower50-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1967-1ruble-CuNi-SovietPower50-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, անվանական արժեքը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}, եզրով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬДЕСЯТ ЛЕТ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ|Խորհրդային իշխանության 50 տարին}}»}} գրառումը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ աջ ձեռքը բարձրացրած Լենինի պատկերը՝ մուրճի ու մանգաղի և հնգագագաթ աստղի ֆոնին, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1917-1967 ★ СЛАВА ВЕЛИКОМУ ОКТЯБРЮ|1917-1967․ փառք Մեծ հոկտեմբերին}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 11.25 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 52&nbsp;288&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 211&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1917-1967 ★ 1988 • Н ★ СЛАВА ВЕЛИКОМУ ОКТЯБРЮ|1917-1967․ 1988. նովոդել․ փառք Մեծ հոկտեմբերին}}»}}), 31.00 տրամագծով ու 12.80 գ քաշով 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1977 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1977-1ruble-CuNi-October60-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 60-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Լենինի դիմապատկերը՝ դրոշակի ֆոնին, հուշարձանը տիեզերքի նվաճողներին, «Ավրորա» հածանավը, [[ատոմ]]ի մոդելը, [[դափնի|դափնու]] ճյուղ, հոբելյանական տարեթվերը՝ «1917 ☭ 1977»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;986&nbsp;750 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 13&nbsp;250 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վալենտին Զայցևի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-October70-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 70-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ «1917» մակագրությամբ տոնական ժապավենի, [[երկրագունդ|երկրագնդի]], «Ավրորա» հածանավի, մուրճի ու մանգաղի համակցությամբ ոճավորված պատկեր, դափնեճյուղ, {{lang-ru|«{{tooltip|70 ЛЕТ ВЕЛИКОЙ ОКТЯБРЬСКОЙ СОЦИАЛИСТИЧЕСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ|Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության 70 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;800&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վլադիմիր Նիկիտինի<ref name="october70">Монеты «70 лет Великой Октябрьской социалистической революции»; [http://shiraliv.ru/Vyp_29.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-26</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=79}}։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-3rubles-CuNi-October70-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-3rubles-CuNi-October70-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 70-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Կարմիր գվարդիա|հեղափոխական գվարդիականների]] խումբ (գյուղացի, բանվոր, զինվոր), «1917» տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СЕМЬДЕСЯТ ЛЕТ ВЕЛИКОЙ ОКТЯБРЬСКОЙ СОЦИАЛИСТИЧЕСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ|Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության 70 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИ РУБЛЯ ★ ТРИ РУБЛЯ|երեք ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 14.35 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 33.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;300&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Տախիր Սեյֆուլինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-5rubles-CuNi-October70-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-5rubles-CuNi-October70-b.jpg|120px]] !height="20px"| Հոկտեմբերյան հեղափոխության 70-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Լենինի դիմաքանդակը՝ դրոշակի և «1917» տարեթվի ֆոնին, դափնեճյուղ և {{lang-ru|«{{tooltip|70 ЛЕТ ВЕЛИКОЙ ОКТЯБРЬСКОЙ СОЦИАЛИСТИЧЕСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ|Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության 70 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬ РУБЛЕЙ ★ ПЯТЬ РУБЛЕЙ|հինգ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 5 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 29.00 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;300&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վլադիմիր Նիկիտինի<ref name="october70" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=81}}։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === «Ռուսաստանի 1000-ամյակ» շարք === «[[Ռուսաստանի պատմություն|Ռուսաստանի 1000-ամյակ]]» շարքի հուշադրամները թողարկվել են 1988 թվականին, պատրաստված են տարբեր [[թանկարժեք մետաղներ]]ից proof որակով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''՝ պատմական հուշարձանի պատկերը՝ համապատասխան մակագրություններով, համապատասխան թեմատիկ հոբելյանի անվանումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="22px"|<center>1988 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0001.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0001R.png|120px]] !height="20px"| [[Սոֆիայի տաճար (Կիև)|Սոֆիայի տաճարը]] [[Կիև]]ում |- | '''Դարձերեսը'''՝ Սոֆիայի տաճարը Կիևում, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОГО ЗОДЧЕСТВА|հին ռուսական ճարտարապետության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СОФИЙСКИЙ СОБОР • КИЕВ • 1037 г.|Սոֆիայի տաճար, Կիև, 1037 թվական}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 35&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0002R.png|120px]] !height="20px"| [[Վլադիմիր Մեծ|Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի]] արծաթե դրամ |- | '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի արծաթե դրամի դիմերեսը, դարձերեսն ու հատման տարեթիվը՝ «{{tooltip|988 г.|988 թվական}}», եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОЙ МОНЕТНОЙ ЧЕКАНКИ|հին ռուսական դրամահատության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СРЕБРЕНИК ВЛАДИМИРА|Վլադիմիր արծաթե դրամ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 35&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0001.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0001R.png|120px]] !height="20px"| [[Վլադիմիր Մեծի հուշարձան (Կիև)|Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի հուշարձան]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի հուշարձանը [[Դնեպր]]ի ափին, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ КРЕЩЕНИЯ РУСИ|Ռուսիայի մկրտության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПАМЯТНИК КНЯЗЮ ВЛАДИМИРУ СВЯТОСЛАВИЧУ|հուշարձան Վլադիմիր Սվյատոսլավիչ իշխանին}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 7000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3216-0001.png|120px]][[Պատկեր:RR3216-0001R.png|120px]] !height="20px"| [[Սոֆիայի տաճար (Մեծ Նովգորոդ)|Սոֆիայի տաճարը]] [[Մեծ Նովգորոդ]]ում |- | '''Դարձերեսը'''՝ Սոֆիայի տաճարը Մեծ Նովգորոդում, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОГО ЗОДЧЕСТВА|հին ռուսական ճարտարապետության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СОФИЙСКИЙ СОБОР • НОВГОРОД|Սոֆիայի տաճար, Նովգորոդ}}»}} և «{{tooltip|1045 г.|1045 թվական}}» գրառումները։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|8.64 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3217-0013.png|120px]][[Պատկեր:RR3217-0013R.png|120px]] !height="20px"| Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի ոսկե դրամ |- | '''Դարձերեսը'''՝ Վլադիմիր Սվյատոսլավիչի ոսկե դրամի պատկերը և հատման տարեթիվը՝ «{{tooltip|988 г.|988 թվական}}», եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОЙ МОНЕТНОЙ ЧЕКАНКИ|հին ռուսական դրամահատության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЗЛАТНИК ВЛАДИМИРА|Վլադիմիր ոսկե դրամ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝{{tooltip|17.28 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1988 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0011.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0011R.png|120px]] !height="20px"| [[Ասք Իգորի արշավանքի մասին]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ անհայտ [[գրող|գրչի]] պատկեր՝ [[Ռուսիա|ռուսների]] և [[ղփչաղներ]]ի միջև մարտի տեսարանի դրվագի ֆոնին, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|1000-ЛЕТИЕ ДРЕВНЕРУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ|հին ռուսական գրականության 1000-ամյակ}}»}} գրառումը, ներքևում՝ գրական հուշարձանի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СЛОВО О ПОЛКУ ИГОРЕВЕ|Ասք Իգորի արշավանքի մասին}}»}}, արշավանքի տարեթիվը՝ «{{tooltip|1185 г.|1185 թվական}}»։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 16&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === «Միասնական Ռուսական պետության 500-ամյակ» շարք === «[[Ռուսիայի միավորում|Միասնական Ռուսական պետության]] 500-ամյակ» շարքի հուշադրամները թողարկվել են 1989-1991 թվականներին, պատրաստված են տարբեր [[ազնիվ մետաղներ]]ից proof որակով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''՝ պատմական իրադարձության խորհրդանշական պատկերները՝ համապատասխան մակագրություններով, եզրով վերևում՝ շարքի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|500-ЛЕТИЕ ЕДИНОГО РУССКОГО ГОСУДАРСТВА|Միասնական Ռուսական պետության 500-ամյակ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="22px"|<center>1989 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0003.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0003R.png|120px]] !height="20px"| Առաջին համառուսական մետաղադրամներ |- | '''Դարձերեսը'''՝ առաջին երեք համառուսական մետաղադրամների պատկերները և դրանց հատման ժամանակաշրջանը ({{lang-ru|{{tooltip|XVI в.|16-րդ դար}}}}), եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЕРВЫЕ ОБЩЕРУССКИЕ МОНЕТЫ|առաջին համառուսական մետաղադրամներ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0004.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0004R.png|120px]] !height="20px"| [[Մոսկովյան Կրեմլ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Մոսկովյան Կրեմլի համայնապատկերը, կառուցման ժամանակաշրջանը ({{lang-ru|{{tooltip|XV в.|15-րդ դար}}}}), եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|МОСКОВСКИЙ КРЕМЛЬ|Մոսկովյան Կրեմլ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0002R.png|120px]] !height="20px"| [[Իվան III|Իվան Երրորդը]] միասնական Ռուսական պետության հիմնադիր |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[Մոսկվայի մեծ իշխանություն|Մոսկվայի]] [[մեծ իշխան]] Իվան Երրորդը գահին՝ [[գավազան (արքայական)|գավազանով]], նրանից հետ՝ [[ազնվականություն]]ը և [[իշխան (տիտղոս)|արքունյաց իշխանները]], եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИВАН III • ОСНОВАТЕЛЬ ЕДИНОГО ГОСУДАРСТВА|Իվան Երրորդ, միասնական պետության հիմնադիր}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 12&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3216-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3216-0002R.png|120px]] !height="20px"| [[Վերափոխման մայր տաճար (Մոսկվա)|Վերափոխման տաճարը]] [[Մոսկվա]]յում |- | '''Դարձերեսը'''՝ Մոսկվայի Վերափոխման տաճարի տեսքը վերևից՝ շրջապատված ցանկապատերով, կառուցման տարեթիվը՝ «{{tooltip|1478 г.|1478 թվական}}»{{ref+|«Վերափոխման տաճարը Մոսկվայում» ոսկե հուշադրամի վրա որպես կառուցման տարեթիվ նշված է 1478 թվականը, սակայն Մոսկվայի Վերափոխման տաճարի կառուցումն ավարտվել է 1479 թվականին, նույն տարում էլ այն օծվել է<ref>Московский Кремль: Патриарший Успенский собор; [http://www.patriarchia.ru/db/text/136651.html patriarchia.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-11</ref><ref>Успенский собор Московского кремля; [http://www.russiancity.ru/text/mos01.htm russiancity.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-11</ref>։|ն}}, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|УСПЕНСКИЙ СОБОР • МОСКВА|Վերափոխման տաճար, Մոսկվա}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|8.64 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3217-0014.png|120px]][[Պատկեր:RR3217-0014R.png|120px]] !height="20px"| Իվան Երրորդի պետական կնիքը |- | '''Դարձերեսը'''՝ Իվան Երրորդի պետական կնիքի պատկերը{{ref+|Իվան Երրորդի պետական կնիքի դեմերեսին պատկերված է [[ձի|նժույգ]] հեծած [[Սուրբ Գևորգ|Սուրբ Գևորգ Ամենափրկիչը]], ով խոցում է [[վիշապ (գերբնական էակ)|վիշապին]] (թևավոր օձին)։ Պատկերը եզերվում է մեծ իշխանի տիտղոսը նշանակող գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИОАНЪ БЖИЕЮ МИЛОСТИЮ ГОСПОДАРЬ ВСЕЯ РУСИ И ВЕЛИКИИ КНЗЬ|Իոանը՝ Աստծո ողորմածությամբ համայն Ռուսիայի տիրակալ և մեծ իշխան}}»}}<ref>Печать Ивана III; [http://www.oldru.com/symbol_1/03.htm oldru.com] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-04</ref><ref>Печать Ивана III; [https://master28.ru/kontakty/7-blog/59-pechat-ivana-iii master28.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-04</ref><ref>Вокруг двуглавого орла; [http://историк.рф/journal/вокруг-двуглавого-орла/ историк.рф] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-04</ref>։|ն|կնիք}}, Ռուսական պետության օրենքների և կանոնների մշակման և ընդունման մշակման տարեթիվը ({{tooltip|1834 г.|1834 թվական}}), եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПЕЧАТЬ ИВАНА III|Իվան Երրորդի պետական կնիքը}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝{{tooltip|17.28 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1989 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0012.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0012R.png|120px]] !height="20px"| Դիմակայությունը Ուգրա գետի վրա<!-- Стояние на реке Угре --> |- | '''Դարձերեսը'''՝ Ուգրա գետի աջ և ձախ ափերին [[Ախմատ (Մեծ հորդայի խան)|Ախմատ խանի]] և Իվան Երրորդ իշխանի զորքերը, վերևում՝ արեգակի պատկերը, եզրով ներքևում՝ իրադարձության անվանումն ու տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СТОЯНИЕ НА УГРЕ • 1480 г.|դիմակայությունը Ուգրա գետի վրա, 1480 թվական}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 16&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0007 3 рубля 1990 серебро аверс.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0007R.png|120px]] !height="20px"| [[Պետրոս I|Պետրոս Մեծի]] [[նավատորմ]]ը |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[Պոլտավա (գծանավ, 1712)|Պոլտավա գծանավը]]՝ հեռվում տեղակայված մեկ այլ [[գծանավ]]ի ֆոնին, Պետրոս առաջինի պատկերով [[մեդալ]], եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ФЛОТ ПЕТРА ВЕЛИКОГО|Պետրոս Մեծի նավատորմ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0005 3 рубля 1990 серебро аверс.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0008R.png|120px]] !height="20px"| [[Պետրոպավլովյան ամրոց]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Պետրոպավլովյան ամրոցի համայնապատկերը, [[Նևա (գետ)|Նևայի]] [[գետաբերան]]ը, [[թիանավ]] և գծանավ, եզրով ներքևում՝ ամրոցի անվանումն ու կառուցման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЕТРОПАВЛОВСКАЯ КРЕПОСТЬ • 1703 г.|Պետրոպավլովյան ամրոց, 1703 թվական}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0007.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0009R.png|120px]] !height="20px"| Պետրոս Առաջինը բարեփոխիչ<!-- преобразователь --> |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[թղթագալար]]ը ձեռքին Պետրոս Մեծի պատկերը՝ [[Գլխավոր ծովակալություն (Սանկտ-Պետերբուրգ)|Ծովակալության շպիլի]] և [[ռազմանավ]]երի [[կայմ]]երի ֆոնին, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЕТР I • ПРЕОБРАЗОВАТЕЛЬ|Պետրոս Առաջին, բարեփոխիչ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 12&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3216-0003.png|120px]][[Պատկեր:RR3216-0003R.png|120px]] !height="20px"| [[Մենշիկովի աշտարակ|Գաբրել հրեշտակապետի եկեղեցի]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ բարոկկո ոճով կառուցված «Մենշիկովի աշտարակ» անվանումով հայտնի եկեղեցին Մոսկվայում, կառուցման տարեթիվը ({{tooltip|1707 г.|1707 թվական}}), [[Գաբրիել հրեշտակապետ]]ի պատկերը [[սրբանկարչություն|սրբանկարչության]] ոճով, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЦЕРЬКОВЬ АРХАНГЕЛА ГАВРИИЛА|Գաբրել հրեշտակապետի եկեղեցի}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|8.64 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3217-0015.png|120px]][[Պատկեր:RR3217-0015R.png|120px]] !height="20px"| [[Պղնձե հեծյալ|Պետրոս Առաջինի հուշարձան]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Պղնձե հեծյալ» անվանումով հայտնի հուշարձանը [[Սանկտ-Պետերբուրգ]]ում՝ նվիրված Պետրոս Առաջինին, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПАМЯТНИК ПЕТРУ I|հուշարձան Պետրոս Առաջինին}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝{{tooltip|17.28 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0013 150 рублей 1990 платина аверс 2.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0014R.png|120px]] !height="20px"| [[Պոլտավայի ճակատամարտ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ դրվագ [[Հյուսիսային պատերազմ]]ի գլխավոր ճակատամարտից, եզրով ներքևում՝ իրադարձության անվանումն ու տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПОЛТАВСКАЯ БИТВА • 1709 г.|Պոլտավայի ճակատամարտ, 1709 թվական}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 16&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0010.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0011R.png|120px]] !height="20px"| [[Մեծ թատրոն]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[բալետի պարուհի|բալետի պարուհու]] պատկերը՝ Մեծ թատրոնի շենքի ֆոնին, [[ծաղիկ|ծաղկեփունջ]], եզրով ներքևում՝ թատրոնի անվանումը ու կառուցման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|БОЛЬШОЙ ТЕАТР 1825 г.|Մեծ թատրոն, 1825 թվական}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0012.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0012R.png|120px]] !height="20px"| [[Մոսկովյան հաղթադարպաս (Մոսկվա)|Հաղթակամարը]] Մոսկվայում |- | '''Դարձերեսը'''․ կենտրոնում՝ Մոսկովյան հաղթադարպասը, կառուցման տարեթիվը ({{tooltip|1834 г.|1834 թվական}}), տեղակայման վայրը ({{lang-ru|{{tooltip|МОСКВА|Մոսկվա}}}}), վերևում՝ [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] «Ալեքսանդր Առաջինի հուշարձանի բացումը Սանկտ-Պետերբուրգում» հիշատակային մետաղադրամի դիմերեսն ու դարձերեսը, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ТРИУМФАЛЬНАЯ АРКА|հաղթակամար}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 40&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0014.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0014R.png|120px]] !height="20px"| [[Գյուղացիական կանոնադրություններ Ռուսաստանում (1861)|Ճորտատիրական իրավունքի վերացում]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Ի հիշատակ գյուղացիներին ճորտական կախվածությունից ազատման» մեդալը, կանոնադրության հեղինակի՝ [[Ալեքսանդր II|Ալեքսանդր Երկրորդի]] անունը ձեռագիր՝ [[ռուսերեն|ռուս.]]՝ «<span style="font-family:Segoe Script">Александр II</span>», [[փետրագրիչ]], եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОТМЕНА КРЕПОСТНОГО ПРАВА • 1861 г.|ճորտատիրական իրավունքի վերացում, 1861 թվական}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 12&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3216-0004.png|120px]][[Պատկեր:RR3216-0004R.png|120px]] !height="20px"| [[Սուրբ Իսահակի տաճար|Իսակիոս Դալմաթացու տաճար]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ [[Իսակիոս Դալմաթացի|Իսակիոս Դալմաթացու]] տաճարը Սանկտ-Պետերբուրգում, կառուցման տարեթիվը ({{tooltip|1858 г.|1858 թվական}}), եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИСААКИЕВСКИЙ СОБОР|Իսակիոսի տաճար}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|8.64 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3217-0016.png|120px]][[Պատկեր:RR3217-0016R.png|120px]] !height="20px"| Ռուս գրող [[Լև Տոլստոյ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Տոլստոյի պատկերը՝ [[գիրք]]ը ձեռքին, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1828-1910», ներքևում՝ գրողի ինքնագիրը՝ {{lang-ru|«Лев Тостой»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝{{tooltip|17.28 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 14&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0015 150 рублей 1991 платина аверс 2.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0016R.png|120px]] !height="20px"| [[Հայրենական պատերազմ (1812)|1812 թվականի Հայրենական պատերազմ]] |- | '''Դարձերեսը'''․ կենտրոնում՝ [[Ալեքսանդրի սյուն]]ը եզերող հրեշտակի քանդակը, նրանից ձախ՝ [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոն Առաջինի]] դիմապատկերը՝ {{lang-ru|«НАПОЛЕОН I»}} մակագրությամբ, դեպի աջ՝ [[Ալեքսանդր I|Ալեքսանդր Առաջինի]] դիմապատկերը՝ {{lang-ru|«АЛЕКСАНДР I»}} մակագրությամբ, եզրով ներքևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОТЕЧЕСТВЕННАЯ ВОЙНА 1812 г.|1812 թվականի Հայրենական պատերազմ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 16&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === «Ռուսական Ամերիկայի հայտնագործման 250-ամյակ» շարք === «[[Ռուսական Ամերիկա]]յի հայտնագործման 250-ամյակ» շարքի հուշադրամները թողարկվել են 1990-1991 թվականներին, պատրաստված են տարբեր [[ազնիվ մետաղներ]]ից proof որակով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''՝ պատմական իրադարձության խորհրդանշական պատկերները՝ համապատասխան մակագրություններով, եզրով վերևում՝ շարքի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|250 лет открытия Русской Америки|Ռուսական Ամերիկայի հայտնագործման 250-ամյակ}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ Մետաղադրամները '''հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="22px"|<center>1990 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0005 3 рубля 1990 серебро аверс.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0005R.png|120px]] !height="20px"| [[Ջեյմս Կուկ]]ի արշավը Ռուսական Ամերիկա |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Ռեզոլյուշն» և «Դիսքավերի» նավերը, տեսարան [[Ունալաշկա (կղզի)|Ունալաշկա կղզում]] Կուկի արշավախմբի և ռուս նորաբնակների հանդիպումից, արշավի տարեթիվը (1778), եզրով ներքում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЭКСПЕДИЦИЯ Д. КУКА В РУССКУЮ АМЕРИКУ|Ջեյմս Կուկի արշավը Ռուսական Ամերիկա}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0007.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0007R.png|120px]] !height="20px"| Սուրբ Պյոտր [[փոստանավ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Սուրբ Պյոտր» փոստանավը, [[Վիտուս Բերինգ]]ի կիսադեմը՝ {{lang-da|«Bering»}} մակադրությամբ, եզրով ներքում՝ նավի անվանումն ու արշավի տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Пакетбот Св․ Петр • 1741|Սվյատոյ Պյոտր փոստանավ, 1741}}»}}, [[Վիտուս Բերինգ|նավապետի]] անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Капитан-командор В. Беринг|կապիտան-կոմանդոր Վիտուս Բերինգ}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0007.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0008R.png|120px]] !height="20px"| Սուրբ Պավել փոստանավ |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Սուրբ Պավել» փոստանավը, եզրով ներքում՝ նավի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Пакетбот Св. Павел|Սվյատոյ Պավել փոստանավ}}»}}, [[Ալեքսեյ Չիրիկով|նավապետի]] անունը և արշավի տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Капитан А. Чириков • 1741|կապիտան Ալեքսեյ Չիրիկով, 1741}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2" |<center>1990 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0013 150 рублей 1990 платина аверс 2.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0013R.png|120px]] !height="20px"| Սուրբ Գավրիիլ [[բոտ (նավ)|բոտ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ «Սուրբ Գավրիիլ» բոտը, եզրով ներքում՝ նավի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Бот Св. Гавррил|Սվյատոյ Գավրիիլ բոտ}}»}}, [[Միխայիլ Գվոզդև (գեոդեզիստ)|նավապետի]] անունը և գիտարշավի տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|М. Гвоздев • 1732|Միխայիլ Գվոզդև, 1732}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3111-0010.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0010R.png|120px]] !height="20px"| [[Ֆորտ Ռոս|Ռոս ամրոց]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Ռոս ամրոցի ուրվագիծը քարքարոտ ծովափին և [[առագաստանավ]], եզրով ներքում՝ բնակավայրի անվանումը և հիմնադրման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Крепость Росс • 1812|Ռոս ամրոց, 1812}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 25&nbsp;000 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0014.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0012R.png|120px]] !height="20px"| Երեք սրբերի նավահանգիստ |- | '''Դարձերեսը'''՝ առագաստանավ [[Երեք սրբերի ծովածոց]]ում՝ [[Ալյասկա]]յում ռուսական առաջին մշտական բնակավայրի ուրվագծի ֆոնին, եզրով ներքում՝ բնակավայրի անվանումը և հիմնադրման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Гавань трех святителей • 1784|Երեք սրբերի նավահանգիստ, 1784}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3415-0014.png|120px]][[Պատկեր:RR3415-0013R.png|120px]] !height="20px"| [[Նովո-Արխանգելսկ]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Նովո-Արխանգելսկի համայնապատկերը, առագաստանավ և նրան կից [[նավակ]], [[Ռուսական Ամերիկյան ընկերություն|Ռուսական Ամերիկյան ընկերության]] հիմնադիր [[Ալեքսանդր Բարանով (գործարար)|Ալեքսանդր Բարանովի]] դիմապատկերը, եզրով ներքում՝ բնակավայրի անվանումը և հիմնադրման տարեթիվը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Ново-Архангельск • 1799|Նովո-Արխանգելսկ, 1799 }}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պալադիում-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |rowspan="2" |<center>1991 |rowspan="2" |<center>[[Պատկեր:RR3318-0015 150 рублей 1991 платина аверс 2.png|120px]][[Պատկեր:RR3318-0015R.png|120px]] !height="20px"| [[Իննոկենտի Վենիամինով|Իոանն Վենիամինով]] |- | '''Դարձերեսը'''՝ Ալյասկայի [[ուղղափառություն|ուղղափառ]] լուսավորիչ և [[Ռուս Ուղղափառ եկեղեցի|ռուս]] [[միսիոներություն|միսիոներ]] Իոանն Վենիամինովը՝առագաստանավի պատկերի ֆոնին, եզրով ներքում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Иоанн Вениаминов • миссионер и прсвятитель|Իոանն Վենիամինով, միսիոներ և լուսավորիչ}}»}} գրառումը։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 150 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ պլատին-999։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6500 հատ։ |- |} == Ճարտարապետական հուշարձաններ == === «ԽՍՀՄ պատմության և ճարտարապետության հուշարձաններ» շարք === «ԽՍՀՄ պատմության և ճարտարապետության հուշարձաններ» շարքի մետաղադրամները թողարկվել են 1988-1991 թվականներին 5 ռուբլի անվանական արժեքով՝ պատրաստված մելքիորից։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։ '''Դարձերեսը'''՝ ճարտարապետական հուշարձանի պատկերը և ռուսերեն անվանումը, տեղակայման քաղաքի անվանումը, կառույցի կերտման տարեթիվը կամ ժամանակաշրջանը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ПЯТЬ РУБЛЕЙ ★ ПЯТЬ РУБЛЕЙ|հինգ ռուբլի}}»}}։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 19.80 գ, տրամագիծը՝ 39.00 մմ։ Յուրաքանչյուրի հատված քանակը (ըստ տարեթվի)․ 1988 թ․՝ 1&nbsp;675&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 325&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}, 1989 թ․՝ 1&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}, 1990 թ․՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}, 1990 թ․՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի, «Բարեխոսության տաճար» մետաղադրամինը՝ Ալեքսանդր Բակլանովի և Ալեքսանդր Կոլոդկինի, «Մատենադարան» մետաղադրամինը՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի, «Սոֆիայի տաճար» և «Ռուսաստանի հազարամյակի հուշարձան» մետաղադրամներինը՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1988 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments BronzeHorseman-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Պղնձե հեծյալ|Պետրոս Առաջինի հուշարձանը]] [[Սանկտ-Պետերբուրգ|Լենինգրադում]]'''<br /> {{lang-ru|ПАМЯТНИК ПЕТРУ ПЕРВОМУ}}<br />{{lang-ru|ЛЕНИНГРАД}}<br />1782 !rowspan="6" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1990 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments PeterhofPalace-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Մեծ պալատ (Պետերգոֆ)|Մեծ պալատը]] [[Պետերգոֆ|Պետրոդվորեցում]]'''<br /> {{lang-ru|БОЛЬШОЙ ДВОРЕЦ}}<br />{{lang-ru|ПЕТРОДВОРЕЦ}}<br />{{tooltip|XVIII-XIX ВВ.|18-19-րդ դարեր}} |- | 1988 | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments SaintSophiaCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Սոֆիայի տաճար (Կիև)|Սոֆիայի տաճարը]] [[Կիև]]ում'''<br /> {{lang-ru|СОФИЙСКИЙ СОБОР}}<br />{{lang-ru|КИЕВ}}<br />{{tooltip|XI ВЕК|11-րդ դար}} | 1990 | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:RR3012-0010R USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments Matenadaran-b.jpg|110px]] | '''[[Մատենադարան]]ը [[Երևան]]ում'''<br /> {{lang-ru|МАТЕНАДАРАН}}<br />{{lang-ru|ЕРЕВАН}}<br />1959 |- | 1988 | [[Պատկեր:USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:RR3012-0004R USSR-1988-5rubles-CuNi-Monuments MillenniumOfRussia-b.jpg|110px]] | '''[[Ռուսաստանի հազարամյակ (հուշարձան)|Ռուսաստանի հազարամյակի հուշարձանը]] [[Մեծ Նովգորոդ|Նովգորոդում]]'''<br /> {{lang-ru|ПАМЯТНИК «ТЫСЯЧЕЛЕТИЕ РОССИИ»}}<br />{{lang-ru|НОВГОРОД}}<br />1862 | 1990 | [[Պատկեր:RR3012-0008 USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1990-5rubles-CuNi-Monuments UspenskyCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Վերափոխման մայր տաճար (Մոսկվա)|Վերափոխման տաճարը]] Մոսկվայում'''<br /> {{lang-ru|Успенский собор}}<br />{{lang-ru|МОСКВА}}<br />{{tooltip|XV в.|15-րդ դար}} |- | 1989 | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments PokrovskyCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Վասիլի Երանելու տաճար|Բարեխոսության տաճարը]] [[Մոսկվա]]յում'''<br /> {{lang-ru|СОБОР ПОКРОВА НА РВУ}}<br />{{lang-ru|МОСКВА}}<br />1561 | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments ArkhangelskyCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Սուրբ Միքայել Հրեշտակապետի տաճար (Մոսկովյան Կրեմլ)|Հրեշտակապետի տաճար]]ը Մոսկվայում'''<br /> {{lang-ru|АРХАНГЕЛЬСКИЙ СОБОР}}<br />{{lang-ru|МОСКВА}}<br />1508 |- | 1989 | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments Registan-b.jpg|110px]] | '''[[Ռեգիստան (Սամարղանդ)|Ռեգիստանը]] [[Սամարղանդ]]ում'''<br /> {{lang-ru|РЕГИСТАН}}<br />{{lang-ru|САМАРКАНД}}<br />{{tooltip|XV-XVII ВВ.|15-17-րդ դարեր}} | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments StateBank-b.jpg|110px]] | '''[[ԽՍՀՄ Պետական բանկ|Պետական բանկը]] Մոսկվայում'''<br /> {{lang-ru|Государственный банкъ}}<br />{{lang-ru|Москва}}<br />{{tooltip|XIX в.|19-րդ դար}} |- | 1989 | [[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1989-5rubles-CuNi-Monuments BlagoveschenskyCathedral-b.jpg|110px]] | '''[[Ավետման տաճար (Մոսկովյան Կրեմլ)|Ավետման տաճարը]] Մոսկվայում'''<br /> {{lang-ru|БЛАГОВЕЩЕНСКИЙ СОБОР}}<br />{{lang-ru|МОСКВА}}<br />1489 | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments-a.jpg|110px]][[Պատկեր:RR3012-0013R USSR-1991-5rubles-CuNi-Monuments DavidOfSassoun-b.jpg|110px]] | '''[[Սասունցի Դավիթ (արձան, Երևան)|Սասունցի Դավթի հուշարձանը]] Երևանում'''<br /> {{lang-ru|ПАМЯТНИК ДАВИДУ САСУНСКОМУ}}<br />{{lang-ru|ЕРЕВАН}}<br />1959 |- |} == Գիր և գրականություն == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="3" width="25px"|<center>1984 |rowspan="3" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Pushkin185-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ալեքսանդր Պուշկին]]ի ծննդյան 185-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Պուշկինի դիմապատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|А. С. ПУШКИН|Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկին}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1799-1837»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1 965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Լիդիա Պեշկովայի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1988 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1988-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1988-1ruble-CuNi-Gorky120-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Մաքսիմ Գորկի|Մաքսիմ Գորկու]] ծննդյան 120-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գրողի դիմապատկերը՝ ալկոծվող ծով և [[մրրկահավեր|մրրկահավի]] պատկերների ֆոնին, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|А. М. ГОРЬКИЙ|Ալեքսանդր Մաքսիմովիչ Գորկի}}»}}{{ref+|Ա․ Մ․ Պեշկով — Մ․ Գորկի|ն|գորկի}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1868-1936»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3 775&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 225&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1988 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1988-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1988-1ruble-CuNi-Tolstoy160-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Լև Տոլստոյ]]ի ծննդյան 160-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գրողի դիմապատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Л. Н. ТОЛСТОЙ|Լև Նիկոլաևիչ Տոլստոյ}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1828-1910»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3 775&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 225&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ա․ Գ․ Միրոշնիչենկոյի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «160 лет со дня рождения руского писателя Л. Н. Толстого»; [http://shiraliv.ru/Vyp_31.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-02-28</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=83}}։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Shevchenko175-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Տարաս Շևչենկո]]յի ծննդյան 175-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ պոետի դիմապատկերը, ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Т. Г. ШЕВЧЕНКО|Տարաս Գրիգորևիչ Շևչենկո}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1814-1861»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Lermontov175-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Միխայիլ Լերմոնտով]]ի ծննդյան 175-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ պոետի դիմապատկերը, ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|М. Ю. ЛЕРМОНТОВ|Միխայիլ Յուրևիչ Լերմոնտով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1814-1861»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի և Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում<ref>Монета «175 лет со дня рождения русского поэта М. Ю. Лермонтова»; [http://shiraliv.ru/Vyp_39.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-03-06</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=97}}։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Niyazi100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Համզա Հաքիմզադե Նիյազի]]ի ծննդյան 100-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Նիյազիի դիմապատկերը և անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ХАМЗА ХАКИМ-ЗАДЕ НИЯЗИ|Համզա Հաքիմզադե Նիյազի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1889-1929», բացված [[գիրք]] և [[ծաղիկ]]։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;800&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1989 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Eminescu100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Միհայ Էմինեսկու]]ի մահվան 100-ամյա տարելից |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Էմինեսկուի դիմապատկերը, ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|МИХАИЛ ЭМИНЕСКУ|Միխայիլ Էմինեսկու}}»}}{{ref+|Միհայ — Միխայ — Միխայիլ|ն|միհայ}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1850» և «1889»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;800&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 200&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:RR3009-0038R USSR-1990-1ruble-CuNi-Chekhov130-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Անտոն Չեխով]]ի ծննդյան 130-ամյակ |- | '''Դարձերեսը'''՝ գրողի դիմապատկերը, ինքնագիրը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Антон Чехов|Անտոն Չեխով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1860-1904», սեղանի լամպ ու գրքեր՝ [[վարագույր]]ի ֆոնին։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Rainis125-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Յան Ռայնիս|Յանիս Ռայնիսի]] ծննդյան 125-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Ռայնիսի դիմապատկերը, ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЯНИС РАЙНИС|Յանիս Ռայնիս}}»}}{{ref+|Յանիս Պլիեկշանս / Յան Ռայնիս / Ռայնիս|ն|ռայնիս}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1865-1929»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Navoi550-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ալիշեր Նավոի]]ի ծննդյան 550-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գործչի դիմապատկերն ու անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Алишер Навои|Ալիշեր Նավոի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1441-1501»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի և Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում<ref>Монета «550 лет со дня рождения узбекского поэта, мыслителя и государственного деятеля А. Навои»; [http://shiraliv.ru/Vyp_52.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-03-08</ref>։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Magtymguly-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Մահթումկուլի|Մահթումկուլի Ֆրագի]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գործչի դիմապատկերն ու անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Махтумкули|Մահթումկուլի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1733-1798»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Ivanov100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Կոնստանտին Իվանով (չուվաշ պոետ)|Կոնստանտին Իվանովի]] ծննդյան 100-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ պոետի դիմապատկերն ու անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|К. В. ИВАНОВ|Կոնստանտին Վասիլևիչ Իվանով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1890-1915»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Էլլի Յուրևի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Nizami850-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Նիզամի Գյանջևի]]ի ծննդյան 850-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ պոետի պատկերը գրելու ընթացքում, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Низами Гянджеви|Նիզամի Գյանջևի}}»}}, հոբելյանական տարելիցը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|850 лет|850 տարի}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |} == Արվեստ == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="25px"|<center>1989 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1989-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1989-1ruble-CuNi-Musorgsky150-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Մոդեստ Մուսորգսկի|Մոդեստ Մուսորգսկու]] ծննդյան 150-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ կոմպոզիտորի դիմապատկերը, ինքնագիրը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|М. Мусоргский|Մոդեստ Մուսորգսկի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1839» և «1881», [[նոտա]]ների գրառումից մի հատված։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;700&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Tchaikovsky150-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Պյոտր Չայկովսկի|Պյոտր Չայկովսկու]] ծննդյան 150-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ աթոռին նստած կոմպոզիտորը՝ նոտաների ֆոնին, նրա ինքնագիրը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|П. ЧАЙКОВСКИЙ|Պյոտր Չայկովսկի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1840-1893»։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Prokofiev100-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Սերգեյ Պրոկոֆև]]ի ծննդյան 100-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ կոմպոզիտորի դիմապատկերը, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1891» և «1953»՝ բաժանված <!--&#119070;-->[[բանալի (երաժշտություն)|բանալու]] նշանով, եզրերով՝ անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СЕРГЕЙ ПРОКОФЬЕВ|Սերգեյ Պրոկոֆև}}»}}։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} === «Ռուսական բալետ» շարք === [[Բալետը Ռուսաստանում|«Ռուսական բալետ»]] շարքի պալադիումե հուշադրամները թողարկվել են 1989-1991 թվականներին և պատրաստված են 999 հարգի պալադիումից։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''․ կենտրոնում՝ [[բալետի պարուհի]], եզրերով՝ [[ծաղիկ|ծաղկեփունջ]] և {{lang-ru|«{{tooltip|РУССКИЙ БАЛЕТ|ռուսական բալետ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ Մետաղադրամները '''հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1989 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3415-0004.png|110px]][[Պատկեր:RR3412-0001R.png|110px]] |width="248px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3500 հատ UNC + 3000 հատ proof։ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3412-0001.png|110px]][[Պատկեր:RR3412-0001R.png|110px]] |width="248px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 5 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|7.78 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 9000 հատ UNC։ |- | 1990 | [[Պատկեր:RR3414-0001.png|110px]][[Պատկեր:RR3412-0001R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 10 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 15&nbsp;000 հատ UNC։ | 1991 | [[Պատկեր:RR3414-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3414-0002R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 10 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 25.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 12&nbsp;000 հատ UNC։ |- | 1990 | [[Պատկեր:RR3415-0006.png|110px]][[Պատկեր:RR3414-0002R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 21&nbsp;000 հատ UNC + 3000 հատ proof։ | 1991 | [[Պատկեր:RR3415-0011.png|110px]][[Պատկեր:RR3415-0011R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|31.10 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 37.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 27&nbsp;000 հատ UNC + 3000 հատ proof։ |- |} «Ռուսական բալետ» շարքի ոսկե հուշադրամները թողարկվել են 1991 թվականին և պատրաստված են 585 հարգի ոսկուց UNC որակով կամ 999 հարգի ոսկուց proof որակով։ '''Դիմերեսը'''․ կենտրոնում՝ [[Մոսկվա]]յի [[Մեծ թատրոն]]ի շենքը, պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|БОЛЬШОЙ ТЕАТР|Մեծ թատրոն}}»}} գրառումը, ներքում՝ անվանական արժեքը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ թողարկման տարեթիվը և դրամահատարանի ապրանքանիշը։ '''Դարձերեսը'''․ կենտրոնում՝ բալետի պարուհի, եզրերով՝ ծաղկեփունջ և {{lang-ru|«{{tooltip|РУССКИЙ БАЛЕТ|ռուսական բալետ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ Մետաղադրամները '''հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" !colspan="3"| 585 հարգի ոսկուց մետաղադրամներ !rowspan="5" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| !colspan="3"| 999 հարգի ոսկուց մետաղադրամներ |- |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3214-0001.png|110px]][[Պատկեր:RR3214-0001R.png|110px]] |width="248px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 10 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|2.65 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 1.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 17.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 6000 հատ։ |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3215-0001.png|110px]][[Պատկեր:RR3215-0001R.png|110px]] |width="248px"| '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|3.11 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 3.11 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 16.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1500 հատ։ |- | 1991 | [[Պատկեր:RR3215-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3215-0002R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 25 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|5.32 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 3.11 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 21.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 5000 հատ։ | 1991 | [[Պատկեր:RR3216-0005.png|110px]][[Պատկեր:RR3216-0005R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|7.78 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1500 հատ։ |- | 1991 | [[Պատկեր:RR3216-0006.png|110px]][[Պատկեր:RR3216-0006R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 50 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|13.30 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7.78 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 28.60 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2400 հատ։ | 1991 | [[Պատկեր:RR3217-0017.png|110px]][[Պատկեր:RR3217-0017R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|15.55 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 30.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1500 հատ։ |- | 1991 | [[Պատկեր:RR3217-0018.png|110px]][[Պատկեր:RR3217-0018R.png|110px]] | '''Անվանական արժեքը'''՝ 100 ռուբլի։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|26.58 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 15.55 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 35.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1200 հատ։ |colspan="3"| |- |} == Գիտություն == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="3" width="25px"|<center>1981 |rowspan="3" width="245px"|<center>[[Պատկեր:USSR-1975-1982-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1981-1ruble-CuNi-GagarinInSpace20-b.jpg|120px]] !height="20px"| Դեպի [[տիեզերք]] [[մարդկություն|մարդու]] [[տիեզերական թռիչք|առաջին թռիչքի]] 20-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ մարդկության առաջին [[տիեզերագնաց]] [[Յուրի Գագարին]]ի պատկերը [[սկաֆանդր]]ով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Ю. А. ГАГАРИН|Յուրի Ալեքսեևիչ Գագարին}}»}} մակագրությամբ, «1961» ու «1981» տարեթվերը և [[մուրճի ու մանգաղ]]ի պատկերը՝ [[աստղ]]ազարդ երկնքի, [[կրող հրթիռ|տիեզերական հրթիռի]], [[Սալյուտ (ուղեծրակայան)|«Սալյուտ»]] [[ուղեծրակայան]]ի և նրան կցված [[Սոյուզ (տիեզերանավ)|«Սոյուզ» տիեզերանավերի]] ֆոնին, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|20 ЛЕТ ПЕРВОГО ПОЛЕТА ЧЕЛОВЕКА В КОСМОС|Դեպի տիեզերք մարդու առաջին թռիչքի 20 տարին}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;962&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 38&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1983 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-FyodorovDeath400-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Իվան Ֆյոդորով]]ի մահվան 400-ամյա տարելից |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ հատված Իվան Ֆյոդորովի հուշարձանից [[Մոսկվա]]յում, տպագրիչի անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИВАН ФЕДОРОВ|Իվան Ֆյոդորով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1510-1583», եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|РУССКИЙ ПЕРВОПЕЧАТНИК|ռուս առաջին տպագրիչ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1983 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-Marx165-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Կառլ Մարքս]]ի ծննդյան 165-ամյակ <!-- և մահվան 100-ամյա տարելից --> |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[մարքսիզմ]]ի համահիմնադիրի դիմապատկերը, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|КАРЛ МАРКС|Կառլ Մարքս}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1818-1883»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;921&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 79&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1983 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1983-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1983-1ruble-CuNi-TereshkovaInSpace20-b.jpg|120px]] !height="20px"| Դեպի տիեզերք [[Վալենտինա Տերեշկովա|առաջին կին տիեզերագնաց]]ի թռիչքի 20-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Վալենտինա Տերեշկովայի դիմապատկերը սկաֆանդրով՝ աստղազարդ երկնքի և «XX» թվի ֆոնին, ներքում՝ թռիչքի ժամանակահատվածը՝ «16-19.VI.1963»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;945&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 55&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Իգոր Կռիլկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Լենինգրադի դրամահատարանում proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1984 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Mendeleyev150-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Դմիտրի Մենդելեև]]ի ծննդյան 150-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գիտնականի դիմապատկերը, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Д. И. МЕНДЕЛЕЕВ|Դմիտրի Իվանովիչ Մենդելեև}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1834-1907»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Յուրի Լուկյանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «150-летие со дня рождения русского химика Д. И. Менделеева»; [http://shiraliv.ru/Vyp_18.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=67}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1984 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1984-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1984-1ruble-CuNi-Popov125-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ալեքսանդր Պոպով (ֆիզիկոս)|Ալեքսանդր Պոպովի]] ծննդյան 125-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գիտնականի դիմապատկերը, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|А. С. ПОПОВ|Ալեքսանդր Ստեպանովիչ Պոպով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1859-1906»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վալենտին Նիկիտինի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «125-летие со дня рождения русского физика А. С. Попова»; [http://shiraliv.ru/Vyp_19.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=68}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1985 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1985-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1985-1ruble-CuNi-Engels165-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ֆրիդրիխ Էնգելս]]ի ծննդյան 165-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ մարքսիզմի համահիմնադիրի դիմապատկերը, անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ФРИДРИХ ЭНГЕЛЬС|Ֆրիդրիխ Էնգելս}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1820-1895»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;960&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 40&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «165 лет со дня рождения Фридриха Энгельса»; [http://shiraliv.ru/Vyp_24.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=73}} proof-like որակով։ |- |rowspan="3"|<center>1986 |rowspan="3"|<center>[[Պատկեր:USSR-1986-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1986-1ruble-CuNi-Lomonosov275-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Միխայիլ Լոմոնոսով]]ի ծննդյան 275-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ Լոմոնոսովի դիմապատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|М. В. ЛОМОНОСОВ|Միխայիլ Վասիլևիչ Լոմոնոսով}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1711-1765»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 1&nbsp;965&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Մ․ Ի․ Գոգուևի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |1988 թ․ վերաթողարկվել է համարժեք տեխնիկական բնութագրերով և համանման դիզայնով (դրամաշուրթը՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ • 1988 • Н|մեկ ռուբլի․ 1988. նովոդել}}»}}) 55&nbsp;000 հատ հուշադրամ՝ Մոսկվայի դրամահատարանում<ref>Монета «275 лет со дня рождения великого русского ученого М. В. Ломоносова»; [http://shiraliv.ru/Vyp_26.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=75}} proof-like որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1987 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1987-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1987-1ruble-CuNi-Tsiolkovsky130-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Կոնստանտին Ցիոլկովսկի|Կոնստանտին Ցիոլկովսկու]] ծննդյան 130-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[տիեզերագնացություն|տիեզերագնացության]] տեսության հիմնադրի հուշարձանը Մոսկվայում՝ աստղազարդ երկնքի և թռիչքում գտնվող [[հրթիռ]]ի ֆոնին, գիտնականի անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|К. Э. ЦИОЛКОВСКИЙ|Կոնստանտին Էդուարդովիչ Ցիոլկովսկի}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1857-1935»: '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 3&nbsp;830&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 170&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Սերգեյ Սիրոմյատնիկովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի և Մոսկվայի դրամահատարաններում<ref>Монета «130 лет со дня рождения основоположника отечественной космонавтики К. Э. Циолковского»; [http://shiraliv.ru/Vyp_28.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref><!--Մոսկվայի դրամահատարանում ըստ Գանիչևի և Ռիլովի-->։ |- |rowspan="2"|<center>1990 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1990-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1990-1ruble-CuNi-Skaryna500-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Ֆրանցիսկ Սկորինա]]յի ծննդյան 500-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[արևելյան սլավոններ|արևելասլավոնական]] առաջին տպագրիչի պատկերը՝ բաց [[գիրք|գրքի]] առջև և [[մատիտ]]ը ձեռքին, գործչի անունը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ФРАНЦИСК СКОРИНА|Ֆրանցիսկ Սկորինա}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1490-{{tooltip|ок. 1541|մոտ 1541}}», զարդանախշ։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;600&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 300&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում<ref>Монета «500 лет со дня рождения выдающегося деятеля славянской культуры Ф. Скорины»; [http://shiraliv.ru/Vyp_49.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-07</ref>։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:USSR-1991-comm-1ruble-CuNi-a.jpg|120px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Lebedev125-b.jpg|120px]] !height="20px"| [[Պյոտր Լեբեդև]]ի ծննդյան 125-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանը, պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}»}}, անվանական արժեքը և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ գիտնականի կողային պատկերը, անվան գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|П. Н. ЛЕБЕДЕВ|Պյոտր Նիկոլաևիչ Լեբեդև}}»}}, ծննդյան և մահվան տարեթվերը՝ «1866-1912», [[լույսի ճնշում|լույսի ճնշման]] ֆիզիկական բանաձևը, ներքևում՝ ֆիզիկական սարքերի ոճավորված պատկերներ։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 1 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ մելքիոր։ '''Քաշը'''՝ 12.80 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 31.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 2&nbsp;150&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 100&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}} + 250&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Կոլոդկինի։ '''Հատվել է''' Մոսկվայի դրամահատարանում։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:RR3111-0010.png|120px]][[Պատկեր:RR3111-0009R.png|120px]] !height="20px"| Դեպի տիեզերք մարդու առաջին թռիչքի 30-ամյակ |- | '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը, թողարկման տարեթիվը, ձախ մասում՝ մետաղի հարգը ու քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը, աջ մասում՝ դրամահատարանի ապրանքանիշը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ [[Գագարինի հուշարձան (Մոսկվա)|Գագարինի հուշարձանը]], նրանից ձախ և աջ՝ աստղազարդ երկնքի ոճավորված պատկերը, եզրերով՝ հոբելյանական տարեթվերը՝ «1961» և «1991», {{lang-ru|«{{tooltip|30 ЛЕТ ПЕРВОГО ПОЛЕТА ЧЕЛОВЕКА В КОСМОС|դեպի տիեզերք մարդու առաջին թռիչքի 30-ամյակ}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 3 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արծաթ-900։ '''Քաշը'''՝ {{tooltip|34.56 գ|որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 31.10 գ}}։ '''Տրամագիծը'''՝ 39.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 35&nbsp;000 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} == Սպորտ == === «22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարք === {{հիմնական|Ամառային օլիմպիական խաղեր 1980 (մետաղադրամներ)}} [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1980|«22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր»]] շարքի մելքիորե մետաղադրամները թողարկվել են 1977-1980 թվականներին 1 ռուբլի անվանական արժեքով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզերվում է շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ [[Մոսկվա]]յի տեսարժան վայրը կամ այլ խորհրդանշական պատկեր, մոսկովյան օլիմպիադայի խորհրդանիշը, թողարկման տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИГРЫ XXII ОЛИМПИАДЫ • МОСКВА • 1980|22-րդ օլիմպիադայի խաղեր․ Մոսկվա․ 1980}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 12.80 գ, տրամագիծը՝ 31.00 մմ։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի, «Օլիմպիադայի խորհրդանիշ» մետաղադրամինը՝ Յուրի Լուկյանովի։ '''Հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1977 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1977-1ruble-CuNi-Olympics80 Emblem-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''Օլիմպիադայի խորհրդանիշ'''{{ref+|«Օլիմպիադայի խորհրդանիշ» մետաղադրամի դարձերեսին պատկերներից առկա է միայն համանուն պատկերանիշը։|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 8&nbsp;665&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 335&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1979 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1979-1ruble-CuNi-Olympics80 Cosmos-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Տիեզերքի նվաճողների հուշարձան]]'''{{ref+|«Տիեզերքի նվաճողների հուշարձան» մետաղադրամի դարձերեսին հուշարձանը ներկայացված է [[աստղ]]ազարդ երկնքի, [[Սալյուտ-1]] [[ուղեծրակայան]]ի, [[Երկիր|Երկրի]] [[Սպուտնիկ-1|առաջին արհեստական արբանյակի]] պատկերների ֆոնին։|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;655&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 334&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1978-1ruble-CuNi-Olympics80 Kremlin-b.jpg|110px]] | '''[[Մոսկովյան Կրեմլ]]'''{{ref+|«Մոսկովյան Կրեմլ» մետաղադրամի դարձերեսին պատկերված են Կրեմլի [[Վոդովզվոդնայա աշտարակ|Վոդովզվոդնայա]], [[Բորովիցկայա աշտարակ|Բորովիցկայա]], [[Սպասկայա աշտարակ|Սպասկայա]], [[Տրոիցկայա աշտարակ|Տրոիցկայա]] և [[Նիկոլսկայա աշտարակ|Նիկոլսկայա]] աշտարակները, պատը և [[պալատ]]ական կառույցներ։|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 6&nbsp;490&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 509&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ | 1980 | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1980-1ruble-CuNi-Olympics80 Mossovet-b.jpg|110px]] | '''[[Յուրի Դոլգորուկի]]ի արձան և [[Մոսկվայի քաղաքային խորհուրդ|Մոսխորհրդի]] [[Մոսկվայի քաղաքապետարանի շենք|շենք]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;490&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 509&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ |- | 1979 | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1979-1ruble-CuNi-Olympics80 MSU-b.jpg|110px]] | '''[[Մոսկվայի պետական համալսարան]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;655&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 334&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ | 1980 | [[Պատկեր:USSR-1977-1980-Olympics80-1ruble-CuNi-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1980-1ruble-CuNi-Olympics80 Torch-b.jpg|110px]] | '''[[Օլիմպիական կրակ|Օլիմպիական ջահը]] Մոսկվայում'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 4&nbsp;490&nbsp;500 հատ {{tooltip|UNC|շրջանառու մետաղադրամ}} + 509&nbsp;500 հատ {{tooltip|BU և proof|հուշադրամ}}։ |- |} «22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարքի արծաթե հուշադրամները թողարկվել են 1977-1980 թվականներին 5 կամ 10 ռուբլի անվանական արժեքով և պատրաստված են 900 հարգի արծաթից։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզերվում է շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ համապատասխան քաղաքը կամ մարզաձևը ներկայացնող պատկերը, մոսկովյան օլիմպիադայի խորհրդանիշը, դրամահատարանի ապրանքանիշը, թողարկման տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИГРЫ XXII ОЛИМПИАДЫ • МОСКВА • 1980|22-րդ օլիմպիադայի խաղեր․ Մոսկվա․ 1980}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ 5 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամների քաշը՝ 16,67 գ, տրամագիծը՝ 33.00 մմ, 10 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամների քաշը՝ 33.33 գ, տրամագիծը՝ 39.00 մմ։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի, «Լենինգրադ» մետաղադրամինը՝ Վլադիմիր Նիկիտինի{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=21}}, «Կիև» և «Մինսկ» մետաղադրամներինը՝ Յուրի Լուկյանովի։ Մետաղադրամներից 14-ը '''հատվել է''' Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում, իսկ մյուս 14-ը՝ միայն Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1250px" !colspan="4"| 5 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամներ !rowspan="15" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| !colspan="4"| 10 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամներ |- |width="25px"| 1977 |width="200px"| [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-01.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="100px"| [[Պատկեր:USSR 1977 5rubles Ag Olympics80 Leningrad (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="220px"| '''[[Սանկտ-Պետերբուրգ|Լենինգրադ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;411 հատ UNC + 121&nbsp;417 հատ proof։ |width="25px"| 1977 |width="200px"| [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-15.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="100px"| [[Պատկեր:USSR 1977 10rubles Ag Olympics80 Moscow (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="220px"| '''[[Մոսկվա]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;414 հատ UNC + 121&nbsp;423 հատ proof։ |- | 1977 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1977 5rubles Ag Olympics80 Tallinn (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:1980-Silver-02-M.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Տալլին]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 251&nbsp;562 հատ UNC<ref>Монета «Таллин»; [http://ussr-coins.ru/5-рублей-1977-года-олимпийские-игры-1980-талли/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=22}} + 122&nbsp;167 հատ proof։ | 1977 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0003R USSR 1977 10rubles Ag Olympics80 USSRMap a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''ԽՍՀՄ [[քարտեզ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;040 հատ UNC<ref>Монета «Карта СССР»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1977-года-олимпиада-1980/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=36}} + 121&nbsp;137 հատ proof։ |- | 1977 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-03.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Կիև]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;037 հատ UNC + 121&nbsp;137 հատ proof։ | 1978 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-17.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Հեծանվային սպորտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;670 հատ UNC + 118&nbsp;453 հատ proof։ |- | 1977 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0005R USSR 1977 5rubles Ag Olympics80 Minsk a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Մինսկ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 250&nbsp;040 հատ UNC + 121&nbsp;137 հատ proof։ | 1978 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0007R USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 Rowing (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0007R USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 Rowing (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Թիավարություն]]'''{{ref+|[[Բայդարկաներով և կանոեներով թիավարություն]]|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;404 հատ UNC + 118&nbsp;403 հատ proof<ref>Монета «Гребля»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1978-года-олимпийские-игры-1980-гребл/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=38}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0009R USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 Running a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Վազք]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;653 հատ UNC<ref>Монета «Бег»; [http://ussr-coins.ru/5-рублей-1980-года-олимпийские-игры-1980-бег/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=25}} + 118&nbsp;353 հատ proof։ | 1978 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 KyzKuumai (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0009R USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 KyzKuumai (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ղըզ ղուումայ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;403 հատ UNC + 118&nbsp;409 հատ proof<ref>Монета «Догони девушку»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1978-года-олимпийские-игры-1980-конны/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=39}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0011R USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 Swimming a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Լող]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 226&nbsp;655 հատ UNC + 118&nbsp;353 հատ proof։ | 1978 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-20.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0011R USSR 1978 10rubles Ag Olympics80 PoleVault (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ձողացատկ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;583 հատ UNC + 119&nbsp;343 հատ proof։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0013R USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 HighJump (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:1980-Silver-08-M.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Բարձրացատկ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;583 հատ UNC + 119&nbsp;143 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0013R USSR 1979 10rubles Ag Olympics80 Basketball a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Բասկետբոլ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;583 հատ UNC<ref name="բասկետբոլ">Монета «Баскетбол»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1979-года-олимпийские-игры-1980-баске/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=41}} + 119&nbsp;243 հատ proof<ref name="բասկետբոլ" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=41}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3112-0015R USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 Equestrian (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:USSR 1978 5rubles Ag Olympics80 Equestrian (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ձիասպորտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;603 հատ UNC + 119&nbsp;143 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-22.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Վոլեյբոլ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 220&nbsp;583 հատ UNC<ref name="վոլեյբոլ">Монета «Волейбол»; [http://ussr-coins.ru/10-рублей-1979-года-олимпийские-игры-1980-волей/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=42}} + 119&nbsp;243 հատ proof<ref name="վոլեյբոլ" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=42}}։ |- | 1979 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-09.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:1980-Silver-09-M.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Մուրճի նետում]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0021R USSR 1979 10rubles Ag Olympics80 KettlebellLifting a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Մարզաքարային սպորտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ |- | 1979 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-10.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3112-0017R USSR 1979 5rubles Ag Olympics80 Weightlifting (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ծանրամարտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-24.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Բռնցքամարտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ |- | 1980 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1979 5rubles Ag Olympics80 Gymnastics (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:USSR 1979 5rubles Ag Olympics80 Gymnastics (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Սպորտային մարմնամարզություն]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC<ref>Монета «Гимнастика»; [http://ussr-coins.ru/5-рублей-1980-года-олимпийские-игры-1980-гимна/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=31}} + 95&nbsp;420 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0019R USSR 1979 10rubles Ag Olympics80 Judo (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0019R USSR 1979 10rubles Ag Olympics80 Judo (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Ձյուդո]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 207&nbsp;078 հատ UNC + 107&nbsp;928 հատ proof։ |- | 1980 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1980 5rubles Ag Olympics80 Archery (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3112-0021R USSR 1980 5rubles Ag Olympics80 Archery (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Նետաձգություն (մարզաձև)|Նետաձգություն]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC<ref name="strelbaizluka">Монета «Стрельба из лука»; [http://ussr-coins.ru/5-рублей-1980-года-олимпийские-игры-1980-стрел/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-27</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=32}} + 95&nbsp;420 հատ proof<ref name="strelbaizluka" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=32}}։ | 1980 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:RR3114-0023R USSR 1980 10rubles Ag Olympics80 Khuresh (LMD) a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3114-0023R USSR 1980 10rubles Ag Olympics80 Khuresh (MMD) a.jpg|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Խուրեշ]]'''{{ref+|Танец орла и хуреш|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;420 հատ proof։ |- | 1980 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1980 5rubles Ag Olympics80 Gorodki a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Գորոդկի]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;520 հատ proof։ | 1980 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:1980-Silver-27.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Պարանի ձգում]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;420 հատ proof։ |- | 1980 | [[Պատկեր:USSR 1977-1980 5rubles Ag Olympics80 a.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1980 5rubles Ag Olympics80 Isindi a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Իսինդի]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;520 հատ proof։ | 1980 | [[Պատկեր:1980-Silver-obverse-10rubles.jpg|100px]][[Պատկեր:USSR 1980 10rubles Ag Olympics80 ReindeerRace a.jpg|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Նարտա|Եղջերուներով սահնակներով]] մրցավազք'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 126&nbsp;220 հատ UNC + 95&nbsp;420 հատ proof։ |- |} «22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարքի ոսկե հուշադրամները թողարկվել են 1977-1980 թվականներին 100 ռուբլի անվանական արժեքով և պատրաստված են 900 հարգի ոսկուց։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզերվում է շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ համապատասխան մարզական կառույցը կամ խորհրդանշական պատկերը, մոսկովյան օլիմպիադայի խորհրդանիշը, դրամահատարանի ապրանքանիշը, թողարկման տարեթիվը, եզրերով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИГРЫ XXII ОЛИМПИАДЫ • МОСКВА • 1980|22-րդ օլիմպիադայի խաղեր․ Մոսկվա․ 1980}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 17.45 գ, տրամագիծը՝ 30.00 մմ։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ Մետաղադրամներից չորսը '''հատվել է''' Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում, իսկ երկուսը՝ միայն Մոսկվայի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1250px" |width="25px"| 1977 |width="200px"| [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0002R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="100px"| [[Պատկեր:RR3217-0002R-LMD.png|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="220px"| '''Սպորտը և աշխարհը'''{{ref+|«Սպորտը և աշխարհը» այլաբանություն|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 43&nbsp;536 հատ UNC + 38&nbsp;036 հատ proof։ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1979 |width="200px"| [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0008R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="100px"| [[Պատկեր:RR3217-0008R-LMD.png|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |width="220px"| '''[[Կռիլատսկոե (հեծանվահրապարակ)|Կռիլատսկոե հեծանվահրապարակ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 54&nbsp;913 հատ UNC<ref>Монета «Велотрек в Крылатском»; [http://ussr-coins.ru/100-рублей-1979-года-велотрек-в-крылатском/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-28</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=52}} + 42&nbsp;213 հատ proof։ |- | 1978 | [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0004R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3217-0004R-LMD.png|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Լուժնիկի մարզադաշտ|Լենինի անվան մարզադաշտ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 62&nbsp;023 հատ UNC + 45&nbsp;317 հատ proof։ | 1979 | [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0010R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''[[Դրուժբա մարզադաշտ (Մոսկվա)|Դրուժբա մարզադահլիճ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 53&nbsp;503 հատ UNC<ref name="zaldruzhba">Монет «Универсальный спортивный зал Дружба»; [http://ussr-coins.ru/100-рублей-1979-года-универсальный-спортивн/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-28</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=53}} + 38&nbsp;003 հատ proof<ref name="zaldruzhba" />{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=53}}։ |- | 1978 | [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0006R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | [[Պատկեր:RR3217-0006R-LMD.png|100px|Լենինգրադի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] | '''[[Կռիլատսկոե (թիավարության մրցուղի)|Կռիլատսկոե թիավարության ջրանցք]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 57&nbsp;153 հատ UNC + 43&nbsp;253 հատ proof։ | 1980 | [[Պատկեր:RR3217-0002.png|100px]][[Պատկեր:RR3217-0012R.png|100px|Մոսկվայի դրամահատարանի ապրանքանիշով դարձերես]] |colspan="2"| '''Օլիմպիական կրակը Մոսկվայում'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 24&nbsp;620 հատ UNC + 27&nbsp;820 հատ proof։ |- |} «22-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարքի պլատինե հուշադրամները թողարկվել են 1977-1980 թվականներին 150 ռուբլի անվանական արժեքով և պատրաստված են 999 հարգի պլատինից։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը՝ նրանցից հորիզոնական գծով բաժանված, եզերվում է շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ խորհրդանշական պատկերներ [[անտիկ օլիմպիական խաղեր]]ից, մոսկովյան օլիմպիադայի խորհրդանիշը, դրամահատարանի ապրանքանիշը, թողարկման տարեթիվը, եզրով վերևում՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ИГРЫ XXII ОЛИМПИАДЫ • МОСКВА • 1980|22-րդ օլիմպիադայի խաղեր․ Մոսկվա․ 1980}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ատամնավոր։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 15.55 գ, տրամագիծը՝ 28.60 մմ։ '''Էսքիզները'''՝ Վիկտոր Երմակովի։ '''Հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1977 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0002R.png|110px]] |width="248px"| '''[[Դափնեպսակ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 9910 հատ UNC + 24&nbsp;160 հատ proof։ !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1979 |width="225px"| [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0008R.png|110px]] |width="248px"| '''Անտիկ [[մարտակառք]]եր'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 9728 հատ UNC + 17&nbsp;078 հատ proof։ |- | 1978 | [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0004R.png|110px]] | '''[[Սկավառակի նետում|Սկավառականետորդ]]'''{{ref+|[[Սկավառականետորդ (քանդակ)|Սկավառականետորդ]]|ն}}<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 13&nbsp;403 հատ UNC + 19&nbsp;853 հատ proof։ | 1980 | [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0010R.png|110px]] | '''Անտիկ [[վազք|վազորդներ]]'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 7820 հատ UNC + 12&nbsp;870 հատ proof։ |- | 1979 | [[Պատկեր:RR3318-0002.png|110px]][[Պատկեր:RR3318-0006R.png|110px]] | '''Անտիկ [[ըմբշամարտ]]իկներ'''<br /> '''Հատված քանակը'''՝ 13&nbsp;578 հատ UNC<ref>Монета «Античные борцы»; [http://ussr-coins.ru/150-рублей-1979-года-олимпиада-80-античные-бор/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-05-28</ref>{{sfn|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989|էջ=57}} + 18&nbsp;978 հատ proof։ |colspan="3"| |- |} === «25-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարք === [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1992|«25-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր»]] շարքի հուշադրամները թողարկվել են 1991 թվականին 1 ռուբլի անվանական արժեքով և պատրաստված են մելքիորից proof-like որակով։ '''Դիմերեսը'''՝ պետական զինանշանն ու պետության անվանումը ({{lang-ru|{{tooltip|СССР|ԽՍՀՄ}}}}), անվանական արժեքը։ '''Դարձերեսը'''՝ մարզաձևը ներկայացնեղ մարզիկները, [[անտիկ օլիմպիական խաղեր]]ում համապասխան մարզիկների պատկերները, [[Սագրադա Ֆամիլիա|Սագրադա Ֆամիլիա տաճարի]] ոճավորված պատկերը և հին հունական զարդանախշ, եզրերով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|XXV ОЛИМПИАДА|25-րդ օլիմպիադա}}»}} և «{{tooltip|БАРСЕЛОНА 1992|Բարսելոնա 1992}}» գրառումները։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, գրառումով՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН РУБЛЬ ◾ ОДИН РУБЛЬ|մեկ ռուբլի}}»}}։ '''Տեխնիկական բնութագրեր'''․ քաշը՝ 12.80 գ, տրամագիծը՝ 31.00 մմ։ Յուրաքանչյուրի հատված քանակը՝ 250&nbsp;000 հատ։ '''Էսքիզները'''՝ Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել են''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center" width="1100px" |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 JavelinThrow-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Նիզակի նետում]]''' !rowspan="3" style="background-color:#C0C0C0;" width="4px"| |width="25px"| 1991 |width="225px"| [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Wrestling-b.jpg|110px]] |width="248px"| '''[[Ըմբշամարտ]]''' |- | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Cycling-b.jpg|110px]] | '''[[Հեծանվային սպորտ]]'''{{ref+|«25-րդ ամառային օլիմպիական խաղեր» շարքի «Հեծանվային սպորտ» մետաղադրամի վրա հեծանվորդի կողքին պատկերված են [[քառաձի մարտակառք|քառաձի]] [[մարտակառք]]ն ու նրա կառավարը։|ն}} | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Running-b.jpg|110px]] | '''[[Վազք]]''' |- | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 Weightlifting-b.jpg|110px]] | '''[[Ծանրամարտ]]''' | 1991 | [[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92-a.jpg|110px]][[Պատկեր:USSR-1991-1ruble-CuNi-Olympics92 LongJump-b.jpg|110px]] | '''[[Հեռացատկ]]''' |- |} == Բուսական և կենդանական աշխարհ == {|class="wikitable" style="font-size: 90%" width="1100px" |rowspan="2" width="25px"|<center>1991 |rowspan="2" width="245px"|<center>[[Պատկեր:RR3512-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3512-0001R.png|120px]] !height="20px"| [[ԽՍՀՄ Կարմիր գիրք|Կարմիր գիրք]]․ [[ձկնակեր բվեճ]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ անվանական արժեքը, տերևներ, դրամահատարանի նշանը, եզրերով՝ թողարկող բանկի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БАНК СССР|ԽՍՀՄ Зետական բանկ}}»}} և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ թռչունի պատկերը խոտաբույսերի մեջ, եզրերով՝ նրա անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|РЫБНЫЙ ФИЛИН|ձկնակեր բվեճ}}»}}, շարքի{{ref+|ԽՍՀՄ-ՌԴ «Կարմիր գիրք» շարք|ն|կարմիրգիրք}} անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|КРАСНАЯ КНИГА СССР|ԽՍՀՄ Կարմիր գիրք}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ընդհատվող ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 5 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արույր (կենտրոն) և մելքիոր (օղակ)։ '''Քաշը'''՝ 6.10 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 17.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|հուշադրամ}}<ref name="krasnayakniga">Коллекционные монеты из серии «Красная книга»; [http://shiraliv.ru/Vyp_59.htm shiraliv.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-03-13</ref> + 50&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Մ․ Ա․ Սիսայի և Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում որակով։ |- |rowspan="2"|<center>1991 |rowspan="2"|<center>[[Պատկեր:RR3512-0002.png|120px]][[Պատկեր:RR3512-0002R.png|120px]] !height="20px"| Կարմիր գիրք․ [[մարխուր|ոլորաեղջյուր այծ]] |- | '''Դիմերեսը'''՝ անվանական արժեքը, տերևներ, դրամահատարանի նշանը, եզրերով՝ թողարկող բանկի անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БАНК СССР|ԽՍՀՄ Зետական բանկ}}»}} և թողարկման տարեթիվը։<br /> '''Դարձերեսը'''՝ այծի պատկերը քարափի վրա, եզրերով՝ նրա անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ВИНТОРОГИЙ КОЗЁЛ|ոլորաեղջյուր այծ}}»}}, շարքի{{ref+||ն|կարմիրգիրք}} անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|КРАСНАЯ КНИГА СССР|ԽՍՀՄ Կարմիր գիրք}}»}} գրառումը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ ընդհատվող ատամնավոր։<br /> '''Անվանական արժեքը'''՝ 5 ռուբլի։ '''Նյութը'''՝ արույր (կենտրոն) և մելքիոր (օղակ)։ '''Քաշը'''՝ 6.10 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 17.00 մմ։ '''Հատված քանակը'''՝ 500&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|հուշադրամ}}<ref name="krasnayakniga" /> + 50&nbsp;000 հատ {{tooltip|BU|հուշադրամ}}։ '''Էսքիզները'''՝ Մ․ Ա․ Սիսայի և Ալեքսանդր Բակլանովի։ '''Հատվել է''' Լենինգրադի դրամահատարանում։ |- |} == Տես նաև == * [[ԽՍՀՄ ռուբլի]] * [[Ռուսաստանի հուշադրամներ]] == Նշումներ == {{ծանցանկ|group=ն}} ==== Վրիպակներ և անհամապատասխանություններ ==== {{ծանցանկ|group=վ}} == Ծանոթագրություններ == <div style="font-size: 85%;">{{ծանցանկ|3}}</div> == Գրականություն == * {{Հ|Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989}} Ганичев С. И. и др., <!-- http://kladokopatel.ru/books/478-jubilejnye-i-pamjatnye-monety-sssr-1965-1989-katalog.html -->Юбилейные и памятные монеты СССР 1965–1989. Каталог, [[Մոսկվա|Москва]], «Внешторгиздат», [[1989]] — 100 էջ։ * {{գիրք |հեղինակ = Рылов И. И., Соболин В. И. |մաս = |վերնագիր = Монеты России от Николая II до наших дней. Каталог |հղում = |հրատարակություն = |վայր = [[Մոսկվա|Москва]] |հրատարակչություն = Пруф |թվական = 2004 |հատոր = |էջերի թիվ = 504 |մեջբերվող էջեր = 62-150 |isbn = 5-900720-32-2 |ref = Монеты России от Николая II до наших дней }} * {{գիրք |հեղինակ = Ларин-Подольский И. А. |մաս = |վերնագիր = Монеты России: от Владимира до Владимира. Большая иллюстрированная энциклопедия |հղում = |հրատարակություն = |վայր = [[Մոսկվա|Москва]] |հրատարակչություն = Э |թվական = 2016 |հատոր = |էջերի թիվ = 288 |մեջբերվող էջեր = <!--178,-->206-231 |isbn = 978-5-699-79423-2 |ref = Монеты России: от Владимира до Владимира }} * {{գիրք |հեղինակ = Cuhaj G.S., Michael T. |մաս = |վերնագիր = 2018 Standard Catalog of World Coins 1901-2000 |հղում = <!-- https://cloud.mail.ru/public/6cd4/nF13WhHaY --> |հրատարակություն = 45th Ed. |վայր = [[Այոլա (Վիսկոնսին)|Iola]] |հրատարակչություն = Krause Publications |թվական = 2017 |հատոր = |էջերի թիվ = 2384 |մեջբերվող էջեր = 1855<!--1858-->-1870 |isbn = 978-1-4402-4797-2 |ref = Standard Catalog of World Coins 1901-2000 }} == Արտաքին հղումներ == * ԽՍՀՄ հիշատակային մետաղադրամներ; [http://moneta-russia.ru/soyuz/pamyatnye/ moneta-russia.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական և հիշատակային մետաղադրամների կատալոգ; [http://www.fcoins.ru/catalogussrub.asp fcoins.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական և հիշատակային մելքիորե մետաղադրամների կատալոգ; [http://shiraliv.ru/ shiraliv.ru] {{ref-ru}} <!-- * ԽՍՀՄ մետաղադրամներ, [http://ussr-coins.ru/category/ussr/ ussr-coins.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական մետաղադրամների կատալոգ; [http://www.ru-coin.ru/index.php/ussr.html ru-coin.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հիշատակային և հոբելյանական մետաղադրամներ; [https://www.raritetus.ru/stoimost-monet/monety-sssr/yubilejnye/ raritetus.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական մետաղադրամների կատալոգ; [http://collection-coin.ru/yubilejnye-monety-sssr.html collection-coin.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հիշատակային մետաղադրամներ; [http://sovmint.ru/katalog/pamyatnye-monety-sssr-1965-1991/ sovmint.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ հոբելյանական և հիշատակային մետաղադրամների կատալոգ; [http://www.russian-money.ru/Articles.aspx?id=43&type=content russian-money.ru] {{ref-ru}} * ԽՍՀՄ մետաղադրամների կատալոգ; [https://rucoins.info/catalog/3/0/0/0/0 rucoins.info] {{ref-ru}} * ՌԽՖՍՀ և ԽՍՀՄ մետաղադրամների կատալոգ; [http://www.mezmat.ru/shop.php?shop=rC3 mezmat.ru] {{ref-ru}} --> {{ՎՊԵ|Commemorative coins of the Soviet Union|Խորհրդային Միության հուշադրամներ}} {{Հետխորհրդային երկրների հուշադրամներ|ԽՍՀՄ}} {{Ռուսաստանի դրամական միավորներ}} [[Կատեգորիա:Հուշադրամներ]] [[Կատեգորիա:Ներդրումային մետաղադրամներ]] [[Կատեգորիա:Դրամագիտություն]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ մետաղադրամներ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ տնտեսություն]] hos4lqei57r0zqk91o1iulypxg00rbq 0 747287 10357057 10160503 2025-06-18T01:03:46Z InternetArchiveBot 101881 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 10357057 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ | անուն = Ֆրեդերիկ Գուլբրանդսեն | բնագիր անուն = | պատկեր = Union Vöcklamarkt gegen FC Red Bull Salzburg 17.jpg | պատկերի չափ = 300px | alt = | պատկերի նկարագիր = | նկարագրություն = | նկարագիր = | ամբողջական անուն = | ծննդյան ամասիվ = | մահվան ամսաթիվ = | ծննդավայր = [[Լիլիստրյոմ]], [[Ակերսհուս]], [[Նորվեգիա]] | մահվան վայր = | հասակ = 175 [[սանտիմետր|սմ]] | դիրք = [[Հարձակվող (ֆուտբոլ)|հարձակվող]] | ազգությունը = {{դրոշավորում|Նորվեգիա}} | քաղաքացիությունը = {{դրոշավորում|Նորվեգիա}} | մականուն = | քաշ = 71 [[Կիլոգրամ|կգ]] | ներկա ակումբ = {{դրոշ|Նորվեգիա}} [[Մոլդե (ֆուտբոլային ակումբ)|Մոլդե]] | ակումբի համար = 8 | երիտ ակումբ = | ակումբ = {{Ֆուտբոլային կարիերա |2008-2013|{{դրոշ|Նորվեգիա}} [[Լիլիստրյոմ (Ֆուտբոլային ակումբ)|Լիլիստրյոմ]]|57 (7) |2010|{{վարձավճար}}{{դրոշ|Նորվեգիա}} [[Լյուն]]|8 (1) |2013-մ.հ.|{{դրոշ|Նորվեգիա}} [[Մոլդե (Ֆուտբոլային ակումբ)|Մոլդե]]|33 (15) }} | ընդհանուր տարիներ = | ընդհանուր խաղեր = | ընդհանուր գոլեր = | ազգային թիմ = {{Ֆուտբոլային կարիերա |2013-մ.հ.|{{դրոշ|Նորվեգիա}} [[Նորվեգիայի ֆուտբոլի երիտասարդական հավաքական|Նորվեգիա (մինչև 21)]]|2 (0) |2014-մ.հ.|{{դրոշ|Նորվեգիա}} [[Նորվեգիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Նորվեգիա]]|2 (0) }} | մարզչական ակումբ = | պարգևների փոխարեն = | մեդալ = | մեդալ-ծալել = | մասնագիտական ըստ = 2015 թվականի սեպտեմբերի 1-ի | հավաքականի ըստ = 2015 թվականի հունվարի 15-ի }} '''Ֆրեդերիկ Գուլբրանդսեն''' ({{lang-no|Fredrik Gulbrandsen}}, [[սեպտեմբերի 10]], [[1992 թվական]], [[Լիլիստրյոմ]], [[Նորվեգիա]]), [[Նորվեգիա|նորվեգացի]] [[ֆուտբոլ]]իստ, [[Նորվեգիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]ի և «[[Մոլդե (ֆուտբոլային ակումբ)|Մոլդե]]» ֆուտբոլային ակումբի [[Հարձակվող (ֆուտբոլ)|հարձակվող]]։ == Ակումբային կարիերա == Գուլբրանդսենը իր հայրենի քաղաքի ֆուտբոլային ակումբներից մեկի՝ «[[Լիլիստրյոմ (ֆուտբոլային ակումբ)|Լիլիստրյոմ]]ի» սանն է<ref>{{Cite news |last=Bakkene |first=Ole Kristian |date=2009 թ․ մայիսի 6 |title=Gulbrandsen overtok rekorden fra romkameraten |url=http://www.abcnyheter.no/node/88071 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 7 |publisher=Lillestrøm SK |language=Norwegian |archive-date=2009-05-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090504100033/http://www.abcnyheter.no/node/88071 |url-status=dead }}</ref>։ [[2009]] թվականի [[մայիսի 6]]-ին «[[Ստարտ (ֆուտբոլային ակումբ, Կրիստիանսան)|Ստարտ]]ի» դեմ խաղում Ֆրեդերիկը կատարում է իր նորամուտը [[Ֆուտբոլի Նորվեգիայի առաջնություն|Նորվեգիայի առաջնություն]]ում<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ մայիսի 6 |title=Старт VS. Лиллестрём 3:0 |url=http://int.soccerway.com/matches/2009/05/06/norway/eliteserien/idrettsklubben-start-kristiansand/lillestrom-sportsklubb/736421/ |publisher=soccerway.com |lang=ru}}</ref>։ [[2010]] թվականին խաղային պրակտիկա ստանալու նպատակով Ֆերդերիկը կնքելով վարձավճարային պայմանագիր՝ համալրում է «[[Լյուն]]ի» կազմը։ [[Ապրիլի 5]]-ին «[[Բուդյո-Հլիմտ]]ի» դեմ խաղում Գուլբրանդսենը կատարում է իր նորամուտը [[Ֆուտբոլի Նորվեգիայի առաջին դիվիզիոն|Նորվեգիայի առաջին դիվիզիոն]]ում<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ ապրիլի 5 |title=Будё-Глимт VS. Люн 4:1 |url=http://int.soccerway.com/matches/2010/04/05/norway/1-division/fotballklub-bodoglimt/football-club-lyn-oslo/889797/ |publisher=soccerway.com |lang=ru}}</ref>։ [[Մայիսի 1]]-ին «[[Մոս (ֆուտբոլային ակումբ)|Մոս]]ի» դեմ խաղում նա հեղինակում է իր առաջին գոլը նոր ակումբի կազմում<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ մայիսի 1 |title=Мосс VS. Люн 2:4 |url=http://int.soccerway.com/matches/2010/05/01/norway/1-division/moss-fotballklubb/football-club-lyn-oslo/889835/ |publisher=soccerway.com |lang=ru}}</ref>։ Վարձավճարային պայմանագրի ժամկետի լրանալուց հետո Գուլբրանդսենը վերադառնում է «Լիլիստրյոմ»։ [[2011]] թվականի [[հուլիսի 3]]-ին «[[Վիկինգ (ֆուտբոլային ակումբ)|Վիկինգ]]ի» դեմ խաղում Ֆրեդերիկը թիմի կազմում խփում է իր առաջին պաշտոնական գոլը<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ հուլիսի 3 |title=Лиллестрём VS. Викинг 2:1 |url=http://int.soccerway.com/matches/2011/07/03/norway/eliteserien/lillestrom-sportsklubb/viking-fotballklubb/1060976/ |publisher=soccerway.com |lang=ru}}</ref>։ [[2013]] թվականի ամռանը Ֆրեդերիկը տեղափոխվում է «[[Մոլդե (ֆուտբոլային ակումբ)|Մոլդե]]»<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ մարտի 29 |title=Talent på lån til Lyn |url=http://www.lyn.no/index.aspx?cat=1138&mid=1120&id=5352027 |accessdate=2010 թ․ մարտի 29 |work=FK Lyn |language=Norwegian}} {{Dead link|date=October 2010|bot=H3llBot}}</ref>։ [[Օգոստոսի 3]]-ին «[[Բրան]]ի» դեմ խաղում Ֆրեդերիկը կատարում է իր նորամուտը նոր թիմի կազմում<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ օգոստոսի 3 |title=Мольде VS. Бранн 2:0 |url=http://int.soccerway.com/matches/2013/08/03/norway/eliteserien/molde-fotballklubb/sportsklubben-brann-bergen/1419708/ |publisher=soccerway.com |lang=ru}}</ref>։ Այդ նույն խաղում Գուլբրանդսենը նոր թիմի կազմում նաև հեղինակում է իր առաջին գոլը<ref>{{Cite web |title=Fredrik Gulbrandsen |url=http://www.nifs.no/personprofil.php?person_id=27437 |accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 27 |website=www.nifs.no |publisher=nifs |language=Norwegian}}</ref>։ «Մոլդեի» կազմում անցկացրած իր առաջին մրցաշրջանում Գուլբրանդսենը թիմի հետ միասին հաղթանակ է տանում [[Ֆուտբոլի Նորվեգիայի գավաթ|Նորվեգիայի գավաթի խաղարկությունում]], իսկ մեկ տարի անց՝ կրկին «Մոլդեի» հետ, կրկնում է այդ հաջողությունը և նաև դառնում է [[Ֆուտբոլի Նորվեգիայի առաջնություն 2014|Նորվեգիայի չեմպիոն]]<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ օգոստոսի 27 |title=Норвегия VS. ОАЭ 0:0 |url=http://int.soccerway.com/matches/2014/08/27/world/friendlies/norway/united-arab-emirates/1682247/ |publisher=soccerway.com |lang=ru}}</ref><ref>{{Cite news |last=Torvik |first=Per Kristian |date=2008 թ․ փետրվարի 16 |title=– Minst én av dem skal lykkes |url=http://www.rb.no/lsk-magasinet/article3353124.ece |accessdate=2009 թ․ մայիսի 7 |work=Romerikes Blad |language=Norwegian}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == Ֆրեդերիկ Գուլբրանդսենը [[2014]] թվականի [[օգոստոսի 27]]-ին [[ՄԱԷ-ի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]ի<ref>{{Cite web |title=Norway 0-0 UAE |url=http://www.goal.com/en-gb/match/norway-vs-uae/1682247/lineups |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 16 |publisher=Goal.com}}</ref> դեմ կայացած [[ընկերական խաղ]]ում կատարում է իր նորամուտը [[Նորվեգիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]ի կազմում<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ նոյեմբերի 16 |title=Nordtveit strike sees Norway past Azerbaijan |url=http://www.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013914/postmatch/report/index.html |accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 16 |publisher=UEFA}}</ref>։ == Ձեռքբերումներ == '''Ակումբային''' '''{{դրոշ|Նորվեգիա}} «Մոլդե»''' * Նորվեգիայի չեմպիոն։ 2014 * Նորվեգիայի գավաթի դափնեկիր։ 2013, 2014 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.altomfotball.no/element.do?cmd=player&personId=222091&tournamentId=110&teamId=325 Profilo e statistiche su Altomfotball.no] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304141010/http://www.altomfotball.no/element.do?cmd=player&personId=222091&tournamentId=110&teamId=325 |date=2016-03-04 }} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Գուլբրանդսեն, Ֆրեդերիկ}} [[Կատեգորիա:Թուրքական Սուպերլիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Նորվեգացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Նորվեգիայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի հարձակվողներ]] nt6gnxoge4nehxg7or0g8rmgr4eb13a 0 752712 10356687 9493692 2025-06-17T15:36:55Z Riad Salih 141386 Fictional flag, not based on a reliable source, please not to be added again. 10356687 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ պատմական երկիր | Անվանում = Մարինիներ<br/> المرينيون (al-marīnīyūn) | Նախորդ1 = Ալ-Մոհադների պետություն | Դրոշ_Նախորդ1 = | Նախորդ2 = | Դրոշ_Նախորդ2 = | Նախորդ3 = | Դրոշ_Նախորդ3 = | Նախորդ4 = | Դրոշ_Նախորդ4 = | Հաջորդ1 = Վատասիդների պետություն | Դրոշ_Հաջորդ1 = | Հաջորդ2 = | Դրոշ_Հաջորդ2 = | Հաջորդ3 = | Դրոշ_Հաջորդ3 = | Հաջորդ4 = | Դրոշ_Հաջորդ4 = | Հիմնադրում = [[Մուհամմադ իբն Թումարթ]] | Հիմնադրման տարեթիվ = [[1248]]/[[1269]] | Իրադարձություն1 = | Իրադարձության տարեթիվ1 = | Իրադարձություն2 = | Իրադարձության տարեթիվ2 = | Իրադարձություն3 = | Իրադարձության տարեթիվ3 = | Ավարտ = | Ավարտի տարեթիվ = [[1465]] | Դրոշ = | Դրոշի հոդված = Դրոշ | Զինանշան = | Զինանշանի հոդված = Զինանշան | Քարտեզ = [[Պատկեր:Empire mérinide - XIVe.PNG|250px]] | Քարտեզի տարեթիվ = 14-րդ դար | Քարտեզ2 = | Քարտեզի տարեթիվ2 = | Պետական կարգ = [[Միապետություն]] | Մայրաքաղաք = [[Ֆես (քաղաք)]] | Պետության գլուխ = [[խալիֆ]] | Օրենսդրություն = | Դինաստիա = | Մակերես1 = | Բնակչություն1 = | Մակերես2 = | Բնակչություն2 = | Մակերես3 = | Բնակչություն3 = | Մակերես4 = | Բնակչություն4 = | Ազգություն = | Արժույթ = [[Դինար]] | Կարգախոս = | Տոն = | Հիմն = | Լեզու = [[արաբերեն]] | Կրոն = [[Իսլամ]] | Նշումներ = }} '''Մարինիներ''' (կամ ''Բանու Մարին, Բենի Մարին'', {{lang-ar|مرينيون (marīnīyūn) կամ بنو مرين (Banû Marīn)}}, բերբերյան դինաստիա, որը 13-րդ և 15-րդ դարերում թագավորել է Մահրեբ ալ-Աքսայում ([[Մարոկկո]]), 14-րդ դարում` [[Աֆրիկա]]յի հյուսիսային շրջաններում և Իբերական թերակղզում։ Երկար տարիներ Ալմոհադների իշխանության տակ գտնվելուց հետո, նրանք [[1248]] թվականին եկան իշխանության [[Աֆրիկա]]յի հյուսիսում և [[Ֆես (քաղաք)|Ֆես]] քաղաքում<ref>[http://www.larousse.fr/encyclopedie/groupe-personnage/Marinides/131925 Entrée « Marinides » sur Larousse.fr] (consulté le 8 avril 2012)</ref>։ 1269 թվականին Մարինիները, գրավելով [[Ալ-Մոհադների պետություն|Ալ-Մոհադների պետության]] մայրաքաղաք [[Մարաքեշ]]ը, գահընկեց են անում Ալ-Մոհադներին և հաստատում իրենց իշխանությունը [[Մաղրիբ]]ում և [[Ալ-Անդալուս]]ի մի մասում։ Նրանց տերության կենտրոնը ընկած էր Տազա և [[Ֆես (քաղաք)|Ֆես]] քաղաքների միջև, իսկ օրեցօր ընդլայնվող սահմանները արևմուտքում հասնում էին [[Ատլանտյան օվկիանոս]], հյուսիսում՝ [[Միջերկրական ծով]], արևելքում` Աբդալվադիդների պետություն, հարավում՝ [[Սահարա անապատ]]։ [[1275]]-[[1340]] թվականներին Մարինիները սատարում էին [[Գրանադայի ամիրայություն|Գրանադայի ամիրայությանը]] քրիստոնյա թագավորությունների միացյալ զորքերի դեմ պայքարում, բայց 1340 թվականին Տարիֆայի ճակատամարտում իսպանա-պորտուգալական զորքերի տարած հաղթանակը վերջ դրեց [[Իբերական Թերակղզի|Իբերական Թերակղզում]] Մարինիների միջամտություններին։ 1358 թվականին Աբու Ինան Ֆարիսի սպանությունր իր վեզիրներից մեկի կողմից էականորեն թուլացնում է Մարինիների իշխանությունը։ Օգտվելով Մարինիների պետության անկումից իսպանացիները և պորտուգալացիները գրավեցին նրանց տարածքների մի մասը։ == Ծագում == Համաձայն պատմաբան [[Իբն Խալդուն]]ի՝ Մարինիները ծագել է բերբերներից՝ Օրեսի լեռներում բնակվող Վասին ցեղի հաջորդներից<ref name="Colin370">Les civilisations de l'Afrique du nord: Berbères-Arabes Turcs. Par Victor Piquet. Publié par A. Colin, 1909, p.370 [https://books.google.am/books?ei=8AG9TI64HsH78AbnyNj0Dg&ct=result&hl=fr&id=EQJFAAAAIAAJ&dq=Les+civilisations+de+l%27Afrique+du+nord%3A+Berb%C3%A8res-Arabes+Turcs.&q=ouacine+aur%C3%A8s+] [http://img266.imageshack.us/img266/9584/ouacine223.png (screenshot)]</ref><ref>Les civilisations de l'Afrique du nord: Berbères-Arabes Turcs. Par Victor Piquet. Publié par A. Colin, 1909, p.364 [https://books.google.am/books?id=EQJFAAAAIAAJ&dq=troglodyte+aur%C3%A8s&q=ifrikya+ouacine#search_anchor] [http://img266.imageshack.us/img266/9584/ouacine223.png (screenshot)]</ref>, և 9-րդ դարում արտագաղթել են արևմուտք՝ արաբական Բանու Հիլալ ցեղի պատճառով։ == Ժամանակագրություն == [[Պատկեր:Medersa.jpg|thumb|left|Բոու Ինանիա [[մեդրեսե]]ն Ֆես քաղաքում, Մարինիների ամենամեծ մեդրեսեն, որը կառուցվել է 1350-1355 թվականներին Աբու Ինան խալիֆի կողմից։ ]] [[Պատկեր:Mansourah-1.jpg|thumb|left| Խալիֆ Աբու Յաքուբ Յուսուֆ ան-Նասրի կողմից Ալժիրում կառուցված Թլեմսեն Մանսուրա մինարեթը ։]] [[Պատկեր:Médersa_de_Sala.jpg|thumb|left|1341 թվականին Աբու ալ-Հասան բեն Ութման խալիֆի կողմից կառուցված Սալե մեդրեսե։]] [[Պատկեր:Porte_chellah_2006.jpg|thumb|left|[[Ռաբաթ]] քաղաքի մոտակայքում գտնվող Մարինիների Չելա նեկրոպոլը։]] [[1215]] թվականին Ռիֆ գետի ափին Բանու Մարինը ջախջախում է Ալ-Մոհադների արքայատոհմի երիտասարդ խալիֆ Յուսուֆ ալ-Մուստանսիրի զորքերը։ Ալ-Մոհադների հաջորդ առաջնորդ Աբդ ալ-Հաքը երկար չվայելեց իր իշխանությունը։ [[1217]] թվականին նա մահացավ Մարինիների դեմ ճակատամարտում։ Գահը ժառանգեց նրա ավագ որդի Ութման բեն Աբդ ալ-Հաքը։ Մարինիներն իրենց իշխանությունը հաստատեցին Ռիֆ գետի ափամերձ տարածքներում։ [[1240]] թվականին Ութման բեն Աբդ ալ-Հաքի ստրուկներից մեկը սպանեց նրան, իսկ իշխանությունն անցավ նրա եղբայր Մուհամեդ բեն Աբդ ալ-Հաքին։ 4 տարի անց Մուհամեդ բեն Աբդ ալ-Հաքի սպանությունից հետո, Աբդ ալ-Հաքի երրորդ որդին՝ Աբու Յահյա բեն Աբդ ալ-Հաքը, դառնալով Ալ-Մոհադների նոր խալիֆ, [[Ֆես (քաղաք)|Ֆես]] ֆաղաքում սկսեց կազմակերպել հակաիշխանական դավադրություն։ [[1258]] թվականին Աբու Յահյա բեն Աբդ ալ-Հաքը մահանում է ծանր հիվանդությունից և թաղվում [[Ռաբաթ]] քաղաքի մոտակայքում գտնվող Չելա գերեզմանատանը։ [[1260]] թվականին Կաստիլիայի թագավոր Ալֆոնսո X-ի զորքերը գրավում են Սալե մեդրեսեն<ref>Le raid a eu lieu en 1260 selon [[Ibn Khaldoun]] et en 1263 selon [[Luis del Mármol Carvajal]] signale {{Cite web |title=l'encyclopédie Imago Mundi, à l'article Les Almoades |url=http://www.cosmovisions.com/ChronoAlmohades.htm}}.</ref>։ Այս իրադարձությունը համարվում է քաղաքի ամենադաժան կոտորածը։ Երկու շաբաթ Կաստիլիայի տնօրինության տակ գտնվելուց հետո՝ Աբու Յուսուֆ Յաղուբ բեն Աբդ ալ-Հաքի զորքերը հետ նվաճեցին Սալեն<ref>[http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=1010 ''Qantara'', centre de recherche historique méditerranéen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141129013917/http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=1010|date=2014-11-29}}, Version de [[Ibn Khaldoun]] sur la prise de Salé</ref>։ Նույն թվականին է կառուցվել նաև Մարոկկոյի ամենամեծ ծովային նավահանգիստներից մեկը՝ Բաբ Լամրիսան, որն այժմ կիսով չափ անցել է ջրի տակ։ Նավահանգիստը կառուցել է սևիլյացի ճարտարապետ Մոհամեդ Բեն Ալին՝ Աբու Յուսուֆ Յաքուբ բեն Աբդ ալ-Հաքի կողմից ընտրված վայրում<ref>{{article|author=P. Cressier|titre=Les portes monumentales urbaines almohades : symboles et fonctions|périodique=Los Almohades : problemas y perspectivas|lieu=[[Madrid]]|édition=Consejo Superior de Invistigaciones Cientificas/Estudios arabes e islamicos|année=2005|passage=149-187}}</ref>։ [[1269]] թվականին Մարաքեշի գրավումը վերջ դրեց Ալ-Մոհադների իշխանությանը արևմտյան [[Մաղրիբ]]ում։ Չնայած Մարաքեշի գրավմանը՝ Մարինիները հրաժարվում են իրենց իշխանությունը կենտրոնացնել այնտեղ և 1276 թվականին Ֆես քաղաքի կողքին հիմնում են Նոր Ֆես քաղաքը, որտեղ էլ կենտրոնացնում են իրենց իշխանությունը։ [[1274]] թվականին Մարինիները գրավեցին նաև Սիդժիլմասան։ [[1286]] թվականին [[Ալխեսիրաս]] քաղաքում հիվանդությունից մահացավ Աբու Յուսուֆ Յաղուբ բեն Աբդ ալ-Հաքը։ Գահը ժառանգեց նրա որդին Աբու Յաքուբ Յուսուֆ ան-Նասրը, ով անմիջապես սկսեց պայքարել Դրաայի և Մարաքեշի ապստամբների դեմ։ [[1288]] Գրանադայի թագավորի դեսպանի այցից հետո Մարինի խալիֆը վերադարձնում է [[Կադիս]] քաղաքը։ [[1291]] թվականին ալմոհադյան Տազա [[մզկիթ]]ի վերակառուցումը համարվում է Մարինիների իշխանության օրոք առաջին կառույցը։ Դրանից հետո է 1339 թվականին Մերենիդները Տլեմսեն քաղաքում կառուցեցին Սիդի Բումեդիեն մզկիթը։ [[1299]] թվականից Մարինիները Տլեմսենը դարձրին իրենց նստավայրը, սակայն ութամյա պայքարից հետո այդպես էլ չկարողացան գրավել քաղաքը։ [[1307]] թվականին Աբու Յաղուբ Յուսուֆ ան-Նասրի սպանությունից հետո գահը ժառանգեց նրա որդին՝ Աբու Թաբիթ Ամիրը։ Նա թագադրումից ընդամենը մեկ տարի հետո հիվանդությունից մահացավ իր կողմից հիմնադրված Տետուան քաղաքում։ Իշխանությունն անցավ նրա եղբորը՝ Աբու ալ-Ռաբի Սուլայմանին։ [[1309]] թվականին վերջինս նվաճեց [[Սեուտա]] քաղաքը։ [[1310]] թվականին Աբու ալ-Ռաբի Սուլայմանին հաջողվեց ճնշել զինվորների ապստամբությունը Տազա քաղաքում։ Նույն տարում նա մահացավ՝ չկարողանալով հաղթահարել ծանր հիվանդությունը։ Նրան հաջորդող Աբու Սաիդ Ութմանը, գալով իշխանության, Ֆես քաղաքում կառուցեց Էլ-Ատարին մեդրեսեն։ [[1329]] թվականին կաստիլիացիների և ալժեսիրաների նկատմամբ տարած հաղթանակը, Մարինիներին հնարավորություն տվեց մուտք գործել Իբերական թերակղզի։ [[1331]] թվականին Աբու Սաիդ Ութմանի մահից հետո, գահը ժառանգեց նրա որդի Աբու ալ-Հասան բեն Ութմանը։ [[1333]] թվականին նա նվաճեց [[Ջիբրալթար]]ը, որը վերջին 20 տարիների ընթացքում գտնվում էր Կաստիլիայի իշխանության ներքո<ref>S. Gubert, ''Pratiques diplomatiques marinides ({{XIIIe}}-{{s-|XV|e}})'', dans : Oriente Moderno - Nuova serie, Anno 88, Nr. 2 (2008), pp. 435-468, Publ. Istituto per l'Oriente C. A. Nallino</ref>։ [[1340]] թվականին Տարիֆայի և [[1347]] թվականին Ալժեզիրայի ճակատամարտերում կրած պարտությունները ստիպում են Մարինիներին հրաժարվել [[Իբերական Թերակղզի|Իբերական թերակղզի]]ն նվաճելու մտադրությունից։ [[1347]] թվականին Աբու ալ-հասան բեն Ութմանը ոչնչացնում է Հավսիդների խալիֆայությանը Թունիսում և իր իշխանությունն է հաստատում ամբողջ [[Մաղրիբ]]ում<ref>http://www.larousse.fr/encyclopedie/groupe-personnage/Marinides/131925#922321</ref>։ Սակայն նրա հաջողությունը երկար չտևեց։ [[1348]] թվականին Աբու ալ-հասան բեն Ութմանի մահից հետո գահը ժառանգեց նրա որդի Աբու Ինան Ֆարիսը։ [[1348]] թվականին Սև ժանտախտը և ապստամբությունները Տլեմկսենում և Թունիսում սկիզբ են դնում Մարինիների արքայատոհմի անկմանը, որոնք այլևս չեն կարողանում պայքարել պորտուգալացիների և իտալացիների դեմ։ [[1350]] թվականին ավարտվեցին Մեկնեսի Բոու Ինանիա մեդրեսեի կառուցման աշխատանքները։ [[1357]] թվականին Մարինիները Ֆես քաղաքում կառուցեցին համանուն ևս մեկ [[մեդրեսե]]։ [[Պատկեր:Medersa_bou_inania_meknes.jpg|thumb|Մեկնեսի Բոու Ինանիա մեդրես, 1350 թվական]] [[1351]] թվականին Մարինիները նվաճեցին Թլեմսենը, սակայն [[1357]] թվականին խալիֆ Աբու Ինան Ֆարիսի զորքերի պարտության հետևանքով Մարինիները կորցրին այն։ [[1358]] թվականին Աբու Ինան Ֆարիսի վեզիրներից մեկը, տանջանքներից ազատելու համար, սպանեց վերջինիս։ Մարինիների պետությունում սկսում է պայքար գահի համար։ Յուրաքանչյուր վեզիր փորձում է խալիֆ դարձնել իր ընտրած թեկնածուին։ Ի վերջո վեզիրները որպես խալիֆ են ընտրում Աբու Զիան աս-Սաիդ Մուհամեդ բեն Ֆարիսին։ Նրա իշխանությունը տևում է ընդամենը մի քանի ամիս, ինչից հետո գահն անցնում է նրա եղբորը՝ Աբու Յահյա աբու Բակր բեն Ֆարիսին։ Վերջինս ևս եղավ խալիֆ ընդամենը մի քանի ամիս և [[1359]] թվականին գահն անցավ Աբու Սալիմ Իբրահիմին՝ Աբու ալ-Հասան բեն Ութմանի որդուն։ Կաստիլիայի թագավոր Պիեռ I-ը սատարում էր նորընտրիր խալիֆին։ Նույն տարում Տլեմսենում կրկին ակտիվանում են Զիանիդները։ [[1359]] Աբու Սալիմ Իբրահիմը գահընկեց է լինում և նրան փոխարինում է Աբու Օմար Թաչֆինը։ Թեև վերջինիս սատարում էին ոստիկանները և վեզիրները, սակայն նրա իշխանությունը տևեց ընդամենը մի քանի ամիս։ Նոր խալիֆ է դառնում Աբու ալ-Հասան բեն Ութմանի թոռը՝ Մուհամեդ բեն Յաքուբը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Կայսրություններ|state=collapsed}} [[Կատեգորիա:Մարոկկոյի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Աֆրիկյան դինաստիաներ]] f6by295ppfcjvfd28mxlkyz74tm42ks 0 755392 10356832 10355581 2025-06-17T19:57:35Z Ապատ63 36683 /* top */ 10356832 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:HMS Queen Elizabeth in Rosyth Dockyard MOD 45158229.jpg|thumb|HMS ''Queen Elizabeth'', [[Եղիսաբեթ II]] թագուհու անունը կրող Նորին Մեծության նավերի ապագայի [[ավիակիր]], որը ռազմական պատրաստության վիճակում կլինի 2020 թվականին]] '''Նորին Մեծության նավ''' կամ '''HMS''' ''({{Lang-en|Her Majesty's Ship}} կամ {{Lang-en|His Majesty's Ship}})'', թագավորական ընտանիքին պատկանող նավերի անվանումներից առաջ տեղադրվող գլխատառերով հապավում, կիրառվում է [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] [[Բրիտանիայի Թագավորական ռազմածովային նավատորմ|Թագավորական նավատորմի]] ինչպես նաև [[Շվեդիա]]յի [[Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր|Ռազմածովային ուժերի]] նավերի վրա։ Հիմնականում, առանց թարգմանության է կիրառվում (հատկապես, երբ պահանջվում է ընդգծել նավի ազգային պատկանելությունը), կամ բաց է թողնվում։ 2020 թվականին ռազմական պատրաստության վիճակի է բերվել Բրիտանիայի խոշորագույն ավիակիրը` '''HMS ''Queen Elizabeth'''''<nowiki/>''։ 2014 հուլիսի 4-ին [[Եղիսաբեթ II]] թագուհին մասնակցելով նավի հավաքման մեկնարկի բացման արարողությանը նրան իր անունն է տվել։ 2017 թվականի սկզբին շահագործման է հանձնվել<ref>[http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/inside-hms-queen-elizabeth-the-construction-of-the-royal-navys-largest-ever-vessel-9543956.html Inside HMS Queen Elizabeth: The construction of the Royal Navy's largest ever vessel.] {{ref-en}}</ref><ref>[http://www.aircraftcarrieralliance.co.uk/~/media/Files/A/Aircraft-Carrier-Alliance-V2/documents/key-facts-v2.pdf Key facts about the Queen Elizabeth Class.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170728173319/http://www.aircraftcarrieralliance.co.uk/~/media/Files/A/Aircraft-Carrier-Alliance-V2/documents/key-facts-v2.pdf |date=2017-07-28 }} Aircraft Carrier Alliance. {{ref-en}}</ref>։'' == Շվեդիա == [[Պատկեր:K32 HMS Helsingborg Anchored-of-Gotska-Sandoen cropped.jpg|thumb|ձախից|'''HSwMS''' ''Helsingborg'' (K32), [[Շվեդիա|Շվեդական]] [[«Վիսբյու» տեսակի կորվետ|«Վիսբյու»տեսակի]] Հելսինգբորգ [[կորվետ]]]] [[Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր|Շվեդիայի նավատորմի]] (նախկինում Շվեդիայի Թագավորական ռազմածովային նավատորմ) բոլոր նավերն ունեն HMS _{({{Lang-sv|Hans Majestäts Skepp}} կամ {{Lang-sv|Hennes Majestäts Skepp}})} պրեֆիքս։ Սա կիրառվում է ինչպես վերջրյա նավերի, այնպես էլ սուզանավերի համար։ Շվեդիայի արտասահմանյան ռազմանավերի վրա երբեմն դրվում է '''HSwMS''' _{({{lang-sv|His Swedish Majesty's Ship}}}, Նորին Շվեդական Մեծության նավ) նախդիրը` Անգլիական HMS-ի հետ շփոթելուց խուսափելու նպատակով<ref>[http://www.forsvarsmakten.se/sv/Ordbok/?l=H Ordbok: "H"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110812094737/http://www.forsvarsmakten.se/sv/ordbok/?l=h |date=2011-08-12 }} Försvarsmakten. {{ref-sv}}</ref>։ == Միացյալ Թագավորություն == Բրիտանական թագավորական նավատորմի անվանումը սկզբնական շրջանում ամբողջությամբ է գրվել։ Առաջին կրճատ օգտագործումն արձանագրվել է 1789 թվականին «HMS Phoenix» (HMS Փյունիկ) վրա<ref>[http://www.royalnavalmuseum.org. "Frequently Asked Questions of the Sailing Navy Gallery".] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200729052146/http://www.royalnavalmuseum.org/ |date=2020-07-29 }} National Museum of the Royal Navy.</ref>։ Նախկինում կիրառվել է նաև HBMS (His կամ Her Britannic Majesty's Ship)։ Բրիտանական [[սուզանավ]]երի համար նույն հապավումը կրում է այլ նշանակություն ({{Lang-en|Her/His Majesty's Submarine}}), '''Նորին Մեծության սուզանավ'''։ [[Պատկեր:HMY Britannia.jpg|thumb|400փքս|HMY ''Britannia'' '''Նորին Մեծության զբոսանավ «Բրիտանիա»''']] Բացառություն է արվում '''[[Նորին Մեծության զբոսանավ «Բրիտանիա»]]''' ({{lang-en|'''HMY «Britannia»'''}}): Թագավորական նավատորմի մյուս բոլոր նավերը կոչվում են HM նավեր, թեև նախկինում երեք կայմանի առագաստանավերը և ոչ մեծ չափի նավերը տարբերակելու համար կոչում էին Նորին Մեծության Ֆրիգատ X <sub>(HM Frigate X)</sub> կամ Նորին Մեծության Շլյուպ Y <sub>(HM Sloop Y)</sub>։ {{Քաղվածք|Անգլիացիները, որոնք կրում էին HMS (Նորին Մեծության նավ) սկզբնատառերով գլխարկներ, իրենց ավելի խիստ էին պահում, թեև նրանք անփույթ տեսք ունեին, որով լիովին տարբերվում էին մեր նավաստիներից և որն ինձ համար տարօրինակ էր թվում<ref>{{Cite book |last=Каверин |first=Вениамин |title=Два Капитана |isbn=978-5-699-13667-4}}</ref>։|Բենիամին Կավերին «Երկու կապիտան»}} == Գործող հապավումներ == Պատմականորեն այնպես է ստացվել, որ ''HMS'' հապավումը կիրառություն է գտել Միացյալ Թագավորության գաղութների ռազմածովային նավատորմերում։ Այս պրակտիկան շարունակվում է [[Ազգերի Բրիտանական Համագործակցություն|Ազգերի Բրիտանական Համագործակցության]] 16 պետություններում, որոնք կազմում են այսպես կոչված [[Համգործակցության Թագավորություն|Համագործակցության թագավորություն]] ({{lang-en|Commonwealth realm}} պետություններ, որոնք [[Եղիսաբեթ II]] -ին ճանաչում են, որպես իրենց [[պետության գլուխ]])։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, HMCS, Նորին Մեծության Կանադական նավ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, HMAS (Her Majesty’s Australian Ship), Նորին Մեծության Ավստրալիական նավ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, HMNZS (Her Majesty’s New Zealand Ship), Նորին Մեծության Նոր Զելանդական նավ * {{դրոշավորում|Բահամյան Կղզիներ}}, HMBS (Her Majesty’s Bahamian Ship), Նորին Մեծության Բահամյան նավ * {{BRB}}, HMBS (Her Majesty’s Barbadian Ship), Նորին Մեծության Բարբադոսյան նավ * {{BMU}}, HMBS (Her Majesty’s Bermudian Ship), Նորին Մեծության Բերմուդյան նավ * {{PNG}}, HMPNGS (Her Majesty’s Papua New Guinean Ship), Նորին Մեծության Պապուա Նոր Գվինեական նավ * {{JAM}}, HMJS (Her Majesty’s Jamaican Ship), Նորին Մեծության Ճամայկյան նավ * {{TUV}}, HMTS (Her Majesty’s Tuvalu Surveillance Ship), Նորին Մեծության Տուվալույան նավ։ === Գործածությունից դուրս եկած հապավումներ === * [[Պատկեր:Naval ensign of the United Kingdom.svg|40փքս]] Գաղութներում. HMCS (Her Majesty’s Colonial Ship), Նորին Մեծության Գաղութային նավ * {{Դրոշավորում|Ավստրալիա|ВМС}}, CNS (Commonwealth Naval Ship), Համագործակցության նավատորմի նավ ** {{Դրոշավորում|Վիկտորիա}}, HMVS (Her Majesty’s Victorian Ship) Նորին Մեծության Վիկտորիա նահանգի նավ<ref>[https://web.archive.org/web/20070210064740/http://www.environment.gov.au/heritage/national/sites/hmvs.html HMVS Cerberus.] Շրջակա միջավայրի և ջրային ռեսուրսների պաշտպանության դեպարտամենտ, {{ref-en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Welcome (Royal Australian Naval Reserves) |url=http://www.navy.gov.au/reserves_new/historyDocuments/The_Great_Gun.doc |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061013160952/http://www.navy.gov.au/reserves_new/historyDocuments/The_Great_Gun.doc |archivedate=2006 թ․ հոկտեմբերի 13}}</ref> ** {{Դրոշավորում|Քվինսլենդ}}, HMQS (Her Majesty’s Queensland Ship) Նորին Մեծության Քուինսլանդ նահանգի նավ * [[Պատկեր:Flag of British Burma (1937).svg|30փքս|Բրիտանական Բիրմայի դրոշ (1937)]] [[Մյանմա|Բիրմա գաղութ]], HMBS (Her Majesty’s Burmese Ship) Նորին Մեծության Բիրմայական նավ * [[Պատկեր:Red Ensign of South Africa (1912-1928).svg|30փքս|Red Ensign of South Africa (1912-1928)]] [[Հարավաֆրիկյան Միություն]], HMSAS (Her Majesty’s South African Ship) Նորին Մեծության Հարավ Աֆրիկյան նավ * [[Պատկեր:Flag of British Burma (1937).svg|30փքս|Բրիտանական Բիրմա (1937)]] [[Բրիտանական Հնդկաստան|Բրիտանական Հնդկաստանի ռազմածովային ուժեր]], HMIS (Her Majesty’s Indian Ship), Նորին Մեծության Հնդկաստանյան նավ * [[Պատկեր:Naval Ensign of the Royal Ceylon Navy.svg|30փքս|Naval Ensign of the Royal Ceylon Navy]] [[Շրի Լանկա|Ցեյլոն]], HMCyS (His or Her Majesty’s Ceylon Ship), Նորին Մեծության Ցեյլոնյան նավ * {{Դրոշավորում|Պակիստան}}, HMPS (His or Her Majesty’s Pakistani Ship), Նորին Մեծության Պակիստանյան նավ։ == Տես նաև == * [[Նորին Մեծության նավ «Պինաֆոր»]]" ''(H. M. S. Pinafore)'',  [[Գիլբերտ և Սալիվան|Գիլբերտի և Սալիվանի]] երգիծական օպերա * [[ARA (գլխատառեր)|ARA]] * [[USS (գլխատառեր)|USS]] * [[USNS]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.rina.org.uk/ The Royal Institution of Naval Architects.] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր]] [[Կատեգորիա:Մեծ Բրիտանիայի ռազմածովային ուժեր]] [[Կատեգորիա:Բրիտանական նավեր]] feapopneqp58tqmvqjgp5dmglpq5sw4 10356834 10356832 2025-06-17T20:01:26Z Ապատ63 36683 /* Շվեդիա */ 10356834 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:HMS Queen Elizabeth in Rosyth Dockyard MOD 45158229.jpg|thumb|HMS ''Queen Elizabeth'', [[Եղիսաբեթ II]] թագուհու անունը կրող Նորին Մեծության նավերի ապագայի [[ավիակիր]], որը ռազմական պատրաստության վիճակում կլինի 2020 թվականին]] '''Նորին Մեծության նավ''' կամ '''HMS''' ''({{Lang-en|Her Majesty's Ship}} կամ {{Lang-en|His Majesty's Ship}})'', թագավորական ընտանիքին պատկանող նավերի անվանումներից առաջ տեղադրվող գլխատառերով հապավում, կիրառվում է [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] [[Բրիտանիայի Թագավորական ռազմածովային նավատորմ|Թագավորական նավատորմի]] ինչպես նաև [[Շվեդիա]]յի [[Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր|Ռազմածովային ուժերի]] նավերի վրա։ Հիմնականում, առանց թարգմանության է կիրառվում (հատկապես, երբ պահանջվում է ընդգծել նավի ազգային պատկանելությունը), կամ բաց է թողնվում։ 2020 թվականին ռազմական պատրաստության վիճակի է բերվել Բրիտանիայի խոշորագույն ավիակիրը` '''HMS ''Queen Elizabeth'''''<nowiki/>''։ 2014 հուլիսի 4-ին [[Եղիսաբեթ II]] թագուհին մասնակցելով նավի հավաքման մեկնարկի բացման արարողությանը նրան իր անունն է տվել։ 2017 թվականի սկզբին շահագործման է հանձնվել<ref>[http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/inside-hms-queen-elizabeth-the-construction-of-the-royal-navys-largest-ever-vessel-9543956.html Inside HMS Queen Elizabeth: The construction of the Royal Navy's largest ever vessel.] {{ref-en}}</ref><ref>[http://www.aircraftcarrieralliance.co.uk/~/media/Files/A/Aircraft-Carrier-Alliance-V2/documents/key-facts-v2.pdf Key facts about the Queen Elizabeth Class.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170728173319/http://www.aircraftcarrieralliance.co.uk/~/media/Files/A/Aircraft-Carrier-Alliance-V2/documents/key-facts-v2.pdf |date=2017-07-28 }} Aircraft Carrier Alliance. {{ref-en}}</ref>։'' == Շվեդիա == [[Պատկեր:K32 HMS Helsingborg Anchored-of-Gotska-Sandoen cropped.jpg|thumb|ձախից|'''HSwMS''' ''Helsingborg'' (K32), [[Շվեդիա|Շվեդական]] «Վիսբյու» տեսակի Հելսինգբորգ [[կորվետ]]]] [[Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր|Շվեդիայի նավատորմի]] (նախկինում Շվեդիայի Թագավորական ռազմածովային նավատորմ) բոլոր նավերն ունեն HMS _{({{Lang-sv|Hans Majestäts Skepp}} կամ {{Lang-sv|Hennes Majestäts Skepp}})} պրեֆիքս։ Սա կիրառվում է ինչպես վերջրյա նավերի, այնպես էլ սուզանավերի համար։ Շվեդիայի արտասահմանյան ռազմանավերի վրա երբեմն դրվում է '''HSwMS''' _{({{lang-sv|His Swedish Majesty's Ship}}}, Նորին Շվեդական Մեծության նավ) նախդիրը` Անգլիական HMS-ի հետ շփոթելուց խուսափելու նպատակով<ref>[http://www.forsvarsmakten.se/sv/Ordbok/?l=H Ordbok: "H"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110812094737/http://www.forsvarsmakten.se/sv/ordbok/?l=h |date=2011-08-12 }} Försvarsmakten. {{ref-sv}}</ref>։ == Միացյալ Թագավորություն == Բրիտանական թագավորական նավատորմի անվանումը սկզբնական շրջանում ամբողջությամբ է գրվել։ Առաջին կրճատ օգտագործումն արձանագրվել է 1789 թվականին «HMS Phoenix» (HMS Փյունիկ) վրա<ref>[http://www.royalnavalmuseum.org. "Frequently Asked Questions of the Sailing Navy Gallery".] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200729052146/http://www.royalnavalmuseum.org/ |date=2020-07-29 }} National Museum of the Royal Navy.</ref>։ Նախկինում կիրառվել է նաև HBMS (His կամ Her Britannic Majesty's Ship)։ Բրիտանական [[սուզանավ]]երի համար նույն հապավումը կրում է այլ նշանակություն ({{Lang-en|Her/His Majesty's Submarine}}), '''Նորին Մեծության սուզանավ'''։ [[Պատկեր:HMY Britannia.jpg|thumb|400փքս|HMY ''Britannia'' '''Նորին Մեծության զբոսանավ «Բրիտանիա»''']] Բացառություն է արվում '''Նորին Մեծության զբոսանավ «Բրիտանիա»''' ({{lang-en|'''HMY «Britannia»'''}}): Թագավորական նավատորմի մյուս բոլոր նավերը կոչվում են HM նավեր, թեև նախկինում երեք կայմանի առագաստանավերը և ոչ մեծ չափի նավերը տարբերակելու համար կոչում էին Նորին Մեծության Ֆրիգատ X <sub>(HM Frigate X)</sub> կամ Նորին Մեծության Շլյուպ Y <sub>(HM Sloop Y)</sub>։ {{Քաղվածք|Անգլիացիները, որոնք կրում էին HMS (Նորին Մեծության նավ) սկզբնատառերով գլխարկներ, իրենց ավելի խիստ էին պահում, թեև նրանք անփույթ տեսք ունեին, որով լիովին տարբերվում էին մեր նավաստիներից և որն ինձ համար տարօրինակ էր թվում<ref>{{Cite book |last=Каверин |first=Вениамин |title=Два Капитана |isbn=978-5-699-13667-4}}</ref>։|Բենիամին Կավերին «Երկու կապիտան»}} == Գործող հապավումներ == Պատմականորեն այնպես է ստացվել, որ ''HMS'' հապավումը կիրառություն է գտել Միացյալ Թագավորության գաղութների ռազմածովային նավատորմերում։ Այս պրակտիկան շարունակվում է [[Ազգերի Բրիտանական Համագործակցություն|Ազգերի Բրիտանական Համագործակցության]] 16 պետություններում, որոնք կազմում են այսպես կոչված [[Համագործակցության թագավորություն|Համագործակցության թագավորության]] ({{lang-en|Commonwealth realm}} պետություններ, որոնք [[Եղիսաբեթ II]] -ին ճանաչում են, որպես իրենց [[պետության գլուխ]])։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, HMCS, Նորին Մեծության Կանադական նավ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, HMAS (Her Majesty’s Australian Ship), Նորին Մեծության Ավստրալիական նավ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, HMNZS (Her Majesty’s New Zealand Ship), Նորին Մեծության Նոր Զելանդական նավ * {{դրոշավորում|Բահամյան Կղզիներ}}, HMBS (Her Majesty’s Bahamian Ship), Նորին Մեծության Բահամյան նավ * {{BRB}}, HMBS (Her Majesty’s Barbadian Ship), Նորին Մեծության Բարբադոսյան նավ * {{BMU}}, HMBS (Her Majesty’s Bermudian Ship), Նորին Մեծության Բերմուդյան նավ * {{PNG}}, HMPNGS (Her Majesty’s Papua New Guinean Ship), Նորին Մեծության Պապուա Նոր Գվինեական նավ * {{JAM}}, HMJS (Her Majesty’s Jamaican Ship), Նորին Մեծության Ճամայկյան նավ * {{TUV}}, HMTS (Her Majesty’s Tuvalu Surveillance Ship), Նորին Մեծության Տուվալույան նավ։ === Գործածությունից դուրս եկած հապավումներ === * [[Պատկեր:Naval ensign of the United Kingdom.svg|40փքս]] Գաղութներում. HMCS (Her Majesty’s Colonial Ship), Նորին Մեծության Գաղութային նավ * {{Դրոշավորում|Ավստրալիա|ВМС}}, CNS (Commonwealth Naval Ship), Համագործակցության նավատորմի նավ ** {{Դրոշավորում|Վիկտորիա}}, HMVS (Her Majesty’s Victorian Ship) Նորին Մեծության Վիկտորիա նահանգի նավ<ref>[https://web.archive.org/web/20070210064740/http://www.environment.gov.au/heritage/national/sites/hmvs.html HMVS Cerberus.] Շրջակա միջավայրի և ջրային ռեսուրսների պաշտպանության դեպարտամենտ, {{ref-en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Welcome (Royal Australian Naval Reserves) |url=http://www.navy.gov.au/reserves_new/historyDocuments/The_Great_Gun.doc |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061013160952/http://www.navy.gov.au/reserves_new/historyDocuments/The_Great_Gun.doc |archivedate=2006 թ․ հոկտեմբերի 13}}</ref> ** {{Դրոշավորում|Քվինսլենդ}}, HMQS (Her Majesty’s Queensland Ship) Նորին Մեծության Քուինսլանդ նահանգի նավ * [[Պատկեր:Flag of British Burma (1937).svg|30փքս|Բրիտանական Բիրմայի դրոշ (1937)]] [[Մյանմա|Բիրմա գաղութ]], HMBS (Her Majesty’s Burmese Ship) Նորին Մեծության Բիրմայական նավ * [[Պատկեր:Red Ensign of South Africa (1912-1928).svg|30փքս|Red Ensign of South Africa (1912-1928)]] [[Հարավաֆրիկյան Միություն]], HMSAS (Her Majesty’s South African Ship) Նորին Մեծության Հարավ Աֆրիկյան նավ * [[Պատկեր:Flag of British Burma (1937).svg|30փքս|Բրիտանական Բիրմա (1937)]] [[Բրիտանական Հնդկաստան|Բրիտանական Հնդկաստանի ռազմածովային ուժեր]], HMIS (Her Majesty’s Indian Ship), Նորին Մեծության Հնդկաստանյան նավ * [[Պատկեր:Naval Ensign of the Royal Ceylon Navy.svg|30փքս|Naval Ensign of the Royal Ceylon Navy]] [[Շրի Լանկա|Ցեյլոն]], HMCyS (His or Her Majesty’s Ceylon Ship), Նորին Մեծության Ցեյլոնյան նավ * {{Դրոշավորում|Պակիստան}}, HMPS (His or Her Majesty’s Pakistani Ship), Նորին Մեծության Պակիստանյան նավ։ == Տես նաև == * [[Նորին Մեծության նավ «Պինաֆոր»]]" ''(H. M. S. Pinafore)'',  [[Գիլբերտ և Սալիվան|Գիլբերտի և Սալիվանի]] երգիծական օպերա * [[ARA (գլխատառեր)|ARA]] * [[USS (գլխատառեր)|USS]] * [[USNS]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.rina.org.uk/ The Royal Institution of Naval Architects.] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր]] [[Կատեգորիա:Մեծ Բրիտանիայի ռազմածովային ուժեր]] [[Կատեգորիա:Բրիտանական նավեր]] qffqdixy125kxszyolgbkajws0j83sv 10356907 10356834 2025-06-18T00:01:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/> 10356907 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:HMS Queen Elizabeth in Rosyth Dockyard MOD 45158229.jpg|thumb|HMS ''Queen Elizabeth'', [[Եղիսաբեթ II]] թագուհու անունը կրող Նորին Մեծության նավերի ապագայի [[ավիակիր]], որը ռազմական պատրաստության վիճակում կլինի 2020 թվականին]] '''Նորին Մեծության նավ''' կամ '''HMS''' ''({{Lang-en|Her Majesty's Ship}} կամ {{Lang-en|His Majesty's Ship}})'', թագավորական ընտանիքին պատկանող նավերի անվանումներից առաջ տեղադրվող գլխատառերով հապավում, կիրառվում է [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] [[Բրիտանիայի Թագավորական ռազմածովային նավատորմ|Թագավորական նավատորմի]] ինչպես նաև [[Շվեդիա]]յի [[Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր|Ռազմածովային ուժերի]] նավերի վրա։ Հիմնականում, առանց թարգմանության է կիրառվում (հատկապես, երբ պահանջվում է ընդգծել նավի ազգային պատկանելությունը), կամ բաց է թողնվում։ 2020 թվականին ռազմական պատրաստության վիճակի է բերվել Բրիտանիայի խոշորագույն ավիակիրը` '''HMS ''Queen Elizabeth'''''''։ 2014 հուլիսի 4-ին [[Եղիսաբեթ II]] թագուհին մասնակցելով նավի հավաքման մեկնարկի բացման արարողությանը նրան իր անունն է տվել։ 2017 թվականի սկզբին շահագործման է հանձնվել<ref>[http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/inside-hms-queen-elizabeth-the-construction-of-the-royal-navys-largest-ever-vessel-9543956.html Inside HMS Queen Elizabeth: The construction of the Royal Navy's largest ever vessel.] {{ref-en}}</ref><ref>[http://www.aircraftcarrieralliance.co.uk/~/media/Files/A/Aircraft-Carrier-Alliance-V2/documents/key-facts-v2.pdf Key facts about the Queen Elizabeth Class.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170728173319/http://www.aircraftcarrieralliance.co.uk/~/media/Files/A/Aircraft-Carrier-Alliance-V2/documents/key-facts-v2.pdf |date=2017-07-28 }} Aircraft Carrier Alliance. {{ref-en}}</ref>։'' == Շվեդիա == [[Պատկեր:K32 HMS Helsingborg Anchored-of-Gotska-Sandoen cropped.jpg|thumb|ձախից|'''HSwMS''' ''Helsingborg'' (K32), [[Շվեդիա|Շվեդական]] «Վիսբյու» տեսակի Հելսինգբորգ [[կորվետ]]]] [[Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր|Շվեդիայի նավատորմի]] (նախկինում Շվեդիայի Թագավորական ռազմածովային նավատորմ) բոլոր նավերն ունեն HMS _{({{Lang-sv|Hans Majestäts Skepp}} կամ {{Lang-sv|Hennes Majestäts Skepp}})} պրեֆիքս։ Սա կիրառվում է ինչպես վերջրյա նավերի, այնպես էլ սուզանավերի համար։ Շվեդիայի արտասահմանյան ռազմանավերի վրա երբեմն դրվում է '''HSwMS''' _{({{lang-sv|His Swedish Majesty's Ship}}}, Նորին Շվեդական Մեծության նավ) նախդիրը` Անգլիական HMS-ի հետ շփոթելուց խուսափելու նպատակով<ref>[http://www.forsvarsmakten.se/sv/Ordbok/?l=H Ordbok: "H"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110812094737/http://www.forsvarsmakten.se/sv/ordbok/?l=h |date=2011-08-12 }} Försvarsmakten. {{ref-sv}}</ref>։ == Միացյալ Թագավորություն == Բրիտանական թագավորական նավատորմի անվանումը սկզբնական շրջանում ամբողջությամբ է գրվել։ Առաջին կրճատ օգտագործումն արձանագրվել է 1789 թվականին «HMS Phoenix» (HMS Փյունիկ) վրա<ref>[http://www.royalnavalmuseum.org. "Frequently Asked Questions of the Sailing Navy Gallery".] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200729052146/http://www.royalnavalmuseum.org/ |date=2020-07-29 }} National Museum of the Royal Navy.</ref>։ Նախկինում կիրառվել է նաև HBMS (His կամ Her Britannic Majesty's Ship)։ Բրիտանական [[սուզանավ]]երի համար նույն հապավումը կրում է այլ նշանակություն ({{Lang-en|Her/His Majesty's Submarine}}), '''Նորին Մեծության սուզանավ'''։ [[Պատկեր:HMY Britannia.jpg|thumb|400փքս|HMY ''Britannia'' '''Նորին Մեծության զբոսանավ «Բրիտանիա»''']] Բացառություն է արվում '''Նորին Մեծության զբոսանավ «Բրիտանիա»''' ({{lang-en|'''HMY «Britannia»'''}}): Թագավորական նավատորմի մյուս բոլոր նավերը կոչվում են HM նավեր, թեև նախկինում երեք կայմանի առագաստանավերը և ոչ մեծ չափի նավերը տարբերակելու համար կոչում էին Նորին Մեծության Ֆրիգատ X <sub>(HM Frigate X)</sub> կամ Նորին Մեծության Շլյուպ Y <sub>(HM Sloop Y)</sub>։ {{Քաղվածք|Անգլիացիները, որոնք կրում էին HMS (Նորին Մեծության նավ) սկզբնատառերով գլխարկներ, իրենց ավելի խիստ էին պահում, թեև նրանք անփույթ տեսք ունեին, որով լիովին տարբերվում էին մեր նավաստիներից և որն ինձ համար տարօրինակ էր թվում<ref>{{Cite book |last=Каверин |first=Вениамин |title=Два Капитана |isbn=978-5-699-13667-4}}</ref>։|Բենիամին Կավերին «Երկու կապիտան»}} == Գործող հապավումներ == Պատմականորեն այնպես է ստացվել, որ ''HMS'' հապավումը կիրառություն է գտել Միացյալ Թագավորության գաղութների ռազմածովային նավատորմերում։ Այս պրակտիկան շարունակվում է [[Ազգերի Բրիտանական Համագործակցություն|Ազգերի Բրիտանական Համագործակցության]] 16 պետություններում, որոնք կազմում են այսպես կոչված [[Համագործակցության թագավորություն|Համագործակցության թագավորության]] ({{lang-en|Commonwealth realm}} պետություններ, որոնք [[Եղիսաբեթ II]] -ին ճանաչում են, որպես իրենց [[պետության գլուխ]])։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, HMCS, Նորին Մեծության Կանադական նավ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, HMAS (Her Majesty’s Australian Ship), Նորին Մեծության Ավստրալիական նավ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, HMNZS (Her Majesty’s New Zealand Ship), Նորին Մեծության Նոր Զելանդական նավ * {{դրոշավորում|Բահամյան Կղզիներ}}, HMBS (Her Majesty’s Bahamian Ship), Նորին Մեծության Բահամյան նավ * {{BRB}}, HMBS (Her Majesty’s Barbadian Ship), Նորին Մեծության Բարբադոսյան նավ * {{BMU}}, HMBS (Her Majesty’s Bermudian Ship), Նորին Մեծության Բերմուդյան նավ * {{PNG}}, HMPNGS (Her Majesty’s Papua New Guinean Ship), Նորին Մեծության Պապուա Նոր Գվինեական նավ * {{JAM}}, HMJS (Her Majesty’s Jamaican Ship), Նորին Մեծության Ճամայկյան նավ * {{TUV}}, HMTS (Her Majesty’s Tuvalu Surveillance Ship), Նորին Մեծության Տուվալույան նավ։ === Գործածությունից դուրս եկած հապավումներ === * [[Պատկեր:Naval ensign of the United Kingdom.svg|40փքս]] Գաղութներում. HMCS (Her Majesty’s Colonial Ship), Նորին Մեծության Գաղութային նավ * {{Դրոշավորում|Ավստրալիա|ВМС}}, CNS (Commonwealth Naval Ship), Համագործակցության նավատորմի նավ ** {{Դրոշավորում|Վիկտորիա}}, HMVS (Her Majesty’s Victorian Ship) Նորին Մեծության Վիկտորիա նահանգի նավ<ref>[https://web.archive.org/web/20070210064740/http://www.environment.gov.au/heritage/national/sites/hmvs.html HMVS Cerberus.] Շրջակա միջավայրի և ջրային ռեսուրսների պաշտպանության դեպարտամենտ, {{ref-en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Welcome (Royal Australian Naval Reserves) |url=http://www.navy.gov.au/reserves_new/historyDocuments/The_Great_Gun.doc |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061013160952/http://www.navy.gov.au/reserves_new/historyDocuments/The_Great_Gun.doc |archivedate=2006 թ․ հոկտեմբերի 13}}</ref> ** {{Դրոշավորում|Քվինսլենդ}}, HMQS (Her Majesty’s Queensland Ship) Նորին Մեծության Քուինսլանդ նահանգի նավ * [[Պատկեր:Flag of British Burma (1937).svg|30փքս|Բրիտանական Բիրմայի դրոշ (1937)]] [[Մյանմա|Բիրմա գաղութ]], HMBS (Her Majesty’s Burmese Ship) Նորին Մեծության Բիրմայական նավ * [[Պատկեր:Red Ensign of South Africa (1912-1928).svg|30փքս|Red Ensign of South Africa (1912-1928)]] [[Հարավաֆրիկյան Միություն]], HMSAS (Her Majesty’s South African Ship) Նորին Մեծության Հարավ Աֆրիկյան նավ * [[Պատկեր:Flag of British Burma (1937).svg|30փքս|Բրիտանական Բիրմա (1937)]] [[Բրիտանական Հնդկաստան|Բրիտանական Հնդկաստանի ռազմածովային ուժեր]], HMIS (Her Majesty’s Indian Ship), Նորին Մեծության Հնդկաստանյան նավ * [[Պատկեր:Naval Ensign of the Royal Ceylon Navy.svg|30փքս|Naval Ensign of the Royal Ceylon Navy]] [[Շրի Լանկա|Ցեյլոն]], HMCyS (His or Her Majesty’s Ceylon Ship), Նորին Մեծության Ցեյլոնյան նավ * {{Դրոշավորում|Պակիստան}}, HMPS (His or Her Majesty’s Pakistani Ship), Նորին Մեծության Պակիստանյան նավ։ == Տես նաև == * [[Նորին Մեծության նավ «Պինաֆոր»]]" ''(H. M. S. Pinafore)'',  [[Գիլբերտ և Սալիվան|Գիլբերտի և Սալիվանի]] երգիծական օպերա * [[ARA (գլխատառեր)|ARA]] * [[USS (գլխատառեր)|USS]] * [[USNS]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.rina.org.uk/ The Royal Institution of Naval Architects.] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Բրիտանական նավեր]] [[Կատեգորիա:Մեծ Բրիտանիայի ռազմածովային ուժեր]] [[Կատեգորիա:Շվեդիայի ռազմածովային ուժեր]] i2zef6tep1z6ulo9dw8np4jgm0rnfb9 2 767763 10356610 10353415 2025-06-17T13:29:53Z ListeriaBot 56865 Wikidata list updated [V2] 10356610 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item (REPLACE(STR(?ruarticle), "^(.+?)$", "[$1 ruwiki]") AS ?rulink) (REPLACE(STR(?enarticle), "^(.+?)$", "[$1 enwiki]") AS ?enlink) (REPLACE(STR(?hyarticle), "^(.+?)$", "[$1 hywiki]") AS ?hylink) ?capacity WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q483110; wdt:P1083 ?capacity. FILTER (?capacity > 65000) OPTIONAL { ?ruarticle schema:about ?item ; schema:isPartOf <https://ru.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?enarticle schema:about ?item ; schema:isPartOf <https://en.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?hyarticle schema:about ?item ; schema:isPartOf <https://hy.wikipedia.org/> . } } |columns=P18:Պատկեր,label/en:Անունն անգլերեն,label/ru:Անունը ռուսերեն,?rulink:Ռուս,?enlink:Անգլ,?hylink:Հայ,?capacity:Տարողությունը |section=Ամենամեծ մարզադաշտերը |sort=?capacity }} {| class='wikitable sortable' ! Պատկեր ! Անունն անգլերեն ! Անունը ռուսերեն ! Ռուս ! Անգլ ! Հայ ! Տարողությունը |- | [[Պատկեր:StadeFranceNationsLeague2018.jpg|center|128px]] | Stade de France | Стад де Франс | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B4_%D0%B4%D0%B5_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_de_France enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A1%D5%A4_%D5%A4%D5%A8_%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD hywiki] | 81338 |- | [[Պատկեր:Nissan International Stadium Yokohama.jpg|center|128px]] | International Stadium Yokohama | Ниссан | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BD_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Nissan_Stadium_(Yokohama) enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF hywiki] | 72327 |- | [[Պատկեր:Blick vom Olympiaberg auf das Olympiastadion.jpg|center|128px]] | Munich Olympic Stadium | Олимпийский стадион | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD_(%D0%9C%D1%8E%D0%BD%D1%85%D0%B5%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Olympiastadion_(Munich) enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%95%D5%AC%D5%AB%D5%B4%D5%BA%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF_(%D5%84%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AD%D5%A5%D5%B6) hywiki] | 69250 |- | [[Պատկեր:Beijing National Stadium from the Central Axis (20220905140702).jpg|center|128px]] | Beijing National Stadium | Национальный стадион | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD_(%D0%9F%D0%B5%D0%BA%D0%B8%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Beijing_National_Stadium enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF_(%D5%8A%D5%A5%D5%AF%D5%AB%D5%B6) hywiki] | 80000 |- | [[Պատկեր:Maracana 2022.jpg|center|128px]] | Maracanã Stadium | Маракана | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Maracan%C3%A3_Stadium enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF hywiki] | 78838 |- | [[Պատկեր:FIFA World Cup 2010 Argentina South Korea.jpg|center|128px]] | Soccer City Stadium | Соккер Сити | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D0%B5%D1%80_%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/FNB_Stadium enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%AF%D5%A5%D6%80_%D5%8D%D5%AB%D5%A9%D5%AB hywiki] | 94736 |- | [[Պատկեր:Citrus Bowl aerial view.jpg|center|128px]] | Camping World Stadium | Кэмпинг Уорлд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8D%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B3_%D0%A3%D0%BE%D1%80%D0%BB%D0%B4_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Camping_World_Stadium enwiki] | | 65438 |- | [[Պատկեր:Stade Vélodrome closeup.jpg|center|128px]] | Stade Vélodrome | Велодром | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B6_%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_V%C3%A9lodrome enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A1%D5%A4_%D5%8E%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B4 hywiki] | 67394 |- | [[Պատկեր:Principality Stadium May 3, 2016.jpg|center|128px]] | Millennium Stadium | Миллениум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%83%D0%BC_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Millennium_Stadium enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%B4_(%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF) hywiki] | 73931 |- | [[Պատկեր:Twickenham Stadium aerial view 2014.jpg|center|128px]] | Twickenham Stadium | Туикенем | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BC_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Twickenham_Stadium enwiki] | | 82000 |- | [[Պատկեր:Silverdome 2.jpg|center|128px]] | Pontiac Silverdome | Сильвердоум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%BE%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Pontiac_Silverdome enwiki] | | 82000 |- | [[Պատկեր:RiverPlateStadium.jpg|center|128px]] | Mas Monumental Stadium | Монументаль Ривер Плейт | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD,_%D0%91%D1%83%D1%8D%D0%BD%D0%BE%D1%81-%D0%90%D0%B9%D1%80%D0%B5%D1%81) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Estadio_Monumental_(Buenos_Aires) enwiki] | | 84567 |- | [[Պատկեր:2017 AFL Grand Final panorama during national anthem.jpg|center|128px]] | Melbourne Cricket Ground | Мельбурн Крикет Граунд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%BD_%D0%9A%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D1%82_%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%BD%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Melbourne_Cricket_Ground enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6_%D4%BF%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D5%BF_%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4_(%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF) hywiki] | 100024 |- | [[Պատկեր:Estádio Nacional de Brasília 2022.jpg|center|128px]] | Estádio Nacional de Brasília | Национальный стадион | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD_(%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B0) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Est%C3%A1dio_Nacional_Man%C3%A9_Garrincha enwiki] | | 69910 |- | [[Պատկեր:Gillette Stadium02.jpg|center|128px]] | Gillette Stadium | Джиллетт Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%82_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Gillette_Stadium enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8B%D5%AB%D5%AC%D5%A5%D5%BF_(%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF) hywiki] | 68756 |- | [[Պատկեր:Giants Stadium aerial.jpg|center|128px]] | Giants Stadium | Джайантс Стадиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%B9%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%81_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Giants_Stadium enwiki] | | 80242 |- | [[Պատկեր:091507-USCNeb-MemorialStadium.jpg|center|128px]] | Memorial Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Memorial_Stadium_(Lincoln) enwiki] | | 87091 |- | | Deutsches Stadion | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Deutsches_Stadion enwiki] | | 400000 |- | [[Պատկեր:Croke Park from the Hill - 2004 All-Ireland Football Championship Final.jpg|center|128px]] | Croke Park | Кроук Парк | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%BE%D1%83%D0%BA_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%BA ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Croke_Park enwiki] | | 82300 |- | [[Պատկեր:Daegu Stadium.JPG|center|128px]] | Daegu Stadium | Тэгу | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%B3%D1%83_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Daegu_Stadium enwiki] | | 68014<br/>66422 |- | [[Պատկեր:MemorialStadiumSept2006.jpg|center|128px]] | Memorial Stadium, Clemson | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Memorial_Stadium_(Clemson) enwiki] | | 81500 |- | | Arrowhead Stadium | Эрроухед Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%80%D0%BE%D1%83%D1%85%D0%B5%D0%B4_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Arrowhead_Stadium enwiki] | | 76416 |- | [[Պատկեր:Texas Stadium.jpeg|center|128px]] | Texas Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Texas_Stadium enwiki] | | 65675 |- | [[Պատկեր:Qwest Field North.jpg|center|128px]] | Lumen Field | Люмен Филд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%BC%D0%B5%D0%BD_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Lumen_Field enwiki] | | 67000 |- | [[Պատկեր:EverBank1.jpg|center|128px]] | EverBank Field | Էվերբանկ սթեդիում | | [https://en.wikipedia.org/wiki/EverBank_Stadium enwiki] | | 67246 |- | [[Պատկեր:BlueBandPano.jpg|center|128px]] | Beaver Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Beaver_Stadium enwiki] | | 106572 |- | [[Պատկեր:Shanghai Stadium 2008.JPG|center|128px]] | Shanghai Stadium | Шанхайский стадион | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Shanghai_Stadium enwiki] | | 80000 |- | [[Պատկեր:Mercedes-Benz Superdome Poydras bike.JPG|center|128px]] | Caesars Superdome | Цезарь Супердоум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%A1%D1%83%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%BE%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Caesars_Superdome enwiki] | | 75167 |- | [[Պատկեր:Ohio Stadium Overhead.jpg|center|128px]] | Ohio Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Ohio_Stadium enwiki] | | 102780 |- | [[Պատկեր:JO Atlanta 1996 - Stade.jpg|center|128px]] | Centennial Olympic Stadium | Олимпийский стадион | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD_(%D0%90%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Centennial_Olympic_Stadium enwiki] | | 85000 |- | [[Պատկեր:BofAStadium2015.JPG|center|128px]] | Bank of America Stadium | Банк оф Америка Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D0%BE%D1%84_%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Bank_of_America_Stadium enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B6%D5%AF_%D6%85%D6%86_%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF hywiki] | 73778 |- | [[Պատկեր:Swamp-panoramic.jpg|center|128px]] | Ben Hill Griffin Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Ben_Hill_Griffin_Stadium enwiki] | | 88548 |- | [[Պատկեր:Notre-dame-stadium.jpg|center|128px]] | Notre Dame Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Notre_Dame_Stadium enwiki] | | 80795<br/>80232 |- | [[Պատկեր:USC vs University of Oregon November 2019.png|center|128px]] | Los Angeles Memorial Coliseum | Мемориальный колизей Лос-Анджелеса | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9B%D0%BE%D1%81-%D0%90%D0%BD%D0%B4%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%B0 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Los_Angeles_Memorial_Coliseum enwiki] | | 77500 |- | [[Պատկեր:Lambeau Field.jpg|center|128px]] | Lambeau Field | Лэмбо Филд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8D%D0%BC%D0%B1%D0%BE_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Lambeau_Field enwiki] | | 80750 |- | [[Պատկեր:Hard Rock Stadium for Super Bowl LIV (49606707583).jpg|center|128px]] | Hard Rock Stadium | Хард Рок Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%A0%D0%BE%D0%BA_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Hard_Rock_Stadium enwiki] | | 65326 |- | [[Պատկեր:White City Stadium 1908.jpg|center|128px]] | White City Stadium | Уайт Сити | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B0%D0%B9%D1%82_%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B8_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/White_City_Stadium enwiki] | | 93000 |- | | Stanley Park Stadium | Стэнли Парк | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%BD%D0%BB%D0%B8_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%BA_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Stanley_Park_Stadium enwiki] | | 73000 |- | [[Պատկեր:Mineirão Aérea.jpg|center|128px]] | Mineirão | Минейран | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D1%80%D0%B0%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Mineir%C3%A3o enwiki] | | 66658 |- | [[Պատկեր:Williams-BriceStadium-1998.JPEG|center|128px]] | Williams-Brice Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Williams%E2%80%93Brice_Stadium enwiki] | | 80250 |- | [[Պատկեր:Kyle Field Panorama.jpg|center|128px]] | Kyle Field | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Kyle_Field enwiki] | | 102733 |- | [[Պատկեր:Jordan-Hare Stadium west.jpg|center|128px]] | Jordan–Hare Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Jordan%E2%80%93Hare_Stadium enwiki] | | 87451 |- | [[Պատկեր:Qualcomm Stadium.jpg|center|128px]] | San Diego Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/San_Diego_Stadium enwiki] | | 70561 |- | [[Պատկեր:University of Alabama Bryant-Denny Stadium Panorama.jpg|center|128px]] | Bryant–Denny Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Bryant%E2%80%93Denny_Stadium enwiki] | | 101821 |- | [[Պատկեր:Murrayfield Stadium 2005-05-13.jpg|center|128px]] | Murrayfield Stadium | Мюррейфилд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%80%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Murrayfield_Stadium enwiki] | | 67144 |- | [[Պատկեր:Camp Randall Stadium aerial (cropped).jpg|center|128px]] | Camp Randall Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Camp_Randall_Stadium enwiki] | | 80321<br/>77745<br/>77280<br/>76634<br/>76293<br/>76129<br/>76118<br/>76057<br/>75822 |- | [[Պատկեր:Monsterparksat2004.png|center|128px]] | Candlestick Park | Кэндлстик-парк | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D0%BB%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA-%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Candlestick_Park enwiki] | | 69732 |- | [[Պատկեր:SAF at Mile High AFC Championship interior.jpg|center|128px]] | Empower Field at Mile High | Эмпауэр Филд эт Майл Хай | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%83%D1%8D%D1%80_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B4_%D1%8D%D1%82_%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D0%BB_%D0%A5%D0%B0%D0%B9 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Empower_Field_at_Mile_High enwiki] | | 76125 |- | [[Պատկեր:2022 FIFA World Cup Korea Uruguay 01.jpg|center|128px]] | Education City Stadium | Эдьюкейшн сити (стадион) | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%B4%D1%8C%D1%8E%D0%BA%D0%B5%D0%B9%D1%88%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B8_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Education_City_Stadium enwiki] | | 90000 |- | | Al Bayt Stadium | Эль-Байт | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BB%D1%8C-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D1%82 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Al_Bayt_Stadium enwiki] | | 68895 |- | [[Պատկեր:Philly (45).JPG|center|128px]] | Lincoln Financial Field | Линкольн Файненшел Филд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD_%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%88%D0%B5%D0%BB_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Lincoln_Financial_Field enwiki] | | 68532 |- | [[Պատկեր:Reliantstadium.jpg|center|128px]] | NRG Stadium | Эн-ар-джи Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BD-%D0%B0%D1%80-%D0%B4%D0%B6%D0%B8_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/NRG_Stadium enwiki] | | 71054 |- | [[Պատկեր:Georgia Dome 2008-08-30 2.jpg|center|128px]] | Georgia Dome | Джорджия Доум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D1%8F_%D0%94%D0%BE%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Georgia_Dome enwiki] | | 74228 |- | [[Պատկեր:Ptr-HeinzField-FILE.jpg|center|128px]] | Acrisure Stadium | Хайнц-филд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%8E%D1%80_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Acrisure_Stadium enwiki] | | 65500 |- | [[Պատկեր:Cleveland National Air Show (43805784984).jpg|center|128px]] | Huntington Bank Field | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Huntington_Bank_Field enwiki] | | 71516 |- | [[Պատկեր:09-02-06-RSSduringGarbageTime.jpg|center|128px]] | Donald W. Reynolds Razorback Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Donald_W._Reynolds_Razorback_Stadium enwiki] | | 72000 |- | [[Պատկեր:Husky Stadium - March 19, 2016.jpg|center|128px]] | Husky Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Husky_Stadium enwiki] | | 70083 |- | [[Պատկեր:Cotton Bowl.JPG|center|128px]] | Cotton Bowl | Коттон Боул | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%82%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%91%D0%BE%D1%83%D0%BB ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Cotton_Bowl_(stadium) enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D5%B8%D5%A9%D5%B8%D5%B6_%D4%B2%D5%B8%D5%B8%D6%82%D5%AC_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF hywiki] | 92100 |- | [[Պատկեր:North Korea v Philippines, 8 October 2015 C.png|center|128px]] | Kim Il-sung Stadium | Стадион имени Ким Ир Сена | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%9A%D0%B8%D0%BC_%D0%98%D1%80_%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D0%B0 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Kim_Il_Sung_Stadium enwiki] | | 70000 |- | [[Պատկեր:M&T Bank Stadium DoD.jpg|center|128px]] | M&T Bank Stadium | Эм-энд-ти Банк Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BC-%D1%8D%D0%BD%D0%B4-%D1%82%D0%B8_%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/M%26T_Bank_Stadium enwiki] | | 71008 |- | [[Պատկեր:Raymond James Stadium aerial.jpg|center|128px]] | Raymond James Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Raymond_James_Stadium enwiki] | | 65890 |- | [[Պատկեր:Ford-Field-September-10-2006.jpg|center|128px]] | Ford Field | Форд Филд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%B4_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Ford_Field enwiki] | | 70000 |- | [[Պատկեր:LP Field 2009 crop.jpg|center|128px]] | Nissan Stadium | Ниссан Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Nissan_Stadium_(Nashville) enwiki] | | 67700 |- | [[Պատկեր:Darrell K Royal-Texas Memorial Stadium at Night.jpg|center|128px]] | Darrell K Royal–Texas Memorial Stadium | Техасский мемориальный стадион имени Даррела К. Рояла | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%85%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%94%D0%B0%D1%80%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%B0_%D0%9A._%D0%A0%D0%BE%D1%8F%D0%BB%D0%B0 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Darrell_K_Royal%E2%80%93Texas_Memorial_Stadium enwiki] | | 95594 |- | [[Պատկեր:Brésil vs Serbie.jpg|center|128px]] | Lusail Stadium | Национальный стадион | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD_(%D0%9B%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%B8%D0%BB) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Lusail_Stadium enwiki] | | 88966 |- | [[Պատկեր:Doak Campbell Stadium.jpg|center|128px]] | Doak Campbell Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Doak_Campbell_Stadium enwiki] | | 79560 |- | [[Պատկեր:Edward Jones Dome (9721837046).jpg|center|128px]] | The Dome at America's Center | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Dome_at_America%27s_Center enwiki] | | 66000 |- | [[Պատկեր:Bills.jpg|center|128px]] | Highmark Stadium | Хаймарк Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Highmark_Stadium_(New_York) enwiki] | | 71608 |- | [[Պատկեր:OMU with 2016 extension.jpg|center|128px]] | Gaylord Family Oklahoma Memorial Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Gaylord_Family_Oklahoma_Memorial_Stadium enwiki] | | 82112 |- | [[Պատկեր:TulaneStadiumFront1.jpg|center|128px]] | Tulane Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Tulane_Stadium enwiki] | | 80985 |- | [[Պատկեր:LSU Tiger Stadium.jpg|center|128px]] | Tiger Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Tiger_Stadium_(Louisiana) enwiki] | | 102321 |- | [[Պատկեր:Paul Brown Stadium interior 2017.jpg|center|128px]] | Paycor Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Paycor_Stadium enwiki] | | 65515 |- | [[Պատկեր:Michigan Stadium Aerial.jpg|center|128px]] | Michigan Stadium | Мичиган Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%87%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Michigan_Stadium enwiki] | | 107601 |- | [[Պատկեր:Neyland aerial view of checkerboard.jpg|center|128px]] | Neyland Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Neyland_Stadium enwiki] | | 102455 |- | [[Պատկեր:ClevelandMunicipalStadium1993Interior.jpg|center|128px]] | Cleveland Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Cleveland_Stadium enwiki] | | 78000 |- | [[Պատկեր:2015 Michigan State vs Penn State Football Game East Lansing 11-28-15 (23088941130).jpg|center|128px]] | Spartan Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Spartan_Stadium_(East_Lansing,_Michigan) enwiki] | | 75005 |- | [[Պատկեր:Sanfordstadium.jpg|center|128px]] | Sanford Stadium | Сэнфорд (стадион) | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%8D%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%B4_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Sanford_Stadium enwiki] | | 92746 |- | [[Պատկեր:Municipal Stadium Philadelphia.jpg|center|128px]] | John F. Kennedy Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/John_F._Kennedy_Stadium enwiki] | | 102000 |- | [[Պատկեր:Side view of the old Estádio da Luz model.JPG|center|128px]] | Estádio da Luz (1954) | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Est%C3%A1dio_da_Luz_(1954) enwiki] | | 120000 |- | [[Պատկեր:UNMSM Estadio San Marcos - 2019.png|center|128px]] | Estadio Universidad San Marcos | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Estadio_Universidad_San_Marcos enwiki] | | 67469 |- | [[Պատկեր:Hassan II Stadium.jpg|center|128px]] | Hassan II Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Hassan_II_Stadium enwiki] | | 115000 |- | [[Պատկեր:Legion Field - Alabama.jpg|center|128px]] | Legion Field | Леджион Филд | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BE%D0%BD_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B4 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Legion_Field enwiki] | | 71594 |- | [[Պատկեր:Kinnick Night.jpg|center|128px]] | Kinnick Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Kinnick_Stadium enwiki] | | 69250 |- | [[Պատկեր:2016 Lane Stadium Panoramic.jpg|center|128px]] | Lane Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Lane_Stadium enwiki] | | 65632 |- | | Yadegar-e Emam Stadium | Саханд (стадион) | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%B4%D0%B5%D0%B3%D0%B0%D1%80-%D1%8D_%D0%AD%D0%BC%D0%B0%D0%BC_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD,_%D0%A2%D0%B5%D0%B1%D1%80%D0%B8%D0%B7) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Yadegar-e_Emam_Stadium_(Tabriz) enwiki] | | 66833 |- | [[Պատկեր:InsidePittStadium.jpg|center|128px]] | Pitt Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Pitt_Stadium enwiki] | | 69400 |- | [[Պատկեր:Narendra Modi Stadium view from the gallery.jpg|center|128px]] | Narendra Modi Stadium | Стадион имени Нарендры Моди | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B_%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B8 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Narendra_Modi_Stadium enwiki] | | 132000 |- | [[Պատկեր:Estadio gasometro vista aerea 1950.jpg|center|128px]] | Estadio Gasómetro | Гасометро | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD) ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Estadio_Gas%C3%B3metro enwiki] | | 75000 |- | [[Պատկեր:大连体育中心.jpg|center|128px]] | Dalian Sports Center | Даляньский спортивный центр | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%86%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80_%D0%94%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%8F ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Dalian_Sports_Centre_Stadium enwiki] | | 80000 |- | [[Պատկեր:Franklin Field aerial.jpg|center|128px]] | Franklin Field | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Franklin_Field enwiki] | | 70000 |- | [[Պատկեր:Aerial View of the Gator Bowl Stadium During Show at the 1954 Game Between Auburn University and Baylor University- Jacksonville, Florida (5296888516).jpg|center|128px]] | Gator Bowl Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Gator_Bowl_Stadium enwiki] | | 80126<br/>72000 |- | [[Պատկեր:Jakarta International Stadium from West Gate (2024).jpg|center|128px]] | Jakarta International Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/Jakarta_International_Stadium enwiki] | | 82000 |- | [[Պատկեր:Mercedes Benz Stadium time lapse capture 2017-08-13.jpg|center|128px]] | Mercedes-Benz Stadium | Мерседес-Бенц Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%81-%D0%91%D0%B5%D0%BD%D1%86_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Mercedes-Benz_Stadium enwiki] | | 71000 |- | [[Պատկեր:New Lusaka Stadium-Alex Ge.JPG|center|128px]] | New Lusaka Stadium | | | [https://en.wikipedia.org/wiki/New_Lusaka_Stadium enwiki] | | 70000 |- | [[Պատկեր:Levi's Stadium interior 1.jpg|center|128px]] | Levi's Stadium | Ливайс Стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D1%81_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Levi%27s_Stadium enwiki] | | 68500 |- | [[Պատկեր:LuzLissabon.jpg|center|128px]] | Estádio da Luz | Эштадиу да Луш | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%83_%D0%B4%D0%B0_%D0%9B%D1%83%D1%88 ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Est%C3%A1dio_da_Luz enwiki] | | 65592 |- | [[Պատկեր:U.S. Bank Stadium.jpg|center|128px]] | U.S. Bank Stadium | U.S. Bank Stadium | [https://ru.wikipedia.org/wiki/U.S._Bank_Stadium ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/U.S._Bank_Stadium enwiki] | | 70000 |- | [[Պատկեր:New Meadowlands Stadium Mezz Corner.jpg|center|128px]] | MetLife Stadium | Метлайф-стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D1%84-%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/MetLife_Stadium enwiki] | | 82500 |- | [[Պատկեր:Europa cup 1 Beslissingswedstrijd te Brussel Barcelona tegen Hamburg (1-0) Sp, Bestanddeelnr 912-4398.jpg|center|128px]] | | | | | | 70000 |- | [[Պատկեր:Japan National Stadium 2024 1.jpg|center|128px]] | Japan National Stadium | Японский национальный стадион | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%BD ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/Japan_National_Stadium enwiki] | [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF hywiki] | 68000 |- | [[Պատկեր:SoFi Stadium (51126606022).jpg|center|128px]] | SoFi Stadium | Софи-стэдиум | [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D1%83-%D0%A4%D0%B0%D0%B9_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC ruwiki] | [https://en.wikipedia.org/wiki/SoFi_Stadium enwiki] | | 70240 |} {{Wikidata list end}} orpz3llblvgzqnmr7p9jwlyquvag543 0 769157 10357100 8194778 2025-06-18T06:33:09Z 23artashes 2675 10357100 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Այլ|Կաստել}} [[Պատկեր:Tresdenou1986.jpg|thumb|Բուրգ 3-ը 9-ի]] '''Կաստելներ''' ({{lang-ca|castells}}) կամ '''«մարդկային աշտարակներ»''', մարդկանցով կառուցվող աշտարակ։ Կառուցումն անցկացվում է [[Կատալոնիա]]յի փառատոների ժամանակ։ Կաստելերների թիմերը մրցում են իրար հետ՝ կառուցելով առավել բարձր և ամուր աշտարակ։ Ավանդույթը սկիզբ է առել [[Տառագոնա]] շրջանում և լայն տարածում է գտել Կատալոնիայի հարավում։ Նմանատիպ արարողություն անցկացվում է [[Վալենսիա]]յում և անվանվում է մուիշերանգա։ Ավանդույթը սկիզբ է առել հին կրոնական պարից, որը կոչվել է ''Moixiganga'' (մուշիգանգա)։ Կատալոնական փառատոնը վալենսիականից տարբերվում է այն բանով, որ կրոնական բնույթ չի կրում, այն ժամանցային է, նպատակը՝ կառուցել բարձր աշտարակ։ == Հագուստներ == Կաստելերների հագուստը բաղկացած է սև տաբատից, լայն սև գոտուց, բանդանների և վերնաշապիկներից, որոնց գույները խորհրդանշում են կաստելերների թիմերին։ Ամեն թիմ ունի իր հատուկ գույնի վերնաշապիկը ('''''colla):''''' Գոտին երկու ֆունկցիա է կատարում. առաջինը՝ ամուր է պահում մեջքը և օգնում հեշտ բարձրանալը և իջնելը, մարդիկ ոտքերով հենվում են գոտիների վրա և ձեռքերով բռնում առջևում կանգնողի գոտուց՝ փորձելով բարձրանալ վերև։ Աշտարակի ամենաբարձր մասում բարձրանում է փոքրիկ երեխա՝ անպայման կրելով պաշտպանիչ սաղավարտ։ == Տերմինաբանությունը== Ամեն աշտարակի անվանում բաղկացած է երկու թվից. առաջինը ցույց է տալիս ամեն մակարդակում մարդկանց թիմը, երկրորդը՝ աշտարակի բարձրության մակարդակը։ Օրինակ՝ ''Tres de Vuit (3 de 8),'' նշանակում է, որ աշտարակը բաղկացած է 8 մասից (մակարդակից), ամեն մակարդակում 3 հոգի։ Աշտարակները առաջին հերթին տարբերվում են ամեն մակարդակում մարդկանց թվով՝ # շարասյուն- ''pilar de…''; # աշտարակ- ''torre de…''; # երեք- ''tres de…''; # չորս- ''quatre de…''; # հինգ- ''cinc de…''; Մակարդակների թիվը՝ * վեց - ''sis''; * յոթ-''set''; * ութ- ''vuit''; * ինը- ''nou''; * տաս- ''deu''. Եթե աշտարակը շատ բարձր է, կամ ամեն մակարդակում քիչ քանակությամբ մարդիկ կան, ապա սովորաբար լրացուցիչ օգնություն է տրամադրվում ներքևի շարքին։ Աշտարակը երբեմն անվանվում է հիմքում եղած մարդկանց թվով։ Երեք ամենահայտնի «հիմքերը»՝ ''pinya'' (հիմնական վերգետնյա մակարդակ, սովորաբար բաղկացած է մի քանի հարյուր մարդկանցից, ''folre'' (երկրորդ հիմքը, գտնվում է առաջին շարքի վերևում և միշտ հիշատակվում է աշտարակի անվան մեջ), և ''manilles'' (երրորդ հիմքը, որը նույնպես միշտ հիշատակվում է աշտարակի անվան մեջ)։ Օրինակներ՝ * ''Pilar de sis'': աշտարակը բաղկացած է 6 մակարդակից, ամեն մակարդակում 1 մարդ։ Եթե այլ բան չի նշվում, ապա պետք է հիշել, որ աշտարակը միշտ ունի «առաջին հիմք» (pinya) և այն հաջողությամբ ապամոնտաժվել է (descarregat): * ''Torre de set'': աշտարակը բաղկացած է 7 մակարդակից ամենքում 2 մարդ։ * ''Cinc de nou amb folre'': աշտարակը բաղկացած է 9 մակարդակից, ամեն մակարդակում 5 մարդ, ունի «երկրորդ» (folre) հիմք, որը գտնվում է առաջինի վրա (pinya): * ''Quatre de vuit amb l’agulla'': աշտարակը բաղկացած է 8 մակարդակից, ամեն մակարդակում 4 մարդ։ * ''Tres de deu amb folre i manilles'': երեք մարդ աշտարակի առաջին շերտում, տաս մարդ երկրորդ (folre) և երրորդ (manilles) շերտերում։ == Արտաքին հղումներ == * [http://www.castellersdebarcelona.org/col.htm ''colles castelleres''-ի ցանկը և նրանք կայքի հղումը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050326054025/http://castellersdebarcelona.org/col.htm |date=2005-03-26 }} * [http://www.castellersdevilafranca.cat Վիլիֆրանկի կաստելերներ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080913192313/http://castellersdevilafranca.cat/ |date=2008-09-13 }} * [https://www.youtube.com/user/CastellersVilafranca Վիլիֆրանկի կաստելերներ ՅուԹյուբի պաշտոնական ալիքը] [[Կատեգորիա:Կատալոնիայի մշակույթ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի ֆոլկլոր]] 7higkjbh7ylq0zku9609v8n1457xzmi 0 769232 10357090 9442922 2025-06-18T06:25:35Z 23artashes 2675 /* Պատմություն */ 10357090 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Footvolley World Cup - Mundial de Futevolei - PU1JFC.jpg|մինի|աջից]] '''Ֆուտվոլեյ''' ({{lang-pt|Futevôlei}}), [[սպորտ]]աձև, որը իր մեջ ընդգրկում է [[լողափնյա վոլեյբոլ]]ի և [[ֆուտբոլ]]ի տարրեր։ == Պատմություն == [[Պատկեր:Futevôlei (5748540512).jpg|մինի|աջից|Ֆուտվոլեյը [[Ռիո դե Ժանեյրո]]յում]] Ֆուտվոլեյը ստեղծվել է [[1965 թվական]]ին [[Ռիո դե Ժանեյրո]]յում Կոպակաբանա լողափում Օկտավիո դե Մորաեսի կողմից<ref name='SPLAY'>{{Cite web|url=http://www.footvolley.com/players.html|title=Footvolley Players|accessdate=2010 թ․ փետրվարի 2|publisher=Footvolley.com|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FmWNQAS7?url=http://www.footvolley.com/players.html|archivedate=2013 թ․ ապրիլի 10|url-status=dead}}</ref>։ Այդ լողափում ֆուտբոլ խաղալն արգելվում էր։ Արգելքը շրջանցելու նպատակով ֆուտբոլասերները սկսեցին խաղալ վոլեյբոլի դաշտում՝ գնդակը հարվածելով ցանցի վրայով<ref name="FVBRH" />։ Սկզբում մեկ [[թիմ]]ում խաղում էին 5 հոգով<ref name='BOLT'>{{Cite web|url=http://www.beachsoccer.ru/news/new1240/|title=Лучший спринтер мира пробует свои силы в футволее на пляже Рио-Де -Жанейро|accessdate=|publisher=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FmWNumst?url=http://www.beachsoccer.ru/news/new1240/|archivedate=2013 թ․ ապրիլի 10|url-status=live}}</ref>։ Վերջին [[տարի]]ներին [[ֆուտբոլիստ]]ները զբաղվում էին նաև ֆուտվոլեյով<ref name='FVBRH'>{{Cite web|url=http://www.futevolei.com.br/Historia.html|title=Futevolei Historia|accessdate=2010 թ․ հունվարի 29|work=Futevolei.com.br|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FmWMo27c?url=http://www.futevolei.com.br/Historia.html|archivedate=2013 թ․ ապրիլի 10|url-status=live}}</ref>։ Էդմունդոն, [[Ռոմարիո]]ն, [[Ռոնալդինյո]],Ժունիոր, Էդինոն բացի ֆուտբոլից զբաղվում են նաև ֆուտվոլեյով։ [[Ուսեյն Բոլտ]]ը նույնպես խաղում էր ֆուտվոլեյ<ref name='SPLAY'/>։ === Կանոններ === [[Պատկեր:Footvolley1.jpg|մինի]] Ֆուտվոլեյը իր մեջ ընդգրկում է այնպիսի [[կանոն]]ներ ինչպիսինն է լողափնյա վոլեյբոլի և ֆուտբոլի կանոնները։ Խաղը համարյա թե ընթանում է ինչպես լողափնյա վոլեյբոլը միայն չի կարելի օգտվել [[ձեռք]]ի թաթից և վոլեյբոլի [[գնդակ]]ը փոխարինվում է ֆուտբոլային գնդակի։ '''Համաշխարհային կանոններ''' Միավորներ են վաստակում այն ժամանակ, երբ գնդակը հայտնվում է մրցակցի գետնին, երբ մրցակիցը թույլ է տալիս ինչ-որ սխալ։ Խաղն անց է կացվում մեկ խաղակես մինչև 18 միավորը կամ երեք խաղակես մինչև 15 միավորը<ref name='BOLT'/><ref name='USFA'>{{Cite web|url=http://www.usafootvolley.org/Official%20Footvolley%20Rules.html|title=United States Footvolley Association Official Game Rules|accessdate=2010 թ․ հունվարի 29|work=United States Footvolley Association|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FmWP7IMJ?url=http://www.usafootvolley.org/Official%20Footvolley%20Rules.html|archivedate=2013 թ․ ապրիլի 10|url-status=live}}</ref>։ Երկարությունները՝29,5×59,9×18մ․(հին լողափնյա վոլեյբոլ)։ Ցանցի [[երկարություն]]ը լինում է 2,2 [[մետր]] կամ 7 [[ֆունտ]] 2 դյույմա [[տղամարդ]]կանց համար և 2 մետր կամ 6 ֆունտ և 6 դյույմա կանանց համար<ref>[http://www.usafootvolley.org/Our%20History1.html United States Footvolley Association History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090523092520/http://www.usafootvolley.org/Our%20History1.html |date=2009-05-23 }} ''USAFootvolley.org''</ref>։ === Համաշխարհային զարգացում === [[Բրազիլիա]]յում այս սպորտաձևի ստեղծումից հետո այն տարածվեց և հայտնիություն գտավ համաշխարհային մարակդակում, ընդգրկելով՝ [[Եվրոպա]]ն, [[ԱՄՆ]] և [[Ասիա]]ն<ref name='THAI'>{{Cite web|url=http://www.accessmylibrary.com/article-1G1-119703760/footvolley-touted-sweep-tourist.html|title='Footvolley' Touted to Sweep Tourist Cash in Thailand|accessdate=2010 թ․ հունվարի 29|last=Siripunyawit|first=Sriwipa|date=2003 թ․ հոկտեմբերի 24|work=Bangkok Post|publisher=Bangkok Post|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FmWPegdF?url=http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-24822045_ITM|archivedate=2013 թ․ ապրիլի 10|url-status=live}}</ref><ref name='SA'>{{Cite web|url=http://www.dispatch.co.za/article.aspx?id=367630|title=SA footvolley debut|accessdate=2010 թ․ հունվարի 29|date=2009 թ․ դեկտեմբերի 18|work=Dispatch Online|publisher=Dispatch Online|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110615141415/http://www.dispatch.co.za/article.aspx?id=367630|archivedate=2011 թ․ հունիսի 15|url-status=dead}}</ref>։ Ֆուտվոլեյի առաջին միջազգային միջոցառումը, Բրազիլիայի սահմաններից դուրս տեղի ունեցավ [[2003 թվական]]ի [[մարտ]]ին Բրազիլիայի և ԱՄՆ-ի թիմի հետ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.footvolleyworldcup.com World’s Best Compete] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100501123242/http://www.footvolleyworldcup.com/ |date=2010-05-01 }} * [http://www.footvolley.net Pro Footvolley Tour] * [http://www.futvoley.es Footvolley Pro Circuit Spain] * [http://www.sfvv.ch Swiss Footvolley Federation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210226151853/http://sfvv.ch/ |date=2021-02-26 }} * [http://www.efvf.com European Footvolley Federation] * [http://footvolleyholland.nl Footvolley Holland] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180809080202/http://footvolleyholland.nl/ |date=2018-08-09 }} * [http://www.footvolleyamsterdam.nl Footvolley Amsterdam] * [http://www.footvolleygroningen.nl Footvolley Groningen] * [http://www.foot-volley.be Footvolley Belgium] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201028075143/http://foot-volley.be/ |date=2020-10-28 }} * [http://www.footvolley.co.uk UK Footvolley Association] * [http://www.foot-volley.de German Footvolley Federation] * [http://www.futevolei.pt Footvolley Federation Portugal] * [http://www.yellowave.co.uk Yellowave Beach Sports] * [http://www.footvolley.ro/ Pepsi Footvolley] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130302142614/http://footvolley.ro/ |date=2013-03-02 }} * [http://www.footvolley-croatia.com Footvolley Croatia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191130233033/http://www.footvolley-croatia.com/ |date=2019-11-30 }} * [http://www.footvolley.org.il Israeli Footvolley Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130523013230/http://footvolley.org.il/ |date=2013-05-23 }} * [http://www.footvolley.no Norwegian Footvolley Association] * [https://footvolley.ir Iran Footvolley Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201024040051/https://footvolley.ir/ |date=2020-10-24 }} * [http://www.footvolley.org.au Footvolley Australia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211202121309/http://footvolley.org.au/ |date=2021-12-02 }} [[Կատեգորիա:Սպորտ]] errfr1vzdl3553d8ww6timncojhx4h6 0 769765 10357077 10299141 2025-06-18T03:17:19Z Սահակ 24 /* top */ 10357077 wikitext text/x-wiki {{Այլ|Բոհեմ (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Թատրոն}} '''Բոհեմ''', թատրոն [[Երևան]]ում։ Հիմնադրվել է 2016 թվականի սեպտեմբերի 15-ին՝ [[Նարեկ Դուրյան]]ի գլխավորությամբ։ Գտնվում է Երևանի [[Մարշալ Բաղրամյան պողոտա (Երևան)|Բաղրամյան 3 հասցեում]], [[Հայաստանի գրողների միություն|Հայաստանի Գրողների միության շենքում]]<ref>{{Cite web |title=Բոհեմ թատրոն (Գրողների միության շենք) |url=https://www.tomsarkgh.am/hy/venue/1861/%D4%B2%D5%B8%D5%B0%D5%A5%D5%B4-%D5%A9%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6-%D4%B3%D6%80%D5%B8%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6.html |accessdate=2017 թ․ հունիսի 6 |website=Tomsarkgh.am}}</ref>։ Թատրոնի պրոդյուսերը՝ Քրիստինա Հովհաննիսյանը։ == Անվանում == «Բոհեմ» թատրոնի անվան հիմքում ընկած է 1989 թվականին Փարիզում Նարեկ Դուրյանի հիմնած «Բոհեմ թատերախումբ» միությունը։ == Կառուցվածք == Թատրոնը բաղկացած է երկու հիմնական մասերից՝ * պարտերից (1-ին հարկ), * ամֆիթատրոնից (2-րդ հարկ)։ Դահլիճը նախատեսված է 320 հանդիսականի համար, հագեցած է գերժամանակակից լուսային և երաժշտական տեխնիկայով։ == Բեմադրություններ == Թատրոնը ներկայանում է ոչ միայն նախկինում արված, այլև վերջին շրջանում արված բեմադրություններով։ Թատրոնի խաղացանկում ներկայացված են․ * «Մորաքույրը Փարիզից» * «Սե լա վի» * «Շեղշե լա ֆամ» * «Կոմա նոստրա» * «Իմ կնոջ անունն է Մորիս» * «Տիկնիկների խանութ» * «Ամանորը Նազարի մոտ» * «Ճտերն աշնանն են հաշվում» * «Օպերացիա Նեմեսիս»։ == Թատերախումբ == === Ավագ դերասանական կազմ === * [[Նարեկ Դուրյան]] - ռեժիսոր, դերասան * Քրիստինա Հովհաննիսյան - պրոդյուսեր, դերասանուհի * Վահագն Գալստյան - դերասան * Ռաֆայել Երանոսյան - դերասան * Անդրանիկ Հարությունյան - դերասան * Զավեն Աբրահամյան - դերասան * Արա Դեխտրիկյան - դերասան * Թամարա Պետրոսյան - դերասանուհի * Վարուժան Մանուկյան - դերասան * Սարգիս Գրիգորյան - դերասան * Ավո Խալաթյան - դերասան * Շուշան Սահակյան – դերասանուհի === Երիտասարդ դերասանական կազմ === * Ռաֆի Թադևոսյան – դերասան * Թելման Առաքելյան – դերասան * Տաթև Միրումյան – դերասանուհի * Սիրանուշ Երիկյան – դերասանուհի * Սուսաննա Ղազարյան – դերասանուհի * Գարիկ Միրզոյան – դերասան * Արտակ Մանուկյան – դերասան * Լուսինե Վանցյան – դերասանուհի * Արշակ Սարգսյան – դերասան * Սերինե Խոդիկյան – դերասանուհի * Աղվան Ավետիսյան – դերասան * Արծրուն Մանուկյան - դերասան * Էվա Բլեյան – դերասանուհի * Արման Մուրադյան – դերասան === Տեխնիկական անձնակազմ === * Վարդուհի Թովմասյան – հնչյունային պատասխանատու * Արամ Աղաջանյան – լուսային պատասխանատու * Անուշ Ղարիբյան – հագուստի պատասխանատու == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:Տիկնիկների խանութ, Բոհեմ թատրոն.jpg|«Տիկնիկների խանութ» ներկայացում Պատկեր:Մորաքույրը Փարիզից, Բոհեմ թատրոն.jpg|«Մորաքույրը Փարիզից» ներկայացում </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Երևանի թատրոններ}} pmutubes0s7f7y4t9giekr2pxxp7fhj 0 771635 10356807 10150915 2025-06-17T19:07:07Z CommonsDelinker 212 "'Endless_Rhythm'_by_Robert_Delaunay,_Tate_Modern.JPG" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[c:User:IronGargoyle|IronGargoyle]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/File:'Endless Rhythm' by Robert Delaunay, Tate Modern.JPG|]]: 10356807 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Թանգարան}} '''Թեյթ Մոդեռն'''<ref>Галерея Тейт / В. А. Кулаков // Восьмеричный путь — Германцы. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2006. — С. 309. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—, т. 6). — ISBN 5-85270-335-4.</ref> ({{lang-en|Tate Modern}}), [[Լոնդոն]]ի [[մոդեռնիզմ]]ի և ժամանակակից արվեստի թանգարան է։ Թեյթ Մոդեռնը պատկանում է Թեյթ թանգարանների խմբին ՝ [[Թեյթ բրիտանական պատկերասրահ]]ի ''Tate Britain'', [[Թեյթ Լիվերպուլ]]ի ''Tate Liverpool'', [[Թեյթ Սենտ Այվս]]ի ''Tate St Ives'' և [[Թեյթ Օնլային]]ի ''Tate Online հետ''<ref>{{cite web|url=http://www.tate.org.uk/|title=History and development ''Tate On-line''|publisher=Tate.org.uk|accessdate=2013 թ․ հունվարի 8}}</ref>։ Թեյթ թանգարանների խմբում ցուցադրվում են բրիտանական ազգային հավաքածուներ [[1500]] թվականից։ Թեյթ Մոդեռնում գտնվում են համաշխարհային ճանաչում ունեցող արվեստի գործեր, որոնք ստեղծվել են [[1900]] թվականից սկսած։ Թեյթ Մոդեռնը մտնում է [[աշխարհի ամենաշատ այցելվող թանգարանների ցանկ (2014)|աշխարհի ամենաշատ այցելվող թանգարանների ցանկի]] կազմի մեջ<ref name=ArtnewsApril2014>[http://www.museus.gov.br/wp-content/uploads/2014/04/TheArtNewspaper2013_ranking.pdf Visitor Figures 2013: Museum and exhibition attendance numbers compiled and analysed], ''[[The Art Newspaper]]'', International Edition, Апрель 2014.</ref>։ Թեյթ Մոդեռնը համարվում է մոդեռնիզմի և ժամանակակից արվեստի աշխարհի ամենամեծ թագարաններից մեկը։ Ինչպես Լոնդոնի մյուս թանգարաններում Թեյթ Մոդեռնում նույնպես մուտքն անվճար է, սակայն լինում են ցուցահանդեսներ, որոնց մուտքը վճարովի է։ == Պատմություն== Թանգարանը բացվել է 2000 թվականին նախկին էլեկտրակայանի շենքում ''Bankside Power Station'' Թեմզա գետի հարավային ափում։ Շենքը նախագծվել է Սըր Գիլիս Գիլբերտ Սքոթի ''Sir Giles Gilbert Scott'' կողմից։ === Նախնական վերանախագծում === [[Պատկեր:Tate modern london 2001 03.jpg|thumb|left|250px|The Turbine Hall]] Էլեկտրակայանի փակվելուց շատ տարիներ հետո ծրագրվում էր քանդել շենքը, սակայն շատերը պահանջում էին, որ շենքը պահպանվի և շարունակ նոր մտքեր էին առաջարկում այն վերակառուցելու մասին։ 1994 թվականին Թեյթ թանգարանը հայտարարեց, որ էլեկտրակայանի շենքը կդառնա Թեյթ Մոդեռն թանգարան։ Հայտարարվեց միջազգային մրցույթ շենքի՝ վերակառուցման համար ճարտարապետ գտնելու նպատակով։ 1995 թվականին հայտարարվեց, որ մրցույթի հաղթողն է Հացեգ և դե Մյուրոն շվեյցարական ընկերությունը։ Շենքի վերակառուցումը տևեց 5 տարի և 2000 թվականին թանգարանը բացվեց։ <ref name="auto">{{cite web|url=http://www.yourlocalguardian.co.uk/news/local/10439829.Tate_Modern_builders_win___400m_Battersea_Power_Station_contract/|title=Tate Modern builders Carillion win £400m Battersea Power Station contract|publisher=Your local Guardian|date=2013 թ․ մայիսի 23|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 27}}</ref>։ Շենքի ակնհայտ արտաքին փոփոխություններից ամենաակնառուն՝ երկհարկանի ապակե տանիքն է, որը ձգվում է շենքի ամբողջ տրամագծով։ Շենքի բուն կառուցվածքից շատ բան նույնն է մնացել, այդ թվում նաև հիմնական՝ տուրբինների սրահը, որում պահպանվել են կամուրջային կռունկները։ Թանգարանի շենքի վերակառուցման պատմություն հիմք հանդիսացա [[Փաստավավերագրական կինո|փաստավավերագրական]] ֆիլի համար։ [[Պատկեր:Panoramic view from Tate Modern balcony.JPG|300px|left|thumb|Տեսարան՝ Թեյթ Մոդեռնի պատշգամից]] === Բացում և առաջին այցելուներ === 2000 թվականի մայիսի 11-ին տեղի ունեցավ Թեյթ Մոդեռն թանգարանի հանդիսավոր բացումը՝ [[Թագուհ Ելիզաբեթ II|Թագուհի Ելիզաբեթ II]]-ի կողմից<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/8/newsid_2519000/2519069.stm|title=2000: Sneak preview of new Tate Modern|publisher=BBC|accessdate=2016 թ․ հունիսի 15}}</ref>։ Բացման առաջին տարում Թեյթ Մոդեռն այցելել է 5.25 միլիոն մարդ։ Այդ տարի արդեն գոյություն ունեցող մյուս Թեյթ թանգարանների այցելուների թիվը եղել է 2.5 միլիոն<ref name="artreview">{{cite journal|title=Tate Modern. Nought to Sixteen. A History|journal=Art Review|date=2016}}</ref>։ === Ընդլայնման նախագիծ === [[Պատկեր:Tate Modern Switch House (27633103611).jpg|thumb|right|Switch House -ի արտաքին տեսքը]] Թեյթ Մոտերնը իր բացման օրից ավելի շատ այցելուներ էր գրավում, քան սպասվում էր նախապես։ Այդ պատճառով 2004 թվականից սկսվեցին քննարկումներ՝ թանգարանը ընդլայնելու նախագծերի շուրջ<ref name=guide>Tate Guide, August–September 2012</ref><ref>{{cite web|url=http://www.tate.org.uk/about/projects/tate-modern-project/vision|title=Vision|publisher=Tate|accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 15}}</ref>։ Ընդլայնման ծրագրերը մասնավորապես կենտրոնացած էր շենքի հարավ-արևմուտյան հատվածում գտնվող ցուցասրահը մեծացնելու ուղղությամբ։ Թանգարանի բացումից հետո շենքում դեռ աշխատում էր ֆրանսիական էլեկտրական ընկերություն, որը գտնվում էր շենքի հարավային հատվածում, սակայն 2006 թվականին ընկերությունը՝ շենքի իրենց զբաղեցրած մի մասը, հանձնեց թանգարանին<ref name="EDF">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2006/07/26/arts/design/26tate.html|title=Tate Modern Announces Plans for an Annex|work=The New York Times|date=2006 թ․ հուլիսի 26|accessdate=2006 թ․ հուլիսի 26|first=Alan|last=Riding}}</ref>։ Դա շենքի աշտարակով հատվածն է<ref>{{cite web|title=Tate Modern extension|url=http://www.ramboll.com/projects/ruk/tate-modern|accessdate=2017 թ․ փետրվարի 22|archive-date=2017 թ․ հունիսի 7|archive-url=https://web.archive.org/web/20170607091128/http://www.ramboll.com/projects/ruk/tate-modern|url-status=dead}}</ref>։ Որոշում կայացվեց այդ հատվածը ևս միացնել ցուցադրությունների սրահներին։ Ընդլայնման նախագիծը կազմեց 215 միլիոն ֆունտ սթերլինգ, որից 50 միլիոն ֆունտ սթերլինգը վճարեց [[Մեծ Բրիտանիա]]յի կառավարությունը, 7 միլիոնը Լոնդոնի ինքնակառավարման մարմինները, իսկ մնացած գումարը ստացվեց ֆոնդահայթհայթման միջոցով<ref>[http://www.timesonline.co.uk/article/0,,2-2285488,00.html Tate Modern's chaotic pyramid]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}, ''[[The Times]]'', 26 July 2006. URL accessed on 26 July 2006.</ref>։ === Սուիչ շենք (''The Switch House'') === Տաս հարկանի 65 մետր բարձրությամբ աշտարակը կառուցվել է նախկին նավթային աշտարակի փոխարեն։ Աշտարակը ունի 4 մակարդակի ցուցասրահներ։ Աշտարակի ցուցասրահներն ունեն բնական լուսավորություն։ == Պատկերասրահ == <gallery widths="180px" heights="180px" perrow="4"> File:'Windows Open Simultaneously (First Part, Third Motif)' by Robert Delaunay.JPG|Ռոբեր Դելոնե, 1912, ''Միաժամանակ պատուհանը բաց էր '', յուղաներկ, կտավ 45.7 x 37.5;սմ File:Juan Gris 001.jpg|Հուան Գրիս, 1914, ''Արլակալ'', յուղաներկ, կտավ, 92 × 72.5;սմ File:Londres tate modern kirchner baigneurs.jpg|Կիրհներ Էռնեստ Լյուդվիգ, 1909/1926 File:A Young Lady's Adventure.JPG|Պաուլ Կլեե, 1921 File:Londres tate modern klee nuit walpurgis.jpg|Պաուլ Կլեե, 1935, ''Walpurgisnacht (Վուլպուլգերյան գիշեր)'' </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.tate.org.uk/visit/tate-modern Պաշտոնական կայք] * [http://www.radicalphilosophy.com/default.asp?channel_id=2187&editorial_id=9880 'Tate Modern: a Year of Sweet Success'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070416114758/http://www.radicalphilosophy.com/default.asp?channel_id=2187&editorial_id=9880 |date=2007-04-16 }} by [[Esther Leslie]], in [[Radical Philosophy]] * [http://www.inspiringcities.org/index.php?id=388&page_type=Article&id_article=19254 The buildings of Bankside Power Station(Tate Modern) and Battersea Power Station compared] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110726181931/http://www.inspiringcities.org/index.php?id=388&page_type=Article&id_article=19254 |date=2011-07-26 }} * {{YouTube|lCxl2tKuo3Y|Inside B ankside Power Station with Antony Gormley 1991}} * [http://www.ramboll.com/projects/ruk/tate-modern Extension project description] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170607091128/http://www.ramboll.com/projects/ruk/tate-modern |date=2017-06-07 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Լոնդոնի թանգարաններ]] [[Կատեգորիա:2000 հիմնադրված թանգարաններ]] [[Կատեգորիա:Ժամանակակից արվեստի թանգարաններ]] [[Կատեգորիա:2000 հիմնադրումներ Մեծ Բրիտանիայում]] [[Կատեգորիա:Մոդեռնիզմի արվեստ]] a4ed31iowjwarp5z9y4d8lxzeyb71t0 10356910 10356807 2025-06-18T00:02:28Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite journal, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356910 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Թանգարան}} '''Թեյթ Մոդեռն'''<ref>Галерея Тейт / В. А. Кулаков // Восьмеричный путь — Германцы. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2006. — С. 309. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—, т. 6). — ISBN 5-85270-335-4.</ref> ({{lang-en|Tate Modern}}), [[Լոնդոն]]ի [[մոդեռնիզմ]]ի և ժամանակակից արվեստի թանգարան է։ Թեյթ Մոդեռնը պատկանում է Թեյթ թանգարանների խմբին ՝ [[Թեյթ բրիտանական պատկերասրահ]]ի ''Tate Britain'', [[Թեյթ Լիվերպուլ]]ի ''Tate Liverpool'', [[Թեյթ Սենտ Այվս]]ի ''Tate St Ives'' և [[Թեյթ Օնլային]]ի ''Tate Online հետ''<ref>{{Cite web |title=History and development ''Tate On-line'' |url=http://www.tate.org.uk/ |accessdate=2013 թ․ հունվարի 8 |publisher=Tate.org.uk}}</ref>։ Թեյթ թանգարանների խմբում ցուցադրվում են բրիտանական ազգային հավաքածուներ [[1500]] թվականից։ Թեյթ Մոդեռնում գտնվում են համաշխարհային ճանաչում ունեցող արվեստի գործեր, որոնք ստեղծվել են [[1900]] թվականից սկսած։ Թեյթ Մոդեռնը մտնում է [[աշխարհի ամենաշատ այցելվող թանգարանների ցանկ (2014)|աշխարհի ամենաշատ այցելվող թանգարանների ցանկի]] կազմի մեջ<ref name=ArtnewsApril2014>[http://www.museus.gov.br/wp-content/uploads/2014/04/TheArtNewspaper2013_ranking.pdf Visitor Figures 2013: Museum and exhibition attendance numbers compiled and analysed], ''[[The Art Newspaper]]'', International Edition, Апрель 2014.</ref>։ Թեյթ Մոդեռնը համարվում է մոդեռնիզմի և ժամանակակից արվեստի աշխարհի ամենամեծ թագարաններից մեկը։ Ինչպես Լոնդոնի մյուս թանգարաններում Թեյթ Մոդեռնում նույնպես մուտքն անվճար է, սակայն լինում են ցուցահանդեսներ, որոնց մուտքը վճարովի է։ == Պատմություն == Թանգարանը բացվել է 2000 թվականին նախկին էլեկտրակայանի շենքում ''Bankside Power Station'' Թեմզա գետի հարավային ափում։ Շենքը նախագծվել է Սըր Գիլիս Գիլբերտ Սքոթի ''Sir Giles Gilbert Scott'' կողմից։ === Նախնական վերանախագծում === [[Պատկեր:Tate modern london 2001 03.jpg|thumb|left|250px|The Turbine Hall]] Էլեկտրակայանի փակվելուց շատ տարիներ հետո ծրագրվում էր քանդել շենքը, սակայն շատերը պահանջում էին, որ շենքը պահպանվի և շարունակ նոր մտքեր էին առաջարկում այն վերակառուցելու մասին։ 1994 թվականին Թեյթ թանգարանը հայտարարեց, որ էլեկտրակայանի շենքը կդառնա Թեյթ Մոդեռն թանգարան։ Հայտարարվեց միջազգային մրցույթ շենքի՝ վերակառուցման համար ճարտարապետ գտնելու նպատակով։ 1995 թվականին հայտարարվեց, որ մրցույթի հաղթողն է Հացեգ և դե Մյուրոն շվեյցարական ընկերությունը։ Շենքի վերակառուցումը տևեց 5 տարի և 2000 թվականին թանգարանը բացվեց։ <ref name="auto">{{Cite web |date=2013 թ․ մայիսի 23 |title=Tate Modern builders Carillion win £400m Battersea Power Station contract |url=http://www.yourlocalguardian.co.uk/news/local/10439829.Tate_Modern_builders_win___400m_Battersea_Power_Station_contract/ |accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 27 |publisher=Your local Guardian}}</ref>։ Շենքի ակնհայտ արտաքին փոփոխություններից ամենաակնառուն՝ երկհարկանի ապակե տանիքն է, որը ձգվում է շենքի ամբողջ տրամագծով։ Շենքի բուն կառուցվածքից շատ բան նույնն է մնացել, այդ թվում նաև հիմնական՝ տուրբինների սրահը, որում պահպանվել են կամուրջային կռունկները։ Թանգարանի շենքի վերակառուցման պատմություն հիմք հանդիսացա [[Փաստավավերագրական կինո|փաստավավերագրական]] ֆիլի համար։ [[Պատկեր:Panoramic view from Tate Modern balcony.JPG|300px|left|thumb|Տեսարան՝ Թեյթ Մոդեռնի պատշգամից]] === Բացում և առաջին այցելուներ === 2000 թվականի մայիսի 11-ին տեղի ունեցավ Թեյթ Մոդեռն թանգարանի հանդիսավոր բացումը՝ [[Թագուհ Ելիզաբեթ II|Թագուհի Ելիզաբեթ II]]-ի կողմից<ref>{{Cite web |title=2000: Sneak preview of new Tate Modern |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/8/newsid_2519000/2519069.stm |accessdate=2016 թ․ հունիսի 15 |publisher=BBC}}</ref>։ Բացման առաջին տարում Թեյթ Մոդեռն այցելել է 5.25 միլիոն մարդ։ Այդ տարի արդեն գոյություն ունեցող մյուս Թեյթ թանգարանների այցելուների թիվը եղել է 2.5 միլիոն<ref name="artreview">{{Cite journal |date=2016 |title=Tate Modern. Nought to Sixteen. A History |journal=Art Review}}</ref>։ === Ընդլայնման նախագիծ === [[Պատկեր:Tate Modern Switch House (27633103611).jpg|thumb|right|Switch House -ի արտաքին տեսքը]] Թեյթ Մոտերնը իր բացման օրից ավելի շատ այցելուներ էր գրավում, քան սպասվում էր նախապես։ Այդ պատճառով 2004 թվականից սկսվեցին քննարկումներ՝ թանգարանը ընդլայնելու նախագծերի շուրջ<ref name=guide>Tate Guide, August–September 2012</ref><ref>{{Cite web |title=Vision |url=http://www.tate.org.uk/about/projects/tate-modern-project/vision |accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 15 |publisher=Tate}}</ref>։ Ընդլայնման ծրագրերը մասնավորապես կենտրոնացած էր շենքի հարավ-արևմուտյան հատվածում գտնվող ցուցասրահը մեծացնելու ուղղությամբ։ Թանգարանի բացումից հետո շենքում դեռ աշխատում էր ֆրանսիական էլեկտրական ընկերություն, որը գտնվում էր շենքի հարավային հատվածում, սակայն 2006 թվականին ընկերությունը՝ շենքի իրենց զբաղեցրած մի մասը, հանձնեց թանգարանին<ref name="EDF">{{Cite news |last=Riding |first=Alan |date=2006 թ․ հուլիսի 26 |title=Tate Modern Announces Plans for an Annex |url=https://www.nytimes.com/2006/07/26/arts/design/26tate.html |accessdate=2006 թ․ հուլիսի 26 |work=The New York Times}}</ref>։ Դա շենքի աշտարակով հատվածն է<ref>{{Cite web |title=Tate Modern extension |url=http://www.ramboll.com/projects/ruk/tate-modern |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170607091128/http://www.ramboll.com/projects/ruk/tate-modern |archive-date=2017 թ․ հունիսի 7 |accessdate=2017 թ․ փետրվարի 22}}</ref>։ Որոշում կայացվեց այդ հատվածը ևս միացնել ցուցադրությունների սրահներին։ Ընդլայնման նախագիծը կազմեց 215 միլիոն ֆունտ սթերլինգ, որից 50 միլիոն ֆունտ սթերլինգը վճարեց [[Մեծ Բրիտանիա]]յի կառավարությունը, 7 միլիոնը Լոնդոնի ինքնակառավարման մարմինները, իսկ մնացած գումարը ստացվեց ֆոնդահայթհայթման միջոցով<ref>[http://www.timesonline.co.uk/article/0,,2-2285488,00.html Tate Modern's chaotic pyramid]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}, ''[[The Times]]'', 26 July 2006. URL accessed on 26 July 2006.</ref>։ === Սուիչ շենք (''The Switch House'') === Տաս հարկանի 65 մետր բարձրությամբ աշտարակը կառուցվել է նախկին նավթային աշտարակի փոխարեն։ Աշտարակը ունի 4 մակարդակի ցուցասրահներ։ Աշտարակի ցուցասրահներն ունեն բնական լուսավորություն։ == Պատկերասրահ == <gallery widths="180px" heights="180px" perrow="4"> File:'Windows Open Simultaneously (First Part, Third Motif)' by Robert Delaunay.JPG|Ռոբեր Դելոնե, 1912, ''Միաժամանակ պատուհանը բաց էր '', յուղաներկ, կտավ 45.7 x 37.5;սմ File:Juan Gris 001.jpg|Հուան Գրիս, 1914, ''Արլակալ'', յուղաներկ, կտավ, 92 × 72.5;սմ File:Londres tate modern kirchner baigneurs.jpg|Կիրհներ Էռնեստ Լյուդվիգ, 1909/1926 File:A Young Lady's Adventure.JPG|Պաուլ Կլեե, 1921 File:Londres tate modern klee nuit walpurgis.jpg|Պաուլ Կլեե, 1935, ''Walpurgisnacht (Վուլպուլգերյան գիշեր)'' </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.tate.org.uk/visit/tate-modern Պաշտոնական կայք] * [http://www.radicalphilosophy.com/default.asp?channel_id=2187&editorial_id=9880 'Tate Modern: a Year of Sweet Success'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070416114758/http://www.radicalphilosophy.com/default.asp?channel_id=2187&editorial_id=9880 |date=2007-04-16 }} by [[Esther Leslie]], in [[Radical Philosophy]] * [http://www.inspiringcities.org/index.php?id=388&page_type=Article&id_article=19254 The buildings of Bankside Power Station(Tate Modern) and Battersea Power Station compared] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110726181931/http://www.inspiringcities.org/index.php?id=388&page_type=Article&id_article=19254 |date=2011-07-26 }} * {{YouTube|lCxl2tKuo3Y|Inside B ankside Power Station with Antony Gormley 1991}} * [http://www.ramboll.com/projects/ruk/tate-modern Extension project description] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170607091128/http://www.ramboll.com/projects/ruk/tate-modern |date=2017-06-07 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2000 հիմնադրումներ Մեծ Բրիտանիայում]] [[Կատեգորիա:2000 հիմնադրված թանգարաններ]] [[Կատեգորիա:Ժամանակակից արվեստի թանգարաններ]] [[Կատեգորիա:Լոնդոնի թանգարաններ]] [[Կատեգորիա:Մոդեռնիզմի արվեստ]] 824x6ar771iwieixaovz1l9plenharu 0 773188 10356857 10355702 2025-06-17T21:21:29Z Lvova 5399 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:RRRR3213-0009R Gold Chervonets 1981 reverse.png]] → [[File:RR3213-0009R Gold Chervonets 1981 reverse.png]] [[c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set) · Временный компромисс чтобы навести порядок в категории 10356857 wikitext text/x-wiki {{այլգործածություն|խորհրդային ոսկե դրամների||Սերմնացան (այլ կիրառումներ)}} [[Պատկեր:Gold Chervonets 1923 reverse.png|300px|right|Խորհրդային առաջին ոսկե չերվոնեցի դարձերեսը]] '''«Սերմնացան» ոսկե մետաղադրամը''' ({{lang-ru|Сеятель}}) կամ '''ոսկե [[չերվոնեց]]ը''' ({{lang-ru|золотой червонец}}) թողարկվել է [[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|ՌԽՖՍՀ]] [[ԽՍՀՄ Պետական բանկ|Պետական բանկի]] կողմից 1923 թվականին։ 1975-1982 թվականներին [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] Պետական բանկի կողմից թողարկած [[հատուկ վերաթողարկում (դրամագիտություն)|«նովոդել» մետաղադրամները]]{{ref+|Նովոդել ({{lang-ru|новодел}}) մետաղադրամները հատուկ վերաթողարկման արդյունքում պետական բանկի թողարկված հուշադրամներ և ներդրումային մետաղադրամներ են, որոնք հատվել են գոյություն ունեցող մետաղադրամի նախատիպով կամ բնօրինակ դրամահատման կնիքներով, կամ պետական դրամահատարանում հատուկ պատրաստված կնիքներով<ref name="realcoin1">Новодельные монеты; [http://realcoin.ru/publ/kollekcionirovanie_monet/novodelnye_monety/2-1-0-40 realcoin.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="numizm">Новоделы; [http://www.numizm.ru/html/n/novodel3.html numizm.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="2monetki">Что такое новодел?; [http://2monetki.ru/chto-takoe-novodel/ 2monetki.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>։|ն|նովոդել}} պահպանեցին 1923 թվականի նմուշի ոսկե դրամի դիզայնը՝ տարբերվելով միայն թողարկման տարեթվի գրառումով։ Դրանք հանդիսանում են [[Ռուսաստան]]ի [[Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկ|Կենտրոնական բանկի]] գործող ներդրումային մետաղադրամներ՝ 10 ռուբլի անվանական արժեքով։ '''Դիմերեսը'''․ կենտրոնում՝ [[ՌԽՖՍՀ զինանշան]]ի տարբերակը (հասկերից պսակով շրջապատված՝ [[մուրճ և մանգաղ|մուրճի և մանգաղի]] պատկերով վահան՝ արևի ճառագայթների ֆոնի վրա), նրանից ցած՝ պետության անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Р.С.Ф.С.Р.|ՌԽՖՍՀ}}»}}, եզրով՝ [[Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք|հայտնի նշանաբան]]ի գրառումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|Пролетарии всех стран, соединяйтесь!|Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք}}»}}, եզերվում է կետերից շրջագծով։ '''Դարձերեսը'''՝ արտում աշխատող սերմնացան [[գյուղացիություն|գյուղացու]] պատկերը՝ [[գութանի]], [[արեգակ|արևածագի]] և [[գործարան]]ների ֆոնի վրա, վերևում՝ անվանական արժեքը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ОДИН ЧЕРВОНЕЦ|մեկ չերվոնեց}}»}}, ներքում ձախից՝ թողարկման տարեթիվը։ '''Դրամաշուրթը'''՝ հարթ, փորագրված գրառումով։ <!-- 1925 թ․՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЧИСТОГО ЗОЛОТА 7,74234 ГРАММА (П.Л.)|7.74234 գրամ մաքուր ոսկի}}»}} --> '''Էսքիզները'''՝ Անտոն Վասյուտինսկու։ Մետաղադրամները հատվել են [[Սանկտ-Պետերբուրգի դրամահատարան|Լենինգրադի]] և [[Մոսկվայի դրամահատարան|Մոսկվայի]] դրամահատարաններում։ == Տեխնիկական բնութագրերը == '''Նյութը'''՝ ոսկի-900։ '''Քաշը'''՝ 8.603 գ, որից քիմիապես մաքուր մետաղի քաշը՝ 7,742 գ։ '''Տրամագիծը'''՝ 22.60 մմ։ '''Հաստությունը'''՝ 17․00 մմ։ == Մետաղադրամի պատմություն == [[Պատկեր:10 Roubles or Nicolas II.jpg|280px|thumb|Նիկոլայ Երկրորդի 10 ռուբլի անվանական արժեքով ոսկե դրամը, որի ստանդարտներով հատվել է «Սերմնացան» մետաղադրամը]] {{Բազմապատիկ պատկերներ | նկարագրություն = 1925 թ․ չերվոնեցի պղնձե փորձնական նմուշը | լայնություն = 290 | պատկեր1 = Copper Chervonets 1925 reverse.png | պատկեր2 = Copper Chervonets 1925 obverse.png }} === Խորհրդային ոսկե չերվոնեցի ծնունդը === 1922-1924 թվականներին ԽՍՀՄ դրամական բարեփոխումների շրջանակում [[սովզնակներ|սովզնակ]]-[[ԽՍՀՄ ռուբլի|ռուբլիով]] դրամաշրջանառությունը փոխարինելու նպատակով ներդրվեց ոսկով ապահովված արժույթ՝ [[չերվոնեց]]։ 1, 3, 5, 10 և 25 չերվոնեց անվանական արժեքով թղթադրամներից բացի, թողարկվեց նաև 1 չերվոնեց արժողությամբ ոսկե դրամը, որն ստացավ «Սերմնացան» անվանումը։ Իր տեխնիկական բնութագրերով (900 հարգի ոսկի, 8.60 գրամ քաշ, 22.60 մմ տրամագիծ) ոսկե չերվոնեցը ամբողջությամբ համապատասխանում է [[Նիկոլայ II|Նիկոլայ Երկրորդի]]՝ մինչհեղափոխական 10 ռուբլի անվանական արժեքով ոսկե դրամին<ref name="cbr2">Государственный банк СССР; [http://www.cbr.ru/today/?prtid=gbsssr ՌԴ ԿԲ կայք] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="goznak1">90 лет советскому «сеятелю»; [http://goznak.ru/about/press/news/2881/ goznak.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180705233024/http://goznak.ru/about/press/news/2881/ |date=2018-07-05 }} {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-17</ref>։ Մետաղադրամի էսքիզների հեղինակն է դրամահատարանի գլխավոր նկարիչ-մեդալիեր Անտոն Վասյուտինսկին։ Դրամաշուրթի վրա փորագրված է {{lang-ru|«{{tooltip|ЧИСТОГО ЗОЛОТА 1 ЗОЛОТНИК 78,24 ДОЛИ (П.Л.)|1 զոլոտնիկ 78․24 բաժին մաքուր ոսկի, Պ․Լ․}}»}}{{ref+|Համաձայն [[ռուսական չափման միավորների համակարգ]]ի՝ «1 զոլոտնիկ 78․24 բաժին» քաշը համապատասխանում է 7.74234 գրամին<ref name="rusmon">Золотник, лот, пуд, доля, тройская унция (единицы измерения массы монет); [https://www.russian-money.ru/articles.aspx?type=content&id=24 russian-money.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-21</ref><ref name="creounity">Коротко о русской весовой метрологии; [http://creounity.com/apps/time_machine/?go=weight_metrology.php creounity.com] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-21</ref>{{sfn|Советский червонец|1993|էջ=24}}։|ն|զոլ}}{{ref+|1923 և 1925 թվականների ոսկե չերվոնեցների դրամաշուրթին «П.Л.» գրառումը մատնանշում է Պետրոգրադի (Լենինգրադի) դրամահատարանի [[մյունցմեյստեր]] Պյոտոր Լատիշևի ({{lang-ru|Пётр Латышев}}) անվան և ազգանվան սկզբնատառերը<ref name="monrus3">Л. А. Заворотная «Золотые червонцы 1925 года»; [http://moneta-russia.ru/library/zolotye-chervontsy-1925-goda.php moneta-russia.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-17</ref>։|ն|պլ}} գրառումը։ Խորհրդային առաջին ոսկե չերվոնեցը հատվել է 1923 թվականին [[Սանկտ-Պետերբուրգի դրամահատարան|Պետրոգրադի դրամահատարանում]], 1923-1924 թվականների ընթացքում ընդհանուր հատված քանակը կազմում է 2&nbsp;751&nbsp;200 հատ<ref name="goznak1" /><ref name="monrus3" /><ref name="sovmint1">Первая золотая монета СССР: червонец 1923; [http://sovmint.ru/chervonec-1923/ sovmint.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-17</ref><ref name="kiev">Золотые монеты СССР; [http://coins.kiev.ua/blog/monety-sssr/zolotye-monety-sssr/zolotye-monety-sssr.html coins.kiev.ua] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>{{sfn|Советский червонец|1993|էջ=26}}։ Հետազոտողների մեծ մասի գնահատմամբ ոսկե չերվոնեցի թողարկման հիմնական նպատակը եղել է արևմտյան երկրների հետ արտաքին առևտրական գործողությունների կատարումը, և, ըստ երևույթին, ներքին շուկայում այն գործնականում ներգրավված չի եղել։ Սակայն արևմտյան երկրները, 1925 թվականին կազմակերպելով, այսպես կոչված, «ոսկե շրջափակումը», հրաժարվում էին ընդունել որպես վճարամիջոց 1923 թվականի ոսկե չերվոնեցները, և ԽՍՀՄ-ը ստիպված եղավ դադարեցնել դրանց թողարկումը և Լենինգրադի դրամահատարանում Նիկոլայ Երկրորդի ժամանակներից պահպանված դրամահատման կնիքներով հատել ոսկե դրամներ։ «Սերմնացան» մետաղադրամի թողարկման համար նախատեսված ոսկու զանգվածը ուղղորդվեց 1925-1926 թվականների ընթացում «ցարական նմուշի» մետաղադրամների հատմանը։ Արդյունքում 1923 թվականի ոսկե չերվոնեցների հատված քանակի զգալի մասը ոսկու ձուլակտորների վերածվեց կամ վերահատման ենթարկվեց։ === 1925 թվականի նախագիծը === Խորհրդային պետության ամրապնդմամբ 1924 թվականին որոշում կայացվեց նոր նմուշի մետաղադրամներ թողարկել՝ սկսած 1925 թվականից։ 1925 թվականի չերվոնեցի վրա 1923 թվականին ընդունված [[ԽՍՀՄ զինանշան]]ն է, ներկայացված է պետության համամիութենական անվանումը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|C.С.С.Р.|ԽՍՀՄ}}»}}, դրամաշուրթին փորագրված է {{lang-ru|«{{tooltip|ЧИСТОГО ЗОЛОТА 7,74234 ГРАММА (П.Л.)|7,74234 գ մաքուր ոսկի, Պ․Լ․}}»}}{{ref+||ն|պլ}} գրառումը։ Սակայն, այսպես կոչված, «ոսկե շրջափակման», պատճառով 1925 թվականի ոսկե չերվոնեցների որոշվեց նախագիծը ընդհատել ու չեղարկել՝ անցնելով «ցարական նմուշի» մետաղադրամների հատմանը։ 1925 թվականին արդեն հատվել էր 600&nbsp;000 հատ<ref name="kiev" /><ref name="realcoins">Золотая чеканка 1923-26 годов на Ленинградском монетном дворе; [http://www.realcoins.ru/articles/?id=38 realcoins.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200131144701/http://www.realcoins.ru/articles/?id=38 |date=2020-01-31 }} {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-17</ref> նոր նմուշի չերվոնեց․ նախագծի ընդհատման հետևանքով հատված քանակի հիմնական մասը վերածվեց ոսկու ձուլակտորների և ուղղորդվեց դրամահատարանի տարբեր արտադրական կարիքներին։ Նույնիսկ [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի ընթացում [[Կրասնոկամսկի դրամահատարան|Կրասնոկամսկի ժամանակավոր դրամահատարանում]] 1925 թվականի ոսկե չերվոնեցների որոշ քանակություն հալվել և օգտագործվել է [[Հայրենական պատերազմի շքանշան]]ների պատրաստման համար<ref name="realcoins" />։ Ներկայումս հայտնի է 1925 թվականի նմուշի մինչև 10 ոսկե դրամի մասին՝ երեքը [[Գոզնակ]]ի թանգարանում, երկուսը Գոխրանի պահեստում, երկուսը [[Պուշկինի անվան Կերպարվեստի թանգարան (Մոսկվա)|Պուշկինի անվան թանգարանում]], մեկը գտնվում է [[ԱՄՆ|ԱՄՆ-ում]], արույրից պատրաստված միակողմանի նմուշներ կան Գոզնակի թանգարանում և [[Էրմիտաժ (Սանկտ Պետերբուրգ)|Էրմիտաժում]]<ref name="monrus3" /><ref name="kiev" /><ref name="realcoins" /><ref name="realcoin2">Червонец; [http://realcoin.ru/publ/monety_sssr/chervonec/4-1-0-32 realcoin.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2018-10-10</ref><ref name="raritetus1">Какой крестьянин изображен на золотом червонце 1923 года?; [https://www.raritetus.ru/texts/10-rubley-1923-goda-cena/ raritetus.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="numizmat">31 марта фирма «Монеты и медали» открывает юбилейную предаукционную выставку; [http://www.numizmat.net/news/detail.php?ID=9876 numizmat.net] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210410191721/http://www.numizmat.net/news/detail.php?ID=9876 |date=2021-04-10 }} {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>{{sfn|Монеты России: от Владимира до Владимира|2016|էջ=178}}։ 2008 թվականին աճուրդում ներկայացված 1925 թվականի նմուշի պղնձից պատրաստված (4.39 գ քաշով) փորձնական մետաղադրամը վաճառվել է 5&nbsp;միլիոն ռուբլի գումարով<ref name="raritetus1" /><ref name="numizmat" /><ref name="fcoins">Золотые червонцы СССР (Сеятель); [http://www.fcoins.ru/catalogchervonecussr.asp?article=1 fcoins.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-16</ref><ref name="monrus1">Золотой червонец 1923 года - Сеятель; [http://moneta-russia.ru/soyuz/rsfsr-1921-1923/zolotoy-chervonets.php moneta-russia.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="tomovl">Монета червонец сеятель Васютинского; [http://www.tomovl.ru/money/money_Chervonets_seatel.html tomovl.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>։ === «Նովոդել» չերվոնեցներ === 1975 թվականին ԽՍՀՄ Պետական բանկը վերսկսեց ոսկե չերվոնեցների թողարկումը [[հատուկ վերաթողարկում (դրամագիտություն)|«նովոդել» մետաղադրամների]]{{ref+||ն|նովոդել}} տեսքով։ Դրանք ունեին 1923 թվականի ոսկե չերվոնեցին համարժեք տեխնիկական բնութագրեր, կրկնում են այդ մետաղադրամի դիզայնը՝ տարբերվելով միայն թողարկման տարեթվի մակագրությամբ և դրամաշուրթի գրառումով։ «Նովոդել» չերվոնեցները հատվել են Մոսկվայի և Լենինգրադի դրամահատարաններում։ 1975-1976 թվականների մետաղադրամների դրամաշուրթին փորագրված է {{lang-ru|«{{tooltip|ЧИСТАГО ЗОЛОТА 1 ЗОЛОТНИК 78,24 ДОЛИ|1 զոլոտնիկ 78․24 բաժին մաքուր ոսկի}}»}}{{ref+||ն|զոլ}} գրառումը, 1977-1982 թվականներինը՝ {{lang-ru|«{{tooltip|ЧИСТОГО ЗОЛОТА 1 ЗОЛОТНИК 78,24 ДОЛИ (М.М.Д.)|1 զոլոտնիկ 78․24 բաժին մաքուր ոսկի, Մոսկվայի դրամահատարան}}»}} կամ {{lang-ru|«{{tooltip|ЧИСТОГО ЗОЛОТА 1 ЗОЛОТНИК 78,24 ДОЛИ (Л.М.Д.)|1 զոլոտնիկ 78․24 բաժին մաքուր ոսկի, Լենինգրադի դրամահատարան}}»}}՝ կախված հատման վայրից։ Հստակ հայտնի չեն պատճառները, թե ինչու է հատման համար վերցվել ոչ թե ԽՍՀՄ զինանշանով, այլ ՌԽՖՍՀ զինանշանով տարբերակը․ բացի այդ խորհրդային հանրապետություններից մեկի անունով մետաղադրամների թողարկումը հնարավոր չէր։ «Նովոդել» չերվոնեցների կարգավիճակը հստակ չէր, քանի որ դրանց թողարկման տարիներին «չերվոնեց» դրամական միավորն արդեն հանված էր շրջանառությունից։ Արդյունքում դրանք ներդրումային մետաղադրամների կարգավիճակ ստացան և ուղղվեցին արտաքին առևտրական գործողությունների կատարման, ինչպես նաև որպես [[հավաքածու|հավաքորդական]] մետաղադրամներ առաջարկվեցին [[Ամառային օլմպիական խաղեր 1980|1980 թ․ Մոսկվայի օլիմպիադայի]] օտարերկրյա հյուրերին։ 1975-1982 թվականների ընթացքում «նովոդել» մետաղադրամների ընդհանուր հատված քանակը կազմում է 6&nbsp;665&nbsp;000 հատ<ref name="fcoins" /><ref name="cbr1">Монеты «Червонец»; [http://www.cbr.ru/bank-notes_coins/base_of_memorable_coins/ShowCoins.aspx?cat_num=3213-0010 ՌԴ ԿԲ կայք] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>{{sfn|Standard Catalog of World Coins 1901-2000|2015|էջ=1824}} (6&nbsp;565&nbsp;000 հատ {{tooltip|UNC|ներդրումային մետաղադրամ}} + 100&nbsp;00 հատ {{tooltip|proof|հուշադրամ}}), այլ տվյալներով` 6&nbsp;750&nbsp;000 հատ<ref name="tomovl" />{{sfn|Монеты России от Николая II до наших дней|2004|էջ=150}} կամ 7&nbsp;350&nbsp;000 հատ<ref name="goznak2">1945-1990 гг. Гознак в послевоенный период. Денежные реформы. Рост производственных мощностей; [http://goznak.ru/about/history/6/index.php?sphrase_id=84459 goznak.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180705233027/http://goznak.ru/about/history/6/index.php?sphrase_id=84459 |date=2018-07-05 }} {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="goldde">Tscherwonetz Goldmünze; [https://www.gold.de/kaufen/goldmuenzen/tscherwonetz/ gold.de] {{ref-de}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="bankir">Инвестиционные монеты России: от «Сеятеля» до «Георгия Победоносца»; [http://bankir.ru/publikacii/20070409/investicionnie-moneti-rossii-ot-laquoseyatelyaraquo-do-laquogeorgiya-pobedonoscaraquo-1367203/ bankir.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170212195106/http://bankir.ru/publikacii/20070409/investicionnie-moneti-rossii-ot-laquoseyatelyaraquo-do-laquogeorgiya-pobedonoscaraquo-1367203/ |date=2017-02-12 }} {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-17</ref><ref name="kupluzoloto">Инвестиционная золотая монета Червонец «Сеятель»; [http://kupluzoloto.ru/investitsionnaya-zolotaya-moneta-chervonets-seyatel kupluzoloto.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="raritetus3">Монеты «Червонец Сеятель»; [https://www.raritetus.ru/search/catalog/?par=Червонец+Сеятель raritetus.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="2kop">Монеты «Сеятель»; [http://2kop.ru/search?q=Сеятель 2kop.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>։ === Ոսկե չերվոնեցը Ռուսաստանի Դաշնությունում === [[ԽՍՀՄ փլուզում]]ումից հետո 1975-1982 թվականների ոսկե չերվոնեցները Ռուսաստանի Դաշնությունում շարունակեցին մնալ վճարամիջոց<ref name="ռդ1">Постановление о реализации на внутреннем рынке золотых монет номиналом 10 рублей (новоделов червонцев образца 1923-1924 годов); [http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_821/ consultant.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2018-10-10</ref>։ 1998 թվականի [[դենոմինացիա]]յից հետո ՌԴ Կենտրոնական Բանկի որոշմամբ ոսկե չերվոնեցները կորցրեցին ՌԴ արժույթի կարգավիճակը<ref name="ռդ2">Указание об особенностях учёта памятных монет старых образцов в кредитных организациях в 1999 г.; [http://lawru.info/dok/1992/07/17/n116280.htm lawru.info]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-16</ref>, սակայն 2001 թվականին Կենտրոնական Բանկի նոր որոշմամբ 1975-1982 թվականների ոսկե չերվոնեցները վերադարձվեցին շրջանառություն որպես ներդրումային մետաղադրամներ և օրինական վճարամիջոց 10 [[ռուսական ռուբլի|ռուբլի]] անվանական արժեքով<ref name="ռդ3">Указание об особенностях обращения инвестиционных монет червонец и «Соболь» и их учета кредитными организациями; [http://lawru.info/dok/2001/06/18/n89688.htm lawru.info]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-16</ref>։ «Սերմնացան» ներդրումային մետաղադրամների տարածումը և իրացումը իրականացնում է հիմնականում ռուսական [[Ռուսաստանի Խնայբանկ|«Սբերբանկ»]] ընկերությունը<ref name="monrus2">Инвестиционные монеты Сбербанка; [http://moneta-russia.ru/library/investitsionnye-monety-sberbanka.php moneta-russia.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref><ref name="raritetus2">Золотые и серебряные инвестиционные монеты современной России; [https://www.raritetus.ru/texts/investitsionnye-monety-sberbanka/ raritetus.ru] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-18</ref>։ 1980 թվականին proof որակով հատված ոսկե չերվոնեցը ՌԴ ներդրումային մետաղադրամ և վճարամիջոց չի հանդիսանում<ref name="cbr1" /><ref name="raritetus2" /><ref name="cbr3">Памятные и инвестиционные монеты Банка России; [http://cbr.ru/Bank-notes_coins/?PrtId=memorable_coins ՌԴ ԿԲ կայք] {{ref-ru}}։ Վերցված է 2017-06-21</ref>։ == Մետաղադրամների ցանկ == {| class="wikitable sortable" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center" width="1200px" |- bgcolor="#efefef" !width="70px"|<small>{{tooltip|Թող․<br />տարեթիվը|թողարկման տարեթիվը}} !width="70px"|<small>[[:ru:структура каталожного номера монет России|Կատալոգային<br />համարը]] !width="230x"|<small>Տեսակը, հատման որակը !colspan="3"|<small>Հատված քանակը !width="300px"|<small>Դիմերեսը և դարձերեսը |- |1923-1924 |3213-0001 |առևտրական, UNC |colspan="3"|2&nbsp;751&nbsp;200<ref name="goznak1" /><ref name="monrus3" /><ref name="sovmint1" /><ref name="kiev" />{{sfn|Советский червонец|1993|էջ=26}} |[[Պատկեր:Gold Chervonets 1923 obverse.png|150px]][[Պատկեր:Gold Chervonets 1923 reverse.png|150px]] |- |1925 | — |առևտրական (նախագիծ), UNC |colspan="3"|600&nbsp;000<ref name="kiev" /><ref name="realcoins" />{{sfn|Standard Catalog of World Coins 1901-2000|2015|էջ=1824}} |[[Պատկեր:Gold Chervonets 1925 obverse.png|150px]][[Պատկեր:Gold Chervonets 1925 reverse.png|150px]] |- |1975-1982 | — |«նովոդել» մետաղադրամներ |width="120x"|6&nbsp;665&nbsp;000<ref name="fcoins" /><ref name="cbr1" />{{sfn|Standard Catalog of World Coins 1901-2000|2015|էջ=1824}} |width="120x"|6&nbsp;750&nbsp;000<ref name="tomovl" />{{sfn|Монеты России от Николая II до наших дней|2004|էջ=150}} |width="120x"|7&nbsp;350&nbsp;000<ref name="goznak2" /><ref name="goldde" /><br><ref name="bankir" /><ref name="kupluzoloto" /><ref name="raritetus3" /><ref name="2kop" /> | — |- |1975 |3213-0002 |ներդրումային, UNC |250&nbsp;000 |250&nbsp;000 |250&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0002 Gold Chervonets 1975-1982 obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0002R Gold Chervonets 1975 reverse.png|150px]] |- |1976 |3213-0003 |ներդրումային, UNC |1&nbsp;000&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0002 Gold Chervonets 1975-1982 obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0003R Gold Chervonets 1976 reverse.png|150px]] |- |1977 |3213-0004 |ներդրումային, UNC |2&nbsp;000&nbsp;000 |2&nbsp;000&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0002 Gold Chervonets 1975-1982 obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0004R Gold Chervonets 1977 reverse.png|150px]] |- |1978 |3213-0005 |ներդրումային, UNC |350&nbsp;000 |350&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0002 Gold Chervonets 1975-1982 obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0005R Gold Chervonets 1978 reverse.png|150px]] |- |1979 |3213-0006 |ներդրումային, UNC |1&nbsp;000&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0002 Gold Chervonets 1975-1982 obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0006R Gold Chervonets 1979 reverse.png|150px]] |- |1980 |3213-0007 |ներդրումային, UNC |900&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0002 Gold Chervonets 1975-1982 obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0007R Gold Chervonets 1980 reverse.png|150px]] |- |1980 |3213-0008 |հուշադրամ, proof |100&nbsp;000 |100&nbsp;000 |100&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0008 Gold Chervonets 1980 (proof) obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0008R Gold Chervonets 1980 (proof) reverse.png|150px]] |- |1981 |3213-0009 |ներդրումային, UNC |1&nbsp;000&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0002 Gold Chervonets 1975-1982 obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0009R Gold Chervonets 1981 reverse.png|150px]] |- |1982 |3213-0010 |ներդրումային, UNC |65&nbsp;000 |50&nbsp;000 |1&nbsp;000&nbsp;000 |[[Պատկեր:RR3213-0002 Gold Chervonets 1975-1982 obverse.png|150px]][[Պատկեր:RR3213-0010R Gold Chervonets 1982 reverse.png|150px]] |- |} == Տես նաև == * [[ԽՍՀՄ հուշադրամներ]] * [[Ռուսաստանի հուշադրամներ]] * [[Չերվոնեց]] == Նշումներ == {{ծանցանկ|group=ն}} == Ծանոթագրություններ == <div style="font-size: 85%;">{{ծանցանկ|2}}</div> == Գրականություն == * {{գիրք |հեղինակ = Глейзер М. М. |մաս = |վերնագիր = Советский червонец |հղում = http://www.bonistikaweb.ru/KNIGI/chervonetc.htm |հրատարակություն = 1-е изд. |վայր = [[Սանկտ-Պետերբուրգ|Санкт-Петербург]] |հրատարակչություն = РЕАЛ |թվական = 1993 |հատոր = |էջերի թիվ = 64 |մեջբերվող էջեր = 22-28 |isbn = |ref = Советский червонец }} * {{գիրք |հեղինակ = Рылов И. И., Соболин В. И. |մաս = |վերնագիր = Монеты России от Николая II до наших дней. Каталог |հղում = |հրատարակություն = |վայր = [[Մոսկվա|Москва]] |հրատարակչություն = Пруф |թվական = 2004 |հատոր = |էջերի թիվ = 504 |մեջբերվող էջեր = 38, 150 |isbn = 5-900720-32-2 |ref = Монеты России от Николая II до наших дней }} * {{գիրք |հեղինակ = Ларин-Подольский И. А. |մաս = |վերնագիր = Монеты России: от Владимира до Владимира. Большая иллюстрированная энциклопедия |հղում = |հրատարակություն = |վայր = [[Մոսկվա|Москва]] |հրատարակչություն = Э |թվական = 2016 |հատոր = |էջերի թիվ = 288 |մեջբերվող էջեր = 171-178 |isbn = 978-5-699-79423-2 |ref = Монеты России: от Владимира до Владимира }} * {{գիրք |հեղինակ = Cuhaj G. S., Michael T. |մաս = |վերնագիր = 2016 Standard Catalog of World Coins 1901-2000 |հղում = |հրատարակություն = 43rd Ed. |վայր = [[Այոլա (Վիսկոնսին)|Iola]] |հրատարակչություն = Krause Publications |թվական = 2015 |հատոր = |էջերի թիվ = 2352 |մեջբերվող էջեր = 1824 |isbn = 978-1-4402-4409-4 |ref = Standard Catalog of World Coins 1901-2000 }} == Արտաքին հղումներ == * «Չերվոնեց» ներդրումային մետաղադրամ; [http://www.cbr.ru/bank-notes_coins/base_of_memorable_coins/ShowCoins.aspx?cat_num=3213-0010 ՌԴ ԿԲ կայք] {{ref-ru}} * «Սերմնացանը» 90 տարեկան է; [http://goznak.ru/about/press/news/2881/ goznak.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180705233024/http://goznak.ru/about/press/news/2881/ |date=2018-07-05 }} {{ref-ru}} * 1923 թվականի ոսկե չերվոնեց․ Սերմնացան; [http://moneta-russia.ru/soyuz/rsfsr-1921-1923/zolotoy-chervonets.php moneta-russia.ru] {{ref-ru}} * Ռուսաստանի ներդրումային մետաղադրամներ․ «Սերմնացանից» մինչև «Գևորգ Հաղթանակաբեր»; [http://bankir.ru/publikacii/20070409/investicionnie-moneti-rossii-ot-laquoseyatelyaraquo-do-laquogeorgiya-pobedonoscaraquo-1367203/ bankir.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170212195106/http://bankir.ru/publikacii/20070409/investicionnie-moneti-rossii-ot-laquoseyatelyaraquo-do-laquogeorgiya-pobedonoscaraquo-1367203/ |date=2017-02-12 }} {{ref-ru}} {{ՎՊԵ|Golden Chervonets|Ոսկե չերվոնեց}} {{Ռուսաստանի դրամական միավորներ}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից|2017 թվականի [[Կաղապար:Օրվա հոդված/Հունիսի 19, 2017 թ.|հունիսի 19]]}} [[Կատեգորիա:Ներդրումային մետաղադրամներ]] [[Կատեգորիա:Հուշադրամներ]] [[Կատեգորիա:Ոսկե դրամներ]] [[Կատեգորիա:Դրամագիտություն]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ մետաղադրամներ]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի մետաղադրամներ]] 7jyfesm0k33xy37val4acneqtwwner7 0 812462 10356984 10356224 2025-06-18T00:09:09Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356984 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ |Ճակատամարտի անվանում = Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմ |հակամարտություն =[[Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմ]] |պատկեր = [[պատկեր:US landings.jpg|300px|Map indicating US landings during the Pacific War]] |Վերնագիր = Հակամարտության հիմնական տարածքները ցույց տվող քարտեզ |թվական = 1941 թվականի դեկտեմբերի 7 - 1945 թվականի սեպտեմբերի 2 |վայր = [[Արևելյան Ասիա]], [[Հարավային Ասիա]], [[Հարավարևելյան Ասիա]], [[Օվկիանիա]], [[Խաղաղ օվկիանոս|Արևմտյան Խաղաղ օվկիանոս]], [[Հնդկական օվկիանոս]] |արդյունք = |հակառակորդ1 = {{դրոշավորում|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|1912}}, *{{դրոշավորում|Չինաստան}}, *{{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, *{{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, * {{դրոշավորում|Բիրմա}}, * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, * {{դրոշավորում|Կանադա}}, * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, * {{դրոշավորում|Նիդերլանդներ}}, * {{դրոշավորում|ԽՍՀՄ}}: |հակառակորդ2 = {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, *{{դրոշավորում|Թաիլանդ}}։ |հրամանատար1 = {{դրոշավորում|Չինաստան}} [[Չան Կայշի]]<br>{{դրոշավորում|ԱՄՆ}} [[Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտ]] <small>(1941-45)</small><br>{{դրոշավորում|ԱՄՆ}} [[Հարի Ս. Թրուման]] <small>(1945)</small><br>{{դրոշավորում|ՄԹ}} [[Ուինսթոն Չերչիլ]]<br>{{դրոշավորում|Ավստրալիա}} [[Ջոն Քերթին]]<br>{{դրոշավորում|Կանադա}} [[Ուիլյամ Լիոն Մաքենզի Քինգ]]<br>{{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}} [[Փիթեր Ֆրեյզեր]]<br>{{դրոշավորում|Նիդերլանդներ}} [[Ալիդիուս Թյարդա ֆան Սթերկենբորխ Սթախուվեր]]<br>{{դրոշավորում|ԽՍՀՄ}} [[Իոսիֆ Ստալին]] |հրամանատար2 = {{դրոշավորում|Ճապոնիա}} [[Հիրոհիտո (Ճապոնիայի կայսր)|Հիրոհիտո]]<br>{{դրոշավորում|Ճապոնիա}} [[Հիդեկի Տոձիո]]<br>{{դրոշավորում|Թաիլանդ}} [[Պլաեկ Պիբուլսոնգրամ]] |ուժեր1 = |ուժեր2 = |կորուստներ1 = *{{դրոշավորում|Չինաստան}} 10 միլիոն պատերազմական կորուստներ<ref>C. E. Albertson, "Beneath the Southern Cross" pg. xv</ref><ref>{{Cite web |title=United States Dept. of the Army, Army Battle Casualties and Non Battle Deaths in World War II |url=http://cgsc.cdmhost.com/cdm4/document.php?CISOROOT=/p4013coll8&CISOPTR=130&REC=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100512130416/http://cgsc.cdmhost.com/cdm4/document.php?CISOROOT=%2Fp4013coll8&CISOPTR=130&REC=2 |archive-date=2010 թ․ մայիսի 12 |accessdate=2011 թ․ հունիսի 15 |publisher=Cgsc.cdmhost.com}}</ref> *{{դրոշավորում|Մեծ Բրիտանիա}} 240,000 պատերազմական զոհեր *{{դրոշավորում|Ավստրալիա}} 46,000 զոհեր<ref>Long (1963), pg 633–634. Casualties incurred by Australia in the war against Japan (not including deaths and illnesses from natural causes, including disease) are given as 17,501 killed (including POW deaths in captivity), 13,997 wounded, and 14,345 living POWs.</ref> *{{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ|size=23px}} 27,000 զոհեր<ref>{{Cite book |last=Gruhl |first=Werner |url=https://books.google.am/books?id=ow5Wlmu9MPQC&q=27%2C000#v=snippet&q=27%2C000&f=false%7c1 |title=Imperial Japan's World War Two |publisher=Transaction Publishers |year=2007 |isbn=9780765803528 |location=New Brunswick |page=65}}</ref> *{{դրոշավորում|ԽՍՀՄ}} 68,407 զոհեր<ref>(12,031 killed and 24,425 wounded in the 1945 [[Soviet invasion of Manchuria]], 10,495 killed and 21,456 wounded in the 1938 [[Battle of Lake Khasan]] and 1939 [[Battles of Khalkhin Gol]])</ref> *{{դրոշավորում|Նիդերլանդներ}} 9,400 զոհեր<ref>Kevin Blackburn, Karl Hack. "Forgotten Captives in Japanese-Occupied Asia". 2007. Page 4.</ref> *{{դրոշավորում|Ֆրանսիա}} 20,000 պատերազմական զոհեր *{{դրոշավորում|Մոնղոլիա}} 1,000 զոհեր<ref>{{Cite web |title=Russia and USSR in Wars of the 20th Century |url=http://www.soldat.ru/doc/casualties/book/chapter5_10_1.html#5_10_51 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080505031426/http://www.soldat.ru/doc/casualties/book/chapter5_10_1.html#5_10_51 <!--Bot retrieved archive--> |archivedate=2008 թ․ մայիսի 5 |accessdate=2008 թ․ հուլիսի 11 |publisher=И.И.Ивлев}}</ref> *{{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}} 578 զոհեր<ref>{{Cite web |date=2005 թ․ օգոստոսի 15 |title=Honouring NZ's Pacific War dead |url=http://www.beehive.govt.nz/speech/honouring+nz039s+pacific+war+dead |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 31 |publisher=Beehive}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ |կորուստներ2 = *{{դրոշավորում|Ճապոնիա}} 2,133,915 պատերազմական զոհեր, 1 միլիոնից ավելի քաղաքացիական զոհեր։ }} '''Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմ''' ({{lang-en|The Pacific War}}), անվանվում է նաև '''Ասիախաղաղօվկիանոսյան պատերազմ'''<ref>Williamson Murray, Allan R. Millett [https://books.google.am/books?id=tdYkMPfUSUAC&pg=PT159 A War to be Won: Fighting the Second World War], Harvard University Press, 2001, p. 143</ref>, [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ռազմական թատերաբեմ [[Խաղաղ օվկիանոս|Խաղաղօվկիանոսյան]] տարածաշրջանում և [[Արևելյան Ասիա]]յում։ Այն լայն աշխարհագրական ընդգրկմամբ պատերազմ էր, որում ընդգրկված էին Խաղաղօվկիանոսյան կղզիները, [[Հարավարևելյան Ասիա]]ն, [[Չինաստան]]ը։ [[Երկրորդ Չին֊ճապոնական պատերազմ|Երկրորդ Չին-ճապոնական պատերազմ]]ը սկսվել է 1937 թվականի հուլիսի 7-ին, իսկ արդեն 1931 թվականի սեպտեմբերի 19-ին [[Ճապոնիա]]յի [[Մանջուրիա]] ներխուժումով սկսվել էին տեղային բնույթի ռազմական գործողություններ<ref>Roy M. MacLeod, [https://books.google.am/books?id=XhNYUkgX0rQC&pg=PA1 Science and the Pacific War: Science and Survival in the Pacific, 1939–1945], Kluwer Academic Publishing, p. 1, 1999</ref>։ Այնուամենայնիվ ընդունված է, որ Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմը սկսվել է 1941 թվականի դեկտմեբերի 7/8-ին, երբ կայսերական Ճապոնիայի զորքերը ներխուժեցին [[Թայլանդ|Թաիլանդ]], Բրիտանիայի ենթակայության տակ գտնվող [[Մալայա]], [[Սինգապուր]], [[Հոնգ Կոնգ]], [[Գուամի առաջին ճակատամարտ|Գուամ]], [[Ֆիլիպիններ]], ինչպես նաև հարձակվեցին [[ԱՄՆ]]-ի՝ [[Հավայի|Հավայան կղզիներում]] տեղակայված [[Փերլ-Հարբոր|Փերլ Հարբոր]] ռազմաբազայի վրա<ref>John Costello, ''The Pacific War: 1941–1945'', Harper Perennial, 1982</ref><ref>Japan Economic Foundation, ''Journal of Japanese Trade & Industry, Volume 16'', 1997</ref>։ Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմը մղում էին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի Դաշնակից տերություններն ընդդեմ Ճապոնիայի, որը որոշ աջակցություն էր ստանում [[Առանցքի երկրներ]]ի դաշինքից՝ [[նացիստական Գերմանիա]]յից և [[Իտալիա]]յից։ Պատերազմի գագաթնակետը [[Հիրոսիմա]] և [[Նագասակի]] կղզիների ատոմային ռմբակոծությունն էր ԱՄՆ-ի Զինված ուժերի կողմից և ԽՍՀՄ-ի Մանջուրիա ներխուժումը 1945 թվականի օգոստոսի 8-ին, որի արդյունքում էլ օգոստոսի 15-ին Ճապոնիան հայտատարեց անվերապահ [[կապիտուլյացիա]]յի մասին։ Ճապոնիան պաշտոնապես կապիտուլյացիան ընդունեց 1945 թվականի սեպտմեբերի 2-ին։ Պարտության արդյուքնում Ճապոնիայի կայսրը պարտավորվեց հրաժարվել իր լիազորությունների զգալի մասից և իր «աստվածային» կարգավիճակից՝ ճանապարհ հարթելով երկրում մշակութային և քաղաքական բարեփոխումներ անցկացնելու համար<ref>{{Cite web |title=MacArthur orders end of Shinto as Japanese state religion |url=http://www.history.com/this-day-in-history/macarthur-orders-end-of-shinto-as-japanese-state-religion |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 1 |work=HISTORY.com}}</ref>։ == Պատմական ակնարկ == === Պատերազմի անվանումներ === [[պատկեր:Chiang Kai-shek in full uniform.jpeg|thumb|left|upright|Գեներալիսիմուս Չան Կայշի]] Պատերազմի տարիներին Դաշնակից պետություններում «Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմը» սովորաբար չէր տարանջատվում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից կամ պարզապես անվանվում էր «Պատերազմ ըննդեմ Ճապոնիայի»։ ԱՄՆ-ում «Ասիախաղաղօվկիանոսյան թատերաբեմ» եզրույթը լայն կիրառություն ուներ, սակայն սրանով անվանվում էր Բիրմայում բրիտանական գործողությունները, պատերազմը Չինաստանում և այլ գործողություններ, որոնք ընթանում էին Հարավարևելյան Ասիայում։ Ճապոնական կառավարության որոշմամբ օգտագործվում էր «Արևելյան Ասիայի մեծ պատերազմ» եզրույթը և՛ Դաշնակից տերությունների, և՛ Չինաստանի հետ ընթացող պատերազմները մատնանշելու համար։ Այս անվանումը հրապարակվեց 1941 թվականի դեկտեմբերի 12-ին այն բացատրությամբ, որ պատերազմն ընդգրկում էր ասիական պետություններին Արևմտյան տերություններից անկախացումը ապահովելու համար։ 1945-1952 թվականներին, երբ Ճապոնիան օկուպացված էր ԱՄՆ-ի կողմից, այս եզրույթները արգելված էր կիրառել պաշտոնական փաստաթղթերում։ Չնայած այդ արգելքին՝ դրանց ոչ պաշտոնական կիրառությունը շարունակվում էր, և այս պատերազմը հայտնի դարձավ Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմ անունով։ Ճապոնիայում օգտագործվում է նաև «Տասնհինգամյա պատերազմ» անունը՝ մատնանշելով ռազմական գործողությունները սկսած 1931 թվականի Մուկդենի գործողությունից մինչև պատերազմի ավարտը։ === Մասնակիցներ === [[պատկեր:Pacific Area - The Imperial Powers 1939 - Map.svg|thumb|400px|Ասիախաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի քաղաքական քարտեզ (1939 թվական)]] [[պատկեր :JiangJieshiYStilwellEnMaymyoAbril1942.jpg|thumb|upright|Գեներալիսիմուս Չան Կայշի և գեներալ Ժոզեֆ Սթիլվել]] Առանցքի երկրները ({{lang-en|Axis powers}}) պատերազմում աջակցում էին [[Ճապոնիա]]յին, ինչպես նաև [[Թայլանդ]]ի [[Ավտորիտարիզմ|ավտորիտար]] պետությանը, որը արագորեն մտել էր դաշինքի մեջ Ճապոնիայի հետ 1941 թվականին, երբ ճապոնական ուժերը ներխուժել էին հարավային Թայլանդ։ Ֆայափական բանակը զորքեր էր ուղարկել հյուսիսարևելյան [[Բիրմա]] ներխուժելու և գրավելու համար, որը նախկին թայլանդական տարածք էր, սակայն ավելի վաղ [[անեքսիա]]յի էր ենթարկվել [[Մեծ Բրիտանիա|Բրիտանիա]]յի կողմից։ Ներգրավված էին նաև Ճապոնիայի խամաճիկ երկրներ Մանչուկոն, Մենգյանգը (կազմում էին Մանջուրիայի մեծ մասը) և Ներքին [[Մոնղոլիա]]ն։ ԱՄՆ-ի կառավարության պաշտոնական քաղաքականությունն այն էր, որ Թայլանդը Առանցքի երկրների դաշնակիցը չէ, և հետևաբար ԱՄՆ-ը պատերազմի մեջ չէր Թայլանդի դեմ։ Իսկ 1945 թվականից հետո այն դիտարկում էին, ոչ այքան սպառնալիք, որքան Ճապոնիայի հարկադրանքի ներքո գործողություններ իրականացրած երկրի։ ԱՄՆ-ը Թայլանդին վերաբերվում էր անպես, ինչպես Առանցքի երկրների կողմից օկուպացված պետություիններին՝ [[Բելգիա]]յին, [[Չեխոսլովակիա]]յին, [[Դանիա]]յին, [[Հունաստան]]ին, [[Նորվեգիա]]յին, [[Լեհաստան]]ին և [[Նիդերլանդներ]]ին։ Ճապոնիան իր զորքերի մի մասը հավաքագրել էր իր գաղութներից՝ [[Կորեա]]յից և Ֆորմոզայից ([[Թայվան]])։ Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում որոշ ակտիվություն էին ցուցաբերում նաև [[Հնդկաստան|Հնդկական]] ազգային բանակը, Բիրմայի ազգային բանակը։ Օժանդակող զորամիավորումները [[Հոնգ Կոնգ]]ից, [[Ֆիլիպիններ]]ից, Հոլանդական Արևելյան Հնդկաստանից, Հոլանդական [[Գվինեա]]յից, [[Մալայա|Բրիտանական Մալայա]]յից, Ներքին [[Մոնղոլիա]]յից և նախկին Ֆրանսիական [[Հնդկաչին]]ից նույնպես աջակցում էին Ճապոնիայի զինուժի ռազմական գործողություններին։ [[Նացիստական Գերմանիա]]յի և [[Իտալիա]]յի մասնակցությունը Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմում շատ սահմանափակ էր։ Գերմանական և Իտալական սուզանավերը և ռազմանավերը գործողություններ էին իրականացնում [[Հնդկական օվկիանոս|Հնդկական]] և [[Խաղաղ օվկիանոս]]ներում։ Ի տարբերություն գերմանականի՝ իտալական նավատորմը նաև իրավունք ուներ մուտք գործել Չինաստանի ռազմածովային բազաներ։ Փերլ Հարբորի վրա հարձակվելուց և պատերազմ հայտարարելուց հետո երկու պետությունների ռազմանավերն էլ իրավունք ստացան մտնել ճապոնիայի ռազմածովային բազաներ։ Պատերազմի մասնակից Դաշնակից գլխավոր տերություններն էին ԱՄՆ-ը, Չինաստանի Հանրապետությունը (1912–1949), [[Միացյալ թագավորություն]]ը (ներառյալ զորքեր Բրիտանական Հնդկաստանից, Ֆիջիի կղզիներից, Սամոայից), Ավստրալիան, Ֆիլիպինների համագործակցությունը, Նիդերլանդները, Նոր Զելանդիան, Կանադան․ նշված բոլոր պետությունները Խաղաղօվկաինոսյան պատերազմի խորհրդի անդամներ էին<ref>{{Cite web |title=WW2 People's War – Timeline |url=http://www.bbc.co.uk/ww2peopleswar/timeline/factfiles/nonflash/a1141958.shtml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110319223150/http://www.bbc.co.uk/ww2peopleswar/timeline/factfiles/nonflash/a1141958.shtml |archive-date=2011 թ․ մարտի 19 |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 31 |publisher=BBC}}</ref>։ Խորհրդային Միությունը երկու չհայտարարված կարճ պատերազմ էր մղել ճապոնիայի դեմ 1938 և 1939 թվականներին, բայց հետո չեզոքություն էր պահպանում մինչև 1945 թվականի օգոստոս, երբ միացավ Դաշնակից տերություններին և ներխուժեց Մանջուրիա, Չինաստանի Հանրապետություն, Նեքին Մոնղոլիա, [[Կորեա]] և [[Սախալին]]։ === Թատերաբեմեր === [[պատկեր:Pacific War Council.jpg|thumb|Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմի Խորհուրդ (1942 թվականի հոկտեմբերի 12)։]] 1942-1945 թվականներին Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմը ընթանում էր չորս հիմնական թատերաբեմերում․ Չինաստանում, Խաղաղ օվկիանոսի կենտրոնական հատվածում, Հարավարևելյան Ասիայում և Խաղաղ օվկիանոսի հարավարևմտյան հատվածում։ Ամերիկյան աղբյուրները նշում են երկու թատերաբեմ․ Խաղաղօվկիանոսյան թատերաբեմ և Չինաստանի, Բրիմայի և Հնդկաստանի թատերաբեմ։ Խաղաղ օվկիանոսում Դաշնակիցները իրենց ուժերի ղեկավարությունը բաժանեցին երկու գլխավոր հրամանատարությունների միջև. մեկը հայտնի է որպես Խաղաղօվկիանոսյան տարածք, մյուսը՝ Հարավարևմտյան խաղաղօվկաինոսյան տարածք<ref>{{Cite web |title=Map of the Pacific Theater |url=http://www.dean.usma.edu/history/web03/atlases/ww2%20pacific/ww2%20pacific%20%20maps/ww2%20asia%20map%2016.jpg |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090109223834/http://www.dean.usma.edu/history/web03/atlases/ww2%20pacific/ww2%20pacific%20%20maps/ww2%20asia%20map%2016.jpg |archive-date=2009 թ․ հունվարի 9 |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 31}}</ref>։ 1945 թվականին՝ Ճապոնիայի պարտությունից կարճ ժամանակ առաջ, [[Խորհրդային Միություն]]ը և իր մոնղոլական դաշնակիցները Ճապոնիայի հետ մարտերը մղում էին Մանջուրիայում և հյուսիսարևելյան Չինաստանում։ == Պատմություն == === Չին-ճապոնական հակամարտություն === [[պատկեր:Casualties of a mass panic - Chungking, China.jpg|thumb|170px|Չինաստանի զոհերը 1941 թվականի Ճապոնիայի հարձակման արդյունքում։]] Մինչև 1932 թվականը Ճապոնիան վերահսում էր Մանջուրիան և պատրաստ էր ընթանալ դեպի Չինաստանի խորքը։ 1937 թվականի հուլիսի 7-ի [[Մարկո Պոլո կամրջի միջադեպ]]ը հրահրեց լայնամասշտաբ պատերազմ [[Չինաստան]]ի և [[Ճապոնիա]]յի միջև։ Նացիոնալիստ և կոմունիստ չինացիները վերջ դրեցին [[քաղաքացիական պատերազմ]]ին, որպեսզի ձևավորեն Ճապոնիայի դեմ ուղղված դաշինք։ Խորհրդային Միությունը նյութական աջակցություն էր ցույց տալիս նրանց Ճապոնիայի դեմ պայքարելու համար։ 1937 թվականի օգոստոսին [[գեներալիսիմուս]] [[Չան Կայշի]]ն [[Շանհայ]]ը ուղարկեց իր լավագույն բանակը շուրջ 300․000 ճապոնական զորքերի դեմ մարտնչելու։ Սակայն երեք ամիս տևած ռազմական գործողությունների արդյունքում Շանհայը գրավվեց ճապոնացիների կողմից<ref>{{Cite book |last=Harmsen |first=Peter |url=https://archive.org/details/shanghai1937stal0000harm |title=Shanghai 1937: Stalingrad on the Yangtze |publisher=Casemate; First edition |year=2013 |isbn=978-1612001678}}</ref>։ Ճապոնացիները շարունակեցին ռազմական հաջողությունը զարգացնել և արդյուքնում գրավեցին մայրաքաղաք [[Նանկին]]ը։ Մայրաքաղաքում նրանք իրականացրեցին դաժան կոտորածներ, որը հայտնի է [[Նանկինի ջարդ]] անունով<ref>{{Cite book |last=Harmsen |first=Peter |url=https://archive.org/details/nanjing1937battl0000harm |title=Nanjing 1937: Battle for a Doomed City |publisher=Casemate |year=2015 |isbn=978-1612002842}}</ref>։ 1938 թվականին Նացիոնալիստ ուժերը տարան իրենց առաջին հաղթանակը<ref>{{Cite book |last=Olsen |first=Lance |title=Taierzhuang 1938 – Stalingrad 1942: Insight into a blind spot of WW2 Series |publisher=Clear Mind Publishing |year=2012 |isbn=9780983843573}}</ref>, բայց գրավված քաղաքը մայիսին ճապոնացիները հետ գրավեցին։ 1938 թվականի հունիսին Ճապոնիան շուրջ 350․000 զորք ուղարկեց Վուհան, որը գրավեցին հոկտեմբերին<ref>{{Cite book |last=MacKinnon |first=Stephen |title=Wuhan, 1938: War, Refugees, and the Making of Modern China |publisher=University of California Press |year=2008 |isbn=978-0520254459}}</ref>։ Ճապոնիան կարողացավ հասնել զգալի ռազմական հաջողությունների, բայց դրանով արժանացավ համաշխարհային հանրության՝ հատկապես ԱՄՆ-ի քննադատությանը։ 1939 թվականին ճապոնական ուժերը փորձում էին հետ մղել խորհրդային բանակը Մանջուրիայից դեպի խորհրդային [[Հեռավոր Արևելք]]։ Սակայն նրանք ջախջախիչ պարտություն կրեցին [[Գեորգի Ժուկով]]ի հրամանատարությամբ մարտնչող խորհրդա-մոնղոլական բանակի կողմից։ Այս պարտությունը կասեցրեց ճապոնական հաղթարշավը դեպի հյուսիս և ԽՍՀՄ օգնությունը Չինաստանին հանգեցրեց «Խորհրդաճապոնական չեզոքության պայմանագրի» կնքմանը<ref>Edward J. Drea, ''Nomonhan: Japanese-Soviet Tactical Combat, 1939'' (2005)</ref>։ 1940 թվականի սեպտեմբերին Ճապոնիան որոշեց գրավել Հնդկաչինը արտաքին հաղորդակցության ուղիներից Չինաստանին կտրելու համար։ Ճապոնական ուժերը խզեցին Վիչի կառավարության հետ պայմանագիրը, հարձակվեցին և գրավվեցին այն։ Սեպտեմբերի 27-ին Ճապոնիան մտավ ռազմական դաշինքի մեջ Գերմանիայի և Իտալիայի հետ՝ դառնալով Առանցքի երեք տերություններից մեկը։ Գործնականում Ճապոնիայի և Գերմանիայի գործողությունները համակարգված չէին մինչև 1944 թվականը<ref>Boyd, Carl. ''Hitler's Japanese confidant: General Ōshima Hiroshi and MAGIC intelligence, 1941–1945'' (1993)<!--place?--></ref>։ Մինչև 1941 թվականը հակամարտությունը մտել էր փակուղի։ Չնայած Ճապոնիան գրավել էր Չինաստանի առափնյա, կենտրոնական և հյուսիսային շրջանների զգալի մասը, Նացոնալիստական կառավարությունը նահանջել էր իր սկզբնական հենակետերը, իսկ կոմունիստները շարունակում էին վերահսկել Սաանհի շրջանը։ Ավելին, հյուսիսային և կենտրոնական շրջաններում Ճապոնիայի վերահսկողությունը անկայուն էր․ նրանք վերահսկում էին հիմնականում խոշոր քաղաքները և երկաթուղին, բայց ունակ չէին վերահսկելու ամբողջ տարածքը։ Գրավված տարածքները կառավարելու համար Ճապոնիան ստեղծեց մի քանի խամաճիկային կառավարություններ, սակայն բնակչության հանդեպ իրականացված բռնությունների պատճառով դրանք լայն աջակցություն չգտան, իսկ բնակիչները գերադասում էին պայքարը շարունակելու համար խմբվել ապստամբ խմբերի մեջ։ արդյունքում դրանցից ոչ մեկը չդարձավ կենսունակ կառավարություն Չան Կայշիի Նացիոնալիստներին դուրս մեղելու համար։ Չինաստանի կոմունիստ և նացիոնալիստ ուժերի միջև հակասությունները գնալով խորանում էին, որը հանգեցրեց 1941 թվականի հունվարին մեծածավալ ռազմական բախման․ սրանով վերջ դրվեց նրանց համագործակցությանը<ref>{{Cite book |last1=Fairbank |first1=John King |title=China: A New History |last2=Goldman |first2=Merle |publisher=Harvard University Press |year=1994 |isbn=0-674-11673-9 |page=320}}</ref>։ Ճապոնական մարտավարական ռմբակոծությունները հիմնականում իրականացվում էին մեծ քաղաքներում․ 1938 թվականի փետրվարից մինչև 1943 թվականի օգոստոս իրականցվել է շուրջ 5․000 ռմբակոծություն՝ սպանելով 260,000–350,934 խաղաղ բնակչության<ref>Lind Jennifer M. (2010). "''[https://books.google.am/books?id=H3usRiqVp-MC&pg=&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Sorry States: Apologies in International Politics]''". Cornell University Press,<!--place?--> p.28. {{ISBN|0-8014-7628-3}}</ref><ref>{{Cite book |author=R.J. Rummel |url=https://archive.org/details/chinasbloodycent0000rrum |title=China's Bloody Century: Genocide and Mass Murder Since 1900 |date=2007 թ․ օգոստոսի 31 |publisher=[[Transaction Publishers]]}}</ref>։ === Լարվածություններ Ճապոնիայի և Արևմուտքի միջև === 1935 թվականի սկզբներից ճապոնական ռազմական ստրատեգները թիրախավորել էին Հնդկական օվկիանոսի արևելյան շրջանները, քանի որ դրանք հարուստ էին նավթով, իսկ Ճապոնիան ուներ նավթի սուղ կարիք։ Մինչև 1940 թվականը նրանք նպատակադրվեցին գրավել նաև Հնդկաչինը, Մալայան և Ֆիլիպինները։ Ճապոնացի սպաները բացահայտ խոսում էին պատերազմի անխուսափելիության մասին, իսկ ադմիրալ Սանկիչի Տակաշան ակնարկել էր ԱՄՆ-ի հետ բախման անհրաժեշտության մասին<ref>{{Cite news |date=1940 թ․ նոյեմբերի 18 |title=Japans desperate gamble |url=http://www.britishnewspaperarchive.co.uk/viewer/bl/0000578/19401118/022/0002 |url-access=yes |accessdate=2015 թ․ մայիսի 6 |work=Aberdeen Journal |via=[[British Newspaper Archive]]}}</ref>։ Ճապոնական ռազմատենչությունը զսպելու նկատառումներով Արևմտյան տերությունները, որոնք վերահսկում էին նավթով հարուստ վերոհիշյալ տարածքները, դադարեցրեցին Ճապոնիային վաճառել նավթ և մետաղներ։ Վերջինիս կառավարությունը և ազգայնականներն այս բեռնարգելքը (էմբարգո) դիտարկեցին որպես ագրեսիայի ակտ․ ներկրվող նավթը կազմում էր ներքին սպառման 80%-ը, առանց որի տնտեսությունը կաթվածահար կլիներ։ Ռազմատենչ պրոպագանդա իրականացնող ճապոնական լրատվամիջոցները հաճախ էին անդրադառնում բեռնարգելքին ազգայանական շրջանակներին բորբոքելու համար<ref name="Christopher Barnard 2003, p.85">Cited by Christopher Barnard, 2003, ''Language, Ideology and Japanese History Textbooks'', London & New York, Routledge Curzon, p.85.</ref><ref name="Christopher Barnard 2003, p.85"/>։ Կանգնելով տնտեսության քայքայման կամ ռազմական հավակնություններից հրաժարվելու երկընտրանքի առջև՝ Ճապոնիայի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը սկսեց մշակել պատերազմ սկսելու պլան, որը նախատեսվում էր մեկնարկել 1941 թվականի ապրիլ-մայիսին։ === Ճապոնիայի նախապատրաստական աշխատանքներ === Հակամարտության սկզբնական շրջանում Ճապոնիայի առաջնային նպատակն էր ձեռք բերել տնտեսական ռեսուրսներով հարուստ Հնդկական օվկիանոսի հյուսիսարևելյան հատվածները, որը հնարավորություն կտար մեղմել Արևմուտքի բեռնարգելքի ազդեցությունը։ Սա հայտնի է «Հարավային պլան» անունով։ Ճապոնիայի նպատակն էր մղել ոչ մասշտաբային պատերազմ, որի արդյունքում կհասներ իր առանցքային նպատակների իրականացմանը և կստեղծեր ամուր պատնեշ Դաշնակիցների հակահարձակումները հետ մղելու համար, որն էլ կօգներ շահավետ պայմաններով նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ։ Հարձակումը Հավաիիում տեղակայված Պիերլ Հարբոր ռազմածովային բազայի վրա նպատակ ուներ ժամանակ շահել դիրքերը ամրացնելու համար։ Պատերազմի սկզբնական շրջանը բաժանվում է երկու փուլերի։ Առաջին փուլը բաժանվում է երեք առանձին շրջանների, որի ընթացքում ճապոնիայի նպատակն էր գրավել [[Ֆիլիպիններ]]ը, Բրիտանական [[Մալայա]]ն, [[Բիրմա]]ն և Հնդկական օվկիանոսի հյուսիսարևելյան հատվածները։ Երկրորդ փուլի նպատակն էր ծավալվել Խաղաղ օվկիանոսի հարավային հատվածներում և զավթել [[Նոր Գվինեա]]ն, [[Ֆիջի]]ն, [[Սամոա]]ն և [[Ավստրալիա]]յի՝ ստրատեգիական նշանակություն ունեցող առափնյա շրջանները։ Այս տարածքներին տիրելը կզրկեր Դաշնակից տերություններին արդյունավետ հակահարձակում իրականացնելու հնարավորությունից։ Մինչև նոյեմբեր ամիսը Ճապոնիան իրականացրել էր այդ նպատակները։ Ճապոնիայի բանակի հրամանատարությունը ակնկալում էր հաջողության հասնել Միացյալ Թագավորության և Խորհրդային Միության դեմ պայքարում, քանի որ ենթադրվում էր, որ նացիստական Գերմանիայի գործողությունների արդյունքում վերջիններս ունակ չէին լինելու ուժեղ դիամդրություն ցույց տալ։ Նրանք նաև հասկանում էին, որ ԱՄՆ-ի նկատմամբ հնարավոր չէ հասնել վերջնական հաղթանակի․ բայց այս դեպքում կարելի կլիներ որոշ ռազմական հաջողություններից հետո կնքել շահավետ խաղաղության պայմանագիր, որի արդյունքում կամրապնդվեր [[Ասիա]]յում Ճապոնիայի հեգեմոն դիրքը<ref name="Horst Boog p 175">Boog et al (2006) "Germany and the Second World War: The Global War", p. 175</ref>։ Նրանք նաև պլանավորել էին, որ եթե ԱՄՆ-ը խաղաղօվկիանոսյան նավատորմը որոշեր տեղափոխել Ֆիլիպիններ, պետք էր հարված հասցնել հենց ճանապարհին։ Իսկ եթե ԱՄՆ-ը կամ Մեծ Բրիտանիան հարձակվեին առաջինը, ապա պետք էր դիմակայել հարձակմանը և սպասել իրավիճակից կախված հետագա հրահանգներին։ Այնուամենայնիվ ճապոնական ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը հավատում էր Ֆիլիպիններում և Մալայայում ռազմական հաջողությանը անգամ դեպքերի ոչ նպաստավոր ընթացքի դեպքում։ == Ճապոնական հարձակումներ (1941-1942 թվականներ) == Կայսերական Ճապոնիայի նավատորմը և Կայսերական բանակը միաժամանակյա հարձակում ձեռնարկեցին Ավստրալիայի, Բրիտանիայի, Նիդերլանդների և ԱՄՆ-ի ուժերի դեմ դեկտմեբերի 7-ին։ Ճապոնական հարձակումների առաջին ալիքն ընդգրկում էր հարձակումները Պիերլ Հարբորի ([[Հավայի]]), Մալայայի, [[Գուամի առաջին ճակատամարտ|Գուամ]]ի, Ուեյքի կղզիների, [[Հոնգ Կոնգ]]ի և Ֆիլիպիննի վրա։ Ճապոնական զորքերը միաժամանակ ներխուժեցին հարավային և արևելյան Թայլանդ, որի արդյուքնում Թայլանդական կառավարությունը ստորագրեց զինադադար Ճապոնիայի հետ։ === Հարձակում Փերլ Հարբորի վրա === [[պատկեր:The USS Arizona (BB-39) burning after the Japanese attack on Pearl Harbor - NARA 195617 - Edit.jpg|thumb]] Դեկտեմբերի 7-ի վաղ առավոտյան Ճապոնիան լայնածավալ անակնկալ հարձակում ձեռնարկեց Փերլ Հարբորի վրա, որի արդյունքում շարքից հանեց ԱՄՆ-ի Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմը․ 8 ամերիկյան ռազմանավեր, 188 կործանիչներ ոչնչացվեցին, 2․403 ԱՄՆ քաղաքացիներ սպանվեցին հարձակման պահին։ Հարձակման ժամանակ ԱՄՆ-ը պաշտոնապես պատերազմական դրության մեջ չէր գտնվում ոչ մի պետության հետ<ref>{{Cite book |last1=Khan |first1=David |url=https://archive.org/details/codebreakersstor0000kahn_k4s3 |title=The Codebreakers, The Story of Secret Writing |date=1996 |publisher=Scribner |isbn=0-684-83130-9 |edition=2 |location=New York}}</ref>, ինչը նշանակում է որ Փերլ Հարբորի հարձակման ժամանակ սպանված քաղաքացիները կոմբատանտներ (մարտնչողներ) չէին։ Ճապոնացիների հավատացած էին, որ հարձակումից անակնկալի եկած ամերիկյան կողմը կմտներ բանացկությունների մեջ և կհամաձայներ չմիջամտել Ասիայում ճապոնական ձեռնարկումներին։ Սակայն նրանց հույսերը չարդարացան․ ամերիկյան կողմի կորուստները ավելի քիչ էին քան ակնկալվում էր։ Ըստ էության ճապոնացիների մտահղացումը տապալվեց<ref name=japanesemm>Parillo, Mark P. ''Japanese Merchant Marine in World War II''. (United States Naval Institute Press, 1993).</ref>։ Փերլ Հարբորի հարձակումից առաջ 800․000 անդամից բաղկացած Ամերիկյան առաջին հանձնախումբը կտրուկ դեմ էր ԱՄՆ-ի՝ Եվրոպայում հակամարտության մեջ մտնելուն, չնայած այն փաստին, որ ԱՄՆ-ը ռազմական տեխնիկայով օգնում էր Բրիտանիային և [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միությանը]]։ Հարձակումից հետո պատերազմի մեջ մտնելուն հակառակվողներ այլևս չկային։ Դեկտեմբերի 8-ին ԱՄՆ-ը<ref>{{Cite web |date=1941 թ․ դեկտեմբերի 8 |title=Declaration of War with Japan |url=http://www.hbci.com/~tgort/japan.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926204630/http://www.hbci.com/~tgort/japan.htm |archivedate=2011 թ․ սեպտեմբերի 26 |publisher=United States Congress}}</ref>, [[Մեծ Բրիտանիա]]ն<ref>{{Cite web |date=1941 թ․ դեկտեմբերի 8 |title=Prime Minister's Declaration |url=http://hansard.millbanksystems.com/commons/1941/dec/08/prime-ministers-declaration#column_1358 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140912062140/http://hansard.millbanksystems.com/commons/1941/dec/08/prime-ministers-declaration#column_1358 |archive-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 12 |accessdate=2015 թ․ մայիսի 3 |publisher=UK Parliament}}</ref>, [[Կանադա]]ն<ref>{{Cite journal |date=1941 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Canada Declares War on Japan |url=http://www.ibiblio.org/pha/policy/1941/411208b.html |journal=Inter-Allied Review |via=Pearl Harbor History Associates, Inc. |accessdate=2015 թ․ ապրիլի 8}}</ref> և Նիդերլանդները<ref>{{Cite journal |date=1941 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=The Kingdom of the Netherlands Declares War with Japan |url=http://www.ibiblio.org/pha/policy/1941/411208c.html |journal=Inter-Allied Review |via=Pearl Harbor History Associates Inc. |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 3}}</ref> պատերազմ հայտարարեցին Ճապոնիային՝ հաջորդելով Չինաստանին<ref name="China Declares War">{{Cite journal |date=1941 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=China's Declaration of War Against Japan, Germany and Italy |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/ww2/chinawar.html |journal=Contemporary China |publisher=jewishvirtuallibrary.org |volume=1 |issue=15 |accessdate=2010 թ․ սեպտեմբերի 10}}</ref> և Ավստրալիային։ Փերլ Հարբորի հարձակումից 4 օր անց Նացիստական Գերմանիան և Իտալիան պատերազմ հայտարարեցին ԱՄՆ-ին, որի արդյունքում այդ պետությունները ստիպված էին լինել մարտնչել երկու թատերաբեմերում։ === Հարավարևելյան Ասիայում ընթացող գործողություններ === [[պատկեր:HMS Prince of Wales and HMS Repulse underway with a destroyer on 10 December 1941 (HU 2762).jpg|thumb|Ճապոնական օդային հարձակում]] Բրիտանական, ավստրալիական և հոլանդական զինված ուժերը արդեն մեծ քանակի մարդկային և նյութական ռեսուրսներ էին ներդրել Գերմանիայի դեմ պայքարում, զգալի կորուստներ էին կրել [[Մերձավոր Արևելք]]ում, [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յում և այլևս ի զորու չէին դիմադրություն ցույց տալուց բացի այլ գործողություններ ձեռնարկել։ Դաշնակից պետությունները բոլորն էլ ունեին զգալի կորուստներ պատերազմի սկսման առաջին վեց ամսում։ Բրիտանական երկու հզոր ռազմանավերը խորտակվել էին ճապոնական օդուժի՝ [[Մալայա]]յի վրա իրականացրած հարձակման արդյուքնում։ Թայլանդը, որ ծառայում էր որպես հենակետ Մալայայի վրա հարձակվելու համար, 24 ժամվա ընթացքում հանձնվեց Ճապոնիայի հարձակման արդյունքում։ Իսկ դեկտեմբերի 21-ից Թայլանդի կառավարությունը պաշտոնապես սկսեց դաշնակցել Ճապոնիայի հետ։ [[Հոնգ Կոնգ]]ը հարձակման ենթարկվեց դեկտեմբերի 8-ին և չնայած կանադական ուժերի աջակցությանը՝ գրավվեց դեկտեմբերի 5-ին։ Նույն ժամանակահատվածում Ուեյք կղզու և Գումայի ամերիկյան ռազմաբազաները ևս գրավվեցին։ [[ՄԱԿ|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] Հռչակագրի ընդունումից հետո՝ 1942 թվականի հունվարի 1-ին Դաշնակցիների կառավարությունները բրիտանական գեներալ [[Արչիբալդ Վեյվել]]ին նշակացին ամերիկա-բրիտանա-հոլանդա-ավստրալիական միացյալ ուժերի հրամանատար [[Հարավարևելյան Ասիա]]յում գործելու համար։ Սա հնարավորություն տվեց գեներալին վերահսկել հսկայական ռազմական ուժերի, որոնք իրենց գործողությունները ծավալելու էին Բիրմայից մինչը Ֆիլիպիններ և հյուսիսային Ավստրալիա ձգվող հսկայական տարածքում։ Մյուս տարածքները, ներառյալ [[Հնդկաստան]]ը, Հավային և Ավստտրալիայի մնացած մասում գործողությունները իրականցվում էին տեղական հրամանատարների ղեկավարության ներքո։ Հունվարի 15-ին գեներալ Վեյվելը տեղափոխվեց [[Ճավա]] կղզի միացյալ ուժերի հրամանատարությունը իրականացնելու համար։ [[պատկեր:Japanese battleships Yamashiro, Fuso and Haruna.jpg|thumb|left|Ճապոնական ռազմանավեր]] Հունվար ամսին Ճապոնիան ներխուժեց [[Բիրմա]], Հնդկական օվկիանոսի հոլանդական վերահսկողության արևելյան շրջաններ, [[Նոր Գվինեա]], [[Սողոմոնյան կղզիներ]] և գրավեց [[Մանիլա]]ն, [[Կուալա Լումպուր]]ը, [[Ռաբաուլ]]ը։ Մալայայից դուրս մղվելուց հետո [[Սինգապուր]]ում տեղակայված դաշնակցային ուժերը փորձեցին կասեցնել ճապոնացիների առաջընթացը, բայց անհաջողություն կրեցին և 1942 թվականի փետրվարի 15-ին ստիպված էին անձնատուր լինել․ շուրջ 130․000 հնդկացի, բրիտանացի, ավստրալիացի և հուլանդացի զինվորներ դարձան պատերազմական բանտարկյալներ<ref>{{Cite web |title=Remembering 1942, The fall of Singapore, 15 February 1942 |url=http://www.awm.gov.au/atwar/remembering1942/singapore/transcript.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080820045754/http://www.awm.gov.au/atwar/remembering1942/singapore/transcript.htm |archive-date=2008 թ․ օգոստոսի 20 |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 31 |publisher=Awm.gov.au}}</ref>։ Ռազմական գործողությունների տեմպը չափազանց արագ էր․ [[Բալի]]ն<ref>{{Cite web |last=Klemen |first=L |date=1999–2000 |title=The capture of Bali Island, February 1942 |url=http://www.dutcheastindies.webs.com/bali.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120325051425/http://www.dutcheastindies.webs.com/bali.html |archive-date=2012 թ․ մարտի 25 |accessdate=2017 թ․ հունիսի 29 |work=Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942}}</ref> և [[Թիմոր]]ը<ref name="DutchTimor">{{Cite web |last=Klemen |first=L |date=1999–2000 |title=The Japanese Invasion of Dutch West Timor Island, February 1942 |url=http://www.dutcheastindies.webs.com/timor_dutch.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130925120236/http://www.dutcheastindies.webs.com/timor_dutch.html |archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 25 |accessdate=2017 թ․ հունիսի 29 |work=Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942}}</ref> գրավվեցին արդեն փետրվար ամսին։ Դաշնակիցների դիմադրության նման արագ անկումը հանգեցրեց միացյալ զինված ուժեի երփեղկման․ գեներալ Վեյվելը փետրվարի 25-ին պաշտոնից հեռացվեց և ստանձնեց միայն տեղային հրամանատարների ղեկավարությունը։ [[պատկեր:Darwin 42.jpg|thumb|left|Դարվինի (Ավստրալիա) ռմբակոծությունը 1942 թվականի փետրվարի 19-ին։]] Միաժամանակ Ճապոնական օդուժը մեկուսացրեց Դաշնակիցների օդուժը Հարավարևելյան Ասիայում և հարձակումներ էր իրականացնում հյուսիսային Ավստրալիայի վրա, որոնք թեև ռազմական տեսանկյունից նշանակալի չէին, բայց հոգեբանական ծանր կացության մեջքին դնում Դաշնակցային զորքերին։ Փետրվարի վերջին և մարտի սկզբին ընթացած Ճավայի ծովային ճակատամարտի ժամանակ Ճապոնական կայսերական նավատորմը ջախջախիչ պարտություն կրեց ադմիրալ Կարել Դուրմանի ղեկավարած Միացյալ ուժերի նավատորմից<ref name="JavaSea">{{Cite web |last=Klemen |first=L |date=1999–2000 |title=The Java Sea Battle, February 1942 |url=http://www.dutcheastindies.webs.com/java_sea.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726052834/http://www.dutcheastindies.webs.com/java_sea.html |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 26 |accessdate=2017 թ․ հունիսի 29 |work=Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942}}</ref>։ Իսկ Հնդկական օվկիանոսի հոլանդական վերահսկողության արևելյան շրջաններում Դաշնակցիների ուժերը կրկին պարտություն կրեցին Ճավայում<ref name="Java">{{Cite web |last=Klemen |first=L |date=1999–2000 |title=The conquest of Java Island, March 1942 |url=http://www.dutcheastindies.webs.com/java.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726052648/http://www.dutcheastindies.webs.com/java.html |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 26 |accessdate=2017 թ․ հունիսի 29 |work=Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942}}</ref> և Սումատրայում<ref>{{Cite web |last=Womack |first=Tom |date=1999–2000 |title=An Abandoned Army – The KNIL and The Japanese Invasion of Northern Dutch Sumatra |url=http://www.dutcheastindies.webs.com/north_sumatra.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726052052/http://www.dutcheastindies.webs.com/north_sumatra.html |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 26 |accessdate=2017 թ․ հունիսի 29 |publisher=Dutch East Indies Campaign website}}</ref>։ Մարտ և ապրիլ ամիսներին ճապոնական նավատորմը նոր հարձակում ձեռնարկեց [[Հնդկական օվկիանոս]]ում։ [[Ցեյլոն]]ում տեղակայված [[Բրիտանական արքայական նավատորմ]]ը հարձակման ենթարկվեց, որի արդյունքում Հերմես ավիակիր նավը և դաշնակցային այլ նավեր խորտակվեցին։ Սա հարակդրեց Բրտիանական նավատորմին ուժերը տեղափոխել օվկիանոսի արևմտյան շրջաններ և դրանով բացվեց ճապոնական ուժերի ճանապարհը դեպի [[Բիրմա]] և [[Հնդկաստան]]։ [[պատկեր:Surrender of American troops at Corregidor.jpg|thumb|200px|Ֆիլիպիններում ամերիկան զորքերի հանձնվելը]] Բրիմայում բրիտանացիները, գտնվելով ճնշման ներքո, մարտական նահանջ կատարեցին Ռինգունից դեպի Հնդկաստանի սահման։ Սա փակեց Բիրմային Ճանապարհը, որը կապում էր արևմտյան դաշնակցիներին չինական նացիոնալիստների հետ։ 1942 թվականի մարտին Չինաստանի էքպեդիոցիոն կորպուսը հարձակվեց հյուսիսային Բիրմայում տեղակայված ճապոնական ուժերի վրա։ Ապրիլի 16-ին 7․000 բրիտանական զինվորներ շրջափակման մեջ էին մնացել ճապոնական բանակի կողմից․ նրանք փրկվեցին չինական զորքերի օգնության շնորհիվ<ref>{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=377}}.</ref>։ Համագործակցությունը չինական նացիոնալիստների և կոմունսիտների միջև Վուհանի ճակատամարտից հետո կասեցվել էր, քանի որ կողմերից յուրաքանչյուրը ձգտում էր ընդլայնել իր ազդեցության գոտին։ Ավելին, որոշ նացիոնալիստ ուժեր անգամ ուղարկվել էին պայքարելու ոչ թե ճապոնացիների, այլ կոմունսիտների դեմ։ Ֆիլիպինի և ամերիկյան ռազմական ուժերը դիմադրեցին մինչև 1942 թվականի մայիսի 8-ը, երբ շուրջ 80․000 զինվորներին հրաման տրվեց հանձնվել։ Մինչ այդ պահը գեներալ Դուգլաս Մաքարթուրը, որը նշանակվել էր Միացյալ ուժերի գերագույն հրամանատար հարավարևմտյան Խաղաղ օվկիանոսում, զորքեր դուրս էր բերել Ավստրալիայից։ Իսկ ամերիկյան նավատորմի հրամանատար ադմիրալ Չեսթեր Նիմիցը պատասխանատվություն էր կրում Խաղաղ օվկիանոսի մնացած հատվածների համար։ հրամանատարության նման բաժանված վիճակը անհաջողության պատճառներից մեկն էր<ref name="blair">Blair, ''Silent Victory''</ref>։ === Սպառնալիք Ավստրալիայի նկատմամբ === 1941 թվականի վերջերին, երբ Ճապոնաին հարձակվեց Փերլ Հարբորի վրա, ավստրալիական բանակի լավագույն հատվածները միջերկրածովյան թատերաբեմում մարտնչում էին [[Հիտլեր]]ի ուժերի դեմ։ Սրա արդյունքում Ավստրալիան լավ պատրաստված չէր հարձակմանը դիմագրավելու համար։ Նաև երկրում կար ժամանակակից զինտեխնիկայի պակաս։ [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ից օգնություն խնդրելուց հետո Ավստրալիայի վարչապետ [[Ջոն Քերթին|Ջոն Քըրթինը]] 1941 թվականի դեկտեմբերի 27-ի պատմական հայտարարությամբ օգնություն խնդրեց ԱՄՆ-ից<ref name="ReferenceA">{{Cite web |title=In office – John Curtin – Australia's PMs – Australia's Prime Ministers |url=http://primeministers.naa.gov.au/primeministers/curtin/in-office.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120117203302/http://primeministers.naa.gov.au/primeministers/curtin/in-office.aspx |archive-date=2012 թ․ հունվարի 17 |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 20 |publisher=Primeministers.naa.gov.au}}</ref><ref>Cited in Frank Crowley (1973) Vol 2, p.51</ref>․ [[պատկեր:POWs Burma Thai RR.jpg|thumb|left|Հոլանդացի և ավստրալիացի ռազմագերիները Թայլանդում]] Ավստրալիան հանկարծակիի էր եկել Բրիտանական Մալայայի և Սինգապուրի անկումից, որի արդյունքում շուրջ 15․000 ավստարալական զինվորներ դարձել էին պատերազմի բանտարկյալներ։ Ճապոնիան 1942 թվականի սկզբներին ստեղծել էր լավ հենակետ նոր Գվիանեաում և Քըրթինը հասկանում էր, որ հարձակումը չի ուշանա<ref>{{Cite web |title=Remembering the war in New Guinea – Rabaul |url=http://ajrp.awm.gov.au/ajrp/remember.nsf/Web-Printer/C6FD73CC5C579789CA256AC000135979?OpenDocument |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 20 |publisher=Ajrp.awm.gov.au}}</ref>։ Փետրվարի 19-ին Դարվինը ենթարկվեց կործանից օդային հարձակման․ սա պատմության մեջ առաջին դեպքն էր, որ բուն Ավստրալիան հարձակման ենթարվեց։ Հետագա 19 ամիսներին Ավստրալիան ենթարվեց շուրջ 100 օդային հարձակման։ [[պատկեր:Curtinmacarthur.jpg|thumb|Գեներալ Դուգլաս Մաքարթուրը Ավստրալիայի վարչապետ Ջոհն Քըրթինի հետ]] Երկու ճակատամարտ տված ավստրալիական ռազմական ստորաբաժանումները սկսեցին [[Մերձավոր Արևելք]]ից շարժվել դեպի [[Սինգապուր]]։ Չերչիլը ցանկանում էր նրանց ներգրավվել Բիրմայում ընթացող գործողություններին, բայց Քըրթինը պահանջեց զորքերի վերադարփը դեպի Ավստրալիա։ Չնայած 1942 թվականի սկզբներից ճապոնական նավատորմը որոշ հարվածներ էր հասցնում Ավստրալիայի ափերին, բայց հետո որոշվեց պարզապես շրջափակել Ավստրալիան և այն կտրել ԱՄՆ-ի հետ կապող ուղիներից<ref>{{Cite web |date=1942 թ․ փետրվարի 19 |title=Remembering the war in New Guinea – Were the Japanese going to invade? |url=http://ajrp.awm.gov.au/ajrp/remember.nsf/Web-Printer/597517651CB0681ACA256D3C0021BBE6?OpenDocument |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 20 |publisher=Ajrp.awm.gov.au}}</ref>։ ԱՄՆ-ի նախագահ [[Ֆրանկլին Ռուզվելտ]]ը հրամայեց Ֆիլիպիններում գտնող գեներալ Դուգլաս Մաքարթուրին կազմել Ավստրալիայի հետ համտեղ ռազմական գործողությունների ծրագիր։ Քըրթինը համաձայնեց ավստարալիական ուժեր դնել Մաքարթուրի հրամանատարության ներքո, ով դարձավ հարավարևմտյան Խաղաղ օվկիանոսում գերագույն հրամանատար։ Թշնամական նավատորմի գործողությունները [[Սիդնեյ]]ի ափերին մոտեցան 1942 թվականի մայիսի վերջերին, երբ ճապոնական սուզանավերը հարձակում ծավալեցին Սիդնեյի վրա։ 1942 թվականի հունիսի 8-ին երկու ճապոնական [[սուզանավ]]երը ռմբակոծեցին Սիդնեյի արևելյան ափերը և Նյուքասլ քաղաքը<ref>{{Cite web |title=Midget Submarines history at |url=http://home.st.net.au/~dunn/japsubs/midgetsubs.htm |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 29 |publisher=Home.st.net.au}}</ref>։ == Դաշնակիցների վերամիավորում (1942-43 թվականներ) == 1942 թվականի սկզբներին ավելի փոքր պետությունների կառավարությունները սկսեցին աշխատանքներ տանել Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան միջկառավարական պատերազմական խորհուրդ ստեղծելու համար։ Խորհուրդը ստեղծվեց [[Լոնդոն]]ում, որը ուներ օժանդակ մարմին [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոն]]ում։ Այնուամենայնիվ փոքր դաշնակցիները ավելի միտված էին գործելու ամերիկյան մարմնի շրջանակներում։ արդյունքում 1942 թվականի ապրիլի 1-ին Վաշինգտոնում ստեղծվեց «Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմի խորհուրդը»։ Խորհուրդը ղեկավարում էր [[Ֆրանկլին Ռուզվելտ]]ը իր գլխավոր խորհրդատու [[Հարի Հոպկինս]]ի հետ միասին․ կային ներկայացուցիչներ Բրիտանիայից, Չինաստանից, Ավստրալիայից, Նիդերլանդներից, Նոր Զելանդիայից և Կանադայից։ Բրիտանական Հնդկաստանի և Ֆիլիպիննների ներկայացուցիչները միացան ավելի ուշ։ Դաշնակիցների համատեղ դիմադրությունը թեև սկզբում զուտ խորհրդաշնական էր, ավելի ուշ դարձավ նշանակալի։ === Կորալյան ծով․ շրջադարձ ռազմական գործողություններում === [[պատկեր:USS Lexington (CV-2) burning on 8 May 1942, as she was being abandoned (NH 76562).jpg|thumb|''Կորելյան ծովի ճակատամարտը'']] Մինչև 1942 թվականի կեսերը ճապոնացիները արդեն վերահսկում էին Հնդկական օվկիանոսից մինչև Կենտրոնական Խաղաղ օվկիանոս ընկած հսկայածավալ տարածքը, բայց ռեսուրսները այլևս չէին բավարարում հաջողությունը զարգացնելու համար։ Ավելին, ճապոնական նավատորմի հայեցակարգը անհամապատասխան էր ունեցած ռեսուրսներին<ref name=japanesemm/>։ Ճապոնիան որոշեց լրացուցիչ հարվածներ հասցնել Խաղաղ օվկիանոսի հարավային և կենտրոնական հատվածներում։ Բայց անակնկալ հարձակման մտահղացումը տապալվել էր, քանի որ Դաշնակիցների հատուկ ծառայությունները գաղտնազերծել էին կոդավորված փաստաթուղթը, որտեղ նշանակված էր հաջորդ թիրախի՝ Մորեսբի նավահանգստի մասին։ Եթե այս ծրագիրը հաջողվեր, Ճապոնիան վերահսոկղության տակ կվերցներ Ավստրալիայի հարավային և արևմտյան հատվածի ծովային ուղիները և պետությունը կմեկուսացներ։ արդյունքում ամերիակա-ավստրալիական ուժերը կարողացան կասեցնել ճապոնական նավատորմի առաջխաղացումը։ 1942 թվականի մայիսին մղված Կորալյան ծովի ճակատամարտը աննախադեպ էր․ հակառակորդների նավերը այդպես էլ չառճակատվեցին միմյանց հետ, այլ օգտագործվեցին միայն ռմբակոծիչ ինքնաթիռները։ Ճապոնական կողմը ունեցավ զգալի կորուստներ, որի արդյունքում ստիպված էր վերադառնալ ելման դիրքերը և հրաժարվել Ավստրալիան մեկուսացնելու ծրագրից։ Սա Դաշնակցային բանակի լուրջ ստրատեգիական հաղթանակն էր։ [[պատկեր:Second world war asia 1937-1942 map en6.png|thumb|Ճապոնիայի առախաղացումը մինչև 1943 թվականի կեսերը]] === Նոր Գվինեա և Սողոմոնյան կղզիներ === Ճապոնական զորքերը շարունակում էին իրենց առաջխաղացումը [[Սողոմոնյան կղզիներ]]ի և [[Նոր Գվինեա]]յի ուղղությամբ։ 1942 թվականի հուլիսից ավստրալիական ոչ մեծաքանակ զորամիավորումները, որոնց անձնակազմը շատ երիտասարդ էր և չպատրաստված, կատաղի մարտեր էին մղում Նոր Գվինեայում ճապոնական բանակի դեմ Մորեսբի նավահանգստի ուղղությամբ։ Ռազմական գործողություններից զգալի կորուստներ կրած ավստրալիական զինուժը փոխարինվեց Միջերկրածովյան ճակատից վերադարձած և շատ մարտունակ Ավստրալիական երկրորդ կայսերական բանակի կողմից։ 1942 թվականի սեպտեմբերի սկզբներին ճապոնական նավատորմը հարձակում գործեց Ավստրալիական արքայական օդուժի ռազմաբազայի վրա, որը տեղակայված էր Նոր Գվինեայի մոտ՝ Միլնի հրվանդանում։ Հարձակումը հետ մղվեց Դաշնակցիների, մասնավորապես ավստրալիական զորքերի կողմից։ === Դաշնակցային զորքերի առաջխաղացումը Նոր Գվիենեայում և Սողոմոնյան կղզիներում === [[պատկեր:Commandos from the Australian 2-3rd Independent Company take up positions in weapon pits during an attack on Timbered Knoll, north of Orodubi (between Mubo and Salamaua), New Guinea.jpg|thumb|Ավստրալիական զորքերը Նոր Գվինեայում]] Մինչև 1942 թվականի վերջերը ճապոնական բանակի հրամանատարությունը որոշել էր տիրել [[Գուադալ|Գուադալ ջրանցքին]]։ հրամանատարությունը հրահանգեց Մորեսբի նավահանգստի մատույցներում մարտնչող ուժերին նահանջել դեպի Նոր Գվինեայի հյուսիսարևելյան ափ։ Ամերիկյան և ավստրալիական ուժերը հարձակվեցին ճապոնացիների ամրացրած հենակտերի վրա և շուրջ երկու ամիս տևած մարտերի արդյունքում (Բունա Գոնայի ճակատամարտ) մինչև 1943 թվականի սկիզբը գրավեցին ճապոնական կարևոր հենակետերը։ 1943 թվականի հունիսին Դաշնակցային բանակը մեկնարկեց «Քարթվհել գործողությունը», որը Խաղաղ օվկիանոսի հարավային հատվածում նրանց մարտավարության իրականցմանն էր միտված։ Գործողության նպատակն էր մեկուսացնել ճապոնական մեծածավալ ուժերը և փակել մատակարարման ուղիները։ Սա նոր հենակետ հանդիսացավ Ճապոնիայի վրա հետագա հարձակումների համար։ == 1943-44 թվականներին Դաշնակցային բանակի հարձակումները == [[պատկեր:Cairo conference.jpg|thumb|left|Դաշնակիցների առաջնորդներ]] [[Ֆրանկլին Ռուզվելտ]]ը և [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ը, հանդիպելով [[Կահիրեի կոնֆերանս]]ի ընթացքում, քննարկեցին Ճապոնիայի դեմ պատերազմի հետագա մարտավարությունը։ Կոնֆերասի արդյունքում հրապարակվեց [[Կահիրեի հռչակագիր]]ը։ Մարտավարության նպատակն էր ժամանակ շահելը։ ԱՄՆ-ը շուրջ երկու տարի տրամադրեց իր ռազմատեխնիկական հզորությունը ավելի ամրապնդելու համար։ Իսկ Ճապոնիան, չունենալով համապատասխան նյութատեխնիկական և մարդկային ռեսուրսներ, չէր կարող օգտագործել ժամանակը ռազմապես կատարելագործվելու համար։ Մարտավարական առումով Դաշնակիցները սկսեցին լայնամասշտաբ գործողություններ և Խաղաղ օվկիանոսում գրավում էին կղզի կղզու հետևից։ Ճապոնական ոչ բոլոր կղզիներն էր պետք գրավել․ որոշները մեկուսացվում էին ռամաօդային հարձակումների շնորհիվ։ Այս գործողությունների նպատական էր մոտենալ Ճապոնիային, նախապատրաստել ամուր հենակետեր բուն պետության վրա հարձակվելու համար։ 1943 թվականի նոյեմբերին ամերիկյան սուզանավերը ունեցան ծանր կորուստներ Թարավայի ճակատամարտի ժամանակ։ Այս պարտությունը հիմք հանսիասացավ մարտավարության փոփոխության համար․ որոշվեց ավելի լավ նախապատրաստել հարձակումները, իրկանացնել հեետախուզական թռիչքներ, ավելի մանրակրկտորեն պլանավորել հարձակումները, համակարգել տարբեր ստորաբաժանումների գործողությունները։ Ամերիկյան նավատորմը չէր հետապնդում ճապոնականին վճռական ճակատամարտ տալու համար, այլ ցանկանում էին նավատորմն օգտագործել համալիր հարձակումներ իրականացնելիս<ref name=japanesemm/><ref name=blair/>։ == Ճապոնիայի հակահարձակումները Չինաստանում 1944 թվականին == 1944 թվականի կեսերին Ճապոնիան զորակոչեց շուրջ 500․000 տղամարդկանց<ref>{{Cite web |title=Operation Ichi-Go |url=http://memim.com/operation-ichi-go.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117022958/http://memim.com/operation-ichi-go.html |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 17 |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 6}}</ref> և սկսեց լայնամասշտաբ հարձակում [[Չինաստան]]ի վրա, որ ամբողջ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ նրանց ամենախոշոր հարձակումն էր։ Հարձակման նպատակն էր Չիանստանի՝ Ճապոնիայի վերահսկողության գտնվող տարածքները միացնել [[Հնդկաչին]]ին և տիրել Չինաստանի հարավարևելյան շրջաններին, որտեղ տեղակայված էին ամերիկյան ռազմաօդային բազաներ<ref name=Davison>Davison, John ''The Pacific War: Day By Day'', pg. 37, 106</ref>։ Այս ընթացքում շուրջ 250․000 չինական զորքեր, որոնք վարժեցվել էին ամերիկացիների կողմից, տեղակայված էին Բուրմուզյան ճակատում<ref name=Davison/>։ Չնայած ճապոնական բանակը ունեցավ շուրջ 100․000 զոհեր<ref>新聞記者が語りつぐ戦争 16 中国慰霊 読売新聞社 (1983/2) P187</ref>, այս հարձակումների արդյունքում մեծացավ ճապոնական վերահսկողության տարածքը։ Թեև Ճապոնիան տարավ որոշ մարտավարական հաղթանակներ, սակայն այս հարձակումը նշանակալի ազդեցություն չունեցավ դեպքերի հետագա զարգացման վրա։ Չինական զորքերը հաճախ կատարում էին կանխամտածված նահանջներ, ապա իրականացնում մեծածավալ հարձակումներ։ Ճապոնիայի գործողությունները ցույց տվեցին, որ առկա ռեսուրսների և մարտավարության պայմաններում հնարավոր չէ վերջնական պարտության մատնել Չինաստանին<ref>[https://books.google.am/books?id=R7qNuIJJsNEC&pg=PA162&lpg ''China at War: An Encyclopedia'']. Ed. Li Xiaobing. United States of America: ABC-CLIO. 2012. {{ISBN|978-1-59884-415-3}}. Retrieved 21 May 2012. p.163.</ref>։ == Ճապոնիայի հարձակումը Հնդկաստանում (1944 թվական) == [[պատկեր:Chinese troops on Stuart tanks Ledo road.jpg|thumb|Չինական տանկային ստորաբաժանում]] [[պատկեր:The War in the Far East- the Burma Campaign 1941-1945 IND3479.jpg|thumb|Հնդկական զորքերը Իմֆալի ճակատամարտում]] 1943 թվականի վերջերին [[Հարավարևելյան Ասիա]]յի զինվորական հրամանատարությունը նախապատրաստվում էր մի քանի ուղղություններով հարձակում ձեռնարկել [[Բիրմա]]յի վրա։ 1944 թվականի առաջին ամիսներին չինական և ամերիկյան ռազմական ստորաբաժանումները ընդարձակել [[Հնդկաստան]]ը Բիրմային կապող ճանապարհը։ 1944 թվականի փետրվարին ճապոնացիները ձեռնարկեցին տեղային հակահարձակում։ Այս հակահարձակման ժամանակավոր հաջողությունը ընդհատվեց, երբ հնդկական 15-րդ կորպուսը օգտագործեց ռազմաօդային ուժեր և ճնշեց նրանց։ Դաշնակիցների այս գործողություններին ճապոնացիները պատասխանեցին սեփական հարձակում սկսելով Հնդկաստանի վրա։ Հիմանական ռազմական գործողությունները ընթանում էին Մանիպուրի շրջանում։ Արդեն ապրիլ ամսին համալրումներ ստացած Դաշնակցային բանակը կանգնեցրեց նրանց հարձակումը։ Ճապոնական զորքերում արդեն բարոյահոգեբանական վիճակը ցածր էր, և նրանք չէին կարողանում իրականացնել իրենց մարտական խնդիրները։ Արդեն հունիսի 22-ին Դաշնակիցների զորքերը գրավեցին ճապոնական հենակետ հանսիացող Իմփհալ քաղաքը։ Հուլիսի 3-ին սկսված ճապոնական հակահարձակումը ավարտվեց ծանր պարտությամբ․ նրանց կորուստները շուրջ 50․000 էին։ Սա Ճապոնիայի ամենածանր պարտություններից էր<ref>Bond, Tachikawa p. 122</ref>։ == Պատերազմի ավարտական փուլի սկիզբը == === Սաիփան և ֆիլիպիններ === [[պատկեր:Japanese aircraft carrier Zuikaku and two destroyers under attack on 20 June 1944 (80-G-238025).jpg|thumb|Ճապոնական ավիակիր նավը ամերիկյան օդուժի հարձակման ներքո]] 1944 թվականի հունիսի 15-ին 535 նավեր շուրջ 128․000 ամերիկայան զորքերին և ծովայիններին ափ հանեցին Սաիփան կղզում։ Նպատակն էր հենակետ ստեղծել Տոկիոյի վրա հարձակման համար։ 90 օր տևողությամբ ռազմական գործողությունը հնարավոր դարձավ Դաշնակցային բանակի տեղափոխման միջոցների առկայության շնորհիվ։ Ճապոնական բանակի համար գերխնդիր էր Սաիփանի պաշտպանությունը։ Դրա համար անհրաժեշտ էր ոչնչացնել ամերիկյան Հինգերորդ նավատորմը, որ բաղկացած էր 15 նավերից, 956 ինքնաթիռներից, 7 ռազմանավերից, 28 սուզանավերից, 69 կործանիչներից, ինչպես նաև մի քանի տասնյակ թեթեև և ծանր կրեյսերներից։ Ճապոնական ուժերը կազմված էին ինը ավիակիրներից, 473 ինքնաթիռներից, 5 ռազմանավերից, կրեյսերներից և 28 կործանիչներից։ Դաշնակցային բանակի առավելությունը և թվային գերակշռությունը բավակն մեծ էր։ Ճապոնացիներն ունեին համապատասխան հակաօդային պաշտպանության միջոցներ, բայց ունեին ճշգրիտ ռադարների կարիք։ Դրան համապատասխան որոշվեց մարտավարություն։ Քանի որ ճապոնական ինքնաթիռները ունակ էին թռչել ավելի երկար և հետախուզել ավելի մեծ տարածություն, որոշվեց ճապոնական նավատորմը տեղակայել Դաշնակցայինից բավականին հեռու։ Մարտավարությունը հետևյալն էր․ ինքնաթիռներով հարված հասցնել ամերիկյան ուժերին, լիցքավորվել Գուամում և կրկին հարձակվել։ Շուրջ 500 ինքնաթիռներ էլ տեղակայվեցին Գուամում և այլ կղզիներում։ Ամերկյան հրամանատարությունը հասկանում էր, որ ճապոնական ինքնաթիռների առավելությունը կարելի կլիներ չեղոքացնել, եթե արագ հարձակում ձեռնարկվեր նրանց նավատորմի վրա։ Բայց մյուս կողմից դա կվտանգեր Սաիփանում ափհանման գործողությունը, որը առավել կարևոր էր։ [[պատկեր:"After the Marines captured this mountain gun from the Japs at Saipan, they put it into use during the attack on Garapan - NARA - 532383.jpg|thumb|Սաիփանի գործողությունները 1944 թվականի հունիսի 21-ին]] Դեռևս նախորդ ամիսներին ամերիկյան կործանիչները շարքից հանել էին ճակատում տեղակայված 25 սուզանավերից 17-ին<ref>Blair, Clay, Jr. ''Silent Victory'' (New York: Bantam, 1976).</ref><ref>Morison, S. E. ''U.S. Navy in World War Two''.</ref>։ Կրկնվող ամերիկյան հարձակումները ոչնչացրին նաև ճապոնական ինքնաթիռների մի մասին։ Ամերիկյան ինքնաթիռների հարձակումները, ի տարբերություն ճապոնականի, շատ արդյունավետ էին, քանի որ տեղեկատվական կենտրոնները փոխանցում էին ճշգրիտ տեղեկություններ։ Ճապոնական օդային հարձակումները միայն մեկ ամերիկյան ռազմանավ կարողացան շարքից հանել։ Երկրորդ օրը ամերիկայն ուժերը խորտակեցին ճապոնական երկու ավիակիր նավեր։ Ամերկյան կողմը կորցրեց 130 ինքնաթիռներ, 76 ծովայինների, իսկ ճապոնականը 450 ինքնաթիռներ, երեք ավիակիրներ և 445 ծովայիններ։ Ճապոնական կայսերական նավատորմը զգալիորեն ջախջախված էր։ == Պատերազմի վերջնական շրջան == [[պատկեր:Iwo jima location mapSagredo.png|thumb|Իվո Ջիմայի քարտեզ]] === Իվո Ջիմայի ճակատամարտ === Իվո Ջիմայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել 1945 թվականի փետրվարին։ Այն ամերիկյան զորքերի մասնակցությամբ ընթացած ամենարյունալի ճակատամարտերից է։ Իվո Ջիման կղզի է [[Տոկիո]]յի և [[Մարիանյան կղզիներ]]ի միջև։ 1944 թվականից մինչև ներխուժման ժամանակ կղզու պաշտպանական ուժերի հրամանատար Կուրիբայաշին լավ արմացրել էր տարածքը, կառուցել էր թաքստոցներ, ծուղակներ։ Ամերիկայն օդային հարվածները շատ չվնասեցին ճապոնացիներին, քանի որ նրանք պատսպարվում էին ստորգետնյա ապաստարաններում։ Նրանց բունկերները կապված էին միմյանց, և մեկի քանդվելու դեպքում անձնակազմը տեղափոխվում էր մյուսի մեջ։ Դեռևս 1944 թվականի հունիսի կեսերից կղզին ենթարկվում էր ռմբակոծությունների։ 1945 թվականի փետրվարի 19-ին շուրջ 30․000 զորքերը ափ իջեցվեցին կղզու հարավարևելյան հատվածում, որտեղ տեղակայված էին ճապոնական հիմնական պաշտպանական ուժերը և կառույցները։ Բայց նրանք դրանով հայտնվեցին ճապոնացիների ինտենսիվ կրակի ներքո և շատ զոհեր ունեցան։ Առաջին օրվա ընթացքում մոտ 2․000 զինվորներ զոհվեցին։ Փետրվարի 23-ին 28-րդ ծովային ստորաբաժանումը հասավ Սուրիբաչի լեռան գագաթին և այնտեղ բարձրացրեցին իրենց դրոշը։ Այս տեսարանի լուսանկարը ճակամատարտի և ամբողջ պատերազմի խորհրդանիշներից է։ Կատաղի մարտերի արդյուքնում մինչև մարտի 1-ը ամերիկայն զորքերը կղզու երկու երրորդը վերցրեցին վերահսկողության ներքո։ Իսկ մինչև մարտի 26-ը կղզին ամբողջովին գրավվեց։ Ճապոնացիները մարտնչեցին մինչև վերջին մարդը՝ սպանելով 6․800 ծովայինների և վիրավորելով 20․000-ի։ Ճապոնական կողմից զոհվեց 20․000 մարդ, 1․083-ը գերեվարվեցին։ Պատմաբանները հաճախ վիճարկում են՝ արդյոք արժեր նման կորուստներ կրել, թե ոչ<ref>Robert S. Burrell, "Breaking the Cycle of Iwo Jima Mythology: A Strategic Study of Operation Detachment," ''Journal of Military History'' Volume 68, Number 4, October 2004, pp. 1143–1186 and rebuttal [http://muse.jhu.edu/login?uri=/journals/journal_of_military_history/v068/68.4burrell.html in Project MUSE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304121906/http://muse.jhu.edu/login?uri=%2Fjournals%2Fjournal_of_military_history%2Fv068%2F68.4burrell.html |date=2016-03-04 }}</ref>։ === Դաշնակցային հարձակումները Բիրմայում 1944–45 թվականներին === [[պատկեր:Royal Marines land Ramree Burma.jpg|thumb|Բրիտանական ծովային հետևակ]] 1944 թվականօ վերջին և 1945 թվականի սկզբին Դաշնակցային ուժերը սկսեցին հարձակումներ իրականացնել Բիրմայում՝ ձգտելով գրավել ամբողջ պետությունը։ Հնդկական 15-րդ կորպուսը իրականացնում էր իր առաջխաղացումը Արականի շրջանում․ երկու անհաջող հարձակումներից հետո նրանց վերջապես հաջողվեց գրավել Աքյաբ կղզին։ Ապա նրանց ուժերը զբաղեցրեցին ճապոնական զորքերի նահանջի շրջանները և ստեղծեցին կենտրոնական Բիրմա ներխուժելու հարմար հենակետեր։ Բիրմայում մարտնչող ճապոնական բանակը փորձեց կասեցնել Դաշնակցային ուժերի առաջխաղացումը Իրավադի գետի շրջանում։ Ճապոնական զորքերի հրամանատարը հույս ուներ զրկել դաշնակցային բանակին մատակակարաման ուղիներից, սակայն բրիտանական օժանդակ ուժերը խափանեցին այդ ծրագիրը։ Արդեն ապրիլ ասմին Դաշնակցյաին 14-րդ բանակը փորձեց գրավել Ռանգունը՝ Բիրմայի մայրաքաղաքը և ամենակարևոր նավահանգսիտը, բայց ծրագիրը հետաձգվեց ճապոնական բանակի նոր համալրումների պատճառով<ref>{{Cite book |last=Slim |first=William |title=Defeat into Victory |publisher=Cassell |year=1956 |isbn=0-552-08757-2 |pages=468–469 |authorlink=William Slim}}</ref>։ Ճապոնական ուժերը նոր գործողություններ նախաձեռնեցին հունիս և հուլիս ամիսներին Բիրմայում տեղակայված բանակին միանալու համար։ Բիրմայում ճապոնացիները կորցրեցին 150․000 մարդ, 1․700-ը գերվեցին։ Դրանից հետո Դաշնակիցները պատարստվում էին զորքեր իջեցնել [[Մալայա]]յում, երբ Ճապոնիայի հանձնվելու մասին լուրը հաստատվեց։ === Չինաստան (1945 թվական) === Մինչև 1945 թվականի ապրիլ ամիսը Չինաստանը արդեն յոթ տարի գտնվում էր Ճապոնիայի հետ պատերազմի մեջ։ Երկու պետություններն էլ ուժասպառ էին եղել տևական հարձակումներից և պաշարումներից։ Բիրմայի պարտությունից հետ ճապոնացիները ստիպված էին դիմակայել չին կոմունիստների նոր հարձակմանը։ Ճապոնական բանակը սկսել էր պատրաստվել Արևմտյան Հունանի ճակատամարտին։ Նրանք մոբիլիզացրել էին 80․000-անոց բանակ Չինաստանի ռազմաօդային հենակետերին և կարևոր ճանապարհներին տիրելու համար<ref name="wilson248">Wilson, Dick. ''When Tigers Fight''. New York, NY: The Viking Press, 1982. pp. 248</ref>։ Չինական ուժերը շուրջ 110․000 էին։ Նրանց աջակցում էին ամերիկայն 400 ինքնաթիռներ<ref name="whampoanet">"National Revolutionary Army Order of Battle for the Battle of West Hunan". China Whampoa Academy Net. 11 September 2007 <http://www.hoplite.cn/Templates/hpjh0106.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150704192016/http://www.hoplite.cn/Templates/hpjh0106.htm |date=2015-07-04 }}>.</ref>։ Նրանք կարողացան հասնել վճռական հաղթանակի և լայնամասշտաբ հարձակում ձեռնարկեցին Հունան քաղաքի վրա։ Նրանք հասան հաղթանակի և վերահսկողության տակ վերցրեցին հարավային Չինաստանի զգալի հատվածը<ref name="hsu458">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=452–457}}.</ref>։ === Զորքերի ափհանում բուն Ճապոնիայում === Կատաղի ճակատամարտերը Ճապոնիայի [[Կղզեխումբ|կղզեխմբում]] (Իվո Ջիմայի ճակատամարտ, Օկինավայի ճակատամարտ) պատերազմող կողմերին հասցնում էին սարսափելի կորուստներ և ի վերջո հանգեցրեցին ճապոնիայի պարտությանը։ Օկինավայի ճակատամարտում մարտնչող 117․000 ճապոնացիների 94 տոկոսը զոհվեց<ref name="war">"''[https://books.google.am/books?id=jHYqXJA0i6QC&pg=PA41&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Creating military power: the sources of military effectiveness]''". Risa Brooks, Elizabeth A. Stanley (2007). [[Stanford University Press]]. p.41. {{ISBN|0-8047-5399-7}}</ref>։ Կորցնելով իրենց փորձառ օդաչուներին, ճապոնացիներն սկսեցին օգտագործել կամիկաձեներին անսպասելի հարձակումներ իրականացնելու համար։ Իսկ ԱՄՆ-ի նավատորմը փորձում էր Ճապոնիայի պարտությանը հասնել ծովային և օդային շրջափակման միջոցով<ref>Skates, James. ''Invasion of Japan''.</ref>։ Պատերազմի ավարտական շրջանում ստրատեգիական ռումբերի դերը գնալով աճում էր։ ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերը ստարտեգիական նշանակության ռումբեր էին նետում ճապոնական տարածքների վրա։ Արդյուքնում Ճապոնիայի այն քաղաքաները, որոնք ռազմական արդյունաբերության կենտրոններ էին, կործանիչ ավիահարվածների էին ենթարկվում։ Միայն 1945 թվականի մարտի 9-10-ին մոտ 100․000 մարդ զոհվեց Տոկիոյի անականկալ հարձակման ժամանակ։ 1945 թվականի հուլիսի 26-ին ԱՄՆ-ի նախագահ [[Հարի Թրուման]]ը, Չինաստանի նախագահ [[Չան Կայշի]]ն և Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ը հրապարակեցին [[Պոտսդամի հռչակագիր]]ը։ Փաստաղթում Ճապոնիայի հանձնվելու ժամկետ էր նշվում [[Պոտսդամի կոնֆերանս]]ում որոշված ժամկետը։ Այս վերջնագրում ասվում էր, որ եթե Ճապոնիան չհանձնվեր, այն ենթակա էր լինելու բացարձակ կազմալուծման<ref name=atomicarchive>{{Cite web |title=Potsdam Declaration: Proclamation Defining Terms for Japanese Surrender Issued, at Potsdam, July 26, 1945 |url=http://www.atomicarchive.com/Docs/Hiroshima/Potsdam.shtml |publisher=National Science Digital Library}}</ref>։ === Ատոմային ռումբ === [[պատկեր:Nagasakibomb.jpg|thumb|upright|left|1945 թվականի օգոստոսի 9-ին նետված ատոմային ռումբի պայթյունի պատկեր]] 1945 թվականի օգոստոսի 6-ին ԱՄՆ-ը նետեց [[ատոմային ռումբ]] Ճապոնիայի [[Հիրոսիմա]] քաղաքի վրա․ սա պատմության մեջ առաջին միջուկային հարձակումն էր։ Մամուլում այս իրադարձության լուսաբանումից հետո նախագահ Թրումանը զգուշացրեց Ճապոնիային հանձնվել, հակառակ դեպքում սպասել նոր օդային տեղատարափ հարձակման, որի նմանը դեռ պատմության մեջ չի եղել<ref>{{Cite web |title=PBS: Statement By The President |url=http://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/primary-resources/truman-hiroshima/ |accessdate=2015 թ․ օգոստոսի 15}}</ref>։ Երեք օր անց՝ օգոստոսի 9-ին, ԱՄՆ-ը երկրորդ ատոմային ռումբը նետեց [[Նագասակի]]ի վրա, որը վերջին միջուկային հարձակումն էր աշխարհում։ Երկու հարձակումների արդյունքում 140․000-240․000 մարդ զոհվեց<ref name="anderson">Professor Duncan Anderson, 2005,[http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/nuclear_02.shtml "Nuclear Power: The End of the War Against Japan"] (''World War Two'', BBC History website) Access date: 11 September 2007.</ref>։ Ատոմային ռումբի օգտագործման անհրաժեշտությունը երկար ժամանակ քննարկման հարց է եղել․ որոշ մասնագետներ փաստում են, որ օդային մարտավարական հարձակումները և ծովային շրջափակումը արդեն անխուսափելի էր դարձնում Ճապոնիայի պարտությունը, ուստի միջուկային զենքի օգտագործման անհրաժեշտություն չկար<ref>See, for example, Alperowitz, G., ''The Decision to Use the Atomic Bomb'' (1995; New York, Knopf; {{ISBN|0-679-44331-2}}) for this argument.</ref>։ Այս տեսակետին հակադրվում են այլ գիտնականներ, պնդելով որ հենց միջուկային հարձակումները ստիպեցին Ճապոնիային հաձնվել։ Իսկ մյուս բացատրությունն այն է, որ ատոմային ռումբը արագացրեց Ճապոնիայի պարտությունը, որը կողմերին ազատեց երկարատև շրջափակումից․ այն հավանաբար ավելի շատ կորուստներ կպատճառեր<ref name=anderson/>։ === ԽՍՀՄ-ի ներխուժումը Մանջուրիա === [[պատկեր:RIAN archive 834147 Hoisting the banner in Port-Artur. WWII (1941-1945).jpg|thumb|ԽՍՀՄ ծովային հետևակայինները Պորտ Արթուր նավահանգստում]] 1945 թվականի փետրվարի 3-ին ԽՍՀՄ առաջնորդ [[Ստալին]]ը համաձայնության եկավ [[Ռուզվելտ]]ի հետ մտնել պատերազմի մեջ ընդդեմ Ճապոնիայի։ Ըստ համաձայնության այն պատերազմի մեջ էր մտնելու Գերմանիային պարտության մատնելուց հետ 90 օր հետո։ Եվ հենց օգոստոսի 9-ին խորհրդային ժորքերը ներխուժեցին Մանջուրիա։ Եվրոպական ճակատից բերված զինվորներով<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=LBuMDG2TvcY |title=Battlefield S4/E3 – The Battle of Manchuria – The Forgotten Victory |date=2012 թ․ հոկտեմբերի 10 |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 1 |work=YouTube}}</ref> համալրված շուրջ մեկ միլիոնանոց խորհրդային բանակը հարձակվեց Մանջուրիայում տեղակայված ճապոնական զորքերի վրա և ծանր հարված հասցրեց<ref>Raymond L. Garthoff. The Soviet Manchurian Campaign, August 1945. Military Affairs, Vol. 33, No. 2 (Oct. 1969), pp. 312–336</ref>։ Մանջուրիայի վրա մարտավարական հարձակումը սկսվեց 1945 թվականի օգոստոսի 9-ին ճապոնական խամաճիկ պետություն Մանչուկուի վրա հարձակումով։ Սա [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի վերջին և Խորհրդա-ճապոնական պատերազմի ամենախոշոր ռազմական գործողությունն էր։ Խորհրդային զորքերը տիրեցին Մանչուկուին, Ներքին Մոնղոլիային և հյուսիսային Կորեային։ ԽՍՀՄ-ի մուտքը պատերազմ վճռորոշ դեր ունեցավ Ճապոնիայի անձնատուր լինելու հարցում, քանի որ այն դադարեց լինել որպես լոկ բանակցային միջնորդ<ref>{{Cite book |last1=Toland |first1=John |url=https://archive.org/details/risingsundecline00john_1 |title=The Rising Sun: the Decline and Fall of the Japanese Empire |date=2003 |publisher=Random House |isbn=0-8129-6858-1 |location=New York |page=[https://archive.org/details/risingsundecline00john_1/page/806 806]}}</ref>։ === Ճապոնիայի անձնատուր լինել === [[պատկեր:Douglas MacArthur signs formal surrender.jpg|thumb|Դուգլաս Մաքարթուրը ստորագրում է Ճապոնիայի կապիտուլյացիայի փաստաթուղթը։]] Միջուկային հարձակման և ԽՍՀՄ-ի պատերազմի մեջ մտնելու արդյունքը երկար սպասեցնել չտվեց։ Օգոստոսի 10-ին Ճապոնիայի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը որոշում կայացրեց ընդունել Պոտսդամի հռչակագրի դրույթները, պայմանով, որ կայսրը շարունակելու էր մնալ ինքնիշխան։ Օգոստոսի 15-ին, երբ ամերիկյան կառավարությունը կանխամտածված ձևով հայտարարեց, որ կայսեր իշխանությունը ենթակա է լինելու Դաշնակցային տերությունների միասնական հրամանատարությանը, կայսրը ի լուր աշխարհի հրապարակեց Ճապոնիայի անձնատվությունը<ref>Sadao Asada. "The Shock of the Atomic Bomb and Japan's Decision to Surrender: A Reconsideration". ''The Pacific Historical Review'', Vol. 67, No. 4 (Nov. 1998), pp. 477–512.</ref>՝ վերջ դնելով [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ին։ Ճապոնիայում օգոստոսի 14-ը համարվում է Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմի ավարտի օր։ Այնուամենայնիվ, քանի որ Կայսերական Ճապոնիան գործնականում հանձնվեց օգոստոսի 15-ին, անգալխոս երկրներում այն հայտնի դարձավ որպես Ճապոնիայում հաղթանակի օր ({{lang-en|V-J Day, Victory in Japan)}}։ Ճապոնիայի անվերապահ կապիտուլյացիայի փաստաթուղթը ստորգարվեց 1945 թվականի սեպտեմբերի 2-ին [[Միսսուրի հածանավ]]ի վրա [[Տոկիոյի ծովածոց]]ում։ Կապիտուլյացիան ընդունեց գեներալ Դուգլաս Մաքարթուրը՝ Դաշնակցային զորքերի գերագույն հրամանատարը, դաշնակից պետությունների ներկայացուցիչների ներկայությամբ։ Դրանցի հետո Մաքարթուրը տեղափոխվեց Տոկիո պետության հետագա զարգացումը ուրվագծելու համար։ Ճապոնիայում սա հայտնի է որպես [[Ճապոնիայի օկուպացիա|օկուպացիայի շրջան]]։ == Պատերազմական հանցագործությունններ == [[պատկեր:LeonardGSiffleet.jpg|thumb|upright|150px|Ճապոնացիների կողմից տանջանքների ենթարկվող ավստրալիացի]] 1941 թվականի դեկտեմբերի 7-ին 2․403 ոչ կոմբատանտներ և 68 խաղաղ բնակիչներ զոհվել էին [[Փերլ-Հարբոր|Փերլ Հարբոր]]ի վրա Ճապոնիայի անակնկալ հարձակման ժամանակ։ Քանի որ այդ գործողությունը իրականացվել էր առանց պատերազմ հայտարարելու և առանց նախազգուշացման, Տոկիոյի ռազմական տրիբունալը այն որակեց որպես պատերազմական հանցագործություն.<ref>{{Cite book |author=Yuma Totani |url=https://archive.org/details/tokyowarcrimestr0000tota |title=The Tokyo War Crimes Trial: The Pursuit of Justice in the Wake of World War II |date=2009 թ․ ապրիլի 1 |publisher=[[Harvard University Asia Center]] |page=[https://archive.org/details/tokyowarcrimestr0000tota/page/57 57]}}</ref><ref>{{Cite book |author=Stephen C. McCaffrey |title=Understanding International Law |date=2004 թ․ սեպտեմբերի 22 |publisher=[[AuthorHouse]] |pages=210–229}}</ref>։ Խաղաղօվկիանոսյան պատերազմի ընթացքում Ճապոնիայի բանակի զինվորները սպանել են միլիոնավոր ոչ կոմբատանտների՝ ներառյալ պատերազմական բանտարկյալներ<ref>{{Cite web |title=Rummel, R.J. '&#39;'Statistics of Democide: Genocide and Mass Murder since 1900'&#39;' Chapter 3. LIT Verlag Münster-Hamburg-Berlin-Wien-London-Zürich (1999) |url=http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 31 |publisher=Hawaii.edu}}</ref>։ Առնվազն 20 միլիոն չինացիներ են զոհվել [[Չին֊ճապոնական պատերազմ|Չին-ճապոնական պատերազմ]]ի ժամանակ<ref>{{Cite web |title=BBC – History – World Wars: Nuclear Power: The End of the War Against Japan |url=http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/nuclear_01.shtml |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 1 |work=bbc.co.uk}}</ref><ref>{{Cite web |title=Remember role in ending fascist war |url=http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-08/15/content_468908.htm |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 6}}</ref>։ Ռազմական գործողությունների ընթացքում ճապոնացիները օգտագործել են նաև քիմիական և կենսաբանական զենքեր, որոնց զոհ է գնացել շուրջ 400․000 խաղաղ բնակչություն<ref>{{Cite news |author=Christopher Hudson |date=2007 թ․ մարտի 2 |title=Doctors of Depravity |url=http://www.dailymail.co.uk/pages/live/articles/news/news.html?in_article_id=439776&in_page_id=1770 |work=Daily Mail}}</ref>։ [[պատկեր:Chinese killed by Japanese Army in a ditch, Hsuchow.jpg|thumb|left|150px|Ճապոնական բանակի կողմից սպանված չինացիներ]] Համաձայն Տոկիոյի ռազմական տրիբունալի՝ մահվան ցուցանիշը արևմտյան բանտերում եղել է 27․1 տոկոս<ref name="prisoners">"''[https://books.google.am/books?id=ktCv32ysz0AC&pg=PA47&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Japanese prisoners of war]''". Philip Towle, Margaret Kosuge, Yōichi Kibata (2000). [[Continuum International Publishing Group]]. pp.47–48. {{ISBN|1-85285-192-9}}.</ref>։ Ամենատանջալի աշխատանքը, որ ստիպել են ռազմագերիներին կատարել, [[Բիրմա]][[Թայլանդ|-Թայլանդ]] «[[Մահվան երկաթուղի]]ն» է։ 1․536 ամերիկյան քաղաքացիներ են զոհվել կամ բռնության ենթարկվել [[Հեռավոր Արևելք]]ի ճապոնական [[համակենտրոնացման ճամբար]]ներում, իսկ Գերմանիայի համակենտորնացման ճամբարներում զոհվել են ԱՄՆ-ի 883 քաղաքացիներ<ref>{{Cite web |title=U.S. Prisoners of War and Civilian American Citizens Captured and Interned by Japan in World War II: The Issue of Compensation by Japan. |url=http://www.history.navy.mil/library/online/usprisoners_japancomp.htm#world |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140528114728/http://www.history.navy.mil/library/online/usprisoners_japancomp.htm#world |archive-date=2014 թ․ մայիսի 28 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 1}}</ref>։ «Երեք բոլորի» քաղաքականությունը [[Չինաստան]]ում [[Ճապոնիա]]յի իրականացրած քաղաքականության ընդհանրական անվանումն է։ Սա նշանակում էր «Սպանել բոլորին, այրել բոլորին, կողոպտել բոլորին»։ 1940 թվականից սկսված այս քաղաքականությունը լայնամասշտաբ ձևով իրականացվում էր 1942 թվականից Հյուսիսային Չինաստանում։ Համաձայն պատմաբան Հիմետայի շուրջ 2.7 միլիոն չինացիներ զոհ են գնացել այս դաժան քաղաքականությանը<ref>Himeta, Mitsuyoshi (姫田光義) (日本軍による『三光政策・三光作戦をめぐって』) (''Concerning the Three Alls Strategy/Three Alls Policy By the Japanese Forces''), Iwanami Bukkuretto, 1996, Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', 2000.</ref>։ Այս հանցագործությունները պարբերաբար հրապարակվում էին Դաշնակից երկրների մամուլում<ref>"Simon Harrison, Dark Trophies: hunting and the enemy body in modern war, Berghahn Booksl, 2012</ref>։ Ճապոնիայի պարտությունից հետո Հեռավորարևելյան միջազգային ռազմական տրիբունալը ձևավորվել էր Տոկիոյում։ Այն իր գործունեությունը շարունակեց 1946 թվականի ապրիլի 29-ից մինչև 1948 թվականի նոյեմբերի 12-ը։ Տրիբունալում քննվում էին գլխավոր ռազմական հանցագործների դատավարական գործերը։ Միաժամանակ ռազմական տրիբունալներ էին ձևավորվել նաև այլ շրջաններում<ref>Dennis et al. 2008, pp. 576–577.</ref><ref>McGibbon 2000, pp. 580–581.</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} === Աղբյուրներ === * [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=82355094 Eric M. Bergerud, ''Fire in the Sky: The Air War in the South Pacific'' (2000)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071013163445/http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=82355094 |date=2007-10-13 }} * Blair, Jr., Clay. ''Silent Victory''. Philadelphia: Lippincott, 1975 (submarine war). * {{Cite book |last1=Bond |first1=Brian |title=British and Japanese Military Leadership in the Far Eastern War, 1941-1945 Volume 17 of Military History and Policy Series |last2=Tachikawa |first2=Kyoichi |date=2004 |publisher=Routledge |isbn=9780714685557}} * Buell, Thomas. ''Master of Seapower: A Biography of Admiral Ernest J. King'' Naval Institute Press, 1976. * Buell, Thomas. ''The Quiet Warrior: A Biography of Admiral Raymond Spruance''. 1974. * {{Cite book |last=Ch'i |first=Hsi-Sheng<!--was small caps--> |url=https://archive.org/details/chinasbittervict0000unse |title=China's Bitter Victory: War with Japan, 1937–45 |publisher=[[M. E. Sharpe]] |year=1992 |ISBN=978-1-56324-246-5 |editor=James&nbsp;C. Hsiung and Steven&nbsp;I. Levine |location=Armonk, NY |chapter=The Military Dimension, 1942–1945}} * Channel 4 (UK). ''Hell in the Pacific'' (television documentary series). 2001. * Costello, John. ''The Pacific War''. 1982, overview * Craven, Wesley, and James Cate, eds. ''The Army Air Forces in World War II. Vol. 1, Plans and Early Operations, January 1939 to August 1942''. University of Chicago Press, 1958. Official history; Vol. 4, The Pacific: Guadalcanal to Saipan, August 1942 to July 1944''. 1950; Vol. 5, The Pacific: Matterhorn to Nagasaki''. 1953. * {{Cite book |last1=Dennis |first1=Peter |title=The Oxford Companion to Australian Military History |last2=Grey |first2=Jeffrey |last3=Morris |first3=Ewan |last4=Prior |first4=Robin |last5=Bou |first5=Jean |publisher=Oxford University Press |year=2008 |ISBN=0195517849 |edition=Second |location=Melbourne}} * {{Cite book |last=Drea |first=Edward J. |title=In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army |publisher=[[University of Nebraska Press]] |year=1998 |ISBN=0-8032-1708-0 |location=Nebraska}} * Dunnigan, James F., and [[Albert A. Nofi]]. ''The Pacific War Encyclopedia.'' Facts on File, 1998. 2 vols. 772p. * {{Cite book |last=Evans |first=David C |title=Kaigun: strategy, tactics, and technology in the Imperial Japanese Navy, 1887–1941 |last2=[[Mark Peattie|Peattie]] |first2=Mark R |publisher=Naval Institute Press |year=1997 |ISBN=0-87021-192-7 |location=Annapolis, Maryland}} * Gailey, Harry A. ''The War in the Pacific: From Pearl Harbor to Tokyo Bay'' (1995) [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=94432774 online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071013163504/http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=94432774 |date=2007-10-13 }} * {{Cite book |last=Goldman |first=Stuart |url=https://archive.org/details/nomonhan1939reda0000gold |title=Nomonhan, 1939: The Red Army's Victory That Shaped World War II |publisher=Naval Institute Press |year=2012 |isbn=1-61251-098-1}} * Gordon, David M. "The China-Japan War, 1931–1945" ''Journal of Military History'' (January 2006) v 70#1, pp 137–82. Historiographical overview of major books * Seki, Eiji. (2006). ''Mrs. Ferguson's Tea-Set, Japan and the Second World War: The Global Consequences Following Germany's Sinking of the SS Automedon in 1940.'' London: [[Global Oriental]]. {{ISBN|978-1-905246-28-1}} (cloth) (reprinted by [[University of Hawaii Press]]), Honolulu, 2007. [http://www.uhpress.hawaii.edu/cart/shopcore/?db_name=uhpress&page=shop/flypage&product_id=4475&PHPSESSID=75b7d372eb6f6c4d747ec0a150c42ead previously announced as ''Sinking of the SS Automedon and the Role of the Japanese Navy: A New Interpretation''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080603230645/http://www.uhpress.hawaii.edu/cart/shopcore/?db_name=uhpress&page=shop%2Fflypage&product_id=4475&PHPSESSID=75b7d372eb6f6c4d747ec0a150c42ead |date=2008-06-03 }}. * {{Cite book |last=Hara |first=Tameichi |url=https://archive.org/details/japanesedestroye0000hara |title=Japanese Destroyer Captain |date=2011 |publisher=Naval Institute Press |ISBN=978-1-59114-384-0 |location=Annapolis, Maryland}} * {{Cite book |last=Harrison |first=Simon |title=Dark Trophies. Hunting and the Enemy Body in Modern War |date=2012 |publisher=Berghahn Books |ISBN=978-0-85745-499-7 |location=New York City}} * {{Cite book |last=Hastings |first=Max |url=https://archive.org/details/retributionbattl00hast |title=Retribution |date=2008 |publisher=Knopf Doubleday Publishing Group |ISBN=978-0307263513}} * Saburo Hayashi and [[Alvin Coox]]. ''Kogun: The Japanese Army in the Pacific War''. Quantico, Virginia: Marine Corps Assoc., 1959. * {{Cite book |last=Hopkins |first=William B. |title=The Pacific War: The Strategy, Politics, and Players that Won the War |publisher=Zenith Press |year=2010 |ISBN=0-76033-975-9}} * Hsiung, James C. and Steven I. Levine, eds. ''China's Bitter Victory: The War with Japan, 1937–1945'' M. E. Sharpe, 1992 * Hsi-sheng, Ch'i. ''Nationalist China at War: Military Defeats and Political Collapse, 1937–1945'' University of Michigan Press, 1982 * Hsu Long-hsuen and Chang Ming-kai, ''History of The Sino-Japanese War (1937–1945)'', 2nd Ed., 1971. Translated by Wen Ha-hsiung, Chung Wu Publishing; 33, 140th Lane, Tung-hwa Street, Taipei, Taiwan Republic of China. * Inoguchi, Rikihei, Tadashi Nakajima, and Robert Pineau. ''The Divine Wind''. Ballantine, 1958. Kamikaze. * James, D. Clayton. ''The Years of MacArthur''. Vol. 2. Houghton Mifflin, 1972. * {{Cite book |last=Jansen |first=Marius B. |title=The Making of Modern Japan |publisher=Harvard University Press |year=2002 |isbn=0-674-00334-9 |location=Cambridge, Mass |authorlink=Marius Jansen}} * {{Cite book |last1=Jowett |first1=Phillip |title=Rays of the Rising Sun: Japan's Asian Allies 1931–1945 Volume 1: China and Manchukuo |date=2005 |publisher=Helion and Company Ltd. |isbn=1-874622-21-3}} * Kirby, S. Woodburn ''The War Against Japan''. 4 vols. London: H.M.S.O., 1957–1965. Official Royal Navy history. * {{Cite web |last=L |first=Klemen |date=1999–2000 |title=Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942 |url=http://www.dutcheastindies.webs.com/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726053035/http://www.dutcheastindies.webs.com/index.html |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 26 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 1}} * Leary, William M. ''We Shall Return: MacArthur's Commanders and the Defeat of Japan''. University Press of Kentucky, 1988. * {{Cite book |last=Long |first=Gavin |url=https://www.awm.gov.au/collection/RCDIG1070206/ |title=The Final Campaigns |publisher=Australian War Memorial |year=1963 |series=Australia in the War of 1939–1945. Series 1&nbsp;– Army |volume=Volume 7 |location=Canberra |oclc=1297619}} * {{Cite book |last=McCarthy |first=Dudley |url=https://www.awm.gov.au/collection/RCDIG1070204/ |title=South-West Pacific Area&nbsp;– First Year |publisher=Australian War Memorial |year=1959 |series=Australia in the War of 1939–1945. Series 1&nbsp;– Army |volume=Volume 5 |location=Canberra |oclc=3134247}} * {{Cite book |title=The Oxford Companion to New Zealand Military History |publisher=Oxford University Press |year=2000 |ISBN=0-19-558376-0 |editor-last=McGibbon |editor-first=Ian |location=Auckland}} * Maurice Matloff and Edwin M. Snell [http://www.history.army.mil/books/wwii/Sp1941-42/index.htm ''Strategic Planning for Coalition Warfare 1941–1942''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150528225133/http://www.history.army.mil/books/wwii/SP1941-42/index.htm |date=2015-05-28 }}, [[United States Army Center of Military History]], Washington, D. C., 1990 * {{Cite book |last=Stille |first=Mark |url=https://archive.org/details/imperialjapanese0000stil_s0r1 |title=The Imperial Japanese Navy in the Pacific War |publisher=Osprey Publishing |year=2014 |ISBN=1-47280-146-6}} * {{Cite journal |last=Stevens |first=Keith |year=2005 |title=A Token Operation: 204 Military Mission to China, 1941–1945 |journal=Asian Affairs |publisher=Risk Management Reference Center, EBSCOhost |volume=36 |issue=1 |pages=66, 74 |doi=10.1080/03068370500039151}} * {{Cite book |last=Miller |first=Edward S. |title=War Plan Orange: The U.S. Strategy to Defeat Japan, 1897–1945 |publisher=US Naval Institute Press |year=2007 |ISBN=1-59114-500-7}} * {{Cite book |last=[[Mark Peattie|Peattie]] |first=Mark R |url=https://archive.org/details/sunburstriseofja0000mark |title=Sunburst: The Rise of Japanese Naval Air Power, 1909–1941 |publisher=Naval Institute Press |year=2007 |ISBN=1-59114-664-X |location=Annapolis, Maryland}} * [[Samuel Eliot Morison]], ''[[History of United States Naval Operations in World War II]]''. Vol. 3, The Rising Sun in the Pacific. Boston: Little, Brown, 1961; Vol. 4, Coral Sea, Midway and Submarine Actions. 1949; Vol. 5, The Struggle for Guadalcanal. 1949; Vol. 6, Breaking the Bismarcks Barrier. 1950; Vol. 7, Aleutians, Gilberts, and Marshalls. 1951; Vol. 8, New Guinea and the Marianas. 1962; Vol. 12, Leyte. 1958; vol. 13, The Liberation of the Philippines: Luzon, Mindanao, the Visayas. 1959; Vol. 14, Victory in the Pacific. 1961. * {{Cite book |last=Takemae |first=Eiji |url=https://archive.org/details/alliedoccupation0000take |title=The Allied Occupation of Japan |publisher=Continuum Press |year=2003 |ISBN=0-82641-521-0}} * Masatake Okumiya, and Mitso Fuchida. ''Midway: The Battle That Doomed Japan''. Naval Institute Press, 1955. * E. B. Potter, and Chester W. Nimitz. ''Triumph in the Pacific''. Prentice Hall, 1963. Naval battles * E. B. Potter, ''Bull Halsey'' Naval Institute Press, 1985. * E. B. Potter, ''Nimitz''. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1976. * John D. Potter, ''Yamamoto'' 1967. * Gordon W. Prange, Donald Goldstein, and Katherine Dillon. ''At Dawn We Slept''. Penguin, 1982. Pearl Harbor * ——, ''et al.'' ''Miracle at Midway''. Penguin, 1982. * ——, ''et al.'' ''Pearl Harbor: The Verdict of History''. * {{Cite book |last=Seki |first=Eiji |title=Sinking of the SS Automedon And the Role of the Japanese Navy: A New Interpretation |publisher=University of Hawaii Press |year=2007 |isbn=1-905246-28-5}} * Henry Shaw, and Douglas Kane. ''History of U.S. Marine Corps Operations in World War II. Vol. 2, Isolation of Rabaul''. Washington, D.C.: Headquarters, U.S. Marine Corps, 1963 * Henry Shaw, Bernard Nalty, and Edwin Turnbladh. ''History of U.S. Marine Corps Operations in World War II. Vol. 3, Central Pacific Drive.'' Washington, D.C.: Office of the Chief of Military History, 1953. * [[E.B. Sledge]], ''[[With the Old Breed]]: At Peleliu and Okinawa.'' Presidio, 1981. Memoir. * J. Douglas Smith, and Richard Jensen. ''World War II on the Web: A Guide to the Very Best Sites''. (2002) * [[Ronald Spector]], ''Eagle Against the Sun: The American War with Japan'' Free Press, 1985. * [[John Toland (author)|John Toland]], ''[[The Rising Sun]]''. 2 vols. Random House, 1970. Japan's war. * [[Ian W. Toll]]. ''Pacific Crucible: War at Sea in the Pacific, 1941–1942'' (2011) *{{Cite book |last=Parshall |first=Jonathan |url=https://archive.org/details/shatteredswordun0000pars |title=Shattered Sword: The Untold Story of the Battle of Midway |last2=Tully |first2=Anthony |publisher=Potomac Books |year=2005 |isbn=1-57488-923-0 |location=Dulles, Virginia}} * H. P. Willmott. ''Empires in the Balance''. Annapolis: United States Naval Institute Press, 1982. * H. P. Willmott. ''The Barrier and the Javelin''. Annapolis: United States Naval Institute Press, 1983. * Gerhard L. Weinberg, ''A World at Arms: A Global History of World War II,'' Cambridge University Press. {{ISBN|0-521-44317-2}}. (2005). * William Y'Blood, ''Red Sun Setting: The Battle of the Philippine Sea''. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1980. * {{Cite book |last=Yenne |first=Bill |title=The Imperial Japanese Army: The Invincible Years 1941–42 |publisher=Osprey Publishing |year=2014 |ISBN=1-78200-982-5}} * {{Cite book |last1=Harries |first1=Meirion |title=Soldiers of the Sun : The Rise and Fall of the Imperial Japanese Army |last2=Harries |first2=Susie |publisher=[[Random House]] |year=1994 |ISBN=0-679-75303-6 |location=New York}} * Tsuyoshi Hasegawa, ''[https://www.ucis.pitt.edu/nceeer/2003-817-10-Hasegawa.pdf The Soviet factor in ending the Pacific War] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240331154357/https://www.ucis.pitt.edu/nceeer/2003-817-10-Hasegawa.pdf |date=2024-03-31 }}'' (2003) === Առաջնային աղբյուրներ === * United States War Department. ''TM 30-480 Handbook On Japanese Military Forces, 1942'' (1942) [https://archive.org/details/1942TM30-480 online]; 384pp; highly detailed description of wartime IJA by U.S. Army Intelligence. == Գրականություն == * {{Cite book |author=Werner Gruhl |url=https://books.google.am/books?id=zNN6M97vYMEC |title=Imperial Japan's World War Two: 1931–1945 |date=2011 թ․ դեկտեմբերի 31 |publisher=Transaction Publishers |ISBN=978-1-4128-0926-9}} == Արտաքին հղումներ == * [http://pwencycl.kgbudge.com/Table_Of_Contents.htm "The Pacific War Online Encyclopedia" compiled by Kent G. Budge], 4000 short articles * [http://www.britishpathe.com/record.php?id=12427 Film Footage of the Pacific War] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111106041638/http://www.britishpathe.com/record.php?id=12427 |date=2011-11-06 }} * [http://www.pacificwaranimated.com/ Animated History of the Pacific War] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130227105936/http://www.pacificwaranimated.com/ |date=2013-02-27 }} * [http://www.wtj.com/wars/pacific_war/ The Pacific War Series] – at The War Times Journal * [http://www.morinoske.com/ Morinoske: Japanese Pilot testimonials – and more] * [http://www.combinedfleet.com/ Imperial Japanese Navy Page] * {{YouTube| -EsW_uvnSao | "Japan's War in Colour" }} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=713}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից|2017 թվականի [[Կաղապար:Օրվա հոդված/Հուլիսի 5, 2017 թ.|հուլիսի 5]]}} [[Կատեգորիա:Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Ռազմարվեստ]] 7nf3qu2ngv4unu8wuenuja8ocst8b6b 0 826539 10357194 9451265 2025-06-18T08:21:10Z A.arpi.a 23940 10357194 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Համայնք | հայերեն անվանում = Պրանլ | բնօրինակ անվանում = Pranles | երկիր = Ֆրանսիա | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Օվրեն-Ռոն-Ալպեր | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Արդեշ (գավառ){{!}}Արդեշ | տարածք = 29.49 | կենտրոնի բարձրություն = | բնակչություն = 448 | մարդահամարի թվական = [[2008]] | խտություն = 15.19 | ժամային գոտի =+1 | DST =կա | փոստային ինդեքս = 07000 | իդենտիֆիկատորի տեսակ = INSEE | թվային իդենտիֆիկատոր = 07184 | Վիքիպահեստում = Pranles | կայք = }} '''Պրանլ''' ({{lang-fr|Pranles}}), համայնք [[Ֆրանսիա]]յի [[Օվրեն-Ռոն-Ալպեր]] մարզի [[Արդեշ (գավառ)|Արդեշ]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://www.cartesfrance.fr/carte-france-departement/carte-departement-Ardeche.html#liste-communes-Ardeche |title=Liste des villes et villages du département de l' Ardèche |date= |accessdate=2017 օգոստոսի 20}}</ref>։ Բնակչությունը 2008 թվականի դրությամբ կազմում է 448 մարդ, բնակչության խտությունը` 15.19 մարդ/կմ²։ Բնակավայրը զբաղեցնում է 29.49 կմ² տարածք։ == Աշխարհագրություն == Գտնվում է [[Փարիզ]] քաղաքից 490 կմ հարավ, [[Լիոն]] քաղաքից` 115 կմ հարավ, [[Պրիվա]] քաղաքից` 5 կմ հյուսիս-արևմուտք։ == Բնակչություն == <center>'''Բնակչության քանակը ըստ տարիների''' {| class="wikitable centre" style="table-layout:fixed;width:48em;text-align:center;margin-top: 6px; margin-bottom: 10px;font-size:90%;line-height:120%;" ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1793 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1800 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1806 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1821 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1831 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1836 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1841 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1846 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1851 |- | style="background-color:#f3fff3;" | 1401 | style="background-color:#f3fff3;" | 1459 | style="background-color:#f3fff3;" | 1280 | style="background-color:#f3fff3;" | 1403 | style="background-color:#f3fff3;" | 1500 | style="background-color:#f3fff3;" | 1775 | style="background-color:#f3fff3;" | 1811 | style="background-color:#f3fff3;" | 1804 | style="background-color:#f3fff3;" | 1822 |} {| class="wikitable centre" style="table-layout:fixed;width:48em;text-align:center;margin-top: 6px; margin-bottom: 10px;font-size:90%;line-height:120%;" ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1856 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1861 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1866 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1872 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1876 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1881 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1886 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1891 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1896 |- | style="background-color:#f3fff3;" | 1789 | style="background-color:#f3fff3;" | 1785 | style="background-color:#f3fff3;" | 1695 | style="background-color:#f3fff3;" | 1683 | style="background-color:#f3fff3;" | 1728 | style="background-color:#f3fff3;" | 1692 | style="background-color:#f3fff3;" | 1755 | style="background-color:#f3fff3;" | 1085 | style="background-color:#f3fff3;" | 1094 |} {| class="wikitable centre" style="table-layout:fixed;width:48em;text-align:center;margin-top: 6px; margin-bottom: 10px;font-size:90%;line-height:120%;" ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1901 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1906 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1911 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1921 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1926 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1931 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1936 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1946 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1954 |- | style="background-color:#f3fff3;" | 1000 | style="background-color:#f3fff3;" | 972 | style="background-color:#f3fff3;" | 913 | style="background-color:#f3fff3;" | 750 | style="background-color:#f3fff3;" | 677 | style="background-color:#f3fff3;" | 604 | style="background-color:#f3fff3;" | 586 | style="background-color:#f3fff3;" | 550 | style="background-color:#f3fff3;" | 497 |} {| class="wikitable centre" style="table-layout:fixed;width:48em;text-align:center;margin-top: 6px; margin-bottom: 10px;font-size:90%;line-height:120%;" ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1962 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1968 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1975 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1982 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1990 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 1999 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2006 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2007 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2008 |- | style="background-color:#f3fff3;" | 437 | style="background-color:#f3fff3;" | 371 | style="background-color:#f3fff3;" | 356 | style="background-color:#f3fff3;" | 380 | style="background-color:#f3fff3;" | 389 | style="background-color:#f3fff3;" | 409 | style="background-color:#f3fff3;" | 439 | style="background-color:#f3fff3;" | 444 | style="background-color:#f3fff3;" | 448 |} {| class="wikitable centre" style="table-layout:fixed;width:48em;text-align:center;margin-top: 6px; margin-bottom: 10px;font-size:90%;line-height:120%;" ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2009 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2010 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2011 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2012 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2013 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | 2014 ! scope=col style="background-color:#DFD;" | - ! scope=col style="background-color:#DFD;" | - ! scope=col style="background-color:#DFD;" | - |- | style="background-color:#f3fff3;" | 461 | style="background-color:#f3fff3;" | 468 | style="background-color:#f3fff3;" | 466 | style="background-color:#f3fff3;" | 465 | style="background-color:#f3fff3;" | 464 | style="background-color:#f3fff3;" | 465 | style="background-color:#f3fff3;" | - | style="background-color:#f3fff3;" | - | style="background-color:#f3fff3;" | - |} Աղբյուրներ` Ֆրանսիայի սոցիոլոգիական գիտությունների բարձրագույն դպրոցի տվյալներ<ref>http://cassini.ehess.fr/cassini/fr/html/fiche.php?select_resultat=27892</ref><ref>https://www.insee.fr/fr/information/2383265</ref><ref>https://www.insee.fr/fr/accueil</ref></center> == Տնտեսություն == 2010 թվականին ուներ 312 աշխատունակ (15-64 տարեկան) բնակիչ, որոնցից ակտիվ էին 207-ը, իսկ ոչ ակտիվները` 105։ Ակտիվության ցուցանիշը կազմում է 66,3 %։ 207 աշխատունակ մարդկանցից աշխատել է 193 անձ (108 տղամարդ և 85 կին)։ Գործազուրկ են եղել 14 անձ (10 տղամարդ և 4 կին)։ 105 անաշխատունակներից 39-ը եղել են աշակերտներ կամ ուսանողներ, 38-ը` թոշակառուներ, իսկ 28-ը չեն աշխատել տարբեր պատճառներով<ref>{{cite web| url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=base-cc-emploi-pop-active-2010| title=Base chiffres clés : emploi - population active 2010| language=ֆրանսերեն| publisher=Ֆրանսիայի տնտեսական տվյալների հետազոտման ինստիտուտ (INSEE)| accessdate=2013 թ․ նոյեմբերի 15| trans-title=Բազային ցուցանիշներ. Աշխատունակությունը և զբաղվածությունը 2010 թվականին}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Արդեշ գավառի համայնքների ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.insee.fr/en/ INSEE] {{Արդեշի գավառ}}{{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի համայնքներ]] enmb4ibfa2hxkhftko847gwz7k0xuwr 0 834518 10357142 10356456 2025-06-18T07:19:29Z LilitMir 99009 10357142 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար}} '''«Քնած աղջիկը»''', հոլանդացի նկարիչ [[Յան Վերմեր|Յան Վերմեեր]]ի կտավը։ Նկարում պատկերված է սեղանի կողքին նստած աղջիկ։ Նա փակել է իր աչքերը և ձեռքով պահում է իր գլուխը։ Առաջնային պլանում սեղանի վրա դրված է մրգերով լի վազը և գինով լցված սափորը։ Կտավում սեղանի վրա խառնաշփոթ թափթփվածություն է, որը նկարիչը չի թաքցրել, ինչպես նաև հետևի պլանում գտնվող սենյակի աղքատիկ ինտերյերը։ Դիտորդը սենյակի բաց դռան միջոցով, որտեղ նստած է քնած աղջիկը, կարող է նաև տեսնել հարևան սենյակը։ Ռենտգեն հետազոտությունը պարզել է, որ [[Յան Վերմեր]]ը սկզբից նկարի համար այլ ֆոն է մտածել և պատկերել։ Այսինքն, աղջկա հետևում պետք է կանգնած լիներ տղամարդ, իսկ դռան մոտ շուն նստած լիներ։ Վերմերը գինով լցված սափորը պատկերելով առաջին պլանում` ցանկացել է այդպիսով բացատրել աղջկա քնելու պատճառը, որն էլ որոշում է կտավի անունը։ [[1696 թվական]]ի մայիսի 16-ին [[Ամստերդամ]]ում նկարը վաճառվել է հետևյալ անվանումով «Een dronke slafende Meyd aen een Tafel» (Խմած և քնած աղջիկը սեղանի վրա)։ Իսկ հաջորդ անգամ գեղանկարը վաճառվել է «Een slapent vrouwtje, van de Delfse van der Meer» (Քնած երիտասարդ կինը, [[Դելֆտ]]ից Վան դե Մերայի կողմից) անունով։ Նկարում պատկերված աղջիկը աղախին չէ, նրա թանկարժեք հագուստը խոսում է այն մասին, որ նա ամուսնացած տնային տնտեսուհի է։ Նրա դիրքորոշումը ընկալվում է երկու ձևով` կամ որպես այլաբանական մելամաղձություն, կամ էլ ծուլություն, որը միջնադարյան աստվածաբանության մեջ մահացու մեղք էր համարվում։ == Գրականություն == * Schneider Norbert, ''Tout l’oeuvre peint de Vermeer'', «Taschen», 2004, ISBN 3-8228-0971-3. * Blankert Albert, ''Vermeer van Delft'', Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, ISBN 83-221-0534-7. == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/verm/hod_14.40.611.htm «Քնած աղջիկը» Մետրոպոլիտենի թանգարանի կայքում]{{ref-en}} * [http://www.essentialvermeer.com/catalogue/maid_asleep.html Կտավի ինտերակտիվ վերլուծություն] {{ref-en}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:1657 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Մետրոպոլիտեն թանգարանի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] 3n83fpln0u47xppx2z35aotbqe1mg0s 2 842036 10356689 10355171 2025-06-17T15:54:10Z Slava Sahakyan70 65321 10356689 wikitext text/x-wiki Միքայելն արդեն 8 ռեկորդ ունի սահմանած, որոնք ներառվել են Դյուցազունների ռեկորդների գրքում։ Առաջին ռեկորդը նա գրանցել է 4 տարեկանում։ Այսօր Միքայելը պատրաստվում է այս փուլում իր համար ամենակարևոր ռեկորդին, որպեսզի ներառվի Գինեսի գրքում։ 5 տարեկանը բոլորած տղան կարողանում է միաժամանակ 3 լեզուներով գրել երկու ձեռքով, գիտի բոլոր քիմիական տարրերը, դրանց գույները և այն, թե ինչից են դրանք բաղկացած։ Եթե Լոնդոնում հաստատեն Միքայելի ռեկորդը, ապա նա իր հաղթանակը կնվիրի Արցախյան պատերազմի և քառօրյայի մասնակիցներին։ Ինչպես սկսվեց այս ամենը Այն, որ Միքայելը նման չէ բոլորին և անհավանական խելքով է օժտված, նրա մայրը` Քրիստինե Հակոբյանը, հասկացել է, երբ տղան դեռ 6 ամսական էր։ «Միքայելն աչքերով բացատրում էր ինձ, ինչ է ուզում կամ ինչն իրեն դուր չի գալիս։ Խոսել սկսեց ուշ ` 2 տարեկան 8 ամսականում, բայց կարողանում էր առանձին բառեր ասել», – Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում պատմում է մայրը։ Նա հիշում է, որ այդ տարիքում տղայի մոտ արդեն հետաքրքրասիրություն էր նկատվում. նա գրքեր էր ուսումնասիրում, զբոսանքի ժամանակ անտարբեր չէր անցնում շենքերի կամ հուշարձանների կողքով։ Նա իրեն և մայրիկին հասկանալի լեզվով բացատրում էր, որ ուզում է, որպեսզի մայրը նրա համար պատմի կամ կարդա տեղեկությունը։ Միքայելը ֆենոմենալ հիշողությունը ժառանգել է նախատատից և պապից։ 3 տարեկանում, մուլտֆիլմեր դիտելով, տղան սովորել էր ավտոմեքենաների առկա բոլոր տարբերանշանները։ «Ես նրա մեջ նկատեցի այդ հակումը և որոշեցի շնորհն իզուր չվատնել», – ասում է Քրիստինեն։ Սեր քիմիայի նկատմամբ Երբ հարցնում ես Միքայելին, թե ինչ է ուզում դառնալ, առաջինն ասում է քիմիկոս։ Իրականում նա նաև ուզում է աստղագետ, ֆիզիկոս, շախմատի աշխարհի եռակի չեմպիոն դառնալ և սա դեռ ամբողջ ցուցակը չէ։ Հասկանալի է մի բան` նրա սերը քիմիայի նկատմամբ իրական է։ Ամեն ինչ սկսվեց քիմիայի մասին Ռոբերտ Սահակյանցի մուլտֆիլմը դիտելուց։ Միքայելի մոտ այդ գիտությունն ուսումնասիրելու ցանկություն առաջացավ։ Սկզբում մայրը երեխայի ցանկությանը թերահավատորեն վերաբերվեց։ Սակայն որքան մեծ էր նրա զարմանքը, երբ տղան 20 օրվա ընթացքում յուրացրեց Մենդելեևի ամբողջ աղյուսակը։ Ընդ որում, սովորում էր խաղի ձևով, օրական մեկ ժամ էր տրամադրում։ Ոչ միայն քիմիա... Միքայելը ուսումնասիրում է նաև աշխարհի քարտեզը, կարող է ժամերով պատմել նկարչական արվեստի ուղղությունների մասին, մեջբերում է դասականներին։ Գիտի Արցախյան պատերազմի և Քառօրյայի բոլոր հերոսներին, աշխարհի զարմանահրաշ վայրերը։ Նա նաև կարդում և թարգմանում է անգլերեն և ռուսերեն լեզուներից, բազմապատկում, գումարում և հանում է բազմանիշ թվեր։ Գիտի աշխարհի ամենամեծ գետի երկարությունը, ամենաբարձր լեռների բարձրությունը։ Տղան 3 տարեկան 8 ամսականից շախմատի է հաճախում։ «Միքայելը ստիպված խաղում է մեծերի հետ, քանի որ շախմատ խաղացող հասակակիցներ չունի», – խոստովանում է Քրիստինեն։ Միքայել Հակոբյանը ծնվել է 2014 թվականի ապրիլի 7-ին Երևան քաղաքում։ Սովորում է Երևանի թիվ 39 հիմնական դպրոցի 4-րդ դասարանում։ Հայկական «Դյուցազնագրքի» բազմակի ռեկորդների հեղինակ է[4]։ Համաշխարհային ռեկորդակիր է[1]։ Արժանացել է պատվոգրերի և շնորհակալագրերի։ Միքայել Խորենի Հակոբյան (ապրիլի 7, 2014 թվական, Հայաստան, Երևան), փոքրիկ գիտունիկ[2]։ ՀՀ «Դյուցազնագրքի» բազմակի ռեկորդակիր փոքրիկ դյուցազուն[3]։ 2017 թվական 2017 թվականի դեկտեմբերի 8-ին՝ 3 տարեկան հասակում, Միքայելը մասնակցել է «Շանթ» հեռուստաընկերության «Մեծ փոքրիկներ» հեռուստանախագծին, որտեղ ներկայացրել է աշխարհին հայտնի բոլոր մեքենաների մակնիշները`արժանանալով պատվոգրի։ 2018 թվական 2018 թվականի հունիսի 7-ին գրանցվել է «Դյուցազնագիրք» դյուցազունների ասոցիացիա հասարակական կազմակերպությունում և պարգևատրվել է «Դյուցազնագիր» երկու սերտիֆիկատներով, քանի որ արդեն 3 տարեկանում ճանաչել և կարողացել է կարդալ 117-ից 200 մեքենաների լոգոները, համաշխարհային լոգոները, իմացել է բոլոր հեռուստահաղորդումների անունները, գույները՝ անգլերեն և հայերեն, տարբեր բանաստեղծություններ, գիտեր թվերը՝ հայերեն և անգլերեն, Հայաստանի Ազգային հերոսներին, հայ մեծերին և պատմամշակութային կառույցները, հուշարձանները, բանկերը, վերջիններիս լոգոները և այլն։ 2018 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Միքայելը կրկին գրանցվել է «Դյուցազնագիրք» դյուցազունների ասոցիացիա հասարակական կազմակերպությունում և պարգևատրվել է «Դյուցազնագիր» երկու սերտիֆիկատներով։ Միքայել Հակոբյանը 4 տարեկանում իմացել է Մենդելեևի պարբերական աղյուսակը[5][6]՝ ճանաչելով 118 տարրերը, բոլոր տարրերը հիշել է թվերով, կարողացել է առանց պարբերական աղյուսակին նայելու՝ անգիր ասել բոլոր 118 տարրերը, նույնիսկ կարդացել է բոլոր 118 տարրերը, իմացել է քիմիական միացությունները և քիմիայի մասին պատմվածքներ։ 4 տարեկանում արդեն գիտեր գրել երեք 3 լեզուներով՝ հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն, կարողանում էր գրել մաթեմատիկայի միանիշ, երկնիշ, եռանիշ, քառանիշ, հնգանիշ, վեցանիշ թվերը, կլոր թվերը և այսպես շարունակ։ Կարողացել է գրել բնական թվերը, զույգ և կենտ թվերը, գիտեր ամենափոքր բնական թիվը, հռոմեական թվանշանները, համեմատության նշանները, երկրաչափական պատկերները և երկրաչափական մարմինները։ Այդ տարիքում Միքայելը նաև իմացել է այլ ազգերի հռչակավոր մարդկանց մասին տեղեկություններ։ 4 տարեկանում փոքրիկ գիտունիկը գիտեր Տերունական աղոթքը, հայերենի, անգլերենի և ռուսերենի այբուբենները, գիտեր 350-ից ավելի մեքենաների լոգոներ, 800-ից ավելի համաշխարհային լոգոներ, 300-ից ավելի հայ մեծերի, բոլոր հեռուստաալիքները, հուշարձանները, պատմամշակութային կառույցները, բանկերի անվանումները, օվկիանոսները, մայրցամաքները, մոլորակները, աշխարհի յոթ հրաշալիքները, հայոց մայրաքաղաքները, Հայաստանի զինանշանները և դրոշները, հայ ֆիդայիներին, հայ զորավարներին, հայ մարշալներին, Հայաստանի ազգային հերոսներին, Արցախի հերոսներին, Հայաստանի Նախագահներին, Արցախի Հանրապետության նախագահներին, Հայաստանի պաշտպանության նախարարներին, ԵԿՄ նախագահներին, գիտեր ռուս հայտնի գրողներին, նկարիչներին, կոմպոզիտորներին և հայտնի մարդկանց, աշխարհի 34 աշխարհագրական «ամենա»-ները, աշխարհի 5 ամենաբարձր լեռները, Հայկական լեռնաշխարհի 11 ամենաբարձր գագաթները, Հայաստանի մարզերը, մարզկենտրոնները և մարզերի տեսարժան վայրերը, աշխարհի 10 ամենամեծ լճերը, գիտեր Հայաստանի, ԼՂՀ, Հայաստանի զինված ուժերի, ԵԿՄ մարտական, էջմիածնի պետական դրոշները և զինանշանները, Հայաստանի պետական պարգևները և շքանշանները, մեդալները, ԼՂՀ պետական շքանշանները և մեդալները, ՀՀ ՊՆ պարգևները, մեդալները, կրծքանշանները, ՀՀ ԵԿՄ բարձրագույն պարգևը, հուշամեդալները, ՀՀ ԶՈւ զինծառայողների զինվորական կոչումները, Եռաբլուրի մասին տեղեկություններ, ՀՀ օրհներգը, ՀՀ ԶՈւ օրհներգը, ԼՂՀ օրհներգը, ԵԿՄ և Պատանի երկրապահի օրհներգերը։ Ինչպես նաև գիտեր գույները՝ 3 տարբեր լեզուներով, 1-ից մինչև 100-ը թվերը՝ երեք լեզուներով հաշվել, տարբեր լեզուներով բանաստեղծություններ, տարվա 4 եղանակները, 12 ամիսները և շաբաթվա 7 օրերը՝ երեք լեզուներով, կենդանակերպի 12 նշանները և այլն։ Միքայելը գիտեր շախմատի աշխարհի 16 չեմպիոններին, լավագույն հայ շախմատիստներին, շախմատի անվանումները՝ 21 լեզուներով, շախմատային թեորիան և շախմատի մասին այլ տեղեկություններ, գիտեր Հայոց ցեղասպանության մասին, հայոց պատմության կարևորագույն տարեթվերը, Մատենադարանի մեծ և փոքր գրքերի մասին, առաջին գրված նախադասությունը, առաջին տպագրված, թարգմանված գրքերի անունները և Դատաստանագրքի մասին, բազմապատկման աղյուսակը, չափման միավորների համակարգը՝ ծավալի, երկրաչափության, զանգվածի և մակերեսի չափման միավորները, աշխարհի քաղաքական քարտեզը, աշխարհի 204 երկրները՝ դրոշները և մայրաքաղաքները։ Այդ փոքր տարիքում արդեն ուսումնասիրում էր «Ի՞նչ, որտե՞ղ, ինչու՞․ գիտելիքներ աշխարհում» հանրագիտարանը, ֆիզիկա, բնագիտություն, մարդու անատոմիա, «100 փաստ մարդու մարմնի մասին» հանրագիտարանը, արվեստի հանրագիտարանը՝ իր 3 ճյուղերով, ինչպես նաև աշխարահռչակ նկարիչներին և վերջիններիս ամենահայտնի կտավների մասին, հանրահայտ կոմպոզիտորներին, աշխարհահռչակ գրողների և հայտնի մարդկանց, 100 փաստ Հայաստանի մասին, 100 փաստ բուրգերի մասին, երկրաչափություն, աստղագիտություն, նախնադարյան մարդկանց և դինոզավրերի աշխարհի մասին տեղեկություններ։ Փոքրիկ հրաշամանուկը 4 տարեկան հասակում արդեն հաճախում էր շախմատի և զբաղվում նկարչությամբ, գիտեր գրել թվերը, տեղեկութ {{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր}} '''Ֆրիմոնթ շրջան''' ({{lang-en|Fremont County}}), [[ԱՄՆ]] [[Վայոմինգ]] նահանգի 23 շրջաններից մեկը։ Ընդհանուր տարածքը շուրջ 24 հազար քառակուսի կիլոմետր է, ընդ որում՝ մոտավորապես 210 կմ2-ն ջրածածկ է: [[2020]] թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 39.234<ref name="QF">{{Cite web |title=State & County QuickFacts |url=https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/fremontcountywyoming/POP010220}}</ref>. այդ ցուցանիշով հինգերորդ տեղն է գրավում Վայոմինգ նահանգի շրջանների ցանկում։ Շրջկենտրոնն է [[Լանդեր]]ը<ref>{{Cite web |title=Find a County |url=http://www.naco.org/Counties/Pages/FindACounty.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110531210815/http://www.naco.org/Counties/Pages/FindACounty.aspx |archive-date=May 31, 2011 |access-date=June 7, 2011 |publisher=National Association of Counties}}</ref>։ Շրջանը հիմնադրվել է [[1884]] թվականի մարտ ամսին<ref>{{Cite web |last=Long |first=John H. |year=2006 |title=Wyoming: Individual County Chronologies |url=http://historical-county.newberry.org/website/Wyoming/documents/WY_Individual_County_Chronologies.htm#Individual_County_Chronologies |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111004041625/http://historical-county.newberry.org/website/Wyoming/documents/WY_Individual_County_Chronologies.htm |archive-date=October 4, 2011 |access-date=September 6, 2011 |website=Wyoming Atlas of Historical County Boundaries |publisher=The [[Newberry Library]]}}</ref>։ Կոչվել է ի պատիվ ֆրանսիական արմատներով ամերիկացի գեներալ, քաղաքական գործիչ, Ամերիկայի արևմուտքի հետազոտող Ջոն Ֆրիմոնթի (John C. Frémont)<ref>{{Cite book |last=Urbanek |first=Mae |title=Wyoming Place Names |publisher=Mountain Press Pub. Co. |year=1988 |isbn=0-87842-204-8 |location=Missoula MT}}</ref><ref>{{Cite book |last=Gannett, Henry |url=https://archive.org/details/bub_gb_9V1IAAAAMAAJ |title=The Origin of Certain Place Names in the United States |publisher=Govt. Print. Off. |year=1905 |page=[https://archive.org/details/bub_gb_9V1IAAAAMAAJ/page/n131 132]}}</ref>, ով հայտնի է նրանով, որ հաջողեցրել է Կալիֆոռնիան անջատել Մեքսիկայից ու մտցնել ԱՄՆ-ի կազմ և եղել է Հանրապետական կուսակցության կողմից ԱՄՆ-ի նախագահ առաջադրված առաջին թեկնածուն: == Ժողովրդագրություն == {{US Census population|align=left | 1810 = 4516 | 1820 = 5190 | 1830 = 7265 | 1840 = 7074 | 1850 = 8404 | 1860 = 9982 | 1870 = 9340 | 1880 = 12460 | 1890 = 13645 | 1900 = 18635 | 1910 = 19955 | 1920 = 19342 | 1930 = 18491 | 1940 = 19718 | 1950 = 18805 | 1960 = 18839 | 1970 = 21977 | 1980 = 30037 | 1990 = 35061 | 2000 = 43156 | 2010 = 49666 | 2020 = 54315 | estyear = 2023 | estimate = 56729 | estref = <ref name="USCensusEst2023">{{cite web|url=https://www2.census.gov/programs-surveys/popest/tables/2020-2023/counties/totals/co-est2023-pop.xlsx| title=Annual Estimates of the Resident Population for Counties: April 1, 2020 to July 1, 2023|publisher= United States Census Bureau|access-date=March 14, 2024}}</ref> | align-fn = center | footnote = U.S. Decennial Census<ref>{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=U.S. Decennial Census|publisher=United States Census Bureau|access-date=April 4, 2015}}</ref><br />1790-1960<ref>{{cite web|url=http://mapserver.lib.virginia.edu|title=Historical Census Browser|publisher=University of Virginia Library|access-date=April 4, 2015}}</ref> 1900-1990<ref>{{cite web|url=https://www.census.gov/population/cencounts/tn190090.txt|title=Population of Counties by Decennial Census: 1900 to 1990|publisher=United States Census Bureau|editor-last=Forstall|editor-first=Richard L.|date=March 27, 1995|access-date=April 4, 2015}}</ref><br />1990-2000<ref>{{cite web|url=https://www.census.gov/population/www/cen2000/briefs/phc-t4/tables/tab02.pdf |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://www.census.gov/population/www/cen2000/briefs/phc-t4/tables/tab02.pdf |archive-date=October 9, 2022 |url-status=live|title=Census 2000 PHC-T-4. Ranking Tables for Counties: 1990 and 2000|publisher=United States Census Bureau|date=April 2, 2001|access-date=April 4, 2015}}</ref> 2010-2014<ref name="QF" /> }} 2000 թվականի [[մարդահամար]]ի տվյալներով<ref name="GR2">{{cite web|url=http://factfinder.census.gov|publisher=[[Бюро перепису населення США]]|accessdate=2008-01-31|title=American FactFinder|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080521160844/http://factfinder.census.gov./|archivedate=2008-05-21|deadurl=yes}}</ref> շրջանի բնակչության թվաքանակը եղել է 19 344, որից քաղաքային բնակչությանը՝ 6 699, գյուղական բնակչությանը՝ 12 645: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * Loren Jost: ''[https://www.wyohistory.org/encyclopedia/fremont-county-wyoming Fremont County.]'' In: ''[https://www.wyohistory.org/about WyoHistory.org.]'' {{Արտաքին հղումներ}} == Ֆիլմագրություն == {{ՖիլմումՎերև}} {{Ֆիլմում | | | | }} {{ՀՖիլմում | | | | }} {{Սերիալում | | | | }} {{ԿՖիլմում | տարի| անուն|բնօրինակ |դեր }} {{ՖիլմումՆերքև}} # [[Սպասարկող:GlobalRenameRequest|Մասնակցային անունը փոխելու լինք]] [http://hy.wikiscan.org/?menu=userstats&usort=total&bot=0&detail=1 Մասնակիցների վիճակագրություն] https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Start https://am.wikimedia.org/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4/%D4%B1% D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80/15.07.2019 https://am.wikimedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%B4%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6 https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%A1%D6%80%D6%87%D5%B8%D6%80_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80,_%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B6%D6%84_%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A5%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%AF/%D4%B3%D6%80%D5%B8%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%AC%D6%80%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80 https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D5%B2_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D6%87%D5%B8%D6%80_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80?fbclid=IwAR1Ku0Ioo2gxY2ohxtP-RaT1dKtuO684fyq5EcwKBgnqczxPYkFYdvqfTpQ * [[:Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Տեղեկաքարտեր]] https://wikimediafoundation.org/news/2020/05/22/wikimedia-foundation-board-announces-community-culture-statement/?fbclid=IwAR0IurVZY8ItASi4sa69vQ0q9v7rjmMvz9i6aC-lc7-vWhxXmG9kAcw6lQg [https://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias] {{Ներկա պահին}} https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_AfroCine/Months_of_African_Cinema 2010 թվականին քաղաքի աշխատունակ (15-ից մինչև 64 տարեկան) 13 367 բնակիչներից տնտեսական ակտիվություն են դրսևորել 9128-ը, 4239—ը եղել են ոչ ակտիվ (ակտիվության ցուցանիշը կազմել է 68,3%, իսկ 1999 թվականին եղել է 69,2%): 9.128 աշխատունակ ակտիվ բնակչներից աշխատել են 7.131-ը (3636 տղամարդ և 3495 կին), 1997-ը գրանցված են եղել որպես գործազուրկ (1077 տղամարդ և 920 կին): Серед 4239 неактивних 1362 особи були учнями чи студентами, 1256 — пенсіонерами, 1621 була неактивною з інших причин[7].4239 աշխատունակ, բայց ոչ ակտիվ բնակիչներից 1362-ը եղել են աշակերտ կամ ուսանող, 1256—ը՝ թոշակառու, 1621-ը չեն աշխատել այլ պատճառներով[14][15]: 2011 թվականին համայնքում հաշվվել է հարկման ենթակա 9683 տնային տնտեսություն՝ 20.701 բնակչով: Ընդ որում՝ յուրաքանչյուր հարկատուի միջին եկամուտը կազմել է 14 807 եվրո<ref>{{Cite web |title=Revenus fiscaux des ménages en 2010 |trans-title=Оподатковані доходи домогосподарств у 2010 році |url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=base-cc-rev-fisc-loc-menage |access-date=18 жовтня 2013 |publisher=[[Національний інститут статистики і економічних досліджень Франції|INSEE]] |language=фр.}} Діти та онуки які проживали у двох місцях враховані як 0,5 особи в обох місцях проживання. Перша особа у домогосподарстві це один особоспоживач (ОС), інші дорослі — по 0,5 ОС, діти до 14 років — по 0,3 ОС.</ref>: '''Քաղաքի բնակչության ազգային կազմը.''' {| class="standard" |- ! style = "background-color:#FFBA80" | Ազգությունը ! style = "background-color:#FFBA80" | Անձանց թվաքանակը ! style = "background-color:#FFBA80" | Տոկոսը |- | ռումիններ | 66241 | 95,5% |- | գնչուներ | 2964 | 4,3% |- | հունգարներ | 40 | 0,1% |- | գերմանացիներ | 12 | <&nbsp;0,1% |- | թուրքեր | 12 | <&nbsp;0,1% |- | հույներ | 7 | <&nbsp;0,1% |- | իտալացիներ | 7 | <&nbsp;0,1% |- | ռուսներ | 6 | <&nbsp;0,1% |- | սերբեր | 3 | <&nbsp;0,1% |- | բուլղարներ | 3 | <&nbsp;0,1% |- | թաթարներ | 2 | <&nbsp;0,1% |- | հայեր | 2 | <&nbsp;0,1% |- | ուկրաինացիներ | 1 | <&nbsp;0,1% |- | հրեաներ | 1 | <&nbsp;0,1% |- | ազգությունը չնշածներ | 31 | <&nbsp;0,1% |} == Հետաքրքիր և օգտակար հղումներ == # [http://stats.wikimedia.org/EN/TablesWikipediaHY.htm Հայերեն Վիքիպեդիայի վիճակագրություն wikimedia կայքում] # [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fb/Cooperation_contract_between_Armenian_Encyclopedia_%26_IT_School_signed_on_30.09.2011.pdf Հայկական Հանրագիտարանի և ՏՏ Դպրոցի միջև կնքված համագործակցության պայմանագիրը] # [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B9 ժամը մեկ թարմացվող վիքիպեդիաների ցանկ ռուսերեն վիքիպեդիայում] # [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:OTRS/hy պատկերները Վիքիպահեստ ազատ հեղինակային իրավունքով բեռնելու ուղեցույց] # [http://hy.forvo.com/ տարբեր լեզուներով արտասանություններ] # [http://www.alexa.com/siteinfo կայքերի հաճախելիության մասին վիճակագրություն] # [http://whois.domaintools.com/ IP-ների և դոմենների մասին] # [http://network.am/Static/ArmNet Հայկական AM Traffic Exchange-ին մասնակցող ցանցեր] # [[Օգնություն:Հայերեն առցանց բառարանների ցանկ|Հայերեն առցանց բառարանների ցանկ]] # [http://issuu.com/5420/docs/texekatu?e=3902245/2725897 Տերմինաբանական և Ուղղագրական Տեղեկատու] # [http://www.nayiri.com/dictionaries.jsp?l=hy_LB հայերեն բառարաններ] # [http://stleonarmenianschool.wikispaces.com/file/view/Eastern_grammar.pdf/267362632/Eastern_grammar.pdf Հայերենի քերականության համառոտ ձեռնարկ] # [http://www.armdict.com/tool/unicode-converter/ Յունիքոդ փոխարկիչ] # [http://giteliq.am/pdf/Paris-Herouni-Hayer@-ev-Hnaguyn%20Hayastan@.pdf Պարիս Հերունու հետաքրքիր գիրք] === Վիքի-գործիքներ === # [http://toolserver.org/~dispenser/cgi-bin/webchecklinks.py?page=hy:#view:0.0.0.0.0.1 հոդվածում չաշխատող հղումների հայտնաբերում] # [https://tools.wmflabs.org/xtools/pcount/index.php?lang=hy&wiki=wikipedia&name= = նշանից հետո գրի մասնակցի անունը ու տես] # [http://tools.wmflabs.org/xtools/pages/ ընտրիր որ Վիքիում, գրիր մասնակցի անունը և տես] # [https://tools.wmflabs.org/xtools/adminstats/ Վիքիպեդիաներում ադմինիստրատորների ակտիվության ցուցանիշներ] # [https://tools.wmflabs.org/wikiviewstats/? էջի դիտումների վիճակագրություն] # [http://tools.wmflabs.org/missingtopics/?language=hy&project=wikipedia&article= հոդվածում կարմիր հղումներ + այդ հղումները ընդհանուր վիքիպեդիայում] # [http://tools.wmflabs.org/magnustools/tab2wiki.php excel-ի տեղափոխման օրինակ վիքիպեդիայում] # [http://vs.aka-online.de/cgi-bin/wppagehiststat.pl հոդվածի վիճակագրություն] # [http://tools.wmflabs.org/xtools/articleinfo/? հոդվածի խմբագրողներ և խմբագրումներ] # [http://stats.grok.se/ հոդվածի դիտումների վիճակագրություն] {| class="wikitable" |- ! Տարեթիվ !! Ծնունդ !! Մահ |- | [[2019]] || Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ |- | Վանդակի տեքստ || 7 023 մարդ<ref>[https://www.azatutyun.am/a/29849328.html Բրիտանիայի խորհրդարանը նորից կանդրադառնա «բրեքզիթին»]</ref> || Վանդակի տեքստ |- | Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ |- | Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ |- | Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ |- | Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ |- | Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ || Վանդակի տեքստ |} == Բանք == ...Կգան Չարբախից, Կգան քո հախից, Կխփեն աջից, Կտփեն ձախից, Դուրս կըշպրտեն Քեզ վերջնախաղից, Ու դու ծպտուն էլ Չես հանի վախից... ------------------------------------------------- Սա ոտից գլուխ թաղված է քա.ում, Սպառնում է՝, որ կմտնի Բաքու Եվ Ալիևին կստիպի դուխով, Որ չայ մատուցի շախով ու շուխով... ...Շիկ ավտոներով ժամանել էին Հսկա ո.երը հանրապետության՝ Իբրև մարմնացում հանրագիտության... Ջուլիետ Գրիգորյանին՝ էքսպրոմտ Ջուլիկի ծլիկը Կարոտ է click-ի. Չուլ Ջուլի ինչի՝ն են Երգերը Գրիգի... Գալիս են հետույքներ լուսավոր՝ Սրբության նշանով պսակված, Բայց բանի կցվելու սովոր Եվ արդեն ահագին մշակված... Քո լուսեղեն ծ.երի լույսն է ցողվել իմ երգին, Դրա համար եմ էսպես ոգեշնչվել ես կրկին... Ես համեստորեն, նաև հեշտորեն կերպավորում եմ գեղարվեստորեն այն, ինչ շատերը ի վիճակի չեն անել փաստորեն... Պոետ Զոռնետի սոնետը հռչակում է. «Ով չի գնում ռիսկի, Նա չի խմում վիսկի»:(Ես իմ կողմից կավելացնեի. «Տո, ի՛նչ վիսկի. գինի էլ չի խմունմ իսկի»): Մեկ այլ սոնետ եզրրահանգում է. «Жизнь без секса, Как гарнир без бифштекса». Դե, տղա ես՝ մի պայթի, երբ կարդում ես մեծ-մեծ, հաստ-հաստ տառերով գրված՝ «Տիկին Ս. Ա.-ի (կամ՝ օրիորդ Ա. Ս.-ի) կրծքի պտուկների ռումբերը պայթեցրել են ամբողջ համացանցը Զոհերի մասին տվյալները ճշտվում են»: Մնում է հարցնել՝ «Էդ գերհզոր պայթյունից հետո ինչ-որ մեկը, ինչ-որ բան փրկվել է, թե՝ ոչ»: ...Եվ ինչպես ծայրագույն մի գ7, Կորցրած թե՛ խիղճ. թե՛ ամոթ, Բազմել է թալանի դեզին... Տո՛, ո՝վ չի ճանաչում էս եզին... ...Եկավ մի եզ՝ ձեռը ոռին, Ոռը գցեց մեծ աթոռին...Ու բառաչեց եզավարի Վասն ինչ-որ թարս խիարի... Իր կերած քաքով շաղախված լրիվ՝ Տալիս է հացի... չէ՛, փողի կռիվ. Չորս կողմից ահա սաստում են նրան. Տռի-դինջացի, վեր-վեր մի՛ թռի... Օր օրի Ո՝վ է էդ վիճակը դառել էր ո.ի. Մարդ ասում էր՝ «Գլուխդ առ, կորի»... փթթուն մռութդ ուտում Գիշերվա մթում... Ավա՜ղ, մի դդում... Եվ ո՝վ է մաժում ազդրերդ շարմաղ, նռներդ շարմաղ... Ավա՜ղ, մի ախմախ... Հրաշքների երկրում՝ Հրեշավոր գներ... Է՛ս հրաշքն են երկնում Ծաղրածուները մեր... Որձ հայացքներ էր մագնիսում իր տռուզ տուտուզի վրա... Հանուն իրենց որովայնի ու ո.ի՝ Եզ ու խոզեր տիրացել էին աթոռի, Էշեր, որոնք հա՛մ հոռի էին, հա՛մ ո.ի, Պառլամենտը վերածել էին ախոռի՝ Հանուն իրենց որովայն ու ո.ի... Գորշգույն վարտիքին՝ կարմիր կարկատան - Այդ՝ շուրթերն են քո. Ծաղրածու բախտի նկարած կատակ՝ Զըռ կարմիր ներկով... Մասնագետը թարս խիարի՝ Հայաշխարհն էր տալիս վարի. Լավ է՝ կոտրեց ոտքը չարի ը տղավարի՛... Քոչո ռոբերթը Ընկել է բերդը. Իսկ ե՝րբ է գալու սերժոյի հերթը... ... Ահա և Սերժոն թախտաբիթի. Նա մեզ բոլորիս խայթի պիտի, Ռսի տանձիկի առաջ կզի... Գողականների հետ պպզի, Ու կոկաինը քաշի քիթը... Արտահերթ ցրի մեր ժպիտը, Մե՜ծ ղումար խաղա , հա՜ տերը տա, Միլիարդ գաղանա, ասի՝ Գտա՜... ... Գոհարափշուրներ Կամ Սար Ցոլազենի ,,Նոր խաղեր, նոր տաղեր,, անտիպ ժողովածուից ԲՐԵԺՆև և ԸՆԿ. Ոռի պետության ՈՌը Գերագույն Տեռում էր, ճառում էն վերնահարկում. Ըմբոշխնում էին տեռոցը նրա, Թքում էին թաքուն, աշկարա՝ հարգում: Հատված ,,ԿԼԱՍԻԿ,, պոեմից, որն արտացոլում է պարոն դը Գոյի վսեմաշուք ուղերձը պարոն դը Մորուին ...Էդ քո կլասիկ հետույքը շոյեմ, Վրան գրեմ մի կլասիկ պոեմ, Կլասիկ ձևով լուծեմ հարցերդ, Կլաս դարձնեմ փնթի գործերդ, Աստղեր շրջեմ քո կլաս հետևով Միայն, մի՛միայն կլասիկ ձևով... . . . ...Նա ուներ այնքա՛ն տպավորիչ ո., Որ կուզենայիր շոյել նորից նոր... ... «ԱՐԴՅՈՔ ՈՎՔԵՐ ԵՆ, ԻՆՉ ԳՅՈԹՈՒՇՆԵՐ ԵՆ» շարքից ,,Մարդիկ կան, որոնց հետ ծանոթ լինելն անգամ անպատվություն է,,: Վիլյամ Շեքսպիր, ,,Համլետ,, ՏԱՂԱՆԴԱՎՈՐ ԱՂԱՆԴԱՎՈՐԸ Սա գողանում է իր հարազատից, Գողոնն անվանում... Աստծո պարգև, Երկա՜ր ճառում է իր սուրբ հավատից, Հետն էլ պահանջում, որ իրեն հարգե՛ն... Չէ՛, հարգելն ի՝նչ է... Հարգելը քի՜չ է, Պաշտե՛ն, պարզապես սրբի տեղ պաշտե՛ն... ...Չգիտեմ՝ սրան ի՛նչ կանվանեք դուք, Ես անվանում եմ գ7թուշ թուրքից թո՛ւրք... ՖԻՐԴՈՒՍՈՒ ԱՖՈՐԻԶՄՆԵՐԻՑ Քո գլխին եկած աղետի՛ց անգամ, Խելք ունե՝ս՝ դասեր քաղիր, բարեկա՛մ: ........ Գերեզմանից դուրս է թռել՝ Սեր է որոնում, Որ իր սառած ոսկորները Շիկացնի հրում: Կիրք է ուզում, որ ողջ կյանքում Հեչ չի զգացել, Երազել է միայն թաքուն, Անցել-գնացել... .... Վարսենին պորտից ցած վարսերին Ժամ առաջ քսում է վազելին, Որ հանկարծ չտան կայծ, չընկնեն ցած Սեքսաքաղց, շեֆաբաղձ վազելիս: .... Երբ որ բո՝լ-բոլ արև ուտեն Ծաղիկները իմ պարտեզի, Կտեսնեք, որ տեղով գյուտ են, Գունեղ, բուրեղ, հրատեսիլ... ... ... Նռնակի օղիկը քաշած՝ Գոչում է Ռոբերտ պատանին. «Էս դիրքը հանձնողի մե՛րը... Կա՛ց». Ու նետվում դեպի թշնամին Եվ նրանց հետ էլ հնձըված՝, Գետնամած՝ հանձնվում մահին, Բայց հոգին, ի Մասիս վերացած, Ցնծում էր ահագնած այդ պահին... -------------------------------------------------------------------------------------- ... Սուսամբարը ճամբարում Համբալներ էր ամբարում, Ամեն համփել-չամփելիս Համ երգում էր, համ պարում: == Մի փառատենչ երիտասարդի == Գազերդ մեղմորեն արձակիր, Որ հանկարծ քամակդ չպայթի. Տենչ ունես բարձրի, բացարձակի, Դե, գոնե ցածերում մի՛ գայթի: ... ===== Հարևանուհիս ===== Տարված մոլուցքով սեքսի ու փողի՝ Շատ-շատերի հետ մտավ անկողին Ու դեռ զարմացավ, երբ մի օր իրեն Հարազատները մեն-մենակ թողին: ... Ալ-Բիրունին վիրունի Ու դուրս ընկած քիր ունի, Որ տենչում է նրանց, ով Հասստ ու երկար բիր ունի... ... Իրար շաղախված մի քանի վերհուշ, Մի քանի ըղձանք ու բաղձանք... Այսքանը բա՝վ է, ունի՝ ուժ՝ Շահելու փառք ու պարծանք... ... Անցնում է գնացքը կյանքի, Կանգնած ես նրա դիմաց, Դիտում ես դինջից դինջ, հանգի՜ստ, Լրի՛վ անիմա... Շատերը գլուխ են ջարդում, Մաքառում լավ տեղի համար, Նայում ես (աչքդ էլ չես թարթում) Եզի պես անտարբեր ու համառ... ... ...Շեֆի հետանցքում՝ կատաղի մարտեր... Շատերն են անձկում՝ կանչելով առ տեր, Բայց գազ ու վազքից քիչ ուշքի գալով՝ Տզկում են, որձկում. «Վիճակը բարդ էր...»: ... Մի շատ փորձված խոզարած Դարձավ թրծված բոզարած. Թրծեց հազար որս նրան՝ Բոց աչքերը չորս արած... .... ...Իսկ խոզ գարիկն ու զահրումարիկը Անհագ՝ զգում են փողի կարիքը... Պատրաստ են պստիկ թոռին թալանել Ու անմեղ գառան կերպարարով հառնել: .... ...Այնտեղ կար մի պառվաբոզ, Որ դրել էր յոթ զույգ պոզ ,,Մուժիկի,, գանգին;; Երբ քամակն էր կոտրատում, Անդամներ էին ճարճատում Թափով ահագին... .... ...Բայց այնպես եղավ, որ Մեզ մոտ եկավ մի օր Անչափ նշանավոր, Անչափ նշանավոր Մի ո. ...... Դժվարությամբ քարշ տալով գանձերն իր փարթամ՝ Կոտրատվում էր մայթերին մի դմփան մադամ... .... Ծուխ է բարձրանում մեր հայոց հողից, Հարց է տալիս ինձ. -«Հը՝, ո՝նց ես փողից... Եթե քիչումիչ ունես՝ զգույշ կաց Բազմադեմ գողից ու գռփողից»: ..... ՆԻԿՈԼԻԿՆԵՐ ՈՒ ԾԻԿՈԼԻԿՆԵՐ Մեկմեկու վրա նետելով թրիք՝ Մեր հեգ երկիրը զարկի տակ դրիք Ու ամպագոռգոռ հայտարարիք, որ Հազար ու հազար թշնամու կրիք... ... Թագավորի տեղ՝ մի ք.քաոռ Եվ թագուհու տեղ՝ մի ք.քուհի... Ամբոխին այս է լոկ հարկավոր, Որ ծիածանի հազար գույնի: ... Հավերժական հայացքի տակ Մասիսի Խուժան Մոսին բկդրել էր մի բոզի... ... Ծաղկո՜մ է բիզնեսը էս եզի Մինչև իսկ գիշերվա կեսին... ... Վայն էկավ թուրքի հալին. Շշմեց, գժվեց գող Ալին, Իսկ Մեհրի բանը թառեց Հայ զինվորի կոպալին: ... Տղե՛րք, ձեր ցավը տանենք, Զարկե՛ք թուրքին անխնա, Լեշը օդերը հանեք, Իզն ու թոզը չմնա: Տեռթողանի մայրիկը Մղկտացրեք, լացացրեք, Գլխին քաշեք վարտիքը, Իրեն ցցի՛ն անցկացրեք: Տղե՛րք, ձեր ցավը տանենք, Ջարդե՛ք թուրքին անխնա, Լեշը օդերը հանեք, Ил-хам-ն էշացած մնա: .... Որջապետ ռեջեբի ջեբի Շնիկը՝ Ил-хам-ը կատաղած, Մռութը թրքի մեջ թաղած՝ Հետանցքից անում է թիփի... Բե-սա՜մթ է քամակը դաղված... .... Ամենաընտիր գանձերի տերը Պարոն Քոթոն է՝ ձեր արջ ապերը. Ահա թե ինչու Շատերն են տենչում Անիծել նրա էն տիրու մերը: .... Ունեմ ցանկություն՝ Ընկնեմ մանկություն Ու այնտեղ գտնեմ Ծով երջանկություն: ԳՐՉԱԽԱՂԵՐ ---------- Քո վարտիքը վարդագույն Շքեղ գանձ է պարտակում. Եթե տաս ինձ, էլ երբեք Բան չեմ փնտրի բարդակում: ---------- Մեր հին ծանոթ տիզի-վիզին Հա՜ ուզում է զիզի-պիզի. Մինչև զիզի չստանա՝ Չի՛ հանգստանա: --------- Ոչ ավել, ոչ պակաս՝ Պատուհաս ես, որ կաս, Երանի քեզանից Փրկվենք վռազ, անվնաս, Ա՛յ պատուհաս ղազ: (Նիկոլ ջան, տղա՛ս, Սրտիդ չգնաս): --------- Հայոց հողը քաքն է ընկել Նիկոլ Ցռանի օրոք. Թուրքը, խրոխտ, մատն է տնկել, Հոխորտում է անողոք... -------- Դեմքեր են՝ ահավո՛ր ոռի, Ծայրեծայր՝ թրքով շաղախված. Ճար լինի՝ բահով բոլորին Իններորդ հարկից նետես ցած... -------------------- Այ ապերախտ կենդանի, Թող գրողը քեզ տանի, Շալվար-մալվարդ հանի Ու բոլ-բոլ անի... ----------------- Թրքոտ ո.ռդ ցուցահանդես ես բերել Եվ ուզում ես մարդկանց դրանով գերել, Բայց արժանի քացիներ ես լոկ կերել... Խոզ գարիկն իր խոզի բուդը Ծախեց դստերն ու թոռներին. Այս խոզական երևույթը Տերը կների՝... .... Իմ արցախցի դասընկերը Հայրենի տունն է կարոտում, Թաքուն սրբում արցունքները, Տխուր երգում է, աղոթում: Ես ուզում եմ գոտեպնդել, Հույս տալ նրան, որ անպայման Հայ Արցախ է գնալու դեռ, Դառնալու տերն իր հող ու տան: 84cnn394v0j0oil3qoqsahs77n5gtow 0 852892 10357049 10356106 2025-06-18T00:11:17Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357049 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կինեմատոգրաֆիստ}} '''Ֆին Վուլֆհարդ''' ({{lang-en|Finn Wolfhard}}, {{ԱԾ}}), [[կանադացիներ|կանադացի]] [[դերասան]]։ Առավել հայտնի է «[[Տարօրինակ դեպքեր]]» [[հեռուստասերիալ]]ում [[Մայք Ուիլեր (Տարօրինակ դեպքեր)|Մայք Ուիլերի]] դերով և «[[Այն (ֆիլմ, 2017)|Այն]]» [[դրամա]]տիկական [[սարսափ ֆիլմ]]ում Ռիչի Թոզիերի դերով։ == Վաղ տարիներ == Վուլֆհարդը ծնվել է [[Վանկուվեր (քաղաք)|Վանկուվերում]], ունի [[ֆրանսիացիներ|ֆրանսիական]], [[գերմանացիներ|գերմանական]], հրեական արմատներ։ Ունի մեծ եղբայր՝ Նիքը։ Մայրը Մերի Ջոլիվեթ Վուլֆհարդն է, հայրը՝ Էրիկ Վուլֆհարդը։ 2008-2020 թվականներին սովորել է Վանկուվերի կաթոլիկ դպրոցում<ref>{{Cite news |title=Stranger Things’ Finn Wolfhard on Kissing Scenes and How He Became an Actor |url=http://www.vulture.com/2016/07/stranger-things-finn-wolfhard-on-kissing-scenes.html |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=Vulture |language=en}}</ref>։ Ներկայումս հանդիպում է Էլսի Րիչթերի հետ։ == Կարիերա == Իր առաջին աշխատանքը նա գտել է Քրեյգլիստ կայքի միջոցով։ 2014 թվականին դեբյուտ է կատարել [[100 (հեռուստասերիալ)|«100»]] հեռուստասերիալում, կերտելով Զորանի դերը։ Շուտով խաղացել է Ջորջ Պինսկի դերը [[Գերբնական (հեռուստասերիալ)|«Գերբնական»]] հեռուստասերիալի սերիաներից մեկում<ref>{{Cite news |last=Ahearn |first=Victoria |date=2016 թ․ հուլիսի 25 |title=Vancouver’s Finn Wolfhard loving the ’80s in Stranger Things |url=https://www.thestar.com/entertainment/television/2016/07/25/vancouvers-finn-wolfhard-loving-the-80s-in-stranger-things.html |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=The Toronto Star |language=en-CA |issn=0319-0781}}</ref>։ 2016 թվականին Մայք Ուիլերի դերի շնորհիվ ստացավ համաշխարհային ճանաչում<ref>{{Cite news |last=Andreeva |first=Nellie |date=2015 թ․ օգոստոսի 20 |title=Duffer Bros. Netflix Supernatural Drama Series Sets Young Cast, Gets Title |url=http://deadline.com/2015/08/duffer-bros-netflix-series-stranger-things-young-cast-1201502552/ |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=Deadline |language=en-US}}</ref>։ Դերի համար ստացել է ԱՄՆ-ի կինոդերասանների Գիլդայի մրցանակ՝ «Լավագույն դերասանական կազմը դրամատիկական սերիալում», որը նա կիսել է իր գործընկեր դերասանների հետ<ref>{{Cite news |title=SAG Awards Nominations 2017: See the Full List |url=http://www.ew.com/article/2016/12/14/2017-sag-awards-nominations/ |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=EW.com |language=en}}</ref>։ 2017-ի աշնանը տեղի ունեցավ «[[Այն (ֆիլմ, 2017)|Այն]]» սարսափ ֆիլմի պրեմիերան, որում Վուլֆհարդը կերտել է Ռիչի Թոզիերի դերը<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ ապրիլի 22 |title=Stephen King's 'It' Release Date Set by Warner Bros. |url=https://www.thewrap.com/stephen-kings-it-release-date-set-by-warner-bros/ |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=TheWrap |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news |date=2016 թ․ օգոստոսի 20 |title='Stranger Things' star to appear in remake of Stephen King's 'It' |url=http://www.nme.com/news/film/stranger-things-star-to-appear-in-remake-of-steph-874057 |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=NME |language=en-US}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 19-ին [[Նեթֆլիքս]]ում տեղի է ունեցել «Կարմեն Սանդիեգո» մուլտֆիլմի պրեմիերան, որում Վուլֆհարդը հնչյունավորել է գլխավոր հերոսուհու ընկերոջը<ref>{{Cite news |title=Netflix Reboots 'Carmen Sandiego' With Gina Rodriguez |url=https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/netflix-reboots-carmen-sandiego-gina-rodriguez-995072 |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=The Hollywood Reporter |language=en}}</ref>։ Բացի այդ, Վուլֆհարդը հայտնվել է PUP պանկ ռոք խմբի երկու տեսահոլովակներում՝ 2014 և 2016 թվականներին<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ նոյեմբերի 17 |title=Here's a Very Brief History of Stranger Things' Finn Wolfhard Starring in PUP Videos |url=https://noisey.vice.com/en_ca/article/9bkg88/heres-a-very-brief-history-of-stranger-things-finn-wolfhard-starring-in-pup-videos |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170819232300/https://noisey.vice.com/en_ca/article/9bkg88/heres-a-very-brief-history-of-stranger-things-finn-wolfhard-starring-in-pup-videos |archive-date=2017 թ․ օգոստոսի 19 |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=Noisey |language=en-ca}}</ref><ref>{{Cite news |title=PUP’s New Music Video, Starring Stranger Things’ Finn Wolfhard, Will Make You Want to Hug Your Pet |url=http://www.vulture.com/2016/11/stranger-things-finn-wolfhard-pup-sleep-in-the-heat-video.html |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=Vulture |language=en}}</ref>։ Ֆինն ունեցել է իր սեփական Calpurnia խումբը, որը փլուզվել է 2018-2019 թվականներին։ Հետագայում 2020 թվականին հայտնի է դարձել, որ Ֆիննը իր ընկերոջ Մալքոլմի հետ ստեղծել է The Auburies խումբը։ == Ֆիլմագրություն == {| class="wikitable sortable" !Տարեթիվ ! !Հայերեն անվանում !Բնօրինակ անվանում !Դեր |- | rowspan="" |2013 |ֆ | |''Aftermath'' |երիտասարդ Չարլզ |- | rowspan="" |2013 |ֆ | |''The Resurrection'' | |- |2014 |ս |[[100 (հեռուստասերիալ)|100]] |''The 100'' |Զորան |- |2015 |ս |[[Գերբնական (հեռուստասերիալ)|Գերբնական]] |''Supernatural'' |Ջորջ Փինսկի |- |2016—... |ս |[[Տարօրինակ դեպքեր]] |''Stranger Things'' |[[Մայք Ուիլեր (Տարօրինակ դեպքեր)|Մայք Ուիլեր]] |- |2017 |մս | |''Young Math Legends'' |երիտասարդ Գաուս |- | rowspan="" |2017 |ֆ |[[Այն (ֆիլմ, 2017)|Այն]] |''It'' |Ռիչի Թոզիեր |- |2019 |մս |Կարմեն Սանդիեգո |''Carmen Sandiego'' |Խաղացող |- |2019 |ֆ | |''The Goldfinch'' |պատանի Բորիս |- |2019 |մֆ |Ադամսների ընտանիքը |''The Addams Family'' |Փագսլի Ադամս |- |2019 |ֆ |[[Այն 2]] |''It: Chapter Two'' |Ռիչի Թոզիեր |} == Մրցանակներ և անվանակարգեր == {| class="wikitable" !Տարեթիվ !Մրցանակ !Անվանակարգ !Աշխատանք !Արդյունք !Ծան. |- | rowspan="2" |2017 | rowspan="2" |ԱՄՆ֊ի կինոդերասանների Գիլդիայի մրցանակ |- |Լավագույն դերասանական կազմ դրամատիկական սերիալում |[[Տարօրինակ դեպքեր]] |{{Հաղթանակ}} |<ref>{{Cite news |title=SAG Awards Nominations 2017: See the Full List |url=http://www.ew.com/article/2016/12/14/2017-sag-awards-nominations/ |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |newspaper=EW.com |language=en}}</ref> |- |2018 |MTV Movie & TV Awards 2018 |Լավագույն դերասանական կազմ |[[Այն (ֆիլմ, 2017)|Այն]] |{{Հաղթանակ}} | |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Վուլֆհարդ, Ֆին}} [[Կատեգորիա:21-րդ դարի դերասաններ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի կինոռեժիսորներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի հեռուստատեսային դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի մոդելներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի սցենարիստներ]] [[Կատեգորիա:Հեռուստատեսային դերասաններ]] gb3ovaen8at2k8sfjctvagnh14bcms1 0 867393 10356998 10356206 2025-06-18T00:09:40Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356998 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] խումբ B''' խաղերը տեղի կունենան 2018 թվականի հունիսի 14-ից 25-ը<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Խմբում ընդգրկված են [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պորտուգալիայի]], [[Իսպանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսպանիայի]], [[Մարոկկոյի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Մարոկկոյի]] և [[Իրանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իրանի]] հավաքականները։ Լավագույն երկու հավաքականները անցան 1/8 եզրափակիչ<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 17 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ == Հավաքականներ == {| class="wikitable sortable" |- !rowspan=2| Վիճակահանության դիրք !rowspan=2| Հավաքական !rowspan=2| Զամբյուղ !rowspan=2| Կոնֆեդերացիա !rowspan=2| Որակավորման<br />մեթոդ !rowspan=2| Որակավորման<br />ամսաթիվ !rowspan=2 data-sort-type="number"| Եզրափակիչներ<br />մասնակցություն !rowspan=2| Վերջին<br />Մասնակցություն !rowspan=2| Նախորդ լավագույն<br />մրցելույթ !colspan=2| [[ՖԻՖԱ-ի դասակարգման աղյուսակ|ՖԻՖԱ դասակարգում]] |- ! Հոկտեմբեր 2017 ! Հունիս 2018 |- | B1 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Պորտուգալիա}} || 1 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ խումբ B հաղթող || 10 հոկտմեբեր 2017 || 7-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="6.1" | Երրորդ տեղ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1966|1966]]) || 3 || |- | B2 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Իսպանիա}} || 2 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ խումբ G հաղթող || 6 հոկտեմբեր 2017 || 15-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="8.1" | '''Հաղթող''' ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2010|2010]]) || 8 || |- | B3 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Մարոկկո}} || 4 || [[Աֆրիկյան ֆուտբոլային կոնֆեդերացիա|ԿԱՖ]] || ԿԱՖ Երրորդ փուլ, Խումբ C հաղթող || 11 նոյեմբեր 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998]] || data-sort-value="3.1" | 1/8 եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1986|1986]]) || 48 || |- | B4 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Իրան}} || 3 || [[Ասիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիա|ԱՖԿ]] || ԱՖԿ Երրորդ փուլ, Խումբ A հաղթող || 12 հունիս 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="2.4" | Խմբային փուլ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1978|1978]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]]) || 34 || |} == Դիրք == {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ B աղյուսակ}} [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 փլեյ-օֆֆ փուլ#1/8 եզրափակիչ|1/8 երզափակչում]]` * B խմբի հաթողը կհանդիպեն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ A|Խումբ A]]-ի երկորդ տեղի հետ։ * B խմբի երկրորդ տեղը կհանդիպի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ A|Խումբ A]]-ի հաղթողի հետ։ == Հանդիպումներ == Բոլոր ժամերը [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ === Մարոկկո-Իրան === <section begin=b1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|15|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Մարոկկո|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331526/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Իրան}} |goals1= |goals2=[[Ազիզ Բուհադուզ|Բուհադուզ]] {{goal|90+5|ի.գ.}} |stadium=[[Կրեստովսկի մարզադաշտ]], [[Սանկտ Պետերբուրգ]] |attendance=62,548<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Match report – Group B – Morocco-Iran |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-04-0615-mar-irn-fulltime-pdf-2957287.pdf?cloudid=blbvovm1253pu2epd6kp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180615191233/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-04-0615-mar-irn-fulltime-pdf-2957287.pdf?cloudid=blbvovm1253pu2epd6kp |archive-date=2018 թ․ հունիսի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ջունեյթ Չեկիր]] ([[Թուրքիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Թուրքիա]]) }}<section end=b1 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _whiteborder |pattern_b = _mar18h |pattern_ra = _whiteborder |pattern_sh = _marok18h |pattern_so = _3_stripes_white |leftarm = D50414 |body = D50414 |rightarm = D50414 |shorts = 117957 |socks = D50414 |վերնագիր = Մարոկկո<ref name="MAR-IRN line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Tactical Line-up – Group B – Morocco v IR Iran |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-04-0615-mar-irn-tacticalstartlist-pdf-2957070.pdf?cloudid=zgkiadfrvsoqtp8lbyfx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142411/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-04-0615-mar-irn-tacticalstartlist-pdf-2957070.pdf?cloudid=zgkiadfrvsoqtp8lbyfx |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _irn18home |pattern_b = _irn18H |pattern_ra = _irn18home |pattern_sh = _irn18home |pattern_so = _irn18home |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Իրան<ref name="MAR-IRN line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''12'''||[[Մունիր Մոհանդ Մոհամեդի|Մունիր Մոհամեդի]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Աշրաֆ Հակիմի]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Մեհդի Բենատիա]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ռոմայն Սայս]] |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Մուբարակ Բուսսուֆա]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Հակիմ Զիյեխ]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Կարիմ Էլ Ահմեդի]] || {{Դեղին քարտ|34}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Ամին Հարիտ]] || || {{Փոխարինում դուրս|82}} |- |ԿՊ ||'''16'''||[[Նորդին Ամրաբատ]] || || {{Փոխարինում դուրս|76}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Այուբ Էլ Կաաբի]] || || {{Փոխարինում դուրս|77}} |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Յունես Բելհանդա]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''21'''||[[Սոֆյան Ամբարատ]] || || {{Փոխարինում ներս|76}} |- |ԿՊ ||'''20'''||[[Ազիզ Բուհադուզ]] || || {{Փոխարինում ներս|77}} |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Մանուել դա Կոշտա]] || || {{Փոխարինում ներս|82}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Էրվե Ռենար]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:MAR-IRN 2018-06-15.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ալիրեզա Բերանվանդ]] |- |ՊՇ ||'''23'''||[[Ռամին Ռեզաեյան]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Ռուզբեհ Չեշմի]] |- |ՊՇ ||'''8''' ||[[Մորտեզա Պուրալիգանժի]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Կարիմ Անսարիֆարդ]] || {{Դեղին քարտ|90+2}} |- |ԿՊ ||'''9''' ||[[Օմիդ Եբրահիմի]] || || {{Փոխարինում դուրս|81}} |- |ԿՊ ||'''3''' ||[[Էհսան Հայսաֆի]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Մասուդ Շոժաեդի]] {{Թիմի ավագ}} || {{Դեղին քարտ|10}} || {{Փոխարինում դուրս|68}} |- |ՀՐ ||'''18'''||[[Ալիրեզա Ջախանբախշ]] || {{Դեղին քարտ|47}} || {{Փոխարինում դուրս|85}} |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Սարդար Ազմուն]] |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Վահիդ Ամիրի]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''17'''||[[Մեհդի Տարեմի]] || || {{Փոխարինում ներս|68}} |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Մաջիդ Հոսսեինի]] || || {{Փոխարինում ներս|81}} |- |ՀՐ ||'''14'''||[[Սաման Գադդոս]] || || {{Փոխարինում ներս|85}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Կառլոշ Կեյրոշ]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Ամինե Հարիտ]] (Մարոկկո)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Morocco v IR Iran – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331526/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626192524/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331526/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Պորտուգալիա-Իսպանիա === <section begin=b2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|15|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Պորտուգալիա|R}} |score=3-3 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331524/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Իսպանիա}} |goals1=[[Կրիշտիանու Ռոնալդու|Ռոնադու]] {{goal|4|11մ.|44||88}} |goals2=[[Դիեգո Կոստա|Կոստա]] {{goal|24||55}}<br />[[Նաչո Ֆերնանդես|Նաչո]] {{goal|58}} |stadium=[[Ֆիշտ Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Սոչի]] |attendance=43,866<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Match report – Group B – Portugal-Spain |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-03-0615-por-esp-fulltime-pdf-2957672.pdf?cloudid=uicllwhyjnhmpjhxkp0l |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153457/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-03-0615-por-esp-fulltime-pdf-2957672.pdf?cloudid=uicllwhyjnhmpjhxkp0l |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ջանլուկա Ռոկկի]] ([[Իտալիայի ֆուտբոի ֆեդերացիա|Իտաիա]]) }}<section end=b2 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _portu18h |pattern_b = _por18H |pattern_ra = _portu18h |pattern_sh = _POR18H |pattern_so = _portu18h |leftarm = EB0527 |body = EB0527 |rightarm = EB0527 |shorts = EB0527 |socks = 006200 |վերնագիր = Պորտուգալիա<ref name="POR-ESP line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Tactical Line-up – Group B – Portugal v Spain |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-03-0615-por-esp-tacticalstartlist-pdf-2957305.pdf?cloudid=v3xuavb61uodetkd3sn7 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180615214956/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-03-0615-por-esp-tacticalstartlist-pdf-2957305.pdf?cloudid=v3xuavb61uodetkd3sn7 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _esp18a |pattern_b = _esp18aw |pattern_ra = _esp18a |pattern_sh = _esp18a |pattern_so = _esp18a |leftarm = F6FBFF |body = F6FBFF |rightarm = F6FBFF |shorts = FFFFFF |socks = F6FBFF |վերնագիր = Իսպանիա<ref name="POR-ESP line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ռուի Պատրիսիո]] |- |ՊՇ ||'''21'''||[[Սեդրիկ]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Պեպե Ֆերեիրա|Պեպե]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ժոզե Ֆոնտե]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Ռաֆայել Գերեյրու]] |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Վիլյամ Կարվալյու]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Ժոաու Մոուտինյու]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Բերնարդու Սիլվա]] || || {{Փոխարինում դուրս|69}} |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Գոնսալու Գեդեշ]] || || {{Փոխարինում դուրս|80}} |- |ԿՊ ||'''16'''||[[Բրունու Ֆերնանդեշ]] || {{Դեղին քարտ|28}} || {{Փոխարինում դուրս|68}} |- |ՀՐ ||'''7''' ||[[Կրիշտիանու Ռոնալդու]] {{Թիմի ավագ}} |- |colspan=3|'''Substitutions:''' |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ժուան Մարիու]] || || {{Փոխարինում ներս|68}} |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Ռիկարդու Կուարեժմա]] || || {{Փոխարինում ներս|69}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Անդրե Սիլվա]] || || {{Փոխարինում ներս|80}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Ֆերնանդու Սանտուշ]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:POR-ESP 2018-06-15.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Դավիդ դե Խեա]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Նաչո Ֆերնանդես|Նաչո]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Ժերար Պիկե]] |- |ՊՇ ||'''15'''||[[Սերխիո Ռամոս]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''18'''||[[Ժորդի Ալբա]] |- |ԿՊ ||'''5''' ||[[Սերխիո Բուսկետս]] || {{Դեղին քարտ|17}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Կոկե (ֆուտբոլիստ)|Կոկե]] |- |ԿՊ ||'''21'''||[[Դավիդ Սիլվա]] || || {{Փոխարինում դուրս|86}} |- |ԿՊ ||'''22'''||[[Իսկո]] |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Անդրես Ինիեստա]] || || {{Փոխարինում դուրս|70}} |- |ՀՐ ||'''19'''||[[Դիեգո Կոստա]] || || {{Փոխարինում դուրս|77}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Տիագո Ալկանտարա|Տիագո]] || || {{Փոխարինում ներս|70}} |- |ՀՐ ||'''17'''||[[Յագո Ասպաս]] || || {{Փոխարինում ներս|77}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Լուկաս Վասկես]] || || {{Փոխարինում ներս|86}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Ֆեռնանդո Իեռո]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Կրիշտիանու Ռոնալդու]] (Պորտուգալիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 15 |title=Portugal v Spain – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331524/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612212732/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331524/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 12 |access-date=2018 թ․ հունիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Պորտուգալիա-Մարոկկո === <section begin=b3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|20|df=y}} |time=15:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Պորտուգալիա|R}} |score=1-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331511/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Մարոկկո}} |goals1=[[Կրիշտիանու Ռոնալդու|Ռոնալդու]] {{goal|4}} |goals2= |stadium=[[Լուժնիկի մարզադաշտ]], [[Մոսկվա]] |attendance=78,011<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=Match report – Group B – Portugal v Morocco |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-19-0620-por-mar-fulltime-pdf-2962768.pdf?cloudid=mii2jztnh9q1ysjpmwrv |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153457/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-19-0620-por-mar-fulltime-pdf-2962768.pdf?cloudid=mii2jztnh9q1ysjpmwrv |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Մարկ Գեյգեր]] ([[ԱՄՆ-ի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|ԱՄՆ]]) }}<section end=b3 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _portugal18a |pattern_b = _por18A |pattern_ra = _portugal18a |pattern_sh = _POR18A |pattern_so = _por18A |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Պորտուգալիա<ref name="POR-MAR line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=Tactical Line-up – Group B – Portugal v Morocco |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-19-0620-por-mar-tacticalstartlist-pdf-2962626.pdf?cloudid=fzrbudczuybwd5yxxijm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180620153355/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-19-0620-por-mar-tacticalstartlist-pdf-2962626.pdf?cloudid=fzrbudczuybwd5yxxijm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 20 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _whiteborder |pattern_b = _mar18h |pattern_ra = _whiteborder |pattern_sh = _marok18h |pattern_so = _3_stripes_white |leftarm = D50414 |body = D50414 |rightarm = D50414 |shorts = 117957 |socks = D50414 |վերնագիր = Մարոկկո<ref name="POR-MAR line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ռուի Պատրիսիո]] |- |ՊՇ ||'''21'''||[[Սեդրիկ]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Պեպե Ֆերեիրա|Պեպե]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ժոզե Ֆոնտե]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Ռաֆայել Գերեյրու]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Բերնարդու Սիլվա]] || || {{Փոխարինում դուրս|59}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Վիլյամ Կարվալյու]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Ժոաու Մոուտինյու]] || || {{Փոխարինում դուրս|89}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ժուան Մարիու]] || || {{Փոխարինում դուրս|70}} |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Գոնսալու Գեդեշ]] |- |ՀՐ ||'''7''' ||[[Կրիշտիանու Ռոնալդու]] {{Թիմի ավագ}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ''' |- |ՀՐ ||'''18'''||[[Ժելսոն Մարտինշ]] || || {{Փոխարինում ներս|59}} |- |ԿՊ ||'''16'''||[[Բրունու Ֆերնանդեշ]] || || {{Փոխարինում ներս|70}} |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Ադրիեն Սեբաստիան Սիլվա]] || {{Դեղին քարտ|90+2}} || {{Փոխարինում ներս|89}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Ֆերնանդու Սանտուշ]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:POR-MAR 2018-06-20.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''12'''||[[Մունիր Մոհանդ Մոհամեդի|Մունիր Մոհամեդի]] |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Նաբիլ Դիրար]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Մեհդի Բենատիա]] {{Թիմի ավագ}} || {{Դեղին քարտ|40}} |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Մանուել դա Կոշտա]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Աշրաֆ Հակիմի]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Կարիմ Էլ Ահմեդի]] || || {{Փոխարինում դուրս|86}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Մուբարակ Բուսսուֆա]] |- |ԿՊ ||'''21'''||[[Սոֆյան Ամբարատ]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Յունես Բելանդա]] || || {{Փոխարինում դուրս|75}} |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Հակիմ Զիյեխ]] |- |ՀՐ ||'''13'''||[[Խալիդ Բուտայբ]] || || {{Փոխարինում դուրս|70}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Այուբ Էլ Կաաբի]] || || {{Փոխարինում ներս|70}} |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Մեհդի Սերսելա]] || || {{Փոխարինում ներս|75}} |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Ֆայսալ Ֆաջր]] || || {{Փոխարինում ներս|86}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Էրվե Ռենար]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Կրիշտիանու Ռոնալդու]] (Պորտուգալիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=Portugal v Morocco – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331511/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153637/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331511/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Իրան-Իսպանիա === <section begin=b4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|20|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Իրան|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331496/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Իսպանիա}} |goals1= |goals2=[[Դիեգո Կոստա|Կոստա]] {{goal|54}} |stadium=[[Կազան Արենա]], [[Կազան]] |attendance=42,718<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=Match report – Group B – IR Iran v Spain |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-20-0620-irn-esp-fulltime-pdf-2963405.pdf?cloudid=upxyuyxyxyhs7bbximat |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153457/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-20-0620-irn-esp-fulltime-pdf-2963405.pdf?cloudid=upxyuyxyxyhs7bbximat |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Անդրես Կունյա]] ([[Ուրուգվայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Ուրուգվայ]]) }}<section end=b4 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _irn1819a |pattern_b = _irn18A |pattern_ra = _irn1819a |pattern_sh = _irn18away |pattern_so = _3_stripes_white |leftarm = EC0000 |body = EC0000 |rightarm = EC0000 |shorts = EC0000 |socks = EC0000 |վերնագիր = Իրան<ref name="IRN-ESP line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=Tactical Line-up – Group B – IR Iran v Spain |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-20-0620-irn-esp-tacticalstartlist-pdf-2963115.pdf?cloudid=t1rvvfbpdhjykxpnfunf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142418/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-20-0620-irn-esp-tacticalstartlist-pdf-2963115.pdf?cloudid=t1rvvfbpdhjykxpnfunf |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _esp18a |pattern_b = _esp18aw |pattern_ra = _esp18a |pattern_sh = _esp18a |pattern_so = _esp18a |leftarm = F6FBFF |body = F6FBFF |rightarm = F6FBFF |shorts = FFFFFF |socks = F6FBFF |վերնագիր = Իսպանիա<ref name="IRN-ESP line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ալիրեզա Բերանվանդ]] |- |ՊՇ ||'''23'''||[[Ռամին Ռեզաեյան]] |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Մաջիդ Հոսսեինի]] |- |ՊՇ ||'''8''' ||[[Մորտեզա Պուրալիգանժի]] |- |ԿՊ ||'''3''' ||[[Էհսան Հայսաֆի]] {{Թիմի ավագ}} || || {{Փոխարինում դուրս|69}} |- |ԿՊ ||'''9''' ||[[Օմիդ Եբրահիմի]] || {{Դեղին քարտ|90+2}} |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Սայիդ Էզատոլահի]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Կարիմ Անսարիֆարդ]] || || {{Փոխարինում դուրս|74}} |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Մեհդի Տարեմի]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Վահիդ Ամիրի]] || {{Դեղին քարտ|79}} || {{Փոխարինում դուրս|86}} |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Սարդար Ազմուն]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Միլադ Մոհամմադի]] || || {{Փոխարինում ներս|69}} |- |ՀՐ ||'''18'''||[[Ալիրեզա Ջախանբախշ]] || || {{Փոխարինում ներս|74}} |- |ՀՐ ||'''14'''||[[Սաման Գադդոս]] || || {{Փոխարինում ներս|86}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Կառլոշ Կեյրոշ]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:IRN-ESP 2018-06-20.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Դավիդ դե Խեա]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Դանի Կարվախալ]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Ժերար Պիկե]] |- |ՊՇ ||'''15'''||[[Սերխիո Ռամոս]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''18'''||[[Ժորդի Ալբա]] |- |ԿՊ ||'''5''' ||[[Սերխիո Բուսկետս]] |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Անդրես Ինիեստա]] || || {{Փոխարինում դուրս|71}} |- |ԿՊ ||'''21'''||[[Դավիդ Սիլվա]] |- |ԿՊ ||'''22'''||[[Իսկո]] |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Լուկաս Վասկես]] || || {{Փոխարինում դուրս|79}} |- |ՀՐ ||'''19'''||[[Դիեգո Կոստա]] || || {{Փոխարինում դուրս|89}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Կոկե (ֆուտբոլիստ)|Կոկե]] || || {{Փոխարինում ներս|71}} |- |ԿՊ ||'''20'''||[[Մարկո Ասենսիո]] || || {{Փոխարինում ներս|79}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Ռոդրիգո]] || || {{Փոխարինում ներս|89}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Ֆեռնանդո Իեռո]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Դիեգո Կոստա]] (Իսպանիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 20 |title=IR Iran v Spain – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331496/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153637/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331496/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Իրան-Պորտուգալիա === <section begin=b5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|25|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Իրան|R}} |score=1-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331500/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Պորտուգալիա}} |goals1=[[Կարիմ Անսարիֆարդ|Անսարիֆարդ]] {{goal|90+3|11մ.}} |goals2=[[Ռիկարդու Կուարեժմա|Կուարեժմա]] {{goal|45}} |stadium=[[Մորդովիա Արենա]], [[Սարանսկ]] |attendance=41,685<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Match report – Group B – IR Iran v Portugal |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-35-0625-irn-por-fulltime-pdf-2968880.pdf?cloudid=zewu0wkymsfq0e37ok1t |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142421/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-35-0625-irn-por-fulltime-pdf-2968880.pdf?cloudid=zewu0wkymsfq0e37ok1t |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Էնրիկե Կասերես]] ([[Պարագվայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Պարագվայ]]) }}<section end=b5 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _irn18home |pattern_b = _irn18H |pattern_ra = _irn18home |pattern_sh = _irn18home |pattern_so = _irn18home |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Իրան<ref name="IRN-POR line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Tactical Line-up – Group B – IR Iran v Portugal |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-35-0625-irn-por-tacticalstartlist-pdf-2968359.pdf?cloudid=xtdqbigxfsrmas5vq8tk |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626001505/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-35-0625-irn-por-tacticalstartlist-pdf-2968359.pdf?cloudid=xtdqbigxfsrmas5vq8tk |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _portu18h |pattern_b = _por18H |pattern_ra = _portu18h |pattern_sh = _POR18H |pattern_so = _portu18h |leftarm = EB0527 |body = EB0527 |rightarm = EB0527 |shorts = EB0527 |socks = 006200 |վերնագիր = Պորտուգալիա<ref name="IRN-POR line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ալիրեզա Բերանվանդ]] |- |ՊՇ ||'''23'''||[[Ռամին Ռեզաեյան]] |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Մաջիդ Հոսսեինի]] |- |ՊՇ ||'''8''' ||[[Մորտեզա Պուրալիգանժի]] |- |ԿՊ ||'''3''' ||[[Էհսան Հայսաֆի]] {{Թիմի ավագ}} || {{Դեղին քարտ|52}} || {{Փոխարինում դուրս|56}} |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Սայիդ Էզատոլահի]] || || {{Փոխարինում դուրս|76}} |- |ՀՐ ||'''18'''||[[Ալիրեզա Ջախանբախշ]] || || {{Փոխարինում դուրս|70}} |- |ԿՊ ||'''9''' ||[[Օմիդ Եբրահիմի]] |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Մեհդի Տարեմի]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Վահիդ Ամիրի]] |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Սարդար Ազմուն]] || {{Դեղին քարտ|54}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Միլադ Մոհամմադի]] || || {{Փոխարինում ներս|56}} |- |ՀՐ ||'''14'''||[[Սաման Գադդոս]] || || {{Փոխարինում ներս|70}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Կարիմ Անսարիֆարդ]] || || {{Փոխարինում ներս|76}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Կառլոշ Կեյրոշ]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:IRN-POR 2018-06-25.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ռուի Պատրիսիո]] |- |ՊՇ ||'''21'''||[[Սեդրիկ]] || {{Դեղին քարտ|90+8}} |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Պեպե Ֆերեիրա|Պեպե]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ժոզե Ֆոնտե]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Ռաֆայել Գերեյրու]] || {{Դեղին քարտ|33}} |- |ԿՊ ||'''20'''||[[Ռիկարդու Կուարեժմա]] || {{Դեղին քարտ|64}} || {{Փոխարինում դուրս|70}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Վիլյամ Կարվալյու]] |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Ադրիեն Սեբաստիան Սիլվա]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ժուան Մարիու]] || || {{Փոխարինում դուրս|84}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Անդրե Սիլվա]] || || {{Փոխարինում դուրս|90+6}} |- |ՀՐ ||'''7''' ||[[Կրիշտիանու Ռոնալդու]] {{Թիմի ավագ}} || {{Դեղին քարտ|83}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ''' |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Բերնարդու Սիլվա]] || || {{Փոխարինում ներս|70}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Ժոաու Մոուտինյու]] || || {{Փոխարինում ներս|84}} |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Գոնսալու Գեդեշ]] || || {{Փոխարինում ներս|90+6}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Ֆերնանդու Սանտուշ]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Ռիկարդու Կուարեժմա]] (Պորտուգալիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=IR Iran v Portugal – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331500/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626030154/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331500/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Իսպանիա-Մարոկկո === <section begin=b6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|25|df=y}} |time=20:00 [[Կալինինգրադի ժամանակ|ԿԱԼԺ]] ([[UTC+02:00|UTC+2]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Իսպանիա|R}} |score=2-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300340184/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Մարոկկո}} |goals1=[[Իսկո]] {{goal|19}}<br />[[Յագո Ասպաս|Ասպաս]] {{goal|90+1}} |goals2=[[Խալիդ Բուտաիբ|Բուտաիբ]] {{goal|14}}<br />[[Յուսուֆ Էն-Նասիրի|Էն-Նասիրի]] {{goal|81}} |stadium=[[Կալինինգրադ մարզադաշտ]], [[Կալինինգրադ]] |attendance=33,973<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Match report – Group B – Spain v Morocco |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-36-0625-esp-mar-fulltime-pdf-2968855.pdf?cloudid=oljmpaegzl8kkhq0ql9k |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142424/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-36-0625-esp-mar-fulltime-pdf-2968855.pdf?cloudid=oljmpaegzl8kkhq0ql9k |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ռավշան Իրմատով]] ([[Ուզբեկստանի ֆուտբոլի ասոցացիա|Ուզբեկստան]]) }}<section end=b6 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _esp18h |pattern_b = _esp18h |pattern_ra = _esp18h |pattern_sh = _spanje18h |pattern_so = _esp18h |leftarm = FF0000 |body = FF0000 |rightarm = FF0000 |shorts = 0000FF |socks = 000000 |վերնագիր = Իսպանիա<ref name="ESP-MAR line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Tactical Line-up – Group B – Spain v Morocco |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-36-0625-esp-mar-tacticalstartlist-pdf-2968377.pdf?cloudid=ss97coknhesoulnoin99 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180625213412/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-36-0625-esp-mar-tacticalstartlist-pdf-2968377.pdf?cloudid=ss97coknhesoulnoin99 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 25 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = |pattern_b = _marok18a |pattern_ra = |pattern_sh = _marok18a |pattern_so = _marok18a |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Մարոկկո<ref name="ESP-MAR line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Դավիդ դե Խեա]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Դանի Կարվախալ]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Ժերար Պիկե]] |- |ՊՇ ||'''15'''||[[Սերխիո Ռամոս]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''18'''||[[Ժորդի Ալբա]] |- |ԿՊ ||'''5''' ||[[Սերխիո Բուսկետս]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Տիագո Ալկանտարա|Տիագո]] || || {{Փոխարինում դուրս|74}} |- |ԿՊ ||'''21'''||[[Դավիդ Սիլվա]] || || {{Փոխարինում դուրս|84}} |- |ԿՊ ||'''22'''||[[Իսկո]] |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Անդրես Ինիեստա]] |- |ՀՐ ||'''19'''||[[Դիեգո Կոստա]] || || {{Փոխարինում դուրս|74}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''17'''||[[Յագո Ասպաս]] || || {{Փոխարինում ներս|74}} |- |ԿՊ ||'''20'''||[[Մարկո Ասենսիո]] || || {{Փոխարինում ներս|74}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Ռոդրիգո]] || || {{Փոխարինում ներս|84}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Ֆեռնանդո Իեռո]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:ESP-MAR 2018-06-25.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''12'''||[[Մունիր Մոհանդ Մոհամեդի|Մունիր Մոհամեդի]] || {{Դեղին քարտ|88}} |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Նաբիլ Դիրար]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Մանուել դա Կոշտա]] || {{Դեղին քարտ|31}} |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ռոմայն Սայս]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Աշրաֆ Հակիմի]] || {{Դեղին քարտ|90+3}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Կարիմ Էլ Ահմեդի]] || {{Դեղին քարտ|21}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Մուբարակ Բուսսուֆա]] {{Թիմի ավագ}} || {{Դեղին քարտ|31}} |- |ԿՊ ||'''16'''||[[Նորդին Ամբարատ]] || {{Դեղին քարտ|29}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Յունես Բելհանդա]] || || {{Փոխարինում դուրս|63}} |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Հակիմ Զիյեխ]] || || {{Փոխարինում դուրս|85}} |- |ՀՐ ||'''13'''||[[Խալիդ Բուաիբ]] || || {{Փոխարինում դուրս|72}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Ֆայցալ Ֆաժր]] || || {{Փոխարինում ներս|63}} |- |ՀՐ ||'''19'''||[[Յուսսեֆ Էն-Նեսիրի]] || || {{Փոխարինում ներս|72}} |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Ազիզ Բուհադուզ]] || || {{Փոխարինում ներս|85}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Էրվե Ռենար]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.''' <br />[[Իսկո]] (Իսպանիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 25 |title=Spain v Morocco – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300340184/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626192509/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300340184/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 25 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] j79878c9z8lb41zdzxqpv91dhc0mym8 0 867476 10356997 10356207 2025-06-18T00:09:36Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356997 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] խումբ C''' խաղերը տեղի կունենան 2018 թվականի հունիսի 16-ից 26-ը<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Խմբում ընդգրկված են [[Ֆրանսիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ֆրանսիայի]], [[Ավստրալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ավստրալիայի]], [[Պերուի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պերուի]] և [[Դանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Դանիայի]] հավաքականները։ Լավագույն երկու հավաքականները կանցնեն 1/8 եզրափակիչ<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 18 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ == Հավաքականներ == {| class="wikitable sortable" |- !rowspan=2| Վիճակահանության դիրք !rowspan=2| Հավաքական !rowspan=2| Զամբյուղ !rowspan=2| Կոնֆեդերացիա !rowspan=2| Որակավորման<br />մեթոդ !rowspan=2| Որակավորման<br />ամսաթիվ !rowspan=2 data-sort-type="number"| Եզրափակիչներ<br />մասնակցություն !rowspan=2| Վերջին<br />Մասնակցություն !rowspan=2| Նախորդ լավագույն<br />մրցելույթ !colspan=2| [[ՖԻՖԱ-ի դասակարգման աղյուսակ|ՖԻՖԱ դասակարգում]] |- ! Հոկտեմբեր 2017 ! Հունիս 2018 |- | C1 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա}} || 1 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ խումբ A հաղթող || 10 հոկտեմբեր 2017 || 15-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="8.1" | '''Հաղթող''' ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998]]) || 7 || |- | C2 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Ավստրալիա}} || 4 || [[Ասիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիա|ԱՖԿ]] || ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ԱՖԿ փլեյ օֆֆ հաղթող || 15 նոյեմբեր 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="3.1" | 1/8 եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]]) || 43 || |- | C3 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Պերու}} || 2 || [[ԿՈՆՄԵԲՈԼ]] || ՕՖԿ-ԿՈՆՄԵԲՈԼ փլեյ-օֆֆ հաղթող || 15 նոյեմբեր 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1982|1982]] || data-sort-value="4.2" | Քառորդ եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1970|1970]]), Երկրորդ փուլ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1978|1978]]) || 10 || |- | C4 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Դանիա}} || 3 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ երկրորդ փուլ հաղթող || 14 նոյեմբեր 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2010|2010]] || data-sort-value="4.1" | Քառորդ եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998]]) || 19 || |} == Դիրք == {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C աղյուսակ}} [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 փլեյ-օֆֆ փուլ#1/8 եզրափակիչ|1/8 երզափակչում]]` * C խմբի հաթողը կհանդիպեն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D|Խումբ D]]-ի երկորդ տեղի հետ։ * C խմբի երկրորդ տեղը կհանդիպի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D|Խումբ D]]-ի հաղթողի հետ։ == Հանդիպումներ == Բոլոր ժամերը [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ === Ֆրանսիա-Ավստրալիա === Երկու հավաքականները նախկինում հանդիպել են չորս անգամ, վերջին անգամ 2013 թվականին ընկերական հանդիպման արդյունքում հաղթել է Ֆրանսիան 6-0 հաշվով<ref name=Kit7>{{Cite web |title=2018 FIFA World Cup – Statistical Kit |url=https://resources.fifa.com/image/upload/2018-fifa-world-cup-russiatm-statistical-kit.pdf?cloudid=fjqkfby8aur1lxnvnxdi |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180513163755/http://resources.fifa.com/image/upload/2018-fifa-world-cup-russiatm-statistical-kit.pdf?cloudid=fjqkfby8aur1lxnvnxdi |archive-date=2018 թ․ մայիսի 13 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 2 |publisher=FIFA.com |page=7 |format=PDF}}</ref>։ Գոլազուրկ առաջին խաղակեսից հետո խաղը ակտիվացավ և երկրորդ խաղակեսի սկզբից քիչ անց մրցավար [[Անդրես Կունհա]] վիդիո օգնականի միջոցով նշանակեց 11 մետրանոց Ավստրալիայի դարպասին, երբ [[Ջոշ Ռիդսոն]]ը տուգանայինում խախտեց կանոններն [[Անտուան Գրիզման]]ի նկատմամբ։ Այս տասնմեկ մետրանոցը դարձավ առաջինը Աշխարհի առաջնության մեջ, որը նշանակվեց վիդեո օգնականի միջոցով։ Գրիզմանը 11 մետրանոցով բացեց հաշիվը։ Մի քանի րոպեից մեկ այլ 11 մետրանոց հարված նշանակվեց այս անգամ Ֆրանսիայի դարպասին, երբ [[Սամուել Ումտիտի]]ն ձեռքով խաղաց տուգանայինում<ref name="Goal France v Australia">{{Cite web |last1=Atkinson |first1=Guy |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Historic Griezmann goal and Pogba secure slender win |url=http://www.goal.com/en-us/match/france-v-australia/report/3g144vnu0gzm5blvn62rw2b55 |publisher=Goal.com}}</ref> և ոչ ոքի հաշիվը պահպանվեց մինչև [[Պոլ Պոգբա]]յի հարվածից հետո գնդակը անցավ դարպասային գիծը<ref name="Goal France v Australia"/><ref name="BBC France v Australia">{{Cite web |last1=Sutcliffe |first1=Steve |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=France 2 Australia 1 |url=https://www.bbc.com/sport/football/44422186 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Երկու տասնմեկ մետրանոցներըի միջև ժամանակը կազմեց չորս րոպե, յոթ վայրկյան, ինչը Աշխարհի գավաթի պատմության մեջ ամենակարճ ժամանակն էր։ [[Դանիել Արզանի]]ն դարձավ Ավստրալիայի կազմում ամենաերիտասարդ ֆուտբոլիստը, ով հանդես է եկել աշխարհի առաջնություններում (19 տարի 163 օր)։ 19 տարեկան 178 օրական [[Կիլիան Մբապպե]]ն իր հերթին դարձավ Ֆրանսիայի ամենաերիտասարդ ֆուտբոլիստը Աշխարհի գավաթներում<ref name="Goal France v Australia"/><ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Pogba strike sees France edge Australia |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/review-france--australia-2958142 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ <section begin=c1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|16|df=y}} |time=13:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա|R}} |score=2-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331533/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Ավստրալիա}} |goals1=[[Անտուան Գրիզման|Գրիզման]] {{goal|58|11մ.}}<br />[[Պոլ Պոգբա|Պոգբա]] {{goal|81}} |goals2=[[Միլե Եդինակ|Եդինակ]] {{goal|62|11մ.}} |stadium=[[Կազան Արենա]], [[Կազան]] |attendance=41,279<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Match report – Group C – France-Australia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-05-0616-fra-aus-fulltime-pdf-2958120.pdf?cloudid=d0nb6lisuh3rgphcyvwv |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153457/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-05-0616-fra-aus-fulltime-pdf-2958120.pdf?cloudid=d0nb6lisuh3rgphcyvwv |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Անդրես Կունհա]] ([[Ուրուգվայ]]) }}<section end=c1 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _frank18h |pattern_b = _fra18ho |pattern_ra = _frank18h |pattern_sh = _POR18A |pattern_so = _fra18H2 |leftarm = 112855 |body = 112855 |rightarm = 112855 |shorts = FFFFFF |socks = 112855 |վերնագիր = Ֆրանսիա<ref name="FRA-AUS line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Tactical Line-up – Group C – France v Australia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-05-0616-fra-aus-tacticalstartlist-pdf-2957976.pdf?cloudid=ov9pxo0db9p8tmz7ax84 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180620231907/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-05-0616-fra-aus-tacticalstartlist-pdf-2957976.pdf?cloudid=ov9pxo0db9p8tmz7ax84 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 20 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _austr18h |pattern_b = _aus18H |pattern_ra = _austr18h |pattern_sh = |pattern_so = _aus18H |leftarm = FFBB00 |body = FFBB00 |rightarm = FFBB00 |shorts = FFBB00 |socks = FFBB00 |վերնագիր = Ավստրալիա<ref name="FRA-AUS line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ուգո Լյորիս]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Բենյամին Պավարդ]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Ռաֆայել Վարան]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Սամուել Ումտիտի]] |- |ՊՇ ||'''21'''||[[Լյուկա Էռնանդես]] |- |ԿՊ ||'''12'''||[[Կորենտեն Տոլիսսո]] || {{Դեղին քարտ|76}} || {{Փոխարինում դուրս|78}} |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Ն’Գոլո Կանտե]] |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Պոլ Պոգբա]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Ուսման Դեմբելե]] || || {{Փոխարինում դուրս|70}} |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Կիլիան Մբապպե]] |- |ՀՐ ||'''7''' ||[[Անտուան Գրիզման]] || || {{Փոխարինում դուրս|70}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Օլիվիե Ժիրու]] || || {{Փոխարինում ներս|70}} |- |ՀՐ ||'''18'''||[[Նաբիլ Ֆեկիր]] || || {{Փոխարինում ներս|70}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Բլեյզ Մատուիդի]] || || {{Փոխարինում ներս|78}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Դիդիե Դեշամ]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:FRA-AUS 2018-06-16.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Մետյու Ռայան]] |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Ջոշ Ռիդսոն]] || {{Դեղին քարտ|57}} |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Մարկ Միլլիգան]] |- |ՊՇ ||'''20'''||[[Տրենտ Սեյնսբերի]] |- |ՊՇ ||'''16'''||[[Ազիզ Բեհիչ]] || {{Դեղին քարտ|87}} |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Միլե Եդինակ]] {{Թիմի ավագ}} |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Աարոն Մույ]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Մետյու Լեկի]] || {{Դեղին քարտ|13}} |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Թոմ Ռոգիչ]] || || {{Փոխարինում դուրս|72}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ռոբբի Կռուզ]] || || {{Փոխարինում դուրս|84}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Էնդրյու Նաբբուտ]] || || {{Փոխարինում դուրս|64}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Թոմի Յուրիչ]] || || {{Փոխարինում ներս|64}} |- |ԿՊ ||'''22'''||[[Ջեկսոն Իրվին]] || || {{Փոխարինում ներս|72}} |- |ՀՐ ||'''17'''||[[Դանիել Արզանի]] || || {{Փոխարինում ներս|84}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Բերտ վան Մարվեյկ]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.'''' <br />[[Անտուան Գրիզման]] (Ֆրանսիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=France v Australia – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331533/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153635/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331533/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Պերու-Դանիա === Երկու հավաքականները մինչ այդ ՖԻՖԱ-ի կազմակերպած մրցույթներում չեն հանդիպել<ref name=Kit>{{Cite web |title=2018 FIFA World Cup – Statistical Kit |url=https://resources.fifa.com/image/upload/2018-fifa-world-cup-russiatm-statistical-kit.pdf?cloudid=fjqkfby8aur1lxnvnxdi |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180513163755/http://resources.fifa.com/image/upload/2018-fifa-world-cup-russiatm-statistical-kit.pdf?cloudid=fjqkfby8aur1lxnvnxdi |archive-date=2018 թ․ մայիսի 13 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 2 |publisher=FIFA.com}}</ref>, սակայն ընկերական հանդիպում են ունեցել 1997 թվականին (Դանիան հաղթել է 2-1 հաշվով)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ մայիսի 9 |title=Peru vs Dinamarca: Asi le fue a la seleccion en el unico partido entre ambos equipos |url=https://elcomercio.pe/deporte-total/seleccion/peru-vs-dinamarca-le-seleccion-unico-partido-equipos-video-noticia-478251 |access-date=2018 թ․ հունիսի 26 |work=El Comercio |publisher=Empresa Editora El Comercio |language=Spanish}}</ref>։ Դանիան հաղթել է հարավամերիկացիների դեմ չորս խաղերից երեքում, միայն պարտվել են Բրազիլիային 1998 թվականի Աշխարհի գավաթի քառորդ եզրափակչում<ref name="BBC Peru v Denamrk">{{Cite web |last=Emons |first=Michael |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Peru 0 Denmark 1 |url=https://www.bbc.com/sport/football/44422187 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ <section begin=c2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|16|df=y}} |time=19:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Պերու|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331528/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Դանիա}} |goals1= |goals2=[[Յուսուֆ Պոուլսեն|Պոուլսեն]] {{goal|59}} |stadium=[[Մորդովիա Արենա]], [[Սարանսկ]] |attendance=40,502<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Match report – Group C – Peru-Denmark |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-06-0616-per-den-fulltime-pdf-2958626.pdf?cloudid=ndfeo9denffngezwh3ds |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153457/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-06-0616-per-den-fulltime-pdf-2958626.pdf?cloudid=ndfeo9denffngezwh3ds |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Բակարի Գասսամա]] ([[Գամբիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Գամբիա]]) }}<section end=c2 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _per18h |pattern_b = _per18H |pattern_ra = _per18h |pattern_sh = _per18H |pattern_so = _per18h |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Պերու<ref name="PER-DEN line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Tactical Line-up – Group C – Peru v Denmark |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-06-0616-per-den-tacticalstartlist-pdf-2958245.pdf?cloudid=k0zzlg5krzlf1bewy1tv |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180616203906/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-06-0616-per-den-tacticalstartlist-pdf-2958245.pdf?cloudid=k0zzlg5krzlf1bewy1tv |archive-date=2018 թ․ հունիսի 16 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _dene18h |pattern_b = _den18H |pattern_ra = _dene18h |pattern_sh = _dene18a |pattern_so = _dene18h |leftarm = F90000 |body = F90000 |rightarm = F90000 |shorts = F90000 |socks = F90000 |վերնագիր = Դանիա<ref name="PER-DEN line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Պեդրո Գալիեսե]] |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Լուիս Ադվինկուլա]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Ալբերտո Խունիոր Ռոդրիգես|Ալբերտո Ռոդրիգես]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''15'''||[[Կրիստիան Ռամոս]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Միգել Տրաուկո]] |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Ռենատո Տապիա]] || {{Դեղին քարտ|38}} || {{Փոխարինում դուրս|87}} |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Յոսամիր Յոտուն]] |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Անդրե Կառիլո]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Կրիստիան Կուևա]] |- |ԿՊ ||'''20'''||[[Էդիսոն Ֆլորես]] || || {{Փոխարինում դուրս|62}} |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Ջեֆերսոն Ֆարֆան]] || || {{Փոխարինում դուրս|85}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Պաոլո Գերերո]] || || {{Փոխարինում ներս|62}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Ռաուլ Ռուիդիաս]] || || {{Փոխարինում ներս|85}} |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Պեդրո Ակուինո]] || || {{Փոխարինում ներս|87}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Ռիկարդո Գարեկա]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:PER-DEN 2018-06-16.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Կասպեր Շմեյխել]] |- |ՊՇ ||'''14'''||[[Հենրի Դալսգոր]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Սիմոն Կյեր]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Անդրեաս Քրիստենսեն]] || || {{Փոխարինում դուրս|81}} |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Յենս Լարսեն]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Ուիլյամ Քվիստ]] || || {{Փոխարինում դուրս|35}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Քրիստիան Էրիկսեն]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Թոմաս Դելանի]] || {{Դեղին քարտ|86}} |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Յուսուֆ Պոուլսեն]] || {{Դեղին քարտ|90+3}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Նիկոլայ Յորգենսեն]] |- |ՀՐ ||'''23'''||[[Պիոնե Սիստո]] || || {{Փոխարինում դուրս|67}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Լեսսե Շյոնե]] || || {{Փոխարինում ներս|35}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Մարտին Բրեյտուետ]] || || {{Փոխարինում ներս|67}} |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Մատիաս Յորգենսեն]] || || {{Փոխարինում ներս|81}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Նորվեգիա}} [[Ագե Հարեյդե]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող''' <br />[[Յուսուֆ Պոուլսեն]] (Դանիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Peru v Denmark – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331528/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180628044214/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331528/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 28 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Դանիա-Ավստրալիա === <section begin=c3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|21|df=y}} |time=16:00 [[Սամարայի ժամանակ|ՍԱՄԺ]] ([[UTC+04:00|UTC+4]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Դանիա|R}} |score=1-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331518/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Ավստրալիա}} |goals1=[[Քրիստիան Էրիկսեն|Էրիկսեն]] {{goal|7}} |goals2=[[Միլե Եդինակ|Եդինակ]] {{goal|38|11մ.}} |stadium=[[Կոսմոս Արենա]], [[Սամարա]] |attendance=40,727<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=Match report – Group C – Denmark v Australia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-22-0621-den-aus-fulltime-pdf-2963836.pdf?cloudid=wv5yv0zaqrwrs8likcxr |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153456/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-22-0621-den-aus-fulltime-pdf-2963836.pdf?cloudid=wv5yv0zaqrwrs8likcxr |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 21 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Անտոնիո Մատեու Լահոս]] ([[Իսպանիայի Արքայական ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Իսպանիա]]) }}<section end=c3 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _dene18a |pattern_b = _den18A |pattern_ra = _dene18a |pattern_sh = _dene18a |pattern_so = _dene18a |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FF0000 |socks = FFFFFF |վերնագիր = Դանիա<ref name="DEN-AUS line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=Tactical Line-up – Group C – Denmark v Australia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-22-0621-den-aus-tacticalstartlist-pdf-2963675.pdf?cloudid=gibh9fwxvmyk50samwfp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142448/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-22-0621-den-aus-tacticalstartlist-pdf-2963675.pdf?cloudid=gibh9fwxvmyk50samwfp |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 21 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _austr18a |pattern_b = _austr18a |pattern_ra = _austr18a |pattern_sh = |pattern_so = _aus18A |leftarm = 24403C |body = 213A36 |rightarm = 24403C |shorts = 213A36 |socks = 213A36 |վերնագիր = Ավստրալիա<ref name="DEN-AUS line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Կասպեր Շմեյխել]] |- |ՊՇ ||'''14'''||[[Հենրի Դալսգոր]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Սիմոն Կյեր]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Անդրեաս Քրիստենսեն]] |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Յենս Լարսեն]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Թոմաս Դելանի]] |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Լեսսե Շյոնե]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Քրիստիան Էրիկսեն]] |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Յուսուֆ Պոուլսեն]] || {{Դեղին քարտ|37}} || {{Փոխարինում դուրս|59}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Նիկոլայ Յորգենսեն]] || || {{Փոխարինում դուրս|68}} |- |ՀՐ ||'''23'''||[[Պիոնե Սիստո]] || {{Դեղին քարտ|84}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Մարտին Բրեյտուետ]] || || {{Փոխարինում ներս|59}} |- |ՀՐ ||'''21'''||[[Անդրեաս Կորնելիուս]] || || {{Փոխարինում ներս|68}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Նորվեգիա}} [[Ագե Հարեյդե]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:DEN-AUS 2018-06-21.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Մետյու Ռայան]] |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Ջոշ Ռիդսոն]] |- |ՊՇ ||'''20'''||[[Տրենտ Սեյնսբերի]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Մարկ Միլլիգան]] |- |ՊՇ ||'''16'''||[[Ազիզ Բեհիչ]] |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Միլե Եդինակ]] {{Թիմի ավագ}} |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Աարոն Մույ]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Մետյու Լեկի]] |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Թոմ Ռոգիչ]] || || {{Փոխարինում դուրս|82}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ռոբբի Կռուզ]] || || {{Փոխարինում դուրս|68}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Էնդրյու Նաբբուտ]] || || {{Փոխարինում դուրս|75}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''17'''||[[Դանիել Արզանի]] || || {{Փոխարինում ներս|68}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Թոմի Յուրիչ]] || || {{Փոխարինում ներս|75}} |- |ԿՊ ||'''22'''||[[Ջեկսոն Իրվին]] || || {{Փոխարինում ներս|82}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Բերտ վան Մարվեյկ]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող.'''' <br />[[Քրիստիան Էրիկսեն]] (Դանիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=Denmark v Australia – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331518/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180628044235/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331518/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 28 |access-date=2018 թ․ հունիսի 21 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Ֆրանսիա-Պերու === <section begin=c4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|21|df=y}} |time=20:00 [[Եկատերինբուրգի ժամանակ|ԵԿՏԺ]] ([[UTC+05:00|UTC+5]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա|R}} |score=1-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331527/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Պերու}} |goals1=[[Կիլիան Մբապպե|Մբապպե]] {{goal|34}} |goals2= |stadium=[[Կենտրոնական մարզադաշտ (Եկատերինբուրգ)|Կենտրոնական մարզադաշտ]], [[Եկատերինբուրգ]] |attendance=32,789<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=Match report – Group C – France v Peru |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-21-0621-fra-per-fulltime-pdf-2964152.pdf?cloudid=qebpwnoqfgaibj4c0xz5 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153456/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-21-0621-fra-per-fulltime-pdf-2964152.pdf?cloudid=qebpwnoqfgaibj4c0xz5 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 21 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Մոհամմեդ Աբդուլլա Հասսան Մոհամեդ]] ([[Միացյալ Արաբական Էմիրությունների ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ]]) }}<section end=c4 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _frank18h |pattern_b = _fra18ho |pattern_ra = _frank18h |pattern_sh = _fra18a |pattern_so = _fra18H |leftarm = 112855 |body = 112855 |rightarm = 112855 |shorts = 112855 |socks = F1030A |վերնագիր = Ֆրանսիա<ref name="FRA-PER line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=Tactical Line-up – Group C – France v Peru |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-21-0621-fra-per-tacticalstartlist-pdf-2963856.pdf?cloudid=o32tkhwsftjuhlm2lma4 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142452/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-21-0621-fra-per-tacticalstartlist-pdf-2963856.pdf?cloudid=o32tkhwsftjuhlm2lma4 |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 21 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _per18h |pattern_b = _per18H |pattern_ra = _per18h |pattern_sh = _per18H |pattern_so = _per18h |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Պերու<ref name="FRA-PER line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Ուգո Լյորիս]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Բենյամին Պավարդ]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Ռաֆայել Վարան]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Սամուել Ումտիտի]] |- |ՊՇ ||'''21'''||[[Լյուկա Էռնանդես]] |- |ԿՊ ||'''6''' ||[[Պոլ Պոգբա]] || {{Դեղին քարտ|86}} || {{Փոխարինում դուրս|89}} |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Ն’Գոլո Կանտե]] |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Կիլիան Մբապպե]] || || {{Փոխարինում դուրս|75}} |- |ՀՐ ||'''7''' ||[[Անտուան Գրիզման]] || || {{Փոխարինում դուրս|80}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Բլեյզ Մատուիդի]] || {{Դեղին քարտ|16}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Օլիվիե Ժիրու]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Ուսման Դեմբելե]] || || {{Փոխարինում ներս|75}} |- |ՀՐ ||'''18'''||[[Նաբիլ Ֆեկիր]] || || {{Փոխարինում ներս|80}} |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Ստիվեն Ն՚Զոնզի]] || || {{Փոխարինում ներս|89}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Դիդիե Դեշամ]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:FRA-PER 2018-06-21.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Պեդրո Գալիեսե]] |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Լուիս Ադվինկուլա]] |- |ՊՇ ||'''15'''||[[Կրիստիան Ռամոս]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Ալբերտո Խունիոր Ռոդրիգես|Ալբերտո Ռոդրիգես]] || || {{Փոխարինում դուրս|46}} |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Միգել Տրաուկո]] |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Պեդրո Ակուինո]] || {{Դեղին քարտ|81}} |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Յոսամիր Յոտուն]] || || {{Փոխարինում դուրս|46}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Անդրե Կառիլո]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Կրիստիան Կուևա]] || || {{Փոխարինում դուրս|82}} |- |ԿՊ ||'''20'''||[[Էդիսոն Ֆլորես]] |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Պաոլո Գերերո]] {{Թիմի ավագ}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Ջեֆերսոն Ֆարֆան]] || || {{Փոխարինում ներս|46}} |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Անդերսոն Սանտամարիա]] || || {{Փոխարինում ներս|46}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Ռաուլ Ռուիդիաս]] || || {{Փոխարինում ներս|82}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Ռիկարդո Գարեկա]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող''' <br />[[Կիլիան Մբապպե]] (Ֆրանսիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=France v Peru – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331527/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153634/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331527/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 21 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Դանիա-Ֆրանսիա === <section begin=c5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|26|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Դանիա|R}} |score=0-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331512/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա}} |goals1= |goals2= |stadium=[[Լուժնիկի մարզադաշտ]], [[Մոսկվա]] |attendance=78,011<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Match report – Group C – Denmark v France |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-37-0626-den-fra-fulltime-pdf-2970066.pdf?cloudid=zqrivlhq0vm1zrz9c8zd |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142455/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-37-0626-den-fra-fulltime-pdf-2970066.pdf?cloudid=zqrivlhq0vm1zrz9c8zd |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 26 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Սանդրո Ռիկկի]] ([[Բրազիլիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիա|Բրազիլիա]]) }}<section end=c5 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _dene18h |pattern_b = _dene18h |pattern_ra = _dene18h |pattern_sh = _dene18h |pattern_so = _dene18h |leftarm = FF0000 |body = FF0000 |rightarm = FF0000 |shorts = FFFFFF |socks = FF0000 |վերնագիր = Դանիա<ref name="DEN-FRA line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Tactical Line-up – Group C – Denmark v France |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-37-0626-den-fra-tacticalstartlist-pdf-2969863.pdf?cloudid=hfczs0l3kds9xmee0imr |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626163839/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-37-0626-den-fra-tacticalstartlist-pdf-2969863.pdf?cloudid=hfczs0l3kds9xmee0imr |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 26 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _frank18a |pattern_b = _frank18a |pattern_ra = _frank18a |pattern_sh = _fra18a |pattern_so = _fra18A |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = 123163 |socks = FFFFFF |վերնագիր = Ֆրանսիա<ref name="DEN-FRA line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Կասպեր Շմեյխել]] |- |ՊՇ ||'''14'''||[[Հենրի Դալսգոր]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Սիմոն Կյեր]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Անդրեաս Քրիստենսեն]] |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Յենս Լարսեն]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Թոմաս Դելանի]] || || {{Փոխարինում դուրս|90+2}} |- |ՊՇ ||'''13'''||[[Մատիաս Յորգենսեն]] || {{դեղին քարտ|45+3}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Քրիստիան Էրիկսեն]] |- |ՀՐ ||'''23'''||[[Պիոնե Սիստո]] || || {{Փոխարինում դուրս|60}} |- |ՀՐ ||'''21'''||[[Անդրեաս Կորնելիուս]] || || {{Փոխարինում դուրս|75}} |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Մարտին Բրեյտուետ]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''15'''||[[Վիկտոր Ֆիշեր]] || || {{Փոխարինում ներս|60}} |- |ՀՐ ||'''12'''||[[Կասպեր Դոլբերգ]] || || {{Փոխարինում ներս|75}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Լուկաս Լարագեր]] || || {{Փոխարինում ներս|90+2}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Նորվեգիա}} [[Ագե Հարեյդե]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:DEN-FRA 2018-06-26.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''16'''||[[Ստիվ Մանդանդա]] |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Ջիբրիլ Սիդիբե]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Ռաֆայել Վարան]] {{Թիմի ավագ}} |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Պրեսնել Կիմպեմբե]] |- |ՊՇ ||'''21'''||[[Լյուկա Էռնանդես]] || || {{Փոխարինում դուրս|50}} |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Ն’Գոլո Կանտե]] |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Ստիվեն Ն՚Զոնզի]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Ուսման Դեմբելե]] || || {{Փոխարինում դուրս|78}} |- |ՀՐ ||'''7''' ||[[Անտուան Գրիզման]] || || {{Փոխարինում դուրս|68}} |- |ԿՊ ||'''8'''||[[Թոմաս Լեմար]] |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Օլիվիե Ժիրու]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՊՇ ||'''22'''||[[Բենջամեն Մենդի]] || || {{Փոխարինում ներս|50}} |- |ՀՐ ||'''18'''||[[Նաբիլ Ֆեկիր]] || || {{Փոխարինում ներս|68}} |- |ՀՐ ||'''10'''||[[Կիլիան Մբապպե]] || || {{Փոխարինում ներս|78}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Դիդիե Դեշամ]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող''' <br />[[Ն’Գոլո Կանտե]] (Ֆրանսիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Denmark v France – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331512/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180628044317/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331512/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 28 |access-date=2018 թ․ հունիսի 26 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Ավստրալիա-Պերու === <section begin=c6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|26|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Ավստրալիա|R}} |score=0-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331506/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Պերու}} |goals1= |goals2=[[Անդրե Կառիլո|Կառիլո]] {{goal|18}}<br />[[Պաոլո Գեռերո|Գեռերո]] {{goal|50}} |stadium=[[Ֆիշտ Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Սոչի]] |attendance=44,073<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Match report – Group C – Australia v Peru |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-38-0626-aus-per-fulltime-pdf-2970085.pdf?cloudid=po3epfozmsh7prew4nfl |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626192347/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-38-0626-aus-per-fulltime-pdf-2970085.pdf?cloudid=po3epfozmsh7prew4nfl |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 26 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Սերգեյ Կարասև]] ([[Ռուսաստանի ֆուտբոլի միություն|Ռուսաստան]]) }}<section end=c6 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _austr18h |pattern_b = _austr18h |pattern_ra = _austr18h |pattern_sh = |pattern_so = _aus18H |leftarm = FFBB00 |body = FFBB00 |rightarm = FFBB00 |shorts = FFBB00 |socks = FFBB00 |վերնագիր = Ավստրալիա<ref name="AUS-PER line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Tactical Line-up – Group C – Australia v Peru |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-38-0626-aus-per-tacticalstartlist-pdf-2969884.pdf?cloudid=dmfpjvze5tcmy7yowl4m |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626164157/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-38-0626-aus-per-tacticalstartlist-pdf-2969884.pdf?cloudid=dmfpjvze5tcmy7yowl4m |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 26 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _peru18a |pattern_b = _peru18a |pattern_ra = _peru18a |pattern_sh = _per18a |pattern_so = _peru18a |leftarm = FF0000 |body = FF0000 |rightarm = FF0000 |shorts = FF0000 |socks = FF0000 |վերնագիր = Պերու<ref name="AUS-PER line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Մետյու Ռայան]] |- |ՊՇ ||'''19'''||[[Ջոշ Ռիդսոն]] |- |ՊՇ ||'''20'''||[[Տրենտ Սեյնսբերի]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Մարկ Միլլիգան]] || {{Դեղին քարտ|88}} |- |ՊՇ ||'''16'''||[[Ազիզ Բեհիչ]] |- |ԿՊ ||'''15'''||[[Միլե Եդինակ]] {{Թիմի ավագ}} || {{Դեղին քարտ|10}} |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Աարոն Մույ]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Մետյու Լեկի]] |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Թոմ Ռոգիչ]] || {{Դեղին քարտ|66}} || {{Փոխարինում դուրս|72}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ռոբբի Կռուզ]] || || {{Փոխարինում դուրս|58}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Թոմի Յուրիչ]] || || {{Փոխարինում դուրս|53}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ՀՐ ||'''4''' ||[[Թիմ Կեհիլ]] || || {{Փոխարինում ներս|53}} |- |ՀՐ ||'''17'''||[[Դանիել Արզանի]] || {{Դեղին քարտ|60}} || {{Փոխարինում ներս|58}} |- |ԿՊ ||'''22'''||[[Ջեկսոն Իրվին]] || || {{Փոխարինում ներս|72}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Բերտ վան Մարվեյկ]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:AUS-PER 2018-06-26.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Պեդրո Գալիեսե]] |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Լուիս Ադվինկուլա]] |- |ՊՇ ||'''15'''||[[Կրիստիան Ռամոս]] |- |ՊՇ ||'''4''' ||[[Անդերսոն Սանտամարիա]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Միգել Տրաուկո]] |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Ռենատո Տապիա]] || || {{Փոխարինում դուրս|63}} |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Յոսամիր Յոտուն]] || {{Դեղին քարտ|45}} || {{Փոխարինում դուրս|46}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Անդրե Կառիլո]] || || {{Փոխարինում դուրս|79}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Կրիստիան Կուևա]] |- |ԿՊ ||'''20'''||[[Էդիսոն Ֆլորես]] |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Պաոլո Գերերո]] {{Թիմի ավագ}} |- |colspan=3|'''Substitutions:''' |- |ԿՊ ||'''23'''||[[Պեդրո Ակուինո]] || || {{Փոխարինում ներս|46}} |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Պաոլո Հուրտադո]] || {{Դեղին քարտ|79}} || {{Փոխարինում ներս|63}} |- |ԿՊ ||'''16'''||[[Վիդեր Կարտագենա]] || || {{Փոխարինում ներս|79}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Ռիկարդո Գարեկա]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող''' <br />[[Անդրե Կառիլո]] (Պերու)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Australia v Peru – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331506/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140345/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331506/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 12 |access-date=2018 թ․ հունիսի 26 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:2018 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] e80h8amk16zq8oby46aehuydrgtsg2a 0 867671 10356996 10356208 2025-06-18T00:09:31Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356996 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] խումբ D''' խաղերը տեղի կունենան 2018 թվականի հունիսի 16-ից 26-ը<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Խմբում ընդգրկված են [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի]], [[Իսլանդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսլանդիայի]], [[Խորվաթիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Խորվաթիայի]] և [[Նիգերիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Նիգերիայի]] հավաքականները։ Լավագույն երկու հավաքականները կանցնեն 1/8 եզրափակիչ<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ == Հավաքականներ == {| class="wikitable sortable" |- !rowspan=2| Վիճակահանության դիրք !rowspan=2| Հավաքական !rowspan=2| Զամբյուղ !rowspan=2| Կոնֆեդերացիա !rowspan=2| Որակավորման<br />մեթոդ !rowspan=2| Որակավորման<br />ամսաթիվ !rowspan=2 data-sort-type="number"| Եզրափակիչներ<br />մասնակցություն !rowspan=2| Վերջին<br />Մասնակցություն !rowspan=2| Նախորդ լավագույն<br />մրցելույթ !colspan=2| [[ՖԻՖԱ-ի դասակարգման աղյուսակ|ՖԻՖԱ դասակարգում]] |- ! Հոկտեմբեր 2017 ! Հունիս 2018 |- | D1 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա}} || 1 || [[ԿՈՆՄԵԲՈԼ]] || ԿՈՆՄԵԲՈԼ երրորդ տեղ || 10 հոկտեմբեր 2017 || 17-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="8.2" | '''Հաղթող''' ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1978|1978]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1986|1986]]) || 4 || |- | D2 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Իսլանդիա}} || 3 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ խումբ I հաղթող || 9 հոկտեմբեր 2017 || 1-ին || – || data-sort-value="1.0" | – || 21 || |- | D3 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}} || 2 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ երկրորդ փուլի հաղթող || 12 նոյեմբեր 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="6.1" | Երրորդ տեղ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998]]) || 18 || |- | D4 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Նիգերիա}} || 4 || [[Աֆրիկյան ֆուտբոլային կոնֆեդերացիա|ԿԱՖ]] || ԿԱՖ երրորդ փուլ խումբ B հաղթող || 7 հոկտեմբեր 2017 || 6-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="3.3" | 1/8 եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1994|1994]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]]) || 41 || |} == Դիրք == {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D աղյուսակ}} [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 փլեյ-օֆֆ փուլ#1/8 եզրափակիչ|1/8 երզափակչում]]` * D խմբի հաթողը կհանդիպեն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C|Խումբ C]]-ի երկորդ տեղի հետ։ * D խմբի երկրորդ տեղը կհանդիպի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C|Խումբ C]]-ի հաղթողի հետ։ == Հանդիպումներ == Բոլոր ժամերը [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ === Արգենտինա-Իսրայել === <section begin=d1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|16|df=y}} |time=16:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա|R}} |score=1-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331515/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Իսլանդիա}} |goals1=[[Սերխիո Ագուերո|Ագուերո]] {{goal|19}} |goals2=[[Ալֆրեդ Ֆինբոգասոն|Ֆինբոգասոն]] {{goal|23}} |stadium=[[Օտկրիտիա Արենա]], [[Մոսկվա]] |attendance=44,190<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Match report – Group D – Argentina-Iceland |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-07-0616-arg-isl-fulltime-pdf-2958227.pdf?cloudid=hmxx74lllmizrstuf6sb |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153456/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-07-0616-arg-isl-fulltime-pdf-2958227.pdf?cloudid=hmxx74lllmizrstuf6sb |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Շիմոն Մարցինյակ]] ([[Լեհաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Լեհաստան]]) }}<section end=d1 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _arg18a |pattern_b = _arg18A |pattern_ra = _arg18a |pattern_sh = _arg18h |pattern_so = _arg18a |leftarm = 000000 |body = 000000 |rightarm = 000000 |shorts = 000000 |socks = 000000 |վերնագիր = Արգենտինա<ref name="ARG-ISL line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Tactical Line-up – Group D – Argentina v Iceland |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-07-0616-arg-isl-tacticalstartlist-pdf-2958089.pdf?cloudid=wthnz4pecoqfgsppiitp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915084720/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-07-0616-arg-isl-tacticalstartlist-pdf-2958089.pdf?cloudid=wthnz4pecoqfgsppiitp |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _ijsl18a |pattern_b = _isl18A |pattern_ra = _ijsl18a |pattern_sh = |pattern_so = _ijsl18a |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Իսլանդիա<ref name="ARG-ISL line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''23'''||[[Վիլֆրեդո Կաբալիերո]] |- |ՊՇ ||'''18'''||[[Էդուարդո Սալվիո]] |- |ՊՇ ||'''17'''||[[Նիկոլաս Օտամենդի]] |- |ՊՇ ||'''16'''||[[Մարկոս Ռոխո]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Նիկոլաս Տալյաֆիկո]] |- |ԿՊ||'''14'''||[[Խավիեր Մասկերանո]] |- |ԿՊ ||'''5''' ||[[Լուկաս Բիլիա]] || || {{Փոխարինում դուրս|54}} |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Մաքսիմիլիանո Մեսա]] || || {{Փոխարինում դուրս|84}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Լիոնել Մեսսի]] {{Թիմի ավագ}} |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Անխել դի Մարիա]] || || {{Փոխարինում դուրս|75}} |- |ՀՐ ||'''19'''||[[Սերխիո Ագուերո]] |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Էվեր Բանեգա]] || || {{Փոխարինում ներս|54}} |- |ԿՊ ||'''22'''||[[Քրիստիան Պավոն]] || || {{Փոխարինում ներս|75}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Գոնսալո Իգուաին]] || || {{Փոխարինում ներս|84}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Խորխե Սամպաոլի]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:ARG-ISL 2018-06-16.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''1''' ||[[Հաննես Թոր Հալդորսոն]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Բիրկիր Մար Սևարսսոն]] |- |ՊՇ ||'''14'''||[[Կարի Արնասոն]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Ռագնար Սիգուրդսոն]] |- |ՊՇ ||'''18'''||[[Հյորդուր Մագնուսսոն]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Գիլֆի Սիգուրդսոն]] |- |ԿՊ ||'''17'''||[[Արոն Գուննարսսոն]] {{Թիմի ավագ}} || || {{Փոխարինում դուրս|76}} |- |ԿՊ ||'''20'''||[[Էմիլ Հալլֆրեդսսոն]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Յոհան Բերգ Գուդմունդսսոն]] || || {{Փոխարինում դուրս|63}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Բիրկիր Բյարնսոն]] |- |ՀՐ ||'''11'''||[[Ալֆրեդ Ֆինբոգասոն]] || || {{Փոխարինում դուրս|89}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''19'''||[[Ռուրիկ Գիսլասոն]] || || {{Փոխարինում ներս|63}} |- |ՊՇ ||'''23'''||[[Արի Ֆրեյր Սկուլասոն]] || || {{Փոխարինում ներս|76}} |- |ՀՐ ||'''9'''||[[Բյորն Բերգման Սիգորդսոն]] || || {{Փոխարինում ներս|89}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Հեյմիր Հալգրմսսոն]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Հանդիպման խաղացող`''' <br />[[Հաննես Թոր Հալդորսոն]] (Իսլանդիա)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Argentina v Iceland – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331515/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153633/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331515/#motm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Խորվաթիա-Նիգերիա === <section begin=d2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|16|df=y}} |time=21:00 [[Կալինինգրադի ժամանակ|ԿԱԼԺ]] ([[UTC+02:00|UTC+2]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա|R}} |score=2-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331523/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Նիգերիա}} |goals1=[[Օգենեկարո Էտեբո|Էտեբո]] {{goal|32|ի.գ.}}<br />[[Լուկա Մոդրիչ|Մոդրիչ]] {{goal|71|11մ.}} |goals2= |stadium=[[Կալինինգրադ մարզադաշտ]], [[Կալինինգրադ]] |attendance=31,136<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Match report – Group D – Croatia-Nigeria |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-08-0616-cro-nga-fulltime-pdf-2958863.pdf?cloudid=ysbfmfm3zpbjsi8lftkh |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153456/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-08-0616-cro-nga-fulltime-pdf-2958863.pdf?cloudid=ysbfmfm3zpbjsi8lftkh |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Սանրո Ռիչի]] ([[Բրազիլիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիա|Բրազիլիա]]) }}<section end=d2 /> {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _cro18H |pattern_b = _cro18ho |pattern_ra = _cro18H |pattern_sh = _cro18h |pattern_so = _pol18H |leftarm = F40000 |body = FFFFFF |rightarm = F40000 |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |վերնագիր = Խորվաթիա<ref name="CRO-NGA line-ups">{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Tactical Line-up – Group D – Croatia v Nigeria |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-08-0616-cro-nga-tacticalstartlist-pdf-2958646.pdf?cloudid=xk0dbu3dv17hl4zefcod |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180915084708/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-08-0616-cro-nga-tacticalstartlist-pdf-2958646.pdf?cloudid=xk0dbu3dv17hl4zefcod |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 15 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_la = _ngra18a |pattern_b = _nga18a |pattern_ra = _ngra18a |pattern_sh = _nga18a |pattern_so = _nga18a |leftarm = 1A4030 |body = 1A4030 |rightarm = 1A4030 |shorts = 1A4030 |socks = 1A4030 |վերնագիր = Նիգերիա<ref name="CRO-NGA line-ups"/> }} |} {| width="100%" |valign="top" width="40%"| {| style="font-size:90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ՍՊ ||'''23'''||[[Դանիել Սուբաշիչ]] |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Շիմե Վրսալկո]] |- |ՊՇ ||'''21'''||[[Դոմագոյ Վիդա]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Դեյան Լովրեն]] |- |ՊՇ ||'''3''' ||[[Իվան Ստրինիչ]] |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Իվան Ռակիտիչ]] || {{Դեղին քարտ|30}} |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Լուկա Մոդրիչ]] {{Թիմի ավագ}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Անտե Ռեբիչ]] || || {{Փոխարինում դուրս|78}} |- |ԿՊ ||'''9''' ||[[Անդրեյ Կրամարիչ]] || || {{Փոխարինում դուրս|60}} |- |ԿՊ ||'''4''' ||[[Իվան Պերիշիչ]] |- |ՀՐ ||'''17'''||[[Մարիո Մանջուկիչ]] || || {{Փոխարինում դուրս|86}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Մարսելո Բրոզովիչ]] || {{Դեղին քարտ|89}} || {{Փոխարինում ներս|60}} |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Մատեո Կովաչիչ]] || || {{Փոխարինում ներս|78}} |- |ՀՐ ||'''20'''||[[Մարկո Պյացա]] || || {{Փոխարինում ներս|86}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|[[Զլատկո Դալիչ]] |} |valign="top"|[[Պատկեր:CRO-NGA 2018-06-16.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size:90%; margin:auto" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |ԴՊ ||'''23'''||[[Ֆրենսիս Ուզոհո]] |- |ՊՇ ||'''12'''||[[Շեհու Աբդուլահի]] |- |ՊՇ ||'''6''' ||[[Լեոն Բալոգուն]] |- |ՊՇ ||'''5''' ||[[Վիլյամ Տրոս-Էկոնգ]] || {{Դեղին քարտ|70}} |- |ՊՇ ||'''2''' ||[[Բրայան Իդովու]] |- |ԿՊ ||'''4''' ||[[Վիլֆրիդ Նդիդի]] |- |ԿՊ ||'''8''' ||[[Օգհենկորո Էտեբո]] |- |ԿՊ ||'''11'''||[[Վիկտոր Մոզես]] |- |ԿՊ ||'''10'''||[[Ջոն Օբի Միկել]] {{Թիմի ավագ}} || || {{Փոխարինում դուրս|88}} |- |ԿՊ ||'''18'''||[[Ալեքս Իվոբի]] || || {{Փոխարինում դուրս|62}} |- |ՀՐ ||'''9''' ||[[Օդիոն Իգալո]] || || {{Փոխարինում դուրս|72}} |- |colspan=3|'''Փոխարինումներ`''' |- |ԿՊ ||'''7''' ||[[Ահմեդ Մուսա]] || || {{Փոխարինում ներս|62}} |- |ԿՊ ||'''14'''||[[Կելեչի Իհեանաչո]] || || {{Փոխարինում ներս|72}} |- |ԿՊ ||'''13'''||[[Սիմեոն Նվանկվո]] || || {{Փոխարինում ներս|88}} |- |colspan=3|'''Մարզիչ`''' |- |colspan=3|{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Գերնոտ Ռոր]] |} |} {| style="width:100%; font-size:90%;" | '''Man of the Match:''' <br />[[Luka Modrić]] (Croatia)<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Croatia v Nigeria – Man of the Match |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331523/#motm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180704035005/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331523/#motm |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 4 |access-date=2018 թ․ հունիսի 16 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref> |} === Արգենտինա-Խորվաթիա === <section begin=d3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|21|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա|R}} |score=0-3 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331513/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}} |goals1= |goals2=[[Անտե Ռեբիչ|Ռեբիչ]] {{goal|53}}<br />[[Լուկա Մոդրիչ|Մոդրիչ]] {{goal|80}}<br />[[Իվան Ռակիտիչ|Ռակիտիչ]] {{goal|90+1}} |stadium=[[Նիժնի Նովգորոդ մարզադաշտ]], [[Նիժնի Նովգորոդ]] |attendance=43,319<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=Match report – Group D – Argentina v Croatia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-23-0621-arg-cro-fulltime-pdf-2964278.pdf?cloudid=rreyld9smjelojvdapyl |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153456/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-23-0621-arg-cro-fulltime-pdf-2964278.pdf?cloudid=rreyld9smjelojvdapyl |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 21 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ռավշան Իրմատով]] ([[Ուզբեկստանի ֆուտբոլի ասոցացիա|Ուզբեկստան]]) }}<section end=d3 /> === Նիգերիա-Իսլանդիա === <section begin=d4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|22|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Նիգերիա|R}} |score=2-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331497/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Իսլանդիա}} |goals1=[[Ահմեդ Մուսա|Մուսա]] {{goal|49||75}} |goals2= |stadium=[[Վոլգոգրադ Արենա]], [[Վոլգոգրադ]] |attendance=40,904<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 22 |title=Match report – Group D – Nigeria v Iceland |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-24-0622-nga-isl-fulltime-pdf-2965170.pdf?cloudid=x9veio9h7kg9xqurvgpt |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153456/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-24-0622-nga-isl-fulltime-pdf-2965170.pdf?cloudid=x9veio9h7kg9xqurvgpt |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 22 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Մեթյու Կոնգեր]] ([[Նոր Զելանդիայի ֆուտբոլ|Նոր Զելանդիա]]) }}<section end=d4 /> === Նիգերիա-Արգենտինա === <section begin=d5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|26|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Նիգերիա|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331519/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա}} |goals1=[[Վիկտոր Մոզես|Մոզես]] {{goal|51|11մ.}} |goals2=[[Լիոնել Մեսսի|Մեսսի]] {{goal|14}}<br />[[Մարկոս Ռոխո|Ռոխո]] {{goal|86}} |stadium=[[Կրեստովսկի մարզադաշտ]], [[Սանկտ Պետերբուրգ]] |attendance=64,468<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Match report – Group D – Nigeria v Argentina |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-39-0626-nga-arg-fulltime-pdf-2970672.pdf?cloudid=ruwat1fihouipfuexwfe |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180626220503/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-39-0626-nga-arg-fulltime-pdf-2970672.pdf?cloudid=ruwat1fihouipfuexwfe |archive-date=2018 թ․ հունիսի 26 |access-date=2018 թ․ հունիսի 26 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ջյունետ Չակիր]] ([[Թուրքիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Թուրքիա]]) }}<section end=d5 /> === Իսլանդիա-Խորվաթիա === <section begin=d6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|26|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Իսլանդիա|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331510/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}} |goals1=[[Գիլֆի Սիգուրդսոն|Գ. Սիգուրդսոն]] {{goal|76|11մ.}} |goals2=[[Միլան Բադել|Բադել]] {{goal|53}}<br />[[Իվան Պերիշիչ|Պերիշիչ]] {{goal|90}} |stadium=[[Ռոստով Արենա]], [[Դոնի Ռոստով]] |attendance= |referee= }}<section end=d6 /> == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:2018 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] dqrz2vme65br1ysvdfgsl2oeat6k6br 0 867883 10356995 10356209 2025-06-18T00:09:30Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356995 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] խումբ E''' խաղերը տեղի կունենան 2018 թվականի հունիսի 17-ից 27-ը<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Խմբում ընդգրկված են [[Բրազիլիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Բրազիլիայի]], [[Շվեյցարիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Շվեյցարիայի]], [[Կոստա Ռիկայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Կոստա Ռիկայի]] և [[Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սերբիայի]] հավաքականները։ Լավագույն երկու հավաքականները կանցնեն 1/8 եզրափակիչ<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 23 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ == Հավաքականներ == {| class="wikitable sortable" |- !rowspan=2| Վիճակահանության դիրք !rowspan=2| Հավաքական !rowspan=2| Զամբյուղ !rowspan=2| Կոնֆեդերացիա !rowspan=2| Որակավորման<br />մեթոդ !rowspan=2| Որակավորման<br />ամսաթիվ !rowspan=2 data-sort-type="number"| Եզրափակիչներ<br />մասնակցություն !rowspan=2| Վերջին<br />Մասնակցություն !rowspan=2| Նախորդ լավագույն<br />մրցելույթ !colspan=2| [[ՖԻՖԱ-ի դասակարգման աղյուսակ|ՖԻՖԱ դասակարգում]] |- ! Հոկտեմբեր 2017 ! Հունիս 2018 |- | E1 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա}} || 1 || [[ԿՈՆՄԵԲՈԼ]] || ԿՈՆՄԵԲՈԼ հաղթող || 28 մարտի 2017 || 21-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="8.5" | '''Հաղթող''' ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1958|1958]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1962|1962]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1970|1970]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1994|1994]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2002|2002]]) || 2 || |- | E2 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Շվեյցարիա}} || 2 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ երկորդ փուլ հաղթող || 12 նոյեմբեր 2017 || 11-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="4.3" | Քառորդ եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1934|1934]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1938|1938]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1954|1954]]) || 11 || |- | E3 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Կոստա Ռիկա}} || 3 || [[ԿՈՆԿԱԿԱՖ]] || ԿՈՆԿԱԿԱՖ չորրորդ փուլ երկրորդ տեղ || 7 հոկտեմբեր 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="4.1" | Քառորդ եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]]) || 22 || |- | E4 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Սերբիա}} || 4 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ խումբ D հաղթող || 9 հոկտեմբեր 2017 || 12-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2010|2010]] || data-sort-value="5.2" | Չորրորդ տեղ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1930|1930]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1962|1962]])|| 38 || |} == Դիրք == {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ E աղյուսակ}} [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 փլեյ-օֆֆ փուլ#1/8 եզրափակիչ|1/8 երզափակչում]]` * E խմբի հաթողը կհանդիպեն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ F|Խումբ F]]-ի երկորդ տեղի հետ։ * E խմբի երկրորդ տեղը կհանդիպի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ F|Խումբ F]]-ի հաղթողի հետ։ == Հանդիպումներ == Բոլոր ժամերը [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ === Կոստա Ռիկա-Սերբիա === <section begin=e1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|17|df=y}} |time=16:00 [[Սամարայի ժամանակ|ՍԱՄԺ]] ([[UTC+04:00|UTC+4]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Կոստա Ռիկա|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331529/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Սերբիա}} |goals1= |goals2=[[Ալեքսանդր Կոլարով|Կոլարով]] {{goal|56}} |stadium=[[Կոսմոս Արենա]], [[Սամարա]] |attendance=41,432<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 17 |title=Match report – Group E – Costa Rica-Serbia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-10-0617-crc-srb-fulltime-pdf-2959444.pdf?cloudid=op3dxw8ohx2n9rvgc7ka |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619094432/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-10-0617-crc-srb-fulltime-pdf-2959444.pdf?cloudid=op3dxw8ohx2n9rvgc7ka |archive-date=2018 թ․ հունիսի 19 |access-date=2018 թ․ հունիսի 17 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Մալանգ Դիդյու]] ([[Սենեգալի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Սենեգալ]]) }}<section end=e1 /> === Բրազիլիա-Շվեյցարիա === <section begin=e2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|17|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա|R}} |score=1-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331525/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Շվեյցարիա}} |goals1=[[Ֆիլիպե Կոուտինյո|Կոուտինյո]] {{goal|20}} |goals2=[[Սթիվեն Ցուբեր|Ցուբեր]] {{goal|50}} |stadium=[[Ռոստով Արենա]], [[Դոնի Ռոստով]] |attendance=43,109<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 17 |title=Match report – Group E – Brazil-Switzerland |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-09-0617-bra-sui-fulltime-pdf-2959995.pdf?cloudid=getncykenyfws1fen58f |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180617220020/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-09-0617-bra-sui-fulltime-pdf-2959995.pdf?cloudid=getncykenyfws1fen58f |archive-date=2018 թ․ հունիսի 17 |access-date=2018 թ․ հունիսի 17 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Սեզար Արտուրո Ռամոս]] ([[Մեքսիկայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Մեքսիկա]]) }}<section end=e2 /> === Բրազիլիա-Կոստա Ռիկա === <section begin=e3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|22|df=y}} |time=15:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա|R}} |score=2-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331540/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Կոստա Ռիկա}} |goals1=[[Ֆիլիպե Կոուտինյո|Կոուտինյո]] {{goal|90+1}}<br />[[Նեյմար]] {{goal|90+7}} |goals2= |stadium=[[Կրեստովկի մարզադաշտ]], [[Սանկտ Պետերբուրգ]] |attendance=64,468<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 22 |title=Match report – Group E – Brazil v Costa Rica |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-25-0622-bra-crc-fulltime-pdf-2964856.pdf?cloudid=wjscgoxelaxw7jmmd3xj |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153455/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-25-0622-bra-crc-fulltime-pdf-2964856.pdf?cloudid=wjscgoxelaxw7jmmd3xj |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 22 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Բյորն Կույպերս]] ([[Նիդերլանդների արքայական ֆուտբոլի ասոցացիա|Նիդերլանդներ]]) }}<section end=e3 /> === Սերբիա-Շվեյցարիա === <section begin=e4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|22|df=y}} |time=20:00 [[Կալինինգրադի ժամանակ|ԿԱԼԺ]] ([[UTC+02:00|UTC+2]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Սերբիա|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300340183/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Շվեյցարիա}} |goals1=[[Ալեքսանդար Միտրովիչ (ֆուտբոլիստ)|Միտրովիչ]] {{goal|5}} |goals2=[[Գրանիտ Ջակա|Ջակա]] {{goal|52}}<br />[[Ջերդան Շաքիրի|Շաքիրի]] {{goal|90}} |stadium=[[Կալինինգրադ մարզադաշտ]], [[Կալինինգրադ]] |attendance=33,167<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 22 |title=Match report – Group E – Serbia v Switzerland |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-26-0622-srb-sui-fulltime-pdf-2965422.pdf?cloudid=zyqenzopkz1grhakwd1q |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153455/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-26-0622-srb-sui-fulltime-pdf-2965422.pdf?cloudid=zyqenzopkz1grhakwd1q |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 22 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ֆելիքս Բրիխ]] ([[Գերմանական ֆուտբոլի միություն|Գերմանիա]]) }}<section end=e4 /> === Սերբիա-Բրազիլիա === <section begin=e5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|27|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Սերբիա|R}} |score=0-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331521/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա}} |goals1= |goals2=[[Պաուլինիո (ֆուտբոլիստ, ծնված 1988)|Պաուլինիո]] {{goal|36}}<br />[[Տիագո Սիլվա]] {{goal|68}} |stadium=[[Օտկրիտիա Արենա]], [[Մոսկվա]] |attendance=44,190<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 27 |title=Match report – Group E – Serbia v Brazil |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-41-0627-srb-bra-fulltime-pdf-2971904.pdf?cloudid=cht1mq9imq3gfvd7ulgg |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180627230825/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-41-0627-srb-bra-fulltime-pdf-2971904.pdf?cloudid=cht1mq9imq3gfvd7ulgg |archive-date=2018 թ․ հունիսի 27 |access-date=2018 թ․ հունիսի 27 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ալիրեզա Ֆաջանի]] ([[Իրանի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Իրան]]) }}<section end=e5 /> === Շվեյցարիա-Կոստա Ռիկա === <section begin=e6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|27|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Շվեյցարիա|R}} |score=2-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331534/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Կոստա Ռիկա}} |goals1=[[Բլերիմ Ջեմայլի|Ջեմայլի]] {{goal|31}}<br />[[Յոսիպ Դրմիչ|Դրմիչ]] {{goal|88}} |goals2=[[Կենդալ Ուաստոն|Ուաստոն]] {{goal|56}}<br />[[Յան Զոմեր|Զոմեր]] {{goal|90+3|ի.գ.}} |stadium=[[Նիժնի Նովգորոդ մարզադաշտ]], [[Նիժնի Նովգորոդ]] |attendance=43,319<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 27 |title=Match report – Group E – Switzerland v Costa Rica |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-42-0627-sui-crc-fulltime-pdf-2971923.pdf?cloudid=fjtda2meel6sryckq68r |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180627230631/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-42-0627-sui-crc-fulltime-pdf-2971923.pdf?cloudid=fjtda2meel6sryckq68r |archive-date=2018 թ․ հունիսի 27 |access-date=2018 թ․ հունիսի 27 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Կլեմե Տուրպին]] ([[Ֆրանսիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Ֆրանսիա]]) }}<section end=e6 /> == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:2018 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] gh05fsrlfvi59hvhhf5iynfj2mcizp1 0 868154 10356994 10356210 2025-06-18T00:09:29Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356994 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] խումբ F''' խաղերը տեղի կունենան 2018 թվականի հունիսի 17-ից 27-ը<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Խմբում ընդգրկված են [[Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Գերմանիայի]], [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Մեքսիկայի]], [[Շվեդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Շվեդիայի]] և [[Հարավային Կորեայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հարավային Կորեայի]] հավաքականները։ Լավագույն երկու հավաքականները կանցնեն 1/8 եզրափակիչ<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 27 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ == Հավաքականներ == {| class="wikitable sortable" |- !rowspan=2| Վիճակահանության դիրք !rowspan=2| Հավաքական !rowspan=2| Զամբյուղ !rowspan=2| Կոնֆեդերացիա !rowspan=2| Որակավորման<br />մեթոդ !rowspan=2| Որակավորման<br />ամսաթիվ !rowspan=2 data-sort-type="number"| Եզրափակիչներ<br />մասնակցություն !rowspan=2| Վերջին<br />Մասնակցություն !rowspan=2| Նախորդ լավագույն<br />մրցելույթ !colspan=2| [[ՖԻՖԱ-ի դասակարգման աղյուսակ|ՖԻՖԱ դասակարգում]] |- ! Հոկտեմբեր 2017 ! Հունիս 2018 |- | F1 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Գերմանիա}} || 1 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ խումբ C հաղթող || 5 հոկտեմբեր 2017 || 19-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="8.4" | '''Հաղթող''' ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1954|1954]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1974|1974]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1990|1990]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]]) || 1 || |- | F2 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Մեքսիկա}} || 2 || [[ԿՈՆԿԱԿԱՖ]] || ԿՈՆԿԱԿԱՖ հինգերորդ փուլի հաղթող || 1 սեպտեմբեր 2017 || 16-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="4.2" | Քառորդ եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1970|1970]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1986|1986]]) || 16 || |- | F3 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա}} || 3 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ երկրորդ փուլի հաղթող || 13 նոյեմբեր 2017 || 12-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]] || data-sort-value="7.1" | Երկրորդ տեղ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1958|1958]]) || 25 || |- | F4 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Հարավային Կորեա}} || 4 || [[Ասիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիա|ԱՖԿ]] || ԱՖԿ երրորդ փուլ խումբ A երկրորդ տեղ || 5 սեպտեմբեր 2017 || 10-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="5.1" | Չորրորդ տեղ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2002|2002]]) || 62 || |} == Դիրք == {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ F աղյուսակ}} [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 փլեյ-օֆֆ փուլ#1/8 եզրափակիչ|1/8 երզափակչում]]` * F խմբի հաթողը կհանդիպեն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ E|Խումբ E]]-ի երկորդ տեղի հետ։ * F խմբի երկրորդ տեղը կհանդիպի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ E|Խումբ E]]-ի հաղթողի հետ։ == Հանդիպումներ == Բոլոր ժամերը [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ === Գերմանիա-Մեքսիկա === <section begin=f1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|17|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Գերմանիա|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331502/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Մեքսիկա}} |goals1= |goals2=[[Իրվինգ Լոսանո|Լոսանո]] {{goal|35}} |stadium=[[Լուժնիկի մարզադաշտ]], [[Մոսկվա]] |attendance=78,011<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 17 |title=Match report – Group F – Germany-Mexico |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-11-0617-ger-mex-fulltime-pdf-2959718.pdf?cloudid=vdedmcpen3hfh1sym6yb |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153455/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-11-0617-ger-mex-fulltime-pdf-2959718.pdf?cloudid=vdedmcpen3hfh1sym6yb |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 17 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ալիզերա Ֆագանի]] ([[Իրանի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Իրան]]) }}<section end=f1 /> === Շվեդիա-Հարավային Կորեա === <section begin=f2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|18|df=y}} |time=15:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա|R}} |score=1-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331499/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Հարավային Կորեա}} |goals1=[[Անդրեաս Գրանքվիստ|Գրանքվիստ]] {{goal|65|11մ.}} |goals2= |stadium=[[Նիժնի Նովգորոդ մարզադաշտ]], [[Նիժնի Նովգորոդ]] |attendance=42,300<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 18 |title=Match report – Group F – Sweden-Korea Republic |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-12-0618-swe-kor-fulltime-pdf-2960617.pdf?cloudid=aoogee9ukgiqkqroqfm1 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153455/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-12-0618-swe-kor-fulltime-pdf-2960617.pdf?cloudid=aoogee9ukgiqkqroqfm1 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 18 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ժոել Ագուլար]] ([[Սալվադորի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Սալվադոր]]) }}<section end=f2 /> === Հարավային Կորեա-Մեքսիկա === <section begin=f3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|23|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Հարավային Կորեա|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331549/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Մեքսիկա}} |goals1=[[Սոն Հընգ Մին]] {{goal|90+3}} |goals2=[[Կառլոս Վելա|Վելա]] {{goal|26|11մ.}}<br />[[Խավիեր Էռնանդես|Էռնանդես]] {{goal|66}} |stadium=[[Ռոստով Արենա]], [[Դոնի Ռոստով]] |attendance=43,472<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 23 |title=Match report – Group F – Korea Republic v Mexico |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-28-0623-kor-mex-fulltime-pdf-2966325.pdf?cloudid=pqsowqotl3ud0lzriuu6 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153455/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-28-0623-kor-mex-fulltime-pdf-2966325.pdf?cloudid=pqsowqotl3ud0lzriuu6 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 23 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Միլորադ Մազիչ]] ([[Սերբիայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Սերբիա]]) }}<section end=f3 /> === Գերմանիա-Շվեդիա === <section begin=f4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|23|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Գերմանիա|R}} |score=2-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331501/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա}} |goals1=[[Մարկո Ռոյս|Ռոյս]] {{goal|48}}<br />[[Թոնի Կրոս|Կրոս]] {{goal|90+5}} |goals2=[[Օլա Տոյվոնեն|Տոյվոնեն]] {{goal|32}} |stadium=[[Ֆիշտ Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Սոչի]] |attendance=44,287<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 23 |title=Match report – Group F – Germany v Sweden |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-27-0623-ger-swe-fulltime-pdf-2966678.pdf?cloudid=i7zc4ydqlapwd8eerliv |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153455/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-27-0623-ger-swe-fulltime-pdf-2966678.pdf?cloudid=i7zc4ydqlapwd8eerliv |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 23 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Խիմոն Մարցինյակ]] ([[Լեհաստանի ֆուտբոլի ասոցացիա|Լեհաստան]]) }}<section end=f4 /> === Հարավային Կորեա-Գերմանիա === <section begin=f5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|27|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Հարավային Կորեա|R}} |score=2-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331532/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Գերմանիա}} |goals1=[[Կիմ Յոն Գվոն]] {{goal|90+3}}<br />[[Սոն Հընգ Մին]] {{goal|90+6}} |goals2= |stadium=[[Կազան Արենա]], [[Կազան]] |attendance=41,835<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 27 |title=Match report – Group F – Korea Republic v Germany |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-43-0627-kor-ger-fulltime-pdf-2971396.pdf?cloudid=nvasmittjvlndnmprpiw |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202034411/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-43-0627-kor-ger-fulltime-pdf-2971396.pdf?cloudid=nvasmittjvlndnmprpiw |archive-date=2019 թ․ փետրվարի 2 |access-date=2018 թ․ հունիսի 27 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Մարկ Գեյգեր]] ([[ԱՄՆ-ի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|ԱՄՆ]]) }}<section end=f5 /> === Մեքսիկա-Շվեդիա === <section begin=f6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|27|df=y}} |time=19:00 [[Եկատերինբուրգի ժամանակ|ԵԿՏԺ]] ([[UTC+05:00|UTC+5]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Մեքսիկա|R}} |score=0-3 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331548/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա}} |goals1= |goals2=[[Լյուդվիգ Աուգոստինսոն|Աուգոստինսոն]] {{goal|50}}<br />[[Անդրեաս Գրանքվիստ|Գրանքվիստ]] {{goal|62|11մ.}}<br />[[Էդսոն Ալվարես|Ալվարես]] {{goal|74|ի.գ.}} |stadium=Կենտրոնական մարզադաշտ, [[Եկատերինբուրգ]] |attendance=33,061<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 27 |title=Match report – Group F – Mexico v Sweden |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-44-0627-mex-swe-fulltime-pdf-2971414.pdf?cloudid=t2a6nselayrmyidw3zkt |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142813/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-44-0627-mex-swe-fulltime-pdf-2971414.pdf?cloudid=t2a6nselayrmyidw3zkt |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 27 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Նեստոր Պիտանա]] ([[Արգենտինայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Արգենտինա]]) }}<section end=f6 /> == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:2018 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] 9yhrdur7bf4vob2luzmqif3afc43mgc 0 868334 10357002 10356202 2025-06-18T00:09:50Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357002 wikitext text/x-wiki '''Ֆուտբոլի Իտալիայի Սուպերգավաթ 2011''' ({{lang-it|Supercoppa italiana di calcio 2011}}), [[Ֆուտբոլի Իտալիայի Սուպերգավաթ|Իտալիայի Սուպերգավաթի]] 24-րդ խաղարկումն է, որն անցկացվել է 2011 թվականի օգոստոսի 6-ին [[Պեկին]] քաղաքի մարզադաշտում, որտեղ հանդիպել են «[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլանն]]» ու «[[Ինտերնացիոնալե|Ինտերը]]»։ Արդյունքում հաղթել է «Միլանը» 2։1 հաշվով<ref>{{Cite web |date=2011 թ․ օգոստոսի 6 |title=AC Milan clinch Supercoppa |url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=327709&cc=5739 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110815205833/http://soccernet.espn.go.com/report?id=327709&cc=5739 |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 15 |accessdate=2011 թ․ օգոստոսի 8 |work=ESPN Soccernet}}</ref><ref>{{Cite web |date=2011 թ․ օգոստոսի 6 |title=Milan edge out Inter in Italian Super Cup |url=http://edition.cnn.com/2011/SPORT/football/08/06/italian.super.cup.milan/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121025093715/http://edition.cnn.com/2011/SPORT/football/08/06/italian.super.cup.milan/ |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 25 |accessdate=2011 թ․ օգոստոսի 8 |work=CNN}}</ref>։ == Խաղ == {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ = [[Օգոստոսի 6]], [[2011]] |թիմ 1={{դրոշ|Իտալիա}} [[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] |հաշիվ = 2:1 |թիմ 2={{դրոշ|Իտալիա}} [[Ինտերնացիոնալե|Ինտեր]] |գոլեր 1=[[Զլատան Իբրահիմովիչ|Իբրահիմովիչ]]{{Գոլ|60}}<br />[[Քևին-Փրինս Բոատենգ|Բոատենգ]] {{Գոլ|69}} |գոլեր 2= {{Գոլ|21}} [[Վեսլի Սնեյդեր|Սնեյդեր]] |մարզադաշտ = Beijing National Stadium, [[Պեկին]] |հանդիսական = 70 000 |մրցավար ={{դրոշ|Իտալիա}} Նիկոլա Ռիցցոլի |11 մետրանոցներ 1 = |11 մետրանոցների հաշիվ = |11 մետրանոցներ 2 = }} {| width=92% |- |{{Ֆուտբոլային համազգեստ | pattern_la = _acm1112h | pattern_b = _acm1112h | pattern_ra = _acm1112h | leftarm = FF0000 | body = 000000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = 000000 | վերնագիր = Միլան }} |{{Ֆուտբոլային համազգեստ |pattern_b= _inter1112h |body= 000000 |pattern_la=_inter1112h |leftarm=0000FF |pattern_ra=_inter1112h |rightarm=0000FF |pattern_sh=_inter1112h |shorts=000000 |pattern_so= |socks=FFFFFF |վերնագիր = Ինտեր }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width=25| !!width=25| |- |GK || '''32''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Քրիստիան Աբբիատի]] |- |RB || '''20''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ինյացիո Աբատե]] |- |CB || '''13''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ալեսսանդրո Նեստա]] |- |CB || '''33''' || {{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Տիագո Սիլվա]] |- |LB || '''19''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ջանլուկա Զամբրոտա]] || {{Դեղին քարտ|64}} |- |CM || '''8''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ջենարո Գատուզո]] ({{Թիմի ավագ}}) || {{Դեղին քարտ|20}} || {{Փոխարինում դուրս|75}} |- |CM || '''4''' || {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Մարկ վան Բոմել]] |- |CM || '''10''' || {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Կլարենս Զեեդորֆ]] |- |AM || '''27''' || {{Դրոշ|Գանա}} [[Քևին-Փրինս Բոատենգ]] || {{Դեղին քարտ|78}} || {{Փոխարինում դուրս|82}} |- |ST || '''70''' || {{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Ռոբինիո]] || || {{Փոխարինում դուրս|62}} |- |CF || '''11''' || {{Դրոշ|Շվեդիա}} [[Զլատան Իբրահիմովիչ]] |- |colspan=3|'''Պահեստայիններ՝''' |- |GK || '''1''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Մարկո Ամելիա]] |- |DF || '''25''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Դանիելե Բոներա]] |- |DF || '''76''' || {{Դրոշ|Կոլումբիա}} [[Մարիո Եպես]] |- |MF || '''23''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Մասսիմո Ամբրոզինի]] || {{Դեղին քարտ|86}} || {{Փոխարինում ներս|75}} |- |MF || '''28''' || {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Ուրբի Էմանուելսոն]] || || {{Փոխարինում ներս|82}} |- |FW || '''7''' || {{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Ալեշանդրե Պատո]] || || {{Փոխարինում ներս|62}} |- |FW || '''99''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Անտոնիո Կասսանո]] |- |colspan=3|'''Գլխավոր մարզիչ՝''' |- |colspan=4|{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Մասսիմիլիանո Ալլեգրի]] |} |valign="top"| |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align=center |- !width=25| !!width=25| |- |GK || '''1''' || {{Դրոշ|Բրազիլիա}} [[Ժուլիո Սեզար]] |- |CB || '''23''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Անդրեա Ռանոկիա]] |- |CB || '''25''' || {{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Վալտեր Սամուել]] |- |CB || '''26''' || {{Դրոշ|Ռումինիա}} [[Կրիստիան Կիվու]] |- |RWB || '''4''' || {{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Խավիեր Զանետտի]] ({{Թիմի ավագ}}) |- |LWB || '''20''' || {{Դրոշ|Նիգերիա}} [[Ջոել Օբի]] || || {{Փոխարինում դուրս|82}} |- |DM || '''8''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Թիագու Մոտտա]] |- |CM || '''5''' || {{Դրոշ|Սերբիա}} [[Դեյան Ստանկովիչ]] || || {{Փոխարինում դուրս|74}} |- |CM || '''11''' || {{Դրոշ|Արգենտինա}} [[Ռիկարդո Գաբրիել Ալվարես|Ռիկարդո Ալվարես]] || || {{Փոխարինում դուրս|63}} |- |AM || '''10''' || {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Վեսլի Սնեյդեր]] || {{Դեղին քարտ|61}} |- |CF || '''9''' || {{Դրոշ|Կամերուն}} [[Սամուել Էտո'Օ]] |- |colspan=3|'''Պահեստայիններ՝''' |- |GK || '''12''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Լուկա Կաստելացի]] |- |DF || '''44''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Մատեո Բիանկետի]] |- |DF || '''37''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Դավիդե Ֆարաոնի]] || || {{Փոխարինում ներս|63}} |- |MF || '''77''' || {{Դրոշ|Գանա}} [[Սալլի Մունտարի]] |- |FW || '''7''' || {{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ջամպաոլո Պացցինի]] || || {{Փոխարինում ներս|74}} |- |FW || '''27''' || {{Դրոշ|Մակեդոնիա}} [[Գորան Պանդև]] |- |FW || '''30''' || {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Լյուկ Կաստանյոս]] || || {{Փոխարինում ներս|82}} |- |colspan=3|'''Գլխավոր մարզիչ՝''' |- |colspan=4|{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ջան Պյերո Գասպերինի]] |} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://int.soccerway.com/matches/2011/08/06/italy/super-cup/ac-milan/fc-internazionale-milano/1113372/ Հաշվետվություն soccerway.com կայքում] {{Իտալիայի սուպերգավաթ}} [[Կատեգորիա:2011 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Ինտեր Միլանի հանդիպումներ]] [[Կատեգորիա:Միլանի հանդիպումներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի Իտալիայի Սուպերգավաթ]] 481ohpm3ki6wcv58b45xnaakost8wbf 0 868451 10356986 10356222 2025-06-18T00:09:22Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356986 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ | անուն = Ֆրանկ Էվինա | բնագիր անուն = Franck Evina | պատկեր = | պատկերի նկարագիր = | ամբողջական անուն = Franck Junior Evina | հասակ = 180 սմ | դիրք = [[Հարձակվող (ֆուտբոլ)|ձախ վինգեր]] | քաղաքացիությունը = {{դրոշավորում|Գերմանիա}}<br />{{դրոշավորում|Կամերուն}} | քաշ = 77 կգ | ներկա ակումբ = {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Յուրդինգեն ՖԱ|Յուրդինգեն]]<br /><small>(վարձավճարով [[Բավարիա Մյունխեն]]ից)</small> | ակումբի համար = 18 | երիտ ակումբ = {{դրոշ|Գերմանիա}} Նյոպերլախ | երիտ տարիներ = | երիտ ակումբ2 = {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Բավարիա Մյունխեն]] | երիտ տարիներ2 = 2013-2017 | ակումբ = {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Բավարիա Մյունխեն II]] | տարի = 2017-ներկա | խաղ = 33 | գոլ = 6 | ակումբ2 = {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Բավարիա Մյունխեն]] | տարի2 = 2018-ներկա | խաղ2 = 2 | գոլ2 = 0 | ակումբ3 = {{վարձավճար}} {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Հոլշտայն ՖԱ|Հոլշտայն]] | տարի3 = 2019 | խաղ3 = 9 | գոլ3 = 0 | ակումբ4 = {{վարձավճար}} {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Յուրդինգեն ՖԱ|Յուրդինգեն]] | տարի4 = 2019-ներկա | խաղ4 = 13 | գոլ4 = 4 | ազգային թիմ = {{դրոշ|Գերմանիա}} Գերմանիա Մ18 | ազգային տարի = 2017 | ազգային խաղ = 1 | ազգային գոլ = 0 | ազգային թիմ2 = {{դրոշ|Կամերուն}} Կամերուն Մ23 | ազգային տարի2 = 2019-ներկա | ազգային խաղ2 = 2 | ազգային գոլ2 = 2 | ազգային թիմ3 = | ազգային տարի3 = | ազգային խաղ3 = | ազգային գոլ3 = | մասնագիտական ըստ = նոյեմբերի 18-ի, 2019 | հավաքականի ըստ = նոյեմբերի 18-ի, 2019 }} '''Ֆրանկ Էվինա''' ({{Lang-de|Franck Evina}}, {{ԱԾ}}), գերմանացի պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ։ Ներկայումս [[Բավարիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Բավարիա Մյունխենից]] վարձավճարով հանդես է գալիս [[Յուրդինգեն ՖԱ|Յուրդինգենի]] կազմում։ Խաղում է ձախ [[Հարձակվող (ֆուտբոլ)|վինգերի]] դիրքում<ref>{{Cite web |title=Germany - F. Evina - Profile with news, career statistics and history - Soccerway |url=https://us.soccerway.com/players/frank-evina/460142/ |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 30 |website=us.soccerway.com |language=en}}</ref>։ == Ակումբային կարիերա == === Բավարիա Մյունխեն === Էվինան [[Բավարիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Բավարիայի]] ակադեմիային միացել է 2013 թվականին։ 2017 թվականին տեղափոխվել է [[Բավարիա Մյունխեն II|Բավարիա II]]՝ իր դեբյուտը նշելով 2017 թվականի օգոստոսի 4-ին՝ [[Շվայնֆուրտ ՖԱ|Շվայնֆուրտի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=FC Bayern Munich II - 1.FC Schweinfurt 05, Aug 4, 2017 - Regionalliga Bayern - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2889218 |access-date=2018 թ․ ապրիլի 30 |language=en}}</ref>։ Բավարիայի առաջին թիմի կազմում իր դեբյուտը Էվինան նշեց 2018 թվականի ապրիլի 28-ին՝ [[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ]]ի դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=Bayern Munich - Eintracht Frankfurt, Apr 28, 2018 - 1.Bundesliga - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2872079 |access-date=2018 թ․ ապրիլի 30 |language=en}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարին նա 1.5 տարվա վարձավճարով միացավ [[Հոլշտայն ՖԱ|Հոլշտայնին]]<ref>{{Cite web |title=Kiel leiht Evina von den Bayern aus |url=https://www.kicker.de/739244/artikel/kiel-leiht-evina-von-den-bayern-aus |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 18 |website=kicker |language=de-DE}}</ref>, սակայն քիչ խաղաժամանակ ստանալու պատճառով [[Բունդեսլիգա 2018-19|2018-19 մրցաշրջանից]] հետո վերադարձավ [[Բավարիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Բավարիա]]։ 2019-20 մրցաշրջանում Էվինան վարձավճարով տեղափոխվեց [[Յուրդինգեն ՖԱ|Յուրդինգեն]]<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հունիսի 24 |title=Franck Evina wechselt auf Leihbasis zum KFC Uerdingen |url=https://fcbayern.com/de/news/2019/06/franck-evina-wechselt-auf-leihbasis-zum-kfc-uerdingen |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 18 |website=FC Bayern München |language=de}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == Էվինան իրավասու է ներկայացնել [[Կամերուն]]ը և [[Գերմանիա]]ն միջազգային ասպարեզում<ref>{{Cite web |title=Bundesliga Stars of Tomorrow: Franck Evina {{!}} bundesliga.com |url=https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/bayern-munich-s-franck-evina-a-bundesliga-star-of-tomorrow-455139.jsp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180430222037/https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/bayern-munich-s-franck-evina-a-bundesliga-star-of-tomorrow-455139.jsp |archive-date=2018 թ․ ապրիլի 30 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 30 |website=bundesliga.com - the official Bundesliga website |language=en}}</ref>։ Գերմանիայի մինչև 18 տարեկանների հավաքականի կազմում նա իր դեբյուտը նշել է 2017 թվականի նոյեմբերի 12-ին՝ Իտալիայի դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=Germany U18 - Italy U18, Nov 12, 2017 - International Friendlies - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2959078 |access-date=2018 թ․ ապրիլի 30 |language=en}}</ref>։ 2018 թվականի նոյեմբերին Էվինան որոշեց ներկայացնել Կամերունը<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Bayern's Evina inspired by Samuel Eto'o to play for Cameroon |url=https://www.bbc.com/sport/football/46222882 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 18 |language=en-GB}}</ref>։ == Կարիերայի վիճակագրություն == === Ակումբային վիճակագրություն === ''2019 թվականի նոյեմբերի 18-ի դրությամբ''<ref>{{Cite web |title=Franck Evina |url=http://www.worldfootball.net/player_summary/franck-evina/ |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 30 |website=worldfootball.net |language=en-GB}}</ref> {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Ակումբ ! rowspan="2" |Մրցաշրջան ! colspan="3" |Առաջնություն ! colspan="2" |Գավաթ ! colspan="2" |Եվրոպա ! colspan="2" |Այլ ! colspan="2" |Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր |- | rowspan="3" |[[Բավարիա Մյունխեն II]] |2017–18 | rowspan="2" |[[Ռեգիոնալլիգա]] |17 |3 | colspan="6" rowspan="2" |— |17 |3 |- |2018–19 |16 |3 |16 |3 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !33 !6 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !33 !6 |- |[[Բավարիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Բավարիա Մյունխեն]] |[[Բունդեսլիգա 2017-18|2017–18]] |[[Բունդեսլիգա]] |2 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |2 |0 |- |[[Հոլշտայն ՖԱ|Հոլշտայն]] <small>(վարձավճար)</small> |2018–19 |[[Երկրորդ Բունդեսլիգա|Բունդեսլիգա 2]] |9 |0 |0 |0 | colspan="2" rowspan="2" |— |0 |0 |9 |0 |- |[[Յուրդինգեն ՖԱ|Յուրդինգեն]] <small>(վարձավճար)</small> |2019–20 |[[Գերմանիայի ֆուտբոլի երրորդ դիվիզիոն|3. Լիգա]] |13 |4 |1 |0 |1 |0 |15 |4 |- ! colspan="3" |Կարիերայի ընդհանուր !57 !10 !1 !0 !0 !0 !1 !0 !59 !10 |} == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.transfermarkt.com/franck-evina/profil/spieler/336331 Էվինան transfermarkt-ում] * [http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=104234 Էվինան soccerbase.com-ում] * [https://www.whoscored.com/Players/356566/Show/Franck-Evina Էվինան WhoScored.com կայքում] * [https://www.uefa.com/teamsandplayers/players/player=250101249/profile/index.html Էվինան ՈՒԵՖԱ-ի պաշտոնական կայքում] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Էվինա, Ֆրանկ}} [[Կատեգորիա:Բավարիա Մյունխենի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բունդեսլիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Գերմանացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Կամերունի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Հոլշտայնի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Յուրդինգենի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի հարձակվողներ]] 0b481p1zyr9zndkyiblh4vb8lqee8mo 0 868592 10356993 10356211 2025-06-18T00:09:28Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356993 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] խումբ G''' խաղերը տեղի կունենան 2018 թվականի հունիսի 18-ից 28-ը<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Խմբում ընդգրկված են [[Բելգիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Բելգիայի]], [[Պանամայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պանամայի]], [[Թունիսի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Թունիսի]] և [[Անգլիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Անգլիայի]] հավաքականները։ Լավագույն երկու հավաքականները կանցնեն 1/8 եզրափակիչ<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 3 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ == Հավաքականներ == {| class="wikitable sortable" |- !rowspan=2| Վիճակահանության դիրք !rowspan=2| Հավաքական !rowspan=2| Զամբյուղ !rowspan=2| Կոնֆեդերացիա !rowspan=2| Որակավորման<br />մեթոդ !rowspan=2| Որակավորման<br />ամսաթիվ !rowspan=2 data-sort-type="number"| Եզրափակիչներ<br />մասնակցություն !rowspan=2| Վերջին<br />Մասնակցություն !rowspan=2| Նախորդ լավագույն<br />մրցելույթ !colspan=2| [[ՖԻՖԱ-ի դասակարգման աղյուսակ|ՖԻՖԱ դասակարգում]] |- ! Հոկտեմբեր 2017 ! Հունիս 2018 |- | G1 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}} || 1 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ խումբ H հաղթող || 3 սեպտեմբեր 2017 || 13-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="5.1" | Չորրորդ տեղ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1986|1986]]) || 5 || |- | G2 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Պանամա}} || 4 || [[ԿՈՆԿԱԿԱՖ]] || ԿՈՆԿԱԿԱՖ հինգերորդ փուլ երրորդ տեղ || 10 հոկտեմբեր 2017 || 1-ին || – || data-sort-value="1.0" | – || 49 || |- | G3 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Թունիս}} || 3 || [[Աֆրիկյան ֆուտբոլային կոնֆեդերացիա|ԿԱՖ]] || ԿԱՖ երրորդ փուլ խումբ A հաղթող || 11 նոյեմբեր 2017 || 5-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]] || data-sort-value="2.4" | Խմբային փուլ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1978|1978]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2002|2002]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]]) || 28 || |- | G4 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}} || 2 || [[ՈՒԵՖԱ]] || ՈՒԵՖԱ խումբ F հաղթող || 5 հոկտեմբեր 2017 || 15-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="8.1" | '''Հաղթող''' ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1966|1966]]) || 12 || |} == Դիրք == {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ G աղյուսակ}} [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 փլեյ-օֆֆ փուլ#1/8 եզրափակիչ|1/8 երզափակչում]]` * G խմբի հաթողը կհանդիպեն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ H|Խումբ H]]-ի երկորդ տեղի հետ։ * G խմբի երկրորդ տեղը կհանդիպի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ H|Խումբ H]]-ի հաղթողի հետ։ == Հանդիպումներ == Բոլոր ժամերը [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ === Բելգիա-Պանամա === <section begin=g1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|18|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Բելգիա|R}} |score=3-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331539/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Պանամա}} |goals1=[[Դրիս Մերտենս|Մերտենս]] {{goal|47}}<br />[[Ռոմելու Լուկակու|Լուկակու]] {{goal|69||75}} |goals2= |stadium=[[Ֆիշտ Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Սոչի]] |attendance=43,257<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 18 |title=Match report – Group G – Belgium-Panama |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-13-0618-bel-pan-fulltime-pdf-2960953.pdf?cloudid=mi7jyr0nmfxqkma90dk2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180618204011/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-13-0618-bel-pan-fulltime-pdf-2960953.pdf?cloudid=mi7jyr0nmfxqkma90dk2 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 18 |access-date=2018 թ․ հունիսի 18 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ջանի Սիկազվե]] ([[Զամբիայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Զամբիա]]) }}<section end=g1 /> === Թունիս-Անգլիա === <section begin=g2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|18|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Թունիս|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331554/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}} |goals1=[[Ֆերջանի Սասսի|Սասսի]] {{goal|35|11մ.}} |goals2=[[Հարի Քեյն|Քեյն]] {{goal|11||90+1}} |stadium=[[Վոլգոգրադ Արենա]], [[Վոլգոգրադ]] |attendance=41,064<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 18 |title=Match report – Group G – Tunisia-England |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-14-0618-tun-eng-fulltime-pdf-2961262.pdf?cloudid=wx3oxvbaorcqeqrsypgt |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153454/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-14-0618-tun-eng-fulltime-pdf-2961262.pdf?cloudid=wx3oxvbaorcqeqrsypgt |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 18 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[»Վիլմար Ռոլդան]] ([[Կոլումբիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Կոլումբիա]]) }}<section end=g2 /> === Բելգիա-Թունիս === <section begin=g3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|23|df=y}} |time=15:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Բելգիա|R}} |score=5-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331547/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Թունիս}} |goals1=[[Էդեն Ազար|Էդ. Ազար]] {{goal|6|11m.|51}}<br />[[Ռոմելու Լուկակու|Լուկակու]] {{goal|16||45+3}}<br />[[Միշի Բաչուայի|Բաչուայի]] {{goal|90}} |goals2=[[Դիլան Բրոնն|Բրոնն]] {{goal|18}}<br />[[Վահբի Հազրի|Հազրի]] {{goal|90+3}} |stadium=[[Օտկրիտիա Արենա]], [[Մոսկվա]] |attendance=44,190<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 23 |title=Match report – Group G – Belgium v Tunisia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-29-0623-bel-tun-fulltime-pdf-2966053.pdf?cloudid=mvgrahvkc0kmjpwvbwkq |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180623165900/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-29-0623-bel-tun-fulltime-pdf-2966053.pdf?cloudid=mvgrahvkc0kmjpwvbwkq |archive-date=2018 թ․ հունիսի 23 |access-date=2018 թ․ հունիսի 23 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ջայր Մարուֆո]] ([[ԱՄՆ-ի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|ԱՄՆ]]) }}<section end=g3 /> === Անգլիա-Պանամա === <section begin=g4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|24|df=y}} |time=15:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Անգլիա|R}} |score=6-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331546/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Պանամա}} |goals1=[[Ջոն Սթոունզ|Սթոունզ]] {{goal|8||40}}<br />[[Հարի Քեյն|Քեյն]] {{goal|22|11մ.|45+1|11մ.|62}}<br />[[Ջեսի Լինգարդ|Լինգարդ]] {{goal|36}} |goals2=[[Ֆելիպե Բալոյ|Բալոյ]] {{goal|78}} |stadium=[[Նիժնի Նովգորոդ մարզադաշտ]], [[Նիժնի Նովգորոդ]] |attendance=43,319<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 24 |title=Match report – Group G – England v Panama |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-30-0624-eng-pan-fulltime-pdf-2967136.pdf?cloudid=zikvkjq0x0dgjhnso1qz |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624153454/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-30-0624-eng-pan-fulltime-pdf-2967136.pdf?cloudid=zikvkjq0x0dgjhnso1qz |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2018 թ․ հունիսի 24 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Գեհադ Գրիշա]] ([[Եգիպտոսի ֆուտբոլի ասոցացիա|Եգիպտոս]]) }}<section end=g4 /> === Անգլիա-Բելգիա === <section begin=g5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|28|df=y}} |time=20:00 [[Կալինինգրադի ժամանակ|ԿԱԼԺ]] ([[UTC+02:00|UTC+2]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Անգլիա|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300340182/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}} |goals1= |goals2=[[Ադնան Յանուզայ|Յանուզայ]] {{goal|51}} |stadium=[[Կալինինգրադ մարզադաշտ]], [[Կալինինգրադ]] |attendance=33,973<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 28 |title=Match report – Group G – England v Belgium |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-45-0628-eng-bel-fulltime-pdf-2973148.pdf?cloudid=jl35tkd3xntyqhi1lxwo |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202055155/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-45-0628-eng-bel-fulltime-pdf-2973148.pdf?cloudid=jl35tkd3xntyqhi1lxwo |archive-date=2019 թ․ փետրվարի 2 |access-date=2018 թ․ հունիսի 28 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Դամիր Սկոմինա]] ([[Սլովենիայի ֆուտբոլ ասոցացիա|Սլովենիա]]) }}<section end=g5 /> === Պանամա-Թունիս === <section begin=g6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|28|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Պանամա|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331520/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Թունիս}} |goals1=[[Յասսին Մերիահ|Մերիահ]] {{goal|33|ի.գ.}} |goals2=[[Ֆեհրեդդին Բեն Յուսեֆ|Ֆ. Բեն Յուսսեֆ]] {{goal|51}}<br />[[Վահբի Ղազրի|Ղազրի]] {{goal|66}} |stadium=[[Մորդովիա Արենա]], [[Սարանսկ]] |attendance=37,168<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 28 |title=Match report – Group G – Panama v Tunisia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-46-0628-pan-tun-fulltime-pdf-2973168.pdf?cloudid=je1dkun1bemuqaavti3k |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180628233929/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-46-0628-pan-tun-fulltime-pdf-2973168.pdf?cloudid=je1dkun1bemuqaavti3k |archive-date=2018 թ․ հունիսի 28 |access-date=2018 թ․ հունիսի 28 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Նավաֆ Շուկրալա]] ([[Բահրեյնի ֆուտբոլի ասոցացիա|Բահրեյն]]) }}<section end=g6 /> == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:2018 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] 31uh5m72vp1dlxueg1x5d8n52u78ueb 0 868642 10356992 10356212 2025-06-18T00:09:27Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356992 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] խումբ H''' խաղերը տեղի կունենան 2018 թվականի հունիսի 19-ից 28-ը<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Խմբում ընդգրկված են [[Լեհաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Լեհաստանի]], [[Սենեգալի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սենեգալի]], [[Կոլումբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Կոլումբիայի]] և [[Ճապոնիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ճապոնիայի]] հավաքականները։ Լավագույն երկու հավաքականները կանցնեն 1/8 եզրափակիչ<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 4 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ == Հավաքականներ == {| class="wikitable sortable" |- !rowspan=2| Վիճակահանության դիրք !rowspan=2| Հավաքական !rowspan=2| Զամբյուղ !rowspan=2| Կոնֆեդերացիա !rowspan=2| Որակավորման<br />մեթոդ !rowspan=2| Որակավորման<br />ամսաթիվ !rowspan=2 data-sort-type="number"| Եզրափակիչներ<br />մասնակցություն !rowspan=2| Վերջին<br />Մասնակցություն !rowspan=2| Նախորդ լավագույն<br />մրցելույթ !colspan=2| [[ՖԻՖԱ-ի դասակարգման աղյուսակ|ՖԻՖԱ դասակարգում]] |- ! Հոկտեմբեր 2017 ! Հունիս 2018 |- | H1 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Լեհաստան}} || 1 || [[ՈՒԵՖԱ]] || [[ՖԻՖԱ Աշխարհի առաջնություն 2018 որակավորման փուլ - ՈւԵՖԱ Խումբ E|ՈՒԵՖԱ խումբ E]] հաղթող || 8 հոկտեմբեր 2017 || 8-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]] || data-sort-value="6.2" | Երրորդ տեղ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1974|1974]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1982|1982]]) || 6 || |- | H2 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ|Սենեգալ}} || 3 || [[Աֆրիկյան ֆուտբոլային կոնֆեդերացիա|ԿԱՖ]] || ԿԱՖ երրորդ փուլ խումբ D հաղթող || 10 նոյեմբեր 2017 || 2-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2002|2002]] || data-sort-value="4.1" | Քառորդ եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2002|2002]]) || 32 || |- | H3 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Կոլումբիա}} || 2 || [[ԿՈՆՄԵԲՈԼ]] || ԿՈՆՄԵԲՈԼ չորրորդ տեղ || 10 հոկտեմբեր 2017 || 6-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="4.1" | Քառորդ եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]]) || 13 || |- | H4 || style=white-space:nowrap | {{Ֆուտբոլ2|Ճապոնիա}} || 4 || [[Ասիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիա|ԱՖԿ]] || ԱՖԿ երրորդ փուլ խումբ B հաղթող || 31 August 2017 || 6-րդ || [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014|2014]] || data-sort-value="3.2" | 1/8 եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2002|2002]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2010|2010]]) || 44 || |} == Դիրք == {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ H աղյուսակ}} [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 փլեյ-օֆֆ փուլ#1/8 եզրափակիչ|1/8 երզափակչում]]` * H խմբի հաթողը կհանդիպեն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ G|Խումբ G]]-ի երկորդ տեղի հետ։ * H խմբի երկրորդ տեղը կհանդիպի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ G|Խումբ G]]-ի հաղթողի հետ։ == Հանդիպումներ == Բոլոր ժամերը [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ === Կոլումբիա-Ճապոնիա === <section begin=h1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|19|df=y}} |time=15:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Կոլումբիա|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331550/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Ճապոնիա}} |goals1=[[Խուան Կինտերո|Կինտերո]] {{goal|39}} |goals2=[[Շինջի Կագավա|Կագավա]] {{goal|6|11մ,}} [[Յույա Օսակո|Օսակո]] {{goal|73}} |stadium=[[Մորդովիա Արենա]], [[Սարանսկ]] |attendance=40,842<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 19 |title=Match report – Group H – Colombia-Japan |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-16-0619-col-jpn-fulltime-pdf-2961742.pdf?cloudid=blplwfzviahclhgi8ye0 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619163237/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-16-0619-col-jpn-fulltime-pdf-2961742.pdf?cloudid=blplwfzviahclhgi8ye0 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 19 |access-date=2018 թ․ հունիսի 19 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Դամիր Սկոմինա]] ([[Սլովենիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Սլովենիա]]) }}<section end=h1 /> === Լեհաստան-Սենեգալ === <section begin=h2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|19|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Լեհաստան|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331545/report.html Հաշվ] |team2={{Ֆուտբոլ|Սենեգալ}} |goals1=[[Գժեգոժ Կրիխովյակ|Կրիխովյակ]] {{goal|86}} |goals2=[[Տիագո Չոնեկ|Չոնեկ]] {{goal|37|ի.գ.}}<br />[[Մբայե Նյանգ|Նյանգ]] {{goal|60}} |stadium=[[Օտկրիտիա Արենա]], [[Մոսկվա]] |attendance=44,190<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 19 |title=Match report – Group H – Poland-Senegal |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-15-0619-pol-sen-fulltime-pdf-2962058.pdf?cloudid=ctebjrsvctebfxq4fvjw |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619190012/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-15-0619-pol-sen-fulltime-pdf-2962058.pdf?cloudid=ctebjrsvctebfxq4fvjw |archive-date=2018 թ․ հունիսի 19 |access-date=2018 թ․ հունիսի 19 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Նավաֆ Շուկրալա]] ([[Բահրեյնի ֆուտբոլի ասոցացիա|Բահրեյն]]) }}<section end=h2 /> === Ճապոնիա-Սենեգալ === <section begin=h3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|24|df=y}} |time=20:00 [[Եկատերինբուրգի ժամանակ|ԵԿՏԺ]] ([[UTC+05:00|UTC+5]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Ճապոնիա|R}} |score=2-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331505/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Սենեգալ}} |goals1=[[Տակասի Ինուի|Ինուի]] {{goal|34}}<br />[[Կեյսուկե Հոնդա|Հոնդա]] {{goal|78}} |goals2=[[Սադիո Մանե|Մանե]] {{goal|11}}<br />[[Մուսսա Վագե|Վագե]] {{goal|71}} |stadium=[[Կենտրոնական մարզադաշտ (Եկատերինբուրգ)|Կենտրոնական մարզադաշտ]], [[Եկատերինբուրգ]] |attendance=32,572<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 24 |title=Match report – Group H – Japan v Senegal |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-32-0624-jpn-sen-fulltime-pdf-2967412.pdf?cloudid=ngieplzzfhiy4qtbdvmm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180625123712/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-32-0624-jpn-sen-fulltime-pdf-2967412.pdf?cloudid=ngieplzzfhiy4qtbdvmm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 25 |access-date=2018 թ․ հունիսի 24 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ջանլուկա Ռոկկի]] ([[Իտալիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Իտալիա]]) }}<section end=h3 /> === Լեհաստան-Կոլումբիա === <section begin=h4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|24|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Լեհաստան|R}} |score=0-3 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331508/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Կոլումբիա}} |goals1= |goals2=[[Երի Մինա|Մինա]] {{goal|40}}<br />[[Ռադամել Ֆալկաո|Ֆալկաո]] {{goal|70}}<br />[[Խուան Կուադրադո|Խ. Կուադրադո]] {{goal|75}} |stadium=[[Կազան Արենա]], [[Կազան]] |attendance=42,873<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 24 |title=Match report – Group H – Poland v Colombia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-31-0624-pol-col-fulltime-pdf-2967700.pdf?cloudid=rn1rau23bfjhzi9clze9 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142922/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-31-0624-pol-col-fulltime-pdf-2967700.pdf?cloudid=rn1rau23bfjhzi9clze9 |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 24 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Սեզար Արտուրո Ռամոս]] ([[Մեքսիկայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Մեքսիկա]]) }}<section end=h4 /> === Ճապոնիա-Լեհաստան === <section begin=h5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|28|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԿԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Ճապոնիա|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331507/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ|Լեհաստան}} |goals1= |goals2=[[Յան Բեդնարեկ|Բեդնարեկ]] |stadium=[[Վոլգոգրադ Արենա]], [[Վոլգոգրադ]] |attendance=42,189<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 28 |title=Match report – Group H – Japan v Poland |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-47-0628-jpn-pol-fulltime-pdf-2972718.pdf?cloudid=b2z2iuctcjm6sercac5f |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180701082726/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-47-0628-jpn-pol-fulltime-pdf-2972718.pdf?cloudid=b2z2iuctcjm6sercac5f |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2018 թ․ հունիսի 28 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ջաննի Սիկազվե]] ([[Զամբիայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Զամբիա]]) }}<section end=h5 /> === Սենեգալ-Կոլումբիա === <section begin=h6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|28|df=y}} |time=18:00 [[Սամարայի ժամանակ|ՍԱՄԺ]] ([[UTC+04:00|UTC+4]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Սենեգալ|R}} |score=0-1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/round=275073/match=300331553/report.html Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Կոլումբիա}} |goals1= |goals2=[[Երի Մինա|Մինա]] {{goal|74}} |stadium=[[Կոսմոս Արենա]], [[Սամարա]] |attendance=41,970<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 28 |title=Match report – Group H – Senegal v Colombia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-48-0628-sen-col-fulltime-pdf-2972687.pdf?cloudid=znvdbrgoa6r8tekeoayu |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142927/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-48-0628-sen-col-fulltime-pdf-2972687.pdf?cloudid=znvdbrgoa6r8tekeoayu |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 28 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Միլորադ Մազիչ]] ([[Սերբիայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Սերբիա]]) }}<section end=h6 /> == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:2018 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] sneu1w0lnhyxksfu720bxlbs1t7b5s3 0 869371 10356991 10356213 2025-06-18T00:09:26Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356991 wikitext text/x-wiki '''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] Փլեյ օֆֆ փուլը''' առաջնության եզրափակիչ փուլն է, որը հաջորդելու է խմբային փուլին։ Այն կսկսվի հունիսի 30-ին 1/8-րդ եզրափակչից և կավարտվի հուլիսի 15-ին [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Եզրափակիչ|եզրափակիչ]] հանդիպումով, որը կկայանա [[Մոսկվա]]յի [[Լուժնիկի մարզադաշտ]]ում<ref name="match schedule">{{Cite web |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228234846/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 28 |accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Լավագույն երկու հավաքականները ամեն խմբից (ընդհանուր 16 հավաքական) դուրս կգան փլեյ-օֆֆ փուլ, որից հետո յուրաքանչյուր պարտված հավաքական կլքի պայքարը։ Կիսաեզրափակչի երկու պարտված հավաքականները կվիճարկեն երրորդ տեղը միմյանց միջև<ref name="regulations">{{Cite web |title=Regulations – 2018 FIFA World Cup Russia |url=http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712134322/http://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/84/35/19/regulationsfwc2018en_neutral.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 11 |publisher=FIFA.com}}</ref>։ Բոլոր ժամանակները [[Ժամանակը Ռուսաստանում|տեղի ժամանակով]] են<ref name="match schedule"/>։ == Ձևաչափ == Փլեյ-օֆֆ փուլում հանդիպումների հիմնական ժամանակը կտևի 90 րոպե, ոչ ոքիի դեպքում կանցկացվի [[Ավելացրած ժամանակ (սպորտ)|ավելացված ժամանակ]] (երկու խաղակես, յուրաքանչյուրը 15 րոպե), որտեղ յուրաքանչյու հավաքական կարող է կատարել չորրորդ փոփոխությունը։ Եթե ավելացված ժամանակից հետո նույնպես լինի ոչ ոքի, հաղթողը կորոշվի [[Հետխաղյա 11 մետրանոցներ (ֆուտբոլ)|հետխաղյա 11 մետրանոցներ]]ի արդյունքով<ref name="regulations"/>։ == Որակավորված հավաքականներ == Յուրաքանչյուր խմբի լավագույն երկու հավաքականները կորակավորվեն փլեյ-օֆֆ փուլ<ref name="regulations"/>։ {| class="wikitable" |- ! Խումբ ! width="150" | Հաղթող ! width="150" | Երկրորդ տեղ |- ! [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ A|A]] | {{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ}} | {{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան}} |- ! [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ B|B]] | {{Ֆուտբոլ2|Իսպանիա}} | {{Ֆուտբոլ2|Պորտուգալիա}} |- ! [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C|C]] | {{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա}} | {{Ֆուտբոլ2|Դանիա}} |- ! [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D|D]] | {{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}} | {{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա}} |- ! [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ E|E]] | {{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա}} | {{Ֆուտբոլ2|Շվեյցարիա}} |- ! [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ F|F]] | {{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա}} | {{Ֆուտբոլ2|Մեքսիկա}} |- ! [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ G|G]] | {{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}} | {{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}} |- ! [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ H|H]] | {{Ֆուտբոլ2|Կոլումբիա}} | {{Ֆուտբոլ2|Ճապոնիա}} |} == Զամբյուղ == <section begin=bracket />{{#invoke:ՓուլN|N16 |style=white-space:nowrap|3rdplace=yes|bold_winner=high|widescore=yes |RD1=[[#1/8 եզրափակիչ|1/8 եզրափակիչ]] |RD2=[[#Քառորդ եզրափակչներ|Քառորդ եզրափակչներ]] |RD3=[[#Կիսաեզրափակիչներ|Կիսաեզրափակիչներ]] |RD4=[[#Եզրափակիչ|Եզրափակիչ]] |Consol=[[#Երրորդ տեղի համար հանդիպում|Երրորդ տեղի համար հանդիպում]] <!--Date-Place|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2--> <!--Round of 16--> |30 հունիս – [[Ֆիշտ Օլիմպիական մարզադաշտ|Սոչի]]|{{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ}}|2|{{Ֆուտբոլ2|Պորտուգալիա}}|1 |30 հունիս – [[Կազան Արենա|Կազան]]|{{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա}}|4|{{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա}}|3 |2 հուլիս – [[Կոսմոս Արենա|Սամարա]]|{{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա}}|2|{{Ֆուտբոլ2|Մեքսիկա}}|0 |2 հուլիս – [[Ռոստով Արենա|Դոնի Ռոստով]]|{{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}}|3|{{Ֆուտբոլ2|Ճապոնիա}}|2 |1 հուլիս – [[Լուժնիկի մարզադաշտ|Մոսկվա (Լուժնիկի)]]|{{Ֆուտբոլ2|Իսպանիա}}|1 (3)|{{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան}}|1 (4) |1 հուլիս – [[Նիժնի Նովգորոդ մարզադաշտ|Նիժնի Նովգորոդ]]|{{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}}|1 (3)|{{Ֆուտբոլ2|Դանիա}}|1 (2) |3 հուլիս – [[Կրեստովսկի մարզադաշտ|Սանկտ Պետերբուրգ]]|{{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա}}|1|{{Ֆուտբոլ2|Շվեյցարիա}}|0 |3 հուլիս – [[Օտկրիտիա Արենա|Մոսկվա (Օտկրիտիա)]]|{{Ֆուտբոլ2|Կոլումբիա}}|1 (3)|{{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}}|1 (4) <!--Quarter-finals--> |6 հուլիս – [[Նիժնի Նովգորոդ մարզադաշտ|Նիժնի Նովգորոդ]]|{{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ}}|0|{{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա}}|2 |6 հուլիս – [[Կազան Արենա|Կազան]]|{{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա}}|1|{{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}}|2 |7 հուլիս – [[Ֆիշտ Օլիմպիական մարզադաշտ|Սոչի]]|{{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան}}|2 (3)|{{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}}|2 (4) |7 հուլիս – [[Կոսմոս Արենա|Սամարա]]|{{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա}}|0|{{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}}|2 <!--Semi-finals--> |10 հուլիս – [[Կրեստովսկի մարզադաշտ|Սանկտ Պետերբուրգ]]|{{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա}}|1|{{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}}|0 |11 հուլիս – [[Լուժնիկի մարզադաշտ|Մոսկվա (Լուժնիկի)]]|{{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}} [[Ավելացրած ժամանակ (սպորտ)|(Ա.ժ.)]]|2|{{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}}|1 <!--Final--> |15 հուլիս – [[Լուժնիկի մարզադաշտ|Մոսկվա (Լուժնիկի)]]|{{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա}}|4|{{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}}|2 <!--3rd Place--> |14 հուլիս – [[Կրեստովսկի մարզադաշտ|Սանկտ Պետերբուրգ]]|{{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}}|2|{{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}}|0 }}<section end=bracket /> == 1/8 եզրափակիչ == === Ֆրանսիա - Արգենտինա === <section begin=r16-1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|30|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա|R}} |score=4-3 |report=<!--https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331537/--> |team2={{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա}} |goals1=[[Անտուան Գրիզման|Գրիզման]] {{goal|13|11մ.}}<br />[[Բենյամին Պավարդ|Պավարդ]] {{goal|57}}<br />[[Կիլիան Մբապպե|Մբապպե]] {{goal|64||68}} |goals2=[[Անխել դի Մարիա|Դի Մարիա]] {{goal|41}}<br />[[Գաբրիել Մերկադո|Մերկադո]] {{goal|48}}<br />[[Սերխիո Ագուերո|Ագուերո]] {{goal|90+3}} |stadium=[[Կազան Արենա]], [[Կազան]] |attendance=42,873<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 30 |title=Match report – Round of 16 – France v Argentina |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-50-0630-fra-arg-fulltime-pdf-2978911.pdf?cloudid=l8h65vfw78efsgdhw6rh |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142623/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-50-0630-fra-arg-fulltime-pdf-2978911.pdf?cloudid=l8h65vfw78efsgdhw6rh |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հունիսի 30 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ալիրեզա Ֆագհանի]] ([[Իրանի ֆուտբոլկի ֆեդերացիա|Իրան]]) }}<section end=r16-1 /> === Ուրուգվայ - Պորտուգալիա === <section begin=r16-2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|6|30|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ|R}} |score=2-1 |report=<!--https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331544/--> |team2={{Ֆուտբոլ2|Պորտուգալիա}} |goals1=[[Էդինսոն Կավանի|Կավանի]] {{goal|7||62}} |goals2=[[Պեպե Ֆերեիրա|Պեպե]] {{goal|55}} |stadium=[[Ֆիշտ Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Սոչի]] |attendance=44,287<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 30 |title=Match report – Round of 16 – Uruguay v Portugal |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-49-0630-uru-por-fulltime-pdf-2979193.pdf?cloudid=a7jclf27zzuzjo520mpz |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180630213932/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-49-0630-uru-por-fulltime-pdf-2979193.pdf?cloudid=a7jclf27zzuzjo520mpz |archive-date=2018 թ․ հունիսի 30 |access-date=2018 թ․ հունիսի 30 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Սեզար Արտուրո Ռամոս]] ([[Մեքսիկայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Մեքսիկա]]) }}<section end=r16-2 /> === Իսպանիա - Ռուսաստան === <section begin=r16-3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|1|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Իսպանիա|R}} |score=1-1 |report=<!--https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331517/--> |team2={{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան}} |goals1=[[Սերգեյ Իգնաշևիչ|Իգնաշևիչ]] {{goal|12|ի.գ.}} |goals2=[[Արտյոմ Ձյուբա|Ձյուբա]] {{goal|41|11-1}} |stadium=[[Լուժնիկի մարզադաշտ]], [[Մոսկվա]] |attendance=78,011<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 1 |title=Match report – Round of 16 – Spain v Russia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-51-0701-esp-rus-fulltime-pdf-2979634.pdf?cloudid=rix0h2ufiablhohc1hsj |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142631/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-51-0701-esp-rus-fulltime-pdf-2979634.pdf?cloudid=rix0h2ufiablhohc1hsj |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 1 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Բյորն Կյուպերս]] ([[Հոլանդիայի թագավորական ֆուտբոլի ասոցացիա|Նիդերլանդներ]]) |penalties1=[[Անդրես Ինիեստա|Ինիեստա]] {{pengoal}}<br />[[Ժերար Պիկե|Պիկե]] {{pengoal}}<br />[[Կոկե (ֆուտբոլիստ)|Կոկե]] {{penmiss}}<br />[[Սերխիո Ռամոս|Ռամոս]] {{pengoal}}<br />[[Յագո Ասպաս|Ասպաս]] {{penmiss}} |penaltyscore=3–4 |penalties2={{pengoal}} [[Ֆյոդոր Սմոլով|Սմոլով]]<br />{{pengoal}} [[Սերգեյ Իգնաշևիչ|Իգնաշևիչ]]<br />{{pengoal}} [[Ալեքսանդր Գոլովին (ֆուտբոլիստ)|Գոլովին]]<br />{{pengoal}} [[Դենիս Չերիշև|Չերիշև]] }}<section end=r16-3 /> === Խորվաթիա - Դանիա === <section begin=r16-4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|1|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա|R}} |score=1-1 |report=<!--https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331498/--> |team2={{Ֆուտբոլ2|Դանիա}} |goals1=[[Մարիո Մանջուկիչ|Մանջուկիչ]] {{goal|4}} |goals2=[[Մատիաս Յորգենսեն|Մ. Յորգենսեն]] {{goal|1}} |stadium=[[Նիժնի Նովգորոդ մարզադաշտ]], [[Նիժնի Նովգորոդ]] |attendance=40,851<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 1 |title=Match report – Round of 16 – Croatia v Denmark |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-52-0701-cro-den-fulltime-pdf-2979944.pdf?cloudid=jq9prvpwlrv6snvywypi |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142637/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-52-0701-cro-den-fulltime-pdf-2979944.pdf?cloudid=jq9prvpwlrv6snvywypi |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 1 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Նեստոր Պիտանա]] ([[Արգենտինայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Արգենտինա]]) |penalties1=[[Միլան Բադել|Բադել]] {{penmiss}}<br />[[Անդրեյ Կրամարիչ|Կրամարիչ]] {{pengoal}}<br />[[Լուկա Մոդրիչ|Մոդրիչ]] {{pengoal}}<br />[[Յոսիպ Պիվարիչ|Պիվարիչ]] {{penmiss}}<br />[[Իվան Ռակիտիչ|Ռակիտիչ]] {{pengoal}} |penaltyscore=3–2 |penalties2={{penmiss}} [[Քրիստիան Էրիկսեն|Էրիկսեն]]<br />{{pengoal}} [[Սիմոն Կյեր|Կյեր]]<br />{{pengoal}} [[Միքայել Կռոն Դելի|Կռոն Դելի]]<br />{{penmiss}} [[Լասե Շյոնե|Շյոնե]]<br />{{penmiss}} [[Նիկոլայ Յորգենսեն|Ն. Յորգենսեն]] }}<section end=r16-4 /> === Բրազիլիա - Մեքսիկա === <section begin=r16-5 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|2|df=y}} |time=18:00 [[Սամարայի ժամանակ|ՍԱՄԺ]] ([[UTC+04:00|UTC+4]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա|R}} |score=2-0 |report=<!--https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331535/--> |team2={{Ֆուտբոլ2|Մեքսիկա}} |goals1=[[Նեյմար]] {{goal|51}}<br />[[Ռոբերտո Ֆիրմինո|Ֆիրմինո]] {{goal|88}} |goals2= |stadium=[[Կոսմոս Արենա]], [[Սամարա]] |attendance=41,970<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 2 |title=Match report – Round of 16 – Brazil v Mexico |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-53-0702-bra-mex-fulltime-pdf-2980315.pdf?cloudid=vnzih2otqmj4utrtypmc |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180702233125/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-53-0702-bra-mex-fulltime-pdf-2980315.pdf?cloudid=vnzih2otqmj4utrtypmc |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 2 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 2 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ջանլուկա Ռոկկի]] ([[Իտալիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Իտալիա]]) }}<section end=r16-5 /> === Բելգիա - Ճապոնիա === <section begin=r16-6 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|2|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Բելգիա|R}} |score=3-2 |report=<!--https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331551/--> |team2={{Ֆուտբոլ2|Ճապոնիա}} |goals1=[[Յան Վերտոնգեն|Վերտոնգեն]] {{goal|69}}<br />[[Մարուան Ֆելաինի|Ֆելաինի]] {{goal|74}}<br />[[Նասեր Շադլի|Շադլի]] {{goal|90+4}} |goals2=[[Գենկի Հարագուտի|Հարագուտի]] {{goal|48}}<br />[[Տակասի Ինուի|Ինուի]] {{goal|52}} |stadium=[[Ռոստով Արենա]], [[Դոնի Ռոստով]] |attendance=41,466<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 2 |title=Match report – Round of 16 – Belgium v Japan |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-54-0702-bel-jpn-fulltime-pdf-2980472.pdf?cloudid=ugv6xpyriwiy95zo8izr |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708142645/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-54-0702-bel-jpn-fulltime-pdf-2980472.pdf?cloudid=ugv6xpyriwiy95zo8izr |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 2 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Մալանգ Դիդյու]] ([[Սենեգալի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Սենեգալ]]) }}<section end=r16-6 /> === Շվեդիա - Շվեյցարիա === <section begin=r16-7 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|3|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա|R}} |score=1-0 |report=<!--https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331514/--> |team2={{Ֆուտբոլ2|Շվեյցարիա}} |goals1=[[Էմիլ Ֆորսբերգ|Ֆորսբերգ]] {{goal|66}} |goals2= |stadium=[[Կրեստովսկի մարզադաշտ]], [[Սանկտ Պետերբուրգ]] |attendance=64,042<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 3 |title=Match report – Round of 16 – Sweden v Switzerland |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-55-0703-swe-sui-fulltime-pdf-2981293.pdf?cloudid=x8euhzw50bbr0wy1voyg |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180703190853/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-55-0703-swe-sui-fulltime-pdf-2981293.pdf?cloudid=x8euhzw50bbr0wy1voyg |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 3 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 3 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Դամիր Սկոմինա]] ([[Սլովենիայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Սլովենիա]]) }}<section end=r16-7 /> === Կոլումբիա - Անգլիա === <section begin=r16-8 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|3|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Կոլումբիա|R}} |score=1-1 |report=<!--https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331542/--> |team2={{Ֆուտբոլ2|Անգլիա|R}} |goals1=[[Երի Մինա|Մինա]] {{goal|90+3}} |goals2=[[Հարի Քեյն|Քեյն]] {{goal|57|11մ.}} |stadium=[[Օտկրիտիե Արենա]], [[Մոսկվա]] |attendance=44,190<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 3 |title=Match report – Round of 16 – Colombia v England |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-56-0703-col-eng-fulltime-pdf-2981688.pdf?cloudid=clvyozknxzlgjbbaqrui |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180704005828/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-56-0703-col-eng-fulltime-pdf-2981688.pdf?cloudid=clvyozknxzlgjbbaqrui |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 4 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 3 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Մարկ Գեյգեր]] ([[ԱՄՆ-ի Ֆուտբոլի ֆեդերացիա|ԱՄՆ]]) |penalties1=[[Ռադամել Ֆալկաո|Ֆալակաո]] {{pengoal}}<br />[[Խուան Կուադրադո|Խու. Կուարդադո]] {{pengoal}}<br />[[Լուիս Մուրիել|Մուրիել]] {{pengoal}}<br />[[Մատեուս Ուրիբե|Ուրիբե]] {{penmiss}}<br />[[Կառլոս Բակա|Բակա]] {{penmiss}} |penaltyscore=3–4 |penalties2={{pengoal}} [[Հարի Քեյն|Քեյն]]<br />{{pengoal}} [[Մարկուս Ռաշֆորդ|Ռաշֆորդ]]<br />{{penmiss}} [[Ջորդան Հենդերսոն|Հենդերսոն]]<br />{{pengoal}} [[Կիրան Թրիպեր|Թրիպեր]]<br />{{pengoal}} [[Էրիկ Դայեր|Դայեր]] }}<section end=r16-8 /> == Քառորդ եզրափակիչ == === Ուրուգվայ - Ֆրանսիա === <section begin=qf1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|6|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ|R}} |score=0-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331543/ Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա}} |goals1= |goals2=[[Ռաֆայել Վարան|Վարան]] {{goal|40}}<br />[[Անտուան Գրիզման|Գրիզման]] {{goal|61}} |stadium=[[Նիժնի Նովգորոդ (մարզադաշտ)]], [[Նիժնի Նովգորոդ]] |attendance=43,319<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Match report – Quarter-final – Uruguay v France |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-57-0706-uru-fra-fulltime-pdf-2982367.pdf?cloudid=zu6peytpxtyyzlqkmxcu |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180706191634/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-57-0706-uru-fra-fulltime-pdf-2982367.pdf?cloudid=zu6peytpxtyyzlqkmxcu |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 6 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Նեստոր Պիտանա]] ([[Արգենտինայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Արգենտինա]]) }}<section end=qf1 /> === Բրազիլիա - Բելգիա === <section begin=qf2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|6|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Բրազիլիա|R}} |score=1-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331538/ Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}} |goals1=[[Ռենատո Աուգուստո]] {{goal|76}} |goals2=[[Ֆերնանդինյո]] {{goal|13|ի.գ.}}<br />[[Քևին դե Բրույնե|Դե Բրույնե]] {{goal|31}} |stadium=[[Կազան Արենա]], [[Կազան]] |attendance=42,873<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Match report – Quarter-final – Brazil v Belgium |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-58-0706-bra-bel-fulltime-pdf-2982663.pdf?cloudid=lmitcdvz2nsoapxx5bxq |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180706215104/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-58-0706-bra-bel-fulltime-pdf-2982663.pdf?cloudid=lmitcdvz2nsoapxx5bxq |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 6 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Միլորադ Մեզիչ]] ([[Սերբիայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Սերբիա]]) }}<section end=qf2 /> === Շվեդիա - Անգլիա === <section begin=qf3 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|7|df=y}} |time=18:00 [[Սամարայի ժամանակ|ՍԱՄԺ]] ([[UTC+04:00|UTC+4]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Շվեդիա|R}} |score=0-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331541/ Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}} |goals1= |goals2=[[Հարի Մագուայր|Մագուայր]] {{goal|30}}<br />[[Դելե Ալի|Ալի]] {{goal|59}} |stadium=[[Կոսմոս Արենա]], [[Սամարա]] |attendance=39,991<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 7 |title=Match report – Quarter-final – Sweden v England |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-60-0707-swe-eng-fulltime-pdf-2983055.pdf?cloudid=o3awaoyalf7gwxwfu0z9 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180707201612/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-60-0707-swe-eng-fulltime-pdf-2983055.pdf?cloudid=o3awaoyalf7gwxwfu0z9 |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 7 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 7 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Բյորն Կյուպերս]] ([[Նիդերլանդների ֆուտբոլի ասոցացիա|Նիդերլանդներ]]) }}<section end=qf3 /> === Ռուսաստան - Խորվաթիա === <section begin=qf4 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|7|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան|R}} |score=2-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331504/ Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}} |goals1=[[Դենիս Չերիշև|Չերիշև]] {{goal|31}}<br />[[Մարիո Ֆիգեյրա Ֆեռնանդես|Ֆեռնանդես]] {{goal|115}} |goals2=[[Անդրեյ Կրամարիչ|Կրամարիչ]] {{goal|39}}<br />[[Դոմագոյ Վիդա|Վիդա]] {{goal|101}} |stadium=[[Ֆիշտ Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Սոչի]] |attendance=44,287<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 7 |title=Match report – Quarter-final – Russia v Croatia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-59-0707-rus-cro-fulltime-pdf-2983373.pdf?cloudid=uno0nrkctywxiuups07n |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180707231155/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-59-0707-rus-cro-fulltime-pdf-2983373.pdf?cloudid=uno0nrkctywxiuups07n |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 7 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 7 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Սանդրո Ռիչչի]] ([[Բրազիլիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիա|Բրազիլիա]]) |penalties1=[[Ֆյոդոր Սմոլով|Սմոլով]] {{penmiss}}<br />[[Ալան Ձագոև|Ձագոև]] {{pengoal}}<br />[[Մարիո Ֆիգեյրա Ֆեռնանդես|Ֆեռնանդես]] {{penmiss}}<br />[[Սերգեյ Իգնաշևիչ|Իգնաշևիչ]] {{pengoal}}<br />[[Դալեր Կուզյաև|Կուզյաև]] {{pengoal}} |penaltyscore=3–4 |penalties2={{pengoal}} [[Մարսելո Բրոզովիչ|Բրոզովիչ]]<br />{{penmiss}} [[Մատեո Կովաչիչ|Կովաչիչ]]<br />{{pengoal}} [[Լուկա Մոդրիչ|Մոդրիչ]]<br />{{pengoal}} [[Դոմագոյ Վիդա|Վիդա]]<br />{{pengoal}} [[Իվան Ռակիտիչ|Ռակիտիչ]] }}<section end=qf4 /> == Կիսաեզրափակիչներ == Առաջին անգամ 1966 թվականից հետո աշխարհի բազմակի բոլոր չեմպիոնները դուրս մնացին կիսաեզրափակչից առաջ։ Նաև առաջին անգամ կիսաեզրափակիչներին չեն մասիակցում Բրազիլիայի, Գերմանիայի և Արգենտինայի հավաքականներից որևէ մեկը<ref>{{Cite news |last=Pylas |first=Pan |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Last remaining multiple World Cup champions eliminated |url=https://www.washingtonpost.com/sports/dcunited/last-remaining-multiple-world-cup-champions-eliminated/2018/07/06/f2667870-8175-11e8-b3b5-b61896f90919_story.html?utm_term=.ba327cad3db3 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180707143828/https://www.washingtonpost.com/sports/dcunited/last-remaining-multiple-world-cup-champions-eliminated/2018/07/06/f2667870-8175-11e8-b3b5-b61896f90919_story.html?utm_term=.ba327cad3db3 |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 7 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 7 |publisher=[[Washington Post]]}}</ref>։ Երբ դուրս մնացին Ուրուգվայը և Բրազիլիան քառորդ եզրափակչում, «եվրոպական» կիսաեզրափակիչ կլինի հինգերորդ անգամ (նախորդ անգամները [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1934|1934]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1966|1966]], [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1982|1982]] և [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]] թվականների առաջնություններում)։ Սա նշանակում է, որ եվրոպական հավաքականը կդառնա աշխարհի չեմպիոն չորրորդ անգամ անընդմեջ<ref>{{Cite news |author=The Canadian Press |title=Belgium holds off Brazil to reach first World Cup semis in 32 years |url=https://www.tsn.ca/belgium-eliminates-brazil-from-world-cup-wins-2-1-1.1132959 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 9 |publisher=[[The Sports Network]]}}</ref>։ === Ֆրանսիա - Բերլգիա === <section begin=sf1 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|10|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա|R}} |score=1-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331531/ Հաշվ] |team2={{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}} |goals1=[[Սամուել Ումտիտի|Ումտիտի]] {{goal|51}} |goals2= |stadium=[[Կրեստովսկի մարզադաշտ]], [[Սանկտ Պետերբուրգ]] |attendance=64,286<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 10 |title=Match report – Semi-final – France v Belgium |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-61-0710-fra-bel-fulltime-pdf-2984295.pdf?cloudid=yq1a4jngeam17nxshqhl |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180711021958/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-61-0710-fra-bel-fulltime-pdf-2984295.pdf?cloudid=yq1a4jngeam17nxshqhl |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 11 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 10 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Անրես Կունհա]] ([[Ուրուգվայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Ուրուգվայ]]) }}<section end=sf1 /> === Խորվաթիա - Անգլիա === <section begin=sf2 />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|11|df=y}} |time=21:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա|R}} |score=2-1 |aet=yes |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331522/ Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}} |goals1=[[Իվան Պերիշիչ|Պերիշիչ]] {{goal|68}}<br />[[Մարիո Մանջուկիչ|Մանջուկիչ]] {{goal|109}} |goals2=[[Կիրան Թրիպեր|Թրիպեր]] {{goal|5}} |stadium=[[Լուժնիկի մարզադաշտ]], [[Մոսկվա]] |attendance=78,011<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 11 |title=Match report – Semi-final – Croatia v England |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-62-0711-cro-eng-fulltime-pdf-2984965.pdf?cloudid=wokewexwh4sfkhzk8qwz |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180712025032/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-62-0711-cro-eng-fulltime-pdf-2984965.pdf?cloudid=wokewexwh4sfkhzk8qwz |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 11 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Չյունեթ Չեկիր]] ([[Թուրքիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Թուրքիա]]) }}<section end=sf2 /> == Երրորդ տեղի հանդիպում == <section begin=tpp />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|14|df=y}} |time=17:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Բելգիա|R}} |score=2-0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331536/ Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}} |goals1=[[Թոմաս Մենյե|Մենյե]] {{goal|4}}<br />[[Էդեն Ազար|Էդ. Ազար]] {{goal|82}} |goals2= |stadium=[[Կրեստովսկի մարզադաշտ]], [[Սանկտ Պետերբուրգ]] |attendance=64,406<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 14 |title=Match report – Play-off for third place – Belgium v England |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-63-0714-bel-eng-fulltime-pdf-2985660.pdf?cloudid=thmhafcmqb56v9scd67t |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180727183623/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-63-0714-bel-eng-fulltime-pdf-2985660.pdf?cloudid=thmhafcmqb56v9scd67t |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 27 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 14 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> |referee=[[Ալիրեզա Ֆագհանի]] ([[Իրանի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Իրան]]) }}<section end=tpp /> == Եզրափակիչ == <section begin=final />{{Footballbox |date={{Start date|2018|7|15|df=y}} |time=18:00 [[Մոսկվայի ժամանակ|ՄՍԺ]] ([[UTC+03:00|UTC+3]]) |team1={{Ֆուտբոլ2|Ֆրանսիա|R}} |score=4-2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331552/ Հաշվ.] |team2={{Ֆուտբոլ2|Խորվաթիա}} |goals1=[[Մարիո Մանջուկիչ|Մանջուկիչ]] {{goal|18|ի.գ.}}<br />[[Անտուան Գրիզման|Գրիզման]] {{goal|38|11մ.}}<br />[[Պոլ Պոգբա|Պոգբա]] {{goal|59}}<br />[[Կիլիան Մբապպե|Մբապպե]] {{goal|65}} |goals2=[[Իվան Պերիշիչ|Պերիշիչ]] {{goal|28}}<br />[[Մարիո Մանջուկիչ|Մանջուկիչ]] {{goal|69}} |stadium=[[Լուժնիկի մարզադաշտ]], [[Մոսկվա]] |attendance=78,011<ref name="match report">{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 15 |title=Match report – Final – France v Croatia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-64-0715-fra-cro-fulltime-pdf-2986102.pdf?cloudid=ahrvofztw0aucrsywr2c |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715211046/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-64-0715-fra-cro-fulltime-pdf-2986102.pdf?cloudid=ahrvofztw0aucrsywr2c |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 15 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 15 |publisher=FIFA |format=PDF}}</ref> |referee=[[Նեստոր Պիտանա]] ([[Արգենտինայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Արգենտինա]]) }}<section end=final /> == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{Պաշտոնական կայք|https://www.fifa.com/worldcup/index.html}} * [https://www.fifa.com/worldcup/organisation/documents/index.html Պաշտոնական փաստաթղթեր] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180425225549/http://www.fifa.com/worldcup/organisation/documents/index.html |date=2018-04-25 }} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018}} {{DEFAULTSORT:Փլեյ-օֆֆ}} [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] mulgq2o1axzki43fcpl027divj2nmm9 0 874986 10357110 7783675 2025-06-18T06:48:47Z 212.73.65.250 10357110 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար}} '''Տիրուհին և աղախինը''' ({{lang-nl|Dame en dienstbode}}), հոլանդացի նկարիչ [[Յան Վերմեեր]]ի նկարներից , որը նկարվել է 1666 - 1667 թվականներին։ Աշխատանքը պահպանվում է «Ֆրիկի հավաքածու» ֆոնդում, որը գտնվում է [[Նյու Յորք]]ում։ Նկարը ստեղծվել է նկարչի և նրա ընտանիքի` Դելֆտեում գտնվելու ժամանակ, որտեղ նա ղեկավարում էր Սուրբ Լուկիի քաղաքային նկարիչների միությունը<ref>{{Книга|автор=Скляренко В. М, Иовлева Т, Кустовская Ю, Скачко И|заглавие=100 знаменитых художников. XIV—XVIII вв.|ссылка=https://books.google.am/books?id=PpePAwAAQBAJ&pg=PT82&dq=%D1%8F%D0%BD+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80+%D0%B2+%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%84%D1%82%D0%B5&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwiDy9vCr__UAhWIK5oKHaJUDp04ChDoAQhEMAg#v=onepage&q=%D1%8F%D0%BD%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80%20%D0%B2%20%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%84%D1%82%D0%B5&f=false|издательство=Directmedia|год=2014-01-15|страниц=510|isbn=9789660320888}}</ref>.։ == Ստեղծում== 1662 թվականին Յան Վերմեերը 9 տարի Սուրբ Լուկիի նկարիչների միությանը անդամակցելուց հետո դառնում է միության ղեկավարը։ Նրա պարտականությունների մեջ էր մտնում երիտասարդ նկարիչների հավաքագրումը, ովքեր կնպաստեին միության նկարների վաճառքին և այլն։ Այդ պահից սկսված զբաղված լինելու պատճառով նա տարեկան չի կարողանում նկարել երկուսից ավել նկար<ref>{{Книга|автор=Морозова Ольга Владиславовна|заглавие=Шедевры европейских художников|ссылка=https://books.google.am/books?id=17MuAgAAQBAJ&pg=PA140&dq=%D1%8F%D0%BD+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80+%D0%B2+%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%84%D1%82%D0%B5&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwiDy9vCr__UAhWIK5oKHaJUDp04ChDoAQgtMAM#v=onepage&q=%D1%8F%D0%BD%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80%20%D0%B2%20%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%84%D1%82%D0%B5&f=false|издательство=ОЛМА Медиа Групп|год=2012-11-20|страниц=304|isbn=9785373048446}}</ref>։ Այդպիսի նկարներից մեկն է համարվում «Տիրուհին և աղախինը» (1666 - 1667)։ 1675 թվականի հուլիսին Վերմեերի մահից հետո նրա այրու կողմից բացվեց արհեստանոց, որտեղ նա 26 այլ նկարիչների նկարների շարքում գտավ ևս երկու չվաճառված նկարներ՝ «Տիրուհին և աղախինը», [[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|«Մարգարտե վզնոցով կինը»]]<ref>{{Книга|автор=Наталья Сорокина|заглавие=Искусство и деньги. Лекции-путеводитель|ссылка=https://books.google.am/books?id=WID-DAAAQBAJ&pg=PT200&dq=%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D0%BA%D0%B0+%D0%B8+%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwi99sj9pv_UAhUhIJoKHXpEAK0Q6AEILTAD#v=onepage&q=%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D0%BA%D0%B0%20%D0%B8%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&f=false|издательство=Litres|год=2017-05-20|страниц=309|isbn=9785040229154}}</ref>։ [[Պատկեր:DublinVermeer.jpg|thumb|250px|left|Նամակ գրող կինը և աղախինը]] === Բնութագիր=== 1662 թվականից հետո Վերմեերի աշխատանքներում հայտնվում է մի դետալ, որը կարող էր հիմք ծառայել հետագա աշխատանքների համար։ Այդպիսի դետալ է ոսկյա մորթին, որը կարծես խաղում էր շողերի հետ։ Բացի «Տիրուհին և աղախինը» նկարից` նկարիչը պատկերել է այդ մորթին նաև այլ կտավներում` «[[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|Մարգարտե վզնոցով կինը]]», «Դեղին հագուստով նամակ գրող կինը»։ Որպեսզի ընդգծի մորթու պայծառությունը տիրուհու ուսերին, նա օգտագործում էր աղախնի հագուստի և հետևի ամբողջ ֆոնի մուգ երանգներ<ref>{{Книга|заглавие=Ян Вермеер|ссылка=https://books.google.am/books?id=aqrYCQAAQBAJ&pg=PA18&dq=%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D0%BA%D0%B0+%D0%B8+%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwi99sj9pv_UAhUhIJoKHXpEAK0Q6AEIJDAB#v=onepage&q=%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D0%BA%D0%B0%20%D0%B8%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&f=false|издательство=Рипол Классик|страниц=42|isbn=9785386078270}}</ref>։ Ինչպես նաև «[[Մարգարտե ականջօղով աղջիկը]]» նկարում նկարիչը ամբողջությամբ գիտակցեց հետևի մուգ ֆոնի էությունը։ Սակայն «Տիրուհին և աղախինը» նկարում նկարիչը, օգտագործելով տարբեր տեխնիկական հնարքներ, ապացուցեց, որ հետևի ֆոնը ոչ այլ ոչ է, քան շագանակագույն վարագույր, որի գույնը նկարում դրամատիզմ է ներմուծում։ Տիրուհու կերպարը վերցված է հին հռոմեական դասական արձաններից (նրա տեսքը, սանրվածքը), իսկ աղախնի կերպարը` հունական ողբերգություններից, երբ սուրհանդակը ժամանում է կարևոր նորություններով։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == [http://collections.frick.org/view/objects/asitem/items$0040:274 Նկարը «Ֆրիկի հավաքածու» կայքում] {{Արտաքին հղումներ}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Կանանց դիմապատկերներ]] sovcxtc1p27dmkwxoabb3t4u9kgt72m 10357127 10357110 2025-06-18T07:02:55Z LilitMir 99009 10357127 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար}} '''Տիրուհին և աղախինը''' ({{lang-nl|Dame en dienstbode}}), հոլանդացի նկարիչ [[Յան Վերմեեր]]ի նկարներից, որը նկարվել է 1666-1667 թվականներին։ Աշխատանքը պահպանվում է «Ֆրիկի հավաքածու» ֆոնդում, որը գտնվում է [[Նյու Յորք]]ում։ Նկարը ստեղծվել է նկարչի և նրա ընտանիքի` Դելֆտեում գտնվելու ժամանակ, որտեղ նա ղեկավարում էր Սուրբ Լուկիի քաղաքային նկարիչների միությունը<ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.am/books?id=PpePAwAAQBAJ&pg=PT82&dq=%D1%8F%D0%BD+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80+%D0%B2+%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%84%D1%82%D0%B5&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwiDy9vCr__UAhWIK5oKHaJUDp04ChDoAQhEMAg#v=onepage&q=%D1%8F%D0%BD%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80%20%D0%B2%20%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%84%D1%82%D0%B5&f=false |автор=Скляренко В. М, Иовлева Т, Кустовская Ю, Скачко И |заглавие=100 знаменитых художников. XIV-XVIII вв. |год=2014-01-15 |издательство=Directmedia |страниц=510 |isbn=9789660320888}}</ref>։ == Ստեղծում== 1662 թվականին Յան Վերմեերը 9 տարի Սուրբ Լուկիի նկարիչների միությանը անդամակցելուց հետո դառնում է միության ղեկավարը։ Նրա պարտականությունների մեջ էր մտնում երիտասարդ նկարիչների հավաքագրումը, որոնք կնպաստեին միության նկարների վաճառքին և այլն։ Զբաղված լինելու պատճառով այդ պահից սկսած նա չի կարողանում նկարել տարեկան երկուսից ավել նկար<ref>{{Книга|автор=Морозова Ольга Владиславовна|заглавие=Шедевры европейских художников|ссылка=https://books.google.am/books?id=17MuAgAAQBAJ&pg=PA140&dq=%D1%8F%D0%BD+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80+%D0%B2+%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%84%D1%82%D0%B5&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwiDy9vCr__UAhWIK5oKHaJUDp04ChDoAQgtMAM#v=onepage&q=%D1%8F%D0%BD%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80%20%D0%B2%20%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%84%D1%82%D0%B5&f=false|издательство=ОЛМА Медиа Групп|год=2012 թ. նոյեմբերի 20|страниц=304|isbn=9785373048446}}</ref>։ Այդպիսի նկարներից մեկն է համարվում «Տիրուհին և աղախինը» (1666-1667)։ 1675 թվականի հուլիսին Վերմեերի մահից հետո նրա այրու կողմից բացվել է արհեստանոց, որտեղ նա 26 այլ նկարիչների նկարների շարքում գտել է ևս երկու չվաճառված նկարներ՝ «Տիրուհին և աղախինը», [[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|«Մարգարտե վզնոցով կինը»]]<ref>{{Книга|автор=Наталья Сорокина|заглавие=Искусство и деньги. Лекции-путеводитель|ссылка=https://books.google.am/books?id=WID-DAAAQBAJ&pg=PT200&dq=%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D0%BA%D0%B0+%D0%B8+%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwi99sj9pv_UAhUhIJoKHXpEAK0Q6AEILTAD#v=onepage&q=%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D0%BA%D0%B0%20%D0%B8%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&f=false|издательство=Litres|год=2017-05-20|страниц=309|isbn=9785040229154}}</ref>։ [[Պատկեր:DublinVermeer.jpg|thumb|250px|left|Նամակ գրող կինը և աղախինը]] === Բնութագիր=== 1662 թվականից հետո Վերմեերի աշխատանքներում հայտնվում է մի դետալ, որը կարող էր հիմք ծառայել հետագա աշխատանքների համար։ Այդպիսի դետալ է ոսկյա մորթին, որը կարծես խաղում է շողերի հետ։ Բացի «Տիրուհին և աղախինը» նկարից` նկարիչը պատկերել է այդ մորթին նաև այլ կտավներում` «[[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|Մարգարտե վզնոցով կինը]]», «Դեղին հագուստով նամակ գրող կինը»։ Որպեսզի ընդգծի մորթու պայծառությունը տիրուհու ուսերին, նա օգտագործում էր աղախնի հագուստի և հետևի ամբողջ ֆոնի մուգ երանգներ<ref>{{Книга|заглавие=Ян Вермеер|ссылка=https://books.google.am/books?id=aqrYCQAAQBAJ&pg=PA18&dq=%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D0%BA%D0%B0+%D0%B8+%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwi99sj9pv_UAhUhIJoKHXpEAK0Q6AEIJDAB#v=onepage&q=%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D0%BA%D0%B0%20%D0%B8%20%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%20%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&f=false|издательство=Рипол Классик|страниц=42|isbn=9785386078270}}</ref>։ Ինչպես նաև «[[Մարգարտե ականջօղով աղջիկը]]» նկարում նկարիչը լիովին գիտակցել է հետևի մուգ ֆոնի էությունը։ Սակայն «Տիրուհին և աղախինը» նկարում նկարիչը, օգտագործելով տարբեր տեխնիկական հնարքներ, ապացուցել է, որ հետևի ֆոնը ոչ այլ ինչ է, քան շագանակագույն վարագույր, որի գույնը նկարում դրամատիզմ է ներմուծում։ Տիրուհու կերպարը վերցված է հին հռոմեական դասական արձաններից (նրա տեսքը, սանրվածքը), իսկ աղախնի կերպարը` հունական ողբերգություններից, երբ սուրհանդակը ժամանում է կարևոր նորություններով։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == [http://collections.frick.org/view/objects/asitem/items$0040:274 Նկարը «Ֆրիկի հավաքածու» կայքում] {{Արտաքին հղումներ}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Կանանց դիմապատկերներ]] 1omgy2ojkizamwc3ms9epf6egqu9xr9 0 878582 10357000 10356204 2025-06-18T00:09:48Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357000 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլային հանդիպում |պատկեր = France champion of the Football World Cup Russia 2018.jpg |նկարագրում = Ֆրանսիայի հավաքականը նշում է հաղթանակը |title = Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության եզրափակիչ 2018 |իրադարձություն = [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] |թիմ1 = [[Ֆրանսիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ֆրանսիա]] |թիմ1ասոցիացիա = {{Դրոշ|Ֆրանսիա|size=30px}} |թիմ1հաշիվ = 4 |թիմ2 = [[Խորվաթիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Խորվաթիա]] |թիմ2ասոցիացիա = {{Դրոշ|Խորվաթիա|size=30px}} |թիմ2հաշիվ = 2 | մանրամասներ = |ամսաթիվ = 15 հուլիս 2018 |մարզադաշտ = [[Լուժնիկի մարզադաշտ]] |քաղաք = [[Մոսկվա]] |մրցավար = [[Նեստոր Պիտանա]] ([[Արգենտինայի ֆուտբոլի ասոցացիա|Արգենտինա]]) |հանդիպման խաղացող1ա = [[Անտուան Գրիզման]]<br />(Ֆրանսիա) |հանդիսական = 78.011 |եղանակ = Մասնակի ամպամած<ref name="match-start">{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 15 |title=Start list – Final – France v Croatia |url=https://resources.fifa.com/image/upload/eng-64-0715-fra-cro-start-pdf-2985933.pdf?cloudid=znopwgs13n7m7x4ny1ox |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180716012612/https://resources.fifa.com/image/upload/eng-64-0715-fra-cro-start-pdf-2985933.pdf?cloudid=znopwgs13n7m7x4ny1ox |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 16 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 15 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref> }} '''Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության եզրափակիչ 2018'''-ը [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]]-ի եզրափակիչ հանդիպումն էր։ Այն [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն|Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության]] 21-րդ եզրափակիչն էր, որը չորս տարին մեկ անգամ անցկացվող [[ֆուտբոլ]]ային մրցություն է տղամարդկանց ազգային հավաքականների միջև, որոնք հանդիսանում են [[ՖԻՖԱ]]-ի անդամ։ Հանդիպմանը մասնակցեցին [[Ֆրանսիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ֆրանսիա]]յի և [[Խորվաթիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Խորվաթիա]]յի հավաքականները, որը տեղի ունեցավ [[Մոսկվա]]յի [[Լուժնիկի մարզադաշտ]]ում 2018 թվականի հուլիսի 15-ին։ Մինչև 2018 թվականը Ֆրանսիան հաղթել էր [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998 թվականի Աշխարհի առաջնությունում]] և մասնակցել էին [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]] թվականի եզրափակչին. մինչդեռ սա Խորվաթիայի համար Աշխարհի առաջնության առաջին եզրափակիչն էր։ Երկու հավաքականներն էլ հաղթել էին նախկին չեմպիոններին իրենց ճանապարհին։ Ֆրանսիան հաղթել էր [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1930|1930]] և [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1950|1950]] թվականների չեմպիոն [[Ուրուգվայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուրուգվայ]]ին, Խորվաթիան հաղթել էր [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1966|1966]] թվականի չեմպիոն [[Անգլիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Անգլիա]]յին և [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1978|1978]] ու [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1986|1986]] թվականների չեմպիոն [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինա]]յին։ Խորվաթիան դարձավ երրորդ արևելաեվրոպական հավաքականը, որը հասավ եզրափակիչ և առաջինը Չեխոսլովակիայից հետո, որը պարտվեց 1962 թվականի եզրափակչում։ Ֆրանսիան հաղթեց 4-2 հաշվով, առաջին խաղակեսում ունենալով 2-1 առավելություն շնորհիվ ինքնագոլի և տասնմեկ մետրանոց հարվածով խփված գոլի, որը որոշվեց վիդեո օգնականի միջոցով։ Առաջին անգամ Աշխարհի գավաթի եզրափակչում գրանցվեց ինքնագոլ։ Ֆրանսիան նաև դարձավ երկրորդ հավաքականը 32 հավաքական ձևաչափով Աշխարհի առաջնություններում, որը նվաճեց աշխարհի գավաթը առանց խաղալու լրացուցիչ ժամանակում։ Որպես հաղթղ Ֆրանսիան իրավունք ձեռք բերեց խաղալու [[ՖԻՖԱ Կոնֆեդերացիաների գավաթ 2021]]-ում։ == Մարզադաշտ == {{Հիմնական|Լուժնիկի մարզադաշտ}} Եզրափակիչը կայացավ [[Մոսկվա]]յի [[Լուժնիկի մարզադաշտ]]ում, որը տեղակայված է [[Մոսկվայի կենտրոնական վարչական շրջան]]ի [[Խամովնիկի շրջան]]ում։ Մարզադաշտը ներկայացվել է Ռուսաստանի հայտում որպես եզրափակչի մարզադաշտ 2010 թվականի դեկտեմբերի 2-ին<ref>{{Cite news |last1=Clegg |first1=Jonathan |last2=White |first2=Gregory L. |date=2010 թ․ դեկտեմբերի 2 |title=Russia to Host 2018 World Cup; Qatar Gets 2022 |url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052748703377504575650434108578688 |url-access=yes |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=[[The Wall Street Journal]]}}</ref>։ Լուժնիկի մարզադաշտը ընդունվել է որպես եզրափակչի անցկացման վայր 2012 թվականին ՖԻՖԱ-ի հատուկ հանձնաժողովի կողմից Ճապոնիայի [[Տոկիո]] քաղաքում<ref>{{Cite news |date=2012 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Russia 2018 to start and finish at Luzhniki Stadium |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/y=2012/m=12/news=russia-2018-start-and-finish-luzhniki-stadium-1971808.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201131857/http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2012/m=12/news=russia-2018-start-and-finish-luzhniki-stadium-1971808.html |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 1 |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 17 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref>։ Մարզադաշտում կայացել են նաև աշխարհի առաջնության վեց այլ խաղեր, այդ թվում բացման հանդիպումը հունիսի 14-ին, խմբային փուլի հանդիպումներ, 1/8 եզրափակչի հանդիպում և կիսաեզրափակչի հանդիպում<ref name="FIFA-Facts">{{Cite web |date=2016 թ․ հունվարի 26 |title=Luzhniki Stadium: All you need to know |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/luzhniki-stadium-all-you-need-to-know-2927040 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref><ref name="match schedule">{{Cite web |title=FIFA World Cup Russia 2018 – Match Schedule |url=https://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180624041527/https://resources.fifa.com/mm/document/tournament/competition/02/66/71/62/2018fwc_matchschedule_20122017_en_neutral.pdf |archive-date=2018 թ․ հունիսի 24 |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 20 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF}}</ref>։ [[Պատկեր:Luzhniki Stadium1.jpg|thumb|left|Լուժնիկի մարզադաշտի համայնապատկերը գիշերով:]] Լուժնիկի մարզադաշտը մինչև 1992 թվականը կոչվել է Լենինի անվան կենտրոնական մարզաֆաշտի հիմնական արենա, որը բացվել է 1956 թվականին ԽՍՀՄ ամառային սպարտակիադան ընդունելու համար<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ հուլիսի 14 |title=Putin's goal is to showcase Russia at 2018 World Cup |url=https://uk.reuters.com/article/us-soccer-world-russia-2018-insight/putins-goal-is-to-showcase-russia-at-2018-world-cup-idUKKBN0FJ0QN20140714 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180711025308/https://uk.reuters.com/article/us-soccer-world-russia-2018-insight/putins-goal-is-to-showcase-russia-at-2018-world-cup-idUKKBN0FJ0QN20140714 |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 11 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |agency=[[Reuters]]}}</ref><ref name="1980Olympics">{{Cite report |url=https://library.olympic.org/Default/doc/SYRACUSE/46841/games-of-the-xxii-olympiad-official-report-of-the-organising-committee-of-the-games-of-the-xxii-olym |title=Games of the XXII Olympiad: Offical Report of the Organising Committee, Volume 2 |author=[[Fizkultura i sport|Moscow Fiscultura i Sport]] |publisher=[[International Olympic Committee]] |pages=46–51 |via=Olympics World Library |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |year=1981}}</ref>։ Մարզադաշտը ծառայում է որպես Ռուսաստանի ազգային մարզաֆաշտ և այստեղ կայանում են [[Ռուսաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]ի հանդիպումները, նախկինում ԽՍՀՄ հավաքականի հանդիպումները<ref name="FIFA-Facts"/><ref name="FIFA-Stadium">{{Cite web |title=Luzhniki Stadium |url=https://www.fifa.com/worldcup/destination/stadiums/stadium=810/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171116193913/http://www.fifa.com/worldcup/destination/stadiums/stadium=810/index.html |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 16 |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 17 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref>։ Նախկինում մարզադաշտը օգտագործել են որպես տնային դաշտ [[ԲԿՄԱ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|ԲԿՄԱ Մոսկվա]]ն, [[Տորպեդո Մոսկվա ՖԱ|Տորպեդո Մոսկվա]]ն և [[Սպարտակ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Սպարտակ Մոսկվա]]ն։ Այնուամենայնիվ ներկայումս այն չի հանդիսանում որևէ ակումբի տնային դաշտ<ref name="FIFA-Stadium"/><ref>{{Cite web |title=Moscow |url=https://www.fifa.com/worldcup/destination/cities/city=1559/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180613091159/https://www.fifa.com/worldcup/destination/cities/city=1559/index.html |archive-date=2018 թ․ հունիսի 13 |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 17 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref>։ Մարզադաշտում անցկացվել են մեծ թվով միջազգային սպորտային մրցություններ։ Մարզադաշտը [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1980]]-ի հիմնական մարզադաշտն էր, որտեղ տեղի ունեցան բացման և փակման արարողությունները, աթլետիկայի և ֆուտբոլի մրցություններ (ներառյալ եզրափակիչը)<ref name="1980Olympics"/><ref name="Guardian-Stadium">{{Cite news |date=2008 թ․ մայիսի 19 |title=Meat to Mötley Crüe: the theatre of English dreams |url=https://www.theguardian.com/football/2008/may/20/championsleague.chelsea6 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=[[The Guardian]]}}</ref>,: Այստեղ են կայացել [[ՈՒԵՖԱ գավաթի եզրափակիչ 1999]]-ը և [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգայի եզրափակիչ 2008]]-ը<ref>{{Cite news |last=Halpin |first=Tony |date=2008 թ․ մայիսի 22 |title=Moscow proud of trouble free Champions League final |url=https://www.thetimes.co.uk/article/moscow-proud-of-trouble-free-champions-league-final-pl78bxpgd3d |url-access=yes |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=[[The Times]] |location=London}}</ref> [[ՈՒԵՖԱ]]-ի կողմից դասակարկված լինելով 4-րդ դասի մեջ, Լուժնիկի մարզադաշտը Ռուսաստանի և 2018 թվականի Աշխարհի առաջնության խոշորագույն մարզադաշտն է, որի սովորական առավելագույն նստատեղերի քանակը 81.006 է, սակայն աշխարհի գավաթի ժամանակ պակասեցվեց մինչև 78.011-ի<ref name="FIFA-Stadium"/><ref>{{Cite news |date=2017 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Russia 2018 World Cup stadium venues: 12 grounds across 11 cities |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-world-cup/4/blog/post/3291823/russia-world-cup-2018-stadium-venues-12-grounds-across-11-cities |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |website=ESPN.com |publisher=[[ESPN]] Internet Ventures |agency=[[Press Association]]}}</ref>։ Այն նաև Արևելյան Եվրոպայի խոշորագույն մարզադաշտն է<ref>{{Cite news |last=Tighe |first=Sam |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 18 |title=Top 100 Stadiums in World Football |url=https://bleacherreport.com/articles/2275704-top-100-stadiums-in-world-football |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=[[Bleacher Report]]}}</ref> և Եվրոպայի ութերորդ ամենախոշորը<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 3 |title=Luzhniki Stadium – Russia World Cup Venue 2018 |url=http://archexplore.com/2018/06/03/luzhniki-stadium-architecture/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180711063949/http://archexplore.com/2018/06/03/luzhniki-stadium-architecture/ |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 11 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 11 |website=ArchExplore}}</ref>։ == Նախապատմություն == Երբ [[Ուրուգվայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուրուգվայ]]ը և [[Բրազիլիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Բրազիլիան]] դուրս մնացին քառորդ եզրափակիչ, հայտնի դարձավ, որ եվրոպական հավաքականը կդառնա աշխարհի չեմպիոն չորրորդ անգամ անընդմեջ<ref>{{Cite news |last=Dunbar |first=Graham |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Europe assured of extending World Cup winning streak to 4 |url=https://www.washingtonpost.com/sports/dcunited/europe-assured-of-extending-world-cup-winning-streak-to-4/2018/07/06/07cbf42a-8166-11e8-b3b5-b61896f90919_story.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180711065817/https://www.washingtonpost.com/sports/dcunited/europe-assured-of-extending-world-cup-winning-streak-to-4/2018/07/06/07cbf42a-8166-11e8-b3b5-b61896f90919_story.html |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 11 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=[[The Washington Post]] |agency=Associated Press}}</ref>։ Հանդիպումը նաև իններրորդ եվրոպական եզրափակիչն էր, վերջին անգամ եղել էր [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006]] և [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2010|2010]] թվականներին<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 12 |title=Magic moments in all-European Finals |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/magic-moments-in-all-european-finals |access-date=2018 թ․ հուլիսի 14 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref><ref>{{Cite web |last=Stokkermans |first=Karel |date=2018 թ․ հուլիսի 5 |title=World Cup 1930–2018 |url=http://www.rsssf.com/tablesw/worldcup.html |access-date=2018 թ․ հուլիսի 10 |website=rsssf.com |publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation}}</ref>։ Սա Ֆրանսիայի համար երրորդ եզրափակիչն էր, առաջին անգամ մասնակցել էին [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998 թվականի եզրափակչին]] որպես դաշտի տեր և հաղթել էին Բրազիլիային 3-0 հաշվով։ Ֆրանսիան նաև մասնակցել է 2006 թվականի եզրափակչին, որտեղ հետխաղյա 11 մետրանոցների արդյունքով պարտվել է [[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իտալիային]]<ref>{{Cite news |last=Douglas |first=Steve |date=2018 թ․ հուլիսի 10 |title=Vive la France: Les Bleus advance to World Cup final |url=https://www.washingtonpost.com/sports/dcunited/france-advances-to-world-cup-final-beats-belgium-1-0/2018/07/10/ab0fb0e0-847c-11e8-9e06-4db52ac42e05_story.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180711061343/https://www.washingtonpost.com/sports/dcunited/france-advances-to-world-cup-final-beats-belgium-1-0/2018/07/10/ab0fb0e0-847c-11e8-9e06-4db52ac42e05_story.html |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 11 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=The Washington Post |agency=Associated Press}}</ref><ref>{{Cite news |last=Reineking |first=Jim |date=2018 թ․ մայիսի 25 |title=Every FIFA World Cup champion: Brazil, Germany, Italy historically dominate tournament |url=https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/worldcup/2018/05/24/every-fifa-world-cup-winner-germany-brazil-italy/540978002/ |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=USA Today}}</ref> Ֆրանսիայի շատ եվրոպական հավաքականներից միայն Գերմանիան (ութ) և Իտալիան (վեց) են ավելի շատ մասնակցել եզրափակիչներին<ref>{{Cite news |last1=Hafez |first1=Shamoon |date=2018 թ․ հուլիսի 10 |title=France 1 Belgium 0 |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44692297 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |publisher=[[BBC Sport]]}}</ref>։ [[Դիդիե Դեշամ]]ը դարձավ չորրորդ անձնավորությունը, ով հասավ երզափակիչ որպես ֆուտբոլիստ և որպես մարզիչ, [[Ֆրանց Բեկենբաուեր]]ից, [[Ռուդի Ֆյոլեր]]ից և [[Մարիո Զագալլո]]յից հետո<ref name="deschamps">{{Cite news |last=Sen |first=Debayan |date=2018 թ․ հուլիսի 10 |title=By the numbers – Can Deschamps join Zagallo and Beckenbauer? |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-world-cup/4/blog/post/3561962/france-coach-didier-deschamps-looks-to-join-rudi-zagallo-and-franz-beckenbauer |access-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |website=ESPN.com |publisher=ESPN Internet Ventures}}</ref>։ Խորվաթիան մասնակցում էր Աշխարհի առաջնության եզրափակիչ փուլին հինգերորդ անգամ և սա նրանց առաջին եզրափակիչն էր։ Արդյունքում եզրափակչին մասնակցել են 13 հավաքական, որոնցից 10-ը Եվրոպայից<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 12 |title=Stats of the day – 12 July 2018 |url=https://resources.fifa.com/image/upload/stats-of-the-day-12-july-2018.pdf?cloudid=trosebngotecouavz6xf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180712094037/https://resources.fifa.com/image/upload/stats-of-the-day-12-july-2018.pdf?cloudid=trosebngotecouavz6xf |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |page=1 |format=PDF}}</ref><ref>{{Cite news |last=Phillips |first=Mitch |date=2018 թ․ հուլիսի 11 |title=Mandzukic sends irrepressible Croatia into first World Cup final |url=https://www.reuters.com/article/us-soccer-worldcup-cro-eng/mandzukic-sends-croatia-to-first-world-cup-final-idUSKBN1K12QC |access-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |agency=Reuters}}</ref>։ 4,17&nbsp;միլիոն բնակչությամբ Խորվաթիան երկրորդ ամենափոքր երկիրն էր, որը խաղաց եզրափակչում Ուրուգվայից հետո<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 14 |title=World Cup final 2018: France v Croatia – your guide to Sunday's match |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44809493 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 15 |publisher=BBC}}</ref>։ Խորվաթիայի նախորդ լավագույն արդյունքը [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1998|1998]] թվականն էր, երբ նրանք զբաղեցրին երրորդ հորիզոնականը<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 14 |title=Preview: France v Croatia |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/preview-france-v-croatia |access-date=2018 թ․ հուլիսի 14 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref>` կիսաեզրափակչում պարտվեով Ֆրանսիային 2-1 հաշվով<ref>{{Cite news |last=McAleavy |first=Emma L. |date=2018 թ․ հուլիսի 11 |title=Croatia's 2018 World Cup Pursuit Inspired by the Past |url=https://www.nytimes.com/2018/07/11/sports/croatia-world-cup-history.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 10 |title=Croatia at the 1998 World Cup – a look back at their last semi-final run |url=https://www.independent.ie/sport/soccer/world-cup-2018/fixtures-and-results/croatia-at-the-1998-world-cup-a-look-back-at-their-last-semifinal-run-37100133.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=The Irish Independent |agency=Press Association}}</ref>։ Եզրափակիչը Ֆրանսիայի և Խորվաթիայի վեցերորդ հանդիպումն էր։ Ֆրանսիան այս հանդիպումներում անպարտելի էր` հաղթելով երեք խաղում և ոչ ոքի խաղալով երկու հանդիպումներում<ref>{{Cite news |last=West |first=Jenna |date=2018 թ․ հուլիսի 11 |title=France vs. Croatia History: All-Time Head-to-Head Results |url=https://www.si.com/soccer/2018/france-croatia-all-time-head-head-results-history-world-cup |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=Sports Illustrated}}</ref>։ Երկու հավաքականներն առաջին անգամ հանդիպել են 1998 թվականի Աշխարհի գավաթի կիսաեզրափակչում, որտեղ Ֆրանսիան հաղթել էր 2-1 հաշվով<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 14 |title=The last time France and Croatia met on the world stage |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/last-time-france-croatia-met-world-stage |access-date=2018 թ․ հուլիսի 14 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref>։ Մյուս ոչ ընկերական հանդիպումը տեղի ունեցավ [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2004]]-ի շրջանակներում, որն ավարտվեց 2-2 հաշվով<ref name="statistical kit">{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 12 |title=Statistical Kit for the FIFA World Cup |url=https://resources.fifa.com/image/upload/2018-fifa-world-cup-russiatm-statistical-kit.pdf?cloudid=yordczhbifo8h92guz7u |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180712094237/https://resources.fifa.com/image/upload/2018-fifa-world-cup-russiatm-statistical-kit.pdf?cloudid=yordczhbifo8h92guz7u |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |page=13 |format=PDF}}</ref>։ == Ճանապարհ դեպի եզրափակիչ == {{Հիմնական|Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018}} {| style="width:100%;text-align:center" |- style="vertical-align:top;background:#99CCFF" !colspan="2"|Ֆրանսիա !Round !colspan="2"|Խորվաթիա |- style="vertical-align:top;background:#C1E0FF" |Մրցակիցներ |Արդյունք |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018#Խմբային փուլ|Խմբային փուլ]] |Մրցակիցներ |Արդյունք |- |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Ավստրալիա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C#Ֆրանսիա-Ավստրալիա|2–1]] |style="background:#C1E0FF"|Հանդիպում 1 |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Նիգերիա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D#Խորվաթիա-Նիգերիա|2–0]] |- |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ|Պերու}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C#Ֆրանսիա-Պերու|1–0]] |style="background:#C1E0FF"|Հանդիպում 2 |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D#Արգենտինա-Խորվաթիա|3–0]] |- |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Դանիա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C#Դանիա-Ֆրանսիա|0–0]] |style="background:#C1E0FF"|Հանդիպում 3 |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Իսլանդիա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D#Իսլանդիա-Խորվաթիա|2–1]] |- |colspan="2" style="text-align:center"|'''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C|Խումբ C]] winners''' <center>{{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C աղյուսակ|only_pld_pts=yes|showteam=FRA}}</center> |style="background:#C1E0FF"|Վերջնական դիրք |colspan="2" style="text-align:center"|'''[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D|Խումբ D]] winners''' <center>{{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D աղյուսակ|only_pld_pts=yes|showteam=CRO}}</center> |- style="vertical-align:top;background:#C1E0FF" |Մրցակիցներ |Արդյունք |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Փլեյ-օֆֆ|Փլեյ-օֆֆ փուլ]] |Մրցակիցներ |Արդյունք |- |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Արգենտինա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Փլեյ-օֆֆ#Ֆրանսիա-Աևգենտինա|4–3]] |style="background:#C1E0FF"|1/8 եզրափակիչներ |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Դանիա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Փլեյ-օֆֆ#Խորվաթիա-Դանիա|1–1]] [[Ավելացրած ժամանակ (սպորտ)|Ա.Ժ.]] (3-2[[Հետխաղյա 11 մետրանոցներ (ֆուտբոլ)|11մ.]]) |- |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ|Ուրուգվայ}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Փլեյ-օֆֆ#Ուրուգվայ-Ֆրանսիա|2–0]] |style="background:#C1E0FF"|Քառորդ եզրափակիչներ |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ|Ռուսաստան}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Փլեյ-օֆֆ#Ռուսաստան-Խորվաթիա|2–2]] [[Ավելացրած ժամանակ (սպորտ)|Ա.Ժ.]] (4-3[[Հետխաղյա 11 մետրանոցներ (ֆուտբոլ)|11մ.]]) |- |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Բելգիա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Փլեյ-օֆֆ#Ֆրանսիա-Բելգիա|1–0]] |style="background:#C1E0FF"|Կիսաեզրափակիչներ |style="text-align:left"|{{Ֆուտբոլ2|Անգլիա}} |[[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Փլեյ-օֆֆ#Խորվաթիա-Անգլիա|2–1]] [[Ավելացրած ժամանակ (սպորտ)|Ա.Ժ.]] |} === Ֆրանսիա === Ֆրանսիան համարվում էր 2018 թվականի Աշխարհի գավաթի հաղթողի գլխավոր հավակնորդներից մեկը, հատկապես որ նրա կազմում կային մի քանի երիտասարդ տաղանդներ<ref name="SI-FRA">{{Cite news |date=2018 թ․ հունիսի 1 |title=Loaded, Deep France Enters World Cup as One of Favorites to Win it All |url=https://www.si.com/soccer/2018/06/01/2018-fifa-world-cup-team-preview-analysing-frances-chances-tournament |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=[[Sports Illustrated]]}}</ref>։ Հավաքականը խաղացել էր [[ՈՒԵՖԱ Եվրո 2016]]-ի եզրափակչում և պարտվել էր [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պորտուգալիային]] 0-1 հաշվով<ref name="SI-FRA"/>։ Հավաքականը որակավորվեց Աշխարհի առաջնությանը` իր խմբում առաջ անցնելով Շվեդիայից և Նիդերլանդներից<ref name="SI-FRA"/>։ Աշխարհի առաջնության վիճակահանության արդյունքներով Ֆրանսիան ընդգրկվեց [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ C|C խմբում]] Ավստրալիայի, Դանիայի և Պերուի հետ միասին։ Հավաքականը հաղթեց Ավստրալիային բացման խաղում, որտեղ աչքի ընկավ [[Անտուան Գրիզման]]ը 11 մետրանոց հարվածով և գրանցվեց ևս մեկ ինքնագոլ<ref>{{Cite news |last=Sutcliffe |first=Steve |date=2018 թ․ հունիսի 18 |title=France 2–1 Australia |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44422186 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Երկրորդ խաղում Ֆրանսիան հաղթեց 1-0 հաշվով Պերուին և միակ գոլի հեղինակ դարձավ 19 ամյա [[Կիլիան Մբապպե]]ն, ով դարձավ Ֆրանսիայի ամենաերիտասարդ գոլի հեղինակը հիմնական առաջնություններում<ref>{{Cite news |last=Clarey |first=Cristopher |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=36 Years and No World Cup Goals: Peru Eliminated by France |url=https://www.nytimes.com/2018/06/21/sports/world-cup/france-vs-peru.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |last=Lawrence |first=Amy |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=France seal last-16 spot as Kylian Mbappé earns victory over Peru |url=https://www.theguardian.com/football/2018/jun/21/france-peru-world-cup-group-c-match-report |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=The Guardian}}</ref>։ Հերուի հանդեպ հաղթանակից հետո Ֆրանսիան անցավ փլեյ օֆֆ փուլ` թույլ տալով Դիդիե Դեշամին խաղադաշտ չհանել մի քանի առանցքային ֆուտբոլիսների Դանիայի դեմ խաղում։ Դանիայի դեմ Մոսկվայի Լուժնիկի մարզադաշտում կայացած հանդիպումը ավարտվեց գոլազուրկ ոչ-ոքի<ref>{{Cite news |last=Dunbar |first=Graham |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Denmark advances at World Cup in drab 0–0 draw with France |url=http://www.chicagotribune.com/sports/soccer/ct-spt-world-cup-denmark-france-20180626-story.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=[[Chicago Tribune]] |agency=[[Associated Press]]}}</ref>։ Դառնալով C խմբի հաղթող` Ֆրանսիային 1/8 եզրափակչում բաժին ընկավ D խմբում երկրորդ տեղ զբաղեցրած [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինան]]։ Ֆրանսիան հաղթեց 4-3 հաշվով և երկու գոլի հեղինակ դարձավ Մբապպեն, ով նաև վաստակեց 11 մետրանոց խաղի սկզբնամասում<ref>{{Cite news |last=Wilson |first=Jonathan |date=2018 թ․ հունիսի 30 |title=Kylian Mbappé doubles up in France's rollercoaster victory over Argentina |url=https://www.theguardian.com/football/2018/jun/30/france-argentina-world-cup-last-16-match-report |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=The Guardian}}</ref>։ Մբապպեին սկսեցին համեմատել բրազիլացի աստղեր [[Ռոնալդո]]յի և [[Պելե]]ի հետ, որոնք նույնպես երիտասարդ տարիքում փայլուն էին հանդես եկել Աշխարհի առաջնություններում<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=King Kylian! Is France superstar Mbappe the heir to the Brazilian Ronaldo's throne? |url=http://www.goal.com/en/news/king-kylian-is-france-superstar-mbappe-the-heir-to-the-brazilian-/1jy9yyfty0h1s13zdq548tiybe |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 12 |publisher=Goal.com}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հունիսի 30 |title=Mbappe on Pele comparison: 'flattering, but he's in another category' |url=http://www.chicagotribune.com/90minutes/ct-90mins-mbappe-on-pele-comparison-flattering-but-hes-in-another-category-20180630-story.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=Chicago Tribune |agency=Agence France-Presse}}</ref>։ Քառորդ եզրափակչում Ֆիանսիան հաղթեց Ուրուգվային 2-0 հաշվով Գրիզմանի գոլի և գոլային փոխանցման շնորհիվ<ref>{{Cite news |last=Bevan |first=Chris |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Uruguay 0–2 France |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44652179 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Կիսաեզրափակչում Ֆրանսիան հանդիպեց Բելգիայի հետ Սանկտ Պետերբուրգում և հաղթեց 1-0 հաշվով շնորհիվ [[Սամուել Ումտիտի]]ի գոլի<ref>{{Cite news |last=Taylor |first=Daniel |date=2018 թ․ հուլիսի 10 |title=Samuel Umtiti header puts France in World Cup final with win over Belgium |url=https://www.theguardian.com/football/2018/jul/10/france-belgium-world-cup-semi-final-match-report |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=The Guardian}}</ref>։ Ֆրանսիայի հավաքականը և հատկապես Մբապպեն քննադատվում էին ժամանակի ձգման և կոպիտ խաղի համար կիսաեզրափակչի երկրորդ խաղակեում<ref>{{Cite news |last=Das |first=Andrew |date=2018 թ․ հուլիսի 10 |title=France Rides to World Cup Final on Defense's Back |url=https://www.nytimes.com/2018/07/10/sports/world-cup/france-vs-belgium.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 10 |work=The New York Times}}</ref>։ === Խորվաթիա === [[Պատկեր:Croatia's post-match huddle after the 2018 FIFA World Cup Final.jpg|alt=|thumb|[[Խորվաթիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]ը [[Վլադիմիր Պուտին]]ի և [[Կոլինդա Գրաբար Կիտարովիչ]]ի հետ եզրփակչից հետո:]] Խորվաթիան համարվում էր 2018 թվականի Աշխարհի առաջնության հաղթողի թեկնածուներից իրենց ոսկե սերնդով, որի մեջ էին մտնում հարձակվող [[Մարիո Մանջուկիչ]]ը և կիսապաշտպաններ [[Մարսելո Բրոզովիչ]]ը, [[Մատեո Կովաչիչ]]ը, [[Լուկա Մոդրիչ]]ը, [[Իվան Պերիշիչ]]ը և [[Իվան Ռակիտիչ]]ը<ref>{{Cite news |last=Yokhin |first=Michael |date=2018 թ․ մայիսի 26 |title=Croatia quartet of star midfielders provides hope of escaping group |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-world-cup/4/blog/post/3470066/world-cup-2018-previews-croatia-quartet-of-star-midfielders-provides-hope-32-teams-in-32-days |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |website=ESPN.com |publisher=ESPN Internet Ventures}}</ref><ref>{{Cite news |last=Janieck |first=Karel |date=2018 թ․ մայիսի 27 |title=World Cup Countdown: Talented Croatia arrives with unfulfilled potential |url=http://www.chicagotribune.com/90minutes/worldcup2018/ct-90mins-world-cup-countdown-talented-croatia-arrives-with-unfulfilled-potential-20180527-story.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=Chicago Tribune |agency=Associated Press}}</ref>։ Հավաքականը դուրս էր մնացել [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014]]-ի խմբային փուլից<ref>{{Cite news |date=2014 թ․ հունիսի 23 |title=Croatia 1–3 Mexico |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/25285326 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 13 |publisher=BBC Sport}}</ref>, իսկ Եվրո 2016-ում` 1/8-րդ եզրափակչից<ref>{{Cite news |last=Holiga |first=Aleksandar |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Croatia's World Cup run divides nation where football is never just sport |url=https://www.theguardian.com/football/2018/jul/06/croatia-world-cup-success-divides-nation |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=The Guardian}}</ref>։ Իրենց որակավորման խմբում Խորվաթիան խփել էր 15 գոլ և զբաղեցրել երկրորդ հորիզոնականը [[Իսլանդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսլանդիա]]յից հետո<ref name="SI-CRO">{{Cite news |date=2018 թ․ հունիսի 2 |title=Modric, Rakitic Key Croatia's Star-Laden Squad in Difficult World Cup Group |url=https://www.si.com/soccer/2018/06/02/2018-fifa-world-cup-team-preview-analysing-croatias-chances-tournament |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=Sports Illustrated}}</ref><ref>{{Cite news |last=Clegg |first=Jonathan |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Croatia: The World Cup's Russian Nesting Dolls |url=https://www.wsj.com/articles/croatia-the-world-cups-russian-nesting-dolls-1530869400 |url-access=yes |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=The Wall Street Journal}}</ref>։ Այնուամենայնիվ որակավորման փլեյ-օֆֆ խաղերում Խորվաթիան առավելության հասավ Հունաստանի նկատմամբ ընդհանուր 4-1 հաշվով<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ նոյեմբերի 12 |title=Croatia secure World Cup 2018 place with victory over Greece |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/41956892 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Խորվաթիան վիճակահանության արդյունքներով ընդգրկվեց [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ D|D խմբում]] Արգենտինայի, Իսլանդիայի և Նիգերիայի հետ միասին<ref name="SI-CRO"/><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ մայիսի 22 |title=Croatia out to match success of 1998 World Cup generation |url=https://www.reuters.com/article/us-soccer-worldcup-cro-prospects/croatia-out-to-match-success-of-1998-world-cup-generation-idUSKCN1IN2GZ |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |agency=Reuters}}</ref>։ Իրենց բացման խաղում Խորվաթիան 2-0 հաշվով առավելության հասավ Նիգերիայի նկատմամբ, գրանցվեց մեկ ինքնագոլ, ևս մեկ գոլի հեղինակ դարձավ Մոդրիչը 11 մետրանոց հարվածով<ref>{{Cite news |last=Bogage |first=Jacob |date=2018 թ․ հունիսի 16 |title=Croatia vs. Nigeria 2018 World Cup: Modric's penalty kick seals 2–0 Croatia victory |url=https://www.washingtonpost.com/news/soccer-insider/wp/2018/06/16/croatia-vs-nigeria-2018-world-cup/ |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=The Washington Post}}</ref> Հարձակվող [[Նիկոլա Կալինիչ]]ը հրաժարվեց մասնակցել հանդիպմանը որպես պահեստային և Դալիչի կողմից հեռացվեց հավաքականից` թողնելով Խորվաթիային 22 ֆուտբոլիստով<ref>{{Cite news |last=MacInnes |first=Paul |date=2018 թ․ հունիսի 18 |title=Croatia send reluctant substitute Nikola Kalinic home from World Cup |url=https://www.theguardian.com/football/2018/jun/18/croatia-send-reluctant-substitute-nikola-kalinic |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 15 |work=The Guardian}}</ref>։ Հաջորդ խաղում Խորվաթիան խոշոր հաշվով հաղթեց Արգենտինային 3-0 հաշվով<ref>[https://spielverlagerung.com/2018/06/23/how-did-croatia-beat-argentina-30/ “How did Croatia beat Argentina 3:0?]”. Spielverlagerung. Retrieved 20 July 2018</ref>։ Խորվաթիան հաղթեց խմբում` վերջին խաղում հաղթելով Իսլանդիային 2-1 հաշվով<ref>{{Cite news |last=Jennings |first=Patrick |date=2018 թ․ հունիսի 21 |title=Argentina 0–3 Croatia |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44439114 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |publisher=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite news |last=Mather |first=Victor |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=Croatia Crushes Iceland's World Cup Dream |url=https://www.nytimes.com/2018/06/26/sports/world-cup/iceland-vs-croatia.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հունիսի 27 |title=Croatia take Group D with 2–1 win against Iceland |url=https://www.efe.com/efe/english/sports/croatia-take-group-d-with-2-1-win-against-iceland/50000266-3663035 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 12 |publisher=EFE}}</ref>։ 1/8-րդ եզրափակչում Խորվաթիան հադիպեց [[Դանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Դանիայի ընտրանու]] հետ և գրանցվեց 1-1 հաշիվը, երկու գոլրը խփվեցին առաջին հինգ րոպեներին, իսկ Մոդրիչը չկարողացավ իրացնել 11 մետրանոցը լրացուցիչ ժամանակում։ Խորվաթիան հաղթեց հետխաղյա 11 մետրանոցների արդյունքով շնորհիվ [[Դանիել Սուբաշիչ]]ի երեք սեյվերի<ref>{{Cite news |last1=Wilson |first1=Jeremy |last2=Eccleshare |first2=Charlie |date=2018 թ․ հուլիսի 2 |title=Croatia through to World Cup quarter-finals after dramatic penalty shoot-out victory over Denmark |url=https://www.telegraph.co.uk/world-cup/2018/07/01/croatia-vs-denmark-world-cup-2018-live-score-latest-updates/ |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=The Daily Telegraph}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 2 |title=Subasic the hero as Croatia claim shootout win |url=https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331498/#match-summary |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180701192511/https://www.fifa.com/worldcup/matches/match/300331498/#match-summary |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 1 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref>։ Քառորդ եզրափակչում Խորվաթիան հանդիպեց դաշտի տերերի` [[Ռուսաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ռուսաստանի]] հետ, որը 1/8-րդ եզրափակչում դուրս էր թողել Իսպանիային։ Հաշիվը բացեցին Ռուսները 31-րդ րոպեին, սակայն ութ րոպե անց խորվաթները հավասարեցրին հաշիվը շնորհիվ [[Անդրեյ Կրամարիչ]]ի գոլի և հաշիվը պահպանվեց մինչև խաղի հիմնական ժամանակի ավարտը։ Ավելացված ժամանակում Խորվաթիան առաջ անցավ հաշվով [[Դոմագոյ Վիդա]]յի գլխով խփած գոլի շնորհիվ, սակայն ռուս պաշտպան [[Մարիո Ֆիգեյրա Ֆեռնանդես|Մարիո Ֆեռնանդեսը]] հավասարեցրեց հաշիվը և խաղի ելքը որոշվեց հետխաղյա 11 մետրանոցների արդյունքով։ Այստեղ ավելի հաջող էին խորվաթները և հաղթեցին 4-3 հաշվով<ref>{{Cite news |last=Rogers |first=Martin |date=2018 թ․ հուլիսի 7 |title=Russia's underdog World Cup run comes to an end with PK loss to Croatia |url=https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/worldcup/2018/07/07/russia-world-cup-croatia-penalty-kicks/765749002/ |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=USA Today}}</ref><ref>{{Cite news |last=Hytner |first=David |date=2018 թ․ հուլիսի 7 |title=Croatia book World Cup semi-final with England after penalty shootout win |url=https://www.theguardian.com/football/2018/jul/07/russia-croatia-world-cup-quarter-final-match-report |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=The Guardian}}</ref>։ Խորվաթիան դարձավ առաջնության պատմության երկորդ հավաքականը, որը հաղթում է երկու հետխաղյա 11 մետրանոցների արդյունքով Արգենտինայից հետո, որը նման արդյունք գրանցել էր [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 1990|1990]] թվականին<ref>{{Cite news |last=Debayan |date=2018 թ․ հուլիսի 7 |title=By the numbers: Back-to-back shootout wins for Croatia, record penalty saves for Subasic |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-world-cup/4/blog/post/3559381/by-the-numbers-back-to-back-shootout-wins-for-croatia-record-penalty-saves-for-danijel-subasic |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |website=ESPN.com |publisher=ESPN Internet Ventures}}</ref>։ Խաղից հետո տարածվեց տեսագրություն, որտեղ Վիդան արտասանում է «Փառք Ուկրաինային», ինչը քննադատությունների առիթ դարձավ Ռուսաստանում և ՖԻՖԱ-ի կարգապահական կոմիտեն նախազգուշացրեց Վիդային<ref>{{Cite news |last=Petrosyan |first=Artur |date=2018 թ․ հուլիսի 8 |title=Croatia defender Domagoj Vida warned by FIFA over pro-Ukraine comments |url=http://www.espn.com/soccer/fifa-world-cup/story/3559901/croatia-defender-domagoj-vida-warned-by-fifa-over-pro-ukraine-comments |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |website=ESPN.com |publisher=ESPN Internet Ventures}}</ref>։ Խորվաթիան կիսաեզրափակչում հանդիպեց Անգլիայի ընտրանու դեմ Լուժնիկի մարզադաշտում։ Հինգերորդ րոպեին տուգանային հարվածով հաշիվը բացեց անգլիացի պաշտպան [[Կիրան Թրիպեր]]։ Խորվաթիան կարողացավ հաշիվը հավասարեցնել միայն 68-րդ րոպեին Իվան Պերիշիչի հեղինակած գնդակի շնորհիվ։ Խորվաթիան հաղթեց լրացուցիչ ժամանակում, շնորհիվ 109-րդ րոպեին Մանջուկիչի հեղիանակած գոլի<ref>{{Cite news |last1=Das |first1=Andrew |last2=Mather |first2=Victor |date=2018 թ․ հուլիսի 11 |title=Croatia Turns England's World Cup Destiny Into Despair |url=https://www.nytimes.com/2018/07/11/sports/world-cup/england-vs-croatia.html |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rogers |first=Martin |date=2018 թ․ հուլիսի 11 |title=Croatia tops England in extra time to reach World Cup final |url=https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/worldcup/2018/07/11/croatia-england-mario-mandzukic-world-cup-semifinals/776569002/ |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 11 |work=USA Today}}</ref>։ == Հանդիպումից առաջ == === Հանդիպման գնդակ === Հանդիպման պաշտոնական գնդակը կոչվում էր Տելստար Մեչտա ({{lang-ru|Мечта}} երազանք), որը [[Adidas Telstar 18]]-ի կարմիր ներկված տարբերակն էր, արտադրված փլեյ օֆֆ փուլի համար<ref>{{Cite news |last=Wright |first=Chris |date=2018 թ․ հունիսի 26 |title=World Cup 2018 match ball released – yep, that's right, another one |url=http://www.espn.com/soccer/blog/the-toe-poke/65/post/3544878/world-cup-2018-match-ball-released-yep-thats-right-another-one |access-date=2018 թ․ հուլիսի 14 |publisher=ESPN}}</ref><ref>{{Cite press release |title=adidas Football Reveals Official Match Ball for the Knockout Stage of the 2018 FIFA World Cup Russia |date=2018 թ․ հունիսի 26 |publisher=Fédération Internationale de Football Association |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/adidas-football-reveals-official-match-ball-for-the-knockout-stage-of-the-2018-f |access-date=2018 թ․ հուլիսի 14 |website=FIFA.com}}</ref>։ Տելստար ընտանիքի նախատիպը [[Adidas Telstar|1970 Տելստար]]ն էր, որը նման էր 2014 թվականի [[Բրազուկա]]յին, ավելի երկար և հավելյալ մասերով<ref>{{Cite news |last=Sabin |first=Dyani |date=2018 թ․ հունիսի 18 |title=How the new World Cup ball was designed to not influence the games |url=https://www.popsci.com/world-cup-ball-design |access-date=2018 թ․ հուլիսի 14 |work=[[Popular Science]]}}</ref>։ === Պաշտոնյաներ === [[Պատկեր:Néstor Pitana.jpg|thumb|upright|Եզրափակչի գլխավոր մրցավար [[Նեստոր Պիտանա]]ն:]] [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա|Արգենտինացի]] մրցավար [[Նեստոր Պիտանա]]ն նշանակվեց հանդիպման գլխավոր մրցավար, ինչի մասին հայտարարեց ՖԻՖԱ մրցավարների կոմիտեն 2018 թվականի հուլիսի 12-ին։ Եզրափակիչը Պիտանայի հինգերորդ հանդիպումն էր մրցույթում, դառնալով երկրորդ մրցավարը, ով վարել է բացման և փակման հանդիպումները<ref name=":5">{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 13 |title=Pitana: It's an indescribable feeling |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/pitana-it-s-an-indescribable-feeling |access-date=2018 թ․ հուլիսի 14 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref>։ Մինչ այս Պիտանան վարել էր երկու խմբային փուլի հանդիպում և երկու 1/8 եզրափակիչ։ Պըանան ՖԻՖԱ մրցավար է 2010 թվականին և վարել է 4 հանդիպում [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2014]]-ի ժամանակ։ Նրա համաերկրացիներ Էռնան Մայդանան և Խուան Պաբլո Բելատտին նշանակվել էին նրա օգնականներ։ Չորրորդ պաշտոնյա էր նշանակվել Բյորն Կյուպերսը Նիդերլանդներից, իսկ Էրվին Զեյնստրան` պահեստային մրցավար<ref name="officials">{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 12 |title=Nestor Pitana to referee World Cup Final |url=https://www.fifa.com/worldcup/news/nestor-pitana-to-referee-world-cup-final |access-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association}}</ref>։ Իտալացի Մասիմիլիանո Իրատտին նշանակվել էր վիդեո օգնականի մրցավար։ === Փակման արարողություն === Առաջնության փակման արարողությունը կայացավ խաղի սկզբից առաջ, որի ժամանակ կատարվեց առաջնության պաշտոնական երգը «[[Live It Up]]»-ը, [[Ուիլ Սմիթ]]ի, [[Նիքի Ջեմ]]ի և [[Էռա Իստրեֆի]]ի կատարմամբ։ Օպերային երգչուհի [[Աիդա Գարիֆուլլինա]]ն երգեց ռուսական ժողովրդական «[[Կալինկա (երգ)|Կալինկա]]», երեխաներից կազմված երգչախմբի ուղեկցությամբ<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հուլիսի 15 |title=Hollywood star Will Smith brings down curtain on Russia World Cup |url=https://www.reuters.com/article/us-soccer-worldcup-final-closing-ceremon/hollywood-star-will-smith-brings-down-curtain-on-russia-world-cup-idUSKBN1K50PG |access-date=2018 թ․ հուլիսի 15 |agency=Reuters}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն}} {{Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|state=autocollapse}} [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018]] qa8lo1fdyjt9kud6primcje66638qth 0 880000 10357327 9828496 2025-06-18T11:42:29Z A.arpi.a 23940 /* Նոմինացիա */ 10357327 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ}} '''«Ջուլիա»''' ({{lang-en|Julia}}), 1977 թվականին «[[20th Century Fox|20th Century Fox»]]-ի կողմից նկարահանված [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ամերիկյան]] դրամա։ Ֆիլմը [[Լիլիան Հելման]]ի «Pentimento» ինքնակենսագրական վեպի էկրանավորում է։ Ֆիլմն արժանացել է 3 [[Օսկար]] մրցանակի։ == Սյուժե == Ֆիլմի սյուժեում ընկած է [[Լիլիան Հելման]]ի ինքնակենսագրական վեպը։ Ջուլիան ([[Վանեսա Ռեդգրեյվ]]) և Լիլիանը ([[Ջեյն Ֆոնդա]]) մանկության ընկերուհիներ էին։ Ջուլիան ծնունդով հարուստ [[Հրեաներ|հրեական]] ընտանիքից է, ով [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում դաստիարակվել է տատիկի և պապիկի մոտ։ Աղջիկների միջև ձևավորվել է մտերմիկ հարաբերություններ, սակայն հետագայում կյանքը նրանց բաժանեց։ Հետաքրքրվելով գրականությանբ՝ Լիլիանը մտերմանում է [[Դեշիլ Հեմմեթ]]ի հետ, իսկ բժշկականի ուսանողուհի Ջուլիան ուղևորվում է [[Եվրոպա]], որտեղ նա միանում է հակաֆաշիստական շարժմանը։ Արդյունքում նա վիրավորվում է հիտլերականների հետ բախումից։ Հետո սկսում է զբաղվել գումարների անօրեն տեղափոխությամբ, որպեսզի պայքարի [[ֆաշիզմ]]ի դեմ։ Հանդիպումներից մեկի ընթացքում Լիլիանը իմանում է, որ Ջուլիան ունի երեխա։ Հետագայում Ջուլիան մահանում է անորոշ հանգամանքներում, իսկ Լիլիանը փորձում է գտնել նրա երեխային ... == Դերերում == *[[Ջեյն Ֆոնդա]] - [[Լիլիան Հելման]] *[[Վանեսա Ռեդգրեյվ]] - Ջուլիա *[[Ջեյսոն Ռոբարդս կրտսեր]] - [[Դեշիլ Հեմմեթ]] *[[Մաքսիմիլիան Շելլ]] - Յոհան *[[Հել Հոլբրուք]] - Ալան Քեմպբել *[[Ռոզմարի Մերֆի]] - Դորոթի Փարքեր *[[Մերիլ Սթրիփ|Մերիլ Ստրիփ]] - էնն-Մարի *[[Ջոն Գլովեր]] - Սեմմի *[[Լիզա Պելիկան]] - Ջուլիան մանուկ հասակում *[[Սյուզան Ջոնս]] - Լիլիանը մանուկ հասակում *[[Քեթլին Նեսբիթ]] - տատիկ *[[Լամբեր Վիլսոն]] - Վալտեր Ֆրանց == Նկարահանող խումբ == * Ռեժեսոր․ [[Ֆրեդ Ցինեման]] * Սցենարիստ․ [[Էլվին Սարջենթ]] * Պրոդյուսեր․ [[Ռիչարդ Ռոթ]] * Օպերատոր․ [[Դուգլաս Սլոկոմ]] * Նկարիչներ․ [[Ջին Քելեհեն]], [[Ուիլլի Հոլթ]], [[Կարմեն Դիլլոն]] * Կոմպոզիտոր․ [[Ժորժ Դելերյու]] * Մոնտաժ․ [[Ուոլթեր Մերչ]] * Կոստյումներ․ [[Էնտիա Սիլբերտ]], [[Ջոեն Բրիջ]], [[Աննալիզա Նազիլլի-Ռոկկա]] == Մրցանակներ և նոմինացիաններ == === Մրցանակներ === * [[1978]] - Օսկար - Երկրորդ պլանի տղամարդու լավագույն դեր - Ջեյսոն Ռոբարդս կրտսեր * [[1978]] - Օսկար - Երկրորդ պլանի կանանց լավագույն դերասանուհի - Վանեսա Ռեդգրեյվ * [[1978]] - Օսկար - Լավագույն ադապտացված սցենարիստ - Էլվին Սարջենթ * [[1978]] - Ոսկե գլոբուս - Կինոյում կանանց լավագույն դրամատիկական դեր - Ջեյն Ֆոնդա * [[1978]] - Ոսկե գլոբուս - Կինոյում երկրորդ պլանի կնոջ լավագույն դեր - Վանեսա Ռեդգրեյվ * [[1979]] - [[BAFTA]] - Լավագույն դերասան - Ջեյն Ֆոնդա * [[1979]] - [[BAFTA]] - Լավագույն օպերատոր - Դուգլաս Սլոկոմ * [[1979]] - [[BAFTA]] - Լավագույն ֆիլմ * [[1979]] - [[BAFTA]] - Լավագույն սցենարիստ - Էլվին Սարջենթ === Առաջադրում === * [[1978]] - [[Օսկար]] - Երկրորդ պլանի տղամարդու լավագույն դեր - Մաքսիմիլիան Շելլ * [[1978]] - Օսկար - Կնոջ լավագույն դեր - Ջեյն Ֆոնդա * [[1978]] - Օսկար - Օպերատորական լավագույն աշխատանք - Դուգլաս Սլոկոմ * [[1978]] - Օսկար - Կոստյումի լավագույն դիզայն - Էնթիա Սիլբերտ * [[1978]] - Օսկար - Լավագույն ռեժիսուրա - Ֆրեդ Ցինեման * [[1978]] - Օսկար - Լավագույն մոնտաժ - Ուոլթեր Մերչ * [[1978]] - Օսկար - Օրիգինալ լավագույն սաունթրեք- Ժորժ Դելերյու * [[1978]] - Օսկար  - Լավագույն ֆիլմ - Ռիչարդ Ռոթ * [[1978]] - [[Ոսկե գլոբուս]] - Կինոֆիլիմի լավագույն ռեժիսուրա - Ֆրեդ Ցինեման * [[1978]] - Ոսկե գլոբուս - Լավագույն դրամատիկական կինոֆիլմ - Ֆրեդ Ցինեման * [[1978]] - Ոսկե գլոբուս - Տղամարդու երկրորդ պլանի լավագույն դեր - Ջեյսոն Ռոբարդս * [[1978]] - Ոսկե գլոբուս - Տղամարդու երկրորդ պլանի լավագույն դեր - Մաքսիմիլիան Շելլ * [[1978]] - Ոսկե գլոբուս - Լավագույն սցենարիստ - Էլվին Սարջենթ * [[1979]] - [[Սեզար (կինոմրցանակ)|Սեզար]] - Լավագույն օտարերկրյա ֆիլմ - Ֆրեդ Ցինեման * [[1979]] - [[BAFTA]] - Կոստյումի լավագույն դիզայն - Էնթիա Սիլբերտ, Ջոեն Բրիջ, Աննալիզա Նազիլլի-Ռոկկա * [[1979]] - [[BAFTA]] - Լավագույն ռեժիսուրա - Ֆրեդ Ցինեման * [[1979]] - [[BAFTA]] - Լավագույն մոնտաժ - Ուոլթեր Մերչ * [[1979]] - [[BAFTA]] - Երկրորդ պլանի տղամարդու լավագույն դեր - Ջեյսոն Ռոբարդս * [[1979]] - [[BAFTA]] - Նկարչի լավագույն աշխատանք - Ջին Քելեհեն, Ուիլլի Հոլթ, Կարմեն Դիլլոն == Հետաքրքիր փաստեր == * Այս ֆիլմում առաջին էկրանին հայտնվեցին [[Մերիլ Սթրիփ]]ը և [[Լիզա Պելիկան]]ը։ * Ֆիլմի սկզբում և վերջում ձկնորսական նավակում նստած ֆիգուրը իրական Լիլիան Հելմանն է, թեև հնչում է Ջեյնի ձայնը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb title|id=0076245|title=«Ջուլիա»}} * {{amg title|id=26714|title=Ջուլիա}} * {{rotten-tomatoes|1011324-julia|Ջուլիա}} * [http://pifdb.ru/review/3016.html Обзор фильма «Джулия»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080409210008/http://pifdb.ru/review/3016.html |date=2008-04-09 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:1970-ականների անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1977 դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1977 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:20th Century Fox ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:BAFTA մրցանակի դափնեկիր ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան կենսագրական ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան վեպերի էկրանավորումներ]] [[Կատեգորիա:Բրիտանական դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Բրիտանական կենսագրական ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Բրիտանական ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Փարիզում նկարահանված ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր, որոնց գործողությունները տեղի են ունենում Ֆրանսիայում]] [[Կատեգորիա:1970-ականների ամերիկյան ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ֆրեդ Ցինեմանի ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1970-ականների բրիտանական ֆիլմեր]] fj15ccv1975zpvgen79ru3mtbr3kcbp 0 880723 10356947 10356422 2025-06-18T00:07:26Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356947 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ |անվանում=In My Feelings |շապիկ= |կատարող=[[Դրեյք (ռեփեր)|Դրեյք]] |ալբոմ=[[Scorpion (ալբոմ, Դրեյք)|Scorpion]] |թողարկված=[[10 հուլիսի]], [[2018]] |ձայնագրված= |ժանր={{hlist|[[հիփ-հոփ]]|[[:en:bounce music|bounce]]}} |տևողություն=3:37 |լեյբլ= [[Young Money Entertainment|Young Money]], [[Cash Money Records|Cash Money]] |երգի հեղինակ= * [[Դրեյք (ռեփեր)|Օբրի Գրեհեմ]] * Benny Workman * [[:en:Deezle|Darius Harrison]] * Caresha Brownlee * Jatavia Johnson * [[:en:Static Major|Stephen Garrett]] * [[:en:Jim Jonsin|James Scheffer]] * Rex Zamor * [[Lil Wayne|Dwayne Carter]] * [[:en:Magnolia Shorty|Renetta Lowe-Bridgewater]] * Orville Hall * Phillip Price * [[:en:40 (record producer)|Noah Shebib]] |պրոդյուսեր= * TrapMoneyBenny * Blaqnmild * [[:en:4040 (record producer)|40]] |ավելի = |նախորդ= [[Don't Matter to Me]] |նախորդ_տարեթիվ=2018 |տարեթիվ= 2018 |հաջորդ = }} '''«In My Feelings»''', [[Կանադացիներ|կանադացի]] [[ռեփ]]եր և [[Երգահան|կոմպոզիտոր]] [[Դրեյք (ռեփեր)|Դրեյքի]] երգը նրա ''[[Scorpion (ալբոմ, Դրեյք)|Scorpion]]'' հինգերորդ ստուդիական ալբոմից։ Թողարկվել է [[2018|2018 թվականի]] [[հուլիսի 10]]-ին<ref name="Rhythmic radio release">{{Cite web |title=Top 40-Rhythmic Future Releases |url=https://www.allaccess.com/top40-rhythmic/future-releases |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180703214611/https://www.allaccess.com/top40-rhythmic/future-releases |archivedate=2018 թ․ հուլիսի 3 |publisher=All Access}}</ref><ref name="Hit radio release">{{Cite web |title=Top 40-Mainstream Future Releases |url=https://www.allaccess.com/top40-mainstream/future-releases |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180709204601/https://www.allaccess.com/top40-mainstream/future-releases |archivedate=2018 թ․ հուլիսի 9 |publisher=All Access}}</ref>։ Լրացուցիչ վոկալը կատարում է [[City Girls]]-ը<ref name="Pitchfork">{{Cite news |date=2018 թ․ հունիսի 29 |title=Drake Releases New Album Scorpion: Listen |url=https://pitchfork.com/news/drake-releases-new-album-scorpion-listen/ |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 3 |publisher=[[Pitchfork (website)|Pitchfork]]}}</ref>։ Իր նորամուտից երկու շաբաթ անց, երգը գլխավորել է ամերիկյան [[Billboard Hot 100|''Billboard'' Hot 100]] հիթ-շքերթը՝ փոխարինելով Դրեյքի մեկ այլ՝ «[[Nice for What]]» [[սինգլ]]ին և դառնալով նրա վեցերորդ չարթփոփերը Միացյալ Նահանգներում։ Այն նաև միանգամից գլխավորել է բրիտանական [[UK Singles Chart]] հիթ-շքերթը՝ դառնալով Դրեյքի երրորդ չարթփոփերը 2018 թվականին։ == Պատմություն == «In My Feelings» երգը միավորում է [[Հիփ հոփ|հիփ-հոփ]] և bounce ոճերը, ինչը հիշեցնում է Դրեյքի նախորդ՝ «[[Nice for What]]» սինգլը<ref name="Billboard">{{Cite web |last=Trust |first=Gary |date=2018 թ․ հուլիսի 16 |title=Drake Dethrones Drake Atop Billboard Hot 100 as 'In My Feelings' Replaces 'Nice for What' at No. 1 |url=https://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/8465547/drake-dethrones-himself-hot-100-in-my-feelings |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 16 |work=Billboard |quote=Rap songs have now led the Hot 100 for a record-extending 25 consecutive weeks.}}</ref><ref name="Fader">{{Cite web |last=Dandridge-Lemco |first=Ben |date=2018 թ․ հուլիսի 2 |title=Drake’s “In My Feelings” is easily the best song on Scorpion |url=http://www.thefader.com/2018/07/02/drake-scorpion-review-in-my-feelings |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 4 |work=[[The Fader]]}}</ref>։ Սկզբում շատերը կարծում էին, որ երգը կանադացի երգչուհի և դերասանուհի Կեշիա Չանտայի մասին է<ref>{{Cite web |last=Mamo |first=Heran |date=2018 թ․ հուլիսի 9 |title=Here Are the Lyrics to Drake's 'In My Feelings' |url=https://www.billboard.com/articles/news/lyrics/8464667/drake-in-my-feelings-lyrics |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 12 |work=Billboard}}</ref>, ով եղել է Դրեյքի առաջին ընկերուհին ու նրա մանկության ընկերը<ref>{{Cite web |title=Keshia Keke Chante is Getting a lot of Messages Over In My Feelings |url=https://www.complex.com/music/a/alex-montrose/drake-keshia-keke-chante-is-getting-a-lot-of-messages-over-in-my-feelings |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180712205409/https://amp.www.complex.com/music/2018/07/drake-keshia-keke-chante-is-getting-a-lot-of-messages-over-in-my-feelings |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 12 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 12 |work=Complex}}</ref><ref>[https://www.capitalxtra.com/artists/drake/news/who-is-kiki-in-my-feelings-lyrics/ Who is KiKi In Drake’s Song 'In My Feelings'? — Capital XTRA]</ref>։ Սակայն հետագայում հաստատվել է, որ իրականում դա եղել է Կյանա Բարբերը, ով բնակվում է [[Օքլենդ (Կալիֆոռնիա)|Օքլենդում]] ([[Կալիֆոռնիա]])<ref>[https://www.hotnewhiphop.com/drake-chilled-with-the-real-kiki-from-in-my-feelings-this-weekend-news.55125.html Drake Chilled With The Real Kiki From "In My Feelings" This Weekend]</ref>։ Դրեյքը հղում է կատարում նաև [[Ջենիֆեր Լոպես]]ին («Ջեննի», որի հետ նա կարճ ժամանակ հանդիպել է 2016 թվականին) և «City Girls»-ին, որի կազմում ընդգրկված են Yung Miami-ն («Resha») և JT-ը<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=cLe9fHfReOc Drake’s “In My Feelings” Explained | Song Stories]</ref>։ «City Girls»-ը նաև ներկայացնում է նոր լրացուցիչ վոկալ երգի համար։ Օգտագործված են սեմփլներ «Smoking Gun (Acapella Version)» (Magnolia Shorty)<ref name="Fader"/> և «Lollipop» ([[Լիլ Ուեյն|Lil Wayne]]) ստեղծագործություններից, և երգն ավարտվում է «Ատլանտա» հեռուստասերիալի «Champagne Papi» էպիզոդից վերցված ձայնով<ref name="BillboardSamples">{{Cite web |last=Saponara |first=Michael |date=2018 թ․ հունիսի 29 |title=Every Sample on Drake's 'Scorpion' Album |url=https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/8463431/drake-scorpion-album-every-sample |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 4 |work=Billboard}}</ref>։ «Nice for What» երգն արժանացել է դրական արձագանքների երաժշտական քննադատների ու առցանց հրատարակությունների կողմից, ինչպիսիք են՝ ''[[The Fader]]''<ref name="Fader"/>, ''[[The Hollywood Reporter]]''<ref>{{Cite news |last=Coleman |first=Jonny |date=2018 թ․ հունիսի 29 |title=Critic's Notebook: Drake Overplays His Hand on Bloated Double Album 'Scorpion' |url=https://www.hollywoodreporter.com/news/critics-notebook-drake-overplays-his-hand-bloated-double-album-scorpion-1124286 |accessdate=2018 թ․ հունիսի 29 |work=[[The Hollywood Reporter]]}}</ref>, ''[[Time (magazine)|Time]]''<ref>{{Cite news |last=Hutchins |first=Andy |date=2018 թ․ հունիսի 29 |title=Scorpion Finds Drake Struggling to Keep It All Together |url=http://time.com/5326409/drake-scorpion-album-review/ |accessdate=2018 թ․ հունիսի 30 |work=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref>,Pop Buzz<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Drake's "In My Feelings" Lyrics Have Inspired A Viral Dance Challenge And It's Hilarious |url=https://www.popbuzz.com/music/news/drake-in-my-feelings-lyrics-dance-meme/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708221259/https://www.popbuzz.com/music/news/drake-in-my-feelings-lyrics-dance-meme/ |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 8 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 8 |publisher=Pop Buzz}}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 7 |title=Drake’s New Song “In My Feelings” Sparks Dance Challenge |url=https://www.highsnobiety.com/p/drake-in-my-feelings-dance-challenge/ |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 8 |publisher=Highsnobiety}}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Drake's latest album has already sparked a new dance challenge |url=https://mashable.com/2018/07/06/drake-in-my-feelings-dance-challenge/?europe=true#vPJLCFu2kaqB |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 8 |publisher=Mashable}}</ref>։ == Առևտրային հաջողություն == [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում Դրեյքի երգը Hot 100 հիթ-շքերթում իր նորամուտը կատարել է [[հուլիսի 14]]-ին վեցերորդ հորիզոնականում և մեկ շաբաթ անց զգաղեցրել առաջին հորիզոնականը՝ դառնալով տարվա մեջ Դրեյքի երրորդ չարթփոփերը՝ «[[God’s Plan]]» և «[[Nice for What]]» երգերից հետո։ Այն նաև դարձել է Դրեյքի վեցերորդ չարթփոփերը՝ ներառյալ չորս երգերը, որոնցում նա եղել է առաջատար կատարող<ref>{{Cite magazine |last=Trust |first=Gary |date=2018 թ․ հուլիսի 16 |title=Drake Dethrones Drake Atop Billboard Hot 100 as 'In My Feelings' Replaces 'Nice for What' at No. 1 |url=https://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/8465547/drake-dethrones-himself-hot-100-in-my-feelings |magazine=Billboard |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 17}}</ref>։ 2018 թվականի [[հուլիսի 28]]-ի հրատարակությունում հայտարարվել է, որ «In My Feelings» երգը (երկրորդ շաբաթում մնալով առաջին հորիզոնականում) ռեկորդ է սահմանել մեկ շաբաթում սթրիմինգների քանակով (116,2 մլն սթրիմ). այդ ռեկորդը նախկինում հինգ տարի պատկանել է [[Baauer]] խմբի «[[Harlem Shake]]» երգին (103,1 մլն, [[2013|2013 թվականի]] [[մարտի 2]])<ref>{{Cite magazine |last=Trust |first=Gary |date=2018 թ․ հուլիսի 23 |title=Drake's 'In My Feelings' Tops Billboard Hot 100 for Second Week With Record-Breaking 116.2 Million U.S. Streams |url=https://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/8466563/drake-in-my-feelings-number-one-best-streaming |magazine=Billboard |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 24}}</ref>։ == Հիթ-շքերթներ == {{col-start}} {{col-2}} === Շաբաթական հիթ-շքերթներ === {| class="wikitable sortable plainrowheaders" |- ! scope="col"| Chart (2018) ! scope="col"| Peak<br /> position |- ! scope="row"| Արգենտինա ([[Billboard Argentina#Argentina Hot 100|Argentina Hot 100]])<ref>{{Cite web |title=Argentina Hot 100 – Semana del 20 de Octubre del 2018 |url=http://www.billboard.com.ar/chart/hot100/2018-10-12 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331065629/http://www.billboard.com.ar/chart/hot100/2018-10-12 |archive-date=2019 թ․ մարտի 31 |access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 18 |work=[[Billboard Argentina]] |language=es}}</ref> | style="text-align:center"|58 |- {{single chart|Australia|1|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 21, 2018}} |- {{single chart|Austria|3|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 26, 2018}} |- {{single chart|Flanders|6|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 10, 2018}} |- {{single chart|Wallonia|12|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 31, 2018}} |- ! scope="row"| Բոլիվիա ([[Monitor Latino]])<ref>{{Cite web |title=Bolivia General |url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Print/bolivia/general/20180730 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 17 |publisher=[[Monitor Latino]] |language=es}}</ref> |style="text-align:center"| 6 |- ! scope="row"| Բրազիլիա ([[Crowley Broadcast Analysis|Crowley Charts]])<ref>{{Cite web |title=Ranking: 15/10/2018 - 19/10/2018 |url=https://charts.crowley.com.br/index.html |access-date=2019 թ․ հուլիսի 17 |publisher=[[Crowley Broadcast Analysis]] |language=pt}}</ref> | style="text-align:center"|65 |- {{single chart|Canada|1|artist=Drake|rowheader=true|access-date=July 18, 2018}} |- {{singlechart|Billboardcanadachrtop40|2|artist=Drake|rowheader=true|access-date=23 September 2017}} |- {{singlechart|Billboardcanadahotac|23|artist=Drake|rowheader=true|access-date=22 February 2017}} |- ! scope="row" | Կոլումբիա ([[National Report]])<ref>{{Cite web |title=Top 100 Colombia (Semana 43 del 2018) |url=http://www.national-report.com/top-colombia/#tab-2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180910122256/http://www.national-report.com/top-colombia/ |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 10 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 21 |publisher=[[National Report]] |language=es}}</ref> | style="text-align:center"|22 |- {{single chart|Czechdigital|5|year=2018|week=29|rowheader=true|access-date=July 24, 2018}} |- {{single chart|Denmark|1|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 17, 2018}} |- {{single chart|Finland|3|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 5, 2018}} |- {{single chart|France|3|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 31, 2018}} |- {{single chart|Germany|4|songid=1775424|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 27, 2018}} |- ! scope="row"| Greece International Digital ([[IFPI]])<ref>{{Cite web |title=IFPI – Greek Charts |url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190417220756/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 17 |access-date=2018 թ․ հուլիսի 23 |publisher=[[IFPI]]}}</ref> | style="text-align:center"|1 |- {{single chart|Hungarydance|31|year=2018|week=48|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=June 11, 2020}} |- {{single chart|Hungarysingle|2|year=2018|week=29|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 30, 2018}} |- {{single chart|Hungarystream|2|year=2018|week=29|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 30, 2018}} |- {{single chart|Ireland3|2|artist=Drake|rowheader=true|access-date=July 21, 2018}} |- {{single chart|Italy|5|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 17, 2018}} |- {{single chart|Billboardjapanhot100|46|artist=Drake|rowheader=true|access-date=August 3, 2018}} |- !scope="row"| Լիբանան ([[The Official Lebanese Top 20|Lebanese Top 20]])<ref name="auto">{{Cite web |title=The Official Lebanese Top 20 |url=http://www.olt20.com/Drake |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=[[The Official Lebanese Top 20]]}}</ref> | style="text-align:center"|1 |- ! scope="row"| Մալայզիա ([[Recording Industry Association of Malaysia|RIM]])<ref>{{Cite web |title=Top 20 Most Streamed International & Domestic Singles In Malaysia |url=http://www.rim.org.my/main/images/stories/RIM/Chart%202018/29_i_dm.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180727181049/http://www.rim.org.my/main/images/stories/RIM/Chart%202018/29_i_dm.pdf |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 27 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 25 |publisher=Recording Industry Association of Malaysia}}</ref> | style="text-align:center"|1 |- ! scope="row"| [[Mexico Airplay]] (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{Cite web |title=Mexico Airplay: September 15, 2018 |url=https://www.billboard.com/biz/charts/2018-09-15/mexico |url-access=subscription |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180912060958/https://www.billboard.com/biz/charts/2018-09-15/mexico |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 12 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=Billboard}}</ref> | style="text-align:center"|2 |- ! scope="row"| Mexico Streaming ([[Asociación Mexicana de Productores de Fonogramas y Videogramas|AMPROFON]])<ref>{{Cite web |title=Top Streaming (Del 27 de julio al 2 de agosto 2018) |url=http://amprofon.com.mx/es/pages/rankings/top-streaming.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20180813012953/http://amprofon.com.mx/es/pages/rankings/top-streaming.php |archive-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |publisher=AMPROFON |language=es}}</ref> |style="text-align:center"| 2 |- {{single chart|Dutch40|1|year=2018|week=33|rowheader=true|access-date=August 18, 2018}} |- {{single chart|Dutch100|2|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 27, 2018}} |- {{single chart|New Zealand|1|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 17, 2018}} |- {{single chart|Norway|3|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 17, 2018}} |- ! scope="row"| Պանամա ([[Monitor Latino]])<ref>{{Cite web |title=Panamá Top 20 - Del 13 al 19 de Agosto, 2018 |url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Print/panama/general/20180813 |access-date=2020 թ․ ապրիլի 18 |publisher=[[Monitor Latino]]}}</ref> | style="text-align:center"|6 |- {{single chart|Portugal|1|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 31, 2018}} |- ! scope="row"| Ռումինիա ([[Airplay 100 (Romania)|Airplay 100]])<!--Please do not change this to Romanian Top 100 or Media Forest. The Airplay 100 is Romania's national singles chart from 2012 onwards. For further information, see WP:GOODCHARTS--><ref>{{Cite news |author=Arvunescu, Victor |date=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |title=Top Airplay 100 – Avem ritm, avem dans, avem un nou lider! |trans-title=Top Airplay 100 – We have rhythm, we have dancing, we have a new leader! |url=https://www.unsitedemuzica.ro/topuri/Top-Airplay-100-Avem-ritm-avem-dans-avem-un-nou-lider-p6570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181126121418/https://www.unsitedemuzica.ro/topuri/Top-Airplay-100-Avem-ritm-avem-dans-avem-un-nou-lider-p6570 |archive-date=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 26 |publisher=Un site de muzică |language=ro}}</ref> |style="text-align:center"| 19 |- {{single chart|Scotland|2|date=20180727|rowheader=true|access-date=July 28, 2018}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association (Singapore)|RIAS]])<ref>{{Cite web |title=Singapore Top 30 Digital Streaming Chart Week 29 |url=http://www.rias.org.sg/chart.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20180804171531/http://www.rias.org.sg/chart.pdf |archive-date=2018 թ․ օգոստոսի 4 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 25 |publisher=Recording Industry Association (Singapore)}}</ref> |style="text-align:center"| 1 |- {{single chart|Slovakdigital|1|year=2018|week=28|rowheader=true|access-date=July 24, 2018}} |- ! scope="row"| South Korea International Digital ([[Gaon Digital Chart|Gaon]])<ref>{{Cite web |title=Digital Chart – Week 34 of 2018 |url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=ALL&termGbn=week&hitYear=2018&targetTime=34&nationGbn=E&year_time=3 |access-date=2019 թ․ փետրվարի 14 |website=Gaon Chart |language=ko}}</ref> | style="text-align:center"|25 |- {{single chart|Spain|8|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 1, 2018}} |- {{single chart|Sweden|1|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=August 17, 2018}} |- {{single chart|Switzerland|2|artist=Drake|song=In My Feelings|rowheader=true|access-date=July 23, 2018}} |- {{single chart|UK|1|date=20180720|rowheader=true|access-date=July 21, 2018}} |- {{single chart|UKrandb|1|date=20180713|rowheader=true|access-date=July 13, 2018}} |- {{single chart|Billboardhot100|1|artist=Drake|rowheader=true|access-date=July 16, 2018}} |- {{single chart|Billboarddanceclubplay|21|artist=Drake|rowheader=true|access-date=September 7, 2018}} |- {{single chart|Billboardrandbhiphop|1|artist=Drake|rowheader=true|access-date=July 16, 2018}} |- {{single chart|Billboardpopsongs|6|artist=Drake|rowheader=true|access-date=August 21, 2018}} |- {{single chart|Billboardrhythmic|1|artist=Drake|rowheader=true|access-date=August 7, 2018}} |} {{col-2}} === Ամսական հիթ-շքերթներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |- ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2018) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Brazil Streaming ([[Pro-Música Brasil|Pro-Música]])<ref>{{Cite web |title=Streaming Chart |url=http://pro-musicabr.org.br/home/top-50-streaming/?top50sPeriodo=08/2018 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 14 |publisher=[[Pro-Música Brasil]] |language=pt}}</ref> | 8 |} === Տարեկան հիթ-շքերթներ === {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" |- ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2018) ! scope="col"| Հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա (ARIA)<ref>{{Cite web |title=ARIA End of Year Singles 2018 |url=https://www.ariacharts.com.au/annual-charts/2018/singles-chart |access-date=2019 թ․ հունվարի 10 |publisher=Australian Recording Industry Association}}</ref> | 16 |- ! scope="row"| Ավստրիա (Ö3 Austria Top 40)<ref>{{Cite web |title=Ö3 Austria Top 40 Jahrescharts 2018: Singles |url=https://oe3.orf.at/charts/stories/2886107/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230060411/http://oe3.orf.at/charts/stories/2886107/ |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 30 |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 30 |publisher=Ö3 Austria Top 40}}</ref> | 60 |- ! scope="row"| Բելգիա (Ultratop Flanders)<ref>{{Cite web |title=Jaaroverzichten 2018 |url=http://www.ultratop.be/nl/annual.asp?year=2018&cat=s |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 21 |publisher=Ultratop}}</ref> | 60 |- ! scope="row"| Կանադա (Canadian Hot 100)<ref>{{Cite web |title=Canadian Hot 100 – Year-End 2018 |url=http://www.billboard.com/charts/year-end/2018/canadian-hot-100 |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 4 |work=Billboard}}</ref> | 11 |- ! scope="row"| Դանիա (Tracklisten)<ref>{{Cite web |title=Track Top-100 2018 |url=http://hitlisten.nu/2018_track_t100.html |access-date=2019 թ․ հունվարի 16 |publisher=Hitlisten |language=da}}</ref> | 35 |- ! scope="row"| Ֆրանսիա (SNEP)<ref>{{Cite web |title=Top de l'année Top Singles 2018 |url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-lannee/top-singles-annee/?categorie=Top%20Single%20de%20l%E2%80%99ann%C3%A9e&annee=2018 |access-date=2020 թ․ հուլիսի 20 |publisher=SNEP |language=fr}}</ref> | 81 |- ! scope="row"| Էստոնիա (IFPI)<ref>{{Cite news |date=2019 թ․ հունվարի 18 |title=EESTI TIPP-100 MUUSIKAS Neid artiste ja lugusid kuulati möödunud aastal Eestis kõige rohkem |url=https://ekspress.delfi.ee/areen/eesti-tipp-100-muusikas-neid-artiste-ja-lugusid-kuulati-moodunud-aastal-eestis-koige-rohkem?id=85021911 |access-date=2019 թ․ հունվարի 19 |work=[[Eesti Ekspress]] |language=et}}</ref> | 27 |- ! scope="row"| Գերմանիա (Official German Charts)<ref>{{Cite web |title=Top 100 Single-Jahrescharts |url=https://www.offiziellecharts.de/charts/single-jahr/for-date-2018 |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 21 |work=[[GfK Entertainment]] |publisher=offiziellecharts.de |language=de}}</ref> | 58 |- ! scope="row"| Հունգարիա (Dance Top 40)<ref>{{Cite web |title=Dance Top 100 - 2018 |url=http://slagerlistak.hu/archivum/eves-osszesitett-listak/dance/2018 |access-date=2020 թ․ հունիսի 11 |publisher=[[Mahasz]]}}</ref> | 89 |- ! scope="row"| Հունգարիա (Single Top 40)<ref>{{Cite web |title=Single Top 100 - eladási darabszám alapján - 2018 |url=http://slagerlistak.hu/archivum/eves-osszesitett-listak/single_db/2018 |access-date=2020 թ․ հունիսի 11 |publisher=[[Mahasz]]}}</ref> | 43 |- ! scope="row"| Իռլանդիա (IRMA)<ref>{{Cite web |title=Ireland's Official Top 40 biggest songs of 2018 |url=https://www.officialcharts.com/chart-news/irelands-official-top-40-biggest-songs-of-2018__25259/ |access-date=2019 թ․ հունվարի 13 |publisher=Official Charts Company}}</ref> | 36 |- ! scope="row"| Իսրայել (Galgalatz)<ref>{{Cite web |title=2018 International Singles Chart of Galgalatz and Walla |url=https://e.walla.co.il/item/3210360 |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 31 |work=Walla}}</ref> | 5 |- ! scope="row"| Իտալիա (FIMI)<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հունվարի 7 |title=Classifiche Annuali Top of the Music FIMI/GfK 2018: Protagonista La Musica Italiana |url=http://fimi.it/news/classifiche-annuali-top-of-the-music-fimigfk-2018-protagonista-la-musica-italiana |access-date=2019 թ․ հունվարի 11 |publisher=Federazione Industria Musicale Italiana |language=it |format=Download the attachment and open the singles file}}</ref> | 52 |- ! scope="row"| Նիդերլանդներ (Dutch Top 40)<ref>{{Cite web |title=Top 100-Jaaroverzicht van 2018 |url=https://www.top40.nl/bijzondere-lijsten/top-100-jaaroverzichten/2018 |access-date=2019 թ․ հունվարի 5 |publisher=[[Dutch Top 40]] |language=nl}}</ref> | 46 |- ! scope="row"| Նիդերլանդներ (Single Top 100)<ref>{{Cite web |title=Jaaroverzichten – Single 2018 |url=https://dutchcharts.nl/jaaroverzichten.asp?year=2018&cat=s |access-date=2019 թ․ հունվարի 5 |publisher=MegaCharts |language=nl}}</ref> | 33 |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա (Recorded Music NZ)<ref>{{Cite web |title=Top Selling Singles of 2018 |url=https://nztop40.co.nz/chart/singles?chart=4568 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810152121/https://nztop40.co.nz/chart/singles?chart=4568 |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 10 |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=Recorded Music NZ}}</ref> | 27 |- ! scope="row"| Պորտուգալիա (AFP)<ref>{{Cite web |title=Top AFP - Audiogest - Top 200 Singles 2018 |url=http://www.audiogest.pt/documents/files/top_vendas/Top_200_2018.xls |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 14 |publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]] |language=pt}}</ref> | 10 |- ! scope="row"| Ռումինիա (Airplay 100)<!--Please do not change this to Romanian Top 100 or Media Forest. The Airplay 100 is Romania's national singles chart from 2012 onwards. For further information, see WP:GOODCHARTS--><ref>{{Cite web |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 30 |title=Airplay 100 – Topul Anului 2018 |trans-title=Year-end chart 2018 |url=http://www.kissfm.ro/podcasturi/5974 |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 30 |publisher=[[Kiss FM (Romania)|Kiss FM]] |language=ro}}</ref> | 93 |- ! scope="row"| Շվեդիա (Sverigetopplistan)<ref>{{Cite web |title=Årslista Singlar – År 2018 |url=http://www.sverigetopplistan.se/netdata/ghl002.mbr/lista?liid=43&dfom=20180001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190114210650/http://www.sverigetopplistan.se/netdata/ghl002.mbr/lista?liid=43&dfom=20180001 |archive-date=2019 թ․ հունվարի 14 |access-date=2019 թ․ հունվարի 15 |publisher=Sverigetopplistan |language=sv}}</ref> | 30 |- ! scope="row"| Շվեյցարիա (Schweizer Hitparade)<ref>{{Cite web |title=Schweizer Jahreshitparade 2018 – hitparade.ch |url=https://hitparade.ch/charts/jahreshitparade/2018 |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 31 |publisher=Hung Medien}}</ref> | 48 |- ! scope="row"| UK Singles (Official Charts Company)<ref>{{Cite web |title=End of Year Singles Chart Top 100 – 2018 |url=https://www.officialcharts.com/charts/end-of-year-singles-chart/ |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 29 |publisher=Official Charts Company}}</ref> | 15 |- ! scope="row"| US ''Billboard'' Hot 100<ref>{{Cite web |title=Hot 100 Songs – Year-End 2018 |url=https://www.billboard.com/charts/year-end/2018/hot-100-songs |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 4 |work=Billboard}}</ref> | 9 |- ! scope="row"| US Hot R&B/Hip-Hop Songs (''Billboard'')<ref>{{Cite web |title=Hot R&B/Hip-Hop Songs – Year-End 2018 |url=http://www.billboard.com/charts/year-end/2018/hot-r-and-and-b-hip-hop-songs |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |website=Billboard}}</ref> | 3 |- ! scope="row"| US Mainstream Top 40 (''Billboard'')<ref>{{Cite web |title=Pop Songs – Year-End 2018 |url=https://www.billboard.com/charts/year-end/2018/pop-songs |access-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 5 |work=Billboard}}</ref> | 35 |- ! scope="row"| US Rhythmic (''Billboard'')<ref>{{Cite web |title=Rhythmic Songs – Year-End 2018 |url=https://www.billboard.com/charts/year-end/2018/rhythmic-songs |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 23 |work=Billboard}}</ref> | 15 |} {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" |- ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2019) ! scope="col"| Հորիզոնական |- ! scope="row"| Կանադա (Canadian Hot 100)<ref>{{Cite web |title=Canadian Hot 100 – Year-End 2019 |url=https://www.billboard.com/charts/year-end/2019/canadian-hot-100 |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 5 |work=Billboard}}</ref> | 69 |- ! scope="row"| Պորտուգալիա (AFP)<ref>{{Cite web |title=Top AFP - Audiogest - Top 3000 Singles + EPs Digitais |url=http://www.audiogest.pt/documents/files/Top%20AFP-AUDIOGEST_01-52_2019_V2%20site%281%29.pdf |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 14 |publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]] |language=pt}}</ref> | 181 |} === Տասնամյակի հիթ-շքերթներ === {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" |- ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2010–2019) ! scope="col"| Հորիզոնական |- ! scope="row"| US ''Billboard'' Hot 100<ref>{{Cite web |title=Decade-End Charts: Hot 100 Songs |url=https://www.billboard.com/charts/decade-end/hot-100 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 15 |work=Billboard}}</ref> | 98 |- ! scope="row"| US Hot R&B/Hip-Hop Songs (''Billboard'')<ref>{{Cite web |title=Decade-End Charts: Hot R&B/Hip-Hop Songs |url=https://www.billboard.com/charts/decade-end/hot-r-and-b-hip-hop-songs |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 3 |work=Billboard}}</ref> | 47 |} {{col-end}} == Հավաստագրեր == {{Certification Table Top}} {{Certification Table Entry|region=Australia|type=single|award=Platinum|number=3|relyear=2018|certyear=2018|access-date=September 15, 2018}} {{Certification Table Entry|region=Belgium|award=Platinum|type=single|relyear=2018|relmonth=07|certyear=2019|certmonth=09|access-date=May 3, 2019}} {{Certification Table Entry|region=Brazil|artist=Drake|title=In My Feelings|type=single|award=Platinum|relyear=2018|certyear=2018|salesamount=40,000|access-date=November 30, 2018}} {{Certification Table Entry|region=Canada|artist=Drake|title=In My Feelings|number=5|award=Platinum|type=single|relyear=2018|certyear=2018|access-date=December 4, 2018}} {{Certification Table Entry|region=Denmark|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|type=single|relyear=2018|certyear=2019|id=7948|access-date=24 January 2019}} {{Certification Table Entry|region=France|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|type=single|relyear=2018|certyear=2019|access-date=June 6, 2019}} {{Certification Table Entry|region=Italy|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|number=2|type=single|relyear=2018|certyear=2019|access-date=December 16, 2019}} {{Certification Table Entry|region=Mexico|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|type=single|relyear=2018|certyear=2018|access-date=October 25, 2019}} {{Certification Table Entry|region=New Zealand|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|type=single|relyear=2018|relmonth=7|certyear=2018|recent=website|id=4506|access-date=September 14, 2018}} {{Certification Table Entry|region=Portugal|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|type=single|relyear=2018|certyear=2019|id=file_2020-03-31-16-40-51.pdf|access-date=August 14, 2020}} {{Certification Table Entry|region=Spain|certyear=2018|type=single|award=Gold|relyear=2018|id=drake-in-my-feelings|access-date=August 14, 2018}} {{Certification Table Entry|region=Sweden|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|type=single|relyear=2018|certyear=2018|certweek=36|access-date=September 7, 2018}} {{Certification Table Entry|region=United Kingdom|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|type=single|relyear=2018|certyear=2018|access-date=September 7, 2018}} {{Certification Table Entry|region=United States|artist=Drake|title=In My Feelings|award=Platinum|number=5|type=single|relyear=2018|certyear=2019|access-date=September 25, 2019}} {{Certification Table Bottom|streamsonly=true|nosales=true|noshipments=true|streaming=true}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|ljvcLItj25Q|«Nice for What»}} (պաշտոնական տեսահոլովակ) {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2018 երգեր]] [[Կատեգորիա:Billboard Hot 100 գլխավորած սինգլներ]] [[Կատեգորիա:UK Singles Chart գլխավորած սինգլներ]] [[Կատեգորիա:Դրեյքի երգեր]] [[Կատեգորիա:Երաժշտական մեմեր]] dvdbe1zcmlf4dfy6lurnb6mjvdseaeh 0 882577 10357210 10119307 2025-06-18T08:35:59Z A.arpi.a 23940 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Միլանի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Բոսնիա և Հերցեգովինայի ֆուտբոլիստներ]] 10357210 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ | անուն = Լուկա Յովիչ | բնագիր անուն = Лука Јовић | պատկեր = FWC 2018 - Group E - SRB v BRA - Photo 113 (cropped).jpg | պատկերի նկարագիր = Յովիչը [[Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սերբիայի հավաքականի]] կազմում 2018 թվականին | հասակ = 182 սմ | դիրք = [[Հարձակվող (ֆուտբոլ)|կենտրոնական հարձակվող]] | քաղաքացիությունը = {{դրոշավորում|Սերբիա}} | քաշ = 85 կգ | ներկա ակումբ = {{դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռեալ Մադրիդ]] | ակումբի համար = 18 | երիտ ակումբ = {{դրոշ|Սերբիա}} [[Ցրվենա Զվեզդա]] | երիտ տարիներ = 2005-2014 | ակումբ = {{դրոշ|Սերբիա}} [[Ցրվենա Զվեզդա]] | տարի = 2014-2016 | խաղ = 42 | գոլ = 12 | ակումբ2 = {{դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Բենֆիկա B]] | տարի2 = 2016 | խաղ2 = 18 | գոլ2 = 4 | ակումբ3 = {{դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] | տարի3 = 2016-2019 | խաղ3 = 2 | գոլ3 = 0 | ակումբ4 = {{վարձավճար}} {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ]] | տարի4 = 2017-2019 | խաղ4 = 49 | գոլ4 = 25 | ակումբ5 = {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ]] | տարի5 = 2019 | խաղ5 = 5 | գոլ5 = 0 | ակումբ6 = {{դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռեալ Մադրիդ]] | տարի6 = 2019-ներկա | խաղ6 = 0 | գոլ6 = 0 | ազգային թիմ = {{դրոշ|Սերբիա}} Սերբիա Մ16 | ազգային տարի = 2012-2013 | ազգային խաղ = 12 | ազգային գոլ = 10 | ազգային թիմ2 = {{դրոշ|Սերբիա}} Սերբիա Մ17 | ազգային տարի2 = 2013-2015 | ազգային խաղ2 = 19 | ազգային գոլ2 = 16 | ազգային թիմ3 = {{դրոշ|Սերբիա}} Սերբիա Մ18 | ազգային տարի3 = 2015 | ազգային խաղ3 = 1 | ազգային գոլ3 = 1 | ազգային թիմ4 = {{դրոշ|Սերբիա}} Սերբիա Մ19 | ազգային տարի4 = 2014-2016 | ազգային խաղ4 = 13 | ազգային գոլ4 = 10 | ազգային թիմ5 = {{դրոշ|Սերբիա}} Սերբիա Մ20 | ազգային տարի5 = 2016 | ազգային խաղ5 = 1 | ազգային գոլ5 = 0 | ազգային թիմ6 = {{դրոշ|Սերբիա}} Սերբիա Մ21 | ազգային տարի6 = 2015-ներկա | ազգային խաղ6 = 16 | ազգային գոլ6 = 7 | ազգային թիմ7 = {{դրոշ|Սերբիա}} [[Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սերբիա]] | ազգային տարի7 = 2018-ներկա | ազգային խաղ7 = 6 | ազգային գոլ7 = 2 | մասնագիտական ըստ = հուլիսի 18-ի, 2019 | հավաքականի ըստ = հուլիսի 18-ի, 2019 }} '''Լուկա Յովիչ''' ({{Lang-sr|Лука Јовић}}, {{ԱԾ}}), սերբ պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ։ Ներկայումս հանդես է գալիս [[Ռեալ Մադրիդ]]ի և [[Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սերբիայի ազգային հավաքականի]] կազմում։ Խաղում է կենտրոնական [[Հարձակվող (ֆուտբոլ)|հարձակվողի]] դիրքում<ref>{{Cite web |title=Serbia - L. Jović - Profile with news, career statistics and history - Soccerway |url=https://int.soccerway.com/players/luka-jovic/290152/ |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=int.soccerway.com |language=en}}</ref>։ == Ակումբային կարիերա == === Ցրվենա Զվեզդա === Յովիչը [[Ցրվենա Զվեզդա]]յի ակադեմիայի սան է<ref>{{Cite web |last=Williams |first=Tom |title=Luka Jovic: From Doughnut-Guzzling Teen to One of Europe's Most Wanted Strikers |url=https://bleacherreport.com/articles/2825629-luka-jovic-from-doughnut-guzzling-teen-to-one-of-europes-most-wanted-strikers |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=Bleacher Report |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Who is Luka Jovic? The Barcelona-linked striker now making history in the Bundesliga {{!}} Goal.com |url=https://www.goal.com/en-ie/news/who-is-luka-jovic-the-barcelona-linked-striker-now-making/15poof1l8ohjy1sv2jcczy2z8v |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.goal.com}}</ref>։ Իր պրոֆեսիոնալ դեբյուտը նշեց 2014 թվականի մայիսի 28-ին՝ փոխարինման մտնելով [[Վոյվոդինա ՖԱ|Վոյվոդինայի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=FK Vojvodina Novi Sad - Red Star Belgrade, May 28, 2014 - SuperLiga - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2336524 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ Այս խաղում նա դարձավ գոլի հեղինակ՝ 16 տարեկան, 5 ամսական և 1 օրական հասակում դառնալով ամենաերիտասարդ ֆուտբոլիստը, ով գոլ է խփել [[Ցրվենա Զվեզդա]]յի կազմում<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հուլիսի 22 |title=Blic Sport {{!}} Zvezda je rođena: Luka Jović srušio rekord Dekija Stankovića /VIDEO/ |url=http://sport.blic.rs/Fudbal/Domaci-fudbal/253382/Zvezda-je-rodjena-Luka-Jovic-srusio-rekord-Dekija-Stankovica-VIDEO |archive-url=https://web.archive.org/web/20140722085218/http://sport.blic.rs/Fudbal/Domaci-fudbal/253382/Zvezda-je-rodjena-Luka-Jovic-srusio-rekord-Dekija-Stankovica-VIDEO |archive-date=2014 թ․ հուլիսի 22 |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13}}</ref><ref>{{Cite news |title="Luka Jović neće otići dok ne napuni 18" |url=http://mondo.rs/a696618/Sport/Fudbal/Luka-Jovic-nece-otici-dok-ne-napuni-18.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190810115536/http://mondo.rs/a696618/Sport/Fudbal/Luka-Jovic-nece-otici-dok-ne-napuni-18.html |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 10 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=Mondo Portal |language=sr-Latn}}</ref>։ 2015 թվականի մարտի 14-ին Յովիչը գոլի և գոլային փոխանցման հեղինակ դարձավ [[Սպարտակ Սուբոտիցա]]յի դեմ խաղում՝ օգնելով իր թիմին հաղթել 3-1 հաշվով<ref>{{Cite news |title=FK Spartak Subotica - Red Star Belgrade, Mar 14, 2015 - SuperLiga - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2482635 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ Ապրիլի 9-ին նա դուբլ ձևակերպեց [[Բորաց Չաչակ ՖԱ|Բորաց Չաչակի]] դեմ խաղում, իսկ հանդիպումն ավարտվեց 3-1 հաշվով<ref>{{Cite news |title=Red Star Belgrade - FK Borac Cacak, Apr 9, 2015 - SuperLiga - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2482656 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ 2015 թվականի մայիսի 17-ին Յովիչը 3 տարով երկարաձգեց իր պայմանագիրը [[Ցրվենա Զվեզդա]]յի հետ։ Իր առաջին հանդիպումը եվրոպական առաջնություններում անցկացրեց հուլիսի 2-ին՝ [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|Եվրոպայի Լիգայի]] որակավորման առաջին փուլի [[Կայրաթ ՖԱ|Կայրաթի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=Red Star Belgrade - Kairat Almaty, Jul 2, 2015 - Europa League Qualifying - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2583555 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ [[Ցրվենա Զվեզդա]]յի առաջին թիմի կազմում Յովիչը անցկացրեց 48 հանդիպում՝ դառնալով 13 գոլի և 4 գոլային փոխանցման հեղինակ։ === Բենֆիկա === 2016 թվականի փետրվարին Յովիչը 4․5 տարվա պայմանագիր կնքեց [[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]] հետ<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ հունվարի 31 |title=Luka Jović - Benfica's Latest Serbian Import - Futbolgrad |url=http://futbolgrad.com/luka-jovic-benficas-latest-serbian-import/ |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=Futbolgrad |language=en-US }}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Իր դեբյուտը ակումբի կազմում նշեց մարտի 20-ին՝ փոխարինելով [[Պիցցի (ֆուտբոլիստ)|Պիցցիին]] [[Բոավիշտա ՖԱ|Բոավիշտայի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=Boavista Porto FC - SL Benfica, Mar 20, 2016 - Liga NOS - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2613625 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ Իր առաջին հանդիպումը [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների Լիգայում]] անցկացրեց ապրիլի 13-ին՝ Բավարիայի դեմ հանդիպման 89-րդ րոպեին փոխարինելով [[Էլիզեու]]ին<ref>{{Cite news |title=SL Benfica - Bayern Munich, Apr 13, 2016 - UEFA Champions League - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2675298 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |title=Benfica 2-2 B Munich (Agg 2-3): Pep Guardiola's side reach fifth straight Champions League semi-final |url=http://www.skysports.com/football/benfica-vs-bay-munich/354729 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=Sky Sports |language=en}}</ref>։ === Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ === 2017 թվականի հունիսին Յովիչը 2 տարվա վարձավճարով տեղափոխվեց [[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ]]<ref>{{Cite web |title=Eintracht Frankfurt strike two-year loan deal for Serbian striker Luka Jovic {{!}} bundesliga.com |url=https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/eintracht-frankfurt-sign-luka-jovic-benfica-447465.jsp |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=bundesliga.com - the official Bundesliga website |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |title=Football Manager wonderkid Luka Jovic joins Eintracht Frankfurt on two-year loan deal |url=http://www.squawka.com/en/news/football-manager-wonderkid-luka-jovic-joins-eintracht-frankfurt-on-two-year-loan-deal/964113 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=Squawka Football News |language=en}}</ref>։ Իր դեբյուտը նշեց օգոստոսի 12-ին՝ [[Ֆուտբոլի Գերմանիայի գավաթ|Գերմանիայի գավաթի]] [[Էրնդտեբրյուկ ՖԱ|Էրնդտեբրյուկի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=TuS Erndtebrück - Eintracht Frankfurt, Aug 12, 2017 - DFB-Pokal - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2864734 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ Իր առաջին հանդիպումը [[Բունդեսլիգա]]յում անցկացրեց սեպտեմբերի 16-ին՝ [[Աուգսբուրգ ՖԱ|Աուգսբուրգի]] դեմ խաղում՝ այս խաղում դառնալով գոլի հեղինակ<ref>{{Cite news |title=Eintracht Frankfurt - FC Augsburg, Sep 16, 2017 - 1.Bundesliga - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2871660 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ [[Բունդեսլիգա 2017-18|2017-18 մրցաշրջանում]] Յովիչը անցկացրեց դարձավ 9 գոլի և 2 գոլային փոխանցման հեղինակ անցկացրած 27 խաղերում<ref>{{Cite web |title=Luka Jovic {{!}} Football Stats {{!}} Eintracht Frankfurt {{!}} Season 2017/2018 {{!}} Soccer Base |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=76197&season_id=150 |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=www.soccerbase.com}}</ref>՝ օգնելով Այնտրախտին հաղթել [[Ֆուտբոլի Գերմանիայի գավաթ|Գերմանիայի գավաթը]]<ref name=":0">{{Cite news |date=2018 թ․ մայիսի 19 |title=German Cup final: Bayern Munich 1-3 Eintracht Frankfurt |url=https://www.bbc.com/sport/football/44186582 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=BBC Sport |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |last=(www.dw.com) |first=Deutsche Welle |title=German Cup Final: Frankfurt triumph over Bayern in German Cup final {{!}} DW {{!}} 19.05.2018 |url=https://www.dw.com/en/german-cup-final-frankfurt-triumph-over-bayern-in-german-cup-final/a-43855626 |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=DW.COM |language=en}}</ref> և զբաղեցնել 8-րդ հորիզոնականը առաջնությունում<ref>{{Cite web |title=Bundesliga 2017-18 |url=http://www.skysports.com/bundesliga-table/2017 |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=SkySports |language=en}}</ref>։ 2018 թվականի օգոոստոսի 12-ին Յովիչը փոխարինման մտավ [[Գերմանիայի սուպերգավաթ 2018|Գերմանիայի սուպերգավաթի]] [[Բավարիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Բավարիա Մյունխենի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=Eintracht Frankfurt - Bayern Munich, Aug 12, 2018 - DFL-Supercup - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3069371 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>, սակայն [[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ|Այնտրախտը]] պարտվեց 5-0 հաշվով<ref>{{Cite web |title=DFL Supercup: Eintracht Frankfurt 0 Bayern Munich 5 {{!}} Goal.com |url=http://www.goal.com/en/news/8/main/2018/08/12/46973952/eintracht-frankfurt-0-bayern-munich-5-lewandowski-hat-trick-gets- |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=www.goal.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |title=Bayern Munich 5 Eintracht Frankfurt 0: Robert Lewandowski bags hat-trick as Niko Kovac's men win third successive Super Cup title |url=https://www.thesun.co.uk/sport/6999665/bayern-munich-4-eintracht-0-robert-lewandowski-niko-kovacs-super-cup-title/ |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=The Sun |language=en-GB}}</ref>։ Իր առաջին գոլը եվրոպական առաջնություններում խփեց սեպտեմբերի 20-ին՝ [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա 2018-2019|Եվրոպայի Լիգայի]] խմբային փուլի [[Օլիմպիկ (ֆուտբոլային ակումբ, Մարսել)|Օլիմպիկ Մարսելի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite web |title=Olympique Marseille - Eintracht Frankfurt, Sep 20, 2018 - Europa League - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3098673 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref>։ Հոկտեմբերի 7-ին Յովիչը գոլի և գոլային փոխանցման հեղինակ դարձավ [[Հոֆենհայմ (ֆուտբոլային ակումբ)|Հոֆենհայմի]] դեմ խաղում՝ օգնելով իր թիմին հաղթել 2-1 հաշվով<ref>{{Cite web |title=TSG 1899 Hoffenheim - Eintracht Frankfurt, Oct 7, 2018 - Bundesliga - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3058470 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref>։ Հոկտեմբերի 19-ին նա դարձավ պատմության ամենաերիտասարդ ֆուտբոլիստը, ով 5 գոլի հեղինակ է դարձել [[Բունդեսլիգա]]յի 1 խաղում՝ հասնելով այս արդյունքին [[Ֆորտունա Դյուսելդորֆ]]ի դեմ խաղում<ref>{{Cite web |title=Eintracht Frankfurt - Fortuna Düsseldorf, Oct 19, 2018 - Bundesliga - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3058481 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 19 |title=Eintracht Frankfurt 7-1 Fortuna Dusseldorf: Luka Jovic scores five goals in Bundesliga rout |url=https://www.bbc.com/sport/football/45922808 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 18 |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Frankfurt star Luka Jovic becomes youngest ever Bundesliga player to score five in one game |url=https://www.thesun.co.uk/sport/football/7541314/frankfurt-luka-jovic-youngest-bundesliga-player-score-five-in-one-game/ |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=The Sun |language=en-GB}}</ref>։ Նոյեմբերի 2-ին սերբը 2 գոլային փոխանցում տվեց [[Շտուտգարտ (ֆուտբոլային ակումբ)|Շտուտգարտի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite web |title=VfB Stuttgart - Eintracht Frankfurt, Nov 2, 2018 - Bundesliga - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3058499 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref>։ Նոյեմբերի 11-ին Յովիչը դուբլ ձևակերպեց [[Շալկե 04]]-ի դեմ խաղում<ref>{{Cite web |title=Eintracht Frankfurt - FC Schalke 04, Nov 11, 2018 - Bundesliga - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3058508 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref>։ Դեկտեմբերի 19-ին նա 2 գոլ խփեց [[Մայնց 05|Մայնցի]] դեմ խաղում, իսկ հանդիպումն ավարտվեց 2-2 հաշվով<ref>{{Cite web |title=1.FSV Mainz 05 - Eintracht Frankfurt, Dec 19, 2018 - Bundesliga - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3058556 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref>։ 2019 թվականի փետրվարի 24-ին Յովիչը գոլի և 2 գոլային փոխանցման հեղինակ դարձավ [[Հաննովեր 96|Հանովերի]] դեմ խաղում՝ օգնելով [[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ|Այնտրախտին]] հաղթել 3-0 հաշվով<ref>{{Cite web |title=Hannover 96 - Eintracht Frankfurt, Feb 24, 2019 - Bundesliga - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3058617 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref>։ Մարտի 14-ին սերբը խփեց [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա 2018-2019|Եվրոպայի Լիգայի]] 1/8 եզրափակչի [[Ինտերնացիոնալե|Ինտեր Միլանի]] դեմ հանդիպման միակ գնդակը՝ 1-0 հաշվով հաղթանակ պարգևելով իր թիմին<ref>{{Cite web |title=Inter Milan - Eintracht Frankfurt, Mar 14, 2019 - Europa League - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3160728 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref>։ Ապրիլի 17-ին [[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ|Այնտրախտը]] գնեց Յովիչի լրիվ տրանսֆերը՝ ֆուտբոլիստի հետ կնքելով 4 տարվա պայմանագիր<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ ապրիլի 17 |title=Eintracht Frankfurt exercise option to purchase Luka Jović |url=https://www.eintracht.de/en/news/article/eintracht-frankfurt-exercise-option-to-purchase-luka-jovic-72250/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190418222346/https://www.eintracht.de/en/news/article/eintracht-frankfurt-exercise-option-to-purchase-luka-jovic-72250/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 18 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=Eintracht Frankfurt |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2019 թ․ ապրիլի 17 |title=Eintracht Frankfurt complete permanent deal for Luka Jovic from Benfica |url=https://www.squawka.com/en/news/eintracht-frankfurt-complete-permanent-deal-for-luka-jovic-from-benfica |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=Squawka |language=en-GB}}</ref>։ Մայիսին նա խփեց թիմի միակ գոլերը [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա 2018-2019|Եվրոպայի Լիգայի]] կիսաեզրափակչի [[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]] դեմ խաղերում, սակայն Այնտրախտը պարտվեց հետխաղյա 11-մետրանոցների հարվածաշարում<ref>{{Cite web |title=Eintracht Frankfurt - Chelsea FC, May 2, 2019 - Europa League - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3177128 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chelsea FC - Eintracht Frankfurt, May 9, 2019 - Europa League - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3177130 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref>։ [[Բունդեսլիգա 2018-19|2018-19 մրցաշրջանում]] Յովիչը անցկացրեց 48 հանդիպում բոլոր մրցաշարերում՝ դառնալով 27 գոլի և 7 գոլային փոխանցման հեղինակ, ինչպես նաև ընդգրկվելով [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա 2018-2019|Եվրոպայի Լիգայի]] խորհրդանշական հավաքականում<ref name=":2">{{Cite web |last=UEFA.com |title=UEFA Europa League Squad of 2018/19 |url=https://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2606568.html |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=UEFA.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Jovic, Trapp, Kostic, Hasebe and da Costa in Europa League Squad of the Season |url=https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/jovic-trapp-kostic-hasebe-da-costa-europa-league-squad-of-the-season-frankfurt-4936 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=bundesliga.com - the official Bundesliga website |language=en}}</ref>։ === Ռեալ Մադրիդ === 2019 թվականի հունիսի 4-ին Յովիչը 6 տարվա պայմանագիր կնքեց [[Ռեալ Մադրիդ]]ի հետ<ref>{{Cite web |title=Official Announcement: Jović {{!}} Real Madrid CF |url=https://www.realmadrid.com/en/news/2019/06/official-announcement-jović |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=Real Madrid C.F. - Web Oficial |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2019 թ․ հունիսի 4 |title=Luka Jovic: Real Madrid to sign Eintracht Frankfurt striker |url=https://www.bbc.com/sport/football/48515525 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 18 |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news |last=sport |first=Guardian |date=2019 թ․ հունիսի 4 |title=Real Madrid sign Luka Jovic from Eintracht Frankfurt for initial €65m |url=https://www.theguardian.com/football/2019/jun/04/real-madrid-sign-luka-jovic-from-eintracht-frankfurt-for-initial-65m |access-date=2019 թ․ հուլիսի 18 |newspaper=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ Ակումբը նրա համար վճարեց 60 միլիոն եվրո<ref>{{Cite web |title=Real Madrid sign Luka Jovic from Eintracht Frankfurt |url=https://www.skysports.com/football/news/12691/11734671/real-madrid-sign-luka-jovic-from-eintracht-frankfurt |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=Sky Sports |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հունիսի 4 |title=Official: Luka Jovic signs for Real Madrid |url=https://www.marca.com/en/football/real-madrid/2019/06/04/5cf658f6e2704e4f0c8b4658.html |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=MARCA in English |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հունիսի 4 |title=Real Madrid confirm Luka Jovic transfer from Frankfurt on six-year deal |url=https://www.independent.co.uk/sport/football/transfers/real-madrid-transfer-news-luka-jovic-frankfurt-contract-fee-a8943381.html |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=The Independent |language=en}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == Յովիչը ներկայացրել է [[Սերբիա]]ն բոլոր տարիքային երիտասարդական հավաքականներում։ 2014 թվականին նա մինչև 19 տարեկանների կազմում մասնակցեց Եվրոպայի առաջնությանը<ref>{{Cite web |title=Na Paunovićevom spisku po četiri igrača Zvezde, Vojvodine i OFK Beograda, tri Partizana... |url=http://www.novosti.rs/vesti/sport.294.html:499882-Na-Paunovicevom-spisku-po-cetiri-igraca-Zvezde-Vojvodine-i-OFK-Beograda-tri-Partizana |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=www.novosti.rs |language=sr-Latn}}</ref>։ Առաջնությունում Յովիչը անցակցրեց 3 հանդիպում<ref>{{Cite web |last=uefa.com |title=Under-19 - Technical report - Team analysis - Serbia – UEFA.com |url=https://www.uefa.com/under19/season=2014/technical-report/team-analysis/team=300147/index.html |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=UEFA.com |language=en}}</ref>՝ դառնալով 1 գոլի հեղինակ<ref>{{Cite news |title=Germany U19 - Serbia U19, Jul 22, 2014 - U19-Europameisterschaft 2014 - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2463683 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>, սակայն Սերբիան դուրս մնաց կիսաեզրափակչից՝ հետխաղյա 11-մետրանոցների հարվածաշարում պարտվելով Պորտուգալիային<ref>{{Cite news |title=Portugal U19 - Serbia U19, Jul 28, 2014 - U19-Europameisterschaft 2014 - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2477169 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ 2018 թվականի հունիսի 1-ին Յովիչը ընդգրկվեց [[Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սերբիայի ազգային հավաքականի]]՝ [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|աշխարհի առաջնության]] համար վերջնական կազմում<ref>{{Cite news |last=Editorial |first=Reuters |title=Krstajic names Serbia's final 23-man World Cup squad |url=https://uk.reuters.com/article/uk-soccer-worldcup-srb-squad/krstajic-names-serbias-final-23-man-world-cup-squad-idUKKCN1IX5KW |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=U.K. |language=en-GB |archive-date=2020-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201204183102/https://uk.reuters.com/article/uk-soccer-worldcup-srb-squad/krstajic-names-serbias-final-23-man-world-cup-squad-idUKKCN1IX5KW |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite news |last=IANS |date=2018 թ․ հունիսի 5 |title=Serbia World Cup squad: Krstajic announces his 23-man group for Russia |url=https://www.business-standard.com/article/sports/fifa-world-cup-2018-serbia-to-head-to-russia-with-realistic-expectations-118060500491_1.html |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=Business Standard India}}</ref>։ Ազգային հավաքականում իր դեբյուտը նշեց հունիսի 4-ին՝ փոխարինելով [[Ալեքսանդար Միտրովիչ (ֆուտբոլիստ)|Ալեքսանդար Միտրովիչին]] [[Չիլիի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Չիլիի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{Cite news |title=Serbia - Chile, Jun 4, 2018 - International Friendlies - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3046188 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref>։ [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018|Աշխարհի առաջնությունում]] Յովիչը խաղադաշտ դուրս եկավ միայն [[Բրազիլիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Բրազիլիայի]] դեմ խաղում<ref>{{Cite news |title=Serbia - Brazil, Jun 27, 2018 - World Cup 2018 - Match sheet |url=https://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/2977711 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=FIFA.com |title=2018 FIFA World Cup Russia™ - Players - Luka JOVIC - FIFA.com |url=https://www.fifa.com/worldcup/players/player/385536/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180623113241/https://www.fifa.com/worldcup/players/player/385536/ |archive-date=2018 թ․ հունիսի 23 |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=www.fifa.com |language=en-GB}}</ref>, իսկ Սերբիան դուրս մնաց խմբային փուլից՝ զբաղեցնելով 3-րդ հորիզոնականը [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2018 Խումբ E|իր խմբում]]<ref>{{Cite web |last=FIFA.com |title=2018 FIFA World Cup Russia™ - FIFA.com |url=https://www.fifa.com/worldcup/groups/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140520184910/http://www.fifa.com/worldcup/groups/ |archive-date=2014 թ․ մայիսի 20 |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=www.fifa.com |language=en-GB}}</ref>։ Իր առաջին գոլը [[Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սերբիայի հավաքականի]] կազմում Յովիչը խփեց 2019 թվականի մարտի 20-ին՝ [[Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Գերմանիայի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{Cite web |title=Germany - Serbia, Mar 20, 2019 - International Friendlies - Match sheet |url=http://www.transfermarkt.com/spielbericht/index/spielbericht/3167724 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=www.transfermarkt.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Germany 1-1 Serbia: Luka Jovic scores as Joachim Low's men are held at home |url=https://www.skysports.com/football/news/17249/11671173/germany-1-1-serbia-luka-jovic-scores-as-joachim-lows-men-are-held-at-home |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 18 |website=Sky Sports |language=en}}</ref>։ == Կարիերայի վիճակագրություն == === Ակումբային վիճակագրություն === ''2019 թվականի հուլիսի 18-ի դրությամբ''<ref name=":1">{{Cite web |title=Luka Jović |url=http://www.worldfootball.net/player_summary/luka-jovic/ |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 13 |website=worldfootball.net |language=en-GB}}</ref> {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Ակումբ ! rowspan="2" |Մրցաշրջան ! colspan="3" |Առաջնություն ! colspan="2" |Գավաթ ! colspan="2" |Եվրոպա ! colspan="2" |Այլ ! colspan="2" |Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր |- | rowspan="4" |[[Ցրվենա Զվեզդա]] |2013–14 | rowspan="3" |[[Սերբիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Սուպեր Լիգա]] |1 |1 |0 |0 |0 |0 | colspan="2" rowspan="3" |— |1 |1 |- |2014–15 |22 |6 |2 |0 |0 |0 |24 |6 |- |2015–16 |19 |5 |2 |1 |2 |0 |23 |6 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !42 !12 !4 !1 !2 !0 !0 !0 !48 !13 |- | rowspan="3" |[[Բենֆիկա B]] |2015–16 | rowspan="2" |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի երկրորդ դիվիզիոն|Սեգունդա Լիգա]] |7 |2 | colspan="6" rowspan="2" |— |7 |2 |- |2016–17 |11 |2 |11 |2 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !18 !4 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !18 !4 |- | rowspan="3" |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] |2015–16 | rowspan="2" |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգա]] |1 |0 |0 |0 |1 |0 |0 |0 |2 |0 |- |2016–17 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |1 |0 |2 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !2 !0 !0 !0 !1 !0 !1 !0 !4 !0 |- | rowspan="3" |[[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ]] |[[Բունդեսլիգա 2017-18|2017–18]] | rowspan="2" |[[Բունդեսլիգա]] |22 |8 |5 |1 |0 |0 |0 |0 |27 |9 |- |[[Բունդեսլիգա 2018-19|2018–19]] |32 |17 |1 |0 |14 |10 |1 |0 |48 |27 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !54 !25 !6 !1 !14 !10 !1 !0 !75 !36 |- |[[Ռեալ Մադրիդ]] |[[Լա Լիգա 2019-20|2019–20]] |[[Լա Լիգա]] |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |- ! colspan="3" |Կարիերայի ընդհանուր !116 !41 !10 !2 !17 !10 !2 !0 !145 !53 |} === Միջազգային վիճակագրություն === ''2019 թվականի հուլիսի 18-ի դրությամբ<ref name=":1" />'' {| class="wikitable" ! colspan="3" |[[Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սերբիա]] |- !Տարի !Խաղեր !Գոլեր |- |2018 |3 |0 |- |2019 |3 |2 |- !Ընդհանուր !6 !2 |} == Նվաճումներ == === Ակումբային === '''Ցրվենա Զվեզդա''' * [[Սերբիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Սերբիայի առաջնություն]]․ 2015–16<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ մայիսի 4 |title=Red Star Belgrade win 27th league title after 1-0 win at Vozdovac |url=https://www.sportskeeda.com/football/red-star-belgrade-win-27th-league-title-after-1-0-win-vozdovac |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13}}</ref> '''Բենֆիկա''' * [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պորտուգալիայի առաջնություն]]․ 2015–16<ref>{{Cite news |title=Benfica wins 3rd straight Portuguese league title |url=http://www.dailymail.co.uk/wires/ap/article-3591748/Benfica-wins-3rd-straight-Portuguese-league-title.html |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |newspaper=Mail Online}}</ref>, 2016–17<ref>{{Cite news |title=Benfica win Primeira Liga for fourth straight season {{!}} Goal.com |url=http://www.goal.com/en/news/benfica-win-primeira-liga-title-vitoria-porto-sporting/ubnd3619wrba1t09ir8alamot |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190220053840/https://www.goal.com/en/news/benfica-win-primeira-liga-title-vitoria-porto-sporting/ubnd3619wrba1t09ir8alamot |archive-date=2019 թ․ փետրվարի 20 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13 |language=en}}</ref> * [[Ֆուտբոլի Պորտուգալիայի սուպերգավաթ|Պորտուգալիայի սուպերգավաթ]]․ 2016<ref>{{Cite news |title=Benfica win the Super Cup |url=http://www.theportugalnews.com/news/benfica-win-the-super-cup/39124 |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 13}}</ref> '''Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ''' * [[Ֆուտբոլի Գերմանիայի գավաթ|Գերմանիայի գավաթ]]․ 2017–18<ref name=":0" /> === Անհատական === * [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա]]յի խորհրդանշական հավաքական. [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա 2018-2019|2018–19]]<ref name=":2" /> == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.instagram.com/lukajovic_35/ Յովիչի պաշտոնական Ինստագրամի էջը] * [https://www.transfermarkt.com/luka-jovic/profil/spieler/257462 Յովիչը transfermarkt-ում] * [http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=76197 Յովիչը soccerbase.com-ում] * [https://www.whoscored.com/Players/315755/Show/Luka-Jovic Յովիչը WhoScored.com կայքում] * [https://www.realmadrid.com/en/football/squad/luka-jovi%C4%87 Յովիչը Ռեալ Մադրիդի պաշտոնական կայքում] * [https://www.uefa.com/teamsandplayers/players/player=250058244/profile/index.html Յովիչը ՈՒԵՖԱ-ի պաշտոնական կայքում] * [https://static.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=385536/index.html Յովիչը ՖԻՖԱ-ի պաշտոնական կայքում]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.reprezentacija.rs/jovic-luka/ Յովիչը Սերբիայի ազգային հավաքականի կայքում] {{Արտաքին հղումներ}} {{Ռեալ Մադրիդի կազմը}} {{Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի կազմը ԱԱ 2018-ում}} {{DEFAULTSORT:Յովիչ, Լուկա}} [[Կատեգորիա:2018 թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության մասնակիցներ]] [[Կատեգորիա:Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բենֆիկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բունդեսլիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սերբ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սերբիայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի հարձակվողներ]] [[Կատեգորիա:Ցրվենա Զվեզդայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ֆիորենտինայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:ՈՒԵՖԱ Եվրո 2024-ի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Միլանի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բոսնիա և Հերցեգովինայի ֆուտբոլիստներ]] hyxn8jmb4ysx9oogh78o6f8p8ln1wue 0 889365 10356965 10356271 2025-06-18T00:08:03Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356965 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ֆրանսիսկո դե Օրելիանա''' ({{lang-es|Francisco de Orellana}}, {{ԱԾ}}), իսպանացի ճանապարհորդ, [[կոնկիստադոր]], [[Ամազոն]]ի բացահայտողներից մեկը։ Եվրոպացիներից առաջիններից է, որ անցել է Ամազոն գետի ողջ երկարությամբ։ == Կենսագրություն == Ֆրանսիսկո դե Օրելիանան ծագում է իսպանական ազնվականական ընտանիքից։ Ծննդյան ճշգրիտ տարեթիվը հայտնի չէ, քանի որ Տրուխիլիո քաղաքաի արխիվներում չի պահպանվել տեղեկություն նրա մկրտության մասին։ 15 տարեկան հասակում ուղևորվել է նոր աշխարհ։ Օրելիանան [[Ֆրանսիսկո Պիսառո]]յի հետ մասնակից է եղել իսպանացիների կողմից [[Պերու]]ի նվաճմանը (նրանք հեռավոր ազգականներ էին)<ref>[http://www.archive.org/stream/descubrimientod00carvgoog#page/n54/mode/1up/search/amazonas Descubrimiento del rio de las Amazonas]</ref>։ Պերուի տարածքում մասնակցել է նշանավոր բոլոր արշավանքներին ու կռիվներին։ 1534 թվականին նա մասնակցել է [[Կուսկո]] քաղաքի գրավմանը, իսկ հաջորդ տարի` նաև [[Տրուխիլիո]] և [[Կիտո]] քաղաքների։ 1536 թվականին ղեկավարել է 80 մարդուց բաղկացած ջոկատը` Կուսկոյի մոտ ճնշելով [[հնդկացիներ]]ի գրոհը։ 1541 թվականին, իմանալով, որ [[Գոնսալո Պիսառո]]ն պատրաստում է արշավախումբ [[Էլդորադո]]ն փնտրելու նպատակով, Օրելիանան, ով այդ ժամանակ 30 տարեկան էր, որոշում է միանալ նրան։ Նա հավաքում է 320 իսպաացիների և 4.000 հնդկացի բեռնակիրների ու Կուսկոյից ուղևորվում Կիոտո։ [[Կորդիլերներ]]ում սկսվում է ուժեղ ձնաբուք, և այնպիսի սաստիկ ցրտեր են լինում, որ հնդկացիներից շատերը մահանում են։ 1541 թվականի դեկտեմբերին, անցնելով Արևելյան Կորդիլերները, Օրելիանան դուրս է գալիս Նապո գետի մոտ` դառնալով նրա հայտնաբերողը։ Նույն թվականի դեկտեմբերի կեսերին Օրելիանան հասնում է Պիսառոյի ճամբարին։ Նրանք որոշում են կառուցել ոչ մեծ բրիգանտինա` «Սան Պեդրոն», և գետի հոսանքով իջնել ներքև, քանի որ ուղևորությունը ջունգլիներով շարունակելն արդեն անհնար էր։ Տեղի հնդկացիները հաղորդում են, որ մի քանի օրվա ճանապարհից հետո կան վայրեր, որտեղ շատ ոսկի կա։ Նավի կառուցումն ավարտելուց հետո Պիսառոն Օրելիանային հրամայում է ուղևորվել ոսկու և ապրանքի հետևից։ Նավով և նրան ուղեկցող չորս [[կանոե]]ներով նրա հետ ուղևորվում է 57 իսպանացի։ Մի քանի օր լողալով գետով` Օրելիանան չի հայտնաբերում ոչ մի բնակավայր, հետևաբար այն ամենը, ինչ փնտրում էր։ Այդ ժամանակ նա որոշում է ընդունում ճանապարհորդությունը շարունակել գետով` Պիսառոյին թողնելով բախտի քմահաճույքին։ 1542 թվականի փետրվարի 12-ին Օրելիանան լողալով հասնում է երեք գետերի միավորման վայր։ Դրանցից ամենալայնը այն գետն էր, որ հետագայում Ամազոն է կոչվել։ Գետերի միավորման տեղում լայնությունն այնքան մեծ էր, որ ափերը տեսանելի չէին, բացի այդ` հոսանքը բուռն էր, շրջապտույտներով լի։ Արշավախմբի անդամները որոշում են ավելի մեծ ու ամուր նավ կառուցել։ Երկու ամսում կառուցում են մեծ բրիգանտինա` «Վիկտորյան», որով էլ շարունակում են ճանապարհորդությունը։ 1542 թվականի հունիսի 24-ին կայաններից մեկում Օրելիանան ենթարկվում է տեղի հնդկացիների հաձակմանը։ Ահա ինչ է այդ մասին գրում արշավախմբի անդամ Կարվախալը. {{քաղվածք|Այստեղ կենաց-մահու կռիվ է տեղի ունենում, քանի որ հնդկացիները խառնվել էին իսպանացինեին և պաշտպանվում էին հերոսաբար։ Մենք մեր աչքով տեսանք, որ մարտում նրանք կռվում էին բոլորի առջևում` ուրիշների համար օրինակ հանդիսանալով։ Նրանց կանայք բարձրահասակ էին, սպիտակամորթ, երկար մազերով, որոնք հյուսված էին ու փաթաթված գլխի շուրջ։ Նրանք շատ ուժեղ էին և գրեթե մերկ. փակ էր միայն ամոթույքը։ Ձեռքերին ունեին նետ ու աղեղ, և պատերազմում չէին զիջում հնդկացիներին, իսկ նրանցից շատերը, ես իմ աչքով եմ տեսել, մեր բրիգանտիններից մեկի վրա տասնյակ նետեր արձակեցին։|«Փառավոր Մեծ գետ Ամազոնի բացահայտման պատում»}} Տեղի հնդկացիները պատմել են, որ այդ կանայք ապրում էին մի քանի օրվա ճանապարհի հեռավորությամբ քարե տներում, որտեղ ունեին շատ թանկարժեք իրեր, մասնավորապես արծաթից ու ոսկուց արձանիկներ։ Հետագայում Ամազոնը հետազոտող և ոչ մի մարդ չի հայտնաբերել այս ամազոնուհիներին առնչվող որևէ վկայություն։ Հայտնվել է տեսակետ, որ դրանք եղել են տեղի հնկացիները, որոնք կռվել են իրենց ամուսինների հետ, կամ էլ եղել են երկար մազերով տղամարդիկ` մարտական սպիտակ գունավորմամբ<ref>{{Cite book |last=Mann |first=Charles |url=https://books.google.am/books?id=Jw2TE_UNHJYC&pg=PA324 |title=1491: New Revelations of the Americas Before Columbus |publisher=Vintage |year=2011 |edition=Second |page=324}}</ref>։ Գետաբերանին մոտենալուն պես (գետը կոչվեց Ամազոն) սկսում է նկատելի դառնալ օվկիանոսյան հոսանքների ազդեցությունը։ Դա արտահայտվում էր մակընթացային ալիքներով։ Գետի վրա առաջանում էին ալիքներ` 5-6 մ բարձրությամբ։ Տեղի հնդկացիները դրանք «պորորոկա» էին անվանում։ 1542 թվականի օգոստոսի 26-ին նավերը դուրս են գալիս Ամազոնի գետաբերանից։ Երեք շաբաթ նավերը պատրաստում են դեպի ծով նավարկությանը, կարում են առագաստներ և [[Հարավային Ամերիկա]]յի ափերով ուղևորվում հյուսիս-արևմուտք։ Ոչ եկար նավարկությունից հետո նավերը հասնում են Կուբագուա կղզուն։ Այսպիսով, Ֆրանսիսկո Օրելիանան դառնում է առաջին եվրոպացին, որ հատում է [[Հարավային Ամերիկա]]ն ամենալայն հատվածում և հայտնաբերում ամենաջրառատ գետը։ Հակառակ ուղղությամբ Ամազոնի ամբողջ եկարությամբ անցել է պորտուգալացի Պեդրու Տեյշեյրան. դա կատարվել է Օրելիանայի ուղևորությունից հարյուր տարի անց։ [[Իսպանիա]] վերդառնալուց հետո Օրելիանան սկսում է նոր ուղևորություն պատրաստել դեպի Ամազոն։ Միջոցների բացակայության պատճառով արշավախումբը վատ է պատրաստվում. չեն բավարարում զենքերը, պարենամթերքը, մարդիկ։ 1546 թվականին Օրելիանան ձեռնարկում է երեք նավերով նավարկություն դեպի [[Ատլանտյան օվկիանոս]], որոնցից մեկը փոթորկի ժամանակ խորտակվում է։ Ամազոնի գետաբերանին հասնելուց հետո արշավախումբը սկսում է հոսանքով վեր բարձրանալ։ Արշավախմբի անդամները տառապում էին արևադարձային հիվանդություններից, անընդհատ ենթարկվում էին հնդկացիների հարձակումներին։ 1545 թվականի նոյեմբերին հիվանդությունից մահանում է նաև Ֆրանսիսկո դե Օրելիանան։ {{Clear|left}} [[Պատկեր:Francisco_de_Orellana_Amazon_River_voyage_(1541-1542).svg|800px|thumb|left|<center>Օրելիանայի արշավախմբի ուղեգիծը (1541—1542) {{nowrap|([[ShareMap:public/Francisco de Orellana Amazon River voyage (1541-1542)|ինտերակտիվ քարտեզ]])}}]] {{Clear|left}} == Հիշատակ == * Ֆրանսիսկո դե Օրելիանայի անունով է կոչվել [[Էկվադոր]]ի արևելյան [[Օրելյանա (պրովինցիա)|նահանգներից մեկը]]։ == Արվեստում == * [[Սթիվեն Սփիլբերգ]]ի «[[Ինդիանա Ջոնսը և բյուրեղապակյա գանգերի թագավորությունը]]» ֆիլմում [[Ինդիանա Ջոնս]]ը գտնում է Ֆրանսիսկո դե Օրելիանայի մումիան։ * Ֆրանսիսկո դե Օրելիանան հիշատակվում է Օլեգ Մեդվեդևի «Էլդորադո» երգում<ref>{{Cite web |title=Эльдорадо, Олег Медведев. |url=http://www.bards.ru/archives/part.php?id=22200 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160910004950/http://bards.ru/archives/part.php?id=22200 |archive-date=2016 թ․ սեպտեմբերի 10 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 18}}</ref>. {{քաղվածք|Մեր նշանավոր կապիտանը` դոն Ֆրանսիսկո Օրելիանան, մեզ կտանի ոսկե արքայի մոտ...<ref>[https://averrones.wordpress.com/2011/08/18/gonzalo-pizarro/ Февраль 1541 года. Из сонного Кито (ныне столица Эквадора) после трёх месяцев сборов вышел внушительный отряд. Сотни пеших и конных испанцев в кирасах и шлемах, тысячи индейцев-помощников, нагруженных поклажей, бесконечная вереница навьюченных лам, своры собак, стадо свиней… Это был поход в поисках самого Эль Дорадо, предпринятый в полной уверенности, что Золотой Король рядом, всего-то и надо — несколько дневных переходов. Редко какие конкистадоры отправлялись в путь, будучи так хорошо подготовленными, но этот отряд впереди ждала катастрофа...]</ref><ref>[http://mp3cc.com/m/104759-oleg-medvedev/10446878-eldorado/ Олег Медведев, «Эльдорадо»]</ref>|}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Spain/XVI/1520-1540/Oreljana/akt_obsled.htm Ադելանտադո դոն Ֆրանսիսկո դե Օրելիանայի նավատորմի ուղևորության և նրա` Ամազոնի հասնելու մասին ակտ (թարգմ.` Ս. Վայնշտեյն)] == Գրականություն == * [[Andrew Dalby|Dalby, A.]], "Christopher Columbus, Gonzalo Pizarro, and the search for cinnamon" in ''[http://www.gastronomica.org Gastronomica]'' (Spring 2001). * Smith, A. (1994). ''Explorers of the Amazon''. Chicago: University of Chicago Press. {{ISBN|0-226-76337-4}} * Levy, Buddy (2011). "River of Darkness: Francisco Orellana's Legendary Voyage of Death and Discovery Down the Amazon." New York: Bantam Books. {{ISBN|978-0-553-80750-9}} * Warêgne, Jean-Marie (2014); "Francisco de Orellana découvreur de l'Amazone"; Paris:L'Harmattan.{{ISBN|978-2-343-02742-5}} * Millar, George: A Crossbowman's Story. Knopf, 1954. fictionalised story of the Orellana expedition. {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Օրելիանա, Ֆրանսիսկո}} [[Կատեգորիա:Անձինք նամականիշերի վրա]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի գեներալներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի ճանապարհորդներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի բանակի սպաներ]] [[Կատեգորիա:Կոնկիստադորներ]] [[Կատեգորիա:Ռազմական գործիչներ]] 4ktgxfj0eup6ugkcm9h4prq3hi1ptv1 0 892501 10356977 10356234 2025-06-18T00:09:01Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356977 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Լեզու |գույն = |անվանում = Ֆրանսերեն լեզվի խարտիա |ինքնանվանում = {{lang-fr|Charte de la langue française}} |մատենագիր_նմուշ = |մատենագիր_նմուշի_լայնությունը = 250px |մատենագիր_նմուշի_նկարագիրը = |երկրներ = {{դրոշավորում|Կանադա}}({{դրոշավորում|Քվեբեկ}})<br>{{դրոշավորում|Ֆրանսիա}} |շրջաններ = |լեզվակիրների թիվ = |ռեյտինգ = |կատեգորիա = Adoption d'un acte par un parlement |դասակարգում = Քվեբեկի 31-րդ օրենսդիր մարմին<ref>[https://fr.wikipedia.org/wiki/31e_l%C3%A9gislature_du_Qu%C3%A9bec 31e législature du Québec]</ref> |գրեր = |պաշտոնական լեզու = [[ֆրանսերեն]], [[անգլերեն]] |ԳՕՍՏ 7.75–97 = |ISO1 = |ISO2 = |ISO3 = |քարտեզ = |քարտեզի_լայնությունը = 270px |քարտեզի_նկարագիրը = |քարտեզ2 = |քարտեզի_լայնությունը2 = 270px |քարտեզի_նկարագիրը2 = }} '''Ֆրանսերեն լեզվի խարտիա''' կամ '''Ֆրանսերենի խարտիա''' (ֆրանսերեն։ ''La charte de la langue française''), նաև հայտնի է որպես '''Bill 101''' (Օ<span>''րենքը 101 կամ ''ֆրանսերեն։ ''Loi 101)'', 1977 թվականին  [[Կանադա]]յի [[Քվեբեկ]] [[Կանադայի մարզեր ու տարածքներ|նահանգում]] բնակչության մեծամասնության լեզվի մասին օրենքի սահմանում, որով [[Ֆրանսերենը Կանադայում|ֆրանսերեն]]ը ճանաչվել է մարզի [[պաշտոնական լեզու]], հանդիսանում է Քվեբեկի [[Լեզվական քաղաքականություն|լեզվական քաղաքականության]] կենտրոնական օրենսդիր մասը։</span> Օրենքը ներմուծել է Քվեբեկի մշակութային զարգացման նախարար Կամիլ Լաուրինը, որը վարչապետ [[Ռենե Լևեկ]]ի հովանու ներքո անցել է  Քվեբեկի Ազգային ժողով և հավանության է արժանանալով 1977 թվականի օգոստոսի 26-ին ստացել է [[թագավորական սանկցիա]] նահանգապետ գեներալ-յեյտենանտ Հյուգուս Լապոինտեի կողմից։ Կանոնադրության դրույթները ընդլայնվել են 1974 թվականին ''Պետական լեզվի մասին օրենքով'' (Bill 22), որն ընդունվել է գեներալ լեյտենանտ-նահանգապետի կողմից ''Քվեբեկի Լիբերալ կուսակցության'' ղեկավար, կառավարության վարչապետ Ռոբետ Բուրասայի օրոք՝ ֆրանսերենը դարձնելով Քվեբեկի միակ պաշտոնական լեզուն։ Մինչև 1974 թվականը Քվեբեկը չուներ պաշտոնական լեզու և միայն ենթարկվում էր անգլերեն և ֆրանսերեն օգտագործման մասին 1867 թվականին ընդունված՝ Բրիտանական Հյուսիսային Ամերիկայի Սահմանադրական ակտի հոդված 133-ում պարունակվող պահանջներին<ref>"[[wikisource:British North America Act 1867#133.|British North America Act, 1867]]", in ''Wikisource''. Retrieved April 24, 2008</ref>։ Բիլլ 101 -ը մինչև 1977 թվականը ավելի քան վեց անգամ փոփոխություններ է կրել։ Յուրաքանչյուր ուղղում առաջացրել է վեճեր այնպիսի դրույթների վերաբերյալ, ինչպիսիք են ֆրանսերենի օգտագործումը առևտրային ապրանքանիշերի վրա կամ անգլալեզու դպրոցներ ընդունվելու սահմանափակումները<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ մարտի 11 |title=Debate on PQ language bill to begin |url=https://www.theglobeandmail.com/news/national/debate-on-pq-language-bill-to-begin/article9582744/ |work=The Globe and Mail |location=Toronto}}</ref>։ == Նպատակ == Կանոնադրության նախաբանում ասվում է, որ Կանադայի Ազգային Ժողովը որոշել է. «Ֆրանսերեն լեզուն դարձնել Կառավարության և Օրենքի լեզու, ինչպես նաև բնականոն և առօրյա կիրառության լեզու՝ աշխատանքի, ուսուցման, շփման, առևտրի և բիզնեսի համար։ Դրանում նաև ասվում է, որ Ազգային Ժողովն առաջնորդվելով «արդարության և լայնախոհության ոգով», ճանաչում է «[[Հնդկացիներ|Ամերիկայի բնիկների]] և [[Նունավիկ|Քվեբեկի ինուիտների]]՝ այս երկրի առաջին բնակիչների, իրենց օրիգինալ լեզուն և մշակույթը պահպանելու և զարգացնելու իրավունքը»<ref>[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/preamble.html The Charter of the French Language — Preamble] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070402153735/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/preamble.html|date=April 2, 2007}}, on the Web site of the ''Office québécois de la langue française''. Retrieved April 23, 2008</ref>։ == Կառուցվածք == Ֆրանսերեն լեզվի մասին խարտիան բաղկացած է վեց խորագրերից և երկու ժամանակացույցից։ Ֆրանսերենի կարգավիճակի մասին. I խորագիրն ունի ինը գլուխներ, որոնցում ֆրանսերենը հռչակվում է միակ պաշտոնական լեզու (Գլուխ I), սահմանում է անձանց լեզվական հիմնարար իրավունքները (Գլուխ II), սահմանում է ֆրանսերենի կարգավիճակը խորհրդարանում և դատարաններում (Գլուխ III), քաղաքացիական վարչակազմի (Գլուխ IV), կիսապետական հաստատությունների (V), աշխատանքային (VI), առևտրային և գործարար (VII) հարաբերություններում, և կրթության ոլորտում (VIII տեսակի)<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/index.html#t1status Title I]</ref>։ II խորագրի հինգ գլուխները վերաբերում են լեզվաբանական պաշտոնականացմանը, տեղանուններին և քաղաքացիական ծառայության և ձեռնարկությունների ֆրաներենացմանը<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/index.html#t2olf Title II]</ref> III խորագիրը սահմանում է ''Ֆրանսերեն լեզվի Քվեբեկի գրասենյակի'' (OQLF - Office québécois de la langue française) խնդիրները, լիազորությունները և կազմակերպումը<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/index.html#t3cplf Title III]</ref>։ IV խորագիրը սահմանում է ''Ֆրանսիական լեզվի բարձրագույն խորհուրդ Քվեբեկում'' (Բարձրագույն խորհուրդը ֆրանսերենի), խորհրդատվական մարմին, որի առաքելությունն է «Քվեբեկում ֆրանսերենին վերաբերող որևէ հարցի վերաբերյալ խորհրդատվություն տալ ֆրանսերենի կանոնադրության կիրառման համար պատասխանատու նախարարին»<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/index.html#t4clf Title IV]</ref> V և VI խորագրերի ներքո ներկայացված են քրեա-իրավական դրույթներ և պատժամիջոցներ և անցումային այլ դրույթներ<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/index.html#t5penal Title V]</ref><ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/index.html Title IV]</ref>։ == Ֆրանսերեն լեզվի կարգավիճակ == Ֆրանսերեն լեզվով «նորմալ և ամենօրյա աշխատանքային խոսքը, ուսուցումը, շփումը, առևտրային և բիզնես գործունեությունը» կազմակերպելու և ֆրանսիացի քվեբեկցիների լեզուների իրավունքները հարգելու նպատակին հասնելու համար կանոնադրությունը պարունակում է մի շարք առանցքային դրույթներ և տարբեր նորմատիվային փաստաթղթեր։ === Պաշտոնական լեզու === Կանոնադրության առաջին հոդվածում ֆրանսերենը հայտարարվել է Քվեբեկի պաշտոնական լեզու<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter1.html Title I – Chapter I] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070404131758/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter1.html|date=April 4, 2007}}</ref>։ Ֆրանսերեն լեզուն ավելի վաղ հայտարարվել էր միակ պաշտոնական լեզու Քվեբեկում 1974 թվականին ''Պաշտոնական լեզվի օրենքի ընդունմամբ''։ Քվեբեկը, ըստ Սահմանադրության, պարտավոր է, այնուամենայնիվ, ապահովել անգլիական ծառայությունները դատարաններում և ''Քվեբեկի Ազգային վեհաժողովում'' (տես ստորև)։ === Լեզվի հիմնարար իրավունքներ === Քվեբեկի հիմնարար ֆրանսիական լեզվական իրավունքներն են. # Ֆրանսերեն լեզվով հաղորդակցվելու իրավունք Քվեբեկում քաղաքացիական կառավարման, առողջապահական ծառայությունների և սոցիալական ծառայությունների, հանրային սպասարկման ծառայությունների ձեռնարկություններում, մասնագիտական կորպորացիաներում, աշխատողների ասոցիացիաներում և գործարարությամբ զբաղվող բոլոր ձեռնարկություններում (հոդված 2) # Ֆրանսերեն լեզվով խոսելու իրավունք Խորհրդակցական ժողովներում (հոդված 3) # Գործունեությունը ֆրանսերենով իրականացնելու աշխատողների իրավունք (հոդված 4) # Ֆրանսերեն լեզվով տեղեկատվություն և ծառայություններ ստանալու սպառողների իրավունք  (հոդված 5) # Ֆրանսերեն լեզվով տեղեկատվություն ստանալու իրավունք Քվեբեկում կրթություն ստանալու իրավունք ունեցող անձանց համար (հոդված 6)։ === Խորհրդարան ու դատարաններ === [[Պատկեր:Supreme Court of Canada 2.jpg|thumb|Կանադայի Գերագույն դատարան, [[Օտտավա]]]] Ֆրանսերենը հայտարարված է օրենսդիր մարմինների և դատարանների լեզու։ <span>1867 թվականին ընդունված </span>''Սահմանադրության թիվ ''133 կետը գործում է մինչև օրս, այնուամենայնիվ, պահանջում է, որ օրինագծերը պետք է հրատարակվեն, հրապարակվեն, անցնեն և հաստատվեն ֆրանսերենով և անգլերենով Կանադայի և Քվեբեկի Խորհրդարաններում և օրենսդիր մարմիններում<ref>{{Cite web |title=Constitution Acts, 1867 to 1982 |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/eng/Const/page-7.html#h-29 |accessdate=2015 թ․ մայիսի 29 |publisher=Laws-lois.justice.gc.ca}}</ref>։ Ֆրանսերեն կամ անգլերեն լեզուները կարող են օգտագործվել ցանկացած անձի կողմից Քվեբեկի դատարաններում։ Կողմերից մեկը կարող է պահանջել ֆրանսերեն կամ անգլերեն թարգմանել դատարանի կայացրած որոշումները կամ ցանկացած «քվազի-դատական գործառույթներ իրականացնող մարմնի» կայացրած որոշումները։ Ֆրանսերենը գերակայում է անգլերենին, բոլոր այն դեպքերում, երբ որևէ տարաձայնություններ են առաջանում ցանկացած կանոնների համար, որի նկատմամբ 1867 թվականի Սահմանադրության օրենքի 133 կետը չի կիրառվում<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter3.html Title I&nbsp;– Chapter III] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061125003301/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter3.html|date=November 25, 2006}}</ref>։ Ֆրանսերեն լեզվի խարտիայի առաջին տարբերակում նախատեսվում էր, որ օրենքները կիրառվում են միայն ֆրանսերենով։ 1979 թվականին, համապատասխան դրույթները (հոդվածներ 7-ից 13) չկիրառվեցին ղեկավարվելով [[Կանադայի Գերագույն դատարան]]ի որոշմամբ «Կանադայի Գլխավոր դատախազն ընդդեմ Բլեյքի» գործի շրջանակներում։  Սակայն, Քվեբեկը պահանջեց որոշման կրկնակի ընդունում ֆրանսերեն և անգլերեն լեզուներով՝ համաձայն Ֆրանսերեն լեզվի մասին Խարտիայի, թողնելով անփոփոխ 7 -ից 13 հոդվածները<ref>[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/charte/reperes/reperes.html Repère et jalons historiques], on the Web site of the ''Office québécois de la langue française''. Retrieved April 28, 2008</ref>։ 1993 թվականին, Կանոնադրության դրույթները, որոնք վերաբերում են լեզվին, օրենսդիր իշխանությունը, և դատարաններին իրականացվել են Գերագույն Դատարանի որոշման համապատասխան։ === Քաղաքացիական վարչակազմ === [[Պատկեր:Arrêt_Stop_101.png|մինի|Երկլեզու ցուցանակ Քվեբեկում]] Պետական գերատեսչությունները, հիմնարկները անվանակոչվում են միայն նրանց ֆրանսիերեն անուններով, վարչական բոլոր փաստաթղթերը մշակվում և հրատարակվում են պետական լեզվով։ Ամբողջ հաղորդակցությունը այլ պետական մարմինների վարչակազմի և իրավաբանական անձանց միջև, ներպետական ստորաբաժանումների և ենթաստորաբաժանումների միջև, կատարվում է պետական պաշտոնական լեզվով՝ ֆրանսերենով։ Պահանջվում է պետական պաշտոնական լեզվի իմացություն համապատասխան կառավարման հիմնարկներում աշխատելու համար։ Ոչ պաշտոնական լեզուն կարող է կիրառվել ցուցանակների ու ազդագրերի վրա առողջապահական կամ հասարակական անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter4.html The Charter of the French Language – Title I – Chapter IV] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061125003237/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter4.html|date=November 25, 2006}}, on the Web site of the ''Office québécois de la langue française''. Retrieved April 28, 2008</ref>։ === Կիսահասարակական գործակալություններ === Հանրային ծառայությունները և մասնագիտական պատվերները պետք է ծառայություններ մատուցեն պետական լեզվով և այն օգտագործեն իրենց ներքին և ընդհանուր հաղորդակցության համար։ Մասնագիտական պատվերների թույլտվություն կարող է տրամադրվել միայն այն անձանց, ովքեր տրապետում են պետական լեզվին և ունեն իրենց մասնագիտությանը համապատասխան գործնական գիտելիքներ<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter5.html Title I – Chapter V] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061129164458/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter5.html|date=November 29, 2006}}</ref>։ === Աշխատանքային հարաբերություններ === Խարտիայի տասը հոդվածները նախատեսված են ընդհանուր նպատակին ծառայելուն. ''ֆրանսերենը դարձնել աշխատանքային հարաբերությունների լեզու''։ Գործատուները պաշտոնական լեզվով պետք է կազմեն իրենց աշխատակիցներին ուղղված գրավոր հաղորդագրությունները և ազատ աշխատատեղերի մասին հրապարակումները կամ գովազդները։ Գործատուն չի կարող աշխատանքից ազատել, մերժել աշխատանք տրամադրել, իջեցնել աշխատակցի պաշտոնը կամ մեկ այլ աշխատանքի տեղափոխելու որոշում կայացնել զուտ այն բանի համար, որ նա բացառապես ֆրանսախոս է կամ ոչ պաշտոնական լեզվի բավարար գիտելիքներ չունի, կամ այն պատճառով, որ մարդը պահանջել է հարգել ֆրանսերեն լեզվով համապատասխան աշխատանք ստանալու իր իրավունքը։ Աշխատանքի տրամադրման համար ֆրանսերենից բացի մեկ այլ լեզվով գիտելիք և որոշակի գիտելիքների մակարդակ ունենալու պահանջը արգելվում է, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ աշխատանքի բնույթն է դա պահանջում։ ''Աշխատանքային հարաբերությունների հանձնաժողովը'' (Commission des relations du travail ) հանդես է գալիս արբիտրի դերում, երբ տարաձայնություններ են առաջանում տվյալ աշխատանքը կատարելու համար ոչ պաշտոնական լեզու իմանալու գիտելիքների անհրաժեշտության վերաբերյալ։ Ապացուցման բեռը դրվում են գործատուի ուսերին<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter6.html Title I – Chapter VI] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061008032946/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter6.html|date=October 8, 2006}}</ref>։ === Առևտուր և բիզնես === Ապրանքների պիտակները, նրանց հրահանգները, ուղեցույցները, երաշխիքային կտրոնները, ինչպես նաև ռեստորանային գնացուցակը և գինու ցուցակներն ու գնացուցակները պետք է ֆրանսերեն լեզվով լինեն։ Այլ լեզուները կարող են օգտագործվել այն պայմանով, եթե դրանք ֆրանսիական ազդեցությանն առնվազն համարժեք լինեն<ref>[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter7.html The Charter of the French Language – Title I – Chapter VII] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070402090304/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter7.html|date=April 2, 2007}}. Retrieved May 10, 2010</ref><ref>OQLF. [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/infoguides/selling/selling.html Selling or distributing your products in Québec] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110609021755/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/infoguides/selling/selling.html|date=June 9, 2011}}. Retrieved May 10, 2010</ref><ref>OQLF. [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/infoguides/requirements/glance.html Requirements at a glance] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110609021802/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/infoguides/requirements/glance.html|date=June 9, 2011}}. Retrieved May 10, 2010</ref>։ Կատալոգները, բրոշյուրները, թղթապանակները, առևտրային ուղեցույցները և այլ նման հրապարակումները պետք է լինեն ֆրանսերեն։ Ծրագրային ապահովման բոլոր տեսակները (օրինակ, տեսախաղեր և օպերացիոն համակարգեր) պետք է հասանելի լինեն ֆրանսերենով, եթե ֆրանսիական տարբերակը գոյություն ունի<ref>Charter of the French Language, [http://www.olf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter7.html Title I – Chapter VII, Section 52.1] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090902010854/http://www.olf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter7.html|date=September 2, 2009}}</ref>։ Նշանները և պաստառները պետք է ֆրանսերենով լինեն, և նրանք կարող են նաև լինել այլ լեզվով, պայմանով, որ ֆրանսերենով ներկայացվածներն ակնհայտորեն գերիշխող լինեն։ Ընդհանուր կանոններից մի շարք բացառություններ կան առևտրային արտադրանքի, նշանների և գովազդի համար. * Բացառապես արտասահմանյան շուկայի համար նախատեսված արտադրանքը * Ֆրանսերենից բացի այլ լեզվով ուսուցման համար նախատեսված կրթական արտադրանքը * Մշակութային և գաղափարական հաստատությունները, խմբերը, նշանները և գրականությունը (այդ թվում ոչ-ֆրանսիական հեռուստաընկերություններ և թերթեր) * Ընկերությունները (որպես կանոն, անդրազգային կորպորացիաները), որոնք OQLF -ի հետ ստորագրում են ֆրանսիականացում չկիրառելու համաձայնագիր։ Այնուամենայնիվ, աշխատողին աշխատանքի ընդունելու համար ֆրանսերենի իմացության պահանջը շարունակում է կիրառվել<ref>Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter7.html Title I – Chapter VII] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070402090304/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter7.html|date=April 2, 2007}}</ref>։ Քվեբեկի, Մոնրեալի որոշ վայրերում ցուցանակները երկլեզու են, ֆրանսերեն և անգլերեն տեքստերը նույն չափի կարելի է տեսնել (օրինակ, պատմականորեն անգլիական ուսումնական հաստատություններում, դաշնային կարգավորվող ձեռնարկություններում), չնայած ֆրանսերենը երբեմն գերիշխող է այդ հատկություններով։ Օրինակ, ֆրանսերենը գտնվում է այլ լեզուներից ձախ, այնպես, որ այն կարդում են նախքան ոչ-ֆրանսիական տեքստը, երբ կարդում են ձախից աջ (Նախկինում, այլ լեզուներով տեքստի չափը և գույնը նույնպես խիստ կանոնակարգված էր)։ === Բնիկ ժողովուրդների լեզուների կիրառում === Թեև 97 հոդվածում պարզաբանվում է, որ «ամերիկյան հնդիկները չեն ենթարկվում այդ օրենքի վերապահումներին», տեղական արմատական լեզուները ռեզերվից դուրս են մնում։ Օրինակ, տեղական բնիկ լեզուն չի ազատվում 58-րդ հոդվածի կիրարկումից, ըստ որի ՝ «հանրային նշանները, գովազդային պաստառները պետք է լինեն ֆրանսերեն», և կարող են լինել տեղական բնիկների լեզվով «պայմանով, որ ֆրանսերեն է ակնհայտորեն գերակշռող լինի»։ Թեև 58 հոդվածում նախատեսում է, որ գավառներում կառավարությունը կարող է «որոշել վայրի վիճակը, դեպքերը, պայմանները կամ հանգամանքները ..., որտեղ ֆրանսիացիները գերակշիռ մաս չեն կազմում, կամ որտեղ այդպիսի նշանները, ցուցանակները, ցուցապաստառները և գովազդը կարող է լինել միայն այլ լեզվով», այնուամենայնիվ այն չի պարտավորեցնում կառավարությանը ազատություն տալ տեղական բնիկ լեզուներին։ === Կրթական լեզու === Սկսած մանկապարտեզից մինչև ավագ դպրոց կրթական լեզուն ֆրանսերենն է (Հրահանգավորման լեզուն հանդիսանում է այն լեզուն, որով ընթանում է ուսուցումը։ Անգլերենը որպես երկրորդ լեզու պարտադիր է բոլոր երեխաների համար, ովքեր սովորում են ֆրանսիական տարրական դպրոցում)։ 87-րդ, 88-րդ և 89 հոդվածները նախատեսում են [[Ամերիկյան-հնդկացիական լեզուներ|ամերհինդկի լեզուների]] և [[ինուկտիտուտ]] լեզվի օգտագործում որպես ուսուցման լեզու։ Ֆրանսերենը և անգլերենը որպես լեզուներ կրթության մեջ ներդնելու սահմանումը հանձնվում է դպրոցական հանձնաժողովներին և ծնողական կանձնաժողովներին<ref name="Title I - Chapter VIII">Charter of the French Language, [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter8.html Title I – Chapter VIII] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061129164447/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/title1chapter8.html|date=November 29, 2006}}</ref>։ Ծնողների ցանկությամբ կարող են սովորել անգլերեն. # երեխան, ում հայրը կամ մայրը Կանադայի քաղաքացի է և նախնական կրթությունը ստացել է անգլերենով Կանադայի ցանկացած վայրում, պայմանով, որ այդ կրթությունը կազմում է նրա Կանադայում ստացած տարրական կրթության հիմնական մասը # երեխան, ում հայրը կամ մայրը Կանադայի քաղաքացի է և ով Կանադայում ստացել կամ ստանում է տարրական կամ մասնագիտական ուսուցում անգլերենով, ինչպես նաև այդ երեխայի քույրերն ու եղբայրները, պայմանով, որ այդ կրթությունը Կանադայում երեխայի ստացած տարրական կամ երկրորդական ուսուցման հիմնական մասը հանդիսանում։ 1977 թվականի խարտիայի բնօրինակում անգլերեն հրահանգները նախատեսված չէր ծնողի՝ ''Կանադայում'' անգլերեն լեզվով կրթություն ստացած լինելու հիման, այլ միայն ''Քվեբեկում։'' Այս փոփոխությունը կատարվեց [[Սահմանադրական ակտ, 1982]] ընդունումից հետո, որում սահմանվեց ֆրանսիական և անգլիական փոքրամասնությունների կրթական իրավունքները բոլոր նահանգներում ըստ [[Կանադայի իրավունքների և ազատությունների խատրիա]]յի 23 բաժնի<ref>[https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/Const/Const_index.html Consolidation of Constitution Acts, 1867 to 1982]</ref>։ == Ֆրանսերեն լեզվի Քվեբեկի գրասենյակ == [[Պատկեր:Office québécois de la langue française.jpg|thumb|''Ֆրանսերեն լեզվի Քվեբեկի գրասենյակը'' [[Մոնրեալ]], [[Քվեբեկ]]<br><small>հիմնադրվել է 1961 թվականի մարտի 24-ին</small>]] Ֆրանսերեն լեզվի Քվեբեկի գրասենյակը (Office québécois de la langue française - OQLF) ոչ պաշտոնապես հայտնի է որպես «լեզվի ոստիկանություն»<ref name="vice.com">{{Cite web |date=2016 թ․ հունվարի 20 |title=Quebec's Language Police Don't Want You to Order a 'Grilled Cheese' |url=https://munchies.vice.com/en_us/article/4xb39p/quebecs-language-police-dont-want-you-to-order-a-grilled-cheese |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180218150451/https://munchies.vice.com/en_us/article/4xb39p/quebecs-language-police-dont-want-you-to-order-a-grilled-cheese |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 18 |access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 14 |website=vice.com}}</ref>։ Սա հանձնաժողովէ, որը պատասխանատու է լեզվական քաղաքականության անցկացման համար, լեզվական պաշտոնականացման, քաղաքացիական վարչակազմի և ձեռնարկությունների լեզվականացման և ֆրանկացման քաղաքականության իրականացման համար։ Նա նաև ունի «Քվեբեկում լեզվական իրավիճակի մոնիտորինգ կատարելու» առաքելություն, նպաստելով պաշտոնական լեզվի և հետազոտական աշխատանքների իրականացմանը։ «2016-2017 թվականներին OQLF բյուջեն կազմել է $24.1&#x20;մլն<ref>[https://www.oqlf.gouv.qc.ca/office/rapports/rap20162017/rag2016-2017.pdf], on the website of the ''Office québécois de la langue française''. Retrieved June 22, 2018</ref>։ Գրասենյակը հաճախ մեղադրվում է իր լիազորությունները չարաշահելու մեջ, ինչպես, օրինակ, 2013 թվականի pastagate - ''Մակարոնեղենի դարպաս'' գործի ժամանակ, երբ իտալական ռեստորանը ուշադրության կենտրոնում էր հայտնվել այն պատճառով, որ նրա մենյուի մեջ օգտագործել էին մակարոնեղեն, խորտիկներ, կալմար ուտեստների ոչ ֆրանսիական համարժեքները։ Վարչությունը նաև առարկում է «տապակած պանրով սենդվիչներ» վաճառելու դեմ, պնդելով, որ նրանք անվանվեն «սենդվիչ դը ֆրոմաժ ֆոնդյու» (անգլերեն «grilled cheese sandwiches» փոխարեն ֆրանսերեն՝ «sandwich de fromage fondue»), որը բառացիորեն թարգմանվում է որպես «հալած պանրով սենդվիչ»<ref name="vice.com" />։ Բացի այդ, Քվեբեկի լեզվի գրասենյակը նկատել էր, որ վաճառքի են հանվել «սթեյք» (steaks), պնդելով, որ նրանք անվանում էին «բիֆտեկ» (biftek) չնայած այն փաստին, որ մարդկանց մասն օգտագործում է «սթեյք» տերմինը<ref name="vice.com" />։ == Ֆրանսերեն լեզվի բարձրագույն խորհուրդ == Ֆրանսերեն լեզվի բարձրագույն խորհուրդը (Conseil supérieur de la langue française) փորձագիտական-խորհրդակցական խորհուրդ է, որի խնդիրն է «ֆրանսերենի Խարտիայի կիրառման համար պատասխանատու նախարարին խորհրդատվություն տալ Քվեբեկում ֆրանսերենի հետ կապված ցանկացած հարցի վերաբերյալ»<ref>[http://www.cslf.gouv.qc.ca/cslfmandat.asp Mandat] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080503083933/http://www.cslf.gouv.qc.ca/cslfmandat.asp|date=May 3, 2008}}, on the Web site of ''Conseil supérieur de la langue française''. Retrieved February 18, 2008</ref>։ Նա սերտորեն համագործակցում է նմանատիպ մարմինների հետ Ֆրանսիայում, Բելգիայում և Շվեյցարիայում։ == Իրավական վեճ == Կանադայում լեզուն որոշվել է դաշնային մակարդակով 1969 թվականի [[Պաշտոնական լեզվի ակտ Կանադայում|Պաշտոնական լեզվի ակտով]], որը Կանադայի Սահմանադրության մասն է կազմում 1982 թվականից։ Ֆրանսերեն լեզվի մասին խարտիայի մասերը փոփոխություններ են կրել՝ համապատասխան Քվեբեկի դատարանների որոշումների, որոնք աջակցություն են ստացել Կանադայի Գերագույն դատարանի կողմից։ Մինչև 1982 թվականը Ֆրանսերեն լեզվի Խարտիայի միակ մասը, որը կարող էր վիճարկվել սահմանադրական կարգով, օրենսդրության մեջ և դատարաններում կիրառվող ձևակերպման լեզուն էր։ Այն վիճարկվեց 1979 թվականին Պիտեր Բլեյքիի, Ռոլանդ Դյուրանդի և Յոին Գոլդսթեի կողմից (Քվեբեկի գլխավոր դատախազն ընդդեմ Բլեյքիի դործը<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Quebec_(AG)_v_Blaikie_(No_1) Quebec (AG) v Blaikie (No 1)]</ref>)։ 1982 թվականին տեղի ունեցավ Կանադայի Սահմանադրության պատրացիան (patriation- լիիրավ ինքնավարություն, որը հայրենադարձության՝ repatriation տերմին հակառակ տերմինն է), քանի որ բրիտանական խորհրդարանն ընդունեց [[Կանադայի մասին ակտ 1982]]։ Այս օրենքը ուժի մեջ մտավ Կանադայի [[Սահմանադրության ակտ 1982|Սահմանադրության ակտով]] (ներառյալ ''Կանադական իրավունքների և ազատությունների խարտիայի'')։ 23 բաժինը մտցրեց «փոքրամասնության լեզվական կրթության իրավունքներ» հասկացությունը։ Սա Քվեբեկում ֆրանսերեն լեզվի խարտիայի վերաբերյալ Սահմանադրական վեճի ևս մեկ դուռ բացեց։ 1982 թվականի մայիսին հիմնադրվել [[Քվեբեկի ալյանս]] անգլախոսների իրավունքների պաշտպանության լոբբիստական խումբը (որը գործել է մինչև 2005 թվականը)։ Հիմնականում քաղաքացիական այս կառույցի շնորհիվ էլ մի շարք փաստաբանների վիճարկեցին Քվեբեկի վարած տարածքային լեզվական քաղաքականության սահմանադրականությունը։ == Քննադատություն == Ֆրանսերեն լեզվի խարտիան էր խստորեն դատապարտվել է և այսօր պահանջարկ չի վայելում շատ անգլալեզու կանադացիների շրջանում, որոնց մեծամասնությունը կանադացիներ են, բայց Քվեբեկու փոքրամասնություն են կազմում։ Խարտիան քննադատության է ենթարկվել վարչապետ [[Պիեռ Թրյուդո]]յի կողմից, որը Բիլ 22 -ն անվանել է «դեմքին ապտակ»։ Իր հուշերում նա նշել է, թե ինչպես է դա հակասում դաշնային կառավարության [[Պաշտոնական երկլեզվությունը Կանադայում|երկլեզվության]] նախաձեռնությանը։ [[Նյու Բրանսուիկ]]ից բացի, շատ այլ գավառներ, որոնք ընդունել են Թրյուդոյի երկլեզվություն նախաձեռնությունը, այնուամենայնիվ ամբողջությամբ չեն իրագործել այն։ Առավել ուշագրավ էր [[Օնտարիո (նահանգ)|Օնտարիո նահանգում]] [[Տասնյոթերորդ փոփոխություն|առաջացած իրավիճակը]], որտեղ վարչապետ Բիլ Դևիսը ֆրանսերենին չտրամադրեց լրիվ պետական կարգավիճակ, չնայած այն հանգամանքին, որ ենթակառուցվածքներն արդեն գործում էին այդ լեզվով<ref>[http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0002156 "French Language in Canada"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060514025659/http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0002156 |date=2006-05-14 }}. ''The Canadian Encyclopedia'' May 14, 2006</ref><ref>[https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/quebec-language-policy/ "Quebec Language"] ''The Canadian Encyclopedia'' May 19, 2008</ref>։ Խարտիայի և ավելի վաղ նման լեզվական օրենսդրության նակատմամբ քաղաքական ընդդիմությունը սահմանափակ հաջողություն է ունեցել. օրենքի պաշտպանության հարցում կարևոր աջակցություն են ունեցել ''Քվեբեկյան կուսակցություն'' և ''Քվեբեկի Ազատակական կուսակցություն'' քաղաղաքական ուժերը։ Օրենսդրական նախաձեռնությունները, մինչև Bill 101- ը, ֆրանկոֆոնների կողմից հաճախ ընկալվում էր որպես անբավարար, ինչպես օրինակ, ''Քվեբեկում ֆրանսերենի խթանման ակտը'' (Bill 63)։ Այն բանից հետո, երբ Բոուրասայում ընդունվեց պաշտոնական լեզվի օրենքը, հակառակորդները 1976 ընտրությունների ժամանակ դիմեցին ''Ազգային Միություն'' կուսակցության աջակցությանը, բայց, չնայած այս կարճատև աջակցությանը, կուսակցությունը փլուզվեց հաջորդ ընտրություններին։ Դատական մարտահրավերներն ավելի հաջողակ եղան. լեզվական օրենսդրության առանցքային դրույթներից շատերը կրկին գրվեցին որոշումների համապատասխանությունն ապահավելու նպատակով։ Չնայած 1993 թվականից Խարտիան համապատասխանում էր Կանադայի Կանոնադրությանը, այնուամենայնիվ Խարտիայի և դրա ապահովումն իրականացնող պետական մարմինների նկատմաբ ընդդիմությունը շարունակվում էր։ Ըստ Կանադայի Վիճակագրական վարչության տվյալների, 1970-ական թվականներից սկսած Քվեբեկից այլ մարզեի են արտագաղթել մինչև 244,000 անգլախոսներ։ Եվ Քվեբեկի այն բնակիչները, ում միակ մայրենի լեզուն անգլերենն է կրճատվել են՝ 1971 թվականին 789 000 -ից 2006 թվականին հասնելով 575 555 -ի՝ կազմելով բնակչության 7,6% - ը։ Ընդհանուր առմամբ, 2006 թվականի տվյալներով անգլերենը որպես հիմնական խոսակցական լեզու օգտագործողների թիվը հասնում էր 744 430 մարդ (10%), և անգլերենը որպես առաջին պաշտոնական լեզու համարող պաշտոնական լեզվական փոքրամասնություն կազմողների թիվը 918 955 մարդ (12.2%) էր<ref>{{Cite news |date=1982 թ․ մարտի 2 |title=Five years after Bill 101 |url=http://archives.cbc.ca/IDC-1-73-1297-7470/politics_economy/bill101/clip8 |publisher=CBC News}}</ref>։ Խարտիայի ընդունումից հետո 1970-ական թվականներին շատ անգլախոսներ Քվեբեկից տեղափոխվեցին այլ շրջաններ, մի քանի անգլալեզու դպրոցներ փակվեցին Մոնրեալում։ Այդ դպրոցների փակումը կարող էր նաև պայմանավորված լինել այն սահմանափակումներով, թե ով կարող է անգլիական դպրոցներ հաճախել, որը անգլիական դպրոցական համակարգ հաճախողների մշտական արտահոսքի ևս մեկ պատճառ հանդիսացավ։ 1981 - 1986 թվականների ընթացքում նահանգը լքած անգլախոս մարդկանց 25 -ից մինչև 44 տարեկանները, որոնց կեսը, որը կազմում էր 15000 մարդ, բարձրագույն կրթություն ունեին։ Նահանգում գործազրկության մակարդակը 1976 թվականից ի վեր 8,7 տոկոսից աճեց՝ 1977 թվականին հասնելով մինչև 10,4 տոկոսի՝ 20-րդ դարի վերջին 23 տարիներից 19-ի ընթացքում 10% - ից բարձր պահպանվելով<ref>{{Cite web |title=Adieu to Official Bilingualism |url=http://www.global-economics.ca/dth.chap12.htm |website=www.global-economics.ca}}</ref>։ Լեզվական պատնեշը նաև դիտվում է որպես «փափուկ ծածկ» (soft cap) բնակչության աճի համար։ Օրինակ, 2013 թվականից մինչև 2014 թվականն ընկած ժամանակահատվածում, երբ աշխարհի տարբեր ծայրերից Մոնրեալ ներգաղթեցին շուրջ 43 000 էմիգրանտներ, այլ նահանգներ տեղափոխվեցին նրա 10 000 հիմնական բնակիչներ<ref>{{Cite web |title=How does Montreal maintain its enviably low rents? |url=https://www.theglobeandmail.com/news/national/how-does-montreal-maintain-its-enviably-low-rents/article31285810/ |via=The Globe and Mail}}</ref><ref>[https://bennetkelley.wordpress.com/2014/07/27/quebecs-fateful-day/]</ref>։ Շատ ընկերություններ, հատկապես Sun Life Financial և Bank of Montreal կանադական ֆինանսական կազմակերպությունները (վերջինս նույնիսկ մտածում էր իր անվանումից հանել «Մոնրեալ» բառը), իրենց հիմնական գործառույթները տեղափոխեցին Տորոնտո Խարտիայի օրենքի ընդունման արդյունքում<ref>{{Cite web |date=2002 թ․ սեպտեմբերի 2 |title=Marketing : 'Bee-mo' and Montreal: The Bank of Montreal/BMO's complicated relationship with its hometown |url=http://www.dannykucharsky.com/awards/beemo.pdf |accessdate=2015 թ․ մայիսի 29 |publisher=Dannykucharsky.com |format=PDF}}</ref>։ Համարվում է, որ բիզնեսի այս համաձայնեցված փախուստի հետևանքով Քվեբեկի տնետեսությունը կորրցրեց հազարավոր աշխատատեղեր, որը խոչընդոտեց Քվեբեկի տնտեսության առաջընթացը և Տորոնտոն հնարավորություն ունեցավ գերազանցել Մոնրեալին՝ դառնալով Կանադայի գործարար կենտրոն։ Մյուս կողմից, Տորոնտոյի առավելությունը աճել էր դեռև 1930-ական թվականներին և ակնառու դարձավ 1950-ական թվականներին, ինչպես նաև դրա հետ կապված մեծ է եղել Կանադայում տնտեսությունում ԱՄՆ-ը ազդեցություն, ոչ թե Մեծ Բրիտանիային։ Կարելի է նաև ասել, որ այս շարժումը հանգեցրել է Քվեբեկի տնտեսության մեջ Quebec Inc. նշանակության աճին։ Յուրաքանչյուի իրավախախտման համար մինչև 7000 դոլարի տուգանքի գանձումների հետևանքով Խարտիայի կառույցները անգլիական լրատվամիջոցներում լայնորեն մատնանշում էին որպես ''«լեզվի ոստիկանություն»'' կամ ''«լեզվի հեծելազոր»''։ Թեև ''Քվեբեկի ֆրանսերեն լեզվի վարչությունը'' (Office québécois de la langue française - OQLF) մի քանի հիշեցումներ էր անում նախքան իրավական պատժամիջոցների դիմելը, այնուամենայնիվ պնդումներ կային, որ նա չարաշահում է իր լիազորությունները, որոնք հանգեցրեցին ռասիզմի և ոտնձգությունների մեջ մեղադրանքների<ref>Martin, Susan Taylor. (August 9, 1999). [https://pqasb.pqarchiver.com/sptimes/43835842.html?MAC=bbb463d4791e5fae22096372058e4f40&did=43835842&FMT=FT&FMTS=FT&date=Aug+9%2C+1999&author=SUSAN+TAYLOR+MARTIN&printformat=&desc=In+Quebec%2C+some+take+law+as+sign+of+discrimination "In Quebec, some take law as sign of discrimination"] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130131231354/http://pqasb.pqarchiver.com/sptimes/43835842.html?MAC=bbb463d4791e5fae22096372058e4f40&did=43835842&FMT=FT&FMTS=FT&date=Aug+9,+1999&author=SUSAN+TAYLOR+MARTIN&printformat=&desc=In+Quebec,+some+take+law+as+sign+of+discrimination |date=2013-01-31 }}, ''[//en.wikipedia.org/wiki/St._Petersburg,_Florida St. Petersburg] Times,'' (Florida), page 1A. Retrieved December 5, 2004.</ref>։ OQLF-ն վարույթ ընդունեց ընդդեմ ներմուծվող [[Կաշրութ|կոշերային]] ապրանքների մանրածախ առևտրի, որոնք չէին համապատասխանում մակնշմանը ներկայացվող պահանջներին։ Այդ գործողությունը հրեական համայնքների կողմից ընկալվեց որպես անարդար թիրախավորում, որը համընկավ ընդդեմ Շվարցի աղմկահարույց ([[Schwartz's]] կամ Montreal Hebrew Delicatessen - սեղանի դելիկատեսսեն<ref>Delikatessen - օտարազգի սննդատեսականի</ref> ռեստորան - խանութի) գործի հետ, որի տիրոջ նկատմամբ OQLF-ն անհաջող իրավական գործ էր հարուցել՝ տարբերակիչ նշանում եղած ապաթարցի համար<ref>B'nai B'rith. ''[http://www.bnaibrith.ca/publications/audit1996/audit1996-06.html 1996 Audit of Antisemitic Incidents] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603125035/http://www.jweekly.com/article/full/4572/farrakhan-unrepentant-after-meeting-jewish-leader/|date=June 3, 2012}}''. Retrieved November 26, 2004</ref>։ 1980-ական թվականների կեսին, ևս մեկ դելիկատեսի՝ [[Dunn's]]-ը խնդիրներ ունեցավ իր մուտքի առջև "Smoked Meat" (Ծխեցրած միս) անգլերեն ցուցանակի համար։ Մենեջերն այդ ժամանակին հայտարարեց, որ Քվեբեկ կուսակցությունից (PQ) Ժերալդ Գոլդինն անձամբ սենդվիչ է պատվիրել հենց այդ անունով<ref>{{Cite web |last=Macdonell |title=The Montreal Gazette – Google News Archive Search |url=https://news.google.com/newspapers?nid=1946&dat=19861206&id=zVkiAAAAIBAJ&sjid=TagFAAAAIBAJ&pg=6796,3586656&hl=en |access-date=2016 թ․ մարտի 2 |publisher=Google News}}</ref>։ Dunn's-ը պայքարել է նաև Քվեբեկյան լեզվական օրենքին համապատասխանեցնելու նպատակով ծխեցրած մսի անգլերեն՝ «Smoked Meat» անվանումը «Boeuf Mariné»՝ փոխելու դեմ<ref>{{Cite web |title=The Montreal Gazette – Google News Archive Search |url=https://news.google.com/newspapers?nid=1946&dat=19860604&id=20kwAAAAIBAJ&sjid=UqgFAAAAIBAJ&pg=2077,689000&hl=en |access-date=2016 թ․ մարտի 2 |publisher=Google News}}</ref>։ Նրանք հաղթեցին վերաքննիչ ատյանի որոշմամբ, ապացուցելով, որ եթե նրանք ապխտած միսը չգովազդեն Smoked Meat անվամբ, ապա կարող են շփոթեցնել ու զայրացնել հաճախորդներին<ref name="Google News">{{Cite web |title=Ottawa Citizen – Google News Archive Search |url=https://news.google.com/newspapers?nid=2194&dat=19870124&id=8NYyAAAAIBAJ&sjid=kO8FAAAAIBAJ&pg=2713,1569711&hl=en |access-date=2016 թ․ մարտի 2 |publisher=Google News}}</ref>։ Մյեռ Դունի աշխատանքի շնորհիվ 1987 թվականին ընդունվեց որոշում, որով ապխտած մսի Smoked Meat անվանումը ընդունվեց Կանադայի երկու պաշտոնական լեզուներով<ref name="Google News"/>։ 2002 թվականին արձանագրվել է [[ալլոֆոն (ազգագրություն)|ալլոֆոն]] վաճառականների ճնշման դեպքեր, որոնք հրաժարվել են խոսել ֆրանսերեն<ref>(Gravenor, 2002)</ref>։ 2004 թվականին OQLF տարեկան հաշվետվությունը քննադատության է ենթարկել The Gazette <span>թերթը</span>, որը պնդում էր, որ «այստեղ հաստատված է բյուրոկրատիայի բռնապետական մտածելակերպը»<ref>Macpherson, Don. (November 25, 2004). "OQLF report borders on bigotry", ''The Gazette'' (Montreal), page A27</ref>։ Թղթակիցը բողոքում էր զեկույցի այն բաժիններից, որում նկարագրվում էր, որ Մոնրեալի ընտանիքների երկու երրորդում ոչ-ֆրանսերեն լեզուների աճող գերակշռությունը «տագնապալի» միտում է, որը Մոնրեալի [[Ֆրանսերեն|ֆրանկոֆոն]] հասարակության համար լուրջ մարտահրավեր կարող է հանդիսանալ<ref>L'Office québécois de la langue française. (2004) [http://www.olf.gouv.qc.ca/office/rapports/rap20032004/rap_final_20041123.pdf Rapport annuel de gestion 2003–2004] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050324054333/http://www.olf.gouv.qc.ca/office/rapports/rap20032004/rap_final_20041123.pdf|date=March 24, 2005}} ([//en.wikipedia.org/wiki/PDF PDF]), page 13. Retrieved November 26, 2004.</ref>։ Իրականում, հաշվետվությունը խոսում էր այն մտահոգիչ փաստի մասին, որ անգլերեն լեզուն ալլոֆոնների կողմից որպես մայրենի լեզու ընդունելու միտումն աճել է ավելի արագ, քան ֆրանսերենը որպես մայրենի լեզու ընդունելը<ref>Հաշվետվության 13-րդ էջի հատվածը թարգմանաբար ասում է. «Այսպիսով, ֆրանսերենը որպես խոսակցական օգտագործող անձանց թիվն ավելի կարեւոր է, քան ֆրանսերենը` որպես մայրենի լեզու ունեցող անձանց թիվը։ Սակայն անգլերեն լեզուն որպես մայրենի լեզու շարունակում է աճել 2 % -ով, այն դեպքում, երբ ֆրանսերենը կազմում է ոչ ավելի, քան 1.7%: Այս ավելացումը առավել մտահոգիչ, քանի որ 2001 թվականին Մոնրեալում միայն անգլերեն կամ անգլերեն այլ լեզուների հետ օգտագործում էին ամենաշատը երեքից մեկ ընտանիքում (35.7% ), ֆրանսերենն, իր հերթին, օգտագործում էր երեք տնային տնտեսություններից երկուսում (66.6%)»։</ref>։ 1990-ական թվականներին ''Կանադայի իրավունքների և ազատությունների խարտիայի'' կանոնները շրջանցելու հետևանքով կանադական այլ նահանգներում ռեակցիաներ եղան.  [[Սու Սենտ Մարի]] ''սինդրոմը'' մի խորհրդանշական շարք էր, որով հակառակվում էին  Քվեբեկից դուրս որոշ համայնքներում արված որոշումներին, որոնք հայտարարել էին, որ իրենց քաղաքները (unilingually) բացառապես անգլալեզու են, և որպես բողոքի նշան մատնանշում էին այն, որ այդ որոշումը նրանք գնահատում են որպես կանոնադրության մեջ ամրագրված իրավունքների նկատմամբ ոտնձգություն։ Համարվում է, որ Խարտիայի շուրջ տարաձայնությունների պատճառն այն էր, որ ազդեցություն էր ունեցել Միչ լճի համաձայնագրի<ref>{{Cite web |title=1987 Constitutional Accord |url=https://www.solon.org/Constitutions/Canada/English/Proposals/MeechLake.html 1987 Constitutional Accord}}</ref> և [[Շառլոտթաուն]]ի համաձայնագրի<ref>{{Cite web |title=Charlottetown Accord: History and Overview |url=https://www.mapleleafweb.com/features/charlottetown-accord-history-and-overview.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215094206/http://www.mapleleafweb.com/features/charlottetown-accord-history-and-overview.html |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 15}}</ref> ձախողումը։ Հարկ է նշել, որ Գերագույն Դատարանը գործի վերաբերյալ որոշում կայացրեց՝ չհամապատասխանող դրույթ կիրառելով, խոստովանելով, որ, փաստորեն, որևէ օրենքի տառի կիրառումը հանգեցնում է ազատ արտահայտման իրավունքի խախտման։ Քաղաքացիական իրավունքների խախտումներից բացի Խարտիան բախվել է իրավաբանական խնդիրների, քանի որ կրթության սահմանափակ հնարավորությունները խոչընդոտում էին ոչ միայն միալեզու անձանց, այլ նաև երկլեզու անգլոֆոնների զբաղվածությանը։ Թեև Խարտիայի կանոնադրությամբ ֆրանսերենը կառավարության և քաղաքացիական վարչակազմի պաշտոնական լեզու էր հանդիսանում, նույնը չէր կարելի ասել մասնավոր հատվածի մասին։ Չնայած կանոնադրությունը գրեթե 30 տարեկան է, այն երբեք չի կիրառվել խիստ նպատակային, ինչպիսի ենթադրաբար պետք է լիներ, քանի որ դա քաղաքացիական ազատությունների խախտում կհամարվեր։ Մոնրեալում գործատուները նախկինի պես հաճախ պահանջում են անգլերենի իմացություն, այդ թվում՝ բազմաթիվ ֆրանկո-կանադացի սեփականատերեր։ Այդ միտումը նվազ չափով է Գատինեու և Քվեբեկում, որտեղ Մոնրեալի հետ աշխատանքային լեզուն հիմնականում երկլեզու է, չնայած Կանոնադրությունը։ 1988 թվականի նոյեմբերի 14-ին «[[Ֆրիդըմ Հաուս|Ֆրիդոմ Հաուս]]» (''Freedom House'' ) քաղաքական և մարդու իրավունքների ամերիկյան [[wiktionary:watchdog|դիտորդական]] կազմակերպությունը իր «''Exchange'' » ամսագրում հրապարակեց «''Արյան գերակշռության դոկտրին'' Հարավային Աֆրիկայում, Խորհրդային Միությունում և Քվեբեկում»<ref>{{Cite web |title=Freedom House article by Tony Kondaks |url=https://docs.google.com/Doc?id=dg6n6657_8gfjsb8 |website=google.com}}</ref>։ Ներկայացրել է ԱՄՆ նախկին նախագահ [[Ջիմի Քարթեր|Ջիմի Քարտերի]] ՝ ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական [[Զբիգնև Բժեզինսկի]]ն (անգլալեզու, ով ժամանակին ապրել է Մոնրեալում)։ Հոդվածում համեմատվում են Կանոնադրության լեզվի ուսուցման դրույթները Հարավային Աֆրիկայի ապարտեիդի օրենքների և դատական պրակտիկայի հետ։ Այնուամենայնիվ, Կանադայի Գերագույն Դատարանը չհաձայնվեց «''Գոսելինն (ուսուցիչ) ընդդեմ Վ. Քվեբեկի (Գլխավոր դատախազ)» գործում'' (''Gosselin (Tutor of) v. Quebec (Attorney General)'' ) Քվեբեկի իրավունքների և ազատությունների խարտիայի կանոնադրության կիրառման վերաբերյալ ''ծագումնաբանության վրա հիմնված խտրականության'' փաստարկի հետ, համարելով, որ այն հակասում է ''Կանադայի իրավունքների և ազատությունների խարտիայի'' 23-րդ հոդվածին։ Քվեբեկում կիրառվող չափանիշները, որոնցով պայմանավորված է, թե ծնողներն իրավունք ունեն որոշել իրենց երեխաներին անգլերեն սովորեցնել, համընկնում են այն չափանիշների հետ, որոնք սահմանված են Իրավունքների և ազատությունների Կանադական խարտիայի բաժին 23-ում<ref>{{Cite web |title=Canadian Charter of Rights and Freedoms – Constitution Act, 1982 |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/eng/Const//page-15.html#h-47}}</ref>։ == Ազդեցությունն արտերկրում == 2001 թվականին «Քվեբեկում ֆրանսերեն լեզվի վիճակի և ապագայի վերաբերյալ ընդհանուր տեղեկություններ» զեկույցից ակնհայտ դարձավ, որ [[Կանադա]]յի մնացած մասում և [[ԱՄՆ]]-ում բնակիչները բացասական ընկալում ունեն Քվեբեկի լեզվական քաղաքականություն վերաբերյալ։ Այնտեղ ասվում է. {{քաղվածք|Կանադայում և արտերկրում Քվեբեկի լեզվական քաղաքականությունը շատ հաճախ բացասաբար է ընկալվում։ Մասնավորապես, գործարար հանրությունը և լրատվամիջոցներն էլ դրա մասին շատ քիչ գիտեն։ Իրենց հերթին, ամերիկացիները շարունակում են դեմ հանդես գալ այդ օրենսդրությանը, որը նրանց կարծիքով նվազեցնում է անհատական ազատությունները և սահմանափակումներ է դնում անգլերենի օգտագործման վրա։ Նրանց համար լեզուն ու մշակույթը երկու առանձին տարրեր են, նրանք չեն ընկալում, թե ինչու է Քվեբեկի մշակույթի պաշտպանությունը ներառում է նաեւ ֆրանսերենի պաշտպանություն, թեեւ 35 նահանգներ ընդունել են հռչակագրեր, որոնցով անգլերենը հռչակել են որպես պաշտոնական լեզու։ Այսպիսով, անհրաժեշտ է մշակել պատկերացում, որ քվեբեկյան մշակույթը Հյուսիս-Ամերիկյան ժառանգության մի մասն է եւ որ այն պետք է պահպանել։ Նաեւ կարեւոր է ուղղել Քվեբեկի լեզվական քաղաքականության և դրա կիրառման մասին սխալ պատկերացումները<ref>[http://www.spl.gouv.qc.ca/etatsrapport_pdf/COM1-021_Rapport_final.pdf ''Le français, une langue pour tout le monde''], report of the [//en.wikipedia.org/wiki/Estates-General_on_the_Situation_and_Future_of_the_French_Language_in_Quebec Estates-General on the Situation and Future of the French Language in Quebec], August 20, 2001, page 184–185</ref>։|}} Զեկույցի 147-րդ հանձնարարարկանը առաջարկեց ստեղծել Քվեբեկի քաղաքացիներին և որոշակի խմբերին ուղղված ինստիտուցիոնալ հեռուստատեսա- և ռադիո քարոզարշավ, որպեսզի տեղեկացվի Հյուսիսային Ամերիկայում ֆրանսերենի իրավիճակի և Քվեբեկի լեզվի քաղաքականության մասին։ 148 հանձնարարականում առաջարկվում էր լրատվամիջոցներում ստեղծել վերահսկիչ մարմին, որը սխալների ուղղում կկատարեր տեսակավորելով «վստահության արժանի և անվստահելի» նյութերը<ref>Charter of the French Language, page 186</ref>։ Որպես սխալները շտկելու ջանքերի մի մաս, OQLF ուսումնասիրություն անցկացրեց արտասահմանյան երկրներում Քվեբեկի լեզվաքաղաքականության ազդեցության մասին, որտեղ որոշ լեզուների անկայուն վիճակը հանգեցրել էր օրենսդրական միջոցների կիրառմանը։ 2002 թվականին Ֆրանսերենի քվեբեկյան կանոնադրության 25-րդ տարեդարձի տոնակատարության կապակցությամբ OQLF-ն հարցումներ իրականացրեց Իսպանիայում, [[Իսրայել]]ում, ԱՄՆ-ում, [[Էստոնիա]]յում, [[Լատվիա]]յում և [[Լիտվա]]յում, [[Ուելս]]ում, [[Ավստրալիա]]յում և [[Ֆլանդրիա (պատմական մարզ)|Ֆլանդրիայում]] և ամսագրի հատուկ թողարկմամբ հրապարակեց տարբեր փորձագետների կարծիքները «OQLF-ի լեզվական քաղաքականությունը» (''OQLF's Revue d'aménagement Linguistique'') վերնագրով։ [[Լիտվա]]յի [[Շյաուլյայ]]ի Համալսարանի դասախոս Յոնաս Ժիլինսկասը ռուսական իշխանություն տակ երկարատև գտնվելուց հետո [[լիտվերեն]]ի վիճակն այսպես է բնութագրել. {{քաղվածք|Հռչակվեց երկլեզվության քաղաքականություն, որը արտահայտում էր միայն լիտվացիների ռուսերեն սովորելու պարտականությունը, իսկ ռուսներն իրենց նեղություն չէին տալիս լիտվերեն սովորել։ Եթե լիտվերեն գիրը ավելի կամ պակաս չափով պաշտպանված էր գրողների շնորհիվ թերթերի եւ հրատարակչության միջոցով, խոսակցական լիտվերենը դեգրադացված էր էր։ Հաճախ, ինստիտուտներում, դա միայն բանավոր խոսքն էր, իսկ տեխնիկական փաստաթղթերի և թղթակցությունների մեծ մասը գրվում էր ռուսերենով<ref name="translation">Jonas Žilinskas. "[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_zilinkas_vf.pdf Le problème du bilinguisme en Lituanie aujourd'hui]", in ''Revue d'aménagement linguistique'', 2002 ([http://english.republiquelibre.org/The_problem_of_bilingualism_in_Lituania_today translation])</ref>։|}} Այս «կեղծ երկլեզվությանը» հաջորդեց «Սայուդիս» շարժումը (Sąjūdis), որի ժամանակ Լիտվայի բնակիչները հայտարարեցին, որ իրենց միակ պաշտոնական լեզուն լիտվերենն է և սկսեցին աշխատել լեզվաքաղաքականության վրա ըստ Քվեբեկի փորձի օրինակի։ [[Էստոնիա]]յի [[Տալլինի համալսարան]]ի բանասիրության ֆակուլտետի գիտական հետազոտության գծով դեկանի տեղակալ Մարտ Ռաննուտը մատնանշեց մարդու լեզվական իրավունքների և լեզվի պլանավորման ոլորտում Քվեբեքի փորձագիտական ազդեցությունը, ինչը օգնեց նախկին [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միությունից]] անկախություն ստացած երկրներին և եզրակացրեց, որ «Bill 101- ը անուղղակիորեն շոշափել է մոլորակի վեցերորդ մասը»<ref>Mart Rannut. "[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_rannut_vf.pdf Le Québec et l'Estonie] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303174424/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_rannut_vf.pdf |date=2016-03-03 }}", in ''Revue d'aménagement linguistique'', 2002 ([http://english.republiquelibre.org/Quebec_and_Estonia translation])</ref>։ Ինա Դրուվիետեն, այն ժամանակ [[Լատվիա]]յի լեզվաբանական ինստիտուտի սոցիոլեզվաբանության ֆակուլտետի դեկանը, նշեց բոլոր երեք [[Բալթյան երկրներ]]ի և Քվեբեկի լեզվական քաղաքականության նմանությունները։ Ամբողջ քաղաքականությունը նպատակաուղղված էր «լեզվի տեղաշարժերը կանխելուն և հասարակական կյանքում լեզուների հիերարխիայում փոփոխելություններ իրականացնելուն։ Միջամտության հիմնական ոլորտները պետական մարմիններում և վարչակազմում կիրառվող լեզուն էր, մասնավորապես հանդիպումների ժամանակ և գրասենյակային տարածքներում օգտագործվող լեզուն, ներառելով ֆիրմաների անունները, տեղեկությունները և կրթությունը»<ref>Ina Druviete. "[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_druviete_vf.pdf La Charte de la langue française et les lois linguistiques dans les Pays baltes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303233717/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_druviete_vf.pdf |date=2016-03-03 }}", in ''Revue d'aménagement linguistique'', 2002 ([http://english.republiquelibre.org/The_Charter_of_the_French_language_in_the_Baltic_States translation])</ref>։ [[Ուելս (Անգլիա)|Ուելում]] Քվեբեկի լեզվային քաղաքականությունը մեծ ազդեցություն ունեցավ, սակայն չհաջողվեց իրականացնել այնպես, ինչպես դա հնարավոր եղավ Մերձբալթյան տարածքում, քանի որ ուելսերենով ([[վալլիերեն]]) խոսողները մեծամասնություն չէին կազմում [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորության]] մաս կազմող այս երկրում։ Ըստ [[Քարդիֆի համալսարան]]ի Ուելսյան բաժանմունքի պրոֆեսոր և գիտաշխատող Քոլին Հ. Ուիլյամսի, Ուելսում Քվեբեկի փորձից քաղած մասնավոր դասերից են. * Բնակչության մարդահամարի մանրամասն տվյալների և բացատրական փաստերի ձեռքբերում՝ նպատակ ունենալով պարզաբանել հանրային քննարկումները * Լեզվական օրենսդրությունը (պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ, դատարանի առջև վալիերեն խոսելու իրավունք, ''Վալլիերենի լեզվական խորհուրդ,'' որը պատասխանատվություն է կրում [[վալլիերեն]]ի նկատմամբ օրենքի կիրառումն ապահովելու համար) * Լեզվական լանդշաֆտի պատկերագրությունը * Վալիերենով դասավանդման առաջընթացը<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Colin_H._Williams Colin H. Williams]. "[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_williams_vf.pdf L'influence de l'aménagement linguistique au Québec au-delà de ses frontières : Le Pays de Galles] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303175758/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_williams_vf.pdf |date=2016-03-03 }}", in ''Revue d'aménagement linguistique'', 2002 ([http://english.republiquelibre.org/The_influence_of_Quebec%27s_language_planning_policy_abroad:_Wales translation])</ref>։ [[Իսրայել]]ում, ըստ ''Բար Իլանի համալսարանի'' անգլերեն լեզվի պատվավոր պրոֆեսոր Բեռնարդ Սպոլսկիի, չնայած «երկրի սոցիոլեզվաբանական կառուցվածքում անգլերեն լեզվի ներթափանցումը» ընկալվում էր որպես սպառնալիք եբրայերեն լեզվի համար, լեզվային քաղաքականությունը մինչև օրս ազդեցություն է ունեցել միայն լեզվաբանների ու քաղաքական գործիչների վրա։ Նա գրում է. {{քաղվածք|Պարբերաբար իսրայելցի քաղաքական գործիչները օրինագծեր են նախապատրաստում` եբրայերենը երկրի միակ պաշտոնական լեզու հռչակելու համար։ Ներկայումս, եբրայերենը արաբերենի հետ կիսում է այդ դիրքը միայն այն պատճառով, որ [[Արաբա-իսրայելական պատերազմ (1948-1949)|1948 թվականին պետությունը ստեղծվելուց հետո]] բրիտանական քաղաքականությունը փոխելու միջոցներ ձեռնարկվեցին, որը երեք լեզու էր պարտադրել, եւ հրաժարվեցին անգլերենից։ Եբրայերենին դատական պաշտպանություն տրամադրելու վերջին փորձը եղավ 2000 թվականի դեկտեմբերին. երկու օրինագծերն էլ մերժվեցին<ref>Bernard Spolsky. "[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_spolsky_vf.pdf L’aménagement linguistique au Québec : regard d'un Israélien]", in ''Revue d'aménagement linguistique'', 2002 ([http://english.republiquelibre.org/Quebec%27s_language_planning_policy:_Israeli_perspective translation])</ref>։|}} [[Կատալոնիա]]յում, ըստ ''Comissió դե Lectorats''-ի նախագահ և ''Կատալոնական լեզվական քաղաքականության'' նախկին գլխավոր գործադիր տնօրեն Միքելյա Ռենիու ի Տրեսերասի, Քվեբեկի օրենսդրությունը իրենից ներկայացնում է «չափորոշչային նմուշ», իսկ OQLF և Կատալոնիայի համարժեք մարմինը սերտորեն համագործակցում են<ref>Miquel Reniu i Tresserras. "[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_reniu_vf.pdf Le Québec et la Catalogne] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080528173402/http://www.oqlf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/ouvrages/amenagement_hs/ral01_charte_reniu_vf.pdf |date=2008-05-28 }}", in ''Revue d'aménagement linguistique'', 2002 ([http://english.republiquelibre.org/Quebec_and_Catalonia translation])</ref>։ == Տես նաև == {{Սյուն}} * [[Ֆրանսերենը Կանադայում]] * [[Լեզվական ժողովրդագրությունը Քվեբեկում]] * [[Լեզվական քաղաքականություն]] * [[Փոքրամասնության լեզու]] * [[Ֆրանսերեն|Ֆրանսերեն լեզու]] * [[Անգլախոս քվեբեկցիներ]] * [[Երեխաների Բիլ 101]] * [[Պետական երկլեզվությունը Կանադայում]] * [[Տուբոնի օրենք]] (Toubon Law) * [[Լեզվական քաղաքականությունը Ֆրանսիայում]] * [[Տասնյոթերորդ փոփոխություն]] * [[Ֆրանսիական ակադեմիա]]{{Սյուն ավարտ}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} == Գրականություն == ''Օրենքներ և կանոններ'' * [http://www.legisquebec.gouv.qc.ca/en/showdoc/cs/C-11 ''Charter of the French Language''] * [https://web.archive.org/web/20041212024732/http://www.canlii.org/qc/laws/sta/c-11/index.html#enabled ''29 regulations adopted under the Charter of the French language''], ''Éditeur officiel du Québec'' (Կանադայի իրավաբանական տեղեկատվության ինստիտուտի միջոցով առցանց) * [https://web.archive.org/web/20140810164041/http://www.canlii.org/en/ca/const/const1867.html ''The Constitutional Act, 1867''], (U.K.), 30 & 31 Victoria, c. 3. (Կանադայի իրավաբանական տեղեկատվության ինստիտուտի միջոցով առցանց) * [https://web.archive.org/web/20080508001850/http://www.canlii.org/en/ca/const/const1982.html ''The Constitutional Act, 1982''], being Schedule B to the Canada Act 1982 (U.K.), 1982, c. 11 (Կանադայի իրավաբանական տեղեկատվության ինստիտուտի միջոցով առցանց) ''Զեկույցներ'' * ''L'Office québécois de la langue française''. (1997–2007) [https://web.archive.org/web/20040516065716/http://www.olf.gouv.qc.ca/office/rapports/ All reports of the OQLF and CSL from 1997 to 2007] ({{ref-fr}}) * ''Commission d'enquête sur la situation de la langue française et sur les droits linguistiques au Québec'' (1973). ''The Position of the French language in Québec: Report of the Commission of Inquiry on the Position of the French Language and on Language Rights in Québec'', Québec: ''Editeur officiel du Québec'' ''Հուշագրեր'' * Chevrier, Marc (February 1997). [http://bibnum2.banq.qc.ca/pgq/2003/2652118/2652118.pdf ''Laws and languages in Québec: the principles and means of Québec's language policy''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080528173350/http://bibnum2.banq.qc.ca/pgq/2003/2652118/2652118.pdf |date=2008-05-28 }}, Québec: ''Ministère des relations internationales'', 31 էջեր * ''Ramsey Clark'' (June 14, 1993 [http://english.republiquelibre.org/A_legal_opinion_on_international_law%2C_language_and_the_future_of_French-speaking_Canada ''A legal opinion on international law, language and the future of French-speaking Canada''], Mouvement Québec Français իրավական կարծիք, New York, 24 p. * ''Gregory Baum'' (1991). "[http://english.republiquelibre.org/Ethical_Reflections_on_Bill_101 Ethical Reflections on Bill 101]", in ''The Church in Quebec'', p.&nbsp;134–157 {{ISBN|2-89088-487-2}} * ''Kondaks, Tony.'' (November 14, 1988) [https://docs.google.com/Doc?id=dg6n6657_8gfjsb8 “The Doctrine of ‘Preponderance of Blood’ in South Africa, the Soviet Union and Quebec”], [[Freedom House]], ''Exchange'' == Արտաքին հղումներ == * [http://www.oqlf.gouv.qc.ca/english/charter/index.html Քվեբեկի ֆրանսերեն լեզվի վեբ կայք] (անգլերեն բաժինը) * [https://web.archive.org/web/20070703112313/http://www.educaloi.qc.ca/en/loi/citizens/108/ Կրթական օրենք - Ձեր իրավունքների մասին օրենք - Քաղաքացիների - Ֆրանսերենի խարտիա] *[http://www.oqlf.gouv.qc.ca/charte/charte/index.html#statut Ֆրանսերեն լեզվի խարտիայի տեքստ] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Լեզվական իրավունքներ]] [[Կատեգորիա:Լեզվային քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Լեզվի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսերեն]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի իրավունքի պատմություն]] lyy7pchr8qjqjfgmhb3xhjtr8ujm1qj 0 893813 10357106 10344424 2025-06-18T06:40:05Z 23artashes 2675 23artashes տեղափոխեց էջը «[[Դաշրատհ Մանջհին]]»-ից «[[Դաշրատհ Մանջհի]]» առանց վերահղում թողնելու 10344424 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Դաշրատհ Մանջհին''', ({{lang-en|Dashrath Manjhi}} {{ԱԾ}}, հայտնի է նաև «Լեռան մարդ» ({{lang-en|Mountain Man}}<ref name="theviewspaper">{{Cite web |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=The Mountain Man |url=http://theviewspaper.net/the-mountain-man/ |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BpaUUN3E?url=http://theviewspaper.net/the-mountain-man/ |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 31 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 22 |publisher=The Viewspaper |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |author=Santosh Singh |date=2012 թ․ հուլիսի 1 |title=The man who made way for progress |url=http://www.indianexpress.com/news/the-man-who-made-way-for-progress/968751/0 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BpaVi0CW?url=http://www.indianexpress.com/news/the-man-who-made-way-for-progress/968751/0 |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 31 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 22 |lang=en}}</ref>) անվամբ, ծնվել է Գեխլոր գյուղում, աղքատ ընտանիքում։ Ընտանիքը պատկանել է մուսահար ցածր խավի [[կաստաներ]]ի խմբին։ Դաշրատհ Մանջհինի կինը՝ Ֆալգունի Դևին մահացել է՝ չստանալով ժամանակին բժշկական օգնություն, քանի որ իրենց գյուղից մինչև հարևան քաղաքն ընկած ճանապարհն անցնում էր մեծ երկարություն ունեցող Գեխլոր Գանջ ({{lang-en|Gehlour Ganj}}) լեռնազանգվածի շրջանցումով և ուներ ավելի քան 70 կմ երկարություն<ref name="dies"/>։ Կինը մահացել էր հիվանդանոցի ճանապարհին։ Չցանկանալով, որպեսզի որևէ մեկը իր կնոջ ճակատագրին արժանանա՝ Դաշրատհը մենակ լեռնազանգվածի միջով կտրել է 110 մ (360 ֆուտ) երկարությամբ, 9,1 մ (30 ֆուտ) լայնությամբ և 7,6 մ (25 ֆուտ) խորությամբ անցում՝ աշխատելով ամեն օր՝ 22 տարի ( [[1960]] թվականից մինչև 1982 թվականը), որի շնորհիվ Գայա մարզի Ատրի ( {{lang-en|Atri}} ) և Վազիրգանջ ({{lang-en|Wazirganj}}) շրջանների միջև ճանապարհը կրճատվել է՝ հասնելով մեկ կիլոմետրի<ref name="dies">{{Cite news |author=Alok Kumar |date=2007 թ․ օգոստոսի 23 |title=Mountain man Dashrath Manjhi dies in Delhi |url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Bihar/Mountain-man-Dashrath-Manjhi-dies-in-Delhi/Article1-242990.aspx |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130119111132/http://www.hindustantimes.com/India-news/Bihar/Mountain-man-Dashrath-Manjhi-dies-in-Delhi/Article1-242990.aspx |archivedate=2013 թ․ հունվարի 19 |work=Hindustan Times |lang=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ հուլիսի 23 |title=CM visits ailing Dashrath Manjhi |url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2225477.cms |work=The Times Of India |lang=en}}</ref>։ Դաշրատհ Մանջհին մահացել է [[քաղցկեղ]]ից, 2007 թվականի [[օգոստոսի 17]]-ին<ref name="DNA">{{Cite news |date=2007 թ․ օգոստոսի 18 |title=Mountain man dies with unfulfilled dreams |url=http://www.dnaindia.com/india/report_mountain-man-dies-with-unfulfilled-dreams_1116306 |accessdate=2015 թ․ օգոստոսի 25 |work=DNA India |lang=en}}</ref>։ Նրա հուղարկավորությունը կազմակերպվել է Բիհար [[նահանգ]]ի կառավարության կողմից՝ մատուցած ծառայության դիմաց<ref name="DNA"/>։ 2011 թվականին Դաշրատհի կողմից փորված անցումով կառուցվել է բարեկարգ ճանապարհ։ == Հիշատակը մասսայական մշակույթում == 2010 թվականի հունիսին հնդիկ կինոռեժիսորը մտադրություն է հայտնել նկարելու Դաշրատհ Մանջհիի պատմության վրա հիմնված «Մանջհի» ֆիլմը։ Գլխավոր դերակատար՝ Մանոժ Բայպայ<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հուլիսի 19 |title=One film at a time: Sanjay Singh |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/One-film-at-a-time-Sanjay-Singh/articleshow/6183507.cms |work=The Times of India |lang=en}}</ref>։ 2015 թվականի օգոստոսի 25-ին համաշխարհային վարձույթ է բարձրացել հնդիկ կինոռեժիսորի Կետան Մեհտայի [[կենսագրական ֆիլմ]]ը՝ «Մանջի՝ լեռան մարդ» ({{lang-en|Manjhi: The Mountain Man}})՝ Դաշրատհի կյանքի մասին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *{{youtube|xAVUDKw4AIk|Dashrath Manjhi - The Man Who Broke A Mountain Alone}} *{{youtube|xuz7qIjEjmQ|Mountain Man - Dashrath Manjhi}} *{{youtube|qOZJszZkijY|Сюжет шоу Satyemave Jayate о Дашрате Манджхи}} {{DEFAULTSORT:Մանջհին, Դաշրատհ}} [[Կատեգորիա:Քաղցկեղից մահացածներ]] prnfqlbb9autoanbryj1ykryhmv51ce 10357108 10357106 2025-06-18T06:44:20Z 23artashes 2675 10357108 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Դաշրատհ Մանջհի''' ({{lang-en|Dashrath Manjhi}} {{ԱԾ}}, հայտնի է նաև '''«Լեռան մարդ»''' ({{lang-en|Mountain Man}}<ref name="theviewspaper">{{Cite web |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=The Mountain Man |url=http://theviewspaper.net/the-mountain-man/ |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BpaUUN3E?url=http://theviewspaper.net/the-mountain-man/ |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 31 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 22 |publisher=The Viewspaper |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |author=Santosh Singh |date=2012 թ․ հուլիսի 1 |title=The man who made way for progress |url=http://www.indianexpress.com/news/the-man-who-made-way-for-progress/968751/0 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BpaVi0CW?url=http://www.indianexpress.com/news/the-man-who-made-way-for-progress/968751/0 |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 31 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 22 |lang=en}}</ref>) անվամբ), հնդիկ աշխատավոր, որը ծնվել էր աղքատ ընտանիքում։ Ընտանիքը պատկանել է մուսահար ցածր խավի [[կաստաներ]]ի խմբին։ Դաշրատհ Մանջհիի կինը՝ Ֆալգունի Դևին, մահացել է՝ ժամանակին չստանալով բժշկական օգնություն, քանի որ իրենց գյուղից մինչև հարևան քաղաքն ընկած ճանապարհն անցնում էր մեծ երկարություն ունեցող Գեհլոր Գանջ ({{lang-en|Gehlour Ganj}}) լեռնազանգվածի շրջանցումով և ուներ ավելի քան 70 կմ երկարություն<ref name="dies"/>։ Կինը մահացել էր հիվանդանոցի ճանապարհին։ Չցանկանալով, որ որևէ մեկն իր կնոջ ճակատագրին արժանանա՝ Դաշրատհը միայնակ լեռնազանգվածի միջով կտրել է 110 մ (360 ֆուտ) երկարությամբ, 9,1 մ (30 ֆուտ) լայնությամբ և 7,6 մ (25 ֆուտ) խորությամբ անցում՝ աշխատելով ամեն օր՝ 22 տարի ( [[1960]] թվականից մինչև 1982 թվականը), որի շնորհիվ Գայա մարզի Ատրի ( {{lang-en|Atri}} ) և Վազիրգանջ ({{lang-en|Wazirganj}}) շրջանների միջև ճանապարհը կրճատվել է՝ հասնելով մեկ կիլոմետրի<ref name="dies">{{Cite news |author=Alok Kumar |date=2007 թ․ օգոստոսի 23 |title=Mountain man Dashrath Manjhi dies in Delhi |url=http://www.hindustantimes.com/India-news/Bihar/Mountain-man-Dashrath-Manjhi-dies-in-Delhi/Article1-242990.aspx |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130119111132/http://www.hindustantimes.com/India-news/Bihar/Mountain-man-Dashrath-Manjhi-dies-in-Delhi/Article1-242990.aspx |archivedate=2013 թ․ հունվարի 19 |work=Hindustan Times |lang=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ հուլիսի 23 |title=CM visits ailing Dashrath Manjhi |url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2225477.cms |work=The Times Of India |lang=en}}</ref>։ Դաշրատհ Մանջհին մահացել է [[քաղցկեղ]]ից, 2007 թվականի [[օգոստոսի 17]]-ին<ref name="DNA">{{Cite news |date=2007 թ․ օգոստոսի 18 |title=Mountain man dies with unfulfilled dreams |url=http://www.dnaindia.com/india/report_mountain-man-dies-with-unfulfilled-dreams_1116306 |accessdate=2015 թ․ օգոստոսի 25 |work=DNA India |lang=en}}</ref>։ Նրա հուղարկավորությունը կազմակերպվել է Բիհար [[նահանգ]]ի կառավարության կողմից՝ մատուցած ծառայության դիմաց<ref name="DNA"/>։ 2011 թվականին Դաշրատհի կողմից փորված անցումով կառուցվել է բարեկարգ ճանապարհ։ == Հիշատակը մասսայական մշակույթում == 2010 թվականի հունիսին հնդիկ կինոռեժիսորը մտադրություն է հայտնել նկարելու Դաշրատհ Մանջհիի պատմության վրա հիմնված «Մանջհի» ֆիլմը։ Գլխավոր դերակատար՝ Մանոժ Բայպայ<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հուլիսի 19 |title=One film at a time: Sanjay Singh |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/One-film-at-a-time-Sanjay-Singh/articleshow/6183507.cms |work=The Times of India |lang=en}}</ref>։ 2015 թվականի օգոստոսի 25-ին համաշխարհային վարձույթ է բարձրացել հնդիկ կինոռեժիսորի Կետան Մեհտայի [[կենսագրական ֆիլմ]]ը՝ «Մանջի՝ լեռան մարդ» ({{lang-en|Manjhi: The Mountain Man}})՝ Դաշրատհի կյանքի մասին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *{{youtube|xAVUDKw4AIk|Dashrath Manjhi - The Man Who Broke A Mountain Alone}} *{{youtube|xuz7qIjEjmQ|Mountain Man - Dashrath Manjhi}} *{{youtube|qOZJszZkijY|Сюжет шоу Satyemave Jayate о Дашрате Манджхи}} {{DEFAULTSORT:Մանջհի, Դաշրատհ}} [[Կատեգորիա:Քաղցկեղից մահացածներ]] 64bfkffxm2y0azh7c3q5cqn49vfz2xe 0 894833 10357135 9805250 2025-06-18T07:14:00Z A.arpi.a 23940 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:2008 հիմնադրումներ Սերբիայում]] 10357135 wikitext text/x-wiki '''Կուստենդորֆի ֆիլմի փառատոն''' ({{lang-sr|Кустендорф филмски фестивал}}), ամենամյա իրադարձություն, կազակերպվում է հունվարի սկզբին [[Դրվենգրադ]] գյուղում (հայտնի է նաև որպես [[Կուստենդորֆ]]), որ գտնվում է [[Սերբիա]]յի [[Մոկրա Գոռա]] շրջանում։ Հիմնված լինելով 2008 թվականին, այն ֆիլմի և երաժշտության փառատոն է կազմակերպված Ռաստա Ինտերնաթիոնալի (Rasta International) կողմից, որը ֆիլմերի ռեժիսոր [[Էմիր Կուստուրիցա]]յի ֆիլմերի արտադրության ընկերություն է այն գյուղում, որի կառուցումը նա ֆինանսավորել է 2000-ականների կեսերին [[Մեծավնիկ]] (Mećavnik) լեռան լանջներին։ Ֆեստիվալը չունի որևէ կոմերցիոն հովանավորներ և մասամբ ֆինանսավորվում է [[Սերբիայի կառավարություն|Սերբիայի կառավարության]] մշակույթի նախարարության կողմից։ Բացի փառատոնին հատուկ մի շարք ծրագրերում ֆիլմերի ցուցադրումից և երաժշտական ներկայացումներից, ֆեստիվալին հատուկ է նաև [[կարճամետրաժ ֆիլմ]]երի մրցակցային բաղադրիչը։ Ֆեստիվալի հիմնական մրցանակը՝ «Ոսկե ձու»-ն, տրվում է լավագույն կարճամետրաժ ֆիլմի համար։ «Վիլկո Ֆիլաց» մրցանակը տրվում է լավագույն կինոմատոգրաֆիայի համար։ [[Պատկեր:Voja Brajović i Emir Kusturica.jpg|thumb|right|250px|Կուստուրիցան և Սերբիայի մշակույթի նախարար՝ Վոյա Բրայովիչը հայտարարեցին նոր ֆիլմի և 2007 թվականի դեկտմեբերին կայանալիք երաժշտական փառատոնի մասին]] Իր անդրանիկ թողարկմանը 2008 թվականի 14-ից 21-ը փառատոնի գլխավոր հյուրը [[Նիկիտա Միխալկով]]ն էր, ով սեմինար անցկացրեց իր ֆիլմերի վերաբերյալ, որոնք նաև ցուցադրվեցին՝ «[[12 (ֆիլմ)|12]]»-ը, «Սիրո Գերի»-ն, «[[Ի․Ի․ Օբլոմովի կյանքից մի քանի օր]]»-ը և «[[Դաշնակահարի անավարտ գործը]]»-ը։ Փառատոնը պաշտոնապես բացվեց վատ ֆիլմերի գերեզմանոցում՝ «[[Պինդ ընկույզ 4.0|Պինդ ընկույզ 4․0]]» ֆիլմի թաղումով։ Գերեզմանոցի տեսարանում զբաղված էին [[Նելե Կարայլիչը]] որպես [[Օրթոդոքս եկեղեցի|Օրթոդոքս]] քահանա, Կուստուրիցան որպես [[էլուլոգիստ]], «Վրելոյի» աղջիկները որպես սգացող կանայք և նույնիս գլխավոր հյուրը՝ Նիկիտա Միխալկովը միացավ թափորին<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bLcUn436zd8 Küstendorf 2008]</ref>։ Փառատոնի այլ հյուրերից էին [[Ֆաթիհ Աքըն]]ը, [[Քրիսյան Մունջինուն]], [[Միկի Մանոյլովիչը]], [[Մայքլ Րեդֆորդը]], Սերբիայի վարչապետ [[Վոյիսլավ Կոշտունիցա|Վոիսլավ Կոշտունիցա]], [[Էրան Կոլիրինը]], դանիացի կինոկրիտիկ [[Քրիստյան Մոնգարդը,]] [[Մատյա Բեչկովիչը]] և Ռումինացի դերասան [[Ռազվան Վասիլեսցին]]։ ժուրին գլխավորում էին [[Փեթեր Հանդքե]]ն, իտալացի պրոդյուսեր [[Անդրեա Գամբետան]] և հույն լրագրող [[Նինոս Ֆենեկ Միկելիդիսը]], ովքեր Սպանիարդ Խոսե Է․ Իգլեսիաս Վիջիլին շնորհեցին «Ոսկե ձու» մրցանակը իր կարճամետրաժ «Մեջտեղում» (''In Between'') ֆիլմի համար։ «Արծաթե ձու»-ն ստացավ անգլիացի Մարտին Հեմփթոնը «Դիվահարը» (Possessed) ֆիլմի համար, իսկ «Բրոնզե ձու»-ն ստացավ Կոլումբիացի Ֆրանկո Լոլլին «Como todo el mundo''»'' («Բոլորի նման») ֆիլմի համար<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MA28FeFc4H8 RTS piece from 2008 Küstendorf]</ref>։ Երաժշտական ծրագիրը բաղկացած էր ներկայացումներից, որ պատրաստել էին «[[Almezijan's Obsession]]»-ը [[Հայաստան]]ից, Կալը Սերբիայից, Stribor Kusturica & the Poisoners-ը, Vrelo-ն, [[No Smoking Orchestra]]-ն, [[Nervozni Poštar|Nervozni Poštar-ը]] և Kiki Band-ը։ Անցկացվելով մոտեցող [[Սերբական նախագահական ընտրությունների]] ֆոնին, որ անցկացվում էր, գործող [[Բորիս Տադիչ]]ի, որ ներկայացնում էր իշխող ձախակողմյան [[Դեմոկրատական կուսակցությունը]] (DS) և [[Տոմիսլավ Նիկոլիչ|Տոմիսլավ Նիկոլիչի՝]] ընդդիմադիր աջակողմյան [[Սերբական Ռադիկալ կուսակցություն]] ներկայացուցչի (SRS) միջև, ինչպես նաև այն խորհրդակծությունների ֆոնին, որ [[Ալբանացիներ]]ը [[Կոսովո]]յի Սերբական գավառից [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ համակարգման վերջին փուլում էին, որպեսզի հայատարարեն միակողմանի անկախություն, փառատոնը մեծ ուշադրության արժանացավ և՛ Սերբական և՛ օրտարերկյա մամուլում։ Քաղաքական տեսանկյուններն ու հնչերանգները գերիշխում էին մամուլում, ինչպիսին օրինակ՝ Մարինե Կոլմաթի ձախակողմյան [[Liberation (ալբոմ)|Libération]] օրաթերթում, ով փառատոնին գովեստի խոսքեր շռայլելուց հետո, զարմանք է հայտնում այն փաստի վերաբերյալ , որ փառատոնի ժուրին գլխավորում է Փիթեր Հենքը, ում նա նկարագրում է, որպես մի մարդ «ում վրայից դեռ ծծմբի հոտ է գալիս [[Սլոբոդան Միլոշևիչ|Միլոշեվիչի]] թաղանը մասնակցելուց հետո և ով գրել էր Սերբիայի մասին՝ գովելով այն, այն պատճառով, որ անարդարորեն մեղադրվել է բոլոր չարիքների համար», սա նաև նշանակում է, որ Կուստուրիցան հավատարիմ է այս գաղափարներին։ Նա, ինքը պատասխանում է իր իսկ հարցին ասելով, որ, Հենքի նման, Կուստուրիցան նույնպես հավատացած է, որ արևմտյան Եվրոպան նվազեցնում է սերբերի և Սերբիայի դերը, բայց, որ սերբ ռեժիսորը նախագահական ընտրություններին աջակցում է ձախակողմյան թեկնածու Տադիչին<ref>[http://next.liberation.fr/cinema/010172889-a-kustendorf-emir-fait-le-maximum A Kustendorf, Emir fait le maximum] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130217133859/http://next.liberation.fr/cinema/010172889-a-kustendorf-emir-fait-le-maximum |date=2013-02-17 }};''Libération'', 30 January 2008</ref>․ == 2009 == 2009 թվականին փառատոնը անցկացվեց Հունվարի 8-ից մինչև Հունվարի 14-ը։ Գլխավոր հյուրն էր [[Ջիմ Ջարմուշ]]ը, ով անցկացրեց սեմինար<ref name=":0">[https://www.youtube.com/watch?v=qDomQ-N3bGs RTVojvodine piece]</ref> և ում ֆիլմերի հետահայաց ցուցադրությունը կազմակերպվեց։ Դրանք են՝ «Դրախտից տարօրինակ»,«Մահացած մարդը»,«Ջարդված ծաղիկներ»։ Այլք, որ սեմինարներ են անցկացրել Ղազախ ռեժիսոր Սերգեյ Դվորցեվոյն է, ում «Վարդակակաչ» (Tulpan) ֆիլմը ցուցադրվեց փառատոնին և երկար տարիների [[Կանի փառատոն|Կանի ֆիլմի փառատոնի]] գեղարվեստական ռեժիսոր Թիերրի Ֆրեմոնը։ Երեք հոգուց բաղկացած ժուրին՝ [[Անիկա Դոբրան]] (ժուրիի նախագահը), պրոդյուսեր [[Կարլ Բաումգարտներ]]ը և ռեժիսոր [[Ջան Լուկա Ֆարինելի]]ն «Ոսկե ձու» մրցնակը շնորհեցին Ճապոնացի ռեժիսոր Կոխի Հասեին «Գոդոգ» (Godog) կարճամետրաժ փաստագրական ֆիլմի համար, «Արծաթե ձու»-ն շնկորհվեց Գերմանացի ռեժիսոր Նինա Վուկովիցին «Միկիի Բալլադը» (Miki's Ballad) ֆիլմի համար, իսկ «Բրոնզե ձու»-ն՝ Ամերիկացի Շիշ-Թինգ Հանգին՝ «Վիոլա» (Viola) ֆիլմի համար։ Երաժշտական մասով համերգներ տվեցին «[[Zdob şi Zdub|Zdob şi Zdub»]] ռոք խումբը [[Մոլդովա]]յից, «[[Leb i sol|Leb i sol»]], «[[Haydamaky (band)|Haydamaky»]] ռեք խմբերը [[Ուկրաինա|Ուկրաինիայից]], «Natty Bo» և «the Tom Cats» խմբերը [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ թագավորությունից]], «[[La Mano Ajena|La Mano Ajena»]]-ն [[Չիլի]]ից, «the No Smoking Orchestra»-ն և Սվետազար Մարկովիչի անվան ազգագրական անսմաբլը։ == 2010 == 2010 թվականի փառատոնի գլխավոր հյուրը [[Ջոնի Դեփ]]ն էր, ում ֆիլմերը հետադարձ ցուցադրությունը էկրանավորվեց՝ «[[Արիզոնայի երազանք]]»(''[[Arizona Dream|rizona Dream]]'')«[[Դոնի Բրասկո]]» (''[[Donnie Brasco (film)|Donnie Brasco]]''), «[[Մկրատաձեռն Էդվարդը|Մկրատաձեռնէդվարդը]]» (''[[Edward Scissorhands]]'')։ Որպես հատուկ պատիվ, Դրվենգրադի գլխավոր փողոցում Կուստուրիցայի կողմից բացվեց Դեփի իրական չափերով արձանը։ Քարասունվեցամյա Դեփի ժամանումը, ով ոչ միայն Կուստուրիցայի մտերիմ ընկերն էր, այլ նաև այդ ժամանակվա ամենամեծ կինոաստղերից մեկը, Կուստենդորֆի փառատոնին առաջին անգամ թույլ տվեց զգալու համաշխարհային ԶԼՄ-ների ուշադրությունը։ Դեփի աստղային ուժը և սեքս սիմվոլի կարգաավիճակը արագացրեցին էլեկտրոնային և տպագիր ԶԼՄ-ների լուսաբանումը նրա Սերբիա այցելությունից<ref>[https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5hxHku9C8sUwuNMQe0F2CN3zMI9sA Johnny Depp in Serbia for Kusturica's film festival];Agence France-Presse, 12 January 2010</ref><ref>[http://ca.eonline.com/news/161972/serbia-s-american-idol-johnny-depp Serbia's American Idol: Johnny Depp];E! Online, 13 January 2010</ref><ref>[http://www.popsugar.com/Photos-Johnny-Depp-Looking-Bust-Himself-Serbia-2010-01-14-040000-7028028 Johnny Helps Treat Serbia to Double the Depp];PopSugar, 14 January 2010</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/8459477.stm Johnny Depp statue unveiled in Serbia];BBC, 14 January 2010</ref><ref>[http://www.nypost.com/p/blogs/popwrap/johnny_depp_gets_the_weirdest_awards_gh19UIaQSMzmPScnpDLX5O#axzz2IToZCNg1 Johnny Depp gets the weirdest awards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120201041931/http://www.nypost.com/p/blogs/popwrap/johnny_depp_gets_the_weirdest_awards_gh19UIaQSMzmPScnpDLX5O#axzz2IToZCNg1 |date=2012-02-01 }};''New York Post'', 14 January 2010</ref>, որոնց մեջ նաև մտնում էր Կուստուրիցայի վերջին հրապարակային հայտարությունը մի նախագծի մասին, որում Դեփը համաձայնվել էր կատարել [[Մեքսիկա]]ցի հեղափոխական Պանչո Վիլայի դերը<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/life/people/2010-01-13-depp-statue_N.htm Johnny Depp gets statue in Serbia];''USA Today'' online, 13 January 2010</ref>։ Սերբիայի իշխող քաղաքական գործիչները նույնպես ուշադրության արժանացրեցին Դեփի այցելությանը իրենց երկիր։Անմիջապես ժամանումից հետո Կուստուրիցան նրան տարավ [[Բելգրադ]]ի Անդրիչև Վենաչ նախագահական պալատ այցելելու Սերբիայի նախագահ [[Բորիս Տադիչ]]ին, որից հետո նրանք ուղղաթիռով մեկնեցին Դրվենգրադ<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XMhKUFysxnM Kusturica & Depp & Goran Krneta]</ref>։ Այլ հյուրերի ցանկում էին, որոնք նաև սեմինարներ անցկացրեցին, [[Ռայա Ամարի]]ն, [[Էլյա Սուլեյման]]ը, [[Պավել Լանգի]]ն, [[Ֆաթիհ Աքըն]]ը, [[Ասղար Ֆարհադի]]ն և Սթիվ Հոլմգրենը։ Ժուրի գլխավորում էր ռեժիսոր [[Մարջան Սատրապի|Մարժան Սատրապին]] (պրոդյուսեր Սառա Դրայվերի և Ջոնաթան Ուեյսգալի հետ միասին)։ Հաղթող ֆիլմը, որ ընտվեց «Paradis Perdu»-ն (Դրախտ կորուսյալ) էր, որ նկարահանվել էր [[Միհալ Բրեզիս]]ի և [[Օդեդ Բինուն]]ի կողմից։ Երաժշտական ծրագիրը, որ ընտրվել էր Նելե Կարաջլիչի կողմից ներառում էր՝ «[[Global Kryner|Global Kryner»]] խումբը [[Ավստրիա]]յից, «[[Aynur Doğan|Aynur Doğan»]] խումբը [[Թուրքիա]]յից, «[[Os Festicultores Troupe|Os Festicultores Troupe»]]-ը [[Ֆրանսիա]]յից, «[[Vladimir Maričić Quartet|Vladimir Maričić Quartet»]], «[[Rubl]] » խմբերը [[Ռուսաստան]]ից, «[[Tonino Carotone|Tonino Carotone»]]-ն [[Իսպանիա]]յից և «the No Smoking Orchestra»-ն։ == 2011 == Փառատոնը 4-րդ տարում տեղի ունեցավ Հունվարի 5-ից 11-ը՝ մի բացման արարողությամբ, որ ոգեշնչված էր Ֆելինի Ամարկորդի տեսարանով, որտեղ Նելե Կարաջլիչը հագել էր արջի հանդերձանք, իսկ Վրելոյի աղջիկները ուղեկցում էին Սերբիայի մշակույթի նախարար Նեբոյշե Բարդիչին, որ պաշտոնապես հայտարարեց փառատոնը բացաված<ref>[http://www.blic.rs/Kultura/Vesti/227712/Otvoren-cetvrti-Kustendorf Otvoren četvrti "Kustendorf"];''Blic'', 5 January 2011</ref>։ Սերբիայի մշակույթի նախարությունը ներդրեց 250000 Եվրո այդ տարվա փառատոնի համար, որը ներառում էր «Գրողների կենտրոնի» ստեղծումը Դրվենգրադում<ref>[http://www.b92.net/kultura/vesti.php?nav_category=1087&yyyy=2010&mm=12&dd=20&nav_id=480563 Specijalni gosti "Kustendorfa"];B92, 20 December 2010</ref>։ [[Աբբաս Կիառոստամի]]ն գլխավոր հյուրն էր, ում ֆիլմերի հետադարձ ցուցադրությունը՝ «[[Բալի համը|Բալի համը»]], «Որտե՞ղ է ընկերոջ տունը», և «Ձիթենու ծառի միջով», հաաջողված էր։ Բացի այդ փառատոնի հյուրերն էին [[Գաել Գարսիա Բեռնալ]]ը, [[Նիկիտա Միխալկով]]ը, Բորիս Միտիչը, Յան Հռեբեյկը և Պիտր Յարկովսկին։ Երեք հոգուց բաղկացած ժուրին ներկայացված էր [[Wild Bunch (film company)|Wild Bunch]] ընկերության հիմնադիր [[Վինսենտ Մարավալ]]ի կողմից (պրոֆեսոր Իվա Դրաշկիչ Իվանովիչի և պրոդյուսեր Ռիչարդ Բրիկի հետ միասին կազմում էին ժուրիի եռյակ) հանձնեցին «Ոսկե ձու»-ն երիտասարդ ռուս հեղինակ Սոնյա Կարպունինային՝ իր «Փեփոխությունը» ֆիլմի համար<ref>{{Cite web |title=Pobednica Kustendorfa Sonja Karpunina |url=http://www.mondo.rs/motion/play.php?vid=5429 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130416161754/http://www.mondo.rs/motion/play.php?vid=5429 |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 16 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 2}}</ref>։ «Արծաթե ձուն»-ն հանձնվեց լեհ ռեժիսոր Ջուլիա Կոլբերգերին՝ «Վաղը էլ չեմ լինի» ֆիլմի համար, իսկ «Բրոնզե ձու»-ն՝ սերբ Օգնեյեն Իսաիլովիչին «Ոսկե լիգա» ֆիլմի համար։ Փառատոնի երաժշտական համարներ էին ներկայացվում [[Տանզանիա]]յի «[[Beogradski Sindikat]]»,«[[Ngoma Africa Band]]» խմբերը, [[Ֆրանսիա]]յի «[[Manouchka Orkestär]]» խումբը,[[Նորվեգիա]]յից Անդրե Ուիլիամսը և «[[Farmers Market (band)|Farmers Market]]» խումբը։ Փառատոնը հակասությունների առաջ կանգնեց փաստագրական ֆիլմերի սերբ ռեժիսոր [[Բորիս Մալագուրսկի]]ի գալու վերաբերյալ։ Բացի նրանից, որ նա ներկայացվել էր որպես հյուր<ref name=":1">[http://www.blic.rs/Kultura/Vesti/223273/Abas-Kjarostami-gost-4-Kustendorfa Abas Kjarostami gost 4. "Kustendorfa"];''Blic'', 13 December 2010</ref><ref name=":2">[http://www.rts.rs/page/magazine/sr/story/411/Film/810516/%C4%8Cetvrti+Kustendorf+po%C4%8Detkom+januara Četvrti Kustendorf početkom januara];RTS.rs, 14 December 2010</ref>, ում ճանապարհածախսը և բնակությունը պետք է վճարվեին փառատոնի կողմից<ref name=":3">[https://web.archive.org/web/20120318234812/http://www.pecat.co.rs/2011/05/boris-malagurski-nepodnosljiva-lakoca-istine/ Boris Malagurski: Nepodnošljiva lakoća istine];''Pečat'', 26 May 2011</ref> իր փաստագրական՝ «Շղթաների քաշը» ֆիլմով , որ նախատեսված էր ցուցադրել, երբ Կուստուրիցան տեսել էր այն և հավանության արժանացրել<ref name=":4">{{Cite news |last=Elich |first=Gregory |date=2011 թ․ հուլիսի 30 |title=Entangled In Neocolonialism: The Weight Of Chains |url=https://zcomm.org/znetarticle/entangled-in-neocolonialism-the-weight-of-chains-by-boris-malagurski/ |accessdate=2015 թ․ հունվարի 8 |agency=[[Z Communications]]}}</ref>, Մալագուլսկին վերջնականապես չհրավիրվեց փառատոնին, իսկ իր ֆիլմը հանվեց ցուցադրումից առանց որևէ բացատրության<ref name="vesti-online1">[http://www.vesti-online.com/Dijaspora/drzava/Kanada/Vesti/127741/Okovi-raspada-bivse-Jugoslavije Okovi raspada bivše Jugoslavije];''Vesti'', 1 April 2011</ref>։ Հարցնելու համար, թե ինչ է պատահել, Մալագուրսկին կապվեց Կուստենդորֆի կազմակերպության այն կազմակերպիչների հետ, որ փառատոնին նրա համար գրանցել էին առաջին տեղը, բայց ստացավ ոչ միանշանակ պատասխան, որ «ամեն ինչ բարդացել է, որոշումները արդեն մենք չենք կայացնում»<ref name="vesti-online1" />։ 2015 թվականի հունվարին Մալագուրսկին խոսեց մի դրվագի մասին․ «Ըստ տեղեկատվության, որ հասել է ինձ, այն մարդը, որ պատասխանատու է այն ֆիլմի համար, որ չի ցուցադրվել փառատոնին Նեբոյշա Բադրիչն է, ինչպես նաև մշակույթի նախարարը և [[G17+]]-ի անդամները (քաղաքական կուսակցույուն), որ քննադատորոն էին վերաբերվում ֆիլմին։ Սա դժբախտություն է, իրոք, կարելի է մտածել, որ ինչ-որ մի կուսակցություն, ենթադրաբար քարոզելով եվրոպական և արևմտյան արժեքները պատրաստ չեն ազատ խոսքին, մտքերի ազատությանը և բազմակարծությանը, սա այն է, ինչ նրանք հեռվից անում են։ Ես նաև, մի փոքր, հիասթափված եմ, որ Կուստուրիցան, աշխարհահռչակ ռեժիսորը, այդքան հարգալի և հասուն մարդ լինելով, հանձնվեց ընդհանրապես գործի հետ կապ չունեցող այնպիսի բյուրոկրատի, ինչպիսին է Բադրիչը»<ref name=":5">{{Cite news |first=Nataša |date=2015 թ․ հունվարի 20 |title=Subotica danas |url=https://www.youtube.com/watch?v=E3_wSIQ4nVc#t=2338 |accessdate=2015 թ․ փետրվարի 15 |agency=TV X-Info}}</ref>։ == 2012 == Կուստենդորֆի 5-րդ փառատոնը տեղի ունեցավ հունվարի 17-ից 23-ը [[Կիմ Կի Դուկ]]ի և [[Նուրի Բիլջ Սեյլան]]ի հետ, ովքեր գլխավոր հյուրերն էին։ Նրանց պատվին, այդ տարվա հետադարձ ցուցադրությանը ներկայացվեցին նրանց ֆիլմերը՝ Կի Դուկի «Վատ տղան» և «Դատարկ տունը», ինչպես նաև Սեյլանի «Քասաբա» (Թուրք՝ ''[[Kasaba (1997 film)|Kasaba]]'') և «Օտարացում» ([[Uzak]]) ֆիլմերը։ Բացի այդ նրանց վերջին ֆիլմերը՝ Կի Դուկի «Արիրանգ» (Arirang) և Սեյլանի «Ժուկով ժամանակով Անատոլիայում» ֆիլմերը ցուցադրվեցին որպես ժամանակակից տենդենցներ ծրագրի մի մաս։ Այլ հյուրերից էին [[Աբել Ֆերարա]]ն, [[Իզաբել Հուպերթ]]ը, [[Թահար Ռահիմ]]ը, [[Մարջան Սատրապի]]ն, [[Դարդեն Եղբայրներ]]ը, [[Անդրեաս Դրեսե|Անդրեաս Դրեսեն,]] [[Ֆրեդերիկ Ասպոկ]]ը և [[Օլիվեր Հորլայթ|Օլիվեր Հորլայթը։]] [[Կաննի Ֆիլմերի փառատոն]]ի գեղարվեստական ռեժիսոր Թիերի Ֆրեմոն կրկին այցելեց փառատոնը։ Վերջին օրը, փառատոնը այցելեց [[Միլորա Դոդիկը]]՝ [[Սրբսկա հանրապետություն|Սրբսկա Հանրապետության]] նախագահը (սեբական տարածք հարևան Բոսնիա և Հերցեգովինայում)<ref>[http://www.vreme.com/cms/view.php?id=1031567 Prvi bitan mercedes na Mokroj gori];''Vreme'', 26 January 2012</ref>։ Նախորդ հունիսին Կուստուրիցան և Դոդիկի կառավորությունը սկսեցին ճարտարապետական նախագիծ՝ Կամենգրադը, որ կառուցվում էր Վիշեգրադում։ Ժուրին,որ ընդգրկում էր իտալացի դերասան [[Լեյլա Հատամին]]ին, Ֆրանսիացի ռեժիսոր [[Պիեռ Էդելաման]]ին և Սերբ դերասան Զոլտան Ցվիյանովիչին, հանձնեցին «Ոսկե ձու» մրցանակը Սպանիարդ Ֆերնարդո Պոմարեսին, ով Կատալունյայի կինեմատոգրաֆիայի դպրոցի սան էր [[Բարսելոնա]]յում, իր կարճամետրաժ «Alto Sauce» ֆիլմի համար։ «Արծաթե ձու»-ն հանձնեցին սերբ Յելենա Գավրիլովիչին «Որտե՞ղ եք, տղաներ» ֆիլմի համար, իսկ լեհ Պիոտր Սուբոտկոն ստացավ «Արծաթե ձու»-ն «Գլասգո» ֆիլմի համար։ Փակման արարողության ժամանակ Կուստուրիցան ցուցադրեց «Մեր կյանքը» 15 րոպեանոց հատվածը, «Խոսք Աստծո հետ» 7 րոպեանոց ֆիլմի նախագծից։ Փառատոնը 5-րդ տարում, վերջապես սկսեց գրավել ավելի մեծ թվով միջազգային ԶԼՄ-ների ուշադրությունը, որ հրատարակեցին մի քանի հրապարակումներ և էլեկտրոնային թողարկումներ, ուղարկելով լրագրողներ, որպեսզի լուսաբանեն այն<ref>[http://www.tanjug.rs/novosti/30752/novinari-odusevljeni--kustendorf-ima-dusu.htm Novinari oduševljeni: “Kustendorf” ima dušu]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }};Tanjug, 21 January 2012</ref>։ Դրա արդյունքում, փառատոնին անդրադարձավ «[[Եվրոնյուզ|Եվրոնյուզը»]]<ref>[http://www.euronews.com/2012/01/23/kustendorf-festival/ Küstendorf festival] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121108042252/http://www.euronews.com/2012/01/23/kustendorf-festival/ |date=2012-11-08 }};Euronews, 23 January 2012</ref>, ''«''El País»''<ref>[http://cultura.elpais.com/cultura/2012/01/24/tentaciones/1327426928_246613.html Kustendorf, el festival de cine de Emir Kusturica premia al cine español];''El País'', 24 January 2012</ref>'', «[[Le Monde|Le Monde»]]<ref>[http://www.lemonde.fr/cgi-bin/ACHATS/acheter.cgi?offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&objet_id=1181688&xtmc=chez_kusturica&xtcr=1 Chez Kusturica, au coeur des montagnes de Serbie];''Le Monde'', 2 February 2012</ref><ref>{{Cite web |date=2012 թ․ փետրվար |title=Chez Kusturica, au coeur des montagnes de Serbie |url=http://histoireetsociete.wordpress.com/2012/02/01/chez-kusturica-au-coeur-des-montagnes-de-serbie/}}</ref>, «[[The Independent|The Independent»]]<ref>[https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/features/new-stars-shine-at-kstendorf-film-and-music-festival-6298410.html New stars shine at Küstendorf Film and Music Festival];''The Independent'', 3 February 2012</ref>, «[[Los Angeles Times|Los Angeles Times»]]''<ref>[http://articles.latimes.com/2012/feb/05/entertainment/la-ca-kusturica-20120205 Re-creating a time of peace in the Balkans];''Los Angeles Times'', 5 February 2012</ref>'' , ինչպես նաև մի շարք փայլուն ռեպորտաժներ «''[[Filmmaker (magazine)|Filmmaker»]]'' ամսագրում, որի լրագրողը հարցազրույց էր վերցրել այդ տարվա ընթացքում, Կուստենդորֆի հյուրերեից շատերից<ref>[http://filmmakermagazine.com/39961-abel-ferrara-ten-lessons-on-filmmaking/ Ten Lessons on Filmmaking From Director Abel Ferrara];''Filmmaker'', 6 February 2012</ref><ref>[http://filmmakermagazine.com/40131-cannes-director-thierry-fremaux-on-the-future-of-film-festivals/ Cannes Director Thierry Fremaux on the Future of Film Festivals];''Filmmaker'', 9 February 2012</ref><ref>[http://filmmakermagazine.com/41759-ten-lessons-on-filmmaking-from-persepolis-director-marjane-satrapi/ Ten Lessons on Filmmaking From Persepolis Director Marjane Satrapi];''Filmmaker'', 5 March 2012</ref><ref>[http://filmmakermagazine.com/41663-a-conversation-with-the-dardenne-brothers/ A Conversation with the Dardenne Brothers];''Filmmaker'', 14 March 2012</ref>։ == 2013 == Կուստենդորֆի 6-րդ փառատոնը տեղի ունեցավ հունվարի 16-ից 22-ը։ Բացման մեծ արարողությանը Կուստուրիցան կրկին իր վրա վերցրեց [[Բրյուս Ուիլիս]]ի դերը՝ «Դավիթի և Գողեաթի միջև մարտի տեսարանում, որ պատրաստվել էր միահյուսելով՝ գաղափարային մասը և հեղինակային մոտեցումը»<ref name=":6">[https://www.youtube.com/watch?v=A0xutxjXflQ Kusturica 2013]</ref><ref name=":7">[http://www.b92.net/kultura/vesti.php?nav_category=268&yyyy=2013&mm=01&dd=16&nav_id=678112 Otvoren 6. Kustendorf];B92, 16 January 2013</ref><ref name=":8">[http://www.blic.rs/Kultura/Vesti/362972/Pogledajte-kako-je-Kusturica-prebio-Brusa-Vilisa-na-otvaranju-Kustendorfa Pogledajte kako je Kusturica "prebio" Brusa Vilisa na otvaranju Kustendorfa];''Blic'', 16 January 2013</ref>։ Չնայած, որ սկզբնականորեն պլանավորված էր ցուցադրել այն դրսում՝ հոլոգրաֆիկ էկրանին, բայց կռվի տեսարանը տեղափոխվեց ներս վատ եղանակի պատճառով<ref name=":9">[https://www.youtube.com/watch?v=EvQHlm-ySeE Kustrica beats up Willis]</ref>։ Չինացի ռեժիսոր [[Ժան Յիմու]]ն այդ տարվա փառատոնի գլխավոր հյուրն էր։ Բացի նրա անցկացրած սեմիարից կինոմատոգրաֆիայի ուսանողների հետ, իր ֆիլմերի հետահայաց ցուցադրությունը կազմակերպվեց։ Այդ ֆիլմերի շարքում էին «Ոչ մի հոգի պակաս», «Վառիր կարմիր լապտերը», ինչպես նաև վերջին ֆիլմը՝ «Պատերազմի ծաղիկները», որ կազմում էր ժամանակակից ծրագրի մի մասը։ Կարճամետրաժ ֆիլմի մրցանակի համար պայքարում էին 28 ֆիլմեր ամբողջ աշխարհից։ Երեք հոգուց բաղկացած ժուրիի կազմում ընդգրկված էին հրեա դերասանուհի և վիպագիր [[Ալոնա Կիմհի]]ն (ժուրիի նախագահ), պրոդյուսեր Մայքլ Հաուսմանը և Օլեգ Ջեկնիչը։ Այլ հյուրերի շարքում էին [[Բենհ Զեյտլի]]ն, Ալեկսեյ Բալաբանովը, Օդրի Տաուտոուն, Մատեո Գառոն, [[Մոնիկա Բելուչի]]ն, Էլյա Սուլեյմանը, Օլյա Բեչկովիչը, Մատիա Բեչկովիչը և Փիթեր Գոթարը։ Մոնիկա Բելուչիի երրորդ այցելությունն էր փառատոնին, որին Կուստուրիցան անդրադարձավ՝ ասելով․ «Գեղեցիկ համեմունքը, որ ուշադրություն է գրավում»<ref>[http://www.b92.net/kultura/vesti.php?nav_category=268&yyyy=2013&mm=01&dd=16&nav_id=677988 Kusturica: Belučijeva je lepi začin];B92, 16 January 2013</ref>, որը միջազգային ԶԼՄ-ների լուսաբանման մեկ այլ ալիք բարձրացրեց, որ նման էր երեք տարի առաջվա ալիքին, երբ փառատոն էր այցելել Ջոնի Դեփը։ Իտալացի դերասանուհու աստղային ուժը, հմայիչ կերպարը իր կողմը հրավիրեց ԶԼՄ-ների ուշադրությունը, որ իր հերթին փառատոնը դարձրեց ավելի ճանաչված, ինչպես նաև այդ ժամանակ հայտարարվեց Կուստուրիցայի հետ մի ֆիլմի մասին, որ ուներ «Սեր և պատերազմ» վերնագիրը<ref>[http://www.abc.es/cultura/cine/20130119/abci-monicabellucci-201301191813.html Monica Bellucci protagonizará el nuevo filme de Kusturica];''ABC'', 19 January 2013</ref><ref>[http://news.fr.msn.com/m6-actualite/monica-bellucci-h%C3%A9ro%C3%AFne-dun-film-de-kusturica-tourn%C3%A9-en-bosnie-1 Monica Bellucci, héroïne d'un film de Kusturica tourné en Bosnie] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121161408/http://news.fr.msn.com/m6-actualite/monica-bellucci-h%C3%A9ro%C3%AFne-dun-film-de-kusturica-tourn%C3%A9-en-bosnie-1 |date=2013-01-21 }};fr.msn.com, 19 January 2013</ref><ref>[https://www.washingtonpost.com/entertainment/italian-actress-monica-bellucci-says-her-next-film-will-be-shot-in-bosnia-this-spring/2013/01/19/701eadce-6254-11e2-81ef-a2249c1e5b3d_story.html Italian actress Monica Bellucci says her next film will be shot in Bosnia this spring]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }};''The Washington Post'', 19 January 2013</ref><ref>[http://www.lepoint.fr/culture/monica-bellucci-heroine-d-un-film-de-kusturica-tourne-en-bosnie-19-01-2013-1617637_3.php Monica Bellucci, héroïne d'un film de Kusturica tourné en Bosnie];AFP, 19 January 2013</ref>։ Բացի այդ 2010 թվականի Դեփի այցի նման, Բելուչին նույնպես ունեցավ հագեցած գովազդային օրակարգ, որի մեջ ներառված էր նաև ԶԼՄ-ների հետ հանդիպում և հանդիպում պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ։ Հունվարի 19-ին նա թռավ [[Բանյա Լուկա]], որտեղ նա հանդիպեց Կուստուրիցային, ով սկզբում նրան տարավ Միլորադ Դոդիկի հետ հանդիպման (Սրբսկա հանրապետության նախագահ)<ref>[http://www.mondo.rs/s274672/Zabava/Monika_Beluci_u_Banjaluci-_Snimacu_sa_Kustom.html Monika Beluči u Banjaluci: Snimaću sa Kustom];mondo.rs, 19 January 2013</ref>։ Հանդիպման ժամանակ, Կուստուրիցան հայտարարեց Բոսնիայի պատերազմի վերբերյալ ֆիլմի պլանների մասին, որտեղ Բելուչին կատարելու էր Սերբ կնոջ դեր, իսկ նկարահանումները նախատեսված էր սկսել 2013 թվականի մայիսին, Տրեբինժեյում, Դոդիկի և Սրբսկա հանրապետության իշխանությունների հետ միասին, որ համաֆինանսավորում էին ֆիլմը։ Այնուհետև նա և Կուստուրիցան ուղղաթիռով մեկնեցին Կամենգրադ մեկ այլ հանդիպման մինչ վերջնականապես Սերբիայի սահմանը հատելը, որպեսզի գնան Դրվենգրադ՝ փառատոնին մասնակցելու համար<ref>[http://www.mondo.rs/s274704/Zabava/Film/Guzva_na_Kustendorfu_dosla_Monika.html Gužva na Kustendorfu, došla Monika!];mondo.rs, 19 January 2013</ref>։ Հաջորդ օրը Սերբիայի վարչապետ Իվիցա Դացիչը եկավ Դրվենգրադ և ունեցավ դերասանուհու հետ հանդիպում, որի ժամանակ նա նվիրեց դերասանուհուն [[Միլեշևա վանք]]ի Սպիտակ հրեշտակի ֆրեսկոյի պատճենը<ref>[http://www.rts.rs/page/magazine/ci/story/401/%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%BC/1250852/%E2%80%9E%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B8+%D0%B0%D0%BD%D1%92%D0%B5%D0%BE%E2%80%9C+%D0%B7%D0%B0+%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3+%D0%B0%D0%BD%D1%92%D0%B5%D0%BB%D0%B0.html „Бели анђео“ за филмског анђела];RTS, 21 January 2013</ref>։ == 2014 == Փառատոնը անցկացվեց հունվարի 18-ից 23-ը Բերենիցե Բեյոյի հետ, որ նախագահում էր ժուրին, որի կազմում էին նաև սցենարիստ Գիլերմո Արիագան և Սերդան։ == 2015 == Փառատոնի 8-րդ տարում, այն հայտնվես «''[[MovieMaker]]'' » ամսագրում, որտեղ այն նշված էր որպես մեկը «աշխարհի 25 ամենազիլ ֆիլմի փառատոններից »<ref>{{Cite news |author=MM Editors |date=2014 թ․ նոյեմբերի 17 |title=The 25 Coolest Film Festivals in the World, 2014 |url=http://www.moviemaker.com/archives/festivals/25-coolest-film-festivals-world-2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181106201647/http://www.moviemaker.com/archives/festivals/25-coolest-film-festivals-world-2014/ |archive-date=2018 թ․ նոյեմբերի 6 |accessdate=2015 թ․ հունվարի 8 |agency=''[[MovieMaker]]''}}</ref>։ == Մրցանակներ == === «Ոսկե ձու» ամենալավ կարճամետրաժ ֆիլմերի համար === {| class="wikitable" |- style="background:#ccc; text-align:center;" !Տարի !Ֆիլմ !Ռեժիսոր |- |<center>'''2008''' |<center> «Միջև» |{{flagicon|Spain}} Խոսե Իգլեսիաս |- |<center>'''2009''' |<center>«Գոդոգ» |{{flagicon|Japan}} Կոհկի Հասեի |- |<center>'''2010''' |<center>«Դրախտ կորուսյալ» |{{flagicon|France}} Միհալ Բրեզիս<br>{{flagicon|Israel}} Օդեդ Բինուն |- |<center>'''2011''' |«Շանսը»<center> |{{flagicon|Russia}} Սոնյա Կարպունինա |- |<center>'''2012''' |<center>«Ալտո Սաուս գյուղը» |{{flagicon|Spain}} Ֆերնանդո Պոարես |- |<center>'''2013''' |<center>«Կակազող սերը» |{{flagicon|Switzerland}} Յան Ցարլևսկի |- |<center>'''2014''' |<center>'''''«Ցուցահանդեսը»''''' |{{flagicon|Slovakia}} Անդրեյ Կոլենցիկ |- |<center>'''2015''' |<center>«Ծովի աստղ» |{{flagicon|Italy}} Ջակոմո Աբրուցեզե |- |<center>'''2016''' |<center>«Ուոթերբուրգ» |{{flagicon|Hungary}} Դավիդ Բորբաշ |- |<center>'''2017''' |<center>«Փուշ» |{{flagicon|Israel}} Միխաել Ալալու |- |<center>'''2018''' |<center>«Բոնբոնա» |{{flagicon|Palestine}} Ռականա Մայսի |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.kustendorf-filmandmusicfestival.org Official Site] *[https://www.youtube.com/watch?v=MA28FeFc4H8 Kustendorf 2008 recap] {{DEFAULTSORT:Kustendorf Film And Music Festival}} [[Կատեգորիա:Միջազգային կինոփառատոներ]] [[Կատեգորիա:2008 հիմնադրումներ Սերբիայում]] 5kkcokmzpol1pzevhwovanea97cytqa 0 897112 10357011 10356189 2025-06-18T00:10:16Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357011 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կառույց}} '''Ֆուկուոկայի աշտարակ''' ({{lang-ja|福岡タワ}}, ֆուկուոկա տավա), 234 մետր<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հունիսի 18 |title=Fukuoka Tower |url=http://neferjournal.livejournal.com/3132086.html |accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 30 |publisher=Nefer`s Journal}}</ref><ref>{{Cite web |title=Fukuoka Tower - Fukuoka/Hakata Tourist Information Site YokaNavi |url=http://yokanavi.com/eg/landmark/index/9 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160314055016/http://yokanavi.com/eg/landmark/index/9 |archive-date=2016 թ․ մարտի 14 |accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 30 |publisher=yokanavi.com}}</ref> բարձրությամբ աշտարակ, որը գտնվում է [[Ճապոնիա]]յի [[Ֆուկուոկա (քաղաք)|Ֆուկուոկա]] քաղաքի Մոմոտիհոմա շրջանում։ Այն Ճապոնիայի ամենաբարձր ափամերձ աշտարակն է։ Կառուցումը տևել է 14 ամիս, արժեցել է ¥6'000'000'000 ($50'000'000) և ավարտվել է [[1989 թվական]]ին։ Նախագծի վրա աշխատել է Նիկկեն Սեկկեի ընկերությունը։ == Նկարագրություն == Այն մաս է կազմում ծովափնյա Սիսայդո Մոմոտեին, որը կառուցվել է որպես 1989 թվականի Ասիական-Խաղաղօվկաինոսյան ցուցահանդեսի հրապարակ։ Աշտարակի հիմքում, Հակատա ծոցի ափին տարածվում է արհեստական լողափ, իսկ նրա երկայնքով՝ Մոմոտիհոմա պարկը։ Ֆուկուոկայի աշտարակը բաղկացած է հինգ հարկերից։ Առաջինում տեղակայված է աշտարակը, երկրորդում՝ տարբեր նպատակների համար նախատեսված սրահը, իսկ երրորդից հինգերորդում՝ դիտելու համար երեք հրապարակներ, որոնցից առաջինը 116 մետր բարձրության վրա, երկրորդը՝ 120 մ, երրորդը՝ 123 մ։ Այցելուները դիտելու հարապարկներ են գալիս [[Ֆուկուոկա (քաղաք)|Ֆուկուոկայի]] քաղաքային համայնապատկերը և Հակատայի ծոցը տեսնելու համար, իսկ արևոտ օրերին երևում է դեպի Ձաձայֆու քաղաքը տանող ողջ ճանապարհը։ Ողջ տարվա ընթացքում անցկացվում են տարատեսակ լուսային շոուներ, ներառյալ թեմատիկ և տոներին նվիրված, ինչպիսիք են [[Սուրբ ծնունդ]]ը և [[Տանաբատա]]ն։ Կառույցն իրենից ներկայացնում է եռանկյունիներով խաչաձև բաժիններ, իսկ մակերևույթը ծածկված է 8'000 հայելիներով։ Այս աշտարակի համար Ֆուկուոկան ստացել է ոչ պաշտոնական «Հայելային առագաստ» անվանումը։ Ողջ ստորգետնյա հատվածը կշռում է 25'000 տոննա, մինչդեռ վերգետնյա հատվածի համապատասխան ցուցանիշը կազմում է 3'500 տոննա։ Նախագծով աշտարակը կդիմանա [[Ռիխտերի սանդղակ]]ով 7 բալանոց երկրաշարժին և 65մ/&nbsp;վրկ արագությամբ քամուն։ Այս շրջանում գրանցված ամենաուժգին երկրաշարժը եղել է 6 բալ, իսկ իսկ քամին ունեցել է 49մ/&nbsp;վրկ արագություն։ == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ճապոնիայի աշտարակներ]] [[Կատեգորիա:Ճապոնիայի տեսարժան վայրեր]] kjw4cd6pw8fb1ofgr2evwn5xr3l2xqs 0 900696 10357028 10356146 2025-06-18T00:10:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Citation կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357028 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Galerius follis.jpg|250px|մինի|աջից|[[Գալերիոս]] կայսրի ֆոլլիս]] '''Ֆոլլիս''' (հոգնակի՝ folles, [[իտալերեն]]՝ follaro, [[արաբերեն]]՝ fels), [[մետաղադրամ]]ի տեսակ էր [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական]] և [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդական]] կայսրությունների պատմության մեջ։ == Հռոմեական մետաղադրամ == [[Պատկեր:Roman Imperial Follis Caesar Constantius II 325.jpg|250px|մինի|ձախից|[[Կոստանդիոս II]] կայսրը 325 թվականի [[Հերակլեա]]յի AE3 ֆոլլիսի վրա:]] Նախկինում «ֆոլլիս» բառն օգտագործվել է մոտավորապես [[294]] թվականին արտադրված հռոմեական խոշոր բրոնզե [[մետաղադրամ]]ը (այս մետաղադրամի իրական անունը անհայտ է<ref>[http://dougsmith.ancients.info/voc5.html Describing ancient coins] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061006081242/http://dougsmith.ancients.info/voc5.html |date=6 October 2006 }} — accessed on 5 November 2011</ref>) բնութագրելու համար [[Դիոկղետիանոս]]ի դրամահատման բարեփոխման ժամանակ։ Այն կշռում էր մոտ 10 գրամ, և մոտ 4%-ը արծաթ էր, հիմնականում՝ մակերեսի վրա բարակ շերտով։ Այնուամենայնիվ, հետագա ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ դա սխալ է, և որ այդ մետաղադրամը, հնարավոր է, հայտնի է որպես «[[նումիուս]]»։ ''Ֆոլլիս'' բառը [[լատիներեն]] նշանակում է տոպրակ (սովորաբար կաշվից պատրաստված), և ակնհայտ է, որ այս տերմինը նախկինում օգտագործվել է որոշակի մետաղադրամներ պարունակող [[Հավաստագրման կնիք|կնքված]] տոպրակի համար։ Այն նաև ենթադրում է, որ մետաղադրամն անվանվել է ֆոլլիս, որովհետև հին [[հունարեն]] «φολίς» բառը նշանակում է [[մետաղ]]ի բարակ շերտ (համ՝ լատիներեն ''folium'',«տերև»), որը ծածկում է տարբեր առարկաների մակերևույթը, քանի որ ի սկզբանե այս մետաղադրամն ուներ [[արծաթ]]ի բարակ շերտ վերևի մասում։ [[Դիոկղետիանոս]]ի «ֆոլլիսը», չնայած «Առավելագույն գների մասին» ([[301]] թվական) էդիկտով գների ամրապնդման ջանքերին, վերագնահատվել և նվազեցվել է, քանի որ ժամկետն անցել էր։ [[Կոստանդիանոս Ա Մեծ|Կոստանդիանոս]]ի ժամանակ այն փոքր էր և հազիվ մի փոքր արծաթ էր պարունակում։ 4-րդ դարի կեսերին արտադրվել է [[Կոստանդիանոս Ա Մեծ|Կոնստանդիանոս]]ի [[բրոնզ]]ների շարքը, թեև կոնկրետ անվանումները ստույգ չեն և քննարկվում են [[պատմաբան]]ների և [[դրամագետ]]ների կողմից։ Դրանք կոչվում են AE1, AE2, AE3 եւ AE4, որոնցից առաջինը խոշորագույնն է (մոտ 27 [[մմ]]) և վերջինը, ամենափոքր (միջինը՝ 15 [[մմ]]) տրամագծով։ Այսինքն՝ {| class="wikitable" style="text-align:center;" border="1" |- ! AE1 !! AE2 !! AE3 !! AE4 |- | մոտ 25&nbsp;մմ || 21 – 25&nbsp;մմ || 17 – 21&nbsp;մմ || մինչև 17&nbsp;մմ |} Չորրորդ դարի ֆոլլիսները [[Միացյալ Թագավորություն]]ում հայտնաբերված [[մետաղադրամ]]ների ամենալայն տեսակն են<ref>[http://finds.org.uk/romancoins An introduction to Roman coins] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201128152314/https://finds.org.uk/romancoins |date=2020-11-28 }} — accessed on 13 January 2014</ref>։ == Բյուզանդական մետաղադրամ == [[Պատկեր:ByzantineBronzes.jpeg|մինի|[[Անաստասիոս Ա (կայսր)]]-ի 40-նումիանոց և 5-նումիանոց:]] [[Պատկեր:Follis-Constantine VII and Zoe-sb1758.jpg|250px|մինի|աջից|[[Կոստանդին Ծիրանածին|Կոստանդին VII]] և [[Զոյա Կարբոնոփսին|Զոյա]]:]] Ֆոլլիսը 498 թվականին վերաթողարկվել է որպես մեծ բրոնզե մետաղադրամ (40 նումիանոց), [[Անաստասիոս Ա (կայսր)]]-ի դրամային բարեփոխումներով, որն ընդգկում է բրոնզե դրամական միավորներ՝ հունական թվանշաններով նշված իրենց արժեքներով։ Անաստասիոսի 40-նումիանոց մետաղադրամը պատկերված է 1996 թվականին թողարկված [[Մակեդոնիա]]յի 50 [[դենար]] թղթադրամի դիմերեսին<ref>[http://www.nbrm.gov.mk National Bank of the Republic of Macedonia]. Macedonian currency. Banknotes in circulation: [http://www.nbrm.gov.mk/default-en.asp?ItemID=5C72BB65613C2C40AA77979B95FB6889 50 Denars] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080329142307/http://www.nbrm.gov.mk/default-en.asp?ItemID=5C72BB65613C2C40AA77979B95FB6889 |date=29 March 2008 }}. — accessed on 30 March 2009.</ref>։ [[Ֆելս]]ը (փոփոխված՝ ֆոլլիս) բրոնզե մետաղադրամ էր, որը թողարկվել է [[Օմայյան խալիֆայություն|Օմայյան]] և [[Աբբասյան խալիֆայություն]]ների կողմից, սկսած 8-րդ դարի վերջերից, սկզբում որպես բյուզանդական ֆոլլիսի ընդօրինակում։ == Տես նաև == *[[Տրիֆոլարո]], 3 ֆոլես արժեքով միջնադարյան մետաղադրամ *[[Ֆելս]], Վաղ [[Օմայյան խալիֆայություն|Օմայյան]] [[մետաղադրամ]] *[[Ֆալուս]], Մարոկկոյի նախկին մետաղադրամ *[[Ֆիլս]], Արաբական որոշ արժույթների ժամանակակից բաժանում == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == {{commons category}} * {{Citation |last=Grierson |first=Philip |title=Byzantine coinage |df=dmy |year=1999 |url=http://www.doaks.org/publications/doaks_online_publications/byzcoins.pdf |url-status=dead |publisher=Dumbarton Oaks |isbn=978-0-88402-274-9 |archivedate=2010 թ․ հունիսի 13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100613032220/http://doaks.org/publications/doaks_online_publications/byzcoins.pdf}} * {{Citation |last=Hendy |first=Michael F. |title=Studies in the Byzantine Monetary Economy c.300–1450 |year=1985 |publisher=Cambridge University Press |isbn=0-521-24715-2}} * {{Citation |title=[[Oxford Dictionary of Byzantium]] |year=1991 |editor-last=Kazhdan |editor-first=Alexander |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-504652-6 |editor-link=Alexander Kazhdan}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.forumancientcoins.com/dougsmith//galeriusfol.html A close look at a follis by Doug Smith] * [http://colnect.com/coins/list/country/23488-Byzantine_Empire Follis Coin Catalog information and details] * [http://forumancientcoins.com/Articles/Introducing_the_Follis.htm Article from Forum coins] [[Կատեգորիա:Դրամ]] [[Կատեգորիա:Դրամագիտություն]] [[Կատեգորիա:Հին Հռոմի մետաղադրամներ]] [[Կատեգորիա:Մետաղադրամ]] bxe4praev084s6dc97xlhlwxmwi8eyr 2 907848 10357326 10351317 2025-06-18T11:29:59Z Մարի Ավետիսյան 70918 10357326 wikitext text/x-wiki [[Image:1000TRLira.jpg|thumb|200px|right|TL&nbsp;1,000 note of the Fifth Issue.]] [[Image:20million.JPG|right|thumb|200px|Reverse of the TL&nbsp;20,000,000 banknote (replaced by the YTL&nbsp;20 note)]] 1926 թվականին [[Թուրքիա|Թուրքիայի Հանրապետության]] ֆինանսների նախարարությունը ներկայացրել է թուրքական թղթադրամները՝ 1, 5, 10, 50, 100, 500 և 1000 [[լիրա]] արժողությամբ։ Սրանք եղել են ֆրանսերեն և թուրքերեն (արաբատառ) տեքստերով տպագրված վերջին թղթադրամները։ 50, 100, 500 և 1000 լիրա արժողությամբ թղթադրամների վրա եղել է [[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք|Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրքի]] պատկերը։ 1937-1939 թվականներին [[Թուրքիայի կենտրոնական բանկ|Թուրքիայի կենտրոնական բանկը]] ներկայացրել է լատինատառ թուրքերենով նոր թղթադրամները, որոնց վրա ևս պատկերված է եղել Աթաթուրքը։ Աթաթուրքի մահից հետո նույն տեսքը վերօգտագործվել է՝ պատկերելով [[Իսմեթ Ինյոնյու|Իսմեթ Ինյոնյուին]]։ Թողարկվել են 2½, 5, 10, 50, 100, 500 և 1000 լիրա արժողությամբ թղթադրամներ։ 1 լիրա արժողությամբ թղթադրամը վերաթողարկվել է 1942 թվականին, իսկ 1944 թվականին թողարկվել է 50 ղուրուշ արժողությամբ թղթադրամը։ Ավելի ուշ այս երկու թղթադրամները վերածվել են մանրադրամների։ Atatürk reappeared on a subsequent series of notes in the early 1950s. The TL&nbsp;2½ notes were replaced by coins in 1960, with the same happening to the TL&nbsp;5 and TL&nbsp;10 notes in 1974 and 1981. Higher denomination notes were introduced during the 1980s and 90s: TL&nbsp;5,000 in 1981, TL&nbsp;10,000 in 1982, TL&nbsp;20,000 in 1988, TL&nbsp;50,000 in 1989, TL&nbsp;100,000 in 1991, TL&nbsp;250,000 in 1992, TL&nbsp;500,000 in 1993, TL&nbsp;1,000,000 in 1995, TL&nbsp;5,000,000 in 1997, TL&nbsp;10,000,000 in 1999 and TL&nbsp;20,000,000 in 2001. The higher values of the "E7 Emission Group" banknotes (1992 TL&nbsp;250,000 and later and higher value notes) were exchangeable for new lira at a rate of TL&nbsp;1,000,000 to ₺1 at branches of the Central Bank of the Republic of Turkey until 31 December 2015, after which time they became worthless.<ref>{{Cite web|url=http://www.tcmb.gov.tr/yeni/eng/ |title=Announcement on the Withdrawal of Turkish Lira Banknotes from Circulation |accessdate=2008-01-05 |author=Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi (Central Bank of the Republic of Turkey) |date=19 December 2005 |work=Official Gazette no. 26028, 19 December 2005, pages 89-90. |publisher=TCMB |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090615060512/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/eng/ |archivedate=June 15, 2009 }}</ref> The TL&nbsp;50,000 note ceased to be redeemable on 4 November 2009, and the TL&nbsp;100,000 note on 4 November 2011.<ref>{{Cite web|url=http://www.tcmb.gov.tr/yeni/eng/ |title=Banknotes Withdrawn From Circulation and the Redemption Periods |accessdate=2008-01-05 |author=Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi (Central Bank of the Republic of Turkey) |work="Banknotes" section of TCMB website. |publisher=TCMB |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090615060512/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/eng/ |archivedate=June 15, 2009 }}</ref> {{Economy of Turkey}} ==Առաջին թողարկման թղթադրամներ== {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="11" style="text-align: center" | Առաջին թողարկման թղթադրամներ[https://web.archive.org/web/20110616102814/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E1/INDEX1.html] |- style="text-align: center" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք լիրա ! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="2" rowspan="2" | Հիմնական գույն !! colspan="2" | Նկարագրություն !! colspan="2" | Ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! թողարկում !! դադարեցում |- |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[File:E1 1 TL ön yüz.JPG|116px]] | style="background:#000;"| [[File:E1 1 TL arka yüz.jpg|116px]] |1 |166 × 90 | style="background:#808000;"| |Ձիթապտղագույն |Խորհրդարանի շենք, Անկարայի միջանբերդ, հերկող գյուղացի |Նախկին վարչապետի շենքը |rowspan="7"|դեկտեմբերի 5, 1927 |ապրիլի 25, 1939 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[File:E1 5 TL ön yüz.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[File:E1 5 TL arka yüz.JPG|119px]] |5 |170 × 94 | style="background:#0000b8;"| |Մուգ կապույտ |Անկարայի միջնաբերդ, գորշ գայլ և Խորհրդարանի շենք |[[Ակքյոփրու]] |հոկտեմբերի 15, 1937 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[File:E1 10 TL ön yüz.jpg|123px]] | style="background:#000;"| [[File:E1 10 TL arka yüz.JPG|123px]] |10 |175 × 99 | style="background:#86608e;"| |յասամանագույն |Անկարայի միջնաբերդ, [[գորշ գայլ]] |Անկարայի միջնաբերդ |մայիսի 16, 1938 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[File:E1 50 TL ön yüz.jpg|130px]] | style="background:#000;"| [[File:E1 50 TL arka yüz.jpg|130px]] |50 |185 × 108 | style="background:#967117;"| |շագանակագույն, ձիթապտղագույն |rowspan="2"|Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք | |ապրիլի 1, 1938 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[File:E1 100 TL ön yüz.jpg|132px]] | style="background:#000;"| [[File:E1 100 TL arka yüz.jpg|132px]] |100 |189 × 112 | style="background:#808000;"| |Ձիթապտղագույն |Գյուղի տեսարան |մարտի 1, 1938 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[File:E1 500 TL ön yüz.jpg|136px]] | style="background:#000;"| [[File:E1 500 TL arka yüz.jpg|136px]] |500 |194 × 120 | style="background:#b8860b;"| |Շագանակագույն և դեղին |Գյոքմեդրեսե, Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք |[[Սեբաստիա]] |rowspan="2"|հունիսի 15, 1939 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[File:E1 1000 TL ön yüz.jpg|141px]] | style="background:#000;"| [[File:E1 1000 TL arka yüz.jpg|141px]] |1,000 |201 × 124 | style="background:#0000b8;"| |Մուգ կապույտ |[[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]] |[[Սաքարյայի մարզ|Սաքարյա]] գնացող երկաթուղու տեսարան |- |colspan="11"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} == Երկրորդ թողարկման թղթադրամներ == {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="14" style="text-align: center" | Առաջին թողարկման թղթադրամներ[https://web.archive.org/web/20110616103043/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E2/INDEX2.html] |- style="text-align: center" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք լիրա ! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="4" | Հիմնական գույն !! colspan="2" | Նկարագրություն !! colspan="2" | Ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! colspan="2" | Դիմերես !! colspan="2" | Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! թողարկում !! դադարեցում |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:50 Kurus on.jpg|88px]] | style="background:#000;"| [[image:50 Kurus arka.jpg|88px]] |0.5<br/>(50 քուրուշ) |125 × 55 | style="background:#ccbb8c;"| |դեղին և բաց կանաչ |կանաչ և շագանակագույն | style="background:#ab9162;"| |rowspan="2"|Իսմեթ Ինյոնյու |Թուրքիայի Կենտրոնական բանկի նախկին գլխամասը |հունիսի 26․ 1944 |rowspan="2"|օգոստոսի 1, 1947 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:1 Turk Lirası on.jpg|95px]] | style="background:#000;"| [[image:1 Turk Lirası arka.jpg|95px]] |1 |135 × 60 | style="background:#8000a3;"| |colspan="2"|Մանուշակագույն | style="background:#8000a3;"| |[[Բոսֆոր|Բոսֆորի նեղուց]] |ապրիլի 25, 1942 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:2 Bucuk Turk Lirası on.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[image:2 Bucuk Turk Lirası arka.jpg|102px]] |2½ |145 × 65 | style="background:#808000;"| |colspan="2"|Ձիթապտղագույն | style="background:#808000;"| |rowspan="6"|Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք |Ուլուս հրապարակում Հաղթանակի հուշարձան |ապրիլի 25, 1939 |հուլիսի 15, 1952 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:5 Turk Lirası on.jpg|109px]] | style="background:#000;"| [[image:5 Turk Lirası arka.jpg|109px]] |5 |155 × 70 | style="background:#2277aa;"| |Կապույտ |Կանաչ | style="background:#009f6b;"| |Անվտանգության հուշարձան |սեպտեմբերի 15, 1937 |նոյեմբերի 10, 1952 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-2 10 TL on.jpg|116px]] | style="background:#000;"| [[image:E-2 10 TL arka.jpg|116px]] |10 |165 × 75 | style="background:#731000;"| |colspan="2"|Աղյուսագույն | style="background:#731000;"| |Անկարայի միջնաբերդ |մայիսի 16, 1938 |rowspan="2"|հունիսի 2, 1952 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-2 50 TL on.jpg|123px]] | style="background:#000;"| [[image:E-2 50 TL arka.jpg|123px]] |50 |175 × 80 | style="background:#8000a3;"| |colspan="2"|Մանուշակագույն | style="background:#8000a3;"| |[[Անգորական այծ]] |ապրիլի 1, 1938 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-2 100 TL on.jpg|130px]] | style="background:#000;"| [[image:E-2 100 TL arka.jpg|130px]] |100 |185 × 85 | style="background:#654321;"| |colspan="2"|Մուգ շագանակագույն | style="background:#654321;"| |[[Դարդանելի նեղուց]] |մարտի 1, 1938 |սեպտեմբերի 15, 1942 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-2 500 TL on.jpg|137px]] | style="background:#000;"| [[image:E-2 500 TL arka.jpg|137px]] |rowspan="2"|500 |rowspan="2"|195 × 90 | style="background:#808000;" rowspan="2"| |colspan="2" rowspan="2"|Ձիթապտղագույն | style="background:#808000;" rowspan="2"| |rowspan="2"|[[Ռումելիհիսար]] |հունիսի 15, 1939 |rowspan="4"|ապրիլի 24, 1946 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E2 500 TL on.jpg|137px]] | style="background:#000;"| [[image:E2 500 TL arka.jpg|137px]] |Իսմեթ Ինյոնյու |նոյեմբերի 18, 1940 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-2 Ataturk 1000 TL on.jpg|144px]] | style="background:#000;"| [[image:E-2 Ataturk 1000 TL arka.jpg|144px]] |rowspan="2"|1,000 |rowspan="2"|205 × 95 | style="background:#708090;" rowspan="2"| |colspan="2" rowspan="2"|Մոխրագույն՝ կապույտ երանգով | style="background:#708090;" rowspan="2"| |Մուսաթաֆա Քեմալ Աթաթուրք |rowspan="2"|Անվտանգության հուշարձան |հունիսի 15, 1939 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-2 İnonu 1000 TL on.jpg|144px]] | style="background:#000;"| [[image:E-2 İnonu 1000 TL arka.jpg|144px]] |Իսմեթ Ինյոնյու |նոյեմբերի 18, 1940 |- |colspan="14"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} ==Երրորդ թողարկման թղթադրամներ== {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="14" style="text-align: center" | Երրորդ թողարկման թղթադրամներ [https://web.archive.org/web/20110616103305/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E3/INDEX3.html] |- style="text-align: center" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք<br/>լիրա!! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="4" | Հիմնական գույն !! colspan="2" | Նկարագրություն !! colspan="2" | Ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! colspan="2" | Դիմերես !! colspan="2" | Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! թողարկում !! դադարեցում |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-3 2,5 TL on.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[image:E-3 2,5 TL arka.jpg|102px]] |2½ |145 × 65 | style="background:#ab6660;"| |colspan="2"|Բաց մանուշակագույն և շագանակագույն | style="background:#ab6660;"| |rowspan="7"|[[Իսմեթ Ինյոնյու]] |Ժողովրդական տներ (Հալքէվլերի) |մարտի 27, 1947 |հուլիսի 15, 1952 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-3 10 TL on.jpg|109px]] | style="background:#000;"| [[image:E-3 10 TL arka.jpg|109px]] |10 |155 × 65 | style="background:#fcbd77;"| |colspan="2"|Նարնջագույն և բեժ | style="background:#fcbd77;"| |Երեք թուրք կանայք՝ տեղի տարազներով |հունվարի 15, 1942 |ապրիլի 1, 1950 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-3 50 TL on.jpg|123px]] | style="background:#000;"| [[image:E-3 50 TL arka.jpg|123px]] |rowspan="2"|50 |rowspan="2"|175 × 80 | style="background:#60bf60;"| |Բաց մանուշակագույն և կանաչ |Բաց մանուշակագույն | style="background:#656182;"| |rowspan="2"|[[Անգորական այծ]] |ապրիլի 25, 1942 |rowspan="2"|դեկտեմբեր 1, 1951 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E3 50 TL on.jpg|123px]] | style="background:#000;"| [[image:E3 50 TL arka.jpg|123px]] | style="background:#cc8899;"| |colspan="2"|Կապույտ և վարդագույն | style="background:#cc8899;"| |փետրվարի 17, 1947 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-3 100 TL on.jpg|123px]] | style="background:#000;"| [[image:E-3 100 TL arka.jpg|123px]] |100 |175 × 75 | style="background:#964b00;"| |colspan="2"|Շագանակագույն | style="background:#964b00;"| |Աղջիկ՝ խաղող բռնած |օգոստոսի 15, 1942 |ապրիլի 25, 1946 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-3 500 TL on.jpg|130px]] | style="background:#000;"| [[image:E-3 500 TL arka.jpg|130px]] |500 |185 × 85 | style="background:#808000;"| |colspan="2"|Ձիթապտղագույն | style="background:#808000;"| |Անկարայի Տեխնիկական դպրոցի աշակերտներ |rowspan="2"|ապրիլի 24, 1946 |rowspan="2"|ապրիլի 15, 1953 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-3 1000 TL on.jpg|137px]] | style="background:#000;"| [[image:E-3 1000 TL arka.jpg|137px]] |1,000 |195 × 95 | style="background:#2277aa;"| |colspan="2"|Կապույտ | style="background:#2277aa;"| |[[Սկաուտիզմ|Սկաուտներ]] |- |colspan="14"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} ==Չորրորդ թողարկման թղթադրամներ== {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="12" style="text-align: center" | Չորրորդ թողարկման թղթադրամներ [https://web.archive.org/web/20110616103327/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E4/INDEX4.html] |- style="text-align: center" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք լիրա ! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="2" rowspan="2" | Հիմնական գույն !! colspan="2" | Նկարագրություն !! colspan="2" | Ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! թողարկում !! դադարեցում |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-4 10 TL on.jpg|116px]] | style="background:#000;"| [[image:E-4 10 TL arka.jpg|116px]] |rowspan="2"|10 |rowspan="2"|165 × 75 | style="background:#de3163;"| |Կարմիր |rowspan="3"|[[Իսմեթ Ինյոնյու]] |rowspan="2"|Սուլթան Ահմեդի շատրվան |փետրվարի 17,1947 |rowspan="2"|հունիսի 2, 1952 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-4-II 10 TL on.jpg|116px]] | style="background:#000;"| [[image:E-4-II 10 TL arka.jpg|116px]] | style="background:#b87333;"| |Բաց շագանակագույն |սեպտեմբերի 15, 1948 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-4 100 TL on.jpg|127px]] | style="background:#000;"| [[image:E-4 100 TL arka.jpg|127px]] |100 |181 × 83 | style="background:#009f6b;"| |Կանաչ |[[Ռումելիհիսար]] |հուլիսի 18, 1947 |հոկտեմբերի 10, 1952 |- |colspan="12"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} ==Հինգերորդ թողարկման թղթադրամներ== {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="14" style="text-align: center" | Հինգերորդ թողարկման թղթադրամներ [https://web.archive.org/web/20110616102849/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E5/INDEX5.html] |- style="text-align: center" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք լիրա ! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="4" | Հիմնական գույն !! colspan="2" | Նկարագրություն !! colspan="2" | Ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! colspan="2" | Դիմերես !! colspan="2" | Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! թողարկում !! դադարեցում |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5 2,5 TL on.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5 2,5 TL arka.jpg|102px]] |rowspan="4"|2½ |rowspan="4"|145 × 65 | style="background:#c71585;" rowspan="4"| |rowspan="4"|Կարմիր, մանուշակագույն |Կարմիր, մանուշակագույն | style="background:#c71585;"| |rowspan="32" |[[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]] |rowspan="4"|[[Թուրքիա|Թուրքիայի]] Կենտրոնական բանկի նախկին գլխամասը |հուլիսի 15, 1952 |rowspan="4"|հոկտեմբերի 20, 1966 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 2,5 TL on.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 2,5 TL arka.jpg|102px]] |Շագանակագույն | style="background:#964b00;"| |հունվարի 3, 1955 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 2,5 TL on.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 2,5 TL arka.jpg|102px]] |Բաց կարմիր | style="background:#ff6767;"| |հուլիսի 1, 1957 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 2,5 TL on.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 2,5 TL arka.jpg|102px]] |Վառ կանաչ | style="background:#00ff00;"| |փետրվարի 15, 1960 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5 5 TL on.jpg|105px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5 5 TL arka.jpg|105px]] |rowspan="4"|5 |rowspan="4"|150 × 68 | style="background:#2277aa;" rowspan="4"| |rowspan="4"|Կապույտ |Կապույտ | style="background:#2277aa;"| |rowspan="4"|Պնդուկի զամբյուղներով երեք թուրք աղջիկ |նոյեմբերի 10, 1952 |rowspan="4"|հունվարի 8, 1968 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 5 TL on.jpg|105px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 5 TL arka.jpg|105px]] |Կանաչ | style="background:#009f6b;"| |հունիսի 8, 1959 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 5 TL on.jpg|105px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 5 TL arka.jpg|105px]] |rowspan="2" |Կապույտ | style="background:#2277aa;" rowspan="2"| |հոկտեմբերի 25, 1961 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 5 TL on.jpg|105px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 5 TL arka.jpg|105px]] |հունվարի 4, 1965 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5 10 TL on.jpg|109px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5 10 TL arka.jpg|109px]] |rowspan="6"|10 |rowspan="6"|155 × 71 | style="background:#009f6b;" rowspan="6"| |rowspan="6"|Կանաչ |Կանաչ | style="background:#009f6b;"| |rowspan="6"|Մեջիդիե կամուրջ |հունիսի 2, 1952 |rowspan="6"|հուլիսի 4, 1966 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 10 TL on.jpg|109px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 10 TL arka.jpg|109px]] |Մուգ կարմիր | style="background:#a52a2a;"| |հոկտեմբերի 26, 1953 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 10 TL on.jpg|109px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 10 TL arka.jpg|109px]] |Շագանակագույն | style="background:#964b00;"| |մարտի 24, 1958 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 10 TL on.jpg|109px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 10 TL arka.jpg|109px]] |Կանաչ | style="background:#009f6b;"| |ապրիլի 25, 1960 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-V 10 TL on.jpg|109px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-V 10 TL arka.jpg|109px]] |Կարմիր | style="background:#de3163;"| |մայիսի 15, 1961 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-VI 10 TL on.jpg|109px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-VI 10 TL arka.jpg|109px]] |Կանաչ | style="background:#009f6b;"| |հունվարի 2, 1963 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5 50 TL on.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5 50 TL arka.jpg|112px]] |rowspan="7"|50 |rowspan="7"|160 × 74 | style="background:#964b00;" rowspan="7"| |rowspan="7"|Շագանակագույն |Շագանակագույն | style="background:#964b00;"| |rowspan="7"|Ուլուս հրապարակում Հաղթանակի հուշարձան |դեկտեմբերի 1, 1951 |rowspan="7"|մայիսի 7, 1979 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 50 TL on.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 50 TL arka.jpg|112px]] |Գազարագույն | style="background:#ef9b0f;"| |փետրվարի 2, 1953 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 50 TL on.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 50 TL arka.jpg|112px]] |Վարդագույն | style="background:#ff007f;"| |հոկտեմբերի 15, 1956 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 50 TL on.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 50 TL arka.jpg|112px]] |Մոխրագույն, կանաչ | style="background:#82a46d;"| |հոկտեմբերի 1, 1957 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-V 50 TL on.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-V 50 TL arka.jpg|112px]] |rowspan="3"|Շագանակագույն | style="background:#964b00;" rowspan="3"| |փետրվարի 15, 1960 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-VI 50 TL on.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-VI 50 TL arka.jpg|112px]] |հունիսի 1, 1964 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-VII 50 TL on.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-VII 50 TL arka.jpg|112px]] |օգոստոսի 2, 1971 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5 100 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5 100 TL arka.jpg|119px]] |rowspan="6"|100 |rowspan="6"|170 × 80 | style="background:#808000;"| |colspan="2"|Ձիթապտղագույն | style="background:#808000;"| |rowspan="6"|Երիտասարդական այգի |հոկտեմբերի 10, 1952 |rowspan="6"|ապրիլի 12, 1976 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 100 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 100 TL arka.jpg|119px]] | style="background:#009f6b;"| |Կանաչ |Փիրուզագույն | style="background:#008080;"| |հուլիսի 2, 1956 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 100 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 100 TL arka.jpg|119px]] | style="background:#808000;" rowspan="3"| |colspan="2" rowspan="3"|Ձիթապտղագույն | style="background:#808000;"| |օգոստոսի 4, 1958 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 100 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 100 TL arka.jpg|119px]] | style="background:#808000;"| |մարտի 15, 1962 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-V 100 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-V 100 TL arka.jpg|119px]] | style="background:#808000;"| |հոկտեմբերի 1, 1964 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-VI 100 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-VI 100 TL arka.jpg|119px]] | style="background:#9b9b3d;"| |colspan="2"|Բաց ձիթապտղագույն | style="background:#9b9b3d;"| |մարտի 17, 1969 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5 500 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5 500 TL arka.jpg|119px]] |rowspan="4"|500 |rowspan="5"|170 × 80 | style="background:#964b00;"| |colspan="2"|Շագանակագույն | style="background:#964b00;"| |rowspan="4"|[[Կապույտ մզկիթ (Ստամբուլ)|Սուլթան Ահմեդ մզկիթ]], [[Թեոդոսիոսի կոթող]], Կոստանդնուպոլսի հիպոդրոմ |ապրիլի 15, 1953 |rowspan="4"|սեպտեմբերի 1, 1976 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 500 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-II 500 TL arka.jpg|119px]] | style="background:#a9a9a9;"| |colspan="2"|Մուգ մոխրագույն | style="background:#a9a9a9;"| |փետրվարի 16, 1959 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 500 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-III 500 TL arka.jpg|119px]] | style="background:#964b00;"| |colspan="2"|Շագանակագույն | style="background:#964b00;"| |դեկտեմբերի 1, 1962 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 500 TL on.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5-IV 500 TL arka.jpg|119px]] | style="background:#8000a3;" rowspan="2"| |rowspan="2" colspan="2"|Մանուշակագույն | style="background:#8000a3;" rowspan="2"| |հունվարի 3, 1968 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[File:1000TRLira.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[image:E-5 1000 TL arka.jpg|119px]] |1,000 |[[Ռումելիհիսար]] |ապրիլի 15, 1953 |մայիսի 7, 1979 |- |colspan="14"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} ==Վեցերորդ թողարկման թղթադրամներ== {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="14" style="text-align: center" | Վեցերորդ թողարկման թղթադրամներ [https://web.archive.org/web/20110616103012/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E6/INDEX6.html] |- style="text-align: center" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք լիրա ! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="4" | Հիմնական գույն !! colspan="2" | Նկարագրություն !! colspan="2" | Ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! colspan="2" | Դիմերես !! colspan="2" | Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! թողարկում !! դադարեցում |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5 Old TL obverse.jpg|95px]] | style="background:#000;"| [[Image:5 Old TL reverse.jpg|95px]] |rowspan="2"|5 |rowspan="2"|135 × 60 | style="background:#656182;" rowspan="2"| |rowspan="2" colspan="2"|Բաց մանուշակագույն | style="background:#656182;" rowspan="2"| |rowspan="18"|[[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]] |rowspan="2"|Մանավգաթի ջրվեժ |հունվարի 8, 1968 |rowspan="2"|մայիսի 16, 1983 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5-II Old TL obverse.jpg|95px]] | style="background:#000;"| [[Image:5-II Old TL reverse.jpg|95px]] |սեպտեմբերի 20, 1976 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10 Old TL obverse.jpg|98px]] | style="background:#000;"| [[Image:10 Old TL reverse.jpg|98px]] |rowspan="2"|10 |rowspan="2"|140 × 65 | style="background:#808000;" rowspan="2"| |rowspan="2" colspan="2"|Ձիթապտղագույն | style="background:#808000;" rowspan="2"| |rowspan="2"|[[Կույսի աշտարակ (Ստամբուլ)|Կույսի աշտարակ]] |հուլիսի 4, 1966 |rowspan="2"|սեպտեմբերի 21, 1981 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10-II Old TL obverse.jpg|98px]] | style="background:#000;"| [[Image:10-II Old TL reverse.jpg|98px]] |ապրիլի 7, 1975 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:20 Old TL obverse.jpg|100px]] | style="background:#000;"| [[Image:20 Old TL reverse.jpg|100px]] |rowspan="4"|20 |rowspan="4"|143 × 66 | style="background:#b87333;" rowspan="4"| |rowspan="4" colspan="2"|Բաց շագանակագույն | style="background:#b87333;" rowspan="6"| |rowspan="4"|[[Անըթքաբիր]] |հունիսի 15, 1966 |rowspan="6"|օգոստոսի 21, 1987 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:20-II Old TL obverse.jpg|100px]] | style="background:#000;"| [[Image:20-II Old TL reverse.jpg|100px]] |հունիսի 24, 1974 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:20-III Old TL obverse.jpg|100px]] | style="background:#000;"| [[Image:20-III Old TL reverse.jpg|100px]] |օգոստոսի 29, 1979 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:20-IV Old TL obverse.jpg|100px]] | style="background:#000;"| [[Image:20-IV Old TL reverse.jpg|100px]] |մայիսի 30, 1983 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:50 Old TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:50 Old TL reverse.jpg|112px]] |rowspan="2"|50 |rowspan="2"|160 × 71 | style="background:#964b00;"| |Շագանակագույն |Բաց շագանակագույն |rowspan="2"|Երևանի (Ռեվանի) տաղավարի դիմաց գտնվող վարդերի այգու մարմարե շատրվանը |ապրիլի 9, 1976 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:50-II Old TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:50-II Old TL reverse.jpg|112px]] | style="background:#b87333;"| |colspan="2"|Բաց շագանակագույն |ապրիլի 4, 1983 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100 Old TL obverse.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[Image:100 Old TL reverse.jpg|119px]] |rowspan="3"|100 |rowspan="3"|170 × 77 | style="background:#009f6b;" rowspan="3"| |rowspan="3"|Կանաչ |rowspan="3"|Շագանակագույն | style="background:#964b00;" rowspan="3"| |rowspan="3"|[[Արարատ]] |մայիսի 15, 1972 |rowspan="3"|մայիսի 5, 1986 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100-II Old TL obverse.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[Image:100-II Old TL reverse.jpg|119px]] |սեպտեմբերի 24, 1979 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100-III Old TL obverse.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[Image:100-III Old TL reverse.jpg|119px]] |հունիսի 20, 1983 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:500 Old TL obverse.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[Image:500 Old TL reverse.jpg|119px]] |rowspan="2"|500 |rowspan="2"|170 × 80 | style="background:#69692e;" rowspan="2"| |colspan="2" rowspan="2" |Ձիթապտղագույն և կապույտ | style="background:#69692e;" rowspan="2"| |rowspan="2"|[[Ստամբուլի համալսարան|Ստամբուլի համալսարանի]] հիմնական մուտք |սեպտեմբերի 1, 1971 |rowspan="2"|հունիսի 15, 1984 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:500-II Old TL obverse.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[Image:500-II Old TL reverse.jpg|119px]] |սեպտեմբերի 9, 1974 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:E6 1.000 TL ön yüz.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[Image:E6 1.000 TL arka yüz.jpg|119px]] |rowspan="3"|1 000 |rowspan="3"|170 × 82 | style="background:#8000a3;" rowspan="3"| |colspan="2" rowspan="3"|Մանուշակագույն | style="background:#8000a3;" rowspan="3"| |rowspan="3"|[[Բոսֆորի նեղուց]] |մայիսի 29, 1978 |rowspan="3"|սեպտեմբերի 29, 1986 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:E6 1.000-II TL ön yüz.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[Image:E6 1.000-II TL arka yüz.jpg|119px]] |դեկտեմբերի 17, 1979 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:E6 1.000-III TL ön yüz.jpg|119px]] | style="background:#000;"| [[Image:E6 1.000-III TL arka yüz.jpg|119px]] |հունիսի 10, 1981 |- |colspan="14"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} ==Յոթերորդ թողարկման թղթադրամներ== The notes were given security features. The later versions of the TL&nbsp;100,000, TL&nbsp;250,000, TL&nbsp;500,000 and TL&nbsp;1,000,000 notes lost their colour-changing ink due to [[inflation]]. {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="14" style="text-align: center" | Յոթերորդ թողարկման թղթադրամներ[https://web.archive.org/web/20110616102749/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E7/INDEX7.html] |- style="text-align: center" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք<br/>լիրա!! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="4" | Հիմնական գույն !! colspan="2" | Նկարագրություն !! colspan="2" | Ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! colspan="2" | Դիմերես !! colspan="2" | Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! թողարկում !! դադարեցում |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10 Old Turkish lira.jpg|85px]] | style="background:#000;"| [[Image:10 TL reverse.jpg|85px]] |rowspan="2"|10 |rowspan="2"|122 × 55 | style="background:#c0b073;" rowspan="2"| |rowspan="2" colspan="2"|Վարդագույն և ձիթապտղագույն | style="background:#c0b073;" rowspan="2"| |rowspan="20"|[[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]] |rowspan="2"|Մի խումբ դպրոցականներ ծաղիկներ են տալիս Աթաթուրքին |դեկտեմբերի 25, 1979 |rowspan="2"|օգոստոսի 21, 1987 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10-II Old Turkish lira.jpg|85px]] | style="background:#000;"| [[Image:10-II TL reverse.jpg|85px]] |նոյեմբերի 15, 1982 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100 TL obverse.jpg|92px]] | style="background:#000;"| [[Image:100 TL reverse.jpg|92px]] |rowspan="2"|100 |rowspan="2"|131 × 63 | style="background:#a65380;" rowspan="2"| |colspan="2" rowspan="2"|Վարդագույն և շագանակագույն | style="background:#a65380;" rowspan="2"| |rowspan="2"|Անկարայի միջնաբերդ, [[Մեհմեդ Աքիֆ Էրսոյ]], [[Անկախության քայլերթ|Անկախության քայլերթի]] առաջին երկու խառատողերը |դեկտեմբերի 26, 1983 |rowspan="4"|օգոստոսի 21, 1989 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100-II TL obverse.jpg|92px]] | style="background:#000;"| [[Image:100-II TL reverse.jpg|92px]] |սեպտեմբերի 17, 1984 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:500 TL obverse.jpg|98px]] | style="background:#000;"| [[Image:500 TL reverse.jpg|98px]] |rowspan="2"|500 |rowspan="5"|140 × 72 | style="background:#2277aa;" rowspan="2"| |colspan="2" rowspan="2"|Կապույտ | style="background:#2277aa;" rowspan="2"| |rowspan="2"|[[Իզմիր|Իզմիրի]] ժամացույցի աշտարակ |հուլիսի 1, 1983 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:500-II TL obverse.jpg|98px]] | style="background:#000;"| [[Image:500-II TL reverse.jpg|98px]] |մայիսի 21, 1984 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:1000 TL obverse.jpg|98px]] | style="background:#000;"| [[Image:1000 TL reverse.jpg|98px]] |rowspan="2"|1,000 | style="background:#8000a3;" rowspan="2"| |rowspan="2" colspan="2"|Մանուշակագույն | style="background:#8000a3;" rowspan="2"| |rowspan="2"|[[Մեհմեդ II]] հին [[Ստամբուլ|Ստամբուլի]] հորիզոնով |մարտի 31, 1986 |rowspan="2"|օգոստոսի 3, 1992 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:1000-II TL obverse.jpg|98px]] | style="background:#000;"| [[Image:1000-II TL reverse.jpg|98px]] |փետրվարի 19, 1988 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5000 TL obverse.jpg|98px]] | style="background:#000;"| [[Image:5000 TL reverse.jpg|98px]] |rowspan="4"|5,000 | style="background:#ac88ac;"| |colspan="2" |Շագանակագույն, գազարագույն և կապույտ | style="background:#ac88ac;"| |rowspan="3"|Մևլանայի դամբարան և [[Ռումի|Ռումիի]] պատկեր |նոյեմբերի 2, 1981 |rowspan="4"|հունվարի 31, 1994 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5000-II TL obverse.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[Image:5000 TL A reverse.jpg|102px]] |rowspan="7"|146 × 72 | style="background:#c2b280;" rowspan="3"| |colspan="2" rowspan="3"|Շագանակագույն և կանաչ | style="background:#c2b280;" rowspan="3"| |հուլիսի 29, 1985 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5000 TL A obverse.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[Image:5000 TL A reverse.jpg|102px]] |հունիսի 13, 1988 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5000 TL B obverse.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[Image:5000 TL B reverse.jpg|102px]] |[[Ալբիստան|Ալբիստանի]] [[Ջերմաէլեկտրակայան|ջէկ]] |մայիսի 28, 1990 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10000 TL obverse.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[Image:E7 10 000 TL arka yüz.jpg|102px]] |rowspan="4"|10,000 (0.01 նոր թուրքական լիրա) | style="background:#60bf60;" rowspan="4"| |rowspan="4"|Բաց մանուշակագույն և կանաչ |rowspan="4"|Կանաչ | style="background:#009f6b;" rowspan="4"| |rowspan="4"|[[Միմար Սինան]] և [[Սելիմիե մզկիթ (Էդիրնե)|Սելիմիե մզկիթ]] |հոկտեմբերի 25, 1982 |rowspan="4"|դեկտեմբերի 15, 1995 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10000-II TL obverse.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[Image:E7 10 000-II TL arka yüz.jpg|102px]] |ապրիլի 13, 1984 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10000-III TL obverse.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[Image:E7 10 000-III TL arka yüz.jpg|102px]] |հունվարի 24, 1989 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10000-IV TL obverse.jpg|102px]] | style="background:#000;"| [[Image:E7 10 000-IV TL arka yüz.jpg|102px]] |փետրվարի 22, 1993 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:20000 TL obverse.jpg|106px]] | style="background:#000;"| [[Image:20000 TL reverse.jpg|106px]] |rowspan="2"|20,000 (0.02 նոր թուրքական լիրա) |rowspan="4"|152 × 76 | style="background:#722f37;"| |Բորդո |rowspan="2"|Մանուշակագույն | style="background:#8000a3;" rowspan="2"| |rowspan="2"|Թուրքիայի Կենտրոնական բանկի նոր շենք |մայիսի 9, 1988 |rowspan="2"|սեպտեմբերի 9, 1997 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:20000-II TL obverse.jpg|106px]] | style="background:#000;"| [[Image:20000-II TL reverse.jpg|106px]] | style="background:#e25822;"| |Դեղին և գազարագույն |ապրիլի 3, 1995 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:50000 TL 1994 obverse.jpg|106px]] | style="background:#000;"| [[Image:50000 TL 1994 reverse.jpg|106px]] |rowspan="2"|50,000 (0.05 նոր թուրքական լիրա) | style="background:#009f6b;" rowspan="2"| |rowspan="2"|Կանաչ |Կանաչ | style="background:#009f6b;"| |rowspan="2"|Խորհրդարանի շենք |մայիսի 15, 1989 |rowspan="2"|նոյեմբերի 5, 1999 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:50000-II TL 1994 obverse.jpg|106px]] | style="background:#000;"| [[Image:50000-II TL 1994 reverse.jpg|106px]] |Կանաչ և մուգ մոխրագույն | style="background:#a1c284;"| |փետրվարի 20, 1995 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100000 lira obverse.jpg|111px]] | style="background:#000;"| [[Image:100000 lira reverse.jpg|111px]] |rowspan="3"|100,000 (0.1 նոր թուրքական լիրա) |rowspan="6"|158 × 76 | style="background:#c2b280;" rowspan="3"| |rowspan="3" colspan="2"|Շագանակագույն և կանաչ | style="background:#c2b280;" rowspan="3"| |rowspan="3"|Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք, [[Սամսուն|Սամսունում]] Աթաթուրքի արձան |rowspan="3"|Մի խումբ դպրոցականներ ծաղիկներ են տալիս Աթաթուրքին |նոյեմբերի 11, 1991 |rowspan="3"|նոյեմբերի 5, 2001 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100000-II lira obverse.jpg|111px]] | style="background:#000;"| [[Image:100000-II lira reverse.jpg|111px]] |հուլիսի 15, 1994 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100000-III lira obverse.jpg|111px]] | style="background:#000;"| [[Image:100000-III lira reverse.jpg|111px]] |օգոստոսի 12, 1996 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:250000 TL obverse.jpg|111px]] | style="background:#000;"| [[Image:250000 TL reverse.jpg|111px]] |rowspan="3"|250,000 (0.25 նոր թուրքական լիրա) | style="background:#2277aa;" rowspan="3"| |rowspan="3" colspan="2"|Կապույտ | style="background:#2277aa;" rowspan="3"| |rowspan="13"|[[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]] |rowspan="3"|Քըզըլ Քուլե |հոկտեմբերի 2, 1992 |rowspan="13"|հունվարի 1, 2006 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:250000-II TL obverse.jpg|111px]] | style="background:#000;"| [[Image:250000-II TL reverse.jpg|111px]] |հոկտեմբերի 2, 1995 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:250000-III TL obverse.jpg|111px]] | style="background:#000;"| [[Image:250000-III TL reverse.jpg|111px]] |մարտի 16, 1998 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:500000 TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:500000 TL reverse.jpg|112px]] |rowspan="4"|500,000 (0.5 նոր թուրքական լիրա) |rowspan="7"|160 × 76 | style="background:#656182;" rowspan="4"| |rowspan="3" colspan="2"|Բաց մանուշակագույն | style="background:#656182;" rowspan="3"| |rowspan="4"|Դարդանելի օպերացիայի զոհերի հուշարձան |մարտի 18, 1993 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:500000-II TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:500000-II TL reverse.jpg|112px]] |մայիսի 16, 1994 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:500000-III TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:500000-III TL reverse.jpg|112px]] |օգոստոսի 26, 1994 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:500000-IV TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:500000-IV TL reverse.jpg|112px]] |Բաց մանուշակագույն |Մանուշակագույն | style="background:#8000a3;"| |հոկտեմբերի 10, 1997 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:1 Million TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:1 Million TL reverse.jpg|112px]] |rowspan="3"|1,000,000 (1 նոր թուրքական լիրա) | style="background:#79589b;" rowspan="3"| |rowspan="3" colspan="2"|Բորդո և կապույտ | style="background:#79589b;" rowspan="3"| |rowspan="3"|Աթաթուրքի ջրամբար |հունվարի 16, 1995 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:1-II Million TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:1-II Million TL reverse.jpg|112px]] |սեպտեմբերի 9, 1996 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:1-III Million TL obverse.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:1-III Million TL reverse.jpg|112px]] |հունվարի 10, 2002 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5 Million TL obverse.jpg|113px]] | style="background:#000;"| [[Image:5 Million TL reverse.jpg|113px]] |5,000,000 (5 նոր թուրքական լիրա) |rowspan="3"|162 × 76 | style="background:#d9c870;"| |colspan="2"|Պաստելային դեղին և կանաչ-շագանակագույն | style="background:#d9c870;"| |[[Անըթքաբիր]] |հունվարի 6, 1997 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10 Million TL obverse.jpg|113px]] | style="background:#000;"| [[Image:10 Million TL reverse.jpg|113px]] |10,000,000 (10 նոր թուրքական լիրա) | style="background:#de3163;"| |colspan="2"|Կարմիր | style="background:#de3163;"| |[[Փիրի Ռեիսի քարտեզ]] |նոյեմբերի 5, 1999 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:E7 20.000.000 ön yüz.jpg|113px]] | style="background:#000;"| [[Image:20million.JPG|113px]] |20,000,000 (20 նոր թուրքական լիրա) | style="background:#009f6b;"| |colspan="2"|Կանաչ | style="background:#009f6b;"| |[[Եփեսոս]] |նոյեմբերի 5, 2001 |- |colspan="14"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} ==Ութերորդ թողարկման թղթադրամներ== In the transitional period between 1 January 2005 and 31 December 2008, the second Turkish lira was officially called "new Turkish lira" (abbr: YTL) in Turkey. Banknotes, referred to by the Central Bank as the "E-8 Emission Group", were introduced in 2005 in denominations of YTL&nbsp;1, YTL&nbsp;5, YTL&nbsp;10, YTL&nbsp;20, YTL&nbsp;50, and YTL&nbsp;100. Whilst the lower four denominations replaced older notes and used very similar designs, the YTL&nbsp;50 and YTL&nbsp;100 notes did not have equivalents in the old currency. All notes depict [[Mustafa Kemal Atatürk]] from different points of his life and images of various historical and otherwise important buildings and places in Turkey. {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="14" style="text-align: center" | Ութերորդ թողարկման թղթադրամներ [https://web.archive.org/web/20110616103315/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E8/INDEX8.html] |- style="text-align: center" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք <br/>Նոր լիրա!! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="4" | Հիմնական գույն !! colspan="2" | Նկարագրություն !! colspan="2" | Ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! colspan="2" | Դիմերես !! colspan="2" | Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! թողարկում !! դադարեցում |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:1 YTL ön.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:1 YTL arka.jpg|112px]] |1 |156 × 76 | style="background:#79589b;"| |Բորդո և կապույտ |Բաց բորդո և կապույտ | style="background:#bcaccd;"| |rowspan="6"|[[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]] |Աթաթուրքի ջրամբար |rowspan="6"|հունվարի 1, 2005 |rowspan="6"|հունվարի 1, 2010 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5 YTL ön.jpg|113px]] | style="background:#000;"| [[Image:5 YTL arka.jpg|113px]] |5 |rowspan="3"|162 × 76 | style="background:#d9c870;"| |colspan="2"|Պաստելային դեղին և կանաչ, շագանակագույն | style="background:#d9c870;"| |[[Անըթքաբիր]] |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10 YTL ön.jpg|113px]] | style="background:#000;"| [[Image:10 YTL arka.jpg|113px]] |10 | style="background:#de3163;"| |Կարմիր |Բաց մանուշակագույն և կարմիր | style="background:#df4060;"| |[[Փիրի Ռեիսի քարտեզ]] |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:20 YTL ön.jpg|113px]] | style="background:#000;"| [[Image:20 YTL arka.jpg|113px]] |20 | style="background:#009f6b;"| |colspan="2"|Կանաչ | style="background:#009f6b;"| |Եփեսոս |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:50 YTL ön.jpg|106px]] | style="background:#000;"| [[Image:50 YTL arka.jpg|106px]] |50 |152 × 81 | style="background:#ef9B0f;"| |Նարնջագույն |Բաց շագանակագույն և նարնջագույն | style="background:#cf943a;"| |[[Կապադովկիա]] |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100 YTL ön.jpg|110px]] | style="background:#000;"| [[Image:100 YTL arka.jpg|110px]] |100 |158 × 81 | style="background:#2277aa;"| |colspan="2"|Կապույտ | style="background:#2277aa;"| |[[Իսհակ փաշայի պալատ]] |- |colspan="14"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} ==Իններորդ թողարկման թղթադրամներ == A new series of banknotes, the "E-9 Emission Group" entered circulation on 1 January 2009, with the E-8 group ceasing to be valid after 31 December 2009 (although still redeemable at branches of the Central Bank until 31 December 2019). The E-9 banknotes refer to the currency as "Turkish lira" rather than "new Turkish lira", and include a new ₺200 denomination.<ref>{{cite web |url=http://www.tcmb.gov.tr/yeni/announce/2007/ANO2007-10.htm |title=Public Announcement As To The Removal Of The Prefix "New" From The New Turkish Lira |accessdate=2008-01-05 |author=Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi (Central Bank of the Republic of Turkey) |date=8 May 2007 |work=Official Gazette no. 26516, 8 May 2007, page 103. |publisher=TCMB |archive-url=https://web.archive.org/web/20080325014508/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/announce/2007/ANO2007-10.htm |archive-date=2008-03-25 |url-status=dead }}</ref> The new banknotes have different sizes to prevent forgery.<ref>{{cite web| author=Turkish Daily News | date=2006-09-15 | url=http://www.turkishdailynews.com.tr/article.php?enewsid=54176 | title=TL banknotes to be in circulation in 2009 | accessdate=2006-09-28 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930170901/http://www.turkishdailynews.com.tr/article.php?enewsid=54176 | archivedate=2007-09-30 }}</ref> The main specificity of this new series is that each denomination depicts a famous Turkish personality, rather than geographical sites and architectural features of Turkey.<ref>{{Cite news|url=http://www.ntvmsnbc.com/news/461129.asp|accessdate=2012-03-22|title=Türk Lirası'nda yeni yüzler|work=[[NTV-MSNBC]]|language=Turkish|date=2008-10-03|agency=[[Anadolu Agency]]}}</ref> The dominant colour of the ₺5 banknote has been determined as “purple” on the second series of the current banknotes.<ref>{{cite web |url=http://www.tcmb.gov.tr/yeni/announce/2013/ANO2013-15.htm |title=Press Release On The Issue Of E-9 Emission Group II. Series Turkish Lira Banknotes |accessdate=2013-09-04 |author=Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi (Central Bank of the Republic of Turkey) |date=2 April 2013 |publisher=TCMB |archive-url=https://web.archive.org/web/20130929031542/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/announce/2013/ANO2013-15.htm |archive-date=2013-09-29 |url-status=dead }}</ref> {|class="wikitable collapsible autocollapse" style="font-size: 90%; width: 100%" |- ! colspan="13" style="text-align: centre" | Ներկայումս օգտագործվող թղթադրամներ [https://web.archive.org/web/20121123055745/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E9/INDEX9.php] |- style="text-align: centre" !colspan="2"| Պատկեր !! rowspan="2" | Արժեք<br/>լիրա!! rowspan="2" | Չափեր<br/>(մմ)!! colspan="2" rowspan="2" | Հիմնական գույն !! colspan="3" | Նկարագրություն !! rowspan="2" | Թողարկման ամսաթիվ |- ! Դիմերես !! Դարձերես !! Դիմերես !! Դարձերես !! Ջրանիշ |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5 Türk Lirası front.jpg|91px]] | style="background:#000;"| [[Image:5 Türk Lirası reverse.jpg|91px]] |rowspan="2"|5 |rowspan="2"|130 × 64 | style="background:#964b00;"| |Շագանակագույն |rowspan="7"|[[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]] |rowspan="2"|''Այդըն Սայըլը'', Արեգակնային համակարգի դիագրամ, ատոմ, հնագույն քարանձավ և Զ-ԴՆԹ ձախ պարույր |rowspan="7"|Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք, արժեք |հունվարի 1, 2009 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:5-II Türk Lirası front.jpg|91px]] | style="background:#000;"| [[Image:5-II Türk Lirası reverse.jpg|91px]] | style="background:#656182;"| |Բաց մանուշակագույն |ապրիլի 8, 2013 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:10 Türk Lirası front.jpg|95px]] | style="background:#000;"| [[Image:10 Türk Lirası reverse.jpg|95px]] |10 |136 × 64 | style="background:#de3163;"| |Կարմիր |''Ջահիդ Արֆ'', Արֆի անփոփոխ, թվաբանական շարք, համրիչ, [[հաշվարկման երկուական համակարգ]] |rowspan="5"|հունվարի 1, 2009 |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:20 Türk Lirası front.jpg|99px]] | style="background:#000;"| [[Image:20 Türk Lirası reverse.jpg|99px]] |20 |142 × 68 | style="background:#009f6b;"| |Կանաչ |''Միմար Քեմալեդդին'', [[Գազի համալսարան|Գազի համալսարանի]] հիմնական շենքը, [[ջրանցույց]], խորանարդ-գնդաձև գլան, որը խորհրդանշում է ճարտարապետությունը |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:50 Türk Lirası front.jpg|104px]] | style="background:#000;"| [[Image:50 Türk Lirası reverse.jpg|104px]] |50 |148 × 68 | style="background:#ef9b0f;"| |Նարնջագույն |''[[Ֆաթմա Ալիյե Թոփուզ|Ֆաթմա Ալիյե Փոթուզ]]'', ծաղիկ և գրական կերպարներ |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:100 Türk Lirası front.jpg|108px]] | style="background:#000;"| [[Image:100 Türk Lirası reverse.jpg|108px]] |100 |154 × 72 | style="background:#27a;"| |Կապույտ |''Բուհուրիզադե Ըթրի'', նոթեր, գործիքներ և Մևլևիի կերպար |- style="text-align:center;" | style="background:#000;"| [[Image:200 Türk Lirası front.jpg|112px]] | style="background:#000;"| [[Image:200 Türk Lirası reverse.jpg|112px]] |200 |160 × 72 | style="background:#8000a3;"| |Վարդագույն |''[[Յունուս Էմրե]]'', Յունուսի դամբարանը, վարդ, աղավնի և «''Sevelim, sevilelim»'' (Եկե՛ք սիրենք, եկե՛ք սիրվենք) գրվածքը |- |colspan="13"|{{Standard banknote table notice|standard_scale=Y|BrE=Y}} |} ==Տես նաև== * [[Թուրքական լիրա]] * [[Թուրքիայի տնտեսություն]] * [[Հյուսիսային Կիպրոսի տնտեսություն]] ==References== <references/> == External links == * [http://www.tcmb.gov.tr Central Bank of the Republic of Turkey] * [https://web.archive.org/web/20150724021537/http://banknoter.com/s/turkey Catalog of Banknotes of Turkey] ==Ծանոթագրություններ== {{Reflist|2}} ==Պատմություն== ===Պատմական ղեկավարություն=== [[File:Maynooth Castle 1885.jpg|thumb|[[Maynooth Castle]], 1885]] Մեյնուտը երկար ժամանակ եղել է Գերալդին կամ ՖիցՋերալդ ընտանիքի Maynooth was a long-term centre for the [[Geraldines|Geraldine]] or FitzGerald family, which dominated Irish affairs during the Anglo-Norman and Tudor periods.{{citation needed|date=May 2020}} From 1932 to 1937, the town was the unofficial home to the King's representative in Ireland, Governor General [[Domhnall Ua Buachalla]], who declined to take up official residence in the Viceregal Lodge in the Phoenix Park, and whose family operated a hardware store in the town until 2005.{{citation needed|date=January 2022}} ===Historical features=== [[File:Крепост Мейнут 281240773 99d7b9a7ed o.jpg|thumb|Maynooth Castle]] The town is just inside the western edge of [[The Pale]]. It has, at either end of the main street, [[Maynooth Castle]] and [[Carton House]], two former seats of the Dukes of Leinster. The castle was a stronghold of the 16th century historical figure [[Thomas FitzGerald, 10th Earl of Kildare]] who was better known as Silken Thomas. The castle was overrun in 1535,<ref name="Madden2010">{{cite book|first=Finbar|last=Madden|title=Understand Irish History: Teach Yourself|url=https://books.google.com/books?id=Vm1b_ta2EB8C&q=maynooth+castle+overrun+1535&pg=PT25|date=27 August 2010|publisher=John Murray Press|isbn=978-1-4441-3198-7|pages=25–|access-date=23 December 2019}}</ref> after the rebellion of the Earl. The most important historical buildings in the town are those of St. Patrick's College and some which antedate the foundation of the college, while others are in the late Georgian and neo-Gothic revival style. The "new range" of buildings was erected by [[Augustus Pugin|A. W. N. Pugin]] in 1850 under a commission from then college president [[Laurence F. Renehan]], while the College Chapel was designed and completed by [[James Joseph McCarthy]] during the presidency of Robert Browne in 1894. Conolly's Folly is within Maynooth's extensive town boundaries. There are three old monastic settlements in the vicinity of Maynooth, including [[Laraghbryan]] and its cemetery, [[Taghadoe]] and its Round Tower and [[Grangewilliam]] (Donaghmore). Maynooth Pound is a rare example of a surviving pound which has existed since the 18th century. The existing walls were built in 1822 although the pound is older than that. Historically, stray animals were impounded here to be returned to their owners for a fee or sold at auction if not claimed. More recently{{when|date=January 2020}} the pound was renovated and is now a place of recreation by the [[Lyreen River]].<ref>{{cite web|url=https://telescoper.wordpress.com/2018/06/02/the-maynooth-pound/|title=The Maynooth Pound|work=In the Dark|first=Peter|last=Coles|date=2 June 2018|access-date=17 January 2020|archive-date=26 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210926214137/https://telescoper.wordpress.com/2018/06/02/the-maynooth-pound/|url-status=live}}{{Self-published source|date=January 2020|expert=Peter Coles}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hidden-gems.eu/kildare-maymoothpound.pdf|title=Maynooth Pound|publisher=Maynooth Local History Group|access-date=17 January 2020|archive-date=29 December 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201229170613/http://www.hidden-gems.eu/kildare-maymoothpound.pdf|url-status=live}}</ref> ==Population== {{Historical populations|state=collapsed |1813|1468 |1821|1364 |1831|2053 |1841|2129 |1851|1696 |1861|1497 |1871|1414 |1881|1278 |1891|958 |1901|948 |1911|886 |1926|846 |1936|632 |1946|573 |1951|581 |1956|1722 |1961|1753 |1966|1254 |1971|1296 |1981|3388 |1986|6893 |1991|6027 |1996|8528 |2002|10845 |2006|10715 |2011|12510 |2016|14585 |2022|17259 }} The population of 17,259 (according to the census in 2022)<ref name="cso2022">{{cite web|title=Census 2022 - F1015 Population|work=Central Statistics Office Census 2022 Reports |publisher=[[Central Statistics Office (Ireland)|Central Statistics Office Ireland]] |date=August 2023 |url=https://data.cso.ie/table/F1015 |access-date=16 September 2023 }}</ref> makes Maynooth the fourth largest settlement in [[County Kildare]] and the [[List of urban areas in the Republic of Ireland|29th largest settlement in Ireland]]. However, during the academic year the population of Maynooth nearly doubles in size.<ref>{{cite web|title=Getting To Know Maynooth|publisher=Maynooth University|url=https://www.maynoothuniversity.ie/student-engagement/getting-know-maynooth|access-date=20 September 2023 }}</ref> Measurement can be difficult as much of the population is transient – students at [[Maynooth University]] (above 12,000) or St. Patrick's College, or temporary employees at the nearby [[Intel]] and [[Hewlett Packard Enterprise]] facilities (both located in [[Leixlip]]).<ref>{{cite web|title=Intel Leixlip|publisher=Intel|url=https://www.intel.ie/content/www/ie/en/company-overview/intel-leixlip.html|access-date=20 September 2023 }}</ref> ==Education== [[File:St Patrick's College Maynooth.jpg|thumb|left|St Patrick's College]] There are two third-level educational institutions – [[St Patrick's College, Maynooth|St Patrick's College]], founded under [[King George III]] in 1795 to train Ireland's Roman Catholic clergy, and [[Maynooth University]], separated from St. Patrick's College in 1997 – located in the town. They share campus space and many facilities. There are two secondary schools ([[Maynooth Post Primary School|Maynooth Post Primary & Maynooth Community College]], run from the same premises by [[Education and Training Board|Kildare and Wicklow Education and Training Board]]), and five primary schools: a [[Presentation Sisters]] girls-only school, a [[Roman Catholic Archdiocese of Dublin|Dublin Archdiocese]] boys-only school (St. Mary's BNS), an [[Educate Together]] school, a Dublin Archdiocese Irish-language school and an [[An Foras Pátrúnachta]] multi-denominational Irish-language primary school, currently co-located with the other Irish-language school. A KWETB Irish-language secondary school opened in September 2020.<ref>{{cite web|url=https://kfmradio.com/news/30062019-1545/new-maynooth-gaelchol%C3%A1iste-expected-open-september-2020|title=New Maynooth Gaelcholáiste Expected To Open In September 2020.|first=Róisin|last=Power|work=[[Kfm (Ireland)|Kfm]]|date=30 June 2019|access-date=21 December 2019}}</ref>{{update inline|date=October 2020}} ==Amenities== The town contains a [[fire station]], in addition to the area's part-time [[Garda Síochána|Garda]] station, a health centre, a public library, and a [[credit union]] as well as various restaurants, including ''Romayo's'' which was voted to be the best Take-Away in [[Leinster]] in 2014.<ref>{{cite web|url=http://www.joe.ie/life-style/did-your-favourite-takeaway-make-the-list-of-irelands-best-takeaways/472968|title=Did your favourite takeaway make the list of Ireland's best takeaways? {{!}}|website=[[Joe (website)|JOE]]|year=2014|access-date=2 December 2016|archive-date=7 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160607041807/http://www.joe.ie/life-style/did-your-favourite-takeaway-make-the-list-of-irelands-best-takeaways/472968|url-status=live}}</ref> Maynooth Community [[Public library|Library]] hosts regular public events, including [[book discussion club|book clubs]], a film club, children's storytime, and author visits. It also offers services and events relating to National Healthy Ireland and Work Matters initiatives. ==Churches== Maynooth is served by two churches named St. Mary's, one St. Mary's [[Church of Ireland]] (Anglican) which is incorporated into the walls of St. Patrick's College, and St. Mary's Roman Catholic Church, where the Kilcock Road turns into Maynooth Village, serving the Maynooth Parish of St. Mary's and Lady chapel. Also close by is the former Moyglare Church which is used as the Church of Ireland, [[Diocese of Meath and Kildare|Meath & Kildare]] Diocesan Centre. Maynooth Community Church, a congregation linked to the [[Presbyterian Church in Ireland]], has applied for planning permission to construct a church. ==Economy== The town is the main retail and service centre for North Kildare and South [[County Meath|Meath]], with several supermarkets as well as a wide variety of non-chain stores. In October 2005, [[Dunnes Stores]] opened a major shopping centre off the town's main street, ''Manor Mills''.<ref>{{cite news|url=https://www.irishtimes.com/business/commercial-property/growing-retail-market-in-maynooth-attracts-the-big-players-1.504677|title=Growing retail market in Maynooth attracts the big players|first=Jack|last=Fagan|newspaper=[[The Irish Times]]|date=12 October 2005|access-date=21 December 2019|archive-date=26 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210926214138/https://www.irishtimes.com/business/commercial-property/growing-retail-market-in-maynooth-attracts-the-big-players-1.504677|url-status=live}}</ref> This centre contains a number of other high street shops. Carton House is a five-star hotel located on the outskirts of Maynooth. In 2020, it was announced that the hotel would be managed by the [[Fairmont Hotels and Resorts|Fairmont]] hospitality group.<ref>{{Cite web |title=Carton House to be rebranded and refurbished in new management deal |url=https://www.irishtimes.com/business/transport-and-tourism/carton-house-to-be-rebranded-and-refurbished-in-new-management-deal-1.4190269 |access-date=2022-11-26 |website=The Irish Times |language=en}}</ref> ==Transport== ===Canal=== [[File:Royal Canal harbour, Maynooth 2023.jpg|thumb|right|Royal Canal harbour, Maynooth 2023]] When the Royal Canal was designed in 1790, with a planned length of 175&nbsp;km, with 76 locks, 65 aqueducts and 85 bridges, it was intended to pass north of the town of Maynooth. However the Duke of Leinster contributed £1,000 towards the cost of the £200,000 undertaking and insisted that his town would be served by the canal.<ref>Ruth Delany, "Ireland's Royal Canal 1789-1992"</ref> Maynooth has a canal harbour, and the canal is navigable from central Dublin to this point and onwards to Clondara, County Longford. It is now mostly used mostly for leisure and drainage purposes but historically was used for passengers and freight (grain, potatoes, coal and coke, manure, turf, bricks, stone, sand, timber, and general merchandise) and Maynooth's canal harbour provided a stopping point before Dublin. When the railways arrived, passengers transferred to the quicker rail service. The harbour, known locally as ''Duke's Harbour'', is roughly triangular in shape and on the north side of the canal, opposite the railway station, is a popular fishing area. ===Rail=== [[Maynooth railway station]] is one of the busiest in the Dublin / Kildare region, as it serves two major educational institutions and is a major commuter town for people working in [[Dublin]]. The town is the terminus of most [[Iarnród Éireann]] [[Dublin Suburban Rail#Western Commuter|Western Commuter]] trains, as well as being served by the Dublin-Sligo InterCity service. In December 2019, Iarnród Éireann awarded a contract for Multi-Disciplinary Consultancy Team<ref>{{cite web|url=https://www.leinsterleader.ie/news/news/503450/irish-rail-appoint-team-to-prepare-dart-line-for-maynooth-and-leixlip.html|title=Irish Rail appoint team to prepare Dart line for Maynooth and Leixlip|work=[[Leinster Leader]]|first=Henry|last=Bauress|date=20 December 2019|access-date=31 December 2019|archive-date=31 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231020429/https://www.leinsterleader.ie/news/news/503450/irish-rail-appoint-team-to-prepare-dart-line-for-maynooth-and-leixlip.html|url-status=live}}{{subscription required}}</ref> for the expansion of the [[Dublin Area Rapid Transit]] on the Maynooth Line which will lead to electrification of the line to Maynooth and increase capacity on the line. ===Bus=== [[Dublin Bus]] operates routes C3, C4 and the night buses C5 and C6, from Maynooth to [[Ringsend]] in Dublin.<ref>{{cite web|url=https://www.independent.ie/regionals/dublin/goodbye-no25-and-66-hello-c-spine-what-dublins-latest-busconnects-changes-mean-for-your-daily-commute-41077869.html|title=Goodbye No.25 and 66, hello C-Spine. What Dublin's latest BusConnects changes mean for your daily commute|website=Independent.ie|access-date=18 December 2021|date=22 November 2021}}</ref> [[Go-Ahead Ireland]] operates the W61, which links Maynooth to the [[Hazelhatch and Celbridge railway station|Hazelhatch and Celbridge Railway Station]].<ref>{{Cite web |date=February 2024 |title=Phase 5a: W-Orbital |url=https://www.transportforireland.ie/getting-around/by-bus/phase-5a-w-orbital/ |access-date=1 March 2024 |website=Transport for Ireland |language=en-US}}</ref> [[Bus Éireann]] services 22 (Ballina to Dublin Airport), 23 (Sligo to Dublin Airport) and 115 (Mullingar/Kilcock to Dublin) serve the town, as well as [[Aircoach]]'s route 706/706X (Galway to Dublin Airport).<ref>{{cite web|url=https://www.aircoach.ie/plan-journey/timetables/706%20706X|title=Route 706 706X timetable|website=[[Aircoach]]|access-date=18 December 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.buseireann.ie/inner.php?id=406&form-view-timetables-from=&form-view-timetables-to=&form-view-timetables-route=22&form-view-timetables-submit=1|title=Expressway Route 22, Dublin – Ballina|website=[[Bus Éireann]]|access-date=23 December 2019|archive-date=18 July 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210718005100/https://www.buseireann.ie/inner.php?id=406&form-view-timetables-from=&form-view-timetables-to=&form-view-timetables-route=22&form-view-timetables-submit=1|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.buseireann.ie/inner.php?id=406&form-view-timetables-from=&form-view-timetables-to=&form-view-timetables-route=23&form-view-timetables-submit=1|title=Expressway Route 23, Dublin – Sligo|website=[[Bus Éireann]]|access-date=23 December 2019|archive-date=26 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210926214140/https://www.buseireann.ie/inner.php?id=406&form-view-timetables-from=&form-view-timetables-to=&form-view-timetables-route=23&form-view-timetables-submit=1|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.buseireann.ie/inner.php?id=406&form-view-timetables-from=&form-view-timetables-to=&form-view-timetables-route=115&form-view-timetables-submit=1|title=View Timetables – 115|website=[[Bus Éireann]]|access-date=23 December 2019|archive-date=14 December 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201214180808/https://www.buseireann.ie/inner.php?id=406&form-view-timetables-from=&form-view-timetables-to=&form-view-timetables-route=115&form-view-timetables-submit=1|url-status=live}}</ref> Passengers may travel from Maynooth westbound or to [[Dublin Airport]]. Airport Hopper route 767 provides an additional higher frequency link to Dublin Airport.<ref>{{cite web|url=https://airporthopper.ie/maynooth-timetable/|title=Maynooth timetable|website=Airport Hopper|access-date=23 December 2019|archive-date=18 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018194010/https://airporthopper.ie/maynooth-timetable/|url-status=live}}</ref> JJ Kavanagh/[[National Transport Authority (Ireland)|National Transport Authority]] route 139 links [[Naas]] to [[Blanchardstown]] via Maynooth. A number of private operators also serve the town, linking it with nearby towns and cities; many in college term-time only. ==Sport and voluntary groups== ===Golf=== [[Carton House Golf Club]] is located in Maynooth. The [[Golfing Union of Ireland]], the longest established golf union in the world, have their national headquarters on the estate. This facility also comprises the GUI National Academy, a 22-acre (89,000 m{{sup|2}}) teaching facility. It has a driving range, putting green, and short game area, as well as lessons.{{citation needed|date=January 2022}} ===GAA=== [[Maynooth GAA]] is the local [[Gaelic Athletic Association]] club and has competed in the senior football championship in Kildare since 2009.{{citation needed|date=January 2022}} ===Soccer=== Maynooth Town F.C. is the local soccer club. The senior men's team competes in co-operation with Maynooth University as [[Maynooth University Town F.C.]], a member of the [[Leinster Senior League (association football)|Leinster Senior League]]. They won the [[FAI Intermediate Cup]] in 2018<ref>{{cite web|url=https://www.the42.ie/maynooth-university-town-fai-intermediate-cup-final-firhouse-clover-report-aviva-stadium-4009572-May2018/|title=Stunning comeback sees Maynooth University Town crowned Intermediate champions|first=Dave|last=Donnelly|work=[[TheJournal.ie]]|date=12 May 2018|access-date=9 August 2019|archive-date=9 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190809113524/https://www.the42.ie/maynooth-university-town-fai-intermediate-cup-final-firhouse-clover-report-aviva-stadium-4009572-May2018/|url-status=live}}</ref> and hence now compete in the senior [[FAI Cup]]. They progressed to the second round of the [[2018 FAI Cup|2018 tournament]]. They reached the FAI Cup quarter-final in 2021 for the first time.<ref>{{cite web | url=https://www.irishexaminer.com/sport/soccer/arid-40368710.html | title=Cobh Ramblers suffer cup shock at hands of Leinster Senior League Maynooth | date=28 August 2021 }}</ref> They were beaten 4–0 in the quarter final by Bohemians F.C.<ref>{{Cite web |last=Dempsey |first=Andrew |title=Bohemians end Maynooth University Town's fairytale FAI Cup run |url=https://www.the42.ie/bohemians-maynooth-university-town-report-5552370-Sep2021/ |access-date=2022-05-10 |website=The42 |language=en}}</ref> ===Rugby=== [[North Kildare RFC]] is the local rugby club and is situated about 3&nbsp;km from Maynooth on the [[Kilcock]] road. Maynooth native [[Bob Casey (rugby player)|Bob Casey]] (born 1978) was a professional rugby player and a senior Irish international.<ref>{{cite web|url=http://en.espn.co.uk/ireland/rugby/player/13255.html|title=Robert Edward Casey|website=ESPN scrum|access-date=23 November 2016|archive-date=23 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161123201446/http://en.espn.co.uk/ireland/rugby/player/13255.html|url-status=live}}</ref> [[Maynooth University]] and the [[Leixlip]] based Barnhall Rugby Club merged in 2010<ref>{{cite web|url=https://www.maynoothuniversity.ie/campus-life/student-life-sport/rugby|title=Rugby|website=[[Maynooth University]]|first=Tom|last=McKeown|access-date=31 December 2019|archive-date=31 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231021505/https://www.maynoothuniversity.ie/campus-life/student-life-sport/rugby|url-status=live}}</ref> and renamed to [[MU Barnhall RFC]] in 2015, fielding 28 teams both male and female from U7 to Senior [[All-Ireland League (rugby union)|All-Ireland League]]. ===Equestrian=== Maynooth is home to the [[Thoroughbred horse race|thoroughbred horse racing]] and [[horse breeding|breeding]] operation, [[Moyglare Stud Farm]].{{citation needed|date=January 2022}} ===Basketball=== North Kildare Eagles Basketball Club is based in Maynooth. The club runs an academy for kids aged 5-10, juvenile teams for girls and boys aged 11-18, and Basketball4All for children with disabilities. Juvenile teams compete in competitions run by the Midlands Area Basketball Board. ===Հեծանվավազք=== Մեյնուտում կա հեծանվավազքի երկու ակումբ։ Նյութաուն առևտրի կենտրոնում գտնվող Մեյնուտ սայքլսը ֆինանսավորում և կառավարում է Մեյնուտի [[Հեծանվային սպորտ|հեծանվավազքի]] ակումբը<ref>{{cite web |title=Maynooth Cycling Club |url=https://www.maynoothcycles.ie/maynooth-cycling-club |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200103160353/https://www.maynoothcycles.ie/maynooth-cycling-club |archive-date=3 January 2020 |access-date=3 January 2020 |website=Maynooth Cycles |language=en}}</ref>։ Մյուսը «Մեյնուտի ուսանողները՝ բարեգործության համար» ակումբն է, որը հայտնի է որպես [[Գոլուեյ|Գոլուեյի]] սայքլ։ Այս ակումբը տեղակայված է Մեյնուտի համալսարանում։ Հունվարից ապրիլ ամիսներին ակումբն իրականացնում է մեկշաբաթյա բարեգործական հեծանվավազք դեպի Գոլուեյ և հետ։ Ակումբն իր գործունեության սկզբից կարողացել է բարեգործական նպատակներով հավաքել 1 միլիոն եվրո<ref>{{cite web|url=http://www.galwaycycle.ie/about-the-galway-cycle/|title=About the Galway Cycle|language=en|website=Galway Cycle|access-date=3 January 2020|archive-date=3 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200103160357/http://www.galwaycycle.ie/about-the-galway-cycle/|url-status=live}}</ref>։ ===Սկաուտինգ=== Մեյնուտի [[Սկաուտիզմ|սկաուտինգի]] ակումբը գոյություն է ունեցել 1975 թվականից<ref name=":0" />։ The Maynooth Scout group has been in existence since 1975.<ref name=":0">{{cite web|url=https://maynoothscouts.ie/?page_id=8|title=Maynooth Scouts|language=en|access-date=23 March 2020|archive-date=10 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200810180049/https://maynoothscouts.ie/?page_id=8|url-status=live}}</ref> After many years operating out of the Maynooth Post Primary school they restored and redeveloped the [[Geraldine Hall]],<ref>{{cite web|url=http://archiseek.com/2010/1860-geraldine-hall-maynooth-co-kildare/|title=1860 Geraldine Hall|access-date=23 March 2020|archive-date=29 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201029133736/https://archiseek.com/2010/1860-geraldine-hall-maynooth-co-kildare/|url-status=live}}</ref> a protected building, as their Den in 2013.<ref>{{cite web|url=https://maynoothscouts.ie/?page_id=2|title=About Maynooth Scouts|language=en|access-date=23 March 2020|archive-date=10 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200810183007/https://maynoothscouts.ie/?page_id=2|url-status=live}}</ref>= ==References== {{Reflist}} ==External links== {{Commons category|Maynooth}} * {{cite EB1911|wstitle=Maynooth |volume=17 |short=x}} * [http://www.maynooth.ie/ Maynooth (County Council site)] {{County Kildare}} {{Authority control}} 7j28mymqqeho4by72wiug3r2syg8avh 0 909868 10357280 8192586 2025-06-18T09:43:46Z 212.73.65.250 10357280 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար}} [[Պատկեր:Scuola di atene 27.jpg|thumb|210px|thumb|Հատված «Աթենքյան դպրոց» որմնանկարից]] [[Պատկեր:Lire 500000 (Raffaello Sanzio).JPG|thumb|250px|Ռաֆայելի պատկերը [[թղթադրամ]]ների վրա]] '''«Ինքնանկար»''', [[Վերածնունդ|վերածննդի]] ժամանակաշրջանի հայտնի նկարիչ [[Ռաֆայել]]ի նկարը, պահպանվում է [[Ուֆֆիցի|Ուֆֆիցի պատկերասրահ]]ում։ Ոչ վաղ հետազոտությունների արդյունքում [[կտավ]]ի ներքևում հայտնաբերվել է պատկեր, որն ապացուցում է, որ սա իսկապես իրական ինքնանկար է, որը վրձնված է մոտավորապես 1506 թվականին։ «Ինքնանկարը» գտնվել է կարդինալ Լեոպոլդ Մեդիչիի հավաքածուում, իսկ 1682 թվականից՝ Ուֆֆիցի պատկերասրահի հավաքածուի մեջ<ref>[http://www.virtualuffizi.com/uffizi1/cercals1.asp?Contatore=273 Raffaello Sanzio called Raphael — Self-portrait] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120326185904/http://www.virtualuffizi.com/uffizi1/cercals1.asp?Contatore=273 |date=2012-03-26 }} {{ref-en}}</ref>։ Այդ ինքնանկարի նման, սակայն հայելային պատկերով մեկ այլ ինքնանկար պատկերված է Ռաֆայելի՝ [[Աթենական դպրոց (Ռաֆայել)|«Աթենական դպրոցի»]] որմնանկարում, որը գտնվում է [[Վատիկան]]ի «Ստանցա դելլա Սենյատուրա»-ում՝ որպես հին հունական նկարիչ Ապելեսի կերպար<ref>«Галерея Уффици». Серия Великие музеи мира. Издательство «Директ-Медиа», 2011</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.polomuseale.firenze.it/catalogo/scheda.asp?nctn=00287210&value=1 «Ինքնանկար» Ուֆֆիցայի պատկերասրահի կատալոգում] * [http://www.openraphael.org/2011/07/uffizi-self-portrait.html Մանրամասն հոդվածը OpenRaphael կայքում]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018 |bot=InternetArchiveBot }} {{ref-en}} {{Ռաֆայել Սանտի}} [[Կատեգորիա:1506 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Ռաֆայել Սանտիի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Ուֆֆիցի պատկերասրահի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Ինքնադիմանկարներ]] lft8q85gga5hohwir20lvzz75h1opfi 0 915194 10356570 10354202 2025-06-17T12:53:07Z Д.Ильин 35369 10356570 wikitext text/x-wiki '''Կիսականոնավոր բազմանիստեր''', տարբեր ուռուցիկ բազմանիստեր՝ որոնք կանոնավոր չլինելով, կրում են դրանց որոշ հատկությունները, օրինակ, բոլոր նիստերը հավասար են կամ բոլոր նիստերը [[կանոնավոր բազմանկյուն]]ներ են, կամ ունեն որոշակի տարածական [[համաչափություն]]ներ։ Սահմանումը կարող է որոշակի ձևով փոփոխվել, բայց առաջին հերթին դրանք արքիմեդյան մարմիններն են։ == [[Արքիմեդես|Արքիմեդյան]] մարմիններ == '''Արքիմեդյան մարմիններ,''' երկու հատկությամբ օժտված ուռուցիկ բազմանիստեր․ * Բոլոր նիստերը, երկու կամ ավելի տիպի, կանոնավոր բազմանկյուններ են։ Եթե բոլոր բազմանկյունները մի տիպի են, ապա դա կանոնավոր բաղմանիստ է կամ պլատոնյան մարմին է<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Тело геометрическое|Սելիվանով,Դ․ֆ․}}</ref>։ * ցանկացած գագաթների զույգի համար գոյություն ունի բազմանիստի համաչափություն, այսինքն, շարժում, որ բերում է նույն բազմանիստին(մի գագաթը գալիս է մյուսի տեղը)։ Մասնավորապես՝ բոլոր բազմանիստ անկյունները գագաթներում հավասար են։ Կիսկանոնավոր բազմանիստեր առաջին անգամ կառուցել է Արքիմեդը, բայց աշխատանքները կորուստի են մատնվել։ == Կատալանյան մարմիններ == Արքիմեդյան մարմիններին նման մարմինները կոչվում են կատալանի մարմիններ, ունեն կոնգրուենտ նիստեր (կարող են վերադրվել շարժման, պտույտի կամ անդրադարձման շնորհիվ, համընկնելի են)։ Կատալանի մարմիններին հաճախ անվանում են նաև կիսականոնավոր բազմանիստեր, այդ դեպքում կիսականոնավոր են համարվում արքիմեդի և կատալանի մարմինները։ Արիմեդյան մարմինները կիսականոնավոր են այն իմաստով, որ նրանց նիստերը կանոնավոր բազմանկյուններ են, իսկ կատալանի մարմիններում նիստերը նույնն են, բայց կանոնավոր բազմանկյուններ չեն։ Երկու դեպքում էլ պահպանվում են տարածական համչափութայն տեսակներից մեկի պայմանները (քառանիստային, ութանիստային և քսանանիստային)։ Կիսականոնավոր է համարվում այն մարմինները, որոնցում բացակայում է հետևյալ հատկություններից (առաջին երկուսից) գոնե մեկը։ * Բոլոր նիստերը հանդիսանում են [[կանոնավոր բազմանկյուն]]ներ։ * Բոլոր նիստերը միանման են։ * Մարմինն ունի երեք համաչափություններից որևէ մեկը։ Արքիմեդյան մարմիններում բացակայում է երկրորդ հատկությունը, իսկ կատալանի մարմիններում բացակայում է առաջին հատկությունը, բայց երրորդ հատկությունը բոլորում պահպանվում է։ Գոյություն ունի 13 արքիմեդի մարմին, որից երկուսը (սրաքիթ խորանարդ և հարթաքիթ տասներուանիստ) հայելային համաչափություն չունեն, և ունեն աջ և ձախ ձևերը։ Համապատասխանաբար 13 կատալանի մարմին։ == Կիսականոնավոր բազմանիստերի ցանկ == {| class="standard sortable" |- ! Արքիմեդյան մարմին!! Նիստեր (քանակ/տեսակ) ! Գագաթներ (քանակ) !! Կողեր (քանակ) !! Գագաթների փոխդասավոր- վածությունը ! Կատալանյան մարմին !! Համաչափության խումբ |- | [[Պատկեր:Cuboctahedron.jpg|center|152x152px|alt=]]Խորանարդաութանիստ<br /> | 8 [[եռանկյուն]]<br />6 [[քառակուսի]]|| 12 || 24 || 3,4,3,4 | [[Պատկեր:Rhombicdodecahedron.jpg|center|150px]]Շեղատասերկուանիստ<br /> | O<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:Icosidodecahedron.jpg|center|156x156px|alt=]]Քսանատասերկուանիստ<br /> | 20 եռանկյուն<br />12 [[հնգանկյուն]]|| 30 || 60 || 3,5,3,5 | [[Պատկեր:Rhombictriacontahedron.jpg|center|167x167px|alt=]]Շեղաեռաակոնտոեդր<br /> | I<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:Truncatedtetrahedron.svg|center|167x167px|alt=]]Հատած քառանիստ<br /> | 4 եռանկյուն<br />4 [[վեցանկյուն]]|| 12 || 18 || 3,6,6 | [[Պատկեր:Triakistetrahedron.jpg|center|150px]]<br />Տրիակիստետրաեդր <!-- не знаю русского названия --> | T<sub>d</sub> |- | [[Պատկեր:Truncatedoctahedron.jpg|center|166x166px|alt=]]Հատաժ վեցնիստ<br /> | 6 քառակուսի<br />8 վեցանկյուն || 24 || 36 || 4,6,6 | [[Պատկեր:Tetrakishexahedron.jpg|center|150px]]<br />Բեկված խորանարդ<br /> | O<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:Truncatedicosahedron.svg|center|150px]]Հատած տասերկուանիստ<br /> | 12 հնգանկյուն<br />20 վեցանկյուն || 60 || 90 || 5,6,6 | [[Պատկեր:pentakisdodecahedron.jpg|center|150px]]<br />Պենտակիսդոդեկաեդր | I<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:Truncatedhexahedron.jpg|center|150px]]Հատած խորանարդ<br /> | 8 եռանկյուն<br />6 [[ութանկյուն]]|| 24 || 36 || 3,8,8 | [[Պատկեր:Triakisoctahedron.jpg|center|150px]]Տրիակիսոկտաեդր<br /> | O<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:Truncateddodecahedron.jpg|center|150px]]Հատած տասներկուանկյուն<br /> | 20 եռանկյուններ<br />12 [[տասնանկյուն]]|| 60 || 90 || 3,10,10 | [[Պատկեր:triakisicosahedron.jpg|center|150px]]Տրիակսիսիկոսաեդր<br /> | I<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:Rhombicuboctahedron.jpg|center|150px]]Շեղախորանարդանիստ<br /> | 8 եռանկյուն<br />18 քառակուսի (6 -ը քառակուսային դիրքով, 12 -ը շեղանկյան դիրքով) | 24 || 48 || 3,4,4,4 | [[Պատկեր:deltoidalicositetrahedron.jpg|center|150px]]Դելտայական իկոսատիտրաեդր<br /> | O<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:rhombicosidodecahedron.jpg|center|150px]]<br />Շեղաքսանատասներկուանիստ | 20 եռնկյուն<br />30 քառակուսի<br />12 հնգանկյուն || 60 || 120 || 3,4,5,4 | [[Պատկեր:deltoidalhexecontahedron.jpg|center|154x154px|alt=]]Դելտայական հեկսոկոնտաեդր<br /> | I<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:truncatedcuboctahedron.jpg|center|157x157px|alt=]]Շեղահատված խորանարդաութանկյուն<br /> | 12 քառակուսի<br />8 վեցանկյուն<br />6 ութանկյուն || 48 || 72 || 4,6,8 | [[Պատկեր:disdyakisdodecahedron.jpg|center|150px]]Հեկզոկիստաեդր<br /> | O<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:truncatedicosidodecahedron.jpg|center|142x142px|alt=]]Շեղահատված քսանատասներկուանիստ<br /> | 30 քառակուսի<br />20 վեցանկյուն 12 տասնանկյուն | 120 || 180 || 4,6,10 | [[Պատկեր:disdyakistriacontahedron.jpg|center|117x117px|alt=]]Հեկսակիսիկոեդր<br /> | I<sub>h</sub> |- | [[Պատկեր:Snubhexahedronccw.jpg|center|137x137px|alt=]]<br />[[Պատկեր:Snubhexahedroncw.jpg|center|143x143px|alt=]]Սուրանկյուն խորանարդ<br /> | 32 եռանկյուն<br />6 քառակուսի || 24 || 60 || 3,3,3,3,4 | [[Պատկեր:pentagonalicositetrahedronccw.jpg|center|129x129px|alt=]]<br />[[Պատկեր:pentagonalicositetrahedroncw.jpg|center|150px]]<br />Հնգանկյուն իկոսիտիրաեդր <br /> | O |- | [[Պատկեր:snubdodecahedronccw.jpg|center|154x154px|alt=]]<br />[[Պատկեր:Snubdodecahedroncw.jpg|center|153x153px|alt=]]Սուրանկյուն տասնրկուանիստ<br /> | 80 եռանկյուն 12 հնգանկյուն | 60 || 150 || 3,3,3,3,5 | [[Պատկեր:pentagonalhexecontahedronccw.jpg|center|137x137px|alt=]]<br />[[Պատկեր:pentagonalhexecontahedroncw.jpg|center|150px]]<br />Հնգանկյուն հեկսեկոնտաեդր <br /> | I |} == Այլ == Բացի արքիմեդի և կատալանի մարմինների,գոյություն ունի բազմանկյունների անվերջ շարք, որոնք հարում են կիսականոնավորներին (հավասար կողերով պրիզմաներ և հակապրիզմաներ)։ == Տես նաև == * Կանոնավոր բազմանիստ * Աստղակերպ բազմանիստ *[[Պրիզմա]] * Հակապրիզմա == Արտաքին հղումներ == * {{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://ilib.mccme.ru/djvu/mp2/mp2-1.djvu |автор=Ашкинузе В. Г. |заглавие=О числе полуправильных многогранников |год=1957 |выпуск=1 |страницы=107-118 |. Вторая серия}} * Залгаллер В. А. Выпуклые многогранники с правильными гранями// Записки научных семинаров ЛОМИ. Том 2 -- 1966. == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Երկրաչափություն]] rp9hc6briiyjrknbi6fsjy8ew74h6zg 0 915869 10357123 10101539 2025-06-18T06:59:12Z 212.73.65.250 10357123 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար}} '''«Գինու գավաթով աղջիկը»''' ([[Հոլանդերեն|հոլ]].՝ Dame en twee heren), [[Յան Վերմեեր]]ի նկարներից՝ նկարված 1659-1660 թվականներին։ Ներկայումս այն պահպանվում է դուքս Անտոն Ուլրիխի թանգարանում,որը գտնվում է Գերմանիայի [[Բրաունշվայգ]] քաղաքում։ Նկարի ներքևի ձախ մասում ապակու վրա երևում է հեղինակի ստորագրությունը «IV Meer»<ref>{{cite web |url=http://www.essentialvermeer.com/signitures.html#.WuSuauopJR0 |title=Johannes Vermeer: Signatures (№ 11) |website=Essentialvermeer.com |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 28 |archive-date=2018-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180429024856/http://www.essentialvermeer.com/signitures.html#.WuSuauopJR0 |url-status=dead }}</ref>: Առաջին անգամ նկարը հիշատակվում է 1696 թվականի մայիսի 16-ին կայացած Հակոբ Դիսսուիսի կազմակերպած աճուրդի ժամանակ՝ «Ուրախ ընկերակցություն է տոնվում սենյակում» անունով՝ նախնական 73 ֆլորինով։ Հետագայում այն հայտնվում է Անտոն Բրաունշվերի հավաքածուի 1710, 1744 և 1776 թվականների գույքագրի մեջ։ Նապոլեոնյան պատերազմների ժամանակ մինչև 1815 թվականը պահվում է որպես նվաճում։ Նկարն ակնհայտորեն նման է և էսթետիկական մոտեցում ունի Վերեմեերի մյուս երկու [[Գինու գավաթը (նկար)|«Գինու գավաթը»]] և [[Երաժշտության ընդհատված դաս|«Երաժշտության ընդհատված դաս»]] ստեղծագործությունների հետ։ Մի քանի տարրեր ամբոջությամբ նույնն են, օրինակ՝ բաց պատուհան՝ վիտրաժային նկարներով (հավանաբար Ժանետտա Վոգել, Վերմեերի կնոջ հարևանուհին){{sfn|EssentialVermeer.com}}): Նկարում պատկերված է մի տղամարդ, որը մի բաժակ գինի է մատուցում կնոջը: Կինը վառ կարմիր մետաքսե զգեստ է հագել՝ հավանաբար գայթակղելու նպատակով։ Նա ժպտալով նայում է նկարը դիտողին: Նրա հայացքի մեջ կարելի է կարդալ կոկետություն, թեթև արբածություն։ Ֆոնի հետին մասում նստած է երկրորդ տղամարդը, որը, ձեռքը սեղանին հենած, մտազբաղ նայում է մի կողմ։ Նրա արտաքին տեսքը մելանխոլիկ է, որը կարող է առաջացած լինել խանդի պատճառով։ Կապույտ սփռոցով ծածկված և լավ լուսավորված սեղանի վրա պատկերված է նատյուրմորտ՝ մետաղական սկուտեղի մեջ մրգեր և կերամիկական սափոր՝ սպիտակ կտորի վրա դրված։ Այդպիսի թեմաներ հաճախ էր հանդիպում այդ ժամանակաշրջանի գեղանկարչության մեջ (օրինակ՝ [[Պիտեր դե Հոոխ]]ի «Զինվորների հետ խմող կինը» (1658 թվական) գտնվում է [[Լուվր]]ում)<ref>Ср. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hooch,_Woman_Drinking_with_Soldiers.jpg Pieter de Hooch. Woman Drinking with Soldiers]</ref>): Միայն թե Վերմեերի գործերն առանձնանում են կերպարներ ավելի խորը հոգեբանական մշակմամաբ։ Կտավի իմաստը, հավանաբար, չափավորության կոչ է՝ արտահայտված այլաբանությամբ։ Պատուհանի վիտրաժները հակադրվում են սենյակում գտնվողների վարքագծին<ref name="Schneider">{{книга |автор=Norbert Schneider |заглавие=Vermeer, 1632-1675: Veiled Emotions |ссылка=https://books.google.am/books?id=zkYOjy1farkC&pg=PA36&dq=vermeer+girl+glass+wine+temperance&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwj60LfxyN3aAhUPyqYKHSNoD70Q6AEIKjAA#v=onepage&q=vermeer%20girl%20glass%20wine%20temperance&f=false |место= |издательство=Taschen |год=2000 |pages=36|ref=Schneider}}</ref>:Պատից կախված նախնիներից մեկի դիմանկարը, հավանաբար, նույն նպատակին է ծառայում։ Պատկերի անթերի խորությունը հստակ տեսանելի է նկարի սկզբնամասի լուսավորված սալիկապատված հատակի վրա։ Նկարը համարվում է վարպետի հասուն դարաշրջանի գլուխգործոցներից մեկը։ Տարբեր տեխնիկայի օգտագործումը՝ քողարումից մինչև ամենափոքր տարրեր, հնարավորություն է տալիս ավելի իրատեսորեն փոխանցել տարբեր օբյեկտների մակերեսները։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:1660 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] l5g2t78imiqbgpotuecqgqh5ool3y4k 0 916096 10357134 9746696 2025-06-18T07:12:36Z 212.73.65.250 10357134 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար}} Երաժշտության ընդհատված դաս ({{lang-nl|Onderbreking van de muziek}}), հոլանդացի նկարիչ [[Յան Վերմեեր]]ի նկարներից, հավանաբար նկարված 1660-1661 թվականներին։ Երաժշտության թեմայի ժանրով նկարներ 17-րդ դարի հոլանդական նկարչության մեջ արդիական էին։ Նկարը պահվում է [[Նյու Յորք|Նյու-Յորքում]]՝ Ֆրիկի հավաքածուում<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Anthony Bailey |заглавие=A View Of Delft |год=2015 |издательство=Random House |страниц=288 |isbn=9781473522060}}</ref>։ == Ստեղծման պատմություն == 1660 թվականին [[Յան Վերմեեր]]ը ընտանիքի հետ տեղափոխվում է իր մոր տուն, որը գտնվում էր Աուդ Լանգենդեյկում (հոլ.՝ Oude Langendijk), [[Դելֆտ]]ի [[Նիևե կերկ (Դելֆտ)|Նիևե կերկ]] եկեղեցու մոտ։ Շենքի առաջին հարկում նկարիչը տեղավորում է իր արհեստանոցը, որտեղ և, հավանաբար, 1660-1661 թվականների ընթացքում նկարում է այս նկարը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Alan Hager |заглавие=The Age of Milton: An Encyclopedia of Major 17th-Century British and American Authors |год=2004 |издательство=ABC-CLIO |страницы=348 |страниц=416 |isbn=9780313052590}}</ref>։ 1901թվականին այն գնվել է 26000 դոլարով, որը զգալիորեն ավելի մեծ գումար էր, քան նկարչի մնացած նկարները<ref>{{Cite web |author=RUTH OSBORNE |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 29 |title=Vermeer Interrupted: A Study of Johannes Vermeer’s “Girl Interrupted at Her Music” at The Frick Collection |url=http://artwatchinternational.org/articles/vermeer-interrupted |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220094503/http://artwatchinternational.org/articles/vermeer-interrupted |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 1 |publisher=ArtWatch International, Inc.}}</ref>։ == Նկարի սյուժե == [[Երաժշտության դասը (նկար)|«Երաժշտության դաս»]], [[Համերգը (նկար, Վերմեեր)|«Համերգ»]], «Լյուտնյա նվագողը» և [[Կիթառահարուհին (նկար)|«Կիթառահարուհին»]] նկարների հետ այս ստեղծագործությունը մի մասն է կազմում երաժշտական թեմաներին նվիրված նկարների<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Скляренко В. М. Иовлева Т. Кустовская Ю. Скачко И. |заглавие=100 знаменитых художников. XIV—XVIII вв. |год=2014 |издательство=Директмедиа |страницы=87 |страниц=510 |isbn=9789660320888}}</ref>։ Այս նկարի սյուժեն արտացոլում է 17-րդ դարի [[Եվրոպա]]յում սիրաշահելու գործընթացը, մասնավորապես` նվագելու ժամանակ, ընկերոջ կամ երաժշտության ուսուցչի հետ։ Դատելով հագուստի հարուստ տեսքից, երևում է, որ մեծ ուսուցիչը եկամուտ ունի։ Առաջին հայացքից նման անհասկանալի դետալներից մեկը գինու բաժակն է և հետևի պլանում՝ Էրոսի նկարը, որը ներքին ուղղվածություն ունի գործող երկու անձանց միջև մտերիմ հարաբերությունների։ Էրոսի նկարի միջոցով նկարիչն արտահայտում է այն միտքը, որ միայն իրար հետ կապված մարդկանց միջև կարող անկեղծ սեր լինել<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.globecsi.ru/Articles/2010/Dmitrieva.pdf |автор=Дмитриева А. А. |заглавие=Мотив «картины в картине» в живописи Яна Вермеера Делфтского (Об иконографии произведений голландского искусства XVII века) |год=2010 |язык=Русский |издание=ГЛОБЭКСИ |тип=Научный интернет-журнал |номер=4}}</ref>։ Տղամարդն ու աղջիկը միասին [[նոտա]]ների թերթ են բռնել, և այդ ժամանակ, հավանաբար, ինչ-որ մեկը սենյակ է մտնում, և աղջիկը, հանկարծակիի գալով շրջում է գլուխը։ Որպեսզի աղջկա դեմքն ավելի արտահայտիչ երևա, և հայացքն ավելի ուշադրություն գրավող լինի, Վերմեերը նրա գլխին նկարում է սպիտակ գլխաշոր և լուսավոր տոնով հագեցնում է դեմքի գույնը։ Այս աշխատանքի մեջ Վերմեերը առաջին պլան է բերում մարդկային փոխհարաբերությունները, ոչ դե գործողությունների զարգացում։ Ենթադրվում է, որ ձախ անկյունի թռչնի վանդակը նկարվել է հետագայում՝ այլ նկարիչների կողմից, քանի որ ներկի բաղադրությունը տարբեր է հիմնական ներկի բաղադրությունից<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Bailey, Martin |заглавие=Vermeer |год=1995 |издательство=Phaidon Press |isbn=978-0-7148-3462-7}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:1660 նկարներ]] [[Կատեգորիա:1661 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] p17iv25whcmri1lubajs9wgcc8zprfl 10357143 10357134 2025-06-18T07:20:29Z LilitMir 99009 10357143 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ նկար}} '''Երաժշտության ընդհատված դաս''' ({{lang-nl|Onderbreking van de muziek}}), հոլանդացի նկարիչ [[Յան Վերմեեր]]ի նկարներից՝ հավանաբար նկարված 1660-1661 թվականներին։ Երաժշտության թեմայի ժանրով նկարները 17-րդ դարի հոլանդական նկարչության մեջ արդիական էին։ Նկարը պահվում է [[Նյու Յորք|Նյու-Յորքում]]՝ Ֆրիկի հավաքածուում<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Anthony Bailey |заглавие=A View Of Delft |год=2015 |издательство=Random House |страниц=288 |isbn=9781473522060}}</ref>։ == Ստեղծման պատմություն == 1660 թվականին [[Յան Վերմեեր]]ը ընտանիքի հետ տեղափոխվում է իր մոր տուն, որը գտնվում էր Աուդ Լանգենդեյկում (հոլ.՝ Oude Langendijk), [[Դելֆտ]]ի [[Նիևե կերկ (Դելֆտ)|Նիևե կերկ]] եկեղեցու մոտ։ Շենքի առաջին հարկում նկարիչը տեղավորում է իր արհեստանոցը, որտեղ և, հավանաբար, 1660-1661 թվականների ընթացքում նկարում է այս նկարը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Alan Hager |заглавие=The Age of Milton: An Encyclopedia of Major 17th-Century British and American Authors |год=2004 |издательство=ABC-CLIO |страницы=348 |страниц=416 |isbn=9780313052590}}</ref>։ 1901թվականին այն գնվել է 26000 դոլարով, որը զգալիորեն ավելի մեծ գումար էր, քան նկարչի մնացած նկարները<ref>{{Cite web |author=RUTH OSBORNE |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 29 |title=Vermeer Interrupted: A Study of Johannes Vermeer’s “Girl Interrupted at Her Music” at The Frick Collection |url=http://artwatchinternational.org/articles/vermeer-interrupted |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220094503/http://artwatchinternational.org/articles/vermeer-interrupted |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 1 |publisher=ArtWatch International, Inc.}}</ref>։ == Նկարի սյուժե == [[Երաժշտության դասը (նկար)|«Երաժշտության դաս»]], [[Համերգը (նկար, Վերմեեր)|«Համերգ»]], «Լյուտնյա նվագողը» և [[Կիթառահարուհին (նկար)|«Կիթառահարուհին»]] նկարների հետ այս ստեղծագործությունը մի մասն է կազմում երաժշտական թեմաներին նվիրված նկարների<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Скляренко В. М. Иовлева Т. Кустовская Ю. Скачко И. |заглавие=100 знаменитых художников. XIV—XVIII вв. |год=2014 |издательство=Директмедиа |страницы=87 |страниц=510 |isbn=9789660320888}}</ref>։ Այս նկարի սյուժեն արտացոլում է 17-րդ դարի [[Եվրոպա]]յում սիրաշահելու գործընթացը, մասնավորապես` նվագելու ժամանակ, ընկերոջ կամ երաժշտության ուսուցչի հետ։ Դատելով հագուստի հարուստ տեսքից, երևում է, որ մեծ ուսուցիչը եկամուտ ունի։ Առաջին հայացքից նման անհասկանալի դետալներից մեկը գինու բաժակն է և հետևի պլանում՝ Էրոսի նկարը, որը ներքին ուղղվածություն ունի գործող երկու անձանց միջև մտերիմ հարաբերությունների։ Էրոսի նկարի միջոցով նկարիչն արտահայտում է այն միտքը, որ միայն իրար հետ կապված մարդկանց միջև կարող անկեղծ սեր լինել<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.globecsi.ru/Articles/2010/Dmitrieva.pdf |автор=Дмитриева А. А. |заглавие=Мотив «картины в картине» в живописи Яна Вермеера Делфтского (Об иконографии произведений голландского искусства XVII века) |год=2010 |язык=Русский |издание=ГЛОБЭКСИ |тип=Научный интернет-журнал |номер=4}}</ref>։ Տղամարդն ու աղջիկը միասին [[նոտա]]ների թերթ են բռնել, և այդ ժամանակ, հավանաբար, ինչ-որ մեկը սենյակ է մտնում, և աղջիկը, հանկարծակիի գալով շրջում է գլուխը։ Որպեսզի աղջկա դեմքն ավելի արտահայտիչ երևա, և հայացքն ավելի ուշադրություն գրավող լինի, Վերմեերը նրա գլխին նկարում է սպիտակ գլխաշոր և լուսավոր տոնով հագեցնում է դեմքի գույնը։ Այս աշխատանքի մեջ Վերմեերը առաջին պլան է բերում մարդկային փոխհարաբերությունները, ոչ դե գործողությունների զարգացում։ Ենթադրվում է, որ ձախ անկյունի թռչնի վանդակը նկարվել է հետագայում՝ այլ նկարիչների կողմից, քանի որ ներկի բաղադրությունը տարբեր է հիմնական ներկի բաղադրությունից<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Bailey, Martin |заглавие=Vermeer |год=1995 |издательство=Phaidon Press |isbn=978-0-7148-3462-7}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:1660 նկարներ]] [[Կատեգորիա:1661 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] 3lyz4hx67bztxga6jb2ez7ap4nkw9k9 0 916972 10357074 10184841 2025-06-18T03:03:10Z Սահակ 24 /* Արտաքին հղումներ */ 10357074 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ընկերություն | անուն = | բնօրինակ անուն = | պատկերանիշ =Arca logo wiki.png | նկարագրություն = | տեսակ = | ընկերության տեսակ = | անվանված է = | հիմնադրված է = | հիմնադիր = | վայր = | երկիր = | տնօրեն = | գլխավոր անձինք = | սպասարկվող տարածք = | արդյունաբերություն = | արտադրանք = | ծառայություններ = | ընդհանուր ակտիվներ = | հասույթ = | գործառնական շահույթ = | զուտ շահույթ = | աշխատողների թիվ = | վերադաս = | մայր ընկերություն = | ստորաբաժանումներ = | դուստր ընկերություններ = | նախկին = | սեփականատեր = | կարգախոս = | կայք = | մասնակից է = | կլանվել = | ծանոթագրություններ = | բորսա = | պորտալ = }} '''Արմենիան Քարդ''' ({{lang-en|Armenian Card (ArCa)}}), հայկական ազգային, միջբանկային, դրամային հաշվարկային համակարգի պլաստիկ քարտ։ == Պատմություն == «Արմենիան Քարդ» ՓԲԸ-ն հիմնադրվել է 2000 թվականի մարտին, [[Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ|ՀՀ կենտրոնական բանկի]] և տասը առևտրային բանկերի կողմից, [[ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալություն|USAID]]-ի աջակցությամբ, Հայաստանի բանկային ոլորտում նոր վճարահաշվարկային համակարգի ներդրման և զարգացման նպատակով<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.arca.am/#html_about_us|title=ԱրՔա {{!}} Արմենիան Քարդ {{!}} www.arca.am|website=www.arca.am|accessdate=2019 թ․ ապրիլի 6}}</ref>։ Պրոցեսինգային ծառայություններ մատուցելու լիցենզիան տրվել է 2003 թվականի փետրվարի 12-ին [[Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ|ՀՀ Կենտրոնական բանկի]] խորհրդի կողմից։ 2006 թվականի փետրվար ամսից ԱրՔա-ն, [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|ՄԱԿ]]-ի Զարգացման ծրագրի հետ համատեղ ([[Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր|UNDP]]), ներդրեց [[Համացանց|ինտերնետ]]ի միջոցով կոմունալ վճարումների փոխանցման համակարգ, որը թույլ է տալիս քարտապաններին վճարել էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի, կապի համար, ձեռք բերել ինտերնետ քարտեր ինչպես նաև կատարել [[բջջային հեռախոս]]ների կանխավճարային քարտերի հաշիվների համալրում։ «Արմենիան Քարդ» ՓԲԸ-ի բաժնետերերն են [[Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ]]ը և հանրապետության 17 խոշորագույն առևտրային բանկերից 15-ը։ Մասնավորապես, մասնակից չեն հանդիսանում Մելլաթ Բանկը և Արմսվիսբանկը<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.finport.am/full_news.php?id=28662&lang=1|title=Հայկական և ռուսական ազգային վճարային համակարգերի` «Արմենիան Քարդ»-ի և «Միր»-ի համատեղելիության պիլոտային նախագիծը նախատեսվում է 2017-ի ամռանը {{!}} Finport.am|website=www.finport.am|language=en|accessdate=2019 թ․ ապրիլի 6|archive-date=2019 թ․ ապրիլի 6|archive-url=https://web.archive.org/web/20190406184949/https://finport.am/full_news.php?id=28662%26lang=1|url-status=dead}}</ref>։ * [[Արդշինբանկ]] * [[Ամերիաբանկ]] * [[Հայէկոնոմբանկ]] * [[Արցախբանկ]] * [[ԱյԴի Բանկ]] * [[ԱԿԲԱ-Կրեդիտ Ագրիկոլ բանկ]] * [[Կոնվերսբանկ]] * [[Ինեկոբանկ]] * [[Էյչ-Էս-Բի-Սի Բանկ Հայաստան]] * [[Բիբլոս Բանկ Արմենիա]] * [[Յունիբանկ]] * [[Էվոկաբանկ]] *[[ՎՏԲ-Հայաստան բանկ]] * [[Արարատբանկ]] * [[Հայբիզնեսբանկ]] Ըստ ՀՀ Կենտրոնական բանկի տվյալների՝ 2017 թվականի հունվարի 1-ին Հայաստանում գործող ակտիվ քարտերի ընդհանուր թիվը կազմել է 1 570 758<ref name=":1" />։ Հայաստանի բանկերի միության գործադիր տնօրեն Սեյրան Սարգսյանն առցանց ասուլիսի ժամանակ ասել է, որ Հայաստանում գործող ակտիվ վճարային քարտերի ընդհանուր թիվը 2020թ.–ի առաջին եռամսյակի արդյունքում կազմել է 2 460 333, ինչը 2,9%–ով կամ 70 հազար քարտով ավել է` 2019թ.–ի համեմատ<ref>{{Cite web|url=http://www.armbanks.am/hy/2020/05/26/128954/|title=Հայաստանում առաջին անգամ անկանխիկ գործարքները գերազանցել են կանխիկին. քարտերով շրջանառությունը I եռամսյակում աճել է 22,9%,–ով|website=ArmBanks.am|language=hy-HY|accessdate=2020 թ․ մայիսի 30|archive-date=2020 թ․ մայիսի 29|archive-url=https://web.archive.org/web/20200529092415/http://www.armbanks.am/hy/2020/05/26/128954/|url-status=dead}}</ref>։ == Գործառույթներ == ԱրՔա վճարային համակարգը տրամադրում է հետևյալ ծառայությունները՝ կանխիկ դրամական փոխանցումներ, ստացված ապրանքի կամ ծառայությունների համար առևտրային և սպասարկման կետերում վճարումներ, [[բանկոմատ]]ներում վճարումներ կոմունալ ծառայությունների համար, [[Համացանց|ինտերնետում]] էլեկտրոնային վճարումներ (ներառյալ կոմունալ վճարումները), քարտային հաշվի հաշվեկշռի վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրում, առցանց առևտուր, գումարի փոխանցում քարտից քարտ։ Ընկերությունը մատուցում է ծառայությունների փաթեթ, որը հնարավորություն է տալիս բանկերին թողարկել և սպասարկել ''ArCa'', ''MasterCard'', ''VISA'', ''American Express'' և ''Diners Club International'' քարտեր՝ օգտվելով պրոցեսինգային կենտրոնի ժամանակակից տեխնիկական, տեխնոլոգիական և ծրագրային հնարավորություններից, ինչպես նաև Ընկերության մասնագիտական օժանդակությունից<ref name=":0" />։ Ինչպես նաև ԱրՔա-ն առաջարկում է համապարփակ ծառայություններ, որոնք թույլ են տալիս բանկերին թողարկել և սպասարկել հետևյալ տեսակի քարտեր. * ''ArCa Debit'' - դեբետային քարտ, որը թույլ է տալիս կատարել վճարումներ կամ ստանալ կանխիկ գումար։ ''ArCa Debit''-ը կարող է ծառայել նաև որպես աշխատավարձային քարտ։ * ''ArCa Classic'' - դեբետային քարտ, հնարավոր է օվերդրաֆտի թույլտվություն` կախված թողարկող բանկի կողմից սահմանված պայմաններից։ Օվերդրաֆտի թույլտվության դեպքում քարտապանին տրամադրվում է լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ վարկի տեսքով, որի միջոցով քարտապանը բանկային տոկոսը վճարում է միայն օգտագործված գումարի չափով։ ''ArCa Classic''-ը կարող է ծառայել նաև որպես աշխատավարձային քարտ։ * ''ArCa Gold'' - վարկային քարտ, որը տրվում է բանկի հուսալի հաճախորդներին։ Քարտապաններին տրամադրվում են հետևյալ ծառայությունները` տրամադրված վարկի ցածր տոկոսադրույք, առևտրի և սպասարկման օբյեկտներում զեղչերի, բոնուսների կիրառում, ապահովագրություն և այլն։ * ''ArCa Business'' - վարկային քարտ, որը կարող են ձեռք բերել միայն կազմակերպությունները։ Կազմակերպության աշխատակիցը, ում անունով քարտը բացվում է, կարող է ստանալ կանխիկ գումար կամ կազմակերպության կողմից ձեռք բերված ապրանքի համար կանխիկ վճարումներ կատարելու և կազմակերպության կողմից նախկինում հաստատված գումարի չափով մատուցվող ծառայությունների համար։ Կազմակերպության աշխատողների անունով, բանկի անունից բացված քարտի հաշվին կարող են կցվել մի քանի քարտեր՝ նախապես սահմանված ծախսային սահմանափակումներով։ * ''ArCa Platinum'' - վարկային քարտը, որի սեփականատիրոջը թողարկող բանկը առաջարկում է ծառայությունների լայն տեսականի։ * ''ArCa Affinity'' - վստահելի հաճախորդներին կամ թողարկող բանկի կողմից սահմանված պահանջներին համապատասխանող հաճախորդներին տրվող վարկային քարտ։ ''ArCa Affinity''-ն նախատեսված է բացառապես նմանատիպ օբյեկտների (գազալցակայաններ, ավիացիոն գործակալություններ, խանութներ և այլն) անկանխիկ վճարումների համար։ Քարտապանների համար կարող են տրամադրվել զեղչեր, բոնուսներ։ * ''ArCa Co-branded'' - վստահելի հաճախորդներին կամ թողարկող բանկի կողմից սահմանված պահանջներին համապատասխանող հաճախորդներին տրվող վարկային քարտ։ ''ArCa Co-branded''-ը նախատեսված է տարբեր տեսակի և նմանատիպ օբյեկտներում անկանխիկ վճարումների համար (''Sil Group'', ''Multi Grou''p և այլն)։ Քարտապանների համար կարող են տրամադրվել զեղչեր, բոնուսներ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://arca.am Պաշտոնական կայք] [[Կատեգորիա:Հայաստանի տնտեսություն]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսները Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2000 հիմնադրված ընկերություններ]] jwh2ekn65kjyegscsi2b6pleucrcggs 10357075 10357074 2025-06-18T03:05:44Z Սահակ 24 /* Պատմություն */ 10357075 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ընկերություն | անուն = | բնօրինակ անուն = | պատկերանիշ =Arca logo wiki.png | նկարագրություն = | տեսակ = | ընկերության տեսակ = | անվանված է = | հիմնադրված է = | հիմնադիր = | վայր = | երկիր = | տնօրեն = | գլխավոր անձինք = | սպասարկվող տարածք = | արդյունաբերություն = | արտադրանք = | ծառայություններ = | ընդհանուր ակտիվներ = | հասույթ = | գործառնական շահույթ = | զուտ շահույթ = | աշխատողների թիվ = | վերադաս = | մայր ընկերություն = | ստորաբաժանումներ = | դուստր ընկերություններ = | նախկին = | սեփականատեր = | կարգախոս = | կայք = | մասնակից է = | կլանվել = | ծանոթագրություններ = | բորսա = | պորտալ = }} '''Արմենիան Քարդ''' ({{lang-en|Armenian Card (ArCa)}}), հայկական ազգային, միջբանկային, դրամային հաշվարկային համակարգի պլաստիկ քարտ։ == Պատմություն == «Արմենիան Քարդ» ՓԲԸ-ն հիմնադրվել է 2000 թվականի մարտին, [[Հայաստանի կենտրոնական բանկ]]ի և տասը առևտրային բանկերի կողմից, [[ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալություն|USAID]]-ի աջակցությամբ, Հայաստանի բանկային ոլորտում նոր վճարահաշվարկային համակարգի ներդրման և զարգացման նպատակով<ref name=":0">{{Cite web|url=https://arca.am/about|title=ԱրՔա {{!}} Արմենիան Քարդ {{!}} www.arca.am|website=arca.am}}</ref>։ Պրոցեսինգային ծառայություններ մատուցելու լիցենզիան տրվել է 2003 թվականի փետրվարի 12-ին [[Հայաստանի կենտրոնական բանկ]]ի խորհրդի կողմից։ 2006 թվականի փետրվար ամսից ԱրՔա-ն, [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|ՄԱԿ]]-ի Զարգացման ծրագրի հետ համատեղ ([[Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր|UNDP]]), ներդրեց [[Համացանց|ինտերնետ]]ի միջոցով կոմունալ վճարումների փոխանցման համակարգ, որը թույլ է տալիս քարտապաններին վճարել էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի, կապի համար, ձեռք բերել ինտերնետ քարտեր ինչպես նաև կատարել [[բջջային հեռախոս]]ների կանխավճարային քարտերի հաշիվների համալրում։ «Արմենիան Քարդ» ՓԲԸ-ի բաժնետերերն են [[Հայաստանի կենտրոնական բանկ]]ը և հանրապետության 17 խոշորագույն առևտրային բանկերից 15-ը։ Մասնավորապես, մասնակից չեն հանդիսանում Մելլաթ Բանկը և Արմսվիսբանկը<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.finport.am/full_news.php?id=28662&lang=1|title=Հայկական և ռուսական ազգային վճարային համակարգերի` «Արմենիան Քարդ»-ի և «Միր»-ի համատեղելիության պիլոտային նախագիծը նախատեսվում է 2017-ի ամռանը {{!}} Finport.am|website=www.finport.am|language=en|accessdate=2019 թ․ ապրիլի 6|archive-date=2019 թ․ ապրիլի 6|archive-url=https://web.archive.org/web/20190406184949/https://finport.am/full_news.php?id=28662%26lang=1|url-status=dead}}</ref>։ * [[Արդշինբանկ]] * [[Ամերիաբանկ]] * [[Հայէկոնոմբանկ]] * [[Արցախբանկ]] * [[ԱյԴի Բանկ]] * [[ԱԿԲԱ-Կրեդիտ Ագրիկոլ բանկ]] * [[Կոնվերսբանկ]] * [[Ինեկոբանկ]] * [[Էյչ-Էս-Բի-Սի Բանկ Հայաստան]] * [[Բիբլոս Բանկ Արմենիա]] * [[Յունիբանկ]] * [[Էվոկաբանկ]] *[[ՎՏԲ-Հայաստան բանկ]] * [[Արարատբանկ]] * [[Հայբիզնեսբանկ]] Ըստ Կենտրոնական բանկի տվյալների՝ 2017 թվականի հունվարի 1-ին Հայաստանում գործող ակտիվ քարտերի ընդհանուր թիվը կազմել է 1 570 758<ref name=":1" />։ Հայաստանի բանկերի միության գործադիր տնօրեն Սեյրան Սարգսյանն առցանց ասուլիսի ժամանակ ասել է, որ Հայաստանում գործող ակտիվ վճարային քարտերի ընդհանուր թիվը 2020թ.–ի առաջին եռամսյակի արդյունքում կազմել է 2 460 333, ինչը 2,9%–ով կամ 70 հազար քարտով ավել է` 2019թ.–ի համեմատ<ref>{{Cite web|url=http://www.armbanks.am/hy/2020/05/26/128954/|title=Հայաստանում առաջին անգամ անկանխիկ գործարքները գերազանցել են կանխիկին. քարտերով շրջանառությունը I եռամսյակում աճել է 22,9%,–ով|website=ArmBanks.am|language=hy-HY|accessdate=2020 թ․ մայիսի 30|archive-date=2020 թ․ մայիսի 29|archive-url=https://web.archive.org/web/20200529092415/http://www.armbanks.am/hy/2020/05/26/128954/|url-status=dead}}</ref>։ == Գործառույթներ == ԱրՔա վճարային համակարգը տրամադրում է հետևյալ ծառայությունները՝ կանխիկ դրամական փոխանցումներ, ստացված ապրանքի կամ ծառայությունների համար առևտրային և սպասարկման կետերում վճարումներ, [[բանկոմատ]]ներում վճարումներ կոմունալ ծառայությունների համար, [[Համացանց|ինտերնետում]] էլեկտրոնային վճարումներ (ներառյալ կոմունալ վճարումները), քարտային հաշվի հաշվեկշռի վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրում, առցանց առևտուր, գումարի փոխանցում քարտից քարտ։ Ընկերությունը մատուցում է ծառայությունների փաթեթ, որը հնարավորություն է տալիս բանկերին թողարկել և սպասարկել ''ArCa'', ''MasterCard'', ''VISA'', ''American Express'' և ''Diners Club International'' քարտեր՝ օգտվելով պրոցեսինգային կենտրոնի ժամանակակից տեխնիկական, տեխնոլոգիական և ծրագրային հնարավորություններից, ինչպես նաև Ընկերության մասնագիտական օժանդակությունից<ref name=":0" />։ Ինչպես նաև ԱրՔա-ն առաջարկում է համապարփակ ծառայություններ, որոնք թույլ են տալիս բանկերին թողարկել և սպասարկել հետևյալ տեսակի քարտեր. * ''ArCa Debit'' - դեբետային քարտ, որը թույլ է տալիս կատարել վճարումներ կամ ստանալ կանխիկ գումար։ ''ArCa Debit''-ը կարող է ծառայել նաև որպես աշխատավարձային քարտ։ * ''ArCa Classic'' - դեբետային քարտ, հնարավոր է օվերդրաֆտի թույլտվություն` կախված թողարկող բանկի կողմից սահմանված պայմաններից։ Օվերդրաֆտի թույլտվության դեպքում քարտապանին տրամադրվում է լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ վարկի տեսքով, որի միջոցով քարտապանը բանկային տոկոսը վճարում է միայն օգտագործված գումարի չափով։ ''ArCa Classic''-ը կարող է ծառայել նաև որպես աշխատավարձային քարտ։ * ''ArCa Gold'' - վարկային քարտ, որը տրվում է բանկի հուսալի հաճախորդներին։ Քարտապաններին տրամադրվում են հետևյալ ծառայությունները` տրամադրված վարկի ցածր տոկոսադրույք, առևտրի և սպասարկման օբյեկտներում զեղչերի, բոնուսների կիրառում, ապահովագրություն և այլն։ * ''ArCa Business'' - վարկային քարտ, որը կարող են ձեռք բերել միայն կազմակերպությունները։ Կազմակերպության աշխատակիցը, ում անունով քարտը բացվում է, կարող է ստանալ կանխիկ գումար կամ կազմակերպության կողմից ձեռք բերված ապրանքի համար կանխիկ վճարումներ կատարելու և կազմակերպության կողմից նախկինում հաստատված գումարի չափով մատուցվող ծառայությունների համար։ Կազմակերպության աշխատողների անունով, բանկի անունից բացված քարտի հաշվին կարող են կցվել մի քանի քարտեր՝ նախապես սահմանված ծախսային սահմանափակումներով։ * ''ArCa Platinum'' - վարկային քարտը, որի սեփականատիրոջը թողարկող բանկը առաջարկում է ծառայությունների լայն տեսականի։ * ''ArCa Affinity'' - վստահելի հաճախորդներին կամ թողարկող բանկի կողմից սահմանված պահանջներին համապատասխանող հաճախորդներին տրվող վարկային քարտ։ ''ArCa Affinity''-ն նախատեսված է բացառապես նմանատիպ օբյեկտների (գազալցակայաններ, ավիացիոն գործակալություններ, խանութներ և այլն) անկանխիկ վճարումների համար։ Քարտապանների համար կարող են տրամադրվել զեղչեր, բոնուսներ։ * ''ArCa Co-branded'' - վստահելի հաճախորդներին կամ թողարկող բանկի կողմից սահմանված պահանջներին համապատասխանող հաճախորդներին տրվող վարկային քարտ։ ''ArCa Co-branded''-ը նախատեսված է տարբեր տեսակի և նմանատիպ օբյեկտներում անկանխիկ վճարումների համար (''Sil Group'', ''Multi Grou''p և այլն)։ Քարտապանների համար կարող են տրամադրվել զեղչեր, բոնուսներ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://arca.am Պաշտոնական կայք] [[Կատեգորիա:Հայաստանի տնտեսություն]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսները Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2000 հիմնադրված ընկերություններ]] 984h2lwsf7dixyvklkoqiq7olq1bx4s 10357076 10357075 2025-06-18T03:07:24Z Սահակ 24 /* Պատմություն */ 10357076 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ընկերություն | անուն = | բնօրինակ անուն = | պատկերանիշ =Arca logo wiki.png | նկարագրություն = | տեսակ = | ընկերության տեսակ = | անվանված է = | հիմնադրված է = | հիմնադիր = | վայր = | երկիր = | տնօրեն = | գլխավոր անձինք = | սպասարկվող տարածք = | արդյունաբերություն = | արտադրանք = | ծառայություններ = | ընդհանուր ակտիվներ = | հասույթ = | գործառնական շահույթ = | զուտ շահույթ = | աշխատողների թիվ = | վերադաս = | մայր ընկերություն = | ստորաբաժանումներ = | դուստր ընկերություններ = | նախկին = | սեփականատեր = | կարգախոս = | կայք = | մասնակից է = | կլանվել = | ծանոթագրություններ = | բորսա = | պորտալ = }} '''Արմենիան Քարդ''' ({{lang-en|Armenian Card (ArCa)}}), հայկական ազգային, միջբանկային, դրամային հաշվարկային համակարգի պլաստիկ քարտ։ == Պատմություն == «Արմենիան Քարդ» ՓԲԸ-ն հիմնադրվել է 2000 թվականի մարտին, [[Հայաստանի կենտրոնական բանկ]]ի և տասը առևտրային բանկերի կողմից, [[ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալություն|USAID]]-ի աջակցությամբ, Հայաստանի բանկային ոլորտում նոր վճարահաշվարկային համակարգի ներդրման և զարգացման նպատակով<ref name=":0">{{Cite web|url=https://arca.am/about |title=Arca |website=arca.am}}</ref>։ Պրոցեսինգային ծառայություններ մատուցելու լիցենզիան տրվել է 2003 թվականի փետրվարի 12-ին [[Հայաստանի կենտրոնական բանկ]]ի խորհրդի կողմից։ 2006 թվականի փետրվար ամսից ԱրՔա-ն, [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|ՄԱԿ]]-ի Զարգացման ծրագրի հետ համատեղ ([[Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր|UNDP]]), ներդրեց [[Համացանց|ինտերնետ]]ի միջոցով կոմունալ վճարումների փոխանցման համակարգ, որը թույլ է տալիս քարտապաններին վճարել էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի, կապի համար, ձեռք բերել ինտերնետ քարտեր ինչպես նաև կատարել [[բջջային հեռախոս]]ների կանխավճարային քարտերի հաշիվների համալրում։ «Արմենիան Քարդ» ՓԲԸ-ի բաժնետերերն են [[Հայաստանի կենտրոնական բանկ]]ը և հանրապետության 17 խոշորագույն առևտրային բանկերից 15-ը։ Մասնավորապես, մասնակից չեն հանդիսանում Մելլաթ Բանկը և Արմսվիսբանկը<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.finport.am/full_news.php?id=28662&lang=1|title=Հայկական և ռուսական ազգային վճարային համակարգերի` «Արմենիան Քարդ»-ի և «Միր»-ի համատեղելիության պիլոտային նախագիծը նախատեսվում է 2017-ի ամռանը {{!}} Finport.am|website=www.finport.am|language=en|accessdate=2019 թ․ ապրիլի 6|archive-date=2019 թ․ ապրիլի 6|archive-url=https://web.archive.org/web/20190406184949/https://finport.am/full_news.php?id=28662%26lang=1|url-status=dead}}</ref>։ * [[Արդշինբանկ]] * [[Ամերիաբանկ]] * [[Հայէկոնոմբանկ]] * [[Արցախբանկ]] * [[ԱյԴի Բանկ]] * [[ԱԿԲԱ-Կրեդիտ Ագրիկոլ բանկ]] * [[Կոնվերսբանկ]] * [[Ինեկոբանկ]] * [[Էյչ-Էս-Բի-Սի Բանկ Հայաստան]] * [[Բիբլոս Բանկ Արմենիա]] * [[Յունիբանկ]] * [[Էվոկաբանկ]] *[[ՎՏԲ-Հայաստան բանկ]] * [[Արարատբանկ]] * [[Հայբիզնեսբանկ]] Ըստ Կենտրոնական բանկի տվյալների՝ 2017 թվականի հունվարի 1-ին Հայաստանում գործող ակտիվ քարտերի ընդհանուր թիվը կազմել է 1 570 758<ref name=":1" />։ Հայաստանի բանկերի միության գործադիր տնօրեն Սեյրան Սարգսյանն առցանց ասուլիսի ժամանակ ասել է, որ Հայաստանում գործող ակտիվ վճարային քարտերի ընդհանուր թիվը 2020թ.–ի առաջին եռամսյակի արդյունքում կազմել է 2 460 333, ինչը 2,9%–ով կամ 70 հազար քարտով ավել է` 2019թ.–ի համեմատ<ref>{{Cite web|url=http://www.armbanks.am/hy/2020/05/26/128954/|title=Հայաստանում առաջին անգամ անկանխիկ գործարքները գերազանցել են կանխիկին. քարտերով շրջանառությունը I եռամսյակում աճել է 22,9%,–ով|website=ArmBanks.am|language=hy-HY|accessdate=2020 թ․ մայիսի 30|archive-date=2020 թ․ մայիսի 29|archive-url=https://web.archive.org/web/20200529092415/http://www.armbanks.am/hy/2020/05/26/128954/|url-status=dead}}</ref>։ == Գործառույթներ == ԱրՔա վճարային համակարգը տրամադրում է հետևյալ ծառայությունները՝ կանխիկ դրամական փոխանցումներ, ստացված ապրանքի կամ ծառայությունների համար առևտրային և սպասարկման կետերում վճարումներ, [[բանկոմատ]]ներում վճարումներ կոմունալ ծառայությունների համար, [[Համացանց|ինտերնետում]] էլեկտրոնային վճարումներ (ներառյալ կոմունալ վճարումները), քարտային հաշվի հաշվեկշռի վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրում, առցանց առևտուր, գումարի փոխանցում քարտից քարտ։ Ընկերությունը մատուցում է ծառայությունների փաթեթ, որը հնարավորություն է տալիս բանկերին թողարկել և սպասարկել ''ArCa'', ''MasterCard'', ''VISA'', ''American Express'' և ''Diners Club International'' քարտեր՝ օգտվելով պրոցեսինգային կենտրոնի ժամանակակից տեխնիկական, տեխնոլոգիական և ծրագրային հնարավորություններից, ինչպես նաև Ընկերության մասնագիտական օժանդակությունից<ref name=":0" />։ Ինչպես նաև ԱրՔա-ն առաջարկում է համապարփակ ծառայություններ, որոնք թույլ են տալիս բանկերին թողարկել և սպասարկել հետևյալ տեսակի քարտեր. * ''ArCa Debit'' - դեբետային քարտ, որը թույլ է տալիս կատարել վճարումներ կամ ստանալ կանխիկ գումար։ ''ArCa Debit''-ը կարող է ծառայել նաև որպես աշխատավարձային քարտ։ * ''ArCa Classic'' - դեբետային քարտ, հնարավոր է օվերդրաֆտի թույլտվություն` կախված թողարկող բանկի կողմից սահմանված պայմաններից։ Օվերդրաֆտի թույլտվության դեպքում քարտապանին տրամադրվում է լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ վարկի տեսքով, որի միջոցով քարտապանը բանկային տոկոսը վճարում է միայն օգտագործված գումարի չափով։ ''ArCa Classic''-ը կարող է ծառայել նաև որպես աշխատավարձային քարտ։ * ''ArCa Gold'' - վարկային քարտ, որը տրվում է բանկի հուսալի հաճախորդներին։ Քարտապաններին տրամադրվում են հետևյալ ծառայությունները` տրամադրված վարկի ցածր տոկոսադրույք, առևտրի և սպասարկման օբյեկտներում զեղչերի, բոնուսների կիրառում, ապահովագրություն և այլն։ * ''ArCa Business'' - վարկային քարտ, որը կարող են ձեռք բերել միայն կազմակերպությունները։ Կազմակերպության աշխատակիցը, ում անունով քարտը բացվում է, կարող է ստանալ կանխիկ գումար կամ կազմակերպության կողմից ձեռք բերված ապրանքի համար կանխիկ վճարումներ կատարելու և կազմակերպության կողմից նախկինում հաստատված գումարի չափով մատուցվող ծառայությունների համար։ Կազմակերպության աշխատողների անունով, բանկի անունից բացված քարտի հաշվին կարող են կցվել մի քանի քարտեր՝ նախապես սահմանված ծախսային սահմանափակումներով։ * ''ArCa Platinum'' - վարկային քարտը, որի սեփականատիրոջը թողարկող բանկը առաջարկում է ծառայությունների լայն տեսականի։ * ''ArCa Affinity'' - վստահելի հաճախորդներին կամ թողարկող բանկի կողմից սահմանված պահանջներին համապատասխանող հաճախորդներին տրվող վարկային քարտ։ ''ArCa Affinity''-ն նախատեսված է բացառապես նմանատիպ օբյեկտների (գազալցակայաններ, ավիացիոն գործակալություններ, խանութներ և այլն) անկանխիկ վճարումների համար։ Քարտապանների համար կարող են տրամադրվել զեղչեր, բոնուսներ։ * ''ArCa Co-branded'' - վստահելի հաճախորդներին կամ թողարկող բանկի կողմից սահմանված պահանջներին համապատասխանող հաճախորդներին տրվող վարկային քարտ։ ''ArCa Co-branded''-ը նախատեսված է տարբեր տեսակի և նմանատիպ օբյեկտներում անկանխիկ վճարումների համար (''Sil Group'', ''Multi Grou''p և այլն)։ Քարտապանների համար կարող են տրամադրվել զեղչեր, բոնուսներ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://arca.am Պաշտոնական կայք] [[Կատեգորիա:Հայաստանի տնտեսություն]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսները Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2000 հիմնադրված ընկերություններ]] f3jzxezusujtvw6iijbwgddqzcj0t3l 0 917679 10357211 10260432 2025-06-18T08:36:52Z A.arpi.a 23940 10357211 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Քեյթի Բաուման''' ({{ԱԾ}}), ամերիկացի գիտնական [[Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտ|Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական համալսարանում]] համակարգչային գիտության պրոֆեսոր։ Նա ուսումնասիրելով համակարագչային մոդելավորումը, ծրագիր է գրել, որը օգտագործելով Event Horizon Telescope-ից ստացած տվյալները կարողացել է վերականգնել սև անցքի տեսքը, արժանիորեն դառնալով սև անցքը տեսած առաջին մարդը։ <br />[[Պատկեր:Black_hole_-_Messier_87.jpg|alt=A blurry photo of a supermassive black hole in M87.|մինի| Սև անցքի առաջին պատկերը, որը ստացվել է Event Horizon Telescope- ի շնորհիվ և հրապարակվել է 2019 թ. Ապրիլին]] Բումանը մեծացել է ԱՄՆ-ի Ինդիաննա նահանգում և ավարտել է West Lafayette Junior - ավագ դպրոցը 2007 թվականին։ Նա առաջին անգամ լսեց Event Horizon Telescope ի մասին դպրոցում 2007 թվականին։ == Կրթություն == Քեյթը էլեկտրոնային ինժիներիա է սովորել [[Միչիգանի համալսարան]]ում, այն ավարտելով 2011 թվականին։ Նա [[Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ]]ի էլեկտրա-ինժիներիայում մագիստրոսի և դոկտորի աստիճաններ է ստացել։ Նրան կրթաթոշակով աջակցել է Ազգային գիտություն հիմնադրամը, որին այսօր շատերն են շնորհակալ տաղանդաշատ աղջկան ուսումը շարունակելու հնարավորություն տալու համար։ Նրա մագիստրատուրայի թեզը, [http://dspace.mit.edu/handle/1721.1/84905 ''Հյուսվածքների հատկանիշների գնահատումը շարժման դիտարկման միջոցով''] արժանացել է Էրնստ Գուիլեմի մրցանակին `լավագույն մագիստրոսական թեզի համար։ Բաումանը [[Հարվարդի համալսարան]]ին միացավ որպես Event Horizon Telescope պատկերավորում թիմի մասնագետ։ 2016 թվականին Քեյթը ներկայացրեց [[TED (համաժողովներ)|TEDx- ի]] զեկույցը, «Ինչպես նկարել սև անցքը» վերնագրով, բացատրելով ծրագրի կողմից օգտագործվող ալգորիթմները։ Նա [[Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ|MIT-]] ից 2017 թվականին ստացել է էլեկտրաինիներիայի և համակարգչային գիտությունների դոկտորի աստիճան<ref>{{Cite web |title=Katie Bouman aka Katherine L. Bouman |url=https://people.csail.mit.edu/klbouman/ |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 11 |website=people.csail.mit.edu}}</ref>։ Նրա դոկտորական թեզը վերնագրված է [http://dspace.mit.edu/handle/1721.1/113998 ''Ֆիզիկական մոդելի ներթափանցման միջոցով ծայրահեղ տեսապատկերների ստացում. Սև անցքի պատկերում''] [http://dspace.mit.edu/handle/1721.1/113998] : == Կարիերան և հաջողություններ == Քեյթը մշակել է ալգորիթմ<ref>{{Cite web |title=Earth Sees First Image Of A Black Hole |url=https://www.npr.org/2019/04/10/711723383/watch-earth-gets-its-first-look-at-a-black-hole |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 10 |website=NPR.org |language=en}}</ref>, որը օգտագործվել է Messier 87 գալակտիկայի գերծանր սև անցքի պատկերը ստանալու համար։ Նկարված Սև անցքը արդեն անուն ունի ՞Պուեհի՞(՞Powehi՞). Հավայերենում բառն օգտագործվում է ՞անեզր ստեղծագործման զարդարված մութ աղբյուր՞ իմաստով,- գրում է Քեյթը իր ֆեյսբուքյան էջում։ Ալգորիթմերի ստեղծման փուլում անհրաժեշտություն է առաջացել, որ Քեյթը կարճ ժամանակում ուսումնասիրի և սովորի հարաբերականության տեսությունը, ինչպես նաև սև անցքերի մասին։ Անհրաժեշտություն է առաջացել նաև, որ հեռադիտակներից ստացված տվյալների բացթողումները լրացվի արհեստական ինտելեկտի օգտագործմամբ։ Ուսումնասիրվել է 5 պետաբայթ (5,242,880 գեգաբայթ) ինֆորմացիա։ Քեյթը, որպես պրոֆեսորի օգնական միացել է Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական համալսարանին և հիմա աշխատում է նկարների թվայնացման նոր համակարգի բարելավման ուղղությամբ։ == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Բուման, Քեյթ}} [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի ինֆորմատիկայի ոլորտի գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի աստղագետներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի ծրագրավորողներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի կին համակարգչային գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի ճարտարագետներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի ֆիզիկոսներ]] [[Կատեգորիա:Հարվարդի համալսարանի դասախոսներ]] [[Կատեգորիա:Հրեա կին գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Միչիգանի համալսարանի շրջանավարտներ]] thscb08me5dirjfk6lyu33ced3gt1wh 0 932802 10356575 9301561 2025-06-17T12:56:46Z Wikieditorphir 156494 10356575 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Iranian_boys_smile.jpg|thumb|Մի քանի տղաներ միասին]] [[Պատկեր:Artin zolghadri iranian boy 01.jpg|thumb|Տղան ժպտում է]] '''Տղա''', մինչև 13-15 տարեկան (մինչև սեռական հասունության ավարտը) արական սեռին պատկանող [[երեխա]]<ref>{{cite book|last1=Carimokam|first1=Cahaja|title=Muhammad and the People of the Book|date=2010|page=515}}</ref><ref>{{cite book|last1=Esposito|first1=John|title=The Islamic world: past and present -|date=2004|page=47}}</ref>։ == Նկարագրություն == Սովորաբար տղաների և աղջիկների, ինչպես նաև տղամարդկանց և կանանց տարբերությունը դիտարկվում է ոչ միայն կենսաբանական առումով, այլև [[գենդեր]]ային տարբերությունների տեսանկյունից։ Գենդերային նույնականացումը (այսինքն՝ նույնացումը իր սեռի հետ), ինչպես հետևում է կլինիկական էնդոկրինոլոգիայի տվյալներից և նորածինների սեռի փոխոխության (փոխարկության) վիրաբուժական վիրահատությունների փորձերից, առաջին հերթին տեղի է ունենում բնածին դետերմինանտների (այսինքն՝ ուղեղի սեռական տարբերակումը դեռևս ներարգանդային զարգացման շրջանում) արդյունքում<ref>{{Cite web |url=https://www.cuimc.columbia.edu/news/gender-identity-5-questions-walter-bockting |title=Gender Identity: 5 Questions with Walter Bockting |date=2019 թ․ մարտի 27 |website=Columbia University Irving Medical Center |language=en |access-date=2019 թ․ ապրիլի 11}}</ref>։ [[Պատանեկություն|Դեռահաս]]ը 12-16 տարեկան տղան է, որը գտնվում է սեռական հասունության շրջանում<ref>{{Книга|автор=Академия Наук СССР, Институт Русского Языка|заглавие=Словарь русского языка|ответственный=А.П. Евгеньева|издание=|место=Москва|издательство=Русский язык|год=1983|страницы=214|страниц=|isbn=|isbn2=}}</ref>։ '''Պատանին''' արական սեռի երիտասարդն է՝ 13-15 տարեկանից մեծ և 18 տարեկանից (չափահաս տարիք, որը ներկայումս սահմանված է աշխարհի շատ երկրներում) փոքր։ Տղայի զարգացման գործընթացում տղամարդկանց սեռական հորմոնների ազդեցության տակ ձևավորվում և կատարելագործվում են առաջնային և երկրորդային [[սեռական հատկանիշներ]]ը։ '''Տղամարդը''' 18 տարեկանից բարձր արական սեռի չափահաս անձն է։ == Տարիքային փուլեր == * [[Կրծքի երեխա|Նորածնություն]] - սովորաբար այսպես է կոչվում երեխայի կյանքի առաջին, երբեմն՝ նաև երկրորդ տարին, երբ նա ամբողջությամբ կախված է մորից։ * [[Երեխա|Մանկություն]] - մինչև [[սեռական հասունացում]]ն ընկած ժամանակահատվածը։ * [[Պատանեկություն]] - սեռական հասունության սկզբից մինչև դրա առաջին (հիմնական) փուլի ավարտը։ Պատանեկության տարիքի ավարտը երկրների մեծ մասում համարվում է չափահասունության փուլը, որը, որպես կանոն, սահմանվում է 18 տարեկանը (որոշ երկրներում՝ 21 տարեկանը)։ == Նկարներ == <gallery widths=150px heights=200px style="background-color: #f8f8f8; padding: 5px; border: 1px solid #ccc;"> File:Mohammad taha aghajari.jpg|Արտին Զոլղադրի File:Artin zolghadri iranian boy 02.jpg|Արտին Զոլղադրի (երկրորդ նկար) File:Iranian boys smile.jpg|Իրանցի տղաներ ժպտում են File:Mohammad taha Heydari iranian boy.jpg|Մոհամադ Թահա Հեյդարի </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * ''Аллан и Барбара Пиз.'' [https://web.archive.org/web/20090828044335/http://www.x-gender.net/biogender/pease.htm Язык взаимоотношений (Мужчина и женщина)] * [https://web.archive.org/web/20090828044242/http://www.x-gender.net/biogender/David_Reimer.htm Դավիդ Ռեյմերի կլինիկական դեպքը] * [https://web.archive.org/web/20090827205108/http://www.x-gender.net/biogender/tolk_makakes.htm Էվոլյուցիան և մարդկային վարքագիծը] [[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]] [[Կատեգորիա:Մարդու զարգացում]] 7021smn4svqe2thaf0bnsu6dp00id1u 10356928 10356575 2025-06-18T00:05:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book, Ռուսերեն գիրք և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356928 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Iranian_boys_smile.jpg|thumb|Մի քանի տղաներ միասին]] [[Պատկեր:Artin zolghadri iranian boy 01.jpg|thumb|Տղան ժպտում է]] '''Տղա''', մինչև 13-15 տարեկան (մինչև սեռական հասունության ավարտը) արական սեռին պատկանող [[երեխա]]<ref>{{Cite book |last1=Carimokam |first1=Cahaja |title=Muhammad and the People of the Book |date=2010 |page=515}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Esposito |first1=John |title=The Islamic world: past and present - |date=2004 |page=47}}</ref>։ == Նկարագրություն == Սովորաբար տղաների և աղջիկների, ինչպես նաև տղամարդկանց և կանանց տարբերությունը դիտարկվում է ոչ միայն կենսաբանական առումով, այլև [[գենդեր]]ային տարբերությունների տեսանկյունից։ Գենդերային նույնականացումը (այսինքն՝ նույնացումը իր սեռի հետ), ինչպես հետևում է կլինիկական էնդոկրինոլոգիայի տվյալներից և նորածինների սեռի փոխոխության (փոխարկության) վիրաբուժական վիրահատությունների փորձերից, առաջին հերթին տեղի է ունենում բնածին դետերմինանտների (այսինքն՝ ուղեղի սեռական տարբերակումը դեռևս ներարգանդային զարգացման շրջանում) արդյունքում<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ մարտի 27 |title=Gender Identity: 5 Questions with Walter Bockting |url=https://www.cuimc.columbia.edu/news/gender-identity-5-questions-walter-bockting |access-date=2019 թ․ ապրիլի 11 |website=Columbia University Irving Medical Center |language=en}}</ref>։ [[Պատանեկություն|Դեռահաս]]ը 12-16 տարեկան տղան է, որը գտնվում է սեռական հասունության շրջանում<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Академия Наук СССР, Институт Русского Языка |заглавие=Словарь русского языка |ответственный=А.П. Евгеньева |год=1983 |место=Москва |издательство=Русский язык |страницы=214}}</ref>։ '''Պատանին''' արական սեռի երիտասարդն է՝ 13-15 տարեկանից մեծ և 18 տարեկանից (չափահաս տարիք, որը ներկայումս սահմանված է աշխարհի շատ երկրներում) փոքր։ Տղայի զարգացման գործընթացում տղամարդկանց սեռական հորմոնների ազդեցության տակ ձևավորվում և կատարելագործվում են առաջնային և երկրորդային [[սեռական հատկանիշներ]]ը։ '''Տղամարդը''' 18 տարեկանից բարձր արական սեռի չափահաս անձն է։ == Տարիքային փուլեր == * [[Կրծքի երեխա|Նորածնություն]] - սովորաբար այսպես է կոչվում երեխայի կյանքի առաջին, երբեմն՝ նաև երկրորդ տարին, երբ նա ամբողջությամբ կախված է մորից։ * [[Երեխա|Մանկություն]] - մինչև [[սեռական հասունացում]]ն ընկած ժամանակահատվածը։ * [[Պատանեկություն]] - սեռական հասունության սկզբից մինչև դրա առաջին (հիմնական) փուլի ավարտը։ Պատանեկության տարիքի ավարտը երկրների մեծ մասում համարվում է չափահասունության փուլը, որը, որպես կանոն, սահմանվում է 18 տարեկանը (որոշ երկրներում՝ 21 տարեկանը)։ == Նկարներ == <gallery widths=150px heights=200px style="background-color: #f8f8f8; padding: 5px; border: 1px solid #ccc;"> File:Mohammad taha aghajari.jpg|Արտին Զոլղադրի File:Artin zolghadri iranian boy 02.jpg|Արտին Զոլղադրի (երկրորդ նկար) File:Iranian boys smile.jpg|Իրանցի տղաներ ժպտում են File:Mohammad taha Heydari iranian boy.jpg|Մոհամադ Թահա Հեյդարի </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * ''Аллан и Барбара Пиз.'' [https://web.archive.org/web/20090828044335/http://www.x-gender.net/biogender/pease.htm Язык взаимоотношений (Мужчина и женщина)] * [https://web.archive.org/web/20090828044242/http://www.x-gender.net/biogender/David_Reimer.htm Դավիդ Ռեյմերի կլինիկական դեպքը] * [https://web.archive.org/web/20090827205108/http://www.x-gender.net/biogender/tolk_makakes.htm Էվոլյուցիան և մարդկային վարքագիծը] [[Կատեգորիա:Մարդու զարգացում]] [[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]] 13kitpxmydnkgpoomruizdk1hbq300f 0 937560 10357019 10356175 2025-06-18T00:10:27Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357019 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Մարի-Լուիզ Կոլեյրո Պրեկա''' ({{lang-en|Marie Louise Coleiro Preca}}, {{ԱԾ}}), [[մալթա]]ցի քաղաքական-[[Ազատականություն|ազատական]] գործիչ, [[2014]] թվականի ապրիլի 4-ից մինչև [[2019]] թվականի ապրիլի 4-ը Մալթայի 9-րդ նախագահ<ref name=autogenerated1>{{Cite web |title=Новым президентом Мальты назначена Мари-Луиз Колейро Прека. |url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20140305045818.shtml |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140407124141/http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20140305045818.shtml |archivedate=2014 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2014 թ․ ապրիլի 4}}</ref>։ == Կենսագրություն == Մարի-Լուիզ Կոլեյրո Պրեկան ծնվել է 1958 թվականի վերջին, Մալթա կղզու կենտրոնում (այն ժամանակ՝ բրիտանական գաղութ)՝ Կորմի քաղաքում։ Ավարտել է [[Մալթայի համալսարան]]ը։ Դարձել է մալթական կուսակցությունը գլխավորած առաջին կինը, երբ 1982-1991 թվականներին զբաղեցրել էր գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը։ Բացի այդ, նա տարբեր ժամանակներում անդամակցել է սոցիալիստական երիտասարդների ազգային բյուրոյին, եղել է կանանց կուսակցության նախագահ (1996-2001) և «Il-Ħelsien» կուսակցական լրագրի խմբագիր։ 1998 թվականից նա Մալթայի Լեյբորիստական կուսակցությունից ընտրվել է Մալթայի Խորհրդարանի անդամ։ Երբ Ալֆրեդ Սանտը հրաժարական տվեց Լեյբորիստական կուսակցության առաջնորդի պաշտոնից, մասնակցել է նոր ղեկավարի ընտրությանը, բայց անհաջող կերպով։ 2013 թվականի մարտին միացել է Ժոզեֆ Մուսկաթի կառավարությանը՝ որպես ընտանիքի և սոցիալական համերաշխության գործերի նախարար։ 2014 թվականի մարտի սկզբին երկրի վարչապետը նրան առաջարկել է Մալթայի նախագահի պաշտոնը և նա շուտով հաստատվել է տվյալ պաշտոնում<ref>{{Cite web |title=Мария Луиз Колейро Прека станет новым президентом Мальты. |url=http://russian.news.cn/world/2014-03/03/c_133154394.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140407082507/http://russian.news.cn/world/2014-03/03/c_133154394.htm |archivedate=2014 թ․ ապրիլի 7 |accessdate=2014 թ․ ապրիլի 4}}</ref>։ [[Ապրիլի 4]]-ին ստանձնեց նախագահի պաշտոնը։ 2019 թվականի ապրիլի 4-ին նախագահի պաշտոնում նրան հաջորդել է [[Ջորջ Վելա]]ն<ref>{{Cite news |last1=Scicluna |first1=Luke |date=2019 թ․ ապրիլի 2 |title=George Vella approved as Malta's next President |url=https://www.timesofmalta.com/articles/view/20190402/local/george-vella-approved-as-maltas-next-president.706317 |accessdate=2019 թ․ ապրիլի 2 |work=Times of Malta}}</ref>։ == Փաստեր == * Մարի-Լուիզ Կոլեյրո Պրեկան Մալթայի 2-րդ կին նախագահն է Ագաթա Բարբարայից հետո<ref>[http://www.timesofmalta.com/articles/view/20140301/local/marie-louise.508800 Coleiro Preca to be named as President within days.]</ref>։ * Մարի-Լուիզ Կոլեյրո Պրեկան Մալթայի ամենաերիտասարդ նախագահն էր<ref name=autogenerated1 />։ == Մրցանակներ == <span>Մալթայի մրցանակներ</span><div class="NavContent"> {| class="wikitable"; border="1" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:left;margin:0.5em 1em 0.5em 0; border:1px #005566 solid; border-collapse:collapse;" |- ! bgcolor="#F5F5F5" width="20%" | <font color=#696969>Երկիր</font> !! bgcolor="#F5F5F5" width="20%" | <font color=#696969>Տարեթիվ</font> !! bgcolor="#F5F5F5" width="55%" colspan="2" | <font color=#696969>Մրցանակ</font> !! bgcolor="#F5F5F5" width="5%" | <font color=#696969>Տառեր</font> |- | {{դրոշավորում|Մալթա}} || '''2014 թվականի ապրիլի 4''' || colspan="2" | Գրոսմեյստեր և Ազգային վաստակների Պատվո շքանշան || K.U.O.M. |- | {{դրոշավորում|Մալթա}} || '''2014 թվականի ապրիլի 4''' || colspan="2" | «Հանուն հանրապետության բարօրության» շքանշան || |} <span>Արտասահմանյան պետությունների մրցանակներ</span></div><div class="NavContent"> {| class="wikitable"; border="1" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:left;margin:0.5em 1em 0.5em 0; border:1px #005566 solid; border-collapse:collapse;" |- ! bgcolor="#F5F5F5" width="20%" | <font color=#696969>Երկիր</font> !! bgcolor="#F5F5F5" width="20%" | <font color=#696969>Հանձնման տարեթիվ</font> !! bgcolor="#F5F5F5" width="55%" colspan="2" | <font color=#696969>Մրցանակ</font> !! bgcolor="#F5F5F5" width="5%" | <font color=#696969>Տառեր</font> |- | {{դրոշավորում|Մեծ Բրիտանիա}} || '''2015, նոյեմբեր<ref>[https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/509363/2015_Honorary_Awards_-_Final.pdf Honorary awards]{{ref-en}}</ref> —''' || colspan="2" | Սուրբ Միքայելի և Սուրբ Գևորգի շքանշանի պատվավոր ասպետուհի || GCMG |- | {{դրոշավորում|Ուկրաինա}} || '''2017 թվականի մայիսի 15<ref>[http://www.president.gov.ua/documents/1302017-21854 Указ Президента України № 130/2017 від 15 травня 2017 року «Про нагородження орденом князя Ярослава Мудрого»]{{ref-uk}}</ref> —''' || colspan="2" | Իշխան [[Յարոսլավ Իմաստուն]]ի առաջին աստիճանի շքանշանի ասպետուհի || |- | {{դրոշավորում|Իտալիա}} || '''2017 թվականի սեպտեմբերի 7<ref>[http://www.quirinale.it/onorificenze/insigniti/348259 Официальный сайт Президента Италии]{{ref-it}}</ref> —''' || colspan="2" | Իտալիայի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար շքանշան || |- | {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}} || '''2015 թվականի մայիսի 15''' || colspan="2" | Ինֆանտ դոն Էնրիկեի շքանշան ||GColIH |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20111010190017/http://president.gov.mt/biography_dr_george_abela?l=1 Մալթայի նախագահի պաշտոնական կայք] {{ref-en}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կոլեյրո Պրեկա, Մարի-Լուիզ}} [[Կատեգորիա:20-րդ դարի կին քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի կին քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:«Իտալիայի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի մեծ խաչի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:Կանայք քաղաքականությունում]] [[Կատեգորիա:Կին հասարակագետներ]] [[Կատեգորիա:Կին նախագահներ]] [[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի պաշտոնյաներ]] [[Կատեգորիա:Մալթայի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Պետական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Պետության կին ղեկավարներ]] nwfb2vrdg768kmj8s2vumc1xjw02pys 0 938886 10356936 10356454 2025-06-18T00:05:46Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Ռուսերեն գիրք և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356936 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Նկար}}'''«Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը»''' {{sfn|Шедевры Лейденской коллекции|2018|с=74}}, [[Յան Վերմեեր]]ի նկարներից։ Երկար ժամանակ Վերմեերի հեղինակությունը նկարի վերաբերյալ կասկածի տակ էր։ Ներկայումս այն համարվում է նկարչի արժանահավատ նկարներից մեկը և 2004 թվականից համարվում է [[Նյու Յորք]]ի [[Լեյդեն]]ի հավաքածուի մաս։ == Նկարագրություն == «Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը» նկարը [[Յան Վերմեեր|Վերմեերի]] վերջին շրջանի գործերից է և թվագրվում է 1670-1672-երին։ Այն իր ոճով մոտ է արվեստագետի մի շարք այլ գործերին` երաժշտական գործիքներ նվագող կանանց պատկերներով՝ [[Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը (նկար)|«Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը»]], [[Կիթառահարուհին (նկար)|«Կիթառահարուհին»]]{{sfn|Шедевры Лейденской коллекции|2018|с=74}}։ Բոլոր այս նկարները թվագրվում են 1670-ականների սկզբներին{{sfn|The Leiden Collection}}։ Արվեստագետները նշում են, որ Վերմեերի նկարներում երաժշտական թեմատիկան սիրահետման մոտիվներ ունի. ըստ նրանց՝ երկրպագուի դերում իրեն կարող է տեսնել ցանկացած հանդիսատես{{sfn|Шедевры Лейденской коллекции|2018|с=74}}։ Վիրջինալ ({{lang-en|virginal}}, «կույս», «օրիորդ») երաժշտական գործիքով նկարներ հաճախ ենք հանդիպում [[17-րդ դար|XVII դարի]] հոլանդացի նկարիչների գործերում, և գրեթե ամեն տեղ, նվագողները կանայք են։ Աղջիկը թեթև ժպիտով հանդիսատեսին է նայում։ Պարանոցին մարգարտյա վզնոց է, որը փայլում է պատուհանից ներս ընկած շողից։ Մարգարիտների մի փոքր շարք էլ զարդարում է նրա մազերը։ Նրա հագուկապը, մազերը, հարդարանքը և զարդերը հուշում են ազնվական ծագման մասին{{sfn|Шедевры Лейденской коллекции|2018|с=74}}։ Ոսումնասիրողները պարզել են, որ նմանատիպ ժանյակներով սանրվածքը նորաձև է եղել 1670 թվականին, ինչն էլ կարևոր փաստ էր նկարի թվագրման համար{{sfn|Essential Vermeer}}։ == Սկզբնական և հետագա պատկանելություն == [[Պատկեր:Lady Seated at a Virginal, Vermeer, The National Gallery, London.jpg|մինի|Վերմեերի այլ գործ, «Վերջինալի առջև նստած աղջիկը» 1670-1672 թթ]] Հավանաբար, ի սկզբանե նկարը պատկանել է Պետեր Կլաս վան Ռուիժենին( [[Անգլերեն|անգլ՝]] Pieter Claesz. van Ruijven), որից էլ ժառանգաբար փոխանցվել նրա փեսային՝ Յակոբ Դիսսիուսին{{sfn|Шедевры Лейденской коллекции|2018|с=232}}։ Ավելի ուշ սեփականատերեր են եղել Վեսսել Ռայերսը, Այֆրեդ Բեյթը ([[Անգլերեն|անգլ]]՝ Alfred Beit) և նրա ժառանգները, ինչպես նաև բարոն Ֆրեդերիկ Ռոլենը։ Վերջինս, համոզված լինելով, որ նկարը Վերմեերի վրձինին է պատկանում, փորձագետներին է հանձնում՝ մասնագիտական ուսումնասիրության համար։ 2004 թվականին նկարը [[Սոթբիս]] աճուրդում վաճառվում է{{sfn|Essential Vermeer}} և այն գնում է ամերիկացի գործարար և կոլեկցիոներ Սթիվ Վիննը։ Հետագայում նկարը Վիննից գնում է [[Նյու Յորք]]ի [[Լեյդեն]]ի հավաքածուի սեփականատեր Կապլան ամուսնական զույգը։ Երկար ժամանակ նկարը Վերմեերին վերագրելը կասկածելի էր համարվում, հիմնականում այն պատճառով, որ աղջկա ուսերը ծածկող դեղին շալը չափազանց կոպիտ և անհամաչափ էր{{sfn|The Leiden Collection}}։ Սակայն վերջերս կատարված ռենտգենյան հետազոտությունը ցույց տվեց, որ շալի տակ նրբորեն գծված է անսովոր գեղեցիկ զգեստ, որի թևի ծայրերը դուրս են եկած շալից ու երևում են{{sfn|The Leiden Collection}}, ինչն էլ բնորոշ է [[Յան Վերմեեր|Վերմեերի]] աշխատանքներին։ Ինչ վերաբերում է «Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը» նկարի ստեղծման ժամանակ օգտագործված նյութերին, դրանք համահունչ են Վերմեերի ուշ շրջանի գործերին՝ ներառյալ [[լազուրիտ]]ի օգտագործումը։ Բացի դրանից, 2011 թվականի ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ նկարի կտավը կտրած է այն գլանափաթեթից, որի կտավի վրա նկարված է Վերմեերի մյուս գործը՝ [[Ժանյակագործուհին (նկար, Վերմեեր)|«Ժանյակագործուհին»]]{{sfn|Шедевры Лейденской коллекции|2018|с=74}}։ Այդ պատճառով, ներկայումս նկարը հաստատապես պատկանում է Վերմեերի վրձնին<ref>{{Cite web |title=Young woman seated at a virginal, ca. 1670-1672 |url=https://rkd.nl/en/explore/images/62857 |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 8 |website=RKD}}</ref>։ == Ծանոթագրություն == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Шедевры Лейденской коллекции |заглавие=Эпоха Рембрандта и Вермеера. Шедевры Лейденской коллекции |год=2018 |страницы=74, 232 |isbn=978-5-4330-0111-4}} == Արտաքին հղումներ == * {{Cite web |title=Страница картины на сайте Лейденской коллекции |url=http://www.theleidencollection.com/artwork/young-woman-seated-at-a-virginal/ |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 8 |ref=The Leiden Collection}} * {{Cite web |title=Страница картины на сайте Essential Vermeer |url=http://www.essentialvermeer.com/catalogue/baron_rolin.html#.W2qvUb9R2Uk |accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 8 |ref=Essential Vermeer}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Յան Վերմեերի նկարներ}} [[Կատեգորիա:1670 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Կանանց դիմապատկերներ]] [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] 08tvwsexacianq78dqdsl2j38plzyqj 0 943298 10356579 7774769 2025-06-17T12:59:01Z A.arpi.a 23940 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:20-րդ դարի ադրբեջանցիներ]], [[Կատեգորիա:20-րդ դարի երգիչներ]], [[Կատեգորիա:Խորհրդային արվեստագետներ]] 10356579 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ | բնօրինակ_անուն = Zülfü Adıgözəlov | Background = solo_singer | Ի ծնե անուն = Զուլֆյղար Սամեդ օղլի Ադիգյոզալով | գործիքներ = [[Դայրա]] | ժանր = Ժողովրդական երգեր | մասնագիտություն = երգիչ, [[Խանենդե]] | գործունեության տարիներ = [[1927]]-[[1960]] }} '''Զուլֆիղար (Զուլֆի) Սամեդ օղլի Ադիգյոզալով''' ({{lang-az|Zülfüqar (Zülfü) Səməd oğlu Adıgözəlov}}, {{ԱԾ}}), [[Ադրբեջանցիներ|ադրբեջանցի]] [[խանենդե]], [[Ադրբեջանական ԽՍՀ]] վաստակավոր արտիստ<ref>[http://www.musigi-dunya.az/magazine1/articles/Zulfu/ZulPage1.html musigi-dunya]</ref>։ == Կենսագրություն == [[Պատկեր:Zülfü Adıgözəlovun Bakıda xatirə lövhəsi.jpg|thumb|200px|ձախից]] Զուլֆի Ադիգյոզալովը ծնվել է [[1898]] թվականին։ Զուլֆի Ադիգյոզալովի կատարումը լսելուց հետո [[Ջաբբար Ղարյաղդիօղլի]]ն նրան հրավիրեց [[Բաքու]]։ [[1927]] թվականին տեղափոխվել է Բաքու։ Նա սկսեց աշխատել ֆիլհարմոնիայում։ Նա ծանոթացել է [[Ուզեիր Հաջիբեկով]]ին, [[Ղուրբան Փիրիմով]]ին, [[Աբդուլ Մագոմաև]]ին և այլ մշակույթի գործիչների։ Միևնույն ժամանակ նրան հրավիրել են աշխատել Ռադիոհաղորդումների հանձնաժողովի կազմում։ Զուլֆի Ադիգյոզալովը մահացել է [[1963]] թվականին Բաքվում։ * Կոմպոզիտոր [[Վասիֆ Ադիգյոզալով]]ի և ջութակահար [[Ռաուֆ Ադիգյոզալով]]ի հայրն է։ * Դիրիժոր [[Յալչին Ադիգյոզալով]]ի պապն է։ Զուլֆի Ադիգյոզալովի ռեպերտուարայում եղել են «Մահուր-Հինդի», «Բայաթի-Ղաջար», «Ղաթար», «[[Ղարաբաղի շիքյաստա]]», «Արազբարի», «Հեյրատի», «Ռաստ», «Հումայուն» մուղամները։ Հայտնի խանենդեներ [[Աբուլֆաթ Ալիև]]ը, Սահիբ Շուքուրովը, Հաջիբաբա Հուսեյնովը, [[Ալիբաբա Մամեդով]]ը, Յըլդըրըմ Հասանովը, Աղախան Աբդուլաևը, Թալեթ Գասիմովը և այլք նրա հետևորդներն են։ == Աղբյուրներ == * Üzeyir Hacıbəyov Ensiklopediyası, Bakı,2007. səh.19 * журнал «ИРС-Наследие», [[Անար|Анар]], (Ադրբեջանի ժողովրդական բանաստեղծ) * Zohrabov, Ramiz. Zulfu Adigozalov in Memories. Shur: Baku, 1999 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Ադիգյոզալով, Զուլֆի}} [[Կատեգորիա:Ադրբեջանցի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ադրբեջանցիներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային արվեստագետներ]] i09fqpee92cqwo99zxn42ivn7kc6gwn 0 960276 10357058 9768826 2025-06-18T01:09:02Z Marcus Cyron 704 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Lepicieleverfanchon.jpg]] → [[File:Le Lever de Fanchon by Nicolas Bernard Lépicié.jpg]] 10357058 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Նկարիչ}} '''Նիկոլյա Բեռնար Լեպիսիե,''' 18-րդ դարի ֆրանսիացի նկարիչ ({{ԱԾ}}), այն ժամանակվա երկու հայտնի քանդակագործների՝ Ֆրանսուա-Բեռնար Լեպիսիեի և Ռենե-Էլիսաբեթ Մարլիի որդին․ գեղարվեստական և մշակութային միջավայրին ծանոթացել է ծնողների շնորհիվ։ == Կյանք == Նիկոլյա Բերնարն ուսանել է դարի հեղինակավոր նկարիչների մոտ, այդ թվում`Շառլ Անդրե Վան Լոոն։ 1769-ին ընդունվել է [[Փարիզ]]ի գեղանկարչության և քանդակի թագավորական ակադեմիա։ Երեք տարի անց՝ 1772 թվականին, նա դարձել է պրոֆեսորի օգնական, իսկ 1777 թվականին՝ պրոֆեսոր։ Այնպիսի հանրահայտ նկարիչներ, ինչպիսիք են՝ [[Կառլ Վերնե]]ն, Ժան-Ֆրեդերիկ Շալը, Ժան-Անտուան-Թեոդոր Ժիրուստը, Ժան-Ժոզեֆ Թայըսոն, [[Անրի-Պիեռ Դանլու]]ն, [[Ժան Բատիստ Ռենո|Ժան-Բատիստ Ռենյոն]] և Նիկոլյա-Անտուան Թաունին կատարելագործել են իրենց տաղանդը Լեպիսիեյի ղեկավարության ներքո։ == Աշխատանք == Լեպրիսիեի աշխատանքներն ակնհայտորեն ազդեցություն են կրել նրա հոր ընկերոջից՝ տաղանդավոր [[Ժան Բատիստ Շարդեն|Շարդենից]], որի գործերը ոգեշնչման աղբյուր են հանդիսացել արվեստագետի հետագա շրջանի նկարների համար։ Լեպիսիեի նկարների հավաքածուն և՛ մեծ է, և՛ բազմազան․ այնտեղ ընդգրկված են դիմանկարներ, պատմական տեսարաններով և առօրյա կյանքը պատկերող նկարներ։ Իր նկարներում Նիկոլյա Բեռնար Լեպիսիեն նախապատվությունը տվել է [[Կառլ Վերնե]]ի օրինակին, որը մահացել է Լեպիսիեի հետ նույն տարում՝ 1784 թվականին։ Լեպրիսիեն իր հանրահայտության գագաթնակետին հասել է 18-րդ դարում, երբ նրա աշխատանքները համեմատվում էին Շարդենի և [[Ժան Գրյոզ|Գրյոզի]] գործերի հետ։ == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="190"> Պատկեր:'Portrait of the Leroy Family' by Nicolas-Bernard Lépicié, 1766, Pushkin Museum.JPG|''Portrait de la famille Leroy'' (1766), Մոսկվա, [[Պուշկինի անվան կերպարվեստի թանգարան (Մոսկվա)|Պուշկինի անվան կերպարվեստի թանգարան]] Պատկեր:Nicolas-Bernard Lépicié - Adonis changé en anémone - 1782.jpg|''Adonis changé en Anémone'' (մոտ. 1768), [[Վերսալի պալատ]] Պատկեր:Lépicié, Nicolas-Bernardt - Narcisse - 1771.jpg|''Narcisse'' (1771), [[Սեն Կանտեն (շրջան)|Սեն Կանտեն]], Անտուան-Լեկույերի թանգարան Պատկեր:Le Lever de Fanchon by Nicolas Bernard Lépicié.jpg|''Le Lever de Fanchon'' (1773), Սան Օմեր, Սանդելինի հյուրանոցի թանգարան Պատկեր:Nicolas-Bernard Lépicié - The Courtyard of the Customs House - WGA12900.jpg|''L'Intérieur d'une douane'' (1775), Մադրիդ, [[Տիսեն-Բորնեմեսի թանգարան]] Պատկեր:Le Jeune Dessinateur, Lépicié.png|''Le Jeune Dessinateur'', Փարիզ, [[Լուվր]], 2008 թվականին ցուցադրվել է [[Քվեբեկի գեղարվեստի ազգային թանգարան]]ում Պատկեր:Two Nude Male Figures - Nicolas Bernard Lépicié.jpg|''Two Nude Male Figures'' Պատկեր:Seated Male Nude Facing Right - Nicolas Bernard Lépicié.jpg|''Seated Male Nude Facing Right'' </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[http://cartelen.louvre.fr/cartelen/visite?srv=rs_display_res&critere=nicolas+bernard+lepicie&operator=AND&photoOnly=true&nbToDisplay=20&langue=fr Site officiel du musée du Louvre] *[http://www.evyart.com/art-articles/NicolasBernardLepicie.html Nicolas Bernard Lépicié] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929044547/http://www.evyart.com/art-articles/NicolasBernardLepicie.html |date=2007-09-29 }} * Philippe-Gaston Dreyfus, "Une dernière volonté de Nicolas-Bernard Lépicié" ''Bulletin de la Société de l'histoire de l'art français'', 1er fascicule, Nogent-le-Rotrou, Daupeley-Gouverneur, 1910 {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Լեպիսիե, Նիկոլյա_Բեռնար}} [[Կատեգորիա:1735 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:1784 մահեր]] [[Կատեգորիա:18-րդ դարի ֆրանսիացի նկարիչներ]] klch3zcswfw17xfgojqa1nbr3rsmfq0 0 961196 10357109 9730478 2025-06-18T06:48:37Z Van Kitten 139705 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 10357109 wikitext text/x-wiki Սա հայտնի [[օպերացիոն համակարգ]]երի ցուցակ է։ Օպերացիոն համակարգերը դասակարգվում են ըստ բազային տեխնոլոգիաների, [[Արտոնագրային համաձայնագիր|արտոնագրային համաձայնագրի տեսակով]], արդյոք այն օգտագործվում է հիմա, նշանակության և շատ այլ կարգերի։ == Մասնավոր == === Վաղ շրջան === * CTSS (The Compatible TimeShare System) * Incompatible Timesharing System * THE (մշակված է Էդսգեր Դեկստրոյի և ուրիշների կողմից) * MULTICS * Master programme, մշակված է LEO computer-ի կողմից, 1962 թվականաին * Business Operating System (BOS) * Sinclair Micro և QX * TRS-DOS, ROM OS * FLEX-ը Technical Systems Consultants-ի կողմից, միկրոհամակարգիչների համար * HDOS — Heath DOS միկրոհամակարգիչների համար * Cray Operating System, Cray Research սուպերհամակարգիչների համար === Acron === * Arthur * ARC * MOS * RISC OS * RISCiX === ԽՍՀՄ-ում մշակված օպերացիոն համակարգեր === * Демос (օպերացիոն համակարգ) * ՕՀ Мир * ՕՀ ЕС * ՕՀ ФЕЛИКС * ՕՀ Немига * ՕՀ ДВК * ФОБОС (օպերացիոն համակարգ) * РАФОС (օպերացիոն համակարգ) === Atari ST === * TOS * MultiTOS * MiNT * EmuTOS === Apple === * A/UX * Apple Darwin * Apple DOS * GS/OS * Mac OS * Mac OS 8 * Mac OS 9 * Mac OS X ** 10.0 Cheetah ** 10.1 Puma ** 10.2 Jaguar ** 10.3 Panther ** 10.4 Tiger ** 10.5 Leopard ** 10.6 Snow Leopard * OS X ** 10.7 Lion ** 10.8 Mountain Lion ** 10.9 Mavericks ** 10.10 Yosemite ** 10.11 El Capitan *macOS ** 10.12 Sierra ** 10.13 High Sierra ** 10.14 Mojave ** 10.15 Catalina * iOS * ProDOS * SOS === Be կազմակերպություն === * BeOS * BeIA * Zeta === Control Data Corporation === * CDC KRONOS * CDC NOS * CDC SCOPE === DEC/Compaq/HP === * * AIS (օպերացիոն համակարգ) * OS-8 * Incompatible Timesharing System (PDP-6-ի և PDP-10-ի համար) * TOPS-10 (PDP-10-ի համար) * TOPS-20 (PDP-10-ի համար) * WAITS * TENEX (BBN-ից) * RSTS/E * RSX-11 * RT-11 * RTE-II * RTE-IV * RTE-6 * VMS] * HP-UX * NonStop OS, մշակված էTandem Computers-ի կողմից * OSF/1 === IBM === * IBSYS * OS/2 ** OS/2 v1.0 — թողարկվել է 1987 թվականի դեկտեմբերին։ ** OS/2 v1.10SE — թողարկվել է 1988 թվականին։ SE = Standard Edition. ** OS/2 v1.10EE — 1989 թվական ** OS/2 v1.20 — 1989 թվական։ SE և EE տարբերակներով։ Հզորացված Presentation Manager-ով ** OS/2 v1.30 — 1991 թվական։ Նույնպես SE և EE տարբերակներով ** OS/2 v2.00 — 1992 թվականի գարուն. ** OS/2 v2.10 — 1993 թվականի մայիս ** OS/2 v2.11 — 1993 թվականի վերջ։ ** OS/2 v3.0 «Warp» և «Warp Connect» — 1994 թվականի նոյեմբեր ** OS/2 v4.0 «Merlin» — 1996 թվականի սեպտեմբեր ** OS/2 Warp 4.5 Server for E-business «Aurora» — 1999 թվականի ապրիլ։ ** eComStation * AIX ** AIX/RT ** AIX/6000 ** AIX PC ** AIX/ESA ** AIX/370 ** AIX 5L * DYNIX  * OS/400 * VM (ОС) * DOS/360 * DOS/VSE * OS/360 — System 360-ի համար ստեղծված առաջին ՕՀ-ն * MFT  * MVT * SVS * MVS — MVT-ի տարատեսակ * Transaction Processing Facility * ALCS * OS/390 ** z/OS  * z/VM — VM-ի տարատեսակ * z/VSE — VSE-ի տարատեսակ * Basic Operating System * PC DOS — OEM-ի տարբեակ MS-DOS * ОС ЕС, СВМ, МВС, PTS-DOS, ДОС ЕС, МОС ЕС, One Track System, АДОС, Ալֆա-ДОС, МДОС 1810, МДОС ПОИСК, Нейрон-ДОС1, Янус, С4ДОС։ === ICT/ICL === * GEORGE * VME * DME * TME === Microsoft === * MSX-DOS * MS-DOS * Xenix — Unix-ի լիցենզավորված տարբերակը * Microsoft Windows **Windows 1.0 **Windows 3.0 — առաջին տարբերակ **Windows 3.1 — թողարկված 1992 թվականի մարտի 18-ին **Windows for Workgroups 3.11 * [[Windows 9x]] — Windows 4.x-ի տարբերակ ** [[Windows 95]] (Windows 4.00.950 տարբերակ) ** [[Windows 98]] (Windows 4.10.1998 տարբերակ) ** Windows Me (Windows 4.90.3000 տարբերակ) * Windows NT — ՕՀ մշակված 1998 թվականի Microsoft-ի կողմից ** Windows NT 3.1 — Windows NT-ի առաջին տարբերակ, թողարկված 1993 թվականի հուլիսի 23-ին ** Windows NT 3.5 *** Windows NT 3.51 — Windows NT 3.5-ի բաց թողած տարբերակ ** Windows NT 4.0 ** Windows 2000 ** Windows XP *** Windows Server 2003 (Windows NT 5.2-ի տարբերակ) — Windows XP-ի տարբերակ սերվերների հետ աշխատալու համար *** Windows Compute Cluster Server 2003 *** Windows XP Embedded  ** Windows Vista (Windows NT 6.0-ի տարբերակ) *** Windows Server 2008 (Windows NT 6.0-ի տարբերակ) — Windows Vista-ի տարբերակ սերվերների հետ աշխատելու համար *** Windows HPC Server 2008 — Windows Compute Cluster Server 2003-ի փոխարինող *** Windows Home Server *** Windows Vista for Embedded Systems  ** Windows 7 (Windows NT 6.1-ի տարբերակ) *** Windows Server 2008 R2 (Windows NT 6.1-ի տարբերակ) —Windows 7-ի տարբերակ սերվերների հետ աշխատելու համար ** Windows 8 (Windows NT 6.2-ի տարբերակ) — տարբերակները կան և համակարգիչների և պլանշեների համար ** Windows Server 2012 — սերվերային ՕՀ Microsoft-ի կողմից ** Windows 8.1 (Windows NT 6.3-ի տարբերակ) — ՕՀ Microsoft-ի կողմից ** Windows 10 (Windows NT 10.0-ի տարբերակ) — ՕՀ բուն Microsoft-ի կողմից։ * Windows CE (compact edition) ** Windows Mobile, Pocket PC — Windows CE-ի տարբերակ բջջային հեռախոսների և պլանշետների համար։ ** Windows Embedded։ === Novell === * NetWare — ցանցային ՕՀ ** NetWare 3.x ** NetWare 4.x ** NetWare 5.x ** NetWare 6.x * DR-DOS * UnixWare — մշակվել է UNIX System V-ի հիման վրա։ * openSUSE — Linux օպերացիոն համակարգի ազատ դիստրիբուտ։ * Open Enterprise Server — ցանցային ՕՀ։ === Strawberry Development Group === * EROS * CapROS === Sun Microsystems === * SunOS — հիմնված է Unix-ի հիման վրա ** SunOS 4.x — (Solaris 1.x) * Solaris — Unix-ի ՕՀ, հիմնված է UNIX System V-ի վրա, ** SunOS 5.x — ** OpenSolaris — SunOS 5.11 === UNIX-ի նմանատիպ գործող համակարգ === * TAILS * Whonix * Aegis/OS (Apollo Computer) * CLIX Intergraph-ից * Cromix (Unix-emulating OS from Cromemco) * Coherent * DNIX * DYNIX — Unix-ի նմանատիպ ՕՀ, մշակված է Sequent Computer Systems-ի կողմից, * Idris * IRIX SGI-ից * NeXTStep * OPENSTEP * OS-9 ** OS-9/68k ** OS-9000 * QNX * Rhapsody * RiscOS * SCO UNIX (Santa Cruz Operation-ից) * System V * UNIflex * Ultrix * Unicos * Venix == Ազատ == === Unix-ի նմանատիպ օպերացիոն համակարգ === * BSD (Berkeley Software Distribution) և իր տարբերակները՝ 386BSD, DesktopBSD, DragonFly BSD, FreeBSD, MidnightBSD, NetBSD, OpenBSD, PC-BSD, TrianceOS, TrueBSD * GNU/Hurd (ՕՀ-ը, որ մշակված էր Mach միկրոկորիզի վրա աշխատելու համար)։ Hurd/L4 (ՕՀ-ը, որ մշակված էր L4 միկրոկորիզի վրա աշխատելու համար) * [[Linux]] (Unix-ի նմանատիպ համակարգերից ամենահայտնն է) * OpenSolaris (Solaris բաց կոդով համակարգ)։ AuroraUX, BeleniX, Jaris, MilaX, marTux, Nexenta OS, NexentaStor, OpenIndiana, OpenSolaris for System z, OSUNIX, Polaris, SchilliX, StormOS. * [[Plan 9]] * SSS-PC (մշակվել է Ճապոնական համալսարանում) * Minix === ոչ-Unix-ի նմանատիպ համակարգեր === * ReactOS<ref>[http://www.reactos.ru/ ReactOS Project]</ref>  — սա ժամանակակից, ազատ և բաց օպերացիոն համակարգ է, հիմնված Windows NT-ի լավագույն սկզբունքների վրա։ Համակարգը մշակվել է զրոից, և այդ իսկ պատճառով հիմնված է Linux-ի վրա և չունի ընդհանուր ոչինչ UNIX-ի հետ։ * FreeDOS * Haiku == Հեղինակային ոչ-UNIX և այլ համակարգեր == * A2 — ՕՀ, ստեղծված «Oberon» նախագծի շրջանակներում * AROS (AROS Research Operating System) * AtheOS * [[Chrome OS]] * CP/M (Control Program/Monitor) ** CP/M-80 (CP/M Intel 8080/8085-ի համար) ** CP/M-86 (CP/M Intel 8088/86-ի համար) ** MP/M-80 ** MP/M-86 ** МикроДОС — (ստեղծվել է ԽՍՀՄ-ում) * UCSD P-System * FLEX9 — Motorola 6809-ի համար TSC-ից * JavaOS — Java VM-ի հիմքը * SSB-DOS — TSC Smoke Signal Broadcasting-ի համար * DESQView * DV/X  * GEOS * NewOS * osFree  * TripOS, 1978 * VisiOn * VME International Computers Limited-ի կողմից * MorphOS * NetWare Novell * Pick * Primos Prime Computer-ի կողմից * OSD/XC Fujitsu-Siemens-ի կողմից * OS-IV Fujitsu-ի կողմից * MSP Fujitsu-ի կողմից * Haiku  * SkyOS  * Syllable * TinyOS * TSX-32 * eyeOS == «Տնային» ՕՀ == * KolibriOS (նախագիծը հիմնված է MenuetOS-ի հիման վրա) * LainOS — հիմնված է FreeBSD-ի վրա։ * MenuetOS * Miraculix * Panalix * Syllable * Trion Operating System * Visopsys * UzhOS * XSKernel<ref>[http://xskernel.org/ XSystem Kernel Project]</ref>  * FOS<ref>{{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://fos.osdev.ru/# |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080330025512/http://fos.osdev.ru/# |archivedate=2008 թ․ մարտի 30 |accessdate=2008 թ․ մարտի 25}}</ref> — միկրոկորիզային օպերացիոն համակարգ։ * ExeOS * SymbOS * FlopOS — open-source OS։ == Բջջային հեռախոսների համար == === Ժամանակակից === * [[Android]] * [[IOS]] * [[Tizen]] * [[Sailfish OS]] * [[BlackBerry OS]] * [[Fire OS]] === Ոչ ժամանակակից === * Firefox OS * Maemo * MeeGo * Symbian OS * Windows Phone * Ubuntu Touch * Palm OS * Яндекс.Кит * Access Linux Platform * Asha Platform * Bada * LG webOS՝ այն հիմա օգտագործվում է LG-ի խելացի հեռուստացույցներում * LiMo Platform * Openmoko * Qtopia == Կիրառման համակարգեր == === Ուղղորդիչներ === * CatOS * Cisco * Cisco IOS-ը Cisco-ից * Cisco PIX-ը Cisco-ից * freesco — անվճար և ազատ ռոուտերների փոխարինող * Huawei VRP-ը Huawei-ից * IOS XR Cisco-ի կողմից, QNX-ի հիման վրա * JUNOS-ը Juniper Networks-ից * LinkBuilder-ը 3Com-ից * MikroTik RouterOS-ը MikroTik-ից * RapidOS-ը Riverstone Networks-ից * ScreenOS-ը Juniper Networks-ից * SeOS-ը Ericsson-ից * SROS-ը Alcatel-Lucent-ից * ZyNOS-ը ZyXEL-ից === Միկրովերահսկիչների համար՝ ներքին և իրական ժամանակի օպերացիոն համակարգեր === * AMX OS KADAK * Contiki * eCos * FreeRTOS * Integrity * ITRON * LynxOS * Montavista Linux * Nucleus * QNX * OS-9 — Microware-ի կողմից * OS-9000 — Microware-ի կողմից * OSA<ref>[http://wiki.pic24.ru/doku.php/osa/ref/intro]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091220043131/http://wiki.pic24.ru/doku.php/osa/ref/intro|date=2009-12-20}}<span> OSA: Документация [PIC24</span>&#x5D;</ref>  * OSE-ն ENEA-ից * OSEK * RDOS * RTEMS  * RTOS * ThreadX * TRON OS * uC/OS-II * uOS * scmRTOS<ref>{{Cite web |title=ScmRTOS |url=http://scmrtos.sourceforge.net/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090201161251/http://scmrtos.sourceforge.net/ |archive-date=2009 թ․ փետրվարի 1 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20}}</ref> * μClinux * VxWorks * Snake OS * Salvo<ref>[http://www.pumpkininc.com/ Pumpkin: Salvo, the RTOS that runs in tiny places]</ref> == Օպերացիոն համակարգեր, թույլ հզորություն ունեցող համակարգիչների համար == * Contiki '''Contiki''', կոմպակտ, ազատ, բազմաառաջադրանք օպերացոն համակարգ է այն համակարգիչների համար, որոնց ռեսուրսները խիստ սահմանափակ է։ Contiki-ն նախատեսված է ներքին համակարգերի համար, որոնք ունեն հիշողության քիչ ծավալ։ Ի սկզբանե այն զբաղեցնում է օպերատիվ հիշողության 2 կբ և հիշողության 40 կբ-ն։ == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{dmoz|World/Russian/Компьютеры/Программное_обеспечение/Операционные_системы|Օպերացիոն համակարգեր}} [[Կատեգորիա:Ծրագրային ապահովում]] [[Կատեգորիա:Համակարգային ծրագրեր]] [[Կատեգորիա:Համակարգիչ]] [[Կատեգորիա:Հաշվարկման հարթակներ]] [[Կատեգորիա:Տեխնոլոգիաներ օպերացիոն համակարգերում]] [[Կատեգորիա:Ցանկեր]] [[Կատեգորիա:Ցանկեր:Տեխնիկա]] [[Կատեգորիա:Օպերացիոն համակարգեր]] qypulww1mip4d6o5l3kfy0ca0g80qbz 2 966964 10357274 10356311 2025-06-18T09:37:48Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 /* Конфликт с чеченской диаспорой */ 10357274 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Псевдоним, который, по словам артиста, придумал его отец, эпатажно копирует лозунг «Слава КПСС!» (КПСС — [[Коммунистическая партия Советского Союза]]) времён СССР.|group=upper-alpha}} (իրական անուն` '''Վյաչեսլավ Վալերևիչ Մաշնով'''{{efn|Также известен под вымышленной фамилией '''Каре́лин'''|group=upper-alpha}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուսական]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[բանաստեղծ]], սթրիմեր և բաթլ-ռեփեր։ Հայտնի է իր [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմով]]<ref name="ria-battle" />, երգիծական ու սադրիչ ոճով, անբարոյական ու կոշտ հայտարարություններով, այդ թվում՝ ռեփի այլ արտիստների մասին։ «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ, «Անտիհայփ» ստեղծագործական միավորման «Renaissance» լեյբլի ներքո, [[Slovo|#SlovoSPB]] բաթլ-​​հարթակի առաջին եթերաշրջանի ներկայացուցիչ և հաղթող։ Նա իր աշխատանքը բնութագրում է որպես «նեղ ենթամշակութային ռեփ՝ ներքին կատակներով»<ref name="village-how-money" />։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարներ === Վյաչեսլավ Մաշնովը ծնվել է [[1990|1990 թվականի]] [[մայիսի 9]]-ին [[Խաբարովսկ|Խաբարովսկում]]։Դպրոցական տարիներին պատվերով նկարահանել է մուլտֆիլմներ, հետագայում վաճառել է հոգեբանական թեստեր [[CD|սկավառակների]] վրա, աշխատել է բջջային հեռախոսների ընկերություններում և ջրաշխարհում։ Սովորել է Խաբարովսկի Ինֆոհաղորդակցության ինստիտուտում։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ Մաշնովը ռեփով չէր հետաքրքրվում մինչև 2012 թվականը, մինչ այդ նա զբաղվում էր [[փանկ]] մշակույթով և հետևում էր [[Անարխիզմ|անարխիզմի]] գաղափարներին։ 2012 թվականին Սլավան ծանոթացել է Սաշա Սկուլի աշխատանքին և նրա սադրիչ երգիծական ռեփ նախագծին՝ միտումնավոր ուլտրաաջ գաղափարախոսությամբ՝ «Բուխենվալդ Ֆլավա»<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Այնուամենայնիվ, 2017-ին Meduza-ին տված հարցազրույցում Սլավան խոստովանել է, որ 2005-2009 թվականներին նա արդեն լսել է ռեփ կատարողների, ինչպիսիք են «Մնոգոտոչիե», «Կաստա», «Յու.Գ.», Սմոկի Մո, [[Noize MC]], ինչպես նաև ռոք արտիստներ՝ [[Եգոր Լետով]], [[Բորիս Գրեբենշչիկով]], Զվուկի Մու, [[Ալիսա (խումբ)|Ալիսա]], Ագաթա Քրիստի, [[ԴԴՏ]] և այլք<ref name="meduza-interview" />: Իր ստեղծագործության վրա ազդած արվեստագետներից Մաշնովն առանձնացրել է Լենինա Պակետին, Babangida-ին, 4 Պոզիցիա Բրունոյին, ինչպես նաև «Աուկցիոնի» առաջնորդ Լեոնիդ Ֆյոդորովին<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ === Բաթլ-ռեփերի կարիերա (2013—2017) === 2013 թվականին Սլավան դիմել է Slovo SPB-ին բաթլ-լիգային մասնակցելու համար, որտեղ ընդունվել է, իսկ 2014 թվականին Գնոյնի կեղծանունով հասել է եզրափակիչ, որտեղ դարձել է առաջին եթերաշրջանի հաղթող՝ հաղթելով #SlovoSPB-ի ապագա կազմակերպիչ Դեն Չեյնիին։ Հաղթանակից հետո Գնոյնին հրավեր է ստացել [[Անապա|Անապայում]] կայանալիք SlovoFest փառատոնին։ Slovo Moscow կազմակերպիչ Nongratta-ն առաջարկվել է որպես հակառակորդ<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ 2016 թվականին Գնոյնին դարձել է «Ренессанс» լեյբլի ռեզիդենտ, որի թևի տակ ստեղծվել է «Անտիհայփ» ստեղծագործական ռեփ խումբը (որը, բացի Սլավայից, ներառում էր ՍԴ-ին, [[Զամայ|Զամային]] և [[Booker]]-ին)<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Ուշադրությունը Վյաչեսլավի նկատմամբ կտրուկ աճել է 2016 թվականի հուլիսին Էռնեստո Զատկնիտեսի դեմ Versus Battle և #SlovoSPB հարթակների ճակատամարտին մասնակցելուց հետո<ref name="tf-versus-ernesto" />, որտեղ նա սուր քննադատության է ենթարկել Versus-ին և [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին՝ մեղադրելով նրան կեղծավորության մեջ և անվանելով «կեղտոտ խոզ, որը ուզում է հայփ»<ref name="tf-who-is-it" />: Նույն բաթլի ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է [[գրաքննություն]]՝ վիրավորական տեղերի կիրառման պատճառով<ref name="tj-censure" />։ Հաջորդ օրը Միրոն Ֆյոդորովը Գնոյնիին բաթլի հրավեր է նետել 2017 թվականին։ 2016 թվականին #SlovoSPB հարթակում հայտնվել է մարտերի նոր ձևաչափ՝ երաժշտական ​​ռիթմով՝ 140 BPM<ref name="tf-who-is-it" />: Առաջին թողարկումը Սոնյա Մարմելադովայի հետ բաթլն էր այդ հարթակի կազմակերպիչ ռեփեր Edik_Kingsta-ի դեմ։ Նոյեմբերի 4-ին նմանատիպ ձևաչափ հայտնվել է Versus-ում, որտեղ Սոնյա Մարմելադովան նույնպես դարձել է առաջին մասնակիցը [[Rickey F]]-ի հետ մարտում<ref name="tf-versus-bpm" />։ 2022 թվականի մայիսի դրությամբ տեսանյութն ունի ավելի քան 36 միլիոն դիտում։ 2016 թվականի օգոստոսի 4-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է ութ երգից բաղկացած մինի-ալբոմ՝ «Трудно быть с Богом»<ref name="tf-ep-with-god" />: Թողարկման մեջ Սլավան ծաղրում է [[Թրեպ երաժշտություն|թրեպը]], ռուսական ռեփը թմրանյութերի մասին, պարոդիա է անում [[ATL (ռեփեր)|ATL]] ռեփերի վրա, ինչպես նաև ծաղրում է [[Ֆարաոհ|Pharaoh]]-ին ու [[Բաստա|Բաստային]]<ref name="zvuki-ep-with-god" />։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ''Hype Train'' միքսթեյփը, որը բաղկացած է 30 կոմպոզիցիաներից։ Ըստ The Flow պորտալի, միքսթեյփը պարունակում է «ընդդիմադիր և թունավոր բաթլ-​​ռեփ, որտեղ Սլավան և Զամայը «ձախ էմսիներն են», իսկ ամբողջ ռուսական ռեփը «աջից էմսիները»։ Արտիստները շոշափում են բոլորին՝ հեյթերներին, [[Բլոգ|բլոգերներին]], [[Ռեփ|ռեփերներին]], մասնավորապես՝ Obladaet, Illumate, [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]] և այլն<ref name="tf-hype-train" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը բազմիցս անդրադարձել է արտիստ Jubilee-ին իր բաթլ-ելույթներում և երգերում, այդ թվում՝ 2017 թվականի հունվարի 6-ին Վալենտին Դյադկայի անունից նա թողարկել է Jubilee-ի «Young Beatles» երգի «Янг Битлз» քավեր տարբերակը: Հունվարի վերջին ռեփեր Jubilee-ը Գնոյնիին մեղադրել է կեղծավորության և ոչ անկեղծության մեջ՝ թողարկելով «Клоун» դիսսը<ref name="tf-jubilee-diss" />։ Փետրվարի 2-ին հատևել է պատասխան «Пидор» դիսսը, որտեղ Սլավա ԿՊՍՍ-ն իր հակառակորդին մեղադրում է [[Դրեյք|Դրեյքին]] ընդօրինակելու և [[Համասեռականություն|միասեռական հարաբերություններին]] աջակցելու մեջ<ref name="tf-jubilee-pidor" />։ Հաջորդ օրը Գնոյնին թողարկել է երկրորդ դիսսը՝ ուղղված Jubilee-ի հասցեին՝ «Маленький дрэйк», իսկ Jubilee-ն թողարկել է պատասխան «Реквием» դիսը<ref name="tf-diss-a-diss" />։ Փետրվարին հայտարարվել է «Солнце мёртвых» ալբոմի անոնսի մասին<ref name="tf-sun-anonce" />, սակայն ապրիլի 4-ին թողարկվել է մեկ այլ «Чай вдвоём» ալբոմը ռեփեր Aux-ի հետ համագործակցությամբ<ref name="tf-tea" />։ Առաջին սոլո ալբոմը թողարկվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref name="tf-sun" /> և, ըստ The Flow պորտալի, դարձել է տարվա 33-րդ լավագույն ռուսական ալբոմը<ref name="автоссылка1">{{cite web |date=2017-12-26 |title=50 отечественных альбомов 2017. Часть 2 |url=http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228172323/http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-date=2017-12-28 |accessdate=2017-12-28 |website=[[The Flow]] |deadlink=no}}</ref>։ === Բաթլ Oxxxymiron-ի հետ === Oxxxymiron-ի հետ բաթլը, որը դարձել է ամենասպասվածը 2017 թվականին<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="esquire-versus-citates" />, տեղի է ունեցել օգոստոսի 6-ին Versus x #SlovoSPB-ի 2-րդ եթերաշրջանի շրջանակներում<ref name="meduza-versus-miron" />։ Որոշ ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Գնոյնին հաղթել է մրցույթում<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="rap-fake" />։ Տեսահոլովակի հրապարակումից մեկ օր առաջ Վյաչեսլավը հրապարակել է «Охлади мой пылt» ծաղրական երգը (ըստ The Flow-ի՝ այն դարձել է տարվա յոթերորդ լավագույն երգը<ref name="автоссылка1" />)՝ Վալենտին Դյադկա կեղծանունով, որը նա նվիրել է [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին<ref name="esquire-versus-miron" />, ինչպես նաև ծաղրել է նրան Թվիթթերում<ref name="rap-fake2" />։ Օգոստոսի 13-ի հրապարակումից հետո լուրերը հաստատվեցին՝ Սլավա ԿՊՍՍ-ը 5։0 հաշվով հաղթել է մրցակցին<ref name=":0">Видео {{YouTube|v4rvTMBCJD0|«VERSUS X #SLOVOSPB: Oxxxymiron VS Слава КПСС (Гнойный)»}}.</ref>։ Տեսանյութը ռեզոնանսային է դարձել և հավաքել մոտ 10 միլիոն դիտում հրապարակումից հետո առաջին օրը<ref name="ria-battle-resonance" />։ Գնոյնիի մասնակցությամբ ճակատամարտից հետո հրապարակվել է նաև մայիսին ձայնագրված [[Big Russian Boss|Big Russian Boss Show]]-ի մի դրվագ<ref name=":1">Видео {{YouTube|eY8WcDJINXc|«Big Russian Boss Show #30 {{!}} Слава КПСС (Гнойный) и Замай»}}</ref> և հարցազրույց [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ «վԴուդ» ինտերնետային շոուի համար<ref>{{YouTube|8GGWedu77SA|Гнойный — большое интервью после батла / вДудь}}</ref>։ Սեպտեմբերի 16-ին «<nowiki/>[[Կուլտուրա (հեռուստաալիք)|Կուլտուրա]]<nowiki/>» հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Ագորայի» մի դրվագ՝ նվիրված ռեփ-բաթլերին, որին մասնակցում էին Գնոյնին և Խան Զամայը<ref name="yt-agora" /><ref>{{Cite web |title=Рэп-баттл на «Агоре» |url=http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917080735/http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-date=2017-09-17 |access-date=2017-09-17 |deadlink=no}}</ref>։ [[Պատկեր:Слава КПСС на VK Fest 2018.jpg|մինի|255x255փքս|«Անտիհայփ» միավորման ելույթը (ձախից աջ՝ Զամայ, SD, Սլավա ԿՊՍՍ) [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] VK Fest 2018-ին։]] === Հեռանալը բաթլ-ռեփից (2017—2020) === 2017 թվականի հոկտեմբերին հայտնի է դարձել, որ Վյաչեսլավ Մաշնովը կլինի ժյուրիի անդամ [[СТС]] հեռուստաալիքի «Հաջողություն» վոկալ շոուում<ref name="life-ctc" /><ref name="lenta-ctc" />: 2017 թվականի հոկտեմբերին թողարկվել է Սլավա ԿՊՍՍ կեղծանվան տակ առաջին «Солнце мёртвых» վերնագրով առաջին լիամետրաժ ստուդիական ալբոմը։ 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկում է նոր ստուդիական ալբոմ «Взрослая танцевальная музыка» վերնագրով<ref>{{cite web |date=2018-04-27 |title=Слава КПСС выпустил новый альбом — «Взрослая танцевальная музыка» |url=https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619113021/https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-date=2018-06-19 |access-date=2018-06-19 |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] Daily |deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հոկտեմբերի 2-ին և նոյեմբերի 2-ին թողարկվում են Սլավա ԿՊՍՍ-ի և Զամայի 3 համատեղ «Օվերհայփ» (1, 2 и 3) միքսթեյփներ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили ироничный альбом «Оверхайп» |url=https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701143856/https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Антихайп» — сборище калек»: Слава КПСС и Замай выпустили вторую часть «Оверхайпа» |url=https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701193052/https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили третью часть альбома «Оверхайп» {{!}} RAP.RU |url=http://www.rap.ru/news/10733 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013400/http://www.rap.ru/news/10733 |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 28-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է «Я буду петь свою музыку» դիսսը, որտեղ նա խոսում էր ռեփեր Հասկիի և նրան աջակցող ռեփերների՝ [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի և Loqiemean-ի ձերբակալության մասին՝ նրանց մեղադրելով կոմերցիոնիզմի և քաղաքական անգրագիտության մեջ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=«Я за отмену 282»: Слава КПСС выпустил дисс на оксимирона и концерт «Я буду петь свою музыку» |url=http://www.rap.ru/news/11071 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630162023/http://www.rap.ru/news/11071 |archive-date=2020-06-30 |access-date=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Նույն թվականին՝ ապրիլի 23-ին, թողարկվել է «Мы из Антихайпа» լոնգմիքսը՝ Զամայի և Միքսի հետ միասին, որը պարոդիա էր Oxxxymiron-ի թիմի անդամների՝ «Злые голуби»-ի «Reality» լոնգմիքսին, որի մի անդամներից էր Միքսին «Fresh Blood 4» նախագծի ժամանակ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС, Замай и Микси выпустили клип "Мы из Антихайпа" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013353/https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հետևյալ լոնգմիքսը ներառվել է «ОТТЕНКИ БАРДА» միքսթեյփում, որը թողարկվել է 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref>{{Cite web |author= |date=2019-10-25 |title=Слава КПСС "Оттенки барда" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630170024/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 15-ին արտիստը Ջիգլիի հետ թողարկել է համատեղ «Rare Gods 4» միքսթեյփ<ref>{{Cite web |author= |date=2020-05-15 |title="Rare Gods 4" — совместный микстейп Славы КПСС и Джигли |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200703055424/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-date=2020-07-03 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 28-ին ռուսական կինոթատրոններում թողարկվել են բրիտանական «''Wheeler Dealers''» ֆիլմը, որում Սլավա ԿՊՍՍ-ն հնչյունավորեցլ է գլխավոր հերոս Դեյվիին։ Ֆիլմը հիմնված է իրական իրադարձությունների վրա և պատմում է մի երիտասարդ տղայի մասին, ով որոշել է իր ուժերը փորձել որպես երաժշտության պրոմոուտեր։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայի]] [[Դանդի]] քաղաքում 1980-ականներին։ === 2020-ից === Սեպտեմբերի 9-ին, խմբի նոր թողարկմանը 500 օր սպասելուց հետո<ref name=":0" />, «500 օր առանց Եժե» արշավի շրջանակներում, «Եժեմեսյաչնիե» խմբի պաշտոնական ՎԿոնտակտե էջում հայտնվել է գրառում, որից հայտնի է դարձել, որ «Սլավա ԿՊՍՍ-ն այլևս «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ չէ<ref>{{Cite web |title=С сегодняшнего дня Слава КПСС больше не является участником реп-группы ежемесячные |url=https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100431/https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-date=2022-12-07 |access-date=2020-09-13 |website=[[ВКонтакте]] |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «SpeakOut» առցանց նախագծի շրջանակներում հրապարակվել է մեկ ժամ տևողությամբ հարցազրույց Սլավա ԿՊՍՍ-ի հետ։ Հարցազրույցում արտիստը պատմել է, որ 30 տարեկան դառնալը շրջադարձային է եղել իր կյանքում։ [[COVID-19 համավարակ|Համավարակի]] ժամանակ Սլավան հայտնվել է հոգեբուժարանում, որտեղ անց է կացրել երկու ամիս։ Պատճառը նրա բաժանումն էր ընկերուհու հետ։ Այնտեղ մնալուց հետո նա գնացել է [[Աստված|Աստծո]] մոտ և որոշել թողնել բոլոր վատ սովորությունները: Նա նաև ասել է, որ կթողարկի ևս մեկ ալբոմ և կավարտի իր ռեփ կարիերան։ Ըստ նրա՝ «ծերացող ռեփերներից ավելի նվաստացուցիչ բան չկա»<ref>{{Cite web |title=Психбольница, уход из рэпа, поэзия: вышло часовое интервью Гнойного |url=https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-url=https://web.archive.org/web/20201005085224/https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-date=2020-10-05 |access-date=2020-10-05 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Ռեփի կարիերան ավարտելուց հետո Սլավան նախատեսում էր սերիալ նկարահանել Ռուսաստանում քաղաքական իրավիճակի մասին<ref>{{Cite web |title=Почему Слава КПСС уходит из рэпа. Откровенное интервью |url=https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207123934/https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-date=2020-12-07 |access-date=2020-12-16 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 27-ի կեսգիշերին թողարկվել է «Чудовище, погубившее мир» ալբոմը։ 2021 թվականի փետրվարի 6-ին նա ձերբակալվել է Սանկտ Պետերբուրգում փետրվարի 2-ին տեղի ունեցած հանրահավաքին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |title=Кричавшего «Иртыш — русская река!» рэпера Гнойного задержали |url=https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206191856/https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-07 |website=[[Лента. Ру]] |deadlink=no}}</ref>։ Նրա համախոհ Խան Զամայի խոսքով՝ ռեփերը հետախուզման մեջ էր արդեն մի քանի օր<ref>{{Cite web |title=Гнойный задержан за участие в митинге в поддержку Навального |url=https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206164110/https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Փետրվարի 10-ին տեղի է ունեցել դատավարության ժամանակ Սլավա ԿՊՍՍ-ն ստացել է 7 օր վարչական կալանք՝ ՌԴ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 20.1-րդ հոդվածով (մանր խուլիգանություն)՝ «Լիզեք, մի կծեք, համքը նուրբ բան է» և «Վերջ իսպանական ինկվիզիցիան» կարգախոսները վանկարկելու համար<ref>{{cite web |author=@valya_de |date=2021-02-06 |title=Славу задержали за это видео.. |url=https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214131509/https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-date=2021-02-14 |access-date=2021-02-13 |website=[[Twitter]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-10 |title=Рэпер Гнойный получил семь суток ареста за выкрикивание слова «клитор» на акции 2 февраля. Полиция сочла его нецензурным |url=https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-url=https://web.archive.org/web/20210210175635/https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-date=2021-02-10 |access-date=2021-02-12 |website=[[Meduza]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հաջորդ օրը, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո, կալանքի ժամկետը կրճատվել է մեկ օրով<ref>{{Cite web |author=Ольга Братцева |date=2021-02-11 |title=Слава КПСС отсидит за участие в митинге в поддержку Навального одни сутки вместо семи |url=https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211103027/https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-13 |website=[[Znak.com]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Այս միջադեպը որոշակի արձագանք է առաջադրել, և համապատասխան տեգը բարձրացել է ռուսական Twitter-ում<ref>{{Cite web |title=Мем дня: арест Гнойного за клитор |url=https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211211914/https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: 2021 թվականի հուլիսի 9-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ձայնագրած ''ANTIHYPETRAIN'' միքսթեյփը, որը բաղկացած էր 101 երգից<ref>{{cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили прощальный альбом "Antihypetrain" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-url=https://web.archive.org/web/20210712144829/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-date=2021-07-12 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Վորովսկայա լապա կեղծանվան տակ թողարկել է ''FREEHOVA'', ալբոմը որի վերնագիրը վերաբերում է վիդեոբլոգեր [[Յուրի Խովանսկի|Յուրի Խովանսկու]] ձերբակալությանը 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Սլավան իր վերադարձից հետո թողարկել է դիսսը [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի մասին, որպես «Кто убил Марка?» երգի պատասխան: Երգում Oxxxymiron-ը խոսում է իր նախկին ընկեր Շոկկի հետ հարաբերությունների և Ռոմա Ժիգանի հետ կոնֆլիկտի և Վագաբունդի փլուզման մանրամասների մասին. [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ հարցազրույցից հրաժարվելու իրական պատճառի մասին. հոգեթերապիայի և թմրամիջոցների չարաշահման մասին։ Վյաչեսլավի դիսսը պատասխանն է Oxxxymiron-ի երգին։ Երգը ներկայացվել է Սլավայի եթերներից մեկում, որտեղ տեսահոլովակը բացելու համար անհրաժեշտ էր 100 հազար ռուբլի նվիրատվություն հավաքել<ref>{{cite web |date=2021-11-09 |title=Слава КПСС выпустил новый дисс на Оксимирона "Жертва" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-url=https://web.archive.org/web/20211125090046/https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-date=2021-11-25 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նա առաջարկ է ներկայացրել, որ Սալավատ KGBT+-ը՝ [[Վիկտոր Պելևին|Վիկտոր Պելևինի]] համանուն վեպի գլխավոր հերոսին, պատճենել իրենից մի շարք տարօրինակ չհրապարակված հարցազրույցներից հետո<ref>{{cite web |date=2022-10-15 |title=Слава КПСС утверждает, что стал прототипом героя романа Виктора Пелевина «KGBT+» |url=https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20221016130005/https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-date=2022-10-16 |access-date=2022-10-16 |website=Medialeaks |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին թողարկել է «Ангельское True» միքսթեյփը<ref>{{Cite web |date=2023-10-21 |title=Слава КПСС "Ангельское тру" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022041041/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-12-07 |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին թողարկել է «Бутер Бродский 2» [[Մինի ալբոմ|մինի-ալբոմը]]<ref>{{Cite web |date=2022-12-30 |title=СЛАВА КПСС - БУТЕР БРОДСКИЙ 2 (EP 2022) |url=https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230108103007/https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-date=2023-01-08 |access-date=2023-01-08 |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հունիսի 9-ին թողարկել է «ГОРГОРОД 2» ալբոմը, որը Օքսիմիրոնի «Горгород» ալբոմի շարունակություններ։ Ալբոմը ստեղծվել է Սլավայի ուղիղ եթերների ժամանակ նրա հանդիսատեսների հետ միասին։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 18-ին թողարկել է «Россия34» ալբոմը<ref>{{cite web |date=2024-10-30 |title=«Все любят мертвых. Но я пока жив». «Россия 34» — лучший альбом Славы КПСС. Прямой и честный, без всяких ухмылок |url=https://meduza.io/feature/2024/10/30/vse-lyubyat-mertvyh-no-ya-poka-zhiv |access-date=2024-10-31 |website=[[Meduza]] |lang=ru}}</ref>։ 2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին թողարկել է «Россия24» ալբոմը<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС "Россия24" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-rossiya24 |access-date=2024-12-13 |website=The-Flow.ru |lang=ru}}</ref>։ Առաջին ալբոմը զբաղեցրել է 4-րդ, իսկ երկրորդը 5-րդ հորիզոնականը [[The Flow]] ամսագրի սեղծած 2024 թվականին ստեղծված լավագույն ալբոմների ցանկում<ref>[https://the-flow.ru/itogi-2024/top-50-albomov-final 50 лучших альбомов 2024. Топ-10]</ref>։ == Կեղծանուններ == * Սլավա ԿՊՍՍ` հիմնական կեղծանուն, առավել հարազատ է Վյաչեսլավի անձին<ref name="meduza-who-is-it" />։ * Գնոյնի` օգտագործվում է բաթլների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Սոնյա Մարմելադովա` օգտագործվում է BPM-բաթլների և «գրայմ-թրեքների» համար։ Կերպարի անունը [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկու]] «<nowiki/>[[Ոճիր և պատիժ]]<nowiki/>» վեպից է<ref name="tf-who-is-it" />։ * Վալենտին Դյադկա` օգտագործվում է այլ կատարողների կոմպոզիցիաների քավեր-պարոդիաների ձայնագրման և հատուկ կատարողների ու հասարակական-քաղաքական իրադարձությունների հետհեգնական «իրոնիա»-ի համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Բուտեր Բրոդսկի` օգտագործվում է [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալ]], մութ և տխուր ստեղծագործություններում ռուսական հուսահատության մասին [[Բալալայկա|բալալայկաների]] և [[Փողային երաժշտական գործիքներ|փողային գործիքների]] ռիթմով<ref name="meduza-who-is-it" />։ Նախկինում օգտագործվել է բաթլ-ելույթների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Պտիչի պեպել` ալտերնատիվ կեղծանուն է բեդբարս-բաթլների համար։ * Վորովսկայա Լապա` օգտագործվում էր ռեփի նոր դպրոցի [[Ասերգություն|ասերգությունը]] ծաղրելու համար: Հետհեգնական ամպուլա։ Այս մականունով նա թողարկում է հումորային երգեր, որտեղ նա կարդում է ռիթմին չհամապատասխան միամիտ տեքստեր։ * Գլեբ Մինյոխին` օգտագործվում է [[ԼԳԲՏ]]-ի մասին պարոդիական փոփ երգերի համար։ * Տրի դնյա գովնա` օգտագործվում է կղանքի մասին պարոդիական երգեր ստեղծելու համար։ Ինքնին կեղծանունը` «հեգնանք է» «<nowiki/>[[Տրի դնյա դոժդյա]]<nowiki/>» խմբի վրա։ Նշվածներից բացի, Սլավայի աշխատանքը կարելի է գտնել մի քանի տասնյակ այլ կեղծանունների ներքո: Իր իսկ խոստովանությամբ, նա պարզապես հաճույք է ստանում տարբեր կեղծանուններ հորինելու ժամանակ<ref>Видео {{YouTube|2b_avdpBDVo|«Пермь творческая (14 выпуск): Интервью со Славой (КПСС) и Андреем (Замай)»}}.</ref>: [https://genius.com/Slava-kpss-pseudonyms-annotated Այստեղ] կարելի է ծանոթանալ ռեփերի կեղծանունների ամբողջական ցանկին։ == Կոնֆլիկտներ == === Կոնֆլիտկ չեչենական սփյուռքի հետ === 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին «Գրոզնիի բերդ» համայնքը «[[ВКонтакте]]» սոցիալական ցանցում հրապարակեցլ է մի հատված՝ Գնոյնիի բաթլից Nongratta-ի դեմ SlovoFest-ում, որը հեռարձակվել էր 2014 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, որտեղ կատարողն արտասանել է տողեր [[Չեչեններ|չեչեն]], [[Հայեր|հայ]], [[Չինացիներ|չինացի]] և այլ ազգերի աղջիկների հետ [[Սեռական հարաբերություն|սեքսով]] զբաղվելու մասին: Չեչենական սփյուռքը վիրավորական է համարել հայտարարությունը և Վյաչեսլավի նկատմամբ հետապնդումներ է հայտարարել՝ սկսելով համացանցում սպառնալիքներից, որպեսզի նա «պատասխանի իր «գնոյնի» (թարախոտ) բերանի համար»։ Հոկտեմբերի 31-ին նա ստիպված է եղել լքել «[[ВКонтакте]]»-ն կայքի աջակցման ծառայության անգործության պատճառով՝ խնդրելով ներողամտություն խնդրել «<nowiki/>[[Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետություն|Իչկերիայի]] աղջիկներից»<ref name="afisha-chechens" />, և սկսել է թանքվել։ Նոյեմբերի 3-ին Գնոյնին տեսաուղերձում հրապարակային ներողություն է խնդրել<ref name="yt-chechens" />, որից հետո ռեփերի նկատմամբ հետապնդումները դադարեցվել են<ref name="tf-who-is-it" />։ === Ուկրաինայի տարածք մուտքի արգելք === 2017 թվականին ՈՒԱԾ-ն Վյաչեսլավ Մաշնովին ավելացրել է Ուկրաինայի ազգային անվտանգությանը սպառնացող անձանց ցուցակում՝ դրանով իսկ արգելելով նրա մուտքը [[Ուկրաինա]]։ Ըստ ծառայության՝ «Գնոյնիի» մուտքն արգելելու պատճառ են դարձել «կատարողի ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններն ու հայտարարությունները»։ ՈՒԱԾ-ն չի նշել այս գործողությունների բովանդակությունը, ինչպես նաև չի հայտնել այն ժամանակահատվածը, որի համար մուտքն արգելվել է<ref>{{cite web |author=Министерство культуры Украины |date=2018-01-01 |title=Мінкультури публікує Перелік осіб, які створюють загрозу нацбезпеці |url=http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180124170127/http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archivedate=2018-01-24 |accessdate=2020-04-05 |website=Министерство культуры Украины |lang=uk |deadlink=yes}}</ref><ref name="hromadske">{{cite web |author=Александр Дмитрук |date=2017-10-06 |title=СБУ заборонила в'їзд до України російському реперу «Гнойному» |url=https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430032327/https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-date=2019-04-30 |accessdate=2020-04-05 |website=[[Громадське телебачення]] |publisher= |lang=uk |deadlink=no}}</ref>: Բացի այդ, [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Ուկրաինայի պատգամավոր]] [[Դմիտրի Բելոցերկովեց|Դմիտրի Բելոցերկովեցը]] Վյաչեսլավ Մաշնովին մեղադրել է [[Ուկրաինատյացություն|ուկրաինատյացության]] մեջ և դիմել [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն|Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության]] դատախազություն՝ արգելելու նրա մուտքը երկիր<ref>[https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770 Пост депутата] {{Wayback|url=https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770|date=20190430032634}} на [[Facebook]]</ref>։ Ռեփերն ավելացվել է «Միրոտվորեց» պորտալի տվյալների բազայում։ Դրա պատճառը Գնոյնիի [[Ղրիմ]] մեկնելն էր, ինչպես նաև այն, որ իր ելույթներից մեկի ժամանակ նա ուկրաինացիներին անվանել է «գոյություն չունեցող ազգ»<ref name="hromadske" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը հարցազրույցներից մեկում ասում է, որ «[…] ես թշնամություն չունեմ ուկրաինացիների նկատմամբ […] իմ տատիկը Ուկրաինայից է […] Ես ինքս կարող եմ ասել, որ քառորդ ուկրաինացի եմ»<ref>{{YouTube|SUWm1Aw9MwQ|Гнойный. Интервью The Flow}}</ref>: == Հայածքներ և կյանքի դիրքորոշում == Գնոյնին հայտնի է համաշխարհային մշակույթից իր մերժմամբ և ընդհանուր ընդունվածին հակառակ իմաստ տալով<ref name="ria-battle" />։ Իր երգերում նա օգտագործում է «լուսավորող նիհիլիզմի մեթոդը»՝ հանգավորելով բարձր մշակույթի գաղափարները զանգվածային մշակույթի հետ և օգտագործում է անպարկեշտ բառապաշար<ref name="meduza-who-is-it" />։ Հարցազրույցներից մեկում Գնոյնին հայտարարել է, որ «Եժեմեսյաչնիե» խումբը, որի անդամն է ինքը, իսկական ընդհատակ է, որը չի փորձում արդարացնել որոշակի չափանիշների ակնկալիքները։ Նրա խոսքով, ինքը երբեք չի հրաժարվի հանրահայտ հեռուստաշոուներում նկարահանվելու առաջարկներից, եթե իրեն վճարեն դրա համար, քանի որ ինքը և իր խումբը հետևողականորեն կդիմադրեն նրանց մեյնսթրիմի կամ [[Անդերգրաունդ|անդերգրաունդի]] հատուկ շրջանակների մեջ ստիպելու ցանկացած փորձի<ref>{{youtube|1Rm7WOAdmrA|ежемесячные в программе «Депрсна»}} (см. ''11:11'', ''31:37'')</ref>։ [[Քսենյա Սոբչակ|Քսենյա Սոբչակին]] տված հարցազրույցում նա նաև հայտարարել է, որ հավատարիմ է ձախ քաղաքական հայացքներին և [[Բուսակերություն|բուսակեր]] է<ref>{{cite web |author= |date=2019-05-08 |title="Оксимирон обеспечил меня на всю жизнь" - СЛАВА ГНОЙНЫЙ в ОСТОРОЖНО, СОБЧАК! |url=https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210114932/https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-date=2020-12-10 |accessdate=2020-08-18 |website=YouTube |publisher=Ксения Собчак |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին հայտնի է դարձել, որ ռեփերը կառաջադրվի [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] Պետական ​​Դումայում «Կանաչ այլընտրանք» կուսակցությունից։ Պարզվել է, որ տեղեկությունը կատակ է, ինչից հետո կուսակցությունը կապ է հաստատել ռեփերի հետ, սակայն չի կարողացել համաձայնության գալ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС не будет выдвигаться в Госдуму |url=https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-url=https://web.archive.org/web/20221118110137/https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-date=2022-11-18 |access-date=2022-11-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Ռեփ-բաթլներ == {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = [[Slovo|SLOVO]] |բովանդակություն = ;;Slovo Saint-Petersburg / Slovo SPB * 2014 — Բուքեր Դ.Ֆրեն vs Գնոյնիյ (Ընտրություն, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ)'' * 2014 — Էգոիստ vs Գնոյնիյ (Top 16, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 0:3)'' * 2014 — Գնոյնիյ vs NikiTikiTavi (Top 8, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 3:0)'' * 2014 — Zaebatsu vs Գնոյնիյ (Կիսաեզրափակիչ, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 2:3)'' * 2014 — Չեյնի vs Գնոյնիյ (Եզրափակիչ, SlovoSPB) ''(հաղթանակ 1:3)'' ;;Slovo V SlovoFest * 2014 — Գնոյնիյ vs. Nongratta ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Կրասնոդար * 2015 — R.S’One vs. Գնոյնիյ <!-- баттл не судился --> ;;Slovo Հաբարովսկ * 2015 — Գնոյնիյ vs JesseJames ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Moscow * 2016 — Narek × Պաուչկա vs Գնոյնիյ × Фаллен МС (2×2) ''(հաղթանակ)'' ;; #SlovoSPB * 2016 — Vs94ski vs Գնոյնիյ (Main Event) ''(հաղթանակ)'' * 2016 — Գնոյնիյ × Ջիգուլիպուֆ МЦ vs [[Հան Զամայ]] × Զաեբաստու (Բլից 2×2) ''(ոչ ոքի)'' }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Подпольное Вещание Батол |բովանդակություն = * 2013 (1 եթերաշրջան — «ՊՎՊԲ») — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Промо к ПВБП» (при уч. Светло, Мочевой камень) ** Очень приятный гремлин — «Промо к подпольному бателу» ** «Аргумент» (1 раунд, № 34) ''(проход — 3/3)'' ** «Марафон» (vs сигудай (gsz)) (2 раунд, 6 пара) ''(հաղթանակ — 3:2)'' ** «Раб или Царь» (vs kosyak) (3 раунд, 3 пара) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Бесконечность» (vs Jew Jitsu) (4 раунд, 2 пара) ''(հաղթանակ — 5:4)'' ** «Дочь Капитана» (vs Олег Харитонов) (5 раунд, Полуфинал, 1 пара) ''(поражение — 1:10)'' ** «Напоследок» (vs prz) (6 раунд, 3 место) ''(հաղթանակ — 7:3)'' * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПВБ2») — Бутер Бродский — участник: ** «ВОРУЮ ЧТОБЫ ЖИТЬ» (1 раунд, № 2) ''(проход — 3/3)'' ** «Фальшивый мир» (vs Прямой эфир) (2 раунд, 1 пара) ''(հաղթանակ — 4:1)'' ** «Рузке кежуал» (vs крапивный) (3 раунд, 1 пара) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Полжизни в бетонной коробке» (vs ione$499) (4 раунд, 1 пара) ''(հաղթանակ — 9:0)'' ** «Библиотека беспредельна» (vs prz) (5 раунд, 1 пара) ''(հաղթանակ — 11:0)'' ** «я ненавижу рэп» (vs Рассольникoff) (6 раунд, 1 пара) ''(поражение — 6:7)'' * 2014 (3 եթերաշրջան — «ПВБ3») — мс календула — участник: ** «как наебать весь мир» (1 раунд) ** «Я бы сделал все по-другому» (2 раунд) ** «Хардкорная возня» (3 раунд) ** «Троллейбус» (4 раунд) * 2016—2017 (5 եթերաշրջան — «ПВБ5») — Слава КПСС — судья. }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Святой дет-дом баттл «МОМЕНТ» |բովանդակություն = * 2012 (1 եթերաշրջան — «ПДДБ») — СИРЕНЕВАЯ СТОРОНА ЕБЛА ОПУХШАЯ — участник: ** «Мой любимый торрент-треккер» (1 раунд) ** «Дети подземелий» (2 раунд) ** «Лови момент» (3 раунд) * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПКДДБ») — Сиротки (Слава КПСС & Ваня Светло) — участники: ** «На дне» (1 раунд) ** «КАК УМЕР БАТОЛ» (2 раунд) ** «Пьяная драка» (3 раунд) ** «Я ЛИЗАЛ ПИЗДУ ОКСАНЕ МИРОНОВОЙ» (4 раунд) ** «ТЁМНАЯ СТОРОНА» (Финал) }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Другие проекты |բովանդակություն = ; Свободный стиль * 2011 (3 եթերաշրջան— «СС3») — Мц Перец Хилтон — участник: ** «План Б» (1 раунд) ; SaSiSa Hip-Hop Battle * 2011 (2 եթերաշրջան) — Слава КПСС — участник: ** «Первый(Отборочный)» ''(проход)'' ** «Второй отборочный» * 2012 (3 եթերաշրջան) — Леонтьев Валера — участник: ** «Первый(Отборочный)» ''(проход)'' ** «Второй отборочный» ''(проход)'' ** «Третий отборочный» ; Подвал образцового содержания * 2013 (1 եթերաշրջան — «ПОС») — Мц Бакласан — участник: ** «Нинзя» (1 раунд) ''(проход 3/3; во втором раунде не участвовал)'' ; [[Versus Battle|Versus × #SlovoSPB]] * 2016 — Эрнесто Заткнитесь × Գնոյնիյ<!-- Победитель в 1 եթերաշրջանի Versus x #SlovoSPB не определяется --> * 2017 — [[Oxxxymiron vs Слава КПСС (Գնոյնիյ)]] ''(հաղթանակ — 0:5)'' ; 140 BPM Battle * 2016 — Edik_Kingsta × Соня Мармеладова ''(հաղթանակ)'' ; [[Versus Battle|Versus BPM]] * 2016 — [[Rickey F]] vs Соня Мармеладова<!-- Победитель на Versus BPM не определяется --> ; Рвать на битах * 2017 — #SlovoSPB (Ден Чейни / MickeyMouse) × «Антихайп» (Слава КПСС / [[Замай (рэпер)|Замай]]) <!-- баттл не судился --> * 2017 — «Ежемесячные» (Слава КПСС / Fallen MC) × «Бесславные ублюдки» (Эрнесто Заткнитесь / Майти Ди) <!-- баттл не судился --> ; 15 независимый Баттл «Hip-Hop.ru» *2013 — КПСС — участник ** «Что сказать вам на прощание» (1 отборочный раунд, проход) ** «Искренность намерений» (2 отборочный раунд, вылет) ; 16 независимый баттл «Hip-Hop.ru» * 2017 — Слава КПСС — участник: ** «На этот раз всё будет иначе» (1 раунд) ; Лига Гнойного * 2018 — Матвей Облепиха × Птичий Пепел vs Николай Сополев × [[Серж Горловой]] <!-- баттл не судился --> ; РэпЙоу баттл * 2018 — DK VS Соня Мармеладова <!-- баттл не судился --> ; [[Кубок МЦ]] * 2019 — Գնոյնիյ × Fallen MC VS Олег Монгол × Zip.Zipulya (Dance Bars) ''(поражение — 0:1)'' ; Youtube-канал «Слава КПСС» * 2022 — Գնոյնիյ VS Чейни ; Первый Зависимый баттл * 2024 — Ваномаг — участник ** «Магия» (1 отборочный раунд, проход) ** «За всё надо платить» (2 отборочный раунд, проход) (33/35 баллов) ** «Не по сценарию» (VS Хрустальное бедро) (3 раунд, проход) (10/8) ** «Дела громче слов» (VS Кейп) (4 раунд, проход) (13/8) ** «Сопутствующий ущерб» (VS T!MMI) (5 раунд, вылет) (10/13) ; Blink Battle * 2024 — Воровская Лапа VS Маз Корж }} == Սկավառակագրություն == ;Ստուդիական ալբոմներ * [[Солнце мёртвых (ալբոմ)|«Солнце мёртвых»]] (2017) * «[[Взрослая танцевальная музыка]]» (2018) * «[[Чудовище погубившее мир]]» (2020) * «Бутер Бродский 2» (2022) * «[[ГОРГОРОД 2|Горгород 2]]» (2023) * «Любимые Песни Настоящих Людей» (2023) * «Россия34» (2024) * «Россия24» (2024) * «Россия14» (2025) ;Համատեղ ալբոմներ * «Чай вдвоём» (2017, համատեղ Aux-ի հետ) * «Оверхайп» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 2» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 3» (2018, համատեղ Զամայի հետ) ; ;Միքսթեյփներ * Катафалка (2014) * «#Немимохайпамикстейп: Вход в реп игру» (2015, համատեղ Զամայի հետ) * Русское поле (2016) * ''EDM LSP Mix'' (2016, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Hype Train'' (2016, համատեղ Զամայի հետ) * ''Bootleg'' (2017) * ''Rare Gods 3'' (2018, համատեղ Ջիգլի հետ) * «Видьма» (2019, համատեղ Սաշա Կուրոմուշկոյի հետ, որպես Վալենտին Դյադկա х Վալենտին Տյոտկա) * «Оттенки барда» (2019) * ''Rare Gods 4'' (2020, համատեղ Ջիգլի հետ) * ''Bootleg, Vol.2'' (2020) * ''Antihypetrain'' (2021, համատեղ Զամայի հետ) * ''Freehova'' (2021, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Красота и юродство» (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Suspicious Teenage Music'' (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Ангельское True'' (2022) * «Геометрия кала» (2023, որպես Տրի դնյա գովնա) * «Сияние лапы» (2023, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Застольные психоделические песни» (2024, որպես Վալենտին Դյադկա) == Տես նաև == {{Навигация}} == Примечания == ; Комментарии <references group="upper-alpha" /> ; Источники {{примечания|refs= <!-- Кто такой? --> <ref name="tf-who-is-it">{{cite web|author=Алексей Горбаш|title=Кто такой Гнойный и что нужно о нём знать|url=http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|date=2017-03-17|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813195756/http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|deadlink=no}}</ref> <ref name="village-how-money">{{cite web|author=Степан Нилов|title=«На лапшичку фо-бо денег не остается»: Как зарабатывают на жизнь российские музыканты|url=http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|date=2017-07-06|publisher=[[The Village]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811093931/http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-interview">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=«Я честно хочу заработать на квартирку. В чём проблема?» Рэпер Гнойный — о смерти, Летове, Кипелове, деньгах и шоу с Киркоровым на СТС|url=https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|date=2017-11-02|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20171102194357/https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-who-is-it">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=Новый супергерой русского рэпа? Кто такой Гнойный, с которым баттлил Оксимирон, и почему все его обсуждают|url=https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816151431/https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|deadlink=no}}</ref> <!-- Хронология событий --> <ref name="yt-agora">Видео {{YouTube|pE0skC2tq-A|Гнойный и Хан Замай о рэп-баттлах в программе «Агора» телеканала «Культура»}}-канале «Россия 24».</ref> <ref name="ria-battle-resonance">{{cite web|title=Рэп-баттл Гнойного и Oxxxymiron набрал более 10 миллионов просмотров|url=https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|date=2017-08-15|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815150616/https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tj-censure">{{cite web|author=Никита Лихачёв|title=На Versus Battle зацензурировали слова о патриархе Кирилле и Кадырове|url=https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|date=2016-07-28|publisher=TJ|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825064753/https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|deadlink=no}}</ref> <ref name="yt-chechens">Видео {{YouTube|Vir4kDzcoSw|«Гнойный — Объяснение ситуации»}}.</ref> <ref name="tf-hype-train">{{cite web|title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили неподъёмный микстейп «Hype Train»|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|date=2016-09-23|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2018-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621063408/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|deadlink=no}}</ref> <ref name="ria-battle">{{cite web|title=Рэп-баттл года: почему все говорят про Oxxxymiron и Гнойного|url=https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|date=2017-08-14|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814195455/https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-ernesto">{{cite web|title=Вышел новый баттл из серии Versus против Slovospb|url=http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|date=2016-07-28|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815183257/http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-oxxxy">{{cite web|title=Oxxxymiron вызвал Гнойного на баттл|url=http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|date=2016-07-29|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810071545/http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-bpm">{{cite web|title=Вышел долгожданный Versus «Rickey F против Гнойного»|url=http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|date=2016-12-05|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811201603/http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-ep-with-god">{{cite web|title=Слава КПСС «Трудно быть с богом»|url=http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|date=2016-08-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817054958/http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|deadlink=no}}</ref> <ref name="zvuki-ep-with-god">{{cite web|author=Алексей Алеев|title=Рифмы и биты: микстейпы августа|url=http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|date=2016-09-01|website=Звуки.Ру|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071817/http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-diss">{{cite web|title=Jubilee диссит Гнойного в новом треке «Клоун»|url=http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|date=2017-01-24|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221216/http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-pidor">{{cite web|title=Гнойный выпустил ответный дисс на Jubilee|url=http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|date=2017-02-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815114928/http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-diss-a-diss">{{cite web|title=Гнойный и Jubilee выпустили по диссу друг на друга|url=http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|date=2017-02-03|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815063923/http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun-anonce">{{cite web|title=Слава КПСС опубликовал тизер нового альбома|url=http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|date=2017-02-13|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822101828/http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-tea">{{cite web|title=Слава КПСС выпустил альбом «Чай вдвоем» — совместный с рэпером AUX|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|date=2017-04-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071021/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun">{{cite web|title=Слава КПСС "Солнце мертвых"|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|date=2017-10-25|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20171104055132/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-versus-miron">{{cite web|title=В Санкт-Петербурге прошел рэп-баттл Оксимирона с Гнойным. И вот кто победил|url=https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2021-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210928222751/https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-citates">{{cite web|title=Оксимирон против Гнойного: весь баттл в 20 цитатах|url=https://esquire.ru/oxxymiron-versus|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816020937/https://esquire.ru/oxxymiron-versus|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake">{{cite web|title=Гнойный выпустит альбом сразу после баттла, а результаты поединка сфабрикованы?|url=http://www.rap.ru/news/9096|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812040423/http://www.rap.ru/news/9096|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-miron">{{cite web|title=Вышел баттл Оксимирона с Гнойным|url=https://esquire.ru/votd-140817|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816034002/https://esquire.ru/votd-140817|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake2">{{cite web|title=«Я новый Окси»: на что намекает Гнойный?|url=http://www.rap.ru/news/9094|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815182614/http://www.rap.ru/news/9094|deadlink=no}}</ref> <ref name="life-ctc">{{cite web|author=Алена Жигалова|title=Лидер «Антихайпа» Гнойный станет звездой развлекательного шоу на СТС|url=https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|date=2017-10-11|publisher=[[Life (интернет-издание)|Life]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2017-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20171016014653/https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|deadlink=no}}</ref> <ref name="lenta-ctc">{{cite web|title=Рэпер Гнойный станет членом жюри вокального шоу на СТС|url=https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|date=2017-10-11|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2022-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100432/https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-chechens">{{cite web|title=Гнойного хотят «найти и наказать» за оскорбление чеченских девушек|url=http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|date=2016-11-01|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821052438/http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|deadlink=no}}</ref> <ref name="afisha-chechens">{{cite web|author=Андрей Никитин|title=Как рэпер Гнойный возмутил чеченских слушателей — и что ещё нужно о нём знать|url=https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|date=2016-11-07|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша Daily]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006162237/https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|deadlink=no}}</ref> }} == Ссылки == * {{cite web|title=«Давно пора было шугануть вашу петушатню»: что думают рэперы о ситуации с Гнойным|url=http://the-flow.ru/features/gnojnyj-opinions|date=2016-11-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru}} l4gh3r2q0i8sqpa58r45esoendl7q56 10357297 10357274 2025-06-18T10:03:15Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 /* Ռեփ-բաթլներ */ 10357297 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Псевдоним, который, по словам артиста, придумал его отец, эпатажно копирует лозунг «Слава КПСС!» (КПСС — [[Коммунистическая партия Советского Союза]]) времён СССР.|group=upper-alpha}} (իրական անուն` '''Վյաչեսլավ Վալերևիչ Մաշնով'''{{efn|Также известен под вымышленной фамилией '''Каре́лин'''|group=upper-alpha}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուսական]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[բանաստեղծ]], սթրիմեր և բաթլ-ռեփեր։ Հայտնի է իր [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմով]]<ref name="ria-battle" />, երգիծական ու սադրիչ ոճով, անբարոյական ու կոշտ հայտարարություններով, այդ թվում՝ ռեփի այլ արտիստների մասին։ «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ, «Անտիհայփ» ստեղծագործական միավորման «Renaissance» լեյբլի ներքո, [[Slovo|#SlovoSPB]] բաթլ-​​հարթակի առաջին եթերաշրջանի ներկայացուցիչ և հաղթող։ Նա իր աշխատանքը բնութագրում է որպես «նեղ ենթամշակութային ռեփ՝ ներքին կատակներով»<ref name="village-how-money" />։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարներ === Վյաչեսլավ Մաշնովը ծնվել է [[1990|1990 թվականի]] [[մայիսի 9]]-ին [[Խաբարովսկ|Խաբարովսկում]]։Դպրոցական տարիներին պատվերով նկարահանել է մուլտֆիլմներ, հետագայում վաճառել է հոգեբանական թեստեր [[CD|սկավառակների]] վրա, աշխատել է բջջային հեռախոսների ընկերություններում և ջրաշխարհում։ Սովորել է Խաբարովսկի Ինֆոհաղորդակցության ինստիտուտում։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ Մաշնովը ռեփով չէր հետաքրքրվում մինչև 2012 թվականը, մինչ այդ նա զբաղվում էր [[փանկ]] մշակույթով և հետևում էր [[Անարխիզմ|անարխիզմի]] գաղափարներին։ 2012 թվականին Սլավան ծանոթացել է Սաշա Սկուլի աշխատանքին և նրա սադրիչ երգիծական ռեփ նախագծին՝ միտումնավոր ուլտրաաջ գաղափարախոսությամբ՝ «Բուխենվալդ Ֆլավա»<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Այնուամենայնիվ, 2017-ին Meduza-ին տված հարցազրույցում Սլավան խոստովանել է, որ 2005-2009 թվականներին նա արդեն լսել է ռեփ կատարողների, ինչպիսիք են «Մնոգոտոչիե», «Կաստա», «Յու.Գ.», Սմոկի Մո, [[Noize MC]], ինչպես նաև ռոք արտիստներ՝ [[Եգոր Լետով]], [[Բորիս Գրեբենշչիկով]], Զվուկի Մու, [[Ալիսա (խումբ)|Ալիսա]], Ագաթա Քրիստի, [[ԴԴՏ]] և այլք<ref name="meduza-interview" />: Իր ստեղծագործության վրա ազդած արվեստագետներից Մաշնովն առանձնացրել է Լենինա Պակետին, Babangida-ին, 4 Պոզիցիա Բրունոյին, ինչպես նաև «Աուկցիոնի» առաջնորդ Լեոնիդ Ֆյոդորովին<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ === Բաթլ-ռեփերի կարիերա (2013—2017) === 2013 թվականին Սլավան դիմել է Slovo SPB-ին բաթլ-լիգային մասնակցելու համար, որտեղ ընդունվել է, իսկ 2014 թվականին Գնոյնի կեղծանունով հասել է եզրափակիչ, որտեղ դարձել է առաջին եթերաշրջանի հաղթող՝ հաղթելով #SlovoSPB-ի ապագա կազմակերպիչ Դեն Չեյնիին։ Հաղթանակից հետո Գնոյնին հրավեր է ստացել [[Անապա|Անապայում]] կայանալիք SlovoFest փառատոնին։ Slovo Moscow կազմակերպիչ Nongratta-ն առաջարկվել է որպես հակառակորդ<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ 2016 թվականին Գնոյնին դարձել է «Ренессанс» լեյբլի ռեզիդենտ, որի թևի տակ ստեղծվել է «Անտիհայփ» ստեղծագործական ռեփ խումբը (որը, բացի Սլավայից, ներառում էր ՍԴ-ին, [[Զամայ|Զամային]] և [[Booker]]-ին)<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Ուշադրությունը Վյաչեսլավի նկատմամբ կտրուկ աճել է 2016 թվականի հուլիսին Էռնեստո Զատկնիտեսի դեմ Versus Battle և #SlovoSPB հարթակների ճակատամարտին մասնակցելուց հետո<ref name="tf-versus-ernesto" />, որտեղ նա սուր քննադատության է ենթարկել Versus-ին և [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին՝ մեղադրելով նրան կեղծավորության մեջ և անվանելով «կեղտոտ խոզ, որը ուզում է հայփ»<ref name="tf-who-is-it" />: Նույն բաթլի ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է [[գրաքննություն]]՝ վիրավորական տեղերի կիրառման պատճառով<ref name="tj-censure" />։ Հաջորդ օրը Միրոն Ֆյոդորովը Գնոյնիին բաթլի հրավեր է նետել 2017 թվականին։ 2016 թվականին #SlovoSPB հարթակում հայտնվել է մարտերի նոր ձևաչափ՝ երաժշտական ​​ռիթմով՝ 140 BPM<ref name="tf-who-is-it" />: Առաջին թողարկումը Սոնյա Մարմելադովայի հետ բաթլն էր այդ հարթակի կազմակերպիչ ռեփեր Edik_Kingsta-ի դեմ։ Նոյեմբերի 4-ին նմանատիպ ձևաչափ հայտնվել է Versus-ում, որտեղ Սոնյա Մարմելադովան նույնպես դարձել է առաջին մասնակիցը [[Rickey F]]-ի հետ մարտում<ref name="tf-versus-bpm" />։ 2022 թվականի մայիսի դրությամբ տեսանյութն ունի ավելի քան 36 միլիոն դիտում։ 2016 թվականի օգոստոսի 4-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է ութ երգից բաղկացած մինի-ալբոմ՝ «Трудно быть с Богом»<ref name="tf-ep-with-god" />: Թողարկման մեջ Սլավան ծաղրում է [[Թրեպ երաժշտություն|թրեպը]], ռուսական ռեփը թմրանյութերի մասին, պարոդիա է անում [[ATL (ռեփեր)|ATL]] ռեփերի վրա, ինչպես նաև ծաղրում է [[Ֆարաոհ|Pharaoh]]-ին ու [[Բաստա|Բաստային]]<ref name="zvuki-ep-with-god" />։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ''Hype Train'' միքսթեյփը, որը բաղկացած է 30 կոմպոզիցիաներից։ Ըստ The Flow պորտալի, միքսթեյփը պարունակում է «ընդդիմադիր և թունավոր բաթլ-​​ռեփ, որտեղ Սլավան և Զամայը «ձախ էմսիներն են», իսկ ամբողջ ռուսական ռեփը «աջից էմսիները»։ Արտիստները շոշափում են բոլորին՝ հեյթերներին, [[Բլոգ|բլոգերներին]], [[Ռեփ|ռեփերներին]], մասնավորապես՝ Obladaet, Illumate, [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]] և այլն<ref name="tf-hype-train" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը բազմիցս անդրադարձել է արտիստ Jubilee-ին իր բաթլ-ելույթներում և երգերում, այդ թվում՝ 2017 թվականի հունվարի 6-ին Վալենտին Դյադկայի անունից նա թողարկել է Jubilee-ի «Young Beatles» երգի «Янг Битлз» քավեր տարբերակը: Հունվարի վերջին ռեփեր Jubilee-ը Գնոյնիին մեղադրել է կեղծավորության և ոչ անկեղծության մեջ՝ թողարկելով «Клоун» դիսսը<ref name="tf-jubilee-diss" />։ Փետրվարի 2-ին հատևել է պատասխան «Пидор» դիսսը, որտեղ Սլավա ԿՊՍՍ-ն իր հակառակորդին մեղադրում է [[Դրեյք|Դրեյքին]] ընդօրինակելու և [[Համասեռականություն|միասեռական հարաբերություններին]] աջակցելու մեջ<ref name="tf-jubilee-pidor" />։ Հաջորդ օրը Գնոյնին թողարկել է երկրորդ դիսսը՝ ուղղված Jubilee-ի հասցեին՝ «Маленький дрэйк», իսկ Jubilee-ն թողարկել է պատասխան «Реквием» դիսը<ref name="tf-diss-a-diss" />։ Փետրվարին հայտարարվել է «Солнце мёртвых» ալբոմի անոնսի մասին<ref name="tf-sun-anonce" />, սակայն ապրիլի 4-ին թողարկվել է մեկ այլ «Чай вдвоём» ալբոմը ռեփեր Aux-ի հետ համագործակցությամբ<ref name="tf-tea" />։ Առաջին սոլո ալբոմը թողարկվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref name="tf-sun" /> և, ըստ The Flow պորտալի, դարձել է տարվա 33-րդ լավագույն ռուսական ալբոմը<ref name="автоссылка1">{{cite web |date=2017-12-26 |title=50 отечественных альбомов 2017. Часть 2 |url=http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228172323/http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-date=2017-12-28 |accessdate=2017-12-28 |website=[[The Flow]] |deadlink=no}}</ref>։ === Բաթլ Oxxxymiron-ի հետ === Oxxxymiron-ի հետ բաթլը, որը դարձել է ամենասպասվածը 2017 թվականին<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="esquire-versus-citates" />, տեղի է ունեցել օգոստոսի 6-ին Versus x #SlovoSPB-ի 2-րդ եթերաշրջանի շրջանակներում<ref name="meduza-versus-miron" />։ Որոշ ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Գնոյնին հաղթել է մրցույթում<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="rap-fake" />։ Տեսահոլովակի հրապարակումից մեկ օր առաջ Վյաչեսլավը հրապարակել է «Охлади мой пылt» ծաղրական երգը (ըստ The Flow-ի՝ այն դարձել է տարվա յոթերորդ լավագույն երգը<ref name="автоссылка1" />)՝ Վալենտին Դյադկա կեղծանունով, որը նա նվիրել է [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին<ref name="esquire-versus-miron" />, ինչպես նաև ծաղրել է նրան Թվիթթերում<ref name="rap-fake2" />։ Օգոստոսի 13-ի հրապարակումից հետո լուրերը հաստատվեցին՝ Սլավա ԿՊՍՍ-ը 5։0 հաշվով հաղթել է մրցակցին<ref name=":0">Видео {{YouTube|v4rvTMBCJD0|«VERSUS X #SLOVOSPB: Oxxxymiron VS Слава КПСС (Гнойный)»}}.</ref>։ Տեսանյութը ռեզոնանսային է դարձել և հավաքել մոտ 10 միլիոն դիտում հրապարակումից հետո առաջին օրը<ref name="ria-battle-resonance" />։ Գնոյնիի մասնակցությամբ ճակատամարտից հետո հրապարակվել է նաև մայիսին ձայնագրված [[Big Russian Boss|Big Russian Boss Show]]-ի մի դրվագ<ref name=":1">Видео {{YouTube|eY8WcDJINXc|«Big Russian Boss Show #30 {{!}} Слава КПСС (Гнойный) и Замай»}}</ref> և հարցազրույց [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ «վԴուդ» ինտերնետային շոուի համար<ref>{{YouTube|8GGWedu77SA|Гнойный — большое интервью после батла / вДудь}}</ref>։ Սեպտեմբերի 16-ին «<nowiki/>[[Կուլտուրա (հեռուստաալիք)|Կուլտուրա]]<nowiki/>» հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Ագորայի» մի դրվագ՝ նվիրված ռեփ-բաթլերին, որին մասնակցում էին Գնոյնին և Խան Զամայը<ref name="yt-agora" /><ref>{{Cite web |title=Рэп-баттл на «Агоре» |url=http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917080735/http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-date=2017-09-17 |access-date=2017-09-17 |deadlink=no}}</ref>։ [[Պատկեր:Слава КПСС на VK Fest 2018.jpg|մինի|255x255փքս|«Անտիհայփ» միավորման ելույթը (ձախից աջ՝ Զամայ, SD, Սլավա ԿՊՍՍ) [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] VK Fest 2018-ին։]] === Հեռանալը բաթլ-ռեփից (2017—2020) === 2017 թվականի հոկտեմբերին հայտնի է դարձել, որ Վյաչեսլավ Մաշնովը կլինի ժյուրիի անդամ [[СТС]] հեռուստաալիքի «Հաջողություն» վոկալ շոուում<ref name="life-ctc" /><ref name="lenta-ctc" />: 2017 թվականի հոկտեմբերին թողարկվել է Սլավա ԿՊՍՍ կեղծանվան տակ առաջին «Солнце мёртвых» վերնագրով առաջին լիամետրաժ ստուդիական ալբոմը։ 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկում է նոր ստուդիական ալբոմ «Взрослая танцевальная музыка» վերնագրով<ref>{{cite web |date=2018-04-27 |title=Слава КПСС выпустил новый альбом — «Взрослая танцевальная музыка» |url=https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619113021/https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-date=2018-06-19 |access-date=2018-06-19 |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] Daily |deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հոկտեմբերի 2-ին և նոյեմբերի 2-ին թողարկվում են Սլավա ԿՊՍՍ-ի և Զամայի 3 համատեղ «Օվերհայփ» (1, 2 и 3) միքսթեյփներ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили ироничный альбом «Оверхайп» |url=https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701143856/https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Антихайп» — сборище калек»: Слава КПСС и Замай выпустили вторую часть «Оверхайпа» |url=https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701193052/https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили третью часть альбома «Оверхайп» {{!}} RAP.RU |url=http://www.rap.ru/news/10733 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013400/http://www.rap.ru/news/10733 |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 28-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է «Я буду петь свою музыку» դիսսը, որտեղ նա խոսում էր ռեփեր Հասկիի և նրան աջակցող ռեփերների՝ [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի և Loqiemean-ի ձերբակալության մասին՝ նրանց մեղադրելով կոմերցիոնիզմի և քաղաքական անգրագիտության մեջ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=«Я за отмену 282»: Слава КПСС выпустил дисс на оксимирона и концерт «Я буду петь свою музыку» |url=http://www.rap.ru/news/11071 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630162023/http://www.rap.ru/news/11071 |archive-date=2020-06-30 |access-date=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Նույն թվականին՝ ապրիլի 23-ին, թողարկվել է «Мы из Антихайпа» լոնգմիքսը՝ Զամայի և Միքսի հետ միասին, որը պարոդիա էր Oxxxymiron-ի թիմի անդամների՝ «Злые голуби»-ի «Reality» լոնգմիքսին, որի մի անդամներից էր Միքսին «Fresh Blood 4» նախագծի ժամանակ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС, Замай и Микси выпустили клип "Мы из Антихайпа" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013353/https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հետևյալ լոնգմիքսը ներառվել է «ОТТЕНКИ БАРДА» միքսթեյփում, որը թողարկվել է 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref>{{Cite web |author= |date=2019-10-25 |title=Слава КПСС "Оттенки барда" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630170024/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 15-ին արտիստը Ջիգլիի հետ թողարկել է համատեղ «Rare Gods 4» միքսթեյփ<ref>{{Cite web |author= |date=2020-05-15 |title="Rare Gods 4" — совместный микстейп Славы КПСС и Джигли |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200703055424/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-date=2020-07-03 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 28-ին ռուսական կինոթատրոններում թողարկվել են բրիտանական «''Wheeler Dealers''» ֆիլմը, որում Սլավա ԿՊՍՍ-ն հնչյունավորեցլ է գլխավոր հերոս Դեյվիին։ Ֆիլմը հիմնված է իրական իրադարձությունների վրա և պատմում է մի երիտասարդ տղայի մասին, ով որոշել է իր ուժերը փորձել որպես երաժշտության պրոմոուտեր։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայի]] [[Դանդի]] քաղաքում 1980-ականներին։ === 2020-ից === Սեպտեմբերի 9-ին, խմբի նոր թողարկմանը 500 օր սպասելուց հետո<ref name=":0" />, «500 օր առանց Եժե» արշավի շրջանակներում, «Եժեմեսյաչնիե» խմբի պաշտոնական ՎԿոնտակտե էջում հայտնվել է գրառում, որից հայտնի է դարձել, որ «Սլավա ԿՊՍՍ-ն այլևս «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ չէ<ref>{{Cite web |title=С сегодняшнего дня Слава КПСС больше не является участником реп-группы ежемесячные |url=https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100431/https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-date=2022-12-07 |access-date=2020-09-13 |website=[[ВКонтакте]] |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «SpeakOut» առցանց նախագծի շրջանակներում հրապարակվել է մեկ ժամ տևողությամբ հարցազրույց Սլավա ԿՊՍՍ-ի հետ։ Հարցազրույցում արտիստը պատմել է, որ 30 տարեկան դառնալը շրջադարձային է եղել իր կյանքում։ [[COVID-19 համավարակ|Համավարակի]] ժամանակ Սլավան հայտնվել է հոգեբուժարանում, որտեղ անց է կացրել երկու ամիս։ Պատճառը նրա բաժանումն էր ընկերուհու հետ։ Այնտեղ մնալուց հետո նա գնացել է [[Աստված|Աստծո]] մոտ և որոշել թողնել բոլոր վատ սովորությունները: Նա նաև ասել է, որ կթողարկի ևս մեկ ալբոմ և կավարտի իր ռեփ կարիերան։ Ըստ նրա՝ «ծերացող ռեփերներից ավելի նվաստացուցիչ բան չկա»<ref>{{Cite web |title=Психбольница, уход из рэпа, поэзия: вышло часовое интервью Гнойного |url=https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-url=https://web.archive.org/web/20201005085224/https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-date=2020-10-05 |access-date=2020-10-05 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Ռեփի կարիերան ավարտելուց հետո Սլավան նախատեսում էր սերիալ նկարահանել Ռուսաստանում քաղաքական իրավիճակի մասին<ref>{{Cite web |title=Почему Слава КПСС уходит из рэпа. Откровенное интервью |url=https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207123934/https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-date=2020-12-07 |access-date=2020-12-16 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 27-ի կեսգիշերին թողարկվել է «Чудовище, погубившее мир» ալբոմը։ 2021 թվականի փետրվարի 6-ին նա ձերբակալվել է Սանկտ Պետերբուրգում փետրվարի 2-ին տեղի ունեցած հանրահավաքին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |title=Кричавшего «Иртыш — русская река!» рэпера Гнойного задержали |url=https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206191856/https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-07 |website=[[Лента. Ру]] |deadlink=no}}</ref>։ Նրա համախոհ Խան Զամայի խոսքով՝ ռեփերը հետախուզման մեջ էր արդեն մի քանի օր<ref>{{Cite web |title=Гнойный задержан за участие в митинге в поддержку Навального |url=https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206164110/https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Փետրվարի 10-ին տեղի է ունեցել դատավարության ժամանակ Սլավա ԿՊՍՍ-ն ստացել է 7 օր վարչական կալանք՝ ՌԴ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 20.1-րդ հոդվածով (մանր խուլիգանություն)՝ «Լիզեք, մի կծեք, համքը նուրբ բան է» և «Վերջ իսպանական ինկվիզիցիան» կարգախոսները վանկարկելու համար<ref>{{cite web |author=@valya_de |date=2021-02-06 |title=Славу задержали за это видео.. |url=https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214131509/https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-date=2021-02-14 |access-date=2021-02-13 |website=[[Twitter]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-10 |title=Рэпер Гнойный получил семь суток ареста за выкрикивание слова «клитор» на акции 2 февраля. Полиция сочла его нецензурным |url=https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-url=https://web.archive.org/web/20210210175635/https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-date=2021-02-10 |access-date=2021-02-12 |website=[[Meduza]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հաջորդ օրը, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո, կալանքի ժամկետը կրճատվել է մեկ օրով<ref>{{Cite web |author=Ольга Братцева |date=2021-02-11 |title=Слава КПСС отсидит за участие в митинге в поддержку Навального одни сутки вместо семи |url=https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211103027/https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-13 |website=[[Znak.com]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Այս միջադեպը որոշակի արձագանք է առաջադրել, և համապատասխան տեգը բարձրացել է ռուսական Twitter-ում<ref>{{Cite web |title=Мем дня: арест Гнойного за клитор |url=https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211211914/https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: 2021 թվականի հուլիսի 9-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ձայնագրած ''ANTIHYPETRAIN'' միքսթեյփը, որը բաղկացած էր 101 երգից<ref>{{cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили прощальный альбом "Antihypetrain" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-url=https://web.archive.org/web/20210712144829/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-date=2021-07-12 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Վորովսկայա լապա կեղծանվան տակ թողարկել է ''FREEHOVA'', ալբոմը որի վերնագիրը վերաբերում է վիդեոբլոգեր [[Յուրի Խովանսկի|Յուրի Խովանսկու]] ձերբակալությանը 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Սլավան իր վերադարձից հետո թողարկել է դիսսը [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի մասին, որպես «Кто убил Марка?» երգի պատասխան: Երգում Oxxxymiron-ը խոսում է իր նախկին ընկեր Շոկկի հետ հարաբերությունների և Ռոմա Ժիգանի հետ կոնֆլիկտի և Վագաբունդի փլուզման մանրամասների մասին. [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ հարցազրույցից հրաժարվելու իրական պատճառի մասին. հոգեթերապիայի և թմրամիջոցների չարաշահման մասին։ Վյաչեսլավի դիսսը պատասխանն է Oxxxymiron-ի երգին։ Երգը ներկայացվել է Սլավայի եթերներից մեկում, որտեղ տեսահոլովակը բացելու համար անհրաժեշտ էր 100 հազար ռուբլի նվիրատվություն հավաքել<ref>{{cite web |date=2021-11-09 |title=Слава КПСС выпустил новый дисс на Оксимирона "Жертва" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-url=https://web.archive.org/web/20211125090046/https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-date=2021-11-25 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նա առաջարկ է ներկայացրել, որ Սալավատ KGBT+-ը՝ [[Վիկտոր Պելևին|Վիկտոր Պելևինի]] համանուն վեպի գլխավոր հերոսին, պատճենել իրենից մի շարք տարօրինակ չհրապարակված հարցազրույցներից հետո<ref>{{cite web |date=2022-10-15 |title=Слава КПСС утверждает, что стал прототипом героя романа Виктора Пелевина «KGBT+» |url=https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20221016130005/https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-date=2022-10-16 |access-date=2022-10-16 |website=Medialeaks |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին թողարկել է «Ангельское True» միքսթեյփը<ref>{{Cite web |date=2023-10-21 |title=Слава КПСС "Ангельское тру" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022041041/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-12-07 |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին թողարկել է «Бутер Бродский 2» [[Մինի ալբոմ|մինի-ալբոմը]]<ref>{{Cite web |date=2022-12-30 |title=СЛАВА КПСС - БУТЕР БРОДСКИЙ 2 (EP 2022) |url=https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230108103007/https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-date=2023-01-08 |access-date=2023-01-08 |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հունիսի 9-ին թողարկել է «ГОРГОРОД 2» ալբոմը, որը Օքսիմիրոնի «Горгород» ալբոմի շարունակություններ։ Ալբոմը ստեղծվել է Սլավայի ուղիղ եթերների ժամանակ նրա հանդիսատեսների հետ միասին։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 18-ին թողարկել է «Россия34» ալբոմը<ref>{{cite web |date=2024-10-30 |title=«Все любят мертвых. Но я пока жив». «Россия 34» — лучший альбом Славы КПСС. Прямой и честный, без всяких ухмылок |url=https://meduza.io/feature/2024/10/30/vse-lyubyat-mertvyh-no-ya-poka-zhiv |access-date=2024-10-31 |website=[[Meduza]] |lang=ru}}</ref>։ 2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին թողարկել է «Россия24» ալբոմը<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС "Россия24" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-rossiya24 |access-date=2024-12-13 |website=The-Flow.ru |lang=ru}}</ref>։ Առաջին ալբոմը զբաղեցրել է 4-րդ, իսկ երկրորդը 5-րդ հորիզոնականը [[The Flow]] ամսագրի սեղծած 2024 թվականին ստեղծված լավագույն ալբոմների ցանկում<ref>[https://the-flow.ru/itogi-2024/top-50-albomov-final 50 лучших альбомов 2024. Топ-10]</ref>։ == Կեղծանուններ == * Սլավա ԿՊՍՍ` հիմնական կեղծանուն, առավել հարազատ է Վյաչեսլավի անձին<ref name="meduza-who-is-it" />։ * Գնոյնի` օգտագործվում է բաթլների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Սոնյա Մարմելադովա` օգտագործվում է BPM-բաթլների և «գրայմ-թրեքների» համար։ Կերպարի անունը [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկու]] «<nowiki/>[[Ոճիր և պատիժ]]<nowiki/>» վեպից է<ref name="tf-who-is-it" />։ * Վալենտին Դյադկա` օգտագործվում է այլ կատարողների կոմպոզիցիաների քավեր-պարոդիաների ձայնագրման և հատուկ կատարողների ու հասարակական-քաղաքական իրադարձությունների հետհեգնական «իրոնիա»-ի համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Բուտեր Բրոդսկի` օգտագործվում է [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալ]], մութ և տխուր ստեղծագործություններում ռուսական հուսահատության մասին [[Բալալայկա|բալալայկաների]] և [[Փողային երաժշտական գործիքներ|փողային գործիքների]] ռիթմով<ref name="meduza-who-is-it" />։ Նախկինում օգտագործվել է բաթլ-ելույթների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Պտիչի պեպել` ալտերնատիվ կեղծանուն է բեդբարս-բաթլների համար։ * Վորովսկայա Լապա` օգտագործվում էր ռեփի նոր դպրոցի [[Ասերգություն|ասերգությունը]] ծաղրելու համար: Հետհեգնական ամպուլա։ Այս մականունով նա թողարկում է հումորային երգեր, որտեղ նա կարդում է ռիթմին չհամապատասխան միամիտ տեքստեր։ * Գլեբ Մինյոխին` օգտագործվում է [[ԼԳԲՏ]]-ի մասին պարոդիական փոփ երգերի համար։ * Տրի դնյա գովնա` օգտագործվում է կղանքի մասին պարոդիական երգեր ստեղծելու համար։ Ինքնին կեղծանունը` «հեգնանք է» «<nowiki/>[[Տրի դնյա դոժդյա]]<nowiki/>» խմբի վրա։ Նշվածներից բացի, Սլավայի աշխատանքը կարելի է գտնել մի քանի տասնյակ այլ կեղծանունների ներքո: Իր իսկ խոստովանությամբ, նա պարզապես հաճույք է ստանում տարբեր կեղծանուններ հորինելու ժամանակ<ref>Видео {{YouTube|2b_avdpBDVo|«Пермь творческая (14 выпуск): Интервью со Славой (КПСС) и Андреем (Замай)»}}.</ref>: [https://genius.com/Slava-kpss-pseudonyms-annotated Այստեղ] կարելի է ծանոթանալ ռեփերի կեղծանունների ամբողջական ցանկին։ == Կոնֆլիկտներ == === Կոնֆլիտկ չեչենական սփյուռքի հետ === 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին «Գրոզնիի բերդ» համայնքը «[[ВКонтакте]]» սոցիալական ցանցում հրապարակեցլ է մի հատված՝ Գնոյնիի բաթլից Nongratta-ի դեմ SlovoFest-ում, որը հեռարձակվել էր 2014 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, որտեղ կատարողն արտասանել է տողեր [[Չեչեններ|չեչեն]], [[Հայեր|հայ]], [[Չինացիներ|չինացի]] և այլ ազգերի աղջիկների հետ [[Սեռական հարաբերություն|սեքսով]] զբաղվելու մասին: Չեչենական սփյուռքը վիրավորական է համարել հայտարարությունը և Վյաչեսլավի նկատմամբ հետապնդումներ է հայտարարել՝ սկսելով համացանցում սպառնալիքներից, որպեսզի նա «պատասխանի իր «գնոյնի» (թարախոտ) բերանի համար»։ Հոկտեմբերի 31-ին նա ստիպված է եղել լքել «[[ВКонтакте]]»-ն կայքի աջակցման ծառայության անգործության պատճառով՝ խնդրելով ներողամտություն խնդրել «<nowiki/>[[Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետություն|Իչկերիայի]] աղջիկներից»<ref name="afisha-chechens" />, և սկսել է թանքվել։ Նոյեմբերի 3-ին Գնոյնին տեսաուղերձում հրապարակային ներողություն է խնդրել<ref name="yt-chechens" />, որից հետո ռեփերի նկատմամբ հետապնդումները դադարեցվել են<ref name="tf-who-is-it" />։ === Ուկրաինայի տարածք մուտքի արգելք === 2017 թվականին ՈՒԱԾ-ն Վյաչեսլավ Մաշնովին ավելացրել է Ուկրաինայի ազգային անվտանգությանը սպառնացող անձանց ցուցակում՝ դրանով իսկ արգելելով նրա մուտքը [[Ուկրաինա]]։ Ըստ ծառայության՝ «Գնոյնիի» մուտքն արգելելու պատճառ են դարձել «կատարողի ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններն ու հայտարարությունները»։ ՈՒԱԾ-ն չի նշել այս գործողությունների բովանդակությունը, ինչպես նաև չի հայտնել այն ժամանակահատվածը, որի համար մուտքն արգելվել է<ref>{{cite web |author=Министерство культуры Украины |date=2018-01-01 |title=Мінкультури публікує Перелік осіб, які створюють загрозу нацбезпеці |url=http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180124170127/http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archivedate=2018-01-24 |accessdate=2020-04-05 |website=Министерство культуры Украины |lang=uk |deadlink=yes}}</ref><ref name="hromadske">{{cite web |author=Александр Дмитрук |date=2017-10-06 |title=СБУ заборонила в'їзд до України російському реперу «Гнойному» |url=https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430032327/https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-date=2019-04-30 |accessdate=2020-04-05 |website=[[Громадське телебачення]] |publisher= |lang=uk |deadlink=no}}</ref>: Բացի այդ, [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Ուկրաինայի պատգամավոր]] [[Դմիտրի Բելոցերկովեց|Դմիտրի Բելոցերկովեցը]] Վյաչեսլավ Մաշնովին մեղադրել է [[Ուկրաինատյացություն|ուկրաինատյացության]] մեջ և դիմել [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն|Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության]] դատախազություն՝ արգելելու նրա մուտքը երկիր<ref>[https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770 Пост депутата] {{Wayback|url=https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770|date=20190430032634}} на [[Facebook]]</ref>։ Ռեփերն ավելացվել է «Միրոտվորեց» պորտալի տվյալների բազայում։ Դրա պատճառը Գնոյնիի [[Ղրիմ]] մեկնելն էր, ինչպես նաև այն, որ իր ելույթներից մեկի ժամանակ նա ուկրաինացիներին անվանել է «գոյություն չունեցող ազգ»<ref name="hromadske" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը հարցազրույցներից մեկում ասում է, որ «[…] ես թշնամություն չունեմ ուկրաինացիների նկատմամբ […] իմ տատիկը Ուկրաինայից է […] Ես ինքս կարող եմ ասել, որ քառորդ ուկրաինացի եմ»<ref>{{YouTube|SUWm1Aw9MwQ|Гнойный. Интервью The Flow}}</ref>: == Հայածքներ և կյանքի դիրքորոշում == Գնոյնին հայտնի է համաշխարհային մշակույթից իր մերժմամբ և ընդհանուր ընդունվածին հակառակ իմաստ տալով<ref name="ria-battle" />։ Իր երգերում նա օգտագործում է «լուսավորող նիհիլիզմի մեթոդը»՝ հանգավորելով բարձր մշակույթի գաղափարները զանգվածային մշակույթի հետ և օգտագործում է անպարկեշտ բառապաշար<ref name="meduza-who-is-it" />։ Հարցազրույցներից մեկում Գնոյնին հայտարարել է, որ «Եժեմեսյաչնիե» խումբը, որի անդամն է ինքը, իսկական ընդհատակ է, որը չի փորձում արդարացնել որոշակի չափանիշների ակնկալիքները։ Նրա խոսքով, ինքը երբեք չի հրաժարվի հանրահայտ հեռուստաշոուներում նկարահանվելու առաջարկներից, եթե իրեն վճարեն դրա համար, քանի որ ինքը և իր խումբը հետևողականորեն կդիմադրեն նրանց մեյնսթրիմի կամ [[Անդերգրաունդ|անդերգրաունդի]] հատուկ շրջանակների մեջ ստիպելու ցանկացած փորձի<ref>{{youtube|1Rm7WOAdmrA|ежемесячные в программе «Депрсна»}} (см. ''11:11'', ''31:37'')</ref>։ [[Քսենյա Սոբչակ|Քսենյա Սոբչակին]] տված հարցազրույցում նա նաև հայտարարել է, որ հավատարիմ է ձախ քաղաքական հայացքներին և [[Բուսակերություն|բուսակեր]] է<ref>{{cite web |author= |date=2019-05-08 |title="Оксимирон обеспечил меня на всю жизнь" - СЛАВА ГНОЙНЫЙ в ОСТОРОЖНО, СОБЧАК! |url=https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210114932/https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-date=2020-12-10 |accessdate=2020-08-18 |website=YouTube |publisher=Ксения Собчак |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին հայտնի է դարձել, որ ռեփերը կառաջադրվի [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] Պետական ​​Դումայում «Կանաչ այլընտրանք» կուսակցությունից։ Պարզվել է, որ տեղեկությունը կատակ է, ինչից հետո կուսակցությունը կապ է հաստատել ռեփերի հետ, սակայն չի կարողացել համաձայնության գալ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС не будет выдвигаться в Госдуму |url=https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-url=https://web.archive.org/web/20221118110137/https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-date=2022-11-18 |access-date=2022-11-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Ռեփ-բաթլներ == {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = [[Slovo|SLOVO]] |բովանդակություն = ;;Slovo Saint-Petersburg / Slovo SPB * 2014 — Բուքեր Դ.Ֆրեն vs Գնոյնիյ (Ընտրություն, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ)'' * 2014 — Էգոիստ vs Գնոյնիյ (Top 16, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 0:3)'' * 2014 — Գնոյնիյ vs NikiTikiTavi (Top 8, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 3:0)'' * 2014 — Zaebatsu vs Գնոյնիյ (Կիսաեզրափակիչ, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 2:3)'' * 2014 — Չեյնի vs Գնոյնիյ (Եզրափակիչ, SlovoSPB) ''(հաղթանակ 1:3)'' ;;Slovo V SlovoFest * 2014 — Գնոյնիյ vs. Nongratta ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Կրասնոդար * 2015 — R.S’One vs. Գնոյնիյ <!-- баттл не судился --> ;;Slovo Հաբարովսկ * 2015 — Գնոյնիյ vs JesseJames ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Moscow * 2016 — Narek × Պաուչկա vs Գնոյնիյ × Фаллен МС (2×2) ''(հաղթանակ)'' ;; #SlovoSPB * 2016 — Vs94ski vs Գնոյնիյ (Main Event) ''(հաղթանակ)'' * 2016 — Գնոյնիյ × Ջիգուլիպուֆ МЦ vs [[Հան Զամայ]] × Զաեբաստու (Բլից 2×2) ''(ոչ ոքի)'' }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Բատոլ ստորգետնյա հեռարձակում |բովանդակություն = * 2013 (1 եթերաշրջան — «ՊՎՊԲ») — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Промо к ПВБП» (Սվետլոյի, Մոչեվոյ կամենի մասնակցությամբ) ** Очень приятный гремлин — «Ստորգետնյա բատոլ պրոմո» ** «Аргумент» (1-ին ռաունդ, № 34) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Марафон» (vs սիգուդայ (gsz)) (2-րդ ռաունդ, 6 զույգ) ''(հաղթանակ — 3:2)'' ** «Раб или Царь» (vs kosyak) (3-րդ ռաունդ, 3 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Бесконечность» (vs Jew Jitsu) (4-րդ ռաունդ, 2 զույգ) ''(հաղթանակ — 5:4)'' ** «Дочь Капитана» (vs Օլեգ Խարիտոնով) (5-րդ ռաունդ, կիսաեզրափակիչ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 1:10)'' ** «Напоследок» (vs prz) (6-րդ ռաունդ, 3 место) ''(հաղթանակ — 7:3)'' * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПВБ2») — Բուտեր Բրոտսկիյ — մասնակից: ** «ВОРУЮ ЧТОБЫ ЖИТЬ» (1-ին ռաունդ, № 2) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Фальшивый мир» (vs Ուղիղ եթեր) (2-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 4:1)'' ** «Рузке кежуал» (vs крапивный) (3-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Полжизни в бетонной коробке» (vs ione$499) (4-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 9:0)'' ** «Библиотека беспредельна» (vs prz) (5-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 11:0)'' ** «я ненавижу рэп» (vs Рассольникoff) (6-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 6:7)'' * 2014 (3 եթերաշրջան — «ПВБ3») — մս կալենդուլա — մասնակից: ** «как наебать весь мир» (1-ին ռաունդ) ** «Я бы сделал все по-другому» (2-րդ ռաունդ) ** «Хардкорная возня» (3-րդ ռաունդ) ** «Троллейбус» (4-րդ ռաունդ) * 2016—2017 (5 եթերաշրջան — «ПВБ5») — Սլավա ԿՊՍՍ — ժյուրի։ }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Սուրբ մանկատուն բաթլ «МОМЕНТ» |բովանդակություն = * 2012 (1 եթերաշրջան — «ПДДБ») — ՍԻՐԵՆԵՎԱՅԱ ՍՏՈՐՈՆԱ ԵԲԼԱ ՕՊՈՒԽՇԱՅԱ — մասնակից: ** «Мой любимый торрент-треккер» (1-ին ռաունդ) ** «Дети подземелий» (2-րդ ռաունդ) ** «Лови момент» (3-րդ ռաունդ) * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПКДДБ») — Սիրոտկի (Սլավա ԿՊՍՍ & Վանյա Սվետլո) — մասնակիցներ: ** «На дне» (1-ին ռաունդ) ** «КАК УМЕР БАТОЛ» (2-րդ ռաունդ) ** «Пьяная драка» (3-րդ ռաունդ) ** «Я ЛИЗАЛ ПИЗДУ ОКСАНЕ МИРОНОВОЙ» (4-րդ ռաունդ) ** «ТЁМНАЯ СТОРОНА» (Եզրափակիչ) }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Այլ նախագծեր |բովանդակություն = ; Ազատ ոճ * 2011 (3 եթերաշրջան— «СС3») — Մս Պերեց Հիլտոն — մասնակից: ** «План Б» (1-ին ռաունդ) ; SaSiSa Hip-Hop Battle * 2011 (2 եթերաշրջան) — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Առաջին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» * 2012 (3 եթերաշրջան) — Լեոնտև Վալերա — մասնակից: ** «Առաջաին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» ''(անցել է)'' ** «Երրորդ որակավորող» ; Օրինակելի բովանդակության նկուղ * 2013 (1 եթերաշրջան — «ПОС») — Մս Բակլասան — մասնակից: ** «Нинзя» (1-ին ռաունդ) ''(անցել է 3/3; во втором раунде не участвовал)'' ; [[Versus Battle|Versus × #SlovoSPB]] * 2016 — Էրնեստո Զատկինտես × Գնոյնիյ<!-- 1-ին եթերաշրջանի հաղթող Versus x #SlovoSPB սահմանված չէ --> * 2017 — [[Oxxxymiron vs Սլավա ԿՊՍՍ (Գնոյնիյ)]] ''(հաղթանակ — 0:5)'' ; 140 BPM Battle * 2016 — Edik_Kingsta × Սոնյա Մարմելադովա ''(հաղթանակ)'' ; [[Versus Battle|Versus BPM]] * 2016 — [[Rickey F]] vs Սոնյա Մարմելադովա<!-- Versus BPM-ի հաղթող սահմանված չէ --> ; Պատռել ռիթմերի վրա * 2017 — #SlovoSPB (Դեն Չեյնի / MickeyMouse) × «Անտիհայթ» (Սլավա ԿՊՍՍ / [[Զամայ (ռեփեր)|Զամայ]]) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> * 2017 — «Եժեմեսյաչնիե» (Սլավա ԿՊՍՍ / Fallen MC) × «Բեսսլավնիե ուբլյուդկի» (Էրնեստո Զատկինտես / Մայթի ԴԻ) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; 15 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» *2013 — ԿՊՍՍ — մասնակից ** «Что сказать вам на прощание» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «Искренность намерений» (2-րդ որակավորող ռաունդ, չի անցել) ; 16 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» * 2017 — Սլավա ԿՊՍՍ —մասնակից участник: ** «На этот раз всё будет иначе» (1-ին ռաունդ) ; Գնոյնիի լիգա * 2018 — Մատվեյ Օբլեպիխա × Պտիչի Պեպել vs Նիկոլայ Սոպոլև × [[Սերժ Գորլովոյ]] <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՌեփՅոու բաթլ * 2018 — DK VS Սոնյա Մարմելադովա <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՄՍ Գավաթ * 2019 — Գնոյնիյ × Fallen MC VS Օլեգ Մոնղոլ × Zip.Zipulya (Dance Bars) ''(պարտություն — 0:1)'' ; Youtube-ալիք «Սլավա ԿՊՍՍ» * 2022 — Գնոյնիյ VS Չեյնի ; Առաջին կախյալ բաթլ * 2024 — Վանոմագ — մասնակից ** «Магия» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «За всё надо платить» (2-րդ որակավորող ռաունդ, անցել է) (33/35 միավորով) ** «Не по сценарию» (VS Խրուստալնոե բեդրո) (3-րդ ռաունդ, անցել է) (10/8) ** «Дела громче слов» (VS Կեյպ) (4-րդ ռաունդ, անցել է) (13/8) ** «Сопутствующий ущерб» (VS T!MMI) (5-րդ ռաունդ, չի անցել) (10/13) ; Blink Battle * 2024 — Վորովսկայա Լապա VS Մազ Կորժ }} == Սկավառակագրություն == ;Ստուդիական ալբոմներ * [[Солнце мёртвых (ալբոմ)|«Солнце мёртвых»]] (2017) * «[[Взрослая танцевальная музыка]]» (2018) * «[[Чудовище погубившее мир]]» (2020) * «Бутер Бродский 2» (2022) * «[[ГОРГОРОД 2|Горгород 2]]» (2023) * «Любимые Песни Настоящих Людей» (2023) * «Россия34» (2024) * «Россия24» (2024) * «Россия14» (2025) ;Համատեղ ալբոմներ * «Чай вдвоём» (2017, համատեղ Aux-ի հետ) * «Оверхайп» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 2» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 3» (2018, համատեղ Զամայի հետ) ; ;Միքսթեյփներ * Катафалка (2014) * «#Немимохайпамикстейп: Вход в реп игру» (2015, համատեղ Զամայի հետ) * Русское поле (2016) * ''EDM LSP Mix'' (2016, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Hype Train'' (2016, համատեղ Զամայի հետ) * ''Bootleg'' (2017) * ''Rare Gods 3'' (2018, համատեղ Ջիգլի հետ) * «Видьма» (2019, համատեղ Սաշա Կուրոմուշկոյի հետ, որպես Վալենտին Դյադկա х Վալենտին Տյոտկա) * «Оттенки барда» (2019) * ''Rare Gods 4'' (2020, համատեղ Ջիգլի հետ) * ''Bootleg, Vol.2'' (2020) * ''Antihypetrain'' (2021, համատեղ Զամայի հետ) * ''Freehova'' (2021, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Красота и юродство» (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Suspicious Teenage Music'' (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Ангельское True'' (2022) * «Геометрия кала» (2023, որպես Տրի դնյա գովնա) * «Сияние лапы» (2023, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Застольные психоделические песни» (2024, որպես Վալենտին Դյադկա) == Տես նաև == {{Навигация}} == Примечания == ; Комментарии <references group="upper-alpha" /> ; Источники {{примечания|refs= <!-- Кто такой? --> <ref name="tf-who-is-it">{{cite web|author=Алексей Горбаш|title=Кто такой Гнойный и что нужно о нём знать|url=http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|date=2017-03-17|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813195756/http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|deadlink=no}}</ref> <ref name="village-how-money">{{cite web|author=Степан Нилов|title=«На лапшичку фо-бо денег не остается»: Как зарабатывают на жизнь российские музыканты|url=http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|date=2017-07-06|publisher=[[The Village]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811093931/http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-interview">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=«Я честно хочу заработать на квартирку. В чём проблема?» Рэпер Гнойный — о смерти, Летове, Кипелове, деньгах и шоу с Киркоровым на СТС|url=https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|date=2017-11-02|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20171102194357/https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-who-is-it">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=Новый супергерой русского рэпа? Кто такой Гнойный, с которым баттлил Оксимирон, и почему все его обсуждают|url=https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816151431/https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|deadlink=no}}</ref> <!-- Хронология событий --> <ref name="yt-agora">Видео {{YouTube|pE0skC2tq-A|Гнойный и Хан Замай о рэп-баттлах в программе «Агора» телеканала «Культура»}}-канале «Россия 24».</ref> <ref name="ria-battle-resonance">{{cite web|title=Рэп-баттл Гнойного и Oxxxymiron набрал более 10 миллионов просмотров|url=https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|date=2017-08-15|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815150616/https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tj-censure">{{cite web|author=Никита Лихачёв|title=На Versus Battle зацензурировали слова о патриархе Кирилле и Кадырове|url=https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|date=2016-07-28|publisher=TJ|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825064753/https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|deadlink=no}}</ref> <ref name="yt-chechens">Видео {{YouTube|Vir4kDzcoSw|«Гнойный — Объяснение ситуации»}}.</ref> <ref name="tf-hype-train">{{cite web|title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили неподъёмный микстейп «Hype Train»|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|date=2016-09-23|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2018-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621063408/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|deadlink=no}}</ref> <ref name="ria-battle">{{cite web|title=Рэп-баттл года: почему все говорят про Oxxxymiron и Гнойного|url=https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|date=2017-08-14|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814195455/https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-ernesto">{{cite web|title=Вышел новый баттл из серии Versus против Slovospb|url=http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|date=2016-07-28|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815183257/http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-oxxxy">{{cite web|title=Oxxxymiron вызвал Гнойного на баттл|url=http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|date=2016-07-29|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810071545/http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-bpm">{{cite web|title=Вышел долгожданный Versus «Rickey F против Гнойного»|url=http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|date=2016-12-05|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811201603/http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-ep-with-god">{{cite web|title=Слава КПСС «Трудно быть с богом»|url=http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|date=2016-08-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817054958/http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|deadlink=no}}</ref> <ref name="zvuki-ep-with-god">{{cite web|author=Алексей Алеев|title=Рифмы и биты: микстейпы августа|url=http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|date=2016-09-01|website=Звуки.Ру|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071817/http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-diss">{{cite web|title=Jubilee диссит Гнойного в новом треке «Клоун»|url=http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|date=2017-01-24|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221216/http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-pidor">{{cite web|title=Гнойный выпустил ответный дисс на Jubilee|url=http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|date=2017-02-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815114928/http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-diss-a-diss">{{cite web|title=Гнойный и Jubilee выпустили по диссу друг на друга|url=http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|date=2017-02-03|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815063923/http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun-anonce">{{cite web|title=Слава КПСС опубликовал тизер нового альбома|url=http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|date=2017-02-13|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822101828/http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-tea">{{cite web|title=Слава КПСС выпустил альбом «Чай вдвоем» — совместный с рэпером AUX|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|date=2017-04-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071021/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun">{{cite web|title=Слава КПСС "Солнце мертвых"|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|date=2017-10-25|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20171104055132/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-versus-miron">{{cite web|title=В Санкт-Петербурге прошел рэп-баттл Оксимирона с Гнойным. И вот кто победил|url=https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2021-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210928222751/https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-citates">{{cite web|title=Оксимирон против Гнойного: весь баттл в 20 цитатах|url=https://esquire.ru/oxxymiron-versus|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816020937/https://esquire.ru/oxxymiron-versus|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake">{{cite web|title=Гнойный выпустит альбом сразу после баттла, а результаты поединка сфабрикованы?|url=http://www.rap.ru/news/9096|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812040423/http://www.rap.ru/news/9096|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-miron">{{cite web|title=Вышел баттл Оксимирона с Гнойным|url=https://esquire.ru/votd-140817|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816034002/https://esquire.ru/votd-140817|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake2">{{cite web|title=«Я новый Окси»: на что намекает Гнойный?|url=http://www.rap.ru/news/9094|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815182614/http://www.rap.ru/news/9094|deadlink=no}}</ref> <ref name="life-ctc">{{cite web|author=Алена Жигалова|title=Лидер «Антихайпа» Гнойный станет звездой развлекательного шоу на СТС|url=https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|date=2017-10-11|publisher=[[Life (интернет-издание)|Life]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2017-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20171016014653/https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|deadlink=no}}</ref> <ref name="lenta-ctc">{{cite web|title=Рэпер Гнойный станет членом жюри вокального шоу на СТС|url=https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|date=2017-10-11|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2022-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100432/https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-chechens">{{cite web|title=Гнойного хотят «найти и наказать» за оскорбление чеченских девушек|url=http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|date=2016-11-01|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821052438/http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|deadlink=no}}</ref> <ref name="afisha-chechens">{{cite web|author=Андрей Никитин|title=Как рэпер Гнойный возмутил чеченских слушателей — и что ещё нужно о нём знать|url=https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|date=2016-11-07|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша Daily]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006162237/https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|deadlink=no}}</ref> }} == Ссылки == * {{cite web|title=«Давно пора было шугануть вашу петушатню»: что думают рэперы о ситуации с Гнойным|url=http://the-flow.ru/features/gnojnyj-opinions|date=2016-11-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru}} nwq68j1g6qgyml7golrwonrzhryndoy 10357302 10357297 2025-06-18T10:09:04Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 10357302 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Կեղծանունը, որը, ըստ արտիստի, հորինել է իր հայրը, ցնցող կերպով կրկնօրինակում է կարգախոսը։ «Սլավա ԿՊՍՍ!» (ԿՊՍՍ — [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն]] {{lang-ru|Коммунистическая партия Советского Союза}}) ԽՍՀՄ-ի ժամանակներից։|group=upper-alpha}} (իրական անուն` '''Վյաչեսլավ Վալերևիչ Մաշնով'''{{efn|Հայտնի է նաև '''Կարե́լին''' ազգանունով|group=upper-alpha}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուսական]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[բանաստեղծ]], սթրիմեր և բաթլ-ռեփեր։ Հայտնի է իր [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմով]]<ref name="ria-battle" />, երգիծական ու սադրիչ ոճով, անբարոյական ու կոշտ հայտարարություններով, այդ թվում՝ ռեփի այլ արտիստների մասին։ «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ, «Անտիհայփ» ստեղծագործական միավորման «Renaissance» լեյբլի ներքո, [[Slovo|#SlovoSPB]] բաթլ-​​հարթակի առաջին եթերաշրջանի ներկայացուցիչ և հաղթող։ Նա իր աշխատանքը բնութագրում է որպես «նեղ ենթամշակութային ռեփ՝ ներքին կատակներով»<ref name="village-how-money" />։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարներ === Վյաչեսլավ Մաշնովը ծնվել է [[1990|1990 թվականի]] [[մայիսի 9]]-ին [[Խաբարովսկ|Խաբարովսկում]]։Դպրոցական տարիներին պատվերով նկարահանել է մուլտֆիլմներ, հետագայում վաճառել է հոգեբանական թեստեր [[CD|սկավառակների]] վրա, աշխատել է բջջային հեռախոսների ընկերություններում և ջրաշխարհում։ Սովորել է Խաբարովսկի Ինֆոհաղորդակցության ինստիտուտում։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ Մաշնովը ռեփով չէր հետաքրքրվում մինչև 2012 թվականը, մինչ այդ նա զբաղվում էր [[փանկ]] մշակույթով և հետևում էր [[Անարխիզմ|անարխիզմի]] գաղափարներին։ 2012 թվականին Սլավան ծանոթացել է Սաշա Սկուլի աշխատանքին և նրա սադրիչ երգիծական ռեփ նախագծին՝ միտումնավոր ուլտրաաջ գաղափարախոսությամբ՝ «Բուխենվալդ Ֆլավա»<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Այնուամենայնիվ, 2017-ին Meduza-ին տված հարցազրույցում Սլավան խոստովանել է, որ 2005-2009 թվականներին նա արդեն լսել է ռեփ կատարողների, ինչպիսիք են «Մնոգոտոչիե», «Կաստա», «Յու.Գ.», Սմոկի Մո, [[Noize MC]], ինչպես նաև ռոք արտիստներ՝ [[Եգոր Լետով]], [[Բորիս Գրեբենշչիկով]], Զվուկի Մու, [[Ալիսա (խումբ)|Ալիսա]], Ագաթա Քրիստի, [[ԴԴՏ]] և այլք<ref name="meduza-interview" />: Իր ստեղծագործության վրա ազդած արվեստագետներից Մաշնովն առանձնացրել է Լենինա Պակետին, Babangida-ին, 4 Պոզիցիա Բրունոյին, ինչպես նաև «Աուկցիոնի» առաջնորդ Լեոնիդ Ֆյոդորովին<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ === Բաթլ-ռեփերի կարիերա (2013—2017) === 2013 թվականին Սլավան դիմել է Slovo SPB-ին բաթլ-լիգային մասնակցելու համար, որտեղ ընդունվել է, իսկ 2014 թվականին Գնոյնի կեղծանունով հասել է եզրափակիչ, որտեղ դարձել է առաջին եթերաշրջանի հաղթող՝ հաղթելով #SlovoSPB-ի ապագա կազմակերպիչ Դեն Չեյնիին։ Հաղթանակից հետո Գնոյնին հրավեր է ստացել [[Անապա|Անապայում]] կայանալիք SlovoFest փառատոնին։ Slovo Moscow կազմակերպիչ Nongratta-ն առաջարկվել է որպես հակառակորդ<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ 2016 թվականին Գնոյնին դարձել է «Ренессанс» լեյբլի ռեզիդենտ, որի թևի տակ ստեղծվել է «Անտիհայփ» ստեղծագործական ռեփ խումբը (որը, բացի Սլավայից, ներառում էր ՍԴ-ին, [[Զամայ|Զամային]] և [[Booker]]-ին)<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Ուշադրությունը Վյաչեսլավի նկատմամբ կտրուկ աճել է 2016 թվականի հուլիսին Էռնեստո Զատկնիտեսի դեմ Versus Battle և #SlovoSPB հարթակների ճակատամարտին մասնակցելուց հետո<ref name="tf-versus-ernesto" />, որտեղ նա սուր քննադատության է ենթարկել Versus-ին և [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին՝ մեղադրելով նրան կեղծավորության մեջ և անվանելով «կեղտոտ խոզ, որը ուզում է հայփ»<ref name="tf-who-is-it" />: Նույն բաթլի ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է [[գրաքննություն]]՝ վիրավորական տեղերի կիրառման պատճառով<ref name="tj-censure" />։ Հաջորդ օրը Միրոն Ֆյոդորովը Գնոյնիին բաթլի հրավեր է նետել 2017 թվականին։ 2016 թվականին #SlovoSPB հարթակում հայտնվել է մարտերի նոր ձևաչափ՝ երաժշտական ​​ռիթմով՝ 140 BPM<ref name="tf-who-is-it" />: Առաջին թողարկումը Սոնյա Մարմելադովայի հետ բաթլն էր այդ հարթակի կազմակերպիչ ռեփեր Edik_Kingsta-ի դեմ։ Նոյեմբերի 4-ին նմանատիպ ձևաչափ հայտնվել է Versus-ում, որտեղ Սոնյա Մարմելադովան նույնպես դարձել է առաջին մասնակիցը [[Rickey F]]-ի հետ մարտում<ref name="tf-versus-bpm" />։ 2022 թվականի մայիսի դրությամբ տեսանյութն ունի ավելի քան 36 միլիոն դիտում։ 2016 թվականի օգոստոսի 4-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է ութ երգից բաղկացած մինի-ալբոմ՝ «Трудно быть с Богом»<ref name="tf-ep-with-god" />: Թողարկման մեջ Սլավան ծաղրում է [[Թրեպ երաժշտություն|թրեպը]], ռուսական ռեփը թմրանյութերի մասին, պարոդիա է անում [[ATL (ռեփեր)|ATL]] ռեփերի վրա, ինչպես նաև ծաղրում է [[Ֆարաոհ|Pharaoh]]-ին ու [[Բաստա|Բաստային]]<ref name="zvuki-ep-with-god" />։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ''Hype Train'' միքսթեյփը, որը բաղկացած է 30 կոմպոզիցիաներից։ Ըստ The Flow պորտալի, միքսթեյփը պարունակում է «ընդդիմադիր և թունավոր բաթլ-​​ռեփ, որտեղ Սլավան և Զամայը «ձախ էմսիներն են», իսկ ամբողջ ռուսական ռեփը «աջից էմսիները»։ Արտիստները շոշափում են բոլորին՝ հեյթերներին, [[Բլոգ|բլոգերներին]], [[Ռեփ|ռեփերներին]], մասնավորապես՝ Obladaet, Illumate, [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]] և այլն<ref name="tf-hype-train" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը բազմիցս անդրադարձել է արտիստ Jubilee-ին իր բաթլ-ելույթներում և երգերում, այդ թվում՝ 2017 թվականի հունվարի 6-ին Վալենտին Դյադկայի անունից նա թողարկել է Jubilee-ի «Young Beatles» երգի «Янг Битлз» քավեր տարբերակը: Հունվարի վերջին ռեփեր Jubilee-ը Գնոյնիին մեղադրել է կեղծավորության և ոչ անկեղծության մեջ՝ թողարկելով «Клоун» դիսսը<ref name="tf-jubilee-diss" />։ Փետրվարի 2-ին հատևել է պատասխան «Пидор» դիսսը, որտեղ Սլավա ԿՊՍՍ-ն իր հակառակորդին մեղադրում է [[Դրեյք|Դրեյքին]] ընդօրինակելու և [[Համասեռականություն|միասեռական հարաբերություններին]] աջակցելու մեջ<ref name="tf-jubilee-pidor" />։ Հաջորդ օրը Գնոյնին թողարկել է երկրորդ դիսսը՝ ուղղված Jubilee-ի հասցեին՝ «Маленький дрэйк», իսկ Jubilee-ն թողարկել է պատասխան «Реквием» դիսը<ref name="tf-diss-a-diss" />։ Փետրվարին հայտարարվել է «Солнце мёртвых» ալբոմի անոնսի մասին<ref name="tf-sun-anonce" />, սակայն ապրիլի 4-ին թողարկվել է մեկ այլ «Чай вдвоём» ալբոմը ռեփեր Aux-ի հետ համագործակցությամբ<ref name="tf-tea" />։ Առաջին սոլո ալբոմը թողարկվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref name="tf-sun" /> և, ըստ The Flow պորտալի, դարձել է տարվա 33-րդ լավագույն ռուսական ալբոմը<ref name="автоссылка1">{{cite web |date=2017-12-26 |title=50 отечественных альбомов 2017. Часть 2 |url=http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228172323/http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-date=2017-12-28 |accessdate=2017-12-28 |website=[[The Flow]] |deadlink=no}}</ref>։ === Բաթլ Oxxxymiron-ի հետ === Oxxxymiron-ի հետ բաթլը, որը դարձել է ամենասպասվածը 2017 թվականին<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="esquire-versus-citates" />, տեղի է ունեցել օգոստոսի 6-ին Versus x #SlovoSPB-ի 2-րդ եթերաշրջանի շրջանակներում<ref name="meduza-versus-miron" />։ Որոշ ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Գնոյնին հաղթել է մրցույթում<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="rap-fake" />։ Տեսահոլովակի հրապարակումից մեկ օր առաջ Վյաչեսլավը հրապարակել է «Охлади мой пылt» ծաղրական երգը (ըստ The Flow-ի՝ այն դարձել է տարվա յոթերորդ լավագույն երգը<ref name="автоссылка1" />)՝ Վալենտին Դյադկա կեղծանունով, որը նա նվիրել է [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին<ref name="esquire-versus-miron" />, ինչպես նաև ծաղրել է նրան Թվիթթերում<ref name="rap-fake2" />։ Օգոստոսի 13-ի հրապարակումից հետո լուրերը հաստատվեցին՝ Սլավա ԿՊՍՍ-ը 5։0 հաշվով հաղթել է մրցակցին<ref name=":0">Видео {{YouTube|v4rvTMBCJD0|«VERSUS X #SLOVOSPB: Oxxxymiron VS Слава КПСС (Гнойный)»}}.</ref>։ Տեսանյութը ռեզոնանսային է դարձել և հավաքել մոտ 10 միլիոն դիտում հրապարակումից հետո առաջին օրը<ref name="ria-battle-resonance" />։ Գնոյնիի մասնակցությամբ ճակատամարտից հետո հրապարակվել է նաև մայիսին ձայնագրված [[Big Russian Boss|Big Russian Boss Show]]-ի մի դրվագ<ref name=":1">Видео {{YouTube|eY8WcDJINXc|«Big Russian Boss Show #30 {{!}} Слава КПСС (Гнойный) и Замай»}}</ref> և հարցազրույց [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ «վԴուդ» ինտերնետային շոուի համար<ref>{{YouTube|8GGWedu77SA|Гнойный — большое интервью после батла / вДудь}}</ref>։ Սեպտեմբերի 16-ին «<nowiki/>[[Կուլտուրա (հեռուստաալիք)|Կուլտուրա]]<nowiki/>» հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Ագորայի» մի դրվագ՝ նվիրված ռեփ-բաթլերին, որին մասնակցում էին Գնոյնին և Խան Զամայը<ref name="yt-agora" /><ref>{{Cite web |title=Рэп-баттл на «Агоре» |url=http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917080735/http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-date=2017-09-17 |access-date=2017-09-17 |deadlink=no}}</ref>։ [[Պատկեր:Слава КПСС на VK Fest 2018.jpg|մինի|255x255փքս|«Անտիհայփ» միավորման ելույթը (ձախից աջ՝ Զամայ, SD, Սլավա ԿՊՍՍ) [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] VK Fest 2018-ին։]] === Հեռանալը բաթլ-ռեփից (2017—2020) === 2017 թվականի հոկտեմբերին հայտնի է դարձել, որ Վյաչեսլավ Մաշնովը կլինի ժյուրիի անդամ [[СТС]] հեռուստաալիքի «Հաջողություն» վոկալ շոուում<ref name="life-ctc" /><ref name="lenta-ctc" />: 2017 թվականի հոկտեմբերին թողարկվել է Սլավա ԿՊՍՍ կեղծանվան տակ առաջին «Солнце мёртвых» վերնագրով առաջին լիամետրաժ ստուդիական ալբոմը։ 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկում է նոր ստուդիական ալբոմ «Взрослая танцевальная музыка» վերնագրով<ref>{{cite web |date=2018-04-27 |title=Слава КПСС выпустил новый альбом — «Взрослая танцевальная музыка» |url=https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619113021/https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-date=2018-06-19 |access-date=2018-06-19 |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] Daily |deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հոկտեմբերի 2-ին և նոյեմբերի 2-ին թողարկվում են Սլավա ԿՊՍՍ-ի և Զամայի 3 համատեղ «Օվերհայփ» (1, 2 и 3) միքսթեյփներ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили ироничный альбом «Оверхайп» |url=https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701143856/https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Антихайп» — сборище калек»: Слава КПСС и Замай выпустили вторую часть «Оверхайпа» |url=https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701193052/https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили третью часть альбома «Оверхайп» {{!}} RAP.RU |url=http://www.rap.ru/news/10733 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013400/http://www.rap.ru/news/10733 |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 28-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է «Я буду петь свою музыку» դիսսը, որտեղ նա խոսում էր ռեփեր Հասկիի և նրան աջակցող ռեփերների՝ [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի և Loqiemean-ի ձերբակալության մասին՝ նրանց մեղադրելով կոմերցիոնիզմի և քաղաքական անգրագիտության մեջ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=«Я за отмену 282»: Слава КПСС выпустил дисс на оксимирона и концерт «Я буду петь свою музыку» |url=http://www.rap.ru/news/11071 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630162023/http://www.rap.ru/news/11071 |archive-date=2020-06-30 |access-date=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Նույն թվականին՝ ապրիլի 23-ին, թողարկվել է «Мы из Антихайпа» լոնգմիքսը՝ Զամայի և Միքսի հետ միասին, որը պարոդիա էր Oxxxymiron-ի թիմի անդամների՝ «Злые голуби»-ի «Reality» լոնգմիքսին, որի մի անդամներից էր Միքսին «Fresh Blood 4» նախագծի ժամանակ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС, Замай и Микси выпустили клип "Мы из Антихайпа" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013353/https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հետևյալ լոնգմիքսը ներառվել է «ОТТЕНКИ БАРДА» միքսթեյփում, որը թողարկվել է 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref>{{Cite web |author= |date=2019-10-25 |title=Слава КПСС "Оттенки барда" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630170024/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 15-ին արտիստը Ջիգլիի հետ թողարկել է համատեղ «Rare Gods 4» միքսթեյփ<ref>{{Cite web |author= |date=2020-05-15 |title="Rare Gods 4" — совместный микстейп Славы КПСС и Джигли |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200703055424/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-date=2020-07-03 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 28-ին ռուսական կինոթատրոններում թողարկվել են բրիտանական «''Wheeler Dealers''» ֆիլմը, որում Սլավա ԿՊՍՍ-ն հնչյունավորեցլ է գլխավոր հերոս Դեյվիին։ Ֆիլմը հիմնված է իրական իրադարձությունների վրա և պատմում է մի երիտասարդ տղայի մասին, ով որոշել է իր ուժերը փորձել որպես երաժշտության պրոմոուտեր։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայի]] [[Դանդի]] քաղաքում 1980-ականներին։ === 2020-ից === Սեպտեմբերի 9-ին, խմբի նոր թողարկմանը 500 օր սպասելուց հետո<ref name=":0" />, «500 օր առանց Եժե» արշավի շրջանակներում, «Եժեմեսյաչնիե» խմբի պաշտոնական ՎԿոնտակտե էջում հայտնվել է գրառում, որից հայտնի է դարձել, որ «Սլավա ԿՊՍՍ-ն այլևս «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ չէ<ref>{{Cite web |title=С сегодняшнего дня Слава КПСС больше не является участником реп-группы ежемесячные |url=https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100431/https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-date=2022-12-07 |access-date=2020-09-13 |website=[[ВКонтакте]] |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «SpeakOut» առցանց նախագծի շրջանակներում հրապարակվել է մեկ ժամ տևողությամբ հարցազրույց Սլավա ԿՊՍՍ-ի հետ։ Հարցազրույցում արտիստը պատմել է, որ 30 տարեկան դառնալը շրջադարձային է եղել իր կյանքում։ [[COVID-19 համավարակ|Համավարակի]] ժամանակ Սլավան հայտնվել է հոգեբուժարանում, որտեղ անց է կացրել երկու ամիս։ Պատճառը նրա բաժանումն էր ընկերուհու հետ։ Այնտեղ մնալուց հետո նա գնացել է [[Աստված|Աստծո]] մոտ և որոշել թողնել բոլոր վատ սովորությունները: Նա նաև ասել է, որ կթողարկի ևս մեկ ալբոմ և կավարտի իր ռեփ կարիերան։ Ըստ նրա՝ «ծերացող ռեփերներից ավելի նվաստացուցիչ բան չկա»<ref>{{Cite web |title=Психбольница, уход из рэпа, поэзия: вышло часовое интервью Гнойного |url=https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-url=https://web.archive.org/web/20201005085224/https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-date=2020-10-05 |access-date=2020-10-05 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Ռեփի կարիերան ավարտելուց հետո Սլավան նախատեսում էր սերիալ նկարահանել Ռուսաստանում քաղաքական իրավիճակի մասին<ref>{{Cite web |title=Почему Слава КПСС уходит из рэпа. Откровенное интервью |url=https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207123934/https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-date=2020-12-07 |access-date=2020-12-16 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 27-ի կեսգիշերին թողարկվել է «Чудовище, погубившее мир» ալբոմը։ 2021 թվականի փետրվարի 6-ին նա ձերբակալվել է Սանկտ Պետերբուրգում փետրվարի 2-ին տեղի ունեցած հանրահավաքին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |title=Кричавшего «Иртыш — русская река!» рэпера Гнойного задержали |url=https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206191856/https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-07 |website=[[Лента. Ру]] |deadlink=no}}</ref>։ Նրա համախոհ Խան Զամայի խոսքով՝ ռեփերը հետախուզման մեջ էր արդեն մի քանի օր<ref>{{Cite web |title=Гнойный задержан за участие в митинге в поддержку Навального |url=https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206164110/https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Փետրվարի 10-ին տեղի է ունեցել դատավարության ժամանակ Սլավա ԿՊՍՍ-ն ստացել է 7 օր վարչական կալանք՝ ՌԴ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 20.1-րդ հոդվածով (մանր խուլիգանություն)՝ «Լիզեք, մի կծեք, համքը նուրբ բան է» և «Վերջ իսպանական ինկվիզիցիան» կարգախոսները վանկարկելու համար<ref>{{cite web |author=@valya_de |date=2021-02-06 |title=Славу задержали за это видео.. |url=https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214131509/https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-date=2021-02-14 |access-date=2021-02-13 |website=[[Twitter]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-10 |title=Рэпер Гнойный получил семь суток ареста за выкрикивание слова «клитор» на акции 2 февраля. Полиция сочла его нецензурным |url=https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-url=https://web.archive.org/web/20210210175635/https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-date=2021-02-10 |access-date=2021-02-12 |website=[[Meduza]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հաջորդ օրը, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո, կալանքի ժամկետը կրճատվել է մեկ օրով<ref>{{Cite web |author=Ольга Братцева |date=2021-02-11 |title=Слава КПСС отсидит за участие в митинге в поддержку Навального одни сутки вместо семи |url=https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211103027/https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-13 |website=[[Znak.com]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Այս միջադեպը որոշակի արձագանք է առաջադրել, և համապատասխան տեգը բարձրացել է ռուսական Twitter-ում<ref>{{Cite web |title=Мем дня: арест Гнойного за клитор |url=https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211211914/https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: 2021 թվականի հուլիսի 9-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ձայնագրած ''ANTIHYPETRAIN'' միքսթեյփը, որը բաղկացած էր 101 երգից<ref>{{cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили прощальный альбом "Antihypetrain" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-url=https://web.archive.org/web/20210712144829/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-date=2021-07-12 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Վորովսկայա լապա կեղծանվան տակ թողարկել է ''FREEHOVA'', ալբոմը որի վերնագիրը վերաբերում է վիդեոբլոգեր [[Յուրի Խովանսկի|Յուրի Խովանսկու]] ձերբակալությանը 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Սլավան իր վերադարձից հետո թողարկել է դիսսը [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի մասին, որպես «Кто убил Марка?» երգի պատասխան: Երգում Oxxxymiron-ը խոսում է իր նախկին ընկեր Շոկկի հետ հարաբերությունների և Ռոմա Ժիգանի հետ կոնֆլիկտի և Վագաբունդի փլուզման մանրամասների մասին. [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ հարցազրույցից հրաժարվելու իրական պատճառի մասին. հոգեթերապիայի և թմրամիջոցների չարաշահման մասին։ Վյաչեսլավի դիսսը պատասխանն է Oxxxymiron-ի երգին։ Երգը ներկայացվել է Սլավայի եթերներից մեկում, որտեղ տեսահոլովակը բացելու համար անհրաժեշտ էր 100 հազար ռուբլի նվիրատվություն հավաքել<ref>{{cite web |date=2021-11-09 |title=Слава КПСС выпустил новый дисс на Оксимирона "Жертва" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-url=https://web.archive.org/web/20211125090046/https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-date=2021-11-25 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նա առաջարկ է ներկայացրել, որ Սալավատ KGBT+-ը՝ [[Վիկտոր Պելևին|Վիկտոր Պելևինի]] համանուն վեպի գլխավոր հերոսին, պատճենել իրենից մի շարք տարօրինակ չհրապարակված հարցազրույցներից հետո<ref>{{cite web |date=2022-10-15 |title=Слава КПСС утверждает, что стал прототипом героя романа Виктора Пелевина «KGBT+» |url=https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20221016130005/https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-date=2022-10-16 |access-date=2022-10-16 |website=Medialeaks |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին թողարկել է «Ангельское True» միքսթեյփը<ref>{{Cite web |date=2023-10-21 |title=Слава КПСС "Ангельское тру" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022041041/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-12-07 |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին թողարկել է «Бутер Бродский 2» [[Մինի ալբոմ|մինի-ալբոմը]]<ref>{{Cite web |date=2022-12-30 |title=СЛАВА КПСС - БУТЕР БРОДСКИЙ 2 (EP 2022) |url=https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230108103007/https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-date=2023-01-08 |access-date=2023-01-08 |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հունիսի 9-ին թողարկել է «ГОРГОРОД 2» ալբոմը, որը Օքսիմիրոնի «Горгород» ալբոմի շարունակություններ։ Ալբոմը ստեղծվել է Սլավայի ուղիղ եթերների ժամանակ նրա հանդիսատեսների հետ միասին։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 18-ին թողարկել է «Россия34» ալբոմը<ref>{{cite web |date=2024-10-30 |title=«Все любят мертвых. Но я пока жив». «Россия 34» — лучший альбом Славы КПСС. Прямой и честный, без всяких ухмылок |url=https://meduza.io/feature/2024/10/30/vse-lyubyat-mertvyh-no-ya-poka-zhiv |access-date=2024-10-31 |website=[[Meduza]] |lang=ru}}</ref>։ 2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին թողարկել է «Россия24» ալբոմը<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС "Россия24" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-rossiya24 |access-date=2024-12-13 |website=The-Flow.ru |lang=ru}}</ref>։ Առաջին ալբոմը զբաղեցրել է 4-րդ, իսկ երկրորդը 5-րդ հորիզոնականը [[The Flow]] ամսագրի սեղծած 2024 թվականին ստեղծված լավագույն ալբոմների ցանկում<ref>[https://the-flow.ru/itogi-2024/top-50-albomov-final 50 лучших альбомов 2024. Топ-10]</ref>։ == Կեղծանուններ == * Սլավա ԿՊՍՍ` հիմնական կեղծանուն, առավել հարազատ է Վյաչեսլավի անձին<ref name="meduza-who-is-it" />։ * Գնոյնի` օգտագործվում է բաթլների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Սոնյա Մարմելադովա` օգտագործվում է BPM-բաթլների և «գրայմ-թրեքների» համար։ Կերպարի անունը [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկու]] «<nowiki/>[[Ոճիր և պատիժ]]<nowiki/>» վեպից է<ref name="tf-who-is-it" />։ * Վալենտին Դյադկա` օգտագործվում է այլ կատարողների կոմպոզիցիաների քավեր-պարոդիաների ձայնագրման և հատուկ կատարողների ու հասարակական-քաղաքական իրադարձությունների հետհեգնական «իրոնիա»-ի համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Բուտեր Բրոդսկի` օգտագործվում է [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալ]], մութ և տխուր ստեղծագործություններում ռուսական հուսահատության մասին [[Բալալայկա|բալալայկաների]] և [[Փողային երաժշտական գործիքներ|փողային գործիքների]] ռիթմով<ref name="meduza-who-is-it" />։ Նախկինում օգտագործվել է բաթլ-ելույթների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Պտիչի պեպել` ալտերնատիվ կեղծանուն է բեդբարս-բաթլների համար։ * Վորովսկայա Լապա` օգտագործվում էր ռեփի նոր դպրոցի [[Ասերգություն|ասերգությունը]] ծաղրելու համար: Հետհեգնական ամպուլա։ Այս մականունով նա թողարկում է հումորային երգեր, որտեղ նա կարդում է ռիթմին չհամապատասխան միամիտ տեքստեր։ * Գլեբ Մինյոխին` օգտագործվում է [[ԼԳԲՏ]]-ի մասին պարոդիական փոփ երգերի համար։ * Տրի դնյա գովնա` օգտագործվում է կղանքի մասին պարոդիական երգեր ստեղծելու համար։ Ինքնին կեղծանունը` «հեգնանք է» «<nowiki/>[[Տրի դնյա դոժդյա]]<nowiki/>» խմբի վրա։ Նշվածներից բացի, Սլավայի աշխատանքը կարելի է գտնել մի քանի տասնյակ այլ կեղծանունների ներքո: Իր իսկ խոստովանությամբ, նա պարզապես հաճույք է ստանում տարբեր կեղծանուններ հորինելու ժամանակ<ref>Видео {{YouTube|2b_avdpBDVo|«Пермь творческая (14 выпуск): Интервью со Славой (КПСС) и Андреем (Замай)»}}.</ref>: [https://genius.com/Slava-kpss-pseudonyms-annotated Այստեղ] կարելի է ծանոթանալ ռեփերի կեղծանունների ամբողջական ցանկին։ == Կոնֆլիկտներ == === Կոնֆլիտկ չեչենական սփյուռքի հետ === 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին «Գրոզնիի բերդ» համայնքը «[[ВКонтакте]]» սոցիալական ցանցում հրապարակեցլ է մի հատված՝ Գնոյնիի բաթլից Nongratta-ի դեմ SlovoFest-ում, որը հեռարձակվել էր 2014 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, որտեղ կատարողն արտասանել է տողեր [[Չեչեններ|չեչեն]], [[Հայեր|հայ]], [[Չինացիներ|չինացի]] և այլ ազգերի աղջիկների հետ [[Սեռական հարաբերություն|սեքսով]] զբաղվելու մասին: Չեչենական սփյուռքը վիրավորական է համարել հայտարարությունը և Վյաչեսլավի նկատմամբ հետապնդումներ է հայտարարել՝ սկսելով համացանցում սպառնալիքներից, որպեսզի նա «պատասխանի իր «գնոյնի» (թարախոտ) բերանի համար»։ Հոկտեմբերի 31-ին նա ստիպված է եղել լքել «[[ВКонтакте]]»-ն կայքի աջակցման ծառայության անգործության պատճառով՝ խնդրելով ներողամտություն խնդրել «<nowiki/>[[Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետություն|Իչկերիայի]] աղջիկներից»<ref name="afisha-chechens" />, և սկսել է թանքվել։ Նոյեմբերի 3-ին Գնոյնին տեսաուղերձում հրապարակային ներողություն է խնդրել<ref name="yt-chechens" />, որից հետո ռեփերի նկատմամբ հետապնդումները դադարեցվել են<ref name="tf-who-is-it" />։ === Ուկրաինայի տարածք մուտքի արգելք === 2017 թվականին ՈՒԱԾ-ն Վյաչեսլավ Մաշնովին ավելացրել է Ուկրաինայի ազգային անվտանգությանը սպառնացող անձանց ցուցակում՝ դրանով իսկ արգելելով նրա մուտքը [[Ուկրաինա]]։ Ըստ ծառայության՝ «Գնոյնիի» մուտքն արգելելու պատճառ են դարձել «կատարողի ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններն ու հայտարարությունները»։ ՈՒԱԾ-ն չի նշել այս գործողությունների բովանդակությունը, ինչպես նաև չի հայտնել այն ժամանակահատվածը, որի համար մուտքն արգելվել է<ref>{{cite web |author=Министерство культуры Украины |date=2018-01-01 |title=Мінкультури публікує Перелік осіб, які створюють загрозу нацбезпеці |url=http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180124170127/http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archivedate=2018-01-24 |accessdate=2020-04-05 |website=Министерство культуры Украины |lang=uk |deadlink=yes}}</ref><ref name="hromadske">{{cite web |author=Александр Дмитрук |date=2017-10-06 |title=СБУ заборонила в'їзд до України російському реперу «Гнойному» |url=https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430032327/https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-date=2019-04-30 |accessdate=2020-04-05 |website=[[Громадське телебачення]] |publisher= |lang=uk |deadlink=no}}</ref>: Բացի այդ, [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Ուկրաինայի պատգամավոր]] [[Դմիտրի Բելոցերկովեց|Դմիտրի Բելոցերկովեցը]] Վյաչեսլավ Մաշնովին մեղադրել է [[Ուկրաինատյացություն|ուկրաինատյացության]] մեջ և դիմել [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն|Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության]] դատախազություն՝ արգելելու նրա մուտքը երկիր<ref>[https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770 Пост депутата] {{Wayback|url=https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770|date=20190430032634}} на [[Facebook]]</ref>։ Ռեփերն ավելացվել է «Միրոտվորեց» պորտալի տվյալների բազայում։ Դրա պատճառը Գնոյնիի [[Ղրիմ]] մեկնելն էր, ինչպես նաև այն, որ իր ելույթներից մեկի ժամանակ նա ուկրաինացիներին անվանել է «գոյություն չունեցող ազգ»<ref name="hromadske" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը հարցազրույցներից մեկում ասում է, որ «[…] ես թշնամություն չունեմ ուկրաինացիների նկատմամբ […] իմ տատիկը Ուկրաինայից է […] Ես ինքս կարող եմ ասել, որ քառորդ ուկրաինացի եմ»<ref>{{YouTube|SUWm1Aw9MwQ|Гнойный. Интервью The Flow}}</ref>: == Հայածքներ և կյանքի դիրքորոշում == Գնոյնին հայտնի է համաշխարհային մշակույթից իր մերժմամբ և ընդհանուր ընդունվածին հակառակ իմաստ տալով<ref name="ria-battle" />։ Իր երգերում նա օգտագործում է «լուսավորող նիհիլիզմի մեթոդը»՝ հանգավորելով բարձր մշակույթի գաղափարները զանգվածային մշակույթի հետ և օգտագործում է անպարկեշտ բառապաշար<ref name="meduza-who-is-it" />։ Հարցազրույցներից մեկում Գնոյնին հայտարարել է, որ «Եժեմեսյաչնիե» խումբը, որի անդամն է ինքը, իսկական ընդհատակ է, որը չի փորձում արդարացնել որոշակի չափանիշների ակնկալիքները։ Նրա խոսքով, ինքը երբեք չի հրաժարվի հանրահայտ հեռուստաշոուներում նկարահանվելու առաջարկներից, եթե իրեն վճարեն դրա համար, քանի որ ինքը և իր խումբը հետևողականորեն կդիմադրեն նրանց մեյնսթրիմի կամ [[Անդերգրաունդ|անդերգրաունդի]] հատուկ շրջանակների մեջ ստիպելու ցանկացած փորձի<ref>{{youtube|1Rm7WOAdmrA|ежемесячные в программе «Депрсна»}} (см. ''11:11'', ''31:37'')</ref>։ [[Քսենյա Սոբչակ|Քսենյա Սոբչակին]] տված հարցազրույցում նա նաև հայտարարել է, որ հավատարիմ է ձախ քաղաքական հայացքներին և [[Բուսակերություն|բուսակեր]] է<ref>{{cite web |author= |date=2019-05-08 |title="Оксимирон обеспечил меня на всю жизнь" - СЛАВА ГНОЙНЫЙ в ОСТОРОЖНО, СОБЧАК! |url=https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210114932/https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-date=2020-12-10 |accessdate=2020-08-18 |website=YouTube |publisher=Ксения Собчак |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին հայտնի է դարձել, որ ռեփերը կառաջադրվի [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] Պետական ​​Դումայում «Կանաչ այլընտրանք» կուսակցությունից։ Պարզվել է, որ տեղեկությունը կատակ է, ինչից հետո կուսակցությունը կապ է հաստատել ռեփերի հետ, սակայն չի կարողացել համաձայնության գալ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС не будет выдвигаться в Госдуму |url=https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-url=https://web.archive.org/web/20221118110137/https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-date=2022-11-18 |access-date=2022-11-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Ռեփ-բաթլներ == {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = [[Slovo|SLOVO]] |բովանդակություն = ;;Slovo Saint-Petersburg / Slovo SPB * 2014 — Բուքեր Դ.Ֆրեն vs Գնոյնիյ (Ընտրություն, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ)'' * 2014 — Էգոիստ vs Գնոյնիյ (Top 16, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 0:3)'' * 2014 — Գնոյնիյ vs NikiTikiTavi (Top 8, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 3:0)'' * 2014 — Zaebatsu vs Գնոյնիյ (Կիսաեզրափակիչ, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 2:3)'' * 2014 — Չեյնի vs Գնոյնիյ (Եզրափակիչ, SlovoSPB) ''(հաղթանակ 1:3)'' ;;Slovo V SlovoFest * 2014 — Գնոյնիյ vs. Nongratta ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Կրասնոդար * 2015 — R.S’One vs. Գնոյնիյ <!-- баттл не судился --> ;;Slovo Հաբարովսկ * 2015 — Գնոյնիյ vs JesseJames ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Moscow * 2016 — Narek × Պաուչկա vs Գնոյնիյ × Фаллен МС (2×2) ''(հաղթանակ)'' ;; #SlovoSPB * 2016 — Vs94ski vs Գնոյնիյ (Main Event) ''(հաղթանակ)'' * 2016 — Գնոյնիյ × Ջիգուլիպուֆ МЦ vs [[Հան Զամայ]] × Զաեբաստու (Բլից 2×2) ''(ոչ ոքի)'' }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Բատոլ ստորգետնյա հեռարձակում |բովանդակություն = * 2013 (1 եթերաշրջան — «ՊՎՊԲ») — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Промо к ПВБП» (Սվետլոյի, Մոչեվոյ կամենի մասնակցությամբ) ** Очень приятный гремлин — «Ստորգետնյա բատոլ պրոմո» ** «Аргумент» (1-ին ռաունդ, № 34) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Марафон» (vs սիգուդայ (gsz)) (2-րդ ռաունդ, 6 զույգ) ''(հաղթանակ — 3:2)'' ** «Раб или Царь» (vs kosyak) (3-րդ ռաունդ, 3 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Бесконечность» (vs Jew Jitsu) (4-րդ ռաունդ, 2 զույգ) ''(հաղթանակ — 5:4)'' ** «Дочь Капитана» (vs Օլեգ Խարիտոնով) (5-րդ ռաունդ, կիսաեզրափակիչ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 1:10)'' ** «Напоследок» (vs prz) (6-րդ ռաունդ, 3 место) ''(հաղթանակ — 7:3)'' * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПВБ2») — Բուտեր Բրոտսկիյ — մասնակից: ** «ВОРУЮ ЧТОБЫ ЖИТЬ» (1-ին ռաունդ, № 2) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Фальшивый мир» (vs Ուղիղ եթեր) (2-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 4:1)'' ** «Рузке кежуал» (vs крапивный) (3-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Полжизни в бетонной коробке» (vs ione$499) (4-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 9:0)'' ** «Библиотека беспредельна» (vs prz) (5-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 11:0)'' ** «я ненавижу рэп» (vs Рассольникoff) (6-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 6:7)'' * 2014 (3 եթերաշրջան — «ПВБ3») — մս կալենդուլա — մասնակից: ** «как наебать весь мир» (1-ին ռաունդ) ** «Я бы сделал все по-другому» (2-րդ ռաունդ) ** «Хардкорная возня» (3-րդ ռաունդ) ** «Троллейбус» (4-րդ ռաունդ) * 2016—2017 (5 եթերաշրջան — «ПВБ5») — Սլավա ԿՊՍՍ — ժյուրի։ }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Սուրբ մանկատուն բաթլ «МОМЕНТ» |բովանդակություն = * 2012 (1 եթերաշրջան — «ПДДБ») — ՍԻՐԵՆԵՎԱՅԱ ՍՏՈՐՈՆԱ ԵԲԼԱ ՕՊՈՒԽՇԱՅԱ — մասնակից: ** «Мой любимый торрент-треккер» (1-ին ռաունդ) ** «Дети подземелий» (2-րդ ռաունդ) ** «Лови момент» (3-րդ ռաունդ) * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПКДДБ») — Սիրոտկի (Սլավա ԿՊՍՍ & Վանյա Սվետլո) — մասնակիցներ: ** «На дне» (1-ին ռաունդ) ** «КАК УМЕР БАТОЛ» (2-րդ ռաունդ) ** «Пьяная драка» (3-րդ ռաունդ) ** «Я ЛИЗАЛ ПИЗДУ ОКСАНЕ МИРОНОВОЙ» (4-րդ ռաունդ) ** «ТЁМНАЯ СТОРОНА» (Եզրափակիչ) }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Այլ նախագծեր |բովանդակություն = ; Ազատ ոճ * 2011 (3 եթերաշրջան— «СС3») — Մս Պերեց Հիլտոն — մասնակից: ** «План Б» (1-ին ռաունդ) ; SaSiSa Hip-Hop Battle * 2011 (2 եթերաշրջան) — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Առաջին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» * 2012 (3 եթերաշրջան) — Լեոնտև Վալերա — մասնակից: ** «Առաջաին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» ''(անցել է)'' ** «Երրորդ որակավորող» ; Օրինակելի բովանդակության նկուղ * 2013 (1 եթերաշրջան — «ПОС») — Մս Բակլասան — մասնակից: ** «Нинзя» (1-ին ռաունդ) ''(անցել է 3/3; во втором раунде не участвовал)'' ; [[Versus Battle|Versus × #SlovoSPB]] * 2016 — Էրնեստո Զատկինտես × Գնոյնիյ<!-- 1-ին եթերաշրջանի հաղթող Versus x #SlovoSPB սահմանված չէ --> * 2017 — [[Oxxxymiron vs Սլավա ԿՊՍՍ (Գնոյնիյ)]] ''(հաղթանակ — 0:5)'' ; 140 BPM Battle * 2016 — Edik_Kingsta × Սոնյա Մարմելադովա ''(հաղթանակ)'' ; [[Versus Battle|Versus BPM]] * 2016 — [[Rickey F]] vs Սոնյա Մարմելադովա<!-- Versus BPM-ի հաղթող սահմանված չէ --> ; Պատռել ռիթմերի վրա * 2017 — #SlovoSPB (Դեն Չեյնի / MickeyMouse) × «Անտիհայթ» (Սլավա ԿՊՍՍ / [[Զամայ (ռեփեր)|Զամայ]]) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> * 2017 — «Եժեմեսյաչնիե» (Սլավա ԿՊՍՍ / Fallen MC) × «Բեսսլավնիե ուբլյուդկի» (Էրնեստո Զատկինտես / Մայթի ԴԻ) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; 15 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» *2013 — ԿՊՍՍ — մասնակից ** «Что сказать вам на прощание» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «Искренность намерений» (2-րդ որակավորող ռաունդ, չի անցել) ; 16 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» * 2017 — Սլավա ԿՊՍՍ —մասնակից участник: ** «На этот раз всё будет иначе» (1-ին ռաունդ) ; Գնոյնիի լիգա * 2018 — Մատվեյ Օբլեպիխա × Պտիչի Պեպել vs Նիկոլայ Սոպոլև × [[Սերժ Գորլովոյ]] <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՌեփՅոու բաթլ * 2018 — DK VS Սոնյա Մարմելադովա <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՄՍ Գավաթ * 2019 — Գնոյնիյ × Fallen MC VS Օլեգ Մոնղոլ × Zip.Zipulya (Dance Bars) ''(պարտություն — 0:1)'' ; Youtube-ալիք «Սլավա ԿՊՍՍ» * 2022 — Գնոյնիյ VS Չեյնի ; Առաջին կախյալ բաթլ * 2024 — Վանոմագ — մասնակից ** «Магия» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «За всё надо платить» (2-րդ որակավորող ռաունդ, անցել է) (33/35 միավորով) ** «Не по сценарию» (VS Խրուստալնոե բեդրո) (3-րդ ռաունդ, անցել է) (10/8) ** «Дела громче слов» (VS Կեյպ) (4-րդ ռաունդ, անցել է) (13/8) ** «Сопутствующий ущерб» (VS T!MMI) (5-րդ ռաունդ, չի անցել) (10/13) ; Blink Battle * 2024 — Վորովսկայա Լապա VS Մազ Կորժ }} == Սկավառակագրություն == ;Ստուդիական ալբոմներ * [[Солнце мёртвых (ալբոմ)|«Солнце мёртвых»]] (2017) * «[[Взрослая танцевальная музыка]]» (2018) * «[[Чудовище погубившее мир]]» (2020) * «Бутер Бродский 2» (2022) * «[[ГОРГОРОД 2|Горгород 2]]» (2023) * «Любимые Песни Настоящих Людей» (2023) * «Россия34» (2024) * «Россия24» (2024) * «Россия14» (2025) ;Համատեղ ալբոմներ * «Чай вдвоём» (2017, համատեղ Aux-ի հետ) * «Оверхайп» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 2» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 3» (2018, համատեղ Զամայի հետ) ; ;Միքսթեյփներ * Катафалка (2014) * «#Немимохайпамикстейп: Вход в реп игру» (2015, համատեղ Զամայի հետ) * Русское поле (2016) * ''EDM LSP Mix'' (2016, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Hype Train'' (2016, համատեղ Զամայի հետ) * ''Bootleg'' (2017) * ''Rare Gods 3'' (2018, համատեղ Ջիգլի հետ) * «Видьма» (2019, համատեղ Սաշա Կուրոմուշկոյի հետ, որպես Վալենտին Դյադկա х Վալենտին Տյոտկա) * «Оттенки барда» (2019) * ''Rare Gods 4'' (2020, համատեղ Ջիգլի հետ) * ''Bootleg, Vol.2'' (2020) * ''Antihypetrain'' (2021, համատեղ Զամայի հետ) * ''Freehova'' (2021, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Красота и юродство» (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Suspicious Teenage Music'' (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Ангельское True'' (2022) * «Геометрия кала» (2023, որպես Տրի դնյա գովնա) * «Сияние лапы» (2023, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Застольные психоделические песни» (2024, որպես Վալենտին Դյադկա) == Տես նաև == {{Навигация}} == Ծանոթագրություններ == ; Մեկնաբանություններ <references group="upper-alpha" /> ; Աղբյուրներ {{ծանցանկ|refs= <!-- Кто такой? --> <ref name="tf-who-is-it">{{cite web|author=Алексей Горбаш|title=Кто такой Гнойный и что нужно о нём знать|url=http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|date=2017-03-17|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813195756/http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|deadlink=no}}</ref> <ref name="village-how-money">{{cite web|author=Степан Нилов|title=«На лапшичку фо-бо денег не остается»: Как зарабатывают на жизнь российские музыканты|url=http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|date=2017-07-06|publisher=[[The Village]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811093931/http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-interview">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=«Я честно хочу заработать на квартирку. В чём проблема?» Рэпер Гнойный — о смерти, Летове, Кипелове, деньгах и шоу с Киркоровым на СТС|url=https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|date=2017-11-02|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20171102194357/https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-who-is-it">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=Новый супергерой русского рэпа? Кто такой Гнойный, с которым баттлил Оксимирон, и почему все его обсуждают|url=https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816151431/https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|deadlink=no}}</ref> <!-- Хронология событий --> <ref name="yt-agora">Видео {{YouTube|pE0skC2tq-A|Гнойный и Хан Замай о рэп-баттлах в программе «Агора» телеканала «Культура»}}-канале «Россия 24».</ref> <ref name="ria-battle-resonance">{{cite web|title=Рэп-баттл Гнойного и Oxxxymiron набрал более 10 миллионов просмотров|url=https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|date=2017-08-15|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815150616/https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tj-censure">{{cite web|author=Никита Лихачёв|title=На Versus Battle зацензурировали слова о патриархе Кирилле и Кадырове|url=https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|date=2016-07-28|publisher=TJ|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825064753/https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|deadlink=no}}</ref> <ref name="yt-chechens">Видео {{YouTube|Vir4kDzcoSw|«Гнойный — Объяснение ситуации»}}.</ref> <ref name="tf-hype-train">{{cite web|title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили неподъёмный микстейп «Hype Train»|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|date=2016-09-23|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2018-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621063408/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|deadlink=no}}</ref> <ref name="ria-battle">{{cite web|title=Рэп-баттл года: почему все говорят про Oxxxymiron и Гнойного|url=https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|date=2017-08-14|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814195455/https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-ernesto">{{cite web|title=Вышел новый баттл из серии Versus против Slovospb|url=http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|date=2016-07-28|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815183257/http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-oxxxy">{{cite web|title=Oxxxymiron вызвал Гнойного на баттл|url=http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|date=2016-07-29|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810071545/http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-bpm">{{cite web|title=Вышел долгожданный Versus «Rickey F против Гнойного»|url=http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|date=2016-12-05|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811201603/http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-ep-with-god">{{cite web|title=Слава КПСС «Трудно быть с богом»|url=http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|date=2016-08-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817054958/http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|deadlink=no}}</ref> <ref name="zvuki-ep-with-god">{{cite web|author=Алексей Алеев|title=Рифмы и биты: микстейпы августа|url=http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|date=2016-09-01|website=Звуки.Ру|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071817/http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-diss">{{cite web|title=Jubilee диссит Гнойного в новом треке «Клоун»|url=http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|date=2017-01-24|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221216/http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-pidor">{{cite web|title=Гнойный выпустил ответный дисс на Jubilee|url=http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|date=2017-02-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815114928/http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-diss-a-diss">{{cite web|title=Гнойный и Jubilee выпустили по диссу друг на друга|url=http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|date=2017-02-03|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815063923/http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun-anonce">{{cite web|title=Слава КПСС опубликовал тизер нового альбома|url=http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|date=2017-02-13|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822101828/http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-tea">{{cite web|title=Слава КПСС выпустил альбом «Чай вдвоем» — совместный с рэпером AUX|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|date=2017-04-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071021/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun">{{cite web|title=Слава КПСС "Солнце мертвых"|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|date=2017-10-25|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20171104055132/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-versus-miron">{{cite web|title=В Санкт-Петербурге прошел рэп-баттл Оксимирона с Гнойным. И вот кто победил|url=https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2021-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210928222751/https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-citates">{{cite web|title=Оксимирон против Гнойного: весь баттл в 20 цитатах|url=https://esquire.ru/oxxymiron-versus|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816020937/https://esquire.ru/oxxymiron-versus|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake">{{cite web|title=Гнойный выпустит альбом сразу после баттла, а результаты поединка сфабрикованы?|url=http://www.rap.ru/news/9096|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812040423/http://www.rap.ru/news/9096|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-miron">{{cite web|title=Вышел баттл Оксимирона с Гнойным|url=https://esquire.ru/votd-140817|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816034002/https://esquire.ru/votd-140817|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake2">{{cite web|title=«Я новый Окси»: на что намекает Гнойный?|url=http://www.rap.ru/news/9094|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815182614/http://www.rap.ru/news/9094|deadlink=no}}</ref> <ref name="life-ctc">{{cite web|author=Алена Жигалова|title=Лидер «Антихайпа» Гнойный станет звездой развлекательного шоу на СТС|url=https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|date=2017-10-11|publisher=[[Life (интернет-издание)|Life]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2017-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20171016014653/https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|deadlink=no}}</ref> <ref name="lenta-ctc">{{cite web|title=Рэпер Гнойный станет членом жюри вокального шоу на СТС|url=https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|date=2017-10-11|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2022-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100432/https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-chechens">{{cite web|title=Гнойного хотят «найти и наказать» за оскорбление чеченских девушек|url=http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|date=2016-11-01|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821052438/http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|deadlink=no}}</ref> <ref name="afisha-chechens">{{cite web|author=Андрей Никитин|title=Как рэпер Гнойный возмутил чеченских слушателей — и что ещё нужно о нём знать|url=https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|date=2016-11-07|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша Daily]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006162237/https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|deadlink=no}}</ref> }} == Ссылки == * {{cite web|title=«Давно пора было шугануть вашу петушатню»: что думают рэперы о ситуации с Гнойным|url=http://the-flow.ru/features/gnojnyj-opinions|date=2016-11-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru}} 2z26omd46ormh4hj9ytrn6x927832kx 10357304 10357302 2025-06-18T10:12:15Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 10357304 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Կեղծանունը, որը, ըստ արտիստի, հորինել է իր հայրը, ցնցող կերպով կրկնօրինակում է կարգախոսը։ «Սլավա ԿՊՍՍ!» ({{lang-ru|Слава КПСС}},ԿՊՍՍ — [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն]] {{lang-ru|Коммунистическая партия Советского Союза}}) ԽՍՀՄ-ի ժամանակներից։|group=Ն}} (իրական անուն` '''Վյաչեսլավ Վալերևիչ Մաշնով''' ({{lang-ru|Вячесла́в Вале́рьевич Машно́в}}){{efn|Հայտնի է նաև '''Կարե́լին''' ազգանունով|group=Ն}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուսական]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[բանաստեղծ]], սթրիմեր և բաթլ-ռեփեր։ Հայտնի է իր [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմով]]<ref name="ria-battle" />, երգիծական ու սադրիչ ոճով, անբարոյական ու կոշտ հայտարարություններով, այդ թվում՝ ռեփի այլ արտիստների մասին։ «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ, «Անտիհայփ» ստեղծագործական միավորման «Renaissance» լեյբլի ներքո, [[Slovo|#SlovoSPB]] բաթլ-​​հարթակի առաջին եթերաշրջանի ներկայացուցիչ և հաղթող։ Նա իր աշխատանքը բնութագրում է որպես «նեղ ենթամշակութային ռեփ՝ ներքին կատակներով»<ref name="village-how-money" />։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարներ === Վյաչեսլավ Մաշնովը ծնվել է [[1990|1990 թվականի]] [[մայիսի 9]]-ին [[Խաբարովսկ|Խաբարովսկում]]։Դպրոցական տարիներին պատվերով նկարահանել է մուլտֆիլմներ, հետագայում վաճառել է հոգեբանական թեստեր [[CD|սկավառակների]] վրա, աշխատել է բջջային հեռախոսների ընկերություններում և ջրաշխարհում։ Սովորել է Խաբարովսկի Ինֆոհաղորդակցության ինստիտուտում։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ Մաշնովը ռեփով չէր հետաքրքրվում մինչև 2012 թվականը, մինչ այդ նա զբաղվում էր [[փանկ]] մշակույթով և հետևում էր [[Անարխիզմ|անարխիզմի]] գաղափարներին։ 2012 թվականին Սլավան ծանոթացել է Սաշա Սկուլի աշխատանքին և նրա սադրիչ երգիծական ռեփ նախագծին՝ միտումնավոր ուլտրաաջ գաղափարախոսությամբ՝ «Բուխենվալդ Ֆլավա»<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Այնուամենայնիվ, 2017-ին Meduza-ին տված հարցազրույցում Սլավան խոստովանել է, որ 2005-2009 թվականներին նա արդեն լսել է ռեփ կատարողների, ինչպիսիք են «Մնոգոտոչիե», «Կաստա», «Յու.Գ.», Սմոկի Մո, [[Noize MC]], ինչպես նաև ռոք արտիստներ՝ [[Եգոր Լետով]], [[Բորիս Գրեբենշչիկով]], Զվուկի Մու, [[Ալիսա (խումբ)|Ալիսա]], Ագաթա Քրիստի, [[ԴԴՏ]] և այլք<ref name="meduza-interview" />: Իր ստեղծագործության վրա ազդած արվեստագետներից Մաշնովն առանձնացրել է Լենինա Պակետին, Babangida-ին, 4 Պոզիցիա Բրունոյին, ինչպես նաև «Աուկցիոնի» առաջնորդ Լեոնիդ Ֆյոդորովին<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ === Բաթլ-ռեփերի կարիերա (2013—2017) === 2013 թվականին Սլավան դիմել է Slovo SPB-ին բաթլ-լիգային մասնակցելու համար, որտեղ ընդունվել է, իսկ 2014 թվականին Գնոյնի կեղծանունով հասել է եզրափակիչ, որտեղ դարձել է առաջին եթերաշրջանի հաղթող՝ հաղթելով #SlovoSPB-ի ապագա կազմակերպիչ Դեն Չեյնիին։ Հաղթանակից հետո Գնոյնին հրավեր է ստացել [[Անապա|Անապայում]] կայանալիք SlovoFest փառատոնին։ Slovo Moscow կազմակերպիչ Nongratta-ն առաջարկվել է որպես հակառակորդ<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ 2016 թվականին Գնոյնին դարձել է «Ренессанс» լեյբլի ռեզիդենտ, որի թևի տակ ստեղծվել է «Անտիհայփ» ստեղծագործական ռեփ խումբը (որը, բացի Սլավայից, ներառում էր ՍԴ-ին, [[Զամայ|Զամային]] և [[Booker]]-ին)<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Ուշադրությունը Վյաչեսլավի նկատմամբ կտրուկ աճել է 2016 թվականի հուլիսին Էռնեստո Զատկնիտեսի դեմ Versus Battle և #SlovoSPB հարթակների ճակատամարտին մասնակցելուց հետո<ref name="tf-versus-ernesto" />, որտեղ նա սուր քննադատության է ենթարկել Versus-ին և [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին՝ մեղադրելով նրան կեղծավորության մեջ և անվանելով «կեղտոտ խոզ, որը ուզում է հայփ»<ref name="tf-who-is-it" />: Նույն բաթլի ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է [[գրաքննություն]]՝ վիրավորական տեղերի կիրառման պատճառով<ref name="tj-censure" />։ Հաջորդ օրը Միրոն Ֆյոդորովը Գնոյնիին բաթլի հրավեր է նետել 2017 թվականին։ 2016 թվականին #SlovoSPB հարթակում հայտնվել է մարտերի նոր ձևաչափ՝ երաժշտական ​​ռիթմով՝ 140 BPM<ref name="tf-who-is-it" />: Առաջին թողարկումը Սոնյա Մարմելադովայի հետ բաթլն էր այդ հարթակի կազմակերպիչ ռեփեր Edik_Kingsta-ի դեմ։ Նոյեմբերի 4-ին նմանատիպ ձևաչափ հայտնվել է Versus-ում, որտեղ Սոնյա Մարմելադովան նույնպես դարձել է առաջին մասնակիցը [[Rickey F]]-ի հետ մարտում<ref name="tf-versus-bpm" />։ 2022 թվականի մայիսի դրությամբ տեսանյութն ունի ավելի քան 36 միլիոն դիտում։ 2016 թվականի օգոստոսի 4-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է ութ երգից բաղկացած մինի-ալբոմ՝ «Трудно быть с Богом»<ref name="tf-ep-with-god" />: Թողարկման մեջ Սլավան ծաղրում է [[Թրեպ երաժշտություն|թրեպը]], ռուսական ռեփը թմրանյութերի մասին, պարոդիա է անում [[ATL (ռեփեր)|ATL]] ռեփերի վրա, ինչպես նաև ծաղրում է [[Ֆարաոհ|Pharaoh]]-ին ու [[Բաստա|Բաստային]]<ref name="zvuki-ep-with-god" />։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ''Hype Train'' միքսթեյփը, որը բաղկացած է 30 կոմպոզիցիաներից։ Ըստ The Flow պորտալի, միքսթեյփը պարունակում է «ընդդիմադիր և թունավոր բաթլ-​​ռեփ, որտեղ Սլավան և Զամայը «ձախ էմսիներն են», իսկ ամբողջ ռուսական ռեփը «աջից էմսիները»։ Արտիստները շոշափում են բոլորին՝ հեյթերներին, [[Բլոգ|բլոգերներին]], [[Ռեփ|ռեփերներին]], մասնավորապես՝ Obladaet, Illumate, [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]] և այլն<ref name="tf-hype-train" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը բազմիցս անդրադարձել է արտիստ Jubilee-ին իր բաթլ-ելույթներում և երգերում, այդ թվում՝ 2017 թվականի հունվարի 6-ին Վալենտին Դյադկայի անունից նա թողարկել է Jubilee-ի «Young Beatles» երգի «Янг Битлз» քավեր տարբերակը: Հունվարի վերջին ռեփեր Jubilee-ը Գնոյնիին մեղադրել է կեղծավորության և ոչ անկեղծության մեջ՝ թողարկելով «Клоун» դիսսը<ref name="tf-jubilee-diss" />։ Փետրվարի 2-ին հատևել է պատասխան «Пидор» դիսսը, որտեղ Սլավա ԿՊՍՍ-ն իր հակառակորդին մեղադրում է [[Դրեյք|Դրեյքին]] ընդօրինակելու և [[Համասեռականություն|միասեռական հարաբերություններին]] աջակցելու մեջ<ref name="tf-jubilee-pidor" />։ Հաջորդ օրը Գնոյնին թողարկել է երկրորդ դիսսը՝ ուղղված Jubilee-ի հասցեին՝ «Маленький дрэйк», իսկ Jubilee-ն թողարկել է պատասխան «Реквием» դիսը<ref name="tf-diss-a-diss" />։ Փետրվարին հայտարարվել է «Солнце мёртвых» ալբոմի անոնսի մասին<ref name="tf-sun-anonce" />, սակայն ապրիլի 4-ին թողարկվել է մեկ այլ «Чай вдвоём» ալբոմը ռեփեր Aux-ի հետ համագործակցությամբ<ref name="tf-tea" />։ Առաջին սոլո ալբոմը թողարկվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref name="tf-sun" /> և, ըստ The Flow պորտալի, դարձել է տարվա 33-րդ լավագույն ռուսական ալբոմը<ref name="автоссылка1">{{cite web |date=2017-12-26 |title=50 отечественных альбомов 2017. Часть 2 |url=http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228172323/http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-date=2017-12-28 |accessdate=2017-12-28 |website=[[The Flow]] |deadlink=no}}</ref>։ === Բաթլ Oxxxymiron-ի հետ === Oxxxymiron-ի հետ բաթլը, որը դարձել է ամենասպասվածը 2017 թվականին<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="esquire-versus-citates" />, տեղի է ունեցել օգոստոսի 6-ին Versus x #SlovoSPB-ի 2-րդ եթերաշրջանի շրջանակներում<ref name="meduza-versus-miron" />։ Որոշ ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Գնոյնին հաղթել է մրցույթում<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="rap-fake" />։ Տեսահոլովակի հրապարակումից մեկ օր առաջ Վյաչեսլավը հրապարակել է «Охлади мой пылt» ծաղրական երգը (ըստ The Flow-ի՝ այն դարձել է տարվա յոթերորդ լավագույն երգը<ref name="автоссылка1" />)՝ Վալենտին Դյադկա կեղծանունով, որը նա նվիրել է [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին<ref name="esquire-versus-miron" />, ինչպես նաև ծաղրել է նրան Թվիթթերում<ref name="rap-fake2" />։ Օգոստոսի 13-ի հրապարակումից հետո լուրերը հաստատվեցին՝ Սլավա ԿՊՍՍ-ը 5։0 հաշվով հաղթել է մրցակցին<ref name=":0">Видео {{YouTube|v4rvTMBCJD0|«VERSUS X #SLOVOSPB: Oxxxymiron VS Слава КПСС (Гнойный)»}}.</ref>։ Տեսանյութը ռեզոնանսային է դարձել և հավաքել մոտ 10 միլիոն դիտում հրապարակումից հետո առաջին օրը<ref name="ria-battle-resonance" />։ Գնոյնիի մասնակցությամբ ճակատամարտից հետո հրապարակվել է նաև մայիսին ձայնագրված [[Big Russian Boss|Big Russian Boss Show]]-ի մի դրվագ<ref name=":1">Видео {{YouTube|eY8WcDJINXc|«Big Russian Boss Show #30 {{!}} Слава КПСС (Гнойный) и Замай»}}</ref> և հարցազրույց [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ «վԴուդ» ինտերնետային շոուի համար<ref>{{YouTube|8GGWedu77SA|Гнойный — большое интервью после батла / вДудь}}</ref>։ Սեպտեմբերի 16-ին «<nowiki/>[[Կուլտուրա (հեռուստաալիք)|Կուլտուրա]]<nowiki/>» հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Ագորայի» մի դրվագ՝ նվիրված ռեփ-բաթլերին, որին մասնակցում էին Գնոյնին և Խան Զամայը<ref name="yt-agora" /><ref>{{Cite web |title=Рэп-баттл на «Агоре» |url=http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917080735/http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-date=2017-09-17 |access-date=2017-09-17 |deadlink=no}}</ref>։ [[Պատկեր:Слава КПСС на VK Fest 2018.jpg|մինի|255x255փքս|«Անտիհայփ» միավորման ելույթը (ձախից աջ՝ Զամայ, SD, Սլավա ԿՊՍՍ) [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] VK Fest 2018-ին։]] === Հեռանալը բաթլ-ռեփից (2017—2020) === 2017 թվականի հոկտեմբերին հայտնի է դարձել, որ Վյաչեսլավ Մաշնովը կլինի ժյուրիի անդամ [[СТС]] հեռուստաալիքի «Հաջողություն» վոկալ շոուում<ref name="life-ctc" /><ref name="lenta-ctc" />: 2017 թվականի հոկտեմբերին թողարկվել է Սլավա ԿՊՍՍ կեղծանվան տակ առաջին «Солнце мёртвых» վերնագրով առաջին լիամետրաժ ստուդիական ալբոմը։ 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկում է նոր ստուդիական ալբոմ «Взрослая танцевальная музыка» վերնագրով<ref>{{cite web |date=2018-04-27 |title=Слава КПСС выпустил новый альбом — «Взрослая танцевальная музыка» |url=https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619113021/https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-date=2018-06-19 |access-date=2018-06-19 |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] Daily |deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հոկտեմբերի 2-ին և նոյեմբերի 2-ին թողարկվում են Սլավա ԿՊՍՍ-ի և Զամայի 3 համատեղ «Օվերհայփ» (1, 2 и 3) միքսթեյփներ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили ироничный альбом «Оверхайп» |url=https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701143856/https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Антихайп» — сборище калек»: Слава КПСС и Замай выпустили вторую часть «Оверхайпа» |url=https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701193052/https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили третью часть альбома «Оверхайп» {{!}} RAP.RU |url=http://www.rap.ru/news/10733 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013400/http://www.rap.ru/news/10733 |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 28-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է «Я буду петь свою музыку» դիսսը, որտեղ նա խոսում էր ռեփեր Հասկիի և նրան աջակցող ռեփերների՝ [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի և Loqiemean-ի ձերբակալության մասին՝ նրանց մեղադրելով կոմերցիոնիզմի և քաղաքական անգրագիտության մեջ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=«Я за отмену 282»: Слава КПСС выпустил дисс на оксимирона и концерт «Я буду петь свою музыку» |url=http://www.rap.ru/news/11071 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630162023/http://www.rap.ru/news/11071 |archive-date=2020-06-30 |access-date=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Նույն թվականին՝ ապրիլի 23-ին, թողարկվել է «Мы из Антихайпа» լոնգմիքսը՝ Զամայի և Միքսի հետ միասին, որը պարոդիա էր Oxxxymiron-ի թիմի անդամների՝ «Злые голуби»-ի «Reality» լոնգմիքսին, որի մի անդամներից էր Միքսին «Fresh Blood 4» նախագծի ժամանակ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС, Замай и Микси выпустили клип "Мы из Антихайпа" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013353/https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հետևյալ լոնգմիքսը ներառվել է «ОТТЕНКИ БАРДА» միքսթեյփում, որը թողարկվել է 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref>{{Cite web |author= |date=2019-10-25 |title=Слава КПСС "Оттенки барда" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630170024/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 15-ին արտիստը Ջիգլիի հետ թողարկել է համատեղ «Rare Gods 4» միքսթեյփ<ref>{{Cite web |author= |date=2020-05-15 |title="Rare Gods 4" — совместный микстейп Славы КПСС и Джигли |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200703055424/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-date=2020-07-03 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 28-ին ռուսական կինոթատրոններում թողարկվել են բրիտանական «''Wheeler Dealers''» ֆիլմը, որում Սլավա ԿՊՍՍ-ն հնչյունավորեցլ է գլխավոր հերոս Դեյվիին։ Ֆիլմը հիմնված է իրական իրադարձությունների վրա և պատմում է մի երիտասարդ տղայի մասին, ով որոշել է իր ուժերը փորձել որպես երաժշտության պրոմոուտեր։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայի]] [[Դանդի]] քաղաքում 1980-ականներին։ === 2020-ից === Սեպտեմբերի 9-ին, խմբի նոր թողարկմանը 500 օր սպասելուց հետո<ref name=":0" />, «500 օր առանց Եժե» արշավի շրջանակներում, «Եժեմեսյաչնիե» խմբի պաշտոնական ՎԿոնտակտե էջում հայտնվել է գրառում, որից հայտնի է դարձել, որ «Սլավա ԿՊՍՍ-ն այլևս «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ չէ<ref>{{Cite web |title=С сегодняшнего дня Слава КПСС больше не является участником реп-группы ежемесячные |url=https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100431/https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-date=2022-12-07 |access-date=2020-09-13 |website=[[ВКонтакте]] |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «SpeakOut» առցանց նախագծի շրջանակներում հրապարակվել է մեկ ժամ տևողությամբ հարցազրույց Սլավա ԿՊՍՍ-ի հետ։ Հարցազրույցում արտիստը պատմել է, որ 30 տարեկան դառնալը շրջադարձային է եղել իր կյանքում։ [[COVID-19 համավարակ|Համավարակի]] ժամանակ Սլավան հայտնվել է հոգեբուժարանում, որտեղ անց է կացրել երկու ամիս։ Պատճառը նրա բաժանումն էր ընկերուհու հետ։ Այնտեղ մնալուց հետո նա գնացել է [[Աստված|Աստծո]] մոտ և որոշել թողնել բոլոր վատ սովորությունները: Նա նաև ասել է, որ կթողարկի ևս մեկ ալբոմ և կավարտի իր ռեփ կարիերան։ Ըստ նրա՝ «ծերացող ռեփերներից ավելի նվաստացուցիչ բան չկա»<ref>{{Cite web |title=Психбольница, уход из рэпа, поэзия: вышло часовое интервью Гнойного |url=https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-url=https://web.archive.org/web/20201005085224/https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-date=2020-10-05 |access-date=2020-10-05 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Ռեփի կարիերան ավարտելուց հետո Սլավան նախատեսում էր սերիալ նկարահանել Ռուսաստանում քաղաքական իրավիճակի մասին<ref>{{Cite web |title=Почему Слава КПСС уходит из рэпа. Откровенное интервью |url=https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207123934/https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-date=2020-12-07 |access-date=2020-12-16 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 27-ի կեսգիշերին թողարկվել է «Чудовище, погубившее мир» ալբոմը։ 2021 թվականի փետրվարի 6-ին նա ձերբակալվել է Սանկտ Պետերբուրգում փետրվարի 2-ին տեղի ունեցած հանրահավաքին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |title=Кричавшего «Иртыш — русская река!» рэпера Гнойного задержали |url=https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206191856/https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-07 |website=[[Лента. Ру]] |deadlink=no}}</ref>։ Նրա համախոհ Խան Զամայի խոսքով՝ ռեփերը հետախուզման մեջ էր արդեն մի քանի օր<ref>{{Cite web |title=Гнойный задержан за участие в митинге в поддержку Навального |url=https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206164110/https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Փետրվարի 10-ին տեղի է ունեցել դատավարության ժամանակ Սլավա ԿՊՍՍ-ն ստացել է 7 օր վարչական կալանք՝ ՌԴ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 20.1-րդ հոդվածով (մանր խուլիգանություն)՝ «Լիզեք, մի կծեք, համքը նուրբ բան է» և «Վերջ իսպանական ինկվիզիցիան» կարգախոսները վանկարկելու համար<ref>{{cite web |author=@valya_de |date=2021-02-06 |title=Славу задержали за это видео.. |url=https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214131509/https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-date=2021-02-14 |access-date=2021-02-13 |website=[[Twitter]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-10 |title=Рэпер Гнойный получил семь суток ареста за выкрикивание слова «клитор» на акции 2 февраля. Полиция сочла его нецензурным |url=https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-url=https://web.archive.org/web/20210210175635/https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-date=2021-02-10 |access-date=2021-02-12 |website=[[Meduza]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հաջորդ օրը, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո, կալանքի ժամկետը կրճատվել է մեկ օրով<ref>{{Cite web |author=Ольга Братцева |date=2021-02-11 |title=Слава КПСС отсидит за участие в митинге в поддержку Навального одни сутки вместо семи |url=https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211103027/https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-13 |website=[[Znak.com]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Այս միջադեպը որոշակի արձագանք է առաջադրել, և համապատասխան տեգը բարձրացել է ռուսական Twitter-ում<ref>{{Cite web |title=Мем дня: арест Гнойного за клитор |url=https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211211914/https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: 2021 թվականի հուլիսի 9-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ձայնագրած ''ANTIHYPETRAIN'' միքսթեյփը, որը բաղկացած էր 101 երգից<ref>{{cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили прощальный альбом "Antihypetrain" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-url=https://web.archive.org/web/20210712144829/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-date=2021-07-12 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Վորովսկայա լապա կեղծանվան տակ թողարկել է ''FREEHOVA'', ալբոմը որի վերնագիրը վերաբերում է վիդեոբլոգեր [[Յուրի Խովանսկի|Յուրի Խովանսկու]] ձերբակալությանը 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Սլավան իր վերադարձից հետո թողարկել է դիսսը [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի մասին, որպես «Кто убил Марка?» երգի պատասխան: Երգում Oxxxymiron-ը խոսում է իր նախկին ընկեր Շոկկի հետ հարաբերությունների և Ռոմա Ժիգանի հետ կոնֆլիկտի և Վագաբունդի փլուզման մանրամասների մասին. [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ հարցազրույցից հրաժարվելու իրական պատճառի մասին. հոգեթերապիայի և թմրամիջոցների չարաշահման մասին։ Վյաչեսլավի դիսսը պատասխանն է Oxxxymiron-ի երգին։ Երգը ներկայացվել է Սլավայի եթերներից մեկում, որտեղ տեսահոլովակը բացելու համար անհրաժեշտ էր 100 հազար ռուբլի նվիրատվություն հավաքել<ref>{{cite web |date=2021-11-09 |title=Слава КПСС выпустил новый дисс на Оксимирона "Жертва" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-url=https://web.archive.org/web/20211125090046/https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-date=2021-11-25 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նա առաջարկ է ներկայացրել, որ Սալավատ KGBT+-ը՝ [[Վիկտոր Պելևին|Վիկտոր Պելևինի]] համանուն վեպի գլխավոր հերոսին, պատճենել իրենից մի շարք տարօրինակ չհրապարակված հարցազրույցներից հետո<ref>{{cite web |date=2022-10-15 |title=Слава КПСС утверждает, что стал прототипом героя романа Виктора Пелевина «KGBT+» |url=https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20221016130005/https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-date=2022-10-16 |access-date=2022-10-16 |website=Medialeaks |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին թողարկել է «Ангельское True» միքսթեյփը<ref>{{Cite web |date=2023-10-21 |title=Слава КПСС "Ангельское тру" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022041041/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-12-07 |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին թողարկել է «Бутер Бродский 2» [[Մինի ալբոմ|մինի-ալբոմը]]<ref>{{Cite web |date=2022-12-30 |title=СЛАВА КПСС - БУТЕР БРОДСКИЙ 2 (EP 2022) |url=https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230108103007/https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-date=2023-01-08 |access-date=2023-01-08 |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հունիսի 9-ին թողարկել է «ГОРГОРОД 2» ալբոմը, որը Օքսիմիրոնի «Горгород» ալբոմի շարունակություններ։ Ալբոմը ստեղծվել է Սլավայի ուղիղ եթերների ժամանակ նրա հանդիսատեսների հետ միասին։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 18-ին թողարկել է «Россия34» ալբոմը<ref>{{cite web |date=2024-10-30 |title=«Все любят мертвых. Но я пока жив». «Россия 34» — лучший альбом Славы КПСС. Прямой и честный, без всяких ухмылок |url=https://meduza.io/feature/2024/10/30/vse-lyubyat-mertvyh-no-ya-poka-zhiv |access-date=2024-10-31 |website=[[Meduza]] |lang=ru}}</ref>։ 2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին թողարկել է «Россия24» ալբոմը<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС "Россия24" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-rossiya24 |access-date=2024-12-13 |website=The-Flow.ru |lang=ru}}</ref>։ Առաջին ալբոմը զբաղեցրել է 4-րդ, իսկ երկրորդը 5-րդ հորիզոնականը [[The Flow]] ամսագրի սեղծած 2024 թվականին ստեղծված լավագույն ալբոմների ցանկում<ref>[https://the-flow.ru/itogi-2024/top-50-albomov-final 50 лучших альбомов 2024. Топ-10]</ref>։ == Կեղծանուններ == * Սլավա ԿՊՍՍ` հիմնական կեղծանուն, առավել հարազատ է Վյաչեսլավի անձին<ref name="meduza-who-is-it" />։ * Գնոյնի` օգտագործվում է բաթլների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Սոնյա Մարմելադովա` օգտագործվում է BPM-բաթլների և «գրայմ-թրեքների» համար։ Կերպարի անունը [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկու]] «<nowiki/>[[Ոճիր և պատիժ]]<nowiki/>» վեպից է<ref name="tf-who-is-it" />։ * Վալենտին Դյադկա` օգտագործվում է այլ կատարողների կոմպոզիցիաների քավեր-պարոդիաների ձայնագրման և հատուկ կատարողների ու հասարակական-քաղաքական իրադարձությունների հետհեգնական «իրոնիա»-ի համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Բուտեր Բրոդսկի` օգտագործվում է [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալ]], մութ և տխուր ստեղծագործություններում ռուսական հուսահատության մասին [[Բալալայկա|բալալայկաների]] և [[Փողային երաժշտական գործիքներ|փողային գործիքների]] ռիթմով<ref name="meduza-who-is-it" />։ Նախկինում օգտագործվել է բաթլ-ելույթների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Պտիչի պեպել` ալտերնատիվ կեղծանուն է բեդբարս-բաթլների համար։ * Վորովսկայա Լապա` օգտագործվում էր ռեփի նոր դպրոցի [[Ասերգություն|ասերգությունը]] ծաղրելու համար: Հետհեգնական ամպուլա։ Այս մականունով նա թողարկում է հումորային երգեր, որտեղ նա կարդում է ռիթմին չհամապատասխան միամիտ տեքստեր։ * Գլեբ Մինյոխին` օգտագործվում է [[ԼԳԲՏ]]-ի մասին պարոդիական փոփ երգերի համար։ * Տրի դնյա գովնա` օգտագործվում է կղանքի մասին պարոդիական երգեր ստեղծելու համար։ Ինքնին կեղծանունը` «հեգնանք է» «<nowiki/>[[Տրի դնյա դոժդյա]]<nowiki/>» խմբի վրա։ Նշվածներից բացի, Սլավայի աշխատանքը կարելի է գտնել մի քանի տասնյակ այլ կեղծանունների ներքո: Իր իսկ խոստովանությամբ, նա պարզապես հաճույք է ստանում տարբեր կեղծանուններ հորինելու ժամանակ<ref>Видео {{YouTube|2b_avdpBDVo|«Пермь творческая (14 выпуск): Интервью со Славой (КПСС) и Андреем (Замай)»}}.</ref>: [https://genius.com/Slava-kpss-pseudonyms-annotated Այստեղ] կարելի է ծանոթանալ ռեփերի կեղծանունների ամբողջական ցանկին։ == Կոնֆլիկտներ == === Կոնֆլիտկ չեչենական սփյուռքի հետ === 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին «Գրոզնիի բերդ» համայնքը «[[ВКонтакте]]» սոցիալական ցանցում հրապարակեցլ է մի հատված՝ Գնոյնիի բաթլից Nongratta-ի դեմ SlovoFest-ում, որը հեռարձակվել էր 2014 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, որտեղ կատարողն արտասանել է տողեր [[Չեչեններ|չեչեն]], [[Հայեր|հայ]], [[Չինացիներ|չինացի]] և այլ ազգերի աղջիկների հետ [[Սեռական հարաբերություն|սեքսով]] զբաղվելու մասին: Չեչենական սփյուռքը վիրավորական է համարել հայտարարությունը և Վյաչեսլավի նկատմամբ հետապնդումներ է հայտարարել՝ սկսելով համացանցում սպառնալիքներից, որպեսզի նա «պատասխանի իր «գնոյնի» (թարախոտ) բերանի համար»։ Հոկտեմբերի 31-ին նա ստիպված է եղել լքել «[[ВКонтакте]]»-ն կայքի աջակցման ծառայության անգործության պատճառով՝ խնդրելով ներողամտություն խնդրել «<nowiki/>[[Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետություն|Իչկերիայի]] աղջիկներից»<ref name="afisha-chechens" />, և սկսել է թանքվել։ Նոյեմբերի 3-ին Գնոյնին տեսաուղերձում հրապարակային ներողություն է խնդրել<ref name="yt-chechens" />, որից հետո ռեփերի նկատմամբ հետապնդումները դադարեցվել են<ref name="tf-who-is-it" />։ === Ուկրաինայի տարածք մուտքի արգելք === 2017 թվականին ՈՒԱԾ-ն Վյաչեսլավ Մաշնովին ավելացրել է Ուկրաինայի ազգային անվտանգությանը սպառնացող անձանց ցուցակում՝ դրանով իսկ արգելելով նրա մուտքը [[Ուկրաինա]]։ Ըստ ծառայության՝ «Գնոյնիի» մուտքն արգելելու պատճառ են դարձել «կատարողի ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններն ու հայտարարությունները»։ ՈՒԱԾ-ն չի նշել այս գործողությունների բովանդակությունը, ինչպես նաև չի հայտնել այն ժամանակահատվածը, որի համար մուտքն արգելվել է<ref>{{cite web |author=Министерство культуры Украины |date=2018-01-01 |title=Мінкультури публікує Перелік осіб, які створюють загрозу нацбезпеці |url=http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180124170127/http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archivedate=2018-01-24 |accessdate=2020-04-05 |website=Министерство культуры Украины |lang=uk |deadlink=yes}}</ref><ref name="hromadske">{{cite web |author=Александр Дмитрук |date=2017-10-06 |title=СБУ заборонила в'їзд до України російському реперу «Гнойному» |url=https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430032327/https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-date=2019-04-30 |accessdate=2020-04-05 |website=[[Громадське телебачення]] |publisher= |lang=uk |deadlink=no}}</ref>: Բացի այդ, [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Ուկրաինայի պատգամավոր]] [[Դմիտրի Բելոցերկովեց|Դմիտրի Բելոցերկովեցը]] Վյաչեսլավ Մաշնովին մեղադրել է [[Ուկրաինատյացություն|ուկրաինատյացության]] մեջ և դիմել [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն|Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության]] դատախազություն՝ արգելելու նրա մուտքը երկիր<ref>[https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770 Пост депутата] {{Wayback|url=https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770|date=20190430032634}} на [[Facebook]]</ref>։ Ռեփերն ավելացվել է «Միրոտվորեց» պորտալի տվյալների բազայում։ Դրա պատճառը Գնոյնիի [[Ղրիմ]] մեկնելն էր, ինչպես նաև այն, որ իր ելույթներից մեկի ժամանակ նա ուկրաինացիներին անվանել է «գոյություն չունեցող ազգ»<ref name="hromadske" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը հարցազրույցներից մեկում ասում է, որ «[…] ես թշնամություն չունեմ ուկրաինացիների նկատմամբ […] իմ տատիկը Ուկրաինայից է […] Ես ինքս կարող եմ ասել, որ քառորդ ուկրաինացի եմ»<ref>{{YouTube|SUWm1Aw9MwQ|Гнойный. Интервью The Flow}}</ref>: == Հայածքներ և կյանքի դիրքորոշում == Գնոյնին հայտնի է համաշխարհային մշակույթից իր մերժմամբ և ընդհանուր ընդունվածին հակառակ իմաստ տալով<ref name="ria-battle" />։ Իր երգերում նա օգտագործում է «լուսավորող նիհիլիզմի մեթոդը»՝ հանգավորելով բարձր մշակույթի գաղափարները զանգվածային մշակույթի հետ և օգտագործում է անպարկեշտ բառապաշար<ref name="meduza-who-is-it" />։ Հարցազրույցներից մեկում Գնոյնին հայտարարել է, որ «Եժեմեսյաչնիե» խումբը, որի անդամն է ինքը, իսկական ընդհատակ է, որը չի փորձում արդարացնել որոշակի չափանիշների ակնկալիքները։ Նրա խոսքով, ինքը երբեք չի հրաժարվի հանրահայտ հեռուստաշոուներում նկարահանվելու առաջարկներից, եթե իրեն վճարեն դրա համար, քանի որ ինքը և իր խումբը հետևողականորեն կդիմադրեն նրանց մեյնսթրիմի կամ [[Անդերգրաունդ|անդերգրաունդի]] հատուկ շրջանակների մեջ ստիպելու ցանկացած փորձի<ref>{{youtube|1Rm7WOAdmrA|ежемесячные в программе «Депрсна»}} (см. ''11:11'', ''31:37'')</ref>։ [[Քսենյա Սոբչակ|Քսենյա Սոբչակին]] տված հարցազրույցում նա նաև հայտարարել է, որ հավատարիմ է ձախ քաղաքական հայացքներին և [[Բուսակերություն|բուսակեր]] է<ref>{{cite web |author= |date=2019-05-08 |title="Оксимирон обеспечил меня на всю жизнь" - СЛАВА ГНОЙНЫЙ в ОСТОРОЖНО, СОБЧАК! |url=https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210114932/https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-date=2020-12-10 |accessdate=2020-08-18 |website=YouTube |publisher=Ксения Собчак |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին հայտնի է դարձել, որ ռեփերը կառաջադրվի [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] Պետական ​​Դումայում «Կանաչ այլընտրանք» կուսակցությունից։ Պարզվել է, որ տեղեկությունը կատակ է, ինչից հետո կուսակցությունը կապ է հաստատել ռեփերի հետ, սակայն չի կարողացել համաձայնության գալ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС не будет выдвигаться в Госдуму |url=https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-url=https://web.archive.org/web/20221118110137/https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-date=2022-11-18 |access-date=2022-11-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Ռեփ-բաթլներ == {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = [[Slovo|SLOVO]] |բովանդակություն = ;;Slovo Saint-Petersburg / Slovo SPB * 2014 — Բուքեր Դ.Ֆրեն vs Գնոյնիյ (Ընտրություն, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ)'' * 2014 — Էգոիստ vs Գնոյնիյ (Top 16, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 0:3)'' * 2014 — Գնոյնիյ vs NikiTikiTavi (Top 8, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 3:0)'' * 2014 — Zaebatsu vs Գնոյնիյ (Կիսաեզրափակիչ, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 2:3)'' * 2014 — Չեյնի vs Գնոյնիյ (Եզրափակիչ, SlovoSPB) ''(հաղթանակ 1:3)'' ;;Slovo V SlovoFest * 2014 — Գնոյնիյ vs. Nongratta ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Կրասնոդար * 2015 — R.S’One vs. Գնոյնիյ <!-- баттл не судился --> ;;Slovo Հաբարովսկ * 2015 — Գնոյնիյ vs JesseJames ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Moscow * 2016 — Narek × Պաուչկա vs Գնոյնիյ × Фаллен МС (2×2) ''(հաղթանակ)'' ;; #SlovoSPB * 2016 — Vs94ski vs Գնոյնիյ (Main Event) ''(հաղթանակ)'' * 2016 — Գնոյնիյ × Ջիգուլիպուֆ МЦ vs [[Հան Զամայ]] × Զաեբաստու (Բլից 2×2) ''(ոչ ոքի)'' }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Բատոլ ստորգետնյա հեռարձակում |բովանդակություն = * 2013 (1 եթերաշրջան — «ՊՎՊԲ») — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Промо к ПВБП» (Սվետլոյի, Մոչեվոյ կամենի մասնակցությամբ) ** Очень приятный гремлин — «Ստորգետնյա բատոլ պրոմո» ** «Аргумент» (1-ին ռաունդ, № 34) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Марафон» (vs սիգուդայ (gsz)) (2-րդ ռաունդ, 6 զույգ) ''(հաղթանակ — 3:2)'' ** «Раб или Царь» (vs kosyak) (3-րդ ռաունդ, 3 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Бесконечность» (vs Jew Jitsu) (4-րդ ռաունդ, 2 զույգ) ''(հաղթանակ — 5:4)'' ** «Дочь Капитана» (vs Օլեգ Խարիտոնով) (5-րդ ռաունդ, կիսաեզրափակիչ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 1:10)'' ** «Напоследок» (vs prz) (6-րդ ռաունդ, 3 место) ''(հաղթանակ — 7:3)'' * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПВБ2») — Բուտեր Բրոտսկիյ — մասնակից: ** «ВОРУЮ ЧТОБЫ ЖИТЬ» (1-ին ռաունդ, № 2) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Фальшивый мир» (vs Ուղիղ եթեր) (2-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 4:1)'' ** «Рузке кежуал» (vs крапивный) (3-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Полжизни в бетонной коробке» (vs ione$499) (4-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 9:0)'' ** «Библиотека беспредельна» (vs prz) (5-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 11:0)'' ** «я ненавижу рэп» (vs Рассольникoff) (6-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 6:7)'' * 2014 (3 եթերաշրջան — «ПВБ3») — մս կալենդուլա — մասնակից: ** «как наебать весь мир» (1-ին ռաունդ) ** «Я бы сделал все по-другому» (2-րդ ռաունդ) ** «Хардкорная возня» (3-րդ ռաունդ) ** «Троллейбус» (4-րդ ռաունդ) * 2016—2017 (5 եթերաշրջան — «ПВБ5») — Սլավա ԿՊՍՍ — ժյուրի։ }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Սուրբ մանկատուն բաթլ «МОМЕНТ» |բովանդակություն = * 2012 (1 եթերաշրջան — «ПДДБ») — ՍԻՐԵՆԵՎԱՅԱ ՍՏՈՐՈՆԱ ԵԲԼԱ ՕՊՈՒԽՇԱՅԱ — մասնակից: ** «Мой любимый торрент-треккер» (1-ին ռաունդ) ** «Дети подземелий» (2-րդ ռաունդ) ** «Лови момент» (3-րդ ռաունդ) * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПКДДБ») — Սիրոտկի (Սլավա ԿՊՍՍ & Վանյա Սվետլո) — մասնակիցներ: ** «На дне» (1-ին ռաունդ) ** «КАК УМЕР БАТОЛ» (2-րդ ռաունդ) ** «Пьяная драка» (3-րդ ռաունդ) ** «Я ЛИЗАЛ ПИЗДУ ОКСАНЕ МИРОНОВОЙ» (4-րդ ռաունդ) ** «ТЁМНАЯ СТОРОНА» (Եզրափակիչ) }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Այլ նախագծեր |բովանդակություն = ; Ազատ ոճ * 2011 (3 եթերաշրջան— «СС3») — Մս Պերեց Հիլտոն — մասնակից: ** «План Б» (1-ին ռաունդ) ; SaSiSa Hip-Hop Battle * 2011 (2 եթերաշրջան) — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Առաջին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» * 2012 (3 եթերաշրջան) — Լեոնտև Վալերա — մասնակից: ** «Առաջաին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» ''(անցել է)'' ** «Երրորդ որակավորող» ; Օրինակելի բովանդակության նկուղ * 2013 (1 եթերաշրջան — «ПОС») — Մս Բակլասան — մասնակից: ** «Нинзя» (1-ին ռաունդ) ''(անցել է 3/3; во втором раунде не участвовал)'' ; [[Versus Battle|Versus × #SlovoSPB]] * 2016 — Էրնեստո Զատկինտես × Գնոյնիյ<!-- 1-ին եթերաշրջանի հաղթող Versus x #SlovoSPB սահմանված չէ --> * 2017 — [[Oxxxymiron vs Սլավա ԿՊՍՍ (Գնոյնիյ)]] ''(հաղթանակ — 0:5)'' ; 140 BPM Battle * 2016 — Edik_Kingsta × Սոնյա Մարմելադովա ''(հաղթանակ)'' ; [[Versus Battle|Versus BPM]] * 2016 — [[Rickey F]] vs Սոնյա Մարմելադովա<!-- Versus BPM-ի հաղթող սահմանված չէ --> ; Պատռել ռիթմերի վրա * 2017 — #SlovoSPB (Դեն Չեյնի / MickeyMouse) × «Անտիհայթ» (Սլավա ԿՊՍՍ / [[Զամայ (ռեփեր)|Զամայ]]) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> * 2017 — «Եժեմեսյաչնիե» (Սլավա ԿՊՍՍ / Fallen MC) × «Բեսսլավնիե ուբլյուդկի» (Էրնեստո Զատկինտես / Մայթի ԴԻ) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; 15 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» *2013 — ԿՊՍՍ — մասնակից ** «Что сказать вам на прощание» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «Искренность намерений» (2-րդ որակավորող ռաունդ, չի անցել) ; 16 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» * 2017 — Սլավա ԿՊՍՍ —մասնակից участник: ** «На этот раз всё будет иначе» (1-ին ռաունդ) ; Գնոյնիի լիգա * 2018 — Մատվեյ Օբլեպիխա × Պտիչի Պեպել vs Նիկոլայ Սոպոլև × [[Սերժ Գորլովոյ]] <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՌեփՅոու բաթլ * 2018 — DK VS Սոնյա Մարմելադովա <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՄՍ Գավաթ * 2019 — Գնոյնիյ × Fallen MC VS Օլեգ Մոնղոլ × Zip.Zipulya (Dance Bars) ''(պարտություն — 0:1)'' ; Youtube-ալիք «Սլավա ԿՊՍՍ» * 2022 — Գնոյնիյ VS Չեյնի ; Առաջին կախյալ բաթլ * 2024 — Վանոմագ — մասնակից ** «Магия» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «За всё надо платить» (2-րդ որակավորող ռաունդ, անցել է) (33/35 միավորով) ** «Не по сценарию» (VS Խրուստալնոե բեդրո) (3-րդ ռաունդ, անցել է) (10/8) ** «Дела громче слов» (VS Կեյպ) (4-րդ ռաունդ, անցել է) (13/8) ** «Сопутствующий ущерб» (VS T!MMI) (5-րդ ռաունդ, չի անցել) (10/13) ; Blink Battle * 2024 — Վորովսկայա Լապա VS Մազ Կորժ }} == Սկավառակագրություն == ;Ստուդիական ալբոմներ * [[Солнце мёртвых (ալբոմ)|«Солнце мёртвых»]] (2017) * «[[Взрослая танцевальная музыка]]» (2018) * «[[Чудовище погубившее мир]]» (2020) * «Бутер Бродский 2» (2022) * «[[ГОРГОРОД 2|Горгород 2]]» (2023) * «Любимые Песни Настоящих Людей» (2023) * «Россия34» (2024) * «Россия24» (2024) * «Россия14» (2025) ;Համատեղ ալբոմներ * «Чай вдвоём» (2017, համատեղ Aux-ի հետ) * «Оверхайп» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 2» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 3» (2018, համատեղ Զամայի հետ) ; ;Միքսթեյփներ * Катафалка (2014) * «#Немимохайпамикстейп: Вход в реп игру» (2015, համատեղ Զամայի հետ) * Русское поле (2016) * ''EDM LSP Mix'' (2016, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Hype Train'' (2016, համատեղ Զամայի հետ) * ''Bootleg'' (2017) * ''Rare Gods 3'' (2018, համատեղ Ջիգլի հետ) * «Видьма» (2019, համատեղ Սաշա Կուրոմուշկոյի հետ, որպես Վալենտին Դյադկա х Վալենտին Տյոտկա) * «Оттенки барда» (2019) * ''Rare Gods 4'' (2020, համատեղ Ջիգլի հետ) * ''Bootleg, Vol.2'' (2020) * ''Antihypetrain'' (2021, համատեղ Զամայի հետ) * ''Freehova'' (2021, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Красота и юродство» (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Suspicious Teenage Music'' (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Ангельское True'' (2022) * «Геометрия кала» (2023, որպես Տրի դնյա գովնա) * «Сияние лапы» (2023, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Застольные психоделические песни» (2024, որպես Վալենտին Դյադկա) == Տես նաև == {{Навигация}} == Ծանոթագրություններ == ; Մեկնաբանություններ {{Նցանկ}} ; Աղբյուրներ {{ծանցանկ|refs= <!-- Кто такой? --> <ref name="tf-who-is-it">{{cite web|author=Алексей Горбаш|title=Кто такой Гнойный и что нужно о нём знать|url=http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|date=2017-03-17|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813195756/http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|deadlink=no}}</ref> <ref name="village-how-money">{{cite web|author=Степан Нилов|title=«На лапшичку фо-бо денег не остается»: Как зарабатывают на жизнь российские музыканты|url=http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|date=2017-07-06|publisher=[[The Village]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811093931/http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-interview">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=«Я честно хочу заработать на квартирку. В чём проблема?» Рэпер Гнойный — о смерти, Летове, Кипелове, деньгах и шоу с Киркоровым на СТС|url=https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|date=2017-11-02|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20171102194357/https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-who-is-it">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=Новый супергерой русского рэпа? Кто такой Гнойный, с которым баттлил Оксимирон, и почему все его обсуждают|url=https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816151431/https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|deadlink=no}}</ref> <!-- Хронология событий --> <ref name="yt-agora">Видео {{YouTube|pE0skC2tq-A|Гнойный и Хан Замай о рэп-баттлах в программе «Агора» телеканала «Культура»}}-канале «Россия 24».</ref> <ref name="ria-battle-resonance">{{cite web|title=Рэп-баттл Гнойного и Oxxxymiron набрал более 10 миллионов просмотров|url=https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|date=2017-08-15|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815150616/https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tj-censure">{{cite web|author=Никита Лихачёв|title=На Versus Battle зацензурировали слова о патриархе Кирилле и Кадырове|url=https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|date=2016-07-28|publisher=TJ|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825064753/https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|deadlink=no}}</ref> <ref name="yt-chechens">Видео {{YouTube|Vir4kDzcoSw|«Гнойный — Объяснение ситуации»}}.</ref> <ref name="tf-hype-train">{{cite web|title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили неподъёмный микстейп «Hype Train»|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|date=2016-09-23|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2018-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621063408/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|deadlink=no}}</ref> <ref name="ria-battle">{{cite web|title=Рэп-баттл года: почему все говорят про Oxxxymiron и Гнойного|url=https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|date=2017-08-14|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814195455/https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-ernesto">{{cite web|title=Вышел новый баттл из серии Versus против Slovospb|url=http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|date=2016-07-28|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815183257/http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-oxxxy">{{cite web|title=Oxxxymiron вызвал Гнойного на баттл|url=http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|date=2016-07-29|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810071545/http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-bpm">{{cite web|title=Вышел долгожданный Versus «Rickey F против Гнойного»|url=http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|date=2016-12-05|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811201603/http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-ep-with-god">{{cite web|title=Слава КПСС «Трудно быть с богом»|url=http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|date=2016-08-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817054958/http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|deadlink=no}}</ref> <ref name="zvuki-ep-with-god">{{cite web|author=Алексей Алеев|title=Рифмы и биты: микстейпы августа|url=http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|date=2016-09-01|website=Звуки.Ру|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071817/http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-diss">{{cite web|title=Jubilee диссит Гнойного в новом треке «Клоун»|url=http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|date=2017-01-24|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221216/http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-pidor">{{cite web|title=Гнойный выпустил ответный дисс на Jubilee|url=http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|date=2017-02-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815114928/http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-diss-a-diss">{{cite web|title=Гнойный и Jubilee выпустили по диссу друг на друга|url=http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|date=2017-02-03|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815063923/http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun-anonce">{{cite web|title=Слава КПСС опубликовал тизер нового альбома|url=http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|date=2017-02-13|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822101828/http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-tea">{{cite web|title=Слава КПСС выпустил альбом «Чай вдвоем» — совместный с рэпером AUX|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|date=2017-04-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071021/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun">{{cite web|title=Слава КПСС "Солнце мертвых"|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|date=2017-10-25|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20171104055132/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-versus-miron">{{cite web|title=В Санкт-Петербурге прошел рэп-баттл Оксимирона с Гнойным. И вот кто победил|url=https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2021-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210928222751/https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-citates">{{cite web|title=Оксимирон против Гнойного: весь баттл в 20 цитатах|url=https://esquire.ru/oxxymiron-versus|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816020937/https://esquire.ru/oxxymiron-versus|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake">{{cite web|title=Гнойный выпустит альбом сразу после баттла, а результаты поединка сфабрикованы?|url=http://www.rap.ru/news/9096|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812040423/http://www.rap.ru/news/9096|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-miron">{{cite web|title=Вышел баттл Оксимирона с Гнойным|url=https://esquire.ru/votd-140817|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816034002/https://esquire.ru/votd-140817|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake2">{{cite web|title=«Я новый Окси»: на что намекает Гнойный?|url=http://www.rap.ru/news/9094|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815182614/http://www.rap.ru/news/9094|deadlink=no}}</ref> <ref name="life-ctc">{{cite web|author=Алена Жигалова|title=Лидер «Антихайпа» Гнойный станет звездой развлекательного шоу на СТС|url=https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|date=2017-10-11|publisher=[[Life (интернет-издание)|Life]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2017-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20171016014653/https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|deadlink=no}}</ref> <ref name="lenta-ctc">{{cite web|title=Рэпер Гнойный станет членом жюри вокального шоу на СТС|url=https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|date=2017-10-11|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2022-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100432/https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-chechens">{{cite web|title=Гнойного хотят «найти и наказать» за оскорбление чеченских девушек|url=http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|date=2016-11-01|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821052438/http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|deadlink=no}}</ref> <ref name="afisha-chechens">{{cite web|author=Андрей Никитин|title=Как рэпер Гнойный возмутил чеченских слушателей — и что ещё нужно о нём знать|url=https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|date=2016-11-07|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша Daily]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006162237/https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|deadlink=no}}</ref> }} == Արտաքին հղումներ == * {{cite web|title=«Давно пора было шугануть вашу петушатню»: ինչ են մտածում ռեփերները Գնոյնիի հետ պատահարի մասին|url=http://the-flow.ru/features/gnojnyj-opinions|date=2016-11-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru}} {{Արտաքին հղումներ}} 334198fy3ujiyhilfe7jzffqzv54d3g 10357305 10357304 2025-06-18T10:12:57Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 10357305 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Կեղծանունը, որը, ըստ արտիստի, հորինել է իր հայրը, ցնցող կերպով կրկնօրինակում է կարգախոսը։ «Սլավա ԿՊՍՍ!» ({{lang-ru|Слава КПСС}},ԿՊՍՍ — [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն]] ({{lang-ru|Коммунистическая партия Советского Союза}})) ԽՍՀՄ-ի ժամանակներից։|group=Ն}} (իրական անուն` '''Վյաչեսլավ Վալերևիչ Մաշնով''' ({{lang-ru|Вячесла́в Вале́рьевич Машно́в}}){{efn|Հայտնի է նաև '''Կարե́լին''' ազգանունով|group=Ն}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուսական]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[բանաստեղծ]], սթրիմեր և բաթլ-ռեփեր։ Հայտնի է իր [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմով]]<ref name="ria-battle" />, երգիծական ու սադրիչ ոճով, անբարոյական ու կոշտ հայտարարություններով, այդ թվում՝ ռեփի այլ արտիստների մասին։ «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ, «Անտիհայփ» ստեղծագործական միավորման «Renaissance» լեյբլի ներքո, [[Slovo|#SlovoSPB]] բաթլ-​​հարթակի առաջին եթերաշրջանի ներկայացուցիչ և հաղթող։ Նա իր աշխատանքը բնութագրում է որպես «նեղ ենթամշակութային ռեփ՝ ներքին կատակներով»<ref name="village-how-money" />։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարներ === Վյաչեսլավ Մաշնովը ծնվել է [[1990|1990 թվականի]] [[մայիսի 9]]-ին [[Խաբարովսկ|Խաբարովսկում]]։Դպրոցական տարիներին պատվերով նկարահանել է մուլտֆիլմներ, հետագայում վաճառել է հոգեբանական թեստեր [[CD|սկավառակների]] վրա, աշխատել է բջջային հեռախոսների ընկերություններում և ջրաշխարհում։ Սովորել է Խաբարովսկի Ինֆոհաղորդակցության ինստիտուտում։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ Մաշնովը ռեփով չէր հետաքրքրվում մինչև 2012 թվականը, մինչ այդ նա զբաղվում էր [[փանկ]] մշակույթով և հետևում էր [[Անարխիզմ|անարխիզմի]] գաղափարներին։ 2012 թվականին Սլավան ծանոթացել է Սաշա Սկուլի աշխատանքին և նրա սադրիչ երգիծական ռեփ նախագծին՝ միտումնավոր ուլտրաաջ գաղափարախոսությամբ՝ «Բուխենվալդ Ֆլավա»<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Այնուամենայնիվ, 2017-ին Meduza-ին տված հարցազրույցում Սլավան խոստովանել է, որ 2005-2009 թվականներին նա արդեն լսել է ռեփ կատարողների, ինչպիսիք են «Մնոգոտոչիե», «Կաստա», «Յու.Գ.», Սմոկի Մո, [[Noize MC]], ինչպես նաև ռոք արտիստներ՝ [[Եգոր Լետով]], [[Բորիս Գրեբենշչիկով]], Զվուկի Մու, [[Ալիսա (խումբ)|Ալիսա]], Ագաթա Քրիստի, [[ԴԴՏ]] և այլք<ref name="meduza-interview" />: Իր ստեղծագործության վրա ազդած արվեստագետներից Մաշնովն առանձնացրել է Լենինա Պակետին, Babangida-ին, 4 Պոզիցիա Բրունոյին, ինչպես նաև «Աուկցիոնի» առաջնորդ Լեոնիդ Ֆյոդորովին<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ === Բաթլ-ռեփերի կարիերա (2013—2017) === 2013 թվականին Սլավան դիմել է Slovo SPB-ին բաթլ-լիգային մասնակցելու համար, որտեղ ընդունվել է, իսկ 2014 թվականին Գնոյնի կեղծանունով հասել է եզրափակիչ, որտեղ դարձել է առաջին եթերաշրջանի հաղթող՝ հաղթելով #SlovoSPB-ի ապագա կազմակերպիչ Դեն Չեյնիին։ Հաղթանակից հետո Գնոյնին հրավեր է ստացել [[Անապա|Անապայում]] կայանալիք SlovoFest փառատոնին։ Slovo Moscow կազմակերպիչ Nongratta-ն առաջարկվել է որպես հակառակորդ<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ 2016 թվականին Գնոյնին դարձել է «Ренессанс» լեյբլի ռեզիդենտ, որի թևի տակ ստեղծվել է «Անտիհայփ» ստեղծագործական ռեփ խումբը (որը, բացի Սլավայից, ներառում էր ՍԴ-ին, [[Զամայ|Զամային]] և [[Booker]]-ին)<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Ուշադրությունը Վյաչեսլավի նկատմամբ կտրուկ աճել է 2016 թվականի հուլիսին Էռնեստո Զատկնիտեսի դեմ Versus Battle և #SlovoSPB հարթակների ճակատամարտին մասնակցելուց հետո<ref name="tf-versus-ernesto" />, որտեղ նա սուր քննադատության է ենթարկել Versus-ին և [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին՝ մեղադրելով նրան կեղծավորության մեջ և անվանելով «կեղտոտ խոզ, որը ուզում է հայփ»<ref name="tf-who-is-it" />: Նույն բաթլի ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է [[գրաքննություն]]՝ վիրավորական տեղերի կիրառման պատճառով<ref name="tj-censure" />։ Հաջորդ օրը Միրոն Ֆյոդորովը Գնոյնիին բաթլի հրավեր է նետել 2017 թվականին։ 2016 թվականին #SlovoSPB հարթակում հայտնվել է մարտերի նոր ձևաչափ՝ երաժշտական ​​ռիթմով՝ 140 BPM<ref name="tf-who-is-it" />: Առաջին թողարկումը Սոնյա Մարմելադովայի հետ բաթլն էր այդ հարթակի կազմակերպիչ ռեփեր Edik_Kingsta-ի դեմ։ Նոյեմբերի 4-ին նմանատիպ ձևաչափ հայտնվել է Versus-ում, որտեղ Սոնյա Մարմելադովան նույնպես դարձել է առաջին մասնակիցը [[Rickey F]]-ի հետ մարտում<ref name="tf-versus-bpm" />։ 2022 թվականի մայիսի դրությամբ տեսանյութն ունի ավելի քան 36 միլիոն դիտում։ 2016 թվականի օգոստոսի 4-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է ութ երգից բաղկացած մինի-ալբոմ՝ «Трудно быть с Богом»<ref name="tf-ep-with-god" />: Թողարկման մեջ Սլավան ծաղրում է [[Թրեպ երաժշտություն|թրեպը]], ռուսական ռեփը թմրանյութերի մասին, պարոդիա է անում [[ATL (ռեփեր)|ATL]] ռեփերի վրա, ինչպես նաև ծաղրում է [[Ֆարաոհ|Pharaoh]]-ին ու [[Բաստա|Բաստային]]<ref name="zvuki-ep-with-god" />։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ''Hype Train'' միքսթեյփը, որը բաղկացած է 30 կոմպոզիցիաներից։ Ըստ The Flow պորտալի, միքսթեյփը պարունակում է «ընդդիմադիր և թունավոր բաթլ-​​ռեփ, որտեղ Սլավան և Զամայը «ձախ էմսիներն են», իսկ ամբողջ ռուսական ռեփը «աջից էմսիները»։ Արտիստները շոշափում են բոլորին՝ հեյթերներին, [[Բլոգ|բլոգերներին]], [[Ռեփ|ռեփերներին]], մասնավորապես՝ Obladaet, Illumate, [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]] և այլն<ref name="tf-hype-train" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը բազմիցս անդրադարձել է արտիստ Jubilee-ին իր բաթլ-ելույթներում և երգերում, այդ թվում՝ 2017 թվականի հունվարի 6-ին Վալենտին Դյադկայի անունից նա թողարկել է Jubilee-ի «Young Beatles» երգի «Янг Битлз» քավեր տարբերակը: Հունվարի վերջին ռեփեր Jubilee-ը Գնոյնիին մեղադրել է կեղծավորության և ոչ անկեղծության մեջ՝ թողարկելով «Клоун» դիսսը<ref name="tf-jubilee-diss" />։ Փետրվարի 2-ին հատևել է պատասխան «Пидор» դիսսը, որտեղ Սլավա ԿՊՍՍ-ն իր հակառակորդին մեղադրում է [[Դրեյք|Դրեյքին]] ընդօրինակելու և [[Համասեռականություն|միասեռական հարաբերություններին]] աջակցելու մեջ<ref name="tf-jubilee-pidor" />։ Հաջորդ օրը Գնոյնին թողարկել է երկրորդ դիսսը՝ ուղղված Jubilee-ի հասցեին՝ «Маленький дрэйк», իսկ Jubilee-ն թողարկել է պատասխան «Реквием» դիսը<ref name="tf-diss-a-diss" />։ Փետրվարին հայտարարվել է «Солнце мёртвых» ալբոմի անոնսի մասին<ref name="tf-sun-anonce" />, սակայն ապրիլի 4-ին թողարկվել է մեկ այլ «Чай вдвоём» ալբոմը ռեփեր Aux-ի հետ համագործակցությամբ<ref name="tf-tea" />։ Առաջին սոլո ալբոմը թողարկվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref name="tf-sun" /> և, ըստ The Flow պորտալի, դարձել է տարվա 33-րդ լավագույն ռուսական ալբոմը<ref name="автоссылка1">{{cite web |date=2017-12-26 |title=50 отечественных альбомов 2017. Часть 2 |url=http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228172323/http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-date=2017-12-28 |accessdate=2017-12-28 |website=[[The Flow]] |deadlink=no}}</ref>։ === Բաթլ Oxxxymiron-ի հետ === Oxxxymiron-ի հետ բաթլը, որը դարձել է ամենասպասվածը 2017 թվականին<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="esquire-versus-citates" />, տեղի է ունեցել օգոստոսի 6-ին Versus x #SlovoSPB-ի 2-րդ եթերաշրջանի շրջանակներում<ref name="meduza-versus-miron" />։ Որոշ ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Գնոյնին հաղթել է մրցույթում<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="rap-fake" />։ Տեսահոլովակի հրապարակումից մեկ օր առաջ Վյաչեսլավը հրապարակել է «Охлади мой пылt» ծաղրական երգը (ըստ The Flow-ի՝ այն դարձել է տարվա յոթերորդ լավագույն երգը<ref name="автоссылка1" />)՝ Վալենտին Դյադկա կեղծանունով, որը նա նվիրել է [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին<ref name="esquire-versus-miron" />, ինչպես նաև ծաղրել է նրան Թվիթթերում<ref name="rap-fake2" />։ Օգոստոսի 13-ի հրապարակումից հետո լուրերը հաստատվեցին՝ Սլավա ԿՊՍՍ-ը 5։0 հաշվով հաղթել է մրցակցին<ref name=":0">Видео {{YouTube|v4rvTMBCJD0|«VERSUS X #SLOVOSPB: Oxxxymiron VS Слава КПСС (Гнойный)»}}.</ref>։ Տեսանյութը ռեզոնանսային է դարձել և հավաքել մոտ 10 միլիոն դիտում հրապարակումից հետո առաջին օրը<ref name="ria-battle-resonance" />։ Գնոյնիի մասնակցությամբ ճակատամարտից հետո հրապարակվել է նաև մայիսին ձայնագրված [[Big Russian Boss|Big Russian Boss Show]]-ի մի դրվագ<ref name=":1">Видео {{YouTube|eY8WcDJINXc|«Big Russian Boss Show #30 {{!}} Слава КПСС (Гнойный) и Замай»}}</ref> և հարցազրույց [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ «վԴուդ» ինտերնետային շոուի համար<ref>{{YouTube|8GGWedu77SA|Гнойный — большое интервью после батла / вДудь}}</ref>։ Սեպտեմբերի 16-ին «<nowiki/>[[Կուլտուրա (հեռուստաալիք)|Կուլտուրա]]<nowiki/>» հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Ագորայի» մի դրվագ՝ նվիրված ռեփ-բաթլերին, որին մասնակցում էին Գնոյնին և Խան Զամայը<ref name="yt-agora" /><ref>{{Cite web |title=Рэп-баттл на «Агоре» |url=http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917080735/http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-date=2017-09-17 |access-date=2017-09-17 |deadlink=no}}</ref>։ [[Պատկեր:Слава КПСС на VK Fest 2018.jpg|մինի|255x255փքս|«Անտիհայփ» միավորման ելույթը (ձախից աջ՝ Զամայ, SD, Սլավա ԿՊՍՍ) [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] VK Fest 2018-ին։]] === Հեռանալը բաթլ-ռեփից (2017—2020) === 2017 թվականի հոկտեմբերին հայտնի է դարձել, որ Վյաչեսլավ Մաշնովը կլինի ժյուրիի անդամ [[СТС]] հեռուստաալիքի «Հաջողություն» վոկալ շոուում<ref name="life-ctc" /><ref name="lenta-ctc" />: 2017 թվականի հոկտեմբերին թողարկվել է Սլավա ԿՊՍՍ կեղծանվան տակ առաջին «Солнце мёртвых» վերնագրով առաջին լիամետրաժ ստուդիական ալբոմը։ 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկում է նոր ստուդիական ալբոմ «Взрослая танцевальная музыка» վերնագրով<ref>{{cite web |date=2018-04-27 |title=Слава КПСС выпустил новый альбом — «Взрослая танцевальная музыка» |url=https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619113021/https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-date=2018-06-19 |access-date=2018-06-19 |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] Daily |deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հոկտեմբերի 2-ին և նոյեմբերի 2-ին թողարկվում են Սլավա ԿՊՍՍ-ի և Զամայի 3 համատեղ «Օվերհայփ» (1, 2 и 3) միքսթեյփներ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили ироничный альбом «Оверхайп» |url=https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701143856/https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Антихайп» — сборище калек»: Слава КПСС и Замай выпустили вторую часть «Оверхайпа» |url=https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701193052/https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили третью часть альбома «Оверхайп» {{!}} RAP.RU |url=http://www.rap.ru/news/10733 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013400/http://www.rap.ru/news/10733 |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 28-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է «Я буду петь свою музыку» դիսսը, որտեղ նա խոսում էր ռեփեր Հասկիի և նրան աջակցող ռեփերների՝ [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի և Loqiemean-ի ձերբակալության մասին՝ նրանց մեղադրելով կոմերցիոնիզմի և քաղաքական անգրագիտության մեջ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=«Я за отмену 282»: Слава КПСС выпустил дисс на оксимирона и концерт «Я буду петь свою музыку» |url=http://www.rap.ru/news/11071 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630162023/http://www.rap.ru/news/11071 |archive-date=2020-06-30 |access-date=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Նույն թվականին՝ ապրիլի 23-ին, թողարկվել է «Мы из Антихайпа» լոնգմիքսը՝ Զամայի և Միքսի հետ միասին, որը պարոդիա էր Oxxxymiron-ի թիմի անդամների՝ «Злые голуби»-ի «Reality» լոնգմիքսին, որի մի անդամներից էր Միքսին «Fresh Blood 4» նախագծի ժամանակ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС, Замай и Микси выпустили клип "Мы из Антихайпа" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013353/https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հետևյալ լոնգմիքսը ներառվել է «ОТТЕНКИ БАРДА» միքսթեյփում, որը թողարկվել է 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref>{{Cite web |author= |date=2019-10-25 |title=Слава КПСС "Оттенки барда" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630170024/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 15-ին արտիստը Ջիգլիի հետ թողարկել է համատեղ «Rare Gods 4» միքսթեյփ<ref>{{Cite web |author= |date=2020-05-15 |title="Rare Gods 4" — совместный микстейп Славы КПСС и Джигли |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200703055424/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-date=2020-07-03 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 28-ին ռուսական կինոթատրոններում թողարկվել են բրիտանական «''Wheeler Dealers''» ֆիլմը, որում Սլավա ԿՊՍՍ-ն հնչյունավորեցլ է գլխավոր հերոս Դեյվիին։ Ֆիլմը հիմնված է իրական իրադարձությունների վրա և պատմում է մի երիտասարդ տղայի մասին, ով որոշել է իր ուժերը փորձել որպես երաժշտության պրոմոուտեր։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայի]] [[Դանդի]] քաղաքում 1980-ականներին։ === 2020-ից === Սեպտեմբերի 9-ին, խմբի նոր թողարկմանը 500 օր սպասելուց հետո<ref name=":0" />, «500 օր առանց Եժե» արշավի շրջանակներում, «Եժեմեսյաչնիե» խմբի պաշտոնական ՎԿոնտակտե էջում հայտնվել է գրառում, որից հայտնի է դարձել, որ «Սլավա ԿՊՍՍ-ն այլևս «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ չէ<ref>{{Cite web |title=С сегодняшнего дня Слава КПСС больше не является участником реп-группы ежемесячные |url=https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100431/https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-date=2022-12-07 |access-date=2020-09-13 |website=[[ВКонтакте]] |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «SpeakOut» առցանց նախագծի շրջանակներում հրապարակվել է մեկ ժամ տևողությամբ հարցազրույց Սլավա ԿՊՍՍ-ի հետ։ Հարցազրույցում արտիստը պատմել է, որ 30 տարեկան դառնալը շրջադարձային է եղել իր կյանքում։ [[COVID-19 համավարակ|Համավարակի]] ժամանակ Սլավան հայտնվել է հոգեբուժարանում, որտեղ անց է կացրել երկու ամիս։ Պատճառը նրա բաժանումն էր ընկերուհու հետ։ Այնտեղ մնալուց հետո նա գնացել է [[Աստված|Աստծո]] մոտ և որոշել թողնել բոլոր վատ սովորությունները: Նա նաև ասել է, որ կթողարկի ևս մեկ ալբոմ և կավարտի իր ռեփ կարիերան։ Ըստ նրա՝ «ծերացող ռեփերներից ավելի նվաստացուցիչ բան չկա»<ref>{{Cite web |title=Психбольница, уход из рэпа, поэзия: вышло часовое интервью Гнойного |url=https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-url=https://web.archive.org/web/20201005085224/https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-date=2020-10-05 |access-date=2020-10-05 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Ռեփի կարիերան ավարտելուց հետո Սլավան նախատեսում էր սերիալ նկարահանել Ռուսաստանում քաղաքական իրավիճակի մասին<ref>{{Cite web |title=Почему Слава КПСС уходит из рэпа. Откровенное интервью |url=https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207123934/https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-date=2020-12-07 |access-date=2020-12-16 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 27-ի կեսգիշերին թողարկվել է «Чудовище, погубившее мир» ալբոմը։ 2021 թվականի փետրվարի 6-ին նա ձերբակալվել է Սանկտ Պետերբուրգում փետրվարի 2-ին տեղի ունեցած հանրահավաքին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |title=Кричавшего «Иртыш — русская река!» рэпера Гнойного задержали |url=https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206191856/https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-07 |website=[[Лента. Ру]] |deadlink=no}}</ref>։ Նրա համախոհ Խան Զամայի խոսքով՝ ռեփերը հետախուզման մեջ էր արդեն մի քանի օր<ref>{{Cite web |title=Гнойный задержан за участие в митинге в поддержку Навального |url=https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206164110/https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Փետրվարի 10-ին տեղի է ունեցել դատավարության ժամանակ Սլավա ԿՊՍՍ-ն ստացել է 7 օր վարչական կալանք՝ ՌԴ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 20.1-րդ հոդվածով (մանր խուլիգանություն)՝ «Լիզեք, մի կծեք, համքը նուրբ բան է» և «Վերջ իսպանական ինկվիզիցիան» կարգախոսները վանկարկելու համար<ref>{{cite web |author=@valya_de |date=2021-02-06 |title=Славу задержали за это видео.. |url=https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214131509/https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-date=2021-02-14 |access-date=2021-02-13 |website=[[Twitter]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-10 |title=Рэпер Гнойный получил семь суток ареста за выкрикивание слова «клитор» на акции 2 февраля. Полиция сочла его нецензурным |url=https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-url=https://web.archive.org/web/20210210175635/https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-date=2021-02-10 |access-date=2021-02-12 |website=[[Meduza]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հաջորդ օրը, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո, կալանքի ժամկետը կրճատվել է մեկ օրով<ref>{{Cite web |author=Ольга Братцева |date=2021-02-11 |title=Слава КПСС отсидит за участие в митинге в поддержку Навального одни сутки вместо семи |url=https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211103027/https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-13 |website=[[Znak.com]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Այս միջադեպը որոշակի արձագանք է առաջադրել, և համապատասխան տեգը բարձրացել է ռուսական Twitter-ում<ref>{{Cite web |title=Мем дня: арест Гнойного за клитор |url=https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211211914/https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: 2021 թվականի հուլիսի 9-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ձայնագրած ''ANTIHYPETRAIN'' միքսթեյփը, որը բաղկացած էր 101 երգից<ref>{{cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили прощальный альбом "Antihypetrain" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-url=https://web.archive.org/web/20210712144829/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-date=2021-07-12 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Վորովսկայա լապա կեղծանվան տակ թողարկել է ''FREEHOVA'', ալբոմը որի վերնագիրը վերաբերում է վիդեոբլոգեր [[Յուրի Խովանսկի|Յուրի Խովանսկու]] ձերբակալությանը 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Սլավան իր վերադարձից հետո թողարկել է դիսսը [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի մասին, որպես «Кто убил Марка?» երգի պատասխան: Երգում Oxxxymiron-ը խոսում է իր նախկին ընկեր Շոկկի հետ հարաբերությունների և Ռոմա Ժիգանի հետ կոնֆլիկտի և Վագաբունդի փլուզման մանրամասների մասին. [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ հարցազրույցից հրաժարվելու իրական պատճառի մասին. հոգեթերապիայի և թմրամիջոցների չարաշահման մասին։ Վյաչեսլավի դիսսը պատասխանն է Oxxxymiron-ի երգին։ Երգը ներկայացվել է Սլավայի եթերներից մեկում, որտեղ տեսահոլովակը բացելու համար անհրաժեշտ էր 100 հազար ռուբլի նվիրատվություն հավաքել<ref>{{cite web |date=2021-11-09 |title=Слава КПСС выпустил новый дисс на Оксимирона "Жертва" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-url=https://web.archive.org/web/20211125090046/https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-date=2021-11-25 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նա առաջարկ է ներկայացրել, որ Սալավատ KGBT+-ը՝ [[Վիկտոր Պելևին|Վիկտոր Պելևինի]] համանուն վեպի գլխավոր հերոսին, պատճենել իրենից մի շարք տարօրինակ չհրապարակված հարցազրույցներից հետո<ref>{{cite web |date=2022-10-15 |title=Слава КПСС утверждает, что стал прототипом героя романа Виктора Пелевина «KGBT+» |url=https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20221016130005/https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-date=2022-10-16 |access-date=2022-10-16 |website=Medialeaks |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին թողարկել է «Ангельское True» միքսթեյփը<ref>{{Cite web |date=2023-10-21 |title=Слава КПСС "Ангельское тру" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022041041/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-12-07 |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին թողարկել է «Бутер Бродский 2» [[Մինի ալբոմ|մինի-ալբոմը]]<ref>{{Cite web |date=2022-12-30 |title=СЛАВА КПСС - БУТЕР БРОДСКИЙ 2 (EP 2022) |url=https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230108103007/https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-date=2023-01-08 |access-date=2023-01-08 |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հունիսի 9-ին թողարկել է «ГОРГОРОД 2» ալբոմը, որը Օքսիմիրոնի «Горгород» ալբոմի շարունակություններ։ Ալբոմը ստեղծվել է Սլավայի ուղիղ եթերների ժամանակ նրա հանդիսատեսների հետ միասին։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 18-ին թողարկել է «Россия34» ալբոմը<ref>{{cite web |date=2024-10-30 |title=«Все любят мертвых. Но я пока жив». «Россия 34» — лучший альбом Славы КПСС. Прямой и честный, без всяких ухмылок |url=https://meduza.io/feature/2024/10/30/vse-lyubyat-mertvyh-no-ya-poka-zhiv |access-date=2024-10-31 |website=[[Meduza]] |lang=ru}}</ref>։ 2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին թողարկել է «Россия24» ալբոմը<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС "Россия24" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-rossiya24 |access-date=2024-12-13 |website=The-Flow.ru |lang=ru}}</ref>։ Առաջին ալբոմը զբաղեցրել է 4-րդ, իսկ երկրորդը 5-րդ հորիզոնականը [[The Flow]] ամսագրի սեղծած 2024 թվականին ստեղծված լավագույն ալբոմների ցանկում<ref>[https://the-flow.ru/itogi-2024/top-50-albomov-final 50 лучших альбомов 2024. Топ-10]</ref>։ == Կեղծանուններ == * Սլավա ԿՊՍՍ` հիմնական կեղծանուն, առավել հարազատ է Վյաչեսլավի անձին<ref name="meduza-who-is-it" />։ * Գնոյնի` օգտագործվում է բաթլների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Սոնյա Մարմելադովա` օգտագործվում է BPM-բաթլների և «գրայմ-թրեքների» համար։ Կերպարի անունը [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկու]] «<nowiki/>[[Ոճիր և պատիժ]]<nowiki/>» վեպից է<ref name="tf-who-is-it" />։ * Վալենտին Դյադկա` օգտագործվում է այլ կատարողների կոմպոզիցիաների քավեր-պարոդիաների ձայնագրման և հատուկ կատարողների ու հասարակական-քաղաքական իրադարձությունների հետհեգնական «իրոնիա»-ի համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Բուտեր Բրոդսկի` օգտագործվում է [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալ]], մութ և տխուր ստեղծագործություններում ռուսական հուսահատության մասին [[Բալալայկա|բալալայկաների]] և [[Փողային երաժշտական գործիքներ|փողային գործիքների]] ռիթմով<ref name="meduza-who-is-it" />։ Նախկինում օգտագործվել է բաթլ-ելույթների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Պտիչի պեպել` ալտերնատիվ կեղծանուն է բեդբարս-բաթլների համար։ * Վորովսկայա Լապա` օգտագործվում էր ռեփի նոր դպրոցի [[Ասերգություն|ասերգությունը]] ծաղրելու համար: Հետհեգնական ամպուլա։ Այս մականունով նա թողարկում է հումորային երգեր, որտեղ նա կարդում է ռիթմին չհամապատասխան միամիտ տեքստեր։ * Գլեբ Մինյոխին` օգտագործվում է [[ԼԳԲՏ]]-ի մասին պարոդիական փոփ երգերի համար։ * Տրի դնյա գովնա` օգտագործվում է կղանքի մասին պարոդիական երգեր ստեղծելու համար։ Ինքնին կեղծանունը` «հեգնանք է» «<nowiki/>[[Տրի դնյա դոժդյա]]<nowiki/>» խմբի վրա։ Նշվածներից բացի, Սլավայի աշխատանքը կարելի է գտնել մի քանի տասնյակ այլ կեղծանունների ներքո: Իր իսկ խոստովանությամբ, նա պարզապես հաճույք է ստանում տարբեր կեղծանուններ հորինելու ժամանակ<ref>Видео {{YouTube|2b_avdpBDVo|«Пермь творческая (14 выпуск): Интервью со Славой (КПСС) и Андреем (Замай)»}}.</ref>: [https://genius.com/Slava-kpss-pseudonyms-annotated Այստեղ] կարելի է ծանոթանալ ռեփերի կեղծանունների ամբողջական ցանկին։ == Կոնֆլիկտներ == === Կոնֆլիտկ չեչենական սփյուռքի հետ === 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին «Գրոզնիի բերդ» համայնքը «[[ВКонтакте]]» սոցիալական ցանցում հրապարակեցլ է մի հատված՝ Գնոյնիի բաթլից Nongratta-ի դեմ SlovoFest-ում, որը հեռարձակվել էր 2014 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, որտեղ կատարողն արտասանել է տողեր [[Չեչեններ|չեչեն]], [[Հայեր|հայ]], [[Չինացիներ|չինացի]] և այլ ազգերի աղջիկների հետ [[Սեռական հարաբերություն|սեքսով]] զբաղվելու մասին: Չեչենական սփյուռքը վիրավորական է համարել հայտարարությունը և Վյաչեսլավի նկատմամբ հետապնդումներ է հայտարարել՝ սկսելով համացանցում սպառնալիքներից, որպեսզի նա «պատասխանի իր «գնոյնի» (թարախոտ) բերանի համար»։ Հոկտեմբերի 31-ին նա ստիպված է եղել լքել «[[ВКонтакте]]»-ն կայքի աջակցման ծառայության անգործության պատճառով՝ խնդրելով ներողամտություն խնդրել «<nowiki/>[[Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետություն|Իչկերիայի]] աղջիկներից»<ref name="afisha-chechens" />, և սկսել է թանքվել։ Նոյեմբերի 3-ին Գնոյնին տեսաուղերձում հրապարակային ներողություն է խնդրել<ref name="yt-chechens" />, որից հետո ռեփերի նկատմամբ հետապնդումները դադարեցվել են<ref name="tf-who-is-it" />։ === Ուկրաինայի տարածք մուտքի արգելք === 2017 թվականին ՈՒԱԾ-ն Վյաչեսլավ Մաշնովին ավելացրել է Ուկրաինայի ազգային անվտանգությանը սպառնացող անձանց ցուցակում՝ դրանով իսկ արգելելով նրա մուտքը [[Ուկրաինա]]։ Ըստ ծառայության՝ «Գնոյնիի» մուտքն արգելելու պատճառ են դարձել «կատարողի ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններն ու հայտարարությունները»։ ՈՒԱԾ-ն չի նշել այս գործողությունների բովանդակությունը, ինչպես նաև չի հայտնել այն ժամանակահատվածը, որի համար մուտքն արգելվել է<ref>{{cite web |author=Министерство культуры Украины |date=2018-01-01 |title=Мінкультури публікує Перелік осіб, які створюють загрозу нацбезпеці |url=http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180124170127/http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archivedate=2018-01-24 |accessdate=2020-04-05 |website=Министерство культуры Украины |lang=uk |deadlink=yes}}</ref><ref name="hromadske">{{cite web |author=Александр Дмитрук |date=2017-10-06 |title=СБУ заборонила в'їзд до України російському реперу «Гнойному» |url=https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430032327/https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-date=2019-04-30 |accessdate=2020-04-05 |website=[[Громадське телебачення]] |publisher= |lang=uk |deadlink=no}}</ref>: Բացի այդ, [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Ուկրաինայի պատգամավոր]] [[Դմիտրի Բելոցերկովեց|Դմիտրի Բելոցերկովեցը]] Վյաչեսլավ Մաշնովին մեղադրել է [[Ուկրաինատյացություն|ուկրաինատյացության]] մեջ և դիմել [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն|Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության]] դատախազություն՝ արգելելու նրա մուտքը երկիր<ref>[https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770 Пост депутата] {{Wayback|url=https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770|date=20190430032634}} на [[Facebook]]</ref>։ Ռեփերն ավելացվել է «Միրոտվորեց» պորտալի տվյալների բազայում։ Դրա պատճառը Գնոյնիի [[Ղրիմ]] մեկնելն էր, ինչպես նաև այն, որ իր ելույթներից մեկի ժամանակ նա ուկրաինացիներին անվանել է «գոյություն չունեցող ազգ»<ref name="hromadske" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը հարցազրույցներից մեկում ասում է, որ «[…] ես թշնամություն չունեմ ուկրաինացիների նկատմամբ […] իմ տատիկը Ուկրաինայից է […] Ես ինքս կարող եմ ասել, որ քառորդ ուկրաինացի եմ»<ref>{{YouTube|SUWm1Aw9MwQ|Гнойный. Интервью The Flow}}</ref>: == Հայածքներ և կյանքի դիրքորոշում == Գնոյնին հայտնի է համաշխարհային մշակույթից իր մերժմամբ և ընդհանուր ընդունվածին հակառակ իմաստ տալով<ref name="ria-battle" />։ Իր երգերում նա օգտագործում է «լուսավորող նիհիլիզմի մեթոդը»՝ հանգավորելով բարձր մշակույթի գաղափարները զանգվածային մշակույթի հետ և օգտագործում է անպարկեշտ բառապաշար<ref name="meduza-who-is-it" />։ Հարցազրույցներից մեկում Գնոյնին հայտարարել է, որ «Եժեմեսյաչնիե» խումբը, որի անդամն է ինքը, իսկական ընդհատակ է, որը չի փորձում արդարացնել որոշակի չափանիշների ակնկալիքները։ Նրա խոսքով, ինքը երբեք չի հրաժարվի հանրահայտ հեռուստաշոուներում նկարահանվելու առաջարկներից, եթե իրեն վճարեն դրա համար, քանի որ ինքը և իր խումբը հետևողականորեն կդիմադրեն նրանց մեյնսթրիմի կամ [[Անդերգրաունդ|անդերգրաունդի]] հատուկ շրջանակների մեջ ստիպելու ցանկացած փորձի<ref>{{youtube|1Rm7WOAdmrA|ежемесячные в программе «Депрсна»}} (см. ''11:11'', ''31:37'')</ref>։ [[Քսենյա Սոբչակ|Քսենյա Սոբչակին]] տված հարցազրույցում նա նաև հայտարարել է, որ հավատարիմ է ձախ քաղաքական հայացքներին և [[Բուսակերություն|բուսակեր]] է<ref>{{cite web |author= |date=2019-05-08 |title="Оксимирон обеспечил меня на всю жизнь" - СЛАВА ГНОЙНЫЙ в ОСТОРОЖНО, СОБЧАК! |url=https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210114932/https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-date=2020-12-10 |accessdate=2020-08-18 |website=YouTube |publisher=Ксения Собчак |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին հայտնի է դարձել, որ ռեփերը կառաջադրվի [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] Պետական ​​Դումայում «Կանաչ այլընտրանք» կուսակցությունից։ Պարզվել է, որ տեղեկությունը կատակ է, ինչից հետո կուսակցությունը կապ է հաստատել ռեփերի հետ, սակայն չի կարողացել համաձայնության գալ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС не будет выдвигаться в Госдуму |url=https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-url=https://web.archive.org/web/20221118110137/https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-date=2022-11-18 |access-date=2022-11-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Ռեփ-բաթլներ == {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = [[Slovo|SLOVO]] |բովանդակություն = ;;Slovo Saint-Petersburg / Slovo SPB * 2014 — Բուքեր Դ.Ֆրեն vs Գնոյնիյ (Ընտրություն, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ)'' * 2014 — Էգոիստ vs Գնոյնիյ (Top 16, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 0:3)'' * 2014 — Գնոյնիյ vs NikiTikiTavi (Top 8, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 3:0)'' * 2014 — Zaebatsu vs Գնոյնիյ (Կիսաեզրափակիչ, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 2:3)'' * 2014 — Չեյնի vs Գնոյնիյ (Եզրափակիչ, SlovoSPB) ''(հաղթանակ 1:3)'' ;;Slovo V SlovoFest * 2014 — Գնոյնիյ vs. Nongratta ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Կրասնոդար * 2015 — R.S’One vs. Գնոյնիյ <!-- баттл не судился --> ;;Slovo Հաբարովսկ * 2015 — Գնոյնիյ vs JesseJames ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Moscow * 2016 — Narek × Պաուչկա vs Գնոյնիյ × Фаллен МС (2×2) ''(հաղթանակ)'' ;; #SlovoSPB * 2016 — Vs94ski vs Գնոյնիյ (Main Event) ''(հաղթանակ)'' * 2016 — Գնոյնիյ × Ջիգուլիպուֆ МЦ vs [[Հան Զամայ]] × Զաեբաստու (Բլից 2×2) ''(ոչ ոքի)'' }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Բատոլ ստորգետնյա հեռարձակում |բովանդակություն = * 2013 (1 եթերաշրջան — «ՊՎՊԲ») — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Промо к ПВБП» (Սվետլոյի, Մոչեվոյ կամենի մասնակցությամբ) ** Очень приятный гремлин — «Ստորգետնյա բատոլ պրոմո» ** «Аргумент» (1-ին ռաունդ, № 34) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Марафон» (vs սիգուդայ (gsz)) (2-րդ ռաունդ, 6 զույգ) ''(հաղթանակ — 3:2)'' ** «Раб или Царь» (vs kosyak) (3-րդ ռաունդ, 3 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Бесконечность» (vs Jew Jitsu) (4-րդ ռաունդ, 2 զույգ) ''(հաղթանակ — 5:4)'' ** «Дочь Капитана» (vs Օլեգ Խարիտոնով) (5-րդ ռաունդ, կիսաեզրափակիչ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 1:10)'' ** «Напоследок» (vs prz) (6-րդ ռաունդ, 3 место) ''(հաղթանակ — 7:3)'' * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПВБ2») — Բուտեր Բրոտսկիյ — մասնակից: ** «ВОРУЮ ЧТОБЫ ЖИТЬ» (1-ին ռաունդ, № 2) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Фальшивый мир» (vs Ուղիղ եթեր) (2-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 4:1)'' ** «Рузке кежуал» (vs крапивный) (3-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Полжизни в бетонной коробке» (vs ione$499) (4-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 9:0)'' ** «Библиотека беспредельна» (vs prz) (5-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 11:0)'' ** «я ненавижу рэп» (vs Рассольникoff) (6-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 6:7)'' * 2014 (3 եթերաշրջան — «ПВБ3») — մս կալենդուլա — մասնակից: ** «как наебать весь мир» (1-ին ռաունդ) ** «Я бы сделал все по-другому» (2-րդ ռաունդ) ** «Хардкорная возня» (3-րդ ռաունդ) ** «Троллейбус» (4-րդ ռաունդ) * 2016—2017 (5 եթերաշրջան — «ПВБ5») — Սլավա ԿՊՍՍ — ժյուրի։ }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Սուրբ մանկատուն բաթլ «МОМЕНТ» |բովանդակություն = * 2012 (1 եթերաշրջան — «ПДДБ») — ՍԻՐԵՆԵՎԱՅԱ ՍՏՈՐՈՆԱ ԵԲԼԱ ՕՊՈՒԽՇԱՅԱ — մասնակից: ** «Мой любимый торрент-треккер» (1-ին ռաունդ) ** «Дети подземелий» (2-րդ ռաունդ) ** «Лови момент» (3-րդ ռաունդ) * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПКДДБ») — Սիրոտկի (Սլավա ԿՊՍՍ & Վանյա Սվետլո) — մասնակիցներ: ** «На дне» (1-ին ռաունդ) ** «КАК УМЕР БАТОЛ» (2-րդ ռաունդ) ** «Пьяная драка» (3-րդ ռաունդ) ** «Я ЛИЗАЛ ПИЗДУ ОКСАНЕ МИРОНОВОЙ» (4-րդ ռաունդ) ** «ТЁМНАЯ СТОРОНА» (Եզրափակիչ) }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Այլ նախագծեր |բովանդակություն = ; Ազատ ոճ * 2011 (3 եթերաշրջան— «СС3») — Մս Պերեց Հիլտոն — մասնակից: ** «План Б» (1-ին ռաունդ) ; SaSiSa Hip-Hop Battle * 2011 (2 եթերաշրջան) — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Առաջին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» * 2012 (3 եթերաշրջան) — Լեոնտև Վալերա — մասնակից: ** «Առաջաին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» ''(անցել է)'' ** «Երրորդ որակավորող» ; Օրինակելի բովանդակության նկուղ * 2013 (1 եթերաշրջան — «ПОС») — Մս Բակլասան — մասնակից: ** «Нинзя» (1-ին ռաունդ) ''(անցել է 3/3; во втором раунде не участвовал)'' ; [[Versus Battle|Versus × #SlovoSPB]] * 2016 — Էրնեստո Զատկինտես × Գնոյնիյ<!-- 1-ին եթերաշրջանի հաղթող Versus x #SlovoSPB սահմանված չէ --> * 2017 — [[Oxxxymiron vs Սլավա ԿՊՍՍ (Գնոյնիյ)]] ''(հաղթանակ — 0:5)'' ; 140 BPM Battle * 2016 — Edik_Kingsta × Սոնյա Մարմելադովա ''(հաղթանակ)'' ; [[Versus Battle|Versus BPM]] * 2016 — [[Rickey F]] vs Սոնյա Մարմելադովա<!-- Versus BPM-ի հաղթող սահմանված չէ --> ; Պատռել ռիթմերի վրա * 2017 — #SlovoSPB (Դեն Չեյնի / MickeyMouse) × «Անտիհայթ» (Սլավա ԿՊՍՍ / [[Զամայ (ռեփեր)|Զամայ]]) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> * 2017 — «Եժեմեսյաչնիե» (Սլավա ԿՊՍՍ / Fallen MC) × «Բեսսլավնիե ուբլյուդկի» (Էրնեստո Զատկինտես / Մայթի ԴԻ) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; 15 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» *2013 — ԿՊՍՍ — մասնակից ** «Что сказать вам на прощание» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «Искренность намерений» (2-րդ որակավորող ռաունդ, չի անցել) ; 16 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» * 2017 — Սլավա ԿՊՍՍ —մասնակից участник: ** «На этот раз всё будет иначе» (1-ին ռաունդ) ; Գնոյնիի լիգա * 2018 — Մատվեյ Օբլեպիխա × Պտիչի Պեպել vs Նիկոլայ Սոպոլև × [[Սերժ Գորլովոյ]] <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՌեփՅոու բաթլ * 2018 — DK VS Սոնյա Մարմելադովա <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՄՍ Գավաթ * 2019 — Գնոյնիյ × Fallen MC VS Օլեգ Մոնղոլ × Zip.Zipulya (Dance Bars) ''(պարտություն — 0:1)'' ; Youtube-ալիք «Սլավա ԿՊՍՍ» * 2022 — Գնոյնիյ VS Չեյնի ; Առաջին կախյալ բաթլ * 2024 — Վանոմագ — մասնակից ** «Магия» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «За всё надо платить» (2-րդ որակավորող ռաունդ, անցել է) (33/35 միավորով) ** «Не по сценарию» (VS Խրուստալնոե բեդրո) (3-րդ ռաունդ, անցել է) (10/8) ** «Дела громче слов» (VS Կեյպ) (4-րդ ռաունդ, անցել է) (13/8) ** «Сопутствующий ущерб» (VS T!MMI) (5-րդ ռաունդ, չի անցել) (10/13) ; Blink Battle * 2024 — Վորովսկայա Լապա VS Մազ Կորժ }} == Սկավառակագրություն == ;Ստուդիական ալբոմներ * [[Солнце мёртвых (ալբոմ)|«Солнце мёртвых»]] (2017) * «[[Взрослая танцевальная музыка]]» (2018) * «[[Чудовище погубившее мир]]» (2020) * «Бутер Бродский 2» (2022) * «[[ГОРГОРОД 2|Горгород 2]]» (2023) * «Любимые Песни Настоящих Людей» (2023) * «Россия34» (2024) * «Россия24» (2024) * «Россия14» (2025) ;Համատեղ ալբոմներ * «Чай вдвоём» (2017, համատեղ Aux-ի հետ) * «Оверхайп» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 2» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 3» (2018, համատեղ Զամայի հետ) ; ;Միքսթեյփներ * Катафалка (2014) * «#Немимохайпамикстейп: Вход в реп игру» (2015, համատեղ Զամայի հետ) * Русское поле (2016) * ''EDM LSP Mix'' (2016, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Hype Train'' (2016, համատեղ Զամայի հետ) * ''Bootleg'' (2017) * ''Rare Gods 3'' (2018, համատեղ Ջիգլի հետ) * «Видьма» (2019, համատեղ Սաշա Կուրոմուշկոյի հետ, որպես Վալենտին Դյադկա х Վալենտին Տյոտկա) * «Оттенки барда» (2019) * ''Rare Gods 4'' (2020, համատեղ Ջիգլի հետ) * ''Bootleg, Vol.2'' (2020) * ''Antihypetrain'' (2021, համատեղ Զամայի հետ) * ''Freehova'' (2021, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Красота и юродство» (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Suspicious Teenage Music'' (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Ангельское True'' (2022) * «Геометрия кала» (2023, որպես Տրի դնյա գովնա) * «Сияние лапы» (2023, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Застольные психоделические песни» (2024, որպես Վալենտին Դյադկա) == Տես նաև == {{Навигация}} == Ծանոթագրություններ == ; Մեկնաբանություններ {{Նցանկ}} ; Աղբյուրներ {{ծանցանկ|refs= <!-- Кто такой? --> <ref name="tf-who-is-it">{{cite web|author=Алексей Горбаш|title=Кто такой Гнойный и что нужно о нём знать|url=http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|date=2017-03-17|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813195756/http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|deadlink=no}}</ref> <ref name="village-how-money">{{cite web|author=Степан Нилов|title=«На лапшичку фо-бо денег не остается»: Как зарабатывают на жизнь российские музыканты|url=http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|date=2017-07-06|publisher=[[The Village]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811093931/http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-interview">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=«Я честно хочу заработать на квартирку. В чём проблема?» Рэпер Гнойный — о смерти, Летове, Кипелове, деньгах и шоу с Киркоровым на СТС|url=https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|date=2017-11-02|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20171102194357/https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-who-is-it">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=Новый супергерой русского рэпа? Кто такой Гнойный, с которым баттлил Оксимирон, и почему все его обсуждают|url=https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816151431/https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|deadlink=no}}</ref> <!-- Хронология событий --> <ref name="yt-agora">Видео {{YouTube|pE0skC2tq-A|Гнойный и Хан Замай о рэп-баттлах в программе «Агора» телеканала «Культура»}}-канале «Россия 24».</ref> <ref name="ria-battle-resonance">{{cite web|title=Рэп-баттл Гнойного и Oxxxymiron набрал более 10 миллионов просмотров|url=https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|date=2017-08-15|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815150616/https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tj-censure">{{cite web|author=Никита Лихачёв|title=На Versus Battle зацензурировали слова о патриархе Кирилле и Кадырове|url=https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|date=2016-07-28|publisher=TJ|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825064753/https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|deadlink=no}}</ref> <ref name="yt-chechens">Видео {{YouTube|Vir4kDzcoSw|«Гнойный — Объяснение ситуации»}}.</ref> <ref name="tf-hype-train">{{cite web|title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили неподъёмный микстейп «Hype Train»|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|date=2016-09-23|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2018-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621063408/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|deadlink=no}}</ref> <ref name="ria-battle">{{cite web|title=Рэп-баттл года: почему все говорят про Oxxxymiron и Гнойного|url=https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|date=2017-08-14|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814195455/https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-ernesto">{{cite web|title=Вышел новый баттл из серии Versus против Slovospb|url=http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|date=2016-07-28|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815183257/http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-oxxxy">{{cite web|title=Oxxxymiron вызвал Гнойного на баттл|url=http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|date=2016-07-29|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810071545/http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-bpm">{{cite web|title=Вышел долгожданный Versus «Rickey F против Гнойного»|url=http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|date=2016-12-05|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811201603/http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-ep-with-god">{{cite web|title=Слава КПСС «Трудно быть с богом»|url=http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|date=2016-08-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817054958/http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|deadlink=no}}</ref> <ref name="zvuki-ep-with-god">{{cite web|author=Алексей Алеев|title=Рифмы и биты: микстейпы августа|url=http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|date=2016-09-01|website=Звуки.Ру|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071817/http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-diss">{{cite web|title=Jubilee диссит Гнойного в новом треке «Клоун»|url=http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|date=2017-01-24|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221216/http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-pidor">{{cite web|title=Гнойный выпустил ответный дисс на Jubilee|url=http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|date=2017-02-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815114928/http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-diss-a-diss">{{cite web|title=Гнойный и Jubilee выпустили по диссу друг на друга|url=http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|date=2017-02-03|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815063923/http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun-anonce">{{cite web|title=Слава КПСС опубликовал тизер нового альбома|url=http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|date=2017-02-13|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822101828/http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-tea">{{cite web|title=Слава КПСС выпустил альбом «Чай вдвоем» — совместный с рэпером AUX|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|date=2017-04-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071021/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun">{{cite web|title=Слава КПСС "Солнце мертвых"|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|date=2017-10-25|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20171104055132/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-versus-miron">{{cite web|title=В Санкт-Петербурге прошел рэп-баттл Оксимирона с Гнойным. И вот кто победил|url=https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2021-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210928222751/https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-citates">{{cite web|title=Оксимирон против Гнойного: весь баттл в 20 цитатах|url=https://esquire.ru/oxxymiron-versus|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816020937/https://esquire.ru/oxxymiron-versus|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake">{{cite web|title=Гнойный выпустит альбом сразу после баттла, а результаты поединка сфабрикованы?|url=http://www.rap.ru/news/9096|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812040423/http://www.rap.ru/news/9096|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-miron">{{cite web|title=Вышел баттл Оксимирона с Гнойным|url=https://esquire.ru/votd-140817|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816034002/https://esquire.ru/votd-140817|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake2">{{cite web|title=«Я новый Окси»: на что намекает Гнойный?|url=http://www.rap.ru/news/9094|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815182614/http://www.rap.ru/news/9094|deadlink=no}}</ref> <ref name="life-ctc">{{cite web|author=Алена Жигалова|title=Лидер «Антихайпа» Гнойный станет звездой развлекательного шоу на СТС|url=https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|date=2017-10-11|publisher=[[Life (интернет-издание)|Life]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2017-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20171016014653/https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|deadlink=no}}</ref> <ref name="lenta-ctc">{{cite web|title=Рэпер Гнойный станет членом жюри вокального шоу на СТС|url=https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|date=2017-10-11|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2022-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100432/https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-chechens">{{cite web|title=Гнойного хотят «найти и наказать» за оскорбление чеченских девушек|url=http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|date=2016-11-01|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821052438/http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|deadlink=no}}</ref> <ref name="afisha-chechens">{{cite web|author=Андрей Никитин|title=Как рэпер Гнойный возмутил чеченских слушателей — и что ещё нужно о нём знать|url=https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|date=2016-11-07|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша Daily]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006162237/https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|deadlink=no}}</ref> }} == Արտաքին հղումներ == * {{cite web|title=«Давно пора было шугануть вашу петушатню»: ինչ են մտածում ռեփերները Գնոյնիի հետ պատահարի մասին|url=http://the-flow.ru/features/gnojnyj-opinions|date=2016-11-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru}} {{Արտաքին հղումներ}} 6g7iy82i9g4af8yjb07l00bezteegf0 10357314 10357305 2025-06-18T10:18:36Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 Ջնջվում է էջի ամբողջ պարունակությունը 10357314 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10357316 10357314 2025-06-18T10:23:34Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 10357316 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Յություբի հայտնի անձ}} '''Ю́рий Миха́йлович Хова́нский''' (род. [[19 января]] [[1990 год|1990]], [[Никольск (Пензенская область)|Никольск]], [[Пензенская область]]<ref>{{cite web|url=http://progorod58.ru/news/38898|title=Хиты Интернета: как пензенцы становятся звездами «Ютуба»|date=2016-08-21|publisher=progorod58.ru|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170129185830/http://progorod58.ru/news/38898|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://1pnz.ru/city_online/obshchestvo/news/oksimiron-publichno-unizil-blogera-iz-penzenskoi-oblasti/|title=Оксимирон публично унизил блогера из Пензенской области|author=Гадючный, Алексей|date=2016-11-21|publisher=1PNZ.ru|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170129084409/http://1pnz.ru/city_online/obshchestvo/news/oksimiron-publichno-unizil-blogera-iz-penzenskoi-oblasti/|url-status=live}}</ref>, [[Союз Советских Социалистических Республик|СССР]]), также известен по прозвищу '''Хова́н'''<ref>{{Cite web|url=https://rap-battles.ru/ispolniteli/hovanskij/|title=MC Хованский|lang=ru|website=Рэп батлы|access-date=2024-04-15|archive-date=2024-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240416190549/https://rap-battles.ru/ispolniteli/hovanskij/|url-status=live}}</ref> — российский [[видеоблог]]ер<ref>{{cite web|url=https://daily.afisha.ru/music/4289-kak-blogery-nachali-chitat-rep-i-pochemu-repery-etim-nedovolny/|title=Как блогеры начали читать рэп и почему рэперы этим недовольны|author=Горбаш А|date=2017-01-20|work=[[Афиша (журнал)|Афиша]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2018-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20180613084708/https://daily.afisha.ru/music/4289-kak-blogery-nachali-chitat-rep-i-pochemu-repery-etim-nedovolny/|url-status=live}}</ref>, [[рэп]]ер и [[комик]]. Бывший [[Помощник депутата Государственной думы|помощник депутата]] [[Государственная дума Российской Федерации VII созыва|Государственной думы Федерального собрания Российской Федерации VII созыва]] — [[Власов, Василий Максимович|Василия Власова]] (2019—2021)<ref>{{Cite web|lang=|url=https://lenta.ru/news/2019/06/17/hovansky/|title=Блогер Хованский стал помощником депутата Госдумы|author=|website=|date=|publisher=[[lenta.ru]]|accessdate=2020-05-15|archive-date=2020-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716161951/https://lenta.ru/news/2019/06/17/hovansky/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.mk.ru/incident/2021/06/09/v-ldpr-pochti-necenzurno-otkrestilis-ot-zaderzhannogo-blogera-khovanskogo.html |title=В ЛДПР почти нецензурно открестились от задержанного блогера Хованского |access-date=2021-06-10 |archive-date=2021-06-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210610202453/https://www.mk.ru/incident/2021/06/09/v-ldpr-pochti-necenzurno-otkrestilis-ot-zaderzhannogo-blogera-khovanskogo.html |url-status=live }}</ref>. В [[Рунет]]е имеет репутацию скандального блогера<ref>{{cite web|url=https://lenta.ru/articles/2016/12/17/topvloger/|title=«Одним словом — беспредел»|author=Болотов, Антон|date=2016-12-17|work=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202074500/https://lenta.ru/articles/2016/12/17/topvloger/|url-status=live}}</ref>. С 9 июня по 29 декабря 2021 года находился под стражей по обвинению в оправдании терроризма за исполнение песни о [[Теракт на Дубровке|теракте на Дубровке]]; было возбуждено [[Дело Хованского|уголовное дело]]. 29 декабря 2021 года суд Санкт-Петербурга заменил ему меру пресечения на запрет определённых действий и освободил Хованского из-под стражи. 20 июля 2022 года суд прекратил рассмотрение уголовного дела в связи с истечением срока давности<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.fontanka.ru/2022/07/20/71503832/|title=Хованский больше не террорист. Суд в Петербурге прекратил уголовное дело блогера|website=fontanka.ru - новости Санкт-Петербурга|date=2022-07-20|access-date=2022-07-20|archive-date=2022-07-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220720131559/https://www.fontanka.ru/2022/07/20/71503832/|url-status=live}}</ref>. == Биография == Родился 19 января 1990 года в городе [[Никольск (Пензенская область)|Никольске]] ([[Пензенская область]]). Заочно окончил с отличием [[Санкт-Петербургский государственный экономический университет]]<ref>{{Cite web|lang=|url=https://www.spb.kp.ru/daily/26990/4051247/|title=Кто такой Юрий Хованский: Что сделал скандальный блогер, получивший должность помощника депутата Госдумы|author=Лилия Козлова|website=[[Комсомольская правда]]|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2021-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210418220547/https://www.spb.kp.ru/daily/26990/4051247/|url-status=live}}</ref>. До начала карьеры на [[YouTube]] переводил и озвучивал выступления американских стендап-комиков<ref>{{Cite web |url=http://sib.fm/interviews/2013/03/07/krome-shutok |title=Кроме шуток |access-date=2017-01-30 |archive-date=2017-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202062335/http://sib.fm/interviews/2013/03/07/krome-shutok |url-status=live }}</ref>, работал на [[интернет-радио]] Maddyson.fm<ref>{{Cite web|lang=|url=http://selfietv.ru/life/v-chem-meddison-byl-pervym-24|title=В чём Мэддисон был первым?|author=|website=|date=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170220012931/http://selfietv.ru/life/v-chem-meddison-byl-pervym-24|archivedate=2017-02-20|deadlink=Yes}}</ref> и выпускал блоги на сайте «[[«Спасибо», Ева!|„Спасибо“, Ева!]]». Первую устойчивую популярность на сервисе обрёл благодаря сотрудничеству с блогером [[Мэддисон, Илья|Ильёй Мэддисоном]]<ref>{{Cite web |url=http://the-flow.ru/features/khovansky-interview |title=«Раньше я много и часто бил школьников»: Юрий Хованский, комик, судья и триумфатор баттла Versus |access-date=2017-01-30 |archive-date=2017-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202064525/http://the-flow.ru/features/khovansky-interview |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://worldofvideo.ru/intervyu-yurij-xovanskij/ |title=Юрий Хованский. Интервью о блоге. |access-date=2017-01-30 |archive-date=2017-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202072455/http://worldofvideo.ru/intervyu-yurij-xovanskij/ |url-status=live }}</ref>. Как отмечалось в издании «[[Афиша (журнал)|Афиша]]», свой творческий путь Хованский начинал с исполнения юмористических песен под гитару, после чего перешёл к классическому стендапу, параллельно публикуя видеоролики различного содержания на своём Youtube-канале<ref name="афиша 2013">{{cite web |url=https://daily.afisha.ru/archive/gorod/archive/teenagers-vkontakte/ |title=«Интернет — это анонизм» Катя Клэп, Олег Коронный и другие интернет-герои подростков |author= |date=2013-10-10 |website=daily.afisha.ru |publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша]] |accessdate=2017-12-11 |lang= |archive-date=2017-07-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170708171714/https://daily.afisha.ru/archive/gorod/archive/teenagers-vkontakte/ |url-status=live }}</ref>. В июне 2014 года был инициатором петиции о «проверке [[Мизулина, Елена Борисовна|Елены Мизулиной]] на психическое здоровье» из-за её высказываний<ref>{{cite web|url=http://www.ng.ru/news/469382.html|title=Блогер Хованский заподозрил у Мизулиной «комплекс Бога»|date=2014-06-11|work=«[[Независимая газета]]» со ссылкой на «[[Русская служба новостей|Русскую службу новостей]]»|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202072534/http://www.ng.ru/news/469382.html|url-status=live}}</ref>. Петиция собрала более 116 тыс. подписей<ref>{{cite web|url=https://lenta.ru/articles/2016/08/29/cpvls/|title=Прилетит вдруг волшебник|author=Болотов, Антон|date=2016-08-29|work=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202074509/https://lenta.ru/articles/2016/08/29/cpvls/|url-status=live}}</ref>. Неоднократно выступал в качестве судьи на [[Рэп-баттл|баттл]]-площадке [[Versus Battle]]. В 2016 году участвовал в рэп-баттле с другим видеоблогером [[Ларин, Дмитрий (видеоблогер)|Дмитрием Лариным]]. Видеоролик с баттлом собрал более 40 млн просмотров на YouTube<ref>{{cite web|url=http://www.apelzin.ru/news/mc-xovanskij.html|title=MC Хованский высмеял русских рэперов в клипе «Прости меня, Oxxxymiron»|author=Самойлов, Евгений|date=2016-12-28|work=Apelzin|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202111955/http://www.apelzin.ru/news/mc-xovanskij.html|url-status=live}}</ref> и занял второе место в России<ref>{{cite web|url=https://meduza.io/shapito/2016/12/08/luchshie-video-russkogo-yutyuba-masha-i-medved-ivangay-i-rep-battl-hovanskogo-s-larinym|title=Лучшие видео русского ютьюба за 2016 год|date=2016-12-08|work=[[Meduza]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202075947/https://meduza.io/shapito/2016/12/08/luchshie-video-russkogo-yutyuba-masha-i-medved-ivangay-i-rep-battl-hovanskogo-s-larinym|url-status=live}}</ref> и седьмое на Украине<ref>{{Cite web |url=https://delo.ua/tech/chto-smotreli-ukraincy-na-youtube-v-2016-godu-325991/ |title=Что смотрели украинцы на YouTube в 2016 году |access-date=2017-01-30 |archive-date=2017-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170202071132/https://delo.ua/tech/chto-smotreli-ukraincy-na-youtube-v-2016-godu-325991/ |url-status=live }}</ref> по просмотрам в 2016 году. После баттла начал записывать музыкальные клипы в образе [[Гангста-рэп|гангстера]]. Вышли такие клипы, как «Батя в здании»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://the-flow.ru/videos/mc-hova-batya-in-da-house|title=MC Хованский "Батя в здании"|website=The-Flow.ru|accessdate=2020-08-13|archive-date=2021-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20211221162516/https://the-flow.ru/videos/mc-hova-batya-in-da-house|url-status=live}}</ref>, «Шум»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://the-flow.ru/videos/hova-shum|title=Хованский снял клип "Шум" — дисс на Noize MC|website=The-Flow.ru|accessdate=2020-08-13|archive-date=2021-12-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20211206183010/https://the-flow.ru/videos/hova-shum|url-status=live}}</ref>, «Прости меня, Оксимирон»<ref>{{Cite web|lang=|url=http://www.rap.ru/video/4949/|title=МС Хованский «Прости меня, Оксимирон»|author=|website=Rap.ru|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2020-02-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20200218040351/http://www.rap.ru/video/4949|url-status=live}}</ref>, «Шёпот стволов»<ref>{{Cite web|lang=|url=http://www.rap.ru/video/4979|title=MC Хованский «Шепот стволов»|author=|website=Rap.ru|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2020-02-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20200218044156/http://www.rap.ru/video/4979|url-status=live}}</ref>, «AVE HOVA»<ref>{{Cite web|lang=|url=http://www.rap.ru/video/5064|title=МС Хованский «Ave Hova»|author=|website=Rap.ru|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2019-10-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20191003042503/http://www.rap.ru/video/5064|url-status=live}}</ref>, совместный с [[Соболев, Николай Юрьевич|Николаем Соболевым]] и Ником Черниковым «ПИВО ПЬЁТ»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://the-flow.ru/videos/hovanskiy-pivo|title=MC Хованский и Соболев спародировали вездесущий хит Грибов|website=The-Flow.ru|accessdate=2020-08-13|archive-date=2018-06-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180620164509/http://the-flow.ru/videos/hovanskiy-pivo|url-status=live}}</ref>, с [[Big Russian Boss]] «Кто, если не мы»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://the-flow.ru/videos/hova-big-russian-boss-kto-esli-ne-my|title=МС Хованский, Big Russian Boss "Кто, если не мы"|website=The-Flow.ru|accessdate=2020-08-13|archive-date=2018-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20180810010201/http://the-flow.ru/videos/hova-big-russian-boss-kto-esli-ne-my|url-status=live}}</ref>, с [[Маликов, Дмитрий Юрьевич|Дмитрием Маликовым]] «Спроси у своей мамы»<ref>{{Cite web|lang=|url=https://meduza.io/shapito/2017/05/18/sprosi-u-svoey-mamy-kto-ee-kumir-dmitriy-malikov-chitaet-rep-v-klipe-yuriya-hovanskogo|title=Спроси у своей мамы, кто ее кумир: Дмитрий Маликов читает рэп в клипе Юрия Хованского|author=|website=[[Meduza]]|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2021-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613184344/https://meduza.io/shapito/2017/05/18/sprosi-u-svoey-mamy-kto-ee-kumir-dmitriy-malikov-chitaet-rep-v-klipe-yuriya-hovanskogo|url-status=live}}</ref>, «Дисс на летсплейщиков»<ref>{{Cite web|lang=|url=https://kanobu.ru/news/hovanskij-teper-iprotiv-letsplejschikov-ego-hudshij-klip-392758/|title=Хованский теперь и против летсплейщиков. Его худший клип?|author=|website=[[Канобу]]|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2021-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210308121455/https://kanobu.ru/news/hovanskij-teper-iprotiv-letsplejschikov-ego-hudshij-klip-392758/|url-status=live}}</ref>, «Когда ты голоден»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://the-flow.ru/videos/mc-khovansky-kogda-ty-goloden|title=MC Хованский "Когда ты голоден"|website=The-Flow.ru|accessdate=2020-08-13|archive-date=2017-10-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20171012082102/http://the-flow.ru/videos/mc-khovansky-kogda-ty-goloden|url-status=live}}</ref>, «Прости меня, Тиньков»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.vesti.ru/article/1575905|title=Блогер Хованский извинился перед Тиньковым в песне|author=|website=[[vesti.ru]]|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|lang=|url=https://meduza.io/shapito/2017/10/04/ya-sam-vybil-dver-ona-mne-prosto-ne-nravilas-hovanskiy-snyal-klip-s-izvineniyami-tinkovu|title=«Я сам выбил дверь — она мне просто не нравилась»: Хованский снял клип с извинениями Тинькову|author=|website=[[Meduza]]|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2021-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613182733/https://meduza.io/shapito/2017/10/04/ya-sam-vybil-dver-ona-mne-prosto-ne-nravilas-hovanskiy-snyal-klip-s-izvineniyami-tinkovu|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://daily.afisha.ru/news/11524-hovanskiy-zapisal-klip-v-kotorom-izvinilsya-pered-tinkovym/|title=Хованский записал клип, в котором извинился перед Тиньковым|website=Афиша|accessdate=2020-08-13}}</ref> и c [[Дружко, Сергей Евгеньевич|Сергеем Дружко]] «Men in Blog»<ref>{{Cite web|lang=|url=https://daily.afisha.ru/news/10272-sergey-druzhko-i-yuriy-hovanskiy-zapisali-sovmestnyy-rep-klip-v-obraze-lyudey-v-chernom/|title=Сергей Дружко и Юрий Хованский записали совместный рэп-клип в образе «Людей в черном»|author=|website=[[Афиша (журнал)|Афиша]]|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13}}</ref>, «Gangsta Inferno»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://the-flow.ru/videos/ms-hovanskiy-gangsta-inferno|title=МС Хованский "Gangsta Inferno"|website=The-Flow.ru|accessdate=2020-08-13|archive-date=2018-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20180811195159/http://the-flow.ru/videos/ms-hovanskiy-gangsta-inferno|url-status=live}}</ref>, «Илон Маск»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://the-flow.ru/videos/mc-hovanskiy-kak-tebe-eto-elon-musk|title=MC Хованский "Илон Маск"|website=The-Flow.ru|accessdate=2020-08-13|archive-date=2018-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20180814154221/http://the-flow.ru/videos/mc-hovanskiy-kak-tebe-eto-elon-musk|url-status=live}}</ref> собирающие миллионы просмотров на YouTube. В апреле 2017 года выпустил свой первый мини-альбом «Моё гэнгста»<ref name=autogenerated1>{{Cite web |url=http://the-flow.ru/releases/khovanskiy-gangsta |title=MC Хованский выпустил дебютный EP «Моё гэнгста» |access-date=2017-04-30 |archive-date=2017-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170713045439/http://the-flow.ru/releases/khovanskiy-gangsta |url-status=live }}</ref>. Озвучил огр-мага в русской неофициальной локализации игры ''[[Dota 2]]''<ref>{{YouTube|_j_zsbseB3U|Хованский в русской озвучке Dota 2}}</ref>. В 2016 году был наставником команды «Not a player» в рамках [[киберспорт]]ивного турнира по ''Dota 2'' «КиберБитва», организованного «[[Мегафон (компания)|Мегафоном]]»<ref>{{cite web|url=http://www.cossa.ru/152/144054/|title=Как использовать киберспорт для эффективных рекламных кампаний|author=Сиденко, Иван|date=2016-10-26|work=Cossa|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202041825/http://www.cossa.ru/152/144054/|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://spb.sovsport.ru/gazeta/article-item/931192|title=NS: Может кто-нибудь из «кибербитвы» и на International в будущем пробьется|author=Фомин, Виталий|date=2016-10-05|work=[[Советский спорт]]|accessdate=2017-01-30}}{{Недоступная ссылка|date=декабря 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. Написал статью для сайта [[vc.ru]]<ref>{{cite web|url=https://vc.ru/p/agencies|title=От рекламных агентств нет никакой пользы – видеоблогер Юрий Хованский|author=Хохлова, Дарья|date=2015-04-10|work=[[vc.ru]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202095952/https://vc.ru/p/agencies|url-status=live}}</ref> про бесполезность рекламных агентств. По словам самого Хованского, на его творчество оказали влияние [[Херринг, Ричард|Ричард Херринг]], [[Ли, Стюарт|Стюарт Ли]] и [[Кауфман, Энди|Энди Кауфман]]<ref name="афиша 2013"/><ref>{{cite web|url=http://www.spb.kp.ru/online/news/1838379/|title=Комик и блогер Юрий Хованский подрался с Noize MC|author=Зиновьев, Сергей|date=2014-09-08|work=[[Комсомольская правда]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202064523/http://www.spb.kp.ru/online/news/1838379/|url-status=live}}</ref><ref name=":0">{{cite web|url=http://www.rap.ru/news/5289|title=Хованский: «Kristina Si натравила на меня армянскую мафию»|date=2014-04-14|publisher=rap.ru|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202061935/http://www.rap.ru/news/5289|url-status=live}}</ref>. В 2016 году он был включён Топ-10 самых популярных видеоблогеров Санкт-Петербурга по версии информационного агентства «[[Росбалт]]»<ref>{{cite web|url=http://avangard.rosbalt.ru/review/desyat-populyarnyh-peterburgskih-videoblogerov/|title=Десять популярных петербургских видеоблогеров|author=Светлицкая, Элина|date=2016-07-08|work=Петербургский Авангард|publisher=[[Росбалт]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202045143/http://avangard.rosbalt.ru/review/desyat-populyarnyh-peterburgskih-videoblogerov/|url-status=dead}}</ref>. Хованскому принадлежат скандальные высказывания о [[Емельяненко, Фёдор Владимирович|Фёдоре Емельяненко]]<ref>{{cite web|url=http://www.intermedia.ru/news/264259|title=Noize МС пообещал больше не бить Хованского|date=2014-09-08|publisher=[[InterMedia]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202045142/http://www.intermedia.ru/news/264259|url-status=live}}</ref>, [[Тиньков, Олег Юрьевич|Олеге Тинькове]]<ref>{{Cite web |url=https://lenta.ru/news/2017/09/18/hovan/ |title=Хованский удалил ролик о Тинькове после его письма и выбитой двери |access-date=2017-09-18 |archive-date=2017-09-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170918171014/https://lenta.ru/news/2017/09/18/hovan/ |url-status=live }}</ref>, [[Задорнов, Михаил Николаевич|Михаиле Задорнове]]<ref>{{Cite web |url=https://rg.ru/2017/11/10/v-internete-osudili-poglumivshegosia-nad-smertiu-zadornova-blogera.html |title=В Сети осудили блогера, грубо прокомментировавшего смерть Задорнова |access-date=2017-11-19 |archive-date=2021-12-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211221162515/https://rg.ru/2017/11/10/v-internete-osudili-poglumivshegosia-nad-smertiu-zadornova-blogera.html |url-status=live }}</ref>; у него были конфликты с российскими рэп-исполнителями, такими как [[Noize MC]], [[Баста (музыкант)|Баста]] и [[Птаха (рэпер)|Птаха]], а также с певицей [[Kristina Si]]<ref name=":0" /><ref>{{cite web|url=https://life.ru/t/%D0%B8%D0%B3%D1%80%D1%8B/963793/rifmovannyie_voiny_pochiemu_repiery_opolchilis_na_bloghierov|title=Рифмованные войны. Почему рэперы ополчились на блогеров|author=Божко, Илья|date=2017-01-25|work=[[Life (интернет-издание)|Life.ru]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20170127011941/https://life.ru/t/%D0%B8%D0%B3%D1%80%D1%8B/963793/rifmovannyie_voiny_pochiemu_repiery_opolchilis_na_bloghierov|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.mk.ru/culture/2017/01/19/piterskiy-blogger-ugrozhaet-noize-mc-rasstrelom.html|title=Питерский блоггер угрожает Noize MC расстрелом|author=Малахова, Наталья|date=2017-01-19|work=[[Московский комсомолец]]|accessdate=2017-01-30|archive-date=2017-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170129131845/http://www.mk.ru/culture/2017/01/19/piterskiy-blogger-ugrozhaet-noize-mc-rasstrelom.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://the-flow.ru/news/basta-nemagia|title=Баста в твиттере конфликует с видеоблогерами "Немагия" и Юрием Хованским|website=The-Flow.ru|accessdate=2020-08-13|archive-date=2021-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20211221162516/https://the-flow.ru/news/basta-nemagia|url-status=live}}</ref>. С 13 августа 2017 года провёл два выпуска шоу «Москва — Юпитер» в социальной сети «[[ВКонтакте]]» вместе с соведущим Дмитрием Маликовым. 10 октября снялся в рекламном клипе [[МТС (компания)|МТС]] «Ты один, ты такой» вместе с [[Маликов, Дмитрий Юрьевич|Дмитрием Маликовым]] и [[Галич, Ида Васильевна|Идой Галич]], снятом режиссёром [[Сигарев, Василий Владимирович|Василием Сигаревым]]<ref>{{Cite web|lang=|url=https://daily.afisha.ru/news/11700-mts-vypustil-reklamu-s-hovanskim-i-malikovym-pro-mir-bez-interneta/|title=МТС выпустили рекламу с Хованским и Маликовым про мир без интернета. Ее снял Сигарев|author=|website=[[Афиша (журнал)|Афиша]]|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2019-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20190717103918/https://daily.afisha.ru/news/11700-mts-vypustil-reklamu-s-hovanskim-i-malikovym-pro-mir-bez-interneta/|url-status=live}}</ref>. В ноябре 2017 года принял участие в реалити-шоу «Эксперимент-12» в качестве начальника тюрьмы<ref>{{Cite web|lang=|url=https://tjournal.ru/internet/61790-prison-experiment|title=«Эксперимент-12»: что показали в новом онлайн-шоу о жизни в тюрьме|author=|website=[[TJ]]|date=|publisher=|accessdate=2020-08-13|archive-date=2022-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20220430195049/https://tjournal.ru/internet/61790-prison-experiment|url-status=live}}</ref>. В 2018 году Юрий выпускает пародию на клип [[Гловер, Дональд|Childish Gambino]] «[[This Is America]]» под названием «This is Russia»<ref>{{cite web|url= http://www.rap.ru/news/10057|title= Все недостатки России в новом клипе Хованского — пародии на «This is America»|date= 2018-05-31|website= rap.ru|access-date= 2018-06-13|archive-date= 2018-06-13|archive-url= https://web.archive.org/web/20180613084636/http://www.rap.ru/news/10057|url-status= live}}</ref><ref>{{cite web|url= https://daily.afisha.ru/news/17353-hovanskiy-vypustil-parodiyu-na-this-is-america/|title= Хованский выпустил пародию на «This Is America»|date= 2018-05-31|website= [[Афиша Daily]]|access-date= 2018-06-13|archive-date= 2018-06-13|archive-url= https://web.archive.org/web/20180613085216/https://daily.afisha.ru/news/17353-hovanskiy-vypustil-parodiyu-na-this-is-america/|url-status= live}}</ref>. В 2019 году снова принял участие в рэп-баттле, на этот раз на проекте [[Russian Battle League]], где до этого выступал в качестве судьи. Его оппонентом стал московский рэп-исполнитель Obe 1 Kanobe<ref>{{Cite web|lang=|url=http://www.rap.ru/video/7965|title=Хованский и Obe 1 Kanobe встретились в водка-баттле. За каждый удачный панч оппонент выпивает рюмку|author=|website=Rap.ru|date=|publisher=|accessdate=2020-07-30|archive-date=2020-09-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200930084851/http://www.rap.ru/video/7965|url-status=live}}</ref>. 19 сентября 2022 года на [[YouTube|YouTube-канале]] [[Собчак, Ксения Анатольевна|Ксении Собчак]] вышло интервью с Юрием Хованским, где он рассказал ей о жизни после [[Дело Хованского|заключения в СИЗО]]<ref name="афиша 20132">{{cite web|url=https://the-flow.ru/features/hovanskiy-sobchak-chto-rasskazal|title="В камеру с трансвеститом хочешь?" — что Хованский рассказал Собчак|lang=ru|author=|website=the-flow.ru|date=2022-09-19|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20240228193508/https://the-flow.ru/features/hovanskiy-sobchak-chto-rasskazal|archive-date=2024-02-28|accessdate=|url-status=live}}</ref>. 15 апреля 2024 года было опубликовано интервью с Юрием Хованским на YouTube-канале [[Вписка (шоу)|ВПИСКА]]<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=sEpXl-AbvrA|title=Хованский — побег из России, донат от Мелстроя, концерт Моргена, свадьба и гайд на скуфа|lang=ru|access-date=2024-04-15}}</ref>. == Уголовное дело == {{Основная статья|Дело Хованского}} 9 июня 2021 года Юрий Хованский был задержан в Санкт-Петербурге по уголовному делу по статье 205.2 УК РФ (Публичные призывы к осуществлению террористической деятельности, публичное оправдание терроризма или пропаганда терроризма)<ref name="news-57411792">{{cite web|title=Блогера Юрия Хованского задержали за "оправдание терроризма"|url=https://www.bbc.com/russian/news-57411792|publisher=[[Русская служба Би-би-си]]|date=2021-06-09|access-date=2021-06-09|archive-date=2021-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20211221160450/https://www.bbc.com/russian/news-57411792|url-status=live}}</ref>. Хованский был задержан после обращения в полицию мужчины и женщины, которые обнаружили в интернете две песни Хованского, которые были размещены неизвестными в июле 2020 года на канале с 25 подписчиками<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/proisshestviya/11607821|title=Юрия Хованского задержали после размещения в сети его песен неизвестными лицами|website=[[ТАСС]]|date=2021-06-09|access-date=2021-06-09|archive-date=2021-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210609132054/https://tass.ru/proisshestviya/11607821|url-status=live}}</ref>. В песне Хованский в саркастической манере высмеивает террористов на примере [[Теракт на Дубровке|теракта 2002 года в Москве на Дубровке]], выражая радость по поводу того, что там было «убито много русских детей». Во время задержания признал вину под оперативную видеозапись<ref name="news-57411792"/>. 10 июня Дзержинский районный суд Санкт-Петербурга избрал ему мерой пресечения содержание под стражей сроком на два месяца<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20210610/khovanskiy-1736538570.html|title=Блогера Хованского арестовали на два месяца|website=[[РИА Новости]]|date=2021-06-10|access-date=2021-06-10|archive-date=2021-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210610180442/https://ria.ru/20210610/khovanskiy-1736538570.html|url-status=live}}</ref>. Хованский написал из [[Следственный изолятор|СИЗО]] «[[Колпино (следственный изолятор)|Кресты]]» письмо своим друзьям и поклонникам<ref name="tj">{{Cite web|url=https://tjournal.ru/internet/452488-ya-sdalsya-i-padayu-v-pustotu-pisma-hovanskogo-iz-sizo-gde-on-sidit-po-delu-ob-opravdanii-terrorizma|title=«Я сдался и падаю в пустоту»: письма Хованского из СИЗО, где он сидит по делу об оправдании терроризма|author=Сергей Звезда|website=[[TJ]]|date=2021-10-09|access-date=2021-10-14|archive-date=2021-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20211009153217/https://tjournal.ru/internet/452488-ya-sdalsya-i-padayu-v-pustotu-pisma-hovanskogo-iz-sizo-gde-on-sidit-po-delu-ob-opravdanii-terrorizma|url-status=live}}</ref>. 14 июля Петербургский городской суд рассмотрел жалобу Хованского и оставил его в СИЗО<ref>{{Cite web|url=https://www.znak.com/2021-07-14/peterburgskiy_sud_ostavil_yuriya_hovanskogo_v_sizo|title=Петербургский суд оставил Юрия Хованского в СИЗО|website=[[Znak.com]]|access-date=2021-11-12|archive-date=2021-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112233645/https://www.znak.com/2021-07-14/peterburgskiy_sud_ostavil_yuriya_hovanskogo_v_sizo|url-status=live}}</ref>. 23 июля Хованский принёс извинения за исполнение песни про «[[Теракт на Дубровке|Норд-Ост]]»<ref>{{Cite web|url=https://www.dp.ru/a/2021/07/23/V_Peterburge_bloger_JUrij|title=Блогер Хованский извинился за песню о "Норд-Осте" из СИЗО|website=[[Деловой Петербург]]|date=2021-07-23|access-date=2021-10-18|archive-date=2021-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20211018175204/https://www.dp.ru/a/2021/07/23/V_Peterburge_bloger_JUrij|url-status=live}}</ref>. 6 августа суд продлил арест блогеру до 8 сентября 2021 года<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.kommersant.ru/doc/4935519|title=Суд в Санкт-Петербурге продлил арест блогеру Хованскому до 8 сентября|website=«[[Коммерсантъ]]»|date=2021-08-06|access-date=2021-10-07|archive-date=2021-10-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20211007142646/https://www.kommersant.ru/doc/4935519|url-status=live}}</ref>. 10 августа Хованский был внесён в перечень террористов и экстремистов<ref>{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2021/08/10/hovan/|title=Блогера Хованского включили в перечень террористов и экстремистов|website=[[Lenta.ru]]|date=2021-08-10|access-date=2021-08-10|archive-date=2021-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210810114600/https://lenta.ru/news/2021/08/10/hovan/|url-status=live}}</ref>, что, среди прочего, лишило его возможности пользоваться банковскими счетами<ref name="tj" />. 7 сентября суд вновь продлил срок содержания в СИЗО до 8 октября 2021 года<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/proisshestviya/12320189|title=Суд продлил арест Юрия Хованского|website=[[ТАСС]]|access-date=2021-09-07|archive-date=2021-09-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210907103833/https://tass.ru/proisshestviya/12320189|url-status=live}}</ref>. 6 октября 2021 года вновь состоялся суд. У здания суда собрались знакомые обвиняемого [[Oxxxymiron]], [[Мэддисон, Илья|Илья Мэддисон]] и [[Ресторатор (ведущий)|Ресторатор]] (Хованский в письмах сообщает, что ожидал поддержки от ютуберов [[Моргенштерн]]а и [[Дудь, Юрий Александрович|Юрия Дудя]], но они отказываются). На очередном суде Хованскому опять продлили срок заключения до 8 ноября 2021 года<ref>{{Cite web |url=https://ria.ru/20211006/khovanskiy-1753425790.html |title=Суд продлил арест блогеру Хованскому |access-date=2021-10-06 |archive-date=2021-10-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211009154501/https://ria.ru/20211006/khovanskiy-1753425790.html |url-status=live }}</ref>. 13 октября городской суд Петербурга отклонил жалобу на решение о продлении ареста, оставил его снова под стражей в СИЗО до 8 ноября 2021 года<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.kommersant.ru/doc/5030158|title=Блогера Юрия Хованского опять оставили в СИЗО|website=«[[Коммерсантъ]]»|date=2021-10-13|access-date=2021-10-13|archive-date=2021-10-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20211013140916/https://www.kommersant.ru/doc/5030158|url-status=live}}</ref>. 3 ноября Хованский выступил с речью в суде и просил чтобы его отпустили домой отпраздновать [[Новый год в России|Новый год]] с семьёй, но суд продлил ему арест до 8 января 2022 года<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20211103/bloger-1757613741.html|title=Блогер Хованский по решению суда встретит Новый год в СИЗО|website=[[РИА Новости]]|date=2021-11-03|access-date=2021-11-03|archive-date=2021-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20211103151518/https://ria.ru/20211103/bloger-1757613741.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://lenta.ru/news/2021/11/03/khovanski/|title=Блогеру Хованскому решили продлить арест|website=[[Lenta.ru]]|date=2021-11-03|access-date=2022-01-05|archive-date=2022-01-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20220105165122/https://lenta.ru/news/2021/11/03/khovanski/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.youtube.com/watch?v=wVLXTTbfvtU|title=Речь Хованского в суде 03.11|access-date=2022-01-05|archive-date=2022-01-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20220105165411/https://www.youtube.com/watch?v=wVLXTTbfvtU|url-status=live}}</ref>. Блогеры [[Ларин, Дмитрий (видеоблогер)|Дмитрий Ларин]] и [[Стас «Ай, Как Просто!»|Стас Васильев]] обвинили [[Нифёдов, Андрей|Андрея Нифёдова]] в даче ложных показаний против Хованского: тот утверждал, что Хованский исполнил песню в 2018 году, тогда как на самом деле, по словам Хованского, это было в 2012 году, когда того закона, по которому его хотят судить, ещё не существовало<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.gazeta.ru/culture/news/2021/09/09/n_16508288.shtml|title=Блогер Ларин заявил о ложных показаниях в деле Хованского|website=[[Газета.Ru]]|access-date=2021-11-12|archive-date=2021-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112104245/https://www.gazeta.ru/culture/news/2021/09/09/n_16508288.shtml|url-status=live}}</ref>. Сам Нифёдов неоднократно намекал, что его заставили подписаться под ложными показаниями и что он ходил их менять. Девушка Хованского Мария Нелюбова рассказала, что СК не принял исправленные показания у свидетеля, на чьих словах строится обвинение против Хованского<ref>{{Cite web|url=https://tvrain.ru/news/devushka_hovanskogo_rasskazala_chto_sk_ne_prinjal_ispravlennye_pokazanija_u_svidetelja_na_chih_slovah_stroitsja_obvinenie_protiv_blogera-541281/|title=Девушка Хованского рассказала, что СК не принял исправленные показания у свидетеля, на чьих словах строится обвинение против блогера|author=TV Rain Inc|website=tvrain.ru|date=2021-11-04|access-date=2021-11-12|archive-date=2021-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20211109103435/https://tvrain.ru/news/devushka_hovanskogo_rasskazala_chto_sk_ne_prinjal_ispravlennye_pokazanija_u_svidetelja_na_chih_slovah_stroitsja_obvinenie_protiv_blogera-541281/|url-status=live}}</ref>. Позже, появились ещё три свидетеля, якобы случайно услышавшие его песню в общественных местах в 2018 году. Двое из них раньше могли работать оперативниками МВД. Сам Хованский считал, что ему уже не помочь из-за того, что нашлись подставные свидетели, которые его оклеветали, также он переживал, что его поместят в психбольницу<ref>{{Cite web|title=«Все кончено»: Хованский пожаловался на «подставных свидетелей» в письме из СИЗО|url=https://www.gazeta.ru/culture/news/2021/11/18/n_16877875.shtml|website=[[Газета.ru]]|date=2021-11-18|accessdate=2021-11-24|archivedate=2021-11-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211124173148/https://www.gazeta.ru/culture/news/2021/11/18/n_16877875.shtml}}</ref><ref>{{Cite web|title=Блогера Хованского проверят на вменяемость|url=https://www.gazeta.ru/social/news/2021/11/12/n_16844599.shtml|website=[[Газета.ru]]|date=2021-11-12|accessdate=2021-11-24|archivedate=2021-11-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211124173553/https://www.gazeta.ru/social/news/2021/11/12/n_16844599.shtml}}</ref><ref>{{Cite web|title=Хованский заявил, что следствие нашло "подставных свидетелей", для его дела|url=https://www.kasparov.ru/material.php?id=61962F53B9245|website=www.kasparov.ru|date=2021-11-18|accessdate=2021-11-24|archivedate=2021-11-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211124174232/https://www.kasparov.ru/material.php?id=61962F53B9245}}</ref><ref>{{Cite web|title=«Я по сути уже мертв»|url=https://www.znak.com/2021-11-18/hovanskiy_zayavil_o_tom_chto_sledstvie_po_ego_delu_nashlo_podstavnyh_svideteley|website=[[Znak.com]]|date=2021-11-18|accessdate=2021-11-24|archivedate=2021-11-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211124174744/https://www.znak.com/2021-11-18/hovanskiy_zayavil_o_tom_chto_sledstvie_po_ego_delu_nashlo_podstavnyh_svideteley}}</ref>. 11 декабря Хованский в новом письме заявил, что следователь ему уже объявил приговор суда<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://spb.mk.ru/social/2021/12/11/v-novom-pisme-bloger-khovanskiy-zayavil-chto-sledovatel-uzhe-obyavil-emu-reshenie-suda.html|title=В новом письме блогер Хованский заявил, что следователь уже объявил ему решение суда|website=spb.mk.ru|access-date=2021-12-24|archive-date=2021-12-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20211224145053/https://spb.mk.ru/social/2021/12/11/v-novom-pisme-bloger-khovanskiy-zayavil-chto-sledovatel-uzhe-obyavil-emu-reshenie-suda.html|url-status=live}}</ref>. 21 декабря стало известно, что Хованский обжаловал в [[Европейский суд по правам человека|ЕСПЧ]] своё уголовное преследование<ref>{{Cite web|url=https://www.znak.com/2021-12-21/bloger_yuriy_hovanskiy_obzhaloval_v_espch_deystviya_sledovateley_i_sudey|title=Блогер Юрий Хованский обжаловал в ЕСПЧ действия следователей и судей|website=www.znak.com|access-date=2021-12-21|archive-date=2021-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20211221144932/https://www.znak.com/2021-12-21/bloger_yuriy_hovanskiy_obzhaloval_v_espch_deystviya_sledovateley_i_sudey|url-status=live}}</ref>. 22 декабря суд отклонил жалобы продления ареста и оставил его под стражей в СИЗО<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.vesti.ru/article/2655697|title=Блогер Хованский оставлен под арестом|website=vesti.ru|access-date=2021-12-24|archive-date=2021-12-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20211224031836/https://www.vesti.ru/article/2655697|url-status=live}}</ref>. 26 декабря следствие попросило изменить или отменить меру пресечения Юрию Хованскому<ref>{{Cite web|title=Следствие хочет выпустить Хованского из СИЗО|author=Елена Горшкова|url=https://ura.news/news/1052524501|website=[[ura.news]]|date=2021-12-26|accessdate=2021-12-26|archivedate=2021-12-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211226125812/https://ura.news/news/1052524501}}</ref><ref>{{Cite web|title=Следствие просит изменить меру пресечения блогеру Хованскому|url=https://www.znak.com/2021-12-26/sledstvie_prosit_izmenit_meru_presecheniya_blogeru_hovanskomu|website=[[Znak.com]]|date=2021-12-26|accessdate=2021-12-26|archivedate=2021-12-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211226151714/https://www.znak.com/2021-12-26/sledstvie_prosit_izmenit_meru_presecheniya_blogeru_hovanskomu}}</ref>. 29 декабря Куйбышевский районный суд Санкт-Петербурга принял решение заменить меру пресечения на запрет определённых действий, в том числе использование интернета, а самого Юрия освободили из-под стражи<ref>{{Cite web|title=Суд в Петербурге смягчил меру пресечения блогеру Юрию Хованскому|url=https://ovdinfo.org/express-news/2021/12/29/sud-v-peterburge-smyagchil-meru-presecheniya-blogeru-yuriyu-hovanskomu|website=[[ОВД-Инфо]]|date=2021-12-29|accessdate=2021-12-29|archivedate=2021-12-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211229182601/https://ovdinfo.org/express-news/2021/12/29/sud-v-peterburge-smyagchil-meru-presecheniya-blogeru-yuriyu-hovanskomu}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://lenta.ru/news/2021/12/29/khova_prigovor/|title=Юрия Хованского освободили из-под стражи|website=[[Lenta.ru]]|date=2021-12-29|access-date=2021-12-29|archive-date=2021-12-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20211229150141/https://lenta.ru/news/2021/12/29/khova_prigovor/|url-status=live}}</ref>. 30 декабря суд продлил меру пресечения с запретом определённых действий до 8 февраля 2022 года<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20211230/khovanskiy-1766171993.html|title=Суд запретил Хованскому пользоваться интернетом до 8 февраля|website=[[РИА Новости]]|date=2021-12-30|access-date=2022-01-04|archive-date=2021-12-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20211230105443/https://ria.ru/20211230/khovanskiy-1766171993.html|url-status=live}}</ref>. 7 февраля 2022 года суд вновь продлил меру пресечения до 8 апреля 2022 года<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ru/rbcfreenews/620146389a79471ccbe501f3|title=Суд продлил запрет определенных действий блогеру Хованскому до 8 апреля|website=[[РБК]]|date=2022-02-07|access-date=2022-02-07|archive-date=2022-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220207164828/https://www.rbc.ru/rbcfreenews/620146389a79471ccbe501f3|url-status=live}}</ref>. 7 апреля суд разрешил использование Интернета Юрию Хованскому<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.kommersant.ru/doc/5295842|title=Суд разрешил Хованскому пользоваться интернетом|website=[[Коммерсантъ]]|access-date=2022-04-15|archive-date=2022-04-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20220414210952/https://www.kommersant.ru/doc/5295842|url-status=live}}</ref>. 20 июля 2022 года 2-й Западный окружной военный суд прекратил уголовное преследование в отношении Юрия Хованского в связи с истечением срока давности<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://iz.ru/1367707/2022-07-20/sud-prekratil-ugolovnoe-delo-v-otnoshenii-blogera-iuriia-khovanskogo|title=Суд прекратил уголовное дело в отношении блогера Юрия Хованского|website=[[Известия]]|access-date=2022-07-20|archive-date=2022-07-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220720153918/https://iz.ru/1367707/2022-07-20/sud-prekratil-ugolovnoe-delo-v-otnoshenii-blogera-iuriia-khovanskogo|url-status=live}}</ref>. 9 сентября 2022 года Хованский был исключён из списка террористов и экстремистов<ref>{{Cite web|url=https://iz.ru/1393045/2022-09-09/khovanskii-iskliuchen-iz-spiska-prichastnykh-k-ekstremizmu-i-terrorizmu-litc|title=Хованский исключен из списка причастных к экстремизму и терроризму|lang=ru|first=Владимир|last=Зайвый|website=[[Известия]]|date=2022-09-09|access-date=2023-11-25|archive-date=2023-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20231125161048/https://iz.ru/1393045/2022-09-09/khovanskii-iskliuchen-iz-spiska-prichastnykh-k-ekstremizmu-i-terrorizmu-litc|url-status=live}}</ref>. == Личная жизнь == 26 сентября 2022 года уехал из России в [[Сербия|Сербию]]<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.gazeta.ru/tech/news/2022/10/20/18844171.shtml|title=Раскрыты подробности отъезда популярного блогера из России|author=Валерий Романов|website=[[Газета.ru]]|date=2022-10-20|access-date=2022-11-09|archive-date=2022-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20221109140457/https://www.gazeta.ru/tech/news/2022/10/20/18844171.shtml|url-status=live}}</ref>. Проживает в [[Белград]]е<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.gazeta.ru/tech/news/2022/10/31/18925417.shtml|title=Популярные российские блогеры рассказали о впечатлениях от переезда в Белград|author=Валерий Романов|website=[[Газета.ru]]|date=2022-10-31|access-date=2022-11-09|archive-date=2022-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20221109140458/https://www.gazeta.ru/tech/news/2022/10/31/18925417.shtml|url-status=live}}</ref>. С августа 2023 года женат на Ксении Хромовой<ref>{{Cite web|url=https://www.thevoicemag.ru/stars/news/04-08-2023/svadba-v-serbii-otsidevshii-v-sizo-yurii-hovanskii-jenilsya-na-studentke-k-kotoroi-ushel-ot-pomogavshei-emu-nevesty/|title=Свадьба в Сербии: отсидевший в СИЗО Юрий Хованский женился на студентке, к которой ушел от помогавшей ему невесты|lang=ru|website=The Voice|access-date=2023-10-11|archive-date=2023-08-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20230804135636/https://www.thevoicemag.ru/stars/news/04-08-2023/svadba-v-serbii-otsidevshii-v-sizo-yurii-hovanskii-jenilsya-na-studentke-k-kotoroi-ushel-ot-pomogavshei-emu-nevesty/|url-status=live}}</ref>. В ноябре 2024 года Хованский объявил о своём намерении расторгнуть брак с супругой<ref>{{Cite web |url=https://www.fontanka.ru/2024/11/26/74379116/ |title=Блогер Юрий Хованский разводится спустя год брака и бросает пить |first=Мидене |last=Овезова |website=[[Фонтанка.ру|Фонтанка]] |date=2024-11-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114115134/https://www.fontanka.ru/2024/11/26/74379116/ |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-02-01 |url-status=live}}</ref>. В ноябре 2023 года получил гражданство [[Мексика|Мексики]]<ref>{{Cite web|url=https://news.rambler.ru/games/51845530-hovanskiy-otkazyvaetsya-ot-grazhdanstva-rossii-strimer-vybral-stranu/|title=Хованский отказывается от гражданства России? Стример выбрал страну|lang=ru|website=Рамблер/новости|date=2023-11-27|access-date=2024-04-15}}</ref>. == Политическая позиция == Перед [[Президентские выборы в России (2018)|президентскими выборами 2018 года]] Хованский выпустил клип «Секс, бухло, русский рэп», в котором были слова: «Свой выбор между ВК, Ютубом и Твиттером, свой взрослый выбор в конце марта на выборах». Этот клип сочли клипом для проекта «[[Lenta.ru|Ленты.ру]]» «Кто твой кандидат?», целью которого было призвать молодёжь на избирательные участки. Участников этого проекта публично осуждали, называли «политическими проститутками» и ставили им тысячи дизлайков. От канала Хованского массово отписывались, а многие блогеры, по словам друга Хованского Егора Митрофанова (PentiumBitch), перестали с ним общаться. Хованский же считает, что стал пешкой в чужой игре: «Полагаю, они захотели отработать на мне лишний бюджет. А оппозиция приравняла меня к [[Соловьёв, Владимир Рудольфович|Соловьёву]] и спустила своих хомячков. Думаю, я просто попал между молотом и наковальней. Я не нанимался в белые рыцари и уж тем более в команду [[Фонд борьбы с коррупцией|ФБК]], я император юмора, я делаю, что хочу, и не советуюсь с отребьем, которому ничего не должен». 17 июня 2019 года Хованский стал помощником 23-летнего [[Власов, Василий Максимович|Василия Власова]] — самого молодого депутата [[Государственная дума|Госдумы РФ]], избравшегося от [[ЛДПР]]<ref name=":1">{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2019/06/17/bloger-hovanskiy-stal-pomoschnikom-samogo-molodogo-deputata-gosdumy|title=Блогер Юрий Хованский стал помощником самого молодого депутата Госдумы|author=|website=|date=2019-06-17|publisher=meduza.io|accessdate=2019-08-27|archive-date=2019-08-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190827184244/https://meduza.io/news/2019/06/17/bloger-hovanskiy-stal-pomoschnikom-samogo-molodogo-deputata-gosdumy|url-status=live}}</ref>. «Это самая прогрессивная партия, — говорил Хованский. — Если бы это была показушная оппозиция, я бы показушно гнал на [[Путин, Владимир Владимирович|Путина]]. Но я говорю, что хочу. Партия либеральна даже к таким людям, как я. Меня брали, зная, что я сумасшедший и говорю что хочу. Мне не нравится Путин, я критикую Путина. Не нравится [[Навальный, Алексей Анатольевич|Навальный]], критикую Навального. В этом весь смысл либеральности»<ref>{{Cite web |url=https://holod.media/2021/12/15/hova/ |title=Убрать шепелявого. Рэп, юмор, алкоголь, криминал: жизнь и уголовное дело Юрия Хованского как история российского YouTube |access-date=2021-12-22 |archive-date=2021-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211222125014/https://holod.media/2021/12/15/hova/ |url-status=live }}</ref>. == Дискография == '''Мини-альбомы''' * 2017 — Моё Гэнгста<ref>{{Cite web|lang=|url=https://www.intermedia.ru/news/310085|title=Рецензия: МС Хованский - «Моё гэнгста» **|author=[[Алексей Мажаев]]|website=[[Intermedia]]|date=2017-05-23|publisher=|accessdate=2020-09-28|archive-date=2022-03-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20220310140650/https://www.intermedia.ru/news/310085|url-status=live}}</ref> * 2018 — Unreleased Tracks<ref>{{Cite web|lang=|url=https://www.intermedia.ru/news/319725|title=Рецензия: МС Хованский - «Unreleased Tracks» **|author=[[Алексей Мажаев]]|website=[[Intermedia]]|date=2018-02-10|publisher=|accessdate=2020-09-28|archive-date=2021-02-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210218191647/https://www.intermedia.ru/news/319725|url-status=live}}</ref> '''Синглы''' * 2016 — Батя в Здании * 2016 — Прости меня, Оксимирон * 2016 — Шум (Дисс на [[Noize MC]]) * 2017 — Пиво Пьёт (feat. [[Соболев, Николай Юрьевич|Николай Соболев]]) * 2017 — Спроси у Своей Мамы (feat. [[Маликов, Дмитрий Юрьевич|Дмитрий Маликов]]) * 2019 — Батя в Здании 2 * 2019 — Зона 51 * 2019 — Петербург (feat. Ник Черников) * 2019 — В долгий путь (1 раунд 17ib) * 2019 — Ветер Перемен (2 раунд 17ib) * 2019 — Дело Нескольких Минут (3 раунд 17ib) * 2019 — Дисс на [[Инстасамка|Инстасамку]] * 2021 — Джокер ([[Стас «Ай, Как Просто!»|Стас Ай Как Просто]] DISS) * 2024 — Скуф * 2024 — Рэпетитор (Дисс на [[Kizaru]], [[Big Baby Tape]], [[Alblak 52]], [[Toxis|Toxi$]]) == Рэп-баттлы == '''Онлайн-баттлы''' '''''17 Независимый баттл «Hip-Hop.ru»:''''' * '''В долгий путь''' (1 раунд, отборочный) ''(проход)'' * '''Ветер перемен''' (2 раунд, отборочный) ''(проход)'' * '''Дело нескольких минут''' (3 раунд, vs Alya Djey) ''(поражение, 4:9)'' '''Офлайн-баттлы''' '''''Versus Battle''''' * Versus № 4 (сезон III) против [[Ларин, Дмитрий (видеоблогер)|Ларина]] ''(победа, 3:0)'' '''''Russian Battle League''''' * Shot Battle против Obe 1 Kanobe ''(не судился, Хованский по народному голосованию)'' == Фильмография == Юрий Хованский написал и поставил несколько онлайн-фильмов. {| class="wikitable" |+ !Год !Фильм !Режиссёр !Сценарист !Актёр !Длительность |- |2015 |ИНДИ: The Movie |{{yes}} |{{yes}} |{{yes}} |1 час 17 минут |- |2016 |Озон |{{yes}} |{{yes}} |{{yes}} |38 минут |- |2017 |Озон 2: Кровавый спорт |{{yes}} |{{yes}} |{{yes}} |43 минуты |- |2018 |Разборка в Сан-Франциско |{{yes}} |{{yes}} |{{yes}} |44 минуты |- |2018 |Когда твой батя — Кратос |{{yes}} |{{yes}} |{{yes}} |10 минут |- |2020 |Ваномас: Арена Терпения |{{yes}} |{{yes}} |{{yes}} |37 минут |- |2020 |Братья Боско |{{yes}} |{{yes}} |{{yes}} |19 минут |- |2023 |[[Пресловутое поколение: Зелёный слоник 2]] |{{no}} |{{no}} |{{yes}} |1 час 29 минут |- |} '''Документальные фильмы''' * 2021 — «Почему Юрия Хованского так долго держат в СИЗО?» — «[[Редакция (YouTube-канал)|Редакция]]» (специальный репортаж) == Компьютерные игры == В 2020 году Хованский объявил о разработке собственной [[Компьютерная игра|компьютерной игры]], которая получила название ''Long Live Caesar''. 5 декабря 2024 года был представлен трейлер игры. 16 декабря 2024 год состоялся выход проекта в [[ранний доступ|раннем доступе]] в сервисе [[Steam]]<ref>{{Cite web |url=https://daily.afisha.ru/games/28429-long-live-caesar-cezar-grib-hovanskiy-uzhe-ne-pes-huliganskiy-a-horoshiy-geymdizayner/ |title=Long Live Caesar: Цезарь — гриб? Хованский уже не пес хулиганский, а хороший геймдизайнер |first=Алексей |last=Нимандов |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250115082234/https://daily.afisha.ru/games/28429-long-live-caesar-cezar-grib-hovanskiy-uzhe-ne-pes-huliganskiy-a-horoshiy-geymdizayner/ |archive-date=2025-01-15 |access-date=2025-02-01 |url-status=live}}</ref>. == Примечания == {{примечания}} == Ссылки == * [http://khovansky.info khovansky.info] — официальный сайт Юрия Хованского {{Викицитатник|Юрий Хованский}} {{Внешние ссылки}} 7vsmo7cfjo0m9jbo1pp8dfhlxo7rz8f 0 970347 10357276 9074993 2025-06-18T09:39:29Z 212.73.65.250 10357276 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Նկար}} '''«Կոնեստաբիլեի տիրամայր»''' ({{lang-it|Madonna Connestabile}}), 20-ամյա [[Ռաֆայել Սանտի|Ռաֆայել]]ի վրձնին պատկանող մանրանկար, որտեղ պատկերվել են Կույս Մարիամը և մանուկ Հիսուսը։ Այն, հավանաբար, մնացել է անավարտ։ Կարծիք կա, որ մանրանկարը նկարչի՝ [[Ումբրիա]]յում ստեղծած վերջին նկարներից է, որն, ամենայն հավանականությամբ, անավարտ է մնացել Ռաֆայելի՝ [[Ֆլորենցիա]] տեղափոխվելու պատճառով։ Նկարը, որը հին ժամանակներում անվանվել է «Տիրամայրը գրքով» ({{lang-it|Madonna del Libro}}), պատկանել է Պերուջայի իշխան Կոնեստաբիլեի ընտանիքին, մինչև որ 1871 թվականին այն գնել է [[Ալեքսանդր II]]-ը։ Կայսրը նկարը նվիրել է կնոջը՝ [[Մարիա Ալեքսանդրովնա]]յին։ Այդ օրվանից նկարը ցուցադրվել է [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ում՝ [[Էրմիտաժ (Սանկտ Պետերբուրգ)|Էրմիտաժի]] հավաքածուում։ Հին վարպետների՝ Էմիտաժում գտնվող աշխատանքները խիստ վնասվել են կտավի վրա փոխադրելու ժամանակ։ Այս մեթոդը XIX դարի թանգարաններում սովորական երևույթ էր։ Ճիշտ է, այս գործողության արդյունքում շատ նկարներ վնասվեցին, սակայն եղան նաև ուշագրավ բացահայտումներ։ Այժմ նկարում պատկերված է Տիրամայրը, որը, հավանաբար, ընթերցում է [[Սուրբ Գիրք]]ը։ 1881 թվականին, երբ նկարը փոխադրվել է կտավի վրա, պարզվել է, որ սկզբնապես տիրամոր ձեռքին եղել է ոչ թե գիրք, այլ՝ նուռ, որը հանուն քրիստոնեական հավատի հեղված արյան խորհրդանիշն է։ Նկարի փոխադրման գործընթացն ամենայն մանրամասնությամբ իր «Գեղարվեստական վիրաբուժություն» ակնարկում նկարագրել է [[Վլադիմիր Ստասով|Վ. Ստասովը]]։ Խորհրդային շրջանում, երբ էրմիտաժյան հավաքածուից որոշ նկարներ վաճառքի են հանվել, այս նկարը «Ալբայի տիրամոր» հետ միասին ուղարկվել է Եվրոպա։ Չնայած նկարի համար պահանջվող համեստ գնին, այս «կասկածելի» աշխատանքի համար այդպես էլ գնորդ չի հայտնվում<ref>http://magazines.russ.ru/zvezda/2003/5/kantor.html</ref>։ Ինչի շնորհիվ «Կոնեստաբիլեի տիրամայրը» Ռաֆայելի վրձնին պատկանող միակ աշխատանքն է, որը պահպանվում է ռուսական հավաքածուներում<ref>Если не брать в расчёт [[Мадонна с безбородым Иосифом|«Святое семейство»]], которое [[Пьер Кроза|Кроза]] в своё время купил у [[Карл, герцог Беррийский и Алансонский|герцога Ангулемского]] за бесценок, так как его безбожно [https://books.google.com/books?id=Ou3zerTXVgMC&pg=PA189&dq=beardless+raphael+hermitage&as_brr=3&cd=7#v=onepage&q=beardless%20raphael%20hermitage&f=false переписал французский ремесленник].</ref>։ Մինչ կտավի վրա փոխադրվելը աշխատանքն ամբողջանում էր գրոտեսկային շքեղ շրջանակով, որը, հավանաբար, նկարի հետ միաժամանկ ստեղծվել էր անձամբ Ռաֆայելի կողմից<ref>http://www.hermitagemuseum.org/fcgi-bin/db2www/descrPage.mac/descrPage?selLang=Russian&indexClass=PICTURE_RU&PID=GJ-252&numView=1&ID_NUM=1&thumbFile=/tmplobs/HZO7NGNRQMW_402Y7D6.jpg&embViewVer=last&comeFrom=quick&sorting=no&thumbId=6&numResults=1&tmCond=%BA%DE%DD%D5%E1%E2%D0%D1%D8%DB%D5&searchIndex=TAGFILRU&author=%C0%D0%E4%D0%ED%DB%EC%26%2332;%C1%D0%DD%E2%D8{{Недоступная ссылка|date=Июль 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>https://artchive.ru/publications/4216~Chippendejl_Dega_Klimt_Benksi_Ramy_masterov_i_khudozhnikov_vse_sami</ref>։ Այժմ էլ «Կոնեստաբիլեի տիրամայրը» այդ շրջանակով ցուցադրվում է այն սրահի հարևանությամբ, որտեղ ցուցադրված են Վերածննդի դարաշրջանի այնպիսի կտավներ, ինչպիսիք են [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ի «[[Տիրամայր Բենուա]]ն» և «[[Տիրամայր Լիտտա (Լեոնարդո դա Վինչիի կտավ)|Տիրամայր Լիտտան]]»։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/01.+Paintings/29672/?lng=ru Կոնեստաբիլեի տիրամայր] Էրմիտաժի կայքէջում <br /> {{Ռաֆայել Սանտի}} [[Կատեգորիա:Էրմիտաժի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Ռաֆայել Սանտիի նկարներ]] [[Կատեգորիա:1504 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Վերածննդի կերպարվեստ]] acioht27d9q80swhgwq9riy6rxkxgnq 0 970765 10357278 9806198 2025-06-18T09:40:37Z 212.73.65.250 10357278 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Նկար}} '''«Կաուպերի փոքր Տիրամայր»,''' [[Բարձր Վերածնունդ|Բարձր Վերածննդ]]ի ժամանակաշրջանի իտալացի նկարիչ [[Ռաֆայել Սանտի]]ի նկարը։ Նկարում պատկերված են [[Մարիամ Աստվածածին|Տիրամայր]]ը և [[Հիսուս Քրիստոս|Մանուկ]]ը, ստեղծվել է մոտավորապես 1505 թվականին, նկարչի՝ [[Ուրբինո]]յից [[Ֆլորենցիա]] տեղափոխվելու ընթացքում։ == Պատմություն == Նկարի ստեղծման իրական շարժառիթը հաստատապես հայտնի չէ։ Հավանաբար այն եղել է մասնավոր պատվեր կամ ստեղծվել է վաճառելու նպատակով։ Ըստ մեկ այլ վարկածի՝ այն ստեղծվել է իբրև նվեր։ Այդ ժամանակշրջանում Իտալիայում մեծ հռչակ էին վայելում Տիրամորը և Մանկանը պատկերող նկարները, որոնք հաճախ նվիրում էին հարսանիքների ժամանակ<ref name="italianrenaissanceresources">{{Cite web |title=Raphael’s Madonnas: Full of Grace |url=http://italianrenaissanceresources.com/units/unit-1/essays/raphaels-madonnas-full-of-grace |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160617032435/http://italianrenaissanceresources.com/units/unit-1/essays/raphaels-madonnas-full-of-grace/ |archive-date=2016 թ․ հունիսի 17 |accessdate=2020 թ․ մարտի 10 |lang=en}}</ref><ref name="nga">{{Cite web |title=Информация о картине на сайте [[Национальная галерея искусства|Национальной галереи искусства]] |url=https://www.nga.gov/collection/gallery/gg20/gg20-1196.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150112162050/https://www.nga.gov/collection/gallery/gg20/gg20-1196.html |archivedate=2015 թ․ հունվարի 12 |accessdate=2015 թ․ հունվարի 12 |lang=en}}</ref>։ Տարածված է այն կարծիքը, որ նկարի վերին աջ անկյունում պատկերված եկեղեցին Սան Բեռնարդինոյի ({{lang-it|Chiesa di San Bernardino}})<ref>Вероятно, имеется в виду святой [[Бернардин Сиенский]]</ref> եկեղեցին է, որը գտնվում է Ուրբինոյում՝ Ռաֆայելի հարազատ քաղաքում<ref name="church2">{{Cite web |author=Один из блогеров [[ЖЖ]] |title=Фотографии церкви Сан-Бернардино в Урбино |url=http://a-pollaiolo.livejournal.com/82359.html}}<br>см. также: {{Cite web |author=Портал о путешествиях |title=Небольшое описание церкви Сан-Бернардино |url=http://www.cult-turist.ru/place-interes/one-place/494/?q=497&plint=494}}</ref>։ Նկարի ոճը հոգեհարազատ է Ռաֆայելին։ Միաժամանակ զգալի է թե՛ իր առաջին ուսուցչի՝ Պերուջինոյի, թե՛ Լեոնարդոյի և Միքելանջելոյի, ինչպես նաև Հռոմում<ref name="italianrenaissanceresources"/> հանդիպած անտիկ մշակույթի ազդեցությունը։ Նկարի անվանումը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ այն երկար ժամանակ պահվել է Կուպերի կոմսության Կլավերինգ-Կուպեր [[դինաստիա]]յի մասնավոր հավաքածուում<ref>{{Cite web |title=История владения картиной на сайте [[Национальная галерея искусства|Национальной галереи искусства]] |url=http://www.nga.gov/collection/gallery/gg20/gg20-1199.0-prov.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071020233841/http://www.nga.gov/collection/gallery/gg20/gg20-1199.0-prov.html |archivedate=2007 թ․ հոկտեմբերի 20 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 11 |lang=en}}</ref>։ Երբ 1905 թվականի դինաստիան դադարեց իր գոյությունը, նկարը տասնամյակներ շարունակ ունեցավ տարբեր տերեր, բազմիցս վերավաճառվեց, մինչև որ<ref>{{Cite web |author=[[New York Times]] |title=Заметка о продаже картины за $500 000 |url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=9B02E5DC103FE633A25755C2A9679D946296D6CF |lang=en}}</ref> 1942 թվականին նվիրվեց Արվեստի միջազգային պատկերասրահին։ Եվս մեկ նկար, որ պատկանում է Ռաֆայելին վրձնին, ունի համանման ճակատագիր։ Ուստի այդ երկու կտավներն իրարից տարբերվում են իրենց չափսերով՝ մեծ և փոքր։ 2011 թվականին [[Անդորրա]]յի բանկը թողարկել է 15 [[դինար]] արժողությամբ դրամական միավոր, որի վրա պատկերվել է Կուպերի փոքր Տիրամայրը<ref>{{Cite web |title=Новость на нумизматическом портале |url=http://www.gold10.ru/news/7265/}}</ref>։ 2015 թվականին Վուստերսկի արվեստի թանգարանում նկարը ցուցադրվել է «Նորտբրուկի Տիրամայր» ({{lang-en|''The Virgin and Child (The Northbrook Madonna))''}} նկարի հետ միասին, որը սխալմամբ վերագրվել է Ռաֆայելին<ref>{{Cite web |author=[[Вустерский музей искусств]] |title=Информация о выставке |url=http://www.worcesterart.org/exhibitions/raphael-the-cowper-madonna |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |author=Местная газета |title=Статья о выставке |url=http://www.telegram.com/article/20150125/NEWS/301259945 |lang=en}}</ref>։ Համեմատական ցուցադրության նպատակը նկարի իրական հեղինակին պարզելն էր։ == Նկարագրություն == Վառ կարմիր հանդերձով շիկավարս կինը, որը նստած է կենտրոնում, Տիրամայրն է։ Սպիտակամաշկ է, համարյա գունատ դեմքով՝ այտերին թեթև վարդագույն երանգով: Նա նստել է փայտե նստարանին։ Աջ ձեռքը վեհորեն դրված է ծնկներին գցված մուգ կապույտ ծածկոցի վրա։ Հանդերձանքն ամբողջանում է կիսաթափանցիկ շղարշով, որը ծածկել է ուսերը և կախվել մեջքի վրա։ Նրա գլուխն օղակել է աղոտ, հազիվ նկատելի լուսապսակը։ Ձախ ձեռքով գրկել է մանուկ Հիսուսին, որը մի ձեռքով փարվել է Տիրամոր մեջքին, մյուսով՝ պարանոցին։ Մանուկը նայում է դեպի հետ և ժպտում է համեստ, ամոթխած ժպիտով։ Հետին պլանում արևոտ, պայծառ օրվա պատկեր է, իսկ հեռվում՝ երկու մարդկանց ուրվագծեր, որոնք, հավանաբար, քայլում են դեպի առվակը։ Երկար ճանապարհի վերջում մեծ և գրավիչ շինություն է։ Հավանաբար կաթոլիկ եկեղեցի է։ Կաթոլիկ ճարտարապետությանը բնորոշ գմբեթը և մյուս տարրերը արտահայտիչ են դարձնում աստվածային սրբության և երանության ներկայությունը։ == Տես նաև == * [[Ռաֆայելի տիրամայրեր]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://web.archive.org/web/20071020233841/http://www.nga.gov/collection/gallery/gg20/gg20-1199.0-prov.html The ''Small Cowper Madonna''] *[https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/26/100663277.pdf Report of 1913 sale to wealthy Americans] {{Ռաֆայել Սանտի}} [[Կատեգորիա:1505 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Արվեստի ստեղծագործություններ]] [[Կատեգորիա:Ռաֆայել Սանտիի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Վաշինգտոնի Արվեստի ազգային պատկերասրահի նկարներ]] ckqlbmwmb158x6p2fdh141c3lxn9vud 0 972603 10357279 9300917 2025-06-18T09:42:50Z 212.73.65.250 10357279 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Նկար}} «'''Տեմպիի տիրամայր'''», իտալացի մեծ նկարիչ [[Ռաֆայել Սանտի|Ռաֆայել]]ի (1483-1520)՝ [[Ռաֆայելի տիրամայրեր|Տիրամորը պատկերող նկարներից]] մեկը։ Նկարը կոչվում է սեփականատերերի՝ ֆլորենտական Տեմփի ընտանիքի անունով, ում համար այն նկարվել է, և որի սերունդներից Լուդվիգ I-ն այն գնել է իր [[Հին պինակոտեկ|հավաքածուի]] համար 1829 թվականին։ Նկարը տղափոխվել է Ֆլորենցիայից [[Մյունխեն]] մոտ քսան տարվա բանակցությունների և նախորդ տերերից փրկելու բազմաթիվ ջանքերի արդյունքում։ «Տեմպիի տիրամայրը» Ռաֆայելն ստեղծել է Ֆլորենցիայում եղած ժամանակահատվածի վերջում<ref name="WGA">{{cite web|title=Madonna and Child (The Tempi Madonna)|url=http://www.wga.hu/frames-e.html?/html/r/raphael/2firenze/2/40tempi.html|publisher=Web Gallery of Art|accessdate=2010 թ․ հունիսի 15}}</ref>՝ «Աստվածամորը» պատկերող նրա այլ հայտնի նկարների շարքում։ Բայց եթե դրանց մի մասում կարելի է տեսնել [[Լեոնարդո դա Վինչի|Լեոնարդոյի]] ազդեցության արձագանքները, ում հետ Ռաֆայելը ծանոթացել էր և այցելել նրա արվեստանոց, ապա Տեմպիի տիրամայրը բացահայտում է պատկերման բավականին յուրօրինակ լուծում։ Հնարավոր է, որ կոմպոզիցիան ոգեշնչված էր Լուկա դելլա Ռոբբիայի և [[Դոնատելլո]]յի բարձրաքանդակներով։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{книга |автор = Pierluigi De Vecchi |заглавие = Raphaël |место = Paris |издательство = Citadelles & Mazenod |год = 2002 |страниц = 380 |isbn = 2-85088-113-9 }} * {{книга |заглавие = Raphaël. Sa vie, son art. Les chefs-d'œuvres |место = Paris |издательство = Flammarion |год = 2005 |страницы = 112 |isbn = 978-2-08011-451-8 }} * {{книга |автор = John Wyndham Pope-Hennessy |заглавие = Raphael |место = Londres |издательство = Phaidon |год = 1970 |страницы = 184 |isbn = 0-7148-1449-0 }} {{Արտաքին հղումներ}} {{Ռաֆայել Սանտի}} [[Կատեգորիա:Ռաֆայել Սանտիի նկարներ]] [[Կատեգորիա:1507 նկարներ]] [[Կատեգորիա:Հին պինակոտեկ թանգարանի նկարներ]] oe2ryljn79v1qgylhfn1dtitrtaeaaz 0 976886 10356958 10356304 2025-06-18T00:07:45Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356958 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գրող}} '''Ֆրանցե Պրեշերեն''' ({{lang-sl|''France Prešeren''}}, {{lang-de|''Franz Prescheren'' / ''Preschern''}}, {{Audio|Sl-France Prešeren.oga|произношение}}. {{ԱԾ}}<ref name="предисловие">{{source|Q23726163}}</ref><ref name="ReferenceA">В 2002 году Словенское генеалогическое общество опубликовало генеалогическое древо Франце Прешерна и указало датой его рождения 2 декабря, а датой крестин — 3 декабря</ref>), [[Սլովենացիներ|սլովենացի]] բանաստեղծ, [[ռոմանտիզմ]]ի ականավոր ներկայացուցիչ, սլովենական նորագույն գրականության հիմնադիր, [[Սլովենիա]]յի օրհներգի խոսքերի հեղինակ<ref name="предисловие"/><ref name="ReferenceA"/>։ Սլովենական գրականության ավելի ուշ շրջանի գրողների ներշնչանքի աղբյուր հանդիսացող Պրեշերենը համարվում է սլովենացի ամենաականավոր դասականը<ref name="предисловие"/><ref>{{Cite news |last=Svetina |first=Peter |date=2008 թ․ փետրվարի 8 |title=France Prešeren, največji slovenski pesnik |trans-title=France Prešeren, the Greatest Slovene Poet |url=http://www.ff.uni-lj.si/fakulteta/aktualno/kronika/kliping/feb%202008/3314914.pdf |newspaper=Novice – Slovenski tednik za Koroško}}{{Недоступная ссылка|date=Ноябрь 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Մնալով ռոմանտիկ ավանդույթների մեջ՝ Պրեշերենը կարողացել է հասնել անասելի հաջողությունների ինչպես բանաստեղծության արտահայտչականության, այնպես էլ բազամազանության ու ձևի առումով։ Համընդհանուր ճանաչում ունի այն տեսակետը, որ Պրեշերնը սլովենական պոեզիան հասցրել է եվրոպական մակարդակի<ref name="клэ">Из КЛЭ|http://feb-web.ru/feb/kle/kle-abc/ke5/ke5-9702.htm|title=ПРЕ́ШЕРН{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Պրեշերենի անվան հետ սերտորեն կապվել է «Սլովենիայի բոլոր ժամանակների լավագույն բանաստեղծ» որակավորումը։ Նա ազգային գրականության մեջ առաջին [[բալլադ]]ի ու ու էպիկական առաջին պոեմի հեղինակն է<ref name="Merhar1901">{{Cite news |last=Merhar |first=Ivan |year=1901 |title=France Prešeren |url=http://www.dlib.si/details/URN:NBN:SI:DOC-U1U8IE6H/ |newspaper=Slovenka |publisher=Konzorcij Edinosti |page=9 |volume=5 |issue=1 |id={{COBISS|ID=34874369}}}}</ref>։ Բանաստեղծն իր դժբախտ սիրո, դառը ճակատագրի ու ստրակացված հայրենիքի մոտիվները հաճախ միավորել է։ Չար ճակատագրի թեման դարձել է սլովենացիների ազգային միֆը հատկապես [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո, իսկ Պրեշերենը՝ սլովենական մշակույթի անբաժանելի մասը<ref>Božič, Zoran (2011).[http://www.jezikinslovstvo.com/pdf.php?part=2011|5-6|3%E2%80%9326 Dejavniki literarne kanonizacije v srednješolskih berilih — na primeru Prešerna (Factors of literary canonisation in high school reading materials — the case of Prešeren)], ''Jezik in slovstvo'', vol.56, 5-6, pp. 3-26</ref>։ Սլովենիայում Ֆրանցե Պրեշերնի անունը մասամբ համարվում է նաև «բանաստեղծ» բառի հոմանիշ<ref>Šinkovec, Ana: [http://www.sloveniatimes.com/a-man-who-turned-literacy-into-art A Man Who Turned Literacy into Art] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225065632/http://www.sloveniatimes.com/a-man-who-turned-literacy-into-art |date=2015-12-25 }}, Slovenia Times, 6 February 2009</ref><ref>Johnson Debeljak, Erica: [http://www.preseren.net/slo/5-4_mnenja/5-4_erica_johnson.asp Prešernov zrak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131004235102/http://www.preseren.net/slo/5-4_mnenja/5-4_erica_johnson.asp |date=2013-10-04 }}, preseren.net, портал, посвящённый Прешерну</ref>։ Իր ամբողջ կյանքի ընթացքում Պրեշերենը հակասության մեջ է եղել եկեղեցական ու պետական շրջանակների, Լյուբլյանայի գավառական բուրժուազիայի հետ։ Տառապել է ալկոհոլի չարաշահումից, գոնե երկու անգամ փորձել է ձեռք բարձրացնել իր կյանքի վրա։ Դրա պատճառ են հանդիսացել անձնական կյանքի անհաջողությունը, կյանքի խոչընդոտները, ողբերգականորեն մահացած մտերիմների կորուստը։ Նրա ստեղծագործությոան հիմնական թեմաներն են հայրենասիրությունը, մարդկության տառապանքները, անպատասխան սերը բանաստեղծի մուսայի՝ [[Յուլյա Պրիմից]]ի հանդեպ։ Իր ընկերոջ՝ լեզվաբան, լուսավորիչ, ռոմանտիկ Մատիա Չոպի հետ Պրեշերնը կանգնած է եղել Սլովենիայում ազգային, ռոմանտիկ շարժման ակունքներում, եղել է «Կրայնայի մեղու» (Kranjska čbelica, լույս է տեսել 1830, 1831, 1832, 1834 և 1848 թվականներին) բանաստեղծական ալմանախի գլխավոր մասնակիցներից մեկը։ Պրեշերնը բանաստեղծություններ է գրել նաև գերմաներենով՝ հաճախ դրանք հրատարակելով միանգամից երկու տարբերակով՝ գերմաներեն ու սեփական թարգմանությունը սլովեներեն<ref>{{Cite news |last=Rozka |first=Štefan |year=1974 |title=Angleški slavist o Prešernovih nemških pesmih |trans-title=The English Slavist about Prešeren's German Poems |url=http://www.dlib.si/details/URN:NBN:SI:DOC-G01ZF8W4/?&language=eng |publisher=Slavistično društvo Slovenije [Slavic Society of Slovenia] |pages=324–325 |language=Slovenian |volume=19 |issue=8}}</ref>.։ Լինելով Կրայնայից՝ նա սկզբում իրեն համարել է միայն կրայնացի, սակայն աստիճանաբար ավելի լայն, համասլովենական ինքնագիտակցում է ձեռք բերել<ref>{{Cite news |last=Perušek |first=Rajko |year=1901 |title=Prešeren in Slovanstvo: Z dostavkom uredništva = A. Aškerc |url=http://www.dlib.si/preview/URN:NBN:SI:doc-HEZRKVNX/b807c612-d46c-4bfb-814f-c18df5604ff6 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131111232135/http://www.dlib.si/preview/URN:NBN:SI:doc-HEZRKVNX/b807c612-d46c-4bfb-814f-c18df5604ff6 |archivedate=2013 թ․ նոյեմբերի 11 |newspaper=Ljubljanski zvon |publisher=Tiskovna zadruga |page=64 |volume=21 |issue=1 |issn=1408-5909}}</ref>։ Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են անգլերեն, բենգալերեն, բելառուսերեն, բոսներեն, հին հունարեն, իսպաներեն, իտալերեն, մակեդոներեն, գերմաներեն, լեհերեն, ռուսերեն, սերբերեն, սլովակերեն, հունգարերեն, ուկրաիներեն և խորվաթերեն։ 2013 թվականին լույս է տեսել Ֆրանց Պրեշերնի ստեղծագործությունների լիակատար ժողովածուն ֆրանսերեն թարգմանությամբ<ref name="sloveniatimes.com">[http://www.sloveniatimes.com/preseren-s-poems-published-in-bilingual-edition Prešeren’s Poems Published in Bilingual Edition] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181111133902/http://www.sloveniatimes.com/preseren-s-poems-published-in-bilingual-edition |date=2018-11-11 }}, Slovenia Times, 15 August 2013</ref><ref name="SloBookAgency">[http://jakrs.si/baza_prevodov/?no_cache=1&tx_jakprevodi_pi1%5BsearchAvtor%5D=231&cHash=511456e51f2e4422998fba2fb7459d4a Database of translations — Prešeren] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131005010206/http://jakrs.si/baza_prevodov/?no_cache=1&tx_jakprevodi_pi1%5BsearchAvtor%5D=231&cHash=511456e51f2e4422998fba2fb7459d4a |date=2013-10-05 }}, Slovene Book Agency, 2013</ref>։ == Կենսագրություն == === Մանկություն և պատանեկություն === [[Պատկեր:Prešeren's house.jpg|մինի|250пкс|Տունը, որտեղ ծնվել է Ֆրանցե Պրեշերնը]] Ֆրանցե Պրեշերնը ծնվել է [[Վրբա]]յում ([[Ավստրիական կայսրություն]], ներկայումս՝ Սլովենիա), գյուղացու ընտանիքում։ Եղել է ընտանիքի ութ երեխաներից երրորդը, որդիներից ավագը։ Փոքրուց դրսևորվել են նրա ընդունակությունները, և 1808 թվականին ծնողները նրան սովորելու են ուղարկել պապի եղբոր՝ Յոժեֆ Պրեշերնի մոտ, որը քահանա էր Վելիկա Ռացնայում (Վրբայից 80 կմ հեռու)<ref>{{Cite web |title=«France Prešeren: Življenjepis: 1800-21: Otroška leta v Vrbi in pri stricih v Ljubljani, šolska leta v Ljubljani» |url=http://www.preseren.net/slo/2-1-1_ziv-otrostvo.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131004213054/http://www.preseren.net/slo/2-1-1_ziv-otrostvo.asp |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 4 |access-date=2020 թ․ ապրիլի 6}}</ref>։ Առաջին երկու տարիներին Յոժեֆ Պրեշերնը Ֆրանցեին կրթություն է տվել տանը, իսկ 1810 թվականին Ֆրանցեն մեկնել է Ռիբնիցայի տարրական դպրոց, որտեղ սովորել է գերազանցությամբ։ 1812 թվականին տեղափոխվել է [[Լյուբլյանա]], որտեղ հաջորդ տարի ավարտել է տարրական դպրոցն ու ընդունվել գիմնազիա։ Պրեշերնի մանկությունը համընկել է այն շրջանին, երբ [[Ֆրանսիա]]ն զավթել էր սլովենական ու խորվաթական տարածքների մի մասը, բայց ֆրանսիական իշխանությունները թույլ էին տվել դասավանդումը տեղի լեզուներով։ Ֆրանցեն շատ լավ տիրապետել է [[լատիներեն]]ին և [[հին հունարեն]]ին, ինչպես նաև [[գերմաներեն]]ին, որն այդ ժամանակ կրթության, վարչական, մարզերի մեծ մասի վերնախավի շփման լեզուն էր։ Բանաստեղծ [[Վալենտին Վոդնիկ]]ը, որը Լյուբլյանայի գիմնազիայի տնօրենն էր, նկատել է իր աշակերտ Պրեշերնի ընդունակությունները և խրախուսել է նրան, որ սլովեներենով գրի բանաստեղծություններ։ Լինելով ավագ դպրոցական՝ Պրեշերնը բարեկամացել է ապագա փիլիսոփա Մատիա Չոպի հետ, որը զգալի ազդեցություն է թողել նրա վրա։ 1819 թվականին ավարտելով գիմնազիան՝ Պրեշերնը երկու տարի փիլիսոփայություն ու հումանիտար առարկաներ է սովորել Լյուբլյանայի լիցեյում, իսկ 1821 թվականից իր գիտելիքները խորացրել է [[Վիեննայի համալսարան]]ի լիցեյի երրորդ կուրսում, իսկ 1822 թվականին ընդունվել է նույն համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետ՝ հակառակ մոր կամքի, որն ուզում էր, որ որդին քահանա դառնա։ Միայն 1824 թվականին Պրեշերնը նամակում մորը խոստովանել է, որ վերջնականապես ընտրել է իրավաբանի մասնագիտությունը։ Չստանալով ծնողների ու հոգևորական հարազատների հավանությունը (բացառությամբ Յոժեֆ Պրեշերնի)՝ երիտասարդը զրկվել է նաև նրանց նյութական օժանդակությունից։ 1822 թվականից Ֆրանցեն ստացել է Լուկա Կնաֆելի անվան կրթաթոշակ, որը մեծահարուստ բարեգործը տրամադրում էր իր հայրենակիցներին՝ Կրայնայի օժտված երեխաներին։ Պրեշերնը նաև դասավանդել է Կլինկովստրյոմի Ճիզվիտական ինստիտուտում, որտեղից վտարվել է ազատամտության և այն բանի համար, որ ապագա բանաստեղծ, քաղաքական գործիչ Անտոն Գրյունին տվել է կարդալու արգելված բանաստեղծություններ։ [[Վիեննա]]յում Պրեշերնը ծանոթացել է համաշխարհային գրականությանը՝ [[Հոմերոս]]ից մինչև [[Գյոթե]]։ Հատկապես մեծ ուշադրություն է հատկացրել [[տրեչենտո]]յի շրջանի իտալացի բանաստեղծներին՝ [[Դանթե]]ին, [[Պետրարկա]]յին ու [[Ջովաննի Բոկաչչո|Բոկաչչոյին]], կարդացել է նաև ժամանակակից ռոմանտիկ գրողներին։ 1824 թվականին նա սիրահարվել է Զալիկո Դոլենցին ({{lang-sl|Zaliko Dolenc}})․ նա այն գինետան տիրոջ դուստրն էր, որտեղ հաճախ էր լինում բանաստեղծը։ === Կյանքը Լյուբլյանայում === [[Պատկեր:JulijaPrimic.jpg|մինի|ձախից|Յուլյա Պրիմից]] 1828 թվականին ստանալով իրավաբանի դիպլոմ՝ Պրեշերնը կարճ ժամանակով մեկնել է [[Մորավիա]], այնուհետև հաստատվել Լյուբլյանայում, որտեղ աշխատել է փաստաբան Լեոպոլդ Բաումհարտների գրասենյակում որպես օգնական։ Մասնավոր փաստաբանական գործունեություն ծավալելու համար Պրեշերնը դիմել է վերին ատյաններ՝ 1840-ական թվականներին մոտ վեց անգամ դիմում ներկայացնելով, սակայն դրական պատասխան չի ստացել, քանի որ քաղաքականապես ոչ կայուն մարդու համբավ է ունեցել՝ ազգայնական, պանսլավոնական հայացքներով։ 1832 թվականին տեղափոխվել է [[Կլագենֆուրտ]]՝ հույս ունենալով այնտեղ կարիերա սկսելու, հանձնել է քննություն իրավանական աշխատանքի իրավունք ձեռք բերելու համար, բայց մոտ մեկ տարուց վերադարձել է Լյուբլյանա՝ դատարանում անվճար պրակտիկա անցնելու իրավունքով։ Այդ ժամանակ Պրեշերնը ճգնաժամ է ապրում, մանավանդ որ ծնողները նրան ուզում էին ամուսնացնել բարեկեցիկ գերմանուհի Մարիա Յոհանա Կլունի հետ, որը [[Գրաց]]ից էր։ Սակայն բանն ամուսնության չի հասնում․ Ֆրանցեն դադարում է հարսնացուի բազմաթիվ նամակների պատասխանել և ի վերջո խզում է հարաբերությունները նրա հետ։ 1833 թվականի գարնանը Ֆրանցեն հանդիպել է Յուլյա Պրիմիցին՝ հարուստ առևտրականի դստերը, որին անպատասխան սիրել է ողջ կյանքում<ref name="предисловие"/>։ Նույն թվականին Պրեշերնը դարձել է Լյուբլյանայի հասարակության սերուցքի փակ ակումբի՝ «Կազինո ընկերության» ({{lang-sl|Kazinsko društvo}}) անդամ<ref>[http://www.dlib.si/details/URN:NBN:SI:DOC-FXX1VH85/?=&language=eng Kolar, Ivan (1958). «Literarni sprehod po Ljubljani». Jezik in slovstvo, 4 (1): 77.]</ref><ref>[http://www.dlib.si/details/URN:NBN:SI:DOC-0V6YWJXN/? Vrhovnik, Ivan (1912). «Vodnik in Prešern — člana Kazine». Ljubljanski zvon, 32 (3): 167—168. ISSN 1408-5909]</ref><ref>[http://www.geopedia.si/?params=T105_L7452_F1344#T105_F7452:1344_x461946_y100860_s17_b4 Habič, Marko (1997). «Kazina». Prestolnica Ljubljana nekoč in danes. Geopedia.si.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225093907/http://www.geopedia.si/?params=T105_L7452_F1344#T105_F7452:1344_x461946_y100860_s17_b4 |date=2015-12-25 }} ISBN 86-341-2007-4.</ref><ref>[http://www.slovenska-biografija.si/oseba/sbi463215/ Slodnjak, Anton (2009). «France Prešeren». In Vide Ogrin, Petra. Slovenski biografski leksikon (Elektronska izdaja ed.).] ISBN 978-961-268-001-5.</ref>։ 1834 և 1835 թվականներին հանդիպել է Յուլյային, սակայն չի համարձակվել նրան խոստովանել իր սերը։ 1834 թվականին աշխատանքի է անցել իրավաբան Բլաժ Կրոբատի մոտ, որը Պրեշերնին ազատ ժամանակ էր թողնում գրականությամբ զբաղվելու։ Նա շատ ժամանակ էր տրամադրում Կրայնայում ճանապարհորդելուն, հաճախ էր լինում Բլեյսկո լճի մոտ։ Գեղեցիկ բնությամբ հիացմունքը երիտասարդ բանաստեղծի ներշնչանքի աղբյուրն էր։ 1834 թվականին Պրեշերնը ծանոթացել է չեխ ռոմանտիկ բանաստեղծ [[Կարել Հինեկ Մախա]]յի և սլովենացի ու խորվաթ բանաստեղծ Ստանկ Վրազի հետ, որի հետ երկար ու արգասավոր զրույցներ է ունեցել պոեզիայի մասին<ref>{{Cite web |title=«France Prešeren: Življenjepis: 1833» |url=http://www.preseren.net/slo/2-1-6_ziv-julija.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110724021735/http://www.preseren.net/slo/2-1-6_ziv-julija.asp |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 24 |access-date=2020 թ․ ապրիլի 6}}</ref>։ Բարեկամացել է Մատիա Չոպի հետ, իսկ նրա մահից հետո 1935 թվականին մտերմացել է լեհ բանաստեղծ Էմիլ Կորիտկոյի հետ (1813-1839)․ վերջինս այդ ժամանակ արտագաղթել էր Սլովենիա, որպեսզի խուսափի ազգային-ազատագրական շարժմանը մասնակցելու համար իր նկատմամբ հետապնդումներից։ 1839 թվականից Պրեշերնը բարեկամացել ու համագործակցել է սլովենացի բանագետ Անդրե Սմոլեի հետ (1800-1840)։ [[Պատկեր:Prešernovo stanovanje v Kranju.jpg|մինի|210пкс|Ֆրանցե Պրեշերնի տուն-թանգարանը Կրայնայում]] Մոտավորապես 1836 թվականին Ֆրանցեն հասկացել է, որ Յուլյայի նկատմամբ իր սերը երբեք փոխադարձ չի լինելու և նույն թվականին ծանոթացել ու մտերմացել է Անա Ելովշեկի հետ (1823-1875), որը սպասուհի էր Կրոբատի մոտ։ Նրանք ունեցել են երեք երեխա՝ Թերեզիա (1839-1840), Էռնեստինա «1842-1917» և Ֆրանցե (1845-1855)։ Այդպես էլ չամուսնանալով Անայի հետ՝ նա իր հնարավորությունների չափով սատարել է նրան ֆինանսապես մինչև 1835 թվականը, երբ մահացել է Յոժեֆ Պրեշերնը, և Ֆրանցեին տրվող դրամական օգնությունը դադարել է։ Ֆրանցեն Անային վերաբերվել է ինչպես իր օրինավոր կնոջը և այլ կանանց հետ սիրավեպեր չի ունեցել։ Մեկը մյուսի հետևից կորցնելով իր ընկերներին, նախկինի պես տառապելով Յուլյա Պրիմիցի հանդեպ անպատասխան սիրուց՝ Պրեշերնը ընկճախտ է ունեցել՝ գրեթե դադարելով ստեղծագործել, ու սկսել է խմել։ Մեկ անգամ ևս անպատասխան սիրահարվել է, այս անգամ Երիցա Պոդբոյին, ում հոր՝ Մետկեի հաստատություն հաճախ էր այցելում։ Այս աղջկան նա նվիրել է մի քանի բանաստեղծություն։ === Կյանքի վերջին տարիներ === 1846 թվականի աշնանը Պրեշերնը, արտոնագիր ստանալով, Կրանում բացել է իր փաստաբանական գրասենակը։ Իշխանությունը պարտադրել էր, որ նա աշխատի հենց այդ քաղաքում։ Այնտեղ Պրեշերնը տեղափոխվել է Անա Ելովշեկի ու երեխաների հետ։ Նրա օգնականն իր որդի Անդրե Սմոլեն էր, իսկ տնտեսուհին՝ քույրը՝ Կատրա Պրեշերնը։ Ազատ ժամանակ նա հասարակական գործունեությամբ էր զբաղվում և հազվադեպ գրում բանաստեղծություններ։ Նա մեծ գումար չէր վաստակում, քանի որ ոչ մեծ հոնորար էր ստանում, իսկ աղքատներին անվճար օգնություն էր տրամադրում։ Նրա մոտ ի հայտ են գալիս հիվանդություններ՝ [[լյարդի ցիռոզ]] և [[ասցիտ]]<ref>[http://www.rtvslo.si/kultura/razglednice-preteklosti/zalostna-usoda-presernovega-rodu-z-ribiceve-domacije/302117 Andrej Mrak. ''Žalostna usoda Prešernovega rodu z Ribičeve domačije'' Сайт rtvslo.si. 10.02.2013]</ref>։ Արդեն 1848 թվականի նոյեմբերից բանաստեղծը չի կարողանում դուրս գալ տնից։ 1849 թվականի փետրվարի 6-ին նա բանավոր կերպով իր ունեցվածքը կտակում է իր երեխաներին։ Մահանալիս բանաստեղծը խոստովանել է, որ երբեք չի մոռացել Յուլյա Պրիմիցին։ Նա մահացել է փետրվարի 8-ին։ Այդ օրը նրա պատվին ղողանջել են Լյուբլյանայի ու Կրանի բոլոր եկեղեցիների զանգերը։ Փետրվարի 10-ին նրա թաղմանը հոծ բազմություն է հավաքվել ողջ Սլովենիայից<ref>[http://www.rutars.net/sr_01_stefan_rutar/sr_2400_kultzadeve/sr_2430_frppoezije/kut_30_014.htm ''Prešernove poezije'', uredil A. Aškerc, Ljubljana 1902, s. XVIII]</ref>։ Նրան պատվով հուղարկավորել են Կրանում։ Մահից հետո Յանեշ Բլայվայսը հանգանակություն է կազմակերպել բանաստեղծի շիրմին մահարձան դնելու համար։ 1852 թվականին այն պատրաստ է եղել։ Նրա վրա գրված է․ <poem>Քո մեկ հույսը միայն իզուր չանցավ․ Դու թաղված ես հայրենի հողում։</poem> {{oq|sl|<poem> Ena se tebi je želja spolnila: v zemlji domači de truplo leži </poem>}} == Ստեղծագործություն == === Երիտասարդ տարիներ === Իր ստեղծագործական առաջին փորձերը Պրեշերնը կատարել է ուսանողական տարիներին, երբ սկսել է գրել [[սլովեներեն]]ով։ Առաջին գործերից մեկը գերմանացի բանաստեղծ [[Գոտֆրիդ Ավգուստ Բյուրգեր|Գոթֆրիդ Բյուրգերի]] «Լենորա» բալլադի թարգմանությունն է։ Սլովեներենով բանաստեղծություններ սկսել է գրել այն բանից հետո, երբ Ժիգա Ցոյսը ոչ պատշաճ նկատառում է հայտնել, որ սլովեներենը կոպիտ ու պարզունակ լեզու է՝ անհարմար բանաստեղծություններ գրելու համար։ 1824 թվականին գրել է մի քանի բանաստեղծություններ, որոնցում նկատելի են [[Վալենտին Վոդնիկ]]ի ազդեցությունը և սլովենակական ժողովրդարական պոեզիայի հարուստ ավանդույթները։ 1825 թվականին Պրեշերն ավարտել է «Կրայնայի բանաստեղծություններ» ժողովածուն և այն ցույց տվել բանասեր Երնեյ Կոպիտարին։ Վերջինս խիստ քննադատել է այն՝ խորհուրդ տալով մի քանի տարի թողնել գրականությամբ զբաղվելը, ապա ժամանակի բարձունքից դիտարկել այն ու ուղղել։ Հեղինակն այրել է այդ ժողովածուն՝ բացի երեք բանաստեղծություններից՝ «Lenore», «Povodni mož» և «Lažnjivi pratikarji»։ Այս միջադեպը դանդաղեցրել է երիտասարդ բանաստեղծի ստեղծագործական զարգացումը։ Պրեշերնը մինչև 1827 թվականը ոչինչ չի տպագրել։ 1827 թվականին գերմանալեզու թերթում տպագրվել է նրա «Աղջիկներին» բանաստեղծությունը։ 1828 թվականին Պրեշերնը գրել է իր առաջին արժեքավոր բանաստեղծությունը՝ «Հրաժեշտ երիտասարդությանը», որը տպագրվել է 1830 թվականին «Կրայնայի մեղու» գրական ալմանախում, որն այդ տարի հիմնադրել էր գրադարանավար Միխայիլ Կաստելիցը։ Այդ նույն թվականին ալմանախում տպագրվել է Պրեշերնի ևս մեկ գործ՝ սլովենական առաջին բալլադը՝ «Ջրային ոգի» (Povodni mož)։ Այն պատմում է յլուբլյանացի մի աղջկա՝ Ուրշկայի մասին, որ պարում է մի գեղեցիկ երիտասարդի հետ՝ չնկատելով, որ վերջինս ջրային ոգի է, և ի վերջո խեղդվում է։ 1830 թվականին Պրեշերնը վերսկսել է կապը Մատիա Չոպի հետ, որ վերադարձել էր [[Լյուբլյանա]]։ Չոպը բարձր է գնահատել Ֆրանցեի բանաստեղծական տաղանդը և նրան համոզել է իր ստեղծագործություններում կիրառել ռոմանական բանաստեղծական ձևեր՝ ստանսներ, [[սոնետ]]ներ, [[տերցետ]]ներ։ Դրանից հետո բանաստեղծը սկսում է հրաշալի տիրապետել այդ ձևերին։ Պրեշերնի և Չոպի համագործակցության արդյունք է «Nova pisarija» սատիրական բանաստեղծությունը։ Պրեշերնը եղել է «Կրայնայի մեղու» գրական ալմանախի հիմնական բանաստեղծ հեղինակը (թերթը լույս է տեսել 1830, 1831, 1832, 1834 թվականներին)։ 1834 թվականին Ֆրանցե Պրեշերնը ալմանախի գրաքննության հարցով տարաձայնություններ է ունեցել Կոպիտարի հետ։ Պրեշերն ու Չոպը կարծում էին, որ հանդեսը պետք է տպագրի գեղարվեստական բարձրարժեք գործեր, իսկ Կոպիտարը հանդեսի ճանաչումը կապում էր նրանում տեղ գտած խոսակցական ցածր ոճի հետ։ Կոպիտարի հետ վեճը նաև սլովենական ուղղագրության հարցերին էր առնչվում, որը նա ցանկանում էր ներմուծել։ Նոր տարբերակը նախատեսում էր 12 նոր տառ, որոնց գրությունը հիմնավորված չէր ո՛չ բովանդակությամբ, ո՛չ ձևով։ Այս ուղղագրությունը Պրեշերնը քննադատել է «Sonet o kaši» («Al prav se piše каша ali kaſha») և «Nova pisarija» բանաստեղծություններում։ Այս հարցում Պրեշերնին օգնության է գալիս չեխ գիտնական [[Ֆրանտիշեկ Չելակովսկի]]ն, որը կտրականապես մերժում է այսպիսի բարեփոխման անցկացումը և մի քանի հոդվածներում դրվատանքով է խոսում Պրեշերնի բանաստեղծությունների մասին։ Այս կարծիքն ազդել է Պրեշերնի ինքնագնահատականի վրա և նրան ուժ է տվել գնալու այն ճանապարհով, որ մատնանշում էր Մատիա Չոպը։ === Ստեղծագործական թռիչք === 1830-1835 թվականներին Պրեշերնը գրել է գեղագիտական բարդ բանաստեղություններ, որոնք արտացոլել են իր կյանքի դժվարությունները, մասնավորապես Յուլյա Պրիմիցի հանդեպ անպատասխան սերը։ Մատեա Չոպի ազդեցությամբ նա իր քնարական հերոսուհուն պատկերել է այնպես, ինչպես [[Դանթե]]ն ու [[Պետրարկա]]ն պատկերել են [[Բեատրիչե]]ին ու [[Լաուրա (Պետրարկա)|Լաուրային]]։ ==== Սոնետների պսակ ==== [[Պատկեր:France Prešeren - Sonetni venez.pdf|մինի|ձախից|250пкс|«Սոնետների պսակի» առաջին հրատարակություն]] «Սոնետների պսակը» ({{lang-sl|Sonetni venec}}) կարևոր դեր է զբաղեցնում հեղինակի վաղ շրջանի ստեղծագործություններում։ Այն հրատարակվել է 1834 թվականի փետրվարի 22-ին։ Պսակը բաղկացած է 15 սոնետից, որոնք բոլորը դժբախտ սիրո մասին են։ Բանաստեղծություններից յուրաքանչյուրի վերջին տողը հաջորդ բանաստեծության առաջին տողն է։ Վերջինը՝ «Ավարտ» ({{lang-sl|Magistrale}}) վերնագրով, պարունակում նախորդ բոլոր 14 բանաստեղծությունների առաջին (միևնույն ժամանակ նաև վերջին) տողերը։ Իրենց ձևով սրանք իտալական [[սոնետ]]ներ են, որոնք, ի տարբերություն ֆրանսիականի, ունեն չորս տուն՝ երկու քառատող և երկու եռատող։ Պսակի բանաստեղծությունների առաջին երկու տները նկարագրում են թեման, իսկ հաջորդ երկու տները ներկայացնում են հեղինակի վերաբերմունքը այդ թեմայի նկատմամբ։ Կառուցվածքով դրանք [[վանկաշեշտական ոտանավոր]]ներ են․ յուրաքանչյուր տողը բաղկացած է 11 վանկից և հինգ [[յամբ]]ից։ Ժողովածուն կազմված է [[ակրոստիքոս]]ի սկզբունքով․ բոլոր սոնետների առաջին տառերով կարդում ենք ''Յուլյա Պրիմից'' (Primicovi Julji)։ Բանաստեղծը կապել է իր անձնական անհաջող կյանքն ու ծանր ճակատագիրը ընկած հայրենիքի հետ։ Յոթերորդ սոնետում գրված է այն, ինչ հետագայում համարել են բանաստեղծի փառքի նախակարապետ։ Պրեշերնը կոչ է անում երկնքին սլովեններին նոր [[Օրփեոս]] ուղարկել, որի երգի գեղեցկությունը հայրենասիրություն կներշնչի, կօգնի լուծելու ներքին խնդիրները և սլովեններից ամբողջական ազգ կձևավորի։ Ութերորդ սոնետում նշված է այն բանի պատճառը, թե ինչու Սլովենիան մինչ այդ չի ունեցել այնպիսի կերպար, որ կխորհրդանշի բարձր արվեստն ու բանաստեղծությունը։ Սլովենական պատմությունը ներկայացնելով որպես հերթական թշնամիների ներխուժում՝ հեղինակը պնդում է, որ փառավոր իրականութուն չունենալու դեպքում պոեզիան չի կարող զարգանալ։ Սակայն հաջորդ սոնետներում բանաստեղծն ասում է, որ ամեն դեպքում հույս կա, որ սլովենական պոեզիան վերածնունդ կապրի, ու կգա Օրփեոսը, որն իր քաղցր երգով կմիավորի սլովենացիներին։ Բանաստեղծություններում մռայլ ակնարկ կա, որ եթե Յուլյան չպատասխանի իր սիրուն, ապա նա կդառնա պոետի մուսան ու ոգեշնչման աղբյուր կլինի նոր բանաստեղծությունների համար, որոնք սլովենացիներին նոր բարձր մշակույթ կբերեն ու այդպիսով օգուտ կտան իր ժողովրդին։ Մատիա Չոպը այս ժողովածուն գլուխգործոց է համարել, սակայն գիրքը ճանաչում է ստացել «Կրայնայի մեղու» ալմանախի նեղ շրջանակներում միայն։ Ավելին, այս շարքը Յուլյա Պրիմիցի հարազատների զայրույթն է հարուցել, որի արդյունքում 1846 թվականին՝ «Սոնետների պսակի» երկրորդ հրատարակության ժամանակ, Պրիշերնը փոխել է բանաստեղծությունների առաջին բառերը՝ ոչնչացնելով ակրոստիքոսը։ Տպաքանակի ոչ մեծ մասն է միայն լույս տեսել հին ձևով, որ նախատեսված չի եղել վաճառքի համար։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Պրեշերեն, Ֆրանցե}} [[Կատեգորիա:19-րդ դարի գրողներ]] [[Կատեգորիա:Անձինք մետաղադրամների վրա]] [[Կատեգորիա:Անձինք նամականիշերի վրա]] [[Կատեգորիա:Գերմանալեզու գրողներ]] [[Կատեգորիա:Լյարդի ցիռոզից մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Ռոմանտիկ բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Սլովենացի բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Սլովենացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:Վիեննայի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Օրհներգերի հեղինակներ]] 1veq9iaynvae6pyp52tdiw8fkp6w9f9 0 980513 10356949 10356415 2025-06-18T00:07:32Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356949 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ | գույն = solo_singer }} '''Ջոնաթան Լինդեյլ Քիրք''' ({{Lang-en|Jonathan Lyndale Kirk}}; {{ԱԾ}}), առավել հայտնի է որպես '''DaBaby''' (նախկինում հայտնի էր որպես '''Baby Jesus'''), ամերիկացի [[ռեփ]]եր և [[երգերի հեղինակ]] [[Հյուսիսային Կարոլինա]] նահանգի [[Շառլոթ (Հյուսիսային Կարոլինա)|Շառլոթ]] քաղաքից<ref>{{Cite web |title=BMI &#124; Repertoire Search |url=https://repertoire.bmi.com/Catalog.aspx?detail=writerid&page=1&fromrow=1&torow=25&keyid=1790236&subid=0 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200624172245/https://repertoire.bmi.com/Catalog.aspx?detail=writerid&page=1&fromrow=1&torow=25&keyid=1790236&subid=0 |archive-date=2020 թ․ հունիսի 24 |accessdate=2020 թ․ ապրիլի 23 |website=repertoire.bmi.com}}</ref><ref name="AllMusic">{{Cite web |last=Hamilton |first=Fred |title=Dababy {{!}} History |url=https://www.allmusic.com/artist/dababy-mn0003768099/biography |access-date=2019 թ․ մարտի 19 |website=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Breihan |first=Tom |date=2019 թ․ հունվարի 16 |title=DaBaby Is 2019's Funniest, Weridest Rapper |url=https://www.stereogum.com/2028711/dababy-2019-video-rap-star/franchises/status-aint-hood/ |access-date=2019 թ․ մարտի 19 |website=[[Stereogum]]}}</ref>։ Նրա «Baby on Baby» (2019) դեբյուտային [[ստուդիական ալբոմ]]ը զբաղեցրել է [[Billboard 200]] [[չարթ]]ի 7-րդ հորիզոնականը<ref>{{Cite web |last=Austin |first=Mohawk |date=2019 թ․ ապրիլի 30 |title=DaBaby |url=http://family.do512.com/events/2019/4/30/da-baby |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |website=Do-512}}</ref>, իսկ երկրորդ ստուդիական ալբոմը՝ «Kirk»-ը (2019)՝ առաջին հորիզոնականին<ref name="Kirk"/><ref>{{Cite web |last=Droke |first=Carolyn |date=2019 թ․ օգոստոսի 26 |title=DaBaby’s Reveals His Upcoming Album Will Be Titled After His Birth Name |url=https://uproxx.com/music/dababy-new-album-title-kirk/ |accessdate=2019 թ․ հոկտեմբերի 7 |website=Uproxx}}</ref><ref name="Kirk BB200"/>։ Ալբոմների կազմում թողարկվել են այնպիսի հիթ [[սինգլ]]ներ, ինչպիսիք են «Suge» «Intro» և «Bop» երգերը<ref>{{Cite web |title=DaBaby |url=https://open.spotify.com/artist/4r63FhuTkUYltbVAg5TQnk |access-date=2019 թ․ մայիսի 6 |website=Spotify}}</ref>։ Բացի իր սեփական աշխատանքներից, նա նաև մասնակցել է [[Post Malone]]-ի, [[Կամիլա Կաբելո]]յի և Megan Thee Stallion-ի երգերին։ 2020 թվականի ապրիլի 17-ին նա թողարկել է իր երրորդ ստուդիական ալբոմը՝ «Blame It on Baby»-ն։ == Վաղ տարիներ == Ջոնաթան Լինդեյլ Քիրքը ծնվել է 1991 թվականի դեկտեմբերի 22-ին [[Օհայո]] նագանգի [[Քլիվլենդ (Օհայո)|Քլիվլենդ]] քաղաքում։ 1999 թվականին նա տեղափոխվել է Հյուսիսային Կարոլինայի Շառլոթ քաղաք, որտեղ նա անցկացրել է վաղ տարիների մեծ մասը։ Նա հաճախել և ավարտել է Vance High School 2010 թվականին։ Նա հաճախել է [[Գրինսբորո]]յի Հյուսիսային Կարոլինայի համալսարանը երկու տարի<ref name="RS Year">{{Cite web |last=Holmes |first=Charles |date=2020 թ․ նոյեմբերի 14 |title=The Baby of the Year |url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/dababy-baby-of-the-year-901697/ |accessdate=2020 թ․ ապրիլի 3 |work=[[Rolling Stone]]}}</ref>, սակայն չի ավարտել ուսուցումը, ասելով, որ դպրոցը հաճախում էր միայն ծնողների խնդրանքով<ref name="The Guardian">{{Cite web |last=Weiss |first=Jeff |date=2020 թ․ հունվարի 10 |title=DaBaby boom: meet the controversial rapper taking over America |url=https://www.theguardian.com/music/2020/jan/10/dababy-boom-controversial-rapper-taking-over-america |accessdate=2020 թ․ ապրիլի 3 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ == Կարիերա == DaBaby-ն սկսել է լրջորեն երաժշտության զբաղվել 2014 և 2015 թվականների միջև<ref name="The Guardian" />։ 2015 թվականին նա սկսել է իր երաժշտական կարիերան, թողարկելով դեբյուտային [[միքսթեյփ]]ը՝ «Nonfiction»-ը։ Դրան շուտով հաջորդել են «God's Work», «Baby Talk» միքսթեյփերի շարքերը և «Back on My Baby Jesus Sh*t»-ը։ Ի սկզբանե նա հանդես էր գալիս Baby Jesus կեղծանվան ներքո<ref name="The Guardian" /><ref name="NYT">{{Cite web |last=Coscarelli |first=Joe |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=DaBaby Blew Up. But Can He Settle Into Stardom? |url=https://www.nytimes.com/2019/10/03/arts/music/dababy-kirk.html |accessdate=2020 թ․ ապրիլի 3 |work=[[The New York Times]]}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարին, երբ Քիրքը պայմանագիր է կնքել [[Interscope Records|Interscope]]-ի հետ, նա սկսել է զբաղվել իր սեփական լեյբլով, որն անվանվել է Billion Dollar Baby Enteratinment<ref>{{Cite web |last=Payne |first=Ogden |date=2019 թ․ մայիսի 14 |title=Meet DaBaby, Charlotte's Newest Up-And-Coming Rapper With Universal Promise |url=https://www.forbes.com/sites/ogdenpayne/2019/05/14/meet-dababy-charlottes-newest-up-and-coming-rapper-with-universal-promise/#7600c3f72668 |accessdate=2020 թ․ մարտի 9 |website=Forbes}}</ref>։ 2019 թվականի մարտի 1-ին Քիրքի դեբյուտային ստուդիական ալբոմը՝ «Baby on Baby»-ն, թողարկվել է Interscope Records-ում։ Նա նաև պայմանագիր է կնքել [http://www.southcoastmusicgroup.com/ South Coast Music Group]-ի հետ և ընդհանուր պայմանագիր ունի երկու լեյբլների հետ։ 13 երգից բաղկացած ծրագիրը ներառել է այնպիսի արտիստների մասնակցությունները, ինչպիսիք են [[Offset (ռեփեր)|Offset]]-ը, Rich Homie Quan-ը, Rich the Kid-ը և Stunna 4 Vegas-ը։ «Baby on Baby»-ն դեբյուտել է [[Billboard 200]] ալբոմային չարթի 25-րդ հորիզոնականին։ Քիրքի «Suge» երգը դեբյուտել է [[Billboard Hot 100]]-ի 87-րդ հորիզոնականին և հետագայում ընդգրկվել է չարթի լավագույն տասնյակում<ref>{{Cite web |title=DaBaby Chart History: Hot 100 |url=https://www.billboard.com/music/DaBaby/chart-history/hot-100 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 4 |work=Billboard}}</ref><ref>{{Cite web |last=Staff |first=X. X. L. |title=XXL 2019 Freshman Class Revealed |url=https://www.xxlmag.com/news/2019/06/2019-xxl-freshman-cover/ |access-date=2019 թ․ հուլիսի 31 |website=XXL Mag |language=en}}</ref>։ DaBaby-ն մասնակցել է 2019 թվականի տարբեր հիթերի, ներառյալ [[Megan Thee Stallion]]-ի «Cash Shit» և Quality Control-ի «Baby» երգերը, որոնք ընդգրկվել են Billboard Hot 100 չարթի թոփ-40-ում։ 2019 թվականի հուլիսի 5-ին DaBaby-ն մասնակցել է Dreamville Records-ի «Revenge of the Dreamers» հավաքածու ալբոմի բացող թրեքին՝ «Under the Sun»-ին։ Նա բարձր գնահատականներ է ստացել իր մասնակցության համար, և տարբեր հրատարակություններն անվանել են նրա մասը 2019 թվականի լավագույն աշխատանքներից մեկը<ref>{{Cite web |title=DaBaby's Best Guest Verses of 2019, Ranked |url=https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/8531488/dababy-features-2019-ranked-list |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 31 |website=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=DaBaby’s Best Guest Verses, Ranked |url=https://www.complex.com/music/dababy-best-guest-feature-verses-ranked/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191231150317/https://www.complex.com/music/dababy-best-guest-feature-verses-ranked/ |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 31 |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 31 |website=[[Complex (magazine)|Complex]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=DaBaby's Top 10 Best Features Of 2019 |url=https://www.hotnewhiphop.com/dababys-top-10-best-features-of-2019-news.96120.html |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 31 |website=HotNewHipHop}}</ref>, ներառյալ Complex ամսագիրը, որն անվանել է այն «նոր ռեփ սուպերաստղի բեկումնային պահ»։ 2019 թվականի օգոստոսին նա հայտարարել է իր երկրորդ ստուդիական ալբոմի մասին, որի անվանումը լինելու է «Kirk»<ref name="Kirk" />։ Այն թողարկվել է սեպտեմբերի 27-ին և գլխավորել ամերիկյան Billboard 200 չարթը<ref name="Kirk BB200">{{Cite web |last=Caulfield |first=Keith |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 6 |title=DaBaby Earns First No. 1 Album on Billboard 200 Chart With 'Kirk' |url=https://www.billboard.com/articles/business/chart-beat/8532280/dababy-earns-first-no-1-album-on-billboard-200-chart-with-kirk |accessdate=2019 թ․ հոկտեմբերի 7 |work=Billboard}}</ref>։ Իր սոլո սինգլը՝ «Intro»-ն, շատ հաջող էր, զբաղեցնելով ամերիկյան Billboard Hot 100 չարթի 13-րդ հորիզոնականը։ Դրանից հետո DaBaby-ն նշանավոր մասնակցություն է ունեցել [[Post Malone]]-ի «Enemies» երգին<ref>{{Cite web |title=Post Malone's 'Hollywood's Bleeding' is Packed with 17 Tracks |url=https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/8529019/post-malone-hollywoods-bleeding-track-list |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 11 |website=Billboard}}</ref>, որը զբաղեցրել է Billboard Hot 100 չարթի 16-րդ հորիզոնականը, և [[YG (ռեփեր)|YG]]-ի «Stop Snitchin», [[Լիզզո]]յի «[[Truth Hurts]]»<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ օգոստոսի 23 |title=Lizzo & DaBaby Team Up For "Truth Hurts" Remix: Listen |url=https://www.stereogum.com/2055824/lizzo-truth-hurts-dababy-remix/music/ |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 11}}</ref> և [[Լիլ Նաս Էքս]]ի «[[Panini (երգ)|Panini]]»<ref>{{Cite web |last=Pulliam-Moore |first=Charles |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=Lil Nas X's "Panini" Finally Gets the Chowder Treatment It Deserves |url=https://io9.gizmodo.com/lil-nas-xs-panini-finally-gets-the-chowder-treatment-1838086678 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191110215937/https://io9.gizmodo.com/lil-nas-xs-panini-finally-gets-the-chowder-treatment-1838086678 |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 10 |access-date=2020 թ․ մարտի 8 |website=io9 |language=en-us}}</ref> երգերին, որոնք համապատասխանաբար թողարկվել են 2019 թվականի մայիսի 24-ին, օգոստոսի 23-ին և սեպտեմբերի 13-ին<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 24 |title=WATCH: DABABY + RICH DUNK RELEASE NEW HIGH SCHOOL VIDEO |url=https://www.sohh.com/watch-dababy-rich-dunk-deliver-non-stop-laughs-in-new-high-school-video/ |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 11 |work=Sohh}}</ref>։ DaBaby-ն ավարտել է 2019 թվականը, այդ տարվա ընթացքում ունենալով ամենաշատ 22 երգերը [[Billboard Hot 100]] չարթում<ref name="Most">{{Cite web |last=Zellner |first=Xander |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 8 |title=DaBaby Charts 18 Songs on Hot 100, Including All 13 From New Album 'Kirk' |url=https://www.billboard.com/articles/business/chart-beat/8532439/dababy-kirk-every-song-debuts-hot-100 |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 31 |website=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=DaBaby Chart History - Hot 100 |url=https://www.billboard.com/music/dababy |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190321093117/https://www.billboard.com/music/dababy |archive-date=2019 թ․ մարտի 21 |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 31 |website=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ [[«Գրեմմի» 62-րդ մրցանակաբաշխություն|Գրեմմի 62-րդ մրցանակաբաշխության]] ժամանակ, որը տեղի է ունեցել 2020 թվականին, DaBaby-ն երկու մրցանակ է ստացել «Suge» երգի համար, «Լավագույն ռեփ ելույթ» և «Լավագույն ռեփ երգ» անվանակարգերում<ref>{{Cite web |title=2020 GRAMMY Awards: Complete Nominees List |url=https://www.grammy.com/grammys/news/2020-grammy-awards-complete-nominees-list |accessdate=2020 թ․ ապրիլի 3 |website=[[The Recording Academy]]}}</ref>։ 2020 թվականի ապրիլի 13-ին նա հայտարարել է իր [[թվիթթեր]]յան կայքէջում իր «Blame It on Baby» երրորդ ստուդիական ալբոմի մասին, որը թողարկվել է 2020 թվականի ապրիլի 17-ին<ref>{{Cite web |title=DaBaby on Twitter: "THIS FRIDAY! 🤫💿" / Twitter |url=https://twitter.com/DaBabyDaBaby/status/1249735312907079680 |access-date=2020 թ․ ապրիլի 17 |via=Twitter}}</ref>։ == Սկավառակագրություն == {{Հիմնական հոդված|DaBaby-ի սկավառակագրություն}} * ''Baby on Baby'' (2019)<ref name="baby-on-baby">{{Cite web |last=Thompson |first=Paul A. |date=2019 թ․ մարտի 8 |title=DaBaby: Baby On Baby |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/dababy-baby-on-baby/ |accessdate=2019 թ․ հոկտեմբերի 7 |website=[[Pitchfork (website)|Pitchfork]]}}</ref> * ''Kirk'' (2019)<ref name="Kirk">{{Cite web |last=Renshaw |first=David |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 2 |title=DaBaby says he's releasing new album Kirk later this month |url=https://www.thefader.com/2019/09/02/dababy-kirk-release-date |accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 20 |website=The Fader}}</ref> * ''Blame It on Baby'' (2020) == Շրջագայություններ == === Հեդլայն === * Baby on Baby Tour (2019)<ref>{{Cite news |title=DaBaby announces Baby on Baby 2019 tour |url=https://www.axs.com/dababy-announces-baby-on-baby-2019-tour-136973 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 20 |work=AXS}}</ref> * Kirk Tour (2019)<ref>{{Cite web |last=Post |first=Chantilly |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 4 |title=DaBaby Announces North American "Kirk" Tour With Stunna 4 Vegas |url=https://www.hotnewhiphop.com/dababy-announces-north-american-kirk-tour-with-stunna-4-vegas-news.92456.html |accessdate=2019 թ․ հոկտեմբերի 15 |publisher=HotNewHipHop}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի ռեփերներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի երգիչներ և երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Interscope Records-ի արտիստներ]] [[Կատեգորիա:«Գրեմմի» մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի հիփ հոփ երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի հիփ հոփ երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի ռեփերներ]] [[Կատեգորիա:Բեմական կեղծանուններ]] [[Կատեգորիա:Համացանցային մեմեր]] [[Կատեգորիա:Ռեփերներ]] exebgx3mbhb231g2behhgzpkc9ntxe4 4 982227 10357216 10354327 2025-06-18T08:41:45Z ԼուսինեՍահ 154417 10357216 wikitext text/x-wiki Ցանկում ներառված են Անգլերեն Վիքիպեդիայի [[:en:Wikipedia:Vital articles/Level/5/Mathematics]] էջի այն հոդվածները, որոնք Հայերեն Վիքիպեդիայում չկան։ == Հիմունքներ == {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Chinese numerals]]||54830||[[:ru:Китайские числительные]]||9830||[[:d:Q683566]]|||| |- |2||{{Icon|GA}}||[[:en:Constructible number]]||34156||||||[[:d:Q1321926]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Continued fraction]]||52183||||||[[:d:Q4115724]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Decimal]]||42642||[[:ru:Десятичная система счисления]]||32627||[[:d:Q81365]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Extrapolation]]||14505||[[:ru:Экстраполяция]]||5223||[[:d:Q744069]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Feigenbaum constants]]||14265||[[:ru:Постоянные Фейгенбаума]]||6112||[[:d:Q673184]]||[[:am:Ֆեյգենբաումի հաստատուններ]]||[[Մասնակից:ԼուսինեՍահ|ԼուսինեՍահ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼուսինեՍահ|քննարկում]]) |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Gaussian integer]]||35499||[[:ru:Гауссовы целые числа]]||62192||[[:d:Q724975]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Hindu–Arabic numeral system]]||29666||||||[[:d:Q3059346]]||[[:am:Հինդու-արաբական թվային համակարգ]]||[[Մասնակից:ԼուսինեՍահ|ԼուսինեՍահ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼուսինեՍահ|քննարկում]]) |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Mathematical notation]]||13759||[[:ru:Математические обозначения]]||43230||[[:d:Q1140046]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Maya numerals]]||10994||[[:ru:Цифры майя]]||12153||[[:d:Q335109]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Multiplicative inverse]]||15315||[[:ru:Обратное число]]||15824||[[:d:Q216906]]|||| |- |12||{{Icon|B}}||[[:en:Order of operations]]||49052||[[:ru:Приоритет операции]]||7955||[[:d:Q845118]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Positional notation]]||52512||[[:ru:Позиционная нотация]]||140||[[:d:Q1747853]]|||| |- |14||{{Icon|Start}}||[[:en:Rate (mathematics)]]||8338||||||[[:d:Q1144560]]|||| |- |15||{{Icon|B}}||[[:en:Repeating decimal]]||57550||[[:ru:Периодическая десятичная дробь]]||180||[[:d:Q389208]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Scientific notation]]||45205||[[:ru:Экспоненциальная запись]]||11779||[[:d:Q219142]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Tally marks]]||8958||||||[[:d:Q1860391]]|||| |- |18||{{Icon|Start}}||[[:en:Transfinite number]]||10223||[[:ru:Трансфинитное число]]||45||[[:d:Q1069891]]|||| |} == Ֆունկցիաներ == === Ֆունկցիաներ, ընդհանուր === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Additive function]]||8233||||||[[:d:Q95745348]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Arithmetic function]]||54705||[[:ru:Арифметическая функция]]||12149||[[:d:Q140744]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Bounded function]]||7522||[[:ru:Ограниченная числовая функция]]||197||[[:d:Q2267362]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Critical point (mathematics)]]||20405||[[:ru:Критическая точка (математика)]]||19306||[[:d:Q577705]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Curvature]]||45267||[[:ru:Кривизна]]||17156||[[:d:Q214881]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Elliptic function]]||16439||[[:ru:Эллиптическая функция]]||4981||[[:d:Q938102]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Fixed-point theorem]]||11249||||||[[:d:Q1422068]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Function of a real variable]]||21951||||||[[:d:Q861681]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Function of several real variables]]||47818||||||[[:d:Q15284797]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Implicit function]]||17326||[[:ru:Неявная функция]]||26632||[[:d:Q1196523]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Inflection point]]||10321||[[:ru:Точка перегиба]]||16663||[[:d:Q212794]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Injective function]]||16856||[[:ru:Инъекция (математика)]]||4932||[[:d:Q182003]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Limit of a function]]||69334||[[:ru:Предел функции]]||39531||[[:d:Q33540]]||||[[Մասնակից:ԼուսինեՍահ|ԼուսինեՍահ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼուսինեՍահ|քննարկում]]) |- |14||{{Icon|Start}}||[[:en:Multiplicative function]]||19578||[[:ru:Мультипликативная функция]]||4570||[[:d:Q1048447]]|||| |- |15||{{Icon|Start}}||[[:en:Multivalued function]]||11951||[[:ru:Многозначная функция]]||7468||[[:d:Q629085]]|||| |- |16||{{Icon|C}}||[[:en:Parametric equation]]||20938||[[:ru:Параметрическое представление]]||5453||[[:d:Q35889]]|||| |- |17||{{Icon|B}}||[[:en:Partial function]]||15111||||||[[:d:Q1756942]]|||| |- |18||{{Icon|Start}}||[[:en:Piecewise function]]||9477||[[:ru:Кусочно-заданная функция]]||4178||[[:d:Q2037833]]|||| |- |19||{{Icon|C}}||[[:en:Range of a function]]||6435||[[:ru:Область значений функции]]||7949||[[:d:Q1806121]]|||| |- |20||{{Icon|Start}}||[[:en:Real-valued function]]||7906||[[:ru:Вещественнозначная функция]]||17084||[[:d:Q5189500]]|||| |- |21||{{Icon|Start}}||[[:en:Saddle point]]||9569||[[:ru:Седловая точка]]||6887||[[:d:Q690935]]|||| |- |22||{{Icon|B}}||[[:en:Stationary point]]||9765||||||[[:d:Q2500758]]|||| |- |23||{{Icon|B}}||[[:en:Surjective function]]||18839||[[:ru:Сюръекция]]||5616||[[:d:Q229102]]|||| |- |24||{{Icon|Start}}||[[:en:Vector-valued function]]||18143||[[:ru:Вектор-функция]]||16485||[[:d:Q1375954]]||||--[[Մասնակից:Robert Ayvazyan|Robert Ayvazyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Robert Ayvazyan|քննարկում]]) 14:40, 25 հունվարի 2025 (UTC) |} === Հատուկ գործառույթներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Constant function]]||8448||[[:ru:Константная функция]]||3576||[[:d:Q746264]]|||| |- |2||{{Icon|GA}}||[[:en:Dirac delta function]]||97772||[[:ru:Дельта-функция]]||36505||[[:d:Q209675]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Euler's totient function]]||44793||[[:ru:Функция Эйлера]]||70094||[[:d:Q190026]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Exponential growth]]||24699||[[:ru:Экспоненциальный рост]]||4548||[[:d:Q582659]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Exponential integral]]||19256||[[:ru:Интегральная показательная функция]]||9728||[[:d:Q1419948]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Gaussian function]]||30576||[[:ru:Гауссова функция]]||14971||[[:d:Q1054475]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Heaviside step function]]||14468||[[:ru:Функция Хевисайда]]||14334||[[:d:Q322339]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Identity function]]||6509||[[:ru:Тождественное отображение]]||2454||[[:d:Q321119]]|||| |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Knuth's up-arrow notation]]||28308||[[:ru:Стрелочные обозначения Кнута]]||25302||[[:d:Q908427]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Likelihood function]]||65186||[[:ru:Функция правдоподобия]]||11581||[[:d:Q45284]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Prime-counting function]]||36333||[[:ru:Функция распределения простых чисел]]||27731||[[:d:Q251922]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Quadratic function]]||16917||[[:ru:Квадратичная функция одной переменной]]||46853||[[:d:Q50695]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Rectangular function]]||10890||[[:ru:Прямоугольная функция]]||3703||[[:d:Q946860]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Sine and cosine]]||56414||||||[[:d:Q13647261]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Step function]]||7273||[[:ru:Кусочно-постоянная функция]]||279||[[:d:Q917657]]|||| |- |16||{{Icon|C}}||[[:en:Stirling's approximation]]||28655||[[:ru:Формула Стирлинга]]||3952||[[:d:Q470877]]|||| |- |17||{{Icon|Start}}||[[:en:Weierstrass function]]||20022||[[:ru:Функция Вейерштрасса]]||8063||[[:d:Q94491]]|||| |} == Երկրաչափություն == === Երկրաչափություն, ընդհանուր === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Congruence (geometry)]]||17800||[[:ru:Конгруэнтность (геометрия)]]||3806||[[:d:Q154210]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Isometry]]||18856||[[:ru:Изометрия (математика)]]||2891||[[:d:Q740207]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Motion (geometry)]]||10952||[[:ru:Движение (математика)]]||16524||[[:d:Q4300759]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Polar coordinate system]]||49970||[[:ru:Полярная система координат]]||129044||[[:d:Q62494]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Reflection (mathematics)]]||8980||[[:ru:Отражение (геометрия)]]||3427||[[:d:Q426221]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Scaling (geometry)]]||9970||||||[[:d:Q102441924]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Shear mapping]]||13316||||||[[:d:Q1411898]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Similarity (geometry)]]||28028||[[:ru:Подобие]]||10139||[[:d:Q254465]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:Spherical coordinate system]]||43680||[[:ru:Сферическая система координат]]||17196||[[:d:Q203218]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Translation (geometry)]]||12892||[[:ru:Параллельный перенос]]||6551||[[:d:Q211459]]|||| |} === Երկչափ տարածություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Brachistochrone curve]]||37557||[[:ru:Брахистохрона]]||5334||[[:d:Q529985]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Catenary]]||52312||[[:ru:Цепная линия]]||10847||[[:d:Q214561]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Coplanarity]]||6293||[[:ru:Компланарность]]||4051||[[:d:Q543533]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Cycloid]]||27725||[[:ru:Циклоида]]||18928||[[:d:Q204072]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Elliptic curve]]||55743||[[:ru:Эллиптическая кривая]]||33028||[[:d:Q268493]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Internal and external angles]]||3797||||||[[:d:Q1156900]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Lemniscate]]||8848||[[:ru:Лемниската]]||4133||[[:d:Q10545374]]|||| |} === Եռաչափ տարածություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Regular polyhedron]]||33117||||||[[:d:Q735071]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Skew lines]]||9595||[[:ru:Скрещивающиеся прямые]]||2413||[[:d:Q668297]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Sphere]]||41565||[[:ru:Сфера]]||25913||[[:d:Q12507]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Surface (mathematics)]]||22093||||||[[:d:Q3505239]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Surface of revolution]]||11511||[[:ru:Поверхность вращения]]||6197||[[:d:Q849425]]|||| |} === Քառաչափ տարածություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:120-cell]]||131663||[[:ru:Стодвадцатиячейник]]||9194||[[:d:Q736191]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:16-cell]]||61642||[[:ru:Шестнадцатиячейник]]||9217||[[:d:Q2471444]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:24-cell]]||239443||[[:ru:Двадцатичетырёхъячейник]]||10874||[[:d:Q539008]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:3-sphere]]||28832||[[:ru:Трёхмерная сфера]]||7823||[[:d:Q2274197]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:5-cell]]||39263||[[:ru:Пятиячейник]]||9522||[[:d:Q1634717]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Rotations in 4-dimensional Euclidean space]]||38247||[[:ru:SO(4)]]||3161||[[:d:Q4048844]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Tesseract]]||26095||[[:ru:Тессеракт]]||27096||[[:d:Q12142]]|||| |} === Եռանկյունաչափություն === === Տոպոլոգիա === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:3-manifold]]||45803||[[:ru:Трёхмерное многообразие]]||19476||[[:d:Q526901]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:4-manifold]]||15424||[[:ru:Четырёхмерная топология]]||12027||[[:d:Q2566544]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Brouwer fixed-point theorem]]||62435||[[:ru:Теорема Брауэра о неподвижной точке]]||6669||[[:d:Q1144897]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Compact space]]||46211||[[:ru:Компактное пространство]]||17351||[[:d:Q381892]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Connected space]]||26802||[[:ru:Связное пространство]]||11677||[[:d:Q1491995]]|||| |- |6||{{Icon|B}}||[[:en:Differentiable manifold]]||68555||||||[[:d:Q3552958]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:General topology]]||42361||[[:ru:Общая топология]]||7473||[[:d:Q621550]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Homology (mathematics)]]||55477||[[:ru:Теория гомологий]]||30016||[[:d:Q1144780]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Homotopy]]||23734||[[:ru:Гомотопия]]||6523||[[:d:Q746083]]|||| |- |10||{{Icon|B}}||[[:en:Knot theory]]||49826||[[:ru:Теория узлов]]||23177||[[:d:Q849798]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Neighbourhood (mathematics)]]||9757||[[:ru:Окрестность]]||6651||[[:d:Q2478475]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Open set]]||27941||[[:ru:Открытое множество]]||7377||[[:d:Q213363]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Orientability]]||25807||||||[[:d:Q2748415]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Poincaré conjecture]]||44730||[[:ru:Гипотеза Пуанкаре]]||15552||[[:d:Q203586]]|||| |- |15||{{Icon|B}}||[[:en:Topological space]]||28851||[[:ru:Топологическое пространство]]||27911||[[:d:Q179899]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Winding number]]||16788||[[:ru:Порядок точки относительно кривой]]||18515||[[:d:Q576728]]|||| |} === Չափումներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Arc length]]||30069||[[:ru:Длина кривой]]||12381||[[:d:Q670036]]|||| |} === Էվկլիդյան երկրաչափություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Euclidean space]]||48072||[[:ru:Евклидово пространство]]||22652||[[:d:Q17295]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Parallel postulate]]||26151||[[:ru:Аксиома параллельности Евклида]]||71040||[[:d:Q207014]]|||| |} === Ոչէվկլիդյան երկրաչափություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Affine geometry]]||20554||[[:ru:Аффинная геометрия]]||3521||[[:d:Q382520]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Homography]]||31192||[[:ru:Проективное преобразование]]||13736||[[:d:Q2112539]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Hyperbolic angle]]||16098||||||[[:d:Q1003216]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Hyperbolic triangle]]||13034||[[:ru:Гиперболический треугольник]]||22182||[[:d:Q2246553]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Inversive geometry]]||30461||||||[[:d:Q9267097]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Projective plane]]||53702||[[:ru:Проективная плоскость]]||12568||[[:d:Q1475760]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Projective space]]||37720||[[:ru:Проективное пространство]]||11076||[[:d:Q877775]]|||| |- |8||{{Icon|B}}||[[:en:Stereographic projection]]||50405||[[:ru:Стереографическая проекция]]||8776||[[:d:Q866099]]|||| |} === Այլ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Bisection]]||20377||||||[[:d:Q3128632]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Cantor set]]||45877||[[:ru:Канторово множество]]||9205||[[:d:Q273188]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Julia set]]||38229||[[:ru:Множество Жюлиа]]||18583||[[:d:Q848427]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Koch snowflake]]||23384||[[:ru:Кривая Коха]]||16095||[[:d:Q223137]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Lattice (group)]]||17327||[[:ru:Решётка (геометрия)]]||15877||[[:d:Q1096885]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Locus (mathematics)]]||10820||[[:ru:Геометрическое место точек]]||5228||[[:d:Q211548]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Mandelbrot set]]||60677||[[:ru:Множество Мандельброта]]||31949||[[:d:Q257]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Minkowski's theorem]]||19455||[[:ru:Теорема Минковского о выпуклом теле]]||2861||[[:d:Q1097021]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Riemannian manifold]]||60419||[[:ru:Риманово многообразие]]||7562||[[:d:Q632814]]|||| |- |10||{{Icon|B}}||[[:en:Symmetry (geometry)]]||30656||||||[[:d:Q21030012]]|||| |- |11||{{Icon|B}}||[[:en:Symmetry in mathematics]]||22011||[[:ru:Симметрия в математике]]||40355||[[:d:Q2431134]]|||| |- |12||{{Icon|B}}||[[:en:Systolic geometry]]||28059||||||[[:d:Q2454208]]|||| |- |13||{{Icon|Start}}||[[:en:Theorema Egregium]]||6444||[[:ru:Theorema Egregium]]||5047||[[:d:Q1048874]]|||| |} == Հանրահաշիվ == === Հանրահաշիվ, ընդհանուր === === Տարրական հանրահաշիվ === === Գծային հանրահաշիվ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Banach space]]||106580||[[:ru:Банахово пространство]]||10288||[[:d:Q194397]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Basis (linear algebra)]]||35094||[[:ru:Базис]]||31908||[[:d:Q189569]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Diagonal matrix]]||17064||[[:ru:Диагональная матрица]]||3406||[[:d:Q332791]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Eigenvalues and eigenvectors]]||104633||||||[[:d:Q190524]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Einstein notation]]||14598||[[:ru:Соглашение Эйнштейна]]||5820||[[:d:Q673253]]|||| |- |6||{{Icon|B}}||[[:en:Euclidean vector]]||62496||[[:ru:Вектор (геометрия)]]||36858||[[:d:Q44528]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Identity matrix]]||6297||[[:ru:Единичная матрица]]||2844||[[:d:Q193794]]|||| |- |8||{{Icon|B}}||[[:en:Inner product space]]||58045||[[:ru:Предгильбертово пространство]]||4458||[[:d:Q214159]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Lie algebra]]||62648||[[:ru:Алгебра Ли]]||15209||[[:d:Q664495]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Linear combination]]||18349||[[:ru:Линейная комбинация]]||24886||[[:d:Q27628]]|||| |- |11||{{Icon|B}}||[[:en:Linear independence]]||25363||[[:ru:Линейная независимость]]||5844||[[:d:Q27670]]|||| |- |12||{{Icon|B}}||[[:en:Metric tensor]]||57376||[[:ru:Метрический тензор]]||24120||[[:d:Q757269]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Norm (mathematics)]]||36359||[[:ru:Норма (математика)]]||15487||[[:d:Q956437]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Projection (linear algebra)]]||34753||[[:ru:Проектор (математика)]]||8923||[[:d:Q519967]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Rank–nullity theorem]]||18710||||||[[:d:Q303402]]|||| |- |16||{{Icon|C}}||[[:en:Scalar (mathematics)]]||8706||[[:ru:Скаляр]]||10785||[[:d:Q1289248]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Scalar multiplication]]||8353||[[:ru:Умножение на скаляр]]||121||[[:d:Q126736]]|||| |- |18||{{Icon|C}}||[[:en:Tensor product]]||51333||[[:ru:Тензорное произведение]]||20215||[[:d:Q1163016]]|||| |- |19||{{Icon|C}}||[[:en:Triangular matrix]]||21172||[[:ru:Треугольная матрица]]||8760||[[:d:Q506265]]|||| |- |20||{{Icon|C}}||[[:en:Vector notation]]||24210||||||[[:d:Q7917835]]|||| |} === Աբստրակտ հանրահաշիվ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Algebra over a field]]||22514||[[:ru:Алгебра над полем]]||12022||[[:d:Q1000660]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Algebraic structure]]||21239||[[:ru:Алгебраическая структура]]||280||[[:d:Q205464]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Classification of finite simple groups]]||45415||[[:ru:Классификация простых конечных групп]]||74437||[[:d:Q1340623]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Commutative algebra]]||17020||[[:ru:Коммутативная алгебра]]||3973||[[:d:Q727659]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Commutative ring]]||41892||[[:ru:Коммутативное кольцо]]||15002||[[:d:Q858656]]|||| |- |6||{{Icon|B}}||[[:en:Conjugacy class]]||17750||[[:ru:Класс сопряжённости]]||13313||[[:d:Q1353233]]|||| |- |7||{{Icon|GA}}||[[:en:Field (mathematics)]]||88659||[[:ru:Поле (алгебра)]]||18147||[[:d:Q190109]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Field extension]]||20269||[[:ru:Расширение поля]]||13425||[[:d:Q577835]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:Fundamental group]]||54023||[[:ru:Фундаментальная группа]]||16544||[[:d:Q662830]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Galois theory]]||33241||[[:ru:Теория Галуа]]||11156||[[:d:Q92552]]|||| |- |11||{{Icon|B}}||[[:en:Group representation]]||15298||[[:ru:Представление группы]]||16406||[[:d:Q1055807]]|||| |- |12||{{Icon|B}}||[[:en:Group theory]]||40751||[[:ru:Теория групп]]||48601||[[:d:Q874429]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Hilbert's Nullstellensatz]]||24895||[[:ru:Теорема Гильберта о нулях]]||8549||[[:d:Q1068976]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Hilbert's basis theorem]]||11116||[[:ru:Теорема Гильберта о базисе]]||6996||[[:d:Q656645]]|||| |- |15||{{Icon|B}}||[[:en:Homological algebra]]||27744||[[:ru:Гомологическая алгебра]]||4064||[[:d:Q579978]]|||| |- |16||{{Icon|C}}||[[:en:Ideal (ring theory)]]||38344||[[:ru:Идеал (алгебра)]]||26431||[[:d:Q44649]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Isomorphism theorems]]||25677||[[:ru:Теоремы об изоморфизме]]||7783||[[:d:Q1065966]]|||| |- |18||{{Icon|Start}}||[[:en:Kernel (algebra)]]||18115||[[:ru:Ядро (алгебра)]]||3026||[[:d:Q574844]]|||| |- |19||{{Icon|B}}||[[:en:Lagrange's theorem (group theory)]]||17372||[[:ru:Теорема Лагранжа (теория групп)]]||4126||[[:d:Q505798]]|||| |- |20||{{Icon|B}}||[[:en:Lie group]]||66278||[[:ru:Группа Ли]]||17229||[[:d:Q622679]]|||| |- |21||{{Icon|C}}||[[:en:Modular group]]||25590||[[:ru:Модулярная группа]]||7236||[[:d:Q1834342]]|||| |- |22||{{Icon|C}}||[[:en:Normal subgroup]]||19380||[[:ru:Нормальная подгруппа]]||7155||[[:d:Q743179]]|||| |- |23||{{Icon|C}}||[[:en:Polynomial ring]]||53021||[[:ru:Кольцо многочленов]]||17803||[[:d:Q1455652]]|||| |- |24||{{Icon|C}}||[[:en:Quadratic form]]||33896||[[:ru:Квадратичная форма]]||12743||[[:d:Q736753]]|||| |- |25||{{Icon|B}}||[[:en:Representation theory]]||56184||[[:ru:Теория представлений]]||11031||[[:d:Q13220368]]|||| |- |26||{{Icon|B}}||[[:en:Ring theory]]||24639||[[:ru:Теория колец]]||6662||[[:d:Q1208658]]|||| |- |27||{{Icon|B}}||[[:en:Sheaf (mathematics)]]||70059||[[:ru:Пучок (математика)]]||54547||[[:d:Q595298]]|||| |} === Հանրահաշվի այլ թեմաներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Affine space]]||49165||[[:ru:Аффинное пространство]]||11165||[[:d:Q382698]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Algebraic variety]]||41588||[[:ru:Алгебраическое многообразие]]||29254||[[:d:Q648995]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Cauchy–Schwarz inequality]]||37845||[[:ru:Неравенство Коши — Буняковского]]||35341||[[:d:Q190546]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Equality (mathematics)]]||53969||[[:ru:Равенство (математика)]]||9718||[[:d:Q842346]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Exterior algebra]]||78370||[[:ru:Внешняя алгебра]]||7328||[[:d:Q1196652]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Horner's method]]||33078||[[:ru:Схема Горнера]]||9038||[[:d:Q944658]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Hölder's inequality]]||45188||[[:ru:Неравенство Гёльдера]]||7598||[[:d:Q731894]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Moduli space]]||29115||[[:ru:Пространство модулей]]||11111||[[:d:Q845677]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Resultant]]||46335||[[:ru:Результант]]||5816||[[:d:Q1168321]]|||| |} == Վիճակագրություն և հավանականություն == === Վիճակագրություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:A/B testing]]||29456||[[:ru:A/B-тестирование]]||7789||[[:d:Q1810071]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Bar chart]]||10923||[[:ru:Столбчатая диаграмма]]||6761||[[:d:Q1124595]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Bayesian inference]]||68939||[[:ru:Байесовский вывод]]||13847||[[:d:Q812535]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Bayesian statistics]]||19678||[[:ru:Байесовская статистика]]||23551||[[:d:Q4874481]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Box plot]]||20897||[[:ru:Ящик с усами]]||15592||[[:d:Q895726]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Chi-squared test]]||22382||[[:ru:Критерий хи-квадрат]]||7548||[[:d:Q1071004]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Correlation does not imply causation]]||27191||||||[[:d:Q310486]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Credible interval]]||8023||||||[[:d:Q4439221]]|||| |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Descriptive statistics]]||8174||[[:ru:Описательная статистика]]||8413||[[:d:Q380344]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Design of experiments]]||42979||[[:ru:Планирование эксперимента]]||27628||[[:d:Q2334061]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Expectation–maximization algorithm]]||51838||[[:ru:EM-алгоритм]]||10727||[[:d:Q1275153]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Factorial experiment]]||37569||[[:ru:Полный факторный эксперимент]]||19717||[[:d:Q4116558]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Frequency (statistics)]]||13117||[[:ru:Частота случайного события]]||3152||[[:d:Q762856]]|||| |- |14||{{Icon|Start}}||[[:en:Frequentist inference]]||18061||||||[[:d:Q2158281]]|||| |- |15||{{Icon|B}}||[[:en:Histogram]]||27559||[[:ru:Гистограмма]]||4013||[[:d:Q185020]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Least squares]]||40377||[[:ru:Метод наименьших квадратов]]||38791||[[:d:Q74304]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Logistic regression]]||129841||[[:ru:Логистическая регрессия]]||12085||[[:d:Q1132755]]|||| |- |18||{{Icon|B}}||[[:en:Margin of error]]||13643||[[:ru:Предельная ошибка выборки]]||2941||[[:d:Q1352827]]|||| |- |19||{{Icon|Start}}||[[:en:Maximum a posteriori estimation]]||10942||[[:ru:Оценка апостериорного максимума]]||5012||[[:d:Q635384]]|||| |- |20||{{Icon|B}}||[[:en:Maximum likelihood estimation]]||68204||[[:ru:Метод максимального правдоподобия]]||22156||[[:d:Q1045555]]|||| |- |21||{{Icon|C}}||[[:en:Non-linear least squares]]||28305||||||[[:d:Q3319230]]|||| |- |22||{{Icon|Start}}||[[:en:Observational study]]||13716||[[:ru:Обсервационное исследование]]||18298||[[:d:Q818574]]|||| |- |23||{{Icon|B}}||[[:en:Ordinary least squares]]||66604||||||[[:d:Q2912993]]|||| |- |24||{{Icon|B}}||[[:en:P-value]]||59117||[[:ru:P-значение]]||18813||[[:d:Q253255]]|||| |- |25||{{Icon|C}}||[[:en:Pie chart]]||22266||[[:ru:Круговая диаграмма]]||165||[[:d:Q273404]]|||| |- |26||{{Icon|Start}}||[[:en:Posterior probability]]||10931||[[:ru:Апостериорная вероятность]]||2243||[[:d:Q278079]]|||| |- |27||{{Icon|C}}||[[:en:Principal component analysis]]||118005||[[:ru:Метод главных компонент]]||98595||[[:d:Q2873]]|||| |- |28||{{Icon|C}}||[[:en:Prior probability]]||44183||[[:ru:Априорная вероятность]]||9622||[[:d:Q278090]]|||| |- |29||{{Icon|B}}||[[:en:Randomized controlled trial]]||89559||[[:ru:Рандомизированное контролируемое испытание]]||41504||[[:d:Q1436668]]|||| |- |30||{{Icon|C}}||[[:en:Regression analysis]]||38708||[[:ru:Регрессионный анализ]]||15788||[[:d:Q208042]]|||| |- |31||{{Icon|Start}}||[[:en:Sample mean and covariance]]||13638||||||[[:d:Q2348165]]|||| |- |32||{{Icon|C}}||[[:en:Sample size determination]]||27591||||||[[:d:Q2564360]]|||| |- |33||{{Icon|Start}}||[[:en:Sampling error]]||5509||||||[[:d:Q3306280]]|||| |- |34||{{Icon|Start}}||[[:en:Scatter plot]]||12155||[[:ru:Диаграмма рассеяния]]||4614||[[:d:Q1045782]]|||| |- |35||{{Icon|B}}||[[:en:Standard deviation]]||60203||[[:ru:Среднеквадратическое отклонение]]||22352||[[:d:Q159375]]|||| |- |36||{{Icon|C}}||[[:en:Standard error]]||20149||[[:ru:Стандартная ошибка]]||21511||[[:d:Q620994]]|||| |- |37||{{Icon|B}}||[[:en:Statistical hypothesis test]]||82951||[[:ru:Проверка статистических гипотез]]||9576||[[:d:Q210832]]|||| |- |38||{{Icon|C}}||[[:en:Statistical inference]]||48684||[[:ru:Статистический вывод]]||3977||[[:d:Q938438]]|||| |- |39||{{Icon|C}}||[[:en:Statistical significance]]||38688||[[:ru:Статистическая значимость]]||8191||[[:d:Q425265]]|||| |- |40||{{Icon|B}}||[[:en:Student's t-test]]||51336||[[:ru:T-критерий Стьюдента]]||15467||[[:d:Q309479]]|||| |- |41||{{Icon|C}}||[[:en:Survey methodology]]||35960||[[:ru:Методология социологического исследования]]||32761||[[:d:Q814232]]|||| |- |42||{{Icon|C}}||[[:en:Time series]]||43435||[[:ru:Временной ряд]]||11409||[[:d:Q186588]]|||| |- |43||{{Icon|B}}||[[:en:Type I and type II errors]]||31233||[[:ru:Ошибки первого и второго рода]]||39135||[[:d:Q989120]]|||| |} === Հավանականություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Bayes' theorem]]||53247||[[:ru:Теорема Байеса]]||36233||[[:d:Q182505]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Binomial distribution]]||54229||[[:ru:Биномиальное распределение]]||7212||[[:d:Q185547]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Central limit theorem]]||68697||[[:ru:Центральная предельная теорема]]||13225||[[:d:Q190391]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Chi-squared distribution]]||46397||[[:ru:Распределение хи-квадрат]]||21287||[[:d:Q243462]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Coefficient of determination]]||46691||[[:ru:Коэффициент детерминации]]||24890||[[:d:Q192830]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Conditional probability]]||34256||[[:ru:Условная вероятность]]||25578||[[:d:Q327069]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Continuous uniform distribution]]||28127||[[:ru:Непрерывное равномерное распределение]]||7588||[[:d:Q274506]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Correlation coefficient]]||7753||||||[[:d:Q3433612]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Covariance]]||29630||[[:ru:Ковариация]]||12112||[[:d:Q201984]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Cumulative distribution function]]||26251||[[:ru:Функция распределения]]||12340||[[:d:Q386228]]|||| |- |11||{{Icon|Start}}||[[:en:Discrete uniform distribution]]||6771||[[:ru:Дискретное равномерное распределение]]||4543||[[:d:Q3574718]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Event (probability theory)]]||8488||[[:ru:Случайное событие]]||2991||[[:d:Q10290214]]|||| |- |13||{{Icon|B}}||[[:en:Exponential distribution]]||43886||[[:ru:Экспоненциальное распределение]]||9638||[[:d:Q237193]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Geometric distribution]]||36193||[[:ru:Геометрическое распределение]]||11450||[[:d:Q729523]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Independence (probability theory)]]||28887||[[:ru:Независимость (теория вероятностей)]]||11665||[[:d:Q625303]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Kurtosis]]||37706||||||[[:d:Q287251]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Moment (mathematics)]]||21468||[[:ru:Моменты случайной величины]]||9168||[[:d:Q638982]]|||| |- |18||{{Icon|Start}}||[[:en:Moment-generating function]]||18749||[[:ru:Производящая функция моментов]]||5303||[[:d:Q535587]]|||| |- |19||{{Icon|Start}}||[[:en:Outcome (probability)]]||6890||||||[[:d:Q17104930]]|||| |- |20||{{Icon|B}}||[[:en:Poisson point process]]||119700||[[:ru:Процесс Пуассона]]||13244||[[:d:Q1145117]]|||| |- |21||{{Icon|Start}}||[[:en:Probability mass function]]||10410||[[:ru:Функция вероятности]]||8281||[[:d:Q869887]]|||| |- |22||{{Icon|B}}||[[:en:Probability space]]||24422||[[:ru:Вероятностное пространство]]||12272||[[:d:Q623472]]|||| |- |23||{{Icon|B}}||[[:en:Random variable]]||41636||[[:ru:Случайная величина]]||34109||[[:d:Q176623]]|||| |- |24||{{Icon|C}}||[[:en:Random walk]]||56513||[[:ru:Случайное блуждание]]||97428||[[:d:Q856741]]|||| |- |25||{{Icon|B}}||[[:en:Randomness]]||34414||[[:ru:Случайность]]||19284||[[:d:Q176640]]|||| |- |26||{{Icon|C}}||[[:en:Sample space]]||15142||[[:ru:Пространство элементарных событий]]||11997||[[:d:Q467440]]|||| |- |27||{{Icon|B}}||[[:en:Skewness]]||27814||[[:ru:Коэффициент асимметрии]]||2709||[[:d:Q330828]]|||| |- |28||{{Icon|B}}||[[:en:Student's t-distribution]]||56002||[[:ru:Распределение Стьюдента]]||60622||[[:d:Q576072]]|||| |- |29||{{Icon|C}}||[[:en:Viterbi algorithm]]||20430||[[:ru:Алгоритм Витерби]]||7053||[[:d:Q83886]]|||| |- |30||{{Icon|C}}||[[:en:Wiener process]]||36003||[[:ru:Винеровский процесс]]||6784||[[:d:Q1056809]]|||| |} == Foundations == {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Foundations of mathematics]]||53276||[[:ru:Основания математики]]||121258||[[:d:Q833585]]|||| |} === Մաթեմատիկական տրամաբանություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Analytical hierarchy]]||10159||||||[[:d:Q2878515]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Arithmetical hierarchy]]||25677||||||[[:d:Q669094]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Atomic formula]]||4013||[[:ru:Атомарная формула]]||2249||[[:d:Q2328174]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Axiom schema]]||4303||[[:ru:Схема аксиом]]||6032||[[:d:Q792536]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Contraposition]]||42093||[[:ru:Закон контрапозиции]]||5246||[[:d:Q1077442]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Free variables and bound variables]]||15602||||||[[:d:Q935944]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Higher-order logic]]||9503||[[:ru:Логика высшего порядка]]||10285||[[:d:Q1644136]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:If and only if]]||16762||[[:ru:Тогда и только тогда]]||15644||[[:d:Q949972]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:Karnaugh map]]||31144||[[:ru:Карта Карно]]||46680||[[:d:Q461528]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Modus ponens]]||17169||[[:ru:Modus ponens]]||2077||[[:d:Q655742]]|||| |- |11||{{Icon|Start}}||[[:en:Modus tollens]]||13576||[[:ru:Modus tollens]]||1696||[[:d:Q844118]]|||| |- |12||{{Icon|B}}||[[:en:Prenex normal form]]||13278||||||[[:d:Q281854]]|||| |- |13||{{Icon|Start}}||[[:en:Principle of explosion]]||10749||[[:ru:Принцип взрыва]]||17832||[[:d:Q60190]]|||| |- |14||{{Icon|Start}}||[[:en:Proof by contradiction]]||19602||[[:ru:Доказательство от противного]]||5558||[[:d:Q184899]]|||| |- |15||{{Icon|Start}}||[[:en:Rule of inference]]||11431||[[:ru:Правило вывода]]||4158||[[:d:Q1068763]]|||| |- |16||{{Icon|Start}}||[[:en:Sheffer stroke]]||18227||[[:ru:Штрих Шеффера]]||6371||[[:d:Q3874243]]|||| |- |17||{{Icon|Start}}||[[:en:Skolem normal form]]||11612||||||[[:d:Q1090524]]|||| |- |18||{{Icon|C}}||[[:en:Type theory]]||60534||[[:ru:Теория типов]]||19055||[[:d:Q1056428]]|||| |- |19||{{Icon|Start}}||[[:en:Well-formed formula]]||18596||||||[[:d:Q655328]]|||| |} === Բազմությունների տեսություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Aleph number]]||16228||[[:ru:Иерархия алефов]]||14813||[[:d:Q908627]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Binary relation]]||64221||[[:ru:Бинарное отношение]]||22481||[[:d:Q130901]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Cantor's theorem]]||22918||[[:ru:Теорема Кантора]]||3656||[[:d:Q474881]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Cardinality of the continuum]]||16090||[[:ru:Континуум (теория множеств)]]||13431||[[:d:Q22952648]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Cartesian product]]||21777||[[:ru:Прямое произведение]]||36949||[[:d:Q173740]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Closure (mathematics)]]||12549||[[:ru:Замыкание (алгебра)]]||3386||[[:d:Q4720939]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Complement (set theory)]]||12079||[[:ru:Разность множеств]]||12469||[[:d:Q242767]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Equivalence class]]||16986||||||[[:d:Q1211071]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:Equivalence relation]]||31387||[[:ru:Отношение эквивалентности]]||8506||[[:d:Q130998]]|||| |- |10||{{Icon|B}}||[[:en:Forcing (mathematics)]]||53195||||||[[:d:Q1003136]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Indexed family]]||9423||[[:ru:Семейство (математика)]]||7521||[[:d:Q856215]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Intersection (set theory)]]||12390||[[:ru:Пересечение множеств]]||4674||[[:d:Q185837]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Multiset]]||36036||[[:ru:Мультимножество]]||5098||[[:d:Q864377]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Naive set theory]]||34775||[[:ru:Наивная теория множеств]]||265||[[:d:Q903783]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Ordered pair]]||25452||[[:ru:Упорядоченная пара]]||2791||[[:d:Q191290]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Ordinal number]]||48782||[[:ru:Порядковое число]]||56284||[[:d:Q191780]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Partition of a set]]||14128||[[:ru:Разбиение множества]]||4602||[[:d:Q381060]]|||| |- |18||{{Icon|Start}}||[[:en:Pointed set]]||8816||[[:ru:Множество с отмеченной точкой]]||2741||[[:d:Q3054915]]|||| |- |19||{{Icon|C}}||[[:en:Power set]]||20608||[[:ru:Множество всех подмножеств]]||5861||[[:d:Q205170]]|||| |- |20||{{Icon|Start}}||[[:en:Reflexive relation]]||12315||[[:ru:Рефлексивное отношение]]||5031||[[:d:Q621850]]|||| |- |21||{{Icon|Start}}||[[:en:Symmetric relation]]||4058||[[:ru:Симметричное отношение]]||3009||[[:d:Q621461]]|||| |- |22||{{Icon|C}}||[[:en:Transfinite induction]]||8503||[[:ru:Трансфинитная индукция]]||8125||[[:d:Q840810]]|||| |- |23||{{Icon|Start}}||[[:en:Transitive relation]]||17890||[[:ru:Транзитивность]]||9113||[[:d:Q64861]]|||| |- |24||{{Icon|C}}||[[:en:Tuple]]||16199||[[:ru:Кортеж (информатика)]]||14006||[[:d:Q600590]]|||| |- |25||{{Icon|Start}}||[[:en:Universe (mathematics)]]||18634||||||[[:d:Q597663]]|||| |- |26||{{Icon|C}}||[[:en:Von Neumann universe]]||21307||[[:ru:Универсум фон Неймана]]||19597||[[:d:Q77887]]|||| |} === Աքսիոմատիկ համակարգեր === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Axiom of extensionality]]||10132||[[:ru:Аксиома объёмности]]||7592||[[:d:Q740424]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Axiom of infinity]]||11075||[[:ru:Аксиома бесконечности]]||2416||[[:d:Q920450]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Axiom of pairing]]||7310||[[:ru:Аксиома пары]]||3557||[[:d:Q920796]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Axiom of power set]]||4369||[[:ru:Аксиома степени]]||2998||[[:d:Q1077811]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Axiom of regularity]]||24793||[[:ru:Аксиома регулярности]]||2650||[[:d:Q470981]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Axiom of union]]||4342||[[:ru:Аксиома объединения]]||1834||[[:d:Q1987722]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Axiom schema of replacement]]||21972||[[:ru:Схема преобразования]]||7419||[[:d:Q1361825]]|||| |- |8||{{Icon|B}}||[[:en:Axiom schema of specification]]||15438||[[:ru:Схема выделения]]||3824||[[:d:Q780487]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Axiomatic system]]||14505||||||[[:d:Q792542]]|||| |- |10||{{Icon|B}}||[[:en:Banach–Tarski paradox]]||49154||[[:ru:Парадокс Банаха — Тарского]]||9248||[[:d:Q737851]]|||| |- |11||{{Icon|B}}||[[:en:New Foundations]]||51311||||||[[:d:Q649337]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Peano axioms]]||49068||[[:ru:Аксиомы Пеано]]||13610||[[:d:Q842755]]|||| |- |13||{{Icon|Start}}||[[:en:Tarski's axioms]]||26760||[[:ru:Аксиоматика Тарского (геометрия)]]||8371||[[:d:Q7686757]]|||| |- |14||{{Icon|Start}}||[[:en:Well-ordering theorem]]||7384||[[:ru:Теорема Цермело]]||4468||[[:d:Q1457052]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Zermelo–Fraenkel set theory]]||46824||[[:ru:Система Цермело — Френкеля]]||51990||[[:d:Q191849]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Zorn's lemma]]||32202||[[:ru:Лемма Цорна]]||11866||[[:d:Q290810]]|||| |} === Հաշվարկելիության տեսություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Church–Turing thesis]]||58152||[[:ru:Тезис Чёрча — Тьюринга]]||25113||[[:d:Q309157]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Computability theory]]||55183||[[:ru:Теория вычислимости]]||7534||[[:d:Q818930]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Computable function]]||24316||[[:ru:Вычислимая функция]]||10447||[[:d:Q1148456]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Computable set]]||4354||[[:ru:Разрешимое множество]]||8131||[[:d:Q877945]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Computably enumerable set]]||9395||[[:ru:Перечислимое множество]]||11272||[[:d:Q676835]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Entscheidungsproblem]]||19125||[[:ru:Проблема разрешения]]||4994||[[:d:Q11030584]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:General recursive function]]||17920||||||[[:d:Q284164]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Gödel numbering]]||11124||[[:ru:Нумерация Гёделя]]||5286||[[:d:Q1451046]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:Gödel's incompleteness theorems]]||94030||[[:ru:Теоремы Гёделя о неполноте]]||40022||[[:d:Q200787]]|||| |- |10||{{Icon|B}}||[[:en:Halting problem]]||54505||[[:ru:Проблема остановки]]||8210||[[:d:Q622849]]|||| |- |11||{{Icon|Start}}||[[:en:Model of computation]]||3827||[[:ru:Модель вычислений]]||3153||[[:d:Q2651576]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Oracle machine]]||15828||[[:ru:Вычисления с оракулом]]||2529||[[:d:Q1143357]]|||| |- |13||{{Icon|B}}||[[:en:Primitive recursive function]]||38562||[[:ru:Рекурсивная функция (теория вычислимости)]]||18570||[[:d:Q1570472]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Rice's theorem]]||12158||[[:ru:Теорема Райса]]||3073||[[:d:Q1893717]]|||| |- |15||{{Icon|B}}||[[:en:Turing degree]]||24388||||||[[:d:Q1527413]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Turing reduction]]||12281||[[:ru:Редукция Тьюринга]]||3491||[[:d:Q4489310]]|||| |- |17||{{Icon|B}}||[[:en:Turing's proof]]||43809||||||[[:d:Q7854954]]|||| |- |18||{{Icon|C}}||[[:en:Universal Turing machine]]||22702||[[:ru:Универсальная машина Тьюринга]]||2952||[[:d:Q2703890]]|||| |- |19||{{Icon|B}}||[[:en:μ operator]]||32769||||||[[:d:Q307772]]|||| |} === Model theory === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Compactness theorem]]||14297||[[:ru:Теорема Гёделя о компактности]]||8599||[[:d:Q1149458]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Elementary equivalence]]||8126||||||[[:d:Q877149]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Gödel's completeness theorem]]||17916||[[:ru:Теорема Гёделя о полноте]]||3491||[[:d:Q902052]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Löwenheim–Skolem theorem]]||22385||[[:ru:Теорема Лёвенгейма — Скулема]]||18658||[[:d:Q1068283]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Model theory]]||64019||[[:ru:Теория моделей]]||26698||[[:d:Q467606]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Quantifier elimination]]||12219||[[:ru:Элиминация кванторов]]||6334||[[:d:Q1849020]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Signature (logic)]]||9803||[[:ru:Сигнатура (математическая логика)]]||1607||[[:d:Q741810]]|||| |- |8||{{Icon|GA}}||[[:en:Skolem's paradox]]||28356||[[:ru:Парадокс Скулема]]||7753||[[:d:Q1096353]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:Structure (mathematical logic)]]||35360||||||[[:d:Q1851710]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Theory (mathematical logic)]]||12851||||||[[:d:Q10859910]]|||| |- |11||{{Icon|B}}||[[:en:Type (model theory)]]||14017||||||[[:d:Q834884]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Ultraproduct]]||18133||||||[[:d:Q1535225]]|||| |} === Կատեգորիաների տեսություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Adjoint functors]]||65141||[[:ru:Сопряжённые функторы]]||29658||[[:d:Q357858]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Cartesian closed category]]||18484||[[:ru:Декартово замкнутая категория]]||6845||[[:d:Q1725874]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Comma category]]||17820||[[:ru:Категория запятой]]||11290||[[:d:Q1780005]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Commutative diagram]]||9659||[[:ru:Коммутативная диаграмма]]||3697||[[:d:Q621542]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Concrete category]]||12065||[[:ru:Конкретная категория]]||6879||[[:d:Q1575634]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Coproduct]]||12640||[[:ru:Копроизведение]]||8841||[[:d:Q692689]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Five lemma]]||7048||||||[[:d:Q1479523]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Forgetful functor]]||7857||[[:ru:Забывающий функтор]]||9794||[[:d:Q2646117]]|||| |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Free object]]||12950||||||[[:d:Q5500272]]|||| |- |10||{{Icon|B}}||[[:en:Functor]]||25033||[[:ru:Функтор (математика)]]||20840||[[:d:Q864475]]|||| |- |11||{{Icon|B}}||[[:en:Hom functor]]||9934||[[:ru:Функтор Hom]]||6182||[[:d:Q5887297]]|||| |- |12||{{Icon|Start}}||[[:en:Initial and terminal objects]]||10810||[[:ru:Начальный объект]]||8308||[[:d:Q529752]]|||| |- |13||{{Icon|Start}}||[[:en:Kan extension]]||9561||||||[[:d:Q1723418]]|||| |- |14||{{Icon|Start}}||[[:en:Limit (category theory)]]||28188||[[:ru:Предел (теория категорий)]]||14766||[[:d:Q1322614]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Monad (category theory)]]||31165||[[:ru:Монада (теория категорий)]]||1821||[[:d:Q1630568]]|||| |- |16||{{Icon|C}}||[[:en:Morphism]]||12060||[[:ru:Морфизм]]||200||[[:d:Q1948412]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Natural transformation]]||34170||[[:ru:Естественное преобразование]]||10626||[[:d:Q1442189]]|||| |- |18||{{Icon|Start}}||[[:en:Opposite category]]||5158||[[:ru:Двойственная категория]]||3793||[[:d:Q7098616]]|||| |- |19||{{Icon|C}}||[[:en:Product (category theory)]]||14650||[[:ru:Произведение (теория категорий)]]||11584||[[:d:Q919107]]|||| |- |20||{{Icon|Start}}||[[:en:Pullback (category theory)]]||15423||[[:ru:Расслоённое произведение]]||5711||[[:d:Q1397439]]|||| |- |21||{{Icon|Start}}||[[:en:Pushout (category theory)]]||13497||[[:ru:Кодекартов квадрат]]||5531||[[:d:Q1633079]]|||| |- |22||{{Icon|Start}}||[[:en:Snake lemma]]||9819||[[:ru:Лемма о змее]]||6442||[[:d:Q1064342]]|||| |- |23||{{Icon|C}}||[[:en:Subcategory]]||5775||[[:ru:Подкатегория]]||4010||[[:d:Q541563]]|||| |- |24||{{Icon|C}}||[[:en:Universal property]]||25044||[[:ru:Универсальное свойство]]||15961||[[:d:Q1417809]]|||| |- |25||{{Icon|Start}}||[[:en:Yoneda lemma]]||20240||[[:ru:Лемма Йонеды]]||7020||[[:d:Q320577]]|||| |} == Դիսկրետ մաթեմատիկա == === Կոմբինատորիկա === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Addition principle]]||6716||[[:ru:Правило сложения (комбинаторика)]]||2058||[[:d:Q2360148]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Algebraic combinatorics]]||13673||[[:ru:Алгебраическая комбинаторика]]||21513||[[:d:Q1005603]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Binomial coefficient]]||62619||[[:ru:Биномиальный коэффициент]]||29810||[[:d:Q209875]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Combinatorial principles]]||5005||[[:ru:Комбинаторные принципы]]||20313||[[:d:Q3850844]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Double counting (proof technique)]]||11217||[[:ru:Двойной подсчёт]]||1886||[[:d:Q1191750]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Enumerative combinatorics]]||9934||[[:ru:Перечислительная комбинаторика]]||2790||[[:d:Q336787]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Lah number]]||11382||[[:ru:Числа Лаха]]||8583||[[:d:Q451829]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Latin square]]||31251||[[:ru:Латинский квадрат]]||50512||[[:d:Q679367]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Mutually orthogonal Latin squares]]||42605||[[:ru:Греко-латинский квадрат]]||7071||[[:d:Q615342]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Partial permutation]]||4858||[[:ru:Размещение]]||8435||[[:d:Q1401935]]|||| |- |11||{{Icon|B}}||[[:en:Permutation]]||79431||[[:ru:Перестановка]]||19658||[[:d:Q161519]]|||| |- |12||{{Icon|B}}||[[:en:Pigeonhole principle]]||31333||[[:ru:Принцип Дирихле (комбинаторика)]]||28996||[[:d:Q188276]]|||| |- |13||{{Icon|Start}}||[[:en:Ramsey theory]]||8765||[[:ru:Теория Рамсея]]||10634||[[:d:Q1336170]]|||| |- |14||{{Icon|B}}||[[:en:Ramsey's theorem]]||66191||[[:ru:Теорема Рамсея]]||16944||[[:d:Q918099]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Rule of product]]||3791||[[:ru:Правило умножения]]||3358||[[:d:Q557624]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Stirling number]]||28980||||||[[:d:Q80918]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Stirling numbers of the first kind]]||38673||[[:ru:Числа Стирлинга первого рода]]||4533||[[:d:Q2657556]]|||| |- |18||{{Icon|C}}||[[:en:Stirling numbers of the second kind]]||24217||[[:ru:Числа Стирлинга второго рода]]||3115||[[:d:Q2601117]]|||| |- |19||{{Icon|Start}}||[[:en:Twelvefold way]]||44165||[[:ru:Двенадцатеричный путь]]||65092||[[:d:Q7857666]]|||| |} === Գրաֆիկ տեսություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Adjacency matrix]]||20527||[[:ru:Матрица смежности]]||10441||[[:d:Q727035]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:BEST theorem]]||5205||||||[[:d:Q3527004]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Bellman–Ford algorithm]]||21256||[[:ru:Алгоритм Беллмана — Форда]]||9983||[[:d:Q816022]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Bipartite graph]]||34162||[[:ru:Двудольный граф]]||6183||[[:d:Q174733]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Blossom algorithm]]||17093||[[:ru:Алгоритм сжатия цветков]]||24560||[[:d:Q1030529]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Bridge (graph theory)]]||9738||[[:ru:Мост (теория графов)]]||15079||[[:d:Q2532492]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Cage (graph theory)]]||8830||[[:ru:Клетка (теория графов)]]||6215||[[:d:Q841007]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Cayley graph]]||29743||[[:ru:Граф Кэли]]||2343||[[:d:Q859174]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:Chromatic polynomial]]||29164||[[:ru:Хроматический многочлен]]||35584||[[:d:Q1087609]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Clique (graph theory)]]||20948||[[:ru:Клика (теория графов)]]||30310||[[:d:Q761631]]|||| |- |11||{{Icon|GA}}||[[:en:Clique problem]]||86186||[[:ru:Задача о клике]]||8523||[[:d:Q1196873]]|||| |- |12||{{Icon|B}}||[[:en:Complete graph]]||14588||[[:ru:Полный граф]]||48893||[[:d:Q45715]]|||| |- |13||{{Icon|GA}}||[[:en:Component (graph theory)]]||30505||[[:ru:Компонента связности графа]]||2874||[[:d:Q2997928]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Connectivity (graph theory)]]||17542||||||[[:d:Q72897900]]|||| |- |15||{{Icon|Start}}||[[:en:Coxeter graph]]||7408||[[:ru:Граф Коксетера]]||7821||[[:d:Q3115477]]|||| |- |16||{{Icon|B}}||[[:en:Crossing number (graph theory)]]||27132||[[:ru:Минимальное число пересечений рёбер графа]]||32067||[[:d:Q266775]]|||| |- |17||{{Icon|Start}}||[[:en:Cycle (graph theory)]]||14451||[[:ru:Цикл (теория графов)]]||17475||[[:d:Q245595]]|||| |- |18||{{Icon|Start}}||[[:en:Degree (graph theory)]]||10272||[[:ru:Степень вершины (теория графов)]]||12928||[[:d:Q383444]]|||| |- |19||{{Icon|Start}}||[[:en:Degree matrix]]||3280||||||[[:d:Q3085391]]|||| |- |20||{{Icon|GA}}||[[:en:Directed acyclic graph]]||45873||[[:ru:Ориентированный ациклический граф]]||2078||[[:d:Q1195339]]|||| |- |21||{{Icon|C}}||[[:en:Directed graph]]||16191||[[:ru:Ориентированный граф]]||9063||[[:d:Q1137726]]|||| |- |22||{{Icon|Start}}||[[:en:Dürer graph]]||6333||[[:ru:Граф Дюрера]]||8952||[[:d:Q3115478]]|||| |- |23||{{Icon|Start}}||[[:en:Edge contraction]]||8289||[[:ru:Стягивание ребра]]||10680||[[:d:Q1397646]]|||| |- |24||{{Icon|Start}}||[[:en:Edge cover]]||4644||[[:ru:Рёберное покрытие]]||6616||[[:d:Q594001]]|||| |- |25||{{Icon|C}}||[[:en:Eulerian path]]||28154||||||[[:d:Q624580]]|||| |- |26||{{Icon|C}}||[[:en:FKT algorithm]]||13447||[[:ru:Алгоритм FKT]]||19107||[[:d:Q5426031]]|||| |- |27||{{Icon|B}}||[[:en:Floyd–Warshall algorithm]]||23849||[[:ru:Алгоритм Флойда — Уоршелла]]||28164||[[:d:Q1047576]]|||| |- |28||{{Icon|Start}}||[[:en:Generalized Petersen graph]]||12969||[[:ru:Обобщённый граф Петерсена]]||10781||[[:d:Q5532453]]|||| |- |29||{{Icon|Start}}||[[:en:Girth (graph theory)]]||7369||[[:ru:Обхват (теория графов)]]||6426||[[:d:Q959831]]|||| |- |30||{{Icon|B}}||[[:en:Graph automorphism]]||14427||[[:ru:Автоморфизм графа]]||3199||[[:d:Q834981]]|||| |- |31||{{Icon|GA}}||[[:en:Graph homomorphism]]||39126||[[:ru:Гомоморфизм графов]]||61148||[[:d:Q3385162]]|||| |- |32||{{Icon|C}}||[[:en:Graph isomorphism problem]]||40923||[[:ru:Задача изоморфности графов]]||171||[[:d:Q3738036]]|||| |- |33||{{Icon|Start}}||[[:en:Graph isomorphism]]||13372||[[:ru:Изоморфизм графов]]||16198||[[:d:Q303100]]|||| |- |34||{{Icon|B}}||[[:en:Graph minor]]||35993||[[:ru:Минор графа]]||41537||[[:d:Q905837]]|||| |- |35||{{Icon|C}}||[[:en:Hamiltonian path problem]]||21041||[[:ru:Задача о гамильтоновом пути]]||20231||[[:d:Q987652]]|||| |- |36||{{Icon|C}}||[[:en:Hamiltonian path]]||18954||[[:ru:Гамильтонова цепь]]||67||[[:d:Q273037]]|||| |- |37||{{Icon|C}}||[[:en:Held–Karp algorithm]]||11905||||||[[:d:Q20203442]]|||| |- |38||{{Icon|GA}}||[[:en:Herschel graph]]||13932||[[:ru:Граф Хершеля]]||10991||[[:d:Q3115504]]|||| |- |39||{{Icon|Start}}||[[:en:Homeomorphism (graph theory)]]||8056||[[:ru:Гомеоморфизм графов]]||9879||[[:d:Q584521]]|||| |- |40||{{Icon|Start}}||[[:en:Hosoya index]]||7830||[[:ru:Индекс Хосойи]]||11066||[[:d:Q4200699]]|||| |- |41||{{Icon|C}}||[[:en:Intersection graph]]||9078||[[:ru:Граф пересечений]]||11530||[[:d:Q3498041]]|||| |- |42||{{Icon|C}}||[[:en:Kuratowski's theorem]]||9486||[[:ru:Теорема Понтрягина — Куратовского]]||12087||[[:d:Q837902]]|||| |- |43||{{Icon|C}}||[[:en:Kőnig's theorem (graph theory)]]||24415||[[:ru:Теорема Кёнига (комбинаторика)]]||27129||[[:d:Q897769]]|||| |- |44||{{Icon|Start}}||[[:en:Laplacian matrix]]||45649||[[:ru:Матрица Кирхгофа]]||7087||[[:d:Q772067]]|||| |- |45||{{Icon|B}}||[[:en:Line graph]]||44629||[[:ru:Рёберный граф]]||29252||[[:d:Q1378376]]|||| |- |46||{{Icon|B}}||[[:en:Matching (graph theory)]]||23383||[[:ru:Паросочетание]]||41991||[[:d:Q1065144]]|||| |- |47||{{Icon|Start}}||[[:en:Matching polynomial]]||7078||[[:ru:Многочлен паросочетаний]]||1290||[[:d:Q6786278]]|||| |- |48||{{Icon|Start}}||[[:en:Max-flow min-cut theorem]]||24127||[[:ru:Теорема Форда — Фалкерсона]]||7879||[[:d:Q608294]]|||| |- |49||{{Icon|Start}}||[[:en:Maximum cardinality matching]]||10296||||||[[:d:Q65088751]]|||| |- |50||{{Icon|C}}||[[:en:Maximum flow problem]]||43270||[[:ru:Задача о максимальном потоке]]||27466||[[:d:Q2585642]]|||| |- |51||{{Icon|Start}}||[[:en:Minimum-cost flow problem]]||9743||[[:ru:Поток минимальной стоимости]]||16023||[[:d:Q2897180]]|||| |- |52||{{Icon|Start}}||[[:en:Multigraph]]||8469||[[:ru:Мультиграф]]||10371||[[:d:Q2642629]]|||| |- |53||{{Icon|Start}}||[[:en:Path (graph theory)]]||10722||||||[[:d:Q1415372]]|||| |- |54||{{Icon|C}}||[[:en:Petersen graph]]||24767||[[:ru:Граф Петерсена]]||37073||[[:d:Q835614]]|||| |- |55||{{Icon|B}}||[[:en:Planar graph]]||36048||[[:ru:Планарный граф]]||12805||[[:d:Q547823]]|||| |- |56||{{Icon|C}}||[[:en:Prim's algorithm]]||18500||[[:ru:Алгоритм Прима]]||10826||[[:d:Q470813]]|||| |- |57||{{Icon|C}}||[[:en:Push–relabel maximum flow algorithm]]||36289||[[:ru:Алгоритм проталкивания предпотока]]||53601||[[:d:Q583889]]|||| |- |58||{{Icon|Start}}||[[:en:Rainbow matching]]||21625||||||[[:d:Q17143488]]|||| |- |59||{{Icon|Start}}||[[:en:Regular graph]]||6323||[[:ru:Регулярный граф]]||7020||[[:d:Q826467]]|||| |- |60||{{Icon|C}}||[[:en:Shortest path problem]]||44303||[[:ru:Задача о кратчайшем пути]]||36273||[[:d:Q1058754]]|||| |- |61||{{Icon|GA}}||[[:en:Snark (graph theory)]]||23810||[[:ru:Снарк (теория графов)]]||18037||[[:d:Q6470127]]|||| |- |62||{{Icon|C}}||[[:en:Spectral graph theory]]||15280||[[:ru:Спектральная теория графов]]||13743||[[:d:Q3180727]]|||| |- |63||{{Icon|B}}||[[:en:Travelling salesman problem]]||89000||[[:ru:Задача коммивояжёра]]||59682||[[:d:Q322212]]|||| |- |64||{{Icon|C}}||[[:en:Tree (graph theory)]]||27181||[[:ru:Дерево (теория графов)]]||16017||[[:d:Q272735]]|||| |- |65||{{Icon|GA}}||[[:en:Turán's brick factory problem]]||13223||[[:ru:Проблема Заранкевича]]||11167||[[:d:Q25303632]]|||| |- |66||{{Icon|C}}||[[:en:Vertex cover]]||22372||[[:ru:Вершинное покрытие]]||109||[[:d:Q11515519]]|||| |- |67||{{Icon|C}}||[[:en:Vizing's theorem]]||21168||[[:ru:Теорема Визинга]]||20869||[[:d:Q2226822]]|||| |} === Կարգերի տեսություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Antichain]]||7932||[[:ru:Антицепь]]||3120||[[:d:Q431937]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Antisymmetric relation]]||4316||[[:ru:Антисимметричное отношение]]||2036||[[:d:Q583760]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Boolean algebra (structure)]]||49842||[[:ru:Булева алгебра]]||18752||[[:d:Q4973304]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Connected relation]]||10855||||||[[:d:Q2481270]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Domain theory]]||19243||||||[[:d:Q1079166]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Filter (mathematics)]]||24053||[[:ru:Фильтр (математика)]]||15540||[[:d:Q1052692]]|||| |- |7||{{Icon|GA}}||[[:en:Gale–Shapley algorithm]]||20965||[[:ru:Алгоритм Гэйла — Шепли]]||11448||[[:d:Q65123731]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Greatest element and least element]]||17341||[[:ru:Наибольший и наименьший элементы]]||284||[[:d:Q1196892]]|||| |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Hasse diagram]]||11424||[[:ru:Диаграмма Хассе]]||10045||[[:d:Q901446]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Ideal (order theory)]]||13240||||||[[:d:Q1656686]]|||| |- |11||{{Icon|Start}}||[[:en:Infimum and supremum]]||25306||[[:ru:Точная верхняя и нижняя границы]]||16983||[[:d:Q17502105]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Join and meet]]||13708||||||[[:d:Q6269005]]|||| |- |13||{{Icon|B}}||[[:en:Order theory]]||31954||[[:ru:Теория порядков]]||307||[[:d:Q24175351]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Partially ordered set]]||40688||[[:ru:Частично упорядоченное множество]]||32449||[[:d:Q474715]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Preorder]]||23343||[[:ru:Предпорядок]]||6351||[[:d:Q1425985]]|||| |- |16||{{Icon|Start}}||[[:en:Stable roommates problem]]||19133||[[:ru:Задача о соседях по комнате]]||12367||[[:d:Q3406260]]|||| |- |17||{{Icon|B}}||[[:en:Total order]]||22266||[[:ru:Линейно упорядоченное множество]]||5275||[[:d:Q369377]]|||| |- |18||{{Icon|B}}||[[:en:Ultrafilter]]||20911||[[:ru:Ультрафильтр]]||7980||[[:d:Q1571831]]|||| |- |19||{{Icon|Start}}||[[:en:Upper and lower bounds]]||6324||||||[[:d:Q13222579]]|||| |- |20||{{Icon|Start}}||[[:en:Well-founded relation]]||10318||||||[[:d:Q338021]]|||| |- |21||{{Icon|B}}||[[:en:Well-order]]||12605||||||[[:d:Q659746]]|||| |} == Մաթեմատիկական անալիզ == === Հիմունքներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Calculus]]||76263||[[:ru:Математический анализ]]||82197||[[:d:Q149972]]|||| |- |2||{{Icon|LIST}}||[[:en:Differential (mathematics)]]||26803||||||[[:d:Q5130428]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Fundamental theorem of calculus]]||31932||[[:ru:Теорема Ньютона — Лейбница]]||29136||[[:d:Q1217677]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Linear approximation]]||9742||[[:ru:Линейное приближение]]||3625||[[:d:Q2071054]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Linearization]]||9757||[[:ru:Линеаризация]]||2716||[[:d:Q1520713]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Series expansion]]||8742||||||[[:d:Q358733]]|||| |} === Դիֆերենցիալ հաշիվ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Differentiable function]]||12532||[[:ru:Дифференцируемая функция]]||19371||[[:d:Q783507]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Differential operator]]||22959||[[:ru:Дифференциальный оператор]]||30152||[[:d:Q1058681]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Differentiation of trigonometric functions]]||19086||[[:ru:Дифференцирование тригонометрических функций]]||28765||[[:d:Q3296857]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Power rule]]||13200||||||[[:d:Q1190543]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Product rule]]||20649||[[:ru:Правило произведения]]||5948||[[:d:Q466720]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Quotient rule]]||7199||||||[[:d:Q531392]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:Related rates]]||10046||||||[[:d:Q12244048]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Second derivative]]||15167||[[:ru:Вторая производная]]||20335||[[:d:Q1932744]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:Taylor's theorem]]||55606||[[:ru:Теорема Тейлора]]||49005||[[:d:Q1137206]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Time derivative]]||8714||[[:ru:Производная по времени]]||3757||[[:d:Q6960532]]|||| |} === Ինտեգրալ հաշվարկ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Constant of integration]]||9614||[[:ru:Постоянная интегрирования]]||15700||[[:d:Q1355804]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Improper integral]]||23889||[[:ru:Несобственный интеграл]]||10570||[[:d:Q464118]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Integration by parts]]||36280||[[:ru:Интегрирование по частям]]||12361||[[:d:Q273328]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Integration by substitution]]||20037||||||[[:d:Q1071270]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Limits of integration]]||3522||||||[[:d:Q6549573]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Riemann sum]]||21090||[[:ru:Сумма Римана]]||5726||[[:d:Q1156903]]|||| |} === Բազմաբևեռ և վեկտորի հաշվարկ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Differential form]]||67886||[[:ru:Дифференциальная форма]]||18533||[[:d:Q1047080]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Directional derivative]]||22135||[[:ru:Производная по направлению]]||9848||[[:d:Q383851]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Fubini's theorem]]||41736||[[:ru:Теорема Тонелли — Фубини]]||7054||[[:d:Q1149022]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Gradient theorem]]||20295||||||[[:d:Q287347]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Helmholtz decomposition]]||45444||[[:ru:Теорема разложения Гельмгольца]]||30726||[[:d:Q1153588]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Iterated integral]]||3758||[[:ru:Повторный интеграл]]||5696||[[:d:Q6094400]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Jacobian matrix and determinant]]||26983||[[:ru:Матрица Якоби]]||3827||[[:d:Q506041]]|||| |- |8||{{Icon|B}}||[[:en:Lagrange multiplier]]||53239||[[:ru:Метод множителей Лагранжа]]||11665||[[:d:Q598870]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Multiple integral]]||44959||[[:ru:Кратный интеграл]]||30862||[[:d:Q844937]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Multivariable calculus]]||19911||[[:ru:Анализ функций многих переменных]]||15539||[[:d:Q2035437]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Partial derivative]]||24666||[[:ru:Частная производная]]||9689||[[:d:Q186475]]|||| |- |12||{{Icon|Start}}||[[:en:Poisson's equation]]||17531||[[:ru:Уравнение Пуассона]]||13936||[[:d:Q827688]]|||| |- |13||{{Icon|B}}||[[:en:Ricci calculus]]||47365||||||[[:d:Q7322955]]|||| |- |14||{{Icon|B}}||[[:en:Stokes' theorem]]||31105||||||[[:d:Q467756]]|||| |- |15||{{Icon|B}}||[[:en:Total derivative]]||15470||[[:ru:Полная производная функции]]||4917||[[:d:Q636889]]|||| |- |16||{{Icon|Start}}||[[:en:Volume integral]]||2451||||||[[:d:Q1788036]]|||| |} === Դիֆերենցիալ հավասարումներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Boundary value problem]]||9005||[[:ru:Краевая задача]]||32089||[[:d:Q1332643]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Convolution]]||68386||[[:ru:Свёртка (математический анализ)]]||20641||[[:d:Q210857]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Crank–Nicolson method]]||21473||||||[[:d:Q588725]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Dirichlet problem]]||13722||[[:ru:Задача Дирихле]]||6618||[[:d:Q1192869]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Elliptic operator]]||13157||[[:ru:Эллиптический оператор]]||4189||[[:d:Q427625]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Elliptic partial differential equation]]||18717||[[:ru:Эллиптическое уравнение]]||5711||[[:d:Q3607962]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Euler method]]||27349||[[:ru:Метод Эйлера]]||10498||[[:d:Q868454]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Finite element method]]||62011||[[:ru:Метод конечных элементов]]||21481||[[:d:Q220184]]|||| |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Homogeneous differential equation]]||7312||[[:ru:Однородное дифференциальное уравнение]]||2942||[[:d:Q2434565]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Hyperbolic partial differential equation]]||8711||[[:ru:Гиперболические уравнения]]||7857||[[:d:Q2627459]]|||| |- |11||{{Icon|Start}}||[[:en:Integrating factor]]||11251||||||[[:d:Q2734005]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Linear differential equation]]||31065||[[:ru:Линейное дифференциальное уравнение]]||5348||[[:d:Q1129902]]|||| |- |13||{{Icon|Start}}||[[:en:Method of lines]]||6092||||||[[:d:Q1826712]]|||| |- |14||{{Icon|B}}||[[:en:Numerical methods for ordinary differential equations]]||28176||||||[[:d:Q541182]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Numerical methods for partial differential equations]]||17338||||||[[:d:Q7069659]]|||| |- |16||{{Icon|C}}||[[:en:Separation of variables]]||19834||[[:ru:Метод разделения переменных]]||16313||[[:d:Q913323]]|||| |- |17||{{Icon|Start}}||[[:en:Shooting method]]||9757||[[:ru:Метод стрельбы]]||4432||[[:d:Q1749769]]|||| |- |18||{{Icon|Start}}||[[:en:System of differential equations]]||7123||||||[[:d:Q96407346]]|||| |} ==== Դինամիկ համակարգեր ==== {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Attractor]]||34811||[[:ru:Аттрактор]]||25103||[[:d:Q507187]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Bifurcation theory]]||16422||[[:ru:Теория бифуркаций]]||15269||[[:d:Q1154357]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Chaos theory]]||124117||[[:ru:Теория хаоса]]||56734||[[:d:Q166314]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Conserved quantity]]||4009||||||[[:d:Q1071013]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Dynamic simulation]]||7195||||||[[:d:Q5319019]]|||| |- |6||{{Icon|B}}||[[:en:Dynamical system]]||54052||[[:ru:Динамическая система]]||23897||[[:d:Q638328]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Dynamical systems theory]]||24713||||||[[:d:Q3174497]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Edge of chaos]]||16458||[[:ru:Грань хаоса]]||1006||[[:d:Q93158]]|||| |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Flow (mathematics)]]||14350||[[:ru:Поток (математика)]]||16156||[[:d:Q1434290]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Initial condition]]||9277||||||[[:d:Q18351510]]|||| |- |11||{{Icon|Start}}||[[:en:Linear dynamical system]]||5469||[[:ru:Линейная динамическая система]]||8268||[[:d:Q621512]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Lyapunov exponent]]||26461||[[:ru:Показатель Ляпунова]]||1631||[[:d:Q1238630]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Multibody system]]||12691||[[:ru:Многотельные системы]]||3521||[[:d:Q1917564]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Nonlinear system]]||21084||[[:ru:Нелинейная динамика]]||20441||[[:d:Q660848]]|||| |- |15||{{Icon|C}}||[[:en:Phase space]]||17969||[[:ru:Фазовое пространство]]||30036||[[:d:Q62542]]|||| |- |16||{{Icon|Start}}||[[:en:Stability theory]]||18392||[[:ru:Теория устойчивости]]||5853||[[:d:Q1756677]]|||| |- |17||{{Icon|C}}||[[:en:Three-body problem]]||47719||[[:ru:Задача трёх тел]]||72670||[[:d:Q607699]]|||| |} === Հաջորդականություններ և շարքեր === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Absolute convergence]]||28584||[[:ru:Абсолютная сходимость]]||15344||[[:d:Q332465]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Binomial series]]||13903||[[:ru:Биномиальный ряд]]||15547||[[:d:Q833480]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Cauchy sequence]]||20580||[[:ru:Фундаментальная последовательность]]||3454||[[:d:Q217847]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Convergence tests]]||13237||[[:ru:Признаки сходимости]]||21436||[[:d:Q3979448]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Convergent series]]||11390||||||[[:d:Q1211057]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Dirichlet series]]||25913||[[:ru:Ряд Дирихле]]||5209||[[:d:Q620595]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Divergent series]]||32607||||||[[:d:Q906520]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Generating function]]||88932||[[:ru:Производящая функция последовательности]]||15340||[[:d:Q860609]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Geometric series]]||34472||||||[[:d:Q1306887]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Limit of a sequence]]||27443||[[:ru:Предел последовательности]]||9988||[[:d:Q847204]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Multipole expansion]]||30066||[[:ru:Мультиполь]]||22241||[[:d:Q1027847]]|||| |- |12||{{Icon|B}}||[[:en:Radius of convergence]]||16386||[[:ru:Круг сходимости]]||3546||[[:d:Q1428097]]|||| |} === Մաթեմատիկական անալիզ/վերլուծություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Asymptotic analysis]]||17214||[[:ru:Асимптотический анализ]]||14958||[[:d:Q752718]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Calculus of variations]]||57152||[[:ru:Вариационное исчисление]]||85128||[[:d:Q216861]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Interpolation]]||23028||[[:ru:Интерполяция]]||12086||[[:d:Q187631]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Lp space]]||62996||[[:ru:Lp (пространство)]]||16445||[[:d:Q305936]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Measure (mathematics)]]||35390||[[:ru:Мера множества]]||24685||[[:d:Q192276]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Operator theory]]||11964||[[:ru:Теория операторов]]||8573||[[:d:Q1198874]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Sequence space]]||22996||||||[[:d:Q289411]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Uniform convergence]]||30687||[[:ru:Равномерная сходимость]]||5676||[[:d:Q1411887]]|||| |} ==== Իրական վերլուծություն ==== {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Bisection method]]||23063||[[:ru:Метод бисекции]]||18111||[[:d:Q866300]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Completeness of the real numbers]]||11246||[[:ru:Непрерывность множества действительных чисел]]||34544||[[:d:Q1324487]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Extreme value theorem]]||22987||[[:ru:Теорема Вейерштрасса о функции на компакте]]||7846||[[:d:Q752375]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Intermediate value theorem]]||26632||[[:ru:Теорема о промежуточном значении]]||7006||[[:d:Q245098]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Mean value theorem]]||29233||[[:ru:Формула конечных приращений]]||12339||[[:d:Q189136]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Newton's method]]||69333||[[:ru:Метод Ньютона]]||63365||[[:d:Q374195]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Real analysis]]||50122||[[:ru:Теория функций вещественной переменной]]||8463||[[:d:Q854531]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Regula falsi]]||34468||[[:ru:Правило ложного положения]]||5106||[[:d:Q1476057]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Root-finding algorithm]]||18933||[[:ru:Численное решение уравнений]]||12756||[[:d:Q1085860]]|||| |- |10||{{Icon|C}}||[[:en:Secant method]]||10111||[[:ru:Метод хорд]]||15908||[[:d:Q14915286]]|||| |- |11||{{Icon|Start}}||[[:en:Squeeze theorem]]||11736||[[:ru:Теорема о двух милиционерах]]||5358||[[:d:Q1065257]]|||| |} ==== Կոմպլեքս անալիզ ==== {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Branch point]]||17780||[[:ru:Точка ветвления]]||2266||[[:d:Q2625091]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Cauchy principal value]]||11104||[[:ru:Главное значение интеграла по Коши]]||9904||[[:d:Q769374]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Cauchy's integral theorem]]||10110||[[:ru:Интегральная теорема Коши]]||4636||[[:d:Q834025]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Cauchy–Riemann equations]]||34547||[[:ru:Условия Коши — Римана]]||19274||[[:d:Q622741]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Contour integration]]||46296||||||[[:d:Q856103]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Holomorphic function]]||24503||[[:ru:Голоморфная функция]]||19142||[[:d:Q207476]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:Liouville's theorem (complex analysis)]]||14021||[[:ru:Теорема Лиувилля об ограниченных целых аналитических функциях]]||3466||[[:d:Q576478]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Picard theorem]]||11979||[[:ru:Теорема Пикара (комплексный анализ)]]||6179||[[:d:Q1668861]]|||| |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Residue theorem]]||13259||[[:ru:Основная теорема о вычетах]]||6595||[[:d:Q830513]]|||| |- |10||{{Icon|B}}||[[:en:Riemann sphere]]||22185||[[:ru:Сфера Римана]]||16018||[[:d:Q825857]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Zeros and poles]]||9375||[[:ru:Полюс (комплексный анализ)]]||3213||[[:d:Q899731]]|||| |} ==== Հարմոնիկ անալիզ ==== {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Convolution theorem]]||22048||[[:ru:Теорема о свёртке]]||26375||[[:d:Q2638931]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Fast Fourier transform]]||66859||[[:ru:Быстрое преобразование Фурье]]||17289||[[:d:Q623950]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Fourier analysis]]||37991||[[:ru:Анализ Фурье]]||17497||[[:d:Q1365258]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Fourier transform]]||180822||[[:ru:Преобразование Фурье]]||45229||[[:d:Q6520159]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Harmonic function]]||23318||[[:ru:Гармоническая функция]]||9478||[[:d:Q599027]]|||| |- |6||{{Icon|B}}||[[:en:Wavelet]]||54900||[[:ru:Вейвлет]]||17580||[[:d:Q831390]]|||| |} == Թվերի տեսություն == === Պարզ թվեր === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:AKS primality test]]||20586||[[:ru:Тест Агравала — Каяла — Саксены]]||24203||[[:d:Q294284]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Primality test]]||26896||[[:ru:Тест простоты]]||25692||[[:d:Q829546]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Pseudoprime]]||2998||[[:ru:Псевдопростое число]]||6886||[[:d:Q1136176]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:abc conjecture]]||42434||[[:ru:Abc-гипотеза]]||20668||[[:d:Q306393]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:p-adic number]]||44829||[[:ru:P-адическое число]]||19365||[[:d:Q311627]]|||| |} === Գումարներ և արտադրյալներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Aliquot sum]]||4831||||||[[:d:Q22912133]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Collatz conjecture]]||58529||[[:ru:Гипотеза Коллатца]]||13935||[[:d:Q837314]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Highly composite number]]||22084||[[:ru:Сверхсоставное число]]||12432||[[:d:Q629958]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Integer partition]]||29962||[[:ru:Разбиение числа]]||16272||[[:d:Q1082910]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Young tableau]]||22169||[[:ru:Диаграмма Юнга]]||32239||[[:d:Q2166280]]|||| |} === Modular arithmetic === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Discrete logarithm]]||17207||[[:ru:Дискретное логарифмирование]]||30037||[[:d:Q864003]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Jacobi symbol]]||45971||[[:ru:Символ Якоби]]||15306||[[:d:Q241015]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Legendre symbol]]||43615||[[:ru:Символ Лежандра]]||5574||[[:d:Q748339]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Quadratic reciprocity]]||113507||[[:ru:Квадратичный закон взаимности]]||45082||[[:d:Q472883]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Quadratic residue]]||55298||[[:ru:Квадратичный вычет]]||14561||[[:d:Q878259]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Wilson's theorem]]||17016||[[:ru:Теорема Вильсона]]||22556||[[:d:Q276082]]|||| |} === Հաջորդականություններ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Bell number]]||30888||[[:ru:Число Белла]]||4383||[[:d:Q816063]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Catalan number]]||40420||[[:ru:Числа Каталана]]||8118||[[:d:Q270513]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Dirichlet's theorem on arithmetic progressions]]||25035||[[:ru:Теорема Дирихле о простых числах в арифметической прогрессии]]||4818||[[:d:Q550402]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Recurrence relation]]||25681||[[:ru:Рекуррентная формула]]||12090||[[:d:Q740970]]|||| |- |5||{{Icon|GA}}||[[:en:Telephone number (mathematics)]]||16984||||||[[:d:Q7696507]]|||| |} === Դիոֆանտյան հավասարումներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Bézout's identity]]||12542||[[:ru:Соотношение Безу]]||22322||[[:d:Q513028]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Extended Euclidean algorithm]]||28668||[[:ru:Расширенный алгоритм Евклида]]||44236||[[:d:Q1362750]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Modularity theorem]]||19820||[[:ru:Теорема о модулярности]]||11129||[[:d:Q649469]]|||| |} === Ենթաբաժիններ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Algebraic number field]]||53305||[[:ru:Алгебраическое числовое поле]]||18403||[[:d:Q616608]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Algebraic number theory]]||40925||[[:ru:Алгебраическая теория чисел]]||4966||[[:d:Q613048]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Analytic number theory]]||28201||[[:ru:Аналитическая теория чисел]]||8078||[[:d:Q10843274]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Class field theory]]||16332||[[:ru:Теория полей классов]]||4136||[[:d:Q1744580]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Dirichlet character]]||49562||[[:ru:Характер (теория чисел)]]||32510||[[:d:Q1063579]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Möbius inversion formula]]||14629||||||[[:d:Q1072771]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Riemann hypothesis]]||129944||[[:ru:Гипотеза Римана]]||64605||[[:d:Q205966]]|||| |} == Կիրառական մաթեմատիկա == {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Control theory]]||45496||[[:ru:Теория управления]]||27544||[[:d:Q6501221]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Music and mathematics]]||28326||||||[[:d:Q2237415]]|||| |} === Խաղերի տեսություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Arrow's impossibility theorem]]||61717||[[:ru:Теорема Эрроу]]||19765||[[:d:Q33481]]|||| |- |2||{{Icon|Start}}||[[:en:Battle of the sexes (game theory)]]||5874||[[:ru:Битва полов (теория игр)]]||9392||[[:d:Q1187614]]|||| |- |3||{{Icon|Start}}||[[:en:Common knowledge (logic)]]||21195||[[:ru:Общее знание]]||15787||[[:d:Q372650]]|||| |- |4||{{Icon|B}}||[[:en:Extensive-form game]]||24648||[[:ru:Развёрнутая форма игры]]||6903||[[:d:Q656416]]|||| |- |5||{{Icon|Start}}||[[:en:Gibbard–Satterthwaite theorem]]||19846||||||[[:d:Q612021]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Information set (game theory)]]||8299||[[:ru:Информационное множество]]||2419||[[:d:Q1541531]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Nash equilibrium]]||60565||[[:ru:Равновесие Нэша]]||16877||[[:d:Q23389]]|||| |- |8||{{Icon|Start}}||[[:en:Normal-form game]]||10016||[[:ru:Нормальная форма игры]]||8191||[[:d:Q1069099]]|||| |- |9||{{Icon|Start}}||[[:en:Perfect information]]||7089||[[:ru:Игра с совершенной информацией]]||6468||[[:d:Q1074338]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Repeated game]]||13538||||||[[:d:Q1584646]]|||| |- |11||{{Icon|Start}}||[[:en:Social choice theory]]||28184||||||[[:d:Q1971461]]|||| |- |12||{{Icon|Start}}||[[:en:Strategic dominance]]||9822||[[:ru:Доминирование (теория игр)]]||14603||[[:d:Q282491]]|||| |- |13||{{Icon|Start}}||[[:en:Strategy (game theory)]]||18644||[[:ru:Стратегия (теория игр)]]||5373||[[:d:Q1546627]]|||| |- |14||{{Icon|C}}||[[:en:Zero-sum game]]||26411||[[:ru:Антагонистическая игра]]||5759||[[:d:Q156612]]|||| |} === Ինֆորմատիկայի տեսություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Coding theory]]||28039||[[:ru:Теория кодирования]]||5192||[[:d:Q602136]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Entropy (information theory)]]||71531||[[:ru:Информационная энтропия]]||36300||[[:d:Q204570]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Error detection and correction]]||35432||[[:ru:Контроль ошибок]]||18331||[[:d:Q1062839]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Hamming code]]||29398||[[:ru:Код Хэмминга]]||32636||[[:d:Q853922]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Reed–Solomon error correction]]||79963||[[:ru:Код Рида — Соломона]]||44177||[[:d:Q1061598]]|||| |} === Օպտիմիզացիա === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Assignment problem]]||19529||[[:ru:Задача о назначениях]]||10754||[[:d:Q620614]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Duality (optimization)]]||28122||[[:ru:Двойственность (оптимизация)]]||30267||[[:d:Q2275559]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Dynamic programming]]||62521||[[:ru:Динамическое программирование]]||20945||[[:d:Q380679]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Ellipsoid method]]||23545||[[:ru:Метод эллипсоидов]]||6686||[[:d:Q378574]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Karush–Kuhn–Tucker conditions]]||27597||[[:ru:Условия Каруша — Куна — Таккера]]||6923||[[:d:Q2075125]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Loss function]]||21591||[[:ru:Функция потерь]]||4111||[[:d:Q1036748]]|||| |} == Տեսական ինֆորմատիկա == {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Abstract machine]]||25011||[[:ru:Абстрактный автомат]]||11702||[[:d:Q787114]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Nondeterministic Turing machine]]||12312||[[:ru:Недетерминированная машина Тьюринга]]||10065||[[:d:Q1190223]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Theoretical computer science]]||42545||[[:ru:Теоретическая информатика]]||4586||[[:d:Q2878974]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Theory of computation]]||18251||[[:ru:Теория алгоритмов]]||27672||[[:d:Q844718]]|||| |} === Ալգորիթմներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Analysis of algorithms]]||26077||||||[[:d:Q333464]]|||| |- |2||{{Icon|B}}||[[:en:Big O notation]]||68011||[[:ru:«O» большое и «o» малое]]||20534||[[:d:Q269878]]|||| |- |3||{{Icon|FA}}||[[:en:Binary search]]||76192||[[:ru:Двоичный поиск]]||14067||[[:d:Q243754]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Brute-force search]]||14105||[[:ru:Полный перебор]]||77818||[[:d:Q850362]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Cache replacement policies]]||40842||[[:ru:Алгоритмы кэширования]]||15484||[[:d:Q13404475]]|||| |- |6||{{Icon|Start}}||[[:en:Deterministic algorithm]]||8892||[[:ru:Детерминированный алгоритм]]||7256||[[:d:Q1064349]]|||| |- |7||{{Icon|Start}}||[[:en:String-searching algorithm]]||18382||[[:ru:Поиск подстроки]]||17589||[[:d:Q374040]]|||| |} === Automata theory === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|B}}||[[:en:Cellular automaton]]||63128||[[:ru:Клеточный автомат]]||56712||[[:d:Q189156]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Chomsky hierarchy]]||12689||[[:ru:Иерархия Хомского]]||11501||[[:d:Q190913]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Conway's Game of Life]]||54191||[[:ru:Игра «Жизнь»]]||39075||[[:d:Q244615]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:Formal language]]||27563||[[:ru:Формальный язык]]||14234||[[:d:Q192161]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Pushdown automaton]]||26106||[[:ru:Автомат с магазинной памятью]]||6251||[[:d:Q751443]]|||| |} === Բարդության տեսություն === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|Start}}||[[:en:Blum axioms]]||2822||[[:ru:Аксиомы Блюма]]||2281||[[:d:Q4059945]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Boolean satisfiability problem]]||53842||[[:ru:Задача выполнимости булевых формул]]||8910||[[:d:Q875276]]|||| |- |3||{{Icon|B}}||[[:en:Computational complexity theory]]||50383||[[:ru:Теория сложности вычислений]]||22433||[[:d:Q205084]]|||| |- |4||{{Icon|Start}}||[[:en:Constructible function]]||4585||||||[[:d:Q5164405]]|||| |- |5||{{Icon|B}}||[[:en:Kolmogorov complexity]]||58913||[[:ru:Колмогоровская сложность]]||42175||[[:d:Q1456811]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:NP (complexity)]]||21006||[[:ru:Класс NP]]||13294||[[:d:Q628036]]|||| |- |7||{{Icon|C}}||[[:en:NP-hardness]]||8581||[[:ru:NP-трудность]]||11393||[[:d:Q1137554]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:P (complexity)]]||15625||[[:ru:Класс P]]||12021||[[:d:Q846354]]|||| |- |9||{{Icon|B}}||[[:en:P versus NP problem]]||64460||[[:ru:Равенство классов P и NP]]||19085||[[:d:Q746242]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Space complexity]]||7131||||||[[:d:Q2098905]]|||| |- |11||{{Icon|B}}||[[:en:Time complexity]]||41868||[[:ru:Временная сложность алгоритма]]||69703||[[:d:Q2393193]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Time hierarchy theorem]]||17051||||||[[:d:Q5251122]]|||| |} === Տվյալների կառուցվածքներ և տեսակներ === {| class="wikitable sortable" !#!!{{Tooltip|Ա․ կ․|Անգլերեն կարգավիճակ}}!!Անգլերեն հոդված!!Անգլերեն չափ!!Ռուսերեն հոդված!!Ռուսերեն չափ!!Դատա!!Հայերեն հոդված!!Ստորագրություն |- |1||{{Icon|C}}||[[:en:Abstract data type]]||32926||[[:ru:Абстрактный тип данных]]||5759||[[:d:Q827335]]|||| |- |2||{{Icon|C}}||[[:en:Array (data structure)]]||24800||[[:ru:Массив (тип данных)]]||24151||[[:d:Q186152]]|||| |- |3||{{Icon|C}}||[[:en:Associative array]]||24640||[[:ru:Ассоциативный массив]]||8839||[[:d:Q80585]]|||| |- |4||{{Icon|C}}||[[:en:B-tree]]||52961||[[:ru:B-дерево]]||15826||[[:d:Q677051]]|||| |- |5||{{Icon|C}}||[[:en:Data model]]||41093||[[:ru:Модель данных]]||12302||[[:d:Q1172480]]|||| |- |6||{{Icon|C}}||[[:en:Graph (abstract data type)]]||15929||[[:ru:Граф (тип данных)]]||247||[[:d:Q2479726]]|||| |- |7||{{Icon|B}}||[[:en:Hash table]]||53834||[[:ru:Хеш-таблица]]||16717||[[:d:Q207440]]|||| |- |8||{{Icon|C}}||[[:en:Heap (data structure)]]||16597||[[:ru:Куча (структура данных)]]||13804||[[:d:Q274089]]|||| |- |9||{{Icon|C}}||[[:en:Linked list]]||55973||[[:ru:Связный список]]||10888||[[:d:Q7003418]]|||| |- |10||{{Icon|Start}}||[[:en:Queue (abstract data type)]]||14262||[[:ru:Очередь (программирование)]]||7850||[[:d:Q220543]]|||| |- |11||{{Icon|C}}||[[:en:Red–black tree]]||85688||[[:ru:Красно-чёрное дерево]]||59885||[[:d:Q506496]]|||| |- |12||{{Icon|C}}||[[:en:Stack (abstract data type)]]||40001||[[:ru:Стек]]||15726||[[:d:Q177929]]|||| |- |13||{{Icon|C}}||[[:en:Tree (abstract data type)]]||17738||[[:ru:Дерево (структура данных)]]||15805||[[:d:Q223655]]|||| |} [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա։Կարևորագույն հոդվածների ցանկեր|Մաթեմատիկա]] [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա։Կարևորագույն բացակայող հոդվածների ցանկեր|Մաթեմատիկա]] 17plcda2frmfo1ecrscukrneuz3ej4a 0 988750 10356653 10095476 2025-06-17T14:12:59Z 83.139.26.129 /* Պատմություն */ Fixed typo 10356653 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Հիվանդանոց | name = Ստեփանակերտի Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն | org/group = | logo = | logo_size = | image = Caroline Cox Rehabilitation Centre in Stepanakert.jpg | image_size = 225 | alt = | caption = | coordinates = <!-- {{coord|LAT|LON|type:landmark|display=inline, title}} --> | location = | region = | state = | country = | healthcare = | funding = | type = | affiliation = | patron = | network = | standards = | emergency = | beds = | speciality = | helipad = | h1-number = | h1-length-f = | h1-length-m = | h1-surface = <!-- up to h12 --> | founded = <!-- cite in article as well --> | closed = | demolished = | website = | other_links = | module = }} '''Ստեփանակերտի Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն''', [[Արցախ]]ում գործող իր տեսակով միակ վերականգնողական կենտրոնը, որը հիմնադրվել է բարոնուհի, [[Մեծ Բրիտանիա]]յի Լորդերի պալատի անդամ և նախկին փոխխոսնակ [[Քերոլայն Քոքս]]ի նախաձեռնությամբ<ref>{{Cite web |title=Քերոլայն Քոքսի Անվան Վերականգնողական Կենտրոն ՊՈԱԿ |url=http://theladycoxrehabilitationcentre.org/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200605103323/http://theladycoxrehabilitationcentre.org/ |archive-date=2020 թ․ հունիսի 5 |website=theladycoxrehabilitationcentre.org}}</ref>։ Կենտրոնի առաքելությունն է վերականգնողական բուժում ցուցաբերել հաշմանդամություն ունեցող անձանց, ինտեգրել հասարակության հետ, ինչպես նաև նպաստել նրանց ինքնուրույնությանը և անկախությանը։ Կենտրոնն իր տեսակով միակն է տարածաշրջանում, այդ իսկ պատճառով բուժման համար դիմում են տարբեր ֆիզիկական և մտավոր խնդիրներ ունեցող մարդկանց տարբեր խմբեր, առանց տարիքային սահմանափակումների։ == Պատմություն == Վերականգնողական կենտրոնը բացվել է բարոնուհի Քերոլայն Քոքսի նախաձեռնությամբ, 1998 թվականին<ref>{{Cite web |title=The Lady Cox Rehabilitation Centre, Stepanakert |url=https://www.hart-uk.org/the-lady-cox-rehabilitation-centre-stepanakert/ |website=www.hart-uk.org}}</ref>։ Քանդված շենքը կարճ ժամանակում կարգավորվել և շահագործման է հանձնվել։ 1998-2000 թվականներին այդ շենքը հնարավորինս վերակառուցվել և հարմարեցվել է հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար։ 2023 թվականին Ադրբեջանի կողմից Արցախի գրավումից հետո վերականգնողական կենտրոնը տեղափոխվել է Հայաստան։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 30-ին շենք է ձեռք բերել և վերջնականապես հաստատվել Եղվարդում։<ref>https://www.civilnet.am/news/804697/%D6%84%D5%B8%D6%84%D5%BD%D5%AB-%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A8%D5%9D-%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB%D6%81-%D5%A5%D5%B2%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A4/</ref> == Բաժիններ == 1999-2000 թվականներին կազմակերպվել են մեկամյա ինտենստիվ դասընթացներ տասերկու բուժքույրերի հետ, որոնք, ստանալով համապատախան կրթություն, սկսել են աշխատել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց հետ։ 2000-2005 թվականներին բուժվողների 70%-ից ավելին պատերազմի հետևանքով հաշմանդամ դարձած անձինք էին, իսկ ներկայումս կենտրոն են հաճախում տարբեր պատճառներով հաշմանդամ դարձած անձինք, անկախ տարիքից և սեռից։ Կենտրոնն ունի 60 աշխատող, որից 25-ը բժշկական մասնագետներ են, ինչպիսիք են` բժիշկ վերականգնողաբան, վերականգնող [[Թերապիա (բուժում)|թերապիստներ]], [[հոգեբան]]ներ, [[Լոգոպեդիա|լոգոպեդներ]], [[բուժքույր]]եր, սոցիալական աշխատող։ Կենտրոնում ստեղծվել և գործում են արվեստի խմբակներ` [[Խեցեգործություն|կավագործություն]], [[նկարչություն]] և մաքրամե։ Վերականգնողական կենտրոնում գործում է նաև տեղեկատվական տեխնոլոգիաների դասարան, որտեղ կենտրոնի բուժվողները կարող են ստանալ համակարգչային գիտելիքներ և օգտվել համացանցից։ Ինչպես նաև, կենտրոնն ունի գրադարան, որից ևս կարող են օգտվել կենտրոնի բուժվողները։ 2005 թվականի սեպտեմբերի 12-ին կենտրոնը վերանվանվեց [[Քերոլայն Քոքս]]ի անունով։ 2006 թվականի հուլիսից կենրոնում գործում է նաև ջրաբուժություն ծառայությունը։ 2007 թվականին վերականգնողական կենտրոնում բացվել է «Մանկական առողջության կենտրոն», որտեղ հաճախում են 2-7 տարեկան տարբեր մտավոր և ֆիզիկական խնդիրներ ունեցող երեխաներ։ Մանկական առողջության կենտրոնի նպատակն է երեխաներին տալ նախադպրոցական կրթություն, զարգացվածություն, ինչպես նաև` վերականգնողական բուժում։ Կենտրոնը նաև նպատակ ունի ֆիզիկական և մտավոր տարբեր խնդիրներ ունեցող երեխաներին ինտեգրել առողջ հասակակիցների հետ։ [[Պատկեր:C.C. Rehabilitation Centre.jpg|մինի]] Կենտրոնում գործում են հետևյալ ծառայությունները՝ Բժիշկ-վերականգնողաբանի խորհրդատվություն, ֆիզիկական թերապիա, [[էրգոթերապիա,]] բոբաթ-նեյրոզարգացողական թերապիա, հոգեբանի և լոգոպեդի ծառայություն, սոցիալական ծառայություն, ջրաբուժություն, սպորտի, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և արվեստի դասընթացներ։ Նշված ծառայություններից օգտվում են կենտրոնում ամբուլատոր, ստացիոնար և ցերեկային ստացոնար բուժում ստացողները։ [[Պատկեր:Rehabilitation center in Stepanakert.jpg|մինի]] Վերականգնողական կենտրոնում գործում է նաև կրթական բաժանմունք, որտեղ պատրաստվում և վերապատրաստվում են համապատասխան մասնագետներ, ինչպես կենտրոնի անձնակազմի շարքերը լրացնելու համար, այնպես էլ` ԱՀ տարբեր շրջանների հիվանդանոցների համար։ Այժմ կենտրոնն ունի վերականգնողական բաժանմունքներ [[Հադրութի շրջան|Հադրութի]] , [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]] և [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու]] շրջանային հիվանդանոցներում, որոնց առաքելությունն է ֆիզիկական և աշխատանքային թերապիա անցկացնել նշված շրջանների, վերականգնողական բուժման կարիք ունեցող բնակիչների հետ։ Վերականգնողական կենտրոնը ստեղծման օրվանից ունի տնային այցելության բաժանմունք, որը սպասարկում է ունեցող 150-ից ավելի ծանր հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց՝ տնային պայմաններում համապատասխան բուժումը շարունակելու և մեր աջակցությունը ստանալու համար։ Վերակագնողական կենտրոնն ամեն տարի կազմակերպում է տարատեսակ միջոցառումներ բուժվողների մասնակցությամբ, այցելություն Արցախի պատմամշակութային և հանրային վայրեր, ամառային ճամբարներ Սևանա լճի ափին, և այլն։ 2017թ մայիսի 2-ին վերականգնողական կենտրոնին կից սկսել է գործել ցերեկային խնամքի և բուժման կենտրոն, որի նպատակն է բարելավել [[աուտիզմ]] և ՄՈՒԿ ախտորոշում ունեցող երեխաների կյանքի որակը։ Կենտրոնում տարեկան բուժում են ստանում ավելի քան 60 երեխա։ Կենտրոնի գործունեությունը հովանավորվում է [[ԼՂՀ կառավարություն|ԱՀ Կառավարության]], Ջինիշյան Հիշատակի Հիմնադրամի ու Հովարդ Կարագյոզյան ԲԲՀԿ-ի կողմից։ Կենտրոնում աշխատում են հետևյալ մասնագետները՝ լոգոպեդ, հոգեբան, ֆիզիոթերապիստ, էրգոթերապիստ, հատուկ մանկավարժներ և սոցիալական աշխատող։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * [https://artsakhpress.am/arm/news/64334/aroxjapahutyan-----nakhararn-aycelel-e-qerolayn-qoqsi-anvan-verakangnoxakan-kentron.html Առողջապահության նախարարն այցելել է Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200606063449/https://artsakhpress.am/arm/news/64334/aroxjapahutyan-----nakhararn-aycelel-e-qerolayn-qoqsi-anvan-verakangnoxakan-kentron.html |date=2020-06-06 }} * [https://aparaj.am/%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%B6-%D6%84%D5%B8%D6%84%D5%BD%D5%AB-%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6-%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1-2/|Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոնը 20 տարեկան է]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} [[Կատեգորիա:Արցախի հիվանդանոցներ]] [[Կատեգորիա:Ստեփանակերտի շենքեր և կառույցներ]] nzjig9bpnpzx4ygmmhdkg6mjxmyexz1 10356655 10356653 2025-06-17T14:15:17Z 83.139.26.129 /* Պատմություն */ Fixed typo 10356655 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Հիվանդանոց | name = Ստեփանակերտի Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն | org/group = | logo = | logo_size = | image = Caroline Cox Rehabilitation Centre in Stepanakert.jpg | image_size = 225 | alt = | caption = | coordinates = <!-- {{coord|LAT|LON|type:landmark|display=inline, title}} --> | location = | region = | state = | country = | healthcare = | funding = | type = | affiliation = | patron = | network = | standards = | emergency = | beds = | speciality = | helipad = | h1-number = | h1-length-f = | h1-length-m = | h1-surface = <!-- up to h12 --> | founded = <!-- cite in article as well --> | closed = | demolished = | website = | other_links = | module = }} '''Ստեփանակերտի Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն''', [[Արցախ]]ում գործող իր տեսակով միակ վերականգնողական կենտրոնը, որը հիմնադրվել է բարոնուհի, [[Մեծ Բրիտանիա]]յի Լորդերի պալատի անդամ և նախկին փոխխոսնակ [[Քերոլայն Քոքս]]ի նախաձեռնությամբ<ref>{{Cite web |title=Քերոլայն Քոքսի Անվան Վերականգնողական Կենտրոն ՊՈԱԿ |url=http://theladycoxrehabilitationcentre.org/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200605103323/http://theladycoxrehabilitationcentre.org/ |archive-date=2020 թ․ հունիսի 5 |website=theladycoxrehabilitationcentre.org}}</ref>։ Կենտրոնի առաքելությունն է վերականգնողական բուժում ցուցաբերել հաշմանդամություն ունեցող անձանց, ինտեգրել հասարակության հետ, ինչպես նաև նպաստել նրանց ինքնուրույնությանը և անկախությանը։ Կենտրոնն իր տեսակով միակն է տարածաշրջանում, այդ իսկ պատճառով բուժման համար դիմում են տարբեր ֆիզիկական և մտավոր խնդիրներ ունեցող մարդկանց տարբեր խմբեր, առանց տարիքային սահմանափակումների։ == Պատմություն == Վերականգնողական կենտրոնը բացվել է բարոնուհի Քերոլայն Քոքսի նախաձեռնությամբ, 1998 թվականին<ref>{{Cite web |title=The Lady Cox Rehabilitation Centre, Stepanakert |url=https://www.hart-uk.org/the-lady-cox-rehabilitation-centre-stepanakert/ |website=www.hart-uk.org}}</ref>։ Քանդված շենքը կարճ ժամանակում կարգավորվել և շահագործման է հանձնվել։ 1998-2000 թվականներին այդ շենքը հնարավորինս վերակառուցվել և հարմարեցվել է հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար։ 2023 թվականին Ադրբեջանի կողմից Արցախի գրավումից հետո վերականգնողական կենտրոնը տեղափոխվել է Հայաստան։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 30-ին շենք է ձեռք բերել և վերջնականապես հաստատվել [[Եղվարդ]]ում։<ref>https://www.civilnet.am/news/804697/%D6%84%D5%B8%D6%84%D5%BD%D5%AB-%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A8%D5%9D-%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB%D6%81-%D5%A5%D5%B2%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A4/</ref> == Բաժիններ == 1999-2000 թվականներին կազմակերպվել են մեկամյա ինտենստիվ դասընթացներ տասերկու բուժքույրերի հետ, որոնք, ստանալով համապատախան կրթություն, սկսել են աշխատել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց հետ։ 2000-2005 թվականներին բուժվողների 70%-ից ավելին պատերազմի հետևանքով հաշմանդամ դարձած անձինք էին, իսկ ներկայումս կենտրոն են հաճախում տարբեր պատճառներով հաշմանդամ դարձած անձինք, անկախ տարիքից և սեռից։ Կենտրոնն ունի 60 աշխատող, որից 25-ը բժշկական մասնագետներ են, ինչպիսիք են` բժիշկ վերականգնողաբան, վերականգնող [[Թերապիա (բուժում)|թերապիստներ]], [[հոգեբան]]ներ, [[Լոգոպեդիա|լոգոպեդներ]], [[բուժքույր]]եր, սոցիալական աշխատող։ Կենտրոնում ստեղծվել և գործում են արվեստի խմբակներ` [[Խեցեգործություն|կավագործություն]], [[նկարչություն]] և մաքրամե։ Վերականգնողական կենտրոնում գործում է նաև տեղեկատվական տեխնոլոգիաների դասարան, որտեղ կենտրոնի բուժվողները կարող են ստանալ համակարգչային գիտելիքներ և օգտվել համացանցից։ Ինչպես նաև, կենտրոնն ունի գրադարան, որից ևս կարող են օգտվել կենտրոնի բուժվողները։ 2005 թվականի սեպտեմբերի 12-ին կենտրոնը վերանվանվեց [[Քերոլայն Քոքս]]ի անունով։ 2006 թվականի հուլիսից կենրոնում գործում է նաև ջրաբուժություն ծառայությունը։ 2007 թվականին վերականգնողական կենտրոնում բացվել է «Մանկական առողջության կենտրոն», որտեղ հաճախում են 2-7 տարեկան տարբեր մտավոր և ֆիզիկական խնդիրներ ունեցող երեխաներ։ Մանկական առողջության կենտրոնի նպատակն է երեխաներին տալ նախադպրոցական կրթություն, զարգացվածություն, ինչպես նաև` վերականգնողական բուժում։ Կենտրոնը նաև նպատակ ունի ֆիզիկական և մտավոր տարբեր խնդիրներ ունեցող երեխաներին ինտեգրել առողջ հասակակիցների հետ։ [[Պատկեր:C.C. Rehabilitation Centre.jpg|մինի]] Կենտրոնում գործում են հետևյալ ծառայությունները՝ Բժիշկ-վերականգնողաբանի խորհրդատվություն, ֆիզիկական թերապիա, [[էրգոթերապիա,]] բոբաթ-նեյրոզարգացողական թերապիա, հոգեբանի և լոգոպեդի ծառայություն, սոցիալական ծառայություն, ջրաբուժություն, սպորտի, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և արվեստի դասընթացներ։ Նշված ծառայություններից օգտվում են կենտրոնում ամբուլատոր, ստացիոնար և ցերեկային ստացոնար բուժում ստացողները։ [[Պատկեր:Rehabilitation center in Stepanakert.jpg|մինի]] Վերականգնողական կենտրոնում գործում է նաև կրթական բաժանմունք, որտեղ պատրաստվում և վերապատրաստվում են համապատասխան մասնագետներ, ինչպես կենտրոնի անձնակազմի շարքերը լրացնելու համար, այնպես էլ` ԱՀ տարբեր շրջանների հիվանդանոցների համար։ Այժմ կենտրոնն ունի վերականգնողական բաժանմունքներ [[Հադրութի շրջան|Հադրութի]] , [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]] և [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու]] շրջանային հիվանդանոցներում, որոնց առաքելությունն է ֆիզիկական և աշխատանքային թերապիա անցկացնել նշված շրջանների, վերականգնողական բուժման կարիք ունեցող բնակիչների հետ։ Վերականգնողական կենտրոնը ստեղծման օրվանից ունի տնային այցելության բաժանմունք, որը սպասարկում է ունեցող 150-ից ավելի ծանր հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց՝ տնային պայմաններում համապատասխան բուժումը շարունակելու և մեր աջակցությունը ստանալու համար։ Վերակագնողական կենտրոնն ամեն տարի կազմակերպում է տարատեսակ միջոցառումներ բուժվողների մասնակցությամբ, այցելություն Արցախի պատմամշակութային և հանրային վայրեր, ամառային ճամբարներ Սևանա լճի ափին, և այլն։ 2017թ մայիսի 2-ին վերականգնողական կենտրոնին կից սկսել է գործել ցերեկային խնամքի և բուժման կենտրոն, որի նպատակն է բարելավել [[աուտիզմ]] և ՄՈՒԿ ախտորոշում ունեցող երեխաների կյանքի որակը։ Կենտրոնում տարեկան բուժում են ստանում ավելի քան 60 երեխա։ Կենտրոնի գործունեությունը հովանավորվում է [[ԼՂՀ կառավարություն|ԱՀ Կառավարության]], Ջինիշյան Հիշատակի Հիմնադրամի ու Հովարդ Կարագյոզյան ԲԲՀԿ-ի կողմից։ Կենտրոնում աշխատում են հետևյալ մասնագետները՝ լոգոպեդ, հոգեբան, ֆիզիոթերապիստ, էրգոթերապիստ, հատուկ մանկավարժներ և սոցիալական աշխատող։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * [https://artsakhpress.am/arm/news/64334/aroxjapahutyan-----nakhararn-aycelel-e-qerolayn-qoqsi-anvan-verakangnoxakan-kentron.html Առողջապահության նախարարն այցելել է Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200606063449/https://artsakhpress.am/arm/news/64334/aroxjapahutyan-----nakhararn-aycelel-e-qerolayn-qoqsi-anvan-verakangnoxakan-kentron.html |date=2020-06-06 }} * [https://aparaj.am/%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%B6-%D6%84%D5%B8%D6%84%D5%BD%D5%AB-%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6-%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1-2/|Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոնը 20 տարեկան է]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} [[Կատեգորիա:Արցախի հիվանդանոցներ]] [[Կատեգորիա:Ստեփանակերտի շենքեր և կառույցներ]] d65dgz2mhdomduobeqnri8trzzbd1l6 0 995577 10356946 10356424 2025-06-18T00:07:24Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356946 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական ալբոմ |անուն = Legends Never Die |տիպ = [[ստուդիական ալբոմ]] |արտիստ = [[Juice Wrld]] |շապիկ = Legends_Never_Die.jpg |թողարկվել է = {{start date|2020|07|10}} |ձայնագրվել է = |ժանր = [[Հիփ հոփ]]<ref name="Legends Never Die by Juice WRLD">{{Cite web |title=Legends Never Die by Juice WRLD |url=https://music.apple.com/us/album/legends-never-die/1522943749 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 16 |website=Apple Music |language=en-us}}</ref>, [[ռեփ]]<ref name="Legends Never Die by Juice WRLD">{{Cite web |title=Legends Never Die by Juice WRLD |url=https://music.apple.com/us/album/legends-never-die/1522943749 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 16 |website=Apple Music |language=en-us}}</ref>, [[էմո ռեփ]]<ref>{{Cite web |last=Wallis |first=Adam |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Juice WRLD's posthumous album 'Legends Never Die' drops |url=https://globalnews.ca/news/7162747/juice-wrlds-legends-never-die-posthumous-album/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 11 |publisher=[[Global News]]}}</ref> |տևողություն = 55:34 |լեյբլ = * Grade A * [[Interscope Records|Interscope]] |պրոդյուսեր = |նախորդ ալբոմ = [[Death Race for Love]]<br />(2019) |այս ալբոմ = '''Legends Never Die'''<br />(2020) |հաջորդ ալբոմ = |այլ = {{Սինգլներ | Անվանում = Legends Never Die | Սինգլ 1 = [[Righteous (երգ)|Righteous]] | Սինգլ 1 ամսաթիվ = Ապրիլի 21, 2020 | Սինգլ 2 = [[Tell Me U Luv Me]] | Սինգլ 2 ամսաթիվ = Մայիսի 29, 2020 | Սինգլ 3 = [[Life's a Mess]] | Սինգլ 3 ամսաթիվ = Հուլիսի 6, 2020 | Սինգլ 4 = [[Come & Go]] | Սինգլ 4 ամսաթիվ = Հուլիսի 9, 2020 | Սինգլ 5 = [[Wishing Well]] | Սինգլ 5 ամսաթիվ = Հուլիսի 28, 2020 | Սինգլ 6 = [[Smile (երգ, Juice Wrld և The Weeknd)|Smile]] | Սինգլ 6 ամսաթիվ = Օգոստոսի 7, 2020 }} }} {{Ալբոմի վարկանիշ | AOTY = 74/100<ref name="AOTY">{{Cite web |title=Juice WRLD – Legends Never Die – Reviews |url=https://www.albumoftheyear.org/album/259296-juice-wrld-legends-never-die.php |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 23 |publisher=[[Album of the Year (website)|Album of the Year]]}}</ref> | ADM = 7.2/10<ref name="ADM">{{Cite web |title=Legends Never Die by Juice WRLD reviews |url=http://www.anydecentmusic.com/review/12488/Juice-WRLD-Legends-Never-Die.aspx |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 24 |publisher=[[AnyDecentMusic?]]}}</ref> | MC = 76/100<ref name="MC">{{Cite web |title=Legends Never Die by Juice WRLD Reviews and Tracks |url=https://www.metacritic.com/music/legends-never-die/juice-wrld |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 23 |publisher=[[Metacritic]]}}</ref> | rev1 = [[AllMusic]] | rev1Score = {{Rating|4|5}}<ref name="AllMusic">{{Cite web |last=Thomas |first=Fred |title=Legends Never Die – Juice WRLD |url=https://www.allmusic.com/album/legends-never-die-mw0003405017 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 23 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref> | rev2 = ''[[Clash]]'' | rev2Score = 9/10<ref name="clash">{{Cite web |last=Milenko |first=Mike |date=2020 թ․ հուլիսի 16 |title=Juice WRLD – Legends Never Die |url=https://www.clashmusic.com/reviews/juice-wrld-legends-never-die |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 16 |website=[[Clash (magazine)|Clash]]}}</ref> | rev3 = ''[[The Guardian]]'' | rev3Score = {{Rating|3|5}}<ref name="guardian">{{Cite web |last=Pearce |first=Sheldon |date=2020 թ․ հուլիսի 13 |title=Juice WRLD: Legends Never Die review – patron saint of the melancholy masses |url=https://www.theguardian.com/music/2020/jul/13/juice-wrld-legends-never-die-review |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 14 |website=[[The Guardian]]}}</ref> | rev4 = ''[[HipHopDX]]'' | rev4Score = 3.7/5<ref name="HipHopDX">{{Cite web |last=Kenny |first=Brody |date=2020 թ․ հուլիսի 22 |title=Review: Juice WRLD's 'Legends Never Die' Is A Moving Posthumous Album |url=https://hiphopdx.com/reviews/id.3705/title.review-juice-wrlds-legends-never-die-is-a-reminder-pain-can-be-melodic |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 23 |website=[[HipHopDX]]}}</ref> | rev5 = ''[[The Line of Best Fit]]'' | rev5Score = 9/10<ref name="tlobf">{{Cite web |last=Loftin |first=Steven |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Juice WRLD – Legends Never Die |url=https://www.thelineofbestfit.com/reviews/albums/juice-wrld-legends-never-die-album-review |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 10 |website=[[The Line of Best Fit]]}}</ref> | rev6 = ''[[NME]]'' | rev6Score = {{Rating|3|5}}<ref name="nme">{{Cite web |last=Balram |first=Dhruva |date=2020 թ․ հուլիսի 13 |title=Juice WRLD – 'Legends Never Die' album review |url=https://www.nme.com/reviews/juice-wrld-legends-never-die-review-2706716 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 13 |website=[[NME]]}}</ref> | rev7 = ''[[Pitchfork]]'' | rev7Score = 7.1/10<ref name="pf">{{Cite web |last=Caldwell |first=Brandon |date=2020 թ․ հուլիսի 16 |title=Juice WRLD: Legends Never Die Album Review |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/juice-wrld-legends-never-die/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 16 |website=[[Pitchfork]]}}</ref> | rev8 = ''[[Rolling Stone]]'' | rev8Score = {{Rating|3.5|5}}<ref name="rollingstone">{{Cite web |last=Schwartz |first=Danny |date=2020 թ․ հուլիսի 15 |title=Review: Juice WRLD's 'Legends Never Die' |url=https://www.rollingstone.com/music/music-album-reviews/juice-wrlds-legends-never-die-1029007/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 15 |website=[[Rolling Stone]]}}</ref> }} '''Legends Never Die''' ({{tr-en|Լեգենդները երբեք չեն մահանում}}), ամերիկացի ռեփեր [[Juice Wrld]]-ի երրորդ և նրա մահվանից հետո թողարկված առաջին [[ստուդիական ալբոմ]]ը<ref>{{Cite web |title=New Juice WRLD Album Legends Never Die Announced |url=https://pitchfork.com/news/new-juice-wrld-album-legends-never-die-announced/ |url-status=live |access-date=2020 թ․ հուլիսի 6 |website=Pitchfork}}</ref>։ Այն թողարկվել է 2020 թվականի հուլիսի 10-ին՝ Grade A Productions և [[Interscope Records]] լեյբլների միջոցով։ == Պատմություն == 2020 թվականի հունվարին՝ Juice Wrld-ի մահվանից մեկ ամիս անց, հաղորդվել է, որ ռեփերի մահվանից առաջ ձայնագրվել է առնվազն երկու հազար երգ։ Դրանցից 26-ը թողարկվել են [[SoundCloud]] հարթակում՝ «999 WRLD» օգտատիրոջ կողմից<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հունվարի 28 |title=JUICE WRLD THOUSANDS OF UNRELEASED SONGS... Team Talking Posthumous Album |url=https://www.tmz.com/2020/01/28/juice-wrld-died-with-2000-unreleased-songs-posthumous-album/ |website=[[TMZ]]}}</ref>։ Ռեփերի լեյբլը (Grade A) և ընտանիքը հայտարարություն են տարածել՝ կապված նրա չթողարկված երաժշտության մասին․ {{quote|Մենք ամբողջ սրտով ցանկանում ենք շնորհակալություն հայտնել յուրաքանչյուրիդ՝ Juice-ի նկատմամբ ձեր անբաժան պաշտամունքի և սիրո համար։ Դուք՝ լսելով Juice-ի երաժշտությունը, դիտելով նրա հոլովակները և կիսվելով նրա մասին ձեր պատմություններով հավերժ պահպանում եք նրա հիշատակը։ Մենք նախատեսում ենք հարգել Juice-ի հիշատակը, նրա ոգին և սերը, որը նա տածում էր իր երկրպագուների նկատմամբ՝ կիսվելով նրա չթողարկված երաժշտությամբ և այլ նախագծերով, որոնց արտադրությամբ նա մեծ կրքով էր զբաղվում<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հունվարի 23 |title=A message from Juice’s family and friends. Please head to @gradea for all forthcoming information regarding Juice WRLD. #lljw🕊 |url=https://www.instagram.com/p/B7pa43cglam/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 10 |via=[[Instagram]]}}</ref>։}} 2020 թվականի մայիսի 4-ին Juice-ի ընկերուհին՝ Ալլի Լոթին հայտարարել է «The Outsiders» ալբոմի մասին, որը Juice-ը նախատեսում էր թողարկել որպես իր հաջորդ ալբոմ<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ մայիսի 4 |title=Juice WRLD’s girlfriend reveals title of his upcoming posthumous album |url=https://www.revolt.tv/article/2020-05-04/77144/juice-wrlds-girlfriend-reveals-title-of-his-upcoming-posthumous-album |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200715153249/https://www.revolt.tv/platform/amp/news/2020/5/4/21246701/juice-wrld-posthumous-album-title |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 15 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 9 |website=revolt}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, Juice Wrld-ի լեյբլը և սգացող ընտանիքը որոշել են հետաձգել ալբոմի թողարկումը և սկզբնապես թողարկել 15 երգերից բաղկացած «Legends Never Die» ալբոմը, որի մասին հայտարարվել է 2020 թվականի հուլիսի 7-ին<ref>{{Cite web |author=Navjosh |date=2020 թ․ հուլիսի 7 |title=Posthumous Juice WRLD Album 'Legends Never Die' Announced |url=https://hiphop-n-more.com/2020/07/posthumous-juice-wrld-album-legends-never-die-announced/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 7 |website=HipHop-N-More}}</ref>։ Ալբոմի մասին հայտարարելուց երկու օր անց ռեփերի մենեջեր [[Lil Bibby]]-ն ակնարկել է ալբոմի դելյուքս տարբերակի թողարկման մասին այն բանից հետո, երբ երկրպագուները ավելի շատ երգեր պահանջեցին<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հուլիսի 9 |title=Damn it seem like y’all really want more songs on the album so ima give y’all what y’all want cuz I know juice would probably do the same. I see the list and recommendations of the songs y’all want too so if we go crazy on the first week then ima give y’all a deluxe too. Deal? |url=https://twitter.com/LilBibby_/status/1281057660616404992 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 10 |via=[[Twitter]]}}</ref>։ == Առաջխաղացում == [[Righteous (երգ)|«Righteous»]]-ը թողարկվել է 2020 թվականի ապրիլի 24-ին՝ որպես ալբոմի գլխավոր [[սինգլ]]<ref>{{Cite web |title=Hear Juice WRLD’s First Posthumous Single ‘Righteous’ |url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/juice-wrld-righteous-song-989314/ |url-status=live |access-date=2020 թ․ հուլիսի 6 |website=Rolling Stone}}</ref>։ [[Trippie Redd]]-ի մասնակցությամբ «[[Tell Me U Luv Me]]» սինգլը թողարկվել է մայիսի 20-ին<ref>{{Cite web |title=Juice WRLD and Trippie Redd’s New Song “Tell Me U Luv Me” Released: Listen |url=https://pitchfork.com/news/juice-wrld-and-trippie-redds-new-song-tell-me-u-luv-me-released-listen/ |url-status=live |access-date=2020 թ․ հուլիսի 6 |website=Pitchfork}}</ref>։ [[Հոլզի]]ի մասնակցությամբ «[[Life's a Mess]]» սինգլը թողարկվել է հուլիսի 6-ին<ref>{{Cite web |title=Juice WRLD's First Posthumous Album 'Legends Never Die' to Drop Friday, Releases 'Life Is a Mess' With Halsey |url=https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/9414105/juice-wrld-legends-never-die-life-is-a-mess |url-status=live |access-date=2020 թ․ հուլիսի 6 |website=Billboard}}</ref>։ [[Մարշմելլո]]յի մասնակցությամբ «[[Come & Go]]» սինգլը թողարկվել է հուլիսի 9-ին<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հուլիսի 9 |title=Listen to Juice WRLD and Marshmello's New Song "Come & Go" Off Upcoming 'Legends Never Die' Album |url=https://www.complex.com/music/2020/07/juice-wrld-marshmello-come-and-go |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 9 |work=[[Complex Networks|Complex]]}}</ref>։ Ալբոմի հինգերորդ՝ «[[Wishing Well]]» սինգլը ժամանակակից ռիթմերի ռադիո է ուղարկվել 2020 թվականի հուլիսի 28-ին<ref>{{Cite web |title=Top 40 Rhythmic Future Releases |url=https://www.allaccess.com/top40-rhythmic/future-releases |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200716010407/https://www.allaccess.com/top40-rhythmic/future-releases |archivedate=2020 թ․ հուլիսի 16 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 16 |publisher=All Access}}</ref>։ Կանադացի երգիչ [[The Weeknd]]-ի մասնակցությամբ «[[Smile (երգ, Juice Wrld և The Weeknd)|Smile]]» երգը թողարկվել է 2020 թվականի օգոստոսի 7-ին, որպես ալբոմի վեցերորդ սինգլ<ref>{{Cite web |last=Caraan |first=Sophie |date=2020 թ․ օգոստոսի 7 |title=The Weeknd x Juice WRLD "Smile" Single Stream |url=https://hypebeast.com/2020/8/the-weeknd-juice-wrld-smile-collab-single-stream |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=[[Hypebeast]]}}</ref>։ == Երգացանկ == {{Track listing | headline = «Legends Never Die» ալբոմի երգացանկ | total_length = 55:34 | title1 = Anxiety | note1 = ներածություն | length1 = 1:10 | title2 = Conversations | length2 = 3:01 | title3 = Titanic | length3 = 2:56 | title4 = Bad Energy | length4 = 3:06 | title5 = [[Righteous (երգ)|Righteous]] | length5 = 4:02 | title6 = Blood on My Jeans | length6 = 2:34 | title7 = [[Tell Me U Luv Me]] | note7 = [[Trippie Redd]]-ի հետ համատեղ | length7 = 3:00 | title8 = Hate the Other Side | note8 = [[Մարշմելլո]]յի հետ համատեղ և [[Polo G]]-ի ու [[The Kid Laroi]]-ի մասնակցությամբ | length8 = 2:40 | title9 = Get Through It | note9 = Interlude | length9 = 0:20 | title10 = [[Life's a Mess]] | note10 = [[Հոլզի]]ի հետ համատեղ | length10 = 3:22 | title11 = [[Come & Go]] | note11 = [[Մարշմելլո]]յի հետ համատեղ | length11 = 3:25 | title12 = I Want It | length12 = 2:53 | title13 = Fighting Demons | length13 = 3:20 | title14 = Wishing Well | length14 = 3:14 | title15 = Screw Juice | length15 = 2:59 | title16 = Up Up and Away | length16 = 2:27 | title17 = The Man, The Myth, The Legend | note17 = միջերգ | length17 = 2:16 | title18 = Stay High | length18 = 2:48 | title19 = Can't Die | length19 = 3:02 | title20 = Man of the Year | length20 = 2:16 | title21 = Juice WRLD Speaks from Heaven | note21 = ավարտ | length21 = 0:30 }} == Չարթեր == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" |- ! scope="col"| Չարթ (2020) ! scope="col"| Բարձրագույն<br />դիրք |- {{album chart|Australia|1|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=August 2, 2020}} |- {{album chart|Austria|2|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=July 22, 2020}} |- {{album chart|Flanders|3|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=July 17, 2020}} |- {{album chart|Wallonia|18|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=July 17, 2020}} |- {{album chart|BillboardCanada|1|artist=Juice Wrld|rowheader=true|accessdate=July 21, 2020}} |- {{album chart|Czech|1|date=202029|rowheader=true|accessdate=July 20, 2020}} |- {{album chart|Denmark|1|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=August 2, 2020}} |- {{album chart|Netherlands|2|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=July 17, 2020}} |- {{album chart|Finland|1|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=August 2, 2020}} |- {{album chart|France|23|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=August 2, 2020}} |- {{album chart|Italy|9|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=August 2, 2020}} |- {{album chart|New Zealand|1|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=August 2, 2020}} |- {{album chart|Norway|1|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=August 2, 2020}} |- ! scope="row"| Spanish Albums ([[Productores de Música de España|PROMUSICAE]])<ref>{{Cite web |title=Top 100 Albumes – Semana 29: del 10.7.2020 al 16.7.2020 |url=http://www.promusicae.es/listas/semana/4404-%C3%81lbumes-semana-29-2020 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 21 |publisher=[[Productores de Música de España]] |language=Spanish}}</ref> | 12 |- {{album chart|Sweden|3|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=August 2, 2020}} |- {{album chart|Switzerland|2|artist=Juice Wrld|album=Legends Never Die|rowheader=true|accessdate=July 22, 2020}} |- {{album chart|UK2|1|date=20200717|rowheader=true|accessdate=July 17, 2020}} |- {{album chart|Billboard200|1|artist=Juice Wrld|rowheader=true|accessdate=July 19, 2020}} |- {{album chart|BillboardRandBHipHop|1|artist=Juice Wrld|rowheader=true|accessdate=July 21, 2020}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} {{Juice Wrld}} [[Կատեգորիա:2020 ալբոմներ]] [[Կատեգորիա:Հետմահու ալբոմներ]] b3lybjbq52zav17h7fitdnrjfvlyvac 0 998444 10357197 9963386 2025-06-18T08:23:20Z A.arpi.a 23940 10357197 wikitext text/x-wiki '''Տապակում''', [[Սննդամթերք|սննդի]] [[Ջերմային մշակում|ջերմային մշակման]] միջոց՝ ճարպով կամ առանց ճարպի, համապատասխան ջերմաստիճանում, որը հանգեցնում է կեղևի առաջացման ([[Մայարի ռեակցիա]]){{sfn|Анфимова|2008|с=93}}։ Թեթև տապակումը նշանակում է կարճ ժամանակամիջոցում տապակում, որը սնունդը չի հասցնում լիարժեք պատրաստի վիճակի<ref name="gost" />։ Յուղի մեջ միասեռ զանգվածի ստացումը, ի տարբերություն տապակման, իրականացվում է ավելի ցածր ջերմաստիճանի տակ, և կեղև չի գոյանում{{sfn|Анфимова|2008|с=95}}։ [[Պատկեր:Morozov AI 009.jpg|մինի|252x252փքս|Տապակում թավայի մեջ ( Ռուս նկարիչ [[Ա․ Ի․ Մորոզով]]ի << Տնային տնտեսուհու հոգսերը>> նկարը )]] == Տեսակներ == Տարբերում են տապակման հետևյալ տեսակները{{sfn|Анфимова|2008|с=93—94}}՝ * հիմնական․ [[թավա]]յի մեջ կամ մեկ ուրիշ տաք մակերեսի վրա՝ սննդի 10%-ի չափով ճարպի ավելացմամբ 140-150 °С-ում, * [[ջեռոց]]ում․ սնունդը ոչ խորը, յուղապատ սպասքի մեջ դնում են ջեռոցը 150—270 °С-ում։ Եթե պատրաստվելիք սնունդը ալյուրով է, պրոցեսը կոչվում է [[թխում]]։ Պատմականորեն, նրբաբլիթը նույնպես պատրաստում էին ջեռոցում<ref>Эдуард Алькаев. [https://books.google.com/books?id=_HSt8sbcfM8C&pg=PT1036 Энциклопедия кулинарного искусства]. Центрполиграф, 2002. ISBN 5-9524-0037-X</ref>, սակայն այսoր այն տապակում են թավայի մեջ (բայց <<նրբաբլիթ թխել>> արտահայտությունը պահպանվել է մինչ օրս), * մեծ քանակով ճարպի մեջ․ (օր․՝ [[Ֆրիտյուր|ֆրիտյուրի մեջ]]) սնունդը ամբողջությամբ մտցվում է յուղի մեջ, որը նախապես տաքացվում է մինչև 160—180 °С։ Պատմականորեն տապակման այս ձևը ավելի մոտ է հին ժամանակներում տարածված տապակմանը (հնում տապակում էին 1-2 սմ հաստությամբ յուղի մեջ)<ref>пряжение // Вильям Васильевич Похлебкин. Кулинарный словарь. Центрполиграф, 1999.</ref>, * բաց կրակի վրա․ [[խորոված]], [[բարբեքյու]] և այլն, մթերքը շարում են մետաղական ձողերի վրա (ձողիկ, [[շամփուր]]) կամ ուղղակի դնում են մետաղական ցանցի վրա։ Ձողերը կամ ցանցը տեղավորում են հատուկ ապարատներում շիկացած ածխի կամ էլեկտրոսպիրալների վրա ([[էլեկտրոգրիլ]]) և տապակում են սնունդը ցանցի վրա պարբերաբար թեքելով, * ինֆրակարմիր ալիքների դաշտում․ [[գրիլ]]ում տապակումը իրականցվում է առանց ծխագոյացման՝ ինֆրակարմիր ալիքների՝ սննդի վրա ազդեցության ներքո == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|refs=<ref name="gost">[http://docs.cntd.ru/document/1200006095 ГОСТ 30602-97] Общественное питание. Термины и определения.</ref>}} == Գրականություն == * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Анфимова |ссылка=http://kgatpl.by/blog_pedagoga/21-140-139.pdf |автор=Анфимова Н. А. |заглавие=Кулинария |год=2008 |место=М. |издательство=Издательский центр «Академия» |страниц=352 |isbn=978-5-7695-4825-3 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191214033308/http://kgatpl.by/blog_pedagoga/21-140-139.pdf |archive-date=2019-12-14}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Похлёбкин |автор=Похлёбкин В.В. |заглавие=Кулинарный словарь |год=2015 |часть=Жарение |ссылка часть=http://www.langet.ru/html/j/jarenie.html |место=М. |издательство=Э |страницы=107 |страниц=456}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Похлёбкин |автор=Похлёбкин В.В. |заглавие=Тайны хорошей кухни |год=1985 |часть=Жареное и тушёное: когда, как и почему? |место=М. |издательство=Молодая гвардия |страницы=124—137 |страниц=191}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Ковалёв и др. |автор=Ковалёв Н.И. и др. |заглавие=Технология приготовления пищи |год=2008 |часть=Тепловая обработка продуктов |место=М. |издательство=Деловая литература |страницы=36—42 |страниц=480}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Жарение|ref=ЭСБЕ}} [[Կատեգորիա:Խոհանոց]] [[Կատեգորիա:Խոհարարություն]] fw5ea1carufcm88bf5fizznjbso1iaq 0 1000355 10356850 9751132 2025-06-17T20:57:36Z 23artashes 2675 /* top */ 10356850 wikitext text/x-wiki {{ՎՄ}} {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալֆրեդ Բրենդել''' ({{lang-de|Alfred Brendel}}, {{ԱԾ}}), [[ավստրիա]]ցի [[դաշնակահար]], [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] քաղաքացի։ == Կենսագրություն == Բրենդելը մանկությունն ու պատանեկությունն անց է կացրել [[Զագրեբ]]ում,այնուհետև՝ [[Գրաց]]ում, [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ավարտին նրան ուղարկել են խրամատներ փորելու, որտեղ էլ [[Ցրտահարություն (բժշկություն)|ցրտահարվել]] է և հայտնվել հիվանդանոցում։ Այս ամբողջ ընթացքում երաժշտություն է հորինել, դաշնամուր է նվագել և նկարել. գրեթե համարվել է քսաներորդ դարի միակ մեծ դաշնակահարը, ով չի ստացել երաժշտական համակարգված կրթություն (Բրենդելը հաճախել է Էդվին Ֆիշերի և Էդուարդ Շտեյերմանի վարպետության դասերին, պարբերաբար սովորել է Արթուր Միխլի և Պոլ Բաումհարտների մոտ, ավարտել է [[Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան]]ը)։ Բրենդելի առաջին ելույթը տեղի է ունեցել Գրացում, երբ 17 տարեկան էր, և ամբողջովին նվիրված էր [[ֆուգա]]յին. ընդ որում, Բրենդելը [[Յոհան Սեբաստիան Բախ|Բախի]], [[Յոհաննես Բրամս|Բրամսի]] և [[Ֆերենց Լիստ|Լիստի]] ստեղծագործությունների հետ կատարել է նաև իր մի քանի ստեղծագործությունները։ Սակայն ավելի ուշ Բրենդելը լիովին հրաժարվել է ստեղծագործելուց։ [[1949]] թվականին Բրենդելը մասնակցել է դաշնակահարների՝ Ֆեռուչո Բուզոնի անվան մրցույթին և արժանացել չորրորդ կարգի մրցանակի։ [[1950]] թվականին նա տեղափոխվել է [[Վիեննա]]։ Բրենդելի առաջին ձայնագրությունը՝ [[Սերգեյ Պրոկոֆև|Պրոկոֆևի]] հինգերորդ դաշնամուրային կոնցերտը, կատարվել է [[1952]] թվականին։ Մինչ 1970-ական թվականները Բրենդելը համերգներ է տվել Ավստրիայում՝ կատարելով հիմնականում [[Լյուդվիգ վան Բեթհովեն|Բեթհովենի]] սոնատները, Բրամսի, Լիստի, [[Ռոբերտ Շուման|Շումանի]] և [[Ֆրանց Շուբերտ|Շուբերտի]] ստեղծագործությունները, բայց միջազգային ճանաչում է ձեռք բերել [[1970-ականներ|1970-ական]] թվականների կեսերին՝ լոնդոնյան ելույթներից հետո (սկզբում՝ Բեթհովենի ստեղծագործություններով), և տեղափոխվել Լոնդոն։ 1980-ական թվականներից մինչև [[1990-ականներ|1990-ական]] թվականները Բրենդելի պատմական համերգային շրջանը կապված է եղել Բեթհովենի հետ, այդ թվում և [[Քարնեգի հոլ]]ում Բեթհովենի բոլոր 32 սոնատների կատարումը։ Վերջին տարիներին Ալֆրեդ Բրենդելը պարապել է երիտասարդ դաշնակահարների հետ, անսամբլում որդու՝ թավջութակահար Ադրիան Բրենդելի հետ ելույթներ է ունեցել, բանաստեղծություններ է հրատարակել։ [[2002]] թվականին նա արժանացել է Ռոբերտ Շումանի անվան մրցանակի՝ [[Ռոբերտ Շուման|Շումանի]] երաժշտացանկում ունեցած ներդրումների համար։ [[2004]] թվականին Բրենդելին շնորհվել է աշխարհի ամենահեղինակավոր մրցանակներից մեկը՝ Էռնեստ Սիմենսի մրցանակը։ == Կատարումների ցանկ == Բրենդելի կատարումների ցանկում գերակշռել են ավստրիացի և գերմանացի դասականների ստեղծագործությունները։ Բրենդելը հազվադեպ է դիմել 20-րդ դարի երաժշտությանը, չնայած [[Առնոլդ Շյոնբերգ]]ի դաշնամուրային կոնցերտը նրա ամենակարևոր կատարումներից մեկն է եղել։ Բրենդելի ստեղծագործական համոզմունքը բխում է նրա արտահայտած հետևյալ մտքից. «Ես պատասխանատու եմ կոմպոզիտորների, առավել ևս ստեղծագործությունների առջև»։ Նրա այս տեսակետը հաճախ ընդունվել է որպես երաժիշտ-վերլուծաբանի դիրքորոշում։ == Ճանաչում և մրցանակներ == * Բրիտանական կայսրության ասպետի շքանշան * Էռնեստ ֆոն Սիմենսի մրցանակ ([[2004]] թվական) * Կայսրության մրցանակ (Ճապոնիա) ([[2009]] թվական) Ընդգրկվել է« Gramophone»<ref>{{Cite web |title=Gramophone Hall of Fame |url=http://www.gramophone.co.uk/halloffame |accessdate=2016 թ․ հունվարի 2 |publisher=Gramophone |lang=en}}</ref> ամսագրի Փառքի սրահի մեջ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.alfredbrendel.com/ Официальный сайт Альфреда Бренделя] {{ref-en}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Բրենդել, Ալֆրեդ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դաշնակահարներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դասական երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կոմպոզիտորներ]] [[Կատեգորիա:Գերմանալեզու գրողներ]] [[Կատեգորիա:Լեզվի և պոեզիայի գերմանական ակադեմիայի անդամներ]] [[Կատեգորիա:Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտորներ]] en2638csfy5nwlqul0jv5j2467v3pkn 0 1003396 10356981 10356228 2025-06-18T00:09:05Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356981 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Համալսարան | name = Goethe University | native_name = Goethe-Universität Frankfurt am Main | native_name_lang = deu | image = Logo-Goethe-University-Frankfurt-am-Main.svg | former_name = Königliche Universität zu Frankfurt am Main<ref name="2014_Neujahrsempfang">{{Cite web |title="Aus der Mitte der Stadtgesellschaft – 100 Jahre Goethe-Universität" von Prof. Dr. Werner Müller-Esterl |url=https://www.uni-frankfurt.de/49212620/2014_Neujahrsempfang_StadtFrankfurt-Rede_Praesident.pdf |accessdate=2016 թ․ մայիսի 27 |language=German}}</ref> | established = {{start date|1914|10|18|df=y}}<ref name="2014_Neujahrsempfang" /> | type = [[Public university|Public]] | budget = [[Euro|€]] 644.6&nbsp;Mio. <small>''(2018)''</small><ref name="jahresbericht_2018">{{Cite web |title=Jahrbuch 2018. "Entwicklung gestalten" |url=http://www.muk.uni-frankfurt.de/82141680.pdf |accessdate=2019 թ․ հոկտեմբերի 19 |language=German}}</ref> | chancellor = [[Albrecht Fester]]<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ մարտի 16 |title=Goethe-Universität hat neuen Kanzler: Dr. Albrecht Fester übernimmt das Amt an Hessens größter Universität |url=http://www.muk.uni-frankfurt.de/70896808/060 |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 6 |language=German}}</ref> | president = [[Birgitta Wolff]]<ref>{{Cite web |title=Präsidentin der Goethe-Universität |url=https://www.uni-frankfurt.de/36994074/praesidentin |accessdate=2016 թ․ մայիսի 27 |language=German}}</ref> | vice-president = [[Simone Fulda]], [[Rolf van Dick]], [[Roger Erb]], [[Manfred Schubert-Zsilavecz]]<ref>{{Cite web |title=Vizepräsidenten der Goethe-Universität |url=https://www.uni-frankfurt.de/36994091/vizepraesidenten |accessdate=2018 թ․ սեպտեմբերի 10 |language=German}}</ref> | faculty = 3,055.97 <small>''([[Full-time equivalent|FTE]], 2018)''</small><ref name="jahresbericht_2018" /> | administrative_staff = 2,038.56 <small>''([[Full-time equivalent|FTE]], 2018)''</small><ref name="jahresbericht_2018" /> | students = 43,630 <small>''(2020)''</small><ref name="Studentenstatistik">{{Cite web |title=Studierendenstatistik (Daten pro Semester) |url=http://www.uni-frankfurt.de/52565158 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 4 |language=German}}</ref> | undergrad = 20,232 <small>''(2020)''</small><ref name="Studentenstatistik" /> | postgrad = 6,722 <small>''(2020)''</small><ref name="Studentenstatistik" /> | doctoral = 1,688 <small>''(2020)''</small><ref name="Studentenstatistik" /> | other = 5,947 ([[teacher education]]) <small>''(2020)''</small><ref name="Studentenstatistik" /> | address = <small>Campus Westend:</small><br />Theodor-W.-Adorno-Platz&nbsp;1 | city = [[Frankfurt am Main]] | state = [[Hessen]] | country = Germany | postcode = 60323 | coor = {{Coord|50|7|40|N|8|40|00|E|type:edu_region:DE|display=inline,title}} | campus = multiple sites | language = [[German language|German]] | website = {{URL|1=http://www.goethe-university-frankfurt.de/|2=www.goethe-university-frankfurt.de}} | logo = HouseofFinance.jpg }} «Գյոթեի համալսարանը» ({{lang-de|Goethe-Universität Frankfurt am Main}}) [[համալսարան]] է, որը գտնվում է Գերմանիայի [[Մայնի Ֆրանկֆուրտ]] քաղաքում։ Այն հիմնադրվել է 1914 թվականին, որպես քաղաքացիական համալսարան, ինչը նշանակում է, որ այն հիմնադրվել և ֆինանսավորվում է Ֆրանկֆուրտի հարուստ և ակտիվ ազատական քաղաքացիների կողմից։ Սկզբնական անվանումը եղել է «Մայնի Ֆրանկֆուրտի համալսարան»։ 1932 թվականին համալսարանն անվանակոչվեց ի պատիվ Ֆրանկֆուրտի ամենահայտնի բնիկներից մեկի՝ բանաստեղծ, փիլիսոփա և գրող/դրամատուրգ [[Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթե]]ի։ Ներկայումս համալսարանն ունի շուրջ 45,000 ուսանող, որոնք բաշխված են քաղաքի ներսում գտնվող չորս հիմնական մասնաշենքերում։ Համալսարանն իր 100 ամյակը նշել է 2014 թվականին։ Համալսարանի առաջին կին նախագահը՝ [[Բիրգիտտա Ուոլֆ]]ը, իր պաշտոնը զբաղեցրեց 2015 թվականին<ref name="Neue Uni-Präsidentin will kommunikativen Führungsstil">{{Cite news |title=Neue Uni-Präsidentin will kommunikativen Führungsstil |url=https://www.faz.net/aktuell/rhein-main/frankfurt/frankfurt-neue-uni-praesidentin-birgitta-wolff-will-kommunikativen-fuehrungsstil-13319493.html |accessdate=2015 թ․ մարտի 3 |newspaper=Faz.net}}</ref> ։ 20 [[նոբելյան մրցանակակիրներ]] անդամակցել են համալսարանին, այդ թվում՝ [[Մաքս Լաուե]]ն և [[Մաքս Բոռն]]ը<ref>{{Cite web |title=Nobel prize Physics laureates |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1914/laue.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Goethe-Universität — Nobelpreisträger an der Goethe Universität |url=https://www.uni-frankfurt.de/39246655/nobelpreis? |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 12 |website=www.uni-frankfurt.de}}</ref> ։ Համալսարանը համագործակցում է նաև հեղինակավոր [[Գոթֆրիդ Վիլհելմ Լեյբնիզ]]ի 18 դափնեկիրների հետ<ref>{{Cite web |title=Goethe-Universität — Leibnizpreisträger an der Goethe-Universität |url=https://www.uni-frankfurt.de/39246641/leibnizpreis? |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 12 |website=www.uni-frankfurt.de}}</ref> ։ Գյոթեի համալսարանը Ռեյն-Մայն-Նեկկարի ՏՏ կլաստերի մասն է կազմում։ [[Մայնցի համալսարան]]ը, Ֆրանկֆուրտի Գյոթեի համալսարանը և [[Դարմշտադտի տեխնիկական համալսարան]]ը միասին կազմում են [[Ռեյն-Մայնի համալսարան]]ները։ == Պատմություն == [[Պատկեր:Bundesarchiv B 145 Bild-F005759-0014, Frankfurt-Main, Universität.jpg|thumb|Բոքենհայմ մասնաշենք (1958 թվական)]] Համալսարանի պատմական արմատները կարելի է գտնել դեռևս 1484 թվականին, երբ պատրիարք Լյուդվիգ ֆոն Մարբուրգը հիմնեց Քաղաքային խորհրդի գրադարանը։ Միավորված լինելով այլ հավաքածուների հետ, այն 1668 թվականին վերանվանվեց քաղաքի գրադարան, և 1914 թվականին այն դարձավ համալսարանական գրադարան<ref>{{Cite web |title=Geschichte der Stadt- und Universitätsbibliothek |url=http://www.ub.uni-frankfurt.de/ueber/stub_geschichte.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170710193707/http://www.ub.uni-frankfurt.de/ueber/stub_geschichte.html |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 10 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 5 |website=www.ub.uni-frankfurt.de}}</ref>։ Կախված երկրից՝ հիմնադրման ամսաթիվը այլ կերպ է արձանագրվում։ Ըստ անգլո-ամերիկյան հաշվարկների՝ Գյոթեի համալսարանի հիմնադրման տարեթիվը պետք է դառնար 1484 թվականը։ Գերմանիայում դոկտորական աստիճան շնորհելու իրավունք ստանալու օր է համարվում համալսարանի հիմնադրման տարին։ Համալսարանը պատմականորեն առավել հայտնի է դարձել իր [[սոցիալական հետազոտությունների ինստիտուտ]]ի կողմից (հիմնադրվել է 1924 թ.), [[Ֆրանկֆուրտյան դպրոց]]ի ինստիտուցիոնալ տունը, 20-րդ դարի գերակա [[Փիլիսոփայություն|փիլիսոփայության]] և հասարակական մտքի դպրոցի միջոցով։ Այս դպրոցի հետ կապված հայտնի գիտնականներից [[Թեոդոր Ադորնո]]ն, [[Մաքս Հորխայմեր]]ը և [[Յուրգեն Հեբերմաս]]ը, ինչպես նաև [[Հերբերտ Մարկուզե]]ն, [[Էրիխ Ֆրոմ]]ը և [[Վալտեր Բենիամին]]ը։ Ֆրանկֆուրտի համալսարանի այլ հայտնի գիտնականների թվում կարելի է նշել նաև սոցիոլոգ [[Կարլ Մանհայմ]]ին, փիլիսոփա [[Հանս Գեորգ Գադամեր]]ին, կրոնի փիլիսոփաներ՝ [[Ֆրանց Ռոզենցվայգ]]ին, [[Մարտին Բյուբեր]]ին և [[Պաուլ Տիլիխ]]ին, հոգեբան [[Մաքս Վերտհայմեր]]ին և սոցիոլոգ [[Նորբերտ Էլիաս]]ին։ Ֆրանկֆուրտի համալսարանը ժամանակ առ ժամանակ ազատական էր համարվում և հեղինակություն էր վայելում [[Հրեաներ|հրեական]] և [[Մարքսիզմ|մարքսիստական]] (կամ նույնիսկ հրեա-մարքսիստական) գիտության շրջանում։ [[Նացիոնալ-սոցիալիզմ|Նացիոնալ-սոցիալիստական]] ժամանակաշրջանում համալսարանի ակադեմիկոսների գրեթե մեկ երրորդը և նրա ուսանողների մեծ մասը աշխատանքից հեռացվեց ռասայական և (կամ) քաղաքական նկատառումներից ելնելով։ Համալսարանը մեծ դեր ունեցավ նաև 1968 թվականին [[Գերմանական ուսանողական շարժում|Գերմանական ուսանողական շարժման]] կյանքում։ Համալսարանն ազդեցիկ է եղել նաև բնական գիտությունների և բժշկության բնագավառներում՝ ունենալով նոբելյան մրցանակակիրներ, այդ թվում՝ [[Մաքս Լաուե]]ն և [[Մաքս Բոռն]]ը, և այնպիսի ձեռքբերումներ, ինչպիսին է [[Շտեռն-Գեռլախի փորձ]]ը։ Վերջին տարիներին համալսարանը հատուկ ուշադրություն է դարձնում մասնավորապես իրավագիտության, պատմության և տնտեսագիտության վրա՝ ստեղծելով նոր ինստիտուտներ, ինչպիսիք են [[Իրավագիտության և ֆինանսների ինստիտուտ]]ը և [[Ֆինանսական ուսումնասիրությունների կենտրոն]]ը։ Համալսարանի գլխավոր նպատակներից մեկն այն է, որ Գերմանիայում ֆինանսների և տնտեսագիտության ոլորտում դառնա առաջատար՝ հաշվի առնելով դպրոցի հարևանությունը Եվրոպայի ֆինանսական կենտրոններից մեկի հետ<ref>{{Cite web |title=Die Johann Wolfgang Goethe-Universität auf dem Weg zur führenden Wirtschaftshochschule in Deutschland |url=http://www.finance.uni-frankfurt.de/master/presse/178.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110916132234/http://www.finance.uni-frankfurt.de/master/presse/178.pdf |archive-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 16 |accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 26}}</ref> ։ Գյոթեի համալսարանը ֆինանսական տնտեսագիտության ոլորտում հետազոտությունների համար միջազգային մրցանակ է սահմանել ՝ [[բանկ|ֆինանսական տնտեսական ոլորտում]] ։ == Կազմակերպություն == [[Պատկեր:Campus-westend-hoersaalgebaeude-hoersaal-2008-10-27-5.jpg|thumb|Ուեստենդի մասնաշենք]] [[Պատկեր:Bibliothek-westend-2005-10-27 1 (1).jpg|thumb|Ուեստենդի համալսարանական գրադարան]] Համալսարանը բաղկացած է 16 ֆակուլտետից<ref name="法蘭克福大學">{{Cite web |title=Faculties |url=http://www2.uni-frankfurt.de/43171422 |accessdate=2014 թ․ մայիսի 11}}</ref> * 01. Իրավագիտության ֆակուլտետ * 02. Տնտեսագիտության ֆակուլտետ * 03. Հասարակագիտության ֆակուլտետ * 04. Մանկավարժության ֆակուլտետ * 05. Հոգեբանության ֆակուլտետ * 06. Աստվածաբանության (Բողոքականության) ֆակուլտետ * 07. Կաթոլիկության ֆակուլտետ * 08. Պատմության և փիլիսոփայության ֆակուլտետ * 09. Լեզվաբանության, մշակույթի և արվեստի ֆակուլտետ * 10. Ժամանակակից լեզվաբանության ֆակուլտետ * 11. Երկրագիտության/Աշխարհագրության ֆակուլտետ * 12. Ինֆորմատիկայի և մաթեմատիկայի ֆակուլտետ * 13. Ֆիզիկայի ֆակուլտետ * 14. Քիմիայի և դեղագործության ֆակուլտետ * 15. Կենսաբանության ֆակուլտետ * 16. Բժշկագիտության ֆակուլտետ Բացի այդ, կան նաև [[Մաքս Պլանկի գիտական ընկերություն|Մաքս Պլանկի անվան մի քանի գիտահետազոտական ինստիտուտներ]]; * [[Մաքս Պլանկի կենսաֆիզիկայի ինստիտուտ]] * [[Մաքս Պլանկի ուղեղի հետազոտությունների ինստիտուտ]] * [[Մաքս Պլանկի անվան եվրոպական պատմության ինստիտուտ]] == Մասնաշենքեր == [[Պատկեր:Campus Westend Frankfurt 01.jpg|thumb|Ուեստենդի մասնաշենք]] [[Պատկեր:Campus-westend-park-am-poelzig-bau-2008-05-05-2.jpg|thumb|Ուեստենդի մասնաշենք]] Համալսարանը բաղկացած է Մայնի Ֆրանկֆուրտի 4 մասնաշենքերից * «Ուեստենդի մասնաշենք» Համալսարանի գլխավոր մասնաշենքն է, որում առկա են հասարակական գիտությունների, մանկավարժության, հոգեբանության, աստվածաբանության, փիլիսոփայության, պատմության, բանասիրության, հնագիտության, իրավագիտության, տնտեսագիտության և բիզնես կառավարման և աշխարհագրության ֆակուլտետները։ * «Բոքենհայմի մասնաշենք» Համալսարանի գրադարան, մաթեմատիկա, ինֆորմատիկա, արվեստի պատմություն, կերպարվեստ։ * «Ռիդբերգի մասնաշենք» Դեղագործություն, ֆիզիկա, քիմիա, կենսաքիմիա, կենսաբանություն, երկրաբանություն և աշխարհագրություն։ * «Նիդերադի մասնաշենք» Բժշկագիտություն, ատամնաբուժություն, համալսարանական հիվանդանոց։ * «Գինհայմի մասնաշենք» Սպորտ։ === Ուեստենդի մասնաշենք === [[Պատկեր:IG Farben Gebaeude Uni Frankfurt.jpg|thumb|[[Այ Ջի Ֆարբեն շենքը]] |500px]] [[Պատկեր:Goethe University Frankfurt Poelzig Building.jpeg|thumb|[[Այ Ջի Ֆարբեն շենքը]] at ''Campus Westend'']] Համալսարանի «Ուեստենդի մասնաշենքը» [[Ժամանակակից ճարտարապետություն|ժամանակակից ճարտարապետության]] ոճով կառուցված գունավոր շենք է, որը նախագծել է Հանս Պոելցիգը<ref>{{Cite web |title=Ein Wandgemälde in Frankfurts Universität - Monumente Online |url=http://www.monumente-online.de/de/ausgaben/2007/5/das-uebertuenchte-arkadien.php |website=www.monumente-online.de}}</ref><ref>M. Tafuri, F. Dal Co: Klassische Moderne, Stuttgart, 1988, S148f</ref> ։ 1930 թվականի հոկտեմբերի 30-ին [[Այ Ջի Ֆարբեն շենք]]ի տնօրեն [[Բարոն Շնիցլեր]]ը իր բացման խոսքում նշել է, որ շենքի ոճն ի սկզբանե ընտրվել է «գերմանական գիտական և առևտրային աշխատուժի խորհրդանիշ, որը պատրաստված է երկաթից և քարից»։ Համալսարանային համալիրը շահագործման ենթարկելուց հետո, մասնաշենքին կից շինություններ կառուցվեցին։ 2008 թվականի մայիսի 30-ին the [[Ֆինանսների պալատ]]ը տեղափոխվեց նոր շենք, որը նախագծվել էր ճարտարապետ Քլայհյուզի կողմից՝ հետևելով Այ Ջի Ֆարբեն շենքի ոճին։ Ֆինանսների պալատի շենքի վերին հարկերում կան մի քանի առանձին գրասենյակներ, ինչպես նաև `գրասենյակային տարածքներ` հետազոտողների և ուսանողների համար։ Առաջին հարկը բաց է հանրության համար և այցելուներին դիմավորում է ընդարձակ, լուսավոր նախասրահում, որը տանում է դեպի դասախոսությունների դահլիճներ, սեմինարների սենյակներ և տեղեկատվական կենտրոն, շուրջօրյա տեղեկատու գրադարան։ Առաջին հարկում տեղակայված են նաև համակարգչային սրահներ և սրճարան։ Նախասրահի հատակը, պատերը և առաստաղը զարդարված են ցանցային ձևավորմամբ, որը շարունակվում է ամբողջ շենքում։ Հատակի ծածկույթը կառուցելիս ոգեշնչվել են Ռաֆայելի «Աթենքի դպրոցը» որմնանկարից։ == Գյոթեի անվան բիզնես դպրոց == [[Գյոթեի անվան բիզնես դպրոց]]ը համալսարանին կից բարձրագույն բիզնես դպրոց է, որը հիմնադրվել է 2004 թվականին, Ուեստենդ մասնաշենքի ֆինանսների պալատի մասն է կազմում։ Այն ոչ առևտրային կազմակերպություն է, որը պատկանում է համալսարանին։ Գյոթեի անվան բիզնես դպրոցի նախագահը Ռոլֆ Է. Բրուերն է, ով եղել է [[Deutsche Bank|գերմանական բանկի]] դիտորդական խորհրդի նախկին նախագահը։ Գյոթեի բիզնես դպրոցը կրթության ոլորտում համագործակցություն ունի Հայդերաբադի [[Հնդկական բիզնես դպրոց]]ի հետ։ == Ակնառու ներկայացուցիչներ (մասնակի ցուցակ) == * [[Թեոդոր Վ. Ադորոն]] (1903–1969), փիլիսոփայության և սոցիոլոգիայի կրկնակի օրդինարիուս և [[Ֆրանկֆուրտյան դպրոց|Ֆրանկֆուրտի դպրոցի]] անդամ * [[Մաքս Հորքհայմեր]], [[Ֆրանկֆուրտյան դպրոց|Ֆրանկֆուրտի դպրոցի]] անդամ * [[Յուրգեն Հաբերմաս]], սոցիոլոգ և փիլիսոփա * [[Հանս Բետե|Հանս Բեթհե]], ֆիզիկոս (Նոբելյան մրցանակակիր 1967) * [[Մաքս Բոռն]], տեսական ֆիզիկոս և մաթեմատիկոս (Նոբելյան մրցանակակիր 1954) * [[Կլաուս Բրինգման]], պատմաբան * [[Ռոլֆ վան Դիկ|Ռոլֆ վան Դիք]], սոցիալական հոգեբան * [[Պաուլ Էռլիխ]], Նոբելյան մրցանակակիր 1908 * [[Վալտեր Գերլաչ]], տեսական ֆիզիկոս * [[Վալտեր Հոլշտեյն]] (1901–1982), [[Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ|Եվրոպական հանձնաժողովի]] առաջին [[Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ|նախագահ]] * [[Հելմութ Կիններ|Հելմութ Կյեները]], հոգեբան դարձավ ներդրումային մասնագետ, [[K1 ֆոնդ|K1 հիմնադրամի]] [[Ֆինանսական բուրգ]]ի հիմնադիր * [[Վլադիմիր Կոչակ]], տնտեսագետ, իրավաբան, քաղաքական գործիչ և դիվանագետ * [[Յոզեֆ Մենգելե]], [[Նացիստական համակենտրոնացման ճամբարներ]]ի սպա և բժիշկ, [[Օսվենցիմ]] * [[Բուդեվին Սիրկս]], Հին Օրենքի պատմության պրոֆեսոր 1997-ից 2005 թվականներին, հետագայում [[Օքսֆորդի համալսարան|Օքսֆորդում]] [[Ռեգիուսի քաղաքացիական իրավունքի պրոֆեսոր (Օքսֆորդ)|Ռեգիուսում քաղաքացիական իրավունքի]] պրոֆեսոր * [[Ալֆրեդ Շմիդտ (փիլիսոփա)|Ալֆրեդ Շմիդթ]], փիլիսոփա և թարգմանիչ * [[Horst Stöcker|Հորսթ Ստյուքեր]], տեսական ֆիզիկոս * [[Ալեքսանդր Տոդ|Ալեքսանդր Ռ. Թոդ, Բարոն Թոդ]], քիմիկոս * [[Մովսես Ռոթշիլդ]], նորարար * [[Լուչիանո Ռեզոլա]], տեսական աստղաֆիզիկոս == Նոբելյան մրցանակակիրներ (շրջանավարտներ և ֆակուլտետներ) == * [[Պաուլ Էռլիխ|Պոլ Էրլիչ]]․ 1908 Նոբելյան մրցանակ ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության ոլորտում * [[Մաքս Լաուե|Մաքս ֆոն Լաուե]]. 1914 թվական Նոբելյան մրցանակ ֆիզիկայի ոլորտում<ref>{{Cite web |title=Nobel Prize Goethe University |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1914/laue.html |accessdate=2016 թ․ մարտի 11}}</ref> * [[Օտտո Լոեվի]] 1914 թվական Նոբելյան մրցանակ ֆիզիոլոգիայի ոլորտում<ref>{{Cite web |title=Loewi, Otto |url=http://www.deutsche-biographie.de/sfz54009.html |accessdate=2016 թ․ մարտի 11 |website=Deutsche Biographie}}</ref> * [[Փոլ Քարեր]] 1937 թ. Նոբելյան մրցանակ քիմիայի ոլորտում * [[Օտտո Շտեռն|Օտտո Շտերն]] . 1943 թ. Նոբելյան մրցանակ ֆիզիկայի ոլորտում * [[Մաքս Բոռն|Մաքս Բոռ]]. 1954 թ.-ին Նոբելյան մրցանակ ֆիզիկայի ոլորտում * [[Ալեքսանդր Տոդ|Ալեքսանդր Ռոբերտուս Թոդ]] . 1957 թ. Նոբելյան մրցանակ քիմիայի ոլորտում * [[Կարլ Վալդեմար Ցիգլեր|Կառլ Զիգլեր]] . 1963 թ. Նոբելյան մրցանակ քիմիայի ոլորտում * [[Հանս Բետե|Հանս Բեթե]] . 1967 թ. Նոբելյան մրցանակ ֆիզիկայի ոլորտում * [[Նիլս Յերնե]]․ 1984 Նոբելյան մրցանակ ֆիզիոլոգիայի ոլորտում<ref name="nobellist">{{Cite web |title=Goethe-Universität — Nobelpreisträger an der Goethe Universität |url=https://www.uni-frankfurt.de/39246655/nobelpreis |website=www.uni-frankfurt.de}}</ref><ref>{{Cite web |title=Niels K. Jerne - Biographical |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1984/jerne-bio.html |accessdate=2016 թ․ մարտի 11}}</ref> * [[Գերդ Բինինգ]]. 1986 թ. Նոբելյան մրցանակ ֆիզիկայի ոլորտում * [[Ժան-Մարի Լեն]]. 1987 թ. Նոբելյան մրցանակ քիմիայի ոլորտում<ref name="nobellist" /><ref>{{Cite web |title=Jean-Marie Pierre Lehn - Curriculum Vitae |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1987/lehn-cv.html |accessdate=2016 թ․ մարտի 11}}</ref> * [[Հարթմուտ Միշել|Հարթմութ Միշել]]. 1988 թ. Նոբելյան մրցանակ քիմիայի ոլորտում * [[Ռեյնհարդ Զելտեն|Ռայնհարդ Սելտեն]]. 1994 թ. Նոբելյան մրցանակ տնտեսագիտության ոլորտում * [[Հորստ Շտորմեր]]. 1998 թ. Նոբելյան մրցանակ ֆիզիկայի ոլորտում * [[Գյունթեր Բլոբել]]. 1999 թ. Նոբելյան մրցանակ ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության ոլորտում * [[Պետեր Գրունբերգ|Պիտեր Գրինբերգ]]. 2007 թ. Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ == Համաշխարհային դասակարգում == *Ըստ «[[Նյու Յորք Թայմս]]»ի համալսարանը գործատուի ընտրությամբ աշխարհի 10 լավագույն բուհերի շարքում է գտնվում։ 2012 թվականին Գյոթեի համալսարանը դասվել է 150 համալսարաններից 10-րդ հորիզոնականում<ref>{{Cite web |title=Global Companies Rank Universities |url=https://www.nytimes.com/imagepages/2012/10/25/world/asia/25iht-sreducemerging25-graphic.html?ref=asia |accessdate=2012 թ․ դեկտեմբերի 1 |work=New York Times}}</ref>։ *Շանհայի վարկանիշային աղյուսակ 101-150<ref>{{Cite web |title=Academic Ranking of World Universities 2017 |url=http://www.shanghairanking.com/ARWU2017.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119012717/http://www.shanghairanking.com/ARWU2017.html |archive-date=2019 թ․ հունվարի 19 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 3}}</ref> *[[Աշխարհի համալսարանների վարկանիշային աղյուսակ]] 279<ref name="topuniversities.com">{{Cite web |date=2017 թ․ փետրվարի 1 |title=QS World University Rankings 2019 |url=https://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2019 |website=Top Universities}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|30em}} == Արտաքին հղումներ == {{Commons|Goethe-Universität Frankfurt am Main}} *[https://www.uni-frankfurt.de/en?locale=en University homepage] {{in lang|en}} *[https://twitter.com/goetheuni/ Verified University Twitter account] (in German) *[https://www.instagram.com/goetheunifrankfurt/ Official University Instagram account] (in German) {{ԱՀ}} [[Կատեգորիա:1914 հիմնադրումներ]] [[Կատեգորիա:Գերմանիայի համալսարաններ]] [[Կատեգորիա:Մայնի Ֆրանկֆուրտ]] b4jcg9sd1800q46md0cxtedgkr5xwk8 0 1004256 10356974 10356238 2025-06-18T00:08:52Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356974 wikitext text/x-wiki {{Շան ցեղատեսակ |անուն=Ֆրանսիական բուլդոգ |պատկերիչափս= |նկարագրություն=Ֆրանսիական բուլդոգի պալարագույն ձագուկ |այլանուն=Bouledogue Français |մականուն= |երկիր={{Դրոշավորում|Ֆրանսիա}}<ref name="Official Standard">[http://www.fci.be/Nomenclature/Standards/101g09-en.pdf "Official standard from FCI (The Fédération Cynologique Internationale is the World Canine Organisation. It includes 91 members and contract partners (one member per country) that each issue their own pedigrees and train their own judges)"], 'Official standard from FCI.'</ref> |պատկեր=French bulldog puppy fawn.jpg |պաշտպանություն=վտանգի դեպքում պաշտպանում է տիրոջը |զանգված=8-15 կիլոգրամ |հասակ= քաշին համապատասխան |մորթի= |գույն=վագրագույն, սպիտակ վագրագույն և այլն |ձագուկիչափը= |կյանքիտևողություն=11-13 տարի<ref name="kcsurvey">{{Cite web |title=Summary results of the Purebred Dog Health Survey for French Bulldogs |url=http://www.thekennelclub.org.uk/media/16454/french%20bulldog.pdf |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 4 |publisher=Kennel Club/ British Small Animal Veterinary Association Scientific Committee}}</ref> |նշում= |կմֆստդ= Bouledogue francais<ref>{{Cite web |title=Bouledogue francais |url=https://www.centrale-canine.fr/le-chien-de-race/bouledogue-francais |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 14 |website=www.centrale-canine.fr |language=fr |Société Centrale Canine}}</ref> |աքա= |աշախումբ= |աշաստդ= |կմֆբաժին= |շախումբ= |շաստդ= |նզշախումբ= |նզշաստդ= |մշախումբ= |մշաստդ= |չճանաչված= |անհետացած= }} '''Ֆրանսիական բուլդոգ''' ({{lang-fr| bouledogue français}}), [[Շուն|շան]] [[ցեղ]]ատեսակ, հայտնի է որպես տնային կենդանի։ Ոչ խոշոր, բայց կարճ մռութով, երկճեղք հարթ քթով և լայն երկճեղք վերին շրթունքով։ Ունի ցցված, լայն, ծայրերում կլորացող ականջներ։ Աչքերի միջև վերհոնքային ցցուն հատվածը բաժանված է խորը ակոսով։ Ակոսը չպետք է հասնի ճակատին, ինչպես [[Բրիտանական բուլդոգ|անգլիական բուլդոգների]] մոտ է։ Ծոծրակի թմբիկը թույլ զարգացած է։ Փոքր չափերի տիպային շուն է․ հզոր շուն՝ փոքր չափերի մեջ, կարճամազ, կարճ մռութով և հարթ քթի ծայրով, ցից ականջներով և բնատուր կարճ պոչով։ Արտաքինից ունի կայտառ, խելացի, շատ մկանուտ, համաչափ թիկնեղ, կոմպակտ կազմվածքով և ամուր կմախքով շան տեսք<ref>{{Cite web |title=Французский бульдог |url=http://www.french-dog.ru/Standard.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100929062902/http://www.french-dog.ru/Standard.htm |archive-date=2010 թ․ սեպտեմբերի 29 |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 9 |website=www.french-dog.ru |5=Стандарт породы французский бульдог FCI № 101/28.04.1995 г.}}</ref>։ Կարող է լինել զանազաան գույների՝ վագրագույն, սպիտակ վագրագույն, բաց դեղնավուն՝ վարդագույն նրբերանգով, սպիտակադեղնավուն նրբերանգով։ Քաշը՝ 8-15 կգ, հասակը՝ քաշին համապատասխան<ref>{{Cite web |title=Французский бульдог |url=http://www.french-dog.ru/Standard.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100929062902/http://www.french-dog.ru/Standard.htm |archive-date=2010 թ․ սեպտեմբերի 29 |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 11 |website=www.french-dog.ru |5=Стандарт породы французский бульдог FCI № 101/28.04.1995 г.}}</ref>։ Կրեմագույնը չի ճանաչվում {{comment|ԵԿՖ|Եվրոպական կինոլոգիական ֆեդերացիա}} և {{comment|ՌԿՖ|Ռուսաստանի կինոլոգիական ֆեդերացիա}} ֆեդերացիաների կողմից որպես ստանդարտ ցեղատեսակ, բայց լայնորեն տարածված է [[Ամերիկա]]յում։ Շուն-ուղեկցորդ է, շուն զվարճանքի համար։ Ուրախ և շարժուն է, ամուր հոգևիճակով։ Սիրում է երեխաներին և լավ է դիմավորում հյուրերին, բայց վտանգի դեպքում պատրաստ է պաշտպանել տիրոջը և նրա ընտանիքին։ Կարող է լինել ագրեսիվ այլ շների և կատուների նկատմամբ, բայց դա կախված է անհատական խառնվածքից։ Ընդհանուր առմամբ 2019 թվականին Միացյալ թագավորությունում հայտնի զտարյուն ցեղատեսակներից երկրորդն է եղել<ref name=":3">{{Cite web |title=Top Twenty Breeds In Registration Order For The Years 2018 And 2019 |url=https://www.thekennelclub.org.uk/media/1160770/2018-2019-top-20.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200626014119/https://www.thekennelclub.org.uk/media/1160770/2018-2019-top-20.pdf |archive-date=2020 թ․ հունիսի 26 |accessdate=2020 թ․ հունիսի 23 |publisher=The Kennel Club (UK)}}</ref>, իսկ ԱՄՆ-ում՝ չորրորդը<ref name="AKC">{{Cite web |title=AKC: Most Popular Dog Breeds of 2018 |url=https://www.akc.org/expert-advice/news/most-popular-dog-breeds-of-2018/ |url-status=live |publisher=The American Kennel Club}}</ref>։ 2017 թվականին այն [[Ավստրալիա]]յում ճանաչվել է երրորդ շուն<ref>{{Cite news |title=Top 10 dog breeds in Australia 2017. Don’t worry, they’re all adorable |url=http://www.news.com.au/lifestyle/home/pets/heres-a-list-of-the-most-popular-dog-breeds-in-australia-in-2017/news-story/9fb18cee13620568228886c5ba122cda |access-date=2017 թ․ ապրիլի 12 |work=NewsComAu}}</ref>։ Բրիտանիան ունեցել է 33661 գրանցված ֆրանսիական բուլդոգներ<ref>{{Cite web |title=COMPARATIVE TABLES OF REGISTRATIONS FOR THE YEARS 2010 - 2019 INCLUSIVE |url=https://www.thekennelclub.org.uk/media/129029/10yrstatsutility.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200131060253/https://www.thekennelclub.org.uk/media/129029/10yrstatsutility.pdf |archive-date=2020 թ․ հունվարի 31 |website=The Kennel Club UK}}</ref>, [[Միացյալ Թագավորություն]]ն արտահանել է 375 զտարյուն շնատեսակ<ref>{{Cite web |title=UK Export Pedigrees Issued in 2019 |url=https://www.thekennelclub.org.uk/media/128988/exstatsutility.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200131060253/https://www.thekennelclub.org.uk/media/128988/exstatsutility.pdf |archive-date=2020 թ․ հունվարի 31 |website=The Kennel Club}}</ref>։ == Պատմություն == === Ծագում === Ենթադրվում է, որ Ֆրանսիական բուլդոգ ցեղատեսակն առաջացել է [[անգլիական բուլդոգ]]ներից և ծառայել է որպես փոքր չափի մարտական շուն։ Բայց ցեղատեսակի բրիտանացի սիրահարների շնորհիվ, որոնց գրեթե չեն հետաքրքրում շների մարտերը<ref>{{Cite web |title=История породы Французский бульдог |url=http://www.zonmiracl.ru/article18.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091022114300/http://www.zonmiracl.ru/article18.htm |archive-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 22 |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 14}}</ref>, ֆրանսիական ցեղատեսակներն աստիճանաբար դուրս են մղվել իրար դեմ պայքարի հանվող շների շարքից։ Ժամանակակից [[Կինոլոգիա|կինոլոգները]] ֆրանսիական բուլդոգի նախնիների շրջանում նշել են նաև ներկայումս անհետացած իսպանական բուլդոգներին՝ ալաններին (ստանդարտ ցեղատեսակ)<ref>[http://www.frenchbulldog.ru/breed.html Французский бульдог. История породы]</ref>։ Ֆրանսիական բուլդոգները ներմուծվել են [[Անգլիա]]յից և շնորհիվ իրենց կոմպակտ ձևաչափի, ֆրանսիական տեսակները առաջինը հայտնվել են անգլիական դերձակների մոտ, որպես ընտանի կենդանիներ և առնետներ որսացողներ։ Այնուհետև որոշ դերձակներ [[Ֆրանսիա]] են գաղթել իրենց սիրելիների հետ, որտեղ բուլդոգներին արդեն նկատել է ֆրանսիական [[էլիտա]]ն։ Այսպիսով, ազդեցիկ շրջանակներում ֆրանսիական բուլդոգը դարձել է շատ սիրված շուն և բացառապես միայն Ֆրանսիայի վերնախավը կարող էր իրեն թույլ տալ այդ շունն ունենալ։ Այս ցեղատեսակն առաջին անգամ գրանցվել է Ֆրանսիայում, որտեղ էլ տրվել է «ֆրանսիական բուլդոգ» անվանումը, սակայն այդ մասին կարծիքները միանշանակ չեն<ref>[http://bulldog-sedova.narod.ru/ Французский бульдог. Рассказ о породе]</ref>։ Ֆրանսիական բուլդոգներն առաջին անգամ ներկայացել են շների ցուցահանդեսին Վեստմինստերյան Քենել ակումբում 1896 թվականին։ Ամերիկայում ֆրանսիական բուլդոգը դարձել է շների շատ թանկ տեսակ։ Շունն արժեր 250-ից 750 դոլար (ինչը գերազանցում էր Ford Model T «ժողովրդական» դարձած ավտոմեքենայի արժեքը։ 20-րդ դարի սկզբին մի քանի շուն վաճառվել է 5000 դոլարով<ref name="famous" />։ === Ռուսաստան === Ռուսաստանում Ֆրանսիական բուլդոգը հայտնվել է 20-րդ դարի սկզբին։ Այն «բարձրաշխարհիկ» հասարակության շրջանում հայտնի ցեղատեսակներից են եղել։ Պետերբուրգյան մամուլը 1913 թվականի շների ցուցահանդեսի մասին գրել է․ [[Պատկեր:At the Stables, Horse and Dog.jpg|thumb|«Ախոռ, ձի և շուն»<br>Հեղինակ՝ ֆրանսիացի գեղանկարիչ [[Էդգար Դեգա]]]]{{քաղվածք|1913 թվականի ապրիլին [[Պետերբուրգ]]ում բացվել է շների 10-րդ հոբելյանական ցուցահանդեսը։ Հսկայական Միխայլովսկի մանեժը արտասովոր տեսարան էր ներկայացնում․ կատաղի [[Գերմանական բուլդոգ|դոգեր]], հսկայական [[սենբեռնար]]ներ, վայրագ [[Բրիտանական բուլդոգ|բուլդոգ]]ներ։ Ըստ մասնագետների՝ հրաշալի էր որսորդական շների բաժինը։ Սակայն ամենանորաձև շունն առաջվա պես մնում էր ֆրանսիական բուլդոգը։|}} Մի քանի ֆրանսիական բուլդոգներ է ունեցել [[Ֆեոդոր Շալյապին|Ֆեոդոր Իվանովիչ Շալյապինը]]։ Հայտնի են իր սիրելների հետ նրա լուսանկարները և [[Բորիս Կուստոդիև]]ի դիմանկարը<ref name="famous">[http://frenchbulldog.ru/famous.htm Французские бульдоги в жизни известных людей]</ref><ref>[http://www.zoohall.com.ua/magazin_4_2002/fiodor_shaliapin.htm Федор Шаляпин, французские бульдоги и русские художники.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071221021736/http://www.zoohall.com.ua/magazin_4_2002/fiodor_shaliapin.htm |date=2007-12-21 }}, «Твоя собака» № 5-6 4_/2002</ref>։ Այդ ցեղատեսակի շուն ունեցել է նաև [[Վլադիմիր Մայակովսկի]]ն<ref name="famous" />։ [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային իշխանության գալուց հետո]] Ֆրանսիական բուլդոգները գրեթե անհետացել են երկրից։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի ավարտի ժամանակ Մոսկվայում պահպանվել էր մեկ շուն ՝ Ֆլիկը։ 1948 թվականին Հունգարիայից բերել են Ջերի քած։ Այդ զույգից ստացվել է ծին և լակոտներից մեկին ձեռք էր բերել Ս․ Ն․ Սկլիֆոսովսկայան։ Նա այդ ցեղատեսակի նկատմամբ խանդավառություն է ցուցաբերել։ 1965 թվականին նրան հաջողվել է [[Անգլիա]]յից դուրս բերել Ֆոլեյֆրամ Հենրիի որձ շանը, իսկ 1967 թվականին էգ՝ [[Լեհաստան]]ի եռակի չեմպիոն Վարսիոս Կապրիզ Կարոլ շանը։ Այդ երկու շները ցեղի վերածննդի հիմնական հիմքն են հանդիսացել Ռուսաստանում։ 1972 թվականին ծառայողական շների համակարգի վերակազմավորման արդյունքում դրանից դուրս են բերվել մի շարք մարզա-ծառայողական ցեղատեսակներ, ինչպիսիք են [[Գերմանական բոքսյոր|Բոքսյոր]], [[Դոբերման]]ը, [[Գերմանական բուլդոգ|Դոգը]] և այլն տեսակները։ Այդ տարիներին այդ ցեղատեսակների բուծմամբ զբաղվող մարդիկ ռուսական խոշորագույն պրոֆեսիոնալ-կինոլոգ Ա. Պ. Մազովերի ղեկավարությամբ միավորվել և ստեղծել են «Մոսկվայի շնաբուծության քաղաքային միություն» ({{comment|МГОЛС|Московское городское общество любителей собаководства}}): Դրանց մեջ մտել են նաև դեկորատիվ ցեղատեսակներ, այդ թվում ՝ ֆրանսիական բուլդոգներ, որոնք այստեղ են տեղափոխվել որսորդական ակումբից<ref>{{Cite web |title=История разведения французских бульдогов в Москве |url=http://nkp-frenchbuldog.ru/index.php?articles=istoriya |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070922051013/http://nkp-frenchbuldog.ru/index.php?articles=istoriya |archivedate=2007 թ․ սեպտեմբերի 22 |accessdate=2007 թ․ մայիսի 18}}</ref>։ == Արտաքին տեսք == Շունը միջին չափսի է, ունի համեմատաբար կարճ մազածածկույթ, օրիգինալ արտաքին տեսք և խիզախ բնավորություն։ Ֆրանսիական բուլդոգին բնորոշ հատկանիշներն են կարճ մռութով մեծածավալ գլուխը, մեծ, ցից ականջները, որոնք հիշեցնում են [[Չղջիկներ|չղջիկ]]ի ականջներ, և մեծ, խելացի, արտահայտիչ աչքերը։ Պոչը կարճ է, ցեղատեսակին բնորոշ ծռմռվածությամբ։ Չնայած կարճ հասակին, ամրակազմ է, ամեն առումով կարճլիկ և գետնին կպած շուն է, բութ, կարճ մռութով, ցցված ականջներով և բնատուր կարճ պոչով։ Տեսքից պետք է լինի աշխույժ, շատ մկանուտ կենդանի՝ կոմպակտ կազմվածքով և պնդակազմ ոսկրային կառուցվածքով։ Մազածածկույթի տեսակը՝ կոշտ, որակական առումով՝ կարճ, թավ, խիտ, փայլուն և հարթ, առանց [[աղվամազ]]ի։ Գունավորում։ Համաչափ շիկակարմրավուն վագրագույն երանգով (brindle -խայտաբղետ) կամ առանց դրանց ( fauve - [[Ֆովիզմ|ֆովե]]), սահմանափակված սպիտակ պուտերով։ Վագրագույն, ծղոտագույն տեսակները միջին՝ ձեռքի ափից մի փոքր մեծ պուտավորությամբ են․ պտավոր (caille - գորշ), սև-սպիտակ։ Բոլոր բաց վարդագույնի երանգները թույլատրելի են՝ վառ կարմիրից մինչև « կաթնային սուրճ»։ Ամբողջ սպիտակ շները պատկանում են պտավորներին։ === Հիմնական երանգները === [[Պատկեր:Encontro Dog Institute (41893165422).jpg|thumb|Ֆրանսիական պուտավոր բուլդոգ]]Սպիտակ պուտերով և առանց դրանց, սպիտակ-վագրագույն, սպիտակ-վարդագույն, վագրագույն, բաց վարդագույն (վառ կարմիրից «կաթով սուրճ»), սև-վագրագույն․ *''Վագրագույն (brindle-խայտաբղետ),'' հաճախակի կուտակումներով շիկակարմիր մազեր սև ֆոնի վրա կամ սև մազերը՝ շիկակարմիր ֆոնի վրա։ Թույլատրելի է կրծքի, կոկորդի վրայի փոքր սպիտակ նշաններ, ինչպես նաև մռութի վրայի նեղ սպիտակ սպիտակաշերտւ (շան ճակատից մինչև դունչը)։ *''Պուտավոր (pied-գույնզգույն),'' սպիտակ ֆոնի վրա երևում է գույնզգույն վագրագույն բծեր (20 տոկոսից ոչ ավելի), որոնք գտնվում են գլխի, ականջների, կողերի, մեջքի վրա։ *''Ծղոտագույն (fawn-դեղնադարչնագույն),'' վառ շիկակարմիրից մինչև «կաթով սուրճ», կրծքի, պարանոցի, որովայնի վրա հնարավոր սպիտակ պուտերով։ Ծղոտագույն շների գլխին թուլատրվում է միայն դեպի քիթը գնացող սպիտակաշերտ (շան ճակատից մինչև դունչը)։ Գլխի վրայի պուտերը որակազրկում են ցեղատեսակը:(Ծղոտագույն նրբերանգը ընդունվել է FCI, 1995 թվականին) Մկնագույն (մոխրագույն/երկնագույն), կապտավագրագույն, շոկոլադագույն, շոկոլադավագրագույն, եռագույն, ծղոտագույն երկնագույն դիմակ, մոխրադեղնավուն (isabella) և սև կեռնեխագույն (merle) գունաբորումները ստանդարտից դուրս են, քանի որ տվյալ ցեղի մեջ այդպիսի գույներ չեն եղել և որակազրված են համարվում։ Բուլդոգի նման երանգը վկայում է ինչ-որ տոհմական շան հետ զուգավորման առկայության մասին։ Այս դեպքում ցեղականը վաճառվում է որպես ցեղի որակազրկված տեսակ, որը փակում է ցուցահանդեսների հասանելիությունը և իրավունք չի տալիս ցեղային բուծման համար։ Ամերիկայում թույլատրվում է նորամուծություններ և այս գունավորւմը հաջողությամբ անցնում շների ցուցահանդես։ Ռուսաստանում կիրառվում է միայն այնպիսի մեթոդ, որը տանում է զտարյուն բուլդոգների անհետացմանը։ === Կառուցվածք === Որձ շները խոշոր են,մեծածավալ, արի։ Էգ շներն ավելի թեթև կառուցվածք ունեն, փոքր-ինչ ձգված, ձևաչափի ցուցանիշը՝ 103-106: Պնդակազմ են, խոնավ տարրերով ( элемент сырости), լավ զարգացած ոսկրակազմով, ուռուցիկ մկաններով։ * Վզակոթի բարձրությունը՝ 25-35սմ * Էգ շուն, քաշը ՝ 8-12կգ * Որձ շուն, քաշը՝ 10-15կգ [[Պարանոց]]ը կարճ է (գլխից մի փոքր պակաս երկարությամբ), ուժեղ, մկանոտ, միջին տեղադրության, ծոծրակի գեղեցիկ գծով, լայնացող ուսերով, կոկորդի վրայի մաշկի երկու սիմետրիկ ծալքերով, որոնց կախված չեն։ Հետնաբաշը թույլ արտահայտված է և սրբոսկրից փոքր-ինչ ցածր։ Հետնաբաշի վերին գիծը բարձրանում է դեպի գոտկատեղ և սահուն իջնում դեպի պոչ։ Մեջքն ամուր է, մկանուտ, թույլ ուռուցիկ։ Գոտկատեղը կարճ է, ամուր, մկանուտ, թեթև կորավում։ Գավակն ամուր է, մկանուտ, համաչափ թեքությամբ, որոշ չափով բարձրացած։ Կուրծքը լայնացած է, խորը և գլանաձև, առջևից դեպի ետ որոշ չափով լայնացող։ Կողոսկրերը շատ կլորացած են, փորը և [[որովայն]]ի աճուկի գիծը մի փոքր ձգված։ Գլուխը մեծածավալ է, լայն, քառակուսի ուրվագծերով։ Քթանցքը լայն բացված է, սիմետրիկ,ուղղված ներքևից վերև։ Քթի հենարանը կարճ է, լայնացած, սիմետրիկ կնճիռներով, որոնք իջնում են վերին շրթունքին։ Ականջաբլթակի վրա մաշկային ծալք կա։ Շրթունքները հաստ են, մսոտ, պրոֆիլից ուղղահայաց և նրբորեն կլորացած:Վերին շրթունքը ազատ կախված է ներքև, բայց ոչ այնքան, որ դուրս ցցվի դեպի ստորին ծնոտի մակարդակ։ Առջևից այն հասնում է ստորին շրթունքին ՝ առանց շրթունքների եզրագծերը ծածկելու։ Շրթունքների եզրագծերը սև գույնի են։ Այտոսկրերը լավ զարգացած են, բայց դուրս ցցված չեն։ Այտերի մկանները լավ զարգացած են, հարթ։ Ճակատից մռութն ընկած հատվածը վառ արտահայտված է։ [[Գանգ]]ը լայն է, գրեթե հարթ, շատ ցայտուն ճակատով։ Ծոծրակային թմբիկը թույլ է արտահայտված, իսկ վերհոնքային կամարները՝ վառ, հատկապես աչքերի միջև առանձնանում են ակոսով, որը չի տարածվում ճակատին։ Կենդանու արտահայտիչ աչքերը մի փոքր ուռուցիկ են, տեղադրված՝ ցածր, լայն, մուգ, մեծ,գեղեցիկ կլորավում։ Հայացքը խելացի, բարյացակամ և շողշողացող։ Կոպերը չոր են, կոպերի ծայրերը՝ սև։ Առաջ նայելիս աչքերի սպիտակուցները տեսանելի չեն։ Ատամները սպիտակ և ամուր են, ժանիքները՝ խոշոր։ Ստորին ծնոտի կտրիչները գտնվում են մի շարքով, ուղղաձիգ։ == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:Bouledogue-fauve-Gaston.jpg|Դեղնադարչնագույն ֆրանսիական բուլդոգ (Fawn Color) Պատկեր:Fantasme de la parure.jpg|Խայտաբղետ ֆրանսիական բուլդոգ (Brindle color) Պատկեր:Bou.jpg|Խայտաբղետ կամ սև-սպիտակ ֆրանսիական բուլդոգ (Pied Color) Պատկեր:Rassestandart.jpg|Սպիտակավարդագույն նրբերանգով ֆրանսիական բուլդոգ </gallery> == Տես նաև == * [[Բրիտանական բուլդոգ|Բուլդոգ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == * {{Ռուսերեն հոդված |автор=Патрушев Д. |заглавие=Французский бульдог |год=2012 |место=М. |издание=Мой друг собака |издательство=ООО «Издательство Энимал Пресс» |тип=журнал |номер=11 |страницы=47—50}} * {{Ռուսերեն հոդված |автор=Фалкон А. |заглавие=Французский бульдог |год=2012 |место=М. |издание=Мой друг собака |издательство=ООО «Издательство Энимал Пресс» |тип=Журнал |номер=7 |страницы=27}} * ''Маханько Е.'' Верные друзья // Французский бульдог (верность & отвага). — Аквариум-Принт; Дом печати — ВЯТКА, 2005. == Արտաքին հղումներ == * {{Cite web |title=Ф Р А Н Ц У З С К И Й Б У Л Ь Д О Г. О П О Р О Д Е |url=http://www.frenchbulldog.ru/publications.html |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 12 |website=www.frenchbulldog.ru}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} * {{Cite web |title=Curlie - Recreation: Pets: Dogs: Breeds: NonSporting-Utility Group: French Bulldog |url=https://curlie.org/Recreation/Pets/Dogs/Breeds/NonSporting-Utility_Group/French_Bulldog/ |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 12 |website=curlie.org |language=en}} * {{Cite web |title=French Bulldog Dog Breed Information |url=https://www.akc.org/dog-breeds/french-bulldog/ |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 12 |website=American Kennel Club |language=en}} * {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շնազգիներ]] [[Կատեգորիա:Շներ]] rq0tjuvbgo7gyz9scy45s7qm0jhr7hj 0 1005751 10357001 10356203 2025-06-18T00:09:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Citation կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357001 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Թանգարան}} '''Ֆուտբոլի ազգային թանգարան''' ({{lang-en|National Football Museum}}), [[թանգարան]], որը ստեղծվել է ֆուտբոլի հիշարժան ցուցանմուշների կարևոր հավաքածուների շարքի պահպանման և ցուցադրման համար։ == Պատմություն == Թանգարանը հիմնադրվել է 2001 թվականին Քևին Մուրի կողմից։ Ի սկզբանե թանգարանը գտնվել է Լանքաշիրի [[Պրեստոն]] քաղաքում՝ «Դիպդեյլ»-ի հարևանությամբ։ Դա հետաքրքիր է, քանի որ «Դիպդեյլն» աշխարհի ամենահին ֆուտբոլային մարզադաշտն է, որն անընդհատ օգտագործվում է<ref name="Open"/>։ Թանգարանի նախագահը [[ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն|ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության]] գավաթակիր [[Բոբի Չարլթոն]]ն է։ 2003 թվականին թանգարանը և Կենտրոնական Լանքաշիրի համալսարանը ստեղծել են Ֆուտբոլի միջազգային ինստիտուտ՝ ֆուտբոլի պատմական, սոցիալական և մշակութային ասպեկտների հետազոտություն անցկացնելու համար<ref>{{Citation |title=International Football Institute |url=http://www.uclan.ac.uk/schools/ssto/research/international_football_institute.php |url-status=dead |publisher=University of Central Lancashire |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 8 |archivedate=2012 թ․ օգոստոսի 17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120817111813/http://www.uclan.ac.uk/schools/ssto/research/international_football_institute.php}}</ref>։ {{քաղվածք|Ֆուտբոլի ազգային թանգարանը արժանի է իմ հիացմունքին որպես ֆուտբոլիստ և [[ՖԻՖԱ]]-ի նախագահ, գերազանց ռեալիզացում, իսկական մարգարիտ։|[[Զեպպ Բլատեր]]}} {{քաղվածք|Ամեն անգամ, երբ այցելում եմ թանգարան, ես լցվում եմ մեծ աշխատանքի տպավորությամբ, դա տեղի է ունենում մեր ֆուտբոլային կյանքի հարուստ պատմության արդյունքում|[[Ալեքս Ֆերգյուսոն]]<ref>{{Citation |title=A step back in time |date=2008 թ․ ապրիլի 25 |url=http://www.fifa.com/aboutfifa/organisation/news/newsid=752588/index.html |url-status=dead |publisher=FIFA |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 8 |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110830120422/http://www.fifa.com/aboutfifa/organisation/news/newsid=752588/index.html}}</ref>}} ''Tourism Awards'' տուրիստական գործակալության նախաձեռնությամբ 2005 թվականին թանգարանը ստացել է «Տարվա տեսարժան վայր» տիտղոսը<ref>{{Citation |title=Football museum's expansion plan |date=2006 թ․ հուլիսի 5 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/lancashire/5149092.stm |publisher=BBC News |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 7}}</ref>։ 2008 թվականի դեկտեմբերին Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի նախագահ Բրայան Մովինին կոնֆլիկտ է հրահրել՝ հայտարարելով, որ թանգարանը պետք է Պրեստոնից տեղափոխվի [[Ուեմբլի մարզադաշտ]], որպեսզի գրավի ավելի շատ այցելուների<ref name="NS" />։ Հիմնադիր Քևին Մուրը պատասխանել է, որ շատերը կուրախանան այդ նախաձեռնության համար, սակայն հայտարարել է, որ հոգաբարձուի քաղաքականությունն ուղղված է Պրեստոնում իր [[Գլխադասային գրասենյակ|շտաբակայանն]] ունենալուն<ref>{{Citation |title=National Football Museum Vows To Pick Preston Over Wembley |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 16 |url=http://www.culture24.org.uk/history+%26+heritage/art63465 |url-status=dead |publisher=Culture 24 |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 7 |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 6 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100406040327/http://www.culture24.org.uk/history+%26+heritage/art63465}}</ref><ref>{{Citation |title=Minister backs city's claim to football museum |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 26 |newspaper=Lancashire Evening Post |url=http://www.lep.co.uk/news/local/minister-backs-city-s-claim-to-football-museum-1-85013 |url-status=dead |5=accessdate-8 July 2012 |accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 21 |archivedate=2016 թ․ մարտի 4 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304052916/http://www.lep.co.uk/news/local/minister-backs-city-s-claim-to-football-museum-1-85013}}</ref>։ Չնայած քննադատների դրական արձագանքներին և տարեկան 100 000 այցելուի ներգրավմանը<ref name="NS">{{Citation |last=Davies |first=Hunter |title=Hands off, Wembley |date=12March 2009 |newspaper=New Statesman |url=http://www.newstatesman.com/sport/2009/03/football-museum-preston |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 7}}</ref><ref>{{Citation |title=MPs fight moving football museum |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 12 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/lancashire/7780288.stm |publisher=BBC News |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 7}}</ref><ref>{{Citation |title=Manchester United legend: Museum should stay in Preston |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 9 |newspaper=Lancashire Evening Post |url=http://www.lep.co.uk/news/local/manchester-united-legend-museum-should-stay-in-preston-1-98129 |url-status=dead |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 7 |archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131022132921/http://www.lep.co.uk/news/local/manchester-united-legend-museum-should-stay-in-preston-1-98129}}</ref>, բազմիցս առաջացել է ֆինանսավորման հարց<ref>{{Citation |title=Football Museum jobs under threat |date=2005 թ․ հունիսի 15 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/lancashire/4094452.stm |publisher=BBC News |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 8}}</ref><ref>{{Citation |title=Football museum 'needs more cash' |date=2007 թ․ հունվարի 23 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/lancashire/6289689.stm |publisher=BBC News |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 8}}</ref>։ 2007 թվականին թանգարանն ունեցել է մոտ 800 հազար [[ֆունտ ստերլինգ]] եկամուտ և 1,2 միլիոնի կորուստ<ref>{{Citation |last=Ottewell |first=David |title=National Football Museum moves to Manchester |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 8 |newspaper=Manchester Evening News |url=http://menmedia.co.uk/manchestereveningnews/news/s/1135614_national_football_museum_moves_to_manchester |archive-url=https://archive.today/20130421010455/http://menmedia.co.uk/manchestereveningnews/news/s/1135614_national_football_museum_moves_to_manchester |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 21 |url-status=dead |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 8}}</ref>։ Հոգաբարձուները մտահոգված էին թանգարանի ապագայի համար։ 2009 թվականին նրանք առաջարկել են թանգարանը տեղափոխել «[[Մանչեսթեր Սիթի]]»։ Քաղաքային խորհուրդը թանգարանին առաջարկել է տարեկան 2 միլիոն [[ֆունտ ստերլինգ]] արժողությամբ ֆինանսական փաթեթ, եթե տեղափոխվի Մանչեսթեր։ Չնայած Պրեստոնի և Լանքաշիրի տարեկան մինչև 400 000 ֆունտ ստերլինգի բարելավման առաջարկին, հոգաբարձուների խորհուրդը քվեարկել է թանգարանը Մանչեսթերի «Ուրբիս» ցուցահանդեսային կենտրոն տեղափոխելու օգտին<ref name="MEN18Nov2009">{{Citation |title=National Football Museum to move to Urbis |date=2009 թ․ նոյեմբերի 18 |newspaper=Manchester Evening News |url=http://menmedia.co.uk/manchestereveningnews/news/s/1182980_national_football_museum_to_move_to_urbis |url-status=dead |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 23 |archivedate=2011 թ․ հունիսի 11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110611055549/http://menmedia.co.uk/manchestereveningnews/news/s/1182980_national_football_museum_to_move_to_urbis}}</ref>։ Ենթադրվում էր, որ բավարար ֆինանսավորման դեպքում Պրեստոնի մասնաճյուղը բաց կմնա որպես լրացուցիչ կենտրոն<ref name="MEN18Nov2009"/>։ Այնուամենայնիվ, թանգարանում չեն կարողացել ֆինանսական փաթեթի շուրջ համաձայնության գալ Լանքաշիրի կոմսության խորհրդի հետ, և 2010 թվականի ապրիլի վերջին մասնաճյուղը փակվել է հանրության համար<ref>{{Citation |title=National Football Museum closes its doors in Preston |date=2010 թ․ մայիսի 1 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/lancashire/8655373.stm |publisher=BBC News |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 7}}</ref><ref>{{Citation |title=National Football Museum in Preston to close |date=2010 թ․ ապրիլի 19 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/lancashire/8630976.stm |publisher=BBC News |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 7}}</ref>։ Սակայն 2012 թվականից սկսած Պրեստոնի մասնաճյուղն օգտագործվում է որպես հետազոտական կենտրոն և պահեստ<ref name="Open"/>։ «Ուրբիսը» փակվել է 2010 թվականի փետրվարին՝ 2011 թվականի ամռանը Ֆուտբոլի ազգային նոր թանգարանի բացման նախապատրաստական աշխատանքների շրջանակներում<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ փետրվարի 27 |title=Manchester's Urbis closes to become football museum |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/8540418.stm |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 23 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Մանչեսթերում թանգարանը բացվել է 2012 թվականի հուլիսի 6-ին։ Հույս կար, որ նոր թանգարանը թույլ կտա տարեկան ներգրավել 350 000 այցելու<ref name="Open">{{Citation |last=Airey |first=Tom |title=National Football Museum opens at new Manchester home |date=6 July 2012 July 2012 |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-manchester-18725667 |publisher=BBC News |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 7}}</ref>։ 2012 թվականի օգոստոսին հայտարարվել է, որ բացման պահից ի վեր առաջին վեց շաբաթվա ընթացքում թանգարան է այցելել 100 000 մարդ<ref>{{Cite news |date=2012 թ․ օգոստոսի 21 |title=Museum welcomes 100,000th visitor |url=http://www.nationalfootballmuseum.com/about-us/latest-news/2012/08/museum-welcomes-100000th-visitor/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010091630/http://www.nationalfootballmuseum.com/about-us/latest-news/2012/08/museum-welcomes-100000th-visitor/ |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 10 |accessdate=2012 թ․ հոկտեմբերի 27 |work=National Football Museum}}</ref>։ 2013 թվականի ապրիլի վերջին թանգարանը հասել է ցանկալի 350 000 այցելուի նշագծին<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ ապրիլի 26 |title=Back of the net: National Football Museum smashes targets for visitors |url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/greater-manchester-news/national-football-museum-urbis-manchester-3158075 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 7 |work=Manchester Evening News}}</ref>։ == Ցուցահանդեսներ == [[Պատկեր:Finney statue in Preston.jpg|thumb|right|Թոմ Ֆինի արձանը թանգարանի մուտքի մոտ]] Թանգարանի շատ ցուցանմուշներ տրվել են վարձով ամբողջ [[Մեծ Բրիտանիա]]յում, որոշ ցուցանմուշներ վարձակալել են [[Գերմանիա]]յի, [[Պորտուգալիա]]յի, [[Շվեյցարիա]]յի և [[Բելգիա]]յի ցուցահանդեսները։ Թանգարանը համագործակցում է [[ՈՒԵՖԱ]]-ի հետ՝ նախքան ֆուտբոլի ազգային թանգարան տեղափոխվելը Եվրոպական խորհրդարանում, [[Բրյուսել]]ում բացված ՈՒԵՖԱ-ի հոբելյանական ցուցահանդես ստեղծելու համար։ Թանգարանը ՈՒԵՖԱ-ի հետ նաև աշխատում է կանանց ֆուտբոլին՝ մասնավորապես 2005 թվականի Եվրոպայի կանանց առաջնությանը նվիրված աշխարհի առաջին ցուցահանդեսը ստեղծելու համար։ 2006 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության]] թեման բացահայտելու համար թանգարանը համագործակցել է ցուցահանդեսի մշակման Հոնկոնգի և Գերմանիայի գործընկերների հետ։ «Ազգի համար փրկվածները․ Անգլիայի գավաթի պատմություն» հատուկ ցուցահանդեսը, որը ցուցադրում է Անգլիայի գավաթի ամենահին մրցանակը, որը հաղթողներին պարգևատրելու համար օգտագործվել է 1896-1910 թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում, մեկնարկել է 2006-ի մայիսին։ Այն շրջագայել է [[Նյուքասլ ափոն Թայն]]ում, իսկ 2007 թվականի հունիսից եղել է Հեմփշիրի կոմսության «Մայլսթոուն» թանգարանում։ Թանգարանն ունի ժամանակավոր ցուցահանդեսների ծրագրեր, ինչպիսին է 2007 թվականի մարտի 3-ից հունիսի 3-ը տեղի ունեցած հերթական հատուկ ցուցահանդեսը, որը կոչվում է «Մեկը բոլորի համար, բոլորը՝ մեկի» ։ Այս ֆոտոցուցահանդեսը լուսաբանել է Ֆիլիպ Կոլվինի աշխատանքները։ Ֆիլը փաստագրել է «[[Քրիսթալ Փելաս]]»-ի երկրպագու հաշմանդամ Սամուել Բյորչի փորձը, քանի որ նա ճանապարհորդել է երկրով մեկ իր թիմին աջակցելու համար։ Լուսանկարներում ցույց են տրվել այն խնդիրներն ու խոչընդոտները, որոնք Սամուելը հաղթահարել է ֆուտբոլային խաղին ներկա գտնվելու համար, և թե ինչպես է դա արել։ Լուսանկարներում նաև ցուցադրվել է այն աջակցությունը, որը նա ստացել է մյուս երկրպագուների կողմից։ Ֆիլի նախագծի լուսանկարները ցույց են տալիս, թե ինչի կարելի է հասնել դժվարին պահերին օգնություն ցուցաբերելու միջոցով, և նա հույս ունի, որ դա կխրախուսի մյուս հաշմանդամներին ավելի ակտիվ դառնալ և իրենց զգալ հասարակության լիիրավ անդամ։ Ցուցահանդեսը «Ֆուտբոլը բոլորի համար» թանգարանային ծրագրի մի մասն է։ «Ֆուտբոլը բոլորի համար» ծրագիրն ուղղված է եղել ցուցահանդեսի և սեմինարների ծրագրի շրջանակներում ֆուտբոլում [[հաշմանդամություն]] ունեցող անձանց ներդրումը ճանաչելուն․ այն թանգարանում անցկացվել է 2007 թվականի մարտից մինչև հունիսն ընկած ժամանակահատվածում։ == Տես նաև == * [[Անգլիական ֆուտբոլի փառքի սրահ]]՝ գտնվում է Ֆուտբոլի ազգային թանգարանում == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == * {{Citation |last=Hornby |first=Hugh |title=Eyewitness Football, |year=2010 |publisher=Dorling Kindersley |isbn=9781405366021}} * {{Citation |last1=Galvin |first1=Robert |title=Football's Greatest Heroes: The National Football Museum Hall of Fame |date=2005 թ․ հոկտեմբերի 1 |publisher=Robson |isbn=9781861059048 |last2=Bushell |last3=Charlton |first3=Bobby |frist2=Mark}} * {{Citation |last1=Radnedge |first1=Keir |title=Treasures of the World Cup, |date=2006 թ․ ապրիլի 1 |publisher=Carlton Books Limited |isbn=1844423212 |last2=Bushell |first2=Mark |last3=Lineker |first3=Gary}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.nationalfootballmuseum.com/ Official website] * [http://www.uclan.ac.uk/ifi International Football Institute]{{Недоступная ссылка|date=Ноябрь 2017 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20180731141638/http://www.priorycollection.com/ Priory Collection] * [http://www.thenationalfootballcollection.org.uk/ National Football Collection (Neville Evans)] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2001 հիմնադրումներ Անգլիայում]] [[Կատեգորիա:2001 հիմնադրված թանգարաններ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլը Մեծ Բրիտանիայում]] 2fo2vq3c30exj5czu1ilruw4ve4udr5 0 1028184 10356589 7394634 2025-06-17T13:08:10Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ուղղում եմ կոտրված վերահղումը 10356589 wikitext text/x-wiki #ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Նեյթան Ռեդմոնդ]] 9pb7ug1psfck5f60vop4p1fqear9p83 0 1044362 10356586 9277613 2025-06-17T13:07:39Z A.arpi.a 23940 10356586 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | անուն = Վահան Մելիքյան | բնագիր անուն = <!-- Այս տողը չջնջել --> | պատկեր =Վահան Մելիքյան.jpg | image_size = | alt = | caption = | birth_date = {{Ծննդյան ամսաթիվ|1961|4|11}} | birth_place = {{դրոշավորում|Հայաստան}}, [[Երևան]] | death_date =⠀ | death_place = | residence = {{դրոշավորում|Հայաստան}} | citizenship = | nationality = [[հայ]] | religion = | ethnicity = | fields = [[պատմաբան]], պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր | workplaces = [[Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան]] | alma_mater = | doctoral_advisor = | academic_advisors = | doctoral_students = | notable_students = | known_for = | author_abbrev_bot = | author_abbrev_zoo = | influences = | influenced = | awards = | spouse = | signature = | signature_alt = | ծանոթ = | Commons = | Վիքիդարան = | կայք = }} '''Վահան Հենրիկի Մելիքյան''' ({{ԱԾ}}), հայ [[պատմաբան]], պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր։ [[Հայաստան|ՀՀ]] [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|ԳԱԱ]] պատմության ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատող։ [[Երևանի պետական բժշկական համալսարան|Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի]] հասարակագիտական առարկաների ամբիոնի վարիչ։ == Կենսագրություն == Վահան Հենրիկի Մելիքյանը ծնվել է 1961 թվականի ապրիլի 11-ին [[Երևան]]ում։ 1978-1980 թվականներին սովորել է [[Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան|Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական ինստիտուտի]] պատմաաշխարհագրական ֆակուլտետում։ 1980 թվականին ընդունվել է [[Երևանի պետական համալսարան]]ի [[ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետ|պատմության ֆակուլտետ]], որն ավարտել է 1984 թվականին։ 1984-1987 թվականներին ուսանել է [[Երևանի պետական համալսարան]]ի [[ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետ|պատմության ֆակուլտետի]] ասպիրանտուրայում։ 1984 թվականից Արագածոտնի մարզի [[Ալագյազ]] գյուղի միջնակարգ դպրոցում դասավանդել է պատմություն։ 1989 թվականին ստացել է պատմական գիտությունների թեկնածուի աստիճան, 1991 թվականին՝ դոցենտի։ 2012 թվականին արժանացել է պատմական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի։ == Աշխատանքային գործունեություն == 1990-ից 2009 թվականներին [[Երևանի պետական բժշկական համալսարան|ԵՊԲՀ]] պատմության, հասարակական գիտությունների ամբիոնի դոցենտ, դասախոս 1993-1994 թվականներին [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|ՀՀ ԳԱԱ]] Նախագահություն, Պատմության և տնտեսագիտության բաժանմունքի գիտական քարտուղար 1994-1995 թվականներին [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|ՀՀ ԳԱԱ]] Նախագահություն, Հումանիտար գիտությունների բաժանմունքի պրոբլեմային գիտական խմբերի գիտական քարտուղար 2002-2013 թվականներին [[Հայ-ռուսական համալսարան|Հայ-ռուսական (Սլավոնական)համալսարանի]] համաշխարհային քաղաքականության և միջազգային հարաբերությունների ամբիոնի վարիչ 2010-2011 թվականներին [[Հայ-ռուսական համալսարան|Հայ-ռուսական (Սլավոնական) համալսարանի]] քաղաքագիտության ֆակուլտետի դեկան 2013 թվականիից առ այսօր ԵՊԲՀ հասարակագիտական առարկաների ամբիոնի վարիչն է 1988 թվականից առ այսօր [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|ՀՀ ԳԱԱ]] պատմության ինստիտուտ, առաջատար գիտաշխատող։ == Գիտական գործունեություն == 70 գիտական հոդվածների, փաստաթղթերի ժողովածուների, 4 մենագրությունների հեղինակ է։ ''*1917 թվականի Փետրվարյան հեղափոխությունը և Հայաստանը, Երևան, 1997 թ., 320 էջ:'' ''* Արևմտահայերի համագումարները և Հայկական հարցի փուլերը, 1917-1923 թվականներին, Երևան, 2007 թ., 77 էջ:'' ''* Հայության ինքնակազմակերպման խնդիրը և արևմտահայերի 3-րդ համագումարի անհրաժեշտությունը, Երևան, 2010 թ., 118 էջ:'' ''* Իշխանության հիմնահարցը Անդրկովկասում. Անդրկովկասյան կոմիսարիատի գործունեությունը և հայ իրականությունը (1917 թվականի նոյեմբեր–1918 թվականի փետրվար), Երևան, 2010 թ., 263 էջ:'' == Հասարակական գործունեություն == 2006 թվականից առ այսօր Արևմտահայերի 3-րդ համագումարի հրավիրման միջազգային կազմակերպական կոմիտեի նախաձեռնող և հիմնադիր անդամ, Արևմտահայերի ազգային խորհրդի անդամ Այդ գործունեության շրջանակներում մասնակցել է գիտական կոնֆերանսների և սեմինարների Փարիզում (Սևր, Ֆրանսիա), Մոնտրյոյում (Շվեյցարիա), Լոս-Անջելեսում, Նյու-Յորքում (ԱՄՆ), Երևանում (ՀՀ), Բեյրութում (Լիբանան), Ստամբուլում (Թուրքիա) 2011 թ. Արևմտահայերի ազգային խորհրդի անդամ, «Արևմտահայոց ազգային գումար» միջազգային կազմակերպություն (գրանցվել է ՄԱԿ-ի Ecosoc-ի ենթահանձնաժողովում որպես խորհրդակցական անդամ), դեկտեմբեր 2011թ., Սևր, Փարիզ «Սեր և խաչքարեր»<ref>{{Cite web|url=http://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=65000&query_desc=au%3A%22%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%B6%2C%20%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%22|title=Սեր և խաչքարեր|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://gisher.org/vahan-meliqyan-t26962.html|title=Վահան Մելիքյան ։ Բանաստեղծություններ|website=Gisher|language=ru-ru|accessdate=2020 թ․ դեկտեմբերի 3}}</ref> (Երևան, 1999 թ.), «Անին առագաստ մեր քարե ծովին»<ref>{{Cite web|url=http://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=109890&query_desc=au%3A%22%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%B6%2C%20%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%22|title=Անին առագաստ մեր քարե ծովին|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> (Երևան, 2011 թ., 48 էջ) բանաստեղծությունների ժողովածուների հեղինակն է։ 2019 թվականին հրատարակվել է «Էրզրումի պաշտպանությունը և անկման պատճառները» աշխատությունը<ref>{{Cite web|url=http://academhistory.am/hy/%D5%B6%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80/717-%D5%BE%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6-%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%B6.html|title=ՎԱՀԱՆ ՄԵԼԻՔՅԱՆ|website=academhistory.am|accessdate=2020 թ․ դեկտեմբերի 3}}</ref>։ == Միջազգային գիտաժողովների մասնակցություն == Սոֆիա, Բուլղարիա, մարտ 2005 թ. Թեհրան, Իրան, ապրիլ 2005 թ. Նիկոսիա, Կիպրոս, ապրիլ 2008 թ. Նիժնի Նովգորոդ, ՌԴ, ապրիլ 2011 թ. Ստավրոպոլ, ՌԴ, մարտ 2016 թ. Մոսկվա, ՌԴ, մարտ 2017 թ. Սանկտ-Պետերբուրգ, ՌԴ, հունիս 2017 Բազմիցս ելույթ է ունեցել ՀՀ հանրային ռադիոյով և հեռուստատեսությամբ` գիտական և հրապարակախոսական բնույթի ելույթներով։ Նրան նվիրվել է հեռուստահաղորդում (Հ2, 2002 թ.): Տիրապետում է ռուսերեն և անգլերեն լեզուներին։ == Անձնական տվյալներ == Ամուսնացած է, ունի 2 տղա == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Մելիքյան, Վահան}} [[Կատեգորիա:Հայ պատմաբաններ]] [[Կատեգորիա:Պատմական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՄՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:ԵՊՀ շրջանավարտներ]] 9dnoszw5x9on8boiqtcqd6wq995l3vb 10356927 10356586 2025-06-18T00:05:37Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356927 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | անուն = Վահան Մելիքյան | բնագիր անուն = <!-- Այս տողը չջնջել --> | պատկեր =Վահան Մելիքյան.jpg | image_size = | alt = | caption = | birth_date = {{Ծննդյան ամսաթիվ|1961|4|11}} | birth_place = {{դրոշավորում|Հայաստան}}, [[Երևան]] | death_date =⠀ | death_place = | residence = {{դրոշավորում|Հայաստան}} | citizenship = | nationality = [[հայ]] | religion = | ethnicity = | fields = [[պատմաբան]], պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր | workplaces = [[Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան]] | alma_mater = | doctoral_advisor = | academic_advisors = | doctoral_students = | notable_students = | known_for = | author_abbrev_bot = | author_abbrev_zoo = | influences = | influenced = | awards = | spouse = | signature = | signature_alt = | ծանոթ = | Commons = | Վիքիդարան = | կայք = }} '''Վահան Հենրիկի Մելիքյան''' ({{ԱԾ}}), հայ [[պատմաբան]], պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր։ [[Հայաստան|ՀՀ]] [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|ԳԱԱ]] պատմության ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատող։ [[Երևանի պետական բժշկական համալսարան|Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի]] հասարակագիտական առարկաների ամբիոնի վարիչ։ == Կենսագրություն == Վահան Հենրիկի Մելիքյանը ծնվել է 1961 թվականի ապրիլի 11-ին [[Երևան]]ում։ 1978-1980 թվականներին սովորել է [[Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան|Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական ինստիտուտի]] պատմաաշխարհագրական ֆակուլտետում։ 1980 թվականին ընդունվել է [[Երևանի պետական համալսարան]]ի [[ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետ|պատմության ֆակուլտետ]], որն ավարտել է 1984 թվականին։ 1984-1987 թվականներին ուսանել է [[Երևանի պետական համալսարան]]ի [[ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետ|պատմության ֆակուլտետի]] ասպիրանտուրայում։ 1984 թվականից Արագածոտնի մարզի [[Ալագյազ]] գյուղի միջնակարգ դպրոցում դասավանդել է պատմություն։ 1989 թվականին ստացել է պատմական գիտությունների թեկնածուի աստիճան, 1991 թվականին՝ դոցենտի։ 2012 թվականին արժանացել է պատմական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի։ == Աշխատանքային գործունեություն == 1990-ից 2009 թվականներին [[Երևանի պետական բժշկական համալսարան|ԵՊԲՀ]] պատմության, հասարակական գիտությունների ամբիոնի դոցենտ, դասախոս 1993-1994 թվականներին [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|ՀՀ ԳԱԱ]] Նախագահություն, Պատմության և տնտեսագիտության բաժանմունքի գիտական քարտուղար 1994-1995 թվականներին [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|ՀՀ ԳԱԱ]] Նախագահություն, Հումանիտար գիտությունների բաժանմունքի պրոբլեմային գիտական խմբերի գիտական քարտուղար 2002-2013 թվականներին [[Հայ-ռուսական համալսարան|Հայ-ռուսական (Սլավոնական)համալսարանի]] համաշխարհային քաղաքականության և միջազգային հարաբերությունների ամբիոնի վարիչ 2010-2011 թվականներին [[Հայ-ռուսական համալսարան|Հայ-ռուսական (Սլավոնական) համալսարանի]] քաղաքագիտության ֆակուլտետի դեկան 2013 թվականիից առ այսօր ԵՊԲՀ հասարակագիտական առարկաների ամբիոնի վարիչն է 1988 թվականից առ այսօր [[Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա|ՀՀ ԳԱԱ]] պատմության ինստիտուտ, առաջատար գիտաշխատող։ == Գիտական գործունեություն == 70 գիտական հոդվածների, փաստաթղթերի ժողովածուների, 4 մենագրությունների հեղինակ է։ ''*1917 թվականի Փետրվարյան հեղափոխությունը և Հայաստանը, Երևան, 1997 թ., 320 էջ:'' ''* Արևմտահայերի համագումարները և Հայկական հարցի փուլերը, 1917-1923 թվականներին, Երևան, 2007 թ., 77 էջ:'' ''* Հայության ինքնակազմակերպման խնդիրը և արևմտահայերի 3-րդ համագումարի անհրաժեշտությունը, Երևան, 2010 թ., 118 էջ:'' ''* Իշխանության հիմնահարցը Անդրկովկասում. Անդրկովկասյան կոմիսարիատի գործունեությունը և հայ իրականությունը (1917 թվականի նոյեմբեր–1918 թվականի փետրվար), Երևան, 2010 թ., 263 էջ:'' == Հասարակական գործունեություն == 2006 թվականից առ այսօր Արևմտահայերի 3-րդ համագումարի հրավիրման միջազգային կազմակերպական կոմիտեի նախաձեռնող և հիմնադիր անդամ, Արևմտահայերի ազգային խորհրդի անդամ Այդ գործունեության շրջանակներում մասնակցել է գիտական կոնֆերանսների և սեմինարների Փարիզում (Սևր, Ֆրանսիա), Մոնտրյոյում (Շվեյցարիա), Լոս-Անջելեսում, Նյու-Յորքում (ԱՄՆ), Երևանում (ՀՀ), Բեյրութում (Լիբանան), Ստամբուլում (Թուրքիա) 2011 թ. Արևմտահայերի ազգային խորհրդի անդամ, «Արևմտահայոց ազգային գումար» միջազգային կազմակերպություն (գրանցվել է ՄԱԿ-ի Ecosoc-ի ենթահանձնաժողովում որպես խորհրդակցական անդամ), դեկտեմբեր 2011թ., Սևր, Փարիզ «Սեր և խաչքարեր»<ref>{{Cite web |title=Սեր և խաչքարեր |url=http://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=65000&query_desc=au%3A%22%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%B6%2C%20%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%22}}</ref><ref>{{Cite web |title=Վահան Մելիքյան ։ Բանաստեղծություններ |url=https://gisher.org/vahan-meliqyan-t26962.html |accessdate=2020 թ․ դեկտեմբերի 3 |website=Gisher |language=ru-ru}}</ref> (Երևան, 1999 թ.), «Անին առագաստ մեր քարե ծովին»<ref>{{Cite web |title=Անին առագաստ մեր քարե ծովին |url=http://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=109890&query_desc=au%3A%22%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%B6%2C%20%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%22}}</ref> (Երևան, 2011 թ., 48 էջ) բանաստեղծությունների ժողովածուների հեղինակն է։ 2019 թվականին հրատարակվել է «Էրզրումի պաշտպանությունը և անկման պատճառները» աշխատությունը<ref>{{Cite web |title=ՎԱՀԱՆ ՄԵԼԻՔՅԱՆ |url=http://academhistory.am/hy/%D5%B6%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80/717-%D5%BE%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6-%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%B6.html |accessdate=2020 թ․ դեկտեմբերի 3 |website=academhistory.am}}</ref>։ == Միջազգային գիտաժողովների մասնակցություն == Սոֆիա, Բուլղարիա, մարտ 2005 թ. Թեհրան, Իրան, ապրիլ 2005 թ. Նիկոսիա, Կիպրոս, ապրիլ 2008 թ. Նիժնի Նովգորոդ, ՌԴ, ապրիլ 2011 թ. Ստավրոպոլ, ՌԴ, մարտ 2016 թ. Մոսկվա, ՌԴ, մարտ 2017 թ. Սանկտ-Պետերբուրգ, ՌԴ, հունիս 2017 Բազմիցս ելույթ է ունեցել ՀՀ հանրային ռադիոյով և հեռուստատեսությամբ` գիտական և հրապարակախոսական բնույթի ելույթներով։ Նրան նվիրվել է հեռուստահաղորդում (Հ2, 2002 թ.): Տիրապետում է ռուսերեն և անգլերեն լեզուներին։ == Անձնական տվյալներ == Ամուսնացած է, ունի 2 տղա == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Մելիքյան, Վահան}} [[Կատեգորիա:ԵՊՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՄՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պատմաբաններ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Պատմական գիտությունների դոկտորներ]] n41fb97hphr1udjxx0f3sut16oc8j2u 0 1048393 10356943 10356430 2025-06-18T00:07:13Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356943 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երգ}} «'''The Adventures of Moon Man & Slim Shady'''», ամերիկացի [[ռեփ]]երներ [[Քիդ Քադի]]ի և [[Էմինեմ]]ի [[սինգլ]]ը։ Այն թողարկվել է 2020 թվականի հուլիսի 10-ին։ Երգն ստեղծվել է Քիդ Քադիի հաճախակի համագործակից Դոթ դա Ջենիուսի, Ջեյ Գրամի և Էմինեմի համատեղ աշխատանքի շնորհիվ<ref>{{cite tweet|number=1280966732127985664|author=Oladipo Omishore|user=dotdagenius|author-link=Dot da Genius|date=July 8, 2020|title=😁}}</ref>։ [[Երգ]]ի վերնագիրը վերաբերում է Քադիի մոնիկերին` ''Moon Man'' և Էմինեմի [[ալտեր էգո]]յին` ''Slim Shady''-ին<ref name="CoS">{{Cite web |last=Melis |first=Matt |date=2020 թ․ հուլիսի 11 |title=Song of the Week: Kid Cudi and Eminem Get Real on "The Adventures of Moon Man & Slim Shady" |url=https://consequence.net/2020/07/song-of-the-week-kid-cudi-and-eminem-the-adventures-of-moon-man-and-slim-shady/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=[[Consequence of Sound]]}}</ref>։ == Նախապատմություն == 2020 թվականի մայիսի 7-ին Քիդ Քադին «[[Rap God]]. Օգնեցե՛ք» գրառմամբ առաջ է բերել ենթադրություններ, թե ինչ կարող է դա նշանակել<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ մայիսի 7 |title=Kid Cudi sparks Eminem collab rumors following a mysterious tweet |url=https://southpawer.com/2020/05/08/kid-cudi-eminem-collab-tweet/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220830073749/https://southpawer.com/2020/05/08/kid-cudi-eminem-collab-tweet/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 30 |access-date=2020 թ․ հուլիսի 9 |website=Southpawer |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |author=Johnson, Zoe |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Kid Cudi and Eminem Drop "The Adventures of Moon Man and Slim Shady": Listen |url=https://www.xxlmag.com/kid-cudi-eminem-the-adventures-of-moon-man-and-slim-shady-new-song/ |website=XXL}}</ref>։ Ռեփեր [[Լիլ Ուեյն]]ը մայիսի 8-ին Էմինեմին [[Apple Music]] շոուի «Young Money Radio»-ում տեղեկացրել է Քադիի թվիթի մասին, որի մասին Էմինեմը հայտնել է, որ ինքը տեղյակ չի<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հուլիսի 9 |title=Lil Wayne Helped To Connect Eminem With Kid Cudi |url=http://www.o4lonlinenetwork.com/lil-wayne-helped-to-connect-eminem-with-kid-cudi/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200713050902/https://www.o4lonlinenetwork.com/lil-wayne-helped-to-connect-eminem-with-kid-cudi/ |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2020 թ․ հուլիսի 9 |website=O4L Online Network |language=en-US}}</ref>։ Այնուհետև, հուլիսի 3-ին Քիդ Քադին կրկին գրառում է կատարել [[Թվիթեր]]ում՝ այս անգամ գրելով «7/10/2020», որը, ըստ որոշ հրապարակումների, ենթադրաբար վերաբերել է նոր երգին <ref>{{Cite web |last=Rossignol |first=Derrick |date=2020 թ․ հուլիսի 3 |title=Kid Cudi Appears To Be Teasing Something New Coming Next Week |url=https://uproxx.com/music/kid-cudi-tease-new-next-week/ |access-date=2020 թ․ հուլիսի 9 |website=UPROXX |language=en-US}}</ref>: Երգի մասին հայտարարվել է հուլիսի 8-ին, երբ Քիդ Քադին տեղադրել է տեսանյութ, որտեղ դուստրը ծաղրում է երգը<ref>{{Cite web |title=Kid Cudi Announces New Eminem Collab Is Dropping This Week |url=https://www.complex.com/music/2020/07/kid-cudi-new-eminem-collab-dropping-this-week |access-date=2020 թ․ հուլիսի 9 |website=Complex |language=en}}</ref>։ Հաջորդ օրը Էմինեմը հաստատել է իր ներգրավվածությունը։ Քիդ Քադին հրապարակել է շապիկի նկարը<ref>{{cite tweet|number=1281292119806636034|author=Marshall Mathers|user=eminem|date=July 9, 2020|title=Me and Moon Man @KidCudi got something coming tonight!|author-link=Eminem}}</ref><ref>{{cite tweet|number=1281257148182216704|date=July 9, 2020|user=kidcudi|author=Scott Mescudi|author-link=Kid Cudi|title=SINGLE ARTWORK FOR "THE ADVENTURES OF MOON MAN AND SLIM SHADY" DROPPIN TN}}</ref>։ Քիդ Քադին արձագանքել է Էմինեմին՝ ասելով. "Yo bro, you fucking destroyed this shit": [[NME]]-ն հոդված է տպագրել, որում նրանք մեջբերել են Քադիի խոսքերը, որից ենթադրել են, որ նա դժգոհ է եղել Էմինեմի տարբերակից։ Ավելի ուշ Քադին արձագանքել է հրապարակմանը՝ ասելով, որ ինքը երբեք ոչ մի բացասական բան չի նկատել. «Երբեք սա չեմ ասել և վստահ չեմ, թե ինչպես է առաջացել այդ ամենը։ Ես ակնհայտորեն ոգևորված էի իմ ցուցադրածից։ Ես երբեք չեմ ասել, որ դժգոհ եմ նրանից և ոչ էլ իմ էներգիան է դա հուշել։ Ուրեմն ''NME'', դադարեցրու ՍՏԵՐ տարածելը»<ref>{{Cite web |last=Zidel |first=Alex |date=2020 թ․ հուլիսի 14 |title=Kid Cudi Responds To Report He Was Unhappy With Eminem Collab |url=https://www.hotnewhiphop.com/kid-cudi-responds-to-report-he-was-unhappy-with-eminem-collab-news.114292.html?_amp |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=HotNewHipHop}}</ref>։ == Ստեղծում և բառեր == «The Moon of Man Man & Slim Shady» [[հիփ հոփ]] երգի ստեղծումը կատարվել է շրջապատող հնչյունների սինթեզով<ref name="Global" />, ցածր բասով և նվագախմբային ոճի լարայիններով<ref>{{Cite web |last=O'Connor |first=Roisin |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Eminem references George Floyd and coronavirus on new Kid Cudi collaboration |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/news/eminem-kid-cudi-song-adventures-of-moon-man-slim-shady-george-floyd-a9611776.html?amp |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=[[The Independent]]}}</ref>։ ''Vulture''-ից Քրիս Մուրֆին ասել է. «Չնայած վերնագիրը ենթադրում է հավասարություն երկու ռեփերի միջև, այնուամենայնիվ տեխնիկապես այն Քիդ Քադի երգն է, որում նկարահանվել է Էմինեմը (թվում է, թե երգում է)։ Քադին վերցրել է երգի առաջին կեսը, մինչ Էմինեմը կվերցներ երկրորդ մասը<ref>{{Cite web |last=Murphy |first=Chris |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Kid Cudi Teams Up With Eminem on New Song 'The Adventures of Moon Man & Slim Shady' |url=https://www.vulture.com/2020/07/kid-cudi-releases-a-new-song-featuring-eminem.html |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=[[Vulture (website)|Vulture]]}}</ref>։ Քիդ Քադիի հատվածում նա ռեփ է կարդացել իր անհոգության և «գործունեության մեջ սահմանափակման» մասին<ref name="Tril">{{Cite web |author=Legaspi, Althea |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Hear Kid Cudi, Eminem's New Song 'The Adventures of Moon Man and Slim Shady' |url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/kid-cudi-eminem-the-adventures-of-moon-man-and-slim-shady-song-1026077/ |website=[[Rolling Stone]]}}</ref>։ Էմինեմի հատվածում Քիդ Քադին հիշատակեկ է [[COVID-19]] համաճարակը, [[Ջորջ Ֆլոյդ]]ի և Ահմեդ Արբերիի մահվան դեպքերը<ref>{{Cite web |author=Strauss, Matthew |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Kid Cudi and Eminem Share New Song "The Adventures of Moon Man and Slim Shady": Listen |url=https://pitchfork.com/news/kid-cudi-and-eminem-announce-new-song-the-adventures-of-moon-man-and-slim-shady/ |website=[[Pitchfork (website)|Pitchfork]]}}</ref>, քննադատել է հակադիմակավորներին, ոստիկանության դաժանություններն և Դրյու Բրիսին<ref>{{Cite web |author=Aswad, Jem |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Eminem Slams New Orleans Quarterback Drew Brees, Police in New Single With Kid Cudi (Video) |url=https://variety.com/2020/music/news/eminem-kid-cudi-drew-brees-adventures-moon-man-slim-shady-1234703207/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]]}}</ref><ref>{{Cite web |author=Ryan, Patrick |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Eminem slams Drew Brees, people who refuse to wear masks in new Kid Cudi song |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/music/2020/07/10/eminem-drew-brees-coronavirus-police-brutality-george-floyd-new-kid-cudi-song/5413643002/ |website=[[USA Today]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Eminem says 'F*** Drew Brees' in new song |url=https://www.wwltv.com/article/sports/nfl/saints/eminem-says-f-drew-brees-in-new-song/289-a853b31b-ddcc-4c88-b50a-f5d532a43135 |website=[[WWL-TV]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հունիսի 10 |title=EMINEM New Track ... 'F*** DREW BREES' |url=https://www.tmz.com/2020/07/10/eminem-drew-brees-new-track-covid/ |website=[[TMZ]]}}</ref>։ Էմինեմը նաև ռեփ է կարդացել իր լրջախոհության մասին՝ հիշատակելով հայտնի կանեփ ծխողներ [[Լիլ Ուեյն]]ին և [[Սնուփ Դոգ]]ին<ref name="Global">{{Cite web |last=Wallis |first=Adam |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Eminem, Kid Cudi drop new song 'The Adventures of Moon Man & Slim Shady' |url=https://globalnews.ca/news/7162102/eminem-kid-cudi-the-adventures-of-moon-man-slim-shady/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200715014152/https://globalnews.ca/news/7162102/eminem-kid-cudi-the-adventures-of-moon-man-slim-shady/amp/ |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 15 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=[[Global News]]}}</ref>։ Թրեքի վերջում Քիդ Քադին տող է փոխանցել ''Man On the Moon'' շարքի հետագա շարունակության վերաբերյալ՝ ավարտելու ալբոմի եռագրությունը, որի մասին նա հայտարարել էր տարիների ընթացքում<ref name="Tril" />։ Հիշատակված ալբոմը՝ «Man on the Moon III: The Chosen», թողարկել է Քադին 2020 թվականի դեկտեմբերի 11-ին<ref>{{Cite web |last=Murphy |first=Chris |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Kid Cudi Returns to Outer Space, Drops Man on the Moon III: The Chosen |url=https://www.vulture.com/2020/12/listen-kid-cudi-drops-new-album-man-on-the-moon-iii.html |access-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 24 |website=Vulture |language=en-us}}</ref>։ Նա նաև ասել է իր և Էմինեմի միջև ևս երկու համագործակցության մասին<ref name="CNN" />։ == Քննադատական արձագանք == ''Consequence of Sound''-ից Մաթ Մելիսն այն անվանել է շաբաթվա երգ, «ապրում», որը շատ թեժ է թվում` զովանալու համար շատ ժամանակ տրամադրված լինելու դեպքում։ Մելիսը գովել է արվեստագետներին իրենց անհատական տաղանդը երգին տալու համար` նշելով Քադիի հաստատված «վավերականությունը» և [[պրոդյուսեր]] Դոթ դա Ջենիուսի արտադրությունը, որը «թույլ է տալիս Քադիին դադար տալ մտորումների մեջ, բայց երբեք կանգ չառնել` ստեղծելով մի թափ, որտեղ զգացվում են սկզբունքն ու նպատակը` ավելի կարևոր, քան կատարելությունը»<ref name="CoS" />։ [[Billboard]]-ից Միթչել Պետերն երգն անվանել է «կրակոտ»<ref>{{Cite web |last=Peters |first=Mitchell |date=2020 թ․ հուլիսի 11 |title=Kid Cudi Credits Lil Wayne for Helping Land His New Eminem Collaboration: Listen |url=https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/9417020/kid-cudi-eminem-collab-lil-wayne-young-money-radio |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ ''Dancing Astronaut''-ից Ջոշ Ստյուարտը բարձր է գնահատել երգը՝ նշելով, որ նա «անում է այն, ինչը շատ համագործակցություններ չեն կարող անել՝ ձգելով երկու ոճերի իսկական գեղարվեստական միավորում»<ref name="Astro">{{Cite web |last=Stewart |first=Josh |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Kid Cudi and Eminem unveil animated new single 'The Adventures of Moon Man and Slim Shady' |url=https://dancingastronaut.com/2020/07/kid-cudi-and-eminem-unveil-animated-new-single-the-adventures-of-moon-man-and-slim-shady/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=Dancing Astronaut}}</ref>։ ''Clash'' ամսագրից Ռոբին Մուրայն ասել է, որ «ծանրքաշային ռեփերները» ներկայացրել են «մարզադաշտի մակարդակի հիփ-հոփի մի հսկայական կտոր»<ref>{{Cite web |last=Murray |first=Robin |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=It's Eminem. It's Kid Cudi. It's A Brand New Single. |url=https://www.clashmusic.com/news/its-eminem-its-kid-cudi-its-a-brand-new-single |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=[[Clash (magazine)|Clash]]}}</ref>։ Ընդհակառակը, ''Variance''-ից Ջոնաթան Ռոբլսը երգն անվանել է «ինչ-որ ձախողակ բան», չնայած հաղորդել է, որ Էմինեմը «բնականաբար» գրավում է բազմաթիվ տողերի ուշադրությունը<ref>{{Cite web |last=Jonathan |first=Robles |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Kid Cudi & Eminem have finally made a song together |url=https://variancemagazine.com/sounds/11366-kid-cudi-eminem-the-adventures-of-moon-man-and-slim-shady/amp |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=[[Variance (magazine)|Variance]]}}</ref>։ == Տեսահոլովակ == Երգի հետ միասին թողարկվել է անիմացիոն քնարական տեսահոլովակ, որում Քիդ Քադին և Էմինեմը հանդես են գալիս` որպես հանցագործության դեմ պայքարող կոմիկական սուպերհերոսներ՝ Moon Man և Slim Shady<ref name="CNN">{{Cite web |last=Kim |first=Allen |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=Eminem slams people who refuse to wear masks in new song with Kid Cudi |url=https://edition.cnn.com/2020/07/10/entertainment/eminem-kid-cudi-trnd/index.html |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 20 |work=[[CNN]]}}</ref><ref name="Astro" />: == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" |- ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2020) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br>հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{Cite magazine |date=2020 թ․ հուլիսի 20 |title=The ARIA Report: Week Commencing 20 July 2020 |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |issue=1585}}</ref> | 90 |- {{single chart|Canada|20|artist=Kid Cudi|rowheader=true|accessdate=July 30, 2020}} |- {{single chart|Ireland4|30|date=20200717|rowheader=true|accessdate=July 17, 2020}} |- ! scope="row" | New Zealand Hot Singles ([[Recorded Music NZ|RMNZ]])<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հուլիսի 20 |title=NZ Hot Singles Chart |url=https://nztop40.co.nz/chart/hotsingles?chart=4901 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200719205946/https://nztop40.co.nz/chart/hotsingles?chart=4901 |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 19 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 18 |publisher=[[Recorded Music NZ]]}}</ref> | 5 |- {{single chart|Scotland|15|date=20200717|rowheader=true|accessdate=July 17, 2020}} |- {{single chart|UK|44|date=20200717|rowheader=true|accessdate=July 17, 2020}} |- {{single chart|Billboardhot100|22|artist=Kid Cudi|rowheader=true|accessdate=July 21, 2020}} |- {{single chart|Billboardrandbhiphop|15|artist=Kid Cudi|rowheader=true|accessdate=July 21, 2020}} |- ! scope="row"| US [[Rolling Stone Top 100|''Rolling Stone'' Top 100]]<ref>{{Cite web |title=Top 100 Songs, July 10, 2020 - July 16, 2020 |url=https://www.rollingstone.com/charts/songs/2020-07-21 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200721002603/https://www.rollingstone.com/charts/songs/2020-07-21/ |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 21 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 21 |work=[[Rolling Stone]]}}</ref> | 19 |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:2020 երգեր]] [[Կատեգորիա:2020 սինգլներ]] rbew8mkuq7w2e2yzl05j235oyoh1azp 2 1050617 10356812 10352469 2025-06-17T19:15:43Z LiaAve 83838 10356812 wikitext text/x-wiki '''Родольфо Хильберт Писарро Томас''' ({{lang-es|Rodolfo Gilbert Pizarro Thomas}}; род. [[15 октября]] [[1994 год|1994]], [[Тампико]], [[Мексика]]) — мексиканский [[футбол]]ист, [[Полузащитник (футбол)|атакующий полузащитник]] клуба «[[АЕК (футбольный клуб, Афины)|АЕК]]» ([[Афины]]) и [[Сборная Мексики по футболу|сборной Мексики]]. Участник [[Футбол на летних Олимпийских играх 2016 (мужчины)|Олимпийских игр 2016 года]]. == Клубная карьера == Писарро — воспитанник клуба «[[Пачука (футбольный клуб)|Пачука]]». 15 сентября 2012 года в матче против «[[Монаркас Морелия]]» он дебютировал в [[Чемпионат Мексики по футболу|мексиканской Примере]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2012/09/15/mexico/primera-division/club-pachuca/club-atletico-monarcas-morelia/1292519/|title=Пачука VS. Монаркас Морелия 3:2|date=2012-09-15|publisher=soccerway.com|lang=en|access-date=2014-04-23|archive-date=2013-04-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20130424080126/http://int.soccerway.com/matches/2012/09/15/mexico/primera-division/club-pachuca/club-atletico-monarcas-morelia/1292519/}}</ref>. 28 февраля 2015 года в поединке против «[[Тихуана (футбольный клуб)|Тихуаны]]» Родольфо забил свой первый гол за «Пачуку»<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2015/02/28/mexico/primera-division/club-tijuana-xoloitzcuintles-de-caliente/club-pachuca/1975636/|title=Тихуана VS. Пачука 3:2|date=2015-02-28|publisher=soccerway.com|lang=en|access-date=2016-02-17|archive-date=2016-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20160225030705/http://int.soccerway.com/matches/2015/02/28/mexico/primera-division/club-tijuana-xoloitzcuintles-de-caliente/club-pachuca/1975636/}}</ref>. В начале 2017 года Писарро перешёл в «[[Гвадалахара (футбольный клуб)|Гвадалахару]]». Сумма трансфера составила 15 млн долларов<ref>{{cite web|url=https://www.eluniversal.com.mx/articulo/deportes/futbol/2016/12/13/rodolfo-pizarro-llega-al-rebano-por-15-mdd|title=Rodolfo Pizarro llega al Rebaño por 15 mdd|date=2016-12-13|website=El Universal|lang=es|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920173207/https://www.eluniversal.com.mx/articulo/deportes/futbol/2016/12/13/rodolfo-pizarro-llega-al-rebano-por-15-mdd|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.informador.mx/Deportes/Rodolfo-Pizarro-ya-es-de-Chivas-20161212-0087.html|title=Rodolfo Pizarro ya es de Chivas|date=2016-12-12|website=El Informador|lang=es|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920173826/https://www.informador.mx/Deportes/Rodolfo-Pizarro-ya-es-de-Chivas-20161212-0087.html|deadlink=no}}</ref>. 7 января в матче против «[[УНАМ Пумас]]» он дебютировал за новую команду<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/01/08/mexico/primera-division/club-guadalajara/pumas-de-la-universidad-nacional-autonoma-de-mexico/2382119/|title=Гвадалахара VS. УНАМ Пумас 2:1|date=2017-01-08|publisher=soccerway.com|lang=en|access-date=2017-02-03|archive-date=2017-02-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20170204004723/http://int.soccerway.com/matches/2017/01/08/mexico/primera-division/club-guadalajara/pumas-de-la-universidad-nacional-autonoma-de-mexico/2382119/}}</ref>. 14 января в поединке против «[[Монтеррей (футбольный клуб)|Монтеррея]]» Родольфо забил свой первый гол за «Гвадалахару»<ref>{{cite web|url=https://www.record.com.mx/futbol-futbol-nacional-liga-mx-chivas-monterrey/pizarro-se-estrena-con-chivas-tras-marcar-golazo|title=Pizarro se estrena con Chivas tras marcar golazo a Monterrey|date=2017-01-14|website=Récord|lang=es|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172411/https://www.record.com.mx/futbol-futbol-nacional-liga-mx-chivas-monterrey/pizarro-se-estrena-con-chivas-tras-marcar-golazo|deadlink=no}}</ref>. В 2017 году он помог клубу выиграть [[Клаусура 2017 (Мексика)|чемпионат]]. В 2018 году он стал победителем [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2018|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]], забив гол в первом поединке финала турнира против [[Канада|канадского]] «[[Торонто (футбольный клуб)|Торонто]]»<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2018/04/18/nc-america/concacaf-champions-league/toronto-fc/club-guadalajara/2702299/|title=Торонто VS. Гвадалахара 1:2|publisher=soccerway.com|date=2018-04-18|lang=en|access-date=2018-05-08|archive-date=2018-04-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180426214536/https://int.soccerway.com/matches/2018/04/18/nc-america/concacaf-champions-league/toronto-fc/club-guadalajara/2702299/|deadlink=no}}</ref>. Летом 2018 года Писарро перешёл в «Монтеррей». Трансфер за 16 млн долларов стал самым дорогим внутренним переходом между клубами Лиги MX<ref>{{cite web|url=https://www.record.com.mx/futbol-futbol-nacional-liga-mx-chivas/pizarro-el-fichaje-mas-caro-entre-clubes-de-liga-mx|title=Pizarro, el fichaje más caro entre clubes de Liga MX|date=2018-05-22|website=Récord|lang=es|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172825/https://www.record.com.mx/futbol-futbol-nacional-liga-mx-chivas/pizarro-el-fichaje-mas-caro-entre-clubes-de-liga-mx|deadlink=no}}</ref>. 22 июля в матче против «[[Пачука (футбольный клуб)|Пачуки]]» он дебютировал за новую команду<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2018/07/22/mexico/primera-division/club-pachuca/club-de-futbol-monterrey/2803472/|title=Пачука VS. Монтеррей 0:1|publisher=soccerway.com|date=2018-04-18|lang=en|access-date=2020-02-15|archive-date=2018-09-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20180909215004/https://int.soccerway.com/matches/2018/07/22/mexico/primera-division/club-pachuca/club-de-futbol-monterrey/2803472/|deadlink=no}}</ref>. 4 ноября в поединке против «[[Веракрус (футбольный клуб)|Веракруса]]» Родольфо забил свой первый гол за «Монтеррей»<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2018/11/04/mexico/primera-division/club-de-futbol-monterrey/tr-de-veracruz/2803597/|title=Монтеррей VS. Веракрус 0:1|publisher=soccerway.com|date=2018-11-04|lang=en}}</ref>. 17 февраля 2020 года Писарро перешёл в [[США|американский]] «[[Интер Майами]]», став вторым [[Правило назначенного игрока|назначенным игроком]] нового клуба [[MLS]]<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/02/17/inter-miami-cf-signs-mexican-international-midfielder-rodolfo-pizarro-designated|title=Inter Miami CF Signs Mexican International Midfielder Rodolfo Pizarro as Designated Player|date=2020-02-17|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2020-09-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20200918190414/https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/02/17/inter-miami-cf-signs-mexican-international-midfielder-rodolfo-pizarro-designated|archive-date=2020-09-18|deadlink=yes}}</ref>. 1 марта он сыграл в матче стартового тура [[MLS 2020|сезона]] против «[[Лос-Анджелес (футбольный клуб)|Лос-Анджелеса]]», ставшем для «Интер Майами» дебютом в MLS<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/03/01/match-recap-inter-miami-cf-makes-historic-mls-debut-loses-1-0-los-angeles-fc|title=MATCH RECAP: Inter Miami CF Makes Historic MLS Debut, Loses 1-0 to Los Angeles FC|author=Michael Franca|date=2020-03-01|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2021-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128013044/https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/03/01/match-recap-inter-miami-cf-makes-historic-mls-debut-loses-1-0-los-angeles-fc|archive-date=2021-01-28|deadlink=yes}}</ref>. 7 марта в гостевой игре против «[[Ди Си Юнайтед]]» он забил первый гол в истории «Интер Майами»<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/03/07/match-recap-inter-miami-cf-scores-first-goal-club-history-loses-2-1-dc-united|title=MATCH RECAP: Inter Miami CF Scores First Goal in Club History, Loses 2-1 to D.C. United|author=Mauricio Venegas|date=2020-03-07|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2021-06-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20210602213816/https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/03/07/match-recap-inter-miami-cf-scores-first-goal-club-history-loses-2-1-dc-united|archive-date=2021-06-02|deadlink=yes}}</ref>. 21 августа 2021 года в матче против «Торонто» Писарро сделал дубль<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/match-recap-inter-miami-cf-defeats-toronto-fc-3-1-to-extend-home-winning-streak|title=MATCH RECAP: Inter Miami CF Defeats Toronto FC 3-1 to Extend Home Winning Streak|author=Michael Franca|date=2021-08-21|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172938/https://www.intermiamicf.com/news/match-recap-inter-miami-cf-defeats-toronto-fc-3-1-to-extend-home-winning-streak|deadlink=no}}</ref>, за что был назван игроком недели в MLS<ref>{{cite web|url=https://www.mlssoccer.com/news/inter-miami-cf-s-rodolfo-pizarro-named-week-21-mls-player-of-the-week|title=Inter Miami CF's Rodolfo Pizarro named Week 21 MLS Player of the Week|author=Ari Liljenwall|date=2021-08-23|website=MLSsoccer.com|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210908205839/https://www.mlssoccer.com/news/inter-miami-cf-s-rodolfo-pizarro-named-week-21-mls-player-of-the-week|archive-date=2021-09-08|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/rodolfo-pizarro-voted-mls-player-of-the-week|title=Rodolfo Pizarro Voted MLS Player of the Week|author=Michael Franca|date=2021-08-23|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920174150/https://www.intermiamicf.com/news/rodolfo-pizarro-voted-mls-player-of-the-week|deadlink=no}}</ref>. Писарро был отобран для участия в [[Матч всех звёзд MLS|Матче всех звёзд MLS]] 2021, в котором команда звёзд MLS принимала команду звезд Лиги MX<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/rodolfo-pizarro-becomes-inter-miami-s-first-ever-mls-all-star|title=Rodolfo Pizarro Becomes Inter Miami’s First-Ever MLS All-Star|date=2021-08-23|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172958/https://www.intermiamicf.com/news/rodolfo-pizarro-becomes-inter-miami-s-first-ever-mls-all-star|deadlink=no}}</ref>. 4 января 2022 года Писарро вернулся в «Монтеррей», отправившись в аренду до конца года с опцией выкупа<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-loans-rodolfo-pizarro-to-c-f-monterrey|title=Inter Miami CF Loans Rodolfo Pizarro to C.F. Monterrey|date=2022-01-04|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172432/https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-loans-rodolfo-pizarro-to-c-f-monterrey|deadlink=no}}</ref>. 14 июля 2023 года Писарро расторг контракт с «Интер Майами» по обоюдному согласию сторон<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-and-rodolfo-pizarro-agree-to-mutually-terminate-contract|title=Inter Miami CF and Rodolfo Pizarro Agree to Mutually Terminate Contract|date=2023-07-14|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2023-09-20|archive-date=2023-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20230725075140/https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-and-rodolfo-pizarro-agree-to-mutually-terminate-contract|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.mlssoccer.com/news/inter-miami-rodolfo-pizarro-reach-mutual-contract-termination|title=Inter Miami, Rodolfo Pizarro reach mutual contract termination|author=Jonathan Sigal|date=2023-07-14|website=MLSsoccer.com|lang=en|access-date=2023-09-20|archive-date=2023-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20230725191258/https://www.mlssoccer.com/news/inter-miami-rodolfo-pizarro-reach-mutual-contract-termination|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://theathletic.com/4692567/2023/07/14/rodolfo-pizarro-contract-terminated-inter-miami/|title=Inter Miami, Rodolfo Pizarro agree to terminate contract as team prepares for Lionel Messi signing|author=Felipe Cardenas and The Athletic Staff|date=2023-07-14|website=The Athletic|lang=en|access-date=2023-09-20|archive-date=2023-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20230816010054/https://theathletic.com/4692567/2023/07/14/rodolfo-pizarro-contract-terminated-inter-miami/|deadlink=no}}</ref>. 17 июля 2023 года Писарро подписал контракт с клубом [[Чемпионат Греции по футболу|чемпионата Греции]] [[АЕК (футбольный клуб, Афины)|АЕК]] до лета 2025 года с опцией продления ещё на один год<ref>{{cite web|url=https://www.aekfc.gr/newsdetails/stin-aek-o-rontolfo-pisaro-129323.htm?lang=el&path=-1593814673|title=Στην ΑΕΚ ο Ροντόλφο Πισάρο!|date=2023-07-17|website=AEK F.C. Official Web Site|lang=el|access-date=2023-09-20|archive-date=2023-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20230803213122/https://www.aekfc.gr/newsdetails/stin-aek-o-rontolfo-pisaro-129323.htm?lang=el&path=-1593814673|deadlink=no}}</ref>. == Международная карьера == 30 января 2014 году в [[Товарищеский матч|товарищеском матче]] против [[Сборная Республики Корея по футболу|сборной Южной Кореи]] Писарро дебютировал за [[Сборная Мексики по футболу|сборную Мексики]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2014/01/30/world/friendlies/mexico/korea-republic/1605487/|title=Мексика VS. Южная Корея 4:0|date=2014-01-30|publisher=soccerway.com|lang=en|access-date=2014-04-23|archive-date=2014-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20140304234058/http://int.soccerway.com/matches/2014/01/30/world/friendlies/mexico/korea-republic/1605487/}}</ref>. 11 февраля 2016 года в матче против [[Сборная Сенегала по футболу|сборной Сенегала]] Родольфо забил свой первый гол за [[Сборная Мексики по футболу|национальную команду]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2016/02/11/world/friendlies/mexico/senegal/2180612/|title=Мексика VS. Сенегал 2:0|publisher=soccerway.com|date=2016-02-11|lang=en|access-date=2016-02-17|archive-date=2017-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170915071929/http://int.soccerway.com/matches/2016/02/11/world/friendlies/mexico/senegal/2180612/|deadlink=no}}</ref>. Летом 2016 года Родольфо в составе [[Олимпийская сборная Мексики по футболу|олимпийской сборной Мексики]] принял участие в [[Футбол на летних Олимпийских играх 2016 (мужчины)|Олимпийских играх в]] в [[Рио-де-Жанейро]]. На турнире он сыграл в матчах против команд [[Олимпийская сборная Германии по футболу|Германии]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2016/06/14/south-america/copa-america/mexico/venezuela/2178769/|title=Мексика (до 23) VS. Германия (до 23) 2:2|publisher=soccerway.com|date=2016-08-04|lang=en|access-date=2016-08-12|archive-date=2016-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160811170325/http://int.soccerway.com/matches/2016/06/14/south-america/copa-america/mexico/venezuela/2178769/|deadlink=no}}</ref> и [[Олимпийская сборная Фиджи по футболу|Фиджи]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2016/08/07/world/olympics/fiji-u23/mexico-u23/2167930/|title=Фиджи (до 23) VS. Мексика (до 23) 1:5|publisher=soccerway.com|date=2016-08-07|lang=en|access-date=2016-08-12|archive-date=2016-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160811214649/http://int.soccerway.com/matches/2016/08/07/world/olympics/fiji-u23/mexico-u23/2167930/|deadlink=no}}</ref>. В поединке против немцев Писарро забил гол. В 2017 году Писарро стал бронзовым призёром [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2017|Золотого кубка КОНКАКАФ]]. На турнире он сыграл в матчах против [[Сборная Сальвадора по футболу|Сальвадора]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/07/10/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/el-salvador/2424371/|title=Мексика VS. Сальвадор 3:1|publisher=soccerway.com|date=2017-07-10|lang=en|access-date=2017-08-02|archive-date=2017-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20170801155915/http://int.soccerway.com/matches/2017/07/10/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/el-salvador/2424371/|deadlink=no}}</ref>, [[Сборная Гондураса по футболу|Гондураса]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/07/21/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/honduras/2425227/|title=Мексика VS. Гондурас 1:0|publisher=soccerway.com|date=2017-07-21|lang=en|access-date=2017-08-02|archive-date=2017-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20170801153455/http://int.soccerway.com/matches/2017/07/21/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/honduras/2425227/|deadlink=no}}</ref> и дважды [[Сборная Ямайки по футболу|Ямайки]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/07/14/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/jamaica/2424376/|title=Мексика VS. Ямайка 0:0|publisher=soccerway.com|date=2017-07-14|lang=en|access-date=2017-08-02|archive-date=2017-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170724173448/http://int.soccerway.com/matches/2017/07/14/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/jamaica/2424376/|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/07/24/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/jamaica/2425230/|title=Мексика VS. Ямайка 0:1|publisher=soccerway.com|date=2017-07-24|lang=en|access-date=2017-08-02|archive-date=2017-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170725091808/http://int.soccerway.com/matches/2017/07/24/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/jamaica/2425230/|deadlink=no}}</ref>. В поединке против гондурасцев Родольфо забил гол. === Голы за сборную Мексики (до 23) === {| class="wikitable" align=center ! # !! Дата !! Место !! Противник !! Счёт !! Результат !! Соревнование |- | 1. || 4 августа 2016 || [[Фонте-Нова]], [[Салвадор]], [[Бразилия]] || {{ФутболЮ|23|GER}} || '''2''':1 || '''2''':2 || [[Футбол на летних Олимпийских играх 2016 (мужчины)|Олимпийские игры 2016]] |} === Голы за сборную Мексики === {| class="wikitable" align=center ! # !! Дата !! Место !! Противник !! Результат !! Счёт !! Соревнование |- | 01. || 11 февраля 2016 ||[[Марлинс-парк]], [[Майами]], [[США]] || {{Футбол|SEN}} || '''2''':0 || '''2''':0 || [[Товарищеский матч]] |- | 02. || 1 июля 2017 ||[[Сенчури Линк-филд]], [[Сиэтл]], США || {{Футбол|PAR}} || '''2''':0 || '''2''':0 || Товарищеский матч |- | 03. || 20 июля 2017 ||[[Юниверсити оф Финикс Стэдиум]], [[Глендейл (Аризона)|Глендейл]], США || {{Футбол|HON|1949}} || '''1''':0 || '''1''':0 || [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2017]] |- | 04. || 5 июня 2019 ||[[Мерседес-Бенц Стэдиум]], [[Атланта]], США || {{Футбол|VEN}} || '''2''':1 || '''3''':1 || Товарищеский матч |- | 05. || 15 октября 2019 ||[[Ацтека]], [[Мехико]], [[Мексика]] || {{Футбол|PAN}} || '''3''':1 || '''3''':1 || [[Лига наций КОНКАКАФ 2019/2020]] |} == Достижения == ; ''Командные'' ; «Пачука» * [[Чемпионат Мексики по футболу|Чемпион Мексики]]: [[Клаусура 2016 (Мексика)|Клаусура 2016]] ; «Гвадлахара» * [[Чемпионат Мексики по футболу|Чемпион Мексики]]: [[Клаусура 2017 (Мексика)|Клаусура 2017]] * Обладатель [[Кубок Мексики по футболу|Кубка Мексики]]: Клаусура 2017 * Победитель [[Лига чемпионов КОНКАКАФ|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]]: [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2018|2018]] ; «Монтеррей» * [[Чемпионат Мексики по футболу|Чемпион Мексики]]: [[Апертура 2019 (Мексика)|Апертура 2019]] * Победитель [[Лига чемпионов КОНКАКАФ|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]]: [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2019|2019]] ; Мексика (до 23) * Победитель Олимпийского квалификационного турнира КОНКАКАФ: 2015 ; Мексика * {{Зл}} [[Золотой кубок КОНКАКАФ]]: [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2019|2019]] * {{Ср}} [[Золотой кубок КОНКАКАФ]]: [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2021|2021]] * {{Бр}} [[Золотой кубок КОНКАКАФ]]: [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2017|2017]] ; ''Личные'' * Член символической сборной Олимпийского квалификационного турнира КОНКАКАФ: 2015<ref>{{cite web|url=http://www.concacaf.com/article/tsg-announces-cmoq-best-xi-awards|title=TSG announces CMOQ Best XI, Awards|date=2015-10-14|website=CONCACAF|lang=en|access-date=2016-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160621155336/http://www.concacaf.com/article/tsg-announces-cmoq-best-xi-awards|archive-date=2016-06-21|deadlink=yes}}</ref> * Лучший молодой игрок [[Лига чемпионов КОНКАКАФ|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]]: [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2018|2018]]<ref>{{cite web|url=https://www.concacafchampionsleague.com/en/young-player-award|title=Young Player Award|date=2018-04-26|website=CONCACAF Champions League|lang=en|access-date=2020-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201127110801/https://www.concacafchampionsleague.com/en/young-player-award|archive-date=2020-11-27|deadlink=yes}}</ref> * Член символической сборной [[Лига чемпионов КОНКАКАФ|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]]: [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2018|2018]]<ref>{{cite web|url=https://www.concacafchampionsleague.com/en/article/2018-sccl-best-xi|title=2018 SCCL - Best XI|date=2018-04-26|website=CONCACAF Champions League|lang=en|access-date=2020-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201127113628/https://www.concacafchampionsleague.com/en/article/2018-sccl-best-xi|archive-date=2020-11-27|deadlink=yes}}</ref> * Член символической сборной [[Чемпионат Мексики по футболу|чемпионата Мексики]]: [[Клаусура 2019 (Мексика)|Клаусура 2019]] * Участник [[Матч всех звёзд MLS|Матча всех звёзд MLS]]: 2021 == Примечания == {{примечания}} == Ссылки == * [https://web.archive.org/web/20160305031609/http://www.mediotiempo.com/jugador/rodolfo-pizarro%26id_liga%3D1%26id_torneo%3D447 Профиль на сайте ''Mediotiempo'']{{ref-es}} * {{soccerway|253936}} * {{transfermarkt|234918}} * {{nft|54571}} * {{MLS player|rodolfo-pizarro}} '''Андер Астралага Арангурен''' ({{lang-es|Ander Astralaga Aranguren}}; родился [[3 марта]] [[2004 год|2004]], [[Беранго]], [[Испания]]) — [[Испания|испанский]] [[футболист]], [[Вратарь (футбол)|вратарь]] клуба «[[Барселона Атлетик]]»<ref>{{Cite web|url=https://www.sport.es/es/noticias/barca/quien-ander-astralaga-13185075|title=¿Quién es Ander Astralaga?|publisher=sport.es|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2023-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20230528072343/https://www.sport.es/es/noticias/barca/quien-ander-astralaga-13185075|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.marca.com/futbol/barcelona/2023/01/28/63d4ec74e2704ef80f8b4585.html|title=Ander Astralaga, el portero vasco del Juvenil que llama a la puerta de Xavi|publisher=marca.com|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2024-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20241204115722/https://www.marca.com/futbol/barcelona/2023/01/28/63d4ec74e2704ef80f8b4585.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.elfutbolero.es/europaleague/Quien-es-Ander-Astralaga-y-que-planes-tiene-Xavi-con-el-en-Barcelona-20220203-0003.html|title=Quien es Ander Astralaga y qué planes tiene Xavi con el en Barcelona|publisher=elfutbolero.es|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2024-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20241130044647/https://www.elfutbolero.es/europaleague/Quien-es-Ander-Astralaga-y-que-planes-tiene-Xavi-con-el-en-Barcelona-20220203-0003.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.eldesmarque.com/bizkaia/athletic-club/noticias/314605-ander-astralaga-de-lezama-a-debutar-con-el-barca-b-y-entrenar-con-xavi|title=Ander Astralaga, de Lezama a debutar con el Barça B y entrenar con Xavi|publisher=eldesmarque.com|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2023-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20230418031612/https://www.eldesmarque.com/bizkaia/athletic-club/noticias/314605-ander-astralaga-de-lezama-a-debutar-con-el-barca-b-y-entrenar-con-xavi|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://juvenildivisiondehonor.com/el-ascenso-de-ander-astralaga/|title=El ascenso de Ander Astralaga|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2024-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20241130045619/https://juvenildivisiondehonor.com/el-ascenso-de-ander-astralaga/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mundodeportivo.com/futbol/fc-barcelona/20220327/1001775531/ander-astralaga.html|title=Onterview with Ander Astralaga|publisher=mundodeportivo.com|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2024-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20241204041112/https://www.mundodeportivo.com/futbol/fc-barcelona/20220327/1001775531/ander-astralaga.html|url-status=live}}</ref>. == Клубная карьера == === Ранние годы === Андер Астралага родился в [[Беранго]] и начал свою футбольную карьеру в местном клубе Карабигане. В 2014 году он перешёл в академию «[[Атлетик Бильбао]]». Летом 2018 года Астралага присоединился к «[[Ла Масия|Ла Масии]]» (молодёжной академии «[[Барселона (футбольный клуб)|Барселоны]]»), начав выступления за команду до 16 лет. Со временем он прогрессировал в системе молодёжных команд и 27 марта 2022 года провёл свой первый матч за «[[Барселона Атлетик|Барселону Атлетик]]» против «[[Бетис Депортиво]]». === Переход в основную команду === 28 января 2023 года Астралага впервые был включён в заявку на матч основной команды «Барселоны» против «[[Жирона (футбольный клуб)|Жироны]]»<ref>{{Cite web |title=The FC Barcelona squad for the trip to Girona |url=https://www.fcbarcelona.com/en/news/3039283/the-fc-barcelona-squad-for-the-trip-to-girona/amp |access-date=2024-05-18 |website=www.fcbarcelona.com |lang=en |archive-date=2024-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240518081221/https://www.fcbarcelona.com/en/news/3039283/the-fc-barcelona-squad-for-the-trip-to-girona/amp |url-status=live }}</ref>. В июле 2024 года он подписал новый контракт с клубом, продлив соглашение до июня 2026 года<ref>{{Cite web |title=Astralaga staying at FC Barcelona until 2026 |url=https://www.fcbarcelona.com/en/football/barca-b/news/4067097/astralaga-staying-at-fc-barcelona-until-2026 |access-date=2024-10-20 |website=www.fcbarcelona.com |lang=en |archive-date=2024-08-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240812031851/https://www.fcbarcelona.com/en/football/barca-b/news/4067097/astralaga-staying-at-fc-barcelona-until-2026 |url-status=live }}</ref>. Свой неофициальный дебют за основную команду он совершил 22 декабря 2023 года в [[Даллас]]е, приняв участие в товарищеской встрече против «[[Америка (футбольный клуб, Мехико)|Клуба Америка]]»<ref>{{Cite web |title=América 3-2 Barcelona (Dec 21, 2023) Final Score |url=https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/690310/america-barcelona |access-date=2024-10-20 |website=espn.com |lang=en |archive-date=2024-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241130044254/https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/690310/america-barcelona |url-status=live }}</ref>. == Международная карьера == Андер Астралага выступает за юношеские сборные Испании. 10 октября 2021 года он дебютировал за сборную Испании до 18 лет в матче против Румынии (U-18). В общей сложности он провёл шесть игр за U-18, после чего был переведён в [[Сборная Испании по футболу (до 19 лет)|сборную до 19 лет]]. 29 августа 2022 года Астралага сыграл свой первый матч за команду U19 в товарищеской встрече с [[Сборная Израиля по футболу (до 19 лет)|Израилем]] (0:0). В третьем матче за молодёжную сборную, 10 июля 2023 года, он участвовал в игре против [[Сборная Норвегии по футболу (до 19 лет)|Норвегии]] на [[Чемпионат Европы по футболу 2023 среди юношей до 19 лет|чемпионате Европы U-19]], которая также завершилась вничью 0:0<ref>{{Cite web |title=Spain-Norway {{!}} UEFA Under-19 2023 |url=https://www.uefa.com/under19/match/2037928--spain-vs-norway/ |access-date=2024-05-18 |website=UEFA.com |language=en |archive-date=2024-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240622171653/https://www.uefa.com/under19/match/2037928--spain-vs-norway/ |url-status=live }}</ref>. == Личная жизнь == Его младшая сестра, Эунате Астралага (родилась в 2005 году), также является футболисткой и играет на позиции вратаря. В 2024 году она выступала за команду «Атлетик Клуб Феменино Б», а также за женскую сборную Испании до 19 лет<ref>{{Cite web |title=El futuro de la portería de La Roja pasa por Berango |url=https://www.elcorreo.com/deportes/futbol/hermanos-porteros-berango-futuro-porteria-roja-20221107212650-nt.html |access-date=2024-05-18 |website=El Correo |language=es |archive-date=2024-06-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240603160811/https://www.elcorreo.com/deportes/futbol/hermanos-porteros-berango-futuro-porteria-roja-20221107212650-nt.html |url-status=live }}{{платная подписка}}</ref>. == Статистика выступлений == === Клубная карьера === {{обновлено|2024-09-21|<ref>{{Cite web |title=Андер Астралага на Soccerway |url=https://int.soccerway.com/players/ander-astralaga-aranguren/782769/ |access-date=2024-10-20 |archive-date=2024-10-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241008023734/https://int.soccerway.com/players/ander-astralaga-aranguren/782769/ |url-status=live }}</ref>}} {{КлСтат|Лига|Кубок{{efn|[[Кубок Испании по футболу|Кубок Испании]].}}|Еврокубки{{efn|[[Лига чемпионов УЕФА]].}}|Прочие}} {{КлСтат/Клуб|[[Барселона Атлетик]]|[[Первый дивизион Королевской испанской футбольной федерации|Первый дивизион RFEF]]|сезоны=4}} {{КлСтат/Сезон|2021/22|1|0|-|-|-|-|-|-}} {{КлСтат/Сезон|2022/23|2|0|-|-|-|-|1{{Efn|Выступление в плей-офф первого дивизиона RFEF 2023}}|0}} {{КлСтат/Сезон|2023/24|16|0|-|-|-|-|-|-}} {{КлСтат/Сезон|2024/25|3|0|-|-|-|-|-|-}} {{КлСтат/ИтогоЗаКлуб||22|0|-|-|-|-|1|0}} {{КлСтат/Клуб|[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]]|[[Чемпионат Испании по футболу|Примера]]|сезоны=1}} {{КлСтат/Сезон|[[Чемпионат Испании по футболу 2024/2025|2024/25]]|0|0|0|0|0|0|-|-}} {{КлСтат/ИтогоЗаКлуб||0|0|0|0|0|0|0|0}} {{КлСтат/Итого|22|0|0|0|0|0|1|0}} {{комментарии}} == Примечания == {{примечания}} c5zrap2rxlp4kewyn3l3dxzlsb06xoy 10356827 10356812 2025-06-17T19:42:05Z LiaAve 83838 10356827 wikitext text/x-wiki '''Ռոդոլֆո Գիլբերտ Պիզարրո Թոմաս''' ({{lang-es|Rodolfo Gilbert Pizarro Thomas}}, {{ԱԾ}}), <nowiki/>[[Մեքսիկա|մեքսիկացի]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], [[ԱԵԿ Աթենք ՖԱ|ԱԵԿ Աթենքի]] և [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Մեքսիկայի ազգային հավաքականի]] հարձակվողական [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]։ 2016 թվականի Օլիմպիական խաղերի մասնակից։ == Ակումբային կարիերա == Պիսարոն Պաչուկայի սան է։ 2012 թվականի սեպտեմբերի 15-ին, Մոնարկաս Մորելիայի դեմ խաղում, նա իր նորամուտը նշեց [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի Պրիմերայում]]<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2012/09/15/mexico/primera-division/club-pachuca/club-atletico-monarcas-morelia/1292519/|title=Пачука VS. Монаркас Морелия 3:2|date=2012-09-15|publisher=soccerway.com|lang=en|access-date=2014-04-23|archive-date=2013-04-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20130424080126/http://int.soccerway.com/matches/2012/09/15/mexico/primera-division/club-pachuca/club-atletico-monarcas-morelia/1292519/}}</ref>։ 2015 թվականի փետրվարի 28-ին, Տիխուանայի դեմ խաղում, Ռոդոլֆոն խփեց իր առաջին գոլը Պաչուկայի կազմում<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2015/02/28/mexico/primera-division/club-tijuana-xoloitzcuintles-de-caliente/club-pachuca/1975636/|title=Тихуана VS. Пачука 3:2|date=2015-02-28|publisher=soccerway.com|lang=en|access-date=2016-02-17|archive-date=2016-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20160225030705/http://int.soccerway.com/matches/2015/02/28/mexico/primera-division/club-tijuana-xoloitzcuintles-de-caliente/club-pachuca/1975636/}}</ref>։ 2017 թվականի սկզբին Պիսարոն տեղափոխվեց Գվադալախարա 15 միլիոն դոլարով<ref>{{cite web|url=https://www.eluniversal.com.mx/articulo/deportes/futbol/2016/12/13/rodolfo-pizarro-llega-al-rebano-por-15-mdd|title=Rodolfo Pizarro llega al Rebaño por 15 mdd|date=2016-12-13|website=El Universal|lang=es|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920173207/https://www.eluniversal.com.mx/articulo/deportes/futbol/2016/12/13/rodolfo-pizarro-llega-al-rebano-por-15-mdd|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.informador.mx/Deportes/Rodolfo-Pizarro-ya-es-de-Chivas-20161212-0087.html|title=Rodolfo Pizarro ya es de Chivas|date=2016-12-12|website=El Informador|lang=es|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920173826/https://www.informador.mx/Deportes/Rodolfo-Pizarro-ya-es-de-Chivas-20161212-0087.html|deadlink=no}}</ref>։ Հունվարի 7-ին, Ունամ Պումաս-ի դեմ խաղում, նա նշեց իր նորամուտը իր նոր թիմի կազմում<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/01/08/mexico/primera-division/club-guadalajara/pumas-de-la-universidad-nacional-autonoma-de-mexico/2382119/|title=Гвадалахара VS. УНАМ Пумас 2:1|date=2017-01-08|publisher=soccerway.com|lang=en|access-date=2017-02-03|archive-date=2017-02-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20170204004723/http://int.soccerway.com/matches/2017/01/08/mexico/primera-division/club-guadalajara/pumas-de-la-universidad-nacional-autonoma-de-mexico/2382119/}}</ref>։ Հունվարի 14-ին, Մոնտերեյի դեմ խաղում, Ռոդոլֆոն խփեց իր առաջին գոլը Գվադալախարայի կազմում<ref>{{cite web|url=https://www.record.com.mx/futbol-futbol-nacional-liga-mx-chivas-monterrey/pizarro-se-estrena-con-chivas-tras-marcar-golazo|title=Pizarro se estrena con Chivas tras marcar golazo a Monterrey|date=2017-01-14|website=Récord|lang=es|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172411/https://www.record.com.mx/futbol-futbol-nacional-liga-mx-chivas-monterrey/pizarro-se-estrena-con-chivas-tras-marcar-golazo|deadlink=no}}</ref>։ Նա օգնեց ակումբին նվաճել չեմպիոնական տիտղոսը 2017 թվականին։ 2018 թվականին նա հաղթեց ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի Չեմպիոնների լիգան՝ գոլ խփելով մրցաշարի եզրափակչի առաջին խաղում՝ «Տորոնտո» ՖԱ-ի դեմ խաղում<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2018/04/18/nc-america/concacaf-champions-league/toronto-fc/club-guadalajara/2702299/|title=Торонто VS. Гвадалахара 1:2|publisher=soccerway.com|date=2018-04-18|lang=en|access-date=2018-05-08|archive-date=2018-04-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180426214536/https://int.soccerway.com/matches/2018/04/18/nc-america/concacaf-champions-league/toronto-fc/club-guadalajara/2702299/|deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի ամռանը Պիսարոն տեղափոխվեց Մոնտերեյ՝ 16 միլիոն դոլարի տրանսֆերով, որը դարձավ Մեքսի լիգայի ամենաթանկ ներքին տրանսֆերը ակումբների միջև<ref>{{cite web|url=https://www.record.com.mx/futbol-futbol-nacional-liga-mx-chivas/pizarro-el-fichaje-mas-caro-entre-clubes-de-liga-mx|title=Pizarro, el fichaje más caro entre clubes de Liga MX|date=2018-05-22|website=Récord|lang=es|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172825/https://www.record.com.mx/futbol-futbol-nacional-liga-mx-chivas/pizarro-el-fichaje-mas-caro-entre-clubes-de-liga-mx|deadlink=no}}</ref>։ Հուլիսի 22-ին, Պաչուկայի դեմ խաղում, նա նշեց իր նորամուտը իր նոր թիմի կազմում<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2018/07/22/mexico/primera-division/club-pachuca/club-de-futbol-monterrey/2803472/|title=Пачука VS. Монтеррей 0:1|publisher=soccerway.com|date=2018-04-18|lang=en|access-date=2020-02-15|archive-date=2018-09-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20180909215004/https://int.soccerway.com/matches/2018/07/22/mexico/primera-division/club-pachuca/club-de-futbol-monterrey/2803472/|deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 4-ին Վերակրուսի դեմ խաղում Ռոդոլֆոն խփեց իր առաջին գոլը Մոնտերեյի կազմում<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2018/11/04/mexico/primera-division/club-de-futbol-monterrey/tr-de-veracruz/2803597/|title=Монтеррей VS. Веракрус 0:1|publisher=soccerway.com|date=2018-11-04|lang=en}}</ref>։ 2020 թվականի փետրվարի 17-ին Պիսարոն միացավ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ամերիկյան]] «<nowiki/>[[Ինտեր Մայամի]]<nowiki/>» ակումբին՝ դառնալով MLS նոր ակումբի երկրորդ նշանակված խաղացողը<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/02/17/inter-miami-cf-signs-mexican-international-midfielder-rodolfo-pizarro-designated|title=Inter Miami CF Signs Mexican International Midfielder Rodolfo Pizarro as Designated Player|date=2020-02-17|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2020-09-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20200918190414/https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/02/17/inter-miami-cf-signs-mexican-international-midfielder-rodolfo-pizarro-designated|archive-date=2020-09-18|deadlink=yes}}</ref>։ Մարտի 1-ին նա խաղաց մրցաշրջանի բացման խաղում՝ Լոս Անջելեսի դեմ, որը դարձավ Ինտեր Մայամիի դեբյուտը [[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|MLS]]-ում<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/03/01/match-recap-inter-miami-cf-makes-historic-mls-debut-loses-1-0-los-angeles-fc|title=MATCH RECAP: Inter Miami CF Makes Historic MLS Debut, Loses 1-0 to Los Angeles FC|author=Michael Franca|date=2020-03-01|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2021-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128013044/https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/03/01/match-recap-inter-miami-cf-makes-historic-mls-debut-loses-1-0-los-angeles-fc|archive-date=2021-01-28|deadlink=yes}}</ref>։ Մարտի 7-ին, Դի Սի Յունայթեդի դեմ արտագնա խաղում, նա խփեց Ինտեր Մայամիի պատմության մեջ առաջին գոլը<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/03/07/match-recap-inter-miami-cf-scores-first-goal-club-history-loses-2-1-dc-united|title=MATCH RECAP: Inter Miami CF Scores First Goal in Club History, Loses 2-1 to D.C. United|author=Mauricio Venegas|date=2020-03-07|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2021-06-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20210602213816/https://www.intermiamicf.com/en/post/2020/03/07/match-recap-inter-miami-cf-scores-first-goal-club-history-loses-2-1-dc-united|archive-date=2021-06-02|deadlink=yes}}</ref>։ 2021 թվականի օգոստոսի 21-ին Պիսարոն երկու գոլ խփեց Տորոնտոյի դեմ խաղում<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/match-recap-inter-miami-cf-defeats-toronto-fc-3-1-to-extend-home-winning-streak|title=MATCH RECAP: Inter Miami CF Defeats Toronto FC 3-1 to Extend Home Winning Streak|author=Michael Franca|date=2021-08-21|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172938/https://www.intermiamicf.com/news/match-recap-inter-miami-cf-defeats-toronto-fc-3-1-to-extend-home-winning-streak|deadlink=no}}</ref>, որի համար նա ճանաչվեց MLS-ի շաբաթվա լավագույն խաղացող<ref>{{cite web|url=https://www.mlssoccer.com/news/inter-miami-cf-s-rodolfo-pizarro-named-week-21-mls-player-of-the-week|title=Inter Miami CF's Rodolfo Pizarro named Week 21 MLS Player of the Week|author=Ari Liljenwall|date=2021-08-23|website=MLSsoccer.com|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210908205839/https://www.mlssoccer.com/news/inter-miami-cf-s-rodolfo-pizarro-named-week-21-mls-player-of-the-week|archive-date=2021-09-08|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/rodolfo-pizarro-voted-mls-player-of-the-week|title=Rodolfo Pizarro Voted MLS Player of the Week|author=Michael Franca|date=2021-08-23|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920174150/https://www.intermiamicf.com/news/rodolfo-pizarro-voted-mls-player-of-the-week|deadlink=no}}</ref>։ Պիզարոն ընտրվել է 2021 թվականի MLS-ի բոլոր աստղերի խաղին մասնակցելու համար, որին մասնակցել է MLS-ի բոլոր աստղերի թիմը՝ հյուրընկալելով Լիգայի բոլոր աստղերի թիմին<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/rodolfo-pizarro-becomes-inter-miami-s-first-ever-mls-all-star|title=Rodolfo Pizarro Becomes Inter Miami’s First-Ever MLS All-Star|date=2021-08-23|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172958/https://www.intermiamicf.com/news/rodolfo-pizarro-becomes-inter-miami-s-first-ever-mls-all-star|deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հունվարի 4-ին Պիսարոն վերադարձավ Մոնտերեյ վարձակալությամբ մինչև տարվա վերջ՝ գնման իրավունքով<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-loans-rodolfo-pizarro-to-c-f-monterrey|title=Inter Miami CF Loans Rodolfo Pizarro to C.F. Monterrey|date=2022-01-04|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2022-09-20|archive-date=2022-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20220920172432/https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-loans-rodolfo-pizarro-to-c-f-monterrey|deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հուլիսի 14-ին Պիսարոն փոխադարձ համաձայնությամբ խզեց իր պայմանագիրը Ինտեր Մայամիի հետ<ref>{{cite web|url=https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-and-rodolfo-pizarro-agree-to-mutually-terminate-contract|title=Inter Miami CF and Rodolfo Pizarro Agree to Mutually Terminate Contract|date=2023-07-14|website=Inter Miami CF|lang=en|access-date=2023-09-20|archive-date=2023-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20230725075140/https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-and-rodolfo-pizarro-agree-to-mutually-terminate-contract|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.mlssoccer.com/news/inter-miami-rodolfo-pizarro-reach-mutual-contract-termination|title=Inter Miami, Rodolfo Pizarro reach mutual contract termination|author=Jonathan Sigal|date=2023-07-14|website=MLSsoccer.com|lang=en|access-date=2023-09-20|archive-date=2023-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20230725191258/https://www.mlssoccer.com/news/inter-miami-rodolfo-pizarro-reach-mutual-contract-termination|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://theathletic.com/4692567/2023/07/14/rodolfo-pizarro-contract-terminated-inter-miami/|title=Inter Miami, Rodolfo Pizarro agree to terminate contract as team prepares for Lionel Messi signing|author=Felipe Cardenas and The Athletic Staff|date=2023-07-14|website=The Athletic|lang=en|access-date=2023-09-20|archive-date=2023-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20230816010054/https://theathletic.com/4692567/2023/07/14/rodolfo-pizarro-contract-terminated-inter-miami/|deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հուլիսի 17-ին Պիսարոն պայմանագիր կնքեց [[Հունաստանի Սուպերլիգա|Հունաստանի Պրեմիեր լիգայի]] ակումբ [[ԱԵԿ Աթենք ՖԱ|ԱԵԿ]]-ի հետ մինչև 2025 թվականի ամառը, ևս մեկ տարով երկարաձգելու հնարավորությամբ<ref>{{cite web|url=https://www.aekfc.gr/newsdetails/stin-aek-o-rontolfo-pisaro-129323.htm?lang=el&path=-1593814673|title=Στην ΑΕΚ ο Ροντόλφο Πισάρο!|date=2023-07-17|website=AEK F.C. Official Web Site|lang=el|access-date=2023-09-20|archive-date=2023-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20230803213122/https://www.aekfc.gr/newsdetails/stin-aek-o-rontolfo-pisaro-129323.htm?lang=el&path=-1593814673|deadlink=no}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == 2014 թվականի հունվարի 30-ին Պիսարոն իր նորամուտը նշեց Մեքսիկայի ազգային հավաքականի կազմում՝ Հարավային Կորեայի դեմ ընկերական խաղում<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2014/01/30/world/friendlies/mexico/korea-republic/1605487/|title=Мексика VS. Южная Корея 4:0|date=2014-01-30|publisher=soccerway.com|lang=en|access-date=2014-04-23|archive-date=2014-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20140304234058/http://int.soccerway.com/matches/2014/01/30/world/friendlies/mexico/korea-republic/1605487/}}</ref>։ 2016 թվականի փետրվարի 11-ին, Սենեգալի ազգային հավաքականի դեմ խաղում, Ռոդոլֆոն խփեց իր առաջին գոլը ազգային հավաքականի կազմում<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2016/02/11/world/friendlies/mexico/senegal/2180612/|title=Мексика VS. Сенегал 2:0|publisher=soccerway.com|date=2016-02-11|lang=en|access-date=2016-02-17|archive-date=2017-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170915071929/http://int.soccerway.com/matches/2016/02/11/world/friendlies/mexico/senegal/2180612/|deadlink=no}}</ref>։ 2016 թվականի ամռանը Ռոդոլֆոն մասնակցեց Ռիո դե Ժանեյրոյում կայացած Օլիմպիական խաղերին՝ որպես Մեքսիկայի օլիմպիական հավաքականի անդամ։ Մրցաշարում նա խաղաց գերմանական և ֆիջական թիմերի դեմ<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2016/06/14/south-america/copa-america/mexico/venezuela/2178769/|title=Мексика (до 23) VS. Германия (до 23) 2:2|publisher=soccerway.com|date=2016-08-04|lang=en|access-date=2016-08-12|archive-date=2016-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160811170325/http://int.soccerway.com/matches/2016/06/14/south-america/copa-america/mexico/venezuela/2178769/|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2016/08/07/world/olympics/fiji-u23/mexico-u23/2167930/|title=Фиджи (до 23) VS. Мексика (до 23) 1:5|publisher=soccerway.com|date=2016-08-07|lang=en|access-date=2016-08-12|archive-date=2016-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160811214649/http://int.soccerway.com/matches/2016/08/07/world/olympics/fiji-u23/mexico-u23/2167930/|deadlink=no}}</ref>։ Գերմանացիների դեմ խաղում Պիզարոն գոլ խփեց։ 2017 թվականին Պիսարոն նվաճեց ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի Ոսկե գավաթի բրոնզե մեդալը։ Նա մրցաշարում խաղաց Սալվադորի<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/07/10/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/el-salvador/2424371/|title=Мексика VS. Сальвадор 3:1|publisher=soccerway.com|date=2017-07-10|lang=en|access-date=2017-08-02|archive-date=2017-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20170801155915/http://int.soccerway.com/matches/2017/07/10/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/el-salvador/2424371/|deadlink=no}}</ref>, Գոնդուրասի<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/07/21/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/honduras/2425227/|title=Мексика VS. Гондурас 1:0|publisher=soccerway.com|date=2017-07-21|lang=en|access-date=2017-08-02|archive-date=2017-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20170801153455/http://int.soccerway.com/matches/2017/07/21/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/honduras/2425227/|deadlink=no}}</ref> և Ճամայկայի դեմ 2 խաղերում<ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/07/14/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/jamaica/2424376/|title=Мексика VS. Ямайка 0:0|publisher=soccerway.com|date=2017-07-14|lang=en|access-date=2017-08-02|archive-date=2017-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170724173448/http://int.soccerway.com/matches/2017/07/14/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/jamaica/2424376/|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2017/07/24/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/jamaica/2425230/|title=Мексика VS. Ямайка 0:1|publisher=soccerway.com|date=2017-07-24|lang=en|access-date=2017-08-02|archive-date=2017-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170725091808/http://int.soccerway.com/matches/2017/07/24/nc-america/concacaf-gold-cup/mexico/jamaica/2425230/|deadlink=no}}</ref>։ Հոնդուրասցիների դեմ խաղում Ռոդոլֆոն գոլ խփեց։ === Մեքսիկայի հավաքականի գոլեր (Մ23) === {| class="wikitable" align=center ! # !! Ամսաթիվ !! Վայր !! Հակառակորդ !! Հաշիվ !! Արդյունք !! Մրցակցություն |- | 1. || 2016 թվականի օգոստոսի 4 || [[Фонте-Нова]], [[Салвадор]], [[Бразилия]] || {{ФутболЮ|23|GER}} || '''2''':1 || '''2''':2 || 2016 թվականի Օլիմպիական խաղեր |} === Голы за сборную Мексики === {| class="wikitable" align=center ! # !! Дата !! Место !! Противник !! Результат !! Счёт !! Соревнование |- | 01. || 11 февраля 2016 ||[[Марлинс-парк]], [[Майами]], [[США]] || {{Футбол|SEN}} || '''2''':0 || '''2''':0 || [[Товарищеский матч]] |- | 02. || 1 июля 2017 ||[[Сенчури Линк-филд]], [[Сиэтл]], США || {{Футбол|PAR}} || '''2''':0 || '''2''':0 || Товарищеский матч |- | 03. || 20 июля 2017 ||[[Юниверсити оф Финикс Стэдиум]], [[Глендейл (Аризона)|Глендейл]], США || {{Футбол|HON|1949}} || '''1''':0 || '''1''':0 || [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2017]] |- | 04. || 5 июня 2019 ||[[Мерседес-Бенц Стэдиум]], [[Атланта]], США || {{Футбол|VEN}} || '''2''':1 || '''3''':1 || Товарищеский матч |- | 05. || 15 октября 2019 ||[[Ацтека]], [[Мехико]], [[Мексика]] || {{Футбол|PAN}} || '''3''':1 || '''3''':1 || [[Лига наций КОНКАКАФ 2019/2020]] |} == Достижения == ; ''Командные'' ; «Пачука» * [[Чемпионат Мексики по футболу|Чемпион Мексики]]: [[Клаусура 2016 (Мексика)|Клаусура 2016]] ; «Гвадлахара» * [[Чемпионат Мексики по футболу|Чемпион Мексики]]: [[Клаусура 2017 (Мексика)|Клаусура 2017]] * Обладатель [[Кубок Мексики по футболу|Кубка Мексики]]: Клаусура 2017 * Победитель [[Лига чемпионов КОНКАКАФ|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]]: [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2018|2018]] ; «Монтеррей» * [[Чемпионат Мексики по футболу|Чемпион Мексики]]: [[Апертура 2019 (Мексика)|Апертура 2019]] * Победитель [[Лига чемпионов КОНКАКАФ|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]]: [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2019|2019]] ; Мексика (до 23) * Победитель Олимпийского квалификационного турнира КОНКАКАФ: 2015 ; Мексика * {{Зл}} [[Золотой кубок КОНКАКАФ]]: [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2019|2019]] * {{Ср}} [[Золотой кубок КОНКАКАФ]]: [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2021|2021]] * {{Бр}} [[Золотой кубок КОНКАКАФ]]: [[Золотой кубок КОНКАКАФ 2017|2017]] ; ''Личные'' * Член символической сборной Олимпийского квалификационного турнира КОНКАКАФ: 2015<ref>{{cite web|url=http://www.concacaf.com/article/tsg-announces-cmoq-best-xi-awards|title=TSG announces CMOQ Best XI, Awards|date=2015-10-14|website=CONCACAF|lang=en|access-date=2016-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160621155336/http://www.concacaf.com/article/tsg-announces-cmoq-best-xi-awards|archive-date=2016-06-21|deadlink=yes}}</ref> * Лучший молодой игрок [[Лига чемпионов КОНКАКАФ|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]]: [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2018|2018]]<ref>{{cite web|url=https://www.concacafchampionsleague.com/en/young-player-award|title=Young Player Award|date=2018-04-26|website=CONCACAF Champions League|lang=en|access-date=2020-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201127110801/https://www.concacafchampionsleague.com/en/young-player-award|archive-date=2020-11-27|deadlink=yes}}</ref> * Член символической сборной [[Лига чемпионов КОНКАКАФ|Лиги чемпионов КОНКАКАФ]]: [[Лига чемпионов КОНКАКАФ 2018|2018]]<ref>{{cite web|url=https://www.concacafchampionsleague.com/en/article/2018-sccl-best-xi|title=2018 SCCL - Best XI|date=2018-04-26|website=CONCACAF Champions League|lang=en|access-date=2020-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201127113628/https://www.concacafchampionsleague.com/en/article/2018-sccl-best-xi|archive-date=2020-11-27|deadlink=yes}}</ref> * Член символической сборной [[Чемпионат Мексики по футболу|чемпионата Мексики]]: [[Клаусура 2019 (Мексика)|Клаусура 2019]] * Участник [[Матч всех звёзд MLS|Матча всех звёзд MLS]]: 2021 == Примечания == {{примечания}} == Ссылки == * [https://web.archive.org/web/20160305031609/http://www.mediotiempo.com/jugador/rodolfo-pizarro%26id_liga%3D1%26id_torneo%3D447 Профиль на сайте ''Mediotiempo'']{{ref-es}} * {{soccerway|253936}} * {{transfermarkt|234918}} * {{nft|54571}} * {{MLS player|rodolfo-pizarro}} '''Андер Астралага Арангурен''' ({{lang-es|Ander Astralaga Aranguren}}; родился [[3 марта]] [[2004 год|2004]], [[Беранго]], [[Испания]]) — [[Испания|испанский]] [[футболист]], [[Вратарь (футбол)|вратарь]] клуба «[[Барселона Атлетик]]»<ref>{{Cite web|url=https://www.sport.es/es/noticias/barca/quien-ander-astralaga-13185075|title=¿Quién es Ander Astralaga?|publisher=sport.es|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2023-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20230528072343/https://www.sport.es/es/noticias/barca/quien-ander-astralaga-13185075|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.marca.com/futbol/barcelona/2023/01/28/63d4ec74e2704ef80f8b4585.html|title=Ander Astralaga, el portero vasco del Juvenil que llama a la puerta de Xavi|publisher=marca.com|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2024-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20241204115722/https://www.marca.com/futbol/barcelona/2023/01/28/63d4ec74e2704ef80f8b4585.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.elfutbolero.es/europaleague/Quien-es-Ander-Astralaga-y-que-planes-tiene-Xavi-con-el-en-Barcelona-20220203-0003.html|title=Quien es Ander Astralaga y qué planes tiene Xavi con el en Barcelona|publisher=elfutbolero.es|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2024-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20241130044647/https://www.elfutbolero.es/europaleague/Quien-es-Ander-Astralaga-y-que-planes-tiene-Xavi-con-el-en-Barcelona-20220203-0003.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.eldesmarque.com/bizkaia/athletic-club/noticias/314605-ander-astralaga-de-lezama-a-debutar-con-el-barca-b-y-entrenar-con-xavi|title=Ander Astralaga, de Lezama a debutar con el Barça B y entrenar con Xavi|publisher=eldesmarque.com|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2023-04-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20230418031612/https://www.eldesmarque.com/bizkaia/athletic-club/noticias/314605-ander-astralaga-de-lezama-a-debutar-con-el-barca-b-y-entrenar-con-xavi|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://juvenildivisiondehonor.com/el-ascenso-de-ander-astralaga/|title=El ascenso de Ander Astralaga|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2024-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20241130045619/https://juvenildivisiondehonor.com/el-ascenso-de-ander-astralaga/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mundodeportivo.com/futbol/fc-barcelona/20220327/1001775531/ander-astralaga.html|title=Onterview with Ander Astralaga|publisher=mundodeportivo.com|lang=es|access-date=2024-10-20|archive-date=2024-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20241204041112/https://www.mundodeportivo.com/futbol/fc-barcelona/20220327/1001775531/ander-astralaga.html|url-status=live}}</ref>. == Клубная карьера == === Ранние годы === Андер Астралага родился в [[Беранго]] и начал свою футбольную карьеру в местном клубе Карабигане. В 2014 году он перешёл в академию «[[Атлетик Бильбао]]». Летом 2018 года Астралага присоединился к «[[Ла Масия|Ла Масии]]» (молодёжной академии «[[Барселона (футбольный клуб)|Барселоны]]»), начав выступления за команду до 16 лет. Со временем он прогрессировал в системе молодёжных команд и 27 марта 2022 года провёл свой первый матч за «[[Барселона Атлетик|Барселону Атлетик]]» против «[[Бетис Депортиво]]». === Переход в основную команду === 28 января 2023 года Астралага впервые был включён в заявку на матч основной команды «Барселоны» против «[[Жирона (футбольный клуб)|Жироны]]»<ref>{{Cite web |title=The FC Barcelona squad for the trip to Girona |url=https://www.fcbarcelona.com/en/news/3039283/the-fc-barcelona-squad-for-the-trip-to-girona/amp |access-date=2024-05-18 |website=www.fcbarcelona.com |lang=en |archive-date=2024-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240518081221/https://www.fcbarcelona.com/en/news/3039283/the-fc-barcelona-squad-for-the-trip-to-girona/amp |url-status=live }}</ref>. В июле 2024 года он подписал новый контракт с клубом, продлив соглашение до июня 2026 года<ref>{{Cite web |title=Astralaga staying at FC Barcelona until 2026 |url=https://www.fcbarcelona.com/en/football/barca-b/news/4067097/astralaga-staying-at-fc-barcelona-until-2026 |access-date=2024-10-20 |website=www.fcbarcelona.com |lang=en |archive-date=2024-08-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240812031851/https://www.fcbarcelona.com/en/football/barca-b/news/4067097/astralaga-staying-at-fc-barcelona-until-2026 |url-status=live }}</ref>. Свой неофициальный дебют за основную команду он совершил 22 декабря 2023 года в [[Даллас]]е, приняв участие в товарищеской встрече против «[[Америка (футбольный клуб, Мехико)|Клуба Америка]]»<ref>{{Cite web |title=América 3-2 Barcelona (Dec 21, 2023) Final Score |url=https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/690310/america-barcelona |access-date=2024-10-20 |website=espn.com |lang=en |archive-date=2024-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241130044254/https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/690310/america-barcelona |url-status=live }}</ref>. == Международная карьера == Андер Астралага выступает за юношеские сборные Испании. 10 октября 2021 года он дебютировал за сборную Испании до 18 лет в матче против Румынии (U-18). В общей сложности он провёл шесть игр за U-18, после чего был переведён в [[Сборная Испании по футболу (до 19 лет)|сборную до 19 лет]]. 29 августа 2022 года Астралага сыграл свой первый матч за команду U19 в товарищеской встрече с [[Сборная Израиля по футболу (до 19 лет)|Израилем]] (0:0). В третьем матче за молодёжную сборную, 10 июля 2023 года, он участвовал в игре против [[Сборная Норвегии по футболу (до 19 лет)|Норвегии]] на [[Чемпионат Европы по футболу 2023 среди юношей до 19 лет|чемпионате Европы U-19]], которая также завершилась вничью 0:0<ref>{{Cite web |title=Spain-Norway {{!}} UEFA Under-19 2023 |url=https://www.uefa.com/under19/match/2037928--spain-vs-norway/ |access-date=2024-05-18 |website=UEFA.com |language=en |archive-date=2024-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240622171653/https://www.uefa.com/under19/match/2037928--spain-vs-norway/ |url-status=live }}</ref>. == Личная жизнь == Его младшая сестра, Эунате Астралага (родилась в 2005 году), также является футболисткой и играет на позиции вратаря. В 2024 году она выступала за команду «Атлетик Клуб Феменино Б», а также за женскую сборную Испании до 19 лет<ref>{{Cite web |title=El futuro de la portería de La Roja pasa por Berango |url=https://www.elcorreo.com/deportes/futbol/hermanos-porteros-berango-futuro-porteria-roja-20221107212650-nt.html |access-date=2024-05-18 |website=El Correo |language=es |archive-date=2024-06-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240603160811/https://www.elcorreo.com/deportes/futbol/hermanos-porteros-berango-futuro-porteria-roja-20221107212650-nt.html |url-status=live }}{{платная подписка}}</ref>. == Статистика выступлений == === Клубная карьера === {{обновлено|2024-09-21|<ref>{{Cite web |title=Андер Астралага на Soccerway |url=https://int.soccerway.com/players/ander-astralaga-aranguren/782769/ |access-date=2024-10-20 |archive-date=2024-10-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241008023734/https://int.soccerway.com/players/ander-astralaga-aranguren/782769/ |url-status=live }}</ref>}} {{КлСтат|Лига|Кубок{{efn|[[Кубок Испании по футболу|Кубок Испании]].}}|Еврокубки{{efn|[[Лига чемпионов УЕФА]].}}|Прочие}} {{КлСтат/Клуб|[[Барселона Атлетик]]|[[Первый дивизион Королевской испанской футбольной федерации|Первый дивизион RFEF]]|сезоны=4}} {{КлСтат/Сезон|2021/22|1|0|-|-|-|-|-|-}} {{КлСтат/Сезон|2022/23|2|0|-|-|-|-|1{{Efn|Выступление в плей-офф первого дивизиона RFEF 2023}}|0}} {{КлСтат/Сезон|2023/24|16|0|-|-|-|-|-|-}} {{КлСтат/Сезон|2024/25|3|0|-|-|-|-|-|-}} {{КлСтат/ИтогоЗаКлуб||22|0|-|-|-|-|1|0}} {{КлСтат/Клуб|[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]]|[[Чемпионат Испании по футболу|Примера]]|сезоны=1}} {{КлСтат/Сезон|[[Чемпионат Испании по футболу 2024/2025|2024/25]]|0|0|0|0|0|0|-|-}} {{КлСтат/ИтогоЗаКлуб||0|0|0|0|0|0|0|0}} {{КлСтат/Итого|22|0|0|0|0|0|1|0}} {{комментарии}} == Примечания == {{примечания}} pnaaarfnud0jzdrx7cl92g6rsy0c16a 0 1052057 10356975 10356237 2025-06-18T00:08:53Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356975 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Army-FRA-OF-09.svg|thumb|right|100px|Ֆրանսիական բանակի գեներալի ուսադիրներ]] '''Ֆրանսիական բանակի գեներալ''' ({{lang-fr|général d’armée}}), պաշտոնական կոչում Ֆրանսիայի զինված ուժերում, որը պաշտոնապես հետևում է Ֆրանսիայի մարշալի կոչմանը, սակայն չի ենթարկվում վերջինիս։ == Պատմություն == Կոչումը սահմանվել է 1939 թվականի հունիսի 6-ին, [[Ֆրանսիայի Հանրապետության նախագահ]]ի հրամանագրով, որը հրապարակվել է ''Journal Officiel de la République Française'' պարբերականով<ref name=a>{{Cite web |last=Governement of the French Republic |date=1939 թ․ հունիսի 6 |title=Decree on designations in the high ranks of the military hierarchy |url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k20316596/f2.image |access-date=2020 թ․ մայիսի 1 |website=gallica.bnf.fr |language=fr}}</ref>, ռազմածովային նավատորմի և ավիացիայի նախարարների համատեղ զեկույցից հետո։ Նրանք եկել են այն եզրակացության, որ ավելի բարձր հիերարխիան ավելի հաճախ կապված է եղել այլ երկրներից մեկի հետ, որը հաճախ ունեցել է ավելի քան երկու գեներալի կոչում։ Ըստ անհրաժեշտության` այդ հարցի լուծման համար ստեղծվել է երկու պաշտոն` բանակի գեներալ և կորպուսի գեներալ։ Հրամանագիրը նախատեսում էր նաև, որ դիվիզիոնային գեներալները, որոնք արդեն ղեկավարում էին կորպուսը, կորպուսային գեներալներ էին, իսկ բարձրագույն զինվորական խորհրդի կազմում ընդգրկված գեներալները՝ բանակային գեներալներ։ == Ֆրանսիական բանակի առանձնահատկություններ == Պաշտոնապես սա բարձրագույն հրամանատարական պաշտոններ զբաղեցնող դիվիզիոն գեներալների<ref>[http://www.defense.gouv.fr/terre/archives/general_de_division Général de division]</ref> «կոչումն ու անվանումն է» (rang et appellation) (բանակի շտաբի պետ (գլխավոր շտաբ), Ֆրանսիայի նախագահի անձնական ռազմական շտաբի պետ, ցամաքային զորքերի շտաբի պետ, ազգային ժանդարմերիայի գլխավոր տնօրենի և այլն)), սակայն զինվորական կոչում չէ։ Տարբերանշանն առանձնանում է ուսադիրների վրայի հինգ աստղերով։ Փարիզի ռազմական շրջանի հրամանատարն իր ուսադիրներին կրում է վեց աստղիկ` անկախ իր ունեցած կոչումից։ Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժերում այն համապատասխանում է ռազմաօդային ուժերի բանակի գեներալի կոչմանը ({{lang-fr|General d’Armee Aerienne}}), [[ռազմածովային նավատորմ]]ում` ծովակալի կոչմանը ({{lang-fr|Amiral}}): == Տես նաև == * [[Գեներալիսիմուս]] * [[Գեներալ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.defense.gouv.fr/terre/content/download/46486/461976/file/planche_des_grades_de_larmee_de_terre_planche_des_grades.pdf Ministère de la Défense «Planche des grades dans l’armée de terre»] * [http://www.defense.gouv.fr/terre/decouverte/personnels/grades/les_grades_de_larmee_de_terre/#generaux Ministère de la Défense «Les grades de l’armée de terre, les officers généraux»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070404180654/http://www.defense.gouv.fr/terre/decouverte/personnels/grades/les_grades_de_larmee_de_terre/#generaux |date=2007-04-04 }} [[Կատեգորիա:Զինվորական կոչումներ]] opeulv0v5h9y7b2inoei1v2iclw1loo 0 1053731 10356980 10356229 2025-06-18T00:09:03Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356980 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ֆրանչեսկա Անկարոլա''' ({{lang-en|Francesca Ancarola}}), {{ԱԾ}}), չիլիացի երգչուհի և երգահան<ref>[http://www.musicapopular.cl/3.0/index2.php?op=Artista&id=49 Francesca Ancarola Biography - Discography (es)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150120164217/http://www.musicapopular.cl/3.0/index2.php?op=Artista&id=49 |date=2015-01-20 }} musicapopular.cl 2006 - 2014, consejo nacional de cultura, retrieved on January 20, 2015</ref>։ Անկորալի երաժշտական ոճը ջազ և ժողովրդական երաժշտության խառնուրդն է` սոցիալական արդարության թեմայով։ Անկարոլան Չիլիի Նոր երգ շարժման մասնակից է։ == Կարիերա == Անկարոլան իր երաժշտական կարերան սկսել է 1980 թվականից, մրցանակ է ստացել Չիլիի Նոր երգ շարժման հետ կապված La Bicicleta y el Café del Cerro ամսագրի կողմից կազմակերպված փառատոնի ժամանակ<ref>[http://www.premioaltazor.cl/francesca-ancarola/ Francesca Ancarola at Altazor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141231134207/http://www.premioaltazor.cl/francesca-ancarola/ |date=2014-12-31 }} 2015 Altazor – Premio a las Artes Nacionales, retrieved on January 20, 2015</ref>։ Նա ավարտել է Չիլիի համալսարանը որպես երաժիշտ և ավելի ուշ երգեցողություն է սովորել Չիլիի Կաթոլիկ Հայրապետական համալսարանում։ 1997 թվականին նա դարձել է [[Ֆուլբրայթի ծրագիր|Ֆուլբրայթի ծրագրի]] հաղթող` Մանհեթենի երաժշտության դպրոցում սովորելու համար։ Անկարոլասի առաջին ալբոմը` Que el canto tiene sentido, որպես մենակատար թողարկվել է 1999 թվականին։ Ալբոմի վերնագիրը դրվել է Վիկտոր Ջարայի Մանիֆիեստո երգի պատվին, Ջարայը Նոր Երգ շարժման հայտնի երգիչ-երգահան և ակտիվիստ էր, որը սպանվել էր ռազմական գործիչ [[Աուգուստո Պինոչետ]]ի կողմից ղեկավարվող ռազմական ռեժիմի կողմից, 1973 թվականին։ Նրա հաջորդ`''Pasaje de ida y vuelta'' (Վերադարձի տոմս, 2000) և ''Jardines humanos'' (Հուման Գարդենսը, 2002) ալբոմներից առաջինումշարունակվել է նրա լատինոամերիկյան խառը ոճը, իսկ երկրորդն արժանացել է Ալթազոր մրցանակի։ 2003 թվականին նա Petroglyph Records ստուդիայում թողարկել է Sons of the same sun ալբոմը։ Այս ալբոմը նաև ընդգրկվել է նրա անգլերեն երգերի երգացանկում։ 2004 թվականին նա թողարկել է ''Contigo aprendí'' (Քեզ հետ ես սովորեցի) ալբոմը` կազմված [[Բոլերո (Ռավել)|բոլերոներից]]<ref>[http://www.francescaancarola.cl/contigo.htm Contigo Aprendí Track List] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130401204421/http://www.francescaancarola.cl/contigo.htm |date=2013-04-01 }} francescaancarola.cl official website, retrieved on January 20, 2015</ref>։ Անկարոլան կրկին ի պատիվ Ջարայի 2006 թվականին թողարկել է Lonquén ալբոմը, որտեղ Անկարոլան նաև ընդգրկում է Ջարսի երգերը` օգտագործելով «շատ ժամանակակից լեզուներ»<ref>[http://www.cooperativa.cl/noticias/entretencion/musica/victor-jara/nuevo-disco-de-francesca-ancarola-sera-un-tributo-a-victor-jara/2006-09-23/162926.html Victor Jara Tribute] cooperativa.cl september 23, 2006 retrieved on January 20, 2015</ref>։ Անկարոլան ալբոմների թողարկման վերաբերյալ ասում է. «Վիկտորն աղքատ ընտանիքից է, բայց չնայած դրան, նա հաղթահարելով գերազանցում և զարգացնում է ինքն իրեն... դառնալով մեր երաժշտության կուռքը»։ 2008 թվականին Անկարոլան թողարկել է մանկական երգերի ալբոմ` ''Arrullos'' (Օրորոցայինը), որը արժանացել է Ալթազոր մրցանակին<ref>[http://www.francescaancarola.cl/templanza.htm Templanza Track List] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140909224421/http://www.francescaancarola.cl/templanza.htm |date=2014-09-09 }} francescaancarola.cl official website, retrieved on January 20, 2015</ref>։ Անկարոլայի ''Templanza'' (Temperance) ալբոմը թողարկվել է 2012 թվականին։ 2016 թվականին նա թողարկել է ամբողջական ալբոմ` ''Espejo de los Sueños'' վերնագրով<ref>{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.francescaancarola.cl/music/espejo-de-los-suenos/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240421024344/http://www.francescaancarola.cl/music/espejo-de-los-suenos/ |archive-date=2024 թ․ ապրիլի 21 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 21}}</ref>։ == Ազդեցություն == Անկարոլան երաժշտությունը ազդեցություն է կրել Վիկտոր Ջարայից, [[Վիոլետա Պարրա]]յից<ref>[http://www.latercera.com/contenido/661_110591_9.shtml Francesca Ancarola y las canciones de Violeta en versión jazz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150120165029/http://www.latercera.com/contenido/661_110591_9.shtml |date=2015-01-20 }} Latercera.com Denisse Espinoza, March 17, 2009 retrieved on January 20, 2015</ref>, Միլթոն Մաշիմենտոյից, Կաբուկա Գրանդայից, Սիլվիո Ռոդրիգեսից և [[Շիկու Բուարկի]]ից<ref>[http://www.premioaltazor.cl/francesca-ancarola-pasaje-de-ida-y-vuelta/ Francesca Ancarola at Altazor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150120174712/http://www.premioaltazor.cl/francesca-ancarola-pasaje-de-ida-y-vuelta/ |date=2015-01-20 }} 2015 Altazor – Premio a las Artes Nacionales, retrieved on January 20, 2015</ref>։ == Սկավառակագրություն == * Que el canto tiene sentido (1999) * Pasaje de ida y vuelta (2000) * Jardines humanos (2002) * Sons of the same sun (2003) * Contigo aprendí (2004) * Lonquén (2006) * Arrullos (2008) * Templanza (2012) * Espejo de los Sueños (2016) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.francescaancarola.cl/ Պաշտոնական կայքը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180813004227/http://www.francescaancarola.cl/ |date=2018-08-13 }} *[https://web.archive.org/web/20150120164217/http://www.musicapopular.cl/3.0/index2.php?op=Artista&id=49 Francesca Ancarola, Musica popular database] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Անկարոլա, Ֆրանչեսկա}} [[Կատեգորիա:Չիլիացի երգչուհիներ]] ljicnegpark8ch62jfxupskyjby6cjf 0 1055233 10356948 10356421 2025-06-18T00:07:28Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356948 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երգ}} '''«I Rise»''' ({{tr-en|Ես բարձրանում եմ}}), ամերիկացի երգչուհի և երգերի հեղինակ [[Մադոննա]]յի երգը, որը թողարկվել է 2019 թվականի մայիսի 3-ին՝ որպես «''Madame X''» տասնչորսերորդ [[ստուդիական ալբոմ]]ի առաջին պրոմո սինգլ։ Թրեյսի Յանգի երգի հիման վրա ռեմիքսը «[[Գրեմմի]]» մրցանակի է արժանացել որպես լավագույն ռեմիքս<ref>{{Cite web |title=2020 GRAMMY Awards: Complete Nominees List |url=https://www.grammy.com/grammys/news/2020-grammy-awards-complete-nominees-list |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 20}}</ref>։ == Ստեղծման պատմություն և թողարկում == Ալբոմի լիարժեք թողարկման նախաշեմին թվային և սթրիմինգային ծառայությունները թողարկել են ևս երեք երգ, որոնք կուղեկցեն ալբոմի թողարկման շարքը՝ «i Rise»-ը՝ մայիսի 3-ին, «Future»-ը՝ մայիսի 17-ին և «Dark Ballet»-ը՝ հունիսի 7-ին<ref name="irise">{{Cite web |date=2019 թ․ մայիսի 3 |title=Madonna releases empowering ballad 'I Rise' |url=https://www.madonna.com/news/title/madonna-releases-empowering-ballad-i-rise |accessdate=2019 թ․ մայիսի 3 |publisher=Madonna.com}}</ref>։ «I Rise»-ը առաջին պրոմոսինգլն է։ Այն բնութագրում էին որպես հզոր և «վեհ օրհներգ»<ref name="irise2" />, որը պատմում է այն մասին, թե ինչպես գոյատևել և վեր բարձրանալ ժամանակակից աշխարհի սոցիումի ծնած ձախորդությունների վրա, և որպես « բոլոր մարգինալացվող մարդկանց համար, ովքեր զգում են, որ իրենց կարծիքը հայտնելու հնարավորություն չունեն, լսելի լինելու հնարավորություն»,- այսպես էր ասում Մադոննան<ref name="irise" />։ Երգը պարունակում է խոսակցական նախերգանք, որը վերցված է հասարակական գործչի ելույթից, որը հանդես է եկել զենքի շրջանառության նկատմամբ ավելի խիստ վերահսկողության համար․ Էմմա Գոնզալեզը (2018 թվականի փետրվար), ով ողջ է մնացել [[Հրաձգություն Մարջորի Սթոունման Դուգլաս ավագ դպրոցում|Մարջորի Սթոուման Դուգլասի ավագ դպրոցում]] տեղի ունեցած հրաձգության ժամանակ և հետագայում դարձել Never Again MSD կոմիտեի համահիմնադիր<ref name="irise2">{{Cite web |author=Alston, Trey |date=2019 թ․ մայիսի 3 |title=Madonna brings soft power to resilience on striking 'I Rise' |url=http://www.mtv.com/news/3122994/madonna-i-rise-new-song-emma-gonzalez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190503132708/http://www.mtv.com/news/3122994/madonna-i-rise-new-song-emma-gonzalez/ |archive-date=2019 թ․ մայիսի 3 |accessdate=2019 թ․ մայիսի 3 |publisher=[[MTV]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 թ․ փետրվարի 17 |title=Florida student Emma González to lawmakers and gun advocates: 'We Call BS' |url=https://edition.cnn.com/2018/02/17/us/florida-student-emma-gonzalez-speech/index.html |accessdate=2019 թ․ մայիսի 3 |publisher=[[CNN]]}}</ref>։ == Առևտրային հաջողություն == «''I Rise''» երգը դարձել է հիթ-շքերթում Մադոննայի 48-րդ №1 հիթը<ref name="автоссылка1">{{Cite web |date=2019 թ․ օգոստոսի 23 |title=Madonna Earns 48th No. 1 on Dance Club Songs Chart With 'I Rise' |url=https://www.billboard.com/articles/business/chart-beat/8528247/madonna-48th-number-1-dance-club-songs-chart-i-rise |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190902200719/https://www.billboard.com/articles/business/chart-beat/8528247/madonna-48th-number-1-dance-club-songs-chart-i-rise |archivedate=2019 թ․ սեպտեմբերի 2 |accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 2 |publisher=Billboard |language=en}}</ref>։ Երգի տեսահոլովակը՝ բողոքի շարժման թեմայով ''The Time'' ամսագրի մոնտաժն է<ref>{{Cite news |last=Bruner |first=Raisa |date=2019 թ․ հունիսի 19 |title=New Video Inspired by Madonna's 'I Rise' Captures Global Protest Movement |url=https://time.com/5608577/madonna-i-rise-video/ |accessdate=2019 թ․ հունիսի 20 |work=Time}}</ref>։ Երգը առաջնաելույթ է ունեցել ''Billboard'' ամսագրի [[Hot Dance Club Songs]] պարային հիթ-շքերթի 26-րդ հորիզոնականում՝ դառնալով Մադոննայի 65-րդ հիթը<ref>{{Cite web |title=Madonna chart history |url=https://www.billboard.com/music/Madonna/chart-history/dance-club-play-songs |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 17 |website=Billboard}}</ref>, իսկ ավելի ուշ՝ 48-րդ չարթթոփը<ref>[https://www.billboard.com/articles/business/chart-beat/8528247/madonna-48th-number-1-dance-club-songs-chart-i-rise «Madonna Earns 48th No. 1 on Dance Club Songs Chart With 'I Rise'»] from ''Billboard'' (August 26, 2019)</ref>։ 2019 թվականի հուլիսի 13-ին երգն առաջնաելույթ է ունեցել ''Dance/Mix Show Airplay (Billboard)'' հիթ-շքերթի 37-րդ հորիզոնականում, որտեղ դարձել է երգչուհու 15-րդ հիթը, որը ներառվել է այդ հիթ-շքերթում, իսկ 2015 թվականից հետո դարձել առաջինը («[[Living for Love]]»)<ref>{{Cite web |title=Madonna chart history |url=https://www.billboard.com/music/Madonna/chart-history/hot-dance-airplay |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 17 |website=Billboard}}</ref>։ == Список композиций == {{Track listing | headline = Digital download / streaming (Album version)<ref>[https://www.amazon.com/I-Rise/dp/B07QPR2F6C/ref=sr_1_1?keywords=Madonna+-+I+Rise&qid=1563539608&s=dmusic&sr=1-1 I Rise by Madonna on Amazon Music - Amazon.com<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> | title1 = I Rise | length1 = 3:44 }} {{Track listing | headline = 7" picture disc (''Madame X'' deluxe box set)<ref>{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=https://www.saturn.de/de/product/_madonna-madame-x-deluxe-boxset-pop-cd-2546301.html?ga_query=+0602577619922&rbtc=aff%7Ccon%7C714166%7C%7C%7C%7C |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190901054858/https://www.saturn.de/de/product/_madonna-madame-x-deluxe-boxset-pop-cd-2546301.html?ga_query=+0602577619922&rbtc=aff%7Ccon%7C714166%7C%7C%7C%7C |archive-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 1 |accessdate=2021 թ․ փետրվարի 28}}</ref> | title1 = I Rise | length1 = 3:44 | title2 = I Rise | note2 = instrumental | length2 = 3:44 }} {{Track listing | headline = Digital download / streaming (Tracy Young Remixes) | title1 = I Rise | note1 = Tracy Young's Pride Extended Remix | length1 = 6:31 | title2 = I Rise | note2 = Tracy Young's Pride Dub | length2 = 6:31 | title3 = I Rise | note3 = Tracy Young's Pride Intro Radio Remix | length3 = 3:50 }} {{Track listing | headline = Digital download / streaming (Remixes Pt. 2) | title1 = I Rise | note1 = DJLW Remix | length1 = 4:36 | title2 = I Rise | note2 = Kue Drops The Funk Remix | length2 = 5:56 | title3 = I Rise | note3 = Offer Nissim Remix | length3 = 6:56 | title4 = I Rise | note4 = Thomas Gold Remix | length4 = 3:17 | title5 = I Rise | note5 = Daybreakers Remix | length5 = 5:24 | title6 = I Rise | note6 = Dj Irene & The Alliance Remix | length6 = 3:50 }} {{Track listing | headline = 12" | title1 = I Rise | note1 = Tracy Young's Pride Extended Remix | length1 = 6:31 | title2 = I Rise | note2 = Kue Drops The Funk Remix | length2 = 5:56 | title3 = I Rise | note3 = Daybreakers Remix | length3 = 5:24 | title4 = I Rise | note4 = Thomas Gold Remix | length4 = 3:17 | title5 = I Rise | note5 = DJLW Remix | length5 = 4:36 | title6 = I Rise | note6 = Offer Nissim Remix | length6 = 6:56 }} == Ձայնագրության մասնակիցներ == ''Tidal''-ի տվյալներով<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ մայիսի 3 |title=I Rise by Madonna |url=https://listen.tidal.com/album/108452088/track/108452089 |accessdate=2019 թ․ մայիսի 4 |website=Tidal.com |language=en}}</ref>․ * [[Մադոննա]]՝ վոկալ, հեղինակ, պրոդյուսեր * Էմմա Գոնսալես՝ վոկալ * Ջեյսոն Էվիգան՝ պրոդյուսեր * Բրիտանի Տալիյա Հազարդ՝ հեղինակ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" |- ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2019) ! scope="col"| Լավագույն<br>հորիզոնական |- | {{դրոշավորում|Խորվաթիա}} ([[Croatian Radiotelevision|HRT]])<ref>{{Cite web |title=Airplay Radio Charts |url=https://radio.hrt.hr/clanak/arc-100-datum-20-svibnja-2019/198980/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210627203416/https://radio.hrt.hr/clanak/arc-100-datum-20-svibnja-2019/198980/ |archive-date=2021 թ․ հունիսի 27 |accessdate=2019 թ․ մայիսի 20}}</ref> |style="text-align:center"| 95 |- | {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}} [[Digital Songs]] (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref name="US charts">{{Cite web |title=Chart Search: Madonna – I Rise |url=https://www.billboard.com/biz/search/charts?f[0]=ts_chart_artistname%3AMadonna&f[1]=ss_chart_search_title%3A%2AI%20Rise%2A&f[2]=itm_field_chart_id%3A-&f[3]=ss_bb_type%3Achart_item&type=1&artist=Madonna&title=I%20Rise |accessdate=2019 թ․ օգոստոսի 2 |publisher=[[Billboard charts|Billboard]] Chart Search}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |style="text-align:center"| 4 |- | {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}} Downloads ([[Syndicat National de l'Édition Phonographique|SNEP]])<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ մայիսի 10 |title=Le Top de la semaine : Top Singles Téléchargés |url=http://www.snepmusique.com/tops-semaine/top-singles-telecharges/?ye=2019&we=19 |accessdate=2019 թ․ մայիսի 13 |publisher=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique|SNEP]] |language=fr}}{{Недоступная ссылка|date=Январь 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> |style="text-align:center"| 22 |- | {{դրոշավորում|Հունաստան}} [[Digital Songs]] (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref name="US charts" /> |style="text-align:center"| 9 |- {{single chart|Hungarysingle|27|year=2019|week=19|rowheader=true|accessdate=May 17, 2019}} |- {{single chart|Scotland|45|date=20190510|rowheader=true|accessdate=May 11, 2019}} |- |{{դրոշավորում|Մեծ Բրիտանիա}} [[UK Singles Downloads Chart|UK Downloads]] (Official Charts Company)<ref>{{Cite web |title=Official Singles Downloads Chart Top 100(10 May 2019 - 16 May 2019) |url=https://www.officialcharts.com/charts/singles-downloads-chart/20190510/7000/ |accessdate=2019 թ․ մայիսի 10 |work=[[Official Charts Company]]}}</ref> |style="text-align:center"| 40 |- {{single chart|Billboarddanceairplay|37|artist=Madonna|rowheader=true|accessdate=July 10, 2019}} |- {{single chart|Billboarddanceclubplay|1|artist=Madonna|rowheader=true|accessdate=August 23, 2019}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Մադոննայի երգեր]] [[Կատեգորիա:Սինգլներ այբբենական կարգով]] d0q5dvkkxml1k78yezbx54qqvba636m 0 1056904 10357266 10118242 2025-06-18T09:30:54Z 212.73.65.250 10357266 wikitext text/x-wiki Հոլանդացի գեղանկարիչ '''[[Յան Վերմեեր]]ի (1632-1675) ստեղծագործական ժառանգությունն''' իր մեջ ներառում է կենցաղային և կրոնական թեմաներով նկարներ, ինչպես նաև երկու բնանկար։ Ստորև ներկայացված նրա նկարների ցանկն ընդգրկում է 1653 թվականից հետո ժամանակաշրջանը, երբ նկարիչն ամուսնացել է և ընդունվել է Սուրբ Լուկայի գիլդիան, և հասնում մինչև 1675 թվականի նրա մահը։ Ցանկը բաժանված է անվիճելի և կասկածելի վերագրումների։ == Ցանկ == Ցանկում աշխատանքների հերթականությունը տրված է ըստ ստեղծման ենթադրվող ժամանակի։ === Անվիճելի վերագրում === {|class="wikitable wide" style=text-align:center !width=5%| № !width=10%| Նկար !width=35%| Անվանում !width=10%| Տեխնիկա / Չափեր (սմ) !width=30%| Պատկերասրահ !width=10%| Ծանոթագրություն |- | {{h|№ 1}}1 | [[Պատկեր:Vermeer - Diana and Her Companions.jpg|160px]] | width=200|«[[Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ (նկար)|Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Դիանան նիմփաների հետ»{{sfn|Совинин|2014|с=7}}։|Ն}}<br/>(''Diana en haar Nimfen)''<br/><small>մոտ. 1653—1654</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>97,8 × 104,6 | [[Մաուրիցհեյս|Մաուրիցհեյսի թագավորական պատկերասրահ]], Հաագա<ref>{{cite web|url=https://www.mauritshuis.nl/nl-nl/verdiep/de-collectie/kunstwerken/diana-en-haar-nimfen-406/detailgegevens/|title=Ян Вермеер. Диана со спутницами|publisher=Маурицхёйс|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065930/https://www.mauritshuis.nl/nl-nl/verdiep/de-collectie/kunstwerken/diana-en-haar-nimfen-406/detailgegevens/|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1876 թվականին, գնվել է 10 000 ֆրանկով Նևիլ Գոլդսմիդի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|p=218}} |- | {{h|№ 2}}2 | [[Պատկեր:Johannes (Jan) Vermeer - Christ in the House of Martha and Mary - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը (նկար)|Քրիստոսը Մարթայի և Մարիամի տանը]]»<br/>(''Christus in het huis van Martha en Maria'')<br/><small>մոտ. 1654—1656</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>158,5 × 141,5 | [[Շոտլանդիայի ազգային պատկերասրահ]], [[Էդինբուրգ]]<ref>{{cite web|url=https://www.nationalgalleries.org/art-and-artists/5539/christ-house-martha-and-mary#more-Info|title=Ян Вермеер. Христос в доме Марфы и Марии|publisher=Национальная галерея Шотландии|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120070026/https://www.nationalgalleries.org/art-and-artists/5539/christ-house-martha-and-mary#more-Info|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1927 թվականին Ուիլյամ Ալան Քոաթսի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=218—219}} |- | {{h|№ 3}}3 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - The Procuress - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Կավատուհի (նկար)|Կավատուհի]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Կավատուհու մոտ»{{sfn|Берницева|2011|с=8}}։|Ն}}<br/>(''De koppelaarster'')<br/><small>1656</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>143 × 130 | [[Դրեզդենի պատկերասրահ]], [[Դրեզդեն]]<ref>{{cite web|url=https://skd-online-collection.skd.museum/Details/Index/415421|title=Ян Вермеер. Сводница|publisher=Галерея старых мастеров|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18}}</ref><br/>(ընդգրկվել է Սաքսոնիայի կուրֆյուրստ [[Օգոստոս III|Ֆրիդրիխ Օգոստոս II-ի]] հավաքածուից (1696—1763)) | {{sfn|Schütz|2017|p=219}} |- | {{h|№ 4}}4 | [[Պատկեր:Vermeer young women sleeping.jpg|160px]] | width=200|«[[Քնած աղջիկը]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Քնած երիտասարդ կին»{{sfn|Берницева|2011|с=10}}, «Спящая за столом дама, выпившая вина»{{sfn|Совинин|2014|с=10}}։|Ն}}<br/>(''Een slapent vrouwtje'')<br/><small>մոտ. 1656—1657</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>87,6 × 76,5 | [[Մետրոպոլիտեն թանգարան (Նյու Յորք)|Մետրոպոլիտեն թանգարան]], Նյու Յորք<ref>{{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/437878|title=Ян Вермеер. Спящая девушка|publisher=Метрополитен-музей|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170610110112/http://www.metmuseum.org/art/collection/search/437878|archivedate=2017 թ․ հունիսի 10}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1913 թվականին Բենջամին Օլթմանի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=219—220}} |- | {{h|№ 5}}5 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft - Brieflezend meisje bij het venster (ca. 1657-59).jpg|160px]] | width=200|«[[Պատուհանի մոտ նամակ կարդացող աղջիկը]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Աղջիկը նամակով»<ref name="Ян Вермер и Делфтская школа живописи">{{cite web|author=|url=http://bibliotekar.ru/avanta/21.htm|title=Ян Вермер и Делфтская школа живописи|publisher=Библиотекарь.Ру|accessdate=2018 թ․ հունվարի 19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170801081702/http://www.bibliotekar.ru/avanta/21.htm|archivedate=2017 թ․ օգոստոսի 1}}</ref>։|Ն}}<br/>(''Brieflezend meisje bij het venster'')<br/><small>մոտ. 1657—1659</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>83 × 64,5 | [[Դրեզդենի պատկերասրահ]], Դրեզդեն<ref>{{cite web|url=https://skd-online-collection.skd.museum/Details/Index/415429|title=Ян Вермеер. Девушка, читающая письмо у открытого окна|publisher=Галерея старых мастеров|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180202100651/https://skd-online-collection.skd.museum/Details/Index/415429|archivedate=2018 թ․ փետրվարի 2}}</ref><br/>(ընդգրկվել է Սաքսոնիայի կուրֆյուրստ [[Օգոստոս III|Ֆրիդրիխ Օգոստոս II-ի]] հավաքածուից (1696—1763)) | {{sfn|Schütz|2017|p=220}} |- | {{h|№ 6}}6 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - De Soldaat en het Lachende Meisje - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Սպան և ծիծաղող աղջիկը (նկար)|Սպան և ծիծաղող աղջիկը]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Զինվորականը և ծիծաղող աղջիկը»<ref name="Ян Вермер и Делфтская школа живописи"/>։|Ն}}<br/>(''De soldaat en het lachende meisje'')<br/><small>մոտ. 1657</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>50,5 × 46 | [[Ֆրիկի հավաքածու]], Նյու Յորք<ref>{{cite web|url=https://collections.frick.org/objects/275/officer-and-laughing-girl|title=Ян Вермеер. Офицер и смеющаяся девушка|publisher=Коллекция Фрика|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18}}</ref><br/>(1911 թվականին Հենրի Ֆրիկը գնել է Սեմյուել Ջոզեֆի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=220—221}} |- | {{h|№ 7}}7 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft - The Glass of Wine - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Գինու գավաթը (նկար)|Գինու գավաթը]]»<br/>(''Het glas wijn'')<br/><small>մոտ. 1658—1660</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>67,7 × 79,6 | [[Բեռլինի պատկերասրահ]], Բեռլին<ref>{{cite web|url=http://www.smb-digital.de/eMuseumPlus?service=direct/1/ResultLightboxView/result.t1.collection_lightbox.$TspTitleImageLink.link&sp=10&sp=Scollection&sp=SfieldValue&sp=0&sp=0&sp=3&sp=Slightbox_3x4&sp=0&sp=Sdetail&sp=0&sp=F&sp=T&sp=7|title=Ян Вермеер. Бокал вина|publisher=Берлинская картинная галерея|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180202100646/http://www.smb-digital.de/eMuseumPlus?service=direct%2F1%2FResultLightboxView%2Fresult.t1.collection_lightbox.%24TspTitleImageLink.link&sp=10&sp=Scollection&sp=SfieldValue&sp=0&sp=0&sp=3&sp=Slightbox_3x4&sp=0&sp=Sdetail&sp=0&sp=F&sp=T&sp=7|archivedate=2018 թ․ փետրվարի 2}}</ref><br/>(ձեռքբերվել է 1901 թվականին Հենրի Ֆրենսիս Պելեմ-Քլինթոն Հոուփի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|p=221}} |- | {{h|№ 8}}8 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - De melkmeid.jpg|160px]] | width=200|«[[Կաթնավաճառուհին (նկար, Վերմեեր)|Կաթնավաճառուհին]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակներ են՝ «Կաթի սափորով աղախինը», «Խոհարարուհին»{{sfn|Ионина|2007|с=188}}։|Ն}}<br/>(''Het melkmeisje'')<br/><small>մոտ. 1660</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>45,5 × 41 | [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Պետական թանգարան]], Ամստերդամ<ref>{{cite web|url=https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=vermeer&p=1&ps=12&st=Objects&ii=0#/SK-A-2344,0|title=Ян Вермеер. Молочница|publisher=Рейксмюсеум|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065628/https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=vermeer&p=1&ps=12&st=Objects&ii=0#/SK-A-2344,0|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(ձեռքբերվել է 1908 թվականին Սիքս ընտանիքի հավաքածուից Հոլանդական իշխանության կարգադրությամբ) | {{sfn|Schütz|2017|pp=221—222}} |- | {{h|№ 9}}9 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - Gezicht op huizen in Delft, bekend als 'Het straatje' - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Փողոց Դելֆտում]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Փոքրիկ փողոց»{{sfn|Берницева|2011|с=14}}, «Նրբանցք»<ref name="Ян Вермер и Делфтская школа живописи"/>, «Փոքրիկ փողոց Դելֆտում»{{sfn|Совинин|2014|с=13}}։|Ն}}<br/>(''Het straatje'')<br/><small>մոտ. 1658—1661</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>54,3 × 44 | [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Պետական թանգարան]], Ամստերդամ<ref>{{cite web|url=https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=vermeer&p=1&ps=12&st=Objects&ii=2#/SK-A-2860,2|title=Ян Вермеер. Маленькая улица|publisher=Рейксмюсеум|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065724/https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=vermeer&p=1&ps=12&st=Objects&ii=2#/SK-A-2860,2|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1921 թվականին սըր Հենրիխ Դետերդինգի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=222—223}} |- | {{h|№ 10}}10 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 006.jpg|160px]] | width=200|«[[Գինու գավաթով աղջիկը]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Տիկինը և երկու կավալեր»{{sfn|Берницева|2011|с=22}}։|Ն}}<br/>(''Dame en twee heren'')<br/><small>մոտ. 1658—1661</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>78 × 67 | [[Դուքս Անտոն Ուլրիխի թանգարան]], Բրաունշվեյգ<ref>{{cite web|url=http://www.3landesmuseen.de/Hollaendische-Malerei-17-und-18-Jahrhu.644.0.html|title=Голландская живопись XVII—XVIII веков из собрания Музея герцога Антона Ульриха|publisher=Музей герцога Антона Ульриха|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119235308/http://www.3landesmuseen.de/Hollaendische-Malerei-17-und-18-Jahrhu.644.0.html|archivedate=2018 թ․ հունվարի 19}}</ref><br/>(ընդգրկվել է մինչև 1710 թվականը Անտոն Ուլրիխ Բրաունշվեյգի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|p=223}} |- | {{h|№ 11}}11 | [[Պատկեր:Vermeer Girl Interrupted at Her Music.jpg|160px]] | width=200|«[[Երաժշտության ընդհատված դաս]]»<br/>(''Onderbreking van de muziek'')<br/><small>մոտ. 1659—1661</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>39,4 × 44,5 | [[Ֆրիկի հավաքածու]], [[Նյու Յորք]]<ref>{{cite web|url=https://collections.frick.org/objects/273/girl-interrupted-at-her-music?ctx=69a950fd-f4bd-4235-9483-cda2c9783f5d&idx=0|title=Ян Вермеер. Прерванный урок музыки|publisher=Коллекция Фрика|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18}}</ref><br/>(1901 թվականին Հենրի Ֆրիկը գնել է տիկին Մևիս Ֆրայի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=223—224}} |- | {{h|№ 12}}12 | [[Պատկեր:Vermeer-view-of-delft.jpg|160px]] | width=200|«[[Դելֆտի տեսարան (նկար)|Դելֆտի տեսարան]]»<br/>(''Gezicht op Delft'')<br/><small>մոտ. 1660—1661</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>96,5 × 115,7 | [[Մաուրիցհեյս]], [[Հաագա]]<ref>{{cite web|url=https://www.mauritshuis.nl/en/explore/the-collection/artworks/view-of-delft-92/detailgegevens/|title=Ян Вермеер. Вид Делфта|publisher=Маурицхёйс|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065928/https://www.mauritshuis.nl/en/explore/the-collection/artworks/view-of-delft-92/detailgegevens/|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(1822 թվականին Նիդերլանդերի թագավոր Վիլհելմ I-ը գնել է այն Մաուրիցհեյսի համար) | {{sfn|Schütz|2017|pp=224—225}} |- | {{h|№ 13}}13 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - Lady at the Virginal with a Gentleman, 'The Music Lesson' - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Երաժշտության դասը (նկար)|Երաժշտության դասը]]»<br/>(''De muziekles'')<br/><small>մոտ. 1662—1665</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>74,1 × 64,6 | [[Թագավորական հավաքածու|Եղիսաբեթ II-ի թագավորական հավաքածու]], Լոնդոն<ref>{{cite web|url=https://www.royalcollection.org.uk/collection/405346/lady-at-the-virginals-with-a-gentleman|title=Ян Вермеер. Урок музыки|publisher=Королевская коллекция|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170625135349/https://www.royalcollection.org.uk/collection/405346/lady-at-the-virginals-with-a-gentleman|archivedate=2017 թ․ հունիսի 25}}</ref><br/>(1762 թվականին թագավոր [[Գեորգ III]]-ը գնել է այն Ջոզեֆ Սմիթից) | {{sfn|Schütz|2017|p=225}} |- | {{h|№ 14}}14 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 019.jpg|160px]] | width=200|«[[Երիտասարդ կինը ջրի սափորով]]»<br/>(''Vrouw met waterkan'')<br/><small>մոտ. 1662—1664</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>45,7 × 40,6 | [[Մետրոպոլիտեն թանգարան (Նյու Յորք)|Մետրոպոլիտեն թանգարան]], Նյու Յորք<ref>{{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/437881|title=Ян Вермеер. Молодая женщина с кувшином воды|publisher=Метрополитен-музей|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170608153333/http://www.metmuseum.org/art/collection/search/437881|archivedate=2017 թ․ հունիսի 8}}</ref><br/>(Հենրի Մարկվանդի նվերն է 1889 թվականին) | {{sfn|Schütz|2017|p=226}} |- | {{h|№ 15}}15 | [[Պատկեր:Vermeer - Woman with a Lute near a window.jpg|160px]] | width=200|«[[Լյուտնյա նվագողը]]»<br/>(''De luitspeelster'')<br/><small>մոտ. 1662—1664</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>51,4 × 45,7 | [[Մետրոպոլիտեն թանգարան (Նյու Յորք)|Մետրոպոլիտեն թանգարան]], Նյու Յորք<ref>{{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/437880|title=Ян Вермеер. Женщина с лютней|publisher=Метрополитен-музей|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170608150627/http://www.metmuseum.org/art/collection/search/437880|archivedate=2017 թ․ հունիսի 8}}</ref><br/>(թանգարանին է փոխանցել Կոլիս Հանտմիգտոնը) | {{sfn|Schütz|2017|pp=226—227}} |- | {{h|№ 16}}16 | [[Պատկեր:Vermeer, Johannes - Woman reading a letter - ca. 1662-1663.jpg|160px]] | width=200|«[[Նամակ կարդացող կինը` կապույտով (նկար)|Նամակ կարդացող կինը` կապույտով]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Աղջիկը կապույտով»<ref>{{статья |автор = Малышева Т. |заглавие = Раннее творчество Валентина Серова в контексте европейской живописи на примере портрета Ольги Трубниковой 1886 г.|ссылка = |язык = ru |издание = Актуальные проблемы теории и истории искусств |тип = журнал |год = 2012 |месяц = |число = |том = |номер = 2 |страницы = 435—440 |doi = |issn = 2312-2129 }}</ref>։|Ն}} (''Brieflezende vrouw'')<br/><small>մոտ. 1663</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>46,5 × 39 | [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Պետական թանգարան]], Ամստերդամ<ref>{{cite web|url=https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=vermeer&p=1&ps=12&st=Objects&ii=1#/SK-C-251,1|title=Ян Вермеер. Женщина, читающая письмо|publisher=Рейксмюсеум|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119235312/https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=vermeer&p=1&ps=12&st=Objects&ii=1#/SK-C-251,1|archivedate=2018 թ․ հունվարի 19}}</ref><br/>(թանգարան է ընդգրկվել 1885 թվականին) | {{sfn|Schütz|2017|p=227}} |- | {{h|№ 17}}17 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft - Young Woman with a Pearl Necklace - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)|Մարգարտե վզնոցով կինը]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Մարգարտե վզնոց»{{sfn|Берницева|2011|с=28}}։|Ն}}<br/>(''Vrouw met parelsnoer'')<br/><small>մոտ. 1663—1664</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>56,1 × 47,4 | [[Բեռլինի պատկերասրահ]], Բեռլին<ref>{{cite web|url=http://www.smb-digital.de/eMuseumPlus?service=direct/1/ResultLightboxView/result.t1.collection_lightbox.$TspTitleImageLink.link&sp=10&sp=Scollection&sp=SfieldValue&sp=0&sp=1&sp=3&sp=Slightbox_3x4&sp=0&sp=Sdetail&sp=0&sp=F&sp=T&sp=8|title=Ян Вермеер. Женщина с жемчужным ожерельем|publisher=Берлинская картинная галерея|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18}}</ref><br/>(գնվել է 1874 թվականին հավաքորդ Բարտոլդ Սուերմոնդտից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=227—228}} |- | {{h|№ 18}}18 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - Woman Holding a Balance - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Կինը կշեռքով]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Մարգարիտ կշռող կինը»{{sfn|Берницева|2011|с=29}}։|Ն}}<br/>(''Vrouw met weegschaal'')<br/><small>մոտ. 1663—1664</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>40,3× 35,6 | [[Արվեստի ազգային պատկերասրահ]], [[Վաշինգտոն]]<ref>{{cite web|url=https://www.nga.gov/Collection/art-object-page.1236.html#overview|title=Ян Вермеер. Женщина, держащая весы|publisher=Национальная галерея искусства|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119235252/https://www.nga.gov/Collection/art-object-page.1236.html#overview|archivedate=2018 թ․ հունվարի 19}}</ref><br/>(Ուայդներ ընտանիքի նվերն է 1942 թվականին) | {{sfn|Schütz|2017|pp=228—229}} |- | {{h|№ 19}}19 | [[Պատկեր:Vermeer The Concert.jpg|160px]] | width=200|«[[Համերգը (Վերմեեր)|Համերգը]]»<br/>(''Het concert'')<br/><small>մոտ. 1663—1666</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>75,2 × 64,7 | գտնվելու վայրն անհայտ է,<br> 1990 թվականին գողացել են [[Իզաբելլա Ստյուարտ Գարդների թանգարան]]ից, Բոստոն<ref>{{cite web|url=https://www.gardnermuseum.org/experience/collection/10966|title=Ян Вермеер. Концерт|publisher=Музей Изабеллы Стюарт Гарднер|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119235242/https://www.gardnermuseum.org/experience/collection/10966|archivedate=2018 թ․ հունվարի 19}}</ref><br/>(աճուրդի ժամանակ 1892 թվականին գնվել է Թեոֆիլ Տոր Բրյուգերի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=229—230}} |- | {{h|№ 20}}20 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - A Lady Writing - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Նամակ գրող տիկինը]]»<br/>(''Schrijvend meisje'')<br/><small>մոտ. 1665—1667</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>45 × 39,9 | [[Արվեստի ազգային պատկերասրահ]], [[Վաշինգտոն]]<ref>{{cite web|url=https://www.nga.gov/Collection/art-object-page.46437.html|title=Ян Вермеер. Женщина, пишущая письмо|publisher=Национальная галерея искусств|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119235314/https://www.nga.gov/Collection/art-object-page.46437.html|archivedate=2018 թ․ հունվարի 19}}</ref><br/>(1962 թվականին պատկերասրահին որպես նվեր փոխանցել են Հարրի և Հորաս Հևեմայերները) | {{sfn|Schütz|2017|p=230}} |- | {{h|№ 21}}21 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer (1632-1675) - The Girl With The Pearl Earring (1665).jpg|160px]] | width=200|«[[Մարգարտե ականջօղով աղջիկը]]»<br/>(''Het meisje met de parel'')<br/><small>մոտ. 1665—1667</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>44,5 × 39 | [[Մաուրիցհեյս]], [[Հաագա]]<ref>{{cite web|url=https://www.mauritshuis.nl/en/discover/mauritshuis/masterpieces-from-the-mauritshuis/girl-with-a-pearl-earring-670/detailgegevens/|title=Ян Вермеер. Девушка с жемчужной серёжкой|publisher=Маурицхёйс|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065945/https://www.mauritshuis.nl/en/discover/mauritshuis/masterpieces-from-the-mauritshuis/girl-with-a-pearl-earring-670/detailgegevens/|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1903 թվականին Առնոլդ Անդրիս դե Տոմբի կտակի համաձայն) | {{sfn|Schütz|2017|pp=230—231}} |- | {{h|№ 22}}22 | [[Պատկեր:Vermeer-Portrait of a Young Woman.jpg|160px]] | width=200|«[[Երիտասարդ աղջկա դիմանկարը]]»<br/>(''Meisjeskopje'')<br/><small>մոտ. 1665—1667</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>44,5 × 40 | [[Մետրոպոլիտեն թանգարան (Նյու Յորք)|Մետրոպոլիտեն թանգարան]], Նյու Յորք<ref>{{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/437879|title=Ян Вермеер. Портрет молодой девушки|publisher=Метрополитен-музей|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065619/https://www.metmuseum.org/art/collection/search/437879|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(1979 թվականին որպես նվեր փոխանցել են Չառլզ և Ջեյն Ռայթմենները) | {{sfn|Schütz|2017|pp=231—232}} |- | {{h|№ 23}}23 | [[Պատկեր:Vermeer - Girl with a Red Hat.JPG|160px]] | width=200|«[[Կարմիր գլխարկով կինը (նկար)]]»<br/>(''Meisje met de rode hoed'')<br/><small>մոտ. 1665—1667</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>22,8 × 18 | [[Արվեստի ազգային պատկերասրահ]], [[Վաշինգտոն]]<ref>{{cite web|url=https://www.nga.gov/Collection/art-object-page.60.html|title=Ян Вермеер. Женщина в красной шляпе|publisher=Национальная галерея искусства|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171023063943/https://www.nga.gov/Collection/art-object-page.60.html|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 23}}</ref><br/>(1937 թվականին որպես նվեր փոխանցել է Ուիլյամ Էնդրյու Մելոնը) | {{sfn|Schütz|2017|p=232}} |- | {{h|№ 24}}24 | [[Պատկեր:Vermeer Lady Maidservant Holding Letter.jpg|160px]] | width=200|«[[Տիրուհին և աղախինը (նկար, Վերմեեր)|Տիրուհին և աղախինը]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Տիրուհին և աղախինը նամակով»{{sfn|Берницева|2011|с=38}}։|Ն}}<br/>(''Dame en dienstbode'')<br/><small>մոտ. 1666—1667</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>90,2 × 78,7 | [[Ֆրիկի հավաքածու]], [[Նյու Յորք]]<ref>{{cite web|url=https://collections.frick.org/objects/274/mistress-and-maid?ctx=69a950fd-f4bd-4235-9483-cda2c9783f5d&idx=1|title=Ян Вермеер. Хозяйка и служанка|publisher=Коллекция Фрика|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18}}</ref><br/>(1919 թվականին Հենրի Ֆրիկը ձեռք է բերել անհայտ անձից) | {{sfn|Schütz|2017|p=233}} |- | {{h|№ 25}}25 | [[Պատկեր:Jan Vermeer - The Art of Painting - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Գեղանկարչության այլաբանություն]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակներ են՝ «Գեղանկարչական արվեստ»<ref>[https://www.khm.at/objektdb/detail/2574/ Die Malkunst (нем.) — официальное название картины в собрании Венского музея истории искусств]</ref>, «Գեղանկարիչը արվեստանոցում»<ref>{{статья |автор = Дмитриева А.А. |заглавие = Картина Яна Вермеера Делфтского «Аллегория живописи» («Живописец в мастерской»). Основные проблемы иконографии |ссылка = |язык = ru |издание = Вестник Санкт-Петербургского университета. История |тип = журнал |год = 2009 |месяц = |число = |том = |номер = 3 |страницы = 130—139 |doi = |issn = 1812-9323 }}</ref>։|Ն}}<br/>(''Allegorie der Malerei'')<br/><small>մոտ. 1666—1668</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>120 × 100 | [[Արվեստի պատմության թանգարան (Վիեննա)|Արվեստի պատմության թանգարան]], [[Վիեննա]]<ref>{{cite web|url=https://www.khm.at/en/objectdb/detail/2574/?offset=0&lv=list|title=Ян Вермеер. Искусство живописи|publisher=Музей истории искусств|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18}}</ref><br/>(թանգարանի հավաքածուում է 1945 թվականից, մինչ այդ պատկանել է չեխ Չերնինի կոմսական տոհմին) | {{sfn|Schütz|2017|pp=234—235}} |- | {{h|№ 26}}26 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - The Astronomer - 1668.jpg|160px]] | width=200|«[[Աստղագետը (նկար)|Աստղագետը]]»<br/>(''De astronoom'')<br/><small>1668</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>51,5 × 45,5 | [[Լուվր]], Փարիզ<ref>{{cite web|url=http://cartelfr.louvre.fr/cartelfr/visite?srv=car_not_frame&idNotice=25889|title=Ян Вермеер. Астроном|publisher=Лувр|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065939/http://cartelfr.louvre.fr/cartelfr/visite?srv=car_not_frame&idNotice=25889|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1982 թվականին Ռոտշիլդների հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=235—236}} |- | {{h|№ 27}}27 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - The Geographer - Google Art Project.jpg|160px]] | width=200|«[[Աշխարհագրագետը (նկար)|Աշխարհագրագետը]]»<br/>(''De geograaf'')<br/><small>1669</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>51,6 × 45,4 | [[Շտեդելևի գեղարվեստի ինստիտուտ]], Մայնի Ֆրանկֆուրտ<ref>{{cite web|url=http://www.staedelmuseum.de/en/collection/geographer-1669|title=Ян Вермеер. Географ|publisher=Штеделевский художественный институт|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065658/http://www.staedelmuseum.de/en/collection/geographer-1669|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(1885 թվականին 9000 կրոնով գնվել է Ադոլֆ Իոսիֆ Բոշից) | {{sfn|Schütz|2017|p=236}} |- | {{h|№ 28}}28 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer - The lacemaker (c.1669-1671).jpg|160px]] | width=200|«[[Ժանյակագործուհին (նկար, Վերմեեր)|Ժանյակագործուհին]]»<br/>(''De kantwerkster'')<br/><small>մոտ. 1669—1670</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>23,9 × 20,5 | [[Լուվր]], Փարիզ<ref>{{cite web|url=https://www.louvre.fr/oeuvre-notices/la-dentelliere|title=Ян Вермеер. Кружевница|publisher=Лувр|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120072941/https://www.louvre.fr/oeuvre-notices/la-dentelliere|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1870 թվականին բարոն Աննա Վիլլեմ Կարել վան Նագելի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=236—237}} |- | {{h|№ 29}}29 | [[Պատկեր:The Love Letter - Jan Vermeer van Delft.png|160px]] | width=200|«[[Սիրո նամակ (նկար)|Սիրո նամակ]]»<br/>(''De liefdesbrief'')<br/><small>մոտ. 1667—1670</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>44 × 38 | [[Պետական թանգարան (Ամստերդամ)|Պետական թանգարան]], Ամստերդամ<ref>{{cite web|url=https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=vermeer&p=1&ps=12&st=Objects&ii=3#/SK-A-1595,3|title=Ян Вермеер. Любовное письмо|publisher=Рейксмюсеум|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065722/https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=vermeer&p=1&ps=12&st=Objects&ii=3#/SK-A-1595,3|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1892 թվականին) | {{sfn|Schütz|2017|pp=237—238}} |- | {{h|№ 30}}30 | [[Պատկեր:Woman writing a letter, with her maid, by Johannes Vermeer.jpg|160px]] | width=200|«[[Նամակ գրող կինը և աղախինը]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Պատասխան ուղերձ»{{sfn|Берницева|2011|с=43}}։|Ն}}<br/>(''Schrijvende vrouw met dienstbode'')<br/><small>մոտ. 1670—1671</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>72,2 × 59,7 | [[Իռլանդիայի ազգային պատկերասրահ]], Դուբլին<ref>{{cite web|url=https://www.nationalgallery.ie/woman-writing-letter-her-maid-johannes-vermeer|title=Ян Вермеер. Дама, пишущая письмо со своей служанкой|publisher=Национальная галерея Ирландии|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171104014553/https://www.nationalgallery.ie/woman-writing-letter-her-maid-johannes-vermeer|archivedate=2017 թ․ նոյեմբերի 4}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1993 թվականին Ալֆրեդ Բեյթի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|p=238}} |- | {{h|№ 31}}31 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 013.jpg|160px]] | width=200|«[[Կիթառահարուհին (նկար)|Կիթառահարուհին]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Կիթառ նվագող աղջիկը»{{sfn|Берницева|2011|с=44}}։|Ն}}<br/>(''De gitaarspeelster'')<br/><small>մոտ. 1669—1672</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>51,4 × 45 | [[Քենվուդ Հաուս]], Լոնդոն<ref>{{cite web|url=http://www.english-heritage.org.uk/visit/places/kenwood/history-stories-kenwood/history/collections|title=Кенвудская коллекция|publisher=English Heritage|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170505120439/http://www.english-heritage.org.uk/visit/places/kenwood/history-stories-kenwood/history/collections|archivedate=2017 թ․ մայիսի 5}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1927 թվականին, մինչ այդ եղել է Այվի առաջին կոմս Էդվարդ Գինեսի հավաքածուում) | {{sfn|Schütz|2017|pp=238—239}} |- | {{h|№ 32}}32 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft - Lady Standing at a Virginal - National Gallery, London.jpg|160px]] | width=200|«[[Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի մոտ կանգնած աղջիկը]]»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Տիկինը կլավեսինի առաջ»<ref name="Ян Вермер Дельфтский">{{cite web|author=Марфа Замкова|url=http://bibliotekar.ru/muzeumLondon/32.htm|title=Ян Вермер Дельфтский|publisher=Библиотекарь.Ру|accessdate=2018 թ․ հունվարի 19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170710201524/http://bibliotekar.ru/muzeumLondon/32.htm|archivedate=2017 թ․ հուլիսի 10}}</ref>։|Ն}}<br/>(''Staande virginaalspeelster'')<br/><small>մոտ. 1670—1672</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>51,8 × 45,2 | [[Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ]], Լոնդոն<ref>{{cite web|url=https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/johannes-vermeer-a-young-woman-standing-at-a-virginal|title=Ян Вермеер. Дама, стоящая у вирджиналя|publisher=Лондонская национальная галерея|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170718035249/http://www.nationalgallery.org.uk/paintings/johannes-vermeer-a-young-woman-standing-at-a-virginal|archivedate=2017 թ․ հուլիսի 18}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1892 թվականին, մինչ այդ եղել է Թեոֆիլ Տոր-Բրյուգերի հավաքածուում) | {{sfn|Schütz|2017|pp=239—240}} |- | {{h|№ 33}}33 | [[Պատկեր:Johannes Vermeer, Allegory of the Catholic Faith, The Metropolitan Museum of Art.jpg|160px]] | width=200|«[[Հավատի այլաբանություն (նկար)|Հավատի այլաբանություն]]»<br/>(''Allegorie op het geloof'')<br/><small>մոտ. 1671—1674</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>114,3 × 88,9 | [[Մետրոպոլիտեն թանգարան (Նյու Յորք)|Մետրոպոլիտեն թանգարան]], Նյու Յորք<ref>{{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/437877|title=Ян Вермеер. Аллегория веры|publisher=Метрополитен-музей|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170610110917/http://www.metmuseum.org/art/collection/search/437877|archivedate=2017 թ․ հունիսի 10}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1931 թվականին Մայքլ Ֆրիդսեմի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=240—241}} |- | {{h|№ 34}}34 | [[Պատկեր:Lady Seated at a Virginal, Vermeer, The National Gallery, London.jpg|160px]] | width=200|«Վիրջինալի մոտ նստած տիկինը»{{ref+|Նկարի անվանման տարբերակ է «Կլավեսինով տիկինը»<ref name="Ян Вермер Дельфтский"/>։|Ն}}<br/>(''Zittende virginaalspeelster'')<br/><small>մոտ. 1672—1675</small> | Կտավ, յուղաներկ<br/>51,5 × 45,6 | [[Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ]], Լոնդոն<ref>{{cite web|url=https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/johannes-vermeer-a-young-woman-seated-at-a-virginal|title=Ян Вермеер. Дама, сидящая за вирджиналем|publisher=Лондонская национальная галерея|accessdate=2018 թ․ հունվարի 18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171015113705/http://www.nationalgallery.org.uk/paintings/johannes-vermeer-a-young-woman-seated-at-a-virginal|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 15}}</ref><br/>(ընդգրկվել է 1909 թվականին Ջորջ Սալտինգի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|p=241}} |- |}{{^}} === Կասկածելի վերագրում === {|class="wikitable wide" style=text-align:center !width=5%| № !width=10%| Նկար !width=35%| Անվանում !width=10%| Տեխնիկա / Չափեր (սմ) !width=30%| Պատկերասրահ !width=10%| Ծանոթագրություն |- | {{h|№ 1}}1 | [[Պատկեր:Vermeer saint praxedis.jpg|160px]] | width=200|«Սուրբ Պրաքսեդիս»<br>(''Sint Praxedis'')<br><small>1655</small> | Կտավ, յուղաներկ<br>101,6 × 82,6 | մասնավոր հավաքածու, 2014 թվականին օգտագործում է Տոկիոյի [[Արևմտյան արվեստի ազգային թանգարան]]ը<ref>{{cite web|url=http://collection.nmwa.go.jp/artizewebeng/search_7_detail.php|title=Ян Вермеер (приписывается). Святая Пракседа|publisher=Национальный музей западного искусства|accessdate=2018 թ․ հունվարի 19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180202100646/http://collection.nmwa.go.jp/artizewebeng/search_7_detail.php|archivedate=2018 թ․ փետրվարի 2}}</ref> | {{sfn|Schütz|2017|p=242}} |- | {{h|№ 2}}2 | [[Պատկեր:Jan Vermeer van Delft 020.jpg|160px]] | width=200|«Ֆլեյտայով աղջիկը»{{ref+|Մի շարք հետազոտողների կարծիքով «Ֆլեյտայով աղջիկը» նկարն սկսել է Յան Վերմեերը, իսկ ավարտին է հասցրել նրա անհայտ հետևորդը{{sfn|Leidtke|2008|p=141}}{{sfn|Schütz|2017|p=234}}{{sfn|Wheelock&Broos|1995|pp=204—208}}։|Ն}}<br>(''Meisje met de fluit'')<br><small>մոտ. 1665—1670</small> | Կտավ, յուղաներկ<br>20 × 17,8 | [[Արվեստի ազգային պատկերասրահ]], [[Վաշինգտոն]]<ref>{{cite web|url=https://www.nga.gov/Collection/art-object-page.1237.html|title=Ян Вермеер (приписывается). Девушка с флейтой|publisher=Национальная галерея искусства|accessdate=2018 թ․ հունվարի 19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180120065642/https://www.nga.gov/Collection/art-object-page.1237.html|archivedate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><br>(ընդգրկվել է 1939 թվականին Ջոզեֆ Ուայդեների հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|pp=233—234}} |- | {{h|№ 3}}3 | [[Պատկեր:Vermeer - A young Woman seated at the Virginals.jpg|160px]] | width=200|«[[Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը (նկար)|Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը]]»<br>(''Zittende vrouw aan het virginaal'')<br><small>մոտ. 1670—1672</small> | Կտավ, յուղաներկ<br>24,7 × 19,3 | Թոմաս Կապլանի [[Լեյդենի հավաքածու]], Նյու Յորք<ref>{{cite web|url=http://www.theleidencollection.com/artwork/young-woman-seated-at-a-virginal/|title=Ян Вермеер. Девушка за вёрджинелом|publisher=Официальный сайт Лейденской коллекции Томаса Каплана|accessdate=2018 թ․ հունվարի 19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119235454/http://www.theleidencollection.com/artwork/young-woman-seated-at-a-virginal/|archivedate=2018 թ․ հունվարի 19}}</ref><br>(2008 թվականին գնվել է [[Քրիստիս]] աճուրդում Սթիվ Ուինի հավաքածուից) | {{sfn|Schütz|2017|p=244}} |- |}{{^}} == Նշումներ == <references group="Ն"/> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Գրականություն == * {{публикация|книга|автор=Gaskell, Ivan & Jonker, Michiel|заглавие=Vermeer Studie|ссылка=|язык=en|место=|издательство=National Gallery Washington|год=1998|allpages=372|серия=|isbn=0300075219, 978-0300075212|ref=Gaskell&Jonker}} * {{публикация|книга|автор=Leidtke, Walter|заглавие=Vermeer: The Complete Paintings|ссылка=|язык=en|место=|издательство=Abrams|год=2008|allpages=208|серия=|isbn=0810983362, 978-0810983366|ref=Leidtke}} * {{публикация|книга|автор=Schütz, Karl|заглавие=Vermeer: The Complete Works|ссылка=|язык=en|место=Cologne|издательство=TASCHEN|год=2017|allpages=258|серия=|isbn=3836566583, 978-3836566582|ref=Schütz}} * {{публикация|книга|автор=Wheelock, Arthur & Broos, Ben|заглавие=Johannes Vermeer|ссылка=|язык=en|место=|издательство=National Gallery of Art|год=1995|allpages=232|серия=|isbn=0894682199, 978-0894682193|ref=Wheelock&Broos}} * {{публикация|книга|автор=Берницева В.|заглавие=Великие художники. Вермеер|ссылка=|язык=ru|место=Москва|издательство=Комсомольская правда|год=2011|allpages=48|серия=Великие художники|isbn=978-5-7475-0072-3|ref=Берницева}} * {{публикация|книга|автор=Ионина Н. А.|заглавие=100 великих картин|ссылка=|язык=ru|место=Москва|издательство=Вече|год=2007|allpages=512|серия=100 Великих|isbn=978-5-9533-2116-7|ref=Ионина}} * {{публикация|книга|автор=Совинин В. А.|заглавие=Ян Вермеер|ссылка=https://books.google.com/books?id=aqrYCQAAQBAJ&pg=PA6&dq=вермеер&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwj4pIrbl-TYAhVHZlAKHaCXCMgQ6AEIJjAA#v=onepage&q=%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B5%D1%80&f=false|язык=ru|место=Москва|издательство=РИПОЛ классик|год=2014|allpages=40|серия=Великие художники мира|isbn=978-5-38607827-0|ref=Совинин}} == Արտաքին հղումներ == *Bonafoux, Pascal. ''Vermeer''. New York: Konecky & Konecky, 1992. {{ISBN|1-56852-308-4}} *Cant, Serena. ''Vermeer and His World 1632–1675'', Quercus Publishing Plc, 2009. {{ISBN|978-1-84866-001-4}} *Wheelock, Arthur K. ''Vermeer: The Complete Works''. New York: Harry N. Abrams, 1997. {{ISBN|0-8109-2751-9}} [[Կատեգորիա:Յան Վերմեերի նկարներ]] [[Կատեգորիա:Նկարների ցանկեր]] 8i6fkifjzh4yy6jhrnkwq1vnax4nwod 0 1063226 10357016 10356180 2025-06-18T00:10:24Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357016 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Նկարիչ}} '''Մարիա Ադելբորգ''' ({{lang-sv|Maria Adelborg}}, լրիվ անունը ''Maria Eleonora Amalia Adelborg'', {{ԱԾ}}), շվեդ նկարչուհի (տեքստիլ)։ Մեծ ներդրում է ունեցել շվեդական տեքստիլ արվեստի մեջ՝ միջնադարյան և հին սկանդինավյան ոճով նկարելով դեկորատիվ զարդեր եկեղեցական և աշխարհիկ նպատակների համար<ref>[http://nyaidun.se/maria-adelborg/ Maria Adelborg]</ref>։ == Կենսագրություն == Ծնվել է [[1849]] թվականի դեկտեմբերի 6-ին<ref>{{Cite web |title=EA Maria Adelborg |url=https://sok.riksarkivet.se/sbl/Presentation.aspx?id=5518 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305153203/https://sok.riksarkivet.se/sbl/Presentation.aspx?id=5518 |archive-date=2016 թ․ մարտի 5 |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 9 |website=Swedish Biographical Dictionary |language=sv}}</ref> Կարլսկրոնում՝ ռազմական գործիչ և նկարիչ Բրոր Ադելբորգի և նրա կնոջ՝ Հեդվիգ Կատարինի (Hedvig Catharina, 1820-1903) ընտանիքում, [[Օտտիլիա Ադելբորգ]]ի և [[Գերտրուդ Ադելբորգ]]ի քույրն է։ 1886-1899 թվականներին Մարիան աշխատել է [[Ստոկհոլմ]]ում՝ [[Սելմա Գյոբել]]ի «Շվեդական գեղարվեստական ցուցահանդես» անվանումով խանութում, իսկ 1900-1907 թվականներին աշխատել է Ձեռագործության ընկերների ասոցիացիայում (''Handarbetets vänner'')<ref>{{Cite web |title=Eleonora Amalia MARIA ADELBORG |url=http://www.lexikonettamanda.se/show.php?aid=15394 |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 9 |website=Lexikonett amanda |language=sv}}</ref>։ 1889 թվականին ուսումնական ուղևորություններ է կատարել [[Նիդերլանդներ]]ում և [[Ֆրանսիա]]յում, 1895 թվականին՝ [[Անգլիա]]յում։ Նրա բացառիկ աշխատանքների թվում է [[Հռոմ]]ի Բիրգիտտա մատուռի [[գորգ]]ը և Ստոկհոլմի Sofia Church եկեղեցու համար նախատեսված կազուլան։ 1894 թվականին իր աշխատանքների համար արժանացել է Սոֆի Ադլերսփարե մրցանակին<ref>[https://web.archive.org/web/20160305153203/https://sok.riksarkivet.se/sbl/Presentation.aspx?id=5518 E A Maria Adelborg]</ref>։ 1907 թվականին Մարիա Ադելբորգը հեռացել է Ձեռագործության ընկերների ասոցիացիայից և իր քույրերի հետ ապրել է Գագնեֆում<ref name=":0">{{Cite news |date=2015 թ․ մայիսի 26 |title=Maria Adelborg |url=http://nyaidun.se/maria-adelborg/ |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 10 |language=sv-SE}}</ref>, որտեղ մահացել է [[1940]] թվականի ապրիլի 23-ին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.lexikonettamanda.se/show.php?aid=15394 Eleonora Amalia MARIA ADELBORG] * [http://runeberg.org/spg/20/0019.html Eleonora Amalia Maria Adelborg] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Ադելբորգ, Մարիա}} [[Կատեգորիա:19-րդ դարի կին արվեստագետներ]] [[Կատեգորիա:Երկարակյացներ]] [[Կատեգորիա:Շվեդ կին արվեստագետներ]] [[Կատեգորիա:Շվեդ նկարչուհիներ]] l2pfa57djmgayst1v4n2w5u65fa7iac 0 1065350 10357060 10253404 2025-06-18T02:25:20Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դաշնակահարներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357060 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Մարիա Աննա Վալբուրգա Իգնատիա Մոցարտ''' (Նաննեռլ) ({{ԱԾ}}), [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգ Ամադեուսի]] ավագ քույր։ Մայրը [[Աննա Մարիա Վալբուրգա Մոցարտ|Աննա Մարիա Մոցարտն]] է, իսկ հայրը՝ [[Լեոպոլդ Մոցարտ]]ը։ Ընտանեկան և ընկերական շրջանում Մարիա Աննային անվանում էին '''Նաննեռլ'''։ == Կենսագրություն == === Ստեղծագործական գործունեություն === Նաննեռլը 7 տարեկանում սովորել է [[կլավեսին]] նվագել։ Իր փոքր եղբոր և հոր հետ փոքր տարիքում համերգներով շրջագայել է [[Եվրոպա]]յում։ 11 տարեկանից կլավեսինի վրա նվագել է ամենաբարդ սոնատները և [[կոնցերտ]]ները։ Սկզբում նա և Վոլֆգանգը հավասարազոր տաղանդավոր երաժիշտներ են համարվել: Բայց աստիճանաբար Վոլֆգանգը դարձավ աստղ, իսկ Աննա Մարիան միայն նրա գործընկերն էր համատեղ դուետներում։ [[1765 թվական]]ին [[Լոնդոն]]ում Աննային հաջողվել է մեծ հոնորարներ ստանալ հոր գրած կոնցերտի կատարման համար։ Բայց աստիճանաբար Վոլֆգանգը դարձավ աստղ, իսկ Աննա Մարիան միայն նրան նվագակցում էր համատեղ դուետներում։ Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով նրա ծնողների տեսակետները, որոնք այդ ժամանակ տարածված էին հասարակության մեջ, երբ Նաննեռլը մեծացավ, անհնար դարձավ, որ նա շարունակի իր կարիերան<ref>{{Cite web |last=Magazine |first=Smithsonian |title=Maria Anna Mozart: The Family’s First Prodigy |url=https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/maria-anna-mozart-the-familys-first-prodigy-1259016/ |access-date=2024-11-03 |website=Smithsonian Magazine |language=en}}</ref>: Ըստ ''New Grove'' երաժշտական հանրագիտարանի, «1769 թվականից սկսած նրան այլևս թույլ չեն տվել ցույց տալ իր գեղարվեստական ​​տաղանդը եղբոր հետ ճամփորդությունների ժամանակ, քանի որ նա հասել էր ամուսնական տարիքի»<ref name=":0">"Mozart family". ''Grove Music Online'' (8th ed.). [[Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն|Oxford University Press]]. 2001. doi:10.1093/gmo/9781561592630.article.40258. ISBN <bdi>978-1-56159-263-0</bdi>.</ref>: Արդյունքում Մարիան ստիպված է եղել տանը մնալ Զալցբուրգում՝ մոր հետ, կամ, եթե մայրը մեկնել է, հոր հետ։ 1772 թվականից դաշնամուր է դասավանդել Զալցբուրգում։ [[Պատկեր:Wolfgang_amadeus_mozart_1756_j_hi.jpg|մինի|Մարիան և [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգը]],  մոտ 1763, Եվսեբիուս Յոհան Ալֆեն (1741–1772)]] Կան ապացույցներ, որ Մարիան գրել է երաժշտական ​​ստեղծագործություններ, քանի որ կան նամակներ Վոլֆգանգից, որոնք գովաբանում են նրա աշխատանքը, բայց հոր ծավալուն նամակագրության մեջ երբեք չի հիշատակվում նրա ստեղծագործություններից որևէ մեկը, և դրանցից ոչ մեկը չի պահպանվել<ref name=":0" />։ Կրտսեր Մոցարտը գովել է իր քրոջ ունակությունները, [[1781 թվական]]ի սեպտեմբերին [[Վիեննա]]յից նա գրել է նրան. <blockquote>Հավատա ինձ, դու կարող ես Վիեննայում լիքը դահլիճներ հավաքել, օրինակ՝ դաշնամուրի մասնավոր դասեր ու համերգներ տալ։ Դու շատ պահանջված կլինես ու լավ կվարձատրվես։ </blockquote> === Հրաժարում կարիերայից և ամուսնություն === Նանեռլն այդպես էլ դուրս չի եկել իր հանճար-եղբոր ստվերից, նա սկսել է [[դաշնամուր]]ի դասեր տալ [[Զալցբուրգ]]ում։ Ի տարբերություն եղբոր, որն ինքնուրույն կյանք էր վարում, հայրը լիովին վերահսկում էր դստեր կյանքը։ Հոր կողմից իր նշանածին՝ Ֆրանց Արման դ'Իպոլդին, մերժումից հետո իր հոր կամքի համաձայն, [[1784 թվական]]ին ամուսնացել է մագիստրատ Յոհան Բապտիստ ֆոն Սոնենբուրգի հետ ({{lang-de|Johann Baptist Reichsfreiherr von Berchtold zu Sonnenburg}}) ([[1736]]-[[1801]]), որն իրենից 15 տարով մեծ էր և երկու կին էր կորցրել․ զույգը տեղափոխվել է Մարիա Աննայի մոր տուն՝ Սենտ Գիլգեն։ Յոհան Բապտիստն իր առաջին երկու ամուսնություններից արդեն ուներ հինգ երեխա, իսկ Նաննեռլը նրան պարգևել է ևս երեք երեխա։ Այսպիսով, Նաննեռլն աստիճանաբար օտարացել է Վոլֆգանգից, հատկապես [[Կոնստանցիա Մոցարտ]]ի հետ վերջինիս ամուսնությունից հետո։ 1801 թվականին ամուսնու մահից հետո Նաննեռլը վերադարձել է [[Զալցբուրգ]] և շարունակել դաշնամուր դասավանդել։ === Ծերություն և մահ։ Հիշատակ արվեստում === 74 տարեկան հասակում Մարիա Աննան կուրացել է։ Նա մահացել է [[1829 թվական]]ի [[Հոկտեմբերի 29|հոկտեմբերի 29-ին]] և իր կամքի համաձայն թաղվել Զալցբուրգի Սուրբ Պետրոսի գերեզմանատանը։ [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]]ի հետազոտողների ու կենսագիրների համար նրա օրագրերը, նամակները և հուշերը եղել և մնում են անգնահատելի աղբյուրներ։ Իսկ [[1829 թվական]]ին, մահվանից մի քանի օր առաջ, Նաննեռլ ֆոն Զոնենբուրգին այցելել են անգլիացի հյուրեր, ամուսնական զույգ՝ Մարիա և Վենսան Նովելլոն (վերջինս Անգլիայի ականավոր գործիչ էր, կոմպոզիտոր և հրատարակիչ)։ Նովելլո զույգի օրագրերը, որոնք հայտնաբերվել և տպագրվել են միայն 20-րդ դարի կեսերին, հայտնի են որպես «Ուխտագնացություն Մոցարտի մոտ»։ 2010 թվականին տեղի է ունեցել ֆրանսիական «Նանեռլ, Մոցարտի քույրը» ֆիլմի պրեմիերան, որի գլխավոր հերոսը Մարիա Աննան է<ref>{{Cite web |title=Mozart's Sister |url=https://www.boxofficemojo.com/release/rl2674230785/weekend/ |access-date=2024-11-03 |website=Box Office Mojo}}</ref>։ == Ծննդյան տոնի նվերներ == Նանեռլի ծննդյան օրը (31-ամյակին) Վոլֆգանգը գրել է հետևյալ բանաստեղծությունը (բառացի թարգմանություն)․ ''«Ցանկանում եմ երջանկություն<br>մի գավաթ [[Պունշ|պունշով]]! <br>Ես այսօր դուրս եկա տնից, դու գիտե՞ս թե ինչու։ <br>Ես այդ մասին կարող եմ երկար պատմել, չէ որ դա տեղի է ունեցել այն պատճառով,'' ''<br>Որ ես ցանկանում էի ինչ-որ բանով ուրախացնել քեզ, թեկուզ մի փոքր, <br>Ընդ որում, ես չեմ վախենում ոչ նախանձախնդրությունից, ոչ ջանասիրությունից, ոչ դժվարությունից, <br>Ճիշտն ասած, ես լիովին վստահ չեմ, արդյոք դու սիրու՞մ ես [[պունշ]]։'' ''<br>Օ, Միայն չասես «ոչ», թե չէ իմ նվերից վատ հոտ կգա,<br>Ես մտածեցի, որ դու հավանաբար սիրում ես անգլիացիներին,<br>Քեզ դուր է գալիս Փարիզը, և ուրեմն ես քեզ կնվիրեմ ժապավեն,<br>Անուշաբույր ջրեր, նրբաոճ փունջ… <br>Բայց դու, սիրելի քույր, կոկետուհի չես,<br>Հետևաբար, լավ կլինի, որ պունշն ընդունես իմ ձեռքից<br>Եվ համտեսես այն ինչպես հարկն է, ահա իմ միակ ցանկությունը:'' ''Զալցբուրգ, 1782 թվականի հուլիսի 31»'' == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Maria Anna Mozart (Lange).jpg|Մարիա Աննա Մոցարտ Պատկեր:Mozart Family Croce.jpg|Մարիա Աննա, [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգ Ամադեուս]] և [[Լեոպոլդ Մոցարտ]]ները ընտանեկան [[դիմապատկեր]]ում </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20160305163209/https://portal.d-nb.de/opac.htm?query=Woe%3D11858460X&method=simpleSearch Literatur von und über Maria Anna Mozart] в каталоге ''Немецкая национальная библиотека|Немецкой национальной библиотеки'' * [https://web.archive.org/web/20070927020447/http://www.traunsteiner-tagblatt.de/includes/mehr_chiemg.php?id=64 Die verhinderte Pianistinnen-Karriere von Nannerl Mozart]{{ref-de}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կոմպոզիտորներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դաշնակահարներ]] tomhytime86ovm8cqap1rq9fogkld19 10357061 10357060 2025-06-18T02:25:44Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երաժիշտներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357061 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Մարիա Աննա Վալբուրգա Իգնատիա Մոցարտ''' (Նաննեռլ) ({{ԱԾ}}), [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգ Ամադեուսի]] ավագ քույր։ Մայրը [[Աննա Մարիա Վալբուրգա Մոցարտ|Աննա Մարիա Մոցարտն]] է, իսկ հայրը՝ [[Լեոպոլդ Մոցարտ]]ը։ Ընտանեկան և ընկերական շրջանում Մարիա Աննային անվանում էին '''Նաննեռլ'''։ == Կենսագրություն == === Ստեղծագործական գործունեություն === Նաննեռլը 7 տարեկանում սովորել է [[կլավեսին]] նվագել։ Իր փոքր եղբոր և հոր հետ փոքր տարիքում համերգներով շրջագայել է [[Եվրոպա]]յում։ 11 տարեկանից կլավեսինի վրա նվագել է ամենաբարդ սոնատները և [[կոնցերտ]]ները։ Սկզբում նա և Վոլֆգանգը հավասարազոր տաղանդավոր երաժիշտներ են համարվել: Բայց աստիճանաբար Վոլֆգանգը դարձավ աստղ, իսկ Աննա Մարիան միայն նրա գործընկերն էր համատեղ դուետներում։ [[1765 թվական]]ին [[Լոնդոն]]ում Աննային հաջողվել է մեծ հոնորարներ ստանալ հոր գրած կոնցերտի կատարման համար։ Բայց աստիճանաբար Վոլֆգանգը դարձավ աստղ, իսկ Աննա Մարիան միայն նրան նվագակցում էր համատեղ դուետներում։ Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով նրա ծնողների տեսակետները, որոնք այդ ժամանակ տարածված էին հասարակության մեջ, երբ Նաննեռլը մեծացավ, անհնար դարձավ, որ նա շարունակի իր կարիերան<ref>{{Cite web |last=Magazine |first=Smithsonian |title=Maria Anna Mozart: The Family’s First Prodigy |url=https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/maria-anna-mozart-the-familys-first-prodigy-1259016/ |access-date=2024-11-03 |website=Smithsonian Magazine |language=en}}</ref>: Ըստ ''New Grove'' երաժշտական հանրագիտարանի, «1769 թվականից սկսած նրան այլևս թույլ չեն տվել ցույց տալ իր գեղարվեստական ​​տաղանդը եղբոր հետ ճամփորդությունների ժամանակ, քանի որ նա հասել էր ամուսնական տարիքի»<ref name=":0">"Mozart family". ''Grove Music Online'' (8th ed.). [[Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն|Oxford University Press]]. 2001. doi:10.1093/gmo/9781561592630.article.40258. ISBN <bdi>978-1-56159-263-0</bdi>.</ref>: Արդյունքում Մարիան ստիպված է եղել տանը մնալ Զալցբուրգում՝ մոր հետ, կամ, եթե մայրը մեկնել է, հոր հետ։ 1772 թվականից դաշնամուր է դասավանդել Զալցբուրգում։ [[Պատկեր:Wolfgang_amadeus_mozart_1756_j_hi.jpg|մինի|Մարիան և [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգը]],  մոտ 1763, Եվսեբիուս Յոհան Ալֆեն (1741–1772)]] Կան ապացույցներ, որ Մարիան գրել է երաժշտական ​​ստեղծագործություններ, քանի որ կան նամակներ Վոլֆգանգից, որոնք գովաբանում են նրա աշխատանքը, բայց հոր ծավալուն նամակագրության մեջ երբեք չի հիշատակվում նրա ստեղծագործություններից որևէ մեկը, և դրանցից ոչ մեկը չի պահպանվել<ref name=":0" />։ Կրտսեր Մոցարտը գովել է իր քրոջ ունակությունները, [[1781 թվական]]ի սեպտեմբերին [[Վիեննա]]յից նա գրել է նրան. <blockquote>Հավատա ինձ, դու կարող ես Վիեննայում լիքը դահլիճներ հավաքել, օրինակ՝ դաշնամուրի մասնավոր դասեր ու համերգներ տալ։ Դու շատ պահանջված կլինես ու լավ կվարձատրվես։ </blockquote> === Հրաժարում կարիերայից և ամուսնություն === Նանեռլն այդպես էլ դուրս չի եկել իր հանճար-եղբոր ստվերից, նա սկսել է [[դաշնամուր]]ի դասեր տալ [[Զալցբուրգ]]ում։ Ի տարբերություն եղբոր, որն ինքնուրույն կյանք էր վարում, հայրը լիովին վերահսկում էր դստեր կյանքը։ Հոր կողմից իր նշանածին՝ Ֆրանց Արման դ'Իպոլդին, մերժումից հետո իր հոր կամքի համաձայն, [[1784 թվական]]ին ամուսնացել է մագիստրատ Յոհան Բապտիստ ֆոն Սոնենբուրգի հետ ({{lang-de|Johann Baptist Reichsfreiherr von Berchtold zu Sonnenburg}}) ([[1736]]-[[1801]]), որն իրենից 15 տարով մեծ էր և երկու կին էր կորցրել․ զույգը տեղափոխվել է Մարիա Աննայի մոր տուն՝ Սենտ Գիլգեն։ Յոհան Բապտիստն իր առաջին երկու ամուսնություններից արդեն ուներ հինգ երեխա, իսկ Նաննեռլը նրան պարգևել է ևս երեք երեխա։ Այսպիսով, Նաննեռլն աստիճանաբար օտարացել է Վոլֆգանգից, հատկապես [[Կոնստանցիա Մոցարտ]]ի հետ վերջինիս ամուսնությունից հետո։ 1801 թվականին ամուսնու մահից հետո Նաննեռլը վերադարձել է [[Զալցբուրգ]] և շարունակել դաշնամուր դասավանդել։ === Ծերություն և մահ։ Հիշատակ արվեստում === 74 տարեկան հասակում Մարիա Աննան կուրացել է։ Նա մահացել է [[1829 թվական]]ի [[Հոկտեմբերի 29|հոկտեմբերի 29-ին]] և իր կամքի համաձայն թաղվել Զալցբուրգի Սուրբ Պետրոսի գերեզմանատանը։ [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]]ի հետազոտողների ու կենսագիրների համար նրա օրագրերը, նամակները և հուշերը եղել և մնում են անգնահատելի աղբյուրներ։ Իսկ [[1829 թվական]]ին, մահվանից մի քանի օր առաջ, Նաննեռլ ֆոն Զոնենբուրգին այցելել են անգլիացի հյուրեր, ամուսնական զույգ՝ Մարիա և Վենսան Նովելլոն (վերջինս Անգլիայի ականավոր գործիչ էր, կոմպոզիտոր և հրատարակիչ)։ Նովելլո զույգի օրագրերը, որոնք հայտնաբերվել և տպագրվել են միայն 20-րդ դարի կեսերին, հայտնի են որպես «Ուխտագնացություն Մոցարտի մոտ»։ 2010 թվականին տեղի է ունեցել ֆրանսիական «Նանեռլ, Մոցարտի քույրը» ֆիլմի պրեմիերան, որի գլխավոր հերոսը Մարիա Աննան է<ref>{{Cite web |title=Mozart's Sister |url=https://www.boxofficemojo.com/release/rl2674230785/weekend/ |access-date=2024-11-03 |website=Box Office Mojo}}</ref>։ == Ծննդյան տոնի նվերներ == Նանեռլի ծննդյան օրը (31-ամյակին) Վոլֆգանգը գրել է հետևյալ բանաստեղծությունը (բառացի թարգմանություն)․ ''«Ցանկանում եմ երջանկություն<br>մի գավաթ [[Պունշ|պունշով]]! <br>Ես այսօր դուրս եկա տնից, դու գիտե՞ս թե ինչու։ <br>Ես այդ մասին կարող եմ երկար պատմել, չէ որ դա տեղի է ունեցել այն պատճառով,'' ''<br>Որ ես ցանկանում էի ինչ-որ բանով ուրախացնել քեզ, թեկուզ մի փոքր, <br>Ընդ որում, ես չեմ վախենում ոչ նախանձախնդրությունից, ոչ ջանասիրությունից, ոչ դժվարությունից, <br>Ճիշտն ասած, ես լիովին վստահ չեմ, արդյոք դու սիրու՞մ ես [[պունշ]]։'' ''<br>Օ, Միայն չասես «ոչ», թե չէ իմ նվերից վատ հոտ կգա,<br>Ես մտածեցի, որ դու հավանաբար սիրում ես անգլիացիներին,<br>Քեզ դուր է գալիս Փարիզը, և ուրեմն ես քեզ կնվիրեմ ժապավեն,<br>Անուշաբույր ջրեր, նրբաոճ փունջ… <br>Բայց դու, սիրելի քույր, կոկետուհի չես,<br>Հետևաբար, լավ կլինի, որ պունշն ընդունես իմ ձեռքից<br>Եվ համտեսես այն ինչպես հարկն է, ահա իմ միակ ցանկությունը:'' ''Զալցբուրգ, 1782 թվականի հուլիսի 31»'' == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Maria Anna Mozart (Lange).jpg|Մարիա Աննա Մոցարտ Պատկեր:Mozart Family Croce.jpg|Մարիա Աննա, [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգ Ամադեուս]] և [[Լեոպոլդ Մոցարտ]]ները ընտանեկան [[դիմապատկեր]]ում </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20160305163209/https://portal.d-nb.de/opac.htm?query=Woe%3D11858460X&method=simpleSearch Literatur von und über Maria Anna Mozart] в каталоге ''Немецкая национальная библиотека|Немецкой национальной библиотеки'' * [https://web.archive.org/web/20070927020447/http://www.traunsteiner-tagblatt.de/includes/mehr_chiemg.php?id=64 Die verhinderte Pianistinnen-Karriere von Nannerl Mozart]{{ref-de}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կոմպոզիտորներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դաշնակահարներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երաժիշտներ]] 9pwumycoorq8mrz8bamh3eay2u9075u 10357062 10357061 2025-06-18T02:25:58Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին արվեստագետներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357062 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Մարիա Աննա Վալբուրգա Իգնատիա Մոցարտ''' (Նաննեռլ) ({{ԱԾ}}), [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգ Ամադեուսի]] ավագ քույր։ Մայրը [[Աննա Մարիա Վալբուրգա Մոցարտ|Աննա Մարիա Մոցարտն]] է, իսկ հայրը՝ [[Լեոպոլդ Մոցարտ]]ը։ Ընտանեկան և ընկերական շրջանում Մարիա Աննային անվանում էին '''Նաննեռլ'''։ == Կենսագրություն == === Ստեղծագործական գործունեություն === Նաննեռլը 7 տարեկանում սովորել է [[կլավեսին]] նվագել։ Իր փոքր եղբոր և հոր հետ փոքր տարիքում համերգներով շրջագայել է [[Եվրոպա]]յում։ 11 տարեկանից կլավեսինի վրա նվագել է ամենաբարդ սոնատները և [[կոնցերտ]]ները։ Սկզբում նա և Վոլֆգանգը հավասարազոր տաղանդավոր երաժիշտներ են համարվել: Բայց աստիճանաբար Վոլֆգանգը դարձավ աստղ, իսկ Աննա Մարիան միայն նրա գործընկերն էր համատեղ դուետներում։ [[1765 թվական]]ին [[Լոնդոն]]ում Աննային հաջողվել է մեծ հոնորարներ ստանալ հոր գրած կոնցերտի կատարման համար։ Բայց աստիճանաբար Վոլֆգանգը դարձավ աստղ, իսկ Աննա Մարիան միայն նրան նվագակցում էր համատեղ դուետներում։ Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով նրա ծնողների տեսակետները, որոնք այդ ժամանակ տարածված էին հասարակության մեջ, երբ Նաննեռլը մեծացավ, անհնար դարձավ, որ նա շարունակի իր կարիերան<ref>{{Cite web |last=Magazine |first=Smithsonian |title=Maria Anna Mozart: The Family’s First Prodigy |url=https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/maria-anna-mozart-the-familys-first-prodigy-1259016/ |access-date=2024-11-03 |website=Smithsonian Magazine |language=en}}</ref>: Ըստ ''New Grove'' երաժշտական հանրագիտարանի, «1769 թվականից սկսած նրան այլևս թույլ չեն տվել ցույց տալ իր գեղարվեստական ​​տաղանդը եղբոր հետ ճամփորդությունների ժամանակ, քանի որ նա հասել էր ամուսնական տարիքի»<ref name=":0">"Mozart family". ''Grove Music Online'' (8th ed.). [[Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն|Oxford University Press]]. 2001. doi:10.1093/gmo/9781561592630.article.40258. ISBN <bdi>978-1-56159-263-0</bdi>.</ref>: Արդյունքում Մարիան ստիպված է եղել տանը մնալ Զալցբուրգում՝ մոր հետ, կամ, եթե մայրը մեկնել է, հոր հետ։ 1772 թվականից դաշնամուր է դասավանդել Զալցբուրգում։ [[Պատկեր:Wolfgang_amadeus_mozart_1756_j_hi.jpg|մինի|Մարիան և [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգը]],  մոտ 1763, Եվսեբիուս Յոհան Ալֆեն (1741–1772)]] Կան ապացույցներ, որ Մարիան գրել է երաժշտական ​​ստեղծագործություններ, քանի որ կան նամակներ Վոլֆգանգից, որոնք գովաբանում են նրա աշխատանքը, բայց հոր ծավալուն նամակագրության մեջ երբեք չի հիշատակվում նրա ստեղծագործություններից որևէ մեկը, և դրանցից ոչ մեկը չի պահպանվել<ref name=":0" />։ Կրտսեր Մոցարտը գովել է իր քրոջ ունակությունները, [[1781 թվական]]ի սեպտեմբերին [[Վիեննա]]յից նա գրել է նրան. <blockquote>Հավատա ինձ, դու կարող ես Վիեննայում լիքը դահլիճներ հավաքել, օրինակ՝ դաշնամուրի մասնավոր դասեր ու համերգներ տալ։ Դու շատ պահանջված կլինես ու լավ կվարձատրվես։ </blockquote> === Հրաժարում կարիերայից և ամուսնություն === Նանեռլն այդպես էլ դուրս չի եկել իր հանճար-եղբոր ստվերից, նա սկսել է [[դաշնամուր]]ի դասեր տալ [[Զալցբուրգ]]ում։ Ի տարբերություն եղբոր, որն ինքնուրույն կյանք էր վարում, հայրը լիովին վերահսկում էր դստեր կյանքը։ Հոր կողմից իր նշանածին՝ Ֆրանց Արման դ'Իպոլդին, մերժումից հետո իր հոր կամքի համաձայն, [[1784 թվական]]ին ամուսնացել է մագիստրատ Յոհան Բապտիստ ֆոն Սոնենբուրգի հետ ({{lang-de|Johann Baptist Reichsfreiherr von Berchtold zu Sonnenburg}}) ([[1736]]-[[1801]]), որն իրենից 15 տարով մեծ էր և երկու կին էր կորցրել․ զույգը տեղափոխվել է Մարիա Աննայի մոր տուն՝ Սենտ Գիլգեն։ Յոհան Բապտիստն իր առաջին երկու ամուսնություններից արդեն ուներ հինգ երեխա, իսկ Նաննեռլը նրան պարգևել է ևս երեք երեխա։ Այսպիսով, Նաննեռլն աստիճանաբար օտարացել է Վոլֆգանգից, հատկապես [[Կոնստանցիա Մոցարտ]]ի հետ վերջինիս ամուսնությունից հետո։ 1801 թվականին ամուսնու մահից հետո Նաննեռլը վերադարձել է [[Զալցբուրգ]] և շարունակել դաշնամուր դասավանդել։ === Ծերություն և մահ։ Հիշատակ արվեստում === 74 տարեկան հասակում Մարիա Աննան կուրացել է։ Նա մահացել է [[1829 թվական]]ի [[Հոկտեմբերի 29|հոկտեմբերի 29-ին]] և իր կամքի համաձայն թաղվել Զալցբուրգի Սուրբ Պետրոսի գերեզմանատանը։ [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]]ի հետազոտողների ու կենսագիրների համար նրա օրագրերը, նամակները և հուշերը եղել և մնում են անգնահատելի աղբյուրներ։ Իսկ [[1829 թվական]]ին, մահվանից մի քանի օր առաջ, Նաննեռլ ֆոն Զոնենբուրգին այցելել են անգլիացի հյուրեր, ամուսնական զույգ՝ Մարիա և Վենսան Նովելլոն (վերջինս Անգլիայի ականավոր գործիչ էր, կոմպոզիտոր և հրատարակիչ)։ Նովելլո զույգի օրագրերը, որոնք հայտնաբերվել և տպագրվել են միայն 20-րդ դարի կեսերին, հայտնի են որպես «Ուխտագնացություն Մոցարտի մոտ»։ 2010 թվականին տեղի է ունեցել ֆրանսիական «Նանեռլ, Մոցարտի քույրը» ֆիլմի պրեմիերան, որի գլխավոր հերոսը Մարիա Աննան է<ref>{{Cite web |title=Mozart's Sister |url=https://www.boxofficemojo.com/release/rl2674230785/weekend/ |access-date=2024-11-03 |website=Box Office Mojo}}</ref>։ == Ծննդյան տոնի նվերներ == Նանեռլի ծննդյան օրը (31-ամյակին) Վոլֆգանգը գրել է հետևյալ բանաստեղծությունը (բառացի թարգմանություն)․ ''«Ցանկանում եմ երջանկություն<br>մի գավաթ [[Պունշ|պունշով]]! <br>Ես այսօր դուրս եկա տնից, դու գիտե՞ս թե ինչու։ <br>Ես այդ մասին կարող եմ երկար պատմել, չէ որ դա տեղի է ունեցել այն պատճառով,'' ''<br>Որ ես ցանկանում էի ինչ-որ բանով ուրախացնել քեզ, թեկուզ մի փոքր, <br>Ընդ որում, ես չեմ վախենում ոչ նախանձախնդրությունից, ոչ ջանասիրությունից, ոչ դժվարությունից, <br>Ճիշտն ասած, ես լիովին վստահ չեմ, արդյոք դու սիրու՞մ ես [[պունշ]]։'' ''<br>Օ, Միայն չասես «ոչ», թե չէ իմ նվերից վատ հոտ կգա,<br>Ես մտածեցի, որ դու հավանաբար սիրում ես անգլիացիներին,<br>Քեզ դուր է գալիս Փարիզը, և ուրեմն ես քեզ կնվիրեմ ժապավեն,<br>Անուշաբույր ջրեր, նրբաոճ փունջ… <br>Բայց դու, սիրելի քույր, կոկետուհի չես,<br>Հետևաբար, լավ կլինի, որ պունշն ընդունես իմ ձեռքից<br>Եվ համտեսես այն ինչպես հարկն է, ահա իմ միակ ցանկությունը:'' ''Զալցբուրգ, 1782 թվականի հուլիսի 31»'' == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Maria Anna Mozart (Lange).jpg|Մարիա Աննա Մոցարտ Պատկեր:Mozart Family Croce.jpg|Մարիա Աննա, [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Վոլֆգանգ Ամադեուս]] և [[Լեոպոլդ Մոցարտ]]ները ընտանեկան [[դիմապատկեր]]ում </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20160305163209/https://portal.d-nb.de/opac.htm?query=Woe%3D11858460X&method=simpleSearch Literatur von und über Maria Anna Mozart] в каталоге ''Немецкая национальная библиотека|Немецкой национальной библиотеки'' * [https://web.archive.org/web/20070927020447/http://www.traunsteiner-tagblatt.de/includes/mehr_chiemg.php?id=64 Die verhinderte Pianistinnen-Karriere von Nannerl Mozart]{{ref-de}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կոմպոզիտորներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դաշնակահարներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին արվեստագետներ]] tetn65f4fo0o1w824waa2rp5vk25cwi 0 1069159 10357188 9442310 2025-06-18T08:17:16Z A.arpi.a 23940 10357188 wikitext text/x-wiki {{այլ|Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Կրոնական կառույց}} '''Կռունկ Վանից'' կամ ''Ծովահայեաց Սուրբ Աստուածածնի վանք'''<ref>{{Cite web |url=https://www.aniarc.am/2018/10/02/van-tosp-churches-and-monasteries-robert-tatoyan/ |title=Վան-Տոսպի եկեղեցիներն ու վանքերը |date=2021 թ․ հունիսի 6 |website=web.archive.org |accessdate=2021 թ․ հունիսի 22 |archive-date=2021 թ․ հունիսի 6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210606174611/https://www.aniarc.am/2018/10/02/van-tosp-churches-and-monasteries-robert-tatoyan/ }}</ref>, [[Հայ առաքելական եկեղեցի|Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]], որը գտնվում է [[Վան]] քաղաքից հարավ՝ մոտ 5 կմ հեռավորության վրա, մի բլուրի գագաթին, [[Ծվստան]] և [[Արտամետ]] գյուղերի միջև։ Վանքից դեպի [[Վանա լիճ]] մոտ 750 մետր հեռավորություն է, որտեղից բացվում է հիանալի տեսարան։ Վանքը բաղկացած է՝ եկեղեցուց, գավիթից, վանականների և ուղտավորների համար նախատեսված մի քանի սենյակներից։ Եկեղեցին կառուցված էր անտաշ քարերից, մուտքը մեկն էր արևմտյան կողմից, ուներ 2 փոքրիկ պատուհաններ։ Վանքը առաքելաշեն էր, չնայաց ժամանակի ընթացքում լքվել էր, բայց վերահաստատվել էր Արտամետցի Դավիթ Եպիսկոպոս Նուրոյեանի և Պաղտասար Վարդապետ Զարիֆեանի կողմից 1720-1730-ական թվականներին, և որոնց կողմից էլ կառուցվել էր նոր եկեղեցին։ Վանքը պատկանում էր Աղթամարի կաթողիկոսությանը։ Այս վանքում տարին 2 անգամ տոնում էին [[Մարիամ Աստվածածին|Սուրբ Աստվածածին]]ի տոները։ Ըստ ավանդության վանքի անվան ծագումը այսպես է եղել` {{քաղվածք|«Կռունկ Վանից» անուան ծագումը կապում է հետևեալ աւանդութեան հետ. «Մի օր երբ քահանայն պատարագ կը մատուցանէ, Ս. Խորհրդեան գինին կը պակսի, կռունկ մի յանկարծ եկեղեցւոց պատուհանէն ներս կը մտնէ և կ՚իջնէ սեղանին վրայ քահանային առջև՝ իւր բերան բռնած հասուն մի ողկոյզ խաղողի. պատարագիչ քահանայն մեծ երկիւղածութեամբ կ՚առնու զայն (ողկոյզ) և վարագոյրի ետեւը քամելով՝ Ս. Խորհուրդն կը կատարէ»}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Եկեղեցիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Վանի մարզի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] [[Կատեգորիա:Թուրքիայի հայկական գոյություն չունեցող եկեղեցիներ]] o1wwf8tjxuyayu0ql1o63s8jo9dw29l 0 1073058 10356701 10356122 2025-06-17T16:43:08Z Артем Загребельный 112889 /* Կանայք */ 10356701 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Michael Phelps Ryan Lochte Laszlo Cseh medals 2008 Olympics.jpg|350px|thumb|right|Մայքլ Ֆելպս (կենտրոնում)<ref name=ph1>[http://www.shanghai-fina2011.com/13/2010/0709/12.html Michael Phelps sets new world record] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512220009/http://www.shanghai-fina2011.com/13/2010/0709/12.html |date=2014-05-12 }} {{v|9|2|2011}}</ref>]] '''Լողի համաշխարհային ռեկորդները''' սահմանված հատուկ կանոններով միևնույն պայմաններում մարզիկների կողմից ցուցաբերած ամենաբարձր արդյունքն են։ == Կանոններ == Կանոնները [[Վավերացում|վավերացվում են]] [[Լողի միջազգային ֆեդերացիա]]յի (FINA) կողմից։ Կանոնները կարող են սահմանվել «երկար լողավազան» (50 մետր) կամ «կարճ լողավազան» (25 մետր) մրցակարգում։ FINA– ն ռեկորդները սահմանում է տղամարդկանց և կանանց մրցույթներում հաստատված ցուցանիշների համաձայն։ * [[Կրոլ|Ազատ ոճ]]` 50 մ, 100 մ, 200 մ, 400 մ, 800 մ, 1500 մ * [[Թիկնալող]]` 50 մ, 100 մ, 200 մ * [[Բրաս]]` 50 մ, 100 մ, 200 մ * [[Բատերֆլայ]]` 50 մ, 100 մ, 200 մ * [[Ինտեգրված լող]]` 100 մ, 200 մ, 400 մ * Էստաֆետային` 4×50 մ [[Կրոլ|ազատ ոճ]], 4×100 մ [[Կրոլ|ազատ ոճ]], 4×200 մ [[Կրոլ|ազատ ոճ]], 4×50 м [[Ինտեգրված լող]], 4×100 մ [[Ինտեգրված լող]] * Խառն անցումային` 4×50 մ [[Կրոլ|Ազատ ոճ]], 4×50 մ [[Ինտեգրված լող]], 4×100 մ [[Կրոլ|Ազատ ոճ]], 4×100 մ [[Ինտեգրված լող]]<ref name=fina1>[http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=119 FINA rules] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130726002347/http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=119 |date=2013-07-26 }} {{v|3|8|2012}}</ref>։ == 50 մետր լողավազան == === Տղամարդիկ === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |[[Ազատ ոճ]] |20,91 | |[[Սեզար Սելու]] |{{դրոշ|Բրազիլիա}}[[Բրազիլիա]] | 2009 թվականի դեկտեմբերի 20 |[[2009 թվականի Լողի աշխարհի առաջնություն|Աշխարհի առաջնություն]] |{{դրոշ|Բրազիլիա}} [[Սան Պաուլու]], [[Բրազիլիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=epALibnFa8Q ] |- |[[100 մետր ազատ ոճով տղամարդկանց Համաշխարհային ռեկորդների առաջընթացը 50 մետր լողավազանում|100 մ ազատ ոճ]] |46,40 | |[[Պան Ժանլե]] |{{դրոշ|Չինաստան}}[[Չինաստան]] |31 հուլիսի 2024 թվականի |[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2024|Օլիմպիական խաղեր]] |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Փարիզ]], [[Ֆրանսիա]] |[https://vk.com/video/playlist/142497057_-4?z=video142497057_456239296%2Fpl_142497057_-4 &#8203;] |- |‎200 մ ազատ ոճ |1.42,00 | |[[Պաուլ Բիդերման]] |{{դրոշ|Գերմանիա}}[[Գերմանիա]] |2009 թվականի հուլիսի 28 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=MeOw35fsltE ] |- |400 մ ազատ ոճ |3.40,07 | |[[Պաուլ Բիդերման]] |{{դրոշ|Գերմանիա}}[[Գերմանիա]] |2009 թվականի հունիսի 20 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=D9IJpZgKCd0 ] |- |800 մ ազատ ոճ |7.32,12 | |[[Չժան Լին]] |{{դրոշ|Չինաստան}}[[Չինաստան]] |2009 թվականի հուլիսի 29 |ազատ ոճ |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |<ref>{{Cite news |last=Lord |first=Craig |date=2009 թ․ հուլիսի 29 |title=WR: Zhang Zips Up For 7:32.12 800 Free |url=http://www.swimnews.com/news/view/7134 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090731013653/http://www.swimnews.com/News/view/7134 |archive-date=2009 թ․ հուլիսի 31 |accessdate=2011 թ․ նոյեմբերի 16 |work=swimnews.com}}</ref> |- |1500 մ ազատ ոճ |14:06,88 | |Ֆլորիան Վելբրոկ |{{դրոշ|Գերմանիա}}[[Գերմանիա]] |2021թվականի դեկտեմբերի 21 |Աշխարհի առաջնություն |[[Աբու Դաբի]], [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=Men's 1500m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500190101F30104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2021 թ․ դեկտեմբերի 21 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |50 մ թիկնալող |23,55 |կե |[[Կլիմենտ Կոլեսնիկով]] |{{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Ռուսաստան]] |27 հուլիսի 2023 թ |Ռուսաստանի գավաթ |{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Կազան]], [[Ռուսաստան]] |<ref>{{Cite web |date=27 հուլիսի 2023 թ |title=Мужчины 50 м на спине. Финал. Результаты. |url=https://new.russwimming.ru/upload/live/ruscup2023_kazan/ResultList_217S.pdf |accessdate=27 հուլիսի 2023 թ |publisher=new.russwimming.ru}}</ref> [https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/991529502048168/?notif_id=1690488602285388&notif_t=video_processed&ref=notif &#8203;] |- |100 մ թիկնալող |51,60 | |[[Թոմաս Չեքկոն]] |{{դրոշ|Իտալիա}}[[Իտալիա]] |2022թվականի Հունիս 20 |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |[https://aquatics.eurovisionsports.tv/player/vod/62b0a9f48f088790ed04b458?lastWatchedIndex=0&isFromTabLayout=false &#8203;]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} |- |200 մ թիկնալող |1.51,92 | |[[Ահարոն Պիրսոլ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2009 թվականի հուլիսի 31 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=DRjmB4LOCWo ] |- |50 մ [[Բրաս]] |25,95 | Կե |[[Ադամ Պիտի]] |{{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}[[Մեծ Բրիտանիա]] |2017 թվականի հուլիսի 25 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=mAGoRJU60D4 ] |- |100 մ բրաս |56,88 | |[[Ադամ Պիտի]] |{{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}[[Մեծ Բրիտանիա]] |2019 թվականի հուլիսի 21 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հարավային Կորեա}} [[Կվանջու]], [[Կորեայի Հանրապետություն]] |[https://www.youtube.com/watch?v=r5lVUne7yRI ] |- |200 մ [[բրաս]] |2.05,48 | |[[Ցին Հայյան]] |{{դրոշ|Չինաստան}}[[Չինաստան]] |2023 թվականի հուլիսի 28 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=-3mYrnBZFKg ] |- |50 մ բրաս |22,27 | |[[Անդրեյ Գովորով]] |{{դրոշ|Ուկրաինա}}[[Ուկրաինա]] |2018 թվականի հուլիսի 21 |Իտալիայի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GW4fAh8pTCE ] |- |100 մ |49,45 | |[[Քելեբ Դրեսել]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |Հուլիսի 31, 2021 |Օլիմպիական խաղեր |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Տոկիո]], [[Ճապոնիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Mu7ZmJduQPI &#8203;] |- |200 մ |1.50,34 | |[[Կրիշտով Միլակ]] |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Հունգարիա]] |2022թվականի Հունիս 20 |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |[https://aquatics.eurovisionsports.tv/player/vod/62b1fb5de4b02f46e1eb748c?lastWatchedIndex=0&isFromTabLayout=false &#8203;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220622010724/https://aquatics.eurovisionsports.tv/player/vod/62b1fb5de4b02f46e1eb748c?lastWatchedIndex=0&isFromTabLayout=false |date=2022-06-22 }} |- |200 մ համալիր լող |1.54,00 | |[[Ռայան Լոխտե]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2011 թվականի հուլիսի 28 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Չինաստան}} [[Շանհայ]], [[Չինաստան]] |[https://www.youtube.com/watch?v=aQWHv_Bhtuw&t ] |- |400 մ ինտեգրված լող |4.02,50 | |[[Լեոն Մարշանդ]] |{{դրոշ|Ֆրանսիա}}[[Ֆրանսիա]] |23 հուլիսի 2023 թ |աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7xz7VkulHYU&t &#8203;] |- |Ազատ ոճ |3.08,24 | |[[Մայքլ Ֆելպս]] (47,51)<br>[[Գարետ Ուեբեր Գեյլ]] (47,02)<br>[[Կալեն Ջոնս]] (47,65)<br>[[Ջեյսոն Լեզակ]] (46,06) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2008 թվականի օգոստոսի 11 |Օլիմպիական խաղեր |{{դրոշ|Չինաստան}} [[Պեկին]], [[Չինաստան]] |[https://www.youtube.com/watch?v=IIm32eEVW98 ] |- |Ազատ ոճ |6.58,55 | |[[Մայքլ Ֆելպս]] (1.44,49)<br>[[Ռիկի Բերենս]] (1.44,13)<br>[[Դեվիդ Ուոլտերս]] (1.45,47)<br>[[Ռայան Լոխտե]] (1.44,46) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2009 թվականի հուլիսի 31 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |<ref>{{Cite news |last=Lord |first=Craig |date=2009 թ․ հուլիսի 31 |title=WR: USA Takes 4×200m In 6:58.55 |url=http://www.swimnews.com/news/view/7164 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090803092140/http://www.swimnews.com/News/view/7164 |archivedate=2009 թ․ օգոստոսի 3 |accessdate=2011 թ․ նոյեմբերի 17 |work=swimnews.com}}</ref> |- |Կոմբինացված |3.26,78 | |[[Ռայան Մերֆի]] (52.31)<br>[[Մայքլ Անդրե]] (58,49)<br>[[Կալեբ Դրեսել]] (49.03)<br>[Զաք Էփլ]] (46,95) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2021 թվականի օգոստոսի 1 |[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2020|Օլիմպիական խաղեր]] |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Տոկիո]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 1 |title=Men's 4 × 100 m Medley Relay Final Results |url=https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/SWM/OG2020-_SWM_C73B1_SWMM4X100MMD----------FNL-000100--.pdf |accessdate=12 January 2025 |publisher=olympics.com}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=B5iTftbDHuw&t=10s &#8203;] |} Բացատրություն '''# '''— Ռեկորդն սպասում է վավերացման; կ— որակավորում, կե — կիսաեզրափակիչ, է — 1--ին էտապ, էկ −որակավորման 1-ին աստիճան, б —եզրափակիչ, † — ամենաերկար լող; ժլ —լող սահմանված ժամով === Կանայք === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |50 մ ազատ ոճ |23.61 | |[[Սառա Շյոստրյոմ]] |{{դրոշ|Շվեդիա}}[[Շվեդիա]] |29 հուլիսի 2023 |Լողի աշխարհի առաջնություն 2023 |[[Ֆուկուօկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 29 |title=Women's 50m Freestyle Semifinals Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010201EB0102FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> [https://www.youtube.com/watch?v=La6Syshoako &#8203;] |- |100 մ ազատ ոճ |51,71 | |[[Սառա Շյոստրյոմ]] |{{դրոշ|Շվեդիա}}[[Շվեդիա]] |23 հուլիսի 2017 |Լողի աշխարհի առաջնություն 2017 |[[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հուլիսի 23 |title=Women's 4 × 100 m Freestyle Relay Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0201F704FFFFFFFFFFFF01 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=1uxAthhlgMQ &#8203;] |- |200 մ ազատ ոճ |1:52,23 | |[[Արիարնե Տիտմուս]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] |12 հունիսի 2024 |Ավստրալիայի Օլիմպիական ընտրություններ 2024 |[[Բրիսբեն]], [[Ավստրալիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 10 |title=Women's 200m Freestyle Final Results |url=https://liveresults.swimming.org.au/sal/2024Trials/240610F010.htm |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=swimming.org.au}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=qrD-4tfQ3sc &#8203;] |- |400 մ ազատ ոճ |3:54,18 | |[[Սամմեր Մաքինթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}}[[Կանադա]] |7 հունիսի 2025 թ |Կանադայի ընտրություններ |{{դրոշ|Կանադա}} [[Վիկտորիա (քաղաք, Կանադա)|Վիկտորիա]], [[Կանադա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=dptNMofhiNs &#8203;] |- |800 մ ազատ ոճ |8:04,12 | |[[Քեյթի Լեդեկի]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |3 մայիսի 2025 | [[:ru:TYR Pro Swim Series|TYR Pro Swim Series]] |[[Ֆորտ Լոդերդեյլ]], [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 3 |title=Women's 800m Freestyle Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011900030201F10104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ մայիսի 10 |publisher=omegatiming.com}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=UHRbHxeEexM&t=515s &#8203;] |- |1500 մ ազատ ոճ |15:20,48 | |[[Քեյթի Լեդեկի]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |16 մայիսի 2018 |TYR Pro Swim Series 2018|Pro Swim Series |[[Ինդիանապոլիս]], [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ մայիսի 16 |title=Women's 1500m Freestyle Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000112010101001902FFFFFFFFFFFF02 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- | 50 մ թիկնալող | 26,86 | | [[Քեյլի ՄաքՔյուեն]] | {{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] | 2023 թվականի հոկտեմբերի 20 | Աշխարհի գավաթ | {{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Video Women's 50m Backstroke Final |url=https://www.youtube.com/watch?v=uCUDOekEEiM |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=World Aquatics}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=uCUDOekEEiM &#8203;] |- | 100 մ թիկնալող | 57,13 | | [[Ռեգան Սմիթ]] | {{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] | 2024 թվականի հունիսի 18 | ԱՄՆ-ի Օլիմպիական ընտրություն | {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ինդիանապոլիս]], [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 18 |title=Women's 100m Backstroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800030202EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=omegatiming.com}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=7TDkfxN4kYg &#8203;] |- | 200 մ թիկնալող | 2:03,14 | | [[Քեյլի ՄաքՔյուեն]] | {{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] | 2023 թվականի մարտի 10 | ՆՍՎ նահանգի առաջնություն | {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սիդնեյ]], [[Ավստրալիա]] |<ref>{{Cite magazine |author=Retta Race |date=2023 թ․ մարտի 10 |title=KAYLEE MCKEOWN CRUSHES 2:03.14 200 BACKSTROKE WORLD RECORD |url=https://swimswam.com/kaylee-mckeown-crushes-203-14-200backstroke-world-record/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |magazine=SwimSwam}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=RRYP28OX96U &#8203;] |- | 50 մ բրաս | 29,16 | | [[Ռուտա Մեյլուտիտե]] | {{դրոշ|Լիտվա}}[[Լիտվա]] | 2023 թվականի հուլիսի 30 | Աշխարհի առաջնություն | {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 30 |title=Women's 50m Breaststroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010203EB0104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6EfWH2B-9c8 &#8203;] |- | 100 մ բրաս | 1:04,13 | | [[Լիլի Քինգ]] | {{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] | 2017 թվականի հուլիսի 25 | Աշխարհի առաջնություն | {{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հուլիսի 25 |title=100m Breaststroke Women's Final Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0203EC04FFFFFFFFFFFF01 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- | 200 մ բրաս | 2:17,55 | | [[Եվգենիա Չիկունովա]] | {{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Ռուսաստան]] | 2023 թվականի ապրիլի 21 | Ռուսաստանի առաջնություն | {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Կազան]], [[Ռուսաստան]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ ապրիլի 21 |title=Women's 200m Breaststroke Final Results |url=https://new.russwimming.ru/upload/live/4R_LC_2023/ResultList_137F.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=russwimming.ru}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-3mYrnBZFKg &#8203;] |- |50m butterfly |24.43 | |[[Սառա Շյոստրոմ]] |{{դրոշ|Շվեդիա}}[[Շվեդիա]] |5 հուլիսի 2014 թ |Շվեդիայի առաջնություն |{{դրոշ|Շվեդիա}} [[Բորաս]], [[Շվեդիա]] |<ref>{{Cite magazine |date=2014 թ․ հուլիսի 5 |title=Sarah Sjostrom Smashes 25-Second Barrier With World Record in 50 Fly in Sweden |url=http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/39767.asp?q=Sarah-Sjostrom-Smashes-25-Second-Barrier-With-World-Record-in-50-Fly-in-Sweden |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |magazine=Swimming World Magazine}}</ref> |- |100m butterfly |54.60 | |[[Գրեթչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |3 մայիսի 2025 | [[:ru:TYR Pro Swim Series|TYR Pro Swim Series]] |[[Ֆորտ Լոդերդեյլ]], [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 3 |title=2025 TYR Pro Swim Series - Կանանց 100 մ թիթեռնիկ լողի եզրափակիչ արդյունքները։ |url=https://www.omegatiming.com/File/00011900030204EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ մայիսի 10 |work=Omega Timing |lang=en}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FM-yQx6teRk &#8203;] |- |200m butterfly |2:01.81 | |[[Լիու Ցիգե]] |{{դրոշ|Չինաստան}}[[Չինաստան]] |21 հոկտեմբերի 2009 թ |Չինաստանի ազգային խաղեր |{{դրոշ|Չինաստան}} [[Ջինան]], [[Չինաստան]] |<ref>{{Cite news |last=Lord |first=Craig |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 21 |title=Liu Zige Takes 200th Shiny Suits WR: 2:01 200 'Fly |url=http://www.swimnews.com/news/view/7273 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20201109142437/http://www.swimnews.com/news/view/7273 |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 9 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=swimnews.com}}</ref> |- |200m individual medley |2:05.70 | |[[Սամմեր Մաքինթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}}[[Կանադա]] |9 հունիսի 2025 թ |Կանադայի ընտրություններ |{{դրոշ|Կանադա}} [[Վիկտորիա (քաղաք, Կանադա)|Վիկտորիա]], [[Կանադա]] |<ref>{{cite web|title=Women's 200m IM Final Results|url=https://results.swimming.ca/2025_Canadian_Swimming_Trials/ResultList_17F.pdf|publisher=swimming.ca|date=9 June 2025|accessdate=10 June 2025}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zOWS_GBJue0 &#8203;] |- |400m individual medley |4:23.65 | |[[Սամմեր Մաքինթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}}[[Կանադա]] |11 հունիսի 2025 թ |Կանադայի ընտրություններ |{{դրոշ|Կանադա}} [[Վիկտորիա (քաղաք, Կանադա)|Վիկտորիա]], [[Կանադա]] | <ref>{{cite web|title=Women's 400m IM Final Results|url=https://results.swimming.ca/2025_Canadian_Swimming_Trials/ResultList_25F.pdf|publisher=swimming.ca|date=11 June 2025|accessdate=17 June 2025}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IMpq_B4d24M &#8203;] |- |4 × 100 m freestyle relay |3:27.96 | |[[Մոլի Օ'Կալահան]] (52.08)<br>[[Շեյնա Ջեք]] (51.69)<br>[[Մեգ Հարիս]] (52.29)<br>[[Էմմա ՄակՔիո]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] |23 հուլիսի 2023 թ |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 23 |title=Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010201F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=omegatiming.com}}</ref> |- |4 × 200 m freestyle relay |7:37.50 | |[[Մոլի Օ'Կալահան]] (1:53.66)<br>[[Շեյնա Ջեք]] (1:55.63)<br>[[Բրիաննա Թրոսսել]] (1:55.80)<br>[[Արիարնե Տիթմուս]] (1:52.41) |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] |27 հուլիսի 2023 թ |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 27 |title=Women's 4x200m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010201F80104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=omegatiming.com}}</ref> |- |4 × 100 m medley relay |3:49.63 | |[[Ռեգան Սմիթ]] (57.28)<br>[[Լիլլի Քինգ]] (1:04.90)<br>[[Գրեթչեն Ուոլշ]] (55.03)<br>[[Թորի Հյուսքե]] (52.42) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |4 օգոստոսի 2024 թ |Օլիմպիական խաղեր |{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պարիզ]], [[Ֆրանսիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ օգոստոսի 4 |title=Women's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://olympics.com/OG2024/pdf/OG2024/SWM/OG2024_SWM_C73B1_SWMW4X100MMD----------FNL-000100--.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=Paris 2024 Official Website}}</ref> |} Բացատրություն '''# '''— Ռեկորդն սպասում է վավերացման; կ— որակավորում, կե — կիսաեզրափակիչ, է — 1--ին էտապ, էկ −որակավորման 1-ին աստիճան, б —եզրափակիչ, † — ամենաերկար լող; ժլ —լող սահմանված ժամով === Խառը ռելեներ === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |4 × 100 m freestyle relay |3:18.83 | |[[Ջեք Քարթրայթ]] (48.14)<br>[[Կայլ Չալմերս]] (47.25)<br>[[Շեյնա Ջեք]] (51.73)<br>[[Մոլի Օ'Կալահան]] (51.71) |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] |29 հուլիսի 2023 թ |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 29 |title=Mixed 4 × 100 m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010301F70104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2023 թ․ հուլիսի 29 |publisher=[[Omega SA|Omega Timing]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 29 |title=Video - Mixed 4 × 100 m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.youtube.com/watch?v=ym48tcuxDC0 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=World Aquatics}}</ref> |- |4 × 100 m medley relay |3:37.43 | |Ռայան Մերֆի (52.08)<br>[[Նիք Ֆինք]] (58.29)<br>[[Գրեթչեն Ուոլշ]] (55.18)<br>[[Թորի Հյուսքե]] (51.88) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |3 օգոստոսի 2024 թ |[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2024|Օլիմպիական խաղեր]] |{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պարիզ]], [[Ֆրանսիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ օգոստոսի 3 |title=Mixed 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://olympics.com/OG2024/pdf/OG2024/SWM/OG2024_SWM_C73B1_SWMX4X100MMD----------FNL-000100--.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=olympics.com}}</ref> |} == 25 մետր լողավազան == === Տղամարդիկ === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |50 մ ազատ ոճ |19.90 |sf |[[Ջորդան Քրուքս]] |{{դրոշ|Կայմանյան կղզիներ}} [[Կայմանյան կղզիներ]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Men's 50m Freestyle Semifinals Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080101EB0102FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video - Men's 50m Freestyle Semifinals |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239337%2F835e28de64f6558bb1 |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 14}}</ref> |- |100 մ ազատ ոճ |44.84 | |[[Կայլ Չալմերս]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |29 հոկտեմբերի 2021 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] [[Կազան]], [[Ռուսաստան]] |<ref>{{Cite web |last=FINA |author-link=FINA |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Men's 100m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500120101EC04FFFFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2021 թ․ հոկտեմբերի 29 |publisher=[[Omega Timing]]}}</ref> |- |200 մ ազատ ոճ |1:38.61 | |[[Լյուկ Հոբսոն]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Men's 200m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080101EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |400 մ ազատ ոճ |3:32.25 | |[[Յանիկ Անիել]] |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] |15 նոյեմբերի 2012 թ. |Ֆրանսիայի առաջնություն |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] [[Անժե]], [[Ֆրանսիա]] |<ref>{{Cite magazine |date=2012 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Flash! Yannick Agnel Downs World Record in 400 Free at French Nationals |url=http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/32653.asp |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 15 |magazine=[[Swimming World Magazine]]}}</ref> |- |800 մ ազատ ոճ |7:20.46 | |[[Դանիել Ուիֆեն]] |{{դրոշ|Իռլանդիա}} [[Իռլանդիա]] |10 դեկտեմբերի 2023 թ. |Եվրոպայի առաջնություն |{{դրոշ|Ռումինիա}} [[Ռումինիա]] [[Օտոպենի]], [[Ռումինիա]] |<ref>{{Cite web |title=800m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600090101F10104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |1500 մ ազատ ոճ |14:06.88 | |[[Ֆլորիան Վելբրոկ]] |{{դրոշ|Գերմանիա}} [[Գերմանիա]] |21 դեկտեմբերի 2021 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|ԱՄԷ}} [[ԱՄԷ]] [[Աբու Դաբի]], [[ԱՄԷ]] |<ref>{{Cite web |title=1500m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500190101F30104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |50 մ ազատ ոճ |22.11 | |[[Կլիմենտ Կոլեսնիկով]] |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |23 նոյեմբերի 2022 թ. |Համերաշխության խաղեր |[[Կազան]], {{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 23 |title=Men's 50m Backstroke Final Results |url=https://russwimming.ru/upload/live/4R_SC_2022/ResultList_123F_us.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20221123162409/https://russwimming.ru/upload/live/4R_SC_2022/ResultList_123F_us.pdf |archive-date=2022 թ․ նոյեմբերի 23 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=russwimming.ru}}</ref><ref>{{Cite web |title=Kliment KOLESNIKOV Results AQUA Official |url=https://www.worldaquatics.com/athletes/1045759/kliment-kolesnikov}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 23 |title=Video Men's 50m Backstroke Final |url=https://www.facebook.com/RoyalSwimmingClubPremium/videos/7314677718631126 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=Royal Swimming Club}}</ref> |- |100 մ ազատ ոճ |48.33 | |[[Կոլեման Ստյուարտ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |29 օգոստոսի 2021 թ. |Միջազգային լիգա |[[Նեապոլ]], {{դրոշ|Իտալիա}} [[Իտալիա]] <ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 29 |title=Men's 100m Backstroke Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500050102EC04FFFFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 29 |title=Video - Men's 100m Backstroke |url=https://www.youtube.com/watch?v=Hb-clN9IwxA |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |website=[[YouTube]]}}</ref> |- |200 մ ազատ ոճ |1:45.63 | |[[Միթչ Լարկին]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |27 նոյեմբերի 2015 թ. |Ավստրալիայի առաջնություն |[[Սիդնեյ]], {{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |<ref>{{Cite web |last1=Lord |first1=Craig |date=2015 թ․ նոյեմբերի 27 |title=Dolphin Mitch Larkin Leaps To 1:45.6 WR 200 Back Not Far Off Free Pace of the Albatross |url=http://www.swimvortex.com/dolphin-mitch-larkin-leaps-to-145-6-wr-200-back-not-far-off-free-pace-of-the-albatross/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Swimvortex}}</ref> |- |50 մ դոփով |24.95 | |[[Էմրե Սաքչը]] |{{դրոշ|Թուրքիա}} [[Թուրքիա]] |27 դեկտեմբերի 2021 թ. |Թուրքիայի առաջնություն |[[Գազիանթեփ]], {{դրոշ|Թուրքիա}} [[Թուրքիա]] <ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 27 |title=Men's 50m Breaststroke Final Results |url=http://canli.tyf.gov.tr/cs-187/ResultList_34F_us.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20211227150701/http://canli.tyf.gov.tr/cs-187/ResultList_34F_us.pdf |archive-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 27 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=canli.tyf.gov.tr}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 27 |title=Video - Men's 50m Breaststroke Final |url=https://www.youtube.com/watch?v=eQ535qkvYXg |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |website=YouTube}}</ref> |- |100 մ դոփով |55.28 | |[[Իլյա Շիմանովիչ]] |{{դրոշ|Բելառուս}} [[Բելառուս]] |26 նոյեմբերի 2021 թ. |Միջազգային լիգա |[[Այնդհովեն]], {{դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Նիդերլանդներ]] |<ref>[[International Swimming League|ISL]] (26 November 2021). [https://www.omegatiming.com/File/00011500170103EC04FFFFFFFFFFFF01.pdf "ISL Match 16 Eindhoven (NED): Men's 100m Breaststroke Results"]. Omega Timing. Retrieved Փետրվարի 2, 2025.</ref> |- |200 մ դոփով |2:00.16 | |[[Կիրիլ Պրիգոդա]] |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |13 դեկտեմբերի 2018 թ. |Աշխարհի առաջնություն |[[Հանժոու]], {{դրոշ|Չինաստան}} [[Չինաստան]] |<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Men's 200m Breaststroke Final Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000112010C0103EE04FFFFFFFFFFFF01 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=-f5TwL655Tk |title=SWIMMING WORLD RECORDS (25) 200 m breaststroke 2.00.16 Kirill Prigoda |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=swimming art |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |50 մ թիթեռաձեւ |21.32 | |[[Նոե Պոնտի]] |{{դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Շվեյցարիա]] |11 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |[[Բուդապեշտ]], {{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Men's 50m Butterfly Final. Results |url=https://www.worldaquatics.com/competitions/3433/world-aquatics-swimming-championships-25m-2024/results?event=3d9d1963-af7e-4e9e-9c96-eb6c15e6f643 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=worldaquatics.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Video - Men's 50m Butterfly Final Results |url=https://vk.ru/artemzagrebelny?z=video142497057_456239335%2Ff4223416b279b8f632%2Fpl_post_142497057_1497 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ թիթեռաձեւ |47.71 | |[[Նոե Պոնտի]] |{{դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Շվեյցարիա]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |[[Բուդապեշտ]], {{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Men's 100m Butterfly Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080104EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=МVideo - Men's 100m Butterfly Final |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239339%2F14a4c959febe4abba8 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |200 մ թիթեռաձեւ |1:46.85 | |[[Տոմորու Հոնդա]] |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ճապոնիա]] |22 հոկտեմբերի 2022 թ. |Ճապոնիայի առաջնություն |[[Տոկիո]], {{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 22 |title=Men's 200m Butterfly Final Results |url=http://swim.seiko.co.jp/2022/S70702/ranking/01R052.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=swim.seiko.co.jp}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 22 |title=Video, Men's 200m Butterfly Final |url=https://www.facebook.com/100007561117363/videos/1151467825795134 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Japan Swimming Federation}}</ref> |- |100 մ համալիր լող |49.28 | |[[Քեյլեբ Դրեսել]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |22 նոյեմբերի 2020 թ. |Միջազգային լիգա |[[Բուդապեշտ]], {{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ նոյեմբերի 22 |title=Men's 100m IM Results |url=https://www.omegatiming.com/File/000114020F0105EC04FFFFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=omegatiming.com}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=bfZAZO30oTk |title=Caeleb Dressel isl swimmin wr 100 IM 49.28 |date=2020 թ․ նոյեմբերի 22 |publisher=swim4lifeTV |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |200 մ համալիր լող |1:48.88 | |[[Լեոն Մարշանդ]] |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] |1 նոյեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի գավաթ |[[Սինգապուր]], {{դրոշ|Սինգապուր}} [[Սինգապուր]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ նոյեմբերի 1 |title=Men's 200m IM Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800070105EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=omegatiming.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ նոյեմբերի 1 |title=Video - Men's 200m IM Final |url=https://www.youtube.com/watch?v=Fc-i1YbvAHU |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=World Aquatics}}</ref> |- |400 մ համալիր լող |3:54.81 | |[[Դայյա Սետո]] |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ճապոնիա]] |20 դեկտեմբերի 2019 թ. |Միջազգային լիգա |[[Լաս Վեգաս]], {{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=Men's 400m Individual Medley Results |url=https://cdn.swimswam.com/wp-content/uploads/2019/12/ISL-Vegas-Day-1-Complete-Result.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |page=6}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=m1x5rHvuLLY |title=WORLD RECORD Daiya Seto Men's 400m Individual Medley ISL FULL RACE Las Vegas |date=2019 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=[[International Swimming League]] |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |4 × 50 մ ազատ ոճ փոխանցում |1:21.80 | |[[Քեյլեբ Դրեսել]]<br>[[Ռայան Հելդ]]<br>[[Ջեք Քոնգեր]]<br>[[Մայքլ Չադվիկ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |14 դեկտեմբերի 2018 թ. |Աշխարհի առաջնություն |[[Հանժոու]], {{դրոշ|Չինաստան}} [[Չինաստան]] |<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Men's 4 × 50 m Freestyle Final Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000112010C0101F604FFFFFFFFFFFF01 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 50 m ազատ ոճ փոխանցում |1:20.77 | |[[Ալեն Բերնար]] (20.64)<br> [[Ֆաբիեն Ժիլո]] (20.33)<br> [[Ամորի Լևոկ]] (19.93)<br> [[Ֆրեդերիկ Բուասկե]] (19.87) |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] |14 դեկտեմբերի 2008 թ. |Եվրոպայի առաջնություն |[[Ռիեյկա]], {{դրոշ|Խորվաթիա}} |<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=European Short Course Championships 2008, Rijeka (CRO): Full Results Book |url=http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2008/rijeka2008/Book_All_Results.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 100 m ազատ ոճ փոխանցում |3:01.66 | |[[Ջեք Ալեքսի]] (45.05)<br> [[Լյուկ Հոբսոն]] (45.18)<br> [[Քիերան Սմիթ]] (46.01)<br> [[Քրիս Գյուլիանո]] (45.42) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Men's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080101F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=1Փետրվարի 2, 2025 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 31 |title=Video - Men's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239037 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |4 × 200 m ազատ ոճ փոխանցում |6:40.51 | |[[Լյուկ Հոբսոն]] (1:38.91)<br> [[Քարսոն Ֆոսթեր]] (1:40.77)<br> [[Շեյն Կասաս]] (1:40.34)<br> [[Քիերան Սմիթ]] (1:40.49) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |13 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Men's 4x200m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080101F80104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Video - Men's 4x200m Freestyle Relay Final |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239345%2F53a5485a3b1e5a4c21%2Fpl_post_142497057_1511 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |4 × 50 m համալիրված ոճ փոխանցում |1:29.72 | |[[Լորենցո Մորա]] (22.65)<br> [[Նիկոլո Մարտինենխի]] (24.95)<br> [[Մատեո Ռիվոլտա]] (21.60)<br> [[Լեոնարդո Դեպլանո]] (20.52) |{{դրոշ|Իտալիա}}[[Իտալիա]] |17 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Մելբուրն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Men's 4 × 50 m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030105F60104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |4 × 100 m medley relay |3:18.68 | |[[Միրոն Լիֆինցև]]<br>[[Կիրիլ Պրիգոդա]]<br>[[Անդրե Մինակով]]<br>[[Եգոր Կորգև]] |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Men's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080105F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Video - Men's 4x100m Medley Relay Final |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239344%2F8f5d17d54d3cf9e655 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |} Բացատրություն '''# '''— Ռեկորդն սպասում է վավերացման; կ— որակավորում, կե — կիսաեզրափակիչ, է — 1--ին էտապ, էկ −որակավորման 1-ին աստիճան, б —եզրափակիչ, † — ամենաերկար լող; ժլ —լող սահմանված ժամով === Կանայք === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |50 մ ազատ ոճ |22.83 | կե |[[Գրեթչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 50m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201EB0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Video - Women's 50m Freestyle Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239033 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ ազատ ոճ |50.25 | |[[Քեյթ Քեմփբել]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |26 հոկտեմբերի 2017 թ. |Ավստրալիայի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ադելաիդ]] |<ref>{{Cite web |last1=Race |first1=Loretta |date=2025 թ․ փետրվարի 2 |title=She's Back: Cate Campbell Eclipses Sjostrom's 100 SC Free World Record |url=https://swimswam.com/shes-back-cate-campbell-eclipses-sjostroms-100-sc-free-world-record/ |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 26}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=00TDGHbw7uQ |title=SWIMMING WORLD RECORDS (25) 100m freestyle 50.25 Cate Campbell |date=2019 թ․ փետրվարի 14 |publisher=swimming art |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |200 մ ազատ ոճ |1:50.31 | |[[Սիոֆան Հաուգի]] |{{դրոշ|Հոնգ Կոնգ}} [[Հոնգ Կոնգ]] |16 դեկտեմբերի 2021 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|ԱՄԷ}}[[Աբու Դաբի]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Women's 200m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500190201EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |400 մ ազատ ոճ |3:50.25 | |[[Սամեր ՄաքԻնթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}} [[Կանադա]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Women's 400m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201EF0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Video - Women's 400m Freestyle Final |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239332%2F011af5b96a8bd039d2%2Fpl_post_142497057_1494 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |800 մ ազատ ոճ |7:57.42 | |[[Կեյթ Լեդեկի]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |5 նոյեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[Ինդիանապոլիս]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Women's 800m Freestyle Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700090201F10104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Video: Women's 800m Freestyle Results |url=https://www.youtube.com/watch?v=ET-rZh5wzlo |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=FINA}}</ref> |- |1500 մ ազատ ոճ |15:08.24 | |[[Կեյթ Լեդեկի]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |29 հոկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|Կանադա}} [[Թորոնտո]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Ledecky 1500m Freestyle world record |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700080201F30104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Video of Women's 1500m Freestyle Results |url=https://www.youtube.com/watch?v=p20kZqUAd0k |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=FINA}}</ref> |- |50 մ հետ խողորդակ |25.23 | |[[Ռեգան Սմիթ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |13 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Women's 50m Backstroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080202EB0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Video - Women's 50m Backstroke Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239026 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ հետ խողորդակ |54.02 | |[[Ռեգան Սմիթ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Video - Women's 4x100m Medley Relay Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239034 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |200 մ հետ խողորդակ |1:58.04 | |[[Ռեգան Սմիթ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 200m Backstroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080202EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Video - Women's 200m Backstroke Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239035 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |50 մ կրծքով |28.37 |կե |[[Ռուտա Մեյլուտիտե]] |{{դրոշ|Լիտվա}} [[Լիտվա]] |17 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Մելբուրն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Women's 50m Breaststroke Semifinals Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030203EB0102FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |100 մ կրծքով |1:02.36 |= |[[Ռուտա Մեյլուտիտե]] |{{դրոշ|Լիտվա}} [[Լիտվա]] |12 հոկտեմբերի 2013 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Մոսկվա]] |<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 12 |title=Women's 100m Breaststroke Result |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=00010D020701021E02FFFFFFFFFFFF02 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |100 մ կրծքով |1:02.36 |= |[[Ալիա Ատքինսոն]] |{{դրոշ|Ճամայկա}} [[Ճամայկա]] |6 դեկտեմբերի 2014 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Քատար}}[[Դոհա]] |<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Women's 100m Breaststroke Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=00010E010D01021E02FFFFFFFFFFFF02 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=0-ADSzjH8jY |title=Alia Atkinson World Record 100m Breaststroke 2014 FINA World Swimming Championships Doha |date=2016 թ․ հունիսի 22 |publisher=FINA |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |100 մ կրծքով |1:02.36 |= |[[Ալիա Ատքինսոն]] |{{դրոշ|Ճամայկա}} [[Ճամայկա]] |26 օգոստոսի 2016 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|Ֆրանսիա}}[[Շարտր]] |<ref>{{Cite web |last1=Keith |first1=Braden |date=2016 թ․ օգոստոսի 26 |title=Alia Atkinson Ties World Record in 100 Breaststroke in Chartres |url=https://swimswam.com/alia-atkinson-ties-world-record-100-breaststroke-chartres/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Swimswam}}</ref> |- |200 մ կրծքով |2:12.50 | |[[Կեյթ Դուգլաս]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |13 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Women's 200m Breaststroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080203EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Video - Women's 200m Breaststroke Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239027 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |50 մ բտտնաձև |23.94 |կե |[[Գրետչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Women's 50m Butterfly Semifinals Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080204EB0102FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Video - Women's 50m Butterfly Semifinals |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239022 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ բտտնաձև |52.71 | |[[Գրետչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Women's 100m Butterfly Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080204EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video - Women's 100m Butterfly Final Results |url=https://vk.com/club228643357?z=video-228643357_456239030%2Fvideos-228643357%2Fpl_-228643357_-2 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |200 մ բտտնաձև |1:59.32 | |[[Սամեր ՄաքԻնթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}} [[Կանադա]] |12 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Women's 200m Butterfly Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080204EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Video - Women's 200m Butterfly Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239025 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ անհատական մեդլի |55.11 | |[[Գրետչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |13 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Women's 100m IM Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Video - Women's 100m IM Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239028 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |200 մ անհատական մեդլի |2:01.63 | |[[Կեյթ Դուգլաս]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Women's 200m IM Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Video - Women's 200m IM Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239023 |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 14}}</ref> |- |400 մ անհատական մեդլի |4:15.48 | |[[Սամեր ՄաքԻնթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}} [[Կանադա]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Women's 400m IM Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205EF0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video - Women's 400m IM Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239031 |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 23}}</ref> |- |4 × 50 մ ազատ ոճ |1:32.50 | |[[Ռանոմի Կրոմովիդջոյո]] (23.05) <br> [[Մաիկե դե Վարդ]] (23.16) <br> [[Կիմ Բուշ]] (23.47) <br> [[Ֆեմկե Հեմսկերկ]] (22.82) |{{դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Նիդերլանդներ]] |12 դեկտեմբերի 2020 թ. |Վաուդա գավաթ |{{դրոշ|Նիդերլանդներ}}[[Էինդհովեն]] |<ref>{{Cite news |author=James Sutherland |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Dutch Women Destroy SCM 200 Free Relay World Record In 1:32.50 (Video) |url=https://swimswam.com/dutch-women-destroy-scm-200-free-relay-world-record-in-132-50-video/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |website=swimswam.com}}</ref> |- |4 × 100 մ ազատ ոճ |3:25.01 | |[[Կեյթ Դուգլաս]] (50.95) <br> [[Կաթերին Բերկոֆ]] (51.38) <br> [[Ալեքս Շաքել]] (52.01) <br> [[Գրետչեն Ուոլշ]] (50.67) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Video - Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239039 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |4 × 200 մ ազատ ոճ |7:30.13 | |[[Ալեքս Ուոլշ]] (1:53.25) <br> [[Պեյջ Մադեն]] (1:53.18) <br> [[Կեթի Գրայմս]] (1:53.39) <br> [[Կլեր Վայնշտեյն]] (1:50.31) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |12 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Women's 4x200m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201F80104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Video - Women's 4x200m Freestyle Relay Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239038 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 50 մ մեդլի |1:42.35 | |[[Մոլլի Օ'Կալահան]] (25.49) <br> [[Չելսի Հոջես]] (29.11) <br> [[Էմմա ՄկԿիո]] (24.43) <br> [[Մադիսոն Ուիլսոն]] (23.32) |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |17 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Մելբուռն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Women's 4 × 50 m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030205F60104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 100 մ մեդլի |3:40.41 | |[[Ռեգան Սմիթ]] (54.02) <br> [[Լիլի Քինգ]] (1:03.02) <br> [[Գրետչեն Ուոլշ]] (52.84) <br> [[Կեյթ Դուգլաս]] (50.53) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239040 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |} Բացատրություն '''# '''— Ռեկորդն սպասում է վավերացման; կ— որակավորում, կե — կիսաեզրափակիչ, է — 1--ին էտապ, էկ −որակավորման 1-ին աստիճան, б —եզրափակիչ, † — ամենաերկար լող; ժլ —լող սահմանված ժամով === Խառը ռելեներ === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |4 × 50 մ ազատ ոճ |1:27.33 | |Մաքսիմ Գրուսե (20.92) <br> [[Ֆլորեն Մանոդու]] (20.26) <br> [[Բերիլ Գաստալդելլո]] (23.00) <br> [[Մելանի Հենիկ]] (23.15) |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] |16 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Մելբուռն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Mixed 4 × 50 m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030301F60104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 50 մ մեդլի |1:35.15 | |Ռայան Մերֆի (22.37) <br> [[Նիկ Ֆինկ]] (24.96) <br> [[Կեյթ Դուգլաս]] (24.09) <br> [[Թորի Հուսքե]] (23.73) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |14 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Մելբուռն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Mixed 4 × 50 m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030305F60104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video – Mixed 4 × 50 m Medley Relay Final |url=https://yandex.ru/video/preview/1728293254048947670 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=FINA.tv}}</ref> |- |4 × 100 մ մեդլի |3:30.47 | |[[Միրոն Լիֆինցև]] (48.90) <br> [[Կիրիլ Պրիգոդա]] (54.86) <br> [[Արինա Սուրկովա]] (55.63) <br> [[Դարյա Կլեպիկովա]] (51.08) |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Mixed 4 × 100 m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080305F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video - Mixed 4 × 100 m Medley Relay Final Results |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239036 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Լող]] [[Կատեգորիա:Ռեկորդներ]] [[Կատեգորիա:Սպորտի ռեկորդներ և վիճակագրություն]] [[Կատեգորիա:Ցանկեր:Սպորտ]] j9doimcmjkhmxzgx2khs6odt2co7in2 10356916 10356701 2025-06-18T00:03:07Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 - <ref, +<ref, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356916 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Michael Phelps Ryan Lochte Laszlo Cseh medals 2008 Olympics.jpg|350px|thumb|right|Մայքլ Ֆելպս (կենտրոնում)<ref name=ph1>[http://www.shanghai-fina2011.com/13/2010/0709/12.html Michael Phelps sets new world record] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512220009/http://www.shanghai-fina2011.com/13/2010/0709/12.html |date=2014-05-12 }} {{v|9|2|2011}}</ref>]] '''Լողի համաշխարհային ռեկորդները''' սահմանված հատուկ կանոններով միևնույն պայմաններում մարզիկների կողմից ցուցաբերած ամենաբարձր արդյունքն են։ == Կանոններ == Կանոնները [[Վավերացում|վավերացվում են]] [[Լողի միջազգային ֆեդերացիա]]յի (FINA) կողմից։ Կանոնները կարող են սահմանվել «երկար լողավազան» (50 մետր) կամ «կարճ լողավազան» (25 մետր) մրցակարգում։ FINA– ն ռեկորդները սահմանում է տղամարդկանց և կանանց մրցույթներում հաստատված ցուցանիշների համաձայն։ * [[Կրոլ|Ազատ ոճ]]` 50 մ, 100 մ, 200 մ, 400 մ, 800 մ, 1500 մ * [[Թիկնալող]]` 50 մ, 100 մ, 200 մ * [[Բրաս]]` 50 մ, 100 մ, 200 մ * [[Բատերֆլայ]]` 50 մ, 100 մ, 200 մ * [[Ինտեգրված լող]]` 100 մ, 200 մ, 400 մ * Էստաֆետային` 4×50 մ [[Կրոլ|ազատ ոճ]], 4×100 մ [[Կրոլ|ազատ ոճ]], 4×200 մ [[Կրոլ|ազատ ոճ]], 4×50 м [[Ինտեգրված լող]], 4×100 մ [[Ինտեգրված լող]] * Խառն անցումային` 4×50 մ [[Կրոլ|Ազատ ոճ]], 4×50 մ [[Ինտեգրված լող]], 4×100 մ [[Կրոլ|Ազատ ոճ]], 4×100 մ [[Ինտեգրված լող]]<ref name=fina1>[http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=119 FINA rules] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130726002347/http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=119 |date=2013-07-26 }} {{v|3|8|2012}}</ref>։ == 50 մետր լողավազան == === Տղամարդիկ === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |[[Ազատ ոճ]] |20,91 | |[[Սեզար Սելու]] |{{դրոշ|Բրազիլիա}}[[Բրազիլիա]] | 2009 թվականի դեկտեմբերի 20 |[[2009 թվականի Լողի աշխարհի առաջնություն|Աշխարհի առաջնություն]] |{{դրոշ|Բրազիլիա}} [[Սան Պաուլու]], [[Բրազիլիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=epALibnFa8Q ] |- |[[100 մետր ազատ ոճով տղամարդկանց Համաշխարհային ռեկորդների առաջընթացը 50 մետր լողավազանում|100 մ ազատ ոճ]] |46,40 | |[[Պան Ժանլե]] |{{դրոշ|Չինաստան}}[[Չինաստան]] |31 հուլիսի 2024 թվականի |[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2024|Օլիմպիական խաղեր]] |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Փարիզ]], [[Ֆրանսիա]] |[https://vk.com/video/playlist/142497057_-4?z=video142497057_456239296%2Fpl_142497057_-4 &#8203;] |- |‎200 մ ազատ ոճ |1.42,00 | |[[Պաուլ Բիդերման]] |{{դրոշ|Գերմանիա}}[[Գերմանիա]] |2009 թվականի հուլիսի 28 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=MeOw35fsltE ] |- |400 մ ազատ ոճ |3.40,07 | |[[Պաուլ Բիդերման]] |{{դրոշ|Գերմանիա}}[[Գերմանիա]] |2009 թվականի հունիսի 20 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=D9IJpZgKCd0 ] |- |800 մ ազատ ոճ |7.32,12 | |[[Չժան Լին]] |{{դրոշ|Չինաստան}}[[Չինաստան]] |2009 թվականի հուլիսի 29 |ազատ ոճ |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |<ref>{{Cite news |last=Lord |first=Craig |date=2009 թ․ հուլիսի 29 |title=WR: Zhang Zips Up For 7:32.12 800 Free |url=http://www.swimnews.com/news/view/7134 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090731013653/http://www.swimnews.com/News/view/7134 |archive-date=2009 թ․ հուլիսի 31 |accessdate=2011 թ․ նոյեմբերի 16 |work=swimnews.com}}</ref> |- |1500 մ ազատ ոճ |14:06,88 | |Ֆլորիան Վելբրոկ |{{դրոշ|Գերմանիա}}[[Գերմանիա]] |2021թվականի դեկտեմբերի 21 |Աշխարհի առաջնություն |[[Աբու Դաբի]], [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=Men's 1500m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500190101F30104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2021 թ․ դեկտեմբերի 21 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |50 մ թիկնալող |23,55 |կե |[[Կլիմենտ Կոլեսնիկով]] |{{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Ռուսաստան]] |27 հուլիսի 2023 թ |Ռուսաստանի գավաթ |{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Կազան]], [[Ռուսաստան]] |<ref>{{Cite web |date=27 հուլիսի 2023 թ |title=Мужчины 50 м на спине. Финал. Результаты. |url=https://new.russwimming.ru/upload/live/ruscup2023_kazan/ResultList_217S.pdf |accessdate=27 հուլիսի 2023 թ |publisher=new.russwimming.ru}}</ref> [https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/991529502048168/?notif_id=1690488602285388&notif_t=video_processed&ref=notif &#8203;] |- |100 մ թիկնալող |51,60 | |[[Թոմաս Չեքկոն]] |{{դրոշ|Իտալիա}}[[Իտալիա]] |2022թվականի Հունիս 20 |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |[https://aquatics.eurovisionsports.tv/player/vod/62b0a9f48f088790ed04b458?lastWatchedIndex=0&isFromTabLayout=false &#8203;]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} |- |200 մ թիկնալող |1.51,92 | |[[Ահարոն Պիրսոլ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2009 թվականի հուլիսի 31 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=DRjmB4LOCWo ] |- |50 մ [[Բրաս]] |25,95 | Կե |[[Ադամ Պիտի]] |{{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}[[Մեծ Բրիտանիա]] |2017 թվականի հուլիսի 25 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=mAGoRJU60D4 ] |- |100 մ բրաս |56,88 | |[[Ադամ Պիտի]] |{{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}[[Մեծ Բրիտանիա]] |2019 թվականի հուլիսի 21 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հարավային Կորեա}} [[Կվանջու]], [[Կորեայի Հանրապետություն]] |[https://www.youtube.com/watch?v=r5lVUne7yRI ] |- |200 մ [[բրաս]] |2.05,48 | |[[Ցին Հայյան]] |{{դրոշ|Չինաստան}}[[Չինաստան]] |2023 թվականի հուլիսի 28 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=-3mYrnBZFKg ] |- |50 մ բրաս |22,27 | |[[Անդրեյ Գովորով]] |{{դրոշ|Ուկրաինա}}[[Ուկրաինա]] |2018 թվականի հուլիսի 21 |Իտալիայի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=GW4fAh8pTCE ] |- |100 մ |49,45 | |[[Քելեբ Դրեսել]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |Հուլիսի 31, 2021 |Օլիմպիական խաղեր |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Տոկիո]], [[Ճապոնիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=Mu7ZmJduQPI &#8203;] |- |200 մ |1.50,34 | |[[Կրիշտով Միլակ]] |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Հունգարիա]] |2022թվականի Հունիս 20 |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |[https://aquatics.eurovisionsports.tv/player/vod/62b1fb5de4b02f46e1eb748c?lastWatchedIndex=0&isFromTabLayout=false &#8203;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220622010724/https://aquatics.eurovisionsports.tv/player/vod/62b1fb5de4b02f46e1eb748c?lastWatchedIndex=0&isFromTabLayout=false |date=2022-06-22 }} |- |200 մ համալիր լող |1.54,00 | |[[Ռայան Լոխտե]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2011 թվականի հուլիսի 28 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Չինաստան}} [[Շանհայ]], [[Չինաստան]] |[https://www.youtube.com/watch?v=aQWHv_Bhtuw&t ] |- |400 մ ինտեգրված լող |4.02,50 | |[[Լեոն Մարշանդ]] |{{դրոշ|Ֆրանսիա}}[[Ֆրանսիա]] |23 հուլիսի 2023 թ |աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7xz7VkulHYU&t &#8203;] |- |Ազատ ոճ |3.08,24 | |[[Մայքլ Ֆելպս]] (47,51)<br>[[Գարետ Ուեբեր Գեյլ]] (47,02)<br>[[Կալեն Ջոնս]] (47,65)<br>[[Ջեյսոն Լեզակ]] (46,06) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2008 թվականի օգոստոսի 11 |Օլիմպիական խաղեր |{{դրոշ|Չինաստան}} [[Պեկին]], [[Չինաստան]] |[https://www.youtube.com/watch?v=IIm32eEVW98 ] |- |Ազատ ոճ |6.58,55 | |[[Մայքլ Ֆելպս]] (1.44,49)<br>[[Ռիկի Բերենս]] (1.44,13)<br>[[Դեվիդ Ուոլտերս]] (1.45,47)<br>[[Ռայան Լոխտե]] (1.44,46) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2009 թվականի հուլիսի 31 |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Իտալիա}} [[Հռոմ]], [[Իտալիա]] |<ref>{{Cite news |last=Lord |first=Craig |date=2009 թ․ հուլիսի 31 |title=WR: USA Takes 4×200m In 6:58.55 |url=http://www.swimnews.com/news/view/7164 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090803092140/http://www.swimnews.com/News/view/7164 |archivedate=2009 թ․ օգոստոսի 3 |accessdate=2011 թ․ նոյեմբերի 17 |work=swimnews.com}}</ref> |- |Կոմբինացված |3.26,78 | |[[Ռայան Մերֆի]] (52.31)<br>[[Մայքլ Անդրե]] (58,49)<br>[[Կալեբ Դրեսել]] (49.03)<br>[Զաք Էփլ]] (46,95) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |2021 թվականի օգոստոսի 1 |[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2020|Օլիմպիական խաղեր]] |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Տոկիո]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 1 |title=Men's 4 × 100 m Medley Relay Final Results |url=https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/SWM/OG2020-_SWM_C73B1_SWMM4X100MMD----------FNL-000100--.pdf |accessdate=12 January 2025 |publisher=olympics.com}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=B5iTftbDHuw&t=10s &#8203;] |} Բացատրություն '''# '''— Ռեկորդն սպասում է վավերացման; կ— որակավորում, կե — կիսաեզրափակիչ, է — 1--ին էտապ, էկ −որակավորման 1-ին աստիճան, б —եզրափակիչ, † — ամենաերկար լող; ժլ —լող սահմանված ժամով === Կանայք === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |50 մ ազատ ոճ |23.61 | |[[Սառա Շյոստրյոմ]] |{{դրոշ|Շվեդիա}}[[Շվեդիա]] |29 հուլիսի 2023 |Լողի աշխարհի առաջնություն 2023 |[[Ֆուկուօկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 29 |title=Women's 50m Freestyle Semifinals Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010201EB0102FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> [https://www.youtube.com/watch?v=La6Syshoako &#8203;] |- |100 մ ազատ ոճ |51,71 | |[[Սառա Շյոստրյոմ]] |{{դրոշ|Շվեդիա}}[[Շվեդիա]] |23 հուլիսի 2017 |Լողի աշխարհի առաջնություն 2017 |[[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հուլիսի 23 |title=Women's 4 × 100 m Freestyle Relay Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0201F704FFFFFFFFFFFF01 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=1uxAthhlgMQ &#8203;] |- |200 մ ազատ ոճ |1:52,23 | |[[Արիարնե Տիտմուս]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] |12 հունիսի 2024 |Ավստրալիայի Օլիմպիական ընտրություններ 2024 |[[Բրիսբեն]], [[Ավստրալիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 10 |title=Women's 200m Freestyle Final Results |url=https://liveresults.swimming.org.au/sal/2024Trials/240610F010.htm |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=swimming.org.au}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=qrD-4tfQ3sc &#8203;] |- |400 մ ազատ ոճ |3:54,18 | |[[Սամմեր Մաքինթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}}[[Կանադա]] |7 հունիսի 2025 թ |Կանադայի ընտրություններ |{{դրոշ|Կանադա}} [[Վիկտորիա (քաղաք, Կանադա)|Վիկտորիա]], [[Կանադա]] |[https://www.youtube.com/watch?v=dptNMofhiNs &#8203;] |- |800 մ ազատ ոճ |8:04,12 | |[[Քեյթի Լեդեկի]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |3 մայիսի 2025 | [[:ru:TYR Pro Swim Series|TYR Pro Swim Series]] |[[Ֆորտ Լոդերդեյլ]], [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 3 |title=Women's 800m Freestyle Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011900030201F10104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ մայիսի 10 |publisher=omegatiming.com}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=UHRbHxeEexM&t=515s &#8203;] |- |1500 մ ազատ ոճ |15:20,48 | |[[Քեյթի Լեդեկի]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |16 մայիսի 2018 |TYR Pro Swim Series 2018|Pro Swim Series |[[Ինդիանապոլիս]], [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ մայիսի 16 |title=Women's 1500m Freestyle Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000112010101001902FFFFFFFFFFFF02 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- | 50 մ թիկնալող | 26,86 | | [[Քեյլի ՄաքՔյուեն]] | {{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] | 2023 թվականի հոկտեմբերի 20 | Աշխարհի գավաթ | {{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Video Women's 50m Backstroke Final |url=https://www.youtube.com/watch?v=uCUDOekEEiM |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=World Aquatics}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=uCUDOekEEiM &#8203;] |- | 100 մ թիկնալող | 57,13 | | [[Ռեգան Սմիթ]] | {{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] | 2024 թվականի հունիսի 18 | ԱՄՆ-ի Օլիմպիական ընտրություն | {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ինդիանապոլիս]], [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 18 |title=Women's 100m Backstroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800030202EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=omegatiming.com}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=7TDkfxN4kYg &#8203;] |- | 200 մ թիկնալող | 2:03,14 | | [[Քեյլի ՄաքՔյուեն]] | {{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] | 2023 թվականի մարտի 10 | ՆՍՎ նահանգի առաջնություն | {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սիդնեյ]], [[Ավստրալիա]] |<ref>{{Cite magazine |author=Retta Race |date=2023 թ․ մարտի 10 |title=KAYLEE MCKEOWN CRUSHES 2:03.14 200 BACKSTROKE WORLD RECORD |url=https://swimswam.com/kaylee-mckeown-crushes-203-14-200backstroke-world-record/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |magazine=SwimSwam}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=RRYP28OX96U &#8203;] |- | 50 մ բրաս | 29,16 | | [[Ռուտա Մեյլուտիտե]] | {{դրոշ|Լիտվա}}[[Լիտվա]] | 2023 թվականի հուլիսի 30 | Աշխարհի առաջնություն | {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 30 |title=Women's 50m Breaststroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010203EB0104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6EfWH2B-9c8 &#8203;] |- | 100 մ բրաս | 1:04,13 | | [[Լիլի Քինգ]] | {{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] | 2017 թվականի հուլիսի 25 | Աշխարհի առաջնություն | {{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հուլիսի 25 |title=100m Breaststroke Women's Final Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0203EC04FFFFFFFFFFFF01 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- | 200 մ բրաս | 2:17,55 | | [[Եվգենիա Չիկունովա]] | {{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Ռուսաստան]] | 2023 թվականի ապրիլի 21 | Ռուսաստանի առաջնություն | {{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Կազան]], [[Ռուսաստան]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ ապրիլի 21 |title=Women's 200m Breaststroke Final Results |url=https://new.russwimming.ru/upload/live/4R_LC_2023/ResultList_137F.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=russwimming.ru}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-3mYrnBZFKg &#8203;] |- |50m butterfly |24.43 | |[[Սառա Շյոստրոմ]] |{{դրոշ|Շվեդիա}}[[Շվեդիա]] |5 հուլիսի 2014 թ |Շվեդիայի առաջնություն |{{դրոշ|Շվեդիա}} [[Բորաս]], [[Շվեդիա]] |<ref>{{Cite magazine |date=2014 թ․ հուլիսի 5 |title=Sarah Sjostrom Smashes 25-Second Barrier With World Record in 50 Fly in Sweden |url=http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/39767.asp?q=Sarah-Sjostrom-Smashes-25-Second-Barrier-With-World-Record-in-50-Fly-in-Sweden |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |magazine=Swimming World Magazine}}</ref> |- |100m butterfly |54.60 | |[[Գրեթչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |3 մայիսի 2025 | [[:ru:TYR Pro Swim Series|TYR Pro Swim Series]] |[[Ֆորտ Լոդերդեյլ]], [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 3 |title=2025 TYR Pro Swim Series - Կանանց 100 մ թիթեռնիկ լողի եզրափակիչ արդյունքները։ |url=https://www.omegatiming.com/File/00011900030204EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ մայիսի 10 |work=Omega Timing |lang=en}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FM-yQx6teRk &#8203;] |- |200m butterfly |2:01.81 | |[[Լիու Ցիգե]] |{{դրոշ|Չինաստան}}[[Չինաստան]] |21 հոկտեմբերի 2009 թ |Չինաստանի ազգային խաղեր |{{դրոշ|Չինաստան}} [[Ջինան]], [[Չինաստան]] |<ref>{{Cite news |last=Lord |first=Craig |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 21 |title=Liu Zige Takes 200th Shiny Suits WR: 2:01 200 'Fly |url=http://www.swimnews.com/news/view/7273 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20201109142437/http://www.swimnews.com/news/view/7273 |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 9 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=swimnews.com}}</ref> |- |200m individual medley |2:05.70 | |[[Սամմեր Մաքինթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}}[[Կանադա]] |9 հունիսի 2025 թ |Կանադայի ընտրություններ |{{դրոշ|Կանադա}} [[Վիկտորիա (քաղաք, Կանադա)|Վիկտորիա]], [[Կանադա]] |<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 9 |title=Women's 200m IM Final Results |url=https://results.swimming.ca/2025_Canadian_Swimming_Trials/ResultList_17F.pdf |accessdate=2025 թ․ հունիսի 10 |publisher=swimming.ca}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zOWS_GBJue0 &#8203;] |- |400m individual medley |4:23.65 | |[[Սամմեր Մաքինթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}}[[Կանադա]] |11 հունիսի 2025 թ |Կանադայի ընտրություններ |{{դրոշ|Կանադա}} [[Վիկտորիա (քաղաք, Կանադա)|Վիկտորիա]], [[Կանադա]] |<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 11 |title=Women's 400m IM Final Results |url=https://results.swimming.ca/2025_Canadian_Swimming_Trials/ResultList_25F.pdf |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |publisher=swimming.ca}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IMpq_B4d24M &#8203;] |- |4 × 100 m freestyle relay |3:27.96 | |[[Մոլի Օ'Կալահան]] (52.08)<br>[[Շեյնա Ջեք]] (51.69)<br>[[Մեգ Հարիս]] (52.29)<br>[[Էմմա ՄակՔիո]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] |23 հուլիսի 2023 թ |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 23 |title=Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010201F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=omegatiming.com}}</ref> |- |4 × 200 m freestyle relay |7:37.50 | |[[Մոլի Օ'Կալահան]] (1:53.66)<br>[[Շեյնա Ջեք]] (1:55.63)<br>[[Բրիաննա Թրոսսել]] (1:55.80)<br>[[Արիարնե Տիթմուս]] (1:52.41) |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] |27 հուլիսի 2023 թ |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 27 |title=Women's 4x200m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010201F80104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=omegatiming.com}}</ref> |- |4 × 100 m medley relay |3:49.63 | |[[Ռեգան Սմիթ]] (57.28)<br>[[Լիլլի Քինգ]] (1:04.90)<br>[[Գրեթչեն Ուոլշ]] (55.03)<br>[[Թորի Հյուսքե]] (52.42) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |4 օգոստոսի 2024 թ |Օլիմպիական խաղեր |{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պարիզ]], [[Ֆրանսիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ օգոստոսի 4 |title=Women's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://olympics.com/OG2024/pdf/OG2024/SWM/OG2024_SWM_C73B1_SWMW4X100MMD----------FNL-000100--.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=Paris 2024 Official Website}}</ref> |} Բացատրություն '''# '''— Ռեկորդն սպասում է վավերացման; կ— որակավորում, կե — կիսաեզրափակիչ, է — 1--ին էտապ, էկ −որակավորման 1-ին աստիճան, б —եզրափակիչ, † — ամենաերկար լող; ժլ —լող սահմանված ժամով === Խառը ռելեներ === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |4 × 100 m freestyle relay |3:18.83 | |[[Ջեք Քարթրայթ]] (48.14)<br>[[Կայլ Չալմերս]] (47.25)<br>[[Շեյնա Ջեք]] (51.73)<br>[[Մոլի Օ'Կալահան]] (51.71) |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ավստրալիա]] |29 հուլիսի 2023 թ |Աշխարհի առաջնություն |{{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ֆուկուոկա]], [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 29 |title=Mixed 4 × 100 m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600010301F70104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2023 թ․ հուլիսի 29 |publisher=[[Omega SA|Omega Timing]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 29 |title=Video - Mixed 4 × 100 m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.youtube.com/watch?v=ym48tcuxDC0 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=World Aquatics}}</ref> |- |4 × 100 m medley relay |3:37.43 | |Ռայան Մերֆի (52.08)<br>[[Նիք Ֆինք]] (58.29)<br>[[Գրեթչեն Ուոլշ]] (55.18)<br>[[Թորի Հյուսքե]] (51.88) |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[ԱՄՆ]] |3 օգոստոսի 2024 թ |[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2024|Օլիմպիական խաղեր]] |{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Պարիզ]], [[Ֆրանսիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ օգոստոսի 3 |title=Mixed 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://olympics.com/OG2024/pdf/OG2024/SWM/OG2024_SWM_C73B1_SWMX4X100MMD----------FNL-000100--.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=olympics.com}}</ref> |} == 25 մետր լողավազան == === Տղամարդիկ === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |50 մ ազատ ոճ |19.90 |sf |[[Ջորդան Քրուքս]] |{{դրոշ|Կայմանյան կղզիներ}} [[Կայմանյան կղզիներ]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Men's 50m Freestyle Semifinals Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080101EB0102FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video - Men's 50m Freestyle Semifinals |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239337%2F835e28de64f6558bb1 |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 14}}</ref> |- |100 մ ազատ ոճ |44.84 | |[[Կայլ Չալմերս]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |29 հոկտեմբերի 2021 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] [[Կազան]], [[Ռուսաստան]] |<ref>{{Cite web |last=FINA |author-link=FINA |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Men's 100m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500120101EC04FFFFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2021 թ․ հոկտեմբերի 29 |publisher=[[Omega Timing]]}}</ref> |- |200 մ ազատ ոճ |1:38.61 | |[[Լյուկ Հոբսոն]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] [[Բուդապեշտ]], [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Men's 200m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080101EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |400 մ ազատ ոճ |3:32.25 | |[[Յանիկ Անիել]] |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] |15 նոյեմբերի 2012 թ. |Ֆրանսիայի առաջնություն |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] [[Անժե]], [[Ֆրանսիա]] |<ref>{{Cite magazine |date=2012 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Flash! Yannick Agnel Downs World Record in 400 Free at French Nationals |url=http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/32653.asp |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 15 |magazine=[[Swimming World Magazine]]}}</ref> |- |800 մ ազատ ոճ |7:20.46 | |[[Դանիել Ուիֆեն]] |{{դրոշ|Իռլանդիա}} [[Իռլանդիա]] |10 դեկտեմբերի 2023 թ. |Եվրոպայի առաջնություն |{{դրոշ|Ռումինիա}} [[Ռումինիա]] [[Օտոպենի]], [[Ռումինիա]] |<ref>{{Cite web |title=800m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011600090101F10104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |1500 մ ազատ ոճ |14:06.88 | |[[Ֆլորիան Վելբրոկ]] |{{դրոշ|Գերմանիա}} [[Գերմանիա]] |21 դեկտեմբերի 2021 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|ԱՄԷ}} [[ԱՄԷ]] [[Աբու Դաբի]], [[ԱՄԷ]] |<ref>{{Cite web |title=1500m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500190101F30104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |50 մ ազատ ոճ |22.11 | |[[Կլիմենտ Կոլեսնիկով]] |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |23 նոյեմբերի 2022 թ. |Համերաշխության խաղեր |[[Կազան]], {{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 23 |title=Men's 50m Backstroke Final Results |url=https://russwimming.ru/upload/live/4R_SC_2022/ResultList_123F_us.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20221123162409/https://russwimming.ru/upload/live/4R_SC_2022/ResultList_123F_us.pdf |archive-date=2022 թ․ նոյեմբերի 23 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=russwimming.ru}}</ref><ref>{{Cite web |title=Kliment KOLESNIKOV Results AQUA Official |url=https://www.worldaquatics.com/athletes/1045759/kliment-kolesnikov}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 23 |title=Video Men's 50m Backstroke Final |url=https://www.facebook.com/RoyalSwimmingClubPremium/videos/7314677718631126 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=Royal Swimming Club}}</ref> |- |100 մ ազատ ոճ |48.33 | |[[Կոլեման Ստյուարտ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |29 օգոստոսի 2021 թ. |Միջազգային լիգա |[[Նեապոլ]], {{դրոշ|Իտալիա}} [[Իտալիա]] <ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 29 |title=Men's 100m Backstroke Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500050102EC04FFFFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 29 |title=Video - Men's 100m Backstroke |url=https://www.youtube.com/watch?v=Hb-clN9IwxA |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |website=[[YouTube]]}}</ref> |- |200 մ ազատ ոճ |1:45.63 | |[[Միթչ Լարկին]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |27 նոյեմբերի 2015 թ. |Ավստրալիայի առաջնություն |[[Սիդնեյ]], {{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |<ref>{{Cite web |last1=Lord |first1=Craig |date=2015 թ․ նոյեմբերի 27 |title=Dolphin Mitch Larkin Leaps To 1:45.6 WR 200 Back Not Far Off Free Pace of the Albatross |url=http://www.swimvortex.com/dolphin-mitch-larkin-leaps-to-145-6-wr-200-back-not-far-off-free-pace-of-the-albatross/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Swimvortex}}</ref> |- |50 մ դոփով |24.95 | |[[Էմրե Սաքչը]] |{{դրոշ|Թուրքիա}} [[Թուրքիա]] |27 դեկտեմբերի 2021 թ. |Թուրքիայի առաջնություն |[[Գազիանթեփ]], {{դրոշ|Թուրքիա}} [[Թուրքիա]] <ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 27 |title=Men's 50m Breaststroke Final Results |url=http://canli.tyf.gov.tr/cs-187/ResultList_34F_us.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20211227150701/http://canli.tyf.gov.tr/cs-187/ResultList_34F_us.pdf |archive-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 27 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=canli.tyf.gov.tr}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 27 |title=Video - Men's 50m Breaststroke Final |url=https://www.youtube.com/watch?v=eQ535qkvYXg |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |website=YouTube}}</ref> |- |100 մ դոփով |55.28 | |[[Իլյա Շիմանովիչ]] |{{դրոշ|Բելառուս}} [[Բելառուս]] |26 նոյեմբերի 2021 թ. |Միջազգային լիգա |[[Այնդհովեն]], {{դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Նիդերլանդներ]] |<ref>[[International Swimming League|ISL]] (26 November 2021). [https://www.omegatiming.com/File/00011500170103EC04FFFFFFFFFFFF01.pdf "ISL Match 16 Eindhoven (NED): Men's 100m Breaststroke Results"]. Omega Timing. Retrieved Փետրվարի 2, 2025.</ref> |- |200 մ դոփով |2:00.16 | |[[Կիրիլ Պրիգոդա]] |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |13 դեկտեմբերի 2018 թ. |Աշխարհի առաջնություն |[[Հանժոու]], {{դրոշ|Չինաստան}} [[Չինաստան]] |<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Men's 200m Breaststroke Final Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000112010C0103EE04FFFFFFFFFFFF01 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=-f5TwL655Tk |title=SWIMMING WORLD RECORDS (25) 200 m breaststroke 2.00.16 Kirill Prigoda |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=swimming art |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |50 մ թիթեռաձեւ |21.32 | |[[Նոե Պոնտի]] |{{դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Շվեյցարիա]] |11 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |[[Բուդապեշտ]], {{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Men's 50m Butterfly Final. Results |url=https://www.worldaquatics.com/competitions/3433/world-aquatics-swimming-championships-25m-2024/results?event=3d9d1963-af7e-4e9e-9c96-eb6c15e6f643 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=worldaquatics.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Video - Men's 50m Butterfly Final Results |url=https://vk.ru/artemzagrebelny?z=video142497057_456239335%2Ff4223416b279b8f632%2Fpl_post_142497057_1497 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ թիթեռաձեւ |47.71 | |[[Նոե Պոնտի]] |{{դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Շվեյցարիա]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |[[Բուդապեշտ]], {{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Men's 100m Butterfly Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080104EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=МVideo - Men's 100m Butterfly Final |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239339%2F14a4c959febe4abba8 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |200 մ թիթեռաձեւ |1:46.85 | |[[Տոմորու Հոնդա]] |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ճապոնիա]] |22 հոկտեմբերի 2022 թ. |Ճապոնիայի առաջնություն |[[Տոկիո]], {{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ճապոնիա]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 22 |title=Men's 200m Butterfly Final Results |url=http://swim.seiko.co.jp/2022/S70702/ranking/01R052.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=swim.seiko.co.jp}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 22 |title=Video, Men's 200m Butterfly Final |url=https://www.facebook.com/100007561117363/videos/1151467825795134 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Japan Swimming Federation}}</ref> |- |100 մ համալիր լող |49.28 | |[[Քեյլեբ Դրեսել]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |22 նոյեմբերի 2020 թ. |Միջազգային լիգա |[[Բուդապեշտ]], {{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] |<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ նոյեմբերի 22 |title=Men's 100m IM Results |url=https://www.omegatiming.com/File/000114020F0105EC04FFFFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=omegatiming.com}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=bfZAZO30oTk |title=Caeleb Dressel isl swimmin wr 100 IM 49.28 |date=2020 թ․ նոյեմբերի 22 |publisher=swim4lifeTV |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |200 մ համալիր լող |1:48.88 | |[[Լեոն Մարշանդ]] |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] |1 նոյեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի գավաթ |[[Սինգապուր]], {{դրոշ|Սինգապուր}} [[Սինգապուր]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ նոյեմբերի 1 |title=Men's 200m IM Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800070105EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=omegatiming.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ նոյեմբերի 1 |title=Video - Men's 200m IM Final |url=https://www.youtube.com/watch?v=Fc-i1YbvAHU |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=World Aquatics}}</ref> |- |400 մ համալիր լող |3:54.81 | |[[Դայյա Սետո]] |{{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Ճապոնիա]] |20 դեկտեմբերի 2019 թ. |Միջազգային լիգա |[[Լաս Վեգաս]], {{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=Men's 400m Individual Medley Results |url=https://cdn.swimswam.com/wp-content/uploads/2019/12/ISL-Vegas-Day-1-Complete-Result.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |page=6}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=m1x5rHvuLLY |title=WORLD RECORD Daiya Seto Men's 400m Individual Medley ISL FULL RACE Las Vegas |date=2019 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=[[International Swimming League]] |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |4 × 50 մ ազատ ոճ փոխանցում |1:21.80 | |[[Քեյլեբ Դրեսել]]<br>[[Ռայան Հելդ]]<br>[[Ջեք Քոնգեր]]<br>[[Մայքլ Չադվիկ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |14 դեկտեմբերի 2018 թ. |Աշխարհի առաջնություն |[[Հանժոու]], {{դրոշ|Չինաստան}} [[Չինաստան]] |<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Men's 4 × 50 m Freestyle Final Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000112010C0101F604FFFFFFFFFFFF01 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |work=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 50 m ազատ ոճ փոխանցում |1:20.77 | |[[Ալեն Բերնար]] (20.64)<br> [[Ֆաբիեն Ժիլո]] (20.33)<br> [[Ամորի Լևոկ]] (19.93)<br> [[Ֆրեդերիկ Բուասկե]] (19.87) |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] |14 դեկտեմբերի 2008 թ. |Եվրոպայի առաջնություն |[[Ռիեյկա]], {{դրոշ|Խորվաթիա}} |<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=European Short Course Championships 2008, Rijeka (CRO): Full Results Book |url=http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2008/rijeka2008/Book_All_Results.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 100 m ազատ ոճ փոխանցում |3:01.66 | |[[Ջեք Ալեքսի]] (45.05)<br> [[Լյուկ Հոբսոն]] (45.18)<br> [[Քիերան Սմիթ]] (46.01)<br> [[Քրիս Գյուլիանո]] (45.42) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Men's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080101F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=1Փետրվարի 2, 2025 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 31 |title=Video - Men's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239037 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |4 × 200 m ազատ ոճ փոխանցում |6:40.51 | |[[Լյուկ Հոբսոն]] (1:38.91)<br> [[Քարսոն Ֆոսթեր]] (1:40.77)<br> [[Շեյն Կասաս]] (1:40.34)<br> [[Քիերան Սմիթ]] (1:40.49) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |13 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Men's 4x200m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080101F80104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Video - Men's 4x200m Freestyle Relay Final |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239345%2F53a5485a3b1e5a4c21%2Fpl_post_142497057_1511 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |4 × 50 m համալիրված ոճ փոխանցում |1:29.72 | |[[Լորենցո Մորա]] (22.65)<br> [[Նիկոլո Մարտինենխի]] (24.95)<br> [[Մատեո Ռիվոլտա]] (21.60)<br> [[Լեոնարդո Դեպլանո]] (20.52) |{{դրոշ|Իտալիա}}[[Իտալիա]] |17 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Մելբուրն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Men's 4 × 50 m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030105F60104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |4 × 100 m medley relay |3:18.68 | |[[Միրոն Լիֆինցև]]<br>[[Կիրիլ Պրիգոդա]]<br>[[Անդրե Մինակով]]<br>[[Եգոր Կորգև]] |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Հունգարիա]] [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Men's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080105F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Video - Men's 4x100m Medley Relay Final |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239344%2F8f5d17d54d3cf9e655 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |} Բացատրություն '''# '''— Ռեկորդն սպասում է վավերացման; կ— որակավորում, կե — կիսաեզրափակիչ, է — 1--ին էտապ, էկ −որակավորման 1-ին աստիճան, б —եզրափակիչ, † — ամենաերկար լող; ժլ —լող սահմանված ժամով === Կանայք === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |50 մ ազատ ոճ |22.83 | կե |[[Գրեթչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 50m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201EB0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Video - Women's 50m Freestyle Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239033 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ ազատ ոճ |50.25 | |[[Քեյթ Քեմփբել]] |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |26 հոկտեմբերի 2017 թ. |Ավստրալիայի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Ադելաիդ]] |<ref>{{Cite web |last1=Race |first1=Loretta |date=2025 թ․ փետրվարի 2 |title=She's Back: Cate Campbell Eclipses Sjostrom's 100 SC Free World Record |url=https://swimswam.com/shes-back-cate-campbell-eclipses-sjostroms-100-sc-free-world-record/ |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 26}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=00TDGHbw7uQ |title=SWIMMING WORLD RECORDS (25) 100m freestyle 50.25 Cate Campbell |date=2019 թ․ փետրվարի 14 |publisher=swimming art |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |200 մ ազատ ոճ |1:50.31 | |[[Սիոֆան Հաուգի]] |{{դրոշ|Հոնգ Կոնգ}} [[Հոնգ Կոնգ]] |16 դեկտեմբերի 2021 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|ԱՄԷ}}[[Աբու Դաբի]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Women's 200m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011500190201EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |400 մ ազատ ոճ |3:50.25 | |[[Սամեր ՄաքԻնթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}} [[Կանադա]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Women's 400m Freestyle Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201EF0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Video - Women's 400m Freestyle Final |url=https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239332%2F011af5b96a8bd039d2%2Fpl_post_142497057_1494 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |800 մ ազատ ոճ |7:57.42 | |[[Կեյթ Լեդեկի]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |5 նոյեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|ԱՄՆ}}[[Ինդիանապոլիս]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Women's 800m Freestyle Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700090201F10104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Video: Women's 800m Freestyle Results |url=https://www.youtube.com/watch?v=ET-rZh5wzlo |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=FINA}}</ref> |- |1500 մ ազատ ոճ |15:08.24 | |[[Կեյթ Լեդեկի]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |29 հոկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|Կանադա}} [[Թորոնտո]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Ledecky 1500m Freestyle world record |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700080201F30104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Video of Women's 1500m Freestyle Results |url=https://www.youtube.com/watch?v=p20kZqUAd0k |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=FINA}}</ref> |- |50 մ հետ խողորդակ |25.23 | |[[Ռեգան Սմիթ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |13 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Women's 50m Backstroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080202EB0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Video - Women's 50m Backstroke Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239026 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ հետ խողորդակ |54.02 | |[[Ռեգան Սմիթ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Video - Women's 4x100m Medley Relay Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239034 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |200 մ հետ խողորդակ |1:58.04 | |[[Ռեգան Սմիթ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 200m Backstroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080202EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Video - Women's 200m Backstroke Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239035 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |50 մ կրծքով |28.37 |կե |[[Ռուտա Մեյլուտիտե]] |{{դրոշ|Լիտվա}} [[Լիտվա]] |17 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Մելբուրն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Women's 50m Breaststroke Semifinals Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030203EB0102FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |100 մ կրծքով |1:02.36 |= |[[Ռուտա Մեյլուտիտե]] |{{դրոշ|Լիտվա}} [[Լիտվա]] |12 հոկտեմբերի 2013 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Մոսկվա]] |<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 12 |title=Women's 100m Breaststroke Result |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=00010D020701021E02FFFFFFFFFFFF02 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |100 մ կրծքով |1:02.36 |= |[[Ալիա Ատքինսոն]] |{{դրոշ|Ճամայկա}} [[Ճամայկա]] |6 դեկտեմբերի 2014 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Քատար}}[[Դոհա]] |<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Women's 100m Breaststroke Results |url=http://www.omegatiming.com/File/Download?id=00010E010D01021E02FFFFFFFFFFFF02 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=0-ADSzjH8jY |title=Alia Atkinson World Record 100m Breaststroke 2014 FINA World Swimming Championships Doha |date=2016 թ․ հունիսի 22 |publisher=FINA |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |via=YouTube}}</ref> |- |100 մ կրծքով |1:02.36 |= |[[Ալիա Ատքինսոն]] |{{դրոշ|Ճամայկա}} [[Ճամայկա]] |26 օգոստոսի 2016 թ. |Աշխարհի գավաթ |{{դրոշ|Ֆրանսիա}}[[Շարտր]] |<ref>{{Cite web |last1=Keith |first1=Braden |date=2016 թ․ օգոստոսի 26 |title=Alia Atkinson Ties World Record in 100 Breaststroke in Chartres |url=https://swimswam.com/alia-atkinson-ties-world-record-100-breaststroke-chartres/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Swimswam}}</ref> |- |200 մ կրծքով |2:12.50 | |[[Կեյթ Դուգլաս]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |13 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Women's 200m Breaststroke Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080203EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Video - Women's 200m Breaststroke Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239027 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |50 մ բտտնաձև |23.94 |կե |[[Գրետչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Women's 50m Butterfly Semifinals Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080204EB0102FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Video - Women's 50m Butterfly Semifinals |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239022 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ բտտնաձև |52.71 | |[[Գրետչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Women's 100m Butterfly Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080204EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video - Women's 100m Butterfly Final Results |url=https://vk.com/club228643357?z=video-228643357_456239030%2Fvideos-228643357%2Fpl_-228643357_-2 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |200 մ բտտնաձև |1:59.32 | |[[Սամեր ՄաքԻնթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}} [[Կանադա]] |12 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Women's 200m Butterfly Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080204EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Video - Women's 200m Butterfly Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239025 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |100 մ անհատական մեդլի |55.11 | |[[Գրետչեն Ուոլշ]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |13 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Women's 100m IM Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205EC0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=Video - Women's 100m IM Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239028 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |200 մ անհատական մեդլի |2:01.63 | |[[Կեյթ Դուգլաս]] |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Women's 200m IM Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205EE0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Video - Women's 200m IM Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239023 |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 14}}</ref> |- |400 մ անհատական մեդլի |4:15.48 | |[[Սամեր ՄաքԻնթոշ]] |{{դրոշ|Կանադա}} [[Կանադա]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Women's 400m IM Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205EF0104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video - Women's 400m IM Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239031 |accessdate=2024 թ․ դեկտեմբերի 23}}</ref> |- |4 × 50 մ ազատ ոճ |1:32.50 | |[[Ռանոմի Կրոմովիդջոյո]] (23.05) <br> [[Մաիկե դե Վարդ]] (23.16) <br> [[Կիմ Բուշ]] (23.47) <br> [[Ֆեմկե Հեմսկերկ]] (22.82) |{{դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Նիդերլանդներ]] |12 դեկտեմբերի 2020 թ. |Վաուդա գավաթ |{{դրոշ|Նիդերլանդներ}}[[Էինդհովեն]] |<ref>{{Cite news |author=James Sutherland |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Dutch Women Destroy SCM 200 Free Relay World Record In 1:32.50 (Video) |url=https://swimswam.com/dutch-women-destroy-scm-200-free-relay-world-record-in-132-50-video/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |website=swimswam.com}}</ref> |- |4 × 100 մ ազատ ոճ |3:25.01 | |[[Կեյթ Դուգլաս]] (50.95) <br> [[Կաթերին Բերկոֆ]] (51.38) <br> [[Ալեքս Շաքել]] (52.01) <br> [[Գրետչեն Ուոլշ]] (50.67) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |10 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 10 |title=Video - Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239039 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |- |4 × 200 մ ազատ ոճ |7:30.13 | |[[Ալեքս Ուոլշ]] (1:53.25) <br> [[Պեյջ Մադեն]] (1:53.18) <br> [[Կեթի Գրայմս]] (1:53.39) <br> [[Կլեր Վայնշտեյն]] (1:50.31) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |12 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Women's 4x200m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201F80104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Video - Women's 4x200m Freestyle Relay Final |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239038 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 50 մ մեդլի |1:42.35 | |[[Մոլլի Օ'Կալահան]] (25.49) <br> [[Չելսի Հոջես]] (29.11) <br> [[Էմմա ՄկԿիո]] (24.43) <br> [[Մադիսոն Ուիլսոն]] (23.32) |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] |17 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Մելբուռն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Women's 4 × 50 m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030205F60104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 100 մ մեդլի |3:40.41 | |[[Ռեգան Սմիթ]] (54.02) <br> [[Լիլի Քինգ]] (1:03.02) <br> [[Գրետչեն Ուոլշ]] (52.84) <br> [[Կեյթ Դուգլաս]] (50.53) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |15 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}} [[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080205F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Women's 4x100m Medley Relay Final Results |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239040 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |} Բացատրություն '''# '''— Ռեկորդն սպասում է վավերացման; կ— որակավորում, կե — կիսաեզրափակիչ, է — 1--ին էտապ, էկ −որակավորման 1-ին աստիճան, б —եզրափակիչ, † — ամենաերկար լող; ժլ —լող սահմանված ժամով === Խառը ռելեներ === {| class="wikitable" |+ |- ! Հեռավորություն !! Ժամանակ !! !! Անուն !! Քաղաքացիություն !! ամիս, ամսաթիվ !! Մրցակցություն !! Վայր !! Նշումներ |- |4 × 50 մ ազատ ոճ |1:27.33 | |Մաքսիմ Գրուսե (20.92) <br> [[Ֆլորեն Մանոդու]] (20.26) <br> [[Բերիլ Գաստալդելլո]] (23.00) <br> [[Մելանի Հենիկ]] (23.15) |{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] |16 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Մելբուռն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Mixed 4 × 50 m Freestyle Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030301F60104FFFFFFFFFF01.pdf |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=Omega Timing}}</ref> |- |4 × 50 մ մեդլի |1:35.15 | |Ռայան Մերֆի (22.37) <br> [[Նիկ Ֆինկ]] (24.96) <br> [[Կեյթ Դուգլաս]] (24.09) <br> [[Թորի Հուսքե]] (23.73) |{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[ԱՄՆ]] |14 դեկտեմբերի 2022 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Ավստրալիա}}[[Մելբուռն]] |<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Mixed 4 × 50 m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030305F60104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video – Mixed 4 × 50 m Medley Relay Final |url=https://yandex.ru/video/preview/1728293254048947670 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 2 |publisher=FINA.tv}}</ref> |- |4 × 100 մ մեդլի |3:30.47 | |[[Միրոն Լիֆինցև]] (48.90) <br> [[Կիրիլ Պրիգոդա]] (54.86) <br> [[Արինա Սուրկովա]] (55.63) <br> [[Դարյա Կլեպիկովա]] (51.08) |{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Ռուսաստան]] |14 դեկտեմբերի 2024 թ. |Աշխարհի առաջնություն |{{դրոշ|Հունգարիա}}[[Բուդապեշտ]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Mixed 4 × 100 m Medley Relay Final Results |url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080305F70104FFFFFFFFFF01.pdf |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Video - Mixed 4 × 100 m Medley Relay Final Results |url=https://vkvideo.ru/video-228643357_456239036 |accessdate=2025 թ․ փետրվարի 2}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Լող]] [[Կատեգորիա:Ռեկորդներ]] [[Կատեգորիա:Սպորտի ռեկորդներ և վիճակագրություն]] [[Կատեգորիա:Ցանկեր:Սպորտ]] gyxxnyep3bo9ts677tozk59bs01w5vl 0 1074365 10357112 9456984 2025-06-18T06:50:21Z Van Kitten 139705 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|1 */ 10357112 wikitext text/x-wiki '''Միլլերի թեստ''' ({{lang-en|Miller test}}, նաև կոչվում է եռակողմ թեստ, {{lang-en|three-prong obscenity test}}<ref>{{Cite web |url=http://courses.cs.vt.edu/cs3604/lib/Censorship/3-prong-test.html |publisher=courses.cs.vt.edu |lang=en |title=Three Prong Obscenity Test |accessdate=06.09.2011 |work=Virginia Tech |archiveurl=https://www.webcitation.org/652gs2Def?url=http://courses.cs.vt.edu/cs3604/lib/Censorship/3-prong-test.html |archivedate=2012 թ․ հունվարի 29 |url-status=live}}</ref>), թեստ, որը կիրառվում է Ամերիկայի Միացյալ նահանգների Գերագույն դատարանում 1973 թվականից՝ որոշելու համար, թե արդյոք այս կամ այն նյութը կարող է ճանաչվել անպարկեշտ և արգելվել՝ չենթարկվելով Սահմանադրության առաջին ուղղման պաշտպանությանը (որը երաշխավորում է խոսքի ազատությունը)։ Չնայած ծավալուն քննադատությանը և, ինչպես նշում են շատ հետազոտողներ, թեստի ընդունման կապակցությամբ լրացուցիչ խառնաշփոթ է անպարկեշտության հարցի շուրջ, դրա օգտագործման պրակտիկան մինչ օրս ստանդարտ է տարբեր նյութերի արգելման գործերում՝ առանց Սահմանադրության առաջին ուղղման խախտման<ref name="frs">{{книга |автор=Frankel, Ellen; Dycus, Fred; Jeffrey, Paul |заглавие=Freedom of Speech |год=2004 |издательство=Cambridge University Press |pages=87 |allpages=439 |isbn=9780521603751}}</ref>։ Նախքան Միլլերի թեստը, դատական պրակտիկայում կիրառվել է անգլիական իրավունքից վերցված (գործը կոչվում է Թագ ընդդեմ Հիքլինի, 1868, LR 3 QB 360) Հիքլինի թեստ<ref>{{Cite web |url=http://www.radford.edu/~wkovarik/class/law/1.12obscenity.html |publisher=radford.edu |title=Obscenity, indecency and the law |lang=en |accessdate=07.09.2011 |work=Radford University |archiveurl=https://www.webcitation.org/652gsRh55?url=http://www.radford.edu/~wkovarik/class/law/1.12obscenity.html |archivedate=2012 թ․ հունվարի 29 |url-status=dead}}</ref>, որը, լինելով բավականին կոշտ, թույլ է տալիս արգելել ցանկացած նյութ, հաշվի առնելով միայն դրա մի փոքր մասը<ref name="holyshit" />։ Առաջին նախադեպը, որը կասկածի տակ դրեց նման դատական պրակտիկան, տեղի ունեցավ 1930-ական թվականներին՝ սկիզբ դնելով մի շարք գործընթացների, որոնք վերջնականապես վարկաբեկեցին Հիքլինի թեստը 1970-ական թվականներին<ref name="inyourfacesuckers" />։ Այս կամ այն նյութը որպես անպարկեշտ որոշելու նոր ստանդարտը` Միլլերի թեստը, հայտնվել է 1973 թվականին Միլլերն ընդդեմ Կալիֆոռնիայի դատավարության ընթացքում, որը զգալի ազդեցություն է ունեցել [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] իրավաբանական համակարգի վրա։ == Նախադրյալներ՝ ԱՄՆ-ն դեմ է «Ուլիս» գրքին == Նախքան Միլլերի թեստի հայտնվելը, այս կամ այն տպագիր նյութի պարկեշտությունը կամ անպարկեշտությունը որոշելու համար օգտագործվել է Հիքլինի թեստը, որը փոխառվել է անգլիական իրավունքից։ Նրա պարզ սկզբունքն այն էր, որ դատարանը կարող էր անօրինական ճանաչել ցանկացած նյութ, որը {{քաղվածքի սկիզբ}} Փչացնում և քայքայում է նրանց միտքը, ովքեր բաց են նման անբարոյական ազդեցությունների համար և որոնց ձեռքը կարող է ընկնել այդ նյութը։{{oq|en|Deprave or corrupt those whose minds are open to such immoral influences, and into whose hands a publication of this sort may fall<ref name="cas">{{Cite web |url=http://www.cas.okstate.edu/jb/faculty/senat/jb3163/obscenity.html |title=An owerview of how courts have defined obscenity |lang=en |accessdate=06.09.2011 |publisher=cas.okstate.edu |work=Oklahoma State University |archiveurl=https://web.archive.org/web/20000708122456/http://www.cas.okstate.edu/jb/faculty/senat/jb3163/obscenity.html |archivedate=2000 թ․ հուլիսի 8 |url-status=dead}}</ref>.}} {{քաղվածքի վերջ}} [[Պատկեր:NewYorkSocietyForTheSuppressionOfVice.jpg|135px|thumb|NYSSV զինանշանը]] Նման որոշումը կարող էր հիմնված լինել նույնիսկ տեքստից առանձին վերցված մեկ նախադասության քննարկման վրա<ref name="holyshit">{{Cite web |url=http://www.firstamendmentcenter.org/can-a-book-videotape-or-other-expressive-material-be-considered-obscene-on-the-basis-of-one-particular-passage-or-scene |author=Nashville, Tenn |title=Can a book, videotape or other expressive material be considered obscene on the basis of one particular passage or scene? |date=15.11.2002 |accessdate=06.09.2011 |lang=en |work=First Amendment News |publisher=First Amendment Center |archiveurl=https://www.webcitation.org/652gtP4lb?url=http://www.firstamendmentcenter.org/can-a-book-videotape-or-other-expressive-material-be-considered-obscene-on-the-basis-of-one-particular-passage-or-scene |archivedate=2012 թ․ հունվարի 29 |url-status=dead}}</ref>։ Առաջին դեպքը, երբ այդ սկզբունքի օգտագործման պրակտիկան խախտվել է, տեղի է ունեցել 1933 թվականին իռլանդացի գրող Ջեյմս Ջոյսի Ուլիս գրքի գործի լսմանը։ 1921 թվականին նյույորքյան ընկերության՝ արատը արմատախիլ անելու հարցերով քարտուղար Ջոն Սամները և նրա հետևորդները բռնագրավել են The Little Review գրական ամսագրի թողարկումը, որը պարունակում էր հրապարակմանը պատրաստվող ստեղծագործություններից մեկը։ Դատարանի առջև են կանգնել հրատարակության խմբագիրներ Մարգարետ Անդերսոնն ու Ջեյն Հիփը, դատաքննության հրավիրված փորձագետները՝ գրող Ջոն Պոուիսը և դրամատուրգ Ֆիլիպ Մելերը, վկայում են, որ Ջոյսի ոճը չափազանց անմարդկային էր և դժվար ընթերցողների մեծամասնությանը հասկանալու համար։ Դատարանը բավարարել է մեղադրանքի պահանջները և արգելք է դրել ամսագրի տվյալ թողարկման վաճառքի և, բնականաբար, Ուլիսի հետագա հրապարակման վրա։ Գրքի ապօրինի տարածման փորձերը, այնուամենայնիվ, տեղի են ունեցել, այսպես, 1922 թվականին ԱՄՆ Փոստային ծառայությունը այրել է վեպի հինգ հարյուր օրինակ, որպեսզի կանխի գրքի ներկրումը երկիր<ref>{{книга |автор=Sova, Dawn |заглавие=Literature suppressed on sexual grounds |год=2006 |издательство=Infobase Publishing |allpages=350 |isbn=9780816062720 |pages=263}}</ref>։ Random House հրատարակչությունը փորձել է ստեղծագործությունը պաշտպանել միայն 11 տարի անց՝ 1933 թվականին, դատական գործընթացում, որը ստացել Է ԱՄՆ անվանումը Ուլիս գրքի դեմ։ Գրքի փաստաբանների ռազմավարությունն այն էր, որ ապացուցվի, որ վեպը լուրջ և դասական գրական ստեղծագործություն է, որը, ըստ էության, չի կարող անպարկեշտ լինել։ Ընտրվեցին հատվածներ Ռեբեկա Վեստի, Առնոլդ Բեննետի և Թ. Ս. Էլիոտի գրախոսություններից, որոնք Ջոյսին ներկայացնում էին որպես հանճար և փառաբանում նրա աշխատանքը<ref>{{книга |автор=Brannon, Julie Sloan |заглавие=Who reads Ulysses? |nodot=1 |год=2003 |издательство=Routledge |pages=15 |allpages=200 |isbn=9780415942065}}</ref>։ Մեղադրող կողմը պնդել է, որ Ուլիսը սպառնալիք է ներկայացնում գոնե հայհոյանքների հաճախակի օգտագործման համար, ինչը միանգամայն անընդունելի է բարեպաշտ հասարակության մեջ<ref>{{книга |автор= Aitken, Robert; Aitken, Marilyn |заглавие=Law makers, law breakers, and uncommon trials |год=2007 |издательство=American Bar Association |pages=341 |allpages=422 |isbn=9781590318805}}</ref>։ Գործը քննող դատավորը, այնուամենայնիվ, չի օգտվել Հիքլինի թեստի համաձայն անպարկեշտ գիրքը ճանաչելու հնարավորությունից։ Դրա փոխարեն դատավորը եզրակացություն է արել՝ այդպիսով ստեղծելով նախադեպ, որ գիրքը պետք է դիտարկել ամբողջությամբ, այլ ոչ թե վերլուծելով դրա առանձին մասերը (ինչն այն ժամանակ սովորական դատական պրակտիկա էր<ref>{{книга |автор=Miller, Neil |заглавие=Banned in Boston |год=2010 |издательство=Beacon Press |allpages=240 |isbn=9780807051122 |часть=Chapter 12}}</ref>)։ Արդյունքում՝ վեպը հրատարակվել է 1934 թվականին՝ տասը հազար օրինակ տպաքանակով, որը բաժանվել է գրեթե ակնթարթորեն<ref>{{Cite web |url=http://lawreview.wustl.edu/inprint/85/2/Gillers.pdf |title=A tendency to deprivate and corrupt: the transformation of american obscenity law from Hicklin to Ulysses II |work=Washington University Law Review |author=Gillers, Stephen |accessdate=06.09.2011 |lang=en |format=PDF |publisher=lawreview.wustl.edu |archiveurl=https://www.webcitation.org/652guQ8dG?url=http://lawreview.wustl.edu/inprint/85/2/Gillers.pdf |archivedate=2012 թ․ հունվարի 29 |url-status=dead}}</ref>։ == Հիքլինի թեստի վարկաբեկում == [[Պատկեր:US Supreme Court Justice William Brennan - 1976 official portrait.jpg|150px|thumb|Դատավոր Ուիլյամ Բրենան]] Հիքլինի թեստի վարկաբեկման գործընթացի սկիզբը դրվել է 1957 թվականին Ռոթն ընդդեմ ԱՄՆ-ի գործի լսումների ժամանակ<ref name="cas" />։ Ամբաստանյալին մեղադրանք է առաջադրվել անպարկեշտ նյութեր ուղարկելու համար։ Վաշտի պաշտպանությունը չի հերքել ուղարկվելու փաստը, սակայն պնդել է, որ նյութերը գտնվում են Սահմանադրության առաջին փոփոխության պաշտպանության ներքո։ Այս գործընթացը վերադաս դատական ատյանին ուղղված բողոք էր, սակայն ցանկալի արդյունքը ձեռք չի բերվել. Սամուել Ռոթը մեղավոր է ճանաչվել<ref name="lans" />։ Դատավարության ընթացքում, սակայն, տեղի ունեցան ԱՄՆ իրավական համակարգի համար կարևոր իրադարձություններ։ Նախ, դատավոր Ուիլյամ Բրենանը հրաժարվեց օգտագործել «Հիքլինի թեստը»՝ նյութի «անպարկեշտությունը» որոշելու համար։ Երկրորդը, ասվեց, որ նյութը կարող է անպարկեշտ համարվել միայն այն դեպքում, երբ միջին մարդը, կիրառելով ժամանակակից սոցիալական բարոյական նորմերը, կարծում է, որ ստեղծագործության հիմնական թեման, որը դիտարկվում է որպես մեկ ամբողջություն, առաջացնում է ցանկասիրական հետաքրքրություն։ Այսպիսով, վերջապես հաստատվեց առանց նախադասությունները համատեքստից հանելու նյութերը դիտարկելու պրակտիկան։ Հիքլինի թեստի վերաբերյալ դատարանը վճռել է, որ դրա օգտագործումն անընդունելի է, քանի որ այն զգալի չափով սահմանափակում է խոսքի և մամուլի ազատությունը։ Մեկ այլ կարևոր նորամուծություն էլ այն էր, որ անպարկեշտության մասով դատական գործընթացները պետք է ուղղված լինեն նման նյութերի առաքմամբ և հրատարակմամբ զբաղվող անձանց, բայց ոչ բուն նյութերի վրա<ref name="lans">{{Cite web |url=http://lilt.ilstu.edu/teeimer/Roth_000.htm |accessdate=09.09.2011 |lang=en |publisher=lilt.ilstu.edu |title=Roth vs. US Brief |work=Laboratory for Integrated Learning and Technology |archiveurl=https://archive.today/20121210091153/http://lilt.ilstu.edu/teeimer/Roth_000.htm |archivedate=2012 թ․ դեկտեմբերի 10 |url-status=dead}}</ref>։ Դատարանը նաև ընդգծել է, որ [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|ԱՄՆ Սահմանադրության]] առաջին ուղղման երաշխիքները տարածվում են նաև գրականության վրա<ref name="inyourfacesuckers">{{Cite web |url=http://www.bsos.umd.edu/gvpt/lpbr/subpages/reviews/mackey-thomas.htm |title=Pornography on Trial |lang=en |accessdate=06.09.2011 |publisher=bsos.umd.edu |work=University of Maryland |author=Weizer, Paul. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120317071650/http://www.bsos.umd.edu/gvpt/lpbr/subpages/reviews/mackey-thomas.htm |archivedate=2012 թ․ մարտի 17 |url-status=dead}}</ref>։ Միխայիլ Բերգը նշում է. հրատարակիչները սկսեցին անվախորեն տպել գործեր, որոնք բացահայտորեն պատկերում էին սեքսը, և դատարանները սկսեցին ավելի բարենպաստ վերաբերվել ազատագրված սեքսուալ արտահայտությանը<ref>{{Cite web |url=http://www.mberg.net/uspehtri/ |title=Глава 3 (продолжение). Цензура как критерий цены слова |author=Берг М. Ю. |publisher=mberg.net |accessdate=06.09.2011 |url-status=live}}</ref>։ Հետագա տարիներին անպարկեշտ նյութերի նկատմամբ վերաբերմունքի ազատականացումը շարունակվեց։ 1957 թվականին դատարանի կողմից արդարացվել է Գինսբերգի սկանդալային հայտնի «Ճիչը» պոեմի տարածման համար ձերբակալված հրատարակիչը<ref name="trialtwo">{{Cite web |url=http://magazines.russ.ru/october/2005/5/iab19.html |author=Яблонская А. |work=Журнальный зал |accessdate=15.08.2011 |date=октябрь 2005 |title=Патти Хёрст и четверть дыма}}</ref>։ Երեք տարի անց ավելի քան երեսուն տարի Լոուրենսի շնորհազուրկ Լեդի Չաթերլեյի Սիրեկանը ճանաչվել է տպագրության համար պիտանի<ref>{{книга|автор=Lawrence, D. H.|заглавие=Lady Chatterley's Lover (Mobi Classics)|год=2010|издательство=MobileReference|часть=Posthumous reputation|allpages=523|isbn=9781607783534}}</ref>։ Եվս մեկ տարի անց լույս տեսան Միլլերի արևադարձները (Խեցգետնի և Այծեղջյուրի)<ref>{{книга|автор=Lawlor, William.|заглавие=Beat culture: lifestyles, icons, and impact|год=2005|издательство=ABC-CLIO|pages=53|allpages=392|isbn=9781851094004}}</ref>։ Ու.Բերոուզի Մերկ նախաճաշ վեպի դատավարության ընթացքում պաշտպանական կողմից ներկայացվել են մի քանի նշանավոր գրողներ։ 1966 թվականի հուլիսի 7-ին Մասաչուսեթսի Գերագույն դատարանը վճռեց, որ Մերկ նախաճաշի տեքստը անպարկեշտ չէ։ Հրատարակչի վրայից հանվել են բոլոր մեղադրանքները, և ստեղծագործությունը կարելի էր ազատ վաճառել ԱՄՆ-ում<ref name="F">{{Cite web |url=http://www.beatdom.com/?p=720 |publisher=beatdom.com |lang=en |accessdate=08.07.2011 |title=Naked Lunch at Fifty |date=11.01.2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/64t7ZpK24?url=http://www.beatdom.com/?p=720 |archivedate=2012 թ․ հունվարի 22 |url-status=live}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի իրավունք]] t2dw7h1j38ur8hu8fym8pyt6oj8647y 0 1079891 10356964 10356272 2025-06-18T00:08:02Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356964 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ | անուն = Ֆրանսիսկու Տրինկան | բնագիր անուն = [[պորտուգալերեն|պորտ]]․՝ Francisco António Machado Mota Castro Trincão, դեկտեմբերի 29, 1999, [[Վիանա-դու-Կաշտելու]], [[Պորտուգալիա]] | պատկեր = Francisco Trincão 2019 (cropped) 2.jpg | պատկերի չափ = | alt = | պատկերի նկարագիր = | նկարագրություն = | նկարագիր = | ամբողջական անուն = Ֆրանցիսկո Անտոնիո Մաշադու Մոտա դե Կաստրո Տրինկան | ծննդյան ամասիվ = դեկտեմբերի 29, 1999 | մահվան ամսաթիվ = | ծննդավայր = [[Վիանա-դու-Կաշտելու]], [[Պորտուգալիա]] | մահվան վայր = | հասակ = 183 սմ | դիրք = [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|վինգեր]] | ազգությունը = պորտուգալացի | քաղաքացիությունը = {{դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Պորտուգալիա]] | մականուն = | քաշ = | ներկա ակումբ = {{դրոշ|Անգլիա}} [[Վուլվերհեմպտոն Ուոնդերերս|Վուլվերհեմպտոն]] | ակումբի համար = 11 | երիտ ակումբ = {{Ֆուտբոլային կարիերա |2015-2016|{{դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Բրագա ՖԱ|Բրագա]]| }} | ակումբ = {{Ֆուտբոլային կարիերա |2016-2018|{{դրոշ|Պորտուգալիա}} Բրագա Բ|46 (6) |2018-2020|{{դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Բրագա ՖԱ|Բրագա]]|33 (8) |2020-ներկա|{{դրոշ|Իսպանիա}} [[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]]|28 (3) |2021-ներկա|{{վարձավճար}} {{դրոշ|Անգլիա}} [[Վուլվերհեմպտոն Ուոնդերերս|Վուլվերհեմպտոն]]|6 (0) }} | ընդհանուր տարիներ = | ընդհանուր խաղեր = | ընդհանուր գոլեր = | ազգային թիմ = {{Ֆուտբոլային կարիերա |2020-ներկա|{{դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պորտուգալիա]]|7 (0) }} | մարզչական ակումբ = | պարգևների փոխարեն = | մեդալ = | մեդալ-ծալել = | մասնագիտական ըստ = հոկտեմբերի 2, 2021 | հավաքականի ըստ = սեպտեմբերի 4, 2021 }} '''Ֆրանսիսկու Անտոնիո Մաշադու Մոտա դե Կաստրո Տրինկան''' ([[պորտուգալերեն|պորտ]]․՝ Francisco António Machado Mota Castro Trincão, դեկտեմբերի 29, 1999, [[Վիանա-դու-Կաշտելու]], [[Պորտուգալիա]]), պորտուգալացի [[ֆուտբոլիստ]], [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|վինգեր]]։ Հանդես է գալիս անգլիական «[[Վուլվերհեմպտոն Ուոնդերերս|Վուլվերհեմպտոնի]]» և [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պորտուգալիայի ազգային հավաքական]]ի կազմում։ == Ակումբային կարիերա == === «Բրագա» === 2015 թվականին Տրինկանը միացել է «[[Բրագա (ֆուտբոլային ակումբ)|Բրագա]]» ֆուտբոլային ակումբի ակադեմային։ 2016 թվականի ապրիլի 2-ին նա իր դեբյուտն է նշել «Բրագա Բ»-ի կազմում՝ մասնակցելով [[Սեգունդա Դիվիզիոն|Սեգունդա դիվիզիոնի]] շրջանակներում կայացած «Ֆրեամունդե ՖԱ»-ի դեմ կայացած խաղին<ref>{{Cite news |last=Ferreira Lima |first=Fábio |date=2018 թ․ հուլիսի 27 |title=Trincão. O Mahrez do Minho que dá nas vistas no Euro de Sub-19 mas precisou de autorização dos pais para viajar com o Braga |trans-title=Trincão. The Mahrez of the Minho who shines at the Under-19 Euros but needed parental authorisation to travel with Braga |url=https://observador.pt/2018/07/27/trincao-o-mahrez-do-minho-que-da-nas-vistas-no-euro-de-sub-19-mas-precisou-de-autorizacao-dos-pais-para-viajar-com-o-braga/ |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 29 |newspaper=[[Observador]] |language=pt}}</ref>։ Տրինկանը 81-րդ րոպեին փոխարինել է Կառլոս Ֆորտեսին, իսկ հանդիպումն ավարտվել է 2-1 հաշվով՝ «''Ֆրեամունդե ՖԱ''»-ի հաղթանակով։ Թիմի կազմում իր առաջին գոլը Ֆրանցիսկոն խփել է 2017 թվականի մայիսի 7-ին կայացած «Պորտու Բ»-ի դեմ կայացած խաղում, սակայն թիմը ի վերջո պարտվեց 2-3 հաշվով<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ մայիսի 7 |title=Sp. Braga B-FC Porto B, 2–3: Vitória garante permanência aos dragões |trans-title=Sp. Braga B-FC Porto B, 2–3: Victory guarantees survival for the Dragons |url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/2--liga/detalhe/sp-braga-b-fc-porto-b-2-3-vitoria-garante-permanencia-aos-dragoes |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 29 |newspaper=[[Record (newspaper)|Record]] |language=pt}}</ref>։ 2017-18 մրցաշրջանի ընթացքում ֆուտբոլիստը դարձել է հինգ գոլի հեղինակ՝ ներառյալ հոկտեմբերի 1-ին «''Նասիոնալ ՖԱ''»-ի դեմ խաղում հեղինակած դուբլը<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հոկտեմբերի 1 |title=Chuva de golos dá triunfo do Braga B sobre o Nacional |trans-title=Rain of goals gives Braga B triumph over Nacional |url=https://tvi24.iol.pt/ii-liga/01-10-2017/chuva-de-golos-da-triunfo-do-braga-b-sobre-o-nacional |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 29 |publisher=[[TVI 24]] |language=pt}}</ref>։ Այս ամենի արդյունքում նա թիմի հետ կքնեց հինգ տարվա պայմանագիր<ref>{{Cite news |last=Monteiro |first=André |date=2018 թ․ հուլիսի 6 |title=Trincão renovou por cinco épocas |trans-title=Trincão renewed for five seasons |url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-nos/sp--braga/detalhe/trincao-renovou-por-cinco-epocas |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191029180432/https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-nos/sp--braga/detalhe/trincao-renovou-por-cinco-epocas |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 29 |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 29 |newspaper=Record |language=pt}}</ref>։ «Բրագայի» հիմնական թիմի կազմում պորտուգալացի ֆուտբոլիստը իր առաջին հանդիպումը անցկացրել է 2018 թվականի դեկտեմբերի 28-ին՝ 62-րդ րոպեին փոխարինման դուրս գալով Պորտուգալիայի Լիգայի գավաթի խաղարկության խմբային փուլի շրջանակներում կայացած «''Վիկտորիա ՖԱ''»-ի դեմ խաղի ընթացքում<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ դեկտեմբերի 28 |title=Ao minuto |trans-title=Live |url=https://maisfutebol.iol.pt/jogo/aominuto/vitoria-setubal/sp-braga/13567942 |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 29 |publisher=Mais Futebol |language=pt}}</ref>։ Այդ հանդիպումը ավարտվել է 4-0 հաշվով՝ «Բրագայի» հաղթանակով։ Հինգ օր անց նա իր դեբյուտն է նշել նաև [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պորտուգալիայի առաջնության]] շրջանակներում՝ «''Մարիտիոմո''»-ի դեմ կայացախ խաղում<ref>{{Cite news |date=2019 թ․ հունվարի 2 |title=Sp. Braga bate Marítimo e fecha ferida da Luz |trans-title=Sp. Braga beat Marítimo and close wound from the ''Luz'' |url=https://www.publico.pt/2019/01/02/desporto/noticia/sp-braga-bate-maritimo-fecha-ferida-luz-1856487 |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 29 |newspaper=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt}}</ref>։ Ֆրանցիսկոն այդ խաղում փոխարինել է Դիեգո Սոուսային։ 2019 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Ֆրանցիսկո Տրինկանը իր առաջին հանդիպումն է անցկացրել միջազգային մրցաշարերում՝ մասնակցելով [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա]]յի խաղարկության խմբային փուլի ընթացքում տեղի ունեցած «''Սլովան Բրատիսլավիա''»-ի դեմ խաղին<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Minhotos vencem grupo em grande estilo |trans-title=''Minhotos'' win group in some style |url=https://zap.aeiou.pt/slovan-2-4-braga-296987 |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 12 |publisher=Zap |language=pt}}</ref>։ Նա այդ խաղում նաև դարձել է գոլային փոխանցման հեղինակ, իսկ հանդիպումը ավարտվել է 4-2 հաշվով՝ պորտուգալական թիմի հաղթանակով։ Հաջորդ տարվա հունվարի 4-ին խփել է իր առաջին գոլը միջազգային մրցաշարերում՝ «''Բելենենսեշ ՖԱ''»-ի դեմ կայացած խաղում, որն ավարտվել է 7-1 հաշվով<ref>{{Cite news |last=Silva |first=Fernando André |date=2020 թ․ հունվարի 5 |title=Francisco Trincão estreia-se a marcar na I Liga |trans-title=Francisco Trincão scores for the first time in I League |url=https://ominho.pt/francisco-trincao-estreia-se-a-marcar-na-liga-de-futebol/ |access-date=2020 թ․ հունվարի 11 |newspaper=O Minho |language=pt}}</ref>։ === «Բարսելոնա» === 2020 թվականի հուլիսի 1-ին Ֆրանցիսկո Տրինկանը տեղափոխվել է իսպանական «[[Բարսելոնա ՖԱ]]»<ref>{{Cite web |last=Gonzalez |first=Roger |date=2020 թ․ հունվարի 31 |title=Transfer deadline day: Latest news and updates from Premier League, La Liga, Serie A and Bundesliga |url=https://www.cbssports.com/soccer/news/transfer-deadline-day-latest-news-and-updates-from-premier-league-la-liga-serie-a-and-bundesliga/live/ |access-date=2020 թ․ հունվարի 31 |publisher=[[CBS Sports]]}}</ref>։ Պայմանագիրը կնքվել է 5 տարի ժամկետով, տրանսֆերն արժեցել՝ 31 միլիոն եվրո, իսկ որպես հրաժարագին սահմանվել՝ 500 միլիոն եվրո<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հունվարի 31 |title=Barcelona to sign Francisco Trincao from Braga & Matheus Fernandes from Palmeiras |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51323088 |access-date=2020 թ․ փետրվարի 3 |publisher=[[BBC Sport]]}}</ref>։ [[Լա Լիգա]]յի շրջանակներում նա իր առաջին հանդիպումը անցկացրել է սեպտեմբերի 27-ին՝ 12 րոպե խաղաժամանակ ստանալով «[[Վիլյառեալ ՖԱ]]»-ի դեմ խաղում<ref>{{Cite news |last=Carnerero |first=Fernando |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=Ansu Fati lidera el nuevo Barcelona |trans-title=Ansu Fati leads new Barcelona |url=https://www.marca.com/futbol/primera-division/barcelona-vs-villarreal/cronica/2020/09/27/5f70c84dca47412c2f8b45d1.html |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 27 |newspaper=[[Marca (newspaper)|Marca]] |language=es}}</ref> ։ Իսկ հոկտեմբերի 20-ին իր առաջին հանդիպումն է անցկացրել [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա]]յի շրջանակներում՝ փոխարինելով [[Անտուան Գրիզման]]ին «''Ֆերենցվարոշ ՖԱ''»-ի դեմ կայացած խաղի ժամանակ<ref>{{Cite news |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Barcelona's starting XI vs Ferencvaros: Griezmann left on the bench |url=https://www.marca.com/en/football/barcelona/2020/10/20/5f8f2525268e3e77058b45c0.html |access-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 20 |newspaper=Marca}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Barcelona start afresh with five-goal rout of Ferencvaros |url=https://www.rfi.fr/en/wires/20201020-barcelona-start-afresh-five-goal-rout-ferencvaros |access-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 20 |publisher=[[Radio France Internationale]]}}</ref>։ Իսպանական թիմի կազմում ֆուտբոլիստը իր առաջին գոլը խփել է 2021 թվականի հունվարի 7-ին «[[Ռեալ Բետիս]]»-ի դեմ կայացած խաղում<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ փետրվարի 7 |title=Barcelona beat Real Betis with Messi, Trincao goals |url=https://www.espn.co.uk/football/report?gameId=581983 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 7 |publisher=[[ESPN]]}}</ref>։ Այդ հանդիպումը ավարտվել է 3-2 հաշվով՝ [[Բարսելոնա ՖԱ|կատալոնական թիմ]]ի հաղթանակով։ === «Վուլվերհեմպտոն» === 2021 թվականի հուլիսի 4-ին պորտուգալացի ֆուտբոլիստը մեկ տարի վարձակալության ժամկետով տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա]]ն ներկայացնող «[[Վուլվերհեմպտոն Ուոնդերերս|Վուլվերհեմպտոն]]»<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հուլիսի 4 |title=Wolves complete Trincao capture |url=https://www.wolves.co.uk/news/first-team/20210704-wolves-complete-trincao-capture/ |access-date=2021 թ․ հուլիսի 4 |publisher=Wolverhampton Wanderers F.C.}}</ref>։ Նա իր առաջին հանդիպումը անցկացրել է օգոստոսի 14-ին՝ մասնակցելով «[[Լեսթեր Սիթի]]»-ի դեմ խաղին, որն ավարտվել է 1-0 հաշվով՝ «Լեսթերի» հաղթանակով<ref>{{Cite web |last=Bate |first=Adam |date=2021 թ․ օգոստոսի 14 |title=Leicester 1–0 Wolves: Jamie Vardy is the hero again as Foxes seal opening day Premier League win |url=https://www.skysports.com/football/leicester-city-vs-wolverhampton-wanderers/report/446292 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 26 |publisher=[[Sky Sports]]}}</ref>։ Տասը օր անց Ֆրանցիսկոն խփել է իր առաջին գոլը թիմի կազմում՝ [[Ֆուտբոլային լիգայի գավաթ]]ի խաղարկության շրջանակներում կայացած «[[Նոթինգհեմ Ֆորեստ]]ի» դեմ խաղում(4-0)<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 24 |title=Carabao Cup: Nottingham Forest 0–4 Wolverhampton Wanderers |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58239476 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == === Երիտասարդական === 2018 թվականին Պորտուգալիա Մ19 հավաքականի կազմում ֆուտբոլիստը մասնակցել է Եվրոպայի երիտասարդական առաջնությանը։ Առաջնության արդյունքներով նա իր խաղընկեր Ֆիլիպե Ժուանի հետ ճանաչվել է առաջնության լավագույն ռմբարկու՝ խփած 5 գոլով։ Նույն թվականի տեղի ունեցած Ֆուտբոլի աշխարհի երիտասարդական առաջնության ժամանակ Տրինկանը մասնակցել է հավաքականի բոլոր երեք խաղերին և դարձել է մեկ գոլի հեղինակ՝ Հարավային Կորեայի հավաքականի դեմ կայացած խաղում։ 2019 թվականի Մ21 հավաքականի կազմում Ֆրանցիսկոն մասնակցել է Եվրոպայի երիտասարդական առաջնությանը։ === Ազգային հավաքական === 2020 թվականի օգոստոսին Ֆրանցիսկո Տրինկանը հրավիրվել է [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պորտուգալիայի ազգային հավաքական]]՝ մասնակցելու [[ՈՒԵՖԱ Ազգերի Լիգա]]յի խաղարկության շրջանակներում կայանալիք [[Խորվաթիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Խորվաթիայի]] և [[Շվեդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Շվեդիայի]] հավաքականների դեմ խաղերին<ref>{{Cite news |date=2020 թ․ օգոստոսի 24 |title=Rui Silva e Trincão em estreia absoluta nos convocados |trans-title=Rui Silva and Trincão called up for the very first time |url=https://www.abola.pt/nnh/2020-08-24/selecao-rui-silva-e-trincao-em-estreia-absoluta-nos-convocados/858161 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20201101161713/https://www.abola.pt/nnh/2020-08-24/selecao-rui-silva-e-trincao-em-estreia-absoluta-nos-convocados/858161 |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 1 |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 24 |newspaper=[[A Bola]] |language=pt}}</ref>։ Իր դեբյուտը ֆուտբոլիստը նշել է սեպտեմբերի 5-ին՝ Խորվաթիայի հավաքականի դեմ խաղում։ Հանդիպման 78-րդ րոպեին նա փոխարինել է [[Բերնարդու Սիլվա]]յին, իսկ հանդիպումը ավարտվել է 4-1 հաշվով՝ պորտուգալացիների հաղթանակով<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 5 |title=Portugal 4–1 Croatia: Holders ease to emphatic victory |url=https://www.uefa.com/uefanationsleague/match/2029991--portugal-vs-croatia/postmatch/report/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 6 |publisher=UEFA}}</ref>։ == Վիճակագրություն == === Ակումբային === {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Գավաթ !colspan="2"|Լիգայի գավաթ !colspan="2"|Միջազգային !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Արդյունք |- !Դիվիզիոն!!Խաղ!!Գոլ!!Խաղ!!Գոլ!!Խաղ!!Գոլ!!Խաղ!!Գոլ!!Խաղ!!Գոլ!!Խաղ!!Գոլ |- |rowspan="5"|Բրագա Բ |2015–16 |rowspan="4"|Լիգա Պրո |4||0||colspan="2"|–||colspan="2"|–||colspan="2"|–||colspan="2"|–||4||0 |- |2016–17 |5||1||colspan="2"|–||colspan="2"|–||colspan="2"|–||colspan="2"|–||5||1 |- |2017–18 |30||5||colspan="2"|–||colspan="2"|–||colspan="2"|–||colspan="2"|–||30||5 |- |2018–19 |7||0||colspan="2"|–||colspan="2"|–||colspan="2"|–||colspan="2"|–||7||0 |- !colspan="2"|Արդյունք !46!!6!!colspan="2"|–!!colspan="2"|–!!colspan="2"|–!!colspan="2"|–!!46!!6 |- |rowspan="3"|[[Բրագա ՖԱ|Բրագա]] |2018–19 |rowspan="2"|[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգա]] |6||0||1||0||1||0||colspan="2"|–||colspan="2"|–||8||0 |- |2019–20 |27||8||2||0||3||0||7||1||colspan="2"|–||39||9 |- !colspan="2"|Արդյունք !33!!8!!3!!0!!4!!0!!7!!1!!colspan="2"|–!!47!!9 |- |[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]] |2020–21 |[[Լա Լիգա]] |28||3||5||0||colspan="2"|–||7||0||2||0||42||3 |- |[[Վուլվերհեմպտոն Ուոնդերերս|Վուլվերհեմպտոն]] (վարձավճար) |2021–22 |[[Պրեմիեր Լիգա]] |6||0||0||0||1||1||colspan="2"|–||colspan="2"|–||7||1 |- !colspan="3"|Կարիերայի արդյունք !113!!17!!8!!0!!5!!1!!14!!1!!2!!0!!142!!19 |} === Միջազգային === {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !Ազգային հավաքական!!Տարի!!Խաղ!!Գոլ |- |rowspan="2" valign="center"|[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պորտուգալիա]] |2020||6||0 |- |2021||1||0 |- !colspan=2|Արդյունք||7||0 |} == Ձեռքբերումներ == === Ակումբային === * Պորտուգալիայի Լիգայի գավաթակիր - 2019-20 * Կոպա դել Ռեյի խաղարկության չեմպիոն - 2020-21 === Միջազգային === * Եվրոպայի առաջնության չեմպիոն (Մ19) - 2018 === Անձնական === * Եվրոպայի առաջնության լավագույն ռմբարկու (Մ19) - 2018 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/67454/francisco-antonio-machado-trincao Վիճակագրությունը «Բարսելոնա ՖԱ»-ի պաշտոնական կայքում] * [https://www.fpf.pt/pt/Jogadores/Jogador/playerId/907667/contextId/178 Վիճակագրությունը Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի պաշտոնական կայքում] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Տրինկան, Ֆրանսիսկու}} [[Կատեգորիա:1999 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Բարսելոնայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բրագայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Դեկտեմբերի 29 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պորտուգալացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պորտուգալիայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Վուլվերհեմպտոն Ուոնդերերսի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի կիսապաշտպաններ]] dz7pupw7w9hxlfqqq0ljsxvpy7fs6sv 2 1080506 10356650 10354353 2025-06-17T14:09:06Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356650 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Մարիա Տորիրսդոթիր''' ({{lang-no|Maria Thorisdottir}}, {{lang-is|Maria Þórisdóttir}}, {{ԱԾ}}), [[Նորվեգացիներ|նորվեգացի]] կին [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], [[Ֆուտբոլային միության կանանց սուպեր լիգա|ֆուտբոլային միության Կանանց սուպեր լիգայի]] անգլիական [[«Բրայթոն էնդ Հոուվ Ալբիոն» Կ․ ՖԱ|«Բրայթոն էնդ Հոուվ Ալբիոն»]] ակումբի և [[Նորվեգիայի կանանց ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Նորվեգիայի կանանց հավաքականի]] [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]<ref>{{cite news |author1=Anton Ingi Leifsson |title="70% af jörðinni er þakið vatni, restin er María Þórisdóttir" |url=https://www.visir.is/g/2019190608917/-70-af-jordinni-er-thakid-vatni-restin-er-maria-thorisdottir- |accessdate=2020-04-09 |work=[[Vísir.is]] |date=2019-06-09 |lang=is |archivedate=2019-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190701234509/https://www.visir.is/g/2019190608917/-70-af-jordinni-er-thakid-vatni-restin-er-maria-thorisdottir- }}</ref>։ Նախքան ֆուտբոլին ամբողջովին նվիրվելը, նա նաև հանդես է եկել Նորվեգիայի հանդբոլի առաջնության «Սոլա» և «Ստաբեկ» ակումբներում<ref>{{cite news |author1=Øyvind Knoph Askeland |title=Håndball-sjefens datter med i VM-troppen: Thorisdottir: – Går aldri tilbake til håndballen |url=https://www.vg.no/sport/fotball/i/RLGWW/haandball-sjefens-datter-med-i-vm-troppen-thorisdottir-gaar-aldri-tilbake-til-haandballen |accessdate=2020-04-09 |work=[[VG]] |date=2015-05-13 |lang=no |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609163045/https://www.vg.no/sport/fotball/i/RLGWW/haandball-sjefens-datter-med-i-vm-troppen-thorisdottir-gaar-aldri-tilbake-til-haandballen }}</ref>։ == Ակումբային կարիերա == Մարիա Տորիրսդոթիրը սկսել է իր ֆուտբոլային կարիերան՝ հանդես գալով նորվեգական առաջին դիվիզիոնի [[Կլեպպ (կանանց ֆուտբոլային ակումբ)|«Կլեպպ»]] ակումբում<ref>{{cite news |title=Stelpa frá Selfossi í norska landsliðinu í fótbolta |url=https://www.arborg.is/stelpa-fra-selfossi-i-norska-landslidinu-i-fotbolta/ |accessdate=2020-04-09 |work=[[Аурборг]] |date=2008-07-01 |lang=is |archive-url=https://web.archive.org/web/20190609155023/https://www.arborg.is/stelpa-fra-selfossi-i-norska-landslidinu-i-fotbolta/ |archivedate=2019-06-09 }}</ref>: 2017 թվականի սեպտեմբերին Թորիրսդոտտիրը անգլիական [[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)#Չելսի Կանանց|«Չելսիի»]] հետ պայմանագիր է կնքել մինչև 2019 թվականը<ref>{{cite news |author1=Ívan Guðjón Baldursson |title=María Þórisdóttir framlengir við Chelsea |url=https://www.fotbolti.net/news/15-02-2019/maria-thorisdottir-framlengir-vid-chelsea |accessdate=2020-04-09 |work=[[Fótbolti.net]] |date=2019-02-15 |lang=is |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609155026/https://www.fotbolti.net/news/15-02-2019/maria-thorisdottir-framlengir-vid-chelsea }}</ref>: 2018 թվականի հոկտեմբերին Տորիրսդոթիրը ուղեղի խաղի ժամանակ ցնցում է ստացել և չի կարողացել խաղալ մինչև 2019 թվականի մայիս<ref>{{cite news |title=Fyrsti leikur Maríu í hálft ár |url=https://www.mbl.is/sport/enski/2019/05/08/fyrsti_leikur_mariu_i_halft_ar/ |accessdate=2020-04-09 |work=[[Morgunblaðið]] |date=2019-05-08 |lang=is |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609155024/https://www.mbl.is/sport/enski/2019/05/08/fyrsti_leikur_mariu_i_halft_ar/ }}</ref>: 2019 թվականին Մարիան երկարաձգել է իր պայմանագիրը «Չելսիի» հետ մինչև 2021 թվականը<ref>{{cite news |title=Maria Thorisdottir: Chelsea Women defender signs new deal to 2021 |url=https://www.bbc.com/sport/football/47253630 |accessdate=2020-04-09 |work=[[Би-би-си]] |date=2019-02-15 |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609155025/https://www.bbc.com/sport/football/47253630 }}</ref>: == Հավաքականի կարիերա == Մարիա Տորիրսդոթիրը խաղացել է նորվեգական բոլոր պատանեկան հավաքականների կազմում և մինչև 17 տարեկանների աղջիկների հավաքականի հետ մասնակցել է այդ տարիքային կատեգորիայի Եվրոպայի առաջնության որակավորման եզրափակիչ փուլին, որը տեղի է ունեցել 2009 թվականին Նյոնում [[Շվեյցարիա|(Շվեյցարիա)]], որտեղ Նորվեգիան զբաղեցրել է չորրորդ տեղը<ref>{{cite web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eur-women-u17-09.html |title=European Women U-17 Championship 2008–09 |publisher=Rsssf.com |date=2010-09-17 |access-date=2020-04-09 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304205010/http://www.rsssf.com/tablese/eur-women-u17-09.html |deadlink=no }}</ref>: Մեկ տարի անց նա Նորվեգիայի հավաքականի հետ (մինչև 17 տարեկան) դուրս է մնացել մինչև 17 տարեկանների աղջիկների Եվրոպայի առաջնության երկրորդ որակավորման փուլում: 2011 թվականի մինչև 19 տարեկանների աղջիկների Եվրոպայի առաջնությունում նորվեգուհիները Մարիայի մասնակցությամբ հասել են եզրափակիչ, որտեղ Գերմանիայի կողմից ջախջախվել են 1:8 հաշվով<ref>{{cite web |url=http://www.uefa.com/womensunder19/matches/season=2011/round=2000097/match=2008046/postmatch/report/index.html |title=Women's Under-19 2011 – Norway-Germany – |publisher=Uefa.com |date= |access-date=2020-04-09 |archive-date=2019-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191030134023/https://www.uefa.com/womensunder19/matches/season=2011/round=2000097/match=2008046/postmatch/report/index.html |deadlink=no }}</ref>: Այս մրցաշարի կիսաեզրափակիչ հասնելով՝ Նորվեգիան որակավորվել է 2012 թվականի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]] կայանալիք մինչև 20 տարեկանների աղջիկների աշխարհի առաջնությանը: Տորիրսդոթիրը այս անգամ, խաղալով մրցաշարում, թիմի հետ հասել է քառորդ եզրափակիչ, որտեղ նրան կրկին սպասում էր Գերմանիան, որն այս անգամ ջախջախել է նրան 4:0 հաշվով<ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/tournaments/archive/u20womensworldcup/japan2012/index.html |title=FIFA U-20 Women's World Cup Japan 2012 – Overview |publisher=FIFA.com |date= |access-date=2020-04-09 |archive-date=2015-06-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150621211938/http://www.fifa.com/tournaments/archive/u20womensworldcup/japan2012/index.html |deadlink=yes }}</ref>: Դրանից հետո Մարիայի կարիերան հավաքականում դադարեցվել է, և միայն երեք տարի անց երկու խաղի համար նա կանչվել է Նորվեգիայի մինչև 23 տարեկանների հավաքական: 2015 թվականի փետրվարի 16-ին Տորիրսդոթիրն առաջին անգամ կանչվել է հիմնական ազգային հավաքական<ref>{{cite web |url=http://www.fotball.no/Landslag_og_toppfotball/Landslag/A-kvinner/2015/Landslagstropp-til-Algarve-Cup/ |archive-url=https://archive.today/20150309154021/http://www.fotball.no/Landslag_og_toppfotball/Landslag/A-kvinner/2015/Landslagstropp-til-Algarve-Cup/ |archive-date=2015-03-09 |title=A-landslagstropp til Algarve Cup – fotball.no – Norges Fotballforbund |publisher=Fotball.no |access-date=2020-04-09}}</ref>, որի կազմում հանդես է եկել 2015 թվականի Ալգարվեի գավաթում: Նա իր նորամուտը նշել է Իսլանդիայի դեմ խաղում<ref>{{cite news |title=María byrjar gegn Íslandi |url=https://www.mbl.is/sport/efstadeild/2015/03/06/maria_byrjar_gegn_islandi_2/ |accessdate=2020-04-09 |work=[[Morgunblaðið]] |date=2015-03-06 |lang=is |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609155023/https://www.mbl.is/sport/efstadeild/2015/03/06/maria_byrjar_gegn_islandi_2/ }}</ref>: Ավելի վաղ նրան առաջարկել էին խաղալ Իսլանդիայի կազմում, բայց նա հրաժարվել է՝ հույս ունենալով տեղ գտնել նորվեգական թիմում<ref>{{cite news |author1=Óskar Ófeigur Jónsson |title=Ísland eða Noregur? María Þórsdóttir í sérstakri stöðu í kvöld |url=https://www.visir.is/g/2018180129598 |accessdate=2020-04-09 |work=[[Vísir.is]] |date=2018-01-23 |lang=is |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609162042/https://www.visir.is/g/2018180129598 }}</ref><ref>{{cite news |author1=Ingvi Þór Sæmundsson |title=Maríu Þórisdóttur bauðst að spila fyrir Ísland |url=https://www.visir.is/g/2016161228955 |accessdate=2020-04-09 |work=[[Vísir.is]] |date=2016-12-28 |lang=is |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609155025/https://www.visir.is/g/2016161228955 }}</ref>: 2015 թվականի ապրիլի 23-ին նա ընդգրկվել է 2015 թվականի կանանց աշխարհի առաջնությանը մասնակցելու համար 35 խաղացողից բաղկացած ժամանակավոր կազմում<ref>{{cite web |url=http://www.fotball.no/Landslag_og_toppfotball/Landslag/A-kvinner/2015/Her-er-Norges-bruttotropp-til-VM/ |archive-url=https://archive.today/20150424124804/http://www.fotball.no/Landslag_og_toppfotball/Landslag/A-kvinner/2015/Her-er-Norges-bruttotropp-til-VM/ |archive-date=2015-04-24 |title=Norges bruttotropp til VM klar – fotball.no – Norges Fotballforbund |publisher=Fotball.no |access-date=2020-04-09}}</ref>: 2015 թվականի մայիսի 14-ին նա ընդգրկվել է նաև մրցաշարի վերջնական հայտում<ref>{{cite web |url=http://www.fotball.no/Landslag_og_toppfotball/Landslag/A-kvinner/2015/Disse-spillerne-er-klare-for-Canada-VM/ |archive-url=https://archive.today/20150514134227/http://www.fotball.no/Landslag_og_toppfotball/Landslag/A-kvinner/2015/Disse-spillerne-er-klare-for-Canada-VM/ |archive-date=2015-05-14 |title=Her er Norges VM-tropp – fotball.no – Norges Fotballforbund |publisher=Fotball.no |access-date=2020-04-09}}</ref>: Մարիա Տորիրսդոթիրը մասնակցել է 2019 թվականի [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում]] կայացած կանանց աշխարհի առաջնությանը<ref>{{cite web |title=FIFA Women's World Cup France 2019 – Norway |url=https://www.fifa.com/womensworldcup/teams/team/1882882/ |publisher=FIFA.com |access-date=2020-04-09 |archive-date=2019-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190321030245/https://www.fifa.com/womensworldcup/teams/team/1882882/ |deadlink=yes }}</ref>։ == Անձնական կյանք == Մարիա Տորիրսդոթիրը ծնվել է [[Նորվեգիա|Նորվեգիայում]], նրա մայրը նորվեգուհի է, իսկ հայրը Նորվեգիայի կանանց հանդբոլի հավաքականի մարզիչ<ref>{{cite news |last1=Opsal |first1=Signe |last2=Fossum |first2=Øystein |date=2015-03-06 |title=Islandske Maria Thorisdottir (22) debuterte mot Island |url=http://www.nrk.no/sport/islandske-maria-thorisdottir-_22_-debuterte-mot-island-1.12246206 |publisher=[[Норвежская вещательная корпорация]] |agency=[[Норвежское телеграфное бюро]] |location= |accessdate=2020-04-09 |lang=no |archivedate=2017-01-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170110161801/https://www.nrk.no/sport/islandske-maria-thorisdottir-_22_-debuterte-mot-island-1.12246206 }}</ref><ref>{{cite news |author1=Eiríkur Stefán Ásgeirsson |title=Dóttir Þóris: Þetta verður sérstakur leikur fyrir fjölskylduna |url=https://www.visir.is/g/2011111209331 |accessdate=2020-04-09 |work=[[Vísir.is]] |date=2011-12-06 |lang=is |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609155021/https://www.visir.is/g/2011111209331 }}</ref>, [[Իսլանդացիներ|իսլանդացի]] Թորիր Հերգեյրսոնն է<ref>{{cite news |author1=Hafliði Breiðfjörð |title=Íslensk stúlka í landsliði Noregs – Skemmtilegt að vera íslensk |url=https://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=63429 |accessdate=2020-04-09 |work=[[Fótbolti.net]] |date=2008-07-01 |lang=is |archive-date=2024-01-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240127222646/https://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=63429 |url-status=live }}</ref>: Իսլանդիայում ապրում է նրա հոր մեծ ընտանիքը<ref>{{cite news |author1=Gunnar Birgisson |title=María: Mjög sérstakt að spila við Ísland |url=https://www.ruv.is/frett/maria-mjog-serstakt-ad-spila-vid-island |accessdate=2020-04-09 |work=[[RÚV]] |lang=is |archivedate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609160535/https://www.ruv.is/frett/maria-mjog-serstakt-ad-spila-vid-island }}</ref>։ == Վիճակագրություն == {{updated|2020-03-02}} {|class="wikitable" style="text-align: center;" |- !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !rowspan="2"|Դիվիզիոն !colspan="2"|Լիգա !colspan="2"|Գավաթ !colspan="2"|Եվրոգավաթ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="9" valign="center"|[[Կլեպպ (կանանց ֆուտբոլային ակումբ)|Կլեպպ ԿՖԱ]] |2010 |rowspan="8" valign="center"|Թոփփսերիեն |17||1||0||0||colspan="2"|—||17||1 |- |2011 |14||4||1||0||colspan="2"|—||15||4 |- |2012 |7||1||0||0||colspan="2"|—||7||1 |- |2013 |0||0||0||0||colspan="2"|—||0||0 |- |2014 |5||0||1||0||colspan="2"|—||6||0 |- |2015 |14||1||2||1||colspan="2"|—||16||2 |- |2016 |0||0||0||0||colspan="2"|—||0||0 |- |2017 |14||1||3||1||colspan="2"|—||17||2 |- ! colspan="2"| Ընդհանուր !71!!8!!7!!2!!—!!—!!78!!10 |- |rowspan="4" valign="center"|[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)#Չելսի Կանանց|Չելսի]] |2017/18 |rowspan="3" valign="center"|[[Ֆուտբոլային միության կանանց սուպեր լիգա|Սուպերլիգա]] |10||0||4{{efn|name="leaguecup"|Появления только в рамках Кубка лиги.}}||0||7||0||21||0 |- |2018/19 |5||0||3{{efn|name="leaguecup"}}||0||2||1||10||1 |- |2019/20 |5||1||3{{efn|name="leaguecup"}}||0||colspan="2"|—||8||1 |- ! colspan="2"| Ընդհանուր !20!!1!!10!!0!!9!!1!!39!!2 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայի ընթացքում !91!!9!!17!!2!!9!!1!!117!!12 |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Նշումներ == {{ծանցանկ|group=Ն}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=357283/index.html Պրոֆիլ] {{Wayback|url=https://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=357283/index.html |date=20150629013612 }} [https://www.fifa.com fifa.com] կայք * [http://www.eurosport.com/football/maria-thorisdottir_prs324528/person.shtml Պրոֆիլ]։ [https://www.eurosport.com eurosport.com] կայք gcbjddg3afsvr6egancm1qwj4wt790z 2 1082173 10356552 10354661 2025-06-17T12:15:52Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356552 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | անունը հայերեն = Դեյվ Ջերդեն | պատկեր = [[File:Dave Jerden 3.jpg|thumb|Dave Jerden 3]] | ծննդյան օր = 25 հուլիսի 1949թ | վախճանի օր = 5 փետրվարի 2025 (75 տարեկան) | ծննդավայր = [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|[[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]]] | վախճանի վայրը = [[Լոս Անջելես]], [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆորնիա]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] | մասնագիտություն = ձայնային ինժեներ, [[պրոդյուսեր]] }}'''Դեյվ Ջերդեն''' (անգլ.՝ Dave Jerden; [[հուլիսի 25]], 1949, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], փետրվարի 5, 2025, [[Լոս Անջելես]], [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆորնիա]]), ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսեր և ձայնային [[Ինժեներովկա|ինժեներ]], ով առավել հայտնի է Talking Heads, Public Image Limited, Rolling Stones, Alice in Chains և The Offspring խմբերի հետ աշխատանքով<ref name="tapeop">{{cite web |author=Jonathan Saxon |authorlink= |date=Nov/Dec 2011 |title=Dave Jerden: Talking Heads, Stones & Herbie Hancock |url=https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807092551/https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-date=2020-08-07 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher={{нп3|Tape Op|Tape Op|en|Tape Op}} |lang=en |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ Դեյվ Ջերդենը ծնվել է երաժշտական ընտանիքում, նրա հայրը բաս կիթառահար էր։ 14 տարեկանում Ջերդենը սկսել է նվագել տեղական Praying Mantis երաժշտական խմբում, հայրը նրան Fender բաս [[կիթառ]] է գնել։ Ավելի ուշ Ջերդենը նվագել է Electric Circus խմբում՝ վոկալիստ Լանա Հեյլի հետ միասին, ով Ալան Հեյլ կրտսերի դուստրն է, որը հայտնի է «Գիլիգանի կղզին» հեռուստասերիալից։ Նա ցանկանում էր ձայնային ինժեներ դառնալ, քանի որ շատ ժամանակ էր անցկացնում հոր հետ ստուդիայում, և 25 տարեկանում ընդունվել է University of Sound Arts՝ երաժշտական կրթություն ստանալու համար։ Դպրոցն ավարտելուց հետո Ջերդենը Կալիֆոռնիայում իր հին ընկեր Դագ Փերիի հետ միասին բացեց Smoketree ստուդիան։ Յոթ ամիս անց Ջերդենը փոխեց աշխատանքը և տեղափոխվեց Redondo Pacific ստուդիա, իսկ ավելի ուշ հայտնվեց Eldorado Recording Studios-ում<ref name="tapeop" />։ Eldorado Studios-ում Ջերդենը որոշ ժամանակ միակ ձայնային ինժեներն էր, այդ պատճառով նա ստիպված էր շատ աշխատել։ Նա զբաղվում էր տարբեր ոճերով, ներառյալ քանթրի, դիսկո և ռոք երաժշտություն։ Ստուդիայում մեկ տարի աշխատելուց հետո Ջերդենը ծանոթացավ Բրայան Ինոյի հետ։ Ինոն տպավորված էր Ջերդենի աշխատանքով և որոշեց օգտվել ստուդիայի ծառայություններից՝ Դեյվիդ Բիրնի հետ համատեղ ալբոմ ձայնագրելու համար՝ My Life in the Bush of Ghosts։ Ալբոմի աշխատանքներն ավարտելուց անմիջապես հետո Ինոն զանգահարեց Ջերդենին և առաջարկեց շարունակել համագործակցությունը Talking Heads-ի հետ։ Ջերդենը համաձայնեց։ Այսպես ծնվեց Remain in Light ալբոմը<ref name="tapeop" />։ My Life in the Bush of Ghosts-ի հաջողությունից հետո Ջերդենի հետ կապ հաստատեց ջազային դաշնակահար Հերբի Հենքոքի ներկայացուցիչը։ Ջերդենը ծանոթացավ Հենքոքի հետ ձայնագրման ժամանակ, որը ձախողվեց։ Այնուամենայնիվ, Ջերդենին հրավիրեցին աշխատելու Հենքոքի հաջորդ ալբոմի վրա Բիլ Լասվելի հետ միասին։ Ձայնասկավառակը ստացավ անվանում և մեծ հաջողություն ունեցավ։ «Rockit» սինգլը ստացավ «Գրեմմի» մրցանակ «R&B կատարում» անվանակարգում, իսկ տեսահոլովակը՝ մի քանի [[MTV]] մրցանակներ <ref name="tapeop" />։ [[Rolling Stones]]-ի Dirty Work ալբոմի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո, նրա ղեկավարը հայտնեց, որ շատ երաժիշտներ կցանկանային, որ նա արտադրեր իրենց ձայնագրությունները։ Ջերդենը բախտ է ունեցել աշխատել մի քանի հաջողակ պրոդյուսերների հետ որպես ձայնային ինժեներ, այնպես որ նա շատ բան է սովորել նրանցից։ Սկզբում նա կատարում էր նման աշխատանք անգիտակցաբար, երբ անփորձ պրոդյուսերները չէին կարողանում օգնել կատարողներին։ Ի վերջո նա ամբողջությամբ անցավ պրոդյուսերական գործունեության<ref name="tapeop" />։ 1980-ականների վերջում Ջերդենը պրոդյուսերություն էր անում այլընտրանքային ռոք խմբերի հետ։ Jane's Addiction-ի Nothing's Shocking (1988) և Ritual de lo Habitual (1990), ինչպես նաև Alice in Chains-ի Facelift (1990) և Dirt (1992) ալբոմները Ջերդենին համաշխարհային փառք բերեցին<ref name="louder">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2015-10-25 |title=Dave Jerden: The 10 Records That Changed My Life |url=https://www.loudersound.com/features/dave-jerden-the-10-records-that-changed-my-life |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[Louder Sound]] |lang=en |format= |description=}}</ref>։ Ջերդենի նշանակալի աշխատանքների թվում են Anthrax-ի «Sound of White Noise»-ը (1993) և The Offspring-ի «Americana»-ն (1998)<ref name="musicradar">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2013-10-30 |title=Production legend Dave Jerden on 13 career-defining records |url=https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306152923/https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-date=2022-03-06 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[MusicRadar]] |lang= |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ 2000-ականներին Դեյվ Ջերդենը դադարեցրել է իր ակտիվ գործունեությունը՝ ժամանակ առ ժամանակ շարունակելով արտադրել առանձին աշխատանքներ՝ ժամանակի մեծ մասը փորձարկելով ձայնագրման նոր եղանակներ<ref name="musicradar" />։ Ջերդենը համատեր է Կալիֆորնիա նահանգի Բերբանք քաղաքում գտնվող Tranzformer Studios-ի<ref name="tapeop" />։ Ջերդենի վերջին աշխատանքը 2015 թվականին լույս տեսած The Shrine խմբի Rare Breed ալբոմն էր: Մահացել է 2025 թվականի փետրվարի 5-ին [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]] 75 տարեկան հասակում<ref>{{Cite web |last=Young |first=Clive |date=2025-02-07 |title=Legendary Rock Producer Dave Jerden Passes |url=https://www.mixonline.com/recording/music-production/legendary-alt-rock-producer-dave-jerden-passes |access-date=2025-02-07 |website=Mixonline |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Gallucci |first=Michael |date=2025-02-07 |title=Jane's Addiction and Alice in Chains Producer Dave Jerden Dies |url=https://ultimateclassicrock.com/producer-dave-jerden-dies/ |access-date=2025-02-07 |website=Ultimate Classic Rock |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=DAVE JERDEN, JANE’S ADDICTION/ALICE IN CHAINS PRODUCER, DIES AT 75 |url=https://www.hitsdailydouble.com/news/rumor-mill/dave-jerden-producer-of-jane-s-addiction-and-alice-in-chains-dies-at-75 |access-date=2025-02-07 |website=hitsdailydouble.com |lang=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} 88pv73tb55ap7fm3ilv3fzzmdkbci7j 10356591 10356552 2025-06-17T13:10:09Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356591 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | անունը հայերեն = Դեյվ Ջերդեն | պատկեր = [[File:Dave Jerden 3.jpg|thumb|Dave Jerden 3]] | ծննդյան օր = 25 հուլիսի 1949թ | վախճանի օր = 5 փետրվարի 2025 (75 տարեկան) | ծննդավայր = [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|[[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]]] | վախճանի վայրը = [[Լոս Անջելես]], [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆորնիա]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] | մասնագիտություն = ձայնային ինժեներ, [[պրոդյուսեր]] }}'''Դեյվ Ջերդեն''' ({{Lang-en|Dave Jerden}}՝ Dave Jerden; {{ԱԾ}}), ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսեր և հնչյունային [[Ինժեներովկա|ինժեներ]], ով առավել հայտնի է ''Talking Heads'', ''Public Image Limited'', ''Rolling Stones'', ''Alice in Chains'' և ''The Offspring'' խմբերի հետ աշխատանքով<ref name="tapeop">{{cite web |author=Jonathan Saxon |authorlink= |date=Nov/Dec 2011 |title=Dave Jerden: Talking Heads, Stones & Herbie Hancock |url=https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807092551/https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-date=2020-08-07 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher={{нп3|Tape Op|Tape Op|en|Tape Op}} |lang=en |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ == Կենսագրություն == Դեյվ Ջերդենը ծնվել է երաժշտական ընտանիքում, նրա հայրը բաս կիթառահար էր։ 14 տարեկանում Ջերդենը սկսել է նվագել տեղական ''Praying Mantis'' երաժշտական խմբում, հայրը նրան ''[[Ֆենդեր|Fender]]'' բաս [[կիթառ]] է գնել։ Ավելի ուշ Ջերդենը նվագել է ''Electric Circus'' խմբում՝ վոկալիստ Լանա Հեյլի հետ միասին, ով Ալան Հեյլ Կրտսերի դուստրն է, որը հայտնի է «Գիլիգանի կղզին» հեռուստասերիալից։ Նա ցանկանում էր հնչյունային ինժեներ դառնալ, քանի որ շատ ժամանակ էր անցկացնում հոր հետ ստուդիայում, և 25 տարեկանում ընդունվել է ''University of Sound Arts''՝ երաժշտական կրթություն ստանալու համար։ == Կարիերա == Դպրոցն ավարտելուց հետո Ջերդենը Կալիֆոռնիայում իր հին ընկեր Դագ Փերիի հետ միասին բացեց ''Smoketree'' ստուդիան։ Յոթ ամիս անց Ջերդենը փոխեց աշխատանքը և տեղափոխվեց ''Redondo Pacific'' ստուդիա, իսկ ավելի ուշ հայտնվեց ''Eldorado Recording Studios''-ում<ref name="tapeop" />։ ''Eldorado Studios''-ում Ջերդենը որոշ ժամանակ միակ հնչյունային ինժեներն էր, այդ պատճառով նա ստիպված էր շատ աշխատել։ Նա զբաղվում էր տարբեր ոճերով, ներառյալ քանթրի, դիսկո և ռոք երաժշտություն։ Ստուդիայում մեկ տարի աշխատելուց հետո Ջերդենը ծանոթացավ Բրայան Ինոյի հետ։ Ինոն տպավորված էր Ջերդենի աշխատանքով և որոշեց օգտվել ստուդիայի ծառայություններից՝ Դեյվիդ Բիրնի հետ համատեղ ալբոմ ձայնագրելու համար՝ ''My Life in the Bush of Ghosts''։ Ալբոմի աշխատանքներն ավարտելուց անմիջապես հետո Ինոն զանգահարեց Ջերդենին և առաջարկեց շարունակել համագործակցությունը ''Talking Heads''-ի հետ։ Ջերդենը համաձայնեց։ Այսպես ծնվեց ''Remain in Light'' ալբոմը<ref name="tapeop" />։ ''My Life in the Bush of Ghosts''-ի հաջողությունից հետո Ջերդենի հետ կապ հաստատեց ջազային դաշնակահար Հերբի Հենքոքի ներկայացուցիչը։ Ջերդենը ծանոթացավ Հենքոքի հետ ձայնագրման ժամանակ, որը ձախողվեց։ Այնուամենայնիվ, Ջերդենին հրավիրեցին աշխատելու Հենքոքի հաջորդ ալբոմի վրա Բիլ Լասվելի հետ միասին։ Ձայնասկավառակը ստացավ անվանում և մեծ հաջողություն ունեցավ։ «''Rockit''» սինգլը ստացավ «Գրեմմի» մրցանակ «R&B կատարում» անվանակարգում, իսկ տեսահոլովակը՝ մի քանի [[MTV]] մրցանակներ <ref name="tapeop" />։ [[Rolling Stones]]-ի ''Dirty Work'' ալբոմի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո, նրա ղեկավարը հայտնեց, որ շատ երաժիշտներ կցանկանային, որ նա արտադրեր իրենց ձայնագրությունները։ Ջերդենը բախտ է ունեցել աշխատել մի քանի հաջողակ պրոդյուսերների հետ որպես ձայնային ինժեներ, այնպես որ նա շատ բան է սովորել նրանցից։ Սկզբում նա կատարում էր նման աշխատանք անգիտակցաբար, երբ անփորձ պրոդյուսերները չէին կարողանում օգնել կատարողներին։ Ի վերջո նա ամբողջությամբ անցավ պրոդյուսերական գործունեության<ref name="tapeop" />։ 1980-ականների վերջում Ջերդենը պրոդյուսերություն էր անում այլընտրանքային ռոք խմբերի հետ։ ''Jane's Addiction''-ի ''Nothing's Shocking'' (1988) և ''Ritual de lo Habitual'' (1990), ինչպես նաև ''Alice in Chains''-ի ''Facelift'' (1990) և ''Dirt'' (1992) ալբոմները Ջերդենին համաշխարհային փառք բերեցին<ref name="louder">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2015-10-25 |title=Dave Jerden: The 10 Records That Changed My Life |url=https://www.loudersound.com/features/dave-jerden-the-10-records-that-changed-my-life |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[Louder Sound]] |lang=en |format= |description=}}</ref>։ Ջերդենի նշանակալի աշխատանքների թվում են ''Anthrax''-ի «''Sound of White Noise''»-ը (1993) և ''The Offspring''-ի «''Americana''»-ն (1998)<ref name="musicradar">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2013-10-30 |title=Production legend Dave Jerden on 13 career-defining records |url=https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306152923/https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-date=2022-03-06 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[MusicRadar]] |lang= |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ 2000-ականներին Դեյվ Ջերդենը դադարեցրել է իր ակտիվ գործունեությունը՝ ժամանակ առ ժամանակ շարունակելով արտադրել առանձին աշխատանքներ՝ ժամանակի մեծ մասը փորձարկելով ձայնագրման նոր եղանակներ<ref name="musicradar" />։ Ջերդենը համատեր է Կալիֆորնիա նահանգի Բերբանք քաղաքում գտնվող ''Tranzformer Studios''-ի<ref name="tapeop" />։ Ջերդենի վերջին աշխատանքը 2015 թվականին լույս տեսած ''The Shrine'' խմբի ''Rare Breed'' ալբոմն էր: Մահացել է 2025 թվականի փետրվարի 5-ին [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]] 75 տարեկան հասակում<ref>{{Cite web |last=Young |first=Clive |date=2025-02-07 |title=Legendary Rock Producer Dave Jerden Passes |url=https://www.mixonline.com/recording/music-production/legendary-alt-rock-producer-dave-jerden-passes |access-date=2025-02-07 |website=Mixonline |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Gallucci |first=Michael |date=2025-02-07 |title=Jane's Addiction and Alice in Chains Producer Dave Jerden Dies |url=https://ultimateclassicrock.com/producer-dave-jerden-dies/ |access-date=2025-02-07 |website=Ultimate Classic Rock |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=DAVE JERDEN, JANE’S ADDICTION/ALICE IN CHAINS PRODUCER, DIES AT 75 |url=https://www.hitsdailydouble.com/news/rumor-mill/dave-jerden-producer-of-jane-s-addiction-and-alice-in-chains-dies-at-75 |access-date=2025-02-07 |website=hitsdailydouble.com |lang=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} cu6pocl6rwufgye73altccxg02exdwo 10356593 10356591 2025-06-17T13:11:46Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356593 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Դեյվ Ջերդեն''' ({{Lang-en|Dave Jerden}}՝ Dave Jerden; {{ԱԾ}}), ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսեր և հնչյունային [[Ինժեներովկա|ինժեներ]], ով առավել հայտնի է ''Talking Heads'', ''Public Image Limited'', ''Rolling Stones'', ''Alice in Chains'' և ''The Offspring'' խմբերի հետ աշխատանքով<ref name="tapeop">{{cite web |author=Jonathan Saxon |authorlink= |date=Nov/Dec 2011 |title=Dave Jerden: Talking Heads, Stones & Herbie Hancock |url=https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807092551/https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-date=2020-08-07 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher={{нп3|Tape Op|Tape Op|en|Tape Op}} |lang=en |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ == Կենսագրություն == Դեյվ Ջերդենը ծնվել է երաժշտական ընտանիքում, նրա հայրը բաս կիթառահար էր։ 14 տարեկանում Ջերդենը սկսել է նվագել տեղական ''Praying Mantis'' երաժշտական խմբում, հայրը նրան ''[[Ֆենդեր|Fender]]'' բաս [[կիթառ]] է գնել։ Ավելի ուշ Ջերդենը նվագել է ''Electric Circus'' խմբում՝ վոկալիստ Լանա Հեյլի հետ միասին, ով Ալան Հեյլ Կրտսերի դուստրն է, որը հայտնի է «Գիլիգանի կղզին» հեռուստասերիալից։ Նա ցանկանում էր հնչյունային ինժեներ դառնալ, քանի որ շատ ժամանակ էր անցկացնում հոր հետ ստուդիայում, և 25 տարեկանում ընդունվել է ''University of Sound Arts''՝ երաժշտական կրթություն ստանալու համար։ == Կարիերա == Դպրոցն ավարտելուց հետո Ջերդենը Կալիֆոռնիայում իր հին ընկեր Դագ Փերիի հետ միասին բացեց ''Smoketree'' ստուդիան։ Յոթ ամիս անց Ջերդենը փոխեց աշխատանքը և տեղափոխվեց ''Redondo Pacific'' ստուդիա, իսկ ավելի ուշ հայտնվեց ''Eldorado Recording Studios''-ում<ref name="tapeop" />։ ''Eldorado Studios''-ում Ջերդենը որոշ ժամանակ միակ հնչյունային ինժեներն էր, այդ պատճառով նա ստիպված էր շատ աշխատել։ Նա զբաղվում էր տարբեր ոճերով, ներառյալ քանթրի, դիսկո և ռոք երաժշտություն։ Ստուդիայում մեկ տարի աշխատելուց հետո Ջերդենը ծանոթացավ Բրայան Ինոյի հետ։ Ինոն տպավորված էր Ջերդենի աշխատանքով և որոշեց օգտվել ստուդիայի ծառայություններից՝ Դեյվիդ Բիրնի հետ համատեղ ալբոմ ձայնագրելու համար՝ ''My Life in the Bush of Ghosts''։ Ալբոմի աշխատանքներն ավարտելուց անմիջապես հետո Ինոն զանգահարեց Ջերդենին և առաջարկեց շարունակել համագործակցությունը ''Talking Heads''-ի հետ։ Ջերդենը համաձայնեց։ Այսպես ծնվեց ''Remain in Light'' ալբոմը<ref name="tapeop" />։ ''My Life in the Bush of Ghosts''-ի հաջողությունից հետո Ջերդենի հետ կապ հաստատեց ջազային դաշնակահար Հերբի Հենքոքի ներկայացուցիչը։ Ջերդենը ծանոթացավ Հենքոքի հետ ձայնագրման ժամանակ, որը ձախողվեց։ Այնուամենայնիվ, Ջերդենին հրավիրեցին աշխատելու Հենքոքի հաջորդ ալբոմի վրա Բիլ Լասվելի հետ միասին։ Ձայնասկավառակը ստացավ անվանում և մեծ հաջողություն ունեցավ։ «''Rockit''» սինգլը ստացավ «Գրեմմի» մրցանակ «R&B կատարում» անվանակարգում, իսկ տեսահոլովակը՝ մի քանի [[MTV]] մրցանակներ <ref name="tapeop" />։ [[Rolling Stones]]-ի ''Dirty Work'' ալբոմի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո, նրա ղեկավարը հայտնեց, որ շատ երաժիշտներ կցանկանային, որ նա արտադրեր իրենց ձայնագրությունները։ Ջերդենը բախտ է ունեցել աշխատել մի քանի հաջողակ պրոդյուսերների հետ որպես ձայնային ինժեներ, այնպես որ նա շատ բան է սովորել նրանցից։ Սկզբում նա կատարում էր նման աշխատանք անգիտակցաբար, երբ անփորձ պրոդյուսերները չէին կարողանում օգնել կատարողներին։ Ի վերջո նա ամբողջությամբ անցավ պրոդյուսերական գործունեության<ref name="tapeop" />։ 1980-ականների վերջում Ջերդենը պրոդյուսերություն էր անում այլընտրանքային ռոք խմբերի հետ։ ''Jane's Addiction''-ի ''Nothing's Shocking'' (1988) և ''Ritual de lo Habitual'' (1990), ինչպես նաև ''Alice in Chains''-ի ''Facelift'' (1990) և ''Dirt'' (1992) ալբոմները Ջերդենին համաշխարհային փառք բերեցին<ref name="louder">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2015-10-25 |title=Dave Jerden: The 10 Records That Changed My Life |url=https://www.loudersound.com/features/dave-jerden-the-10-records-that-changed-my-life |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[Louder Sound]] |lang=en |format= |description=}}</ref>։ Ջերդենի նշանակալի աշխատանքների թվում են ''Anthrax''-ի «''Sound of White Noise''»-ը (1993) և ''The Offspring''-ի «''Americana''»-ն (1998)<ref name="musicradar">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2013-10-30 |title=Production legend Dave Jerden on 13 career-defining records |url=https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306152923/https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-date=2022-03-06 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[MusicRadar]] |lang= |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ 2000-ականներին Դեյվ Ջերդենը դադարեցրել է իր ակտիվ գործունեությունը՝ ժամանակ առ ժամանակ շարունակելով արտադրել առանձին աշխատանքներ՝ ժամանակի մեծ մասը փորձարկելով ձայնագրման նոր եղանակներ<ref name="musicradar" />։ Ջերդենը համատեր է Կալիֆորնիա նահանգի Բերբանք քաղաքում գտնվող ''Tranzformer Studios''-ի<ref name="tapeop" />։ Ջերդենի վերջին աշխատանքը 2015 թվականին լույս տեսած ''The Shrine'' խմբի ''Rare Breed'' ալբոմն էր: Մահացել է 2025 թվականի փետրվարի 5-ին [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]] 75 տարեկան հասակում<ref>{{Cite web |last=Young |first=Clive |date=2025-02-07 |title=Legendary Rock Producer Dave Jerden Passes |url=https://www.mixonline.com/recording/music-production/legendary-alt-rock-producer-dave-jerden-passes |access-date=2025-02-07 |website=Mixonline |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Gallucci |first=Michael |date=2025-02-07 |title=Jane's Addiction and Alice in Chains Producer Dave Jerden Dies |url=https://ultimateclassicrock.com/producer-dave-jerden-dies/ |access-date=2025-02-07 |website=Ultimate Classic Rock |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=DAVE JERDEN, JANE’S ADDICTION/ALICE IN CHAINS PRODUCER, DIES AT 75 |url=https://www.hitsdailydouble.com/news/rumor-mill/dave-jerden-producer-of-jane-s-addiction-and-alice-in-chains-dies-at-75 |access-date=2025-02-07 |website=hitsdailydouble.com |lang=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} 52ar067rmv5l0s16dkpjus1wdkwe02i 10356608 10356593 2025-06-17T13:29:16Z Անահիտ Կիրանց 93820 Ջնջվում է էջի ամբողջ պարունակությունը 10356608 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10356728 10356608 2025-06-17T17:38:02Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356728 wikitext text/x-wiki '''Լորան դը Բրյունոֆ''' ( {{Lang-fr|Laurent de Brunhoff}}; {{ԱԾ}}), ֆրանսիացի գրող և նկարիչ։ [[Ժան դը Բրյունոֆ|Ժան դը Բրյունոֆի]] որդին, որը համաշխարհային ճանաչում ստացած Բաբար փղի մասին նկարազարդ գրքերի շարքի հեղինակն է։ Հոր վաղաժամ մահից հետո շարունակել է նրա գործը։ == Կենսագրություն և ստեղծագործություն == Լորան դը Բրյունոֆը ծնվել է 1925 թվականին [[Փարիզ|Փարիզում]], Ժան դը Բրյունոֆի և նրա կին Սեսիլի ընտանիքում։ 1926 թվականին ծնվել է նրա եղբայր Մատյոն<ref name="Morgan">{{cite web |title=Artist Biographies. Jean and Laurent de Brunhoff |url=https://www.themorgan.org/sites/default/files/pdf/press/BabarDeBrunhoffBios.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022001838/https://www.themorgan.org/sites/default/files/pdf/press/BabarDeBrunhoffBios.pdf |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-10-22 |publisher=The Morgan Library & Museum |lang=fr |deadlink=no}}</ref>։ 1930 թվականին Սեսիլը Լորանին և Մատյեին պատմեց իր հորինած հեքիաթը, որի գլխավոր հերոսը փոքրիկ որբ փղիկն էր։ Հեքիաթն այնքան դուր եկավ երեխաներին, որ հայրը որոշեց գրի առնել և նկարազարդել այն<ref name="Knudde">{{cite web |author=Kjell Knudde |title=Jean De Brunhoff |url=https://www.lambiek.net/artists/d/de-brunhoff_jean.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022001838/https://www.lambiek.net/artists/d/de-brunhoff_jean.htm |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-10-22 |website=Comiclopedia |publisher=Lambiek |lang=fr |deadlink=no}}</ref><ref name="Dargent">{{cite web |author=Françoise Dargent |date=2011 |title=Laurent de Brunhoff, une vie avec Babar |url=https://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2011/12/23/10001-20111223ARTFIG00414-laurent-de-brunhoff-une-vie-avec-babar.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022001837/https://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2011/12/23/10001-20111223ARTFIG00414-laurent-de-brunhoff-une-vie-avec-babar.php |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-10-22 |website=Le Figaro |lang=fr |deadlink=no}}</ref>։ Երբ գիրքը հրատարակվեց 1931 թվականին, Սեսիլը հրաժարվեց համահեղինակությունից և չմասնակցեց Բաբարի մասին հետագա պատմությունների ստեղծմանը<ref name="Morgan" />։ 1937 թվականին Ժան դը Բրյունոֆը մահացավ՝ մինչ այդ հրատարակելով Բաբարի մասին հինգ գիրք, որոնք մեծ հաջողություն ունեին։ Լորանը տասներկու տարեկան էր, երբ նա դարձավ տասներեք տարեկան, նրա հորեղբայրը՝ [[Վոգ|Vogue]] ամսագրի հրատարակիչ Միշելը, նրան հրավիրեց մասնակցելու Ժանի վերջին երկու գրքերի գունավորմանը, որոնց համար նա հասցրել էր ստեղծել միայն սև-սպիտակ նկարներ։ Ժան դը Բրյունոֆի այս երկու գրքերը հրատարակվեցին հետմահու<ref name="Morgan" /><ref name="Knudde" />։ Լորանը, ինչպես և իր հայրը, ցանկանում էր նկարիչ դառնալ և 1945 թվականին ընդունվեց [[Գրանդ Շոմեր ակադեմիա|Գրանդ-Շոմիեր ակադեմիա]], որտեղ իր ժամանակին սովորել էր Ժանը: Նրա ուսուցիչը դարձավ հոր ուսուցիչ Օթոն Ֆրիզը։ Սակայն եթե Ժանը հիմնականում նկարում էր բնանկարներ և նատյուրմորտներ, Լորանին գրավում էր աբստրակտ արվեստը։ [[Մոնպառնաս|Մոնպառնասում]] արվեստանոց վարձելով՝ նա սկսեց աշխատել այդ ուղղությամբ<ref name="Morgan" /><ref name="Dargent" />։ Միաժամանակ Լորանը մշտապես հիշում էր Բաբարի մասին, որին համարում էր իր մանկության ընկերը, նրան թվում էր անարդար, որ հոր կողմից սկսված ավանդույթը շատ վաղ ընդհատվեց<ref name="Dargent" />{{sfn|The Essential Guide|2002|p=119}}։ Մանկության տարիներին Լորանը սիրում էր հետևել հոր աշխատանքին և լավ ծանոթ էր նրա ոճին<ref name="Dargent" />։ 1946 թվականին նա ստեղծեց իր առաջին գիրքը Բաբարի մասին՝ «Babar et ce coquin d'Arthur», որտեղ հայտնվեց նոր կերպար՝ Բաբարի չարաճճի զարմիկ Արթուրը։ Գիրքը հաջողություն ունեցավ, ընթերցողների մեծ մասը նույնիսկ չնկատեց, որ Բաբարի մասին շարքի հեղինակը փոխվել է<ref name="Morgan" />։ Հաջորդ տարիներին Լորանը ստեղծեց բազմաթիվ նոր գրքեր և, չնայած նա շարունակում էր զբաղվել նկարչությամբ, Բաբարը դարձավ նրա կյանքի գլխավոր գործը։ 1985 թվականին Լորանը [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայից]] տեղափոխվեց [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], որտեղ ամուսնացավ գրող Ֆիլիս Ռոուզի (Phyllis Rose) հետ։ Ֆիլիսը դարձավ Բաբարի մասին գրքերի լիարժեք համահեղինակ: նա սկսեց նրանց համար տեքստեր գրել, մինչ Լորանը շարունակում էր նկարազարդումներ ստեղծել։ 1950-1960-ական թվականներին նա հրատարակեց մի քանի նկարազարդված գրքեր այլ կերպարներով, սակայն անխուսափելիորեն վերադառնում էր Բաբարին<ref name="Morgan" /><ref name="Worrall">{{cite web |author=Simon Worrall |date=2014 |title=Laurent de Brunhoff Reveals Shocking Beginning of Beloved Babar Series |url=https://www.nationalgeographic.com/animals/article/141224-babar-elephant-culture-animal-conservation-ngbooktalk |archive-url=https://web.archive.org/web/20221216001944/https://www.nationalgeographic.com/animals/article/141224-babar-elephant-culture-animal-conservation-ngbooktalk |archive-date=2022-12-16 |access-date=2022-12-16 |website=National Geographic |lang=en |deadlink=no}}</ref>։ 2011 թվականի դրությամբ Hachette Jeunesse հրատարակչությունը թողարկել է 75 ալբոմ, որոնք թարգմանվել են 27 լեզուներով, և որոնց համաշխարհային վաճառքի թիվը կազմել է 13 միլիոն օրինակ<ref name="Monde">{{cite web |author=François Bostnavaron |date=2011 |title=Babar, 80 ans et toujours vert |url=https://www.lemonde.fr/vous/article/2011/12/08/babar-80-ans-et-toujours-vert_1615110_3238.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022111502/https://www.lemonde.fr/vous/article/2011/12/08/babar-80-ans-et-toujours-vert_1615110_3238.html |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-10-22 |website=Le Monde |lang=fr |deadlink=no}}</ref>։ Լորան դը Բրյունոֆի աշխատանքները հաճախ համարվում են զիջող իր հոր աշխատանքներին<ref name="Ескина">{{cite web |author=Екатерина Ескина |date=2014 |title=Жан и Лоран де Брюнофф |url=https://deti.libfl.ru/ru/ccentr-detskoy-knigi-i-detskih-programm/childrens-literature/foreign/_/zhan-i-loran-de-bryunoff |archive-url=https://web.archive.org/web/20220814023356/https://deti.libfl.ru/ru/ccentr-detskoy-knigi-i-detskih-programm/childrens-literature/foreign/_/zhan-i-loran-de-bryunoff |archive-date=2022-08-14 |access-date=2022-10-22 |publisher=Центр детской книги и детских программ |deadlink=no}}</ref>, այնուամենայնիվ Լորանին հաջողվեց ոչ միայն երկարացնել Ժանի կողմից ստեղծված կերպարի կյանքը, այլ նաև, առանց ոճի արմատական փոփոխությունների, նրան մոտ դարձնել հաջորդ սերունդներին{{sfn|The Essential Guide|2002|p=120}}<ref name="Dargent" />։ Բաբարի մասին գրքերը թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով, դրանց հիման վրա նկարահանվել են բազմաթիվ անիմացիոն ֆիլմեր և մուլտսերիալներ<ref name="Knudde" />։ Բաբարը շարունակում է հայտնի մնալ ինչպես Ֆրանսիայում, այնպես էլ արտասահմանում<ref name="Dargent" />։ նրան անվանում են «աշխարհի ամենամանկական կերպարը»{{sfn|Будур|2005|с=65}}, «մանկության համընդհանուր խորհրդանիշը»{{sfn|The Essential Guide|2002|p=119}}։ Լորանն ինքը փղին բնութագրում է հետևյալ կերպ. «բարեկամական, ընտանիքին նվիրված, արկածներ սիրող, անվախ և, ամենակարևորը, մեծահոգի։ Բաբարը ուժեղ անհատականություն է, ինչը նրան թույլ է տվել դառնալ թագավոր, սակայն այս դերում նա չի գործում որպես բացարձակ միապետ, այլ առաջին հերթին՝ որպես ամուսին, հայր և ընկեր»<ref name="Monde" />։ 2011 թվականին Լորան դը Բրյունոֆը դարձավ Արվեստի և գրականության շքանշանի հրամանատար։ Իր շնորհավորական ելույթում մշակույթի նախարար Ֆրեդերիկ Միտերանը նշեց, որ չնայած երեխաների ճաշակներն ու նախասիրությունները փոխվում են, դը Բրյունոֆների գրքերի հանդեպ սերը փոխանցվում է սերնդից սերունդ, և Բաբարին անվանեց «ֆրանսիական գրականության ամենահայտնի կերպարը աշխարհում»<ref>{{cite web |title=Discours de Frédéric Mitterrand, ministre de la Culture et de la Communication, prononcé à l'occasion de la remise des insignes de Commandeur de l'ordre des Arts et des Lettres à Laurent de BRUNHOFF |url=https://www.culture.gouv.fr/en/Nous-connaitre/Decouvrir-le-ministere/Histoire-du-ministere/Ressources-documentaires/Discours-de-ministres/Discours-de-ministres-depuis-1998/Frederic-Mitterrand-2009-2012/Discours-2009-2012/Discours-de-Frederic-Mitterrand-ministre-de-la-Culture-et-de-la-Communication-prononce-a-l-occasion-de-la-remise-des-insignes-de-Commandeur-de-l2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221216234017/https://www.culture.gouv.fr/en/Nous-connaitre/Decouvrir-le-ministere/Histoire-du-ministere/Ressources-documentaires/Discours-de-ministres/Discours-de-ministres-depuis-1998/Frederic-Mitterrand-2009-2012/Discours-2009-2012/Discours-de-Frederic-Mitterrand-ministre-de-la-Culture-et-de-la-Communication-prononce-a-l-occasion-de-la-remise-des-insignes-de-Commandeur-de-l2 |archive-date=2022-12-16 |access-date=2022-12-16 |publisher=Ministère de la Culture |lang=fr |deadlink=no}}</ref>։ Նույն 2011 թվականին, Բաբարի ութսունամյակի առթիվ, [[Ֆրանսիայի ազգային գրադարան|Ֆրանսիայի Ազգային գրադարանում]] և [[Դեկորատիվ արվեստի թանգարան (Փարիզ)|Դեկորատիվ արվեստի թանգարանում]] տեղի ունեցան ցուցահանդեսներ՝ նվիրված հայր և որդի դը Բրյունոֆների կողմից ստեղծված կերպարին<ref name="Dargent" />։ Մահացել է 2024 թվականի մարտի 22-ին [[Կաթված|կաթվածից]] Քի-Ուեսթում (Ֆլորիդա, ԱՄՆ)՝ 98 տարեկան հասակում<ref>{{cite web |title=Laurent de Brunhoff, Artist Who Made Babar Famous, Dies at 98 |url=https://www.nytimes.com/2024/03/22/books/laurent-de-brunhoff-dead.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240322234549/https://www.nytimes.com/2024/03/22/books/laurent-de-brunhoff-dead.html |archive-date=2024-03-22 |access-date=2024-03-22 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ == ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Գրականություն == * {{книга |ref=Будур |автор=Будур Н.В. |заглавие=Сказочная энциклопедия |год=2005 |часть=Брюнофф Жан де |ссылка часть=https://books.google.ru/books?id=_X49ywrpGS8C&newbks=1&newbks_redir=0&printsec=frontcover&pg=PA65&dq=жан+де+брюнофф&hl=ru&redir_esc=y#v=onepage&q=жан%20де%20брюнофф&f=false |место=М. |издательство=ОЛМА-Пресс |страницы=65}} * {{публикация|книга|автор=A.Q.|заглавие=The Essential Guide To Children's Books And Their Creators|часть=de Brunhoff, Jean; de Brunhoff, Laurent|ссылка часть=https://books.google.ru/books?id=8GUNHGutszEC&newbks=1&newbks_redir=0&printsec=frontcover&pg=PA119&dq|ответственный=Ed. Anita Silvey|издательство=Houghton Mifflin Harcourt|год=2002|ref=The Essential Guide|pages=119—120}} * {{публикация|книга|автор=Daniel Hahn|заглавие=The Oxford Companion to Children's Literature|часть=de Brunhoff, Jean|ссылка часть=https://books.google.ru/books?id=Dt_XCQAAQBAJ&pg=PT501&lpg=PT501&dq=jean+de+brunhoff++ecole+alsacienne&source=bl&ots=aw9UfrFMZ4&sig=ACfU3U2SG7fVFzDCAAnQzrv6bU1VT5Yz3Q&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwijmLn2k_L6AhW1BxAIHbF2DKE4HhDoAXoECBMQAw#v=onepage&q=jean%20de%20brunhoff%20%20ecole%20alsacienne&f=false|издательство=OUP Oxford|год=2015|ref=Hahn}} * {{книга |ref=Hildebrand |автор=Ann Meinzen Hildebrand |заглавие=Jean and Laurent de Brunhoff: The Legacy of Babar |год=1991 |издательство=Twayne Publishers |allpages=175}} 74ucjplajsadcpr19yvsjjwf3yhrveu 10356735 10356728 2025-06-17T17:40:10Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356735 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Լորան դը Բրյունոֆ''' ( {{Lang-fr|Laurent de Brunhoff}}; {{ԱԾ}}), ֆրանսիացի գրող և նկարիչ։ [[Ժան դը Բրյունոֆ|Ժան դը Բրյունոֆի]] որդին, որը համաշխարհային ճանաչում ստացած Բաբար փղի մասին նկարազարդ գրքերի շարքի հեղինակն է։ Հոր վաղաժամ մահից հետո շարունակել է նրա գործը։ == Կենսագրություն և ստեղծագործություն == Լորան դը Բրյունոֆը ծնվել է 1925 թվականին [[Փարիզ|Փարիզում]], Ժան դը Բրյունոֆի և նրա կին Սեսիլի ընտանիքում։ 1926 թվականին ծնվել է նրա եղբայր Մատյոն<ref name="Morgan">{{cite web |title=Artist Biographies. Jean and Laurent de Brunhoff |url=https://www.themorgan.org/sites/default/files/pdf/press/BabarDeBrunhoffBios.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022001838/https://www.themorgan.org/sites/default/files/pdf/press/BabarDeBrunhoffBios.pdf |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-10-22 |publisher=The Morgan Library & Museum |lang=fr |deadlink=no}}</ref>։ 1930 թվականին Սեսիլը Լորանին և Մատյեին պատմեց իր հորինած հեքիաթը, որի գլխավոր հերոսը փոքրիկ որբ փղիկն էր։ Հեքիաթն այնքան դուր եկավ երեխաներին, որ հայրը որոշեց գրի առնել և նկարազարդել այն<ref name="Knudde">{{cite web |author=Kjell Knudde |title=Jean De Brunhoff |url=https://www.lambiek.net/artists/d/de-brunhoff_jean.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022001838/https://www.lambiek.net/artists/d/de-brunhoff_jean.htm |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-10-22 |website=Comiclopedia |publisher=Lambiek |lang=fr |deadlink=no}}</ref><ref name="Dargent">{{cite web |author=Françoise Dargent |date=2011 |title=Laurent de Brunhoff, une vie avec Babar |url=https://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2011/12/23/10001-20111223ARTFIG00414-laurent-de-brunhoff-une-vie-avec-babar.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022001837/https://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2011/12/23/10001-20111223ARTFIG00414-laurent-de-brunhoff-une-vie-avec-babar.php |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-10-22 |website=Le Figaro |lang=fr |deadlink=no}}</ref>։ Երբ գիրքը հրատարակվեց 1931 թվականին, Սեսիլը հրաժարվեց համահեղինակությունից և չմասնակցեց Բաբարի մասին հետագա պատմությունների ստեղծմանը<ref name="Morgan" />։ 1937 թվականին Ժան դը Բրյունոֆը մահացավ՝ մինչ այդ հրատարակելով Բաբարի մասին հինգ գիրք, որոնք մեծ հաջողություն ունեին։ Լորանը տասներկու տարեկան էր, երբ նա դարձավ տասներեք տարեկան, նրա հորեղբայրը՝ [[Վոգ|Vogue]] ամսագրի հրատարակիչ Միշելը, նրան հրավիրեց մասնակցելու Ժանի վերջին երկու գրքերի գունավորմանը, որոնց համար նա հասցրել էր ստեղծել միայն սև-սպիտակ նկարներ։ Ժան դը Բրյունոֆի այս երկու գրքերը հրատարակվեցին հետմահու<ref name="Morgan" /><ref name="Knudde" />։ Լորանը, ինչպես և իր հայրը, ցանկանում էր նկարիչ դառնալ և 1945 թվականին ընդունվեց [[Գրանդ Շոմեր ակադեմիա|Գրանդ-Շոմիեր ակադեմիա]], որտեղ իր ժամանակին սովորել էր Ժանը: Նրա ուսուցիչը դարձավ հոր ուսուցիչ Օթոն Ֆրիզը։ Սակայն եթե Ժանը հիմնականում նկարում էր բնանկարներ և նատյուրմորտներ, Լորանին գրավում էր աբստրակտ արվեստը։ [[Մոնպառնաս|Մոնպառնասում]] արվեստանոց վարձելով՝ նա սկսեց աշխատել այդ ուղղությամբ<ref name="Morgan" /><ref name="Dargent" />։ Միաժամանակ Լորանը մշտապես հիշում էր Բաբարի մասին, որին համարում էր իր մանկության ընկերը, նրան թվում էր անարդար, որ հոր կողմից սկսված ավանդույթը շատ վաղ ընդհատվեց<ref name="Dargent" />{{sfn|The Essential Guide|2002|p=119}}։ Մանկության տարիներին Լորանը սիրում էր հետևել հոր աշխատանքին և լավ ծանոթ էր նրա ոճին<ref name="Dargent" />։ 1946 թվականին նա ստեղծեց իր առաջին գիրքը Բաբարի մասին՝ «Babar et ce coquin d'Arthur», որտեղ հայտնվեց նոր կերպար՝ Բաբարի չարաճճի զարմիկ Արթուրը։ Գիրքը հաջողություն ունեցավ, ընթերցողների մեծ մասը նույնիսկ չնկատեց, որ Բաբարի մասին շարքի հեղինակը փոխվել է<ref name="Morgan" />։ Հաջորդ տարիներին Լորանը ստեղծեց բազմաթիվ նոր գրքեր և, չնայած նա շարունակում էր զբաղվել նկարչությամբ, Բաբարը դարձավ նրա կյանքի գլխավոր գործը։ 1985 թվականին Լորանը [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայից]] տեղափոխվեց [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], որտեղ ամուսնացավ գրող Ֆիլիս Ռոուզի (Phyllis Rose) հետ։ Ֆիլիսը դարձավ Բաբարի մասին գրքերի լիարժեք համահեղինակ: նա սկսեց նրանց համար տեքստեր գրել, մինչ Լորանը շարունակում էր նկարազարդումներ ստեղծել։ 1950-1960-ական թվականներին նա հրատարակեց մի քանի նկարազարդված գրքեր այլ կերպարներով, սակայն անխուսափելիորեն վերադառնում էր Բաբարին<ref name="Morgan" /><ref name="Worrall">{{cite web |author=Simon Worrall |date=2014 |title=Laurent de Brunhoff Reveals Shocking Beginning of Beloved Babar Series |url=https://www.nationalgeographic.com/animals/article/141224-babar-elephant-culture-animal-conservation-ngbooktalk |archive-url=https://web.archive.org/web/20221216001944/https://www.nationalgeographic.com/animals/article/141224-babar-elephant-culture-animal-conservation-ngbooktalk |archive-date=2022-12-16 |access-date=2022-12-16 |website=National Geographic |lang=en |deadlink=no}}</ref>։ 2011 թվականի դրությամբ Hachette Jeunesse հրատարակչությունը թողարկել է 75 ալբոմ, որոնք թարգմանվել են 27 լեզուներով, և որոնց համաշխարհային վաճառքի թիվը կազմել է 13 միլիոն օրինակ<ref name="Monde">{{cite web |author=François Bostnavaron |date=2011 |title=Babar, 80 ans et toujours vert |url=https://www.lemonde.fr/vous/article/2011/12/08/babar-80-ans-et-toujours-vert_1615110_3238.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022111502/https://www.lemonde.fr/vous/article/2011/12/08/babar-80-ans-et-toujours-vert_1615110_3238.html |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-10-22 |website=Le Monde |lang=fr |deadlink=no}}</ref>։ Լորան դը Բրյունոֆի աշխատանքները հաճախ համարվում են զիջող իր հոր աշխատանքներին<ref name="Ескина">{{cite web |author=Екатерина Ескина |date=2014 |title=Жан и Лоран де Брюнофф |url=https://deti.libfl.ru/ru/ccentr-detskoy-knigi-i-detskih-programm/childrens-literature/foreign/_/zhan-i-loran-de-bryunoff |archive-url=https://web.archive.org/web/20220814023356/https://deti.libfl.ru/ru/ccentr-detskoy-knigi-i-detskih-programm/childrens-literature/foreign/_/zhan-i-loran-de-bryunoff |archive-date=2022-08-14 |access-date=2022-10-22 |publisher=Центр детской книги и детских программ |deadlink=no}}</ref>, այնուամենայնիվ Լորանին հաջողվեց ոչ միայն երկարացնել Ժանի կողմից ստեղծված կերպարի կյանքը, այլ նաև, առանց ոճի արմատական փոփոխությունների, նրան մոտ դարձնել հաջորդ սերունդներին{{sfn|The Essential Guide|2002|p=120}}<ref name="Dargent" />։ Բաբարի մասին գրքերը թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով, դրանց հիման վրա նկարահանվել են բազմաթիվ անիմացիոն ֆիլմեր և մուլտսերիալներ<ref name="Knudde" />։ Բաբարը շարունակում է հայտնի մնալ ինչպես Ֆրանսիայում, այնպես էլ արտասահմանում<ref name="Dargent" />։ նրան անվանում են «աշխարհի ամենամանկական կերպարը»{{sfn|Будур|2005|с=65}}, «մանկության համընդհանուր խորհրդանիշը»{{sfn|The Essential Guide|2002|p=119}}։ Լորանն ինքը փղին բնութագրում է հետևյալ կերպ. «բարեկամական, ընտանիքին նվիրված, արկածներ սիրող, անվախ և, ամենակարևորը, մեծահոգի։ Բաբարը ուժեղ անհատականություն է, ինչը նրան թույլ է տվել դառնալ թագավոր, սակայն այս դերում նա չի գործում որպես բացարձակ միապետ, այլ առաջին հերթին՝ որպես ամուսին, հայր և ընկեր»<ref name="Monde" />։ 2011 թվականին Լորան դը Բրյունոֆը դարձավ Արվեստի և գրականության շքանշանի հրամանատար։ Իր շնորհավորական ելույթում մշակույթի նախարար Ֆրեդերիկ Միտերանը նշեց, որ չնայած երեխաների ճաշակներն ու նախասիրությունները փոխվում են, դը Բրյունոֆների գրքերի հանդեպ սերը փոխանցվում է սերնդից սերունդ, և Բաբարին անվանեց «ֆրանսիական գրականության ամենահայտնի կերպարը աշխարհում»<ref>{{cite web |title=Discours de Frédéric Mitterrand, ministre de la Culture et de la Communication, prononcé à l'occasion de la remise des insignes de Commandeur de l'ordre des Arts et des Lettres à Laurent de BRUNHOFF |url=https://www.culture.gouv.fr/en/Nous-connaitre/Decouvrir-le-ministere/Histoire-du-ministere/Ressources-documentaires/Discours-de-ministres/Discours-de-ministres-depuis-1998/Frederic-Mitterrand-2009-2012/Discours-2009-2012/Discours-de-Frederic-Mitterrand-ministre-de-la-Culture-et-de-la-Communication-prononce-a-l-occasion-de-la-remise-des-insignes-de-Commandeur-de-l2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221216234017/https://www.culture.gouv.fr/en/Nous-connaitre/Decouvrir-le-ministere/Histoire-du-ministere/Ressources-documentaires/Discours-de-ministres/Discours-de-ministres-depuis-1998/Frederic-Mitterrand-2009-2012/Discours-2009-2012/Discours-de-Frederic-Mitterrand-ministre-de-la-Culture-et-de-la-Communication-prononce-a-l-occasion-de-la-remise-des-insignes-de-Commandeur-de-l2 |archive-date=2022-12-16 |access-date=2022-12-16 |publisher=Ministère de la Culture |lang=fr |deadlink=no}}</ref>։ Նույն 2011 թվականին, Բաբարի ութսունամյակի առթիվ, [[Ֆրանսիայի ազգային գրադարան|Ֆրանսիայի Ազգային գրադարանում]] և [[Դեկորատիվ արվեստի թանգարան (Փարիզ)|Դեկորատիվ արվեստի թանգարանում]] տեղի ունեցան ցուցահանդեսներ՝ նվիրված հայր և որդի դը Բրյունոֆների կողմից ստեղծված կերպարին<ref name="Dargent" />։ Մահացել է 2024 թվականի մարտի 22-ին [[Կաթված|կաթվածից]] Քի-Ուեսթում (Ֆլորիդա, ԱՄՆ)՝ 98 տարեկան հասակում<ref>{{cite web |title=Laurent de Brunhoff, Artist Who Made Babar Famous, Dies at 98 |url=https://www.nytimes.com/2024/03/22/books/laurent-de-brunhoff-dead.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240322234549/https://www.nytimes.com/2024/03/22/books/laurent-de-brunhoff-dead.html |archive-date=2024-03-22 |access-date=2024-03-22 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ == ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Գրականություն == * {{книга |ref=Будур |автор=Будур Н.В. |заглавие=Сказочная энциклопедия |год=2005 |часть=Брюнофф Жан де |ссылка часть=https://books.google.ru/books?id=_X49ywrpGS8C&newbks=1&newbks_redir=0&printsec=frontcover&pg=PA65&dq=жан+де+брюнофф&hl=ru&redir_esc=y#v=onepage&q=жан%20де%20брюнофф&f=false |место=М. |издательство=ОЛМА-Пресс |страницы=65}} * {{публикация|книга|автор=A.Q.|заглавие=The Essential Guide To Children's Books And Their Creators|часть=de Brunhoff, Jean; de Brunhoff, Laurent|ссылка часть=https://books.google.ru/books?id=8GUNHGutszEC&newbks=1&newbks_redir=0&printsec=frontcover&pg=PA119&dq|ответственный=Ed. Anita Silvey|издательство=Houghton Mifflin Harcourt|год=2002|ref=The Essential Guide|pages=119—120}} * {{публикация|книга|автор=Daniel Hahn|заглавие=The Oxford Companion to Children's Literature|часть=de Brunhoff, Jean|ссылка часть=https://books.google.ru/books?id=Dt_XCQAAQBAJ&pg=PT501&lpg=PT501&dq=jean+de+brunhoff++ecole+alsacienne&source=bl&ots=aw9UfrFMZ4&sig=ACfU3U2SG7fVFzDCAAnQzrv6bU1VT5Yz3Q&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwijmLn2k_L6AhW1BxAIHbF2DKE4HhDoAXoECBMQAw#v=onepage&q=jean%20de%20brunhoff%20%20ecole%20alsacienne&f=false|издательство=OUP Oxford|год=2015|ref=Hahn}} * {{книга |ref=Hildebrand |автор=Ann Meinzen Hildebrand |заглавие=Jean and Laurent de Brunhoff: The Legacy of Babar |год=1991 |издательство=Twayne Publishers |allpages=175}} hz370saemcwp3i8eiz3bq85uxhyhnor 2 1084937 10356713 10351108 2025-06-17T17:15:26Z Վարդուհի Ասիրյան 113244 /* Մանագիտությունը ԱՄՆ-ում */ 10356713 wikitext text/x-wiki '''О́тто Лю́двиг Пре́мингер''' (или '''Преминджер''', {{lang-de|Otto Ludwig Preminger}};), ավստրիոմերիկացի կինոռեժիսոր, դերասան և պրոդյուսեր, որը հայտնի է 1930 թվականից մինչև 1970 թվականի իր նկարահանած ֆիլմերով։ Հինգ տասնամյակ տևած կարիերայի ընթացքում Պերեմինգը նկարահանել է ավելի քան 40 լիամետրաժ ֆիլմ<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/name/nm0695937/?ref_=nv_sr_1 |title=Otto Preminger — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2015-12-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151213172118/http://www.imdb.com/name/nm0695937/?ref_=nv_sr_1 |deadlink=no }}</ref>: Պերեմինգերի առաջին խոշոր հաջողությունը ֆիլմ-նուրաը «Լորա» (1944) էր, որին հաջորդեցին որին հաջորդեցին մի շարք ոճային նուար թրիլերներ, ինչպիսիք են «Ընկած հրեշտակը» (1945) և «Որտեղ ավարտվում է մայթեզրը» (1950): 1950-ական թվականներին Պրեմինգերը մեծ հաջողությունների հասավ «սևամորթների» «Կարմեն Ջոնս» (1954) և «Պորգի և Բես» (1959) կինոմյուզիքլներով, միաժամանակ բեմադրելով մի շարք ֆիլմեր, որոնք էապես ընդլայնեցին գոյություն ունեցող գրաքննադատական սահմանափակումները և բացահայտորեն շոշափում էին բազմաթիվ արգելված թեմաներ, այդ թվում՝ «Կապույտ լուսին» (1953, արտամուսնական կապեր, կուսություն և հղիություն), «Մարդը ոսկե ձեռքով» (1955, թմրամոլություն), «Սպանության անատոմիա» (1959, բռնաբարություն), «Խորհուրդ և համաձայնություն» (1962, համասեռամոլություն), «Բաննի Լեյքը անհետանում է» (1965, արյունապղծություն): 1960-ական թվականներին Պրեմինգերը դիմել է էպիկական ժանրին՝ բեմադրելով լայնածավալ պատմական կտավներ՝ «Ելք» (1960), «Կարդինալ» (1963) և «Վտանգավոր ջրերով» (1965): Պրեմինգերը երկու անգամ առաջադրվել է «Օսկարի» որպես լավագույն ռեժիսոր «Լորա» և «Կարդինալ» ֆիլմերի համար և մեկ անգամ՝ որպես պրոդյուսեր «Սպանության անատոմիա» ֆիլմի համար<ref>[http://www.imdb.com/name/nm0695937/awards?ref_=nm_awd Otto Preminger — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ == Կենսագրություն == Օտտո Պրեմինգերը ծնվել է 1905 թվականի դեկտեմբերի 5-ին [[Վիժնիցա|Վիժնիցայում]]՝ հրեական ընտանիքում։ Նրա հայրը, հաջողակ իրավաբան էր, որոշ ժամանակ եղել է Ավստրո-Հունգարական կայսրության գլխավոր դատախազը։ Ինչպես իր հայրը, Օտտոն իր եղբոր՝ Ինգվալդի հետ (որը հետագայում նույնպես դարձել է հայտնի կինոպրոդյուսեր) սովորել է իրավաբանություն և 1926 թվականին ստացել դոկտորի աստիճան։ Այդ ժամանակ նա տարվել է թատրոնով և դարձել դերասան և ռեժիսոր Մաքս Ռեյնհարդտի օգնականը Յոզեֆշտադտի թատրոնում։ 1931 թվականին նա նկարահանում է իր առաջին ֆիլմը՝ «Մեծ սեր»-ը ({{lang-de|«Die große Liebe»}})։ 1935 թվականի հոկտեմբերին, [[Ավստրիա|Ավստրիայի]]՝ [[Նացիստական Գերմանիա|նացիստական Գերմանիային]] միանալուց երեք տարի առաջ, Պրեմինգերը գաղթում է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]։ == Մանագիտությունը ԱՄՆ-ում == === Հոլիվուդյան կարիերայի սկիզբը՝ 1935—1944 === [[Բրոդվեյ (փողոց)|Բրոդվեյում]] մեկ ներկայացում բեմադրելուց հետո, 1936 թվականի սկզբին, Պրեմինգերը տեղափոխվել է [[Հոլիվուդ]], որտեղ պայմանագիր է կնքել «Քսաներորդ դար Ֆոքս» ստուդիայի հետ։ «Նրա նոր գործատուները սկսեցին նրան ներկայացնել որպես Եվրոպայի ամենաականավոր ռեժիսորներից մեկը։ Այնուամենայնիվ, չնայած այն հույսերին, որոնք «Ֆոքսը» կապում էր իր նոր ձեռքբերման հետ, Պրեմինգերը ստիպված էր միայն դիտել այլ ռեժիսորների աշխատանքը մեկ տարվա ընթացքում»<ref name=autogenerated6>Richard Harland Smith. Биография на http://www.tcm.com/tcmdb/person/155068%7C119881/Otto-Preminger/ {{Wayback|url=http://www.tcm.com/tcmdb/person/155068%7C119881/Otto-Preminger/ |date=20131227072006 }}</ref>։ Նրա անգլալեզու ռեժիսորական դեբյուտը դարձել է «անհիշելի երաժշտական կատակերգությունը՝ «Հմայված քեզանով» (1936), որը ստեղծվել էր հանրահայտ օպերային երգիչ Լոուրենս Թիբեթի տաղանդները ցուցադրելու համար»<ref name=autogenerated6 />։ Ֆիլմը պատմում էր հայտնի երգչի սիրո պատմությունը, ով փախել էր աշխատանքից և երկրպագուներից [[Մեքսիկա]], և մի երիտասարդ աղջկա մասին, ում ուղարկել էին գտնել և վերադարձնել նրան թատրոն։ Պրեմինգերը նկարահանել է ֆիլմը «բյուջետային խնայողությամբ և ժամանակից շուտ»<ref name=autogenerated6 />։ Պրեմինգերի ցուցաբերած աշխատանքի խնայողական ձևը դրդել է ստուդիայի ղեկավար Դերիլ Զանուկին առաջարկել նրան նկարահանել A կարգի «Էնսի Սթիլը անհետացել է» ֆիլմը՝ «Օսկարի» դափնեկիր Ուոլես Բիրիի գլխավոր դերակատարմամբ, սակայն նա հրաժարվել է աշխատել օտարերկրացու հետ<ref name=autogenerated6 />։ Պրեմինգերը նորից վերադարձել է B կարգին՝ բեմադրելով ռոմանտիկ կատակերգություն «Զգույշ սեր, աշխատանքում» (1937), որում հարուստ, բայց ապակազմակերպված և էքսցենտրիկ ընտանիքի անդամները չեն կարողանում կնքել հողատարածքի վաճառքի կարևոր համաձայնագիր, քանի դեռ փաստաբանը ճանապարհ չի գտնում դեպի ընտանիքի երիտասարդ դստեր սիրտը։ Դրանից հետո Պրեմինգերի ստեղծագործությունը մնաց «քիչ նկատելի մինչև 1938 թվականին «Ֆոքսի» հետ պայմանագրի ավարտը»<ref name=autogenerated6 />։ Պրեմինգերի վերջին աշխատանքը պայմանագրի շրջանակներում դարձել է Ռոբերտ Լյուիս Սթիվենսոնի «Առևանգվածը» (1938) վեպի հիման վրա նկարահանված արկածային ֆիլմը, սակայն նրա անունը տիտրերում նշված չէր։ Այդ նախագիծը «Ֆոքս» ստուդիայի համար ամենաթանկն էր այդ պահին, ֆիլմի սցենարը գրել էր հենց Զանուկը։ Սակայն Պրեմինգերի և Զանուկի միջև կոնֆլիկտը նկարահանումների ժամանակ հանգեցրել է նրան, որ Պրեմինգերը հեռացվել է ֆիլմի վրա աշխատանքից և ընդհանրապես զրկվեց աշխատելու հնարավորությունից մինչև պայմանագրի ավարտը։ «Ֆոքսի» հետ պայմանագրի ժամկետը լրանալուց հետո Պրեմինգերը չկարողացավ նոր առաջարկներ ստանալ կինոստուդիաներից և մի քանի տարով տեղափոխվեց Բրոդվեյ, որտեղ «հաջողությամբ բեմադրեց երկու պիես, ինչպես նաև դեբյուտ ունեցավ որպես դերասան։ Զուգահեռաբար, գրեթե մեկ տարի Պրեմինգերը դասախոսություններ էր կարդում դերասանական և ռեժիսորական արվեստի վերաբերյալ Եյլի համալսարանում»<ref name=autogenerated6 />։ 1942 թվականին Պրեմինգերը կինոէկրանին իր նորամուտը նշել է որպես դերասան՝ մարմնավորելով նացիստական սպայի դերը «Առնետ բռնողը» (1942) ֆիլմում<ref name=autogenerated6 />։ «Չնայած նա այլևս չէր ցանկանում հանդես գալ գերմանացի չարագործի կերպարով, Պրեմինգերը համաձայնել է էկրանավորել իր դերը իր իսկ կողմից Բրոդվեյում բեմադրված «Սխալվելու թույլտվություն» (1943) պիեսում՝ պայմանով, որ ինքը կլինի ֆիլմի ռեժիսորը»<ref>{{Cite web |url=http://www.ibdb.com/production.php?id=13132 |title=Margin for Error {{!}} IBDB: The official source for Broadway Information<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2013-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131226103028/http://www.ibdb.com/production.php?id=13132 |deadlink=no }}</ref><ref name=autogenerated4>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/artist/otto-preminger-p107025 |title=Otto Preminger movies, photos, movie reviews, filmography, and biography — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222090718/http://www.allmovie.com/artist/otto-preminger-p107025 |deadlink=no }}</ref>։ Սկզբում ռեժիսորի աթոռը առաջարկվել էր [[Էռնստ Լյուբիչ|Էռնստ Լյուբիչին]], սակայն նա հրաժարվել է, և երբ Պրեմինգերը հայտարարել է, որ կնկարահանի ֆիլմը անվճար<ref name="autogenerated6" />, ստուդիան (Զանուկի բացակայության ժամանակ) պայմանագիր է կնքել նրա հետ։ Ֆիլմի գործողությունները տեղի են ունեցել [[Նյու Յորք|Նյու Յորքում]]՝ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի պատճառներ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] նախօրեին, որտեղ հրեա ոստիկանը նշանակված է պաշտպանել նացիստական [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հյուպատոսին (նրա դերը կատարում է Պրեմինգերը)՝ հակասեմիտ, կոպիտ և գող, որն անօրինական կերպով վատնում է հյուպատոսարանի միջոցները։ «Ֆոքս ստուդիան բավականաչափ գոհ էր Պրեմինգերի նկարահանած նյութից, որ նրան առաջարկեց յոթ տարվա պայմանագիր՝ դեռ հիմնական նկարահանումները չավարտած»<ref name="autogenerated6" />։ 1943 թվականի օգոստոսին Պրեմինգերը ստացել է ամերիկյան քաղաքացիություն<ref name="autogenerated6" />։ Ստուդիայի հետ պայմանագրային պարտավորությունների շրջանակներում Պրեմինգերը նկարահանել է «Առայժմ, սիրելիս» (1944) ռազմական կատակերգությունը, որտեղ հարուստ ընտանիքի աղջիկը (Ջին Քրեյն) ստիպված է հարմարվել իր սպա ամուսնու զինվորական կյանքի առանձնահատկություններին։ Ֆիլմի նկարահանումների ընթացքում Պրեմինգերը բազմիցս կատաղի կոնֆլիկտների մեջ է մտել դերասան Յուջին Պալետի հետ՝ վերջինիս նացիստական և ռասիստական հայացքների պատճառով<ref>Foster Hirsch Otto Preminger: The Man Who Would Be King, Random House, 2011, p.857</ref>, ինչը վերջում հանգեցրել է դերասանի աշխատանքից ազատմանը նկարահանումների ավարտից հետո։ === «Լորա» (1944) === Պրեմինգերը, նոր նախագիծ փնտրելիս, գտել է Վերա Կասպարիի՝ 1943 թվականին հրատարակված դետեկտիվ վեպը՝ որպես իր հաջորդ «Լորա» (1944) ֆիլմի բեմադրության հիմք։ Սկզբնապես ստուդիան Պրեմինգերին նշանակել էր միայն որպես ֆիլմի պրոդյուսեր, սակայն շուտով նա փոխարինել է ռեժիսոր [[Ռուբեն Մամուլյան|Ռուբեն Մամուլյանին]], ում հետ մշտապես առաջանում էին ստեղծագործական տարաձայնություններ: Մերժելով Մամուլյանի նկարահանած նյութը և աշխատանքը սկսելով սկզբից՝ նոր օպերատորի հետ, Պրեմինգերին հաջողվել է աստղային կատարում ստանալ համեմատաբար նորեկներ [[Ջին Թիրնի|Ջին Թիրնիից]] և [[Դանա Էնդրյուս|Դենա Էնդրյուսից]], ինչպես նաև թատերական դերասաններ Քլիֆթոն Ուեբից և [[Վինսենթ Փրայս|Վինսենթ Փրայսից]]<ref name=autogenerated6 />։ Ֆիլմի գործողությունը տեղի է ունենեցել Մանհեթենի բարձր հասարակության մեջ, ուշադրության կենտրոնում է գովազդային գործակալության տնօրեն Լորա Հանթի ([[Ջին Թիրնի|Թիրնի]]) սպանության հետաքննությունը, որը վարում է ոստիկանական քննիչը (Էնդրյուս)՝ բախվելով վառ և կասկածելի կերպարների շարքի հետ, որոնց թվում են ազդեցիկ թերթի մեկնաբանը (Ուեբ), հասարակական ճարպիկը և Լորայի փեսացուն (Փրայս), նրա հարուստ հորաքույրը և նվիրված տնտեսուհին։ Աստիճանաբար քննիչը սիրահարվում է Լորայի կերպարին, և մի օր նրա դիմանկարի հետ քնում է նրա սենյակում, որից հետո անսպասելիորեն հայտնվում է հենց ինքը՝ Լորան։ Ֆիլմը դարձավ «հսկայական հիթ» և «Պրեմինգերի ամենանշանավոր ձեռքբերումներից մեկը»<ref name=autogenerated6 />։ Նկարը բերել է օպերատորական աշխատանքի համար Օսկար, ինչպես նաև Օսկարի առաջադրումներ՝ Պրեմինգերին՝ որպես լավագույն ռեժիսոր, Ուեբբին՝ որպես լավագույն երկրորդ պլանի դերասան, ինչպես նաև լավագույն սցենարի և գեղարվեստական ձևավորման համար։ 1999 թվականին այս ֆիլմն ընտրվել է ԱՄՆ Կոնգրեսի գրադարանում պահպանման համար Ազգային ֆիլմերի ռեեստրում<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0037008/awards?ref_=tt_awd |title=Laura — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2013-06-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130608034442/http://www.imdb.com/title/tt0037008/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>։ «Լորայի» ազդեցությունն այնքան մեծ էր, որ Պրեմինգերին ապահովել է աշխարհի լավագույն ռեժիսորներից մեկի կարգավիճակ, հաջորդ երկու տասնամյակի համար<ref name=autogenerated3>Jon C. Hopwood. Мини-биография на http://www.imdb.com/name/nm0695937/bio?ref_=nm_ov_bio_sm</ref>։ === Фильмы нуар 1945—1953 годов === По контракту с «Двадцатым веком Фокс» Премингер поставил ещё несколько триллеров, «которые развивали магию „Лоры“ — „[[Падший ангел (фильм, 1945)|Падший ангел]]“ (1945), „[[Водоворот (фильм, 1949)|Водоворот]]“ (1949), „[[Там, где кончается тротуар]]“ (1950), „[[Тринадцатое письмо]]“ (1951) и (на студии [[РКО Радио Пикчерс|РКО]]) „[[Ангельское лицо]]“ (1953)». «Эта группа фильмов, к которой можно добавить мыльную оперу с [[Джоан Кроуфорд]] „[[Дэйзи Кэньон]]“ (1947), остаётся для некоторых зрителей, сердцевиной канона Премингера. Это чёрно-белые фильмы с неоднозначными историями о мужской одержимости и женской порочности, которые отличает подвижная съёмка и присутствие таких знаковых актёров, как [[Дэна Эндрюс]] и [[Джин Тирни]]»<ref name=autogenerated1>Chris Fujiwara. Статья об Отто Премингере на http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/preminger/ {{Wayback|url=http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/preminger/ |date=20131226101316 }}</ref>. «Падший ангел» (1945), «Водоворот» (1949) и «Где кончается тротуар» (1950) стали его самыми характерными достижениями<ref name=autogenerated6 />. В «[[Падший ангел (фильм, 1945)|Падшем ангеле]]» (1945) обанкротившийся нью-йоркский рекламист (Эндрюс), оказавшись в маленьком калифорнийском городке, влюбляется в привлекательную официантку местного кафе ([[Линда Дарнелл]]) и чтобы добыть денег и уехать с ней в другой город, женится на богатой девушке ([[Элис Фэй]]). После убийства официантки главный герой попадает под подозрение, но в итоге сам находит убийцу и налаживает отношения с женой. Заглавная героиня мелодрамы «[[Дэйзи Кеньон]]» (1947), успешный дизайнер из Нью-Йорка ([[Джоан Кроуфорд]]), разрывается между двумя мужчинами — красивым, но женатым адвокатом (Эндрюс), в которого она влюблена, и неженатым добропорядочным ветераном войны ([[Генри Фонда]]). Она выходит замуж за второго, но адвокат разводится с женой и надеется восстановить отношения с Дэйзи. В фильме нуар «[[Водоворот (фильм, 1949)|Водоворот]]» (1949) [[Тирни, Джин|Тирни]] играет страдающую [[Клептомания|клептоманией]] жену богатого [[психотерапевт]]а ([[Ричард Конте]]), которая скрывает свою болезнь от мужа. Таинственный незнакомец, обладающий гипнотическим даром ([[Хосе Феррер]]), уговаривает её пройти у него курс лечения, в действительности подставляя её в качестве убийцы своей бывшей любовницы, у которой он в своё время обманным путём выманил крупную сумму денег. Однако её мужу удаётся разоблачить истинного преступника и спасти жену. «[[Там, где кончается тротуар]]» (1950) рассказывает историю жёсткого нью-йоркского детектива (Эндрюс), который во время допроса случайно убивает подозреваемого, и скрывая следы преступления, пытается выставить убийцей местного гангстера. В процессе расследования он влюбляется в жену убитого (Тирни), которая одновременно является дочерью главного подозреваемого, и постепенно приходит к пониманию неправильности своих действий. В 1950 году по просьбе режиссёра [[Билли Уайлдер]]а Премингер «снова примерил форму офицера [[Гестапо]], сыграв коменданта концентрационного лагеря в военной драме „[[Лагерь для военнопленных № 17]]“ (1950)»<ref name=autogenerated6 />. Психологический триллер «[[Тринадцатое письмо]]» (1951) был англоязычным ремейком французского хита «[[Ворон (фильм, 1943)|Ворон]]» (1943) режиссёра [[Анри-Жорж Клузо|Анри-Жоржа Клузо]]<ref name=autogenerated6 />. Действие фильма происходит в маленьком городке в [[Квебек]]е, где некто рассылает подмётные письма, обвиняющие молодого врача в незаконных связях с молодой женой его старшего коллеги, и в итоге одно из писем провоцирует смерть пациента. Многие становятся подозреваемыми, и до самого последнего момента не ясно, кто и зачем рассылал письма, и кто спровоцировал убийство пациента. Фильм был довольно низко оценен критиками и разочаровал в прокате<ref name=autogenerated6 />. В нуаровом психологическом триллере «[[Ангельское лицо]]» (1953) невинная на вид молодая девушка ([[Джин Симмонс (актриса)|Джин Симмонс]]) ради личной выгоды устраивает гибель в автокатастрофе своей богатой мачехи (вместе с которой случайно гибнет и её отец), делая своим невольным сообщником личного шофера семьи ([[Роберт Митчем]]). Затем, чтобы добиться оправдательного приговора, она выходит за него замуж, но когда их отношения начинают рушиться, девушка убивает и его, и себя. === Исторические мелодрамы 1945—1950 годов === Фильмы нуар стали самым значимым достижением Премингера в период 1940-50-х годов. Наряду с ними, он продолжал снимать такие фильмы, как «[[Королевский скандал (фильм, 1945)|Королевский скандал]]» (1945), «[[Лето столетия]]» (1946), «[[Дама в горностае]]» (1948) и «[[Веер (фильм)|Веер]]» (1949), которые строились на историческом материале и носили весьма непритязательный характер. Премингер стал режиссёром фильма «[[Королевский скандал (фильм, 1945)|Королевский скандал]]» (1945) вместо заболевшего [[Эрнст Любич|Эрнста Любича]], но «попытался сделать все возможное, чтобы выдержать стиль и манеру этого режиссёра»<ref name=autogenerated6 />. Эта мелодрама рассказывает вымышленную историю о том, как российская императрица [[Екатерина Великая]] влюбляется в красивого молодого офицера, который оказывается заговорщиком, планирующим её свержение. Действие романтического комедийного мюзикла «[[Лето столетия дня независимости]]» (1946) происходит в [[Филадельфия|Филадельфии]] в 1876 году, во время [[Всемирная выставка (1876)|выставки, посвященной столетию США]], где две сестры ([[Дарнелл, Линда|Дарнелл]] и [[Крейн, Джинн|Крейн]]) влюбляются в приезжего галантного француза ([[Корнел Уайлд]]). Историческая мелодрама «[[Навеки Эмбер]]» (1947) стала, вероятно, наиболее значимым произведением в этом цикле мелодрам. Картина рассказывает о том, как в Лондоне XVII века молодая провинциальная красотка ([[Линда Дарнелл]]) через мужчин поднимается по лестнице успеха, заканчивая своё восхождение в объятиях [[Чарльз II|Короля Чарльза II]] ([[Джордж Сэндерс]]). Фильм не выделялся особенными художественными достоинствами, однако его скандальное по тем временам содержание, где в центре внимания находится [[куртизанка]], которая с помощью греховного поведения достигает самых вершин общественного положения, вызвал серьёзную обеспокоенность цензоров и общественности. Католические организации были также возмущены показом в положительном свете героини, имеющей незаконнорождённого ребёнка. В итоге студию обязали вставить в самом начале фильма вступление, в котором объяснялось, что создатели фильма ни в коей мере не одобряют распутное поведение героини, и что она в полной мере понесет наказание за свои грехи (из современной версии фильма это вступление удалено)<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/v92092 |title=Forever Amber (1947) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222080225/http://www.allmovie.com/movie/v92092 |deadlink=no }}</ref>. Фильм стал хитом продаж, однако по причине очень высоких производственных расходов, оказался убыточным<ref>Aubrey Solomon. Twentieth Century-Fox: A Corporate and Financial History. Scarecrow Press, Inc. Boston</ref>. Несмотря на коммерческую неудачу, фильм стал одним из самых важных у Премингера и заметно упрочил его репутацию<ref name=autogenerated4 />. Мистическая мелодрама «[[Дама в горностае]]» (1948) рассказывает о переплетении событий в небольшом европейском герцогстве [[Бергамо (провинция)|Бергамо]], которые происходили в XVI веке и одновременно триста лет спустя. Режиссёром фильма считается также [[Эрнст Любич]], однако он умер через 8 дней после начала съемок, и фильм пришлось завершать Премингеру. В основу фильма «[[Веер (фильм)|Веер]]» (1948) с участием [[Джинн Крейн]] и [[Джордж Сэндерс|Джорджа Сэндерса]] положена знаменитая комедия положений [[Оскар Уайлд|Оскара Уайлда]] «[[Веер леди Уиндермир (пьеса)|Веер леди Уиндермир]]» (1892). === Независимые фильмы начала 1950-х годов === Добившись к началу 1950-х годов солидной репутации в Голливуде, Премингер решил стать независимым продюсером и режиссёром. Он начал «делать себе имя, бросая вызов ограничениям производственного кодекса в киноиндустрии, который запрещал использовать в фильмах некоторые спорные темы, сюжеты и лексику»<ref name=autogenerated4 />. Наиболее значимыми фильмами его независимой продюсерской компании стали «[[Синяя луна]]» (1953), «[[Человек с золотой рукой]]» (1955), «[[Совет и согласие]]» (1962), «[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]» (1963) и «[[По опасным водам]]» (1965). Премингер начал свою карьеру независимого продюсера-режиссёра с комедии «[[Синяя луна]]» (1953), в основу которой положена бродвейская постановка того же названия. В фильме рассказывается история целомудренной молодой актрисы ([[Мэгги Макнамара]]), за которой начинают ухаживать архитектор-плейбой ([[Уильям Холден]]), предлагая ей стать его любовницей, и одновременно немолодой богатый повеса ([[Дэвид Найвен]]), который делает ей предложение. Эта «невинная маленькая комедия тем не менее привлекла широкий интерес и вызвала острую дискуссию». Причиной стал тот факт, что Премингер «отказался убрать из фильма такие слова, как „девственница“, „соблазнить“ и „любовница“, которые были запрещены действовавшим допотопным [[Кодекс Хейса|производственным кодексом]]. В итоге Премингер решил выпустить фильм без одобрения цензуры, что могло существенно ограничить его прокатные возможности. Однако его смелый шаг не только принес крупный финансовый успех, но и положил начало отказу от устаревшего производственного кодекса. Тем не менее, в прокате фильм столкнулся с известными проблемами»<ref name=autogenerated5>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/the-moon-is-blue-v33261 |title=The Moon Is Blue (1953) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222083429/http://www.allmovie.com/movie/the-moon-is-blue-v33261 |deadlink=no }}</ref>. В частности, директора одного из кинотеатров через суд оштрафовали за демонстрацию картины, признав его виновным в нарушении городских норм и правил, а цензура штата [[Мериленд]] запретила показ фильма на всей территории штата<ref name=autogenerated5 />. Выпущенная без согласования с Производственным кодексом<ref name=autogenerated1 />, эта комедия стала громким скандалом по причине откровенности своего языка<ref name=autogenerated6 />, но «пробила барьер в отношении сексуальной тематики с её относительно искренним рассмотрением таких тем, как девственность и беременность»<ref name=autogenerated4 />. В конце концов, фильм был номинирован на три [[Оскар (кинопремия, 1954)|Оскара]] (включая номинацию Макнамаре как лучшей актрисе), принёс Дэвиду Найвену [[Золотой глобус]] за лучшую мужскую роль, а также ещё две номинации на [[БАФТА]], включая номинацию на лучший фильм<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0046094/awards?ref_=tt_awd The Moon Is Blue — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Драмой «[[Человек с золотой рукой]]» (1955) Премингер продолжил исследование запретных тем, сняв первый крупный голливудский фильм, в центре которого была тема [[Наркозависимость|наркозависимости]]<ref name=autogenerated6 /><ref name=autogenerated4 /><ref name=autogenerated1 />. Главный герой картины, профессиональный карточный игрок ([[Фрэнк Синатра]]) выходит из тюрьмы с намерением начать новую жизнь, и, прежде всего, порвать с наркотиками. Однако в результате интриг его алчной жены, карточной мафии и местного наркоторговца, он не только снова начинает принимать наркотики, но и оказывается подозреваемым в убийстве. В конце концов, с помощью симпатичной официантки из бара ([[Ким Новак]]) герою удаётся перебороть себя и избавиться от наркотического пристрастия. Одной из самых впечатляющих в фильме стала сцена, в которой Синатра запирается в комнате, чтобы справиться с мучительной наркотической ломкой. Картина была удостоена номинации на [[БАФТА]] как лучший фильм, а Синатра получил номинации на [[Оскар (кинопремия, 1956)|Оскар]] и на БАФТА как лучший актёр. Кроме того, номинациями на Оскар были отмечены декорации и музыка фильма<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0048347/awards?ref_=tt_awd |title=The Man with the Golden Arm — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2016-04-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160408225004/http://www.imdb.com/title/tt0048347/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. === Фильмы середины 1950-х годов === Фильм «[[Река, не текущая вспять]]» (1954) для студии «Двадцатый век Фокс» стал единственным вестерном Премингера, его действие происходит в период [[Золотая лихорадка|Золотой лихорадки]] в Канаде конца XIX века, главные роли в нём исполнили [[Мерилин Монро|Мэрилин Монро]] и [[Роберт Митчем]]. Картина стала «редкой работой Премингера, где он не уложился в бюджет и в график»; тем не менее, «успех фильма у зрителей превратил его из обычного контрактного обязательства в очередной карьерный успех»<ref name=autogenerated6 />. Большого успеха у критики добился [[мюзикл]] Премингера «[[Кармен Джонс]]» (1954), по мотивам оперы [[Жорж Бизе|Жоржа Бизе]] «[[Кармен (опера)|Кармен]]», в котором место испанцев XIX века заняли афроамериканцы периода Второй мировой войны, а сами события перенесены на военную базу в одном их южных штатов США. Фильм был «довольно необычным для своего времени, так как в 1950-е годы практически не было картин, предназначенных для белых, в которых бы играли исключительно черные актеры»<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/carmen-jones-v8293/review |title=Carmen Jones (1954) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222085046/http://www.allmovie.com/movie/carmen-jones-v8293/review |deadlink=no }}</ref>. Фильм был номинирован на [[Золотой глобус]] как лучший фильм в жанре мюзикл или комедия и на [[БАФТА]] как лучший фильм. Кроме того, фильм был удостоен главного приза [[Международный кинофестиваль в Локарно|международного кинофестиваля в Локарно]], а Премингер был удостоен [[Берлинский кинофестиваль|Бронзового медведя на Берлинском кинофестивале]]. Исполнительница главной роли [[Дороти Дэндридж]] стала первой афроамериканкой, номинированной на Оскар за лучшую женскую роль, она также была номинирована на БАФТА. В 1992 году фильм был включен в [[Национальный реестр фильмов]], предназначенных для хранения в Библиотеке Конгресса<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0046828/awards?ref_=tt_awd |title=Carmen Jones — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602200851/https://www.imdb.com/title/tt0046828/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. Под впечатлением от успеха этого фильма продюсер [[Сэмюэл Голдвин]] предложил Премингеру осуществить кинопостановку на своей студии оперы [[Джордж Гершвин|Джорджа Гершвина]] «[[Порги и Бесс]]»<ref name=autogenerated4 />. В драме «[[Трибунал Билли Митчелла]]» (1955) американский [[бригадный генерал]] и герой [[Первая мировая война|Первой мировой войны]] ([[Гэри Купер]]) накануне новой войны ведёт борьбу с близорукостью собственного военного руководства за создание сильных [[Военно-воздушные силы США|военно-воздушных сил США]]. === Карьера на рубеже 1950-60-х годов === На рубеже 1950-60-х годов карьера Премингера состояла из взлётов и падений<ref name=autogenerated6 />. Кассовые результаты Премингера в этот период был довольно непредсказуемыми, и включали как его обруганный критикой знаменитый провал «[[Святая Иоанна (фильм, 1957)|Святая Иоанна]]», так и хит «[[Анатомия убийства]]», широко признанный как один из лучших его фильмов<ref name=autogenerated6 /><ref name=autogenerated4 />. В 1957 году Премингер поставил на французском материале две не самые удачные свои картины, в обеих главную роль сыграла 17-летняя начинающая актриса [[Джин Сиберг]]. Исторический фильм «[[Святая Иоанна (фильм, 1957)|Святая Иоанна]]» (1957) был поставлен по сценарию известного английского романиста [[Грэм Грин|Грэма Грина]], в основу которого положена [[Святая Иоанна (пьеса)|одноимённая пьеса]] [[Бернард Шоу|Бернарда Шоу]], съёмки картины проходили в [[Великобритания|Великобритании]]. Действие фильма «[[Здравствуй, грусть (фильм, 1957)|Здравствуй, грусть]]» (1957) по [[Здравствуй, грусть!|одноимённому роману]] [[Франсуаза Саган|Франсуазы Саган]] происходит на [[Французская Ривьера|французской Ривьере]]. Помимо Сиберг, главные роли в фильме исполнили [[Дэвид Найвен]] и [[Дебора Керр]]. После этих двух неудач последовали две великолепные работы — мюзикл «[[Порги и Бесс (фильм)|Порги и Бесс]]» (1959) и [[судебная драма]] «[[Анатомия убийства]]» (1959). Звездный состав афроамериканских актеров кино и мюзиклов помог превратить классическую оперетту [[Джордж Гершвин|Джорджа Гершвина]] «[[Порги и Бесс]]» в шикарную экранную постановку<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/porgy-and-bess-v106384 |title=Porgy and Bess (1959) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2013-12-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131206111305/http://www.allmovie.com/movie/porgy-and-bess-v106384 |deadlink=no }}</ref>, главные роли в которой исполнили [[Сидни Пуатье]] и [[Дороти Дэндридж]]. Фильм был удостоен множества наград: [[Оскар (кинопремия, 1960)|Оскара]] за лучшую музыку, трёх номинаций на Оскар (за лучшую операторскую работу, звук и костюмы), Золотого глобуса как лучший фильм в жанре мюзикл и номинаций на Золотой глобус для Дэндридж и Пуатье как лучших актёров в главных ролях. В 2011 году фильм был включен в [[Национальный реестр фильмов]], предназначенных для хранения в Библиотеке Конгресса<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0053182/awards?ref_=tt_awd |title=Porgy and Bess — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2016-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160414061141/http://www.imdb.com/title/tt0053182/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. [[Файл:Anatomymurder trailer 2.jpg|thumb|left|Кадр из фильма «Анатомия убийства»]] Почти трёхчасовая нуаровая судебная драма «[[Анатомия убийства]]» (1959) практически полностью построена как судебное заседание, рассматривающее дело об убийстве. Действие происходит в небольшом городке в штате [[Мичиган]], где местный адвокат ([[Стюарт, Джеймс (актёр)|Джеймс Стюарт]]) защищает лейтенанта ([[Бен Газзара]]), обвинённого в убийстве владельца местного бара, который изнасиловал его жену ([[Ли Ремик]]). Несмотря на то, что ему противостоит опытный столичный прокурор ([[Джордж К. Скотт]]) адвокату удаётся добиться оправдания своего подзащитного на том основании, что тот действовал в состоянии непреодолимого импульса. Тематика фильма ([[изнасилование]] и защита на основе невменяемости) была довольно острой и неоднозначной в 1950-е годы, также как и поставленные в фильме острые и сложные вопросы юридической этики, где поиск справедливости в суде оттесняется на второй план решением процедурных вопросов и личной заинтересованностью участников процесса<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/anatomy-of-a-murder-v2176/review |title=Anatomy of a Murder (1959) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222080000/http://www.allmovie.com/movie/anatomy-of-a-murder-v2176/review |deadlink=no }}</ref>. Премингер вновь расширил лексические цензурные рамки, введя в оборот терминологию, касающуюся [[Половой акт|полового акта]], что было запрещено в кино до 1959 года, а также шутливые рассуждения на тему «[[Сперма|спермы]]» и «женских трусиков» с демонстрацией последних в зале суда<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/anatomy-of-a-murder-v2176 |title=Anatomy of a Murder (1959) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222090800/http://www.allmovie.com/movie/anatomy-of-a-murder-v2176 |deadlink=no }}</ref>. Фильм получил очень высокую оценку критики и много престижных наград, в том числе 7 номинаций на [[Оскар (кинопремия, 1960)|Оскар]], включая за лучший фильм и лучший сценарий, лучшую операторскую работу и лучший монтаж, а также за лучшую главную роль (Стюарт) и лучшие роли второго плана (О’Коннелл и Скотт). Фильм также получил номинации [[БАФТА]] как лучший фильм и за лучшую мужскую роль (Стюарт), номинации на [[Золотой глобус]] как лучший фильм, за лучшую режиссуру и за лучшую женскую роль (Ремик). На [[МКФ в Венеции]] Премингер был номинирован на [[Золотой лев|Золотого льва]], а Стюарт получил приз лучшему актеру. За великолепный джазовый саундтрек к этому фильму знаменитый джазовый музыкант [[Дюк Эллингтон]] был удостоен [[Гремми]]. В 2012 году фильм был включен в [[Национальный реестр фильмов]], предназначенных для хранения в Библиотеке Конгресса<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0052561/awards?ref_=tt_awd |title=Anatomy of a Murder — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2015-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150325050145/http://www.imdb.com/title/tt0052561/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. === Эпические драмы 1960-65 годов === В начале 1960-х годов после «[[Анатомия убийства|Анатомии убийства]]» (1959), «которая остаётся, наряду с „[[Лора (фильм, 1944)|Лорой]]“, самым популярным фильмом Премингера»<ref name=autogenerated1 />, фильмы режиссёра выросли в размерах и претенциозности, приобретя эпический размах<ref name=autogenerated4 />. Он сделал серию длинных, масштабных звёздных блокбастеров, основанных на популярных романах на социально-политические темы: «[[Исход (фильм, 1960)|Исход]]» (1960), «[[Совет и согласие]]» (1962), «[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]» (1963), «[[По опасным водам]]» (1965) и «[[Поторопи закат]]» (1966)<ref name=autogenerated1 />. В этих картинах Премингер ставил острые морально-нравственные проблемы на фоне богатого исторического контекста. Фильм «[[Исход (фильм, 1960)|Исход]]» (1960) был поставлен по [[Исход (роман)|одноимённому бестселлеру]] 1958 года известного американского романиста [[Леон Юрис|Леона Юриса]]. Эта 212-минутная эпопея посвящена становлению [[Израиль|Израиля]] как независимого государства в 1947 году. В центре повествования находится судьба 611 выживших в [[Холокост]]е евреев, которые пытаются прорвать блокаду британских войск и уплыть в [[Палестина (историческая область)|Палестину]] на корабле «Исход» (Exodus). Книга Юриса слишком богата материалом, чтобы уложить его в один фильм, тем не менее Премингер попытался предать содержание книги как можно более полно. В итоге это привело к тому, что фильм начинает скакать от одного персонажа к другому, от одной ситуации к следующей. В результате характеры героев не получают должной проработки, и не удается в полной мере передать глубину причин происходящих событий<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/exodus-v16326/review |title=Exodus (1960) — Review — AllMovie |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222080049/http://www.allmovie.com/movie/exodus-v16326/review |deadlink=no }}</ref>. Композитор Эрнст Голд получил «Оскар» за лучшую музыку, номинаций на «[[Оскар (кинопремия, 1961)|Оскар]]» удостоились Сэм Ливитт за лучшую операторскую работу и [[Сол Минео]] за лучшую роль второго плана, который завоевал также [[Золотой глобус]]. Кроме того, Голд получил премию [[Гремми]] за лучший саундтрек<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0053804/awards?ref_=tt_awd |title=Exodus — Awards — IMDb |access-date=2013-12-25 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304163950/http://www.imdb.com/title/tt0053804/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. В титрах фильма впервые открыто появилось имя сценариста [[Трамбо, Далтон|Далтона Трамбо]], ранее репрессированного за его причастность к Коммунистической партии США, что фактически означало конец действию [[чёрный список Голливуда|голливудского чёрного списка]]. «[[Совет и согласие]]» (1962) был поставлен по одноимённому роману 1959 года [[Аллен Друри|Аллена Друри]], который принес автору [[Пулитцеровская премия за художественную книгу|Пулитцеровскую премию]] и положил начало целой серии аналогичных политических триллеров, описывающих события в верхних эшелонах власти. Сюжет фильма вращается вокруг вопроса о назначении либерального политика Роберта Леффингвелла ([[Генри Фонда]]) на должность [[Государственный секретарь США|Государственного секретаря США]]. Вокруг его кандидатуры в Сенате разворачивается напряжённая борьба, в центре которой оказываются молодой, идеалистически настроенный председатель сенатского комитета Андерсон, умудрённый опытом правый сенатор Кули ([[Чарльз Лоутон]] в своей последней роли), и напористый, склонный к провокациям сторонник президентской администрации, сенатор Акерман. Противники Леффингвелла находят факты, свидетельствующие, что он был связан с коммунистами, к этому мнению склоняется и Андерсон, от которого зависит решение вопроса. Чтобы склонить его на свою сторону, Акерман угрожает придать гласности гомосексуальный случай из его прошлого, что доводит Андерсона до самоубийства. Премингеру удалось создать, наверное, самое реалистичное изображение американской политики на экране<ref name=autogenerated2>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/advise-and-consent-v1082/review |title=Advise and Consent (1962) — Review — AllMovie |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203064149/http://www.allmovie.com/movie/advise-and-consent-v1082/review |deadlink=no }}</ref>. Премингер постоянно стремился расшатывать границы [[Кодекс Хейса|производственного кодекса Голливуда]] и традиционной американской морали, на этот раз впервые открыто подняв скандальную для 1962 года тему [[гомосексуализм]]а. Однако картина не принесла коммерческого успеха<ref name=autogenerated2 />. После политической драмы «Совет и согласие» (1962) сила Премингера стала таять, и к концу десятилетия он считался полностью выжатым<ref name=autogenerated6 /><ref name=autogenerated3 />. Ещё одна эпическая трехчасовая драма «[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]» (1963) рассказывает историю священника с момента его рукоположения в 1917 году до того момента, когда он становится [[кардинал]]ом накануне Второй мировой войны. По ходу жизни герой должен принять несколько принципиальных решений как общественного, так и этического характера. Фильм затрагивает целый ряд социальных и моральных проблем, включая межрелигиозные браки, внебрачный секс, аборты, расовый фанатизм и наступление фашизма. Фильм был номинирован на 6 [[Оскар (кинопремия, 1964)|Оскаров]], в том числе, лучшему режиссёру (Премингер), лучшему актёру второго плана ([[Джон Хьюстон]]), лучшему оператору, за лучшие декорации, лучший дизайн костюмов и лучший монтаж. Он также завоевал [[Золотой глобус]] как лучший фильм, а Хьюстон — как лучший актёр второго плана. Номинации на Золотой глобус получили Премингер как лучший режиссёр, [[Том Трайон]] как лучший актёр, и [[Шнайдер, Роми|Роми Шнайдер]] как лучшая актриса<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0056907/awards?ref_=tt_awd |title=The Cardinal — Awards — IMDb |access-date=2013-12-25 |archive-date=2022-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220324140611/https://www.imdb.com/title/tt0056907/awards/?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. Несмотря на массу наград, «картина не имела успеха у критики, и её вспоминают главным образом по причине враждебности Премингера по отношению к исполнителю главной роли Тому Трайону, после чего Премингер заработал широко распространившееся в индустрии прозвище Страшный Отто»<ref name=autogenerated6 />. Военная 165-минутная эпопея «[[По опасным водам]]» (1965) рассказывает о судьбе нескольких высокопоставленных офицеров американского военно-морского флота и их участии в боевых действиях с [[Япония|Японией]] во время Второй мировой войны. Это последний крупнобюджетный чёрно-белый голливудский фильм, снятый со звёздами первой величины (включая [[Джон Уэйн|Джона Уэйна]] и [[Кирк Дуглас|Кирка Дугласа]]), его отличает удивительно живой ход повествования, поразительные специальные эффекты и искусная постановка сцен боевых действий. Решение Премингера снимать фильм на реальной натуре, использовать реальный военно-морской флот и реальных военных моряков в эпизодах и маленьких ролях на протяжении всего фильма также придало фильму поразительную достоверность, порой создавая впечатление, что это почти документальный фильм. «Это один из немногих военных фильмов такого рода, который полностью выдерживает критику со стороны военных и историков, так как в нём все основано на реальных законах и практике организации военных действий»<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/in-harms-way-v24497/review |title=In Harm’s Way (1965) — Review — AllMovie |access-date=2013-12-25 |archive-date=2013-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131219220852/http://www.allmovie.com/movie/in-harms-way-v24497/review |deadlink=no }}</ref>. Эпические блокбастеры 1960-х годов были знаменательны своими богатыми натурными съёмками и реалистической интерпретацией эпических сюжетов, тем не менее, «они столкнулись с постоянно падающим уважением со стороны критиков»<ref name=autogenerated1 />. === Карьера в 1965—1979 годы === Со второй половины 1960-х годов Премингер отказался от амбициозных проектов предыдущего периода, поставив такие картины, как детективный [[Фильм ужасов|хоррор]]-[[триллер]] «[[Банни Лейк исчезает]]» (1965), социальная комедия «[[Скажи мне, что любишь меня, Джуни Мун]]» (1970) и весьма спорный кислотный [[фарс]] «[[Делай ноги (фильм, 1968)|Делай ноги]]» (1968)<ref name=autogenerated4 />. Психологический триллер «[[Банни Лейк исчезает]]» (1965) рассказывает о поисках пропавшей девочки, которую приехавшая из Америки мать впервые отвела в новую лондонскую школу. В ходе расследования перед детективом ([[Лоренс Оливье]]) возникает вопрос о том, существовала ли вообще эта девочка и вполне ли нормальна мать, но в итоге удаётся найти решающую улику. Фильм получил номинации на [[БАФТА]] за лучшую операторскую работу и лучшую художественную постановку, а также был номинирован на [[Премия Эдгара Аллана По|премию Эдгара Аллана По]]<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0058997/awards?ref_=tt_awd |title=Bunny Lake Is Missing — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305031829/http://www.imdb.com/title/tt0058997/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. По сравнению с предшествовавшими эпическими работами Премингера этот фильм выглядит довольно скромно, и первоначально как критики, так и сам режиссёр считали его второстепенным. Тем не менее, в Англии, где он был сделан, фильм стал хитом, хотя в Америке и не имел коммерческого успеха<ref name=autogenerated6 />. Уже после смерти Премингера фильм неожиданно приобрел культовый статус и стал пользоваться особой любовью критиков<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/bunny-lake-is-missing-v86245/review |title=Bunny Lake Is Missing (1965) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-01-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140113131137/http://www.allmovie.com/movie/bunny-lake-is-missing-v86245/review |deadlink=no }}</ref>. Социально-политическая драма «[[Поторопи закат]]» (1967) рассматривала вопросы расовых и классовых противоречий в южных штатах США сразу после Второй мировой войны, в главных ролях были заняты [[Майкл Кейн]], [[Джейн Фонда]] и [[Фэй Данауэй]]. Это был первый фильм, снятый в южных штатах США, в котором играли, как чёрные, так и белые актёры, в результате создатели фильма стали получать угрозы и были вынуждены обратиться за защитой к местной полиции<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/hurry-sundown-v95942 |title=Hurry Sundown (1967) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222085122/http://www.allmovie.com/movie/hurry-sundown-v95942 |deadlink=no }}</ref>. «Мелодрама „Поторопи закат“ (1967), как и сумасбродный наркотический фарс „Делай ноги“ (1968) были враждебно встречены критикой и безразлично зрителями»<ref name=autogenerated6 />. В это время «Премингер посмеялся над своим диктаторским образом, сыграв [[Тевтоны|тевтонского]] суперзлодея [[Мистер Фриз|мистера Фриза]] в хитовом телесериале „[[Бэтмэн (телесериал)|Бэтмэн]]“ (1966-68), но как кинорежиссёр к этому времени он рассматривался как окончательно потерявший хватку»<ref name=autogenerated6 />. В кислотном фарсе «[[Делай ноги (фильм, 1968)|Делай ноги]]» (1968) отставной мафиози ([[Джеки Глизон]]) получает от своих боссов задание попасть в тюрьму и там разделаться со своим старым приятелем ([[Мики Руни]]). Там обнаруживает запасы [[ЛСД]], достаточные для того, чтобы отправить в [[Психоделический опыт|наркотический трип]] всю тюрьму, а самому вместе с приятелем улететь на воздушном шаре. Этот психоделический абсурд называют одним из самых легендарных фиаско в Голливуде. «В отчаянных и неуклюжих попытках установить связь с процветавшей в то время [[Контркультура|контркультурой]] Премингер фактически поставил [[хиппи]] на одну доску с бессмыслицей и полной ерундой. Этот бестолковый кислотный гангстерский фарс так и не находит почвы под ногами, он не в состоянии ни рассмешить, ни заинтересовать никого, включая самых отчаянных поклонников плохих фильмов»<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/skidoo-v110479/review |title=Skidoo (1968) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222090820/http://www.allmovie.com/movie/skidoo-v110479/review |deadlink=no }}</ref>. В комедии «[[Скажи мне, что любишь меня, Джуни Мун]]» (1970) Премингер, который всегда стремился работать на грани дозволенного, на этот раз обратился к неоднозначной теме физического уродства<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/tell-me-that-you-love-me-junie-moon-v112834/review |title=Tell Me That You Love Me, Junie Moon (1970) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222080138/http://www.allmovie.com/movie/tell-me-that-you-love-me-junie-moon-v112834/review |deadlink=no }}</ref>. В этом фильме троица изгоев — психически неуравновешенная Джуни Мун с изуродованным после побоев лицом ([[Миннелли, Лайза|Лайза Миннелли]]), [[Эпилепсия|эпилептик]], которому неверно поставили диагноз умственно отсталого, и прикованный к инвалидному креслу гомосексуалист — сбегает из больницы и пытается начать нормальную жизнь среди обычных людей. Им приходится столкнуться с такими проблемами, как предрассудки окружающих, трудности с устройством на работу и собственные болезни. Фильм тонко проходит по грани [[гротеск]]а и эксплуатации темы физической неполноценности, пытаясь представить главных героев не в виде уродливых чудаков, а как полноценных и интересных личностей. Комедия «[[Такие хорошие друзья]]» (1971) в сатирическом ключе представляет жизнь и моральные нормы высшего нью-йоркского общества. Главная героиня фильма ([[Дайан Кэннон]]) — жена редактора авторитетного нью-йоркского журнала — неожиданно находит у мужа книжечку с именами его любовниц, после чего пускается во все тяжкие — она начинает спать подряд со всеми друзьями мужа, а также говорить то, что думает всем вокруг, включая свою эгоистку-мать и лицемерную лучшую подругу. Премингер завершил свою карьеру двумя международными триллерами «[[Розовый бутон]]» (1975) и «[[Человеческий фактор (фильм, 1979)|Человеческий фактор]]» (1979)<ref name=autogenerated6 />, которые оказались полным провалом<ref name=autogenerated4 />. В политическом триллере «[[Розовый бутон]]» (1975) пятерых девушек из богатых и влиятельных семей, отдыхающих на борту шикарной яхты «Розовый бутон», берет в заложники группа палестинских террористов. Ситуацию поручено разрешить агенту [[ЦРУ]], роль которого исполняет [[Питер О’Тул]]. Действие шпионской драмы «[[Человеческий фактор (фильм, 1979)|Человеческий фактор]]» (1979) происходит в стенах британской разведки [[МИ-6]], где мелкий чиновник, желая помочь одному из своих друзей, попадает в ловушку, и вынужден снабжать разведывательной информацией страны Восточного блока. Этот фильм стал последним в карьере Премингера. == Признание и награды == {{col-begin}} {{col-2}} === Победы === * [[Венецианский кинофестиваль]] ** Приз за фильм ''«[[Анатомия убийства (фильм)|Анатомия убийства]]»'' * [[Берлинский кинофестиваль]] ** [[1955]] — Бронзовый медведь за фильм ''«[[Кармен Джонс (фильм)|Кармен Джонс]]»'' * [[Кинофестиваль в Локарно]] ** [[1955]] — Приз за фильм ''«[[Кармен Джонс (фильм)|Кармен Джонс]]»'' {{col-2}} === Номинации === * [[Оскар (кинопремия)|Премия «Оскар»]] ** [[1944]] — Лучший режиссёр (за фильм ''«[[Лора (фильм, 1944)|Лора]]»'') ** [[1959]] — Лучший фильм (за фильм ''«[[Анатомия убийства (фильм)|Анатомия убийства]]»'') ** [[1963]] — Лучший режиссёр (за фильм ''«[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]»'') * [[Золотой глобус]] ** [[1960]] — Лучший режиссёр (за фильм ''«[[Анатомия убийства (фильм)|Анатомия убийства]]»'') ** [[1964]] — Лучший режиссёр (за фильм ''«[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]»'') * [[BAFTA]] ** [[1959]] — Лучший фильм (за фильм ''«[[Анатомия убийства (фильм)|Анатомия убийства]]»'') {{col-end}} == Ֆիլմագրություն == === Режиссёр === * [[1931 год в кино|1931]] — [[Большая любовь (фильм, 1931)|Большая любовь]] / ''Die große Liebe'' * [[1936 год в кино|1936]] — [[Очарован тобой (фильм, 1936)|Очарован тобой]] / ''Under Your Spell'' (в СССР с 1942 года) * [[1937 год в кино|1937]] — [[Осторожно, любовь за работой]] / ''Danger — Love at Work'' * [[1938 год в кино|1938]] — [[Похищенный (фильм, 1938)|Похищенный]] / ''Kidnapped'' * [[1943 год в кино|1943]] — [[Допуск на ошибку]] / ''Margin for Error'' * [[1944 год в кино|1944]] — [[Тем временем, дорогая]] / ''In the Meantime, Darling'' * [[1944 год в кино|1944]] — [[Лора (фильм, 1944)|Лора]] / ''Laura'' * [[1945 год в кино|1945]] — [[Королевский скандал (фильм, 1945)|Королевский скандал]] / ''A Royal Scandal'' * [[1945 год в кино|1945]] — [[Падший ангел (фильм, 1945)|Падший ангел]] / ''Fallen Angel'' * [[1946 год в кино|1946]] — [[Лето столетия дня независимости]] / ''Centennial Summer'' * [[1947 год в кино|1947]] — [[Амбер навсегда]] / ''Forever Amber'' * [[1947 год в кино|1947]] — [[Дэйзи Кеньон]] / ''Daisy Kenyon'' * [[1948 год в кино|1948]] — [[Эта дама в горностае]] / ''That Lady in Ermine'' * [[1949 год в кино|1949]] — [[Веер (фильм)|Веер]] / ''The Fan'' * [[1949 год в кино|1949]] — [[Водоворот (фильм, 1949)|Водоворот]] / ''Whirlpool'' * [[1950 год в кино|1950]] — [[Там, где кончается тротуар]] / ''Where the Sidewalk Ends'' * [[1951 год в кино|1951]] — [[Тринадцатое письмо]] / ''The 13th Letter'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Ангельское лицо]] / ''Angel Face'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Синяя луна]] / ''The Moon Is Blue'' * [[1954 год в кино|1954]] — [[Река не течёт вспять]] / ''River of No Return'' * [[1954 год в кино|1954]] — [[Кармен Джонс]] / ''Carmen Jones'' * [[1955 год в кино|1955]] — [[Человек с золотой рукой]] / ''The Man with the Golden Arm'' * [[1955 год в кино|1955]] — [[Трибунал Билли Митчелла]] / ''The Court-Martial of Billy Mitchell'' * [[1957 год в кино|1957]] — [[Святая Иоанна (фильм, 1957)|Святая Иоанна]] / ''Saint Joan'' * [[1958 год в кино|1958]] — [[Здравствуй, грусть! (фильм)|Здравствуй, грусть!]] / ''Bonjour tristesse'' * [[1959 год в кино|1959]] — [[Порги и Бесс (фильм)|Порги и Бесс]] / ''Porgy and Bess'' * [[1959 год в кино|1959]] — [[Анатомия убийства]] / ''Anatomy of a Murder'' * [[1960 год в кино|1960]] — [[Исход (фильм, 1960)|Исход]] / ''Exodus'' * [[1962 год в кино|1962]] — [[Совет и согласие]] / ''Advise and Consent'' * [[1963 год в кино|1963]] — [[Кардинал (фильм)|Кардинал]] / ''The Cardinal'' * [[1965 год в кино|1965]] — [[По методу Харма]] / ''In Harm’s Way'' * [[1965 год в кино|1965]] — [[Банни Лейк исчезает]] / ''Bunny Lake Is Missing'' * [[1967 год в кино|1967]] — [[Поторопи закат]] / ''Hurry Sundown'' * [[1968 год в кино|1968]] — [[Делай ноги (фильм, 1968)|Делай ноги]] / ''Skidoo'' * [[1970 год в кино|1970]] — [[Скажи, что ты любишь меня, Джуни Мун]] / ''Tell Me That You Love Me, Junie Moon'' * [[1971 год в кино|1971]] — [[Такие хорошие друзья]] / ''Such Good Friends'' * [[1975 год в кино|1975]] — [[Розовый бутон]] / ''Rosebud'' * [[1979 год в кино|1979]] — [[Человеческий фактор (фильм, 1979)|Человеческий фактор]] / ''The Human Factor'' === Актёр === * [[1942 год в кино|1942]] — [[Крысолов (фильм, 1942)|Крысолов]] / ''The Pied Piper'' — ''майор Диссен'' * [[1943 год в кино|1943]] — [[Допуск на ошибку (фильм)|Допуск на ошибку]] / ''Margin for Error'' — ''Карл Баумер'' * [[1943 год в кино|1943]] — [[Меня накрыли (фильм)|Меня накрыли]] / ''They Got Me Covered'' — ''Отто Фаушайм'' * [[1945 год в кино|1945]] — [[Куда мы отсюда пойдём?]] / ''Where Do We Go from Here?'' — ''генерал Раль'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Лагерь для военнопленных № 17]] / ''Stalag 17'' — ''полковник фон Шербах'' * [[1977 год в кино|1977]] — [[Хоббит (мультфильм)]] / ''The Hobbit'' — ''король эльфов'' === Продюсер === * [[1944 год в кино|1944]] — [[Тем временем, дорогая (фильм)|Тем временем, дорогая]] / ''In the Meantime, Darling'' * [[1944 год в кино|1944]] — [[Лора (фильм, 1944)|Лора]] / ''Laura'' * [[1945 год в кино|1945]] — [[Падший ангел (фильм, 1945)|Падший ангел]] / ''Fallen Angel'' * [[1946 год в кино|1946]] — [[Лето столетия дня независимости]] / ''Centennial Summer'' * [[1947 год в кино|1947]] — [[Дэйзи Кеньон]] / ''Daisy Kenyon'' * [[1949 год в кино|1949]] — [[Веер (фильм)|Веер]] / ''The Fan'' * [[1949 год в кино|1949]] — [[Водоворот (фильм, 1949)|Водоворот]] / ''Whirlpool'' * [[1950 год в кино|1950]] — [[Там, где кончается тротуар]] / ''Where the Sidewalk Ends'' * [[1951 год в кино|1951]] — [[Тринадцатое письмо]] / ''The 13th Letter'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Ангельское лицо]] / ''Angel Face'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Синяя луна]] / ''The Moon Is Blue'' * [[1954 год в кино|1954]] — [[Кармен Джонс (фильм)|Кармен Джонс]] / ''Carmen Jones'' * [[1955 год в кино|1955]] — [[Человек с золотой рукой]] / ''The Man with the Golden Arm'' * [[1957 год в кино|1957]] — [[Святая Жанна (фильм)|Святая Жоанна]] / ''Saint Joan'' * [[1958 год в кино|1958]] — [[Здравствуй, грусть (фильм)|Здравствуй, грусть]] / ''Bonjour tristesse'' * [[1959 год в кино|1959]] — [[Анатомия убийства]] / ''Anatomy of a Murder'' * [[1960 год в кино|1960]] — [[Исход (фильм, 1960)|Исход]] / ''Exodus'' * [[1962 год в кино|1962]] — [[Совет и согласие]] / ''Advise and Consent'' * [[1963 год в кино|1963]] — [[Кардинал (фильм)|Кардинал]] / ''The Cardinal'' * [[1965 год в кино|1965]] — [[По опасным водам]] / ''In Harm’s Way'' * [[1965 год в кино|1965]] — [[Банни Лейк исчезает]] / ''Bunny Lake Is Missing'' * [[1967 год в кино|1967]] — [[Поторопи закат]] / ''Hurry Sundown'' * [[1968 год в кино|1968]] — [[Делай ноги (фильм)|Делай ноги]] / ''Skidoo'' * [[1970 год в кино|1970]] — [[Скажи, что ты любишь меня, Джуни Мун (фильм)|Скажи, что ты любишь меня, Джуни Мун]] / ''Tell Me That You Love Me, Junie Moon'' * [[1971 год в кино|1971]] — [[Такие хорошие друзья]] / ''Such Good Friends'' * [[1975 год в кино|1975]] — [[Розовый бутон]] / ''Rosebud'' * [[1979 год в кино|1979]] — [[Человеческий фактор (фильм, 1979)|Человеческий фактор]] / ''The Human Factor'' == Примечания == {{примечания|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.tcm.com/tcmdb/person/155068%7C119881/Otto-Preminger/ Отто Премингер] {{Wayback|url=http://www.tcm.com/tcmdb/person/155068%7C119881/Otto-Preminger/ |date=20131227072006 }} на сайте Turner Classic Movies * [http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/preminger/ Отто Премингер] {{Wayback|url=http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/preminger/ |date=20131226101316 }} на сайте Senses of Cinema * [http://www.videoguide.ru/card_person.asp?idPerson=1247 Отто Премингер] {{Wayback|url=http://www.videoguide.ru/card_person.asp?idPerson=1247 |date=20140904114845 }} на сайте ВидеоГид lfszxnz6qcxs16ri98h6bl218g5ppu6 10356714 10356713 2025-06-17T17:16:59Z Վարդուհի Ասիրյան 113244 /* «Լորա» (1944) */ 10356714 wikitext text/x-wiki '''О́тто Лю́двиг Пре́мингер''' (или '''Преминджер''', {{lang-de|Otto Ludwig Preminger}};), ավստրիոմերիկացի կինոռեժիսոր, դերասան և պրոդյուսեր, որը հայտնի է 1930 թվականից մինչև 1970 թվականի իր նկարահանած ֆիլմերով։ Հինգ տասնամյակ տևած կարիերայի ընթացքում Պերեմինգը նկարահանել է ավելի քան 40 լիամետրաժ ֆիլմ<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/name/nm0695937/?ref_=nv_sr_1 |title=Otto Preminger — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2015-12-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151213172118/http://www.imdb.com/name/nm0695937/?ref_=nv_sr_1 |deadlink=no }}</ref>: Պերեմինգերի առաջին խոշոր հաջողությունը ֆիլմ-նուրաը «Լորա» (1944) էր, որին հաջորդեցին որին հաջորդեցին մի շարք ոճային նուար թրիլերներ, ինչպիսիք են «Ընկած հրեշտակը» (1945) և «Որտեղ ավարտվում է մայթեզրը» (1950): 1950-ական թվականներին Պրեմինգերը մեծ հաջողությունների հասավ «սևամորթների» «Կարմեն Ջոնս» (1954) և «Պորգի և Բես» (1959) կինոմյուզիքլներով, միաժամանակ բեմադրելով մի շարք ֆիլմեր, որոնք էապես ընդլայնեցին գոյություն ունեցող գրաքննադատական սահմանափակումները և բացահայտորեն շոշափում էին բազմաթիվ արգելված թեմաներ, այդ թվում՝ «Կապույտ լուսին» (1953, արտամուսնական կապեր, կուսություն և հղիություն), «Մարդը ոսկե ձեռքով» (1955, թմրամոլություն), «Սպանության անատոմիա» (1959, բռնաբարություն), «Խորհուրդ և համաձայնություն» (1962, համասեռամոլություն), «Բաննի Լեյքը անհետանում է» (1965, արյունապղծություն): 1960-ական թվականներին Պրեմինգերը դիմել է էպիկական ժանրին՝ բեմադրելով լայնածավալ պատմական կտավներ՝ «Ելք» (1960), «Կարդինալ» (1963) և «Վտանգավոր ջրերով» (1965): Պրեմինգերը երկու անգամ առաջադրվել է «Օսկարի» որպես լավագույն ռեժիսոր «Լորա» և «Կարդինալ» ֆիլմերի համար և մեկ անգամ՝ որպես պրոդյուսեր «Սպանության անատոմիա» ֆիլմի համար<ref>[http://www.imdb.com/name/nm0695937/awards?ref_=nm_awd Otto Preminger — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ == Կենսագրություն == Օտտո Պրեմինգերը ծնվել է 1905 թվականի դեկտեմբերի 5-ին [[Վիժնիցա|Վիժնիցայում]]՝ հրեական ընտանիքում։ Նրա հայրը, հաջողակ իրավաբան էր, որոշ ժամանակ եղել է Ավստրո-Հունգարական կայսրության գլխավոր դատախազը։ Ինչպես իր հայրը, Օտտոն իր եղբոր՝ Ինգվալդի հետ (որը հետագայում նույնպես դարձել է հայտնի կինոպրոդյուսեր) սովորել է իրավաբանություն և 1926 թվականին ստացել դոկտորի աստիճան։ Այդ ժամանակ նա տարվել է թատրոնով և դարձել դերասան և ռեժիսոր Մաքս Ռեյնհարդտի օգնականը Յոզեֆշտադտի թատրոնում։ 1931 թվականին նա նկարահանում է իր առաջին ֆիլմը՝ «Մեծ սեր»-ը ({{lang-de|«Die große Liebe»}})։ 1935 թվականի հոկտեմբերին, [[Ավստրիա|Ավստրիայի]]՝ [[Նացիստական Գերմանիա|նացիստական Գերմանիային]] միանալուց երեք տարի առաջ, Պրեմինգերը գաղթում է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]։ == Մանագիտությունը ԱՄՆ-ում == === Հոլիվուդյան կարիերայի սկիզբը՝ 1935—1944 === [[Բրոդվեյ (փողոց)|Բրոդվեյում]] մեկ ներկայացում բեմադրելուց հետո, 1936 թվականի սկզբին, Պրեմինգերը տեղափոխվել է [[Հոլիվուդ]], որտեղ պայմանագիր է կնքել «Քսաներորդ դար Ֆոքս» ստուդիայի հետ։ «Նրա նոր գործատուները սկսեցին նրան ներկայացնել որպես Եվրոպայի ամենաականավոր ռեժիսորներից մեկը։ Այնուամենայնիվ, չնայած այն հույսերին, որոնք «Ֆոքսը» կապում էր իր նոր ձեռքբերման հետ, Պրեմինգերը ստիպված էր միայն դիտել այլ ռեժիսորների աշխատանքը մեկ տարվա ընթացքում»<ref name=autogenerated6>Richard Harland Smith. Биография на http://www.tcm.com/tcmdb/person/155068%7C119881/Otto-Preminger/ {{Wayback|url=http://www.tcm.com/tcmdb/person/155068%7C119881/Otto-Preminger/ |date=20131227072006 }}</ref>։ Նրա անգլալեզու ռեժիսորական դեբյուտը դարձել է «անհիշելի երաժշտական կատակերգությունը՝ «Հմայված քեզանով» (1936), որը ստեղծվել էր հանրահայտ օպերային երգիչ Լոուրենս Թիբեթի տաղանդները ցուցադրելու համար»<ref name=autogenerated6 />։ Ֆիլմը պատմում էր հայտնի երգչի սիրո պատմությունը, ով փախել էր աշխատանքից և երկրպագուներից [[Մեքսիկա]], և մի երիտասարդ աղջկա մասին, ում ուղարկել էին գտնել և վերադարձնել նրան թատրոն։ Պրեմինգերը նկարահանել է ֆիլմը «բյուջետային խնայողությամբ և ժամանակից շուտ»<ref name=autogenerated6 />։ Պրեմինգերի ցուցաբերած աշխատանքի խնայողական ձևը դրդել է ստուդիայի ղեկավար Դերիլ Զանուկին առաջարկել նրան նկարահանել A կարգի «Էնսի Սթիլը անհետացել է» ֆիլմը՝ «Օսկարի» դափնեկիր Ուոլես Բիրիի գլխավոր դերակատարմամբ, սակայն նա հրաժարվել է աշխատել օտարերկրացու հետ<ref name=autogenerated6 />։ Պրեմինգերը նորից վերադարձել է B կարգին՝ բեմադրելով ռոմանտիկ կատակերգություն «Զգույշ սեր, աշխատանքում» (1937), որում հարուստ, բայց ապակազմակերպված և էքսցենտրիկ ընտանիքի անդամները չեն կարողանում կնքել հողատարածքի վաճառքի կարևոր համաձայնագիր, քանի դեռ փաստաբանը ճանապարհ չի գտնում դեպի ընտանիքի երիտասարդ դստեր սիրտը։ Դրանից հետո Պրեմինգերի ստեղծագործությունը մնաց «քիչ նկատելի մինչև 1938 թվականին «Ֆոքսի» հետ պայմանագրի ավարտը»<ref name=autogenerated6 />։ Պրեմինգերի վերջին աշխատանքը պայմանագրի շրջանակներում դարձել է Ռոբերտ Լյուիս Սթիվենսոնի «Առևանգվածը» (1938) վեպի հիման վրա նկարահանված արկածային ֆիլմը, սակայն նրա անունը տիտրերում նշված չէր։ Այդ նախագիծը «Ֆոքս» ստուդիայի համար ամենաթանկն էր այդ պահին, ֆիլմի սցենարը գրել էր հենց Զանուկը։ Սակայն Պրեմինգերի և Զանուկի միջև կոնֆլիկտը նկարահանումների ժամանակ հանգեցրել է նրան, որ Պրեմինգերը հեռացվել է ֆիլմի վրա աշխատանքից և ընդհանրապես զրկվեց աշխատելու հնարավորությունից մինչև պայմանագրի ավարտը։ «Ֆոքսի» հետ պայմանագրի ժամկետը լրանալուց հետո Պրեմինգերը չկարողացավ նոր առաջարկներ ստանալ կինոստուդիաներից և մի քանի տարով տեղափոխվեց Բրոդվեյ, որտեղ «հաջողությամբ բեմադրեց երկու պիես, ինչպես նաև դեբյուտ ունեցավ որպես դերասան։ Զուգահեռաբար, գրեթե մեկ տարի Պրեմինգերը դասախոսություններ էր կարդում դերասանական և ռեժիսորական արվեստի վերաբերյալ Եյլի համալսարանում»<ref name=autogenerated6 />։ 1942 թվականին Պրեմինգերը կինոէկրանին իր նորամուտը նշել է որպես դերասան՝ մարմնավորելով նացիստական սպայի դերը «Առնետ բռնողը» (1942) ֆիլմում<ref name=autogenerated6 />։ «Չնայած նա այլևս չէր ցանկանում հանդես գալ գերմանացի չարագործի կերպարով, Պրեմինգերը համաձայնել է էկրանավորել իր դերը իր իսկ կողմից Բրոդվեյում բեմադրված «Սխալվելու թույլտվություն» (1943) պիեսում՝ պայմանով, որ ինքը կլինի ֆիլմի ռեժիսորը»<ref>{{Cite web |url=http://www.ibdb.com/production.php?id=13132 |title=Margin for Error {{!}} IBDB: The official source for Broadway Information<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2013-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131226103028/http://www.ibdb.com/production.php?id=13132 |deadlink=no }}</ref><ref name=autogenerated4>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/artist/otto-preminger-p107025 |title=Otto Preminger movies, photos, movie reviews, filmography, and biography — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222090718/http://www.allmovie.com/artist/otto-preminger-p107025 |deadlink=no }}</ref>։ Սկզբում ռեժիսորի աթոռը առաջարկվել էր [[Էռնստ Լյուբիչ|Էռնստ Լյուբիչին]], սակայն նա հրաժարվել է, և երբ Պրեմինգերը հայտարարել է, որ կնկարահանի ֆիլմը անվճար<ref name="autogenerated6" />, ստուդիան (Զանուկի բացակայության ժամանակ) պայմանագիր է կնքել նրա հետ։ Ֆիլմի գործողությունները տեղի են ունեցել [[Նյու Յորք|Նյու Յորքում]]՝ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի պատճառներ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] նախօրեին, որտեղ հրեա ոստիկանը նշանակված է պաշտպանել նացիստական [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հյուպատոսին (նրա դերը կատարում է Պրեմինգերը)՝ հակասեմիտ, կոպիտ և գող, որն անօրինական կերպով վատնում է հյուպատոսարանի միջոցները։ «Ֆոքս ստուդիան բավականաչափ գոհ էր Պրեմինգերի նկարահանած նյութից, որ նրան առաջարկեց յոթ տարվա պայմանագիր՝ դեռ հիմնական նկարահանումները չավարտած»<ref name="autogenerated6" />։ 1943 թվականի օգոստոսին Պրեմինգերը ստացել է ամերիկյան քաղաքացիություն<ref name="autogenerated6" />։ Ստուդիայի հետ պայմանագրային պարտավորությունների շրջանակներում Պրեմինգերը նկարահանել է «Առայժմ, սիրելիս» (1944) ռազմական կատակերգությունը, որտեղ հարուստ ընտանիքի աղջիկը (Ջին Քրեյն) ստիպված է հարմարվել իր սպա ամուսնու զինվորական կյանքի առանձնահատկություններին։ Ֆիլմի նկարահանումների ընթացքում Պրեմինգերը բազմիցս կատաղի կոնֆլիկտների մեջ է մտել դերասան Յուջին Պալետի հետ՝ վերջինիս նացիստական և ռասիստական հայացքների պատճառով<ref>Foster Hirsch Otto Preminger: The Man Who Would Be King, Random House, 2011, p.857</ref>, ինչը վերջում հանգեցրել է դերասանի աշխատանքից ազատմանը նկարահանումների ավարտից հետո։ === «Լորա» (1944) === [[File:Dana Andrews-Dorothy Adams in Laura trailer.jpg|thumb|Նկար`«Լորա» ֆիլմից]] Պրեմինգերը, նոր նախագիծ փնտրելիս, գտել է Վերա Կասպարիի՝ 1943 թվականին հրատարակված դետեկտիվ վեպը՝ որպես իր հաջորդ «Լորա» (1944) ֆիլմի բեմադրության հիմք։ Սկզբնապես ստուդիան Պրեմինգերին նշանակել էր միայն որպես ֆիլմի պրոդյուսեր, սակայն շուտով նա փոխարինել է ռեժիսոր [[Ռուբեն Մամուլյան|Ռուբեն Մամուլյանին]], ում հետ մշտապես առաջանում էին ստեղծագործական տարաձայնություններ: Մերժելով Մամուլյանի նկարահանած նյութը և աշխատանքը սկսելով սկզբից՝ նոր օպերատորի հետ, Պրեմինգերին հաջողվել է աստղային կատարում ստանալ համեմատաբար նորեկներ [[Ջին Թիրնի|Ջին Թիրնիից]] և [[Դանա Էնդրյուս|Դենա Էնդրյուսից]], ինչպես նաև թատերական դերասաններ Քլիֆթոն Ուեբից և [[Վինսենթ Փրայս|Վինսենթ Փրայսից]]<ref name=autogenerated6 />։ Ֆիլմի գործողությունը տեղի է ունենեցել Մանհեթենի բարձր հասարակության մեջ, ուշադրության կենտրոնում է գովազդային գործակալության տնօրեն Լորա Հանթի ([[Ջին Թիրնի|Թիրնի]]) սպանության հետաքննությունը, որը վարում է ոստիկանական քննիչը (Էնդրյուս)՝ բախվելով վառ և կասկածելի կերպարների շարքի հետ, որոնց թվում են ազդեցիկ թերթի մեկնաբանը (Ուեբ), հասարակական ճարպիկը և Լորայի փեսացուն (Փրայս), նրա հարուստ հորաքույրը և նվիրված տնտեսուհին։ Աստիճանաբար քննիչը սիրահարվում է Լորայի կերպարին, և մի օր նրա դիմանկարի հետ քնում է նրա սենյակում, որից հետո անսպասելիորեն հայտնվում է հենց ինքը՝ Լորան։ Ֆիլմը դարձավ «հսկայական հիթ» և «Պրեմինգերի ամենանշանավոր ձեռքբերումներից մեկը»<ref name=autogenerated6 />։ Նկարը բերել է օպերատորական աշխատանքի համար Օսկար, ինչպես նաև Օսկարի առաջադրումներ՝ Պրեմինգերին՝ որպես լավագույն ռեժիսոր, Ուեբբին՝ որպես լավագույն երկրորդ պլանի դերասան, ինչպես նաև լավագույն սցենարի և գեղարվեստական ձևավորման համար։ 1999 թվականին այս ֆիլմն ընտրվել է ԱՄՆ Կոնգրեսի գրադարանում պահպանման համար Ազգային ֆիլմերի ռեեստրում<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0037008/awards?ref_=tt_awd |title=Laura — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2013-06-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130608034442/http://www.imdb.com/title/tt0037008/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>։ «Լորայի» ազդեցությունն այնքան մեծ էր, որ Պրեմինգերին ապահովել է աշխարհի լավագույն ռեժիսորներից մեկի կարգավիճակ, հաջորդ երկու տասնամյակի համար<ref name=autogenerated3>Jon C. Hopwood. Мини-биография на http://www.imdb.com/name/nm0695937/bio?ref_=nm_ov_bio_sm</ref>։ === Фильмы нуар 1945—1953 годов === По контракту с «Двадцатым веком Фокс» Премингер поставил ещё несколько триллеров, «которые развивали магию „Лоры“ — „[[Падший ангел (фильм, 1945)|Падший ангел]]“ (1945), „[[Водоворот (фильм, 1949)|Водоворот]]“ (1949), „[[Там, где кончается тротуар]]“ (1950), „[[Тринадцатое письмо]]“ (1951) и (на студии [[РКО Радио Пикчерс|РКО]]) „[[Ангельское лицо]]“ (1953)». «Эта группа фильмов, к которой можно добавить мыльную оперу с [[Джоан Кроуфорд]] „[[Дэйзи Кэньон]]“ (1947), остаётся для некоторых зрителей, сердцевиной канона Премингера. Это чёрно-белые фильмы с неоднозначными историями о мужской одержимости и женской порочности, которые отличает подвижная съёмка и присутствие таких знаковых актёров, как [[Дэна Эндрюс]] и [[Джин Тирни]]»<ref name=autogenerated1>Chris Fujiwara. Статья об Отто Премингере на http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/preminger/ {{Wayback|url=http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/preminger/ |date=20131226101316 }}</ref>. «Падший ангел» (1945), «Водоворот» (1949) и «Где кончается тротуар» (1950) стали его самыми характерными достижениями<ref name=autogenerated6 />. В «[[Падший ангел (фильм, 1945)|Падшем ангеле]]» (1945) обанкротившийся нью-йоркский рекламист (Эндрюс), оказавшись в маленьком калифорнийском городке, влюбляется в привлекательную официантку местного кафе ([[Линда Дарнелл]]) и чтобы добыть денег и уехать с ней в другой город, женится на богатой девушке ([[Элис Фэй]]). После убийства официантки главный герой попадает под подозрение, но в итоге сам находит убийцу и налаживает отношения с женой. Заглавная героиня мелодрамы «[[Дэйзи Кеньон]]» (1947), успешный дизайнер из Нью-Йорка ([[Джоан Кроуфорд]]), разрывается между двумя мужчинами — красивым, но женатым адвокатом (Эндрюс), в которого она влюблена, и неженатым добропорядочным ветераном войны ([[Генри Фонда]]). Она выходит замуж за второго, но адвокат разводится с женой и надеется восстановить отношения с Дэйзи. В фильме нуар «[[Водоворот (фильм, 1949)|Водоворот]]» (1949) [[Тирни, Джин|Тирни]] играет страдающую [[Клептомания|клептоманией]] жену богатого [[психотерапевт]]а ([[Ричард Конте]]), которая скрывает свою болезнь от мужа. Таинственный незнакомец, обладающий гипнотическим даром ([[Хосе Феррер]]), уговаривает её пройти у него курс лечения, в действительности подставляя её в качестве убийцы своей бывшей любовницы, у которой он в своё время обманным путём выманил крупную сумму денег. Однако её мужу удаётся разоблачить истинного преступника и спасти жену. «[[Там, где кончается тротуар]]» (1950) рассказывает историю жёсткого нью-йоркского детектива (Эндрюс), который во время допроса случайно убивает подозреваемого, и скрывая следы преступления, пытается выставить убийцей местного гангстера. В процессе расследования он влюбляется в жену убитого (Тирни), которая одновременно является дочерью главного подозреваемого, и постепенно приходит к пониманию неправильности своих действий. В 1950 году по просьбе режиссёра [[Билли Уайлдер]]а Премингер «снова примерил форму офицера [[Гестапо]], сыграв коменданта концентрационного лагеря в военной драме „[[Лагерь для военнопленных № 17]]“ (1950)»<ref name=autogenerated6 />. Психологический триллер «[[Тринадцатое письмо]]» (1951) был англоязычным ремейком французского хита «[[Ворон (фильм, 1943)|Ворон]]» (1943) режиссёра [[Анри-Жорж Клузо|Анри-Жоржа Клузо]]<ref name=autogenerated6 />. Действие фильма происходит в маленьком городке в [[Квебек]]е, где некто рассылает подмётные письма, обвиняющие молодого врача в незаконных связях с молодой женой его старшего коллеги, и в итоге одно из писем провоцирует смерть пациента. Многие становятся подозреваемыми, и до самого последнего момента не ясно, кто и зачем рассылал письма, и кто спровоцировал убийство пациента. Фильм был довольно низко оценен критиками и разочаровал в прокате<ref name=autogenerated6 />. В нуаровом психологическом триллере «[[Ангельское лицо]]» (1953) невинная на вид молодая девушка ([[Джин Симмонс (актриса)|Джин Симмонс]]) ради личной выгоды устраивает гибель в автокатастрофе своей богатой мачехи (вместе с которой случайно гибнет и её отец), делая своим невольным сообщником личного шофера семьи ([[Роберт Митчем]]). Затем, чтобы добиться оправдательного приговора, она выходит за него замуж, но когда их отношения начинают рушиться, девушка убивает и его, и себя. === Исторические мелодрамы 1945—1950 годов === Фильмы нуар стали самым значимым достижением Премингера в период 1940-50-х годов. Наряду с ними, он продолжал снимать такие фильмы, как «[[Королевский скандал (фильм, 1945)|Королевский скандал]]» (1945), «[[Лето столетия]]» (1946), «[[Дама в горностае]]» (1948) и «[[Веер (фильм)|Веер]]» (1949), которые строились на историческом материале и носили весьма непритязательный характер. Премингер стал режиссёром фильма «[[Королевский скандал (фильм, 1945)|Королевский скандал]]» (1945) вместо заболевшего [[Эрнст Любич|Эрнста Любича]], но «попытался сделать все возможное, чтобы выдержать стиль и манеру этого режиссёра»<ref name=autogenerated6 />. Эта мелодрама рассказывает вымышленную историю о том, как российская императрица [[Екатерина Великая]] влюбляется в красивого молодого офицера, который оказывается заговорщиком, планирующим её свержение. Действие романтического комедийного мюзикла «[[Лето столетия дня независимости]]» (1946) происходит в [[Филадельфия|Филадельфии]] в 1876 году, во время [[Всемирная выставка (1876)|выставки, посвященной столетию США]], где две сестры ([[Дарнелл, Линда|Дарнелл]] и [[Крейн, Джинн|Крейн]]) влюбляются в приезжего галантного француза ([[Корнел Уайлд]]). Историческая мелодрама «[[Навеки Эмбер]]» (1947) стала, вероятно, наиболее значимым произведением в этом цикле мелодрам. Картина рассказывает о том, как в Лондоне XVII века молодая провинциальная красотка ([[Линда Дарнелл]]) через мужчин поднимается по лестнице успеха, заканчивая своё восхождение в объятиях [[Чарльз II|Короля Чарльза II]] ([[Джордж Сэндерс]]). Фильм не выделялся особенными художественными достоинствами, однако его скандальное по тем временам содержание, где в центре внимания находится [[куртизанка]], которая с помощью греховного поведения достигает самых вершин общественного положения, вызвал серьёзную обеспокоенность цензоров и общественности. Католические организации были также возмущены показом в положительном свете героини, имеющей незаконнорождённого ребёнка. В итоге студию обязали вставить в самом начале фильма вступление, в котором объяснялось, что создатели фильма ни в коей мере не одобряют распутное поведение героини, и что она в полной мере понесет наказание за свои грехи (из современной версии фильма это вступление удалено)<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/v92092 |title=Forever Amber (1947) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222080225/http://www.allmovie.com/movie/v92092 |deadlink=no }}</ref>. Фильм стал хитом продаж, однако по причине очень высоких производственных расходов, оказался убыточным<ref>Aubrey Solomon. Twentieth Century-Fox: A Corporate and Financial History. Scarecrow Press, Inc. Boston</ref>. Несмотря на коммерческую неудачу, фильм стал одним из самых важных у Премингера и заметно упрочил его репутацию<ref name=autogenerated4 />. Мистическая мелодрама «[[Дама в горностае]]» (1948) рассказывает о переплетении событий в небольшом европейском герцогстве [[Бергамо (провинция)|Бергамо]], которые происходили в XVI веке и одновременно триста лет спустя. Режиссёром фильма считается также [[Эрнст Любич]], однако он умер через 8 дней после начала съемок, и фильм пришлось завершать Премингеру. В основу фильма «[[Веер (фильм)|Веер]]» (1948) с участием [[Джинн Крейн]] и [[Джордж Сэндерс|Джорджа Сэндерса]] положена знаменитая комедия положений [[Оскар Уайлд|Оскара Уайлда]] «[[Веер леди Уиндермир (пьеса)|Веер леди Уиндермир]]» (1892). === Независимые фильмы начала 1950-х годов === Добившись к началу 1950-х годов солидной репутации в Голливуде, Премингер решил стать независимым продюсером и режиссёром. Он начал «делать себе имя, бросая вызов ограничениям производственного кодекса в киноиндустрии, который запрещал использовать в фильмах некоторые спорные темы, сюжеты и лексику»<ref name=autogenerated4 />. Наиболее значимыми фильмами его независимой продюсерской компании стали «[[Синяя луна]]» (1953), «[[Человек с золотой рукой]]» (1955), «[[Совет и согласие]]» (1962), «[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]» (1963) и «[[По опасным водам]]» (1965). Премингер начал свою карьеру независимого продюсера-режиссёра с комедии «[[Синяя луна]]» (1953), в основу которой положена бродвейская постановка того же названия. В фильме рассказывается история целомудренной молодой актрисы ([[Мэгги Макнамара]]), за которой начинают ухаживать архитектор-плейбой ([[Уильям Холден]]), предлагая ей стать его любовницей, и одновременно немолодой богатый повеса ([[Дэвид Найвен]]), который делает ей предложение. Эта «невинная маленькая комедия тем не менее привлекла широкий интерес и вызвала острую дискуссию». Причиной стал тот факт, что Премингер «отказался убрать из фильма такие слова, как „девственница“, „соблазнить“ и „любовница“, которые были запрещены действовавшим допотопным [[Кодекс Хейса|производственным кодексом]]. В итоге Премингер решил выпустить фильм без одобрения цензуры, что могло существенно ограничить его прокатные возможности. Однако его смелый шаг не только принес крупный финансовый успех, но и положил начало отказу от устаревшего производственного кодекса. Тем не менее, в прокате фильм столкнулся с известными проблемами»<ref name=autogenerated5>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/the-moon-is-blue-v33261 |title=The Moon Is Blue (1953) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222083429/http://www.allmovie.com/movie/the-moon-is-blue-v33261 |deadlink=no }}</ref>. В частности, директора одного из кинотеатров через суд оштрафовали за демонстрацию картины, признав его виновным в нарушении городских норм и правил, а цензура штата [[Мериленд]] запретила показ фильма на всей территории штата<ref name=autogenerated5 />. Выпущенная без согласования с Производственным кодексом<ref name=autogenerated1 />, эта комедия стала громким скандалом по причине откровенности своего языка<ref name=autogenerated6 />, но «пробила барьер в отношении сексуальной тематики с её относительно искренним рассмотрением таких тем, как девственность и беременность»<ref name=autogenerated4 />. В конце концов, фильм был номинирован на три [[Оскар (кинопремия, 1954)|Оскара]] (включая номинацию Макнамаре как лучшей актрисе), принёс Дэвиду Найвену [[Золотой глобус]] за лучшую мужскую роль, а также ещё две номинации на [[БАФТА]], включая номинацию на лучший фильм<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0046094/awards?ref_=tt_awd The Moon Is Blue — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Драмой «[[Человек с золотой рукой]]» (1955) Премингер продолжил исследование запретных тем, сняв первый крупный голливудский фильм, в центре которого была тема [[Наркозависимость|наркозависимости]]<ref name=autogenerated6 /><ref name=autogenerated4 /><ref name=autogenerated1 />. Главный герой картины, профессиональный карточный игрок ([[Фрэнк Синатра]]) выходит из тюрьмы с намерением начать новую жизнь, и, прежде всего, порвать с наркотиками. Однако в результате интриг его алчной жены, карточной мафии и местного наркоторговца, он не только снова начинает принимать наркотики, но и оказывается подозреваемым в убийстве. В конце концов, с помощью симпатичной официантки из бара ([[Ким Новак]]) герою удаётся перебороть себя и избавиться от наркотического пристрастия. Одной из самых впечатляющих в фильме стала сцена, в которой Синатра запирается в комнате, чтобы справиться с мучительной наркотической ломкой. Картина была удостоена номинации на [[БАФТА]] как лучший фильм, а Синатра получил номинации на [[Оскар (кинопремия, 1956)|Оскар]] и на БАФТА как лучший актёр. Кроме того, номинациями на Оскар были отмечены декорации и музыка фильма<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0048347/awards?ref_=tt_awd |title=The Man with the Golden Arm — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2016-04-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160408225004/http://www.imdb.com/title/tt0048347/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. === Фильмы середины 1950-х годов === Фильм «[[Река, не текущая вспять]]» (1954) для студии «Двадцатый век Фокс» стал единственным вестерном Премингера, его действие происходит в период [[Золотая лихорадка|Золотой лихорадки]] в Канаде конца XIX века, главные роли в нём исполнили [[Мерилин Монро|Мэрилин Монро]] и [[Роберт Митчем]]. Картина стала «редкой работой Премингера, где он не уложился в бюджет и в график»; тем не менее, «успех фильма у зрителей превратил его из обычного контрактного обязательства в очередной карьерный успех»<ref name=autogenerated6 />. Большого успеха у критики добился [[мюзикл]] Премингера «[[Кармен Джонс]]» (1954), по мотивам оперы [[Жорж Бизе|Жоржа Бизе]] «[[Кармен (опера)|Кармен]]», в котором место испанцев XIX века заняли афроамериканцы периода Второй мировой войны, а сами события перенесены на военную базу в одном их южных штатов США. Фильм был «довольно необычным для своего времени, так как в 1950-е годы практически не было картин, предназначенных для белых, в которых бы играли исключительно черные актеры»<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/carmen-jones-v8293/review |title=Carmen Jones (1954) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222085046/http://www.allmovie.com/movie/carmen-jones-v8293/review |deadlink=no }}</ref>. Фильм был номинирован на [[Золотой глобус]] как лучший фильм в жанре мюзикл или комедия и на [[БАФТА]] как лучший фильм. Кроме того, фильм был удостоен главного приза [[Международный кинофестиваль в Локарно|международного кинофестиваля в Локарно]], а Премингер был удостоен [[Берлинский кинофестиваль|Бронзового медведя на Берлинском кинофестивале]]. Исполнительница главной роли [[Дороти Дэндридж]] стала первой афроамериканкой, номинированной на Оскар за лучшую женскую роль, она также была номинирована на БАФТА. В 1992 году фильм был включен в [[Национальный реестр фильмов]], предназначенных для хранения в Библиотеке Конгресса<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0046828/awards?ref_=tt_awd |title=Carmen Jones — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602200851/https://www.imdb.com/title/tt0046828/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. Под впечатлением от успеха этого фильма продюсер [[Сэмюэл Голдвин]] предложил Премингеру осуществить кинопостановку на своей студии оперы [[Джордж Гершвин|Джорджа Гершвина]] «[[Порги и Бесс]]»<ref name=autogenerated4 />. В драме «[[Трибунал Билли Митчелла]]» (1955) американский [[бригадный генерал]] и герой [[Первая мировая война|Первой мировой войны]] ([[Гэри Купер]]) накануне новой войны ведёт борьбу с близорукостью собственного военного руководства за создание сильных [[Военно-воздушные силы США|военно-воздушных сил США]]. === Карьера на рубеже 1950-60-х годов === На рубеже 1950-60-х годов карьера Премингера состояла из взлётов и падений<ref name=autogenerated6 />. Кассовые результаты Премингера в этот период был довольно непредсказуемыми, и включали как его обруганный критикой знаменитый провал «[[Святая Иоанна (фильм, 1957)|Святая Иоанна]]», так и хит «[[Анатомия убийства]]», широко признанный как один из лучших его фильмов<ref name=autogenerated6 /><ref name=autogenerated4 />. В 1957 году Премингер поставил на французском материале две не самые удачные свои картины, в обеих главную роль сыграла 17-летняя начинающая актриса [[Джин Сиберг]]. Исторический фильм «[[Святая Иоанна (фильм, 1957)|Святая Иоанна]]» (1957) был поставлен по сценарию известного английского романиста [[Грэм Грин|Грэма Грина]], в основу которого положена [[Святая Иоанна (пьеса)|одноимённая пьеса]] [[Бернард Шоу|Бернарда Шоу]], съёмки картины проходили в [[Великобритания|Великобритании]]. Действие фильма «[[Здравствуй, грусть (фильм, 1957)|Здравствуй, грусть]]» (1957) по [[Здравствуй, грусть!|одноимённому роману]] [[Франсуаза Саган|Франсуазы Саган]] происходит на [[Французская Ривьера|французской Ривьере]]. Помимо Сиберг, главные роли в фильме исполнили [[Дэвид Найвен]] и [[Дебора Керр]]. После этих двух неудач последовали две великолепные работы — мюзикл «[[Порги и Бесс (фильм)|Порги и Бесс]]» (1959) и [[судебная драма]] «[[Анатомия убийства]]» (1959). Звездный состав афроамериканских актеров кино и мюзиклов помог превратить классическую оперетту [[Джордж Гершвин|Джорджа Гершвина]] «[[Порги и Бесс]]» в шикарную экранную постановку<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/porgy-and-bess-v106384 |title=Porgy and Bess (1959) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2013-12-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131206111305/http://www.allmovie.com/movie/porgy-and-bess-v106384 |deadlink=no }}</ref>, главные роли в которой исполнили [[Сидни Пуатье]] и [[Дороти Дэндридж]]. Фильм был удостоен множества наград: [[Оскар (кинопремия, 1960)|Оскара]] за лучшую музыку, трёх номинаций на Оскар (за лучшую операторскую работу, звук и костюмы), Золотого глобуса как лучший фильм в жанре мюзикл и номинаций на Золотой глобус для Дэндридж и Пуатье как лучших актёров в главных ролях. В 2011 году фильм был включен в [[Национальный реестр фильмов]], предназначенных для хранения в Библиотеке Конгресса<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0053182/awards?ref_=tt_awd |title=Porgy and Bess — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2016-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160414061141/http://www.imdb.com/title/tt0053182/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. [[Файл:Anatomymurder trailer 2.jpg|thumb|left|Кадр из фильма «Анатомия убийства»]] Почти трёхчасовая нуаровая судебная драма «[[Анатомия убийства]]» (1959) практически полностью построена как судебное заседание, рассматривающее дело об убийстве. Действие происходит в небольшом городке в штате [[Мичиган]], где местный адвокат ([[Стюарт, Джеймс (актёр)|Джеймс Стюарт]]) защищает лейтенанта ([[Бен Газзара]]), обвинённого в убийстве владельца местного бара, который изнасиловал его жену ([[Ли Ремик]]). Несмотря на то, что ему противостоит опытный столичный прокурор ([[Джордж К. Скотт]]) адвокату удаётся добиться оправдания своего подзащитного на том основании, что тот действовал в состоянии непреодолимого импульса. Тематика фильма ([[изнасилование]] и защита на основе невменяемости) была довольно острой и неоднозначной в 1950-е годы, также как и поставленные в фильме острые и сложные вопросы юридической этики, где поиск справедливости в суде оттесняется на второй план решением процедурных вопросов и личной заинтересованностью участников процесса<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/anatomy-of-a-murder-v2176/review |title=Anatomy of a Murder (1959) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222080000/http://www.allmovie.com/movie/anatomy-of-a-murder-v2176/review |deadlink=no }}</ref>. Премингер вновь расширил лексические цензурные рамки, введя в оборот терминологию, касающуюся [[Половой акт|полового акта]], что было запрещено в кино до 1959 года, а также шутливые рассуждения на тему «[[Сперма|спермы]]» и «женских трусиков» с демонстрацией последних в зале суда<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/anatomy-of-a-murder-v2176 |title=Anatomy of a Murder (1959) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222090800/http://www.allmovie.com/movie/anatomy-of-a-murder-v2176 |deadlink=no }}</ref>. Фильм получил очень высокую оценку критики и много престижных наград, в том числе 7 номинаций на [[Оскар (кинопремия, 1960)|Оскар]], включая за лучший фильм и лучший сценарий, лучшую операторскую работу и лучший монтаж, а также за лучшую главную роль (Стюарт) и лучшие роли второго плана (О’Коннелл и Скотт). Фильм также получил номинации [[БАФТА]] как лучший фильм и за лучшую мужскую роль (Стюарт), номинации на [[Золотой глобус]] как лучший фильм, за лучшую режиссуру и за лучшую женскую роль (Ремик). На [[МКФ в Венеции]] Премингер был номинирован на [[Золотой лев|Золотого льва]], а Стюарт получил приз лучшему актеру. За великолепный джазовый саундтрек к этому фильму знаменитый джазовый музыкант [[Дюк Эллингтон]] был удостоен [[Гремми]]. В 2012 году фильм был включен в [[Национальный реестр фильмов]], предназначенных для хранения в Библиотеке Конгресса<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0052561/awards?ref_=tt_awd |title=Anatomy of a Murder — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2015-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150325050145/http://www.imdb.com/title/tt0052561/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. === Эпические драмы 1960-65 годов === В начале 1960-х годов после «[[Анатомия убийства|Анатомии убийства]]» (1959), «которая остаётся, наряду с „[[Лора (фильм, 1944)|Лорой]]“, самым популярным фильмом Премингера»<ref name=autogenerated1 />, фильмы режиссёра выросли в размерах и претенциозности, приобретя эпический размах<ref name=autogenerated4 />. Он сделал серию длинных, масштабных звёздных блокбастеров, основанных на популярных романах на социально-политические темы: «[[Исход (фильм, 1960)|Исход]]» (1960), «[[Совет и согласие]]» (1962), «[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]» (1963), «[[По опасным водам]]» (1965) и «[[Поторопи закат]]» (1966)<ref name=autogenerated1 />. В этих картинах Премингер ставил острые морально-нравственные проблемы на фоне богатого исторического контекста. Фильм «[[Исход (фильм, 1960)|Исход]]» (1960) был поставлен по [[Исход (роман)|одноимённому бестселлеру]] 1958 года известного американского романиста [[Леон Юрис|Леона Юриса]]. Эта 212-минутная эпопея посвящена становлению [[Израиль|Израиля]] как независимого государства в 1947 году. В центре повествования находится судьба 611 выживших в [[Холокост]]е евреев, которые пытаются прорвать блокаду британских войск и уплыть в [[Палестина (историческая область)|Палестину]] на корабле «Исход» (Exodus). Книга Юриса слишком богата материалом, чтобы уложить его в один фильм, тем не менее Премингер попытался предать содержание книги как можно более полно. В итоге это привело к тому, что фильм начинает скакать от одного персонажа к другому, от одной ситуации к следующей. В результате характеры героев не получают должной проработки, и не удается в полной мере передать глубину причин происходящих событий<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/exodus-v16326/review |title=Exodus (1960) — Review — AllMovie |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222080049/http://www.allmovie.com/movie/exodus-v16326/review |deadlink=no }}</ref>. Композитор Эрнст Голд получил «Оскар» за лучшую музыку, номинаций на «[[Оскар (кинопремия, 1961)|Оскар]]» удостоились Сэм Ливитт за лучшую операторскую работу и [[Сол Минео]] за лучшую роль второго плана, который завоевал также [[Золотой глобус]]. Кроме того, Голд получил премию [[Гремми]] за лучший саундтрек<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0053804/awards?ref_=tt_awd |title=Exodus — Awards — IMDb |access-date=2013-12-25 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304163950/http://www.imdb.com/title/tt0053804/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. В титрах фильма впервые открыто появилось имя сценариста [[Трамбо, Далтон|Далтона Трамбо]], ранее репрессированного за его причастность к Коммунистической партии США, что фактически означало конец действию [[чёрный список Голливуда|голливудского чёрного списка]]. «[[Совет и согласие]]» (1962) был поставлен по одноимённому роману 1959 года [[Аллен Друри|Аллена Друри]], который принес автору [[Пулитцеровская премия за художественную книгу|Пулитцеровскую премию]] и положил начало целой серии аналогичных политических триллеров, описывающих события в верхних эшелонах власти. Сюжет фильма вращается вокруг вопроса о назначении либерального политика Роберта Леффингвелла ([[Генри Фонда]]) на должность [[Государственный секретарь США|Государственного секретаря США]]. Вокруг его кандидатуры в Сенате разворачивается напряжённая борьба, в центре которой оказываются молодой, идеалистически настроенный председатель сенатского комитета Андерсон, умудрённый опытом правый сенатор Кули ([[Чарльз Лоутон]] в своей последней роли), и напористый, склонный к провокациям сторонник президентской администрации, сенатор Акерман. Противники Леффингвелла находят факты, свидетельствующие, что он был связан с коммунистами, к этому мнению склоняется и Андерсон, от которого зависит решение вопроса. Чтобы склонить его на свою сторону, Акерман угрожает придать гласности гомосексуальный случай из его прошлого, что доводит Андерсона до самоубийства. Премингеру удалось создать, наверное, самое реалистичное изображение американской политики на экране<ref name=autogenerated2>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/advise-and-consent-v1082/review |title=Advise and Consent (1962) — Review — AllMovie |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203064149/http://www.allmovie.com/movie/advise-and-consent-v1082/review |deadlink=no }}</ref>. Премингер постоянно стремился расшатывать границы [[Кодекс Хейса|производственного кодекса Голливуда]] и традиционной американской морали, на этот раз впервые открыто подняв скандальную для 1962 года тему [[гомосексуализм]]а. Однако картина не принесла коммерческого успеха<ref name=autogenerated2 />. После политической драмы «Совет и согласие» (1962) сила Премингера стала таять, и к концу десятилетия он считался полностью выжатым<ref name=autogenerated6 /><ref name=autogenerated3 />. Ещё одна эпическая трехчасовая драма «[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]» (1963) рассказывает историю священника с момента его рукоположения в 1917 году до того момента, когда он становится [[кардинал]]ом накануне Второй мировой войны. По ходу жизни герой должен принять несколько принципиальных решений как общественного, так и этического характера. Фильм затрагивает целый ряд социальных и моральных проблем, включая межрелигиозные браки, внебрачный секс, аборты, расовый фанатизм и наступление фашизма. Фильм был номинирован на 6 [[Оскар (кинопремия, 1964)|Оскаров]], в том числе, лучшему режиссёру (Премингер), лучшему актёру второго плана ([[Джон Хьюстон]]), лучшему оператору, за лучшие декорации, лучший дизайн костюмов и лучший монтаж. Он также завоевал [[Золотой глобус]] как лучший фильм, а Хьюстон — как лучший актёр второго плана. Номинации на Золотой глобус получили Премингер как лучший режиссёр, [[Том Трайон]] как лучший актёр, и [[Шнайдер, Роми|Роми Шнайдер]] как лучшая актриса<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0056907/awards?ref_=tt_awd |title=The Cardinal — Awards — IMDb |access-date=2013-12-25 |archive-date=2022-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220324140611/https://www.imdb.com/title/tt0056907/awards/?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. Несмотря на массу наград, «картина не имела успеха у критики, и её вспоминают главным образом по причине враждебности Премингера по отношению к исполнителю главной роли Тому Трайону, после чего Премингер заработал широко распространившееся в индустрии прозвище Страшный Отто»<ref name=autogenerated6 />. Военная 165-минутная эпопея «[[По опасным водам]]» (1965) рассказывает о судьбе нескольких высокопоставленных офицеров американского военно-морского флота и их участии в боевых действиях с [[Япония|Японией]] во время Второй мировой войны. Это последний крупнобюджетный чёрно-белый голливудский фильм, снятый со звёздами первой величины (включая [[Джон Уэйн|Джона Уэйна]] и [[Кирк Дуглас|Кирка Дугласа]]), его отличает удивительно живой ход повествования, поразительные специальные эффекты и искусная постановка сцен боевых действий. Решение Премингера снимать фильм на реальной натуре, использовать реальный военно-морской флот и реальных военных моряков в эпизодах и маленьких ролях на протяжении всего фильма также придало фильму поразительную достоверность, порой создавая впечатление, что это почти документальный фильм. «Это один из немногих военных фильмов такого рода, который полностью выдерживает критику со стороны военных и историков, так как в нём все основано на реальных законах и практике организации военных действий»<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/in-harms-way-v24497/review |title=In Harm’s Way (1965) — Review — AllMovie |access-date=2013-12-25 |archive-date=2013-12-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131219220852/http://www.allmovie.com/movie/in-harms-way-v24497/review |deadlink=no }}</ref>. Эпические блокбастеры 1960-х годов были знаменательны своими богатыми натурными съёмками и реалистической интерпретацией эпических сюжетов, тем не менее, «они столкнулись с постоянно падающим уважением со стороны критиков»<ref name=autogenerated1 />. === Карьера в 1965—1979 годы === Со второй половины 1960-х годов Премингер отказался от амбициозных проектов предыдущего периода, поставив такие картины, как детективный [[Фильм ужасов|хоррор]]-[[триллер]] «[[Банни Лейк исчезает]]» (1965), социальная комедия «[[Скажи мне, что любишь меня, Джуни Мун]]» (1970) и весьма спорный кислотный [[фарс]] «[[Делай ноги (фильм, 1968)|Делай ноги]]» (1968)<ref name=autogenerated4 />. Психологический триллер «[[Банни Лейк исчезает]]» (1965) рассказывает о поисках пропавшей девочки, которую приехавшая из Америки мать впервые отвела в новую лондонскую школу. В ходе расследования перед детективом ([[Лоренс Оливье]]) возникает вопрос о том, существовала ли вообще эта девочка и вполне ли нормальна мать, но в итоге удаётся найти решающую улику. Фильм получил номинации на [[БАФТА]] за лучшую операторскую работу и лучшую художественную постановку, а также был номинирован на [[Премия Эдгара Аллана По|премию Эдгара Аллана По]]<ref>{{Cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt0058997/awards?ref_=tt_awd |title=Bunny Lake Is Missing — Awards — IMDb<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305031829/http://www.imdb.com/title/tt0058997/awards?ref_=tt_awd |deadlink=no }}</ref>. По сравнению с предшествовавшими эпическими работами Премингера этот фильм выглядит довольно скромно, и первоначально как критики, так и сам режиссёр считали его второстепенным. Тем не менее, в Англии, где он был сделан, фильм стал хитом, хотя в Америке и не имел коммерческого успеха<ref name=autogenerated6 />. Уже после смерти Премингера фильм неожиданно приобрел культовый статус и стал пользоваться особой любовью критиков<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/bunny-lake-is-missing-v86245/review |title=Bunny Lake Is Missing (1965) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-01-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140113131137/http://www.allmovie.com/movie/bunny-lake-is-missing-v86245/review |deadlink=no }}</ref>. Социально-политическая драма «[[Поторопи закат]]» (1967) рассматривала вопросы расовых и классовых противоречий в южных штатах США сразу после Второй мировой войны, в главных ролях были заняты [[Майкл Кейн]], [[Джейн Фонда]] и [[Фэй Данауэй]]. Это был первый фильм, снятый в южных штатах США, в котором играли, как чёрные, так и белые актёры, в результате создатели фильма стали получать угрозы и были вынуждены обратиться за защитой к местной полиции<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/hurry-sundown-v95942 |title=Hurry Sundown (1967) — Trailers, Reviews, Synopsis, Showtimes and Cast — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222085122/http://www.allmovie.com/movie/hurry-sundown-v95942 |deadlink=no }}</ref>. «Мелодрама „Поторопи закат“ (1967), как и сумасбродный наркотический фарс „Делай ноги“ (1968) были враждебно встречены критикой и безразлично зрителями»<ref name=autogenerated6 />. В это время «Премингер посмеялся над своим диктаторским образом, сыграв [[Тевтоны|тевтонского]] суперзлодея [[Мистер Фриз|мистера Фриза]] в хитовом телесериале „[[Бэтмэн (телесериал)|Бэтмэн]]“ (1966-68), но как кинорежиссёр к этому времени он рассматривался как окончательно потерявший хватку»<ref name=autogenerated6 />. В кислотном фарсе «[[Делай ноги (фильм, 1968)|Делай ноги]]» (1968) отставной мафиози ([[Джеки Глизон]]) получает от своих боссов задание попасть в тюрьму и там разделаться со своим старым приятелем ([[Мики Руни]]). Там обнаруживает запасы [[ЛСД]], достаточные для того, чтобы отправить в [[Психоделический опыт|наркотический трип]] всю тюрьму, а самому вместе с приятелем улететь на воздушном шаре. Этот психоделический абсурд называют одним из самых легендарных фиаско в Голливуде. «В отчаянных и неуклюжих попытках установить связь с процветавшей в то время [[Контркультура|контркультурой]] Премингер фактически поставил [[хиппи]] на одну доску с бессмыслицей и полной ерундой. Этот бестолковый кислотный гангстерский фарс так и не находит почвы под ногами, он не в состоянии ни рассмешить, ни заинтересовать никого, включая самых отчаянных поклонников плохих фильмов»<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/skidoo-v110479/review |title=Skidoo (1968) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222090820/http://www.allmovie.com/movie/skidoo-v110479/review |deadlink=no }}</ref>. В комедии «[[Скажи мне, что любишь меня, Джуни Мун]]» (1970) Премингер, который всегда стремился работать на грани дозволенного, на этот раз обратился к неоднозначной теме физического уродства<ref>{{Cite web |url=http://www.allmovie.com/movie/tell-me-that-you-love-me-junie-moon-v112834/review |title=Tell Me That You Love Me, Junie Moon (1970) — Review — AllMovie<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2013-12-25 |archive-date=2014-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222080138/http://www.allmovie.com/movie/tell-me-that-you-love-me-junie-moon-v112834/review |deadlink=no }}</ref>. В этом фильме троица изгоев — психически неуравновешенная Джуни Мун с изуродованным после побоев лицом ([[Миннелли, Лайза|Лайза Миннелли]]), [[Эпилепсия|эпилептик]], которому неверно поставили диагноз умственно отсталого, и прикованный к инвалидному креслу гомосексуалист — сбегает из больницы и пытается начать нормальную жизнь среди обычных людей. Им приходится столкнуться с такими проблемами, как предрассудки окружающих, трудности с устройством на работу и собственные болезни. Фильм тонко проходит по грани [[гротеск]]а и эксплуатации темы физической неполноценности, пытаясь представить главных героев не в виде уродливых чудаков, а как полноценных и интересных личностей. Комедия «[[Такие хорошие друзья]]» (1971) в сатирическом ключе представляет жизнь и моральные нормы высшего нью-йоркского общества. Главная героиня фильма ([[Дайан Кэннон]]) — жена редактора авторитетного нью-йоркского журнала — неожиданно находит у мужа книжечку с именами его любовниц, после чего пускается во все тяжкие — она начинает спать подряд со всеми друзьями мужа, а также говорить то, что думает всем вокруг, включая свою эгоистку-мать и лицемерную лучшую подругу. Премингер завершил свою карьеру двумя международными триллерами «[[Розовый бутон]]» (1975) и «[[Человеческий фактор (фильм, 1979)|Человеческий фактор]]» (1979)<ref name=autogenerated6 />, которые оказались полным провалом<ref name=autogenerated4 />. В политическом триллере «[[Розовый бутон]]» (1975) пятерых девушек из богатых и влиятельных семей, отдыхающих на борту шикарной яхты «Розовый бутон», берет в заложники группа палестинских террористов. Ситуацию поручено разрешить агенту [[ЦРУ]], роль которого исполняет [[Питер О’Тул]]. Действие шпионской драмы «[[Человеческий фактор (фильм, 1979)|Человеческий фактор]]» (1979) происходит в стенах британской разведки [[МИ-6]], где мелкий чиновник, желая помочь одному из своих друзей, попадает в ловушку, и вынужден снабжать разведывательной информацией страны Восточного блока. Этот фильм стал последним в карьере Премингера. == Признание и награды == {{col-begin}} {{col-2}} === Победы === * [[Венецианский кинофестиваль]] ** Приз за фильм ''«[[Анатомия убийства (фильм)|Анатомия убийства]]»'' * [[Берлинский кинофестиваль]] ** [[1955]] — Бронзовый медведь за фильм ''«[[Кармен Джонс (фильм)|Кармен Джонс]]»'' * [[Кинофестиваль в Локарно]] ** [[1955]] — Приз за фильм ''«[[Кармен Джонс (фильм)|Кармен Джонс]]»'' {{col-2}} === Номинации === * [[Оскар (кинопремия)|Премия «Оскар»]] ** [[1944]] — Лучший режиссёр (за фильм ''«[[Лора (фильм, 1944)|Лора]]»'') ** [[1959]] — Лучший фильм (за фильм ''«[[Анатомия убийства (фильм)|Анатомия убийства]]»'') ** [[1963]] — Лучший режиссёр (за фильм ''«[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]»'') * [[Золотой глобус]] ** [[1960]] — Лучший режиссёр (за фильм ''«[[Анатомия убийства (фильм)|Анатомия убийства]]»'') ** [[1964]] — Лучший режиссёр (за фильм ''«[[Кардинал (фильм)|Кардинал]]»'') * [[BAFTA]] ** [[1959]] — Лучший фильм (за фильм ''«[[Анатомия убийства (фильм)|Анатомия убийства]]»'') {{col-end}} == Ֆիլմագրություն == === Режиссёр === * [[1931 год в кино|1931]] — [[Большая любовь (фильм, 1931)|Большая любовь]] / ''Die große Liebe'' * [[1936 год в кино|1936]] — [[Очарован тобой (фильм, 1936)|Очарован тобой]] / ''Under Your Spell'' (в СССР с 1942 года) * [[1937 год в кино|1937]] — [[Осторожно, любовь за работой]] / ''Danger — Love at Work'' * [[1938 год в кино|1938]] — [[Похищенный (фильм, 1938)|Похищенный]] / ''Kidnapped'' * [[1943 год в кино|1943]] — [[Допуск на ошибку]] / ''Margin for Error'' * [[1944 год в кино|1944]] — [[Тем временем, дорогая]] / ''In the Meantime, Darling'' * [[1944 год в кино|1944]] — [[Лора (фильм, 1944)|Лора]] / ''Laura'' * [[1945 год в кино|1945]] — [[Королевский скандал (фильм, 1945)|Королевский скандал]] / ''A Royal Scandal'' * [[1945 год в кино|1945]] — [[Падший ангел (фильм, 1945)|Падший ангел]] / ''Fallen Angel'' * [[1946 год в кино|1946]] — [[Лето столетия дня независимости]] / ''Centennial Summer'' * [[1947 год в кино|1947]] — [[Амбер навсегда]] / ''Forever Amber'' * [[1947 год в кино|1947]] — [[Дэйзи Кеньон]] / ''Daisy Kenyon'' * [[1948 год в кино|1948]] — [[Эта дама в горностае]] / ''That Lady in Ermine'' * [[1949 год в кино|1949]] — [[Веер (фильм)|Веер]] / ''The Fan'' * [[1949 год в кино|1949]] — [[Водоворот (фильм, 1949)|Водоворот]] / ''Whirlpool'' * [[1950 год в кино|1950]] — [[Там, где кончается тротуар]] / ''Where the Sidewalk Ends'' * [[1951 год в кино|1951]] — [[Тринадцатое письмо]] / ''The 13th Letter'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Ангельское лицо]] / ''Angel Face'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Синяя луна]] / ''The Moon Is Blue'' * [[1954 год в кино|1954]] — [[Река не течёт вспять]] / ''River of No Return'' * [[1954 год в кино|1954]] — [[Кармен Джонс]] / ''Carmen Jones'' * [[1955 год в кино|1955]] — [[Человек с золотой рукой]] / ''The Man with the Golden Arm'' * [[1955 год в кино|1955]] — [[Трибунал Билли Митчелла]] / ''The Court-Martial of Billy Mitchell'' * [[1957 год в кино|1957]] — [[Святая Иоанна (фильм, 1957)|Святая Иоанна]] / ''Saint Joan'' * [[1958 год в кино|1958]] — [[Здравствуй, грусть! (фильм)|Здравствуй, грусть!]] / ''Bonjour tristesse'' * [[1959 год в кино|1959]] — [[Порги и Бесс (фильм)|Порги и Бесс]] / ''Porgy and Bess'' * [[1959 год в кино|1959]] — [[Анатомия убийства]] / ''Anatomy of a Murder'' * [[1960 год в кино|1960]] — [[Исход (фильм, 1960)|Исход]] / ''Exodus'' * [[1962 год в кино|1962]] — [[Совет и согласие]] / ''Advise and Consent'' * [[1963 год в кино|1963]] — [[Кардинал (фильм)|Кардинал]] / ''The Cardinal'' * [[1965 год в кино|1965]] — [[По методу Харма]] / ''In Harm’s Way'' * [[1965 год в кино|1965]] — [[Банни Лейк исчезает]] / ''Bunny Lake Is Missing'' * [[1967 год в кино|1967]] — [[Поторопи закат]] / ''Hurry Sundown'' * [[1968 год в кино|1968]] — [[Делай ноги (фильм, 1968)|Делай ноги]] / ''Skidoo'' * [[1970 год в кино|1970]] — [[Скажи, что ты любишь меня, Джуни Мун]] / ''Tell Me That You Love Me, Junie Moon'' * [[1971 год в кино|1971]] — [[Такие хорошие друзья]] / ''Such Good Friends'' * [[1975 год в кино|1975]] — [[Розовый бутон]] / ''Rosebud'' * [[1979 год в кино|1979]] — [[Человеческий фактор (фильм, 1979)|Человеческий фактор]] / ''The Human Factor'' === Актёр === * [[1942 год в кино|1942]] — [[Крысолов (фильм, 1942)|Крысолов]] / ''The Pied Piper'' — ''майор Диссен'' * [[1943 год в кино|1943]] — [[Допуск на ошибку (фильм)|Допуск на ошибку]] / ''Margin for Error'' — ''Карл Баумер'' * [[1943 год в кино|1943]] — [[Меня накрыли (фильм)|Меня накрыли]] / ''They Got Me Covered'' — ''Отто Фаушайм'' * [[1945 год в кино|1945]] — [[Куда мы отсюда пойдём?]] / ''Where Do We Go from Here?'' — ''генерал Раль'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Лагерь для военнопленных № 17]] / ''Stalag 17'' — ''полковник фон Шербах'' * [[1977 год в кино|1977]] — [[Хоббит (мультфильм)]] / ''The Hobbit'' — ''король эльфов'' === Продюсер === * [[1944 год в кино|1944]] — [[Тем временем, дорогая (фильм)|Тем временем, дорогая]] / ''In the Meantime, Darling'' * [[1944 год в кино|1944]] — [[Лора (фильм, 1944)|Лора]] / ''Laura'' * [[1945 год в кино|1945]] — [[Падший ангел (фильм, 1945)|Падший ангел]] / ''Fallen Angel'' * [[1946 год в кино|1946]] — [[Лето столетия дня независимости]] / ''Centennial Summer'' * [[1947 год в кино|1947]] — [[Дэйзи Кеньон]] / ''Daisy Kenyon'' * [[1949 год в кино|1949]] — [[Веер (фильм)|Веер]] / ''The Fan'' * [[1949 год в кино|1949]] — [[Водоворот (фильм, 1949)|Водоворот]] / ''Whirlpool'' * [[1950 год в кино|1950]] — [[Там, где кончается тротуар]] / ''Where the Sidewalk Ends'' * [[1951 год в кино|1951]] — [[Тринадцатое письмо]] / ''The 13th Letter'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Ангельское лицо]] / ''Angel Face'' * [[1953 год в кино|1953]] — [[Синяя луна]] / ''The Moon Is Blue'' * [[1954 год в кино|1954]] — [[Кармен Джонс (фильм)|Кармен Джонс]] / ''Carmen Jones'' * [[1955 год в кино|1955]] — [[Человек с золотой рукой]] / ''The Man with the Golden Arm'' * [[1957 год в кино|1957]] — [[Святая Жанна (фильм)|Святая Жоанна]] / ''Saint Joan'' * [[1958 год в кино|1958]] — [[Здравствуй, грусть (фильм)|Здравствуй, грусть]] / ''Bonjour tristesse'' * [[1959 год в кино|1959]] — [[Анатомия убийства]] / ''Anatomy of a Murder'' * [[1960 год в кино|1960]] — [[Исход (фильм, 1960)|Исход]] / ''Exodus'' * [[1962 год в кино|1962]] — [[Совет и согласие]] / ''Advise and Consent'' * [[1963 год в кино|1963]] — [[Кардинал (фильм)|Кардинал]] / ''The Cardinal'' * [[1965 год в кино|1965]] — [[По опасным водам]] / ''In Harm’s Way'' * [[1965 год в кино|1965]] — [[Банни Лейк исчезает]] / ''Bunny Lake Is Missing'' * [[1967 год в кино|1967]] — [[Поторопи закат]] / ''Hurry Sundown'' * [[1968 год в кино|1968]] — [[Делай ноги (фильм)|Делай ноги]] / ''Skidoo'' * [[1970 год в кино|1970]] — [[Скажи, что ты любишь меня, Джуни Мун (фильм)|Скажи, что ты любишь меня, Джуни Мун]] / ''Tell Me That You Love Me, Junie Moon'' * [[1971 год в кино|1971]] — [[Такие хорошие друзья]] / ''Such Good Friends'' * [[1975 год в кино|1975]] — [[Розовый бутон]] / ''Rosebud'' * [[1979 год в кино|1979]] — [[Человеческий фактор (фильм, 1979)|Человеческий фактор]] / ''The Human Factor'' == Примечания == {{примечания|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.tcm.com/tcmdb/person/155068%7C119881/Otto-Preminger/ Отто Премингер] {{Wayback|url=http://www.tcm.com/tcmdb/person/155068%7C119881/Otto-Preminger/ |date=20131227072006 }} на сайте Turner Classic Movies * [http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/preminger/ Отто Премингер] {{Wayback|url=http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/preminger/ |date=20131226101316 }} на сайте Senses of Cinema * [http://www.videoguide.ru/card_person.asp?idPerson=1247 Отто Премингер] {{Wayback|url=http://www.videoguide.ru/card_person.asp?idPerson=1247 |date=20140904114845 }} на сайте ВидеоГид 24r851tab7cd3wpuheyxmi12p1e4ejh 0 1086358 10356546 9486750 2025-06-17T12:00:44Z A.arpi.a 23940 10356546 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կազմակերպություն |անվանում = Ղրիմի հարթակ |բնագիր անվանում = {{lang-uk|Кримська платформа}} |պատկեր = Crimea Platform logo.png |քարտեզ = Crimea Platform World Map.png |քարտեզի նկարագրություն = |հիմնադրված = [[2021]] |տիպ = [[միջազգային կազմակերպություն]] |նպատակներ = |շտաբակայան = [[Կիև]], {{UKR}} |մասնակցություն = |կայք = https://crimea-platform.org/ }} '''«Ղրիմի հարթակ»''' ({{lang-uk|Кримська платформа}}), [[Ուկրաինա]]յի նախագահի դիվանագիտական նախաձեռնություն ուղղված ընդդեմ [[Ռուսաստանի Դաշնություն|Ռուսաստանի Դաշնության]], որի նպատակ է հռչակվել Ուկրաինայի միջազգային գործընկեր երկրների խորհրդակցությունների և գործողությունների համակարգման միջոցով [[Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը|Ռուսաստանին Ղրիմը միացման]] հետևանքների հակազդումն ու թերակղզին Ուկրաինայի վերահսկողության տակ վերադարձնելը<ref>{{Cite web |title=Crimea Platform: Ukraine's Initiative to Raise the Costs of Russia's Occupation |url=https://jamestown.org/program/crimea-platform-ukraines-initiative-to-raise-the-costs-of-russias-occupation/ |access-date=2021 թ․ հունիսի 4 |website=Jamestown |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |author=Виктория Власенко |date=23.08.2021 |title="Крымская платформа" в Киеве. России напомнили, что вопрос открыт |url=https://www.dw.com/ru/krymskaja-platforma-rossii-napomnili-chto-vopros-otkryt/a-58961338 |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 28 |website=dw.com |publisher=Deutsche Welle |lang=ru}}</ref><ref>{{Cite web |title=Саміт Кримської платформи має ухвалити документ про деокупацію |url=https://www.pravda.com.ua/news/2021/06/22/7298111/ |access-date=2021 թ․ հուլիսի 28 |website=Українська правда |lang=uk}}</ref>։ == Նպատակներ == «Ղրիմի հարթակը» հռչակել է, որ իր գործունեությունն կիրականացվի հինգ գերակա ուղղություններով<ref>{{Cite news |date=04.03.2021 |title=У МЗС оголосили напрямки роботи Кримської платформи |url=https://www.slovoidilo.ua/2021/03/04/novyna/polityka/mzs-oholosyly-napryamky-roboty-krymskoyi-platformy |publisher=Слово і Діло |lang=uk}}</ref>՝ # Ղրիմի կարգավիճակի փոփոխության չճանաչման միջազգային քաղաքականության համախմբում, # [[Միջազգային պատժամիջոցներ Ռուսաստանի նկատմամբ (2014)|պատժամիջոցների]] արդյունավետությունը, դրանց ամրապնդումը և շրջանցման ուղիների արգելափակում, # [[մարդու իրավունքներ]]ի և [[միջազգային մարդասիրական իրավունք]]ի պաշտպանություն, # [[Ազովի ծով|Ազով]] և [[Սև ծով|Սև]] ծովերի տարածաշրջանում և դրանից դուրս անվտանգության ապահովում, [[Նավագնացության ազատություն|նավագնացության ազատության սկզբունքի]] պաշտպանություն, # «օկուպացիայի» բնապահպանական և տնտեսական հետևանքների հաղթահարում։ Ըստ նախաձեռնողները՝ «Ղրիմի հարթակը» բաց է հետագա համագործակցությունների համար<ref>{{Cite news |title="Кримська платформа" завершить свою роботу тоді, коли на півострів повернеться прапор України – Кориневич |url=https://ua.krymr.com/a/news-krymska-platforma-korynevych/31343527.html |publisher=Крим.Реалії |lang=uk}}</ref>։ == Ստեղծում == «Ղրիմի հարթակը» ստեղծվել է [[Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարություն|Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարության]] կողմից՝ Ուկրաինայի նախագահ [[Վլադիմիր Զելենսկի|Վլադիմիր Զելենսկու]] և [[Ուկրաինայի նախագահի գրասենյակ|իր գրասենյակի]] նախաձեռնությամբ և աջակցությամբ։ Նման հարթակի պլանների մասին հայտարարվել է Ժամանակավորապես օկուպացված տարածքների վերաինտեգրման հարցերով նախարարությունում։ 2020 թվականի սեպտեմբերին [[Միավորված ազգերի կազմակերպության գլխավոր ասամբլեա|ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի]] 75-րդ նստաշրջանում, Նախագահ Զելենսկին մասնակից երկրներին կոչ է արել միանալ նման հարթակի ստեղծմանը<ref>{{Cite news |date=23.09.2020 |title=Президент Зеленський в ООН закликав взяти участь у створенні міжнародної платформи з деокупації Криму |url=https://ua.krymr.com/a/novyny-krymu-zelenskyi-oon-doekupatsiia-krymu/30854590.html |accessdate=26.02.2021 |publisher=Крим.Реалії |lang=uk}}</ref>։ 2021 թվականի փետրվարի 26-ին Վլադիմիր Զելենսկին հրամանագիր ստորագրեց «Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության և Սևաստոպոլ քաղաքի ժամանակավորապես օկուպացված տարածքի դեօկուպացման և վերաինտեգրմանն ուղղված առանձին միջոցների մասին», որով նա որոշեց ստեղծել Կազմակերպչական կոմիտե՝ Ղրիմի պլատֆորմի հիմնադիր գագաթնաժողովի պատրաստում և անցկացում Ուկրաինայում։ Համաձայն փաստաթղթի՝ ԱԳՆ-ն ապահովում է Ուկրաինայի մասնակցության համակարգումը «Ղրիմի հարթակի» աշխատանքներում։ «Ղրիմի հարթակի» հիմնադիր գագաթնաժողովի նախապատրաստման կազմակերպչական կոմիտեի Նախագահը հանդիսանում էր Ուկրաինայի արտաքին գործերի Նախարար՝ [[Դմիտրի Կուլեբա]]ն<ref>{{Cite news |date=26.02.2021 |title=Зеленський створив оргкомітет Саміту Кримської платформи |url=https://www.pravda.com.ua/news/2021/02/26/7284861/ |accessdate=26.02.2021 |publisher=Українська правда |lang=uk}}</ref><ref>{{Cite news |date=26.02.2021 |title=Президент створив Організаційний комітет з підготовки установчого Саміту Кримської платформи |url=https://www.president.gov.ua/news/prezident-stvoriv-organizacijnij-komitet-z-pidgotovki-ustano-66825 |accessdate=28.02.2021 |publisher=Ուկրաինայի նախագահ |lang=uk}}</ref><ref>[https://www.president.gov.ua/documents/782021-36853 Указ Президента України від 26 лютого 2021 року №&nbsp;78/2021 «Про окремі заходи, спрямовані на деокупацію та реінтеграцію тимчасово окупованої території Автономної Республіки Крим та міста Севастополя»] {{ref-uk}}</ref>։ «Ղրիմի հարթակի» հիմնադիր գագաթնաժողովն անցկացվել է 2021 թվականի օգոստոսի 23 -ին Կիևում<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/4955751 Партнёры Киева прибывают на «Крымскую платформу». Украина готовится к открытию саммита по Крыму // Газета «Коммерсантъ» от 22.08.2021]</ref><ref>[https://www.kommersant.ru/doc/4955796 Киев собирает друзей на «Крымской платформе» // Газета «Коммерсантъ» от 22.08.2021]</ref>։ Այն դարձավ Հարթակի առաջին միջոցառումն ամենաբարձր քաղաքական մակարդակով և պաշտոնապես սկսեց իր գործունեությունը։ Գագաթնաժողովին ելույթ ունեցան [[Ուկրաինայի նախագահ|Ուկրաինայի Նախագահը]], [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Գերագույն Ռադայի]] Նախագահը, [[Ուկրաինայի վարչապետ|Վարչապետը]], Ղրիմի թաթար ժողովրդի առաջնորդը, արտասահմանյան պատվիրակությունների ղեկավարները, «Ղրիմի հարթակի» փորձագիտական ցանցի ներկայացուցիչը։ Գագաթնաժողովին մասնակցեցին 46 երկիր և միջազգային կազմակերպություններ<ref name="up">{{Cite news |date=19.08.2021 |title=44 держави та організації: Кулеба назвав повний склад саміту "Кримської платформи" |url=https://www.pravda.com.ua/news/2021/08/19/7304328/ |accessdate=19.08.2021 |publisher=Українська правда |lang=uk}}</ref>։ Գագաթնաժողովի ընթացքում անցկացվեց 4 պանելային քննարկումներ, հետևյալ թեմաներով. # Չճանաչման և պատժամիջոցների քաղաքականություն # Անվտանգության մարտահրավերներ # Ժամանակավորապես օկուպացված Ղրիմում մարդու իրավունքների պաշտպանությունը # [[Ղրիմի թաթարներ|Ղրիմի թաթար ժողովրդի]] իրավունքների վերականգնումը «Ղրիմի հարթակի» գործունեությունը չի ավարտվի, այլ միայն կսկսվի Գագաթնաժողովից հետո։ Այն զուգահեռաբար տեղի կունենա մի քանի մակարդակներով. միջկառավարական, խորհրդարանական, փորձագիտական։ == Ղրիմի հարթակի մասնակիցներ == «Ղրիմի հարթակի» Գագաթնաժողովին մասնակցել է 46 պաշտոնական պատվիրակություն, որից 14-ը ղեկավարել են պետությունների և կառավարությունների ղեկավարները, 2-ը՝ խորհրդարանների ղեկավարները, տասից ավելի նախարարների և կառավարության անդամների մակարդակով, 4-ը՝ միջազգային կազմակերպությունների ղեկավարներ։<!-- --><ref>{{Cite web |title=Կիևում մեկնարկել է «Ղրիմի հարթակ» գագաթնաժողովը |url=https://hetq.am/hy/article/134892 |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |website=Hetq.am |language=hy}}</ref><!-- --><ref>{{Cite web |title=Զելենսկին Դուդային հրավիրել է մասնակցելու «Ղրիմի հարթակի» գագաթաժողովին |url=https://news.am/arm/news/641982.html |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |website=news.am |language=hy}}</ref><!-- --><ref>{{Cite web |title=Делегацію США на Кримській платформі очолить міністерка енергетики |url=https://www.pravda.com.ua/news/2021/08/21/7304556/ |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |website=Українська правда |language=uk}}</ref><!-- --><ref>{{Cite web |title=President of Ukraine held talks with the President of Latvia after the Crimea Platform Summit |url=https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-ukrayini-proviv-peregovori-z-prezidentom-latviyi-p-70297 |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |publisher=Ուկրաինայի նախագահ |language=en}}</ref><!-- --><ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 23 |title=Kijów {{!}} Spotkanie Prezydentów Polski i Ukrainy |url=https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/kijow--spotkanie-prezydentow-polski-i-ukrainy,34330 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220129045510/https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/kijow--spotkanie-prezydentow-polski-i-ukrainy,34330 |archive-date=2022 թ․ հունվարի 29 |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |publisher=Լեհաստանի նախագահ |language=pl}}</ref><!-- --><ref>{{Cite web |title=Premier Citu pays visit to Ukraine, to attend Crimean International Platform's launch summit |url=http://www.agerpres.ro/english/2021/08/23/premier-citu-pays-visit-to-ukraine-to-attend-crimean-international-platform-s-launch-summit--767285 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220119131715/https://www.agerpres.ro/english/2021/08/23/premier-citu-pays-visit-to-ukraine-to-attend-crimean-international-platform-s-launch-summit--767285 |archive-date=2022 թ․ հունվարի 19 |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |website=www.agerpres.ro |publisher=Agerpres |language=ro}}</ref><!-- --><ref>{{Cite web |date=2021 թ․ օգոստոսի 23 |title=PM Garibashvili Addresses Crimea Platform Summit |url=https://civil.ge/archives/437354 |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |website=Civil.ge |language=en-US}}</ref> «Ղրիմի հարթակի» էությունը կայանում է այս համակարգման և խորհրդատվական ձևաչափի նորարարական ճարտարապետության մեջ, այն է` նրա երեք ուղիները` միջկառավարական, միջխորհրդարանական և փորձագիտական։ Այս միջազգային ձևաչափը ներառում է իր մեջ խորհրդարանական և փորձագիտական դիվանագիտության բաղադրիչներ։ Փորձագիտական ցանցն արդեն համախմբել է աշխարհի 33 երկրների ավելի քան 200 վերլուծաբանների, փորձագետների և գիտնականների<ref>{{Cite web |title=180 експертів із 33 країн готові брати участь в експертній мережі Кримської платформи - Кулеба |url=https://ua.interfax.com.ua/news/general/758592.html |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |website=Інтерфакс-Україна |language=uk}}</ref><ref>{{Cite web |title=Кабінет Міністрів України - Дмитро Кулеба: Вже 180 експертів з 33 країн готові брати участь в Експертній мережі Кримської платформи |url=https://www.kmu.gov.ua/news/dmitro-kuleba-vzhe-180-ekspertiv-z-33-krayin-gotovi-brati-uchast-v-ekspertnij-merezhi-krimskoyi-platformi |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |publisher=Ուկրաինայի նախարարների կաբինետ |language=ua}}</ref><ref>{{Cite web |title=Еміне Джапарова відкрила у Києві установчий Форум Експертної Мережі Кримської платформи |url=https://mfa.gov.ua/news/emine-dzhaparova-vidkrila-u-kiyevi-ustanovchij-forum-ekspertnoyi-merezhi-krimskoyi-platformi |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |publisher=Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարություն |language=ua}}</ref> Միջոցառման համար հավատարմագրվել է 370 լրագրող, որից 170-ը՝ օտարերկրյա<ref name="up"/><ref>{{Cite web |title=The President presented state awards to the participants of the Crimea Platform summit |url=https://www.president.gov.ua/en/news/prezident-vruchiv-derzhavni-nagorodi-uchasnikam-samitu-krims-70317 |accessdate=2022 թ․ փետրվարի 9 |publisher=Ուկրաինայի նախագահ |language=en}}</ref>։ == Ղրիմի հարթակի մասնակիցների մասին == Օգոստոսի 23-ին Կիևում «Ղրիմի հարթակի» հիմնադիր Գագաթնաժողովին մասնակցեց 46 երկիր և միջազգային կազմակերպություն, այդ թվում<ref name="up"/>՝ * եվրոպական մայրցամաքի երկրների 3/4 * [[Մեծ յոթնյակ]]ի 7/7 երկրներ (G7) * [[Եվրոպական միություն|ԵՄ]] 27/27 երկրներ * 30/30 [[ՆԱՏՕ]] * Լյուբլինյան եռանկյունի ([[Ուկրաինա]], [[Լեհաստան]], [[Լիտվա]]) * Ասոցիացված եռյակ ([[Ուկրաինա]], [[Վրաստան]], [[Մոլդովա]]) * Ուկրաինայի բոլոր հարևանները (բացառությամբ [[Բելառուս]]ի և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]]) * 4/7 մայրցամաքներ Պատվիրակությունների բոլոր ղեկավարները, անկախ նրանց մակարդակից, լիազորված են պաշտոնապես միացնել իրենց պետությունները «Ղրիմի հարթակին» և ընդունել Հռչակագիրը։ «Ղրիմի հարթակի» Հռչակագիրը մնում է բաց միանալու համար գագաթնաժողովից հետո<ref>{{Cite news |date=20.01.2022 |title=У МЗС розповіли, над чим працює Кримська платформа після установчого саміту |url=https://zmina.info/news/u-mzs-ukrayiny-rozpovily-nad-chym-narazi-praczyuye-krymska-platforma-pislya-ustanovchogo-samitu/ |accessdate=27.01.2022 |publisher=zmina.info |lang=uk}}</ref>։ Գագաթնաժողովը պաշտոնապես սկսեց «Ղրիմի հարթակի» գործունեությունը՝ բոլոր մակարդակներում (միջկառավարական, միջխորհրդարանական և փորձագիտական), որը կտևի մինչև թերակղզու վերադարձն Ուկրաինայի կառավարության վերահսկողության ներքո։ == Տես նաև == * [[Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը]] * [[Ղրիմի պատկանելության խնդիր]] * [[Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականություն]] * [[Միջազգային պատժամիջոցներ Ռուսաստանի նկատմամբ (2014)]] * [[Ռուս-ուկրաինական պատերազմ (2014-այժմ)]] * [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն]] * [[Ռուս-ուկրաինական հարաբերություններ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|colwidth=600px}} [[Կատեգորիա:Ռուս-ուկրաինական հարաբերություններ]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի արտաքին հարաբերություններ]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի արտաքին հարաբերություններ]] [[Կատեգորիա:Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն]] rxjeyukytlitrjblupeptzf3epiuwpd 0 1096297 10357115 9288623 2025-06-18T06:51:16Z Van Kitten 139705 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|1 */ 10357115 wikitext text/x-wiki '''Սակագների և առևտրի ընդհանուր համաձայնագիր''' (GATT), իրավական համաձայնագիր է բազմաթիվ երկրների միջև, որի ընդհանուր նպատակն էր խթանել միջազգային առևտուրը` նվազեցնելով կամ վերացնելով առևտրային խոչընդոտները, ինչպիսիք են մաքսատուրքերը կամ քվոտաները։ Նրա նախաբանի համաձայն՝ դրա նպատակն էր «սակագների և այլ առևտրային խոչընդոտների էական նվազեցումը և արտոնությունների վերացումը՝ փոխադարձ և փոխշահավետ հիմունքներով»։ GATT-ն առաջին անգամ քննարկվել է Միավորված ազգերի կազմակերպության Առևտրի և զբաղվածության կոնֆերանսի ժամանակ և եղել է Միջազգային Առևտրի Կազմակերպության (ITO) ստեղծման գործում բանակցող կառավարությունների ձախողման արդյունքը։ Այն ստորագրվել է 23-ին Ժնևում 1947 թվականի հոկտեմբերի 30-ին և ժամանակավոր հիմունքներով կիրառվել է 1948 թվականի հունվարի 1-ից։ Այն ուժի մեջ է մնացել մինչև 1995 թվականի հունվարի 1-ը, երբ 123 երկրների համաձայնությամբ ստեղծվեց Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ)<ref name="wtour">{{cite web |url= http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/06-gatt_e.htm |title=Uruguay Round - General Agreement on Tariffs and Trade 1994 |publisher=World Trade Organization }}</ref>։ Մարաքեշում 1994 թվականի ապրիլի 15-ին, որպես Ուրուգվայի շրջանի համաձայնագրերի մաս։ ԱՀԿ-ն GATT-ի իրավահաջորդն է, և GATT-ի բնօրինակ տեքստը (GATT 1947) դեռևս գործում է ԱՀԿ-ի շրջանակներում՝ ենթակա լինելով GATT 1994-ի փոփոխություններին<ref name="wtolt">{{cite web|publisher=World Trade Organization |url=http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/legal_e.htm#GATT94 |title=WTO legal texts: The Uruguay Round agreements}}</ref>։ Այն երկրները, որոնք 1995-ին ԳԱԹԹ-ի մասնակից չեն եղել, պետք է բավարարեն նվազագույնը։ պայմանները, որոնք նշված են կոնկրետ փաստաթղթերում, նախքան դրանց միանալը. 2019 թվականի սեպտեմբերին ցուցակը պարունակում էր 36 ազգ<ref name="wtoacc">{{cite web|url=https://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/completeacc_e.htm |title=ACCESSIONS: Protocols of accession for new members since 1995, including commitments in goods and services |publisher=World Trade Organization |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 5}}</ref>։ GATT-ին և նրա իրավահաջորդ ԱՀԿ-ին հաջողվել է նվազեցնել սակագները։ GATT-ի հիմնական մասնակիցների համար միջին սակագների մակարդակները մոտ 22% էին 1947թ.-ին, սակայն 1999թ.-ին Ուրուգվայի փուլից հետո այն կազմում էր 5%։ Փորձագետները այս սակագների փոփոխությունների մի մասը վերագրում են GATT և ԱՀԿ-ին<ref>{{Cite journal|last1=Tomz|first1=Michael|last2=Goldstein|first2=Judith L|last3=Rivers|first3=Douglas|date=2007|title=Do We Really Know That the WTO Increases Trade? Comment|url=https://archive.org/details/sim_american-economic-review_2007-12_97_5/page/2005|journal=American Economic Review|language=en|volume=97|issue=5|pages=2005–2018|doi=10.1257/aer.97.5.2005|issn=0002-8282 |author-link2=Judith Goldstein (political scientist)}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Goldstein|first1=Judith L.|last2=Rivers|first2=Douglas|last3=Tomz|first3=Michael|date=2007|title=Institutions in International Relations: Understanding the Effects of the GATT and the WTO on World Trade|url=https://archive.org/details/sim_international-organization_winter-2007_61_1/page/37|journal=International Organization|volume=61|issue=1|pages=37–67|doi=10.1017/S0020818307070014|issn=1531-5088|doi-access=free}}</ref><ref name=":1">{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/SB117607482355263550|title=GATT Turns 60|last=Irwin|first=Douglas A.|date=2007 թ․ ապրիլի 9|work=Wall Street Journal|access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 28|language=en-US|issn=0099-9660}}</ref>։ ==Պատմություն== Սակագների և առևտրի մասին ընդհանուր համաձայնագիրը բազմազգ առևտրային պայմանագիր է։ Այն թարմացվել է 1947-ից 1995 թվականներին ինը փուլից բաղկացած համաշխարհային առևտրային բանակցությունների շարքում։ Նրա դերը միջազգային առևտրում մեծապես հաջողվել է 1995 թվականին Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության կողմից։ 1940-ականների ընթացքում Միացյալ Նահանգները ձգտում էր ստեղծել հետպատերազմյան բազմակողմ ինստիտուտների մի շարք, որոնցից մեկը նվիրված կլինի համաշխարհային առևտրի վերականգնմանը<ref name=":2">{{Citation |title=The Negotiation of the GATT |date=2008 |url=https://www.cambridge.org/core/books/genesis-of-the-gatt/negotiation-of-the-gatt/FD370EA645D0D4AF1DE37CFA1B374E66 |work=The Genesis of the GATT |series=The American Law Institute Reporters Studies on WTO Law |pages=98–175 |editor-last=Sykes |editor-first=Alan O. |publisher=Cambridge University Press |doi=10.1017/cbo9780511817953.006 |isbn=978-0-521-51561-0 |editor2-last=Irwin |editor2-first=Douglas A. |editor3-last=Mavroidis |editor3-first=Petros C.}}</ref>։ 1945 և 1946 թվականներին ԱՄՆ-ը կոնկրետ քայլեր ձեռնարկեց նման կազմակերպություն ստեղծելու համար՝ առաջարկելով կոնֆերանս՝ բանակցություններ վարելու առևտրային կազմակերպության կանոնադրության շուրջ<ref name=":2" />։ GATT-ն առաջին անգամ ստեղծվել է 1947 թվականին Միավորված ազգերի կազմակերպության Առևտրի և զբաղվածության համաժողովում (UNCTE), որի ժամանակ առաջարկված գաղափարներից մեկն էր Առևտրի միջազգային կազմակերպությունը (ITO): Ակնկալվում էր, որ ITO-ն կկառավարվի Համաշխարհային բանկի և Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) կողքին։ Ավելի քան 50 երկրներ բանակցել են ITO-ն և կազմակերպել դրա հիմնադիր կանոնադրությունը, սակայն Միացյալ Նահանգների դուրս գալուց հետո այդ բանակցությունները փլուզվել են<ref name=ce/>։ ===Նախնական փուլ=== UNCTE-ում միաժամանակ անցկացվեցին նախապատրաստական նիստեր GATT-ի վերաբերյալ։ Այս նստաշրջաններից մի քանիսից հետո 23 երկրներ ստորագրեցին GATT-ը 1947 թվականի հոկտեմբերի 30-ին Ժնևում, Շվեյցարիա։ Այն ուժի մեջ է մտել 1948 թվականի հունվարի 1-ից<ref name="ce">{{cite journal |title=General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) |journal=The Canadian Encyclopedia |date=2017 թ․ հունիսի 6 |url=https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/general-agreement-on-tariffs-and-trade}}</ref><ref name="bi">{{cite web |title=The WTO and GATT: A Principled History |url=https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/07/selfenforcingtrade_chapter.pdf |publisher=Brookings Institution}}</ref>։ ===Անսի Ռաունդ։ 1949 թվական=== Երկրորդ փուլը տեղի է ունեցել 1949 թվականին Ֆրանսիայի Անսի քաղաքում։ Փուլին մասնակցել է 13 երկիր։ Բանակցությունների հիմնական շեշտը դրվել է ավելի շատ սակագների նվազեցման վրա՝ ընդհանուր առմամբ շուրջ 5000։ ===Տորկի Ռաունդ։ 1951 թվական=== Երրորդ փուլը տեղի է ունեցել 1951 թվականին Անգլիայի Տորքեյ քաղաքում<ref>{{Cite web|url=https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/fact4_e.htm|title=WTO {{!}} Understanding the WTO - The GATT years: from Havana to Marrakesh|website=www.wto.org|language=en|access-date=2017 թ․ հուլիսի 6}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Bagwell|first1=Kyle|last2=Staiger|first2=Robert W.|last3=Yurukoglu|first3=Ali|date=2020|title=Multilateral Trade Bargaining: A First Look at the GATT Bargaining Records|journal=American Economic Journal: Applied Economics|language=en|volume=12|issue=3|pages=72–105|doi=10.1257/app.20170574|s2cid=226194899|issn=1945-7782|url=http://www.nber.org/papers/w21488.pdf}}</ref>։ Փուլին մասնակցել է 38 երկիր։ Կատարվել է 8700 սակագնային զիջում՝ ընդհանուր մնացյալ մաքսատուրքերը 1948-ին գործող մաքսատուրքերի 3/4-ի նկատմամբ։ ԱՄՆ-ի կողմից Հավանայի խարտիայի միաժամանակյա մերժումը նշանակում էր GATT-ի ստեղծումը որպես կառավարող համաշխարհային մարմին<ref>Michael Hudson, ''Super Imperialism: The Origin and Fundamentals of U.S. World Dominance'', 2nd ed. (London and Sterling, VA: Pluto Press, 2003), 258.</ref>։ ===Ժնևյան փուլ։ 1955–56 թթ․=== Չորրորդ փուլը վերադարձավ Ժնև 1955 թվականին և տևեց մինչև 1956 թվականի մայիսը։ Փուլին մասնակցեցին 26 երկրներ։ 2,5 միլիարդ դոլարի սակագները վերացվեցին կամ նվազեցվեցին։ ===Դիլոնի շրջան։ 1960–62 թթ․=== Հինգերորդ փուլը ևս մեկ անգամ տեղի ունեցավ Ժնևում և տևեց 1960-1962 թվականներին։ Բանակցությունները կոչվեցին ԱՄՆ ֆինանսների նախարարի և նախկին պետքարտուղարի տեղակալ Դուգլաս Դիլոնի անունով, ով առաջինն առաջարկեց բանակցությունները։ Փուլին մասնակցել է քսանվեց երկիր։ Ավելի քան 4,9 միլիարդ դոլարի մաքսատուրքերի նվազեցմանը զուգընթաց՝ այն նաև քննարկեց Եվրոպական տնտեսական համայնքի (ԵՏՀ) ստեղծման հարցը։ ===Kennedy Round: 1964–67 թթ․=== GATT-ի բազմակողմ առևտրային բանակցությունների վեցերորդ փուլը, որն անցկացվել է 1964-1967 թվականներին։ Այն անվանվել է ԱՄՆ նախագահ Ջոն Քենեդու անունով՝ ի նշան նրա աջակցության Միացյալ Նահանգների առևտրային օրակարգի վերաձևակերպմանը, որը հանգեցրեց 1962 թվականի Առևտրի ընդլայնման ակտին։ Այս ակտը նախագահին տվել է բանակցելու երբևէ ամենալայն լիազորություն։ Երբ Դիլոնի փուլն անցավ կետ առ կետ սակագնի շուրջ բանակցությունների աշխատատար գործընթացով, Ռաունդի ավարտից շատ առաջ պարզ դարձավ, որ ավելի համապարփակ մոտեցում է անհրաժեշտ Եվրոպական տնտեսական համայնքի ձևավորման արդյունքում առաջացող մարտահրավերներին դիմակայելու համար։ (ԵՏՀ) և EFTA-ն, ինչպես նաև Եվրոպայի՝ որպես նշանակալի միջազգային առևտրականի վերածվելն ընդհանրապես։ Ճապոնիայի բարձր տնտեսական աճի տեմպերը ցույց տվեցին այն հիմնական դերը, որը նա հետագայում կխաղա որպես արտահանող, սակայն Քենեդու փուլի առանցքը միշտ եղել է Միացյալ Նահանգներ-ԵՏՀ հարաբերությունները։ Իրոք, կար ամերիկյան ազդեցիկ տեսակետ, որը տեսնում էր, թե ինչ դարձավ Քենեդու փուլը որպես անդրատլանտյան գործընկերության սկիզբ, որը կարող է ի վերջո հանգեցնել անդրատլանտյան տնտեսական համայնքի։ Որոշ չափով այս տեսակետը կիսում էին Եվրոպայում, սակայն եվրոպական միավորման գործընթացը ստեղծեց իր ուրույն շեշտադրումները, որոնց ներքո Քենեդու ռաունդը երբեմն դառնում էր ԵՏՀ-ի երկրորդական ուշադրությունը։ Դրա օրինակն էր Ֆրանսիայի վետոն 1963 թվականի հունվարին, դեռևս փուլի սկսվելուց առաջ, Միացյալ Թագավորության անդամակցության վերաբերյալ։ Մյուսը 1965 թվականի ներքին ճգնաժամն էր, որն ավարտվեց Լյուքսեմբուրգի փոխզիջումով։ Նոր փուլի նախապատրաստական աշխատանքները անմիջապես մթագնում էին Հավերի պատերազմը, որը վաղ նշանն էր այն ազդեցության մասին, որ փոփոխական գանձումները ի վերջո կունենան Ընդհանուր գյուղատնտեսական քաղաքականության ներքո։ Փուլի որոշ մասնակիցներ մտահոգված էին, որ UNCTAD-ի գումարումը, որը նախատեսված էր 1964 թվականին, կհանգեցնի հետագա բարդությունների, սակայն դրա ազդեցությունը բուն բանակցությունների վրա նվազագույն էր։ '''1963 թվականի մայիսին նախարարները համաձայնություն ձեռք բերեցին փուլի երեք բանակցային նպատակների շուրջ.''' # Զարգացող երկրների առևտրի ընդլայնմանն ուղղված միջոցառումներ՝ որպես նրանց տնտեսական զարգացման խթանման միջոց, # Առևտրի համար սակագների և այլ խոչընդոտների նվազեցում կամ վերացում, և # Գյուղատնտեսական և այլ առաջնային ապրանքների շուկաներ մուտք գործելու միջոցառումներ։ Սակագնային բանակցությունների աշխատանքային վարկածը եղել է 50%-ով գծային սակագնի իջեցում՝ նվազագույն թվով բացառություններով։ Հստակ փաստարկ է մշակվել առևտրային ազդեցությունների վերաբերյալ, որը միասնական գծային կրճատումը կարող է ունենալ Միացյալ Նահանգների ցրված դրույքաչափերի վրա (ցածր և բարձր մաքսատուրքեր, որոնք բավականին հեռու են միմյանցից)՝ համեմատած ԵՏՀ-ի շատ ավելի կենտրոնացված դրույքաչափերի հետ, որոնք նույնպես հակված էին լինելու։ Միացյալ Նահանգների մաքսատուրքերի ցածր դրույքաչափերը։ ԵՏՀ-ն, հետևաբար, պնդում էր իր ցերեմենտի, կրկնակի սայլի և երեսուն-տասը առաջարկների միջոցով գագաթների և գագաթների ներդաշնակեցումը։ Բանակցություններին միանալուց հետո աշխատանքային վեհ վարկածը շուտով խարխլվեց։ Հատուկ կառուցվածք ունեցող երկրները ([[Ավստրալիա]], [[Կանադա]], Նոր Զելանդիա և Հարավային Աֆրիկա), այսպես կոչված, քանի որ նրանց արտահանման մեջ գերակշռում էին հումքը և այլ առաջնային ապրանքները, բանակցում էին իրենց սակագների նվազեցման մասին ամբողջությամբ կետ առ կետ մեթոդով։ Ի վերջո, արդյունքը եղավ սակագների միջինը 35% իջեցում, բացառությամբ տեքստիլի, քիմիական, պողպատի և այլ զգայուն ապրանքների; գումարած գյուղատնտեսական և պարենային ապրանքների սակագների 15%-ից 18% իջեցում։ Բացի այդ, քիմիական նյութերի շուրջ բանակցությունները հանգեցրին ժամանակավոր համաձայնության՝ ամերիկյան վաճառքի գնի (ASP) վերացման վերաբերյալ։ Սա որոշ քիմիական նյութերի գնահատման մեթոդ էր, որն օգտագործվում էր նշված պետությունների կողմից ներմուծման մաքսատուրքեր սահմանելու համար, ինչը հայրենական արտադրողներին տալիս էր պաշտպանվածության շատ ավելի բարձր մակարդակ, քան նշված էր սակագնային գրաֆիկը։ Այնուամենայնիվ, արդյունքի այս մասը չընդունվեց Կոնգրեսի կողմից, և ամերիկյան վաճառքի գինը չեղարկվեց մինչև Կոնգրեսը չընդունեց Տոկիոյի ռաունդի արդյունքները։ Գյուղատնտեսության ոլորտում արդյունքներն ընդհանուր առմամբ վատ են եղել։ Ամենաուշագրավ ձեռքբերումը Համաշխարհային դրամաշնորհների համաձայնագրի բանակցությունների հիմնական տարրերի մասին համաձայնագրի վերաբերյալ համաձայնագիրն էր, որն ի վերջո վերածվեց հացահատիկի նոր միջազգային համաձայնագրի։ ԵՏՀ-ն պնդում էր, որ իր համար գյուղատնտեսության վերաբերյալ բանակցությունների հիմնական արդյունքն այն էր, որ դրանք «մեծապես նպաստեցին սեփական ընդհանուր քաղաքականության սահմանմանը»։ Զարգացող երկրները, որոնք աննշան դեր խաղացին այս փուլի բանակցությունների ընթացքում, այնուամենայնիվ, շահեցին սակագների զգալի կրճատումներից, հատկապես իրենց համար հետաքրքրություն ներկայացնող ոչ գյուղատնտեսական ապրանքներում։ Այնուամենայնիվ, այն ժամանակ նրանց հիմնական ձեռքբերումը համարվում էր ԳԱԹԹ-ի IV մասի ընդունումը, որը նրանց ազատեց առևտրային բանակցություններում զարգացած երկրների հետ փոխադարձ փոխադարձությունից։ Շատ զարգացող երկրների կարծիքով՝ սա UNCTAD I-ի կոչի ուղղակի արդյունքն էր՝ իրենց համար ավելի լավ առևտրային գործարք կնքելու համար։ Այդ ժամանակվանից վեճեր են եղել՝ արդյոք այս խորհրդանշական ժեստը նրանց համար հաղթանակ էր, թե՞ այն ապահովում էր նրանց ապագայում բազմակողմ առևտրային համակարգում բովանդակալից մասնակցությունից դուրս մնալը։ Մյուս կողմից, կասկած չկար, որ բամբակյա տեքստիլների միջազգային առևտրի հետ կապված երկարաժամկետ պայմանավորվածության երկարաձգումը, որը հետագայում դարձավ Multi-Fiber Arrangement, երեք տարով մինչև 1970 թվականը հանգեցրեց արտահանման հնարավորությունների երկարաժամկետ վատթարացմանը։ զարգացող երկրներ. Քենեդու ռաունդի մեկ այլ արդյունք էր Հակադեմպինգային օրենսգրքի ընդունումը, որն ավելի ճշգրիտ ուղեցույց տվեց GATT-ի VI հոդվածի իրականացման վերաբերյալ։ Մասնավորապես, այն ձգտել է ապահովել արագ և արդար հետաքննություններ, և սահմանել է հակադեմպինգային միջոցների հետընթաց կիրառման սահմանափակումներ։ Քենեդու ռաունդը տեղի է ունեցել 1962-1967 թվականներին։ 40 միլիարդ դոլարի մաքսատուրքերը վերացվել կամ նվազել են։ ===Տոկիոյի տուր։ 1973–79 թթ․=== Նվազեցրեց մաքսատուրքերը և սահմանեց նոր կանոնակարգեր, որոնք ուղղված են վերահսկելու ոչ սակագնային խոչընդոտների տարածումը և արտահանման կամավոր սահմանափակումները։ Փուլին մասնակցել է 102 երկիր։ Զիջումներ են արվել 19 միլիարդ դոլարի առևտրի վրա։ ===Քառակողմ խմբի ձևավորում։ 1981 թվական=== Քառակողմ խումբը ձևավորվել է 1982 թվականին Եվրամիության, ԱՄՆ-ի, Ճապոնիայի և Կանադայի կողմից՝ GATT-ի վրա ազդելու նպատակով։ ===Ուրուգվայի տուր։ 1986–94թթ․=== Ուրուգվայի ռաունդը սկսվել է 1986թ.-ին։ Դա մինչ օրս ամենահավակնոտ փուլն էր, սկսած 1986թ.-ին, հուսալով ընդլայնել GATT-ի իրավասությունը կարևոր նոր ոլորտներում, ինչպիսիք են ծառայությունները, կապիտալը, մտավոր սեփականությունը, տեքստիլը և գյուղատնտեսությունը։ Փուլին մասնակցել է 123 երկիր։ Ուրուգվայի ռաունդը նաև բազմակողմ առևտրային բանակցությունների առաջին խումբն էր, որում զարգացող երկրները ակտիվ դերակատարություն են ունեցել<ref>{{cite web|title=The GATT Uruguay Round|url=http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=5443&title=gatt-uruguay-round-ldcs|work=ODI briefing paper|publisher=[[Overseas Development Institute]]|access-date=2011 թ․ հունիսի 28|archive-url=https://web.archive.org/web/20120803075541/http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=5443&title=gatt-uruguay-round-ldcs|archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 3|url-status=dead}}</ref>։ Գյուղատնտեսությունը, ըստ էության, ազատված էր նախկին համաձայնագրերից, քանի որ նրան հատուկ կարգավիճակ էր տրվել ներմուծման քվոտաների և արտահանման սուբսիդավորման ոլորտներում՝ միայն թեթև զգուշացումներով։ Այնուամենայնիվ, Ուրուգվայի փուլի ժամանակ շատ երկրներ գյուղատնտեսության բացառությունը համարում էին բավական ցայտուն, որ նրանք հրաժարվեցին նոր համաձայնագիր ստորագրել առանց գյուղատնտեսական ապրանքների որոշակի շարժի։ Այս տասնչորս երկրները հայտնի դարձան որպես «Cairns Group» և ներառում էին հիմնականում փոքր և միջին գյուղատնտեսական արտահանողներ, ինչպիսիք են Ավստրալիան, Բրազիլիան, Կանադան, Ինդոնեզիան և Նոր Զելանդիան։ Ուրուգվայի փուլի գյուղատնտեսության մասին համաձայնագիրը շարունակում է մնալ գյուղատնտեսական ապրանքների առևտրի ազատականացման ամենաէական համաձայնագիրը առևտրային բանակցությունների պատմության մեջ։ Համաձայնագրի նպատակներն էին բարելավել գյուղմթերքների շուկայական հասանելիությունը, նվազեցնել գյուղատնտեսության ներքին աջակցությունը գների խեղաթյուրման սուբսիդիաների և քվոտաների տեսքով, ժամանակի ընթացքում վերացնել գյուղմթերքի արտահանման սուբսիդիաները և հնարավորինս ներդաշնակեցնել սանիտարական և բուսասանիտարական միջոցառումները։ անդամ երկրները։ ==GATT-ը և Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն== 1993թվականին GATT-ը թարմացվել է («GATT 1994»)՝ ներառելով նոր պարտավորություններ այն ստորագրողների համար։ Ամենաէական փոփոխություններից մեկը Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) ստեղծումն էր։ GATT-ի գործող 76 անդամները և Եվրոպական համայնքները դարձան ԱՀԿ-ի հիմնադիր անդամները 1995 թվականի հունվարի 1-ին։ Մյուս 51 GATT անդամները կրկին միացան ԱՀԿ-ին հաջորդ երկու տարիներին (վերջինը Կոնգոն էր 1997 թվականին)։ ԱՀԿ-ի հիմնադրումից ի վեր 33 նոր ոչ GATT անդամներ միացել են, և 22-ը ներկայումս բանակցություններ են վարում անդամակցության շուրջ։ ԱՀԿ-ում ընդհանուր առմամբ կան 164 անդամ երկրներ, որոնցից ամենանոր անդամներն են Լիբերիան և Աֆղանստանը 2018 թվականի դրությամբ։ GATT-ի սկզբնական անդամներից Սիրիան<ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm |title=Understanding the WTO - members |publisher=WTO |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 16}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/thewto_e/minist_e/min96_e/chrono.htm |title=Fiftieth Anniversary GATT |publisher=Wto.org |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 16}}</ref>, Լիբանանը<ref>{{cite web|url=https://docs.wto.org/gattdocs/q/GG/GATTCP/91.PDF|title=Withdrawal of the Government of the Lebanon. |publisher=Wto.org |access-date=2019 թ․ փետրվարի 20}}</ref> և ՍՖՀ Հարավսլավիան չեն կրկին միացել ԱՀԿ-ին։ Քանի որ ԳԴՀ Հարավսլավիան (վերանվանվել է Սերբիա և Մոնտենեգրո, իսկ անդամակցության բանակցությունները հետագայում բաժանվել են երկու մասի), չի ճանաչվում որպես ՀՖՖ-ի անմիջական իրավահաջորդ պետություն. հետևաբար, դրա կիրառումը համարվում է նոր (ոչ GATT): ԱՀԿ-ի Գլխավոր խորհուրդը 2010 թվականի մայիսի 4-ին համաձայնել է ստեղծել աշխատանքային խումբ՝ ԱՀԿ-ին անդամակցելու Սիրիայի խնդրանքը քննելու համար<ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/a1_syrian_arab_republic_e.htm |title=Accession status: Syrian Arab Republic |publisher=WTO |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 16}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/news_e/news10_e/gc_04may10_e.htm |title=2010 News items – Working party established on Syria's membership request |publisher=WTO |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 16}}</ref>։ Պայմանավորվող կողմերը, որոնք հիմնադրել են ԱՀԿ-ն, դադարեցրել են «GATT 1947» պայմանների պաշտոնական համաձայնագիրը 1995 թվականի դեկտեմբերի 31-ին։ Չեռնոգորիան անդամ է դարձել 2012 թվականին, մինչդեռ Սերբիան գտնվում է բանակցությունների որոշման փուլում և ակնկալվում է, որ ԱՀԿ անդամ կդառնա 2012 թ. ապագան. Մինչ GATT-ը երկրների կողմից համաձայնեցված կանոնների մի շարք էր, ԱՀԿ-ն միջկառավարական կազմակերպություն է իր գլխավոր գրասենյակով և աշխատակազմով, և դրա շրջանակը ներառում է և՛ առևտրվող ապրանքները, և՛ առևտուրը ծառայությունների ոլորտում և մտավոր սեփականության իրավունքները։ Թեև այն նախատեսված էր սպասարկելու բազմակողմ համաձայնագրերը, GATT-ի բանակցությունների մի քանի փուլերի ընթացքում (մասնավորապես՝ Տոկիոյի Ռաունդ) բազմակողմ համաձայնագրերը ընտրովի առևտուր ստեղծեցին և առաջացրին անդամների մասնատում։ ԱՀԿ-ի պայմանավորվածությունները, ընդհանուր առմամբ, GATT-ի համաձայնագրերի կարգավորման բազմակողմ մեխանիզմ են<ref>[https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm What is the WTO? (Official WTO site)]</ref>։ == Ազդեցությունները առևտրի ազատականացման վրա == GATT-ի հիմնական մասնակիցների համար միջին մաքսատուրքերը 1947թվականին կազմում էին մոտ 22 տոկոս<ref name=":0">{{Cite journal|last1=Bown|first1=Chad P.|last2=Irwin|first2=Douglas A.|editor1-first=Manfred|editor1-last=Elsig|editor2-first=Bernard|editor2-last=Hoekman|editor3-first=Joost|editor3-last=Pauwelyn|date=2017|title=The GATT's Starting Point: Tariff Levels circa 1947|journal=Assessing the World Trade Organization|pages=45–74|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/9781108147644.004|isbn=978-1-108-14764-4|doi-access=free}}</ref>։ Բանակցային առաջին փուլերի արդյունքում մաքսատուրքերը նվազեցվեցին ԱՄՆ-ի, Միացյալ Թագավորության, Կանադայի և Ավստրալիայի հիմնական մասում` համեմատած մյուս պայմանավորվող կողմերի հետ։ և ոչ GATT-ի մասնակիցները։ Քենեդու փուլով (1962–67) GATT-ի մասնակիցների միջին սակագները կազմում էին մոտ 15%<ref name=":0" />։ Ուրուգվայի փուլից հետո սակագները 5%-ից ցածր էին<ref name=":0" />։ Ի լրումն կիրառվող սակագների նվազեցման դյուրացմանը, GATT-ի վաղ ներդրումը առևտրի ազատականացման մեջ «ներառում է երկարաժամկետ ժամկետով պայմանագրային սակագների իջեցումը (ավելի մշտական 1955թ.), հաստատելով առավել բարենպաստ ազգի (MFN) վերաբերմունքի և ազգայինի միջոցով խտրականության ընդհանրությունը։ բուժման կարգավիճակը, առևտրային քաղաքականության միջոցառումների թափանցիկության բարձրացման ապահովումը և ապագա բանակցությունների և երկկողմ վեճերի խաղաղ կարգավորման համար ֆորումի ապահովումը<ref name=":0" />։ Դարտմուտի տնտեսական պատմաբան Դուգլաս Իրվինի կարծիքով<ref name=":1" />.<blockquote>Համաշխարհային տնտեսության բարգավաճումը վերջին կես դարում մեծապես պայմանավորված է համաշխարհային առևտրի աճով, որն իր հերթին մասամբ արդյունք է GATT-ը ստեղծած հեռատես պաշտոնյաների։ Նրանք սահմանեցին մի շարք ընթացակարգեր, որոնք կայունություն են հաղորդում առևտրա-քաղաքական միջավայրին և դրանով իսկ նպաստում համաշխարհային առևտրի արագ աճին։ Երկարաժամկետ հեռանկարում GATT-ի օրիգինալ կոնֆերանսները օգնեցին համաշխարհային տնտեսությունը դնել ամուր հիմքերի վրա և դրանով իսկ բարելավել հարյուրավոր միլիոնավոր մարդկանց ապրուստը ողջ աշխարհում։</blockquote> == Հոդված 24 == Եվրամիությունից Միացյալ Թագավորության դուրս գալու քվեարկությունից հետո ԵՄ-ից դուրս գալու կողմնակիցները առաջարկեցին, որ պայմանագրի 24-րդ հոդվածի 5Բ կետը կարող է օգտագործվել Մեծ Բրիտանիայի և ԵՄ-ի միջև առևտրային պայմանների «լանգը» պահպանելու համար, եթե դա տեղի ունենա։ Մեծ Բրիտանիան դուրս է գալիս ԵՄ-ից առանց առևտրային գործարքի, հետևաբար թույլ չի տալիս մաքսատուրքեր սահմանել։ Այս մոտեցման կողմնակիցների կարծիքով, այն կարող է օգտագործվել միջանկյալ համաձայնագրի իրականացման համար՝ մինչև տասը տարի տևողությամբ վերջնական համաձայնագրի շուրջ բանակցությունների սպասող<ref>{{cite news |last1=Leroux |first1=Marcus |title=Trade rules that would mean no tariffs for decade |url=https://www.thetimes.co.uk/article/trade-rules-that-would-mean-no-tariffs-for-decade-s0nf2p5z6 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 15 |agency=The Times |date=2017 թ․ մարտի 21}}</ref>։ Այս պնդումը հիմք դրեց այսպես կոչված «Մալթհաուսի փոխզիջմանը» Պահպանողական կուսակցության խմբակցությունների միջև, թե ինչպես փոխարինել դուրս գալու համաձայնագիրը<ref>{{cite news |last1=Paterson |first1=Owen |title=Here's our plan for an orderly no-deal Brexit, and delivered on time |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/mar/13/no-deal-brexit-erg-withdrawal-agreement-malthouse |access-date=2019 թ․ հուլիսի 15 |agency=The Guardian |date=2019 թ․ մարտի 13}}</ref>։ Սակայն այս ծրագիրը մերժվեց խորհրդարանի կողմից<ref>{{cite news |last1=O'Carroll |first1=Sinead |title=British MPs have voted against a no-deal Brexit. So, what now? |url=https://www.msn.com/en-gb/news/indepth/british-mps-have-voted-against-a-no-deal-brexit-so-what-now/ar-BBUJLrI?li=BBr5KbJ |access-date=2019 թ․ հուլիսի 15 |publisher=MSNBC |date=2019 թ․ մարտի 13}}</ref>։ Այն պնդումը, որ 24-րդ հոդվածը կարող է օգտագործվել, ընդունվել է նաև Բորիս Ջոնսոնի կողմից 2019 թվականին Պահպանողական կուսակցությունը գլխավորելու իր քարոզարշավի ժամանակ։ Այն պնդումը, որ 24-րդ հոդվածը կարող է օգտագործվել այս կերպ, քննադատվել է Մարկ Քարնիի, Լիամ Ֆոքսի և այլոց կողմից՝ որպես անիրատեսական՝ հաշվի առնելով պայմանագրի 5գ կետի պահանջը, որ կողմերի միջև լինի համաձայնություն, որպեսզի 5բ պարբերությունը լինի օգտագործել, քանի որ «առանց գործարքի» սցենարի դեպքում համաձայնություն չի լինի։ Ավելին, GATT 24 մոտեցման քննադատները նշում են, որ ծառայությունները չեն ծածկվի նման պայմանավորվածությամբ<ref>{{cite news |last1=Morris |first1=Chris |title=Gatt 24: Would obscure trade rule help with no-deal Brexit? |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-47216870 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 13 |publisher=BBC |date=2019 թ․ հունիսի 24}}</ref><ref>{{cite news |last1=Wood |first1=Vincent |title=What is GATT 24: What is the WTO clause at the centre of Andrew Neil's grilling of Boris Johnson |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/gatt-24-brexit-boris-johnson-andrew-neil-wto-no-deal-a9003211.html |access-date=2019 թ․ հուլիսի 13 |work=The Independent}}</ref>։ ==Ծանոթագրություններ== {{Ծանցանկ}} ==Հետագա ընթերցում== * Aaronson Susan A. ''Trade and the American Dream: A Social History of Postwar Trade Policy & co'' (1996) *Goldstein, Judith (11 May 2017). "Trading in the Twenty-First Century: Is There a Role for the World Trade Organization?". Annual Review of Political Science. 20 (1): 545–564. * Irwin, Douglas A. "The GATT in Historical Perspective," ''American Economic Review'' Vol. 85, No. 2, (May, 1995), pp.&nbsp;323–28 [https://www.jstor.org/stable/2117941 in JSTOR] * McKenzie, Francine. "GATT and the Cold War," ''Journal of Cold War Studies,'' Summer 2008, 10#3 pp.&nbsp;78–109 * Zeiler, Thomas W. ''Free Trade, Free World: The Advent of GATT'' (1999) [https://www.amazon.com/Free-Trade-World-Hartwell-Business/dp/0807824585/ excerpt and text search] ==Արտաքին հղումներ== *[https://piie.com/experts/peterson-perspectives/trade-talks-episode-9-happy-70th-gattiversary-origins-multilateral Trade Talks Episode 9: Happy 70th GATTiversary—The Origins of Multilateral Trade] *[http://gatt.stanford.edu/page/home GATT Digital Library 1947–1994 at Stanford University] *[https://www.pbs.org/newshour/bb/international/wto/ The WTO and Global Trade at PBS] *[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/2430089.stm BBCnews World/Europe country profile] *[http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/gatt47_e.pdf Text of GATT 1947] *[http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/06-gatt.pdf Text of GATT 1994] dr97pswzk3y6wb62mth0sekvsfhcqzo 2 1096600 10356699 10355563 2025-06-17T16:40:22Z Վարդուհի Ասիրյան 113244 10356699 wikitext text/x-wiki '''Тури́нская плащани́ца''' ({{lang-it|Sindone di Torino}}), 4,37 x 1,11 մետր չափսերով վուշե կտոր<ref name="БРЭ">{{БРЭ|статья=Туринская плащаница|автор=Китнис Т. Р.|том=32|год=2016|страницы=534|ref=Китнис|ссылка=https://old.bigenc.ru/religious_studies/text/4210014|архив=https://web.archive.org/web/20230103230412/https://bigenc.ru/religious_studies/text/4210014|архив дата=2023-01-03}}</ref> տղամարդու բացասական պատկերով՝ ամբողջ հասակով, առջևից և հետևից տեսարաններով, որը սրբություն է համարվում [[Կաթոլիկ եկեղեցի|կաթոլիկ]] և [[Ուղղափառություն|ուղղափառ]] եկեղեցիների կողմից։ Շատ [[քրիստոնյաներ]] կարծում են, որ հենց այս կտորի մեջ է փաթաթված եղել [[Հիսուս|Հիսուս Քրիստոսի]] մարմինը մահից հետո, սակայն կաթոլիկ և ուղղափառ եկեղեցիների պաշտոնական ներկայացուցիչները, ճանաչելով պատանքի սրբությունը, ուղղակի հայտարարություններ չեն անում դրա ծագման մասին։ Ներկայումս պատանքը պահվում է [[Թուրին|Թուրինի]] Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի տաճարում։ Առաջին անգամ փաստաթղթային կերպով արձանագրվել է 1353 թվականին [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում]]։ 1988 թվականի ռադիոածխածնային անալիզի արդյունքները ցույց են տվել, որ պատանքի կտորը ստեղծվել է միջնադարում (XIII կամ XIV դարերում): == Աստվածաբանական ասպեկտ == === Քրիստոնեական եկեղեցիների դիրքորոշումը === [[Կաթոլիկ եկեղեցի|Կաթոլիկ եկեղեցին]] պաշտոնական դիրքորոշում չունի Թուրինի պատանքի ծագման հարցի վերաբերյալ։ XIV դարի վերջում հակապապ [[Կղեմես VII]]-ը օրհնեց Թուրինի պատանքին երկրպագությունը՝ որպես սրբություն, որը հանդիսանում է իսկական պատանքի պատկերը կամ ներկայացումը<ref name="Britannica">{{Британника онлайн|https://www.britannica.com/topic/Shroud-of-Turin|Shroud of Turin}}</ref>։ Ավելի ուշ [[Հռոմի պապ|Հռոմի պապերը]], սկսած Հուլիոս II-ից, չէին կասկածում պատանքի իսկությունը<ref name="Britannica" />։ 1958 թվականին Հռոմի պապ [[Պիոս XII]]-ը հաստատել է Քրիստոսի պատկերի պես պատանքին երկրպագությունը<ref>Joan Carroll Cruz, ''Saintly Men of Modern Times'', Our Sunday Visitor, 2003, {{ISBN|1-931709-77-7}}, p. 200.</ref>։ Հովհաննես Պողոս Երկրորդը պատանքը անվանել է «Ավետարանի հրաշք»<ref name="Britannica" />, իսկ 1980 թվականին Թուրին այցելության ժամանակ այն անվանել է «բացառիկ մասունք՝ կապված մեր փրկության խորհրդի հետ»։ Միևնույն ժամանակ, [[Բենեդիկտոս XVI]] պապը 2010 թվականին և [[Ֆրանցիսկոս (Հռոմի պապ)|Ֆրանցիսկոսը]] 2013 թվականին շարունակեցին պատկերակտավի մասին զգույշ արտահայտությունների ավանդույթը՝ օգտագործելով «սրբապատկեր» և ոչ թե «մասունք» տերմինը։ Վատիկանյան Չիվիլտա կատտոլիկա ամսագրի գլխավոր խմբագիր Անտոնիո Սպադարոյի խոսքերով, դա կապված է այն բանի հետ, որ Սուրբ Աթոռը մտադրություն չունի մտնել պատկերակտավի թվագրման շուրջ բանավեճերի մեջ<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.ncronline.org/blogs/ncr-today/pope-francis-and-shroud-turin|title=Pope Francis and the Shroud of Turin|website=National Catholic Reporter|date=2013-04-01|accessdate=2020-09-28|archive-date=2020-10-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20201022092155/https://www.ncronline.org/blogs/ncr-today/pope-francis-and-shroud-turin|deadlink=no}}</ref>. [[Ուղղափառություն|Ուղղափառ եկեղեցին]] նույնպես պաշտոնական դիրքորոշում չունի իսկության հարցի վերաբերյալ{{sfn|Китнис|2016|с=534}}։ Պատրիարք Ալեքսի II-ը օրհնել է պատանքի պատճենը որպես «Փրկչի Անձեռակերտ պատկեր»<ref>{{Cite web |lang=ru |url=https://ria.ru/20050429/39760085.html |title=Туринская плащаница |date=2005-04-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2020-03-22 |archive-date=2019-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190902055020/https://ria.ru/20050429/39760085.html |deadlink=no }}</ref>. === Ավետարանական և պարականոն պատմություններ === [[File:Entombment of Christ by Rublev's workshop (1425–7, T.S.Lavra).jpg|thumb|''«Положение во гроб»'', икона мастерской [[Андрей Рублёв|А. Рублёва]]]][[File:Petrus Christus (ca.1410- 1472of1473) - De bewening - MSK Brussel 25-02-2011 11-47-13.jpg|thumb|''«Оплакивание Христа»''. [[Петрус Кристус]], 1460 год]]Հիսուս Քրիստոսի թաղման ժամանակ պատանքի օգտագործման մասին հաղորդել են բոլոր չորս ավետարանիչները: {| align="up" class="standard" border="1" width="65%" |- ! width="15%"|Евангелие ! Описание погребения |- | <center>[[Евангелие от Матфея|От Матфея]] <br>({{Библия|Мф|27:57|-60}}) [[Файл:01 mattew's angel.jpg|70px]]</center> | ''Когда же настал вечер, пришёл богатый человек из Аримафеи, именем [[Иосиф Аримафейский|Иосиф]], который также учился у Иисуса; он, придя к [[Понтий Пилат|Пилату]], просил тела Иисусова. Тогда Пилат приказал отдать тело; и, взяв тело, Иосиф обвил его чистою плащаницею и положил его в новом своём [[Гроб Господень|гробе]], который высек он в скале; и, привалив большой камень к двери гроба, удалился.'' |- | <center>[[Евангелие от Марка|От Марка]] <br>({{Библия|Мк|15:43|-46}}) [[Файл:03 mark's lion.jpg|65px]]</center> | ''…пришёл Иосиф из Аримафеи, знаменитый член совета, который и сам ожидал Царствия Божия, осмелился войти к Пилату, и просил тела Иисусова. Пилат удивился, что Он уже умер… отдал тело Иосифу. Он, купив плащаницу и сняв Его, обвил плащаницею, и положил Его во гробе, который был высечен в скале, и привалил камень к двери гроба.'' |- | <center>[[Евангелие от Луки|От Луки]]<br>({{Библия|Лк|23:50|-53}}) [[Файл:04 luke's bull.jpg|center|55px]] | ''Тогда некто, именем Иосиф, член совета… пришёл к Пилату и просил тела Иисусова; и, сняв его, обвил плащаницею и положил его в гробе, высеченном [в скале], где ещё никто не был положен.'' |- | <center>[[Евангелие от Иоанна|От Иоанна]]<br>({{Библия|Ин|19:38|-40}}) [[Файл:02 john's eagle.jpg|center|55px]] | ''После сего Иосиф из Аримафеи — ученик Иисуса… просил Пилата, чтобы снять тело Иисуса; и Пилат позволил. <…> Пришёл также и [[Никодим]]… Итак они взяли тело Иисуса и обвили его пеленами с благовониями, как обыкновенно погребают Иудеи.'' |} Հիսուս Քրիստոսի Հարությունից հետո թաղման կտավների մասին, որոնք Պետրոս առաքյալը տեսել էր դատարկ գերեզմանում, հաղորդել են Ղուկաս և Հովհաննես ավետարանիչները: Հիսուս Քրիստոսի թաղման պատանքի մասին ապոկրիֆ պատմություններից հաղորդում է «Եբրայեցիների Ավետարանը»՝ Հիերոնիմոս Ստրիդոնացու «Նշանավոր մարդկանց մասին» աշխատության մեջ պահպանված հատվածում<ref>[[Иероним Стридонский]]. [https://web.archive.org/web/20110901044134/http://mystudies.narod.ru/library/h/hieronimus/vir_ill/vi002.htm О знаменитых мужах]</ref>: <poem>…в Евангелии, названном Евангелием от Евреев, которое я недавно перевел на греческий и латинский и которое часто использует [[Ориген]], после рассказа о воскресении Спасителя говорится: «''Но Господь, отдав свой саван священнику, предстал пред [[Иаков (апостол от 70)|Иаковом]]''»</poem> == Պատմական տեսանկյուն == === Առասպելական տեղեկություններ === Մարդու հասակի չափի Քրիստոսի պատկերով զոհասեղանի ծածկոցները տարածվել են [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդիայում]] 11-րդ դարի վերջում<ref>{{книга |автор=[[Каждан, Александр Петрович|Kazhdan A. P.]], Wharton A. J.|заглавие=Change in Byzantine culture in the eleventh and twelfth centuries |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство=[[University of California Press]]|год=1985 |volume= |pages=96 |columns= |allpages= |серия= |isbn=9780520051294 |тираж= |ref= }}</ref>, այդպիսի ծածկոցներ, որոնք պահվել էին [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] տարբեր եկեղեցիներում, հիշատակվում են 13-րդ դարի մի շարք աղբյուրներում։ Ըստ Նիկոլայ Մեսարիտի վկայության (1201 թվական), Կոստանդնուպոլսի Բուկոլեոն պալատի Աստվածածին Ֆարոս ([[Հունարեն|հուն]].՝ Θεοτόκος τοῦ Φάρου) մատուռում («Տիրոջ թաղման պատմուճանները։ Դրանք կտավից են և դեռ բուրում են օծումով»)<ref>{{Cite web|lang=en|url=http://www.shroudofturin4journalists.com/terms/Nicholas_Mesarites.htm|title=Nicholas Mesarites 1201|author=|website=Sugar Coated Shroud of Turin|date=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120406205542/http://www.shroudofturin4journalists.com/terms/Nicholas_Mesarites.htm|archivedate=2012-04-06|accessdate=2010-08-27|deadlink=yes}}</ref>։ [[Խաչակրաց արշավանքներ|IV խաչակրաց արշավանքի]] մասնակիցն ու ժամանակագիրը, որի ընթացքում խաչակիրները գրավեցին և թալանեցին Կոստանդնուպոլիսը, Ռոբեր դը Կլարին նաև հիշատակում է Վլահեռնայի Աստվածամոր վանքում պահվող «պատանքը, որով փաթաթված էր մեր Տերը», որի վրա «կարելի էր լավ տեսնել մեր Տիրոջ դեմքը», որն անհետացավ Կոստանդնուպոլսի գրավումից հետո («և ոչ ոք՝ ոչ հույն, ոչ ֆրանսիացի, երբեք չիմացավ, թե ինչ պատահեց այդ պատանքի հետ, երբ քաղաքը գրավվեց»)<ref>''Робер де Клари.'' [http://www.vostlit.info/Texts/rus/Klari/frameKlari3.htm Завоевание Константинополя]. {{Wayback|url=http://www.vostlit.info/Texts/rus/Klari/frameKlari3.htm |date=20070929103325 }} (пер. М. А. Заборова). М. [[Наука (издательство)|Наука]]. 1986, гл. XCII</ref>։ === Ավետարանական և պարականոն պատմություններ === Սրբազան մասունքը առաջին անգամ փաստաթղթավորվել է [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում]] 1353 թվականին, երբ Ժոֆրուա դը Շարնին հայտարարել է, որ պատանքը գտնվում է իր մոտ։ Սկզբում Պատանքը ցուցադրվել է Լիրե քաղաքում՝ դը Շարնիի տիրույթներում։ 1452 թվականին այն գնեց Սավոյայի Լյուդովիկոս I-ը և պահեց Շամբերի քաղաքում, որտեղ այն վնասվել է 1532 թվականի հրդեհի ժամանակ։ 1898 թվականին, երբ պատանքը ցուցադրվել էր, սիրողական լուսանկարիչ և փաստաբան Սեկոնդո Պիան լուսանկարներ է արել և բացասականների վրա հայտնաբերել հստակ երևացող մարդկային դեմք։ Այս հայտնագործությունը մի շարք հարցեր է առաջացրել, որոնցից գլխավորներն էին պատանքի իսկության և դրա վրա պատկերված անձի ինքնության հարցերը։ Սակայն ժամանակակից մեթոդներով լուրջ հետազոտություններ հնարավոր եղավ անցկացնել միայն XX դարի վերջում<ref name="surdin2007">{{Cite web|lang=ru|url=http://www.nkj.ru/archive/articles/12059/|title=Туринская плащаница: научное расследование|author=Сурдин В.|date=2007|publisher=Наука и жизнь|accessdate=2020-02-25|archive-date=2020-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20200225171426/https://www.nkj.ru/archive/articles/12059/|deadlink=no}}</ref>։ Թուրինի պատանքը բավականին հազվադեպ է բացվել ուխտավորների համար: Վերջին անգամ այն տեղի է ունեցել 2010 թվականի ապրիլի 10-ից մայիսի 23-ը<ref>{{Cite web |url=http://www.sindone2010.org/ |title=Il sito ufficiale della Santa Sindone |access-date=2010-03-16 |archive-date=2010-03-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100308100206/http://www.sindone2010.org/ |deadlink=no }}</ref>։ 2006 թվականի Ձմեռային օլիմպիական խաղերի ժամանակ, որոնք անցկացվում էին Թուրինում, Թուրինի տաճարի ստորգետնյա հատվածում համակարգչային գրաֆիկայի միջոցով ցուցադրվել է պատանքի վիրտուալ պատկերը, ինչպես նաև կազմակերպվել է ցուցահանդես՝ նվիրված դրա պատմությանը։ Հետազոտողների մի մասը՝ հիմնվելով 1988 թվականին ստացված ռադիոածխածնային վերլուծության տվյալների վրա, պնդում է, որ պատանքը պատրաստվել է միջնադարում (XIV դար), և ներկայումս գիտնականները փորձում են վերականգնել պատանքի վրա պատկերի ստեղծման եղանակը<ref>{{Cite news|accessdate=2020-05-25|date=2009-10-06|title=Shroud of Turin 'is a medieval fake', say Italian scientists|url=https://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/6263833/Shroud-of-Turin-is-a-medieval-fake-say-Italian-scientists.html|author=|website=Telegraph|archivedate=2020-11-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201109040346/http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/6263833/Shroud-of-Turin-is-a-medieval-fake-say-Italian-scientists.html}}</ref>։ == Բնական գիտական ասպեկտ == Թուրինյան պատանքի ուշադրության կենտրոնում հատվել են բազմաթիվ գիտական, պատմական և աստվածաբանական խնդիրներ։ XX դարի երկրորդ կեսին [[Վատիկան|Վատիկանը]] թույլ է տվել հատուկ սարքավորումների կիրառմամբ պատանքի գիտական հետազոտություններ անցկացնել։ «Սինդոն» բառից որոշ հետազոտողներ, որոնք զբաղվել էին պատանքի ուսումնասիրությամբ, սկսեցին իրենց անվանել «սինդոլոգներ», իսկ իրենց հետազոտությունների ոլորտը՝ «սինդոլոգիա»<ref name="surdin2007"/>։ === Պատանքի վաղ ուսումնասիրությունները === Թուրինյան պատանքը հետաքրքրել է շատ հետազոտողների։ Այսպես, օրինակ, ֆրանսիացի կենսաբան Պոլ Վինյոնը (1865-1943) իր «Քրիստոսի պատանք» գրքում պնդում էր, որ պատկերը որոշակի հեռավորությունից պրոյեկցիա է<ref>[[Пикнетт, Линн|Пикнетт Л.]] [https://www.rulit.me/books/turinskaya-plashchanica-read-201969-13.html Туринская плащаница"]</ref>։ Բացի այդ, նա պնդում էր, որ պատկերը անատոմիական տեսանկյունից անթերի է<ref>{{Книга |ссылка=http://archive.org/details/TheShroudOfChrist |автор=Paul Vignon |заглавие=The Shroud Of Christ By Paul Vignon D.sc (Fr) Translated From The French With Nine Photogravure And Collotype Plates And Thirty-Eight Illustrations In The Text |год=1902 |издательство=Westminster, A. Constable |страниц=219}}</ref>։ Նույն եզրակացության եկավ Սորբոնի համեմատական անատոմիայի պրոֆեսոր Իվ Դելաժը<ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.ru/books?id=50ZODwAAQBAJ&pg=PA221&lpg=PA221&dq=Yves+Delage+Suaire+De+Turin&source=bl&ots=2y-g7o9I14&sig=ACfU3U2fLPfy_Ygc6rOi3e-Mb3629HPCQw&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjdm-aQm5ToAhVRx4sKHfdNC0cQ6AEwEXoECAoQAQ#v=onepage&q=Yves%20Delage%20Suaire%20De%20Turin&f=false |автор=Peter Geimer |заглавие=Inadvertent Images: A History of Photographic Apparitions |год=2018 |язык=en |издательство=[[University of Chicago Press]] |allpages=257 |isbn=978-0-226-47187-7}}</ref><ref>{{статья |ссылка= |автор=[[Делаж, Мари-Ив|Yves Delage]] |заглавие=Le Linceul de Turin |год=1902 |язык=fr |издание=[[Научный журнал|Revue scientifique]] |номер=4 |pages=685 |volume=17}}</ref>։ 1931 թվականին ֆրանսիացի վիրաբույժ Պիեռ Բարբեն գտել է ձեռքերի բութ մատների բացակայության բացատրությունը պատկերի վրա<ref name="zugibe"/>։ Հետազոտողը մի քանի փորձեր է կատարել դիակների վրա և պարզել է, որ դաստակի ջլի պատռման պատճառով՝ մեխով ծակելու հետևանքով, բութ մատը ներս է ծռվել ափի մեջ<ref>{{Книга|автор=Mark Antonacci|заглавие=Resurrection of the Shroud: New Scientific, Medical, and Archeological Evidence|язык=en|ссылка=https://books.google.ru/books?id=mz_OOVknlBAC&pg=PA295&lpg=PA295&dq=The+Mysterious+Shroud,+Doubleday,+1986&source=bl&ots=FzEcWrFdjF&sig=ACfU3U0ZSlIxgcIPCljbsgnjyFjrNKVtXw&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj2qaO5nJToAhWywsQBHXZDAkAQ6AEwAnoECAYQAQ#v=onepage&q=The%20Mysterious%20Shroud,%20Doubleday,%201986&f=false|год=2001|allpages=339|издательство=M. Evans|isbn=978-1-4617-3240-2}}</ref>։ Ավելի ուշ ուսումնասիրության մեջ այս տարբերակը հերքվել է ամերիկացի ախտաբան Ֆրեդերիկ Զուգիբեի կողմից<ref name="zugibe">{{Cite web |author={{нп3|Зугибе, Фредерик|Zugibe F.||Frederick Zugibe}} |url=https://www.shroud.com/zugibe.htm |title=Pierre Barbet Revisited |lang=en |website=The Shroud of Turin Website |accessdate=2020-03-23 |archive-date=2020-02-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200205053239/https://www.shroud.com/zugibe.htm |deadlink=no }}</ref>։ 1981 թվականին դատաբժշկական գիտնականներ Պիերլուիջի Բայմա Բոլլոնեն, Մարիա Յորիոն և Աննա Լուչիա Մասսարոն հետազոտել են Պատանքի վրայի արյան հետքերը: Հետազոտողները եզրակացրել են, որ այն պատկանում է IV խմբին (AB)<ref>{{Cite web|url=https://www.shroud.com/meacham2.htm|title=The Authentication of the Turin Shroud|lang=en|website=The Shroud of Turin Website|accessdate=2020-03-15|archive-date=2020-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20200226111818/https://www.shroud.com/meacham2.htm|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.shroud.com/pdfs/kearse4.pdf|title=What type of blood is present on the Shroud of Turin? Existing Data vs. To Be Determined|author=Kelly P. Kearse|lang=en|website=The Shroud of Turin Website|accessdate=2020-03-27|archive-date=2020-09-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20200924042655/https://www.shroud.com/pdfs/kearse4.pdf|deadlink=no}}</ref>։ === Եռաչափ պատկերի վերլուծություն === 1976 թվականին Ջոն Ջեքսոնը ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ John P. Jackson) Կաման Սայնսից, Էրիկ Ջամփերը ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ Eric J. Jumper) ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի տեխնոլոգիական ինստիտուտից և Ուիլյամ Էրքոլինը ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ William R. Ercoline) ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի ակադեմիայից, պատանքի վրայի պատկերի հիման վրա վերականգնեցին մարմնի ենթադրյալ եռաչափ ձևը<ref>* Jackson J. P., Jumper E. J., Ercoline W. R. ''«Three Dimensional Characteristic of the Shroud Image»'' // [[IEEE]] 1982 Proceedings of the International Conference on Cybernetics and Society, October 1982, pp. 559—575. * Jackson J. P., Jumper E. J., Ercoline W. R. ''«Correlation of Image Intensity on the Turin Shroud with the 3-D Structure of a Human Body Shape»'' // [[Applied Optics]], Vol. 23, Nє 14, 1984, pp. 2244—2270. {{doi|10.1364/AO.23.002244}}</ref>։ Ֆրենսիս Ֆիլասը և Մարիո Մորոնին, ինչպես նաև Չիկագոյի Լոյոլա համալսարանի մի քանի այլ գիտնականներ պնդում են, որ պատանքի վրա կան դրամների հետքեր, որոնք դրված են եղել կտորի մեջ փաթաթված աչքերին, և դրանց վրա կարելի է տարբերել Պիղատոսի ժամանակաշրջանի դրամներին բնորոշ խորհրդանիշեր<ref>Emanuela Marinelli. La Sindone. Un’immagine «impossibile». — Torino, 1996. — '''Р. 65-66'''</ref>։ === Ռադիոածխածնային վերլուծություն === 1988 թվականին Թուրինի պատանքի տարիքը որոշվել է ռադիոածխածնային անալիզի մեթոդով։ Նմուշը բաժանվել է երեք մասի և հետազոտվել է [[Արիզոնայի համալսարան|Արիզոնայի համալսարանի]] ([[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]), [[Օքսֆորդի համալսարան|Օքսֆորդի համալսարանի]] ([[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]]) և Ցյուրիխի Դաշնային պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ([[Շվեյցարիա]]) լաբորատորիաներում։ Այս երեք լաբորատորիաներում թվագրումն իրականացվել է կույր մեթոդով և միմյանցից անկախ, և տվել է գործնականում նույն արդյունքը: Վերլուծությունը ցույց է տվել պատանքի ռադիոածխածնային տարիքը՝ 691 ± 31 տարի, ինչը կալիբրացիայից հետո 95% հավանականությամբ մատնանշում է պատրաստման ժամանակաշրջանը 1260 թվականից մինչև 1390 թվականների միջև (կլորացված մինչև մոտ 10 տարին)<ref>[https://www.shroud.com/nature.htm ''Damon P. E., Donahue D. J., Gore B. H. et al''. Radiocarbon dating of the Shroud of Turin]. {{Wayback|url=https://www.shroud.com/nature.htm |date=20200925111411 }}. // [[Nature]]. 1989. V.337. Р.611—615</ref>։ Հսկողության նպատակով պատանքի նմուշների հետ միասին լաբորատորիաներում վերլուծվել են այլ երեք գործվածքի նմուշներ, պատմաբաններին հայտնի էր (բայց ոչ ռադիոածխածնային վերլուծություն իրականացնող փորձագետներին)՝ [[Լյուդովիկոս IX]]-ի թիկնոցը, որը պատրաստվել է 1240-1270 թվականների միջև, եգիպտական թաղման պատանքը, որը գործվել է մոտ 1100 թվականին և եգիպտական մումիայի փաթաթանը, որը թվագրվում է մոտավորապես 200 թվականը: Բոլոր երեք դեպքերում էլ լաբորատորիաներում ստացված թվագրումները համընկել են սկզբնական տվյալների հետ<ref>Хасанов Б. Ф. [http://antropogenez.ru/interview/357/ О радиоуглеродном методе датирования. Часть 1]. {{Wayback|url=http://antropogenez.ru/interview/357/ |date=20160906203928 }}</ref>։ Ռադիոածխածնային վերլուծության արդյունքները հաստատվել են նաև հումանիտար գիտությունների տվյալներով։ Ռադիոածխածնային վերլուծությամբ ստացված տարիքը համընկել է պատանքի առաջին փաստագրված հիշատակման հետ՝ 1353 թվական։ 1973 թվականին իրականացված արվեստաբանական վերլուծությունը նույնպես ցույց է տվել, որ պատանքի վրայի պատկերի արտաքին տեսքը շատ պարամետրերով համապատասխանում է 1300 թվականից հետո ընդունված պատկերացումներին։ Այս եզրակացությունը հաստատվում է նաև պատմական գիտության տվյալներով` աստվածաշնչյան ժամանակներում հրեաները թաղում էին իրենց հանգուցյալներին կրծքի վրա խաչված ձեռքերով։ Կոնքային հատվածում դրված ձեռքերը, ինչպես պատկերված է պատանքի վրա, առաջին անգամ հայտնվել են 11-րդ դարի նկարներում և այդ ժամանակաշրջանի «համեստության զիջում» էին։ Քրիստոսի ժամանակներում հանգուցյալներին թաղում էին մերկ, թլպատված և սափրված, ինչը նույնպես չի համապատասխանում պատանքի վրայի պատկերին<ref name="Surdin">{{Публикация|1=книга|заглавие=В защиту науки : Бюллетень № 1|ссылка=http://vivovoco.astronet.ru/OUTSIDE/BULLETIN1.PDF|год=2006|автор=|ref=|язык=ru|часть=Туринская плащаница: научное расследование|часть основной автор=[[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]]|ответственный=Ред. коллегия: Э.П.Кругляков (отв. редактор), Ю.Н.Ефремов (зам. отв. редактора), В.Г.Сурдин (отв. секретарь) и др<!-- не удаляйте) Е.Б.Александров, П.М.Бородин, С.П.Капица, В.А.Кувакин, А.Г.Литвак, Р.Ф.Полищук, Л.И.Пономарев, М.В.Садовский, А.М.Черепащук -->|издание=|место=|издательство=[[Комиссия по борьбе с лженаукой и фальсификацией научных исследований]]|страниц=147|архив дата=2012-05-22|архив=https://web.archive.org/web/20120522160902/http://vivovoco.astronet.ru/OUTSIDE/BULLETIN1.PDF}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, հետագայում անցկացվել և հրապարակվել են մի քանի հետազոտություններ, որոնք քննադատել են թվագրման արդյունքները<ref>* {{нп3|Роджерс, Раймонд|Rogers R. N.||Raymond Rogers}} ''[http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF «Studies on the Radiocarbon Sample from the Shroud of Turin»]. {{Wayback|url=http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF |date=20110226115939 }}'' // {{нп3|Thermochimica Acta|Thermochimica Acta|fr|Thermochimica Acta}}, Vol. 425, 2005, pp. 189—194 {{DOI|10.1016/j.tca.2004.09.029}} * Benford S., Marino J. ''[https://www.shroud.com/pdfs/benfordmarino2008.pdf «Discrepancies in the radiocarbon dating area of the Turin shroud»]. {{Wayback|url=https://www.shroud.com/pdfs/benfordmarino2008.pdf |date=20200924054857 }}'' // {{нп3|Chimica Oggi – Chemistry Today}}, vol 26 № 4 / July-August 2008, p. 4-12, * {{нп3|Пуль, Эммануэль|Poulle E.||Emmanuel Poulle}} ''«Les sources de l’histoire du linceul de Turin. Revue critique»'' // {{нп3|Revue d'Histoire Ecclésiastique}}, 2009/3-4, * Fanti G., Crosilla F., Riani M., Atkinson A. C. ''«A Robust statistical analysis of the 1988 Turin Shroud radiocarbon analysis»'' // Proceedings of the International Workshop on the Scientific approach to the Acheiropoietos Images, {{нп3|Национальное агентство новых технологий, энергетики и устойчивого экономического развития|ENEA|it|Agenzia nazionale per le nuove tecnologie, l'energia e lo sviluppo economico sostenibile}} Frascati, Italy, 4‐6 May 2010</ref>։ Թուրինյան պատանքի ուսումնասիրության առաջին նախագծի մասնակից, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ի [[Լոս Ալամոսի Ազգային լաբորատորիա|Լոս Ալամոսի լաբորատորիայի]] [[քիմիկոս]] Ռայմոնդ Ռոջերսը, վերլուծելով գործվածքի քիմիական կազմը, ենթադրություն է արել, որ ռադիոածխածնային անալիզի համար վերցված նմուշները վերցվել են ոչ թե հիմնական գործվածքից, այլ Պատանքի վերանորոգումներից մեկի ժամանակ դրված կարկատաններից<ref>{{нп3|Роджерс, Раймонд|Rogers R. N.||Raymond Rogers}} ''[http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF «Studies on the Radiocarbon Sample from the Shroud of Turin»]. {{Wayback|url=http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF |date=20110226115939 }}'' // {{нп3|Thermochimica Acta|Thermochimica Acta|fr|Thermochimica Acta}}, Vol. 425, 2005, pp. 189—194 {{DOI|10.1016/j.tca.2004.09.029}}</ref>։ Քննադատների կասկածները հանգեցրին մանրադիտակի տակ նմուշների հատուկ ուսումնասիրության, որը բացահայտել է միևնույն եղևնաձև հյուսվածքը ինչպես նմուշներում, այնպես էլ պատանքի մնացած գործվածքում։ Նման հյուսվածքը այլ նմանակներ չունի<ref name="Тёрни">''Крис Тёрни'' «Кости, скалы и звёзды: Наука о том, когда что произошло», — М: Альпина нон-фикшн, 2011, С. 46-65. ISBN 978-5-91671-087-8</ref>։ Մեկ այլ գործոն, որը կարող էր ազդել ռադիոածխածնային վերլուծության արդյունքների վրա՝ պատանքի գործվածքի հնարավոր աղտոտումն է ավելի երիտասարդ նյութերով: Այս նախադրյալից են ելնում «Թուրինյան սավանի թվագրման հարցի շուրջ» հոդվածի հեղինակները՝ Ռուսաստանի [[ԱԴԾ-ն պայթեցնում է Ռուսաստանը|ԱԴԾ]] Կրիմինալիստիկայի ինստիտուտի տնօրեն, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր [[Վասիլի Ֆեսենկով|Ա. Վ. Ֆեսենկոն]], Թուրինյան սավանի Ռուսական կենտրոնի տնօրեն Ա. Վ. Բելյակովը, Կրիմինալիստիկայի ինստիտուտի բաժնի պետ, քիմիական գիտությունների թեկնածու Յու. Ն. Տիլկունովը, ՌԴ Արդարադատության նախարարության բաժնի պետ, քիմիական գիտությունների թեկնածու Տ. Պ. Մոսկվինան։ Նրանց հետազոտության մասին հոդվածը սկզբնապես հրապարակվել է ՌԳԱ Լրաբերում<ref name="datirovanie">''[[Фесенко, Анатолий Владимирович|Фесенко А. В.]], [[Беляков, Александр Васильевич (исследователь)|Беляков А. В.]], [[Тилькунов, Юрий Николаевич|Тилькунов Ю. Н.]], [[Москвина, Татьяна Павловна|Москвина Т. П.]]'' [http://www.pravoslavie.ru/sretmon/turin/datirovanie.htm «К вопросу о датировании Туринской плащаницы»]. {{Wayback|url=http://www.pravoslavie.ru/sretmon/turin/datirovanie.htm|date=20070522220435}} // [[Вестник РАН]]. — 2001. — № 10. — '''С. 915—918'''</ref>։ Հոդվածի հեղինակները պնդում են, որ պատանքը ենթարկվել է տարբեր ազդեցությունների, այդ թվում՝ յուղի մեջ եփվելու՝ անհավատներին համոզելու համար, և պատանքի նմուշների պատրաստման մեթոդները, որոնք օգտագործվել են ռադիոածխածնային թվագրման ժամանակ, չեն ապահովում կտորից չորացած կտավատի յուղի լիարժեք հեռացումը։ 1532 թվականին կտորի մեջ ներմուծված 7% յուղը, ըստ հեղինակների հաշվարկների, կարող էր պատանքի ստեղծման ռադիոածխածնային թվականը իրական տարեթվից 1300 տարով առաջ տեղափոխել<ref name="datirovanie" />։ Այնուամենայնիվ, նրանց արդյունքները շուտով քննադատության ենթարկվեցին ԳԱԻՇ-ի ավագ գիտաշխատող, ՄՊՀ ֆիզիկայի ֆակուլտետի դոցենտ, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու Վ. Գ. Սուրդինի կողմից, ով «Տարրական խնդրի լուծման սխալ» (ՌԳԱ Լրաբեր) հոդվածում ապացուցել է, որ Ֆեսենկոյի և նրա համահեղինակների եզրակացությունները Թուրինյան պատանքի ռադիոածխածնային տարիքի հնարավոր էական աղավաղման մասին հիմնված են հավասարումների կազմման կոպիտ մաթեմատիկական սխալի վրա։ Նա պնդում է, որ նրանց հիմնական սխալը կայանում է այն ենթադրության մեջ, որ աղտոտման պահին պատանքի կտորի մեջ ներթափանցել է միայն ռադիոակտիվ ածխածին ¹⁴C [[Իզոտոպներ|իզոտոպը]], այլ ոչ թե ածխածնի բոլոր իզոտոպների բնական խառնուրդը։ Եթե ուղղենք այս սխալը Ֆեսենկոյի և նրա համահեղինակների հաշվարկներում և ճիշտ կազմենք հավասարումները, ապա այս հաշվարկների արդյունքները մեծապես չեն հակասում ռադիոածխածնային վերլուծության արդյունքներին․ նույնիսկ պատանքի 10%-անոց մնացորդային յուղային աղտոտումը կհանգեցներ նրա երիտասարդացմանը ընդամենը 276 տարով (կտավի՝ մեր թվարկության սկզբում պատրաստման դեպքում) կամ 39 տարով (XIV դարի սկզբում պատրաստման դեպքում)<ref name="Surdin" /><ref>[[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]] [http://razumru.ru/atheism/science/surdin02.htm Ошибка при решении элементарной задачи]. {{Wayback|url=http://razumru.ru/atheism/science/surdin02.htm|date=20140422025238}} // [[Вестник РАН]]. — 2002. — том 72. — № 6. — '''С. 543—544'''.</ref>։ 1532 թվականի հրդեհի ժամանակ պատանքը ենթարկվել է բարձր ջերմաստիճանի՝ ցածր թթվածնի պայմաններում։ [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] Ե. Ա. Սեդովի անվան Կենսապոլիմերների գիտահետազոտական լաբորատորիայի կենսաբանական գիտությունների դոկտոր Կուզնեցով Դ. Ա., Իվանով Ա. Ա. և Վելեցկի Պ. Ռ.-ի հոդվածում նկարագրված են բարձր ջերմաստիճանի ենթարկված նմուշների ռադիոածխածնային թվագրման ճշգրտության գնահատման փորձեր։ Կուզնեցովը [[Իսրայել|Իսրայելից]] ձեռք է բերել հին գործվածք, որի տարիքը սովորական ռադիոածխածնային մեթոդով որոշվել է մ.թ.ա. 100 - մ.թ. 100 ժամանակահատվածում։ Այն ենթարկվել է ուժեղ տաքացման արծաթի ներկայությամբ, որից հետո ռադիոածխածնային վերլուծությունը ցույց է տվել 1400 տարվա հնություն: Հեղինակները բացատրում էին դա այրման արգասիքներից C-14 ատոմների լրացուցիչ քանակի ներթափանցմամբ թելքերի կառուցվածքի մեջ և կտորի աղտոտմամբ արտաքին աղբյուրից<ref>Kouznetsov D. A., Ivanov A. A., Veletsky P. R. ''«Effects of fires and biofractionation of carbon isotopes on results of radiocarbon dating of old textiles: the Shroud of Turin»'' // {{нп3|Journal of Archaeological Science}}. 1996. Vol. 23. P. 23-34, 109—121 {{DOI|10.1006/jasc.1996.0009}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, որոշ հետազոտողներ վիճարկել են այս եզրակացությունները, քանի որ, ըստ նրանց, հրդեհի ժամանակ գործվածքի ենթարկման պայմանները վերարտադրելի չեն<ref>Jull A. J. T., Donahue D. J., Damon P. E. ''«Factors Affecting the Apparent Radiocarbon Age of Textiles: A Comment on „Effects of Fires and Biofractionation of Carbon Isotopes on Results of Radiocarbon Dating of Old Textiles: The Shroud of Turin“, by D. A. Kouznetsov et al.»'' // {{нп3|Journal of Archaeological Science}}. 1996. Vol. 23. Issue 1. P. 157—160. {{DOI|10.1006/jasc.1996.0013}}</ref>։ В последнее десятилетие статистические подходы стали играть все более важную роль в оценке и критике результатов радиоуглеродного датирования<ref name="Karapanagiotis2025">{{Cite journal |last1=Karapanagiotis |first1=Ioannis |title=The Shroud of Turin: An Overview of the Archaeological Scientific Studies |journal=Textiles |volume=5 |issue=1 |pages=8 |date=2025-02-19 |doi=10.3390/textiles5010008 |url=https://www.mdpi.com/2673-7248/5/1/8 |access-date=2025-03-16}}</ref>. Риани и др. утверждали, что результаты двенадцати образцов (Плащаница плюс контрольные образцы), опубликованные Дэймоном и др. в 1989 году, демонстрируют неоднородность<ref name="Riani2013">{{Cite journal |last1=Riani |first1=M. |last2=Atkinson |first2=A.C. |last3=Fanti |first3=G. |last4=Crosilla |first4=F. |title=Regression analysis with partially labelled regressors: Carbon dating of the Shroud of Turin |journal=Statistics and Computing |volume=23 |pages=551–561 |year=2013 |doi=10.1007/s11222-012-9329-5}}</ref>. Касабьянка и др. повторно исследовали исходные данные 1989 года и пришли к выводу, что измерения, проведенные тремя радиоуглеродными лабораториями, отличаются недостаточной точностью, что существенно подрывает достоверность заявленного 95% доверительного уровня<ref name="Casabianca2019">{{Cite journal |last1=Casabianca |first1=T. |last2=Marinelli |first2=E. |last3=Pernagallo |first3=G. |last4=Torrisi |first4=B. |title=Radiocarbon dating of the Turin Shroud: New evidence from raw data |journal=Archaeometry |volume=61 |pages=1223–1231 |year=2019 |doi=10.1111/arcm.12467}}</ref>. Достоверность результатов датирования также была поставлена под сомнение Ди Лаццаро и др., которые указали на межлабораторную неоднородность, вызванную, по их мнению, загрязнениями<ref name="DiLazzaro2020">{{Cite journal |last1=Di Lazzaro |first1=P. |last2=Atkinson |first2=A.C. |last3=Iacomussi |first3=P. |last4=Riani |first4=M. |last5=Ricci |first5=M. |last6=Wadhams |first6=P. |title=Statistical and proactive analysis of an inter-laboratory comparison: The radiocarbon dating of the Shroud of Turin |journal=Entropy |volume=22 |issue=9 |pages=926 |year=2020 |doi=10.3390/e22090926}}</ref>. К аналогичному выводу пришли Уолш и Швальбе, которые пересмотрели статистический метод, примененный к радиоуглеродным измерениям 1989 года, и предположили, что, в то время как данные по Плащанице демонстрировали неоднородность, контрольные образцы этого не показывали. Поскольку источник неоднородности не удалось определить, авторы выдвинули две гипотезы: либо наблюдаемые расхождения объясняются вариацией изотопного состава углерода, либо загрязнения были внесены в ходе процедур предварительной обработки (очистки) в трех лабораториях в 1989 году<ref name="Walsh2020">{{Cite journal |last1=Walsh |first1=B. |last2=Schwalbe |first2=L. |title=An instructive inter-laboratory comparison: The 1988 radiocarbon dating of the Shroud of Turin |journal=Journal of Archaeological Science: Reports |volume=29 |pages=102015 |year=2020 |doi=10.1016/j.jasrep.2019.102015}}</ref>. В целом, вывод различных статистических анализов был одинаковым и сосредоточен на неоднородности данных по Плащанице, представленных в исследовании 1989 года. === Другие методы исследования === В [[2008 год]]у по заказу Ватикана учёные из компании HAL9000 сделали сверхточный цифровой снимок плащаницы с разрешением в 12,8 млрд пикселей, соединив вместе 1600 кадров. Как сказал участник исследования Мауро Гавинелли, ''«Мы соединили вместе 1600 кадров, каждый размером с кредитную карту, и создали огромный снимок. Он в 1300 раз больше, чем фотография, сделанная при помощи цифровой камеры с разрешением в 10 миллионов пикселей»''<ref>{{Cite web|url=https://pressa.tv/interesnoe/1172-turinskaya-plaschanica-kak-vyglyadel-iisus-hristos.html|title=Туринская плащаница... Как выглядел Иисус Христос?|publisher=Pressa.tv|lang=ru|accessdate=2020-03-08|archive-date=2018-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20180211230320/http://pressa.tv/interesnoe/1172-turinskaya-plaschanica-kak-vyglyadel-iisus-hristos.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://dsc.discovery.com/news/2008/02/28/shroud-of-turin.html |title=Shroud of Turin Gets High-Def Scrutiny |access-date=2010-06-21 |archive-date=2012-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121022012540/http://dsc.discovery.com/news/2008/02/28/shroud-of-turin.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.seeker.com/the-shroud-of-turin-through-history-1766214069.html|title=The Shroud of Turin Through History|author=DNews|date=2012-12-12|publisher=Seeker|accessdate=2020-03-08|archive-date=2021-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210307010700/https://www.seeker.com/the-shroud-of-turin-through-history-1766214069.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cool.conservation-us.org/byform/mailing-lists/texcons/2008/03/msg00004.html|title=FW: High-def shroud of turin|publisher=www.cool.conservation-us.org|accessdate=2020-03-08|archive-date=2020-01-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200130171702/http://www.cool.conservation-us.org/byform/mailing-lists/texcons/2008/03/msg00004.html|deadlink=no}}</ref>. Профессор механико-термических исследований [[Падуанский университет|Падуанского университета]] Джулио Фанти ({{lang-it|Giulio Fanti}}) проводил исследования нахождения ткани относительно тела. В исследовании 2010 г. было обнаружено, что изображение передней стороны тела на Туринской плащанице длиной 1,95 м непосредственно не совместимо с изображением задней части тела длиной 2,02 м. Исследование показало наиболее вероятное положение рук на теле, которое, из-за повреждения ткани огнём не полностью видно на плащанице<ref>{{Cite web|url=https://www.ingentaconnect.com/content/ist/jist/2010/00000054/00000005/art00012|title=Turin Shroud: Compatibility Between a Digitized Body Image and a Computerized Anthropomorphous Manikin|author=G. Fanti, R. Basso, G. Bianchini|date=2010-09|publisher=www.ingentaconnect.com|lang=en|accessdate=2020-03-15|archive-date=2020-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200303141923/https://www.ingentaconnect.com/content/ist/jist/2010/00000054/00000005/art00012|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://naked-science.ru/article/nakedscience/turin-shroud-relic-or-fake|title=Туринская плащаница: реликвия или подделка?|date=2014-05-23|publisher=[[Naked Science]]|accessdate=2020-03-15|archive-date=2020-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200303141442/https://naked-science.ru/article/nakedscience/turin-shroud-relic-or-fake|deadlink=no}}</ref>. Джулио Фанти проводил работы по созданию трёхмерной модели тела Иисуса. Профессор насчитал на изображении 370 ран от бичевания и отметил, что были раны, которые не отобразились на плащанице, так как с тканью соприкасались только передняя и задняя части тела<ref>[https://mattinopadova.gelocal.it/padova/cronaca/2018/03/20/news/la-statua-in-3d-dell-uomo-della-sindone-1.16616296 La statua in 3D del Cristo della Sacra Sindone]. {{Wayback|url=https://mattinopadova.gelocal.it/padova/cronaca/2018/03/20/news/la-statua-in-3d-dell-uomo-della-sindone-1.16616296 |date=20200525040308 }} // {{нп3|Il Mattino di Padova|Il Mattino di Padova|it|Il Mattino di Padova}}, 20.03.2018</ref><ref>[https://it.aleteia.org/2018/03/27/uomo-sindone-statua-3d/ L’Uomo della Sindone ricostruito in 3D. I Vangeli raccontano la verità]. {{Wayback|url=https://it.aleteia.org/2018/03/27/uomo-sindone-statua-3d/ |date=20200618041008 }} // {{нп3|Aleteia|Aleteia|it|Aleteia}}, 27.03.2018</ref><ref>{{Cite web|url=https://pravlife.org/ru/content/v-italii-sozdali-obemnoe-izobrazhenie-hrista-na-osnove-turinskoy-plashchanicy|title=В Италии создали объемное изображение Христа на основе Туринской плащаницы|publisher=Православная жизнь|lang=ru|accessdate=2020-03-15|archive-date=2020-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20200225172806/https://pravlife.org/ru/content/v-italii-sozdali-obemnoe-izobrazhenie-hrista-na-osnove-turinskoy-plashchanicy|deadlink=no}}</ref>. В 2013 году на страницах ''«Query: la scienza indaga i misteri»'', официального журнала {{нп3|CICAP|Итальянского комитета по исследованию лженаучных утверждений (CICAP)|it|CICAP}}, между Джан Марко Ринальди<!-- кто это вообще такой, что быть экспертом (ВП:ЭКСПЕРТ) в вопросе?--> ({{lang-it|Gian Marco Rinaldi}}) и Джулио Фанти произошла дискуссия относительно проведённых Фанти исследований Туринской плащаницы<ref>* Gian Marco Rinaldi [https://www.queryonline.it/2013/04/04/sindone-le-datazioni-alternative-di-giulio-fanti/ Sindone: le «datazioni alternative» di Giulio Fanti (con replica di Fanti e contro-replica dell’autore)]. {{Wayback|url=https://www.queryonline.it/2013/04/04/sindone-le-datazioni-alternative-di-giulio-fanti/ |date=20200730122602 }} // «Query: la scienza indaga i misteri», 04.04.2013 * Giulio Fanti [https://www.queryonline.it/2013/04/16/datazioni-alternative-della-sindone-la-replica-di-giulio-fanti/ Datazioni alternative della Sindone: la replica di]. {{Wayback|url=https://www.queryonline.it/2013/04/16/datazioni-alternative-della-sindone-la-replica-di-giulio-fanti/ |date=20200730122605 }} // «Query: la scienza indaga i misteri», 16.04.2013 * Gian Marco Rinaldi [https://www.queryonline.it/2013/04/16/datazioni-alternative-della-sindone-la-controreplica-di-gian-marco-rinaldi/ Datazioni alternative della Sindone: la controreplica di Gian Marco Rinaldi]. {{Wayback|url=https://www.queryonline.it/2013/04/16/datazioni-alternative-della-sindone-la-controreplica-di-gian-marco-rinaldi/ |date=20200730122548 }} // «Query: la scienza indaga i misteri», 16.04.2013</ref>. Проведённый в 2015 году анализ следов ДНК на плащанице показал, что в контакт с тканью входили люди из самых разных этнических и географических групп. Джанни Баркачча из [[Падуанский университет|Падуанского университета]], ответственный за проведение исследования, заявил, что, используя современные методы анализа ДНК, узнать что-то большее о плащанице невозможно<ref name="livescience">{{Cite web|lang=en|url=https://www.livescience.com/52567-shroud-of-turin-dna.html|title=Is It a Fake? DNA Testing Deepens Mystery of Shroud of Turin|author=Tia Ghose|website=|date=2015-10-23|publisher=livescience.com|accessdate=2020-06-01|archive-date=2017-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20170730234352/https://www.livescience.com/52567-shroud-of-turin-dna.html|deadlink=no}}</ref>. В 2018 году [[Судебно-медицинская экспертиза|судебно-медицинским экспертом]] и [[антропология|антропологом]] Маттео Боррини и [[Органическая химия|химиком-органиком]] Луиджи Гарлашелли было проведено исследование по моделированию стока крови с тела на плащаницу. Согласно полученным результатам, часть отпечатков на плащанице является совершенно нереалистичной и не могла быть оставлена телом ни в каком положении, а часть должна была бы иметь совершенно иной характер. Результат исследования был опубликован в {{нп3|Journal of Forensic Sciences}}<ref>{{cite news|author=Салькова А.|title=Экспертиза назвала подделкой Туринскую плащаницу|url=https://www.gazeta.ru/science/2018/07/16_a_11840869.shtml?updated|agency=[[Газета.ру]]|date=2018-07-16|accessdate=2018-07-16|archivedate=2018-07-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180716194742/https://www.gazeta.ru/science/2018/07/16_a_11840869.shtml?updated}}</ref>. == Реконструкция способов создания изображения == Изображение тела на Плащанице является одновременно полноразмерным и полутоновым. Исследователями Плащаницы неоднократно предпринимались попытки реконструировать способ создания подобного изображения. В {{нп3|Новая католическая энциклопедия|Новой католической энциклопедии||New Catholic Encyclopedia}} сообщается, что изображение всего тела Иисуса на плащанице довольно чётко выражено, хотя в местах наибольшего прилегания очертания должны быть более выраженными, а местах наименьшего прилегания — менее. В действительности, руки, лицо, в том числе глазницы, имеют чёткие контуры, а некоторые места — ягодицы и пупок — едва заметны, при этом морщины и другие неровности никак не отображены. В энциклопедии делается вывод, что правая рука намеренно удлинена для закрытия области гениталий в угоду «благочестивой скромности», а также, что изображение Иисуса на ткани соответствует иконографическому стилю византийского периода, в то время как ранние изображения Иисуса в катакомбах Рима показывают его безбородым, а в Евангелии и вовсе не даётся никакого описания внешности{{sfn|Wild|2003|p=97}}. М. Левшенко в 2006 году предположил, что изображение на ткани могло возникнуть под воздействием энергии солнечного света. Масляные следы отпечатка тела на белом полотне, содержащие частицы растительной смолы мирры и гидрофильные вещества из мази, под воздействием энергии солнечного света вызвали окисление и дегидратацию целлюлозы волокон ткани плащаницы. Это вызвало видимый эффект появления «изображения» на ткани. Автором приводятся экспериментальные данные получения этим способом «изображения» ладони на льняном полотне<ref>''Левшенко М.'' [https://rusk.ru/st.php?idar=18127 Разгадка одной из тайн Туринской плащаницы.] // Химия и жизнь — XXI век, № 7, с.38-39. 2006 г.</ref>. В 2009 году группа итальянских учёных во главе с доцентом ({{lang-it|Professore Aggregato}}<ref>{{Cite web |url=http://www-1.unipv.it/chimorg/mapsite/02per.html |title=Сайт кафедры органической химии университета Павии |access-date=2009-10-06 |archive-date=2009-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090326075758/http://www-1.unipv.it/chimorg/mapsite/02per.html |deadlink=no }}</ref>) органической химии [[Павийский университет|Павийского университета]] Луиджи Гарласкелли (Luigi Garlaschelli) заявила об удачном завершении экспериментов по реконструкции способа создания изображения на Плащанице<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/6263833/Shroud-of-Turin-is-a-medieval-fake-say-Italian-scientists.html Shroud of Turin 'is a medieval fake', say Italian scientists]. {{Wayback|url=http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/6263833/Shroud-of-Turin-is-a-medieval-fake-say-Italian-scientists.html|date=20091009062855}} // [[Telegraph]], 06.10.2009{{ref-en}}</ref><ref>[http://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSTRE5943HL20091005 Italian scientist reproduces Shroud of Turin]. {{Wayback|url=http://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSTRE5943HL20091005 |date=20091008050826 }} // [[Reuters]], 05.10.09</ref><ref name="gazeta2009">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.gazeta.ru/science/2009/10/06_a_3270296.shtml|title=Опять подделали плащаницу|author=Борисова А.|website=|date=2009-10-06|publisher=[[Газета.ru]]|accessdate=2020-05-25|archive-date=2021-05-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20210504235344/https://www.gazeta.ru/science/2009/10/06_a_3270296.shtml|deadlink=no}}</ref>. Для точности реконструкции использовались лишь материалы и методы, доступные в [[Средние века]]. В результате было получено нечёткое, полутоновое полноразмерное изображение человеческой фигуры, схожее с тем, что имеется на Плащанице. По словам Гарласкелли, Ватикан никак не откликнулся на результаты реконструкции, которая была спонсирована итальянским обществом атеистов и агностиков<ref name="gazeta2009" /><ref>[http://edition.cnn.com/2009/WORLD/europe/10/07/italy.turin.shroud/index.html Scientist re-creates Turin Shroud to show it’s fake]. {{Wayback|url=http://edition.cnn.com/2009/WORLD/europe/10/07/italy.turin.shroud/index.html |date=20100316025357 }} // [[CNN]]{{ref-en}} — 2009</ref>. Процесс создания изображения проходил в несколько этапов: # Доброволец покрывался льняной тканью; # Ткань натиралась пигментом с небольшим количеством кислоты; # Пигмент постепенно удалялся (для ускорения этого процесса ткань нагревалась в печи); # На заключительном этапе на ткань наносили пятна крови и другие декорирующие элементы. Другими исследователями было наглядным образом продемонстрировано, что качество реконструкции группы Гарласкелли намного уступает качеству оригинала (в частности, не достигнута полутоновость оригинального изображения)<ref name=thibault>''Barrie M. Schwortz.'' [http://www.shroud.com/pdfs/thibault-lg.pdf Comments about the Recent Experiment of Professor Luigi Garlaschelli]. {{Wayback|url=http://www.shroud.com/pdfs/thibault-lg.pdf |date=20110608044832 }}{{ref-en}} — 2009</ref>. Были подвергнуты сомнению сам процесс проведения эксперимента, соблюдение стандартов публикации научного материала и осведомлённость автора исследования непосредственно о химических и физических характеристиках оригинала<ref>[http://www.shroud.com/pdfs/schwortzedit01.pdf Science by Press Release? An Editorial Response by Barrie Schwortz]. {{Wayback|url=http://www.shroud.com/pdfs/schwortzedit01.pdf |date=20110608081618 }}{{ref-en}} — 2009</ref><ref>{{cite web |url=https://nplus1.ru/material/2018/07/23/sindonologia |title=«Верою, а не видением» |subtitle=Учёные в очередной раз попытались опровергнуть подлинность Туринской плащаницы |author=Юлия Штутина |lang=ru |website=N+1.ru |date=2018-07-23 |accessdate=2020-03-27 |archive-date=2020-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327112439/https://nplus1.ru/material/2018/07/23/sindonologia |deadlink=no }}</ref>. == Иерусалимский саван == Вышедшая в 2009 году статья ''«Molecular Exploration of the First-Century Tomb of the Shroud in Akeldama, Jerusalem»'' описывает открытие в древнем захоронении в [[Иерусалим]]е частей савана, по данным радиоуглеродного анализа, относящихся к концу I века до н. э. — началу I века н. э. Это одно из очень немногих в районе Иерусалима захоронений с сохранившимися материалом савана. Археолог Шимон Гибсон обнаружил останки, завёрнутые в саван, в пещере в [[Долина Гинном|долине Хинном]]. Анализ ДНК установил, что умерший человек страдал проказой и скончался от туберкулёза. Судя по всему, из-за этого погребальная камера в пещере, где нашли останки, была герметично запечатана. Это, в свою очередь, позволило савану сохраниться до наших дней<ref>{{Cite web |url=http://www.fontanka.ru/2009/12/16/120/ |title=Находка археологов подтвердила поддельность Туринской плащаницы- Фонтанка.ру, 16.12.09 |access-date=2009-12-16 |archive-date=2009-12-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091217194728/http://www.fontanka.ru/2009/12/16/120/ |deadlink=no }}</ref>. В отличие от Туринской плащаницы, найденный в Иерусалиме саван представляет собой не цельный кусок ткани, а состоит из нескольких частей. В частности, отдельный кусок ткани полагался для головы на тот случай, если человек, которого хоронили, оказывался живым и приходил в сознание. Тогда он мог сдёрнуть с лица часть савана и закричать. Про платок, закрывавший лицо умершего, сообщает и евангелист Иоанн ({{Библия|Ин|20:6|-7}}) — ''«Вслед за ним приходит Симон Пётр, и входит во гроб, и видит одни пелены лежащие, и плат, который был на главе Его, не с пеленами лежащий, но особо свитый на другом месте»''. В отличие от Туринской плащаницы, найденная ткань была выткана методом простого двустороннего переплетения нитей, а не [[Ткацкие переплетения#Са́ржевое переплетение|саржевого]] (диагонального), которое использовано в Туринской плащанице. Существует точка зрения, что саржевое плетение нитей появилось лишь спустя тысячу лет после предполагаемой даты смерти Христа<ref>Mati Milstein «Shroud of Turin Not Jesus', Tomb Discovery Suggests» — [http://news.nationalgeographic.com/news/2009/12/091216-shroud-of-turin-jesus-jerusalem-leprosy.html National Geographic News, 17 декабря 2009]. {{Wayback|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2009/12/091216-shroud-of-turin-jesus-jerusalem-leprosy.html |date=20121016051928 }}</ref>. Остатки данного савана, по мнению некоторых исследователей, могут подтвердить версию о поддельности Туринской плащаницы. Однако позже вышли исследования, допускающие предположение, что подобное саржевое плетение ёлочкой применялось в I веке в Сирии для изготовления очень дорогих тканей<ref>[http://www.sindone.info/TYRER1.PDF Tyrer, J. LOOKING AT THE TURIN SHROUD AS A TEXTILE//Textile Horizons, Dec, 1981]. {{Wayback|url=http://www.sindone.info/TYRER1.PDF |date=20111118160435 }},</ref>, и указывающие на возможность изготовления ткани плащаницы на Ближнем Востоке в I веке<ref>{{Cite web|url=https://www.booksite.ru/fulltext/nee/lov/tka/che/stvo/index.htm|title=В. И. Неелов. Ткачество|publisher=www.booksite.ru|accessdate=2020-03-08|archive-date=2021-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126150103/https://www.booksite.ru/fulltext/nee/lov/tka/che/stvo/index.htm|deadlink=no}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=http://kronk.spb.ru/library/rudenko-si-1968-2.htm|title=С.И. Руденко, 1968|publisher=kronk.spb.ru|accessdate=2020-03-08|archive-date=2014-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20140226140049/http://kronk.spb.ru/library/rudenko-si-1968-2.htm|deadlink=no}}</ref>. Так, в 70-е годы XX века начались исследования поселений на границах Франции, Италии и Швейцарии. По словам исследователя В. В. Неелова, поселения датировались от 5000 до 2900 лет до н. э. В них было найдено много остатков тканей, в том числе саржевого переплетения. На появление саржи задолго до даты, предполагаемой скептиками указывает и исследование могил в Китае, которые датируются 6-2 вв. до н. э.. Там были найдены многие одежды и ткани, выполненные саржевым плетением. Как указывает в своей научной работе С. И. Руденко, ''«Чаще других в оледенелых курганах Горного Алтая встречались ткани саржевого переплетения. Их основа и уток переплетаются в киперном двухстороннем переплетении с диагональным рисунком. При одной и той же технике изготовления такой ткани различные её образцы существенно отличаются один от другого по плотности основы и утка. Так, в одних тканях на 1 см² приходится основы 15 нитей и утка 28 нитей, в других при 20 нитях основы 30-35 нитей утка. Кроме того, в некоторых тканях нити утка частью плотно прибиты друг к другу так, что нитей основы не видно, частью между ними имеются промежутки, через которые они видны»<ref name=":0" />.'' == Копии плащаницы == Копии Туринской плащаницы находятся в Беларуси, Италии, Испании, Португалии, Франции, Бельгии, Мальте, Аргентине<ref>{{Cite web |url=https://www.shroud.com/pdfs/rabat.pdf |title=''Br. Michael Buttigieg F.S.C.'' The Shroud of Turin and the Shroud of Rabat, Malta. |access-date=2020-09-29 |archive-date=2020-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923180553/https://shroud.com/pdfs/rabat.pdf |deadlink=no }}</ref>, России. Самая ранняя копия Туринской плащаницы, датированная 1516 годом, находится в ризнице церкви Святого Гоммера в [[Лир (Бельгия)|Лире]], расположенном в Бельгии<ref>{{Cite web |url=https://www.shroud.com/pdfs/ssi20part5.pdf |title=''Van Haelst, R.'' The Lier Shroud: a problem in attribution. |access-date=2020-09-29 |archive-date=2020-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200925193937/https://shroud.com/pdfs/ssi20part5.pdf |deadlink=no }}</ref>. С 1997 года копия Туринской плащаницы находится в Сретенском монастыре в Москве, являющаяся одной из пяти точных копий Туринской плащаницы<ref>[https://monastery.ru/gostyam/ekskursii0/tayny-turinskoy-plashchanitsy/ Тайны Туринской плащаницы]. {{Wayback|url=https://monastery.ru/gostyam/ekskursii0/tayny-turinskoy-plashchanitsy/ |date=20210624151524 }}. Московский Сретенский монастырь.</ref>. В 2006 году ещё одну копию Туринской плащаницы преподнесли в дар [[Александро-Свирский монастырь|Александро-Свирскому монастырю]], освящение её возглавил митрополит Санкт-Петербургский и Ладожский [[Владимир (Котляров)|Владимир]]. 3 мая 2013 года, в Страстную пятницу, в [[Псков]]ском [[Храм Анастасии Узорешительницы (Псков)|храме Святой Анастасии Узорешительницы]] освятили как Нерукотворный Образ переданную в дар ещё одну копию Туринской Плащаницы<ref>[http://anastasia-psk.ru/relic.html Святыни храма святой Анастасии Узорешительницы]. Храм Анастасии Узорешительницы в Пскове.</ref>. == Տես նաև == * [[Плащаница (За гранью возможного)]] * [[Плащаница]] * [[Сударь (пелена)]] * [[Плат Вероники]] == Примечания == {{Примечания|2}} == Литература == ; на русском языке {{refbegin|2}} * [[Арутюнов, Сергей Александрович|Арутюнов С. А.]], [[Жуковская, Наталья Львовна|Жуковская Н. Л.]] Туринская плащаница: отпечаток тела или творение художника? // [[Наука и жизнь]]. 1984. № 12. С. 102—111. * ''Воронов Д.'' [http://www.atheism.ru/library/Voronov_1.phtml Есть ли основания для сомнений в радиоуглеродной датировке Туринской Плащаницы поздним средневековьем?] atheism.ru * Туринская плащаница // {{книга|автор= Деко А.|заглавие = Великие загадки истории|ссылка=|ответственный= пер. И. Алчеева |место = М.|издательство = Вече|год = 2004, 2006 |страницы= 122—151|страниц = 480|серия = Великие тайны|isbn = 5-9533-0229-0|тираж = 5000}} * ''[[Дулуман, Евграф Каленьевич|Дулуман Е. К.]]'' [http://www.skeptik.net/miracles/turin.htm Туринская плащаница: историческая правда вместо «чудес» вокруг да около] * ''Ианноне Дж.'' [http://ec-dejavu.ru/h/Holy_Shroud.html Туринская плащаница. Тайна Туринской плащаницы. Новые научные данные.] / пер. с англ. Н. Н. Власова. — СПб.: [[Амфора (издательство)|Амфора]], 2005. — С. 12—40. — 271 с. (Новая Эврика). ISBN 5-94278-917-7 * ''[[Каледа, Глеб Александрович|Каледа Г. А.]]'' [http://www.pravmir.ru/plashhanica-gospoda-nashego-iisusa-xrista/ Плащаница Господа нашего Иисуса Христа]. — М.: Издательство Зачатьевского монастыря, 2011. — 32 с. * ''[[Каледа, Глеб Александрович|Каледа Г. А.]]'' Святая Плащаница и её значение для христианского сознания и духовной жизни // [[Московский церковный вестник]]. 1991. № 2. * ''[[Каледа, Глеб Александрович|Каледа Г. А.]]'' Туринская плащаница и её возраст // [[Журнал Московской Патриархии]]. 1992. № 5. * {{БРЭ|статья=Туринская плащаница|автор=Китнис Т. Р.|том=32|год=2016|страницы=534|ref=Китнис|ссылка=https://old.bigenc.ru/religious_studies/text/4210014|архив=https://web.archive.org/web/20230103230412/https://bigenc.ru/religious_studies/text/4210014|архив дата=2023-01-03}} * ''Левшенко М.:'' [http://cyberleninka.ru/article/n/turinskaya-plaschanitsa-solnechnyy-mehanizm-formirovaniya-izobrazheniya Туринская плащаница — решение найдено: «солнечный» механизм формирования «изображения».] // Актуальные вопросы современного естествознания. — Вып. 10. — 2012. — С. 33—49. * ''Лесков С.'' [https://web.archive.org/web/20070930230248/http://www.izvestia.ru/science/article42323/ Реликвия для Церкви и науки] // [[Известия]] : газета. * Лик на плащанице // [[Наука и жизнь]]. 1996. № 5. * [http://www.pravoslavie.ru/sm3/000101181130 Материалы конференции (30 и 31 января 2002 г.) «Научные и богословские аспекты исследования Туринской плащаницы…»] * Чудо Туринской плащаницы // {{книга|автор = [[Пернатьев, Юрий Сергеевич|Пернатьев Ю.]]|заглавие = Великие загадки истории |ссылка = |ответственный = ред. С. Силяр |место = Харьков|издательство = Книжный клуб|год = 2006 |страниц = 416 |isbn = 966-343-411-2|тираж = 20000}} * {{книга|автор = [[Синельников, Вячеслав|Синельников В.]]|заглавие = Туринская плащаница на заре новой эры |ссылка = |место = М.|издательство = Сретенский монастырь|год = 2009|страниц = 176|isbn = 978-5-75330341-7|тираж = 10000}} * ''[[Сойфер, Валерий Николаевич|Сойфер В. Н.]]'' [https://magazines.gorky.media/continent/2003/117/turinskaya-plashhanicza-i-sovremennaya-nauka.html Туринская плащаница и современная наука. Часть 1] // [[Континент (журнал)|Континент]]. 2003. № 117. * ''[[Сойфер, Валерий Николаевич|Сойфер В. Н.]]'' [https://magazines.gorky.media/continent/2003/118/turinskaya-plashhanicza-i-sovremennaya-nauka-2.html Туринская плащаница и современная наука. Часть 2] // [[Континент (журнал)|Континент]]. 2003. № 118. * ''[[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]]'' [http://razumru.ru/atheism/science/surdin02.htm Ошибка при решении элементарной задачи] // [[Вестник РАН]]. — 2002. — том 72. — № 6. — С. 543—544. * ''[[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]]'' [http://www.scepsis.ru/library/id_437.html В фокусе Туринской плащаницы.] // «[[Знание — сила]]». — 2003. — № 1. * {{статья|автор = [[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]]|заглавие= Туринская плащаница: научное расследование|ссылка = http://www.ras.ru/FStorage/Download.aspx?id=163a672e-d17d-43fe-b57f-b5f8e7db7abf|издание= [[В защиту науки]]|тип = |год = 2006|номер = 1|страницы = 85|ref=Сурдин}} * Поддельная Туринская плащаница // {{книга|автор= {{нп3|Тёрни, Крис|Тёрни К.||Chris Turney}}|заглавие= Кости, скалы и звёзды. Наука о том, когда что произошло|оригинал=Bones, Rocks and Stars. The Science of When Things Happened|ссылка = |ответственный= Пер. с англ. М. Десятова; науч. ред. [[Наймарк, Елена Борисовна|Е. Наймарк]]|место = М.|издательство= [[Альпина нон-фикшн]]|год = 2011|страниц = 235|isbn = 978-5-91671-087-8}} * Туринская плащаница — творение художника // [[Наука и жизнь]]. 1989. № 3. * ''Фесенко А. В., Беляков А. В., Тилькунов Ю. Н., Москвина Т. П.'' [http://www.pravoslavie.ru/sretmon/turin/datirovanie.htm К вопросу о датировании Туринской плащаницы.] {{refend}} ; на других языках * {{книга|автор=[[Браун, Раймонд|Brown R. E.]]|заглавие=Biblical Exegesis and Church Doctrine |ссылка=https://books.google.com/books?id=KdBKAwAAQBAJ&pg=PA151 |издательство={{Нп3|Wipf and Stock|Wipf & Stock Publishers|en|Wipf and Stock}} |isbn=978-1-59244-024-5 |pages=150—152|год=2002|ref=Brown}} * {{книга|автор= Wild R. A.|часть=Shroud of Turin | заглавие={{нп3|New Catholic Encyclopedia}} |volume=13 Seq–The| издание=2nd edition||издательство=[[The Catholic University of America]], {{нп3|Tompson Gale}}| год=2003|pages= 95—97|ref=Wild}} {{Навигация}} n6x82mcc2pleo6csiwim224nfgiqt6p 10356705 10356699 2025-06-17T16:50:26Z Վարդուհի Ասիրյան 113244 /* Литература */ 10356705 wikitext text/x-wiki '''Тури́нская плащани́ца''' ({{lang-it|Sindone di Torino}}), 4,37 x 1,11 մետր չափսերով վուշե կտոր<ref name="БРЭ">{{БРЭ|статья=Туринская плащаница|автор=Китнис Т. Р.|том=32|год=2016|страницы=534|ref=Китнис|ссылка=https://old.bigenc.ru/religious_studies/text/4210014|архив=https://web.archive.org/web/20230103230412/https://bigenc.ru/religious_studies/text/4210014|архив дата=2023-01-03}}</ref> տղամարդու բացասական պատկերով՝ ամբողջ հասակով, առջևից և հետևից տեսարաններով, որը սրբություն է համարվում [[Կաթոլիկ եկեղեցի|կաթոլիկ]] և [[Ուղղափառություն|ուղղափառ]] եկեղեցիների կողմից։ Շատ [[քրիստոնյաներ]] կարծում են, որ հենց այս կտորի մեջ է փաթաթված եղել [[Հիսուս|Հիսուս Քրիստոսի]] մարմինը մահից հետո, սակայն կաթոլիկ և ուղղափառ եկեղեցիների պաշտոնական ներկայացուցիչները, ճանաչելով պատանքի սրբությունը, ուղղակի հայտարարություններ չեն անում դրա ծագման մասին։ Ներկայումս պատանքը պահվում է [[Թուրին|Թուրինի]] Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի տաճարում։ Առաջին անգամ փաստաթղթային կերպով արձանագրվել է 1353 թվականին [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում]]։ 1988 թվականի ռադիոածխածնային անալիզի արդյունքները ցույց են տվել, որ պատանքի կտորը ստեղծվել է միջնադարում (XIII կամ XIV դարերում): == Աստվածաբանական ասպեկտ == === Քրիստոնեական եկեղեցիների դիրքորոշումը === [[Կաթոլիկ եկեղեցի|Կաթոլիկ եկեղեցին]] պաշտոնական դիրքորոշում չունի Թուրինի պատանքի ծագման հարցի վերաբերյալ։ XIV դարի վերջում հակապապ [[Կղեմես VII]]-ը օրհնեց Թուրինի պատանքին երկրպագությունը՝ որպես սրբություն, որը հանդիսանում է իսկական պատանքի պատկերը կամ ներկայացումը<ref name="Britannica">{{Британника онлайн|https://www.britannica.com/topic/Shroud-of-Turin|Shroud of Turin}}</ref>։ Ավելի ուշ [[Հռոմի պապ|Հռոմի պապերը]], սկսած Հուլիոս II-ից, չէին կասկածում պատանքի իսկությունը<ref name="Britannica" />։ 1958 թվականին Հռոմի պապ [[Պիոս XII]]-ը հաստատել է Քրիստոսի պատկերի պես պատանքին երկրպագությունը<ref>Joan Carroll Cruz, ''Saintly Men of Modern Times'', Our Sunday Visitor, 2003, {{ISBN|1-931709-77-7}}, p. 200.</ref>։ Հովհաննես Պողոս Երկրորդը պատանքը անվանել է «Ավետարանի հրաշք»<ref name="Britannica" />, իսկ 1980 թվականին Թուրին այցելության ժամանակ այն անվանել է «բացառիկ մասունք՝ կապված մեր փրկության խորհրդի հետ»։ Միևնույն ժամանակ, [[Բենեդիկտոս XVI]] պապը 2010 թվականին և [[Ֆրանցիսկոս (Հռոմի պապ)|Ֆրանցիսկոսը]] 2013 թվականին շարունակեցին պատկերակտավի մասին զգույշ արտահայտությունների ավանդույթը՝ օգտագործելով «սրբապատկեր» և ոչ թե «մասունք» տերմինը։ Վատիկանյան Չիվիլտա կատտոլիկա ամսագրի գլխավոր խմբագիր Անտոնիո Սպադարոյի խոսքերով, դա կապված է այն բանի հետ, որ Սուրբ Աթոռը մտադրություն չունի մտնել պատկերակտավի թվագրման շուրջ բանավեճերի մեջ<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.ncronline.org/blogs/ncr-today/pope-francis-and-shroud-turin|title=Pope Francis and the Shroud of Turin|website=National Catholic Reporter|date=2013-04-01|accessdate=2020-09-28|archive-date=2020-10-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20201022092155/https://www.ncronline.org/blogs/ncr-today/pope-francis-and-shroud-turin|deadlink=no}}</ref>. [[Ուղղափառություն|Ուղղափառ եկեղեցին]] նույնպես պաշտոնական դիրքորոշում չունի իսկության հարցի վերաբերյալ{{sfn|Китнис|2016|с=534}}։ Պատրիարք Ալեքսի II-ը օրհնել է պատանքի պատճենը որպես «Փրկչի Անձեռակերտ պատկեր»<ref>{{Cite web |lang=ru |url=https://ria.ru/20050429/39760085.html |title=Туринская плащаница |date=2005-04-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2020-03-22 |archive-date=2019-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190902055020/https://ria.ru/20050429/39760085.html |deadlink=no }}</ref>. === Ավետարանական և պարականոն պատմություններ === [[File:Entombment of Christ by Rublev's workshop (1425–7, T.S.Lavra).jpg|thumb|''«Положение во гроб»'', икона мастерской [[Андрей Рублёв|А. Рублёва]]]][[File:Petrus Christus (ca.1410- 1472of1473) - De bewening - MSK Brussel 25-02-2011 11-47-13.jpg|thumb|''«Оплакивание Христа»''. [[Петрус Кристус]], 1460 год]]Հիսուս Քրիստոսի թաղման ժամանակ պատանքի օգտագործման մասին հաղորդել են բոլոր չորս ավետարանիչները: {| align="up" class="standard" border="1" width="65%" |- ! width="15%"|Евангелие ! Описание погребения |- | <center>[[Евангелие от Матфея|От Матфея]] <br>({{Библия|Мф|27:57|-60}}) [[Файл:01 mattew's angel.jpg|70px]]</center> | ''Когда же настал вечер, пришёл богатый человек из Аримафеи, именем [[Иосиф Аримафейский|Иосиф]], который также учился у Иисуса; он, придя к [[Понтий Пилат|Пилату]], просил тела Иисусова. Тогда Пилат приказал отдать тело; и, взяв тело, Иосиф обвил его чистою плащаницею и положил его в новом своём [[Гроб Господень|гробе]], который высек он в скале; и, привалив большой камень к двери гроба, удалился.'' |- | <center>[[Евангелие от Марка|От Марка]] <br>({{Библия|Мк|15:43|-46}}) [[Файл:03 mark's lion.jpg|65px]]</center> | ''…пришёл Иосиф из Аримафеи, знаменитый член совета, который и сам ожидал Царствия Божия, осмелился войти к Пилату, и просил тела Иисусова. Пилат удивился, что Он уже умер… отдал тело Иосифу. Он, купив плащаницу и сняв Его, обвил плащаницею, и положил Его во гробе, который был высечен в скале, и привалил камень к двери гроба.'' |- | <center>[[Евангелие от Луки|От Луки]]<br>({{Библия|Лк|23:50|-53}}) [[Файл:04 luke's bull.jpg|center|55px]] | ''Тогда некто, именем Иосиф, член совета… пришёл к Пилату и просил тела Иисусова; и, сняв его, обвил плащаницею и положил его в гробе, высеченном [в скале], где ещё никто не был положен.'' |- | <center>[[Евангелие от Иоанна|От Иоанна]]<br>({{Библия|Ин|19:38|-40}}) [[Файл:02 john's eagle.jpg|center|55px]] | ''После сего Иосиф из Аримафеи — ученик Иисуса… просил Пилата, чтобы снять тело Иисуса; и Пилат позволил. <…> Пришёл также и [[Никодим]]… Итак они взяли тело Иисуса и обвили его пеленами с благовониями, как обыкновенно погребают Иудеи.'' |} Հիսուս Քրիստոսի Հարությունից հետո թաղման կտավների մասին, որոնք Պետրոս առաքյալը տեսել էր դատարկ գերեզմանում, հաղորդել են Ղուկաս և Հովհաննես ավետարանիչները: Հիսուս Քրիստոսի թաղման պատանքի մասին ապոկրիֆ պատմություններից հաղորդում է «Եբրայեցիների Ավետարանը»՝ Հիերոնիմոս Ստրիդոնացու «Նշանավոր մարդկանց մասին» աշխատության մեջ պահպանված հատվածում<ref>[[Иероним Стридонский]]. [https://web.archive.org/web/20110901044134/http://mystudies.narod.ru/library/h/hieronimus/vir_ill/vi002.htm О знаменитых мужах]</ref>: <poem>…в Евангелии, названном Евангелием от Евреев, которое я недавно перевел на греческий и латинский и которое часто использует [[Ориген]], после рассказа о воскресении Спасителя говорится: «''Но Господь, отдав свой саван священнику, предстал пред [[Иаков (апостол от 70)|Иаковом]]''»</poem> == Պատմական տեսանկյուն == === Առասպելական տեղեկություններ === Մարդու հասակի չափի Քրիստոսի պատկերով զոհասեղանի ծածկոցները տարածվել են [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդիայում]] 11-րդ դարի վերջում<ref>{{книга |автор=[[Каждан, Александр Петрович|Kazhdan A. P.]], Wharton A. J.|заглавие=Change in Byzantine culture in the eleventh and twelfth centuries |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство=[[University of California Press]]|год=1985 |volume= |pages=96 |columns= |allpages= |серия= |isbn=9780520051294 |тираж= |ref= }}</ref>, այդպիսի ծածկոցներ, որոնք պահվել էին [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] տարբեր եկեղեցիներում, հիշատակվում են 13-րդ դարի մի շարք աղբյուրներում։ Ըստ Նիկոլայ Մեսարիտի վկայության (1201 թվական), Կոստանդնուպոլսի Բուկոլեոն պալատի Աստվածածին Ֆարոս ([[Հունարեն|հուն]].՝ Θεοτόκος τοῦ Φάρου) մատուռում («Տիրոջ թաղման պատմուճանները։ Դրանք կտավից են և դեռ բուրում են օծումով»)<ref>{{Cite web|lang=en|url=http://www.shroudofturin4journalists.com/terms/Nicholas_Mesarites.htm|title=Nicholas Mesarites 1201|author=|website=Sugar Coated Shroud of Turin|date=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120406205542/http://www.shroudofturin4journalists.com/terms/Nicholas_Mesarites.htm|archivedate=2012-04-06|accessdate=2010-08-27|deadlink=yes}}</ref>։ [[Խաչակրաց արշավանքներ|IV խաչակրաց արշավանքի]] մասնակիցն ու ժամանակագիրը, որի ընթացքում խաչակիրները գրավեցին և թալանեցին Կոստանդնուպոլիսը, Ռոբեր դը Կլարին նաև հիշատակում է Վլահեռնայի Աստվածամոր վանքում պահվող «պատանքը, որով փաթաթված էր մեր Տերը», որի վրա «կարելի էր լավ տեսնել մեր Տիրոջ դեմքը», որն անհետացավ Կոստանդնուպոլսի գրավումից հետո («և ոչ ոք՝ ոչ հույն, ոչ ֆրանսիացի, երբեք չիմացավ, թե ինչ պատահեց այդ պատանքի հետ, երբ քաղաքը գրավվեց»)<ref>''Робер де Клари.'' [http://www.vostlit.info/Texts/rus/Klari/frameKlari3.htm Завоевание Константинополя]. {{Wayback|url=http://www.vostlit.info/Texts/rus/Klari/frameKlari3.htm |date=20070929103325 }} (пер. М. А. Заборова). М. [[Наука (издательство)|Наука]]. 1986, гл. XCII</ref>։ === Ավետարանական և պարականոն պատմություններ === Սրբազան մասունքը առաջին անգամ փաստաթղթավորվել է [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում]] 1353 թվականին, երբ Ժոֆրուա դը Շարնին հայտարարել է, որ պատանքը գտնվում է իր մոտ։ Սկզբում Պատանքը ցուցադրվել է Լիրե քաղաքում՝ դը Շարնիի տիրույթներում։ 1452 թվականին այն գնեց Սավոյայի Լյուդովիկոս I-ը և պահեց Շամբերի քաղաքում, որտեղ այն վնասվել է 1532 թվականի հրդեհի ժամանակ։ 1898 թվականին, երբ պատանքը ցուցադրվել էր, սիրողական լուսանկարիչ և փաստաբան Սեկոնդո Պիան լուսանկարներ է արել և բացասականների վրա հայտնաբերել հստակ երևացող մարդկային դեմք։ Այս հայտնագործությունը մի շարք հարցեր է առաջացրել, որոնցից գլխավորներն էին պատանքի իսկության և դրա վրա պատկերված անձի ինքնության հարցերը։ Սակայն ժամանակակից մեթոդներով լուրջ հետազոտություններ հնարավոր եղավ անցկացնել միայն XX դարի վերջում<ref name="surdin2007">{{Cite web|lang=ru|url=http://www.nkj.ru/archive/articles/12059/|title=Туринская плащаница: научное расследование|author=Сурдин В.|date=2007|publisher=Наука и жизнь|accessdate=2020-02-25|archive-date=2020-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20200225171426/https://www.nkj.ru/archive/articles/12059/|deadlink=no}}</ref>։ Թուրինի պատանքը բավականին հազվադեպ է բացվել ուխտավորների համար: Վերջին անգամ այն տեղի է ունեցել 2010 թվականի ապրիլի 10-ից մայիսի 23-ը<ref>{{Cite web |url=http://www.sindone2010.org/ |title=Il sito ufficiale della Santa Sindone |access-date=2010-03-16 |archive-date=2010-03-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100308100206/http://www.sindone2010.org/ |deadlink=no }}</ref>։ 2006 թվականի Ձմեռային օլիմպիական խաղերի ժամանակ, որոնք անցկացվում էին Թուրինում, Թուրինի տաճարի ստորգետնյա հատվածում համակարգչային գրաֆիկայի միջոցով ցուցադրվել է պատանքի վիրտուալ պատկերը, ինչպես նաև կազմակերպվել է ցուցահանդես՝ նվիրված դրա պատմությանը։ Հետազոտողների մի մասը՝ հիմնվելով 1988 թվականին ստացված ռադիոածխածնային վերլուծության տվյալների վրա, պնդում է, որ պատանքը պատրաստվել է միջնադարում (XIV դար), և ներկայումս գիտնականները փորձում են վերականգնել պատանքի վրա պատկերի ստեղծման եղանակը<ref>{{Cite news|accessdate=2020-05-25|date=2009-10-06|title=Shroud of Turin 'is a medieval fake', say Italian scientists|url=https://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/6263833/Shroud-of-Turin-is-a-medieval-fake-say-Italian-scientists.html|author=|website=Telegraph|archivedate=2020-11-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201109040346/http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/6263833/Shroud-of-Turin-is-a-medieval-fake-say-Italian-scientists.html}}</ref>։ == Բնական գիտական ասպեկտ == Թուրինյան պատանքի ուշադրության կենտրոնում հատվել են բազմաթիվ գիտական, պատմական և աստվածաբանական խնդիրներ։ XX դարի երկրորդ կեսին [[Վատիկան|Վատիկանը]] թույլ է տվել հատուկ սարքավորումների կիրառմամբ պատանքի գիտական հետազոտություններ անցկացնել։ «Սինդոն» բառից որոշ հետազոտողներ, որոնք զբաղվել էին պատանքի ուսումնասիրությամբ, սկսեցին իրենց անվանել «սինդոլոգներ», իսկ իրենց հետազոտությունների ոլորտը՝ «սինդոլոգիա»<ref name="surdin2007"/>։ === Պատանքի վաղ ուսումնասիրությունները === Թուրինյան պատանքը հետաքրքրել է շատ հետազոտողների։ Այսպես, օրինակ, ֆրանսիացի կենսաբան Պոլ Վինյոնը (1865-1943) իր «Քրիստոսի պատանք» գրքում պնդում էր, որ պատկերը որոշակի հեռավորությունից պրոյեկցիա է<ref>[[Пикнетт, Линн|Пикнетт Л.]] [https://www.rulit.me/books/turinskaya-plashchanica-read-201969-13.html Туринская плащаница"]</ref>։ Բացի այդ, նա պնդում էր, որ պատկերը անատոմիական տեսանկյունից անթերի է<ref>{{Книга |ссылка=http://archive.org/details/TheShroudOfChrist |автор=Paul Vignon |заглавие=The Shroud Of Christ By Paul Vignon D.sc (Fr) Translated From The French With Nine Photogravure And Collotype Plates And Thirty-Eight Illustrations In The Text |год=1902 |издательство=Westminster, A. Constable |страниц=219}}</ref>։ Նույն եզրակացության եկավ Սորբոնի համեմատական անատոմիայի պրոֆեսոր Իվ Դելաժը<ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.ru/books?id=50ZODwAAQBAJ&pg=PA221&lpg=PA221&dq=Yves+Delage+Suaire+De+Turin&source=bl&ots=2y-g7o9I14&sig=ACfU3U2fLPfy_Ygc6rOi3e-Mb3629HPCQw&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjdm-aQm5ToAhVRx4sKHfdNC0cQ6AEwEXoECAoQAQ#v=onepage&q=Yves%20Delage%20Suaire%20De%20Turin&f=false |автор=Peter Geimer |заглавие=Inadvertent Images: A History of Photographic Apparitions |год=2018 |язык=en |издательство=[[University of Chicago Press]] |allpages=257 |isbn=978-0-226-47187-7}}</ref><ref>{{статья |ссылка= |автор=[[Делаж, Мари-Ив|Yves Delage]] |заглавие=Le Linceul de Turin |год=1902 |язык=fr |издание=[[Научный журнал|Revue scientifique]] |номер=4 |pages=685 |volume=17}}</ref>։ 1931 թվականին ֆրանսիացի վիրաբույժ Պիեռ Բարբեն գտել է ձեռքերի բութ մատների բացակայության բացատրությունը պատկերի վրա<ref name="zugibe"/>։ Հետազոտողը մի քանի փորձեր է կատարել դիակների վրա և պարզել է, որ դաստակի ջլի պատռման պատճառով՝ մեխով ծակելու հետևանքով, բութ մատը ներս է ծռվել ափի մեջ<ref>{{Книга|автор=Mark Antonacci|заглавие=Resurrection of the Shroud: New Scientific, Medical, and Archeological Evidence|язык=en|ссылка=https://books.google.ru/books?id=mz_OOVknlBAC&pg=PA295&lpg=PA295&dq=The+Mysterious+Shroud,+Doubleday,+1986&source=bl&ots=FzEcWrFdjF&sig=ACfU3U0ZSlIxgcIPCljbsgnjyFjrNKVtXw&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj2qaO5nJToAhWywsQBHXZDAkAQ6AEwAnoECAYQAQ#v=onepage&q=The%20Mysterious%20Shroud,%20Doubleday,%201986&f=false|год=2001|allpages=339|издательство=M. Evans|isbn=978-1-4617-3240-2}}</ref>։ Ավելի ուշ ուսումնասիրության մեջ այս տարբերակը հերքվել է ամերիկացի ախտաբան Ֆրեդերիկ Զուգիբեի կողմից<ref name="zugibe">{{Cite web |author={{нп3|Зугибе, Фредерик|Zugibe F.||Frederick Zugibe}} |url=https://www.shroud.com/zugibe.htm |title=Pierre Barbet Revisited |lang=en |website=The Shroud of Turin Website |accessdate=2020-03-23 |archive-date=2020-02-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200205053239/https://www.shroud.com/zugibe.htm |deadlink=no }}</ref>։ 1981 թվականին դատաբժշկական գիտնականներ Պիերլուիջի Բայմա Բոլլոնեն, Մարիա Յորիոն և Աննա Լուչիա Մասսարոն հետազոտել են Պատանքի վրայի արյան հետքերը: Հետազոտողները եզրակացրել են, որ այն պատկանում է IV խմբին (AB)<ref>{{Cite web|url=https://www.shroud.com/meacham2.htm|title=The Authentication of the Turin Shroud|lang=en|website=The Shroud of Turin Website|accessdate=2020-03-15|archive-date=2020-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20200226111818/https://www.shroud.com/meacham2.htm|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.shroud.com/pdfs/kearse4.pdf|title=What type of blood is present on the Shroud of Turin? Existing Data vs. To Be Determined|author=Kelly P. Kearse|lang=en|website=The Shroud of Turin Website|accessdate=2020-03-27|archive-date=2020-09-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20200924042655/https://www.shroud.com/pdfs/kearse4.pdf|deadlink=no}}</ref>։ === Եռաչափ պատկերի վերլուծություն === 1976 թվականին Ջոն Ջեքսոնը ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ John P. Jackson) Կաման Սայնսից, Էրիկ Ջամփերը ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ Eric J. Jumper) ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի տեխնոլոգիական ինստիտուտից և Ուիլյամ Էրքոլինը ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ William R. Ercoline) ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի ակադեմիայից, պատանքի վրայի պատկերի հիման վրա վերականգնեցին մարմնի ենթադրյալ եռաչափ ձևը<ref>* Jackson J. P., Jumper E. J., Ercoline W. R. ''«Three Dimensional Characteristic of the Shroud Image»'' // [[IEEE]] 1982 Proceedings of the International Conference on Cybernetics and Society, October 1982, pp. 559—575. * Jackson J. P., Jumper E. J., Ercoline W. R. ''«Correlation of Image Intensity on the Turin Shroud with the 3-D Structure of a Human Body Shape»'' // [[Applied Optics]], Vol. 23, Nє 14, 1984, pp. 2244—2270. {{doi|10.1364/AO.23.002244}}</ref>։ Ֆրենսիս Ֆիլասը և Մարիո Մորոնին, ինչպես նաև Չիկագոյի Լոյոլա համալսարանի մի քանի այլ գիտնականներ պնդում են, որ պատանքի վրա կան դրամների հետքեր, որոնք դրված են եղել կտորի մեջ փաթաթված աչքերին, և դրանց վրա կարելի է տարբերել Պիղատոսի ժամանակաշրջանի դրամներին բնորոշ խորհրդանիշեր<ref>Emanuela Marinelli. La Sindone. Un’immagine «impossibile». — Torino, 1996. — '''Р. 65-66'''</ref>։ === Ռադիոածխածնային վերլուծություն === 1988 թվականին Թուրինի պատանքի տարիքը որոշվել է ռադիոածխածնային անալիզի մեթոդով։ Նմուշը բաժանվել է երեք մասի և հետազոտվել է [[Արիզոնայի համալսարան|Արիզոնայի համալսարանի]] ([[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]), [[Օքսֆորդի համալսարան|Օքսֆորդի համալսարանի]] ([[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]]) և Ցյուրիխի Դաշնային պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ([[Շվեյցարիա]]) լաբորատորիաներում։ Այս երեք լաբորատորիաներում թվագրումն իրականացվել է կույր մեթոդով և միմյանցից անկախ, և տվել է գործնականում նույն արդյունքը: Վերլուծությունը ցույց է տվել պատանքի ռադիոածխածնային տարիքը՝ 691 ± 31 տարի, ինչը կալիբրացիայից հետո 95% հավանականությամբ մատնանշում է պատրաստման ժամանակաշրջանը 1260 թվականից մինչև 1390 թվականների միջև (կլորացված մինչև մոտ 10 տարին)<ref>[https://www.shroud.com/nature.htm ''Damon P. E., Donahue D. J., Gore B. H. et al''. Radiocarbon dating of the Shroud of Turin]. {{Wayback|url=https://www.shroud.com/nature.htm |date=20200925111411 }}. // [[Nature]]. 1989. V.337. Р.611—615</ref>։ Հսկողության նպատակով պատանքի նմուշների հետ միասին լաբորատորիաներում վերլուծվել են այլ երեք գործվածքի նմուշներ, պատմաբաններին հայտնի էր (բայց ոչ ռադիոածխածնային վերլուծություն իրականացնող փորձագետներին)՝ [[Լյուդովիկոս IX]]-ի թիկնոցը, որը պատրաստվել է 1240-1270 թվականների միջև, եգիպտական թաղման պատանքը, որը գործվել է մոտ 1100 թվականին և եգիպտական մումիայի փաթաթանը, որը թվագրվում է մոտավորապես 200 թվականը: Բոլոր երեք դեպքերում էլ լաբորատորիաներում ստացված թվագրումները համընկել են սկզբնական տվյալների հետ<ref>Хасанов Б. Ф. [http://antropogenez.ru/interview/357/ О радиоуглеродном методе датирования. Часть 1]. {{Wayback|url=http://antropogenez.ru/interview/357/ |date=20160906203928 }}</ref>։ Ռադիոածխածնային վերլուծության արդյունքները հաստատվել են նաև հումանիտար գիտությունների տվյալներով։ Ռադիոածխածնային վերլուծությամբ ստացված տարիքը համընկել է պատանքի առաջին փաստագրված հիշատակման հետ՝ 1353 թվական։ 1973 թվականին իրականացված արվեստաբանական վերլուծությունը նույնպես ցույց է տվել, որ պատանքի վրայի պատկերի արտաքին տեսքը շատ պարամետրերով համապատասխանում է 1300 թվականից հետո ընդունված պատկերացումներին։ Այս եզրակացությունը հաստատվում է նաև պատմական գիտության տվյալներով` աստվածաշնչյան ժամանակներում հրեաները թաղում էին իրենց հանգուցյալներին կրծքի վրա խաչված ձեռքերով։ Կոնքային հատվածում դրված ձեռքերը, ինչպես պատկերված է պատանքի վրա, առաջին անգամ հայտնվել են 11-րդ դարի նկարներում և այդ ժամանակաշրջանի «համեստության զիջում» էին։ Քրիստոսի ժամանակներում հանգուցյալներին թաղում էին մերկ, թլպատված և սափրված, ինչը նույնպես չի համապատասխանում պատանքի վրայի պատկերին<ref name="Surdin">{{Публикация|1=книга|заглавие=В защиту науки : Бюллетень № 1|ссылка=http://vivovoco.astronet.ru/OUTSIDE/BULLETIN1.PDF|год=2006|автор=|ref=|язык=ru|часть=Туринская плащаница: научное расследование|часть основной автор=[[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]]|ответственный=Ред. коллегия: Э.П.Кругляков (отв. редактор), Ю.Н.Ефремов (зам. отв. редактора), В.Г.Сурдин (отв. секретарь) и др<!-- не удаляйте) Е.Б.Александров, П.М.Бородин, С.П.Капица, В.А.Кувакин, А.Г.Литвак, Р.Ф.Полищук, Л.И.Пономарев, М.В.Садовский, А.М.Черепащук -->|издание=|место=|издательство=[[Комиссия по борьбе с лженаукой и фальсификацией научных исследований]]|страниц=147|архив дата=2012-05-22|архив=https://web.archive.org/web/20120522160902/http://vivovoco.astronet.ru/OUTSIDE/BULLETIN1.PDF}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, հետագայում անցկացվել և հրապարակվել են մի քանի հետազոտություններ, որոնք քննադատել են թվագրման արդյունքները<ref>* {{нп3|Роджерс, Раймонд|Rogers R. N.||Raymond Rogers}} ''[http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF «Studies on the Radiocarbon Sample from the Shroud of Turin»]. {{Wayback|url=http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF |date=20110226115939 }}'' // {{нп3|Thermochimica Acta|Thermochimica Acta|fr|Thermochimica Acta}}, Vol. 425, 2005, pp. 189—194 {{DOI|10.1016/j.tca.2004.09.029}} * Benford S., Marino J. ''[https://www.shroud.com/pdfs/benfordmarino2008.pdf «Discrepancies in the radiocarbon dating area of the Turin shroud»]. {{Wayback|url=https://www.shroud.com/pdfs/benfordmarino2008.pdf |date=20200924054857 }}'' // {{нп3|Chimica Oggi – Chemistry Today}}, vol 26 № 4 / July-August 2008, p. 4-12, * {{нп3|Пуль, Эммануэль|Poulle E.||Emmanuel Poulle}} ''«Les sources de l’histoire du linceul de Turin. Revue critique»'' // {{нп3|Revue d'Histoire Ecclésiastique}}, 2009/3-4, * Fanti G., Crosilla F., Riani M., Atkinson A. C. ''«A Robust statistical analysis of the 1988 Turin Shroud radiocarbon analysis»'' // Proceedings of the International Workshop on the Scientific approach to the Acheiropoietos Images, {{нп3|Национальное агентство новых технологий, энергетики и устойчивого экономического развития|ENEA|it|Agenzia nazionale per le nuove tecnologie, l'energia e lo sviluppo economico sostenibile}} Frascati, Italy, 4‐6 May 2010</ref>։ Թուրինյան պատանքի ուսումնասիրության առաջին նախագծի մասնակից, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ի [[Լոս Ալամոսի Ազգային լաբորատորիա|Լոս Ալամոսի լաբորատորիայի]] [[քիմիկոս]] Ռայմոնդ Ռոջերսը, վերլուծելով գործվածքի քիմիական կազմը, ենթադրություն է արել, որ ռադիոածխածնային անալիզի համար վերցված նմուշները վերցվել են ոչ թե հիմնական գործվածքից, այլ Պատանքի վերանորոգումներից մեկի ժամանակ դրված կարկատաններից<ref>{{нп3|Роджерс, Раймонд|Rogers R. N.||Raymond Rogers}} ''[http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF «Studies on the Radiocarbon Sample from the Shroud of Turin»]. {{Wayback|url=http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF |date=20110226115939 }}'' // {{нп3|Thermochimica Acta|Thermochimica Acta|fr|Thermochimica Acta}}, Vol. 425, 2005, pp. 189—194 {{DOI|10.1016/j.tca.2004.09.029}}</ref>։ Քննադատների կասկածները հանգեցրին մանրադիտակի տակ նմուշների հատուկ ուսումնասիրության, որը բացահայտել է միևնույն եղևնաձև հյուսվածքը ինչպես նմուշներում, այնպես էլ պատանքի մնացած գործվածքում։ Նման հյուսվածքը այլ նմանակներ չունի<ref name="Тёрни">''Крис Тёрни'' «Кости, скалы и звёзды: Наука о том, когда что произошло», — М: Альпина нон-фикшн, 2011, С. 46-65. ISBN 978-5-91671-087-8</ref>։ Մեկ այլ գործոն, որը կարող էր ազդել ռադիոածխածնային վերլուծության արդյունքների վրա՝ պատանքի գործվածքի հնարավոր աղտոտումն է ավելի երիտասարդ նյութերով: Այս նախադրյալից են ելնում «Թուրինյան սավանի թվագրման հարցի շուրջ» հոդվածի հեղինակները՝ Ռուսաստանի [[ԱԴԾ-ն պայթեցնում է Ռուսաստանը|ԱԴԾ]] Կրիմինալիստիկայի ինստիտուտի տնօրեն, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր [[Վասիլի Ֆեսենկով|Ա. Վ. Ֆեսենկոն]], Թուրինյան սավանի Ռուսական կենտրոնի տնօրեն Ա. Վ. Բելյակովը, Կրիմինալիստիկայի ինստիտուտի բաժնի պետ, քիմիական գիտությունների թեկնածու Յու. Ն. Տիլկունովը, ՌԴ Արդարադատության նախարարության բաժնի պետ, քիմիական գիտությունների թեկնածու Տ. Պ. Մոսկվինան։ Նրանց հետազոտության մասին հոդվածը սկզբնապես հրապարակվել է ՌԳԱ Լրաբերում<ref name="datirovanie">''[[Фесенко, Анатолий Владимирович|Фесенко А. В.]], [[Беляков, Александр Васильевич (исследователь)|Беляков А. В.]], [[Тилькунов, Юрий Николаевич|Тилькунов Ю. Н.]], [[Москвина, Татьяна Павловна|Москвина Т. П.]]'' [http://www.pravoslavie.ru/sretmon/turin/datirovanie.htm «К вопросу о датировании Туринской плащаницы»]. {{Wayback|url=http://www.pravoslavie.ru/sretmon/turin/datirovanie.htm|date=20070522220435}} // [[Вестник РАН]]. — 2001. — № 10. — '''С. 915—918'''</ref>։ Հոդվածի հեղինակները պնդում են, որ պատանքը ենթարկվել է տարբեր ազդեցությունների, այդ թվում՝ յուղի մեջ եփվելու՝ անհավատներին համոզելու համար, և պատանքի նմուշների պատրաստման մեթոդները, որոնք օգտագործվել են ռադիոածխածնային թվագրման ժամանակ, չեն ապահովում կտորից չորացած կտավատի յուղի լիարժեք հեռացումը։ 1532 թվականին կտորի մեջ ներմուծված 7% յուղը, ըստ հեղինակների հաշվարկների, կարող էր պատանքի ստեղծման ռադիոածխածնային թվականը իրական տարեթվից 1300 տարով առաջ տեղափոխել<ref name="datirovanie" />։ Այնուամենայնիվ, նրանց արդյունքները շուտով քննադատության ենթարկվեցին ԳԱԻՇ-ի ավագ գիտաշխատող, ՄՊՀ ֆիզիկայի ֆակուլտետի դոցենտ, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու Վ. Գ. Սուրդինի կողմից, ով «Տարրական խնդրի լուծման սխալ» (ՌԳԱ Լրաբեր) հոդվածում ապացուցել է, որ Ֆեսենկոյի և նրա համահեղինակների եզրակացությունները Թուրինյան պատանքի ռադիոածխածնային տարիքի հնարավոր էական աղավաղման մասին հիմնված են հավասարումների կազմման կոպիտ մաթեմատիկական սխալի վրա։ Նա պնդում է, որ նրանց հիմնական սխալը կայանում է այն ենթադրության մեջ, որ աղտոտման պահին պատանքի կտորի մեջ ներթափանցել է միայն ռադիոակտիվ ածխածին <sup>14</sup>C [[Իզոտոպներ|իզոտոպը]], այլ ոչ թե ածխածնի բոլոր իզոտոպների բնական խառնուրդը։ Եթե ուղղենք այս սխալը Ֆեսենկոյի և նրա համահեղինակների հաշվարկներում և ճիշտ կազմենք հավասարումները, ապա այս հաշվարկների արդյունքները մեծապես չեն հակասում ռադիոածխածնային վերլուծության արդյունքներին․ նույնիսկ պատանքի 10%-անոց մնացորդային յուղային աղտոտումը կհանգեցներ նրա երիտասարդացմանը ընդամենը 276 տարով (կտավի՝ մեր թվարկության սկզբում պատրաստման դեպքում) կամ 39 տարով (XIV դարի սկզբում պատրաստման դեպքում)<ref name="Surdin" /><ref>[[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]] [http://razumru.ru/atheism/science/surdin02.htm Ошибка при решении элементарной задачи]. {{Wayback|url=http://razumru.ru/atheism/science/surdin02.htm|date=20140422025238}} // [[Вестник РАН]]. — 2002. — том 72. — № 6. — '''С. 543—544'''.</ref>։ 1532 թվականի հրդեհի ժամանակ պատանքը ենթարկվել է բարձր ջերմաստիճանի՝ ցածր թթվածնի պայմաններում։ [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] Ե. Ա. Սեդովի անվան Կենսապոլիմերների գիտահետազոտական լաբորատորիայի կենսաբանական գիտությունների դոկտոր Կուզնեցով Դ. Ա., Իվանով Ա. Ա. և Վելեցկի Պ. Ռ.-ի հոդվածում նկարագրված են բարձր ջերմաստիճանի ենթարկված նմուշների ռադիոածխածնային թվագրման ճշգրտության գնահատման փորձեր։ Կուզնեցովը [[Իսրայել|Իսրայելից]] ձեռք է բերել հին գործվածք, որի տարիքը սովորական ռադիոածխածնային մեթոդով որոշվել է մ.թ.ա. 100 - մ.թ. 100 ժամանակահատվածում։ Այն ենթարկվել է ուժեղ տաքացման արծաթի ներկայությամբ, որից հետո ռադիոածխածնային վերլուծությունը ցույց է տվել 1400 տարվա հնություն: Հեղինակները բացատրում էին դա այրման արգասիքներից C-14 ատոմների լրացուցիչ քանակի ներթափանցմամբ թելքերի կառուցվածքի մեջ և կտորի աղտոտմամբ արտաքին աղբյուրից<ref>Kouznetsov D. A., Ivanov A. A., Veletsky P. R. ''«Effects of fires and biofractionation of carbon isotopes on results of radiocarbon dating of old textiles: the Shroud of Turin»'' // {{нп3|Journal of Archaeological Science}}. 1996. Vol. 23. P. 23-34, 109—121 {{DOI|10.1006/jasc.1996.0009}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, որոշ հետազոտողներ վիճարկել են այս եզրակացությունները, քանի որ, ըստ նրանց, հրդեհի ժամանակ գործվածքի ենթարկման պայմանները վերարտադրելի չեն<ref>Jull A. J. T., Donahue D. J., Damon P. E. ''«Factors Affecting the Apparent Radiocarbon Age of Textiles: A Comment on „Effects of Fires and Biofractionation of Carbon Isotopes on Results of Radiocarbon Dating of Old Textiles: The Shroud of Turin“, by D. A. Kouznetsov et al.»'' // {{нп3|Journal of Archaeological Science}}. 1996. Vol. 23. Issue 1. P. 157—160. {{DOI|10.1006/jasc.1996.0013}}</ref>։ Վերջին տասնամյակում վիճակագրական մոտեցումները սկսել են ավելի ու ավելի կարևոր դեր խաղալ ռադիոածխածնային թվագրման արդյունքների գնահատման և քննադատության մեջ<ref name="Karapanagiotis2025">{{Cite journal |last1=Karapanagiotis |first1=Ioannis |title=The Shroud of Turin: An Overview of the Archaeological Scientific Studies |journal=Textiles |volume=5 |issue=1 |pages=8 |date=2025-02-19 |doi=10.3390/textiles5010008 |url=https://www.mdpi.com/2673-7248/5/1/8 |access-date=2025-03-16}}</ref>։ Ռիանին և մյուսները պնդել են, որ տասներկու նմուշների արդյունքները (Պատանքը և ստուգիչ նմուշները), որոնք հրապարակվել են Դեյմոնի և մյուսների կողմից 1989 թվականին, ցույց են տալիս անհամասեռություն<ref name="Riani2013">{{Cite journal |last1=Riani |first1=M. |last2=Atkinson |first2=A.C. |last3=Fanti |first3=G. |last4=Crosilla |first4=F. |title=Regression analysis with partially labelled regressors: Carbon dating of the Shroud of Turin |journal=Statistics and Computing |volume=23 |pages=551–561 |year=2013 |doi=10.1007/s11222-012-9329-5}}</ref>։ Կասաբյանկան և այլոք կրկին ուսումնասիրել են 1989 թվականի սկզբնական տվյալները և եզրակացրել են, որ երեք ռադիոածխածնային լաբորատորիաների կողմից կատարված չափումները տառապում են անբավարար ճշգրտությունից, ինչը էականորեն խաթարում է հայտարարված 95% վստահելիության մակարդակի հավաստիությունը<ref name="Casabianca2019">{{Cite journal |last1=Casabianca |first1=T. |last2=Marinelli |first2=E. |last3=Pernagallo |first3=G. |last4=Torrisi |first4=B. |title=Radiocarbon dating of the Turin Shroud: New evidence from raw data |journal=Archaeometry |volume=61 |pages=1223–1231 |year=2019 |doi=10.1111/arcm.12467}}</ref>։ Թվագրման արդյունքների հավաստիությունը նույնպես կասկածի տակ էր դրվել Դի Լաձարոյի և այլոց կողմից, ովքեր մատնանշել էին միջլաբորատոր անհամասեռությունը, որը, ըստ նրանց, առաջացել էր աղտոտումների պատճառով<ref name="DiLazzaro2020">{{Cite journal |last1=Di Lazzaro |first1=P. |last2=Atkinson |first2=A.C. |last3=Iacomussi |first3=P. |last4=Riani |first4=M. |last5=Ricci |first5=M. |last6=Wadhams |first6=P. |title=Statistical and proactive analysis of an inter-laboratory comparison: The radiocarbon dating of the Shroud of Turin |journal=Entropy |volume=22 |issue=9 |pages=926 |year=2020 |doi=10.3390/e22090926}}</ref>։ Նմանատիպ եզրակացության են եկել Ուոլշը և Շվալբեն, ովքեր վերանայել են 1989 թվականի ռադիոածխածնային չափումների համար կիրառված վիճակագրական մեթոդը և ենթադրել են, որ մինչ պատանքի տվյալները ցույց են տվել անհամասեռություն, ստուգիչ նմուշները դա չեն ցուցաբերել։ Քանի որ անհամասեռության աղբյուրը չի հաջողվել որոշել, հեղինակները առաջ են քաշել երկու վարկած՝ կամ դիտարկվող տարբերությունները բացատրվում են ածխածնի իզոտոպային կազմի տատանումներով, կամ աղտոտումները ներմուծվել են 1989 թվականին երեք լաբորատորիաներում նախնական մշակման (մաքրման) ընթացակարգերի ժամանակ<ref name="Walsh2020">{{Cite journal |last1=Walsh |first1=B. |last2=Schwalbe |first2=L. |title=An instructive inter-laboratory comparison: The 1988 radiocarbon dating of the Shroud of Turin |journal=Journal of Archaeological Science: Reports |volume=29 |pages=102015 |year=2020 |doi=10.1016/j.jasrep.2019.102015}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, տարբեր վիճակագրական վերլուծությունների եզրակացությունը նույնն էր և կենտրոնացած էր 1989 թվականի հետազոտության մեջ ներկայացված պատանքի տվյալների անհամասեռության վրա։ === Այլ հետազոտման մեթոդներ === В [[2008 год]]у по заказу Ватикана учёные из компании HAL9000 сделали сверхточный цифровой снимок плащаницы с разрешением в 12,8 млрд пикселей, соединив вместе 1600 кадров. Как сказал участник исследования Мауро Гавинелли, ''«Мы соединили вместе 1600 кадров, каждый размером с кредитную карту, и создали огромный снимок. Он в 1300 раз больше, чем фотография, сделанная при помощи цифровой камеры с разрешением в 10 миллионов пикселей»''<ref>{{Cite web|url=https://pressa.tv/interesnoe/1172-turinskaya-plaschanica-kak-vyglyadel-iisus-hristos.html|title=Туринская плащаница... Как выглядел Иисус Христос?|publisher=Pressa.tv|lang=ru|accessdate=2020-03-08|archive-date=2018-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20180211230320/http://pressa.tv/interesnoe/1172-turinskaya-plaschanica-kak-vyglyadel-iisus-hristos.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://dsc.discovery.com/news/2008/02/28/shroud-of-turin.html |title=Shroud of Turin Gets High-Def Scrutiny |access-date=2010-06-21 |archive-date=2012-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121022012540/http://dsc.discovery.com/news/2008/02/28/shroud-of-turin.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.seeker.com/the-shroud-of-turin-through-history-1766214069.html|title=The Shroud of Turin Through History|author=DNews|date=2012-12-12|publisher=Seeker|accessdate=2020-03-08|archive-date=2021-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210307010700/https://www.seeker.com/the-shroud-of-turin-through-history-1766214069.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cool.conservation-us.org/byform/mailing-lists/texcons/2008/03/msg00004.html|title=FW: High-def shroud of turin|publisher=www.cool.conservation-us.org|accessdate=2020-03-08|archive-date=2020-01-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200130171702/http://www.cool.conservation-us.org/byform/mailing-lists/texcons/2008/03/msg00004.html|deadlink=no}}</ref>. Профессор механико-термических исследований [[Падуанский университет|Падуанского университета]] Джулио Фанти ({{lang-it|Giulio Fanti}}) проводил исследования нахождения ткани относительно тела. В исследовании 2010 г. было обнаружено, что изображение передней стороны тела на Туринской плащанице длиной 1,95 м непосредственно не совместимо с изображением задней части тела длиной 2,02 м. Исследование показало наиболее вероятное положение рук на теле, которое, из-за повреждения ткани огнём не полностью видно на плащанице<ref>{{Cite web|url=https://www.ingentaconnect.com/content/ist/jist/2010/00000054/00000005/art00012|title=Turin Shroud: Compatibility Between a Digitized Body Image and a Computerized Anthropomorphous Manikin|author=G. Fanti, R. Basso, G. Bianchini|date=2010-09|publisher=www.ingentaconnect.com|lang=en|accessdate=2020-03-15|archive-date=2020-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200303141923/https://www.ingentaconnect.com/content/ist/jist/2010/00000054/00000005/art00012|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://naked-science.ru/article/nakedscience/turin-shroud-relic-or-fake|title=Туринская плащаница: реликвия или подделка?|date=2014-05-23|publisher=[[Naked Science]]|accessdate=2020-03-15|archive-date=2020-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200303141442/https://naked-science.ru/article/nakedscience/turin-shroud-relic-or-fake|deadlink=no}}</ref>. Джулио Фанти проводил работы по созданию трёхмерной модели тела Иисуса. Профессор насчитал на изображении 370 ран от бичевания и отметил, что были раны, которые не отобразились на плащанице, так как с тканью соприкасались только передняя и задняя части тела<ref>[https://mattinopadova.gelocal.it/padova/cronaca/2018/03/20/news/la-statua-in-3d-dell-uomo-della-sindone-1.16616296 La statua in 3D del Cristo della Sacra Sindone]. {{Wayback|url=https://mattinopadova.gelocal.it/padova/cronaca/2018/03/20/news/la-statua-in-3d-dell-uomo-della-sindone-1.16616296 |date=20200525040308 }} // {{нп3|Il Mattino di Padova|Il Mattino di Padova|it|Il Mattino di Padova}}, 20.03.2018</ref><ref>[https://it.aleteia.org/2018/03/27/uomo-sindone-statua-3d/ L’Uomo della Sindone ricostruito in 3D. I Vangeli raccontano la verità]. {{Wayback|url=https://it.aleteia.org/2018/03/27/uomo-sindone-statua-3d/ |date=20200618041008 }} // {{нп3|Aleteia|Aleteia|it|Aleteia}}, 27.03.2018</ref><ref>{{Cite web|url=https://pravlife.org/ru/content/v-italii-sozdali-obemnoe-izobrazhenie-hrista-na-osnove-turinskoy-plashchanicy|title=В Италии создали объемное изображение Христа на основе Туринской плащаницы|publisher=Православная жизнь|lang=ru|accessdate=2020-03-15|archive-date=2020-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20200225172806/https://pravlife.org/ru/content/v-italii-sozdali-obemnoe-izobrazhenie-hrista-na-osnove-turinskoy-plashchanicy|deadlink=no}}</ref>. В 2013 году на страницах ''«Query: la scienza indaga i misteri»'', официального журнала {{нп3|CICAP|Итальянского комитета по исследованию лженаучных утверждений (CICAP)|it|CICAP}}, между Джан Марко Ринальди ({{lang-it|Gian Marco Rinaldi}}) и Джулио Фанти произошла дискуссия относительно проведённых Фанти исследований Туринской плащаницы<ref>* Gian Marco Rinaldi [https://www.queryonline.it/2013/04/04/sindone-le-datazioni-alternative-di-giulio-fanti/ Sindone: le «datazioni alternative» di Giulio Fanti (con replica di Fanti e contro-replica dell’autore)]. {{Wayback|url=https://www.queryonline.it/2013/04/04/sindone-le-datazioni-alternative-di-giulio-fanti/ |date=20200730122602 }} // «Query: la scienza indaga i misteri», 04.04.2013 * Giulio Fanti [https://www.queryonline.it/2013/04/16/datazioni-alternative-della-sindone-la-replica-di-giulio-fanti/ Datazioni alternative della Sindone: la replica di]. {{Wayback|url=https://www.queryonline.it/2013/04/16/datazioni-alternative-della-sindone-la-replica-di-giulio-fanti/ |date=20200730122605 }} // «Query: la scienza indaga i misteri», 16.04.2013 * Gian Marco Rinaldi [https://www.queryonline.it/2013/04/16/datazioni-alternative-della-sindone-la-controreplica-di-gian-marco-rinaldi/ Datazioni alternative della Sindone: la controreplica di Gian Marco Rinaldi]. {{Wayback|url=https://www.queryonline.it/2013/04/16/datazioni-alternative-della-sindone-la-controreplica-di-gian-marco-rinaldi/ |date=20200730122548 }} // «Query: la scienza indaga i misteri», 16.04.2013</ref>. Проведённый в 2015 году анализ следов ДНК на плащанице показал, что в контакт с тканью входили люди из самых разных этнических и географических групп. Джанни Баркачча из [[Падуанский университет|Падуанского университета]], ответственный за проведение исследования, заявил, что, используя современные методы анализа ДНК, узнать что-то большее о плащанице невозможно<ref name="livescience">{{Cite web|lang=en|url=https://www.livescience.com/52567-shroud-of-turin-dna.html|title=Is It a Fake? DNA Testing Deepens Mystery of Shroud of Turin|author=Tia Ghose|website=|date=2015-10-23|publisher=livescience.com|accessdate=2020-06-01|archive-date=2017-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20170730234352/https://www.livescience.com/52567-shroud-of-turin-dna.html|deadlink=no}}</ref>. В 2018 году [[Судебно-медицинская экспертиза|судебно-медицинским экспертом]] и [[антропология|антропологом]] Маттео Боррини и [[Органическая химия|химиком-органиком]] Луиджи Гарлашелли было проведено исследование по моделированию стока крови с тела на плащаницу. Согласно полученным результатам, часть отпечатков на плащанице является совершенно нереалистичной и не могла быть оставлена телом ни в каком положении, а часть должна была бы иметь совершенно иной характер. Результат исследования был опубликован в {{нп3|Journal of Forensic Sciences}}<ref>{{cite news|author=Салькова А.|title=Экспертиза назвала подделкой Туринскую плащаницу|url=https://www.gazeta.ru/science/2018/07/16_a_11840869.shtml?updated|agency=[[Газета.ру]]|date=2018-07-16|accessdate=2018-07-16|archivedate=2018-07-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180716194742/https://www.gazeta.ru/science/2018/07/16_a_11840869.shtml?updated}}</ref>. == Պատկերի ստեղծման եղանակների վերակառուցում == Изображение тела на Плащанице является одновременно полноразмерным и полутоновым. Исследователями Плащаницы неоднократно предпринимались попытки реконструировать способ создания подобного изображения. В {{нп3|Новая католическая энциклопедия|Новой католической энциклопедии||New Catholic Encyclopedia}} сообщается, что изображение всего тела Иисуса на плащанице довольно чётко выражено, хотя в местах наибольшего прилегания очертания должны быть более выраженными, а местах наименьшего прилегания — менее. В действительности, руки, лицо, в том числе глазницы, имеют чёткие контуры, а некоторые места — ягодицы и пупок — едва заметны, при этом морщины и другие неровности никак не отображены. В энциклопедии делается вывод, что правая рука намеренно удлинена для закрытия области гениталий в угоду «благочестивой скромности», а также, что изображение Иисуса на ткани соответствует иконографическому стилю византийского периода, в то время как ранние изображения Иисуса в катакомбах Рима показывают его безбородым, а в Евангелии и вовсе не даётся никакого описания внешности{{sfn|Wild|2003|p=97}}. М. Левшенко в 2006 году предположил, что изображение на ткани могло возникнуть под воздействием энергии солнечного света. Масляные следы отпечатка тела на белом полотне, содержащие частицы растительной смолы мирры и гидрофильные вещества из мази, под воздействием энергии солнечного света вызвали окисление и дегидратацию целлюлозы волокон ткани плащаницы. Это вызвало видимый эффект появления «изображения» на ткани. Автором приводятся экспериментальные данные получения этим способом «изображения» ладони на льняном полотне<ref>''Левшенко М.'' [https://rusk.ru/st.php?idar=18127 Разгадка одной из тайн Туринской плащаницы.] // Химия и жизнь — XXI век, № 7, с.38-39. 2006 г.</ref>. В 2009 году группа итальянских учёных во главе с доцентом ({{lang-it|Professore Aggregato}}<ref>{{Cite web |url=http://www-1.unipv.it/chimorg/mapsite/02per.html |title=Сайт кафедры органической химии университета Павии |access-date=2009-10-06 |archive-date=2009-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090326075758/http://www-1.unipv.it/chimorg/mapsite/02per.html |deadlink=no }}</ref>) органической химии [[Павийский университет|Павийского университета]] Луиджи Гарласкелли (Luigi Garlaschelli) заявила об удачном завершении экспериментов по реконструкции способа создания изображения на Плащанице<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/6263833/Shroud-of-Turin-is-a-medieval-fake-say-Italian-scientists.html Shroud of Turin 'is a medieval fake', say Italian scientists]. {{Wayback|url=http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/6263833/Shroud-of-Turin-is-a-medieval-fake-say-Italian-scientists.html|date=20091009062855}} // [[Telegraph]], 06.10.2009{{ref-en}}</ref><ref>[http://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSTRE5943HL20091005 Italian scientist reproduces Shroud of Turin]. {{Wayback|url=http://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSTRE5943HL20091005 |date=20091008050826 }} // [[Reuters]], 05.10.09</ref><ref name="gazeta2009">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.gazeta.ru/science/2009/10/06_a_3270296.shtml|title=Опять подделали плащаницу|author=Борисова А.|website=|date=2009-10-06|publisher=[[Газета.ru]]|accessdate=2020-05-25|archive-date=2021-05-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20210504235344/https://www.gazeta.ru/science/2009/10/06_a_3270296.shtml|deadlink=no}}</ref>. Для точности реконструкции использовались лишь материалы и методы, доступные в [[Средние века]]. В результате было получено нечёткое, полутоновое полноразмерное изображение человеческой фигуры, схожее с тем, что имеется на Плащанице. По словам Гарласкелли, Ватикан никак не откликнулся на результаты реконструкции, которая была спонсирована итальянским обществом атеистов и агностиков<ref name="gazeta2009" /><ref>[http://edition.cnn.com/2009/WORLD/europe/10/07/italy.turin.shroud/index.html Scientist re-creates Turin Shroud to show it’s fake]. {{Wayback|url=http://edition.cnn.com/2009/WORLD/europe/10/07/italy.turin.shroud/index.html |date=20100316025357 }} // [[CNN]]{{ref-en}} — 2009</ref>. Процесс создания изображения проходил в несколько этапов: # Доброволец покрывался льняной тканью; # Ткань натиралась пигментом с небольшим количеством кислоты; # Пигмент постепенно удалялся (для ускорения этого процесса ткань нагревалась в печи); # На заключительном этапе на ткань наносили пятна крови и другие декорирующие элементы. Другими исследователями было наглядным образом продемонстрировано, что качество реконструкции группы Гарласкелли намного уступает качеству оригинала (в частности, не достигнута полутоновость оригинального изображения)<ref name=thibault>''Barrie M. Schwortz.'' [http://www.shroud.com/pdfs/thibault-lg.pdf Comments about the Recent Experiment of Professor Luigi Garlaschelli]. {{Wayback|url=http://www.shroud.com/pdfs/thibault-lg.pdf |date=20110608044832 }}{{ref-en}} — 2009</ref>. Были подвергнуты сомнению сам процесс проведения эксперимента, соблюдение стандартов публикации научного материала и осведомлённость автора исследования непосредственно о химических и физических характеристиках оригинала<ref>[http://www.shroud.com/pdfs/schwortzedit01.pdf Science by Press Release? An Editorial Response by Barrie Schwortz]. {{Wayback|url=http://www.shroud.com/pdfs/schwortzedit01.pdf |date=20110608081618 }}{{ref-en}} — 2009</ref><ref>{{cite web |url=https://nplus1.ru/material/2018/07/23/sindonologia |title=«Верою, а не видением» |subtitle=Учёные в очередной раз попытались опровергнуть подлинность Туринской плащаницы |author=Юлия Штутина |lang=ru |website=N+1.ru |date=2018-07-23 |accessdate=2020-03-27 |archive-date=2020-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327112439/https://nplus1.ru/material/2018/07/23/sindonologia |deadlink=no }}</ref>. == Երուսաղեմի սավան == Вышедшая в 2009 году статья ''«Molecular Exploration of the First-Century Tomb of the Shroud in Akeldama, Jerusalem»'' описывает открытие в древнем захоронении в [[Иерусалим]]е частей савана, по данным радиоуглеродного анализа, относящихся к концу I века до н. э. — началу I века н. э. Это одно из очень немногих в районе Иерусалима захоронений с сохранившимися материалом савана. Археолог Шимон Гибсон обнаружил останки, завёрнутые в саван, в пещере в [[Долина Гинном|долине Хинном]]. Анализ ДНК установил, что умерший человек страдал проказой и скончался от туберкулёза. Судя по всему, из-за этого погребальная камера в пещере, где нашли останки, была герметично запечатана. Это, в свою очередь, позволило савану сохраниться до наших дней<ref>{{Cite web |url=http://www.fontanka.ru/2009/12/16/120/ |title=Находка археологов подтвердила поддельность Туринской плащаницы- Фонтанка.ру, 16.12.09 |access-date=2009-12-16 |archive-date=2009-12-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091217194728/http://www.fontanka.ru/2009/12/16/120/ |deadlink=no }}</ref>. В отличие от Туринской плащаницы, найденный в Иерусалиме саван представляет собой не цельный кусок ткани, а состоит из нескольких частей. В частности, отдельный кусок ткани полагался для головы на тот случай, если человек, которого хоронили, оказывался живым и приходил в сознание. Тогда он мог сдёрнуть с лица часть савана и закричать. Про платок, закрывавший лицо умершего, сообщает и евангелист Иоанн ({{Библия|Ин|20:6|-7}}) — ''«Вслед за ним приходит Симон Пётр, и входит во гроб, и видит одни пелены лежащие, и плат, который был на главе Его, не с пеленами лежащий, но особо свитый на другом месте»''. В отличие от Туринской плащаницы, найденная ткань была выткана методом простого двустороннего переплетения нитей, а не [[Ткацкие переплетения#Са́ржевое переплетение|саржевого]] (диагонального), которое использовано в Туринской плащанице. Существует точка зрения, что саржевое плетение нитей появилось лишь спустя тысячу лет после предполагаемой даты смерти Христа<ref>Mati Milstein «Shroud of Turin Not Jesus', Tomb Discovery Suggests» — [http://news.nationalgeographic.com/news/2009/12/091216-shroud-of-turin-jesus-jerusalem-leprosy.html National Geographic News, 17 декабря 2009]. {{Wayback|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2009/12/091216-shroud-of-turin-jesus-jerusalem-leprosy.html |date=20121016051928 }}</ref>. Остатки данного савана, по мнению некоторых исследователей, могут подтвердить версию о поддельности Туринской плащаницы. Однако позже вышли исследования, допускающие предположение, что подобное саржевое плетение ёлочкой применялось в I веке в Сирии для изготовления очень дорогих тканей<ref>[http://www.sindone.info/TYRER1.PDF Tyrer, J. LOOKING AT THE TURIN SHROUD AS A TEXTILE//Textile Horizons, Dec, 1981]. {{Wayback|url=http://www.sindone.info/TYRER1.PDF |date=20111118160435 }},</ref>, и указывающие на возможность изготовления ткани плащаницы на Ближнем Востоке в I веке<ref>{{Cite web|url=https://www.booksite.ru/fulltext/nee/lov/tka/che/stvo/index.htm|title=В. И. Неелов. Ткачество|publisher=www.booksite.ru|accessdate=2020-03-08|archive-date=2021-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126150103/https://www.booksite.ru/fulltext/nee/lov/tka/che/stvo/index.htm|deadlink=no}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=http://kronk.spb.ru/library/rudenko-si-1968-2.htm|title=С.И. Руденко, 1968|publisher=kronk.spb.ru|accessdate=2020-03-08|archive-date=2014-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20140226140049/http://kronk.spb.ru/library/rudenko-si-1968-2.htm|deadlink=no}}</ref>. Так, в 70-е годы XX века начались исследования поселений на границах Франции, Италии и Швейцарии. По словам исследователя В. В. Неелова, поселения датировались от 5000 до 2900 лет до н. э. В них было найдено много остатков тканей, в том числе саржевого переплетения. На появление саржи задолго до даты, предполагаемой скептиками указывает и исследование могил в Китае, которые датируются 6-2 вв. до н. э.. Там были найдены многие одежды и ткани, выполненные саржевым плетением. Как указывает в своей научной работе С. И. Руденко, ''«Чаще других в оледенелых курганах Горного Алтая встречались ткани саржевого переплетения. Их основа и уток переплетаются в киперном двухстороннем переплетении с диагональным рисунком. При одной и той же технике изготовления такой ткани различные её образцы существенно отличаются один от другого по плотности основы и утка. Так, в одних тканях на 1 см² приходится основы 15 нитей и утка 28 нитей, в других при 20 нитях основы 30-35 нитей утка. Кроме того, в некоторых тканях нити утка частью плотно прибиты друг к другу так, что нитей основы не видно, частью между ними имеются промежутки, через которые они видны»<ref name=":0" />.'' == Պատանքների պատճեններ == Копии Туринской плащаницы находятся в Беларуси, Италии, Испании, Португалии, Франции, Бельгии, Мальте, Аргентине<ref>{{Cite web |url=https://www.shroud.com/pdfs/rabat.pdf |title=''Br. Michael Buttigieg F.S.C.'' The Shroud of Turin and the Shroud of Rabat, Malta. |access-date=2020-09-29 |archive-date=2020-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923180553/https://shroud.com/pdfs/rabat.pdf |deadlink=no }}</ref>, России. Самая ранняя копия Туринской плащаницы, датированная 1516 годом, находится в ризнице церкви Святого Гоммера в [[Лир (Бельгия)|Лире]], расположенном в Бельгии<ref>{{Cite web |url=https://www.shroud.com/pdfs/ssi20part5.pdf |title=''Van Haelst, R.'' The Lier Shroud: a problem in attribution. |access-date=2020-09-29 |archive-date=2020-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200925193937/https://shroud.com/pdfs/ssi20part5.pdf |deadlink=no }}</ref>. С 1997 года копия Туринской плащаницы находится в Сретенском монастыре в Москве, являющаяся одной из пяти точных копий Туринской плащаницы<ref>[https://monastery.ru/gostyam/ekskursii0/tayny-turinskoy-plashchanitsy/ Тайны Туринской плащаницы]. {{Wayback|url=https://monastery.ru/gostyam/ekskursii0/tayny-turinskoy-plashchanitsy/ |date=20210624151524 }}. Московский Сретенский монастырь.</ref>. В 2006 году ещё одну копию Туринской плащаницы преподнесли в дар [[Александро-Свирский монастырь|Александро-Свирскому монастырю]], освящение её возглавил митрополит Санкт-Петербургский и Ладожский [[Владимир (Котляров)|Владимир]]. 3 мая 2013 года, в Страстную пятницу, в [[Псков]]ском [[Храм Анастасии Узорешительницы (Псков)|храме Святой Анастасии Узорешительницы]] освятили как Нерукотворный Образ переданную в дар ещё одну копию Туринской Плащаницы<ref>[http://anastasia-psk.ru/relic.html Святыни храма святой Анастасии Узорешительницы]. Храм Анастасии Узорешительницы в Пскове.</ref>. == Տես նաև == * [[Плащаница (За гранью возможного)]] * [[Плащаница]] * [[Сударь (пелена)]] * [[Плат Вероники]] == Примечания == {{Примечания|2}} == Գրականություն == {{refbegin|2}} * [[Арутюнов, Сергей Александрович|Арутюнов С. А.]], [[Жуковская, Наталья Львовна|Жуковская Н. Л.]] Туринская плащаница: отпечаток тела или творение художника? // [[Наука и жизнь]]. 1984. № 12. С. 102—111. * ''Воронов Д.'' [http://www.atheism.ru/library/Voronov_1.phtml Есть ли основания для сомнений в радиоуглеродной датировке Туринской Плащаницы поздним средневековьем?] atheism.ru * Туринская плащаница // {{книга|автор= Деко А.|заглавие = Великие загадки истории|ссылка=|ответственный= пер. И. Алчеева |место = М.|издательство = Вече|год = 2004, 2006 |страницы= 122—151|страниц = 480|серия = Великие тайны|isbn = 5-9533-0229-0|тираж = 5000}} * ''[[Дулуман, Евграф Каленьевич|Дулуман Е. К.]]'' [http://www.skeptik.net/miracles/turin.htm Туринская плащаница: историческая правда вместо «чудес» вокруг да около] * ''Ианноне Дж.'' [http://ec-dejavu.ru/h/Holy_Shroud.html Туринская плащаница. Тайна Туринской плащаницы. Новые научные данные.] / пер. с англ. Н. Н. Власова. — СПб.: [[Амфора (издательство)|Амфора]], 2005. — С. 12—40. — 271 с. (Новая Эврика). ISBN 5-94278-917-7 * ''[[Каледа, Глеб Александрович|Каледа Г. А.]]'' [http://www.pravmir.ru/plashhanica-gospoda-nashego-iisusa-xrista/ Плащаница Господа нашего Иисуса Христа]. — М.: Издательство Зачатьевского монастыря, 2011. — 32 с. * ''[[Каледа, Глеб Александрович|Каледа Г. А.]]'' Святая Плащаница и её значение для христианского сознания и духовной жизни // [[Московский церковный вестник]]. 1991. № 2. * ''[[Каледа, Глеб Александрович|Каледа Г. А.]]'' Туринская плащаница и её возраст // [[Журнал Московской Патриархии]]. 1992. № 5. * {{БРЭ|статья=Туринская плащаница|автор=Китнис Т. Р.|том=32|год=2016|страницы=534|ref=Китнис|ссылка=https://old.bigenc.ru/religious_studies/text/4210014|архив=https://web.archive.org/web/20230103230412/https://bigenc.ru/religious_studies/text/4210014|архив дата=2023-01-03}} * ''Левшенко М.:'' [http://cyberleninka.ru/article/n/turinskaya-plaschanitsa-solnechnyy-mehanizm-formirovaniya-izobrazheniya Туринская плащаница — решение найдено: «солнечный» механизм формирования «изображения».] // Актуальные вопросы современного естествознания. — Вып. 10. — 2012. — С. 33—49. * ''Лесков С.'' [https://web.archive.org/web/20070930230248/http://www.izvestia.ru/science/article42323/ Реликвия для Церкви и науки] // [[Известия]] : газета. * Лик на плащанице // [[Наука и жизнь]]. 1996. № 5. * [http://www.pravoslavie.ru/sm3/000101181130 Материалы конференции (30 и 31 января 2002 г.) «Научные и богословские аспекты исследования Туринской плащаницы…»] * Чудо Туринской плащаницы // {{книга|автор = [[Пернатьев, Юрий Сергеевич|Пернатьев Ю.]]|заглавие = Великие загадки истории |ссылка = |ответственный = ред. С. Силяр |место = Харьков|издательство = Книжный клуб|год = 2006 |страниц = 416 |isbn = 966-343-411-2|тираж = 20000}} * {{книга|автор = [[Синельников, Вячеслав|Синельников В.]]|заглавие = Туринская плащаница на заре новой эры |ссылка = |место = М.|издательство = Сретенский монастырь|год = 2009|страниц = 176|isbn = 978-5-75330341-7|тираж = 10000}} * ''[[Сойфер, Валерий Николаевич|Сойфер В. Н.]]'' [https://magazines.gorky.media/continent/2003/117/turinskaya-plashhanicza-i-sovremennaya-nauka.html Туринская плащаница и современная наука. Часть 1] // [[Континент (журнал)|Континент]]. 2003. № 117. * ''[[Сойфер, Валерий Николаевич|Сойфер В. Н.]]'' [https://magazines.gorky.media/continent/2003/118/turinskaya-plashhanicza-i-sovremennaya-nauka-2.html Туринская плащаница и современная наука. Часть 2] // [[Континент (журнал)|Континент]]. 2003. № 118. * ''[[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]]'' [http://razumru.ru/atheism/science/surdin02.htm Ошибка при решении элементарной задачи] // [[Вестник РАН]]. — 2002. — том 72. — № 6. — С. 543—544. * ''[[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]]'' [http://www.scepsis.ru/library/id_437.html В фокусе Туринской плащаницы.] // «[[Знание — сила]]». — 2003. — № 1. * {{статья|автор = [[Сурдин, Владимир Георгиевич|Сурдин В. Г.]]|заглавие= Туринская плащаница: научное расследование|ссылка = http://www.ras.ru/FStorage/Download.aspx?id=163a672e-d17d-43fe-b57f-b5f8e7db7abf|издание= [[В защиту науки]]|тип = |год = 2006|номер = 1|страницы = 85|ref=Сурдин}} * Поддельная Туринская плащаница // {{книга|автор= {{нп3|Тёрни, Крис|Тёрни К.||Chris Turney}}|заглавие= Кости, скалы и звёзды. Наука о том, когда что произошло|оригинал=Bones, Rocks and Stars. The Science of When Things Happened|ссылка = |ответственный= Пер. с англ. М. Десятова; науч. ред. [[Наймарк, Елена Борисовна|Е. Наймарк]]|место = М.|издательство= [[Альпина нон-фикшн]]|год = 2011|страниц = 235|isbn = 978-5-91671-087-8}} * Туринская плащаница — творение художника // [[Наука и жизнь]]. 1989. № 3. * ''Фесенко А. В., Беляков А. В., Тилькунов Ю. Н., Москвина Т. П.'' [http://www.pravoslavie.ru/sretmon/turin/datirovanie.htm К вопросу о датировании Туринской плащаницы.] {{refend}} ; * {{книга|автор=[[Браун, Раймонд|Brown R. E.]]|заглавие=Biblical Exegesis and Church Doctrine |ссылка=https://books.google.com/books?id=KdBKAwAAQBAJ&pg=PA151 |издательство={{Нп3|Wipf and Stock|Wipf & Stock Publishers|en|Wipf and Stock}} |isbn=978-1-59244-024-5 |pages=150—152|год=2002|ref=Brown}} * {{книга|автор= Wild R. A.|часть=Shroud of Turin | заглавие={{нп3|New Catholic Encyclopedia}} |volume=13 Seq–The| издание=2nd edition||издательство=[[The Catholic University of America]], {{нп3|Tompson Gale}}| год=2003|pages= 95—97|ref=Wild}} {{Навигация}} ehau3zre43eglgpfpkxaeffckrtw6lw 0 1102385 10356549 9753045 2025-06-17T12:06:26Z A.arpi.a 23940 10356549 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ծրագիր}} '''Xbox Cloud Gaming''', առանց խաղային ծառայություն մշակված [[Մայքրոսոֆթ|Microsoft]] ընկերության կողմից։ Բետա տարբերակի՝ xCloud, փորձարկումները սկսել է [[2019|2019 թվականից]]։ Արդյունքում, [[2020 թվականի ալբոմների ցանկ|2020 թվականի]] [[Սեպտեմբերի 15|սեպտեմբերի 15-ին]] այս ծառայությունը ընդրգկվեց [[Xbox Game Pass|Xbox Game Pass Ultimate-ի]] բաժանորդագրության մեջ աառանց հավելյալ վճարի<ref>{{Cite web |last=Ivan |first=Tom |date=2020 թ․ հուլիսի 16 |title=xCloud launching in September and included with Xbox Game Pass Ultimate |url=https://www.videogameschronicle.com/news/xcloud-launching-in-september-and-included-with-xbox-game-pass-ultimate/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200716180710/https://www.videogameschronicle.com/news/xcloud-launching-in-september-and-included-with-xbox-game-pass-ultimate/ |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 16 |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 16 |website=[[Video Games Chronicle]]}}</ref>։ == Մշակում == [[Մայքրոսոֆթ|Microsoft-ը]] առաջին անգամ ցուցադրեց ծառայությունը [[Electronic Entertainment Expo 2018|Electronic Entertainment Expo 2018-ի]] ժամանակ և պաշտոնապես հայտարարեց այդ մասին մի քանի ամիս անց<ref name="IGN: announce">{{Cite web |last=Bankhurst |first=Adam |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 8 |title=Microsoft Announces Global Game Streaming Service, Project xCloud, Beta Next Year |url=https://www.ign.com/articles/2018/10/08/microsoft-announces-global-game-streaming-service-project-xcloud-beta-next-year |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200107215625/https://www.ign.com/articles/2018/10/08/microsoft-announces-global-game-streaming-service-project-xcloud-beta-next-year |archive-date=2020 թ․ հունվարի 7 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 9 |website=[[IGN]] |language=en-US}}</ref>։ Ամբողջական ցուցադրումը կայացավ [[2019|2019 թվականին]] [[Forza Horizon 4]] խաղի միջոցով<ref>{{Cite web |last=Higham |first=Michael |date=2019 թ․ մարտի 13 |title=Xbox Shows Project xCloud In Action, Playing Forza Horizon 4 On A Phone |url=https://www.gamespot.com/articles/xbox-shows-project-xcloud-in-action-playing-forza-/1100-6465537/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200107215809/https://www.gamespot.com/articles/xbox-shows-project-xcloud-in-action-playing-forza-/1100-6465537/ |archive-date=2020 թ․ հունվարի 7 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 9 |website=[[GameSpot]] |language=en-US}}</ref>։ Ծառայությունը սկսեց հանրային փորձարկումների շրջանը և ևս մեկ անգամ ցուցադրվեց [[Electronic Entertainment Expo 2019|Electronic Entertainment Expo 2019-ի]] ժամանակ<ref name="GS: milestone">{{Cite web |last=Makuch |first=Eddie |date=2019 թ․ մայիսի 1 |title=New Xbox Streaming Service Reaches Major Milestone |url=https://www.gamespot.com/articles/new-xbox-streaming-service-reaches-major-milestone/1100-6466606/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200107220147/https://www.gamespot.com/articles/new-xbox-streaming-service-reaches-major-milestone/1100-6466606/ |archive-date=2020 թ․ հունվարի 7 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 9 |website=[[GameSpot]] |language=en-US}}</ref>։ Microsoft-ը հայտարարեց, որ ծառայությունում առկա գրադարանների շնորհիվ xCloud ավելի գրավիչ է համեմատաբար՝ Google Stadia, Boosteroid և GeForce Now-ի{{R|GS: milestone}}։ [[2019|2019 թվականին]] ծառայությունը ներկայացրեց 50 խաղ, որոնք հասանելի էին [[iOS]] [[օպերացիոն համակարգ]]ով աշխատող հեռախոսների և [[Կրկնակի ցնցում|DualShock]] կառավարման վահանակների համար<ref name="thurrott1">{{Cite web |date=2019 թ․ նոյեմբերի 14 |title=Microsoft's xCloud Now Supports 50 Games, Coming to PC In 2020 |url=https://www.thurrott.com/games/222080/microsofts-xcloud-now-supports-50-games-coming-to-pc-in-2020 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200107220434/https://www.thurrott.com/games/222080/microsofts-xcloud-now-supports-50-games-coming-to-pc-in-2020 |archive-date=2020 թ․ հունվարի 7 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 26 |website=[[Thurrott]]}}</ref>։ xCloud կողմից պաճանջվող ինտերնետի արագությունը կազմում է 9 Մբիթ/վ<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=Project XCloud: revealed, the bandwidth requirements for streaming from the Xbox One |url=https://nerd4.life/2019/09/28/project-xcloud-revealed-the-bandwidth-requirements-for-streaming-from-the-xbox-one/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512161344/https://nerd4.life/2019/09/28/project-xcloud-revealed-the-bandwidth-requirements-for-streaming-from-the-xbox-one/ |archive-date=2021 թ․ մայիսի 12 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 26 |website=Nerd4.life}}</ref>։ == Հասանելիություն == Խաղային ծառայությունը հասանելի է 22 երկերում՝ [[Ավստրիա]], [[Բելգիա]], [[Կանադա]], [[Չեխիա]], [[Դանիա]], [[Ֆինլանդիա]], [[Ֆրանսիա]], [[Գերմանիա]], [[Հունգարիա]], [[Իռլանդիա]], [[Իտալիա]], [[Կորեա]], [[Նիդերլանդներ|Նիդեռլանդներ]], [[Նորվեգիա]], [[Լեհաստան]], [[Պորտուգալիա]], [[Սլովակիա]], [[Իսպանիա]], [[Շվեդիա]], [[Շվեյցարիա]], [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]] և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]<ref>{{Cite web |title=Xbox Cloud Gaming (Beta) with Xbox Game Pass {{!}} Xbox |url=https://www.xbox.com/en-US/xbox-game-pass/cloud-gaming |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210514165058/https://www.xbox.com/en-US/xbox-game-pass/cloud-gaming |archive-date=2021 թ․ մայիսի 14 |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |website=Xbox.com |lang=en}}</ref>։ == Խաղեր == Xbox Series X հետ համատեղելիությունը xCloud-ին հասանելիություն է տալիս Xbox-ի գրադարանին<ref name="VG247">{{Cite web |last=Saed |first=Sherif |date=2020 թ․ հունիսի 18 |title=Xbox Series X hardware will power xCloud servers next year – report |url=https://www.vg247.com/2020/06/18/xbox-series-x-in-xcloud-servers-by-2021-report/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200621024056/https://www.vg247.com/2020/06/18/xbox-series-x-in-xcloud-servers-by-2021-report/ |archive-date=2020 թ․ հունիսի 21 |accessdate=2020 թ․ հունիսի 18 |website=[[VG247]]}}</ref>. Xbox Game Pass-ի գրադարանը ներկա պահին ներառում է 264 խաղ, որոնք հասանելի են առցանց մեկնարկի համար<ref>{{Cite web |title=Xbox Game Pass Library |url=https://www.xbox.com/en-US/xbox-game-pass/games#cloud |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512051559/https://www.xbox.com/en-US/xbox-game-pass/games#cloud |archive-date=2021 թ․ մայիսի 12 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 26 |website=Xbox.com}}</ref>։ Այդ ցանկի մեջ են մտնում՝ Halo: The Master Chief Collection, Destiny 2, Forza Horizon 4, The Outer Worlds և Yakuza Kiwami 2 խաղերը<ref>{{Cite web |author=Brian Shea |title=Xbox Game Pass Ultimate Subscribers Can Play More Than 100 Games From The Cloud Starting September 15 |url=https://www.gameinformer.com/2020/08/04/xbox-game-pass-ultimate-subscribers-can-play-more-than-100-games-from-the-cloud-starting |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210307001027/https://www.gameinformer.com/2020/08/04/xbox-game-pass-ultimate-subscribers-can-play-more-than-100-games-from-the-cloud-starting |archive-date=2021 թ․ մարտի 7 |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |website=Game Informer |lang=en}}</ref>։ [[Պատկեր:Microsoft-Xbox-One-controller.jpg|thumb|Xbox Wireless Controller]] == Ակնարկներ == Ծառայությունը քննադատների կողմից հիմնականում ստացավ դրական ակնարկներ<ref name="techradar">{{Cite web |last=May 2020 |first=Vic Hood 05 |title=Hands on: Project xCloud review |url=https://www.techradar.com/reviews/project-xcloud |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201111095731/https://www.techradar.com/reviews/project-xcloud |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 11 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 26 |website=TechRadar}}</ref><ref>{{Cite web |title=Xbox Game Pass's xCloud Makes Toilet Gaming Incredibly Easy |url=https://www.gamespot.com/articles/xbox-game-passs-xcloud-makes-toilet-gaming-incredibly-easy/1100-6482328/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210831170723/https://www.gamespot.com/articles/xbox-game-passs-xcloud-makes-toilet-gaming-incredibly-easy/1100-6482328/ |archive-date=2021 թ․ օգոստոսի 31 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 26}}</ref><ref>{{Cite web |date=2019 թ․ նոյեմբերի 23 |title=Sorry Stadia, I'm backing xCloud to be the big player in the cloud gaming wars |url=https://www.androidauthority.com/xcloud-review-1057978/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512020657/https://www.androidauthority.com/xcloud-review-1057978/ |archive-date=2021 թ․ մայիսի 12 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 26 |website=Android Authority}}</ref>։ Ցուցադրման ժամանակ, ընդգծվեց այն փաստը, որ խաղերը սմարթֆոնով բացելը դարձել է ավելի հեշտ, քանի որ, խաղերի տվյալները չեն ներբեռնվում կոշտ սկավառակի վրա<ref name="ign">{{Cite web |title=Microsoft xCloud Preview Hands-On Impressions: So Far, So Good! - IGN |url=https://www.ign.com/articles/2019/10/29/microsoft-xcloud-preview-hands-on-impressions |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210513040830/https://www.ign.com/articles/2019/10/29/microsoft-xcloud-preview-hands-on-impressions |archive-date=2021 թ․ մայիսի 13 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 26}}</ref>։. == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Խաղերի տեսություն]] [[Կատեգորիա:Ծրագրային ապահովում այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ծրագրային գրադարաններ]] 2j9cse0kxbzsv0nv0nsoxwux5v6eo0e 0 1102866 10356945 10356426 2025-06-18T00:07:23Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite AV media, Cite magazine և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356945 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ | անուն = NewJeans | բնօրինակ_անուն = 뉴진스 | պատկեր = NewJeans theMEGASTUDY.jpg | նկարագրություն = NewJeans-ը նոյեմբերին, 2022 | գույն = group_or_band | երկիր = {{Դրոշավորում|Հարավային Կորեա}} | ժանրեր = [[Քեյ փոփ]] | years_active = 2022-ներկա | լեյբլեր = ADOR | կայք = {{URL|https://newjeans.kr/}} | ընթացիկ անդամներ = Մինջի<br />Հաննի<br />Դանիել<br />Հաերին<br />Հյեին }} '''NewJeans''' ({{lang-ko|뉴진스}}), [[Հարավային Կորեա|հարավկորեական]] [[գըրլ բենդ]], որը կազմավորվել է [[Hybe Corporation]]-ի դուստր՝ ADOR լեյբլի կողմից։ Խումբը բաղկացած է հինգ անդամներից՝ Մինջի, Հաննի, Դանիել, Հաերին և Հյեին։ 2022 թվականի հուլիսի 22-ին խումբը դեբյուտին ընդառաջ թողարկել է «Attention» սինգլը, իսկ պաշտոնական դեբյուտը կատարել է օգոստոսի 1-ին՝ [[New Jeans (մինի ալբոմ)|նույնանուն մինի ալբոմով]]<ref name="Debut">{{Cite web |last=Herman |first=Tamar |date=2022 թ․ հուլիսի 28 |title=NewJeans, new K-pop group, have YouTube, TikTok abuzz – here’s everything you need to know about them |url=https://www.scmp.com/lifestyle/k-pop/artists-celebrities/article/3186598/newjeans-new-k-pop-group-have-youtube-tiktok |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220807173136/https://www.scmp.com/lifestyle/k-pop/artists-celebrities/article/3186598/newjeans-new-k-pop-group-have-youtube-tiktok |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 7 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 3 |work=South China Morning Post}}</ref>։ == Անվանում == Խմբի անունը՝ NewJeans, երկիմաստ է<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title=Who are the NewJeans members? New girl group is introduced by HYBE under their label ADOR |url=https://www.bolnews.com/entertainment/2022/07/who-are-the-newjeans-members-new-girl-group-is-introduced-by-hybe-under-their-label-ador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220810200317/https://www.bolnews.com/entertainment/2022/07/who-are-the-newjeans-members-new-girl-group-is-introduced-by-hybe-under-their-label-ador/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |work=[[BOL News]]}}</ref>։ Այն ակնարկում է այն գաղափարին, որ ջինսերը հավերժական նորաձևության տարր են, և խմբի մտադրությունը՝ իրենց համար հավերժական կերպար ստեղծելու մասին է<ref>{{Cite web |last=Chin |first=Carmen |date=2022 թ․ օգոստոսի 4 |title=NewJeans – 'New Jeans' review: HYBE’s latest girl group go against the grain in an uneven debut |url=https://www.nme.com/reviews/album/newjeans-new-jeans-review-hybe-3283059 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220806082226/https://www.nme.com/en_au/reviews/album/newjeans-new-jeans-review-hybe-3283915 |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 6 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 6 |website=NME |language=en-GB}}</ref>։ Անվանումը նաև «նոր գեներ» արտահայտության բառախաղն է, որը վերաբերում է [[Կորեական ալիք|փոփ երաժշտության]] նոր սերունդը ներկայացնող խմբին<ref name="name" /><ref>{{Cite web |last=Shin |first=Min-hee |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title=ADOR K-pop girl group by Min Hee-jin to be called NewJeans |url=https://koreajoongangdaily.joins.com/2022/07/22/entertainment/kpop/korea-ador-newjeans/20220722130551032.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220803204332/https://koreajoongangdaily.joins.com/2022/07/22/entertainment/kpop/korea-ador-newjeans/20220722130551032.html |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 3 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |work=[[Korea JoongAng Daily]]}}</ref>։ == Պատմություն == === 2019-2022: Կազմավորում և նախադեբյուտային գործունեություն === [[Big Hit Entertainment]]-ի ներքո նոր գըրլ բենդի դեբյուտի նախապատրաստումները սկսվել են դեռ 2019 թվականից՝ Մին Հի Ջինի ղեկավարությամբ<ref name="BeAttitude1">{{Cite web |date=2022 թ․ մարտի 24 |title=How Much Do You Know about Min Hee-jin? |url=https://beattitude.kr/issue-03/artistproject-minheejin-part1-eng/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220414115652/https://beattitude.kr/issue-03/artistproject-minheejin-part1-eng/ |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 14 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=BeAttitude |editor-first1=Harry |editor-first2=Jae-hun |editor-first3=Sanha |editor-first4=Chae-min |editor-first5=Woo-jin |editor-last1=Jun |editor-last2=Kim |editor-last3=Park |editor-last4=Jin |editor-last5=Cha}}</ref><ref>{{Cite web |last=Choi |first=Ji-won |date=2021 թ․ հուլիսի 19 |title=Who are the key players at Hybe in the post-Bang Si-hyuk era? |url=http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20210715001055 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220507091204/http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20210715001055 |archive-date=2022 թ․ մայիսի 7 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=[[The Korea Herald]]}}</ref>։ Գլոբալ լսումները տեղի են ունեցել 2019 թվականի սեպտեմբեր և հոկտեմբեր ամիսներին, իսկ կազմավորումն սկսվել է 2020 թվականի սկզբին<ref name="BeAttitude1" /><ref>{{Cite web |last=Ziwei |first=Puah |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 5 |title=BTS’ label Big Hit Entertainment launches global auditions for new K-pop girl group |url=https://www.nme.com/news/music/big-hit-entertainment-global-auditions-new-k-pop-girl-group-2545017 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210824123703/https://www.nme.com/news/music/big-hit-entertainment-global-auditions-new-k-pop-girl-group-2545017 |archive-date=2021 թ․ օգոստոսի 24 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=NME}}</ref>։ Որոշ ԶԼՄ-ների կողմից «Մին Հի Ջինի գըրլ բենդ» անվանված խումբը<ref name="BeAttitude2">{{Cite web |date=2022 թ․ ապրիլի 15 |title=A Rare Peek into Min Hee-jin’s World |url=https://beattitude.kr/issue-03/artistproject-minheejin-part2-eng/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220416211035/https://beattitude.kr/issue-03/artistproject-minheejin-part2-eng/ |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=BeAttitude |editor-first1=Harry |editor-first2=Jae-hun |editor-first3=Sanha |editor-first4=Chae-min |editor-first5=Woo-jin |editor-last1=Jun |editor-last2=Kim |editor-last3=Park |editor-last4=Jin |editor-last5=Cha}}</ref><ref>{{Cite web |last=Lee |first=Jae-lim |date=2021 թ․ նոյեմբերի 12 |title=HYBE to establish new music label with Min Hee-jin at helm |url=https://koreajoongangdaily.joins.com/2021/11/12/entertainment/kpop/HYBE-Min-Heejin-ADOR/20211112104121840.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220702092758/https://koreajoongangdaily.joins.com/2021/11/12/entertainment/kpop/HYBE-Min-Heejin-ADOR/20211112104121840.html |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 2 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=Korea JoongAng Daily}}</ref> պլանավորվում էր դեբյուտ կատարել 2021 թվականին՝ որպես Big Hit և Source Music լեյբլների համատեղ նախագիծ, սակայն հետաձգվել է [[COVID-19 պանդեմիա]]յի պատճառով<ref name="BeAttitude1" />։ 2021 թվականի վերջին նախագիծը հանձնվեց Hybe-ի նորաստեղծ, անկախ լեյբլ ADOR-ին, իսկ Մին Հի Ջինը նշանակվեց լեյբլի գործադիր տնօրեն<ref>{{Cite web |last=Chin |first=Carmen |date=2021 թ․ նոյեմբերի 12 |title=BTS’ agency HYBE launches new label in preparation for an upcoming girl group |url=https://www.nme.com/news/music/bts-agency-hybe-launches-new-label-in-preparation-for-an-upcoming-girl-group-3093882 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220504144924/https://www.nme.com/news/music/bts-agency-hybe-launches-new-label-in-preparation-for-an-upcoming-girl-group-3093882 |archive-date=2022 թ․ մայիսի 4 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=NME}}</ref>։ 2021 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2022 թվականի հունվար տեղի է ունեցել գլոբալ լսումների երկրորդ փուլը<ref>{{Cite web |last=Judine Basbas |first=Franchesca |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=HYBE launches global auditions for their new independent label 'ADOR' |url=https://www.bandwagon.asia/articles/hybe-launches-global-auditions-for-their-new-label-ador-how-to-join-singing-rapping-dance-acting-min-hee-jin-korea-december-2021 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211202014155/https://www.bandwagon.asia/articles/hybe-launches-global-auditions-for-their-new-label-ador-how-to-join-singing-rapping-dance-acting-min-hee-jin-korea-december-2021 |archive-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 2 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=Bandwagon Asia}}</ref>, իսկ խմբի կազմը վերջնականապես որոշվել է 2022 թվականի մարտին<ref name="BeAttitude2" /><ref name="Q3">{{Cite web |last=Chin |first=Carmen |date=2022 թ․ մարտի 25 |title=HYBE subsidiary ADOR’s upcoming girl group set to debut in “the third quarter of the year” |url=https://www.nme.com/news/music/hybe-subsidiary-adors-upcoming-girl-group-set-to-debut-in-the-third-quarter-of-the-year-3190216 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220327144355/https://www.nme.com/news/music/hybe-subsidiary-adors-upcoming-girl-group-set-to-debut-in-the-third-quarter-of-the-year-3190216 |archive-date=2022 թ․ մարտի 27 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=NME}}</ref>։ Մինչ NewJeans-ի դեբյուտը, խմբի որոշ անդամներ արդեն աշխատել էին ժամանցի ոլորտում։ Դանիելը եղել է [[tvN (Հարավային Կորեա)|tvN]] հեռուստաալիքի «Rainbow Kindergarten» (2011) շոուի մշտական անդամ<ref>{{Cite web |last=Yoo |first=Hye-ji |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title='민희진 걸그룹' 뉴진스 모지혜, '레인보우 유치원' 출신…나이-국적 눈길 |trans-title=Min Hee-jin's girl group New Jeans' Mo Ji-hye, from 'Rainbow Kindergarten'... age and nationality revealed |url=https://www.topstarnews.net/news/articleView.html?idxno=14709536 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220724202634/https://www.topstarnews.net/news/articleView.html?idxno=14709536 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=TopStarNews |language=ko}}</ref>։ 2017 թվականի նոյեմբերին Հյեինը՝ U.Jeong բեմական անվամբ դեբյուտ է կատարել Usso Girl մանկական երաժշտական խմբում<ref name="Yahoo">{{Cite web |last=Anderson |first=Daniel |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title=New Hybe girl group NewJeans wants ‘Attention’ in debut music video |url=https://news.yahoo.com/hybe-girl-group-newjeans-wants-233552191.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220723154704/https://news.yahoo.com/hybe-girl-group-newjeans-wants-233552191.html |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |work=Next Shark |publisher=[[Yahoo! News]]}}</ref>, սակայն մեկ տարի անց լքել է այն<ref name="NME debut" />։ 2020 թվականի դեկտեմբերին նա կրկին դեբյուտ է կատարել Play With Me Club երաժշտական խմբում և [[ՅուԹյուբ|յություբյան]] կոլեկտիվում, սակայն լքել է խումբը 2021 թվականի մայիսի 3-ին<ref>{{Cite web |last=Vasilchenko |first=Katya |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title=В HYBE дебютирует новая женская группа NewJeans, участница которой оказалась давней фанаткой BTS |trans-title=Hybe debuts a new girl group NewJeans, a member of which turned out to be a long-time fan of BTS |url=https://www.ellegirl.ru/articles/v-hybe-debyutiruet-novaya-zhenskaya-gruppa-newjeans-uchastnica-kotoroi-okazalas-davnei-fanatkoi-bts/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220723161617/https://www.ellegirl.ru/articles/v-hybe-debyutiruet-novaya-zhenskaya-gruppa-newjeans-uchastnica-kotoroi-okazalas-davnei-fanatkoi-bts/ |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |work=[[Elle Girl]] |language=ru}}</ref>։ 2021 թվականին Հաննին և Մինջին նկարահանվել են [[BTS]]-ի «[[Permission to Dance]]» երգի տեսահոլովակում<ref name="Yahoo" />։ === 2022-ներկա։ Դեբյուտ === [[Պատկեր:NewJeans Logo 1.svg|upright=1|thumb|right|NewJeans-ի պաշտոնական լոգոն]] 2022 թվականի հուլիսի 1-ին ADOR-ն իր սոցիալական հարթակներում «7» և «22» թվերով թիզերներ տեղադրեց, ակնարկելով, որ խմբի վերաբերյալ կոտենտը թողարկվելու է հուլիսի 22-ին<ref>{{Cite web |last=Hwang |first=Hye-jin |date=2022 թ․ հուլիսի 1 |title=민희진 걸그룹 데뷔 카운트다운, 22일 첫 콘텐츠 공개[공식] |trans-title=Min Hee-jin Girl Group Debut Countdown, First Content Revealed on 22nd |url=https://n.news.naver.com/entertain/article/609/0000596241 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630231512/https://n.news.naver.com/entertain/article/609/0000596241 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |work=Newsen |language=ko}}</ref><ref>{{Cite web |last=Chin |first=Carmen |date=2022 թ․ հուլիսի 1 |title=Watch the first teasers for HYBE subsidiary ADOR’s upcoming K-pop girl group |url=https://www.nme.com/news/music/watch-first-teasers-hybe-ador-upcoming-k-pop-girl-group-3259962 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220701140832/https://www.nme.com/news/music/watch-first-teasers-hybe-ador-upcoming-k-pop-girl-group-3259962 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |work=[[NME]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Kim |first=YeEun |date=2022 թ․ հուլիսի 2 |title=HYBE'S new music label ADOR announces upcoming K-pop girl group |url=https://hypebae.com/2022/7/hybe-corp-ador-label-new-k-pop-girl-group-project-teaser-debut-info |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722102610/https://hypebae.com/2022/7/hybe-corp-ador-label-new-k-pop-girl-group-project-teaser-debut-info |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |work=Hypebae}}</ref>։ Հուլիսի 22-ին խումբը թողարկեց իր դեբյուտային՝ «Attention» սինգլը որպես անակնկալ թողարկում՝ առանց որևէ առաջխաղացման կամ խմբի կազմի մասին տեղեկության<ref name="Debut" /><ref>{{Cite web |last=Agarwal |first=Bhavna |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title=HYBE’s new K-pop group New Jeans grab ‘Attention’ with their surprise music video debut. Watch |url=https://www.indiatoday.in/lifestyle/what-s-hot/story/hybe-s-new-k-pop-group-new-jeans-grab-attention-with-their-surprise-music-video-debut-watch-1978613-2022-07-22 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722142120/https://www.indiatoday.in/lifestyle/what-s-hot/story/hybe-s-new-k-pop-group-new-jeans-grab-attention-with-their-surprise-music-video-debut-watch-1978613-2022-07-22 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |work=[[India Today]]}}</ref>։ Այս քայլը [[Billboard]]-ն նկարագրել է որպես «ռիսկային, սակայն արդյունքում ոգևորող», իսկ հաջողությունը վերագրել է՝ «ամեն ինչից առաջ շեշտը դնելով երաժշտության վրա»<ref>{{Cite magazine |last1=Benjamin |first1=Jeff |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 20 |title=Meet NewJeans: HYBE’s Global Breakout Girl Group Where ‘Everything Was Riding on Secrecy’ |url=https://www.billboard.com/music/pop/newjeans-interview-hybe-ador-girl-group-min-hee-jin-1235141512/ |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 24 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ 24 ժամվա ընթացքում տեսահոլովակը հավաքել է 1,3 միլիո դիտում<ref name="name">{{Cite web |last=Dong |first=Sun-hwa |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title='Attention': Hybe's girl group NewJeans arrives on K-pop scene |url=https://www.koreatimes.co.kr/www/art/2022/07/398_333201.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722230749/https://www.koreatimes.co.kr/www/art/2022/07/398_333201.html |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |work=[[The Korea Times]]}}</ref>, որին հաջորդել է խմբի [[New Jeans (մինի ալբոմ)|նույնանուն դեբյուտային ալբոմի]] թողարկման մասին հայտարարությունը՝ բաղկացած չորս երգերից, որոնցից ևս երկուսը սինգլ են լինելու<ref name="NME debut">{{Cite web |last=Chin |first=Carmen |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title=HYBE’s latest girl group NewJeans make their much-anticipated debut with ‘Attention’ |url=https://www.nme.com/news/music/newjeans-attention-debut-single-music-video-ador-hybe-3274591 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722151331/https://www.nme.com/news/music/newjeans-attention-debut-single-music-video-ador-hybe-3274591 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |work=NME}}</ref><ref>{{Cite web |last=Hicap |first=Jonathan |date=2022 թ․ հուլիսի 21 |title=HYBE’s label ADOR debuts first K-pop group NewJeans |url=https://mb.com.ph/2022/07/21/hybes-label-ador-debuts-first-k-pop-group-newjeans/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220721225511/https://mb.com.ph/2022/07/21/hybes-label-ador-debuts-first-k-pop-group-newjeans/ |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |work=[[Manila Bulletin]]}}</ref>։ Հուլիսի 23-ին թողարկվել է խմբի երկրորդ՝ «[[Hype Boy]]» սինգլը։ Այն թողարկվել է 50 վայրկյան տևողությամբ հոլովակով, որտեղ բացահայտվում են անդամների անունները, ինչպես նաև թողարկվել են ևս չորս երաժշտական տեսահոլովակներ, որտեղ արտացոլվում են անդամների տեսակետները<ref>{{Cite web |last=Kim |first=YeEun |date=2022 թ․ հուլիսի 23 |title=K-pop's latest group NewJeans drops "Hype Boy" music video ahead of official debut |url=https://hypebae.com/2022/7/newjeans-ador-hype-boy-music-video-release-k-pop-watch-listen |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722233014/https://hypebae.com/2022/7/newjeans-ador-hype-boy-music-video-release-k-pop-watch-listen |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |work=Hypebae}}</ref>։ Երկու օր անց թողարկվել է «Hurt» երգի տեսահոլովակը<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 24 |title=New ADOR girl group NewJeans drops 'Hype Boy,' introduces members &ndash; MINJI, HANNI, HYEIN, HAERIN, and DANIELLE |url=https://www.bandwagon.asia/articles/new-ador-girl-group-newjeans-hype-boy-single-introduces-members-minji-hanni-hyein-haerin-danielle-hybe-min-hee-jin-girl-group-debut-2022 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220724204831/https://www.bandwagon.asia/articles/new-ador-girl-group-newjeans-hype-boy-single-introduces-members-minji-hanni-hyein-haerin-danielle-hybe-min-hee-jin-girl-group-debut-2022 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 24 |work=Bandwagon Asia}}</ref>։ Երեք օրում մինի ալբոմի նախավաճառքը գերազանցել է 444,000 օրինակը<ref>{{Cite web |last=Moon |first=Wan-sik |date=2022 թ․ հուլիսի 28 |title=뜨겁다! 뉴진스, 데뷔 앨범 예약판매 3일만 선주문량 44만장 돌파 |trans-title=Hot! New Jeans surpasses 440,000 pre-orders in 3 days of pre-sale of debut album |url=https://n.news.naver.com/entertain/article/108/0003074796 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220728083837/https://n.news.naver.com/entertain/article/108/0003074796 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 28 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 28 |work=Star-News |language=ko |via=[[Naver]]}}</ref>։ Օգոստոսի 1-ին խմբի դեբյուտային նույնանուն մինի ալբոմն ու երրորդ՝ «Cookie» սինգլը թողարկվել է բոլոր թվային հարթակներում<ref>{{Cite web |last=Yeo |first=Gladys |date=2022 թ․ օգոստոսի 1 |title=NewJeans drop anticipated debut EP and ‘Cookie’ music video |url=https://www.nme.com/news/music/newjeans-release-self-titled-debut-ep-cookie-music-video-3280865 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220807115940/https://www.nme.com/news/music/newjeans-release-self-titled-debut-ep-cookie-music-video-3280865 |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 7 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 9 |work=NME}}</ref>։ Օգոստոսի 4-ին խումբը դեբյուտ է կատարել [[Mnet]] հեռուստաալիքի «M Countdown» երաժշտական նախագծում՝ ելույթ ունենալով մինի ալբոմի բոլոր երեք սինգլներով<ref>{{Cite web |last=Hwang |first=Hye-jin |date=2022 թ․ օգոստոսի 4 |title='엠카' 지코 화려한 귀환→뉴진스 트리플 타이틀곡 데뷔무대[오늘TV] |trans-title='M Countdown' Zico's brilliant return → New Jeans' triple title song debut stage [TodayTV] |url=https://n.news.naver.com/entertain/article/609/0000611521 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220805171210/https://n.news.naver.com/entertain/article/609/0000611521 |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 5 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 4 |work=Newsen |language=ko |via=Naver}}</ref>։ Ալբոմի ֆիզիկական թողարկման առաջին օրն այն վաճառվել է 262,815 օրինակով՝ Հարավային Կորեայում նոր դեբյուտ ունեցող գըրլ բենդերի շրջանում մի քանի ռեկորդներ սահմանելով<ref>{{Cite web |last=Bae |first=Hyo-ju |date=2022 թ․ օգոստոսի 9 |title=뉴진스, 첫날에만 앨범 26만장 판매‥선배 아이돌 기록 꺾었다 |trans-title=New Jeans sold 260,000 albums on the first day alone... broke the senior idol record |url=https://n.news.naver.com/entertain/now/article/609/0000613302 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220809170902/https://n.news.naver.com/entertain/now/article/609/0000613302 |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 9 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 9 |work=Newsen |via=Naver}}</ref>։ NewJeans-ը նաև առաջին շաբաթվա ընթացքում դեբյուտային ալբոմի վաճառքի ռեկորդ է սահմանել։ Ըստ Hanteo Chart-ի, խումբն առաջին շաբաթում վաճառել է ալբոմի 311,000 օրինակ<ref>{{Cite news |last1=Lee |first1=Gyu-lee |date=2022 թ․ օգոստոսի 15 |title=NewJeans sets record with debut album |url=https://www.koreatimes.co.kr/www/art/2022/08/398_334455.html |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=[[The Korea Times]]}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Dong |first1=Sun-hwa |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=How 4th-generation girl groups are reshaping K-pop universe |url=https://www.koreatimes.co.kr/www/art/2022/09/398_335411.html |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=[[The Korea Times]]}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Park |first1=Jun-hee |date=2022 թ․ օգոստոսի 25 |title=In the right denim, NewJeans aims to be an everyday symbol of music |url=https://www.koreaherald.com/view.php?ud=20220825000601&ACE_SEARCH=1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=[[The Korea Herald]]}}</ref>։ NewJeans-ն առաջադրվել է Genie Music Awards 2022 մրցանակաբաշխության «Լավագույն նոր կին արտիստ» անվանակարգում<ref name="genie">{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=Genie Music Awards 2022 |url=https://promotion.genie.co.kr/promotion/2022gma |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20221007023716/https://promotion.genie.co.kr/promotion/2022gma |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 7 |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 6 |website=Genie Music |language=ko}}</ref>։ == Անդամներ == * Մինջի ({{lang-ko|민지}})՝ լիդեր, վոկալիստ, պարուհի<ref>{{Cite web |last=Kwon |first=Hyun-jin |date=2022 թ․ օգոստոսի 2 |title=민지, 뉴진스 신비로운 리더 |trans-title=Minji, the mysterious leader of New Jeans |url=https://n.news.naver.com/entertain/article/421/0006255812 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220804015410/https://n.news.naver.com/entertain/article/421/0006255812 |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 4 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 2 |work=News1 |language=ko |via=Naver}}</ref><ref name="Nylon"/> * Հաննի ({{lang-ko|하니}})՝ վոկալիստ, պարուհի<ref name="Nylon">{{Cite magazine |last=Wang |first=Steffanee |date=2022 թ․ հուլիսի 25 |title=Meet NewJeans, HYBE's '00s-Core Girl Group |url=https://www.nylon.com/entertainment/newjeans-members-danielle-haerin-hanni-minji-hyein-hybe |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220801013741/https://www.nylon.com/entertainment/newjeans-members-danielle-haerin-hanni-minji-hyein-hybe |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 1 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 2 |magazine=[[Nylon (magazine)|Nylon]]}}</ref> * Դանիել ({{lang-ko|다니엘}})՝ վոկալիստ, պարուհի<ref name="Nylon" /> * Հաերին ({{lang-ko|해린}})՝ վոկալիստ, պարուհի<ref name="Nylon" /> * Հյեին ({{lang-ko|혜인}})՝ վոկալիստ, պարուհի<ref name="Nylon" /> == Սկավառակագրություն == === Մինի ալբոմներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col" rowspan="2" | Անվանում ! scope="col" rowspan="2" | Մանրամասներ ! scope="col" colspan="4" | Ամենաբարձր հորիզոնականը չարթում ! scope="col" rowspan="2" | Վաճառքներ |- ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | KOR<br /><ref>{{Cite web |last=Moon |first=Wan-sik |date=2022 թ․ օգոստոսի 18 |script-title=ko:임영웅 '다시 만날 수 있을까' 써클 다운로드차트 2주 연속 1위 |trans-title=Lim Young-woong's 'Can We Meet Again' 1st on Circle Download Chart for 2 weeks in a row |url=https://star.mt.co.kr/stview.php?no=2022081808330294687 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 18 |website=Star News |language=ko}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | JPN<br /><ref>Peak chart positions on [[Oricon Albums Chart]]: * ''New Jeans'': {{Cite web |title=Weekly Albums Chart – August 29, 2022 |url=https://www.oricon.co.jp/rank/ja/w/2022-08-29/p/2/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220824024231/https://www.oricon.co.jp/rank/ja/w/2022-08-29/p/2/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 24 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 24 |publisher=[[Oricon]] |language=ja}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | JPN<br />Hot<br /><ref>Peak chart positions on [[Billboard Japan#Albums|''Billboard Japan'' Hot Albums]]: * ''New Jeans'': {{Cite magazine |date=2022 թ․ օգոստոսի 24 |title=Billboard Japan Hot Albums – Week of August 29, 2022 |url=http://billboard-japan.com/charts/detail?a=hot_albums&year=2022&month=08&day=29 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 24 |magazine=[[Billboard Japan]] |language=ja}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | US<br />World<br /><ref>Peak chart positions on [[World Albums|''Billboard'' World Albums]]: * ''New Jeans'': {{Cite magazine |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 19 |title=Billboard World Albums – Week of September 19, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/world-albums/2022-09-19/ |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 24 |magazine=Billboard}}</ref> |- ! scope="row" | ''[[New Jeans (մինի ալբոմ)|New Jeans]]'' | * Թողարկում՝ օգոստոսի 1, 2022 * Լեյբլ՝ [[Hybe Corporation|ADOR]], [[YG Plus]] * Ձևաչափեր՝ [[CD]], [[թվային ներբեռնում]], [[սթրիմինգ]] | 1 || 12 || 22 || 11 | * KOR: 548,100<ref>Cumulative sales of ''New Jeans'': * {{Cite web |title=Circle Album Chart – 2022.08 Month |url=https://circlechart.kr/page_chart/album.circle?nationGbn=T&targetTime=08&hitYear=2022&termGbn=month&yearTime=3 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 8}} * {{Cite web |title=Circle Album Chart - Week 37, 2022 |url=https://circlechart.kr/page_chart/album.circle?nationGbn=T&targetTime=37&hitYear=2022&termGbn=week&yearTime=3 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 15}} </ref> * JPN: 7,261 {{small|({{abbr|Ֆիզիկական}})}}<ref>{{Cite web |title=Monthly Albums Chart – August 22, 2022 |url=https://www.oricon.co.jp/rank/ja/m/2022-08/p/4/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220914042908/https://www.oricon.co.jp/rank/ja/m/2022-08/p/4/ |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=[[Oricon]] |language=ja}}</ref> * JPN: 824 {{small|({{abbr|Թվային}})}}<ref>Japan digital sales figures for ''New Jeans'': * {{Cite web |date=2022 թ․ օգոստոսի 15 |title=週間　デジタルアルバムランキング 2022年08月01日～2022年08月07日 |trans-title=Weekly Digital Album Rankings August 01, 2022 ~ August 07, 2022 |url=https://www.oricon.co.jp/rank/dia/w/2022-08-15/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220810043715/https://www.oricon.co.jp/rank/dia/w/2022-08-15/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |publisher=Oricon |language=ja}} * {{Cite web |date=2022 թ․ օգոստոսի 22 |title=週間　デジタルアルバムランキング 2022年08月08日～2022年08月14日 |trans-title=Weekly Digital Album Rankings August 08, 2022 ~ August 14, 2022 |url=https://www.oricon.co.jp/rank/dia/w/2022-08-22/p/2/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220817032031/https://www.oricon.co.jp/rank/dia/w/2022-08-22/p/2/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 17 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 17 |publisher=Oricon |language=ja}}</ref> |} === Սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col" rowspan="2" | Անվանում ! scope="col" rowspan="2" | Տարեթիվ ! scope="col" colspan="10" | Ամենաբարձր հորիզոնականը չարթում ! scope="col" rowspan="2" | Ալբոմ |- ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | KOR<br />Circle<br /><ref name="Circle Digital">Peak chart positions on [[Circle Digital Chart]]: * "Attention", "Hype Boy" and "Hurt": {{Cite web |date=August 14–20, 2022 |title=Circle Digital Chart – Week 34 of 2022 |url=https://circlechart.kr/page_chart/onoff.circle?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=34&hitYear=2022&termGbn=week <!--|archive-url=https://web.archive.org/web/20220812110633/https://circlechart.kr/page_chart/onoff.circle?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=32&hitYear=2022&termGbn=week |url-status=live--> |access-date=August 25, 2022 <!--|archive-date=August 12, 2022--> |website=Circle Chart |language=ko}} * "Cookie": {{Cite web |date=September 11–17, 2022 |title=Circle Digital Chart – Week 38 of 2022 |url=https://circlechart.kr/page_chart/onoff.circle?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=38&hitYear=2022&termGbn=week |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 22 |website=Circle Chart |language=ko}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | KOR<br />Songs<br /><ref name="KOR Songs">Peak chart positions on [[South Korea Songs|''Billboard'' South Korea Songs]]: * "Attention" and "Hype Boy": {{Cite magazine |date=2022 թ․ օգոստոսի 20 |title=Billboard South Korea Songs – Week of August 20, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/south-korea-songs-hotw/2022-08-20/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220816204239/https://www.billboard.com/charts/south-korea-songs-hotw/2022-08-20/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 16 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 16 |magazine=Billboard}} * "Cookie" and "Hurt": {{Cite magazine |date=2022 թ․ օգոստոսի 27 |title=Billboard South Korea Songs – Week of August 27, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/south-korea-songs-hotw/2022-08-27/ |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 23 |magazine=Billboard}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | IDN<br />Songs<br /><ref>Peak chart positions on ''Billboard'' Indonesia Songs: * "Attention": {{Cite magazine |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=Indonesia Songs - Week of September 10, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/indonesia-songs-hotw/2022-09-10/ |url-status=live |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |magazine=Billboard}} * "Hype Boy": {{Cite magazine |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=Indonesia Songs - Week of September 17, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/indonesia-songs-hotw/2022-09-17/ |url-status=live |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |magazine=Billboard}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | [[Japan Hot 100|JPN<br />Hot]]<br /><ref>Peaks on the ''Billboard Japan'' Hot 100: * "Hype Boy": {{Cite web |title=Billboard Japan Hot 100: 2022/10/05 公開 |url=https://billboard-japan.com/charts/detail?a=hot100&year=2022&month=10&day=10 |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 5 |work=[[Billboard Japan]] |language=ja}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | MLY<br />Songs<br /><ref name="MLY Songs">Peak chart positions on ''Billboard'' Malaysia Songs: * "Hype Boy": {{Cite magazine |date=2022 թ․ օգոստոսի 27 |title=Malaysia Songs - Week of August 27, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/malaysia-songs-hotw/2022-08-27/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220823110655/https://www.billboard.com/charts/malaysia-songs-hotw/2022-08-27/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 23 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 23 |magazine=Billboard}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | [[Official New Zealand Music Chart|NZ<br />Hot]]<br /><ref>Peak chart positions on [[Recorded Music NZ]]'s [[Recorded Music NZ#Hot Singles chart|Hot Singles]]: * {{Cite web |date=2022 թ․ օգոստոսի 8 |title=Attention |url=https://nztop40.co.nz/chart/hotsingles?chart=5374 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220808112735/https://nztop40.co.nz/chart/hotsingles?chart=5374 |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 8 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 8 |publisher=[[Recorded Music NZ]]}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | SGP<br />RIAS<br /><ref>Peak chart positions on the [[Recording Industry Association Singapore|RIAS]] Top Streaming Chart: * "Attention" and "Hype Boy": {{Cite web |date=2022 թ․ օգոստոսի 23 |title=RIAS Top Charts Week 33 (12 - 18 Aug 2022) |url=https://www.rias.org.sg/rias-top-charts/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220823044826/https://www.rias.org.sg/rias-top-charts/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 23 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 23 |publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | TWN<br />Songs<br /><ref>Peak chart positions on ''Billboard'' Taiwan Songs: * "Attention": {{Cite magazine |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=Taiwan Songs - Week of September 10, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/taiwan-songs-hotw/2022-09-10/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220907132411/https://www.billboard.com/charts/taiwan-songs-hotw/2022-09-10/ |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 7 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 7 |magazine=Billboard}} * "Hype Boy": {{Cite magazine |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=Taiwan Songs - Week of September 17, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/taiwan-songs-hotw/2022-09-17/ |url-status=live |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |magazine=Billboard}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | VIE<br><ref name="vie">Peak chart positions on the [[Billboard Vietnam Hot 100|''Billboard'' Vietnam Hot 100]]: * All tracks from ''New Jeans'': {{Cite magazine |title=Billboard Vietnam Hot 100: Chart Date 2022-08-18/ |url=https://billboardvn.vn/billboard-vietnam-hot-100/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220818123937/https://billboardvn.vn/billboard-vietnam-hot-100/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 18 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 18 |magazine=[[Billboard Việt Nam]] |language=vi}} * "Attention": {{Cite magazine |title=Billboard Vietnam Hot 100: Chart Date 2022-08-25/ |url=https://billboardvn.vn/billboard-vietnam-hot-100/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220829112753/https://billboardvn.vn/billboard-vietnam-hot-100/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 29 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 30 |magazine=[[Billboard Việt Nam]] |language=vi}}</ref> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | [[Billboard Global 200|WW]]<br /><ref>Peak chart positions on [[Billboard Global 200|''Billboard'' Global 200]]: * "Attention" and "Hype Boy": {{Cite magazine |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 3 |title=Billboard Global 200 – Week of September 3, 2022 |url=https://www.billboard.com/charts/billboard-global-200/2022-09-03/ |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 30 |magazine=Billboard}}</ref> |- ! scope="row" | Attention | rowspan="3" | 2022 | 1 || 1 || 22 || — || 19 || 26 || 7 || 25 || 8 || 54 | rowspan="3" | ''New Jeans'' |- ! scope="row" | [[Hype Boy]] | 3 || 2 || 16 || 88 || 10 || — || 6 || 20 || 9 || 52 |- ! scope="row" | Cookie | 9 || 6 || — || — || — || — || — || — || 21 || — |- | colspan="13" style="font-size:85%" | "—" նշանակում է, որ ձայնագրությունը չի հայտնվել չարթերում կամ չի թողարկվել այդ տարածաշրջանում։ |} === Չարթերում ընդգրկված այլ երգեր === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col" rowspan="2" | Անվանում ! scope="col" rowspan="2" | Տարեթիվ ! scope="col" colspan="3" | Ամենաբարձր հորիզոնականը չարթում ! scope="col" rowspan="2" | Ալբոմ |- ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | KOR<br />Circle<br /><ref name="Circle Digital"/> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | KOR<br />Songs<br /><ref name="KOR Songs"/> ! scope="col" style="font-size:85%; width:2.85em" | VIE<br><ref name="vie" /> |- ! scope="row"| Hurt | 2022 | 85 || 17 || 53 | ''New Jeans'' |} == Ֆիլմագրություն == === Հեռուստատեսային շոուներ === {| class="wikitable plainrowheaders" |- ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Անվանում ! scope="col" class="unsortable" | {{abbr|Ծան.|Ծանոթագրություններ}} |- ! scope="row"| 2022 | ''New Jeans Code in Busan'' |<ref>{{Cite web |last=Lee |first=Seung-gil |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 16 |title=SBS, 뉴진스 첫 리얼리티 편성했다…'뉴진스 코드' 10월 방송 [공식] |trans-title=SBS, New Jeans' first reality show... 'New Jeans Code' broadcast in October [Official] |url=https://entertain.naver.com/now/read?oid=117&aid=0003646639 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 17 |publisher=My Daily |language=ko |via=Naver}}</ref> |} == Տեսահոլովակներ == === Երաժշտական տեսահոլովակներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center; table-layout:fixed; margin-right:0" ! Անվանում ! Տարեթիվ ! Ռեժիսոր(ներ) ! Տևողություն ! {{abbr|Ծան.|Ծանոթագրություններ}} |- ! scope="row"| Attention | rowspan="8" | 2022 | Շին Հևոն | 4:22 |<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=js1CtxSY38I |title=NewJeans (뉴진스) 'Attention' Official MV |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |medium=Music video |publisher=[[Hybe Labels]] |access-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220721195421/https://www.youtube.com/watch?v=js1CtxSY38I |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}</ref> |- ! scope="row"| Hype Boy (Intro) | rowspan="5"| Դոնգլ Շին | 0:50 |<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=SHYWqy_X-tU |title=NewJeans (뉴진스) 'Hype Boy' Official MV (Intro) |date=2022 թ․ հուլիսի 23 |medium=Music video |publisher=Hybe Labels |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722182504/https://www.youtube.com/watch?v=SHYWqy_X-tU&feature=youtu.be |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |url-status=live |via=YouTube}}</ref> |- ! scope="row"| Hype Boy (Minji ver.) | 2:57 |<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=Rrf8uQFvICE |title=NewJeans (뉴진스) 'Hype Boy' Official MV (MINJI ver.) |date=2022 թ․ հուլիսի 23 |medium=Music video |publisher=Hybe Labels |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220723000802/https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=Rrf8uQFvICE |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |url-status=live |via=YouTube}}</ref> |- ! scope="row"| Hype Boy (Hanni ver.) | 2:57 |<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=jM-K-h9gUdM |title=NewJeans (뉴진스) 'Hype Boy' Official MV (HANNI ver.) |date=2022 թ․ հուլիսի 23 |medium=Music video |publisher=Hybe Labels |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722235437/https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=jM-K-h9gUdM |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |url-status=live |via=YouTube}}</ref> |- ! scope="row"| Hype Boy (Danielle & Haerin ver.) | 3:07 |<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=SHYWqy_X-tU |title=NewJeans (뉴진스) 'Hype Boy' Official MV (DANIELLE&HAERIN ver.) |date=2022 թ․ հուլիսի 23 |medium=Music video |publisher=Hybe Labels |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722234951/https://www.youtube.com/watch?v=9wUKhEgnllc |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |url-status=live |via=YouTube}}</ref> |- ! scope="row"| Hype Boy (Hyein ver.) | 2:57 |<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=j6r7Px6w2ik |title=NewJeans (뉴진스) 'Hype Boy' Official MV (HYEIN ver.) |date=2022 թ․ հուլիսի 23 |medium=Music video |publisher=Hybe Labels |access-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722152157/https://www.youtube.com/watch?v=j6r7Px6w2ik |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 23 |url-status=live |via=YouTube}}</ref> |- ! scope="row"| Hurt | Շին Հևոն | 3:01 |<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=tVIXY14aJms |title=NewJeans(뉴진스) 'Hurt' Official MV |date=2022 թ․ հուլիսի 25 |medium=Music video |publisher=Hybe Labels |access-date=2022 թ․ հուլիսի 25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220724150035/https://www.youtube.com/watch?v=tVIXY14aJms |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 25 |url-status=live |via=YouTube}}</ref> |- ! scope="row"| Cookie | Դոնգլ Շին |3:58 |<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=VOmIplFAGeg |title=NewJeans(뉴진스) 'Cookie' Official MV |date=2022 թ․ օգոստոսի 1 |medium=Music video |publisher=Hybe Labels |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220724150035/https://www.youtube.com/watch?v=VOmIplFAGeg |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 1 |url-status=live |via=YouTube}}</ref> |- |} == Մրցանակներ և անվանակարգեր == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:left" ! scope="col" | Մրցանակ ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Անվանակարգ ! scope="col" | Առաջադրում/ առաջադրված աշխատանք ! scope="col" | Արդյունք ! scope="col" class="unsortable" | {{Abbr|Ծան.|Ծանոթագրություններ}} |- ! scope="row"| Genie Music Awards | style="text-align:center"| 2022 | Լավագույն նոր կին արտիստ | align="center" | NewJeans | {{pending}} | style="text-align:center" |<ref name="genie" /> |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} [[Կատեգորիա:2022 հիմնադրված երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեական երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեական պարային երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:Քեյ փոփ երաժշտական խմբեր]] 6imnneq7uhjnbhr0vb3k9ae3xbpys1u 0 1105125 10357064 10047599 2025-06-18T02:34:29Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ռուս բանաստեղծուհիներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357064 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական|անուն=Մարիա Աքսյոնովա|բնագիր անուն=|պատկեր=Maria Aksionova.jpg|image_size=240px|caption=|birth_date=Փետրվարի 23|birth_place={{դրոշավորում|ԽՍՀՄ}},[[Մոսկվա]]|death_date=|death_place=|residence=|nationality=[[Ռուսներ|Ռուս]]|religion=|fields=[[Բանաստեղծ]]<br />[[Գրող]]<br />[[Ձեռնարկատեր]]<br />[[Շաշկի]]<br />[[Հանրագիտարան]]|alma_mater=[[Մոսկվայի պետական համալսարան|ՄՊՀ]], {{չի թարգմանված|կա=:ru:Механико-математический факультет МГУ |պետք է= մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ|բնագիր= մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ|լեզուն=ռուս.}}|doctoral_advisor={{չի թարգմանված|կա=:ru:Белецкий, Владимир Васильевич |պետք է= Վ․Վ․ Բելեցկիյ |բնագիր= Վ․Վ․ Բելեցկիյ|լեզուն=ռուս.}}|known_for={{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է= «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարան |բնագիր= «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարան|լեզուն=ռուս.}}<br /> «Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ|author_abbrev_bot=|signature=|ծանոթ=|Commons=|կայք={{url|aksenova.ru}}|Վիքիդարան=}} '''Մարիա Դմիտրիեվնա Աքսյոնովա''' ({{lang-ru|Аксёнова, Мария Дмитриевна [[փետրվարի 23]]<ref name="MosSeedFund">{{Cite web |author=MoscowSeedFund |title=Մոսկվայի վենչուրային ներդրումների զարգացման հիմնադրամ |url=https://www.mosinnov.ru/investors_list/aksenova-maria.html |website=www.mosinnov.ru |language=ru}}</ref>, [[Մոսկվա]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն]]}}), ռուս էնցիկլոպեդիստ<ref name="Книжное обозрение">{{Cite web |title="Գրքի մարդ" ՝ Մարիա Աքսյոնովա, կենդանի հանրագիտարան․ Գրքի ակնարկ |url=http://aksenova.ru/media |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Книжное обозрение|պետք է= Գրքի ակնարկ|բնագիր= Գրքի ակնարկ|լեզուն=ռուս.}} |language=ru}}</ref>, հասարակական գործիչ, [[ձեռնարկատեր]]{{sfn|Коммерсантъ Деньги|2001|с=19}}, [[#Հեռուստատեսությունում, կինոյում և ռադիոյում|հաղորդավարուհի]], [[#Սպորտ|սպորտսմենուհի]]<ref name="Карьера">{{Cite web |author=Մակարովա Յ․, Անտոնով Ա․ |date=2007 |title=Աղոթքներ և նպատակներ |publisher=Գլխավոր խմբագիր Զոտիկրվ Ա․ |language=ru |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Карьера (журнал)|պետք է= Կարիերա (ամսեգիր)|բնագիր= Կարիերա (ամսեգիրը)|լեզուն=ռուս.}}ամսագիրը միասին {{չի թարգմանված|կա=:en:Entrepreneur (magazine)|պետք է= Entrepreneur (ամսեգիր)|բնագիր= Entrepreneur (ամսեգրի)|լեզուն=անգլ.}}հետ}}</ref>, [[բանաստեղծ]]{{sfn|Персона России|2007}}, հրատարակիչ, [[#«Ավանտա+» հրատարակչություն|«Ավանտա+» մանկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր]] (ընդհանուր հրատարակված տպաքանակ՝ 63 հատոր, 20000000), [[#Առաջին տպագրիչ «Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ|«Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆյոդորով» հիմնադրամի վարչության նախագահ]], [[#Պրոեկտ «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք»|«Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար]] (164 թողարկում), {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российская академия естественных наук|պետք է= Ռուսաստանի բնական գիտություններ|բնագիր=Ռուսաստանի բնական գիտությունների|լեզուն=ռուս.}}ակադեմիկոս և {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակ|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակի|լեզուն=ռուս.}}լաուրեատ՝ ուսումնական նյութերի ներկայացման գիտական և մեթոդական հայեցակարգի մշակման և դրա հիման վրա «Մանկական հանրագիտարան»(2001) ֆունդամենտալ գրքերի շարքի ստեղծման համար<ref name="Указ 1114">{{Cite web |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի 03.10.2002 թ. հրատարակված համար 1114 հրամանագիր Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի կողմից մրցանակների շնորհման մասին 2001 թվականի կրթության ոլորտում ներդրումներ կատարելու համար |url=http://kremlin.ru/acts/bank/18636 |language=ru}}</ref>, սոցիալապես փոխակերպող ներդրող<ref name="MosSeedFund" />։ == Կենսագրություն == Մարիա Աքսյոնովան ծնվել է փետրվարի 23-ին Մոսկվայում<ref name="Persona">{{Cite web |author=Սկալինա Մ․, Պետրուխին Ս․ |title=«Մենք կցանենք նոր այգի, սրանից էլ շքեղ...» |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071024111315/http://www.persona-magazine.ru/63.htm |language=ru |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Persona (журнал)|պետք է=Պերսոնա|բնագիր=Պերսոնա|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ Դպրոցն ավարտել է արծաթե մեդալով<ref name="MosSeedFund" />, այնուհետև գերազանցությամբ ավարտել է Մոսկվայի Պետական Համալսարանի մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետը։ 2003 թվականին սովորել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российская академия народного хозяйства и государственной службы|պետք է=Ռուսաստանի ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիայի բիզնեսի Ինստիտուտ|բնագիր=Ռուսաստանի ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիայի բիզնեսի Ինստիտուտում|լեզուն=ռուս.}}որպես{{չի թարգմանված|կա=:ru:Магистр делового администрирования|պետք է=բիզնեսի կառավարման մագիստրոս|բնագիր=բիզնեսի կառավարման մագիստրոս|լեզուն=ռուս.}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="8 марта">{{Cite web |date=2001 թ․ մարտի 7 |title=Մարտի 8-ի նախօրեին Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է կին գործարար և հասարակական ներկայացուցիչների հետ |url=http://www.kremlin.ru/events/president/news/40757 |website=www.kremlin.ru |publisher=[[Ռուսաստանի նախագահ]] |language=ru}}</ref>։ Մարիան 2001 թվականի մարտի 7-ին կայացաց Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Путин, Владимир Владимирович|պետք է=Վ.Վ. Պուտին|բնագիր=Վ.Վ. Պուտինի|լեզուն=ռուս.}}և Ռուսաստանի նշանավոր գործարար կանանց հանդիպման 26 մասնակիցներից և զեկուցողներից մեկն է եղել{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="8 марта" /><ref name="Встреча">{{Cite web |date=2001 թ․ մարտի 7 |title=Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է Ռուսաստանի գործարար շրջանակների կին ներկայացուցիչների հետ |url=http://www.newsru.com/arch/russia/07Mar2001/putin_w.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20041025144246/http://www.newsru.com/arch/russia/07Mar2001/putin_w.html |website=www.newsru.com |publisher=NEWSru.com |language=ru}}</ref>։ Հոբբիները՝ [[Իկեբանա]], [[ճանապարհորդություն]], {{չի թարգմանված|կա=:en:RescueDiver|պետք է=փրկարար ջրասուզակ|բնագիր=փրկարար ջրասուզակ|լեզուն=անգլ.}}<ref name="Персона России">{{Cite web |date=2007 |editor-last=Marina |editor-first=Belova |title=Ռուսաստտանի անձ․ Գրական-կենսագրական ալմանախ |publisher=Elite Press Plus, Border Publishing house |language=ru |isbn=978-5-94691-270-9 |editor-first2=Chernova |editor-last1=Liudmila}}</ref>, [[ջրասուզակ]]։ == Ընտանիք == Հայրական կողմի նախապապը՝ [[Պյոտր Եվդոշենկո]]ն,{{չի թարգմանված|կա=:ru:Серебряный век русской культуры|պետք է=Արծաթե դար|բնագիր=Արծաթե դարի|լեզուն=ռուս.}}բանաստեղծ է եղել, վերջինիս հայրը՝ Իվան Եվդոշենկոն, ծառայել է որպես գիմնազիաների կառավարիչ{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ Մայրական կողմի նախահայրն ու նախատատը՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Плотников, Алексей Ильич|պետք է=Պլոտնիկով Ալեքսեյ Իլյիչ|բնագիր=Պլոտնիկով Ալեքսեյ Իլյիչն|լեզուն=ռուս.}}ու {{չի թարգմանված|կա=:ru:Данилова-Плотникова, Прасковья Логиновна|պետք է=Դանիլովա-Պլոտնիկովա Պրասկովյա Լոգինովնա|բնագիր=Դանիլովա-Պլոտնիկովա Պրասկովյա Լոգինովնան|լեզուն=ռուս.}}Մերձմոսկվայում, [[Ռիգա]]յում և {{չի թարգմանված|կա=:ru:Минусинск|պետք է=Մինուսինսկ|բնագիր=Մինուսինսկում|լեզուն=ռուս.}}հեղափոխական շարժման լիդերներից են եղել։ == «Ավանտա+» հրատարակչություն == {{external media|video1=[[Բորիս Ելցին|Նախագահ Բորիս Ելցինը]] նվիրում է երեխաներին {{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=«Մանկական հանրագիտարան»|բնագիր=«Մանկական հանրագիտարանի»|լեզուն=ռուս.}}«Մանկական հանրագիտարանի» հատորներ:[https://www.youtube.com/watch?v=M8N0ZaQxlRs 1997թ․, սեպտեմբերի 1, «Ավանտա» ասոցիացիայի արխիվից]}} 20 տարեկան հասակում Մարիան որոշել է [[Սովետական մեծ հանրագիտարան]]ին զուգորդելի մանկական հանրագիտարան հիմնել{{sfn|Персона}}։ Դեռևս Լինելով [[Մոսկվայի պետական համալսարան]]ի ուսանող ՝ դարձել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=«Ավանտա+»|բնագիր=«Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}[[Հանրագիտարան|գիտա-տեղեկատու գրականության]] հրատարակչության տնօրենների խորհրդի համահիմնադիր և նախագահ<ref name="Persona" />{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ 1999—2002 թվկաններին հրատարակչության տարեկան շրջանառությունը մոտ ${{թիվ|5000000}}-ից մինչև ${{թիվ|8000000}}։ Ընդ որում, հանրագիտարանի մեկ ամբողջական գունավոր օրինակի գինը տատանվում էր ~150 ռուբլիի ($6, 1999) և 200—270 ռուբլիի (2002-03) շրջանում, ինչը 50%-ով ավելի էժան էր, քան արևմտյան շուկայի նմանօրինակները ' արտադրության գնով ~180 ռուբլի։ 500 էջանոց նոր հատորները կազմվում էին ամեն երեք ամիս<ref name="The Russia Journal">{{Cite web |author=Vladimir Merkushev |date=1999 |title=Publisher finds knowledge is priceless. Kids’ books prove a hit. A new way of thinking, learning |publisher=NEWSru.com |language=en |edition=[[The Russia Journal]]}}</ref><ref name="The Russia Journal 2002">{{Cite web |author=Lucas Romriell |date=2002 |title=Readers choosing pulp over literature. The book-publishing industry has come to be dominated by detective novels and foreign writers - both of which have displaced the former state-run propaganda machine and producer of children's literature |edition=[[The Russia Journal]]}}</ref><ref name=" Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке ">{{Cite web |author=Ե. Վինոկուրցեվա |date=2003 թ․ փետրվարի 24 |title=Հանրագիտարանային մոտեցում։ Մարիա Աքսյոնովայի հայացքների լայնությունն ապահովել է «Ավանտա+» հրատարակչությանը ուժեղ դիրքեր շուկայում |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170106125036/http://avanta.ru/index.asp?DocumentId=532 |publisher=Տպարան՝ «Կուրիեռ» |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Компания (журнал)|պետք է=Կոմպանիա (ամսեգիր)|բնագիր=Կոմպանիա (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ [[1996]]-ից [[2000]]թթ․ և [[2005]]-ից [[2009]]թթ․ Մարիան եղել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=«Ավանտա+»|բնագիր=«Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}(2005 թվականից {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=Հանրագիտարանների աշխարհ «Ավանտա+»|բնագիր=Հանրագիտարանների աշխարհ «Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}) հրատարակչության խմբագրական խորհրդի և կրթական այլ շարքերի գլխավոր խմբագիրը և նախագահը{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Persona" />։ * «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր; * «Ժամանակակից հանրագիտարանի» գլխավոր խմբագիր; * «Ամենագեղեցիկ և Հայտնի» ճանաչողական գրքերի շարքի գլխավոր խմբագիր։ Աքսյոնովան «Մանկական հանրագիտարան» - ում ժամանակակից գիտական գիտելիքներ ներկայացնելու հայեցակարգի համահեղինակ է, որի շնորհիվ բարդ թեման ներկայացվում է մատչելի և հետաքրքիր։ Նա ավելի քան 50 գիտա-պոպուլյար ներածական հոդվածներ{{sfn|Whoiswho в России|2007}} և 8 հանրագիտարանային հոդվածներ է հեղինակել։ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=Մանկական հանրագիտարան|բնագիր=Մանկական հանրագիտարանը|լեզուն=ռուս.}}հրատարակված է 63 մասում, դրանցից ավելի քան 50 — ը խմբագրվել են Մարիա Աքսյոմովայի կողմից։ 2006 թվականին հրատարակության ամենավաճառվող օրինակի ընդհանուր տպաքանակը<ref name="The Russia Journal" /> գերազանցել է 15000000 թիվը{{sfn|Персона России|2007}}։ Մանկական հանրագիտարանի մշակման և ստեղծման համար «Ավանտա+» հրատարակչության 9 աշխատակիցներ<ref name=" Наша школа ">{{Cite web |author=Վ. Մենշով |date=Նոյեմբեր, 2003 |title=Մարիա Աքսյոմովայի Ինը և յանը |url=http://aksenova.ru/media |publisher=Գլխավոր խմբագիր Ե. Ա. Ալեքսանդրովիչ |place=Մոսկվա |edition=[http://redakzia.ru/content/%C2%ABnasha-shkola%C2%BB Наша школа]}}</ref> 2001 2-ին արժանացել են կրթության ոլորտի ՌԴ նախագահի անվան մրցանակի<ref name="Указ 1114" />։ Հրատարակչության թիմը ստեղծել է «Մանկական հանրագիտարան Ավանտա+» «մատչելի ձևով ներկայացնելու համար բոլոր այն հիմնական գիտելիքները, որոնք այսօր ունի մարդկությունը»<ref name="Домовой">{{Cite web |author=Օ. ՈՒտեշեվա |date=Հուլիս,1997 |title=Մեր հասարակության մանկական երազանքը |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160213165638/http://avanta.ru/index.asp?DocumentID=3043748 |publisher=[[Коммерсантъ]] |place=Մոսկվա |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Домовой (журнал)|պետք է=Դոմովոյ (ամսեգիր)|բնագիր=Դոմովոյ (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ Կրթական ծրագրերի և ստանդարտների վարչություն {{չի թարգմանված|կա=:ru:Министерство просвещения Российской Федерации|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Կրթության նախարարություն|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Կրթության նախարարությունը|լեզուն=ռուս.}}«Մանկական հանրագիտարան» շարքի բոլոր հատորները հանձնարարել է որպես լրացուցիչ ընթերցանության ուղեցույց<ref name="Выходные сведения">{{Cite web |title={{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=Մանկական հանրագիտարան|բնագիր=Մանկական հանրագիտարանի|լեզուն=ռուս.}}հատորների հրատարակման տեղեկություններ}}</ref>։ Շարքը նաև առաջարկվել է [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի կրթական համակարգերի միջազգային կենտրոնի միջազգային ամբիոնի ցանցի կողմից և ճանաչվել է ազգային մասշտաբի նախագիծ{{sfn|Персона России|2007}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}.։ Մարիա Աքսյոնովան հրատարակչական աշխատանքի մասին<ref name=" BBQ ">{{Cite web |author=Լ. Կալուգինա |date=2008 |title=Մարիա Աքսենովայի Համալսարանները. Հանրագիտարանային մոտեցում խոհարարությանը |url=http://www.bbqmag.ru/archive.html?article=212#.Uyy6P4UUPl8 |edition=BBQ}}</ref>․ {{քաղվածք|Եվ սկզբում, և, ամենակարևորը, ավելի ուշ, ինձ և իմ ուղեկիցներին հետաքրքրում էր ոչ թե աշխատանքը զուտ փողի համար, այլ սոցիալական ներդրում ունեցող բիզնեսը։ Ընդհանուր առմամբ, ես կարծում եմ, որ միայն այն բիզնեսն է հաջողակ համարվում, որն ունի սոցիալական բաղադրիչ։|Մ․Դ․ Աքսյոմովա}} Ավանտա + հրատարակչության համահիմնադիր Գեորգի Խրամովը նշում է․ {{քաղվածք|Մարիան կարող է խնդրին նայել տարբեր տեսանկյուններից, գտնել դիտարկվող երեվույթի առաջին հայացքից գաղտնի ասպեկտներ|Գ․ Խրամով}} [[Պատկեր:Нагрудный знак Лауреата премии Президента Российской Федерации в области образования.png|thumb|180px|Դափնեկրի պատվավոր մեդալ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի մրցանակ կրթական ոլորտում ներդրում կատարելու համար|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի մրցանակի կրթական ոլորտում ներդրում կատարելու համար|լեզուն=ռուս.}}]] == Առաջին տպագրիչ «Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ == [[2007]] թ-ից Մարիա Աքսյոնովան համարվում է «Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆեդորով»({{lang-en|ThePrinting Pioneer Fund}}) հիմնադրամի վարչության նախագահ։ Ֆոնդի գործունեությունը<ref name="MosSeedFund" />․ * [[#Պրոեկտ «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն»|կրթական հեռուստածրագրեր և գրքեր]]։ * արագացման ծրագրեր սկսնակների համար, * ռուսական և միջազգային մշակութային, կրթական և բիզնես միջոցառումներ։ Հիմնադրամը նախաձեռնել և հավաքել է միջգերատեսչական [[Սոցիալական ազդեցություն|ազդեցության կլաստեր]] ՝ Մոսկվայի Նորարարական Կլաստերի շրջանակներում։ == Ձեռնարկատիրական և ներդրումային գործունեություն == Մ. Դ. Աքսյոնովան մի շարք նախագծերի համահիմնադիր և ներդրող է<ref name="MosSeedFund" />․ * Սրճարան «Քացրավենիքի կայսրություն», ռեստորանային համալիր «Մարոկանա», «Մուսկատ», հրուշակեղենի գործարան և այլն։ * Ճապոնական ռեստորաններ «Նիամա» ֆրանշիզայի ցանցի համահիմնադիր{{sfn|Персона России|2007}}, «Նիամա» Խորհրդատվական խորհրդի ապրանքանիշի համագործակից<ref name="FoodTechForum">{{Cite web |author={{չի թարգմանված|կա=:ru:Агентство инноваций Москвы|պետք է=Մոսկվայի նորարարության գործակալություն|բնագիր=Մոսկվայի նորարարության գործակալություն|լեզուն=ռուս.}} |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Ֆորում FoodTech: ներկայի սնունդը |url=https://foodforum.innoagency.ru/ |publisher=Մոսկվայի ձեռնարկատիրության և նորարարական զարգացման վարչություն |place=Մոսկվա |access-date=2022-11-30 |archive-date=2022-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523213504/https://foodforum.innoagency.ru/ |url-status=dead }}</ref> (ռեստորանների ցանց, սննդի արտադրություն, ՏՏ, առաքում)։ * Հրատարակչություն «Լայվբուք»։ Մարիան սոցիալապես փոխակերպող ներդրող է։ Որպես ներդրող ունի ավելի քան հինգ վենչուրային ներդրումներ<ref name="MosSeedFund" />։ == Կազմակերպություններ և բիզնես-ընկերություններ == Մարիա Աքսյոնովան եղել է "Ռուսաստանի գործարար կանայք" Համադաշնությունում և "Նոր Մոսկվա" ձեռնարկատերերի ակումբում, անդամակցել է հոգաբարձական տարբեր խորհուրդների{{sfn|Whoiswho в России|2007}}, եղել է Ռուսաստանի բարձրագույն բնապահպանական խորհրդում{{sfn|Персона России|2007}}։ Բիզնես-ընկերություններ, որոնց անդամցում է Մարիա Աքսյոնովան<ref name="MosSeedFund" />․ * 2002 թ-ից որպես անկախ տնօրեն, անդամակցում է Անկախ տնօրենների ազգային ռեեստրին; * 2006 թ-ի Դեկտեմբերից միացել է Անկախ տնօրենների ազգային ռեեստրի կազմին<ref name="РеестрРСПП" >{{Cite web |title=ՌԱԳՄ-ի անկախ տնօրենների ազգային ռեգիստր |url=https://rspp.ru/about/registries/natsionalnyy-reestr-nezavisimykh-direktorov-pri-rspp/ |website=rspp.ru |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Российский союз промышленников и предпринимателей|պետք է=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|բնագիր=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российский союз промышленников и предпринимателей|պետք է=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|բնագիր=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միությանը|լեզուն=ռուս.}}; * 2010 թ-ից անդամակցում է բիզնես հրեշտակների Ազգային ասոցիացիային<ref name="Ассоциация НАБА" >{{Cite web |title=Բիզնես հրեշտակների ազգային ասոցիացիայի մասին |url=http://rusangels.ru/naba/about-naba/about-association/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220615031231/http://rusangels.ru/naba/about-naba/about-association/ |archive-date=2022 թ․ հունիսի 15 |website=rusangels.ru |publisher=ԲՀԱԱ}}</ref>; * 2012 թ-ից Moscow Seed Fund –ի լիազորված ներդրող; * «Ավանտա» ասոցիացիայի համահիմնադիր; * 2020 թ-ից անդամակցում է Headlines սոցիալապես փոխակերպող ներդրողների и AngelsDeck ներդրողների ակումբներին։ == Պրոեկտ «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» == 2008-2016 թվականներին Մարիա Աքսյոնովան և իր գործընկերներն աշխատել են ռուսերեն բառերի, անունների, ասացվածքների ծագման ուսումնասիրության վրա։ Աշխատանքն աստիճանաբար վերածվել է հեռուստածրագրերի և գրքերի շարքի<ref name="Пионерка">{{Cite web |author=Ա․ Լիտվինովա |date=փետրվար, 2013 |title=Ռուսաց լեզվի իմաստությունների մասին |url=http://old.pionerka.ru/2013/02/blog-post_23.htmlhttp://old.pionerka.ru/2013/02/blog-post_23.html |website=pionerka.ru |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Пионерская правда|պետք է=Պիոներական ճշմարտություն|բնագիր=Պիոներական ճշմարտություն|լեզուն=ռուս.}}}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ * 2008—2012 թթ դառնում է «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար (164 թողարկում), ով թեթև (երբեմն զվարճալի) և խաղային ձևով պատմում է ռուսաց լեզվի լեզվական նրբությունների, պատմության և պարադոքսների մասին<ref name="YouTube Playlist">{{Յություբ |id=PLCCreI6NEbh4zjtwUqq5YYWFjNlMdglLk|title=Հեռուստահաղորդում «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն»․}}</ref>։ * 2011—2016 թթ հրապարակում է «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» գիրքը (Ցենտրոպոլիգրաֆ, 2011—2012)։ Տեքստի հիմքում ընկած են «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն » հեռուստածրագրի թողարկումների սցենարները․ նյութը ընդլայնվել և լրացվել է։ Իսկզբանե գիրքը հրապարակվել է 3 մասով (հատորներով)։ Գրքերը մի քանի անգամ վերահրատարակվել են, այդ թվում նաև թողարկվել են DVD սկավառակներով։ 2016 թ-ին բոլոր հատորները վերահրատարակվել են մեկ՝ 575 էջանոց գրքում. Ընդհանուր տպաքանակը ՝ ավելի քան 30000 օրինակ։ * 2018 թ-ին հրապարակել է «Արդյո՞ք մենք գիտենք ամեն ինչ Համաշխարհային գրականության կլասիկների մասին» (Ցենտրոպոլիգրաֆ, 2018)։ Գիրքը ստացել է բարձր վարկանշեր, արժանանալով, «Շաբաթվա գիրք» կոչմանն ըստ [[Լիտերատուրնայա գազետա]]յի<ref name="Литературная газета № 46 (6667)" >{{Cite web |date=2008 թ․ նոյեմբերի 14 |title=Լիտերատուրնայա գազետա № 46 (6667), Շաբաթվա գիրք |url=https://lgz.ru/article/-46-6667-14-11-2018/znaem-li-my-vsye-o-klassikakh-mirovoy-literatury/?ysclid=l65jadux6i618895952}}</ref><ref name="Литературная газета" >{{Cite web |title=Լիտերատուրնայա գազետա, Ոսկե պաշար |url=https://lgz.ru/article/-46-6667-14-11-2018/}}</ref>։ 2012 թ-ին գիրքը մտել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Династия (фонд)|պետք է=«Դինաստիա» հիմնադրամ|բնագիր=«Դինաստիա» հիմնադրամի|լեզուն=ռուս.}}{{չի թարգմանված|կա=:ru:Просветитель (премия)|պետք է=«Պրոսվետիտել» մրցանակ|բնագիր=«Պրոսվետիտել» մրցանակի|լեզուն=ռուս.}}լոնգ-լիսթ։ Գրքերը ներառված են մանկավարժների համար կազմված գրականության ցուցակներում։ Հաստատված են Ա. Ս. Պուշկինի անվան ռուսաց լեզվի պետական ինստիտուտի կողմից։ Մեջբերում ինստիտուտի նախաբանից։ {{քաղվածք|…անհնար է գերագնահատել Աքսյոնովայի գրքերի ակտուալությունը… յուրաքանչյուր տողում զգացվում է հեղինակի անկեղծ հետաքրքրությունը լեզվի և նկարագրված փաստերի նկատմամբ։ Ընթերցողը կարող է իրեն հավասար զրուցակից զգալ․ նա հաղորդակցում է ոչ թե իրեն դասավանդող մասնագետի, այլ մի մարդու հետ, ով ընթերցողի պես հետաքրքրված է մայրենի լեզվի ճակատագրով և հոգ է տանում նրա վիճակի մասին|Ա. Ս. Պուշկինի անվան ռուսաց լեզվի պետական ինստիտուտ}} === Ստեղծագործություններ === * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=5778 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք»․ Գիրք առաջին |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2011—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга первая |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03682-7 978-5-227-03059-7 978-5-227-03443-4 978-­5-­227-­06912-­2 978-5-227-03682-7 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7881 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» Գիրք երկրորդ |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2012—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга вторая |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03330-7 978-­5-­227-­06913­-9 978-5-227-03332-1 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7715 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» Գիրք երրորդ |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2012—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга третья |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03747-3 978­-5-227-­06914-­6 978-5-227-03754-1 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7715 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-07086-9, УДК 811.161.1, ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=9309 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Արդյո՞ք մենք գիտենք ամեն ինչ Համաշխարհային գրականության կլասիկների մասին» |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=201ր |оригинал=Знаем ли мы всё о классиках мировой литературы? |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-07865-0, УДК 811.161.1, ББК 81.2 Рус}} == Հոդվածներ == Մարիա Աքսյոնովան մի շարք հրապարակումներ է արել տարբեր երկրներում հիմնարար կրթության գաղափարների հանրագիտարանային իրացման մեթոդաբանության և մշակութային ու կրոնական ավանդույթների ուսումնասիրության մասին։ Նշանակալի հոդվածների շարքում նշվում են{{sfn|Whoiswho в России|2007}}․ * Մտնել գետը… // ամսագիր Հայրենիք. Մ., 1997, սեպտեմբեր; * Ֆունդամենտալ բնական գիտությունների հիմնական ուսուցողական գաղափարների հանրագիտարանային իրականացման փորձը // [[Ռուսաստանի ժողովուրդների բարեկամության համալսարան]]ի տեղեկագիր։ Շարք. «Ֆունդամենտալ բնական գիտությունների կրթություն». Մ., 2001., համահեղինակ՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Санюк, Валерий Иванович|պետք է=Սանյուկ Վալերի Իվանովիչ|լեզուն=ռուս.}}; * ավելի քան 50 ներածական և 8 հանրագիտարանային հոդվածներ «Մանկական հանրագիտարանի» համար։ [[1998]] թվականին [[Կարլոս Կաստանեդա]]յի մահվան {{չի թարգմանված|կա=:ru:Общая газета|պետք է=«Ընդհանուր թերթ»|բնագիր=«Ընդհանուր թերթը»|լեզուն=ռուս.}}հրապարակեց երկու հոդված նվիրված նրան՝ [[Վիկտոր Պելևին]]ի «Մարտիկի Վերջին կատակը» և Մարիա Աքսյոնովայի «Ո՞վ է լքել այս աշխարհը»<ref name="Общая газета" >{{Cite web |author=М. Д. Аксёнова |date=1998 թ․ հունիսի 24 |title=Ո՞վ է լքել այս աշխարհը |archiveurl=https://web.archive.org/web/19991128160844/http://www.og.ru/content/arch.shtml}}</ref>։ == Բանաստեղծությունների ժողովածուներ == * Աքսյոնովա Մ. Դ. Դատարկության բլյուզ․ Բանաստեղծությունների ժողովածու։ Մ., 1999. էջ. 1-80. 2007 թ-ին հրատարակվել է Մարիա Աքսյոնովայի «Դատարկության բլյուզ» հեղինակային բանաստեղծությունների ժողովածուի «վալետային» հրատարակությունը և նույնպես վերահրատարակվել է Մարիայի նախապապի՝ [[Պյոտր Եվդոշենկո]]յի «Կասկադի ցայտեր» բանաստեղծությունների ժողովածուն։ == Հեռուստատեսությունում, կինոյում և ռադիոյում == Հեղինակային և դերասանական գործեր<ref name="Актёрские работы">{{Cite web |author=М. Д. Аксёнова |title=Դերասանական գործեր |url=http://aksenova.ru/creation/actress/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200128162841/http://aksenova.ru/creation/actress/ |archive-date=2020 թ․ հունվարի 28 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 7}}</ref>{{sfn|Whoiswho в России|2007}}․ * 2003 թ․ — «Հաջողության ընտելացումը» հեղինակային զրույց-հանդեսի հաղորդավար{{չի թարգմանված|կա=:ru:Телевизионный дамский клуб|պետք է=(հեռուստաալիք Հեռուստատեսային Կանացի ակումբ(ՀԿԱ))|բնագիր=(հեռուստաալիք Հեռուստատեսային Կանացի ակումբ(ՀԿԱ))|լեզուն=ռուս.}}։ * 2006 год — «Հայացք Մոսկովյան ուղիներից այն կողմ» հեղինակային հաղորդման {{չի թարգմանված|կա=:ru:Радио Москвы (радиостанция)|պետք է=«Մոսկվան խոսում է» ռադիո|բնագիր=«Մոսկվան խոսում է» ռադիոյով|լեզուն=ռուս.}}։ * 2008—2010 годы՝ «Վեպը քարի մեջ» [[վավերագրական ֆիլմ]]երի շարքի հաղորդավար (այլ անվանում՝ «Սիրո համաշխարհային գլուխգործոցներ»)․ Սյուժեն պատմում է ճարտարապետության գլուխգործոցների մասին, որոնք ստեղծել են սիրահարված մարդիկ հանուն իրենց սիրելիների<ref name="YouTube Playlist 2">{{Յություբ |id=PLCCreI6NEbh7ZYAfsWF7sy1XLF25WLZes|title=«Վեպը քարի մեջ» վավերագրական ֆիլմերի շարք|lang=ru․}}</ref>։ * 2008—2010 թթ ՝ Արտ-վիդեո հեռուստահաղորդման պրոդյուսեր․ նոր ժանր, որն իրենից ներկայացնում է — «տեսահոլովակ», նկարահանված ո՛չ թե երգի, այլ բանաստեղծության հիման վրա։ Ավելի ուշ այդ բանաստեղծական էստաֆետը շարունակեցին «Կինոպոեզիա» նախագիծը և «Ջազ» ռադիոն, որոնց եթերում հնչեցին Ղազարյանի («Արտ-Վիդեո» նախագծում աշխատող կոմպոզիտորի) երաժշտության ներքո կարդացած բանաստեղծություններ։ * 2010—2011 թթ կատարել է Մատրյոնայի դերը {{չի թարգմանված|կա=:ru:Институт благородных девиц (телесериал)|պետք է=«Ազնվաբարո աղջիկների ինստիտուտ» սերիալ|բնագիր=«Ազնվաբարո աղջիկների ինստիտուտ» սերիալում|լեզուն=ռուս.}}։ * 2008—2012՝ 2008—2012 թթ դառնում է «[[#Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն|Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն]]» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար (164 թողարկում), ով թեթև (երբեմն զվարճալի) և խաղային ձևով պատմում է ռուսաց լեզվի լեզվական նրբությունների, պատմության և պարադոքսների մասին։ * 2013 — Կատարել է ավագ լեյտենանտ Մարիա Չուբի դերը «Խամաճիկավարներ» ֆիլմում։ * 2014 — Կատարել է Վերոնիկայի դերը «Տնակ գետան ափին» ֆիլմում։ == Սպորտ == 1984—1989թթ՝ սպորտսմենուհի, շաշկի սպորտի վարպետի թեկնածու{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Шашки 7">{{Cite web |author=Ս․ Գորբաչով(սպորտի վարպետ) |date=Հուլիս, 1998 |title=Դերասանական գործեր |place=[[Ռիգա]] |issn=0204-1472 |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Шашки (журнал, Рига)|պետք է=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|բնագիր=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ * Մոսկվայի [[Շաշկի#Ռուսական շաշկի|ռուսական շաշկու]] բազմակի չեմպիոն {{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Шашки 7" />, մայրաքաղաքի առաջնության Կանանց Միջազգային Շաշկու մրցանակակիր. Դարձել է մայրաքաղաքի չեմպիոն ՝ առաջ անցնելով սպորտի փորձառու վարպետներ Ռեմա Գագարինից և Ալլա Բրոխունովից; * Ռուսական շաշկու զինված ուժերի բազմակի չեմպիոն{{sfn|Whoiswho в России|2007}}; * 1989 թ-ին Ռուսական շաշկու կանանց առաջնությունում նա արժանացել է 2-5-րդ տեղերին։ Քվեարկության արդյունքում ստացել է "ամենաշփվող"տիտղոսը<ref name="Шашки 12">{{Cite web |author=Ս․ Մինչին (մրցույթի գլխավոր մրցավար) |date=Դեկտեմբեր, 1989 |title=Դերասանական գործեր |place=[[Ռիգա]] |issn=0204-1472 |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Шашки (журнал, Рига)|պետք է=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|բնագիր=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>; * ԽՍՀՄ-ի ռուսական շաշկու առաջնության բազմակի ֆինալիստ{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ <gallery> Золотая медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Ոսկե Մեդալ, ԽՍՀՄ<ref name="Шашки 7" /> Серебряная медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Արծաթե Մեդալ, ԽՍՀՄ Бронзовая медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Բրոնզե Մեդալ, ԽՍՀՄ<ref name="Шашки 7" /> </gallery> == Մրցանակներ == Մրցանակները{{sfn|Персона России|2007}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ * {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակ|լեզուն=ռուս.}}; * «Տարվա լավագույն մենեջեր» մրցույթի հաղթող «հրատարակչական բիզնես» անվանակարգում (2001)։ Մրցույթը կազմակերպվել Է "Կոմերսանտ" հրատարակչության կողմից<ref name="Коммерсантъ">{{Cite web |date=13.10.2001 |url=https://www.kommersant.ru/doc/285127?ysclid=l62lrrwfvm527330169 |publisher=[[Коммерсантъ]]}}</ref>։ * Առաջին կինը «Կոմերսանտ փող» ամսագրի «Ռուսաստանի հարյուր ֆինանսների կառավարիչներ» վարկանիշում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == {{external media|video1=Մարիա Ակսենովայի՝ Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակի դափնեկրի ելույթը։ [https://www.youtube.com/watch?v=JcgrfYpnTyQ Ռեպորտաժ 2002 թվականի դեկտեմբերի 18-ից]}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Дмитрий Бутрин, Севастьян Козицын | оригинал = Ով է տնօրինում Ռուսաստանի ֆինանսները |заглавие= Кто управляет финансами России | ответственный = Генеральный директор Леонид Милославский|место= [[Մոսկվա|Москва]] | издание = {{չի թարգմանված|կա=:ru:Деньги (журнал)|պետք է=Կոմերսանտ (ֆինանսներ)|բնագիր=Կոմերսանտ (ֆինանսներ)|լեզուն=ռուս.}}|издательство={{չի թարգմանված|կա=:ru:Коммерсантъ (издательский дом)|պետք է=Կոմերսանտ|բնագիր=Կոմերսանտ|լեզուն=ռուս.}}|год=2001|страницы= 18—23|ISBN=| ref = Коммерсантъ Деньги}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Персона России |заглавие=Ռուսաստտանի անձ․ Գրական-կենսագրական ալմանախ |ответственный=Марина Белова, Людмила Чернова |год=2007 |оригинал=Персона России: литературно-биографический альманах |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=«Элит-Пресс Плюс», Издательская группа «Граница» |страницы=24—25 |isbn=978-5-94691-270-9}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Н. Самутина |заглавие= Пятёрка с плюсом для Аванты + | оригинал = Հինգին գումարած «Ավանտա+ »-ին | ответственный = Главный редактор Екатерина Симонова |место= | издание = |издательство= ИД «Инфра-М» |год=1997|страницы= 26—27|ISBN=| ref = }} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Е. Винокурцева |заглавие= Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке | оригинал = Հանրագիտարանային մոտեցում։ Մարիա Աքսյոնովայի հայացքների լայնությունն ապահովել է «Ավանտա+» հրատարակչությանը ուժեղ դիրքեր շուկայում | ответственный = Главный редактор Андрей Григорьев|место= | издание ={{չի թարգմանված|կա=:ru:Компания (журнал)|պետք է=Կոմպանիա (ամսեգիր)|բնագիր=Կոմպանիա (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}|издательство= ИД «Курьер» |год=2003|страницы= 34—37|ISBN= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170106125036/http://avanta.ru/index.asp?DocumentId=532 | archivedate = 2017-01-06| ref = Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке }} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Who is who в России |заглавие=Who is who Ռուսաստտանի անձ․ Ռուսաստանի հաջողակ մարդկանց կենսագրական հանրագիտարան |ответственный=Марина Белова, Людмила Чернова |год=2007 |часть=Տավրիկյան նահանգ |оригинал=Who is who Ռուսաստտանում. Биографическая энциклопедия успешных людей России |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Ralph Hübner |страницы=68 |isbn=978-3-7290-0063-6}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= |заглавие= Энциклопедия успеха | оригинал = Հաջողության հանրագիտարանը| ответственный = Главный редактор Андрей Григорьев|место= | издание =[[Մերի Քլեր|Marie Claire]]|издательство= ИД «Курьер» |год=2002|страницы= 107|ISBN= | ref = }} == Արտաքին հղումներ == * {{official|https://aksenova.ru/|Մարիա Աքսյոմովայի պաշտոնական կայք}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Աքսյոնովա, Մարիա}} [[Կատեգորիա:Մոսկվայի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հաղորդավարներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ռուս բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս կին քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Գիտական գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հրատարակիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս բանաստեղծուհիներ]] b7qgza9bu5fhts8y1h8kp3sqgcut3qj 10357065 10357064 2025-06-18T02:34:46Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ռուս գիտնականներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357065 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական|անուն=Մարիա Աքսյոնովա|բնագիր անուն=|պատկեր=Maria Aksionova.jpg|image_size=240px|caption=|birth_date=Փետրվարի 23|birth_place={{դրոշավորում|ԽՍՀՄ}},[[Մոսկվա]]|death_date=|death_place=|residence=|nationality=[[Ռուսներ|Ռուս]]|religion=|fields=[[Բանաստեղծ]]<br />[[Գրող]]<br />[[Ձեռնարկատեր]]<br />[[Շաշկի]]<br />[[Հանրագիտարան]]|alma_mater=[[Մոսկվայի պետական համալսարան|ՄՊՀ]], {{չի թարգմանված|կա=:ru:Механико-математический факультет МГУ |պետք է= մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ|բնագիր= մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ|լեզուն=ռուս.}}|doctoral_advisor={{չի թարգմանված|կա=:ru:Белецкий, Владимир Васильевич |պետք է= Վ․Վ․ Բելեցկիյ |բնագիր= Վ․Վ․ Բելեցկիյ|լեզուն=ռուս.}}|known_for={{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է= «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարան |բնագիր= «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարան|լեզուն=ռուս.}}<br /> «Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ|author_abbrev_bot=|signature=|ծանոթ=|Commons=|կայք={{url|aksenova.ru}}|Վիքիդարան=}} '''Մարիա Դմիտրիեվնա Աքսյոնովա''' ({{lang-ru|Аксёнова, Мария Дмитриевна [[փետրվարի 23]]<ref name="MosSeedFund">{{Cite web |author=MoscowSeedFund |title=Մոսկվայի վենչուրային ներդրումների զարգացման հիմնադրամ |url=https://www.mosinnov.ru/investors_list/aksenova-maria.html |website=www.mosinnov.ru |language=ru}}</ref>, [[Մոսկվա]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն]]}}), ռուս էնցիկլոպեդիստ<ref name="Книжное обозрение">{{Cite web |title="Գրքի մարդ" ՝ Մարիա Աքսյոնովա, կենդանի հանրագիտարան․ Գրքի ակնարկ |url=http://aksenova.ru/media |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Книжное обозрение|պետք է= Գրքի ակնարկ|բնագիր= Գրքի ակնարկ|լեզուն=ռուս.}} |language=ru}}</ref>, հասարակական գործիչ, [[ձեռնարկատեր]]{{sfn|Коммерсантъ Деньги|2001|с=19}}, [[#Հեռուստատեսությունում, կինոյում և ռադիոյում|հաղորդավարուհի]], [[#Սպորտ|սպորտսմենուհի]]<ref name="Карьера">{{Cite web |author=Մակարովա Յ․, Անտոնով Ա․ |date=2007 |title=Աղոթքներ և նպատակներ |publisher=Գլխավոր խմբագիր Զոտիկրվ Ա․ |language=ru |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Карьера (журнал)|պետք է= Կարիերա (ամսեգիր)|բնագիր= Կարիերա (ամսեգիրը)|լեզուն=ռուս.}}ամսագիրը միասին {{չի թարգմանված|կա=:en:Entrepreneur (magazine)|պետք է= Entrepreneur (ամսեգիր)|բնագիր= Entrepreneur (ամսեգրի)|լեզուն=անգլ.}}հետ}}</ref>, [[բանաստեղծ]]{{sfn|Персона России|2007}}, հրատարակիչ, [[#«Ավանտա+» հրատարակչություն|«Ավանտա+» մանկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր]] (ընդհանուր հրատարակված տպաքանակ՝ 63 հատոր, 20000000), [[#Առաջին տպագրիչ «Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ|«Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆյոդորով» հիմնադրամի վարչության նախագահ]], [[#Պրոեկտ «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք»|«Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար]] (164 թողարկում), {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российская академия естественных наук|պետք է= Ռուսաստանի բնական գիտություններ|բնագիր=Ռուսաստանի բնական գիտությունների|լեզուն=ռուս.}}ակադեմիկոս և {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակ|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակի|լեզուն=ռուս.}}լաուրեատ՝ ուսումնական նյութերի ներկայացման գիտական և մեթոդական հայեցակարգի մշակման և դրա հիման վրա «Մանկական հանրագիտարան»(2001) ֆունդամենտալ գրքերի շարքի ստեղծման համար<ref name="Указ 1114">{{Cite web |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի 03.10.2002 թ. հրատարակված համար 1114 հրամանագիր Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի կողմից մրցանակների շնորհման մասին 2001 թվականի կրթության ոլորտում ներդրումներ կատարելու համար |url=http://kremlin.ru/acts/bank/18636 |language=ru}}</ref>, սոցիալապես փոխակերպող ներդրող<ref name="MosSeedFund" />։ == Կենսագրություն == Մարիա Աքսյոնովան ծնվել է փետրվարի 23-ին Մոսկվայում<ref name="Persona">{{Cite web |author=Սկալինա Մ․, Պետրուխին Ս․ |title=«Մենք կցանենք նոր այգի, սրանից էլ շքեղ...» |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071024111315/http://www.persona-magazine.ru/63.htm |language=ru |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Persona (журнал)|պետք է=Պերսոնա|բնագիր=Պերսոնա|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ Դպրոցն ավարտել է արծաթե մեդալով<ref name="MosSeedFund" />, այնուհետև գերազանցությամբ ավարտել է Մոսկվայի Պետական Համալսարանի մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետը։ 2003 թվականին սովորել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российская академия народного хозяйства и государственной службы|պետք է=Ռուսաստանի ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիայի բիզնեսի Ինստիտուտ|բնագիր=Ռուսաստանի ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիայի բիզնեսի Ինստիտուտում|լեզուն=ռուս.}}որպես{{չի թարգմանված|կա=:ru:Магистр делового администрирования|պետք է=բիզնեսի կառավարման մագիստրոս|բնագիր=բիզնեսի կառավարման մագիստրոս|լեզուն=ռուս.}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="8 марта">{{Cite web |date=2001 թ․ մարտի 7 |title=Մարտի 8-ի նախօրեին Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է կին գործարար և հասարակական ներկայացուցիչների հետ |url=http://www.kremlin.ru/events/president/news/40757 |website=www.kremlin.ru |publisher=[[Ռուսաստանի նախագահ]] |language=ru}}</ref>։ Մարիան 2001 թվականի մարտի 7-ին կայացաց Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Путин, Владимир Владимирович|պետք է=Վ.Վ. Պուտին|բնագիր=Վ.Վ. Պուտինի|լեզուն=ռուս.}}և Ռուսաստանի նշանավոր գործարար կանանց հանդիպման 26 մասնակիցներից և զեկուցողներից մեկն է եղել{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="8 марта" /><ref name="Встреча">{{Cite web |date=2001 թ․ մարտի 7 |title=Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է Ռուսաստանի գործարար շրջանակների կին ներկայացուցիչների հետ |url=http://www.newsru.com/arch/russia/07Mar2001/putin_w.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20041025144246/http://www.newsru.com/arch/russia/07Mar2001/putin_w.html |website=www.newsru.com |publisher=NEWSru.com |language=ru}}</ref>։ Հոբբիները՝ [[Իկեբանա]], [[ճանապարհորդություն]], {{չի թարգմանված|կա=:en:RescueDiver|պետք է=փրկարար ջրասուզակ|բնագիր=փրկարար ջրասուզակ|լեզուն=անգլ.}}<ref name="Персона России">{{Cite web |date=2007 |editor-last=Marina |editor-first=Belova |title=Ռուսաստտանի անձ․ Գրական-կենսագրական ալմանախ |publisher=Elite Press Plus, Border Publishing house |language=ru |isbn=978-5-94691-270-9 |editor-first2=Chernova |editor-last1=Liudmila}}</ref>, [[ջրասուզակ]]։ == Ընտանիք == Հայրական կողմի նախապապը՝ [[Պյոտր Եվդոշենկո]]ն,{{չի թարգմանված|կա=:ru:Серебряный век русской культуры|պետք է=Արծաթե դար|բնագիր=Արծաթե դարի|լեզուն=ռուս.}}բանաստեղծ է եղել, վերջինիս հայրը՝ Իվան Եվդոշենկոն, ծառայել է որպես գիմնազիաների կառավարիչ{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ Մայրական կողմի նախահայրն ու նախատատը՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Плотников, Алексей Ильич|պետք է=Պլոտնիկով Ալեքսեյ Իլյիչ|բնագիր=Պլոտնիկով Ալեքսեյ Իլյիչն|լեզուն=ռուս.}}ու {{չի թարգմանված|կա=:ru:Данилова-Плотникова, Прасковья Логиновна|պետք է=Դանիլովա-Պլոտնիկովա Պրասկովյա Լոգինովնա|բնագիր=Դանիլովա-Պլոտնիկովա Պրասկովյա Լոգինովնան|լեզուն=ռուս.}}Մերձմոսկվայում, [[Ռիգա]]յում և {{չի թարգմանված|կա=:ru:Минусинск|պետք է=Մինուսինսկ|բնագիր=Մինուսինսկում|լեզուն=ռուս.}}հեղափոխական շարժման լիդերներից են եղել։ == «Ավանտա+» հրատարակչություն == {{external media|video1=[[Բորիս Ելցին|Նախագահ Բորիս Ելցինը]] նվիրում է երեխաներին {{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=«Մանկական հանրագիտարան»|բնագիր=«Մանկական հանրագիտարանի»|լեզուն=ռուս.}}«Մանկական հանրագիտարանի» հատորներ:[https://www.youtube.com/watch?v=M8N0ZaQxlRs 1997թ․, սեպտեմբերի 1, «Ավանտա» ասոցիացիայի արխիվից]}} 20 տարեկան հասակում Մարիան որոշել է [[Սովետական մեծ հանրագիտարան]]ին զուգորդելի մանկական հանրագիտարան հիմնել{{sfn|Персона}}։ Դեռևս Լինելով [[Մոսկվայի պետական համալսարան]]ի ուսանող ՝ դարձել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=«Ավանտա+»|բնագիր=«Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}[[Հանրագիտարան|գիտա-տեղեկատու գրականության]] հրատարակչության տնօրենների խորհրդի համահիմնադիր և նախագահ<ref name="Persona" />{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ 1999—2002 թվկաններին հրատարակչության տարեկան շրջանառությունը մոտ ${{թիվ|5000000}}-ից մինչև ${{թիվ|8000000}}։ Ընդ որում, հանրագիտարանի մեկ ամբողջական գունավոր օրինակի գինը տատանվում էր ~150 ռուբլիի ($6, 1999) և 200—270 ռուբլիի (2002-03) շրջանում, ինչը 50%-ով ավելի էժան էր, քան արևմտյան շուկայի նմանօրինակները ' արտադրության գնով ~180 ռուբլի։ 500 էջանոց նոր հատորները կազմվում էին ամեն երեք ամիս<ref name="The Russia Journal">{{Cite web |author=Vladimir Merkushev |date=1999 |title=Publisher finds knowledge is priceless. Kids’ books prove a hit. A new way of thinking, learning |publisher=NEWSru.com |language=en |edition=[[The Russia Journal]]}}</ref><ref name="The Russia Journal 2002">{{Cite web |author=Lucas Romriell |date=2002 |title=Readers choosing pulp over literature. The book-publishing industry has come to be dominated by detective novels and foreign writers - both of which have displaced the former state-run propaganda machine and producer of children's literature |edition=[[The Russia Journal]]}}</ref><ref name=" Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке ">{{Cite web |author=Ե. Վինոկուրցեվա |date=2003 թ․ փետրվարի 24 |title=Հանրագիտարանային մոտեցում։ Մարիա Աքսյոնովայի հայացքների լայնությունն ապահովել է «Ավանտա+» հրատարակչությանը ուժեղ դիրքեր շուկայում |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170106125036/http://avanta.ru/index.asp?DocumentId=532 |publisher=Տպարան՝ «Կուրիեռ» |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Компания (журнал)|պետք է=Կոմպանիա (ամսեգիր)|բնագիր=Կոմպանիա (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ [[1996]]-ից [[2000]]թթ․ և [[2005]]-ից [[2009]]թթ․ Մարիան եղել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=«Ավանտա+»|բնագիր=«Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}(2005 թվականից {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=Հանրագիտարանների աշխարհ «Ավանտա+»|բնագիր=Հանրագիտարանների աշխարհ «Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}) հրատարակչության խմբագրական խորհրդի և կրթական այլ շարքերի գլխավոր խմբագիրը և նախագահը{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Persona" />։ * «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր; * «Ժամանակակից հանրագիտարանի» գլխավոր խմբագիր; * «Ամենագեղեցիկ և Հայտնի» ճանաչողական գրքերի շարքի գլխավոր խմբագիր։ Աքսյոնովան «Մանկական հանրագիտարան» - ում ժամանակակից գիտական գիտելիքներ ներկայացնելու հայեցակարգի համահեղինակ է, որի շնորհիվ բարդ թեման ներկայացվում է մատչելի և հետաքրքիր։ Նա ավելի քան 50 գիտա-պոպուլյար ներածական հոդվածներ{{sfn|Whoiswho в России|2007}} և 8 հանրագիտարանային հոդվածներ է հեղինակել։ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=Մանկական հանրագիտարան|բնագիր=Մանկական հանրագիտարանը|լեզուն=ռուս.}}հրատարակված է 63 մասում, դրանցից ավելի քան 50 — ը խմբագրվել են Մարիա Աքսյոմովայի կողմից։ 2006 թվականին հրատարակության ամենավաճառվող օրինակի ընդհանուր տպաքանակը<ref name="The Russia Journal" /> գերազանցել է 15000000 թիվը{{sfn|Персона России|2007}}։ Մանկական հանրագիտարանի մշակման և ստեղծման համար «Ավանտա+» հրատարակչության 9 աշխատակիցներ<ref name=" Наша школа ">{{Cite web |author=Վ. Մենշով |date=Նոյեմբեր, 2003 |title=Մարիա Աքսյոմովայի Ինը և յանը |url=http://aksenova.ru/media |publisher=Գլխավոր խմբագիր Ե. Ա. Ալեքսանդրովիչ |place=Մոսկվա |edition=[http://redakzia.ru/content/%C2%ABnasha-shkola%C2%BB Наша школа]}}</ref> 2001 2-ին արժանացել են կրթության ոլորտի ՌԴ նախագահի անվան մրցանակի<ref name="Указ 1114" />։ Հրատարակչության թիմը ստեղծել է «Մանկական հանրագիտարան Ավանտա+» «մատչելի ձևով ներկայացնելու համար բոլոր այն հիմնական գիտելիքները, որոնք այսօր ունի մարդկությունը»<ref name="Домовой">{{Cite web |author=Օ. ՈՒտեշեվա |date=Հուլիս,1997 |title=Մեր հասարակության մանկական երազանքը |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160213165638/http://avanta.ru/index.asp?DocumentID=3043748 |publisher=[[Коммерсантъ]] |place=Մոսկվա |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Домовой (журнал)|պետք է=Դոմովոյ (ամսեգիր)|բնագիր=Դոմովոյ (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ Կրթական ծրագրերի և ստանդարտների վարչություն {{չի թարգմանված|կա=:ru:Министерство просвещения Российской Федерации|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Կրթության նախարարություն|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Կրթության նախարարությունը|լեզուն=ռուս.}}«Մանկական հանրագիտարան» շարքի բոլոր հատորները հանձնարարել է որպես լրացուցիչ ընթերցանության ուղեցույց<ref name="Выходные сведения">{{Cite web |title={{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=Մանկական հանրագիտարան|բնագիր=Մանկական հանրագիտարանի|լեզուն=ռուս.}}հատորների հրատարակման տեղեկություններ}}</ref>։ Շարքը նաև առաջարկվել է [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի կրթական համակարգերի միջազգային կենտրոնի միջազգային ամբիոնի ցանցի կողմից և ճանաչվել է ազգային մասշտաբի նախագիծ{{sfn|Персона России|2007}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}.։ Մարիա Աքսյոնովան հրատարակչական աշխատանքի մասին<ref name=" BBQ ">{{Cite web |author=Լ. Կալուգինա |date=2008 |title=Մարիա Աքսենովայի Համալսարանները. Հանրագիտարանային մոտեցում խոհարարությանը |url=http://www.bbqmag.ru/archive.html?article=212#.Uyy6P4UUPl8 |edition=BBQ}}</ref>․ {{քաղվածք|Եվ սկզբում, և, ամենակարևորը, ավելի ուշ, ինձ և իմ ուղեկիցներին հետաքրքրում էր ոչ թե աշխատանքը զուտ փողի համար, այլ սոցիալական ներդրում ունեցող բիզնեսը։ Ընդհանուր առմամբ, ես կարծում եմ, որ միայն այն բիզնեսն է հաջողակ համարվում, որն ունի սոցիալական բաղադրիչ։|Մ․Դ․ Աքսյոմովա}} Ավանտա + հրատարակչության համահիմնադիր Գեորգի Խրամովը նշում է․ {{քաղվածք|Մարիան կարող է խնդրին նայել տարբեր տեսանկյուններից, գտնել դիտարկվող երեվույթի առաջին հայացքից գաղտնի ասպեկտներ|Գ․ Խրամով}} [[Պատկեր:Нагрудный знак Лауреата премии Президента Российской Федерации в области образования.png|thumb|180px|Դափնեկրի պատվավոր մեդալ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի մրցանակ կրթական ոլորտում ներդրում կատարելու համար|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի մրցանակի կրթական ոլորտում ներդրում կատարելու համար|լեզուն=ռուս.}}]] == Առաջին տպագրիչ «Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ == [[2007]] թ-ից Մարիա Աքսյոնովան համարվում է «Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆեդորով»({{lang-en|ThePrinting Pioneer Fund}}) հիմնադրամի վարչության նախագահ։ Ֆոնդի գործունեությունը<ref name="MosSeedFund" />․ * [[#Պրոեկտ «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն»|կրթական հեռուստածրագրեր և գրքեր]]։ * արագացման ծրագրեր սկսնակների համար, * ռուսական և միջազգային մշակութային, կրթական և բիզնես միջոցառումներ։ Հիմնադրամը նախաձեռնել և հավաքել է միջգերատեսչական [[Սոցիալական ազդեցություն|ազդեցության կլաստեր]] ՝ Մոսկվայի Նորարարական Կլաստերի շրջանակներում։ == Ձեռնարկատիրական և ներդրումային գործունեություն == Մ. Դ. Աքսյոնովան մի շարք նախագծերի համահիմնադիր և ներդրող է<ref name="MosSeedFund" />․ * Սրճարան «Քացրավենիքի կայսրություն», ռեստորանային համալիր «Մարոկանա», «Մուսկատ», հրուշակեղենի գործարան և այլն։ * Ճապոնական ռեստորաններ «Նիամա» ֆրանշիզայի ցանցի համահիմնադիր{{sfn|Персона России|2007}}, «Նիամա» Խորհրդատվական խորհրդի ապրանքանիշի համագործակից<ref name="FoodTechForum">{{Cite web |author={{չի թարգմանված|կա=:ru:Агентство инноваций Москвы|պետք է=Մոսկվայի նորարարության գործակալություն|բնագիր=Մոսկվայի նորարարության գործակալություն|լեզուն=ռուս.}} |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Ֆորում FoodTech: ներկայի սնունդը |url=https://foodforum.innoagency.ru/ |publisher=Մոսկվայի ձեռնարկատիրության և նորարարական զարգացման վարչություն |place=Մոսկվա |access-date=2022-11-30 |archive-date=2022-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523213504/https://foodforum.innoagency.ru/ |url-status=dead }}</ref> (ռեստորանների ցանց, սննդի արտադրություն, ՏՏ, առաքում)։ * Հրատարակչություն «Լայվբուք»։ Մարիան սոցիալապես փոխակերպող ներդրող է։ Որպես ներդրող ունի ավելի քան հինգ վենչուրային ներդրումներ<ref name="MosSeedFund" />։ == Կազմակերպություններ և բիզնես-ընկերություններ == Մարիա Աքսյոնովան եղել է "Ռուսաստանի գործարար կանայք" Համադաշնությունում և "Նոր Մոսկվա" ձեռնարկատերերի ակումբում, անդամակցել է հոգաբարձական տարբեր խորհուրդների{{sfn|Whoiswho в России|2007}}, եղել է Ռուսաստանի բարձրագույն բնապահպանական խորհրդում{{sfn|Персона России|2007}}։ Բիզնես-ընկերություններ, որոնց անդամցում է Մարիա Աքսյոնովան<ref name="MosSeedFund" />․ * 2002 թ-ից որպես անկախ տնօրեն, անդամակցում է Անկախ տնօրենների ազգային ռեեստրին; * 2006 թ-ի Դեկտեմբերից միացել է Անկախ տնօրենների ազգային ռեեստրի կազմին<ref name="РеестрРСПП" >{{Cite web |title=ՌԱԳՄ-ի անկախ տնօրենների ազգային ռեգիստր |url=https://rspp.ru/about/registries/natsionalnyy-reestr-nezavisimykh-direktorov-pri-rspp/ |website=rspp.ru |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Российский союз промышленников и предпринимателей|պետք է=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|բնագիր=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российский союз промышленников и предпринимателей|պետք է=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|բնագիր=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միությանը|լեզուն=ռուս.}}; * 2010 թ-ից անդամակցում է բիզնես հրեշտակների Ազգային ասոցիացիային<ref name="Ассоциация НАБА" >{{Cite web |title=Բիզնես հրեշտակների ազգային ասոցիացիայի մասին |url=http://rusangels.ru/naba/about-naba/about-association/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220615031231/http://rusangels.ru/naba/about-naba/about-association/ |archive-date=2022 թ․ հունիսի 15 |website=rusangels.ru |publisher=ԲՀԱԱ}}</ref>; * 2012 թ-ից Moscow Seed Fund –ի լիազորված ներդրող; * «Ավանտա» ասոցիացիայի համահիմնադիր; * 2020 թ-ից անդամակցում է Headlines սոցիալապես փոխակերպող ներդրողների и AngelsDeck ներդրողների ակումբներին։ == Պրոեկտ «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» == 2008-2016 թվականներին Մարիա Աքսյոնովան և իր գործընկերներն աշխատել են ռուսերեն բառերի, անունների, ասացվածքների ծագման ուսումնասիրության վրա։ Աշխատանքն աստիճանաբար վերածվել է հեռուստածրագրերի և գրքերի շարքի<ref name="Пионерка">{{Cite web |author=Ա․ Լիտվինովա |date=փետրվար, 2013 |title=Ռուսաց լեզվի իմաստությունների մասին |url=http://old.pionerka.ru/2013/02/blog-post_23.htmlhttp://old.pionerka.ru/2013/02/blog-post_23.html |website=pionerka.ru |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Пионерская правда|պետք է=Պիոներական ճշմարտություն|բնագիր=Պիոներական ճշմարտություն|լեզուն=ռուս.}}}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ * 2008—2012 թթ դառնում է «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար (164 թողարկում), ով թեթև (երբեմն զվարճալի) և խաղային ձևով պատմում է ռուսաց լեզվի լեզվական նրբությունների, պատմության և պարադոքսների մասին<ref name="YouTube Playlist">{{Յություբ |id=PLCCreI6NEbh4zjtwUqq5YYWFjNlMdglLk|title=Հեռուստահաղորդում «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն»․}}</ref>։ * 2011—2016 թթ հրապարակում է «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» գիրքը (Ցենտրոպոլիգրաֆ, 2011—2012)։ Տեքստի հիմքում ընկած են «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն » հեռուստածրագրի թողարկումների սցենարները․ նյութը ընդլայնվել և լրացվել է։ Իսկզբանե գիրքը հրապարակվել է 3 մասով (հատորներով)։ Գրքերը մի քանի անգամ վերահրատարակվել են, այդ թվում նաև թողարկվել են DVD սկավառակներով։ 2016 թ-ին բոլոր հատորները վերահրատարակվել են մեկ՝ 575 էջանոց գրքում. Ընդհանուր տպաքանակը ՝ ավելի քան 30000 օրինակ։ * 2018 թ-ին հրապարակել է «Արդյո՞ք մենք գիտենք ամեն ինչ Համաշխարհային գրականության կլասիկների մասին» (Ցենտրոպոլիգրաֆ, 2018)։ Գիրքը ստացել է բարձր վարկանշեր, արժանանալով, «Շաբաթվա գիրք» կոչմանն ըստ [[Լիտերատուրնայա գազետա]]յի<ref name="Литературная газета № 46 (6667)" >{{Cite web |date=2008 թ․ նոյեմբերի 14 |title=Լիտերատուրնայա գազետա № 46 (6667), Շաբաթվա գիրք |url=https://lgz.ru/article/-46-6667-14-11-2018/znaem-li-my-vsye-o-klassikakh-mirovoy-literatury/?ysclid=l65jadux6i618895952}}</ref><ref name="Литературная газета" >{{Cite web |title=Լիտերատուրնայա գազետա, Ոսկե պաշար |url=https://lgz.ru/article/-46-6667-14-11-2018/}}</ref>։ 2012 թ-ին գիրքը մտել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Династия (фонд)|պետք է=«Դինաստիա» հիմնադրամ|բնագիր=«Դինաստիա» հիմնադրամի|լեզուն=ռուս.}}{{չի թարգմանված|կա=:ru:Просветитель (премия)|պետք է=«Պրոսվետիտել» մրցանակ|բնագիր=«Պրոսվետիտել» մրցանակի|լեզուն=ռուս.}}լոնգ-լիսթ։ Գրքերը ներառված են մանկավարժների համար կազմված գրականության ցուցակներում։ Հաստատված են Ա. Ս. Պուշկինի անվան ռուսաց լեզվի պետական ինստիտուտի կողմից։ Մեջբերում ինստիտուտի նախաբանից։ {{քաղվածք|…անհնար է գերագնահատել Աքսյոնովայի գրքերի ակտուալությունը… յուրաքանչյուր տողում զգացվում է հեղինակի անկեղծ հետաքրքրությունը լեզվի և նկարագրված փաստերի նկատմամբ։ Ընթերցողը կարող է իրեն հավասար զրուցակից զգալ․ նա հաղորդակցում է ոչ թե իրեն դասավանդող մասնագետի, այլ մի մարդու հետ, ով ընթերցողի պես հետաքրքրված է մայրենի լեզվի ճակատագրով և հոգ է տանում նրա վիճակի մասին|Ա. Ս. Պուշկինի անվան ռուսաց լեզվի պետական ինստիտուտ}} === Ստեղծագործություններ === * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=5778 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք»․ Գիրք առաջին |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2011—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга первая |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03682-7 978-5-227-03059-7 978-5-227-03443-4 978-­5-­227-­06912-­2 978-5-227-03682-7 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7881 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» Գիրք երկրորդ |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2012—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга вторая |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03330-7 978-­5-­227-­06913­-9 978-5-227-03332-1 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7715 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» Գիրք երրորդ |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2012—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга третья |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03747-3 978­-5-227-­06914-­6 978-5-227-03754-1 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7715 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-07086-9, УДК 811.161.1, ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=9309 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Արդյո՞ք մենք գիտենք ամեն ինչ Համաշխարհային գրականության կլասիկների մասին» |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=201ր |оригинал=Знаем ли мы всё о классиках мировой литературы? |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-07865-0, УДК 811.161.1, ББК 81.2 Рус}} == Հոդվածներ == Մարիա Աքսյոնովան մի շարք հրապարակումներ է արել տարբեր երկրներում հիմնարար կրթության գաղափարների հանրագիտարանային իրացման մեթոդաբանության և մշակութային ու կրոնական ավանդույթների ուսումնասիրության մասին։ Նշանակալի հոդվածների շարքում նշվում են{{sfn|Whoiswho в России|2007}}․ * Մտնել գետը… // ամսագիր Հայրենիք. Մ., 1997, սեպտեմբեր; * Ֆունդամենտալ բնական գիտությունների հիմնական ուսուցողական գաղափարների հանրագիտարանային իրականացման փորձը // [[Ռուսաստանի ժողովուրդների բարեկամության համալսարան]]ի տեղեկագիր։ Շարք. «Ֆունդամենտալ բնական գիտությունների կրթություն». Մ., 2001., համահեղինակ՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Санюк, Валерий Иванович|պետք է=Սանյուկ Վալերի Իվանովիչ|լեզուն=ռուս.}}; * ավելի քան 50 ներածական և 8 հանրագիտարանային հոդվածներ «Մանկական հանրագիտարանի» համար։ [[1998]] թվականին [[Կարլոս Կաստանեդա]]յի մահվան {{չի թարգմանված|կա=:ru:Общая газета|պետք է=«Ընդհանուր թերթ»|բնագիր=«Ընդհանուր թերթը»|լեզուն=ռուս.}}հրապարակեց երկու հոդված նվիրված նրան՝ [[Վիկտոր Պելևին]]ի «Մարտիկի Վերջին կատակը» և Մարիա Աքսյոնովայի «Ո՞վ է լքել այս աշխարհը»<ref name="Общая газета" >{{Cite web |author=М. Д. Аксёнова |date=1998 թ․ հունիսի 24 |title=Ո՞վ է լքել այս աշխարհը |archiveurl=https://web.archive.org/web/19991128160844/http://www.og.ru/content/arch.shtml}}</ref>։ == Բանաստեղծությունների ժողովածուներ == * Աքսյոնովա Մ. Դ. Դատարկության բլյուզ․ Բանաստեղծությունների ժողովածու։ Մ., 1999. էջ. 1-80. 2007 թ-ին հրատարակվել է Մարիա Աքսյոնովայի «Դատարկության բլյուզ» հեղինակային բանաստեղծությունների ժողովածուի «վալետային» հրատարակությունը և նույնպես վերահրատարակվել է Մարիայի նախապապի՝ [[Պյոտր Եվդոշենկո]]յի «Կասկադի ցայտեր» բանաստեղծությունների ժողովածուն։ == Հեռուստատեսությունում, կինոյում և ռադիոյում == Հեղինակային և դերասանական գործեր<ref name="Актёрские работы">{{Cite web |author=М. Д. Аксёнова |title=Դերասանական գործեր |url=http://aksenova.ru/creation/actress/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200128162841/http://aksenova.ru/creation/actress/ |archive-date=2020 թ․ հունվարի 28 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 7}}</ref>{{sfn|Whoiswho в России|2007}}․ * 2003 թ․ — «Հաջողության ընտելացումը» հեղինակային զրույց-հանդեսի հաղորդավար{{չի թարգմանված|կա=:ru:Телевизионный дамский клуб|պետք է=(հեռուստաալիք Հեռուստատեսային Կանացի ակումբ(ՀԿԱ))|բնագիր=(հեռուստաալիք Հեռուստատեսային Կանացի ակումբ(ՀԿԱ))|լեզուն=ռուս.}}։ * 2006 год — «Հայացք Մոսկովյան ուղիներից այն կողմ» հեղինակային հաղորդման {{չի թարգմանված|կա=:ru:Радио Москвы (радиостанция)|պետք է=«Մոսկվան խոսում է» ռադիո|բնագիր=«Մոսկվան խոսում է» ռադիոյով|լեզուն=ռուս.}}։ * 2008—2010 годы՝ «Վեպը քարի մեջ» [[վավերագրական ֆիլմ]]երի շարքի հաղորդավար (այլ անվանում՝ «Սիրո համաշխարհային գլուխգործոցներ»)․ Սյուժեն պատմում է ճարտարապետության գլուխգործոցների մասին, որոնք ստեղծել են սիրահարված մարդիկ հանուն իրենց սիրելիների<ref name="YouTube Playlist 2">{{Յություբ |id=PLCCreI6NEbh7ZYAfsWF7sy1XLF25WLZes|title=«Վեպը քարի մեջ» վավերագրական ֆիլմերի շարք|lang=ru․}}</ref>։ * 2008—2010 թթ ՝ Արտ-վիդեո հեռուստահաղորդման պրոդյուսեր․ նոր ժանր, որն իրենից ներկայացնում է — «տեսահոլովակ», նկարահանված ո՛չ թե երգի, այլ բանաստեղծության հիման վրա։ Ավելի ուշ այդ բանաստեղծական էստաֆետը շարունակեցին «Կինոպոեզիա» նախագիծը և «Ջազ» ռադիոն, որոնց եթերում հնչեցին Ղազարյանի («Արտ-Վիդեո» նախագծում աշխատող կոմպոզիտորի) երաժշտության ներքո կարդացած բանաստեղծություններ։ * 2010—2011 թթ կատարել է Մատրյոնայի դերը {{չի թարգմանված|կա=:ru:Институт благородных девиц (телесериал)|պետք է=«Ազնվաբարո աղջիկների ինստիտուտ» սերիալ|բնագիր=«Ազնվաբարո աղջիկների ինստիտուտ» սերիալում|լեզուն=ռուս.}}։ * 2008—2012՝ 2008—2012 թթ դառնում է «[[#Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն|Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն]]» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար (164 թողարկում), ով թեթև (երբեմն զվարճալի) և խաղային ձևով պատմում է ռուսաց լեզվի լեզվական նրբությունների, պատմության և պարադոքսների մասին։ * 2013 — Կատարել է ավագ լեյտենանտ Մարիա Չուբի դերը «Խամաճիկավարներ» ֆիլմում։ * 2014 — Կատարել է Վերոնիկայի դերը «Տնակ գետան ափին» ֆիլմում։ == Սպորտ == 1984—1989թթ՝ սպորտսմենուհի, շաշկի սպորտի վարպետի թեկնածու{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Шашки 7">{{Cite web |author=Ս․ Գորբաչով(սպորտի վարպետ) |date=Հուլիս, 1998 |title=Դերասանական գործեր |place=[[Ռիգա]] |issn=0204-1472 |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Шашки (журнал, Рига)|պետք է=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|բնագիր=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ * Մոսկվայի [[Շաշկի#Ռուսական շաշկի|ռուսական շաշկու]] բազմակի չեմպիոն {{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Шашки 7" />, մայրաքաղաքի առաջնության Կանանց Միջազգային Շաշկու մրցանակակիր. Դարձել է մայրաքաղաքի չեմպիոն ՝ առաջ անցնելով սպորտի փորձառու վարպետներ Ռեմա Գագարինից և Ալլա Բրոխունովից; * Ռուսական շաշկու զինված ուժերի բազմակի չեմպիոն{{sfn|Whoiswho в России|2007}}; * 1989 թ-ին Ռուսական շաշկու կանանց առաջնությունում նա արժանացել է 2-5-րդ տեղերին։ Քվեարկության արդյունքում ստացել է "ամենաշփվող"տիտղոսը<ref name="Шашки 12">{{Cite web |author=Ս․ Մինչին (մրցույթի գլխավոր մրցավար) |date=Դեկտեմբեր, 1989 |title=Դերասանական գործեր |place=[[Ռիգա]] |issn=0204-1472 |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Шашки (журнал, Рига)|պետք է=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|բնագիր=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>; * ԽՍՀՄ-ի ռուսական շաշկու առաջնության բազմակի ֆինալիստ{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ <gallery> Золотая медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Ոսկե Մեդալ, ԽՍՀՄ<ref name="Шашки 7" /> Серебряная медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Արծաթե Մեդալ, ԽՍՀՄ Бронзовая медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Բրոնզե Մեդալ, ԽՍՀՄ<ref name="Шашки 7" /> </gallery> == Մրցանակներ == Մրցանակները{{sfn|Персона России|2007}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ * {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակ|լեզուն=ռուս.}}; * «Տարվա լավագույն մենեջեր» մրցույթի հաղթող «հրատարակչական բիզնես» անվանակարգում (2001)։ Մրցույթը կազմակերպվել Է "Կոմերսանտ" հրատարակչության կողմից<ref name="Коммерсантъ">{{Cite web |date=13.10.2001 |url=https://www.kommersant.ru/doc/285127?ysclid=l62lrrwfvm527330169 |publisher=[[Коммерсантъ]]}}</ref>։ * Առաջին կինը «Կոմերսանտ փող» ամսագրի «Ռուսաստանի հարյուր ֆինանսների կառավարիչներ» վարկանիշում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == {{external media|video1=Մարիա Ակսենովայի՝ Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակի դափնեկրի ելույթը։ [https://www.youtube.com/watch?v=JcgrfYpnTyQ Ռեպորտաժ 2002 թվականի դեկտեմբերի 18-ից]}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Дмитрий Бутрин, Севастьян Козицын | оригинал = Ով է տնօրինում Ռուսաստանի ֆինանսները |заглавие= Кто управляет финансами России | ответственный = Генеральный директор Леонид Милославский|место= [[Մոսկվա|Москва]] | издание = {{չի թարգմանված|կա=:ru:Деньги (журнал)|պետք է=Կոմերսանտ (ֆինանսներ)|բնագիր=Կոմերսանտ (ֆինանսներ)|լեզուն=ռուս.}}|издательство={{չի թարգմանված|կա=:ru:Коммерсантъ (издательский дом)|պետք է=Կոմերսանտ|բնագիր=Կոմերսանտ|լեզուն=ռուս.}}|год=2001|страницы= 18—23|ISBN=| ref = Коммерсантъ Деньги}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Персона России |заглавие=Ռուսաստտանի անձ․ Գրական-կենսագրական ալմանախ |ответственный=Марина Белова, Людмила Чернова |год=2007 |оригинал=Персона России: литературно-биографический альманах |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=«Элит-Пресс Плюс», Издательская группа «Граница» |страницы=24—25 |isbn=978-5-94691-270-9}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Н. Самутина |заглавие= Пятёрка с плюсом для Аванты + | оригинал = Հինգին գումարած «Ավանտա+ »-ին | ответственный = Главный редактор Екатерина Симонова |место= | издание = |издательство= ИД «Инфра-М» |год=1997|страницы= 26—27|ISBN=| ref = }} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Е. Винокурцева |заглавие= Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке | оригинал = Հանրագիտարանային մոտեցում։ Մարիա Աքսյոնովայի հայացքների լայնությունն ապահովել է «Ավանտա+» հրատարակչությանը ուժեղ դիրքեր շուկայում | ответственный = Главный редактор Андрей Григорьев|место= | издание ={{չի թարգմանված|կա=:ru:Компания (журнал)|պետք է=Կոմպանիա (ամսեգիր)|բնագիր=Կոմպանիա (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}|издательство= ИД «Курьер» |год=2003|страницы= 34—37|ISBN= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170106125036/http://avanta.ru/index.asp?DocumentId=532 | archivedate = 2017-01-06| ref = Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке }} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Who is who в России |заглавие=Who is who Ռուսաստտանի անձ․ Ռուսաստանի հաջողակ մարդկանց կենսագրական հանրագիտարան |ответственный=Марина Белова, Людмила Чернова |год=2007 |часть=Տավրիկյան նահանգ |оригинал=Who is who Ռուսաստտանում. Биографическая энциклопедия успешных людей России |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Ralph Hübner |страницы=68 |isbn=978-3-7290-0063-6}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= |заглавие= Энциклопедия успеха | оригинал = Հաջողության հանրագիտարանը| ответственный = Главный редактор Андрей Григорьев|место= | издание =[[Մերի Քլեր|Marie Claire]]|издательство= ИД «Курьер» |год=2002|страницы= 107|ISBN= | ref = }} == Արտաքին հղումներ == * {{official|https://aksenova.ru/|Մարիա Աքսյոմովայի պաշտոնական կայք}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Աքսյոնովա, Մարիա}} [[Կատեգորիա:Մոսկվայի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հաղորդավարներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ռուս բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս կին քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Գիտական գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հրատարակիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս բանաստեղծուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս գիտնականներ]] 2slg10f2l235xg977g97kqizwrsv357 10357066 10357065 2025-06-18T02:35:06Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ռուս գործարարներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357066 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական|անուն=Մարիա Աքսյոնովա|բնագիր անուն=|պատկեր=Maria Aksionova.jpg|image_size=240px|caption=|birth_date=Փետրվարի 23|birth_place={{դրոշավորում|ԽՍՀՄ}},[[Մոսկվա]]|death_date=|death_place=|residence=|nationality=[[Ռուսներ|Ռուս]]|religion=|fields=[[Բանաստեղծ]]<br />[[Գրող]]<br />[[Ձեռնարկատեր]]<br />[[Շաշկի]]<br />[[Հանրագիտարան]]|alma_mater=[[Մոսկվայի պետական համալսարան|ՄՊՀ]], {{չի թարգմանված|կա=:ru:Механико-математический факультет МГУ |պետք է= մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ|բնագիր= մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ|լեզուն=ռուս.}}|doctoral_advisor={{չի թարգմանված|կա=:ru:Белецкий, Владимир Васильевич |պետք է= Վ․Վ․ Բելեցկիյ |բնագիր= Վ․Վ․ Բելեցկիյ|լեզուն=ռուս.}}|known_for={{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է= «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարան |բնագիր= «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարան|լեզուն=ռուս.}}<br /> «Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ|author_abbrev_bot=|signature=|ծանոթ=|Commons=|կայք={{url|aksenova.ru}}|Վիքիդարան=}} '''Մարիա Դմիտրիեվնա Աքսյոնովա''' ({{lang-ru|Аксёнова, Мария Дмитриевна [[փետրվարի 23]]<ref name="MosSeedFund">{{Cite web |author=MoscowSeedFund |title=Մոսկվայի վենչուրային ներդրումների զարգացման հիմնադրամ |url=https://www.mosinnov.ru/investors_list/aksenova-maria.html |website=www.mosinnov.ru |language=ru}}</ref>, [[Մոսկվա]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն]]}}), ռուս էնցիկլոպեդիստ<ref name="Книжное обозрение">{{Cite web |title="Գրքի մարդ" ՝ Մարիա Աքսյոնովա, կենդանի հանրագիտարան․ Գրքի ակնարկ |url=http://aksenova.ru/media |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Книжное обозрение|պետք է= Գրքի ակնարկ|բնագիր= Գրքի ակնարկ|լեզուն=ռուս.}} |language=ru}}</ref>, հասարակական գործիչ, [[ձեռնարկատեր]]{{sfn|Коммерсантъ Деньги|2001|с=19}}, [[#Հեռուստատեսությունում, կինոյում և ռադիոյում|հաղորդավարուհի]], [[#Սպորտ|սպորտսմենուհի]]<ref name="Карьера">{{Cite web |author=Մակարովա Յ․, Անտոնով Ա․ |date=2007 |title=Աղոթքներ և նպատակներ |publisher=Գլխավոր խմբագիր Զոտիկրվ Ա․ |language=ru |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Карьера (журнал)|պետք է= Կարիերա (ամսեգիր)|բնագիր= Կարիերա (ամսեգիրը)|լեզուն=ռուս.}}ամսագիրը միասին {{չի թարգմանված|կա=:en:Entrepreneur (magazine)|պետք է= Entrepreneur (ամսեգիր)|բնագիր= Entrepreneur (ամսեգրի)|լեզուն=անգլ.}}հետ}}</ref>, [[բանաստեղծ]]{{sfn|Персона России|2007}}, հրատարակիչ, [[#«Ավանտա+» հրատարակչություն|«Ավանտա+» մանկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր]] (ընդհանուր հրատարակված տպաքանակ՝ 63 հատոր, 20000000), [[#Առաջին տպագրիչ «Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ|«Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆյոդորով» հիմնադրամի վարչության նախագահ]], [[#Պրոեկտ «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք»|«Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար]] (164 թողարկում), {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российская академия естественных наук|պետք է= Ռուսաստանի բնական գիտություններ|բնագիր=Ռուսաստանի բնական գիտությունների|լեզուն=ռուս.}}ակադեմիկոս և {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակ|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակի|լեզուն=ռուս.}}լաուրեատ՝ ուսումնական նյութերի ներկայացման գիտական և մեթոդական հայեցակարգի մշակման և դրա հիման վրա «Մանկական հանրագիտարան»(2001) ֆունդամենտալ գրքերի շարքի ստեղծման համար<ref name="Указ 1114">{{Cite web |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի 03.10.2002 թ. հրատարակված համար 1114 հրամանագիր Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի կողմից մրցանակների շնորհման մասին 2001 թվականի կրթության ոլորտում ներդրումներ կատարելու համար |url=http://kremlin.ru/acts/bank/18636 |language=ru}}</ref>, սոցիալապես փոխակերպող ներդրող<ref name="MosSeedFund" />։ == Կենսագրություն == Մարիա Աքսյոնովան ծնվել է փետրվարի 23-ին Մոսկվայում<ref name="Persona">{{Cite web |author=Սկալինա Մ․, Պետրուխին Ս․ |title=«Մենք կցանենք նոր այգի, սրանից էլ շքեղ...» |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071024111315/http://www.persona-magazine.ru/63.htm |language=ru |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Persona (журнал)|պետք է=Պերսոնա|բնագիր=Պերսոնա|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ Դպրոցն ավարտել է արծաթե մեդալով<ref name="MosSeedFund" />, այնուհետև գերազանցությամբ ավարտել է Մոսկվայի Պետական Համալսարանի մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետը։ 2003 թվականին սովորել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российская академия народного хозяйства и государственной службы|պետք է=Ռուսաստանի ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիայի բիզնեսի Ինստիտուտ|բնագիր=Ռուսաստանի ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիայի բիզնեսի Ինստիտուտում|լեզուն=ռուս.}}որպես{{չի թարգմանված|կա=:ru:Магистр делового администрирования|պետք է=բիզնեսի կառավարման մագիստրոս|բնագիր=բիզնեսի կառավարման մագիստրոս|լեզուն=ռուս.}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="8 марта">{{Cite web |date=2001 թ․ մարտի 7 |title=Մարտի 8-ի նախօրեին Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է կին գործարար և հասարակական ներկայացուցիչների հետ |url=http://www.kremlin.ru/events/president/news/40757 |website=www.kremlin.ru |publisher=[[Ռուսաստանի նախագահ]] |language=ru}}</ref>։ Մարիան 2001 թվականի մարտի 7-ին կայացաց Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Путин, Владимир Владимирович|պետք է=Վ.Վ. Պուտին|բնագիր=Վ.Վ. Պուտինի|լեզուն=ռուս.}}և Ռուսաստանի նշանավոր գործարար կանանց հանդիպման 26 մասնակիցներից և զեկուցողներից մեկն է եղել{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="8 марта" /><ref name="Встреча">{{Cite web |date=2001 թ․ մարտի 7 |title=Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է Ռուսաստանի գործարար շրջանակների կին ներկայացուցիչների հետ |url=http://www.newsru.com/arch/russia/07Mar2001/putin_w.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20041025144246/http://www.newsru.com/arch/russia/07Mar2001/putin_w.html |website=www.newsru.com |publisher=NEWSru.com |language=ru}}</ref>։ Հոբբիները՝ [[Իկեբանա]], [[ճանապարհորդություն]], {{չի թարգմանված|կա=:en:RescueDiver|պետք է=փրկարար ջրասուզակ|բնագիր=փրկարար ջրասուզակ|լեզուն=անգլ.}}<ref name="Персона России">{{Cite web |date=2007 |editor-last=Marina |editor-first=Belova |title=Ռուսաստտանի անձ․ Գրական-կենսագրական ալմանախ |publisher=Elite Press Plus, Border Publishing house |language=ru |isbn=978-5-94691-270-9 |editor-first2=Chernova |editor-last1=Liudmila}}</ref>, [[ջրասուզակ]]։ == Ընտանիք == Հայրական կողմի նախապապը՝ [[Պյոտր Եվդոշենկո]]ն,{{չի թարգմանված|կա=:ru:Серебряный век русской культуры|պետք է=Արծաթե դար|բնագիր=Արծաթե դարի|լեզուն=ռուս.}}բանաստեղծ է եղել, վերջինիս հայրը՝ Իվան Եվդոշենկոն, ծառայել է որպես գիմնազիաների կառավարիչ{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ Մայրական կողմի նախահայրն ու նախատատը՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Плотников, Алексей Ильич|պետք է=Պլոտնիկով Ալեքսեյ Իլյիչ|բնագիր=Պլոտնիկով Ալեքսեյ Իլյիչն|լեզուն=ռուս.}}ու {{չի թարգմանված|կա=:ru:Данилова-Плотникова, Прасковья Логиновна|պետք է=Դանիլովա-Պլոտնիկովա Պրասկովյա Լոգինովնա|բնագիր=Դանիլովա-Պլոտնիկովա Պրասկովյա Լոգինովնան|լեզուն=ռուս.}}Մերձմոսկվայում, [[Ռիգա]]յում և {{չի թարգմանված|կա=:ru:Минусинск|պետք է=Մինուսինսկ|բնագիր=Մինուսինսկում|լեզուն=ռուս.}}հեղափոխական շարժման լիդերներից են եղել։ == «Ավանտա+» հրատարակչություն == {{external media|video1=[[Բորիս Ելցին|Նախագահ Բորիս Ելցինը]] նվիրում է երեխաներին {{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=«Մանկական հանրագիտարան»|բնագիր=«Մանկական հանրագիտարանի»|լեզուն=ռուս.}}«Մանկական հանրագիտարանի» հատորներ:[https://www.youtube.com/watch?v=M8N0ZaQxlRs 1997թ․, սեպտեմբերի 1, «Ավանտա» ասոցիացիայի արխիվից]}} 20 տարեկան հասակում Մարիան որոշել է [[Սովետական մեծ հանրագիտարան]]ին զուգորդելի մանկական հանրագիտարան հիմնել{{sfn|Персона}}։ Դեռևս Լինելով [[Մոսկվայի պետական համալսարան]]ի ուսանող ՝ դարձել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=«Ավանտա+»|բնագիր=«Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}[[Հանրագիտարան|գիտա-տեղեկատու գրականության]] հրատարակչության տնօրենների խորհրդի համահիմնադիր և նախագահ<ref name="Persona" />{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ 1999—2002 թվկաններին հրատարակչության տարեկան շրջանառությունը մոտ ${{թիվ|5000000}}-ից մինչև ${{թիվ|8000000}}։ Ընդ որում, հանրագիտարանի մեկ ամբողջական գունավոր օրինակի գինը տատանվում էր ~150 ռուբլիի ($6, 1999) և 200—270 ռուբլիի (2002-03) շրջանում, ինչը 50%-ով ավելի էժան էր, քան արևմտյան շուկայի նմանօրինակները ' արտադրության գնով ~180 ռուբլի։ 500 էջանոց նոր հատորները կազմվում էին ամեն երեք ամիս<ref name="The Russia Journal">{{Cite web |author=Vladimir Merkushev |date=1999 |title=Publisher finds knowledge is priceless. Kids’ books prove a hit. A new way of thinking, learning |publisher=NEWSru.com |language=en |edition=[[The Russia Journal]]}}</ref><ref name="The Russia Journal 2002">{{Cite web |author=Lucas Romriell |date=2002 |title=Readers choosing pulp over literature. The book-publishing industry has come to be dominated by detective novels and foreign writers - both of which have displaced the former state-run propaganda machine and producer of children's literature |edition=[[The Russia Journal]]}}</ref><ref name=" Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке ">{{Cite web |author=Ե. Վինոկուրցեվա |date=2003 թ․ փետրվարի 24 |title=Հանրագիտարանային մոտեցում։ Մարիա Աքսյոնովայի հայացքների լայնությունն ապահովել է «Ավանտա+» հրատարակչությանը ուժեղ դիրքեր շուկայում |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170106125036/http://avanta.ru/index.asp?DocumentId=532 |publisher=Տպարան՝ «Կուրիեռ» |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Компания (журнал)|պետք է=Կոմպանիա (ամսեգիր)|բնագիր=Կոմպանիա (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ [[1996]]-ից [[2000]]թթ․ և [[2005]]-ից [[2009]]թթ․ Մարիան եղել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=«Ավանտա+»|բնագիր=«Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}(2005 թվականից {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=Հանրագիտարանների աշխարհ «Ավանտա+»|բնագիր=Հանրագիտարանների աշխարհ «Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}) հրատարակչության խմբագրական խորհրդի և կրթական այլ շարքերի գլխավոր խմբագիրը և նախագահը{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Persona" />։ * «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր; * «Ժամանակակից հանրագիտարանի» գլխավոր խմբագիր; * «Ամենագեղեցիկ և Հայտնի» ճանաչողական գրքերի շարքի գլխավոր խմբագիր։ Աքսյոնովան «Մանկական հանրագիտարան» - ում ժամանակակից գիտական գիտելիքներ ներկայացնելու հայեցակարգի համահեղինակ է, որի շնորհիվ բարդ թեման ներկայացվում է մատչելի և հետաքրքիր։ Նա ավելի քան 50 գիտա-պոպուլյար ներածական հոդվածներ{{sfn|Whoiswho в России|2007}} և 8 հանրագիտարանային հոդվածներ է հեղինակել։ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=Մանկական հանրագիտարան|բնագիր=Մանկական հանրագիտարանը|լեզուն=ռուս.}}հրատարակված է 63 մասում, դրանցից ավելի քան 50 — ը խմբագրվել են Մարիա Աքսյոմովայի կողմից։ 2006 թվականին հրատարակության ամենավաճառվող օրինակի ընդհանուր տպաքանակը<ref name="The Russia Journal" /> գերազանցել է 15000000 թիվը{{sfn|Персона России|2007}}։ Մանկական հանրագիտարանի մշակման և ստեղծման համար «Ավանտա+» հրատարակչության 9 աշխատակիցներ<ref name=" Наша школа ">{{Cite web |author=Վ. Մենշով |date=Նոյեմբեր, 2003 |title=Մարիա Աքսյոմովայի Ինը և յանը |url=http://aksenova.ru/media |publisher=Գլխավոր խմբագիր Ե. Ա. Ալեքսանդրովիչ |place=Մոսկվա |edition=[http://redakzia.ru/content/%C2%ABnasha-shkola%C2%BB Наша школа]}}</ref> 2001 2-ին արժանացել են կրթության ոլորտի ՌԴ նախագահի անվան մրցանակի<ref name="Указ 1114" />։ Հրատարակչության թիմը ստեղծել է «Մանկական հանրագիտարան Ավանտա+» «մատչելի ձևով ներկայացնելու համար բոլոր այն հիմնական գիտելիքները, որոնք այսօր ունի մարդկությունը»<ref name="Домовой">{{Cite web |author=Օ. ՈՒտեշեվա |date=Հուլիս,1997 |title=Մեր հասարակության մանկական երազանքը |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160213165638/http://avanta.ru/index.asp?DocumentID=3043748 |publisher=[[Коммерсантъ]] |place=Մոսկվա |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Домовой (журнал)|պետք է=Դոմովոյ (ամսեգիր)|բնագիր=Դոմովոյ (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ Կրթական ծրագրերի և ստանդարտների վարչություն {{չի թարգմանված|կա=:ru:Министерство просвещения Российской Федерации|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Կրթության նախարարություն|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Կրթության նախարարությունը|լեզուն=ռուս.}}«Մանկական հանրագիտարան» շարքի բոլոր հատորները հանձնարարել է որպես լրացուցիչ ընթերցանության ուղեցույց<ref name="Выходные сведения">{{Cite web |title={{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=Մանկական հանրագիտարան|բնագիր=Մանկական հանրագիտարանի|լեզուն=ռուս.}}հատորների հրատարակման տեղեկություններ}}</ref>։ Շարքը նաև առաջարկվել է [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի կրթական համակարգերի միջազգային կենտրոնի միջազգային ամբիոնի ցանցի կողմից և ճանաչվել է ազգային մասշտաբի նախագիծ{{sfn|Персона России|2007}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}.։ Մարիա Աքսյոնովան հրատարակչական աշխատանքի մասին<ref name=" BBQ ">{{Cite web |author=Լ. Կալուգինա |date=2008 |title=Մարիա Աքսենովայի Համալսարանները. Հանրագիտարանային մոտեցում խոհարարությանը |url=http://www.bbqmag.ru/archive.html?article=212#.Uyy6P4UUPl8 |edition=BBQ}}</ref>․ {{քաղվածք|Եվ սկզբում, և, ամենակարևորը, ավելի ուշ, ինձ և իմ ուղեկիցներին հետաքրքրում էր ոչ թե աշխատանքը զուտ փողի համար, այլ սոցիալական ներդրում ունեցող բիզնեսը։ Ընդհանուր առմամբ, ես կարծում եմ, որ միայն այն բիզնեսն է հաջողակ համարվում, որն ունի սոցիալական բաղադրիչ։|Մ․Դ․ Աքսյոմովա}} Ավանտա + հրատարակչության համահիմնադիր Գեորգի Խրամովը նշում է․ {{քաղվածք|Մարիան կարող է խնդրին նայել տարբեր տեսանկյուններից, գտնել դիտարկվող երեվույթի առաջին հայացքից գաղտնի ասպեկտներ|Գ․ Խրամով}} [[Պատկեր:Нагрудный знак Лауреата премии Президента Российской Федерации в области образования.png|thumb|180px|Դափնեկրի պատվավոր մեդալ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի մրցանակ կրթական ոլորտում ներդրում կատարելու համար|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի մրցանակի կրթական ոլորտում ներդրում կատարելու համար|լեզուն=ռուս.}}]] == Առաջին տպագրիչ «Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ == [[2007]] թ-ից Մարիա Աքսյոնովան համարվում է «Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆեդորով»({{lang-en|ThePrinting Pioneer Fund}}) հիմնադրամի վարչության նախագահ։ Ֆոնդի գործունեությունը<ref name="MosSeedFund" />․ * [[#Պրոեկտ «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն»|կրթական հեռուստածրագրեր և գրքեր]]։ * արագացման ծրագրեր սկսնակների համար, * ռուսական և միջազգային մշակութային, կրթական և բիզնես միջոցառումներ։ Հիմնադրամը նախաձեռնել և հավաքել է միջգերատեսչական [[Սոցիալական ազդեցություն|ազդեցության կլաստեր]] ՝ Մոսկվայի Նորարարական Կլաստերի շրջանակներում։ == Ձեռնարկատիրական և ներդրումային գործունեություն == Մ. Դ. Աքսյոնովան մի շարք նախագծերի համահիմնադիր և ներդրող է<ref name="MosSeedFund" />․ * Սրճարան «Քացրավենիքի կայսրություն», ռեստորանային համալիր «Մարոկանա», «Մուսկատ», հրուշակեղենի գործարան և այլն։ * Ճապոնական ռեստորաններ «Նիամա» ֆրանշիզայի ցանցի համահիմնադիր{{sfn|Персона России|2007}}, «Նիամա» Խորհրդատվական խորհրդի ապրանքանիշի համագործակից<ref name="FoodTechForum">{{Cite web |author={{չի թարգմանված|կա=:ru:Агентство инноваций Москвы|պետք է=Մոսկվայի նորարարության գործակալություն|բնագիր=Մոսկվայի նորարարության գործակալություն|լեզուն=ռուս.}} |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Ֆորում FoodTech: ներկայի սնունդը |url=https://foodforum.innoagency.ru/ |publisher=Մոսկվայի ձեռնարկատիրության և նորարարական զարգացման վարչություն |place=Մոսկվա |access-date=2022-11-30 |archive-date=2022-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523213504/https://foodforum.innoagency.ru/ |url-status=dead }}</ref> (ռեստորանների ցանց, սննդի արտադրություն, ՏՏ, առաքում)։ * Հրատարակչություն «Լայվբուք»։ Մարիան սոցիալապես փոխակերպող ներդրող է։ Որպես ներդրող ունի ավելի քան հինգ վենչուրային ներդրումներ<ref name="MosSeedFund" />։ == Կազմակերպություններ և բիզնես-ընկերություններ == Մարիա Աքսյոնովան եղել է "Ռուսաստանի գործարար կանայք" Համադաշնությունում և "Նոր Մոսկվա" ձեռնարկատերերի ակումբում, անդամակցել է հոգաբարձական տարբեր խորհուրդների{{sfn|Whoiswho в России|2007}}, եղել է Ռուսաստանի բարձրագույն բնապահպանական խորհրդում{{sfn|Персона России|2007}}։ Բիզնես-ընկերություններ, որոնց անդամցում է Մարիա Աքսյոնովան<ref name="MosSeedFund" />․ * 2002 թ-ից որպես անկախ տնօրեն, անդամակցում է Անկախ տնօրենների ազգային ռեեստրին; * 2006 թ-ի Դեկտեմբերից միացել է Անկախ տնօրենների ազգային ռեեստրի կազմին<ref name="РеестрРСПП" >{{Cite web |title=ՌԱԳՄ-ի անկախ տնօրենների ազգային ռեգիստր |url=https://rspp.ru/about/registries/natsionalnyy-reestr-nezavisimykh-direktorov-pri-rspp/ |website=rspp.ru |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Российский союз промышленников и предпринимателей|պետք է=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|բնագիր=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российский союз промышленников и предпринимателей|պետք է=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|բնագիր=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միությանը|լեզուն=ռուս.}}; * 2010 թ-ից անդամակցում է բիզնես հրեշտակների Ազգային ասոցիացիային<ref name="Ассоциация НАБА" >{{Cite web |title=Բիզնես հրեշտակների ազգային ասոցիացիայի մասին |url=http://rusangels.ru/naba/about-naba/about-association/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220615031231/http://rusangels.ru/naba/about-naba/about-association/ |archive-date=2022 թ․ հունիսի 15 |website=rusangels.ru |publisher=ԲՀԱԱ}}</ref>; * 2012 թ-ից Moscow Seed Fund –ի լիազորված ներդրող; * «Ավանտա» ասոցիացիայի համահիմնադիր; * 2020 թ-ից անդամակցում է Headlines սոցիալապես փոխակերպող ներդրողների и AngelsDeck ներդրողների ակումբներին։ == Պրոեկտ «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» == 2008-2016 թվականներին Մարիա Աքսյոնովան և իր գործընկերներն աշխատել են ռուսերեն բառերի, անունների, ասացվածքների ծագման ուսումնասիրության վրա։ Աշխատանքն աստիճանաբար վերածվել է հեռուստածրագրերի և գրքերի շարքի<ref name="Пионерка">{{Cite web |author=Ա․ Լիտվինովա |date=փետրվար, 2013 |title=Ռուսաց լեզվի իմաստությունների մասին |url=http://old.pionerka.ru/2013/02/blog-post_23.htmlhttp://old.pionerka.ru/2013/02/blog-post_23.html |website=pionerka.ru |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Пионерская правда|պետք է=Պիոներական ճշմարտություն|բնագիր=Պիոներական ճշմարտություն|լեզուն=ռուս.}}}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ * 2008—2012 թթ դառնում է «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար (164 թողարկում), ով թեթև (երբեմն զվարճալի) և խաղային ձևով պատմում է ռուսաց լեզվի լեզվական նրբությունների, պատմության և պարադոքսների մասին<ref name="YouTube Playlist">{{Յություբ |id=PLCCreI6NEbh4zjtwUqq5YYWFjNlMdglLk|title=Հեռուստահաղորդում «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն»․}}</ref>։ * 2011—2016 թթ հրապարակում է «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» գիրքը (Ցենտրոպոլիգրաֆ, 2011—2012)։ Տեքստի հիմքում ընկած են «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն » հեռուստածրագրի թողարկումների սցենարները․ նյութը ընդլայնվել և լրացվել է։ Իսկզբանե գիրքը հրապարակվել է 3 մասով (հատորներով)։ Գրքերը մի քանի անգամ վերահրատարակվել են, այդ թվում նաև թողարկվել են DVD սկավառակներով։ 2016 թ-ին բոլոր հատորները վերահրատարակվել են մեկ՝ 575 էջանոց գրքում. Ընդհանուր տպաքանակը ՝ ավելի քան 30000 օրինակ։ * 2018 թ-ին հրապարակել է «Արդյո՞ք մենք գիտենք ամեն ինչ Համաշխարհային գրականության կլասիկների մասին» (Ցենտրոպոլիգրաֆ, 2018)։ Գիրքը ստացել է բարձր վարկանշեր, արժանանալով, «Շաբաթվա գիրք» կոչմանն ըստ [[Լիտերատուրնայա գազետա]]յի<ref name="Литературная газета № 46 (6667)" >{{Cite web |date=2008 թ․ նոյեմբերի 14 |title=Լիտերատուրնայա գազետա № 46 (6667), Շաբաթվա գիրք |url=https://lgz.ru/article/-46-6667-14-11-2018/znaem-li-my-vsye-o-klassikakh-mirovoy-literatury/?ysclid=l65jadux6i618895952}}</ref><ref name="Литературная газета" >{{Cite web |title=Լիտերատուրնայա գազետա, Ոսկե պաշար |url=https://lgz.ru/article/-46-6667-14-11-2018/}}</ref>։ 2012 թ-ին գիրքը մտել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Династия (фонд)|պետք է=«Դինաստիա» հիմնադրամ|բնագիր=«Դինաստիա» հիմնադրամի|լեզուն=ռուս.}}{{չի թարգմանված|կա=:ru:Просветитель (премия)|պետք է=«Պրոսվետիտել» մրցանակ|բնագիր=«Պրոսվետիտել» մրցանակի|լեզուն=ռուս.}}լոնգ-լիսթ։ Գրքերը ներառված են մանկավարժների համար կազմված գրականության ցուցակներում։ Հաստատված են Ա. Ս. Պուշկինի անվան ռուսաց լեզվի պետական ինստիտուտի կողմից։ Մեջբերում ինստիտուտի նախաբանից։ {{քաղվածք|…անհնար է գերագնահատել Աքսյոնովայի գրքերի ակտուալությունը… յուրաքանչյուր տողում զգացվում է հեղինակի անկեղծ հետաքրքրությունը լեզվի և նկարագրված փաստերի նկատմամբ։ Ընթերցողը կարող է իրեն հավասար զրուցակից զգալ․ նա հաղորդակցում է ոչ թե իրեն դասավանդող մասնագետի, այլ մի մարդու հետ, ով ընթերցողի պես հետաքրքրված է մայրենի լեզվի ճակատագրով և հոգ է տանում նրա վիճակի մասին|Ա. Ս. Պուշկինի անվան ռուսաց լեզվի պետական ինստիտուտ}} === Ստեղծագործություններ === * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=5778 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք»․ Գիրք առաջին |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2011—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга первая |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03682-7 978-5-227-03059-7 978-5-227-03443-4 978-­5-­227-­06912-­2 978-5-227-03682-7 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7881 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» Գիրք երկրորդ |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2012—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга вторая |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03330-7 978-­5-­227-­06913­-9 978-5-227-03332-1 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7715 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» Գիրք երրորդ |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2012—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга третья |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03747-3 978­-5-227-­06914-­6 978-5-227-03754-1 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7715 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-07086-9, УДК 811.161.1, ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=9309 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Արդյո՞ք մենք գիտենք ամեն ինչ Համաշխարհային գրականության կլասիկների մասին» |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=201ր |оригинал=Знаем ли мы всё о классиках мировой литературы? |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-07865-0, УДК 811.161.1, ББК 81.2 Рус}} == Հոդվածներ == Մարիա Աքսյոնովան մի շարք հրապարակումներ է արել տարբեր երկրներում հիմնարար կրթության գաղափարների հանրագիտարանային իրացման մեթոդաբանության և մշակութային ու կրոնական ավանդույթների ուսումնասիրության մասին։ Նշանակալի հոդվածների շարքում նշվում են{{sfn|Whoiswho в России|2007}}․ * Մտնել գետը… // ամսագիր Հայրենիք. Մ., 1997, սեպտեմբեր; * Ֆունդամենտալ բնական գիտությունների հիմնական ուսուցողական գաղափարների հանրագիտարանային իրականացման փորձը // [[Ռուսաստանի ժողովուրդների բարեկամության համալսարան]]ի տեղեկագիր։ Շարք. «Ֆունդամենտալ բնական գիտությունների կրթություն». Մ., 2001., համահեղինակ՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Санюк, Валерий Иванович|պետք է=Սանյուկ Վալերի Իվանովիչ|լեզուն=ռուս.}}; * ավելի քան 50 ներածական և 8 հանրագիտարանային հոդվածներ «Մանկական հանրագիտարանի» համար։ [[1998]] թվականին [[Կարլոս Կաստանեդա]]յի մահվան {{չի թարգմանված|կա=:ru:Общая газета|պետք է=«Ընդհանուր թերթ»|բնագիր=«Ընդհանուր թերթը»|լեզուն=ռուս.}}հրապարակեց երկու հոդված նվիրված նրան՝ [[Վիկտոր Պելևին]]ի «Մարտիկի Վերջին կատակը» և Մարիա Աքսյոնովայի «Ո՞վ է լքել այս աշխարհը»<ref name="Общая газета" >{{Cite web |author=М. Д. Аксёнова |date=1998 թ․ հունիսի 24 |title=Ո՞վ է լքել այս աշխարհը |archiveurl=https://web.archive.org/web/19991128160844/http://www.og.ru/content/arch.shtml}}</ref>։ == Բանաստեղծությունների ժողովածուներ == * Աքսյոնովա Մ. Դ. Դատարկության բլյուզ․ Բանաստեղծությունների ժողովածու։ Մ., 1999. էջ. 1-80. 2007 թ-ին հրատարակվել է Մարիա Աքսյոնովայի «Դատարկության բլյուզ» հեղինակային բանաստեղծությունների ժողովածուի «վալետային» հրատարակությունը և նույնպես վերահրատարակվել է Մարիայի նախապապի՝ [[Պյոտր Եվդոշենկո]]յի «Կասկադի ցայտեր» բանաստեղծությունների ժողովածուն։ == Հեռուստատեսությունում, կինոյում և ռադիոյում == Հեղինակային և դերասանական գործեր<ref name="Актёрские работы">{{Cite web |author=М. Д. Аксёнова |title=Դերասանական գործեր |url=http://aksenova.ru/creation/actress/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200128162841/http://aksenova.ru/creation/actress/ |archive-date=2020 թ․ հունվարի 28 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 7}}</ref>{{sfn|Whoiswho в России|2007}}․ * 2003 թ․ — «Հաջողության ընտելացումը» հեղինակային զրույց-հանդեսի հաղորդավար{{չի թարգմանված|կա=:ru:Телевизионный дамский клуб|պետք է=(հեռուստաալիք Հեռուստատեսային Կանացի ակումբ(ՀԿԱ))|բնագիր=(հեռուստաալիք Հեռուստատեսային Կանացի ակումբ(ՀԿԱ))|լեզուն=ռուս.}}։ * 2006 год — «Հայացք Մոսկովյան ուղիներից այն կողմ» հեղինակային հաղորդման {{չի թարգմանված|կա=:ru:Радио Москвы (радиостанция)|պետք է=«Մոսկվան խոսում է» ռադիո|բնագիր=«Մոսկվան խոսում է» ռադիոյով|լեզուն=ռուս.}}։ * 2008—2010 годы՝ «Վեպը քարի մեջ» [[վավերագրական ֆիլմ]]երի շարքի հաղորդավար (այլ անվանում՝ «Սիրո համաշխարհային գլուխգործոցներ»)․ Սյուժեն պատմում է ճարտարապետության գլուխգործոցների մասին, որոնք ստեղծել են սիրահարված մարդիկ հանուն իրենց սիրելիների<ref name="YouTube Playlist 2">{{Յություբ |id=PLCCreI6NEbh7ZYAfsWF7sy1XLF25WLZes|title=«Վեպը քարի մեջ» վավերագրական ֆիլմերի շարք|lang=ru․}}</ref>։ * 2008—2010 թթ ՝ Արտ-վիդեո հեռուստահաղորդման պրոդյուսեր․ նոր ժանր, որն իրենից ներկայացնում է — «տեսահոլովակ», նկարահանված ո՛չ թե երգի, այլ բանաստեղծության հիման վրա։ Ավելի ուշ այդ բանաստեղծական էստաֆետը շարունակեցին «Կինոպոեզիա» նախագիծը և «Ջազ» ռադիոն, որոնց եթերում հնչեցին Ղազարյանի («Արտ-Վիդեո» նախագծում աշխատող կոմպոզիտորի) երաժշտության ներքո կարդացած բանաստեղծություններ։ * 2010—2011 թթ կատարել է Մատրյոնայի դերը {{չի թարգմանված|կա=:ru:Институт благородных девиц (телесериал)|պետք է=«Ազնվաբարո աղջիկների ինստիտուտ» սերիալ|բնագիր=«Ազնվաբարո աղջիկների ինստիտուտ» սերիալում|լեզուն=ռուս.}}։ * 2008—2012՝ 2008—2012 թթ դառնում է «[[#Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն|Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն]]» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար (164 թողարկում), ով թեթև (երբեմն զվարճալի) և խաղային ձևով պատմում է ռուսաց լեզվի լեզվական նրբությունների, պատմության և պարադոքսների մասին։ * 2013 — Կատարել է ավագ լեյտենանտ Մարիա Չուբի դերը «Խամաճիկավարներ» ֆիլմում։ * 2014 — Կատարել է Վերոնիկայի դերը «Տնակ գետան ափին» ֆիլմում։ == Սպորտ == 1984—1989թթ՝ սպորտսմենուհի, շաշկի սպորտի վարպետի թեկնածու{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Шашки 7">{{Cite web |author=Ս․ Գորբաչով(սպորտի վարպետ) |date=Հուլիս, 1998 |title=Դերասանական գործեր |place=[[Ռիգա]] |issn=0204-1472 |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Шашки (журнал, Рига)|պետք է=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|բնագիր=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ * Մոսկվայի [[Շաշկի#Ռուսական շաշկի|ռուսական շաշկու]] բազմակի չեմպիոն {{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Шашки 7" />, մայրաքաղաքի առաջնության Կանանց Միջազգային Շաշկու մրցանակակիր. Դարձել է մայրաքաղաքի չեմպիոն ՝ առաջ անցնելով սպորտի փորձառու վարպետներ Ռեմա Գագարինից և Ալլա Բրոխունովից; * Ռուսական շաշկու զինված ուժերի բազմակի չեմպիոն{{sfn|Whoiswho в России|2007}}; * 1989 թ-ին Ռուսական շաշկու կանանց առաջնությունում նա արժանացել է 2-5-րդ տեղերին։ Քվեարկության արդյունքում ստացել է "ամենաշփվող"տիտղոսը<ref name="Шашки 12">{{Cite web |author=Ս․ Մինչին (մրցույթի գլխավոր մրցավար) |date=Դեկտեմբեր, 1989 |title=Դերասանական գործեր |place=[[Ռիգա]] |issn=0204-1472 |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Шашки (журнал, Рига)|պետք է=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|բնագիր=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>; * ԽՍՀՄ-ի ռուսական շաշկու առաջնության բազմակի ֆինալիստ{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ <gallery> Золотая медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Ոսկե Մեդալ, ԽՍՀՄ<ref name="Шашки 7" /> Серебряная медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Արծաթե Մեդալ, ԽՍՀՄ Бронзовая медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Բրոնզե Մեդալ, ԽՍՀՄ<ref name="Шашки 7" /> </gallery> == Մրցանակներ == Մրցանակները{{sfn|Персона России|2007}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ * {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակ|լեզուն=ռուս.}}; * «Տարվա լավագույն մենեջեր» մրցույթի հաղթող «հրատարակչական բիզնես» անվանակարգում (2001)։ Մրցույթը կազմակերպվել Է "Կոմերսանտ" հրատարակչության կողմից<ref name="Коммерсантъ">{{Cite web |date=13.10.2001 |url=https://www.kommersant.ru/doc/285127?ysclid=l62lrrwfvm527330169 |publisher=[[Коммерсантъ]]}}</ref>։ * Առաջին կինը «Կոմերսանտ փող» ամսագրի «Ռուսաստանի հարյուր ֆինանսների կառավարիչներ» վարկանիշում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == {{external media|video1=Մարիա Ակսենովայի՝ Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակի դափնեկրի ելույթը։ [https://www.youtube.com/watch?v=JcgrfYpnTyQ Ռեպորտաժ 2002 թվականի դեկտեմբերի 18-ից]}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Дмитрий Бутрин, Севастьян Козицын | оригинал = Ով է տնօրինում Ռուսաստանի ֆինանսները |заглавие= Кто управляет финансами России | ответственный = Генеральный директор Леонид Милославский|место= [[Մոսկվա|Москва]] | издание = {{չի թարգմանված|կա=:ru:Деньги (журнал)|պետք է=Կոմերսանտ (ֆինանսներ)|բնագիր=Կոմերսանտ (ֆինանսներ)|լեզուն=ռուս.}}|издательство={{չի թարգմանված|կա=:ru:Коммерсантъ (издательский дом)|պետք է=Կոմերսանտ|բնագիր=Կոմերսանտ|լեզուն=ռուս.}}|год=2001|страницы= 18—23|ISBN=| ref = Коммерсантъ Деньги}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Персона России |заглавие=Ռուսաստտանի անձ․ Գրական-կենսագրական ալմանախ |ответственный=Марина Белова, Людмила Чернова |год=2007 |оригинал=Персона России: литературно-биографический альманах |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=«Элит-Пресс Плюс», Издательская группа «Граница» |страницы=24—25 |isbn=978-5-94691-270-9}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Н. Самутина |заглавие= Пятёрка с плюсом для Аванты + | оригинал = Հինգին գումարած «Ավանտա+ »-ին | ответственный = Главный редактор Екатерина Симонова |место= | издание = |издательство= ИД «Инфра-М» |год=1997|страницы= 26—27|ISBN=| ref = }} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Е. Винокурцева |заглавие= Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке | оригинал = Հանրագիտարանային մոտեցում։ Մարիա Աքսյոնովայի հայացքների լայնությունն ապահովել է «Ավանտա+» հրատարակչությանը ուժեղ դիրքեր շուկայում | ответственный = Главный редактор Андрей Григорьев|место= | издание ={{չի թարգմանված|կա=:ru:Компания (журнал)|պետք է=Կոմպանիա (ամսեգիր)|բնագիր=Կոմպանիա (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}|издательство= ИД «Курьер» |год=2003|страницы= 34—37|ISBN= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170106125036/http://avanta.ru/index.asp?DocumentId=532 | archivedate = 2017-01-06| ref = Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке }} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Who is who в России |заглавие=Who is who Ռուսաստտանի անձ․ Ռուսաստանի հաջողակ մարդկանց կենսագրական հանրագիտարան |ответственный=Марина Белова, Людмила Чернова |год=2007 |часть=Տավրիկյան նահանգ |оригинал=Who is who Ռուսաստտանում. Биографическая энциклопедия успешных людей России |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Ralph Hübner |страницы=68 |isbn=978-3-7290-0063-6}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= |заглавие= Энциклопедия успеха | оригинал = Հաջողության հանրագիտարանը| ответственный = Главный редактор Андрей Григорьев|место= | издание =[[Մերի Քլեր|Marie Claire]]|издательство= ИД «Курьер» |год=2002|страницы= 107|ISBN= | ref = }} == Արտաքին հղումներ == * {{official|https://aksenova.ru/|Մարիա Աքսյոմովայի պաշտոնական կայք}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Աքսյոնովա, Մարիա}} [[Կատեգորիա:Մոսկվայի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հաղորդավարներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ռուս բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս կին քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Գիտական գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հրատարակիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս բանաստեղծուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս գործարարներ]] svqutf8ziy2y8tk0cerwjjgevo34ipq 10357068 10357066 2025-06-18T02:43:31Z Armineaghayan 25187 10357068 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական|անուն=Մարիա Աքսյոնովա|բնագիր անուն=|պատկեր=Maria Aksionova.jpg|image_size=240px|caption=|birth_date=Փետրվարի 23|birth_place={{դրոշավորում|ԽՍՀՄ}},[[Մոսկվա]]|death_date=|death_place=|residence=|nationality=[[Ռուսներ|Ռուս]]|religion=|fields=[[Բանաստեղծ]]<br />[[Գրող]]<br />[[Ձեռնարկատեր]]<br />[[Շաշկի]]<br />[[Հանրագիտարան]]|alma_mater=[[Մոսկվայի պետական համալսարան|ՄՊՀ]], {{չի թարգմանված|կա=:ru:Механико-математический факультет МГУ |պետք է= մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ|բնագիր= մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետ|լեզուն=ռուս.}}|doctoral_advisor={{չի թարգմանված|կա=:ru:Белецкий, Владимир Васильевич |պետք է= Վ․Վ․ Բելեցկիյ |բնագիր= Վ․Վ․ Բելեցկիյ|լեզուն=ռուս.}}|known_for={{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է= «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարան |բնագիր= «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարան|լեզուն=ռուս.}}<br /> «Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ|author_abbrev_bot=|signature=|ծանոթ=|Commons=|կայք={{url|aksenova.ru}}|Վիքիդարան=}} '''Մարիա Դմիտրիեվնա Աքսյոնովա''' ({{lang-ru|Аксёнова, Мария Дмитриевна, {{ԱԾ}} <ref name="MosSeedFund">{{Cite web |author=MoscowSeedFund |title=Մոսկվայի վենչուրային ներդրումների զարգացման հիմնադրամ |url=https://www.mosinnov.ru/investors_list/aksenova-maria.html |website=www.mosinnov.ru |language=ru}}</ref> }}), ռուս էնցիկլոպեդիստ<ref name="Книжное обозрение">{{Cite web |title="Գրքի մարդ" ՝ Մարիա Աքսյոնովա, կենդանի հանրագիտարան․ Գրքի ակնարկ |url=http://aksenova.ru/media |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Книжное обозрение|պետք է= Գրքի ակնարկ|բնագիր= Գրքի ակնարկ|լեզուն=ռուս.}} |language=ru}}</ref>, հասարակական գործիչ, [[ձեռնարկատեր]]{{sfn|Коммерсантъ Деньги|2001|с=19}}, [[#Հեռուստատեսությունում, կինոյում և ռադիոյում|հաղորդավարուհի]], [[#Սպորտ|սպորտսմենուհի]]<ref name="Карьера">{{Cite web |author=Մակարովա Յ․, Անտոնով Ա․ |date=2007 |title=Աղոթքներ և նպատակներ |publisher=Գլխավոր խմբագիր Զոտիկրվ Ա․ |language=ru |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Карьера (журнал)|պետք է= Կարիերա (ամսեգիր)|բնագիր= Կարիերա (ամսեգիրը)|լեզուն=ռուս.}}ամսագիրը միասին {{չի թարգմանված|կա=:en:Entrepreneur (magazine)|պետք է= Entrepreneur (ամսեգիր)|բնագիր= Entrepreneur (ամսեգրի)|լեզուն=անգլ.}}հետ}}</ref>, [[բանաստեղծ]]{{sfn|Персона России|2007}}, հրատարակիչ, [[#«Ավանտա+» հրատարակչություն|«Ավանտա+» մանկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր]] (ընդհանուր հրատարակված տպաքանակ՝ 63 հատոր, 20000000), [[#Առաջին տպագրիչ «Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ|«Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆյոդորով» հիմնադրամի վարչության նախագահ]], [[#Պրոեկտ «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք»|«Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար]] (164 թողարկում), {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российская академия естественных наук|պետք է= Ռուսաստանի բնական գիտություններ|բնագիր=Ռուսաստանի բնական գիտությունների|լեզուն=ռուս.}}ակադեմիկոս և {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակ|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակի|լեզուն=ռուս.}}լաուրեատ՝ ուսումնական նյութերի ներկայացման գիտական և մեթոդական հայեցակարգի մշակման և դրա հիման վրա «Մանկական հանրագիտարան»(2001) ֆունդամենտալ գրքերի շարքի ստեղծման համար<ref name="Указ 1114">{{Cite web |date=2002 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի 03.10.2002 թ. հրատարակված համար 1114 հրամանագիր Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի կողմից մրցանակների շնորհման մասին 2001 թվականի կրթության ոլորտում ներդրումներ կատարելու համար |url=http://kremlin.ru/acts/bank/18636 |language=ru}}</ref>, սոցիալապես փոխակերպող ներդրող<ref name="MosSeedFund" />։ == Կենսագրություն == Մարիա Աքսյոնովան ծնվել է փետրվարի 23-ին Մոսկվայում<ref name="Persona">{{Cite web |author=Սկալինա Մ․, Պետրուխին Ս․ |title=«Մենք կցանենք նոր այգի, սրանից էլ շքեղ...» |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071024111315/http://www.persona-magazine.ru/63.htm |language=ru |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Persona (журнал)|պետք է=Պերսոնա|բնագիր=Պերսոնա|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ Դպրոցն ավարտել է արծաթե մեդալով<ref name="MosSeedFund" />, այնուհետև գերազանցությամբ ավարտել է Մոսկվայի Պետական Համալսարանի մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետը։ 2003 թվականին սովորել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российская академия народного хозяйства и государственной службы|պետք է=Ռուսաստանի ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիայի բիզնեսի Ինստիտուտ|բնագիր=Ռուսաստանի ժողովրդական տնտեսության և պետական ծառայության ակադեմիայի բիզնեսի Ինստիտուտում|լեզուն=ռուս.}}որպես{{չի թարգմանված|կա=:ru:Магистр делового администрирования|պետք է=բիզնեսի կառավարման մագիստրոս|բնագիր=բիզնեսի կառավարման մագիստրոս|լեզուն=ռուս.}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="8 марта">{{Cite web |date=2001 թ․ մարտի 7 |title=Մարտի 8-ի նախօրեին Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է կին գործարար և հասարակական ներկայացուցիչների հետ |url=http://www.kremlin.ru/events/president/news/40757 |website=www.kremlin.ru |publisher=[[Ռուսաստանի նախագահ]] |language=ru}}</ref>։ Մարիան 2001 թվականի մարտի 7-ին կայացաց Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Путин, Владимир Владимирович|պետք է=Վ.Վ. Պուտին|բնագիր=Վ.Վ. Պուտինի|լեզուն=ռուս.}}և Ռուսաստանի նշանավոր գործարար կանանց հանդիպման 26 մասնակիցներից և զեկուցողներից մեկն է եղել{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="8 марта" /><ref name="Встреча">{{Cite web |date=2001 թ․ մարտի 7 |title=Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է Ռուսաստանի գործարար շրջանակների կին ներկայացուցիչների հետ |url=http://www.newsru.com/arch/russia/07Mar2001/putin_w.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20041025144246/http://www.newsru.com/arch/russia/07Mar2001/putin_w.html |website=www.newsru.com |publisher=NEWSru.com |language=ru}}</ref>։ Հոբբիները՝ [[Իկեբանա]], [[ճանապարհորդություն]], {{չի թարգմանված|կա=:en:RescueDiver|պետք է=փրկարար ջրասուզակ|բնագիր=փրկարար ջրասուզակ|լեզուն=անգլ.}}<ref name="Персона России">{{Cite web |date=2007 |editor-last=Marina |editor-first=Belova |title=Ռուսաստտանի անձ․ Գրական-կենսագրական ալմանախ |publisher=Elite Press Plus, Border Publishing house |language=ru |isbn=978-5-94691-270-9 |editor-first2=Chernova |editor-last1=Liudmila}}</ref>, [[ջրասուզակ]]։ == Ընտանիք == Հայրական կողմի նախապապը՝ [[Պյոտր Եվդոշենկո]]ն,{{չի թարգմանված|կա=:ru:Серебряный век русской культуры|պետք է=Արծաթե դար|բնագիր=Արծաթե դարի|լեզուն=ռուս.}}բանաստեղծ է եղել, վերջինիս հայրը՝ Իվան Եվդոշենկոն, ծառայել է որպես գիմնազիաների կառավարիչ{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ Մայրական կողմի նախահայրն ու նախատատը՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Плотников, Алексей Ильич|պետք է=Պլոտնիկով Ալեքսեյ Իլյիչ|բնագիր=Պլոտնիկով Ալեքսեյ Իլյիչն|լեզուն=ռուս.}}ու {{չի թարգմանված|կա=:ru:Данилова-Плотникова, Прасковья Логиновна|պետք է=Դանիլովա-Պլոտնիկովա Պրասկովյա Լոգինովնա|բնագիր=Դանիլովա-Պլոտնիկովա Պրասկովյա Լոգինովնան|լեզուն=ռուս.}}Մերձմոսկվայում, [[Ռիգա]]յում և {{չի թարգմանված|կա=:ru:Минусинск|պետք է=Մինուսինսկ|բնագիր=Մինուսինսկում|լեզուն=ռուս.}}հեղափոխական շարժման լիդերներից են եղել։ == «Ավանտա+» հրատարակչություն == {{external media|video1=[[Բորիս Ելցին|Նախագահ Բորիս Ելցինը]] նվիրում է երեխաներին {{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=«Մանկական հանրագիտարան»|բնագիր=«Մանկական հանրագիտարանի»|լեզուն=ռուս.}}«Մանկական հանրագիտարանի» հատորներ:[https://www.youtube.com/watch?v=M8N0ZaQxlRs 1997թ․, սեպտեմբերի 1, «Ավանտա» ասոցիացիայի արխիվից]}} 20 տարեկան հասակում Մարիան որոշել է [[Սովետական մեծ հանրագիտարան]]ին զուգորդելի մանկական հանրագիտարան հիմնել{{sfn|Персона}}։ Դեռևս Լինելով [[Մոսկվայի պետական համալսարան]]ի ուսանող ՝ դարձել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=«Ավանտա+»|բնագիր=«Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}[[Հանրագիտարան|գիտա-տեղեկատու գրականության]] հրատարակչության տնօրենների խորհրդի համահիմնադիր և նախագահ<ref name="Persona" />{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ 1999—2002 թվկաններին հրատարակչության տարեկան շրջանառությունը մոտ ${{թիվ|5000000}}-ից մինչև ${{թիվ|8000000}}։ Ընդ որում, հանրագիտարանի մեկ ամբողջական գունավոր օրինակի գինը տատանվում էր ~150 ռուբլիի ($6, 1999) և 200—270 ռուբլիի (2002-03) շրջանում, ինչը 50%-ով ավելի էժան էր, քան արևմտյան շուկայի նմանօրինակները ' արտադրության գնով ~180 ռուբլի։ 500 էջանոց նոր հատորները կազմվում էին ամեն երեք ամիս<ref name="The Russia Journal">{{Cite web |author=Vladimir Merkushev |date=1999 |title=Publisher finds knowledge is priceless. Kids’ books prove a hit. A new way of thinking, learning |publisher=NEWSru.com |language=en |edition=[[The Russia Journal]]}}</ref><ref name="The Russia Journal 2002">{{Cite web |author=Lucas Romriell |date=2002 |title=Readers choosing pulp over literature. The book-publishing industry has come to be dominated by detective novels and foreign writers - both of which have displaced the former state-run propaganda machine and producer of children's literature |edition=[[The Russia Journal]]}}</ref><ref name=" Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке ">{{Cite web |author=Ե. Վինոկուրցեվա |date=2003 թ․ փետրվարի 24 |title=Հանրագիտարանային մոտեցում։ Մարիա Աքսյոնովայի հայացքների լայնությունն ապահովել է «Ավանտա+» հրատարակչությանը ուժեղ դիրքեր շուկայում |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170106125036/http://avanta.ru/index.asp?DocumentId=532 |publisher=Տպարան՝ «Կուրիեռ» |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Компания (журнал)|պետք է=Կոմպանիա (ամսեգիր)|բնագիր=Կոմպանիա (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ [[1996]]-ից [[2000]]թթ․ և [[2005]]-ից [[2009]]թթ․ Մարիան եղել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=«Ավանտա+»|բնագիր=«Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}(2005 թվականից {{չի թարգմանված|կա=:ru:Аванта+|պետք է=Հանրագիտարանների աշխարհ «Ավանտա+»|բնագիր=Հանրագիտարանների աշխարհ «Ավանտա+»|լեզուն=ռուս.}}) հրատարակչության խմբագրական խորհրդի և կրթական այլ շարքերի գլխավոր խմբագիրը և նախագահը{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Persona" />։ * «Ավանտա+» մանկական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր; * «Ժամանակակից հանրագիտարանի» գլխավոր խմբագիր; * «Ամենագեղեցիկ և Հայտնի» ճանաչողական գրքերի շարքի գլխավոր խմբագիր։ Աքսյոնովան «Մանկական հանրագիտարան» - ում ժամանակակից գիտական գիտելիքներ ներկայացնելու հայեցակարգի համահեղինակ է, որի շնորհիվ բարդ թեման ներկայացվում է մատչելի և հետաքրքիր։ Նա ավելի քան 50 գիտա-պոպուլյար ներածական հոդվածներ{{sfn|Whoiswho в России|2007}} և 8 հանրագիտարանային հոդվածներ է հեղինակել։ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=Մանկական հանրագիտարան|բնագիր=Մանկական հանրագիտարանը|լեզուն=ռուս.}}հրատարակված է 63 մասում, դրանցից ավելի քան 50 — ը խմբագրվել են Մարիա Աքսյոմովայի կողմից։ 2006 թվականին հրատարակության ամենավաճառվող օրինակի ընդհանուր տպաքանակը<ref name="The Russia Journal" /> գերազանցել է 15000000 թիվը{{sfn|Персона России|2007}}։ Մանկական հանրագիտարանի մշակման և ստեղծման համար «Ավանտա+» հրատարակչության 9 աշխատակիցներ<ref name=" Наша школа ">{{Cite web |author=Վ. Մենշով |date=Նոյեմբեր, 2003 |title=Մարիա Աքսյոմովայի Ինը և յանը |url=http://aksenova.ru/media |publisher=Գլխավոր խմբագիր Ե. Ա. Ալեքսանդրովիչ |place=Մոսկվա |edition=[http://redakzia.ru/content/%C2%ABnasha-shkola%C2%BB Наша школа]}}</ref> 2001 2-ին արժանացել են կրթության ոլորտի ՌԴ նախագահի անվան մրցանակի<ref name="Указ 1114" />։ Հրատարակչության թիմը ստեղծել է «Մանկական հանրագիտարան Ավանտա+» «մատչելի ձևով ներկայացնելու համար բոլոր այն հիմնական գիտելիքները, որոնք այսօր ունի մարդկությունը»<ref name="Домовой">{{Cite web |author=Օ. ՈՒտեշեվա |date=Հուլիս,1997 |title=Մեր հասարակության մանկական երազանքը |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160213165638/http://avanta.ru/index.asp?DocumentID=3043748 |publisher=[[Коммерсантъ]] |place=Մոսկվա |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Домовой (журнал)|պետք է=Դոմովոյ (ամսեգիր)|բնագիր=Դոմովոյ (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ Կրթական ծրագրերի և ստանդարտների վարչություն {{չի թարգմանված|կա=:ru:Министерство просвещения Российской Федерации|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Կրթության նախարարություն|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Կրթության նախարարությունը|լեզուն=ռուս.}}«Մանկական հանրագիտարան» շարքի բոլոր հատորները հանձնարարել է որպես լրացուցիչ ընթերցանության ուղեցույց<ref name="Выходные сведения">{{Cite web |title={{չի թարգմանված|կա=:ru:Энциклопедия для детей|պետք է=Մանկական հանրագիտարան|բնագիր=Մանկական հանրագիտարանի|լեզուն=ռուս.}}հատորների հրատարակման տեղեկություններ}}</ref>։ Շարքը նաև առաջարկվել է [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի կրթական համակարգերի միջազգային կենտրոնի միջազգային ամբիոնի ցանցի կողմից և ճանաչվել է ազգային մասշտաբի նախագիծ{{sfn|Персона России|2007}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}.։ Մարիա Աքսյոնովան հրատարակչական աշխատանքի մասին<ref name=" BBQ ">{{Cite web |author=Լ. Կալուգինա |date=2008 |title=Մարիա Աքսենովայի Համալսարանները. Հանրագիտարանային մոտեցում խոհարարությանը |url=http://www.bbqmag.ru/archive.html?article=212#.Uyy6P4UUPl8 |edition=BBQ}}</ref>․ {{քաղվածք|Եվ սկզբում, և, ամենակարևորը, ավելի ուշ, ինձ և իմ ուղեկիցներին հետաքրքրում էր ոչ թե աշխատանքը զուտ փողի համար, այլ սոցիալական ներդրում ունեցող բիզնեսը։ Ընդհանուր առմամբ, ես կարծում եմ, որ միայն այն բիզնեսն է հաջողակ համարվում, որն ունի սոցիալական բաղադրիչ։|Մ․Դ․ Աքսյոմովա}} Ավանտա + հրատարակչության համահիմնադիր Գեորգի Խրամովը նշում է․ {{քաղվածք|Մարիան կարող է խնդրին նայել տարբեր տեսանկյուններից, գտնել դիտարկվող երեվույթի առաջին հայացքից գաղտնի ասպեկտներ|Գ․ Խրամով}} [[Պատկեր:Нагрудный знак Лауреата премии Президента Российской Федерации в области образования.png|thumb|180px|Դափնեկրի պատվավոր մեդալ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի մրցանակ կրթական ոլորտում ներդրում կատարելու համար|բնագիր=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի մրցանակի կրթական ոլորտում ներդրում կատարելու համար|լեզուն=ռուս.}}]] == Առաջին տպագրիչ «Իվան Ֆեդորով» հիմնադրամ == [[2007]] թ-ից Մարիա Աքսյոնովան համարվում է «Առաջին տպագրիչ Իվան Ֆեդորով»({{lang-en|ThePrinting Pioneer Fund}}) հիմնադրամի վարչության նախագահ։ Ֆոնդի գործունեությունը<ref name="MosSeedFund" />․ * [[#Պրոեկտ «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն»|կրթական հեռուստածրագրեր և գրքեր]]։ * արագացման ծրագրեր սկսնակների համար, * ռուսական և միջազգային մշակութային, կրթական և բիզնես միջոցառումներ։ Հիմնադրամը նախաձեռնել և հավաքել է միջգերատեսչական [[Սոցիալական ազդեցություն|ազդեցության կլաստեր]] ՝ Մոսկվայի Նորարարական Կլաստերի շրջանակներում։ == Ձեռնարկատիրական և ներդրումային գործունեություն == Մ. Դ. Աքսյոնովան մի շարք նախագծերի համահիմնադիր և ներդրող է<ref name="MosSeedFund" />․ * Սրճարան «Քացրավենիքի կայսրություն», ռեստորանային համալիր «Մարոկանա», «Մուսկատ», հրուշակեղենի գործարան և այլն։ * Ճապոնական ռեստորաններ «Նիամա» ֆրանշիզայի ցանցի համահիմնադիր{{sfn|Персона России|2007}}, «Նիամա» Խորհրդատվական խորհրդի ապրանքանիշի համագործակից<ref name="FoodTechForum">{{Cite web |author={{չի թարգմանված|կա=:ru:Агентство инноваций Москвы|պետք է=Մոսկվայի նորարարության գործակալություն|բնագիր=Մոսկվայի նորարարության գործակալություն|լեզուն=ռուս.}} |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Ֆորում FoodTech: ներկայի սնունդը |url=https://foodforum.innoagency.ru/ |publisher=Մոսկվայի ձեռնարկատիրության և նորարարական զարգացման վարչություն |place=Մոսկվա |access-date=2022-11-30 |archive-date=2022-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523213504/https://foodforum.innoagency.ru/ |url-status=dead }}</ref> (ռեստորանների ցանց, սննդի արտադրություն, ՏՏ, առաքում)։ * Հրատարակչություն «Լայվբուք»։ Մարիան սոցիալապես փոխակերպող ներդրող է։ Որպես ներդրող ունի ավելի քան հինգ վենչուրային ներդրումներ<ref name="MosSeedFund" />։ == Կազմակերպություններ և բիզնես-ընկերություններ == Մարիա Աքսյոնովան եղել է "Ռուսաստանի գործարար կանայք" Համադաշնությունում և "Նոր Մոսկվա" ձեռնարկատերերի ակումբում, անդամակցել է հոգաբարձական տարբեր խորհուրդների{{sfn|Whoiswho в России|2007}}, եղել է Ռուսաստանի բարձրագույն բնապահպանական խորհրդում{{sfn|Персона России|2007}}։ Բիզնես-ընկերություններ, որոնց անդամցում է Մարիա Աքսյոնովան<ref name="MosSeedFund" />․ * 2002 թ-ից որպես անկախ տնօրեն, անդամակցում է Անկախ տնօրենների ազգային ռեեստրին; * 2006 թ-ի Դեկտեմբերից միացել է Անկախ տնօրենների ազգային ռեեստրի կազմին<ref name="РеестрРСПП" >{{Cite web |title=ՌԱԳՄ-ի անկախ տնօրենների ազգային ռեգիստր |url=https://rspp.ru/about/registries/natsionalnyy-reestr-nezavisimykh-direktorov-pri-rspp/ |website=rspp.ru |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Российский союз промышленников и предпринимателей|պետք է=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|բնագիր=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Российский союз промышленников и предпринимателей|պետք է=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միություն|բնագիր=Ռուսաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միությանը|լեզուն=ռուս.}}; * 2010 թ-ից անդամակցում է բիզնես հրեշտակների Ազգային ասոցիացիային<ref name="Ассоциация НАБА" >{{Cite web |title=Բիզնես հրեշտակների ազգային ասոցիացիայի մասին |url=http://rusangels.ru/naba/about-naba/about-association/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220615031231/http://rusangels.ru/naba/about-naba/about-association/ |archive-date=2022 թ․ հունիսի 15 |website=rusangels.ru |publisher=ԲՀԱԱ}}</ref>; * 2012 թ-ից Moscow Seed Fund –ի լիազորված ներդրող; * «Ավանտա» ասոցիացիայի համահիմնադիր; * 2020 թ-ից անդամակցում է Headlines սոցիալապես փոխակերպող ներդրողների и AngelsDeck ներդրողների ակումբներին։ == Պրոեկտ «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» == 2008-2016 թվականներին Մարիա Աքսյոնովան և իր գործընկերներն աշխատել են ռուսերեն բառերի, անունների, ասացվածքների ծագման ուսումնասիրության վրա։ Աշխատանքն աստիճանաբար վերածվել է հեռուստածրագրերի և գրքերի շարքի<ref name="Пионерка">{{Cite web |author=Ա․ Լիտվինովա |date=փետրվար, 2013 |title=Ռուսաց լեզվի իմաստությունների մասին |url=http://old.pionerka.ru/2013/02/blog-post_23.htmlhttp://old.pionerka.ru/2013/02/blog-post_23.html |website=pionerka.ru |publisher={{չի թարգմանված|կա=:ru:Пионерская правда|պետք է=Պիոներական ճշմարտություն|բնագիր=Պիոներական ճշմարտություն|լեզուն=ռուս.}}}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ * 2008—2012 թթ դառնում է «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար (164 թողարկում), ով թեթև (երբեմն զվարճալի) և խաղային ձևով պատմում է ռուսաց լեզվի լեզվական նրբությունների, պատմության և պարադոքսների մասին<ref name="YouTube Playlist">{{Յություբ |id=PLCCreI6NEbh4zjtwUqq5YYWFjNlMdglLk|title=Հեռուստահաղորդում «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն»․}}</ref>։ * 2011—2016 թթ հրապարակում է «Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» գիրքը (Ցենտրոպոլիգրաֆ, 2011—2012)։ Տեքստի հիմքում ընկած են «Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն » հեռուստածրագրի թողարկումների սցենարները․ նյութը ընդլայնվել և լրացվել է։ Իսկզբանե գիրքը հրապարակվել է 3 մասով (հատորներով)։ Գրքերը մի քանի անգամ վերահրատարակվել են, այդ թվում նաև թողարկվել են DVD սկավառակներով։ 2016 թ-ին բոլոր հատորները վերահրատարակվել են մեկ՝ 575 էջանոց գրքում. Ընդհանուր տպաքանակը ՝ ավելի քան 30000 օրինակ։ * 2018 թ-ին հրապարակել է «Արդյո՞ք մենք գիտենք ամեն ինչ Համաշխարհային գրականության կլասիկների մասին» (Ցենտրոպոլիգրաֆ, 2018)։ Գիրքը ստացել է բարձր վարկանշեր, արժանանալով, «Շաբաթվա գիրք» կոչմանն ըստ [[Լիտերատուրնայա գազետա]]յի<ref name="Литературная газета № 46 (6667)" >{{Cite web |date=2008 թ․ նոյեմբերի 14 |title=Լիտերատուրնայա գազետա № 46 (6667), Շաբաթվա գիրք |url=https://lgz.ru/article/-46-6667-14-11-2018/znaem-li-my-vsye-o-klassikakh-mirovoy-literatury/?ysclid=l65jadux6i618895952}}</ref><ref name="Литературная газета" >{{Cite web |title=Լիտերատուրնայա գազետա, Ոսկե պաշար |url=https://lgz.ru/article/-46-6667-14-11-2018/}}</ref>։ 2012 թ-ին գիրքը մտել է {{չի թարգմանված|կա=:ru:Династия (фонд)|պետք է=«Դինաստիա» հիմնադրամ|բնագիր=«Դինաստիա» հիմնադրամի|լեզուն=ռուս.}}{{չի թարգմանված|կա=:ru:Просветитель (премия)|պետք է=«Պրոսվետիտել» մրցանակ|բնագիր=«Պրոսվետիտել» մրցանակի|լեզուն=ռուս.}}լոնգ-լիսթ։ Գրքերը ներառված են մանկավարժների համար կազմված գրականության ցուցակներում։ Հաստատված են Ա. Ս. Պուշկինի անվան ռուսաց լեզվի պետական ինստիտուտի կողմից։ Մեջբերում ինստիտուտի նախաբանից։ {{քաղվածք|…անհնար է գերագնահատել Աքսյոնովայի գրքերի ակտուալությունը… յուրաքանչյուր տողում զգացվում է հեղինակի անկեղծ հետաքրքրությունը լեզվի և նկարագրված փաստերի նկատմամբ։ Ընթերցողը կարող է իրեն հավասար զրուցակից զգալ․ նա հաղորդակցում է ոչ թե իրեն դասավանդող մասնագետի, այլ մի մարդու հետ, ով ընթերցողի պես հետաքրքրված է մայրենի լեզվի ճակատագրով և հոգ է տանում նրա վիճակի մասին|Ա. Ս. Պուշկինի անվան ռուսաց լեզվի պետական ինստիտուտ}} === Ստեղծագործություններ === * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=5778 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք»․ Գիրք առաջին |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2011—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга первая |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03682-7 978-5-227-03059-7 978-5-227-03443-4 978-­5-­227-­06912-­2 978-5-227-03682-7 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7881 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» Գիրք երկրորդ |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2012—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга вторая |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03330-7 978-­5-­227-­06913­-9 978-5-227-03332-1 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7715 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» Գիրք երրորդ |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2012—2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? Книга третья |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-03747-3 978­-5-227-­06914-­6 978-5-227-03754-1 (С DVD) УДК 811.161.1 ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=7715 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Իսկ մենք արդյոք ռուսերեն գիտե՞նք» |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=2016 |оригинал=Знаем ли мы русский язык? |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-07086-9, УДК 811.161.1, ББК 81.2 Рус}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Аксенова М.Д. |ссылка=http://www.cnpol.ru/catalog.php?page=9309 |автор=Аксенова М.Д. |заглавие=«Արդյո՞ք մենք գիտենք ամեն ինչ Համաշխարհային գրականության կլասիկների մասին» |ответственный=Сост. Л. И. Янцева |год=201ր |оригинал=Знаем ли мы всё о классиках мировой литературы? |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Центрполиграф |isbn=978-5-227-07865-0, УДК 811.161.1, ББК 81.2 Рус}} == Հոդվածներ == Մարիա Աքսյոնովան մի շարք հրապարակումներ է արել տարբեր երկրներում հիմնարար կրթության գաղափարների հանրագիտարանային իրացման մեթոդաբանության և մշակութային ու կրոնական ավանդույթների ուսումնասիրության մասին։ Նշանակալի հոդվածների շարքում նշվում են{{sfn|Whoiswho в России|2007}}․ * Մտնել գետը… // ամսագիր Հայրենիք. Մ., 1997, սեպտեմբեր; * Ֆունդամենտալ բնական գիտությունների հիմնական ուսուցողական գաղափարների հանրագիտարանային իրականացման փորձը // [[Ռուսաստանի ժողովուրդների բարեկամության համալսարան]]ի տեղեկագիր։ Շարք. «Ֆունդամենտալ բնական գիտությունների կրթություն». Մ., 2001., համահեղինակ՝ {{չի թարգմանված|կա=:ru:Санюк, Валерий Иванович|պետք է=Սանյուկ Վալերի Իվանովիչ|լեզուն=ռուս.}}; * ավելի քան 50 ներածական և 8 հանրագիտարանային հոդվածներ «Մանկական հանրագիտարանի» համար։ [[1998]] թվականին [[Կարլոս Կաստանեդա]]յի մահվան {{չի թարգմանված|կա=:ru:Общая газета|պետք է=«Ընդհանուր թերթ»|բնագիր=«Ընդհանուր թերթը»|լեզուն=ռուս.}}հրապարակեց երկու հոդված նվիրված նրան՝ [[Վիկտոր Պելևին]]ի «Մարտիկի Վերջին կատակը» և Մարիա Աքսյոնովայի «Ո՞վ է լքել այս աշխարհը»<ref name="Общая газета" >{{Cite web |author=М. Д. Аксёнова |date=1998 թ․ հունիսի 24 |title=Ո՞վ է լքել այս աշխարհը |archiveurl=https://web.archive.org/web/19991128160844/http://www.og.ru/content/arch.shtml}}</ref>։ == Բանաստեղծությունների ժողովածուներ == * Աքսյոնովա Մ. Դ. Դատարկության բլյուզ․ Բանաստեղծությունների ժողովածու։ Մ., 1999. էջ. 1-80. 2007 թ-ին հրատարակվել է Մարիա Աքսյոնովայի «Դատարկության բլյուզ» հեղինակային բանաստեղծությունների ժողովածուի «վալետային» հրատարակությունը և նույնպես վերահրատարակվել է Մարիայի նախապապի՝ [[Պյոտր Եվդոշենկո]]յի «Կասկադի ցայտեր» բանաստեղծությունների ժողովածուն։ == Հեռուստատեսությունում, կինոյում և ռադիոյում == Հեղինակային և դերասանական գործեր<ref name="Актёрские работы">{{Cite web |author=М. Д. Аксёнова |title=Դերասանական գործեր |url=http://aksenova.ru/creation/actress/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200128162841/http://aksenova.ru/creation/actress/ |archive-date=2020 թ․ հունվարի 28 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 7}}</ref>{{sfn|Whoiswho в России|2007}}․ * 2003 թ․ — «Հաջողության ընտելացումը» հեղինակային զրույց-հանդեսի հաղորդավար{{չի թարգմանված|կա=:ru:Телевизионный дамский клуб|պետք է=(հեռուստաալիք Հեռուստատեսային Կանացի ակումբ(ՀԿԱ))|բնագիր=(հեռուստաալիք Հեռուստատեսային Կանացի ակումբ(ՀԿԱ))|լեզուն=ռուս.}}։ * 2006 год — «Հայացք Մոսկովյան ուղիներից այն կողմ» հեղինակային հաղորդման {{չի թարգմանված|կա=:ru:Радио Москвы (радиостанция)|պետք է=«Մոսկվան խոսում է» ռադիո|բնագիր=«Մոսկվան խոսում է» ռադիոյով|լեզուն=ռուս.}}։ * 2008—2010 годы՝ «Վեպը քարի մեջ» [[վավերագրական ֆիլմ]]երի շարքի հաղորդավար (այլ անվանում՝ «Սիրո համաշխարհային գլուխգործոցներ»)․ Սյուժեն պատմում է ճարտարապետության գլուխգործոցների մասին, որոնք ստեղծել են սիրահարված մարդիկ հանուն իրենց սիրելիների<ref name="YouTube Playlist 2">{{Յություբ |id=PLCCreI6NEbh7ZYAfsWF7sy1XLF25WLZes|title=«Վեպը քարի մեջ» վավերագրական ֆիլմերի շարք|lang=ru․}}</ref>։ * 2008—2010 թթ ՝ Արտ-վիդեո հեռուստահաղորդման պրոդյուսեր․ նոր ժանր, որն իրենից ներկայացնում է — «տեսահոլովակ», նկարահանված ո՛չ թե երգի, այլ բանաստեղծության հիման վրա։ Ավելի ուշ այդ բանաստեղծական էստաֆետը շարունակեցին «Կինոպոեզիա» նախագիծը և «Ջազ» ռադիոն, որոնց եթերում հնչեցին Ղազարյանի («Արտ-Վիդեո» նախագծում աշխատող կոմպոզիտորի) երաժշտության ներքո կարդացած բանաստեղծություններ։ * 2010—2011 թթ կատարել է Մատրյոնայի դերը {{չի թարգմանված|կա=:ru:Институт благородных девиц (телесериал)|պետք է=«Ազնվաբարո աղջիկների ինստիտուտ» սերիալ|բնագիր=«Ազնվաբարո աղջիկների ինստիտուտ» սերիալում|լեզուն=ռուս.}}։ * 2008—2012՝ 2008—2012 թթ դառնում է «[[#Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն|Գիտե՞ն արդյոք ռուսները ռուսերեն]]» հեռուստածրագրի հեղինակ և հաղորդավար (164 թողարկում), ով թեթև (երբեմն զվարճալի) և խաղային ձևով պատմում է ռուսաց լեզվի լեզվական նրբությունների, պատմության և պարադոքսների մասին։ * 2013 — Կատարել է ավագ լեյտենանտ Մարիա Չուբի դերը «Խամաճիկավարներ» ֆիլմում։ * 2014 — Կատարել է Վերոնիկայի դերը «Տնակ գետան ափին» ֆիլմում։ == Սպորտ == 1984—1989թթ՝ սպորտսմենուհի, շաշկի սպորտի վարպետի թեկնածու{{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Шашки 7">{{Cite web |author=Ս․ Գորբաչով(սպորտի վարպետ) |date=Հուլիս, 1998 |title=Դերասանական գործեր |place=[[Ռիգա]] |issn=0204-1472 |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Шашки (журнал, Рига)|պետք է=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|բնագիր=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>։ * Մոսկվայի [[Շաշկի#Ռուսական շաշկի|ռուսական շաշկու]] բազմակի չեմպիոն {{sfn|Whoiswho в России|2007}}<ref name="Шашки 7" />, մայրաքաղաքի առաջնության Կանանց Միջազգային Շաշկու մրցանակակիր. Դարձել է մայրաքաղաքի չեմպիոն ՝ առաջ անցնելով սպորտի փորձառու վարպետներ Ռեմա Գագարինից և Ալլա Բրոխունովից; * Ռուսական շաշկու զինված ուժերի բազմակի չեմպիոն{{sfn|Whoiswho в России|2007}}; * 1989 թ-ին Ռուսական շաշկու կանանց առաջնությունում նա արժանացել է 2-5-րդ տեղերին։ Քվեարկության արդյունքում ստացել է "ամենաշփվող"տիտղոսը<ref name="Шашки 12">{{Cite web |author=Ս․ Մինչին (մրցույթի գլխավոր մրցավար) |date=Դեկտեմբեր, 1989 |title=Դերասանական գործեր |place=[[Ռիգա]] |issn=0204-1472 |edition={{չի թարգմանված|կա=:ru:Шашки (журнал, Рига)|պետք է=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|բնագիր=Շաշկի (ամսեգիր, Ռիգա)|լեզուն=ռուս.}}}}</ref>; * ԽՍՀՄ-ի ռուսական շաշկու առաջնության բազմակի ֆինալիստ{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ <gallery> Золотая медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Ոսկե Մեդալ, ԽՍՀՄ<ref name="Шашки 7" /> Серебряная медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Արծաթե Մեդալ, ԽՍՀՄ Бронзовая медаль Чемпионата Москвы, СССР.png|Մոսկվայի Մրցաշարի Բրոնզե Մեդալ, ԽՍՀՄ<ref name="Шашки 7" /> </gallery> == Մրցանակներ == Մրցանակները{{sfn|Персона России|2007}}{{sfn|Whoiswho в России|2007}}։ * {{չի թարգմանված|կա=:ru:Премия Президента Российской Федерации в области образования|պետք է=Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակ|լեզուն=ռուս.}}; * «Տարվա լավագույն մենեջեր» մրցույթի հաղթող «հրատարակչական բիզնես» անվանակարգում (2001)։ Մրցույթը կազմակերպվել Է "Կոմերսանտ" հրատարակչության կողմից<ref name="Коммерсантъ">{{Cite web |date=13.10.2001 |url=https://www.kommersant.ru/doc/285127?ysclid=l62lrrwfvm527330169 |publisher=[[Коммерсантъ]]}}</ref>։ * Առաջին կինը «Կոմերսանտ փող» ամսագրի «Ռուսաստանի հարյուր ֆինանսների կառավարիչներ» վարկանիշում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == {{external media|video1=Մարիա Ակսենովայի՝ Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի անվան կրթական ոլորտի մրցանակի դափնեկրի ելույթը։ [https://www.youtube.com/watch?v=JcgrfYpnTyQ Ռեպորտաժ 2002 թվականի դեկտեմբերի 18-ից]}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Дмитрий Бутрин, Севастьян Козицын | оригинал = Ով է տնօրինում Ռուսաստանի ֆինանսները |заглавие= Кто управляет финансами России | ответственный = Генеральный директор Леонид Милославский|место= [[Մոսկվա|Москва]] | издание = {{չի թարգմանված|կա=:ru:Деньги (журнал)|պետք է=Կոմերսանտ (ֆինանսներ)|բնագիր=Կոմերսանտ (ֆինանսներ)|լեզուն=ռուս.}}|издательство={{չի թարգմանված|կա=:ru:Коммерсантъ (издательский дом)|պետք է=Կոմերսանտ|բնագիր=Կոմերսանտ|լեզուն=ռուս.}}|год=2001|страницы= 18—23|ISBN=| ref = Коммерсантъ Деньги}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Персона России |заглавие=Ռուսաստտանի անձ․ Գրական-կենսագրական ալմանախ |ответственный=Марина Белова, Людмила Чернова |год=2007 |оригинал=Персона России: литературно-биографический альманах |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=«Элит-Пресс Плюс», Издательская группа «Граница» |страницы=24—25 |isbn=978-5-94691-270-9}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Н. Самутина |заглавие= Пятёрка с плюсом для Аванты + | оригинал = Հինգին գումարած «Ավանտա+ »-ին | ответственный = Главный редактор Екатерина Симонова |место= | издание = |издательство= ИД «Инфра-М» |год=1997|страницы= 26—27|ISBN=| ref = }} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= Е. Винокурцева |заглавие= Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке | оригинал = Հանրագիտարանային մոտեցում։ Մարիա Աքսյոնովայի հայացքների լայնությունն ապահովել է «Ավանտա+» հրատարակչությանը ուժեղ դիրքեր շուկայում | ответственный = Главный редактор Андрей Григорьев|место= | издание ={{չի թարգմանված|կա=:ru:Компания (журнал)|պետք է=Կոմպանիա (ամսեգիր)|բնագիր=Կոմպանիա (ամսեգիր)|լեզուն=ռուս.}}|издательство= ИД «Курьер» |год=2003|страницы= 34—37|ISBN= | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170106125036/http://avanta.ru/index.asp?DocumentId=532 | archivedate = 2017-01-06| ref = Энциклопедический подход. Широта взглядов Марии Аксеновой обеспечила издательству Аванта+ крепкие позиции на рынке }} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Who is who в России |заглавие=Who is who Ռուսաստտանի անձ․ Ռուսաստանի հաջողակ մարդկանց կենսագրական հանրագիտարան |ответственный=Марина Белова, Людмила Чернова |год=2007 |часть=Տավրիկյան նահանգ |оригинал=Who is who Ռուսաստտանում. Биографическая энциклопедия успешных людей России |место=[[Մոսկվա|Москва]] |издательство=Ralph Hübner |страницы=68 |isbn=978-3-7290-0063-6}} * {{հրապարակում|книга| ссылка= |автор= |заглавие= Энциклопедия успеха | оригинал = Հաջողության հանրագիտարանը| ответственный = Главный редактор Андрей Григорьев|место= | издание =[[Մերի Քլեր|Marie Claire]]|издательство= ИД «Курьер» |год=2002|страницы= 107|ISBN= | ref = }} == Արտաքին հղումներ == * {{official|https://aksenova.ru/|Մարիա Աքսյոմովայի պաշտոնական կայք}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Աքսյոնովա, Մարիա}} [[Կատեգորիա:Մոսկվայի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հաղորդավարներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ռուս բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս կին քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Գիտական գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս հրատարակիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս բանաստեղծուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս գործարարներ]] ckqfc0m718mc0u08tvnj1bh19umm476 2 1105130 10356567 10356492 2025-06-17T12:46:28Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356567 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարեռաս''' ({{ԱԾ}}) [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» ակումբում։ ==Ակումբային կարիերա== '''Վաղ կարիերա''' Կարերասը ծնվել է [[Ֆեռոլ (քաղաք)|Ֆեռոլում]] և իր կարիերան սկսել է «Գալիսիա դե Կարանզա» ակումբում, նախքան 2007 թվականին իր հայրենի քաղաքի «Ռասինգ դե Ֆերոլ» ակումբին միանալը։ Ակումբում անցկացրած ժամանակահատվածում նա խաղացել է որպես հարձակվող՝ երիտասարդական թիմում մեկ մրցաշրջանում խփելով 100 գոլ։ 2012 թվականին նա միացել է [[Լա Կորունյա|Լա Կորունյայի]] «<nowiki/>[[Դեպորտիվո Լա Կորունյա|Դեպորտիվոի]]<nowiki/>» երիտասարդական թիմին, որտեղ նրան վերափոխել են ձախ պաշտպանի, նախքան 2017 թվականին «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]] U13» տեղափոխվելը<ref>{{cite web|url=https://www.realmadrid.com/futbol/cantera/cadete-a/alvaro-fernandez-carreras|title=Álvaro|access-date=31 December 2021|publisher=Real Madrid CF|language=es}}</ref><ref name="Career1">{{Cite web|url=https://observador.pt/2024/01/16/um-lateral-que-ate-comecou-como-avancado-alvaro-fernandez-o-reforco-do-benfica-com-quem-ronaldo-gozava-por-ter-cabelo-comprido/|title=A full-back who started out as a striker: Álvaro Fernández (or Carreras), the Benfica signing who Ronaldo made fun of for having long hair|date=16 January 2024}}</ref><ref name="Career2">{{Cite web|url=https://www.ojogo.pt/4351273094/alvaro-fernandez-a-historia-do-lateral-que-treinou-com-cr7-em-manchester/|title=Álvaro Fernández: the story of the full-back who trained with CR7 in Manchester|date=13 January 2024}}</ref><ref name="Career3">{{Cite web|url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/carreras-no-benfica-e-destaque-em-espanha-de-avancado-a-aprender-com-ronaldo-em-manchester-2024011709520104845?srsltid=AfmBOor9Hu798O5dU2_Hp4dOLVlCdL6SmlofT2IjS43XL22a-8TrdGo_|title=Career at Benfica is highlighted in Spain: from striker to learning from Ronaldo in Manchester|date=17 January 2024}}</ref>։ ===Մանչեսթեր Յունայթեդ=== Կարերասը 2020 թվականի սեպտեմբերին Ռեալ Մադրիդից տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]]<nowiki/>»՝ կնքելով չորս տարվա պայմանագիր՝ եվրոպական այլ ակումբների<ref name=":0">{{cite web|last=Railston|first=Steven|date=22 September 2021|title=Who is Alvaro Fernandez? Profile of Manchester united's young talent|url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/alvaro-fernandez-man-united-profile-21641609|access-date=8 December 2021|website=Manchester Evening News}}</ref><ref>{{cite web|title=Man Utd add three to academy including Alvaro Fernandez Carreras from Real Madrid|url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12069331/man-utd-add-three-to-academy-including-alvaro-fernandez-carreras-from-real-madrid|access-date=8 December 2021|website=Sky Sports}}</ref>, ինչպիսիք են «<nowiki/>[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնան]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթին]]<nowiki/>», հետաքրքրության ֆոնին<ref>{{cite web|title=Alvaro Fernandez Carreras: Things to Know About the Exciting Young Defender|url=https://www.90min.com/posts/alvaro-fernandez-carreras-things-to-know-about-the-exciting-young-defender|access-date=8 December 2021|website=90min.com}}</ref>։ Նա սկսել է մարզվել առաջին թիմի հետ 2021/22 մրցաշրջանի վաղ շրջանում<ref>{{cite news |first=Adam |last=Marshall |title=Training update from Carrington |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/opportunity-knocks-for-man-united-youngsters-in-training-11-oct-2021 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=11 October 2021 |access-date=4 January 2022 }}</ref>։ Կարերասը մինչև 23 տարեկանների թիմի մշտական խաղացող էր «Մանչեսթեր Յունայթեդում» իր առաջին մրցաշրջանում՝ մասնակցելով 20 լիգայի խաղի և մեկ խաղի «EFL Trophy»-ում, ինչպես նաև յոթ խաղի մինչև 18 տարեկանների թիմում և երկու խաղի Անգլիայի երիտասարդական գավաթում: Այնուհետև նա 21 անգամ խաղաց լիգայում 2021/22 թվականներին, բոլորը՝ որպես մեկնարկային խաղացող, ինչպես նաև խաղացել է բոլոր երեք «EFL Trophy»-ի խաղերում և յոթից վեցում՝ ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայում: Նա առաջին անգամ հրավիրվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» առաջին թիմ 2022 թվականի ապրիլին, երբ նա նշանակվել է պահեստայինների նստարանին «<nowiki/>[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]]<nowiki/>» դեմ տնային խաղում [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայում]]<ref>{{cite news |first=Harry |last=Robinson |title=The Academy players in United's matchday squad |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/profiles-of-young-players-named-in-man-utd-matchday-squad-v-chelsea-28-april-2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=28 April 2022 |accessdate=28 April 2022 }}</ref>։ Նա նաև նշվել էր «<nowiki/>[[Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոն|Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոնի]]<nowiki/>» դեմ խաղի պահեստայինների նստարանին<ref>{{cite news |last=Marshall |first=Tyrone |date=6 May 2022 |title=Man United squad vs Brighton includes Harry Maguire and Alvaro Fernandez |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/man-utd-squad-vs-brighton-23888727 |access-date=7 May 2022 |publisher=Manchester Evening News}}</ref>։ 2022 թվականի մայիսի 11-ին Կարերասը ճանաչվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մինչև 23 տարեկանների լավագույն խաղացող<ref>{{cite news |title=Fernandez named U23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |date=11 May 2022 |access-date=16 May 2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United }}</ref>։ Նա հեռացավ ակումբից 2024 թվականին՝ մինչև մեծահասակների թիմում իր նորամուտը նշելը։ ====Վարձակալություն դեպի Պրեստոն Նորթ Ենդ ==== 2022 թվականի հուլիսի 26-ին Կարերասը վարձավճարով միացել է [[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնության]] «Պրեստոն Նորթ Էնդ» ակումբին 2022/23 մրցաշրջանի համար<ref>{{cite web|url=https://www.pnefc.net/news/2022/july/alvaro-fernandez-checks-in-at-deepdale/|title=Álvaro Fernández Checks In At Deepdale|website=PNEFC.net|date=26 July 2022|accessdate=26 July 2022|publisher=Preston North End}}</ref><ref>{{cite news |title=Fernandez signs new deal before loan move|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-loaned-to-preston-north-end |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United|date=26 July 2022 |access-date=26 July 2022 }}</ref>։ Նա իր նորամուտը նշել է 2022 թվականի հուլիսի 30-ին՝ փոխարինելով [[Ռոբի Բրեյդի|Ռոբի Բրեյդիին]] 72-րդ րոպեին «<nowiki/>[[Ուիգան Ատլետիկ|Ուիգան Ատլետիկի]]<nowiki/>» դեմ արտագնա խաղում, որն ավարտվել է 0–0 հաշվով<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/62274833|title=Wigan Athletic 0-0 Preston North End: Latics held by 10-men visitors|work=BBC Sport|date=30 July 2022|accessdate=26 September 2022}}</ref>։ ====Վարձակալություն դեպի Գրանադա==== 2023 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Կարերասը մրցաշրջանային վարձավճարով միացել է [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]]<nowiki/>» ակումբին<ref>{{cite web|url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-fernandez-nuevo-jugador-del-granada-cf|title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Fernández, nuevo jugador del Granada CF|trans-title=Official announcement {{!}} Álvaro Fernández, new player of Granada CF|publisher=Granada CF|language=es|date=1 September 2023|accessdate=2 September 2023}}</ref>։ 2024 թվականի հունվարի 14-ին նրան հետ կանչեցին «Մանչեսթեր Յունայթեդից»<ref>{{Cite web |date=14 January 2024 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Carreras |trans-title=Official Announcement {{!}} Álvaro Carreras |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-carreras |access-date=14 January 2024 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ === Բենֆիկա === 2024 թվականի հունվարի 17-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Կարերասին վարձավճարով ուղարկել է «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգայի]] ակումբ մինչև 2023/24 մրցաշրջանի ավարտը։ Վարձավճարային գործարքը ներառում էր գնման պարտադիր կետ, որը, ինչպես հաղորդվում է, կազմում էր 6 միլիոն եվրո, որը պարտադիր կդառնար, եթե նա մեկնարկեր «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]<nowiki/>» մնացած խաղերի 50%-ում վարձավճարային ժամանակահատվածում<ref>{{Cite news |date=16 January 2024 |title=Álvaro Fernández no Benfica: o valor do negócio e outras condições |trans-title=Álvaro Fernández at Benfica: the value of the deal and other conditions |url=https://www.ojogo.pt/8146218630/alvaro-fernandez-no-benfica-o-valor-do-negocio-e-outras-condicoes/ |access-date=17 January 2024 |work=[[O Jogo]] |language=pt}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 January 2024 |title=Álvaro Carreras reforça o Benfica! |trans-title=Álvaro Carreras reinforces Benfica! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2024/01/16/futebol-benfica-alvaro-carreras-reforco |access-date=17 January 2024 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref>։ Seven days later, Carreras made his debut for Benfica, coming on as a second-half substitute in the [[Taça da Liga]] [[2023–24 Taça da Liga#Knockout phase|semi-final]] against [[G.D. Estoril Praia|Estoril]]; the game ended 1–1, with Benfica being subsequently eliminated by [[penalty shootout]].<ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 January 2024 |title=Histórico. Estoril Praia na final da Taça da Liga |trans-title=Historical. Estoril Praia in the Taça da Liga final |url=https://www.rtp.pt/noticias/futebol-nacional/historico-estoril-praia-na-final-da-taca-da-liga_d1545700 |access-date=24 January 2024 |website=RTP Desporto |language=pt}}</ref> On 4 February, he made his Primeira Liga debut, coming off the bench to replace [[Morato (footballer, born 2001)|Morato]] during the second half of a 3–0 victory over [[Gil Vicente F.C.|Gil Vicente]] at the [[Estádio da Luz]].<ref>{{Cite news |last=Andrade |first=David |date=4 February 2024 |title=Benfica dá prova de força e assume a liderança |trans-title=Benfica proves its strength and takes the lead |url=https://www.publico.pt/2024/02/04/desporto/cronica_de_jogo/benfica-prova-forca-assume-lideranca-2079242 |access-date=4 February 2024 |work=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt-pt}}</ref> On 26 May 2024, Manchester United announced that Benfica had exercised the €6 million buy option in Carreras' loan contract, which included €3 million in potential add-ons.<ref>{{Cite web |title=Fernandez joins Benfica on permanent deal |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-joins-benfica-from-man-utd-on-permanent-deal |access-date=2024-05-27 |website= |publisher=Manchester United F.C. |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Critchley |first=Mark |last2=Rai |first2=Guillermo |last3=more |title=Man Utd's Fernandez joins Benfica on permanent basis |url=https://www.nytimes.com/athletic/5460254/2024/05/26/fernandez-man-utd-benfica-transfer/ |access-date=2024-05-27 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> Subsequently, he signed a new contract with Benfica until 2029.<ref>{{cite web |url=https://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2024/05/26/futebol-benfica-alvaro-carreras-assina-pelo-benfica-ate-2029 |title=Álvaro Carreras signs for Benfica until 2029 |publisher=S.L. Benfica |date=26 May 2024 }}</ref> ==Միջազգային կարիերա== Carreras has played youth international football for Spain at [[Spain national under-19 football team|under-19]] and [[Spain national under-21 football team|under-21]] levels.<ref>{{cite web |url=https://www.besoccer.com/player/matches/a-fernandez-975472 |title=A. Fernández's matches |website=besoccer.com |access-date=24 May 2024}}</ref> He made his debut for the under-19 team on 26 October 2021, when he started in a friendly match against [[Israel national under-19 football team|Israel]].<ref>{{cite web|date=27 October 2021|title=Manchester United talent Alvaro Fernandez makes Spain U19 debut|url=https://www.unitedinfocus.com/academy/manchester-united-talent-alvaro-fernandez-makes-spain-u19-debut/|access-date=8 December 2021|work=United In Focus}}</ref> ==Անձնական կյանք== Originally known as Álvaro Fernández, he later adopted his maternal surname, Carreras, in his career. However, Manchester United listed him under his paternal surname, Fernández, for the group stage of the [[2021–22 UEFA Youth League]]. According to Álvaro, this decision made "both his mother and father happy".<ref name=Career1/><ref name=Career2/><ref name=Career3/> ==Կարիերայի վիճակագրություն== {{updated|match played 16 June 2025}}<ref>{{Soccerway|alvaro-fernandez/671002|access-date=6 October 2024}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Appearances and goals by club, season and competition !rowspan="2"|Club !rowspan="2"|Season !colspan="3"|League !colspan="2"|National cup{{efn|Includes [[FA Cup]], [[Copa del Rey]], [[Taça de Portugal]]}} !colspan="2"|League cup{{efn|Includes [[EFL Cup]], [[Taça da Liga]]}} !colspan="2"|Europe !colspan="2"|Other !colspan="2"|Total |- !Division!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals |- |rowspan="3"|[[Manchester United F.C. Reserves and Academy|Manchester United U21]] |[[2020–21 EFL Trophy|2020–21]]<ref name="SB2021">{{soccerbase season|136380|2020|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1{{efn|name=EFLT|Appearance(s) in [[EFL Trophy]]}}||0||1||0 |- |[[2021–22 EFL Trophy|2021–22]]<ref name="SB2122">{{soccerbase season|136380|2021|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||3{{efn|name=EFLT}}||0||3||0 |- !colspan="2"|Total !colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!4!!0!!4!!0 |- |[[Preston North End F.C.|Preston North End]] (loan) |[[2022–23 Preston North End F.C. season|2022–23]]<ref name="SB2223">{{soccerbase season|136380|2022|access-date=11 May 2023}}</ref> |[[EFL Championship|Championship]] |39||0||2||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||42||0 |- |[[Granada CF|Granada]] (loan) |[[2023–24 Granada CF season|2023–24]]<ref>{{soccerbase season|136380|2023|access-date=20 January 2024}}</ref> |[[La Liga]] |13||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||14||0 |- |[[S.L. Benfica|Benfica]] (loan) |[[2023–24 S.L. Benfica season|2023–24]] |[[Primeira Liga]] |11||1||1||0||1||0||3{{efn|Appearances in [[UEFA Europa League]]}}||0||colspan="2"|—||16||1 |- |rowspan="2"|Benfica |[[2024–25 S.L. Benfica season|2024–25]] |Primeira Liga |32||3||5||0||3||1||10{{efn|Appearances in [[UEFA Champions League]]}}||0||1{{efn|Appearance in [[FIFA Club World Cup]]}}||0||51||4 |- !colspan="2"|Total !43!!4!!6!!0!!4!!1!!13!!0!!1!!0!!67!!5 |- !colspan="3"|Career total !95||4||9||0||5||1||13||0||5||0||127||5 |} {{notelist}} ==Ձեռքբերումներ== '''Բենֆիկա''' *[[Taça da Liga]]: [[2024–25 Taça da Liga|2024–25]]<ref>{{cite news|url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2025/01/11/futebol-cronica-jogo-sporting-benfica-final-taca-da-liga|title=Taça da Liga pintada de vermelho e branco!|publisher=S.L. Benfica|language=pt|date=12 January 2025|access-date=12 January 2025}}</ref> '''Անձնական''' * [[Manchester United F.C. Reserves and Academy#Players of the Year|Denzil Haroun Reserve Player of the Year]]: [[2021–22 Manchester United F.C. season|2021–22]]<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=11 May 2022 |title=Fernandez named Under-23s Player of the Year |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=3 February 2023}}</ref> * [[Preston North End F.C.|Preston North End]] Young Player of the Year: 2022–23<ref>{{Cite web |date=8 May 2023 |title=2023 Player Award Winners |url=https://www.pnefc.net/news/2023/may/2023-player-award-winners/ |access-date=2 September 2023 |website=Preston North End |language=}}</ref> * Primera Liga Team of The Year: [[2024–25 Primeira Liga#Annual awards|2024–25]]<ref>https://www.abola.pt/futebol/noticias/ja-e-conhecido-o-onze-do-ano-da-liga-2025060714181817879?srsltid=AfmBOorvNlRb-eBrTT0EJs9eNJiPHJDxpUjFsCFxrkXevR70SuPm-z72</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} fmlish0sxz1y03ltiypksbmist4gog1 10356600 10356567 2025-06-17T13:17:40Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356600 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարեռաս''' (,{{ԱԾ}}), [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» ակումբում։ ==Ակումբային կարիերա== '''Վաղ կարիերա''' Կարերասը ծնվել է [[Ֆեռոլ (քաղաք)|Ֆեռոլում]] և իր կարիերան սկսել է «Գալիսիա դե Կարանզա» ակումբում, նախքան 2007 թվականին իր հայրենի քաղաքի «Ռասինգ դե Ֆերոլ» ակումբին միանալը։ Ակումբում անցկացրած ժամանակահատվածում նա խաղացել է որպես հարձակվող՝ երիտասարդական թիմում մեկ մրցաշրջանում խփելով 100 գոլ։ 2012 թվականին նա միացել է [[Լա Կորունյա|Լա Կորունյայի]] «<nowiki/>[[Դեպորտիվո Լա Կորունյա|Դեպորտիվոի]]<nowiki/>» երիտասարդական թիմին, որտեղ նրան վերափոխել են ձախ պաշտպանի, նախքան 2017 թվականին «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]] U13» տեղափոխվելը<ref>{{cite web|url=https://www.realmadrid.com/futbol/cantera/cadete-a/alvaro-fernandez-carreras|title=Álvaro|access-date=31 December 2021|publisher=Real Madrid CF|language=es}}</ref><ref name="Career1">{{Cite web|url=https://observador.pt/2024/01/16/um-lateral-que-ate-comecou-como-avancado-alvaro-fernandez-o-reforco-do-benfica-com-quem-ronaldo-gozava-por-ter-cabelo-comprido/|title=A full-back who started out as a striker: Álvaro Fernández (or Carreras), the Benfica signing who Ronaldo made fun of for having long hair|date=16 January 2024}}</ref><ref name="Career2">{{Cite web|url=https://www.ojogo.pt/4351273094/alvaro-fernandez-a-historia-do-lateral-que-treinou-com-cr7-em-manchester/|title=Álvaro Fernández: the story of the full-back who trained with CR7 in Manchester|date=13 January 2024}}</ref><ref name="Career3">{{Cite web|url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/carreras-no-benfica-e-destaque-em-espanha-de-avancado-a-aprender-com-ronaldo-em-manchester-2024011709520104845?srsltid=AfmBOor9Hu798O5dU2_Hp4dOLVlCdL6SmlofT2IjS43XL22a-8TrdGo_|title=Career at Benfica is highlighted in Spain: from striker to learning from Ronaldo in Manchester|date=17 January 2024}}</ref>։ ===Մանչեսթեր Յունայթեդ=== Կարերասը 2020 թվականի սեպտեմբերին Ռեալ Մադրիդից տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]]<nowiki/>»՝ կնքելով չորս տարվա պայմանագիր՝ եվրոպական այլ ակումբների<ref name=":0">{{cite web|last=Railston|first=Steven|date=22 September 2021|title=Who is Alvaro Fernandez? Profile of Manchester united's young talent|url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/alvaro-fernandez-man-united-profile-21641609|access-date=8 December 2021|website=Manchester Evening News}}</ref><ref>{{cite web|title=Man Utd add three to academy including Alvaro Fernandez Carreras from Real Madrid|url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12069331/man-utd-add-three-to-academy-including-alvaro-fernandez-carreras-from-real-madrid|access-date=8 December 2021|website=Sky Sports}}</ref>, ինչպիսիք են «<nowiki/>[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնան]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթին]]<nowiki/>», հետաքրքրության ֆոնին<ref>{{cite web|title=Alvaro Fernandez Carreras: Things to Know About the Exciting Young Defender|url=https://www.90min.com/posts/alvaro-fernandez-carreras-things-to-know-about-the-exciting-young-defender|access-date=8 December 2021|website=90min.com}}</ref>։ Նա սկսել է մարզվել առաջին թիմի հետ 2021/22 մրցաշրջանի վաղ շրջանում<ref>{{cite news |first=Adam |last=Marshall |title=Training update from Carrington |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/opportunity-knocks-for-man-united-youngsters-in-training-11-oct-2021 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=11 October 2021 |access-date=4 January 2022 }}</ref>։ Կարերասը մինչև 23 տարեկանների թիմի մշտական խաղացող էր «Մանչեսթեր Յունայթեդում» իր առաջին մրցաշրջանում՝ մասնակցելով 20 լիգայի խաղի և մեկ խաղի «''EFL Trophy''»-ում, ինչպես նաև յոթ խաղի մինչև 18 տարեկանների թիմում և երկու խաղի Անգլիայի երիտասարդական գավաթում: Այնուհետև նա 21 անգամ խաղաց լիգայում 2021/22 թվականներին, բոլորը՝ որպես մեկնարկային խաղացող, ինչպես նաև խաղացել է բոլոր երեք «''EFL Trophy''»-ի խաղերում և յոթից վեցում՝ ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայում: Նա առաջին անգամ հրավիրվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» առաջին թիմ 2022 թվականի ապրիլին, երբ նա նշանակվել է պահեստայինների նստարանին «<nowiki/>[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]]<nowiki/>» դեմ տնային խաղում [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայում]]<ref>{{cite news |first=Harry |last=Robinson |title=The Academy players in United's matchday squad |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/profiles-of-young-players-named-in-man-utd-matchday-squad-v-chelsea-28-april-2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=28 April 2022 |accessdate=28 April 2022 }}</ref>։ Նա նաև նշվել էր «<nowiki/>[[Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոն|Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոնի]]<nowiki/>» դեմ խաղի պահեստայինների նստարանին<ref>{{cite news |last=Marshall |first=Tyrone |date=6 May 2022 |title=Man United squad vs Brighton includes Harry Maguire and Alvaro Fernandez |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/man-utd-squad-vs-brighton-23888727 |access-date=7 May 2022 |publisher=Manchester Evening News}}</ref>։ 2022 թվականի մայիսի 11-ին Կարերասը ճանաչվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մինչև 23 տարեկանների լավագույն խաղացող<ref>{{cite news |title=Fernandez named U23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |date=11 May 2022 |access-date=16 May 2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United }}</ref>։ Նա հեռացավ ակումբից 2024 թվականին՝ մինչև մեծահասակների թիմում իր նորամուտը նշելը։ ====Վարձակալություն դեպի Պրեստոն Նորթ Ենդ ==== 2022 թվականի հուլիսի 26-ին Կարերասը վարձավճարով միացել է [[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Չեմպիոնշիպի]] «Պրեստոն Նորթ Էնդ» ակումբին 2022/23 մրցաշրջանի համար<ref>{{cite web|url=https://www.pnefc.net/news/2022/july/alvaro-fernandez-checks-in-at-deepdale/|title=Álvaro Fernández Checks In At Deepdale|website=PNEFC.net|date=26 July 2022|accessdate=26 July 2022|publisher=Preston North End}}</ref><ref>{{cite news |title=Fernandez signs new deal before loan move|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-loaned-to-preston-north-end |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United|date=26 July 2022 |access-date=26 July 2022 }}</ref>։ Նա իր նորամուտը նշել է 2022 թվականի հուլիսի 30-ին՝ փոխարինելով [[Ռոբի Բրեյդի|Ռոբի Բրեյդիին]] 72-րդ րոպեին «<nowiki/>[[Ուիգան Ատլետիկ|Ուիգան Ատլետիկի]]<nowiki/>» դեմ արտագնա խաղում, որն ավարտվել է 0–0 հաշվով<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/62274833|title=Wigan Athletic 0-0 Preston North End: Latics held by 10-men visitors|work=BBC Sport|date=30 July 2022|accessdate=26 September 2022}}</ref>։ ====Վարձակալություն դեպի Գրանադա==== 2023 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Կարերասը մրցաշրջանային վարձավճարով միացել է [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]]<nowiki/>» ակումբին<ref>{{cite web|url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-fernandez-nuevo-jugador-del-granada-cf|title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Fernández, nuevo jugador del Granada CF|trans-title=Official announcement {{!}} Álvaro Fernández, new player of Granada CF|publisher=Granada CF|language=es|date=1 September 2023|accessdate=2 September 2023}}</ref>։ 2024 թվականի հունվարի 14-ին նրան հետ կանչեցին «Մանչեսթեր Յունայթեդից»<ref>{{Cite web |date=14 January 2024 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Carreras |trans-title=Official Announcement {{!}} Álvaro Carreras |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-carreras |access-date=14 January 2024 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ === Բենֆիկա === 2024 թվականի հունվարի 17-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Կարերասին վարձավճարով ուղարկել է «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգայի]] ակումբ մինչև 2023/24 մրցաշրջանի ավարտը<ref>{{Cite web |date=17 January 2024 |title=Álvaro Carreras reforça o Benfica! |trans-title=Álvaro Carreras reinforces Benfica! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2024/01/16/futebol-benfica-alvaro-carreras-reforco |access-date=17 January 2024 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref>։ Վարձավճարային գործարքը ներառում էր գնման պարտադիր կետ, որը, ինչպես հաղորդվում է, կազմում էր 6 միլիոն եվրո, որը պարտադիր կդառնար, եթե նա մեկնարկեր «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]<nowiki/>» մնացած խաղերի 50%-ում վարձավճարային ժամանակահատվածում<ref>{{Cite news |date=16 January 2024 |title=Álvaro Fernández no Benfica: o valor do negócio e outras condições |trans-title=Álvaro Fernández at Benfica: the value of the deal and other conditions |url=https://www.ojogo.pt/8146218630/alvaro-fernandez-no-benfica-o-valor-do-negocio-e-outras-condicoes/ |access-date=17 January 2024 |work=[[O Jogo]] |language=pt}}</ref>։ Յոթ օր անց Կարերասը նշել է իր նորամուտը «Բենֆիկայում», փոխարինման դուրս գալով երկրորդ կեսում «Էշտորիլի» դեմ Պորտուգալիայի լիգայի գավաթի կիսաեզրափակչում. խաղն ավարտվեց 1-1 հաշվով, որից հետո «Բենֆիկան» դուրս մնաց 11-մետրանոցների հարվածաշարով։ Փետրվարի 4-ին նա նշել է իր նորամուտը Պրիմեյրա Լիգայում՝ փոխարինելով Մորատոյին «Ժիլ Վիսենտեի» նկատմամբ 3-0 հաշվով հաղթանակի երկրորդ կեսում՝ «Էշտադիո դա Լուժ» մարզադաշտում<ref>{{Cite news |last=Andrade |first=David |date=4 February 2024 |title=Benfica dá prova de força e assume a liderança |trans-title=Benfica proves its strength and takes the lead |url=https://www.publico.pt/2024/02/04/desporto/cronica_de_jogo/benfica-prova-forca-assume-lideranca-2079242 |access-date=4 February 2024 |work=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt-pt}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 January 2024 |title=Histórico. Estoril Praia na final da Taça da Liga |trans-title=Historical. Estoril Praia in the Taça da Liga final |url=https://www.rtp.pt/noticias/futebol-nacional/historico-estoril-praia-na-final-da-taca-da-liga_d1545700 |access-date=24 January 2024 |website=RTP Desporto |language=pt}}</ref>։ 2024 թվականի մայիսի 26-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» հայտարարել է, որ «Բենֆիկան» օգտվել է Կարերասի վարձավճարային պայմանագրում նշված 6 միլիոն եվրոյի գնման տարբերակից, որը ներառում է 3 միլիոն եվրոյի հավելավճարներ<ref>{{Cite web |title=Fernandez joins Benfica on permanent deal |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-joins-benfica-from-man-utd-on-permanent-deal |access-date=2024-05-27 |website= |publisher=Manchester United F.C. |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Critchley |first=Mark |last2=Rai |first2=Guillermo |last3=more |title=Man Utd's Fernandez joins Benfica on permanent basis |url=https://www.nytimes.com/athletic/5460254/2024/05/26/fernandez-man-utd-benfica-transfer/ |access-date=2024-05-27 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Այնուհետև նա նոր պայմանագիր է կնքել «Բենֆիկայի» հետ մինչև 2029 թվականը<ref>{{cite web |url=https://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2024/05/26/futebol-benfica-alvaro-carreras-assina-pelo-benfica-ate-2029 |title=Álvaro Carreras signs for Benfica until 2029 |publisher=S.L. Benfica |date=26 May 2024 }}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== Կարերասը Իսպանիայի երիտասարդական հավաքականում խաղացել է մինչև 19 և մինչև 21 տարեկանների թիմերում<ref>{{cite web |url=https://www.besoccer.com/player/matches/a-fernandez-975472 |title=A. Fernández's matches |website=besoccer.com |access-date=24 May 2024}}</ref>։ Նա իր նորամուտը մինչև 19 տարեկանների հավաքականում նշել է 2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին՝ մեկնարկային կազմում դուրս գալով [[Իսրայելի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսրայելի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{cite web|date=27 October 2021|title=Manchester United talent Alvaro Fernandez makes Spain U19 debut|url=https://www.unitedinfocus.com/academy/manchester-united-talent-alvaro-fernandez-makes-spain-u19-debut/|access-date=8 December 2021|work=United In Focus}}</ref>։ ==Անձնական կյանք== Ի սկզբանե հայտնի լինելով որպես Ալվարո Ֆերնանդես, հետագայում իր կարիերայում նա ընդունել է իր մորական ազգանունը՝ Կարերասը։ Այնուամենայնիվ, «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ|Մանչեսթեր Յունայթեդը]]<nowiki/>» նրան գրանցել է հորական ազգանունով՝ Ֆերնանդես, 2021/22 ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայի խմբային փուլի համար։ Ըստ Ալվարոյի, այս որոշումը «ուրախացրել է և՛ իր մորը, և՛ հորը»<ref name=Career1/><ref name=Career2/><ref name=Career3/>։ ==Կարիերայի վիճակագրություն== {{updated|2025 թվականի հունիսի 16}}<ref>{{Soccerway|alvaro-fernandez/671002|access-date=6 October 2024}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Լիգայի գավաթ !colspan="2"|Եվրոպա !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Մանչեսթեր Յունայթեդ Մ21 |2020–21<ref name="SB2021">{{soccerbase season|136380|2020|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||0||1||0 |- |2021–22<ref name="SB2122">{{soccerbase season|136380|2021|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||3||0||3||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!4!!0!!4!!0 |- |Պրեստոն Նորթ Ենդ (վարձակալություն) |2022–23<ref name="SB2223">{{soccerbase season|136380|2022|access-date=11 May 2023}}</ref> |[[Չեմպիոնշիպ]] |39||0||2||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||42||0 |- |[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]] (վարձակալություն) |2023–24<ref>{{soccerbase season|136380|2023|access-date=20 January 2024}}</ref> |[[Լա Լիգա]] |13||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||14||0 |- |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] (վարձակալություն) |2023–24 |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրեմիերա լիգա]] |11||1||1||0||1||0||3||0||colspan="2"|—||16||1 |- |rowspan="2"|Բենֆիկա |2024–25 |Պրեմիերա լիգա |32||3||5||0||3||1||10||0||1||0||51||4 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !43!!4!!6!!0!!4!!1!!13!!0!!1!!0!!67!!5 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !95||4||9||0||5||1||13||0||5||0||127||5 |} ==Ձեռքբերումներ== '''Բենֆիկա''' *Լիգայի գավաթ․ 2024/25<ref>{{cite news|url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2025/01/11/futebol-cronica-jogo-sporting-benfica-final-taca-da-liga|title=Taça da Liga pintada de vermelho e branco!|publisher=S.L. Benfica|language=pt|date=12 January 2025|access-date=12 January 2025}}</ref> '''Անձնական''' * Դենզիլ Հարուն, տարվա պահեստային խաղացող․ 2021/22<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=11 May 2022 |title=Fernandez named Under-23s Player of the Year |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=3 February 2023}}</ref> * Պրեստոն Նորթ Ենդի տարվա լավագույն երիտասարդ խաղացող․ 2022/23<ref>{{Cite web |date=8 May 2023 |title=2023 Player Award Winners |url=https://www.pnefc.net/news/2023/may/2023-player-award-winners/ |access-date=2 September 2023 |website=Preston North End |language=}}</ref> * Տարվա լավագույն թիմի մասնակից [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Լիգայում․]] 2024/25<ref>https://www.abola.pt/futebol/noticias/ja-e-conhecido-o-onze-do-ano-da-liga-2025060714181817879?srsltid=AfmBOorvNlRb-eBrTT0EJs9eNJiPHJDxpUjFsCFxrkXevR70SuPm-z72</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 0mu9r0kf0bzyw8srxt6eh8lth45ah83 10356611 10356600 2025-06-17T13:32:43Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356611 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարեռաս''' ({{ԱԾ}}), [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» ակումբում։ ==Ակումբային կարիերա== '''Վաղ կարիերա''' Կարերասը ծնվել է [[Ֆեռոլ (քաղաք)|Ֆեռոլում]] և իր կարիերան սկսել է «Գալիսիա դե Կարանզա» ակումբում, նախքան 2007 թվականին իր հայրենի քաղաքի «Ռասինգ դե Ֆերոլ» ակումբին միանալը։ Ակումբում անցկացրած ժամանակահատվածում նա խաղացել է որպես հարձակվող՝ երիտասարդական թիմում մեկ մրցաշրջանում խփելով 100 գոլ։ 2012 թվականին նա միացել է [[Լա Կորունյա|Լա Կորունյայի]] «<nowiki/>[[Դեպորտիվո Լա Կորունյա|Դեպորտիվոի]]<nowiki/>» երիտասարդական թիմին, որտեղ նրան վերափոխել են ձախ պաշտպանի, նախքան 2017 թվականին «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]] U13» տեղափոխվելը<ref>{{cite web|url=https://www.realmadrid.com/futbol/cantera/cadete-a/alvaro-fernandez-carreras|title=Álvaro|access-date=31 December 2021|publisher=Real Madrid CF|language=es}}</ref><ref name="Career1">{{Cite web|url=https://observador.pt/2024/01/16/um-lateral-que-ate-comecou-como-avancado-alvaro-fernandez-o-reforco-do-benfica-com-quem-ronaldo-gozava-por-ter-cabelo-comprido/|title=A full-back who started out as a striker: Álvaro Fernández (or Carreras), the Benfica signing who Ronaldo made fun of for having long hair|date=16 January 2024}}</ref><ref name="Career2">{{Cite web|url=https://www.ojogo.pt/4351273094/alvaro-fernandez-a-historia-do-lateral-que-treinou-com-cr7-em-manchester/|title=Álvaro Fernández: the story of the full-back who trained with CR7 in Manchester|date=13 January 2024}}</ref><ref name="Career3">{{Cite web|url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/carreras-no-benfica-e-destaque-em-espanha-de-avancado-a-aprender-com-ronaldo-em-manchester-2024011709520104845?srsltid=AfmBOor9Hu798O5dU2_Hp4dOLVlCdL6SmlofT2IjS43XL22a-8TrdGo_|title=Career at Benfica is highlighted in Spain: from striker to learning from Ronaldo in Manchester|date=17 January 2024}}</ref>։ ===Մանչեսթեր Յունայթեդ=== Կարերասը 2020 թվականի սեպտեմբերին Ռեալ Մադրիդից տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]]<nowiki/>»՝ կնքելով չորս տարվա պայմանագիր՝ եվրոպական այլ ակումբների<ref name=":0">{{cite web|last=Railston|first=Steven|date=22 September 2021|title=Who is Alvaro Fernandez? Profile of Manchester united's young talent|url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/alvaro-fernandez-man-united-profile-21641609|access-date=8 December 2021|website=Manchester Evening News}}</ref><ref>{{cite web|title=Man Utd add three to academy including Alvaro Fernandez Carreras from Real Madrid|url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12069331/man-utd-add-three-to-academy-including-alvaro-fernandez-carreras-from-real-madrid|access-date=8 December 2021|website=Sky Sports}}</ref>, ինչպիսիք են «<nowiki/>[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնան]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթին]]<nowiki/>», հետաքրքրության ֆոնին<ref>{{cite web|title=Alvaro Fernandez Carreras: Things to Know About the Exciting Young Defender|url=https://www.90min.com/posts/alvaro-fernandez-carreras-things-to-know-about-the-exciting-young-defender|access-date=8 December 2021|website=90min.com}}</ref>։ Նա սկսել է մարզվել առաջին թիմի հետ 2021/22 մրցաշրջանի վաղ շրջանում<ref>{{cite news |first=Adam |last=Marshall |title=Training update from Carrington |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/opportunity-knocks-for-man-united-youngsters-in-training-11-oct-2021 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=11 October 2021 |access-date=4 January 2022 }}</ref>։ Կարերասը մինչև 23 տարեկանների թիմի մշտական խաղացող էր «Մանչեսթեր Յունայթեդում» իր առաջին մրցաշրջանում՝ մասնակցելով 20 լիգայի խաղի և մեկ խաղի «''EFL Trophy''»-ում, ինչպես նաև յոթ խաղի մինչև 18 տարեկանների թիմում և երկու խաղի Անգլիայի երիտասարդական գավաթում: Այնուհետև նա 21 անգամ խաղաց լիգայում 2021/22 թվականներին, բոլորը՝ որպես մեկնարկային խաղացող, ինչպես նաև խաղացել է բոլոր երեք «''EFL Trophy''»-ի խաղերում և յոթից վեցում՝ ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայում: Նա առաջին անգամ հրավիրվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» առաջին թիմ 2022 թվականի ապրիլին, երբ նա նշանակվել է պահեստայինների նստարանին «<nowiki/>[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]]<nowiki/>» դեմ տնային խաղում [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայում]]<ref>{{cite news |first=Harry |last=Robinson |title=The Academy players in United's matchday squad |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/profiles-of-young-players-named-in-man-utd-matchday-squad-v-chelsea-28-april-2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=28 April 2022 |accessdate=28 April 2022 }}</ref>։ Նա նաև նշվել էր «<nowiki/>[[Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոն|Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոնի]]<nowiki/>» դեմ խաղի պահեստայինների նստարանին<ref>{{cite news |last=Marshall |first=Tyrone |date=6 May 2022 |title=Man United squad vs Brighton includes Harry Maguire and Alvaro Fernandez |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/man-utd-squad-vs-brighton-23888727 |access-date=7 May 2022 |publisher=Manchester Evening News}}</ref>։ 2022 թվականի մայիսի 11-ին Կարերասը ճանաչվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մինչև 23 տարեկանների լավագույն խաղացող<ref>{{cite news |title=Fernandez named U23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |date=11 May 2022 |access-date=16 May 2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United }}</ref>։ Նա հեռացավ ակումբից 2024 թվականին՝ մինչև մեծահասակների թիմում իր նորամուտը նշելը։ ====Վարձակալություն դեպի Պրեստոն Նորթ Ենդ ==== 2022 թվականի հուլիսի 26-ին Կարերասը վարձավճարով միացել է [[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Չեմպիոնշիպի]] «Պրեստոն Նորթ Էնդ» ակումբին 2022/23 մրցաշրջանի համար<ref>{{cite web|url=https://www.pnefc.net/news/2022/july/alvaro-fernandez-checks-in-at-deepdale/|title=Álvaro Fernández Checks In At Deepdale|website=PNEFC.net|date=26 July 2022|accessdate=26 July 2022|publisher=Preston North End}}</ref><ref>{{cite news |title=Fernandez signs new deal before loan move|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-loaned-to-preston-north-end |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United|date=26 July 2022 |access-date=26 July 2022 }}</ref>։ Նա իր նորամուտը նշել է 2022 թվականի հուլիսի 30-ին՝ փոխարինելով [[Ռոբի Բրեյդի|Ռոբի Բրեյդիին]] 72-րդ րոպեին «<nowiki/>[[Ուիգան Ատլետիկ|Ուիգան Ատլետիկի]]<nowiki/>» դեմ արտագնա խաղում, որն ավարտվել է 0–0 հաշվով<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/62274833|title=Wigan Athletic 0-0 Preston North End: Latics held by 10-men visitors|work=BBC Sport|date=30 July 2022|accessdate=26 September 2022}}</ref>։ ====Վարձակալություն դեպի Գրանադա==== 2023 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Կարերասը մրցաշրջանային վարձավճարով միացել է [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]]<nowiki/>» ակումբին<ref>{{cite web|url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-fernandez-nuevo-jugador-del-granada-cf|title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Fernández, nuevo jugador del Granada CF|trans-title=Official announcement {{!}} Álvaro Fernández, new player of Granada CF|publisher=Granada CF|language=es|date=1 September 2023|accessdate=2 September 2023}}</ref>։ 2024 թվականի հունվարի 14-ին նրան հետ կանչեցին «Մանչեսթեր Յունայթեդից»<ref>{{Cite web |date=14 January 2024 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Carreras |trans-title=Official Announcement {{!}} Álvaro Carreras |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-carreras |access-date=14 January 2024 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ === Բենֆիկա === 2024 թվականի հունվարի 17-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Կարերասին վարձավճարով ուղարկել է «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգայի]] ակումբ մինչև 2023/24 մրցաշրջանի ավարտը<ref>{{Cite web |date=17 January 2024 |title=Álvaro Carreras reforça o Benfica! |trans-title=Álvaro Carreras reinforces Benfica! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2024/01/16/futebol-benfica-alvaro-carreras-reforco |access-date=17 January 2024 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref>։ Վարձավճարային գործարքը ներառում էր գնման պարտադիր կետ, որը, ինչպես հաղորդվում է, կազմում էր 6 միլիոն եվրո, որը պարտադիր կդառնար, եթե նա մեկնարկեր «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]<nowiki/>» մնացած խաղերի 50%-ում վարձավճարային ժամանակահատվածում<ref>{{Cite news |date=16 January 2024 |title=Álvaro Fernández no Benfica: o valor do negócio e outras condições |trans-title=Álvaro Fernández at Benfica: the value of the deal and other conditions |url=https://www.ojogo.pt/8146218630/alvaro-fernandez-no-benfica-o-valor-do-negocio-e-outras-condicoes/ |access-date=17 January 2024 |work=[[O Jogo]] |language=pt}}</ref>։ Յոթ օր անց Կարերասը նշել է իր նորամուտը «Բենֆիկայում», փոխարինման դուրս գալով երկրորդ կեսում «Էշտորիլի» դեմ Պորտուգալիայի լիգայի գավաթի կիսաեզրափակչում. խաղն ավարտվեց 1-1 հաշվով, որից հետո «Բենֆիկան» դուրս մնաց 11-մետրանոցների հարվածաշարով։ Փետրվարի 4-ին նա նշել է իր նորամուտը Պրիմեյրա Լիգայում՝ փոխարինելով Մորատոյին «Ժիլ Վիսենտեի» նկատմամբ 3-0 հաշվով հաղթանակի երկրորդ կեսում՝ «Էշտադիո դա Լուժ» մարզադաշտում<ref>{{Cite news |last=Andrade |first=David |date=4 February 2024 |title=Benfica dá prova de força e assume a liderança |trans-title=Benfica proves its strength and takes the lead |url=https://www.publico.pt/2024/02/04/desporto/cronica_de_jogo/benfica-prova-forca-assume-lideranca-2079242 |access-date=4 February 2024 |work=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt-pt}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 January 2024 |title=Histórico. Estoril Praia na final da Taça da Liga |trans-title=Historical. Estoril Praia in the Taça da Liga final |url=https://www.rtp.pt/noticias/futebol-nacional/historico-estoril-praia-na-final-da-taca-da-liga_d1545700 |access-date=24 January 2024 |website=RTP Desporto |language=pt}}</ref>։ 2024 թվականի մայիսի 26-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» հայտարարել է, որ «Բենֆիկան» օգտվել է Կարերասի վարձավճարային պայմանագրում նշված 6 միլիոն եվրոյի գնման տարբերակից, որը ներառում է 3 միլիոն եվրոյի հավելավճարներ<ref>{{Cite web |title=Fernandez joins Benfica on permanent deal |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-joins-benfica-from-man-utd-on-permanent-deal |access-date=2024-05-27 |website= |publisher=Manchester United F.C. |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Critchley |first=Mark |last2=Rai |first2=Guillermo |last3=more |title=Man Utd's Fernandez joins Benfica on permanent basis |url=https://www.nytimes.com/athletic/5460254/2024/05/26/fernandez-man-utd-benfica-transfer/ |access-date=2024-05-27 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Այնուհետև նա նոր պայմանագիր է կնքել «Բենֆիկայի» հետ մինչև 2029 թվականը<ref>{{cite web |url=https://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2024/05/26/futebol-benfica-alvaro-carreras-assina-pelo-benfica-ate-2029 |title=Álvaro Carreras signs for Benfica until 2029 |publisher=S.L. Benfica |date=26 May 2024 }}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== Կարերասը Իսպանիայի երիտասարդական հավաքականում խաղացել է մինչև 19 և մինչև 21 տարեկանների թիմերում<ref>{{cite web |url=https://www.besoccer.com/player/matches/a-fernandez-975472 |title=A. Fernández's matches |website=besoccer.com |access-date=24 May 2024}}</ref>։ Նա իր նորամուտը մինչև 19 տարեկանների հավաքականում նշել է 2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին՝ մեկնարկային կազմում դուրս գալով [[Իսրայելի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսրայելի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{cite web|date=27 October 2021|title=Manchester United talent Alvaro Fernandez makes Spain U19 debut|url=https://www.unitedinfocus.com/academy/manchester-united-talent-alvaro-fernandez-makes-spain-u19-debut/|access-date=8 December 2021|work=United In Focus}}</ref>։ ==Անձնական կյանք== Ի սկզբանե հայտնի լինելով որպես Ալվարո Ֆերնանդես, հետագայում իր կարիերայում նա ընդունել է իր մորական ազգանունը՝ Կարերասը։ Այնուամենայնիվ, «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ|Մանչեսթեր Յունայթեդը]]<nowiki/>» նրան գրանցել է հորական ազգանունով՝ Ֆերնանդես, 2021/22 ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայի խմբային փուլի համար։ Ըստ Ալվարոյի, այս որոշումը «ուրախացրել է և՛ իր մորը, և՛ հորը»<ref name=Career1/><ref name=Career2/><ref name=Career3/>։ ==Կարիերայի վիճակագրություն== {{updated|2025 թվականի հունիսի 16}}<ref>{{Soccerway|alvaro-fernandez/671002|access-date=6 October 2024}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Լիգայի գավաթ !colspan="2"|Եվրոպա !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Մանչեսթեր Յունայթեդ Մ21 |2020–21<ref name="SB2021">{{soccerbase season|136380|2020|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||0||1||0 |- |2021–22<ref name="SB2122">{{soccerbase season|136380|2021|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||3||0||3||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!4!!0!!4!!0 |- |Պրեստոն Նորթ Ենդ (վարձակալություն) |2022–23<ref name="SB2223">{{soccerbase season|136380|2022|access-date=11 May 2023}}</ref> |[[Չեմպիոնշիպ]] |39||0||2||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||42||0 |- |[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]] (վարձակալություն) |2023–24<ref>{{soccerbase season|136380|2023|access-date=20 January 2024}}</ref> |[[Լա Լիգա]] |13||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||14||0 |- |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] (վարձակալություն) |2023–24 |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրեմիերա լիգա]] |11||1||1||0||1||0||3||0||colspan="2"|—||16||1 |- |rowspan="2"|Բենֆիկա |2024–25 |Պրեմիերա լիգա |32||3||5||0||3||1||10||0||1||0||51||4 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !43!!4!!6!!0!!4!!1!!13!!0!!1!!0!!67!!5 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !95||4||9||0||5||1||13||0||5||0||127||5 |} ==Ձեռքբերումներ== '''Բենֆիկա''' *Լիգայի գավաթ․ 2024/25<ref>{{cite news|url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2025/01/11/futebol-cronica-jogo-sporting-benfica-final-taca-da-liga|title=Taça da Liga pintada de vermelho e branco!|publisher=S.L. Benfica|language=pt|date=12 January 2025|access-date=12 January 2025}}</ref> '''Անձնական''' * Դենզիլ Հարուն, տարվա պահեստային խաղացող․ 2021/22<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=11 May 2022 |title=Fernandez named Under-23s Player of the Year |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=3 February 2023}}</ref> * Պրեստոն Նորթ Ենդի տարվա լավագույն երիտասարդ խաղացող․ 2022/23<ref>{{Cite web |date=8 May 2023 |title=2023 Player Award Winners |url=https://www.pnefc.net/news/2023/may/2023-player-award-winners/ |access-date=2 September 2023 |website=Preston North End |language=}}</ref> * Տարվա լավագույն թիմի մասնակից [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Լիգայում․]] 2024/25<ref>https://www.abola.pt/futebol/noticias/ja-e-conhecido-o-onze-do-ano-da-liga-2025060714181817879?srsltid=AfmBOorvNlRb-eBrTT0EJs9eNJiPHJDxpUjFsCFxrkXevR70SuPm-z72</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} f3vi51sqehcw371b8l0rlvzl4djkv2y 10356627 10356611 2025-06-17T13:47:39Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356627 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ֆրանկո Մաստանտուոնո''' ({{ԱԾ}}) is an Argentine professional [[Association football|footballer]] who plays as a [[midfielder]] for [[Argentine Primera División]] club [[Club Atlético River Plate|River Plate]] and the [[Argentina national football team|Argentina national team]]. He will join [[La Liga]] club [[Real Madrid CF|Real Madrid]] on 14 August 2025. ==Վաղ կյանք== Born and raised in [[Azul, Buenos Aires|Azul]] in the [[Buenos Aires Province]] of Argentina, Mastantuono also took an interest in [[tennis]] as a younger child and was a national-level youth player, being ranked in the top 10 of his category.<ref name=ole>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|title=La historia de Franco Mastantuono, la otra joyita de la cantera de River|trans-title=The story of Franco Mastantuono, the other jewel of River's youth academy|first=Martín|last=Blotto|date=20 June 2023|access-date=2 November 2023|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231824/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|url-status=live}}</ref> ==Ակումբային կարիերա== ===Վաղ կարիերա=== Mastantuono began his footballing career at the age of three, playing for River de Azul, where his father was the coach.<ref name=ib>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|title=Quién es Franco Mastantuono, la joya que River Plate blindó por una millonaria cifra y está en la mira de Demichelis y Mascherano|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that River Plate protected for a millionaire figure and is in the sights of Demichelis and Mascherano|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=infobae.com|language=es|archive-date=25 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240425135333/https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|url-status=live}}</ref> In 2017, while playing for River de Azul, he was invited to trial with professional side [[Club Atlético River Plate|River Plate]], but despite being offered a place in the academy, he declined, as his family wanted him to continue pursuing a career in tennis.<ref name=ole/><ref name=ib/> Instead, he signed for Club Cemento at the age of eleven.<ref name=ib/> ===Ռիվեր Փլեյթ=== Two years later, in 2019, Mastantuono decided to take up River Plate's offer, and moved to the [[Buenos Aires]]-based club, making his first appearance for the youth side in their last game of the 2019 season, as the youth side won their respective league.<ref name=ib/> The following year, he was registered for [[Argentine Football Association|AFA]] competitions, but his season was disrupted due to the [[COVID-19 pandemic in Argentina]].<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|title=La increíble historia de Franco Mastantuono: la joya de River que casi deja el fútbol por el tenis|trans-title=The incredible story of Franco Mastantuono: the jewel of River who almost left football for tennis|first=Ubaldo|last=Kunz|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103133040/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|url-status=live}}</ref> Mastantuono continued his progression through the River Plate academy, and in August 2023, he signed his first contract with the club – a two-year deal with a €30 million release clause.<ref>{{cite web|url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|title=Franco Mastantuono: la nueva joya de River que firmó su primer contrato y fue blindado con una cláusula de 30 millones de euros|trans-title=Franco Mastantuono: River's new jewel who signed his first contract and was protected with a clause of 30 million euros|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lanacion.com.ar|language=es|archive-date=14 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231214032050/https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|url-status=live}}</ref> The following month, he was called up to first-team training by manager [[Martín Demichelis]] for the first time.<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|title=No lo tenía nadie: Mastantuono entrenó con la Primera de River|trans-title=No one had it: Mastantuono trained with River's Primera|first=Ubaldo|last=Kunz|date=29 September 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231839/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|url-status=live}}</ref> The following year, Mastantuono was included in River Plate's squad for their pre-season preparations, having been called up alongside a number of other youth team players by coach [[Martín Demichelis]].<ref>{{cite web|url=https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|title=Franco Mastantuono, a días de comenzar la pretemporada con el plantel profesional de River|trans-title=Franco Mastantuono, days away from starting the preseason with River's professional team|date=3 January 2024|access-date=16 February 2024|website=diarioeltiempo.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|url-status=live}}</ref> He made his unofficial debut for the club in a [[Exhibition game|friendly]] match against Mexican opposition [[C.F. Monterrey|Monterrey]], before featuring in another friendly against [[C.F. Pachuca|Pachuca]].<ref>{{cite web|url=https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|title=Quién es Franco Mastantuono, la nueva joya de River que en la pretemporada y debutó oficialmente ante Argentinos Juniors|trans-title=Who is Franco Mastantuono, River's new jewel who made his official debut against Argentinos Juniors in the preseason|first=Gonzalo|last=García|date=31 January 2024|access-date=16 February 2024|website=goal.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216175138/https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|url-status=live}}</ref> At the end of January 2024, he became River Plate's third youngest ever player in official competitions, behind Omar Rossi and [[Mateo Musacchio]], when he came on as a second-half substitute for [[Facundo Colidio]] in River's 1–1 [[Copa de la Liga Profesional]] draw with [[Argentinos Juniors]].<ref>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|title=Mastantuono debutó en River e hizo historia|trans-title=Mastantuono debuted in River and made history|date=28 January 2024|access-date=16 February 2024|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173639/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|url-status=live}}</ref> Mastantuono scored his first goal for the club in a 3–0 [[Copa Argentina]] win against [[CA Excursionistas|Excursionistas]] on 8 February 2024; having started the game, he volleyed the ball past Excursionistas goalkeeper Nahuel Cajal in the 68th minute. In doing so, he became River's youngest ever goalscorer, beating the record held by club icon [[Javier Saviola]].<ref>{{cite web|url=https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|title=Gol de Franco Mastantuono lo convierte el jugador de River Plate más joven en anotar|trans-title=Franco Mastantuono's goal makes him the youngest River Plate player to score|first=Emmanuel R.|last=Marroquín|date=8 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tudn.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173638/https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|url-status=live}}</ref> Having established himself as a fixture in the first-team setup, calls from fans for Mastantuono to play more were ignored by coach Martín Demichelis, with former River Plate defender [[Reinaldo Merlo]] stating that, while he had shown his ability, he was not ready to feature regularly.<ref>{{cite web|url=https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|title=Sin vueltas: "Mastantuono no está para 90 minutos"|trans-title=No twists: "Mastantuono is not there for 90 minutes"|date=15 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tntsports.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|url-status=live}}</ref> After Demichelis left [[Marcelo Gallardo]] took over giving him more minutes and making him featuring regularly.<ref>{{Cite web |last=Olé |first=Diario Deportivo |date=11 November 2024 |title=Que la gente crezca: el plan de Gallardo para gestionar el talento de Mastantuono |url=https://www.ole.com.ar/equipos/river-plate/river-plate-marcelo-gallardo-jovenes-franco-mastantuono-claudio-echeverri_0_fq3rUg22iS.html |access-date=10 June 2025 |website=Olé |language=es-AR}}</ref> In the [[Superclásico]], Mastantuono scored a free kick from 28 meters out into the top left corner. Making him the second youngest player to score in a Superclásico and River Plate's youngest to score in one.<ref>{{Cite web |last=Barnade |first=Oscar |date=27 April 2025 |title=Franco Mastantuono hizo un gol de antología y para los libros del Superclásico: es el goleador de River más joven contra Boca en la historia |url=https://www.clarin.com/deportes/franco-mastantuono-hizo-gol-antologia-libros-superclasico-goleador-river-joven-boca-historia_0_hYjghhgy0N.html |access-date=10 June 2025 |website=Clarín |language=es}}</ref> ===Ռեալ Մադրիդ=== On 13 June 2025, [[La Liga]] club [[Real Madrid CF|Real Madrid]] announced that Mastantuono would join the club on his 18th birthday, 14 August, signing a six-year deal with ''Los Blancos''.<ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Official Announcement: Mastantuono |url=https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613133249/https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |publisher=[[Real Madrid CF]]}}</ref> The deal was worth €45&nbsp;million, with Madrid triggering his release clause.<ref>{{cite web |url=https://www.cariverplate.com.ar/ejecuci-n-de-cl-usula-de-rescisi-n-franco-mastantuono |title=Ejecución de cláusula de rescisión – Franco Mastantuono |trans-title=Execution of the release clause – Franco Mastantuono |language=es |publisher=Club Atlético River Plate |date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/articles/cn8z3rkj4eko|title=Franco Mastantuono: Real Madrid sign Argentina record breaker from River Plate|date=13 June 2025|website=BBC Sport}}</ref> ==Միջազգային կարիերա== Born in Argentina, Mastantuono is of Italian descent and holds dual Argentine-Italian citizenship.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|title=Chi è Franco Mastantuono: il sedicenne da 45 milioni di euro nel mirino del Real Madrid &#124; Goal.com Italia|date=7 May 2024|website=goal.com|access-date=15 October 2024|archive-date=24 December 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241224083705/https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|url-status=live}}</ref> He was first called up to the [[Argentina national under-17 football team|Argentina national under-17 team]] squad by manager [[Pablo Aimar]] while still only fifteen.<ref>{{cite web|url=https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|title=¿Quién es Franco Mastantuono, la joya que ilusiona a todos los hinchas de River?|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that excites all River fans?|first=Gabriel|last=Casazza|date=21 February 2023|access-date=2 November 2023|website=bolavip.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103043419/https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|url-status=live}}</ref> His impressive performances with the River Plate youth teams caught the attention of [[Argentina national under-20 football team|Argentina national under-20 team]] coach [[Javier Mascherano]], who called him up to train with the team in mid-2022.<ref>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|title=Tiene 15 años, es una de las joyas de River Plate y Javier Mascherano lo convocó a la Selección Sub 20|trans-title=He is 15 years old, he is one of the jewels of River Plate and Javier Mascherano called him up to the Under 20 National Team|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=7 September 2022|access-date=2 November 2023|website=mundoalbiceleste|archive-date=8 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231208230600/https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|url-status=live}}</ref> In late May 2025, Mastantuono got his first call-up to the [[Argentina national football team|Argentina senior team]] by [[Lionel Scaloni]] for the [[2026 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)|2026 World Cup qualifying]] games against [[Chile national football team|Chile]] and [[Colombia national football team|Colombia]].<ref>{{Cite web |date=31 May 2025 |title=Franco Mastantuono called up to Argentina squad and he'll share the pitch with Lionel Messi |url=https://www.beinsports.com/en-us/soccer/wc-qualification-south-america/articles-video/franco-mastantuono-called-up-to-argentina-squad-and-he-ll-share-the-pitch-with-lionel-messi-2025-05-31 |access-date=5 June 2025 |website=beinsports.com}}</ref> A few days later, on 5 June, he made his international debut by replacing [[Thiago Almada]] in a 1–0 away victory over Chile, becoming his country's youngest official debutant at 17 years and 296 days old, surpassing the previous record held by [[Adolfo Heisinger]].<ref>{{cite web |url=https://espndeportes.espn.com/futbol/mundial/nota/_/id/15277050/franco-mastantuono-debut-seleccion-argentina-record-historico |title=Franco Mastantuono debutó con la Selección Argentina e hizo historia |publisher=ESPN Deportes |language=es |date=5 June 2025 }}</ref> ==Խաղային ոճը== A left-footed midfielder, Mastantuono was described by River Plate youth coach Martín Pellegrino as a being capable of playing as an enganche, a play-making midfielder or a forward, noting his ball-striking ability.<ref name=ib/> River Plate reserve team assistant manager, Pablo Fernández, has also lauded his ball-striking, as well as his ability to score from free-kicks and beat players one-on-one.<ref name=ib/> Mastantuono himself has stated that he looks up to River Plate forwards [[Ignacio Fernández (footballer)|Ignacio Fernández]] and [[Matías Suárez]], as well as fellow Argentine [[Julián Alvarez]] and the likes of [[Phil Foden]] and [[Neymar]], and tries to model his style of play on them.<ref name=ib/> ==Կարիերայի վիճակագրություն== ===Ակումբային=== {{updated|match played 27 May 2025}}<ref name="SW">{{Soccerway|franco-mastantuono/830387|access-date=5 June 2025}}</ref> {| class=wikitable style=text-align:center |+ Appearances and goals by club, season and competition !rowspan="2"|Club !rowspan="2"|Season !colspan="3"|League !colspan="2"|National Cup{{efn|Includes [[Copa Argentina]], [[Copa del Rey]]}} !colspan="2"|Continental !colspan="2"|Other !colspan="2"|Total |- !Division!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals |- |rowspan="3"|[[Club Atlético River Plate|River Plate]] |[[2024 Club Atlético River Plate season|2024]] |[[Argentine Primera División|Primera División]] |33||1||1||1||7{{efn|name=COL|Appearances in [[Copa Libertadores]]}}||1||0||0||41||3 |- |[[2025 Club Atlético River Plate season|2025]] |Primera División |12||4||1||1||6{{efn|name=COL}}||2||1{{efn|Appearance in [[Supercopa Internacional]]}}||0||20||7 |- !colspan="2"|Total !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |- |[[Real Madrid CF|Real Madrid]] |[[2025–26 Real Madrid CF season|2025–26]] |[[La Liga]] |0||0||0||0||0{{efn|name=UCL|Appearance(s) in [[UEFA Champions League]]}}||0||0||0||0||0 |- !colspan="3"|Career total !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |} {{notelist}} ===Միջազգային=== {{updated|match played 5 June 2025}}<ref name="SW"/> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Appearances and goals by national team and year !National team!!Year!!Apps!!Goals |- |[[Argentina national football team|Argentina]] |2025||1||0 |- !colspan="2"|Total!!1!!0 |} == Ձեռքբերումներ == '''Ռիվեր Փլեյթ''' * [[Supercopa Argentina]]: [[2023 Supercopa Argentina|2023]]<ref>{{Cite web |date=12 March 2024 |title=River derrotó 2–1 a Estudiantes y es el campeón de la Supercopa Argentina 2023 |trans-title= |url=https://www.afa.com.ar/es/posts/se-enfrentan-river-y-estudiantes-por-la-supercopa-argentina |access-date=13 March 2024 |website=[[Asociación del Fútbol Argentino]] |language=es-Ar}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} kgbmrij0pfz2e1ji69dxy643mkcylpo 10356656 10356627 2025-06-17T14:16:51Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356656 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ֆրանկո Մաստանտուոնո''' ({{Lang-es|Franco Mastantuono}},{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]] է, ով կիսապաշտպանի դիրքում հանդես է գալիս [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնության]] «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբում և [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքականում]]։ Նա 2025 թվականի օգոստոսի 14-ին կմիանա [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]]<nowiki/>» ակումբին։ ==Վաղ կյանք== Ծնվել և մեծացել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ասուլ քաղաքում, Մաստանտուոնոն մանկության տարիներին հետաքրքրվել է նաև [[Թենիս|թենիսով]] և եղել է ազգային մակարդակի պատանի թենիսիստ՝ դասվելով իր տարիքային խմբի լավագույն տասնյակում<ref name=ole>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|title=La historia de Franco Mastantuono, la otra joyita de la cantera de River|trans-title=The story of Franco Mastantuono, the other jewel of River's youth academy|first=Martín|last=Blotto|date=20 June 2023|access-date=2 November 2023|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231824/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|url-status=live}}</ref>։ ==Ակումբային կարիերա== ===Վաղ կարիերա=== Մաստանտուոնոն իր ֆուտբոլային կարիերան սկսել է երեք տարեկան հասակում՝ խաղալով «Ռիվեր դե Ազուլում», որտեղ նրա հայրը մարզիչ էր<ref name=ib>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|title=Quién es Franco Mastantuono, la joya que River Plate blindó por una millonaria cifra y está en la mira de Demichelis y Mascherano|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that River Plate protected for a millionaire figure and is in the sights of Demichelis and Mascherano|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=infobae.com|language=es|archive-date=25 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240425135333/https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|url-status=live}}</ref>։ 2017 թվականին, երբ նա խաղում էր «Ռիվեր դե Ազուլում», նրան հրավիրեցին փորձաշրջան անցնելու պրոֆեսիոնալ «Ռիվեր Փլեյթ» թիմում, սակայն, չնայած ակադեմիայում տեղ առաջարկելուն, նա մերժել է, քանի որ նրա ընտանիքը ցանկանում էր, որ նա շարունակի թենիսի կարիերան<ref name=ole/><ref name=ib/>։ Փոխարենը, նա տասնմեկ տարեկանում ստորագրել է ''«Club Cemento»''-ի հետ<ref name=ib/>։ ===Ռիվեր Փլեյթ=== Two years later, in 2019, Mastantuono decided to take up River Plate's offer, and moved to the [[Buenos Aires]]-based club, making his first appearance for the youth side in their last game of the 2019 season, as the youth side won their respective league.<ref name=ib/> The following year, he was registered for [[Argentine Football Association|AFA]] competitions, but his season was disrupted due to the [[COVID-19 pandemic in Argentina]].<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|title=La increíble historia de Franco Mastantuono: la joya de River que casi deja el fútbol por el tenis|trans-title=The incredible story of Franco Mastantuono: the jewel of River who almost left football for tennis|first=Ubaldo|last=Kunz|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103133040/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|url-status=live}}</ref> Mastantuono continued his progression through the River Plate academy, and in August 2023, he signed his first contract with the club – a two-year deal with a €30 million release clause.<ref>{{cite web|url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|title=Franco Mastantuono: la nueva joya de River que firmó su primer contrato y fue blindado con una cláusula de 30 millones de euros|trans-title=Franco Mastantuono: River's new jewel who signed his first contract and was protected with a clause of 30 million euros|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lanacion.com.ar|language=es|archive-date=14 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231214032050/https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|url-status=live}}</ref> The following month, he was called up to first-team training by manager [[Martín Demichelis]] for the first time.<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|title=No lo tenía nadie: Mastantuono entrenó con la Primera de River|trans-title=No one had it: Mastantuono trained with River's Primera|first=Ubaldo|last=Kunz|date=29 September 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231839/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|url-status=live}}</ref> The following year, Mastantuono was included in River Plate's squad for their pre-season preparations, having been called up alongside a number of other youth team players by coach [[Martín Demichelis]].<ref>{{cite web|url=https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|title=Franco Mastantuono, a días de comenzar la pretemporada con el plantel profesional de River|trans-title=Franco Mastantuono, days away from starting the preseason with River's professional team|date=3 January 2024|access-date=16 February 2024|website=diarioeltiempo.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|url-status=live}}</ref> He made his unofficial debut for the club in a [[Exhibition game|friendly]] match against Mexican opposition [[C.F. Monterrey|Monterrey]], before featuring in another friendly against [[C.F. Pachuca|Pachuca]].<ref>{{cite web|url=https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|title=Quién es Franco Mastantuono, la nueva joya de River que en la pretemporada y debutó oficialmente ante Argentinos Juniors|trans-title=Who is Franco Mastantuono, River's new jewel who made his official debut against Argentinos Juniors in the preseason|first=Gonzalo|last=García|date=31 January 2024|access-date=16 February 2024|website=goal.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216175138/https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|url-status=live}}</ref> At the end of January 2024, he became River Plate's third youngest ever player in official competitions, behind Omar Rossi and [[Mateo Musacchio]], when he came on as a second-half substitute for [[Facundo Colidio]] in River's 1–1 [[Copa de la Liga Profesional]] draw with [[Argentinos Juniors]].<ref>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|title=Mastantuono debutó en River e hizo historia|trans-title=Mastantuono debuted in River and made history|date=28 January 2024|access-date=16 February 2024|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173639/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|url-status=live}}</ref> Mastantuono scored his first goal for the club in a 3–0 [[Copa Argentina]] win against [[CA Excursionistas|Excursionistas]] on 8 February 2024; having started the game, he volleyed the ball past Excursionistas goalkeeper Nahuel Cajal in the 68th minute. In doing so, he became River's youngest ever goalscorer, beating the record held by club icon [[Javier Saviola]].<ref>{{cite web|url=https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|title=Gol de Franco Mastantuono lo convierte el jugador de River Plate más joven en anotar|trans-title=Franco Mastantuono's goal makes him the youngest River Plate player to score|first=Emmanuel R.|last=Marroquín|date=8 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tudn.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173638/https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|url-status=live}}</ref> Having established himself as a fixture in the first-team setup, calls from fans for Mastantuono to play more were ignored by coach Martín Demichelis, with former River Plate defender [[Reinaldo Merlo]] stating that, while he had shown his ability, he was not ready to feature regularly.<ref>{{cite web|url=https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|title=Sin vueltas: "Mastantuono no está para 90 minutos"|trans-title=No twists: "Mastantuono is not there for 90 minutes"|date=15 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tntsports.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|url-status=live}}</ref> After Demichelis left [[Marcelo Gallardo]] took over giving him more minutes and making him featuring regularly.<ref>{{Cite web |last=Olé |first=Diario Deportivo |date=11 November 2024 |title=Que la gente crezca: el plan de Gallardo para gestionar el talento de Mastantuono |url=https://www.ole.com.ar/equipos/river-plate/river-plate-marcelo-gallardo-jovenes-franco-mastantuono-claudio-echeverri_0_fq3rUg22iS.html |access-date=10 June 2025 |website=Olé |language=es-AR}}</ref> In the [[Superclásico]], Mastantuono scored a free kick from 28 meters out into the top left corner. Making him the second youngest player to score in a Superclásico and River Plate's youngest to score in one.<ref>{{Cite web |last=Barnade |first=Oscar |date=27 April 2025 |title=Franco Mastantuono hizo un gol de antología y para los libros del Superclásico: es el goleador de River más joven contra Boca en la historia |url=https://www.clarin.com/deportes/franco-mastantuono-hizo-gol-antologia-libros-superclasico-goleador-river-joven-boca-historia_0_hYjghhgy0N.html |access-date=10 June 2025 |website=Clarín |language=es}}</ref> ===Ռեալ Մադրիդ=== On 13 June 2025, [[La Liga]] club [[Real Madrid CF|Real Madrid]] announced that Mastantuono would join the club on his 18th birthday, 14 August, signing a six-year deal with ''Los Blancos''.<ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Official Announcement: Mastantuono |url=https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613133249/https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |publisher=[[Real Madrid CF]]}}</ref> The deal was worth €45&nbsp;million, with Madrid triggering his release clause.<ref>{{cite web |url=https://www.cariverplate.com.ar/ejecuci-n-de-cl-usula-de-rescisi-n-franco-mastantuono |title=Ejecución de cláusula de rescisión – Franco Mastantuono |trans-title=Execution of the release clause – Franco Mastantuono |language=es |publisher=Club Atlético River Plate |date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/articles/cn8z3rkj4eko|title=Franco Mastantuono: Real Madrid sign Argentina record breaker from River Plate|date=13 June 2025|website=BBC Sport}}</ref> ==Միջազգային կարիերա== Born in Argentina, Mastantuono is of Italian descent and holds dual Argentine-Italian citizenship.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|title=Chi è Franco Mastantuono: il sedicenne da 45 milioni di euro nel mirino del Real Madrid &#124; Goal.com Italia|date=7 May 2024|website=goal.com|access-date=15 October 2024|archive-date=24 December 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241224083705/https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|url-status=live}}</ref> He was first called up to the [[Argentina national under-17 football team|Argentina national under-17 team]] squad by manager [[Pablo Aimar]] while still only fifteen.<ref>{{cite web|url=https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|title=¿Quién es Franco Mastantuono, la joya que ilusiona a todos los hinchas de River?|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that excites all River fans?|first=Gabriel|last=Casazza|date=21 February 2023|access-date=2 November 2023|website=bolavip.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103043419/https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|url-status=live}}</ref> His impressive performances with the River Plate youth teams caught the attention of [[Argentina national under-20 football team|Argentina national under-20 team]] coach [[Javier Mascherano]], who called him up to train with the team in mid-2022.<ref>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|title=Tiene 15 años, es una de las joyas de River Plate y Javier Mascherano lo convocó a la Selección Sub 20|trans-title=He is 15 years old, he is one of the jewels of River Plate and Javier Mascherano called him up to the Under 20 National Team|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=7 September 2022|access-date=2 November 2023|website=mundoalbiceleste|archive-date=8 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231208230600/https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|url-status=live}}</ref> In late May 2025, Mastantuono got his first call-up to the [[Argentina national football team|Argentina senior team]] by [[Lionel Scaloni]] for the [[2026 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)|2026 World Cup qualifying]] games against [[Chile national football team|Chile]] and [[Colombia national football team|Colombia]].<ref>{{Cite web |date=31 May 2025 |title=Franco Mastantuono called up to Argentina squad and he'll share the pitch with Lionel Messi |url=https://www.beinsports.com/en-us/soccer/wc-qualification-south-america/articles-video/franco-mastantuono-called-up-to-argentina-squad-and-he-ll-share-the-pitch-with-lionel-messi-2025-05-31 |access-date=5 June 2025 |website=beinsports.com}}</ref> A few days later, on 5 June, he made his international debut by replacing [[Thiago Almada]] in a 1–0 away victory over Chile, becoming his country's youngest official debutant at 17 years and 296 days old, surpassing the previous record held by [[Adolfo Heisinger]].<ref>{{cite web |url=https://espndeportes.espn.com/futbol/mundial/nota/_/id/15277050/franco-mastantuono-debut-seleccion-argentina-record-historico |title=Franco Mastantuono debutó con la Selección Argentina e hizo historia |publisher=ESPN Deportes |language=es |date=5 June 2025 }}</ref> ==Խաղային ոճը== A left-footed midfielder, Mastantuono was described by River Plate youth coach Martín Pellegrino as a being capable of playing as an enganche, a play-making midfielder or a forward, noting his ball-striking ability.<ref name=ib/> River Plate reserve team assistant manager, Pablo Fernández, has also lauded his ball-striking, as well as his ability to score from free-kicks and beat players one-on-one.<ref name=ib/> Mastantuono himself has stated that he looks up to River Plate forwards [[Ignacio Fernández (footballer)|Ignacio Fernández]] and [[Matías Suárez]], as well as fellow Argentine [[Julián Alvarez]] and the likes of [[Phil Foden]] and [[Neymar]], and tries to model his style of play on them.<ref name=ib/> ==Կարիերայի վիճակագրություն== ===Ակումբային=== {{updated|match played 27 May 2025}}<ref name="SW">{{Soccerway|franco-mastantuono/830387|access-date=5 June 2025}}</ref> {| class=wikitable style=text-align:center |+ Appearances and goals by club, season and competition !rowspan="2"|Club !rowspan="2"|Season !colspan="3"|League !colspan="2"|National Cup{{efn|Includes [[Copa Argentina]], [[Copa del Rey]]}} !colspan="2"|Continental !colspan="2"|Other !colspan="2"|Total |- !Division!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals |- |rowspan="3"|[[Club Atlético River Plate|River Plate]] |[[2024 Club Atlético River Plate season|2024]] |[[Argentine Primera División|Primera División]] |33||1||1||1||7{{efn|name=COL|Appearances in [[Copa Libertadores]]}}||1||0||0||41||3 |- |[[2025 Club Atlético River Plate season|2025]] |Primera División |12||4||1||1||6{{efn|name=COL}}||2||1{{efn|Appearance in [[Supercopa Internacional]]}}||0||20||7 |- !colspan="2"|Total !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |- |[[Real Madrid CF|Real Madrid]] |[[2025–26 Real Madrid CF season|2025–26]] |[[La Liga]] |0||0||0||0||0{{efn|name=UCL|Appearance(s) in [[UEFA Champions League]]}}||0||0||0||0||0 |- !colspan="3"|Career total !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |} {{notelist}} ===Միջազգային=== {{updated|match played 5 June 2025}}<ref name="SW"/> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Appearances and goals by national team and year !National team!!Year!!Apps!!Goals |- |[[Argentina national football team|Argentina]] |2025||1||0 |- !colspan="2"|Total!!1!!0 |} == Ձեռքբերումներ == '''Ռիվեր Փլեյթ''' * [[Supercopa Argentina]]: [[2023 Supercopa Argentina|2023]]<ref>{{Cite web |date=12 March 2024 |title=River derrotó 2–1 a Estudiantes y es el campeón de la Supercopa Argentina 2023 |trans-title= |url=https://www.afa.com.ar/es/posts/se-enfrentan-river-y-estudiantes-por-la-supercopa-argentina |access-date=13 March 2024 |website=[[Asociación del Fútbol Argentino]] |language=es-Ar}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} cxga3x1wq3w9znd76j0szjmfi1s94mx 10356847 10356656 2025-06-17T20:19:49Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356847 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ֆրանկո Մաստանտուոնո''' ({{Lang-es|Franco Mastantuono}},{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]] է, ով կիսապաշտպանի դիրքում հանդես է գալիս [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնության]] «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբում և [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքականում]]։ Նա 2025 թվականի օգոստոսի 14-ին կմիանա [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]]<nowiki/>» ակումբին։ ==Վաղ կյանք== Ծնվել և մեծացել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ասուլ քաղաքում, Մաստանտուոնոն մանկության տարիներին հետաքրքրվել է նաև [[Թենիս|թենիսով]] և եղել է ազգային մակարդակի պատանի թենիսիստ՝ դասվելով իր տարիքային խմբի լավագույն տասնյակում<ref name=ole>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|title=La historia de Franco Mastantuono, la otra joyita de la cantera de River|trans-title=The story of Franco Mastantuono, the other jewel of River's youth academy|first=Martín|last=Blotto|date=20 June 2023|access-date=2 November 2023|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231824/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|url-status=live}}</ref>։ ==Ակումբային կարիերա== ===Վաղ կարիերա=== Մաստանտուոնոն իր ֆուտբոլային կարիերան սկսել է երեք տարեկան հասակում՝ խաղալով «Ռիվեր դե Ազուլում», որտեղ նրա հայրը մարզիչ էր<ref name=ib>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|title=Quién es Franco Mastantuono, la joya que River Plate blindó por una millonaria cifra y está en la mira de Demichelis y Mascherano|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that River Plate protected for a millionaire figure and is in the sights of Demichelis and Mascherano|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=infobae.com|language=es|archive-date=25 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240425135333/https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|url-status=live}}</ref>։ 2017 թվականին, երբ նա խաղում էր «Ռիվեր դե Ազուլում», նրան հրավիրեցին փորձաշրջան անցնելու պրոֆեսիոնալ «Ռիվեր Փլեյթ» թիմում, սակայն, չնայած ակադեմիայում տեղ առաջարկելուն, նա մերժել է, քանի որ նրա ընտանիքը ցանկանում էր, որ նա շարունակի թենիսի կարիերան<ref name=ole/><ref name=ib/>։ Փոխարենը, նա տասնմեկ տարեկանում ստորագրել է ''«Club Cemento»''-ի հետ<ref name=ib/>։ ===Ռիվեր Փլեյթ=== Երկու տարի անց՝ 2019 թվականին, Մաստանտուոնոն որոշեց ընդունել «Ռիվեր Փլեյթի» առաջարկը և տեղափոխվել Բուենոս Այրեսում գործող ակումբ, իր առաջին հանդիպումն անցկացնելով երիտասարդական թիմի կազմում 2019 թվականի մրցաշրջանի վերջին խաղում, երբ երիտասարդական թիմը հաղթել է իր համապատասխան լիգայում։ Հաջորդ տարի նա գրանցվեց '''''AFA'''''-ի մրցումներին, սակայն նրա մրցաշրջանը խաթարվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայում]] [[COVID-19|Կոռոնավիրուսի]] պատճառով<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|title=La increíble historia de Franco Mastantuono: la joya de River que casi deja el fútbol por el tenis|trans-title=The incredible story of Franco Mastantuono: the jewel of River who almost left football for tennis|first=Ubaldo|last=Kunz|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103133040/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|url-status=live}}</ref><ref name=ib/>։ Մաստանտուոնոն շարունակել է իր առաջխաղացումը «Ռիվեր Փլեյթի» ակադեմիայում, և 2023 թվականի օգոստոսին նա ստորագրել է իր առաջին պայմանագիրը ակումբի հետ՝ երկու տարվա պայմանագիր 30 միլիոն եվրո արժողությամբ ազատման դրույթով։ Հաջորդ ամիս նա առաջին անգամ մարզիչ [[Մարտին Դեմիչելիս|Մարտին Դեմիչելիսի]] կողմից հրավիրվել է առաջին թիմի մարզումներին<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|title=No lo tenía nadie: Mastantuono entrenó con la Primera de River|trans-title=No one had it: Mastantuono trained with River's Primera|first=Ubaldo|last=Kunz|date=29 September 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231839/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|title=Franco Mastantuono: la nueva joya de River que firmó su primer contrato y fue blindado con una cláusula de 30 millones de euros|trans-title=Franco Mastantuono: River's new jewel who signed his first contract and was protected with a clause of 30 million euros|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lanacion.com.ar|language=es|archive-date=14 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231214032050/https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|url-status=live}}</ref>։ The following year, Mastantuono was included in River Plate's squad for their pre-season preparations, having been called up alongside a number of other youth team players by coach [[Martín Demichelis]].<ref>{{cite web|url=https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|title=Franco Mastantuono, a días de comenzar la pretemporada con el plantel profesional de River|trans-title=Franco Mastantuono, days away from starting the preseason with River's professional team|date=3 January 2024|access-date=16 February 2024|website=diarioeltiempo.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|url-status=live}}</ref> He made his unofficial debut for the club in a [[Exhibition game|friendly]] match against Mexican opposition [[C.F. Monterrey|Monterrey]], before featuring in another friendly against [[C.F. Pachuca|Pachuca]].<ref>{{cite web|url=https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|title=Quién es Franco Mastantuono, la nueva joya de River que en la pretemporada y debutó oficialmente ante Argentinos Juniors|trans-title=Who is Franco Mastantuono, River's new jewel who made his official debut against Argentinos Juniors in the preseason|first=Gonzalo|last=García|date=31 January 2024|access-date=16 February 2024|website=goal.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216175138/https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|url-status=live}}</ref> At the end of January 2024, he became River Plate's third youngest ever player in official competitions, behind Omar Rossi and [[Mateo Musacchio]], when he came on as a second-half substitute for [[Facundo Colidio]] in River's 1–1 [[Copa de la Liga Profesional]] draw with [[Argentinos Juniors]].<ref>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|title=Mastantuono debutó en River e hizo historia|trans-title=Mastantuono debuted in River and made history|date=28 January 2024|access-date=16 February 2024|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173639/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|url-status=live}}</ref> Mastantuono scored his first goal for the club in a 3–0 [[Copa Argentina]] win against [[CA Excursionistas|Excursionistas]] on 8 February 2024; having started the game, he volleyed the ball past Excursionistas goalkeeper Nahuel Cajal in the 68th minute. In doing so, he became River's youngest ever goalscorer, beating the record held by club icon [[Javier Saviola]].<ref>{{cite web|url=https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|title=Gol de Franco Mastantuono lo convierte el jugador de River Plate más joven en anotar|trans-title=Franco Mastantuono's goal makes him the youngest River Plate player to score|first=Emmanuel R.|last=Marroquín|date=8 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tudn.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173638/https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|url-status=live}}</ref> Having established himself as a fixture in the first-team setup, calls from fans for Mastantuono to play more were ignored by coach Martín Demichelis, with former River Plate defender [[Reinaldo Merlo]] stating that, while he had shown his ability, he was not ready to feature regularly.<ref>{{cite web|url=https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|title=Sin vueltas: "Mastantuono no está para 90 minutos"|trans-title=No twists: "Mastantuono is not there for 90 minutes"|date=15 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tntsports.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|url-status=live}}</ref> After Demichelis left [[Marcelo Gallardo]] took over giving him more minutes and making him featuring regularly.<ref>{{Cite web |last=Olé |first=Diario Deportivo |date=11 November 2024 |title=Que la gente crezca: el plan de Gallardo para gestionar el talento de Mastantuono |url=https://www.ole.com.ar/equipos/river-plate/river-plate-marcelo-gallardo-jovenes-franco-mastantuono-claudio-echeverri_0_fq3rUg22iS.html |access-date=10 June 2025 |website=Olé |language=es-AR}}</ref> In the [[Superclásico]], Mastantuono scored a free kick from 28 meters out into the top left corner. Making him the second youngest player to score in a Superclásico and River Plate's youngest to score in one.<ref>{{Cite web |last=Barnade |first=Oscar |date=27 April 2025 |title=Franco Mastantuono hizo un gol de antología y para los libros del Superclásico: es el goleador de River más joven contra Boca en la historia |url=https://www.clarin.com/deportes/franco-mastantuono-hizo-gol-antologia-libros-superclasico-goleador-river-joven-boca-historia_0_hYjghhgy0N.html |access-date=10 June 2025 |website=Clarín |language=es}}</ref> ===Ռեալ Մադրիդ=== On 13 June 2025, [[La Liga]] club [[Real Madrid CF|Real Madrid]] announced that Mastantuono would join the club on his 18th birthday, 14 August, signing a six-year deal with ''Los Blancos''.<ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Official Announcement: Mastantuono |url=https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613133249/https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |publisher=[[Real Madrid CF]]}}</ref> The deal was worth €45&nbsp;million, with Madrid triggering his release clause.<ref>{{cite web |url=https://www.cariverplate.com.ar/ejecuci-n-de-cl-usula-de-rescisi-n-franco-mastantuono |title=Ejecución de cláusula de rescisión – Franco Mastantuono |trans-title=Execution of the release clause – Franco Mastantuono |language=es |publisher=Club Atlético River Plate |date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/articles/cn8z3rkj4eko|title=Franco Mastantuono: Real Madrid sign Argentina record breaker from River Plate|date=13 June 2025|website=BBC Sport}}</ref> ==Միջազգային կարիերա== Born in Argentina, Mastantuono is of Italian descent and holds dual Argentine-Italian citizenship.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|title=Chi è Franco Mastantuono: il sedicenne da 45 milioni di euro nel mirino del Real Madrid &#124; Goal.com Italia|date=7 May 2024|website=goal.com|access-date=15 October 2024|archive-date=24 December 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241224083705/https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|url-status=live}}</ref> He was first called up to the [[Argentina national under-17 football team|Argentina national under-17 team]] squad by manager [[Pablo Aimar]] while still only fifteen.<ref>{{cite web|url=https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|title=¿Quién es Franco Mastantuono, la joya que ilusiona a todos los hinchas de River?|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that excites all River fans?|first=Gabriel|last=Casazza|date=21 February 2023|access-date=2 November 2023|website=bolavip.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103043419/https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|url-status=live}}</ref> His impressive performances with the River Plate youth teams caught the attention of [[Argentina national under-20 football team|Argentina national under-20 team]] coach [[Javier Mascherano]], who called him up to train with the team in mid-2022.<ref>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|title=Tiene 15 años, es una de las joyas de River Plate y Javier Mascherano lo convocó a la Selección Sub 20|trans-title=He is 15 years old, he is one of the jewels of River Plate and Javier Mascherano called him up to the Under 20 National Team|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=7 September 2022|access-date=2 November 2023|website=mundoalbiceleste|archive-date=8 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231208230600/https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|url-status=live}}</ref> In late May 2025, Mastantuono got his first call-up to the [[Argentina national football team|Argentina senior team]] by [[Lionel Scaloni]] for the [[2026 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)|2026 World Cup qualifying]] games against [[Chile national football team|Chile]] and [[Colombia national football team|Colombia]].<ref>{{Cite web |date=31 May 2025 |title=Franco Mastantuono called up to Argentina squad and he'll share the pitch with Lionel Messi |url=https://www.beinsports.com/en-us/soccer/wc-qualification-south-america/articles-video/franco-mastantuono-called-up-to-argentina-squad-and-he-ll-share-the-pitch-with-lionel-messi-2025-05-31 |access-date=5 June 2025 |website=beinsports.com}}</ref> A few days later, on 5 June, he made his international debut by replacing [[Thiago Almada]] in a 1–0 away victory over Chile, becoming his country's youngest official debutant at 17 years and 296 days old, surpassing the previous record held by [[Adolfo Heisinger]].<ref>{{cite web |url=https://espndeportes.espn.com/futbol/mundial/nota/_/id/15277050/franco-mastantuono-debut-seleccion-argentina-record-historico |title=Franco Mastantuono debutó con la Selección Argentina e hizo historia |publisher=ESPN Deportes |language=es |date=5 June 2025 }}</ref> ==Խաղային ոճը== A left-footed midfielder, Mastantuono was described by River Plate youth coach Martín Pellegrino as a being capable of playing as an enganche, a play-making midfielder or a forward, noting his ball-striking ability.<ref name=ib/> River Plate reserve team assistant manager, Pablo Fernández, has also lauded his ball-striking, as well as his ability to score from free-kicks and beat players one-on-one.<ref name=ib/> Mastantuono himself has stated that he looks up to River Plate forwards [[Ignacio Fernández (footballer)|Ignacio Fernández]] and [[Matías Suárez]], as well as fellow Argentine [[Julián Alvarez]] and the likes of [[Phil Foden]] and [[Neymar]], and tries to model his style of play on them.<ref name=ib/> ==Կարիերայի վիճակագրություն== ===Ակումբային=== {{updated|match played 27 May 2025}}<ref name="SW">{{Soccerway|franco-mastantuono/830387|access-date=5 June 2025}}</ref> {| class=wikitable style=text-align:center |+ Appearances and goals by club, season and competition !rowspan="2"|Club !rowspan="2"|Season !colspan="3"|League !colspan="2"|National Cup{{efn|Includes [[Copa Argentina]], [[Copa del Rey]]}} !colspan="2"|Continental !colspan="2"|Other !colspan="2"|Total |- !Division!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals |- |rowspan="3"|[[Club Atlético River Plate|River Plate]] |[[2024 Club Atlético River Plate season|2024]] |[[Argentine Primera División|Primera División]] |33||1||1||1||7{{efn|name=COL|Appearances in [[Copa Libertadores]]}}||1||0||0||41||3 |- |[[2025 Club Atlético River Plate season|2025]] |Primera División |12||4||1||1||6{{efn|name=COL}}||2||1{{efn|Appearance in [[Supercopa Internacional]]}}||0||20||7 |- !colspan="2"|Total !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |- |[[Real Madrid CF|Real Madrid]] |[[2025–26 Real Madrid CF season|2025–26]] |[[La Liga]] |0||0||0||0||0{{efn|name=UCL|Appearance(s) in [[UEFA Champions League]]}}||0||0||0||0||0 |- !colspan="3"|Career total !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |} {{notelist}} ===Միջազգային=== {{updated|match played 5 June 2025}}<ref name="SW"/> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Appearances and goals by national team and year !National team!!Year!!Apps!!Goals |- |[[Argentina national football team|Argentina]] |2025||1||0 |- !colspan="2"|Total!!1!!0 |} == Ձեռքբերումներ == '''Ռիվեր Փլեյթ''' * [[Supercopa Argentina]]: [[2023 Supercopa Argentina|2023]]<ref>{{Cite web |date=12 March 2024 |title=River derrotó 2–1 a Estudiantes y es el campeón de la Supercopa Argentina 2023 |trans-title= |url=https://www.afa.com.ar/es/posts/se-enfrentan-river-y-estudiantes-por-la-supercopa-argentina |access-date=13 March 2024 |website=[[Asociación del Fútbol Argentino]] |language=es-Ar}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} otb1a794jswuhqh0lz7ps97mzk6qdo7 10356848 10356847 2025-06-17T20:36:25Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356848 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ֆրանկո Մաստանտուոնո''' ({{Lang-es|Franco Mastantuono}},{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]] է, ով կիսապաշտպանի դիրքում հանդես է գալիս [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնության]] «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբում և [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքականում]]։ Նա 2025 թվականի օգոստոսի 14-ին կմիանա [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]]<nowiki/>» ակումբին։ ==Վաղ կյանք== Ծնվել և մեծացել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ասուլ քաղաքում, Մաստանտուոնոն մանկության տարիներին հետաքրքրվել է նաև [[Թենիս|թենիսով]] և եղել է ազգային մակարդակի պատանի թենիսիստ՝ դասվելով իր տարիքային խմբի լավագույն տասնյակում<ref name=ole>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|title=La historia de Franco Mastantuono, la otra joyita de la cantera de River|trans-title=The story of Franco Mastantuono, the other jewel of River's youth academy|first=Martín|last=Blotto|date=20 June 2023|access-date=2 November 2023|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231824/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|url-status=live}}</ref>։ ==Ակումբային կարիերա== ===Վաղ կարիերա=== Մաստանտուոնոն իր ֆուտբոլային կարիերան սկսել է երեք տարեկան հասակում՝ խաղալով «Ռիվեր դե Ազուլում», որտեղ նրա հայրը մարզիչ էր<ref name=ib>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|title=Quién es Franco Mastantuono, la joya que River Plate blindó por una millonaria cifra y está en la mira de Demichelis y Mascherano|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that River Plate protected for a millionaire figure and is in the sights of Demichelis and Mascherano|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=infobae.com|language=es|archive-date=25 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240425135333/https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|url-status=live}}</ref>։ 2017 թվականին, երբ նա խաղում էր «Ռիվեր դե Ազուլում», նրան հրավիրեցին փորձաշրջան անցնելու պրոֆեսիոնալ «Ռիվեր Փլեյթ» թիմում, սակայն, չնայած ակադեմիայում տեղ առաջարկելուն, նա մերժել է, քանի որ նրա ընտանիքը ցանկանում էր, որ նա շարունակի թենիսի կարիերան<ref name=ole/><ref name=ib/>։ Փոխարենը, նա տասնմեկ տարեկանում ստորագրել է ''«Club Cemento»''-ի հետ<ref name=ib/>։ ===Ռիվեր Փլեյթ=== Երկու տարի անց՝ 2019 թվականին, Մաստանտուոնոն որոշեց ընդունել «Ռիվեր Փլեյթի» առաջարկը և տեղափոխվել Բուենոս Այրեսում գործող ակումբ, իր առաջին հանդիպումն անցկացնելով երիտասարդական թիմի կազմում 2019 թվականի մրցաշրջանի վերջին խաղում, երբ երիտասարդական թիմը հաղթել է իր համապատասխան լիգայում<ref name="ib" />։ Հաջորդ տարի նա գրանցվեց '''''AFA'''''-ի մրցումներին, սակայն նրա մրցաշրջանը խաթարվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայում]] [[COVID-19|Կոռոնավիրուսի]] պատճառով<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|title=La increíble historia de Franco Mastantuono: la joya de River que casi deja el fútbol por el tenis|trans-title=The incredible story of Franco Mastantuono: the jewel of River who almost left football for tennis|first=Ubaldo|last=Kunz|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103133040/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|url-status=live}}</ref>։ Մաստանտուոնոն շարունակել է իր առաջխաղացումը «Ռիվեր Փլեյթի» ակադեմիայում, և 2023 թվականի օգոստոսին նա ստորագրել է իր առաջին պայմանագիրը ակումբի հետ՝ երկու տարվա պայմանագիր 30 միլիոն եվրո արժողությամբ ազատման դրույթով<ref>{{cite web|url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|title=Franco Mastantuono: la nueva joya de River que firmó su primer contrato y fue blindado con una cláusula de 30 millones de euros|trans-title=Franco Mastantuono: River's new jewel who signed his first contract and was protected with a clause of 30 million euros|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lanacion.com.ar|language=es|archive-date=14 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231214032050/https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|url-status=live}}</ref>։ Հաջորդ ամիս նա առաջին անգամ մարզիչ [[Մարտին Դեմիչելիս|Մարտին Դեմիչելիսի]] կողմից հրավիրվել է առաջին թիմի մարզումներին<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|title=No lo tenía nadie: Mastantuono entrenó con la Primera de River|trans-title=No one had it: Mastantuono trained with River's Primera|first=Ubaldo|last=Kunz|date=29 September 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231839/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|url-status=live}}</ref>։ Հաջորդ տարի Մաստանտուոնոն ընդգրկվել է «Ռիվեր Փլեյթի» կազմում նախամրցաշրջանային պատրաստությունների համար՝ մարզիչ Մարտին Դեմիչելիսի կողմից մի շարք այլ երիտասարդական թիմի խաղացողների հետ միասին հրավիրվելով<ref>{{cite web|url=https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|title=Franco Mastantuono, a días de comenzar la pretemporada con el plantel profesional de River|trans-title=Franco Mastantuono, days away from starting the preseason with River's professional team|date=3 January 2024|access-date=16 February 2024|website=diarioeltiempo.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|url-status=live}}</ref>: Նա իր ոչ պաշտոնական նորամուտը նշել է ակումբի կազմում [[Մեքսիկա|մեքսիկական]] «<nowiki/>[[Մոնտեռեյ|Մոնտեռեյի]]<nowiki/>» դեմ ընկերական խաղում, նախքան «<nowiki/>[[Պաչուկա|Պաչուկայի]]<nowiki/>» դեմ մեկ այլ ընկերական խաղում հանդես գալը<ref>{{cite web|url=https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|title=Quién es Franco Mastantuono, la nueva joya de River que en la pretemporada y debutó oficialmente ante Argentinos Juniors|trans-title=Who is Franco Mastantuono, River's new jewel who made his official debut against Argentinos Juniors in the preseason|first=Gonzalo|last=García|date=31 January 2024|access-date=16 February 2024|website=goal.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216175138/https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|url-status=live}}</ref>: At the end of January 2024, he became River Plate's third youngest ever player in official competitions, behind Omar Rossi and [[Mateo Musacchio]], when he came on as a second-half substitute for [[Facundo Colidio]] in River's 1–1 [[Copa de la Liga Profesional]] draw with [[Argentinos Juniors]].<ref>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|title=Mastantuono debutó en River e hizo historia|trans-title=Mastantuono debuted in River and made history|date=28 January 2024|access-date=16 February 2024|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173639/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|url-status=live}}</ref> Mastantuono scored his first goal for the club in a 3–0 [[Copa Argentina]] win against [[CA Excursionistas|Excursionistas]] on 8 February 2024; having started the game, he volleyed the ball past Excursionistas goalkeeper Nahuel Cajal in the 68th minute. In doing so, he became River's youngest ever goalscorer, beating the record held by club icon [[Javier Saviola]].<ref>{{cite web|url=https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|title=Gol de Franco Mastantuono lo convierte el jugador de River Plate más joven en anotar|trans-title=Franco Mastantuono's goal makes him the youngest River Plate player to score|first=Emmanuel R.|last=Marroquín|date=8 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tudn.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173638/https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|url-status=live}}</ref> Having established himself as a fixture in the first-team setup, calls from fans for Mastantuono to play more were ignored by coach Martín Demichelis, with former River Plate defender [[Reinaldo Merlo]] stating that, while he had shown his ability, he was not ready to feature regularly.<ref>{{cite web|url=https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|title=Sin vueltas: "Mastantuono no está para 90 minutos"|trans-title=No twists: "Mastantuono is not there for 90 minutes"|date=15 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tntsports.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|url-status=live}}</ref> After Demichelis left [[Marcelo Gallardo]] took over giving him more minutes and making him featuring regularly.<ref>{{Cite web |last=Olé |first=Diario Deportivo |date=11 November 2024 |title=Que la gente crezca: el plan de Gallardo para gestionar el talento de Mastantuono |url=https://www.ole.com.ar/equipos/river-plate/river-plate-marcelo-gallardo-jovenes-franco-mastantuono-claudio-echeverri_0_fq3rUg22iS.html |access-date=10 June 2025 |website=Olé |language=es-AR}}</ref> In the [[Superclásico]], Mastantuono scored a free kick from 28 meters out into the top left corner. Making him the second youngest player to score in a Superclásico and River Plate's youngest to score in one.<ref>{{Cite web |last=Barnade |first=Oscar |date=27 April 2025 |title=Franco Mastantuono hizo un gol de antología y para los libros del Superclásico: es el goleador de River más joven contra Boca en la historia |url=https://www.clarin.com/deportes/franco-mastantuono-hizo-gol-antologia-libros-superclasico-goleador-river-joven-boca-historia_0_hYjghhgy0N.html |access-date=10 June 2025 |website=Clarín |language=es}}</ref> ===Ռեալ Մադրիդ=== On 13 June 2025, [[La Liga]] club [[Real Madrid CF|Real Madrid]] announced that Mastantuono would join the club on his 18th birthday, 14 August, signing a six-year deal with ''Los Blancos''.<ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Official Announcement: Mastantuono |url=https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613133249/https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |publisher=[[Real Madrid CF]]}}</ref> The deal was worth €45&nbsp;million, with Madrid triggering his release clause.<ref>{{cite web |url=https://www.cariverplate.com.ar/ejecuci-n-de-cl-usula-de-rescisi-n-franco-mastantuono |title=Ejecución de cláusula de rescisión – Franco Mastantuono |trans-title=Execution of the release clause – Franco Mastantuono |language=es |publisher=Club Atlético River Plate |date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/articles/cn8z3rkj4eko|title=Franco Mastantuono: Real Madrid sign Argentina record breaker from River Plate|date=13 June 2025|website=BBC Sport}}</ref> ==Միջազգային կարիերա== Born in Argentina, Mastantuono is of Italian descent and holds dual Argentine-Italian citizenship.<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|title=Chi è Franco Mastantuono: il sedicenne da 45 milioni di euro nel mirino del Real Madrid &#124; Goal.com Italia|date=7 May 2024|website=goal.com|access-date=15 October 2024|archive-date=24 December 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241224083705/https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|url-status=live}}</ref> He was first called up to the [[Argentina national under-17 football team|Argentina national under-17 team]] squad by manager [[Pablo Aimar]] while still only fifteen.<ref>{{cite web|url=https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|title=¿Quién es Franco Mastantuono, la joya que ilusiona a todos los hinchas de River?|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that excites all River fans?|first=Gabriel|last=Casazza|date=21 February 2023|access-date=2 November 2023|website=bolavip.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103043419/https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|url-status=live}}</ref> His impressive performances with the River Plate youth teams caught the attention of [[Argentina national under-20 football team|Argentina national under-20 team]] coach [[Javier Mascherano]], who called him up to train with the team in mid-2022.<ref>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|title=Tiene 15 años, es una de las joyas de River Plate y Javier Mascherano lo convocó a la Selección Sub 20|trans-title=He is 15 years old, he is one of the jewels of River Plate and Javier Mascherano called him up to the Under 20 National Team|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=7 September 2022|access-date=2 November 2023|website=mundoalbiceleste|archive-date=8 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231208230600/https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|url-status=live}}</ref> In late May 2025, Mastantuono got his first call-up to the [[Argentina national football team|Argentina senior team]] by [[Lionel Scaloni]] for the [[2026 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)|2026 World Cup qualifying]] games against [[Chile national football team|Chile]] and [[Colombia national football team|Colombia]].<ref>{{Cite web |date=31 May 2025 |title=Franco Mastantuono called up to Argentina squad and he'll share the pitch with Lionel Messi |url=https://www.beinsports.com/en-us/soccer/wc-qualification-south-america/articles-video/franco-mastantuono-called-up-to-argentina-squad-and-he-ll-share-the-pitch-with-lionel-messi-2025-05-31 |access-date=5 June 2025 |website=beinsports.com}}</ref> A few days later, on 5 June, he made his international debut by replacing [[Thiago Almada]] in a 1–0 away victory over Chile, becoming his country's youngest official debutant at 17 years and 296 days old, surpassing the previous record held by [[Adolfo Heisinger]].<ref>{{cite web |url=https://espndeportes.espn.com/futbol/mundial/nota/_/id/15277050/franco-mastantuono-debut-seleccion-argentina-record-historico |title=Franco Mastantuono debutó con la Selección Argentina e hizo historia |publisher=ESPN Deportes |language=es |date=5 June 2025 }}</ref> ==Խաղային ոճը== A left-footed midfielder, Mastantuono was described by River Plate youth coach Martín Pellegrino as a being capable of playing as an enganche, a play-making midfielder or a forward, noting his ball-striking ability.<ref name=ib/> River Plate reserve team assistant manager, Pablo Fernández, has also lauded his ball-striking, as well as his ability to score from free-kicks and beat players one-on-one.<ref name=ib/> Mastantuono himself has stated that he looks up to River Plate forwards [[Ignacio Fernández (footballer)|Ignacio Fernández]] and [[Matías Suárez]], as well as fellow Argentine [[Julián Alvarez]] and the likes of [[Phil Foden]] and [[Neymar]], and tries to model his style of play on them.<ref name=ib/> ==Կարիերայի վիճակագրություն== ===Ակումբային=== {{updated|match played 27 May 2025}}<ref name="SW">{{Soccerway|franco-mastantuono/830387|access-date=5 June 2025}}</ref> {| class=wikitable style=text-align:center |+ Appearances and goals by club, season and competition !rowspan="2"|Club !rowspan="2"|Season !colspan="3"|League !colspan="2"|National Cup{{efn|Includes [[Copa Argentina]], [[Copa del Rey]]}} !colspan="2"|Continental !colspan="2"|Other !colspan="2"|Total |- !Division!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals!!Apps!!Goals |- |rowspan="3"|[[Club Atlético River Plate|River Plate]] |[[2024 Club Atlético River Plate season|2024]] |[[Argentine Primera División|Primera División]] |33||1||1||1||7{{efn|name=COL|Appearances in [[Copa Libertadores]]}}||1||0||0||41||3 |- |[[2025 Club Atlético River Plate season|2025]] |Primera División |12||4||1||1||6{{efn|name=COL}}||2||1{{efn|Appearance in [[Supercopa Internacional]]}}||0||20||7 |- !colspan="2"|Total !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |- |[[Real Madrid CF|Real Madrid]] |[[2025–26 Real Madrid CF season|2025–26]] |[[La Liga]] |0||0||0||0||0{{efn|name=UCL|Appearance(s) in [[UEFA Champions League]]}}||0||0||0||0||0 |- !colspan="3"|Career total !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |} {{notelist}} ===Միջազգային=== {{updated|match played 5 June 2025}}<ref name="SW"/> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Appearances and goals by national team and year !National team!!Year!!Apps!!Goals |- |[[Argentina national football team|Argentina]] |2025||1||0 |- !colspan="2"|Total!!1!!0 |} == Ձեռքբերումներ == '''Ռիվեր Փլեյթ''' * [[Supercopa Argentina]]: [[2023 Supercopa Argentina|2023]]<ref>{{Cite web |date=12 March 2024 |title=River derrotó 2–1 a Estudiantes y es el campeón de la Supercopa Argentina 2023 |trans-title= |url=https://www.afa.com.ar/es/posts/se-enfrentan-river-y-estudiantes-por-la-supercopa-argentina |access-date=13 March 2024 |website=[[Asociación del Fútbol Argentino]] |language=es-Ar}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} jowr4jotc0tp1wxhtd1l2alo6wp7fsb 10357269 10356848 2025-06-18T09:32:08Z Սիմոնյան Կարեն 118039 /* Ռիվեր Փլեյթ */ 10357269 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ֆրանկո Մաստանտուոնո''' ({{Lang-es|Franco Mastantuono}},{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]] է, ով կիսապաշտպանի դիրքում հանդես է գալիս [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնության]] «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբում և [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքականում]]։ Նա 2025 թվականի օգոստոսի 14-ին կմիանա [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]]<nowiki/>» ակումբին։ ==Վաղ կյանք== Ծնվել և մեծացել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ասուլ քաղաքում, Մաստանտուոնոն մանկության տարիներին հետաքրքրվել է նաև [[Թենիս|թենիսով]] և եղել է ազգային մակարդակի պատանի թենիսիստ՝ դասվելով իր տարիքային խմբի լավագույն տասնյակում<ref name=ole>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|title=La historia de Franco Mastantuono, la otra joyita de la cantera de River|trans-title=The story of Franco Mastantuono, the other jewel of River's youth academy|first=Martín|last=Blotto|date=20 June 2023|access-date=2 November 2023|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231824/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|url-status=live}}</ref>։ ==Ակումբային կարիերա== ===Վաղ կարիերա=== Մաստանտուոնոն իր ֆուտբոլային կարիերան սկսել է երեք տարեկան հասակում՝ խաղալով «Ռիվեր դե Ազուլում», որտեղ նրա հայրը մարզիչ էր<ref name=ib>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|title=Quién es Franco Mastantuono, la joya que River Plate blindó por una millonaria cifra y está en la mira de Demichelis y Mascherano|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that River Plate protected for a millionaire figure and is in the sights of Demichelis and Mascherano|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=infobae.com|language=es|archive-date=25 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240425135333/https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|url-status=live}}</ref>։ 2017 թվականին, երբ նա խաղում էր «Ռիվեր դե Ազուլում», նրան հրավիրեցին փորձաշրջան անցնելու պրոֆեսիոնալ «Ռիվեր Փլեյթ» թիմում, սակայն, չնայած ակադեմիայում տեղ առաջարկելուն, նա մերժել է, քանի որ նրա ընտանիքը ցանկանում էր, որ նա շարունակի թենիսի կարիերան<ref name=ole/><ref name=ib/>։ Փոխարենը, նա տասնմեկ տարեկանում պայմանագիր ստորագրել է ''«Club Cemento»''-ի հետ<ref name=ib/>։ ===Ռիվեր Փլեյթ=== Երկու տարի անց՝ 2019 թվականին, Մաստանտուոնոն որոշեց ընդունել «Ռիվեր Փլեյթի» առաջարկը և տեղափոխվել Բուենոս Այրեսում գործող ակումբ, իր առաջին հանդիպումն անցկացնելով երիտասարդական թիմի կազմում 2019 թվականի մրցաշրջանի վերջին խաղում, երբ երիտասարդական թիմը հաղթել է իր համապատասխան լիգայում<ref name="ib" />։ Հաջորդ տարի նա գրանցվեց '''''AFA'''''-ի մրցումներին, սակայն նրա մրցաշրջանը խաթարվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայում]] [[COVID-19|Կոռոնավիրուսի]] պատճառով<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|title=La increíble historia de Franco Mastantuono: la joya de River que casi deja el fútbol por el tenis|trans-title=The incredible story of Franco Mastantuono: the jewel of River who almost left football for tennis|first=Ubaldo|last=Kunz|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103133040/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|url-status=live}}</ref>։ Մաստանտուոնոն շարունակել է իր առաջխաղացումը «Ռիվեր Փլեյթի» ակադեմիայում, և 2023 թվականի օգոստոսին նա ստորագրել է իր առաջին պայմանագիրը ակումբի հետ՝ երկու տարվա պայմանագիր 30 միլիոն եվրո արժողությամբ ազատման դրույթով<ref>{{cite web|url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|title=Franco Mastantuono: la nueva joya de River que firmó su primer contrato y fue blindado con una cláusula de 30 millones de euros|trans-title=Franco Mastantuono: River's new jewel who signed his first contract and was protected with a clause of 30 million euros|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lanacion.com.ar|language=es|archive-date=14 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231214032050/https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|url-status=live}}</ref>։ Հաջորդ ամիս նա առաջին անգամ մարզիչ [[Մարտին Դեմիչելիս|Մարտին Դեմիչելիսի]] կողմից հրավիրվել է առաջին թիմի մարզումներին<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|title=No lo tenía nadie: Mastantuono entrenó con la Primera de River|trans-title=No one had it: Mastantuono trained with River's Primera|first=Ubaldo|last=Kunz|date=29 September 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231839/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|url-status=live}}</ref>։ Հաջորդ տարի Մաստանտուոնոն ընդգրկվել է «Ռիվեր Փլեյթի» կազմում նախամրցաշրջանային պատրաստությունների համար՝ մարզիչ Մարտին Դեմիչելիսի կողմից մի շարք այլ երիտասարդական թիմի խաղացողների հետ միասին հրավիրվելով<ref>{{cite web|url=https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|title=Franco Mastantuono, a días de comenzar la pretemporada con el plantel profesional de River|trans-title=Franco Mastantuono, days away from starting the preseason with River's professional team|date=3 January 2024|access-date=16 February 2024|website=diarioeltiempo.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|url-status=live}}</ref>: Նա իր ոչ պաշտոնական նորամուտը նշել է ակումբի կազմում [[Մեքսիկա|մեքսիկական]] «<nowiki/>[[Մոնտեռեյ|Մոնտեռեյի]]<nowiki/>» դեմ ընկերական խաղում, նախքան «<nowiki/>[[Պաչուկա|Պաչուկայի]]<nowiki/>» դեմ մեկ այլ ընկերական խաղում հանդես գալը<ref>{{cite web|url=https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|title=Quién es Franco Mastantuono, la nueva joya de River que en la pretemporada y debutó oficialmente ante Argentinos Juniors|trans-title=Who is Franco Mastantuono, River's new jewel who made his official debut against Argentinos Juniors in the preseason|first=Gonzalo|last=García|date=31 January 2024|access-date=16 February 2024|website=goal.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216175138/https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|url-status=live}}</ref>: 2024 թվականի հունվարի վերջին նա դարձել է «Ռիվեր Փլեյթի» երրորդ ամենաերիտասարդ խաղացողը պաշտոնական մրցումներում՝ Օմար Ռոսիից և [[Մատեո Մուսակիո|Մատեո Մուսակիոյից]] հետո, երբ երկրորդ կեսում փոխարինել է Ֆակունդո Կոլիդիոյին «Ռիվերի»՝ «Արգենտինոս Խունիորսի» հետ 1–1 ոչ-ոքի խաղում «''Copa de la Liga Profesional»''-ում<ref>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|title=Mastantuono debutó en River e hizo historia|trans-title=Mastantuono debuted in River and made history|date=28 January 2024|access-date=16 February 2024|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173639/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|url-status=live}}</ref>: Մաստանտուոնոն խփել է իր առաջին գոլը ակումբի կազմում Արգենտինայի գավաթի խաղարկությունում «Էքսկուրսիոնիստասի» դեմ 3–0 հաշվով հաղթանակի ժամանակ 2024 թվականի փետրվարի 8-ին. խաղը սկսելով՝ նա 68-րդ րոպեին գնդակը ուղարկել է «Էքսկուրսիոնիստասի» դարպասապահ Նաուել Կախալի մոտ: Դա անելով՝ նա դարձավ «Ռիվերի» պատմության ամենաերիտասարդ գոլ խփողը՝ գերազանցելով ակումբի լեգենդ [[Խավիեր Սավիոլա|Խավիեր Սավիոլայի]] ռեկորդը<ref>{{cite web|url=https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|title=Gol de Franco Mastantuono lo convierte el jugador de River Plate más joven en anotar|trans-title=Franco Mastantuono's goal makes him the youngest River Plate player to score|first=Emmanuel R.|last=Marroquín|date=8 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tudn.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173638/https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|url-status=live}}</ref>: Հաստատվելով որպես հիմնական կազմի անփոխարինելի խաղացող՝ երկրպագուների կոչերը Մաստանտուոնոյին ավելի շատ խաղալու վերաբերյալ անտեսվեցին մարզիչ [[Մարտին Դեմիչելիս|Մարտին Դեմիչելիսի]] կողմից, ընդ որում «Ռիվեր Փլեյթի» նախկին պաշտպան Ռեյնալդո Մերլոն հայտարարել է, որ, չնայած նա ցույց է տվել իր կարողությունները, նա դեռ պատրաստ չէ կանոնավոր խաղալ<ref>{{cite web|url=https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|title=Sin vueltas: "Mastantuono no está para 90 minutos"|trans-title=No twists: "Mastantuono is not there for 90 minutes"|date=15 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tntsports.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|url-status=live}}</ref>: Դեմիչելիսի հեռանալուց հետո Մարսելո Գալյարդոն ստանձնել է նրան ավելի շատ րոպեներ տալով և նրան կանոնավոր խաղացող դարձնելով<ref>{{Cite web |last=Olé |first=Diario Deportivo |date=11 November 2024 |title=Que la gente crezca: el plan de Gallardo para gestionar el talento de Mastantuono |url=https://www.ole.com.ar/equipos/river-plate/river-plate-marcelo-gallardo-jovenes-franco-mastantuono-claudio-echeverri_0_fq3rUg22iS.html |access-date=10 June 2025 |website=Olé |language=es-AR}}</ref>: «''Superclásico»''-ում Մաստանտուոնոն տուգանային հարվածով 28 մետրից գնդակն ուղարկեց վերևի ձախ անկյունը: Դարձնելով նրան երկրորդ ամենաերիտասարդ խաղացողը, ով գոլ է խփել «''Superclásico''»-ում<ref>{{Cite web |last=Barnade |first=Oscar |date=27 April 2025 |title=Franco Mastantuono hizo un gol de antología y para los libros del Superclásico: es el goleador de River más joven contra Boca en la historia |url=https://www.clarin.com/deportes/franco-mastantuono-hizo-gol-antologia-libros-superclasico-goleador-river-joven-boca-historia_0_hYjghhgy0N.html |access-date=10 June 2025 |website=Clarín |language=es}}</ref>։ ===Ռեալ Մադրիդ=== 2025 թվականի հունիսի 13-ին [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] [[Ռեալ Մադրիդ|«Ռեալ Մադրիդ»]] ակումբը հայտարարել է, որ Մաստանտուոնոն կմիանա ակումբին իր 18-ամյակի օրը՝ օգոստոսի 14-ին, վեց տարվա պայմանագիր կնքելով «''Los Blancos''»-ի հետ<ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Official Announcement: Mastantuono |url=https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613133249/https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |publisher=[[Real Madrid CF]]}}</ref>։ Գործարքը կազմել է 45 միլիոն եվրո, որով Մադրիդը գործարկել է նրա հրաժարագինը<ref>{{cite web |url=https://www.cariverplate.com.ar/ejecuci-n-de-cl-usula-de-rescisi-n-franco-mastantuono |title=Ejecución de cláusula de rescisión – Franco Mastantuono |trans-title=Execution of the release clause – Franco Mastantuono |language=es |publisher=Club Atlético River Plate |date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/articles/cn8z3rkj4eko|title=Franco Mastantuono: Real Madrid sign Argentina record breaker from River Plate|date=13 June 2025|website=BBC Sport}}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== [[Արգենտինա|Արգենտինայում]] ծնված Մաստանտուոնոն [[Իտալիա|իտալական]] ծագում ունի և ունի արգենտինա-իտալական երկքաղաքացիություն<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|title=Chi è Franco Mastantuono: il sedicenne da 45 milioni di euro nel mirino del Real Madrid &#124; Goal.com Italia|date=7 May 2024|website=goal.com|access-date=15 October 2024|archive-date=24 December 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241224083705/https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|url-status=live}}</ref>: Նրան առաջին անգամ Արգենտինայի մինչև 17 տարեկանների ազգային հավաքական է հրավիրել մարզիչ [[Պաբլո Այմար|Պաբլո Այմարը]], երբ նա դեռ ընդամենը տասնհինգ տարեկան էր<ref>{{cite web|url=https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|title=¿Quién es Franco Mastantuono, la joya que ilusiona a todos los hinchas de River?|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that excites all River fans?|first=Gabriel|last=Casazza|date=21 February 2023|access-date=2 November 2023|website=bolavip.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103043419/https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|url-status=live}}</ref>։ «Ռիվեր Փլեյթի» պատանեկան թիմերում նրա տպավորիչ ելույթները գրավել են Արգենտինայի մինչև 20 տարեկանների ազգային հավաքականի մարզիչ [[Խավիեր Մասկերանո|Խավիեր Մասկերանոյի]] ուշադրությունը, ով նրան հրավիրել է թիմի հետ մարզվելու 2022 թվականի կեսերին<ref>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|title=Tiene 15 años, es una de las joyas de River Plate y Javier Mascherano lo convocó a la Selección Sub 20|trans-title=He is 15 years old, he is one of the jewels of River Plate and Javier Mascherano called him up to the Under 20 National Team|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=7 September 2022|access-date=2 November 2023|website=mundoalbiceleste|archive-date=8 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231208230600/https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|url-status=live}}</ref>։ 2025 թվականի մայիսի վերջին Մաստանտուոնոն առաջին անգամ հրավիրվել է [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքական]] Լիոնել Սկալոնիի կողմից՝ մասնակցելու 2026 թվականի Աշխարհի գավաթի ընտրական խաղերին [[Չիլիի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Չիլիի]] և [[Կոլումբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Կոլումբիայի]] դեմ<ref>{{Cite web |date=31 May 2025 |title=Franco Mastantuono called up to Argentina squad and he'll share the pitch with Lionel Messi |url=https://www.beinsports.com/en-us/soccer/wc-qualification-south-america/articles-video/franco-mastantuono-called-up-to-argentina-squad-and-he-ll-share-the-pitch-with-lionel-messi-2025-05-31 |access-date=5 June 2025 |website=beinsports.com}}</ref>։ Մի քանի օր անց՝ հունիսի 5-ին, նա նշել է իր նորամուտը հավաքականում՝ փոխարինելով [[Տիագո Ալմադա|Տիագո Ալմադային]] Չիլիի նկատմամբ 1–0 հաշվով հաղթանակում՝ դառնալով իր երկրի ամենաերիտասարդ պաշտոնական դեբյուտանտը 17 տարեկան և 296 օրական հասակում՝ գերազանցելով Ադոլֆո Հեյսինգերի նախորդ ռեկորդը<ref>{{cite web |url=https://espndeportes.espn.com/futbol/mundial/nota/_/id/15277050/franco-mastantuono-debut-seleccion-argentina-record-historico |title=Franco Mastantuono debutó con la Selección Argentina e hizo historia |publisher=ESPN Deportes |language=es |date=5 June 2025 }}</ref>։ ==Խաղային ոճը== Ձախլիկ կիսապաշտպան Մաստանտուոնոն «Ռիվեր Փլեյթի» պատանեկան թիմի մարզիչ Մարտին Պելեգրինոյի կողմից նկարագրվել է որպես էնգանչե, փլեյմեյքեր կիսապաշտպանի կամ հարձակվողի դերում խաղալու ունակություն ունեցող խաղացող՝ նշելով գնդակին հարվածելու նրա ունակությունը<ref name=ib/>։ «Ռիվեր Փլեյթի» պահեստային թիմի մարզչի օգնական [[Պաբլո Էռնանդես|Պաբլո]] [[Պաբլո Էռնանդես|Էռնանդեսը]] նույնպես բարձր է գնահատել նրա գնդակին հարվածելու, ինչպես նաև տուգանային հարվածներից գոլ խփելու և մեկ առ մեկ խաղացողներին հաղթելու նրա ունակությունը<ref name=ib/>։ Մաստանտուոնոն ինքը հայտարարել է, որ հիանում է «Ռիվեր Փլեյթի» հարձակվողներ Իգնասիո Ֆերնանդեսով և Մատիաս Սուարեսով, ինչպես նաև արգենտինացի [[Խուլիան Ալվարես|Խուլիան Ալվարեսով]], [[Ֆիլ Ֆոդեն|Ֆիլ Ֆոդենով]] ու [[Նեյմար|Նեյմարով]] և փորձում է նրանց նմանեցնել իր խաղաոճը<ref name=ib/> ==Կարիերայի վիճակագրություն== ===Ակումբային=== {{updated|2025 թվականի մայիսի 27}}<ref name="SW">{{Soccerway|franco-mastantuono/830387|access-date=5 June 2025}}</ref> {| class=wikitable style=text-align:center |+ Խաղերը և գոլերը ըստ ակումբի, մրցաշրջանի և մրցաշարի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Մայրցամաքային !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Ռիվեր Փլեյթ |2024 |Պրիմերա Դիվիզիոն |33||1||1||1||7||1||0||0||41||3 |- |2025 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Դիվիզիոն]] |12||4||1||1||6||2||1||0||20||7 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |- |[[Ռեալ Մադրիդ]] |2025–26 |[[Լա Լիգա]] |0||0||0||0||0||0||0||0||0||0 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |} ===Միջազգային=== {{updated|2025 թվականի հունիսի 5}}<ref name="SW"/> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ելույթները և գոլերը ազգային հավաքականում ըստ տարիների !Ազգային թիմ!!Տարի!!Խաղեր!!Գոլեր |- |[[Արգենտինա]] |2025||1||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր!!1!!0 |} == Ձեռքբերումներ == '''Ռիվեր Փլեյթ''' * Արգենտինայի սուպերգավաթակիր․ 2023<ref>{{Cite web |date=12 March 2024 |title=River derrotó 2–1 a Estudiantes y es el campeón de la Supercopa Argentina 2023 |trans-title= |url=https://www.afa.com.ar/es/posts/se-enfrentan-river-y-estudiantes-por-la-supercopa-argentina |access-date=13 March 2024 |website=[[Asociación del Fútbol Argentino]] |language=es-Ar}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 5g8r89hbzkdv5h6ccwk8prp2wv3pky2 0 1109188 10356938 10356447 2025-06-18T00:07:04Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/> 10356938 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Էլեն Երեմյան''' ({{ԱԾ}}<ref name="onestowatch">[https://www.onestowatch.com/en/blog/armenian-pop-singer-brunette-releases-love-the Armenian Pop Singer Brunette Releases "Love the Way You Feel" in Support of Non-Profit Nvak]</ref>), առավել հայտնի է բեմական '''''Brunette''''' անվամբ, հայ երգչուհի և երաժշտության հեղինակ։ 2023 թվականին ներկայացրել է [[Հայաստան]]ը [[Լիվերպուլ]]ում՝ [[Եվրատեսիլ 2023 երգի մրցույթ]]ում<ref>{{Cite web |title=Brunette |url=https://eurovision.tv/participant/brunette-2023 |accessdate=2023 թ․ փետրվարի 5 |website=eurovision.tv |language=en}}</ref><ref>[https://www.eurovision.am/hy/eurovision/news/2023/02/01/Armenia-in-ESC2023/1258 Հայտնի է «Եվրատեսիլ 2023»-ում Հայաստանի պատվիրակի անունը - Եվրատեսիլ]</ref><ref>{{Cite web |title=Ո՞վ է Բրյունետը և ինչո՞ւ ընտրվեց «Եվրատեսիլ 2023»-ին Հայաստանի պատվիրակ |url=https://www.tert.am/life/am/news/2023/02/02/brunette/85713 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230205175632/https://www.tert.am/life/am/news/2023/02/02/brunette/85713 |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 5 |accessdate=2023 թ․ փետրվարի 5}}</ref> (11.05.2023)՝ 122 միավորով գրավելով 14-րդ տեղը։ == Վաղ կյանք == Ծնվել է 2001<ref name="onestowatch"/> թվականի մայիսի 27-ին։ Երգում է 4 տարեկանից, իսկ երաժշտական գործունեությունը ծավալել է 15 տարեկանից<ref name=":0">{{Cite web |title=Փաստեր երգչուհի Բրյունետի մասին |url=https://www.vnews.am/culture/post/phaster-ergchouhi-brunetti-masin |accessdate=2023 թ․ փետրվարի 5 |website=VNews}}</ref>։ == Կարիերա == Առաջին երգը՝ «Ուզում եմ ուրիշին»-ը թողարկվել է 2019 թվականի մայիսին, այս երգը նա հաղթել է [[Արտեմ Վալտեր]]ի #ARTEMVALTERUZUMEMERG մրցույթի ժամանակ։ Այս երգին հաջորդել է «Love the Way You Feel», որը թողարկել է 2019 թվականի Սեպտեմբերին NVAK հիմնադրամի հետ։ Բրյունետը Project12 խմբի անդամ է, այդ խմբով նրանք հանդես են գալիս տարբեր ակումբներում։ Բրյունետը նաև 2022 թվականի փետրվարին «Էն աղջիները» խմբի հետ թողարկել են «Մենք»-ը։ Նրանք «Էն աղջիկները» խմբով շատ հաճախ դրսում նվագել են։ «Գիշեր»-ը թողարկվել է 2022 թվականի մարտին, որոշ ժամանակ անց հաջորդել է մյուսը՝ «Smoke Break»։ Այս երգը Հայաստանում արագ ճանաչում ստացավ։ Հինգերրորդ երգը՝ «Բաց կապույտ աչքերդ», թողարկվել է հունիսին<ref>{{Cite web |title=Երգի պրեմիերա․ Բրյունետ – «Բաց կապույտ աչքերդ» {{!}} Onnet.am |url=https://onnet.am/232241.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230205175643/https://onnet.am/232241.html |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 5 |accessdate=2023 թ․ փետրվարի 5}}</ref>։ Բրյունետը [[Եվրատեսիլ 2023 երգի մրցույթ|Եվրատեսիլին]] ներկայացավ իր հեղինակած երգով՝ «[[Future Lover]]»: Այս երգից քիչ ժամանակ հետո թողարկեց իր «Դիմակ» երգը։ Հանդիսանում է իր գրեթե բոլոր երգերի երաժշտության և բառերի հեղինակը։ Դեկտեմբերին եղել է [[Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ]]ում հայաստանյան պատվիրակության ժյուրիի անդամ<ref name=":0" />։ 2023 թվականի փետրվարի 1-ին [[Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն]]ը հայտնել է, որ Բրյունետն ընտրվել է [[Եվրատեսիլ 2023 երգի մրցույթ]]ում Հայաստանը ներկայացնելու համար<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ փետրվարի 1 |title=Armenia pick Brunette for Eurovision |url=https://eurovision.tv/story/armenia-pick-brunette-eurovision |accessdate=2023 թ․ փետրվարի 5 |website=eurovision.tv |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=TV |first=Azat |title=Հայաստանն 2023 թվականին Եվրատեսիլում ներկայացրել է երգչուհի Բրյունետը |url=https://azat.tv/hh-evratesil-bryunet/ |accessdate=2023 թ․ փետրվարի 5 |website=azat.tv}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ փետրվարի 1 |title=«Եվրատեսիլ 2023»-ում Հայաստանը կներկայացնի երգչուհի «Բրյունետը» |url=https://armeniatoday.news/hy/culture/578602/ |accessdate=2023 թ․ փետրվարի 5 |website=Armenia Today}}</ref>։ Մարտի 15-ին երգչուհու «Future Lover» երգի տեսահոլովակը տեղադրվել է «Եվրատեսիլի» պաշտոնական կայքում<ref>[https://www.eurovision.am/hy/eurovision/news/2023/03/15/Բրյունետ-տեսահոլովակի-պրեմիերա/1267 Տեղի ունեցավ Բրյունետի տեսահոլովակի պրեմիերան - Եվրատեսիլ]</ref>։ Առաջին երկու օրվա ընթացքում տեսանյութը հավաքել է 1 միլիոն դիտում, հետո այն դարձավ ամենաշատ դիտում ունեցած երգը Եվրատեսիլ 2023<ref>{{Cite web |title=Клип армянской певицы Брюнет набрал более 1 млн. просмотров на youtube-канале "Евровидения" |url=https://newsarmenia.am/news/culture/klip-armyanskoy-pevitsy-bryunet-nabral-bolee-1-mln-prosmotrov-na-youtube-kanale-evrovideniya-video-/ |accessdate=2023 թ․ մարտի 28 |publisher=АМИ «Новости-Армения» |lang=ru |description=новость}}</ref>։ Մայիսի 11-ին երգչուհին ներկայացրեց Հայաստանը։ Եվրատեսիլ 2023-ի եզրափակիչ փուլում Բրյունետը զբաղեցրեց 14-րդ հորիզոնականը։ Սեպտեմբերի մեկին դուրս եկավ Բրյունետի թվով ութերորդ երգը՝ «Holiday Nostalgia»-ն։ Այնուհետև «Ռոզալիա» ֆիլմի համար ներկայացրեց «Այնպես ուզում եմ» երգի վերամշակված տարբերակը։ Դեկտեմբերի 30-ին հրապարակեց «Հիմա ցուրտ ա» երգը։ 2024-ին փետրվարի 14-ին` սիրահարների տոնին [[Պարգ (երգիչ)|Պարգ]]ի հետ թողարկել է «Արև ես» երգը։ 2024 թվականի մայիսին Բրյունետը ընտրվեց «[[Եվրատեսիլ 2024 երգի մրցույթ|Եվրատեսիլ 2024]]» երգի մրցույթում Հայաստանի ժյուրիի միավորները հայտարարելու համար։ Մայիսի 24 դուրս եկավ «Superstar Illness», որի տեսահոլովակի մասին նա ասում է, որ տեսահոլովակը ցուց է տալիս իր արվեստին մոտ լինելը։ Բրյունետը թողարկել է «Ու դե մի օր» երգը [[ColorsxStudios]]-ի հետ<ref>{{Cite web |title=Brunette |url=https://colorsxstudios.com/artists/brunette |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 9 |website=COLORSxSTUDIOS |language=en}}</ref>։ 2024 թվականի սեպտեմբերի 17-ին հրապարակեց «NO ENERGY» երգը, որի պրեմիերան կատարել էր Կոկա-Կոլա երաժշտական փառատոնի ժամանակ։ Նույն փառատոնի ժամանակ կատարեց «Superstar Illness» երգի այլ տարբերակը, որի տեսահոլավակը հրապարակեց դեկտեմբերի 8-ին:<ref>{{Citation |last=Brunette |title=BRUNETTE - SUPERSTAR ILLNESS (Another Version) |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 8 |url=https://www.youtube.com/watch?v=1Ex7aREyxEQ&list=PLaN2XP-hi96FhGuC5fPTCeYxrn_9Uk5_7&index=17 |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 9}}</ref> 2025 թվականի փետրվարի 16-ին Բրյունետը կատարեց իր «Future Lover», «NO ENERGY» և «Superstar Illness» երգերը [[Դեպի Եվրատեսիլ]]ում [[Եվրատեսիլ 2025 երգի մրցույթ|Եվրատեսիլ 2025]]-ի համար։ 2025 թվականի ապրիլի 10-ին թողարկեց իր սինգլը` «Love Reversed»: Երգը 3 շաբաթում [[YouTube]]-ում հավաքել է 1 միլիոն դիտում: Արտիստը 2025 թվականի ապրիլից մասնակցում է «Երկու աստղ» նախագծին: Նրա խաղընկերը Ժանն է: 2025 թվականի Հունիսի 12-ին թողարկեց TRY սինգլը:Այդ օրը` որպես պրեմիերա երգել է [[Յուքոմ|Ucom]]-ի Gen5 ֆեստի ժամանակ: Նա ֆեստի ժամանակ եղել է գլխավոր արտիստը: == Երաժշտական փառատոններ == Նրա առաջին երաժշտական փառատոնը եղել է Music fest with Coca Cola-ն` 2022 թվականի սեպտեմբերի 7-ին: Այդ նույն փառատոնին ելույթ է ունեցել նաև 2023 թվականի սեպտեմբերի 9-ին և 2024 թվականի սեպտեմբերի 7-ին: Հենց 2024 թվականի փառատոնի ժամանակ երեգել է 2 նոր երգ` NO ENERGY և Superstar Illness(another version): 2025 թվականի ապրիլի 12-ին ելույթ է ունեցել Gen5 ֆեստում` որպես գլխավոր արտիստ:Իր հայտնի և սիրված երգերից բացի նաև երգել է նոր երգը` TRY-ը: == Մրցանակաբաշխություններ == === ARMENIAN MUSIC VIDEO AWARDS 2024 === [[Մրցանակաբաշխություն]]ը տեղի է ունեցել [[2024]] թվականի դեկտեմբերի 11-ին , [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելոս]]ում` Dobly Theatre-ում:Բրյունետը ստացել է լավագույն տեսահոլովակ մրցանականին:Նա ներկա չի գտնվել մրցանկաբաշխության արարողությանը: === Խազեր 2025 === Մրցանակաբաշխությունը տեղի է ունեցել [[2025]] թվականի [[ապրիլի 30]]-ին, [[Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիր|Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրում]]: Բրյունետը նոմինացված է եղել երկու անվանակարգում` Լավագույն երգչուհի իր No Energy և Superstar Illnes երգերով, և Լավագույն տեսհոլովակ իր Supertar Illnes երգով:Ցավոք, նա չի ստացել ոչ մի մրցանակ այդ օրը: Մրցանակաբաշխության ընթացքում [[Գարիկ Պապոյան]]ի հետ եղել է նոմինացիա հանձնող:Նրանք հանձել են Լավագույն [[Հիփ հոփ|հիփ-հոփ]] և [[ռիթմ ընդ բլյուզ]] (R&B) արտիստ կամ խումբ նոմինացիան: Բրյունետը նաև ելույթ է ունեցել:Երգել է իր նոր երգը` Love Reversed-ը: == Երկու Աստղ == [[Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն|Հանրային Հեռուստաընկերությունը]] [[BBC]] լրատվական ընկերության հետ համատեղ ներկայացնում է Երկու Աստղ նախագիծը: Այս նախագծին Բրյունետը մասնակցում է Ժան Աբրահամյանի հետ, ով Բրյունետի հետ երգել է Project 12-ում:Ժանը Բրյունետի մոտ ընկերներից է: Առաջին հաղորդմանը նրանք ներկայացրել են [[Բրունո Մարս]]ի և Rosé-ի APT երգը:Այդ կատարման համար ժյուրիից ստացել են ընդհանուր 27 միավոր: Երկրորդ հաղորդման թեման [[ռոք]]ն էր:Նրանք ընտրել էին [[Evanescence]]-ի Bring me to life երգը:Ժյուրիի կողմից ստացել են ընդհանուր 33 միավոր: Երրորդ հաղորդման թեման [[Եվրատեսիլ]]ն էր:Զույգը կատարել է [[Եվրատեսիլ 2024 երգի մրցույթ|2024 թվականին Եվրատեսիլ]]ում հաղթած [[Նեմո (երգիչ)|Նեմո]]յի [[The Code (երգ)|The Code]] երգը:Կատարման համար ստացել են ընդհանուր 36 միավոր: Չորորդ հաղորդման թեման Հայակակն էստրադան էր:Նրանք ընտրել էին Արաբո Իսպիրյանի Տուն իմ հայրենի երգը:Ելույթի համր վաստակել են 36 միավոր: Հինգերորդ հաղորդման ժամանակ երգել են UN POCO LOCO երգը, թեմանէ մանկական երգերն էին:Ստացել են 40 միավոր: Վեցերորդ հաղորդման թեման Սանունդթրեքն էր:Երգել են [[Հայկո]]յի Ոչինչ չի մնա երգը:Ստացել են 36 մնիավոր: Յոթերորդ հաղորդման թեման հայկական ժողովրդկան երգերն են:Զույգը երգել է Այ Լոթի Յար երգը, որի համար ստացել են 40 միավոր: == Սկավառակագրություն == {| class="wikitable" |+ |- ! Տարեթիվ ! !! Երգ |- | rowspan="2" |2019 |մայիսի 21 |Ուզում եմ ուրիշին |- |սեպտեմբերի 11 |Love the Way You Feel |- |2020 |մարտի 14 |Fucking Boy |- | rowspan="3" |2022 |մարտի 2 | Գիշեր |- |հունիսի 22|| Smoke Break |- |օգօստոսի 30 | Բաց կապույտ աչքերդ |- | rowspan="5" |2023 |մարտի 15 |[[Future Lover]] |- |ապրիլի 16 |Դիմակ |- |սեպտեմբերի 1 |Holiday Nostalgia |- |նոյեմբերի 25 |Այնպես ուզում եմ |- |դեկտեմբերի 30 |Հիմա ցուրտ ա |- | rowspan="5" | 2024 |փետրվարի 14|| Արև ես |- |մայիսի 24 |Superstar Illness |- |մայիսի 27 |Ու դե մի օր |- |սեպտեմբեր 18 |NO ENERGY |- |դեկտեմբերի 8 |Superstar Illness (Another Version) |- | rowspan="2" |2025 |ապրիլի 10 |Love Reversed |- |հունիսի 12 |TRY |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://stories.imusic.am/2023/02/03/ո՞վ-է-բրունետը/ Ո՞վ է Բրունետը - imusic stories] {{Արտաքին հղումներ}} {{Հայաստանը Եվրատեսիլում}} [[Կատեգորիա:21-րդ դարի երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Բեմական կեղծանուններ]] [[Կատեգորիա:Հայ երգահաններ]] [[Կատեգորիա:Հայ երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի մասնակիցները Եվրատեսիլ երգի մրցույթում]] 4cqxoihlkytrvfdl3zh1kvzjpjbrdol 0 1110482 10357117 10293699 2025-06-18T06:52:25Z A.arpi.a 23940 /* Աղում և ծխեցում */ 10357117 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ ուտեստ}} '''Բեկոն''' ({{lang-en|bacon}}), աղի խոզի մսի տարատեսակ<ref name="The Spruce">{{Cite web |title=What is bacon |url=https://www.thespruce.com/what-is-bacon-p2-1806994 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170704171515/https://www.thespruce.com/what-is-bacon-p2-1806994 |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 4 |accessdate=2017 թ․ ապրիլի 30 |lang=en}}</ref>, պատրաստված խոզի տարբեր հատվածներից, սովորաբար խոզի կրծքամսից կամ մեջքի ոչ շատ յուղոտ կտորներից։ Բեկոնն ուտում են, թե ինչպես առանձին ուտեստ, թե ինչպես առանձին գարնիր (հատկապես նախաճաշին), կամ էլ օգտագործվում է որպես երկրորդական բաղադրիչ ճաշատեսակները համեմելու համար (օրինակ, կլաբ սենդվիչ)։ Ինչպես նաև բեկոնը օգտագործվում տապակած մսի լցոնման համար, հատկապես [[Որսամիս|որսամսի]], ինչպես նաև օգտագործվում է եղնիկի և փասիանի միսը։ Բեկոնը նաև կարող է օգտագործվել որպես շերտեր, տապակած մսին հաղորդելով ավելի վառ և արտահայտիչ համ։ Հենց բառը առաջացել է հին գերմանական ''Bahho-ից'', որը նշանակում է «հետնամաս», «խոզապուխտ» կամ «բեկոնի կողմ», իսկ հին ֆրանսերենում՝ ''bacon''<ref>{{Cite encyclopedia |year=1989 |title=Bacon |encyclopedia=OED Online |publisher=[[Oxford University Press]] |id=50016435}}</ref><ref>{{Cite web |author=D. Hiskey |title=Origin of the Word "Bacon" |url=http://www.todayifoundout.com/index.php/2010/08/origin-of-the-word-bacon/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140211005347/http://www.todayifoundout.com/index.php/2010/08/origin-of-the-word-bacon/ |archive-date=2014 թ․ փետրվարի 11 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 4 |lang=en}}</ref>։ Այս բառը կարող է նաև հեռակա կերպով կապված լինել ժամանակակից գերմանական Bauch-ի հետ, որը նշանակում է «փոր»<ref>F. Kluge, ''Etymological dictionary of the German language'' s.v. Bauch.</ref>։ Այլ կենդանիների միսը, ինչպիսիք են [[Տավարի միս|տավարը]], [[Գառան միս|գառը]], [[Հավի միս|հավը]], [[Այծի միս|այծը]] կամ [[Հնդկահավի միս|հնդկահավը]] նույնպես կարող են կտրվել, պահպանվել և եփվել այնպես, որ նման լինի բեկոնին, և նույնիսկ կարող է ունենալ համապատասխան անուն, ինչպիսին է՝ հնդկահավի բեկոնը<ref>{{Cite news |title=Eat cheap but well! Make a tasty beef in beer |url=https://www.today.com/food/eat-cheap-well-make-tasty-beef-beer-1D80357793 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090503134850/http://today.msnbc.msn.com/id/30478911/ |archivedate=2009 թ․ մայիսի 3 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 13 |lang=en}}</ref>։ Նման մսի արտադրությունը տարածված է հուդայականություն և իսլամ դավանող բնակչության գերակշռող տարածքներում, քանի որ երկու կրոններն էլ արգելում են խոզի մսի օգտագործումը<ref>{{Cite news |title=Health and You |url=http://www.nst.com.my/Current_News/NST/Tuesday/Features/20090512091014/Article/indexF_html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090627114620/http://www.nst.com.my/Current_News/NST/Tuesday/Features/20090512091014/Article/indexF_html |archivedate=2009 թ․ հունիսի 27 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 13 |lang=en}}</ref>։ Կա նաև բուսական բեկոն, որը պատրաստվում է [[սոյա]]յից։ == Աղում և ծխեցում == Նախքան ժամանակակից սառնարանային սարքավորումների հայտնվելը, անհրաժեշտ էր խոզի մսի պահածոյացումը աղման միջոցով երկարատև և անվտանգ պահպանման համար։ Զարգացած երկրներում, ընդհանուր առմամբ, մսի աղումը այլևս անհրաժեշտ չէ, այնուամենայնիվ, աղման տարբեր եղանակներով մսին տրված համը դարձել է շատ սիրված և պահանջված։ Այն դեռ լայնորեն օգտագործվում է համի և այլ հատկությունների պատճառով, որոնք տալիս է մսին։ Բեկոնի աղումը իրականացվում է աղաջրի մեջ թրջելով; Այդ մեթոդը անվանում են՝ թաց աղում։ Կամ էլ օգտագործվում է մեկ այլ մեթոդ՝ չոր աղում։ Չոր աղման ժամանակ բեկոնը թաթախում են բյուրեղային աղի մեջ և թողնում հանգստանալու<ref name="The Spruce" /><ref name="jwb">{{Cite web |title=Bacon Cuts |url=http://www.jameswhelanbutchers.com/info/meat-information/bacon-cuts/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140104204349/http://www.jameswhelanbutchers.com/info/meat-information/bacon-cuts/ |archive-date=2014 թ․ հունվարի 4 |accessdate=2014 թ․ հունվարի 3 |lang=en}}</ref>։ Բեկոնի աղաջրի մեջ ավելացվում են կարծրացուցիչներ, հիմնականում [[նիտրիդներ]] կամ [[նիտրատներ]], որոնք արագացնում են կարծրացումը և կայունացնում գույնը։ Աղումից հետո բեկոնը կարելի է չորացնել շաբաթներ կամ ամիսներ սառը օդում ինչպես նաև ծխեցնել կամ եփել<ref name="The Spruce" />։ Թարմ և չորացված բեկոնը սովորաբար պատրաստվում են հացից առաջ թավայի վրա։ Եփված և ծխեցված բեկոնը ինքնին պատրաստի ուտեստ է և կարելի է այն ուտել, ինչպես նաև կարելի է իրականացնել լրացուցիչ մշակումներ օգտագործելով խոհարարական հմտություններ։ ''«The Virginia Housewife»'' (1824), համարվելով ամերիկյան առաջին խոհարարական գրքերից մեկը ոչ մի անգամ չի ակնկարկում, որ բեկոնը երբեք չի ծխեցվել, բայց այնուամենայնիվ չի էլ տալիս ոչ մի խորհուրդ, թե ինչպես այն դարձնել ավելի համեղ, մեջբերելով միայն նա,որ պետք է զգուշանալ, որ կրակը շատ չտաքանա<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=M. Randolph, K. Hess |заглавие=The Virginia Housewife |год=1984 |язык=en |издательство=University of South Carolina Press |pages=18—19 |isbn=978-0-87249-423-7 |url=https://books.google.com/books?id=oszKiYe2RyAC}}</ref>։ Ամերիկյան վաղ պատմության մեջ բեկոնի եփումն ու ծխեցումը (ինչպես նաև երշիկեղենի պատրաստումը) ըստ երևույթի այն եզակի գործընթացներից մեկն էր, որի պատրաստման համար չէր դրվում սեռական տարբերություն խոհարարների մեջ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=J. A. McGaw |заглавие=Early American technology: making and doing things from the colonial era to 1850 |год=1994 |язык=en |издательство=University of North Carolina Press |pages=186—189 |isbn=978-0-8078-4484-7 |url=https://books.google.com/books?id=vMvNbZbS3jwC}}</ref>։ Բեկոնը տարբերվում է մեկ այլ աղիացված խոզի մսից իր օգտագործվող կտորներով և փաթեթավորմամբ։ Բեկոնը միշտ պահպանվում է չոր փաթեթավորումով,մինչ այլ տեսակի աղիացված խոզի միսը կարող է պահպանվել աղաջրի մեջ։ Պատմականորեն խոզապուխտ և բեկոն տերմինները միշտ եղել են մսի տարբեր կտրվածքներ, որոնք աղած էին կամ փաթեթավորված էին նույն ձևով, հաճախ միասին մեկ տակառի մեջ։ Այսօր խոզապուխտը սահմանվում է որպես խոզի հետնամասից պատրաստված մսամթերք, իսկ հատուկ աղաջուրը խոզապուխտի չորացման համար պարունակում է ավելի մեծ քանակությամբ շաքար, քան բեկոնի համար նախատեսված աղաջուրը։ Բեկոնը համեմատ խոզապուխտի քիչ քաղցրահամ է չնայած նրա, որ օգտագործվում են այնպիսի բաղադրիչներ, ինչպիսիք են շագանակագույն շաքարավազը կամ [[թխկու օշարակ]]ը։ Բեկոնը նման է աղիացրած խոզի ճարպի, որը հաճախ պատրաստվում է նմանատիպ կտորներից, բայց աղիացրած խոզի միսը երբեք չի ծխեցվում և պարունակում է համեմատաբար ավելի շատ աղ<ref name="thebaconpage">{{Cite web |title=Bacon Varieties |url=http://thebaconpage.com/bacon-varieties/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140903150357/http://thebaconpage.com/bacon-varieties/ |archivedate=2014 թ․ սեպտեմբերի 3 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 9 |lang=en}}</ref>։ Բեկոնը մշակվում է [[տրիխինելոզ]]ը<ref name="fsis">{{Cite web |title=USDA Food Safety and Inspection Service: Glossary B |url=https://www.fsis.usda.gov/wps/portal/fsis/topics/food-safety-education/get-answers/food-safety-fact-sheets/meat-preparation/bacon-and-food-safety/ct_index |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090503200749/http://www.fsis.usda.gov/help/glossary-B/index.asp |archivedate=2009 թ․ մայիսի 3 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 5 |lang=en}}</ref> կանխելու նպատակով, որն առաջանում է տրիխինելներից ՝ մակաբուծական [[կլոր որդեր]]ից, որոնք կարող են ոչնչացվել ջերմության, սառեցման, չորացման կամ ծխեցման միջոցով<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Y. H. Hui, L. B. Bruinsma, J. R. Gorham |заглавие=Food Plant Sanitation |год=2002 |язык=en |издательство=CRC Press |isbn=978-0-8247-0793-4 |page=605 |url=https://books.google.com/books?id=5oIO2hzQD6wC}}</ref>։ Կարող են ավելացվել նաև նատրիումի պոլիֆոսֆատներ, ինչպիսիք են նատրիումի տրիֆոսֆատը, որպեսզի հեշտացնեն արտադրանքի կտրատումը և նվազեցնեն ճարպի ցրումը բեկոնը տապակելիս։ == Բեկոնի տարատեսակներ == Բեկոնի տեսակները կախված են այն կտրվածքից, որից պատրաստվում են<ref name="The Spruce" /><ref name="thebaconpage" />։ Բեկոն պատրաստելու համար օգտագործվում են տարբեր կտորներ՝ կախված տեղական նախասիրություններից։ [[Պատկեր:RawBacon.JPG|thumb|250px|Կողային կամ գծավոր բեկոն]] * Կողային կամ գծավոր բեկոն, ստացվում է խոզի փորամասից<ref name="The Spruce" /><ref name="thebaconpage" />։ Այն ունի ճարպի և մսի երկար, հաջորդական շերտեր, որոնք անցնում են մաշկին զուգահեռ<ref name="thebaconpage" /><ref name="kiwi cuts">{{Cite web |title=Kiwi Bacon – All about bacon |url=http://www.kiwibacon.co.nz/all-about-bacon |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222061525/http://www.kiwibacon.co.nz/all-about-bacon |archivedate=2014 թ․ փետրվարի 22 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 8 |lang=en}}</ref>։ Սա ԱՄՆ-ում բեկոնի ամենատարածված ձևն է<ref name="thebaconpage" />։ * [[Պանչետա]], գծավոր բեկոնի իտալական տարբերակն է, որը վաճառվում է ապխտած կամ չծխեցված։ Սովորաբար աղելուց հետո նրան տալիս են գլանաձև տեսք և հայտնի է իր ուժեղ բույրով<ref name="The Spruce" /><ref name="thebaconpage" />։ [[Պատկեր:Bacon.JPG|thumb|250px|Թիկունքային բեկոն]] * Թիկունքային բեկոն, պատրաստվում է խոզի միջին թիկունքային հատվածի կտորներից<ref name="thebaconpage" /><ref>{{Cite web |title=A Guide To Traditional British Back Bacon |url=https://englishbreakfastsociety.com/back-bacon.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127034938/http://englishbreakfastsociety.com/back-bacon.html |archive-date=2014 թ․ հունվարի 27 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 8 |lang=en}}</ref>։ Սա միս է, որը պարունակում է ավելի քիչ ճարպ համեմատ գծավոր բեկոնի<ref name="The Spruce" />. Մեծ Բրիտանիայում և Իռլանդիայում օգտագործվող բեկոնի մեծ մասը դա թիկունքային բեկոնն է<ref name="thebaconpage" /><ref name="dbmc">{{Cite web |title=Information and Statistics 2005 |url=http://www.dbmc.co.uk/downloads/DBMC_Info-stats_2005.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060130095012/http://www.dbmc.co.uk/downloads/DBMC_Info-stats_2005.pdf |archivedate=2006 թ․ հունվարի 30 |accessdate=2005 թ․ մարտի 30 |lang=en}}</ref>։ * Պարանոցային բեկոնը պատրաստվում է անյուղ մսից գլխամասի մոտ գտնվող պարանոցի մեջքային հատվածից<ref name="thebaconpage" /><ref>{{Cite web |title=Food – Glossary – 'C' – 'Collar' |url=https://www.bbc.co.uk/food/glossary/c.shtml?collar |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060523031524/http://www.bbc.co.uk/food/glossary/c.shtml?collar |archivedate=2006 թ․ մայիսի 23 |accessdate=2014 թ․ հունվարի 2 |lang=en}}</ref>։ * Քոթեջային բեկոնը պատրաստվում է խոզի ոչ յուղային մասից՝ թիակից, որն ունի օվալաձև տեսք<ref name="thebaconpage" />։ [[Պատկեր:Jowl bacon.jpg|thumb|250px|Ծնոտային բեկոն]] * Ծնոտային բեկոն, սա աղիացված և ծխեցված խոզի այտեր են<ref>{{Cite web |title=Jowl Bacon |url=https://www.zingermans.com/Product.aspx?ProductID=M-JWL |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222043536/https://www.zingermans.com/Product.aspx?ProductID=M-JWL |archivedate=2014 թ․ փետրվարի 22 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 8 |lang=en}}</ref>։ Ծնոտային բեկոնի տեսակնեից է Իտալական՝ [[գուանչիալե]]ն, որը համեմվում է, չորացվում, բայց չի ծխեցվում։ Բեկոնի տարբեր տեսակների մեջ մաշկի օգտագործումը, որը հայտնի է որպես «բեկոնի կեղև»<ref>{{Cite web |title=bacon rind – definition of bacon rind by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia. |url=https://www.thefreedictionary.com/bacon+rind |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222153558/http://www.thefreedictionary.com/bacon+rind |archive-date=2014 թ․ փետրվարի 22 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 8 |lang=en}}</ref>, տատանվում է բեկոնի տարբեր տեսակների մեջ, չնայած նրա,որ այն չունի լայն տարածում անգլախոս երկրներում։ == Սպառումը աշխարհում == Բեկոնը հաճախ մատուցվում է ձվի և երշիկեղենի հետ՝ որպես ամբողջական անգլիական նախաճաշի մի մաս<ref name="ebs full">{{Cite web |title=The Full English Breakfast |url=https://www.englishbreakfastsociety.com/full-english-breakfast.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125193916/http://englishbreakfastsociety.com/full-english-breakfast.html |archive-date=2014 թ․ հունվարի 25 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 8 |lang=en}}</ref>։ === Ավստրալիա և Նոր Զելանդիա === Ամենատարածված ձևը՝ միջին չափի բեկոնն է, որը պատրաստված է խոզի թիկունքային մասից և ունի յուղային շերտեր։ Հատուկ սննդակարգ ունեցող և պահող սպառողների աճի հետ պայմանավորված՝ որոշ սուպերմարկետներ նաև առաջարկում են միայն փափկամիս։ Այն վաճառվում է որպես կարճ կտրված բեկոն և սովորաբար արժեքը մի փոքր ավելի բարձր է, քան միջին բեկոնինը։ Երկու սորտերն էլ սովորաբար հասանելի են առանց կեղեվի<ref>{{Cite web |title=Food Service – Bacon |url=http://www.krcastlemaine.com.au/foodservice/product_info.php?category_id=1&category_name=Bacon |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091001024943/http://www.krcastlemaine.com.au/foodservice/product_info.php?category_id=1&category_name=Bacon |archivedate=2009 թ․ հոկտեմբերի 1 |accessdate=2014 թ․ հունվարի 2 |lang=en}}</ref>։ === Կանադա === Կանադայում «բեկոն» տերմինն սովորաբար վերաբերում է կողային բեկոնին<ref name="Canadian Oxford Dictionary 2004">''Canadian Oxford Dictionary'', 2nd ed. (2004).</ref>։ Կանադական բեկոնը խոզի մսի բարակ կտոր է,որը պարունակում է քիչ քանակի յուղայնություն<ref name="Canadian Oxford Dictionary 2004" />։ Բեկոն ոլորի ալյուրով, չծխեցված թիկունքային բեկոն, աղիացված աղաջրի մեջ։ Իսկ մակերեսին ցանվաում է մանրեցված եգիպտացորենի ալյուր (պատմականորեն այն ցողվել է աղացած չոր ոլոռով)<ref name="Canadian Oxford Dictionary 2004" />։ Այն հայտնի է հարավային [[Օնտարիո (նահանգ)|Օնատարիոյում]]։ Բեկոնը հաճախ ուտում են նախաճաշին, օրինակ՝ խաշած ձու կամ նրբաբլիթ։ Կանադայում թխկիի օշարակը հաճախ օգտագործվում է որպես բեկոնի բուրավետիչ։ === Գերմանիա === [[Պատկեր:Speck-1.jpg|thumb|250px|Գերմանական ''Speck'']] Բեկոնի որոշ իմաստներ համընկնում են գերմանալեզու Speck տերմինի հետ (խոզապուխտ)։ Գերմանացիները օգտագործում են «բեկոն» տերմինը ''Frühstücksspeck-ի'' համար (նախաճաշի բեկոն), այսինքն՝ խոզի չորացված կամ ապխտած շերտ։ Ավանդական գերմանական մսի տեսականի նախապատվությունը տալիս է խոզապուխտին, սակայն Wammerl-ը (խոզի փոր պատրաստված գրիլով) շարունակում է տարածված մնալ Բավարիայում։ Բեկոնի փոքր խորանարդները (Ավստրիայում և հարավային Գերմանիայում կոչվում են Grieben կամ Grammerln) բավականին կարևոր բաղադրիչ են Հարավային Գերմանիային բնորոշ տարբեր ուտեստների համար։ Դրանք օգտագործվում են ապուրներին և աղցաններին համ հաղորդելու, ինչպես նաև խոզապուխտով պելմենիներ պատրաստելու համար։ Օգտագործվում է նաև արիշտայով և կարտոֆիլով տարբեր ուտեստներ պատրաստելու համար։ Դրանք տանը մսի ավելի մեծ կտորներով պատրաստելու փոխարեն, դրանք վաճառվում են որպես վերամշակված Baconwürfel (բեկոնի խորանարդներ) գերմանական խանութներում։ === Ճապոնիա === [[Պատկեր:Испанский бекон.jpg|մինի|250x250px|Իսպանական բեկոն]] Ճապոնիայում բեկոնը աղած և ապխտած կրծքամիս է, որը նման է ԱՄՆ-ին և վաճառվում է կամ ստանդարտ չափով կամ էլ կիսված։ Ճապոնական բեկոնը տարբերվում է ԱՄՆ-ում եղած բեկոնից նրանով, որ այն չի վաճառվում հում վիճակում, այլ նախապես անցնում է ջերմային մշակում, իսկ եփելիս ստանում էխոզապուխտի տեսք<ref>{{Cite web |title=伊藤ハム &#124; 商品情報 &#124; |url=http://www.itoham.co.jp/product/dtl/00000022/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140102191041/http://www.itoham.co.jp/product/dtl/00000022/ |archivedate=2014 թ․ հունվարի 2 |accessdate=2014 թ․ հունվարի 2 |lang=ja}}</ref>։ Չմշակված, կտրատած խոզի փորը, որը կոչվում է ''բարա'', շատ տարածված է Ճապոնիայում և օգտագործվում է տարբեր ճաշատեսակների պատրաստման համար (օրինակ՝ [[յակիտորի]] և [[յակինիկու]])։ === Մեծ Բրիտանիա և Իռլանդիա === Թիկունքային բեկոնը Միացյալ Թագավորություններում և Իռլանդիայում ամենատարածված ձևն է։ Այն «բեկոն» տերմինի ուղիղ իմաստն է։ Բեկոնի բարակ շերտը կոչվում է «ռաշեր»։ Բեկոնի մոտ 70%-ը վաճառվում է որպես ռաշեր<ref>{{Cite web |title=How to make the perfect full English breakfast |url=https://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/11029015/How-to-make-the-perfect-full-English-breakfast.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150626181923/http://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/11029015/How-to-make-the-perfect-full-English-breakfast.html |archive-date=2015 թ․ հունիսի 26 |accessdate=2015 թ․ հունիսի 25 |lang=en}}</ref>։ Ինչպես նաև առկա են թիկունաքային կտորների կտրվածքներ, որոնք կազմված են միայն մսից և անվանվում են մեդալյոններ։ Բեկոնի այդ տեսակները կարող են լինել երկու տեսակի՝ ծխեցված և չծխեցված։ Ամերիկական բեկոնը պատրաստված կողային մսից անվանվում է՝ գծավոր բեկոն<ref>{{Cite web |title="The Full English Breakfast Hops the Pond" |url=https://www.wsj.com/articles/the-full-english-breakfast-hops-the-pond-1444080283 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180222165301/https://www.wsj.com/articles/the-full-english-breakfast-hops-the-pond-1444080283 |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 22 |accessdate=2018 թ․ փետրվարի 21 |lang=en}}</ref>։ Նաև օգտագործվում են երկարավուն կտորներ, որը անվանվում է՝ միջին չափի բեկոն։ Այն երկկողմանի բեկոնի տեսակ է, որը մի կողմից թիկունքային բեկոն է, իսկ մյուս կողմից՝ գծավոր։ Օգտագործվում են նաև այլ, ավելի քիչ տարածված կտորներ։ Բեկոնը նաև վաճառվում և մատուցվում է որպես կտրատված, սովորաբար խաշած կամ տապակած, կամ ավելի հաստ շերտ, որը կոչվում է կոտլետ կամ սթեյք։ Դրանք սովորաբար ուտում են այլ ուտեստների հետ<ref name="jwb" />։ Մեծ Բրիտանիայում չապխտած բեկոնը կոչվում է «կանաչ բեկոն»<ref name="jwb" />։ Տապակած կամ գրիլի վրա խորովված բեկոնի կտորները ավանդական անգլիական նախաճաշի լիարժեք մի մասն են։ Տաք բեկոնով սենդվիչները Մեծ Բրիտանիայում և Իռլանդիայում<ref name="cloake20120307">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.theguardian.com/lifeandstyle/wordofmouth/2012/mar/08/how-to-cook-perfect-bacon-sandwiches |автор=F. Cloake |заглавие=How to cook the perfect bacon sandwich |год=2012 |язык=en |издание=The Guardian |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210221055553/https://www.theguardian.com/lifeandstyle/wordofmouth/2012/mar/08/how-to-cook-perfect-bacon-sandwiches |archivedate=2021-02-21 |accessdate=2015-01-15}}</ref> հայտնի սրճարանային ուտեստ են և ոչ պաշտոնապես առաջարկվում են որպես միջոց զարթխումի համար<ref>{{Cite web |title=Bacon sandwich really does cure a hangover |url=https://www.telegraph.co.uk/science/science-news/5118283/Bacon-sandwich-really-does-cure-a-hangover.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100107032547/http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/5118283/Bacon-sandwich-really-does-cure-a-hangover.html |archivedate=2010 թ․ հունվարի 7 |accessdate=2019 թ․ փետրվարի 7 |lang=en}}</ref>։ === ԱՄՆ === Ինքնին «բեկոն» տերմինը սովորաբար վերաբերում է կողային մսից պատրաստված բեկոնին, որը ԱՄՆ-ում վաճառվող բեկոնի ամենատարածված տեսակն է։ թիկունքային մսից պատրաստված բեկոնը հայտնի է որպես «կանադական բեկոն» և սովորաբար վաճառվում է նախապես եփած և կտրատված հաստ շերտի<ref name="peameal">{{Cite web |title=Canadian Peameal Bacon |url=http://www.zingermansroadhouse.com/2008/07/24/canadian-peameal-bacon/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090225023802/http://www.zingermansroadhouse.com/2008/07/24/canadian-peameal-bacon/ |archivedate=2009 թ․ փետրվարի 25 |accessdate=2009 թ․ փետրվարի 7 |lang=en}}</ref>։ Ամերիկյան բեկոնը ներառում է բեկոնի տեսակներ, որոնք ապխտվում են համեմված տարբեր համեմունքներով [[Կարիա պեկան|կարիենու]] կամ [[Խնձորենի|խնձորենու]] ծխի մեջ։ Որպեսհամեմունք օգտագոծվում են չիլի, շագանակագույն շաքարավազ, [[մեղր]] կամ [[մաթ]]<ref name="smoky">R. W. Apple Jr. [https://www.nytimes.com/2000/02/16/style/the-smoky-trail-to-a-great-bacon.html?pagewanted=all The Smoky Trail To a Great Bacon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210709204957/https://www.nytimes.com/2000/02/16/style/the-smoky-trail-to-a-great-bacon.html?pagewanted=all |date=2021-07-09 }} 16 February 2000 ''The New York Times''</ref>։ Չկտրված բեկոնը հայտնի է որպես «բեկոնի կտոր»<ref>{{Cite web |title=Whiskey Maple Glazed Slab Bacon |url=http://www.bacontoday.com/whiskey-maple-glazed-slab-bacon/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222063416/http://bacontoday.com/whiskey-maple-glazed-slab-bacon/ |archivedate=2014 թ․ փետրվարի 22 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 9 |lang=en}}</ref>։ USDA-ի կանոնակարգերը ճանաչում են բեկոնը որպես պահածոյացված միայն այն դեպքում, եթե այն մշակվել է սինթետիկ նիտրիտներով կամ նիտրատներով (օրինակ՝ նատրիումի նիտրատ կամ կալիումի նիտրատ )։ Սա նշանակում է, որ [[նեխուր]]ից կամ [[ճակնդեղ]]ից ստացված նիտրիտներով մշակված բեկոնը (որն ունի նույն քիմիական արդյունքը) պետք է պիտակավորվի որպես ոչ պահածոյացված և ներառի այնպիսի պիտակ, ինչպիսին է «ոչ ավելացված նիտրատներ կամ նիտրիտներ, բացառությամբ նեխուրում բնականաբար հայտնաբերված նիտրատների»:Վաճառքի կան նաև բեկոններ, որոնք չեն մշակվել նիտրիտներով<ref>{{Cite web |title=The 'uncured' bacon illusion: It’s actually cured, and it's not better for you |url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/food/the-uncured-bacon-illusion-its-actually-cured-and-its-not-better-for-you/2019/04/19/0c89630c-608c-11e9-9ff2-abc984dc9eec_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201217072707/https://www.washingtonpost.com/lifestyle/food/the-uncured-bacon-illusion-its-actually-cured-and-its-not-better-for-you/2019/04/19/0c89630c-608c-11e9-9ff2-abc984dc9eec_story.html |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 17 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 3 |lang=en}}</ref>։ == Բեկոնային կախվածություն == [[Պատկեր:ChocolateCoveredBaconStick.jpg|thumb|250px|Շոկոլոդապատ բեկոնը փայտիկի վրա]] Միացյալ Նահանգներում և Կանադայում կայուն աճում է ինչպես բեկոնի, այնպես էլ բեկոն օգտագործող բաղադրատոմսի պահանջարքը։ Այս երևույթը կոչվում է բեկոմանիա։ 2011 թվականից ի վեր ԱՄՆ-ում բեկոնի վաճառքը զգալիորեն աճել է։ 2013 թվականին վաճառքներն աճել են 9,5%-ով՝ հասնելով ԱՄՆ-ում ռեկորդային բարձր ցուցանիշի՝ մոտ $4 մլրդ։ Ըստ Սմիտֆիլդ ֆուդս-ի անցկացրած հարցման՝ ամերիկացիների 65%-ը բեկոնը համարում են իրենց ազգային ուտեստը<ref name="Passy-US sales">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.marketwatch.com/story/bacon-sales-sizzle-to-all-time-high-2014-02-11 |автор=C. Passy |заглавие=Bacon sales sizzle to all-time high |год=2014 |язык=en |месяц=02 |день=11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210708035540/https://www.marketwatch.com/story/bacon-sales-sizzle-to-all-time-high-2014-02-11 |archivedate=2021-07-08 |accessdate=2014-02-11 |газета=Market Watch}}</ref>։ Համացանցի միջոցով տարածվել են այնպիսի ճաշատեսակներ, ինչպիսիք են «բեկոնային պայթյուն», «տապակած հավի ոճով բեկոն» և շոկոլադապատ բեկոն<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.marketwire.com/press-release/Marketbright-965147.html |заглавие=Get Your BBQ On: Bacon-Infused Webinar Sheds Light on Social Media Marketing Viral Marketing Sensation BBQ Addicts Join Marketbright for a Free Webinar on Marketing 2.0 |год=2009 |язык=en |месяц=3 |день=24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090426232536/http://www.marketwire.com/press-release/Marketbright-965147.html |archivedate=2009-04-24 |url-status=live |журнал=Marketwire}}</ref>, ինչպես նաև քաղցրեցված բեկոնի օգտագործումը։ Բաղադրատոմսերը արագ տարածվեցին ազգային լրատվամիջոցների, սննդի բլոգների և [[ՅուԹյուբ]]-ի միջոցով<ref name="cook">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.chron.com/entertainment/article/It-s-a-we-love-bacon-world-1749574.php |автор=A. Cook |заглавие=It's a 'we love bacon' world: We're just lucky to be living—and dining—in it |год=2009 |язык=en |месяц=3 |день=5 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210709183218/https://www.chron.com/entertainment/article/It-s-a-we-love-bacon-world-1749574.php |archivedate=2021-07-09 |газета=Houston Chronicle}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://latimes.com/features/food/la-fow-baconrec3d-2008dec03,0,7141243.story |заглавие=Candied Bacon Martini |язык=en |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111211102031/http://www.latimes.com/features/food/la-fow-baconrec3d-2008dec03,0,7141243.story |archivedate=2011-12-11 |газета=[[Los Angeles Times]]}}</ref>։ Ռեստորանները կազմակերպում և անցկացնում են բեկոնի և գարեջրի համտեսի երեկոներ<ref>{{Cite web |title=Bacon and Beer Tasting at Jimmy's No. 43 |url=http://www.nybarfly.com/my_weblog/2008/11/bacon-and-beer-tasting-at-jimmys-no-43.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090420061817/http://www.nybarfly.com/my_weblog/2008/11/bacon-and-beer-tasting-at-jimmys-no-43.html |archivedate=2009 թ․ ապրիլի 20 |accessdate=2009 թ․ մարտի 15 |lang=en}}</ref>։ ''[[Թայմս|Նյու Յորք Թայմս]]''-ը հաղորդում է իռլանդական վիսկիով մարինացված բեկոնի մասին, որն օգտագործվում է [[Սուրբ Պատրիկի օր]]վա<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.nytimes.com/2009/03/15/fashion/15shake.html |автор=J. Miles |заглавие=Wear the Green but Don't Drink It |год=2009 |язык=en |месяц=3 |день=13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090417085613/http://www.nytimes.com/2009/03/15/fashion/15shake.html |archivedate=2009-04-17 |url-status=live |газета=The New York Times}}</ref> կոկտեյլներում, իսկ հայտնի խոհարար Բոբի Ֆլեյը հավանություն է տվել «Ամսվա բեկոն» ակումբին առցանց, տպագիր<ref>{{Cite web |title=Bacon of the Month Club |url=http://www.gratefulpalate.com/?p=Category_11 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090322001006/http://www.gratefulpalate.com/?p=Category_11 |archivedate=2009 թ․ մարտի 22 |accessdate=2009 թ․ մարտի 15 |lang=en}}</ref> և ազգային հեռուստատեսությամբ<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.cbsnews.com/news/food-gifts-that-keep-on-giving/ |автор=CBS News |заглавие=Food Gifts That Keep on Giving: From Utensils To Treats, Bobby Flay Likes To Give (Or Receive) These Presents |год=2007 |язык=en |месяц=12 |день=13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090508005638/http://www.cbsnews.com/stories/2007/12/12/earlyshow/living/recipes/main3612797.shtml |archivedate=2009-05-08 |url-status=live}}</ref>։ Մեկնաբանները բեկոնի նկատմամբ հետաքրքրության այս աճը կապում են [[ԱՄՆ մշակույթ|ամերիկյան մշակույթային յուրահատկությունների]] հետ։ Էլիսոն Քուքը, լրագրող, որը գրում է ''Houston Chronicle-ի'' համար, պնդում է բեկոնի ամերիկյան քաղաքացիությունը՝ վկայակոչելով բեկոնի պատմական և աշխարհագրական օգտագործումը<ref name="cook" />։ Վաղ ամերիկյան գրականության մեջ, Էբենեզեր Կուկի 1708 թվականի «Մոլախոտի գործոնը» պոեմում, որը երգիծանք է վաղ գաղութատիրական Ամերիկայի կյանքի մասին, պատմողն արդեն ողբում է, որ Ամերիկայի գրեթե ողջ սնունդը պատրաստված է բեկոնից<ref>{{Cite web |title=Ebenezer Cooke: ''The Sot-Weed Factor'' |url=http://www.uoregon.edu/~rbear/sotweed.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080509183553/http://uoregon.edu/~rbear/sotweed.htm |archivedate=2008 թ․ մայիսի 9 |lang=en}}</ref>։ Բեկոնի պահանջարքի աճի պատճառով 2016 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ ԱՄՆ-ում սառեցված խոզի մսի ազգային պաշարը կազմում էր 8,1 միլիոն կգ, ինչը ամենացածրն է վերջին 50 տարվա ընթացքում<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.usatoday.com/story/money/business/2017/02/01/nations-bacon-reserves-hit-50-year-low-prices-rise/97327794/ |заглавие=Nation's bacon reserves hit 50-year low as prices rise |язык=en |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210709182840/https://www.usatoday.com/story/money/business/2017/02/01/nations-bacon-reserves-hit-50-year-low-prices-rise/97327794/ |archivedate=2021-07-09 |accessdate=2017-02-014 |газета=USA TODAY}}</ref>։ == Բեկոնով ուտեստներ == [[Պատկեր:BLT sandwich (2).jpg|thumb|250px|BLT սենդվիչ (բեկոն, աղցան, լոլիկ)]] Ամենատարածված բեկոնով ուտեստներն են՝ ձվածեղ, սենդվիչ, տարբեր աղցաններ։ Կոբբի աղցանը և բեկոնով փաթաթված տարբեր մթերքներ, ինչպիսիք են [[սկալոպ]ը], [[ծնեբեկ]]ը կամ [[ծովախեցգետին]]ը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://archive.org/details/totallyshrimpcoo00sieg |автор=H. Siegel |заглавие=Totally Shrimp Cookbook |год=1997 |язык=en |издательство=Celestial Arts |isbn=978-0-89087-823-1 |page=11}}</ref><ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.com/books?id=y9kGvqze_g0C |автор=J. E. Wise |заглавие=The Culinary Guide for MSPI |год=2005 |язык=en |издательство=Milk Soy Protein Intolerance |isbn=978-0-9764023-0-5 |page=7}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=B. Daley |заглавие=Chengdu Cuisine of China |год=2001 |язык=en |месяц=3 |день=11 |page=10 |газета=Hartford Courant}}</ref>։ Վերջերս հայտնագործված բեկոնային կերակրատեսակներն են՝ «տապակած հավի ոճով բեկոն», շոկոլադապատ բեկոն, բեկոն ջեռկի, բեկոն պաղպաղակ և «բեկոնի պայթյուն»։ Վաճառվում է նաև բեկոնի մուրաբա և բեկոնի մարմելադ։ ԱՄՆ-ում և Եվրոպայում բեկոնը սովորաբար օգտագործվում է որպես հավելում այլ մթերքների համար, հաճախ բարակ կտորների տեսքով։ Գծավոր բեկոնն ավելի հաճախ օգտագործվում է ԱՄՆ-ում՝ որպես պիցցայի, աղցանների, սենդվիչների, համբուրգերների, թխած կարտոֆիլի, հոթ-դոգերի և ապուրների գլխավոր լցոնիչ։ ԱՄՆ-ում ապխտած բեկոնն ավելի քիչ է օգտագործվում, քան գծավոր բեկոնը, բայց երբեմն հանդիպում է պիցցայի, աղցանների և ձվածեղի մեջ։ Բեկոնն օգտագործվում է նաև զանազան ուտեստներ պատրաստելու համար։ Օրինակ՝ բեկոնով փաթաթված մսային ռուլետ<ref>{{Cite web |title=Recipe Bacon wrapped meatloaf |url=http://www.wkrg.com/recipes/recipe/bacon_wrapped_meatloaf/12659/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080610055615/http://www.wkrg.com/recipes/recipe/bacon_wrapped_meatloaf/12659/ |archivedate=2008 թ․ հունիսի 10 |accessdate=2014 թ․ հունվարի 2 |lang=en}}</ref>, որը կարելի է խառնել կանաչ լոբիի հետ կամ մատուցել տապակած սպանախով։ == Բեկոնի ճարպ == Բեկոնի ճարպը տաքացնելիս վերածվում է հեղուկ վիճակի, իսկ սառչելուց՝ վերածվում է ճարպի։ Այն ունի ուժեղ բուրմունք և օգտագործվում է խոհարարության մեջ տարբեր նպատակներով։ Բրիտանական և հարավային ԱՄՆ-ի խոհանոցում բեկոնի ճարպը օգտագործվում է որպես հիմք և որպես ունիվերսալ համային միջոց ամեն ինչի համար՝ սկսած եգիպտացորենի հացից<ref name="Cornbread Gravy">{{Ռուսերեն գիրք |автор=I. Rombauer, M. Rombauer-Becker |заглавие=The Joy of Cooking |год=1964 |язык=en |издательство=Bobbs-Merrill Company |isbn=978-0-02-604570-4 |page=322}}</ref> մինչև աղցանի սոուս<ref name="Bacon Vinaigrette">{{Cite web |title=Bacon Vinaigrette with Grilled Radicchio |url=http://www.foodnetwork.com/food/recipes/recipe/0,1977,FOOD_9936_17619,00.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080213015556/http://www.foodnetwork.com/food/recipes/recipe/0%2C1977%2CFOOD_9936_17619%2C00.html |archivedate=2008 թ․ փետրվարի 13 |accessdate=2008 թ․ հունվարի 13 |lang=en}}</ref>։ Գերմանիայում ''Griebenschmalz-ը'' օգտագործվում է որպես բեկոնի մածուկ։ Բեկոնը հաճախ օգտագործվում է պատրաստման այն եղանակի մեջ, որը կոչվում է բարդինգ։ Այդ մեթոդով բեկոնի շերտերը դրվում կամ փաթաթվում է է անյուղ մսի վրա ճաշատեսակի մեջ ճարպի քանակն ավելացնելու համար։ Այն հաճախ օգտագործվում է որսամիսը տապակելու ժամանակ,որը եփելուց առաջ փաթաթվում է բեկոնի շերտերով։ Այնուհետև բեկոնը հետագայում կարելի է դեն նետել։ Մեկ թեյի գդալ բեկոնի ճարպը, շատ քիչ ավելացված սննդային արժեքով, պարունակում է 38 կիլոկալորիա<ref name="Nutrition Data">{{Cite web |title=Nutritional Summary for Animal fat, bacon grease |url=https://nutritiondata.self.com/facts/fats-and-oils/7186/2 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100713182443/http://nutritiondata.self.com/facts/fats-and-oils/7186/2 |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 13 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 5 |lang=en}}</ref>։ Բեկոնի ճարպի հագեցվածությունը կազմում է մոտ 40%<ref name="Nutrition Data" />։ Չնայած բեկոնի ճարպի չափից ավելի օգտագործման վիճելի առողջական ռիսկերին, այն շարունակում է տարածված մնալ ամերիկյան հարավային խոհանոցում<ref>{{Cite web |title=From the Chef: Balance Essential to Southern Food, not just Bacon Drippings |url=https://www.springhouseatcrossroads.com/from-the-chef-balance-essential-to-southern-food-not-just-bacon-drippings.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191225124943/https://www.springhouseatcrossroads.com/from-the-chef-balance-essential-to-southern-food-not-just-bacon-drippings.html |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 25 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 9 |lang=en}}</ref>։ == Սննդարար նյութեր == Եփած բեկոնի 10 գրամանոց կտորը պարունակում է 4,5 գ ճարպ, 3,0 գ սպիտակուց և 205 մգ նատրիում<ref>{{Cite web |title=USDA Branded Food Products Database – Thick Cut Bacon |url=https://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/45051934?fgcd=&manu=&format=&count=&max=25&offset=&sort=default&order=asc&qlookup=REGULAR+CUT+BACON%2C+UPC%3A+041497068784&ds=&qt=&qp=&qa=&qn=&q=&ing= |accessdate=2019 թ․ մարտի 29 |lang=en}}{{Недоступная ссылка|date=декабря 2021|bot=InternetArchiveBot}}</ref>։ Ճարպի, սպիտակուցի և նատրիումի պարունակությունը տատանվում է՝ կախված կտրվածքից և պատրաստման եղանակից։ Բեկոնի սննդային էներգիայի 68%-ը ստացվում է ճարպերից, որոնց գրեթե կեսը հագեցած ճարպեր են<ref name="webmd health">{{Cite web |title=Can Bacon Be Part of a Healthy Diet? |url=https://www.webmd.com/food-recipes/features/can-bacon-be-part-of-a-healthy-diet |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131226065503/http://www.webmd.com/food-recipes/features/can-bacon-be-part-of-a-healthy-diet |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 26 |accessdate=2014-01-054 |lang=en}}</ref> : Բեկոնի երեք շերտի մեկ բաժինը պարունակում է 30 մգ խոլեստերին (0,1%)<ref name="webmd health" /><ref name="huffpost baconfacts">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.huffpost.com/entry/bacon-facts_n_4241592 |автор=J. Renee |заглавие=9 Unfortunate Truths About Juicy, Scrumptious Bacon |год=2013 |язык=en |месяц=11 |день=12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200812134658/https://www.huffpost.com/entry/bacon-facts_n_4241592 |archivedate=2020-08-12 |газета=The Huffington Post}}</ref>։ == Առողջական խնդիրներ == Հետազոտությունները հետևողականորեն ցույց են տալիս, որ վերամշակված միս ուտելը կապված է մահացության աճի և մի շարք լուրջ հիվանդությունների ռիսկի հետ, ներառյալ [[քաղցկեղ]]ը, [[սիրտ-անոթային հիվանդություն]]ները և [[շաքարային դիաբետ]]ը<ref name="villain">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/133574/1/div-class-title-processed-meat-the-real-villain-div.pdf |автор=S. Rohrmann, J. Linseisen |заглавие=Processed meat: the real villain? |год=2016 |язык=en |месяц=8 |том=75 |выпуск=3 |pages=233–241 |doi=10.1017/S0029665115004255 |pmid=26621069 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20211006105223/https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/133574/1/div-class-title-processed-meat-the-real-villain-div.pdf |archivedate=2021-10-06 |doi-access=free |журнал=Proc Nutr Soc}}</ref><ref name="wolk">{{Ռուսերեն հոդված |автор=A. Wolk |заглавие=Potential health hazards of eating red meat |год=2017 |язык=en |месяц=2 |том=281 |выпуск=2 |pages=106–122 |doi=10.1111/joim.12543 |pmid=27597529 |s2cid=24130100 |журнал=J. Intern. Med.}}</ref>:Թեև 2017 թվականի դրությամբ այս ենթադրությունները միանշանակ չեն հաստատվել որպես պատճառ, բայց ամենայն հավանականությամբ, ունեն իրենց ազդեցությունները<ref name="wolk" />։ Բեկոնը կարող է պարունակել նիտրիտներ, որոնք կարող են առաջացնել քաղցկեղածին [[նիտրոզամին]]ներ։ Միացյալ Նահանգներում բեկոնում պարունակվող նատրիումի նիտրիտը չի կարող գերազանցել որոշակի մակարդակը։ Բեկոնին կարելի է ավելացնել [[Վիտամին C|վիտամին С]], ինչը զգալիորեն նվազեցնում է նիտրոզամինների առաջացումը։ Ինչպես նաև քաղցկեղածին այդ տարրի նվազեցմանը նպաստում է [[Վիտամին E|վիտամին Е]]-ն։ Ավելի բարձր ջերմաստիճանում տապակված բեկոնը պոտենցիալ պարունակում է ավելի շատ նիտրոզամիններ, քան ցածր ջերմաստիճանում տապակված բեկոնը<ref>{{Cite web |title=Bacon and Food Safety |url=https://www.fsis.usda.gov/wps/portal/fsis/topics/food-safety-education/get-answers/food-safety-fact-sheets/meat-preparation/bacon-and-food-safety/ct_index |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090503200749/http://www.fsis.usda.gov/help/glossary-B/index.asp |archive-date=2009 թ․ մայիսի 3 |accessdate=2020 թ․ հոկտեմբերի 18 |lang=en}}</ref>։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալներով՝ վերամշակված մսի, ինչպիսին է բեկոնը, կանոնավոր օգտագործումը մեծացնում է կոլոռեկտալ քաղցկեղի զարգացման հավանականությունը 18%-ով<ref>{{Cite news |title=Processed meats do cause cancer – WHO |url=https://www.bbc.com/news/health-34615621 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151027070554/http://www.bbc.com/news/health-34615621 |archivedate=2015 թ․ հոկտեմբերի 27 |accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 27 |lang=en}}</ref>։ == Այլընտրանքային տարբերակներ == Նրանց համար, ովքեր չեն կարող կամ նախընտրում են չուտել ստանդարտ խոզի բեկոն, մշակվել են տավարի, հավի, հնդկահավի, սոյայի և այլ մթերքների բեկոնի մի քանի այլընտրանքներ և փոխարինիչներ։ === Հնդկահավի բեկոն === Հնդկահավի բեկոնն այլընտրանք է խոզի բեկոնին<ref name="The Spruce" /><ref name="sfgate">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.sfgate.com/food/article/Taster-s-Choice-One-turkey-bacon-stands-out-in-3264953.php |автор=A. Gold |заглавие=One turkey bacon stands out in the flock |год=2008 |язык=en |месяц=10 |день=22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210709183441/https://www.sfgate.com/food/article/Taster-s-Choice-One-turkey-bacon-stands-out-in-3264953.php |archivedate=2021-07-09 |accessdate=2009-05-13 |газета=San Francisco Chronicle}}</ref>։ Մարդիկ կարող են նախընտրել հնդկահավի բեկոնը իսկական բեկոնից՝ առողջական օգուտների, կրոնական արգելքների կամ այլ պատճառներով<ref name="sfgate" />։ Հնդկահավի բեկոնն ունի ավելի քիչ ճարպ և սննդային էներգիա, քան իսկական բեկոնը, և կարող է օգտագործվել տարբեր սնունդների մեջ (օրինակ՝ BLT սենդվիչում)<ref name="sfgate" />։ [[Պատկեր:Turkey bacon cooking in skillet.jpg|thumb|250px|Հնդկահավի բեկոնի պատրաստումը]] Հնդկահավի բեկոնի միսը պատրաստվում է մի ամբողջ հնդկահավից և կարող է լինել թե պահածոյացված թե ոչ ինչպես նաև ապխտած և մանրացված։ Այնուհետև այն վերամշակվում է բեկոնի նման շերտերով։ Հնդկահավի բեկոնը եփում են թավայի մեջ<ref name="sfgate" />։ Մուգ մսից պատրաստված հնդկահավի պահածոյացված բեկոնը կարող է պարունակել 10%-ից պակաս ճարպ<ref name="support">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.deseretnews.com/article/143275/TURKEY-BACON-WINS-SUPPORT-AS-GOOD-MEAT-AT-BREAKFAST.html?pg=all |заглавие=Turkey Bacon Wins Support as Good Meat at Breakfast |год=1991 |язык=en |издание=Deseret News |месяц=1 |день=23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160315035506/http://www.deseretnews.com/article/143275/TURKEY-BACON-WINS-SUPPORT-AS-GOOD-MEAT-AT-BREAKFAST.html?pg=all |archivedate=2016-03-15}}</ref>։ Հնդկահավի բեկոնի ցածր յուղայնությունը նշանակում է, որ այն չի տապակվում եփելու ընթացքում և ամենայն հավանականությամբ կկպչի թավային<ref name="support" />։ === Մեկոն === Մեկոնը բեկոնի մեկ այլ այլընտրանք է, որը պատրաստվում է բեկոնի նման գառան կտորները պահածոյացնելով<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=S. Shephard |заглавие=Pickled, Potted, and Canned: How the Art and Science of Food Preserving Changed the World |язык=en |издательство=Simon and Schuster |isbn=978-0-7432-5553-0 |page=73 |url=https://books.google.com/books?id=pNxLRqSreGkC&pg=PA73 |year=2006}}</ref>։ Պատմականորեն արտադրվել է [[Շոտլանդիա]]յում, այն տարածվել է ամբողջ Մեծ Բրիտանիայում [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ սննդի ռացիոնալացման արդյունքում<ref name="time_note">{{Cite web |title=Footnote in Time Magazine mentions wartime use. |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,789657-5,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121025225400/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,789657-5,00.html |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 25 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 3 |lang=en}}</ref><ref name="orwell_note">{{Cite web |title=23.1.40 |url=https://orwelldiaries.wordpress.com/2010/01/23/23-1-40/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210709182756/https://orwelldiaries.wordpress.com/2010/01/23/23-1-40/ |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 9 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 3 |lang=en}}</ref>։ Այսօր այն հասանելի է որպես բեկոնին այլընտրանք, որը արտադրվում է մուսուլմանական շուկայի համար և վաճառվում մսագործական խանութներում։ Արտաքինով այն շատ է նման խոզի բեկոնին, բացառությամբ,որ ունի ավելի մուգ գույն<ref>{{Cite web |title=Macon: Bacon's Underrated Cousin |url=http://www.tastemag.co.za/Hottopics-1504/Macon-bacons-underrated-cousin.aspx |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141128013007/http://www.tastemag.co.za/HotTopics-1504/Macon-bacons-underrated-cousin.aspx |archivedate=2014 թ․ նոյեմբերի 28 |accessdate=2015 թ․ մարտի 2 |lang=en}}</ref>։ === Բուսական բեկոն === Բեկոնի մեկ այլ այլընտրանք բուսական բեկոնն է, որը նաև կոչվում է ֆեկոն կամ վեկոն<ref name="bacon.co.uk veggie">{{Cite web |title=Vegetarian Bacon |url=http://www.bacon.co.uk/Vegetarian_Bacon.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120325204034/http://www.bacon.co.uk/Vegetarian_Bacon.htm |archivedate=2012 թ․ մարտի 25 |accessdate=2011 թ․ հունիսի 18 |lang=en}}</ref>։ Այն ցածր յուղայնությամբ է, չի պարունակում խոլեստերին, բայց հարուստ է սպիտակուցներով և ցանցաշերտերով<ref name="bacon.co.uk veggie" />։ Բուսական բեկոնի երկու կտորում կա մոտավորապես 74 կիլոկալորիա<ref name="bacon.co.uk veggie" />։ Բուսական բեկոնը սովորաբար պատրաստվում է սոյայի սպիտակուցի մարինացված շերտերից։ == Քննադատություն == «Բեկոնով ամեն ինչ էլ ավելի համեղ է» խոհարարական գիրք է որի հեղինակն է Սառա Փերիին։ Այդ գրքում նա բազմաթիվ հաճոյախոսություններ է տալիս բեկոնին և դրա օգտագործմանը խոհարարության մեջ<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.spokesmanreview.com/news-story.asp?ID=s1194156&date=080702 |автор=L. Crooks |заглавие=Let bacon add a little sizzle to your meal |год=2002 |язык=en |издание=The Spokesman-Review |издательство=Cowles Publishing Company |месяц=8 |день=7 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20020906192443/http://www.spokesmanreview.com/news-story.asp?ID=s1194156&date=080702 |archivedate=2002-09-06 |page=D1}}</ref>։ Մյուս կողմից, ինչպես մսամթերք արտադրողների մեծ մասի դեպքում, բեկոն արտադրողները քննադատության են ենթարկվել գյուղատնտեսական կենդանիների նկատմամբ իրենց վատ վերաբերմունքի համար։ Բազմաթիվ ստորագրահավաքներ և բողոքի ակցիաներ են սկսվել՝ բարձրացնելու հասարակության իրազեկությունը և փոխելու արտադրողների վերաբերմունքը իրենց խոզերի նկատմամբ։ Այս բողոքներից շատերը հաջող էին. օրինակ, ''NBC News-ի'' զեկույցից հետո խոզաբուծական ֆերմայում չարաշահումների գաղտնի հետաքննության մասին, ''Tyson Foods-ը'' խզեց պայմանագիրը խոզաբուծական ֆերմայի հետ<ref>{{Cite web |title=Tyson Foods dumps pig farm after NBC shows company video of alleged abuse |url=http://investigations.nbcnews.com/_news/2013/11/20/21534986-tyson-foods-dumps-pig-farm-after-nbc-shows-company-video-of-alleged-abuse?lite |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140125181229/http://investigations.nbcnews.com/_news/2013/11/20/21534986-tyson-foods-dumps-pig-farm-after-nbc-shows-company-video-of-alleged-abuse?lite |archivedate=2014 թ․ հունվարի 25 |accessdate=2014 թ․ հունվարի 3 |lang=en}}</ref>։ ''NBC-ի'' հետաքննության նման, Միացյալ Նահանգների կենդանիների պաշտպանության հասարակությունը ''(HSUS)'' ուսումնասիրել է խոզաբուծական ընկերություններից մեկի ''Seaboard Foods-ի'' հետաքննության վիճակը, որը արտադրանք է մատակարարում ''Walmart ցանցին''<ref name="huffpostsea">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://www.huffingtonpost.com/2012/02/01/seaboard-corporation-pig-video_n_1244229.html |автор=J. Zelman |заглавие=Источник |год=2012 |язык=en |издание=The Huffington Post |месяц=2 |день=1 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305001031/http://www.huffingtonpost.com/2012/02/01/seaboard-corporation-pig-video_n_1244229.html |archivedate=2016-03-05 |заглавиеe=Seaboard Corporation Pig Treatment Challenged By Humane Society Investigation (GRAPHIC VIDEO)}}</ref>։ Ըստ ''HSUS-ի'' ՝ խոզերի հետ վատ են վարվել և ենթարկել են բռնության։ ''Walmart-ի'' խոսնակ Դայան Դժին ասաց. «Երբ մենք տեղեկացանք մեղադրանքների մասին, մենք անմիջապես դիմեցինք Seaboard-ին, որպեսզի սկսենք հետաքննել հարցը։ Մինչև հավաստի տվյալների առկայության պահ, մենք կձեռնարկենք անհրաժեշտ քայլեր»։ Կան նաև խոզերի նկատմամբ վատ վերաբերմունքի դեմ միջնորդություններ, որոնցից շատերը նշում են, որ ֆերմաներում խոզերի նկատմամբ ներկայիս վերաբերմունքը դաժան է և ոչ բարոյական<ref>{{Cite web |title=Clarified – What are gestation crates? |url=http://eatocracy.cnn.com/2012/06/06/gestation-crates/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131224085213/http://eatocracy.cnn.com/2012/06/06/gestation-crates/ |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 24 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 9 |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Undercover Investigations: Exposing Animal Abuse |url=http://www.mercyforanimals.org/investigations.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140208193550/http://www.mercyforanimals.org/investigations.aspx |archive-date=2014 թ․ փետրվարի 8 |accessdate=2014 թ․ փետրվարի 9 |lang=en}}</ref>։ == Բեկոնի համով մթերքներ == Բեկոնի հանրաճանաչությունը Միացյալ Նահանգներում հանգեցրել է մի շարք կոմերցիոն ապրանքների, որոնք խոստանում են ավելացնել բեկոնի համը ցանկացած ուտեստին՝ առանց բեկոնին բնորոշ բացասական հատկությունների։ === Բեկոնի կտորներ === [[Պատկեր:Bacon bits in a bowl.jpg|thumb|250px|Բեկոնի կտորներ]] Բեկոնի կտորները հաճախ ավելացնում են աղցանների կամ կարտոֆիլի մեջ։ Դրանք նաև կարևոր բաղադրիչ են աղցանների մեջ։ Դրանք պատրաստվում են բեկոնի մանր փշրված կտորներից<ref name="The Spruce" />։ Արդյունաբերական ձեռնարկություններում դրանք պատրաստում են միկրոալիքային վառարաններում։ Բեկոնի նման արտադրանքը պատրաստվում է խոզապուխտից կամ հնդկահավից, մինչդեռ բեկոնի նման արտադրանքը պատրաստված է հյուսվածքային բուսական սպիտակուցից, որին էլ արհեստականորեն տրվում է բեկոնի համ<ref>{{Cite web |title=Textured Vegetable Protein |url=http://www.diversifiedfoods.com/DFI_TexturedVegetableProtein_Frame.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080723192124/http://www.diversifiedfoods.com/DFI_TexturedVegetableProtein_Frame.htm |archivedate=2008 թ․ հուլիսի 23 |accessdate=2009 թ․ մարտի 15 |lang=en}}</ref>։ === Բեկոնի համով այլ ապրանքներ === Գոյություն ունի նաև բեկոնի համով այլ ապրանքների լայն տեսականի, այդ թվում՝ բեկոնի համով աղ (''Bacon Salt'')<ref name="The Spruce" /><ref name="abcnews">{{Cite web |title='Bacontrepreneurs' Building Bacon Empire |url=https://abcnews.go.com/WN/story?id=7391205&page=1 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160325212825/https://abcnews.go.com/WN/story?id=7391205&page=1 |archivedate=2016 թ․ մարտի 25 |lang=en}}</ref>, բեկոնեզ (բեկոնի համով մայոնեզ)<ref name="The Spruce" /><ref>{{Cite web |title=J & D's – Everything Should Taste Like Bacon |url=http://www.jdfoods.net/products/baconnaise.php |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090302082653/http://www.jdfoods.net/products/baconnaise.php |archivedate=2009 թ․ մարտի 2 |accessdate=2009 թ․ մարտի 15 |lang=en}}</ref>,պաղպաղակներ բեկոնի համով։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} == Գրականության ցանկ == * Бекон — Краткая энциклопедия домашнего хозяйства/ред. И. М. Скворцов и др. — М.: Государственное Научное издательство «Большая Советская энциклопедия» — 1959. * {{БСЭ3|заглавие=Бекон}} * {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.ru/books?id=-z_ADwAAQBAJ&hl=ru&source=gbs_navlinks_s |автор=Пухарич Э., Трэверс Л. |заглавие=Мясо. Полное руководство. На ферме, у мясника, на кухне |место=М. |издательство=Хлеб Соль |страницы=218 |код=2020}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Մսով ուտեստներ]] [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:ԲՊՀ հոդվածներ 2023]] nhc0mrg8hkd4k33gusx0dcun74f8v0x 0 1110850 10356940 10356441 2025-06-18T00:07:06Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Citation, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356940 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20230228}} {{Տեղեկաքարտ Աղետ}} '''Գնացքի վթար Հունաստանում''', [[2023]] թվականի [[փետրվարի 28]]-ին [[Հունաստան]]ի [[Թեսալիա|Թեսալիա նահանգի]] [[Լարիսա (քաղաք)|Լարիսա քաղաքում]] մարդատար և բեռնատար գնացքների բախումն է, ինչի հետևանքով մահացել է առնվազն 42 մարդ, տասնյակ մարդիկ վիրավորվել են<ref name="40 dead" /><ref name="bnonews">{{Cite news |date=2023 թ․ փետրվարի 28 |title=2 trains collide in northern Greece, at least 15 killed |url=https://bnonews.com/index.php/2023/02/2-trains-collide-in-northern-greece-at-least-15-dead/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301005656/https://bnonews.com/index.php/2023/02/2-trains-collide-in-northern-greece-at-least-15-dead/ |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=BNO News |language=en-US}}</ref><ref name="“bbc1”">{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Dozens killed after two trains collide in Greece |url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-64807384 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301102920/https://www.bbc.com/news/live/world-europe-64807384 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=BBC News |language=en}}</ref><ref name="reuters1">{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=At least 40 dead, scores injured after trains collide in Greece |url=https://www.reuters.com/world/europe/two-trains-collide-greece-dozens-feared-injured-2023-03-01/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301013848/https://www.reuters.com/world/europe/two-trains-collide-greece-dozens-feared-injured-2023-03-01/ |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |work=Reuters |language=en}}</ref>, Հունաստանում գրանցված ամենամահաբեր երկաթուղային վթարն է<ref name="40 dead">{{Cite web |last1=Panoutsopoulou |first1=Magda |title=Greece declares 3 days of national mourning in wake of deadly train crash |url=https://www.aa.com.tr/en/europe/greece-declares-3-days-of-national-mourning-in-wake-of-deadly-train-crash/2834541 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134328/https://www.aa.com.tr/en/europe/greece-declares-3-days-of-national-mourning-in-wake-of-deadly-train-crash/2834541 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |publisher=AA News}}</ref><ref name="bnonews" />, 50-ից 60 մարդ ներկայումս անհայտ կորած է վթարի հետևանքով<ref>{{Cite news |last=Smith |first=Helena |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Greece train crash: at least 40 killed and dozens injured in collision |url=https://www.theguardian.com/world/2023/mar/01/greece-train-crash-deaths-injuries-larissa-collision-derailment |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301084744/https://www.theguardian.com/world/2023/mar/01/greece-train-crash-deaths-injuries-larissa-collision-derailment |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ == Նախապատմություն == [[Աթենք]]ից դեպի [[Սալոնիկ]] մեկնող մարդատար գնացքը Աթենքից դուրս է եկել տեղական ժամանակով մոտավորապես 19:30 (17:30 UTC)՝ ժամանակացույցից մի քանի րոպե ուշ՝ տեղափոխելով մոտավորապես 350 ուղևոր։ Գնացքը շահագործվել է Hellenic Train ընկերության կողմից<ref>{{Citation |title=Greece train crash leaves dozens dead |website=dw.com |url=https://www.dw.com/en/greece-train-crash-leaves-dozens-dead/a-64847983 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134320/https://www.dw.com/en/greece-train-crash-leaves-dozens-dead/a-64847983 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |url-status=live |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ανακοίνωση 1/3/2023 |url=https://www.hellenictrain.gr/news/anakoinosi-132023 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134318/https://www.hellenictrain.gr/news/anakoinosi-132023 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=Hellenic Train |language=el}}</ref> Նույն ժամանակ, բեռնարկղերով բեռնված մի քանի վագոններով բեռնատար գնացքը շարժվել էր Սալոնիկից Լարիսա<ref name="reuters1" /><ref>{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Crushed carriages lay strewn off tracks after deadly train crash in Greece |url=https://www.independent.co.uk/tv/news/greece-train-wreck-collision-accident-b2291764.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134319/https://www.independent.co.uk/tv/news/greece-train-wreck-collision-accident-b2291764.html |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |work=[[The Independent]]}}</ref>։ Նույն օրը ավելի վաղ, Պալայոֆարսալոս երկաթուղային կայարանում, էլեկտրական ցանցում տեղի ունեցած վթարիի հետևանքով հոսանքի օդային գիծը ընկել էլ միջքաղաքային գնացքի վրա, ինչը հանգեցրեց երթևեկության մի քանի ուշացումների<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ փետրվարի 28 |title=Paleofarsalos: 25,000-volt power cables fell into a passing train |url=https://www.cnn.gr/ellada/story/352193/palaiofarsalos-ilektrofora-kalodia-ton-25-000-volt-epesan-se-dierxomeno-treno |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134323/https://www.cnn.gr/ellada/story/352193/palaiofarsalos-ilektrofora-kalodia-ton-25-000-volt-epesan-se-dierxomeno-treno/amp |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |work=CNN Greece |language=Greek}}</ref> Վթարը հենց A1 մայրուղու էստակադայի հատվածում է եղել, որը բացվել է 2003 թվականին՝ որպես գծի վերակառուցման ծրագրի մի մաս։ == Բախում == Երկու գնացքները բախվել են Աթենք-Սալոնիկ մայրուղու վրա, որը շահագործում է Հունաստանի ազգային երկաթուղային OSE ընկերությունը։ Վթարի հատվածը, որը գտնվում է Լարիսայից 27,3 կիլոմետր հյուսիս, եղել է երկկողմանի երթևեկությամբ, տեղադրված է եղել ավտոմատ հսկողություն, սակայն անջատումն ու ազդանշանը դեռևս կառավարվել են ձեռքով<ref>{{Citation |title=At least 32 killed, dozens injured in Greece train crash |website=Al Jazeera |url=https://www.youtube.com/watch?v=hj5FnTGI0ng&t=54s |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134317/https://www.youtube.com/watch?v=hj5FnTGI0ng&t=54s |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |url-status=live |language=en}}</ref>։ Ուղևորատար գնացքը և բեռնատար գնացքը ճակատ-ճակատի բախվել են կեսգիշերից անմիջապես առաջ<ref>{{Cite web |title=Fiery train crash in Greece kills 29, injures at least 85 |url=https://www.cbsnews.com/news/greece-train-crash/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301025549/https://www.cbsnews.com/news/greece-train-crash/ |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=www.cbsnews.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Carey |first=Alexis |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Dozens dead after two trains collide in Greece |url=https://www.couriermail.com.au/news/world/dozens-dead-after-two-trains-collide-in-greece/news-story/8dc634723370d5f58d9efd2336ae5b58 |website=Courier Mail}}</ref>։ Թեսալիայի շրջանի նահանգապետ Կոստաս Ագորաստոսն ասել է, որ մարդատար գնացքի առաջին չորս վագոնները դուրս են եկել ռելսերից, իսկ առաջին երկու վագոնները հրդեհվել են և «գրեթե ամբողջությամբ ավերվել»<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Greece train crash: Survivors describe 'nightmarish seconds' |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-64806678 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301014401/https://www.bbc.com/news/world-europe-64806678 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=bbc.com/news}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ ուղևորները փախել են պատուհաններից։ Շատերը խուճապի են մատնվել վթարի քաոսային տեսարանի պատճառով<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Greece train crash: Survivors describe 'nightmarish seconds' |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-64806678 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301014401/https://www.bbc.com/news/world-europe-64806678 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=bbc.com/news}}</ref>։ Բախումից հետո գնացքի բազմաթիվ վագոններ հրդեհվել են։ Տասնյոթ հրշեջ մեքենա և 150 հրշեջներ փորձել են հանգցնել կրակը, իսկ բախման վայրում փրկարարական աշխատանքներ են իրականացվել շտապօգնության 40 մեքենա և ավելի քան 30 ոստիկաններ<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Carnage after trains collide near Greek city of Larissa |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-64806678 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301014401/https://www.bbc.com/news/world-europe-64806678 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |title=Greece train collision updates: At least 29 dead, 85 injured |url=https://abcnews.go.com/International/16-dead-85-injured-trains-collide-derail-greece/story?id=97538779 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301040059/https://abcnews.go.com/International/16-dead-85-injured-trains-collide-derail-greece/story?id=97538779 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=ABC News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |title=At least 32 dead, 85 injured after trains collide in northern Greece |url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/02/28/greece-train-accident-tempe-larissa/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301035240/https://www.washingtonpost.com/world/2023/02/28/greece-train-accident-tempe-larissa/ |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |newspaper=Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Օգնության համար կապ հաստատվեց Հունաստանի բանակի հետ։  Մոտ 250 ողջ մնացած ուղևորները, այդ թվում՝ թեթև վնասվածքներ ստացածները, ավտոբուսներով տարհանվել են բախման վայրից դեպի Սալոնիկ<ref>{{Cite news |title=32 people dead and 85 injured in a train collision in Greece |url=https://www.jpost.com/international/article-733022 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301044136/https://www.jpost.com//international/article-733022 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |work=The Jerusalem Post |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ փետրվարի 28 |title=Fiery Greece train collision kills 32, injures at least 85 |url=https://www.fox10phoenix.com/news/fiery-greece-train-collision-kills-injures-crash |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301042506/https://www.fox10phoenix.com/news/fiery-greece-train-collision-kills-injures-crash |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=Associated Press |language=en-US}}</ref><ref name="cnn1">{{Cite web |last1=Hauser |first1=Heather |last2=Chen |first2=Chris |last3=Liakos |first3=Mohammed |last4=Tawfeeq |first4=Jennifer |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=At least 29 dead, 85 injured as trains collide in Greece |url=https://www.cnn.com/2023/02/28/europe/greece-train-crash-larissa-intl-hnk/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301033729/https://www.cnn.com/2023/02/28/europe/greece-train-crash-larissa-intl-hnk/index.html |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=CNN |language=en}}</ref>։ == Զոհեր == {{external media| image1 = [https://static01.nyt.com/images/2023/03/01/multimedia/01greece-crash-mhjq/01greece-crash-mhjq-videoSixteenByNine3000.jpg Փրկարարական աշխատանքներ վթարի վայրում]}} Զոհվել է երեսունութ մարդ, վիրավորվել՝ ութսունհինգ մարդ, որոնցից 25-ը ծանր։ Տուժածներից 66-ը հոսպիտալացվել են, իսկ վեցը՝ վերակենդանացման բաժանմունքներում են<ref name="bnonews" /><ref name="reuters1" />։  Որոշ զոհերի նույնականացումը դժվարացել է, քանի որ առաջին վագոնի ներսում ջերմաստիճանը հասել է 1300&nbsp;°C<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Greece train crash: Survivors describe 'nightmarish seconds' |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-64806678 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301014401/https://www.bbc.com/news/world-europe-64806678 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=bbc.com/news}}</ref>։ == Հետևանք == Վթարից հետո Հունաստանի կառավարությունը արտակարգ խորհրդակցություն է կազմակերպել, և դեպքի վայր է մեկնել առողջապահության նախարար Թանոս Պլևրիսը<ref>{{Cite web |title=Train accident in Greece kills at least 29 |url=https://www.philstar.com/world/2023/03/01/2248513/train-accident-greece-kills-least-29 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134339/https://www.philstar.com/world/2023/03/01/2248513/train-accident-greece-kills-least-29 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=Philstar.com}}</ref>։ Նախագահ [[Կատերինա Սակելարոպուլու|Կատերինա Սաքելարոպուլուն]] ընդհատեց իր այցը [[Մոլդովա]]՝ վթարի վայր այցելելու համար՝ նշելով տուժածներին «աջակցություն ցույց տալու» անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ մարտ |title=Greek president cuts short Moldova trip after train collision |url=https://www.reuters.com/world/europe/greek-president-cuts-short-moldova-trip-after-train-collision-2023-03-01/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134334/https://www.reuters.com/world/europe/greek-president-cuts-short-moldova-trip-after-train-collision-2023-03-01/ |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=Reuters}}</ref>։ Վթարից հետո տրանսպորտի նախարար Կոստաս Աքիլեաս Կարամանլիսը հրաժարական է տվել<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ մարտ |title=Greek Transport Minister Kostas Karamanlis resigns over deadly train crash |url=https://apnews.com/article/rail-accidents-ap-news-alert-kostas-karamanlis-athens-b4f7e19766199597aa77e9397b1f5e0c |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301170424/https://apnews.com/article/rail-accidents-ap-news-alert-kostas-karamanlis-athens-b4f7e19766199597aa77e9397b1f5e0c |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=[[Associated Press]]}}</ref>։ == Հետաքննություն == Վթարից հետո ոստիկանությունը հարցաքննել է երկաթուղային երկու պաշտոնյայի.<ref>{{Cite news |last=The Associated Press |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Train Crash in Greece Kills at Least 29 |url=https://www.nytimes.com/2023/02/28/world/europe/train-crash-greece.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301043103/https://www.nytimes.com/2023/02/28/world/europe/train-crash-greece.html |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Ոստիկանությունը ձերբակալել է կայարանի պետին և մեղադրել նրան անզգուշությամբ մահ և վնաս պատճառելու մեջ<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Greece train crash: Police arrest railroad station master |url=https://www.dw.com/en/greece-train-crash-police-arrest-railroad-station-master/a-64850436 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134327/https://www.dw.com/en/greece-train-crash-police-arrest-railroad-station-master/a-64850436 |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |publisher=Deutsche Welle}}</ref>։ Լարիսայի կայարանի աշխատակիցը պնդել է, որ վերընթաց գծից անցումը չի աշխատում<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Το μοιραίο λάθος του σταθμάρχη Λάρισας που έφερε την τραγωδία |url=https://www.protothema.gr/greece/article/1345110/sugrousi-trenon-sti-larisa-to-moiraio-lathos-tou-stathmarhi-pou-efere-tin-tragodia/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134329/https://www.protothema.gr/greece/article/1345110/sugrousi-trenon-sti-larisa-to-moiraio-lathos-tou-stathmarhi-pou-efere-tin-tragodia/ |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=ProtoThema |language=el}}</ref>, և որ գնացքը նախատեսված էր պահել վերին գծում՝ բեռնատար գնացքից խուսափելու համար։ Նա նաև պնդել է, որ գնացքը շարժվել է կարմիր ազդանշանով<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Τραγωδία στα Τέμπη – 36 νεκροί στο χειρότερο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην Ελλάδα |url=https://www.athenstransport.com/2023/03/tragodia-tempi-sidirodromos/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301134311/https://www.athenstransport.com/2023/03/tragodia-tempi-sidirodromos/ |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=Athens Transport |language=el}}</ref>։ == Արձագանք == Վթարի առիթով, Հունաստանի կառավարությունը եռօրյա սուգ է հայտարարել՝ բոլոր դրոշները կիսով չափ խոնարհել են, իսկ տոնական միջոցառումները հետաձգվել են<ref name=":2">{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=At least 36 dead, scores injured as trains collide in Greece |url=https://www.cnn.com/2023/02/28/europe/greece-train-crash-larissa-intl-hnk/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301022924/https://amp.cnn.com/cnn/2023/02/28/europe/greece-train-crash-larissa-intl-hnk/index.html |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |publisher=CNN}}</ref>։  STASY-ի մետրոյի աշխատողների արհմիությունը կասեցրել է [[Աթենքի մետրո]]յում նախատեսված գործադուլը՝ ի հարգանք վթարի զոհերի։  Հունաստանի գնացքների մեքենավարների արհմիության նախագահն ասել է, որ վթարը «չէր լինի, եթե անվտանգության համակարգերը աշխատեին»<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Strike action on metro suspended due to deadly train crash |url=https://www.ekathimerini.com/news/1205686/strike-action-on-metro-suspended-due-to-deadly-train-crash/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301170419/https://www.ekathimerini.com/news/1205686/strike-action-on-metro-suspended-due-to-deadly-train-crash/ |archive-date=2023 թ․ մարտի 1 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |publisher=eKathimerini}}</ref>։ [[Բրյուսել]]ում Եվրահանձնաժողովի շենքի մոտ դրոշները իջեցվել են վթարի առավոտյան<ref name=":1">{{Cite tweet |user=EU_Commission |number=1630879707028676613 |title=Our flags are lowered at half-mast in front of our headquarters in Brussels following the terrible train accident that claimed so many lives last night near Larissa, Greece.|date=March 2023 }}</ref>։ [[Ֆրանսիա]]յի արտաքին գործերի նախարար Քեթրին Կոլոննան [[Թվիթթեր]]ում իր ցավակցությունն է հայտնել զոհերի ընտանիքներին<ref>{{Cite tweet |user=MinColonna |number=1630835184466636801 |title=Pensées attristées après le terrible accident de train près de Larissa en #Grèce.|date=March 2023}}</ref>։ Ցավակցել են նաև Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ [[Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյեն|Ուրսուլա ֆոն Դեր Լեյենը]]<ref>{{Cite tweet |user=vonderleyen |number=1630831379926663175 |title=My thoughts are with the people of Greece after the terrible train accident that claimed so many lives last night near Larissa.|date=March 2023 }}</ref>  և [[Եվրոպական խորհրդարանի նախագահ|Եվրոպական խորհրդարանի]] նախագահ [[Շառլ Միշել]]ը<ref>{{Cite tweet |user= CharlesMichel |number=1630844224198307842 |title=My thoughts are with the people of Greece this morning.|date=March 2023 }}</ref>։  [[Ֆրանսիայի նախագահ]] [[Էմանուել Մակրոն]]ը Թվիթթերում գրել է. «Ֆրանսիան կանգնած է հույների կողքին»<ref>{{Cite tweet |user= EmmanuelMacron |number=1630894423654510592 |title=Mes pensées vont aux proches des victimes du terrible accident survenu la nuit dernière près de Larissa. La France se tient aux côtés des Grecs. |date=March 2023}}</ref>։ [[Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն|Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության]] պետական լրատվամիջոցները հաղորդում են, որ նախագահ [[Սի Ցզինպին]]ը ցավակցական հեռագիր է հղել [[Կատերինա Սակելարոպուլու|Սակելարոպուլուին]]<ref name=":2" />։ [[Թուրքիա]]յի Արտաքին գործերի նախարարությունը տեղի ունեցածի կապակցությամբ ցավակցական հայտարարություն է տարածել՝ տուժածներին մաղթելով շուտափույթ ապաքինում<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=No: 62, 1 March 2023, Press Release Regarding the Train Crash in Greece |url=https://www.mfa.gov.tr/no_-62_-yunanistan-da-meydana-gelen-tren-kazasi-hk.en.mfa |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |website=mfa.gov.tr |publisher=Ministry of Foreign Affairs |quote=We extend our condolences to the relatives of those who lost their lives in this tragic accident as well as to the people and Government of Greece and wish a speedy recovery to the injured.}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} [[Կատեգորիա:2023 Եվրոպայում]] [[Կատեգորիա:2023 աղետներ]] [[Կատեգորիա:2023 իրադարձություններ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարը Հունաստանում]] [[Կատեգորիա:Հունաստանի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Տրանսպորտային աղետներ]] dovsxcwb9h5tlgqrd9elbgbrzkx02vp 0 1111757 10357022 10356164 2025-06-18T00:10:30Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite journal, Cite book, Ռուսերեն գիրք և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357022 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Նկարիչ}} '''Մարի-Գաբրիել Կապե''' ({{ԱԾ}}), [[ֆրանսիացի]] [[Նեոդասականություն|նեոդասական]] [[նկարիչ]]։ Ծնվել է 1761 թվականի սեպտեմբերի 6-ին [[Լիոն]]ում։ Կապեն համեստ ծագում է ունեցել, և նրա նախկին ծագումն ու գեղարվեստական կրթությունն անհայտ են, սակայն հայտնի է, որ 1781 թվականին նա [[Փարիզ]]ում դարձել է ֆրանսիացի նկարչուհի Ադելաիդա Լաբիլ-Գիարի աշակերտը։ Նա աչքի է ընկել որպես [[դիմանկար]]չուհի, և նրա աշխատանքները ներառել են [[յուղաներկ]], [[ջրաներկ]] և [[Մանրանկարչություն|մանրանկարներ]]<ref>{{Cite web |title=Marie-Gabrielle Capet |url=http://collection.nmwa.go.jp/en/P.2001-0002.html |publisher=collection.nmwa.go.jp}}</ref>։ == Կյանքը == [[Պատկեր:Adélaïde Labille-Guiard - Self-Portrait with Two Pupils - The Metropolitan Museum of Art.jpg|thumb|upright|left|Ադելաիդա Լաբիլ-Գիարի ստուդիայում, Ադելաիդա Լաբիլ-Գիար: Ինքնադիմանկար երկու աշակերտների հետ: Աշակերտներն են` Մարի-Գաբրիել Կապեն և Մարի-Մարգարիտ Կարրո դե Ռոզմոնդը]] [[Պատկեր:Marie-Gabrielle Capet02.jpg|thumbnail|Մարի-Գաբրիել Կապեն Ադելաիդա Լաբիլ-Գիարի կողմից]] Մարի-Գաբրիել Կապեն ծնվել է 1761 թվականին Լիոնում<ref>For a complete monograph on Capet's life, see Arnauld Doria, ''Gabrielle Capet'', Paris: Les Beaux-Arts, 1934.</ref>։ Պատանեկության տարիներին Կապեն հաճախել է Լիոնում գտնվող հանրային նկարչական դպրոց<ref name=":0">{{Cite web |last=Perez |first=Alexandra Michele |title=Under the Shadow of Her Teacher: Marie-Gabrielle Capet in the Studio of Adélaïde Labille-Guiard |url=https://ufdcimages.uflib.ufl.edu/UF/00/09/15/23/00840/Perez_Alexandra-Final.pdf |access-date=2020 թ․ նոյեմբերի 15}}</ref>։ Տասնութերորդ դարում [[Ֆրանսիա]]յում Գեղարվեստի թագավորական ակադեմիան պատասխանատու է եղել [[արվեստագետ]]ների պատրաստման և [[Սալոն]]ում արվեստի գործեր ցուցադրելու համար, որոնք փառաբանել են Բուրբոնների միապետության կողմից քարոզվող հերոսական արժեքները։ Մինչև [[Ֆրանսիական հեղափոխություն]]ը Փարիզի Գեղարվեստի թագավորական ակադեմիան պաշտոնական գեղարվեստական պրակտիկայի կենտրոնական հաստատությունն է եղել և կին ուսանողների թիվը սահմանափակել է միանգամից չորսով<ref>Laura Auricchio, "Self-Promotion in Adélaïde Labille-Guiard's 1785 "Self Portrait with Two Students", ''The Art Bulletin'', Vol. 89, No. 1 (March 2007)</ref>։ 1781 թվականին քսանամյա Կապեն տեղափոխվել է Փարիզ՝ դառնալու Ադելաիդա Լաբիլ-Գիարի (1749–1803) աշակերտը<ref name=":0"/>, նեոդասական նկարիչ, որն ընդունվել է ակադեմիա 1783 թվականին<ref>{{Cite web |title=Brooklyn Museum: Adélaïde Labille-Guiard |url=https://www.brooklynmuseum.org/eascfa/dinner_party/heritage_floor/adelaide_labille_guiard |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 7 |website=www.brooklynmuseum.org}}</ref>։ Կապեն իր վաղ աշխատանքները ցուցադրել է 1781 և 1783 թվականներին ''Exposition de la jeunesse''-ում<ref name=":0"/>, իսկ ավելի ուշ ցուցադրվել է Սալոնում, երբ այն բացվել է բոլոր նկարիչների համար Ֆրանսիական հեղափոխությունից հետո։ Նրա աշխատանքները ներառել են [[մանրանկարչություն]], [[յուղաներկ]] և [[պաստել]]ներ, որոնք գովաբանվել են իրենց վիրտուոզ գծագրության և գույների օգտագործման համար<ref>Delia Gaze, "Capet, Gabrielle", ''[[Dictionary of Women Artists]]'' (1997: Fitzroy Dearborn Publishers)</ref>։ Նրա պաստելային նկարներից շատերը դիմանկարներ են եղել, թեև 1808 թվականին նա ինքնին համարվել է պատմության նկարիչ<ref>Charles Landon "Salon de 1808", ''Journal des Arts, des Sciences, et de Littérature'', no. 170. 10 Frimaire an 10, p. 65.</ref><ref>{{in lang|fr}}{{Cite web |title=Marie-Gabrielle Capet |url=http://www.femmespeintres.net/pat/hist/capet.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160427230602/http://www.femmespeintres.net/pat/hist/capet.htm |archive-date=2016 թ․ ապրիլի 27 |publisher=/www.femmespeintres.net}}</ref><ref name=Heller>Heller, Nancy G., ''Women Artists: An Illustrated History'', Abbeville Press, Publishers, New York 1987 {{ISBN|978-0-89659-748-8}}</ref>։ Նա եղել է մի քանի հաճախորդների թվում՝ թագավորական ընտանիքի մի քանի անդամների և փարիզյան հասարակության այլ անդամների, ինչպիսիք են [[իրավաբան]] Պիեռ-Նիկոլա Բերիերը և [[Դրամատուրգիա|դրամատուրգ]] [[Մարի Ժոզեֆ Շենիե|Ժոզեֆ Շենիեն]]<ref name=Heller />։ Կապեն ու Լաբիլ-Գիարը ոչ միայն պրոֆեսիոնալ հարաբերություններ են վայելել, այլև ընտանիքի մտերիմ ընկերներ են եղել։ Կապեն Լաբիլ-Գիարի մահից հետո տեղափոխվել է [[Լուվր]]ի իր ուսուցչի մոտ<ref>{{Cite book |last1=Uglow |first1=Jennifer S. |url=https://books.google.com/books?id=zlQKDvU1WV0C&q=marie-gabrielle+capet+biography&pg=PA308 |title=marie-gabrielle+capet+biography |last2=Hendry |first2=Maggy |year=1999 |isbn=9781555534219 |access-date=2017 թ․ մարտի 21}}</ref><ref>{{Cite web |title=marie-gabrielle+capet+biography |url=https://books.google.com/books?isbn=155553421X |access-date=2017 թ․ մարտի 21}}</ref><ref>{{Cite web |title=Women Artists in Nineteenth–Century France |url=http://www.metmuseum.org/toah/hd/19wa/hd_19wa.htm |publisher=/www.metmuseum.org}}</ref>։ Նույնիսկ այն բանից հետո, երբ 1799 թվականին Լաբիլ-Գիարն ամուսնացել է նկարիչ Ֆրանսուա Վինսենթի հետ, Կապեն շարունակել է ապրել նրանց տանը։ Լաբիլ-Գիարի մահից հետո Կապեն ապրել է իր ամուսնու հետ մինչև նրա մահը (1816 թվական)<ref name=":12">{{Cite journal |last=DE JESÚS |first=MARY SPRINSON |date=2008 |title=Adélaïde Labille-Guiard's Pastel Studies of the Mesdames de France |url=https://www.jstor.org/stable/25699092 |journal=Metropolitan Museum Journal |volume=43 |pages=157–172 |doi=10.1086/met.43.25699092 |issn=0077-8958 |jstor=25699092 |s2cid=191391110}}</ref>։ Նրա գործերից առավել հայտնի են տիկին Ադելաիդայի և Վիկտորիայի, տիկին Վինսենթի ստեղծագործությունները՝ շրջապատված իր աշակերտներով՝ Մլե Մարսի և Ժան-Անտուան Հուդոնի կողմից։ Այն ժամանակ ակադեմիան սահմանափակած է եղել կին նկարիչների անդամներին միայն չորս կին անդամներով<ref name="Golemba">{{Cite book |last=Golemba |first=Beverly E. |url=https://archive.org/details/lesserknownwomen0000gole/page/37 |title=Lesser-known Women: A Biographical Dictionary |publisher=Rienner |year=1992 |isbn=978-1-55587-301-1 |location=Boulder u.a. |page=[https://archive.org/details/lesserknownwomen0000gole/page/37 37]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Self–Portrait with Two Pupils |url=http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/53.225.5 |access-date=2017 թ․ մարտի 21 |publisher=www.metmuseum.org}}</ref><ref>{{Cite web |last=Zoffany |first=Johan |author-link=Johann Zoffany |year=1771–1772 |title=The Royal Academicians |url=http://www.royalcollection.org.uk/eGallery/object.asp?object=400747 |access-date=2017 թ․ մարտի 21 |publisher=[[Royal Collection|The Royal Collection]]}}</ref>։ Մահացել է Փարիզում 1818 թվականին<ref>{{Cite web |title=Articles/Capet |url=http://www.pastellists.com/Articles/Capet.pdf |access-date=2015 թ․ փետրվարի 11 |publisher=www.pastellists.com}}</ref>։ == Աշխատանքներ == Մարի-Գաբրիել Կապեի աշխատանքը պարունակել է մանրանկարչության դիմանկարների մեծ հավաքածու, որոնց մեծ մասը պահվում է Լուվրում։ Այս հավաքածուի մեջ ներառված են տիկին Մարտին դե Լեսեպսի, տիկին Էլիզաբեթի, Լյուդովիկոս XVI-ի քրոջ և Մադմուզել Մարսի դիմանկարները<ref>{{Cite web |title=Jaconde, Portal of the Collections of the Museums of France |url=http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/joconde_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_3=AUTR&VALUE_3=CAPET%20MARIE%20GABRIELLE |access-date=2017 թ․ ապրիլի 13 |website=Culture.couv.fr}}</ref> [[Պատկեր:Capet - Presumed portrait of Élisabeth of France - Louvre.jpg|thumb|Տիկին Էլիզաբեթի դիմանկարը ենթադրյալ մանրանկարիչ Մարի-Գաբրիել Կապեի կողմից: 18-րդ դար, գտնվում է Լուվրում։]] Թեև Կապեի աշխատանքները քիչ են հայտնի, այնուամենայնիվ նրան են վերագրվել որոշ մանրանկարներ, որոնք ենթադրվում է, որ Էլիզաբեթ-Ֆիլիպին-Մարի-Հելեն դե Ֆրանսի մասին է, որը հաճախ կոչվել է տիկին Էլիզաբեթ։ Տիկին Էլիզաբեթը նկարել նաև Լաբիլ-Գիարի կողմից։ Անստորագրված մանրանկարը, որը ենթադրվել է, որ Տիկին Էլիզաբեթինն է, գտնվում է Լուվրի թանգարանում<ref name=":12"/>։ Մանրանկարում պատկերված է մի կին՝ սպիտակ, մուսլինե զգեստով և մուգ թևերով։ Կապեի կողմից ստորագրված այլ մանրանկարների գտնվելու վայրերն անհայտ են<ref name=":12" />` <gallery widths="200px" heights="200px" perrow="3" class="center"> File:Marie-Gabrielle Capet.jpg| ''Ֆրանսիայի արքայադուստր Մարի Ադելաիդա'' File:Marie-Gabrielle Capet - Studio Scene - WGA4049.jpg|«Տիկին Վինսենթի արհեստանոցը», 1808 թվականի նկարչություն, այժմ [[Մյունխեն]]ի ''Neue Pinakothek''-ում։ File:Simon Charles Miger par Gabrielle Marie Capet - 1806.jpg|Գաբրիել Մարի Կապե: «Սայմոն Չարլզ Միգեր», 1806 թվական </gallery> == Տես նաև == * [[Գեղանկարչության և քանդակագործության թագավորական ակադեմիա]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{Ռուսերեն գիրք |автор=Christophe Marcheteau de Quinçay, Bernd Pappe, Xavier Salmon |заглавие=Marie-Gabrielle Capet (1761—1818): une virtuose de la miniature |год=2014 |издательство=Éditions Snoeck |allpages=104}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Lesser-known women |ссылка=https://archive.org/details/lesserknownwomen0000gole/page/36/mode/2up |автор=Beverly E. Golemba |заглавие=Lesser-known women: a biographical dictionary |год=1992 |издательство=Lynne Rienner Publishers |pages=37—38}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Bryan's Dictionary |ссылка=https://ia800202.us.archive.org/28/items/cu31924092716962/cu31924092716962.pdf |автор=Bryan, Michael |заглавие=Bryan's Dictionary of Painters and Engravers (A–K) |год=1886 |часть=Capet, Marie Gabrielle |издательство=George Bell & Sons |pages=228}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Women Artists: 1550—1950 |автор=Ann Sutherland Harris, Linda Nohlin |заглавие=Women Artists: 1550-1950 |год=1976 |часть=Gabrielle Capet |издательство=Los Angeles County Museum of Art |pages=195—197}} == Արտաքին հղումներ == *[http://bjws.blogspot.se/2011/03/women-artists-self-portraits-french_1123.html Մարի-Գաբրիել Կապե ] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կապե, Մարի-Գաբրիել}} [[Կատեգորիա:18-րդ դարի ֆրանսիացի նկարիչներ]] [[Կատեգորիա:19-րդ դարի ֆրանսիացի նկարիչներ]] [[Կատեգորիա:Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը թաղվածներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի արվեստագետներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի դիմանկարիչներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի նկարիչներ]] ighkpafqh999ndgxzrkvitydpsv5snf 0 1111903 10356944 10356427 2025-06-18T00:07:20Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356944 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist|name=Spice Girls|image=Spice Girls in Toronto, Ontario.jpg|landscape=yes|caption=Spice Girls խմբի անդամները ելույթ են ունենում 2008 թվականի փետրվարին Տորոնտոյում իրենց նախավերջին վերամիավորման համերգի ժամանակ։ (L–R) [[Մելանի Ց]], [[Վիկտորիա Բեքհեմ]], [[Ջերի Հալիվել]], [[Մել Բ]] և [[Էմմա Բունթոն]]|origin=[[Լոնդոն]], Անգլիա|genre={{Flatlist| * [[Pop music|Pop]] * [[dance-pop]] *[[contemporary R&B|R&B]]}}|years_active={{flatlist| * 1994–2000 * 2007–2008 * 2012 * 2018–առ այսօր }}|label=[[Virgin Records|Virgin]] <!-- Virgin Records is a subdivision of EMI. -->|website={{url|thespicegirls.com}}|current_members=* [[Էմմա Բանթոն]] * [[Մել Բ]] * [[Մելանի Սի]] * [[Ջերի Հալիվել]]|past_members=* [[Վիկտորիա Բեքհեմ]]}}'''Spice Girls''' («Սփայս Գըրլզ»), անգլիացի աղջիկների երաժշտական խումբ, որը ձևավորվել է 1994 թվականին։ Թիմի անդամներն են՝ [[Մելանի Բրաուն]]ը, որը նաև հայտնի է որպես Mel B («Scary Spice»), [[Մելանի Չիսհլմը|Մելանի Չիսհոլմը]], կամ [[Մելանի Ց|Մելանի Սի]], որը ունի նաև «Melany C» («Sporty Spice») բեմական անունները, [[Էմմա Բանթոն]]ը՝ հայտնի նաև (Baby Spice») բեմական անունով, [[Ջերի Հալիվելը]]՝ հայտնի նաև որպես («Ginger Spice») և [[Վիկտորյա Բեքհեմ]]ը՝ հայտնի նաև («Posh Spice») բեմական անվամբ։ Իրենց «աղջիկների ուժի» [[մանտրա]]յով նրանք վերաիմաստավորեցին աղջիկների խումբ հայեցակարգը՝ թիրախավորելով երիտասարդ կին երկրպագուների խումբը։ Նրանք գլխավորեցին 1990-ականների դեռահասների փոփ-վերածնունդը, հանդիսացան ''Cool Britannia''-ի դարաշրջանի հիմնական մասը և դարձան տասնամյակի փոփ մշակույթի խորհրդանիշները։ ''Spice Girls''-ը ձևավորվել է լսումների միջոցով, որոնց նպատակն էր ստեղծել աղջիկների խումբ, այն ժամանակ հայտնի բրիտանական տղաների խմբերի հետ մրցելու համար։ Նրանք սուղ ժամանակահատածում առանձնացան իրենց մենեջերներից և ստեղծագործական հսկողություն վերցրին իրենց ձայներին և կերպարներին։ ''The Spice Girls'' խումբը 1996 թվականին ''Virgin Records''-ի հետ պայմանագիր կնքեց և թողարկեց իր դեբյուտային «[[Wannabe]]» սինգլը, որը 37 երկրների մրցակցային շարքում զբաղեցրեց առաջին տեղը։ Նրանց 1996 թվականին լույս տեսած «[[Spice (ալբոմ)|Spice]]» դեբյուտային ալբոմը ամբողջ աշխարհում վաճառվել է ավելի քան 23 միլիոն օրինակով՝ դառնալով պատմության մեջ կանանց խմբի ամենավաճառվող ալբոմը։ Նրանց թողարկեցին ևս երեք թոփ սինգլներ, դրանք են՝ ''"Say You'll Be There", "2 Become 1" և "Who Do You Think You Are"/"Mama"'' սինգլները։ Նրանց երրորդ՝ «Spiceworld» ալբոմը լույս է տեսել 1997 թվականին, որը ևս մեկ համաշխարհային հաջողութուն ունեցավ, և ամբողջ աշխարհում ավելի քան 14 միլիոն օրինակ վաճառք ունեցավ։ Նրանց «''Spice Up Your Life''», ''«Too Much» և «Viva Forever»'' երգերով նվաճեցին 3 թոփ սինգլներ։ Իրենց ալբոմներն ամփոփում էին խմբի պարային-փոփ ոճը և կանանց հզորացման ուղերձը, իսկ վոկալային և երգարվեստի ներդրումը խմբի անդամները հավասարապես կիսում էին։ Հալիվելը չմասնակցեց 1998 թվականի մայիսին տեղի ունեցած «Spice Girls »շրջագայությանը։ 1998 թվականին լույս տեսած 1997 թվականին տեղի ունեցավ «Spice Girls» խմբի ուղիղ դեբյուտային համերգային շրջագայությունը և թողարկվեց խմբի «Spice World» գեղարվեստական ֆիլմը, որը հասավ առևտրային բավականին մեծ հաջողությունների։ 1998 թվականին խումբը սկսեց «[[Spiceworld]]» շրջագայությունը, որին ամբողջ աշխարհից մասնակցում էր մոտ 2,1 միլիոն մարդ ՝ դառնալով կանանց խմբի ամենաշատ եկամուտ ունեցող համերգային շրջագայությունը՝ տոմսերի վաճառքից հավաքելով մոտ 220–250 միլիոն դոլար։ 1998 թվականի լույս տեսած «[[Goodbye]]» համար մեկ սինգլից և 1999 թվականի հաջող համերգային շրջագայությունից հետո «Spice Girls» խոմբը թողարկեց [[Ռիթմ ընդ բլյուզ|Ռիթմ ընդ բլյուզի(R&B)]] ազդեցությամբ երրորդ ալբոմը, որը լույս տեսավ 2000 թվականին և կոչվեց «Forever»: Այն ցուցադրեց իրենց իններորդ համար մեկ սինգլը «Holler»/«Let Love Lead the Way» երգով, որը ռեկորդ սահմանեց Մեծ Բրիտանիայի բոլոր ժամանակների աղջիկների խմբի կողմից։ 2000 թվականի վերջում «Spice Girls» խումբը դադար տվեց՝ կենտրոնանալու իրենց սոլո կարիերայի վրա։ Այդ ժամանակվանից նրանք վերամիավորվեցին երկու համերգային շրջագայության համար՝ The Return of the Spice Girls, որը տեղի ունեցավ 2007-2008 թվականներին, բաղկացած հինգ մասերից և Spice World – 2019 շրջագայությունը, որին Բեքհեմը չէր մասնակցում։ Երկուսն համերգային շրջագայություններն էլ արժանացել են Billboard Live Music մրցանակին, որպես ներգրավվածությունների համար ամենաշատ եկամուտ ունեցող խումբ։ Նրանք «Spice Girls» խմբին դարձրին 1998-ից 2020 թվականների ամենաշատ շրջագայած կանանց խումբը։ Նրանք նաև կարճ ժամանակով վերամիավորվեցին 2012 թվականին՝ 2012 թվականի ամառային Օլիմպիական խաղերի փակման արարողության ժամանակ քննադատների կողմից սիրված կենդանի կատարման համար։ «Spice Girls» խումբը վաճառել է 100 միլիոն ձայնասկավառակ ամբողջ աշխարհում՝ դառնալով բոլոր ժամանակների ամենամեծ վաճառք ունեցող, ամենապահանջված աղջիկների խումբը։ Այն ամենավաճառվող արտիստներից մեկն է և «[[The Beatles|Բիթլզից]]» հետո ամենահաջողակ բրիտանական փոփ խումբը։ Նրանք ստացան հինգ [[Brit Awards|Brit Award]], երեք [[Ամերիկյան երաժշտական մրցանակաբաշխություն|Ամերիկյան երաժշտական մրցանակ]], չորս [[Billboard Music Award|Billboard երաժշտական մրցանակ]], երեք [[MTV եվրոպական երաժշտական մրցանակաբաշխություն|MTV Եվրոպական երաժշտական մրցանակ]] և մեկ [[MTV երաժշտական տեսահոլովակի մրցանակաբաշխություն|MTV երաժշտական տեսահոլովակի մրցանակ]]։ 2000 թվականին նրանք դարձան [[Brit Awards|Brit Award-ի]] ամենաերիտասարդ դափնեկիրները երաժշտության ոլորտում մեծագույն ավանդի համար։ Ըստ [[Rolling Stone]]-ի լրագրող և կենսագիր Դեյվիդ Սինքլերի՝ «Բիթլզից» հետո նրանք ամենաճանաչված խումբն էին։ «Spice Girls» խմբի հաջողության մյուս գաղտնիքներից Halliwell's Union Jack զգեստը և նրանց մականունները, որոնք ստացել են բրիտանական մամուլից։ Խմբի մենեջեր [[Սայմոն Ֆուլլեր]]ի ղեկավարությամբ նրանց ամենամեծ հավանություն ստացած գործերը և ապրանքները խմբին դարձրին երբևէ ամենահաջող մարքեթինգային շարժիչներից մեկը, որը մինչև 1998 թվականի մայիս ամիսը ունեցավ 500-800 միլիոն դոլլար նախահաշվով եկամուտ։ Music Week ամսագրի հեղինակ Փոլ Գորմանի խոսքերով, իրենց մեդիա հրապարակումը օգնեց սկիզբ դնել փոփ մշակույթի մեջ հայտնի մարդկանց մոլուցքի դարաշրջանին։ == Պատմություն == === 1994-1995 թվականներ ձևավորում և վաղ տարիներ === 1990-ականների սկզբին Բոբ և Քրիս Հերբերթները՝ Heart Management-ի հայր և որդի զույգը, որոշեցին ստեղծել աղջիկների խումբ՝ մրցելու բրիտանական փոփ երաժշտության մեջ այդ ժամանակ գերիշխող տղա խմբերի հետ։ Ֆինանսիստ Չիկ Մերֆիի հետ միասին նրանք պատկերացնում էին մի խումբ, որը կներառի «հինգ զարմանալիորեն տարբեր աղջիկների», որոնցից յուրաքանչյուրը կգրավի տարբեր լսարանի։ 1994 թվականի փետրվարին Heart Management-ը գովազդ տեղադրեց The Stage առևտրային թերթում՝ խնդրելով, որ երգչուհիներին մասնակցել լսումների լոնդոնյան Danceworks ստուդիայում կանանցից կազմված փոփ խմբի համար։ 1994թ թվականի մարտի 4-ին տեղի ունեցած լսումներին մասնակցեց մոտ 400 կին։ Նրանց բաժանեցին 10 հոգանոց խմբերի և նրանք պարեցին սովորական «Stay» երգի ներքո Eternal-ի ներքո, որին հաջորդեցին մենակատարային լսումները, որտեղ նրանք ներկայացան իրենց նախընտրած երգերով։ Մի քանի շաբաթ տեւած քննարկումներից հետո Վիկտորյա Ադամսը, Մելանի Բրաունը, Մելանի Չիշոլմը և Միշել Սթիվենսոնը մոտ մեկ տասնյակ կանանցից էին, ովքեր ապրիլին անցան լսումների երկրորդ փուլ։ Տոնզիլիտով հիվանդանալուց հետո Չիշոլմը բաց թողեց երկրորդ լսումը։ Չնայած, որ Գերի Հալիվելը բաց էր թողնել լսումների առաջին փուլը, նա համոզեց Հերբերտներին թույլ տալ իրեն մասնակցել լսումների երկրորդ փուլին։ Երկրորդ լսումներից մեկ շաբաթ անց Ադամսին, Բրաունին, Հալիվելին և Սթիվենսոնին խնդրեցին մասնակցել Շեֆերդս Բուշում գտնվող Նոմիս ստուդիայի լսմանը ինքնուրույն և խմբով կատարելով «Signed, Sealed, Delivered I'm Yours» երգը։ Վերջին րոպեին նաև հրավիրել էին Չիշոլմին, որպես մեկ այլ եզրափակիչ անցած մասնակցի փոխարինող։ Հինգ կանայք ընտրվել էին ի սկզբանե «Touch» կոչվող խմբի համար։ Խումբը տեղափոխվեց երեք սենյականոց տուն որը գտնվում էր Բերքշիրի Մեյդենհեդ քաղաքում, և 1994 թվականի մեծ մասն անցկացրեց Բոբ Հերբերտի երկար տարիների գործընկերներ Ջոն Թիրքելի և Էրվին Քեյլսի կողմից գրված երգերը կատարելով։ Ըստ Սթիվենսոնի՝ երգերը ուղղված են եղել շատ երիտասարդ հանդիսատեսին, և դրանցից ոչ մեկը հետագայում «Spice Girls» խումբը չի օգտագործել։ Առաջին մի քանի ամիսների ընթացքում պրոդյուսեր և ստուդիայի սեփականատեր Մայքլ Սփարկեսի և երգահան ու գործիքավորող Թիմ Հոուսի հետխումբն աշխատեց Բրաքնելում գտնվող South Hill Park ձայնարկությունների ստոիդիայի ցուցադրությունների վրա։ Նրանց հանձնարարվել էր նաև խորեոգրաֆիայի ենթարկել իրենց ամենօրա պարային համարները, որոնց վրա նրանք աշխատել են Թրինիթի ստուդիայում, որը գտնվում է Սուրեյի Ուոքինգ քաղաքին մոտ Քնապիլ գյուղում։ Դասընթացից մի քանի ամիս անց Սթիվենսոնը հեռացվեց աշխատանքից՝ աշխատանքին պահանջվածին չափ նվիրվածություն չցուցաբերելու պատճառով։ «Heart Management»-ը դիմեց խմբի վոկալի մարզիչ` Պեպի Լեմերին, խմբի համար փոխարինող գտնելու համար։ Երբ Լեմերի առաջին առաջարկութունը մերժվեց, նա առաջարկեց իր նախկին աշակերտ՝ Էմմա Բունթոնին, ով անցավ Հերբերտների լսումների փուլը և միացավ խմբին, դառնալով խմբի հինգերորդ անդամ։ Նրանց ուսուցման ընթացքում, խումբը փոքրիկ ցուցափեղկեր ներկայացրեց «Heart Management»ի մի քանի գործընկերների համար։ Նման կատարումներից մեկում խումբը ռեփ հատված ավելացրեց, որոնք գրել էին Թիրքելի և Քեյլսի երգերից մեկում։ Քեյլսը զայրացած էր փոփոխություններից և պնդեց, որ խմբի մասնակիցները սովորեն երգեր ճիշտ գրելու ձևը։ Խումբը սկսեց անցնել պրոֆեսիոնալ երգարվեստի դասեր։ Նիստերից մեկի ժամանակ նրանք Հոուսի հետ միասին գրեցին «Sugar and Spice» երգը, որն էլ և ոգեշնչեց նրանց փոխել իրենց խմբի անունը «Spice»-ի։ ==== Virgin Records-ի հետ կնքած պայմանագիրը ==== 1994-ի վերջին խումբն իրեն անապահով էր զգում, քանի որ նրանք դեռևս պաշտոնական պայմանագիր չունեին «Heart Management»-ի հետ և հիասթափված էին ղեկավարության աշխատանքից։ 1994 թվականին խումբը պահանջեց, որպեսզի Հերբերտը Նոմիս ստուդիայում ցուցափեղկերով ներկայացնի ոլորտի գրողների, պրոդյուսերների առջև, որտեղ էլ և նրանք ստացան «չափազանց դրական» արձագանք։ Հերբերտներն արագ ձեռնամուխ եղան նրանց համար պարտավորեցնող պայմանագիր ստեղծելուն։ Ոոգևորված այն արձագանքից, որ նրանք ստացել էին բոլոր հինգ անդամները հրաժարվեցին ստորագրել Ադամսի հոր պայմանագրերը իրավական խորհրդատվության վերաբերյալ, ի թիվս այլոց։ Հունվարին խումբը սկսեց երգեր գրել Ռիչարդ Ստենարդի հետ, ում նրանք տպավորել էին ցուցադրության ժամանակ։ Նրանց էր միացել նաև Ռիչարդ Ստենարդի գործընկեր Մեթ Ռոուին։ Այս սեսիաների ընթացքում նրանք գրեցին «Wannabe» և «2 Become 1» երգերը։ 1995 թվականի մարտին խումբը հեռացավ «Heart Management»-ից՝ զգալով, որ նրանք չեն ցանկանում լսել, և հաշվի չեն առնում իրենց գաղափարները։ Ապահով լինելու համար նրանք շարունակեցին վերահսկել իրենց աշխատանքը, ենթադրաբար նրանք գողացել են իրենց դիսկոգրաֆիայի հիմնական ձայնագրությունները կառավարման գրասենյակներից։ Հաջորդ օրը խմբի անդամները հետևեցին [[Շեֆիլդ]]ում բնակվող երգահան Էլիոթ Քենեդիին, ով ներկա էր Նոմիսի ցուցադրությանը և համոզեցին նրան աշխատել իրենց հետ։ Ցուցահանդեսում նրանց հետ ունեցած շփումների միջոցով, թիմի անդամներին ներկայացվեց նաև «Absolute» պրոդյուսերական թիմը։ Քենեդիի և Absolute-ի օգնությամբ խումբն հաջորդ մի քանի շաբաթները անցկացրեց ցուցադրության երգերի մեծ մասը գրելու համար։ Այդ երգերը թողարկվելու էին իրենց դեբյուտային ալբոմում, որը նաև ներառելու էր «Say You'll Be There» և «Who Do You Think You Are» երգերը։ Նրանց ցուցադրությունները գրավեցին 19 Entertainment գործակալության գլխավոր Սայմոն Ֆուլերի ուշադրությունը, ով 1995 թվականի մայիսին պայմանագիր կնքեց խումբը ղեկավարող ընկերության հետ։ Այդ ժամանակ խմբի հայտնիությունը լավ մեծ էր և Լոնդոնի և Լոս Անջելեսի խոշոր ձայնագրման լեյբլները ցանկանում էին պայմանագիր կնքել խմբի հետ աշխատելու համար։ Մրցութային պատերազմից հետո 1995թ. հուլիսին նրանք հինգ ալբոմի պայմանագիր ստորագրեցին Virgin Records գործակալության հետ։ Ֆուլերը նրանց տարավ լայնածավալ գովազդային շրջագայության Լոս Անջելեսում, որտեղ նրանք հանդիպեցին ստուդիայի ղեկավարների հետ՝ ֆիլմի և հեռուստատեսային հնարավորությունները ապահովելու հույսով։ Նրանց անունը փոխվեց «Spice Girls»-ի, քանի որ ռեփերն արդեն օգտագործում էր Spice անունը։ Խմբի համար նոր անվանում ընտրվեց, քանի որ ոլորտի մարդիկ հաճախ նրանց դիմում էին որպես «the Spice girls»: Նրանք շարունակեցին գրել և ձայնագրել իրենց դեբյուտային ալբոմի երգերը։ '''1996-1997 թվականների Բեկում''' 1996 թվականի հուլիսի 7-ին Spice Girls-ը թողարկեց իրենց դեբյուտային [[Wannabe|«Wannabe»]] սինգլը [[Միացյալ Թագավորություն]]ում։ Թողարկումից մի քանի շաբաթ առաջ երաժշտական տեսահոլովակը փորձնական ցուցադրվեց Box երաժշտական ալիքով։ Այն ակնթարթային հիթ էր և իր գագաթնակետին էր հասնում։ Այն շաբաթական մինչև յոթանասուն անգամ եթեր էր հեռարձակվում։ Տեսահոլովակի թողարկումից հետո Spice Girls-ն առաջին ուղիղ հեռարձակումն ունեցավ LWT ալիքի Surprise Surprise հաղորդման ժամանակ։ Ավելի վաղ՝ մայիսին, Virgin Records գործակալութան փարիզյան գրասենյակում Փոլ Գորմանի հետ նրանք անցկացրել էին իրենց առաջին երաժշտական մամուլի հարցազրույցը։ Փոլ Գորմանը Music Week առևտրային թերթի խմբագիրն էր։ Նա հասկացավ որ «Spice Girls» խումբը պատրաստվում էի նոր ու նոր փոփոխություններ մտցնել փոփ ասպարեզում, դարձնելով այն յուրահատուկ փոփ։ «[[Wannabe|Wannabe»]] երգը բրիտանական Singles Chart-ի ցանկում զբաղեցրել է 3-րդ հորիզոնականը, դրանից առաջ յոթ շաբաթներն առաջն տեղում զբաղեցնելուց հետո։ Երգը դարձավ համաշխարհային հիթ՝ զբաղեցնելով առաջին տեղը 37 երկրների ցանկում, այդ թվում՝ չորս շաբաթ անընդմեջ զբաղեցնելով առաջին տեղը ԱՄՆ-ի Billboard Hot 100-ի ցանկում և դառնալով ոչ միայն ամենաշատ վաճառք ունեցող դեբյուտային սինգլը բոլոր կանանց խմբերի շարքում, այլ նաև լինելով բոլոր ժամանակների կանանց խմբերից լավագույն սինգլ ունեցող խումբը։ Հրապարակայնության և աղմուկի ալիքով խումբը թողարկեց իր հաջորդ սինգլները Եվրոպայում։ Հոկտեմբերին «Say You'll Be There» երգը թողարկվեց երկու շաբաթ անընդմեջ գլխավորելով հիթ-շքերթը։ «2 Become 1» երգը թողարկվել է դեկտեմբերին՝ դառնալով նրանց առաջին Սուրբ Ծննդյան թիվ մեկ երգը։ «2 Become 1» երգը առաջին շաբաթվա ընթացքում վաճառվելով 462,000 օրինակով ՝ դարձրել է այն տարվա ամենաարագ վաճառք ունեցող սինգլը։ Երկու երգերը շարունակեցին խմբի ուշագրավ վաճառքը՝ նրանց տալով Մեծ Բրիտանիայում 1996 թվականի լավագույն վաճառք ունեցած երգերից երեքը։ 1996 թվականի նոյեմբերին «Spice Girls» խումբը Եվրոպայում թողարկեց իր դեբյուտային «Spice» ալբոմը։ Այն չտեսնված հաջողության հասավ և նույնիսկ համեմատություններ արվեց [[Beatlemania! With The Beatles|Beatlemania]] երգի հետ, ինչը մամուլին ստիպեց նրանց անվանել «Spicemania», իսկ խմբին անվանել՝ «Fab Five»: Յոթ շաբաթների ընթացքում վաճառվել է «Spice» ալբոմի 1.8 միլիոն օրինակ, և դա դեռ միայն Բևիտանիայում, դարձնելով «Spice Girls» խումբը Բիթլզից հետո ամենաարագ վաճառք ունեցած բրիտանական բեմադրությունը։ Ընդհանուր առմամբ, ալբոմը Բրիտանիայում վաճառվել է ավելի քան 3 միլիոն օրինակով, կանանց խմբի կողմից Մեծ Բրիտանիայում բոլոր ժամանակների ամենաշատ վաճառք գրանցած ալբոմը, տասն անգամ պլատինե հավաստագիր ստացած և տասնհինգ շաբաթների ընթացքում հասել է առաջին տեղին։ [[Եվրոպա]]յում ալբոմը դարձավ 1997 թվականի ամենաշատ վաճառք ունեցած ալբոմը և IFPI-ի կողմից արժանացավ 8 × պլատինե հավաստագրի՝ 8 միլիոն օրինակից ավելի վաճառքի համար։ Նույն ամսին «Spice Girls» խումբը գրավեց 500,000 ամբոխի ուշադրությունը, երբ [[Լոնդոն]]ի [[Օքսֆորդ (փողոց)|Օքսֆորդ փողոցում]] նրանք վառեցին [[Սուրբ ծնունդ|Սուրբ Ծննդյան]] լույսերը։ Միևնույն ժամանակ Ֆուլերը սկսեց բազմամիլիոնանոց հովանավորչական գործարքներ կնքել «Spice Girls» խմբի համար Pepsi, Walkers, Impulse, Cadbury և Polaroid գործակալութունների հետ։ Խումբն ավարտեց 1996 թվականը՝ նվաճելով երեք տիտղոս Լոնդոնի Արենայում Smash Hits մրցանակաբաշխության ժամանակ, այդ թվում ներառելով «Say You'll Be There» երգի լավագույն տեսահոլովակը։ ==== Միջազգային հաջողություն ==== 1997 թվականի հունվարին ԱՄՆ-ում թողարկվել է «Wannabe» երգը։ Սա ապացույց էր այն բանի, որ «Spice Girls» խմբի Թեժ 100-ում տասնմեկերորդ համարի ներքո հայտնվելը օգնեց խմբին մուտք գործել [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ի շուկա։ Այն ժամանակ սա ոչ ամերիկյան կատարմամբ երբևէ ամենաբարձր վարկանիշ ձեռք բերած դեբյուտն էր, որը գերազանցեց Beatles խմբի նախորդ՝ «I Want to Hold Your Hand» երգի ռեկորդը և դեբյուտային կատարմանը համատեղ ամենաբարձր վարկանիշ ցուցաբերած ելույթը Ալանիս Մորիսետի «Ironic» երգի կողքին։ «Wannabe» երգն ԱՄՆ-ում անփոփոխ զբաղեցնում էր առաջին համարը չորս շաբաթ շարունակ անընդմեջ։ Փետրվարին «Spice» ալբոմը թողարկվեց Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում և դարձավ 1997 թվականին [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում ամենամեծ վաճառք ունեցած ալբոմը։ Ալբոմը զբաղեցրեց առաջին հորիզոնականը և RIAA-ի կողմից արժանացավ 7 × պլատինե հավաստագրի՝ 7,4 միլիոն օրինակից ավելի վաճառքի համար։ Ալբոմը ներառվել է նաև Ամերիկայի ձայնագրման արդյունաբերության ասոցիացիայի (RIAA) կողմից ԱՄՆ-ի վաճառքի հիման վրա բոլոր ժամանակների լավագույն 100 ալբոմների ցանկում։ Ընդհանուր առմամբ, ալբոմը վաճառվել է ավելի քան 23 միլիոն օրինակով ամբողջ աշխարհում՝ դառնալով փոփ երաժշտության պատմության մեջ ամենաշատ վաճառք ունեցող ալբոմը բոլոր կանանց խմբերի մեջ։ Ավելի ուշ՝ նույն ամսին «Spice Girls» խումբը կատարեց «Who Do You Think You Are» երգը՝ բացելու 1997 թվականի Brit Awards մրցանակաբաշխությունը, որտեղ Գերի Հալիվելը կրում էր Union Jack-ի մինի զգեստը, որը դարձավ փոփ պատմության ամենահայտնի հանդերձանքներից մեկը։ Արարողության ժամանակ խումբը շահեց երկու Brit մրցանակ, և լավագույն բրիտանական տեսահոլովակ մրցանակը «Say You'll Be There» և լավագույն բրիտանական սինգլ «Wannabe» երգի համար։ 1997 թվականի մարտին Եվրոպայում թողարկվեց «Mama»/«Who Do You Think You Are» երգի կրկնակի A-side տարբերակը,«Spice» ալբոմի վերջին երգը, որը ևս մեկ անգամ զբաղեցրեց առաջին հորիզոնականը, ինչն էլ «Spice Girls»-ին դարձրեց առաջին խումբը մինչև, որ Ջեքսոն 5-ը կունենա չորս իրար հաջորդող թիվ մեկ հիթեր։ Spice Girls խմբի առաջին՝ «Կնոջ ուժը»([[Անգլերեն|անգլ]].՝ "Girl Power" ) գիրքը լույս տեսավ նույն ամսվա վերջին Virgin Megastore-ում։ Այն մեկ օրվա ընթացքում վաճառեվց գրքի նախնական 200,000 օրինակ տպագրությունը և ի վերջո թարգմանվեց ավելի քան 20 լեզուներով<ref name="sinclair102103">{{harvnb|Sinclair|2004|pp=102–103}}</ref>։ Ապրիլին թողարկվեց One Hour of Girl Power երաժշտական ալբոմը, որը [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]] ապրիլ-հունիս ամիսներին վաճառվեց մոտ 500.000 օրինակովայն՝ դառնալով երբևէ ամենամեծ վաճառք գրանցած փոփ տեսահոլովակը<ref name="sinclair102103" /><ref>{{Cite magazine |last=Solomons |first=Mark |date=1997 թ․ սեպտեմբերի 20 |title=Newsline: Music Video Shipments |url=https://archive.org/details/sim_billboard_1997-09-20_109_38/page/45 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]] |page=45 |volume=109 |issue=38 |issn=0006-2510}}</ref>,և ի վերջո այս ալբոմը տասներեք անգամ արժանացել է պլատինե սերտիֆիկացման<ref name="BPI">{{Cite web |title=UK sales certificates database |url=https://www.bpi.co.uk/brit-certified/ |access-date=2021 թ․ մայիսի 4 |publisher=[[British Phonographic Industry]]}}</ref>։ Spice Girls խումբը մայիս ամսին Կաննի կինոփառատոնում հայտարարեց իր "Spice World" ֆիլմի մասին, որի գլխավոր դերակատարները հենց իրենք՝ խմբի անդամներն էին<ref name="telegraphfilm">{{Cite news |last=Vincent |first=Alice |date=2019 թ․ մայիսի 24 |title=When the Spice Girls hit Cannes: the inside story of Spice World, 'the worst film ever made' |url=https://www.telegraph.co.uk/films/2017/09/29/spice-world-20-spice-girls-made-movie-history/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.15-040108/https://www.telegraph.co.uk/films/2017/09/29/spice-world-20-spice-girls-made-movie-history/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 15 |access-date=2021 թ․ մարտի 3 |work=[[The Daily Telegraph]] |location=London}}</ref>։ Խումբը նաև իր առաջին կենդանի կատարմամբ ելույթ ունեցավ The Prince's Trust բարեգործական համերգի ժամանակ<ref name="smith142">{{harvnb|Smith|2019|p=142}}</ref>։ Ցուցադրության ժամանակ նրանք խախտեցին թագավորական արարողակարգը, երբ Բրաունը և Հալիվելը համբուրեցին արքայազնի այտերը<ref name="official timeline">{{Cite web |title=Timeline |url=http://www.thespicegirls.com/facts/timeline |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120816033017/http://www.thespicegirls.com/facts/timeline |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 16 |access-date=2009 թ․ մարտի 16 |website=thespicegirls.com (official website)}}</ref>։ Հենց այդ նույն ամսին էլ Virgin ընկերությունը թողարկեց Spice Girls Present, The Best Girl Power ալբոմը և ''Ever!'' բազմատեսակ արտիստական հավաքածուն, որը կազմել էր խումբը։ Այն երկրորդ համարն է զբաղեցրել Միացյալ Թագավորության աղյուսակում<ref>{{Cite web |title=Official Compilations Chart Top 100: 18 May 1997 – 24 May 1997 |url=https://www.officialcharts.com/charts/official-compilations-chart/19970518/7503/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210404131636/https://www.officialcharts.com/charts/official-compilations-chart/19970518/7503/ |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 4 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 4 |publisher=[[Official Charts Company]]}}</ref> և արժանացել է ոսկե վկայականի BPI ընկերության կողմից<ref name="BPI" />։ Այվոր Նովելլո մրցանակաբաշխության ժամանակ [[Wannabe|«Wannabe»]] երգը արժանացել է մրցանակների՝ «Տարվա միջազգային հիթ» և «Լավագույն վաճառվող բրիտանական սինգլ» անվանակարգերում<ref name="ivors97">{{Cite web |title=The Ivors 1997 |url=http://theivors.com/archive/1990-1999/the-ivors-1997/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218205013/http://theivors.com/archive/1990-1999/the-ivors-1997/ |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 18 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 18 |publisher=[[The Ivors Academy]]}}</ref>։ [[Spiceworld|Spice World]] ֆիլմի նկարահանումները սկսվել են հունիսին և ավարտվել օգոստոսին<ref>{{Cite web |title=Most No. 1 singles on UK chart - female group |url=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/75783-most-no-1-singles-on-uk-chart-female-group}}</ref>։ Ֆիլմում պետք է նկարահանվեին խմբի երկրորդ ստուդիական ալբոմի երգերը, սակայն նկարահանումների սկսվելու ժամանակ երգեր չեն գրվել։ Այսպիսով, Spice World ֆիլմիի նկարահանումների ժամանակ խումբը պետք է կատարեր բոլոր երգերը և ձայնագրությունները միաժամանակ, ինչի արդյունքում էլ խմբի գրաֆիկը չափազանց ծանր էր, որի պատճառով խումբը ուժասպառ եղավ<ref>{{harvnb|Sinclair|2008|pp=113–114}}</ref>։ Այս ժամանակահատվածում գրված երգերի թվում էր «Stop» երգը, որի բառերը քողարկում են խմբի հիասթափությունները՝ կապված իրենց ղեկավարության կողմից գերբեռնված լինելու հետ<ref name="Gulino">{{Cite web |last=Gulino |first=Joey |date=2012 թ․ օգոստոսի 13 |title=Spice Girl stands out during Olympic Closing Ceremony reunion |url=https://sports.yahoo.com/blogs/olympics-fourth-place-medal/spice-girl-stands-during-olympic-closing-ceremony-reunion-230552266--oly.html |access-date=2017 թ․ փետրվարի 22 |work=[[Yahoo! Sports]]}}</ref>։ 1997 թվականի սեպտեմբերին [[Նյու Յորք]]ի [[Ռադիո սիթի մյուզիք հոլ]]ում կայացած [[MTV երաժշտական տեսահոլովակի մրցանակաբաշխություն|MTV երաժշտական տեսահոլովակի մրցանակաբաշխության]] ժամանակ Spice Girls խումբը կատարեց «Say You'll Be There» երգը և«Wannabe»<ref>{{Cite web |title=1997 MTV Video Music Awards |url=http://www.mtv.com/ontv/vma/1997/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20130306130548/http://www.mtv.com/ontv/vma/1997/ |archive-date=2013 թ․ մարտի 6 |access-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 20 |publisher=[[MTV]]}}</ref> երգի համար արժանացավ լավագույն պարային տեսահոլովակ մրցանակին։ MTV մրցանակաբաշխությունը տեղի ունեցավ [[Ուելս]]ի արքայադուստր Դիանայի մահից հինգ օր անց՝ նրան ողջ արարողության ընթացքում հարգանքի տուրք մատուցելով։ Չիշոլմն ասել է. «Մենք կցանկանայինք այս մրցանակը նվիրել արքայադուստր Դիանային, ում մահը մեծ կորուստ է մեր երկրի համար»<ref>{{Cite news |title=Princess's Death Overshadows Music Awards |url=https://www.bbc.co.uk/news/special/politics97/diana/mtv.html |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2019.06.03-101234/https://www.bbc.co.uk/news/special/politics97/diana/mtv.html |archive-date=2019 թ․ հունիսի 3 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 24 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ 1997 թվականի [[Billboard Music Award|Billboard Music]] մրցանակաբաշխության ժամանակ խումբը չորս մրցանակ է ստացել՝ «Տարվա նոր արտիստ», «Տարվա Billboard թեժ 100 սինգլների խումբ», «Տարվա Billboard 200 խումբ» և Spice-ի համար «Տարվա Billboard 200 ալբոմ»<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 22 |title=Geri Halliwell-Horner: Education is power, says former Spice Girl |url=https://www.bbc.com/news/uk-england-south-yorkshire-63717107 |access-date=2023 թ․ հունվարի 20 |website=BBC}}</ref>։ ==== Spiceworld և գեղարվեստական ֆիլմ ==== 1997 թվականի հոկտեմբերին Spice Girls խումբը թողարկեց իրենց երկրորդ՝ Spiceworld ալբոմի առաջին՝ «Spice Up Your Life» սինգլը<ref name="occ">{{Cite web |title=Spice Girls |url=https://www.officialcharts.com/artist/1633/spice-girls/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 13 |publisher=Official Charts Company}}</ref>։ Նույն ամսին խումբը Թուրքիայի Ստամբուլ քաղաքում 40.000 հոգուց բաղկացած երկրպագուների առաջ ելույթ ունեցավ իր առաջին կենդանի համերգով<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ մայիսի 24 |title='Tens of thousands of tots empty their lungs': relive the Spice Girls' first tour |url=https://www.theguardian.com/music/from-the-archive-blog/2019/may/24/tens-of-thousands-of-tots-empty-their-lungs-relive-the-spice-girls-first-tour |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.03.01-083555/https://www.theguardian.com/music/from-the-archive-blog/2019/may/24/tens-of-thousands-of-tots-empty-their-lungs-relive-the-spice-girls-first-tour |archive-date=2021 թ․ մարտի 1 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 13 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ Ավելի ուշ նրանք դրեցին թագավորական բրիտանական լեգեոնի Poppy Appeal<ref name="poppy appeal">{{Cite web |date=1997 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Spice Girls launch poppy appeal |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/18054.stm |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.24-182256/http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/18054.stm |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 24 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=[[BBC News]]}}</ref> բարեգործական ըննկերության սկիզբը, այնուհետև մեկնեցին [[Հարավային Աֆրիկա]]՝ հանդիպելու Նելսոն Մանդելային, ով հայտարարեց. «Սրանք իմ հերոսներն են»<ref name="bbcmandela">{{Cite web |date=1997 թ․ նոյեմբերի 1 |title=Now Mandela swaps political power for girl power |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/19796.stm |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2012.07.13-132829/http://news.bbc.co.uk/2/hi/19796.stm |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ Նոյեմբերին Spice Girls կանանց խումբը թողարկեց իր հերթական՝ Spiceworld ալբոմը։ Այն սահմանեց նոր ռեկորդ, որպես ամենաարագ վաճառք գրանցած և սպառված ալբոմ քանի որ երկու շաբաթվա ընթացքում վաճառվեց և առաքվեց յոթ միլիոն անգամ։ Ստանալով դրական արձագանք երկրպագուներից<ref name="RS Spiceworld">{{Cite magazine |last=Wild |first=David |date=1997 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Spice World |url=https://www.rollingstone.com/music/music-album-reviews/spiceworld-193410/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 13 |magazine=Rolling Stone}}</ref>, ալբոմը շարունակեց վաճառվել Եվրոպայում<ref name="IFPI 1998">{{Cite web |title=IFPI Platinum Europe Awards |url=http://www.ifpi.org/site-content/platinum/plat1998.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20060306093651/http://www.ifpi.org/site-content/platinum/plat1998.html |archive-date=2006 թ․ մարտի 6 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 13 |publisher=International Federation of the Phonographic Industry}}</ref> ավելի քան տասը միլիոն օրինակով, Կանադայի<ref name="CRIA">{{Cite web |title=Gold/Platinum |url=https://musiccanada.com/gold-platinum/?_gp_search=spice |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 13 |publisher=[[Music Canada]]}}</ref> և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների<ref name="RIAA">{{Cite web |title=USA sales certificates database |url=https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=default-award&se=spice#search_section |access-date=2021 թ․ ապրիլի 2 |publisher=[[Recording Industry Association of America]]}}</ref> հետ միասին և մոտ 14 միլիոն օրինակով ամբողջ աշխարհում<ref name="spiceworldsales">{{harvnb|Smith|2019|p=167}}</ref>։ Միացյալ նահանգներում Spice Girls խմբին սկսեցին  քննադատել իրենց դեբյուտից ընդամենը ինը ամիս անց ալբոմ թողարկելու համար։ Այս ալբոմը խմբին տվել է միաժամանակ երկու լավագույն 10 ալբոմներ Billboard ալբոմների հիթ-շքերթում<ref name="two top 10">{{Cite magazine |last=Bronson |first=Fred |date=1998 թ․ փետրվարի 14 |title=Usher Seesaws in the U.S., U.K. |url=https://archive.org/details/sim_billboard_1998-02-14_110_7/page/106 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]] |page=106 |volume=110 |issue=7 |issn=0006-2510 |authorlink=Fred Bronson}}</ref>։ Հենց այդ ժամանակ խումբը սկսեց զգալ մեդիա արձագանքի հզորությունը։ Խումբը քննադատության էր ենթարկվում նաև հովանավորչական գործարքների քանակի համար, որոնց թիվը անցնում էր քսանը<ref name="thebiographychannel1">{{Cite web |title=The Spice Girls |url=https://www.lifetimetv.co.uk/people/the-spice-girls |archive-url=https://web.archive.org/web/20201125165649/https://www.lifetimetv.co.uk/people/the-spice-girls |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 25 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 13 |publisher=[[Lifetime UK]]}}</ref>։ Այս փաստը վատ ազդեցություն ունեցավ խմբի վրա և նրանց դիրքերը ամերիկյան հիթ շարքերում նվազեցին։ Անգամ այս անհաջողությունը չխանգարեց Spice Girls խմբին դառնալ 1997 և 1998 թվականների ամենաշատ վաճառք ունեցող փոփ խումբը<ref name="sinclair2008148149">{{harvnb|Sinclair|2008|pp=148–149}}</ref>։ 1997 թվականի նոյեմբերի 7-ին Spice Girls-ը կատարեց իր նոր «Spice Up Your Life» երգը [[MTV երաժշտական տեսահոլովակի մրցանակաբաշխություն 2013|MTV երաժշտական մրցանակաբաշխության]] ժամանակ և արժանացան «Լավագույն խումբ» մրցանակին<ref>{{Cite web |date=1997 թ․ սեպտեմբերի 7 |title=Spice Girls scoop MTV Europe best group award |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/24645.stm |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2012.07.10-190921/http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/24645.stm |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 10 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 13 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ Մրցանակաբաշխության նախօրեին խմբի անդամները աշխատանքից ազատեցին Ֆուլերին և սկսեցին իրենք իրենց ղեկավարել<ref>{{harvnb|Halliwell|1999|pp=304–306}}</ref>։ Սահուն պատմությունն ապահովելու համար Հալիվելն իբր գողացել է Ֆուլերի օգնականի մոտ գտնվող հեռախոսը, որտեղ կար խմբի ժամանակացույցը և Ֆուլերի բիզնես կոնտակտները<ref>{{harvnb|Beckham|2001|pp=244–245}}</ref>։ Spice Girls կանանց խումբը ևս մեկ անգամ հայտնվեց նորությունների կիզակետում։ Այս պատմությունը տարբեր ձևով մեկնաբանվեց։ Շատերը մտածում էին որ Ֆուլերը եղել է խմբի ղեկավարը, ում հեռանալուց հետո Spice Girls խումբը կորցրել է իր ազդակն ու ուղղությունը<ref>{{harvnb|Halliwell|1999|p=374}}</ref><ref>{{harvnb|McGibbon|1997b|pp=9–11}}</ref>։ Նույն թվականի նոյեմբերին՝ ավելի ուշ Spice Girls խումբը դարձավ առաջին փոփ խումբը, որն ունեցավ սեփական հաղորդումը [[ITV|ITV հեսուստաալիքում]], որը կոչվեց «Հանդիսատեսի հետ»<ref name="itv.com">{{Cite web |date=2010 թ․ հուլիսի 6 |title=30 Years of An Audience With, Episode 1 |url=http://www.itv.com/presscentre/30yearsofanaudiencewith/week29/default.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100718090357/http://www.itv.com/presscentre/30yearsofanaudiencewith/week29/default.html |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 18 |access-date=2010 թ․ օգոստոսի 17 |publisher=ITV}}</ref>։ Շոուն ունեցավ մեծ հաջողություն, այն դիտեց 11,8 միլիոն հեռուստադիտող՝ Մեծ Բրիտանիայի բնակչության մեկ հինգերորդ մասը<ref name="Sinclair 2004, p. 148">{{harvnb|Sinclair|2004|p=148}}</ref>։ 1997 թվականի դեկտեմբերին թողարկվեց Spiceworld ալբոմի երկրորդ՝ «Too Much» սինգլը, այն երկրորդն էր [[Սուրբ ծնունդ|Սուրբ Ծննդյան]] հիթերի շարքից և վեցերորդը անընդմեջ, որ դառնում էր Մեծ Բրիտանիայի համար մեկ սինգլը։ Հենց այդ ամիս թողարկվեց շրջագայության ժամանակ նկարահանված «Spice World» վավերագրական լիամետրաժ ֆիլմը։ Ֆիլմի համաշխարհային պրեմիերան կայացավ Լոնդոնի Լեսթեր հրապարակում գտնվող Empire թատրոնում; Առաջին ցուցադրությանը ներկա էին մեծաթիվ հայտնի մարդիկ, որոնց թվում էին նաև արքայազն Չարլզը, արքայազն Ուիլյամը և արքայազն Հարրին<ref>{{Cite web |date=1997 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Spice Girls meet princes at movie premiere |url=http://edition.cnn.com/SHOWBIZ/9712/15/spice.royals/index.html |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.03.03-004517/http://edition.cnn.com/SHOWBIZ/9712/15/spice.royals/index.html |archive-date=2021 թ․ մարտի 3 |access-date=2021 թ․ մարտի 3 |publisher=[[CNN]]}}</ref>։ Վավերագրական ֆիլմը ունեցավ մեծ կոմերցիոն հաջողություն, սակայն արձագանքները ֆիլմի վերաբերյալ այդքան էլ դրական չէին, նույնիսկ շատ վատն էին<ref name="telegraphfilm" />։ 1997 թվականը ունեցավ լավ ավարտ Spice Girls խմբի համար այն ճանաչվեց ամերիկայն ռադիոյով որպես տարվա ամենաշատ լսումների թիվ գրանցած կատարողը<ref name="PR news">[http://www.prnewswire.com/news-releases/spiceworld-album-sales-jump-as-spice-girls-new-pop-vehicle-steadily-gains-velocity-77633112.html 'Spiceworld' Album Sales Jump, as Spice Girls' New Pop Vehicle Steadily Gains Velocity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170218113602/http://www.prnewswire.com/news-releases/spiceworld-album-sales-jump-as-spice-girls-new-pop-vehicle-steadily-gains-velocity-77633112.html|date=18 February 2017}}. PR Newswire. 20 November 1997. Retrieved 18 February 2017.</ref>։ === 1998 թվական. Spiceworld շրջագայություն և Հելիվելիի հեռանալը === 1998 թվականի հունվարին Spice Girls խումբը ներկա է գտնվել Spice World ֆիլմի [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ի՝ Mann's Chinese թատրոնում տեղի ունեցած պրեմիերային<ref>{{harvnb|Smith|2019|p=50}}</ref>։ Մի քանի օր անց կայացած Ամերիկայի երաժշտական  մրցանակաբաշխության ժամանակ նրանք արժանացան «Սիրված ալբոմ», «Սիրված նոր կատարող» և «Սիրված խումբ» անվանակարգերում մրցանակների, որպես փոփ/ռոք կատարողներ<ref>{{harvnb|Halliwell|1999|pp=146–147}}</ref>։ Նույն թվականի փետրվարին Բրիտանիայի մրցանակաբաշխության<ref name="brits98">{{Cite web |title=Brit Awards 1998 |url=http://www.brits.co.uk/history/shows/1998 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100326191951/http://www.brits.co.uk/history/shows/1998 |archive-date=2010 թ․ մարտի 26 |access-date=2021 թ․ մարտի 3 |publisher=[[Brit Awards]]}}</ref> ժամանակ արժանացան հատուկ մրցանակի՝ արտերկրում գրանցած հաջողությունների համար, ընդհանուր ունենալով մոտ 45 միլիոն ալբոմների և սինգլների վաճառք<ref name="45mrecords">{{Cite magazine |last=Stark |first=David |date=1998 թ․ փետրվարի 7 |title=Brits Around The World '98: Brit Publishers Are Scoring All Over The World |url=https://archive.org/details/sim_billboard_1998-02-07_110_6/page/50 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]] |page=50 |volume=110 |issue=6 |issn=0006-2510}}</ref>։ Հենց այդ գիշեր խումբը թողարկեց իր հաջորդ՝ «Stop» սինգլը<ref name="brits98" />, այն առաջինն էր որ Մեծ Բրիտանիայում չդարձավ առաջատար, մնալով երկրոդ հորիզոնականում<ref name="occ" />։ 1998 թվականի փետրվարի 24-ին սկսվեց խմբի Spiceworld շրջագայությունը։ Շրջագայության առաջին կանգառը դարձավ [[Իռլանդիա]]յի մայրաքաղաք [[Դուբլին]]ը, որից հետո շարունակվեց [[մայրցամաքային Եվրոպա]]յում և [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում։ Շրջագայության վերջին կետը Անգլիայում՝ [[Ուեմբլի մարզադաշտ]]ն<ref>{{Cite web |date=1998 թ․ սեպտեմբերի 18 |title=Girl Power coming to Wembley |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/174271.stm |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2012.07.12-162314/http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/174271.stm |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 12 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 7 |publisher=[[BBC News]]}}</ref> էր որտեղ Խումբը ունենալու էր երկու ելույթ։ Այդ տարի՝ ավելի ուշ Spice Girls խումբը մասնակցեց Անգլիայում կայացած Աշխարհի գավաթի պաշտոնական երգի ձայնագրությանը, այս երգը վերջինն էր մինչ 2007 թվականը, որով խումբը ելույթ էր ունեցել Հալիվեիլի հետ համատեղ։ 1998 թվականի մայիսի 31-ին Հալիվելի փաստաբանը իր անունից հայտարարեց խմբից հեռանալու մասին լուրը<ref name="BBC Geri departure">{{Cite web |date=1998 թ․ մայիսի 31 |title=Ginger snaps |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/103637.stm |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.17-161634/http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/103637.stm |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 17 |access-date=2007 թ․ նոյեմբերի 17 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ Մինչ պաշտոնական հայտարարությունը, մամուլում արդեն իրարանցում էր տիրում Հոլիվելի՝ Նորվեգիայում երկու համերգներ բաց թողնելու և Ազգային վիճակախաղի խաղարկությունների ելույթին<ref name="BBC Geri departure" /><ref>{{Cite web |date=1998 թ․ ապրիլի 29 |title=Ginger Spice's Absence Fuels UK Media Speculation |url=https://www.nme.com/news/music/the-spice-girls-144-1390291 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.04.15-164046/https://www.nme.com/news/music/the-spice-girls-144-1390291 |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 15 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 15 |work=[[NME]]}}</ref> չներկայանալու արդյունքում։ Հոլիվելն, որպես բաժանման պատճառ սկզբում նշեց իր և խմբի մյուս անդամների միջև եղած ստեղծագործական տարբերություններիը<ref name="BBC Geri departure" />։  Ավելի ուշ պարզ դարձավ նրա հյուծվածության, գերծանրաբեռնվածության և հիասթափության մասին։  Մամուլում քննարկվում էր Բրաունի հետ խմբում առաջնորդությունը չկիսելու վարկածը<ref name="gerirolling">{{Cite magazine |last=Sherman |first=Heidi |date=1998 թ․ հունիսի 2 |title=Ginger Spice's Departure Marks 'End of the Beginning' |url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/ginger-spices-departure-marks-end-of-the-beginning-107320/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.09-092247/https://www.rollingstone.com/music/music-news/ginger-spices-departure-marks-end-of-the-beginning-107320/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 9 |access-date=2012 թ․ մայիսի 26 |magazine=[[Rolling Stone]]}}</ref><ref name="geriplastic">{{Cite news |last=Millard |first=Rosie |date=1998 թ․ մայիսի 31 |title=Yes, Geri – it's hard to break out when you're cast in plastic |url=https://www.independent.co.uk/voices/yes-geri-it-s-hard-to-break-out-when-you-re-cast-in-plastic-1162320.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210220211027/https://www.independent.co.uk/voices/yes-geri-it-s-hard-to-break-out-when-you-re-cast-in-plastic-1162320.html |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 20 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 10 |work=[[The Independent]]}}</ref>։ Հալիվելի հեռանալը ցնցեց խմբի երկրպագուներին, այս մասին լուրը դեռ երկար քննարկվեց մամուլի կողմից<ref name="gerileaves">{{Cite magazine |title=Ginger Shakes Out of Spice World |url=https://www.billboard.com/news/ginger-shakes-out-of-spice-world-951802.story#/news/ginger-shakes-out-of-spice-world-951802.story |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/2013.01.18-063904/http://www.billboard.com/news/ginger-shakes-out-of-spice-world-951802.story%23/news/ginger-shakes-out-of-spice-world-951802.story |archive-date=2013 թ․ հունվարի 18 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 3 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref name="billboardbreakup">{{Cite magazine |title=Spice Girls Break-Up Shook Up 1998 |url=https://www.billboard.com/bbcom/search/google/article_display.jsp?vnu_content_id=946313 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121103021631/http://www.billboard.com/bbcom/search/google/article_display.jsp?vnu_content_id=946313 |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 3 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 10 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ Չնայած այս ամենի, Խմբի մնացյալ անդամները չէին մտածում գործունեության դադարեցման մասին<ref name="BBC Geri departure" />։ Խումբը շարունակեց իր շրջագայության հյուսիսամերիկյան փուլը ինչպես, որ նախատեսված էր։ Հյուսիսամերիկյան փուլը սկսվեց Ֆլորիդայից՝ հունիսի 15-ին և ընդհանուր հավաքեց 93,6 միլիոն դոլլար 40 համերգների և ներկայացումների դիմաց<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ մայիսի 24 |title=The Spice of Road Life |url=https://books.google.com/books?id=VxQEAAAAMBAJ&dq=spice+girls+tour+%2493.6+million&pg=PA48 |publisher=Billboard}}</ref>։ Ամերիկայում խմբի համերգներին ներկա գտնվեցին մոտ 2,1 միլիոն մարդ 97 շոուների ընթացքում։ Այս շրջագայությունը գնահատվեց 220-ից 250 միլիոն դոլոր հասույթով, որը կանանց խմբերի մեջ աշխարհում ամենամեծ ցուցանիշն է<ref name="bbcatoz">{{Cite news |last=Savage |first=Mark |date=2021 թ․ հուլիսի 8 |title=The Spice Girls at 25: Here's the story from A to Z |url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-57734073 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220305190857/https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-57734073 |archive-date=2022 թ․ մարտի 5 |access-date=2022 թ․ մարտի 5 |publisher=[[BBC]]}}</ref>։ Շրջագայությունն ուղեկցում էր « Spice Girls խումբն Ամերիկայում, շրջագայության պատմություն»<ref name="atourstory">{{Cite web |date=1999 թ․ մայիսի 21 |title=C4 buys Spice Girls doc |url=https://www.broadcastnow.co.uk/c4-buys-spice-girls-doc/1214631.article |url-access=subscription |access-date=2021 թ․ փետրվարի 24 |work=[[Broadcast (magazine)|Broadcast]]}}</ref> վավերագրական ֆիլմով։ «Viva Forever» երգը շրջագայության ընթացքում թողարկված վերջին սինգլն էր, որը դարձավ յոթերորդը Մեծ Բրիտանիյում։ Սինգլի տեսահոլովակը նկարահանվել էր նախքան Հալիվելի հեռանալը և ներկայացնում էր խմբի բոլոր անդամներին անիմացիոն տեսքով դանդաղացրած կադրային հնարքներով<ref>{{harvnb|Sinclair|2004|p=34}}</ref>։ Միացյալ նահանգներում տեղի ունեցող հյուրախաղերի ընթացքում խումբը ձայնագրեց նոր երգ, որը թողարկվեց 1998 թվականի Սուրբ Ծնունդից առաջ<ref name="songwriters22">{{Cite news |last=Barrett |first=Christopher |date=2007 թ․ նոյեմբերի 10 |title=Spice Girls: The singers' songwriters |url=https://www.proquest.com/docview/232217960 |url-access=subscription |access-date=2021 թ․ մարտի 30 |work=[[Music Week]] |page=20 |via=[[ProQuest]] |issn=0265-1548 |id={{ProQuest|232217960}}}}</ref>։ Երգը դիտվում էր որպես Հալիվելի հարգանքի տուրք, չնայած որ այն սկել էր գրվել նրա հետ միասին։ Այն դարձավ Spice Girls խմբի իրար ետևից արդեն երրորդ սինգլը Սուրբ Ծննդին, խումբը հավասարվեց այս ցուցանիշով [[The Beatles|Beatleas]] խմբին<ref name="OCGoodbye">{{Cite web |last=Myers |first=Justin |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=Official Charts Flashback 1998: Spice Girls – Goodbye |url=http://www.officialcharts.com/features/official-charts-flashback-1998-spice-girls-goodbye-2688/ |archive-url=https://archive.today/2013.12.22-154920/http://www.officialcharts.com/features/official-charts-flashback-1998-spice-girls-goodbye-2688/ |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 22 |access-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 22 |publisher=[[Official Charts Company]]}}</ref>։ 1998 թվականի նոյեմբերին MTV Եվրոպայի երաժշտական մրցանակաբաշխության ընթացքում Բանթոնը և Չիշոլմը խմբի անունից ստացան երկու մրցանակ՝ Լավագույն կատարում փոփ ժանրում և Լավագույն խումբ<ref>{{Cite web |date=1998 թ․ նոյեմբերի 13 |title=Spice Girls take MTV crown |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/213410.stm |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2012.07.10-152830/http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/213410.stm |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 10 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ Այդ տարի Բրաունն ու Ադամսը հայտնեցին իրենց հղիության մասին։ Բրաունն ամուսնացած էր պարող Ջիմի Գյուլզերի հետ, նրանց աղջիկը՝ Ֆենիքս Չիին լույս աշխարհ եկավ 1999 թվականի փետրվարին<ref name="people">{{Cite news |last=Dougherty |first=Steve |date=2000 թ․ նոյեմբերի 27 |title=Bitter Season |url=https://people.com/archive/bitter-season-vol-54-no-22/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.04.09-095738/https://people.com/archive/a-bitter-pill-vol-54-no-10/ |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 9 |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 29 |work=[[People (magazine)|People]]}}</ref>։ Ադամսի որդի՝ Բրուքլինին ծնվել է դրանից մեկ ամիս անց՝ մարտին։ Երեխայի հայրը «Մանչեստեր Յունայթեդի» հանրահայտ ֆուտբոլիստ Դեյվիդ Բեքհեմն էր։ Այդ տարի նրանք գտնվում էին Իռլանդիայում, երբ ամուսնացան, հարսանիքը աղմկահարույց էր, մամուլը դեռ երկար ժամանակ խոսում էր միայն նրանց հարսանիքի թեմայի շուրջ<ref>{{harvnb|Sinclair|2008|pp=69–70}}</ref>։ === 1999–2000 թվականներ. Forever ալբոմը, մենակատարի աշխատանք, === [[Պատկեր:Spicegirls-holler.JPG|մինի|230x230փքս|The Spice Girls խմբի 4 անդաները ելույթ են ունենում իրենց «Holler» երգով Գերմանիայի Քյոլնում, Return of the Spice Girls շրջագայության ժամանակ:]] 1998 թվականից Spice Girls խումբը սկսեց զբաղվել մենակատարության կարիերայով։ 1999 թվականին Բրաունը, Չիշոլմը և ինչպես նաև խմբի նախկին անդամ՝ Հալիվելը հանդիսատեսին ն երկայացան առանձին-առանձին երաժշտական թողարկումներով՝ որպես մենակատարներ<ref>{{Cite magazine |date=1999 թ․ հոկտեմբերի 16 |title=What's it all about? Solo Spice Girls |url=https://archive.org/details/sim_melody-maker_1999-10-16_76_41/page/8 |magazine=[[Melody Maker]] |page=8 |volume=76 |issue=41}}</ref>։ Ութ ամիս ձայնագրություններ չանելու ընդմիջումից հետո նրանք նորից հետ վերադարձան ստուդիա 1999 թվականի օգոստոսին։ Ինչպես նրանց մյուս երկու ալբոմները, այն ևս սկզբում մեծ փոփ-ազդեցություն էր թողել, և դրան մասնակցել էր նաև Էլիոթ Քենեդիի արտադրությունը<ref>{{Cite web |last=Beech |first=Richard |date=2015 թ․ փետրվարի 13 |title=Spice Girls producer was duped into leaking songs by fraudster now selling them for £10,000 EACH |url=https://www.mirror.co.uk/3am/celebrity-news/spice-girls-producer-duped-leaking-5157667 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2015.02.16-204947/http://www.mirror.co.uk/3am/celebrity-news/spice-girls-producer-duped-leaking-5157667 |archive-date=2015 թ․ փետրվարի 16 |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 26 |work=[[Daily Mirror]]}}</ref>։ Երգը ավելի կատարելագործվեց, երբ ամերիկացի պրոդյուսերներ ինչպիսիք են՝ Ռոդնի Ջերկինսը, Ջիմի Ջեմը և Թերի Լեվիսը, սկսեցին համագորխակցել խմբի հետ։ 1999 թվականի դեկտեմբերին Spice Girls խումբը մեկնարկեց Մեծ Բրիտանիայի՝ Christmas in Spiceworld<ref>{{Cite journal |date=2023 թ․ հունվարի 23 |title=Christmas in Spiceworld Tour |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Christmas_in_Spiceworld_Tour&oldid=1135198464 |language=en}}</ref> շրջագայությունը Լոնդոն և Մանչեսթեր քաղաքներում, որի ընթացքում նրանք հանդիսատեսին ներկայացրին նոր երգեր երրորդ ալբոմից<ref>{{Cite web |date=1999 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=In brief |url=https://www.theguardian.com/uk/1999/dec/17/1 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2015.04.09-004408/http://www.theguardian.com/uk/1999/dec/17/1 |archive-date=2015 թ․ ապրիլի 9 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 9 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ Ութ շոուներից բաղկացած շրջագայությանը մասնակցել է ավելի քան 153,000 մարդ՝ տոմսերի վաճառքից հավաքելով մոտ 5,7 միլիոն դոլար։ Առաջին չորս շոուները, որոնք տեղի են ունեցել [[Մանչեստր արենա|Manchester Evening News Arena]] մարզահամերգային համալիրում հավաքել է 2,6 միլիոն դոլար; Շրջագայության երկրորդ հատվածում խումբը ներկայացրեց ևս չորս շոու Earls Court Arena ցուցադրության և սպորտի կենտրոնում՝ հավաքելով 3,1 միլիոն դոլար<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հուլիսի 25 |title=Spice Girls Dominate June Boxscore Recap With Scaled Up Stadium Shows |url=https://www.hitmusic.tv/rock-news/spice-girls-dominate-june-boxscore-recap-with-scaled-up-stadium-shows/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230120100615/https://www.hitmusic.tv/rock-news/spice-girls-dominate-june-boxscore-recap-with-scaled-up-stadium-shows/ |archive-date=2023 թ․ հունվարի 20 |access-date=2023 թ․ հունվարի 20 |website=HitMusic}}</ref>։ Տարեսկզբին Spice Girls խումբը ձայնագրեց «My Strongest Suit» երգը [[Էլթոն Ջոն]]ի և Թիմ Ռայս Աիդայի համար, մի կոնցեպտ ալբոմ, որը դարձավ [[Աիդա (մյուզիքլ)|«Աիդա» մյուզիքլը]]։ Spice Girls խումբը կրկին ելույթ ունեցավ 2000 թվականի մարտին Brit Awards մրցանակաբաշխության ժամանակ, որտեղ նրանք ստացան Կյանքի (անգլ.՝ “Lifetime Achievement”) մրցանակը։ Հալիվելը ներկա է եղել, բայց չի միացել իր նախկին խմբի ընկերներին բեմում<ref name="lifetime">{{Cite web |last=Kennedy |first=Maev |date=2000 թ․ մարտի 3 |title=Spice Girls win lifetime achievement award |url=https://www.theguardian.com/uk/2000/mar/03/maevkennedy |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2015.04.09-004411/http://www.theguardian.com/uk/2000/mar/03/maevkennedy |archive-date=2015 թ․ ապրիլի 9 |access-date=2017 թ․ մարտի 30 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ 2000 թվականի նոյեմբերին Spice Girls խումբը թողարկեց իրենց երրորդ և վերջին՝ «Forever» ալբոմը։ Ավելի բուռն [[Ռիթմ ընդ բլյուզ|Ռիթմ Ընդ Բլյուզ]] (անգլ.՝ R&B) ժանրով, որը հանդիսատեսի կողմից անտարբերության արժանացավ<ref>{{Cite magazine |last=Hunter |first=James |title=Forever – Review |url=https://www.rollingstone.com/artists/spicegirls/albums/album/188922/review/5943248 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070807015109/http://www.rollingstone.com/artists/spicegirls/albums/album/188922/review/5943248 |archive-date=2007 թ․ օգոստոսի 7 |access-date=2006 թ․ մարտի 11 |magazine=[[Rolling Stone]]}}</ref>։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում այն զբաղեցրել է 39-րդ տեղը Billboard 200 ալբոմների աղյուսակում։ Մեծ Բրիտանիայում այն թողարկվել է հենց այդ նույն շաբաթ, ինչ [[Westlife]] խմբի Coast to Coast ալբոմը, և աղյուսակում տեղ գտած մրցակիցների միջև մրցակցությունը լայնորեն տարածվեց լրատվամիջոցների կողմից; Westlife տղաների խմբի ալբոմը զբաղեցնում է աղյուսակի առաջին համարը, իսկ Spice Girls խումբը զբաղեցնում է երկրորդ համարը<ref>{{Cite web |date=2000 թ․ նոյեմբերի 13 |title=Westlife triumph in album battle |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/1020090.stm |access-date=2017 թ․ ապրիլի 15 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ Գլխավոր սինգլը՝ կրկնակի A-երկկողմյան «Holler»/«Let Love Lead the Way» երգը, դարձավ Spice Girls խմբի իններորդ բրիտանական համար մեկ հիթ երգը<ref name="newsbbc2">{{Cite news |date=2000 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Spice Girls make pop history |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/997495.stm |access-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, այն չկարողացավ մտնել Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Billboard Hot 100 սինգլների աղյուսակ, փոխարենը զբաղեցրեց յոթերորդ տեղը Bubbling Under Hot աղյուսակի 100 տեղը և 31-րդ տեղը Hot Dance Music/Club Play աղյուսակում։ The Spice Girls խմբի միակ գլխավոր կատարումը սինգլի համար եղել է 2000 թվականի նոյեմբերին MTV Եվրոպայի Երաժշտական մրցանակաբաշխության ժամանա<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ սեպտեմբերի 18 |title=2014 MTV EMA nominations: Top 10 most memorable EMA moments |url=http://www.nottinghampost.com/EMA-nominations/story-22938087-detail/story.html |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/2015.04.09-030239/http://www.nottinghampost.com/EMA-nominations/story-22938087-detail/story.html |archive-date=2015 թ․ ապրիլի 9 |work=[[Nottingham Post]]}}</ref> կ։ Ընդհանուր առմամբ, Forever ալբոմը ունեցավ խմբի նախորդ ալբոմների վաճառքի միայն մի փոքր մասը՝ վաճառելով չորս միլիոն օրինակ<ref name="simth206">{{harvnb|Smith|2019|p=206}}</ref>։ Spice Girls խումբը դադարեցրեց գովազդային գործունեությունը 2000 թվականի դեկտեմբերին, քանի որ նրանք սկսեցին անորոշ ընդմիջումներ տալ, կենտրոնանալ իրենց մենակատարության կարիերայի վրա<ref name="simth206" />։ Նրանք պնդում էին, որ խումբը չի բաժանվում<ref>{{Cite web |date=2001 թ․ հունվարի 30 |title=Spice Girls Go on Forever |url=http://www.dotmusic.com/artists/spicegirls/news/January2001/news17663.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20010309051440/http://www.dotmusic.com/artists/spicegirls/news/January2001/news17663.asp |archive-date=2001 թ․ մարտի 9 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 9 |work=[[Dotmusic]]}}</ref>։ === 2007–2008 թվականներ.Spice Girls խմբի և մեծագույն հիթերի վերադարձը === [[Պատկեր:Spice_Girls_2008_01_cropped.jpg|ձախից|մինի|230x230փքս|Spice Girls խմբի անդամները կատարում են «Wannabe» երգը՝ որպես իրենց Return of the Spice Girls շրջագայության վերջին համարը, Air Canada կենտրոնում, Տորոնտոյում:]] 2007 թվականի հունիսի 28-ին Spice Girls խումբը, խմբի հետ նաև Հալիվելը, մամուլի ասուլիս անցկացրեց [[O2 արենա|O2 Արենա]] ստուդիոյում՝ բարձրացնելով իրենց ՝ համաշխարհային համերգային շրջագայության համար վերամիավորվելու մտադրության մասին, որը կանվանեն «Spice Girls աղջիկների վերադարձը » (անգլ.՝ Return of the Spice Girls)<ref name="reunion">{{Cite web |date=2007 թ․ հունիսի 28 |title=Spice Girls announce reunion tour |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/6246448.stm |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2012.05.26-070622/http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/6246448.stm |archive-date=2012 թ․ մայիսի 26 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 21 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>: Վերակազմավորման ծրագիրը երկար ժամանակ շահարկվում էր զանգվածային լրատվամիջոցների կողմից, երբ նախկինում Live 8-ի<ref>{{Cite web |date=2005 թ․ հունիսի 21 |title=Mel B 'blocking Spice comeback' |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/4113814.stm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210222150654/http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/4113814.stm |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |publisher=[[BBC News]]}}</ref> և Concert for Diana-ի կազմակերպիչների փորձերը վերամիավորեն խումբը որպես հինգ անձից բաղկացած խումբ<ref name="well seasoned rumour">{{Cite web |last=Finn |first=Natalie |date=2007 թ․ հունիսի 8 |title=Spice Girls Reunion a Well-Seasoned Rumor |url=http://www.eonline.com/news/article/index.jsp?uuid=e3303910-79a7-41d2-9c62-4c3b1291f202 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080612051735/http://www.eonline.com/news/article/index.jsp?uuid=e3303910-79a7-41d2-9c62-4c3b1291f202 |archive-date=2008 թ․ հունիսի 12 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 20 |work=[[E! Online]]}}</ref>։ Նաև նշվում է, որ խմբի յուրաքանչյուր անդամ վճարվել է 10 միլիոն ֆունտ (20 միլիոն դոլար)՝ վերամիավորման շրջագայությունն անելու համար։ «Giving You Everything» վերամիավորման մասին պաշտոնական վավերագրական ֆիլմը, նկարահանել է Բոբ Սմիթոնը և առաջին անգամ ֆիլմը ցուցադրվել է 2007 թվականի դեկտեմբերի 16-ին<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=Spice impersonators hit OZ |url=https://www.heraldsun.com.au/remote/check_cookie.html?url=https%3a%2f%2fwww.heraldsun.com.au%2f404.php |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210220190650/https://amp.heraldsun.com.au/entertainment/celebrity/spice-impersonators-hit-oz/news-story/faf0dfaca45f5c9f02e99ebcac14a7f6 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 20 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 20 |work=[[Herald Sun]]}}</ref> Ավստրալիայի Fox8 հեռուստաալիքով, որին հաջորդել է [[BBC One]] հեռուստաալիքով ցուցադրումը Մեծ Բրիտանիայում դեկտեմբերի 31-ին<ref name="givingyoueverything">{{Cite web |date=2007 թ․ հոկտեմբերի 19 |title=New Spice Girls documentary on BBC One |url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2007/10_october/19/spice.shtml |access-date=2021 թ․ մայիսի 4 |publisher=BBC Press Office}}</ref>։ Return of the Spice Girls շրջագայության լոնդոնյան առաջին հանդիպման տոմսերի վաճառքը սպառվել է 38 վայրկյանում<ref name="38seconds">BBC News. [http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/7021976.stm Fans snap up Spice Girls tickets]. [[BBC]]. Retrieved 14 October 2007.</ref>։ Հաղորդվել է, որ խմբի պաշտոնական կայքում տոմսերի համար ավելի քան մեկ միլիոն մարդ գրանցվել է միայն Մեծ Բրիտանիայում և ավելի քան հինգ միլիոն մարդ ամբողջ աշխարհում<ref name="38seconds" />։ 16 լրացուցիչ հանդիպումներ ավելացվեցին Լոնդոնում<ref>[https://web.archive.org/web/20071024100906/http://ukpress.google.com/article/ALeqM5jptpBr1II7GVx3BUcccOEyHGViog Spice Girls add more dates to tour]. The Press Association. Retrieved 18 November 2007.</ref>, և բոլոր տոմսերը վաճառվեցին ընդհամենը մեկ րոպեում<ref name="abcnews1">{{Cite web |last=Randall |first=David K. |date=2008 թ․ օգոստոսի 11 |title=Spice Girls, Prince Rake in Concert Cash |url=https://abcnews.go.com/Business/IndustryInfo/story?id=5534950&page=1 |access-date=2009 թ․ օգոստոսի 8 |publisher=ABC News}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներում Լաս Վեգասում, Լոս Անջելեսում և Սան Խոսեում կայանալիք միջոցառման տոմսերը նույնպես սպառվել են, ինչից հետևություն կարող ենք անել, որ լրացուցիչ հանադիպումներ ավելացվեցին<ref>BBC News. [http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/7027582.stm Spice Girls add new London dates]. [[BBC]]. Retrieved 18 November 2007.</ref>։ Հավելյալ հայտարարվեց, որ Spice Girls խումբը ելույթ կունենա Չիկագոյում, Դեթրոյթում և Բոստոնում, ինչպես նաև հանդիպումներ կունենա Նյու Յորքում՝ երկրպագուների պահանջները բավարարելու համար։ Շրջագայության սկզբնակետ հանդիսացավ Վանկուվերը 2007 թվականի դեկտեմբերի 2-ին, որտեղ Spice Girls խումբը ելույթ ունեցավ 15000 հոգանոց հանդիսատեսի առջև՝ երգելով 20 երգ և փոխելով հանդերձանքը ընդհանուր առմամբ ութ անգամ<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 3 |title=Spice Girls wow Canada in first of reunion concerts |url=http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/music/article2991080.ece |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100530132406/http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/music/article2991080.ece |archive-date=2010 թ․ մայիսի 30 |access-date=2007 թ․ դեկտեմբերի 15 |work=[[The Times]]}}</ref>։ Շրջագայության վաճառքի հետ մեկտեղ Spice Girls խումբը թույլտվություն ստացավ  իրենց անունը և կերպարը ցուցադրել Tesco սուպերմարկետների ցանցի պատուհաններին<ref name="tesco ad">{{Cite web |last=Levy |first=Megan |date=2007 թ․ նոյեմբերի 12 |title=Spice Girls front Tesco advertising campaign |url=https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1569111/Spice-Girls-front-Tesco-advertising-campaign.html |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1569111/Spice-Girls-front-Tesco-advertising-campaign.html |archive-date=2022 թ․ հունվարի 10 |access-date=2007 թ․ նոյեմբերի 17 |work=[[The Daily Telegraph]] |location=London}}{{cbignore}}</ref>։ Spice Girls խմբի վերադարձի ՝ «Headlines (Friendship Never Ends)» սինգլը հայտարարվեց որպես Children in Need բարեգործական ծրագրի սինգլ 2007 թվականի համար և թողարկվեց նոյեմբերի 5-ին։ Spice Girls խմբի առաջին հրապարակային ելույթը տեղի ունեցավ Victoria's Secret  նորաձևության շոուի ժամանակ, որտեղ նրանք կատարեցին երկու երգ՝ 1998 թվականի «Stop» սինգլը և իրենց մեծագույն հիթերից մեկի՝ «Headlines (Friendship Never Ends)» ալբոմի առաջատար սինգլը։ Շոուն նկարահանվել է CBS ընկերության կողմից 2007 թվականի նոյեմբերի 15-ին, որպեսզի 2001 թվականի դեկտեմբերի 4-ին հեռարձակվի<ref name="yahoo2007">Sage, Alexandria. [https://web.archive.org/web/20071214180751/http://news.yahoo.com/s/nm/20071116/music_nm/victoriassecret_spicegirls_dc Spice Girls strut down Victoria's Secret runway]. Yahoo News. 16 November 2007. Retrieved 5 December 2007.</ref>։ Նրանք նաև 2007 թվականի նոյեմբերի 16-ին Լոս Անջելեսում կենդանի կատարեցին իրենց երկու երգերն էլ [[BBC]] Children in Need հեռուստամարաթոնի համար։ «Headlines (Friendship Never Ends)» երգի թողարկումը Մեծ Բրիտանիայի սինգլների հիթ-շքերթում զբաղեցրեց տասնմեկերորդ տեղը՝ դարձնելով այն խմբի ամենացածր վարկանիշ ունեցող բրիտանական սինգլը մինչ օրս։ Ալբոմը զբաղեցրել է երկրորդ տեղը Մեծ Բրիտանիայի ալբոմների աղյուսակում։ 2008 թվականի փետրվարի 1-ին հայտարարվեց, որ անձնական և ընտանեկան պարտավորությունների պատճառով նրանց շրջագայությունը կավարտվի Տորոնտոյում 2008 թվականի փետրվարի 26-ին, ինչը նշանակում է, որ շրջագայությունները դեպի Պեկին, Հոնկոնգ, Շանհայ, Սիդնեյ, Քեյփթաուն և Բուենոս Այրես չեղյալ են հայտարարվել<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/7223629.stm "Spice Girls cut short world tour"]. [[BBC News]]. Retrieved 2 February 2008.</ref>։ Շրջագայությունը 2007-2008 թվականների ամենաշատ եկամուտ ունեցող համերգն էր, որը գնահատվում էր որպես տասներկու ամիսների ամենաեկամտաբերն էր։ Այն ավարտվեց 2008 թվականի ապրիլին<ref name="abcnews1" />. ստացավ միայն 107,2 միլիոն դոլար տոմսերի վաճառքից և գովազդներից, իր հովանավորությամբ և գովազդային գործարքներով ընդհանուր գումարը հասնում է մոտ 200 միլիոն դոլարի<ref name="Billboard08">{{Cite magazine |last=Olson |first=Catherine Applefeld |date=2008 թ․ մայիսի 24 |title=The Spice of Road Life |url=https://archive.org/details/sim_billboard_2008-05-24_120_21/page/48 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]] |page=48 |volume=120 |issue=21 |issn=0006-2510}}</ref>։ Շրջագայության 17 գիշերների ընթացքում վաճառված տոմսերիքանակով առաջատարը Լոնդոնի O2 Արենա ստուդիան էր, որի շաույթը կազմում էր 16,5 միլիոն ֆունտ (33 միլիոն ԱՄՆ դոլար)։ Ինչպես նաև այն հավաքել էր 256,647 հանդիսատես և շահել 2008 թվականի Billboard Touring մրցանակը Top Boxscore-ի համար<ref>{{Cite magazine |date=2008 թ․ նոյեմբերի 20 |title=Springsteen, Chesney Rule Billboard Touring Awards |url=https://www.billboard.com/articles/news/1043438/springsteen-chesney-rule-billboard-touring-awards |access-date=2017 թ․ փետրվարի 18 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref name="archive1">{{Cite magazine |title=Top 25 Boxscores&nbsp;– Billboard Year In Music 2008 |url=https://www.billboard.com/bbcom/yearend/2008/charts/top25-boxscores.shtml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081212220910/http://www.billboard.com/bbcom/yearend/2008/charts/top25-boxscores.shtml |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 12 |access-date=2013 թ․ մարտի 21 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ Խմբի վերադարձը նրանց բերեց նաև մի շարք այլ մրցանակներ, ներառյալ Capital Music Icon մրցանակը, Glamour մրցանակը լավագույն խմբի համար և Vodafone Live երաժշտական մրցանակը լավագույն կենդանի ելույթով վերադարձի համար, որոնցից վերջինում նրանք հաղթեցին [[Լեդ Զեփելին]] (անգլ.՝ Led Zeppelin) տղաների խմբին և [[Լեդ Զեփելին]]ի նման այլ ՝ Սեքս-ատրճանակներ (անգլ.՝ [[Sex Pistols]])  խմբին<ref>{{Cite web |last=Irvine |first=Chris |date=2008 թ․ սեպտեմբերի 19 |title=Spice Girls beat Led Zeppelin to win Vodafone music award for reunion of the year |url=https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/2987921/Spice-Girls-beat-Led-Zeppelin-to-win-Vodafone-music-award-for-reunion-of-the-year.html |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/2987921/Spice-Girls-beat-Led-Zeppelin-to-win-Vodafone-music-award-for-reunion-of-the-year.html |archive-date=2022 թ․ հունվարի 10 |access-date=2013 թ․ մայիսի 22 |work=[[The Daily Telegraph]] |location=London}}{{cbignore}}</ref>։ === 2010, 2012 թվականներ. Viva Forever-ը և Լոնդոնի Օլիմպիական խաղերը === [[Պատկեր:Spice_Girls_Viva_Forever.jpg|աջից|մինի|Spice Girls-ը Viva Forever-ում: պրեմիերայի երեկո, 2012 թ]] 2010 թվականին Brit մրցանակաբաշխության ժամանակ Spice Girls խումբը հատուկ մրցանակ ստացավ «30-րդ տարվա լավագույն կատարում» անվանակարգում<ref name="Brits 30">{{Cite news |title=Spice Girls win The Brits Hits 30 award at Brit Awards 2010 |url=https://www.nme.com/news/music/brit-awards-2009-16-1303544 |access-date=2022 թ․ մայիսի 22 |work=NME}}</ref>։ Մրցանակը տրվել է 1997 թվականին Brit մրցանակաբաշխության «[[Wannabe]]» և «Who Do You Think You Are» կատարումների համար, իսկ խմբի անունից [[Սամանթա Ֆոքս]]ի մրցանակը<ref name="Brits 30" /> ստացել են Գերի Հալիվելը և Մել Բին։ Այդ տարի Spice Girls խումբը համագործակցեց Ֆուլերի, Ջուդի Քրեյմերի և Ջենիֆեր Սոնդերսի հետ՝ մշակելու բեմական ՝ Viva Forever! մյուզիքլը։ [[ABBA (խումբ)|ABBA]] խմբի Mamma Mia! Մյուզիքլի նման, Viva Forever! Մյուզիքլը օգտագործել է խմբի երաժշտությունը յուրահատուկ պատմություն ստեղծելու համար<ref>{{Cite news |last=Hoyle |first=Ben |date=2010 թ․ հունվարի 22 |title=Viva Forever Mamma Mia creator creates Spice Girls musical |url=http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/stage/article6997164.ece |access-date=2010 թ․ մայիսի 23 |work=The Times |location=London}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ 2012 թվականի հունիսին, մյուզիքլը գովազդելու համար, Spice Girls խումբը գավաքվեց St. Pancras Renaissance London հյուրանոցում՝ մամուլի ասուլիսի համար, որտեղ ուղիղ տասնվեց տարի առաջ<ref name="sinclair75">{{harvnb|Sinclair|2004|p=75}}</ref> նկարահանվել էր «Wannabe» երգի երաժշտական տեսահոլովակը<ref name="West End">{{Cite web |last=Masters |first=Tim |date=2012 թ․ հունիսի 26 |title=Spice Girls unveil West End show |url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-18576789 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2012.12.09-141856/http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-18576789 |archive-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 9 |access-date=2012 թ․ հունիսի 26 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ Նրանք նաև հանդես եկան Spice Girls' Story: Viva Forever! վավերագրական ֆիլմում, որը հեռարձակվեց 2012 թվականի դեկտեմբերի 24-ին ITV1 հեռուստաալիքով<ref>{{Cite news |title=Victoria Beckham: "No One Wanted To Date Me" |url=https://www.vogue.co.uk/article/spice-girls-documentary-christmas-eve-victoria-beckham-viva-forever |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023013003/https://www.vogue.co.uk/article/spice-girls-documentary-christmas-eve-victoria-beckham-viva-forever |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 23 |access-date=2019 թ․ հունիսի 25 |work=[[British Vogue|Vogue]]}}</ref>։ Viva Forever!  Մյուզիքլի պրեմիերան տեղի ունեցավ Ուեսթ Էնդի Պիկադիլի թատրոնում 2012 թվականի դեկտեմբերին, Spice Girls խմբի բոլոր հինգ անդամներիի մասնակցությամբ<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ դեկտեմբերի 12 |title=Spice Girls reunite at musical Viva Forever premiere – Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/music/music-news/9738785/Spice-Girls-reunite-at-musical-Viva-Forever-premiere.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121215021927/http://www.telegraph.co.uk/culture/music/music-news/9738785/Spice-Girls-reunite-at-musical-Viva-Forever-premiere.html |archive-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 15 |access-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 22 |work=[[The Daily Telegraph]] |location=London}}</ref>։ Այն քննադատների կողմից մատի փաթաթան դարձավ<ref>[http://www.thestage.co.uk/columns/mister-producer/2013/02/viva-forever-vs-the-bodyguard/ Viva Forever! vs The Bodyguard – Mister Producer – The Stage<!-- Bot generated title -->]</ref> և փակվեց յոթ ամիս հետո՝ առնվազն 5 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ վնասով<ref>[http://www.thestage.co.uk/news/production/2013/05/dirty-dancing-replace-viva-forever-west/ Dirty Dancing to replace Viva Forever! in the West End – Production News – The Stage<!-- Bot generated title -->]</ref>։ 2012 թվականի օգոստոսին Spice Girls խումբը վերամիավորվեց՝ 2012 թվականի ամառային Օլիմպիական խաղերի փակման արարողության ժամանակ<ref name="Gulino"/><ref name="mtv olympics">{{Cite web |date=2012 թ․ օգոստոսի 12 |title=Spice Girls Reunite For 2012 London Olympics Closing Ceremony in Style |url=http://www.mtv.com/news/2517152/spice-girls-olympics-closing-ceremony-2/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170224112712/http://www.mtv.com/news/2517152/spice-girls-olympics-closing-ceremony-2/ |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 24 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 22 |publisher=[[MTV]] News}}</ref>«Wannabe» և «Spice Up Your Life» երգերի միացումը կատարելու համար։ Նրանց կատարումը հավանության արժանացավ  և դարձավ Օլիմպիական խաղերի ամենաշատ [[Թվիթթեր]]յան պահում ունեցող նյութը ունենալով հարթակում րոպեում ավելի քան 116,000 թվիթթներ<ref name="olympicstweet">{{Cite web |date=2013 թ․ հունվարի 22 |title=Spice Girls break Tweets-per-minute record at #London2012 |url=http://oursocialtimes.com/spice-girls-break-tweets-per-minute-record-at-london2012/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130601004047/http://oursocialtimes.com/spice-girls-break-tweets-per-minute-record-at-london2012/ |archive-date=2013 թ․ հունիսի 1 |access-date=2013 թ․ հունիսի 28 |website=oursocialtimes.com}}</ref>։ === 2016, 2018–2019 թվականներ։ G.E.M և Spice World շրջագայությունը === [[Պատկեր:SpiceGirlWembley150619-2_(48999823438).jpg|ձախից|մինի|Spice Girls-ը (առանց Բեքհեմի) ելույթ է ունենում Լոնդոնի Ուեմբլի մարզադաշտում, 2019 թվականի հունիսին:]] 2016 թվականի հուլիսի 8-ին Բրաունը Բանթոնի և Հալիվելի հետ միասին թողարկեցին տեսահոլովակ նշելով խմբի ամենահայտնի սինգլներից մեկի Wannabe երգի 20 ամյակը և ներկայացրեցին իրենց նորույթները, որը բաղկացած էր երեք մասից<ref>{{Cite web |title=spicegirlsgem.com |url=http://spicegirlsgem.com/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170114010128/http://www.spicegirlsgem.com/ |archive-date=2017 թ․ հունվարի 14 |access-date=2016 թ․ հուլիսի 8}}</ref>։ Բեքհեմը և Չիշհոլը ցանկություն չհայտնեցին մասնակցելու, սակայն իրենց հավանությունը տվեցին այս գաղափարին<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 8 |title=Mel B Addresses Spice Girls Reunion Rumors |url=https://www.youtube.com/watch?v=_yoxqXSiTgE |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211211/_yoxqXSiTgE |archive-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 11 |access-date=2016 թ․ սեպտեմբերի 18 |via=YouTube}}{{cbignore}}</ref>։ Նոյեմբերին համացանցում հայտնվեց եռյակի նոր՝  Song for her երգը<ref>{{Cite web |last1=Harp |first1=Justin |date=2016 թ․ նոյեմբերի 23 |title=The Spice Girls GEM reunion song 'Song For Her' just leaked |url=http://www.digitalspy.com/music/news/a814886/the-rumoured-spice-girls-gem-reunion-song-song-for-her-just-leaked/ |access-date=2016 թ․ նոյեմբերի 29 |work=Digital Spy}}</ref>, որը պետք է դառնար վերամիավորման սկիզբը։ Վերամիավորումը, սակայն, չկայացավ Հալիվելի հղիության հետևանքով<ref name="geri90s2">{{Cite web |date=2017 թ․ հունվարի 24 |title=Spice Girl Geri Horner to look back on 1990s |url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-38737104 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180112194053/http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-38737104 |archive-date=2018 թ․ հունվարի 12 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 28 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ 2018 թվականի վերջին խումբը կրկին հայտարարեց վերամիավորման մասին, որն արդեն երրորդն էր։ Հայտարարվեց նաև սպասվող շրջագայության մասին, որի տոմսերը պլանավորված էր վաճառքի հանել 2018 թվականի նոյեմբերից։ Նաև պարզ դարձավ, որ խումբը կներկայանա քառյակով, քանի որ Բեքհեմը հրաժարվել էր շրջագայությունից։ Հրաժարվելու պատճառը իր նորաձևության բիզնեսի հետ կապված պարտավորություններն էին<ref>{{Cite web |last=Todd |first=Lucy |date=2018 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Viva Four-Ever: Spice Girls confirm reunion tour (without Victoria Beckham) |url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-46095818 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.22-131627/https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-46095818 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 5 |publisher=[[BBC News]]}}</ref>։ Լուրեր են պտտվում այն մասին որ այս շրջագայության համար խմբի յուրաքանչյուր անդամ ստացել է 12 միլիոն ֆունտ<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ օգոստոսի 27 |title=Spice Girls 'agree reunion deal' without Victoria Beckham |url=https://www.rte.ie/entertainment/2018/0827/987746-spice-girls-agree-reunion-deal-without-beckham/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.04.06-194047/https://www.rte.ie/entertainment/2018/0827/987746-spice-girls-agree-reunion-deal-without-beckham/ |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 6 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 6 |publisher=[[Raidió Teilifís Éireann]]}}</ref>։ 2019 թվականի մայիսի 24-ին սկսվեց խմբի Spice World –2019 շրջագայությունը։ Այն իր սկիզբը դրեց Միացյալ Թագավորությունում և Իռլանդիայում Դուբլինի Croke Park մարզադաշտում։ Շրջագայության ավարտի վայրը ևս մեկ անգամ դարձավ Լոնդոնի «[[Ուեմբլի մարզադաշտ|ՈՒեմբլի]]» մարզադաշտը, այնտեղ կայացան երեք համերգներ, որոնցից վերջինը՝ 2019 թվականի հունիսի 15-ին։ Ավելի քան 13 համերգ անցկացրեց խումբը շրջագայության ընթացքում, հավաքեց 700,000 հանդիսատես և միայն տոմսերի վաճառքից կարողացավ վաստակել մոտ 78,2 միլիոն դոլար<ref name="2019boxscore2">{{Cite magazine |title=Current Boxscore |url=https://www.billboard.com/biz/current-boxscore |archive-url=https://web.archive.org/web/20190627152544/https://www.billboard.com/biz/current-boxscore |archive-date=2019 թ․ հունիսի 27 |access-date=2019 թ․ հունիսի 27 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ Ուեմբլի մարզադաշտում կայանալիք համերգի տոմսերը ընդամենը երեք գիշերվա ընթացքում սպառվեցին։ Այս համերգը տարվա ամենամեծ եկամուտը ապահովեց Ուեմբլիի համար և հավաքեց 221,971 հանդիսատես, շահելով 2019 թվականի Billboard Live երժշտության մրցանակաբաշխության Top Boxscore անվանակարգը<ref>{{Cite magazine |last=Eggertsen |first=Chris |date=2019 թ․ նոյեմբերի 6 |title=P!nk Accepts Legend of Live and Tour of the Year Award at Billboard Live Music Summit |url=https://www.billboard.com/articles/events/billboard-live-music-summit/8542860/pink-legend-live-tour-year-award-live-music-summit |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.05.26-180357/https://www.billboard.com/articles/events/billboard-live-music-summit/8542860/pink-legend-live-tour-year-award-live-music-summit/ |archive-date=2021 թ․ մայիսի 26 |access-date=2021 թ․ մայիսի 26 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ Աննա Նիկոլսոնը [[The Guardian]] լրատվակայքում գրել էր շրջագայության մասին հետևյալը “Չնայած վաղ համերգների ընթացքում եղած ձայնային խնդիրների, որպես լավ հիշողության մաս, համերգներն ավելի լավը չէին կարող լինել։”<ref>{{Cite web |last=Nicholson |first=Rebecca |date=2019 թ․ հունիսի 1 |title=The Spice Girls: cake fights and catty talk – what could be better? |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/jun/01/spice-girls-cake-fights-and-catty-talk-what-could-be-better |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.22-153317/https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/jun/01/spice-girls-cake-fights-and-catty-talk-what-could-be-better |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 31 |work=[[The Guardian]]}}</ref>: Շրջագայության հետ համատեղ խումբը սկսեց համագործակցել «Mr.Men» գրքերի ֆրանշիզայի հետ, ստեղծվեցին ածանցյալ ապրանքներ նախատեսված վաճառքի համար, ինչպիսիք են՝ գրքերը, բաժակները, պայուսակները, բաժակի տակդիրները և այլն<ref>{{Cite web |title=Little Miss Spice Girls |url=https://shop.mrmen.com/collections/spice-girls |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210222134449/https://shop.mrmen.com/collections/spice-girls |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 17 |work=[[Mr. Men]]}}</ref><ref name="mrmen2">{{Cite web |last=Magnocavallo |first=Fabio |date=2019 թ․ ապրիլի 30 |title=The Spice Girls Launch Their Own Children's Reading Books With Mr. Men And Little Miss |url=https://www.inquisitr.com/5415504/the-spice-girls-launch-their-own-childrens-book-with-mr-men-and-little-miss/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.19-172622/https://www.inquisitr.com/5415504/the-spice-girls-launch-their-own-childrens-book-with-mr-men-and-little-miss/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 19 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 17 |publisher=[[Inquisitr]]}}</ref>։ 2019 թվականի հունիսի 13-ին պարզ դարձավ, որ Paramount Animation կինոընկերությունը համձայնություն է տվել Spice Girls խմբի անիմացիոն ֆիլմի նախագծի սկզբին՝ իր թե՛ հին և թե՛ նոր երգերով։ Նախագծի պրոդյուսեր կհանդիսանա Սայմոն Ֆուլերը, իսկ սցենարիստները կլինեն՝ Կարեն Մաք Քուլլան և Քրիստեն Սմիթը։ Նախագծի տնօրենի մասին հայտարարություններ չեն եղել<ref>{{Cite web |last=Lewis |first=Sophie |date=2019 թ․ հունիսի 12 |title=The Spice Girls are getting an animated movie – and all five members are on board |url=https://www.cbsnews.com/news/the-spice-girls-are-getting-an-animated-movie-and-all-five-members-are-on-board/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.22-122840/https://www.cbsnews.com/news/the-spice-girls-are-getting-an-animated-movie-and-all-five-members-are-on-board/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |publisher=[[CBS News]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Giardina |first=Carolyn |date=2019 թ․ հունիսի 12 |title='Spice Girls' Movie in the Works as Paramount Unveils Animation Slate (Exclusive) |url=https://www.hollywoodreporter.com/behind-screen/paramount-plans-spice-girls-movie-as-part-newly-unveiled-animation-slate-1217519 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.22-123219/https://www.hollywoodreporter.com/behind-screen/paramount-plans-spice-girls-movie-as-part-newly-unveiled-animation-slate-1217519 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |work=[[The Hollywood Reporter]]}}</ref>։ === 2020 թվական. ներկայիս Spice25 և Spiceworld25 === «Wannabe» երգի 25-ամյակի կապակցությամբ 2021 թվականի հուլիսին թողարկվեց EP, որը ներառում էր նախկինում չթողարկված ցուցադրություններ<ref>{{Cite magazine |last=Dailey |first=Hannah |date=2021 թ․ հուլիսի 8 |title=Friendship Never Ends: Spice Girls Reflect on 25 Years of 'Wannabe' |url=https://www.billboard.com/articles/columns/pop/9598137/spice-girls-wannabe-25-anniversary-celebrate/ |access-date=2021 թ․ հուլիսի 9 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ Հոկտեմբերի 29-ին Spice Girls խումբը թողարկեց Spice25 ալբոմը՝ Spice-ի լյուքս վերաթողարկումը, որը պարունակում էր նախկինում չթողարկված ցուցադրություններ և ռեմիքսներ<ref>{{Cite web |last=Kelly |first=Emma |date=2021 թ․ սեպտեմբեր |title=Spice Girls are back to spice up our lives by re-releasing debut album for 25th anniversary |url=https://metro.co.uk/2021/09/01/spice-girls-re-releasing-debut-album-for-25th-anniversary-15188044/ |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 1 |website=metro |location=United Kingdom}}</ref><ref>{{Cite web |last=Richards |first=Will |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Spice Girls share deluxe edition of debut album and new 'Wannabe' video |url=https://www.nme.com/news/music/spice-girls-share-deluxe-edition-of-debut-album-and-new-wannabe-video-3082610 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 29 |website=NME}}</ref>։ Լյուքս թողարկումը ցույց տվեց, որ ալբոմը կրկին զբաղեցրեց Մեծ Բրիտանիայի ալբոմների աղյուսակի հինգերորդ տեղը<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Official Albums Chart Top 100 05 November 2021 – 11 November 2021 |url=https://www.officialcharts.com/charts/albums-chart/ |access-date=2021 թ․ նոյեմբերի 5 |website=Official Charts}}</ref>։ 2022 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Spice Girls խումբը հայտարարեց Spiceworld25 երաժշտական ալբոմի թրեքների ցուցակը, որը 1997 թվականի իրենց Spiceworld ալբոմի 25-րդ հոբելյանական թողարկումը։ Նոր հավաքածուն պարունակում է նախկինում չթողարկված երգերի կենդանի տարբերակները և ռեմիքսները, ինչպես նաև նախկինում հասանելի B-կողմյան «Walk of Life» և «Outer Space Girls» երգերը և մեկ մեգամիքս<ref name="Step">{{Cite web |last=Shutler |first=Ali |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=Spice Girls to release 25th anniversary edition of 'Spiceworld' |url=https://www.nme.com/news/music/spice-girls-to-release-25th-anniversary-edition-of-spiceworld-3317904 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 27 |website=NME}}</ref>։ Նրանց 1997 թվականի «Step to Me» երգը առաջին անգամ թողարկվեց թվային տարբերակով՝ ալբոմի անոնսի նույն օրը<ref name="Step" />։ «Step to Me» երգն ի սկզբանե թողարկվել էր 1997 թվականին՝ որպես [[Պեպսի]]ի ընկերության գովազդի մի մաս, որտեղ երկրպագուները կարող էին ստանալ սինգլի ձայնասկավառակը, եթե հավաքեին շշերի բավականաչափ կափարիչներ<ref name="pepsi campaign">[http://www.campaignlive.co.uk/article/direct-marketing-challenge-band-led-brand-expand-pepsis-market-share-pepsis-spice-girls-on-pack-promotion-proved-effective-boosting-sales-summer-ali/20399 "DIRECT: MARKETING CHALLENGE – How the band led the brand to expand Pepsi's market share"]. Campaign. 7 November 1997. Retrieved on 10 February 2017.</ref><ref name="book">Morgan, Nigel; Pritchard, Annette (2000). Advertising in Tourism and Leisure. [[Butterworth-Heinemann]]. p. 207. {{ISBN|0-7506-4531-8}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 13-ին Spice Girls խումբը թողարկեց «Spice Up Your Life» տեսահոլովակի այլընտրանքային տարբերակը՝ օգտագործելով նախկինում չօգտագործված կադրերը<ref>{{Cite magazine |last=Kaufman |first=Gil |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=Spice Girls Release Revamped 'Spice Up Your Life' Video With Unseen Footage |url=https://www.billboard.com/music/pop/spice-girls-spice-up-your-life-video-unseen-footage-1235155479/ |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |magazine=Billboard}}</ref>՝ երգի կենդանի տարբերակի հետ մեկտեղ<ref>{{Cite magazine |last=Mier |first=Tomas |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=Spice Girls Take It Back to 1997 With Alternative Video for 'Spice Up Your Life' |url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/spice-girls-spice-up-your-life-alternative-video-1234610508/ |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |magazine=Rolling Stone}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=Spice Girls – Spice Up Your Live – Live in Arnhem, Netherlands, 1998 |url=https://open.spotify.com/track/0qKrHKwnKPJ4Ob70sJxstG?si=40b78507a53e4af0 |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |website=Spotify}}</ref>։ Spiceworld25 ալբոմը թողարկվել է 2022 թվականի նոյեմբերի 4-ին<ref>{{Cite web |last=Smith |first=Carl |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=Spice Girls' Spiceworld25 anniversary album: Release date, tracklisting, formats and Step To Me release confirmed |url=https://www.officialcharts.com/chart-news/spice-girls-spiceworld25-anniversary-album-release-date-tracklisting-formats-and-step-to-me-release-confirmed__36835/ |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 27 |website=Official Charts}}</ref>։ Կրկնակի թողարկումը զբաղեցրել է 46-րդ հորիզոնականը Մեծ Բրիտանիայի ալբոմների աղյուսակում<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 11 |title=Official Albums Chart Top 100 11 November 2022 - 17 November 2022 |url=https://www.officialcharts.com/charts/albums-chart/20221111 |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 11 |website=Official Charts}}</ref>։ == Արվեստագիտություն == === Երաժշտական ոճ === Ըստ [[Allmusic]] կայքում հայտնված նյութի՝ երաժշտության քննադատ Սթիվեն Թոմաս Էրյուայնը խմբի մասին ասել է՝ « “Spice Girls խումբը, որպես երաժշտական հիմք օգտագործում է փոփ երաժշտությունը, սակայն նրանց երգերի ներշնչումը աննախադեպ անկախ է և ֆեմինիստական, որը հավասարազոր է Մադոննայի հեղափոխական ալտերնատիվ ռոք կատարումներին։”: Spice Girls խմբի երգերը ներառում էին մի շարք երաժշտական ժանրեր, որոնք Հալիվելը բնութագրում էր որպես խմբի յուրաքանչյուր անդամի էկլեկտիկ երաժշտական ճաշակի միաձուլում<ref name="85m">{{Cite news |last=Horner |first=Geri |date=2016 թ․ հուլիսի 12 |title=My Life as a Spice Girl: Geri "Ginger Spice" Halliwell (Now Horner) Looks Back at the Beginnings of a Pop Culture Phenomenon |url=https://www.marieclaire.com/celebrity/a21505/geri-halliwell-spice-girls-story/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.22-054055/https://www.marieclaire.com/celebrity/a21505/geri-halliwell-spice-girls-story/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 22 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 17 |work=[[Marie Claire]]}}</ref>, բայց երաժշտական հիմքը մնում էր փոփը<ref name="leach">{{Cite journal |last=Leach |first=Elizabeth Eva |date=2001 թ․ մայիս |title=Vicars of 'Wannabe': Authenticity and the Spice Girls |url=https://archive.org/details/sim_popular-music_2001-05_20_2/page/143 |journal=Popular Music |volume=20 |issue=2 |pages=143–167 |doi=10.1017/S0261143001001386 |issn=0261-1430 |s2cid=162848598}}</ref>։ Չիշոլմն ասել է «Մեզնից ամեն մեկը ունի իր երաժշտական նախասիրությունները և իր սիրելի արտիստը։ Մադոննան մեծ ազդեցություն ուներ TLC խմբի վրա և մենք միշտ հետևվում էինք նրանց տեսահոլովակներին<ref>{{Cite news |last=Sinclair |first=David |date=2018 թ․ մարտի 10 |title='We caught the zeitgeist': how the Spice Girls revolutionised pop |url=https://www.theguardian.com/music/2018/mar/10/we-caught-the-zeitgeist-how-the-spice-girls-revolutionised-pop |access-date=2021 թ․ մարտի 3 |work=[[The Guardian]]}}</ref>»: Խմբի հիմնական գործընկերը իրենց առաջին երկու ալբոմները թողարկելուց եղել է պրոդյուսերական կազմակերպություն, որը հայտնի է Absolute անունով, այն կազմված էր Փոլ Ուիլսոնի և Էնդի Ուոթկինսի դուետից։ Absolute կազմակերպությունը ի սկզբանե հրաժարվում էր աշխատել խմբի հետ, քանի որ մեծապես կենտրոնանում և համգործակցում էր R&B ժանրը ներկայացնող արտիստների և խմբերի հետ։ Ուիլսոնն ասում էր, որ Spice Girls խմբի երգերը ունեն շատ փոփային հնչողություն և նման չեն R&B ժանրին։ Ինչպես նաև նա ասել է, որ խումբը R&B ժանրում սխալ երաժշտռական հնչողություն ունի։ Rolling Stones կազմակերպության լրագրող Դեյվիդ Սինքլերը թողարկեց գիրք Spice Girls խմբի մասին, վերնագրելով այն “Wannabe. ինչպես Spice Girls խումբը նորից հայտնագործեց փոփ երաժշտությունը”։ Լրագրողը իր գրքում գրում է, որ Spice Girls խմբի երգերում կար բնատուր հիասքանչություն, որը սակայն մնաց չգնահատված։ Նշվում էր նաև որ խումբը չի օգտագործել այն տիպիկ 1990-ականների [[Westlife]] և Boyzone բոյբենդերի բալլադային երաժշտությունը և աննկատ մոդուլացիաները։ === Լիրիկական թեմաներ === [[Պատկեր:Victoriaandemmaonpoleslv.jpg|աջից|մինի|287x287փքս|Բեքհեմը և Բանթոնը կատարում են «2 Become 1» երգը Լաս Վեգասում 2007 թվականի դեկտեմբերի 11-ին: Երգ, որը վերաբերում է անվտանգ սեռական հարաբերությունների կարևորությանը, գովասանքի է արժանացել իր սեռական հարաբերությունների վերաբերյալ դրական ուղերձի համար:]] Spice Girls խմբի երգերը նպաստում են կանանց ուժին ու համերաշխությանը<ref name="spice girls bio">{{Cite web |last=Erlewine |first=Stephen Thomas |author-link=Stephen Thomas Erlewine |title=Spice Girls: Biography by Stephen Thomas Erlewine |url=https://www.allmusic.com/artist/spice-girls-mn0000008828/biography |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.09-090213/https://www.allmusic.com/artist/spice-girls-mn0000008828/biography |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 9 |access-date=2016 թ․ օգոստոսի 8 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref name="bbcgp">{{Cite web |last=Taylor |first=Alex |date=2019 թ․ մայիսի 24 |title=Spice Girls: What happened to Girl Power? |url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-48381340 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.23-213413/https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-48381340 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 23 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 23 |publisher=[[BBC News]]}}</ref><ref name="ferber">{{Cite web |last=Ferber |first=Taylor |date=2018 թ․ մայիսի 16 |title=16 Spice Girls Lyrics That Were Ahead of Their Time in the Best Possible Way |url=https://www.bustle.com/p/16-spice-girls-lyrics-that-were-way-ahead-of-their-time-deserve-a-rewind-79032 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.03.01-154924/https://www.bustle.com/p/16-spice-girls-lyrics-that-were-way-ahead-of-their-time-deserve-a-rewind-79032 |archive-date=2021 թ․ մարտի 1 |access-date=2021 թ․ մարտի 1 |work=[[Bustle (magazine)|Bustle]]}}</ref>:Հաշվի առնելով իրենց թիրախային լսարանի երիտասարդ տարիքը՝ ''[[The Independent]]'' օրաթերթի Լյուսի Ջոնսը ասաց, որ Spice Girls խմբի երգերը կործանարար էին իրենց ժամանակի համար. «Երգի բառերը ավելի շատ ակտիվացնող էին, քան հանգստացնող՝ գրպանահատում, կողոպուտ, այն ամենը, ինչ սովորեցրել են փոքրիկ աղջիկներին երբեք չանել։ Հենց հիմա կանգ առեք, շատ շնորհակալ եմ», «Ի՞նչ եք կարծում, ով եք դուք»։ «Ես ձեզ կասեմ, թե ինչ եմ ուզում, ինչ եմ իրականում ուզում»<ref name="lucyjones">{{Cite web |last=Jones |first=Lucy |date=2019 թ․ հունիսի 13 |title=Spice Girls reunion: Why we need Girl Power more than ever |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/features/spice-girls-tour-2019-reunion-emma-bunton-geri-horner-mel-b-c-a8624301.html |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.23-214139/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/features/spice-girls-tour-2019-reunion-emma-bunton-geri-horner-mel-b-c-a8624301.html |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 23 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 23 |work=[[The Independent]]}}</ref>։ Երաժշտագետ Նիկոլա Դիբենը բերեց «Say You'll Be There» երգը որպես օրինակ այն բանի, թե ինչպես են Spice Girls խմբի անդամները հակադարձել ավանդական գենդերային դերերն իրենց երգերում՝ պատկերելով սիրահարված տղամարդու և չափից շատ զգացմունքներ դրսևորող կնոջ և աղջկա, ով մնում է անկախ և վերահսկողության տակ<ref name="dibben">{{Cite journal |last=Dibben |first=Nicola |date=1999 թ․ հոկտեմբեր |title=Representations of Femininity in Popular Music |url=https://archive.org/details/sim_popular-music_1999-10_18_3/page/331 |journal=Popular Music |volume=18 |issue=3 |pages=331–355 |doi=10.1017/S0261143000008904 |issn=0261-1430 |s2cid=193240799}}</ref>։ The Spice Girls խումբը շեշտել է քույրության կարևորությունը ռոմանտիկայի փոխարեն այնպիսի երգերում, ինչպիսին է «Wannabe» երգը, և ընդունել են անվտանգ սեռական հարաբերությունները «2 Become 1» երգում<ref name="Power">{{Cite magazine |last=Armstrong |first=Jennifer Keishin |date=2016 թ․ հուլիսի 15 |title=Spice Girls' 'Wannabe': How 'Girl Power' Reinvigorated Mainstream Feminism in the '90s |url=https://www.billboard.com/articles/news/features/7439005/spice-girls-wannabe-girl-power-feminism |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.12-080415/https://www.billboard.com/articles/news/features/7439005/spice-girls-wannabe-girl-power-feminism/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 12 |access-date=2019 թ․ մարտի 21 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ Լորեն Բրավոն, «Ի՞նչ կանեին Spice խմբի աղջիկները. Ինչպիսի՞ն է մեծանում աղջիկների սերունդը» ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ What Would the Spice Girls Do?: How the Girl Power Generation Grew Up (2018)) գրքի հեղինակը պարզել է, որ նույնիսկ երբ Spice Girls խմբի անդամները երգում էին ռոմանտիկայի մասին, երգի կարգախոսն էր ՝ «հաճելի խուսափում»՝ ի տարբերություն բաժանումների և անպատասխան սիրո մասին երգերի, որ փոփ այլ աստղեր այն ժամանակ երգում էին<ref name="bravo">{{Cite web |last=Bravo |first=Lauren |date=2018 թ․ նոյեմբերի 4 |title=How the Spice Girls changed feminism |url=https://www.independent.ie/entertainment/books/how-the-spice-girls-changed-feminism-37483613.html |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.17-225945/https://www.independent.ie/entertainment/books/how-the-spice-girls-changed-feminism-37483613.html |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 17 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 18 |work=[[Irish Independent]]}}</ref>։ Գրելով Bustle-ի համար՝ Թեյլոր Ֆերբերը գովաբանել է կանանց գրած բառերը, որոնք իրենց ժամանակից առաջ են՝ պատճառաբանելով այնպիսի երգերի լավատեսությունը, ինչպիսիք են «Spice Up Your Life», «Last Time Lover» և «Naked» երգերի սեռական կապի մասին դրական տրամադրվածությունը։ Ֆերբերը եզրափակեց. «Ընկերության, սեռական հարաբերությունների, սիրավեպի և կյանքի մասին գրված նրանց բոլոր երգերի միջև «Spice Girls»խմբի գրեթե բոլոր երաժշտության հիմնական թեման առաջին հերթին ինքդ քեզ սիրելն էր»<ref name="ferber" />։ === Վոկալ մշակումներ === Ի տարբերություն Spice Girls խմբին նախորդող փոփ խմբերին, նրանք չունեին գլխավոր մենակատար, ում մնացյալ անդամնորը կձայնակցեին։ Խմբի բոլոր անդամները երգում էին հավասարազոր։ Քանի որ խումբը չէր համաձայնում ունենալ մեկ գլխավոր երգիչ, յուրաքանչյուր երգ բաժանվում էր հինգ մասի և դրա վրա աշխատում էին այնքան, որ բոլոր հինգ ձայները ներդաշնակ հնչեն իրար հետ։ Խումբը բախվեց քննադատության, քանի որ այս մարտավարությունը նշանակում էր, որ ոչ ոք չի կարող առանձնանալ և տարբերվել։ Սինքլերը, սակայն, ուներ իր կարծիքը այս հարցի շուրջ, ըստ որի՝ “Սա իրականում խելացի տարբերակ էր, ինչը երաշխավորում էր առավելագույն ազդեցություն և օգուտ խմբի համար։”: Spice Girls-ի նախկին վոկալ մարզիչ՝ Պեպի Լեմերը խոսելով խմբի անհատական ձայների մասին ասում էր՝ դրանք տարբերվող և հեշտ տպավորվող ձայներ էին։ Բանթոնի ձայնը «թեթևություն» է արտահայտում իսկ Բրաունի և Չիշոլմի ձայներն՝ «հոգեբանական ազդեցություն» ունեն, ասում էր նա։ Կենսագիր Շոն Սմիթը մեջբերում է Չիշոլմին, որպես վոկալիստ առանց որի խումբը չէր կայանա։ Ըստ Սինքլերի՝ թեև Չիշոլմի գովազդային հնչողությունը Spice Girls խմբի որոշ երգերի տարբերակիչ հատկանիշն է, սակայն, նրա ձայնը մնացած անդամների հետ ձայնագրության ժամանակ ունեցել է աննշան հնչողության տարբերություն։ Խմբում վոկալային մասը հավսարապես բաշխվում էր երաժշտագործ Նիկոլա Դիբենը։ Որոշ ժամանակ անց ի հայտ եկավ հետաքրքիր անհավասարություն բաշխման մեջ։ Դիբենը բաշխում էր երգի ոճային մասերը՝ համապատասխանեցնելով դրանք ռասայական և սոցիալ-տնտեսական ֆոնի հետ կապված որոշակի կարծրատիպերի<ref name="dibben" />։ Ըստ Դիմբենի՝ խմբի սինգլներում արտահայտիչ արտասանական մասերը մեծամասմբ տրվում էին Բրաունին՝ խմբի միակ սևամորթ անդամին,կամ Չիշոլմին, ում Դիբենը դասում էր սպիտակամորթ բանվոր դասակարգին։ Սա հակադրվում էր Բեքհեմին հատկացված ավելի լիրիկական հատվածներին, որոնց Դիբենը դասում էր որպես սպիտակ միջին դասի<ref name="dibben" />։ === Երգահանություն === Spice Girls խմբի անդամներից ոչ ոք երաժշտական որևէ գործիքի<ref name=":02">{{harvnb|Sinclair|2008|pp=45–46}}</ref> չէր տիրապետում, սակայն իրենց բոլոր երգերի համահեղինակներն էին<ref name="Sinclair200853542">{{harvnb|Sinclair|2008|pp=53–54}}</ref><ref name="spicelinear2">''[[Spice (album)|Spice]]'' (liner notes). Spice Girls. Virgin Records. 1996. CDV2812.</ref><ref name="spiceworldlinear2">''[[Spiceworld (album)|Spiceworld]]'' (liner notes). Spice Girls. Virgin Records. 1997. CDV2850.</ref><ref name="foreverlinear2">''[[Forever (Spice Girls album)|Forever]]'' (liner notes). Spice Girls. Virgin Records. 2000. 7243 8 50467 4 2.</ref>։ Խմբի երկարաժամկետ գործընկերներից մեկի՝ Ռիչարդ Ստենարդի խոսքերով աղջիկները ունեին երգ գրելու երկու մարտավարություն։ Առաջինի դեպքում, երբ գրվում էին բալլադներ և լիրիկական ստեղծագործություններ դա կատարվում էր ավանդաբար առանց առանձնահատուկ գործողությունների։ Մինչդեռ Wannabe-ի նման երգերը գրվում էին խմբի խելագար էներգետիկան<ref name="songwriters22"/> միասին օգտագործելու շնորհիվ։ Էլլիոթ Քենեդին, ով հանդիսանում էր խմբի մշտական համահեղինակներից մեկը նկարագրեց՝ Spice Girls-ի հետ իր աշխատանքային փորձը «արագ ու կարճ էր»<ref name="Sinclair200853542" />։ Նա նկարագրեց իրենց հետ աշխատելու իր փորձը։<blockquote>Տասը րոպե անց երգն արդեն պատրաստ էր, այնուհետև ձայնագրության ընթացքում երգն անցնում է մի քանի ճշգրտումներ։ Ձայնագրության ժամանակ կարող է փոխվել երգի տոնայնությունը բայց դրանից երգի հնչողությունը միայն կլավանա։ Այս ամենը կատարվում է շատ արագ և սահուն, աղջիկները միշտ վստահ են իրենց արածի մեջ և կատարում են ամենինչ անվրեպ<ref name=":02" />։</blockquote>Absolute-ի Փոլ Ուիլսոնը հիշեց միասին երգ գրելու մի փորձ, երբ ինքը և Ուոթկինսը պատասխանատու էին բեք-թրեքը գրելու համար, որից հետո խումբը գրում էր երգի բառերը։ Ըստ Ուիլսոնի նրանք միշտ ունեին տարօրինակ կարողություն հորինելու արտասովոր խոսքեր։ Երգեր գրելու ժամանակ նրանք արդեն պատրաստ էին լինում դրան ավելացնել պարային համարներ և պատրաստ էին արդեն փորձելու։ Նրանք գիտեին թե ինչի մասին են ուզում գրել, ինչ են ուզում արտահայտել իրենց երգով առաջին իսկ օրվանից։ Որևիցե մեկը չէր կարող փոխել նրանց մտադրությունները։ Խմբի կարիերայի սկզբում ձևավորվեց և սահմանվեց ստացվող հոնորարների խիստ բաժանում 50/50-ի չափով իրենց և երգերի հեղինակ հանդիսացող իրենց գործընկերների միջև։ Ինչպես մնացյալ բոլոր դեպքերում այս հարցում էլ նրանք հաստատակամ էին միմյանց միջև պետք էր հավասարություն պահպանել։ Սինքլերն ասում էր.<blockquote>Իրենց միջև գործարքը խիստ հնգակողմ բաժանում էր, բոլոր երգերի համար ստացած հեղինակային հոնորարները բաժանվում էին հինգ հավասար մասի անկախ նրանից, թե խմբի որ անդամն ինչ ներդրում է ունեցել որևէ կոնկրետ երգի համար։ Բացի կառավարման հեշտացումից և կոնֆլիկներից խուսափելուց, սա նաև միասնության խորհրդանշություն էր, որը Spice Girls-ի փիլիսոփայության կարևորագույն մասն էր։</blockquote>Սինքլերը բացահայտեց Հոլիուելին որպես Spice Girls-ի երգերի գաղափարների հիմանաղբյուր, ներառյալ խմբի երգերի մեծամասնության գաղափարները և ելակետերը։ Թիմ Հուոսն, ով աշխատում էր խմբի հետ, նրանց ակրիերայի սկզբից ասաց, որ Հալիուելի ուժը տեքստեր գրելու մեջ էր, նա պատասխանատու էր երգերի 60-70% տեքստերի համար<ref name="mcgibbon97982">{{harvnb|McGibbon|1997b|pp=97–98}}</ref>։ Խմբի գործընկերները խմբի մյուս անդամներին սխալմամբ համարում են ավելի ակտիվ մասնակաից քան Հալիվելին իրենց երգերի և մեղեդիների ներդաշնակությունը կառուցելիս<ref name="mcgibbon97982" />։ Մեթ Ռոուն, ով մի քանի երգ է գրել Spice Girls-ի հետ, համաձայնել է, որ Հալիվելը հատկապես լավն է, երբ խոսքը վերաբերում է բառերը գրելուն և «Viva Forever»-ի խոսքերը վերագրում է նրան։ Չնայած որ խմբի բոլոր մասնակիցներն էլ աշխատել էին երգի ստեծման վրա։ == Մշակութային ազդեցություն և ժառանգություն == === Փոփ երաժշտության վերածնունդ և աղջիկների խմբերի պայթյունը === Spice Girls խումբը հայտնվեց երաժշտական ասպարեզում այն ժամանակ, երբ [[ալտերնատիվ ռոք]]ը, [[Հիփ հոփ|հիփ-հոփը]] և [[Ռիթմ ընդ բլյուզ|R&B]]-ն գերիշխում էին համաշխարհային երաժշտական հիթ-շքերթներում։ 1996թ. մայիսին խմբի առաջին հարցազրույցում Հալիվելն ասաց Music Week-ին. «Մենք ցանկանում ենք վերադարձնել փոփի հմայքը, ինչպիսին Մադոննան ուներ, երբ մենք փոքր էինք։ Փոփը ֆանտազիայի և պատասխանատվությունից խուսափելու մասին է, բայց շատ հիմարություններ կան այդ ժամանակներում։ Ժամանակակից փոփ ֆենոմենը, որը ստեղծեցին Spice Girls խմբի անդամները, վերագրվում էր երաժշտության լանդշաֆտի փոփոխությանը՝ փոփ երաժշտության ժանրը վերակենդանացնելով<ref name="landscape">{{Cite news |last=Myers |first=Justin |date=2016 թ․ հուլիսի 5 |title=Spice Girls' Wannabe was Number 1 20 years ago today |url=https://www.officialcharts.com/chart-news/spice-girls-wannabe-was-number-1-20-years-ago-today__10051/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.17-171606/https://www.officialcharts.com/chart-news/spice-girls-wannabe-was-number-1-20-years-ago-today__10051/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 17 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 9 |publisher=[[Official Charts Company]]}}</ref>՝ առաջացնելով 1990-ականների վերջի և 2000-ականների վաղ պատանիների փոփ ակտերի համաշխարհային ալիք, ինչպիսիք են Բեքսթրիթ բոյս, [[Բրիթնի Սփիրս]]ը, [[Քրիստինա Ագիլերա]]ն և [[NSYNC|NSYNC-ը]]<ref name="teen pop">{{Cite news |title=Teen Pop |url=https://www.allmusic.com/subgenre/teen-pop-ma0000002895 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210219133844/https://www.allmusic.com/subgenre/teen-pop-ma0000002895 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 19 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref name="billboard wannabe video">{{Cite magazine |last=Unterberger |first=Andrew |date=2015 թ․ մարտի 4 |title=Top 10 Most Iconic Girl Group Music Videos: 'Waterfalls,' 'Wannabe' & More |url=https://www.billboard.com/articles/pop-shop/girl-group-week/6070253/top-10-girl-group-music-videos |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.19-144219/https://www.billboard.com/articles/columns/girl-group-week/6070253/top-10-girl-group-music-videos/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 19 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 2 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref name="spice girls ruined 1990s">{{Cite news |last=Patterson |first=Sylvia |date=2016 թ․ հուլիսի 4 |title=The 1990s were the best of times ... until the Spice Girls ruined everything |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/jul/04/1990s-spice-girls-celebrity-culture |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.19-134750/https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/jul/04/1990s-spice-girls-celebrity-culture |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 19 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ Spice Girls-ին են վերագրվում նաև նրանցից հետո եկած աղջիկ խմբերի և կին երգչուհիների համար ճանապարհ հարթելը<ref name="eonline">{{Cite news |last=Rankin |first=Seija |date=2016 թ․ հուլիսի 8 |title=The Spice Girls' "Wannabe" Turns 20 Today: 20 Ways It Changed Pop Culture Forever |url=https://www.eonline.com/news/778200/the-spice-girls-wannabe-turns-20-today-20-ways-it-changed-pop-culture-forever |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160708124124/http://www.eonline.com/news/778200/the-spice-girls-wannabe-turns-20-today-20-ways-it-changed-pop-culture-forever |archive-date=2016 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |work=[[E! Online]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2017 թ․ փետրվարի 27 |title=How The Spice Girls' Legacy Of 'Girl Power' Paved The Way For Women To Dominate Pop |url=https://uproxx.com/music/spice-girls-legacy-girl-power-women-dominate-pop/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.19-150314/https://uproxx.com/music/spice-girls-legacy-girl-power-women-dominate-pop/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 19 |access-date=2017 թ․ մարտի 12 |publisher=[[Uproxx]]}}</ref><ref name="spice girls pop music">{{Cite news |last=Joshi |first=Tara |date=2016 թ․ հուլիսի 9 |title=The Spice Girls Saved 90s Pop from Boring Male-Dominated Death |url=https://www.vice.com/en/article/rmj8ea/the-spice-girls-wannabe-anniversary-2016 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.03.10-101654/https://www.vice.com/en/article/rmj8ea/the-spice-girls-wannabe-anniversary-2016 |archive-date=2021 թ․ մարտի 10 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |work=[[Vice (magazine)|Vice]]}}</ref> : Ի տարբերություն նախորդ աղջիկների խմբերի, ինչպիսիք են Andrews Sisters-ը, որոնց թիրախային շուկան տղամարդ գնորդների ռեկորդային քանակն էր, Spice Girls-ը վերաիմաստավորեց աղջիկների խմբի հայեցակարգը՝ փոխարենը գրավելով երիտասարդ կին երկրպագուների բազայի ուշադրությունը<ref name="johnharlow2">{{Cite news |last=Harlow |first=John |date=1996 թ․ հոկտեմբերի 27 |title=Wannabe like me? |url=https://www.proquest.com/docview/320504889 |url-access=subscription |access-date=2021 թ․ մարտի 30 |work=[[The Sunday Times]] |page=16 |via=[[ProQuest]] |id={{ProQuest|320504889}}}}</ref><ref name="andrewsmith">{{Cite news |last=Smith |first=Andrew |date=1999 թ․ օգոստոսի 22 |title=Girls on top. After Spice, all-girl groups are dominating the charts. They're successful, but who's got the power? |url=https://www.proquest.com/docview/250362717 |url-access=subscription |access-date=2021 թ․ մարտի 30 |work=[[The Observer]] |page=7 |via=[[ProQuest]] |id={{ProQuest|250362717}}}}</ref>։ Մինչ Spice Girls-ը, բազում աղջիկների խմբեր, ինչպիսին է Bananarama խումբը, հիթ սինգլներ են ունեցել Մեծ Բրիտանիայում, բայց նրանց ալբոմների վաճառքը հիմնականում այդքան էլ շատ չէր<ref name="Intent Media">{{Cite news |last1=Barrett |first1=Christopher |date=2007 թ․ նոյեմբերի 10 |title=Spice Girls: From Wannabes to World Beaters |url=https://www.proquest.com/docview/232226522/ |url-access=subscription |access-date=2021 թ․ փետրվարի 23 |work=[[Music Week]] |page=13 |via=[[ProQuest]] |issn=0265-1548}}</ref>։ Այն ժամանակ բրիտանական երաժշտական արդյունաբերության մեջ ընդունված էր, որ բոլոր աղջիկների փոփ խմբերը չեն աշխատի, քանի որ և՛ աղջիկները, և՛ տղաները այս հայեցակարգը չափազանց սպառնալի էին համարում։ Պատանիների ամսագրերը, ինչպիսիք են Smash Hits-ը և Top of the Pops-ը, սկզբում հրաժարվեցին ցուցադրել Spice Girls խմբին՝ ենթադրելով, որ աղջիկների խումբը չի գրավի և հետաքրքրի իրենց կին ընթերցողներին<ref name="johnharlow2" />։ Spice Girls-ի հսկայական առևտրային առաջընթացը կոտրեց կարծրատիպերը՝ հանգեցնելով աղջիկների նոր խմբերի աննախադեպ պայթյունի 1990-ականների վերջին և 2000-ականների սկզբին<ref name="andrewsmith" /><ref name="girl thing">{{Cite news |last=Sullivan |first=Caroline |date=2000 թ․ հուլիսի 5 |title=No more girl power |url=https://www.theguardian.com/culture/2000/jul/05/artsfeatures3/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.19-153024/https://www.theguardian.com/culture/2000/jul/05/artsfeatures3 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 19 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ Մինչ մենեջերներն ու ձայնագրման լեյբլները փորձում էին գտնել հաջորդ Spice Girls-ին, 1999-ին Մեծ Բրիտանիայում բացվեցին աղջիկների մոտ 20 նոր խմբեր, որին հաջորդեցին ևս 35-ը հաջորդ տարի<ref name="girl thing" />։ Այս ժամանակահատվածում ի հայտ եկած խմբերից են՝ All Saints, B*Witched, Atomic Kitten, Girl Thing, Girls@Play, Girls Aloud և Sugababes խմբերը, որոնք բոլորն էլ հույս ունեն Spice Girls խմբի նման հասնել հաջողության<ref name="andrewsmith" /><ref name="girl thing" /><ref name="girl groups">{{Cite news |last=Bond |first=Nick |date=2014 թ․ հուլիսի 9 |title=As Wannabe turns 18, here are 18 things you never knew about the Spice Girls |url=https://www.news.com.au/entertainment/music/as-wannabe-turns-18-here-are-18-things-you-never-knew-about-the-spice-girls/news-story/280ee7ab024ef9240f5d6d9e279c3ae7 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201125235450/https://www.news.com.au/entertainment/music/as-wannabe-turns-18-here-are-18-things-you-never-knew-about-the-spice-girls/news-story/280ee7ab024ef9240f5d6d9e279c3ae7 |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 25 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |publisher=[[News.com.au]]}}</ref> : Մեծ Բրիտանիայից և Իռլանդիայից դուրս աղջիկների խմբերը, ինչպիսիք են Նոր Զելանդիայի TrueBliss-ը<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ փետրվարի 26 |title=20 years later, where are TrueBliss? |url=https://www.stuff.co.nz/entertainment/music/110838234/20-years-later-where-are-truebliss |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.03.11-114801/https://www.stuff.co.nz/entertainment/music/110838234/20-years-later-where-are-truebliss |archive-date=2021 թ․ մարտի 11 |access-date=2021 թ․ մարտի 11 |publisher=[[Stuff (website)|Stuff]]}}</ref>, Ավստրալիայի Bardot-ը<ref>{{Cite web |last=Player |first=Bree |date=2020 թ․ ապրիլի 18 |title=Exclusive: Bardot reveal if a reunion is on the cards |url=https://www.dailytelegraph.com.au/lifestyle/stellar/exclusive-bardot-reveal-if-a-reunion-is-on-the-cards/news-story/21048adfe1bca9690009fd9776b9a7c5 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.25-083322/https://www.dailytelegraph.com.au/lifestyle/stellar/exclusive-bardot-reveal-if-a-reunion-is-on-the-cards/news-story/21048adfe1bca9690009fd9776b9a7c5 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 25 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 25 |work=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |location=Sydney}}</ref>, Գերմանիայի No Angels-ը<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հուլիսի 17 |title=Girl band singer accused of infecting partners with HIV |url=https://www.independent.co.uk/news/people/news/girl-band-singer-accused-of-infecting-partners-with-hiv-1669009.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210301065858/https://www.independent.co.uk/news/people/news/girl-band-singer-accused-of-infecting-partners-with-hiv-1669009.html |archive-date=2021 թ․ մարտի 1 |access-date=2021 թ․ մարտի 1 |work=[[The Independent]]}}</ref>, իսպանական Bellepop-ը<ref>{{Cite news |last1=@tresbcom |first1=TRESB |date=2019 թ․ հուլիսի 5 |title=El reencuentro de Bellepop, las ganadoras de Popstars, 15 años después |url=https://www.elmundo.es/f5/escucha/2019/07/05/5d1f680efc6c8362598b4649.html |access-date=2022 թ․ մարտի 15 |publisher=El Mundo |agency=TRESB}}</ref>, ԱՄՆ-ի Cheetah Girls-ը<ref>{{Cite web |last1=Radulovic |first1=Petrana |last2=Heller |first2=Emily |date=2019 թ․ նոյեմբերի 18 |title=The 10 most essential Disney Channel Original Movies on Disney Plus |url=https://www.polygon.com/disney-plus/2019/11/18/20962882/disney-plus-channel-original-movie-list-best-of-dcom-top-10-high-school-movie |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.03.11-113211/https://www.polygon.com/disney-plus/2019/11/18/20962882/disney-plus-channel-original-movie-list-best-of-dcom-top-10-high-school-movie |archive-date=2021 թ․ մարտի 11 |access-date=2021 թ․ մարտի 11 |work=[[Polygon (website)|Polygon]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Andom |first=Mary |date=2006 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=Cheetah Girls make girl power cool again |url=https://www.seattlepi.com/ae/article/Cheetah-Girls-make-girl-power-cool-again-1214810.php |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2013.09.01-233619/http://www.seattlepi.com/ae/article/Cheetah-Girls-make-girl-power-cool-again-1214810.php |archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 1 |access-date=2021 թ․ մարտի 11 |work=[[Seattle Post-Intelligencer]]}}</ref>, ինչպես նաև հարավկորեական Baby Vox-ը<ref>{{Cite web |last=Eremenko |first=Alexey |title=Baby Vox: Biography by Alexey Eremenko |url=https://www.allmusic.com/artist/baby-vox-mn0001403244/biography |access-date=2021 թ․ մայիսի 2 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref> և f(x) նույնպես ստեղծվել են Spice Girls-ի օրինակով։ 21-րդ դարի աղջիկների խմբերը, ներառյալ Pussycat Dolls-ը<ref name="pcd">{{Cite news |last=Soghomonian |first=Talia |date=2005 թ․ օգոստոսի 3 |title=Pussycat Dolls: "It's the next generation of Girl Power" – Interview |url=http://www.musicomh.com/features/interviews/interview-the-pussycat-dolls |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2013.06.29-225551/http://www.musicomh.com/features/interviews/interview-the-pussycat-dolls |archive-date=2013 թ․ հունիսի 29 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |work=[[musicOMH]]}}</ref>, 2NE1-ը<ref name="2NE1">{{Cite news |last=Garibaldi |first=Christina |date=2012 թ․ հոկտեմբերի 17 |title=2NE1 bringing k-pop 'girl power' stateside with will.i.am-assisted debut |url=http://www.mtv.com/news/1695757/2ne1-korean-pop/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2015.01.04-002502/http://www.mtv.com/news/1695757/2ne1-korean-pop/ |archive-date=2015 թ․ հունվարի 4 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |publisher=[[MTV News]]}}</ref>, Girls' Generation-ը<ref name="snsd">{{Cite news |last=Glasby |first=Taylor |date=2014 թ․ մարտի 28 |title=Girls' Generation's K-pop reign |url=https://www.dazeddigital.com/music/article/19372/1/girls-generations-k-pop-reign |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2014.03.28-202702/http://www.dazeddigital.com/music/article/19372/1/girls-generations-k-pop-reign |archive-date=2014 թ․ մարտի 28 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 23 |work=[[Dazed]]}}</ref>, Little Mix-ը<ref name="LM">{{Cite news |last=Fletcher |first=Alex |date=2011 թ․ նոյեմբերի 18 |title='X Factor's Little Mix: 'We want to be a modern Spice Girls' |url=https://www.digitalspy.com/tv/reality-tv/a351689/x-factors-little-mix-we-want-to-be-a-modern-spice-girls/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.21-173740/https://www.digitalspy.com/tv/reality-tv/a351689/x-factors-little-mix-we-want-to-be-a-modern-spice-girls/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |publisher=[[Digital Spy]]}}</ref><ref name="LM 2">{{Cite magazine |last=Lipshutz |first=Jason |date=2013 թ․ հունիսի 5 |title=Little Mix on Spice Girls Influence & U.S. Success: 'We Feel Like Justin Bieber' |url=https://www.billboard.com/articles/columns/pop-shop/1565747/little-mix-on-spice-girls-influence-us-success-we-feel-like-justin |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.21-174350/https://www.billboard.com/articles/columns/pop/1565747/little-mix-on-spice-girls-influence-us-success-we-feel-like-justin/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>, Fifth Harmony-ն<ref name="5H">{{Cite news |date=2015 թ․ հունիսի 5 |title=Fifth Harmony get their inspiration from Spice Girls |url=https://www.itv.com/goodmorningbritain/articles/fifth-harmony-are-worth-it-simon-cowell |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.21-175709/https://www.itv.com/goodmorningbritain/articles/fifth-harmony-are-worth-it-simon-cowell |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |publisher=[[ITV (TV network)|ITV]]}}</ref> և Haim-ը<ref>{{Cite news |date=2020 թ․ մայիսի 22 |title=Haim: 'We'd be taken more seriously if we were brooding and aggressive' |url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-52736756 |access-date=2021 թ․ հունիսի 5 |publisher=BBC News |language=en-GB}}</ref>, շարունակում են համարել Spice Girls-ին որպես ազդեցության հիմնական աղբյուր։ Մենակատար կին արտիստներից, ովքեր ենթարկվել են խմբի նմանատիպ ազդեցության, օրինակ՝ Ջես Գլինը<ref name="superfans">{{Cite news |last=Frost |first=Caroline |date=2016 թ․ օգոստոսի 2 |title='Spice Girls Superfans' Documentary on BBC iPlayer Marks 20 Years Since 'Wannabe' |url=https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/spice-girls-superfans-bbc-iplayer_uk_57a09d4ee4b0459aae5e7b35 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210221191924/https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/spice-girls-superfans-bbc-iplayer_uk_57a09d4ee4b0459aae5e7b35 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |work=[[HuffPost]]}}</ref>, Ֆոքսը<ref name="superfans" />, Ալեքսանդրա Բուրկը<ref name="superfans" />, [[Չարլի ԷքսՍիԷքս]]<ref>{{Cite magazine |last=Lipshutz |first=Jason |date=2013 թ․ փետրվարի 12 |title=Gimme Five: Charli XCX on Her Musical Obsessions |url=https://www.billboard.com/articles/columns/pop-shop/1538841/gimme-five-charli-xcx-on-her-musical-obsessions |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.21-193234/https://www.billboard.com/articles/columns/pop/1538841/gimme-five-charli-xcx-on-her-musical-obsessions/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2014 թ․ ապրիլի 20 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Phares |first=Heather |title=Artist Biography by Heather Phares |url=https://www.allmusic.com/artist/charli-xcx-mn0002688864/biography |archive-url=https://web.archive.org/web/20150214083313/http://www.allmusic.com/artist/charli-xcx-mn0002688864/biography |archive-date=2015 թ․ փետրվարի 14 |access-date=2014 թ․ ապրիլի 20 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref>,, [[Ռիտա Օրա]]ն<ref>{{Cite web |last=Jules |first=Anny |date=2015 թ․ մայիսի 1 |title=5 things you didn't know about Rita Ora |url=https://www.axs.com/5-things-you-didn-t-know-about-rita-ora-51619 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161026024237/http://www.axs.com/5-things-you-didn-t-know-about-rita-ora-51619 |archive-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 26 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 21 |publisher=[[AXS (company)|AXS]]}}</ref>, [[Բիլլի Այլիշ]]ը<ref>{{Cite web |last=Tailor |first=Leena |date=2020 թ․ հուլիսի 20 |title=Billie Eilish Hilariously Reacts to Britney Spears Playing Her Music |url=https://www.etonline.com/billie-eilish-hilariously-reacts-to-britney-spears-playing-her-music-149948 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.03.22-133637/https://www.etonline.com/billie-eilish-hilariously-reacts-to-britney-spears-playing-her-music-149948 |archive-date=2021 թ․ մարտի 22 |access-date=2021 թ․ մարտի 22 |work=[[Entertainment Tonight]]}}</ref> և [[Բիյոնսե|Բեյոնսեն]]<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ մայիսի 6 |title=Beyoncé once told Victoria Beckham how the Spice Girls "inspired" her |url=https://www.nme.com/en_asia/news/music/beyonce-once-told-victoria-beckham-how-the-spice-girls-inspired-her-2935395 |access-date=2021 թ․ հունիսի 5 |website=NME |language=en}}</ref>։ 2005 թվականի իր «Reflections» համերգաշարի ժամանակ ֆիլիպինացի գերաստղ Ռեգինե Վելասկեսը կատարեց Spice Girls-ի հինգ երգերի միախառնում, որպես հարգանքի տուրք խմբին, որն, ըստ նրա, մեծ ազդեցություն է ունեցել իր երաժշտական կարիերայի վրա<ref>{{Cite news |last=Panaligan |first=Jojo P. |date=2005 թ․ նոյեմբերի 7 |title=Concert Review: Regine Velasquez Gives Nods to Influences in Reflections |url=https://www.highbeam.com/doc/1G1-138408077.html |url-access=subscription |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324124727/https://www.highbeam.com/doc/1G1-138408077.html |archive-date=2017 թ․ մարտի 24 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 13 |newspaper=[[Manila Bulletin]] |via=[[HighBeam Research]]}}</ref>։ Դանիացի երգիչ-երգահան [[MØ]]-ն որոշել է զբաղվել երաժշտությամբ՝ մանուկ հասակում հեռուստացույցով Spice Girls-ին դիտելուց հետո՝ 2014 թվականին տված հարցազրույցում ասելով. «Ես միայն ու միայն նրանց պետք է շնորհակլ լինեմ, կամ, գուցե, մեղադրեմ այն բանի համար, որ երգչուհի եմ դարձել»<ref>{{Cite web |last=Amendt |first=Sander |date=2014 թ․ հունիսի 24 |title="Society waits for nobody" – Pop's newest outsider MØ interviewed |url=https://www.electronicbeats.net/society-waits-for-nobody-sander-amendt-talks-to-mo/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2016.08.01-011719/http://www.electronicbeats.net/society-waits-for-nobody-sander-amendt-talks-to-mo/ |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 1 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 21 |publisher=[[Electronic Beats]]}}</ref>։ Գրեմմիի 15-ակի մրցանակակիր երգչուհի-երգահան [[Ադել]]ը նշում է, որ Spice Girls-ը մեծ ազդեցություն է թողել երաժշտության հանդեպ իր սիրո և կրքի վրա՝ նշելով, որ «նրանք ինձ դարձրին այն, ինչ ես այսօր կամ»<ref name="adele">{{Cite web |last=Walker |first=Marie |date=2011 թ․ մարտի 2 |title=Adele: I Love the Spice Girls! |url=http://www.nowmagazine.co.uk/celebrity-news/517690/adele-i-love-the-spice-girls/1/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20131022121800/http://www.nowmagazine.co.uk/celebrity-news/517690/adele-i-love-the-spice-girls |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 22 |access-date=2011 թ․ մարտի 6 |work=[[Now (1996–2019 magazine)|Now]]}}</ref><ref name="adele 2">{{Cite news |last=Fletcher |first=Alex |date=2008 թ․ հունվարի 14 |title=Adele reveals Spice Girls inspiration |url=https://www.digitalspy.com/music/a85061/adele-reveals-spice-girls-inspiration/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/2021.02.21-184235/https://www.digitalspy.com/music/a85061/adele-reveals-spice-girls-inspiration/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 20 |publisher=[[Digital Spy]]}}</ref>։ <big>'''Աղջիկների ուժը'''</big> [[Պատկեր:SpiceGirlWembley150619-122_(49000557707).jpg|ձախից|մինի|Spice Girls խմբի 4 անդամները կատարում են «Wannabe»-ն 2019 թվականի հունիսի 15-ին: Երգը դարձել է խմբի «աղջիկների ուժի»մանիֆեստի խորհրդանիշը:]] Համապատասխանելով իրենց «աղջիկների ուժի» մանիֆեստին, Spice Girls-ի երգերը գովեստի են արժանացել «ընկերության և քույրության մասին իսկապես զորացնող հաղորդագրություններ փոխանցելու համար», ինչը նրանց առանձնացնում է տիպիկ սիրային երգերից, որոնք երգում էին իրենց փոփ ժամանակակիցները։ Billboard ամսագիրը ասում է, որ նրանց երգերը «ցուցադրում են իրական, ոչ մրցակցային կանացի ընկերությունը»՝ հավելելով, որ Spice Girls-ի հաղորդագրությունները լավ են պահպանվել՝ համեմատած այն բառերի հետ, որոնք երգել են ավելի ուշ աղջիկների խմբերը, ինչպիսիք են Pussycat Dolls-ը։ Խմբի դեբյուտային «[[Wannabe]]» սինգլը վերանվանվել է որպես «աղջիկների իշխանության օրհներգ»։ 2016 թվականին Միավորված ազգերի կազմակերպությունը մեկնարկեց #WhatIreallyWantGlobalGoals արշավը՝ նկարահանելով «Wannabe» երաժշտական տեսահոլովակի ռեմեյքը՝ ընդգծելու գենդերային անհավասարության խնդիրները, որոնց բախվում են կանայք ամբողջ աշխարհում։ Ի պատասխան ռեմեյքի՝ Բեքհեմն ասել է. «Որքա՜ն խորհրդանշական է, որ 20 տարի անց Spice Girls-ի աղջիկների ուժի ժառանգությունն օգտագործվում է միանգամայն նոր սերնդին խրախուսելու և հզորացնելու համար»։ 2017-ին People's Choice Awards-ի 43-րդ մրցանակաբաշխության ժամանակ Բլեյք Լայվլին իր «Լավագույն դրամատիկ դերասանուհի» մրցանակը հատկացրեց «աղջիկների ուժին» իր շնորհակալական խոսքում։ Նա վերագրել է Spice Girls-ին, ասելով. «Նրանց մեջ այդքան ներդաշնակություն կար, չնայած  որ նրանք բոլորն այնքան  տարբեր են, նրանք պատկանում էին իրենց ով լինելուն, վստահ էին իրենց փոխանցած հաղորդագրության մեջ,ես առաջին անգամ էի տեսնում նման ոգու դրսևորում կնոջ կողմից»։ [[Նյու Յորք Թայմս|The New York Times]]-ից Քեյթի Ուիվերը եզրակացրեց. «Մարկետինգային հնարք, թե ոչ, «Աղջիկների ուժը» դարձել էր ինքնիրագործվող մարգարեություն:Հենց այսպես նա եզրափակեց իր գիրքը Spice Girls-ի մասին որը կոչվեց «Spice Girl Generation»: == Սկավառակագրություն == * ''[[Spice (ալբոմ)|Spice]]'' (1996) * ''[[Spiceworld]]'' (1997) * ''[[Forever (Spice Girls album)|Forever]]'' (2000) == Համերգներ == * [[Girl Power! Live in Istanbul]] (1997) * [[Spiceworld Tour]] (1998) * [[Christmas in Spiceworld Tour]] (1999) * [[The Return of the Spice Girls Tour]] (2007–08) * [[Spice World – 2019 Tour]] (2019) == Խմբի անդամներ == '''Ներկայիս անդամներ''' * [[Մելանի Բրաուն]] (1994–2000, 2007–2008, 2012, 2016, 2018–present) * [[Էմմա Բանթոն]] (1994–2000, 2007–2008, 2012, 2016, 2018–present) * [[Մելանի Սի]] (1994–2000, 2007–2008, 2012, 2018–present) * [[Ջերի Հալիվել]] (1994–1998, 2007–2008, 2012, 2016, 2018–present) '''Նախկին անդամներ''' * [[Վիկտորյա Բեքհեմ|Վիկտորիա Բեքհեմ]] (1994–2000, 2007–2008, 2012) === Ժամանակացույց === {{#tag:timeline|ImageSize=width:600 height:auto barincrement:27 PlotArea = left:110 bottom:70 top:05 right:10 Alignbars = justify DateFormat = dd/mm/yyyy Period = from:01/01/1994 till:{{#time:d/m/Y}} Legend = orientation:horizontal position:bottom TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy ScaleMajor = increment:2 start:1994 ScaleMinor = unit:year increment:1 start:1994 Colors = id:Beckham value:lightpurple id:Brown value:kelleygreen id:Bunton value:magenta id:Chisholm value:blue id:Halliwell value:redorange id:Studio value:gray(0.3) legend:Studio_album id:Compilation value:gray(0.7) legend:Compilation_album LineData = layer:back color:Studio at:19/09/1996 at:01/11/1997 at:01/11/2000 color:Compilation at:07/11/2007 BarData = bar:Beckham text:"Վիկտորիա Բեքհեմ " bar:Brown text:"Մելանի Բրաուն" bar:Bunton text:"Էմմա Բանթոն " bar:Chisholm text:"MelaՄելանի Չիսհոլմ" bar:Halliwell text:"երի Հալիվել" PlotData = width:12 bar:Beckham from:start till:31/12/2000 color:Beckham bar:Brown from:start till:31/12/2000 color:Brown bar:Bunton from:start till:31/12/2000 color:Bunton bar:Chisholm from:start till:31/12/2000 color:Chisholm bar:Halliwell from:start till:31/05/1998 color:Halliwell bar:Beckham from:28/06/2007 till:30/04/2008 color:Beckham bar:Brown from:28/06/2007 till:30/04/2008 color:Brown bar:Bunton from:28/06/2007 till:30/04/2008 color:Bunton bar:Chisholm from:28/06/2007 till:30/04/2008 color:Chisholm bar:Halliwell from:28/06/2007 till:30/04/2008 color:Halliwell bar:Beckham from:01/06/2012 till:31/12/2012 color:Beckham bar:Brown from:01/06/2012 till:31/12/2012 color:Brown bar:Bunton from:01/06/2012 till:31/12/2012 color:Bunton bar:Chisholm from:01/06/2012 till:31/12/2012 color:Chisholm bar:Halliwell from:01/06/2012 till:31/12/2012 color:Halliwell bar:Brown from:01/06/2016 till:31/12/2016 color:Brown bar:Bunton from:01/06/2016 till:31/12/2016 color:Bunton bar:Halliwell from:01/06/2016 till:31/12/2016 color:Halliwell bar:Brown from:05/11/2018 till:end color:Brown bar:Bunton from:05/11/2018 till:end color:Bunton bar:Chisholm from:05/11/2018 till:end color:Chisholm bar:Halliwell from:05/11/2018 till:end color:Halliwell}} == Հրապարակումներ == === Գրքեր === * {{Cite book |author1=Spice Girls |url=https://archive.org/details/girlpower0000spic |title=Girl Power: The Official Book by the Spice Girls |date=1997 |publisher=[[Carlton Books]] |isbn=0-233-99165-4 |ref=none}} * {{Cite book |author1=Spice Girls |url=https://archive.org/details/realliferealspic00spic |title=Real Life : Real Spice: The Official Story by the Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |last3=Peachey |first3=Mal |date=1997 |publisher=Zone/Chameleon Books |isbn=0-233-99299-5 |ref=none}} * {{Cite book |author1=Spice Girls |title=Geri "Ginger Nutter": Official Spice Girls Pocket Books |date=1997 |publisher=[[Carlton Books]] |isbn=0-233-99321-5 |ref=none}} * {{Cite book |author1=Spice Girls |title=Emma "Baby Talking": Official Spice Girls Pocket Books |date=1997 |publisher=[[Carlton Books]] |isbn=0-233-99322-3 |ref=none}} * {{Cite book |author1=Spice Girls |title=Mel C "Tuff Enuff": Official Spice Girls Pocket Books |date=1997 |publisher=[[Carlton Books]] |isbn=0-233-99324-X |ref=none}} * {{Cite book |author1=Spice Girls |title=Victoria "The High Life": Official Spice Girls Pocket Books |date=1997 |publisher=[[Carlton Books]] |isbn=0-233-99325-8 |ref=none}} * {{Cite book |author1=Spice Girls |title=Mel B "Don't Be Scared": Official Spice Girls Pocket Books |date=1997 |publisher=[[Carlton Books]] |isbn=0-233-99323-1 |ref=none}} * {{Cite book |author=Spice Girls |title=Spice World: The Official Book of the Movie |date=1997 |publisher=[[Ebury Press]] |isbn=0-091-86420-8 |editor=Cripps, Rebecca |ref=none}} * {{Cite book |author1=Spice Girls |title=Forever Spice |date=1999 |publisher=[[Little, Brown and Company]] |isbn=0-316-85361-5 |ref=none}} === Ամսագրեր === * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1997 |title=Spice |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=1 |ref=none}} * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1997 |title=Girl Power! |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=2 |ref=none}} * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1997 |title=Girl Power to the Max |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=3 |ref=none}} * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1997 |title=Welcome to Spiceworld |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=4 |ref=none}} * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1998 |title=Summer Special |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=5 |ref=none}} * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1998 |title=Win! A VIP Trip to Our Concert in New York |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=6 |ref=none}} * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1998 |title=Friends Forever! |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=7 |ref=none}} * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1998 |title=We're Home |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=8 |ref=none}} * {{Cite magazine |author1=Spice Girls |last2=Cripps |first2=Rebecca |date=1999 |title=Spicy Xmas! |magazine=Spice: The Only Official Spice Girls Magazine |publisher=John Brown Publishing |issue=9 |ref=none}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:1994 հիմնադրված երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:Brit Awards մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:«Ոսկե ազնվամորի» մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիական փոփ խմբեր]] [[Կատեգորիա:Բրիտանական երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:ԲՊՀ հոդվածներ 2023]] [[Կատեգորիա:Ֆեմինիստ երաժիշտներ]] fa8kbn6a93crv12e1qzdt6w2y1vde17 2 1113035 10356585 10355291 2025-06-17T13:06:03Z GrigorYAN 129438 10356585 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ռոման Վլադիմիրովիչ Ամիրխանով''' ({{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուս]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]: [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Միջազգային կարգի սպորտի վարպետ (2006): Եվրոպայի ֆուտբոլի պատանեկան առաջնության հաղթող 2006<ref name="ЮЧЕ"/>, Լատվիայի գավաթակիր 2011/12<ref name="Кубок"/>, Ռուսաստանի Գավաթի եզրափակչի մասնակից 2009/10։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Մոսկվայի «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Մինչև 2009 թվականը հանդես է եկել մոսկվացիների դուբլի հեղինակ, որտեղ անցկացրել է 44 հանդիպում, սակայն հիմնական թիմում այդպես էլ չի ընդգրկվել։ 2009 թվականի ձմռանը փորձաշրջան է անցել «<nowiki/>[[Տոմ (ֆուտբոլային ակումբ)|Տոմիում]]<nowiki/>»<ref>{{cite web|url=http://www.sports.ru/football/6530726.html|title=Защитник «Локомотива» отправится на просмотр в «Томь»|publisher=''[[Sports.ru]]''|date=2008-12-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305153549/http://www.sports.ru/football/6530726.html|archivedate=2016-03-05|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ === Ակումբային կարիերա === Պրոֆեսիոնալ մակարդակում նորամուտը նշել է 2009 թվականի մայիսի 3-ին Նովոսիբիրսկի «Սիբիրի» կազմում։ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության 8-րդ տուրի «Նիժնի Նովգորոդի» դեմ խաղում փոխարինման դուրս եկավ 87-րդ րոպեին, ապա դեղին քարտ ստացավ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|title=Первенство России по футболу. Протокол матча «Сибирь» (Новосибирск) — «Нижний Новгород» 0:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2009-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200823/https://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, այդ մրցաշրջանում ակումբի կազմում անցկացրել է չորս խաղ։ Հաջորդ մրցաշրջանում հանդես է եկել «Սիբիրի» երիտասարդական թիմի կազմում դուբլների մրցաշարում, որտեղ եղել է ավագ<ref>{{cite web|url=http://www.sibsport.info/fk-sibir-news/285-roman-amirxanov-lustanovka-odna-pobezhdatr.html|title=Роман Амирханов: «Установка одна — побеждать»|publisher=''Sibsport.info''|archiveurl=http://www.peeep.us/bf9339a7|archivedate=2013-04-12}}</ref>։ Դրանից հետո 2010 թվականի ամռանը նա կարճաժամկետ վարձակալության պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի [[Պրեմիեր Լիգա (Ռուսաստան)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Սպարտակ-Նալչիկ]]<nowiki/>» ակումբի հետ<ref>{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|title=«Спартак» заявил трёх новичков|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2010-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210420112712/https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|archivedate=2021-04-20|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Իր նորամուտը բարձր մակարդակով նշել է օգոստոսի 28-ին Կազանի «<nowiki/>[[Ռուբին ՖԱ|Ռուբինի]]<nowiki/>» դեմ 19-րդ տուրի խաղում<ref>{{cite web|url=http://rus.rfpl.org/match/match_6695.html|title=Чемпионат России по футболу. Протокол матча «Спартак» (Нальчик) — «Рубин» (Казань) 1:1|publisher=Официальный сайт РФПЛ|date=2010-08-28|archiveurl=http://www.peeep.us/a276f82c|archivedate=2013-04-12}}</ref>, սակայն այդ հանդիպումն այդպես էլ մնացել է միակը նրա համար հիմնական կազմում։ 2011/12 մրցաշրջանում հինգ հանդիպում է անցկացրել Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Օլիմպիա» Գելենջիկ ակումբի կազմում, որից հետո համալրել է [[Լատվիա|Լատվիայի]] ամենատիտղոսակիր Ռիգայի «Սկոնտոյի» շարքերը, որտեղ անցկացրել է մեկ մրցաշրջան՝ դառնալով առաջնության արծաթե մեդալակիր<ref name="Чемпионат">{{cite web|url=http://www.sa-football.com/news/6896|title=Амирханов и Куканос — серебряные призёры чемпионата Латвии!|publisher=СА-Футбольное агентство|date=2012-11-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140116124802/http://www.sa-football.com/news/6896|archivedate=2014-01-16|accessdate=2013-04-12|deadlink=yes}}</ref> և Լատվիայի գավաթակիր<ref name="Кубок">{{cite web|url=http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|title=Кубок Латвии. Протокол матча «Сконто» (Рига) — «Металлург» (Лиепая) 1:1 (по пен. 4:3)|publisher=Федерация футбола Латвии|lang=lv|date=2012-05-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170720184553/http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|archivedate=2017-07-20|access-date=2014-11-02|deadlink=no}}</ref>։ [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|Եվրոպայի լիգայի]] որակավորման երկրորդ փուլի շրջանակներում եվրագավաթներում մեկ հանդիպում է անցկացրել [[Խորվաթիա|խորվաթական]] «Հայդուկի» դեմ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#combination|title=Лига Европы УЕФА. Протокол матча «Хайдук» (Сплит, Хорватия) — «Сконто» (Рига, Латвия) 2:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2012-07-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200831/https://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#preview|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո հեռացել է թիմից։ 2013/14 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ փորձաշրջան էր անցնում Խաբարովսկի «ՍԿԱ-Էներգիայում»<ref>{{cite web|url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|title=«СКА-Энергия» начала подготовку к сезону 2013/2014|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия» (Хабаровск)|date=2013-06-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnmQzku?url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Հուլիսի 1-ին ֆուտբոլիստը բանակայինների հետ կնքել է մեկ տարվա պայմանագիր<ref name="СКА">{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|title=«СКА-Энергия» пополнился тремя игроками|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2013-07-01|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnonhh1?url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Նոր թիմում նորամուտը նշել է 2013 թվականի հուլիսի 18-ին Մոսկվայի «Տորպեդոյի» դեմ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության երրորդ տուրի խաղում։ Խաղադաշտ է դուրս եկել հանդիպման ավարտից 6 րոպե առաջ՝ փոխարինելով Սերգեյ Նեստերենկոյին<ref>{{cite web|url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|title=Первенство ФНЛ. Протокол матча «СКА-Энергия» (Хабаровск) — «Торпедо» (Москва) 0:0|publisher=Официальный сайт ФНЛ|date=2013-07-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnq6Hsk?url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարին Ամիրխանովը վարձավճարով համալրել է «Տոսնո» թիմի շարքերը<ref name="Тосно">{{cite web|url=http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|title=Морозов и Амирханов покинули «СКА-Энергию»|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия»|date=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204012923/http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|archivedate=2021-02-04|access-date=2014-01-21|deadlink=no}}</ref>։ Այդպես էլ տոսնոցիների կազմում ոչ մի հանդիպում չանցկացնելով՝ 2014/15 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Յակուտիայի» հետ։ Խաղացել է 8x8 Սիրողական ֆուտբոլային լիգա<ref>[http://lfl.ru/person9369?player_id=29545 любительская футбольная лига]</ref>։ === Կարիերան ազգային հավաքականում === Ազգային հավաքականում հանդես է եկել պատանեկան և երիտասարդական մակարդակներում: 1989 թվականին ծնված պատանեկան թիմի կազմում 2006 թվականին դարձել Է [[Լյուքսեմբուրգ|Լյուքսեմբուրգում]] կայացած Եվրոպայի առաջնության հաղթող։ Ընդհանուր առմամբ այդ խաղարկությունում անցկացրել է 8 հանդիպում, որոնցից 5-ը՝ մրցաշարի եզրափակիչ հատվածում<ref name="ЮЧЕ">{{cite web|url=http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|title=Юношеский чемпионат Европы — 2006 (U-17)|publisher=''RussiaTeam.ru''|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171113021419/http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|archivedate=2017-11-13|access-date=2009-12-06|deadlink=yes}}</ref>։ Երիտասարդական թիմի կազմում անցկացրել է երկու հանդիպում։ == Ելույթների վիճակագրություն == === Ակումբային === {|border=1 align=center cellpadding=4 style="border:1px #aaaaaa; border-collapse:collapse" |- align=center style=background:beige !rowspan=2 width=230|Թիմ !rowspan=2 width=70|Մրցաշրջան !colspan=3 width=140|Առաջնություն !colspan=2 width=90|Գավաթ !colspan=2 width=90|Եվրագավաթներ !colspan=2 width=90|Ընդհանուր |- align=center style=background:beige !Մակ. !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} [[Сибирь (футбольный клуб, Новосибирск)|Сибирь (Новосибирск)]] |align=center|2009 |align=center|II |align=center|4 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|5 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} [[Спартак-Нальчик]] |align=center|2010 |align=center|I |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|1 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} [[Олимпия (футбольный клуб, Геленджик)|Олимпия (Геленджик)]] |align=center|2011/12 |align=center|III |align=center|5 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|6 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Флаг Латвии|20px}} [[Сконто (футбольный клуб)|Сконто (Рига)]] |align=center|2012 |align=center|I |align=center|23 |align=center|1 |align=center|3 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 !align=center|27 !align=center|1 |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} [[СКА-Энергия|СКА-Энергия (Хабаровск)]] |align=center|2013/14 |align=center|II |align=center|9 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|10 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} [[Якутия (футбольный клуб)|Якутия (Якутск)]] |align=center|2014/15 |align=center|III |align=center|12 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|12 !align=center|1 |- align=center style=background:beige !colspan=3|Ընդհանուր կարիերայի ընթացքում !54!!2!!6!!0!!1!!0!!61!!2 |} <small>'''''Աղբյուրներ''՝''' * Статистика выступлений со [http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Roman-Vladimirovich-Amirhanov-Futbol-13051989 спортивного медиа-портала ''Sportbox.ru''] * Статистика выступлений взята со [http://int.soccerway.com/players/roman-amirkhanov/72504/ спортивного медиа-портала ''Soccerway.com'']</small> == Ձեռքբերումներ == === Թիմային === '''Ռուսաստանի պատանեկան հավաքական''' * Եվրոպայի պատանեկան առաջնության հաղթող՝ 2006<ref name="ЮЧЕ"/> '''«Սիբիր»''' * Ռուսաստանի գավաթի եզրափակչի մասնակից՝ 2009/10 * Серебряный призёр [[Первенство Футбольной национальной лиги|первенства в первом дивизионе России]] ''(выход в премьер-лигу)՝'' 2009 '''«Сконто»''' * Обладатель [[Кубок Латвии по футболу|Кубка Латвии]]՝ 2011/12<ref name="Кубок"/> * Серебряный призёр [[Высшая лига Латвии по футболу|чемпионата Латвии]]՝ 2012<ref name="Чемпионат"/> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} bd859qu53l07h8e5xwx9c3gsvoyuu28 10357329 10356585 2025-06-18T11:44:29Z GrigorYAN 129438 /* Թիմային */ 10357329 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ռոման Վլադիմիրովիչ Ամիրխանով''' ({{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուս]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]: [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Միջազգային կարգի սպորտի վարպետ (2006): Եվրոպայի ֆուտբոլի պատանեկան առաջնության հաղթող 2006<ref name="ЮЧЕ"/>, Լատվիայի գավաթակիր 2011/12<ref name="Кубок"/>, Ռուսաստանի Գավաթի եզրափակչի մասնակից 2009/10։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Մոսկվայի «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Մինչև 2009 թվականը հանդես է եկել մոսկվացիների դուբլի հեղինակ, որտեղ անցկացրել է 44 հանդիպում, սակայն հիմնական թիմում այդպես էլ չի ընդգրկվել։ 2009 թվականի ձմռանը փորձաշրջան է անցել «<nowiki/>[[Տոմ (ֆուտբոլային ակումբ)|Տոմիում]]<nowiki/>»<ref>{{cite web|url=http://www.sports.ru/football/6530726.html|title=Защитник «Локомотива» отправится на просмотр в «Томь»|publisher=''[[Sports.ru]]''|date=2008-12-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305153549/http://www.sports.ru/football/6530726.html|archivedate=2016-03-05|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ === Ակումբային կարիերա === Պրոֆեսիոնալ մակարդակում նորամուտը նշել է 2009 թվականի մայիսի 3-ին Նովոսիբիրսկի «Սիբիրի» կազմում։ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության 8-րդ տուրի «Նիժնի Նովգորոդի» դեմ խաղում փոխարինման դուրս եկավ 87-րդ րոպեին, ապա դեղին քարտ ստացավ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|title=Первенство России по футболу. Протокол матча «Сибирь» (Новосибирск) — «Нижний Новгород» 0:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2009-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200823/https://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, այդ մրցաշրջանում ակումբի կազմում անցկացրել է չորս խաղ։ Հաջորդ մրցաշրջանում հանդես է եկել «Սիբիրի» երիտասարդական թիմի կազմում դուբլների մրցաշարում, որտեղ եղել է ավագ<ref>{{cite web|url=http://www.sibsport.info/fk-sibir-news/285-roman-amirxanov-lustanovka-odna-pobezhdatr.html|title=Роман Амирханов: «Установка одна — побеждать»|publisher=''Sibsport.info''|archiveurl=http://www.peeep.us/bf9339a7|archivedate=2013-04-12}}</ref>։ Դրանից հետո 2010 թվականի ամռանը նա կարճաժամկետ վարձակալության պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի [[Պրեմիեր Լիգա (Ռուսաստան)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Սպարտակ-Նալչիկ]]<nowiki/>» ակումբի հետ<ref>{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|title=«Спартак» заявил трёх новичков|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2010-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210420112712/https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|archivedate=2021-04-20|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Իր նորամուտը բարձր մակարդակով նշել է օգոստոսի 28-ին Կազանի «<nowiki/>[[Ռուբին ՖԱ|Ռուբինի]]<nowiki/>» դեմ 19-րդ տուրի խաղում<ref>{{cite web|url=http://rus.rfpl.org/match/match_6695.html|title=Чемпионат России по футболу. Протокол матча «Спартак» (Нальчик) — «Рубин» (Казань) 1:1|publisher=Официальный сайт РФПЛ|date=2010-08-28|archiveurl=http://www.peeep.us/a276f82c|archivedate=2013-04-12}}</ref>, սակայն այդ հանդիպումն այդպես էլ մնացել է միակը նրա համար հիմնական կազմում։ 2011/12 մրցաշրջանում հինգ հանդիպում է անցկացրել Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Օլիմպիա» Գելենջիկ ակումբի կազմում, որից հետո համալրել է [[Լատվիա|Լատվիայի]] ամենատիտղոսակիր Ռիգայի «Սկոնտոյի» շարքերը, որտեղ անցկացրել է մեկ մրցաշրջան՝ դառնալով առաջնության արծաթե մեդալակիր<ref name="Чемпионат">{{cite web|url=http://www.sa-football.com/news/6896|title=Амирханов и Куканос — серебряные призёры чемпионата Латвии!|publisher=СА-Футбольное агентство|date=2012-11-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140116124802/http://www.sa-football.com/news/6896|archivedate=2014-01-16|accessdate=2013-04-12|deadlink=yes}}</ref> և Լատվիայի գավաթակիր<ref name="Кубок">{{cite web|url=http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|title=Кубок Латвии. Протокол матча «Сконто» (Рига) — «Металлург» (Лиепая) 1:1 (по пен. 4:3)|publisher=Федерация футбола Латвии|lang=lv|date=2012-05-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170720184553/http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|archivedate=2017-07-20|access-date=2014-11-02|deadlink=no}}</ref>։ [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|Եվրոպայի լիգայի]] որակավորման երկրորդ փուլի շրջանակներում եվրագավաթներում մեկ հանդիպում է անցկացրել [[Խորվաթիա|խորվաթական]] «Հայդուկի» դեմ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#combination|title=Лига Европы УЕФА. Протокол матча «Хайдук» (Сплит, Хорватия) — «Сконто» (Рига, Латвия) 2:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2012-07-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200831/https://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#preview|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո հեռացել է թիմից։ 2013/14 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ փորձաշրջան էր անցնում Խաբարովսկի «ՍԿԱ-Էներգիայում»<ref>{{cite web|url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|title=«СКА-Энергия» начала подготовку к сезону 2013/2014|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия» (Хабаровск)|date=2013-06-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnmQzku?url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Հուլիսի 1-ին ֆուտբոլիստը բանակայինների հետ կնքել է մեկ տարվա պայմանագիր<ref name="СКА">{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|title=«СКА-Энергия» пополнился тремя игроками|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2013-07-01|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnonhh1?url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Նոր թիմում նորամուտը նշել է 2013 թվականի հուլիսի 18-ին Մոսկվայի «Տորպեդոյի» դեմ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության երրորդ տուրի խաղում։ Խաղադաշտ է դուրս եկել հանդիպման ավարտից 6 րոպե առաջ՝ փոխարինելով Սերգեյ Նեստերենկոյին<ref>{{cite web|url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|title=Первенство ФНЛ. Протокол матча «СКА-Энергия» (Хабаровск) — «Торпедо» (Москва) 0:0|publisher=Официальный сайт ФНЛ|date=2013-07-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnq6Hsk?url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարին Ամիրխանովը վարձավճարով համալրել է «Տոսնո» թիմի շարքերը<ref name="Тосно">{{cite web|url=http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|title=Морозов и Амирханов покинули «СКА-Энергию»|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия»|date=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204012923/http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|archivedate=2021-02-04|access-date=2014-01-21|deadlink=no}}</ref>։ Այդպես էլ տոսնոցիների կազմում ոչ մի հանդիպում չանցկացնելով՝ 2014/15 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Յակուտիայի» հետ։ Խաղացել է 8x8 Սիրողական ֆուտբոլային լիգա<ref>[http://lfl.ru/person9369?player_id=29545 любительская футбольная лига]</ref>։ === Կարիերան ազգային հավաքականում === Ազգային հավաքականում հանդես է եկել պատանեկան և երիտասարդական մակարդակներում: 1989 թվականին ծնված պատանեկան թիմի կազմում 2006 թվականին դարձել Է [[Լյուքսեմբուրգ|Լյուքսեմբուրգում]] կայացած Եվրոպայի առաջնության հաղթող։ Ընդհանուր առմամբ այդ խաղարկությունում անցկացրել է 8 հանդիպում, որոնցից 5-ը՝ մրցաշարի եզրափակիչ հատվածում<ref name="ЮЧЕ">{{cite web|url=http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|title=Юношеский чемпионат Европы — 2006 (U-17)|publisher=''RussiaTeam.ru''|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171113021419/http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|archivedate=2017-11-13|access-date=2009-12-06|deadlink=yes}}</ref>։ Երիտասարդական թիմի կազմում անցկացրել է երկու հանդիպում։ == Ելույթների վիճակագրություն == === Ակումբային === {|border=1 align=center cellpadding=4 style="border:1px #aaaaaa; border-collapse:collapse" |- align=center style=background:beige !rowspan=2 width=230|Թիմ !rowspan=2 width=70|Մրցաշրջան !colspan=3 width=140|Առաջնություն !colspan=2 width=90|Գավաթ !colspan=2 width=90|Եվրագավաթներ !colspan=2 width=90|Ընդհանուր |- align=center style=background:beige !Մակ. !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} Սիբիր (Նովոսիբիրսկ) |align=center|2009 |align=center|II |align=center|4 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|5 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} [[Սպարտակ-Նալչիկ]] |align=center|2010 |align=center|I |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|1 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} Օլիմպիա (Գելենջիկ) |align=center|2011/12 |align=center|III |align=center|5 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|6 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Флаг Латвии|20px}} Սկոնտո (Ռիգա) |align=center|2012 |align=center|I |align=center|23 |align=center|1 |align=center|3 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 !align=center|27 !align=center|1 |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} ՍԿԱ-Էներգիա (Խաբարովսկ) |align=center|2013/14 |align=center|II |align=center|9 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|10 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Флаг России|20px}} Յակուտիա (Յակուտսկ) |align=center|2014/15 |align=center|III |align=center|12 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|12 !align=center|1 |- align=center style=background:beige !colspan=3|Ընդհանուր կարիերայի ընթացքում !54!!2!!6!!0!!1!!0!!61!!2 |} <small>'''''Աղբյուրներ''՝''' * Статистика выступлений со [http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Roman-Vladimirovich-Amirhanov-Futbol-13051989 спортивного медиа-портала ''Sportbox.ru''] * Статистика выступлений взята со [http://int.soccerway.com/players/roman-amirkhanov/72504/ спортивного медиа-портала ''Soccerway.com'']</small> == Ձեռքբերումներ == === Թիմային === '''Ռուսաստանի պատանեկան հավաքական''' * Եվրոպայի պատանեկան առաջնության հաղթող՝ 2006<ref name="ЮЧЕ"/> '''«Սիբիր»''' * Ռուսաստանի գավաթի եզրափակչի մասնակից՝ 2009/10 * Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության արծաթե մեդալակիր (ելք դեպի պրեմիեր լիգա)''՝'' 2009 '''«Սկոնտո»''' * Լատվիայի գավաթակիր՝ 2011/12<ref name="Кубок"/> * Լատվիայի առաջնության արծաթե մեդալակիր՝ 2012<ref name="Чемпионат"/> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 12cb51dimkds8bplvmjuknt8kyznoyc 10357330 10357329 2025-06-18T11:46:13Z GrigorYAN 129438 /* Ակումբային */ 10357330 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ռոման Վլադիմիրովիչ Ամիրխանով''' ({{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուս]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]: [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Միջազգային կարգի սպորտի վարպետ (2006): Եվրոպայի ֆուտբոլի պատանեկան առաջնության հաղթող 2006<ref name="ЮЧЕ"/>, Լատվիայի գավաթակիր 2011/12<ref name="Кубок"/>, Ռուսաստանի Գավաթի եզրափակչի մասնակից 2009/10։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Մոսկվայի «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Մինչև 2009 թվականը հանդես է եկել մոսկվացիների դուբլի հեղինակ, որտեղ անցկացրել է 44 հանդիպում, սակայն հիմնական թիմում այդպես էլ չի ընդգրկվել։ 2009 թվականի ձմռանը փորձաշրջան է անցել «<nowiki/>[[Տոմ (ֆուտբոլային ակումբ)|Տոմիում]]<nowiki/>»<ref>{{cite web|url=http://www.sports.ru/football/6530726.html|title=Защитник «Локомотива» отправится на просмотр в «Томь»|publisher=''[[Sports.ru]]''|date=2008-12-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305153549/http://www.sports.ru/football/6530726.html|archivedate=2016-03-05|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ === Ակումբային կարիերա === Պրոֆեսիոնալ մակարդակում նորամուտը նշել է 2009 թվականի մայիսի 3-ին Նովոսիբիրսկի «Սիբիրի» կազմում։ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության 8-րդ տուրի «Նիժնի Նովգորոդի» դեմ խաղում փոխարինման դուրս եկավ 87-րդ րոպեին, ապա դեղին քարտ ստացավ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|title=Первенство России по футболу. Протокол матча «Сибирь» (Новосибирск) — «Нижний Новгород» 0:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2009-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200823/https://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, այդ մրցաշրջանում ակումբի կազմում անցկացրել է չորս խաղ։ Հաջորդ մրցաշրջանում հանդես է եկել «Սիբիրի» երիտասարդական թիմի կազմում դուբլների մրցաշարում, որտեղ եղել է ավագ<ref>{{cite web|url=http://www.sibsport.info/fk-sibir-news/285-roman-amirxanov-lustanovka-odna-pobezhdatr.html|title=Роман Амирханов: «Установка одна — побеждать»|publisher=''Sibsport.info''|archiveurl=http://www.peeep.us/bf9339a7|archivedate=2013-04-12}}</ref>։ Դրանից հետո 2010 թվականի ամռանը նա կարճաժամկետ վարձակալության պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի [[Պրեմիեր Լիգա (Ռուսաստան)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Սպարտակ-Նալչիկ]]<nowiki/>» ակումբի հետ<ref>{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|title=«Спартак» заявил трёх новичков|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2010-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210420112712/https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|archivedate=2021-04-20|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Իր նորամուտը բարձր մակարդակով նշել է օգոստոսի 28-ին Կազանի «<nowiki/>[[Ռուբին ՖԱ|Ռուբինի]]<nowiki/>» դեմ 19-րդ տուրի խաղում<ref>{{cite web|url=http://rus.rfpl.org/match/match_6695.html|title=Чемпионат России по футболу. Протокол матча «Спартак» (Нальчик) — «Рубин» (Казань) 1:1|publisher=Официальный сайт РФПЛ|date=2010-08-28|archiveurl=http://www.peeep.us/a276f82c|archivedate=2013-04-12}}</ref>, սակայն այդ հանդիպումն այդպես էլ մնացել է միակը նրա համար հիմնական կազմում։ 2011/12 մրցաշրջանում հինգ հանդիպում է անցկացրել Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Օլիմպիա» Գելենջիկ ակումբի կազմում, որից հետո համալրել է [[Լատվիա|Լատվիայի]] ամենատիտղոսակիր Ռիգայի «Սկոնտոյի» շարքերը, որտեղ անցկացրել է մեկ մրցաշրջան՝ դառնալով առաջնության արծաթե մեդալակիր<ref name="Чемпионат">{{cite web|url=http://www.sa-football.com/news/6896|title=Амирханов и Куканос — серебряные призёры чемпионата Латвии!|publisher=СА-Футбольное агентство|date=2012-11-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140116124802/http://www.sa-football.com/news/6896|archivedate=2014-01-16|accessdate=2013-04-12|deadlink=yes}}</ref> և Լատվիայի գավաթակիր<ref name="Кубок">{{cite web|url=http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|title=Кубок Латвии. Протокол матча «Сконто» (Рига) — «Металлург» (Лиепая) 1:1 (по пен. 4:3)|publisher=Федерация футбола Латвии|lang=lv|date=2012-05-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170720184553/http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|archivedate=2017-07-20|access-date=2014-11-02|deadlink=no}}</ref>։ [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|Եվրոպայի լիգայի]] որակավորման երկրորդ փուլի շրջանակներում եվրագավաթներում մեկ հանդիպում է անցկացրել [[Խորվաթիա|խորվաթական]] «Հայդուկի» դեմ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#combination|title=Лига Европы УЕФА. Протокол матча «Хайдук» (Сплит, Хорватия) — «Сконто» (Рига, Латвия) 2:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2012-07-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200831/https://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#preview|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո հեռացել է թիմից։ 2013/14 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ փորձաշրջան էր անցնում Խաբարովսկի «ՍԿԱ-Էներգիայում»<ref>{{cite web|url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|title=«СКА-Энергия» начала подготовку к сезону 2013/2014|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия» (Хабаровск)|date=2013-06-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnmQzku?url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Հուլիսի 1-ին ֆուտբոլիստը բանակայինների հետ կնքել է մեկ տարվա պայմանագիր<ref name="СКА">{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|title=«СКА-Энергия» пополнился тремя игроками|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2013-07-01|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnonhh1?url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Նոր թիմում նորամուտը նշել է 2013 թվականի հուլիսի 18-ին Մոսկվայի «Տորպեդոյի» դեմ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության երրորդ տուրի խաղում։ Խաղադաշտ է դուրս եկել հանդիպման ավարտից 6 րոպե առաջ՝ փոխարինելով Սերգեյ Նեստերենկոյին<ref>{{cite web|url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|title=Первенство ФНЛ. Протокол матча «СКА-Энергия» (Хабаровск) — «Торпедо» (Москва) 0:0|publisher=Официальный сайт ФНЛ|date=2013-07-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnq6Hsk?url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարին Ամիրխանովը վարձավճարով համալրել է «Տոսնո» թիմի շարքերը<ref name="Тосно">{{cite web|url=http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|title=Морозов и Амирханов покинули «СКА-Энергию»|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия»|date=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204012923/http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|archivedate=2021-02-04|access-date=2014-01-21|deadlink=no}}</ref>։ Այդպես էլ տոսնոցիների կազմում ոչ մի հանդիպում չանցկացնելով՝ 2014/15 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Յակուտիայի» հետ։ Խաղացել է 8x8 Սիրողական ֆուտբոլային լիգա<ref>[http://lfl.ru/person9369?player_id=29545 любительская футбольная лига]</ref>։ === Կարիերան ազգային հավաքականում === Ազգային հավաքականում հանդես է եկել պատանեկան և երիտասարդական մակարդակներում: 1989 թվականին ծնված պատանեկան թիմի կազմում 2006 թվականին դարձել Է [[Լյուքսեմբուրգ|Լյուքսեմբուրգում]] կայացած Եվրոպայի առաջնության հաղթող։ Ընդհանուր առմամբ այդ խաղարկությունում անցկացրել է 8 հանդիպում, որոնցից 5-ը՝ մրցաշարի եզրափակիչ հատվածում<ref name="ЮЧЕ">{{cite web|url=http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|title=Юношеский чемпионат Европы — 2006 (U-17)|publisher=''RussiaTeam.ru''|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171113021419/http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|archivedate=2017-11-13|access-date=2009-12-06|deadlink=yes}}</ref>։ Երիտասարդական թիմի կազմում անցկացրել է երկու հանդիպում։ == Ելույթների վիճակագրություն == === Ակումբային === {|border=1 align=center cellpadding=4 style="border:1px #aaaaaa; border-collapse:collapse" |- align=center style=background:beige !rowspan=2 width=230|Թիմ !rowspan=2 width=70|Մրցաշրջան !colspan=3 width=140|Առաջնություն !colspan=2 width=90|Գավաթ !colspan=2 width=90|Եվրագավաթներ !colspan=2 width=90|Ընդհանուր |- align=center style=background:beige !Մակ. !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Սիբիր (Նովոսիբիրսկ) |align=center|2009 |align=center|II |align=center|4 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|5 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սպարտակ-Նալչիկ]] |align=center|2010 |align=center|I |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|1 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Օլիմպիա (Գելենջիկ) |align=center|2011/12 |align=center|III |align=center|5 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|6 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Լատվիա}} Սկոնտո (Ռիգա) |align=center|2012 |align=center|I |align=center|23 |align=center|1 |align=center|3 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 !align=center|27 !align=center|1 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} ՍԿԱ-Էներգիա (Խաբարովսկ) |align=center|2013/14 |align=center|II |align=center|9 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|10 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Յակուտիա (Յակուտսկ) |align=center|2014/15 |align=center|III |align=center|12 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|12 !align=center|1 |- align=center style=background:beige !colspan=3|Ընդհանուր կարիերայի ընթացքում !54!!2!!6!!0!!1!!0!!61!!2 |} == Ձեռքբերումներ == === Թիմային === '''Ռուսաստանի պատանեկան հավաքական''' * Եվրոպայի պատանեկան առաջնության հաղթող՝ 2006<ref name="ЮЧЕ"/> '''«Սիբիր»''' * Ռուսաստանի գավաթի եզրափակչի մասնակից՝ 2009/10 * Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության արծաթե մեդալակիր (ելք դեպի պրեմիեր լիգա)''՝'' 2009 '''«Սկոնտո»''' * Լատվիայի գավաթակիր՝ 2011/12<ref name="Кубок"/> * Լատվիայի առաջնության արծաթե մեդալակիր՝ 2012<ref name="Чемпионат"/> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 84wuo8fsqdv71oxp1josxuzg9qo52lj 2 1114024 10357242 10311303 2025-06-18T09:07:09Z Գայանե Սողոմոնյան 89817 10357242 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Пак Джэбом''' ({{lang-ko|박재범}}, {{lang-en|Park Jae-beom}}, {{ԱԾ}}), более известный как '''Джей Пак''' ({{lang-en|Jay Park}}), ավելի հայտնի է որպես Ջեյ Փաք (անգլ.՝ Jay Park), ամերիկա-կորեացի հիփ-հոփ կատարող, երգիչ, պարող և երաժշտական պրոդյուսեր։ Սիեթլում հիմնադրված բրեյք-դանսի Art of Movement պարային թիմի անդամ։ Հարավային Կորեայի անկախ հիփ-հոփ AOMG և H1ghr Music Music լեյբլների հիմնադիր և գործադիր տնօրեն<ref>{{Cite web|url=http://jaypark.com/eng/bio/bio.php|title=Jay Park-|website=web.archive.org|date=2013-01-23|access-date=2021-02-13|archive-date=2013-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20130123154253/http://jaypark.com/eng/bio/bio.php|url-status=unfit}}</ref>։ 2017 թվականի օգոստոսին Փաքը հայտարարեց [[Ջեյ Զի|Jay-Z]]-ի՝ Roc Nation-ի հետ համագործակցության մասին՝ դառնալով առաջին ասիական կատարողը, ով պայմանագիր կնքեց այս լեյբլի հետ<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.cnn.com/2017/10/08/asia/jay-park-jay-z-roc-nation/index.html|title=Jay Park: from K-pop to Jay-Z|author=By Marian Liu CNN|website=CNN|date=2017-10-09|access-date=2021-02-13|archive-date=2020-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20200305185645/https://www.cnn.com/2017/10/08/asia/jay-park-jay-z-roc-nation/index.html|url-status=live}}</ref>։ Փաքը համարվում է Հարավային Կորեայում հիփ-հոփը մասսայականացնող գլխավոր դեմքերից մեկը<ref>{{Cite web|title=How Jay Park bridges from K-pop to hip-hop|lang=en|url=https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3081082/how-jay-park-broke-k-pop-us-hip-hop-boy-group-2pm-mbn-rap|website=South China Morning Post|date=2020-04-23|access-date=2021-02-13|archive-date=2020-07-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20200704055019/https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3081082/how-jay-park-broke-k-pop-us-hip-hop-boy-group-2pm-mbn-rap|url-status=live}}</ref>։ == Վաղ տարիներ == Փաք Չեբոմը ծնվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ի [[Վաշինգտոն (նահանգ)|Վաշինգտոն]] նահանգի Էդմոնդս քաղաքում։ Վաղ տարիքից հետաքրքրվել է հիփ-հոփ երաժշտությամբ և բրեյք-դանսինգով, դպրոցում սկսել է գրել ռեփ-քնարերգություն<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=a72j4Jf9btk|title=Jay Park speaks to Imagine TV Network (Part 1)|author=imaginetvnetwork|date=2013-01-21|access-date=2017-05-04|archive-date=2016-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160129182352/https://www.youtube.com/watch?v=a72j4Jf9btk|url-status=live}}</ref>։ Ավագ դպրոցում դարձել է բի-բոյ Art of Movement թիմի առաջին մասնակիցներից մեկը։ 2004 թվականին մայրը, տեսնելով, թե ինչպես է նա ավելի ու ավելի շատ ժամանակ անցկացնում բրեյք-դանսինգի, քան ուսման վրա, առաջարկեց նրան մասնակցել հարավկորեական [[JYP Entertainment]] գործակալության քասթինգին։ Շուտով Փաքը [[Հարավային Կորեա|Կորեա]] եկավ 2005 թվականի հունվարին և շարունակեց իր ուսումը պարի, ռեփ կատարման, երգեցողության և կորեերենի վերաբերյալ<ref>{{Cite web|url=http://www.complex.com/music/2011/02/complex-exclusive-jay-park-talks-us-album-covering-bob-and-life-after-2pm|title=Complex Exclusive: Jay Park Talks U.S. Album, Covering B.o.B, and Life After 2PM|publisher=Complex|lang=en|access-date=2017-05-04|archive-date=2012-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20120423103142/http://www.complex.com/music/2011/02/complex-exclusive-jay-park-talks-us-album-covering-bob-and-life-after-2pm|url-status=live}}</ref>։ == Կարիերա == === 2008-2009. 2PM === Ջեյ Փաքը համբավ ձեռք բերեց որպես Հարավկորեական 2PM<nowiki/>[[Բոյ բենդ|բոյ բենդի]] առաջնորդ, որը ստեղծվել է JYP ընկերության կողմից 2008 թվականին հնդկական։ 2009-ի սեպտեմբերին նա վերադարձավ [[Սիեթլ]]՝ միջադեպից հետո Կորեայի վերաբերյալ իր մեկնաբանություններով, որոնք դուրս էին բերվել համատեքստից և սխալ էին ընկալվում: Պաշտոնապես լքել է խումբը 2010 թվականին<ref>{{cite web|url=http://news.nate.com/view/20100225n22746|title=재범, 영구탈퇴..JYP "개인사정으로 전속 계약 해지"|publisher=네이트뉴스|lang=ko|access-date=2017-05-11|archive-date=2016-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160129182352/http://news.nate.com/view/20100225n22746|url-status=live}}</ref>։ === 2010. YouTube կարիերա և մենակատար դեբյուտ === 2010 թվականի մարտի 15-ին Ջեյ Փաքը ստեղծեց իր սեփական [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքը, որը կոչվում է «jayparkaom» և վերբեռնեց «<nowiki/>[[Nothin’ on You]]<nowiki/>» հիթի իր տեսահոլովակը, որում նա ավելացրեց իր ռեփ-երգը և բառերը։ Տեսանյութը մեկ օրում ավելի քան երկու միլիոն օգտատեր է դիտել<ref>{{Cite web|url=http://www.ny1.com/content/special_reports/asianamerican_heritage_week_2012/162017/korean-sound-wave--korean-american-star-s-popularity-extends-to-new-york|title=Korean Sound Wave: Korean-American Star's Popularity Extends To New York|author=Dodley, Lewis|website=|date=2012-05-05|publisher=|archive-url=https://web.archive.org/web/20120601050754/http://www.ny1.com/content/special_reports/asianamerican_heritage_week_2012/162017/korean-sound-wave--korean-american-star-s-popularity-extends-to-new-york|archive-date=2012-06-01}}</ref>։ Օրիգինալ երգը միանգամից հայտնվել է կորեական հիթ-շքերթների առաջին հորիզոնականներում՝ փոխարինելով [[Քեյ փոփ|k-pop]]-ին, ինչպիսիք են Dosirak-ը, Melon-ը, [[Mnet]]-ը, Bugs-ը և Soribada-ն, որոնց ընդհանուր վաճառքը կազմել է 300,000 դոլար<ref>{{cite web|url=http://news.nate.com/view/20100427n12398|title=美 팝스타 B.O.B, 재범 덕 3억원 이상 매출 ‘쾌재’|publisher=네이트뉴스|lang=ko|access-date=2017-05-11|archive-date=2013-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20130728054646/http://news.nate.com/view/20100427n12398|url-status=live}}</ref>: 2010 թվականի հունիսի 15-ին [[B.o.B]]-ն Հարավային Կորեայում թողարկեց «Nothin' on You» երգը Ջեյի մասնակցությամբ, որը փոխարինում է [[Բրունո Մարս|Բրունո Մարսի]] վոկալին։ Նրա YouTube-ի շապիկը օգնեց նվագել երգի հաջողության մեծ մասը Կորեայում, վաճառվեց ավելի քան 5 միլիոն օրինակ<ref>{{Cite news|title=재범, B.O.B와 듀엣 싱글로 국내 첫 활동|url=http://entertain.naver.com/read?oid=001&aid=0003331534|accessdate=2017-05-11|language=ko|archivedate=2018-02-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180213080517/http://entertain.naver.com/read?oid=001&aid=0003331534}}</ref>։ Ջեյը հետագայում շնորհակալություն հայտնեց իր երկրպագուներին իրենց աջակցության համար և շարունակեց հորդորել նրանց ատել 2PM-ի մնացած անդամներին<ref>{{cite web|url=http://news.nate.com/view/20100317n19115|title=재범 '해외팬질' 중심에 '유튜브' 있다|publisher=네이트뉴스|lang=ko|access-date=2017-05-11|archive-date=2013-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20130728035455/http://news.nate.com/view/20100317n19115|url-status=live}}</ref>։ Ապրիլի 3-ին Ջեյը Art of Movement-ի մյուս մասնակիցների հետ ելույթ է ունեցել ռատգերսի համալսարանում (Նյու Ջերսի) անցկացվող «''Project Korea III: KSA Cinderella Story''» ամենամյա կորեերեն-ամերիկյան փառատոնում՝ Էյլիի և Clara C-ի մասնակցությամբ<ref>{{Cite web|url=http://ruksa.org/2010/03/29/project-korea-special-guest-revealed-along-with-after-party/|title=projectKOREA Performers Revealed! ***OFFICIALLY SOLD OUT*** « Rutgers Korean Students Association|date=2010-06-20|access-date=2017-05-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20100620045822/http://ruksa.org/2010/03/29/project-korea-special-guest-revealed-along-with-after-party/|archive-date=2010-06-20}}</ref>։ Այս իրադարձությունից տեսանյութեր են վերբեռնվել տարբեր կայքերում և ինտերնետային պորտալներում, որոնք մեծ հետաքրքրություն են առաջացրել Ջեյի նկատմամբ, որը հանդես է գալիս որպես MC և պարում է Բեյոնսեի «<nowiki/>[[Single Ladies (Put a Ring on It)]]<nowiki/>» սինգլի ներքո<ref>{{cite web|url=http://news.nate.com/view/20100404n05719|title=재범, 美 대학축제 ‘싱글레이디’ 섹시댄스 영상 깜짝공개|publisher=네이트뉴스|lang=ko|access-date=2017-05-11|archive-date=2013-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20130728041434/http://news.nate.com/view/20100404n05719|url-status=live}}</ref>։ Ապրիլի 24-ին Dumbfoundead-ը իր կայքում թողարկեց անվճար երգ, որը կոչվում էր «Clouds», որում ներկայացված էին Ջեյը և Clara C-ն<ref>{{Cite web|url=http://music.dumbfoundead.com/track/clouds-ft-jay-park-clara|title=Clouds ft. Jay Park & Clara, by Dumbfoundead|publisher=Dumbfoundead|access-date=2017-05-11|archive-date=2012-09-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120908020537/http://music.dumbfoundead.com/track/clouds-ft-jay-park-clara|url-status=live}}</ref>։ Հունիսի 18-ին, երբ Ջեյը վերադարձավ Կորեա «Hype Nation» ֆիլմում նկարահանվելու համար, որտեղ նա խաղում էր գլխավոր դերերից մեկը, Ինչեոնի միջազգային օդանավակայանում հավաքվել էր երկրպագուների ամենամեծ բազմությունը, որը երբևէ այցելել էր օդանավակայան<ref>{{cite web|url=http://news.nate.com/view/20100618n18069|title=재범, 1천팬 환호속 9개월만에 韓 전격방문|publisher=네이트뉴스|lang=ko|access-date=2017-05-11|archive-date=2012-07-12|archive-url=https://archive.today/20120712014534/http://news.nate.com/view/20100618n18069|url-status=live}}</ref>։ «Park Chabom-ը վերադարձավ» այդ օրը դարձավ Կորեայի ամենամեծ վերնագիրը, իսկ «JayIsBack»-ը անմիջապես բարձրացավ Twitter-ի միտումների վրա հունիսի 18-ին, GMT 9:30-ին<ref>{{Cite news|title=Current Twitter trends: Los Angeles Lakers win at the NBA Finals, death by firing squad, 'Jay is back'|author=|url=|work=The Independent|date=2010-06-18}}</ref>։ Հուլիսին Ջեյն առաջին անգամ հանդիպել է կորեական ԶԼՄ-ների հետ հարցազրույցի համար, որը պատմում է իր ընթացիկ գործունեության մասին<ref>{{Cite news|title=재범 "한국 그리웠다..한글대사 잘 외워져"|url=http://entertain.naver.com/read?oid=001&aid=0003366305|accessdate=2017-05-11|language=ko|archivedate=2018-02-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180213080432/http://entertain.naver.com/read?oid=001&aid=0003366305}}</ref>, բացահայտվել է նաև, որ նրա «Demon» սինգլը կներառվի «Hype Nation» ֆիլմի օրիգինալ սաունդթրեքում<ref>{{Cite news|title=재범, 그를 만나다!|url=http://entertain.naver.com/read?oid=144&aid=0000121576|accessdate=2017-05-11|language=ko|archivedate=2018-02-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180213080318/http://entertain.naver.com/read?oid=144&aid=0000121576}}</ref>։ Հուլիսի 16-ին հաղորդվեց, որ Ջեյը պայմանագիր է կնքել SidusHQ-ի հետ՝ Կորեայում իր մենակատար դերասանական և երգչական գործունեությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news|title=재범, 싸이더스행 확정...16일 오후 공식 발표 (Jaebeom finalises with SidusHQ, official announcement on the afternoon of the 16th)|author=Lee, Kyung-ran|url=|work=Ilgan Sports|date=2010-07-16}}</ref>։ Հուլիսի 13-ին Ջեյը թողարկեց «Count On Me» ([[Կորեերեն|կոր]].` 믿어줄래), որը պարունակում է 3 թրեք, ներառյալ «Nothin' on You»-ի կորեական տարբերակը<ref>{{cite web|url=http://news.nate.com/view/20100713n02785|title=[뮤비]박재범 ‘믿어줄래’ 공개 "새벽낭보" 네티즌 발칵|publisher=네이트뉴스|lang=ko|access-date=2017-05-11|archive-date=2016-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160129182352/http://news.nate.com/view/20100713n02785|url-status=live}}</ref>։ [[Անգլերեն]] և [[կորեերեն]] բառերը գրել է ինքը՝ Ջեյը<ref>{{Cite news|title=재범, 선주문 4만 '믿어줄래' 들어보니..심경표현?|url=http://entertain.naver.com/read?oid=108&aid=0002038923|accessdate=2017-05-11|language=ko}}</ref>։ Երգը թողարկումից մեկ ժամվա ընթացքում անմիջապես գրավեց առաջին տեղը Cyworld-ի և Bugs-ի երաժշտական գծապատկերներում, ինչպես նաև այլ երաժշտական կայքերում, ինչպիսիք են Monkey3-ը, Soribada-ն, Dosirak-ը և Melon-ը<ref>{{Cite news|title=재범, 첫 솔로 '믿어줄래' 발매되자마자 1위…관심 폭발|url=http://www.etoday.co.kr/news/section/newsview.php?TM=news&SM=5102&idxno=335864|work=이투데이|accessdate=2017-05-11|language=ko|archivedate=2017-10-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171025021858/http://www.etoday.co.kr/news/section/newsview.php?TM=news&SM=5102&idxno=335864}}</ref>։ EP-ի թողարկման առաջին օրը վաճառվել է 21 989 ֆիզիկական օրինակ՝ զբաղեցնելով առաջին տեղը վաճառքում<ref>{{Cite web|url=http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=30&hitYear=2010&termGbn=week|title=2010년 30주차 Album Chart|author=|website=|date=|publisher=www.gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-11|archive-date=2015-02-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20150222102723/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=30&hitYear=2010&termGbn=week|url-status=live}}</ref> և յոթերորդ տեղը տարվա սկզբից մինչև հուլիսի 13-ը թողարկված ալբոմների ընդհանուր վարկանիշում։ Առանց որևէ գովազդի երաժշտական շոուներում վաճառվել է ավելի քան 41 316 օրինակ և EP-ն տարվա վերջում զբաղեցրել Է 32-րդ հորիզոնականը Gaon հիթ-շքերթում<ref>{{Cite web|url=http://www.gaonchart.co.kr/main/section/notice/view.gaon?idx=36|title=Gaon Weekly album chart|author=|website=|date=|publisher=www.gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-11|archive-date=2011-02-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20110213045903/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/notice/view.gaon?idx=36|url-status=live}}</ref>՝ վաստակելով մոտավորապես 700 միլիոն<ref>{{Cite news|title=재범, 음반발매 하루만에 연간판매 사실상 '톱10'|url=http://entertain.naver.com/read?oid=108&aid=0002039190|accessdate=2017-05-11|language=ko}}</ref>։ Ջեյը սկսեց աշխատել երգիչ, պրոդյուսեր և AOM-ի անդամ ՉաՉա Մելոնի հետ՝ «Bestie» երգի կորեերեն և անգլերեն թողարկման և «Speechless» դուետային սինգլի վրա<ref>{{Cite web|url=https://soundcloud.com/chachamalone|title=Cha Cha Malone's stream on SoundCloud|author=|website=|date=|publisher=SoundCloud|lang=en|access-date=2017-05-11|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304040044/https://soundcloud.com/chachamalone|url-status=live}}</ref>։ Ջեյը նաև սկսել է համագործակցել illionaire Records-ի Dok2 և The Quiett ռեփերների հետ՝ գործընկերությունն անվանելով «AOM&1llionaire»։ Սեպտեմբերի 5-ին այգին մասնակցեց International Secret Agents-ի երրորդ միջազգային համերգին, որը տեղի ունեցավ Սերիտոսում (Կալիֆոռնիա), YouTube-ի հայտնի աստղերի հետ միասին, ինչպիսիք են [https://www.youtube.com/user/nigahiga Ryan Higa]-ն, [https://www.youtube.com/user/kevjumba KevJumba]-ն, [https://www.youtube.com/user/ilajil AJ Rafael]-ը, [https://www.youtube.com/user/hchsknights08 Alyssa Bernal]-ը, [[Far East Movement]]-ը և 5-րդ սեզոնի Poreotix Պարահրապարակի թագավորների չեմպիոնները: Ջեյի ելույթը շատ դրական արձագանքներ է ստացել<ref>{{Cite news|title=International Secret Agents Concert 2010 to feature Jay Park and more {{!}} allkpop.com|url=http://www.allkpop.com/article/2010/07/international-secret-agents-concert-2010-to-feature-jay-park-and-more|work=allkpop|accessdate=2017-05-11|archivedate=2017-05-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170515200447/http://www.allkpop.com/article/2010/07/international-secret-agents-concert-2010-to-feature-jay-park-and-more}}</ref><ref>{{Cite news|title=A look back at ISA 2010! {{!}} allkpop.com|url=http://www.allkpop.com/article/2010/09/a-look-back-at-isa-2010|work=allkpop|accessdate=2017-05-11|archivedate=2017-05-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170515200452/http://www.allkpop.com/article/2010/09/a-look-back-at-isa-2010}}</ref>։ Ջեյը հրավիրվել էր նկարահանվելու կորեական ''Mr. Idol'' ֆիլմում գլխավոր դերում, գործընկերոջ` դերասան Կիմ Սու Ռոնի հետ միասին<ref>{{Cite web|url=http://asiapacificarts.usc.edu/w_apa/showarticle.aspx?articleID=16509&AspxAutoDetectCookieSupport=1|title=Asia Pacific Arts: Jay Park prepares for his solo comeback in Korea|publisher=asiapacificarts.usc.edu|access-date=2017-05-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20180213080340/http://asiapacificarts.usc.edu/w_apa/showarticle.aspx?articleID=16509&AspxAutoDetectCookieSupport=1|archive-date=2018-02-13|url-status=dead}}</ref>։ Ջեյը նաև SE7EN-ի, Թհեյանի և Musiq Soulchild-ի հետ միասին կատարողներից մեկն էր Seoul Soul Festival-ի համերգին, որը տեղի ունեցավ հոկտեմբերի 10-ին Կորեայի Հանրապետության ռազմական հուշահամալիրում: Ջեյը և Musiq Soulchild-ը կատարել են «Love» երգը փառատոնում։ Դեկտեմբերին Ջեյը բարեգործական համերգ անցկացրեց «White Love Party Concert» խորագրով՝ Supreme Team-ի և Dok2-ի մասնակցությամբ<ref>{{Cite news|title=Jay Park stuns 12,000 fans at "2010 White Love Party Concert" {{!}} allkpop.com|url=http://www.allkpop.com/article/2010/12/jay-park-stuns-12000-fans-at-2010-white-love-party-concert|work=allkpop|accessdate=2017-05-11|archivedate=2018-01-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180109142636/https://www.allkpop.com/article/2010/12/jay-park-stuns-12000-fans-at-2010-white-love-party-concert}}</ref>։ Ջեյը և Art of Movement-ը հանդես են եկել «Fever Seoul Live» համերգին Dumbfoundead-ի, David Choi -ի և մի քանի միջազգային բի-բոյների հետ միասին<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2010/12/21/jay-park-aom-dumbfoundead-and-david-choi-perform-at-fever-seoul-live/|title=Jay Park, AOM, Dumbfoundead, and David Choi Perform at "Fever Seoul Live"|author=melkimx December 21, 2010|date=2010-12-21|publisher=Soompi|access-date=2017-05-11|archive-date=2018-02-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20180213080216/https://www.soompi.com/2010/12/21/jay-park-aom-dumbfoundead-and-david-choi-perform-at-fever-seoul-live/|url-status=live}}</ref>։ === 2011: ''Take a Deeper Look,'' прорыв === 2011 թվականի հունվարին Ջեյը հաղթող է ճանաչվել «Լավագույն ինտերնետ-տեսահոլովակ» անվանակարգում «Nothin` on You» երգի համար, ինչպես նաև առաջադրվել է «Անհատականություն, որին պետք է հետևել Twitter-ում» անվանակարգում<ref>{{Cite web|url=http://digitalmediawire.com/2011/01/06/jay-park-wins-mashableaee284a2s-best-web-video-award/|title=Jay Park Wins Mashables Best Web Video Award {{!}} Digital Media Wire|author=digitalmediawi|access-date=2017-05-12|archive-date=2020-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806135548/https://digitalmediawire.com/2011/01/06/jay-park-wins-mashableaee284a2s-best-web-video-award/|url-status=live}}</ref>։ Փետրվարին Ջեյը երկու տեսահոլովակ է ձայնագրել 5Dolls կանանց խմբի հետ, որոնք կոչվում են «Lip Stains» և «it' s You»։ Նա Սեուլում բացել է ամերիկյան ռեփեր Նի-Յոյի համերգը «2011 Hyundai Mall 40th Anniversary Concert»-ի համար։ Նա նաև ելույթ է ունեցել Նի-Յոյի հետ Սեուլում երաժիշտ դառնալ ցանկացող երեխաների համար բարեգործական համերգին<ref>{{Cite web|url=http://bntnews.hankyung.com/apps/news?popup=0&nid=04&c1=04&c2=04&c3=00&nkey=201103141952073&mode=sub_view|title=[단독] 박재범, 팝스타 니요(NE-YO) 내한공연 단독 오프닝 무대 선다|publisher=bntnews.hankyung.com|access-date=2017-05-12|archive-date=2018-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20180308041802/http://bntnews.hankyung.com/apps/news?popup=0&nid=04&c1=04&c2=04&c3=00&nkey=201103141952073&mode=sub_view|url-status=live}}</ref>։ Մարտին Ջեյը հաղթեց «Մարդկանց միավորող մրցանակ» հատուկ անվանակարգում։ Նույն միջոցառման ժամանակ նա առաջադրվել է «Հռչակավորություն» մրցանակին<ref>{{Cite web|url=http://blog.shortyawards.com/post/4025516977/announcing-the-finalists-for-the-connecting-people|title=Announcing the Finalists for The Connecting People Award|publisher=Shorty Awards Blog|access-date=2017-05-12|archive-date=2012-04-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20120425051705/http://blog.shortyawards.com/post/4025516977/announcing-the-finalists-for-the-connecting-people|url-status=live}}</ref>։ Նրա առաջին մինի ալբոմը՝ ''Take a Deeper Look-''ը, որը ներառում էր «Abandoned» սինգլը, թողարկվել է 2011 թվականի ապրիլին և դարձել մուլտիպլատինե Հարավային Կորեայում<ref>{{cite web|url=http://news.nate.com/view/20110419n03571|title=박재범 첫 솔로앨범 선주문 5만장 기염 ‘Jay-Effect’|publisher=네이트뉴스|lang=ko|access-date=2017-05-12|archive-date=2016-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160129182352/http://news.nate.com/view/20110419n03571|url-status=live}}</ref>։ ''Take a Deeper Look''-ը դեբյուտ է կատարել Billboard World Album Charts-ի 3-րդ հորիզոնականում և զբաղեցրել Է 26-րդ հորիզոնականը Billboard Heatseekers ալբոմների հիթ-շքերթներում։ Նա դարձավ առաջինը, ում հաղթող ճանաչեցին որպես դեբյուտային կատարող, և նրան հանձնեցին KBS` Music Bank մրցանակը «Abandoned» կոմպոզիցիայի համար<ref>{{Cite news|title=Jay Park {{!}} The Official Jay Park Website|url=http://jaypark.com/news/?p=104|work=archive.is|date=2012-07-15|accessdate=2017-05-12|archiveurl=https://archive.today/20120715172414/http://jaypark.com/news/?p=104|archivedate=2012-07-15}}</ref>, նա նաև միակ սոլո-արտիստն էր, ով Golden Disk Awards մրցանակաբաշխության ժամանակ շահեց «Տարվա կոմպոզիցիա» մրցանակը։ Ավելի ուշ 2011 թվականին թողարկվում են այնպիսի ստեղծագործություններ, ինչպիսիք են «Demon»-ը (Gaon chart-ի 14-րդ համարը և iTunes R&B/Soul Chart-ի 8-րդ համարը), «Girlfriend»-ը (Gaon chart-ի 28-րդ համարը), «Star»-ը (հասել է առաջին հորիզոնականին տարբեր կայքերում, ինչպիսիք են Bugs-ը, Olleh Music-ը և Soribada-ն, գտնվելով երաժշտական կայքերի այլ հիթ-շքերթների<ref>{{Cite news|title=Jay Park {{!}} The Official Jay Park Website|url=http://jaypark.com/news/?p=285|work=archive.is|date=2012-07-09|accessdate=2017-05-12|archiveurl=https://archive.today/20120709135146/http://jaypark.com/news/?p=285|archivedate=2012-07-09}}</ref>։ «Demon» երգը գրվել է Teddy Riley-ի կողմից և ի սկզբանե նախատեսված էր Մայքլ Ջեքսոնի համար։ Սա է «Hype Nation» ֆիլմի համար, ռեփ մասը գրել է ինքը՝ Ջեյը։ Նաև Ջեյը մասնակցում է կորեական «Mr.Idol»-ը և միանում է ''KBS Immortal Songs 2'' շոուի թիմին<ref>{{cite web|url=http://www.tvreport.co.kr/cindex.php?c=news&m=newsview&idx=141746|title=‘불후의 명곡2’ 박재범-문희준 ‘캔디’ 어깨 들썩들썩|publisher=TV리포트|lang=ko|access-date=2017-05-12|archive-date=2015-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20150606091838/http://www.tvreport.co.kr/cindex.php?c=news&m=newsview&idx=141746|url-status=live}}</ref>։ 2011 թվականի վերջին Ջեյը թողարկում է իր առաջին լիամետրաժ ալբոմին նախորդող ''New Breed Part 1'' մինի ալբոմը։ === 2012: ''New Breed'' և ''Fresh Air: Breathe It'' === 2012 թվականի փետրվարին Ջեյը թողարկում է առաջին լիաֆորմատ ''New Breed'' ալբոմը՝ «Know Your Name» վերնագրով<ref>{{Cite web|url=http://jaypark.com/news/?p=361|title=Jay Park {{!}} The Official Jay Park Website|date=2012-04-14|access-date=2017-05-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20120414162222/http://jaypark.com/news/?p=361|archive-date=2012-04-14}}</ref>, որն արագ զբաղեցրել է առաջին հորիզոնականները Հարավային Կորեայի և ամբողջ աշխարհի հիթ-շքերթներում<ref>{{cite web|url=http://news.nate.com/view/20120229n04671|title=박재범 1위, 10일 만에 8만장 판매 '한터 주간차트 올킬'|publisher=네이트뉴스|lang=ko|access-date=2017-05-12|archive-date=2012-12-08|archive-url=https://archive.today/20121208204307/http://news.nate.com/view/20120229n04671|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|title=박재범 'NEW BREED', 한터차트 주간 1위 '우뚝'|url=http://www.etoday.co.kr/news/section/newsview.php?TM=news&SM=4101&idxno=551466|work=이투데이|accessdate=2017-05-12|language=ko|archivedate=2013-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130728071940/http://www.etoday.co.kr/news/section/newsview.php?TM=news&SM=4101&idxno=551466}}</ref>, այն դարձել է մուլտիպլատինե ավելի քիչ, քան մեկ շաբաթվա ընթացքում։ Ջեյը մարտի 3-ին Սեուլում անցկացրեց իր առաջին New Breed Live մենահամերգը Olympic Hall-ում (Օլիմպիական պարկ)<ref>{{Cite web|url=http://jaypark.com/news/?p=388|title=Jay Park {{!}} The Official Jay Park Website|date=2012-04-14|access-date=2017-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20120414162358/http://jaypark.com/news/?p=388|archive-date=2012-04-14}}</ref>։ Օգոստոսի 18-ին Սեուլում Ջեյը հաջողությամբ անցկացրեց ''New Breed Asia Tour in Seoul''-ի երկրորդ համերգը, և ի տարբերություն առաջինի, որը տեղի ունեցավ մարտին, այն տարիքային սահմանափակում չուներ<ref>{{Cite web|url=http://enewsworld.mnet.com/enews/contents.asp?idx=8008&idxType=News&trendKeyword=Jay%20Park|title=KPOP NEWS - Jay Park to Embark on Asia Concert Tour {{!}} Mwave|publisher=enewsworld.mnet.com|lang=en|access-date=2017-05-13}}{{Недоступная ссылка|date=Январь 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Ապրիլի 23-ին Կորեայի զբոսաշրջության կազմակերպության կողմից Ջեյը ընտրվեց որպես 2012 R-16 Կորեայի դեսպան: Մայիսին Ջեյը եղել է ԱՄՆ-ում ''Тhe Verzion APAHM Tour''-ի հեդլայները, ներառյալ համերգներ Վաշինգտոնում, Նյու Յորքում, Սան Ֆրանցիսկոյում և Լոս Անջելեսում<ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/7615/jay-park-wraps-up-successful-concert-tour-in-america|title=KPOP NEWS - Jay Park Wraps Up Successful Concert Tour in America {{!}} Mwave|publisher=mwave.interest.me|lang=en|access-date=2017-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170516105647/http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/7615/jay-park-wraps-up-successful-concert-tour-in-america|archive-date=2017-05-16|url-status=dead}}</ref>, իսկ հուլիսին փակել Է MTV Word Stage Live համերգը Մալայզիայում, կանադացի փոփ երգիչ Ջասթին Բիբերի, կորեական [[Kara]] կանանց խմբի և մալայզիացի երգչուհի ''Mizz Nina''-ի հետ միասին։ Սեպտեմբերի վերջին Ջեյը նաև մենահամերգներ է ունեցել Սիդնեյում և Մելբուռնում<ref>{{Cite news|title=Jay Park Australia Tour 2012|url=http://www.meldmagazine.com.au/2012/07/jay-park-australia-tour-2012/|work=Meld Magazine - Melbourne's international student news website|date=2012-07-13|accessdate=2017-05-13|archivedate=2012-10-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121008165137/http://www.meldmagazine.com.au/2012/07/jay-park-australia-tour-2012/}}</ref>։ Մայիսի 16-ին Ջեյը թողարկեց ''Fresh A!r: Breathe !t,'' միքսթեյփը` անգլերենով<ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/6817/jay-park-releases-free-special-mixtape-for-fans|title=KPOP NEWS - Jay Park Releases Free Special Mixtape for Fans {{!}} Mwave|publisher=mwave.interest.me|lang=en|access-date=2017-05-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170515141710/http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/6817/jay-park-releases-free-special-mixtape-for-fans|archive-date=2017-05-15|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://tvreport.co.kr/cindex.php?c=news&m=newsview&idx=227175|title=재범, 팬들 위해 6곡 무료로 전세계 공개|publisher=TV리포트|lang=ko|access-date=2017-05-13|archive-date=2015-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20150606091708/http://tvreport.co.kr/cindex.php?c=news&m=newsview&idx=227175|url-status=live}}</ref>, որը դարձավ առաջին ասիական միքսթեյփը, որը ոսկե կարգավիճակ ստացավ DatPiff կայքում<ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/10313/jay-park-first-asian-artist-recognized-by-americas-largest-mixtape-site|title=KPOP NEWS - Jay Park First Asian Artist Recognized by America’s Largest Mixtape Site {{!}} Mwave|publisher=mwave.interest.me|lang=en|access-date=2017-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170516105653/http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/10313/jay-park-first-asian-artist-recognized-by-americas-largest-mixtape-site|archive-date=2017-05-16|url-status=dead}}</ref>։ Հուլիսից նրա YouTube-յան ալիքում սկսեց հայտնվել ''[https://www.youtube.com/playlist?list=PLUBkOFC6bzB4YUsFCvCdGqFd--h2xkkFo Jay Park TV]'' շոուն։ Նաև 2012-ին նա վերադարձավ ''KBS Immortal Songs 2'' շոուին, դարձավ մշտական դերասան ''Come to Play'' շոուում։ Նոյեմբերին Ջեյը ձայնագրեց «If You Love Me» սինգլը կորեացի երգչուհի NS Yoon-G-ի հետ համատեղ<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=k0eW-RS3zDM|title=NS윤지&박재범_If you love me(If you love me by NS YoonG & Jay Park @Mcountdown 2012.11.01)|author=Mnet K-POP|date=2012-11-01|access-date=2017-05-15|archive-date=2012-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20121110050902/http://www.youtube.com/watch?v=k0eW-RS3zDM&gl=US&hl=en|url-status=live}}</ref>։ Կարճ ժամանակ անց դուրս եկավ խորեոգրաֆիայի տեսանյութը<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=wKw6oR_q5Ys|title=NS Yoon-G, (NS윤지) - If You Love Me feat. Jay Park 안무영상|author=LUNECOM|date=2012-11-04|access-date=2017-05-15|archive-date=2013-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20130321084423/http://www.youtube.com/watch?v=wKw6oR_q5Ys|url-status=live}}</ref>։ Նա նաև մասնակցել է Saturday Night Live Korea շոուին և ուշադրություն գրավել իր ծաղրերգություններով, էսքիզներով և կատակներով։ Նա ծաղրել է Էմինեմի ''[[Love the Way You Lie|Love The Way You Lie]]'' տեսահոլովակը և դրանով վաստակել է շոուի ամենաբարձր վարկանիշը<ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/22811/jay-park-puts-on-sexy-acts-on-snl-korea-and-garners-high-ratings|title=KPOP NEWS - Jay Park Brings High Ratings to ′SNL Korea′ {{!}} Mwave|publisher=mwave.interest.me|lang=en|access-date=2017-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170518120742/http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/22811/jay-park-puts-on-sexy-acts-on-snl-korea-and-garners-high-ratings|archive-date=2017-05-18|url-status=dead}}</ref>։ === 2013: сингл «Joah», ''SNL Korea'', запуск хип-хоп лейбла «AOMG» === В начале 2013 Джей стал постоянным актёром в ''[[Saturday Night Live Korea]]''<ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/28586/jay-park-joins-snl-korea |title=KPOP NEWS - Jay Park to Join ‘Saturday Night Live Korea’|website=[[Mwave]]|lang=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20170513152748/http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/28586/jay-park-joins-snl-korea|archive-date=2017-05-13|url-status=dead|access-date=2017-05-15}}</ref>. В первом эпизоде SNL Джей привлёк внимание своей пародией на фильм Holiday. Джей получил награду «Музыкант года» на церемонии Korean Music Awards. В феврале вышел клип «Appetize»<ref>{{Cite web|url=https://soundcloud.com/jayparkaom-1/jay-park-2013-appetizer|title=Jay Park - Appetizer|website=[[SoundCloud]]|lang=en|access-date=2017-05-15|archive-date=2016-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306095113/https://soundcloud.com/jayparkaom-1/jay-park-2013-appetizer|url-status=live}}</ref>, в апреле «1Hunnit»<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=jVE3qq9MCyc|title=박재범 Jay Park (feat. Dok2) '사실이야 1HUNNIT' [Official Music Video]|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2013-04-05|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212190419/https://www.youtube.com/watch?v=jVE3qq9MCyc|url-status=live}}</ref> и «Joah»<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=rMtCJC39SqU|title=박재범 Jay Park '좋아 Joah' [Official Music Video]|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2013-04-09|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-03-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20170326125504/https://www.youtube.com/watch?v=rMtCJC39SqU|url-status=live}}</ref>. На свой 26-й день рождения Джей выпустил видео «Welcome» с рейтингом 19+<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=wg26NlzPvmQ|title=박재범 Jay Park 'Welcome' [Official Music Video]|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2013-04-24|access-date=2017-05-15|archive-date=2016-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20161115065427/https://www.youtube.com/watch?v=wg26NlzPvmQ|url-status=live}}</ref>. В марте Джей снялся для журнала «Men`s Health Korea», и его обложка была признана лучшей за 7 лет<ref>{{Cite news|title=Yoojin Lee on Twitter|url=https://twitter.com/GGoingGGoing/status/304087688322093056|work=Twitter|accessdate=2017-05-15|language=ru|archivedate=2021-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210119070319/https://twitter.com/GGoingGGoing/status/304087688322093056}}</ref>. Джей в третий раз присоединился к ''Immortal Songs 2''. Он провёл свой первый европейский тур ''Jay Park First European Tour'', концерты прошли в Лондоне и Амстердаме. 3 мая стало известно, что Джей будет участвовать в создании саундтрека к фильму [[После нашей эры]]<ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/35320/jay-park-to-sing-ending-theme-for-the-korean-premiere-of-after-earth|title=KPOP NEWS - Jay Park to Sing Self-Written Song for Will Smith′s ′After Earth′|website=[[Mwave]]|lang=en|access-date=2017-05-15|url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170518121007/http://mwave.interest.me/en/kpop-news/article/35320/jay-park-to-sing-ending-theme-for-the-korean-premiere-of-after-earth |archive-date=2017-05-18}}</ref>. Трек «I Like 2 Party» он сочинил сам по просьбе актёра Уилла Смита<ref>{{Cite web|url=http://en.korea.com/blog/enter/k-pop/jay-park-joins-in-the-making-of-the-sound-track-for-the-american-movie-after-earth/|title=Jay Park joins in the making of the sound track for the American movie After Earth « KoreaDotCom|date=2013-05-08 |access-date=2017-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20130508130530/http://en.korea.com/blog/enter/k-pop/jay-park-joins-in-the-making-of-the-sound-track-for-the-american-movie-after-earth/|archive-date=2013-05-08}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/ChaChaAOM/status/330268230935535617|title=@JwalkerParker Oh yes. I produced it|lang=en|author=@chachamalone|website=[[Twitter]]|date=2013-05-03|access-date=2021-07-36|archive-date=2021-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210923104412/https://twitter.com/ChaChaAOM/status/330268230935535617|url-status=live}}</ref>. В это же время его в третий раз назначили международным послом би-бой культурного фестиваля К-16 Koreа<ref>{{Cite web|url=http://www.r16korea.com/|title=R-16 Korea World B-Boy Masters Championship|website=R-16 Korea.com|lang=ko|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-05-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170519215957/http://www.r16korea.com/|url-status=live}}</ref>. В июле Джей выпустил [[Мини-альбом|EP]] ''I Like 2 Party''<ref>{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/album/i-like-2-party-ep/id670880583|title=I Like 2 Party - EP by Jay Park on Apple Music|publisher=[[iTunes]]|lang=en|access-date=2017-05-15|archive-date=2018-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180423233902/https://itunes.apple.com/album/i-like-2-party-ep/id670880583|url-status=live}}</ref>, состоящий из 4 треков: «Hot», «Secret», «Let`s Make Up», «I like 2 Party», а также видео на эту заглавную песню.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=SpkHmgnWx_U|title=박재범 Jay Park 'I Like 2 Party' Official Music Video [AOMG]|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2013-07-09|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-05-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20170526064445/https://www.youtube.com/watch?v=SpkHmgnWx_U|url-status=live}}</ref> Осенью Джей открывает свой собственный хип-хоп лейбл [[AOMG]], в который вошли продюсеры и артисты с андеграунд-сцены. === 2014: рост AOMG и ''Evolution'' === В апреле 2014 Джей был выбран в качестве хореографа второго сезона Dancing 9, первого корейского шоу танцев на выживание. Его команда выиграла сезон. Также в апреле вышел первый его клип уже под собственным лейблом «Metronome». Джей и артисты его лейбла снялись в документальном шоу канала [[Mnet]] «The 4 Things Show». Также Джей продолжал сниматься в SNL Korea. В августе вышли клипы на «The Promise» и «So Good». Треки вошли во второй полноформатный альбом «EVOLUTION», который вышел в сентябре и состоял из 17 треков, включая ремиксы на его предыдущие синглы. После выхода альбома Джей доказал, что он не айдол, а готовый артист и директор собственного лейбла, избавившись навсегда от ярлыка айдола. Уже в ноябре его лейбл отправился в первый тур по Америке — AOMG 2014 USA TOUR, концерты прошли в Лос-Анджелесе, Нью-Йорке и Вашингтоне, это стало началом головокружительного успеха лейбла. === 2015: SMTM и ''Wordwide'' === Зимой 2015 стало известно, что Джей и его подопечный артист Локо станут продюсерами 4 сезона нашумевшего хип-хоп шоу ''[[Show Me the Money]]''. Благодаря шоу лейбл [[AOMG]] закрепил свой успех в [[Республика Корея|Корее]]. В мае вышел клип «Mommae»<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=gx_mg-1WhWw|title=박재범 Jay Park - 몸매 (MOMMAE) Feat.Ugly Duck Official Music Video|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2015-05-21|access-date=2017-05-17|archive-date=2016-03-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20160310193725/https://www.youtube.com/watch?v=gx_mg-1WhWw|url-status=live}}</ref>, это было новым взрывом в карьере Джея. Клип вызвал неоднозначное мнение, впервые корейцы увидели такой провокационный хип-хоп. Песня, как и клип, были забанены на всех телеканалах и радиостанциях, но это в итоге не помешало стать самым просматриваемым клипом Джея на Ютубе. Джей впервые появился на популярном шоу Running Man. Летом выходят клипы на R&B треки «Мy Last»<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2015/07/14/jay-park-to-drop-new-summer-love-song-my-last-featuring-loco-and-gray/|title=Jay Park to Drop New Summer Love Song “My Last” Featuring Loco and Gray|author=J. K. July 14, 2015|date=2015-07-14|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170829165859/https://www.soompi.com/2015/07/14/jay-park-to-drop-new-summer-love-song-my-last-featuring-loco-and-gray/|url-status=live}}</ref> и «Solo»<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=4POUDVKNXVI|title=박재범 Jay Park - Solo (Feat. Hoody) Official Music Video|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2015-10-02|access-date=2017-05-15|archive-date=2018-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20181227023026/https://www.youtube.com/watch?v=4POUDVKNXVI|url-status=live}}</ref>. Джей прекращает деятельность в шоу SNL Korea. С продюсером Чача Мелоном Джей появляется в одном из эпизодов второго сезона шоу [[Unpretty Rapstar]]. В ноябре выходит долгожданный уже третий полноформатный альбом «''[[₩orld ₩ide]]''» в жанре хип-хоп<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2015/10/29/jay-parks-new-album-features-27-of-the-hottest-rappers-in-the-hip-hop-scene/|title=Jay Park’s New Album Features 27 of the Hottest Rappers in the Hip Hop Scene|author=C. Kim October 29, 2015|date=2015-10-29|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-02-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170217000348/https://www.soompi.com/2015/10/29/jay-parks-new-album-features-27-of-the-hottest-rappers-in-the-hip-hop-scene/|url-status=live}}</ref>. Этот альбом собрал в себе 18 треков, но что самое примечательное для этого альбома, Джей сотрудничал с 22 рэперами из разных хип-хоп лейблов Кореи. Критики хорошо отозвались об альбоме, альбом попал на 5 строчку чарта Billboard World Albums. Альбом попал в Album Chart Top-100 самых продаваемых альбомов (физ.продажи) за 2015 на GAON. В альбом также вошли треки, которые были исполненные ещё на шоу «Show Me the Money». Он выпустил клипы «You Know», «Boss» и другие. Джей выбрал интересную стратегию: в одном клипе совместить два трека, что не свойственно в музыкальной индустрии. Джей вместе с Локо появился на шоу Witch Hunt. === 2016: AOMG ''Follow The Movement 2016'' Tour и ''Everything you wanted'' === В 2016 Джей появляется на шоу King of Mask Singer, где получил положительные отзывы за своё выступление. В конце января AOMG проводят первый корейский тур лейбла, AOMG «Follow The Movement», в Сеуле, Тэгу и Пусане. В феврале лейбл AOMG получает награду «Лейбл года» на HipHopPlaya Awards 2015. В марте Джей выпускает «All I Wanna Do»<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2016/06/19/jay-park-drops-unofficial-mv-wanna-featuring-clips-aomg-u-s-tour/|title=Jay Park Drops Unofficial MV Of “All I Wanna Do” Featuring Clips From AOMG U.S. Tour|author=E. Kim June 19, 2016|date=2016-06-19|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2016-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20161030160510/http://www.soompi.com/2016/06/19/jay-park-drops-unofficial-mv-wanna-featuring-clips-aomg-u-s-tour/|url-status=live}}</ref>, пред-релизный трек с грядущего англоязычного мини-альбома «EVERYTHING YOU WANTED», который должен выйти в июне. Также выходит мультипликационный клип на англоязычный сингл «The truth is». В апреле прошёл второй концертный тур AOMG в Америке, ''AOMG «Follow The Movement» U.S.'', который уже охватывал восемь крупных городов США, начиная от Нью-Йорка и заканчивая Сан-Франциско<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2016/02/19/aomg-to-bring-their-follow-the-movement-tour-to-the-us-this-april/|title=AOMG To Bring Their “Follow The Movement” Tour to the US This April|author=R. Ramirez February 19, 2016|date=2016-02-19|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2016-10-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20161004190544/http://www.soompi.com/2016/02/19/aomg-to-bring-their-follow-the-movement-tour-to-the-us-this-april/|url-status=live}}</ref>. Тур прошёл более, чем успешно. В июне Джей принимает участие в корейско-китайском музыкальном шоу «The Collaboration», которое транслировалось сразу в двух странах. Также вместе с мемберами [[AOMG]] он был гостем в одном из эпизодов ''SNL Korea''<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2016/06/01/aomgs-jay-park-simon-dominic-loco-and-gray-to-host-snl-korea/|title=AOMG’s Jay Park, Simon Dominic, Loco, And Gray To Host “SNL Korea”|author=J. K. June 1, 2016|date=2016-06-01|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2016-11-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20161118115843/http://www.soompi.com/2016/06/01/aomgs-jay-park-simon-dominic-loco-and-gray-to-host-snl-korea/|url-status=live}}</ref>. В июле совместно с Ugly Duck Джей выпускает мини-альбом «$cene $tealers», в который вошли 5 треков, и выпускает клипы на «Ain’t No Party Like an AOMG Party» и «Put’em Up». В альбоме приняли участия американские продюсеры и азиатско-американская группа Far East Movement. В день релиза альбом занимал 1 позицию в HipHop/Rap iTunes Chart в 6 странах, в США — #14. Вошёл в ТОП 40 HipHop/Rap альбомов на Itunes Сharts США на 13 позицию. Альбом в американском чарте Billboard World Albums занял 8 позицию<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2016/07/20/gfriend-nct-127-beast-jay-park-appear-billboard-world-chart/|title=GFRIEND, NCT 127, Jay Park, And BEAST Take Over Billboard World Albums Chart|author=R. Choi July 20, 2016|date=2016-07-20|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2016-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20161028215236/http://www.soompi.com/2016/07/20/gfriend-nct-127-beast-jay-park-appear-billboard-world-chart/|url-status=live}}</ref>. В сентябре Джей выпускает 2 англоязычных трека «Aquaman»<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=-qSNMfm1rlg|title=박재범 Jay Park 'Aquaman' [Official Music Video] produced by Cha Cha Malone|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2016-09-01|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-04-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170412060605/https://www.youtube.com/watch?v=-qSNMfm1rlg&index=1&list=PL6nKFD_G_bNvVxUgxJvq1mO-l_c7SOeew|url-status=live}}</ref> и «Me Like Yuh»<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=1hYP4rmRVKE|title=박재범 Jay Park - 'Me Like Yuh' [Official Music Video]|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2016-10-25|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170510191753/https://www.youtube.com/watch?v=1hYP4rmRVKE|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2016/10/25/watch-jay-park-just-smooth-seduction-mv-like-yuh/|title=Watch: Jay Park Is Just Smooth Seduction In MV For “Me Like Yuh”|author=E. Kang October 25, 2016|date=2016-10-25|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815074132/https://www.soompi.com/2016/10/25/watch-jay-park-just-smooth-seduction-mv-like-yuh/|url-status=live}}</ref>. А уже в октябре выходит полноформатный R&B альбом «Everything You Wanted», он должен был быть англоязычным, но Джей включил в него и корейские треки. Это первый альбом в к-поп, который совмещает в себе треки на двух языках. Для танцевального клипа «All I Wanna Dо» Джей сотрудничал с танцевальной студией 1MILLION<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=lT7Q93fy1us|title=Jay Park X 1MILLION / 'All I Wanna Do (K) (feat. Hoody & Loco)' [Choreography Version]|author=JAYPARKOFFICIAL|date=2016-10-26|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-04-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170412130718/https://www.youtube.com/watch?v=lT7Q93fy1us|url-status=live}}</ref>. Альбом был на первых строчках в iTunes R&B Charts в 12 странах мира, в том числе и в России. Вошёл в ТОП 40 R&B альбомов на Itunes Сharts США на 3 позицию. Альбом попал на 3 строчку чарта Billboard World Albums и вошёл в Album Chart Top-100 самых продаваемых альбомов (физ.продажи) за 2016 на GAON. В течение всего года Джей был рекламным лицом спортивного бренда UMBRO. === 2017: запуск международного лейбла H1GHR MUSIC RECORDS === В начале года Джей получил награды «Артист года» и «R&B альбом года» на двух значимых премиях: Korean Hip-Hop Awards и Korean Music Awards<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2017/02/28/winners-14th-korean-music-awards/|title=Winners Of The 14th Korean Music Awards|author=J. K. February 28, 2017|date=2017-02-28|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2018-02-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20180217083101/https://www.soompi.com/2017/02/28/winners-14th-korean-music-awards/|url-status=live}}</ref>. Участвовал в спортивном шоу «Buzzer Beater». В марте Джей открывает год хип-хоп-релизом «Hulk Hogan», а в апреле уже выпускает новый клип на «Raw Sh!t»<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2017/04/02/watch-jay-park-goes-hard-new-track-raw-sht/|title=Watch: Jay Park Goes Hard With New Track “Raw Sh!t”|author=R. Jun April 2, 2017|date=2017-04-02|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-04-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20170403125002/https://www.soompi.com/2017/04/02/watch-jay-park-goes-hard-new-track-raw-sht/|url-status=live}}</ref> и в мае клип на «Hulk Hogan», которые были сняты в его родном городе Сиэтле. В апреле стало известно, что Джей совместно с Dok2 из 1llionaire Records будут командой продюсеров в 6 сезоне хип-хоп шоу Show Me the Money<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/2017/04/14/jay-park-dok2-complete-producer-lineup-show-money-6/|title=Jay Park And Dok2 Complete Producer Lineup For “Show Me The Money 6”|author=D. Kim April 14, 2017|date=2017-04-14|publisher=Soompi|access-date=2017-05-15|archive-date=2017-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517024750/https://www.soompi.com/2017/04/14/jay-park-dok2-complete-producer-lineup-show-money-6/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|title='쇼미6' 박재범x도끼 합류 확정…최강 PD라인 완성[공식]|url=http://entertain.naver.com/read?oid=213&aid=0000958580|accessdate=2017-05-15|language=ko}}</ref>. В мае Джей и Чача Мелон официально объявили о своём глобальном хип-хоп-лейбле H1GHR Music Records и представили ряд корейских и американских исполнителей. В настоящее время в лейбле представлен ряд корейских хип-хоп-исполнителей и музыкальных продюсеров: [[Sik-K]], [[pH-1]], [[Groovy Room]] и [[Woodie Gochild|Woogie]], а также американские: [[Yultron]], [[Avatar Darko]], [[Raz Simone]], [[Jarv Dee]] и [[Phe R.E.D.S]]. H1GHR Music Records провели официальную презентацию в рамках фестиваля [[Upstream Music Festival + Summit]] 2017 в [[Сиэтл]]е, который состоялся в последний день фестиваля (13 мая 2017 года)<ref>{{Cite web|url=https://upstreammusicfest.com/Fest/About.aspx|title=Upstream Music Fest + Summit - About Fest|publisher=upstreammusicfest.com|access-date=2017-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170417091722/http://www.upstreammusicfest.com/Fest/About.aspx|archive-date=2017-04-17|url-status=dead}}</ref>. === 2018 – наст. время: ''Ask Bout Me'', ''The Road Less Traveled, This Wasn't Supposed To Happen'' and ''The Rap of China'' === В мае 2018 года Джей выпустил свой первый официальный сингл под лейблом Roc Nation «SOJU» с участием [[2 Chainz]]<ref>{{cite web|url=https://www.complex.com/music/2018/05/jay-park-2-chainz-soju|title=Jay Park Links Up With 2 Chainz for New Club Banger "Soju"|first=Edwin|last=Ortiz|work=Complex|date=2018-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20190330032336/https://www.complex.com/music/2018/05/jay-park-2-chainz-soju|archive-date=2019-03-30|access-date=2020-05-20|url-status=live}}</ref>. 20 июля 2018 года Пак выпустил свой дебютный американский проект, англоязычный мини-альбом под названием ''Ask Bout Me''. Наряду с «SOJU», в мини-альбоме из семи треков приняли участие несколько известных американских рэперов, таких как [[Rich the Kid]] и [[Менса, Вик|Вик Менса]], а также музыканты AOMG и H1ghr, такие как Ча Ча Мэлоун и GroovyRoom<ref>{{cite web|url=https://hiphopdx.com/news/id.47732/title.jay-park-reveals-tracklist-for-ask-bout-me-ep-featuring-2-chainz-vic-mensa|title=Jay Park "Ask Bout Me" EP Stream, Cover Art & Tracklist|first=Kyle|last=Eustice|work=HipHopDX|date=2018-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20180721103125/https://hiphopdx.com/news/id.47732/title.jay-park-reveals-tracklist-for-ask-bout-me-ep-featuring-2-chainz-vic-mensa|archive-date=2018-07-21|access-date=2018-07-21|url-status=live}}</ref>. 7 июня 2019 года Пак выпустил свой пятый студийный сольный альбом ''The Road Less Traveled''. В альбом вошли песни Jay Electronica и Higher Brothers<ref>{{Cite web|url=https://hiphopkr.com/news/music-release/jay-park-road-less-traveled-lp/|title=Jay Park drops "The Road Less Traveled" LP and "Feng Shui" MV|language=en-US|last=Lena|website=HiphopKR|date=2019-06-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210428184501/https://hiphopkr.com/news/music-release/jay-park-road-less-traveled-lp/|archive-date=2021-04-28|access-date=2021-04-28|url-status=live}}</ref>. В ноябре 2019 года Джей Пак выпустил совместный мини-альбом с американским продюсером [[Hit-Boy]] под названием ''This Wasn't Supposed To Happen''. Названный в честь неожиданного характера сотрудничества дуэта, альбом ''This Wasn't Supposed To Happen'' стал вторым релизом Пака на лейбле Roc Nation, и ему предшествовал их сингл «K-Town»<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/8543095/jay-park-hit-boy-this-wasnt-supposed-to-happen-ep-announce-k-town|title='This Wasn't Supposed to Happen': Jay Park & Hit-Boy Announce Surprise EP: Exclusive|magazine=Billboard|date=November 8, 2019|access-date=December 25, 2019|archive-date=December 26, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191226010230/https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/8543095/jay-park-hit-boy-this-wasnt-supposed-to-happen-ep-announce-k-town|url-status=live}}</ref>. Месяц спустя Пак сотрудничал с латиноамериканским артистом и коллегой по Roc Nation Моцартом Ла Пара для сингла «Son Malas»<ref>{{cite web|url=https://larepublica.pe/cultura-asiatica/2019/12/21/jay-park-y-mozart-la-para-son-malas-primera-colaboracion-de-rapero-park-jaebeom-con-un-artista-latino-kpop-youtube-video/|title=Jay Park lanza "Son malas" junto a cantante dominicano Mozart La Para|work=La Republica|date=2019-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20191226010226/https://larepublica.pe/cultura-asiatica/2019/12/21/jay-park-y-mozart-la-para-son-malas-primera-colaboracion-de-rapero-park-jaebeom-con-un-artista-latino-kpop-youtube-video/|archive-date=2019-12-26|access-date=2019-12-25|url-status=live}}</ref>. На оба сингла были сняты музыкальные клипы. Пак выступил в качестве первого в истории приглашенного судьи не китайского происхождения в четвертом сезоне шоу «{{Не переведено|Рэпер Китая (телешоу)|Рэпер Китая|4=The Rap of China}}», который впервые вышел в эфир 14 августа 2020 года. Его появление на телевизионном рэп-конкурсе было встречено неоднозначно, вызвав негативную реакцию со стороны некоторых китайских зрителей, которых возмутило появление в шоу не китайца, и со стороны корейских зрителей, которых возмутил тот факт, что Пак решил появиться в китайском шоу, а не в аналогичном южнокорейском шоу «{{Не переведено|Деньги на бочку (телешоу)|Деньги на бочку|4=Show Me the Money (South Korean TV series)}}»<ref>{{Cite web|url=https://www.scmp.com/lifestyle/entertainment/article/3097337/k-pop-star-jay-parks-appointment-judge-chinese-hip-hop|title=K-pop star's appointment to China rap show panel sparks anger|language=en|website=South China Morning Post|date=2020-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20210428184459/https://www.scmp.com/lifestyle/entertainment/article/3097337/k-pop-star-jay-parks-appointment-judge-chinese-hip-hop|archive-date=2021-04-28|access-date=2021-04-28|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.allkpop.com/article/2020/09/jay-park-speaks-up-about-the-controversy-on-appearing-on-rap-of-china-but-not-appearing-on-show-me-the-money|title=Jay Park speaks up about the controversy on appearing on 'Rap of China' but not appearing on 'Show me the money'|language=en|website=[[Allkpop]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20210428184459/https://www.allkpop.com/article/2020/09/jay-park-speaks-up-about-the-controversy-on-appearing-on-rap-of-china-but-not-appearing-on-show-me-the-money|archive-date=2021-04-28|access-date=2021-04-28|url-status=live}}</ref>. 31 декабря 2021 года Пак ушел с поста генерального директора AOMG и H1gher Music, но остался советником обеих компаний<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/article/1506362wpp/jay-park-steps-down-as-ceo-of-both-aomg-and-h1ghr-music|title=Jay Park Steps Down As CEO Of Both AOMG And H1GHR MUSIC|language=en|website=[[Soompi]]|date=2021-12-31|access-date=2021-12-31}}</ref>. 3 марта 2022 года Пак основал новый лейбл под названием More Vision<ref>{{Cite web|url=https://www.soompi.com/article/1515490wpp/jay-park-announces-new-label-more-vision|title=Jay Park Announces New Label MORE VISION|language=en|website=[[Soompi]]|date=2022-03-03|access-date=2022-03-03}}</ref>. В июле Пак выпустил альбом ''Need To Know'', который выйшел 12 июля 2022 года<ref>{{cite web|url=https://entertain.naver.com/now/read?oid=437&aid=0000304441|language=ko|first=Yeon-kyung|last=Jo|date=2022-07-05|publisher=[[JTBC]]|access-date=2022-07-05|script-title=ko:박재범, 12일 신곡 'Need To Know' 발매…4개월만 新행보|trans-title=Jay Park, released a new song 'Need To Know' on the 12th... New move in only 4 months|via=[[Naver]]}}</ref>. Позже в том же месяце было объявлено, что Пак примет участие в фестивале хип-хопа Playa Festival 2022, который состоится 17-18 сентября<ref>{{cite web|url=https://entertain.naver.com/now/read?oid=144&aid=0000824761|language=ko|first=Hyo-yi|last=Hwang|date=2022-07-11|publisher=[[Sports Kyunghyang]]|access-date=2022-07-11|script-title=ko:박재범·지코·로꼬·씨잼…3년 만에 돌아온 '힙플페 2022' 합류|trans-title=Jay Park, Zico, Loco, C Jam... Joining 'Hipplefe 2022', which returns after 3 years|via=[[Naver]]}}</ref>. 16 августа было объявлено, что Пак опубликовал тизер их новой песни «Bite», релиз которой состоится 18 августа<ref>{{cite web|url=https://entertain.naver.com/now/read?oid=421&aid=0006279486|language=ko|first=Min-ji|last=Kim|date=2022-08-16|publisher=News1|access-date=2022-08-16|script-title=ko:박재범, 18일 신곡 '바이트' 발표…티저 이미지 기습 공개|trans-title=Jay Park, released a new song 'Byte' on the 18th... Teaser image surprise release|via=[[Naver]]}}</ref>. В ноябре 2022 года Пак был назван одним из мужчин года по версии [[GQ|''GQ Korea'']]<ref>{{cite web|url=https://www.gqkorea.co.kr/2022/11/18/%ec%a7%80%ed%81%90-%ec%bd%94%eb%a6%ac%ec%95%84-12%ec%9b%94%ed%98%b8-%ec%bb%a4%eb%b2%84-%eb%b0%8f-%eb%aa%a9%ec%b0%a8-%ea%b3%b5%ea%b0%9c-gq-korea-2022-december-issue/|language=ko-KR|website=GQ Korea|date=2022-11-18|access-date=2022-11-18|script-title=ko:지큐 코리아 12월호 커버 및 목차 공개 (GQ KOREA 2022 December Issue)}}</ref>. == Артистизм == === Влияния === Музыка Пака уходит своими корнями в [[Ритм-н-блюз|R&B]] и [[хип-хоп]], а точнее, в 90-е годы<ref>{{cite web|url=http://10.asiae.co.kr/Articles/new_view.htm?sec=news13&a_id=2011051822185869408|language=ko|author=Gang, Myeong-seok|date=2012-05-19|publisher=10Asia|archive-url=https://web.archive.org/web/20110523011959/http://10.asiae.co.kr/Articles/new_view.htm?sec=news13&a_id=2011051822185869408|archive-date=2011-05-23|access-date=2012-09-09|url-status=dead|script-title=ko:박재범 "힘든 건 영원한 게 아니니까 잘 견디면 된다고 생각해요" (Jay Park: "Because hardship does not last forever, I can endure it.")}}</ref>. На него повлияло творчество американских артистов, на которых он вырос, слушая, таких как [[Ашер (певец)|Ашер]], [[Джексон, Майкл|Майкл Джексон]], [[Ни-Йо]], [[Браун, Крис|Крис Браун]], {{Не переведено|Ginuwine|4=Ginuwine}}, {{Не переведено|Musiq Soulchild|4=Musiq Soulchild}}, [[Тимберлейк, Джастин|Джастин Тимберлейк]], [[Эминем]], [[Jay-Z]], [[Нас (рэпер)|Нас]], [[Шакур, Тупак|Тупак]], [[Доктор Дре]] и [[Canibus]]<ref name="neyo2">{{cite web|url=http://bntnews.hankyung.com/apps/news?popup=0&nid=04&c1=04&c2=04&c3=00&nkey=201103141952073&mode=sub_view|title=ko:박재범, 팝스타 니요(NE-YO) 내한공연 단독 오프닝 무대 선다 (Jay Park to appear on the opening stage for pop star Ne-Yo's Korean concert)|language=ko|author=Kim, Su-Ji|date=2011-03-14|publisher=bntnews|archive-url=https://web.archive.org/web/20180308041802/http://bntnews.hankyung.com/apps/news?popup=0&nid=04&c1=04&c2=04&c3=00&nkey=201103141952073&mode=sub_view|archive-date=2018-03-08|access-date=2012-07-03|url-status=live}}</ref><ref name="complex2">{{cite web|url=http://www.complex.com/music/2011/02/complex-exclusive-jay-park-talks-us-album-covering-bob-and-life-after-2pm/page/2|title=Complex Exclusive: Jay Park Talks U.S. Album, Covering B.o.B, and Life After 2PM|author=Kwak, Donnie|date=2011-02-22|publisher=Complex Music|archive-url=https://web.archive.org/web/20120927042641/http://www.complex.com/music/2011/02/complex-exclusive-jay-park-talks-us-album-covering-bob-and-life-after-2pm/page/2|archive-date=2012-09-27|access-date=2012-06-22|url-status=dead}}</ref><ref name="mj">{{cite web|url=http://10.asiae.co.kr/Articles/new_view.htm?sec=ent0&a_id=2010080918535126395|title=Park Jae-beom - Part 2|author=Kang, Myoung-Seok|date=2010-08-09|publisher=10Asia|archive-url=https://web.archive.org/web/20150610215209/http://10.asiae.co.kr/Articles/new_view.htm?sec=ent0&a_id=2010080918535126395|archive-date=2015-06-10|access-date=2012-09-09|url-status=dead}}</ref><ref name="chrisbrown">{{cite web|url=http://star.mt.co.kr/stviewEng.php?type=3&no=2012020908205184470|title=Jay Park says, "My music lacks mass appeal? Please open up to me" (Interview)|author=Park, Young Woong|date=2012-02-10|publisher=StarNews|archive-url=https://web.archive.org/web/20150610204613/http://star.mt.co.kr/stviewEng.php?type=3&no=2012020908205184470|archive-date=2015-06-10|access-date=2012-09-09|url-status=dead}}</ref>. Парк считает Ашера своим кумиром и одним из самых влиятельных людей, оказавших на него влияние, которого он начал слушать в 6-м классе<ref name="usher">{{cite web|url=http://www.allkpop.com/2010/05/jay-park-fools-around-with-new-usher-cover-on-youtube|title=Jay Park fools around with two new covers on Youtube|date=2010-05-04|publisher=[[Allkpop]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20100507075517/http://www.allkpop.com/2010/05/jay-park-fools-around-with-new-usher-cover-on-youtube|archive-date=2010-05-07|access-date=2012-09-09|url-status=live}}</ref><ref name="entermedia">{{cite web|url=http://entermedia.co.kr/news/news_view.html?idx=1212|title=ko:가식과는 무관한 26살 청년 박재범 (The 26-year-old Jay Park is irrelevant to pretense)|language=ko|author=Jung, Suk-hee|date=2012-03-20|publisher=Entermedia|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119070249/http://www.entermedia.co.kr/news/articleView.html?idxno=1212|archive-date=2021-01-19|access-date=2012-09-09|url-status=live}}</ref>. Он также называет Майкла Джексона своим образцом для подражания, поскольку «он лучший»<ref name="mj" />. Он называет Ашера и Майкла Джексона певцами и танцорами, которые влияют на него вокально и танцевально, поскольку он пытается подражать им, просматривая их музыкальные клипы<ref name="entermedia" />. В 2012 году Пак также ссылался на Криса Брауна как на источник вдохновения, и хотел «стать певцом, который мог бы хорошо петь и читать рэп, как [он]»<ref name="chrisbrown" />. Пак начал слушать хип-хоп музыку, когда учился во втором классе, после того, как один из его двоюродных братьев дал ему послушать «Regulate» [[Warren G|Уоррена Джи]]<ref name="neyo2" /><ref>{{cite web|url=http://www.yoraps.com/next2blow1.php?subaction=showfull&id=1298390862&archive=&start_from=&ucat=4&|title=Jay Park - A Walk In The Park|author=Jai Boo|date=2011-02-22|publisher=YoRaps.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20110226135746/http://www.yoraps.com/next2blow1.php?subaction=showfull&id=1298390862&archive=&start_from=&ucat=4&|archive-date=2011-02-26|access-date=2012-09-09|url-status=dead}}</ref>. В целом, Пак заявил, что он «на самом деле слушает музыку не для того, чтобы черпать вдохновение, я слушаю музыку, потому что я слушаю музыку, но я действительно получаю вдохновение, когда слушаю музыку, это определенно помогает»<ref name="singapore-press-conference-2013">{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=VEOucNGIyyw|title=Jay Park - Live in Singapore 2013 Press Conference Part 1|date=2013-01-22|publisher=imaginetvnetwork|archive-url=https://web.archive.org/web/20130122204032/http://www.youtube.com/watch?v=VEOucNGIyyw&gl=US&hl=en|archive-date=2013-01-22|access-date=2013-02-07|url-status=live}}</ref>. В своих танцах Пак выделяет {{Не переведено|Art of Movement|4=Art of Movement}}, Skill Methods и {{Не переведено|Massive Monkees|4=Massive Monkees}} в качестве [[би-бой]] команд, которые оказывают на него влияние<ref name="influence">{{cite web|url=http://www.allkpop.com/2010/09/jay-park-joins-facebook|title=Jay Park joins Facebook!|date=2010-09-18|publisher=[[Allkpop]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20120103011621/http://www.allkpop.com/2010/09/jay-park-joins-facebook|archive-date=2012-01-03|access-date=2012-09-09|url-status=live}}</ref><ref name="dance2">{{cite news|title=Jay Park: Second Shot at Fame Overwhelming|author=Hicap, Jonathan M.|url=http://www.mb.com.ph/articles/280126/jay-park-second-shot-fame-overwhelming|date=October 2, 2010|access-date=September 9, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20101005034850/http://www.mb.com.ph/articles/280126/jay-park-second-shot-fame-overwhelming|archive-date=October 5, 2010|newspaper=Manila Bulletin|url-status=dead}}</ref>. Он также цитирует Эндрю Батерину из SoReal Cru; участников Movement Lifestyle Кеона Мадрида, Лайла Бенигу и Шона Эваристо; Иэна Иствуда и Twitch<ref name="influence" /><ref name="dance2" />. Пак также вдохновлен тайваньско-американским игроком [[Национальная баскетбольная ассоциация|НБА]] [[Лин, Джереми|Джереми Лином]], который говоря, что Лин «был вне поля зрения, а теперь он играет с лучшими из лучших. Люди не могут ненавидеть его, даже если захотят, потому что он такой хороший. Вот каким должен быть К-поп-звезда в Америке, если он хочет добиться успеха. Они должны быть настолько хороши во всех отношениях, что даже если люди будут ненавидеть их, они ничего не смогут сказать»<ref>{{cite magazine|title=How Jay Park Became the Face of a 'New Breed' of K-Pop R&B|url=http://www.spin.com/blogs/how-jay-park-became-face-new-breed-k-pop-rb|author=Bevan, David|magazine=SPIN Magazine|date=March 9, 2012|access-date=September 9, 2012|archive-date=September 18, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120918210042/http://www.spin.com/blogs/how-jay-park-became-face-new-breed-k-pop-rb|url-status=live}}</ref>. === Музыкальный стиль === Музыка Джей Пака, как правило, представляет собой [[Современный ритм-н-блюз|современный R&B]] и [[хип-хоп]], но он также включает в свои песни [[Поп-музыка|поп]], [[Танцевальная музыка|танцевальную]], [[соул]], [[Электронная музыка|электронную]] и [[Акустическая музыка|акустическую музыку]]<ref>{{cite web|url=http://theurbanwire.com/2012/07/23/jay-park/|title=Jay Park: A Breath of Fresh Air|author=Chan, Genevieve|date=2012-07-23|publisher=The Urban Wire|archive-url=https://web.archive.org/web/20120919232857/http://theurbanwire.com/2012/07/23/jay-park/|archive-date=2012-09-19|access-date=2012-09-09|url-status=live}}</ref>. До дебюта в [[2PM]] Пака учил вокалу бывший участник SOLID и известный R&B исполнитель {{Не переведено|Ким Йохан|4=Johan Kim}}, который также известен как тренер по вокалу многих айдолов в индустрии<ref name="johan">{{cite web|url=http://www.allkpop.com/2011/11/jay-park-his-past-mentor-kim-jo-han-talk-about-their-relationship|title=Jay Park & his past mentor Kim Jo Han talk about their relationship|date=2011-11-22|publisher=[[Allkpop]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20120419023550/http://www.allkpop.com/2011/11/jay-park-his-past-mentor-kim-jo-han-talk-about-their-relationship|archive-date=2012-04-19|access-date=2012-09-09|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.soompi.com/2011/07/25/kim-jo-han-vocal-trainer-for-snsd-2pm-and-super-junior/|title=Kim Jo Han: Vocal Trainer For SNSD, 2PM, and Super Junior|date=2011-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20120911202031/http://www.soompi.com/2011/07/25/kim-jo-han-vocal-trainer-for-snsd-2pm-and-super-junior/|archive-date=2012-09-11|access-date=2012-09-09|url-status=live}}</ref>. Ким далее сказал, что «[Пак] обладает привлекательным и уникальным голосом» и «определенно выделяется среди остальных»<ref name="johan" />. Пак начал писать рэп-тексты в восьмом классе<ref name="10asia">{{cite web|url=http://10.asiae.co.kr/Articles/new_view.htm?a_id=2012022813443173203|title=Jay Park - Pt. 1|author=Choi, Ji-eun|date=2012-02-28|publisher=10Asia|archive-url=https://web.archive.org/web/20160127124454/http://10.asiae.co.kr/Articles/new_view.htm?a_id=2012022813443173203|archive-date=2016-01-27|access-date=2012-09-09|url-status=dead}}</ref>. С тех пор как он стал сольным исполнителем, он полностью контролирует свою музыку: он пишет и композирует свои собственные песни, продюсирует свои альбомы, выбирает людей, с которыми хочет работать, и участвует в мастеринге и сведении своих песен, что почти неслыханно для певца в корейской музыкальной индустрии<ref name="neyo2" /><ref name="10asia" /><ref name="sound">{{cite web|url=http://enewsworld.mnet.com/kcelebs/kcelebs_detail.asp?stID=218|title=Jay Park: ′I Want to Become a First Place Musician′|author=Kim, Ji-yeon|date=2012-02-24|publisher=CJ E&M enewsWorld|archive-url=https://archive.today/20130129001222/http://enewsworld.mnet.com/kcelebs/kcelebs_detail.asp?stID=218|archive-date=2013-01-29|access-date=2012-09-09|url-status=dead}}</ref>. Пак говорит, что он хочет, чтобы люди не только писали хиты, но и слушали его стиль музыки, чтобы они слушали музыку, «звучащую как у Джей Пака»<ref name="sound" /><ref>{{cite web|url=http://m.media.daum.net/entertain/enews/view?newsid=20120213082510586|language=ko|author=Jun Won|date=2012-02-13|publisher=NewsEn|archive-url=https://archive.today/20130221090100/http://m.media.daum.net/entertain/enews/view?newsid=20120213082510586|archive-date=2013-02-21|access-date=2012-09-09|url-status=live|script-title=ko:박재범 "비즈니스 냄새나는 음악 별로, 돈 관심없다" (Jay Park is "Not interested in doing music just for the business and money")}}</ref>. Свободно владея английским и корейским языками, Пак пишет песни на этих двух языках<ref name="video">{{cite web|url=http://www.ny1.com/content/special_reports/asianamerican_heritage_week_2012/162017/korean-sound-wave--korean-american-star-s-popularity-extends-to-new-york|title=Korean Sound Wave: Korean-American Star's Popularity Extends To New York|author=Dodley, Lewis|date=2012-05-05|publisher=NY1.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120601050754/http://www.ny1.com/content/special_reports/asianamerican_heritage_week_2012/162017/korean-sound-wave--korean-american-star-s-popularity-extends-to-new-york|archive-date=2012-06-01|access-date=2012-06-27|url-status=dead}}</ref>. Он признает, что ему легче писать песни на английском, чем на корейском, в подростковом возрасте он начал изучать корейский язык<ref name="10asia" />. В 2011 году Пак заявил, что музыка, которую он в настоящее время создает, - это «музыка, которую я хотел делать» до его ухода из 2PM<ref>{{cite web|url=http://www.cnngo.com/seoul/life/interview-jay-park-scores-big-after-turbulent-years-050318|title=Interview: Jay Park scores big after a 'turbulent couple of years'|author=Cha, Frances|date=2011-06-03|publisher=CNN GO|archive-url=https://web.archive.org/web/20120919010253/http://www.cnngo.com/seoul/life/interview-jay-park-scores-big-after-turbulent-years-050318|archive-date=2012-09-19|access-date=2012-09-09|url-status=dead}}</ref>. Его музыкальный процесс начинается с прослушивания большого количества битов, присланных различными продюсерами, пока он думал о том, какую песню он хочет написать, и в конце концов составил краткий список потенциальных битов для работы<ref name="10asia" />/ Затем Пак работает над мелодией песни, а также над идеями и текстом. Сначала он пишет припев к песне и, наконец, куплеты<ref>{{cite web|url=http://www.iammeg.ph/news/new-beginnings|title=New Beginnings|author=Virina, Bianca|publisher=iammeg.ph|archive-url=https://web.archive.org/web/20120521192428/http://www.iammeg.ph/news/new-beginnings|archive-date=2012-05-21|access-date=2012-09-09|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.philstar.com/Article.aspx?publicationSubCategoryId=70&articleId=804146|title=Jay Park embraced by Filipinos|author=Esteves, Patricia|date=2012-05-06|publisher=philstar.com|archive-url=https://archive.today/20130208163112/http://www.philstar.com/Article.aspx?publicationSubCategoryId=70&articleId=804146|archive-date=2013-02-08|access-date=2012-09-09|url-status=dead}}</ref>. Пак вдохновляется всем, когда пишет песни: «просто слушает хорошие песни, видит хорошее живое исполнение, хорошо общается с людьми. Просто повседневная жизнь»<ref name="urbanwire">{{cite news|title=How Jay Park took Manila by storm (literally)|author=Ignacio, Angela V.|url=http://lifestyle.inquirer.net/47431/how-jay-park-took-manila-by-storm-literally|date=May 12, 2012|access-date=September 9, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120625134751/http://lifestyle.inquirer.net/47431/how-jay-park-took-manila-by-storm-literally|archive-date=June 25, 2012|newspaper=Philippine Daily Inquirer|url-status=live}}</ref>. На некоторые песни Пака повлияли песни других исполнителей, например, его песня «Turn Off Your Phone» (전화기를 꺼놔) из его альбома New Breed была вдохновлена хитом Лисанга «Turn Off the TV...». (TV를 껐네 с их 7-го альбома Asura Balbalta<ref name="10asia" />. == Личная жизнь == 8 марта 2020 года на [[Ортега, Брайан|Брайана Ортегу]] было подано заявление в полицию за то, что он якобы дал пощечину Паку, который является хорошим другом бойца [[Ultimate Fighting Championship|UFC]] в полулегком весе [[Чон Чхан Сон|Чон Чхан Сона]] (также известного как «Корейский зомби») и служит его переводчиком. Предположительно, пощечина была получена, когда Чон пошел в туалет на [[UFC 248]]<ref>{{Cite web|url=https://mmajunkie.usatoday.com/2020/03/korean-zombie-chan-sung-jung-manager-police-report-brian-ortega-slap-ufc-248|title=Chan Sung Jung manager: Police report filed after alleged Brian Ortega slap at UFC 248|language=en|website=MMA Junkie|date=2020-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20200309033657/https://mmajunkie.usatoday.com/2020/03/korean-zombie-chan-sung-jung-manager-police-report-brian-ortega-slap-ufc-248|archive-date=2020-03-09|access-date=2020-03-09|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mmamania.com/2020/3/8/21170277/brian-ortega-thrown-out-of-ufc-248-after-slapping-k-pop-star-and-korean-zombie-translator-jay-park|title=Brian Ortega thrown out of UFC 248 after slapping K-Pop star Jay Park|language=en|first=Ryan|last=Harkness|website=MMAmania.com|date=2020-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20200713061115/https://www.mmamania.com/2020/3/8/21170277/brian-ortega-thrown-out-of-ufc-248-after-slapping-k-pop-star-and-korean-zombie-translator-jay-park|archive-date=2020-07-13|access-date=2020-03-09|url-status=live}}</ref>. Пак [[Билингвизм|билингв]], свободно владеет английским и корейским языками и может говорить на базовом китайском<ref>{{Citation|title=Behind The Scene: Jay Park Works Hard To Learn Chinese {{!}} The Rap of China 2020 {{!}} 中国新说唱2020 {{!}} iQIYI|date=October 2, 2020|url=https://www.youtube.com/watch?v=yAgoQAOXTY0|language=en|access-date=April 28, 2021|archive-date=April 28, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210428184500/https://www.youtube.com/watch?v=yAgoQAOXTY0|url-status=live}}</ref>. === Благотворительность === 8 марта 2022 года Пак пожертвовал 50 миллионов [[Южнокорейская вона|вон]] Ассоциации помощи пострадавшим от стихийных бедствий «Мост Надежды», чтобы помочь жертвам массовых лесных пожаров, которые начались в Ульджине, Кенбук, а также распространились на Самчок, Канвондо<ref>{{cite web|url=https://entertain.naver.com/now/read?oid=421&aid=0005956267|language=ko|author=Ahn Tae-hyun|date=2022-03-08|publisher=News1|access-date=2022-03-08|script-title=ko:박재범, 산불 피해 이웃에 5000만원 기부|trans-title=Park Jae-beom donates 50 million won to neighbors affected by forest fires|via=[[Naver]]}}</ref>. 12 августа 2022 года Пак пожертвовал 100 миллионов вон на помощь пострадавшим от наводнения в Южной Корее в 2022 году через Корейскую ассоциацию помощи пострадавшим от стихийных бедствий «Мост Надежды»<ref>{{cite web|url=https://entertain.naver.com/now/read?oid=410&aid=0000887535|language=ko|author=Kim Na-young|date=2022-08-12|publisher=MK Sports|access-date=2022-08-12|script-title=ko:박재범 기부 동참 "호우피해 돕기 위해 1억 쾌척|trans-title=Park Jae-beom's donation participation "100 million donations to help the victims of heavy rain|via=[[Naver]]}}</ref>. == Дискография == === Студийные альбомы === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" ! rowspan="2" style="width:15em;"|Название ! rowspan="2" style="width:25em;"|Детали ! colspan="3" |Рейтинг ! rowspan="2" style="width:10em;" |Продажи |- ![[GAON|KOR '''Gaon''']]<ref>* {{Cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=07&hitYear=2012&termGbn=week|title=국내 대표 음악 차트 가온차트!|publisher=gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-16|archive-date=2020-05-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20200508122143/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=07&hitYear=2012&termGbn=week|url-status=live}} * {{Cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=37&hitYear=2014&termGbn=week|title=국내 대표 음악 차트 가온차트!|publisher=gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-16|archive-date=2018-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20180927141540/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=37&hitYear=2014&termGbn=week|url-status=live}} * {{Cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=47&hitYear=2015&termGbn=week|title=국내 대표 음악 차트 가온차트!|publisher=gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-16|archive-date=2017-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20170107231133/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=47&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}} * {{Cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=47&hitYear=2016&termGbn=week|title=국내 대표 음악 차트 가온차트!|publisher=gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-16|archive-date=2016-11-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20161124095051/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=47&hitYear=2016&termGbn=week|url-status=live}}</ref> ![[Top Heatseekers|US Heat]]<ref>{{Cite web|url=http://www.billboard.com/artist/304293/jay-park/chart|title=Jay Park - Chart history {{!}} Billboard|publisher=www.billboard.com|lang=en|access-date=2017-05-16|archive-date=2017-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170515044640/http://www.billboard.com/artist/304293/jay-park/chart|url-status=live}}</ref> ![[Чарты Billboard|US]] [[Чарты Billboard|World]]<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.billboard.com/artist/304293/jay-park/chart?f=339|title=Jay Park - Chart history {{!}} Billboard|publisher=www.billboard.com|lang=en|access-date=2017-05-16|archive-date=2017-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170524082033/http://www.billboard.com/artist/304293/jay-park/chart?f=339|url-status=live}}</ref> |- |''New Breed'' |style="text-align:left;" | * Язык: корейский * Дата выхода: 7 февраля 2012 г. * Лейблы: SidusHQ, [[Universal Music Group|Universal Music]] * Формат: [[Компакт-диск|CD]], [[Цифровое скачивание музыки|цифровая загрузка]] |1 |16 |4 | * [[Республика Корея|KOR]]: 76 829<ref>{{Cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?termGbn=year&hitYear=2012&targetTime=15&nationGbn=T|title=국내 대표 음악 차트 가온차트!|publisher=gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-16|archive-date=2017-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170305002304/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?termGbn=year&hitYear=2012&targetTime=15&nationGbn=T|url-status=live}}</ref> |- |''Evolution'' |style="text-align:left;" | * Язык: корейский * Дата выхода: 1 сентября 2014 г. * Лейблы: SidusHQ, [[AOMG]] * Формат: CD, цифровая загрузка |3 |— |5 | * KOR: 33 512<ref>{{Cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=2014&hitYear=2014&termGbn=year|title=국내 대표 음악 차트 가온차트!|publisher=gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-16|archive-date=2021-01-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210120073142/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=2014&hitYear=2014&termGbn=year|url-status=live}}</ref> |- |''₩orld ₩ide'' |style="text-align:left;" | * Язык: корейский * Дата выхода: 5 ноября 2015 г. * Лейблы: [[AOMG]], [[CJ E&M]] * Формат: CD, цифровая загрузка |4 |— |5 | * KOR: 32 776<ref>{{Cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=2015&hitYear=2015&termGbn=year|title=국내 대표 음악 차트 가온차트!|publisher=gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-16|archive-date=2016-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160111080741/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=2015&hitYear=2015&termGbn=year|url-status=live}}</ref> |- |''Everything You Wanted'' |style="text-align:left;" | * Язык: корейский, английский * Дата выхода: 20 октября 2016 г. * Лейблы: [[AOMG]], [[CJ E&M]] * Формат: CD, цифровая загрузка |5 |— |3 | * KOR: 23 027<ref>{{Cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=2016&hitYear=2016&termGbn=year|title=국내 대표 음악 차트 가온차트!|publisher=gaonchart.co.kr|access-date=2017-05-16|archive-date=2015-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20150203005818/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=2016&hitYear=2016&termGbn=year|url-status=live}}</ref> |} === Мини-альбомы === * 2010: ''Count on Me'' * 2011: ''Take a Deeper Look'' * 2011: ''New Breed Part 1'' * 2016: ''Scene Stealers'' (с [[Ugly Duck]]) === Микстейпы === * 2012: ''Fresh A!r: Breathe !t'' === OST === {| class="wikitable" |- !Год !Название !Песня !Канал |- |rowspan="1"|2007 |rowspan="1"|''Королевский двор: тайна заговора'' * Дата выпуска: 9 июля 2007 | «{{lang-ko2|正(정)}}» (Чон) |[[SBS (Республика Корея)|SBS]] |- |rowspan="2"|2011 |rowspan="1"|''Обман нации 3D'' | «Demon» | |- |''Мистер Айдол'' | «Summer Dream» (Mr. Children) | |- |rowspan="1"|2012 |rowspan="1"|''[[Принц с чердака]]'' * Дата выпуска: 19 апреля 2012 | «{{lang-ko2|해피엔딩}}» (Happy Ending) |[[SBS (Республика Корея)|SBS]] |- |rowspan="1"|2013 |rowspan="1"|''Она – просто нечто'' * Дата выпуска: 30 мая 2013 | «{{lang-ko2|발칙한 녀}}» (Rude Girl) |[[TVN (Республика Корея)|tvN]] |- |rowspan="1"|2015 |rowspan="1"|''[[Мой призрак|О мой призрак]]'' * Дата выпуска: 14 августа 2015 | «{{lang-ko2|아이즈}}» (Eyes) |[[TVN (Республика Корея)|tvN]] |} == Награды и номинации == === [[Mnet Asian Music Awards]] === {{awards table}} |- | rowspan="2" align="center" |2011 | rowspan="2" |Abandoned |Лучшее танцевальное выступление — Соло | {{nom}} |- |Песня года | {{nom}} |- |align="center" |2013 |Joah |Лучшее танцевальное выступление — Мужское соло | {{nom}} |- | rowspan="2" |2015 | rowspan="2" |MOMMAE |Лучшее рэп выступление | {{nom}} |- |Песня года | {{nom}} |} === [[Golden Disk Awards]] === {{awards table}} |- |2012 |''Take a Deeper Look'' |Дисковый Понсан <small>(Запись года)</small> | {{won}} |- | rowspan="2" |2013 |''New Breed'' |Лучший дисковый альбом | {{nom}} |- |Джей Пак |Награда за популярность | {{nom}} |} === [[Korean Hip Hop Awards]] === {{awards table}} |- | rowspan="5" |2017 |Джей Пак |Артист года | {{won}} |- |''Everything You Wanted'' |R&B Альбом года | {{won}} |- |«All I Wanna Do (K)» <small>(Feat. Hoody & Loco)</small> |R&B трек года | {{nom}} |- |«Ain’t No Party Like a AOMG Party» <small>(с [[Ugly Duck]])</small> |Хип-хоп трек года | {{nom}} |- |«City Breeze» <small>(with Kirin)</small> |Лучшая совместная работа года | {{nom}} |} === [[Korean Music Awards]] === {{awards table}} |- | rowspan="2" |2013 |''New Breed'' |Лучший R&B & Соул альбом | {{nom}} |- |Джей Пак |Музыкант года по опросу интернет-пользователей | {{won}} |- | rowspan="3" |2015 |''Evolution'' |Лучший R&B & Соул альбом | {{nom}} |- |«Ride Me» <small>({{lang-ko2|올라타}})</small> |Лучшая R&B & Соул песня | {{nom}} |- |Джей Пак |Музыкант года по опросу интернет-пользователей | {{won}} |- | rowspan="4" |2017 |''Everything You Wanted'' |Лучший R&B & Соул альбом | {{won}} |- |«All I Wanna Do (K)» <small>(Feat. Hoody & [[Loco]])</small> |Лучшая R&B & Соул песня | {{nom}} |- |«City Breeze» <small>(с Kirin)</small> |Лучшая R&B & Соул песня | {{nom}} |- |Джей Пак |Музыкант года | {{won}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.jaypark.com/ jaypark.com] – официальный сайт Джей Пака * [https://www.aomgofficial.com/ aomgofficial.com] – официальный сайт [[AOMG]]{{Внешние ссылки}} csc06s3lqmmadf6p07zk7t49b1m8uay 4 1119712 10356577 10356521 2025-06-17T12:57:30Z Նարեկ12 151943 /* Նարեկ12 */ 10356577 wikitext text/x-wiki {{Վիքիպեդիա:Ջերմուկի վիքիակումբ, աշխատասեղան/գլխագիր}} == [[Մասնակից:Hrayr95|Hrayr95]] == # {{Pagesize|Էլմինա ամրոց}} # {{Pagesize|Սանդալներ}} # {{Pagesize|Գերիթ Ռիթվելդ}} == [[Մասնակից:Lune.3108|Lune.3108]] == # {{Pagesize|Աշխարհագրական սահման}} # {{Pagesize|Մուցու (ծովածոց)}} # {{Pagesize| Ջորջիայի նեղուց}} # {{Pagesize|Տարոն Իսկենդերյան}} # {{Pagesize|Անի Սարգսյան (ֆուտբոլիստ)}} # {{Pagesize| Ալեքսանդր Մելիխով}} # {{Pagesize|Դավիթ Տերտերյան}} # {{Pagesize|Էդուարդ Ստուրկի}} # {{Pagesize|Նորա Եղյան}} # {{Pagesize|Անի Կարապետյան}} # {{Pagesize|Բիաս (գետ)}} # {{Pagesize|Ատչաֆալայա (գետ)}} # {{Pagesize|Ֆենյան ճահիճներ}} # {{Pagesize|Վարբա (կղզի)}} # {{Pagesize|Մեծ ավազանի անապատ}} # {{Pagesize|Ջերբա (կղզի)}} # {{Pagesize|Պամլիկո (ծովածոց)}} # {{Pagesize|Չիլով (կղզի)}} # {{Pagesize|Պիրալլահի (կղզի)}} # {{Pagesize|Ավստրալիական մեծ ծոց}} # {{Pagesize|Կուպեր Քրիկ}} # {{Pagesize|Հալեակալա (հրաբուխ)}} # {{Pagesize|Մետրոպոլիտենի արեալ}} # {{Pagesize|Հարավաֆրիկյան Հանրապետության աշխարհագրություն}} # {{Pagesize|Հնդկաստանի աշխարհագրություն}} # {{Pagesize|Վասյուգանի ճահիճներ}} == [[Մասնակից:RobertAvagyan2007|RobertAvagyan2007]] == # {{Pagesize|Լեոնարդ Վուդ}} # {{Pagesize|Էզանա}} # {{Pagesize|Էդգար Բաբայան}} # {{Pagesize|Մարատ Բուրաև}} # {{Pagesize|Էդուարդ Չուդնովսկի}} # {{Pagesize|Դմիտրի Լավրիշչև}} # {{Pagesize|Յարոսլավ Մատվիենկո}} # {{Pagesize|Մաքսիմ Մայրովիչ}} # {{Pagesize|Վլադիմիր Խոզին}} # {{Pagesize|Դմիտրի Նեպոգոդով}} # {{Pagesize|Դմիտրի Չիստյակով}} # {{Pagesize|Եվգենի Բուդնիկ}} # {{Pagesize|Քոլսոն Ուայթհեդ}} # {{Pagesize|Ջոն Ուինթրոպ}} # {{Pagesize|Սավաննախեթ (քաղաք)}} # {{Pagesize|Կոռնելիուս Ռայան}} # {{Pagesize|Արչիբալդ Դեյվիդ Սթիրլինգ}} # {{Pagesize|Համեր Դերոբուրտ}} # {{Pagesize|Յահյա իբն Մուհամմադ Համիդ ալ-Դին}} # {{Pagesize|Լիութպրանդ}} # {{Pagesize|Դոնալդ I (Շոտլանդիայի թագավոր)}} # {{Pagesize|Մայքլ Հասթինգս}} # {{Pagesize|Մարիամ Մարգարեուհի}} # {{Pagesize|Աբու Իսհակ Իբրահիմ իբն Ահմադ}} # {{Pagesize|Ջոն Ֆիլիպ Քի}} # {{Pagesize|Էնթոնի Ուիլֆորդ Բրիմլի}} # {{Pagesize|Դեյվիդ Հասելհոֆ}} # {{Pagesize|Բոլեսլավ III Ծուռբերան}} # {{Pagesize|Թոմաս Բիչեմ}} # {{Pagesize|Ռաուֆ Դենքթաշ}} # {{Pagesize|Պոկահոնտաս}} # {{Pagesize|Մահարիշի Մահեշ Յոգի}} # {{Pagesize|Վասիշտա}} # {{Pagesize|Կաշյապա (հինդուիզմ)}} # {{Pagesize|Էդմունդ Կամպիոն}} # {{Pagesize|Դալայ Լամա VII}} # {{Pagesize|Բեռնար Ստիգլեր}} # {{Pagesize|Հարոլդ Լաֆայեթ Հանթ}} # {{Pagesize|Բեռնար-Ռընե դը Լոնե}} # {{Pagesize|Բեռնարդո դե Գալվես}} # {{Pagesize|Փիթեր Մեյհյու}} # {{Pagesize|Անտուանետ Բրաուն Բլեքուել}} # {{Pagesize|Վալլաբհա}} # {{Pagesize|Բոբ Գուչչիոնե}} # {{Pagesize|Մարգարեթ Փրայս}} # {{Pagesize|Սոնյա Յոնչևա}} # {{Pagesize|Պատրիցիա Յանեչկովա}} # {{Pagesize|Ինգվար Վիքսել}} # {{Pagesize|Թոմաս Հեմփսոն}} # {{Pagesize|Դանիելա Դեսսի}} # {{Pagesize|Քեթրին Ջենքինս}} # {{Pagesize|Փեթսի Քլայն}} # {{Pagesize|Թաջ Մահալ (երաժիշտ)}} # {{Pagesize|Ջունիոր Ուելս}} # {{Pagesize|Բարրի Հերն}} # {{Pagesize|Գրեմ Հենրի}} # {{Pagesize|Գերի Բաթմեն}} # {{Pagesize|Ջեք Բրոտոն}} # {{Pagesize|Պետ Սեմմիթ}} # {{Pagesize|Ժուրավուշկա}} # {{Pagesize|Արտակարգ կոմիսար}} # {{Pagesize|Թռչնակը լարի վրա}} # {{Pagesize|Պողպատե մագնոլիաներ}} # {{Pagesize|Խոսակցության թեմա}} # {{Pagesize|Մերի Ռայլի}} # {{Pagesize|Սեմի երգը}} # {{Pagesize|Զինյո}} # {{Pagesize|Վեստերվալդ}} # {{Pagesize|Բառ դեզ Էկրեն}} # {{Pagesize|Բալանեշտի}} # {{Pagesize|Օսա (լեռ)}} # {{Pagesize|Զլա Կոլատա}} # {{Pagesize|Տայգետոս}} # {{Pagesize|Սիեռա Մորենա}} # {{Pagesize|Ռիսի}} # {{Pagesize|Վիճակահանություն}} # {{Pagesize|Ֆոտոֆինիշ}} # {{Pagesize|Ամակուսա-Նադա}} # {{Pagesize|Կումանո-Նադա}} # {{Pagesize|Գենկայ-Նադա}} # {{Pagesize|Էնսյու-Նադա}} # {{Pagesize|Հյուգա-Նադա}} # {{Pagesize|Իկարոսի ծով}} # {{Pagesize|Յացուշիրո (ծովածոց)}} # {{Pagesize|Սամար (ծով)}} # {{Pagesize|Իրմինգերի ծով}} # {{Pagesize|Կամոտես}} # {{Pagesize|Թրակիական ծով}} # {{Pagesize|Թադեուշ Մազովեցկի}} # {{Pagesize|Լյուդվիգ Չիբիրով}} # {{Pagesize|Խոսե Մարիա Վելասկո Իբարա}} # {{Pagesize|Մայքլ Մենլի}} # {{Pagesize|Ժան-Կլոդ Դյուվալիե}} # {{Pagesize|Խուան Դոմինգո Պերոն}} # {{Pagesize|Խորխե Ռաֆայել Վիդելա}} # {{Pagesize|Ֆեռնանդո դե լա Ռուա}} # {{Pagesize|Էդուարդո Դուալդե}} # {{Pagesize|Լեոնիդ Լեոնով}} # {{Pagesize|Ֆեոդոր Աբրամով}} # {{Pagesize|Էնթոնի Հորովից}} # {{Pagesize|Վալդեմար Բոնզելս}} # {{Pagesize|Ռիչարդ Ֆրենսիս Բերթոն}} # {{Pagesize|Քլայվ Բելլ}} # {{Pagesize|Բորիս Օլեյնիկ}} # {{Pagesize|Եվգենի Դոլմատովսկի}} # {{Pagesize|Քեթրին Էնն Փորթեր}} # {{Pagesize|Ռիչարդ Փաուերս}} # {{Pagesize|Մերի Չեյզ}} # {{Pagesize|Ջոն Հերսի}} # {{Pagesize|Շելլի-Էն Ֆրեյզեր-Փրայս}} # {{Pagesize|Ինգրիդ Բետանկուր}} # {{Pagesize|Մինգ-Նա Վեն}} # {{Pagesize|Նորմա Շիրեր}} # {{Pagesize|Կլարիս Դլամինի-Զումա}} # {{Pagesize|Զաուր Կալոև}} # {{Pagesize|Կանանց կարգավիճակի համաշխարհային համաժողով (1995)}} # {{Pagesize|Կայանե Ալդորինո}} # {{Pagesize|Տեղական եկեղեցի}} # {{Pagesize|Սիգրիդ Կաագ}} # {{Pagesize|Մարմնական անձեռնմխելիություն}} # {{Pagesize|Կանանց աշխատանք}} # {{Pagesize|Կանանց ընտրական իրավունքի պատմություն }} # {{Pagesize|Հելմուտ Ռան}} # {{Pagesize|Դոմինգո Ֆաուստինո Սարմիենտո}} # {{Pagesize|«Արարատ» Երևան ֆուտբոլային ակումբի պատմություն}} # {{Pagesize|Նատալյա Կուստինսկայա}} # {{Pagesize|Նիկոլայ Ֆոմենկո}} # {{Pagesize|Վատիկանի պատմություն}} # {{Pagesize|Կանանց ընտրական կազմակերպությունների ցանկ}} # {{Pagesize|Գենադի Խվատով}} # {{Pagesize|Վիկտոր Ֆյոդորով}} # {{Pagesize|Գիլբերտ Հովի Գրովենոր}} # {{Pagesize|Կոկի Ռոբերտս}} # {{Pagesize|Հուատ Ախմետով}} # {{Pagesize|Երկինքը ադամանդների մեջ}} # {{Pagesize|Ջոնի Մաթիս}} # {{Pagesize|Յան Զախարա}} # {{Pagesize|Սվետլանա Եվսեևա}} # {{Pagesize|Գաբրիել դը Բրոլյի }} # {{Pagesize|Վեռներ Լայմգրուբեր}} # {{Pagesize|Արքայազնը (ֆիլմ, 2025)}} # {{Pagesize|Պահապան (ֆիլմ, 2025)}} # {{Pagesize|Ալեքսեյ Ալեքսենկո}} # {{Pagesize|Օլեգ Ավդեև}} # {{Pagesize|Պալմա 2}} # {{Pagesize|Մարգարե։ Ալեքսանդր Պուշկինի պատմությունը }} # {{Pagesize|Կավարտվի ամառը}} # {{Pagesize|Գրետե Աննա Լեյտց}} # {{Pagesize|Խորհրդարանական ընտրություններ Գերմանիայում (2025)}} # {{Pagesize|Ժառանգություն (ֆիլմ, 2025)}} # {{Pagesize|Բարբարա Ռիլսկա}} # {{Pagesize|Միխայլո Ստելմախ }} # {{Pagesize|Թինի Ռյոյս }} # {{Pagesize|Իսաիաս Ռոդրիգես}} # {{Pagesize|Երգը տխուր է հնչում}} # {{Pagesize|Հանճարը (ֆիլմ, 2025)}} # {{Pagesize|Կեղտոտ խաղ (ֆիլմ, 2025) }} # {{Pagesize|Ժակ Գիտտե}} # {{Pagesize|Դիդիե Գիյոմ}} # {{Pagesize|Դևիդ Գասկել}} # {{Pagesize|Ալեքսեյ Պոդբերյոզկին}} # {{Pagesize|Ռուսաստանի Սոցիալիստական միասնական կուսակցություն}} # {{Pagesize|Պեդրո Լասկուրաին}} # {{Pagesize|Ռոբերտ Հիլբերն}} # {{Pagesize|Ռամիլ Աբդուլլին}} # {{Pagesize|Ալեքսեյ Աբրամով}} == [[Մասնակից:Անգելոչիկ|Անգելոչիկ]] == # {{Pagesize|Յոհան Պիտեր Հեբել}} # {{Pagesize|Քաղաքային տարածք}} # {{Pagesize|Յան Պոշտուլկա}} # {{Pagesize|Էլլեն Ջեյն Ուիլլիս}} # {{Pagesize|Տեխասի լոնգհորն}} # {{Pagesize|Սուլպիցիա Կրտսեր}} # {{Pagesize|Փանքսաթոնիի Ֆիլ}} # {{Pagesize|Անցեղատեսակ շուն}} # {{Pagesize|Ճապոնական մեծ սալամանդր}} # {{Pagesize|Ընտանի կարճամազ կատու}} # {{Pagesize|Թոմաս Գլովեր}} # {{Pagesize|Կոլումբոսի մամոնտ}} # {{Pagesize|Ամոն Լեոպոլդ Գյոթ}} # {{Pagesize|Իմ ընկեր Մարտին}} # {{Pagesize|Շելտոն Ջեքսոն «Սփայք» Լի}} # {{Pagesize|Սթիվեն Քրեյգ Պեդոք}} # {{Pagesize|Կարճադունչ արջեր}} # {{Pagesize|Ումկան տոնածառի հանդեսին}} # {{Pagesize|Նիկո 2․ փոքրիկ եղբայր, մեծ հոգսեր}} # {{Pagesize|DC Լիգա Սուպեր կենդանիները}} # {{Pagesize|Կատվիկը Լիզյուկովի փողոցից 2}} # {{Pagesize|Վինտիկն ու Շպունտիկը՝ ուրախ վարպետներ}} # {{Pagesize|Ժակ Մեսրին}} # {{Pagesize|Թռիչք (մուլտֆիլմ)}} # {{Pagesize|Վացլավ Կրոնդլ}} # {{Pagesize|Թամար Զանդբերգ}} # {{Pagesize|Մասումա Էսմատի-Վարդակ}} # {{Pagesize|Այշա Գուլալայ Վազիր}} # {{Pagesize|Մեյրավ Քոհեն}} # {{Pagesize|Ելենա Կոտովա}} # {{Pagesize|Իոանա Պետրեսկու}} # {{Pagesize|Քրիստինա Դուարտե}} # {{Pagesize|Մյուրիել Զիբերտ}} # {{Pagesize|Էյլին Լի}} # {{Pagesize|Նոմի Փրինս}} # {{Pagesize|Աննա Մարսեթ Հալդեման}} # {{Pagesize|Սուրեն Բարսեղյան (մարզիչ)}} # {{Pagesize|Լուիս Սաշար}} # {{Pagesize|Վիրջինիա Համիլթոն}} # {{Pagesize|Փոքրիկ Լաբանը}} # {{Pagesize|Մեյ Ջեմիսոն}} # {{Pagesize|Ծուռ հայելիների թագավորություն}} # {{Pagesize|Անտոնի Ռամալյետս}} # {{Pagesize|Վլադիմիր Վիսոցկի (ծովակալ)}} # {{Pagesize|Գուստավ (կոկորդիլոս)}} # {{Pagesize|Մուիզզա}} # {{Pagesize|Կագույա (մուկ)}} # {{Pagesize|Մուհամմադ Իմուազի}} # {{Pagesize|Եվսեյ Ագրոն}} # {{Pagesize|Մին (փափկամարմին)}} # {{Pagesize|Կոկո (շուն)}} # {{Pagesize|Սուլթան (շուն)}} == [[Մասնակից:Nersisyannn|Nersisyannn]] == # {{Pagesize|Փիու Փիու Կյաու Թին}} # {{Pagesize|Համաչափություն (ճարտարապետություն)}} # {{Pagesize|Սագամի ծովածոց}} # {{Pagesize|Գրեյս Մուր}} (Բարելաված) # {{Pagesize|Անի Ղուկասյան}} # {{Pagesize|Չարլզ Ուոլաս Ռիչմոնդ}} # {{Pagesize|Ուիլյամ Դիլլեր Մեթյու}} # {{Pagesize|Ջեյմս Փոլ Չապին}} # {{Pagesize|Հենրի Հելմ Քլեյթոն}} # {{Pagesize|Էմմա Չիզման}} # {{Pagesize|Դեյվիդ Գասկոյն}} # {{Pagesize|Վահան-Կենտրավրոսի պարույր}} # {{Pagesize|Կաթնային ապակի}} # {{Pagesize|Սերրո Լարգո}} # {{Pagesize|Լուցկիներով աղջիկը}} # {{Pagesize|Էդուարդ Ուիմփեր}} # {{Pagesize|Իզաբել Օբրե}} # {{Pagesize|Նախապատրաստում և վայրէջք}} # {{Pagesize|Մինդանաո (ծով)}} # {{Pagesize|Ռայխենբախ (ջրվեժ)}} # {{Pagesize|Մալինյան ծով}} # {{Pagesize|Սկոուգաֆոս}} # {{Pagesize|Դայտի}} # {{Pagesize|Վսևոլոդ Սանաև}} # {{Pagesize|Ջորջ Ժան Նաթան}} # {{Pagesize|Փոքր Նոր տարի}} # {{Pagesize|Ջոն Նակա }} # {{Pagesize|Ալֆրեդ Ջորջ Դելլեր}} # {{Pagesize|Թոմաս Թոմփիոն}} # {{Pagesize|Լա Չունգա}} # {{Pagesize|Դևիդ Կարուզո}} # {{Pagesize|Էնվոլդ դե Ֆալսեն}} # {{Pagesize|Հեդվիգ Շառլոտտա Նորդենֆլիխտ}} # {{Pagesize|Ռեքս Բիչ}} # {{Pagesize|Չարլզ Բլաունթ}} # {{Pagesize|Հան Սույին}} # {{Pagesize|Սանդրա Կիմ}} # {{Pagesize|Herreys}} # {{Pagesize|Ալեքսիս Քոհեն}} # {{Pagesize|Կասե Քալվեր}} # {{Pagesize|Քալեբ դե Կասպեր}} # {{Pagesize|Ներիուս Գլեզեկաս}} # {{Pagesize|Ալֆի Ագնյու}} == [[Մասնակից:Elll22|Elll22]] == # {{Pagesize|Աստղիկ (շուն)}} == [[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] == # {{Pagesize|Քիմիա Ալիզադե}} # {{Pagesize|Ուիլյամ Հեբինգթոն}} # {{Pagesize|Ուլֆ Սթարք}} # {{Pagesize|Կավագոե}} # {{Pagesize|Էնն Մաքքորմիք}} # {{Pagesize|Յան Բժեխվա}} # {{Pagesize|Կայլաշ Սատյարթհի}} # {{Pagesize|Զոնա Գեյլ}} # {{Pagesize|Էդվին Օ'Քոննոր}} # {{Pagesize|Էնթոնի Հեքթ}} # {{Pagesize|Ջոնաթան Սթրաուդ}} # {{Pagesize|Իսե (քաղաք)}} # {{Pagesize|Ուոլես Ստեգներ}} # {{Pagesize|Ուիլյամ Քենեդի}} # {{Pagesize|Ֆիլիպ Նոել-Բեյքեր}} # {{Pagesize|Ռոբերտ Բաթլեր}} # {{Pagesize|Ուեսլի Մորիս}} # {{Pagesize|Էդ Յոնգ}} # {{Pagesize|Նգոզի Օկոնջո-Իվեալա}} # {{Pagesize|Ռեյչել Բիլսոն}} # {{Pagesize|Շենոն Մաքմիլան}} # {{Pagesize|Իրմա Սոխաձե}} # {{Pagesize|Քերին Ջենինգս-Գաբառա}} # {{Pagesize|Քերսթին Շթեգեման}} # {{Pagesize|Մագդա Օլիվերո}} # {{Pagesize|Բյոռն Կյոյպերս}} # {{Pagesize|Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2028}} # {{Pagesize|Կառլոս Վելասկո Կարբալյո}} # {{Pagesize|Յունաս Էրիկսոն}} # {{Pagesize|Օվիդիու Հացեգան}} # {{Pagesize|Վիլլի Քոլամ}} # {{Pagesize|Հերբերտ Ֆանդել}} # {{Pagesize|Սլավկո Վինչիչ}} # {{Pagesize|Դամիր Սկոմինա}} # {{Pagesize|Ֆիլիպ Բերժերո}} # {{Pagesize|Հերբերտ Ցիմերման}} # {{Pagesize|Ռոբերտո Ռոզետտի}} # {{Pagesize|Դանիելե Օրսատո}} # {{Pagesize|Շանդոր Պուլ}} # {{Pagesize|Վոլֆգանգ Շտարկ}} # {{Pagesize|Մանֆրեդ Կալց}} # {{Pagesize|Մարկո Ռոսսի}} # {{Pagesize|Մուրատ Յակին}} # {{Pagesize|Ադոլֆո Ռոդրիգես Սաա}} # {{Pagesize|Նիկոլաս Ավելյանեդա}} # {{Pagesize|Պեդրո Էուխենիո Արամբուրու}} # {{Pagesize|Խոսե Ֆելիքս Ուրիբուրու}} # {{Pagesize|Ռոբերտո Մարսելո Լևինգստոն}} # {{Pagesize|Յոհաննես դե Պլանո Կարպինի}} # {{Pagesize|Արթուր Ռեքհեմ}} # {{Pagesize|Էլիեզեր Ալշեխ}} # {{Pagesize|Խրիստոֆոր Ժեֆարովիչ}} # {{Pagesize|Բրյուս Հորնսբի}} # {{Pagesize|Ալեքսեյ Ժիգալկովիչ}} # {{Pagesize|Քեթրին Քոուլման}} # {{Pagesize|Մուգոջար}} # {{Pagesize|Ջնջելու ռետին}} # {{Pagesize|Աերոգրիլ}} # {{Pagesize|Սագի փետուր}} # {{Pagesize|Գիշերալամպ}} # {{Pagesize|Լուցկու տուփ}} # {{Pagesize|Կարտոֆիլամաքրիչ}} # {{Pagesize|Չխկչխկան}} # {{Pagesize|Կիտրոնամզիչ}} # {{Pagesize|Չինական հոլ}} # {{Pagesize|Լեռնագնացի ճանկեր}} # {{Pagesize|Վոկ}} # {{Pagesize|Ֆերմին Լոպես}} # {{Pagesize|Քլեր Քրիստին Դոնահյու}} # {{Pagesize|Կարաման-բեյ}} # {{Pagesize|Էթնիկ անկլավ}} # {{Pagesize|Կլոդ Ալեգր}} # {{Pagesize|Էմիլիա Պերես}} # {{Pagesize|Բալդեր Օլդեն}} # {{Pagesize|Էբբի Հոֆման}} # {{Pagesize|Էդվարդ Ստախուրա}} # {{Pagesize|Թոմաս Լովել Բեդդոուս}} # {{Pagesize|Ժոզե Տրինդադե Կոելյու}} # {{Pagesize|Յոզեֆ Վայնհեբեր}} # {{Pagesize|Իվան Իգնատև}} # {{Pagesize|Լեոնիդ Արոնզոն}} # {{Pagesize|Հարրի Կրոսբի}} # {{Pagesize|Մայքլ Դորիս}} # {{Pagesize|Յանոշ Մայլատ}} # {{Pagesize|Նիկոս Պուլանզաս}} # {{Pagesize|Star Ocean: The Second Stores}} # {{Pagesize|Ալֆրեդ Հելմուտ Նաույոկս}} # {{Pagesize|Սինոբու Օրիգուտի}} # {{Pagesize|Վարդագույնի և շագանակագույնի ծննդյան օրը}} # {{Pagesize|Սադիկ Աբդուժաբարով}} # {{Pagesize|Ալեքսեյ Աբրամով (զինվոր)}} # {{Pagesize|Զոյա Աբրամովա}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} == [[Մասնակից:Narika003|Narika003]] == # {{Pagesize|The Classic Christmas Album}} # {{Pagesize|Նորթ Ուեստ Քեյփ }} # {{Pagesize|Մեծ Արալյան ծով}} # {{Pagesize|Մվերու}} == [[Մասնակից:Angelinawikip|Angelinawikip]] == # {{Pagesize|Լեո (շուն)}} == [[Մասնակից:Գրքասեր Մանասերյան 13|Գրքասեր Մանասերյան 13]] == # {{Pagesize|Քրիստին Կանգալու}} # {{Pagesize|Մենդի վան դեն Բերգ}} # {{Pagesize|Շելինա Զադորսկի}} == [[Մասնակից:Նարեկ12|Նարեկ12]] == # {{Pagesize|Ռոսս Ալոիզի}} # {{Pagesize|Ալեքսանդր Վալենտինովիչ Ալեկսև}} # {{Pagesize|Օլեգ Բաբենկով}} # {{Pagesize|Վլադիմիր Տիշենկով}} # {{Pagesize|Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով}} g08ir72ikce895d6a6lcjwwzsu2q9x4 4 1119715 10356555 10356533 2025-06-17T12:31:21Z Գրքասեր Մանասերյան 13 151908 /* Թեմաներ */ 10356555 wikitext text/x-wiki {{Վիքիպեդիա:Ջերմուկի վիքիակումբ, աշխատասեղան/գլխագիր}} == ՎիքիԴեմք == <big>'''«'''</big><big>'''ՎիքիԴեմք» նախագիծը''' մրցութային է։ Այն նախատեսված է միայն [[Վիքիմեդիա Հայաստան|«Վիքիմեդիա Հայաստանի»]] Ջերմուկի վիքիակումբի անդամների համար։ Վիքիակումբի անդամ չհանդիսացող մասնակիցներին խնդրում ենք այս նախագծի ցանկերից հոդվածներ չընտրել։</big> * '''«ՎիքիԴեմք»''' նախագծի շրջանակներում ակումբի անդամները Վիքիպեդիայի այլալեզու բաժիններից թարգմանում են անձանց կենսագրություններ։ * '''Ինչպե՞ս աշխատել այս էջում․''' անհրաժեշտ է մտնել ստորև ներկայացված ցանկերից, ընտրել նախընտրելի հոդվածը, անպայման ստորագրել հոդվածի դիմաց «Ստորագրություն» սյունակում և սկսել թարգմանել։ Հոդվածը ստեղծելուց հետո, հոդվածի անվանումը ավելացրեք Ջերմուկի աշխատասեղանի՝ ստեղծված հոդվածներ բախնում։ '''Հոսվածներ վերցրեք՝ 1925 ծվականի ծնվածներ, Ֆուտբոլիստներ, Երգիչներ և Դերասաններ ցանկերից։''' * Թարգմանությունը կատարեք սեփական գիտելիքներով։ [[Գուգլ Թարգմանիչ|Գուգլի]], [[Յանդեքս Թարգմանիչ|Յանդեքսի]] և էլեկտրոնային այլ թարգմանիչներից մի՛ օգտվեք, քանի որ նման հոդվածներն արագ ջնջվելու են։ Անհրաժեշտության դեպքում խորհրդակցեք ակումբի համակարգողի հետ։ Թարգմանելուց հետո հոդվածն անպայման վիքիֆիկացրեք, հրապարակելուց հետո չմոռանաք այն կապել այլ լեզուների հետ, տեղադրել կատեգորիաները և տեղեկաքարտը։ Հոդվածը հրապարակելուց հետո, այդ հոդվածի վերնագիրը պետք է ավելացնել Ջերմուկի վիքիակումբի՝ ստեղծված հոդվածներ բաժնում՝ ստեղծողի մասնակցային անվան տակ։ Ցանկերում միաժամանակ կարող եք ստորագրել ամենաշատը երկու հոդվածի դիմաց։ Երբ այդ հոդվածները ստեղծեք, կարող եք ընտրել երկու այլ հոդվածներ։ Հինգ օրից ավելի մնացած ստորագրությունները, եթե համապատասխան հոդվածները չեն ստեղծվել, կհեռացվեն։ Մրցույթը տեղի կունենա 2025 թվականի հունիսի 13-ից մինչև հունիսի 28-ը (ներառյալ)։ ; Մրցույթի պայմանները Ամենաորակյալ հոդվածներ թարգմանած և ամենաարդյունավետ աշխատանք կատարած ակումբականները կստանա «Վիքիմեդիա Հայաստանի» սահմանած նվերը և հավաստագիրը։ Գնահատվելու են հոդվածի '''թարգմանության և վիքիֆիկացման որակը։''' Սա նշանակում է, որ եթե հոդվածն ունեցավ մեծ ծավալ, բայց թարգմանության կամ վիքիֆիկացման որակը եղավ ցածր, այն գնահատվելու է ցածր։ Գնահատվելու են միայն այս նախագծի ցանկերից ընտրված և Ջերմուկի վիքիակումբի՝ ստեղծված հոդվածներ բաժնում ավելացված հոդվածները։ Ցանկերն ըստ անհրաժեշտության թարմացվելու են։ == Թեմաներ == === 1925 թվականի ծնվածներ === {|class="standard sortable" ! Օտար լեզվով հոդված !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Абдужаббаров, Садык ]] ||--[[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenia22|քննարկում]]) 10:50, 14 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Абрамов, Алексей Фёдорович]] ||--[[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenia22|քննարկում]]) 11:09, 14 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Абрамова, Зоя Александровна]] ||--[[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenia22|քննարկում]]) 11:43, 14 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Абусеитова, Майра Бекжумановна]] ||--[[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenia22|քննարկում]]) 10:46, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Авдеев, Герасим Иванович]] ||--[[Մասնակից:Անգելոչիկ|Անգելոչիկ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Անգելոչիկ|քննարկում]]) 12:45, 14 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:До Аведон]] || |- | [[:ru:Безбородов, Михаил Никифорович]] || |- | [[:ru:Беликов, Валерий Александрович]] || |- | [[:ru:Беликов, Владимир Георгиевич]] ||--[[Մասնակից:Նարեկ12|Նարեկ12]] ([[Մասնակցի քննարկում:Նարեկ12|քննարկում]]) 11:39, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Белоусов, Анатолий Семёнович]] ||--[[Մասնակից:Գրքասեր Մանասերյան 13|Գրքասեր Մանասերյան 13]] ([[Մասնակցի քննարկում:Գրքասեր Մանասերյան 13|քննարկում]]) 12:31, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:en:Mark Adams (artist)]] || |- | [[:en:Hans Aarsleff]] || |- | [[:en:Abdul Fatah (regent)]] || |- | [[:en:Abdul Razak Abdul Hamid]] || |- | [[:en:Tunku Abdullah]] || |- | [[:en:Abdus Salam (activist)]] || |- | [[:en:Benjamin Abeles]] || |- | [[:en:Helmut Abt]] || |- | [[:en: Liz Abrahams]] || |- | [[:en:Marie Adams]] || |} === Ֆուտբոլիստներ === {|class="standard sortable" ! Օտար լեզվով հոդված !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Обухов, Игорь Андреевич]] || |- | [[:ru:Осипов, Александр Владимирович]] || |- | [[:ru:Оганесян, Степан Иванович]] || |- | [[:ru:Ойеволе, Адесойе Ойетунджиевич]] || |- | [[:ru:Окладников, Андрей Евгеньевич]] || |- | [[:ru:Окорочков, Валентин Сергеевич]] || |- | [[:ru:Орехов, Александр Павлович (футболист)]] || |- | [[:ru:Орещук, Роман Геннадьевич]] || |- | [[:ru: Осинов, Михаил Святославович]] || |- | [[:ru:Осипенко, Максим Александрович]] || |- | [[:en:Thelo Aasgaard]] || |- | [[:en:Zema Abbey]] || |- | [[:en:McKeal Abdullah]] || |- | [[:en:Peter Abimbola]] || |- | [[:en:Gary Ablett (English footballer)]] || |- | [[:en:Ken Aboh]] || |- | [[:en:Paul Abrahams (footballer)]] || |- | [[:en:Tristan Abrahams]] || |- | [[:en:Laurence Abrams]] || |- | [[:en:Noah Abrams]] || |} === Երգիչներ === {|class="standard sortable" ! Օտար լեզվով հոդված !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Абдурахманов, Шагав Нурмагомедович]] || |- | [[:ru:Агадилова, Алия Бекболатовна]] || |- | [[:ru:Аглинц, Кристина Сергеевна]] || |- | [[:ru:Агутин, Николай Петрович]] || |- | [[:ru:Адеркас, Галина Владимировна]] || |- | [[:ru:Айдамирова, Аймани Шамсудиновна]] || |- | [[:ru:Алёшина, Татьяна Владимировна]] || |- | [[:ru:Аккуратов, Олег Борисович]] || |- | [[:ru:Алевтина (певица)]] || |- | [[:ru:Алпатов, Макар Леонидович]] || |- | [[:en:Loretta Ables Sayre]] || |- | [[:en:Loni Ackerman]] || |- | [[:en:Austin Adamec]] || |- | [[:en:India Adams]] || |- | [[:en:Kristin Adams]] || |- | [[:en:Titilayo Adedokun]] || |- | [[:en:Shola Adisa-Farrar]] || |- | [[:en:Jennifer Wayne]] || |- | [[:en:Hanan Alattar]] || |- | [[:en:Thana Alexa]] || |} === Դերասաննր === {|class="standard sortable" ! Օտար լեզվով հոդված !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Катырев, Максим Андреевич]] || |- | [[:ru:Качаев, Валерий Анатольевич]] || |- | [[:ru:Качалин, Иван Сергеевич]] || |- | [[:ru:Квятковский, Юрий Львович]] || |- | [[:ru:Кедров, Михаил Николаевич]] || |- | [[:ru:Кешнер, Вадим Валентинович]] || |- | [[:ru:Кикичев, Константин Тагирович]] || |- | [[:ru:Кириличев, Вячеслав Тимофеевич]] || |- | [[:ru:Клементьев, Валентин Валентинович]] || |- | [[:ru:Клепиков, Юрий Николаевич (сценарист)]] || |- | [[:en:Monica Boyar]] || |- | [[:en:Judith Braun]] || |- | [[:en:Patti Brill]] || |- | [[:en:May Buckley]] || |- | [[:en:Natasha Behnam]] || |- | [[:en:Johnstone Bennett]] || |- | [[:en:Edith Ogilby Berg]] || |- | [[:en:Eve Bernhardt]] || |- | [[:en:Nena Blake]] || |- | [[:en:Christy Buss]] || |} === «ՎիքիԴեմք» նախագիծի ցանկերի ավարտ === == Հայտնի կենդանի == '''Ստեղծելուց առաջ համոզվեք, որ տվյալ հոդվածի հայերենը չկա և այն բավարարում է որակի չափանիշներին (անհրաժեշտ ծավալ, բավարար քանակի ծանոթագրություններ, ոճ)։''' Հոդվածներում դրեք '''<nowiki>{{Տեղեկաքարտ Հայտնի կենդանի}}</nowiki>''' տեղեկաքարտը {|class="standard sortable" ! Ռուսերեն հոդված !! Քանի լեզվով կա !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Жеводанский зверь]] || 40 || |- | [[:ru:Умный Ганс]] || 32 || |- | [[:ru:Алекс (попугай)]] || 29 ||--[[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenia22|քննարկում]]) 18:48, 23 հունվարի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Тама (кошка)]] || 26 ||--[[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenia22|քննարկում]]) 18:54, 23 հունվարի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Фелисетт]] || 26 ||--[[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenia22|քննարկում]]) 19:08, 23 հունվարի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Людоеды из Цаво]] || 25 || |- | [[:ru:Чампаватская тигрица]] || 24 || |- | [[:ru:Густав (крокодил)]] || 23 || |- | [[:ru:Крим Пафф]] || 23 || |- | [[:ru:Сержант Стабби]] || 23 || |- | [[:ru:Ханно (слон)]] || 23 || |- | [[:ru:The King of Rome]] || 22 || |- | [[:ru:Адвайта (черепаха)]] || 20 || |- | [[:ru:Топси]] || 20 || |- | [[:ru:Абу-ль-Аббас (слон)]] || 19 ||--[[Մասնակից:Armenia22|Armenia22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenia22|քննարկում]]) 19:47, 23 հունվարի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Мамонтёнок Люба]] || 19 || |- | [[:ru:Муизза]] || 19 || |- | [[:ru:Сокс (кот)]] || 19 || |- | [[:ru:Аллентонский бегемот]] || 18 || |- | [[:ru:Конго (шимпанзе)]] || 17 || |- | [[:ru:Барри (собака)]] || 16 || |- | [[:ru:Абутью]] || 15 || |- | [[:ru:Леопард из Рудрапраяга]] || 15 || |- | [[:ru:Мин (моллюск)]] || 15 || |- | [[:ru:Ним Чимпский]] || 15 || |- | [[:ru:Флоке (медведица)]] || 15 || |- | [[:ru:Магава]] || 14 || |- | [[:ru:Ф. Д. Ч. Уиллард]] || 14 || |- | [[:ru:Хамфри (кот)]] || 14 || |- | [[:ru:Харамбе]] || 14 || |- | [[:ru:Шрек (овца)]] || 14 || |- | [[:ru:Энос (шимпанзе)]] || 14 || |- | [[:ru:Байерли Тюрк]] || 13 || |- | [[:ru:Большой Шлёпа]] || 13 || |- | [[:ru:Дарли Арабиан]] || 13 || |- | [[:ru:Зарафа]] || 13 || |- | [[:ru:Какареко]] || 13 || |- | [[:ru:Клара (носорог)]] || 13 || |- | [[:ru:Саймон (кот)]] || 13 || |- | [[:ru:Сатурн (аллигатор)]] || 13 || |- | [[:ru:Сибил (кошка)]] || 13 || |- | [[:ru:Фрейя (кошка)]] || 13 || |- | [[:ru:Гинфорт]] || 12 || |- | [[:ru:Годольфин Арабиан]] || 12 || |- | [[:ru:Жираф Медичи]] || 12 || |- | [[:ru:Канзи]] || 12 || |- | [[:ru:Обайш]] || 12 || |- | [[:ru:Пелорус Джек]] || 12 || |- | [[:ru:Пигасус (политика)]] || 12 || |- | [[:ru:Уилберфорс (кот)]] || 12 || |- | [[:ru:Инджаз]] || 11 || |- | [[:ru:Кагуя (мышь)]] || 11 || |- | [[:ru:Кокаиновый медведь (медведь)]] || 11 || |- | [[:ru:Туи Малила]] || 11 || |- | [[:ru:Уиздом (альбатрос)]] || 11 || |- | [[:ru:Хогзилла]] || 11 || |- | [[:ru:Мамонтёнок Юка]] || 11 || |- | [[:ru:Дюймовочка (карликовая лошадь)]] || 10 || |- | [[:ru:Марта (странствующий голубь)]] || 10 || |- | [[:ru:Рой и Сайлоу]] || 10 || |- | [[:ru:Хвалдимир]] || 10 || |- | [[:ru:Гелерт (мифология)]] || 9 || |- | [[:ru:Палмерстон (кот)]] || 9 || |- | [[:ru:Тхонгдэнг]] || 9 || |- | [[:ru:Фу-Фу]] || 9 || |- | [[:ru:Диего (черепаха)]] || 8 || --[[Մասնակից:Angelinawikip|Angelinawikip]] |- | [[:ru:Дьюи Читатель Книг]] || 8 || |- | [[:ru:Кастор и Поллукс (слоны)]] || 8 || |- | [[:ru:Линь Ван (слон)]] || 8 || |- | [[:ru:Мисс Бизли (собака)]] || 8 || |- | [[:ru:Мотти (слонёнок)]] || 8 || |- | [[:ru:Нора (кошка)]] || 8 || |- | [[:ru:Пишгам (макак)]] || 8 || |- | [[:ru:Сантино (шимпанзе)]] || 8 || |- | [[:ru:Старший сержант Реклесс]] || 8 || |- | [[:ru:Сур (слон)]] || 8 || |- | [[:ru:Триггер (лошадь)]] || 8 || |- | [[:ru:Уильям Виндзор (козёл)]] || 8 || |- | [[:ru:Хайди (опоссум)]] || 8 || |- | [[:ru:Шуппет (кошка Карла Лагерфельда)]] || 8 || |- | [[:ru:Бричес (обезьяна)]] || 7 || |- | [[:ru:Лин-Лин (большая панда)]] || 7 || |- | [[:ru:Пета (кошка)]] || 7 || |- | [[:ru:Скарлетт (кошка)]] || 7 || |- | [[:ru:Сулейман (слон)]] || 7 || |- | [[:ru:Убре Бланка]] || 7 || |- | [[:ru:Флосси (кошка)]] || 7 || |- | [[:ru:Room 8]] || 7 || |- | [[:ru:Ань Ань]] || 6 || |- | [[:ru:Бокито (горилла)]] || 6 || |- | [[:ru:Гастон (морской котик)]] || 6 || |- | [[:ru:Гацек (кот)]] || 6 || |- | [[:ru:Гуруваюр Кешаван]] || 6 || |- | [[:ru:Дезик и Цыган]] || 6 || |- | [[:ru:Джеки (павиан)]] || 6 || |- | [[:ru:Кобыла лорда Мортона]] || 6 || |- | [[:ru:Коко (собака)]] || 6 || |- | [[:ru:Команч (лошадь)]] || 6 || |- | [[:ru:Кхосик]] || 6 || |- | [[:ru:Лолита (косатка)]] || 6 || |- | [[:ru:Месси (пума)]] || 6 || |- | [[:ru:Пегги (собака)]] || 6 || |- | [[:ru:Почо]] || 6 || |- | [[:ru:Рыжий Пёс]] || 6 || |- | [[:ru:Спарки (попугай)]] || 6 || |- | [[:ru:Фаргам]] || 6 || |- | [[:ru:Шанель (собака)]] || 6 || |- | [[:ru:Ангалифу]] || 5 || |- | [[:ru:Бой (пудель)]] || 5 || |- | [[:ru:Буммер и Лазарус]] || 5 || |- | [[:ru:Ветерок и Уголёк]] || 5 || |- | [[:ru:Джакко Макакко]] || 5 || |- | [[:ru:Джуди (собака)]] || 5 || |- | [[:ru:Доминомюс]] || 5 || |- | [[:ru:Енот из Херсона]] || 5 || |- | [[:ru:Забродский тигр]] || 5 || |- | [[:ru:Кассиус (крокодил)]] || 5 || |- | [[:ru:Крымский Том]] || 5 || |- | [[:ru:Ленский мамонт]] || 5 || |- | [[:ru:Мальчик (собака)]] || 5 || |- | [[:ru:Надежда (таракан)]] || 5 || |- | [[:ru:Пигкассо]] || 5 || |- | [[:ru:Полли и Молли]] || 5 || |- | [[:ru:Пушинка (собака)]] || 5 || |- | [[:ru:Тара (кошка)]] || 5 || |- | [[:ru:Трёхпалый (волк)]] || 5 || |- | [[:ru:Фокс (собака)]] || 5 || |- | [[:ru:Ханако (слониха)]] || 5 || |- | [[:ru:Цзя Цзя]] || 5 || |- | [[:ru:Янардаг (конь)]] || 5 || |- | [[:ru:Bill the Goat]] || 5 || |- | [[:ru:Handsome Dan]] || 5 || |- | [[:ru:Абсент (конь)]] || 4 || |- | [[:ru:Буджан Сэнан]] || 4 || |- | [[:ru:Вилли (собака)]] || 4 || |- | [[:ru:Губерта]] || 4 || |- | [[:ru:Дэш (собака)]] || 4 || |- | [[:ru:Зиппи Чиппи]] || 4 || |- | [[:ru:Майкл (горилла)]] || 4 || |- | [[:ru:Милли (собака)]] || 4 || |- | [[:ru:Мэйджор (собака)]] || 4 || |- | [[:ru:Олд Боб]] || 4 || |- | [[:ru:Петра (лебедь)]] || 4 || |- | [[:ru:Русик (кот)]] || 4 || |- | [[:ru:Сара (гепард)]] || 4 || |- | [[:ru:Сопкаргинский мамонт]] || 4 || |- | [[:ru:Ульк (собака)]] || 4 || |- | [[:ru:Цезарь (собака)]] || 4 || |- | [[:ru:Цици]] || 4 || |- | [[:ru:Чарли (попугай)]] || 4 || |- | [[:ru:Чемпион (собака)]] || 4 || |- | [[:ru:Элизабет Энн (хорёк)]] || 4 || |- | [[:ru:Biquette]] || 4 || |- | [[:ru:Анилин (конь)]] || 3 || |- | [[:ru:Баська Мурманская]] || 3 || |- | [[:ru:Ганготри (корова)]] || 3 || |- | [[:ru:Киргиляхский мамонт]] || 3 || |- | [[:ru:Жулька и Жемчужина]] || 3 || |- | [[:ru:Звёздочка (собака-космонавт)]] || 3 ||--[[Մասնակից:Elll22|Elll22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Elll22|քննարկում]]) 15:31, 23 հունվարի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Кузнечик (верблюд)]] || 3 || |- | [[:ru:Кумир (конь)]] || 3 || |- | [[:ru:Лисичка и Чайка]] || 3 || |- | [[:ru:Мусташ (собака)]] || 3 || |- | [[:ru:Нола (носорог)]] || 3 || |- | [[:ru:Оззи (горилла)]] || 3 || |- | [[:ru:Отважная (собака-космонавт)]] || 3 || |- | [[:ru:Рэмбо (лис)]] || 3 || |- | [[:ru:Скутер (кот)]] || 3 || |- | [[:ru:Тимур (козёл)]] || 3 || |- | [[:ru:Трогонтериевый мамонт (экспонат)]] || 3 || |- | [[:ru:Мухамед (лошадь)]] || 3 || |- | [[:ru:Амадей (тигр)]] || 2 || |- | [[:ru:Берёзовский мамонт]] || 2 || |- | [[:ru:Геркулес (лигр)]] || 2 || |- | [[:ru:Годзилла (крокодил)]] || 2 || |- | [[:ru:Йале (собака)]] || 2 || |- | [[:ru:Камиль (медведь)]] || 2 || |- | [[:ru:Кашмир (конь)]] || 2 || |- | [[:ru:Кики (черепаха)]] || 2 || |- | [[:ru:Кинули]] || 2 || |- | [[:ru:Маша (медведица)]] || 2 || |- | [[:ru:Олд Джок]] || 2 || |- | [[:ru:Сеня (медведь)]] || 2 || |- | [[:ru:Старый Мартин]] || 2 || |- | [[:ru:Таймырский мамонт]] || 2 || |- | [[:ru:Упорный (тигр)]] || 2 || |- | [[:ru:Ференик (конь)]] || 2 || |- | [[:ru:Фернандо (собака)]] || 2 || |- | [[:ru:Филиппа (тигрица)]] || 2 || |- | [[:ru:Фред (павиан)]] || 2 || |- | [[:ru:Хэйдзи (собака)]] || 2 || |- | [[:ru:Чернушка (собака)]] || 2 || |- | [[:ru:Эр Шунь]] || 2 || |- | [[:ru:Ань-Ань]] || 1 || |- | [[:ru:Арго (волк)]] || 1 || |- | [[:ru:Бахати (львенок)]] || 1 || |- | [[:ru:Борец (медведь)]] || 1 || |- | [[:ru:Железный Ковбой]] || 1 || |- | [[:ru:Земира]] || 1 || |- | [[:ru:Кадо (пойнтер)]] || 1 || |- | [[:ru:Квадрат (конь)]] || 1 || |- | [[:ru:Крепыш]] || 1 || |- | [[:ru:Кузя (кондор)]] || 1 || |- | [[:ru:Кузя (тигр)]] || 1 || |- | [[:ru:Лео (собака)]] || 1 ||--[[Մասնակից:Angelinawikip|Angelinawikip]] ([[Մասնակցի քննարկում:Angelinawikip|քննարկում]]) 15:23, 23 հունվարի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Лимбербатт Маккуббинс]] || 1 || |- | [[:ru:Лютый (тигр)]] || 1 || |- | [[:ru:Максвелл (кот)]] || 1 || |- | [[:ru:Матроска (кошка)]] || 1 ||--[[Մասնակից:Angelinawikip|Angelinawikip]] ([[Մասնակցի քննարկում:Angelinawikip|քննարկում]]) 11:19, 8 փետրվարի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Микки (шимпанзе)]] || 1 || |- | [[:ru:Мука (кошка)]] || 1 || |- | [[:ru:Пчёлка и Мушка]] || 1 || |- | [[:ru:Раджи]] || 1 || |- | [[:ru:Сиротка (тигрица)]] || 1 || |- | [[:ru:Султан (собака)]] || 1 || |- | [[:ru:Устин (тигр)]] || 1 || |- | [[:ru:Фредди (кот)]] || 1 || |- | [[:ru:Фрина (орангутан)]] || 1 || |- | [[:ru:Чмоня]] || 1 || |- | [[:ru:Шанго (слон)]] || 1 || |- | [[:ru:Ямальский мамонтёнок]] || 1 || |- | [[:ru:Ярославский мамонт]] || 1 || |} == Գինեսի ռեկորդակիրներ == '''Ստեղծելուց առաջ համոզվեք, որ տվյալ հոդվածի հայերենը չկա և այն բավարարում է որակի չափանիշներին (անհրաժեշտ ծավալ, բավարար քանակի ծանոթագրություններ, ոճ)։''' {|class="standard sortable" ! Ռուսերեն հոդված !! Քանի լեզվով կա !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Def Leppard]] || 56 || |- | [[:ru:Хаббард, Лафайет Рональд]] || 55 || |- | [[:ru:Il Divo]] || 54 || |- | [[:ru:Manowar]] || 53 || |- | [[:ru:Джереми, Рон]] || 51 || |- | [[:ru:Нильсен, Бригитта]] || 48 || |- | [[:ru:Napalm Death]] || 42 || |- | [[:ru:Girls Aloud]] || 41 || |- | [[:ru:Джуэл]] || 40 || |- | [[:ru:Вулович, Весна]] || 39 || |- | [[:ru:Касай, Нориаки]] || 38 || |- | [[:ru:Крикалёв, Сергей Константинович]] || 38 || |- | [[:ru:Литвяк, Лидия Владимировна]] || 38 || |- | [[:ru:Окава, Мисао]] || 36 || |- | [[:ru:Спеллинг, Аарон]] || 36 || |- | [[:ru:Ким Ун Ён]] || 30 || |- | [[:ru:Александер, Пол (юрист)]] || 29 || |- | [[:ru:Роджерс, Джим]] || 29 || |- | [[:ru:Ауэрман, Надя]] || 27 || |- | [[:ru:Хэ Пинпин]] || 27 || |- | [[:ru:Даунс, Джеффри]] || 26 || |- | [[:ru:Дитятин, Александр Николаевич]] || 26 || |- | [[:ru:Мортенсен, Кристиан]] || 26 || |- | [[:ru:Ньютон, Уэйн]] || 26 || |- | [[:ru:Стадник, Леонид Степанович]] || 26 || |- | [[:ru:Бао Сишунь]] || 25 || |- | [[:ru:Купер, Бесси]] || 25 || |- | [[:ru:Линь Цзюньцзе]] || 25 || |- | [[:ru:Луис Антонио Хайме, граф Чинчон]] || 25 || |- | [[:ru:Исиномори, Сётаро]] || 24 || |- | [[:ru:Савицкас, Жидрунас]] || 24 || |- | [[:ru:Фицсиммонс, Боб]] || 24 || |- | [[:ru:Брюнинг, Уолтер]] || 23 || |- | [[:ru:Дейхман, Йонас]] || 23 || |- | [[:ru:Георгиевский, Любчо]] || 22 || |- | [[:ru:Депати, Александр]] || 22 || |- | [[:ru:Болден, Элизабет]] || 21 || |- | [[:ru:Горшков, Александр Георгиевич]] || 21 || |- | [[:ru:Гутендорф, Руди]] || 21 || |- | [[:ru:Джонс, Лупита]] || 21 || |- | [[:ru:Кокс, Линн]] || 21 || |- | [[:ru:Лисина, Екатерина Викторовна]] || 21 || |- | [[:ru:Анна Нигл]] || 21 || |- | [[:ru:Баумгартнер, Брюс]] || 20 || |- | [[:ru:Стаффорд, Эд]] || 20 || |- | [[:ru:Тин, Кристофер]] || 20 || |- | [[:ru:Хикман, Ана]] || 20 || |- | [[:ru:Шульц, Марк]] || 19 || |- | [[:ru:KinKi Kids]] || 19 || |- | [[:ru:Ватанабэ, Осаму]] || 18 || |- | [[:ru:Макси Маундс]] || 18 || |- | [[:ru:Мохаммед, Гуль]] || 18 || |- | [[:ru:Сунь Минмин]] || 18 || |- | [[:ru:Аллен, Сэнди]] || 17 || |- | [[:ru:Брайнин, Валерий Борисович]] || 17 || |- | [[:ru:Гусейнов, Гадир]] || 17 || |- | [[:ru:Манорама]] || 17 || |- | [[:ru:Поярков, Юрий Михайлович]] || 17 || |- | [[:ru:Рахманов, Султан Сабурович]] || 17 || |- | [[:ru:Стрел, Мартин]] || 17 || |- | [[:ru:Тараненко, Леонид Аркадьевич]] || 17 || |- | [[:ru:Хакамада, Ивао]] || 17 || |- | [[:ru:Альва, Тони]] || 16 || |- | [[:ru:Ким Чен Ги]] || 16 || |- | [[:ru:Китагава, Джонни]] || 16 || |- | [[:ru:Степанова, Марина Ивановна]] || 16 || |- | [[:ru:Турчинский, Владимир Евгеньевич]] || 16 || |- | [[:ru:Шаари, Халид ибн Мухсен]] || 16 || |- | [[:ru:Вагнер, Хелен]] || 15 || |- | [[:ru:Гришковец, Евгений Валерьевич]] || 15 || |- | [[:ru:Джулиано, Маурицио]] || 15 || |- | [[:ru:Кумбер, Алекс]] || 15 || |- | [[:ru:Куренцов, Виктор Григорьевич]] || 15 || |- | [[:ru:Пак Ён Сок]] || 15 || |- | [[:ru:Редмонд, Ли]] || 15 || |- | [[:ru:Резанцев, Валерий Григорьевич]] || 15 || |- | [[:ru:Сланя, Чеслав]] || 15 || |- | [[:ru:Старостин, Анатолий Васильевич]] || 15 || |- | [[:ru:Харрисон, Крэйг (снайпер)]] || 15 || |- | [[:ru:Чорак, Йосип]] || 15 || |- | [[:ru:Scarlett (киберспортсменка)]] || 15 || |- | [[:ru:Баркалов, Алексей Степанович]] || 14 || |- | [[:ru:Львовский автобусный завод]] || 14 || |- | [[:ru:Даггубати Раманайду]] || 13 || |- | [[:ru:Митчелл, Уильям Джеймс]] || 13 || |- | [[:ru:Рубин, Илан]] || 13 || |- | [[:ru:Хейл, Фред Харольд]] || 13 || |- | [[:ru:Вирастюк, Василий Ярославович]] || 12 || |- | [[:ru:Джирард, Джо]] || 12 || |- | [[:ru:Лундстрем, Олег Леонидович]] || 12 || |- | [[:ru:Рагозина, Наталья Юрьевна]] || 12 || |- | [[:ru:Растед, Сёрен]] || 12 || |- | [[:ru:Рату Унрэ Унрэ]] || 12 || |- | [[:ru:Стейермарк, Джулиан Альфред]] || 12 || |- | [[:ru:У Бомгон]] || 12 || |- | [[:ru:Фреголи, Леопольд]] || 12 || |- | [[:ru:Де ла Фуэнте Гарсия, Сатурнино]] || 12 || |- | [[:ru:Армстронг, Вик]] || 11 || |- | [[:ru:Лалум, Ханс Улав]] || 11 || |- | [[:ru:Малик, Таши и Нунгши]] || 11 || |- | [[:ru:Многодетная семья Фёдора Васильева]] || 11 || |- | [[:ru:Москаленко, Александр Николаевич]] || 11 || |- | [[:ru:Пауэлл, Айвор]] || 11 || |- | [[:ru:Рукиди IV]] || 11 || |- | [[:ru:Углов, Фёдор Григорьевич]] || 11 || |- | [[:ru:Флорес Маркес, Эмилио]] || 11 || |- | [[:ru:Беншуф, Тони]] || 10 || |- | [[:ru:Кваас, Йоханна]] || 10 || |- | [[:ru:Клейн, Виллем]] || 10 || |- | [[:ru:Лори и Джордж Шаппеллы]] || 10 || |- | [[:ru:Радж, Джагдиш]] || 10 || |- | [[:ru:Соколова, Любовь Сергеевна]] || 10 || |- | [[:ru:Делла Вега, Тиагу]] || 9 || |- | [[:ru:Хасэгава, Тиёно]] || 9 || |- | [[:ru:Канаи, Хироюки]] || 8 || |- | [[:ru:Ломако, Пётр Фадеевич]] || 8 || |- | [[:ru:Ричес, Джонатан Ли]] || 8 || |- | [[:ru:Чиллал, Шридхар]] || 8 || |- | [[:ru:Шкултети-Габриш, Ладислав]] || 8 || |- | [[:ru:Барнс, Мэгги]] || 7 || |- | [[:ru:Буснари, Альберто]] || 7 || |- | [[:ru:Винтер, Иржи]] || 7 || |- | [[:ru:Годдард, Джон]] || 7 || |- | [[:ru:Забродский, Станислав Вячеславович]] || 7 || |- | [[:ru:Лимбу, Рамбахадур]] || 7 || |- | [[:ru:Маккой, Тони]] || 7 || |- | [[:ru:Юнг, Кэти]] || 7 || |- | [[:ru:Гейдель, Поль]] || 6 || |- | [[:ru:Гелги, Румейса]] || 6 || |- | [[:ru:Закорецкая, Валентина Николаевна]] || 6 || |- | [[:ru:Команеску, Думитру]] || 6 || |- | [[:ru:Макнамара, Гарретт]] || 6 || |- | [[:ru:Мирошниченко, Роман Максимович]] || 6 || |- | [[:ru:Нигматуллин, Эльбрус Хамитович]] || 6 || |- | [[:ru:Симпсон, Донна]] || 6 || |- | [[:ru:Стормс, Тим]] || 6 || |- | [[:ru:Бурлаков, Сергей Владимирович]] || 5 || |- | [[:ru:Виера, Юсниер]] || 5 || |- | [[:ru:Гудимов, Павел Владимирович]] || 5 || |- | [[:ru:Запашный, Аскольд Вальтерович]] || 5 || |- | [[:ru:Инглис, Джеймс]] || 5 || |- | [[:ru:Кеннелли, Райан]] || 5 || |- | [[:ru:Котелко, Ольга]] || 5 || |- | [[:ru:Скотто, Эмилио]] || 5 || |- | [[:ru:Тумаев, Владимир Алексеевич]] || 5 || |- | [[:ru:Ужинов, Олег Вячеславович]] || 5 || |- | [[:ru:Халаджи, Дмитрий Васильевич]] || 5 || |- | [[:ru:Хебранко, Майкл]] || 5 || |} == Ժամացույցի պատմություն == '''Ստեղծելուց առաջ համոզվեք, որ տվյալ հոդվածի հայերենը չկա և այն բավարարում է որակի չափանիշներին (անհրաժեշտ ծավալ, բավարար քանակի ծանոթագրություններ, ոճ)։''' {|class="standard sortable" ! Ռուսերեն հոդված !! Քանի լեզվով կա !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Палубные часы]] || 25 || |- | [[:ru:Ракета (часы)]] || 23 || |- | [[:ru:Японские часы]] || 21 || |- | [[:ru:Солнечные часы «Уайтхёрст и сын»]] || 15 || |- | [[:ru:Победа (часы)]] || 15 || |- | [[:ru:Часовой шкаф]] || 14 || |- | [[:ru:Слоновые часы]] || 14 || |- | [[:ru:Полёт (часы)]] || 14 || |- | [[:ru:Солнечные часы (мост)]] || 12 || |- | [[:ru:Дом доброго пастыря (Братислава)]] || 10 || |- | [[:ru:Слава (часы)]] || 10 || |- | [[:ru:Аналемматические солнечные часы]] || 9 || |- | [[:ru:Физико-математический салон]] || 8 || |- | [[:ru:Солнечные Часы (созвездие)]] || 8 || |- | [[:ru:Молния (часы)]] || 8 || |- | [[:ru:Буре, Павел Карлович]] || 5 || |- | [[:ru:Александр, Жак]] || 4 || |- | [[:ru:Гигантские водяные часы]] || 4 || |- | [[:ru:Музей часов (Клайпеда)]] || 4 || |- | [[:ru:Адельсбергер, Удо]] || 3 || |- | [[:ru:Солнечные часы Киево-Могилянской академии]] || 3 || |- | [[:ru:Амфибия (часы)]] || 3 || |- | [[:ru:Челябинский часовой завод]] || 3 || |- | [[:ru:Буре, Павел Павлович]] || 2 || |- | [[:ru:Музей часов (Ангарск)]] || 2 || |- | [[:ru:Командирские]] || 2 || |- | [[:ru:Чайка (часы)]] || 2 || |- | [[:ru:Электроника 7]] || 2 || |- | [[:ru:Сеньские солнечные часы]] || 1 || |- | [[:ru:Солнечные часы (Даугавпилс)]] || 1 || |- | [[:ru:Часовое дело в России]] || 1 || |- | [[:ru:Агат (часы)]] || 1 || |- | [[:ru:Заря (часы)]] || 1 || |- | [[:ru:Наградные часы]] || 1 || |- | [[:ru:Сириус (трёхпрограммный громкоговоритель)]] || 1 || |- | [[:ru:Электроника 7-06]] || 1 || |- | [[:ru:Электроника 12-41А]] || 1 || |- | [[:ru:Электроника Г9.04]] || 1 || |- | [[:ru:Электронные часы СССР]] || 1 || |} == Պատմություն == '''Ստեղծելուց առաջ համոզվեք, որ տվյալ հոդվածի հայերենը չկա և այն բավարարում է որակի չափանիշներին (անհրաժեշտ ծավալ, բավարար քանակի ծանոթագրություններ, ոճ)։''' {|class="standard sortable" ! Ռուսերեն հոդված !! Քանի լեզվով կա !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Гражданская война в Китае|Гражданская война в Китае]] || 84 || |- | [[:ru:События на площади Тяньаньмэнь (1989)|События на площади Тяньаньмэнь]] || 83 || |- | [[:ru:Ихэтуаньское восстание|Ихэтуаньское восстание]] || 76 || |- | [[:ru:Революция в Тунисе (2010—2011)|Революция в Тунисе]] || 64 || |- | [[:ru:Весак|Весак]] || 53 || |- | [[:ru:COVID-19 в США|COVID-19 в США]] || 52 || |- | [[:ru:Ливанская война (1982)|Ливанская война]] || 50 || |- | [[:ru:Великий китайский голод|Великий китайский голод]] || 49 || |- | [[:ru:Североафриканская кампания|Североафриканская кампания]] || 48 || |- | [[:ru:Голландская операция (1944)|Голландская операция]] || 48 || |- | [[:ru:Государство словенцев, хорватов и сербов|Государство словенцев]] || 47 || |- | [[:ru:Крымский федеральный округ|Крымский федеральный округ]] || 47 || |- | [[:ru:Спасательная операция в пещере Тхамлуангнангнон|Спасательная операция в пещере Тхамлуангнангнон]] || 47 || |- | [[:ru:Марди Гра|Марди Гра]] || 47 || |- | [[:ru:Десталинизация|Десталинизация]] || 46 || |- | [[:ru:Дельта (проект)|Дельта]] || 45 || |- | [[:ru:Взрывы коммуникационных устройств «Хезболлы»|Взрывы коммуникационных устройств «Хезболлы»]] || 43 || |- | [[:ru:Чёрный сентябрь в Иордании|Чёрный сентябрь в Иордании]] || 43 || |- | [[:ru:Обрушение трибуны на стадионе «Эйзель»|Обрушение трибуны на стадионе «Эйзель»]] || 42 || |- | [[:ru:Вспышка оспы обезьян|Вспышка оспы обезьян]] || 42 || |- | [[:ru:Клермонский собор|Клермонский собор]] || 42 || |- | [[:ru:Первая Чехословацкая республика|Первая Чехословацкая республика]] || 41 || |- | [[:ru:Операция «Компас»|Операция «Компас»]] || 41 || |- | [[:ru:Королевство Финляндия|Королевство Финляндия]] || 41 || |- | [[:ru:Теракт в аэропорту Кабула (2021)|Теракт в аэропорту Кабула]] || 40 || |- | [[:ru:Протесты за отмену квот в Бангладеш (2024)|Протесты за отмену квот в Бангладеш]] || 40 || |- | [[:ru:Революция 1848—1849 годов в Папской области|Революция 1848—1849 годов в Папской области]] || 40 || |- | [[:ru:Референдум о статусе Крыма (2014)|Референдум о статусе Крыма]] || 40 || |- | [[:ru:Tomorrowland|Tomorrowland]] || 39 || |- | [[:ru:Польско-украинская война|Польско-украинская война]] || 39 || |- | [[:ru:COVID-19 в Бразилии|COVID-19 в Бразилии]] || 38 || |- | [[:ru:Венгерская народная республика (1918—1919)|Венгерская народная республика]] || 38 || |- | [[:ru:Протесты против локдауна COVID-19 в Китае (2022)|Протесты против локдауна COVID-19 в Китае]] || 38 || |- | [[:ru:Португальская революция (1910)|Португальская революция]] || 38 || |- | [[:ru:Битва при Микале|Битва при Микале]] || 38 || |- | [[:ru:Протесты в Бразилии (2023)|Протесты в Бразилии]] || 37 || |- | [[:ru:Перепись населения США (2010)|Перепись населения США]] || 37 || |- | [[:ru:Чемпионат мира по крикету 2023|Чемпионат мира по крикету 2023]] || 36 || |- | [[:ru:Революция в Кыргызстане (2010)|Революция в Кыргызстане]] || 36 || |- | [[:ru:Операция «Крусейдер»|Операция «Крусейдер»]] || 36 || |- | [[:ru:Гражданская война в Непале|Гражданская война в Непале]] || 36 || |- | [[:ru:Убийство Беназир Бхутто|Убийство Беназир Бхутто]] || 36 || |- | [[:ru:Гражданская война в Сьерра-Леоне|Гражданская война в Сьерра-Леоне]] || 36 || |- | [[:ru:Битва при Ипсе|Битва при Ипсе]] || 36 || |- | [[:ru:Военный переворот в Габоне (2023)|Военный переворот в Габоне]] || 35 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Италии (2018)|Парламентские выборы в Италии]] || 35 || |- | [[:ru:Наводнение в странах Северного моря (1953)|Наводнение в странах Северного моря]] || 34 || |- | [[:ru:Мисс США|Мисс США]] || 34 || |- | [[:ru:Балатонская оборонительная операция|Балатонская оборонительная операция]] || 33 || |- | [[:ru:Шафрановая революция|Шафрановая революция]] || 33 || |- | [[:ru:Англо-непальская война|Англо-непальская война]] || 33 || |- | [[:ru:Чехословакия во Второй мировой войне|Чехословакия во Второй мировой войне]] || 33 || |- | [[:ru:Чандрашекхар Азад|Чандрашекхар Азад]] || 32 || |- | [[:ru:Дэд|Дэд]] || 32 || |- | [[:ru:Осада «Маунт Кармел»|Осада «Маунт Кармел»]] || 32 || |- | [[:ru:Перепись населения США (2000)|Перепись населения США]] || 32 || |- | [[:ru:Перепись населения США (2020)|Перепись населения США]] || 32 || |- | [[:ru:Конституционный референдум в Италии (1946)|Конституционный референдум в Италии]] || 31 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Италии (2013)|Парламентские выборы в Италии]] || 31 || |- | [[:ru:Гражданская война в Северном Йемене|Гражданская война в Северном Йемене]] || 31 || |- | [[:ru:Операция «Каньон Эльдорадо»|Операция «Каньон Эльдорадо»]] || 31 || |- | [[:ru:Ясско-Кишинёвская операция|Ясско-Кишинёвская операция]] || 31 || |- | [[:ru:Движение за объединение Румынии и Молдавии|Движение за объединение Румынии и Молдавии]] || 31 || |- | [[:ru:Взрыв на шахте в Соме|Взрыв на шахте в Соме]] || 31 || |- | [[:ru:Битва при Диррахии (1081)|Битва при Диррахии]] || 30 || |- | [[:ru:Республика Фиуме|Республика Фиуме]] || 30 || |- | [[:ru:Конституционный референдум в Италии (2016)|Конституционный референдум в Италии]] || 30 || |- | [[:ru:Беркут (спецподразделение МВД Украины)|Беркут]] || 30 || |- | [[:ru:Перепись населения США|Перепись населения США]] || 30 || |- | [[:ru:Военный переворот в Таиланде (2014)|Военный переворот в Таиланде]] || 30 || |- | [[:ru:Бафейская битва|Бафейская битва]] || 30 || |- | [[:ru:Давка на горе Мерон|Давка на горе Мерон]] || 29 || |- | [[:ru:Геймергейт|Геймергейт]] || 29 || |- | [[:ru:Государственный переворот в Таиланде (2006)|Государственный переворот в Таиланде]] || 29 || |- | [[:ru:Беспорядки в Албании (1997)|Беспорядки в Албании]] || 28 || |- | [[:ru:Революция астр|Революция астр]] || 28 || |- | [[:ru:Грузино-южноосетинский конфликт|Грузино-южноосетинский конфликт]] || 28 || |- | [[:ru:Сто дней реформ|Сто дней реформ]] || 28 || |- | [[:ru:COVID-19 в Польше|COVID-19 в Польше]] || 28 || |- | [[:ru:Битва на Мардж Дабик|Битва на Мардж Дабик]] || 28 || |- | [[:ru:Штурм дворца Амина|Штурм дворца Амина]] || 27 || |- | [[:ru:Мендес, Чико|Мендес]] || 27 || |- | [[:ru:Чрезвычайное положение в Индии (1975—1977)|Чрезвычайное положение в Индии]] || 27 || |- | [[:ru:2500-летие Персидской империи|2500-летие Персидской империи]] || 27 || |- | [[:ru:Восстание хуситов в Йемене|Восстание хуситов в Йемене]] || 27 || |- | [[:ru:Чадско-ливийский конфликт|Чадско-ливийский конфликт]] || 27 || |- | [[:ru:Кишинёвский погром|Кишинёвский погром]] || 27 || |- | [[:ru:Аррасская уния|Аррасская уния]] || 27 || |- | [[:ru:Меджлис крымскотатарского народа|Меджлис крымскотатарского народа]] || 27 || |- | [[:ru:Разлив дизельного топлива в Норильске|Разлив дизельного топлива в Норильске]] || 27 || |- | [[:ru:Битва при Каркемише|Битва при Каркемише]] || 27 || |- | [[:ru:Второе покушение на Дональда Трампа|Второе покушение на Дональда Трампа]] || 27 || |- | [[:ru:Vendée Globe|Vendée Globe]] || 27 || |- | [[:ru:Операция «Бэттлэкс»|Операция «Бэттлэкс»]] || 26 || |- | [[:ru:Всероссийская перепись населения (2010)|Всероссийская перепись населения]] || 26 || |- | [[:ru:Амистад (корабль)|Амистад]] || 26 || |- | [[:ru:Битва при Данданакане|Битва при Данданакане]] || 26 || |- | [[:ru:Вуковарская резня|Вуковарская резня]] || 26 || |- | [[:ru:Взрыв в соборе Святой Недели|Взрыв в соборе Святой Недели]] || 25 || |- | [[:ru:Румынская интервенция в Венгрию|Румынская интервенция в Венгрию]] || 25 || |- | [[:ru:Кубок Гибралтара по футболу|Кубок Гибралтара по футболу]] || 25 || |- | [[:ru:Массовые убийства в Индонезии 1965—1966 годов|Массовые убийства в Индонезии 1965—1966 годов]] || 25 || |- | [[:ru:Протесты в Иране (2009)|Протесты в Иране]] || 25 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Италии (2006)|Парламентские выборы в Италии]] || 25 || |- | [[:ru:Египетско-ливийская война|Египетско-ливийская война]] || 25 || |- | [[:ru:Зёйдерзе (проект)|Зёйдерзе]] || 25 || |- | [[:ru:Melodi Grand Prix|Melodi Grand Prix]] || 25 || |- | [[:ru:Юхансен, Ялмар|Юхансен]] || 25 || |- | [[:ru:Сиамская революция 1932 года|Сиамская революция 1932 года]] || 25 || |- | [[:ru:Беспорядки в Андижане|Беспорядки в Андижане]] || 25 || |- | [[:ru:Землетрясение в Фукусиме (2022)|Землетрясение в Фукусиме]] || 25 || |- | [[:ru:Климатгейт|Климатгейт]] || 24 || |- | [[:ru:Платиновый юбилей Елизаветы II|Платиновый юбилей Елизаветы II]] || 24 || |- | [[:ru:Русская Народная Республика Лемков|Русская Народная Республика Лемков]] || 24 || |- | [[:ru:Протесты в Иране (2019—2020)|Протесты в Иране]] || 24 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Италии (2008)|Парламентские выборы в Италии]] || 24 || |- | [[:ru:Китайская аннексия Тибета|Китайская аннексия Тибета]] || 24 || |- | [[:ru:Война «Тойот»|Война «Тойот»]] || 24 || |- | [[:ru:Война за независимость Перу|Война за независимость Перу]] || 24 || |- | [[:ru:Перуано-эквадорская война|Перуано-эквадорская война]] || 24 || |- | [[:ru:Инцидент с A330 над Атлантикой|Инцидент с A330 над Атлантикой]] || 24 || |- | [[:ru:Раскол Русской церкви|Раскол Русской церкви]] || 24 || |- | [[:ru:Битва при Каркаре|Битва при Каркаре]] || 24 || |- | [[:ru:Теракт в Суруче|Теракт в Суруче]] || 24 || |- | [[:ru:Дело Еврейского антифашистского комитета|Дело Еврейского антифашистского комитета]] || 23 || |- | [[:ru:Иэн (ураган)|Иэн]] || 23 || |- | [[:ru:Республика Прекмурье|Республика Прекмурье]] || 23 || |- | [[:ru:Чемпионат Европы по гандболу среди женщин 1996|Чемпионат Европы по гандболу среди женщин 1996]] || 23 || |- | [[:ru:Кровавое воскресенье (1920)|Кровавое воскресенье]] || 23 || |- | [[:ru:Джебель-эт-Таир|Джебель-эт-Таир]] || 23 || |- | [[:ru:Нападение на представительство США в Бенгази|Нападение на представительство США в Бенгази]] || 23 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Мьянме (2015)|Парламентские выборы в Мьянме]] || 23 || |- | [[:ru:Редис, Вильгельм|Редис]] || 23 || |- | [[:ru:Битва при Сарагархи|Битва при Сарагархи]] || 23 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1790)|Перепись населения США]] || 23 || |- | [[:ru:Битва при Акроиноне|Битва при Акроиноне]] || 23 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Японии (2009)|Парламентские выборы в Японии]] || 23 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Японии (2017)|Парламентские выборы в Японии]] || 23 || |- | [[:ru:Радиоактивное заражение в Гоянии|Радиоактивное заражение в Гоянии]] || 22 || |- | [[:ru:Казнь иранских политических заключённых в 1988 году|Казнь иранских политических заключённых в 1988 году]] || 22 || |- | [[:ru:Статистическая служба Канады|Статистическая служба Канады]] || 22 || |- | [[:ru:Скандал с китайским молоком (2008)|Скандал с китайским молоком]] || 22 || |- | [[:ru:Передача Гонконга КНР|Передача Гонконга КНР]] || 22 || |- | [[:ru:Операция «Зонненблюме»|Операция «Зонненблюме»]] || 22 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Новой Зеландии (2020)|Парламентские выборы в Новой Зеландии]] || 22 || |- | [[:ru:Мушкетные войны|Мушкетные войны]] || 22 || |- | [[:ru:Битва при Майпу|Битва при Майпу]] || 22 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Японии (2021)|Парламентские выборы в Японии]] || 22 || |- | [[:ru:Столкновение над Мату-Гросу|Столкновение над Мату-Гросу]] || 21 || |- | [[:ru:Бриллиантовый юбилей Елизаветы II|Бриллиантовый юбилей Елизаветы II]] || 21 || |- | [[:ru:Сербско-Венгерская Республика Баранья-Байя|Сербско-Венгерская Республика Баранья-Байя]] || 21 || |- | [[:ru:Dansk Melodi Grand Prix|Dansk Melodi Grand Prix]] || 21 || |- | [[:ru:Протесты против поправок в закон о гражданстве (Индия)|Протесты против поправок в закон о гражданстве]] || 21 || |- | [[:ru:Битва при Нахраване|Битва при Нахраване]] || 21 || |- | [[:ru:События на площади Тяньаньмэнь (1976)|События на площади Тяньаньмэнь]] || 21 || |- | [[:ru:Битва при Инабе|Битва при Инабе]] || 21 || |- | [[:ru:Битва при Хомсе (1281)|Битва при Хомсе]] || 21 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1990)|Перепись населения США]] || 21 || |- | [[:ru:Перестрелка в Северном Голливуде|Перестрелка в Северном Голливуде]] || 21 || |- | [[:ru:Смерть Элизы Лэм|Смерть Элизы Лэм]] || 21 || |- | [[:ru:Синьска алка|Синьска алка]] || 21 || |- | [[:ru:Битва при Чакабуко|Битва при Чакабуко]] || 21 || |- | [[:ru:Арманизм|Арманизм]] || 20 || |- | [[:ru:Конфликт в Магрибе|Конфликт в Магрибе]] || 20 || |- | [[:ru:Дело News International|Дело News International]] || 20 || |- | [[:ru:Описание Египта|Описание Египта]] || 20 || |- | [[:ru:Революция 1848—1849 годов в Италии|Революция 1848—1849 годов в Италии]] || 20 || |- | [[:ru:Гражданская война в Йемене (1994)|Гражданская война в Йемене]] || 20 || |- | [[:ru:Взрыв газа в Иньчуане|Взрыв газа в Иньчуане]] || 20 || |- | [[:ru:Движение за новую культуру|Движение за новую культуру]] || 20 || |- | [[:ru:Теракт в Куньмине|Теракт в Куньмине]] || 20 || |- | [[:ru:Приграничные сражения в Молдавии|Приграничные сражения в Молдавии]] || 20 || |- | [[:ru:Массовое убийство в Конгсберге|Массовое убийство в Конгсберге]] || 20 || |- | [[:ru:Давка на Национальном стадионе (Лима)|Давка на Национальном стадионе]] || 20 || |- | [[:ru:Всероссийская перепись населения (2002)|Всероссийская перепись населения]] || 20 || |- | [[:ru:Битва в долине Эль-Хазнадар|Битва в долине Эль-Хазнадар]] || 20 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1900)|Перепись населения США]] || 20 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1920)|Перепись населения США]] || 20 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1930)|Перепись населения США]] || 20 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1940)|Перепись населения США]] || 20 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1950)|Перепись населения США]] || 20 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1960)|Перепись населения США]] || 20 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1970)|Перепись населения США]] || 20 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1980)|Перепись населения США]] || 20 || |- | [[:ru:Дело о ядах|Дело о ядах]] || 20 || |- | [[:ru:Восточно-Карпатская операция|Восточно-Карпатская операция]] || 20 || |- | [[:ru:Обрушение торгового центра Сампун|Обрушение торгового центра Сампун]] || 20 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Японии (2012)|Парламентские выборы в Японии]] || 20 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Японии (2014)|Парламентские выборы в Японии]] || 20 || |- | [[:ru:Кохаку ута гассэн|Кохаку ута гассэн]] || 20 || |- | [[:ru:Белый террор (Венгрия)|Белый террор]] || 19 || |- | [[:ru:Гуцульская Республика|Гуцульская Республика]] || 19 || |- | [[:ru:Республика Команча|Республика Команча]] || 19 || |- | [[:ru:Национальная песня|Национальная песня]] || 19 || |- | [[:ru:Взрыв автобуса с командой «Боруссия» (Дортмунд)|Взрыв автобуса с командой «Боруссия»]] || 19 || |- | [[:ru:Толедские соборы|Толедские соборы]] || 19 || |- | [[:ru:Передача Макао КНР|Передача Макао КНР]] || 19 || |- | [[:ru:Чемпионат Ливии по футболу|Чемпионат Ливии по футболу]] || 19 || |- | [[:ru:Голодная зима 1944 года (Нидерланды)|Голодная зима 1944 года]] || 19 || |- | [[:ru:Рождественское наводнение (1717)|Рождественское наводнение]] || 19 || |- | [[:ru:Битва при Гейлигерлее (1568)|Битва при Гейлигерлее]] || 19 || |- | [[:ru:Референдумы о флаге Новой Зеландии (2015—2016)|Референдумы о флаге Новой Зеландии]] || 19 || |- | [[:ru:Колумбийско-перуанская война (1932—1933)|Колумбийско-перуанская война]] || 19 || |- | [[:ru:Антибюрократическая революция|Антибюрократическая революция]] || 19 || |- | [[:ru:Средиземноморские игры 1987|Средиземноморские игры 1987]] || 19 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1880)|Перепись населения США]] || 19 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1890)|Перепись населения США]] || 19 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1910)|Перепись населения США]] || 19 || |- | [[:ru:Перевёрнутая Дженни|Перевёрнутая Дженни]] || 19 || |- | [[:ru:Юная мисс США|Юная мисс США]] || 19 || |- | [[:ru:Протесты в Каракалпакстане (2022)|Протесты в Каракалпакстане]] || 19 || |- | [[:ru:Дело Доминика Пелико|Дело Доминика Пелико]] || 19 || |- | [[:ru:Море деревьев|Море деревьев]] || 19 || |- | [[:ru:Война против Перуано-Боливийской конфедерации|Война против Перуано-Боливийской конфедерации]] || 18 || |- | [[:ru:Восстание в Буркина-Фасо (2014)|Восстание в Буркина-Фасо]] || 18 || |- | [[:ru:Политический кризис в Венесуэле|Политический кризис в Венесуэле]] || 18 || |- | [[:ru:Осада Кандии|Осада Кандии]] || 18 || |- | [[:ru:Теракт в Иерусалиме (2017, январь)|Теракт в Иерусалиме]] || 18 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Италии (2001)|Парламентские выборы в Италии]] || 18 || |- | [[:ru:Неаполитанская революция|Неаполитанская революция]] || 18 || |- | [[:ru:Резолюция Совета Безопасности ООН 353|Резолюция Совета Безопасности ООН 353]] || 18 || |- | [[:ru:Казнь коптов в Ливии|Казнь коптов в Ливии]] || 18 || |- | [[:ru:Сражение при Кагуле|Сражение при Кагуле]] || 18 || |- | [[:ru:Цецорская битва|Цецорская битва]] || 18 || |- | [[:ru:Рангунский теракт|Рангунский теракт]] || 18 || |- | [[:ru:Тибетско-непальская война|Тибетско-непальская война]] || 18 || |- | [[:ru:Наводнение в день Святой Люсии|Наводнение в день Святой Люсии]] || 18 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Новой Зеландии (2017)|Парламентские выборы в Новой Зеландии]] || 18 || |- | [[:ru:COVID-19 в Парагвае|COVID-19 в Парагвае]] || 18 || |- | [[:ru:Землетрясение в Любляне (1895)|Землетрясение в Любляне]] || 18 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1840)|Перепись населения США]] || 18 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1870)|Перепись населения США]] || 18 || |- | [[:ru:Похищение Джейси Ли Дьюгард|Похищение Джейси Ли Дьюгард]] || 18 || |- | [[:ru:Fyre Festival|Fyre Festival]] || 18 || |- | [[:ru:Дело Троя Дэвиса|Дело Троя Дэвиса]] || 18 || |- | [[:ru:Взрыв бензовоза во Фритауне (2021)|Взрыв бензовоза во Фритауне]] || 18 || |- | [[:ru:Битва при Булгарофигоне|Битва при Булгарофигоне]] || 18 || |- | [[:ru:Шаривари|Шаривари]] || 18 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Хорватии (2011)|Парламентские выборы в Хорватии]] || 18 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Хорватии (2015)|Парламентские выборы в Хорватии]] || 18 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Хорватии (2016)|Парламентские выборы в Хорватии]] || 18 || |- | [[:ru:Чилийская война за независимость|Чилийская война за независимость]] || 18 || |- | [[:ru:Землетрясение в префектуре Фукусима (2021)|Землетрясение в префектуре Фукусима]] || 18 || |- | [[:ru:Землетрясение в Фукусиме (2016)|Землетрясение в Фукусиме]] || 18 || |- | [[:ru:Саммит G-20 в Буэнос-Айресе|Саммит G-20 в Буэнос-Айресе]] || 17 || |- | [[:ru:Война за независимость Боливии|Война за независимость Боливии]] || 17 || |- | [[:ru:Дело о коричневой собаке|Дело о коричневой собаке]] || 17 || |- | [[:ru:Мартинская декларация|Мартинская декларация]] || 17 || |- | [[:ru:Взрыв на химическом заводе в Оппау|Взрыв на химическом заводе в Оппау]] || 17 || |- | [[:ru:Нападение на посольство США в Багдаде (2019)|Нападение на посольство США в Багдаде]] || 17 || |- | [[:ru:Битва при Габиене|Битва при Габиене]] || 17 || |- | [[:ru:Массовое убийство в Ширазе (2022)|Массовое убийство в Ширазе]] || 17 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Италии (1948)|Парламентские выборы в Италии]] || 17 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Италии (1992)|Парламентские выборы в Италии]] || 17 || |- | [[:ru:Парламентские выборы в Италии (1994)|Парламентские выборы в Италии]] || 17 || |- | [[:ru:Убийство Мередит Керчер|Убийство Мередит Керчер]] || 17 || |- | [[:ru:Борьба с терроризмом в Йемене|Борьба с терроризмом в Йемене]] || 17 || |- | [[:ru:Военный переворот в Ливии (1969)|Военный переворот в Ливии]] || 17 || |- | [[:ru:Битва при Ларге|Битва при Ларге]] || 17 || |- | [[:ru:Видение Розы|Видение Розы]] || 17 || |- | [[:ru:Теракт в церкви Ово (2022)|Теракт в церкви Ово]] || 17 || |- | [[:ru:Голландская экспедиция (1809)|Голландская экспедиция]] || 17 || |- | [[:ru:Преструд, Кристиан|Преструд]] || 17 || |- | [[:ru:Военный переворот в Пакистане (1999)|Военный переворот в Пакистане]] || 17 || |- | [[:ru:Славина, Ирина Вячеславовна|Славина]] || 17 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1800)|Перепись населения США]] || 17 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1830)|Перепись населения США]] || 17 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1850)|Перепись населения США]] || 17 || |- | [[:ru:Перепись населения США (1860)|Перепись населения США]] || 17 || |} == Նկարիչներ == '''Ստեղծելուց առաջ համոզվեք, որ տվյալ հոդվածի հայերենը չկա և այն բավարարում է որակի չափանիշներին (անհրաժեշտ ծավալ, բավարար քանակի ծանոթագրություններ, ոճ)։''' {|class="standard sortable" ! Ռուսերեն հոդված !! Քանի լեզվով կա !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Мур, Алан]] || 64 || |- | [[:ru:Кусама, Яёи]] || 52 || |- | [[:ru:Чапек, Йозеф]] || 50 || |- | [[:ru:Дюфи, Рауль]] || 48 || |- | [[:ru:Кифер, Ансельм]] || 47 || |- | [[:ru:Валлоттон, Феликс]] || 46 || |- | [[:ru:Аппел, Карел]] || 45 || |- | [[:ru:Смит, Эдриан]] || 45 || |- | [[:ru:Ньюстед, Джейсон]] || 44 || |- | [[:ru:Бауэр, Йон]] || 43 || |- | [[:ru:Раушенберг, Роберт]] || 43 || |- | [[:ru:Беллотто, Бернардо]] || 42 || |- | [[:ru:Тапиес, Антони]] || 42 || |- | [[:ru:Ла Салль, Жан-Батист де]] || 41 || |- | [[:ru:Балла, Джакомо]] || 40 || |- | [[:ru:Фриан, Эмиль]] || 40 || |- | [[:ru:Хеккель, Эрих]] || 40 || |- | [[:ru:Шампань, Филипп де]] || 40 || |- | [[:ru:Эдельфельт, Альберт]] || 40 || |- | [[:ru:Вуэ, Симон]] || 39 || |- | [[:ru:Кёйп, Альберт]] || 39 || |- | [[:ru:Сюаньдэ]] || 39 || |- | [[:ru:Д’Адзельо, Массимо]] || 38 || |- | [[:ru:Франкен, Андре]] || 38 || |- | [[:ru:Гийомен, Арман]] || 37 || |- | [[:ru:Карра, Карло]] || 37 || |- | [[:ru:Кристус, Петрус]] || 37 || |- | [[:ru:Купка, Франтишек]] || 37 || |- | [[:ru:Польке, Зигмар]] || 37 || |- | [[:ru:Бальтюс]] || 36 || |- | [[:ru:Мандер, Карел ван]] || 36 || |- | [[:ru:Бейкер, Гилберт]] || 35 || |- | [[:ru:Виейра да Силва, Мария Элена]] || 35 || |- | [[:ru:Войнович, Владимир Николаевич]] || 35 || |- | [[:ru:Карпо, Жан-Батист]] || 35 || |- | [[:ru:Лабиль-Гиар, Аделаида]] || 35 || |- | [[:ru:Мазолино да Паникале]] || 35 || |- | [[:ru:Руссоло, Луиджи]] || 35 || |- | [[:ru:Бекдел, Элисон]] || 34 || |- | [[:ru:Ми Фэй]] || 34 || |- | [[:ru:Рюйш, Рашель]] || 34 || |- | [[:ru:Утагава Куниёси]] || 34 || |- | [[:ru:Фромантен, Эжен]] || 34 || |- | [[:ru:Хейнесен, Вильям]] || 34 || |- | [[:ru:Америку, Педру]] || 33 || |- | [[:ru:Бен, Ари]] || 33 || |- | [[:ru:Вернер, Антон фон]] || 33 || |- | [[:ru:Вилкс, Ларс]] || 33 || |- | [[:ru:Гилрей, Джеймс]] || 33 || |- | [[:ru:Горески, Владо]] || 33 || |- | [[:ru:Гулан, Генджо]] || 33 || |- | [[:ru:Кэтлин, Джордж]] || 33 || |- | [[:ru:Овербек, Иоганн Фридрих]] || 33 || |- | [[:ru:Регу, Паула]] || 33 || |- | [[:ru:Судзуки Харунобу]] || 33 || |- | [[:ru:Эбби, Эдвин Остин]] || 33 || |- | [[:ru:Ахенбах, Андреас]] || 32 || |- | [[:ru:Баччо Бандинелли]] || 32 || |- | [[:ru:Графф, Антон]] || 32 || |- | [[:ru:Клуэ, Франсуа]] || 32 || |- | [[:ru:Крукшанк, Джордж]] || 32 || |- | [[:ru:Метценже, Жан]] || 32 || |- | [[:ru:Ромни, Джордж (художник)]] || 32 || |- | [[:ru:Сегантини, Джованни]] || 32 || |- | [[:ru:Тёнинк, Ян]] || 32 || |- | [[:ru:Хельнвайн, Готфрид]] || 32 || |- | [[:ru:Холлар, Вацлав]] || 32 || |- | [[:ru:Шадов, Иоганн Готфрид]] || 32 || |- | [[:ru:Алст, Виллем ван]] || 31 || |- | [[:ru:Амманати, Бартоломео]] || 31 || |- | [[:ru:Арбо, Петер Николай]] || 31 || |- | [[:ru:Зафар, Али]] || 31 || |- | [[:ru:Иккю Содзюн]] || 31 || |- | [[:ru:Иттен, Иоганнес]] || 31 || |- | [[:ru:Лиотар, Жан-Этьен]] || 31 || |- | [[:ru:Лонги, Пьетро]] || 31 || |- | [[:ru:Лот, Андре]] || 31 || |- | [[:ru:Мабюз]] || 31 || |- | [[:ru:Мюллер, Отто (художник)]] || 31 || |- | [[:ru:Сампе, Жан-Жак]] || 31 || |- | [[:ru:Смит, Кларк Эштон]] || 31 || |- | [[:ru:Смитсон, Роберт]] || 31 || |- | [[:ru:Хеда, Виллем Клас]] || 31 || |- | [[:ru:Альт, Рудольф фон]] || 30 || |- | [[:ru:Анкер, Альберт]] || 30 || |- | [[:ru:Ашраф Базнани]] || 30 || |- | [[:ru:Баччарелли, Марчелло]] || 30 || |- | [[:ru:Блох, Карл Генрих]] || 30 || |- | [[:ru:Блумарт, Абрахам]] || 30 || |- | [[:ru:Браун, Ланселот]] || 30 || |- | [[:ru:Ван Эйк, Хуберт]] || 30 || |- | [[:ru:Вауэрман, Филипс]] || 30 || |- | [[:ru:Гамильтон, Ричард (художник)]] || 30 || |- | [[:ru:Гу Кайчжи]] || 30 || |- | [[:ru:Индиана, Роберт]] || 30 || |- | [[:ru:Карус, Карл Густав]] || 30 || |- | [[:ru:Киппенбергер, Мартин]] || 30 || |- | [[:ru:Киттельсен, Теодор]] || 30 || |- | [[:ru:Клас, Питер]] || 30 || |- | [[:ru:Братья Лимбург]] || 30 || |- | [[:ru:Лохнер, Штефан]] || 30 || |- | [[:ru:Науман, Брюс]] || 30 || |- | [[:ru:Рейссельберге, Тео ван]] || 30 || |- | [[:ru:Розенквист, Джеймс]] || 30 || |- | [[:ru:Сассетта]] || 30 || |- | [[:ru:Семирадский, Генрих Ипполитович]] || 30 || |- | [[:ru:Уэст, Бенджамин]] || 30 || |- | [[:ru:Хаммерсхёй, Вильгельм]] || 30 || |- | [[:ru:Альбертинелли, Мариотто]] || 29 || |- | [[:ru:Браун, Кристи]] || 29 || |- | [[:ru:Виола, Билл]] || 29 || |- | [[:ru:Глез, Альбер]] || 29 || |- | [[:ru:Гормли, Энтони]] || 29 || |- | [[:ru:Джон, Гвен]] || 29 || |- | [[:ru:Дойг, Питер]] || 29 || |- | [[:ru:Йорн, Асгер]] || 29 || |- | [[:ru:Крюгер, Барбара]] || 29 || |- | [[:ru:Ластман, Питер]] || 29 || |- | [[:ru:Латуфф, Карлос]] || 29 || |- | [[:ru:Ленбах, Франц фон]] || 29 || |- | [[:ru:Лин, Майя]] || 29 || |- | [[:ru:Лойце, Эмануэль]] || 29 || |- | [[:ru:Миядзаки, Горо]] || 29 || |- | [[:ru:Питтони, Джамбаттиста]] || 29 || |- | [[:ru:Пэджет, Сидни]] || 29 || |- | [[:ru:Фортуни, Мариано]] || 29 || |- | [[:ru:Джон Хартфилд]] || 29 || |- | [[:ru:Шере, Жюль]] || 29 || |- | [[:ru:Штилер, Йозеф Карл]] || 29 || |- | [[:ru:Эльсхаймер, Адам]] || 29 || |- | [[:ru:Акамацу, Кэн]] || 28 || |- | [[:ru:Амерлинг, Фридрих фон]] || 28 || |- | [[:ru:Бабюрен, Дирк ван]] || 28 || |- | [[:ru:Белл, Ванесса]] || 28 || |- | [[:ru:Бодишон, Барбара]] || 28 || |- | [[:ru:Брукс, Ромейн]] || 28 || |- | [[:ru:Бургкмайр, Ханс]] || 28 || |- | [[:ru:Вальехо, Борис]] || 28 || |- | [[:ru:Глейр, Шарль]] || 28 || |- | [[:ru:Драхман, Хольгер]] || 28 || |- | [[:ru:Дюран, Ашер Браун]] || 28 || |- | [[:ru:Кантор, Тадеуш]] || 28 || |- | [[:ru:Каррьер, Эжен]] || 28 || |- | [[:ru:Корнелиссен, Корнелис]] || 28 || |- | [[:ru:Ларжильер, Никола де]] || 28 || |- | [[:ru:Ларионов, Михаил Фёдорович]] || 28 || |- | [[:ru:Мазервелл, Роберт]] || 28 || |- | [[:ru:Марстранд, Вильгельм]] || 28 || |- | [[:ru:Пань Юйлян]] || 28 || |- | [[:ru:Паолоцци, Эдуардо]] || 28 || |- | [[:ru:Прети, Маттиа]] || 28 || |- | [[:ru:Раух, Нео]] || 28 || |- | [[:ru:Рингельнац, Иоахим]] || 28 || |- | [[:ru:Росселлино, Бернардо]] || 28 || |- | [[:ru:Скорел, Ян ван]] || 28 || |- | [[:ru:Фонтана, Лучо]] || 28 || |- | [[:ru:Франческо ди Джорджо]] || 28 || |- | [[:ru:Хелст, Бартоломеус ван дер]] || 28 || |- | [[:ru:Шеффер, Ари]] || 28 || |- | [[:ru:Аст, Балтазар ван дер]] || 27 || |- | [[:ru:Бальдовинетти, Алессио]] || 27 || |- | [[:ru:Барбари, Якопо де]] || 27 || |- | [[:ru:Билль, Макс]] || 27 || |- | [[:ru:Босхарт, Амброзиус]] || 27 || |- | [[:ru:Гранвиль, Жан]] || 27 || |- | [[:ru:Зиттов, Михель]] || 27 || |- | [[:ru:Карреньо де Миранда, Хуан]] || 27 || |- | [[:ru:Кастильоне, Джузеппе]] || 27 || |- | [[:ru:Кнопф, Фернан]] || 27 || |- | [[:ru:Чима да Конельяно]] || 27 || |- | [[:ru:Кот, Пьер Огюст]] || 27 || |- | [[:ru:Крейн, Уолтер]] || 27 || |- | [[:ru:Ланфранко, Джованни]] || 27 || |- | [[:ru:Мартин, Джон (художник)]] || 27 || |- | [[:ru:Мас, Николас]] || 27 || |- | [[:ru:Мор, Антонис]] || 27 || |- | [[:ru:Орпен, Уильям]] || 27 || |- | [[:ru:А. Р. Пенк]] || 27 || |- | [[:ru:Рёйсдал, Саломон ван]] || 27 || |- | [[:ru:Тишбейн, Иоганн Генрих Вильгельм]] || 27 || |- | [[:ru:Топор, Ролан]] || 27 || |- | [[:ru:Уэйн, Луис Уильям]] || 27 || |- | [[:ru:Франча, Франческо]] || 27 || |- | [[:ru:Хаусман, Рауль]] || 27 || |- | [[:ru:Хемскерк, Мартен ван]] || 27 || |- | [[:ru:Хисикава Моронобу]] || 27 || |- | [[:ru:Хоубракен, Арнольд]] || 27 || |- | [[:ru:Цоффани, Иоганн]] || 27 || |- | [[:ru:Чжао Мэнфу]] || 27 || |- | [[:ru:Эпстайн, Джейкоб]] || 27 || |- | [[:ru:Эстес, Ричард]] || 27 || |- | [[:ru:Бакхёйзен, Людольф]] || 26 || |- | [[:ru:Беверло, Гильом Корнелис ван]] || 26 || |- | [[:ru:Брейтнер, Георг Хендрик]] || 26 || |- | [[:ru:Бурдон, Себастьян]] || 26 || |- | [[:ru:Ван Лоо, Луи Мишель]] || 26 || |- | [[:ru:Велде, Виллем ван де (Младший)]] || 26 || |- | [[:ru:Гастон, Филип]] || 26 || |- | [[:ru:Герымский, Александр]] || 26 || |- | [[:ru:Григореску, Николае]] || 26 || |- | [[:ru:Девериа, Ашиль]] || 26 || |- | [[:ru:Каттелан, Маурицио]] || 26 || |- | [[:ru:Келли, Эльсуорт]] || 26 || |- | [[:ru:Кук ван Альст, Питер]] || 26 || |- | [[:ru:Ламасарес, Антон]] || 26 || |- | [[:ru:Ливенс, Ян]] || 26 || |- | [[:ru:Липпо Мемми]] || 26 || |- | [[:ru:Луи, Серафина]] || 26 || |- | [[:ru:Лури, Джон]] || 26 || |- | [[:ru:Маратта, Карло]] || 26 || |- | [[:ru:Мартин, Агнес]] || 26 || |- | [[:ru:Месдах, Хендрик Виллем]] || 26 || |- | [[:ru:Ноланд, Кеннет]] || 26 || |- | [[:ru:Номура, Тэцуя]] || 26 || |- | [[:ru:Пайл, Говард]] || 26 || |- | [[:ru:Пик, Мервин]] || 26 || |- | [[:ru:Робертс, Дэвид (художник)]] || 26 || |- | [[:ru:Санредам, Питер Янс]] || 26 || |- | [[:ru:Сикерт, Уолтер]] || 26 || |- | [[:ru:Симонова, Ксения Александровна]] || 26 || |- | [[:ru:Соларио, Андреа]] || 26 || |- | [[:ru:Тройон, Констан]] || 26 || |- | [[:ru:Хань Гань]] || 26 || |- | [[:ru:Харрис, Ролф]] || 26 || |- | [[:ru:Хёйсум, Ян ван]] || 26 || |- | [[:ru:Ченнини, Ченнино]] || 26 || |- | [[:ru:Яблонская-Уден, София]] || 26 || |- | [[:ru:Янко, Марсель]] || 26 || |- | [[:ru:Агатарх]] || 25 || |- | [[:ru:Аривара-но Нарихира]] || 25 || |- | [[:ru:Атайя, Бхану]] || 25 || |- | [[:ru:Беллори, Джованни Пьетро]] || 25 || |- | [[:ru:Бракмон, Мари]] || 25 || |- | [[:ru:Брандт, Марианна (художница)]] || 25 || |- | [[:ru:Брейгель, Абрахам]] || 25 || |- | [[:ru:Ван дер Хейден, Ян]] || 25 || |- | [[:ru:Венсан, Франсуа-Андре]] || 25 || |- | [[:ru:Вийон, Жак]] || 25 || |- | [[:ru:Вольгемут, Михаэль]] || 25 || |- | [[:ru:Гелдер, Арт де]] || 25 || |- | [[:ru:Гонсалес, Хулио (скульптор)]] || 25 || |- | [[:ru:Гримшоу, Джон Эткинсон]] || 25 || |- | [[:ru:Де Ласло, Филип]] || 25 || |- | [[:ru:Джон, Огастес]] || 25 || |- | [[:ru:Дюшан-Вийон, Раймон]] || 25 || |- | [[:ru:Зейд, Фахрониса]] || 25 || |- | [[:ru:Зим, Феликс]] || 25 || |- | [[:ru:Йонгкинд, Ян Бартолд]] || 25 || |- | [[:ru:Йос ван Гент]] || 25 || |- | [[:ru:Каро, Энтони]] || 25 || |- | [[:ru:Кёбке, Кристен]] || 25 || |- | [[:ru:Кенсетт, Джон Фредерик]] || 25 || |- | [[:ru:Кислинг, Моисей]] || 25 || |- | [[:ru:Лонг, Ричард]] || 25 || |- | [[:ru:Лундаль, Амели]] || 25 || |- | [[:ru:Манара, Мило]] || 25 || |- | [[:ru:Массейс, Ян]] || 25 || |- | [[:ru:Матта, Роберто Себастьян]] || 25 || |- | [[:ru:Мид, Сид]] || 25 || |- | [[:ru:Озанфан, Амеде]] || 25 || |- | [[:ru:Орловский, Александр Осипович]] || 25 || |- | [[:ru:Пайк Барни, Элис]] || 25 || |- | [[:ru:Палмер, Сэмюэл]] || 25 || |- | [[:ru:Пилоти, Карл Теодор фон]] || 25 || |- | [[:ru:Пухнер, Вилли]] || 25 || |- | [[:ru:Рист, Пипилотти]] || 25 || |- | [[:ru:Тербрюгген, Хендрик]] || 25 || |- | [[:ru:Тьеполо, Джованни Доменико]] || 25 || |- | [[:ru:Уилтшир, Стивен]] || 25 || |- | [[:ru:Филиппини, Франческо]] || 25 || |- | [[:ru:Филонов, Павел Николаевич]] || 25 || |- | [[:ru:Флинк, Говерт]] || 25 || |- | [[:ru:Флорис, Франс]] || 25 || |- | [[:ru:Фрейндлих, Отто]] || 25 || |- | [[:ru:Хартли, Марсден]] || 25 || |- | [[:ru:Хартман, Бутч]] || 25 || |- | [[:ru:Хем, Ян Давидс де]] || 25 || |- | [[:ru:Хофман, Ханс]] || 25 || |- | [[:ru:Цукиока Ёситоси]] || 25 || |- | [[:ru:Шматько, Николай Гаврилович]] || 25 || |- | [[:ru:Шнорр фон Карольсфельд, Юлиус]] || 25 || |- | [[:ru:Эррера, Франсиско (старший)]] || 25 || |- | [[:ru:Гертген тот Синт Янс]] || 25 || |- | [[:ru:Адам, Кен]] || 24 || |- | [[:ru:Аполлодор (художник)]] || 24 || |- | [[:ru:Ауэрбах, Франк]] || 24 || |- | [[:ru:Басса, Феррер]] || 24 || |- | [[:ru:Бордоне, Парис]] || 24 || |- | [[:ru:Брандт, Юзеф]] || 24 || |- | [[:ru:Вебер, Макс (художник)]] || 24 || |- | [[:ru:Велде, Адриан ван де]] || 24 || |- | [[:ru:Вирккала, Тапио]] || 24 || |- | [[:ru:Гадди, Аньоло]] || 24 || |- | [[:ru:Иннесс, Джордж]] || 24 || |- | [[:ru:Кляйн, Уильям]] || 24 || |- | [[:ru:Колман Смит, Памела]] || 24 || |- | [[:ru:Косса, Франческо дель]] || 24 || |- | [[:ru:Макклауд, Скотт]] || 24 || |- | [[:ru:Ни Цзань]] || 24 || |- | [[:ru:Николсон, Бен]] || 24 || |- | [[:ru:Пьяццетта, Джованни Баттиста]] || 24 || |- | [[:ru:Пэрриш, Максфилд]] || 24 || |- | [[:ru:Риччи, Себастьяно]] || 24 || |- | [[:ru:Роберти, Эрколе де]] || 24 || |- | [[:ru:Саверей, Рулант]] || 24 || |- | [[:ru:Сазерленд, Грэхем Вивиан]] || 24 || |- | [[:ru:Сакки, Андреа]] || 24 || |- | [[:ru:Саломон, Шарлотта]] || 24 || |- | [[:ru:Сегерс, Геркулес]] || 24 || |- | [[:ru:Спрангер, Бартоломеус]] || 24 || |- | [[:ru:Стейнберг, Сол]] || 24 || |- | [[:ru:Суходольский, Януарий]] || 24 || |- | [[:ru:Тан, Шон]] || 24 || |- | [[:ru:Таулов, Фриц]] || 24 || |- | [[:ru:Тидеманд, Адольф]] || 24 || |- | [[:ru:Уайтред, Рэйчел]] || 24 || |- | [[:ru:Уде, Фриц фон]] || 24 || |- | [[:ru:Фейт, Филипп]] || 24 || |- | [[:ru:Форен, Жан-Луи]] || 24 || |- | [[:ru:Фудзита, Цугухару]] || 24 || |- | [[:ru:Эриксен, Эдвард]] || 24 || |- | [[:ru:Ярнефельт, Ээро]] || 24 || |- | [[:ru:Афлатун, Инджи]] || 23 || |- | [[:ru:Бейерен, Абрахам ван]] || 23 || |- | [[:ru:Бенцур, Дьюла]] || 23 || |- | [[:ru:Берхем, Николас Питерс]] || 23 || |- | [[:ru:Бингем, Джордж Калеб]] || 23 || |- | [[:ru:Блейк, Питер (художник)]] || 23 || |- | [[:ru:Ван Лоо, Шарль Андре]] || 23 || |- | [[:ru:Велде, Эсайас ван де]] || 23 || |- | [[:ru:Врис, Ганс Вредеман де]] || 23 || |- | [[:ru:Гольбейн, Амброзиус]] || 23 || |- | [[:ru:Гуаясамин, Освальдо]] || 23 || |- | [[:ru:Гудридж, Сара]] || 23 || |- | [[:ru:Декан, Александр-Габриэль]] || 23 || |- | [[:ru:Делиль, Ги]] || 23 || |- | [[:ru:Денслоу, Уильям]] || 23 || |- | [[:ru:Дефреггер, Франц фон]] || 23 || |- | [[:ru:Дзуккарелли, Франческо]] || 23 || |- | [[:ru:Дине, Насреддин]] || 23 || |- | [[:ru:Дун Юань]] || 23 || |- | [[:ru:Дюжарден, Карел]] || 23 || |- | [[:ru:Жерар, Маргерит]] || 23 || |- | [[:ru:Зандрарт, Иоахим фон]] || 23 || |- | [[:ru:Йейтс, Джек Батлер]] || 23 || |- | [[:ru:Кейзер, Томас де]] || 23 || |- | [[:ru:Кентридж, Уильям]] || 23 || |- | [[:ru:Лессинг, Карл Фридрих]] || 23 || |- | [[:ru:Лян Кай]] || 23 || |- | [[:ru:Мажорель, Луи]] || 23 || |- | [[:ru:Маньяско, Алессандро]] || 23 || |- | [[:ru:Нэш, Пол]] || 23 || |- | [[:ru:О’Горман, Дин]] || 23 || |- | [[:ru:Опалка, Роман]] || 23 || |- | [[:ru:Оппенгейм, Деннис]] || 23 || |- | [[:ru:Пахер, Михаэль]] || 23 || |- | [[:ru:Перриан, Шарлотта]] || 23 || |- | [[:ru:Саура, Антонио]] || 23 || |- | [[:ru:Таррелл, Джеймс]] || 23 || |- | [[:ru:Тоби, Марк]] || 23 || |- | [[:ru:Утагава Кунисада]] || 23 || |- | [[:ru:Уэмура Сёэн]] || 23 || |- | [[:ru:Фарина, Джованни Баттиста]] || 23 || |- | [[:ru:Фенди, Петер]] || 23 || |- | [[:ru:Ферзат, Али]] || 23 || |- | [[:ru:Флавин, Дэн]] || 23 || |- | [[:ru:Форбс, Эдвард]] || 23 || |- | [[:ru:Фразетта, Фрэнк]] || 23 || |- | [[:ru:Фрэнсис, Сэм]] || 23 || |- | [[:ru:Хартунг, Ханс]] || 23 || |- | [[:ru:Цапф, Герман]] || 23 || |- | [[:ru:Эвердинген, Алларт ван]] || 23 || |- | [[:ru:Эллиот, Даниэль Жиро]] || 23 || |- | [[:ru:Эррера, Франсиско (младший)]] || 23 || |- | [[:ru:Алексеев, Фёдор Яковлевич]] || 22 || |- | [[:ru:Бартолоцци, Франческо]] || 22 || |- | [[:ru:Бацци, Карло (художник)]] || 22 || |- | [[:ru:Бехам, Ханс Зебальд]] || 22 || |- | [[:ru:Бичи, Уильям]] || 22 || |- | [[:ru:Бланш, Жак-Эмиль]] || 22 || |- | [[:ru:Блейль, Фриц]] || 22 || |- | [[:ru:Брамантино]] || 22 || |- | [[:ru:Брудерлам, Мельхиор]] || 22 || |- | [[:ru:Бурри, Альберто]] || 22 || |- | [[:ru:Ван Лоо, Жан-Батист]] || 22 || |- | [[:ru:Велде, Виллем ван де (Старший)]] || 22 || |- | [[:ru:Вереншёлль, Эрик Теодор]] || 22 || |- | [[:ru:Верф, Адриан ван дер]] || 22 || |- | [[:ru:Виварини, Альвизе]] || 22 || |- | [[:ru:Вильер, Мари-Дениз]] || 22 || |- | [[:ru:Гальманини, Гуальтьеро]] || 22 || |- | [[:ru:Гаргальо, Пабло]] || 22 || |- | [[:ru:Гёртин, Томас]] || 22 || |- | [[:ru:Гонсалвеш, Нуну]] || 22 || |- | [[:ru:Готлиб, Адольф]] || 22 || |- | [[:ru:Готтлиб, Мауриций]] || 22 || |- | [[:ru:Гутьеррес, Педро Хуан]] || 22 || |- | [[:ru:Дайн, Джим]] || 22 || |- | [[:ru:Дин, Роджер]] || 22 || |- | [[:ru:Добсон, Уильям]] || 22 || |- | [[:ru:Исраэлс, Исаак]] || 22 || |- | [[:ru:Йейтс, Джон Батлер]] || 22 || |- | [[:ru:Коссак, Войцех]] || 22 || |- | [[:ru:Кройер, Мария]] || 22 || |- | [[:ru:Кэтлетт, Элизабет]] || 22 || |- | [[:ru:Ла Фарж, Джон]] || 22 || |- | [[:ru:Лар, Питер ван]] || 22 || |- | [[:ru:Лейендекер, Джозеф Кристиан]] || 22 || |- | [[:ru:Лентулов, Аристарх Васильевич]] || 22 || |- | [[:ru:Лопес Гарсия, Антонио]] || 22 || |- | [[:ru:Майер, Констанция]] || 22 || |- | [[:ru:Митчелл, Джоан]] || 22 || |- | [[:ru:Нич, Герман]] || 22 || |- | [[:ru:Нуссбаум, Феликс]] || 22 || |- | [[:ru:Нюстрём, Йенни]] || 22 || |- | [[:ru:Пермеке, Констант]] || 22 || |- | [[:ru:Петерссен, Эйлиф]] || 22 || |- | [[:ru:Райт, Джон Майкл]] || 22 || |- | [[:ru:Ройо, Луис]] || 22 || |- | [[:ru:Рэйнер, Луиза Ингрем]] || 22 || |- | [[:ru:Савинио, Альберто]] || 22 || |- | [[:ru:Слефогт, Макс]] || 22 || |- | [[:ru:Стржеминский, Владислав Максимилианович]] || 22 || |- | [[:ru:Торияма Сэкиэн]] || 22 || |- | [[:ru:Тутмос (скульптор)]] || 22 || |- | [[:ru:Удальцова, Надежда Андреевна]] || 22 || |- | [[:ru:Уилки, Дэвид]] || 22 || |- | [[:ru:Улай (художник)]] || 22 || |- | [[:ru:Фабиани, Макс]] || 22 || |- | [[:ru:Фабр, Франсуа-Ксавье]] || 22 || |- | [[:ru:Фландес, Хуан]] || 22 || |- | [[:ru:Фландрен, Ипполит]] || 22 || |- | [[:ru:Фогелер, Генрих]] || 22 || |- | [[:ru:Хау, Джон]] || 22 || |- | [[:ru:Хикс, Эдвард]] || 22 || |- | [[:ru:Хондекутер, Мельхиор де]] || 22 || |- | [[:ru:Чезари, Джузеппе]] || 22 || |- | [[:ru:Чжан Дацянь]] || 22 || |- | [[:ru:Чиголи]] || 22 || |- | [[:ru:Чиньяни, Карло]] || 22 || |- | [[:ru:Чихули, Дейл]] || 22 || |- | [[:ru:Чэнь Хуншоу]] || 22 || |- | [[:ru:Шан, Бен]] || 22 || |- | [[:ru:Экхаут, Гербранд Янс ван ден]] || 22 || |- | [[:ru:Адам, Альбрехт]] || 21 || |- | [[:ru:Ананг, Эрик Аджетей]] || 21 || |- | [[:ru:Асава, Рут]] || 21 || |- | [[:ru:Балдессари, Джон]] || 21 || |- | [[:ru:Нанни ди Банко]] || 21 || |- | [[:ru:Биар, Франсуа-Огюст]] || 21 || |- | [[:ru:Бланшар, Жак]] || 21 || |- | [[:ru:Бот, Ян]] || 21 || |- | [[:ru:Боттичини, Франческо]] || 21 || |- | [[:ru:Брай, Ян де]] || 21 || |- | [[:ru:Брожик, Вацлав]] || 21 || |- | [[:ru:Бруни, Фёдор Антонович]] || 21 || |- | [[:ru:Вальдес Леаль, Хуан де]] || 21 || |- | [[:ru:Вегманн, Берта]] || 21 || |- | [[:ru:Влигер, Симон де]] || 21 || |- | [[:ru:Вольс]] || 21 || |- | [[:ru:Вос, Корнелис де]] || 21 || |- | [[:ru:Врубель, Дмитрий Владимирович]] || 21 || |- | [[:ru:Гарднер, Элизабет]] || 21 || |- | [[:ru:Гаццанига, Сильвио]] || 21 || |- | [[:ru:Гилберт и Джордж]] || 21 || |- | [[:ru:Гиффорд, Сэнфорд Робинсон]] || 21 || |- | [[:ru:Де Мария, Уолтер]] || 21 || |- | [[:ru:Жилло, Клод]] || 21 || |- | [[:ru:Жувене, Жан]] || 21 || |- | [[:ru:Калверт, Денис]] || 21 || |- | [[:ru:Кастильоне, Джованни Бенедетто]] || 21 || |- | [[:ru:Каульбах, Вильгельм фон]] || 21 || |- | [[:ru:Конинк, Филипс]] || 21 || |- | [[:ru:Лампи, Вильхо]] || 21 || |- | [[:ru:Леони, Леоне]] || 21 || |- | [[:ru:Лересс, Герард де]] || 21 || |- | [[:ru:Макдональд Макинтош, Маргарет]] || 21 || |- | [[:ru:Марин, Джон]] || 21 || |- | [[:ru:Марис, Якоб]] || 21 || |- | [[:ru:Маро, Даниэль]] || 21 || |- | [[:ru:Марчук, Иван Степанович]] || 21 || |- | [[:ru:Ми, Маргарет]] || 21 || |- | [[:ru:Миличевич, Ксения]] || 21 || |- | [[:ru:Молейн, Питер де]] || 21 || |- | [[:ru:Моралес, Луис де]] || 21 || |- | [[:ru:Моретто да Брешиа]] || 21 || |- | [[:ru:Найт, Чарльз]] || 21 || |- | [[:ru:Нара, Ёситомо]] || 21 || |- | [[:ru:Николсон, Уильям (художник)]] || 21 || |- | [[:ru:Оливер, Исаак]] || 21 || |- | [[:ru:Оуватер, Альберт ван]] || 21 || |- | [[:ru:Пеоний]] || 21 || |- | [[:ru:Порселлис, Ян]] || 21 || |- | [[:ru:Рассел, Чарльз Марион]] || 21 || |- | [[:ru:Реймонд, Алекс]] || 21 || |- | [[:ru:Рой, Джемини]] || 21 || |- | [[:ru:Росселлино, Антонио]] || 21 || |- | [[:ru:Рушей, Эд]] || 21 || |- | [[:ru:Санчес Коэльо, Алонсо]] || 21 || |- | [[:ru:Скарф, Джеральд]] || 21 || |- | [[:ru:Смит, Кики]] || 21 || |- | [[:ru:Спейр, Остин Осман]] || 21 || |- | [[:ru:Сталь, Никола де]] || 21 || |- | [[:ru:Стоукс, Марианна]] || 21 || |- | [[:ru:Стриенская, София]] || 21 || |- | [[:ru:Таннер, Генри Оссава]] || 21 || |- | [[:ru:Тёрнер, Джордж]] || 21 || |- | [[:ru:Тойен]] || 21 || |- | [[:ru:Томе, Отто Вильгельм]] || 21 || |- | [[:ru:Тук, Генри]] || 21 || |- | [[:ru:Фрит, Уильям Пауэлл]] || 21 || |- | [[:ru:Хаккерт, Якоб Филипп]] || 21 || |- | [[:ru:Хосмер, Харриет]] || 21 || |- | [[:ru:Хроми, Анна]] || 21 || |- | [[:ru:Чантри, Френсис Легат]] || 21 || |- | [[:ru:Чжан Цзэдуань]] || 21 || |- | [[:ru:Чэнь Даньцин]] || 21 || |- | [[:ru:Шабас, Поль Эмиль]] || 21 || |- | [[:ru:Энгельбрехтсен, Корнелис]] || 21 || |- | [[:ru:Эннер, Жан-Жак]] || 21 || |- | [[:ru:Эрро (художник)]] || 21 || |- | [[:ru:Янсенс, Абрахам]] || 21 || |- | [[:ru:Агостино ди Дуччо]] || 20 || |- | [[:ru:Бартелеми д’Эйк]] || 20 || |- | [[:ru:Бартолини, Лоренцо]] || 20 || |- | [[:ru:Баумейстер, Вилли]] || 20 || |- | [[:ru:Беллмер, Ханс]] || 20 || |- | [[:ru:Бенжамен-Констан, Жан-Жозеф]] || 20 || |- | [[:ru:Беркхейде, Геррит]] || 20 || |- | [[:ru:Бермехо, Бартоломе]] || 20 || |- | [[:ru:Берругете, Педро]] || 20 || |- | [[:ru:Бриль, Пауль]] || 20 || |- | [[:ru:Брэнгвин, Фрэнк]] || 20 || |- | [[:ru:Брюллов, Александр Павлович]] || 20 || |- | [[:ru:Буонталенти, Бернардо]] || 20 || |- | [[:ru:Буриан, Зденек]] || 20 || |- | [[:ru:Валантен де Булонь]] || 20 || |- | [[:ru:Валлайе-Костер, Анна]] || 20 || |- | [[:ru:Вонг, Тайрус]] || 20 || |- | [[:ru:Вранкс, Себастьян]] || 20 || |- | [[:ru:Гартман, Виктор Александрович]] || 20 || |- | [[:ru:Гедё, Илка]] || 20 || |- | [[:ru:Грант, Дункан]] || 20 || |- | [[:ru:Григорьев, Борис Дмитриевич]] || 20 || |- | [[:ru:Гютерсло, Альберт Пэрис]] || 20 || |- | [[:ru:Данкансон, Роберт Скотт]] || 20 || |- | [[:ru:Де Ниттис, Джузеппе]] || 20 || |- | [[:ru:Делейни, Мэри Гранвил]] || 20 || |- | [[:ru:Джакометти, Джованни]] || 20 || |- | [[:ru:Доути, Томас]] || 20 || |- | [[:ru:Дрост, Виллем]] || 20 || |- | [[:ru:Ибн аль-Бавваб]] || 20 || |- | [[:ru:Изабе, Эжен]] || 20 || |- | [[:ru:Йенсен, Кристиан Альбрехт]] || 20 || |- | [[:ru:Кабаков, Илья Иосифович]] || 20 || |- | [[:ru:Калам, Александр]] || 20 || |- | [[:ru:Кальдекотт, Рэндольф]] || 20 || |- | [[:ru:Каран д’Аш]] || 20 || |- | [[:ru:Кессель Старший, Ян ван]] || 20 || |- | [[:ru:Кефисодот Старший]] || 20 || |- | [[:ru:Класхорст, Петер]] || 20 || |- | [[:ru:Клаус, Эмиль]] || 20 || |- | [[:ru:Клементе, Франческо]] || 20 || |- | [[:ru:Колантонио]] || 20 || |- | [[:ru:Колмен, Сэмюэл]] || 20 || |- | [[:ru:Корт, Корнелис]] || 20 || |- | [[:ru:Коэльо, Клаудио]] || 20 || |- | [[:ru:Крихубер, Йозеф]] || 20 || |- | [[:ru:Кричевский, Василий Григорьевич]] || 20 || |- | [[:ru:Куапель, Антуан]] || 20 || |- | [[:ru:Кулидж, Кассиус Маркеллус]] || 20 || |- | [[:ru:Кунинг, Элен де]] || 20 || |- | [[:ru:Курода, Сэйки]] || 20 || |- | [[:ru:Кюгельген, Герхард фон]] || 20 || |- | [[:ru:Ла Ир, Лоран де]] || 20 || |- | [[:ru:Лаваль, Шарль]] || 20 || |- | [[:ru:Липпи, Лоренцо]] || 20 || |- | [[:ru:Лозе-Вехтлер, Эльфрида]] || 20 || |- | [[:ru:Лоран, Анри (скульптор)]] || 20 || |- | [[:ru:Мадрасо, Раймундо]] || 20 || |- | [[:ru:Макс, Габриэль]] || 20 || |- | [[:ru:Малуэль, Жан]] || 20 || |- | [[:ru:Манфреди, Бартоломео]] || 20 || |- | [[:ru:Мари, Энцо]] || 20 || |- | [[:ru:Мастер Теодорих]] || 20 || |- | [[:ru:Маульберч, Франц Антон]] || 20 || |- | [[:ru:Мейлен, Адам Франс ван дер]] || 20 || |- | [[:ru:Мерц, Марио]] || 20 || |- | [[:ru:Меткалф, Уиллард]] || 20 || |- | [[:ru:Мирис, Франс ван (старший)]] || 20 || |- | [[:ru:Момпер, Иос де]] || 20 || |- | [[:ru:Монтанья, Бартоломео]] || 20 || |- | [[:ru:Мостарт, Ян]] || 20 || |- | [[:ru:Невиль, Альфонс де]] || 20 || |- | [[:ru:Нер, Арт ван дер]] || 20 || |- | [[:ru:Нотке, Бернт]] || 20 || |- | [[:ru:Опи, Джон]] || 20 || |- | [[:ru:Отейса, Хорхе]] || 20 || |- | [[:ru:Подковиньский, Владислав]] || 20 || |- | [[:ru:Прадилья, Франсиско]] || 20 || |- | [[:ru:Райдер, Альберт Пинкхем]] || 20 || |- | [[:ru:Расселл, Джон Питер]] || 20 || |- | [[:ru:Россо, Медардо]] || 20 || |- | [[:ru:Сальви, Джованни Баттиста]] || 20 || |- | [[:ru:Серрано, Андрес]] || 20 || |- | [[:ru:Симон, Люсьен]] || 20 || |- | [[:ru:Смит, Йосеф]] || 20 || |- | [[:ru:Снайерс, Питер]] || 20 || |- | [[:ru:Спенсер, Стэнли]] || 20 || |- | [[:ru:Спинелло Аретино]] || 20 || |- | [[:ru:Стритон, Артур]] || 20 || |- | [[:ru:Субиракс, Жузеп Мария]] || 20 || |- | [[:ru:Сустерманс, Юстус]] || 20 || |- | [[:ru:Ся Гуй]] || 20 || |- | [[:ru:Тизи, Бенвенуто]] || 20 || |- | [[:ru:Тории Киёнага]] || 20 || |- | [[:ru:Фалеро, Луис Рикардо]] || 20 || |- | [[:ru:Фальгьер, Александр]] || 20 || |- | [[:ru:Фетти, Доменико]] || 20 || |- | [[:ru:Филипсен, Теодор Эсберн]] || 20 || |- | [[:ru:Фонтана, Просперо]] || 20 || |- | [[:ru:Фуллер, Флоренс]] || 20 || |- | [[:ru:Харес (скульптор)]] || 20 || |- | [[:ru:Хемскерк, Якоба ван]] || 20 || |- | [[:ru:Ху Чжэнъянь]] || 20 || |- | [[:ru:Шилер, Чарлз]] || 20 || |- | [[:ru:Штурм, Якоб]] || 20 || |- | [[:ru:Эйтевал, Иоахим]] || 20 || |- | [[:ru:Янь Либэнь]] || 20 || |} == Նկարներ == '''Ստեղծելուց առաջ համոզվեք, որ տվյալ հոդվածի հայերենը չկա և այն բավարարում է որակի չափանիշներին (անհրաժեշտ ծավալ, բավարար քանակի ծանոթագրություններ, ոճ)։''' {|class="standard sortable" ! Ռուսերեն հոդված !! Քանի լեզվով կա !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Третье мая 1808 года в Мадриде]] || 44 || |- | [[:ru:Запорожцы (картина)]] || 39 || |- | [[:ru:Клятва Горациев]] || 39 || |- | [[:ru:Гентский алтарь]] || 37 || |- | [[:ru:Поклонение волхвов (картина Леонардо да Винчи)]] || 34 || |- | [[:ru:Сдача Бреды]] || 34 || |- | [[:ru:Аллегория Живописи]] || 31 || |- | [[:ru:Мастерская художника (картина Курбе)]] || 30 || |- | [[:ru:Телега для сена]] || 30 || |- | [[:ru:Бонапарт на перевале Сен-Бернар]] || 29 || |- | [[:ru:По реке в День поминовения усопших]] || 27 || |- | [[:ru:Снятие с креста (Рогир ван дер Вейден)]] || 27 || |- | [[:ru:Три философа]] || 27 || |- | [[:ru:Философ, объясняющий модель Солнечной системы]] || 27 || |- | [[:ru:Мадонна Дони]] || 26 || |- | [[:ru:Мадонна со щеглом]] || 26 || |- | [[:ru:Резня на Хиосе (картина)]] || 26 || |- | [[:ru:Турецкая баня (картина)]] || 26 || |- | [[:ru:Амур-победитель]] || 25 || |- | [[:ru:Медуза (Караваджо)]] || 25 || |- | [[:ru:Портрет музыканта]] || 25 || |- | [[:ru:Портрет дамы (ван дер Вейден)]] || 24 || |- | [[:ru:Портрет девушки (Кристус)]] || 24 || |- | [[:ru:Преображение (Рафаэль)]] || 24 || |- | [[:ru:Вашингтон переправляется через Делавэр]] || 23 || |- | [[:ru:Изенгеймский алтарь]] || 23 || |- | [[:ru:Обнажённая, спускающаяся по лестнице]] || 23 || |- | [[:ru:Поклонение волхвов (Боттичелли)]] || 23 || |- | [[:ru:Воз сена (триптих Босха)]] || 22 || |- | [[:ru:Гора Сент-Виктуар (серия картин)]] || 22 || |- | [[:ru:Мадонна Грандука]] || 22 || |- | [[:ru:Мальчик, укушенный ящерицей]] || 22 || |- | [[:ru:Паломничество на остров Киферу]] || 22 || |- | [[:ru:Последний рейс корабля «Отважный»]] || 22 || |- | [[:ru:Бичевание Христа (Пьеро делла Франческа)]] || 21 || |- | [[:ru:Мадонна каноника ван дер Пале]] || 21 || |- | [[:ru:Молодая женщина с кувшином воды]] || 21 || |- | [[:ru:Несение креста (картина Босха, Гент)]] || 21 || |- | [[:ru:Обращение Савла (картина Караваджо, 1601)]] || 21 || |- | [[:ru:Портрет папы Иннокентия X]] || 21 || |- | [[:ru:Расстрел императора Максимилиана]] || 21 || |- | [[:ru:Волшебница Шалот (картина Уотерхауса)]] || 20 || |- | [[:ru:Габриэль д’Эстре с сестрой]] || 20 || |- | [[:ru:Дробильщики камня (Курбе)]] || 20 || |- | [[:ru:Книжный червь (картина)]] || 20 || |- | [[:ru:Купальщица Вальпинсона]] || 20 || |- | [[:ru:Мадонна в церкви]] || 20 || |- | [[:ru:Положение во гроб (картина Рафаэля)]] || 20 || |- | [[:ru:Портрет Льва X с кардиналами Джулио Медичи и Луиджи Росси]] || 20 || |- | [[:ru:Стога (серия картин)]] || 20 || |- | [[:ru:Эксперимент с птицей в воздушном насосе]] || 20 || |- | [[:ru:Юпитер и Ио (картина Корреджо)]] || 20 || |} == Երգեր == '''Ստեղծելուց առաջ համոզվեք, որ տվյալ հոդվածի հայերենը չկա և այն բավարարում է որակի չափանիշներին (անհրաժեշտ ծավալ, բավարար քանակի ծանոթագրություններ, ոճ)։''' {|class="standard sortable" ! Ռուսերեն հոդված !! Քանի լեզվով կա !! Ստորագրություն |- | [[:ru:Песнь немцев]] || 98 || |- | [[:ru:Ода к радости]] || 68 || |- | [[:ru:Боже, Царя храни!]] || 57 || |- | [[:ru:О, благодать]] || 49 || |- | [[:ru:’O sole mio]] || 49 || |- | [[:ru:Adeste fideles]] || 44 || |- | [[:ru:LoveGame]] || 41 || |- | [[:ru:Satellite (песня)]] || 41 || |- | [[:ru:Yoü and I]] || 40 || |- | [[:ru:Marry the Night]] || 39 || |- | [[:ru:Прощание славянки]] || 38 || |- | [[:ru:You’ll Never Walk Alone]] || 38 || |- | [[:ru:Лили Марлен]] || 37 || |- | [[:ru:Strawberry Fields Forever]] || 37 || |- | [[:ru:Fairytale]] || 36 || |- | [[:ru:All You Need Is Love]] || 35 || |- | [[:ru:Black or White]] || 35 || |- | [[:ru:Полёт кондора]] || 34 || |- | [[:ru:Come Together]] || 34 || |- | [[:ru:Rock Around the Clock]] || 34 || |- | [[:ru:The Sound of Silence]] || 34 || |- | [[:ru:Thriller (песня)]] || 34 || |- | [[:ru:Эксперименты Лэйн]] || 33 || |- | [[:ru:Innuendo (песня)]] || 33 || |- | [[:ru:O Holy Night]] || 33 || |- | [[:ru:One Step Closer (песня Linkin Park)]] || 33 || |- | [[:ru:Something]] || 33 || |- | [[:ru:Молитва (песня)]] || 32 || |- | [[:ru:Червона калина (песня)]] || 32 || |- | [[:ru:Bandiera rossa (песня)]] || 32 || |- | [[:ru:Blowin’ in the Wind]] || 32 || |- | [[:ru:Crawling]] || 32 || |- | [[:ru:Enter Sandman]] || 32 || |- | [[:ru:Garota de Ipanema]] || 32 || |- | [[:ru:The Girl Is Mine]] || 32 || |- | [[:ru:Heal the World]] || 32 || |- | [[:ru:Money (песня)]] || 32 || |- | [[:ru:Smoke on the Water]] || 32 || |- | [[:ru:Sweet Child o’ Mine]] || 32 || |- | [[:ru:Volare]] || 32 || |- | [[:ru:Ариран]] || 31 || |- | [[:ru:Bad (песня)]] || 31 || |- | [[:ru:Comfortably Numb]] || 31 || |- | [[:ru:Dirty Diana]] || 31 || |- | [[:ru:Girlfriend (песня Аврил Лавин)]] || 31 || |- | [[:ru:Lucy in the Sky with Diamonds]] || 31 || |- | [[:ru:Norwegian Wood (This Bird Has Flown)]] || 31 || |- | [[:ru:Sympathy for the Devil]] || 31 || |- | [[:ru:Time (песня Pink Floyd)]] || 31 || |- | [[:ru:While My Guitar Gently Weeps]] || 31 || |- | [[:ru:Womanizer]] || 31 || |- | [[:ru:A las barricadas]] || 30 || |- | [[:ru:Baby Boy]] || 30 || |- | [[:ru:A Day in the Life]] || 30 || |- | [[:ru:Don’t Stop ’Til You Get Enough]] || 30 || |- | [[:ru:Gimme More]] || 30 || |- | [[:ru:Hung Up]] || 30 || |- | [[:ru:Man in the Mirror]] || 30 || |- | [[:ru:Non, je ne regrette rien]] || 30 || |- | [[:ru:Penny Lane]] || 30 || |- | [[:ru:Piece of Me]] || 30 || |- | [[:ru:The Way You Make Me Feel]] || 30 || |- | [[:ru:American Pie]] || 29 || |- | [[:ru:Arnold Layne]] || 29 || |- | [[:ru:Come as You Are]] || 29 || |- | [[:ru:The Final Countdown (песня)]] || 29 || |- | [[:ru:Give Peace a Chance]] || 29 || |- | [[:ru:Liberian Girl]] || 29 || |- | [[:ru:Master of Puppets (песня)]] || 29 || |- | [[:ru:One (песня Metallica)]] || 29 || |- | [[:ru:Papercut]] || 29 || |- | [[:ru:Sk8er Boi]] || 29 || |- | [[:ru:Somewhere I Belong]] || 29 || |- | [[:ru:Vogue (песня)]] || 29 || |- | [[:ru:What the Hell]] || 29 || |- | [[:ru:Гимн Тывы]] || 28 || |- | [[:ru:Стража на Рейне (песня)]] || 28 || |- | [[:ru:Across the Universe]] || 28 || |- | [[:ru:Blood on the Dance Floor (песня)]] || 28 || |- | [[:ru:Faint (песня)]] || 28 || |- | [[:ru:Gentleman]] || 28 || |- | [[:ru:A Hard Day’s Night (песня)]] || 28 || |- | [[:ru:Helter Skelter (песня)]] || 28 || |- | [[:ru:I Want to Hold Your Hand]] || 28 || |- | [[:ru:I’m Going Slightly Mad]] || 28 || |- | [[:ru:If U Seek Amy]] || 28 || |- | [[:ru:In the Closet]] || 28 || |- | [[:ru:Kashmir]] || 28 || |- | [[:ru:Like a Prayer (песня)]] || 28 || |- | [[:ru:November Rain]] || 28 || |- | [[:ru:Please Please Me (песня)]] || 28 || |- | [[:ru:Remember the Time]] || 28 || |- | [[:ru:Spinning Around]] || 28 || |- | [[:ru:Supercalifragilisticexpialidocious]] || 28 || |- | [[:ru:Take Me Home, Country Roads]] || 28 || |- | [[:ru:Wanna Be Startin’ Somethin’]] || 28 || |- | [[:ru:What Makes You Beautiful]] || 28 || |- | [[:ru:Without You (песня Badfinger)]] || 28 || |- | [[:ru:(You Drive Me) Crazy]] || 28 || |- | [[:ru:You Rock My World]] || 28 || |- | [[:ru:A Whiter Shade of Pale]] || 27 || |- | [[:ru:Ain’t No Sunshine]] || 27 || |- | [[:ru:All the Lovers]] || 27 || |- | [[:ru:Barcelona (песня)]] || 27 || |- | [[:ru:Black Dog]] || 27 || |- | [[:ru:Can’t Buy Me Love]] || 27 || |- | [[:ru:El pueblo unido jamás será vencido]] || 27 || |- | [[:ru:Enjoy the Silence]] || 27 || |- | [[:ru: Vibrations]] || 27 || |- | [[:ru:Human Nature (песня Майкла Джексона)]] || 27 || |- | [[:ru:I Just Can’t Stop Loving You]] || 27 || |- | [[:ru:I Saw Her Standing There]] || 27 || |- | [[:ru:I’m with You (песня)]] || 27 || |- | [[:ru:In My Life]] || 27 || |- | [[:ru:Leave Me Alone]] || 27 || |- | [[:ru:Leave Out All the Rest]] || 27 || |- | [[:ru:Material Girl]] || 27 || |- | [[:ru:Ob-La-Di, Ob-La-Da]] || 27 || |- | [[:ru:Personal Jesus]] || 27 || |- | [[:ru:Stayin’ Alive]] || 27 || |- | [[:ru:Sultans of Swing]] || 27 || |- | [[:ru:Will You Be There]] || 27 || |- | [[:ru:You’re My Heart, You’re My Soul]] || 27 || |- | [[:ru:99 Luftballons]] || 26 || |- | [[:ru:Вести ангельской внемли (гимн)]] || 26 || |- | [[:ru:Ла бамба]] || 26 || |- | [[:ru:Молли Малоун]] || 26 || |- | [[:ru:Радуйся, мир!]] || 26 || |- | [[:ru:A Kind of Magic (песня)]] || 26 || |- | [[:ru:Bleed It Out]] || 26 || |- | [[:ru:Born to Make You Happy]] || 26 || |- | [[:ru:Breaking the Habit]] || 26 || |- | [[:ru:Breakthru]] || 26 || |- | [[:ru:Free as a Bird]] || 26 || |- | [[:ru:Frozen (песня Мадонны)]] || 26 || |- | [[:ru:Get Back (песня The Beatles)]] || 26 || |- | [[:ru:God Save the Queen (песня Sex Pistols)]] || 26 || |- | [[:ru:Here Comes the Sun]] || 26 || |- | [[:ru:Hold My Hand (песня Майкла Джексона)]] || 26 || |- | [[:ru:Hollywood Tonight]] || 26 || |- | [[:ru:I’m a Slave 4 U]] || 26 || |- | [[:ru:Me Against the Music]] || 26 || |- | [[:ru:New Divide]] || 26 || |- | [[:ru:Nobody’s Home]] || 26 || |- | [[:ru:One (песня U2)]] || 26 || |- | [[:ru:Paranoid (песня)]] || 26 || |- | [[:ru:Poupée de cire, poupée de son]] || 26 || |- | [[:ru:Radar]] || 26 || |- | [[:ru:See Emily Play]] || 26 || |- | [[:ru:She Loves You]] || 26 || |- | [[:ru:Song 2]] || 26 || |- | [[:ru:Strange Fruit]] || 26 || |- | [[:ru:We Shall Overcome]] || 26 || |- | [[:ru:Whiskey in the Jar]] || 26 || |- | [[:ru:White Rabbit (песня)]] || 26 || |- | [[:ru:Wild Dances]] || 26 || |- | [[:ru:With a Little Help from My Friends]] || 26 || |- | [[:ru:Подмосковные вечера]] || 25 || |- | [[:ru:Полюшко-поле (песня)]] || 25 || |- | [[:ru:All Along the Watchtower]] || 25 || |- | [[:ru:Angie (песня)]] || 25 || |- | [[:ru:Another Day in Paradise]] || 25 || |- | [[:ru:Break the Ice]] || 25 || |- | [[:ru:Cry]] || 25 || |- | [[:ru:Everybody (песня Мадонны)]] || 25 || |- | [[:ru:Express Yourself]] || 25 || |- | [[:ru:Free Bird]] || 25 || |- | [[:ru: Times, Bad Times]] || 25 || |- | [[:ru:Hammer to Fall]] || 25 || |- | [[:ru:Have a Cigar]] || 25 || |- | [[:ru:Hello, bye]] || 25 || |- | [[:ru:I Am the Walrus]] || 25 || |- | [[:ru:I’m Not a Girl, Not Yet a Woman]] || 25 || |- | [[:ru:Immigrant Song]] || 25 || |- | [[:ru:In da Club]] || 25 || |- | [[:ru:Jam (песня)]] || 25 || |- | [[:ru:Je t’aime… moi non plus]] || 25 || |- | [[:ru:Live to Tell]] || 25 || |- | [[:ru:Lucky Star (песня Мадонны)]] || 25 || |- | [[:ru:My Generation (песня)]] || 25 || |- | [[:ru:Proud Mary]] || 25 || |- | [[:ru:Purple Haze]] || 25 || |- | [[:ru:Rape Me]] || 25 || |- | [[:ru:Someday (I Will Understand)]] || 25 || |- | [[:ru:Stefania (песня)]] || 25 || |- | [[:ru:Sweet Dreams (Are Made of This)]] || 25 || |- | [[:ru:Taxman]] || 25 || |- | [[:ru:Ticket to Ride]] || 25 || |- | [[:ru:Tie Your Mother Down]] || 25 || |- | [[:ru:With or Without You]] || 25 || |- | [[:ru:Y.M.C.A. (песня)]] || 25 || |- | [[:ru:Варшавянка]] || 24 || |- | [[:ru:Коробушка]] || 24 || |- | [[:ru:Кукарача (песня)]] || 24 || |- | [[:ru:Очи чёрные]] || 24 || |- | [[:ru:Путь далёкий до Типперери]] || 24 || |- | [[:ru:Слава Гонконгу]] || 24 || |- | [[:ru:Хей, соколы]] || 24 || |- | [[:ru:About a Girl]] || 24 || |- | [[:ru:Blackbird (песня The Beatles)]] || 24 || |- | [[:ru:Butterflies (песня Майкла Джексона)]] || 24 || |- | [[:ru:Communication Breakdown]] || 24 || |- | [[:ru:Everytime]] || 24 || |- | [[:ru:Fade to Black]] || 24 || |- | [[:ru:For Whom the Bell Tolls]] || 24 || |- | [[:ru:From the Bottom of My Broken Heart]] || 24 || |- | [[:ru:Girls Just Want to Have Fun]] || 24 || |- | [[:ru:Have You Ever Seen the Rain?]] || 24 || |- | [[:ru:Heartbreak Hotel]] || 24 || |- | [[:ru:Hot (песня Аврил Лавин)]] || 24 || |- | [[:ru:I Wanna]] || 24 || |- | [[:ru:The Invisible Man]] || 24 || |- | [[:ru:Killing in the Name]] || 24 || |- | [[:ru:L’amour est bleu]] || 24 || |- | [[:ru:Livin’ on a Prayer (песня)]] || 24 || |- | [[:ru:The Loco-Motion]] || 24 || |- | [[:ru:Losing Grip]] || 24 || |- | [[:ru:Michelle]] || 24 || |- | [[:ru:Music (песня Мадонны)]] || 24 || |- | [[:ru:Numb/Encore]] || 24 || |- | [[:ru:Octopus’s Garden]] || 24 || |- | [[:ru:Part of Me]] || 24 || |- | [[:ru:Party in the U.S.A.]] || 24 || |- | [[:ru:Por una cabeza]] || 24 || |- | [[:ru:Que Sera, Sera (Whatever Will Be, Will Be)]] || 24 || |- | [[:ru:Ray of Light (песня)]] || 24 || |- | [[:ru:Run to the Hills]] || 24 || |- | [[:ru:Running Up That Hill]] || 24 || |- | [[:ru:Save Your Kisses for Me]] || 24 || |- | [[:ru:Secret (песня)]] || 24 || |- | [[:ru:She’s Out of My Life]] || 24 || |- | [[:ru:Something Just Like This]] || 24 || |- | [[:ru:Sometimes (песня Бритни Спирс)]] || 24 || |- | [[:ru:Sweet Home Alabama]] || 24 || |- | [[:ru:Vision of Love]] || 24 || |- | [[:ru:Waiting for the End]] || 24 || |- | [[:ru:Welcome to the Jungle]] || 24 || |- | [[:ru:Ангелы, к нам весть дошла]] || 23 || |- | [[:ru:Гимн Татарстана]] || 23 || |- | [[:ru:Опавшие листья]] || 23 || |- | [[:ru:Третья песня Эллен]] || 23 || |- | [[:ru:Aces High]] || 23 || |- | [[:ru:Anarchy in the U.K.]] || 23 || |- | [[:ru:Angel of Death]] || 23 || |- | [[:ru:Anna (Go to Him)]] || 23 || |- | [[:ru:Anti-Hero]] || 23 || |- | [[:ru:Baba O’Riley]] || 23 || |- | [[:ru:Beautiful Day]] || 23 || |- | [[:ru:Blue Suede Shoes]] || 23 || |- | [[:ru:Borderline (песня Мадонны)]] || 23 || |- | [[:ru:Born to Be Wild]] || 23 || |- | [[:ru:Brother Louie]] || 23 || |- | [[:ru:The Catalyst]] || 23 || |- | [[:ru:Child in Time]] || 23 || |- | [[:ru:Déjà Vu (песня Бейонсе)]] || 23 || |- | [[:ru:Do Somethin’]] || 23 || |- | [[:ru:Echoes (композиция)]] || 23 || |- | [[:ru:From the Inside]] || 23 || |- | [[:ru:God Only Knows]] || 23 || |- | [[:ru:Highway Star (песня)]] || 23 || |- | [[:ru:Holiday (песня Мадонны)]] || 23 || |- | [[:ru:Hollaback Girl]] || 23 || |- | [[:ru:I Love Rock ’n’ Roll]] || 23 || |- | [[:ru:If It’s Lovin’ that You Want]] || 23 || |- | [[:ru:It’s a Hard Life]] || 23 || |- | [[:ru:Lady Marmalade]] || 23 || |- | [[:ru:The Lion Sleeps Tonight]] || 23 || |- | [[:ru:Lithium (песня Nirvana)]] || 23 || |- | [[:ru:London Bridge Is Falling Down]] || 23 || |- | [[:ru:The Long and Winding Road]] || 23 || |- | [[:ru:Love Me Tender (песня)]] || 23 || |- | [[:ru:Lying from You]] || 23 || |- | [[:ru:The Man Who Sold the World]] || 23 || |- | [[:ru:Money for Nothing]] || 23 || |- | [[:ru:Mr. Brightside]] || 23 || |- | [[:ru:My Happy Ending]] || 23 || |- | [[:ru:My Prerogative]] || 23 || |- | [[:ru:One of These Days (композиция Pink Floyd)]] || 23 || |- | [[:ru:One Vision]] || 23 || |- | [[:ru:Overprotected]] || 23 || |- | [[:ru:P.S. I Love You]] || 23 || |- | [[:ru:Paperback Writer]] || 23 || |- | [[:ru:Scandal (песня)]] || 23 || |- | [[:ru:Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band (песня)]] || 23 || |- | [[:ru:Smile (песня Чарли Чаплина)]] || 23 || |- | [[:ru:This Is It (песня)]] || 23 || |- | [[:ru:Thunderstruck]] || 23 || |- | [[:ru:Tomorrow Never Knows]] || 23 || |- | [[:ru:The Unforgiven]] || 23 || |- | [[:ru:We Didn’t Start the Fire]] || 23 || |- | [[:ru:When Johnny Comes Marching Home]] || 23 || |- | [[:ru:Without Me]] || 23 || |- | [[:ru:Гимн Бурятии]] || 22 || |- | [[:ru:Журавли (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:All Apologies]] || 22 || |- | [[:ru:As Time Goes By]] || 22 || |- | [[:ru:Baba Yetu]] || 22 || |- | [[:ru:Because (песня The Beatles)]] || 22 || |- | [[:ru:The Best (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:The Best Damn Thing (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:Birthday (песня Кэти Перри)]] || 22 || |- | [[:ru:Boys (песня Бритни Спирс)]] || 22 || |- | [[:ru:Can’t Take My Eyes Off You]] || 22 || |- | [[:ru:Cherish (песня Мадонны)]] || 22 || |- | [[:ru:Day Tripper]] || 22 || |- | [[:ru:Don’t Be Cruel]] || 22 || |- | [[:ru:Een beetje]] || 22 || |- | [[:ru:Erotica (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:Espresso]] || 22 || |- | [[:ru:Fifteen (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:Friday (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:Get Together]] || 22 || |- | [[:ru:Give It 2 Me]] || 22 || |- | [[:ru:Give It Away]] || 22 || |- | [[:ru:Given Up]] || 22 || |- | [[:ru:Golden Slumbers]] || 22 || |- | [[:ru:The Great Pretender]] || 22 || |- | [[:ru:Hallowed Be Thy Name]] || 22 || |- | [[:ru:Heart-Shaped Box]] || 22 || |- | [[:ru:Hells Bells]] || 22 || |- | [[:ru:Highway to Hell (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:Hold Me Now]] || 22 || |- | [[:ru:I Still Haven’t Found What I’m Looking For]] || 22 || |- | [[:ru:I Want You Back (песня Jackson 5)]] || 22 || |- | [[:ru:In Bloom]] || 22 || |- | [[:ru:Justify My Love]] || 22 || |- | [[:ru:Life on Mars?]] || 22 || |- | [[:ru:London Calling (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:Misery (песня The Beatles)]] || 22 || |- | [[:ru:Mr. Tambourine Man]] || 22 || |- | [[:ru:My Sweet Lord]] || 22 || |- | [[:ru:Non ho l’età]] || 22 || |- | [[:ru:Nowhere Man]] || 22 || |- | [[:ru:The Number of the Beast (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:Oh! Darling]] || 22 || |- | [[:ru:One More Chance (песня Майкла Джексона)]] || 22 || |- | [[:ru:Outrageous (песня)]] || 22 || |- | [[:ru:Price Tag]] || 22 || |- | [[:ru:Revolution (песня The Beatles)]] || 22 || |- | [[:ru:So What (песня Пинк)]] || 22 || |- | [[:ru:Somebody to Love (песня Jefferson Airplane)]] || 22 || |- | [[:ru:Speak to Me (песня Pink Floyd)]] || 22 || |- | [[:ru:Sunday Bloody Sunday]] || 22 || |- | [[:ru:Total Eclipse of the Heart]] || 22 || |- | [[:ru:Video Killed the Radio Star]] || 22 || |- | [[:ru:When I’m Sixty-Four]] || 22 || |- | [[:ru:Where Have All the Flowers Gone]] || 22 || |- | [[:ru:Wish I Had an Angel]] || 22 || |- | [[:ru:2 Minutes to Midnight]] || 21 || |- | [[:ru:Гісторыя майго жыцця]] || 21 || |- | [[:ru:Кумпарсита]] || 21 || |- | [[:ru:Попкорн (мелодия)]] || 21 || |- | [[:ru:Рабочая Марсельеза]] || 21 || |- | [[:ru:Against All Odds (Take a Look at Me Now)]] || 21 || |- | [[:ru:Ah! ça ira]] || 21 || |- | [[:ru:All Shook Up]] || 21 || |- | [[:ru:Always on My Mind]] || 21 || |- | [[:ru:Amaranth]] || 21 || |- | [[:ru:Anticipating]] || 21 || |- | [[:ru:Ask Me Why]] || 21 || |- | [[:ru:Back in the U.S.S.R.]] || 21 || |- | [[:ru:Being for the Benefit of Mr. Kite!]] || 21 || |- | [[:ru:Celebration (песня Мадонны)]] || 21 || |- | [[:ru:Chiquitita]] || 21 || |- | [[:ru:Creeping Death]] || 21 || |- | [[:ru:Die Another Day (песня)]] || 21 || |- | [[:ru:Dogs]] || 21 || |- | [[:ru:Don’t Let Me Down]] || 21 || |- | [[:ru:The End (песня The Beatles)]] || 21 || |- | [[:ru:Everyway That I Can]] || 21 || |- | [[:ru:Fear of the Dark (песня)]] || 21 || |- | [[:ru:Fernando (песня)]] || 21 || |- | [[:ru:Free Software Song]] || 21 || |- | [[:ru:From Me to You]] || 21 || |- | [[:ru:Gimme Shelter]] || 21 || |- | [[:ru:Hatrið mun sigra]] || 21 || |- | [[:ru:He Wasn’t]] || 21 || |- | [[:ru:Heartless]] || 21 || |- | [[:ru:Her Majesty]] || 21 || |- | [[:ru:Here, There and Everywhere]] || 21 || |- | [[:ru:Hound Dog]] || 21 || |- | [[:ru:I Can’t Go On]] || 21 || |- | [[:ru:I Want You (She’s So Heavy)]] || 21 || |- | [[:ru:I Was Born to Love You]] || 21 || |- | [[:ru:I’m Like a Bird]] || 21 || |- | [[:ru:Just Can’t Get Enough]] || 21 || |- | [[:ru:Keep Holding On]] || 21 || |- | [[:ru:The Little Drummer Boy]] || 21 || |- | [[:ru:Ma Baker]] || 21 || |- | [[:ru:Maneater (песня Нелли Фуртадо)]] || 21 || |- | [[:ru:Me, Myself and I]] || 21 || |- | [[:ru:The Miracle (песня)]] || 21 || |- | [[:ru:Moonlight Shadow]] || 21 || |- | [[:ru:Nights in White Satin]] || 21 || |- | [[:ru:Oh Father]] || 21 || |- | [[:ru:On a Night Like This]] || 21 || |- | [[:ru:One Less Lonely Girl]] || 21 || |- | [[:ru:Our Song]] || 21 || |- | [[:ru:Paul Stanley (альбом)]] || 21 || |- | [[:ru:Picture to Burn]] || 21 || |- | [[:ru:Promiscuous (песня)]] || 21 || |- | [[:ru:Rain (песня The Beatles)]] || 21 || |- | [[:ru:Revolver (песня)]] || 21 || |- | [[:ru:Rock You Like a Hurricane]] || 21 || |- | [[:ru:Say It Right]] || 21 || |- | [[:ru:Say Na Na Na]] || 21 || |- | [[:ru:Shadow of the Day]] || 21 || |- | [[:ru:She Got Me]] || 21 || |- | [[:ru:Should’ve Said No]] || 21 || |- | [[:ru:SloMo]] || 21 || |- | [[:ru:Someday (песня Мэрайи Кэри)]] || 21 || |- | [[:ru:Sun King]] || 21 || |- | [[:ru:Take a Chance on Me]] || 21 || |- | [[:ru:Teo Torriatte (Let Us Cling Together)]] || 21 || |- | [[:ru:Tiny Dancer]] || 21 || |- | [[:ru:The Trooper]] || 21 || |- | [[:ru:Twist and Shout]] || 21 || |- | [[:ru:Under the Bridge]] || 21 || |- | [[:ru:War Pigs]] || 21 || |- | [[:ru:What’s Another Year?]] || 21 || |- | [[:ru:What’s My Name? (песня Рианны)]] || 21 || |- | [[:ru:When You Wish Upon a Star]] || 21 || |- | [[:ru:Whiplash]] || 21 || |- | [[:ru:You Spin Me Round (Like a Record)]] || 21 || |- | [[:ru:(They Long to Be) Close to You]] || 20 || |- | [[:ru:Алоха Оэ]] || 20 || |- | [[:ru:Bad Girl]] || 20 || |- | [[:ru:Beautiful Stranger]] || 20 || |- | [[:ru:Beautiful, Dirty, Rich]] || 20 || |- | [[:ru:Behind Blue Eyes]] || 20 || |- | [[:ru:Believe (песня Шер)]] || 20 || |- | [[:ru:Brividi]] || 20 || |- | [[:ru:Burning in the Skies]] || 20 || |- | [[:ru:Burning Up]] || 20 || |- | [[:ru:Chocolate (песня Кайли Миноуг)]] || 20 || |- | [[:ru:Confide in Me]] || 20 || |- | [[:ru:D’yer Mak’er]] || 20 || |- | [[:ru:Danny Boy]] || 20 || |- | [[:ru:Dear Jessie]] || 20 || |- | [[:ru:Deeper and Deeper]] || 20 || |- | [[:ru:Diva (песня Бейонсе)]] || 20 || |- | [[:ru:Don’t Bother Me]] || 20 || |- | [[:ru:Dope (песня)]] || 20 || |- | [[:ru:Dreams (песня Fleetwood Mac)]] || 20 || |- | [[:ru:Drive My Car]] || 20 || |- | [[:ru:Fuego]] || 20 || |- | [[:ru:Getting Better]] || 20 || |- | [[:ru:Glass Onion]] || 20 || |- | [[:ru:Happiness Is a Warm Gun]] || 20 || |- | [[:ru:Hey Brother]] || 20 || |- | [[:ru:High Hopes]] || 20 || |- | [[:ru:I Believe I Can Fly]] || 20 || |- | [[:ru:I Do, I Do, I Do, I Do, I Do]] || 20 || |- | [[:ru:I Should Have Known Better]] || 20 || |- | [[:ru:I Was Made for Lovin’ You]] || 20 || |- | [[:ru:I’m a Believer]] || 20 || |- | [[:ru:In corpore sano]] || 20 || |- | [[:ru:Jumpin’ Jack Flash]] || 20 || |- | [[:ru:King Nothing]] || 20 || |- | [[:ru:Knowing Me, Knowing You]] || 20 || |- | [[:ru:La noia]] || 20 || |- | [[:ru:Las Palabras de Amor (The Words of Love)]] || 20 || |- | [[:ru:Let Me Live]] || 20 || |- | [[:ru:Love Don’t Cost a Thing]] || 20 || |- | [[:ru:Made in Heaven (песня)]] || 20 || |- | [[:ru:Martha My Dear]] || 20 || |- | [[:ru:Maxwell’s Silver Hammer]] || 20 || |- | [[:ru:May It Be]] || 20 || |- | [[:ru:The Memory Remains]] || 20 || |- | [[:ru:Moi… Lolita]] || 20 || |- | [[:ru:Nemo (песня)]] || 20 || |- | [[:ru:Nothing Really Matters]] || 20 || |- | [[:ru:Occidentali’s Karma]] || 20 || |- | [[:ru:Ooh La La]] || 20 || |- | [[:ru:Photograph (песня Эда Ширана)]] || 20 || |- | [[:ru:Pride (In the Name of Love)]] || 20 || |- | [[:ru:Rain (песня Мадонны)]] || 20 || |- | [[:ru:Revolution 9]] || 20 || |- | [[:ru:Ring Ring (песня)]] || 20 || |- | [[:ru:Rise (песня Кэти Перри)]] || 20 || |- | [[:ru:Rocky Raccoon]] || 20 || |- | [[:ru:Scar Tissue]] || 20 || |- | [[:ru:She Came In Through the Bathroom Window]] || 20 || |- | [[:ru:Shum]] || 20 || |- | [[:ru:(Sittin’ on) The Dock of the Bay]] || 20 || |- | [[:ru:Skyscraper (песня)]] || 20 || |- | [[:ru:SOS (песня ABBA)]] || 20 || |- | [[:ru:The Story of Us]] || 20 || |- | [[:ru:Summertime Blues]] || 20 || |- | [[:ru:Take the «A» Train]] || 20 || |- | [[:ru:That’s All Right]] || 20 || |- | [[:ru:The Times They Are a-Changin’ (песня)]] || 20 || |- | [[:ru:Touch My Body]] || 20 || |- | [[:ru:Tu te reconnaîtras]] || 20 || |- | [[:ru:Ur So Gay]] || 20 || |- | [[:ru:Waiting for Tonight]] || 20 || |- | [[:ru:Wasted Years]] || 20 || |- | [[:ru:We Can Work It Out]] || 20 || |- | [[:ru:We Could Be the Same]] || 20 || |- | [[:ru:Welcome to the Machine]] || 20 || |- | [[:ru:What Is Love]] || 20 || |- | [[:ru:Whataya Want from Me]] || 20 || |- | [[:ru:Where Did You Sleep Last Night?]] || 20 || |- | [[:ru:Wild Horses]] || 20 || |- | [[:ru:A Winter’s Tale (песня Queen)]] || 20 || |- | [[:ru:You Raise Me Up]] || 20 || |- | [[:ru:Your Love Is My Drug]] || 20 || |} q8p7ymq4sxxc55e85fa53zgrsceehbo 2 1121362 10356632 10356541 2025-06-17T13:54:20Z Lune.3108 133807 10356632 wikitext text/x-wiki '''Բոհայվան'''<ref>[http://etomesto.com/map-atlas_topo-5km/?x=118.697259&y=38.736759 Топографическая карта СССР • 5 км.], 1971—1988. Источник материала: Центр географического анализа и библиотека Гарвардского университета (США).</ref><ref>{{ГЕОСЛ|117||3}}</ref> (ինչպես նաև Բոհա կամ Չժիլի ծոց<ref>{{книга:БЭС|Чжилийский залив}}</ref>), [[Չինաստան|Չինաստանի]] ափերի մոտ գտնվող [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] հյուսիսարևմտյան մասում գտնվող ծոց՝ մինչև 40 մ խորությամբ<ref name="GSE4">{{БСЭ3 |заглавие = Бохайвань |том = 3 |страницы = 606}}</ref>։ Բաց ծովից բաժանված է [[Շանդունի թերակղզի|Շանդունի թերակղզով]]<ref name="GSE4"/>։ Ձմռանը ափամերձ հատվածում այն ​​սառչում է։ [[Հուանհե]] և Հայհե գետերը թափվում են Բոհայվան<ref name="GSE4"/>։ Մատնանշվում է մինչև 3,4 մ կեսօրյա ջրհեղեղներով<ref name="GSE4"/>։ Ծոցի ջրային տարածքում իրականացվում է արդյունաբերական [[ձկնորսություն]]: [[Մայրցամաքային ծանծաղուտ|Մայրցամաքային ծանծաղուտներում]] հայտնաբերվել են նավթի հանքավայրեր, մասնավորապես՝ Նանպու, Լուդա, Քենլի հանքավայրերը, Բոչժուն, Ցինհուանդաո և այլ հանքավայրերի խմբեր: Ծոցը Դեղին ծովի հետ միանում է Բոհա նեղուցով, որի երկարությունը մոտ 90 կմ է․ Չինաստանը սրա տակ պլանավորում է կառուցել ստորջրյա թունել։ Բոհայվան են թափվում բազմաթիվ գետեր՝ Վանհե, Սյաոլինգհե, Սյաոկինգհե, Վեյհե, Միհե, Չաոբայհե, Ջիեհե, Դալինգհե, Բայլանգհե, Ջիաոլայհե և Հայհե: == Ծոցի քաղաքներ == Ծոցի ափին է գտնվում Տանգու նավահանգիստը, որը [[Թիենծին]] քաղաքի արտաքին նավահանգիստն է<ref name="GSE2"/>, ինչպես նաև [[Ցինհուանդաո]] հանգստավայրը: == Տերմինաբանություն == Ռուսական աշխարհագրական ավանդույթում Բոհայվանը, որպես կանոն, ներառում է [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] ջրային տարածքի ամբողջ մասը, որը գտնվում է Շանդոնգ և [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդունի թերակղզիներից]] հյուսիս և արևմուտք: Այնուամենայնիվ, չինական (և, հաճախ, միջազգային) տերմինաբանության մեջ այս ջրամբարը անվանվում է որպես Բոհայի ծով ([[Չինարեն|չին․]] 渤海, Bohai Sea), իսկ Բոհայվանը ([[Չինարեն|չին․]] 渤海灣, Bohai Bay) նրա արևմտյան մասում՝ Տանգուի մոտ գտնվող փոքրիկ ծոցի անունն է։ Այսպիսով, ռուսական աղբյուրների համաձայն, Բոհայի ծոցը ներառում է [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդուն]] և Լայչժոու ծոցերը, իսկ Չինաստանում և այլ երկրներում դրանք («փոքր» Բոհայի ծոցի հետ միասին) համարվում են Բոհայի ծովի մասեր<ref name="GSE2">{{БСЭ3|заглавие=Циньхуандао}}</ref><ref name="GSE1">{{БСЭ3|заглавие=Ляонин}}</ref><ref>{{книга |заглавие = Атлас мира |место = М. |издательство = Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР |год = 1988 |ответственный = Отв. ред. С. И. Сергеева |тираж = 40000 |страницы = 112 |язык = ru}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} ayb45m6r0m420k9n7a86zoyi518v04k 10356644 10356632 2025-06-17T14:01:23Z Lune.3108 133807 Ջնջվում է էջի ամբողջ պարունակությունը 10356644 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 1121584 10357004 10356199 2025-06-18T00:10:00Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357004 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ միջազգային ֆուտբոլային մրցաշար |պատկեր=UEFA-Euro-2024-New-Logo.png |մրցաշարի անվանում={{lang-en|UEFA Euro 2024}}<br>{{lang-de|Fußball-Europameisterschaft 2024}} |կազմակերպիչ={{Դրոշավորում|Գերմանիա}} |քաղաք=10 |դաշտ=10| ժամկետ=[[Հունիսի 14]] — [[Հուլիսի 14]] [[2024]] |թիմեր=53|նախկին մրցաշրջան=[[Եվրո 2020|2020]]<ref>Մրցաշարը անկցացվել է 2021 թվականին։</ref> |հաջորդ մրցաշրջան=[[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2028|2028]] |եզրափակիչ={{Ֆուտբոլ|Անգլիա}} - {{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}} |հաղթող={{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}} |2-րդ տեղ={{Ֆուտբոլ|Անգլիա}} |3-րդ տեղ={{Ֆուտբոլ|Ֆրանսիա}} {{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}} |րդ=4 |տիտղոս=4 |հանդիսական=2681288 |խաղ=51 |գոլ=117 |ռմբարկու={{Դրոշ|Անգլիա}} [[Հարի Քեյն]] <br> {{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ջամալ Մուսիալա]] <br> {{Դրոշ|Վրաստան}} [[Ժորժ Միքաուտաձե]] <br> {{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դանի Օլմո]] <br> {{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Քոդի Գակպո]] <br> {{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Իվան Շրանց]] |բգոլեր=3 |լավագույն={{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոդրիգո Էռնանդես|Ռոդրի]]|չափս=300փքս }} '''Ֆուտբոլի 2024 թվականի Եվրոպայի առաջնություն''' ({{lang-en|2024 UEFA European Football Championship}} կամ '''Եվրո 2024''', {{lang-en2|UEFA Euro 2024}} {{lang-de|2024 UEFA-Fußball-Europameisterschaft}}), [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն|ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնության]] 17-րդ խաղարկություն, որին մասնակցում են [[ՈՒԵՖԱ|ՈւԵՖԱ]]-ի անդամ ազգային հավաքականները։ Խմբային փուլում մասնակցելու են 24 հավաքականներ։ Մրցաշարը անցկացվել է [[Գերմանիա]]յում<ref>[https://rsport.ria.ru/football/20180927/1142747318.html Чемпионат Европы по футболу в 2024 году пройдет в Германии]</ref><ref>[https://www.championat.com/football/news-3553155-chempionat-evropy-2024-goda-sostoitsja-v-germanii.html Чемпионат Европы 2024 года состоится в Германии]</ref>։ Իտալիան գործող չեմպիոնն է եղել՝ հաղթելով 2020 թվականի եզրափակիչում Անգլիայի դեմ 11 մետրանոցներով<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ հուլիսի 11 |title=Italy 1–1 England, aet (3–2 on pens): Donnarumma the hero as Azzurri win Euro 2020! |url=https://www.uefa.com/uefaeuro/history/news/026b-12bba5b7b7a1-5519282c3d1a-1000/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240629183310/https://www.uefa.com/uefaeuro/history/news/026b-12bba5b7b7a1-5519282c3d1a-1000/ |archive-date=2024 թ․ հունիսի 29 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 11 |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations}}</ref>, սակայն դուրս է մնացել 16-րդ տուրում՝ պարտվելով Շվեյցարիային<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 29 |title=Switzerland 2–0 Italy: Swiss club together in Berlin |url=https://www.uefa.com/euro2024/news/028e-1b3feb119740-4173d9eff275-1000--switzerland-2-0-italy-swiss-club-together-in-berlin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20240710221100/https://www.uefa.com/euro2024/news/028e-1b3feb119740-4173d9eff275-1000--switzerland-2-0-italy-swiss-club-together-in-berlin/ |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 10 |access-date=2024 թ․ հունիսի 29 |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations}}</ref>։ Հյուրընկալող երկիր Գերմանիան քառորդ եզրափակիչից դուրս է մնացել պարտվելով Իսպանիային, որը մրցաշարի եզրափակիչում 2-1 հաշվով պարտության է մատնել Անգլիային<ref>{{Cite web |last=UEFA.com |title=Spain 2-1 England {{!}} UEFA EURO 2024 Final |url=https://www.uefa.com/uefaeuro/match/2036211--spain-vs-england/ |access-date=2024 թ․ հուլիսի 14 |website=UEFA.com |language=en}}</ref>: == Հավակնորդներ == Սկանդինավյան երկրները ([[Դանիա]]ն, [[Շվեդիա]]ն, [[Նորվեգիա]]ն և [[Ֆինլանդիա|Ֆինլադիան]]) մրցաշարի անցկացման համար իրենց ցանկությունն են հայտնել Եվրոպայի 2024 կամ 2028 թվականների առաջնությունները անցկացնելու նպատակով<ref>[http://www.dbu.dk/Nyheder/2016/Marts/DBU_gaar_efter_EM DBU går efter EM-værtsskab] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160307041756/http://www.dbu.dk/Nyheder/2016/Marts/DBU_gaar_efter_EM |date=2016-03-07 }}{{ref-da}}</ref>, սակայն Շվեդական ֆուտբոլային միության նախագահ Կարլ-Էրիկ Նիլսոնը չեղարկեց հայտը, պատճառաբանելով՝ որ ինքը չի կարող բավարարել այդ մակարդակի մրցաշարի պահանջները<ref>[http://www.sport-express.ru/football/euro/news/skandinavskie-strany-ne-budut-podavat-sovmestnuyu-zayavku-na-euro-2024-1222261/ СКАНДИНАВСКИЕ СТРАНЫ НЕ БУДУТ ПОДАВАТЬ СОВМЕСТНУЮ ЗАЯВКУ НА EURO-2024]{{ref-ru}}</ref>։ Եվրո 2024-ը անցկացնելու իրենց ցանկությունն են հայտնել նաև [[Նիդերլանդներ]]ը և [[Էստոնիա]]ն<ref>{{Cite web |title='Nederland kandidaat organisatie EK 2024' - Sport - de Volkskrant |url=http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2698/Sport/article/detail/3230139/2012/03/23/Nederland-kandidaat-organisatie-EK-2024.dhtml}}</ref>։ Վերջ ի վերջո Եվրո 2024-ը անցկացնելու իրենց պատրաստակամությունը հայտնեցին միայն [[Թուրքիա]]ն և [[Գերմանիա]]ն<ref>[http://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?442234 Германия и Турция стали единственными кандидатами на проведение ЧЕ-2024]{{ref-ru}}</ref>։ Մրցաշարը հյուրնընկալող պետությունների ընտրությունները տեղի են ունեցել 2018 թվականի սեպտեմբերի 27-ին<ref>[https://campeones.ua/58545/ Хозяин Евро-2024 станет известен в сентябре]</ref>։ Ընտրությանը մասնակցել են ՈւԵՖԱ-ի կատարողական կոմիտեի 20 անդամներից 17-ը։ Ընտրությունների արդյունքում Գերմանիան ստացել է ձայների ճնշող մեծամասնությունը (12 ձայն), Թուրքիան ստացել է 4 ձայն, մի անդամ էլ ձեռնպահ է մնացել։ {| class="wikitable" style="width:70%" ! style="background:skyblue; width:15%;" |Պետություն ! style="background:skyblue; width:25%;" |Ֆուտբոլի ազգային միույթյուն ! style="background:skyblue; width:15%;" |Մասնակցության մասին հայտարարությունը ! style="background:skyblue; width:15%;" |Հայտի ուղարկման ամսաթիվը |- | style="text-align:center" |{{Դրոշավորում|Գերմանիա}} | style="text-align:center" |[[Գերմանական ֆուտբոլի միություն]] | style="text-align:center" |2017 թվականի մարտի 1<ref>[http://www.sport-express.ru/football/euro/news/germaniya-podala-zayavku-na-provedenie-euro-2024-1224277/ ГЕРМАНИЯ ПОДАЛА ЗАЯВКУ НА ПРОВЕДЕНИЕ EURO-2024]{{ref-ru}}</ref> | style="text-align:center" |2018 թվականի ապրիլի 24<ref>[http://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?501033 Германия подала заявку на проведение ЧЕ-2024]{{ref-ru}}</ref> |- | colspan="4" |Գերմանական ֆուտբոլի միության նախագահ Վոլֆգանգ Նիրսբախը առաջինը հայտարարեց մրցաշարը Գերմանիայում անցկացնելու մտադրության մասին<ref>[http://www.championat.com/football/news-1665286-nemeckij-futbolnyj-sojuz-podast-zajavku-na-provedenie-evro-2024.html Немецкий футбольный союз подаст заявку на проведение Евро-2024]{{ref-ru}}</ref><ref>[http://football.kulichki.net/worldnews/news.htm?435315 Германия подаст заявку на проведение чемпионата Европы 2024 года]{{ref-ru}}</ref><ref>[http://news.sport-express.ru/2013-07-20/601138/ Германия готова принять Euro-2024 в одиночку] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130828073215/http://news.sport-express.ru/2013-07-20/601138/ |date=2013-08-28 }}{{ref-ru}}</ref>։ |- | colspan="4" style="background:skyblue;" | |- | style="text-align:center" |{{Դրոշավորում|Թուրքիա}} | style="text-align:center" |Թուրքիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա | style="text-align:center" |2017 թվականի մարտի2<ref>[http://www.sport-express.ru/football/euro/news/turciya-podala-zayavku-na-provedenie-euro-2024-1224737/ ТУРЦИЯ ПОДАЛА ЗАЯВКУ НА ПРОВЕДЕНИЕ EURO-2024]{{ref-ru}}</ref> | style="text-align:center" |2018 թվականի ապրիլի 26<ref>[http://football.kulichki.net/rusnews/news.htm?501290 Турция представила УЕФА заявку на проведение ЧЕ-2024]{{ref-ru}}</ref> |- | colspan="4" |Թուրքիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիան հայտարարել է որ կարող է անցկացնել Ֆուտբոլի 2024 Եվրոպայի առաջնություն<ref>[https://sport.news.am/arm/news/39839/ Թուրքիան կպայքարի Եվրո-2024-ն անցկացնելու համար]</ref>․ ավելի վաղ Թուրքիան ձախողվել է Եվրո 2008-ը, Եվրո 2012-ը և Եվրո 2016-ը անցկացնելու համար մղվող պայքարներում<ref>[http://www.kicker.de/news/fussball/em/startseite/603426/artikel_sandrock_wir-haben-eine-starke-bewerbung.html Sandrock: «Wir haben eine starke Bewerbung»]{{ref-de}}</ref><ref>[http://xsport.ua/football_s/news/turtsiya-otkazalas-ot-provedeniya-matchey-evro-2020-i-poboretsya-za-evro-2024_77042/ Турция отказалась от Евро-2020 и поборется за Евро-2024]{{ref-ru}}</ref>։ |} == Որակավորման փուլ == Որակավորման փուլն անցկացվում է հետևյալ կերպ․ 5 հավաքականներից կազմված 7 խումբ և 6 հավաքականներից կազմված 3 խումբ։ Որակավորկման փուլին մասնակցել են 53 հավաքականներ։ Եզրափակիչ փուլին մասնակցելու են 24 հավաքականներ, որոնց շարքից [[Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Գերմանիայի հավաքականը]] որպես հյուրընկալող երկիր ավտոմատ կերպով որակավորվել է։ Մնացած 23 ուղեգրերը կխաղարկվեն որակավորման փուլի շրջանակներում՝ որոնցից 20-ը կտրվի խմբում առաջին կամ երկրորդ հորիզոնակաները զբաղեցրած հավաքականներին, 3 էլ փլեյ-օֆֆի միջոցով։ Փլեյ-օֆֆ փուլում մասնակցելու հնարավորություն է տրվելու 2022-23 մրցաշրաջանի [[ՈՒԵՖԱ Ազգերի Լիգա|Ազգերի լիգայի]] լավագույն 2 հավաքականներին, որոնց չի հաջողվել մասնակցել եզրափակիչ մրցաշարին՝ որակավորման փուլի ընթացքում։ Որակավորման փուլի վիճակահանությունը տեղի է ունեցել 2022 թվականի հոկտեմբերի 9-ին<ref name="qualdraw">{{Cite web |date=2017 թ․ մարտի 17 |title=UEFA EURO 2024: tournament requirements |url=https://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/OfficialDocument/uefaorg/Regulations/02/46/30/61/2463061_DOWNLOAD.pdf |publisher=UEFA}}</ref>, եզրափակիչ փուլի վիճակահանությունը տեղի կունենա 2023 թվականին<ref name="uefa">{{Cite news |date=27 ноября 2019 |title=ЕВРО-2024. Как, где, когда |url=https://ru.uefa.com/euro-2024/news/0257-0e15d9303d85-8961592ec1a6-1000--евро-2024-как-где-когда/ |access-date=28 ноября 2019 |website=UEFA.com |publisher=UEFA}}</ref>։ [[Ռուսաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ռուսաստանի հավաքականը]] որակազրկվել է [[Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա (2022-այժմ)|Ռուսաստանի՝ Ուկրաինա ներխուժման]] պատճառով<ref>[https://championat.com/football/article-4827043-sbornaya-rossii-otstranena-ot-zherebyovki-chempionata-evropy-2024-prichiny-shansy-na-uchastie-chto-budet-dalshe-podrobnosti.html Сборная России отстранена от жеребьёвки чемпионата Европы 2024: причины, шансы на участие, что будет дальше, подробности - Чемпионат]</ref>, այդ կերպ Ռուսաստանը [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2000|2000 թվականից]] ի վեր առաջին անգամ բաց կթողնի մրցաշարը։ === Որակավորվել են եզրափակիչ փուլ === {| class="standard sortable" style="text-align: center;" |- !style="width: 14em;" |Հավաքական !style="width: 14em;" |Որակավորման միջոց !style="width: 4em;" |Որակավորման ամսաթիվ !style="width: 4em;" |Մասնակցություն !style="width: 4em;" |Անընդմեջ !style="width: 10em;" |Վերջին անգամ !style="width: 20em;" |Լավագույն արդյունք |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Գերմանիա}} |Կազմակերպիչ |2018 թվականի սեպտեմբերի 27 |14 |14 |rowspan="11"|[[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2020 (որակավորում)|2020]]{{efn|name=Եվրո 2020|Եվրո 2020-ը կայացել է 2021 թվականին [[COVID-19 համավարակ]]ի պատճառով։}} |'''Չեմպիոն''' ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1972|1972]], [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1980|1980]], [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1996|1996]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Ֆրանսիա}} |Զբաղեցրել է Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը B խմբում | rowspan="3"| 2023 թվականի հոկտեմբերի 13 |11 |9 |'''Չեմպիոն''' ([[Ֆուտբոլի եվրոպայի առաջնություն 1984|1984]], [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2000|2000]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Բելգիա}} |Զբաղեցրել է Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը F խմբում |7 |3 |2-րդ հորիզոնական ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1980|1980]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Պորտուգալիա}} |Զբաղեցրել է Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը J խմբում |9 |8 |'''Չեմպիոն''' ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2016|2016]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}} |Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը A խմբում | rowspan="3"|2023 թվականի հոկտեմբերի 15 |12 |8 |'''Չեմպիոն''' ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1964|1964]], [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2008|2008]], [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2012|2012]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Շոտլանդիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը A խմբում |4 |2 |Խմբային փուլ ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1992|1992]], [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1996|1996]], [[Եվրո 2020|2020]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Թուրքիա}} |Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը D խմբում |6 |3 |3-րդ հորիզոնական ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2008|2008]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Ավստրիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը F խմբում |2023 թվականի հոկտեմբերի 16 |4 |3 |1/8 Եզրափակիչ ([[Եվրո 2020|2020]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Անգլիա}} |Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը C խմբում |2023 թվականի հոկտեմբերի 17 |11 |4 |Եզրափակիչ ([[Եվրո 2020|2020]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Հունգարիա}} |Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը G խմբում |rowspan="2"|2023 թվականի նոյեմբերի 16 |5 |3 |3-րդ հորիզոնական ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1964|1964]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Սլովակիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը J խմբում |3 |3 |1/8 Եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2016|2016]]<ref group="Ն" name=":0">[[Չեխոսլովակիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Չեխոսլովակիայի հավաքականը]] 3 անգամ մասնակցել է մրցաշարի եզրփակիչ փուլին։ Լավագույն արդյունքը գրանցել է [[Ֆուտբոլի եվրոպայի առաջնություն 1976|Եվրոպայի 1976 թվականի առաջնության]] ժամանակ՝ գրավելով առաջին հորիզոնականը։</ref>) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Ալբանիա}} |Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը E խմբում |rowspan="2"|2023 թվականի նոյեմբերի 17 |2 |1 |[[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2016|2016]] |Խմբային փուլ ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2016|2016]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Դանիա}} |Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը H խմբում |10 |2 |rowspan="3"|[[Եվրո 2020|2020]]{{efn|name=Եվրո 2020|Եվրո 2020-ը կայացել է 2021 թվականին [[COVID-19 համավարակ]]ի պատճառով։}} |'''Չեմպիոն''' ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1992|1992]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը B խմբում |rowspan="3"|2023 թվականի նոյեմբերի |11 |2 |'''Չեմպիոն''' ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1988|1988]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Շվեյցարիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը I խմբում |6 |3 |1/4 Եզրափակիչ ([[Եվրո 2020|2020]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Ռումինիա}} |Զբաղեցրել է 1-ին հորիզոնականը I խմբում |6 |1 |[[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2016|2016]] |1/4 Եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2000|2000]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Սերբիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը G խմբում |2023 թվականի նոյեմբերի 18 | colspan="5" |Նորամուտ<ref group="Ն">[[Հարավսլավիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հարավսլավիայի հավաքականը]] մասնակցել է 5 եզրափակիչ մրցաշարերի։ Լավագույն արդյունք է համարվում [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1960|1960]] և [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1968|1968]] թվականների Եվրոյի արդյունքում գրաված երկրորդ հորիզոնականները։</ref> |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Իտալիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը C խմբում |rowspan="3"|2023 թվականի նոյեմբերի 20 |11 |8 | rowspan="2" |[[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2020 (որակավորում)|2020]]{{efn|name=Եվրո 2020|Եվրո 2020-ը կայացել է 2021 թվականին [[COVID-19 համավարակ]]ի պատճառով։}} |'''Չեմպիոն''' ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1968|1968]], [[Եվրո 2020|2020]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Չեխիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը E խմբում |8 |8 |2-րդ հորիզոնական ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1996|1996]]<ref name=":0" group="Ն" />) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Սլովենիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը H խմբում |2 |1 |[[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2000|2000]] |Խմբային փուլ ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2000|2000]]) |- |style="text-align:left;"|{{Ֆուտբոլ|Խորվաթիա}} |Զբաղեցրել է 2-րդ հորիզոնականը D խմբում |2023 թվականի նոյեմբերի 21 |7 |6 |[[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2020 (որակավորում)|2020]]{{efn|name=Եվրո 2020|Եվրո 2020-ը կայացել է 2021 թվականին [[COVID-19 համավարակ]]ի պատճառով։}} |1/4 Եզրափակիչ ([[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1996|1996]], [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2008|2008]]) |} {{Նցանկ}} == Մարզադաշտեր == <center> {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! [[Բեռլին]] ! [[Մյունխեն]] ! [[Դորտմունդ]] ! [[Շտուտգարտ]] |- | [[Բեռլինի Օլիմպիական մարզադաշտ|Օլիմպիական մարզադաշտ]]<br />([[Բեռլինի Օլիմպիական մարզադաշտ]]) | [[Ալյանց Արենա]]<br />(Մյունխենի ֆուտբոլային մարզադաշտ) | [[Սիգնալ Իդունա Պարկ]]<br />(Դորտմունդի Բորուսիայի մարզադաշտ) | [[MHPArena]]<br />(Շտուտգարտ Արենա) |- | Տարողունակություն․ '''74,461''' | Տարողունակություն․ '''70,076''' | Տարողունակություն․ '''65,849''' | Տարողունակություն․ '''54,906''' |- | [[Պատկեր:Stade Olympique Berlin Ext.JPG|200x200px]] | [[Պատկեր:Allianz-Arena-München.jpg|border|center|frameless|200x200px]] | [[Պատկեր:Signal iduna park stadium dortmund 4.jpg|200px]] | [[Պատկեր:Stuttgart stadium.jpg|200x200px]] |- ! [[Գելզենկիրխեն]] !colspan="2" rowspan="4"| {{Location map+|Գերմանիա|float=center|width=412|caption=|places= {{Location map~|Գերմանիա|lat=52.514722|long=13.239444|label=[[Բեռլին]]|position=right}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=48.218611|long=11.624444|label=[[Մյունխեն]]|position=bottom}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=51.492569|long= 7.451667|label=[[Դորտմունդ]]|position=right}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=51.554474|long= 7.067642|label={{nowrap|[[Գելզենկիրխեն]]}}|position=top}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=48.792222|long= 9.231944|label=[[Շտուտգարտ]]|position=right}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=53.586944|long= 9.898611|label=[[Համբուրգ]]|position=top}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=51.261539|long= 6.733083|label=[[Դյուսելդորֆ]]|position=right}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=50.933611|long= 6.874997|label=[[Քյոլն]]|position=bottom}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=50.068611|long= 8.645278|label=[[Ֆրանկֆուրտ]]|position=right}} {{Location map~|Գերմանիա|lat=51.345833|long=12.348056|label=[[Լայպցիգ]]|position=right}}}} ! [[Ֆրանկֆուրտ]] |- | [[Ֆելտինս-Արենա]]<br />([[Շալկե 04]]-ի մարզադաշտ) | [[Դոյչե Բանկ Պարկ]]<br />(Ֆրանկֆուրտ Արենա) |- | Տարողունակություն․ '''54,740''' | Տարողունակություն․ '''54,697''' |- | [[Պատկեր:Arena auf Schalke - panoramio (1).jpg|border|center|frameless|200x200px]] | [[Պատկեր:Deutsche bank park.jpg|border|center|frameless|200x200px]] |- ! [[Համբուրգ]] ! [[Դյուսելդորֆ]] ! [[Քյոլն]] ! [[Լայպցիգ]] |- | [[Ֆոլքսպարկշտադիոն]]<br />(Համբուրգի մարզադաշտ) | Մերկուր-Շպիլ Արենա<br />(Դյուսելդորֆ Արենա) | [[ՌայնԷներգիՇտադիոն]]<br />(Քյոլնի մարզադաշտ) | Ռեդ Բուլ Արենա<br />(Լայպցիգի Մարզադաշտ) |- | Տարողունակություն․ '''52,245''' | Տարողունակություն․ '''51,031''' | Տարողունակություն․ '''49,827''' | Տարողունակություն․ '''42,959''' |- | [[Պատկեր:RK 1009 9831 Volksparkstadion.jpg|200x200px]] | [[Պատկեր:Merkur-Spiel-Arena.jpg|200x200px]] | [[Պատկեր:Fußball Stadion Köln Luftbild Aerial (125164767).jpeg|200x200px]] | [[Պատկեր:Leipzig stadium.jpg|200x200px]] |} </center> == Վիճակահանություն == Եզրափակիչ մրցաշարի վիճակահանությունը տեղի կունենա 2023 թվականի դեկտեմբերին՝ Համբուրգ քաղաքում՝ [[Էլբֆիլհարմոնիա]]յում<ref>{{Cite news |date=11 сентября 2020 |title=Жеребьевка финальной стадии ЕВРО-2024 пройдет в Гамбурге |url=https://ru.uefa.com/euro-2024/news/0261-105905e4967b-a8ea6095a091-1000--жеребьевка-финальнои-стадии-евро-2024-проидет-в-Гамбурге/ |access-date=7 июля 2022 |website=UEFA.com |publisher=UEFA.com}}</ref>։ [[Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Գերմանիայի հավաքականը]] տանտիրոջ կարգավիճակում ավտոմատ կերպով գտնվելու է առաջին զամբյուղում և զբաղեցնելու է A1 դիրքը<ref name="regulations">{{Cite web |date=10 мая 2022 |title=Regulations of the UEFA European Football Championship, 2022–24 |url=https://documents.uefa.com/r/Regulations-of-the-UEFA-European-Football-Championship-2022-24-Online |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220516115052/https://documents.uefa.com/api/khub/maps/5tYSJw48iUOPsbIGOxQA4w/attachments/_dSxuIv48n81YqITx97r~g/content?Ft-Calling-App=ft%2Fturnkey-portal&Ft-Calling-App-Version=3.11.26&filename=20220601_Regulations_EURO_2024_en.pdf |archive-date=2022 թ․ մայիսի 16 |access-date=16 мая 2022 |publisher=UEFA}}</ref>։ == Խմբային փուլ == 2022 թվականի մայիսի 10-ին ՈւԵՖԱ-ն հրապարակել է խաղերի օրացույցը, որը իր մեջ ներառված են բացման, կիսաեզրափակիչ և եզրափակիչ հանդիպումների սկսվելու ժամերը<ref>{{Cite news |date=10 мая 2022 |title=Утвержден календарь ЕВРО-2024 |url=https://ru.uefa.com/insideuefa/news/0275-151c948eab31-4df164c423a0-1000--утвержден-календарь-евро-2024/ |access-date=10 мая 2022 |website=UEFA.com |publisher=UEFA}}</ref><ref>{{Cite web |date=10 мая 2022 |title=UEFA Euro 2024 match schedule |url=https://editorial.uefa.com/resources/0275-151c5dcd4378-ed1dd4f365d4-1000/euro2024_match_schedule.pdf |access-date=10 мая 2022 |website=UEFA.com |publisher=UEFA}}</ref>։ Առաջին և երկրորդ հորիզոնականները, ինչպես նաև երրորդ հորիզոնականը զբաղեցրած 4 լավագույն հավաքականները կստանան 1/8 եզրափակիչ փուլին մասնակցելու իրավունք։ ''Հանդիպումների սկսման ժամանակները նշված են Կենտրոնական Եվրոպայի Ամառային Ժամանակով ([[UTC+2]])։'' === Հավաքականների որակավորման չափանիշներ === Խմբային փուլի ավարտից հետո երկու կամ ավել հավաքականների միավորների հավասարության դեպքում հաշվի են առնվում որակավորման հետևյալ կրիտերիաները<ref name="regulations"/>։ #թիմերի միջև կայացած անհատական հանդիպումների ժամանակ հավաքված ամենաշատ միավորները # թիմերի միջև կայացած անհատական հանդիպումների արդյունքում խփված և բաց թողնված գոլերի առավելագույն տարբերությունը # թիմերի միջև կայացած անհատական հանդիպումների ժամանակ խփված առավելագույն քանակով գոլերը #եթե 1-3 կրիտերիաներից կիրառումից հետո թիմերը հավասար են վերոնշյալ ցուցանիշներով, ապա կիրառվում են 5-10 կրիտարիաները # խփված և բաց թողնված գոլերի առավելագույն տարբերությունը խմբային փուլի բոլոր հանդիպումներում # խփված գոլերի առավելագույն քանակը բոլոր խմբային փուլերի հանդիպումներում # հաղթանակների առավելագույն քանակը բոլոր խմբային փուլերի հանդիպումներում # [[ֆեյր-փլեյ]] կարգապահական միավորների նվազագույն քանակը (1 միավոր՝ դեղին քարտի դեպքում, 3 միավոր՝ կարմիր քարտի դեպքում և 3 միավոր՝ երկու դեղին քարտերի արդյունքում խաղադաշտը լքելու համար) # թիմի դիրքը որակավորման փուլի ընդհանուր ռեյտինգով # եթե խմբային փուլի վերջին ռաունդում երկու թիմեր ունենալով հավասար միավորներ ինչպես նաև խփաց և բաց թողնված գոլերի հավասար քանակ մրցում են միմյանց դեմ, և խաղը ավարտվում է ոչ-ոքի, ապա իրենց դիրքը որոշվում է [[Հետխաղյա 11-մետրանոցներ (ֆուտբոլ)|հետխաղյա 11-մետրանոցներով]] === Երրորդ հորիզոնականը զբաղեցրած լավագույն թիմերի որակավորման չափանիշներ === Իրենց խմբերում 3-րդ հորիզոնականը զբաղեցրած 4 լավագույն թիմերը անցումը փլեյ-օֆֆ որոշվում է հետևյալ կրիտերիաներով․ # խմբային փուլի շրջանակներում վաստակած միավորների առավելագույն քանակը # խփված և բաց թողնված գոլերի առավելագույն տարբերությունը խմբային փուլի հանդիպումներում # խփված գոլերի առավելագույն քանակը խմբային փուլի հանդիպումներում # հաղթանակների առավելագույն քանակը խմբային փուլի հանդիպումներում # [[ֆեյր-փլեյ]] կարգապահական միավորների նվազագույն քանակը (1 միավոր՝ դեղին քարտի դեպքում, 3 միավոր՝ կարմիր քարտի դեպքում և 3 միավոր՝ երկու դեղին քարտերի արդյունքում խաղադաշտը լքելու համար) # թիմի դիրքը որակավորման փուլի ընդհանուր ռեյտինգով === Խումբ A === {{Հիմնական|Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024։ Խումբ A}} {{UEFA Euro 2024 group tables|Խումբ A|only_pld_pts=no_hide_class_rules}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ A-ի խաղեր|A1}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ A-ի խաղեր|A2}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ A-ի խաղեր|A3}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ A-ի խաղեր|A4}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ A-ի խաղեր|A5}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ A-ի խաղեր|A6}} === Խումբ B === {{UEFA Euro 2024 group tables|Խումբ B|only_pld_pts=no_hide_class_rules}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ B-ի խաղեր|B1}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ B-ի խաղեր|B2}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ B-ի խաղեր|B3}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ B-ի խաղեր|B4}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ B-ի խաղեր|B5}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ B-ի խաղեր|B6}} === Խումբ C === {{UEFA Euro 2024 group tables|Խումբ C|only_pld_pts=no_hide_class_rules}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ C-ի խաղեր|C1}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ C-ի խաղեր|C2}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ C-ի խաղեր|C3}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ C-ի խաղեր|C4}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ C-ի խաղեր|C5}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ C-ի խաղեր|C6}} === Խումբ D === {{Հիմնական|Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024։ Խումբ D}} {{UEFA Euro 2024 group tables|Խումբ D|only_pld_pts=no_hide_class_rules}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ D-ի խաղեր|D1}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ D-ի խաղեր|D2}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ D-ի խաղեր|D3}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ D-ի խաղեր|D4}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ D-ի խաղեր|D5}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ D-ի խաղեր|D6}} === Խումբ E === {{Հիմնական|Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024։ Խումբ E}} {{UEFA Euro 2024 group tables|Խումբ E|only_pld_pts=no_hide_class_rules}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ E-ի խաղեր|E1}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ E-ի խաղեր|E2}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ E-ի խաղեր|E3}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ E-ի խաղեր|E4}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ E-ի խաղեր|E5}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ E-ի խաղեր|E6}} === Խումբ F === {{Հիմնական|Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024։ Խումբ F}} {{UEFA Euro 2024 group tables|Խումբ F|only_pld_pts=no_hide_class_rules}} {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ F-ի խաղեր|F1}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ F-ի խաղեր|F2}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ F-ի խաղեր|F3}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ F-ի խաղեր|F4}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ F-ի խաղեր|F5}} ---- {{#lst:Եվրո 2024 Խումբ F-ի խաղեր|F6}} === Երրորդ հորիզոնականում գտնվող թիմերի վիճակագրություն === <onlyinclude>{{#invoke:Sports table|main|style=WDL |section=third |source=[https://www.uefa.com/euro2024/standings/ UEFA] <!-- (3 խաղերից մեկն ավարտվել է) --> <!--Update team positions below (check tiebreakers)--> |team1=GrD |team2=GrF |team3=GrE |team4=GrC |team5=GrA |team6=GrB <!--Update team results below (including date)--> |update=Հունիսի 25 |win_GrA=1 |draw_GrA=0 |loss_GrA=2 |gf_GrA=2 |ga_GrA=5 |status_GrA= |win_GrB=0 |draw_GrB=2 |loss_GrB=1 |gf_GrB=3 |ga_GrB=6 |status_GrB= |win_GrC=0 |draw_GrC=3 |loss_GrC=0 |gf_GrC=2 |ga_GrC=2 |status_GrC= |win_GrD=1 |draw_GrD=1 |loss_GrD=1 |gf_GrD=4 |ga_GrD=4 |status_GrD= |win_GrE=1 |draw_GrE=1 |loss_GrE=1 |gf_GrE=3 |ga_GrE=3 |status_GrE= |win_GrF=1 |draw_GrF=1 |loss_GrF=1 |gf_GrF=4 |ga_GrF=4 |status_GrF= |hth_GrD= |hth_GrF=GrD <!--Team definitions--> |name_GrA={{Ֆուտբոլ|Հունգարիա}} |name_GrB={{Ֆուտբոլ|Խորվաթիա}} |name_GrC={{Ֆուտբոլ|Սլովենիա}} |name_GrD={{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}} |name_GrE={{Ֆուտբոլ|Սլովակիա}} |name_GrF={{Ֆուտբոլ|Վրաստան}} <!--Group definitions--> |show_groups=T |group_GrA=[[Եվրո 2024 Խումբ A-ի խաղեր|A]] |group_GrB=[[Եվրո 2024 Խումբ B-ի խաղեր|B]] |group_GrC=[[Եվրո 2024 Խումբ C-ի խաղեր|C]] |group_GrD=[[Եվրո 2024 Խումբ D-ի խաղեր|D]] |group_GrE=[[Եվրո 2024 Խումբ E-ի խաղեր|E]] |group_GrF=[[Եվրո 2024 Խումբ F-ի խաղեր|F]] <!--Qualification column definitions--> |res_col_header=Q |result1=KO |result2=KO |result3=KO |result4=KO |col_KO=green1 |text_KO=Կանցնեն փլեյ-օֆֆ փուլ }} == Փլեյ-օֆֆ == {{Հիմնական|Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024։ Փլեյ-օֆ}} Փլեյ-օֆֆ փուլը սկսվում է խմբային փուլի ավարտից հետո և անցկացվում է [[օլիմպիական համակարգ]]ով։ Եթե այս փուլում հիմնական ժամանակի ավարտից հետո հանդիպումը ավարտվում է ոչ-ոքի արդյունքով, նշանակվում է [[Ավելացրած ժամանակ (սպորտ)|լրացուցիչ ժամանակ]] (երկու խաղակես՝ յուրաքանչյուրը 15 րոպեով)։ Եթե լրացուցիչ ժամանակի ավարտից հետո հաշիվը մնում է հավասար, ապա հաղթողը որոշվում է [[Հետխաղյա 11-մետրանոցներ (ֆուտբոլ)|հետխաղյա 11-մետրանոցներով]]<ref name="regulations" />։ Խմբային փուլում երրորդ տեղը գրաված թիմերի հնարավոր կոմբինացիաները 1/8 եզրափակչում<ref name="regulations" />։ {| class="wikitable" style="text-align:center; <includeonly>font-size:85%;</includeonly>" |- ! colspan="6" | 3-րդ հորիզոնականը զբաղեցրած և 1/8 եզրափակիչ անցած թիմերը ! rowspan="16" | ! 1B-ի մրցակից ! 1C-ի մրցակից ! 1E-ի մրցակից ! 1F-ի մրցակից |- | '''A''' || '''B''' || '''C''' || '''D''' || || || 3A || 3D || 3B || 3C |- | '''A''' || '''B''' || '''C''' || || '''E''' || || 3A || 3E || 3B || 3C |- | '''A''' || '''B''' || '''C''' || || || '''F''' || 3A || 3F || 3B || 3C |- | '''A''' || '''B''' || || '''D''' || '''E''' || || 3D || 3E || 3A || 3B |- | '''A''' || '''B''' || || '''D''' || || '''F''' || 3D || 3F || 3A || 3B |- | '''A''' || '''B''' || || || '''E''' || '''F''' || 3E || 3F || 3B || 3A |- | '''A''' || || '''C''' || '''D''' || '''E''' || || 3E || 3D || 3C || 3A |- | '''A''' || || '''C''' || '''D''' || || '''F''' || 3F || 3D || 3C || 3A |- | '''A''' || || '''C''' || || '''E''' || '''F''' || 3E || 3F || 3C || 3A |- | '''A''' || || || '''D''' || '''E''' || '''F''' || 3E || 3F || 3D || 3A |- | || '''B''' || '''C''' || '''D''' || '''E''' || || 3E || 3D || 3B || 3C |- | || '''B''' || '''C''' || '''D''' || || '''F''' || 3F || 3D || 3C || 3B |- | || '''B''' || '''C''' || || '''E''' || '''F''' || 3F || 3E || 3C || 3B |- | || '''B''' || || '''D''' || '''E''' || '''F''' || 3F || 3E || 3D || 3B |- | || || '''C''' || '''D''' || '''E''' || '''F''' || 3F || 3E || 3D || 3C |}''Հանդիպումների սկսման ժամանակները նշված են Տեղական Ժամանակով ([[UTC+4]])։'' === Խաղերի ցանց === {{#invoke:RoundN|N16 |style=white-space:nowrap|widescore=yes|bold_winner=high|3rdplace=no |RD1=[[#1/8 եզրափակիչ|1/8 եզրափակիչ]] |RD2=[[#Քառորդ եզրափակիչ|Քառորդ եզրափակիչ]] |RD3=[[#Կիսաեզրափակիչ|Կիսաեզրափակիչ]] |RD4=[[#Եզրափակիչ|Եզրափակիչ]] <!-- ամսաթիվ — Վայր |Թիմ 1|հաշիվ 1|Թիմ 2|հաշիվ 2 --> <!-- 1/8 Եզրափակիչ --> |Հունիսի 30 – [[Ռեյն Էներգի (մարզադաշտ)|Քյոլն]]|{{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}}|4|{{Ֆուտբոլ|Վրաստան}}|1 |Հունիսի 29 – [[Սիգնալ Իդունա Պարկ|Դորտմունդ]]|{{Ֆուտբոլ|Գերմանիա}}|2|{{Ֆուտբոլ|Դանիա}}|0 |Հուլիսի 1 – [[Դոյչե բանկ Պարկ|Մայնի Ֆրանկֆուրտ]]|{{Ֆուտբոլ|Պորտուգալիա}}|0 (3)|{{Ֆուտբոլ|Սլովենիա}}|0 (0) |Հուլիսի 1 – [[Մերկուր Շպիլ Արենա|Դյուսելդորֆ]]|{{Ֆուտբոլ|Ֆրանսիա}}|1|{{Ֆուտբոլ|Բելգիա}}|0 |Հուլիսի 2 – [[Ալյանց Արենա|Մյունխեն]]|{{Ֆուտբոլ|Ռումինիա}}|0|{{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}}|2 |Հուլիսի 2 [[Ռեդ Բուլ Արենա (Լայպցիգ)|Լայպցիգ]]|{{Ֆուտբոլ|Ավստրիա}}|1|{{Ֆուտբոլ|Թուրքիա}}|2 |Հունիսի 30 – [[Ֆելտինս Արենա|Գելզենկիրխեն]]|{{Ֆուտբոլ|Անգլիա}}|2|{{Ֆուտբոլ|Սլովակիա}}|1 |Հունիսի 29 – [[Բեռլինի Օլիմպիական մարզադաշտ|Բեռլին]]|{{Ֆուտբոլ|Շվեյցարիա}}|2|{{Ֆուտբոլ|Իտալիա}}|0 <!-- Քառորդ եզրափակիչ --> |Հուլիսի 5 – [[ՄՀՊ-Արենա|Շտուտգարտ]]|{{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}}|2|{{Ֆուտբոլ|Գերմանիա}}|1 |Հուլիսի 5 – [[Ֆոլքսպարկշտադիոն|Համբուրգ]]|{{Ֆուտբոլ|Պորտուգալիա}}|0 (3)|{{Ֆուտբոլ|Ֆրանսիա}}|0 (5) |Հուլիսի 6 – [[Բեռլինի Օլիմպիական մարզադաշտ|Բեռլին]]|{{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}}|2|{{Ֆուտբոլ|Թուրքիա}}|1 |Հուլիսի 6 – [[Մերկուր Շպիլ Արենա|Դյուսելդորֆ]]|{{Ֆուտբոլ|Անգլիա}}|1 (5)|{{Ֆուտբոլ|Շվեյցարիա}}|1 (3) <!-- Կիսաեզրափակիչ --> |Հուլիսի 9 – [[Ալյանց Արենա|Մյունխեն]]|{{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}}|2|{{Ֆուտբոլ|Ֆրանսիա}}|1 |Հուլիսի 10 – [[Սիգնալ Իդունա Պարկ|Դորտմունդ]]|{{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}}|1|{{Ֆուտբոլ|Անգլիա}}|2 <!-- Եզրափակիչ --> |Հուլիսի 14 – [[Բեռլինի Օլիմպիական մարզադաշտ|Բեռլին]]|{{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}}|2|{{Ֆուտբոլ|Անգլիա}}|1 }} === 1/8 եզրափակիչ === {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|6|29|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Շվեյցարիա}} |հաշիվ=2։0 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Իտալիա}} |գոլեր 1=[[Ռեմո Ֆրոյլեր|Ֆրոյլեր]] {{goal|37}}<br />[[Ռուբեն Վարգաս|Վարգաս]] {{goal|46}} |գոլեր 2= |մարզադաշտ=[[Բեռլինի Օլիմպիական մարզադաշտ|Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Բեռլին]] |մրցավար = [[Շիմոն Մարցինյակ]] ([[Լեհաստան]]) |հոդված=[https://www.uefa.com/euro2024/match/2036198--switzerland-vs-italy/ աղբյուր] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|6|29|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Գերմանիա}} |հաշիվ=2։0 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Դանիա}} |գոլեր 1= [[Կայ Հավերց|Հավերց]] {{goal|53}}<br>[[Ջամալ Մուսիալա|Մուսիալա]] {{goal|68}} |գոլեր 2= |մարզադաշտ=[[Սիգնալ Իդունա Պարկ|BVB մարզադաշտ]], [[Դորտմունդ]] |մրցավար = [[Մայքլ Օլիվեր]] ([[Անգլիա]]) |հոդված=[https://www.uefa.com/euro2024/match/2036197--germany-vs-denmark/ աղբյուր] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|6|30|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Անգլիա}} |հաշիվ=2։1 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Սլովակիա}} |մարզադաշտ=ԱուֆՇալկե Արենա, [[Գելզենկիրխեն]] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|6|30|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}} |հաշիվ=4։1 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Վրաստան}} |մարզադաշտ=Քյոլն Մարզադաշտ, [[Քյոլն]] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|1|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Պորտուգալիա}} |հաշիվ= 0 (3):0 (0) |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Սլովենիա}} |մարզադաշտ=[[Դոյչե բանկ Պարկ|Ֆրանկֆուրտ Արենա]], [[Մայնի Ֆրանկֆուրտ]] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|1|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Ֆրանսիա}} |հաշիվ=1:0 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Բելգիա}} |մարզադաշտ=[[Մերկուր Շպիլ Արենա|Դյուսելդորֆ Արենա]], [[Դյուսելդորֆ]] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|2|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Ռումինիա}} |հաշիվ=0:3 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}} |մարզադաշտ=[[Ալյանց Արենա|Մյունխեն Արենա]], [[Մյունխեն]] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|2|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Ավստրիա}} |հաշիվ=1:2 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Թուրքիա}} |մարզադաշտ=[[Ռեդ Բուլ Արենա (Լայպցիգ)|Լայպցիգ Մարզադաշտ]], [[Լայպցիգ]] }} === Քառորդ եզրափակիչ === {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|5|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}} |հաշիվ=2:1 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Գերմանիա}} |մարզադաշտ=[[ՄՀՊ-Արենա|Շտուտգարտ Արենա]], [[Շտուտգարտ]] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|5|df=y}} |թիմ 1= {{Ֆուտբոլ|Պորտուգալիա}} |հաշիվ=0 (3):0 (5) |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Ֆրանսիա}} |մարզադաշտ=[[Ֆոլկսպարկշտադիոն]], [[Համբուրգ]] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|6|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Անգլիա}} |հաշիվ=1 (5):1 (3) |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Շվեյցարիա}} |մարզադաշտ=[[Բեռլինի Օլիմպիական մարզադաշտ|Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Բեռլին]] }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|6|df=y}} |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}} |հաշիվ=2:1 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Թուրքիա}} |մարզադաշտ=[[Մերկուր Շպիլ Արենա|Դյուսելդորֆ Արենա]], [[Դյուսելդորֆ]] }} === Կիսաեզրափակիչ === {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|9|df=y}} |ժամ=23:00 |թիմ 1= {{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}} |հաշիվ=2:1 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Ֆրանսիա}} |գոլեր 1=[[Լամին Յամալ|Յամալ]] {{goal|21}}<br>[[Դանի Օլմո|Օլմո]] {{goal|25}} |գոլեր 2=[[Ռանդալ Կոլո Մուանի|Մուանի]] {{goal|9}} |մարզադաշտ=[[Ալյանց Արենա|Մյունխեն Արենա]], [[Մյունխեն]] |հոդված=[https://www.uefa.com/euro2024/match/2036209--spain-vs-france/ աղբյուր] |մրցավար = [[Սլավկո Վինչիչ]] ([[Սլովենիա]]) }} ---- {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|10|df=y}} |ժամ=23:00 |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Նիդերլանդներ}} |գոլեր 1=[[Խավի Սիմոնս|Սիմոնս]] {{goal|7}} |հաշիվ=1:2 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Անգլիա}} |գոլեր 2=[[Հարի Քեյն|Քեյն]] {{goal|18 [[11-մետրանոց հարված|11-մ]]}} <br>[[Օլլի Ուոտկինս|Ուոտկինս]] {{goal|90+1}} |մարզադաշտ=[[Սիգնալ Իդունա Պարկ|BVB մարզադաշտ]], [[Դորտմունդ]] |հոդված=[https://www.uefa.com/euro2024/match/2036210--netherlands-vs-england/ աղբյուր] |մրցավար = [[Ֆելիքս Ցվայեր]] ([[Գերմանիա]]) }} === Եզրափակիչ === {{Ֆուտբոլային հանդիպում |ամսաթիվ={{Start date|2024|7|14|df=y}} |ժամ=23:00 |թիմ 1={{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}} |հաշիվ=2:1 |թիմ 2={{Ֆուտբոլ|Անգլիա}} |մարզադաշտ=[[Բեռլինի Օլիմպիական մարզադաշտ|Օլիմպիական մարզադաշտ]], [[Բեռլին]] }} === Չեմպիոն === {| class="wikitable" style="text-align: center; margin: 0 auto;" |- !Եվրոպայի առաջնություն 2024 |- |'''<big>{{Դրոշ|Իսպանիա||130px}}<br />{{Ֆուտբոլ ESP|n}}</big>'''<br />'''<small>չորրորդ տիտղոս</small>''' |} == Վիճակագրություն == === Գոլերի հեղինակներ === 50 խաղում խփվել է 114 գոլ։ === 3 գոլ === {{div col|colwidth=20em|rules=yes|gap=2em}} *{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ջամալ Մուսիալա]] *{{Դրոշ|Վրաստան}} [[Ժորժ Միքաուտաձե]] *{{Դրոշ|NED}} [[Քոդի Գակպո]] *{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Իվան Շրանց]] *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դանի Օլմո]] * {{Դրոշ|Անգլիա}} [[Հարի Քեյն]] {{Սյունակ ավարտ}} === 2 գոլ === {{div col|colwidth=20em|rules=yes|gap=2em}} *{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Նիկլաս Ֆյուլկրուգ]] *{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Կայ Հավերց]] * {{Դրոշ|Անգլիա}} [[Ջուդ Բելինգեմ]] *{{Դրոշ|ROU}} [[Ռեզվան Մարին]] *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆաբիան Ռուիս]] *{{Դրոշ|NED}} [[Դոնիել Մալեն]] *{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Մերիհ Դեմիրալ]] *{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Ֆլորիան Վիրց]] {{Սյունակ ավարտ}} === 1 գոլ === {{div col|colwidth=20em|rules=yes|gap=2em}} *{{դրոշ|Ալբանիա}} [[Նեդիմ Բայրամի]] *{{դրոշ|Ալբանիա}} [[Կազիմ Լաչի]] *{{դրոշ|Ալբանիա}} [[Կլաուս Գյասուլյա]] * {{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Գեռնոթ Թրաուներ]] * {{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Քրիստոֆ Բաումգարտներ]] * {{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Ռոմանո Շմիդ]] * {{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Մարսել Զաբիտցեր]] * {{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Մարկո Առնաուտովիչ]] * {{Դրոշ|Անգլիա}} [[Օլլի Ուոտկինս]] * {{Դրոշ|Բելգիա}} [[Յուրի Տիլեմանս]] * {{Դրոշ|Բելգիա}} [[Քևին դե Բրույնե]] *{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Էմրե Ջան]] *{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Իլկայ Գյունդոգան]] *{{Դրոշ|Դանիա}} [[Քրիստիան Էրիկսեն]] *{{Դրոշ|Դանիա}} [[Մորտեն Յուլման]] *{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Մերթ Մյուլդյուր]] *{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Արդա Գյուլեր]] *{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Քերեմ Աքթյուրքօղլու]] *{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Հաքան Չալհանօղլու]] *{{Դրոշ|Թուրքիա}} [[Մերթ Մյուլդյուր]] *{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Նիկոլո Բարելա]] *{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Ալեսանդրո Բաստոնի]] *{{Դրոշ|Իտալիա}} [[Մատտիա Ձականյի]] *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Դանի Կարվախալ]] *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ալվարո Մորատա]] *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ֆեռան Տոռես]] *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոդրիգո Էռնանդես]] *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Նիկո Ուիլյամս]] *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Միկել Մերինո]] *{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ադամ Բուկսա]] *{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Կշիշտոֆ Պյոնտեկ]] *{{Դրոշ|Լեհաստան}} [[Ռոբերտ Լևանդովսկի]] *{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Անդրեյ Կրամարիչ]] *{{Դրոշ|Խորվաթիա}} [[Լուկա Մոդրիչ]] *{{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Ֆրանսիշկու Կոնսեյսան]] *{{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Բերնարդու Սիլվա]] *{{Դրոշ|Պորտուգալիա}} [[Բրունու Ֆերնանդեշ]] *{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Լուկաշ Պրովոդ]] *{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Պատրիկ Շիկ]] *{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Տոմաշ Սոուչեկ]] *{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Բառնաբաշ Վարգա]] *{{Դրոշ|Հունգարիա}} [[Քևին Չոբոտ]] *{{Դրոշ|NED}} [[Վաուտ Վեխորստ]] *{{Դրոշ|NED}} [[Մեմֆիս Դեպայ]] *{{Դրոշ|NED}} [[Խավի Սիմոնս]] *{{Դրոշ|Շոտլանդիա}} [[Սքոթ Մաքթոմինեյ]] *{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Միշել Էբիշեր]] *{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Կվադվո Դուա]] *{{Դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Բրել Էմբոլո]] *{{դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ջերդան Շաքիրի]] *{{դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Դան Նդոյե]] *{{դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ռեմո Ֆրոյլեր]] *{{դրոշ|Շվեյցարիա}} [[Ռուբեն Վարգաս]] *{{Դրոշ|ROU}} [[Դենիս Դրագուշ]] *{{Դրոշ|ROU}} [[Նիկոլաե Կլաուդիու Ստանչու]] *{{Դրոշ|Սերբիա}} [[Լուկա Յովիչ]] *{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Էրիկ Յանժա]] *{{Դրոշ|Սլովենիա}} [[Ժան Կարնիչնիկ]] *{{Դրոշ|Սլովակիա}} [[Օնդրեյ Դուդա]] *{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Նիկոլայ Շապարենկո]] *{{Դրոշ|Ուկրաինա}} [[Ռոման Յարեմչուկ]] *{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Կիլիան Մբապպե]] *{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ռանդալ Կոլո Մուանի]] *{{Դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Լամին Յամալ]] {{Սյունակ ավարտ}} === 1 ինքնագոլ === {{div col|colwidth=20em|rules=yes|gap=2em}} *{{Դրոշ|Գերմանիա}} [[Անտոնիո Ռյուդիգեր]] (Շոտլանդիայի դեմ) *{{Դրոշ|Ավստրիա}} [[Մաքսիմիլիան Վյոբեր]] (Ֆրանսիայի դեմ) *{{Դրոշ|Չեխիա}} [[Ռոբին Հրանաչ]] (Պորտուգալիայի դեմ) *{{դրոշ|Ալբանիա}} [[Կլաուս Գյասուլյա]] (Խորվաթիայի դեմ) *{{դրոշ|Իտալիա}} [[Ռիկարդո Կալաֆիորի]] (Իսպանիայի դեմ) *{{դրոշ|Թուրքիա}} [[Սամեթ Աքայդին]] (Պորտուգալիայի դեմ) *{{Դրոշ|Նիդերլանդներ}} [[Դոնիել Մալեն]] (Ավստրիայի դեմ) *{{Դրոշ|Իսպանիա}} [[Ռոբին Լե Նորման]] (Վրաստանի դեմ) *{{Դրոշ|Բելգիա}} [[Յան Վերտոնգեն]] (Ֆրանսիայի դեմ {{Սյունակ ավարտ}} === Որակազրկումներ === Խաղացողը ավտոմատ կերպով որակազրկվում է հաջորդ խաղում հետևյալ խախտումների համար<ref name="bid regulations">{{Cite web |title=UEFA Euro 2024: bid regulations |url=http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/uefaorg/General/02/42/99/57/2429957_DOWNLOAD.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220163951/http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/uefaorg/General/02/42/99/57/2429957_DOWNLOAD.pdf |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 16 |publisher=UEFA}}</ref><ref>{{Cite web |last=Graaf |first=Patrick de |title=EURO 2024 host selection - All about Germany's selection as host country |url=https://www.europeanchampionship2024.co.uk/host-selection |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240312140233/https://www.europeanchampionship2024.co.uk/host-selection |archive-date=2024 թ․ մարտի 12 |access-date=2024 թ․ մարտի 12 |website=European Championship 2024 Germany |language=en}}</ref>։ * Կարմիր քարտ ստանալը (կարմիր քարտի որակազրկումը կարող է երկարաձգվել լուրջ իրավախախտումների դեպքում)։ * Երկու տարբեր հանդիպումներում երկու դեղին քարտ ստանալը (դեղին քարտերի որակազրկումները չեն փոխանցվում հետագա միջազգային խաղերին)։ Մրցաշարի ընթացքում որակազրկում են ստացել հետևյալ խաղացողները.<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 19 |title=European Championship 2024: Booking List before Final tournament Matchday 2 |url=https://editorial.uefa.com/resources/028e-1b2ad7d0d7ed-a24ea87f1c23-1000/euro_booking_list_before_md2.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240619121345/https://editorial.uefa.com/resources/028e-1b2ad7d0d7ed-a24ea87f1c23-1000/euro_booking_list_before_md2.pdf |archive-date=2024 թ․ հունիսի 19 |access-date=2024 թ․ հունիսի 19 |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations}}</ref>․ {| class="wikitable sortable" |- !խաղացող !թիմ !խախտում !բաց թողնվող խաղեր |- |[[Գիորգի Լորիա]] |{{Ֆուտբոլ|Վրաստան}} |{{կարմիր քարտ}} [[Հունաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հունաստանի]] դեմ ընտրական խաղում (մարտի 26, 2024) |F խմբում [[Թուրքիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Թուրքիայի]] դեմ խաղ (18 հունիսի 2024) |- |[[Ռայան Պորտեուս]] |{{Ֆուտբոլ|Շոտլանդիա}} |{{կարմիր քարտ}} A խմբի [[Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Գերմանիայի]] դեմ խաղում (14 հունիսի 2024<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 17 |title=CEDB decision: 2024 European Championship match, Germany – Scotland |url=https://disciplinary.uefa.com/028e-1b2779d88d9a-a82cf0a3d96d-1000/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 17 |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations}}</ref>) |A խմբում [[Շվեյցարիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Շվեյցարիայի]] դեմ խաղ (19 հունիսի 2024)<br> A խմբում [[Հունգարիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հունգարիայի]] դեմ խաղ (23 հունիսի 2024) |- |[[Ռոդրի]] |{{Ֆուտբոլ|Իսպանիա}} |{{դեղին քարտ}} B խմբի [[Խորվաթիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Խորվաթիայի]] դեմ խաղում (15 հունիսի 2024)<br> {{դեղին քարտ}} B խմբի [[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իտալիայի]] դեմ խաղում (20 հունիսի, 2024) |B խմբի [[Իսպանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսպանիայի]] դեմ խաղ (հունիսի 24, 2024) |- |[[Աբդյուլքերիմ Բարդաքջի]] |{{Դրոշավորում|Թուրքիա}} |{{|{{դեղին քարտ}} F խմբի [[Վրաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Վրաստանիի]] դեմ խաղում (18 հունիսի 2024)<br> {{դեղին քարտ}} B խմբի [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պորտուգալիայի]] դեմ խաղում (22 հունիսի 2024)<br> |B խմբի [[(e[iaji ֆուտբոլի ազգային հավաքական|(e[iaji]] դեմ խաղ (հունիսի 26, 2024) |- |[[Ռաֆայել Լեան]] |{{Ֆուտբոլ|Պորտուգալիա}} |{{դեղին քարտ}} F խմբի [[Չեխիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Չեխիայի]] դեմ խաղում (18 հունիսի 2024)<br>{{դեղին քարտ}} F խմբի [[Թուրքիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Թուրքիայի]] դեմ խաղում (22 հունիսի 2024) |F խմբի [[Վրաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Վրաստանի]] դեմ խաղ (հունիսի 26, 2024) |- |[[Դոդի Լուկեբակիո]] |{{Դրոշավորում|Բելգիա}} |{{դեղին քարտ}} E խմբի [[Սլովակիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սլովակիայի]] դեմ խաղում (17 հունիսի 2024)<br>{{դեղին քարտ}} E խմբի [[Ռումինիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ռումինիայի]] դեմ խաղում (22 հունիսի 2024) |E խմբի [[Բելգիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Բելգիայիի]] դեմ խաղ (հունիսի 26, 2024) |- |[[Ջոնաթան Տահ]] |{{Դրոշավորում|Գերմանիա}} |{{դեղին քարտ}} A խմբի [[Շոտլանդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Շոտլանդիայի]] դեմ խաղում (14 հունիսի 2024)<br>{{դեղին քարտ}} A խմբի [[Շվեյցարիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Շվեյցարիայի]] դեմ խաղում (23 հունիսի 2024) |Փլեյ-օֆֆի 1-ին փուլի՝ հունիսի 29-ի խաղը |- |[[Սիլվան Վիդմեր]] |{{Դրոշավորում|Շվեյցարիա}} |{{դեղին քարտ}} A խմբի [[Հունգարիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հունգարիայի]] դեմ խաղում (15 հունիսի 2024)<br>{{դեղին քարտ}} A խմբի [[Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Գերմանիայի]] դեմ խաղում (23 հունիսի 2024) |Փլեյ-օֆֆի 1-ին փուլի՝ հունիսի 29-ի խաղը |} === Մրցանակային գումար === Մրցանակային գումարը հաստատվել է 2023 թվականի դեկտեմբերի 2-ին։ Յուրաքանչյուր թիմ մասնակցության համար կստանա €9,25 մլն, իսկ հաղթողը կկարողանա վաստակել առավելագույնը €28,25 միլիոն<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 2 |title=UEFA EURO 2024 prize money distribution system confirmed |url=https://www.uefa.com/news-media/news/0288-19990da6fca0-dd554338a025-1000--uefa-euro-2024-prize-money-distribution-system-confirmed/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 15 |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations}}</ref>։ {|class="wikitable" |- !Փուլ !Գումար !Թիմերի քանակ |- |Եզրափակիչ մրցաշար||€9,25 մլն||24 |- |Խմբային փուլ||€1 մլն հաղթանակի համար <br> €500,000 ոչ-ոքիի համար||24 |- |16-րդ տուր||€1,5 մլն||16 |- |Քառորդ եզրափակիչ||€2,5 մլն||8 |- |Կիսաեզրափակիչ||€4 մլն||4 |- |Երկրորդ տեղ զբաղեցնող||€5 մլն||1 |- |Հաղթող||€8 մլն||1 |} == Գնդակ == {{Հիմնական|Fussballliebe}} [[Պատկեր:UEFA Euro 2024 Match Ball Fussballliebe.jpg|մինի|«Fussballliebe»-ի պաշտոնական ռեպլիկը]] Մրցաշարի պաշտոնական գնդակը՝ «[[Fussballliebe]]»-ն, ՈՒԵՖԱ-ին ներկայացրել է [[Ադիդաս|Ադիդասը]] 2023 թվականի նոյեմբերի 15-ին։ Գերմաներենից թարգմանաբար՝ «Ֆուտբոլային սերը» ներկայացնում է կարմիր, կապույտ, նարնջագույն և կանաչ եզրերով սև կորեր, ինչը խորհրդանշում և ցուցադրում է մրցաշարին մասնակից ազգերի աշխուժությունը և այն սերը, որ երկրպագուներն ամբողջ աշխարհում տալիս են ֆուտբոլին։ Գնդակը ստեղծվել է կայուն օրգանական նյութերից, սա ՈՒԵՖԱ-ի եվրոյի առաջին գնդակն է, որն ունի «Connected Ball Technology», որտեղ այն պարունակում է ներքին էլեկտրոնային սենսորներ, որոնք թույլ են տալիս հայտնաբերել գնդակի շարժը և ՈՒԵՖԱ-ի հանդիպման պատասխանատուներին՝ օգնելու որոշում կայացնել<ref name="uefa2">[https://de.uefa.com/euro2024/news/0287-19768b8cb92a-e5815c04e34d-1000--uefa-und-adidas-prasentieren-fussballliebe-den-offiziellen-s/ UEFA und Adidas präsentieren FUSSBALLLIEBE, den offiziellen Spielball bei der UEFA EURO 2024] in ''uefa.com'', 15. November 2023 (abgerufen am 18. November 2023)</ref><ref>[https://kurier.at/sport/fussball/fussballliebe-in-deutschland-so-schaut-der-em-ball-aus-praesentation-neuer-lahm-gulden-berlin/402670795 Fußball-Liebe: So sieht der Ball für die EM 2024 in Deutschland aus] in ''kurier.at'', 15. November 2023 (abgerufen am 18. November 2023)</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} == Նշումներ == {{Նցանկ}} {{Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024}}{{Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն}} {{Պորտալ|Ֆուտբոլ|Եվրոպա|գույն=1}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2024]] [[Կատեգորիա:2024 Գերմանիայում]] [[Կատեգորիա:2024 Եվրոպայում]] [[Կատեգորիա:2024 ֆուտբոլում]] [[Կատեգորիա:Գերմանիայում անցկացված միջազգային սպորտային մրցություններ]] [[Կատեգորիա:Գերմանիայում անցկացված միջազգային ֆուտբոլային մրցություններ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի առաջնություններ]] [[Կատեգորիա:Ընթացիկ իրադարձություններ սպորտում]] [[Կատեգորիա:Հուլիսի իրադարձություններ]] [[Կատեգորիա:Սպորտային իրադարձություններ Գերմանիայում]] [[Կատեգորիա:Սպորտը Գերմանիայում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլը Գերմանիայում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլը Եվրոպայում]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություններ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի մրցություններ Գերմանիայում]] 8a2z2f12lgfpjhi03w5wu24d8xxe03c 0 1121683 10357300 9547109 2025-06-18T10:07:14Z A.arpi.a 23940 10357300 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}  '''Մարիա Խեսուս Լամպրեավե Պերես''' (1930 թվականի դեկտեմբերի 11 - 2016 թվականի ապրիլի 4), առավել հայտնի որպես '''Չուս Լամպրեավե''', իսպանացի [[Բնավորության դերասան|դերասանուհի]], ով նկարահանվել է ավելի քան 70 ֆիլմերում<ref name=":2">{{Cite web |title=Adios Chus: Almodóvar's favourite muse dies aged 85 |url=https://www.thelocal.es/20160405/almodvar-muse-actress-chus-lampreave-dies |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=www.thelocal.es}}</ref> Նա միջազգային ճանաչում է ձեռք բերել նախ և առաջ [[Պեդրո Ալմոդովար]]ի ֆիլմերում իր կատարած դերերով<ref name="elmundo.es">{{Cite web |date=2016 թ․ ապրիլի 4 |title=Chus Lampreave: las mejores frases de una secundaria de oro |url=https://www.elmundo.es/cultura/2016/04/04/57028ebb268e3e171a8b46d4.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=ELMUNDO |language=es}}</ref>։ == Կենսագրություն == Լամպրեավեն ծնվել է [[Մադրիդ]]ում։ Նա որոշել էր դառնալ նկարչուհի<ref name="elmundo.es"/><ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 17 |title=Chus Lampreave, nuevo y sorprendente icono de la publicidad española |url=https://www.abc.es/estilo/gente/20140118/abci-chus-lampreave-icono-publicitario-201401171358.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=abc |language=es}}</ref> և սովորել է Սան Ֆեռնանդոյի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիայում՝ [[Սան Ֆեռնանդոյի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա|Real Academia de Bellas Artes de San Fernando-]] ում, որից հետո որպես նկարազարդող աշխատել է հրատարակչական ընկերություններից մեկում։ Թեև Մարիան մտադիր չէր դառնալու դերասանուհի<ref name=":4">{{Cite web |date=2016 թ․ ապրիլի 4 |title=Chus Lampreave, la actriz que nunca quiso serlo |url=https://www.revistavanityfair.es/cultura/entretenimiento/articulos/chus-lampreave-85-anos-mujeres-al-borde-que-he-hecho-yo-la-flor-de-mi-secreto-amanece-que-no-es-poco/21642 |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=Vanity Fair |language=es}}</ref>, սակայն 1959 թվականին, երբ Խայմե դե Արմինյանը նրա մեջ դերասանական ձիրք հայտնաբերեց<ref name=":4" />, սկսեց նկարահանվել ֆիլմերում [[Պեդրո Ալմոդովար]]ի հետ Չուսի առաջին աշխատանքը եղել է ''Entre tinieblas'' (1983) ֆիլմում։ Ընդհանուր առմամբ Լամպրեավեն նկարահանվել է նրա ութ ֆիլմերում<ref name=":2"/>։ Ալմոդովարը հայտնի է կին կինոաստղերի կրկնվող օգտագործմամբ. ահա թե ինչու նրանց անվանում են « Ալմոդովարի աղջիկներ »։ Լամպրեավեն համբավվել է տարեց տիկնանց մարմնավորելով, առանձնապես՝ էքսցենտրիկ կանանց<ref name=":2"/>, որոնք կրում էին չափազանց հաստ ակնոցներ։ Ուշադրություն էին գրավում հումորն ու մարդկայնությունը, որոնցոն նա համակում էր իր մարմնավորած կերպարներին։ Լամպրեավեն երբեք չի խաղացել գլխավոր հերոսուհու դեր<ref name=":4"/>, սակայն լայն ճանաչում ու համբավ է ձեռք բերել՝ հռչակվելով որպես երկրորդ պլանի ամենահայտնի իսպանացի դերասանուհի։ Լամպրեավեն ամուսնացել է 1960 թվականին<ref name=":7">{{Cite web |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Chus Lampreave: la trágica pérdida y el drama tras la sonrisa de una gran cómica |url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/famosos/2020-12-11/chus-lampreave-tragedia-muerte-hija_1178764/ |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=www.vanitatis.elconfidencial.com |language=es}}</ref> Նա ուներ մի որդի, որը կենսաբան էր '''<ref name=":3">{{Cite web |last=Mas |first=Iñigo |date=2016 թ․ ապրիլի 5 |title=El rostro más doméstico de Chus Lampreave: entre la arqueología y el whatsapp |url=https://www.eldiario.es/andalucia/lacajanegra/cine/almeria-chus-lampreave-destacando-sencillez_1_4069954.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=ElDiario.es |language=es}}</ref>''' և դուստր, որը հիվանդությունից մահացել է 1990-ականներին<ref name=":7" />։ Լամպրեավեի վերջին աշխատանքներից էր Campofrío ''embutido'' երշիկեղենի երեք գովազդային արշավներում որպես գովազդային դեմք հանդես գալը<ref name=":4"/><ref>{{Cite web |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=El anuncio de Navidad de unos embutidos abre una gran polémica |url=https://www.lavanguardia.com/television/personajes/20131216/54397272790/anuncio-embutido-polemica-navidad.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=La Vanguardia |language=es}}</ref>։ Իր կյանքի վերջին մի քանի տարիները նա անցկացրել է հանրային ուշադրությունից հեռու՝ Իսպանիայի հարավում՝ [[Ալմերիա|Ալմերիա քաղաքում]]։ Մահացել է 2016 թվականին՝ 85 տարեկան հասակում == Մրցանակներ == * [[Գոյա (կինոմրցանակ)|Գոյա]] (1992)<ref>[https://www.imdb.com/name/nm0483942/awards Premios Goya (1992)], imdb.com; accessed 23 January 2016.</ref> * Fotogramas de Plata (2005) * Իսպանիայի դերասանների միության մրցանակներ (2006) * Կաննի կինոփառատոն (2006). Լավագույն դերասանուհի ''[[Վերադարձ (ֆիլմ, 2006)|Volver-]]'' ի մնացած կին դերասանական կազմի հետ միասին<ref name="festival-cannes.com">{{Cite web |title=Festival de Cannes: Volver |url=http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110822190432/http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 22 |accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 13 |website=festival-cannes.com}}</ref> == Մրցանակների և անվանակարգերի ցանկ == ; [[Կաննի կինոփառատոն]] {| class="wikitable" !Տարի ! Անվանակարգ ! Ֆիլմ ! Արդյունք |- | 2006թ | Լավագույն դերասանուհի<ref>{{Cite web |title=Festival de Cannes: Volver |url=http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110822190432/http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 22 |accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 13 |website=festival-cannes.com}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20110822190432/http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html "Festival de Cannes: Volver"]. ''festival-cannes.com''. Archived from [http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html the original] on 22 August 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 December</span> 2009</span>.</cite></ref> | ''[[Վերադարձ (ֆիլմ, 2006)|Վոլվեր]]''||{{Won}} |} ; [[Գոյա (կինոմրցանակ)|Գոյայի մրցանակներ]] {| class="wikitable" !Տարի ! Անվանակարգ ! Ֆիլմ ! Արդյունք |- | 2012 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''El artista y la modelo'' || {{Nom}} |- | 1995 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''Իմ գաղտնիքի ծաղիկը'' || {{Nom}} |- | 1992 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''Belle Époque<ref name=":6">{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 17 |title=Chus Lampreave, nuevo y sorprendente icono de la publicidad española |url=https://www.abc.es/estilo/gente/20140118/abci-chus-lampreave-icono-publicitario-201401171358.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=abc |language=es}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.abc.es/estilo/gente/20140118/abci-chus-lampreave-icono-publicitario-201401171358.html "Chus Lampreave, nuevo y sorprendente icono de la publicidad española"]. ''abc'' (in Spanish). 2014-01-17<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-01-09</span></span>.</cite> </ref>'' || {{Won}} |- | 1989 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''Bajarse al moro'' || {{Nom}} |- | 1988 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''Espérame en el cielo'' || {{Nom}} |- | 1986 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''El año de las luces''|| {{Nom}} |} ; Պլատայի լուսանկարներ {| class="wikitable" !Տարի ! Անվանակարգ ! Ֆիլմ ! Արդյունք |- | 2005թ | colspan="2" | Կենդանի կարիերա || {{Won}} |- | 1993 թ | Լավագույն հեռուստատեսային դերասանուհի | ''[[¿De parte de quién?|De parte de quién?]]'' | Եզրափակիչ (1-ին փուլ) |- | 1990 թ | Լավագույն հեռուստատեսային դերասանուհի | ''[[Eva y Adán, agencia matrimonial|Եվա և Ադան, ամուսնական գործակալություն]]'' || {{Nom}} |- | 1988 թ | Կինոյի լավագույն դերասանուհի | ''Espérame en el cielo<br /><br /><br /><br />''<nowiki></br></nowiki> ''[[Miss Caribe|Միսս Կարիբե]]<br /><br /><br /><br />''<nowiki></br></nowiki> ''Mujeres al Borde de un ataque de nervios'' || {{Nom}} |- | 1986թ | Կինոյի լավագույն դերասանուհի | ''El año de las luces<br /><br /><br /><br />''<nowiki></br></nowiki> ''Lulú de noche<br /><br /><br /><br />''<nowiki></br></nowiki> ''Մատադոր'' || {{Nom}} |- | 1984 թ | Կինոյի լավագույն դերասանուհի | ''¿Qué he hecho yo para merecer esto?''|| {{Nom}} |} ; Իսպանիայի դերասանների միության մրցանակներ {| class="wikitable" !Տարի ! Անվանակարգ ! Ֆիլմ ! Արդյունք |- | 2012 թ | rowspan="4" | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''El artista y la modelo'' || {{Nom}} |- | 2008 թ | ''Fuera de carta'' || {{Nom}} |- | 2006թ | ''[[Վերադարձ (ֆիլմ, 2006)|Վոլվեր]]'' || {{Won}} |- | 1995 թ | ''Իմ գաղտնիքի ծաղիկը''|| {{Nom}} |} ; Մշակույթի նախարարության մրցանակներ * Գեղարվեստում ունեցած վաստակի համար ոսկե մեդալ, 2001 == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{IMDb name|0483942|Chus Lampreave}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Լամպրեավե, Չուս}} [[Կատեգորիա:Իսպանացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Դերասանուհիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի հեռուստատեսային դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:2016 մահեր]] [[Կատեգորիա:1930 ծնունդներ]] o5zu3o1c477ocbqbqnh7jdym9exs4l9 10357301 10357300 2025-06-18T10:07:36Z A.arpi.a 23940 10357301 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}  '''Մարիա Խեսուս Լամպրեավե Պերես''' ({{ԱԾ}}), առավել հայտնի որպես '''Չուս Լամպրեավե''', իսպանացի [[Բնավորության դերասան|դերասանուհի]], ով նկարահանվել է ավելի քան 70 ֆիլմերում<ref name=":2">{{Cite web |title=Adios Chus: Almodóvar's favourite muse dies aged 85 |url=https://www.thelocal.es/20160405/almodvar-muse-actress-chus-lampreave-dies |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=www.thelocal.es}}</ref> Նա միջազգային ճանաչում է ձեռք բերել նախ և առաջ [[Պեդրո Ալմոդովար]]ի ֆիլմերում իր կատարած դերերով<ref name="elmundo.es">{{Cite web |date=2016 թ․ ապրիլի 4 |title=Chus Lampreave: las mejores frases de una secundaria de oro |url=https://www.elmundo.es/cultura/2016/04/04/57028ebb268e3e171a8b46d4.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=ELMUNDO |language=es}}</ref>։ == Կենսագրություն == Լամպրեավեն ծնվել է [[Մադրիդ]]ում։ Նա որոշել էր դառնալ նկարչուհի<ref name="elmundo.es"/><ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 17 |title=Chus Lampreave, nuevo y sorprendente icono de la publicidad española |url=https://www.abc.es/estilo/gente/20140118/abci-chus-lampreave-icono-publicitario-201401171358.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=abc |language=es}}</ref> և սովորել է Սան Ֆեռնանդոյի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիայում՝ [[Սան Ֆեռնանդոյի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա|Real Academia de Bellas Artes de San Fernando-]] ում, որից հետո որպես նկարազարդող աշխատել է հրատարակչական ընկերություններից մեկում։ Թեև Մարիան մտադիր չէր դառնալու դերասանուհի<ref name=":4">{{Cite web |date=2016 թ․ ապրիլի 4 |title=Chus Lampreave, la actriz que nunca quiso serlo |url=https://www.revistavanityfair.es/cultura/entretenimiento/articulos/chus-lampreave-85-anos-mujeres-al-borde-que-he-hecho-yo-la-flor-de-mi-secreto-amanece-que-no-es-poco/21642 |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=Vanity Fair |language=es}}</ref>, սակայն 1959 թվականին, երբ Խայմե դե Արմինյանը նրա մեջ դերասանական ձիրք հայտնաբերեց<ref name=":4" />, սկսեց նկարահանվել ֆիլմերում [[Պեդրո Ալմոդովար]]ի հետ Չուսի առաջին աշխատանքը եղել է ''Entre tinieblas'' (1983) ֆիլմում։ Ընդհանուր առմամբ Լամպրեավեն նկարահանվել է նրա ութ ֆիլմերում<ref name=":2"/>։ Ալմոդովարը հայտնի է կին կինոաստղերի կրկնվող օգտագործմամբ. ահա թե ինչու նրանց անվանում են « Ալմոդովարի աղջիկներ »։ Լամպրեավեն համբավվել է տարեց տիկնանց մարմնավորելով, առանձնապես՝ էքսցենտրիկ կանանց<ref name=":2"/>, որոնք կրում էին չափազանց հաստ ակնոցներ։ Ուշադրություն էին գրավում հումորն ու մարդկայնությունը, որոնցոն նա համակում էր իր մարմնավորած կերպարներին։ Լամպրեավեն երբեք չի խաղացել գլխավոր հերոսուհու դեր<ref name=":4"/>, սակայն լայն ճանաչում ու համբավ է ձեռք բերել՝ հռչակվելով որպես երկրորդ պլանի ամենահայտնի իսպանացի դերասանուհի։ Լամպրեավեն ամուսնացել է 1960 թվականին<ref name=":7">{{Cite web |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Chus Lampreave: la trágica pérdida y el drama tras la sonrisa de una gran cómica |url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/famosos/2020-12-11/chus-lampreave-tragedia-muerte-hija_1178764/ |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=www.vanitatis.elconfidencial.com |language=es}}</ref> Նա ուներ մի որդի, որը կենսաբան էր '''<ref name=":3">{{Cite web |last=Mas |first=Iñigo |date=2016 թ․ ապրիլի 5 |title=El rostro más doméstico de Chus Lampreave: entre la arqueología y el whatsapp |url=https://www.eldiario.es/andalucia/lacajanegra/cine/almeria-chus-lampreave-destacando-sencillez_1_4069954.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=ElDiario.es |language=es}}</ref>''' և դուստր, որը հիվանդությունից մահացել է 1990-ականներին<ref name=":7" />։ Լամպրեավեի վերջին աշխատանքներից էր Campofrío ''embutido'' երշիկեղենի երեք գովազդային արշավներում որպես գովազդային դեմք հանդես գալը<ref name=":4"/><ref>{{Cite web |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=El anuncio de Navidad de unos embutidos abre una gran polémica |url=https://www.lavanguardia.com/television/personajes/20131216/54397272790/anuncio-embutido-polemica-navidad.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=La Vanguardia |language=es}}</ref>։ Իր կյանքի վերջին մի քանի տարիները նա անցկացրել է հանրային ուշադրությունից հեռու՝ Իսպանիայի հարավում՝ [[Ալմերիա|Ալմերիա քաղաքում]]։ Մահացել է 2016 թվականին՝ 85 տարեկան հասակում == Մրցանակներ == * [[Գոյա (կինոմրցանակ)|Գոյա]] (1992)<ref>[https://www.imdb.com/name/nm0483942/awards Premios Goya (1992)], imdb.com; accessed 23 January 2016.</ref> * Fotogramas de Plata (2005) * Իսպանիայի դերասանների միության մրցանակներ (2006) * Կաննի կինոփառատոն (2006). Լավագույն դերասանուհի ''[[Վերադարձ (ֆիլմ, 2006)|Volver-]]'' ի մնացած կին դերասանական կազմի հետ միասին<ref name="festival-cannes.com">{{Cite web |title=Festival de Cannes: Volver |url=http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110822190432/http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 22 |accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 13 |website=festival-cannes.com}}</ref> == Մրցանակների և անվանակարգերի ցանկ == ; [[Կաննի կինոփառատոն]] {| class="wikitable" !Տարի ! Անվանակարգ ! Ֆիլմ ! Արդյունք |- | 2006թ | Լավագույն դերասանուհի<ref>{{Cite web |title=Festival de Cannes: Volver |url=http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110822190432/http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 22 |accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 13 |website=festival-cannes.com}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20110822190432/http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html "Festival de Cannes: Volver"]. ''festival-cannes.com''. Archived from [http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/4332959/year/2006.html the original] on 22 August 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 December</span> 2009</span>.</cite></ref> | ''[[Վերադարձ (ֆիլմ, 2006)|Վոլվեր]]''||{{Won}} |} ; [[Գոյա (կինոմրցանակ)|Գոյայի մրցանակներ]] {| class="wikitable" !Տարի ! Անվանակարգ ! Ֆիլմ ! Արդյունք |- | 2012 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''El artista y la modelo'' || {{Nom}} |- | 1995 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''Իմ գաղտնիքի ծաղիկը'' || {{Nom}} |- | 1992 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''Belle Époque<ref name=":6">{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 17 |title=Chus Lampreave, nuevo y sorprendente icono de la publicidad española |url=https://www.abc.es/estilo/gente/20140118/abci-chus-lampreave-icono-publicitario-201401171358.html |accessdate=2021 թ․ հունվարի 9 |website=abc |language=es}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.abc.es/estilo/gente/20140118/abci-chus-lampreave-icono-publicitario-201401171358.html "Chus Lampreave, nuevo y sorprendente icono de la publicidad española"]. ''abc'' (in Spanish). 2014-01-17<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-01-09</span></span>.</cite> </ref>'' || {{Won}} |- | 1989 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''Bajarse al moro'' || {{Nom}} |- | 1988 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''Espérame en el cielo'' || {{Nom}} |- | 1986 թ | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''El año de las luces''|| {{Nom}} |} ; Պլատայի լուսանկարներ {| class="wikitable" !Տարի ! Անվանակարգ ! Ֆիլմ ! Արդյունք |- | 2005թ | colspan="2" | Կենդանի կարիերա || {{Won}} |- | 1993 թ | Լավագույն հեռուստատեսային դերասանուհի | ''[[¿De parte de quién?|De parte de quién?]]'' | Եզրափակիչ (1-ին փուլ) |- | 1990 թ | Լավագույն հեռուստատեսային դերասանուհի | ''[[Eva y Adán, agencia matrimonial|Եվա և Ադան, ամուսնական գործակալություն]]'' || {{Nom}} |- | 1988 թ | Կինոյի լավագույն դերասանուհի | ''Espérame en el cielo<br /><br /><br /><br />''<nowiki></br></nowiki> ''[[Miss Caribe|Միսս Կարիբե]]<br /><br /><br /><br />''<nowiki></br></nowiki> ''Mujeres al Borde de un ataque de nervios'' || {{Nom}} |- | 1986թ | Կինոյի լավագույն դերասանուհի | ''El año de las luces<br /><br /><br /><br />''<nowiki></br></nowiki> ''Lulú de noche<br /><br /><br /><br />''<nowiki></br></nowiki> ''Մատադոր'' || {{Nom}} |- | 1984 թ | Կինոյի լավագույն դերասանուհի | ''¿Qué he hecho yo para merecer esto?''|| {{Nom}} |} ; Իսպանիայի դերասանների միության մրցանակներ {| class="wikitable" !Տարի ! Անվանակարգ ! Ֆիլմ ! Արդյունք |- | 2012 թ | rowspan="4" | Երկրորդ պլանի լավագույն դերասանուհի | ''El artista y la modelo'' || {{Nom}} |- | 2008 թ | ''Fuera de carta'' || {{Nom}} |- | 2006թ | ''[[Վերադարձ (ֆիլմ, 2006)|Վոլվեր]]'' || {{Won}} |- | 1995 թ | ''Իմ գաղտնիքի ծաղիկը''|| {{Nom}} |} ; Մշակույթի նախարարության մրցանակներ * Գեղարվեստում ունեցած վաստակի համար ոսկե մեդալ, 2001 == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{IMDb name|0483942|Chus Lampreave}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Լամպրեավե, Չուս}} [[Կատեգորիա:Իսպանացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Դերասանուհիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի հեռուստատեսային դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:2016 մահեր]] [[Կատեգորիա:1930 ծնունդներ]] 3hfbfc9ipxp21dllm8vfzzganzxg9tg 0 1126945 10356961 10356278 2025-06-18T00:07:53Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book, Cite magazine և Cite report կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356961 wikitext text/x-wiki [[Սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումներ|2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչությունների]] հետևանքով զոհվել է 2996 մարդ, այդ թվում՝ 2977 զոհ և 19 ինքնաթիռ առևանգող, որոնք ինքնասպանություն են գործել։ Հազարավոր մարդիկ վիրավորվել են, և հարձակումների հետևանքով առաջացել են երկարատև առողջական հետևանքներ։ Զոհերի մեծ մասը եղել են [[Նյու Յորք]]ում, երբ հարձակվել են Ստորին Մանհեթենի [[Համաշխարհային առևտրի կենտրոն]]ի երկվորյակ աշտարակների վրա, մոտ 1600 զոհ եղել է Հյուսիսային աշտարակից և մոտ հազարը՝ Հարավային աշտարակից։ 200 կմ հարավ-արևմուտք՝ [[ԱՄՆ]] պաշտպանության նախարարության հնգանկյուն շենքում՝ Պենտագոնում ևս 125 մարդ է սպանվել<ref>{{Cite web |title=National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States |url=https://govinfo.library.unt.edu/911/report/911Report_Exec.htm |access-date=2022 թ․ հուլիսի 14 |website=govinfo.library.unt.edu |quote=125 died at the Pentagon}}</ref><ref name="CNN20091113">{{Cite news |date=2009 թ․ նոյեմբերի 13 |title=Accused 9/11 plotter Khalid Sheikh Mohammed faces New York trial |url=https://www.cnn.com/2009/CRIME/11/13/khalid.sheikh.mohammed/ |work=CNN}}</ref><ref name="cnn.com">{{Cite news |date=2006 թ․ մայիսի 16 |title=First video of Pentagon 9/11 attack released |url=http://www.cnn.com/2006/US/05/16/pentagon.video/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225172517/http://www.cnn.com/2006/US/05/16/pentagon.video/index.html |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 25 |access-date=2006 թ․ սեպտեմբերի 10 |work=Cable News Network}}</ref>։ Մնացած 265 մահացածները ներառում են [[Չվերթ 11 American Airlines]]-ի իննսուներկու ուղևորը և անձնակազմը, [[Չվերթ 175 United Airlines]]-ի վաթսունհինգ, [[Չվերթ 77 American Airlines]]-ի վաթսունչորս և [[Չվերթ 93 United Airlines]]-ի քառասունչորս զոհերը։ Առևտրի համաշխարհային կենտրոնի Հյուսիսային աշտարակի վրա հարձակումը սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչությունը դարձրել է մարդկության պատմության ամենամահաբեր ահաբեկչությունը<ref>{{Cite book |author=Matthew J. Morgan |url=https://archive.org/details/impactof911onpol0000unse |title=The Impact of 9/11 on Politics and War: The Day that Changed Everything? |publisher=Palgrave Macmillan |year=2009 |isbn=978-0-230-60763-7 |page=[https://archive.org/details/impactof911onpol0000unse/page/222 222]}}</ref>։ Զոհվածների մեծ մասը եղել են խաղաղ բնակիչներ, բացառությամբ Նյու Յորքի հրշեջ վարչության 343 անդամի և իրավապահ մարմինների 71 աշխատակիցների, որոնք մահացել են Առևտրի համաշխարհային կենտրոնում և Նյու Յորքում։ Միացյալ Նահանգների Ձկների և վայրի բնության ծառայության իրավապահ մարմինների աշխատակիցը, որը մահացել է, երբ United Airlines 93 չվերթի ինքնաթիռը ընկել է դաշտը՝ Շենքսվիլի մոտ, Փենսիլվանիա, Վիրջինիա նահանգի Առլինգթոն շրջանի Պենտագոնում զոհված 55 զինվորականներ և 19 ահաբեկիչներ, որոնք մահացել են չորս ինքնաթիռում<ref>{{Cite web |title=Richard J. Guadagno |url=http://www.nps.gov/flni/learn/historyculture/richard-j-guadagno.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190830192545/https://www.nps.gov/flni/learn/historyculture/richard-j-guadagno.htm |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 30 |access-date=2015 թ․ ապրիլի 9 |work=nps.gov}}</ref><ref>{{Cite news |last=Stone |first=Andrea |date=2002 թ․ օգոստոսի 20 |title=Military's aid and comfort ease 9/11 survivors' burden |url=https://www.usatoday.com/news/sept11/2002-08-20-pentagon_x.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120627082049/http://www.usatoday.com/news/sept11/2002-08-20-pentagon_x.htm |archive-date=2012 թ․ հունիսի 27 |access-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 2 |work=USA Today}}</ref><ref>{{Cite web |title=September 11 Memorial |url=http://www.orgsites.com/va/asis151/Sep11Memorial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412061131/http://www.orgsites.com/va/asis151/Sep11Memorial.pdf |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 12 |access-date=2015 թ․ ապրիլի 9}}</ref>։ Ահաբեկչությունների հետևանքով զոհվել են առնվազն 102 երկրի քաղաքացիներ<ref name="90 countries">{{Cite web |last=Walker |first=Carolee |date=2006 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=Five-Year 9/11 Remembrance Honors Victims from 90 Countries |url=http://www.america.gov/st/washfile-english/2006/September/20060911141954bcreklaw0.9791071.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080516171333/http://www.america.gov/st/washfile-english/2006/September/20060911141954bcreklaw0.9791071.html |archive-date=2008 թ․ մայիսի 16 |access-date=2008 թ․ մայիսի 18 |publisher=[[United States Department of State]]}}</ref><ref name="77 countries">{{Cite web |author=Office of International Information Programs |date=2007 թ․ օգոստոսի 2 |title=A list of the 77 countries whose citizens died as a result of the attacks on September 11, 2001 |url=http://www.interpol.int/Public/ICPO/speeches/20020911List77Countries.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071006055055/http://www.interpol.int/Public/ICPO/speeches/20020911List77Countries.asp |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 6 |access-date=2011 թ․ մայիսի 28 |publisher=United States Department of State |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="mem-map">{{Cite web |title=MEMORIAL MAPPING: TRANSNATIONAL 9/11 MEMORIALS |url=http://www.memorialmapping.com/casualties-by-country}}</ref>։ Սկզբում հաստատվել է, որ ընդհանուր առմամբ 2603 մարդ է սպանվել Առևտրի համաշխարհային կենտրոնի տարածքում<ref>{{Cite news |last=Dunlap |first=David W. |date=2008 թ․ հուլիսի 10 |title=The Toll From 9/11 Grows Again, to 2,751 |url=http://cityroom.blogs.nytimes.com/2008/07/10/the-toll-from-911-grows-again/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150227023323/http://cityroom.blogs.nytimes.com/2008/07/10/the-toll-from-911-grows-again/ |archive-date=2015 թ․ փետրվարի 27 |access-date=2015 թ․ մայիսի 14 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ 2007 թվականին Նյու Յորքի դատաբժշկական բյուրոն սկսել է զոհերի պաշտոնական թվին ավելացնել այն մարդկանց, որոնք մահացել են դեպքի վայրից փոշու ազդեցության հետևանքով առաջացած հիվանդություններից։ Առաջին նման զոհը եղել է մի կին՝ քաղաքացիական իրավունքների իրավաբան, որը մահացել է 2002 թվականի փետրվարին թոքերի քրոնիկ հիվանդությունից<ref name="dunn-jones">{{Cite news |author=DePalma, Anthony |date=2007 թ․ մայիսի 24 |title=For, the First Time, New York Links a Death to 9/11 Dust |url=https://www.nytimes.com/2007/05/24/nyregion/24dust.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170327032459/http://www.nytimes.com/2007/05/24/nyregion/24dust.html |archive-date=2017 թ․ մարտի 27 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 6 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ 2009 թվականի սեպտեմբերին գրասենյակը ավելացրել է մի մարդու<ref>{{Cite news |last=Foderaro |first=Lisa W. |date=2009 թ․ սեպտեմբեր |title=9/11's Litany of Loss, Joined by Another Name |url=https://www.nytimes.com/2009/09/12/nyregion/12groundzero.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110501025734/http://www.nytimes.com/2009/09/12/nyregion/12groundzero.html |archive-date=2011 թ․ մայիսի 1 |access-date=2009 թ․ սեպտեմբերի 12 |newspaper=The New York Times}}</ref>, որը մահացել է 2008 թվականի հոկտեմբերին, իսկ 2011 թվականին՝ մի տղամարդ հաշվապահի, որը մահացել է 2010 թվականի դեկտեմբերին<ref>{{Cite news |last=Hartocollis |first=Anemona |date=2011 թ․ հունիսի 18 |title=New Death Is Added To the Toll From 9/11 |url=https://cityroom.blogs.nytimes.com/2011/06/17/another-name-added-to-the-list-of-sept-11-victims/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401074754/https://cityroom.blogs.nytimes.com/2011/06/17/another-name-added-to-the-list-of-sept-11-victims/ |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 11 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ 2013 թվականի օգոստոսի դրությամբ բժշկական իշխանությունները եզրակացրել են, որ ահաբեկչությունների ժամանակ Ստորին Մանհեթենում աշխատող, ապրող կամ սովորող 1140 մարդու մոտ ախտորոշվել է [[քաղցկեղ]] «էպիկենտրոնում տոքսինների ազդեցության» արդյունքում<ref>{{Cite news |last=Evans |first=Heidi |date=2013 թ․ սեպտեմբերի 8 |title=1,140 WTC 9/11 responders have cancer{{snd}}and doctors say that number will grow |url=http://www.nydailynews.com/new-york/1-140-wtc-9-11-responders-cancer-article-1.1449499 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130911141315/http://www.nydailynews.com/new-york/1-140-wtc-9-11-responders-cancer-article-1.1449499 |archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 11 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=New York Daily News}}</ref>։ 2014 թվականի սեպտեմբերին հաղորդվել է, որ այդ ժամանակից ի վեր զոհվել է ավելի քան 1400 փրկարար, որոնք դեպքի վայր են ժամանել հարձակումներից օրեր և ամիսներ անց<ref>{{Cite web |title=The death toll from 9/11 continues to rise |url=http://www.denpubs.com/news/2013/aug/28/death-toll-911-continues-rise/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141222003928/http://www.denpubs.com/news/2013/aug/28/death-toll-911-continues-rise/ |archive-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 22 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 24}}</ref>։ Սեպտեմբերի 11-ի իրադարձությունների հետևանքով առնվազն 10 հղիություն է ընդհատվել<ref>{{Cite web |title=9/11 memorial honors unborn babies |url=http://www.newsday.com/911-anniversary/9-11-memorial-honors-unborn-babies-1.3138677/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141013175133/http://www.newsday.com/911-anniversary/9-11-memorial-honors-unborn-babies-1.3138677 |archive-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 13 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 24 |work=Newsday}}</ref>։ == Տարհանում == Այդ ժամանակ Միացյալ Նահանգների բարձրահարկ շենքերի մեծ մասը նախատեսված չի եղել պատահարի ժամանակ ամբողջական տարհանման համար, նույնիսկ 1993 թվականին Համաշխարհային առևտրի կենտրոնում տեղի ունեցած պայթյունից հետո։ Բացի այդ, բարձրահարկ շենքերում հրդեհային անվտանգության մասին հայտարարության կարգի համաձայն, անհատներին հանձնարարվել է մնալ իրենց գրասենյակներում, եթե նրանք չեն գտնվում այրվող հատակին մոտ<ref name=":1">{{Cite news |last=Dwyer |first=Jim |date=2004 թ․ մայիսի 17 |title=9/11 Tape Has Late Change On Evacuation |url=https://www.nytimes.com/2004/05/17/nyregion/9-11-tape-has-late-change-on-evacuation.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401040248/https://www.nytimes.com/2004/05/17/nyregion/9-11-tape-has-late-change-on-evacuation.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 11 |newspaper=The New York Times |language=en}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, այն բանից հետո, երբ 1993 թվականի հարձակման ժամանակ աշտարակների ամբողջական տարհանումը տևել է տասը ժամ, դրանից հետո բազմաթիվ լրացումներ են կատարվել շենքերի և տարհանման պլանների մեջ։ Հաղորդակցությունը բարելավելու համար աշտարակներում տեղադրվել են ռադիոկապի կրկնիչներ, մարտկոցով աշխատող վթարային լույսեր և անցկացվել են հակահրդեհային վարժանքներ։ Հաղորդվում է, որ 1993 և 2001 թվականների հարձակումների ժամանակ տարհանված անձինք հայտարարել են, որ տարհանումը համեմատաբար ավելի լավ է կատարվել 2001 թվականին<ref name=":10">{{Cite web |date=2004 թ․ մայիսի 18 |title=Communication Breakdown On 9/11 |url=https://www.cbsnews.com/news/communication-breakdown-on-9-11/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713030355/http://www.cbsnews.com:80/news/communication-breakdown-on-9-11/ |archive-date=2014 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 28 |website=CBS News |language=en-US}}</ref>։ Առնվազն երկու անձ, որոնք տարհանվել էին և՛ 1993, և՛ 2001 թվականներին, ավելի ուշ հայտնել են, որ պատրաստվել են 1993 թվականից հետո հնարավոր տարհանման՝ իրենց հետ բերելով կա՛մ լապտեր, կա՛մ վթարային պատրաստության պայուսակ<ref>{{Cite journal |last1=Shields |first1=TJ |last2=Boyce |first2=K. E. |last3=McConnell |first3=N |date=2009 թ․ ապրիլի 7 |title=The behavior and evacuation experiences of WTC 9/11 evacuees with self-designated mobility impairments |url=https://fseg.gre.ac.uk/HEED/publications/shields_boyce_FSJ_WTC_disabled.pdf |journal=Fire Safety Journal |volume=44 |issue=6 |pages=881–893 |doi=10.1016/j.firesaf.2009.04.004}}</ref>։ 110 հարկանի երկու աշտարակներն էլ յուրաքանչյուրն կենտրոնում ուներ երեք սանդուղք։ Երեք աստիճանները, որոնք նշված էին որպես A, B և C, նույնքան բարձր են եղել, որքան շենքերը, որոնցից երկուսը կառուցվել էին 44 դյույմ (110 սմ), իսկ երրորդը՝ 56 դյույմ (140 սմ) լայնությամբ։ Հյուսիսային Աշտարակում աստիճանները գտնվել են մոտավորապես 70 ոտնաչափ հեռավորության վրա, համեմատած Հարավային աշտարակի աստիճանների միջև 200 ոտնաչափ հեռավորության հետ<ref>{{Cite news |title=How the Design of the World Trade Center Claimed Lives on 9/11 |url=https://www.history.com/news/world-trade-center-stairwell-design-9-11 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190605220000/https://www.history.com/news/world-trade-center-stairwell-design-9-11 |archive-date=2019 թ․ հունիսի 5 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 13 |work=History.com |language=en}}</ref>։ [[Պատկեր:911_-_FEMA_-_WTC_impacts_(graphic).svg|alt=Ground zero and surrounding area as seen from directly above depicting where the two planes impacted the towers|ձախից|մինի|Քարտեզ, որը ցույց է տալիս հարձակումները Համաշխարհային առևտրի կենտրոնի վրա (ինքնաթիռները մասշտաբով չեն գծված):]] Ահաբեկչություններից անմիջապես հետո ԶԼՄ-ների հաղորդումներում ենթադրություններ են հնչել, որ հնարավոր է՝ տասնյակ հազարավոր մարդիկ են սպանվել։  Այդ առավոտ երկվորյակ աշտարակներում ներկա մարդկանց թվի գնահատականները տատանվում են 14,000-ից 19,000-ի սահմաններում։ Ստանդարտների և տեխնոլոգիաների ազգային ինստիտուտը պարզել է, որ հարձակումների ժամանակ [[Համաշխարհային առևտրի կենտրոն]]ում եղել է մոտ 17 400 քաղաքացիական անձ<ref>{{Cite book |author=Averill, Jason D. |url=http://wtc.nist.gov/NISTNCSTAR1-7.pdf |title=Final Reports of the Federal Building and Fire Investigation of the World Trade Center Disaster |publisher=National Institute of Standards and Technology (NIST) |year=2005 |chapter=Occupant Behavior, Egress, and Emergency Communications |display-authors=etal |archive-url=https://web.archive.org/web/20090714130213/http://wtc.nist.gov/NISTNCSTAR1-7.pdf |archive-date=2009 թ․ հուլիսի 14 |url-status=dead}}</ref>։ Նավահանգստի մարմնի կողմից տրված շրջադարձային հաշվարկները ցույց են տալիս, որ առավոտյան ժամը 10:30-ի դրությամբ Երկվորյակ աշտարակներում մարդկանց թիվը կազմել է 14,154<ref>{{Cite book |author=Dwyer, Jim and Kevin Flynn |url=https://archive.org/details/102minutesuntold00jimd_0 |title=102 Minutes |publisher=Times Books |year=2005 |page=[https://archive.org/details/102minutesuntold00jimd_0/page/266 266]}}</ref>։ Երկվորյակ աշտարակների գրեթե բոլոր մահվան դեպքերը տեղի են ունեցել ինքնաթիռի ընկնելու հետևանքով տուժած հարկերում, բայց հայտնի չէ, թե քանի մարդ է եղել այդ հարկերում, երբ ինքնաթիռները հարվածել են աշտարակներին։ Առկա տվյալները վկայում են այն մասին, որ 1344-ից 1426 մարդ է գտնվել հյուսիսային աշտարակի 92-110 հարկերում՝ երբ 11 American Airlines չվերթի ինքնաթիռը 08:46-ին բախվել է երկնաքերին, նրանցից ոչ ոք ողջ չի մնացել։ 599-ից<ref>{{Cite news |date=2001 թ․ դեկտեմբերի 19 |title=Elevator mechanics left towers before buildings collapsed |url=https://www.harmreductionohio.org/wp-content/uploads/2021/09/WTC-story-page-3.pdf |website=Harm Reduction Ohio}}</ref> 690<ref>{{Cite book |last=National Institute of Standards and Technology |url=https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/Legacy/NCSTAR/ncstar1.pdf |title=Final Reports from the NIST World Trade Center Disaster Investigation |year=2005 |page=238}}</ref> մարդ ներկա է եղել Հարավային աշտարակի 77-110 հարկերում, երբ Չվերթ 175 United Airlines-ը ժամը 09:03-ին հարվածել է շենքին, և միայն փրկվել է 18 մարդ։ 2008 թվականին 271 փրկվածների հետ հարցազրույցների ժամանակ հետազոտողները պարզել են, որ միայն մոտ 8,6%-ն է փախել ահազանգը հնչեցնելուն պես, մինչդեռ մոտ 91,4%-ը մնացել է շենքում՝ սպասելու լրացուցիչ տեղեկությունների կամ կատարել առնվազն մեկ լրացուցիչ խնդիր (իրերը հավաքել/զանգել ընտանիքի անդամներին)։ Հարցումները ցույց են տվել նաև, որ տարհանվածների 82%-ը գոնե մեկ անգամ կանգ է առել իջնելու ժամանակ՝ աստիճանների վրա հանգստանալու կամ շրջակա միջավայրի պայմանների պատճառով (ծուխ/ բեկորներ/ կրակ/ջուր)<ref>{{Cite web |last=Glendinning |first=Lee |date=2008 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=9/11 survivors put off evacuation to shut down computers, study finds |url=https://www.theguardian.com/world/2008/sep/09/september11.usa |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401003823/https://www.theguardian.com/world/2008/sep/09/september11.usa |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 11 |website=The Guardian |language=en}}</ref>։ Համաշխարհային առևտրի կենտրոնից տարհանման մեկ այլ խոչընդոտ եղել է այն, որ ինքնաթիռների բախման արդյունքում ազդեցության ուժը պատճառ է դարձել, որ շենքերն այնքան տեղաշարժվեն, որ դռները խցանվեն իրենց շրջանակներում, և սանդուղքները արգելափակվեն կոտրված պատի տախտակներով, ինչի արդյունքում տասնյակ մարդիկ թակարդում էին ամբողջ շենքում, հիմնականում հարկերում, որոնք ավելի մոտ էին գոտու ազդեցության վայրին<ref name=":4">{{Cite news |date=2002 թ․ մայիսի 26 |title=Fighting to Live as the Towers Died |url=https://www.nytimes.com/2002/05/26/nyregion/fighting-to-live-as-the-towers-died.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190722023348/https://www.nytimes.com/2002/05/26/nyregion/fighting-to-live-as-the-towers-died.html |archive-date=2019 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 18 |work=The New York Times |language=en}}</ref>։ Կապի խափանումները խոչընդոտել են աշխատողների տարհանմանը, քանի որ փրկվածներից մեկը պատմել է, որ Հարավային աշտարակից մի քանի անգամ զանգահարել է 911՝ միայն երկու անգամ է կարողացել կապ հաստատել՝ քանի որ 911 օպերատորները տեղյակ չեն եղել կատարվածի մասին և ծանրաբեռնված են եղել զանգերի քանակով՝ երբեմն կրկնելով սխալ տեղեկատվությունը։ Կապի հետ կապված խնդիրներ են նկատվել նաև այն պատճառով, որ առաջին պատասխանողները կապի համար օգտագործել են տարբեր ռադիոալիքներ, դրանց հաճախականությունները ծանրաբեռնված են եղել, կամ նրանք հերթապահությունից դուրս են եղել և պատասխանել են առանց իրենց ռադիոընդունիչի<ref name=":10" />։ === Հյուսիսային աշտարակ === 11 չվերթի բախումից մի քանի րոպե անց նավահանգստի ղեկավարությունը հրաման է արձակել Հյուսիսային աշտարակի ամբողջական տարհանման մասին, որը կարող էին կատարել միայն 92-րդ հարկից ցածր գտնվողները։ Երկու աշտարակները նախատեսված չեն եղել զանգվածային տարհանումը հեշտացնելու համար, և աշտարակներից յուրաքանչյուրն ունեցել է միայն երեք աստիճան, ոորոնք իջնում էին առաջին հարկ։ Նրանց համար, ովքեր գտնվել են 91-րդ հարկից բարձր, փախուստն անհնար է եղել, և զոհերից մեկը որը մինչև զոհվելը առաջին ինքնաթիռի անկումից հետո 911-ին հայտնել է, որ 106-րդ հարկի սանդուղքն անհասանելի է<ref name=":3">{{Cite news |date=2002 թ․ մայիսի 26 |title=Accounts From the North Tower |url=https://www.nytimes.com/2002/05/26/nyregion/accounts-from-the-north-tower.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190628231331/https://www.nytimes.com/2002/05/26/nyregion/accounts-from-the-north-tower.html |archive-date=2019 թ․ հունիսի 28 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 13 |work=The New York Times |language=en}}</ref>։ Ահաբեկչություններից հետո համակարգչային մոդելավորման ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ աշտարակից 8239 մարդու տարհանումը կտևի մոտ 1 ժամ 27 րոպե ± 2 րոպե։ Մոդելավորումը նաև ենթադրել է, որ եթե B սանդուղքը անձեռնմխելի մնար ամբողջ շենքում, բոլոր կանխատեսվող 1049 փրկվածները կարող էին տարհանվել ընդհանուր ժամանակից 2 րոպե ավել ժամանակում<ref>{{Cite journal |last=Galea |first=Edwin R |last2=Hulse |first2=Lynn |last3=Day |first3=Rachel |last4=Siddiqui |first4=Asim |last5=Sharp |first5=Gary |date=2012 |title=The UK WTC 9/11 evacuation study: An overview of findings derived from first-hand interview data and computer modelling |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdfdirect/10.1002/fam.1070 |journal=Fire and Materials |issue=36 |pages=501-521 |via=Wiley}}</ref>։ 88-ից 90-րդ հարկերից տարհանվել է առնվազն 77 մարդ են փրկել՝ Նավահանգստի կառավարման աշխատակիցներ՝ շինարարության ղեկավար Ֆրենկ Դե Մարտինը, շինարարության տեսուչ Պաբլո Օրտիսիը, ինժեներ Մակ Հաննան, շրջակա միջավայրի պահպանության համակարգող Փիթ Նեգրոնը և գլխավոր տնօրենի օգնական Կառլոս Ս. դա Կոստան<ref name=":4" />։ Ավիավթարից ընդամենը մի քանի րոպե անց արտակարգ իրավիճակների աշխատակիցները ժամանել են համաշխարհային առևտրի կենտրոն և սկսել թիմեր կազմել՝ օգնելու Հյուսիսային աշտարակից մարդկանց տարհանմանը<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հուլիսի 12 |title=1st FDNY battalion chief to enter the north tower on 9/11 is retiring |url=https://abcnews.go.com/US/1st-fdny-battalion-chief-enter-north-tower-911/story?id=56520453 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190905060454/https://abcnews.go.com/US/1st-fdny-battalion-chief-enter-north-tower-911/story?id=56520453 |archive-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 5 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 13 |website=ABC News |language=en}}</ref>։ [[Պատկեր:Dust_covered_911_victims.jpg|մինի|Աշտարակների փլուզումից հետո երկու փրկվածներ ծածկված են փոշով։]] Շատ մարդիկ սկսել են ինքնուրույն դուրս գալ աստիճաններով, իսկ մյուսները նախընտրել են սպասել [[Նյու Յորք]]ի և [[Նյու Ջերսի]]ի նավահանգստային մարմնի հրահանգներին։ Մյուսները, ովքեր որոշել են ինքնուրույ դուրս գալ աշտարակից, լսել են իրենց հարազատներին, ովքեր կարողացել են կապ հաստատել նրանց հետ<ref name=":3" />։ Երբ տարհանվածներն սկսել են իջնել Հյուսիսային աշտարակի աստիճաններով, նրանց ուղղորդվել է իջնել Համաշխարհային առևտրի կենտրոնի համալիրի տակ գտնվող պարկի մակարդակը, որտեղ գտնվում էր առևտրի կենտրոնը։ Փրկվածներից մեկը ասել է՝ «11-րդ հարկի և 9-րդ հարկի միջև մենք պտտվում էինք այս լաբիրինթոսով։ Երբ մենք հասանք մեջտեղի հատվածը, մենք քայլում էինք, և կար մեկ վթարային լույս։ Ջուրը հասել էր մինչև մեր սրունքները։ Հանկարծ մի ձայն լսվեց՝մենք տեսանք ինչ-որ մեկին հանքափորի գլխարկով։ Նա բացեց դուռը և ասաց՝ «Պարզապես շարունակեք այդ ուղղությամբ քայել»<ref>{{Cite news |title=2 friends exit World Trade Center on 9/11 via survivors' stairs |url=https://www.palmbeachpost.com/news/friends-exit-world-trade-center-via-survivors-stairs/x2EsKEUjdoEvmCwWdXdDyO/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331134332/https://www.palmbeachpost.com/news/friends-exit-world-trade-center-via-survivors-stairs/x2EsKEUjdoEvmCwWdXdDyO/ |archive-date=2019 թ․ մարտի 31 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 13 |work=palmbeachpost}}</ref>։ === Հարավային աշտարակ === [[Պատկեր:South_Tower_before_being_struck.jpg|աջից|մինի|Հյուսիսայինին հարվածելուց հետո 17 րոպեի ընթացքում Հարավային աշտարակի անհապաղ լայնածավալ տարհանման հրաման տալուց հրաժարվելը այդ օրը ընդունված ամենալայն քննադատվող որոշումն է:]] Միևնույն ժամանակ, Հարավային աշտարակում նրա մոտ 8600 բնակիչներից գրեթե բոլորը միանգամից հասկացել են, որ մոտակա շենքում պարզապես ինչ-որ լուրջ բան է տեղի ունեցել։ Վթարի և պայթյունի ձայնը լսել է ավելի քան 4000 մարդ։ Հարավային աշտարակի աշխատողները թեքվել և պատսպարվել են, քանի որ ապակին կոտրվել է ինքնաթիռի և շենքի պայթյունից առաջացած բեկորների հետևանքով, և երբ Հարավային աշտարակի վերին մակարդակները պատվել է հարավ-արևելք հոսող թանձր ծխով, շատ մարդիկ ականատես են եղել, թե ինչպես են հուսահատ գրասենյակային աշխատողները ցատկում այրվող աշտարակից<ref name="Cauchon, Dennis and Martha Moore">{{Cite news |author=Cauchon, Dennis and Martha Moore |date=2002 թ․ սեպտեմբերի 2 |title=Desperation forced a horrific decision |url=https://www.usatoday.com/news/sept11/2002-09-02-jumper_x.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120901152537/http://www.usatoday.com/news/sept11/2002-09-02-jumper_x.htm |archive-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 1 |access-date=2006 թ․ սեպտեմբերի 9 |publisher=USAToday}}</ref><ref>{{Cite web |year=2018 |title=Rob Fazio lost his dad in the 9/11 World Trade Center attacks. Now he's working to make sure his father's last, selfless act continues to help others. |url=https://holdthedoor.com/wp-content/uploads/2018/07/penn-stater.pdf |url-status=live |access-date=2023 թ․ հունիսի 25}}</ref>։ Հյուսիսային աշտարակի աղետը նույնիսկ ֆիզիկապես զգացվել է Հարավային աշտարակի շատ մարդկանց կողմից։ Հարավային աշտարակից փրկվածները հայտնել են, որ զգացել են, թե ինչպես է իրենց շենքը ցնցվում, երբ առաջին ինքնաթիռը բախվել է իր մյուս աշտարակին, և Հյուսիսային աշտարակի ծուխը սկսել է թափանցել Հարավային աշտարակ օդափոխման խողովակներով<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=September 11 survivor: ‘As I left the south tower I heard a plane roaring towards the World Trade Center — I thought it was the end and screamed out my mummy's name’ |url=https://www.newsletter.co.uk/news/people/sept-11-survivor-i-thought-this-was-the-end-i-screamed-out-my-mummys-name-3379975 |url-status=live |access-date=2023 թ․ մայիսի 18}}</ref>։ Նրանք, ովքեր նույն բարձրության վրա են եղել, ինչ Հյուսիսային աշտարակում այրվող հրդեհները, զգացել են, թե ինչպես է ծայրահեղ շոգը ճառագում իրենց հարկերում<ref>{{Cite news |date=2002 թ․ մայիսի 26 |title=Accounts From the South Tower |url=https://www.nytimes.com/2002/05/26/nyregion/accounts-from-the-south-tower.html |access-date=2023 թ․ ապրիլի 21 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite book |last=National Institute of Standards and Technology |url=https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/Legacy/NCSTAR/ncstar1.pdf |title=Final Reports from the NIST World Trade Center Disaster Investigation |year=2005 |page=87}}</ref>։ Հյուսիսային աշտարակի հետ տեղի ունեցածի պատճառով Հարավային աշտարակի շատ մարդիկ որոշել են լքել իրենց աշխատասենյակները՝ որպես նախազգուշական միջոց։ Այնուամենայնիվ, այս գործընթացի հիմնական խոչընդոտն այն է եղել, որ 11 և 175 չվերթների բախումների միջև 17 րոպեի ընթացքում դեռ չի հաստատվել, որ տեղի է ունենում ահաբեկչական գործողություն։ Մեծամասնության նախնական ենթադրությունն այն է եղել, որ առաջին վթարը պարզապես դժբախտ պատահար է, ինչը հավատալի է թվացել՝ հաշվի առնելով Հյուսիսային աշտարակի հսկայական բարձրությունը<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=9:03 a.m.: The 9/11 moment when many grasped a new reality |url=https://www.mercurynews.com/2021/09/10/903-a-m-the-9-11-moment-when-many-grasped-a-new-reality/ |url-status=live |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 30 |website=[[The Mercury News]]}}</ref>։ Այդ իսկ պատճառով Հարավային աշտարակի նավահանգստի վարչակազմը չի նախաձեռնել շենքի ամբողջական տարհանումը՝ փոխարենը որոշելով զեկուցել Հարավային աշտարակի ինտերկոմի համակարգի և անվտանգության աշխատակիցների միջոցով, որպեսզի աշխատողները մնան տեղում և իրենց գրասենյակներում<ref>{{Cite web |title=Preliminary Results from the World Trade Center Evacuation Study – New York City, 2003 |url=https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5335a3.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181204032648/https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5335a3.htm |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 4 |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 9}}</ref>։ Հարավային աշտարակի առաքման աշխատակիցը լրագրողներին ասել է, որ ինքը որոշել է հեռանալ առաջին վթարից հետո, և ելքի ճանապարհին լսել է ներքին հաղորդակցության ձայնը, որը հայտարարում է, որ՝ «Ամենաապահով տեղը ներսում է. հանգիստ մնացեք և դուրս մի եկեք»։ Մյուսները, ովքեր անտեսել են հաղորդագրությունը, նրանց նախասրահում գտնվող պաշտոնյաներերը ասել են՝ որ վերադառնան իրենց հարկերը<ref>{{Cite web |last=Vulliamy |first=Ed |date=2001 թ․ սեպտեմբերի 16 |title=Anger of survivors told to stay inside blazing towers |url=https://www.theguardian.com/world/2001/sep/16/september11.usa3 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401015950/https://www.theguardian.com/world/2001/sep/16/september11.usa3 |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 11 |website=The Guardian |language=en}}</ref>։ Առաջին հարվածից երեք րոպեի ընթացքում ձայնագրված ռադիո զրույցի ժամանակ Հարավային աշտարակի տնօրենն ասել է Հյուսիսային աշտարակի իր գործընկերոջին, որ ինքը չի պատրաստվում տարհանման հրաման տալ, քանի դեռ «հրշեջ ծառայության ղեկավարը կամ ինչ-որ մեկը չի հստակեցրել»<ref>{{Cite report |url=https://9-11commission.gov/report/911Report.pdf |title=Final Report of the 9/11 Commission on Terrorist Attacks Upon the United States |date=2004 թ․ հուլիսի 22 |publisher=National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States |page=304 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210816164111/https://www.9-11commission.gov/report/911Report.pdf |archive-date=2021 թ․ օգոստոսի 16 |url-status=live |ref={{harvid|9/11 Commission|2004a}}}}</ref>։ Դա արվել է հրապարակում և նախասրահներում գերբնակեցումից խուսափելու համար, նա մտավախություն է ունեցել, որ կդանդաղեցնի տարհանումն ու փրկարարական գործողությունները Հյուսիսային Աշտարակում<ref name=":6">{{Cite news |title=9/11 Survivors Reflect on Their Miraculous Escape from the South Tower 16 Years Later: 'We'll Be Brothers for Life' |url=https://people.com/human-interest/911-survivors-reflect-escape-south-tower/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190814125249/https://people.com/human-interest/911-survivors-reflect-escape-south-tower/ |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 14 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 18 |work=People |language=en}}</ref>։ Չնայած հայտարարություններին, հազարավոր մարդիկ շարունակել են հեռալան Հարավային աշտարակից։ 77-րդ և 110-րդ հարկերի միջև ընկած հատվածում կար ավելի քան 3500 մարդ, այդ թվում՝ ԱՕՆ-ի առնվազն 1100 աշխատակից (92 և 98-105 հարկեր) և ավելի քան 700 մարդ, ովքեր աշխատում էին Հավատարմագրային կառավարում կազմակերպություն-ում (90 և 94-97 հարկեր)<ref>{{Cite web |year=2001 |title=Domers who survived the World Trade Center attacks |url=https://magazine.nd.edu/stories/domers-who-survived-the-world-trade-center-attacks/ |url-status=live |access-date=2023 թ․ հունիսի 26}}</ref>։ Այլ ընկերությունների գրասենյակները գտնվում էին անմիջապես Հյուսիսային աշտարակի ազդեցության գոտու դիմաց, և երկու ընկերություններում աշխատող ղեկավարները չեն հապաղել առաջին հարվածից անմիջապես հետո տարհանել իրենց գրասենյակները՝ թույլ տալով յուրաքանչյուր ընկերության աշխատակիցների ավելի քան 80%-ին ապահով տեղ հասնել նախքան Հարավային աշտարակի հարվածը<ref>Dwyer, Jim and Flynn, Kevin, 102 Minutes: p. 23</ref>։ Հոսանքն ի վար տարհանվել են նաև Ֆուջի բանկի (79-82 հարկ), Յուրո Բրոկերսի-ի (84 հարկ) և Կորպորատիվ Սպասարկման Ընկերության (87 հարկ) գրասենյակները, որոնցից վերջինը խուսափել է որևէ զոհից<ref>{{Cite news |title=On 9/11, Delaware company got all its workers out of Tower 2 |url=https://www.delawareonline.com/story/news/2017/09/10/9-11-delaware-company-got-all-its-workers-out-tower-2/645507001/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171223070607/http://www.delawareonline.com/story/news/2017/09/10/9-11-delaware-company-got-all-its-workers-out-tower-2/645507001/ |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 23 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=delawareonline |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Clark |first=Brian |date=2002 թ․ ապրիլի 30 |title=A Twin Towers' Survivor Story |url=https://www.pbs.org/wgbh/nova/article/twin-towers-survivor-story/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191012190028/https://www.pbs.org/wgbh/nova/article/twin-towers-survivor-story/ |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 12 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 8 |website=www.pbs.org |language=en-US}}</ref>։ Գործադիր տնօրենները, ինչպիսիք են Էրիկ Էյզենբերգը, որը անձամբ որոշում է կայացրել տարհանել AON գրասենյակները, իրենց աշխատակիցներին հրահանգել են աստիճաններով իջնել Skylobby-ի 78-րդ հարկ, որտեղ նրանք կարող են օգտվել արագընթաց վերելակից դեպի առաջին հարկ և ապահով լքել շենքը։ 17 րոպեի ընթացքում, առավոտյան 8:46-ից մինչև 9:03-ը, մոտավորապես 2900 մարդ իջել է Հարավային աշտարակի 77-րդ հարկից ներքև, չեն հասցրել 599-ից մինչև 690 մարդ<ref>{{Cite news |date=2001 թ․ դեկտեմբերի 19 |title=Elevator mechanics left towers before buildings collapsed |url=https://www.harmreductionohio.org/wp-content/uploads/2021/09/WTC-story-page-3.pdf |website=Harm Reduction Ohio}}</ref><ref>{{Cite book |last=National Institute of Standards and Technology |url=https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/Legacy/NCSTAR/ncstar1.pdf |title=Final Reports from the NIST World Trade Center Disaster Investigation |year=2005 |page=238}}</ref><ref>{{Cite book |last=National Institute of Standards and Technology |url=https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/Legacy/NCSTAR/ncstar1.pdf |title=Final Reports from the NIST World Trade Center Disaster Investigation |year=2005 |page=92}}</ref>։ Առավոտյան ժամը 8:57-ին FDNY-ում և NYPD-ում աշխատող պաշտոնյաները կարծիք են հայտնել, որ Հյուսիսային աշտարակի շարունակվող աղետը անապահով է դարձրել WTC-ի ամբողջ համալիրը և պահանջել են տարհանել Հարավային աշտարակը, հանձնարարականը կատարելու համար պահանջվել է ևս վեց րոպե։ Առավոտյան ժամը 9:02-ին հայտարարություն է արվել, որը հնարավորություն է տրվում Հարավային աշտարակի աշխատողներին հեռանալ{{sfn|9/11 Commission|2004a|p=304}}։ === Պենտագոն === [[Պատկեր:Aerial_view_of_the_Pentagon_during_rescue_operations_post-September_11_attack.JPEG|մինի|Պենտագոնի օդային տեսքը]] Քանի որ Պենտագոնը հարձակման ենթարկվել է Համաշխարհային առևտրի կենտրոնից հետո, այնտեղ աշխատողներից շատերը չէին կարծում, որ հարձակումը կտարածվի Նյու Յորքի սահմաններից դուրս։ [[Զանգվածային լրատվության միջոցներ|ԶԼՄ]]-ների հետ կապերի մասնագետը, որն այդ ժամանակ աշխատում էր այդ շենքում, տարիներ անց պատմել է, որ գործընկերոջը ասել է. «հիմա սա աշխարհի ամենաապահով վայրն է»<ref name=":11">{{Cite web |last1=Hutchison |first1=Peter |last2=Trio phe |first2=Catherine |last3=Bonilla |first3=Laura |date=2021 թ․ հուլիսի 28 |title=The Day That Changed America: Remembering 9/11, 20 Years On |url=https://www.ibtimes.com/day-changed-america-remembering-911-20-years-3261947 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210729032158/https://www.ibtimes.com/day-changed-america-remembering-911-20-years-3261947 |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 29 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 1 |website=International Business Times}}</ref>։ Մեկ ուրիշը հեռախոսով խոսել է իր կնոջ և նրա վեցերորդ դասարանի դասընկերների հետ, երբ ինքնաթիռն ընկել է, և հայտարարել է, որ ամբողջ շենքը կարծես ամբողջովին քանդվել է հիմքից՝ «Մենք ռմբակոծվել ենք, ես պետք է գնամ» ասել է նա, նախքան անմիջապես տարհանումը սկսելը։ Հարձակման տեսակի վերաբերյալ անորոշությունը հանգեցրել է նրան, որ շատերը զգուշություն են ցուցաբերել տարհանման ժամանակ, առնվազն մեկ պահակ նախազգուշացրել է պոտենցիալ հրաձիգների մասին, որոնք դարանակալվել են տարհանվածներին գնդակահարելու համար<ref>{{Cite web |last=Little |first=Becky |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 2 |title=On 9/11, Some Evacuated the Pentagon{{snd}}But Kept Going Back Inside |url=https://www.history.com/news/september-11-pentagon-survivors-evacuation |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200911234554/https://www.history.com/news/september-11-pentagon-survivors-evacuation |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 11 |access-date=2021 թ․ օգոստոսի 1 |website=History.com |language=en}}</ref>։ === Համաշխարհային առևտրի կենտրոնի հյուրանոց === [[Պատկեր:Marriott_World_Trade_Center.jpg|ձախից|մինի|«Մարիոթ» Առևտրի համաշխարհային կենտրոն 2001 թվականի մայիսի 15-ին՝ ահաբեկչությունից երեք ամիս առաջ:]] Համաշխարհային առևտրի կենտրոն 3-ը հայտնի էր նաև որպես Առևտրի համաշխարհային կենտրոն հյուրանոց, «Վիստա» հյուրանոց և «Մարիոթ» հյուրանոց։ Երկու ավելի մեծ աշտարակների տարհանման ժամանակ այս 22-հարկանի հյուրանոցն օգտագործվել է որպես տարհանման թռիչքուղի մոտ 1000 մարդկանց համար, ովքեր տարհանվել են տարածքից<ref name=":7">{{Cite news |last1=Dwyer |first1=Jim |last2=Fessenden |first2=Ford |date=2002 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=One Hotel's Fight to the Finish; At the Marriott, a Portal to Safety as the Towers Fell |url=https://www.nytimes.com/2002/09/11/nyregion/one-hotel-s-fight-finish-marriott-portal-safety-towers-fell.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191203161812/https://www.nytimes.com/2002/09/11/nyregion/one-hotel-s-fight-finish-marriott-portal-safety-towers-fell.html |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 3 |access-date=2019 թ․ հունիսի 2 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ Հյուրերը և մյուսները, ովքեր տարհանվել են հյուրանոցի միջոցով, հյուրանոցի անձնակազմի կողմից ուղղորդվել են հյուրանոցի բարից և դրսից՝ դեպի Ազատության փողոց<ref name=":8">{{Cite web |date=2002 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=A Year Later, Downtown NY Remembers 9/11 |url=https://www.hotelbusiness.com/a-year-later-downtown-ny-remembers-911/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190602195053/https://www.hotelbusiness.com/a-year-later-downtown-ny-remembers-911/ |archive-date=2019 թ․ հունիսի 2 |access-date=2019 թ․ հունիսի 2 |website=Hotel Business |language=en-US}}</ref><ref name=":13">{{Cite web |last=Van Atta |first=Dale |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=How This Ill-Fated Marriott Hotel and Its Brave Staff Played a Key Role in 9/11 |url=https://www.ldsliving.com/how-this-ill-fated-marriott-hotel-and-its-brave-staff-played-a-key-role-in-9-11/s/91498 |access-date=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=LDS Living |language=en}}</ref>։ Տարհանման գործընթացին օգնող բուժաշխատողը հիշել է, որ օդը այնքան տաք և խիտ է եղել, որ շնչառության և տեսողության խնդիրներ է ունեցել, բայց կարողացել է լսել հրշեջների ահազանգերը, որոնք ուշաթափվել էին և օգնության կարիք են ունեցել<ref name=":11" />։ Հյուրանոցում գրանցված 940 հյուրերի մեծամասնությունը սկսել է տարհանվել այն բանից հետո, երբ ահազանգերը հնչել են լողավազանի վերին հարկում ինքնաթիռի վայրէջքի սարքի մի կտորի պատճառով<ref name=":7" />։ Ոմանք դա անմիջապես չեն արել, հյուրերից մեկը պատմել է, որ ինքը արթնացել է Հյուսիսային աշտարակի վրա առաջին ինքնաթիռի հարվածից և վերադարձել է անկողին քնելու, արթնացել է միայն Հարավային աշտարակին հարվածող ինքնաթիռի հարվածից։ Այնուհետև դիտել է լուրերը և լոգանք ընդունել, հագնվել և հավաքել իր իրերը՝ նախքան տարհանվելը<ref>{{Cite web |last=Lupin |first=Michael |date=2013 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=9/11 Survivor Recalls Escaping Collapsing Marriott Center |url=https://www.voanews.com/a/september-eleven-wtc-marriott-survivors-recalls-collapse/1747171.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190602175503/https://www.voanews.com/a/september-eleven-wtc-marriott-survivors-recalls-collapse/1747171.html |archive-date=2019 թ․ հունիսի 2 |access-date=2019 թ․ հունիսի 2 |website=VOA |language=en}}</ref>։ Ուշացումը մասամբ պայմանավորված է եղել նրանով, որ շատ հյուրեր չեն կարողացել տեսնել Հյուսիսային աշտարակի վնասը Մարիոթ հյուրանոցի ցանկացած կետից<ref name=":13" />։ === Հարակից տարածք === Երկու աշտարակներին հարվածելուց հետո Հյուսիսային աշտարակի տարհանման հրամանը արագորեն տարածվել և ընդգրկել ոչ միայն համաշխարհային առևտրի կենտրոնի ամբողջ համալիրը, այլև ստորին Մանհեթենի և հարակից տարածքների բարձրահարկ շենքերի մեծ մասը։ Հյուսիսային և Հարավային աշտարակներից աշխատակիցների տարհանումը շարունակվել է հրապարակի կողքով և նախասրահով։ Հյուսիսային աշտարակից տարհանվածներին ուղղորդել են ստորգետնյա առևտրի կենտրոնով, որտեղից դուրս են եկել համալիրից դեպի Եկեղեցու փողոց։ Հարավային աշտարակից տարհանվածներին ուղղորդել են այլ վայրեր՝ խցանումները կանխելու համար. նրանք ուղարկվեցին Արևմտյան փողոցի վրայով ծածկված հետիոտնային կամրջով մինչև Համաշխարհային ֆինանսական կենտրոն կամ Համաշխարհային առևտրի կենտրոն 4 և դուրս են եկել Ազատության փողոց։ Ոչ բոլոր տարհանվածներն են եղել Առևտրի համաշխարհային կենտրոնից, տարհանման գործընթացին մասնակցել են նաև Սթայվեսանտի ավագ դպրոցի, Մանհեթենի քաղաքային քոլեջի աշակերտները, զբոսաշրջիկներ, այդ տարածքի բնակիչներն իրենց ընտանի կենդանիներով և այլ անձինք<ref name=":12">{{Cite web |last=Hanc |first=John |date=2021 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=On 9/11, a Flotilla of Ferries, Yachts and Tugboats Evacuated 500,000 People Away From Ground Zero |url=https://www.smithsonianmag.com/history/911-flotilla-boats-evacuated-500000-new-yorkers-safety-180978614/ |access-date=2022 թ․ ապրիլի 13 |website=Smithsonian Magazine |language=en}}</ref>։ Քաղաքում գերբնակվածությունը նվազեցնելու և տարհանվածներին և քաղաքացիական անձանց դուրս բերելու համար ստորին Մանհեթենի հետագա տարհանման համար օգտագործվել են նավակներ և լաստանավեր<ref>{{Cite book |last1=Kendra |first1=James M |url=https://archive.org/details/americandunkirkw0000kend |title=American Dunkirk: The Waterborne Evacuation of Manhattan on 9/11 |last2=Wachtendorf |first2=Tricia |publisher=Temple University Press |year=2016 |isbn=978-1439908211 |location=Temple University}}</ref>։ Նավերից մի քանիսը եղել են առափնյա պահպանության մաս, մյուսները՝ քաղաքացիական, ընկերություններ կամ պետական սեփականություն, որոնք գործել են ինքնուրույն կամ առափնյա պահպանության թույլտվությունը ստանալուց հետո<ref>{{Cite web |title=Study focuses on 9/11 evacuation of Manhattan by water |url=http://www1.udel.edu/PR/UDaily/2007/sep/evacuation090806.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121014051719/http://www.udel.edu/PR/UDaily/2007/sep/evacuation090806.html |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 14 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 18 |website=www1.udel.edu}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, ստորին Մանհեթենի ջրային տարհանումը օրվա ընթացքում տեղափոխվել է մոտ 500.000 մարդ<ref name=":12" />։ == Փրկվածներ == [[Պատկեր:World_Trade_Center_Site_After_9-11_Attacks_With_Original_Building_Locations.jpg|ձախից|մինի|Առևտրի համաշխարհային կենտրոնի լուսանկարը, որը ցույց է տալիս շենքերի սկզբնական դասավորությունը]] Ոչ ոք ողջ չի մնացել Հյուսիսային աշտարակի հարվածի գոտում՝ վերևում կամ անմիջապես ներքևում<ref name="auto1">{{Cite book |last=National Commission on Terrorist Attacks |url=https://archive.org/details/911commissionrep00nati/page/294 |title=The 9/11 Commission Report |date=2004 թ․ հուլիսի 22 |publisher=W. W. Norton & Company |isbn=0-393-32671-3 |edition=first |page=[https://archive.org/details/911commissionrep00nati/page/294 294] |url-access=registration}}</ref>։ Ամենից շատ ողջ մնացածները եղել են 91-րդ հարկից։ 22-րդ հարկից ներքև գտնվող մոտ 15 մարդ փրկվել է Առևտրի համաշխարհային կենտրոնի 1-ի փլուզումից կամ նրանց հաջողվել է փրկվել փլատակների տակից<ref>{{Cite news |title=USA Today Miracles emerge from the debris |url=https://usatoday30.usatoday.com/news/sept11/2002-09-05-miracles-usat_x.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200626125816/https://usatoday30.usatoday.com/news/sept11/2002-09-05-miracles-usat_x.htm |archive-date=2020 թ․ հունիսի 26 |access-date=2020 թ․ հուլիսի 10}}</ref><ref>{{Cite news |title=FACT CHECK: Man at WTC Survives Fall |url=https://www.snopes.com/fact-check/the-fall-guy/ |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 18 |work=Snopes.com |language=en-US}}</ref>։ Միայն 14 մարդ է փախել Հարավային աշտարակի հարվածի գոտուց (77-ից 85-րդ հարկեր) այն բանից հետո, երբ այն հարվածել է United Airlines 175 չվերթին ժամը 9:03։ Անհատները փախել են Հարավային աշտարակի հարվածի գոտուց՝ օգտագործելով A աստիճանահարթակը հյուսիս-արևմտյան անկյունում, միակ աստիճանավանդակը, որն անփոփոխ է մնացել հարվածից հետո։ Քննիչները կարծում են, որ A աստիճանավանդակը մնացել է անցանելի, մինչև Հարավային աշտարակի փլուզումը ժամը 9:59 -ին։ 911 օպերատորների և FDNY և NYPD արձագանքողների միջև կապի դժվարությունների պատճառով նրանցից շատերը տեղյակ չեն եղել, որ A աստիճանավանդակը անցանելի է, և հարվածի գոտուց վերևում փրկվածներին հրահանգել է սպասել փրկարար անձնակազմի օգնությանը<ref name="auto1" />։ ==== Փրկվածների պաշտպանություն ==== 2008 թվականի սեպտեմբերի 28-ի դրությամբ, ընդհանուր առմամբ, ավելի քան 33,000 ոստիկաններ, հրշեջներ, պատասխանատուներ և տեղական համայնքի անդամներ բուժվել են Նյու Յորքի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչությունների հետ կապված վնասվածքներից և հիվանդություններից, ներառյալ շնչառական հիվանդությունները, հոգեկան առողջության հետ կապված խնդիրները, ինչպիսիք են Հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը և դեպրեսիան, ստամոքս-աղիքային հիվանդությունները և առնվազն քաղցկեղի՝ 4,166 դեպք։ Ըստ շահերի պաշտպանության խմբի «ավելի շատ ոստիկաններ են մահացել հարձակման հետ կապված հիվանդություններից, քան զոհվել են դրանում»<ref name=":0">{{Cite web |last1=Reporter |first1=Michael McAuliff Senior Congressional |last2=Post |first2=The Huffington |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 23 |title=Why Jon Stewart Fought So Hard For 9/11 Responders |url=http://www.huffingtonpost.com/entry/jon-stewart-sept-11-responders_us_567ab1e5e4b06fa6887f7bd8 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180516064952/https://www.huffingtonpost.com/entry/jon-stewart-sept-11-responders_us_567ab1e5e4b06fa6887f7bd8 |archive-date=2018 թ․ մայիսի 16 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 7 |website=The Huffington Post}}</ref>:{{external media|width=210px|float=right|video1=[https://www.youtube.com/watch?v=QQNYExxW_W0, Սեպտեմբերի 11-ի զոհերի փոխհատուցման հիմնադրամի լսումների շրջանակներում Ստյուարտի ելույթի մասին – GLOBAL NEWS]}}Daily Show-ի նախկին հաղորդավար Ջոն Ստյուարտին և մյուսներին հաջողվել է 2015 թվականին Կոնգրեսի կողմից ընդունել օրենք, որը մշտապես երկարացնում է առողջապահական նպաստները նրանց համար, ովքեր օգնություն են ցուցաբերում տուժածներին և հինգ տարի ավելացնում զոհերի փոխհատուցման ծրագիրն<ref>{{Cite magazine |date=2019 թ․ հունիսի 11 |title=Watch Jon Stewart Shred Congress Over Lack of Health Care for 9/11 First Responders |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2019/06/jon-stewart-testimony-911-first-responders |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200105030254/https://www.vanityfair.com/hollywood/2019/06/jon-stewart-testimony-911-first-responders |archive-date=2020 թ․ հունվարի 5 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 26 |magazine=Vanity Fair |language=en}}</ref>։ == Մահեր == === Համաշխարհային առևտրի կենտրոն === 2606 մարդ, ովքեր գտնվել են Համաշխարհային առևտրի կենտրոնում, զոհվել են հարձակումների և դրան հաջորդած աշտարակների փլուզման հետևանքով<ref name="CNN20091113" /><ref>{{Cite news |date=2002 թ․ սեպտեմբերի 5 |title=September 11 by the Numbers |url=http://www.newyorkmetro.com/news/articles/wtc/1year/numbers.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060901161103/http://www.newyorkmetro.com/news/articles/wtc/1year/numbers.htm |archive-date=2006 թ․ սեպտեմբերի 1 |access-date=2006 թ․ սեպտեմբերի 10 |newspaper=[[New York (magazine)|New York]]}}</ref> : Այս թիվը բաղկացած է 2,192 քաղաքացիական աշխատողներից, Նյու Յորքի հրշեջ վարչության 343 անդամից և իրավապահ մարմինների 71 սպայից, այդ թվում՝ Նյու Յորքի ոստիկանության վարչության 23 անդամի, Նավահանգստային ոստիկանության վարչության 37 անդամից, Նյու Յորք նահանգի հարկային գրասենյակի չորս անդամից։ Նյու Յորք նահանգի դատարանների կառավարման գրասենյակի, Նյու Յորքի հրշեջ վարչության մեկ հրշեջ մարշալից, Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի մեկ անդամից, Նյու Յորքի հրշեջ պարեկության մեկ անդամից և Միացյալ Նահանգների գաղտնի ծառայության մեկ անդամից<ref>{{Cite web |title=Deadliest Days in Law Enforcement History |url=http://www.nleomf.org/facts/enforcement/deadliest.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160708090204/http://www.nleomf.org/facts/enforcement/deadliest.html |archive-date=2016 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2015 թ․ ապրիլի 17 |publisher=National Law Enforcement Memorial Fund}}</ref><ref name="nist-ncstar1-8">NIST NCSTAR1-8</ref>։ Սատկել է նաև Սիրիուս անունով ռումբերը հոտոտող շուն, որը ներառված չի զոհերի պաշտոնական թվի մեջ<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ փետրվարի 11 |title=WTC Police Dog Remembered |url=http://www.cbsnews.com/2100-500164_162-507066.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200302022513/https://www.cbsnews.com/news/wtc-police-dog-remembered/ |archive-date=2020 թ․ մարտի 2 |access-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 25 |work=CBS News}}</ref>։ Նյու Յորքում զոհվածների միջին տարիքը եղել է 40 տարեկան էր<ref name="beveridge">{{Cite web |author=Beveridge, Andrew |title=9/11/01-02: A Demographic Portrait Of The Victims In 10048 |url=http://www.gothamgazette.com/demographics/91102.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225172642/http://www.gothamgazette.com/index.php?option=com_content&view=article&id=52 |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 25 |access-date=2007 թ․ փետրվարի 24 |publisher=Gotham Gazette}}</ref>։ Շենքերում ամենաերիտասարդ զոհը 18-ամյա շտապ օգնության բժշկական տեխնիկ Ռիչարդ Փերլմանն է եղել, իսկ ամենատարեցը Մորգան Սթենլիից 79-ամյա տեխնիկական սպասարկող Ալբերտ Ջոզեֆը<ref>{{Cite web |title=Victims of the World Trade Center attack, listed by age |url=http://www.albany.edu/mumford/wtc/age.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403120710/https://www.albany.edu/mumford/wtc/age.htm |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 3 |access-date=2006 թ․ սեպտեմբերի 11 |publisher=Lewis Mumford Center for comparative urban and regional research}}</ref><ref>''USA Today'': [http://usatoday30.usatoday.com/news/nation/2001/09/11/victims-list.htm People killed in plane attacks.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191012132805/https://usatoday30.usatoday.com/news/nation/2001/09/11/victims-list.htm|date=October 12, 2019}} September 25, 2011.</ref><ref>{{Cite web |title=September 11: A Memorial |url=http://www.cnn.com/SPECIALS/2001/memorial/lists/by-age/ |website=CNN}}.</ref>։ Այլ զոհերի թվում են եղել մաև ֆոտոլրագրող Բիլ Բիգգարտը<ref>{{Cite news |date=2001 թ․ սեպտեմբերի 18 |title=William "Bill" Biggart: 'I'm With the Firemen' |url=http://www.legacy.com/sept11/nytimes/story.aspx?personid=94786 |access-date=2019 թ․ հունվարի 10 |work=[[Legacy.com]]}}</ref> դերասան Քեյթ Գլասկոն<ref name="nfff">{{Cite web |title=Keith A. Glascoe |url=https://www.firehero.org/fallen-firefighter/keith-a-glascoe/ |access-date=2019 թ․ փետրվարի 19 |website=National Fallen Firefighters Foundation}}</ref> Գայանացի կրիկետիստ Նեզամ Հաֆիզը որը հանդես է եկել ազգային հավաքականում<ref>{{Cite web |last=Della Penna |first=Peter |date=2012 թ․ սեպտեմբերի 22 |title=A generous, affable cricketer lost to a terror attack |url=http://www.espncricinfo.com/magazine/content/story/583209.html |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 22 |work=ESPNcricinfo}}</ref>։ [[NBA]] բասկետբոլիստ Դան Տենթերը<ref>{{Cite web |title=Daniel Patrick Trant |url=https://names.911memorial.org/ |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220613203133/https://names.911memorial.org/#lang=en_US&page=person&id=2876 |archivedate=2022 թ․ հունիսի 13 |accessdate=2022 թ․ հունիսի 14 |publisher=National September 11 Memorial & Museum}}</ref>։ ==== Հարավային աշտարակ ==== Հյուսիսային Աշտարակում զոհված քաղաքացիական անձանց և արտակարգ իրավիճակների ծառայությունների աշխատակիցների ստույգ թիվը վերջնականապես հայտնի չէ, սակայն, ընդհանուր առմամբ, նրանց ընդհանուր թիվը 1600 է։ Այդ մարդկանցից 1,344-ից 1,426-ը գտնվել են 91-րդ հարկից բարձր, երբ 11 չվերթը վթարի է ենթարկվել 93-րդ և 99-րդ հարկերի միջև առավոտյան 8:46-ին: Հարյուրավոր մարդիկ, ովքեր հայտնվել են բախման կամ դրան հաջորդած հանկարծակի հրդեհի ճանապարհին, անմիջապես մահացել են։ Ոմանք մահացու այրվել են հարյուրավոր ոտնաչափ ներքևում, երբ վերելակի լիսեռները այրվող ռեակտիվ վառելիքը ցած են նետել դեպի նախասրահ, որտեղ այն պայթել է<ref>{{Cite news |date=2003 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=TWO YEARS LATER: THE 91ST FLOOR; The Line Between Life and Death, Still Indelible |url=https://www.nytimes.com/2003/09/10/us/two-years-later-the-91st-floor-the-line-between-life-and-death-still-indelible.html |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 19 |work=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite book |last=National Institute of Standards and Technology |url=https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/Legacy/NCSTAR/ncstar1.pdf |title=Final Reports from the NIST World Trade Center Disaster Investigation |year=2005 |page=238}}</ref><ref>{{Cite book |last=National Institute of Standards and Technology |url=https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/Legacy/NCSTAR/ncstar1.pdf |title=Final Reports from the NIST World Trade Center Disaster Investigation |year=2005}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} [[Կատեգորիա:2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակում]] [[Կատեգորիա:Ամառային երիտասարդական վիքիճամբարի հոդվածներ]] j09qyilnhtfkvcyxv3bemluh5pvct0m 2 1128403 10357129 10350439 2025-06-18T07:05:31Z Ananyan Angelina 136372 /* top */ 10357129 wikitext text/x-wiki https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B2_%D0%9A%D1%83%D0%B1%D0%BA%D0%B0_%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D1%87%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%B8_%D0%9B%D0%B8%D0%B3%D0%B8_%D1%87%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%A3%D0%95%D0%A4%D0%90 = Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի եւ ՈՒԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգայի եզրափակիչների ցուցակը = ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգան ամենամյա ֆուտբոլային մրցաշար է, որը հիմնադրվել է 1955 թվականին: Մրցաշարին մասնակցում են ՈւԵՖԱ-ի (Եվրոպական ֆուտբոլային ասոցիացիաների միություն) անդամ երկրների ֆուտբոլային առաջնությունների հաղթողները, բացառությամբ Լիխտենշտեյնի, որը չունի իր սեփական առաջնությունը, ինչպես նաեւ այն ակումբները, որոնք նախորդ մրցաշրջանի արդյունքներով զբաղեցրել են երկրորդից չորրորդ տեղերը Եվրոպայի ուժեղագույն առաջնություններում: Մրցաշարի գործող հաղթողը ֆրանսիական «Պարի Սեն-Ժերմեն»-ն է, որը 2025 թվականին եզրափակչում հաղթել է իտալական «Ինտեր»-ին՝ 5:0 հաշվով, նվաճելով իր պատմության առաջին տիտղոսը: Այս հաղթանակը դարձել է Չեմպիոնների լիգայի/Գավաթի եզրափակիչների պատմության մեջ խոշորագույն հաղթանակը։ 1955/56 թվականների առաջին խաղարկությունից սկսած մինչև 1990/91 մրցաշրջանը մրցաշարը կոչվում էր Եվրոպայի չեմպիոնների Գավաթ: Սկզբնապես Գավաթին մասնակցում էին միայն ազգային առաջնությունների հաղթողները, ինչպես նաեւ նախորդ մրցաշարում հաղթած ակումբը: Այս սկզբունքը փոխվել է 1997 թվականին, երբ մրցաշարին սկսեցին մասնակցել եվրոպական ուժեղագույն առաջնություններում երկրորդ տեղ զբաղեցրած թիմերը, իսկ մրցաշարի հաղթողը դադարեց ավտոմատ կերպով մասնակցելու իրավունք ստանալ հաջորդ մրցաշարին: Մասնակցության կանոնները կրկին փոխվել են 2005 թվականին, երբ ներկայիս չեմպիոնը՝ «Լիվերպուլը» ստացել է մրցաշարին մասնակցելու թույլտվություն: Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի առաջին եզրափակիչը տեղի է ունեցել 1956 թվականին Ֆրանսիայում՝ «Պարկ դե Պրենս» մարզադաշտում: «Ռեալ Մադրիդ»-ը հաղթեց «Ռեյմս»-ին 4:3 հաշվով: 1991/92 մրցաշրջանում մրցաշարը ստացել է Amstel Չեմպիոնների լիգայի անվանումը եւ փոխել է ձեւաչափը՝ հեռանալով օլիմպիական համակարգից՝ խմբային մրցաշարի տեսքով: Սա Չեմպիոնների լիգայի առաջին խաղարկությունն էր. այդ ժամանակ ստեղծվել են մրցաշարի օրհներգը եւ խորհրդանիշը, որոնք օգտագործվում են մինչ օրս: 1992/93 մրցաշրջանից սկսած մրցաշարը կոչվում է «ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգա» ({{lang-en|UEFA Champions League}}): Չեմպիոնների լիգան հինգ անգամ կամ երեք անգամ անընդմեջ հաղթած ակումբը ստանում է գավաթ, որը հանձնվում է հաղթողներին, այսպես ասած «հավերժական պահեստավորում»: Ներկայումս միայն վեց թիմեր են ստացել այս արտոնությունը՝ «Ռեալ Մադրիդ»-ը, «Այաքս»-ը, «Բավարիա»-ն, «Միլան»-ը, «Լիվերպուլ»-ը, «Բարսելոնա»-ն: «Ռեալ Մադրիդ»-ը մրցաշարում հաղթանակների քանակով դարձել է ռեկորդակիր՝ այն նվաճելով 15 անգամ: Նաեւ ակումբին պատկանում է հաղթանակների ամենաերկար շարքը եզրափակիչում. նա հաղթել է առաջին հինգ մրցաշարերում (1956-1960 թվականներին): «Ռեալ»-ը նաեւ առաջին ակումբն է, որին հաջողվել է հաղթել Չեմպիոնների լիգան երեք անգամ անընդմեջ մրցաշարի նոր ձեւաչափով (2016, 2017 եւ 2018 թվականներին)։ «Յուվենտուս»-ը մյուս թիմերից ավելի հաճախ է պարտվել եզրափակիչ խաղերում (7 անգամ), «Բավարիա»-ն եւ «Բենֆիկա»-ն պարտվել են 5-ական անգամ: Իսպանիան մրցաշարում հաղթանակների քանակով ռեկորդակիր է՝ 20 անգամ, երկրորդ տեղում է Անգլիան է՝ 13 հաղթանակով: Բացի այդ, Անգլիային է պատկանում նաեւ մեկ այլ հետաքրքիր ձեռքբերում. մրցաշարում հաղթել են 6 տարբեր թիմեր այս երկրից, այսինքն՝ ավելի շատ, քան ցանկացած այլ երկրից: 8 անգամ եզրափակիչում հանդիպել են նույն երկրի ակումբները. երկու անգամ «Ռեալ»-ը հանդիպել է «Ատլետիկո»-ին (2014 եւ 2016 թվականներ) եւ մեկ անգամ «Վալենսիա»-ին (2000), «Միլան»-ը հանդիպել է «Յուվենտուս»-ին (2003), «Մանչեսթեր Յունայթեդ»-ը խաղացել է «Չելսի»-ի դեմ (2008), «Լիվերպուլ»-ը խաղացել է «Տոտտենհեմ»-ի դեմ (2019), «Բավարիա»-ն՝ Դորտմունդի «Բորուսիա»-ի դեմ (2013) եւ «Չելսի»-ն՝ «Մանչեսթեր Սիթի»-ի դեմ (2021 թվական)։ == Եզրափակիչներ == ; '''Լեգենդ''' {| class="wikitable" | style="background-color:#FBCEB1" |Матч завершился в [[дополнительное время]] |- | style="background-color:#cedff2" |Победитель в матче был определён в серии [[Послематчевые пенальти|послематчевых пенальти]] |- | style="background-color:#D0F0C0" |Переигровка |} {| class="sortable wikitable" width="100%" !Сезон !Страна !Победитель<ref name="UEFA">{{cite news |date=2013-05-19 |title=Football's premier club competition: History |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0oTrRG?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |archivedate=2012-03-25 |accessdate=2013-05-19 |publisher=Официальный сайт УЕФА |lang=en}} Каждый сезон имеет свою собственную страницу, ссылка на раздел «Предыдущие победители»: Для YYYY—ZZ сезона, см. <nowiki>http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=</nowiki>'''YYYY'''/index.html</ref><ref name="RSSSF">{{cite news |date=2013-05-19 |title=European Champions' Cup |url=http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0p1YhZ?url=http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |archivedate=2012-03-25 |accessdate=2013-05-19 |publisher=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]] |lang=en}}Каждый сезон имеет свою собственную страницу, ссылка на раздел «Победители»: Для YYYY—ZZ сезона, см. <nowiki>http://www.rsssf.com/ec/ec</nowiki>'''YYYYZZ'''.html#cc</ref> !Счёт<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Финалист<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Страна !Стадион<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Место !Зрители ! width="3%" class="unsortable" |Прим. |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1955/1956|1955/56]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1956|4:3]] |[[Реймс (футбольный клуб)|Реймс]] |{{Флаг Франции (1794—1958)}} [[Франция]] |{{Флаг Франции (1794—1958)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |38 239 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1956/1957|1956/57]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1957|2:0]] |[[Фиорентина]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |120 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1957/1958|1957/58]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1958|3:2]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |67 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1958/1959|1958/59]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1959|2:0]] |[[Реймс (футбольный клуб)|Реймс]] |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Франция]] |{{Флаг ФРГ}} [[Мерседес-Бенц Арена (Штутгарт)|Некарштадиум]] |[[Штутгарт]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |80 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1959/1960|1959/60]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1960|7:3]] |[[Айнтрахт (футбольный клуб, Франкфурт-на-Майне)|Айнтрахт (Франкфурт)]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |135 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1960/1961|1960/61]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1961|3:2]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Стад де Сюисс|Ванкдорф]] |[[Берн]], [[Швейцария]] | align="center" |33 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1961/1962|1961/62]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1962|5:3]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Олимпийский стадион (Амстердам)|Олимпийский]] |[[Амстердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |65 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1962/1963|1962/63]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1963|2:1]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |45 700 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1963/1964|1963/64]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Интернационале]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1964|3:1]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |72 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1964/1965|1964/65]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Интернационале]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1965|1:0]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |85 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1965/1966|1965/66]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1966|2:1]] |[[Партизан (футбольный клуб, Белград)|Партизан]] |{{Флаг Югославии (1945-1991)}} [[Югославия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |55 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1966/1967|1966/67]] |{{Флаг Шотландии}} [[Шотландия]] |[[Селтик]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1967|2:1]] |[[Интернационале]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Португалии}} [[Национальный стадион (Лиссабон)|Национальный]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |56 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1967/1968|1967/68]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Юнайтед]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1968|4:1]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |92 225 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1968/1969|1968/69]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1969|4:1]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1969/1970|1969/70]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Фейеноорд]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1970|2:1]] |[[Селтик]] |{{Флаг Шотландии}} [[Шотландия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1970/1971|1970/71]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1971|2:0]] |[[Панатинаикос (футбольный клуб)|Панатинаикос]] |{{Флаг Греции (1970-1975)}} [[Греция]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |90 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1971/1972|1971/72]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1972|2:0]] |[[Интернационале]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Фейеноорд (стадион)|Де Куип]] |[[Роттердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |67 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1972/1973|1972/73]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1973|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Югославии}} [[Райко Митич (стадион)|Црвена звезда]] |[[Белград]], [[Югославия]] | align="center" |93 500 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1973/1974|1973/74]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1974|1:1]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |49 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]]» победила в переигровке со счётом 4:0<ref name="replay final">{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1973/index.html|title=1973/74: Müller ends Bayern wait|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0pVlec?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1973/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |{{sort|1973/74|''Переигр.''}} |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="D0F0C0" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1974|4:0]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |23 000 | align="center" | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1974/1975|1974/75]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1975|2:0]] |[[Лидс Юнайтед]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1975/1976|1975/76]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1976|1:0]] |[[Сент-Этьен (футбольный клуб)|Сент-Этьен]] |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Франция]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |54 864 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1976/1977|1976/77]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1977|3:1]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Мёнхенгладбах)|Боруссия (Мёнхенгладбах)]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1977/1978|1977/78]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1978|1:0]] |[[Брюгге (футбольный клуб)|Брюгге]] |{{Флаг Бельгии}} [[Бельгия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |92 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1978/1979|1978/79]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ноттингем Форест]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1979|1:0]] |[[Мальмё (футбольный клуб)|Мальмё]] |{{Флаг Швеции}} [[Швеция]] |{{Флаг ФРГ}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |57 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1979/1980|1979/80]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ноттингем Форест]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1980|1:0]] |[[Гамбург (футбольный клуб)|Гамбург]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Испании (1977-1981)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1980/1981|1980/81]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1981|1:0]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] |{{Флаг Испании (1977-1981)}} [[Испания]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |48 360 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1981/1982|1981/82]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Астон Вилла]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1982|1:0]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Фейеноорд (стадион)|Де Куип]] |[[Роттердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |46 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1982/1983|1982/83]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Гамбург (футбольный клуб)|Гамбург]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1983|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |75 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1983/1984|1983/84]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1984|1:1]]{{comment|*|«Ливерпуль» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2}} |[[Рома (футбольный клуб)|Рома]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |69 693 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1983/index.html|title=1983/84: Kennedy spot on for Liverpool|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0q4M23?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1983/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1984/1985|1984/85]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Ювентус]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1985|1:0]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |59 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1985/1986|1985/86]] |{{Флаг Румынии (1965-1989)}} [[Румыния]] |[[Стяуа]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1986|0:0]]{{comment|*|«Стяуа» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 2:0}} |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Испании}} [[Рамон Санчес Писхуан (стадион)|Рамон Санчес Писхуан]] |[[Севилья]] [[Испания]] | align="center" |70 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Стяуа]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 2:0<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1985/index.html|title=1985/86: Steaua stun Barcelona|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0qcFVv?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1985/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1986/1987|1986/87]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Порту (футбольный клуб)|Порту]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1987|2:1]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |62 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1987/1988|1987/88]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[ПСВ (футбольный клуб)|ПСВ]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1988|0:0]]{{comment|*|«ПСВ» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5}} |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг ФРГ}} [[Мерседес-Бенц Арена (Штутгарт)|Некарштадиум]] |[[Штутгарт]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |70 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[ПСВ (футбольный клуб)|ПСВ]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1987/index.html|title=1987/88: PSV prosper from Oranje boom|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0rA3HF?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1987/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1988/1989|1988/89]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1989|4:0]] |[[Стяуа]] |{{Флаг Румынии (1965-1989)}} [[Румыния]] |{{Флаг Испании}} [[Камп Ноу]] |[[Барселона]], [[Испания]] | align="center" |97 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1989/1990|1989/90]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1990|1:0]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |57 500 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1990/1991|1990/91]] |{{Флаг Югославии (1945-1991)}} [[Югославия]] |[[Црвена звезда (футбольный клуб)|Црвена звезда]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1991|0:0]]{{comment|*|«Црвена звезда» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3}} |[[Олимпик Марсель]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Сан-Никола (стадион)|Сан-Никола]] |[[Бари]], [[Италия]] | align="center" |56 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Црвена звезда (футбольный клуб)|Црвена звезда]]» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1990/index.html|title=1990/91: Crvena Zvezda spot on|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0rh6V5?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1990/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1991/1992|1991/92]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1992|1:0]] |[[Сампдория]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |70 827 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1992/1993|1992/93]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |[[Олимпик Марсель]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1993|1:0]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |64 400 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1993/1994|1993/94]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1994|4:0]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |70 000 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1994/1995|1994/95]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1995|1:0]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |49 730 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1995/1996|1995/96]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Ювентус]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1996|1:1]]{{comment|*|«Ювентус» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2}} |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |67 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ювентус]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1995/index.html|title=1995/96: Juve hold their nerve|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0sFbA5?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1995/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1996/1997|1996/97]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1997|3:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |59 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1997/1998|1997/98]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1998|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Йохан Кройф Арена|Амстердам Арена]] |[[Амстердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |47 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1998/1999|1998/99]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Юнайтед]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1999|2:1]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Испании}} [[Камп Ноу]] |[[Барселона]], [[Испания]] | align="center" |90 045 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1999/2000|1999/00]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2000|3:0]] |[[Валенсия (футбольный клуб)|Валенсия]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |78 759 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2000/2001|2000/01]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2001|1:1]]{{comment|*|«Бавария Мюнхен» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:4}} |[[Валенсия (футбольный клуб)|Валенсия]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |71 500 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]]» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:4<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2000/index.html|title=2000/01: Kahn saves day for Bayern|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0smtCl?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2000/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2001/2002|2001/02]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2002|2:1]] |[[Байер 04 (футбольный клуб)|Байер 04]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2002/2003|2002/03]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2003|0:0]]{{comment|*|«Милан» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2}} |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |{{Флаг Англии}} [[Олд Траффорд]] |[[Манчестер]], [[Англия]] | align="center" |63 215 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Милан (футбольный клуб)|Милан]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2002/index.html|title=2002/03: Shevchenko spot on for Milan|date=2010-07-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0tKAjS?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2002/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2003/2004|2003/04]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Порту (футбольный клуб)|Порту]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2004|3:0]] |[[Монако (футбольный клуб)|Монако]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |{{Флаг Германии}} [[Фельтинс-Арена|Арена Ауфшальке]] |[[Гельзенкирхен]], [[Германия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2004/2005|2004/05]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2005|3:3]]{{comment|*|«Ливерпуль» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2}} |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |{{Флаг Турции}} [[Олимпийский стадион (Стамбул)|Олимпийский стадион Ататюрка]] |[[Стамбул]], [[Турция]] | align="center" |70 024 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2004/index.html|title=2004/05: Liverpool belief defies Milan|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0tsSdG?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2004/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2005/2006|2005/06]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2006|2:1]] |[[Арсенал (футбольный клуб, Лондон)|Арсенал (Лондон)]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |79 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2006/2007|2006/07]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2007|2:1]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |74 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2007/2008|2007/08]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Юнайтед]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2008|1:1]]{{comment|*|«Манчестер Юнайтед» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5}} |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг России}} [[Лужники (стадион)|Лужники]] |[[Москва]], [[Россия]] | align="center" |67 310 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Манчестер Юнайтед]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2008/index.html|title=2007/08: Fate favours triumphant United|date=2010-05-21|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0uQ9en?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2008/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2008/2009|2008/09]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2009|2:0]] |[[Манчестер Юнайтед]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Италии}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |62 467 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2009/2010|2009/10]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |[[Интернационале]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2010|2:0]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Испании}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |73 170 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2010/2011|2010/11]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2011|3:1]] |[[Манчестер Юнайтед]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |87 695 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2011/2012|2011/12]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2012|1:1]]{{comment|*|«Челси» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:3}} |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Германии}} [[Альянц Арена]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |66 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2012/2013|2012/13]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2013|2:1]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |86 298 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2013/2014|2013/14]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2014|4:1]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Португалии}} [[Эштадиу да Луш]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |60 976 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2014/2015|2014/15]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2015|3:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Берлин)|Олимпиаштадион]] |[[Берлин]], [[Германия]] | align="center" |70 442 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2015/2016|2015/16]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2016|1:1]]{{comment|*|«Реал Мадрид» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3}} |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Италии}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |71 942 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2016/2017|2016/17]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2017|4:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Уэльса}} [[Миллениум (стадион)|Миллениум]] |[[Кардифф]], [[Уэльс]] | align="center" |74 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2017/2018|2017/18]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2018|3:1]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Украины}} [[Олимпийский (стадион, Киев)|НСК Олимпийский]] |[[Киев]], [[Украина]] | align="center" |61 561 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2018/2019|2018/19]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2019|2:0]] |[[Тоттенхэм Хотспур]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Испании}} [[Ванда Метрополитано]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |63 272 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2019/2020|2019/20]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2020|1:0]] |[[Пари Сен-Жермен]] |{{Флаг Франции}} [[Франция]] |{{Флаг Португалии}} [[Эштадиу да Луш]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |0 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2020/2021|2020/21]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2021|1:0]] |[[Манчестер Сити (футбольный клуб)|Манчестер Сити]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Португалии}} [[Драган (стадион)|Драгау]] |[[Порту]], [[Португалия]] | align="center" |14 110 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2021/2022|2021/22]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2022|1:0]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |75 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2022/2023|2022/23]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Сити (футбольный клуб)|Манчестер Сити]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2023|1:0]] |[[Интернационале]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Турции}} [[Олимпийский стадион (Стамбул)|Олимпийский стадион Ататюрка]] |[[Стамбул]], [[Турция]] | align="center" |71 462 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2023/2024|2023/24]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2024|2:0]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |86 212 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2024/2025|2024/25]] |{{Флаг Франции}} [[Франция]] |[[Пари Сен-Жермен]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2025|5:0]] |[[Интернационале]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Альянц Арена]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |64 327 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2025/2026|2025/26]] | | | align="center" | | | |{{Флаг Венгрии}} [[Ференц Пушкаш (стадион, 2019)|Пушкаш Арена]] |[[Будапешт]], [[Венгрия]] | align="center" | | |} qjugyrbyarrdpyq8ouqsf7sbdat5d71 10357138 10357129 2025-06-18T07:16:30Z Ananyan Angelina 136372 10357138 wikitext text/x-wiki https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B2_%D0%9A%D1%83%D0%B1%D0%BA%D0%B0_%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D1%87%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%B8_%D0%9B%D0%B8%D0%B3%D0%B8_%D1%87%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%A3%D0%95%D0%A4%D0%90 = Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի եւ ՈՒԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգայի եզրափակիչների ցուցակը = ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգան ամենամյա ֆուտբոլային մրցաշար է, որը հիմնադրվել է 1955 թվականին: Մրցաշարին մասնակցում են ՈւԵՖԱ-ի (Եվրոպական ֆուտբոլային ասոցիացիաների միություն) անդամ երկրների ֆուտբոլային առաջնությունների հաղթողները, բացառությամբ Լիխտենշտեյնի, որը չունի իր սեփական առաջնությունը, ինչպես նաեւ այն ակումբները, որոնք նախորդ մրցաշրջանի արդյունքներով զբաղեցրել են երկրորդից չորրորդ տեղերը Եվրոպայի ուժեղագույն առաջնություններում: Մրցաշարի գործող հաղթողը ֆրանսիական «Պարի Սեն-Ժերմեն»-ն է, որը 2025 թվականին եզրափակչում հաղթել է իտալական «Ինտեր»-ին՝ 5:0 հաշվով, նվաճելով իր պատմության առաջին տիտղոսը: Այս հաղթանակը դարձել է Չեմպիոնների լիգայի/Գավաթի եզրափակիչների պատմության մեջ խոշորագույն հաղթանակը։ 1955/56 թվականների առաջին խաղարկությունից սկսած մինչև 1990/91 մրցաշրջանը մրցաշարը կոչվում էր Եվրոպայի չեմպիոնների Գավաթ: Սկզբնապես Գավաթին մասնակցում էին միայն ազգային առաջնությունների հաղթողները, ինչպես նաեւ նախորդ մրցաշարում հաղթած ակումբը: Այս սկզբունքը փոխվել է 1997 թվականին, երբ մրցաշարին սկսեցին մասնակցել եվրոպական ուժեղագույն առաջնություններում երկրորդ տեղ զբաղեցրած թիմերը, իսկ մրցաշարի հաղթողը դադարեց ավտոմատ կերպով մասնակցելու իրավունք ստանալ հաջորդ մրցաշարին: Մասնակցության կանոնները կրկին փոխվել են 2005 թվականին, երբ ներկայիս չեմպիոնը՝ «Լիվերպուլը» ստացել է մրցաշարին մասնակցելու թույլտվություն: Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի առաջին եզրափակիչը տեղի է ունեցել 1956 թվականին Ֆրանսիայում՝ «Պարկ դե Պրենս» մարզադաշտում: «Ռեալ Մադրիդ»-ը հաղթեց «Ռեյմս»-ին 4:3 հաշվով: 1991/92 մրցաշրջանում մրցաշարը ստացել է Amstel Չեմպիոնների լիգայի անվանումը եւ փոխել է ձեւաչափը՝ հեռանալով օլիմպիական համակարգից՝ խմբային մրցաշարի տեսքով: Սա Չեմպիոնների լիգայի առաջին խաղարկությունն էր. այդ ժամանակ ստեղծվել են մրցաշարի օրհներգը եւ խորհրդանիշը, որոնք օգտագործվում են մինչ օրս: 1992/93 մրցաշրջանից սկսած մրցաշարը կոչվում է «ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգա» ({{lang-en|UEFA Champions League}}): Չեմպիոնների լիգան հինգ անգամ կամ երեք անգամ անընդմեջ հաղթած ակումբը ստանում է գավաթ, որը հանձնվում է հաղթողներին, այսպես ասած «հավերժական պահեստավորում»: Ներկայումս միայն վեց թիմեր են ստացել այս արտոնությունը՝ «Ռեալ Մադրիդ»-ը, «Այաքս»-ը, «Բավարիա»-ն, «Միլան»-ը, «Լիվերպուլ»-ը, «Բարսելոնա»-ն: «Ռեալ Մադրիդ»-ը մրցաշարում հաղթանակների քանակով դարձել է ռեկորդակիր՝ այն նվաճելով 15 անգամ: Նաեւ ակումբին պատկանում է հաղթանակների ամենաերկար շարքը եզրափակիչում. նա հաղթել է առաջին հինգ մրցաշարերում (1956-1960 թվականներին): «Ռեալ»-ը նաեւ առաջին ակումբն է, որին հաջողվել է հաղթել Չեմպիոնների լիգան երեք անգամ անընդմեջ մրցաշարի նոր ձեւաչափով (2016, 2017 եւ 2018 թվականներին)։ «Յուվենտուս»-ը մյուս թիմերից ավելի հաճախ է պարտվել եզրափակիչ խաղերում (7 անգամ), «Բավարիա»-ն եւ «Բենֆիկա»-ն պարտվել են 5-ական անգամ: Իսպանիան մրցաշարում հաղթանակների քանակով ռեկորդակիր է՝ 20 անգամ, երկրորդ տեղում է Անգլիան է՝ 13 հաղթանակով: Բացի այդ, Անգլիային է պատկանում նաեւ մեկ այլ հետաքրքիր ձեռքբերում. մրցաշարում հաղթել են 6 տարբեր թիմեր այս երկրից, այսինքն՝ ավելի շատ, քան ցանկացած այլ երկրից: 8 անգամ եզրափակիչում հանդիպել են նույն երկրի ակումբները. երկու անգամ «Ռեալ»-ը հանդիպել է «Ատլետիկո»-ին (2014 եւ 2016 թվականներ) եւ մեկ անգամ «Վալենսիա»-ին (2000), «Միլան»-ը հանդիպել է «Յուվենտուս»-ին (2003), «Մանչեսթեր Յունայթեդ»-ը խաղացել է «Չելսի»-ի դեմ (2008), «Լիվերպուլ»-ը խաղացել է «Տոտտենհեմ»-ի դեմ (2019), «Բավարիա»-ն՝ Դորտմունդի «Բորուսիա»-ի դեմ (2013) եւ «Չելսի»-ն՝ «Մանչեսթեր Սիթի»-ի դեմ (2021 թվական)։ == Եզրափակիչներ == ; '''Լեգենդ''' {| class="wikitable" | style="background-color:#FBCEB1" |Матч завершился в [[дополнительное время]] |- | style="background-color:#cedff2" |Победитель в матче был определён в серии [[Послематчевые пенальти|послематчевых пенальти]] |- | style="background-color:#D0F0C0" |Переигровка |} {| class="sortable wikitable" width="100%" !Сезон !Страна !Победитель<ref name="UEFA">{{cite news |date=2013-05-19 |title=Football's premier club competition: History |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0oTrRG?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |archivedate=2012-03-25 |accessdate=2013-05-19 |publisher=Официальный сайт УЕФА |lang=en}} Каждый сезон имеет свою собственную страницу, ссылка на раздел «Предыдущие победители»: Для YYYY—ZZ сезона, см. <nowiki>http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=</nowiki>'''YYYY'''/index.html</ref><ref name="RSSSF">{{cite news |date=2013-05-19 |title=European Champions' Cup |url=http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0p1YhZ?url=http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |archivedate=2012-03-25 |accessdate=2013-05-19 |publisher=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]] |lang=en}}Каждый сезон имеет свою собственную страницу, ссылка на раздел «Победители»: Для YYYY—ZZ сезона, см. <nowiki>http://www.rsssf.com/ec/ec</nowiki>'''YYYYZZ'''.html#cc</ref> !Счёт<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Финалист<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Страна !Стадион<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Место !Зрители ! width="3%" class="unsortable" |Прим. |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1955/1956|1955/56]] |{{դրոշ|Իսպանիա (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1956|4:3]] |[[Реймс (футбольный клуб)|Реймс]] |{{Флаг Франции (1794—1958)}} [[Франция]] |{{Флаг Франции (1794—1958)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |38 239 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1956/1957|1956/57]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1957|2:0]] |[[Фиорентина]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |120 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1957/1958|1957/58]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1958|3:2]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |67 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1958/1959|1958/59]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1959|2:0]] |[[Реймс (футбольный клуб)|Реймс]] |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Франция]] |{{Флаг ФРГ}} [[Мерседес-Бенц Арена (Штутгарт)|Некарштадиум]] |[[Штутгарт]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |80 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1959/1960|1959/60]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1960|7:3]] |[[Айнтрахт (футбольный клуб, Франкфурт-на-Майне)|Айнтрахт (Франкфурт)]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |135 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1960/1961|1960/61]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1961|3:2]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Стад де Сюисс|Ванкдорф]] |[[Берн]], [[Швейцария]] | align="center" |33 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1961/1962|1961/62]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1962|5:3]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Олимпийский стадион (Амстердам)|Олимпийский]] |[[Амстердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |65 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1962/1963|1962/63]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1963|2:1]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |45 700 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1963/1964|1963/64]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Интернационале]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1964|3:1]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |72 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1964/1965|1964/65]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Интернационале]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1965|1:0]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |85 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1965/1966|1965/66]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1966|2:1]] |[[Партизан (футбольный клуб, Белград)|Партизан]] |{{Флаг Югославии (1945-1991)}} [[Югославия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |55 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1966/1967|1966/67]] |{{Флаг Шотландии}} [[Шотландия]] |[[Селтик]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1967|2:1]] |[[Интернационале]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Португалии}} [[Национальный стадион (Лиссабон)|Национальный]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |56 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1967/1968|1967/68]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Юнайтед]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1968|4:1]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |92 225 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1968/1969|1968/69]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1969|4:1]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1969/1970|1969/70]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Фейеноорд]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1970|2:1]] |[[Селтик]] |{{Флаг Шотландии}} [[Шотландия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1970/1971|1970/71]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1971|2:0]] |[[Панатинаикос (футбольный клуб)|Панатинаикос]] |{{Флаг Греции (1970-1975)}} [[Греция]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |90 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1971/1972|1971/72]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1972|2:0]] |[[Интернационале]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Фейеноорд (стадион)|Де Куип]] |[[Роттердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |67 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1972/1973|1972/73]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1973|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Югославии}} [[Райко Митич (стадион)|Црвена звезда]] |[[Белград]], [[Югославия]] | align="center" |93 500 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1973/1974|1973/74]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1974|1:1]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |49 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]]» победила в переигровке со счётом 4:0<ref name="replay final">{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1973/index.html|title=1973/74: Müller ends Bayern wait|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0pVlec?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1973/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |{{sort|1973/74|''Переигр.''}} |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="D0F0C0" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1974|4:0]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |23 000 | align="center" | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1974/1975|1974/75]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1975|2:0]] |[[Лидс Юнайтед]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1975/1976|1975/76]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1976|1:0]] |[[Сент-Этьен (футбольный клуб)|Сент-Этьен]] |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Франция]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |54 864 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1976/1977|1976/77]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1977|3:1]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Мёнхенгладбах)|Боруссия (Мёнхенгладбах)]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1977/1978|1977/78]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1978|1:0]] |[[Брюгге (футбольный клуб)|Брюгге]] |{{Флаг Бельгии}} [[Бельгия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |92 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1978/1979|1978/79]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ноттингем Форест]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1979|1:0]] |[[Мальмё (футбольный клуб)|Мальмё]] |{{Флаг Швеции}} [[Швеция]] |{{Флаг ФРГ}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |57 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1979/1980|1979/80]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ноттингем Форест]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1980|1:0]] |[[Гамбург (футбольный клуб)|Гамбург]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Испании (1977-1981)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1980/1981|1980/81]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1981|1:0]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] |{{Флаг Испании (1977-1981)}} [[Испания]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |48 360 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1981/1982|1981/82]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Астон Вилла]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1982|1:0]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Фейеноорд (стадион)|Де Куип]] |[[Роттердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |46 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1982/1983|1982/83]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Гамбург (футбольный клуб)|Гамбург]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1983|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |75 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1983/1984|1983/84]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1984|1:1]]{{comment|*|«Ливерпуль» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2}} |[[Рома (футбольный клуб)|Рома]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |69 693 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1983/index.html|title=1983/84: Kennedy spot on for Liverpool|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0q4M23?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1983/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1984/1985|1984/85]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Ювентус]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1985|1:0]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |59 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1985/1986|1985/86]] |{{Флаг Румынии (1965-1989)}} [[Румыния]] |[[Стяуа]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1986|0:0]]{{comment|*|«Стяуа» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 2:0}} |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Испании}} [[Рамон Санчес Писхуан (стадион)|Рамон Санчес Писхуан]] |[[Севилья]] [[Испания]] | align="center" |70 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Стяуа]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 2:0<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1985/index.html|title=1985/86: Steaua stun Barcelona|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0qcFVv?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1985/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1986/1987|1986/87]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Порту (футбольный клуб)|Порту]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1987|2:1]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |62 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1987/1988|1987/88]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[ПСВ (футбольный клуб)|ПСВ]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1988|0:0]]{{comment|*|«ПСВ» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5}} |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг ФРГ}} [[Мерседес-Бенц Арена (Штутгарт)|Некарштадиум]] |[[Штутгарт]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |70 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[ПСВ (футбольный клуб)|ПСВ]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1987/index.html|title=1987/88: PSV prosper from Oranje boom|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0rA3HF?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1987/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1988/1989|1988/89]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1989|4:0]] |[[Стяуа]] |{{Флаг Румынии (1965-1989)}} [[Румыния]] |{{Флаг Испании}} [[Камп Ноу]] |[[Барселона]], [[Испания]] | align="center" |97 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1989/1990|1989/90]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1990|1:0]] |[[Бенфика (футбольный клуб, Лиссабон)|Бенфика]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |57 500 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1990/1991|1990/91]] |{{Флаг Югославии (1945-1991)}} [[Югославия]] |[[Црвена звезда (футбольный клуб)|Црвена звезда]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1991|0:0]]{{comment|*|«Црвена звезда» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3}} |[[Олимпик Марсель]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Сан-Никола (стадион)|Сан-Никола]] |[[Бари]], [[Италия]] | align="center" |56 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Црвена звезда (футбольный клуб)|Црвена звезда]]» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1990/index.html|title=1990/91: Crvena Zvezda spot on|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0rh6V5?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1990/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1991/1992|1991/92]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1992|1:0]] |[[Сампдория]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |70 827 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1992/1993|1992/93]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |[[Олимпик Марсель]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1993|1:0]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |64 400 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1993/1994|1993/94]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1994|4:0]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |70 000 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1994/1995|1994/95]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1995|1:0]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |49 730 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1995/1996|1995/96]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Ювентус]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1996|1:1]]{{comment|*|«Ювентус» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2}} |[[Аякс (футбольный клуб, Амстердам)|Аякс]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |67 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ювентус]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1995/index.html|title=1995/96: Juve hold their nerve|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0sFbA5?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1995/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1996/1997|1996/97]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1997|3:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |59 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1997/1998|1997/98]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1998|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Йохан Кройф Арена|Амстердам Арена]] |[[Амстердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |47 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1998/1999|1998/99]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Юнайтед]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1999|2:1]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Испании}} [[Камп Ноу]] |[[Барселона]], [[Испания]] | align="center" |90 045 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1999/2000|1999/00]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2000|3:0]] |[[Валенсия (футбольный клуб)|Валенсия]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |78 759 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2000/2001|2000/01]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2001|1:1]]{{comment|*|«Бавария Мюнхен» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:4}} |[[Валенсия (футбольный клуб)|Валенсия]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |71 500 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]]» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:4<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2000/index.html|title=2000/01: Kahn saves day for Bayern|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0smtCl?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2000/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2001/2002|2001/02]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2002|2:1]] |[[Байер 04 (футбольный клуб)|Байер 04]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2002/2003|2002/03]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2003|0:0]]{{comment|*|«Милан» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2}} |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |{{Флаг Англии}} [[Олд Траффорд]] |[[Манчестер]], [[Англия]] | align="center" |63 215 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Милан (футбольный клуб)|Милан]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2002/index.html|title=2002/03: Shevchenko spot on for Milan|date=2010-07-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0tKAjS?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2002/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2003/2004|2003/04]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Порту (футбольный клуб)|Порту]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2004|3:0]] |[[Монако (футбольный клуб)|Монако]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |{{Флаг Германии}} [[Фельтинс-Арена|Арена Ауфшальке]] |[[Гельзенкирхен]], [[Германия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2004/2005|2004/05]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2005|3:3]]{{comment|*|«Ливерпуль» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2}} |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |{{Флаг Турции}} [[Олимпийский стадион (Стамбул)|Олимпийский стадион Ататюрка]] |[[Стамбул]], [[Турция]] | align="center" |70 024 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2004/index.html|title=2004/05: Liverpool belief defies Milan|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0tsSdG?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2004/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2005/2006|2005/06]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2006|2:1]] |[[Арсенал (футбольный клуб, Лондон)|Арсенал (Лондон)]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |79 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2006/2007|2006/07]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |[[Милан (футбольный клуб)|Милан]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2007|2:1]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |74 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2007/2008|2007/08]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Юнайтед]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2008|1:1]]{{comment|*|«Манчестер Юнайтед» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5}} |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг России}} [[Лужники (стадион)|Лужники]] |[[Москва]], [[Россия]] | align="center" |67 310 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Манчестер Юнайтед]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2008/index.html|title=2007/08: Fate favours triumphant United|date=2010-05-21|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0uQ9en?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2008/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2008/2009|2008/09]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2009|2:0]] |[[Манчестер Юнайтед]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Италии}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |62 467 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2009/2010|2009/10]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |[[Интернационале]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2010|2:0]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Испании}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |73 170 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2010/2011|2010/11]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2011|3:1]] |[[Манчестер Юнайтед]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |87 695 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2011/2012|2011/12]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2012|1:1]]{{comment|*|«Челси» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:3}} |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Германии}} [[Альянц Арена]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |66 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2012/2013|2012/13]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2013|2:1]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |86 298 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2013/2014|2013/14]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2014|4:1]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Португалии}} [[Эштадиу да Луш]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |60 976 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2014/2015|2014/15]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Барселона (футбольный клуб)|Барселона]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2015|3:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Берлин)|Олимпиаштадион]] |[[Берлин]], [[Германия]] | align="center" |70 442 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2015/2016|2015/16]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2016|1:1]]{{comment|*|«Реал Мадрид» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3}} |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Италии}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |71 942 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2016/2017|2016/17]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2017|4:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Уэльса}} [[Миллениум (стадион)|Миллениум]] |[[Кардифф]], [[Уэльс]] | align="center" |74 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2017/2018|2017/18]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2018|3:1]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Украины}} [[Олимпийский (стадион, Киев)|НСК Олимпийский]] |[[Киев]], [[Украина]] | align="center" |61 561 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2018/2019|2018/19]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2019|2:0]] |[[Тоттенхэм Хотспур]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Испании}} [[Ванда Метрополитано]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |63 272 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2019/2020|2019/20]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2020|1:0]] |[[Пари Сен-Жермен]] |{{Флаг Франции}} [[Франция]] |{{Флаг Португалии}} [[Эштадиу да Луш]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |0 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2020/2021|2020/21]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2021|1:0]] |[[Манчестер Сити (футбольный клуб)|Манчестер Сити]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Португалии}} [[Драган (стадион)|Драгау]] |[[Порту]], [[Португалия]] | align="center" |14 110 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2021/2022|2021/22]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2022|1:0]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |75 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2022/2023|2022/23]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Сити (футбольный клуб)|Манчестер Сити]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2023|1:0]] |[[Интернационале]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Турции}} [[Олимпийский стадион (Стамбул)|Олимпийский стадион Ататюрка]] |[[Стамбул]], [[Турция]] | align="center" |71 462 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2023/2024|2023/24]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Реал Мадрид (футбольный клуб)|Реал Мадрид]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2024|2:0]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |86 212 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2024/2025|2024/25]] |{{Флаг Франции}} [[Франция]] |[[Пари Сен-Жермен]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2025|5:0]] |[[Интернационале]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Альянц Арена]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |64 327 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2025/2026|2025/26]] | | | align="center" | | | |{{Флаг Венгрии}} [[Ференц Пушкаш (стадион, 2019)|Пушкаш Арена]] |[[Будапешт]], [[Венгрия]] | align="center" | | |} 9afwqpbhflnuxmvyzed6q9hv97n38en 10357183 10357138 2025-06-18T08:04:34Z Ananyan Angelina 136372 /* Եզրափակիչներ */ 10357183 wikitext text/x-wiki https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B2_%D0%9A%D1%83%D0%B1%D0%BA%D0%B0_%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D1%87%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%B8_%D0%9B%D0%B8%D0%B3%D0%B8_%D1%87%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%A3%D0%95%D0%A4%D0%90 = Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի եւ ՈՒԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգայի եզրափակիչների ցուցակը = ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգան ամենամյա ֆուտբոլային մրցաշար է, որը հիմնադրվել է 1955 թվականին: Մրցաշարին մասնակցում են ՈւԵՖԱ-ի (Եվրոպական ֆուտբոլային ասոցիացիաների միություն) անդամ երկրների ֆուտբոլային առաջնությունների հաղթողները, բացառությամբ Լիխտենշտեյնի, որը չունի իր սեփական առաջնությունը, ինչպես նաեւ այն ակումբները, որոնք նախորդ մրցաշրջանի արդյունքներով զբաղեցրել են երկրորդից չորրորդ տեղերը Եվրոպայի ուժեղագույն առաջնություններում: Մրցաշարի գործող հաղթողը ֆրանսիական «Պարի Սեն-Ժերմեն»-ն է, որը 2025 թվականին եզրափակչում հաղթել է իտալական «Ինտեր»-ին՝ 5:0 հաշվով, նվաճելով իր պատմության առաջին տիտղոսը: Այս հաղթանակը դարձել է Չեմպիոնների լիգայի/Գավաթի եզրափակիչների պատմության մեջ խոշորագույն հաղթանակը։ 1955/56 թվականների առաջին խաղարկությունից սկսած մինչև 1990/91 մրցաշրջանը մրցաշարը կոչվում էր Եվրոպայի չեմպիոնների Գավաթ: Սկզբնապես Գավաթին մասնակցում էին միայն ազգային առաջնությունների հաղթողները, ինչպես նաեւ նախորդ մրցաշարում հաղթած ակումբը: Այս սկզբունքը փոխվել է 1997 թվականին, երբ մրցաշարին սկսեցին մասնակցել եվրոպական ուժեղագույն առաջնություններում երկրորդ տեղ զբաղեցրած թիմերը, իսկ մրցաշարի հաղթողը դադարեց ավտոմատ կերպով մասնակցելու իրավունք ստանալ հաջորդ մրցաշարին: Մասնակցության կանոնները կրկին փոխվել են 2005 թվականին, երբ ներկայիս չեմպիոնը՝ «Լիվերպուլը» ստացել է մրցաշարին մասնակցելու թույլտվություն: Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի առաջին եզրափակիչը տեղի է ունեցել 1956 թվականին Ֆրանսիայում՝ «Պարկ դե Պրենս» մարզադաշտում: «Ռեալ Մադրիդ»-ը հաղթեց «Ռեյմս»-ին 4:3 հաշվով: 1991/92 մրցաշրջանում մրցաշարը ստացել է Amstel Չեմպիոնների լիգայի անվանումը եւ փոխել է ձեւաչափը՝ հեռանալով օլիմպիական համակարգից՝ խմբային մրցաշարի տեսքով: Սա Չեմպիոնների լիգայի առաջին խաղարկությունն էր. այդ ժամանակ ստեղծվել են մրցաշարի օրհներգը եւ խորհրդանիշը, որոնք օգտագործվում են մինչ օրս: 1992/93 մրցաշրջանից սկսած մրցաշարը կոչվում է «ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգա» ({{lang-en|UEFA Champions League}}): Չեմպիոնների լիգան հինգ անգամ կամ երեք անգամ անընդմեջ հաղթած ակումբը ստանում է գավաթ, որը հանձնվում է հաղթողներին, այսպես ասած «հավերժական պահեստավորում»: Ներկայումս միայն վեց թիմեր են ստացել այս արտոնությունը՝ «Ռեալ Մադրիդ»-ը, «Այաքս»-ը, «Բավարիա»-ն, «Միլան»-ը, «Լիվերպուլ»-ը, «Բարսելոնա»-ն: «Ռեալ Մադրիդ»-ը մրցաշարում հաղթանակների քանակով դարձել է ռեկորդակիր՝ այն նվաճելով 15 անգամ: Նաեւ ակումբին պատկանում է հաղթանակների ամենաերկար շարքը եզրափակիչում. նա հաղթել է առաջին հինգ մրցաշարերում (1956-1960 թվականներին): «Ռեալ»-ը նաեւ առաջին ակումբն է, որին հաջողվել է հաղթել Չեմպիոնների լիգան երեք անգամ անընդմեջ մրցաշարի նոր ձեւաչափով (2016, 2017 եւ 2018 թվականներին)։ «Յուվենտուս»-ը մյուս թիմերից ավելի հաճախ է պարտվել եզրափակիչ խաղերում (7 անգամ), «Բավարիա»-ն եւ «Բենֆիկա»-ն պարտվել են 5-ական անգամ: Իսպանիան մրցաշարում հաղթանակների քանակով ռեկորդակիր է՝ 20 անգամ, երկրորդ տեղում է Անգլիան է՝ 13 հաղթանակով: Բացի այդ, Անգլիային է պատկանում նաեւ մեկ այլ հետաքրքիր ձեռքբերում. մրցաշարում հաղթել են 6 տարբեր թիմեր այս երկրից, այսինքն՝ ավելի շատ, քան ցանկացած այլ երկրից: 8 անգամ եզրափակիչում հանդիպել են նույն երկրի ակումբները. երկու անգամ «Ռեալ»-ը հանդիպել է «Ատլետիկո»-ին (2014 եւ 2016 թվականներ) եւ մեկ անգամ «Վալենսիա»-ին (2000), «Միլան»-ը հանդիպել է «Յուվենտուս»-ին (2003), «Մանչեսթեր Յունայթեդ»-ը խաղացել է «Չելսի»-ի դեմ (2008), «Լիվերպուլ»-ը խաղացել է «Տոտտենհեմ»-ի դեմ (2019), «Բավարիա»-ն՝ Դորտմունդի «Բորուսիա»-ի դեմ (2013) եւ «Չելսի»-ն՝ «Մանչեսթեր Սիթի»-ի դեմ (2021 թվական)։ == Եզրափակիչներ == ; '''Լեգենդ''' {| class="wikitable" | style="background-color:#FBCEB1" |Матч завершился в [[дополнительное время]] |- | style="background-color:#cedff2" |Победитель в матче был определён в серии [[Послематчевые пенальти|послематчевых пенальти]] |- | style="background-color:#D0F0C0" |Переигровка |} {| class="sortable wikitable" width="100%" !Сезон !Страна !Победитель<ref name="UEFA">{{cite news |date=2013-05-19 |title=Football's premier club competition: History |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0oTrRG?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/index.html |archivedate=2012-03-25 |accessdate=2013-05-19 |publisher=Официальный сайт УЕФА |lang=en}} Каждый сезон имеет свою собственную страницу, ссылка на раздел «Предыдущие победители»: Для YYYY—ZZ сезона, см. <nowiki>http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=</nowiki>'''YYYY'''/index.html</ref><ref name="RSSSF">{{cite news |date=2013-05-19 |title=European Champions' Cup |url=http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0p1YhZ?url=http://www.rsssf.com/tablese/ec1.html |archivedate=2012-03-25 |accessdate=2013-05-19 |publisher=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]] |lang=en}}Каждый сезон имеет свою собственную страницу, ссылка на раздел «Победители»: Для YYYY—ZZ сезона, см. <nowiki>http://www.rsssf.com/ec/ec</nowiki>'''YYYYZZ'''.html#cc</ref> !Счёт<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Финалист<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Страна !Стадион<ref name="UEFA" /><ref name="RSSSF" /> !Место !Зрители ! width="3%" class="unsortable" |Прим. |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1955/1956|1955/56]] |{{դրոշ|Իսպանիա (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1956|4:3]] |Ռեյմս |{{Флаг Франции (1794—1958)}} [[Франция]] |{{Флаг Франции (1794—1958)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |38 239 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1956/1957|1956/57]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1957|2:0]] |[[Ֆիորենտինա]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |120 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1957/1958|1957/58]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1958|3:2]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |67 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1958/1959|1958/59]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания|Испания(]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1959|2:0]] |Ռեյմս |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Франция]] |{{Флаг ФРГ}} [[Мерседес-Бенц Арена (Штутгарт)|Некарштадиум]] |[[Штутгарт]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |80 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1959/1960|1959/60]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1960|7:3]] |[[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ|Այնտրախտ (Ֆրանկֆուրտ)]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |135 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1960/1961|1960/61]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1961|3:2]] |Բարսելոնա |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Швейцарии}} [[Стад де Сюисс|Ванкдорф]] |[[Берн]], [[Швейцария]] | align="center" |33 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1961/1962|1961/62]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1962|5:3]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Олимпийский стадион (Амстердам)|Олимпийский]] |[[Амстердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |65 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1962/1963|1962/63]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1963|2:1]] |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |45 700 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1963/1964|1963/64]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Ինտերնացիոնալե]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1964|3:1]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |72 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1964/1965|1964/65]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Ինտերնացիոնալե]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1965|1:0]] |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |85 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1965/1966|1965/66]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1966|2:1]] |Պարտիզան |{{Флаг Югославии (1945-1991)}} [[Югославия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |55 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1966/1967|1966/67]] |{{Флаг Шотландии}} [[Шотландия]] |[[Սելտիկ]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1967|2:1]] |[[Ինտերնացիոնալե]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Португалии}} [[Национальный стадион (Лиссабон)|Национальный]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |56 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1967/1968|1967/68]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1968|4:1]] |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |92 225 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1968/1969|1968/69]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1969|4:1]] |[[Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)|Այաքս]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1969/1970|1969/70]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Ֆեյենորդ]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1970|2:1]] |[[Սելտիկ]] |{{Флаг Шотландии}} [[Шотландия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1970/1971|1970/71]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)|Այաքս]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1971|2:0]] |[[Панатинаикос (футбольный клуб)|Панатинаикос]] |{{Флаг Греции (1970-1975)}} [[Греция]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |90 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1971/1972|1971/72]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)|Այաքս]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1972|2:0]] |[[Ինտերնացիոնալե]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Фейеноорд (стадион)|Де Куип]] |[[Роттердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |67 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1972/1973|1972/73]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)|Այաքս]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1973|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Югославии}} [[Райко Митич (стадион)|Црвена звезда]] |[[Белград]], [[Югославия]] | align="center" |93 500 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1973/1974|1973/74]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1974|1:1]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |49 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]]» победила в переигровке со счётом 4:0<ref name="replay final">{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1973/index.html|title=1973/74: Müller ends Bayern wait|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0pVlec?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1973/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |{{sort|1973/74|''Переигр.''}} |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="D0F0C0" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1974|4:0]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании (1945-1977)}} [[Испания]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |23 000 | align="center" | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1974/1975|1974/75]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1975|2:0]] |[[Лидс Юнайтед]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1975/1976|1975/76]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1976|1:0]] |[[Сент-Этьен (футбольный клуб)|Сент-Этьен]] |{{Флаг Франции (1958—1976)}} [[Франция]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |54 864 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1976/1977|1976/77]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1977|3:1]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Мёнхенгладбах)|Боруссия (Мёнхенгладбах)]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1977/1978|1977/78]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1978|1:0]] |[[Брюгге (футбольный клуб)|Брюгге]] |{{Флаг Бельгии}} [[Бельгия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |92 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1978/1979|1978/79]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ноттингем Форест]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1979|1:0]] |[[Мальмё (футбольный клуб)|Мальмё]] |{{Флаг Швеции}} [[Швеция]] |{{Флаг ФРГ}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |57 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1979/1980|1979/80]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ноттингем Форест]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1980|1:0]] |[[Гамбург (футбольный клуб)|Гамбург]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Испании (1977-1981)}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |50 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1980/1981|1980/81]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1981|1:0]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] |{{Флаг Испании (1977-1981)}} [[Испания]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Парк де Пренс]] |[[Париж]], [[Франция]] | align="center" |48 360 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1981/1982|1981/82]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Астон Вилла]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1982|1:0]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Фейеноорд (стадион)|Де Куип]] |[[Роттердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |46 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1982/1983|1982/83]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |[[Гамбург (футбольный клуб)|Гамбург]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1983|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |75 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1983/1984|1983/84]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1984|1:1]]{{comment|*|«Ливерпуль» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2}} |[[Рома (футбольный клуб)|Рома]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |69 693 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1983/index.html|title=1983/84: Kennedy spot on for Liverpool|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0q4M23?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1983/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1984/1985|1984/85]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Ювентус]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1985|1:0]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Бельгии}} [[Стадион короля Бодуэна|Эйзель]] |[[Брюссель]], [[Бельгия]] | align="center" |59 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1985/1986|1985/86]] |{{Флаг Румынии (1965-1989)}} [[Румыния]] |[[Стяуа]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1986|0:0]]{{comment|*|«Стяуа» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 2:0}} |[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Испании}} [[Рамон Санчес Писхуан (стадион)|Рамон Санчес Писхуан]] |[[Севилья]] [[Испания]] | align="center" |70 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Стяуа]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 2:0<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1985/index.html|title=1985/86: Steaua stun Barcelona|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0qcFVv?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1985/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1986/1987|1986/87]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Порту (футбольный клуб)|Порту]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1987|2:1]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг ФРГ}} [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |62 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1987/1988|1987/88]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[ПСВ (футбольный клуб)|ПСВ]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1988|0:0]]{{comment|*|«ПСВ» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5}} |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг ФРГ}} [[Мерседес-Бенц Арена (Штутгарт)|Некарштадиум]] |[[Штутгарт]], [[Федеративная Республика Германии (до 1990)|ФРГ]] | align="center" |70 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[ПСВ (футбольный клуб)|ПСВ]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1987/index.html|title=1987/88: PSV prosper from Oranje boom|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0rA3HF?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1987/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1988/1989|1988/89]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1989|4:0]] |[[Стяуа]] |{{Флаг Румынии (1965-1989)}} [[Румыния]] |{{Флаг Испании}} [[Камп Ноу]] |[[Барселона|Բարսելոնա]], [[Испания]] | align="center" |97 000 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1989/1990|1989/90]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] | align="center" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1990|1:0]] |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |57 500 | |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1990/1991|1990/91]] |{{Флаг Югославии (1945-1991)}} [[Югославия]] |[[Црвена звезда (футбольный клуб)|Црвена звезда]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1991|0:0]]{{comment|*|«Црвена звезда» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3}} |[[Олимпик Марсель]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Сан-Никола (стадион)|Сан-Никола]] |[[Бари]], [[Италия]] | align="center" |56 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Црвена звезда (футбольный клуб)|Црвена звезда]]» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1990/index.html|title=1990/91: Crvena Zvezda spot on|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0rh6V5?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1990/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Кубок европейских чемпионов 1991/1992|1991/92]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Кубка европейских чемпионов 1992|1:0]] |[[Сампдория]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (1923)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |70 827 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1992/1993|1992/93]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |[[Олимпик Марсель]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1993|1:0]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |64 400 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1993/1994|1993/94]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1994|4:0]] |[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |70 000 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1994/1995|1994/95]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |[[Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)|Այաքս]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1995|1:0]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Австрии}} [[Эрнст Хаппель (стадион)|Пратерштадиум]] |[[Вена]], [[Австрия]] | align="center" |49 730 | align="center" | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1995/1996|1995/96]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |[[Ювентус]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1996|1:1]]{{comment|*|«Ювентус» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2}} |[[Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)|Այաքս]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Нидерланды]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |67 000 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ювентус]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1995/index.html|title=1995/96: Juve hold their nerve|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0sFbA5?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1995/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1996/1997|1996/97]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1997|3:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Мюнхен)|Олимпиаштадион]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |59 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1997/1998|1997/98]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1998|1:0]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Италия]] |{{Флаг Нидерландов}} [[Йохан Кройф Арена|Амстердам Арена]] |[[Амстердам]], [[Нидерланды]] | align="center" |47 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1998/1999|1998/99]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 1999|2:1]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Испании}} [[Камп Ноу]] |[[Барселона|Բարսելոնա]], [[Испания]] | align="center" |90 045 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 1999/2000|1999/00]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2000|3:0]] |[[Валенсия (футбольный клуб)|Валенсия]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |78 759 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2000/2001|2000/01]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2001|1:1]]{{comment|*|«Бавария Мюнхен» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:4}} |[[Валенсия (футбольный клуб)|Валенсия]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Италии (1946—2003)}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |71 500 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]]» победила в серии послематчевых пенальти со счётом 5:4<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2000/index.html|title=2000/01: Kahn saves day for Bayern|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0smtCl?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2000/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2001/2002|2001/02]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2002|2:1]] |[[Байер 04 (футбольный клуб)|Байер 04]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Шотландии}} [[Хэмпден Парк]] |[[Глазго]], [[Шотландия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2002/2003|2002/03]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2003|0:0]]{{comment|*|«Милан» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2}} |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |{{Флаг Англии}} [[Олд Траффорд]] |[[Манчестер]], [[Англия]] | align="center" |63 215 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Милан (футбольный клуб)|Милан]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2002/index.html|title=2002/03: Shevchenko spot on for Milan|date=2010-07-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0tKAjS?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2002/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2003/2004|2003/04]] |{{Флаг Португалии}} [[Португалия]] |[[Порту (футбольный клуб)|Порту]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2004|3:0]] |[[Монако (футбольный клуб)|Монако]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Франция]] |{{Флаг Германии}} [[Фельтинс-Арена|Арена Ауфшальке]] |[[Гельзенкирхен]], [[Германия]] | align="center" |52 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2004/2005|2004/05]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2005|3:3]]{{comment|*|«Ливерпуль» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2}} |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] |{{Флаг Италии (2003—2006)}} [[Италия]] |{{Флаг Турции}} [[Олимпийский стадион (Стамбул)|Олимпийский стадион Ататюрка]] |[[Стамбул]], [[Турция]] | align="center" |70 024 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 3:2<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2004/index.html|title=2004/05: Liverpool belief defies Milan|date=2013-05-19|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0tsSdG?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2004/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2005/2006|2005/06]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2006|2:1]] |[[Арсенал (футбольный клуб, Лондон)|Арсенал (Лондон)]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции (1976-2020)}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |79 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2006/2007|2006/07]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |[[Միլան (ֆուտբոլային ակումբ)|Միլան]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2007|2:1]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Греции}} [[Олимпийский стадион (Афины)|Олимпийский]] |[[Афины]], [[Греция]] | align="center" |74 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2007/2008|2007/08]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2008|1:1]]{{comment|*|«Манчестер Юнайтед» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5}} |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг России}} [[Лужники (стадион)|Лужники]] |[[Москва]], [[Россия]] | align="center" |67 310 | align="center" |{{#tag:ref|«[[Манчестер Юнайтед]]» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 6:5<ref>{{cite news|lang=en|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2008/index.html|title=2007/08: Fate favours triumphant United|date=2010-05-21|publisher=Официальный сайт УЕФА|accessdate=2013-05-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/66R0uQ9en?url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=2008/index.html|archivedate=2012-03-25}}</ref>|group="nb"}} |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2008/2009|2008/09]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2009|2:0]] |[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Италии}} [[Олимпийский стадион (Рим)|Олимпийский]] |[[Рим]], [[Италия]] | align="center" |62 467 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2009/2010|2009/10]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |[[Ինտերնացիոնալե]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2010|2:0]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Испании}} [[Сантьяго Бернабеу (стадион)|Сантьяго Бернабеу]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |73 170 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2010/2011|2010/11]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2011|3:1]] |[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |87 695 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2011/2012|2011/12]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2012|1:1]]{{comment|*|«Челси» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 4:3}} |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Германии}} [[Альянц Арена]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |66 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2012/2013|2012/13]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2013|2:1]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |86 298 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2013/2014|2013/14]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" bgcolor="FBCEB1" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2014|4:1]] |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Португалии}} [[Эштадиу да Луш]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |60 976 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2014/2015|2014/15]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնա]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2015|3:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Олимпийский стадион (Берлин)|Олимпиаштадион]] |[[Берлин]], [[Германия]] | align="center" |70 442 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2015/2016|2015/16]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" bgcolor="cedff2" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2016|1:1]]{{comment|*|«Реал Мадрид» победил в серии послематчевых пенальти со счётом 5:3}} |[[Атлетико Мадрид]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |{{Флаг Италии}} [[Джузеппе Меацца (стадион)|Сан-Сиро]] |[[Милан]], [[Италия]] | align="center" |71 942 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2016/2017|2016/17]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2017|4:1]] |[[Ювентус]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Уэльса}} [[Миллениум (стадион)|Миллениум]] |[[Кардифф]], [[Уэльс]] | align="center" |74 500 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2017/2018|2017/18]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2018|3:1]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Украины}} [[Олимпийский (стадион, Киев)|НСК Олимпийский]] |[[Киев]], [[Украина]] | align="center" |61 561 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2018/2019|2018/19]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2019|2:0]] |[[Тоттенхэм Хотспур]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Испании}} [[Ванда Метрополитано]] |[[Мадрид]], [[Испания]] | align="center" |63 272 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2019/2020|2019/20]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |[[Бавария (футбольный клуб)|Бавария]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2020|1:0]] |[[Пари Сен-Жермен]] |{{Флаг Франции}} [[Франция]] |{{Флаг Португалии}} [[Эштадиу да Луш]] |[[Лиссабон]], [[Португалия]] | align="center" |0 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2020/2021|2020/21]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Челси (футбольный клуб)|Челси]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2021|1:0]] |[[Манчестер Сити (футбольный клуб)|Манчестер Сити]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Португалии}} [[Драган (стадион)|Драгау]] |[[Порту]], [[Португалия]] | align="center" |14 110 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2021/2022|2021/22]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2022|1:0]] |[[Ливерпуль (футбольный клуб)|Ливерпуль]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |{{Флаг Франции}} [[Стад де Франс]] |[[Сен-Дени]], [[Франция]] | align="center" |75 000 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2022/2023|2022/23]] |{{Флаг Англии}} [[Англия]] |[[Манчестер Сити (футбольный клуб)|Манчестер Сити]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2023|1:0]] |[[Ինտերնացիոնալե]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Турции}} [[Олимпийский стадион (Стамбул)|Олимпийский стадион Ататюрка]] |[[Стамбул]], [[Турция]] | align="center" |71 462 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2023/2024|2023/24]] |{{Флаг Испании}} [[Испания]] |[[Ռեալ Մադրիդ]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2024|2:0]] |[[Боруссия (футбольный клуб, Дортмунд)|Боруссия (Дортмунд)]] |{{Флаг Германии}} [[Германия]] |{{Флаг Англии}} [[Уэмбли (стадион)|Уэмбли]] |[[Лондон]], [[Англия]] | align="center" |86 212 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2024/2025|2024/25]] |{{Флаг Франции}} [[Франция]] |[[Пари Сен-Жермен]] | align="center" |[[Финал Лиги чемпионов УЕФА 2025|5:0]] |[[Ինտերնացիոնալե]] |{{Флаг Италии}} [[Италия]] |{{Флаг Германии}} [[Альянц Арена]] |[[Мюнхен]], [[Германия]] | align="center" |64 327 | |- | align="center" |[[Лига чемпионов УЕФА 2025/2026|2025/26]] | | | align="center" | | | |{{Флаг Венгрии}} [[Ференц Пушкаш (стадион, 2019)|Пушкаш Арена]] |[[Будапешт]], [[Венгрия]] | align="center" | | |} <references /> d2e3fars1w301a5dof2oecuzfekdmuh 0 1128698 10356957 10356306 2025-06-18T00:07:44Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356957 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ֆրանցիշեկ Քսավերի Զախարիասևիչ''' ({{lang-pl|Franciszek Ksawery Abgaro Zachariasiewicz}}<ref name="catholic-hierarchy">{{Cite web |title=Franciszek Zachariasiewicz |url=http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bzacha.html |access-date=2017 թ․ փետրվարի 11 |language=en |agency=catholic-hierarchy.org}}</ref><ref name="Franciszek Ksawery Zachariasiewicz">{{Cite web |title=Franciszek Ksawery Zachariasiewicz |url=http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/zachariasiewicz-franciszek-ksawery/ |access-date=2017 թ․ փետրվարի 11 |agency=tnk.krakow.pl}}</ref>. {{ԱԾ}}), լեհահայ եկեղեցական գործիչ. [[Տարնուվ|Տառնուվ]]ի եպիսկոպոս  (1.02.1836 — 13.07.1840), Պշեմիսլի արքեպիսկոպոս (13.07.1840 — 1845), [[Լվովի համալսարան]]ի ռեկտոր 1825—1826 թթ., պրոֆեսոր, աստվածաբանության դոկտոր (1797)։ == Կենսագրություն == Ծնվել ու մեծացել է լեհահայ ազնվականական ընտանիքում։ Սովորել է Ստանիսլավ քաղաքի [[Հիսուսի միաբանություն|ճիզվիտ]]ական վանքում, այնուհետև փիլիսոփայություն ու աստվածաբանություն է ուսումնասիրել Լվովի համալսարանում*<ref name="Nitecki">{{Cite book |author=[[Piotr Nitecki|P. Nitecki]] |title=Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny |date=2000 |isbn=83-211-1311-7 |kolumny=503 |miejsce=Warszawa |wydawca=[[Instytut Wydawniczy „Pax”]]}}</ref>, որից հետո Լվովի հայ կաթոլիկ եկեղեցու արքեպիսկոպոս Յակուբ Թումանովիչը նրան քահանա է ձեռնադրել<ref name="nota biograficzna">{{Cite web |title=Nota biograficzna Franciszka Zachariasiewicza na stronie diecezji tarnowskiej |url=http://www.diecezja.tarnow.pl/index.php/kuria/wydzialy/misyjny/50-artykul/statyczne/2883-zachariasiewicz-franciszek-abgaro-1770-1845 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230831174226/https://diecezja.tarnow.pl/index.php/kuria/wydzialy/misyjny/50-artykul/statyczne/2883-zachariasiewicz-franciszek-abgaro-1770-1845 |archive-date=2023 թ․ օգոստոսի 31 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 11 |agency=diecezja.tarnow.pl}}</ref>։ Զախարիասևիչը շարունակել է ուսումը [[Կրակովի համալսարան|Յագելոնյան համալսարան]]ում, 1797 թվականին ստացել աստվածաբանության դոկտորի աստիճան։ 1795 թվականից ծառայության է անցել Լվովի հայկական տաճարում։ 1812 թվականին հայկական դավանաբանական ծեսից անցել է լատինականին։ Այդ նույն տարում Ավստրիայի կայսրը նրան ազնվականական տիտղոս է շնորհել։ [[Կաթոլիկություն|Կաթոլիկ]] եկեղեցում իր ծառայությունը կատարելու հետ մեկտեղ եկեղեցու պատմության և իրավունքի թեմաներով դասախոսել է Լվովի համալսարանում, 1800 թվականին ստացել է [[դոցենտ]]ի, 1802 թվականին՝ պրոֆեսորի կոչում։ 1826—1827 թվականներին եղել է Լվովի համալսարանի ռեկտորը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://diecezja.tarnow.pl/index.php/kuria/wydzialy/misyjny/50-artykul/statyczne/2883-zachariasiewicz-franciszek-abgaro-1770-1845 Franciszek Ksawery Zachariasiewicz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230831174226/https://diecezja.tarnow.pl/index.php/kuria/wydzialy/misyjny/50-artykul/statyczne/2883-zachariasiewicz-franciszek-abgaro-1770-1845 |date=2023-08-31 }}{{ref-pl}} * [http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bzacha.html Franciszek Ksawery Zachariasiewicz]{{ref-en}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Զախարիասևիչ, Ֆրանցիշեկ}} [[Կատեգորիա:Աստվածաբանական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Բնօրինակում անաղբյուր հոդվածներ]] [[Կատեգորիա:Լվովի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:ՀԹՎ 2023 հոդվածներ]] ii0pw4tbjqcd1eq4myhq9oy7isdedym 2 1131757 10356617 10356477 2025-06-17T13:37:05Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356617 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալֆի Կաբիլյո''' ({{lang-hr|Ալֆի Կաբիլյո}}, 22 դեկտեմբերի 1935, [[Զագրեբ]], [[Հարավսլավիայի թագավորություն|Հարավսլավիայի Թագավորություն]], 1 ապրիլի 2025, [[Զագրեբ]], [[Խորվաթիա]]), խորվաթ կոմպոզիտոր, երաժիշտ, դիրիժոր։ Հայտնի երգերի, կինոերաժշտության հեղինակ (հնչյունավորել է 40 կինոնկար, այդ թվում՝ 2 երաժշտական ֆիլմ), երկու բալետի, 11 մյուզիքլի հեղինակ։ == Կենսագրություն == Կաբիլյոն իր առաջին երգը գրել է 8 տարեկանում<ref name="nacional">{{статья |ссылка=http://www.nacional.hr/articles/view/13748/5/ |автор=Skender, Melisa |заглавие='Jalta, Jalta' će ponovo puniti kazališta |год=2004 |язык=hr |издание=Nacional |месяц=3 |число=2 |номер=433 |archiveurl=https://www.webcitation.org/68oaoGDi5?url=http://www.nacional.hr/clanak/13748/jalta-jalta-ponovno-ce-puniti-kazalista |archivedate=2012-06-30 |accessdate=2011-06-24 |deadlink=yes}}</ref>։ Երաժշտություն է սովորել խորվաթ կոմպոզիտոր Ռուդոլֆ Մացի (Rudolf Matz) մոտ, այնուհետև ընդունվել է Վատրոսլավ Լիսինսկու անվան երաժշտական դպրոցը։ Երաժշտություն ստեղծելու հմտությունները թարմացնելուն նրան օգնում էր Ռոջեր Սամինը (Roger Samyn)<ref name="croatian_pop_music">{{cite web |title=Alfi Kabiljo |url=http://www.croatianpopmusic.com/Alfi%20Kabiljo%20Biografija.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DHT88ZlE?url=http://www.croatianpopmusic.com/Alfi%20Kabiljo%20Biografija.htm |archivedate=2012-12-29 |accessdate=2011-06-24 |website=Croatian Pop Music |lang=hr}}</ref>։ Թեև նա ավարտել է [[Զագրեբի համալսարան|Զագրեբի համալսարանի]] ճարտարապետական ֆակուլտետը, այդպես էլ երբեք չի օգտագործել իր դիպլոմը<ref name="nacional" />։ Կաբիլյոն իր կյանքի մեծ մասն անցկացրել է Զագրեբի Շալատա (Šalata) հեղինակավոր արվարձանում, բայց որոշ ժամանակ նաև գտնվել է [[Փարիզ|Փարիզում]]<ref name="šalata">{{cite web |author=Iličković, Mladen |date=2007-05-14 |title=KBC Šalata sustavno truje Zagrepčane |url=http://www.h-alter.org/tekst/kbc-salata-sustavno-truje-zagrepcane/5388 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DHT6ab94?url=http://www.h-alter.org/vijesti/ekologija/kbc-salata-sustavno-truje-zagrepcane |archivedate=2012-12-29 |accessdate=2011-06-24 |website=H-Alter |lang=hr}}</ref>։ Ալֆի Կաբիլյոն իր պրոֆեսիոնալ կարիերան սկսել է 1957 թվականին։ Նրա երգերը կատարել են հայտնի խորվաթ երգիչներ տեղական և միջազգային փառատոներում։ Վերջին տասնամյակներում Ալֆի Կաբիլյոն անփոփոխ մտել է հեղինակավոր երգի մրցույթների ժյուրիի կազմում։ 1950-ականների վերջին և 1960-ականներին Կաբիլդժոն երկար ժամանակ ապրել է [[Լոնդոն|Լոնդոնում]], եղել է Վեստ-Էնդի թատրոնների մշտական այցելու, որտեղ հենց ծնվում էր ռոք-օպերայի (կամ ռոք-մյուզիքլի) ժանրը։ Ալֆի Կաբիլյոն եղել է Խորվաթիայի կոմպոզիտորների միության (խորվ.՝ Hrvatsko društvo skladatelja) նախագահ և Փառատոնային կազմակերպությունների միջազգային ֆեդերացիայի (ֆր.՝ Federation Internationale des Organisations de Festivals, FIDOF) անդամ<ref name="croatian_pop_music" />։ Ընկերություն է անում շատ կինոաստղերի հետ, մասնավորապես [[Շերոն Սթոուն|Շերոն Սթոունի]] հետ, ում հետ մտերմացել է «Մկրատներ» (1991) հոլիվուդյան թրիլերի վրա աշխատելիս։ Ալֆի Կաբիլյոն հանդիսանում է մեծ թվով սաունդթրեքների հեղինակ, այդ թվում նաև արտասահմանյան ֆիլմերի, ինչպես նաև բազմաթիվ հեռուստասերիալների Խորվաթական հեռուստատեսությամբ։ Մասնավորապես, Կաբիլյոն գրել է երաժշտություն խորվաթական կինեմատոգրաֆիայի ճանաչված գլուխգործոցի համար, որը պարգևատրվել է բազմաթիվ կինոփառատոների մրցանակներով՝ ռեժիսոր Լորդան Զաֆրանովիչի «Օկուպացիան 26 պատկերներում» (1978) ռազմական դրամայի համար։ Կաբիլյոյի ամենահայտնի և առավել ճանաչված ստեղծագործությունը «Յալթա, Յալթա» մյուզիքլի (1971) երաժշտությունն է, որի համար 2004 թվականին կոմպոզիտորն արժանացել է «Պորին» (Porin) ազգային երաժշտական մրցանակին՝ որպես magnum opus<ref name="croatian_pop_music" />։ Մահացել է 2025 թվականի ապրիլի 1-ին [[Զագրեբ|Զագրեբում]]<ref>{{Cite web |date=2025-04-02 |title=ALFI KABILJO (Zagreb, 22. prosinca 1935. – Zagreb, 1. travnja 2025.) |url=https://www.hds.hr/alfi-kabiljo-zagreb-22-prosinca-1935-zagreb-1-travnja-2025/ |access-date=2025-04-04 |website=HDS |lang=hr}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} sl10jj440rllhfg3f1o2s9xjzg6mysf 10356620 10356617 2025-06-17T13:42:33Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356620 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալֆի Կաբիլյո''' ({{lang-hr|Ալֆի Կաբիլյո}} ({{ԱԾ}}), խորվաթ կոմպոզիտոր, երաժիշտ, դիրիժոր։ Հայտնի երգերի, կինոերաժշտության հեղինակ (հնչյունավորել է 40 կինոնկար, այդ թվում՝ 2 երաժշտական ֆիլմ), երկու բալետի, 11 մյուզիքլի հեղինակ։ == Կենսագրություն == Կաբիլյոն իր առաջին երգը գրել է 8 տարեկանում<ref name="nacional">{{статья |ссылка=http://www.nacional.hr/articles/view/13748/5/ |автор=Skender, Melisa |заглавие='Jalta, Jalta' će ponovo puniti kazališta |год=2004 |язык=hr |издание=Nacional |месяц=3 |число=2 |номер=433 |archiveurl=https://www.webcitation.org/68oaoGDi5?url=http://www.nacional.hr/clanak/13748/jalta-jalta-ponovno-ce-puniti-kazalista |archivedate=2012-06-30 |accessdate=2011-06-24 |deadlink=yes}}</ref>։ Երաժշտություն է սովորել խորվաթ կոմպոզիտոր Ռուդոլֆ Մացի (''Rudolf Matz'') մոտ, այնուհետև ընդունվել է Վատրոսլավ Լիսինսկու անվան երաժշտական դպրոցը։ Երաժշտություն ստեղծելու հմտությունները թարմացնելուն նրան օգնում էր Ռոջեր Սամինը (''Roger Samyn'')<ref name="croatian_pop_music">{{cite web |title=Alfi Kabiljo |url=http://www.croatianpopmusic.com/Alfi%20Kabiljo%20Biografija.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DHT88ZlE?url=http://www.croatianpopmusic.com/Alfi%20Kabiljo%20Biografija.htm |archivedate=2012-12-29 |accessdate=2011-06-24 |website=Croatian Pop Music |lang=hr}}</ref>։ Թեև նա ավարտել է [[Զագրեբի համալսարան|Զագրեբի համալսարանի]] ճարտարապետական ֆակուլտետը, այդպես էլ երբեք չի օգտագործել իր դիպլոմը<ref name="nacional" />։ Կաբիլյոն իր կյանքի մեծ մասն անցկացրել է Զագրեբի Շալատա (''Šalata'') հեղինակավոր արվարձանում, բայց որոշ ժամանակ նաև գտնվել է [[Փարիզ|Փարիզում]]<ref name="šalata">{{cite web |author=Iličković, Mladen |date=2007-05-14 |title=KBC Šalata sustavno truje Zagrepčane |url=http://www.h-alter.org/tekst/kbc-salata-sustavno-truje-zagrepcane/5388 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DHT6ab94?url=http://www.h-alter.org/vijesti/ekologija/kbc-salata-sustavno-truje-zagrepcane |archivedate=2012-12-29 |accessdate=2011-06-24 |website=H-Alter |lang=hr}}</ref>։ Ալֆի Կաբիլյոն իր պրոֆեսիոնալ կարիերան սկսել է 1957 թվականին։ Նրա երգերը կատարել են հայտնի խորվաթ երգիչներ տեղական և միջազգային փառատոներում։ Վերջին տասնամյակներում Ալֆի Կաբիլյոն անփոփոխ մտել է հեղինակավոր երգի մրցույթների ժյուրիի կազմում։ 1950-ականների վերջին և 1960-ականներին Կաբիլդժոն երկար ժամանակ ապրել է [[Լոնդոն|Լոնդոնում]], եղել է Վեստ-Էնդի թատրոնների մշտական այցելու, որտեղ հենց ծնվում էր ռոք-օպերայի (կամ ռոք-մյուզիքլի) ժանրը։ Ալֆի Կաբիլյոն եղել է Խորվաթիայի կոմպոզիտորների միության (խորվ.՝ ''Hrvatsko društvo skladatelja'') նախագահ և Փառատոնային կազմակերպությունների միջազգային ֆեդերացիայի (ֆր.՝ ''Federation Internationale des Organisations de Festivals, FIDOF'') անդամ<ref name="croatian_pop_music" />։ Ընկերություն է անում շատ կինոաստղերի հետ, մասնավորապես [[Շերոն Սթոուն|Շերոն Սթոունի]] հետ, ում հետ մտերմացել է «Մկրատներ» (1991) հոլիվուդյան թրիլերի վրա աշխատելիս։ Ալֆի Կաբիլյոն հանդիսանում է մեծ թվով սաունդթրեքների հեղինակ, այդ թվում նաև արտասահմանյան ֆիլմերի, ինչպես նաև բազմաթիվ հեռուստասերիալների Խորվաթական հեռուստատեսությամբ։ Մասնավորապես, Կաբիլյոն գրել է երաժշտություն խորվաթական կինեմատոգրաֆիայի ճանաչված գլուխգործոցի համար, որը պարգևատրվել է բազմաթիվ կինոփառատոների մրցանակներով՝ ռեժիսոր Լորդան Զաֆրանովիչի «Օկուպացիան 26 պատկերներում» (1978) ռազմական դրամայի համար։ Կաբիլյոյի ամենահայտնի և առավել ճանաչված ստեղծագործությունը «Յալթա, Յալթա» մյուզիքլի (1971) երաժշտությունն է, որի համար 2004 թվականին կոմպոզիտորն արժանացել է «Պորին» (Porin) ազգային երաժշտական մրցանակին՝ որպես ''magnum opus''<ref name="croatian_pop_music" />։ Մահացել է 2025 թվականի ապրիլի 1-ին [[Զագրեբ|Զագրեբում]]<ref>{{Cite web |date=2025-04-02 |title=ALFI KABILJO (Zagreb, 22. prosinca 1935. – Zagreb, 1. travnja 2025.) |url=https://www.hds.hr/alfi-kabiljo-zagreb-22-prosinca-1935-zagreb-1-travnja-2025/ |access-date=2025-04-04 |website=HDS |lang=hr}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} oawk8rfpp8qt4yrdaf16hipkhis8o1f 10356746 10356620 2025-06-17T17:50:37Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356746 wikitext text/x-wiki {{однофамильцы|Фан (фамилия)|}} {{Художник}} '''Сирил Конго''' ({{lang-fr|Cyril Kongo}}; настоящее имя — '''Сирил Фан''' ({{lang-fr|Cyril Phan}}); {{ДатаРождения|||1969}}, [[Тулуза]], [[Франция]]) — французский [[граффити]]-художник. == Биография == Отец будущего художника был вьетнамцем, а мать — француженкой. Своё раннее детство Сирил Фан провёл во [[Вьетнам]]е, вплоть до [[Падение Сайгона|падения Сайгона]] в 1975 году. В подростковом возрасте он несколько лет жил в [[Браззавиль|Браззавиле]], столице [[Республика Конго|Республике Конго]]. Это обстоятельство послужило причиной появления псевдонима художника, Сирил Конго<ref>{{книга |ссылка=http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |заглавие=Kongo |год=2016 |язык=und |место=Paris |издательство=Editions Cercle d'art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826225136/http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |archive-date=2019-08-26}}</ref>. В 1986 году он начал наносить надписи на [[париж]]ские стены, чтобы установить свою метку. В 1988 году он присоединился к «Команде MAC» ({{lang-fr|MAC crew}}), группе парижских граффити-художников, с которыми он создавал с 1989 по 2001 год монументальные муралы, особенно в США, где он сотрудничал с группой нью-йоркских граффити-художников [[TATS CRU|«TATS CRU»]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date=2017 |title=About Graffiti and Street Art |url=http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826223638/http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-date=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |website=Speerstra gallery |deadlink=no}}</ref>. Режиссер ATN посвятил документальный фильм «Трумак, от Парижа до Южного Бронкса» ({{lang-fr|Trumac, de Paris à South-Bronx}}) этим впечатляющим работам (включая стену длиной около 50 метров и высотой 8 метров)<ref>{{Cite web |last=ATN |first= |date=2002 |title=Trumac de Paris à South-Bronx |url=https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229060159/https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>. Сирил Конго также появился в фильме 2004 года, снятом режиссёром-документалистом Марком-Орелем Веккьоне «Писатели, 20 лет граффити в Париже 1983—2003» ({{lang-fr|Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003}})<ref>{{Cite web |last=Vecchione |first=Marc-Aurèle |date=2004 |title=Writers, 20 ans de graffiti à Paris, 1983-2003 |url=https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229113604/https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>. В 2002 году вместе с «Командой MAC» Сирил Конго запустил «Kosmopolite», первый международный фестиваль граффити во Франции, финансируемый пригородом [[Баньоле]], где он проживал. В 2011 году «Kosmopolite» отправился по всему миру с «Kosmopolite art tour», ежегодным мероприятием в крупных центрах граффити: Амстердаме (Нидерланды), Брюсселе (Бельгия), Касабланке (Марокко), Сан-Паулу (Бразилия), Сантьяго (Чили), Джакарте (Индонезия)<ref>{{Cite news |last=Mranani |first=Awis |date=2012 |title=The Universal Language of  Graffiti |url=http://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Jakarta Globe}}</ref>. Достигнув своей основной цели, отделить искусство граффити от его коннотации в качестве вандализма, «Kosmopolite» был реорганизован с 2011 года, занявшись организацией бесплатных семинаров по городским искусствам, сначала для молодёжи, а затем и для более старших поколений. Благодаря «Нарваленду» ({{lang-en|Narvaland}}), арт-студии «Kosmopolite», Сирил Конго сумел по его выражению «выскочить с улицы в студию». Ныне его работы представлены в галереях и на выставках. == Творчество == [[Файл:Saigon, 2011, acrylique et aérosol sur toile, 200x200.tif|thumb|Сайгон, работа Сирила Конго 2011 года]] Искусство Сирила Конго основано на [[леттеринг]]е, то есть больших красочных буквах, написанных спрей-краской, типичных для надписей городского искусства. С 1986 по 2000 год Конго писал огромные муралы на стенах и различных других опорах в Париже и его пригородах, а также по всему миру. Единственными оставшимися следами его творчества этого периода являются фотографии и фильмы. С 2000 года художник начал создать более долговечные произведения искусства. В 2009 году две его картины были выставлены в парижском музее [[Большой дворец (Париж)|Большого дворца]] в рамках выставки «Надписи в Большом дворце» ({{lang-en|Tags in the Grand Palais}}), организованной коллекционером искусства Аленом-Доминиником Галлизией. В 2011 году Клод Кунец, парижский арт-дилер, организовал первую персональную выставку Конго «Свет, исходящий с улицы» ({{lang-fr|De la rue jaillit la lumière}}). С тех пор выставки его работ стали многочисленными и начали проводиться по всему миру<ref>{{Cite news |last=Mun-Delsall |first=Y-Jean |date=2015-07-02 |title=Overflowing With Color, Energy And Optimism, Kongo's Graffiti Art Speaks About Living In The Moment |url=https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420050450/https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref>. Фасад «Заморского города» ({{lang-fr|Cité des Outre-mer}}) в Париже украшает мурал Сирила Конго<ref>{{Cite news |last= |first= |date=2017-03-17 |title=French street artist Kongo attends the launching of the "Cite des Outre-mer" |url=http://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223647/https://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Getty images}}</ref>. С приходом признания художника престижные бренды начали делать заказы у Конго для создания предметов роскоши<ref>{{книга |автор=Kastner, Olga Louisa |заглавие=When Luxury Meets Art. Forms of Collaboration between Luxury Brands and the Arts |год=2013 |язык=en |издательство={{Нп3|Springer Gabler}} |страницы=91—92}}</ref>, включая шёлковый шарф (a carré) дома моды [[Hermès|«Hermès»]] в 2011 году<ref>{{Cite news |last=Teo |first=Annabelle |date=2011-12-08 |title=Graffiti Artist Kongo: Street Art and Silk Scarves |url=http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420045637/http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Asia Tatler}}</ref><ref>{{Cite news |last=Casadei |first=Marta |date=2011 |title=Hermès Presents Graff by Kongo |url=http://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826225138/https://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Vogue}}</ref>, баллончик с краской [[пат де вер]] для производителя кристаллов [[Daum (студия)|«Daum»]] в 2016 году<ref>{{Cite news |last=Tay |first=Michelle |date=2016-04-07 |title=Crystal Meets Graffiti in Daum's New Collaboration with Kongo |url=http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180116194713/http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archivedate=2018-01-16 |accessdate=2019-08-27 |work=Blouin art info}}</ref> и часы для [[Richard Mille|«Richard Mille»]]<ref>{{Cite news |last=Doerr |first=Elisabeth |date=2016-06-23 |title=Street Artist Cyril Kongo Applies Graffiti Art To Richard Mille Movement In Extraordinary RM 68-01 |url=https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190411155845/https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archivedate=2019-04-11 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref><ref>{{Cite news |last=Frank |first=Robert |date=2016-08-15 |title=This $800,000 graffiti watch is already sold out |url=http://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Yahoo finance}}</ref><ref>{{Cite news |last=Felder |first=Rachel |date=2016-11-13 |title=Tattoo and Graffiti Artists Add Their Flair to Watches |url=https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223633/https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=New York Times}}</ref>. == Литература == * [http://www.cercledart.com/livres/kongo/ ''Kongo'', éditions Cercle d’art (2016)] * James T. Murray, Karla T. Murray, ''[http://gingkopress.com/shop/broken-windows-graffiti-nyc/ Broken Windows : graffiti NYC]'', Gingko press Inc. (2003). == Примечания == {{примечания}} == Ссылки == * [http://kosmopolite.com/kongo/ Kongo на kosmopolite.com] * [https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I Фильм «Трумак, от Парижа до Южного Бронкса»] gx045g8wp2l90wyhclmrxif1106vjrq 10356782 10356746 2025-06-17T18:35:05Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356782 wikitext text/x-wiki '''Սիրիլ Կոնգո''' ({{Lang-fr|Cyril Kongo}} իսկական անունը, '''Սիրիլ Ֆան''' ({{Lang-fr|Cyril Phan}} ), ֆրանսիացի [[գրաֆիտի]] նկարիչ։ == Կենսագրություն == Ապագա նկարչի հայրը վիետնամցի էր, իսկ մայրը՝ ֆրանսուհի։ Սիրիլ Ֆանն իր վաղ մանկությունն անցկացրել է [[Վիետնամ|Վիետնամում]], մինչև 1975 թվականին [[Սայգոն|Սայգոնի]] անկումը։ Դեռահաս տարիքում նա մի քանի տարի ապրել է [[Բրազավիլ|Բրազավիլում]]՝ [[Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետության]] մայրաքաղաքում: Այս հանգամանքը պատճառ դարձավ արվեստագետի՝ Սիրիլ [[Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգո]] կեղծանվան առաջացման համար<ref>{{книга |ссылка=http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |заглавие=Kongo |год=2016 |язык=und |место=Paris |издательство=Editions Cercle d'art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826225136/http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |archive-date=2019-08-26}}</ref>։ 1986 թվականին նա սկսեց գրություններ անել [[Փարիզ|Փարիզի]] պատերին՝ իր նշանը թողնելու համար: 1988 թվականին նա միացավ «MAC թիմին» ({{Lang-fr|MAC crew}})՝ փարիզյան գրաֆիտի նկարիչների խմբին, որոնց հետ 1989-ից մինչև 2001 թվականը ստեղծում էր մոնումենտալ պատի նկարներ, հատկապես [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ում]], որտեղ նա համագործակցում էր նյույորքյան գրաֆիտի նկարիչների «TATS CRU» խմբի հետ<ref>{{Cite web |last= |first= |date=2017 |title=About Graffiti and Street Art |url=http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826223638/http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-date=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |website=Speerstra gallery |deadlink=no}}</ref>։ ATN ռեժիսորը «Թրումակ, [[Փարիզ|Փարիզից]] մինչև Հարավային Բրոնքս» (՝ {{Lang-fr|Trumac, de Paris à South-Bronx}}) վավերագրական ֆիլմը նվիրել է այս տպավորիչ աշխատանքներին (ներառյալ մոտ 50 մետր երկարությամբ և 8 մետր բարձրությամբ պատը)<ref>{{Cite web |last=ATN |first= |date=2002 |title=Trumac de Paris à South-Bronx |url=https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229060159/https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>։ Սիրիլ Կոնգոն նաև հայտնվել է 2004 թվականի ֆիլմում, որը նկարահանվել է վավերագրական ռեժիսոր Մարկ-Օրել Վեքիոնի կողմից՝ «Գրաֆիտի նկարիչներ, 20 տարի գրաֆիտի Փարիզում 1983-2003» ({{Lang-fr|Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003}}՝ Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003)<ref>{{Cite web |last=Vecchione |first=Marc-Aurèle |date=2004 |title=Writers, 20 ans de graffiti à Paris, 1983-2003 |url=https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229113604/https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>։ 2002 թվականին «MAC թիմի» հետ միասին Սիրիլ Կոնգոն մեկնարկեց «Kosmopolite»-ը՝ Ֆրանսիայի առաջին միջազգային գրաֆիտի փառատոնը, որը ֆինանսավորվում էր Բանյոլե արվարձանի կողմից, որտեղ նա ապրում էր։ 2011 թվականին «Kosmopolite»-ը շրջեց ամբողջ աշխարհով՝ «Kosmopolite art tour»-ով, գրաֆիտիի խոշոր կենտրոններում տեղի ունեցող ամենամյա միջոցառմամբ՝ [[Ամստերդամ]] ([[Նիդերլանդներ]]), [[Բրյուսել]] ([[Բելգիա]]), [[Կասաբլանկա]] ([[Մարոկկո]]), [[Սան Պաուլո|Սան Պաուլու]] ([[Բրազիլիա]]), [[Սանտյագո]] ([[Չիլի]]), [[Ջակարտա]] ([[Ինդոնեզիա]])<ref>{{Cite news |last=Mranani |first=Awis |date=2012 |title=The Universal Language of  Graffiti |url=http://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Jakarta Globe}}</ref>։ Հասնելով իր հիմնական նպատակին՝ գրաֆիտի արվեստը վանդալիզմի համբավից անջատելուն, «Kosmopolite»-ը 2011 թվականից վերակազմակերպվեց՝ սկսելով անվճար քաղաքային արվեստների սեմինարներ կազմակերպել, սկզբում երիտասարդների, իսկ հետո նաև ավելի տարեց սերունդների համար: Благодаря «Нарваленду» ({{lang-en|Narvaland}}), арт-студии «Kosmopolite», Сирил Конго сумел по его выражению «выскочить с улицы в студию». Ныне его работы представлены в галереях и на выставках. == Творчество == [[Файл:Saigon, 2011, acrylique et aérosol sur toile, 200x200.tif|thumb|Сайгон, работа Сирила Конго 2011 года]] Искусство Сирила Конго основано на [[леттеринг]]е, то есть больших красочных буквах, написанных спрей-краской, типичных для надписей городского искусства. С 1986 по 2000 год Конго писал огромные муралы на стенах и различных других опорах в Париже и его пригородах, а также по всему миру. Единственными оставшимися следами его творчества этого периода являются фотографии и фильмы. С 2000 года художник начал создать более долговечные произведения искусства. В 2009 году две его картины были выставлены в парижском музее [[Большой дворец (Париж)|Большого дворца]] в рамках выставки «Надписи в Большом дворце» ({{lang-en|Tags in the Grand Palais}}), организованной коллекционером искусства Аленом-Доминиником Галлизией. В 2011 году Клод Кунец, парижский арт-дилер, организовал первую персональную выставку Конго «Свет, исходящий с улицы» ({{lang-fr|De la rue jaillit la lumière}}). С тех пор выставки его работ стали многочисленными и начали проводиться по всему миру<ref>{{Cite news |last=Mun-Delsall |first=Y-Jean |date=2015-07-02 |title=Overflowing With Color, Energy And Optimism, Kongo's Graffiti Art Speaks About Living In The Moment |url=https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420050450/https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref>. Фасад «Заморского города» ({{lang-fr|Cité des Outre-mer}}) в Париже украшает мурал Сирила Конго<ref>{{Cite news |last= |first= |date=2017-03-17 |title=French street artist Kongo attends the launching of the "Cite des Outre-mer" |url=http://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223647/https://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Getty images}}</ref>. С приходом признания художника престижные бренды начали делать заказы у Конго для создания предметов роскоши<ref>{{книга |автор=Kastner, Olga Louisa |заглавие=When Luxury Meets Art. Forms of Collaboration between Luxury Brands and the Arts |год=2013 |язык=en |издательство={{Нп3|Springer Gabler}} |страницы=91—92}}</ref>, включая шёлковый шарф (a carré) дома моды [[Hermès|«Hermès»]] в 2011 году<ref>{{Cite news |last=Teo |first=Annabelle |date=2011-12-08 |title=Graffiti Artist Kongo: Street Art and Silk Scarves |url=http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420045637/http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Asia Tatler}}</ref><ref>{{Cite news |last=Casadei |first=Marta |date=2011 |title=Hermès Presents Graff by Kongo |url=http://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826225138/https://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Vogue}}</ref>, баллончик с краской [[пат де вер]] для производителя кристаллов [[Daum (студия)|«Daum»]] в 2016 году<ref>{{Cite news |last=Tay |first=Michelle |date=2016-04-07 |title=Crystal Meets Graffiti in Daum's New Collaboration with Kongo |url=http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180116194713/http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archivedate=2018-01-16 |accessdate=2019-08-27 |work=Blouin art info}}</ref> и часы для [[Richard Mille|«Richard Mille»]]<ref>{{Cite news |last=Doerr |first=Elisabeth |date=2016-06-23 |title=Street Artist Cyril Kongo Applies Graffiti Art To Richard Mille Movement In Extraordinary RM 68-01 |url=https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190411155845/https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archivedate=2019-04-11 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref><ref>{{Cite news |last=Frank |first=Robert |date=2016-08-15 |title=This $800,000 graffiti watch is already sold out |url=http://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Yahoo finance}}</ref><ref>{{Cite news |last=Felder |first=Rachel |date=2016-11-13 |title=Tattoo and Graffiti Artists Add Their Flair to Watches |url=https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223633/https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=New York Times}}</ref>. == Литература == * [http://www.cercledart.com/livres/kongo/ ''Kongo'', éditions Cercle d’art (2016)] * James T. Murray, Karla T. Murray, ''[http://gingkopress.com/shop/broken-windows-graffiti-nyc/ Broken Windows : graffiti NYC]'', Gingko press Inc. (2003). == Примечания == {{примечания}} == Ссылки == * [http://kosmopolite.com/kongo/ Kongo на kosmopolite.com] * [https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I Фильм «Трумак, от Парижа до Южного Бронкса»] k0pzqc9n7sf5a0822ftvwcxmbcnlkig 10357150 10356782 2025-06-18T07:38:00Z Անահիտ Կիրանց 93820 10357150 wikitext text/x-wiki '''Սիրիլ Կոնգո''' ({{Lang-fr|Cyril Kongo}} իսկական անունը, '''Սիրիլ Ֆան''' ({{Lang-fr|Cyril Phan}} ), ֆրանսիացի [[գրաֆիտի]] նկարիչ։ == Կենսագրություն == Ապագա նկարչի հայրը վիետնամցի էր, իսկ մայրը՝ ֆրանսուհի։ Սիրիլ Ֆանն իր վաղ մանկությունն անցկացրել է [[Վիետնամ|Վիետնամում]], մինչև 1975 թվականին [[Սայգոն|Սայգոնի]] անկումը։ Դեռահաս տարիքում նա մի քանի տարի ապրել է [[Բրազավիլ|Բրազավիլում]]՝ [[Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետության]] մայրաքաղաքում: Այս հանգամանքը պատճառ դարձավ արվեստագետի՝ Սիրիլ [[Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգո]] կեղծանվան առաջացման համար<ref>{{книга |ссылка=http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |заглавие=Kongo |год=2016 |язык=und |место=Paris |издательство=Editions Cercle d'art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826225136/http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |archive-date=2019-08-26}}</ref>։ 1986 թվականին նա սկսեց գրություններ անել [[Փարիզ|Փարիզի]] պատերին՝ իր նշանը թողնելու համար: 1988 թվականին նա միացավ «MAC թիմին» ({{Lang-fr|MAC crew}})՝ փարիզյան գրաֆիտի նկարիչների խմբին, որոնց հետ 1989-ից մինչև 2001 թվականը ստեղծում էր մոնումենտալ պատի նկարներ, հատկապես [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ում]], որտեղ նա համագործակցում էր նյույորքյան գրաֆիտի նկարիչների «TATS CRU» խմբի հետ<ref>{{Cite web |last= |first= |date=2017 |title=About Graffiti and Street Art |url=http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826223638/http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-date=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |website=Speerstra gallery |deadlink=no}}</ref>։ ATN ռեժիսորը «Թրումակ, [[Փարիզ|Փարիզից]] մինչև Հարավային Բրոնքս» (՝ {{Lang-fr|Trumac, de Paris à South-Bronx}}) վավերագրական ֆիլմը նվիրել է այս տպավորիչ աշխատանքներին (ներառյալ մոտ 50 մետր երկարությամբ և 8 մետր բարձրությամբ պատը)<ref>{{Cite web |last=ATN |first= |date=2002 |title=Trumac de Paris à South-Bronx |url=https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229060159/https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>։ Սիրիլ Կոնգոն նաև հայտնվել է 2004 թվականի ֆիլմում, որը նկարահանվել է վավերագրական ռեժիսոր Մարկ-Օրել Վեքիոնի կողմից՝ «Գրաֆիտի նկարիչներ, 20 տարի գրաֆիտի Փարիզում 1983-2003» ({{Lang-fr|Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003}}՝ Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003)<ref>{{Cite web |last=Vecchione |first=Marc-Aurèle |date=2004 |title=Writers, 20 ans de graffiti à Paris, 1983-2003 |url=https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229113604/https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>։ 2002 թվականին «MAC թիմի» հետ միասին Սիրիլ Կոնգոն մեկնարկեց «Kosmopolite»-ը՝ Ֆրանսիայի առաջին միջազգային գրաֆիտի փառատոնը, որը ֆինանսավորվում էր Բանյոլե արվարձանի կողմից, որտեղ նա ապրում էր։ 2011 թվականին «Kosmopolite»-ը շրջեց ամբողջ աշխարհով՝ «Kosmopolite art tour»-ով, գրաֆիտիի խոշոր կենտրոններում տեղի ունեցող ամենամյա միջոցառմամբ՝ [[Ամստերդամ]] ([[Նիդերլանդներ]]), [[Բրյուսել]] ([[Բելգիա]]), [[Կասաբլանկա]] ([[Մարոկկո]]), [[Սան Պաուլո|Սան Պաուլու]] ([[Բրազիլիա]]), [[Սանտյագո]] ([[Չիլի]]), [[Ջակարտա]] ([[Ինդոնեզիա]])<ref>{{Cite news |last=Mranani |first=Awis |date=2012 |title=The Universal Language of  Graffiti |url=http://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Jakarta Globe}}</ref>։ Հասնելով իր հիմնական նպատակին՝ գրաֆիտի արվեստը վանդալիզմի համբավից անջատելուն, «Kosmopolite»-ը 2011 թվականից վերակազմակերպվեց՝ սկսելով անվճար քաղաքային արվեստների սեմինարներ կազմակերպել, սկզբում երիտասարդների, իսկ հետո նաև ավելի տարեց սերունդների համար: «Նարվալենդ» ({{Lang-en|Narvaland}}.) նախագծի, ինչպես նաև «Kosmopolite» արվեստանոցի շնորհիվ Սիրիլ Կոնգոն, իր խոսքերով՝ «փողոցից ստուդիա ցատկեց»։ Այժմ նրա գործերը ներկայացված են ցուցասրահներում և ցուցահանդեսներում։ == Ստեղծագործություն == Սիրիլ Կոնգոյի [[Արվեստ|արվեստը]] հիմնված է լեթերինգի վրա՝ այսինքն մեծ ու գունեղ տառերի, որոնք գծված են սփրեյ ներկով և բնորոշ են քաղաքային արվեստի գրություններին։ 1986-ից մինչև 2000 թվականը Կոնգոն հսկայական մուրալներ էր նկարում [[Փարիզ|Փարիզում]] և նրա արվարձաններում՝ ինչպես նաև ամբողջ աշխարհում գտնվող պատերին և տարբեր այլ մակերեսների վրա։ Այդ ժամանակաշրջանի նրա արվեստից միակ պահպանված հետքերը լուսանկարներն ու ֆիլմերն են։ 2000 թվականից սկսած նկարիչը սկսեց ստեղծել ավելի դիմացկուն արվեստի գործեր։ 2009 թվականին նրա երկու նկարներ ցուցադրվեցին Փարիզի Մեծ պալատի թանգարանում՝ «Գրություններ Մեծ պալատում» ( {{Lang-en|Tags in the Grand Palais}}) ցուցահանդեսի շրջանակում, որը կազմակերպել էր արվեստի կոլեկցիոներ Ալեն-Դոմինիկ Գալիզիան։ 2011 թվականին փարիզյան արվեստի դիլեր Կլոդ Կունեցը կազմակերպեց Կոնգոյի առաջին անհատական ցուցահանդեսը՝ «Լույս, որ բխում է փողոցից» ({{Lang-en|De la rue jaillit la lumière}})։ Այդ ժամանակից սկսած նրա ստեղծագործությունների ցուցահանդեսները դարձան բազմաթիվ և սկսեցին անցկացվել ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |last=Mun-Delsall |first=Y-Jean |date=2015-07-02 |title=Overflowing With Color, Energy And Optimism, Kongo's Graffiti Art Speaks About Living In The Moment |url=https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420050450/https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref>։ Փարիզում գտնվող «Ծովային քաղաքի» ({{Lang-fr|Cité des Outre-mer}}) դիմապատը զարդարում է Սիրիլ Կոնգոյի մուրալը<ref>{{Cite news |last= |first= |date=2017-03-17 |title=French street artist Kongo attends the launching of the "Cite des Outre-mer" |url=http://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223647/https://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Getty images}}</ref>։ Նկարիչի ճանաչում ստանալուն պես, հեղինակավոր բրենդները սկսեցին պատվերներ տալ Կոնգոյին՝ հագուստի և շքեղության իրերի ստեղծման համար<ref>{{книга |автор=Kastner, Olga Louisa |заглавие=When Luxury Meets Art. Forms of Collaboration between Luxury Brands and the Arts |год=2013 |язык=en |издательство={{Нп3|Springer Gabler}} |страницы=91—92}}</ref>, ներառյալ 2011 թվականին «Hermès» տան ստեղծած վեռված շորով շալը ({{Lang-fr|carré}})<ref>{{Cite news |last=Teo |first=Annabelle |date=2011-12-08 |title=Graffiti Artist Kongo: Street Art and Silk Scarves |url=http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420045637/http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Asia Tatler}}</ref><ref>{{Cite news |last=Casadei |first=Marta |date=2011 |title=Hermès Presents Graff by Kongo |url=http://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826225138/https://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Vogue}}</ref>, 2016 թվականին՝ բյուրեղագործ «Daum» ընկերության համար, ստեղծվեց ներկի բալոն՝ ''пат де вер'' ոճով<ref>{{Cite news |last=Tay |first=Michelle |date=2016-04-07 |title=Crystal Meets Graffiti in Daum's New Collaboration with Kongo |url=http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180116194713/http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archivedate=2018-01-16 |accessdate=2019-08-27 |work=Blouin art info}}</ref> և ժամացույց՝ «Richard Mille» ընկերության համար։<ref>{{Cite news |last=Doerr |first=Elisabeth |date=2016-06-23 |title=Street Artist Cyril Kongo Applies Graffiti Art To Richard Mille Movement In Extraordinary RM 68-01 |url=https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190411155845/https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archivedate=2019-04-11 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref><ref>{{Cite news |last=Frank |first=Robert |date=2016-08-15 |title=This $800,000 graffiti watch is already sold out |url=http://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Yahoo finance}}</ref><ref>{{Cite news |last=Felder |first=Rachel |date=2016-11-13 |title=Tattoo and Graffiti Artists Add Their Flair to Watches |url=https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223633/https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=New York Times}}</ref>։ == Գրականություն == * [http://www.cercledart.com/livres/kongo/ ''Kongo'', éditions Cercle d’art (2016)] * James T. Murray, Karla T. Murray, ''[http://gingkopress.com/shop/broken-windows-graffiti-nyc/ Broken Windows : graffiti NYC]'', Gingko press Inc. (2003). == ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [http://kosmopolite.com/kongo/ Kongo на kosmopolite.com] * [https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I Фильм «Трумак, от Парижа до Южного Бронкса»] fbboq437528kuxjxjzqpfqrvu8p9p9x 10357153 10357150 2025-06-18T07:48:15Z Անահիտ Կիրանց 93820 10357153 wikitext text/x-wiki '''Սիրիլ Կոնգո''' ({{Lang-fr|Cyril Kongo}} իսկական անունը, '''Սիրիլ Ֆան''' ({{Lang-fr|Cyril Phan}} ), ֆրանսիացի [[գրաֆիտի]] նկարիչ։ == Կենսագրություն == Ապագա նկարչի հայրը վիետնամցի էր, իսկ մայրը՝ ֆրանսուհի։ Սիրիլ Ֆանն իր վաղ մանկությունն անցկացրել է [[Վիետնամ|Վիետնամում]], մինչև 1975 թվականին [[Սայգոն|Սայգոնի]] անկումը։ Դեռահաս տարիքում նա մի քանի տարի ապրել է [[Բրազավիլ|Բրազավիլում]]՝ [[Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետության]] մայրաքաղաքում: Այս հանգամանքը պատճառ դարձավ արվեստագետի՝ Սիրիլ [[Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգո]] կեղծանվան առաջացման համար<ref>{{книга |ссылка=http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |заглавие=Kongo |год=2016 |язык=und |место=Paris |издательство=Editions Cercle d'art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826225136/http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |archive-date=2019-08-26}}</ref>։ 1986 թվականին նա սկսեց գրություններ անել [[Փարիզ|Փարիզի]] պատերին՝ իր նշանը թողնելու համար: 1988 թվականին նա միացավ «MAC թիմին» ({{Lang-fr|MAC crew}})՝ փարիզյան գրաֆիտի նկարիչների խմբին, որոնց հետ 1989-ից մինչև 2001 թվականը ստեղծում էր մոնումենտալ պատի նկարներ, հատկապես [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ում]], որտեղ նա համագործակցում էր նյույորքյան գրաֆիտի նկարիչների «TATS CRU» խմբի հետ<ref>{{Cite web |last= |first= |date=2017 |title=About Graffiti and Street Art |url=http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826223638/http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-date=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |website=Speerstra gallery |deadlink=no}}</ref>։ ATN ռեժիսորը «Թրումակ, [[Փարիզ|Փարիզից]] մինչև Հարավային Բրոնքս» (՝ {{Lang-fr|Trumac, de Paris à South-Bronx}}) վավերագրական ֆիլմը նվիրել է այս տպավորիչ աշխատանքներին (ներառյալ մոտ 50 մետր երկարությամբ և 8 մետր բարձրությամբ պատը)<ref>{{Cite web |last=ATN |first= |date=2002 |title=Trumac de Paris à South-Bronx |url=https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229060159/https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>։ Սիրիլ Կոնգոն նաև հայտնվել է 2004 թվականի ֆիլմում, որը նկարահանվել է վավերագրական ռեժիսոր Մարկ-Օրել Վեքիոնի կողմից՝ «Գրաֆիտի նկարիչներ, 20 տարի գրաֆիտի Փարիզում 1983-2003» ({{Lang-fr|Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003}}՝ Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003)<ref>{{Cite web |last=Vecchione |first=Marc-Aurèle |date=2004 |title=Writers, 20 ans de graffiti à Paris, 1983-2003 |url=https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229113604/https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>։ 2002 թվականին «MAC թիմի» հետ միասին Սիրիլ Կոնգոն մեկնարկեց «Kosmopolite»-ը՝ Ֆրանսիայի առաջին միջազգային գրաֆիտի փառատոնը, որը ֆինանսավորվում էր Բանյոլե արվարձանի կողմից, որտեղ նա ապրում էր։ 2011 թվականին «Kosmopolite»-ը շրջեց ամբողջ աշխարհով՝ «Kosmopolite art tour»-ով, գրաֆիտիի խոշոր կենտրոններում տեղի ունեցող ամենամյա միջոցառմամբ՝ [[Ամստերդամ]] ([[Նիդերլանդներ]]), [[Բրյուսել]] ([[Բելգիա]]), [[Կասաբլանկա]] ([[Մարոկկո]]), [[Սան Պաուլո|Սան Պաուլու]] ([[Բրազիլիա]]), [[Սանտյագո]] ([[Չիլի]]), [[Ջակարտա]] ([[Ինդոնեզիա]])<ref>{{Cite news |last=Mranani |first=Awis |date=2012 |title=The Universal Language of  Graffiti |url=http://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Jakarta Globe}}</ref>։ Հասնելով իր հիմնական նպատակին՝ գրաֆիտի արվեստը վանդալիզմի համբավից անջատելուն, «Kosmopolite»-ը 2011 թվականից վերակազմակերպվեց՝ սկսելով անվճար քաղաքային արվեստների սեմինարներ կազմակերպել, սկզբում երիտասարդների, իսկ հետո նաև ավելի տարեց սերունդների համար: «Նարվալենդ» ({{Lang-en|Narvaland}}.) նախագծի, ինչպես նաև «Kosmopolite» արվեստանոցի շնորհիվ Սիրիլ Կոնգոն, իր խոսքերով՝ «փողոցից ստուդիա ցատկեց»։ Այժմ նրա գործերը ներկայացված են ցուցասրահներում և ցուցահանդեսներում։ == Ստեղծագործություն == [[Պատկեր:Saigon,_2011,_acrylique_et_aérosol_sur_toile,_200x200.tif|մինի|Saigon, 2011, acrylique et aérosol sur toile, 200x200]] Սիրիլ Կոնգոյի [[Արվեստ|արվեստը]] հիմնված է լեթերինգի վրա՝ այսինքն մեծ ու գունեղ տառերի, որոնք գծված են սփրեյ ներկով և բնորոշ են քաղաքային արվեստի գրություններին։ 1986-ից մինչև 2000 թվականը Կոնգոն հսկայական մուրալներ էր նկարում [[Փարիզ|Փարիզում]] և նրա արվարձաններում՝ ինչպես նաև ամբողջ աշխարհում գտնվող պատերին և տարբեր այլ մակերեսների վրա։ Այդ ժամանակաշրջանի նրա արվեստից միակ պահպանված հետքերը լուսանկարներն ու ֆիլմերն են։ 2000 թվականից սկսած նկարիչը սկսեց ստեղծել ավելի դիմացկուն արվեստի գործեր։ 2009 թվականին նրա երկու նկարներ ցուցադրվեցին Փարիզի Մեծ պալատի թանգարանում՝ «Գրություններ Մեծ պալատում» ( {{Lang-en|Tags in the Grand Palais}}) ցուցահանդեսի շրջանակում, որը կազմակերպել էր արվեստի կոլեկցիոներ Ալեն-Դոմինիկ Գալիզիան։ 2011 թվականին փարիզյան արվեստի դիլեր Կլոդ Կունեցը կազմակերպեց Կոնգոյի առաջին անհատական ցուցահանդեսը՝ «Լույս, որ բխում է փողոցից» ({{Lang-en|De la rue jaillit la lumière}})։ Այդ ժամանակից սկսած նրա ստեղծագործությունների ցուցահանդեսները դարձան բազմաթիվ և սկսեցին անցկացվել ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |last=Mun-Delsall |first=Y-Jean |date=2015-07-02 |title=Overflowing With Color, Energy And Optimism, Kongo's Graffiti Art Speaks About Living In The Moment |url=https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420050450/https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref>։ Փարիզում գտնվող «Ծովային քաղաքի» ({{Lang-fr|Cité des Outre-mer}}) դիմապատը զարդարում է Սիրիլ Կոնգոյի մուրալը<ref>{{Cite news |last= |first= |date=2017-03-17 |title=French street artist Kongo attends the launching of the "Cite des Outre-mer" |url=http://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223647/https://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Getty images}}</ref>։ Նկարիչի ճանաչում ստանալուն պես, հեղինակավոր բրենդները սկսեցին պատվերներ տալ Կոնգոյին՝ հագուստի և շքեղության իրերի ստեղծման համար<ref>{{книга |автор=Kastner, Olga Louisa |заглавие=When Luxury Meets Art. Forms of Collaboration between Luxury Brands and the Arts |год=2013 |язык=en |издательство={{Нп3|Springer Gabler}} |страницы=91—92}}</ref>, ներառյալ 2011 թվականին «Hermès» տան ստեղծած վեռված շորով շալը ({{Lang-fr|carré}})<ref>{{Cite news |last=Teo |first=Annabelle |date=2011-12-08 |title=Graffiti Artist Kongo: Street Art and Silk Scarves |url=http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420045637/http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Asia Tatler}}</ref><ref>{{Cite news |last=Casadei |first=Marta |date=2011 |title=Hermès Presents Graff by Kongo |url=http://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826225138/https://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Vogue}}</ref>, 2016 թվականին՝ բյուրեղագործ «Daum» ընկերության համար, ստեղծվեց ներկի բալոն՝ ''пат де вер'' ոճով<ref>{{Cite news |last=Tay |first=Michelle |date=2016-04-07 |title=Crystal Meets Graffiti in Daum's New Collaboration with Kongo |url=http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180116194713/http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archivedate=2018-01-16 |accessdate=2019-08-27 |work=Blouin art info}}</ref> և ժամացույց՝ «Richard Mille» ընկերության համար։<ref>{{Cite news |last=Doerr |first=Elisabeth |date=2016-06-23 |title=Street Artist Cyril Kongo Applies Graffiti Art To Richard Mille Movement In Extraordinary RM 68-01 |url=https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190411155845/https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archivedate=2019-04-11 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref><ref>{{Cite news |last=Frank |first=Robert |date=2016-08-15 |title=This $800,000 graffiti watch is already sold out |url=http://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Yahoo finance}}</ref><ref>{{Cite news |last=Felder |first=Rachel |date=2016-11-13 |title=Tattoo and Graffiti Artists Add Their Flair to Watches |url=https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223633/https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=New York Times}}</ref>։ == Գրականություն == * [http://www.cercledart.com/livres/kongo/ ''Kongo'', éditions Cercle d’art (2016)] * James T. Murray, Karla T. Murray, ''[http://gingkopress.com/shop/broken-windows-graffiti-nyc/ Broken Windows : graffiti NYC]'', Gingko press Inc. (2003). == ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [http://kosmopolite.com/kongo/ Kongo на kosmopolite.com] * [https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I Фильм «Трумак, от Парижа до Южного Бронкса»] 0hbmxv0fh5irjjrp1wvsr8w9h44ant5 10357165 10357153 2025-06-18T07:55:44Z Անահիտ Կիրանց 93820 10357165 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Սիրիլ Կոնգո''' ({{Lang-fr|Cyril Kongo}} իսկական անունը, '''Սիրիլ Ֆան''' ({{Lang-fr|Cyril Phan}} ), ֆրանսիացի [[գրաֆիտի]] նկարիչ։ == Կենսագրություն == Ապագա նկարչի հայրը վիետնամցի էր, իսկ մայրը՝ ֆրանսուհի։ Սիրիլ Ֆանն իր վաղ մանկությունն անցկացրել է [[Վիետնամ|Վիետնամում]], մինչև 1975 թվականին [[Սայգոն|Սայգոնի]] անկումը։ Դեռահաս տարիքում նա մի քանի տարի ապրել է [[Բրազավիլ|Բրազավիլում]]՝ [[Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետության]] մայրաքաղաքում: Այս հանգամանքը պատճառ դարձավ արվեստագետի՝ Սիրիլ [[Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգո]] կեղծանվան առաջացման համար<ref>{{книга |ссылка=http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |заглавие=Kongo |год=2016 |язык=und |место=Paris |издательство=Editions Cercle d'art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826225136/http://www.cercledart.com/livres/kongo/ |archive-date=2019-08-26}}</ref>։ 1986 թվականին նա սկսեց գրություններ անել [[Փարիզ|Փարիզի]] պատերին՝ իր նշանը թողնելու համար: 1988 թվականին նա միացավ «MAC թիմին» ({{Lang-fr|MAC crew}})՝ փարիզյան գրաֆիտի նկարիչների խմբին, որոնց հետ 1989-ից մինչև 2001 թվականը ստեղծում էր մոնումենտալ պատի նկարներ, հատկապես [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ում]], որտեղ նա համագործակցում էր նյույորքյան գրաֆիտի նկարիչների «TATS CRU» խմբի հետ<ref>{{Cite web |last= |first= |date=2017 |title=About Graffiti and Street Art |url=http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-url=https://web.archive.org/web/20190826223638/http://www.speerstra.net/en/about-graffiti-and-street-art |archive-date=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |website=Speerstra gallery |deadlink=no}}</ref>։ ATN ռեժիսորը «Թրումակ, [[Փարիզ|Փարիզից]] մինչև Հարավային Բրոնքս» (՝ {{Lang-fr|Trumac, de Paris à South-Bronx}}) վավերագրական ֆիլմը նվիրել է այս տպավորիչ աշխատանքներին (ներառյալ մոտ 50 մետր երկարությամբ և 8 մետր բարձրությամբ պատը)<ref>{{Cite web |last=ATN |first= |date=2002 |title=Trumac de Paris à South-Bronx |url=https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229060159/https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>։ Սիրիլ Կոնգոն նաև հայտնվել է 2004 թվականի ֆիլմում, որը նկարահանվել է վավերագրական ռեժիսոր Մարկ-Օրել Վեքիոնի կողմից՝ «Գրաֆիտի նկարիչներ, 20 տարի գրաֆիտի Փարիզում 1983-2003» ({{Lang-fr|Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003}}՝ Writers, 20 ans de graffiti à Paris 1983-2003)<ref>{{Cite web |last=Vecchione |first=Marc-Aurèle |date=2004 |title=Writers, 20 ans de graffiti à Paris, 1983-2003 |url=https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229113604/https://www.youtube.com/watch?v=_AW7Sv41b6A |archive-date=2020-02-29 |access-date=2019-08-26 |deadlink=no}}</ref>։ 2002 թվականին «MAC թիմի» հետ միասին Սիրիլ Կոնգոն մեկնարկեց «Kosmopolite»-ը՝ Ֆրանսիայի առաջին միջազգային գրաֆիտի փառատոնը, որը ֆինանսավորվում էր Բանյոլե արվարձանի կողմից, որտեղ նա ապրում էր։ 2011 թվականին «Kosmopolite»-ը շրջեց ամբողջ աշխարհով՝ «Kosmopolite art tour»-ով, գրաֆիտիի խոշոր կենտրոններում տեղի ունեցող ամենամյա միջոցառմամբ՝ [[Ամստերդամ]] ([[Նիդերլանդներ]]), [[Բրյուսել]] ([[Բելգիա]]), [[Կասաբլանկա]] ([[Մարոկկո]]), [[Սան Պաուլո|Սան Պաուլու]] ([[Բրազիլիա]]), [[Սանտյագո]] ([[Չիլի]]), [[Ջակարտա]] ([[Ինդոնեզիա]])<ref>{{Cite news |last=Mranani |first=Awis |date=2012 |title=The Universal Language of  Graffiti |url=http://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://jakartaglobe.id/archive/the-universal-language-of-graffiti/ |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Jakarta Globe}}</ref>։ Հասնելով իր հիմնական նպատակին՝ գրաֆիտի արվեստը վանդալիզմի համբավից անջատելուն, «Kosmopolite»-ը 2011 թվականից վերակազմակերպվեց՝ սկսելով անվճար քաղաքային արվեստների սեմինարներ կազմակերպել, սկզբում երիտասարդների, իսկ հետո նաև ավելի տարեց սերունդների համար: «Նարվալենդ» ({{Lang-en|Narvaland}}.) նախագծի, ինչպես նաև «Kosmopolite» արվեստանոցի շնորհիվ Սիրիլ Կոնգոն, իր խոսքերով՝ «փողոցից ստուդիա ցատկեց»։ Այժմ նրա գործերը ներկայացված են ցուցասրահներում և ցուցահանդեսներում։ == Ստեղծագործություն == [[Պատկեր:Saigon,_2011,_acrylique_et_aérosol_sur_toile,_200x200.tif|մինի|Saigon, 2011, acrylique et aérosol sur toile, 200x200]] Սիրիլ Կոնգոյի [[Արվեստ|արվեստը]] հիմնված է լեթերինգի վրա՝ այսինքն մեծ ու գունեղ տառերի, որոնք գծված են սփրեյ ներկով և բնորոշ են քաղաքային արվեստի գրություններին։ 1986-ից մինչև 2000 թվականը Կոնգոն հսկայական մուրալներ էր նկարում [[Փարիզ|Փարիզում]] և նրա արվարձաններում՝ ինչպես նաև ամբողջ աշխարհում գտնվող պատերին և տարբեր այլ մակերեսների վրա։ Այդ ժամանակաշրջանի նրա արվեստից միակ պահպանված հետքերը լուսանկարներն ու ֆիլմերն են։ 2000 թվականից սկսած նկարիչը սկսեց ստեղծել ավելի դիմացկուն արվեստի գործեր։ 2009 թվականին նրա երկու նկարներ ցուցադրվեցին Փարիզի Մեծ պալատի թանգարանում՝ «Գրություններ Մեծ պալատում» ( {{Lang-en|Tags in the Grand Palais}}) ցուցահանդեսի շրջանակում, որը կազմակերպել էր արվեստի կոլեկցիոներ Ալեն-Դոմինիկ Գալիզիան։ 2011 թվականին փարիզյան արվեստի դիլեր Կլոդ Կունեցը կազմակերպեց Կոնգոյի առաջին անհատական ցուցահանդեսը՝ «Լույս, որ բխում է փողոցից» ({{Lang-en|De la rue jaillit la lumière}})։ Այդ ժամանակից սկսած նրա ստեղծագործությունների ցուցահանդեսները դարձան բազմաթիվ և սկսեցին անցկացվել ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |last=Mun-Delsall |first=Y-Jean |date=2015-07-02 |title=Overflowing With Color, Energy And Optimism, Kongo's Graffiti Art Speaks About Living In The Moment |url=https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420050450/https://www.forbes.com/sites/yjeanmundelsalle/2015/07/02/overflowing-with-color-energy-and-optimism-kongos-graffiti-art-speaks-about-living-in-the-moment/3/#9ea441852509 |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref>։ Փարիզում գտնվող «Ծովային քաղաքի» ({{Lang-fr|Cité des Outre-mer}}) դիմապատը զարդարում է Սիրիլ Կոնգոյի մուրալը<ref>{{Cite news |last= |first= |date=2017-03-17 |title=French street artist Kongo attends the launching of the "Cite des Outre-mer" |url=http://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223647/https://www.gettyimages.fr/detail/photo-d%27actualit%C3%A9/french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-photo-dactualit%C3%A9/654388034#french-street-artist-kongo-attends-the-launching-of-the-cite-des-at-picture-id654388034 |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Getty images}}</ref>։ Նկարիչի ճանաչում ստանալուն պես, հեղինակավոր բրենդները սկսեցին պատվերներ տալ Կոնգոյին՝ հագուստի և շքեղության իրերի ստեղծման համար<ref>{{книга |автор=Kastner, Olga Louisa |заглавие=When Luxury Meets Art. Forms of Collaboration between Luxury Brands and the Arts |год=2013 |язык=en |издательство={{Нп3|Springer Gabler}} |страницы=91—92}}</ref>, ներառյալ 2011 թվականին «Hermès» տան ստեղծած վեռված շորով շալը ({{Lang-fr|carré}})<ref>{{Cite news |last=Teo |first=Annabelle |date=2011-12-08 |title=Graffiti Artist Kongo: Street Art and Silk Scarves |url=http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420045637/http://sg.asiatatler.com/arts-culture/arts/graffiti-artist-kongo-street-art-and-silk-scarves |archivedate=2017-04-20 |accessdate=2019-08-27 |work=Asia Tatler}}</ref><ref>{{Cite news |last=Casadei |first=Marta |date=2011 |title=Hermès Presents Graff by Kongo |url=http://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826225138/https://www.vogue.it/en/shows/oddities/2011/09/hermes-foulard-graff-by-congo |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Vogue}}</ref>, 2016 թվականին՝ բյուրեղագործ «Daum» ընկերության համար, ստեղծվեց ներկի բալոն՝ ''пат де вер'' ոճով<ref>{{Cite news |last=Tay |first=Michelle |date=2016-04-07 |title=Crystal Meets Graffiti in Daum's New Collaboration with Kongo |url=http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180116194713/http://ca.blouinartinfo.com/news/story/1373440/crystal-meets-graffiti-in-daums-new-collaboration-with-kongo |archivedate=2018-01-16 |accessdate=2019-08-27 |work=Blouin art info}}</ref> և ժամացույց՝ «Richard Mille» ընկերության համար։<ref>{{Cite news |last=Doerr |first=Elisabeth |date=2016-06-23 |title=Street Artist Cyril Kongo Applies Graffiti Art To Richard Mille Movement In Extraordinary RM 68-01 |url=https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190411155845/https://www.forbes.com/sites/elizabethdoerr/2016/06/23/street-artist-cyril-kongo-applies-graffiti-art-to-richard-mille-movement-in-extraordinary-rm-68-01/#e45e2c77950e |archivedate=2019-04-11 |accessdate=2019-08-27 |work=Forbes}}</ref><ref>{{Cite news |last=Frank |first=Robert |date=2016-08-15 |title=This $800,000 graffiti watch is already sold out |url=http://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223642/https://finance.yahoo.com/news/800-000-graffiti-watch-already-134224456.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=Yahoo finance}}</ref><ref>{{Cite news |last=Felder |first=Rachel |date=2016-11-13 |title=Tattoo and Graffiti Artists Add Their Flair to Watches |url=https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826223633/https://www.nytimes.com/2016/11/15/fashion/watches-tattoo-graffiti-art.html |archivedate=2019-08-26 |accessdate=2019-08-27 |work=New York Times}}</ref>։ == Գրականություն == * [http://www.cercledart.com/livres/kongo/ ''Kongo'', éditions Cercle d’art (2016)] * James T. Murray, Karla T. Murray, ''[http://gingkopress.com/shop/broken-windows-graffiti-nyc/ Broken Windows : graffiti NYC]'', Gingko press Inc. (2003). == ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [http://kosmopolite.com/kongo/ Kongo на kosmopolite.com] * [https://www.youtube.com/watch?v=jiI4StXE32I Фильм «Трумак, от Парижа до Южного Бронкса»] 8g2cehlm5oeo0gyyje47zjstomyfqka 2 1136459 10356646 10356518 2025-06-17T14:04:33Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356646 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | անունը հայերեն = Արթուր Հեմիլթոն | ծննդյան օր = 22 հոկտեմբերի 1926[1] | վախճանի օր = 20 մայիսի 2025 [2] (98 տարեկան) | ծննդավայր = [[Սիեթլ]], [[Վաշինգտոն (նահանգ)|Վաշինգտոն]],[[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] | վախճանի վայրը = [[Լոս Անջելես]], [[Կալիֆոռնիա]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] | մասնագիտություն = բանաստեղծ-երգահան, կոմպոզիտոր }}'''Արթուր Համիլթոն''' (լ{{Lang-en|Arthur Hamilton Stern}},{{ԱԾ}}) ամերիկացի երգչուհի, երգահան և մուլտիգործիքավորող։ Նշվում է ''Radiohead''-ի, ''The Police''-ի, Ադելի, Ջոն Մեյե րի, Steely Dan-ի և ''Tower of Power''-ի ազդեցությունը նրա ստեղծագործության վրա<ref>{{cite news |last=Campos |first=Giselle |date=2016-04-07 |title=Oseas Villatoro X Elise Trouw |url=http://www.rgmagazine.com/elise-trouw/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160511022806/http://www.rgmagazine.com/elise-trouw/ |archivedate=2016-05-11 |accessdate=2016-04-07 |work=RG Magazine}}</ref>։ == Վաղ կյանք == Էլիսը ծնվել է Նյուպորտ Բիչում, Կալիֆոռնիա, Արի և Էնն Թրոուների ընտանիքում։ Վաղ տարիքում նա ծնողների հետ տեղափոխվել է Սան Դիեգո։ Վեց տարեկանում նա սովորել է դաշնամուր նվագել՝ ցանկանալով կատարել ''Evanescence'' խմբի My Immortal երգը։ Տասը տարեկանում Էլիսը սկսել է հարվածային գործիքներ նվագել Կալիֆոռնիայում հրահանգիչ Դեյվ Բլեքբեռնի մոտ՝ ''Rock Band'' տեսախաղում վիրտուալ հարվածային գործիքներով մարզվելուց հետո<ref name="od">{{cite news |last=Kim |first=Andy |date=2016-10-24 |title=Interview with: Elise Trouw |url=https://www.theodysseyonline.com/interview-with-elise-trouw |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161031150734/https://www.theodysseyonline.com/interview-with-elise-trouw |archivedate=2016-10-31 |accessdate=2016-10-24 |work=Odyssey}}</ref>։ Թրոուն Սան Դիեգոյի Եպիսկոպոսի դպրոց է հաճախել 7-րդ դասարանից մինչև 11-րդ դասարանը՝ թողնելով այն մինչև վերջին տարին՝ իր երաժշտական կարիերան շարունակելու համար։ Ուսման ընթացքում նա ընտրվել է նաև «Գրեմմի» երաժշտական ճամբարի շրջանավարտների խմբի անդամ՝ Ձայնագրման արվեստի և գիտության ազգային ակադեմիայում, ինչը նրան հնարավորություն է տվել ելույթ ունենալ Սեմ Հանթի հետ ''Club Nokia''-ում 2016 թվականի փետրվարի 11-ին<ref>{{cite web |date=2016-01-15 |title=The Bishop's School |url=http://www.bishops.com/page/News-Detail?pk=827663&fromId=155322 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019021253/http://www.bishops.com/page/News-Detail?pk=827663&fromId=155322 |archivedate=2016-10-19 |deadlink=no}}</ref>։ == Երաժշտական կարիերա == 2015 թվականի նոյեմբերին նա մեկ ալբոմ ձայնագրելու պայմանագիր է կնքել Սան Դիեգոյի ''Pacific Records''-ի հետ։ 2016 թվականի սեպտեմբերին նա լքել է ''Pacific Records''-ը՝ հետ գնելով իր պայմանագիրը և իրեն պահելով իր երաժշտության բոլոր իրավունքները։ 2016 թվականի հոկտեմբերին նա թողարկել է չորս սինգլ՝ ''X Marks the Spot'', ''She Talking'', ''Your Way'' և ''Burn''։ 2017 թվականի փետրվարին նա թողարկել է իր առաջին՝ Unraveling ալբոմը։ 2017 թվականի փետրվարի 24-ին Թրոուն թողարկեց իր դեբյուտային ալբոմը՝ բաղկացած տասը երգից, իր սեփական ''Goober Records'' լեյբլով, որը հիմնված է Սան Դիեգոյում<ref>{{cite web |date=2016-01-15 |title=Unraveling Album Release |url=http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Elise-Trouw-Plays-Every-Instrument-on-Debut-Album-Unraveling-20170207 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210128043440/https://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Elise-Trouw-Plays-Every-Instrument-on-Debut-Album-Unraveling-20170207 |archive-date=2021-01-28 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ Ալբոմում ներկայացված են Էլիսի երգերը, ինչպես նաև նրա աշխատանքները հարվածային գործիքներով, կիթառով, դաշնամուրով և բաս-կիթառով. թրեքների միքսինգն ու մասթերինգն արել են Ալան Սանդերսոնը և Քրիստոֆեր Հոֆին<ref name="od" />։ Թրոուն հանդես է եկել որպես հարվածային գործիքներ նվագող ''Fox Wilde''-ի ''Soap'' տեսահոլովակում 2017 թվականի ապրիլի 4-ին։ 2017 թվականի մայիսի 7-ին Թրոուն նշեց իր դեբյուտային ալբոմի թողարկումը և իր 18-ամյակը Սան Դիեգոյի Կալիֆոռնիայի համալսարանի լոֆթում<ref name="od" />։ 2017 թվականի վերջին և 2018 թվականի սկզբին նա թողարկել է ձայնի ցիկլով երկու կենդանի մաշափ, որոնք շատ տարածված են դարձել Facebook-ում և YouTube-ու<ref>{{cite news |title=Meet the Elise Trouw |url=https://kulturalnemedia.pl/muzyka/elise-trouw/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210121014517/https://kulturalnemedia.pl/muzyka/elise-trouw/ |archivedate=2021-01-21 |accessdate=2021-01-15}}</ref>։ Ներկայումս նա համագործակցում է ''Pearl Drums''-ի, ''Paiste''-ի և ''Regaltip''-ի հետ<ref>{{cite web |date=2017-03-05 |title=Pearl Drums Endorsement |url=http://pearldrum.com/artists/drumset-artists/elise-trouw |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306041559/http://pearldrum.com/artists/drumset-artists/elise-trouw |archivedate=2017-03-06 |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |date=2017-03-05 |title=Regal Tip Endorsement |url=http://www.regaltip.com/artist-roster/elise-trouw |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306131159/http://www.regaltip.com/artist-roster/elise-trouw |archivedate=2017-03-06 |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |date=2017-07-15 |title=Paiste Cymbal Endorsement |url=http://www.paiste.com/e/endorser_det.php?page=image&endorserid=6170 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927052735/http://www.paiste.com/e/endorser_det.php?page=image&endorserid=6170 |archive-date=2020-09-27 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ Թրոուն հայտնվել է Ջիմի Քիմելի շոուում 2018 թվականի փետրվարի 8-ին<ref>{{cite web |title=Elise Trouw Performs on Jimmy Kimmel Live |url=https://www.broadwayworld.com/bwwtv/article/VIDEO-Elise-Trouw-Performs-on-Jimmy-Kimmel-Live-20180209 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210121061134/https://www.broadwayworld.com/bwwtv/article/VIDEO-Elise-Trouw-Performs-on-Jimmy-Kimmel-Live-20180209 |archive-date=2021-01-21 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ 2016 թվականին ''SoundDiego''-ն նրան անվանել է Սան Դիեգոյի լավագույն երիտասարդ կատարողներից մեկը<ref>{{cite web |last=Lothspeich |first=Dustin |date=2016-11-16 |title=8 of San Diego's Best New Artists |url=http://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/8-of-San-Diegos-Best-New-Bands-401526025.html?_osource=SocialFlowTwt_SDSoundDiego |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306033927/http://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/8-of-San-Diegos-Best-New-Bands-401526025.html?_osource=SocialFlowTwt_SDSoundDiego |archivedate=2017-03-06 |work=NBC |deadlink=no}}</ref>, իսկ NBC 7-ը նրան անվանել է «Տարվա առաջընթաց 2017»<ref>{{cite web |date=2017-12-22 |title=The 2017 SoundDiego Music Awards |url=https://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/The-2017-SoundDiego-Music-Awards-465962883.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230172220/https://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/The-2017-SoundDiego-Music-Awards-465962883.html |archive-date=2017-12-30 |access-date=2021-01-15 |work=NBC |deadlink=no}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания|30em}} == Հղում == * {{Official website|www.elisetrouw.com}} bthw9g5s1v4iuap8fjqetolpwzoqr14 10356647 10356646 2025-06-17T14:05:27Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356647 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Արթուր Համիլթոն''' (լ{{Lang-en|Arthur Hamilton Stern}},{{ԱԾ}}) ամերիկացի երգչուհի, երգահան և մուլտիգործիքավորող։ Նշվում է ''Radiohead''-ի, ''The Police''-ի, Ադելի, Ջոն Մեյե րի, Steely Dan-ի և ''Tower of Power''-ի ազդեցությունը նրա ստեղծագործության վրա<ref>{{cite news |last=Campos |first=Giselle |date=2016-04-07 |title=Oseas Villatoro X Elise Trouw |url=http://www.rgmagazine.com/elise-trouw/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160511022806/http://www.rgmagazine.com/elise-trouw/ |archivedate=2016-05-11 |accessdate=2016-04-07 |work=RG Magazine}}</ref>։ == Վաղ կյանք == Էլիսը ծնվել է Նյուպորտ Բիչում, Կալիֆոռնիա, Արի և Էնն Թրոուների ընտանիքում։ Վաղ տարիքում նա ծնողների հետ տեղափոխվել է Սան Դիեգո։ Վեց տարեկանում նա սովորել է դաշնամուր նվագել՝ ցանկանալով կատարել ''Evanescence'' խմբի My Immortal երգը։ Տասը տարեկանում Էլիսը սկսել է հարվածային գործիքներ նվագել Կալիֆոռնիայում հրահանգիչ Դեյվ Բլեքբեռնի մոտ՝ ''Rock Band'' տեսախաղում վիրտուալ հարվածային գործիքներով մարզվելուց հետո<ref name="od">{{cite news |last=Kim |first=Andy |date=2016-10-24 |title=Interview with: Elise Trouw |url=https://www.theodysseyonline.com/interview-with-elise-trouw |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161031150734/https://www.theodysseyonline.com/interview-with-elise-trouw |archivedate=2016-10-31 |accessdate=2016-10-24 |work=Odyssey}}</ref>։ Թրոուն Սան Դիեգոյի Եպիսկոպոսի դպրոց է հաճախել 7-րդ դասարանից մինչև 11-րդ դասարանը՝ թողնելով այն մինչև վերջին տարին՝ իր երաժշտական կարիերան շարունակելու համար։ Ուսման ընթացքում նա ընտրվել է նաև «Գրեմմի» երաժշտական ճամբարի շրջանավարտների խմբի անդամ՝ Ձայնագրման արվեստի և գիտության ազգային ակադեմիայում, ինչը նրան հնարավորություն է տվել ելույթ ունենալ Սեմ Հանթի հետ ''Club Nokia''-ում 2016 թվականի փետրվարի 11-ին<ref>{{cite web |date=2016-01-15 |title=The Bishop's School |url=http://www.bishops.com/page/News-Detail?pk=827663&fromId=155322 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019021253/http://www.bishops.com/page/News-Detail?pk=827663&fromId=155322 |archivedate=2016-10-19 |deadlink=no}}</ref>։ == Երաժշտական կարիերա == 2015 թվականի նոյեմբերին նա մեկ ալբոմ ձայնագրելու պայմանագիր է կնքել Սան Դիեգոյի ''Pacific Records''-ի հետ։ 2016 թվականի սեպտեմբերին նա լքել է ''Pacific Records''-ը՝ հետ գնելով իր պայմանագիրը և իրեն պահելով իր երաժշտության բոլոր իրավունքները։ 2016 թվականի հոկտեմբերին նա թողարկել է չորս սինգլ՝ ''X Marks the Spot'', ''She Talking'', ''Your Way'' և ''Burn''։ 2017 թվականի փետրվարին նա թողարկել է իր առաջին՝ Unraveling ալբոմը։ 2017 թվականի փետրվարի 24-ին Թրոուն թողարկեց իր դեբյուտային ալբոմը՝ բաղկացած տասը երգից, իր սեփական ''Goober Records'' լեյբլով, որը հիմնված է Սան Դիեգոյում<ref>{{cite web |date=2016-01-15 |title=Unraveling Album Release |url=http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Elise-Trouw-Plays-Every-Instrument-on-Debut-Album-Unraveling-20170207 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210128043440/https://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Elise-Trouw-Plays-Every-Instrument-on-Debut-Album-Unraveling-20170207 |archive-date=2021-01-28 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ Ալբոմում ներկայացված են Էլիսի երգերը, ինչպես նաև նրա աշխատանքները հարվածային գործիքներով, կիթառով, դաշնամուրով և բաս-կիթառով. թրեքների միքսինգն ու մասթերինգն արել են Ալան Սանդերսոնը և Քրիստոֆեր Հոֆին<ref name="od" />։ Թրոուն հանդես է եկել որպես հարվածային գործիքներ նվագող ''Fox Wilde''-ի ''Soap'' տեսահոլովակում 2017 թվականի ապրիլի 4-ին։ 2017 թվականի մայիսի 7-ին Թրոուն նշեց իր դեբյուտային ալբոմի թողարկումը և իր 18-ամյակը Սան Դիեգոյի Կալիֆոռնիայի համալսարանի լոֆթում<ref name="od" />։ 2017 թվականի վերջին և 2018 թվականի սկզբին նա թողարկել է ձայնի ցիկլով երկու կենդանի մաշափ, որոնք շատ տարածված են դարձել Facebook-ում և YouTube-ու<ref>{{cite news |title=Meet the Elise Trouw |url=https://kulturalnemedia.pl/muzyka/elise-trouw/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210121014517/https://kulturalnemedia.pl/muzyka/elise-trouw/ |archivedate=2021-01-21 |accessdate=2021-01-15}}</ref>։ Ներկայումս նա համագործակցում է ''Pearl Drums''-ի, ''Paiste''-ի և ''Regaltip''-ի հետ<ref>{{cite web |date=2017-03-05 |title=Pearl Drums Endorsement |url=http://pearldrum.com/artists/drumset-artists/elise-trouw |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306041559/http://pearldrum.com/artists/drumset-artists/elise-trouw |archivedate=2017-03-06 |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |date=2017-03-05 |title=Regal Tip Endorsement |url=http://www.regaltip.com/artist-roster/elise-trouw |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306131159/http://www.regaltip.com/artist-roster/elise-trouw |archivedate=2017-03-06 |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |date=2017-07-15 |title=Paiste Cymbal Endorsement |url=http://www.paiste.com/e/endorser_det.php?page=image&endorserid=6170 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927052735/http://www.paiste.com/e/endorser_det.php?page=image&endorserid=6170 |archive-date=2020-09-27 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ Թրոուն հայտնվել է Ջիմի Քիմելի շոուում 2018 թվականի փետրվարի 8-ին<ref>{{cite web |title=Elise Trouw Performs on Jimmy Kimmel Live |url=https://www.broadwayworld.com/bwwtv/article/VIDEO-Elise-Trouw-Performs-on-Jimmy-Kimmel-Live-20180209 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210121061134/https://www.broadwayworld.com/bwwtv/article/VIDEO-Elise-Trouw-Performs-on-Jimmy-Kimmel-Live-20180209 |archive-date=2021-01-21 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ 2016 թվականին ''SoundDiego''-ն նրան անվանել է Սան Դիեգոյի լավագույն երիտասարդ կատարողներից մեկը<ref>{{cite web |last=Lothspeich |first=Dustin |date=2016-11-16 |title=8 of San Diego's Best New Artists |url=http://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/8-of-San-Diegos-Best-New-Bands-401526025.html?_osource=SocialFlowTwt_SDSoundDiego |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306033927/http://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/8-of-San-Diegos-Best-New-Bands-401526025.html?_osource=SocialFlowTwt_SDSoundDiego |archivedate=2017-03-06 |work=NBC |deadlink=no}}</ref>, իսկ NBC 7-ը նրան անվանել է «Տարվա առաջընթաց 2017»<ref>{{cite web |date=2017-12-22 |title=The 2017 SoundDiego Music Awards |url=https://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/The-2017-SoundDiego-Music-Awards-465962883.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230172220/https://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/The-2017-SoundDiego-Music-Awards-465962883.html |archive-date=2017-12-30 |access-date=2021-01-15 |work=NBC |deadlink=no}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания|30em}} == Հղում == * {{Official website|www.elisetrouw.com}} 6y1vakvsy4npx6zf8lkl9rntd423a1x 2 1136559 10356566 10306411 2025-06-17T12:43:04Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356566 wikitext text/x-wiki Հաձիմե Կանձակա ({{Lang-ja|神坂}}, {{ԱԾ}}), японский писатель, наиболее известный по серии [[ранобэ]] [[Рубаки|«Рубаки»]] (''Slayers''), адаптированной в популярные [[Манга|мангу]], [[аниме]]-сериал и [[Видеоигра|видеоигры]]{{sfn|The Anime Encyclopedia: A Guide to Japanese Animation Since 1917|2001|c=358|loc=Slayers}}{{переход|Биография}}. == Биография == Хадзимэ с ранней молодости интересовался литературой и аниме, увлекался вселенной ''[[Gundam]]''. Ещё будучи старшеклассником, написал фантастический роман, впоследствии послуживший основой для ''Slayers''<ref>{{книга |ref= |ссылка= |автор=神坂　一 |заглавие=スレイヤーズすぺしゃる（８） 恐るべき未来 |ответственный= |год=1995 |nodot= |язык=ja |место= |издательство=Fujimi Shobo |том= |страницы=221-224 |страниц=256 |isbn=9784829126370}}</ref><ref>{{Cite web |title=Special series Vol.8 p221-224. Are you a monster!? Lina’s elder sister! |url=http://tokitama.net78.net/slayers-etc/some-special.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20191123190013/http://tokitama.net78.net/slayers-etc/some-special.html |archive-date=2019-11-23 |access-date=2023-07-12 |lang=en |description= |deadlink=yes}}</ref>. Окончив институт, работал офисным служащим. В конце 1980-х годов [[интернет]] ещё не был широко распространен, и добиться прочтения [[роман]]а было сложно. Премий для новичков, пишущих фантастику и фэнтези, было мало, и Кандзака рассылал письма по почте в различные издания, прикладывая пустой конверт и оплату на ответ, спрашивая, будут ли читать его работу: только получив согласие, отправлял рукопись. Результатов это не дало, поэтому, увидев объявление о литературном конкурсе, подал заявку, став в 1989 году полуфиналистом 1-й премии [[Писатель|литераторов]] {{Нихонго|«Фантазия»|ファンタジア大賞|Фантасиа дайсё:}}, присуждаемой издательством [[Fujimi Shobo]] — собственным брендом [[Kadokawa Shoten]]<ref name="InKa">{{cite web |author= |date= |title=1st anniversary記念のスペシャル対談!! |url=https://magazine.jp.square-enix.com/sqexnovel/1st_anniversary/taidan.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230130180139/https://magazine.jp.square-enix.com/sqexnovel/1st_anniversary/taidan.html |archive-date=2023-01-30 |access-date=2023-07-10 |website= |publisher=小説 SQEXノベル-SQUARE ENIX |lang=ja |description=Интервью с Кандзакой |deadlink=no}}</ref>. В том же году ''Slayers'' начали выпускаться по частям в журнале ''[[Dragon Magazine]]'': работа {{Нихонго|«Принц Столицы Белой Магии»|白魔術都市の王子|Сэйру:н но о:дзи}} стала дебютом автора<ref name="InKa" />. Успех романа позволил Кандзаки стать профессиональным писателем: серия превратилась в хит с общим количеством проданных копий более 20 млн экземпляров, получив адаптацию в виде манги, нескольких сезонов аниме-сериала и полнометражных аниме-фильмов, видеоигр; другой его известной работой стала [[Затерянная вселенная|«Затерянная вселенная»]]<ref>{{cite web |author= |date= |title=曬進するファンタジア大賞出身作家たち |url=https://www.fantasiataisho.com/writer/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20230402092544/https://fantasiataisho.com/writer/ |archive-date=2023-04-02 |access-date=2023-07-10 |website= |publisher= |lang=ja |description=Официальный сайт конкурса «Фантазия», список авторов-победителей |deadlink=no}}</ref>{{sfn|The Anime Encyclopedia: A Guide to Japanese Animation Since 1917|2001|c=358|loc=Slayers}}. [[Файл:BLASTERn7.jpg|thumb|Иллюстрация Кандзаки для седьмого номера журнала ''Blaster!'' за 1998 год]] Кандзаки отвечает на письма поклонников, давая интервью и присылая иллюстрации с автографами: например, в №7 (1998) журнала ''Blaster!'', издаваемого фан-клубом «MegaBura», его рисунок помещен на обложку<ref>{{cite web |title=神坂一公認FC『めが･ぶらんど企画』 |url=http://t-trap.la.coocan.jp/megahakkou96-99.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20230711133746/http://t-trap.la.coocan.jp/megahakkou96-99.htm |archive-date=2023-07-11 |access-date=2023-07-11 |description=Фан-клуб «MegaBura»; в №7 журнала «Blaster!» есть иллюстрация Кандзаки, помимо интервью |deadlink=no}}</ref>. В благодарность за поздравления ежегодно отправляет в этот клуб собственноручно нарисованную новогоднюю открытку<ref>{{cite web |author= |date= |title=神坂一の歴代年賀状イラストギャラリー |url=http://t-trap.la.coocan.jp/meganenga.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20230711133746/http://t-trap.la.coocan.jp/meganenga.htm |archive-date=2023-07-11 |access-date=2023-07-11 |website= |publisher= |lang=ja |description=Галерея нарисованных новогодних открыток, выполненных Хадзимэ Кандзакой |deadlink=no}}</ref>, на юбилей клуба снялся в серии видеороликов, опубликованных на [[YouTube]]<ref>{{cite web |title=神坂先生とYouTubeやってます! 神坂一公認FC |url=http://t-trap.cocolog-nifty.com/blog/2023/07/post-c9d846.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230711151043/http://t-trap.cocolog-nifty.com/blog/2023/07/post-c9d846.html |archive-date=2023-07-11 |access-date=2023-07-11 |description=«Я на YouTube с Хадзимэ Кандзакой» — специальный проект фан-клуба «MegaBura» |deadlink=no}}</ref>. До конца 2017 года состоял в японском клубе писателей-фантастов {{Нихонго|''Science Fiction and Fantasy Writers of Japan''|日本SF作家クラブ|Нихон эсу эфу сакка курабу}}<ref>{{Cite web |date=2017-10-31 |title=任意団体　日本SF作家クラブ 会員名簿 |url=https://sfwj.jp/members/index-old.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20220504155932/https://sfwj.jp/members/index-old.php |archive-date=2022-05-04 |access-date=2023-07-11 |lang=ja |deadlink=yes |description=Список членов клуба писателей-фантастов SFWJ}}</ref>. Сейчас проживает в [[Осака|Осаке]]. == Литература == * {{книга |ref=The Anime Encyclopedia: A Guide to Japanese Animation Since 1917 |ссылка=https://archive.org/details/animeencyclopedi0000clem/page/358/mode/2up |автор=[[Клементс, Джонатан|Jonathan Clements]]; [[Маккарти, Хелен (писательница)|Helen McCarthy]] |заглавие=[[The Anime Encyclopedia|The Anime Encyclopedia: A Guide to Japanese Animation Since 1917]] |ответственный= |год=2001 |nodot= |язык=en |место= |издательство=Stone Bridge Press |том= |страницы=61, 358-359 |страниц=545 |isbn=1-880656-64-7}} == Ссылки == * [http://t-trap.la.coocan.jp/megainfo.htm Сайт «MegaBura»] — [[фан-клуб]]а Кандзаки * [http://kanzaka.wikia.com/wiki/Main_Page Вики-проект, посвящённый работам Хадзимэ Кандзаки] == Примечания == {{примечания}}{{writer-stub}} {{плохое оформление|дата=2010-07-06}} {{ВС}} {{Рубаки}} [[Категория:Японские писатели XX века]] [[Категория:Японские писатели XXI века]] [[Категория:Сценаристы аниме]] [[Категория:Авторы ранобэ]] lzt8jcxkmc3xals4kr59yb6blbho6db 0 1140365 10356950 10356412 2025-06-18T00:07:34Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356950 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Արտիս Լեոն Այվի կրտսեր''' ({{ԱԾ}})<ref>{{Cite magazine |title=Rapper Coolio Dead at 59 |url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/coolio-dead-obit-1234602038/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001204723/https://www.rollingstone.com/music/music-news/coolio-dead-obit-1234602038/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |magazine=[[Rolling Stone]]}}</ref>, հայտնի է իր բեմական Coolio անունով, ամերիկացի ռեփեր էր։ Նա առավել հայտնի էր իր [[Gangsta's Paradise|«Gangsta's Paradise»]] (1995 թ.) սինգլով, որն արժանացավ [[Գրեմմի լավագույն երաժշտական տեսահոլովակի համար|Գրեմմի մրցանակ]]ի<ref name="course">{{Cite news |last=Savage |first=Mark |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=How Gangsta's Paradise changed the course of hip-hop |url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-63074469 |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 9 |work=[[BBC News]]}}</ref>։ Մյուս սինգլներն են «Fantastic Voyage» (1994), «1, 2, 3, 4 (Sumpin' New)» (1996) և «C U When U Get There» (1997): Նա թողարկեց ինը ալբոմ, որոնցից առաջին երեքը մեծ հաջողություն ունեցան՝ It Takes a Thief (1994), Gangsta's Paradise (1995) և My Soul (1997): Coolio-ն առաջին անգամ ճանաչվեց որպես WC ռեփ խմբի և Maad Circle-ի անդամ։ Coolio-ն [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում վաճառել է 4,8 միլիոն ալբոմ<ref name="nytobit">{{Cite news |last1=Oxenden |first1=McKenna |last2=Medina |first2=Eduardo |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=Coolio, 'Gangsta's Paradise' Rapper, Dies at 59 |url=https://www.nytimes.com/2022/09/28/arts/music/coolio-rapper-dead.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220929020026/https://www.nytimes.com/2022/09/28/arts/music/coolio-rapper-dead.html |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |work=[[The New York Times]]}}</ref>։ Նա նաև ստեղծեց 6 դրվագից բաղկացած «Coolio's Rules» հեռուստաշոուն (2008), «Cookin' with Coolio» վեբ-սերիալը և հրատարակեց խոհարարական գիրք։ Կուլիոն մահացել է 2022 թվականի սեպտեմբերի 28-ին, 59 տարեկան հասակում, [[ֆենտանիլ]]ի, [[հերոին]]ի և [[մեթամֆետամին]]ի չափից մեծ դոզայից։ == Վաղ կյանք == Արտիս Լեոն Այվի կրտսերը ծնվել է 1963 թվականի օգոստոսի 1-ին [[Փենսիլվանիա]]յի Մոնեսեն քաղաքում<ref name="varietyobit">{{Cite news |last=Shafer |first=Ellise |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=Coolio, Grammy-Winning 'Gangsta's Paradise' Rapper, Dies at 59 |url=https://variety.com/2022/music/news/coolio-dead-dies-gangstas-paradise-rapper-1235387456/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220929023422/https://variety.com/2022/music/news/coolio-dead-dies-gangstas-paradise-rapper-1235387456/ |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}}</ref><ref name="nbcobit">{{Cite news |last1=Dasrath |first1=Diana |last2=Helsel |first2=Phil |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=Rapper Coolio dead at 59 |url=https://www.nbcnews.com/news/obituaries/rapper-coolio-dead-59-rcna49916 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220929020209/https://www.nbcnews.com/news/obituaries/rapper-coolio-dead-59-rcna49916 |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref name="cbsobit">{{Cite news |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=Monessen native Coolio, "Gangsta's Paradise" rapper, dead at 59 |url=https://www.cbsnews.com/pittsburgh/news/monessen-coolio-gangstas-paradise-rapper-dead-at-59/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001204723/https://www.cbsnews.com/pittsburgh/news/monessen-coolio-gangstas-paradise-rapper-dead-at-59/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |work=[[CBS News]] |agency=[[Associated Press]]}}</ref>։ Նրա մայրը գործարանի աշխատող էր, ով բաժանվել էր ամուսնուց, և նրանք տեղափոխվել են Քոմփթոն, [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆորնիա]], երբ Այվին ութ տարեկան էր<ref name="kemp">{{Cite magazine |last=Kemp |first=Mark |date=1995 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Coolio: Paradise Found |url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/coolio-paradise-found-166220/2/ |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 9 |magazine=[[Rolling Stone]]}}</ref>։ Այվին ծանր [[ասթմա]]տիկ էր, և նրան մի քանի անգամ տեղափոխել են հիվանդանոց՝ ասթմայի բարդությունների պատճառով։ Նա մանուկ հասակում եղել է իր տեղական գրադարանի մշտական այցելուն։ Նա հաճախ էր սեղանի խաղեր խաղում մոր հետ<ref name="nytobit" />։ Նա սկսել է [[ռեփ]] կարդալ դեռահաս տարիքում՝ ստանալով Կուլիո Իգլեսիաս մականունը՝ շնորհիվ իր փայլուն կատարումների։ Մականունը հետագայում կրճատվել է Coolio-ի<ref>{{Cite news |last=Mason |first=Peter |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 30 |title=Coolio obituary |url=https://www.theguardian.com/music/2022/sep/30/coolio-obituary |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ Նրան ձերբակալել են դպրոց զենք տանելու համար ու գողություն անելու համար<ref name="course" />։ Նա աշխատել է Կալիֆորնիայի անտառտնտեսության և հրդեհային պաշտպանության վարչությունում<ref name="nytobit" /><ref name="kemp" />։ Կուլիոն սովորել է Compton Community College-ում, այնուհետև աշխատել է [[Լոս Անջելես]]ի միջազգային օդանավակայանի կամավոր հրշեջ բաժանմունքում և անվտանգության ծառայությունում՝ մինչ ռեփեր դառնալը<ref name="Allmusic">{{Cite web |last=Huey |first=Steve |title=Coolio Biography |url=http://www.allmusic.com/artist/coolio-mn0000780346/biography |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160615122428/http://www.allmusic.com/artist/coolio-mn0000780346/biography |archive-date=2016 թ․ հունիսի 15 |access-date=2016 թ․ հունիսի 18 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite news |last=Sweet |first=Matthew |author-link=Matthew Sweet (writer) |date=1997 թ․ օգոստոսի 23 |title=Golfa's Paradise; Interview: Coolio |url=https://www.independent.co.uk/life-style/golfas-paradise-interview-coolio-1247021.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160813091014/http://www.independent.co.uk/life-style/golfas-paradise-interview-coolio-1247021.html |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 13 |access-date=2016 թ․ հունիսի 19 |work=[[The Independent]]}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Այվին ուներ տասը երեխա<ref name="clark">{{Cite news |last1=Clark |first1=Meredith |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 30 |title=Rapper Coolio revealed he had five grandchildren just months before his death |url=https://www.independent.co.uk/life-style/coolio-death-five-grandchildren-revealed-b2184062.html |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 9 |work=[[The Independent]]}}</ref>, որոնցից մեկը ծնվել է իր կնոջից՝ Ժոզեֆա Սալինասից, ում հետ նա ամուսնացել է 1996 թվականին և ամուսնալուծվել 2000 թվականին<ref name="cooliosrules">{{Cite news |last=Bentley |first=Rick |date=2008 թ․ նոյեմբերի 3 |title=Coolio and his kids put the "real" in reality TV |url=https://www.seattletimes.com/entertainment/tv/coolio-and-his-kids-put-the-real-in-reality-tv/ |work=[[The Seattle Times]]}}</ref>։ 2022 թվականի մարտին նա [[Ավստրալիա]]յի Today Extra-ին ասաց, որ ունի հինգ թոռ<ref name="clark" />։ 2008 թվականի հուլիսին Այվին և ջազ սաքսոֆոնահար Ջարեսը ներգրավվեցին Էկոլոգիական արդարադատության և կլիմայի փոփոխության խմբում՝ քոլեջներում և համալսարաններում սևամորթ ուսանողներին կլիմայի փոփոխության մասին կրթելու համար<ref>{{Cite press release |title=Rapper Coolio and Jazz Saxophonist Sign On to "Green" Campaign Targeting Black College Campuses |date=2008 թ․ հուլիսի 15 |publisher=[[GlobeNewswire]] |url=https://www.globenewswire.com/ne/news-release/2008/07/15/952104/0/en/Rapper-Coolio-and-Jazz-Saxophonist-Sign-On-to-Green-Campaign-Targeting-Black-College-Campuses.html}}</ref>։ Այվին Ամերիկայի ասթմայի և ալերգիայի հիմնադրամի խոսնակն էր<ref>{{Cite news |date=2001 թ․ դեկտեմբերի 3 |title=Coolio: Rap Ambassador |url=https://www.washingtonpost.com/wp-srv/liveonline/01/music/music_coolio120301.htm |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref>{{Cite news |last=HELFAND |first=RAPHAEL |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=Coolio found dead at 59 |url=https://www.thefader.com/2022/09/28/coolio-found-dead-at-59 |work=[[The Fader]]}}</ref>։ Նա վարում էր «Cookin' with Coolio»-ի առցանց խոհարարական շոուն, որը իր «Coolio's Rules» ռեալիթի շոուի մասն էր։ Այն տևեց վեց դրվագ<ref name="outta">{{Cite news |date=2009 թ․ նոյեմբերի 18 |title=Straight outta Coolio |url=http://archive.boston.com/ae/books/articles/2009/11/18/coolio_on_his_love_of_cooking_and_cooking_for_love/ |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191211072617/http://archive.boston.com/ae/books/articles/2009/11/18/coolio_on_his_love_of_cooking_and_cooking_for_love/ |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 11 |work=[[Boston.com]]}}</ref>։ === Իրավական խնդիրներ === 1998 թվականին Շտուտգարտի մոտ գտնվող Բոբլինգեն քաղաքի դատարանը Այվիին դատապարտեց վեց ամսվա պայմանական ազատազրկման և տուգանեց 17000 դոլարով այն բանից հետո, երբ նրան մեղադրեցին կողոպուտի և մարմնական վնասվածք պատճառելու մեջ<ref>{{Cite news |date=1998 թ․ դեկտեմբերի 4 |title=Rap Artist Is Fined in Theft in Germany |url=https://www.nytimes.com/1998/12/04/world/rap-artist-is-fined-in-theft-in-germany.html |url-access=limited |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307222722/http://www.nytimes.com/1998/12/04/world/rap-artist-is-fined-in-theft-in-germany.html |archive-date=2016 թ․ մարտի 7 |work=[[The New York Times]] |agency=[[Associated Press]]}}</ref><ref>{{Cite news |last=Weiguny |first=Bettina |date=2015 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Gangster-Rap in Böblingen |url=https://www.focus.de/politik/deutschland/gangster-rap-in-boeblingen-prominente_id_1910435.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220324234706/https://www.focus.de/politik/deutschland/gangster-rap-in-boeblingen-prominente_id_1910435.html |archive-date=2022 թ․ մարտի 24 |work=[[Focus (German magazine)|Focus]]}}</ref>։ 2016 թվականին Այվին և նրա անձնակազմի անդամները ձերբակալվեցին Լոս Անջելեսի միջազգային օդանավակայանում պայուսակի մեջ լիցքավորված հրազեն ունենալու համար։ Նրա թիկնապահներից մեկը պնդում էր, որ պայուսակի սեփականատերն է, սակայն Այվին ավելի ուշ խոստովանել է, որ նա է տերը և հետագայում դատապարտվել է երեք տարվա պայմանական ազատազրկման և 45 օր հասարակական աշխատանքի<ref>{{Cite news |date=2016 թ․ հոկտեմբերի 14 |title=Coolio faces three years in prison after being arrested on gun charges |url=https://www.theguardian.com/music/2016/oct/14/coolio-arrested-gun-charges-los-angeles |work=[[The Guardian]] |agency=[[PA Media]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2016 թ․ հոկտեմբերի 27 |title=Coolio pleads guilty to bringing gun to airport |url=https://www.usatoday.com/story/life/people/2016/10/27/rapper-coolio-pleads-guilty-to-bringing-gun-to-airport/92822872/ |work=[[USA Today]] |agency=[[Associated Press]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2016 թ․ հոկտեմբերի 26 |title=Rapper Coolio Sentenced To Probation, Community Service For Carrying Handgun At LAX |url=https://www.cbsnews.com/losangeles/news/rapper-coolio-arraignment/ |work=[[CBS News]]}}</ref>։ 2017 թվականին Այվին բաց թողեց ներկայացումը այն բանից հետո, երբ նրան մերժեցին մտնել [[Սինգապուր]]՝ Չանգիի միջազգային օդանավակայանում վայրէջք կատարելիս։ Սինգապուրի ներգաղթի և հսկիչ կետերի վարչությունը հրաժարվել է մեկնաբանել մերժման պատճառը՝ վկայակոչելով գաղտնիության պատճառները։ Կուլիոն [[Պեկին]]ից մեկնում էր Սինգապուր՝ ելույթ ունենալու [[Ֆորմուլա 1]]-ի համերգային միջոցառմանը<ref>{{Cite news |last=Yuen |first=Sin |date=2017 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=American Rapper Coolio Misses Out on Debut Singapore Show After Being Denied Entry. |url=https://www.straitstimes.com/sport/formula-one/american-rapper-coolio-misses-out-on-debut-singapore-show-after-being-denied-entry |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917202429/http://www.straitstimes.com/sport/formula-one/american-rapper-coolio-misses-out-on-debut-singapore-show-after-being-denied-entry |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 17 |work=[[The Straits Times]]}}</ref>։ == Մահ == 2022 թվականի սեպտեմբերի 28-ին Այվիին հայտնաբերեցին Լոս Անջելեսում ընկերոջ տան լոգարանի հատակին անգիտակից վիճակում։ Նա 59 տարեկան էր<ref name="nytobit" /><ref name="nbcobit" />։ Լոս Անջելեսի դատաբժշկի գրասենյակը հայտարարեց, որ Այվին մահացել է ֆենտանիլի, հերոինի և մետամֆետամինի չափից մեծ դոզայից, կարդիոմիոպաթիայի, քրոնիկ ասթմայի և ծխախոտի պատճառով<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ ապրիլի 7 |title=Fentanyl caused 'Gangsta's Paradise' rapper Coolio's death |url=https://apnews.com/article/coolio-cause-of-death-fentanyl-6725484f4583f7cf0b211537a89f2511 |website=[[Associated Press News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2023 թ․ ապրիլի 6 |title=Coroner says rapper Coolio died at 59 from effects of several drugs |url=https://abc7.com/coolio-cause-of-death-gangtas-paradise-artis-leon-ivey-jr-drug-overdose/13095817/ |work=[[KABC-TV]] |agency=[[City News Service]]}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ryder |first=Taryn |date=2023 թ․ ապրիլի 6 |title=Coolio's cause of death revealed as accidental fentanyl overdose: medical examiner |url=https://www.yahoo.com/entertainment/coolio-cause-of-death-accidental-fentanyl-overdose-heroin-methamphetamine-211232209.html |work=[[Yahoo!]]}}</ref>։ Այվին դիակիզվել է ու մոխրի մի մասը դրվել է իր ընտանիքի համար նախատեսված զարդերի մեջ, իսկ մնացածը դրվել է ուրանի մեջ<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 7 |title=Gangsta's Paradise rapper Coolio's final resting place revealed |url=https://www.nzherald.co.nz/entertainment/gangstas-paradise-rapper-coolios-final-resting-place-revealed/DV2XLFWOMN6DJKGSVOH26SZGSU/ |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 9 |work=[[New Zealand Herald]]}}</ref>։ == Ժառանգություն == === Ստուդիական ալբոմներ === * ''It Takes a Thief'' (1994)<ref name="Brackett Hoard 2004">{{Cite book |last1=Brackett |first1=N. |url=https://books.google.com/books?id=t9eocwUfoSoC&pg=PA191 |title=The New Rolling Stone Album Guide |last2=Hoard |first2=C.D. |publisher=Simon & Schuster |year=2004 |isbn=978-0-7432-0169-8 |series=A Fireside book |page=191}}</ref> * ''Gangsta's Paradise'' (1995)<ref name="Brackett Hoard 2004" /> * ''My Soul'' (1997)<ref name="Brackett Hoard 2004" /> * ''Coolio.com'' (2001)<ref name="usatodayobit">{{Cite news |last=Trepany |first=Charles |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=Coolio, rapper of hits 'Gangsta's Paradise,' 'Fantastic Voyage,' dead at 59 |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2022/09/28/coolio-rapper-gangstas-paradise-dead-59-reports/10456823002/ |work=[[USA Today]]}}</ref> * ''El Cool Magnifico'' (2002)<ref name="Routledge 2009">{{Cite book |title=International Who's Who in Popular Music 2009 |publisher=Routledge |year=2009 |isbn=978-1-85743-514-6 |page=115}}</ref> * ''The Return of the Gangsta'' (2006)<ref name="Routledge 2009" /> * ''Steal Hear'' (2008)<ref>{{Cite book |title=Vibe |publisher=Time Pub. Ventures, Incorporated |year=2008 |page=38 |issue=v. 16, no. 1}}</ref> * ''From the Bottom 2 the Top'' (2009)<ref name="usatodayobit" /> * ''Long Live Coolio'' (2023)<ref>{{Cite web |last1=Buckle |first1=Becky |title=POSTHUMOUS COOLIO ALBUM ANNOUNCED WITH NEW SINGLE 'TAG, YOU IT' |url=https://mixmag.net/read/posthumous-coolio-album-announced-with-new-single-tag-you-it-out-now-news |access-date=2023 թ․ ապրիլի 16 |website=MixMag}}</ref> == Ֆիլմագրաֆիա == [[Պատկեր:Coolio_at_Ron_Jeremy's_birthday_party.JPG|մինի|Կուլիոն 2007թ]] === Ֆիլմեր === {| class="wikitable sortable" !Տարի !Վերնագիր !Դեր ! class="unsortable" |Նշումներ |- | rowspan="2" |1996 |''[[Dear God (film)|Dear God]]'' |Gerard |<ref>{{Cite web |title=Dear God - Full Cast & Crew |url=https://www.tvguide.com/movies/dear-god/cast/2030281583/ |publisher=[[TV Guide]]}}</ref> |- |''The Big Help'' |Himself |<ref>{{Cite web |last=Glynn |first=Jennifer |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=Grammy-Winning Rapper and Actor Coolio Dead at 59 |url=https://collider.com/coolio-dead-at-59/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220929195858/https://collider.com/coolio-dead-at-59/ |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | rowspan="3" |1997 |''[[Batman & Robin (film)|Batman & Robin]]'' |[[Scarecrow (DC Comics)|Jonathan Crane]]<ref>{{Cite web |last=Couch |first=Aaron |date=2017 թ․ փետրվարի 9 |title=Coolio Was Courted to Play Scarecrow in Scrapped 'Batman & Robin' Sequel |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/coolio-was-courted-play-scarecrow-scrapped-batman-robin-sequel-973978 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180302103844/https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/coolio-was-courted-play-scarecrow-scrapped-batman-robin-sequel-973978 |archive-date=2018 թ․ մարտի 2 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 22 |website=[[The Hollywood Reporter]]}}</ref> |Credited as "Banker" |- |''On the Line'' |Lt. Gil Suggs |Television film<ref name="tvguide">{{Cite web |title=Coolio |url=https://www.tvguide.com/celebrities/coolio/credits/3000051632/ |work=[[TV Guide]]}}</ref> |- |''[[An Alan Smithee Film: Burn Hollywood Burn]]'' |Dion Brothers |<ref>{{Cite news |last=Ebert |first=Roger |date=1998 թ․ փետրվարի 27 |title=An Alan Smithee Film Burn Hollywood Burn |url=https://www.rogerebert.com/reviews/an-alan-smithee-film-burn-hollywood-burn-1998 |work=[[Roger Ebert]] |authorlink=Roger Ebert}}</ref> |- | rowspan="3" |1999 |''[[Judgment Day (1998 film)|Judgment Day]]'' |Luther / 'Lucifer' |Video<ref>{{Cite web |title=JUDGMENT DAY |url=https://www.tvinsider.com/show/judgment-day/ |work=[[TV Guide]]}}</ref> |- |''Tyrone'' |Tyrone / Jerome / Cherone |<ref>{{Cite news |date=1998 թ․ մայիսի 26 |title=Coolio Dons Multiple Roles In New Film |url=https://www.mtv.com/news/3qr14e/coolio-dons-multiple-roles-in-new-film |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20231031011720/https://www.mtv.com/news/3qr14e/coolio-dons-multiple-roles-in-new-film |archive-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 31 |access-date=2024 թ․ հունվարի 7 |work=[[MTV News]]}}</ref> |- |''Midnight Mass'' |Blue Lou |<ref>{{Cite news |date=1998 թ․ փետրվարի 10 |title=Barbara Hershey joins "Breakfast of Champions' |url=https://www.tampabay.com/archive/1998/02/10/barbara-hershey-joins-breakfast-of-champions/ |work=[[Tampa Bay Times]]}}</ref> |- | rowspan="6" |2000 |''[[The Convent (2000 film)|The Convent]]'' |Officer Starkey |<ref name="tvguide" /> |- |''[[Leprechaun in the Hood]]'' |Himself |Video<ref>{{Cite web |title=Leprechaun in the Hood - Full Cast & Crew |url=https://www.tvguide.com/movies/leprechaun-in-the-hood/cast/2030060352/ |work=[[TV Guide]]}}</ref> |- |''[[Submerged (2000 film)|Submerged]]'' |Jeff Cort |<ref name="tvguide" /> |- |''[[Shriek If You Know What I Did Last Friday the 13th]]'' |Principal (AFKAP) |Video<ref>{{Cite web |title=Shriek If You Know What I Did Last Friday the 13th |url=https://www.tvguide.com/movies/shriek-if-you-know-what-i-did-last-friday-the-13th/2000107002/ |work=[[TV Guide]]}}</ref> |- |''[[China Strike Force]]'' |Himself |<ref>{{Cite news |last=Grubb |first=Brian |date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |title=Deep Netflix: 'China Strike Force,' Starring Coolio As A Drug Smuggler Named 'Coolio' |url=https://uproxx.com/movies/china-strike-force-coolio/ |work=[[Uproxx]]}}</ref> |- |''Dope Case Pending'' | |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ օգոստոսի 9 |title=COOLIO |url=https://www.tvinsider.com/people/coolio/ |work=[[TV Guide]]}}</ref> |- | rowspan="4" |2001 |''[[Perfume (2001 film)|Perfume]]'' |T | |- |''[[In Pursuit]]'' |Carl Wright |Video<ref name="tcm">{{Cite web |title=Coolio |url=https://prod-www.tcm.com/tcmdb/person/338201%7C0/Coolio#filmography |work=[[Turner Classic Movies]]}}</ref> |- |''[[Get Over It (film)|Get Over It]]'' |Himself |<ref name="tcm" /> |- |''Gangland'' |Officer Harris | |- | rowspan="3" |2002 |''Storm Watch'' |Outlaw | |- |''Media Whore'' |Himself | |- |''Outlawz: Worldside'' |Himself | |- | rowspan="11" |2003 |''[[The Beat (2003 film)|The Beat]]'' |Emcee |<ref>{{Cite news |last=Dennis Harvey |date=2003 թ․ հունվարի 28 |title=The Beat |url=https://variety.com/2003/film/reviews/the-beat-2-1200543816/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180815152227/https://variety.com/2003/film/reviews/the-beat-2-1200543816/ |archive-date=2018 թ․ օգոստոսի 15 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}}</ref> |- |''[[Daredevil (film)|Daredevil]]'' |Dante Jackson |[[Director's cut]] version<ref>{{Cite news |last=Curley |first=Michael |date=2017 թ․ նոյեմբերի 28 |title=STUDIO MEDDLING ENSURED THAT MOST NEVER SAW THE BEST VERSION OF 'DAREDEVIL' |url=https://www.popmatters.com/daredevil-2495377857.html |work=[[PopMatters]]}}</ref> |- |''Ravedactyl: Project Evolution'' |Maduzor |Short |- |''[[Stealing Candy]]'' |Brad Vorman |<ref name="tvguide" /> |- |''[[Red Water]]'' |Ice |Television film<ref name="tcm" /> |- |''Exposed'' |Big Heat |<ref>{{Cite web |title=Exposed - Full Cast & Crew |url=https://www.tvguide.com/movies/exposed/cast/2000112354/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205530/https://www.tvguide.com/movies/exposed/cast/2000112354/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=TV Guide}}</ref> |- |''Tapped Out'' |Cool |<ref>{{Cite web |title=Tapped Out - Where to Watch and Stream |url=https://www.tvguide.com/movies/tapped-out/2030101194/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205530/https://www.tvguide.com/movies/tapped-out/2030101194/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=TV Guide}}</ref> |- |''Sex & the Studio 2'' | |Video |- |''Four Fingers of the Trill'' |Himself | |- |''Stupidity'' |Himself | |- |''Move'' |Arthur / Ernest / Dre |Short |- | rowspan="3" |2004 |''[[A Wonderful Night in Split]]'' |Franky |<ref>{{Cite news |last=Farszky |first=Izabela Pepelko |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=Coolio nakon snimanja filma 'Ta divna splitska noć': Splitski geto je opasniji od Los Angelesa |trans-title=Coolio after the filming of the film 'That wonderful Split night': The Split ghetto is more dangerous than Los Angeles |url=https://www.24sata.hr/show/coolio-je-imao-glavnu-ulogu-u-filmu-ta-divna-splitska-noc-glumio-je-s-dinom-dvornikom-863238 |work=[[24sata (Croatia)|24sata]] |language=Croatian}}</ref> |- |''[[Dracula 3000]]'' |187 |<ref>{{Cite web |title=Eric's Bad Movies: 'Dracula 3000' (2004) |url=https://www.mtv.com/news/c0lp3j/erics-bad-movies-dracula-3000 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205534/https://www.mtv.com/news/c0lp3j/erics-bad-movies-dracula-3000 |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=[[MTV]]}}</ref> |- |''Gang Warz'' |Dunzio Day |<ref>{{Cite web |title=Gang Warz |url=https://www.tvguide.com/movies/gang-warz/cast/2030143064/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205531/https://www.tvguide.com/movies/gang-warz/cast/2030143064/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29}}</ref> |- |2005 |''[[Pterodactyl (film)|Pterodactyl]]'' |Capt. Bergen |<ref name="tcm" /> |- | rowspan="2" |2006 |''Grad Night'' |Michael Adkins |<ref>{{Cite web |title=Grad Night |url=https://www.tvguide.com/movies/grad-night/2000116262/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205531/https://www.tvguide.com/movies/grad-night/2000116262/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29}}</ref> |- |''Love Hollywood Style'' |Himself |<ref>{{Cite web |title=Love Hollywood Style |url=https://www.tvguide.com/movies/love-hollywood-style/cast/2000100080/ |work=[[TV Guide]]}}</ref> |- | rowspan="4" |2007 |''[[Futurama: Bender's Big Score]]'' |Kwanzaa-bot |Voice, direct-to-video<ref>{{Cite news |last=Otterson |first=Joe |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 30 |title=Coolio Recorded 'Futurama' Revival Cameo as Kwanzaa-bot Weeks Before Death |url=https://variety.com/2022/tv/news/coolio-futurama-kwanzaabot-1235389694/ |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}}</ref> |- |''Sound, Verses Fury'' |Himself | |- |''[[Three Days to Vegas]]'' |The Flow |<ref name="tcm" /> |- |''Don't Tell My Booker!!!'' |Himself | |- | rowspan="2" |2008 |''Chinaman's Chance: America's Other Slaves'' |Roger |<ref>{{Cite web |title=Chinaman's Chance: America's Other Slaves |url=https://www.avclub.com/film/reviews/chinaman-s-chance-america-s-other-slaves-2008 |publisher=[[The A.V. Club]]}}</ref> |- |''Sides'' |The Star | |- |2009 |''The Lost Archives of Quincy Taylor'' |Archpimp Mac McFreddy |Short |- | rowspan="2" |2012 |''Two Hundred Thousand Dirty'' |Manny |<ref>{{Cite news |last=TSAI |first=MARTIN |date=2015 թ․ հունվարի 1 |title=Review: 'Two Hundred Thousand Dirty' a low-budget, no-chemistry affair |url=https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-two-hundred-thousand-dirty-review-20150102-story.html |url-access=limited |work=[[Los Angeles Times]]}}</ref> |- |''Inertia'' |Promotional Trailer | |- |2015 |''Lord of the Freaks'' |Himself | |- |2017 |''Nina'' |Himself | |- | rowspan="3" |2018 |''Vantasic Voyage'' |Himself | |- |''United Skates'' |Himself |<ref>{{Cite web |last=Amsterdam News |date=2018 թ․ ապրիլի 26 |title='United Skates'—a perfect film - New York Amsterdam News |url=https://amsterdamnews.com/news/2018/04/26/united-skates-perfect-film/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205738/https://amsterdamnews.com/news/2018/04/26/united-skates-perfect-film/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=Amsterdamnews.com}}</ref> |- |''The Orange Years: The Nickelodeon Story'' |Himself |<ref>{{Cite web |title=The Orange Years: The Nickelodeon Story - Full Cast & Crew |url=https://www.tvguide.com/movies/the-orange-years-the-nickelodeon-story/cast/2000398359/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205749/https://www.tvguide.com/movies/the-orange-years-the-nickelodeon-story/cast/2000398359/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=TV Guide}}</ref> |- |2021 |''Fintech Rap Battle: Monzo VS Starling'' |Himself |<ref>{{Cite web |title=The making of the…FINTECH RAP BATTLE: Monzo vs Starling |url=https://ffnews.com/thought-leader/the-fintech-magazine/the-making-of-thefintech-rap-battle-monzo-vs-starling/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205737/https://ffnews.com/thought-leader/the-fintech-magazine/the-making-of-thefintech-rap-battle-monzo-vs-starling/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=ffnews.com}}</ref> |} === Հեռուստատեսություն === {| class="wikitable sortable" !Տարի !Վերնագիր !Դեր ! class="unsortable" |Նշումներ |- | rowspan="2" |1995 |''[[The Parent 'Hood]]'' |The Gangster |Episode: "Trust a Move"<ref>{{Cite web |last=Espinoza |first=Joshua |title=West Coast Legend Coolio Has Died at 59, Manager Confirms |url=https://www.complex.com/music/coolio-dead |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205737/https://www.complex.com/music/coolio-dead |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=Complex}}</ref> |- |''[[Martin (TV series)|Martin]]'' |Himself |Episode: "All the Players Came"<ref name="iconic">{{Cite news |last=Vargas |first=Chanel |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=From "Kenan & Kel" to "Sabrina the Teenage Witch," Coolio's Most Iconic TV Roles |url=https://www.popsugar.com/entertainment/coolio-best-tv-appearances-48965026 |work=[[PopSugar]]}}</ref> |- |1995–96 |''[[All That]]'' |Himself |2 episodes<ref>{{Cite magazine |title='Kenan & Kel' stars pay tribute to theme song creator Coolio |url=https://ew.com/tv/coolio-kenan-and-kel-theme-song/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205737/https://ew.com/tv/coolio-kenan-and-kel-theme-song/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="3" |1996 |''[[Space: Above and Beyond]]'' |The Bacchus Host |Episode: "R & R"<ref>{{Cite web |title=Space: Above and Beyond Season 1 Episodes |url=https://www.tvguide.com/tvshows/space-above-and-beyond/episodes-season-1/1000005567/ |work=[[TV Guide]]}}</ref> |- |''[[Dangerous Minds (TV series)|Dangerous Minds]]'' |Sex Educator |Episode: "Pilot"<ref name="iconic" /> |- |''[[Sabrina the Teenage Witch (1996 TV series)|Sabrina The Teenage Witch]]'' |Himself |Episode: "A Girl and Her Cat"<ref name="iconic" /><ref name="sabrina">{{Cite news |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=Melissa Joan Hart Answers All Our Burning Sabrina the Teenage Witch Questions 25 Years Later |url=https://www.eonline.com/news/1305223/melissa-joan-hart-answers-all-our-burning-sabrina-the-teenage-witch-questions-25-years-later |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220422164055/https://www.eonline.com/news/1305223/melissa-joan-hart-answers-all-our-burning-sabrina-the-teenage-witch-questions-25-years-later |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 22 |work=[[E!]]}}</ref> |- |1996–2000 |''[[Kenan & Kel]]'' |Performer: Theme Song |TV series<ref name="kenankel">{{Cite web |last=Lawrence |first=Derek |date=2016 թ․ հուլիսի 15 |title=Kenan and Kel: The story behind America's favorite orange soda-loving best friends |url=https://ew.com/tv/2016/07/15/kenan-kel-20-year-anniversary/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001205828/https://ew.com/tv/2016/07/15/kenan-kel-20-year-anniversary/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=ew.com}}</ref> |- |1997 |''[[Duckman]]'' |Himself |Voice, episode: "Coolio Runnings" |- | rowspan="3" |1998 |''[[Match Game]]'' |Himself |5 episodes |- |''[[The Nanny]]'' |Irwin |2 episodes<ref name="iconic" /> |- |''[[V.I.P. (American TV series)|V.I.P.]]'' |Himself |Episode: "Vallery of the Dolls" |- | rowspan="2" |1999 |''[[Early Edition]]'' |Julius 'C-Roc' Ruby |Episode: "Number One with a Bullet"<ref name="iconic" /> |- |''[[Malcolm & Eddie]]'' |Troy Jensen |Episode: "Daddio"<ref name="iconic" /> |- |2000 |''[[Arliss (TV series)|Arli$$]]'' |Ernest |Episode: "It's Who You Know"<ref name="iconic" /> |- | rowspan="2" |2001 |''[[Der Clown]]'' |Himself |Episode: "Stirb langsam" |- |''[[Fear Factor]]'' |Himself/Contestant |Episode: "First Celebrity Fear Factor"<ref>{{Cite web |date=2001 թ․ նոյեմբերի 24 |title=SIX CELEBRITIES FACE THEIR FEARS ON 'FEAR FACTOR' |url=https://buffalonews.com/news/six-celebrities-face-their-fears-on-fear-factor/article_41cdd3a1-08b6-52ed-b560-6f43a325eba1.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001210035/https://buffalonews.com/news/six-celebrities-face-their-fears-on-fear-factor/article_41cdd3a1-08b6-52ed-b560-6f43a325eba1.html |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=Buffalo News}}</ref> |- |2001–23 |''[[Futurama]]'' |Kwanzaa-bot |Voice, 4 episodes<ref>{{Cite magazine |last=Bowenbank |first=Starr |date=2023 թ․ օգոստոսի 29 |title=Coolio's Final 'Futurama' Appearance as Kwanzaabot Features a New Song & Tribute Message |url=https://www.billboard.com/culture/tv-film/coolio-final-futurama-episode-song-tribute-message-1235402783/ |access-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 1 |magazine=Billboard |language=EN-US}}</ref> |- | rowspan="4" |2002 |''[[Charmed]]'' |Lazarus Demon |Episode: "Marry-Go-Round"<ref>{{Cite web |last=Selinger |first=Julia |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=The Charmed Character You Likely Forgot Coolio Played - Looper |url=https://www.looper.com/1031489/the-charmed-character-you-likely-forgot-coolio-played/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001210035/https://www.looper.com/1031489/the-charmed-character-you-likely-forgot-coolio-played/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=Looper.com}}</ref> |- |''[[Static Shock]]'' |Marvin Roper / Replikon |Voice, episode: "Duped"<ref>{{Cite web |last=Anderson |first=Jenna |title=Celebrating Coolio's Greatest Superhero and Horror Roles |url=https://comicbook.com/movies/news/celebrating-coolio-greatest-superhero-and-horror-roles/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001210036/https://comicbook.com/movies/news/celebrating-coolio-greatest-superhero-and-horror-roles/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=Comicbook.com}}</ref> |- |''Holla'' |Himself |TV series |- |''[[Robbery Homicide Division]]'' |Greg / G-Down |Episode: "Alton Davis Redux" |- |2003 |''Make My Day'' | |Episode: "Linda Narty"<ref name="intouch">{{Cite web |last=Shilliday |first=Beth |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |title=Coolio Dead at Age 59: 'Gangsta's Paradise' Rapper Dies in L.A. |url=https://www.intouchweekly.com/posts/coolio-dead-gangstas-paradise-rapper-dies-at-59/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221001210037/https://www.intouchweekly.com/posts/coolio-dead-gangstas-paradise-rapper-dies-at-59/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29}}</ref> |- |2005 |''[[Joey (TV series)|Joey]]'' |Himself |Episode: "Joey and the Poker" |- |2006 |''[[Club (TV series, Russia)|Клуб]]'' |Himself |Season 1, episode 14 |- | rowspan="2" |2008 |''[[Cookin' with Coolio]]'' |Himself |TV series<ref name="outta" /> |- |''[[Coolio's Rules]]'' |Himself |Main cast<ref name="cooliosrules" /> |- | rowspan="2" |2009 |''[[Star-ving]]'' |Himself |Recurring cast<ref name="varietyobit" /> |- |''[[The Sunday Night Project]]'' |Himself |Episode: "[[Lily Allen]]" |- |2012 |''[[Gravity Falls]]'' |Wax Coolio |Voice, episode: "Headhunters"<ref name="intouch" /> |- | rowspan="2" |2014 |''American Hustle Life'' |Himself |Reality Show<ref>{{Cite web |date=1970 թ․ հունվարի 1 |title=What Will Korea's Hottest New Rap Group Learn About Hip-Hop from Coolio on Their Trip to America? |url=https://www.vice.com/en/article/rbq3m6/bts-american-hustle-life-coolio-k-pop-hip-hop-school |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191018141906/https://www.vice.com/en_us/article/rbq3m6/bts-american-hustle-life-coolio-k-pop-hip-hop-school |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 18 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=Vice.com}}</ref> |- |''[[Black Jesus (TV series)|Black Jesus]]'' |Himself |Episode: "Gangsta's Paradise"<ref name="blackjesus">{{Cite web |last=Bienenstock |first=David |date=2014 թ․ օգոստոսի 7 |title=Black Jesus Has Risen: The Gospel According to Aaron McGruder |url=https://www.vice.com/en/article/ppmmk9/black-jesus-has-risen-the-gospel-according-to-aaron-mcgruder-807 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210411021742/https://www.vice.com/en/article/ppmmk9/black-jesus-has-risen-the-gospel-according-to-aaron-mcgruder-807 |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 11 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 29 |publisher=Vice.com}}</ref> |- |2017 |''[[Teachers (2016 TV series)|Teachers]]'' |Mr. Wence |Episode: "First Day Back"<ref name="intouch" /> |- |2021 |''[[Let's Be Real]]'' |Himself |Episode: "Episode #1.4"<ref>{{Cite web |last=Gibson |first=Marcus |date=2021 թ․ մայիսի 21 |title=Review: Let's Be Real "Episode 104" |url=https://www.bubbleblabber.com/review-lets-be-real-episode-104/ |access-date=2023 թ․ ապրիլի 7 |website=Bubbleblabber |language=en-US}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://imusic.am/ar/xVnLI7iA Coolio-ն imusic.am֊ում] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի ռեփերներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի տղամարդ կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի տղամարդ հեռուստատեսային դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի տղամարդ հնչյունավորողներ]] [[Կատեգորիա:Բեմական կեղծանուններ]] rm33n8itx8dan8mrqndflso1so2j50f 2 1141431 10357202 10106504 2025-06-18T08:29:33Z LilitMir 99009 10357202 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ}} '''Շարքային Ռոմեո'''<ref>Նաև թարգմանվում է որպես «Կուրսանտ Ռոմեո»</ref> ({{lang-en|Private Romeo}}), == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} * https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F -Сетевая энциклопедия * https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0 - Свободная музыка * https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B0_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0 ixv33cjp3n19i271i7i7wyxxoyavrdb 0 1142444 10356976 10356236 2025-06-18T00:08:54Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356976 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կրոնական կառույց}} '''Գերմանական նեոհեթանոսություն''', «''հեթանոսություն''» (''Heathenry, Heathenism''), ''ժամանակակից գերմանական հեթանոսությունը'' նեոհեթանոսական կրոնական շարժում է, որը դավանում է գերմանական ժողովուրդների նախաքրիստոնեական համոզմունքներին։ Կրոնագետներն այն դասում են որպես նոր կրոնական շարժում։ Մշակվել է Եվրոպայում 20-րդ դարի սկզբին։ Կիրառողները ներկայացնում են կրոնը նախաքրիստոնեական կրոնների հիման վրա, որոնք կրում էին [[երկաթե դար]]ի և [[վաղ միջնադար]]ի [[գերմանական ժողովուրդներ]]ը։ Անցյալի այս հավատամքների համակարգերը վերականգնելիս՝ հեթանոսությունը որպես հիմք օգտագործում է պահպանված պատմական, հնագիտական և բանահյուսական վկայությունները, թեև այս նյութի վերաբերյալ մոտեցումները շատ տարբեր են։ Գերմանական նեոհեթանոսությունը չունի միասնական [[աստվածաբանություն]], բայց այն որպես կանոն [[Բազմաստվածություն|բազմաստվածական]] է՝ հիմնված մինչքրիստոնեկան գերմանական դիցաբանության պանթեոնի վրա և ընդունում է անցյալի այս հասարակությունների [[Տիեզերագիտություն|տիեզերաբանական]] հայացքները, ներառյալ տիեզերքի [[Ոգեպաշտություն|անիմիստական]] տեսակետը, որտեղ բնական աշխարհը ներծծված է հոգիներով։ Աստվածներին և ոգիներին երկրպագում են զոհաբերությունների միջոցով, որոնք հայտնի են որպես ''բլոտ'', որի ժամանակ նրանց առաջարկվում է ուտելիք և ըմպելիք։ Դրանք հաճախ ուղեկցվում են ճաշկերույթով, որի ծիսականության ժամանակ ալկոհոլային խմիչք է առաջարկվում աստվածներին։ Որոշ պրակտիկանտներ նաև մասնակցում են ծեսերի, որոնք նախատեսված են գիտակցության և բովանդակության փոփոխված վիճակներ հրահրելու համար, հատկապես ''seiðr'' և ''galdr'', որը կիրառվում է աստվածներից իմաստություն և խորհուրդներ ստանալու մտադրությամբ։ Շատ օգտագործողներ ինքնուրույն հետևում են կրոնին։ Մյուս հեթանոսները հավաքվում են փոքր խմբերով, որոնք սովորաբար հայտնի են որպես ազգականներ (''kindreds'') կամ օջախներ (''hearths'')'','' որպեսզի կատարեն իրենց ծեսերը բաց երկնքի տակ կամ հատուկ կառուցված շինություններում։ Հեթանոսական էթիկական համակարգերը շեշտում են պատիվը, անձնական ամբողջականությունը և հավատարմությունը, մինչդեռ [[Կյանք մահից հետո|հանդերձյալ կյանքի]] մասին պատկերացումները տարբերվում են և հազվադեպ են ընդգծվում։ Գերմանական նեոհեթանոսականության ակունքները 19-րդ դարի և 20-րդ դարերի սկզբի [[ռոմանտիզմ]]ի մեջ են, որոնք փառաբանում էին գերմանական Եվրոպայի նախաքրիստոնեական մշակույթները։ Ֆյոլկիշե ազգային շարժման խմբերը, որոնք հարգում էին հին գերմանական աստվածներին, հայտնվել են Գերմանիայում և Ավստրիայում՝ 1900-ական և 1910-ական թվականներին, [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ում [[նացիստական Գերմանիա]]յի պարտությունից հետո այս խմբերը հիմնականում ցրվել են։ 1970-ականներին Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայում ձևավորվել են նոր նեոհեթանոսական խմբեր և դարձել պաշտոնական կազմակերպություններ։ Այս նեոհեթանոսական շարժման մեջ բաժանման հիմնական չափանիշը [[ռասա]]յական խնդիրն է եղել։ Ավելի հին խմբերը ընդունել են [[Ռասաների տեսություն|ռասայական]] դիրք, «ֆյոլկիշե» կոչվող համայնքի ներսում՝ դիտելով գերմանական հեթանոսությունը որպես էթնիկ կամ ռասայական կրոն, որը ներհատուկորեն կապված է «գերմանական ռասայի» հետ։ Նրանք կարծում են, որ կրոնը պետք է դավանեն միայն սպիտակամորթները, հատկապես հյուսիսեվրոպական ծագում ունեցողները և հաճախ կրոնը համատեղում են ծայրահեղական աջ հայացքների և [[Սպիտակների գերակայություն|սպիտակների գերակայության]] գաղափարների հետ։ Միևնույն ժամանակ գերմանացի նեոհեթանոսների մեծ մասը հավատարիմ է «ունիվերսալիստական» տեսակետին՝ հավատալով, որ կրոնը բաց է բոլորի համար՝ անկախ էթնիկ կամ ռասայական ծագումից։ Թեև «''Heathenry»'' տերմինը լայնորեն օգտագործվում է կրոնն ընդհանրապես նկարագրելու համար, շատ խմբեր նախընտրում են տարբեր անվանումներ՝ կախված իրենց տարածաշրջանային կենտրոնացումից և գաղափարական նախասիրություններից։ Նեոհեթանոսները, որոնք կենտրոնանում են սկանդինավյան աղբյուրների վրա՝ կարող են օգտագործել ''[[Ásatrú]]'', ''Vanatru'' կամ ''[[Forn Cider]]'' տերմինները, որոնց անգլո-սաքսոնական ավանդույթների վրա կենտրոնացած պրակտիկանտներն օգտագործում են ''Fyrnsidu'' կամ ''Theodism'' անունները։ Նրանք, ովքեր շեշտում են գերմանական ավանդույթները, իրենց կրոնն անվանում են ''[[Իրմինիզմ]],'' այն նեոհեթանոսները, ովքեր հավատարիմ են ֆյոլկիշային և ծայրահեղ աջ հայացքներին, հակված են պաշտպանել ''[[Օդինիզմ]], [[Վոտանիզմ]], Վոդենիզմ'' կամ ''Օդալիզմ'' տերմինները։ Հետազոտողները կարծում են, որ գերմանական նեոհեթանոսների թիվը ամբողջ աշխարհում չի գերազանցում 20000-ը, ընդ որում՝ պրակտիկայի համայնքները գործում են Եվրոպայի, Ամերիկայի և Ավստրալիայի շատ երկրներում։ == Սահմանում == [[Պատկեր:Amulet_Thor's_hammer_(copy_of_find_from_Skåne)_2010-07-10.jpg|մինի|Վիկինգների դարաշրջանի կախազարդի ժամանակակից կրկնօրինակը, որը պատկերում է Մյոլնիրը՝ Թոր աստծո մուրճը: Նման կախազարդերը հաճախ կրում են գերմանական նեոհեթանոսները:]] Կրոնագետները դասակարգում են ''Հեթենրին'' որպես [[նոր կրոնական շարժում]]{{sfn|Kaplan|1997|p=70}}{{sfn|Gardell|2003|p=2}}{{sfn|Gregorius|2015|p=64}}{{sfn|Velkoborská|2015|p=89}}{{sfn|Doyle White|2017|p=242}} և, մասնավորապես, որպես ժամանակակից հեթանոսության [[Բազմաստվածային վերականգնողականություն|վերակականգնողական]] ձև{{sfn|Blain|2005|pp=183—184}}{{sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|p=138}}{{sfn|Horrell|2012|p=1}}{{sfn|Pizza|2014|p=48}}{{sfn|Snook|2015|p=9}}։ ''Heathenry''-ն սահմանվում է որպես «ընդարձակ ժամանակակից հեթանոսական նոր կրոնական շարժում, որը գիտակցաբար ոգեշնչված է երկաթե դարի և վաղ միջնադարի Եվրոպայի «գերմանական» հասարակությունների լեզվական, մշակութային և (որոշ սահմանումներով) էթնիկական արժեքներից, որոնք գոյություն են ունեցել մինչև քրիստոնեացումը»{{Sfn|Doyle White|2017|p=242}} և որպես «հյուսիսային Եվրոպայի (մասնավորապես, գերմանախոս մշակույթների) նախաքրիստոնեական մշակույթների գործելակերպի և աշխարհայացքի մեր ժամանակների վերածննդի և/կամ վերաիմաստավորման շարժում»{{Sfn|Horrell|2012|p=1}}: Պրակտիկանտները փորձում են վերակենդանացնել անցյալի այս համոզմունքների համակարգերը՝ օգտագործելով պահպանված պատմական սկզբնաղբյուր նյութեր{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|p=138|2005}}: Օգտագործված պատմական աղբյուրները ներառում են հին սկանդինավյան տեքստեր, որոնք կապված են Իսլանդիայի հետ, ինչպիսիք են [[Կրտսեր Էդդա]] և [[Ավագ Էդդա]], [[հին անգլերեն]] տեքստերը, ինչպիսիք են [[Բեովուլֆ]]ը և միջինից բարձր գերմաներեն տեքստեր, ինչպիսիք են [[Նիբելունգների երգը]]։ Որոշ նեոհեթանոսներ նույնպես գաղափարներ են ընդունում Հյուսիսային Եվրոպայի և եվրոպական պատմության հետագա շրջանների բանահյուսությունից{{sfn|Blain|2005|pp=182, 185—186}}{{sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|pp=138—141}}{{sfn|Snook|2015|p=12}}{{sfn|Schnurbein|2016|p=252}}{{sfn|Calico|2018|p=39}}։ Շատ նեոհեթանոսներ այս նյութն անվանում են ''գիտելիք'' (''Lore'') և դրա ուսումնասիրությունը կրոնի կարևոր մասն է{{Sfn|Calico|2018|p=66}}։ Որոշ գրավոր աղբյուրներ, սակայն մնում են խնդրահարույց՝ որպես նախաքրիստոնեական հավատալիքների համակարգերի «վերակառուցման» միջոց, քանի որ դրանք գրվել են քրիստոնյաների կողմից և նախաքրիստոնեական կրոնին վերաբերվում են միայն հատվածական և կողմնակալ ձևով{{Sfn|Snook|2015|p=53}}: [[Մարդաբանություն|Մարդաբան]] Ջենի Բլեյնը բնութագրում է ''Հեթենրին'' որպես «թերի նյութից կառուցված կրոն»{{Sfn|Blain|2005|p=182}}, մինչդեռ կրոնագետ Միքայել Ստրմիսկան նկարագրում է նրա համոզմունքները որպես «անորոշությամբ և պատմական շփոթությամբ պարուրված»՝ դրանով իսկ բնութագրելով այն որպես [[Պոստմոդեռնիզմ|հետմոդեռն]] շարժում{{Sfn|Strmiska|2000|p=106}}։ Նեոհեթանոսների կողմից այս պատմական և հնագիտական նյութն օգտագործելու եղանակները տարբեր են։ Ոմանք ձգտում են հնարավորինս ճշգրիտ վերականգնել անցյալի հավատալիքներն ու գործելակերպը, իսկ մյուսները բացահայտ փորձարկում են այս նյութը և նորարարություններ են անում{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005}}։ Ոմանք, օրինակ, հարմարեցնում են իրենց պրակտիկան ըստ սեփական չհաստատված գնոզիսի, որը նրանք ձեռք են բերել հոգևոր փորձառության միջոցով{{sfn|Blain & Wallis|2009|p=414}}{{sfn|Snook|2015|p=50}}{{sfn|Calico|2018|p=40}}։ Մյուսներն ընդունում են գաղափարներ աշխարհի գոյատևած [[Ազգային կրոն|էթնիկ կրոններից]], ինչպես նաև ժամանակակից պոլիթեիստական ավանդույթներից, ինչպիսիք են [[հինդուիզմ]]ը և աֆրոամերիկյան կրոնները, հավատալով, որ դա օգնում է կառուցել հոգևոր աշխարհայացքներ, որոնք նման են Եվրոպայում մինչ քրիստոնեացումը{{sfn|Gregorius|2015|pp=74, 75}}։ Որոշ պրակտիկանտներ, ովքեր կենտրոնանում են բացառապես պատմական և հնագիտական աղբյուրների վրա հիմնվելով՝ քննադատում են այս մոտեցումը՝ դրա հետ կապված օգտագործելով պեյորատիվ ''նեոհեթանոսություն'' տերմինը{{Sfn|Snook|2015}}։ [[Պատկեր:Sigurblót_2009.JPG|ձախից|մինի|2009 թվականի ծես, որը կատարվել է Ռեյկյավիկի իսլանդական Էսկյուհլիդ բլրի վրա]] Որոշ նեոհեթանոսներ օգտագործում են երկաթի դարի և վաղ միջնադարի ընդհանուր մշակութային տարրերը ողջ գերմանական Եվրոպայում՝ որպես իրենց հավատալիքների և գործելակերպի հիմք{{Sfn|Hunt-Anschutz|2002|p=126}}։ Որոշ նեոհեթանոսներ օգտագործում են երկաթի դարի և վաղ միջնադարի ընդհանուր մշակութային տարրերը ողջ գերմանական Եվրոպայում՝ որպես իրենց հավատալիքների և գործելակերպի հիմք{{sfn|Hunt-Anschutz|2002|p=126}}։ Մյուսները ոգեշնչվում են գերմանական Եվրոպայի որոշակի աշխարհագրական տարածքի և ժամանակագրական ժամանակաշրջանի հավատալիքներից և գործելակերպից, ինչպիսիք են [[Անգլոսաքսոնական շրջան|անգլո-սաքսոնական Անգլիան]] կամ [[վիկինգների դարաշրջան]]ի Իսլանդիան{{Sfn|Hunt-Anschutz|2002|p=126}}: Որոշ նեոհեթանոսներ խորապես գիտեն երկաթե դարի և վաղ միջնադարի հյուսիսեվրոպական հասարակության առանձնահատկությունների մասին{{sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|p=137}}{{sfn|Schnurbein|2016|p=251}}, սակայն պրակտիկանտների մեծամասնության համար նախաքրիստոնեական անցյալի մասին տեղեկատվության հիմնական աղբյուրը գեղարվեստական գրականությունն է և սկանդինավյան դիցաբանության մասին տարածված տեղեկատվությունը{{Sfn|Schnurbein|2016|p=251}}: Շատերն արտահայտում են ռոմանտիզացված տեսակետ այս անցյալի մասին{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|p=141}}, երբեմն նպաստելով դրա մասին սխալ պատկերացումներին{{Sfn|Doyle White|2014|p=303}}։ Կրոնի սոցիոլոգ Ջենիֆեր Սնուկը նշում է, որ շատ պրակտիկանտներ «վերադառնում են նախնիների և հերոսների ավելի էպիկական, անաքրոնիկ և մաքուր դարաշրջանին»{{Sfn|Snook|2015|p=60}}: Մարդաբան Մերֆի Պիցան կարծում է, որ ''հեթենրիությունը'' կարելի է հասկանալ որպես «հորինված ավանդույթ»{{Sfn|Pizza|2015|p=497}}։ Ըստ կրոնագետ Ֆրեդրիկ Գրեգորիուսի, թեև ''հեթանիզմի'' և գերմանական Եվրոպայի նախաքրիստոնեական հավատամքների համակարգերի միջև «իրական շարունակություն» չկա, բայց կիրառող նեոհեթանոսները հաճախ չեն սիրում իրենց դիտել որպես «նոր կրոնի» կամ «նոր հավատքի» հետևորդներև նախընտրում են ներկայանալ որպես «ավանդական հավատքի» հետևորդներ{{Sfn|Gregorius|2015|p=64}}։ Շատ պրակտիկանտներ խուսափում են օգտագործել գիտական [[wiktionary:etic#Adjective|էթիկական]] տերմինը «վերակառուցում»՝ իրենց պրակտիկան նկարագրելու համար{{Sfn|Blain|2005|p=184}}, նախընտրելով այն բնութագրել որպես «բնիկ կրոն»՝ զուգահեռներ ունենալով աշխարհի [[Տեղաբնիկ ժողովուրդներ|բնիկ ժողովուրդների]] ավանդական հավատալիքների համակարգերում{{sfn|Horrell|2012|p=5}}{{sfn|Snook|2015|p=145}}{{sfn|Gregorius|2015|p=74}}։ Խոսելով աբորիգենության զգացումի մասին՝ որոշ նեոհեթանոսներ հատկապես Միացյալ Նահանգներում փորձում են իրենց ներկայացնել որպես միջնադարյան քրիստոնեական [[Գաղութացում|գաղութատիրության]] և [[իմպերիալիզմ]]ի զոհեր{{Sfn|Snook & Horrell & Horton|2017|p=58}}։ 2015 թվականին գերմանական նեոհեթանոսական համայնքում անցկացված հարցումը ցույց է տվել, որ նույն թվով պրակտիկանտներ (36%) իրենց կրոնը համարում են վերակառուցում, ոմանք էլ այն համարում են հնագույն հավատքի համակարգերի ուղղակի շարունակություն և կազմում են միայն 22% և փորձում են այն ճանաչել որպես ժամանակակից, բայց ոգեշնչված անցյալով, թեև վերջինս գերիշխող մեկնաբանությունն էր սկանդինավյան երկրների պրակտիկանտների շրջանում{{Sfn|Cragle|2017|pp=101—103}}: === Տերմինաբանություն === Չկա որևէ կենտրոնական կրոնական մարմին, որը սահմանում է հատուկ տերմինաբանություն բոլոր պրակտիկանտների համար{{Sfn|Harvey|1995|p=52}}։ Տարբեր նեոհեթանոսական խմբեր օգտագործում են տարբեր տերմիններ՝ նկարագրելու և՛ իրենց կրոնը, և՛ իրենց, ընդ որում այս տերմինները հաճախ փոխանցում են իրենց հասարակական-քաղաքական համոզմունքների իմաստը, ինչպես նաև կապված են նախաքրիստոնեական գերմանական Եվրոպայի հատուկ տարածաշրջանի հետ, որտեղից նրանք ոգեշնչվել են{{sfn|Snook|2015|pp=8—9}}{{sfn|Doyle White|2017|p=242}}։ Կրոնագետները հիմնականում նախընտրում են շարժումն անվանել «''Heathenry»'' և ''«Heathenism»''{{Sfn|Gregorius|2015}}, քանի որ այս տերմիններն ընդգրկում են դրա բոլոր տեսակները{{Sfn|Snook|2015|p=9}}։ Այս տերմինն առավել հաճախ օգտագործվում է Մեծ Բրիտանիայում պրակտիկանտների մոտ{{sfn|Harvey|1995|p=52}}{{sfn|Blain|2002|p=6}}{{sfn|Blain|2005|p=181}}{{sfn|Blain & Wallis|2009|p=415}}։ Դրա օգտագործումը դառնում է ավելի տարածված Հյուսիսային Ամերիկայում և այլ երկրներում{{sfn|Blain|2002|p=6}}{{sfn|Gardell|2003|p=31}}{{sfn|Davy|2007|p=158}}{{sfn|Snook|2013|p=52}}։ Այս տերմինները հիմնված են հեթանոս ''(հեթանոս)'' բառի վրա, որը վկայված է որպես [[Գոթերեն|գոթական]] ''haithn'', որն ընդունվել է գոթական [[Արիոսականություն|արիացի]] միսիոներների կողմից որպես հունարեն ''հելլենիս'' (հունարեն) և ''ethnikós'' - «(օտար) ժողովուրդ» բառերի համարժեք{{Sfn|Gründer|2008|p=16}}: Բառն օգտագործվել է վաղ միջնադարյան քրիստոնյա գրողների կողմից գերմանական Եվրոպայում՝ ոչ քրիստոնյաներին բնութագրելու համար։ Գործնական գերմանական նեոհեթանոսները ձգտում են ներկայացնել դա քրիստոնյաների մեջ որպես ինքնակոչման ձև{{sfn|Gardell|2003|p=31}}{{sfn|Blain|2005|p=181}}{{sfn|Schnurbein|2016|p=10}}։ Շատ պրակտիկանտներ նախընտրում են ''Heathen'' տերմինը, քան ''pagan''-ը ''(հեթանոս''), քանի որ նախկին տերմինը ծագել է գերմանական լեզուներից, մինչդեռ ''pagan'' տերմինը գալիս է [[լատիներեն]]ից{{sfn|Harvey|1995|p=49}}{{sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|p=128}}{{sfn|Harvey|2007|p=53}}։ [[Պատկեր:SyriathPillarWrekin.JPG|մինի|Նեոպագանական ծիսական տարածություն, որը նշանավորվում է ռունագրերով փորագրված փայտե սյունով, որը գտնվում է Անգլիայի Շրոպշիր քաղաքի Ռայկինի վրա:]] Որոշ ակադեմիական համատեքստերում օգտագործվող այլ տերմիններ են ''ժամանակակից գերմանական հեթանոսությունը''{{Sfn|Cragle|2017|p=85}} և ''գերմանական նեոհեթանոսությունը''{{Sfn|Granholm|2011|p=519}}, թեև վերջինս «արհեստական տերմին» է, որը ստեղծվել է գիտնականների կողմից և քիչ է օգտագործվում ''Հեթենրի'' համայնքում{{Sfn|Schnurbein|2016|p=11}}։ Բլեյնն առաջարկել է օգտագործել ''հյուսիսեվրոպական հեթանոսություն'' տերմինը որպես շարժման համապարփակ գիտական տերմին{{Sfn|Blain|2002|p=5}}։ Ստրմիսկան նշել է, որ սա ներառում է նաև պրակտիկանտներ հյուսիսարևելյան Եվրոպայի ֆիննական և [[Սլավոններ|սլավոնական]] շրջաններից{{Sfn|Strmiska|2007|p=155}}: Նա նախընտրում էր ''Ժամանակակից սկանդինավյան հեթանոսություն'' տերմինը, բայց համաձայնում էր, որ տերմինը բացառում է այն նեոհեթանոսներին, ովքեր հատկապես դիմում էին ոչ սկանդինավյան գերմանական հասարակությունների նախաքրիստոնեական հավատքի համակարգերին, ինչպիսիք են [[Անգլոսաքս|անգլո-սաքսոններն]] ու [[գոթեր]]ը{{Sfn|Strmiska|2007|p=155}}: Կրոնի մեկ այլ անուն է իսլանդական ''[[Ասատրու|Ásatrú]]'', որը թարգմանվում է որպես «Ասերի հավատք» (Ասերը [[Սկանդինավյան դիցաբանություն|սկանդինավյան դիցաբանության]] աստվածությունների խումբ է)։ Հյուսիսային Ամերիկայում տերմինն ավելի հաճախ թարգմանվում է ''Ասատրու'', իսկ պրակտիկանտները հայտնի են որպես ''Ասատրուար''{{sfn|Blain|2002|p=5}}{{sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|p=128}}{{sfn|Adler|2006|p=286}}{{sfn|Harvey|2007|p=53}}{{sfn|Snook|2015|p=9}}։ Տերմինը նախընտրելի է այն պրակտիկանտների կողմից, ովքեր կենտրոնանում են սկանդինավյան աստվածությունների վրա, սակայն այն խնդրահարույց է որոշ ինքնորոշված ասատրուար պաշտամունքային կազմավորումներում, քանի որ որոշ ինքաստեղծ ասատրուարներ հավատում են այնպիսի արարածների, ինչպիսիք են [[Վաներ|Վանիրները]], [[Վալկիրիա (դիցաբանություն)|Վալկիրիաները]], [[էլֆեր]]ը և [[թզուկներ]]ը{{sfn|Strmiska|2000|p=113}}{{sfn|Amster|2015|pp=44—45}}։ Թեև ի սկզբանե այն հայտնի տերմին է եղել պրակտիկանտների և հետազոտողների շրջանում, կրոնի զարգացմանը զուգընթաց դրա օգտագործումը նվազել է{{Sfn|Gregorius|2015|p=65}}: Այլ պրակտիկայով զբաղվողներ իրենց կրոնն ''անվանում են Վանատրու'', որը նշանակում է «նրանք, ովքեր հարգում են Վանիրին», կամ ''Դիսիտրու'', որը նշանակում է «նրանք, ովքեր հարգում են աստվածուհիներին»՝ կախված նրանց աստվածաբանական հատուկ ուղղություններից{{sfn|Harvey|1995|p=53}}{{sfn|Harvey|2007|p=53}}։ Պրակտիկանտների մի փոքր խումբ, ովքեր հարգում են [[Յոտուններ]]ին իրենց ավանդույթն անվանում են ''Ռոկկատրու''{{Sfn|Calico|2018|p=295}}: Չնայած 2000-ականների կեսերից սահմանափակվում է Սկանդինավիայում, ''Forn Siðr'' կամ ''Forn Sed'' («հին ճանապարհ») տերմինը, այն դարձել է ավելի տարածված։ Այն նաև քրիստոնեական գործածությունից փոխառված տերմին է, որը նախկինում օգտագործվել է նվաստացուցիչ իմաստով՝ նկարագրելու նախաքրիստոնեական կրոնը «Երկրի շրջան» սագաների հին սկանդինավյան կորպուսում{{sfn|Blain|2002|p=5}}{{sfn|Gregorius|2015|pp=65, 75}}{{sfn|Schnurbein|2016|p=10}}։ Համայնքի կողմից իրենց կրոնը նկարագրելու համար օգտագործվող այլ տերմիններ են ''սկանդինավյան ավանդույթները'', ''սկանդինավյան հեթանոսությունը'' և ''սաքսոնական հեթանոսությունը''{{sfn|Blain|2005|p=182}}{{sfn|Davy|2007|p=158}}:20-րդ դարի առաջին երրորդում սովորաբար օգտագործվում էին ''գերմանական'', ''սկանդինավյան'' կամ ''գերմանական հավատք'' տերմինները{{Sfn|Schnurbein|2016|p=9}}։ Միացյալ Նահանգներում գերմանական կողմնորոշման խմբերն օգտագործում էին ''Իրմինիզմ'' տերմինը, անգլո-սաքսոնական կողմնորոշման խմբերը՝ ''Ֆիրնսիդու'' կամ ''Թեոդիզմ''{{sfn|Strmiska|2007|p=167}}{{sfn|Snook|2013|p=53}}։ [[Ռասիզմ|Ռասայական]] կողմնորոշված գերմանական շատ նեոհեթանոսներ իրենց կրոնը նկարագրելու համար նախընտրում են ''Օդինիզմ'' կամ ''Վոտանիզմ'' տերմինները{{sfn|Gardell|2003|p=165}}{{sfn|Harvey|2007|p=53}}։ Անգլիայում հիմնված Woden's Folk ռասիստական խումբը օգտագործում է ''Wodenism'' և ''Woden Folk-Religion'' տերմինները{{Sfn|Doyle White|2017|p=254}}, մեկ այլ ռասիստական խումբ՝ Հեթանոսական ճակատը, օգտագործում է ''Օդալիզմ'' տերմինը, որը հորինել Վարգ Վիկերնեսը, որը կապված է օդալ ռունայի հետ{{Sfn|Gregorius|2006|p=390}}։ Կա ընդհանուր համաձայնություն, որ ''Օդինիզմ'' տերմինի բոլոր օգտագործողները ընդունում են կրոնի բացահայտ քաղաքական, աջակողմյան և ռասայական մեկնաբանությունը, մինչդեռ ''Ասատրու'' տերմինն օգտագործվում է ավելի չափավոր գերմանական նեոհեթանոսական խմբերի կողմից{{sfn|Gardell|2003|p=152}}{{sfn|Asprem|2008|p=45}}, սակայն Գործնականում այս տերմինների օգտագործման հստակ տարանջատում չկա{{sfn|Gardell|2003|p=152}}{{sfn|Doyle White|2017|p=242}}։ Գրեգորիուսը նշել է, որ ''Օդինիզմ'' տերմինը «խիստ խնդրահարույց» է, քանի որ այն ենթադրում է, որ սկանդինավյան դիցաբանության [[Օդին (դիցաբանություն)|Օդին]] աստվածը կենտրոնական է այս խմբերի աստվածաբանության մեջ, ինչը հաճախ ճիշտ չէ{{Sfn|Gregorius|2006|p=390}}։ Տերմինն օգտագործվում է նաև առնվազն մեկ ոչ ռասայական խմբի կողմից՝ բրիտանական «Օդինշոֆը», որը հատկապես հավատարիմ է Օդինի պաշտամունքին{{Sfn|Gregorius|2006|p=390}}։ == Ժողովրդագրություն == [[Պատկեր:Baby naming ceremony, Heathen Freehold Society of British Columbia.jpg|մինի|Երեխայի անվանակոչման ծես, Բրիտանական Կոլումբիայի ազատ հեթանոսական հասարակություն]] Գերմանական նեոհեթանոսության հետևորդները հիմնականում ապրում են Եվրոպայում, Հյուսիսային Ամերիկայում և Ավստրալասիայում{{Sfn|Strmiska|2007}}{{sfn|Davy|2007}}, իսկ ավելի նոր համայնքներ գոյություն ունեն նաև Լատինական Ամերիկայում{{Sfn|Cragle|2017}}։ Հիմնականում գերմանական նեոպահեթանոսությունը տարածված է [[Գերմանական ժողովուրդներ|գերմանական]] մշակութային ժառանգություն ունեցող տարածքներում, թեև այն առկա է նաև որոշ այլ շրջաններում{{Sfn|Witulski|2013}}։ 2007 թվականին կրոնագետ Գրեմ Հարվին նշել է, որ անհնար է ստույգ թիվ ստանալ աշխարհում գերմանական նեոհեթանոսների թվի համար{{Sfn|Harvey|2007}}։ 2016 թվականին Ստեֆանի ֆոն Շնուրբայնը գրել է, որ աշխարհում, հավանաբար 20000-ից ավելի գերմանական նեոհեթանոս չկա{{Sfn|Schnurbein|2016}}։ 2021 թվականի դրությամբ ԱՄՆ-ում 32 ֆյոլկիշե (նեո-ֆյոլկիշե) կազմակերպությունները սահմանվել են որպես [[Ատելության խումբ|ատելության խմբեր]] [[Հարավային աղքատության իրավունքի կենտրոն|Հարավային Աղքատության Իրավաբանական Կենտրոնի]] կողմից, որոնցից ամենամեծը Ասատրուի ազգային ասամբլեան է{{Sfn|SPC, Neo-Volkisch}}<ref>{{Cite web |last=Lyons |first=Sarah |title=Racists Are Threatening to Take Over Paganism |url=https://www.vice.com/en/article/59kq93/racists-are-threatening-to-take-over-paganism |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230515103252/https://www.vice.com/en/article/59kq93/racists-are-threatening-to-take-over-paganism |archivedate=2023 թ․ մայիսի 15 |accessdate=2021 թ․ հոկտեմբերի 28 |website=Vice News}}</ref>։ == Ռասիզմ և ազգայնականություն == «[[Ժողովրդական ոգի]]ն», որին մեծ ուշադրություն է դարձվում [[Էթնիկ ազգայնականություն|Էթնիկ ազգայնականության]] շրջանակներում՝ հաճախ նույնացվում է կրոնի հետ, ուստի առաջանում է սեփական կրոնը ստեղծելու կամ վերակենդանացնելու կամ համաշխարհային կրոններից մեկը ազգայնացնելու ցանկություն։ [[Հայնրիխ Հայնե]]ն ազգայնականությունը կապում էր հեթանոսության հետ։ Նրա կարծիքը կիսող փիլիսոփա [[Նիկոլայ Բերդյաև]]ը նշել է գերմանական հակասեմկանությունից հակաքրիստոնեական անցման միտման օրինաչափությունը։ 20-րդ դարի սկզբին Ռուսաստանում հոգևոր ճգնաժամը հանգեցրել է հեթանոսության առաջացմանը՝ սկզբում հին, իսկ հետո սլավոնական՝ «հայրենի աստվածների» դավանմանը, դա հիմնականում վերաբերում էր [[Ռուսական սիմվոլիզմ|սիմվոլիստներ]]ին։ Հրապարակախոս Դ. Ս. Պասմանիկը (1923) գրել է, որ հետևողական հակասեմականությունը պետք է մերժի ոչ միայն հուդայականությունը, այլև քրիստոնեությունը։ Նա նշել է, որ այդ միտումը [[Գերմանիա]]յում արդեն հանգեցրել է [[Օդին (դիցաբանություն)|Օդինի]] երգրպագությանը, իսկ ապագայում այն անխուսափելիորեն կհանգեցնի Ռուսաստանում [[Պերուն]]ի երկրպագությանը{{sfn|Шнирельман|2015}}։ [[Պատկեր:Ludwig Fahrenkrog 1867-1952 DAS DEUTSCHE BUCH Germanische Glaubens-Gemeinschaft Berlin 1921 Neuheidnische Religion Germanic heathenism neopaganism Voelkisch ethno-nationalist Swastika Thors hammer No copyright theologie.geschichte Beih.jpg|մինի|Գերմանական նեոհեթանոսական կազմակերպություն՝ «Գերմանական հավատք (Germanische Glaubens-Gemeinschaft, GGG), որը հիմնադրել է նկարիչ և բանաստեղծ Լյուդվիգ Ֆարենկրոգը (գերմաներեն) ռուս, Ֆլոկիշե շարժման ներկայացուցիչ։ Գրքույկ, մոտ 1920 թ]] Նեոհեթանոսական գաղափարներն առկա էին [[Արիոսոֆիա]]յում` [[Էզոթերիզմ|էզոթերիկ]] ուսմունք, որը ստեղծվել է ավստրիացի օկուլտիստներ Գվիդո ֆոն Լիստի և [[Յորգ Լանց ֆոն Լիբենֆելս]]ի կողմից Ավստրիայում 1890-ից 1930 թվականների։ «Արիոսոֆիա» տերմինը կարող է նաև ընդհանուր առմամբ օգտագործվել՝ ֆյոլկիշեի ենթաբազմության [[Արիացիներ|արիական]]»/էզոթերիկ ուսմունքները նկարագրելու համար։ Արիոսոֆիայի ուսմունքները հիմնված են եղել «արիական» մաքրության և ոգու և մարմնի միստիկական միասնության մասին կեղծ գիտական պատկերացումների վրա։ Դրա վրա ազդել են գերմանական ազգայնական Ֆյոլկիշե շարժումը, [[Ելենա Բլավատսկայա|Հելենա Բլավատսկու]] [[թեոսոֆիա]]ն, ավստրիական [[Պանգերմանիզմ|պանգերմանական]] շարժումը, [[սոցիալական դարվինիզմ]]ը և դրա [[Ռասիզմ|ռասիստական]] հետևանքները{{sfn|Гудрик-Кларк|2004}}։ [[Նացիստական Գերմանիա]]յի գերմանական հեթանոսական բանահյուսությունը, որպես նախնական բարոյական նորմերի աղբյուր, ավելի բարձր էր հարգվում, քան հուդայականության հետ կապված քրիստոնեությունը։ Շատ նացիստներ հակաքրիստոնեության մեջ տեսնում էին հակասեմականության ավելի խորը ձև{{sfn|Poewe|2006|p=7, 148—149}}։ [[Հայնրիխ Հիմլեր]]ը խոսել է «նեոգերմանական կրոն» ստեղծելու անհրաժեշտության մասին, որը կարող է փոխարինել քրիստոնեությանը{{sfn|McCann|1990|pp=75—79}}։ Հին Կտակարանը նացիստներին առանձնապես մերժել է։ [[Ադոլֆ Հիտլեր]]ն այն անվանել է «Սատանայի Աստվածաշունչ»։ Ռոզենբերգը պահանջել է արգելել այն որպես «հրեական ազդեցության ուղեցույց» և փոխարինել այն սկանդինավյան սագաներով<ref>''Булгаков С.'' Христианство и еврейский вопрос. Paris: YMCA Press, 1991. С. 20—23.</ref>։ Նացիստական գաղափարախոսությունը համատեղում էր «հեթանոսական նախնիների ժառանգությունը» պուրիտանական, քրիստոնեական սեռական բարոյականության հետ, որը պետք է մարմնավորեր «նորդական» [[Ապոլլոն]]ը{{sfn|Gugenberger & Schweidlenka|1993|pp=97—98, 142—143}}։ Գերմանական օկուլտիզմը և նեոհեթանոսությունը ի հայտ են եկել 20-րդ դարի սկզբին և ազդեցիկ դարձել այնպիսի ուսմունքների միջոցով, ինչպիսին է [[Արմանիզմ|Արիոսոֆիան]], հետևորդներ ձեռք բերելով ծայրահեղական աջ [[Ազգային շարժում|Ֆյոլկիշե]] շարժման մեջ, որն ի վերջո հասել է [[Նացիոնալ-սոցիալիզմ|նացիզմի]] գագաթնակետին։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո նմանատիպ գաղափարների զարգացումը 20-րդ դարի վերջում առաջացրել է Վոտնիզմ և սպիտակ ազգայնական նեոհեթանոսական շարժումները<ref name="SPLCodinist">{{Cite web |title=New Brand of Racist Odinist Religion on the March |url=https://www.splcenter.org/fighting-hate/intelligence-report/1998/new-brand-racist-odinist-religion-march |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200114075655/https://www.splcenter.org/fighting-hate/intelligence-report/1998/new-brand-racist-odinist-religion-march |archive-date=2020 թ․ հունվարի 14 |access-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 11 |website=[[Southern Poverty Law Center]]}}</ref>{{sfn|Berlet|2006|pp=11—48}}։ [[Սպիտակների գերակայություն|Սպիտակների ռասայի գերակայության]] գաղափարախոսությունը և [[նեոնացիզմ]]ը, որը ներառում է [[ռասիզմ]]ի, [[Հակասեմականություն|հակասեմականության]] և հակա-ԼԳԲՏՔ գաղափարներ, ներթափանցել կամ համախմբել են գերմանական և սկանդինավյան նեո-հեթանոսական շատ շարժումներում, ինչպիսին է Ասատրուն (երբեմն կոչվում է Օդինիզմ)։ Այս խմբերը կարծում են, որ սկանդինավա-գերմանական հավատալիքները, որոնց նրանք դավանում են, կազմում են իսկական եվրոպոիդ էթնիկ կրոնը<ref name="SPLCodinist" />{{sfn|Berlet|2006|pp=11—48}}։ [[Ռասա]]յի հարցը նեոհեթանոսների միջև տարաձայնությունների հիմնական աղբյուրն է, հատկապես Միացյալ Նահանգներում{{Sfn|Kaplan|1996|p=202}}{{Sfn|Gardell|2003|p=153}}{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|p=134|2005}}։ Նեոհեթանոսական համայնքում տեսակետներից մեկն այն է, որ ռասան ամբողջովին կենսաբանական [[Ժառանգականություն|ժառանգության]] խնդիր է, մինչդեռ հակառակ դիրքորոշումն այն է, որ ռասան [[Սոցիալական կառուցողականություն|սոցիալական կառուցվածք]] է, որը արմատավորված է [[Մշակույթ|մշակութային]] ժառանգության վրա։ Միացյալ Նահանգներում նեոհեթանոսական դիսկուրսում այս տեսակետները նկարագրվում են համապատասխանաբար որպես ''ֆյոլկիշական'' և ''ունիվերսալիստական'' դիրքորոշումներ{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|pp=134–135|2005}}{{Sfn|Adler|2006|pp=29–294}}{{Sfn|Schnurbein|2016|p=128}}{{Sfn|Snook & Horrell & Horton|2017|pp=43—64}}: Այս երկու խմբակցությունները, որոնք Ջեֆրի Կապլանն անվանել է «[[Ռասաների տեսություն|ռասիստական]]» և «[[Հակառասիզմ|ոչ ռասայական]]» ճամբարներ հաճախակի են բախվում, որտեղ Կապլանը պնդում է, որ ամերիկյան նեոհեթանոսական համայնքում նրանց միջև կա «վիրտուալ քաղաքացիական պատերազմ»{{Sfn|Kaplan|1997|p=78}}: Ունիվերսալիստների և Ֆյոլկիշականների բաժանումները տարածվել են նաև այլ երկրներում{{Sfn|Schnurbein|2016|p=128}}, բայց ավելի քիչ ազդեցություն են ունեցել էթնիկապես ավելի միատարր Իսլանդիայում{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|p=165|2005}}։ 2015 թվականի հետազոտությունը ցույց է տվել, որ ավելի շատ նեոհեթանոսնեներ հավատարիմ են ունիվերսալիստական գաղափարներին, քան ֆյոլկիշական գաղափարներին{{sfn|Cragle|2017|pp=89—90}}։ Դուրս գալով այս երկուական դասակարգումից՝ կրոնագետ Մաթիաս Գարդելը ԱՄՆ-ում նեոհեթանոսությունը բաժանում է երեք խմբի՝ ըստ իրենց ռասայական դիրքորոշման՝ «հակառասիստական» խմբակցություն, որը դատապարտում է կրոնի և ռասայական ինքնության միջև ցանկացած կապ, «արմատական ռասիստական» խմբակցություն, որը կարծում է, որ իրենց կրոնին չպետք է հետևեն այլ ռասայական խմբերի անդամները, քանի որ ռասայական ինքնությունը «[[Արիացիներ|արիական ռասայի]]» բնական կրոնն է և «էթնիկ» խմբակցությունը, որը փորձում է միջին ճանապարհ ստեղծել՝ ճանաչելով իրենց կրոնի արմատները Հյուսիսային Եվրոպայում և դրա կապը հյուսիսեվրոպական ծագում ունեցող մարդկանց հետ{{Sfn|Gardell|2003|p=153}}: Կրոնագետ Ստեֆանի ֆոն Շնուրբայնը ընդունել է Գարդելի եռակողմ բաժանումը և այդ խմբերը անվանել համապատասխանաբար «արասիստական», «ռասայական-կրոնական» և «էթնիկ» խմբակցություններ{{Sfn|Schnurbein|2016|pp=6–7}}: [[Պատկեր:Pagãos.jpg|մինի|Ունիվերսալիստների անվանակարգ]] Ունիվերսալիստական և հակառասիստական մոտեցման կողմնակիցները կարծում են, որ գերմանական Եվրոպայի աստվածները կարող են կոչ անել ցանկացած մարդու՝ երկրպագելու իրենց՝ անկախ էթնիկ ծագումից{{sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005}}։ Այս խումբը մերժում է ֆյոլկիշեի շեշտադրումը ռասայի վրա՝ համարելով, որ նույնիսկ ակամա նման մոտեցումը կարող է հանգեցնել ռասիստական վերաբերմունքի ոչ հյուսիսեվրոպական ծագում ունեցող մարդկանց նկատմամբ{{Sfn|Harvey|2007}}։ Գործնական ունիվերսալիստներ, ինչպիսին է օրինակ Ստեֆան Գրանդին ընդգծել է այն փաստը, որ հին հյուսիսային եվրոպացիներն ամուսնացել և երեխաներ են ունեցել այլ էթնիկ խմբերի ներկայացուցիչներից, իսկ [[Սկանդինավյան դիցաբանություն|սկանդինավյան դիցաբանության]] մեջ [[Ասեր]]ը նույնն է արել [[Վաներ|Վանիրի]], [[Յոտուններ|Ջոտունի]] և մարդկանց հետ, ուստի այս նեոհեթանոսները քննադատում են ռասիստական հայացքները{{Sfn|Kaplan|1997|p=77}}{{Sfn|Gardell|2003|p=163}}: Ունիվերսալիստները դրականորեն ընդունում են նեոհեթանոսական պրակտիկանտներին, ովքեր ծագումով հյուսիս-եվրոպական չեն, օրինակ՝ ԱՄՆ-ում գործող The Troth կազմակերպությունում կան [[Ամերիկյան ծագմամբ հրեաներ|հրեաներ]] և [[աֆրոամերիկացիներ]] և նրա սպիտակամորթ անդամներից շատերն ունեն տարբեր ռասայական խմբերի պատկանող ամուսիններ{{Sfn|Kaplan|1996|p=224}}{{Sfn|Gardell|2003|p=164}}{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|p=128}}։ Մինչ որոշ հեթանոսներ շարունակում են հավատալ, որ գերմանական հեթանոսությունը բնածին կրոն է, ունիվերսալիստները երբեմն պնդում են, որ այս հեթանոսությունը բնածին կրոն է հանդիսանում հյուսիսային Եվրոպայի բնակիչների համար և ոչ թե կոնկրետ ռասայի համար։ Ունիվերսալիստները հաճախ դժգոհում են, որ որոշ լրագրողներ ներկայացնում են նեոհեթանոսությունը որպես ի սկզբանե ռասիստական շարժում{{Sfn|Cragle|2017}} և օգտագործում են համացանցը՝ ծայրահեղ աջ քաղաքականությանը իրենց դեմ քաղաքականությունն ընդգծելու համար{{Sfn|Doyle White|2017}}: Ժամանակակից գերմանական նեոհեթանոսության մեջ (Heathenry) ''Völkisch'', ''neo-völkisch'' կամ անգլիականացված ''folkish'' տերմիններն օգտագործվում են որպես էնդոնիմներ և էքսոնիմներ խմբերի համար, ովքեր կարծում են, որ կրոնը սերտորեն կապված է կենսաբանական ռասայի հետ{{sfn|SPC, Neo-Volkisch}}{{sfn|Doyle White|2017|pp=259—261}}{{sfn|Gardell|2003|p=17}}։ Völkische-ի պրակտիկանտները հեթանոսությունը համարում են կենսաբանորեն տարբեր ռասայի բնիկ կրոն{{Sfn|Harvey|2007}}, որը կոնցեպտիզացվում է որպես «[[Եվրոպոիդ ռասա|սպիտակ]]», «[[Սկանդինավյան մրցավազք|սկանդինավյան]]», «[[Արիացիներ|արիական]]», «[[Սկանդինավյան մրցավազք|հյուսիսեվրոպական]]» կամ «անգլիական»։ Նեոհեթանոս ֆյոլկիշեներն ընդհանուր առմամբ համարում են, որ այս դասակարգումները ինքնին ակնհայտ է, չնայած ակադեմիական համաձայնությանը, որ ռասան մշակութային կառուցվածք է։ Ֆյոլկհիշե խմբերը հաճախ օգտագործում են էթնոնացիոնալիստական լեզուն և պնդում են, որ միայն այս ռասայական խմբերի անդամներն ունեն տվյալ կրոնը դավանելու իրավունք՝ հավատարիմ մնալով [[Կեղծ գիտություն|կեղծ գիտական]] տեսակետին, որ «աստվածներն ու աստվածուհիները կոդավորված են ռասայի անդամների ԴՆԹ-ում»{{sfn|SPC, Neo-Volkisch}}{{sfn|Doyle White|2017|pp=259—261}}{{sfn|Gardell|2003|p=17}}։ Որոշ պրակտիկանտներ բացատրում են իրենց ռասայի և կրոնի միջև կապի գաղափարը՝ ասելով, որ կրոնը անքակտելիորեն կապված է այդ ռասայի [[կոլեկտիվ անգիտակցական]]ի հետ{{Sfn|Kaplan|1997|p=81}}{{Sfn|Harvey|2007|p=66–67}}: Ամերիկացի նեոհեթանոս Սթիվեն ՄաքՆալենն այս գաղափարները զարգացրել է մի հայեցակարգի մեջ, որը նա անվանել է «մետագենետիկա»{{Sfn|Kaplan|1997|pp=80–82}}{{Sfn|Gardell|2003|pp=269–273}}{{Sfn|Schnurbein|2016|p=130}}: ՄաքՆալենը և նեոհեթանոսության «էթնիկ» խմբակցության շատ այլ անդամներ բացահայտորեն նշում են, որ իրենք ռասիստ չեն, թեև Գարդելը նշել է, որ իրենց տեսակետները կարող են ռասիստական համարվել՝ համաձայն տերմինի հատուկ սահմանումների{{Sfn|Gardell|2003}}: Գարդելը շատ «էթնիկ» նեոհեթանոսների համարել է էթնիկ ազգայնականներ{{Sfn|Gardell|2003|p=278}}: Ֆյոլկիշեի շատ պրակտիկանտներ արտահայտում են իրենց անհամաձայնությունը ժամանակակից Եվրոպայում [[Մուլտիկուլտուրալիզմ|բազմամշակութայնության]] և [[Խաչաձևություն|փոխկապակցվածության]] նկատմամբ՝ քարոզելով [[Սպիտակ անջատողականություն|ռասայական անջատողականություն]]{{Sfn|Harvey|2007|p=66}}։ Առցանց մեդիայում ֆյոլիշական նեոհեթանոսները հաճախ համոզմունք են հայտնում ռասայական խառնաշփոթի սպառնալիքի վերաբերյալ, որի համար նրանք մեղադրում են հասարակական-քաղաքական կառույցին, երբեմն պնդելով, որ ռասայական բացառիկության իրենց գաղափարները այն սպառնալիքի արդյունքն են «պիտակ մարդկանց» համար, որը ներկայացնում են այլ էթնիկ խմբերը{{sfn|Doyle White|2017|pp=261–262}}{{sfn|SPC, Neo-Volkisch}}։ Թեև այս խմբերը, ընդհանուր առմամբ, պահանջում են վերակենդանացնել գերմանական հեթանոսությունը՝ նրանց ռասայակենտրոն հայացքներն իրենց ծագումն ունեն 19-րդ դարի մշակույթից, այլ ոչ թե հին ժամանակներից{{Sfn|SPC, Neo-Volkisch}}: Այս խմբի դիսկուրսը պարունակում է «նախնիների» և «հայրենիքի» մասին հասկացություններ, որոնք շատ թյուր են հասկացվում{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|p=137}}։ Հետազոտող Իթան Դոյլ Ուայթը բնութագրում է Օդինի ծեսի և Օդինիստների եղբայրության դիրքորոշումը որպես «աջ ծայրահեղական»{{Sfn|Doyle White|2017|p=242}}: Էթնոկենտրոն նեոհեթանոսները կտրուկ քննադատում են իրենց ունիվերսալիստ գործընկերներին՝ հաճախ պնդելով, որ վերջիններս մոլորության մեջ են գցվել նյու էյջ գրականության և [[Քաղաքական կոռեկտություն|քաղաքական կոռեկտության]] կողմից{{Sfn|Gardell|2003}}: Նրանք, ովքեր որդեգրել են ֆյոլկիշի «էթնիկ» դիրքորոշումը՝ քննադատության են ենթարկվում ունիվերսալիստական և էթնոկենտրոն խմբակցությունների անդամների կողմից։ Առաջինները համարում են «էթնիկ» նեոհեթանոսությունը որպես ռասիզմի քող, երկրորդները՝ ռասայի դավաճաներ, «սպիտակ ռասայի» գերազանցությունը լիովին ընդունելուց հրաժարվելու համար{{Sfn|Gardell|2003|pp=273–274}}: Որոշ ֆյոլկիշական նեոհեթանոսներ հանդիսանում են սպիտակամորթների գերակայություն հետնորդ և բացահայտ ռասիստներ{{Sfn|Strmiska & Sigurvinsson|2005|p=136}}{{Sfn|Schnurbein|2016|p=129}}, որոնք ներկայացնում են «արմատական ռասիստական» խմբակցություն, որն օգտագործում է ''Օդինիզմ'', ''Վոտանիզմ'' և ''Վոդենիզմ'' անունները{{Sfn|Gardell|2003|p=165}}{{Sfn|Doyle White|2017|p=254}}: Ըստ Կապլանի՝ այս հետևորդները զբաղեցնում են նեոհեթանոսության «ամենահեռավոր անկյունները»{{Sfn|Kaplan|1997|pp=69–70}}: Նեոհեթանոության այս ձևի և նացիոնալ-սոցիալիզմի (նացիզմի) միջև սահմանները «չափազանց բարակ» են{{Sfn|Kaplan|1997|p=85}}, քանի որ դրա հետևորդները գովաբանում են [[Ադոլֆ Հիտլեր]]ին և [[նացիստական Գերմանիա]]յին{{Sfn|Kaplan|1997|p=85}}, հայտարարում են, որ «սպիտակ ռասան» [[Սպիտակամորթների ցեղասպանություն|ոչնչացման վտանգի տակ է]] [[Հրեամասոնական դավադրության տեսություն|հրեական համաշխարհային դավադրության]] ջանքերով{{sfn|Kaplan|1997|p=86}} և մերժում են [[քրիստոնեություն]]ը որպես հրեաների ստեղծած{{sfn|Goodrick-Clarke|2003|p=257}}։ 1980-ականներին ԱՄՆ-ում գործող սպիտակամորթների գերակայության ''The Order'' ահաբեկչական կազմակերպության շատ անդամներ, իրենց Օդինիստներ էին անվանում{{Sfn|Gardell|2003|pp=196–197}}: Տարբեր ռասիստ նեոհեթանոսներ պաշտպանում էին [[14/88|Տասնչորս Բառերի]] կարգախոսը, որը մշակվել էր ''The Order-''ի անդամ Դեյվիդ Լեյնի կողմից{{Sfn|Kaplan|1997|p=94}}: Որոշ ռասիստական կազմակերպություններ, ինչպիսիք են [[Ինը անկյունների շքանշան]]ը և Սև միաբանությունը միավորում են նեոհեթանոսության տարրերը [[Սատանիզմ|սատանայականության]] հետ{{Sfn|Gardell|2003}}, մինչդեռ մյուս ռասիստ նեոհեթանոսները, ինչպիսին է վոտանիստ Ռոն Մաքվանը՝ մերժում են երկու կրոնների սինկրետիզմը{{Sfn|Gardell|2003|pp=320–321}}: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Գրականություն == {{refbegin|2}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Гудрик-Кларк |автор=Гудрик-Кларк Н. |заглавие=Оккультные корни нацизма |год=2004 |место=М. |издательство=Эксмо |страниц=576 |серия=Империя III рейх |Оккультные корни нацизма. Тайные арийские культы и их влияние на нацистскую идеологию: Ариософы Австрии и Германии, 1890—1935 |ISBN=5-87849-161-3}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Шнирельман |ссылка=https://books.google.ru/books?id=Aa8qCwAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |автор=Шнирельман, Виктор Александрович |заглавие=Арийский миф в современном мире |год=2015 |место=М. |издательство=Новое литературное обозрение (издательство) |серия=Библиотека журнала «Неприкосновенный запас (журнал) |Шнирельман В. А. |Новое литературное обозрение |Неприкосновенный запас»}} * {{Cite book |author=Margot Adler |url=https://archive.org/details/drawingdownmoonw00adle_2 |title=Drawing Down the Moon (book) |publisher=Penguin Books |year=2006 |isbn=978-0-14-303819-1 |edition=revised |location=London |ref=Adler |Penguin |orig-year=1979}} * {{Cite journal |last=Asbjørn Jøn |first=A. |year=1999 |title='Skeggøld, Skálmöld; Vindöld, Vergöld': Alexander Rud Mills and the Ásatrú Faith in the New Age |url=https://www.researchgate.net/publication/280805849 |journal=Australian Religion Studies Review] |volume=12 |issue=1 |pages=77–83 |ref=Asbjørn Jøn}} *{{Cite book |last=Asprem |first=Egil |title=Heathens Up North: Politics, Polemics, and Contemporary Paganism in Norway |journal=The Pomegranate |year=2008 |volume=10 |pages=42–69 |doi=10.1558/pome.v10i1.41 |ref=Asprem |issue=1 |The Pomegranate: The International Journal of Pagan Studies}} * {{Cite book |last=Amster |first=Matthew H. |title=Contemporary Pagan and Native Faith Movements in Europe: Colonialist and Nationalist Impulses |publisher=Berghahn Books |year=2015 |isbn=978-1-78238-646-9 |editor-last=Rountree |editor-first=Kathryn |location=New York and Oxford |pages=43–63 |chapter=It's Not Easy Being Apolitical: Reconstructionism and Eclecticism in Danish Asatro |ref=Amster}} * {{Cite book |last1=Berger |first1=Helen A. |url=https://archive.org/details/voicesfrompaganc0000berg |title=Voices from the Pagan Census: A National Survey of Witches and Neo-Pagans in the United States |last2=Leagh |first2=Evan A. |last3=Shaffer |first3=Leigh S. |publisher=University of South Carolina Press |year=2003 |isbn=978-1-57003-488-6 |location=Columbia, South Carolina |ref=Berger & Leagh & Shaffer}} * {{Cite journal |author=Berlet, Chip |year=2006 |title=Overview of U.S. White Supremacist Groups |url=https://www.proquest.com/docview/206662818 |journal=Journal of Political and Military Sociology |publisher=Индианский университет |volume=34 |issue=1 |pages=11—48 |issn=0047-2697 |ref=Berlet |University of Indiana — Department of Sociology}} * {{Cite book |last=Blain |first=Jenny |title=Nine Worlds of Seidr-Magic: Ecstasy and Neo-Shamanism in North European Paganism |publisher=Routledge |year=2002 |isbn=978-0-415-25651-3 |location=London |ref=Blain}} * {{Cite book |last1=Blain |first1=Jenny |title=Modern Paganism in World Cultures |publisher=ABC-CLIO |year=2005 |isbn=978-1-85109-608-4 |editor-last=Strmiska |editor-first=Michael F. |location=Santa Barbara, California |pages=181–208 |chapter=Heathenry, the Past, and Sacred Sites in Today's Britain |ref=Blain}} * {{Cite book |last1=Blain |first1=Jenny |url=https://archive.org/details/sacredsitesconte0000blai |title=Sacred Sites, Contested Rites/Rights: Pagans Engagements with Archaeological Monuments |last2=Wallis |first2=Robert |publisher=Sussex Academic Press |year=2007 |isbn=978-1-84519-130-6 |location=Eastbourne |ref=Blain & Wallis}} * {{Cite book |last1=Blain |first1=Jenny |title=Handbook of Contemporary Paganisms |last2=Wallis |first2=Robert J. |publisher=Brill Publishers |year=2009 |isbn=978-90-04-16373-7 |editor1-last=Lewis |editor1-first=James R. |location=Leiden |pages=413–432 |chapter=Heathenry |ref=Blain & Wallis |editor2-last=Pizza |editor2-first=Murphy |Brill}} * {{Cite book |last=Calico |first=Jefferson F. |title=Being Viking: Heathenism in Contemporary America |publisher=Equinox |year=2018 |isbn=978-1-78179-223-0 |location=Sheffield |ref=Calico}} * {{Cite journal |author=Cragle, Joshua Marcus |year=2017 |title=Contemporary Germanic/Norse Paganism and Recent Survey Data |url=https://journals.equinoxpub.com/POM/article/view/30714 |journal=The Pomegranate |publisher=Equinox Publishing |volume=19 |issue=1 |pages=77—116 |doi=10.1558/pome.30714 |ref=Cragle |The Pomegranate: The International Journal of Pagan Studies}} * {{Cite book |last=Črnič |first=Aleš |title=Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe |publisher=Acumen |year=2013 |isbn=978-1-84465-662-2 |editor1-last=Aitamurto |editor1-first=Kaarina |location=Durham |pages=182–194 |chapter=Neopaganism in Slovenia |ref=Črnič |editor2-last=Simpson |editor2-first=Scott}} * {{Cite book |last=Davy |first=Barbara Jane |url=https://archive.org/details/introductiontopa0000davy |title=Introduction to Pagan Studies |publisher=AltaMira Press |year=2007 |isbn=978-0-7591-0819-6 |location=Lanham |ref=Davy}} * {{Cite book |last=Dostálová |first=Anna-Marie |title=Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe |publisher=Acumen |year=2013 |isbn=978-1-84465-662-2 |editor1-last=Aitamurto |editor1-first=Kaarina |location=Durham |pages=164–181 |chapter=Czech Neopagan Movements and Leaders |ref=Dostálová |editor2-last=Simpson |editor2-first=Scott}} * {{Cite journal |last=Doyle White |first=Ethan |year=2014 |title=The Goddess Frig: Reassessing an Anglo-Saxon Deity |journal=Preternature: Critical and Historical Studies on the Preternatural |volume=3 |issue=2 |pages=284–310 |doi=10.5325/preternature.3.2.0284 |jstor=10.5325/preternature.3.2.0284 |ref=Doyle White}} * {{Cite journal |last=Doyle White |first=Ethan |year=2016 |title=Old Stones, New Rites: Contemporary Pagan Interactions with the Medway Megaliths |journal=Material Religion |volume=12 |issue=3 |pages=346–372 |doi=10.1080/17432200.2016.1192152 |s2cid=218836456 |ref=Doyle White}} * {{Cite journal |last=Doyle White |first=Ethan |year=2017 |title=Northern Gods for Northern Folk: Racial Identity and Right-wing Ideology among Britain’s Folkish Heathens |url=https://brill.com/view/journals/jre/10/3/article-p241_241.xml?language=en |journal=Journal of Religion in Europe |volume=10 |issue=3 |pages=241—273 |doi=10.1163/18748929-01003001 |issn=1874-8929 |ref=Doyle White}} * {{Cite journal |last=Feraro |first=Shai |year=2016 |title=The Return of Baal to the Holy Land: Canaanite Reconstructionism among Contemporary Israeli Pagans |journal=Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions |volume=20 |issue=2 |pages=59–81 |doi=10.1525/nr.2016.20.2.59 |ref=Feraro}} * {{Cite book |author=Гарделл, Маттиас |url=https://archive.org/details/godsofbloodpagan0000gard |title=Gods of the Blood: The Pagan Revival and White Separatism |publisher=Duke University Press |year=2003 |isbn=978-0-8223-3071-4 |location=Durham and London |ref=Gardell |Gardell, Matthias}} * {{Cite book |author=Гудрик-Кларк, Николас |url=https://archive.org/details/blacksunaryancul0000nich |title=Black Sun: Aryan Cults, Esoteric Nazism, and the Politics of Identity |publisher=New York University Press |year=2003 |isbn=978-0-8147-3155-0 |location=New York |ref=Goodrick-Clarke |Goodrick-Clarke, Nicholas}} * {{Cite book |author=Гудрик-Кларк, Николас |title=The Occult Roots of Nazism: Secret Aryan Cults and Their Influence on Nazi Ideology |publisher=Tauris Parke |year=2004 |isbn=978-1-86064-973-8 |location=New York |ref=Goodrick-Clarke |Goodrick-Clarke, Nicholas |orig-year=1985}} * {{Cite journal |last=Granholm |first=Kennet |year=2011 |title='Sons of Northern Darkness': Heathen Influences in Black Metal and Neofolk Music |volume=58 |issue=4 |pages=514–544 |doi=10.1163/156852711x577069 |ref=Granholm |Numen (journal)}} * {{Cite book |last=Gregorius |first=Fredrik |title=Old Norse Religion in Long-Term Perspectives: Origins, Changes, and Interactions |publisher=Nordic Academic Press |year=2006 |isbn=978-91-89116-81-8 |editor1-last=Andrén |editor1-first=Anders |location=Lund |pages=389–392 |chapter=The 'Allgermanische Heidnische Front' and Old Norse Religion |ref=Gregorius |editor2-last=Jennbert |editor2-first=Kristina |editor3-last=Raudvere |editor3-first=Catharina}} * {{Cite book |last=Gregorius |first=Fredrik |title=Contemporary Pagan and Native Faith Movements in Europe: Colonialist and Nationalist Impulses |publisher=Berghahn |year=2015 |isbn=978-1-78238-646-9 |editor-last=Rountree |editor-first=Kathryn |location=New York and Oxford |pages=64–85 |chapter=Modern Heathenism in Sweden: A Case Study in the Creation of a Traditional Religion |ref=Gregorius}} * {{Cite book |author=René Gründer |title=Germanisches (Neu-)Heidentum in Deutschland: Entstehung, Struktur und Symbolsystem eines alternativreligiösen Feldes |publisher=Logos Verlag |year=2008 |isbn=978-3-8325-2106-6 |location=Berlin |language=de |ref=Gründer}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Gugenberger & Schweidlenka |автор=Gugenberger, Eduard & Schweidlenka, Roman |заглавие=Zur Macht der Mythen in politischen Bewegungen. Die Fäden der Nornen |год=1993 |место=Wien |издательство=Verlag für Gesellschaftskritik}} * {{Cite book |author=Graham Harvey (religious studies scholar) |url=https://archive.org/details/paganismtoday0000unse/page/49 |title=Paganism Today |publisher=Thorsons |year=1995 |isbn=978-0-7225-3233-1 |editor1-last=Harvey |editor1-first=Graham |location=London |pages=49–64 |chapter=Heathenism: A North European Pagan Tradition |ref=Harvey |editor2-last=Hardman |editor2-first=Charlotte}} * {{Cite book |author=Graham Harvey |title=Listening People, Speaking Earth: Contemporary Paganism |publisher=Hurst & Company |year=2007 |isbn=978-1-85065-272-4 |edition=second |location=London |ref=Harvey}} * {{Cite journal |last=Horrell |first=Thad N. |year=2012 |title=Heathenry as a Postcolonial Movement |url=https://submissions.scholasticahq.com/supporting_files/5682/attachment_versions/5685 |journal=The Journal of Religion, Identity, and Politics |volume=1 |pages=1–14 |ref=Horrell |number=1}} * {{Cite book |last=Hunt-Anschutz |first=Arlea |url=https://archive.org/details/encyclopediaofmo0000rabi/page/126 |title=The Encyclopedia of Modern Witchcraft and Neo-Paganism |publisher=Citadel Press |year=2002 |isbn=978-0-8065-2406-1 |editor1-last=Rabinovitch |editor1-first=S. |location=New York |pages=126–127 |chapter=Heathenry |ref=Hunt-Anschutz |editor2-last=Lewis |editor2-first=J.}} * {{Cite book |author=Каплан, Джеффри (учёный) |title=Magical Religion and Modern Witchcraft |publisher=State University of New York |year=1996 |isbn=978-0-7914-2890-0 |editor=James R. Lewis |location=New York |pages=193–236 |chapter=The Reconstruction of the Ásatrú and Odinist Traditions |ref=Kaplan |Kaplan, Jeffrey}} * {{Cite book |author=Каплан, Джеффри (учёный) |url=https://archive.org/details/isbn_9780815603962 |title=Radical Religion in America: Millenarian Movements from the Far Right to the Children of Noah |publisher=Syracuse Academic Press |year=1997 |isbn=978-0-8156-0396-2 |location=Syracuse |ref=Kaplan |url-access=registration |Kaplan, Jeffrey}} * {{Cite book |last1=Magliocco |first1=Sabina |url=https://archive.org/details/witchingculturef0000magl |title=Witching Culture: Folklore and Neo-Paganism in America |publisher=University of Pennsylvania Press |year=2004 |isbn=978-0-8122-1879-4 |location=Philadelphia |ref=Magliocco}} * {{Cite book |author=McCann, W. J. |title=The politics of the past |publisher=Unwin Hyman |year=1990 |editor=P. Gathercole, D. Lowenthal |location=London |pages=75—79 |chapter=«Volk und Germanentum»: the presentation of the past in Nazi Germany |ref=McCann}} * {{Cite book |author=Diana L. Paxson |url=https://archive.org/details/encyclopediaofmo0000rabi/page/17 |title=The Encyclopedia of Modern Witchcraft and Neo-Paganism |publisher=Citadel Press |year=2002 |isbn=978-0-8065-2406-1 |editor1-last=Rabinovitch |editor1-first=S. |location=New York |pages=17–18 |chapter=Asatru in the United States |ref=Paxson |editor2-last=Lewis |editor2-first=J.}} * {{Cite book |last=Pizza |first=Murphy |title=Paganistan: Contemporary Pagan Community in Minnesota's Twin Cities |publisher=Ashgate Publishing |year=2014 |isbn=978-1-4094-4283-7 |location=Farnham |ref=Pizza |Ashgate}} * {{Cite book |last=Pizza |first=Murphy |title=Handbook of Nordic New Religions |publisher=Brill |year=2015 |isbn=978-90-04-29244-4 |editor1-last=Lewis |editor1-first=James R. |location=Leiden |pages=495–502 |chapter=Fire and Ice in Midvestjard: American Religion and Norse Identity in Minnesota's Heathen Community |ref=Pizza |editor2-last=Tøllefsen |editor2-first=Inga Bårdsen}} * {{Cite journal |last1=Poewe |first1=Karla |last2=Hexham |first2=Irving |year=2005 |title=Jakob Wilhelm Hauer's New Religion and National Socialism |journal=Journal of Contemporary Religion |volume=20 |pages=195–215 |doi=10.1080/13537900500067752 |s2cid=144202664 |ref=Poewe & Hexham |number=2}} * {{Cite book |author=Poewe, Karla O. |url=https://archive.org/details/newreligionsnazi0000poew |title=New religions and the Nazis |publisher=Routledge |year=2006 |location=New York |ref=Poewe}} * {{Cite journal |last=Radulovic |first=Nemanja |year=2017 |title=From Folklore to Esotericism and Back: Neo-Paganism in Serbia |journal=The Pomegranate |volume=19 |issue=1 |pages=47–76 |doi=10.1558/pome.30374 |ref=Radulovic |The Pomegranate: The International Journal of Pagan Studies}} * {{Cite book |last=Shnirelman |first=Victor A. |title=Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe |publisher=Acumen |year=2013 |isbn=978-1-84465-662-2 |editor={{comment|Kaarina Aitamurto|Айтамурто Каарина, PhD, старший научный сотрудник центра изучения России и Восточной Европы Александровского института при Хельсинкском университете (Финляндия)}}, Scott Simpson |location=Durham |pages=62–71 |chapter=Russian Neopaganism: From Ethnic Religion to Racial Violence |ref=Shnirelman}} * {{Cite book |last=Schnurbein |first=Stefanie von |title=Norse Revival: Transformations of Germanic Neopaganism |publisher=Brill |year=2016 |isbn=978-1-60846-737-2 |location=Leiden |ref=Schnurbein}} * {{Cite journal |last=Snook |first=Jennifer |year=2013 |title=Reconsidering Heathenry: The Construction of an Ethnic Folkway as Religio-ethnic Identity |journal=Nova Religio |volume=16 |pages=52–76 |doi=10.1525/nr.2013.16.3.52 |ref=Snook |Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions |number=3}} * {{Cite book |last=Snook |first=Jennifer |title=American Heathens: The Politics of Identity in a Pagan Religious Movement |publisher=Temple University Press |year=2015 |isbn=978-1-4399-1097-9 |location=Philadelphia |ref=Snook}} * {{Cite book |last1=Snook |first1=Jennifer |title=Cosmopolitanism, Nationalism, and Modern Paganism |last2=Horrell |first2=Thad |last3=Horton |first3=Kristen |publisher=Palgrave Macmillan |year=2017 |isbn=978-1-137-57040-6 |editor-last=Rountree |editor-first=Kathryn |location=New York |pages=43—64 |chapter=Heathens in the United States: The Return to 'Tribes' in the Construction of a Peoplehood |ref=Snook & Horrell & Horton}} * {{Cite journal |last=Strmiska |first=Michael F. |year=2000 |title=Ásatrú in Iceland: The Rebirth of Nordic Paganism |journal=Nova Religio |volume=4 |issue=1 |pages=106–132 |doi=10.1525/nr.2000.4.1.106 |ref=Strmiska |Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions}} * {{Cite book |last=Strmiska |first=Michael F. |title=Putting the Blood Back into Blót: The Revival of Animal Sacrifice in Modern Nordic Paganism |journal=The Pomegranate: The International Journal of Pagan Studies |year=2007 |volume=9 |pages=154–189 |doi=10.1558/pome.v9.i2.3921 |ref=Strmiska |issue=2}} * {{Cite book |last1=Strmiska |first1=Michael F. |title=Modern Paganism in World Cultures |last2=Sigurvinsson |first2=Baldur A. |publisher=ABC-CLIO |year=2005 |isbn=978-1-85109-608-4 |editor-last=Strmiska |editor-first=Michael F. |location=Santa Barbara, California |pages=127–179 |chapter=Asatru: Nordic Paganism in Iceland and America |ref=Strmiska & Sigurvinsson}} * {{Cite book |last1=Trafford |first1=Simon |url=https://archive.org/details/massmarketmediev0000unse/page/57 |title=Mass Market Medieval: Essays on the Middle Ages in Popular Culture |last2=Pluskowski |first2=Aleks |publisher=McFarland & Company |year=2007 |isbn=978-0-7864-2922-6 |editor-last=Marshall |editor-first=David W. |location=Jefferson |pages=57–73 |chapter=Antichrist Superstars: The Vikings in Hard Rock and Heavy Metal |ref=Trafford & Pluskowski}} * {{Cite book |last=Velkoborská |first=Kamila |title=Contemporary Pagan and Native Faith Movements in Europe: Colonialist and Nationalist Impulses |publisher=Berghahn |year=2015 |isbn=978-1-78238-646-9 |editor-last=Rountree |editor-first=Kathryn |location=New York and Oxford |pages=86–109 |chapter=The Brotherhood of Wolves in the Czech Republic: From Ásatrú to Primitivism |ref=Velkoborská}} * {{Cite book |last=Weinstein |first=Deena |title=Pop Pagans: Paganism and Popular Music |publisher=Acumen |year=2013 |isbn=978-1-84465-646-2 |editor1-last=Weston |editor1-first=Donna |location=Durham |pages=58–75 |chapter=Pagan Metal |ref=Weinstein |editor2-last=Bennett |editor2-first=Andy}} * {{Cite book |last=Witulski |first=Vladimir |title=Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe |publisher=Acumen |year=2013 |isbn=978-1-84465-662-2 |editor1-last=Aitamurto |editor1-first=Kaarina |location=Durham |pages=298–314 |chapter='Imported' Paganisms in Poland in the Twenty-First Century: A Sketch of the Developing Landscape |ref=Witulski |editor2-last=Simpson |editor2-first=Scott}} * {{Cite book |last1=York |first1=Michael |url=https://archive.org/details/emergingnetworks0000york |title=The Emerging Network: A Sociology of the New Age and Neo-Pagan Movements |publisher=Rowman & Littlefield |year=1995 |isbn=978-0-8476-8001-6 |location=Lanham |ref=York}} {{refend}} == Արտաքին հղումներ == {{refbegin}} * {{Cite web |title=Neo-Volkisch |url=https://www.splcenter.org/fighting-hate/extremist-files/ideology/neo-volkisch |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 28 |website=Southern Poverty Law Center |ref=SPC, Neo-Volkisch}} * {{Cite web |title=Third Position On The Web |url=https://www.splcenter.org/fighting-hate/intelligence-report/2015/third-position-web |publisher=Southern Poverty Law Center |ref=Third Position On The Web — SPLC}} {{refend}} [[Կատեգորիա:Բազմաստվածություն]] [[Կատեգորիա:Գերմանական դիցաբանություն]] [[Կատեգորիա:Գերմանական հեթանոսություն]] [[Կատեգորիա:Կրոն]] [[Կատեգորիա:Կրոնական նոր շարժումներ]] [[Կատեգորիա:Կրոնական ուսմունք]] [[Կատեգորիա:Կրոնը Գերմանիայում]] [[Կատեգորիա:Հեթանոսություն]] [[Կատեգորիա:Հոգևորություն]] [[Կատեգորիա:Նոր հեթանոսություն]] [[Կատեգորիա:Սկանդինավյան դիցաբանություն]] 65qgihwnv29rfoljzdq0om49cacfgi9 4 1158512 10357067 10356145 2025-06-18T02:42:14Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում 10357067 wikitext text/x-wiki # [[1П78 (նշանոց)]] # [[2017 թվականին մահացածների ցանկ]] # [[2022 թվականի ապրիլին մահացածներ]] # [[2022 թվականի մարտին մահացածներ]] # [[2023 թվականի դեկտեմբերին մահացածներ]] # [[2023 թվականի հոկտեմբերին մահացածներ]] # [[2023 թվականի հունվարին մահացածներ]] # [[2023 թվականի նոյեմբերին մահացածներ]] # [[2023 թվականի սեպտեմբերին մահացածներ]] # [[2023 թվականին մահացածների ցանկ]] # [[2024 թվականի ապրիլին մահացածներ]] # [[2024 թվականի հունվարին մահացածներ]] # [[2024 թվականի մայիսին մահացածներ]] # [[2024 թվականի մարտին մահացածներ]] # [[2024 թվականի փետրվարին մահացածներ]] # [[2024 թվականին մահացածների ցանկ]] # [[274 մմ/45 Մոդել 1893]] # [[2XS]] # [[2А70]] # [[2Б14]] # [[2К6 Լունա]] # [[2К8 Ֆալանգա]] # [[2С12]] # [[3-դյույմանոց հետևակային ականանետ]] # [[330 մմ/50 Մոդել 1931]] # [[340 մմ/28 Մոդել 1881]] # [[381 մմ/50 Ansaldo մոդել 1934]] # [[3DM]] # [[3М8]] # [[3М9]] # [[ABBA խմբի սկավառակագրություն]] # [[ARMA: Armed Assault]] # [[ASCII արվեստ]] # [[A New Morning]] # [[A Real Live One]] # [[Accuracy International AWM]] # [[Adidas Europass]] # [[Adidas Roteiro]] # [[Adidas Telstar]] # [[AirNet Express]] # [[Air Arabia]] # [[Air Cairo]] # [[Air One]] # [[Air Seychelles]] # [[Alfa 5]] # [[Arduino]] # [[ArmIGF]] # [[ArmSIG]] # [[Avaloq]] # [[BB Talk]] # [[Bandicam]] # [[Barnes & Noble]] # [[Bean-to-bar]] # [[Beautiful Mess]] # [[Berlin Chemie]] # [[Better than You]] # [[Black Hippy]] # [[Blender]] # [[Body Pump]] # [[Breakaway (երգ)]] # [[Burn the Witch]] # [[Bushido Zho]] # [[Cadbury Fingers]] # [[Catholic-Hierarchy.org]] # [[Central Cee]] # [[Change of Heart]] # [[Changes (երգ, Դեյվիդ Բոուի)]] # [[Christmas Carousel]] # [[Christmas Tree (երգ, Լեդի Գագա)]] # [[Club Milk]] # [[Cocaine (երգ)]] # [[Colnect]] # [[Computer Games Magazine]] # [[Confessa]] # [[Constantine (տեսախաղ, 2005)]] # [[Counter-Strike: Condition Zero]] # [[Crushcrushcrush]] # [[Cryengine]] # [[Cyprus Airways]] # [[C՝ շրջանագծի մեջ]] # [[Daylight (Դեյվիդ Քուշների երգը)]] # [[Defender (խաղ)]] # [[Disney Television Animation]] # [[Docus]] # [[Doom 3]] # [[Doom engine]] # [[Driver (տեսախաղ, 1999)]] # [[ESIM]] # [[Eater]] # [[Ecocash]] # [[Eidos Interactive]] # [[Eulenspiegel]] # [[Everything We Need]] # [[Farrer & Co]] # [[Frantic]] # [[Fraps]] # [[Friendly Floatees]] # [[GFCE]] # [[GOT7 խմբի սկավառակագրություն]] # [[GSC Game World]] # [[GameSpy]] # [[Gamergate]] # [[GamesRadar]] # [[Gangstar: Crime City]] # [[Gangstar 2: Kings of L.A.]] # [[Garry’s Mod]] # [[Gazgolder]] # [[Gearbox Software]] # [[Gemini (ծրագիր)]] # [[Get Happy (երգ)]] # [[Ghost Story Games]] # [[Give It to Me (երգ, Թիմբալենդ)]] # [[GoldSrc]] # [[Google Checkout]] # [[Google Keep]] # [[Google Pay Send]] # [[Gran Turismo 3: A-Spec]] # [[Grand Theft Auto: Liberty City Stories]] # [[Grand Theft Auto: London 1961]] # [[Grand Theft Auto: London 1969]] # [[Grand Theft Auto: Vice City Stories]] # [[Grand Theft Auto (տեսախաղ, 1997)]] # [[Grand Theft Auto 2]] # [[Grand Theft Auto Advance]] # [[Green Day խմբի ձայնագրած երգերի ցանկ]] # [[Halcyon Digest]] # [[Half-Life: Opposing Force]] # [[Half-Life 2]] # [[Happier Than Ever (ալբոմ, Բիլլի Այլիշ)]] # [[Harry Potter and the Philosopher’s Stone (տեսախաղ, 2001)]] # [[Havok]] # [[Hellfire]] # [[HeroCraft]] # [[Hitman: Codename 47]] # [[Honda Clarity]] # [[Hope Channel]] # [[Hydrogenics]] # [[Hype House]] # [[I'll Wait]] # [[ICANN հաշվետվողականություն]] # [[IMacros]] # [[IPhone (առաջին սերունդ)]] # [[IPhone 14 Pro]] # [[IPhone SE (2-րդ սերունդ)]] # [[IPv4]] # [[I Want to Know What Love Is]] # [[I Won’t Give In]] # [[I motif կառուցվածք]] # [[Impressions Games]] # [[Island Records]] # [[Jure uxoris]] # [[K-Lite Codec Pack]] # [[KTurtle]] # [[Ketchapp]] # [[Kind of Blue]] # [[Kinder Happy Hippo]] # [[Kinder Pingui]] # [[Kingston Corporation]] # [[Koi No Yokan]] # [[La muñeca menor]] # [[Lalala]] # [[Liberty Reserve]] # [[Lockheed C-130 Hercules]] # [[Lotta Sea Lice]] # [[Lowney շոկոլադի գործարան]] # [[MBC 4]] # [[Maison Margiela]] # [[Mama Said]] # [[Manhunt]] # [[Marchin On]] # [[Marì Marì]] # [[Max Payne (տեսախաղ, 2001)]] # [[Mendeley]] # [[Mercedes-Benz EQS]] # [[MiHoYo]] # [[Minecraft-ի մոդիֆիկացիաներ]] # [[Miss Independent]] # [[Mnet]] # [[Mod DB]] # [[Momints]] # [[Moneo]] # [[Monetae cudendae ratio]] # [[Moneycorp]] # [[Nokia 2700 classic]] # [[Nokia 6300]] # [[Nookazon]] # [[Nothing Happens]] # [[Occidental Petroleum]] # [[One More Time (երգ, Twice)]] # [[Onewe]] # [[Onimusha 3: Demon Siege]] # [[Open Broadcaster Software]] # [[Orange Moldova]] # [[Orange Money]] # [[Our Love]] # [[PandaMR]] # [[Papers, Please (տեսախաղ, 2013)]] # [[Peer-to-peer վարկավորում]] # [[Peppermint Crisp]] # [[Piëch Automotive]] # [[Playing God (երգ)]] # [[Postal (տեսախաղ, 1997)]] # [[Postal 2]] # [[Prime World]] # [[PyCharm]] # [[Quadriga Fintech Solutions]] # [[Quake II]] # [[RIPE NCC]] # [[RSAC]] # [[Radio Չաչա]] # [[Ralf Ringer]] # [[Realme]] # [[Red Special]] # [[RenderWare]] # [[Right Now (Na Na Na)]] # [[Ripple]] # [[Roblox]] # [[Room on Fire]] # [[SK8 the Infinity]] # [[Sad But True]] # [[Safe with Me]] # [[Samsung Galaxy A56 5G]] # [[Sanzaru Games]] # [[Sass]] # [[Signs]] # [[Since U Been Gone]] # [[SketchUp]] # [[Slither.io]] # [[So Far Gone]] # [[Soldier of Fortune (տեսախաղ, 2000)]] # [[Sometimes I Sit and Think, and Sometimes I Just Sit]] # [[Source]] # [[Source 2]] # [[Source Filmmaker]] # [[South African Airways]] # [[Southwest Airlines]] # [[Spacewar!]] # [[Spicy Horse]] # [[St. Anger]] # [[Staff.am]] # [[Star Ocean: The Second Stores]] # [[Steam]] # [[Stray Kids-ի սկավառակագրություն]] # [[Surviv.io]] # [[Sympho-Nick (խումբ)]] # [[Table Tennis Touch]] # [[Tajik Air]] # [[Tchibo]] # [[Team Fortress 2]] # [[Team Fortress Classic]] # [[Thank Me Later]] # [[The8]] # [[The Bell]] # [[The Best of Rouben Hakhvderdyan]] # [[The Birthday Party]] # [[The Darkness (տեսախաղ, 2007)]] # [[The Legend of Zelda (տեսախաղ, 1986)]] # [[The Line (Սաուդյան Արաբիա)]] # [[The Nutcracker Suite]] # [[The Spectator (1711)]] # [[The Thing (տեսախաղ, 2002)]] # [[The Trouble with Love Is]] # [[The Very Best of Sheryl Crow]] # [[This Love]] # [[Toll Group]] # [[Tom Clancy's Splinter Cell]] # [[Toyota Corolla (E170)]] # [[Toys for Bob]] # [[Travel Service]] # [[True Crime: New York City]] # [[True Crime: Streets of LA]] # [[Tsuritama]] # [[Unchain My Heart (ալբոմ)]] # [[Unchain My Heart (երգ)]] # [[Undertale Soundtrack]] # [[Unreal Engine]] # [[Upside Down]] # [[Video Phone]] # [[WAMP]] # [[Wait for U]] # [[Watch the Throne (երգ)]] # [[We Wish You a Merry Christmas]] # [[WebWork Time Tracker]] # [[Weki Meki]] # [[White Birds Productions]] # [[Windows 2000]] # [[Windows 9x]] # [[Windows XP Professional x64 Edition]] # [[Wings of Alaska]] # [[Wizz Air]] # [[Work (երգ, Քելլի Ռոուլենդ)]] # [[XML]] # [[XO Team]] # [[XxxՀոլիք]] # [[Yere1]] # [[Yuri on Ice]] # [[Zombo.com]] # [[ZombsRoyale.io]] # [[«All Time Low» խմբի սկավառակագրություն]] # [[«Ամերիկյան սարսափ պատմություն» հեռուստասերիալի էպիզոդների ցանկ]] # [[«Լենինգրադի պաշտպանության համար» մեդալ]] # [[«Խեղճ մարդիկ» վեպի ստեղծման պատմություն]] # [[«Պատանի երկրապահ» ճամբար]] # [[«Պարի Սեն-Ժերմենը» 2021/2022 մրցաշրջանում]] # [[«Սիմֆոնիկ ԴասА» կրթական ծրագիր]] # [[Туса]] # [[ԱԲԱ երթուղային տարանցիկ համարը]] # [[ԱՄՆ-ի ավտոմոբիլային արդյունաբերություն]] # [[ԱՄՆ-ի բնիկ ժողովուրդներ]] # [[ԱՄՆ-ի կանանց ֆուտբոլի ազգային հավաքական]] # [[ԱՄՆ գանձապետական արժեթղթեր]] # [[ԱՄՆ տասը դոլարանոց թղթադրամ]] # [[ԱՐԻ գրական և տաղանդի գործակալություն]] # [[Աբդե Էզալզուլի]] # [[Աբդուլազիզ ալ-Օմարի]] # [[Աբդուլլահ բին Մոհամմեդ Ալ Թանի]] # [[Աբդուլմալիք Ռիգի]] # [[Աբդուրախման Ավտորխանով]] # [[Աբիսկու]] # [[Աբովյանի անվան մեդալ]] # [[Աբորտը և հոգեկան առողջությունը]] # [[Աբու Դաբիի միջազգային օդանավակայան]] # [[Աբու Մուսա]] # [[Ագրոհոլդինգ Հայաստան]] # [[Ադել (լեզու)]] # [[Ադերալ]] # [[Ազատ մուտք]] # [[Ազգային զարգացման և բարեփոխումների հանձնաժողով]] # [[Ազգային տնտեսական խորհուրդ (ԱՄՆ)]] # [[Աթենքի ֆոնդային բորսա]] # [[Աթերոմատոզ]] # [[Ալան Յանգ]] # [[Ալբումիններ]] # [[Ալեգրիա]] # [[Ալեն Ֆոն]] # [[Ալեքս Քոլվիլ]] # [[Ալեքսանդր Աբրահամյան (հրամանատար)]] # [[Ալեքսանդր Դավիդով (կինեմատոգրաֆիստ)]] # [[Ալեքսանդր Վիկա]] # [[Ալեքսանդրա Սմիլյանիչ]] # [[Ալժիրի բանկ]] # [[Ալինե Պելեգրինո]] # [[Ալիսոն դոս Սանտոս]] # [[Ալյա ալ-Հուսեյն]] # [[Ալոիզ Շվեհլիկ]] # [[Ալփան]] # [[Ալֆի Ագնյու]] # [[Ախալցխա (աթաբեկություն)]] # [[Ախիլիա]] # [[Ախտիարաթ]] # [[Ածուխ կոնֆետ]] # [[Ակնթարթային պուդինգ]] # [[Ակումբում (Տիմատիի երգը)]] # [[Ակսու (շրջան)]] # [[Ակրամ Պեդրամնիա]] # [[Ահաբեկչություն Բուրգասում]] # [[Ահմադ Ռեզա Փահլավի]] # [[Աղաբույսեր]] # [[Աղանդերի թանձրուկների ցանկ]] # [[Աղբյուրի երգը չի մարել]] # [[Աղիքային խմորման համախտանիշ]] # [[Աղջրտափ]] # [[Աղքատի պատիվը (կինոնկար)]] # [[Աղքատությունը Ալժիրում]] # [[Աղքատությունը Եթովպիայում]] # [[Աղքատությունը Կիպրոսում]] # [[Աղքատությունը Կոլումբիայում]] # [[Աղքատությունը Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունում]] # [[Աղքատությունը Քենիայում]] # [[Աճուրդի ծրագրակազմ]] # [[Ամանտադին]] # [[Ամառը պիոներական փողկապով]] # [[Ամարաթների քարայր]] # [[Ամարաս (գիտահրատարակչական համալիր)]] # [[Ամբիլուբե]] # [[Ամեն ինչ լավ է (2011 ֆիլմ)]] # [[Ամետիստ Ազորդեգան]] # [[Ամերիկա: Ֆիլմ]] # [[Ամիդազներ]] # [[Ամինոգլիկոզիդներ]] # [[Ամուսնու կար]] # [[Ամրադիլ]] # [[Ամրոց-Աստաֆյան առանցք]] # [[Ամֆոտերիցին-B]] # [[Այամ-փոփ]] # [[Այդին Խաթաեյ]] # [[Այծերի վարակիչ թոքաբորբ]] # [[Այծի երգը]] # [[Այնբո. Ամազոնի սիրտը]] # [[Այնզիդելն]] # [[Այովա նահանգի կանանց արխիվ]] # [[Այսպես են դասավորվել աստղերը]] # [[Այստեղ է ծագում արևը (գիրք)]] # [[Այրվող սեր]] # [[Անա Դեբելիչ]] # [[Անաբել Դեքսթեր-Ջոնս]] # [[Անագե Անտառահատ]] # [[Անաերոբային դիզենտերիա]] # [[Անանդա Մարգա]] # [[Անանուխային կոնֆետներ]] # [[Անասնաբուժական տեղամաս]] # [[Անասնաֆերմա (մուլտֆիլմ)]] # [[Անաստասիա Մոտակ]] # [[Անատոլի Կրեմենեցկի]] # [[Անատոլի Յանի]] # [[Անարխիզմի պատմություն]] # [[Անգելինա Տոպիչ]] # [[Անդյան համայնք]] # [[Անդրանիկ Ղոնյան]] # [[Անդրե Աղասու և Փիթ Սամփրասի մրցակցություն]] # [[Անդրեյ Սվիսլոցկի]] # [[Անժամանդրոս (վեպ)]] # [[Անժելա Թովմասյան]] # [[Անժելկա Մարտիչ]] # [[Անկարգություններ «Դինամո»-«Ցրվենա Զվեզդա» խաղի ժամանակ]] # [[Անձնական հարց (գիրք)]] # [[Աննեմիկե Կիսել]] # [[Անշարժ գույքի չափագրում]] # [[Անշարժ գույքի պետական միասնական կադաստր]] # [[Անորոշ Ինտեգրալ AH]] # [[Անուշավան Մեսրոպյան]] # [[Անսովոր մահերի ցանկ]] # [[Անվտանգության և տեղեկատվության ապահովում]] # [[Անտառային բուսականություն]] # [[Անտառային հեքիաթ (ֆիլմ, 1913)]] # [[Անտառային հրդեհներ Ռուսաստանում (2021)]] # [[Անտոնիո Կաստելլի]] # [[Անօդակյաց օրգանիզմներ]] # [[Աշխատանքի բաժանման կառուցվածք]] # [[Աշխատավորների կոոպերատիվ]] # [[Աշխարհի երկրների բնակչություն (կանխատեսում)]] # [[Աշոտ Ասատրյան]] # [[Աու քեռին]] # [[Ապատե (աստվածություն)]] # [[Ապոլին Տրաորե]] # [[Ապոկալիպսիսի չորս ձիավորներ]] # [[Ապուշի կյանքը]] # [[Ապրանուց ձոր]] # [[Ապրանքի վերահսկում]] # [[Առանցքային հաճախորդների կառավարում]] # [[Առաջարկ (բիզնես)]] # [[Առաջարկի և պահանջարկի հարաբերակցության գործակից]] # [[Առը շրջող գութան]] # [[Առոգանության արվեստ]] # [[Առողջապահական կետ]] # [[Առողջապահիկ]] # [[Ասադխուժա Մույդինխուժաև]] # [[Ասալ Փուրհեյդարի]] # [[Ասատուր և Կլեոպատրա (Վահան Թոթովենց)]] # [[Ասգար Զեյնալով]] # [[Ասիայի հիվանդ մարդ]] # [[Ասլանդուզի ճակատամարտ]] # [[Ասորատյացություն]] # [[Աստղաինֆորմատիկա]] # [[Աստված իմ, Աստված իմ, ինչո՞ւ թողեցիր ինձ]] # [[Աստված և թագավորը]] # [[Աստրախանի պետական բժշկական համալսարան]] # [[Ավագ շաբաթվա երգասացություններ]] # [[Ավանգարդ (ֆուտբոլային ակումբ, Կուրսկ)]] # [[Ավանգարդ 1]] # [[Ավասկուլյար նեկրոզ]] # [[Ավելի արագ վճարումների ծառայություն]] # [[Ավետ]] # [[Ավետիս (գրիչ)]] # [[Ավիացիոն գնդացիր]] # [[Ավստրալիայի պատմություն]] # [[Ավտոբուսի հրդեհ Բուլղարիայում (2021)]] # [[Ավտոբուսի պայթյուն Բալիգոլիում]] # [[Ավտոմեքենայի սեփականություն]] # [[Ատամի հեռացում]] # [[Ատելության խոսքի դեմ օրենսդրությունը Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում]] # [[Ատելության խոսքի դեմ օրենսդրությունը Լեհաստանում]] # [[Ատոմ (էլեկտրամեքենա)]] # [[Ատոմային կլանման սպեկտրաչափություն]] # [[Ատչաֆալայա (գետ)]] # [[Արա Ամիրյան]] # [[Արալ (Չինաստան)]] # [[Արալանջ]] # [[Արայիկ Գրիգորյան (ռազմական գործիչ)]] # [[Արայիկ Օհանյան]] # [[Արապիլես (1868)]] # [[Արաս (հրատարակչատուն)]] # [[Արարատ (ամսագիր, Էջմիածին)]] # [[Արարատ Ալեքսանյան]] # [[Արաքս հանդեսի մատենագիտություն]] # [[Արաքսաշեն]] # [[Արաքսի պատերազմ]] # [[Արբալետ ԴՄ]] # [[Արբիտրաժային համաձայնություն]] # [[Արբորիցիդներ]] # [[Արգենտինայի կենտրոնական բանկ]] # [[Արդարության համաշխարհային տուն]] # [[Արդյունավետ խոնավության պաշար հողում]] # [[Արենա դե Ամազոնիա]] # [[Արթուր Գորոյան]] # [[Արթուր Գրիֆիթ]] # [[Արթուր Հոլանդ]] # [[Արթուր Մոլիտվին]] # [[Արթուր Նադել]] # [[Արթուր Սարգսյան (գինու փորձագետ)]] # [[Արժեքային դատողություն]] # [[Արիստակես Սեդրակյան]] # [[Արիստամբուլոս I]] # [[Արիստոքսենոս]] # [[Արհեստական բանականությունը կինոինդուստրիայում]] # [[Արհեստական բանականությունը հոգեբանությունում]] # [[Արհեստական ենթաստամոքսային գեղձ]] # [[Արմ (համայնք)]] # [[Արմազիկ]] # [[Արմավիր ՖԱ]] # [[Արմավիրի պետական մանակավարժական համալսարան]] # [[Արմեն Բոյախչյան]] # [[Արմեն Հայրապետյան (Միկրոբ)]] # [[Արմեն Մարտիրոսյան (զինվոր)]] # [[Արմեն Մելիքյան (ըմբիշ)]] # [[Արմենակ Բեդևյան]] # [[Արմյանկա-60]] # [[Արյան գլյուկոզի կարգավորում]] # [[Արյան շաքարի մակարդակ]] # [[Արշակ Սիվասլյան]] # [[Արուտ]] # [[Արջունա]] # [[Արսաբիա]] # [[Արտադրանքի տարբերակում]] # [[Արտադրության ինտերնացիոնալացում]] # [[Արտակ Համբարձումյան]] # [[Արտակ Վարդազարյան]] # [[Արտակարգ կոմիսար]] # [[Արտաշես Էնֆիաջյան]] # [[Արտավազդ Սարեցյան]] # [[Արտարժութային վկայական]] # [[Արտեմիս Ֆաուլ]] # [[Արտիճուկով դիփ]] # [[Արտյոմ Ամիրջանով]] # [[Արցախի Հանրապետության կենդանական աշխարհ]] # [[Արցախի Հանրապետության կերպարվեստ]] # [[Արցախի վտանգված հայկական քրիստոնեական ժառանգությունը (գիրք)]] # [[Արփինե Վարդանյան]] # [[Արքայադուստր Ավրորան]] # [[Արքայադուստր Դոքհե]] # [[Արքայադուստր Հոենլո-Լանգենբուրգցի]] # [[Արևելյան Սարաևոյի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետ]] # [[Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ]] # [[Արևմտյան Հայաստան պետության դրոշ]] # [[Արևմտյան Հայաստան պետության զինանշան]] # [[Արևմտյան Հայաստան պետության օրհներգ]] # [[Արևմտյան Հայաստանի Ազգային ժողով]] # [[Արևմտյան Հայաստանի հայերի ազգային խորհուրդ]] # [[Աքերմանի դաշտերում (Թումանյանի թարգմանություն)]] # [[Աֆթեր]] # [[Աֆրիկան կանացի անուն է]] # [[Աֆրոամերիկյան անգլերեն]] # [[Աֆրոդիտե, Պան և Էրոս]] # [[Աֆրոսամուրայ]] # [[Բաբ (կրոնական գործիչ)]] # [[Բադեն բանկ]] # [[Բազագրան]] # [[Բազմատիրաժ թերթ]] # [[Բաթիալ նստվածքներ]] # [[Բալդեր Օլդեն]] # [[Բալթասար ֆոն Դերնբախ]] # [[Բալի ապուր]] # [[Բալկանա]] # [[Բահամյան ֆունտ]] # [[Բահարա Ալավի]] # [[Բահարիա]] # [[Բահրամ բեկ Ախունդով]] # [[Բաղչաձոր]] # [[Բաղրու Քուհ]] # [[Բամբակի լեռ]] # [[Բամփի Ջոնսոն]] # [[Բայա Բակարի]] # [[Բայրամ խան]] # [[Բանբեր Հայաստանի գիտական ինստիտուտի]] # [[Բանդտ տորթ]] # [[Բանկային գործունեությունը որպես ծառայություն]] # [[Բանկիմ Չանդրա Չոտոպադհայ]] # [[Բանկոր]] # [[Բառագիրք հայոց]] # [[Բառգիրք հայկազյան լեզվի]] # [[Բասկետբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2019 (կանայք, եզրափակիչ փուլ)]] # [[Բասկետբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2019 (կանայք, խումբ A)]] # [[Բասկետբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2019 (կանայք, խումբ C)]] # [[Բասկետբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2019 (կանայք, խումբ D)]] # [[Բատիրբեկ Ցակուլով]] # [[Բարանտեա]] # [[Բարբարա Վիլյերս]] # [[Բարդերի ակումբ]] # [[Բարեգործական աճուրդ]] # [[Բարեգործական վինետկա]] # [[Բարերար և որդեգիր]] # [[Բարիեր հակատանկային հրթիռային համակարգ]] # [[Բարձրագույն դասարան (հեռուստասերիալ)]] # [[Բարոցցի]] # [[Բացիլներ]] # [[Բեզնոիտիոզ]] # [[Բեթի Բրյուսել]] # [[Բել Դելֆին]] # [[Բելառուսի գիտությունների ազգային ակադեմիայի Կենտրոնական բուսաբանական այգի]] # [[Բելգիական վաֆլի]] # [[Բելգորոդի դրոշ]] # [[Բելինդա Ռայթ]] # [[Բելոգրադչիկի աստղադիտարան]] # [[Բեկորներ]] # [[Բեհբութ Մուստաֆաև]] # [[Բեն Էնվոնվու]] # [[Բեն Չիֆլի]] # [[Բենզիմիդազոլ]] # [[Բենզոդիազեպիններ]] # [[Բենլաթ]] # [[Բենկյանի կամուրջ]] # [[Բենյամին Եղոյան]] # [[Բեննի Անդերշոն]] # [[Բենջամին Բեննի]] # [[Բենջամին Ռոբերտս-Սմիթ]] # [[Բենսհայմ]] # [[Բենտ-Անատ]] # [[Բեռնալ Դիաս դել Կաստիլյո]] # [[Բեսկիդներ]] # [[Բերգերի թխվածքաբլիթ]] # [[Բերենիսե Կեսադա]] # [[Բերեշիտ-2]] # [[Բերի-բերի]] # [[Բերքանուշ (խաղողի սորտ)]] # [[Բզոուդաղ]] # [[Բթամարտ]] # [[Բժշկական գնդակ]] # [[Բիանկա Շմիդտ]] # [[Բիբլոս Բանկ Արմենիա]] # [[Բիդիրգի]] # [[Բիզանդաղ]] # [[Բիզնեսի շարունակականություն]] # [[Բիթքոյնի պատմություն]] # [[Բիլ Բուլան]] # [[Բիլ Մար]] # [[Բիլալ Սկաֆ]] # [[Բիլան (լեռ)]] # [[Բիսարա]] # [[Բիվա]] # [[Բիրդաշու]] # [[Բլեքլիսթինգ]] # [[Բյորն Բորգ]] # [[Բնական փիլիսոփայության Ջեքսոնյան պրոֆեսոր]] # [[Բնակչության քաղաքական զտում]] # [[Բոբան Նիկոլով]] # [[Բոգդան Գալստյան]] # [[Բոլդուին Լոնսդեյլ]] # [[Բոլոնեզե]] # [[Բոուլ Կլիֆ]] # [[Բոռնել]] # [[Բոսնիա և Հերցեգովինայի պատմություն]] # [[Բոսվորտի ճակատամարտ]] # [[Բոստոնի մարաթոն]] # [[Բովերին]] # [[Բորային պարարտանյութեր]] # [[Բորբոսասնկեր]] # [[Բորիս Բաղդասարով]] # [[Բորիս Շատվերյան]] # [[Բորիսով-Արենա]] # [[Բորչալա (լեռ)]] # [[Բուզուկի (երաժշտական գործիք)]] # [[Բութանի երաժշտություն]] # [[Բուլինգը բժշկական մասնագիտական համայնքում]] # [[Բուլղարիան և եվրոն]] # [[Բուխարեստի ազգային մարզադաշտ]] # [[Բուկա (ընկերություն)]] # [[Բուկովինա (ստադիոն)]] # [[Բուղատենես]] # [[Բույսեր]] # [[Բույսերի արագաճեցում]] # [[Բույսերի կանաչազրկություն]] # [[Բույսերի հասունացում]] # [[Բույսերի ջերմաստիճան]] # [[Բուշիդո]] # [[Բուսական բջիջներ]] # [[Բուսական մթերքի զանգվածի բնական կորուստ]] # [[Բուսականության աստվածություններ]] # [[Բուսե Թոսուն]] # [[Բջջային հավելվածների դասակարգում]] # [[Բռնցքամարտի համաշխարհային ասոցիացիա]] # [[Բրահա Ֆուլդ]] # [[Բրայան Ռաբելյո]] # [[Բրայան Քուին (գործարար)]] # [[Բրանխիոմիկոզ]] # [[Բրաուլյոզ]] # [[Բրդաձորի քարակոթող]] # [[Բրեդլի Բյուքեր]] # [[Բրեմենյան բանկ]] # [[Բրոդհերստ Պարկ]] # [[Բրոդսկին պոետ չէ]] # [[Բրուգիոզ]] # [[Բրունելի համալսարան]] # [[Գաբրիել Շապինգարահիսարցի]] # [[Գագարին (մուլտֆիլմ)]] # [[Գադա Ալի]] # [[Գալայի հնաոճ իրերի թանգարան]] # [[Գալարափող]] # [[Գալլիենոս]] # [[Գալուստ Ամասիացի]] # [[Գամալ ալ-Բաննա]] # [[Գայանե Բրեիովա]] # [[Գավառ (Մեծ Հայքի վարչական միավոր)]] # [[Գավառա Գյադուկ]] # [[Գարդմանք (տարածքային էթնիկ միավոր)]] # [[Գելարե Ջաբարի]] # [[Գելլերի զոհասեղան]] # [[Գելյանլի]] # [[Գեղարվեստական գրականության կանանց մրցանակ]] # [[Գեղարվեստի դպրոց (Մանհեթեն)]] # [[Գենադի Գորբենկո]] # [[Գենադի Լյուտինսկի]] # [[Գենետաներ]] # [[Գեներատիվ արհեստական ​​բանականություն]] # [[Գեորգիոս Պախիմերիս]] # [[Գետնանուշի կարագով բաժակ]] # [[Գերաս]] # [[Գերզգայունություն]] # [[Գերմանա-թուրքական հարաբերություններ]] # [[Գերմանաֆոբիա]] # [[Գերմանիայի կողմից եվրոյի ընդունում]] # [[Գերսոն Գու-Կոնու]] # [[Գեֆեն Պրիմո]] # [[Գիդեոնը ապստամբում է]] # [[Գիթ]] # [[Գիշատիչ սնկեր]] # [[Գիշերալամպ]] # [[Գիրք տարածողների ազգային ընկերակցություն]] # [[Գլազգոյի կոմայի սանդղակ]] # [[Գլիկա Ներա]] # [[Գլինա Բելայա]] # [[Գլխատուն (կառույց)]] # [[Գլոբալ արեգակնային ատլաս]] # [[Գլոբբինգ]] # [[Գլորիա Բեժարանո Ալմադա]] # [[Գլուխ Ծակ]] # [[Գծատարում]] # [[Գյավուրկալասի]] # [[Գյուզել Բաբա Դաղ]] # [[Գյուղատնտեսական բույսերի և փայտացողուն ծառերի ու թփերի այրվածքներ]] # [[Գյուղատնտեսական կենդանիների գենետիկա]] # [[Գյուղատնտեսական քարտեզ]] # [[Գյունեյ Բաշի (լեռ, Էրզրում)]] # [[Գյոքչա]] # [[Գնդակի արձան (Խարկով)]] # [[Գնդի որդին]] # [[Գոգնոց]] # [[Գոհար Հարությունյան]] # [[Գոշքար Թահմազլի]] # [[Գոչան (լեռ)]] # [[Գովք հիմարության]] # [[Գործամոլ]] # [[Գործարկման նախազգուշացում (ֆիլմ)]] # [[Գուանյինի արձան (Նանշան)]] # [[Գունպհո]] # [[Գուստավ Ռոզենկամպֆ]] # [[Գուստավո Կարուլի]] # [[Գուրու Արջան Դև]] # [[Գուրտուկ]] # [[Գվանջու (Գյոնգիդո)]] # [[Գվինեթ Հորդեր-Փեյթոն]] # [[Գրան Կուրաժ]] # [[Գրանդ Կուրոն]] # [[Գրասիելա Կալդերոն]] # [[Գրեսոր]] # [[Գրիգոր Ավետիսյան (հեռուստալրագրող)]] # [[Գրոդնոյի պետական բժշկական համալսարան]] # [[Գրքաբուժություն]] # [[Գրևենա]] # [[Դ'Արտանյան]] # [[Դալեկների նախօրեն]] # [[Դալնաշ]] # [[Դայմի խորան]] # [[Դայնա Սկադմանե]] # [[Դանդին]] # [[Դանիել Սուելո]] # [[Դանիել քորեպիսկոպոս]] # [[Դաշտադեմի ամրոց]] # [[Դաշրատհ Մանջհին]] # [[Դավանություն հավատո]] # [[Դատական ակտերի իրավաբանական բնույթը վարչական դատավարությունում]] # [[Դարանջ]] # [[Դարաշամբ (կիսակայարան)]] # [[Դարուցինտե]] # [[Դարտմուտի քոլեջ]] # [[Դարֆուրի հակամարտություն]] # [[Դեգուի մետրոպոլիտենի հրդեհ]] # [[Դեդալոս]] # [[Դեկտեմբերի 17]] # [[Դեղերի հասանելիություն]] # [[Դեղին շլոր]] # [[Դեմագոգոս]] # [[Դեմիրդաղ (բլրաշարք)]] # [[Դեմնա Գվասալիա]] # [[Դեմոդեկոզ]] # [[Դեմոկրատական այլընտրանք կուսակցություն]] # [[Դեմքի ճանաչումը առողջապահության ոլորտում]] # [[Դեյզի Էշֆորդ]] # [[Դեյվիդ Արտել]] # [[Դեյվիդ Գասկոյն]] # [[Դեյվիդ Թրիմբլ]] # [[Դեն Ադամեսկու]] # [[Դեն Սյաոպինի տեսություն]] # [[Դենդրիտային բջիջ]] # [[Դենիս Լ․ Ֆերոն]] # [[Դեսիկացիա]] # [[Դեքսիթ]] # [[Դժոխք բացյալ]] # [[Դիարբեքիրի օդանավակայան]] # [[Դիեգո դե Ալմագրո (Չիլի)]] # [[Դիզակ պլյուս]] # [[Դիլիջան ՖԱ]] # [[Դիոմիդիս Կոմնինոս]] # [[Դիսնեյի անիմացիոն ֆիլմերի խաղարկային ռիմեյքերի ցանկ]] # [[Դիսոցիատիվ ամնեզիա]] # [[Դիսպարեունիա]] # [[Դիրան Թավիջյան]] # [[Դիրաջա]] # [[Դիֆայ]] # [[Դոգեն]] # [[Դոմեյնի չարաշահման գործողությունների մասին հաշվետվություն]] # [[Դոմենի շորթում]] # [[Դոմենիկո Պաոլելա]] # [[Դոն-Վոլգայի ռայխսկոմիսարիատ]] # [[Դոտ-քոմ ընկերություն]] # [[Դորին Ուելս]] # [[Դորինա Բյոցոգիո]] # [[Դորիս Ֆիչեն]] # [[Դորսա Դերախշանի]] # [[Դուարնենե]] # [[Դուբայի շոկոլադ]] # [[Դուգլաս Ֆերբենքս Կրտսեր]] # [[Դուպնիցա]] # [[Դուքս Ալեքսանդր Սոդերմանլանդացի]] # [[Դոքս]] # [[Դպրության գիրք և տաղարան]] # [[Դրոտավերին]] # [[Եբրանց]] # [[Եգիպտա-իսրայելական հարաբերություններ]] # [[Եգիպտացորենի հաց]] # [[Եգիպտոսի ազգային բանկ]] # [[Ելենա Վերեյսկայա]] # [[Ելիզավետա, Հարավսլավիայի արքայադուստր]] # [[Ելիզավետա Յարոսլավնա]] # [[Ելիզավետա Վասիլենկո]] # [[Եկատերինա Գելաձե]] # [[Եկատերինա Կերն]] # [[Եկատերինա Շերեմետևա]] # [[Եկատերինա Սվանիձե]] # [[Եկատերինա Վերբինա]] # [[Եղբայր 2. Վերադարձ դեպի Ամերիկա (տեսախաղ, 2000)]] # [[Եղիշե Նիկալյան]] # [[Եղջերախոռ]] # [[Ենթամթերքներ]] # [[Ենիջե]] # [[Ենս Բերգենսթեն]] # [[Ես Գայանեն եմ Թիֆլիսից (ֆիլմ)]] # [[Ես բեռլինցի եմ]] # [[Ես սպասում եմ ճուտիկին]] # [[Ես՝ թագավոր, ես՝ ստրուկ, ես՝ որդ, ես՝ Աստված (ֆիլմ, 1915)]] # [[Եվպրաքսիա Վսեվոլոդովնա Կիևից]] # [[Եվրագոտու ճգնաժամի համար առաջարկվող երկարաժամկետ լուծումներ]] # [[Եվրագոտու ճգնաժամի պատճառներ]] # [[Եվրիոնի համաստեղություն]] # [[Եվրո 2024 Խումբ A-ի խաղեր]] # [[Եվրոպական խորհրդարանի ընտրություններ Չեխիայում (2024)]] # [[Եվրոպական պարտքային ճգնաժամի տարածում]] # [[Երազանքների երկիր]] # [[Երաժշտագետ Կոմիտասը]] # [[Երաժշտական ընկերություններ]] # [[Երախտագիտության բերքի փառատոն (Միացյալ Թագավորություն)]] # [[Երեխաների հիշատակի առողջության ինստիտուտ]] # [[Երեսուներկու Փրոդաքշն]] # [[Երեք հաստլիկները (մուլտֆիլմ)]] # [[Երեքնուկախոտ]] # [[Երիտասարդ չափահաս]] # [[Երլան Կոժասբայ]] # [[Երկար Վապեր]] # [[Երկար տաքդեղ]] # [[Երկինք։ Լույսի երեխաներ]] # [[Երկիր ավետյաց (քարտեզ)]] # [[Երկկողմանի հատուկ ավտոմատ]] # [[Երկնագույն օգոնյոկ]] # [[Երկուսով]] # [[Երկրաշարժ Հայիթիում (2021)]] # [[Երկրների ցանկ ըստ ավտոմոբիլային տրանսպորտային միջոցների արտադրության]] # [[Երկրների ցանկ ըստ միլիոնանոց քաղաքների թվի]] # [[Երկրների ցանկ ըստ պաշտոնական լեզուների]] # [[Երկրների ցանկ ըստ պողպատի արտադրության]] # [[Երկրների ցանկ՝ ըստ էլեկտրաէներգիայի արտադրության]] # [[Երկրների ցուցակն ըստ աղքատության մեջ ապրող բնակչության տոկոսի]] # [[Երկրորդ գլուխ (Ամերիկյան սարսափ պատմություն)]] # [[Երմոնիա]] # [[Երշիկով աղցան]] # [[Երրորդ գլուխ (Ամերիկյան սարսափ պատմություն)]] # [[Երևանի Ֆ. Նանսենի անվան N 150 հիմնական դպրոց]] # [[Երևանի նուրբ բրդյա գործվածքների կոմբինատ]] # [[Եփրեմ Սարգսյան]] # [[Եֆիմ Մինին]] # [[Զանգակ (հարսնախոտի սորտ)]] # [[Զանգվածային սպանություն Յոկելայում]] # [[Զաուր Նուդիրալիև]] # [[Զառա Յաքոբ]] # [[Զարդապատկեր (գիրք)]] # [[Զարեչնոյե (գյուղ, Օկտյաբրսկի շրջան)]] # [[Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան]] # [[Զբիգնև Լիբերա]] # [[Զդեժելե]] # [[Զդենեկ Կեպակ]] # [[Զեֆիր և Ֆլորա (բալետ)]] # [[Զիգմունդ Կարիբուտովիչ]] # [[Զիգոմատուրուսներ]] # [[Զիմբաբվեի հիպերինֆլյացիա]] # [[Զիվար բեկ Ահմեդբեկով]] # [[Զմրուխտե քաղաքի կախարդը։ Դեղին աղյուսով ճանապարհը]] # [[Զոմբի ապոկալիպսիս (ֆիլմ)]] # [[Զոմբի ընկերություն]] # [[Զոյա Լորիե]] # [[Զորակոչ Հայաստանում]] # [[Զուգարանի աստվածներ]] # [[Զուղուլբա (գյուղ)]] # [[Զոֆիա Յարոշևսկայա]] # [[Զվարթնոց (ամսագիր)]] # [[Զրինսկի]] # [[Էբիրիպո]] # [[Էդգար Ալարկոն]] # [[Էդուարդ Ալեքսանյան]] # [[Էդուարդ Չիչյան]] # [[Էդուարդա Օ’Բարա]] # [[Էդվարդ Ալթման]] # [[Էդվարդ Բարի Օ'Միրա]] # [[Էդվարդ Ստախուրա]] # [[Էթնիկ անկլավ]] # [[Էլ-Պենոն-դե-Գուատապե]] # [[Էլ Ջուլի]] # [[Էլ Ռայս]] # [[Էլեկտրական բաշխիչ հարմարանք]] # [[Էլեկտրակրակային մարտ]] # [[Էլեկտրոնային թուղթ]] # [[Էլեկտրոնային փողերի ասոցիացիա]] # [[Էլեն Քաշներ]] # [[Էլենա Ցագրինու]] # [[Էլիուդ Կիպչոգե]] # [[Էլոդի Տոմի]] # [[Էխիդո]] # [[Էկոնոմիկայի, առևտրի և արդյունաբերության նախարարություն (Ճապոնիա)]] # [[Էկուրու]] # [[Էմանուել Փոլադյան]] # [[Էմանուել Օռլեանցի]] # [[Էմեթ Լուի Թիլ]] # [[Էմիլ Լերե]] # [[Էմիլի Ուայլդինգ Դևիսոն]] # [[Էմոջիների համաշխարհային օր]] # [[Էյիչի Սիբուսավա]] # [[Էյմի Թըրներ]] # [[Էյրլանգա համալսարան]] # [[Էնեիդա (Կոտլյարևսկի)]] # [[Էնենրա]] # [[Էներգաաշտարակ]] # [[Էնն Սոֆի Ռևենթլոու]] # [[Էնոլա Հոլմսի առեղծվածները]] # [[Էնջի Ցան]] # [[Էշա Դեոլ]] # [[Էշակ Մեյդան (լեռ, Լոռի)]] # [[Էշլի Լոուրենս]] # [[Էոժեն Փափազյան]] # [[Էպ Մյաե]] # [[Էռնեստ Վ. Պրուսման]] # [[Էսէռներ]] # [[Էսվատինիի տնտեսություն]] # [[Էստոնիայի Էներգետիկա]] # [[Էստրոգենային դեղամիջոցներ]] # [[Էվթանազիան Ավստրալիայում]] # [[Էվրան]] # [[Էվրի]] # [[Էտ-Տաիֆ]] # [[Էրավան (ջրվեժ)]] # [[Էրիթրեայի պատմություն]] # [[Էրիկ Դարա]] # [[Էրլիթոու մշակույթ]] # [[Էրկին Օնգարբաև]] # [[Էրջին]] # [[Էրվին Ամիրյան]] # [[Էքստրասիստոլա]] # [[Ընդլայնված վավերացման վկայական]] # [[Ընթացիկ հարաբերակցության գործակից]] # [[Ընկեր (ֆիլմ)]] # [[Ընկճվածություն]] # [[Թագավորական մարդասպան]] # [[Թաիլանդի բանկ]] # [[Թալալ Իբն Աբդուլազիզ Ալ Սաուդ]] # [[Թալասոֆոբիա]] # [[Թալիբանի հարձակում (2021)]] # [[Թաղե Բոսթան]] # [[Թաղում]] # [[Թամազ Սոմխիշվիլի]] # [[Թայդուն]] # [[Թայթըս Դեյ]] # [[Թայվանի վարչական բաժանում]] # [[Թայփի]] # [[Թանահատի վանք (Արևիս)]] # [[Թաութըն]] # [[Թասակ (սանրվածք)]] # [[Թատրոն կամ Թշվառներ]] # [[Թեթրի Ծղարոյի շրջանային մամուլ]] # [[Թեթֆորդ]] # [[Թել-Սել]] # [[Թեհրան Մանսիմով]] # [[Թեյմուր Մուսաև]] # [[Թենիոզ]] # [[Թեո Բրաուն]] # [[Թեոդոր Գյոյոկ]] # [[Թեոդորիխ Մեծ]] # [[Թերեզա Վոբոռնիկովա]] # [[Թերթերի համաշխարհային ասոցիացիա]] # [[Թերի ՄքԼոուլին]] # [[Թզով պուդինգ]] # [[Թիա (արքայադուստր)]] # [[Թիմի կառավարում]] # [[Թիրափոնգ Սիլաչայ]] # [[Թղթե տուն. Կորեա՝ համատեղ տնտեսական տարածք]] # [[Թյուրքան Ֆայզուլլայի սպանություն]] # [[Թոմաշ Կլոչեկ]] # [[Թոմաս Գրեյ, Դորսեթի 1-ին մարկիզ]] # [[Թոմաս Լովել Բեդդոուս]] # [[Թոմաս Սիլվերսթեյն]] # [[Թոմաս Քելներ]] # [[Թոմարզա]] # [[Թոնի Շաֆրազի]] # [[Թործում]] # [[Թորոս Վահկացի]] # [[Թորոս Փիլիսոփա]] # [[Թուղչե Ալբայրաքի սպանություն]] # [[Թունավոր աբորտ]] # [[Թունավորություն]] # [[Թունավորում]] # [[Թունիսի խոհանոց]] # [[Թուրքիայի հեղաշրջումը (1960)]] # [[Թոփշոփ]] # [[Թրապոչեր]] # [[Թրին վանք]] # [[Թրիպտի]] # [[Ժաիմե Քրանդալ]] # [[Ժամ եկեղեցի]] # [[Ժամանակացույց]] # [[Ժան Պլիյա]] # [[Ժանայնա]] # [[Ժաննա Վոլկովա]] # [[Ժելե մանուկներ (կոնֆետ)]] # [[Ժերմինալ]] # [[Ժիլբեր Վան Բինստ]] # [[Ժիյինգ Զենգ]] # [[Ժիրայր Աղաջանյան]] # [[Ժոել Լոտիե]] # [[Ժոզե Տրինդադե Կոելյու]] # [[Ժողովածու]] # [[Իգնասիո Պենյա Դել Ռիո]] # [[Իգոր Դիչենկո]] # [[Իգոր Պոդգորսկի]] # [[Իգոր Վոյտենկո]] # [[Իգոր Վույաչիչ]] # [[Իենգ Սարի]] # [[Իերապետրա (դիմոս)]] # [[Իզաբելա դե Կլերմոն]] # [[Իզաբելլա Նարդոնիի սպանություն]] # [[Իզաբելլա Տորոնացի]] # [[Իզերնիա]] # [[Իզումի Կատո]] # [[Իզոֆլուրան]] # [[Իթան Ալեն]] # [[Իլարիա Մաուրո]] # [[Իլհամ Մեհտիև]] # [[Իկարոս]] # [[Իմ ընկեր Մարտինը]] # [[Իմ խաչը]] # [[Իմունոգլոբուլիններ]] # [[Իմպուլսային համակարգ]] # [[Ինա Վրոլդսեն]] # [[Ինդոնեզիայի համալսարան]] # [[Ինդոնեզիայի տնտեսություն]] # [[Ինկուբացիա]] # [[Ինյացիո Լա Ռուսա]] # [[Ինչպես Ջիրթդանը փրկեց երեխաներին սարսափելի դևից]] # [[Ինտերնետի ենթակառուցվածքների զարգացումը Հայաստանում]] # [[Ինտերնետի ֆրագմենտացիա]] # [[Ինտոնացիա]] # [[Ինքնասպանների Ջոկատ. Սպանեք Արդարության լիգային]] # [[Իշի]] # [[Իոնացման ազդեցությունը բջիջների վրա]] # [[Իոսիֆ Կուկոլևսկի]] # [[Իպ Ման]] # [[Իսաֆյորդուր]] # [[Իսիդոր Բականժա]] # [[Իսլամ Քարիմովի անվան միջազգային օդանավակայան]] # [[Իսլամական օլիմպիական խաղեր]] # [[Իսկանդար Մուդա]] # [[Իսպանական անշարժ գույքի պղպջակ]] # [[Իվակունի]] # [[Իվան Բոլոտնիկով]] # [[Իվան Իգնատև]] # [[Իվան Լխովսկի]] # [[Իվան Յուրիչ]] # [[Իվան Սուսանին]] # [[Իվան Տրետյակով]] # [[Իվան Ֆիլիպ Վեզդին]] # [[Իվան բեյը]] # [[Իվետ Գորանովա]] # [[Իտալիայի Թագավորության ազգային բանկ]] # [[Իրագործելիության ուսումնասիրություն]] # [[Իրադա Ալիևա]] # [[Իրան-կոնտրաս]] # [[Իրանի արտաքին առևտուրը]] # [[Իրինա Գլեբովա]] # [[Իրմա Աճեմյան]] # [[Իփիգենիա]] # [[Լաբետալոլ]] # [[Լաբորատոր մկան արձան]] # [[Լագերտա]] # [[Լագունա միգամածություն]] # [[Լադախի կենդանական աշխարհը]] # [[Լաիմա]] # [[Լակսա]] # [[Լամբերտի W ֆունկցիա]] # [[Լամենտո]] # [[Լայլա Պեռնասկա]] # [[Լաուրա Ջուլիանի]] # [[Լաուրա Քումբս]] # [[Լավ Ռադիո]] # [[Լատինական Ամերիկայի մշակույթ]] # [[Լատինական արժութային միություն]] # [[Լատվիական ԽՍՀ ժողովրդական պոետ]] # [[Լատվիայի նախարարների կաբինետ]] # [[Լարի Այգներ]] # [[Լարինյան գիմնազիա]] # [[Լարիսա Վոլպերտ]] # [[Լարս Նուրեն]] # [[Լեբյաժևսկի շրջան]] # [[Լեգհոռն]] # [[Լեդի Մակբեթի էֆեկտ]] # [[Լեզվի կենսունակության աստիճան]] # [[Լեզվի տեղայնացում]] # [[Լեհաստանը և եվրոն]] # [[Լեմանգ]] # [[Լեյլա Յոզեֆովիչ]] # [[Լենա Պետերման]] # [[Լենա Քրիստ]] # [[Լեոքարես]] # [[Լեռնագնացի ճանկեր]] # [[Լեսոթոյի կենտրոնական բանկ]] # [[Լի Ճի]] # [[Լի Ջու Հո]] # [[Լիբանանի ճգնաժամ (1958)]] # [[Լիբիայի թագավորություն]] # [[Լիդո Վիերի]] # [[Լիզ Ֆեկետե]] # [[Լիլ Փիփի մահ]] # [[Լիլիան Ստայլզ-Ալեն]] # [[Լիլիաննա Լյուտինսկայա]] # [[Լիլիենստերն]] # [[Լիխտենշտայնի ազգային բանկ]] # [[Լիխտենշտայնի տնտեսություն]] # [[Լիմոնով բեզե]] # [[Լինա Մագուլ]] # [[Լինա Նիլսոն]] # [[Լիշտ]] # [[Լիպոֆիլ]] # [[Լյովա Խաչատրյան]] # [[Լյուբերոնի վալդեսացիներ]] # [[Լյուբով Գեորգիևա]] # [[Լյուդովիկ Մեծ]] # [[Լյուդովիկոս X (Ֆրանսիայի թագավոր)]] # [[Լյուսի Ռայթ]] # [[Լոկառնոյի կինոփառատոն]] # [[Լողակտցարներ]] # [[Լոմա Լինդա]] # [[Լոմա Լինդայի համալսարանի բժշկական կենտրոն]] # [[Լոյմաա]] # [[Լովատի Սիմոն Ֆրեյզեր]] # [[Լոտտա Էկվիստ]] # [[Լորա Ժորժ]] # [[Լորեն Հեմփ]] # [[Լորետա Կուլաշի]] # [[Լորի Էրիկա Ռաֆ]] # [[Լորիկ (ֆիլմ)]] # [[Լու Ճաոլին]] # [[Լուան (երգչուհի)]] # [[Լուբոշ Բարտոն]] # [[Լուի Դոֆին Ֆրանսիացի]] # [[Լուի Շևրոլե]] # [[Լուի Վեստենենկ]] # [[Լուիզա Նեսիբ]] # [[Լուիզա Շիլգարդ]] # [[Լուիզիադա կղզիներ]] # [[Լուկա Պերոշ]] # [[Լուկրեցիա]] # [[Լուսավորման տեղակայանք]] # [[Լուսացույցի մարդուկ (Արևելյան Գերմանիա)]] # [[Լուսիլիու Բատիշտա]] # [[Լուսնային դեսպանատուն]] # [[Լուցիոս Կվինկտիոս Ցինցինատոս]] # [[Լուցկու տուփ]] # [[Լրացված իրականության ապագան]] # [[Լրացված իրականության կիրառումը սպասարկման ոլորտում]] # [[Լևկաս]] # [[Խալիլ Իբրահիմ]] # [[Խաղաղ Դոն (բալետ)]] # [[Խաղային հարթակներ]] # [[Խաղի մեխանիկա]] # [[Խայտատերևություն]] # [[Խաշած ձու]] # [[Խաչենի հովտի հուշարձաններ]] # [[Խառը ցանքեր]] # [[Խավիեր Միլեյի երդմնակալություն]] # [[Խարկովի ազգային բժշկական համալսարան]] # [[Խիզախորդ (հեռուստասերիալ)]] # [[Խիլոդոնելոզ]] # [[Խյուս-ապուր]] # [[Խնամակալություն]] # [[Խնձորենու ժանգ]] # [[Խնձորենու ցեց]] # [[Խոլահավ Աբբոտի]] # [[Խոհանոց Փարիզում]] # [[Խոսե Ասունսիոն Սիլվա]] # [[Խոսե Մարիա Արգեդաս]] # [[Խոսքի զարգացում]] # [[Խոսքի թարգմանություն]] # [[Խորանարդիկ (մուլտֆիլմ)]] # [[Խորվաթիայի անկախ պետություն]] # [[Խուզման կետ]] # [[Ծագումնագրություն]] # [[Ծածկարան]] # [[Ծիծեռնակ (հրատարակչություն)]] # [[Ծինթիեն]] # [[Ծինին]] # [[Ծիսամատյան]] # [[Ծիրանավոր Ծաղկավանք]] # [[Ծննդաբերության դիրքեր]] # [[Ծննդօգնություն (անասնաբուժություն)]] # [[Ծովերի տիրակալը]] # [[Ծրագրակազմի անվտանգության էթիկա]] # [[Ծրագրակազմի փորձարկում]] # [[ԿԴՎ գրուպ]] # [[Կազակներ։ Ֆուտբոլ]] # [[Կազուհա]] # [[Կաթից կտրում]] # [[Կաթնուկ (հիվանդություն)]] # [[Կաիետեուր ջրվեժ]] # [[Կաիրի]] # [[Կալենի հանձնաժողով]] # [[Կալիֆոռնիայի հովիտ]] # [[Կալմունայ]] # [[Կախարդական սրինգ (մուլտֆիլմ)]] # [[Կախարդի ավելներ]] # [[Կախվող բույսեր]] # [[Կակաոյի արտադրության ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա]] # [[Կակաոյի արտադրությունը Կոտ դ՚Իվուարում]] # [[Կակաոյի ճգնաժամ (2024)]] # [[Կակաու]] # [[Կակաչների հեղափոխություն]] # [[Կահի]] # [[Կաղամբով աղցան]] # [[Կաղանդ պապ]] # [[Կամբիոն]] # [[Կամեհամեհա IV]] # [[Կամո Սեյրանյան]] # [[Կամֆորա (դեղանյութ)]] # [[Կայսր Նորթոն]] # [[Կանանց ազգային կազմակերպություն]] # [[Կանանց կայանատեղեր]] # [[Կանանց սեփականության իրավունք]] # [[Կանաչ գանգուր]] # [[Կանաչ կարրի]] # [[Կանաչ պարարտանյութ]] # [[Կաչո է պեպե]] # [[Կապկան]] # [[Կապտոպրիլ]] # [[Կառավարման խորհրդատվություն]] # [[Կառլ Էմանուել Մեծ]] # [[Կասկածելիների մասին օրենք]] # [[Կատարի պատմություն]] # [[Կատենստուտ]] # [[Կատերինա Կամպոդոնիկո]] # [[Կատյա (ֆուտբոլիստուհի)]] # [[Կար չկար Կոզյավին]] # [[Կարաման-բեյ]] # [[Կարամիլկ]] # [[Կարատե (քիմիական պատրաստուկ)]] # [[Կարգախոս]] # [[Կարել Ապպել]] # [[Կարեն Դուրինյան]] # [[Կարին Միյամոտո]] # [[Կարծր կոնֆետ]] # [[Կարմանի գիծ]] # [[Կարմիր ռազմաճակատին]] # [[Կարմրափորիկ կարմրատուտ]] # [[Կարմրենի]] # [[Կարովինի ինքնաձիգ]] # [[Կարպաս]] # [[Կարպո Աչիմովիչ-Գոդինա]] # [[Կարտոֆիլամաքրիչ]] # [[Կարտոֆիլատեսակավորիչ մեքենա]] # [[Կեյլա (ջրվեժ)]] # [[Կեյձյո կայսերական համալսարան]] # [[Կենդանանման կրեկեր]] # [[Կենդանիներ]] # [[Կենդանիների հիգիենա]] # [[Կենզա Ֆոուրաթի]] # [[Կենշի]] # [[Կենսակլիմայագիտություն]] # [[Կենտրոն- Լուարայի հովիտ]] # [[Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների բանկ]] # [[Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների տնտեսական համայնք]] # [[Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի խաղերի մրցանակաբաշխություն]] # [[Կեսարիանի]] # [[Կետային օրագիր]] # [[Կիազո Լելաձե]] # [[Կիթ-կաթնային կառուցամաս]] # [[Կիի (նեղուց)]] # [[Կիմ Իլ Սոնգի անվան հրապարակ]] # [[Կիմ Իր Սենի անվան համալսարան]] # [[Կիմ Կուլիգ]] # [[Կիմ Օկ]] # [[Կինը Հին Եգիպտոսում]] # [[Կինը հինդուիզմում]] # [[Կինոկո նո յամա]] # [[Կինջիրո Աշիվարա]] # [[Կիսումու]] # [[Կիվի սոխի թաթախուկ]] # [[Կիտրոնի հյութ]] # [[Կիտրոնների շուկա]] # [[Կիրիլ Բոլյուխ]] # [[ԿիևՄուզիկՖեստ]] # [[Կիևի ջրամբար]] # [[Կլոդ]] # [[Կլոր սեղանի ասպետներ]] # [[Կղզի (մուլտֆիլմ)]] # [[Կյանքը երազ է]] # [[Կյանքի սրբություն]] # [[Կյանքից դեպի կյանք]] # [[Կնոջ և քաղաքացուհու իրավունքների հռչակագիր]] # [[Կոզիմո II Մեդիչի]] # [[Կոլայով հավ]] # [[Կոլաչկի]] # [[Կոլլո Դանիել Սանու]] # [[Կոլոմբո յոգուրտ]] # [[Կոլումբիայի տնտեսություն]] # [[Կոլչանե]] # [[Կոխլեար իմպլանտ]] # [[Կոկոսի կարագ]] # [[Կոկտեյլային սոուս]] # [[Կողմնակալություն]] # [[Կոմինֆորմ]] # [[Կոմիսար Ռեքս]] # [[Կոմորյան կղզիների կենտրոնական բանկ]] # [[Կոմունիզմի զոհերի հուշահամալիր (Վաշինգտոն)]] # [[Կոմսուհի Մոնիկա ցու Սոլմս-Լաուբախ]] # [[Կոնստանդինա (Բյուզանդիայի կայսրուհի)]] # [[Կոնստանցա Կրաչուն]] # [[Կոնստանցիա Մարկևիչ]] # [[Կոնրադ Ադենաուեր հիմնադրամ]] # [[Կոնֆլիկտի գոտի (ֆիլմ)]] # [[Կոշու (խաղող)]] # [[Կոշտուկ]] # [[Կոռնետ]] # [[Կոսովոյի միջազգային կառավարական խումբ]] # [[Կոստա Ռիկայի զինված ուժեր]] # [[Կոստա Ռիկայի տնտեսություն]] # [[Կոստանդուպոլսի պաշարում (626 թվական)]] # [[Կոտլովինա]] # [[Կոտորած Պիրգիում]] # [[Կոտորակային արժույթ]] # [[Կոտրած կամուրջ]] # [[Կորդելիա Չեյզ]] # [[Կորդիլլերա]] # [[Կորեական ճարտարապետություն]] # [[Կորեական պալատական պար]] # [[Կորեերենի ազգային ինստիտուտ]] # [[Կորին Ֆրանկո]] # [[Կորոնավիրուսային համավարակով պայմանավորված տնտեսական ցնցումները]] # [[Կորոնե (քաղցր հաց)]] # [[Կորպորատիվ իրավահարաբերություններից բխող վեճեր]] # [[Կուբայի կենտրոնական բանկ]] # [[Կուերնավակա]] # [[Կուկուտա]] # [[Կումարագուպտա I]] # [[Կույր Հարրի]] # [[Կուն Ջին]] # [[Կունեդա ապ Էդերն]] # [[Կունլավութ Վիթիդսարն]] # [[Կուռ Թարխանյան]] # [[Կրակոցներ Լենգլիում 2022]] # [[Կրասնոբորսկի գործողություն (1943)]] # [[Կրասնոդարի բալետի թատրոն]] # [[Կրատտ եղբայրներ]] # [[Կրեատինին]] # [[Կրթությունը Սինգապուրում]] # [[Կրիաներ (շոկոլադ)]] # [[Կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտություն]] # [[Կրծքով կերակրում և դեղամիջոցներ]] # [[Կրծքով կերակրումը և ՄԻԱՎ-ը]] # [[Կրոյֆի շրջադարձ]] # [[Կրոնեկերյան արտադրյալ]] # [[Կրոնը Բելառուսում]] # [[Կրոնը Բրազիլիայում]] # [[Կրոնը Չեռնոգորիայում]] # [[Կրոնի պատմություն]] # [[Կրոնոս (վնասակար ծրագիր)]] # [[Կրուշինիանի մզկիթ]] # [[Կրուպկի]] # [[Հ. Սամուելյան արևելյան գրախանութ]] # [[ՀԹԳՄ ԼՄ թատերական ստուդիա]] # [[ՀՀ ռազմական գիտություն և կրթություն]] # [[ՀՀ տարածքային կառավարում և տեղական ինքնակառավարում]] # [[Հագեն]] # [[Հալիվենդ բարակ անանուխով շոկոլադներ]] # [[Հակաավտորիտարիզմ]] # [[Հակաինտելեկտուալականություն]] # [[Հակաօքսիդանտ]] # [[Հաղթանակի մեդալ (Մեծ Բրիտանիա)]] # [[Համակարգչային խաղերի մշակում]] # [[Համակցված տպագրություն]] # [[Համայնք (հեռուստասերիալ)]] # [[Համատեղ վերահսկողության և համակարգման կենտրոն]] # [[Համբավաբեր (թերթ, Մոսկվա)]] # [[Համգյոն]] # [[Համեմատական առավելություն]] # [[Համեմատական կենսագրություններ]] # [[Համզա ալ-Ղամդի]] # [[Համզաթ-բեկ]] # [[Համիդ Միրզա]] # [[Համիլթոն - Հայթս]] # [[Համիլկար Առաջին]] # [[Համլետավան]] # [[Հայ-չու]] # [[Հայ ազգային երիտասարդական միություն (ՀԱԵՄ)]] # [[Հայ ամերիկյան քաղաքական գործողությունների հանձնաժողով]] # [[Հայ զինվորականությունը Սարիղամիշյան ռազմագործողություններում]] # [[Հայ կանանց միջազգային միավորում]] # [[Հայ մամուլ (շտեմարան)]] # [[Հայ նոր գրականության պատմություն]] # [[Հայասա ֆոլկ բենդ (խումբ)]] # [[Հայաստանի Հանրապետության պետական-քաղաքական կառուցվածք]] # [[Հայաստանի ազգային անվտանգության մարմիններ]] # [[Հայաստանի բահայիների Ազգային Հոգևոր Ժողովը]] # [[Հայաստանի բարեգործական կազմակերպություններ]] # [[Հայաստանի կանաչների կուսակցություն]] # [[Հայաստանի կենտրոնական դեպոզիտարիա]] # [[Հայաստանի պաուերլիֆտինգի ֆեդերացիա]] # [[Հայաստանի պետական սահման]] # [[Հայաստանի վերահսկիչ պալատ]] # [[Հայաստանի ֆիզիկական և մարդկային ռեսուրսներ]] # [[Հայատառ թուրքերեն գրականություն]] # [[Հայերը Գորիում]] # [[Հայերի թվաքանակը]] # [[Հայիթիի ազգային բանկ]] # [[Հայկ Ղուլյան]] # [[Հայկ Շեկյան]] # [[Հայկ Սուքիասյան]] # [[Հայկական Փի Ար ասոցիացիա]] # [[Հայկական խաչմերուկ (Կիև)]] # [[Հայոց ազգագրական ընկերություն]] # [[Հայրենիք (մատենաշար)]] # [[Հան դինաստիայի տնտեսություն]] # [[Հանաֆուդա]] # [[Հաննա Բենիսոն]] # [[Հաննա Յունգբերգ]] # [[Հանոյի Գրականության տաճար]] # [[Հանրային շահ]] # [[Հանրային տեղեկատվության հասանելիությունը Ուկրաինայում]] # [[Հանրորեն վտանգավոր հետևանք]] # [[Հանցագործության նախապատրաստություն]] # [[Հաշիմոտո Կանսեցու]] # [[Հաշվապահական հաշվետվություն]] # [[Հասան Նազեր]] # [[Հասարակ ապրելակերպ]] # [[Հաստակտուց երաշտահավեր]] # [[Հասրաթ Ջաֆարով]] # [[Հավալա և հանցագործություն]] # [[Հավայան խոհանոց]] # [[Հավատ]] # [[Հավատարմություն]] # [[Հավիք]] # [[Հարաբերական գերբնակչություն]] # [[Հարակցում]] # [[Հարավային Անցումային Խորհուրդ]] # [[Հարավային Ջորջիա]] # [[Հարավային ադվենտիստական համալսարան]] # [[Հարավարևմտյան ադվենտիստական համալսարան]] # [[Հարավաֆրիկյան Միություն (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)]] # [[Հարավաֆրիկյան ֆունտ]] # [[Հարբուխ (վեպ)]] # [[Հարթատերև ձնծաղիկ]] # [[Հարի Ավելինգ]] # [[Հարկաբյուջետային քաղաքականության փոխանցումային մեխանիզմը նորքեյնսյան ենթադրություններով DSGE մոդելներում]] # [[Հարկումը Հյուսիսային Կորեայում]] # [[Հարկումը Ջիբրալթարում]] # [[Հարյուր հազար միլիարդ բանաստեղծություն]] # [[Հարությունյան Ալեքսանդր Գարեգինի]] # [[Հարսանիք թիկունքում (ֆիլմ)]] # [[Հարևանները դժոխքից]] # [[Հացի թանգարան]] # [[Հացունե Միկու]] # [[Հեգեմոնիկ առնականություն]] # [[Հելլենիստական աստղագուշակություն]] # [[Հեղաշրջում Իրանում (1953)]] # [[Հեղինակային իրավունքը Բելառուսում]] # [[Հեղինակային իրավունքը Բրազիլիայում]] # [[Հեղինակային իրավունքը Եգիպտոսում]] # [[Հեղինակային իրավունքը Պանամայում]] # [[Հեյդար Ալիևի մահ և հուղարկավորություն]] # [[Հեյզել Մայներ]] # [[Հենթայ]] # [[Հենրի Նորիս]] # [[Հենրիխ Դանիելյան]] # [[Հեռակա ավանդ]] # [[Հեռացում (կրոն)]] # [[Հեռուստատեսությունը Լատվիայում]] # [[Հեռուստատեսությունը Լիտվայում]] # [[Հեռուստատեսությունը Ռուսաստանում]] # [[Հեռուստատեսությունը Վրաստանում]] # [[Հեռուստատեսությունն Ադրբեջանում]] # [[Հեռուստատեսությունն Էստոնիայում]] # [[Հերձում]] # [[Հերոս]] # [[Հիլզբորո (մարզադաշտ)]] # [[Հիմենոլեպիդոզ]] # [[Հիսուսի սեքսուալ կողմնորոշումը]] # [[Հիսպանոֆոբիա]] # [[Հիստրիոն]] # [[Հիրոյոսի Սեգավա]] # [[Հյուգու Սալմելա]] # [[Հյուսիսային Ամերիկայի արժութային միություն]] # [[Հյուսիսային Իռլանդիայի թղթադրամներ]] # [[Հյուսիսային Մակեդոնիայի կղզիների ցանկ]] # [[Հյուսիսային Ցի]] # [[Հնագույն մարդկանց կողմից կրակի յուրացում]] # [[Հնարագետ ջուլհակը]] # [[Հնդկական կեղծ թղթադրամ]] # [[Հնդկացիական խոհանոց]] # [[Հոգ տար մայրիկի մասին]] # [[Հոգևորական]] # [[Հոլոքոստի ժխտումը քրեականացնող Բելգիայի օրենք]] # [[Հոն Ընչե]] # [[Հոնկոնգի դոլարի թղթադրամներ]] # [[Հոնկոնգի պատմության ժամանակագրություն]] # [[Հոպոպ (Նար-Դոս)]] # [[Հոսքի էներգիայի մարիչ]] # [[Հովանոցային բրենդինգ]] # [[Հորաս Սիլվեր]] # [[Հունաստանի կապիտալի շուկայի հանձնաժողով]] # [[Հունաստանի տնտեսական կարգավորման երկրորդ ծրագիր]] # [[Հուսիներ]] # [[Հրաշագործի գլխարկը]] # [[Հրատարակությունների միջազգային չափորոշիչ համարներ]] # [[Հրդեհ Գաոսյուն քաղաքի բնակելի տանը]] # [[Հրդեհ լաստանավի վրա Բանգլադեշում (2021)]] # [[Հրթիռային զենք]] # [[Ձեռագիր մատյան]] # [[Ձմեռային Ասիական խաղեր 2011]] # [[Ձուլաթերթավորներ]] # [[Ձուլակտոր]] # [[Ղազախստանի տնտեսություն]] # [[Ղարիբ մշեցին]] # [[Ղոդս (քաղաք)]] # [[Ղուկաս Ուլիխանյան]] # [[Ճակատագրի մասին]] # [[Ճան Ցիան]] # [[Ճանապարհաամբարձիչ]] # [[Ճավշիր]] # [[Ճարպ-սեռական սնուցախանգարում]] # [[Մ-46 130-մմ հրանոթ]] # [[ՄԱԿ-ի կլիմայի փոփոխության համաժողով (2021)]] # [[ՄԱԿ-ի մոնիտորինգի առաքելությունը Ուկրաինայում մարդու իրավունքների վերաբերյալ]] # [[Մադագասկարի կենտրոնական բանկ]] # [[Մադակինա]] # [[Մալանիա (տոն)]] # [[Մալիի տնտեսություն]] # [[Մալինյան ծով]] # [[Մակարովսկայա]] # [[Մակեթաթոն]] # [[Մակրի Յալոս (դիմոս)]] # [[Մահա բլանկա]] # [[Մահապատիժ նույնասեռականության համար]] # [[Մահացության թվի զգալի աճ]] # [[Մամլամայր]] # [[Մայրեհավեր]] # [[Մանեկավոր գունդ]] # [[Մանիի ծնողները]] # [[Մանյա Բարեդո]] # [[Մանուշակագույն միջուկ]] # [[Մանջար բրանկո]] # [[Մանրապատում]] # [[Մաշակայունություն]] # [[Մասինիսսա]] # [[Մասնագիտացված թարգմանություն]] # [[Մասնակցային բյուջետավորում ըստ երկրի]] # [[Մավկա. անտառային երգ]] # [[Մավրիտանիայի տնտեսություն]] # [[Մատիաս Գալլաս]] # [[Մատրյոնա Նոգովիցինա]] # [[Մարատ Ամանկուլով]] # [[Մարգագետնաբուծություն]] # [[Մարգարեթ Դեզենֆանս]] # [[Մարգարիտ Քեթրին Պերեյ]] # [[Մարդու աչքը]] # [[Մարդու իրավունքները Եգիպտոսում]] # [[Մարի ալ-Ատրաշ]] # [[Մարիա Բանուշիչ]] # [[Մարիա Բերտիլա Բոսկարդին]] # [[Մարիամ Նաբատանզի]] # [[Մարիան Յանկու]] # [[Մարիելիստ]] # [[Մարիետայի ավագ դպրոց]] # [[Մարին Ռոբու]] # [[Մարինացված ձու]] # [[Մարկ Դվորեցկի]] # [[Մարկ Դրեյեր]] # [[Մարկ Էպշտեյն]] # [[Մարկ Հոֆֆման]] # [[Մարկ Մայլոդ]] # [[Մարկ Սկիներ]] # [[Մարջա-է թաղլիդի սկզբունքը շիայական գաղափարախոսության մեջ]] # [[Մարսելո Օտերո]] # [[Մարտա Գարսիա Ռինկոն]] # [[Մարտական հետախուզության մեքենա]] # [[Մարտական ռոբոտ Քսաբունգլ]] # [[Մարտի իրադարձություններ Բաքվում (1918)]] # [[Մարտին Դեչև]] # [[Մարտինի (Շվեյցարիա)]] # [[Մարտուն Բադալյան (զինվորական)]] # [[Մաքս Ռեյտեր]] # [[Մաքսվել Ռութվեն Թորնթոն]] # [[Մաքրում]] # [[Մեդիա նվագարկչի ծրագրային ապահովում]] # [[Մեդին (կոմպոզիտոր եղբայրներ)]] # [[Մեթիլամին]] # [[Մեթիլֆենիդատ]] # [[Մեթոդաբանական անհատապաշտություն]] # [[Մելանի Հոֆման]] # [[Մելանի Ֆլորենս]] # [[Մելեքխանըմ Էյուբովա]] # [[Մելիք-Թանգի Բ]] # [[Մելվին Մալար]] # [[Մեխանիկական ձայնագրում]] # [[Մեծ Բրիտանիայի լիբերալ կուսակցություն]] # [[Մեծ ավազանի անապատ]] # [[Մեկ Հայաստան կուսակցություն]] # [[Մեկ Չինաստան]] # [[Մեկուսարան]] # [[Մեղմոց]] # [[Մեղվաթուփ]] # [[Մեղրահացով կարամել]] # [[Մենավոր ծառը]] # [[Մենդի վան դեն Բերգ]] # [[Մենես]] # [[Մենյու (ֆիլմ, 2022)]] # [[Մեսիս վանք]] # [[Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Աշճյան (մատենաշար)]] # [[Մետաղածնական դարաշրջան]] # [[Մետաղափորձական վերլուծություն]] # [[Մետրոբանկ]] # [[Մետրոպոլիտենի արեալ]] # [[Մեր քաղաքապետը (ֆիլմ)]] # [[Մերգիր Պարտիզպանյան]] # [[Մերի Մորիսի (հեղինակ)]] # [[Մերկուր Շպիլ-Արենա]] # [[Մեքենաժամանակ]] # [[Մեքսիկական Ջոկեր]] # [[Մի մինոր]] # [[Մի պայքարի նկարագրություն]] # [[Միաձուլման պայմանագիր]] # [[Միասին երջանիկ (հեռուստասերիալ)]] # [[Միասնական հաղորդակցություններ]] # [[Միասնական պետական քննություն]] # [[Միացյալ Նահանգների առաջին բանկ]] # [[Միդազոլամ]] # [[Միդիաներ]] # [[Միլտինո]] # [[Միլտուրում]] # [[Միխայիլ Կորակաս]] # [[Միխայիլ Չիգորին]] # [[Միխայիլ Վիզգով]] # [[Միխել Վարգա]] # [[Միկի 17]] # [[Միկո Օլավի Նուսիայնեն]] # [[Միկրոշարժիչ (գործարան)]] # [[Միհրան Պետրոսյան (ռազմական գործիչ)]] # [[Միհրդատյան առաջին պատերազմ]] # [[Միմիս Դոմազոս]] # [[Միմմո Ռոտելլա]] # [[Մինամոտո նո Յոշիցունե]] # [[Մինդելու (Կաբո Վերդե)]] # [[Մինսկի Ալեքսեյ Գլեբովի անվան պետական գեղարվեստական քոլեջ]] # [[Միշա Ստեփանյան]] # [[Միշել Բոլսոնարու]] # [[Միշել Մաքլարեն]] # [[Միության բանակ]] # [[Միջազգային Կանաչ խաչ]] # [[Միջաձիգ հաստոց]] # [[Միջերկրածովյան սննդակարգ]] # [[Միջին դաս]] # [[Միջհարկային ծածկ]] # [[Միջնադարյան ֆրանսիական գրականություն]] # [[Միջսերնդային ընդհատման ընդլայնված աստիճանակարգված սանդղակ]] # [[Միջփակեղային համախտանիշ]] # [[Միսակ Էփրիկյան]] # [[Միսս Տիեզերք 2005]] # [[Միրա Ստուպիցա]] # [[Միքայել Գևորգյան]] # [[Միքելե Գրեկո դա Վալոնա]] # [[Միքսոբակտերիաներ]] # [[Մլակներ]] # [[Մխիթար Տաթևացի]] # [[Մկնափուշ]] # [[Մկունդ]] # [[Մյանմայի տնտեսություն]] # [[Մյու (պոկեմոն)]] # [[Մո Դանֆորդ]] # [[Մոբինգ]] # [[Մոլդովայի տնտեսություն]] # [[Մոլդովայում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ]] # [[Մոլլա Փանահ Վագիհի և Մոլլա Վալի Վիդադիի հիշատակի թանգարան]] # [[Մոլորությունների ցուցակ]] # [[Մոհամմադ Հասան Միրզա]] # [[Մոմե արձանների թանգարան]] # [[Մոյեն կղզի]] # [[Մոնղոլ Շուուդան]] # [[Մոնրեալի սիմֆոնիկ երաժշտության տուն]] # [[Մոշ (հատապտուղ)]] # [[Մոսկովյան հռչակագիր]] # [[Մոսկվայի միջբանկային արժույթի բորսա]] # [[Մովսեսաշեն (Արմավիրի մարզ)]] # [[Մորադ]] # [[Մորիա Գոսավի]] # [[Մորմոնականություն]] # [[Մուհամեդկալի Աբիլգազիև]] # [[Մուհամմադ Բաշար Կիվան]] # [[Մուհամմադ Բասինդվա]] # [[Մուհամմադ Դեյֆ]] # [[Մուհամմադ Համդան Դաղլո]] # [[Մուհամմադ Շահ]] # [[Մուհսին Հենդրիքս]] # [[Մումթազ Մահալ]] # [[Մումի դոլ (մուլտֆիլմերի շարք)]] # [[Մումինջոն Գադոյբոև]] # [[Մուշի Ազգային Կենտրոնական վարժարան]] # [[Մուսուլմանների ապստամբությունները Կարսում և Շարուր-Նախիջևանում]] # [[Մուրադ Հուսեյնով]] # [[Մուրադ Մեդելսի]] # [[Մուրադ Մուրադյան (ազատամարտիկ)]] # [[Մուրաջա Օսսոն]] # [[Յադվիգա Ռապպե]] # [[Յակոբյ թետա ֆունկցիա]] # [[Յան Բին (գործարար)]] # [[Յան Հանվոլդ]] # [[Յան Մրվիկ]] # [[Յան Ֆետկե]] # [[Յանա Զինկևիչ]] # [[Յանի Օտոկ]] # [[Յաննի Առնտ]] # [[Յանոշ Մայլատ]] # [[Յաշար Հասանով]] # [[Յաս (ռեփեր)]] # [[Յասնա Կոտեսկա]] # [[Յոլա Ռամիրես]] # [[Յոհաննես դե Պլանո Կարպինի]] # [[Յոնջու]] # [[Յուժնո-Սախալինսկ]] # [[Յուկո Ցուշիմա]] # [[Յույ Յանյի]] # [[Յուպիտեր-Ավիա]] # [[Յուպիտերի մթնոլորտ]] # [[Յուջին]] # [[Յուջին Քլայն (ֆիլատելիստ)]] # [[Յուսիֆ Հուսեյնով]] # [[Յուսրա Մարդինի]] # [[Յուրայի ափ]] # [[Յուրգեն Ռիգեր]] # [[Յուրե Ռոբիչ]] # [[Յուրի Աբրամոչկին]] # [[Յուրի Կլեպացկի]] # [[Յուրի Մարտիրոսյան]] # [[Յուրիկ Բարսեղյան]] # [[Յստադ]] # [[Նաբուգոդոնոսոր I]] # [[Նագինատա]] # [[Նադեժդա (հեռուստասերիալ)]] # [[Նադեժդա Պոլովցովա]] # [[Նադին Քեսլեր]] # [[Նադին Ֆեսթ]] # [[Նազիկ Բաղդասարյան]] # [[Նազիմ Բեյքիշիև]] # [[Նազլի Տաբաթաբայ-Խաթամբախշ]] # [[Նազրան]] # [[Նաթան Անդերսոն]] # [[Նախիջևանի արվեստի պետական պատկերասրահ]] # [[Նախիջևանի դրոշի հրապարակ թանգարան]] # [[Նահատակների հիշատակի թանգարան]] # [[Նամակ համագումարին]] # [[Նամիք Իսլամզադե]] # [[Նաննի Մորետտի]] # [[Նապոլեոնի դամբարան]] # [[Նաջաֆի մարզ]] # [[Նաջրան]] # [[Նասիր Իմանկուլիև]] # [[Նասրին Օրյակհիլ]] # [[Նավաշինարան]] # [[Նավաորդ]] # [[Նատալի Իմբրուլյա]] # [[Նատալյա Նարիշկինա]] # [[Նարբե Պողոսյան]] # [[Նարգիս (մուլտֆիլմ)]] # [[Նարեկ («Մատյան ողբերգության»)]] # [[Նարցիսիստական առաջնորդություն]] # [[Նեապոլյան պիցցա]] # [[Նեգատիվ ազատություն]] # [[Նելլի Քերշոու]] # [[Նեկտոն]] # [[Նեմատիկ հեղուկ բյուրեղ]] # [[Նեյտրոպենիա]] # [[Նեյրոբլաստոմա]] # [[Նեյրոլեպտիկ դեղամիջոցներ]] # [[Նեն Իշիհարա]] # [[Ներարգանդային պղնձե պարույր]] # [[Ներգալ]] # [[Ներդրումային ֆոնդ]] # [[Ներետվա]] # [[Ներքնակ]] # [[Նեֆրուրա]] # [[Նիգգա]] # [[Նիգերիայի պատմություն]] # [[Նիգերիայի տնտեսություն]] # [[Նիգյար հանըմ]] # [[Նիդերլանդներ - Ռուսաստան ֆուտբոլային խաղ (2008)]] # [[Նիկոլ Շմիդհոֆեր]] # [[Նիկոլայ Ակուլով]] # [[Նիկոլայ Լուկաշենկո]] # [[Նիկոլայ Հոֆ]] # [[Նիկոլայ Պանարին]] # [[Նիկոլայ Փաուս]] # [[Նիկոլաոս Դաբիզաս]] # [[Նիկոս Վետուլաս]] # [[Նիհոնգո]] # [[Նինա Ուիլկոքս Պուտնամ]] # [[Նինո Ֆեռեր]] # [[Նիսի ջազ փառատոն]] # [[Նիտի Թեյլոր]] # [[Նիրանի]] # [[Նյա]] # [[Նյարդազարգացման խանգարումներ]] # [[Նյոման (ապակեգործարան)]] # [[Նյու Յորքի մեծ հրդեհ (1845)]] # [[Նշան Թոփուզյան]] # [[Նոբի]] # [[Նոբուկո Սասակի]] # [[Նոնսան]] # [[Նոշիր Դալալ]] # [[Նովակ Ջոկովիչի և Ռաֆայել Նադալի մրցակցություն]] # [[Նովոչերկասկի խռովություն]] # [[Նոր Զելանդիայի փոստի և նամականիշների պատմություն]] # [[Նորա Չիրներ]] # [[Նորերից մեկը]] # [[Նորթոն Սաունդ]] # [[Նորի]] # [[Նորման Ֆերքլո]] # [[Նույնասեռականության քրեականացում]] # [[Նուշ]] # [[Նուպար (գրադարան)]] # [[Նուրսուլթան Տուրսինով]] # [[Շագանակով պուդինգ]] # [[Շակ Տրոստ]] # [[Շահաբաժնի ծածկույթ]] # [[Շահլա Ռիյահի]] # [[Շանհայի Հունցյաո միջազգային օդանավակայան]] # [[Շանս (ֆիլմ, 2010)]] # [[Շավարշ Բադալյան (շախմատիստ)]] # [[Շավարշ Գրիգորյան]] # [[Շավարշ Մուրադյան]] # [[Շարա Շալկահազի]] # [[Շարժական տպատառեր]] # [[Շարոց]] # [[Շաքիր Ջալալի]] # [[Շելդա]] # [[Շեխլեր]] # [[Շեյխ Համիդու Կանե]] # [[Շենոն Էլիզաբեթ]] # [[Շենունցզյա]] # [[Շերի Սամբա]] # [[Շերտավոր խմորեղեն]] # [[Շեքիի պատմության թանգարան]] # [[Շիճուկային հիվանդություն]] # [[Շինարարական կառույցների մոնտաժ]] # [[Շինզոու օ Սասագեյո!]] # [[Շիվա Ահմադի]] # [[Շիրակ (հրատարակչատուն)]] # [[Շղթայական փոխանցումներ]] # [[Շմավոն (գրիչ)]] # [[Շյոգրենի համախտանիշ]] # [[Շնագայլի օրը (հեռուստասերիալ)]] # [[Շնող (համայնք)]] # [[Շոկոլադե մահ]] # [[Շոկոլադե նապաստակ]] # [[Շոկոլադե տարտ]] # [[Շոկոլադի արտադրությունը Գանայում]] # [[Շողակաթ Սուրբ Աստվածածին վանք]] # [[Շոնա Մաքդոնալդ]] # [[Շոու-ռումինգ]] # [[Շուվալան]] # [[Շվեդական կամավորական վաշտ]] # [[Շտեֆան Հարաբին]] # [[Շտեֆան Օրտեգա]] # [[Շրթներկի ինդեքս]] # [[Շրի Մուլանի Ինդրավաթի]] # [[Ոչ կատարյալ մրցակցություն]] # [[Ոչխարների թոքերի ադենոմատոզ]] # [[Ոսկրակակղանք]] # [[Որակազրկում]] # [[Ու Դունյի]] # [[Ուայթ Էլեն]] # [[Ուայլդեր Քրիս]] # [[Ուգանդայի ժողովրդական պաշտպանության ուժեր]] # [[Ուժեղ արժույթ]] # [[Ուժիցե]] # [[Ուիլթոն Գբակոլո Սենգբե Սանկավուլո]] # [[Ուիլիամ Սաբեն]] # [[Ուիլիս Օ'Բրայեն]] # [[Ուիլյամ Գոպալլավա]] # [[Ուիլյամ Դևիս Էվանս]] # [[Ուիլյամ Թոմասսո]] # [[Ուիլյամ Մեսսի]] # [[Ուիլյամ Ուիլսոն]] # [[Ուիլյամ Քասլոն]] # [[Ուշաթռիչք մաշկեղ չղջիկ]] # [[Ուշանկա]] # [[Ուոլթ Լլոյդ]] # [[Ուոլթեր Աբբոթ]] # [[Ուոլթեր Լ. Շոու]] # [[Ուոլքամին]] # [[Ուսապարկերի աճուրդ]] # [[Ուտա Նիկել]] # [[Ուրոսկոպիա]] # [[Ուրուգվայական խոհանոց]] # [[Ուրս Մայեր]] # [[Ուրսուլա Հոլլ]] # [[Չալերմչայի Կոսիտպիպատ]] # [[Չաղրի բեկ]] # [[Չան Հինգ Դաո]] # [[Չան Չոնգ Քիմ]] # [[Չան Վան Կհե]] # [[Չանգ Յուի]] # [[Չանգ և Էնգ Բանկերներ]] # [[Չանդրե Օրամ]] # [[Չանշու]] # [[Չապատի]] # [[Չարլզ Բլաունթ]] # [[Չարլզ Ուիլիամ Փոստ]] # [[Չափ (տաղաչափություն)]] # [[Չեզարե Պալլավիչինո]] # [[Չեկան (զինատեսակ)]] # [[Չեմա Անդրես]] # [[Չեչիլիա Գալլերանի]] # [[Չեսմեի ճակատամարտի հիշատակին նվիրված մեդալ]] # [[Չերեմշինա]] # [[Չժան Չժի]] # [[Չժաո Չանձզին]] # [[Չժոու Չժենգի]] # [[Չժոու Ցզըյու]] # [[Չժունշան (քաղաք)]] # [[Չիա Թեք Լենգ]] # [[Չիլագո]] # [[Չիկլայո]] # [[Չինական աճուրդ]] # [[Չինական արագընթաց մայրուղիներ]] # [[Չինական սենյակ]] # [[Չինաստանի վասալական համակարգ]] # [[Չինգիզ Գուրբանով]] # [[Չհանվոն]] # [[Չո Գիչոն]] # [[Չոբանկարա]] # [[Չորաքիթ պրիմատներ]] # [[Չորս մուրացիկ]] # [[Չորրորդ գլուխ (Ամերիկյան սարսափ պատմություն)]] # [[Չուպակաբրա]] # [[Չվե Ինսոկ]] # [[Պաբլո Ռոսարիո]] # [[Պադովայի համալսարան]] # [[Պալեկաստրոն]] # [[Պալլադիականություն]] # [[Պակ Չժոն-յան]] # [[Պակ Սո Յոն]] # [[Պակիստանի անվտանգության տպագրության կորպորացիա]] # [[Պակիստանի ֆոնդային բորսա]] # [[Պակսե]] # [[Պայթյուններ Բատա քաղաքում (2021)]] # [[Պանագիա Խալկեոն]] # [[Պանամայի փաստաթղթեր (Ասիա)]] # [[Պանամայի փաստաթղթեր (Եվրոպա)]] # [[Պանամայի փաստաթղթեր (Հյուսիսային Ամերիկա)]] # [[Պանկիսի կիրճ]] # [[Պանկոստի ուռուցք]] # [[Պանքրոմային լուսանկարչական նյութեր]] # [[Պաշտոնասեր]] # [[Պաշտպանության պետական կոմիտե]] # [[Պաուլա Հիտլեր]] # [[Պաչակուտեկ Յուպանկի]] # [[Պապադոպուլոս Տասսոս]] # [[Պաստիսետ]] # [[Պավել Գերջիկով]] # [[Պավել Կրալովեց]] # [[Պատանեկան ստեղծագործության թատրոն]] # [[Պատերազմ Բատա դպրոցում]] # [[Պատկեր (թերթ)]] # [[Պատկերակալ]] # [[Պատկերների ճանաչում]] # [[Պատկերուսույց գիրք]] # [[Պատճառ (ժանր)]] # [[Պատմող (Մարտական ակումբ)]] # [[Պատմություն Թելամաքի որդվո հուլիսի]] # [[Պատմություն Ճենկիզ Խանի]] # [[Պատմություն Մարիանե կուսին]] # [[Պատմություն կայսերն Փոնցիանոսի]] # [[Պատշաճ արտադրական գործունեություն (ՊԱԳ)]] # [[Պատրանքային ճշմարտության էֆեկտ]] # [[Պարագվայական գուարանի]] # [[Պարադոքսալ մտադրություն]] # [[Պարադոքսալ պուլս]] # [[Պարզատումար]] # [[Պարկ Յու Նա]] # [[Պարկ Պատրիսիոս]] # [[Պարկային պուդինգ]] # [[Պարկեն (մարզադաշտ)]] # [[Պարույր Դավթյան]] # [[Պարտավորություն]] # [[Պեդրո I (Արագոնի թագավոր)]] # [[Պեդրո Էուխենիո Արամբուրու]] # [[Պելագրա]] # [[Պելգուլին]] # [[Պեղիոն]] # [[Պենտոբարբիտալ]] # [[Պեպին]] # [[Պետական զինանշանների ցանկ]] # [[Պետար Զեկավիցա]] # [[Պետրա Հոգևոնիգ]] # [[Պետրոնելլա Էկրոտ]] # [[Պետրոս Ա Սարաճյան]] # [[Պետրոս Ներսեսյան]] # [[Պետրոսյան (ընկերություն)]] # [[Պերմի պետական մանկավարժական համալսարան]] # [[Պերո Վաս դե Կամինյա]] # [[Պերուական խոհանոց]] # [[Պիեռ-Օգյուստ Շարդինյի]] # [[Պիետարսաարի]] # [[Պինգվին (բիսկվիթ)]] # [[Պիոմբինո]] # [[Պիպին Լանդենացի]] # [[Պիսկո Սոուր]] # [[Պիտեր Պաու]] # [[Պիտեր Վինկ]] # [[Պիրաբադիլի պատմության թանգարան]] # [[Պիրանյա սովորական]] # [[Պլայա դել Կարմեն]] # [[Պյատիգորսկի բժշկակադեղագործական ինստիտուտ]] # [[Պյոտր Եգորով]] # [[Պյոտր Զավադսկի]] # [[Պյոտր Յան]] # [[Պյոտր Ռադչենկո]] # [[Պշչինա]] # [[Պոզիտիվ հոգեթերապիա]] # [[Պոզո Ալմոնտե]] # [[Պոլ Դյու Բուա]] # [[Պոլ Կարասոն]] # [[Պոլ Ուոթսոն]] # [[Պոլիանա Օկիմոտո]] # [[Պոլիգինիա]] # [[Պոլիմերային թղթադրամ]] # [[Պոլինա Շուվալովա]] # [[Պողոս Պետրոսյան]] # [[Պոմարե II]] # [[Պոնչո]] # [[Պորտ Բելլ]] # [[Պորտֆելի արդյունավետ սահման]] # [[Պուրի (հաց)]] # [[Պսամետիհ II]] # [[Պսամետիհ III]] # [[Պտղատու այգի]] # [[Պրահլադ Ջանի]] # [[Պրատիմա Կազմի]] # [[Պրետորական կոհորտա]] # [[Պրիմոժ Ռոգլիչ]] # [[Պրիմորսկ (Դաղստան)]] # [[Պրիսկոյի աբբայի պուդինգ]] # [[Պֆայզեր]] # [[Ջաբիր իբն Զեյդ]] # [[Ջալիլ Հուսեյնով]] # [[Ջալիլ Մամեդկուլիզադեի տուն-թանգարան (Նախիջևան)]] # [[Ջամալ ալ-Ղանդուր]] # [[Ջանգ Գյե Հյանգ]] # [[Ջանեթ Բանանա]] # [[Ջանին Բեքի]] # [[Ջանկառլո Պարրետտի]] # [[Ջանք]] # [[Ջեդբուրգ]] # [[Ջեդին Շոու]] # [[Ջելլո Բիաֆրա]] # [[Ջեյ Լենդեր]] # [[Ջեյ Լիգայի առաջին դիվիզիոն]] # [[Ջեյմս Բերի]] # [[Ջեյմս Դեյվիդ Վենսի ելույթը Մյունխենում]] # [[Ջեյմս Նոուլզ]] # [[Ջեյմս Սփրինգեր Ուայթ]] # [[Ջեյմս Օջիլվի, Էյրլիի 1-ին կոմս]] # [[Ջեյքոբին պաշտպանելով]] # [[Ջենիֆեր Սոլթ]] # [[Ջես Թարք]] # [[Ջեսահ (արձակագիր)]] # [[Ջեսի Ֆլեմինգ]] # [[Ջեսսի Ջեյմս]] # [[Ջերբա (կղզի)]] # [[Ջերոմ Բլեյք]] # [[Ջեք Վետրիանո]] # [[Ջեֆ Բաենա]] # [[Ջիանոտտ-Կրոստի համախտանիշ]] # [[Ջիգիթ]] # [[Ջիգմե Դորոջի Վանգչուկ]] # [[Ջիմ Ռոն]] # [[Ջիմի Ուայթ]] # [[Ջին Չոնհո]] # [[Ջնջելու ռետին]] # [[Ջո Մեյսոն]] # [[Ջո Չավկի]] # [[Ջոել Ն. Ուորդ]] # [[Ջոզեֆ Բեյթս]] # [[Ջոզեֆ Կոնի]] # [[Ջոզեֆ Շուստեր]] # [[Ջոզեֆին Հեննինգ]] # [[Ջոկո Վիլինկ]] # [[Ջոհոր]] # [[Ջոյս Վինսենթ]] # [[Ջոն Ադամս Մորգան]] # [[Ջոն Ալեն Մուհամմադ]] # [[Ջոն Բարրի (ռազմական գործիչ)]] # [[Ջոն Գեյթինս]] # [[Ջոն Էնդրյուս]] # [[Ջոն Լիդգեյթ]] # [[Ջոն Կրամեր]] # [[Ջոն Հեյտինգա]] # [[Ջոն Հենրի Ջեքսոն]] # [[Ջոն Հոքվուդ]] # [[Ջոն Մագուֆուլի]] # [[Ջոն Մարսթոն]] # [[Ջոն Մեյման]] # [[Ջոն Միդլթոն, Միդլթոնի 1-ին կոմս]] # [[Ջոն Ռուֆֆո]] # [[Ջոն Վոյտովիչ]] # [[Ջոն Ֆայն (քաղաքական գործիչ)]] # [[Ջոշուա (երգիչ)]] # [[Ջորդան Նոբս]] # [[Ջորջ Դյուի]] # [[Ջորջ Դոնիկյան]] # [[Ջորջ Լոյո]] # [[Ջորջ Սեթոն, 6-րդ լորդ Սեթոն]] # [[Ջորջ Քլեյն]] # [[Ջորջ Քորթնի]] # [[Ջուբալենդ]] # [[Ջուբլետա]] # [[Ջուզեպպե Մասսերիա]] # [[Ջուզեպպե Պազոտտո]] # [[Ջուլիանո դա Սանգալո]] # [[Ջուլիետ Կապուլետ]] # [[Ջուլիետ Վուդ]] # [[Ջուլիո Բերրուտի]] # [[Ջուն Էդիթ Սմիթ]] # [[Ջուստինիանո Պարտեչիպացիո]] # [[Ջրային ծնունդ]] # [[Ջրի աղազերծում]] # [[Ջրհեղեղ Չեխիայում (2024)]] # [[Ռաբոտնիչկի]] # [[Ռադհա Պաուդել]] # [[Ռադչենկո]] # [[Ռազմական քաղաք]] # [[Ռաիսա Օդինցովա]] # [[Ռակադա]] # [[Ռահիմ Յար Խան]] # [[Ռամինի Շամիլիշվիլի]] # [[Ռայան Ֆոգլ]] # [[Ռայան Ֆրեդերիքս]] # [[Ռայխենբախ (ջրվեժ)]] # [[Ռայման (բժիշկ)]] # [[Ռայմոնդաս Տումենաս]] # [[Ռայմոնդո Մոնտեկուկոլի]] # [[Ռանչի]] # [[Ռաշել Մվանզա]] # [[Ռաուլ դե Կրեկի]] # [[Ռաջարհատ]] # [[Ռասյոմոնի դարպասները]] # [[Ռատկո Վարդա]] # [[Ռաֆայել Խաչատրյան]] # [[Ռաֆիկ Շահպարոնյան]] # [[Ռեկետիր (ֆիլմ)]] # [[Ռեյկյավիկի զինանշան]] # [[Ռեյնոսա]] # [[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]] # [[Ռեյվենսհո]] # [[Ռենդի Ալթշուլ]] # [[Ռեստորատոր]] # [[Ռիալդա]] # [[Ռիաչուելոյի ճակատամարտ]] # [[Ռիթա Որբերեան]] # [[Ռիկարդո Ագիռե Մարտինես-Վալդիվիեսո]] # [[Ռիկարդո Պալմա]] # [[Ռիկիսա Բիրգերսդոթթեր]] # [[Ռիկսա Լոթարինգացի]] # [[Ռիո-Սալադո]] # [[Ռիչարդ Դալթոն]] # [[Ռիչարդ Դով Ուիլիամս]] # [[Ռիսկային սեռական վարքագիծ]] # [[Ռիսսա Ագ Բուլա]] # [[Ռիվ Գոշ]] # [[Ռիվարոքսաբան]] # [[Ռիք Հասբանդ]] # [[Ռյո Յամամատո]] # [[Ռյոմեն Սուկունա]] # [[Ռոբ Թոմաս (սցենարիստ)]] # [[Ռոբերտ Իդս]] # [[Ռոբերտ Խաչատրյան]] # [[Ռոբերտ Կիպչումբա]] # [[Ռոբերտ Նեմով]] # [[Ռոբերտ Սաութվել]] # [[Ռոբերտ Փիրս]] # [[Ռոբերտ Ֆիցո]] # [[Ռոբերտ Ֆլաերթի]] # [[Ռոբերտո Կանի]] # [[Ռոբերտո Կոզակ]] # [[Ռոբերտո Մարսելո Լևինգստոն]] # [[Ռոբոտային վիրաբուժություն]] # [[Ռոզ ՄակԱյվեր]] # [[Ռոլանդի երգ]] # [[Ռոման Նոյշտեդտեր]] # [[Ռոման Շտենբերգ]] # [[Ռոման Ռոմանյուկ]] # [[Ռոյ Քլինգեն]] # [[Ռոն Ռևալդ]] # [[Ռոնալդ Ա. Վայնբերգ]] # [[Ռոնալդ Մարկինի]] # [[Ռոնին]] # [[Ռոշիգումի]] # [[Ռոջեր Ուիլյամս]] # [[Ռոստբիֆ]] # [[Ռովշան Ջավադով]] # [[Ռուբեն (սենդվիչ)]] # [[Ռուդոլֆ Իսրայելյան]] # [[Ռուզվելտ Սկերիտ]] # [[Ռուլ Բումստրա]] # [[Ռուս-մոլդովական հարաբերություններ]] # [[Ռուսական ազգային միասնություն (1990)]] # [[Ռուսական կայսերական շարժում]] # [[Ռուսական կիթառ]] # [[Ռուսական համայնք (կազմակերպություն)]] # [[Ռուսաստան - Անգլիա ֆուտբոլային խաղ (2007)]] # [[Ռուսաստանի գյուղատնտեսության նախարարություն]] # [[Ռուսաստանի պատերազմների ցանկ]] # [[Ռուսլան և Լյուդմիլա (բալետ)]] # [[Ռուստամ Ռախմատուլին]] # [[Ռուստով]] # [[Սաադեթ Յուսիֆովա]] # [[Սաբինուհու առևանգումը (Ջամբոլոնիա)]] # [[Սաբորիոս]] # [[Սաբուր]] # [[Սագի փետուր]] # [[Սադաֆ Էսպահբոդի]] # [[Սադիղջան]] # [[Սադհգուրու]] # [[Սաիդ Նաջաֆզադե]] # [[Սակագների և առևտրի ընդհանուր համաձայնագիր]] # [[Սամատան]] # [[Սամարայի պետական բժշկական համալսարան]] # [[Սամբալ (սոուս)]] # [[Սամիր Աբդուլով]] # [[Սամիր Վինսենթ]] # [[Սամուել Ասաբիա]] # [[Սամուել Սամուել]] # [[Սամսոն Սարգսյան]] # [[Սամսունի տեղահանություններ]] # [[Սամվել Պիպոյան]] # [[Սայակա Օհարա]] # [[Սայմոն Քեյ]] # [[Սան-Ֆրանսիսկո-դե-Մակորիս]] # [[Սան Անդրեսի բարձրագույն համալսարան]] # [[Սանգայ Նգեդուպ]] # [[Սանդի Սայլենս]] # [[Սանդի Տոլետտի]] # [[Սանդուխտ (ողբերգություն)]] # [[Սանդրո Կիա]] # [[Սանդրո Նիսևիչ]] # [[Սանկտ Պետերբուրգի թատրոններ]] # [[Սանյա Միրզա]] # [[Սանչո IV (Նավարրայի թագավոր)]] # [[Սանտա Կլաուսն ու ծախսերի գիրքը]] # [[Սանտոն]] # [[Սաշա Այս]] # [[Սառա Բիալա]] # [[Սառա Լի Բոլջեր]] # [[Սառա Մ. Փրիթչարդ]] # [[Սառա Նազարբաևա]] # [[Սառա Ռեկտոր]] # [[Սասակի Կոջիրո]] # [[Սասկաչևանի պատմություն]] # [[Սատոսի Տաձիրի]] # [[Սարգիս Գասպարյան]] # [[Սարգիս Րաբունապետ]] # [[Սարոլտա Ստեինբերգեր]] # [[Սաֆետ Զեց]] # [[Սաֆիե սուլթան]] # [[Սեդրակ Ասրյան (ազատամարտիկ)]] # [[Սելենա Գոմեսի սկավառակագրություն]] # [[Սելինա Ռոբինսոն]] # [[Սելմա Բաշա]] # [[Սեհմետ]] # [[Սեղանի աղջիկներ]] # [[Սեմ Գիլբերտ (գործարար)]] # [[Սեմեոն Հպարտ]] # [[Սեյդու Կեյտա (լուսանկարիչ)]] # [[Սեյկիլի տապանագիրը]] # [[Սեյրան Քոչարյան]] # [[Սեն Կլոդ (շրջան)]] # [[Սեն Պիեռ (Սեն Պիեռ և Միքելոն)]] # [[Սենդրոֆ Քոուֆաքս]] # [[Սենեգալի տնտեսություն]] # [[Սենի Մայուլու]] # [[Սենտ Հելինա Բեյ]] # [[Սեսիլ Քլեյն]] # [[Սեսնոք]] # [[Սետեպենրա]] # [[Սերաֆիմա Սախանովիչ]] # [[Սերբական Հանրապետության բնակչություն]] # [[Սերբական անուն]] # [[Սերբիայի գիտությունների և արվեստի ակադեմիայի նախագահների ցուցակ]] # [[Սերգեյ Գրեյ]] # [[Սերգեյ Դոլբիլով]] # [[Սերգեյ Մավրոդի (պրոֆեսոր)]] # [[Սերգեյ Պոպով]] # [[Սերգեյ Սիրոմյատնիկով]] # [[Սերգեյ Տերյան]] # [[Սերգեյ Տուչկով]] # [[Սերիդո էկոլոգիական կայան]] # [[Սերիցիտ]] # [[Սերխիո Դանիել Բատիստա]] # [[Սերրո Լարգո]] # [[Սեքստոս Պրոպերցիոս]] # [[Սթեթսոնի համալսարան]] # [[Սթեյթլայն]] # [[Սթենլի Վեբեր]] # [[Սթենֆորդի փիլիսոփայության հանրագիտարան]] # [[Սթիչ]] # [[Սթիվեն Դևիս]] # [[Սթիվեն Ժիրար]] # [[Սթիվեն Ուոլշ]] # [[Սիբրին]] # [[Սիգրիդ Հպարտ]] # [[Սիդհիրգանջ]] # [[Սիդնի Օմար]] # [[Սիդքափ]] # [[Սիիդա]] # [[Սիլիա Սավադոգո]] # [[Սիլյե Նորենդալ]] # [[Սիլվա Շահակյան]] # [[Սիմեոն I]] # [[Սիմո Հյայուհյա]] # [[Սիմոն Վեբեր]] # [[Սիմոնա դե Բովուարը Չիկագոյում (լուսանկար)]] # [[Սիմոնետա Վեսպուչի]] # [[Սինգապուրի պատմություն]] # [[Սինժու շրջան]] # [[Սինոբու Օրիգուտի]] # [[Սիսկալ]] # [[Սիրիայի տնտեսություն]] # [[Սիցիլիայի բանկ]] # [[Սիփան (տարեգիրք)]] # [[Սիփան Պետրոսյան]] # [[Սլովակյան կրոնա]] # [[Սխտորով հաց]] # [[Սկանդինավյան արժութային միություն]] # [[Սկյուռիկ (կոնֆետ)]] # [[Սկուբի-Դու և կիբեր հետապնդում]] # [[Սղինանետ]] # [[Սղոցում]] # [[Սմարթիզ (դեղահատաձև կոնֆետ)]] # [[Սմբատ Բ Տիեզերակալ]] # [[Սյոտիկո]] # [[Սյու Մինգ]] # [[Սյու Սինչու]] # [[Սյուգերի]] # [[Սյուզան Լենգլեն]] # [[Սյուզաննա Շահբազյան]] # [[Սյուզեն Քելվին]] # [[Սյումեյե Բոյաջի]] # [[Սյուննյովա Սուլեմդալ]] # [[Սյուրբրակ]] # [[Սյուրռեալիստական կոմպոզիցիա]] # [[Սնդիկաօրգանական միացություններ]] # [[Սնդիկի հանքանյութեր]] # [[Սննդային տոքսիկոինֆեկցիաներ]] # [[Սոլապուր]] # [[Սոլթբըրն]] # [[Սոլմազ Դարյանի]] # [[Սոլջեր Ֆիլդ]] # [[Սոլվեյգ Քրեյ]] # [[Սոկչո]] # [[Սողոմոնյան Կղզիների տնտեսություն]] # [[Սոյայի սոուս]] # [[Սոյոն]] # [[Սոնիի նկարների կոտրելը]] # [[Սոննամ]] # [[Սոչիի ծովային առևտրային նավահանգիստ]] # [[Սոպկա]] # [[Սոս Նուրիջանյան]] # [[Սոսի հայ]] # [[Սոսնովեցի գետտո]] # [[Սոտիրիա Վասիլակոպուլու]] # [[Սոցիալական իրավունքներ]] # [[Սոցիալական կարգավիճակ]] # [[Սոցիալիստական սեփականության գողության դեմ պայքարի վարչություն]] # [[Սուբեդեյ]] # [[Սուբլիմում]] # [[Սուդանի խոտ]] # [[Սուզաֆոն]] # [[Սուլեյկա Ռիվերա]] # [[Սուլեյման Նուրի]] # [[Սուխո կղզի]] # [[Սունկ]] # [[Սուչինդա Կրապրայուն]] # [[Սուսեդգրադ]] # [[Սուվա Պլանինա]] # [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Թելավ)]] # [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Լալիսղուր)]] # [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Ծինանդալ)]] # [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Ղվարել)]] # [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Նափառեուլ)]] # [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Սանավարդո)]] # [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Սանիորե)]] # [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Փշավել)]] # [[Սուրբ Աստվածածին վանք (Կարմրավոր)]] # [[Սուրբ Բարաղամ վանք]] # [[Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի տաճար (Նիկոլաև)]] # [[Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (Թելավ)]] # [[Սուրբ Ծննդյան տաճար (Վոլգոդոնսկ)]] # [[Սուրբ Ծնունդ և տոնական սեզոն]] # [[Սուրբ Հակոբի տոն]] # [[Սուրբ Հրեշտակապետաց եկեղեցի (Ծիրա գյուղ)]] # [[Սուրբ Ղազարոս եկեղեցի]] # [[Սուրբ Յոհանի հիվանդանոց]] # [[Սուրբ Նիկողայոսի հին եկեղեցի]] # [[Սուրբ Շուշանավանք]] # [[Սուրբ Ստեփանոս հայկական տարրական դպրոց]] # [[Սուրբ Ֆինա]] # [[Սուրբ երրորդություն եկեղեցի (Թելավ)]] # [[Սուրեն Գրիգորյան (անասնաբույժ)]] # [[Սուրեն Մելքումյան]] # [[Սուրեն Պետրոսյան (քաղաքական գործիչ)]] # [[Սուրինամի տնտեսություն]] # [[Սոֆի Թեթչեր]] # [[Սոֆի Հոլստեն]] # [[Սոֆի Պեդերսեն]] # [[Սոֆիա Բրիտանացի]] # [[Սոֆյա Յակոբսոն]] # [[Սոֆյա Պալեոլոգոս]] # [[Սոֆյա Պոմերանիացի]] # [[Սոֆյա Տոլստայա-Եսենինա]] # [[Սպանված պատերազմում]] # [[Սպառում]] # [[Սպեկտրալուսաչափական վերլուծություն]] # [[Սպիտակ Արքա (Ալիսը հայելու աշխարհում)]] # [[Սպիտակ ՖԱ]] # [[Սպիտակ վիշապը]] # [[Սպիրոխետներ]] # [[Սվեյն Մոեն]] # [[Սվեն Նորդքվիստ]] # [[Սվետլանա Պետրենկո]] # [[Սվիչքրաֆթ]] # [[Սվյատոպոլկ I (Մեծ Մորավիայի իշխան)]] # [[Ստասյա Վենկովա]] # [[Ստավրոպոլյան բարձրավայր]] # [[Ստելլա ՄաքՔարթնի]] # [[Ստեֆանի Ռայս]] # [[Ստեֆանի Փիքոք]] # [[Ստեֆանո Դոմենիկալի]] # [[Ստյուարտ Բեբիջ]] # [[Ստյուարտ Մեյս]] # [[Ստուկյան դպրոց]] # [[Ստուպոր]] # [[Ստրովոլոս]] # [[Ստրուկների աճուրդ]] # [[Սրետեն Ասանովիչ]] # [[Սրճեփ]] # [[Սֆակիա]] # [[Սևակ Ղուկասյան]] # [[Սևդա Վալիևա]] # [[Սևիլ Շհայդե]] # [[Վադիմ Բասին]] # [[Վադիմ Դեմչոգ]] # [[Վազող ալիքներ]] # [[Վալենտին Յանկու]] # [[Վալենտինա Տերեշկովա (ալմաստ)]] # [[Վալերիա Մարկեսի սպանություն]] # [[Վախկոտ կատուն]] # [[Վահան Ջանջիկյան]] # [[Վահանչերազ Իշխանյան]] # [[Վահե Սեթյան (հրատարակչություն)]] # [[Վահե Վանոյան]] # [[Վահիդ Հաղանիան]] # [[Վահիդ Ջալալզադե]] # [[Վաղր]] # [[Վայսաքհի]] # [[Վայտիմ]] # [[Վան Յանմին]] # [[Վանգ Յոնչուն]] # [[Վանի թագավորության արվեստ]] # [[Վասիլի Ստեֆանովիչ (եպիսկոպոս)]] # [[Վասյուգանի ճահիճներ]] # [[Վասն հայության]] # [[Վավերագրեր հայ եկեղեցու պատմության]] # [[Վարակի գործակից]] # [[Վարբա (կղզի)]] # [[Վարդաբլուր (լեռ)]] # [[Վարդագույնի և շագանակագույնի ծննդյան օրը]] # [[Վարդան Բախշյան]] # [[Վարդգես Հովսեփյան]] # [[Վարեսինոբու]] # [[Վարիացիոն ինքնակոդավորիչ]] # [[Վարկային միությունները Միացյալ Թագավորությունում]] # [[Վարունա]] # [[Վարչարարության և կառավարման ֆրանկոֆոնիայի մասնագիտացված հաստատություն]] # [[Վարվառա Դոբրոսելովա]] # [[Վացլավ Կրոնդլ]] # [[Վեբթուն]] # [[Վեբստերի կանոն]] # [[Վելիսցիխե գյուղի դպրոց]] # [[Վեհը (գեղագիտություն)]] # [[Վեն Ճունհուի]] # [[Վենեսուելացիներ]] # [[Վեսնա Կասելոտտի]] # [[Վերա Պաուվ]] # [[Վերգելդ]] # [[Վերելք կուսակցություն]] # [[Վերջնական արտադրանք]] # [[Վեցերորդ գլուխ (Ամերիկյան սարսափ պատմություն)]] # [[Վիգեն Աբրահամյանցի սպանություն]] # [[Վիդեոբանկ]] # [[Վիետնամի պատմություն]] # [[Վիժեցնող]] # [[Վիժում]] # [[Վիիմսի (թերակղզի)]] # [[Վիլհելմ Բուրգսմյուլլեր]] # [[Վիլհելմ Տելլ]] # [[Վիլյամ Բուլոկար]] # [[Վիկի Վետտե]] # [[Վիկտոր Կաշաի]] # [[Վիկտոր Կուկ]] # [[Վիկտոր Մալյուկ]] # [[Վիկտոր Օնիսկո]] # [[Վիկտոր Օստորոգորսկի]] # [[Վիկտորիա (դիցաբանություն)]] # [[Վիկտորյա Էմ]] # [[Վիկտորյա Ռոշչինա]] # [[Վիմ Կուվերմանս]] # [[Վիշվաշ Կումար Ռամեշ]] # [[Վիորիկա Ագարիչ]] # [[Վիջենիցա]] # [[Վիսարիոն Ջուղաշվիլի]] # [[Վիսենտե Գիլյոտ]] # [[Վիվ Անդերսոն]] # [[Վիտամին B12 պակասորդային սակավարյունություն]] # [[Վիտելո տոնատո]] # [[Վիտոր Մելու Պերեյրա]] # [[Վիրգինիա Տոռեսիլյա]] # [[Վիրենդելի հեծան]] # [[Վիրուսային մարքեթինգ]] # [[Վլադիմիր Բարովիչ]] # [[Վլադիմիր Կադուլին]] # [[Վլադիմիր Շամանով]] # [[Վլադիսլավ Դեյնեգո]] # [[Վլադլեն Տատարսկու սպանություն]] # [[Վոլգա-Դոն նավարկելի ջրանցք]] # [[Վոլֆգանգ Շտարկ]] # [[Վոյերիստները]] # [[Վոնջու (Հարավային Կորեա)]] # [[Վոստոկ-1]] # [[Վուդի Էրդման]] # [[Վուքիպեդիա]] # [[Վրաստանի տոներ]] # [[ՏՈԶ-57]] # [[Տաբարե Սիլվա]] # [[Տաիկիչիրո Մորի]] # [[Տալայի հիդրոէլեկտրակայան]] # [[Տակայասուի արտերիտ]] # [[Տաղարան]] # [[Տամմե-Լաուրի կաղնի]] # [[Տանտիա Տոպի]] # [[Տարա Գրինստեդի սպանությունը]] # [[Տարանտուլ միգամածություն]] # [[Տարբեր քաշային կարգերում բռնցքամարտի աշխարհի չեմպիոնների ցանկ]] # [[Տարբերակում]] # [[Տարեկան հրատարակված գրքերի քանակ ըստ երկրների]] # [[Տարօրինակ դեպքեր (1-ի եթերաշրջան)]] # [[Տափակաթաթություն]] # [[Տեեմու Մյանտիսաարի]] # [[Տեխնոլոգիական սարքավորումների մոնտաժ]] # [[Տեմպերս]] # [[Տեյա Դորա]] # [[Տետր (պոլիգրաֆիա)]] # [[Տերպինհիդրատ]] # [[Տիարա]] # [[Տիգրան Պողոսյան]] # [[Տիգրան Սարգսյան (բալետի արտիստ)]] # [[Տիմոթեոս (նկար, Վան Էյկ)]] # [[Տիմֆի]] # [[Տին Լուչին]] # [[Տինգինիս]] # [[Տիտանի օքսիդ(II)]] # [[Տնամերձ հողամաս]] # [[Տնտեսական կարգավորում]] # [[Տնտեսական հարցերի և Կլիմայական գործողությունների դաշնային նախարարություն]] # [[Տնտեսական և արժութային միություն]] # [[Տոկիոյի հռչակագիր]] # [[Տոմո Ռազմիլովիչ]] # [[Տոմոե Գոզեն]] # [[Տոմոյուկի Յամասիտա]] # [[Տոնիկա]] # [[Տոնկացու]] # [[Տոսիվո Նակայամա]] # [[Տորաջներ]] # [[Տորթի հեղինակային իրավունք]] # [[Տորպեդային ապարատ]] # [[Տուլիարա]] # [[Տուհալայի վհուկի ջրհոր]] # [[Տուն ծառի վրա]] # [[Տունլյաո]] # [[Տպատախտակ]] # [[Տսոնգա]] # [[Տրանսմիգրացիոն ծրագիր]] # [[Տրանսպորտը Մարոկկոյում]] # [[Տրանսպորտը Նիդերլանդներում]] # [[Տրանսֆեր (ֆուտբոլ)]] # [[Տրանսֆորմեր (խորը ուսուցում)]] # [[Տրոլ տիկնիկը]] # [[Տրոյական քաշ]] # [[Տրուլս Մյորեգորդ]] # [[Ցայ Մինլյան]] # [[Ցանցային Պետություն]] # [[Ցանցային ծրագրավորում]] # [[Ցանցային չեզոքություն]] # [[Ցանցային վիրուսներ և հակավիրուսներ]] # [[Ցարիցնո]] # [[Ցեյա Ստոյկա]] # [[Ցերեկային ֆիլմ]] # [[Ցեֆալեքսին]] # [[Ցիանոբակտերիաներ]] # [[Ցինխոֆեն]] # [[Ցինուարդի]] # [[Ցորենի արտադրության միջազգային վիճակագրություն]] # [[Ցուզումի]] # [[Ցուկեմեն]] # [[Ցուկույոմի-նո-Միկոտո]] # [[Ցտեսություն, Մերի Փոփինս]] # [[Ցրման ամպլիտուդ]] # [[Փախիր, այծյամ (երգ)]] # [[Փակ Չոա]] # [[Փակագիր]] # [[Փակաղակի շրջանակ]] # [[Փառատոն 84]] # [[Փասեյն հալավա]] # [[Փաստերի ստուգման հարթակ]] # [[Փարոս (տարեգիրք)]] # [[Փարսման I]] # [[Փարվանե Մասումի]] # [[Փեննի Մարշալ]] # [[Փնտրում ես դու]] # [[Փշապոչ]] # [[Փոթորիկ տղան]] # [[Փոլ Գրինվուդ]] # [[Փոլ Լոմամի-Տշիբամբա]] # [[Փոլլի վաֆլի]] # [[Փոխադարձ ուսուցում]] # [[Փոխակերպիչ էլեկտրակայան]] # [[Փոխանակային արժեք]] # [[Փոխհաղորդակ]] # [[Փոկեր]] # [[Փողերի լվացման սկանդալ Danske Bank-ում]] # [[Փողերի լվացման վերահսկման ակտ]] # [[Փողոցային ոտնձգություններ]] # [[Փոսթ-ռոք]] # [[Փորագրություն (այլ կիրառումներ)]] # [[Փորձարկային ջրվազան]] # [[Փոքր Նոր տարի]] # [[Փոքրիկի շուրթերով]] # [[Քաբուլ (օդանավակայան)]] # [[Քաղաքական բողոք]] # [[Քաղաքային գիտություն]] # [[Քանան Սեյիդով]] # [[Քաշի կորուստ]] # [[Քասթարդ աղանդերների ցանկ]] # [[Քաստարդ տարտ]] # [[Քարավազի հին կամուրջ]] # [[Քարշիչ հաստոն]] # [[Քարոլին Ուելետ]] # [[Քեթելին Վոյկու]] # [[Քեթի Գալագեր]] # [[Քեյ-քար]] # [[Քեյ-օն]] # [[Քեյթ Էյդի]] # [[Քեյթ Պերուջինի]] # [[Քենիայի կենտրոնական բանկ]] # [[Քեննեթ Բեդնարեկ]] # [[Քիթ Ալեն Ռանիեր]] # [[Քիթչ Քրիստի]] # [[Քիլիան Մըրֆիի մրցանակներ և անվանակարգեր]] # [[Քիմ Հյոն Սիկ]] # [[Քիմիական նշաններ]] # [[Քլայվ Փալմեր]] # [[Քլարկ Քենտ]] # [[Քլիվ Բեքսթեր]] # [[Քմահաճ Յուլիան]] # [[Քյումարս Հեյդարի]] # [[Քննադատ]] # [[Քննադատություն]] # [[Քոլեջի ուսման վարձը ԱՄՆ-ում]] # [[Քոլոման Գյոգ]] # [[Քոուլի Պատվաստանյութ]] # [[Քորբին Ալբերտ]] # [[Քուե ասիդա]] # [[Քուենսլենդ]] # [[Քույր Փինգ]] # [[Քուքթաուն]] # [[Քվոն Ընբի]] # [[Քրդական գրականություն]] # [[Քրդական թատրոն]] # [[Քրեական աստիճանակարգության բարձրագույն կարգավիճակ տալը կամ ստանալը կամ պահպանելը]] # [[Քրեյ երկվորյակներ]] # [[Քրեյգ Թոմսոն (քաղաքական գործիչ)]] # [[Քրեստոմատիա (մատենաշար)]] # [[Քրիս Ռեկարդի]] # [[Քրիստեն Ֆրենչի սպանություն]] # [[Քրիստիան Չեհ]] # [[Քրիստինա Բրյուս]] # [[Քրիստոնեությունը Հունաստանում]] # [[Քրիստոֆեր Քրաֆթ]] # [[Քրոմոսկոպ]] # [[Օգտակար հանածոների երկրաբանությունը և երկրաքիմիան Հայաստանում]] # [[Օգտատերերի վարքագծի վերլուծություն]] # [[Օդդո ճամբար]] # [[Օզոնացում]] # [[Օիրան]] # [[Օլգա Բենարիո Պրեստես]] # [[Օլգա Մարկովա]] # [[Օլգա Սպեսիվցևա]] # [[Օլգա Օրբան]] # [[Օլեգ Բելով]] # [[Օլիվեր Լանգ]] # [[Օլստերի կամավորական ուժեր]] # [[Օձամանուկ և Արևահատ]] # [[Օմար Աբդ ալ-Ռահման]] # [[Օմարների պատերազմ]] # [[Օնեսիմոս Նեսիբ]] # [[Օռլեանի պաշարում (1563)]] # [[Օսակայի ամենաբարձր շենքերի ցանկ]] # [[Օսկար Ֆերդինանդ Մեյեր]] # [[Օսման Թակայի պար]] # [[Օտակու]] # [[Օտոկոնոկո]] # [[Օրինական վճար]] # [[Օրինո (Լեսիթիոն)]] # [[Օրխան Սուլթանով]] # [[Օրհնություն]] # [[Օքվուդի համալսարան]] # [[Ֆաբիանա դա Սիլվա Սիմոենս]] # [[Ֆան-արտ]] # [[Ֆանդի (ծոց)]] # [[Ֆարիդ Մանսուրով]] # [[Ֆարիդ Նովին]] # [[Ֆարիդ Ջաֆարով]] # [[Ֆարմինգ]] # [[Ֆենիտոին]] # [[Ֆերենա Էբերհարդտ]] # [[Ֆիզիկական պայքարը վնասակար օրգանիզմների դեմ]] # [[Ֆիլատելիստական աճուրդ]] # [[Ֆիլիպինյան սփյուռք]] # [[Ֆիլիպինների պատմություն]] # [[Ֆիլոպոմեն]] # [[Ֆինանսական առողջացումը սնանկության վարույթում]] # [[Ֆինանսական ծառայությունների համարժեքություն]] # [[Ֆինանսական կայունության ինստիտուտ]] # [[Ֆինանսական հաշվետվություն]] # [[Ֆինանսական ճարտարագիտություն]] # [[Ֆիննատյացություն]] # [[Ֆլամանդական ադամանդ]] # [[Ֆյոդոր Բոգատիրչուկ]] # [[Ֆրանչեսկա Կոմենչինի]] # [[Ֆրանսուա Սագա]] # [[Ֆրանց Ռայխելտ]] # [[Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան]] 7qm9kfayijpbhcgwg9q1w4bf39y3w7u 4 1158520 10356890 10353877 2025-06-17T22:29:44Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում 10356890 wikitext text/x-wiki Տես նաև՝ [[Վիքիպեդիա:Ցանկեր/ամենաշատ բազմիմաստ հղում ունեցող հոդվածներ]] {| class="wikitable sortable" !Հոդված!!Քանակ |- |[[Լոռի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լոռի|հղումներ]])||346 |- |[[Խնկոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խնկոյան|հղումներ]])||300 |- |[[Շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շրջան|հղումներ]])||278 |- |[[Մարիներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարիներ|հղումներ]])||265 |- |[[Արագածոտն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արագածոտն|հղումներ]])||235 |- |[[Արկանզաս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արկանզաս|հղումներ]])||233 |- |[[Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգորյան|հղումներ]])||232 |- |[[Նախիջևան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նախիջևան|հղումներ]])||227 |- |[[Համայնք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Համայնք|հղումներ]])||221 |- |[[Տեսակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տեսակ|հղումներ]])||207 |- |[[Օրգան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օրգան|հղումներ]])||193 |- |[[MBC]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/MBC|հղումներ]])||179 |- |[[Շիրակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շիրակ|հղումներ]])||174 |- |[[Պրեմիեր Լիգա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պրեմիեր Լիգա|հղումներ]])||165 |- |[[Մարտունու շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարտունու շրջան|հղումներ]])||151 |- |[[Ռեալիզմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեալիզմ|հղումներ]])||149 |- |[[Սպիտակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սպիտակ|հղումներ]])||146 |- |[[Կիլիկյան Հայաստան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կիլիկյան Հայաստան|հղումներ]])||144 |- |[[Ագուլիս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ագուլիս|հղումներ]])||135 |- |[[Արմատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմատ|հղումներ]])||135 |- |[[Վանկուվեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վանկուվեր|հղումներ]])||131 |- |[[Կոնգրես]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնգրես|հղումներ]])||128 |- |[[Հունուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հունուտ|հղումներ]])||122 |- |[[Գեղարքունիք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեղարքունիք|հղումներ]])||119 |- |[[Գևորգյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գևորգյան|հղումներ]])||119 |- |[[Էմմի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էմմի|հղումներ]])||117 |- |[[Տոմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տոմ|հղումներ]])||116 |- |[[Իշխան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իշխան|հղումներ]])||115 |- |[[Հայոց ձորի գավառ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայոց ձորի գավառ|հղումներ]])||110 |- |[[Այգեկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Այգեկ|հղումներ]])||108 |- |[[Անապատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անապատ|հղումներ]])||105 |- |[[Բերդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերդ|հղումներ]])||101 |- |[[Միշկինսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միշկինսկի շրջան|հղումներ]])||101 |- |[[Թուղթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թուղթ|հղումներ]])||94 |- |[[Խնձորեկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խնձորեկ|հղումներ]])||93 |- |[[Ղարաբաղ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղարաբաղ|հղումներ]])||93 |- |[[Արո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արո|հղումներ]])||90 |- |[[Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարգսյան|հղումներ]])||89 |- |[[Աբրահամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբրահամյան|հղումներ]])||88 |- |[[ԳԴՀ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ԳԴՀ|հղումներ]])||87 |- |[[Դավթյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավթյան|հղումներ]])||86 |- |[[Մինասյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մինասյան|հղումներ]])||85 |- |[[Ուրան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուրան|հղումներ]])||84 |- |[[Իվանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իվանյան|հղումներ]])||83 |- |[[Կանտոն (աշխարհագրություն)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կանտոն (աշխարհագրություն)|հղումներ]])||83 |- |[[Կոտայք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոտայք|հղումներ]])||83 |- |[[Ռացիոնալիզմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռացիոնալիզմ|հղումներ]])||82 |- |[[Ստեփանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստեփանյան|հղումներ]])||82 |- |[[Ավետիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավետիսյան|հղումներ]])||81 |- |[[Ղազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղազարյան|հղումներ]])||80 |- |[[Կրասնոկամսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կրասնոկամսկի շրջան|հղումներ]])||78 |- |[[Սարք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարք|հղումներ]])||78 |- |[[Ակտիվ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակտիվ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||77 |- |[[Գառնի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գառնի|հղումներ]])||77 |- |[[Խառնարան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խառնարան|հղումներ]])||74 |- |[[Կանտոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կանտոն|հղումներ]])||74 |- |[[Հայրենիք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայրենիք|հղումներ]])||74 |- |[[Պողոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պողոսյան|հղումներ]])||74 |- |[[Կոմսություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմսություն|հղումներ]])||71 |- |[[Սիմոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիմոնյան|հղումներ]])||71 |- |[[Հղիություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հղիություն|հղումներ]])||70 |- |[[Մարտունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարտունի|հղումներ]])||68 |- |[[Բաբայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բաբայան|հղումներ]])||66 |- |[[Զաքարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զաքարյան|հղումներ]])||65 |- |[[Խոյ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խոյ|հղումներ]])||65 |- |[[Շուշիի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շուշիի շրջան|հղումներ]])||65 |- |[[Ցղնա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ցղնա|հղումներ]])||65 |- |[[Ավագյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավագյան|հղումներ]])||64 |- |[[Բոլշևիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոլշևիկ|հղումներ]])||64 |- |[[Կոմպոզիցիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմպոզիցիա|հղումներ]])||64 |- |[[Մարս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարս|հղումներ]])||64 |- |[[Թումանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թումանյան|հղումներ]])||62 |- |[[Դեֆիցիտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեֆիցիտ|հղումներ]])||61 |- |[[Օռլովսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օռլովսկի շրջան|հղումներ]])||61 |- |[[Ալեքսանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանյան|հղումներ]])||60 |- |[[Կարմիր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարմիր|հղումներ]])||60 |- |[[Հնչյուն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հնչյուն|հղումներ]])||60 |- |[[Մուլեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մուլեն|հղումներ]])||60 |- |[[Ուսա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուսա|հղումներ]])||60 |- |[[Ուտրեխտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուտրեխտ|հղումներ]])||58 |- |[[ABC]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ABC|հղումներ]])||57 |- |[[Ալեքսանդր Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Հարությունյան|հղումներ]])||57 |- |[[Դեղին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեղին|հղումներ]])||56 |- |[[Կապույտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կապույտ|հղումներ]])||56 |- |[[Տիգրանակերտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրանակերտ|հղումներ]])||55 |- |[[Ագարակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ագարակ|հղումներ]])||54 |- |[[Յուպիտեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յուպիտեր|հղումներ]])||54 |- |[[Սլոբոդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սլոբոդա|հղումներ]])||54 |- |[[Սովետսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սովետսկի շրջան|հղումներ]])||54 |- |[[Միքայելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միքայելյան|հղումներ]])||53 |- |[[Դանիելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դանիելյան|հղումներ]])||52 |- |[[Պորտալ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պորտալ|հղումներ]])||52 |- |[[Ցուլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ցուլ|հղումներ]])||52 |- |[[Բրոդվեյ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրոդվեյ|հղումներ]])||51 |- |[[Եռաբլուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եռաբլուր|հղումներ]])||51 |- |[[Ֆիզուլի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆիզուլի|հղումներ]])||50 |- |[[Ապրանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ապրանք|հղումներ]])||49 |- |[[Կարապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարապետյան|հղումներ]])||49 |- |[[Հայկական տոմար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկական տոմար|հղումներ]])||49 |- |[[Արձանագրություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արձանագրություն|հղումներ]])||48 |- |[[Խաեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խաեն|հղումներ]])||48 |- |[[Մնացականյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մնացականյան|հղումներ]])||48 |- |[[Դոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոն|հղումներ]])||47 |- |[[Ծար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծար|հղումներ]])||47 |- |[[Կերպար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կերպար|հղումներ]])||47 |- |[[Մասիս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մասիս|հղումներ]])||47 |- |[[Միրզոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միրզոյան|հղումներ]])||47 |- |[[Հովհաննես Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես Հովհաննիսյան|հղումներ]])||46 |- |[[Ակսայ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակսայ|հղումներ]])||45 |- |[[Կուբան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուբան|հղումներ]])||45 |- |[[ՀԿԿ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ՀԿԿ|հղումներ]])||45 |- |[[Բարսեղյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բարսեղյան|հղումներ]])||44 |- |[[Կարմիր բլուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարմիր բլուր|հղումներ]])||44 |- |[[Շահումյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շահումյան|հղումներ]])||44 |- |[[C]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/C|հղումներ]])||43 |- |[[Ամասիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ամասիա|հղումներ]])||43 |- |[[Բարի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բարի|հղումներ]])||43 |- |[[Լաչինի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լաչինի շրջան|հղումներ]])||43 |- |[[Նազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նազարյան|հղումներ]])||43 |- |[[Կոնստանտինովսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնստանտինովսկի շրջան|հղումներ]])||42 |- |[[Ճառագայթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ճառագայթ|հղումներ]])||42 |- |[[Սաբա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սաբա|հղումներ]])||42 |- |[[Ակտիվ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակտիվ|հղումներ]])||41 |- |[[Բանաձև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բանաձև|հղումներ]])||41 |- |[[Մակեդոնացիներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մակեդոնացիներ|հղումներ]])||41 |- |[[Մանուկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանուկյան|հղումներ]])||41 |- |[[Օթելլո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օթելլո|հղումներ]])||41 |- |[[Բևեռ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բևեռ|հղումներ]])||40 |- |[[Գյուլիստան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գյուլիստան|հղումներ]])||40 |- |[[Յայջի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յայջի|հղումներ]])||40 |- |[[Կորդովա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կորդովա|հղումներ]])||38 |- |[[Ծավալք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծավալք|հղումներ]])||37 |- |[[Մկրտչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մկրտչյան|հղումներ]])||37 |- |[[Բոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոր|հղումներ]])||36 |- |[[Գյալինկայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գյալինկայա|հղումներ]])||36 |- |[[Լիմբուրխ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիմբուրխ|հղումներ]])||36 |- |[[Կոմունիստ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմունիստ|հղումներ]])||36 |- |[[Ներբող]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ներբող|հղումներ]])||36 |- |[[Գետաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գետաշեն|հղումներ]])||35 |- |[[Անկախություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անկախություն|հղումներ]])||34 |- |[[Բուրգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բուրգ|հղումներ]])||34 |- |[[Դաշտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դաշտ|հղումներ]])||34 |- |[[Թովմասյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թովմասյան|հղումներ]])||34 |- |[[Թուրք-պարսկական պատերազմներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թուրք-պարսկական պատերազմներ|հղումներ]])||34 |- |[[Հովհաննես]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես|հղումներ]])||34 |- |[[Մատու Գրոսու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մատու Գրոսու|հղումներ]])||34 |- |[[Պայքար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պայքար|հղումներ]])||34 |- |[[Շոտլանդերեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շոտլանդերեն|հղումներ]])||33 |- |[[Ուրմիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուրմիա|հղումներ]])||33 |- |[[Սեզար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեզար|հղումներ]])||33 |- |[[Սեն Դենի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեն Դենի|հղումներ]])||33 |- |[[Ալեքսանդր Դյումա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Դյումա|հղումներ]])||32 |- |[[Հաղպատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հաղպատ|հղումներ]])||32 |- |[[Ջորջ Բուշ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջորջ Բուշ|հղումներ]])||32 |- |[[Սուրմալու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրմալու|հղումներ]])||32 |- |[[Վիկտորիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիկտորիա|հղումներ]])||32 |- |[[Ֆրանկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆրանկ|հղումներ]])||32 |- |[[Ասլանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ասլանյան|հղումներ]])||31 |- |[[Երասխ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երասխ|հղումներ]])||31 |- |[[Արդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արդա|հղումներ]])||30 |- |[[Երնջակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երնջակ|հղումներ]])||30 |- |[[Կուտակում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուտակում|հղումներ]])||30 |- |[[ՊԱԿ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ՊԱԿ|հղումներ]])||30 |- |[[Ջուղա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջուղա|հղումներ]])||30 |- |[[Վարանդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարանդա|հղումներ]])||30 |- |[[Դեղ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեղ|հղումներ]])||29 |- |[[Դաստակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դաստակ|հղումներ]])||28 |- |[[Հայոց ձոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայոց ձոր|հղումներ]])||28 |- |[[Վահան Մամիկոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահան Մամիկոնյան|հղումներ]])||28 |- |[[Վահրամ Փափազյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահրամ Փափազյան|հղումներ]])||28 |- |[[Տարաբնակեցում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տարաբնակեցում|հղումներ]])||28 |- |[[Բեգլարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բեգլարյան|հղումներ]])||27 |- |[[Նախապաշարմունք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նախապաշարմունք|հղումներ]])||27 |- |[[Ստեփան Զորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստեփան Զորյան|հղումներ]])||27 |- |[[Դելտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դելտա|հղումներ]])||26 |- |[[Լան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լան|հղումներ]])||26 |- |[[Լիմբուրգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիմբուրգ|հղումներ]])||26 |- |[[Մանկիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանկիկ|հղումներ]])||26 |- |[[Մոնտաժ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մոնտաժ|հղումներ]])||26 |- |[[Պարաիբա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարաիբա|հղումներ]])||26 |- |[[Ջրաբերդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջրաբերդ|հղումներ]])||26 |- |[[Ասատրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ասատրյան|հղումներ]])||25 |- |[[Գուլդեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուլդեն|հղումներ]])||25 |- |[[Իմերեթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իմերեթ|հղումներ]])||25 |- |[[Խրոնինգեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խրոնինգեն|հղումներ]])||25 |- |[[Մարտիրոս (գյուղ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարտիրոս (գյուղ)|հղումներ]])||25 |- |[[Մերիդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մերիդա|հղումներ]])||25 |- |[[Մերինգ (Բավարիա)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մերինգ (Բավարիա)|հղումներ]])||25 |- |[[Ատլաս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ատլաս|հղումներ]])||24 |- |[[Դեպարտամենտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեպարտամենտ|հղումներ]])||24 |- |[[Մարգարե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարգարե|հղումներ]])||24 |- |[[Շաքի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շաքի|հղումներ]])||24 |- |[[Օկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օկա|հղումներ]])||24 |- |[[Հազար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հազար|հղումներ]])||23 |- |[[Հաթերք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հաթերք|հղումներ]])||23 |- |[[Ճամբար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ճամբար|հղումներ]])||23 |- |[[Մերինգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մերինգ|հղումներ]])||23 |- |[[Ակնարկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակնարկ|հղումներ]])||22 |- |[[Բլուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բլուր|հղումներ]])||22 |- |[[Դինամիկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դինամիկա|հղումներ]])||22 |- |[[Թագուհի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թագուհի|հղումներ]])||22 |- |[[Լեյտմոտիվ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լեյտմոտիվ|հղումներ]])||22 |- |[[Կարաս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարաս|հղումներ]])||22 |- |[[Կոնդակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնդակ|հղումներ]])||22 |- |[[Նամականիշ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նամականիշ|հղումներ]])||22 |- |[[Նուխի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նուխի|հղումներ]])||22 |- |[[Շամխոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շամխոր|հղումներ]])||22 |- |[[Օքլենդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օքլենդ|հղումներ]])||22 |- |[[Աբգարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբգարյան|հղումներ]])||21 |- |[[Թեբե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թեբե|հղումներ]])||21 |- |[[Կենտրոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կենտրոն|հղումներ]])||21 |- |[[Հայկական ավիաուղիներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկական ավիաուղիներ|հղումներ]])||21 |- |[[Նետաձգություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նետաձգություն|հղումներ]])||21 |- |[[Ռշտունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռշտունի|հղումներ]])||21 |- |[[Սարգիս Աբովյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարգիս Աբովյան|հղումներ]])||21 |- |[[Ագրեգատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ագրեգատ|հղումներ]])||20 |- |[[Ամբերդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ամբերդ|հղումներ]])||20 |- |[[Աստիճան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աստիճան|հղումներ]])||20 |- |[[Գրիգոր Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգոր Գրիգորյան|հղումներ]])||20 |- |[[Դուբրովսկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դուբրովսկի|հղումներ]])||20 |- |[[Թեմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թեմ|հղումներ]])||20 |- |[[Սոնա Ղազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոնա Ղազարյան|հղումներ]])||20 |- |[[Տուն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տուն|հղումներ]])||20 |- |[[Տուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տուր|հղումներ]])||20 |- |[[Աղաբաբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղաբաբյան|հղումներ]])||19 |- |[[Ավանգարդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավանգարդ|հղումներ]])||19 |- |[[Արամ Մանուկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արամ Մանուկյան|հղումներ]])||19 |- |[[Արծրունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արծրունի|հղումներ]])||19 |- |[[Բելայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բելայա|հղումներ]])||19 |- |[[Դիաբետ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դիաբետ|հղումներ]])||19 |- |[[Հարություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հարություն|հղումներ]])||19 |- |[[Հովհաննես Աբելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես Աբելյան|հղումներ]])||19 |- |[[Մակագիր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մակագիր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||19 |- |[[Մուրսիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մուրսիա|հղումներ]])||19 |- |[[Շերամ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շերամ|հղումներ]])||19 |- |[[Ազատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ազատ|հղումներ]])||18 |- |[[Արթուր Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արթուր Հովհաննիսյան|հղումներ]])||18 |- |[[Արմեն Տիգրանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Տիգրանյան|հղումներ]])||18 |- |[[Երիցյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երիցյան|հղումներ]])||18 |- |[[Լայմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լայմ|հղումներ]])||18 |- |[[Լոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լոր|հղումներ]])||18 |- |[[Լուկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լուկա|հղումներ]])||18 |- |[[Կարեն Վարդանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարեն Վարդանյան|հղումներ]])||18 |- |[[Կոնդենսատոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնդենսատոր|հղումներ]])||18 |- |[[Կուրգան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուրգան|հղումներ]])||18 |- |[[Հիմք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հիմք|հղումներ]])||18 |- |[[Պարամետր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարամետր|հղումներ]])||18 |- |[[Պոմպ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոմպ|հղումներ]])||18 |- |[[Ջուլֆա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջուլֆա|հղումներ]])||18 |- |[[Ստուդիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստուդիա|հղումներ]])||18 |- |[[Տիգրան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրան|հղումներ]])||18 |- |[[Փուլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փուլ|հղումներ]])||18 |- |[[Քաշաթաղ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քաշաթաղ|հղումներ]])||18 |- |[[Այգեստան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Այգեստան|հղումներ]])||17 |- |[[Գորկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գորկի|հղումներ]])||17 |- |[[Կամենկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կամենկա|հղումներ]])||17 |- |[[Հայ Եկեղեցի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայ Եկեղեցի|հղումներ]])||17 |- |[[Ճակատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ճակատ|հղումներ]])||17 |- |[[Մանիտոբա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանիտոբա|հղումներ]])||17 |- |[[Ներկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ներկա|հղումներ]])||17 |- |[[Շատլե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շատլե|հղումներ]])||17 |- |[[Պապիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պապիկյան|հղումներ]])||17 |- |[[Ռենտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռենտա|հղումներ]])||17 |- |[[Սևան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սևան|հղումներ]])||17 |- |[[Վնուկովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վնուկովո|հղումներ]])||17 |- |[[Տրոստյանեցի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տրոստյանեցի շրջան|հղումներ]])||17 |- |[[Փյունիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փյունիկ|հղումներ]])||17 |- |[[Փորձ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փորձ|հղումներ]])||17 |- |[[Ահարոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ահարոնյան|հղումներ]])||16 |- |[[Անտոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անտոնյան|հղումներ]])||16 |- |[[Առաջաձոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Առաջաձոր|հղումներ]])||16 |- |[[Բայկալ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բայկալ|հղումներ]])||16 |- |[[Գրիգոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգոր|հղումներ]])||16 |- |[[Դավիթ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||16 |- |[[Դիաբետ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դիաբետ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||16 |- |[[Զորավար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զորավար|հղումներ]])||16 |- |[[Թև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թև|հղումներ]])||16 |- |[[Ինտեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինտեր|հղումներ]])||16 |- |[[Լիման]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիման|հղումներ]])||16 |- |[[Մովսեսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մովսեսյան|հղումներ]])||16 |- |[[Պարսկական արշավանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարսկական արշավանք|հղումներ]])||16 |- |[[Ռեալիզմ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեալիզմ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||16 |- |[[Տիգրան Մեծի հուշարձան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրան Մեծի հուշարձան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||16 |- |[[Քեշիշյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քեշիշյան|հղումներ]])||16 |- |[[Ֆուկուոկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆուկուոկա|հղումներ]])||16 |- |[[ԱՀԿ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ԱՀԿ|հղումներ]])||15 |- |[[Աղեղ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղեղ|հղումներ]])||15 |- |[[Արամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արամյան|հղումներ]])||15 |- |[[Աքվիտանիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աքվիտանիա|հղումներ]])||15 |- |[[Գավազան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գավազան|հղումներ]])||15 |- |[[Գավառ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գավառ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||15 |- |[[Կառլ I (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ I (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||15 |- |[[Կատուն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կատուն|հղումներ]])||15 |- |[[Կարապետ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարապետ|հղումներ]])||15 |- |[[Հիդրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հիդրա|հղումներ]])||15 |- |[[Ներսեսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ներսեսյան|հղումներ]])||15 |- |[[Պապ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պապ|հղումներ]])||15 |- |[[Ռուս-վրացական պատերազմներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռուս-վրացական պատերազմներ|հղումներ]])||15 |- |[[Սեյմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեյմ|հղումներ]])||15 |- |[[Ստեփանոս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստեփանոս|հղումներ]])||15 |- |[[Վինիպեգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վինիպեգ|հղումներ]])||15 |- |[[Տիգրան Բարսեղյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրան Բարսեղյան|հղումներ]])||15 |- |[[Ֆիլիպ II]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆիլիպ II|հղումներ]])||15 |- |[[Այգեձոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Այգեձոր|հղումներ]])||14 |- |[[ԲԿՄԱ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ԲԿՄԱ|հղումներ]])||14 |- |[[Բանանց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բանանց|հղումներ]])||14 |- |[[Գնդակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գնդակ|հղումներ]])||14 |- |[[Դուբնա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դուբնա|հղումներ]])||14 |- |[[Զանզիբար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զանզիբար|հղումներ]])||14 |- |[[Զրո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զրո|հղումներ]])||14 |- |[[Կապելլա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կապելլա|հղումներ]])||14 |- |[[Կապիտոլիում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կապիտոլիում|հղումներ]])||14 |- |[[Հախվերդյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հախվերդյան|հղումներ]])||14 |- |[[Մեկենաս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեկենաս|հղումներ]])||14 |- |[[Միկոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միկոյան|հղումներ]])||14 |- |[[Շենգավիթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շենգավիթ|հղումներ]])||14 |- |[[Որոշում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Որոշում|հղումներ]])||14 |- |[[Ուրիշ աշխարհ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուրիշ աշխարհ|հղումներ]])||14 |- |[[Պինդ ընկույզ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պինդ ընկույզ|հղումներ]])||14 |- |[[Սոմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոմա|հղումներ]])||14 |- |[[Վահան Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահան Հովհաննիսյան|հղումներ]])||14 |- |[[Վիլլա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիլլա|հղումներ]])||14 |- |[[Վոլին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վոլին|հղումներ]])||14 |- |[[Քարամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քարամյան|հղումներ]])||14 |- |[[Ֆանտազիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆանտազիա|հղումներ]])||14 |- |[[Աթաբեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աթաբեկյան|հղումներ]])||13 |- |[[Բուդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բուդա|հղումներ]])||13 |- |[[Բռնապետ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բռնապետ|հղումներ]])||13 |- |[[Դեկան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեկան|հղումներ]])||13 |- |[[Զեյվա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զեյվա|հղումներ]])||13 |- |[[Զենոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զենոն|հղումներ]])||13 |- |[[Թոնի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոնի|հղումներ]])||13 |- |[[Լեմյու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լեմյու|հղումներ]])||13 |- |[[Խոզուկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խոզուկ|հղումներ]])||13 |- |[[Կայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կայան|հղումներ]])||13 |- |[[Կառուցվածք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառուցվածք|հղումներ]])||13 |- |[[Կիրանց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կիրանց|հղումներ]])||13 |- |[[Համբարձում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Համբարձում|հղումներ]])||13 |- |[[Մկրտումյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մկրտումյան|հղումներ]])||13 |- |[[Շահապոնք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շահապոնք|հղումներ]])||13 |- |[[Շաքարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շաքարյան|հղումներ]])||13 |- |[[Պապոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պապոյան|հղումներ]])||13 |- |[[Պարոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարոնյան|հղումներ]])||13 |- |[[Պերսես]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պերսես|հղումներ]])||13 |- |[[Պրավդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պրավդա|հղումներ]])||13 |- |[[Սաղաթելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սաղաթելյան|հղումներ]])||13 |- |[[Սարգիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարգիսյան|հղումներ]])||13 |- |[[Սեգովիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեգովիա|հղումներ]])||13 |- |[[Սոդք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոդք|հղումներ]])||13 |- |[[Սոթք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոթք|հղումներ]])||13 |- |[[Սորբիտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սորբիտ|հղումներ]])||13 |- |[[Տիրան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիրան|հղումներ]])||13 |- |[[Տրանսկրիպցիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տրանսկրիպցիա|հղումներ]])||13 |- |[[Աբդուլ Համիդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբդուլ Համիդ|հղումներ]])||12 |- |[[Առաքելոց վանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Առաքելոց վանք|հղումներ]])||12 |- |[[Արսեն Բագրատունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արսեն Բագրատունի|հղումներ]])||12 |- |[[Բռնապետ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բռնապետ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||12 |- |[[Բրաբանտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրաբանտ|հղումներ]])||12 |- |[[Գայանյան օրիորդաց դպրոց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գայանյան օրիորդաց դպրոց|հղումներ]])||12 |- |[[Գանձա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գանձա|հղումներ]])||12 |- |[[Զորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զորյան|հղումներ]])||12 |- |[[Էդուարդ Աղաջանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էդուարդ Աղաջանյան|հղումներ]])||12 |- |[[Թեղուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թեղուտ|հղումներ]])||12 |- |[[Թոփչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոփչյան|հղումներ]])||12 |- |[[Իլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իլ|հղումներ]])||12 |- |[[Լևոն Մկրտչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Մկրտչյան|հղումներ]])||12 |- |[[Խրամ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խրամ|հղումներ]])||12 |- |[[Կարախանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարախանյան|հղումներ]])||12 |- |[[Հակոբ Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հակոբ Հակոբյան|հղումներ]])||12 |- |[[Հինդու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հինդու|հղումներ]])||12 |- |[[Մեդալիոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեդալիոն|հղումներ]])||12 |- |[[Մեսրոպյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեսրոպյան|հղումներ]])||12 |- |[[Միրաքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միրաքյան|հղումներ]])||12 |- |[[Նանտյուա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նանտյուա|հղումներ]])||12 |- |[[Պատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պատ|հղումներ]])||12 |- |[[Պարտիզանսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարտիզանսկի շրջան|հղումներ]])||12 |- |[[Պիոներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պիոներ|հղումներ]])||12 |- |[[Ջին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջին|հղումներ]])||12 |- |[[Ջրաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջրաշեն|հղումներ]])||12 |- |[[Սանջակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սանջակ|հղումներ]])||12 |- |[[Սանտա Բարբարա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սանտա Բարբարա|հղումներ]])||12 |- |[[Սարուխանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարուխանյան|հղումներ]])||12 |- |[[Սեղան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեղան|հղումներ]])||12 |- |[[Սեփականազրկում (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեփականազրկում (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||12 |- |[[Վլադիմիր Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վլադիմիր Հակոբյան|հղումներ]])||12 |- |[[Քալանթարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քալանթարյան|հղումներ]])||12 |- |[[Օլգա Խոխլովա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օլգա Խոխլովա|հղումներ]])||12 |- |[[Օրիոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օրիոն|հղումներ]])||12 |- |[[Ակոս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակոս|հղումներ]])||11 |- |[[Ակունք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակունք|հղումներ]])||11 |- |[[Անդրանիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անդրանիկ|հղումներ]])||11 |- |[[Ավրորա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավրորա|հղումներ]])||11 |- |[[Արամայիս Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արամայիս Սարգսյան|հղումներ]])||11 |- |[[Գալոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գալոյան|հղումներ]])||11 |- |[[Դիսպերսիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դիսպերսիա|հղումներ]])||11 |- |[[Երեմյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երեմյան|հղումներ]])||11 |- |[[Թեքեյան մշակութային միություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թեքեյան մշակութային միություն|հղումներ]])||11 |- |[[Ժուկովսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժուկովսկի շրջան|հղումներ]])||11 |- |[[Լեգատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լեգատ|հղումներ]])||11 |- |[[Լինքոլն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լինքոլն|հղումներ]])||11 |- |[[Խոռոչ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խոռոչ|հղումներ]])||11 |- |[[Ծղուկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծղուկ|հղումներ]])||11 |- |[[Կալինինսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կալինինսկի շրջան|հղումներ]])||11 |- |[[Կառլ III (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ III (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||11 |- |[[Կառլ VIII (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ VIII (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||11 |- |[[Հակոբ Ջուղայեցի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հակոբ Ջուղայեցի|հղումներ]])||11 |- |[[Հաղարծին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հաղարծին|հղումներ]])||11 |- |[[Հենրի IV]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հենրի IV|հղումներ]])||11 |- |[[Ղազանչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղազանչյան|հղումներ]])||11 |- |[[Մայիլյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մայիլյան|հղումներ]])||11 |- |[[Մավրեր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մավրեր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||11 |- |[[Մարքս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարքս|հղումներ]])||11 |- |[[Մուշեղյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մուշեղյան|հղումներ]])||11 |- |[[Նիկոլաև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նիկոլաև|հղումներ]])||11 |- |[[Նիկոպոլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նիկոպոլ|հղումներ]])||11 |- |[[Շապուհ Բագրատունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շապուհ Բագրատունի|հղումներ]])||11 |- |[[Պարանա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարանա|հղումներ]])||11 |- |[[Պերպերյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պերպերյան|հղումներ]])||11 |- |[[Ռացիոնալիզմ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռացիոնալիզմ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||11 |- |[[Սայադյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սայադյան|հղումներ]])||11 |- |[[Սասկաչևան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սասկաչևան|հղումներ]])||11 |- |[[Վետերան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վետերան|հղումներ]])||11 |- |[[Վլադիմիր Սոլովյով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վլադիմիր Սոլովյով|հղումներ]])||11 |- |[[Տոնոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տոնոյան|հղումներ]])||11 |- |[[Տրանսլյացիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տրանսլյացիա|հղումներ]])||11 |- |[[Քասախ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քասախ|հղումներ]])||11 |- |[[Ֆես]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆես|հղումներ]])||11 |- |[[Ֆրունզե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆրունզե|հղումներ]])||11 |- |[[Ալեքսանդր Գոլովին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Գոլովին|հղումներ]])||10 |- |[[Ակտիվություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակտիվություն|հղումներ]])||10 |- |[[Աղաբեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղաբեկյան|հղումներ]])||10 |- |[[Անդրանիկ Մանուկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անդրանիկ Մանուկյան|հղումներ]])||10 |- |[[Ասպիրացիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ասպիրացիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Ասրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ասրյան|հղումներ]])||10 |- |[[Արսենյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արսենյան|հղումներ]])||10 |- |[[Բոլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոլ|հղումներ]])||10 |- |[[Բոլցանո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոլցանո|հղումներ]])||10 |- |[[Բոռ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոռ|հղումներ]])||10 |- |[[Գերան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գերան|հղումներ]])||10 |- |[[Դերբի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դերբի|հղումներ]])||10 |- |[[Երզնկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երզնկյան|հղումներ]])||10 |- |[[Իո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իո|հղումներ]])||10 |- |[[Լենինսկոե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լենինսկոե|հղումներ]])||10 |- |[[Լուար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լուար|հղումներ]])||10 |- |[[Խառատյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խառատյան|հղումներ]])||10 |- |[[Կառլ II (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ II (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Կառլ IV (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ IV (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Կառլ IX (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ IX (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Կառլ VII (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ VII (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Կառլ VI (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ VI (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Կառլ V (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ V (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Կառլ X (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ X (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Հայոց Ձոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայոց Ձոր|հղումներ]])||10 |- |[[Ձոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ձոր|հղումներ]])||10 |- |[[Ղահրամանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղահրամանյան|հղումներ]])||10 |- |[[Ղարիբջանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղարիբջանյան|հղումներ]])||10 |- |[[Ղևոնդյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղևոնդյան|հղումներ]])||10 |- |[[Մակեդոնացիներ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մակեդոնացիներ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||10 |- |[[Մաղաքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մաղաքյան|հղումներ]])||10 |- |[[Մանուչարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանուչարյան|հղումներ]])||10 |- |[[Մատյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մատյան|հղումներ]])||10 |- |[[Նեմրութ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նեմրութ|հղումներ]])||10 |- |[[Նիկողոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նիկողոսյան|հղումներ]])||10 |- |[[Նորաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նորաշեն|հղումներ]])||10 |- |[[Շուլավեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շուլավեր|հղումներ]])||10 |- |[[Պրիմորսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պրիմորսկի շրջան|հղումներ]])||10 |- |[[Ռոտոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոտոր|հղումներ]])||10 |- |[[Սարոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարոյան|հղումներ]])||10 |- |[[Սուս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուս|հղումներ]])||10 |- |[[Փարիզի կոմունա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փարիզի կոմունա|հղումներ]])||10 |- |[[Ֆագոտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆագոտ|հղումներ]])||10 |- |[[V]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/V|հղումներ]])||9 |- |[[Աբաջյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբաջյան|հղումներ]])||9 |- |[[Ալբա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալբա|հղումներ]])||9 |- |[[Ալոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալոյան|հղումներ]])||9 |- |[[Անոմալիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անոմալիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||9 |- |[[Աշոտ Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Հովհաննիսյան|հղումներ]])||9 |- |[[Ապրանք (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ապրանք (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||9 |- |[[Ասիստենտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ասիստենտ|հղումներ]])||9 |- |[[Ավետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավետյան|հղումներ]])||9 |- |[[Ատակամա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ատակամա|հղումներ]])||9 |- |[[Աֆրիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աֆրիկյան|հղումներ]])||9 |- |[[Բարսում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բարսում|հղումներ]])||9 |- |[[Գեղամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեղամյան|հղումներ]])||9 |- |[[Դոլուխանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոլուխանյան|հղումներ]])||9 |- |[[Դուրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դուրյան|հղումներ]])||9 |- |[[Զելանդիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զելանդիա|հղումներ]])||9 |- |[[Զուգորդություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զուգորդություն|հղումներ]])||9 |- |[[Զուրաբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զուրաբյան|հղումներ]])||9 |- |[[Թամրազյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թամրազյան|հղումներ]])||9 |- |[[Ինտերվալ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինտերվալ|հղումներ]])||9 |- |[[Լևոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոնյան|հղումներ]])||9 |- |[[Խանոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խանոյան|հղումներ]])||9 |- |[[Կալինին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կալինին|հղումներ]])||9 |- |[[Կալինինո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կալինինո|հղումներ]])||9 |- |[[Կոնցենտրացիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնցենտրացիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||9 |- |[[Համբարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Համբարյան|հղումներ]])||9 |- |[[Հանգույց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հանգույց|հղումներ]])||9 |- |[[Հերհեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հերհեր|հղումներ]])||9 |- |[[Հեքիմյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հեքիմյան|հղումներ]])||9 |- |[[Հովանոց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովանոց|հղումներ]])||9 |- |[[Հրաչյա Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հրաչյա Հովհաննիսյան|հղումներ]])||9 |- |[[Ճահուկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ճահուկ|հղումներ]])||9 |- |[[Մարիամ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարիամ|հղումներ]])||9 |- |[[Յունկեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յունկեր|հղումներ]])||9 |- |[[Նազարեթյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նազարեթյան|հղումներ]])||9 |- |[[Նորշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նորշեն|հղումներ]])||9 |- |[[Ուխտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուխտա|հղումներ]])||9 |- |[[Չարիշ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չարիշ|հղումներ]])||9 |- |[[Չոբանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չոբանյան|հղումներ]])||9 |- |[[Պալի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պալի|հղումներ]])||9 |- |[[Պատկանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պատկանյան|հղումներ]])||9 |- |[[Պատվի համար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պատվի համար|հղումներ]])||9 |- |[[Պոլիմորֆիզմ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոլիմորֆիզմ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||9 |- |[[Ջիլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջիլ|հղումներ]])||9 |- |[[Սան Լուիս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սան Լուիս|հղումներ]])||9 |- |[[Սարգիս Հովսեփյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարգիս Հովսեփյան|հղումներ]])||9 |- |[[Սմբատ Բագրատունի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սմբատ Բագրատունի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||9 |- |[[Վիզ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիզ|հղումներ]])||9 |- |[[Վո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վո|հղումներ]])||9 |- |[[Տաքսի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տաքսի|հղումներ]])||9 |- |[[Տիպ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիպ|հղումներ]])||9 |- |[[Փեբե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փեբե|հղումներ]])||9 |- |[[Քամալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քամալյան|հղումներ]])||9 |- |[[Քաջ Նազար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քաջ Նազար|հղումներ]])||9 |- |[[Քարագլուխ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քարագլուխ|հղումներ]])||9 |- |[[A]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/A|հղումներ]])||8 |- |[[B]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/B|հղումներ]])||8 |- |[[Bon Jovi]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Bon Jovi|հղումներ]])||8 |- |[[FOX]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/FOX|հղումներ]])||8 |- |[[R]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/R|հղումներ]])||8 |- |[[Ակնաղբյուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակնաղբյուր|հղումներ]])||8 |- |[[Այգեշատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Այգեշատ|հղումներ]])||8 |- |[[Անսահմանություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անսահմանություն|հղումներ]])||8 |- |[[Առու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Առու|հղումներ]])||8 |- |[[Արայիկ Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արայիկ Հարությունյան|հղումներ]])||8 |- |[[Արմաշ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմաշ|հղումներ]])||8 |- |[[Արմեն Մարտիրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Մարտիրոսյան|հղումներ]])||8 |- |[[Արմենիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմենիա|հղումներ]])||8 |- |[[Բերեզնիկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերեզնիկի|հղումներ]])||8 |- |[[Բիստրիցա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բիստրիցա|հղումներ]])||8 |- |[[Գանձ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գանձ|հղումներ]])||8 |- |[[Գարագաշյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գարագաշյան|հղումներ]])||8 |- |[[Գույումճյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գույումճյան|հղումներ]])||8 |- |[[Էլբակյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էլբակյան|հղումներ]])||8 |- |[[Թանահատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թանահատ|հղումներ]])||8 |- |[[Ժասմին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժասմին|հղումներ]])||8 |- |[[Ինվերսիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինվերսիա|հղումներ]])||8 |- |[[Իվանգորոդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իվանգորոդ|հղումներ]])||8 |- |[[Լիճք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիճք|հղումներ]])||8 |- |[[Լիմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիմ|հղումներ]])||8 |- |[[Լյուի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լյուի|հղումներ]])||8 |- |[[Խալաթյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խալաթյան|հղումներ]])||8 |- |[[Խանջյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խանջյան|հղումներ]])||8 |- |[[Խնձորուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խնձորուտ|հղումներ]])||8 |- |[[Խուրշուդյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խուրշուդյան|հղումներ]])||8 |- |[[Կիպու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կիպու|հղումներ]])||8 |- |[[Կոլպինո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոլպինո|հղումներ]])||8 |- |[[Կոնսիստորիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնսիստորիա|հղումներ]])||8 |- |[[Կուսակցականություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուսակցականություն|հղումներ]])||8 |- |[[Հարություն Մկրտչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հարություն Մկրտչյան|հղումներ]])||8 |- |[[Մագիստրատուրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մագիստրատուրա|հղումներ]])||8 |- |[[Մակեևկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մակեևկա|հղումներ]])||8 |- |[[Մատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մատ|հղումներ]])||8 |- |[[Մատինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մատինյան|հղումներ]])||8 |- |[[Մեդալիոն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեդալիոն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||8 |- |[[Մուշեղ Մամիկոնյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մուշեղ Մամիկոնյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||8 |- |[[Շաղատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շաղատ|հղումներ]])||8 |- |[[Չիր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չիր|հղումներ]])||8 |- |[[Պետրովսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պետրովսկի շրջան|հղումներ]])||8 |- |[[Պինոկիո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պինոկիո|հղումներ]])||8 |- |[[Ջրհոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջրհոր|հղումներ]])||8 |- |[[Ռոնդո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոնդո|հղումներ]])||8 |- |[[Ռոստոմյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոստոմյան|հղումներ]])||8 |- |[[Սալեմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սալեմ|հղումներ]])||8 |- |[[Սահման]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սահման|հղումներ]])||8 |- |[[Սան Պեդրո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սան Պեդրո|հղումներ]])||8 |- |[[Սառցե դարաշրջան (մուլտֆիլմ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սառցե դարաշրջան (մուլտֆիլմ)|հղումներ]])||8 |- |[[Սերգեյ Ավագյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերգեյ Ավագյան|հղումներ]])||8 |- |[[Սուլա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուլա|հղումներ]])||8 |- |[[Սուրբ Խաչ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Խաչ|հղումներ]])||8 |- |[[Վալի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վալի|հղումներ]])||8 |- |[[Վարդազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդազարյան|հղումներ]])||8 |- |[[Վարդումյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդումյան|հղումներ]])||8 |- |[[Վլադիմիր Նաումով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վլադիմիր Նաումով|հղումներ]])||8 |- |[[Քելբաջարի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քելբաջարի շրջան|հղումներ]])||8 |- |[[The Animals]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/The Animals|հղումներ]])||7 |- |[[Աժդահակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աժդահակ|հղումներ]])||7 |- |[[Առագաստ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Առագաստ|հղումներ]])||7 |- |[[Արգումենտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արգումենտ|հղումներ]])||7 |- |[[Արմեն Գևորգյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Գևորգյան|հղումներ]])||7 |- |[[Արևշատ Ավագյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արևշատ Ավագյան|հղումներ]])||7 |- |[[Բերյոզովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերյոզովկա|հղումներ]])||7 |- |[[Բրոդվեյ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրոդվեյ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||7 |- |[[Գայլաձոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գայլաձոր|հղումներ]])||7 |- |[[Գևորգ Պետրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գևորգ Պետրոսյան|հղումներ]])||7 |- |[[Դունայ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դունայ|հղումներ]])||7 |- |[[Եղոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եղոյան|հղումներ]])||7 |- |[[Ենոքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ենոքյան|հղումներ]])||7 |- |[[Երամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երամյան|հղումներ]])||7 |- |[[Երկանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երկանյան|հղումներ]])||7 |- |[[Էննի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էննի|հղումներ]])||7 |- |[[Թարխանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թարխանյան|հղումներ]])||7 |- |[[Թոսունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոսունյան|հղումներ]])||7 |- |[[Թորգոմյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թորգոմյան|հղումներ]])||7 |- |[[Իմ սիրտը լեռներում է]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իմ սիրտը լեռներում է|հղումներ]])||7 |- |[[Լենա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լենա|հղումներ]])||7 |- |[[Խաչիկ Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խաչիկ Հարությունյան|հղումներ]])||7 |- |[[Խառնարան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խառնարան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||7 |- |[[Կար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կար|հղումներ]])||7 |- |[[Կարախանբեյլի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարախանբեյլի|հղումներ]])||7 |- |[[Կեչուա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կեչուա|հղումներ]])||7 |- |[[Կիչի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կիչի|հղումներ]])||7 |- |[[Կոմպիլյացիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմպիլյացիա|հղումներ]])||7 |- |[[Կռունկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կռունկ|հղումներ]])||7 |- |[[Հաբանդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հաբանդ|հղումներ]])||7 |- |[[Հայկ Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկ Հարությունյան|հղումներ]])||7 |- |[[Հայկ Մարտիրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկ Մարտիրոսյան|հղումներ]])||7 |- |[[Հովվի եկեղեցի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովվի եկեղեցի|հղումներ]])||7 |- |[[Ձորակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ձորակ|հղումներ]])||7 |- |[[Ղանդիլյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղանդիլյան|հղումներ]])||7 |- |[[Ճախարակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ճախարակ|հղումներ]])||7 |- |[[Մարտիրոս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարտիրոս|հղումներ]])||7 |- |[[Մեծշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեծշեն|հղումներ]])||7 |- |[[Միքայել Մանուկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միքայել Մանուկյան|հղումներ]])||7 |- |[[Յուկոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յուկոն|հղումներ]])||7 |- |[[Նամականիշ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նամականիշ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||7 |- |[[Պիժմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պիժմա|հղումներ]])||7 |- |[[Պուկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պուկա|հղումներ]])||7 |- |[[Ռազմիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռազմիկ|հղումներ]])||7 |- |[[Ռեցիդիվ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեցիդիվ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||7 |- |[[Սան Մարտին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սան Մարտին|հղումներ]])||7 |- |[[Սեպ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեպ|հղումներ]])||7 |- |[[Սմբատ Բագրատունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սմբատ Բագրատունի|հղումներ]])||7 |- |[[Սոլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոլ|հղումներ]])||7 |- |[[Սոկոլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոկոլ|հղումներ]])||7 |- |[[Սուրեն Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրեն Սարգսյան|հղումներ]])||7 |- |[[Վահե Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահե Հակոբյան|հղումներ]])||7 |- |[[Վոլխով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վոլխով|հղումներ]])||7 |- |[[Վոլտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վոլտա|հղումներ]])||7 |- |[[Տամբովսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տամբովսկի շրջան|հղումներ]])||7 |- |[[Տեր-Ղազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տեր-Ղազարյան|հղումներ]])||7 |- |[[Տեր-Մինասյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տեր-Մինասյան|հղումներ]])||7 |- |[[Տեր-Պետրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տեր-Պետրոսյան|հղումներ]])||7 |- |[[Ցենտրիֆուգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ցենտրիֆուգ|հղումներ]])||7 |- |[[Քալանթար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քալանթար|հղումներ]])||7 |- |[[Օրանժ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օրանժ|հղումներ]])||7 |- |[[D]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/D|հղումներ]])||6 |- |[[Fun]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Fun|հղումներ]])||6 |- |[[N]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/N|հղումներ]])||6 |- |[[Shine]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Shine|հղումներ]])||6 |- |[[Π]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Π|հղումներ]])||6 |- |[[Աբալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբալյան|հղումներ]])||6 |- |[[Աբեղյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբեղյան|հղումներ]])||6 |- |[[Ադոնց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ադոնց|հղումներ]])||6 |- |[[Ազոխ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ազոխ|հղումներ]])||6 |- |[[Ալեյ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեյ|հղումներ]])||6 |- |[[Ալեքսանդր Զայցև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Զայցև|հղումներ]])||6 |- |[[Ալի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալի|հղումներ]])||6 |- |[[Ախտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ախտա|հղումներ]])||6 |- |[[Աղավնո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղավնո|հղումներ]])||6 |- |[[Աղբուլաղ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղբուլաղ|հղումներ]])||6 |- |[[Ամիրջանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ամիրջանյան|հղումներ]])||6 |- |[[Այնթափ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Այնթափ|հղումներ]])||6 |- |[[Անալոգիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անալոգիա|հղումներ]])||6 |- |[[Անդրանիկ Անդրեասյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անդրանիկ Անդրեասյան|հղումներ]])||6 |- |[[Անդրաշ Ադորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անդրաշ Ադորյան|հղումներ]])||6 |- |[[Աշոտ Խաչատրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Խաչատրյան|հղումներ]])||6 |- |[[Աշոտ Մարտիրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Մարտիրոսյան|հղումներ]])||6 |- |[[Ապարատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ապարատ|հղումներ]])||6 |- |[[Ավագյանց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավագյանց|հղումներ]])||6 |- |[[Արթուր Ալեքսանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արթուր Ալեքսանյան|հղումներ]])||6 |- |[[Արթուրը և Ուրդալակի վրեժը]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արթուրը և Ուրդալակի վրեժը|հղումներ]])||6 |- |[[Արլինգտոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արլինգտոն|հղումներ]])||6 |- |[[Արսեն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արսեն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Արփի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արփի|հղումներ]])||6 |- |[[Բեյլերյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բեյլերյան|հղումներ]])||6 |- |[[Բերդաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերդաշեն|հղումներ]])||6 |- |[[Բրան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրան|հղումներ]])||6 |- |[[ԳԴՀ (հապավում) (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ԳԴՀ (հապավում) (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Գաբրիել Տեր-Միքելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գաբրիել Տեր-Միքելյան|հղումներ]])||6 |- |[[Գագիկ Խաչատրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գագիկ Խաչատրյան|հղումներ]])||6 |- |[[Գարդմանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գարդմանք|հղումներ]])||6 |- |[[Գարեգին Հովսեփյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գարեգին Հովսեփյան|հղումներ]])||6 |- |[[Գլինկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գլինկա|հղումներ]])||6 |- |[[Գուրգեն Գաբրիելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուրգեն Գաբրիելյան|հղումներ]])||6 |- |[[Գրիգոր Վ. Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգոր Վ. Գրիգորյան|հղումներ]])||6 |- |[[Դարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դարյան|հղումներ]])||6 |- |[[Դովլաթյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դովլաթյան|հղումներ]])||6 |- |[[Ելովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ելովկա|հղումներ]])||6 |- |[[Երանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երանյան|հղումներ]])||6 |- |[[Զարյա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զարյա|հղումներ]])||6 |- |[[Թամազյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թամազյան|հղումներ]])||6 |- |[[Թեքեյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թեքեյան|հղումներ]])||6 |- |[[Թոնդրակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոնդրակ|հղումներ]])||6 |- |[[Թևոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թևոսյան|հղումներ]])||6 |- |[[Ժամկոչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժամկոչյան|հղումներ]])||6 |- |[[Լաբրադոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լաբրադոր|հղումներ]])||6 |- |[[Լալայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լալայան|հղումներ]])||6 |- |[[Լևոն Քոչարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Քոչարյան|հղումներ]])||6 |- |[[Ծովք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծովք|հղումներ]])||6 |- |[[Կաթնատու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կաթնատու|հղումներ]])||6 |- |[[Կալիստո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կալիստո|հղումներ]])||6 |- |[[Կանցոն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կանցոն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Կառլոս V]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլոս V|հղումներ]])||6 |- |[[Կարակոլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարակոլ|հղումներ]])||6 |- |[[Կյուրոս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կյուրոս|հղումներ]])||6 |- |[[Կոմիներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմիներ|հղումներ]])||6 |- |[[Կոմունիստ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմունիստ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Կոմպոզիցիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմպոզիցիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Կոմսություն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմսություն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Կուլոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուլոն|հղումներ]])||6 |- |[[Հակոբջանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հակոբջանյան|հղումներ]])||6 |- |[[Հայաստանի կոմունիստական կուսակցություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայաստանի կոմունիստական կուսակցություն|հղումներ]])||6 |- |[[Հայրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայրյան|հղումներ]])||6 |- |[[Հենրի III]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հենրի III|հղումներ]])||6 |- |[[Հին աստվածներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հին աստվածներ|հղումներ]])||6 |- |[[Հնչյունաշար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հնչյունաշար|հղումներ]])||6 |- |[[Հովհաննես Դավթյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես Դավթյան|հղումներ]])||6 |- |[[Հովհաննես Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես Հարությունյան|հղումներ]])||6 |- |[[Մազուրկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մազուրկա|հղումներ]])||6 |- |[[Նորագյուղ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նորագյուղ|հղումներ]])||6 |- |[[Ոսկեհատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ոսկեհատ|հղումներ]])||6 |- |[[Ուտոպիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուտոպիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Ուրծ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուրծ|հղումներ]])||6 |- |[[Պլաստիկություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պլաստիկություն|հղումներ]])||6 |- |[[Պոժյոգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոժյոգ|հղումներ]])||6 |- |[[Պրոլետար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պրոլետար|հղումներ]])||6 |- |[[Ջանիբեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջանիբեկյան|հղումներ]])||6 |- |[[Ռեմբրանդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեմբրանդ|հղումներ]])||6 |- |[[Սահակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սահակ|հղումներ]])||6 |- |[[Սամվել Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Հարությունյան|հղումներ]])||6 |- |[[Սամվել Պետրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Պետրոսյան|հղումներ]])||6 |- |[[Սանոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սանոյան|հղումներ]])||6 |- |[[Սառնաղբյուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սառնաղբյուր|հղումներ]])||6 |- |[[Սեյմ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեյմ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Սիմեոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիմեոն|հղումներ]])||6 |- |[[Սիսակյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիսակյան|հղումներ]])||6 |- |[[Սիրունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիրունյան|հղումներ]])||6 |- |[[Ստերեո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստերեո|հղումներ]])||6 |- |[[Ստեփան Կուրտիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստեփան Կուրտիկյան|հղումներ]])||6 |- |[[Սևքար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սևքար|հղումներ]])||6 |- |[[Վարդան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդան|հղումներ]])||6 |- |[[Վարդան Խաչատրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդան Խաչատրյան|հղումներ]])||6 |- |[[Վիշերա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիշերա|հղումներ]])||6 |- |[[Վուկտիլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վուկտիլ|հղումներ]])||6 |- |[[Տանձատափ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տանձատափ|հղումներ]])||6 |- |[[Տեր-Սահակյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տեր-Սահակյան|հղումներ]])||6 |- |[[Ցասում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ցասում|հղումներ]])||6 |- |[[Ցենտրիֆուգ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ցենտրիֆուգ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||6 |- |[[Փիլոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փիլոյան|հղումներ]])||6 |- |[[Օպերայի ուրվականը]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օպերայի ուրվականը|հղումներ]])||6 |- |[[Ֆրիդրիխ I]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆրիդրիխ I|հղումներ]])||6 |- |[[Fortune]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Fortune|հղումներ]])||5 |- |[[Աբդալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբդալյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ազոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ազոյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ալբերտ Մկրտչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալբերտ Մկրտչյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ալեքսանդր Լևոնի Միքայելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Լևոնի Միքայելյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ալեքսանդր Վասիլև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Վասիլև|հղումներ]])||5 |- |[[Ալեքսանդր Ֆադեև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Ֆադեև|հղումներ]])||5 |- |[[Աղբակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղբակ|հղումներ]])||5 |- |[[Աղի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղի|հղումներ]])||5 |- |[[Ամեն ինչի տեսություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ամեն ինչի տեսություն|հղումներ]])||5 |- |[[Այսեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Այսեն|հղումներ]])||5 |- |[[Այրի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Այրի|հղումներ]])||5 |- |[[Անոմալիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անոմալիա|հղումներ]])||5 |- |[[Աշոտ Բագրատունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Բագրատունի|հղումներ]])||5 |- |[[Աշոտ Բագրատունի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Բագրատունի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Արթուր Մկրտչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արթուր Մկրտչյան|հղումներ]])||5 |- |[[Արթուր Պետրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արթուր Պետրոսյան|հղումներ]])||5 |- |[[Արմեն Մկրտչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Մկրտչյան|հղումներ]])||5 |- |[[Արմենյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմենյան|հղումներ]])||5 |- |[[Արևիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արևիկ|հղումներ]])||5 |- |[[Բախ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բախ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Բախշյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բախշյան|հղումներ]])||5 |- |[[Բախչինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բախչինյան|հղումներ]])||5 |- |[[Բանգոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բանգոր|հղումներ]])||5 |- |[[Բանտու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բանտու|հղումներ]])||5 |- |[[Բաշինջաղյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բաշինջաղյան|հղումներ]])||5 |- |[[Բաս (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բաս (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Բելայա Ցերկով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բելայա Ցերկով|հղումներ]])||5 |- |[[Բեշիկթաշ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բեշիկթաշ|հղումներ]])||5 |- |[[Բոնիտու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոնիտու|հղումներ]])||5 |- |[[Բրեյգել]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրեյգել|հղումներ]])||5 |- |[[Բրոդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրոդ|հղումներ]])||5 |- |[[Գասապյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գասապյան|հղումներ]])||5 |- |[[Գեղաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեղաշեն|հղումներ]])||5 |- |[[Գոհար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գոհար|հղումներ]])||5 |- |[[Գորոդեց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գորոդեց|հղումներ]])||5 |- |[[Գևորգ Կարապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գևորգ Կարապետյան|հղումներ]])||5 |- |[[Դավիթ Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ Հակոբյան|հղումներ]])||5 |- |[[Դավիթ Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ Հովհաննիսյան|հղումներ]])||5 |- |[[Դատարան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դատարան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Դիլանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դիլանյան|հղումներ]])||5 |- |[[Դիվան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դիվան|հղումներ]])||5 |- |[[Դիքլորէթան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դիքլորէթան|հղումներ]])||5 |- |[[Դրախմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դրախմա|հղումներ]])||5 |- |[[Դրախմա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դրախմա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Եդիգարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եդիգարյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ելենովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ելենովկա|հղումներ]])||5 |- |[[Ելնյա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ելնյա|հղումներ]])||5 |- |[[Եղիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եղիկյան|հղումներ]])||5 |- |[[Եղյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եղյան|հղումներ]])||5 |- |[[Եփրեմյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եփրեմյան|հղումներ]])||5 |- |[[Էլոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էլոյան|հղումներ]])||5 |- |[[Թազաքենդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թազաքենդ|հղումներ]])||5 |- |[[Թալալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թալալյան|հղումներ]])||5 |- |[[Թախտաջյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թախտաջյան|հղումներ]])||5 |- |[[Թահմիզյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թահմիզյան|հղումներ]])||5 |- |[[Թավադյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թավադյան|հղումներ]])||5 |- |[[Թերլեմեզյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թերլեմեզյան|հղումներ]])||5 |- |[[Թոփալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոփալյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ինյա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինյա|հղումներ]])||5 |- |[[Իսկանդարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսկանդարյան|հղումներ]])||5 |- |[[Լադոգա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լադոգա|հղումներ]])||5 |- |[[Լոգո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լոգո|հղումներ]])||5 |- |[[Լոպ Յու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լոպ Յու|հղումներ]])||5 |- |[[Լունա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լունա|հղումներ]])||5 |- |[[Լուսարձակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լուսարձակ|հղումներ]])||5 |- |[[Լևոն Բարսեղյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Բարսեղյան|հղումներ]])||5 |- |[[Լևոն Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Սարգսյան|հղումներ]])||5 |- |[[Խաթաբալա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խաթաբալա|հղումներ]])||5 |- |[[Խանզադյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խանզադյան|հղումներ]])||5 |- |[[Խարիսխ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խարիսխ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Խնածախ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խնածախ|հղումներ]])||5 |- |[[Խոսնակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խոսնակ|հղումներ]])||5 |- |[[Ծոբոփոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծոբոփոր|հղումներ]])||5 |- |[[Ծովինար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծովինար|հղումներ]])||5 |- |[[Կաթողիկե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կաթողիկե|հղումներ]])||5 |- |[[Կամենեց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կամենեց|հղումներ]])||5 |- |[[Կապելա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կապելա|հղումներ]])||5 |- |[[Կառլ II]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ II|հղումներ]])||5 |- |[[Կարեն Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարեն Գրիգորյան|հղումներ]])||5 |- |[[Կարլ V]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարլ V|հղումներ]])||5 |- |[[Կարմիր վանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարմիր վանք|հղումներ]])||5 |- |[[Կիլիկյան Հայաստան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կիլիկյան Հայաստան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Կիվի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կիվի|հղումներ]])||5 |- |[[Կլին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կլին|հղումներ]])||5 |- |[[Կծու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կծու|հղումներ]])||5 |- |[[Կոլիմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոլիմա|հղումներ]])||5 |- |[[Կուտակիչ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուտակիչ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[ՀԱԿ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ՀԱԿ|հղումներ]])||5 |- |[[Հայոց ազգային խորհուրդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայոց ազգային խորհուրդ|հղումներ]])||5 |- |[[Հայրումյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայրումյան|հղումներ]])||5 |- |[[Հովհաննես Լազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես Լազարյան|հղումներ]])||5 |- |[[Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննիսյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ղարաբաղ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղարաբաղ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Մալայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մալայա|հղումներ]])||5 |- |[[Մանասերյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանասերյան|հղումներ]])||5 |- |[[Մարգարե (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարգարե (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Մարտիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարտիկ|հղումներ]])||5 |- |[[Մարտիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարտիկյան|հղումներ]])||5 |- |[[Մեժլումյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեժլումյան|հղումներ]])||5 |- |[[Մելոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մելոյան|հղումներ]])||5 |- |[[Մերի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մերի|հղումներ]])||5 |- |[[Միլա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միլա|հղումներ]])||5 |- |[[Մինաս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մինաս|հղումներ]])||5 |- |[[Մոդուլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մոդուլ|հղումներ]])||5 |- |[[Մոնտաժ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մոնտաժ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Յուկատան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յուկատան|հղումներ]])||5 |- |[[Նավակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նավակ|հղումներ]])||5 |- |[[Նուար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նուար|հղումներ]])||5 |- |[[Շառոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շառոյան|հղումներ]])||5 |- |[[Շրջափակում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շրջափակում|հղումներ]])||5 |- |[[Չապնի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չապնի|հղումներ]])||5 |- |[[Պոպովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոպովկա|հղումներ]])||5 |- |[[Պրուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պրուտ|հղումներ]])||5 |- |[[Ջանփոլադյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջանփոլադյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ջեքսոնվիլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջեքսոնվիլ|հղումներ]])||5 |- |[[Ռեգիստր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեգիստր|հղումներ]])||5 |- |[[Ռոբերտ Արզումանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոբերտ Արզումանյան|հղումներ]])||5 |- |[[Ռուբեն Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռուբեն Գրիգորյան|հղումներ]])||5 |- |[[Սամվել Մուրադյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Մուրադյան|հղումներ]])||5 |- |[[Սարգիս Մարտիրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարգիս Մարտիրոսյան|հղումներ]])||5 |- |[[Սարիբեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարիբեկյան|հղումներ]])||5 |- |[[Սեմերջյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեմերջյան|հղումներ]])||5 |- |[[Սերգեյ Գերասիմով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերգեյ Գերասիմով|հղումներ]])||5 |- |[[Սիլլա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիլլա|հղումներ]])||5 |- |[[Սինան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սինան|հղումներ]])||5 |- |[[Սիրետ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիրետ|հղումներ]])||5 |- |[[Սողոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սողոյան|հղումներ]])||5 |- |[[Սուբստրատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուբստրատ|հղումներ]])||5 |- |[[Սուբստրատ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուբստրատ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Սուրբ Թորոս (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Թորոս (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Վալենսիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վալենսիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Վահանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահանյան|հղումներ]])||5 |- |[[Վարդաբլուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդաբլուր|հղումներ]])||5 |- |[[Վարդան Բաղիշեցի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդան Բաղիշեցի|հղումներ]])||5 |- |[[Վարիացիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարիացիա|հղումներ]])||5 |- |[[Վերադարձ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վերադարձ|հղումներ]])||5 |- |[[Վոյ Վոժ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վոյ Վոժ|հղումներ]])||5 |- |[[Տանձուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տանձուտ|հղումներ]])||5 |- |[[Տեր-Գաբրիելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տեր-Գաբրիելյան|հղումներ]])||5 |- |[[Տիգրան Դավթյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրան Դավթյան|հղումներ]])||5 |- |[[Տղամարդիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տղամարդիկ|հղումներ]])||5 |- |[[Րաֆֆի Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Րաֆֆի Հովհաննիսյան|հղումներ]])||5 |- |[[Օկտյաբրսկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օկտյաբրսկի|հղումներ]])||5 |- |[[Օրեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օրեր|հղումներ]])||5 |- |[[Օրջոնիկիձե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օրջոնիկիձե|հղումներ]])||5 |- |[[Ֆերդինանդ I]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆերդինանդ I|հղումներ]])||5 |- |[[Ֆլեշ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆլեշ|հղումներ]])||5 |- |[[Ֆուա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆուա|հղումներ]])||5 |- |[[Ֆուտբոլ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆուտբոլ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||5 |- |[[Heroes]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Heroes|հղումներ]])||4 |- |[[Orange]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Orange|հղումներ]])||4 |- |[[Stay]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Stay|հղումներ]])||4 |- |[[Wings]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Wings|հղումներ]])||4 |- |[[Աբգարիոսներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբգարիոսներ|հղումներ]])||4 |- |[[Աբուլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբուլ|հղումներ]])||4 |- |[[Ադալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ադալյան|հղումներ]])||4 |- |[[Աթանեսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աթանեսյան|հղումներ]])||4 |- |[[Ալեքսանդր Մելիք-Փաշայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Մելիք-Փաշայան|հղումներ]])||4 |- |[[Ակնա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակնա|հղումներ]])||4 |- |[[Ակներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակներ|հղումներ]])||4 |- |[[Աղամալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղամալյան|հղումներ]])||4 |- |[[Աղասարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղասարյան|հղումներ]])||4 |- |[[Աղավնաձոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղավնաձոր|հղումներ]])||4 |- |[[Ամարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ամարյան|հղումներ]])||4 |- |[[Անտառաբուծություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անտառաբուծություն|հղումներ]])||4 |- |[[Անտոֆագաստա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անտոֆագաստա|հղումներ]])||4 |- |[[Առաքել]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Առաքել|հղումներ]])||4 |- |[[Առաքել Առաքելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Առաքել Առաքելյան|հղումներ]])||4 |- |[[Առե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Առե|հղումներ]])||4 |- |[[Աստարա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աստարա|հղումներ]])||4 |- |[[Աստվածածին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աստվածածին|հղումներ]])||4 |- |[[Ասք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ասք|հղումներ]])||4 |- |[[Ավանգարդ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավանգարդ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Արթուր Մանուկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արթուր Մանուկյան|հղումներ]])||4 |- |[[Արմեն Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Գրիգորյան|հղումներ]])||4 |- |[[Արմեն Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Հովհաննիսյան|հղումներ]])||4 |- |[[Արտագերս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արտագերս|հղումներ]])||4 |- |[[Արտաշես Աբրահամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արտաշես Աբրահամյան|հղումներ]])||4 |- |[[Բաբա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բաբա|հղումներ]])||4 |- |[[Բաբալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բաբալյան|հղումներ]])||4 |- |[[Բազիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բազիկյան|հղումներ]])||4 |- |[[Բավրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բավրա|հղումներ]])||4 |- |[[Բլդան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բլդան|հղումներ]])||4 |- |[[Բլուր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բլուր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Բոգդանովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոգդանովկա|հղումներ]])||4 |- |[[Բորոդինո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բորոդինո|հղումներ]])||4 |- |[[Բրենո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրենո|հղումներ]])||4 |- |[[Գալար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գալար|հղումներ]])||4 |- |[[Գալիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գալիկյան|հղումներ]])||4 |- |[[Գեղարդավանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեղարդավանք|հղումներ]])||4 |- |[[Գոյա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գոյա|հղումներ]])||4 |- |[[Գրիգոր Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգոր Հակոբյան|հղումներ]])||4 |- |[[Դա Վինչիի ծածկագիրը]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դա Վինչիի ծածկագիրը|հղումներ]])||4 |- |[[Դահնա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դահնա|հղումներ]])||4 |- |[[Դասակարգում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դասակարգում|հղումներ]])||4 |- |[[Դավիթ Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ Հարությունյան|հղումներ]])||4 |- |[[Դավիթ Վարդանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ Վարդանյան|հղումներ]])||4 |- |[[Դերիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դերիկ|հղումներ]])||4 |- |[[Դոստոևսկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոստոևսկի|հղումներ]])||4 |- |[[Դորոգոբուժ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դորոգոբուժ|հղումներ]])||4 |- |[[Դրախտիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դրախտիկ|հղումներ]])||4 |- |[[Եկավյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եկավյան|հղումներ]])||4 |- |[[Եղեգնուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եղեգնուտ|հղումներ]])||4 |- |[[Եղիյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եղիյան|հղումներ]])||4 |- |[[Ենգոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ենգոյան|հղումներ]])||4 |- |[[Եպիսկոպոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եպիսկոպոսյան|հղումներ]])||4 |- |[[Երանոս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երանոս|հղումներ]])||4 |- |[[Զանգակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զանգակ|հղումներ]])||4 |- |[[Զանգեզուր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զանգեզուր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Զաքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զաքյան|հղումներ]])||4 |- |[[Զեյթունի ապստամբություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զեյթունի ապստամբություն|հղումներ]])||4 |- |[[Էդուարդ Միրզոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էդուարդ Միրզոյան|հղումներ]])||4 |- |[[Էլիբեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էլիբեկյան|հղումներ]])||4 |- |[[Էմմի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էմմի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Թամանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թամանյան|հղումներ]])||4 |- |[[Թառայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թառայան|հղումներ]])||4 |- |[[Թարվերդյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թարվերդյան|հղումներ]])||4 |- |[[Թերզիբաշյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թերզիբաշյան|հղումներ]])||4 |- |[[Թորոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թորոյան|հղումներ]])||4 |- |[[Թութունջյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թութունջյան|հղումներ]])||4 |- |[[Թունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թունյան|հղումներ]])||4 |- |[[Թուրք-պարսկական պատերազմ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թուրք-պարսկական պատերազմ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Թոփուզյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոփուզյան|հղումներ]])||4 |- |[[Թոքմաջյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոքմաջյան|հղումներ]])||4 |- |[[Ժամանակակից արվեստի թանգարան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժամանակակից արվեստի թանգարան|հղումներ]])||4 |- |[[Ժամհարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժամհարյան|հղումներ]])||4 |- |[[Իմպերիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իմպերիա|հղումներ]])||4 |- |[[Իսաբեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսաբեկյան|հղումներ]])||4 |- |[[Իսայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսայան|հղումներ]])||4 |- |[[Իսկրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսկրա|հղումներ]])||4 |- |[[Իսպիրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսպիրյան|հղումներ]])||4 |- |[[Իվանով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իվանով|հղումներ]])||4 |- |[[Իրպեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իրպեն|հղումներ]])||4 |- |[[Լադոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լադոն|հղումներ]])||4 |- |[[Լուսաղբյուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լուսաղբյուր|հղումներ]])||4 |- |[[Ծաղկաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծաղկաշեն|հղումներ]])||4 |- |[[Ծաղկավան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծաղկավան|հղումներ]])||4 |- |[[Ծիրանավոր եկեղեցի (Աշտարակ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծիրանավոր եկեղեցի (Աշտարակ)|հղումներ]])||4 |- |[[Կաթնաղբյուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կաթնաղբյուր|հղումներ]])||4 |- |[[Կամեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կամեն|հղումներ]])||4 |- |[[Կանչ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կանչ|հղումներ]])||4 |- |[[Կանտոն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կանտոն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Կապիկների մոլորակը]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կապիկների մոլորակը|հղումներ]])||4 |- |[[Կառլոս I]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլոս I|հղումներ]])||4 |- |[[Կատյուշա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կատյուշա|հղումներ]])||4 |- |[[Կարասու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարասու|հղումներ]])||4 |- |[[Կարլոս VI]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարլոս VI|հղումներ]])||4 |- |[[Կարմիր վանք (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարմիր վանք (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Կարմրաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարմրաշեն|հղումներ]])||4 |- |[[Կլավիր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կլավիր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Կոնտինուում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնտինուում|հղումներ]])||4 |- |[[Կոռելյացիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոռելյացիա|հղումներ]])||4 |- |[[Կորի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կորի|հղումներ]])||4 |- |[[Կույս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կույս|հղումներ]])||4 |- |[[Կրասնոգվարդեյսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կրասնոգվարդեյսկի շրջան|հղումներ]])||4 |- |[[Համայնք (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Համայնք (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Հայկաբերդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկաբերդ|հղումներ]])||4 |- |[[Հաշվարկման համակարգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հաշվարկման համակարգ|հղումներ]])||4 |- |[[Հատիս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հատիս|հղումներ]])||4 |- |[[Հարթաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հարթաշեն|հղումներ]])||4 |- |[[Հինդու (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հինդու (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Ղազան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղազան|հղումներ]])||4 |- |[[Մակագիր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մակագիր|հղումներ]])||4 |- |[[Մանարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանարյան|հղումներ]])||4 |- |[[Մանտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանտա|հղումներ]])||4 |- |[[Մարմարա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարմարա|հղումներ]])||4 |- |[[Մարուխյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարուխյան|հղումներ]])||4 |- |[[Մարջանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարջանյան|հղումներ]])||4 |- |[[Մեծն Գեթսբին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեծն Գեթսբին|հղումներ]])||4 |- |[[Մեկենաս (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեկենաս (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Միքայել]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միքայել|հղումներ]])||4 |- |[[Մուշեղ Մամիկոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մուշեղ Մամիկոնյան|հղումներ]])||4 |- |[[Յասնայա Պոլյանա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յասնայա Պոլյանա|հղումներ]])||4 |- |[[Նաղաշյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նաղաշյան|հղումներ]])||4 |- |[[Նարեկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նարեկ|հղումներ]])||4 |- |[[Նարին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նարին|հղումներ]])||4 |- |[[Նեոռեալիզմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նեոռեալիզմ|հղումներ]])||4 |- |[[Ներկարար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ներկարար|հղումներ]])||4 |- |[[Նորաշեն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նորաշեն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Շաթիրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շաթիրյան|հղումներ]])||4 |- |[[Շանթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շանթ|հղումներ]])||4 |- |[[Շեքի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շեքի|հղումներ]])||4 |- |[[Շույա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շույա|հղումներ]])||4 |- |[[Չաքրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չաքրյան|հղումներ]])||4 |- |[[Չոլաքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չոլաքյան|հղումներ]])||4 |- |[[Պավել Ալեքսանդրով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պավել Ալեքսանդրով|հղումներ]])||4 |- |[[Պատանի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պատանի|հղումներ]])||4 |- |[[Պարտեզ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարտեզ|հղումներ]])||4 |- |[[Պերեկոպ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պերեկոպ|հղումներ]])||4 |- |[[Պերվոմայսկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պերվոմայսկ|հղումներ]])||4 |- |[[Պոլիմորֆիզմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոլիմորֆիզմ|հղումներ]])||4 |- |[[Պոնսեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոնսեն|հղումներ]])||4 |- |[[Պուշկինո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պուշկինո|հղումներ]])||4 |- |[[Ջեջու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջեջու|հղումներ]])||4 |- |[[Ջրահարսը]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջրահարսը|հղումներ]])||4 |- |[[Ռաֆայելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռաֆայելյան|հղումներ]])||4 |- |[[Ռեգիստր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեգիստր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Ռեչիցա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեչիցա|հղումներ]])||4 |- |[[Ռուբեն Վարդանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռուբեն Վարդանյան|հղումներ]])||4 |- |[[Սալաթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սալաթ|հղումներ]])||4 |- |[[Սամվել Բաբայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Բաբայան|հղումներ]])||4 |- |[[Սանտա Ռոսա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սանտա Ռոսա|հղումներ]])||4 |- |[[Սասովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սասովո|հղումներ]])||4 |- |[[Սարալանջ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարալանջ|հղումներ]])||4 |- |[[Սարգիս Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարգիս Հովհաննիսյան|հղումներ]])||4 |- |[[Սարգիս Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարգիս Սարգսյան|հղումներ]])||4 |- |[[Սերենադ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերենադ|հղումներ]])||4 |- |[[Սեփականազրկում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեփականազրկում|հղումներ]])||4 |- |[[Սիդրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիդրա|հղումներ]])||4 |- |[[Սլավգորոդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սլավգորոդ|հղումներ]])||4 |- |[[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի|հղումներ]])||4 |- |[[Սուրբ Նիկողայոս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Նիկողայոս|հղումներ]])||4 |- |[[Սուրեն Ստեփանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրեն Ստեփանյան|հղումներ]])||4 |- |[[Սպենդիարյան փողոց (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սպենդիարյան փողոց (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Սպիով դեմքը]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սպիով դեմքը|հղումներ]])||4 |- |[[Սպիրիտուալիզմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սպիրիտուալիզմ|հղումներ]])||4 |- |[[Սպիրիտուալիզմ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սպիրիտուալիզմ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Ստատուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստատուտ|հղումներ]])||4 |- |[[Ստուդիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստուդիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Վահան Միրաքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահան Միրաքյան|հղումներ]])||4 |- |[[Վարազ-Տիրոց Բագրատունի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարազ-Տիրոց Բագրատունի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Վարդան Ղուկասյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդան Ղուկասյան|հղումներ]])||4 |- |[[Վարդևանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդևանյան|հղումներ]])||4 |- |[[Վարիացիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարիացիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Վենետներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վենետներ|հղումներ]])||4 |- |[[Վետերան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վետերան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Վերամարմնավորում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վերամարմնավորում|հղումներ]])||4 |- |[[Վիկտորիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիկտորիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Վոստոկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վոստոկ|հղումներ]])||4 |- |[[Տամբուրին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տամբուրին|հղումներ]])||4 |- |[[Տան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տան|հղումներ]])||4 |- |[[Տիգրան Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրան Հովհաննիսյան|հղումներ]])||4 |- |[[Տիգրան արքա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրան արքա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Տոնապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տոնապետյան|հղումներ]])||4 |- |[[Տրոիցկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տրոիցկ|հղումներ]])||4 |- |[[Փասիս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փասիս|հղումներ]])||4 |- |[[Փորձ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փորձ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Քաղցած խաղեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քաղցած խաղեր|հղումներ]])||4 |- |[[Քոչինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քոչինյան|հղումներ]])||4 |- |[[Օկտյաբրսկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օկտյաբրսկ|հղումներ]])||4 |- |[[Օտյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օտյան|հղումներ]])||4 |- |[[Ֆանտազիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆանտազիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||4 |- |[[Ֆատիմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆատիմա|հղումներ]])||4 |- |[[300 սպարտացիներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/300 սպարտացիներ|հղումներ]])||3 |- |[[ATV]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ATV|հղումներ]])||3 |- |[[Problem]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Problem|հղումներ]])||3 |- |[[The Game]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/The Game|հղումներ]])||3 |- |[[Աբայ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբայ|հղումներ]])||3 |- |[[Աբաջիև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբաջիև|հղումներ]])||3 |- |[[Ագրակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ագրակ|հղումներ]])||3 |- |[[Ադա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ադա|հղումներ]])||3 |- |[[Ադդարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ադդարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ազդարար (թերթ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ազդարար (թերթ)|հղումներ]])||3 |- |[[Ազնաուրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ազնաուրյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ալգոլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալգոլ|հղումներ]])||3 |- |[[Ալտերացիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալտերացիա|հղումներ]])||3 |- |[[Ակսու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակսու|հղումներ]])||3 |- |[[Աղեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղեկյան|հղումներ]])||3 |- |[[Աղթամար (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղթամար (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Աղսու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղսու|հղումներ]])||3 |- |[[Ամալթեա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ամալթեա|հղումներ]])||3 |- |[[Անապատ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անապատ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Անասյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անասյան|հղումներ]])||3 |- |[[Անգլո-աֆղանական պատերազմներ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անգլո-աֆղանական պատերազմներ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Անկախության հրապարակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անկախության հրապարակ|հղումներ]])||3 |- |[[Անտագոնիզմ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անտագոնիզմ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Աշոտ Ադամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Ադամյան|հղումներ]])||3 |- |[[Աշոտ Ալեքսանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Ալեքսանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Աշոտ Արծրունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Արծրունի|հղումներ]])||3 |- |[[Աշոտ Մելքոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Մելքոնյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ապշերոնի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ապշերոնի շրջան|հղումներ]])||3 |- |[[Աստվածատրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աստվածատրյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արաբա-իսրայելական պատերազմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արաբա-իսրայելական պատերազմ|հղումներ]])||3 |- |[[Արաբեսկ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արաբեսկ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Արամ Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արամ Գրիգորյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արեշյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արեշյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արիստակես Գրիչ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արիստակես Գրիչ|հղումներ]])||3 |- |[[Արմեն Դանիելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Դանիելյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արմեն Համբարձումյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Համբարձումյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արմեն Նազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Նազարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արշալույս Մարգարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արշալույս Մարգարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արսեն Մելիքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արսեն Մելիքյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արտաշես Առաքելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արտաշես Առաքելյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արտաշես Հովսեփյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արտաշես Հովսեփյան|հղումներ]])||3 |- |[[Արտյոմովսկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արտյոմովսկ|հղումներ]])||3 |- |[[Բագրատյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բագրատյան|հղումներ]])||3 |- |[[Բալոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բալոյան|հղումներ]])||3 |- |[[Բայաթյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բայաթյան|հղումներ]])||3 |- |[[Բանիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բանիկ|հղումներ]])||3 |- |[[Բերեզինա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերեզինա|հղումներ]])||3 |- |[[Բերոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերոյան|հղումներ]])||3 |- |[[Բեքարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բեքարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Բոյախչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոյախչյան|հղումներ]])||3 |- |[[Բորիսով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բորիսով|հղումներ]])||3 |- |[[Բորովիչի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բորովիչի|հղումներ]])||3 |- |[[Բուշ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բուշ|հղումներ]])||3 |- |[[Բուշ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բուշ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Գաբուզյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գաբուզյան|հղումներ]])||3 |- |[[Գամպուրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գամպուրյան|հղումներ]])||3 |- |[[Գառնի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գառնի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Գեղասար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեղասար|հղումներ]])||3 |- |[[Գեորգի Ծերեթելի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեորգի Ծերեթելի|հղումներ]])||3 |- |[[Գիքոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գիքոր|հղումներ]])||3 |- |[[Գնդաձև կայծակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գնդաձև կայծակ|հղումներ]])||3 |- |[[Գոլովինո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գոլովինո|հղումներ]])||3 |- |[[Գոմցյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գոմցյան|հղումներ]])||3 |- |[[Գուսյատին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուսյատին|հղումներ]])||3 |- |[[Գրիգոր Առաքելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգոր Առաքելյան|հղումներ]])||3 |- |[[Գրիգոր Մամիկոնյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգոր Մամիկոնյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Գրիգոր Մկրտչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգոր Մկրտչյան|հղումներ]])||3 |- |[[Գևորգ Գևորգյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գևորգ Գևորգյան|հղումներ]])||3 |- |[[Դադար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դադար|հղումներ]])||3 |- |[[Դաշտադեմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դաշտադեմ|հղումներ]])||3 |- |[[Դաշտաքար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դաշտաքար|հղումներ]])||3 |- |[[Դավիթ Սաֆարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ Սաֆարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Դեսնա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեսնա|հղումներ]])||3 |- |[[Դյուրտյուլի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դյուրտյուլի|հղումներ]])||3 |- |[[Դոնեցկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոնեցկի|հղումներ]])||3 |- |[[Դու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դու|հղումներ]])||3 |- |[[Դպրություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դպրություն|հղումներ]])||3 |- |[[Եզեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եզեկյան|հղումներ]])||3 |- |[[Եկմալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եկմալյան|հղումներ]])||3 |- |[[Երանոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երանոսյան|հղումներ]])||3 |- |[[Եփրիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եփրիկյան|հղումներ]])||3 |- |[[Զավեն Վարդանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զավեն Վարդանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Զաքոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զաքոյան|հղումներ]])||3 |- |[[Զբրուչ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զբրուչ|հղումներ]])||3 |- |[[Զգայունակություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զգայունակություն|հղումներ]])||3 |- |[[Զեյթունցյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զեյթունցյան|հղումներ]])||3 |- |[[Էդուարդ Աբրահամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էդուարդ Աբրահամյան|հղումներ]])||3 |- |[[Էդուարդ Ղազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էդուարդ Ղազարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Էմինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էմինյան|հղումներ]])||3 |- |[[Էսպերանսա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էսպերանսա|հղումներ]])||3 |- |[[Էրոզիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էրոզիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Թագուհի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թագուհի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Թաթիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թաթիկյան|հղումներ]])||3 |- |[[Թահմազյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թահմազյան|հղումներ]])||3 |- |[[Թամամշյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թամամշյան|հղումներ]])||3 |- |[[Թավրիզյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թավրիզյան|հղումներ]])||3 |- |[[Թարխան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թարխան|հղումներ]])||3 |- |[[Թարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Թեստ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թեստ|հղումներ]])||3 |- |[[Թիրյաքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թիրյաքյան|հղումներ]])||3 |- |[[Թորամանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թորամանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Թուղթ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թուղթ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Թրյանց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թրյանց|հղումներ]])||3 |- |[[Ժակ Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժակ Հակոբյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ժայռը]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժայռը|հղումներ]])||3 |- |[[Ժիրայր Վարդանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժիրայր Վարդանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Իդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իդա|հղումներ]])||3 |- |[[Ինճիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինճիկյան|հղումներ]])||3 |- |[[Իսախանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսախանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Իր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իր|հղումներ]])||3 |- |[[Լազարև (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լազարև (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Լամար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լամար|հղումներ]])||3 |- |[[Լայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լայա|հղումներ]])||3 |- |[[Լանդստինգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լանդստինգ|հղումներ]])||3 |- |[[Լիստվենիչնայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիստվենիչնայա|հղումներ]])||3 |- |[[Լիտորալ Սուլի գավառ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիտորալ Սուլի գավառ|հղումներ]])||3 |- |[[Լոզովայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լոզովայա|հղումներ]])||3 |- |[[Լևոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն|հղումներ]])||3 |- |[[Լևոն Աբրահամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Աբրահամյան|հղումներ]])||3 |- |[[Լևոն Հայրապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Հայրապետյան|հղումներ]])||3 |- |[[Լևոն Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Հարությունյան|հղումներ]])||3 |- |[[Խաղաղօվկիանոսյան դիվիզիոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խաղաղօվկիանոսյան դիվիզիոն|հղումներ]])||3 |- |[[Խարս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խարս|հղումներ]])||3 |- |[[Խոր Վիրապ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խոր Վիրապ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Կազումյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կազումյան|հղումներ]])||3 |- |[[Կայծ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կայծ|հղումներ]])||3 |- |[[Կառլ III]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ III|հղումներ]])||3 |- |[[Կառլ V]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ V|հղումներ]])||3 |- |[[Կառլոս II]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլոս II|հղումներ]])||3 |- |[[Կառուցվածք (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառուցվածք (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Կասիոպեա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կասիոպեա|հղումներ]])||3 |- |[[Կարեն Խաչատրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարեն Խաչատրյան|հղումներ]])||3 |- |[[Կարեն Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարեն Հակոբյան|հղումներ]])||3 |- |[[Կարեն Մաթևոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարեն Մաթևոսյան|հղումներ]])||3 |- |[[Կարլ I]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարլ I|հղումներ]])||3 |- |[[Կարլ II]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարլ II|հղումներ]])||3 |- |[[Կարլ VII]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարլ VII|հղումներ]])||3 |- |[[Կարմրաքար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարմրաքար|հղումներ]])||3 |- |[[Կոլապս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոլապս|հղումներ]])||3 |- |[[Կոլչուգինո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոլչուգինո|հղումներ]])||3 |- |[[Կոմանդոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմանդոր|հղումներ]])||3 |- |[[Կոմսոմոլսկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոմսոմոլսկ|հղումներ]])||3 |- |[[Կոյ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոյ|հղումներ]])||3 |- |[[Կոնստանտինովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնստանտինովկա|հղումներ]])||3 |- |[[Կոնտինուում (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոնտինուում (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Կոտովսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոտովսկի շրջան|հղումներ]])||3 |- |[[Կորյուն Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կորյուն Հակոբյան|հղումներ]])||3 |- |[[Կուզնեցովսկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուզնեցովսկ|հղումներ]])||3 |- |[[Կուտակիչ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուտակիչ|հղումներ]])||3 |- |[[Կրոս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կրոս|հղումներ]])||3 |- |[[Հախինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հախինյան|հղումներ]])||3 |- |[[Հայկ Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկ Հակոբյան|հղումներ]])||3 |- |[[Հայկ Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկ Սարգսյան|հղումներ]])||3 |- |[[Հավուց Թառ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հավուց Թառ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Հարություն Խաչատրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հարություն Խաչատրյան|հղումներ]])||3 |- |[[Հղիություն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հղիություն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Հնաբերդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հնաբերդ|հղումներ]])||3 |- |[[Հովեյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովեյան|հղումներ]])||3 |- |[[Հովհաննես Ղուկասյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես Ղուկասյան|հղումներ]])||3 |- |[[Հովսեփ Արղության]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովսեփ Արղության|հղումներ]])||3 |- |[[Հրաման]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հրաման|հղումներ]])||3 |- |[[Ձերժինսկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ձերժինսկ|հղումներ]])||3 |- |[[Ղարաջյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղարաջյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ղուշչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղուշչյան|հղումներ]])||3 |- |[[Մագիստրատուրա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մագիստրատուրա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Մադաթյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մադաթյան|հղումներ]])||3 |- |[[Մահտեսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մահտեսյան|հղումներ]])||3 |- |[[Մամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մամյան|հղումներ]])||3 |- |[[Մանասարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանասարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Մարալիխա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարալիխա|հղումներ]])||3 |- |[[Մարդուկ-Ջարդուկը (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարդուկ-Ջարդուկը (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Մարտինի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարտինի|հղումներ]])||3 |- |[[Մենավոր ընկուզենի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մենավոր ընկուզենի|հղումներ]])||3 |- |[[Մթածմինդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մթածմինդա|հղումներ]])||3 |- |[[Միաբանություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միաբանություն|հղումներ]])||3 |- |[[Միաբանություն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միաբանություն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Միացյալ Հայաստան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միացյալ Հայաստան|հղումներ]])||3 |- |[[Միխայիլ Եֆրեմով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միխայիլ Եֆրեմով|հղումներ]])||3 |- |[[Միրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միրա|հղումներ]])||3 |- |[[Միքայել Հայրապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միքայել Հայրապետյան|հղումներ]])||3 |- |[[Մխիթար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մխիթար|հղումներ]])||3 |- |[[Մուկաչևո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մուկաչևո|հղումներ]])||3 |- |[[Մստա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մստա|հղումներ]])||3 |- |[[Յավրույան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յավրույան|հղումներ]])||3 |- |[[Նախիջևան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նախիջևան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Նահապետ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նահապետ|հղումներ]])||3 |- |[[Նավակ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նավակ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Նարին (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նարին (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Նելլի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նելլի|հղումներ]])||3 |- |[[Ներդաշնակություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ներդաշնակություն|հղումներ]])||3 |- |[[Նիկիտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նիկիտա|հղումներ]])||3 |- |[[Նիկոլայ Կուզնեցով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նիկոլայ Կուզնեցով|հղումներ]])||3 |- |[[Նիկոլայ Պետրով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նիկոլայ Պետրով|հղումներ]])||3 |- |[[Նիկոլսկոե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նիկոլսկոե|հղումներ]])||3 |- |[[Նոր կյանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նոր կյանք|հղումներ]])||3 |- |[[Նորշեն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նորշեն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Նորք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նորք|հղումներ]])||3 |- |[[Նուտացիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նուտացիա|հղումներ]])||3 |- |[[Շաղափ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շաղափ|հղումներ]])||3 |- |[[Շարիպովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շարիպովո|հղումներ]])||3 |- |[[Շարվածք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շարվածք|հղումներ]])||3 |- |[[Շոտլանդերեն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շոտլանդերեն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Շևչենկո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շևչենկո|հղումներ]])||3 |- |[[Ուժային դաշտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուժային դաշտ|հղումներ]])||3 |- |[[Ուղտասար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուղտասար|հղումներ]])||3 |- |[[Ուրալ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուրալ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Չեկիստ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չեկիստ|հղումներ]])||3 |- |[[Չերնուշկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չերնուշկա|հղումներ]])||3 |- |[[Պանսիոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պանսիոն|հղումներ]])||3 |- |[[Պանսիոն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պանսիոն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Պավլով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պավլով|հղումներ]])||3 |- |[[Պավլովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պավլովո|հղումներ]])||3 |- |[[Պարաիբա (գետ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարաիբա (գետ)|հղումներ]])||3 |- |[[Պարամետր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարամետր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Պեզճյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պեզճյան|հղումներ]])||3 |- |[[Պետրովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պետրովո|հղումներ]])||3 |- |[[Պի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Պինգվին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պինգվին|հղումներ]])||3 |- |[[Պիրիտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պիրիտա|հղումներ]])||3 |- |[[Պոնտե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոնտե|հղումներ]])||3 |- |[[Ջաղացպանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջաղացպանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ջաղինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջաղինյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ջո Ջոնսոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջո Ջոնսոն|հղումներ]])||3 |- |[[Ջուլհակյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջուլհակյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ռահվիրա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռահվիրա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Ռայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռայա|հղումներ]])||3 |- |[[Ռաս ալ-Այն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռաս ալ-Այն|հղումներ]])||3 |- |[[Ռեաբիլիտացում (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեաբիլիտացում (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Ռեգթայմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեգթայմ|հղումներ]])||3 |- |[[Ռենտա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռենտա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Ռոմանով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոմանով|հղումներ]])||3 |- |[[Ռուբեն Սահակյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռուբեն Սահակյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ռուզվելտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռուզվելտ|հղումներ]])||3 |- |[[Ռուխկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռուխկյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սահակ Բագրատունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սահակ Բագրատունի|հղումներ]])||3 |- |[[Սամվել Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Հովհաննիսյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սամվել Մարգարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Մարգարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սամվել Սաֆարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Սաֆարյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սանամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սանամյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սարինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարինյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սերգեյ Գալստյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերգեյ Գալստյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սերգեյ Շահվերդյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերգեյ Շահվերդյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սերենադ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերենադ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Սեքվենցիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեքվենցիա|հղումներ]])||3 |- |[[Սիլա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիլա|հղումներ]])||3 |- |[[Սիմեոն Աբամելիք–Լազարև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիմեոն Աբամելիք–Լազարև|հղումներ]])||3 |- |[[Սիմոնոսեկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիմոնոսեկի|հղումներ]])||3 |- |[[Սկոլկովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սկոլկովո|հղումներ]])||3 |- |[[Սղնախ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սղնախ|հղումներ]])||3 |- |[[Սմբատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սմբատ|հղումներ]])||3 |- |[[Սոնդրիո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոնդրիո|հղումներ]])||3 |- |[[Սոսնովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոսնովկա|հղումներ]])||3 |- |[[Սուլու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուլու|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրա|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրբ Կարապետ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Կարապետ|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրբ Կարապետ եկեղեցի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Կարապետ եկեղեցի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրբ Նիկողայոս (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Նիկողայոս (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրբ Նշան եկեղեցի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Նշան եկեղեցի|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրբ Սարգիս (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Սարգիս (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրբ Օհան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Օհան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրի շրջան|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրհանդակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրհանդակ|հղումներ]])||3 |- |[[Սուրհանդակ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրհանդակ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Սպիտակ Տուն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սպիտակ Տուն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Սվետլայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սվետլայա|հղումներ]])||3 |- |[[Ստերիլացում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստերիլացում|հղումներ]])||3 |- |[[Ստեփան Գալստյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստեփան Գալստյան|հղումներ]])||3 |- |[[Ստեփան Մնացականյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստեփան Մնացականյան|հղումներ]])||3 |- |[[Սրբոց Վարդանանց եկեղեցի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սրբոց Վարդանանց եկեղեցի|հղումներ]])||3 |- |[[Վահան Արծրունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահան Արծրունի|հղումներ]])||3 |- |[[Վահան Վարդանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահան Վարդանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Վայոց Ձոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վայոց Ձոր|հղումներ]])||3 |- |[[Վաշինգտոն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վաշինգտոն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Վարդաջուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդաջուր|հղումներ]])||3 |- |[[Վարդաջուր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդաջուր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Վիբրատոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիբրատոր|հղումներ]])||3 |- |[[Վյատկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վյատկա|հղումներ]])||3 |- |[[Վոլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վոլ|հղումներ]])||3 |- |[[Տաղանդ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տաղանդ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Տարաբնակեցում (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տարաբնակեցում (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||3 |- |[[Տոբիս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տոբիս|հղումներ]])||3 |- |[[Տողանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տողանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Տրդատ Արշակունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տրդատ Արշակունի|հղումներ]])||3 |- |[[Փափազյան Վահրամ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փափազյան Վահրամ|հղումներ]])||3 |- |[[Քանքանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քանքանյան|հղումներ]])||3 |- |[[Քարդաշյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քարդաշյան|հղումներ]])||3 |- |[[Քարոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քարոն|հղումներ]])||3 |- |[[Օլիմպիական մարզադաշտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օլիմպիական մարզադաշտ|հղումներ]])||3 |- |[[Օտեպյաե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օտեպյաե|հղումներ]])||3 |- |[[Օտյաններ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օտյաններ|հղումներ]])||3 |- |[[Օրլովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օրլովկա|հղումներ]])||3 |- |[[Ֆերդինանդ II]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆերդինանդ II|հղումներ]])||3 |- |[[Ֆրոլովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆրոլովո|հղումներ]])||3 |- |[[10 Years]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/10 Years|հղումներ]])||2 |- |[[ABC (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ABC (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Americana]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Americana|հղումներ]])||2 |- |[[Animals]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Animals|հղումներ]])||2 |- |[[Believe]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Believe|հղումներ]])||2 |- |[[C (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/C (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Moses]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Moses|հղումներ]])||2 |- |[[See You Again]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/See You Again|հղումներ]])||2 |- |[[Աբազյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբազյան|հղումներ]])||2 |- |[[Աբալակով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբալակով|հղումներ]])||2 |- |[[Աբաղյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբաղյան|հղումներ]])||2 |- |[[Աբաս Բագրատունի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբաս Բագրատունի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Աբիսողոմոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աբիսողոմոնյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ագուլյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ագուլյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ագրոնոմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ագրոնոմ|հղումներ]])||2 |- |[[Ազատ խոսք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ազատ խոսք|հղումներ]])||2 |- |[[Ազատության հրապարակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ազատության հրապարակ|հղումներ]])||2 |- |[[Ազիբեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ազիբեկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ալբերտ Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալբերտ Սարգսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ալգա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալգա|հղումներ]])||2 |- |[[Ալե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալե|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեգրո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեգրո|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեքսանդր Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Գրիգորյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեքսանդր Խաչատրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Խաչատրյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեքսանդր Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Հակոբյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեքսանդր Միքայելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Միքայելյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեքսանդր Նևսկու մատուռ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Նևսկու մատուռ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեքսանդր Նևսկու տաճար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Նևսկու տաճար|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեքսանդր Վասիլյև]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսանդր Վասիլյև|հղումներ]])||2 |- |[[Ալեքսեևսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալեքսեևսկի շրջան|հղումներ]])||2 |- |[[Ալիսը հրաշքների աշխարհում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ալիսը հրաշքների աշխարհում|հղումներ]])||2 |- |[[Ախտիրկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ախտիրկա|հղումներ]])||2 |- |[[Ակսակովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ակսակովո|հղումներ]])||2 |- |[[Աղաբալյանց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղաբալյանց|հղումներ]])||2 |- |[[Աղախանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղախանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Աղամիրզյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղամիրզյան|հղումներ]])||2 |- |[[Աղասար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղասար|հղումներ]])||2 |- |[[Աղասի Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղասի Սարգսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Աղինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աղինյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ամատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ամատ|հղումներ]])||2 |- |[[Ամբար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ամբար|հղումներ]])||2 |- |[[Այտասկա (լիճ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Այտասկա (լիճ)|հղումներ]])||2 |- |[[Անդրանիկ Կարապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անդրանիկ Կարապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Անիի ազատագրում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անիի ազատագրում|հղումներ]])||2 |- |[[Անկախության հռչակագիր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անկախության հռչակագիր|հղումներ]])||2 |- |[[Անկախություն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անկախություն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Անձավ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անձավ|հղումներ]])||2 |- |[[Անվերջություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անվերջություն|հղումներ]])||2 |- |[[Անտառապաշտպանություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անտառապաշտպանություն|հղումներ]])||2 |- |[[Անտինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Անտինյան|հղումներ]])||2 |- |[[Աշոտ Կարապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աշոտ Կարապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Առևանգել 60 վայրկյանում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Առևանգել 60 վայրկյանում|հղումներ]])||2 |- |[[Ասիվ Վոժ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ասիվ Վոժ|հղումներ]])||2 |- |[[Աստվածատուրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Աստվածատուրյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ավետիքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավետիքյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ավշարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավշարյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ավչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ավչյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արաբեսկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արաբեսկ|հղումներ]])||2 |- |[[Արամ Կարապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արամ Կարապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արամ Տեր-Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արամ Տեր-Հովհաննիսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արան|հղումներ]])||2 |- |[[Արեգին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արեգին|հղումներ]])||2 |- |[[Արթուր Հակոբյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արթուր Հակոբյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արթուր Վարդանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արթուր Վարդանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արիոն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արիոն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Արկանզաս (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արկանզաս (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Արմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմա|հղումներ]])||2 |- |[[Արմաշ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմաշ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Արմեն Գրիգորյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Գրիգորյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Արմեն Դարբինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Դարբինյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արմեն Հայրապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Հայրապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արմեն Մելիքյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Մելիքյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արմեն Օհանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արմեն Օհանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արշալույս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արշալույս|հղումներ]])||2 |- |[[Արուք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արուք|հղումներ]])||2 |- |[[Արսեն Ավետիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արսեն Ավետիսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արսեն Գալստյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արսեն Գալստյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արսեն Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արսեն Գրիգորյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արսեն Գրիգորյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արսեն Գրիգորյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Արտաշես Մաթևոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արտաշես Մաթևոսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Արտխոնք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արտխոնք|հղումներ]])||2 |- |[[Արտյոմովսկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արտյոմովսկի|հղումներ]])||2 |- |[[Արևիկ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արևիկ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Արևմտահայերի համագումար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Արևմտահայերի համագումար|հղումներ]])||2 |- |[[Ափինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ափինյան|հղումներ]])||2 |- |[[Բագրատ Ավագյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բագրատ Ավագյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Բալատոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բալատոն|հղումներ]])||2 |- |[[Բալտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բալտա|հղումներ]])||2 |- |[[Բաղլու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բաղլու|հղումներ]])||2 |- |[[Բայադյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բայադյան|հղումներ]])||2 |- |[[Բան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բան|հղումներ]])||2 |- |[[Բանյո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բանյո|հղումներ]])||2 |- |[[Բասենի ճակատամարտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բասենի ճակատամարտ|հղումներ]])||2 |- |[[Բար (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բար (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Բարանովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բարանովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Բարմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բարմա|հղումներ]])||2 |- |[[Բդոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բդոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Բեգլի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բեգլի|հղումներ]])||2 |- |[[Բելի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բելի|հղումներ]])||2 |- |[[Բելոուսովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բելոուսովո|հղումներ]])||2 |- |[[Բերեգովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերեգովո|հղումներ]])||2 |- |[[Բերլինգտոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերլինգտոն|հղումներ]])||2 |- |[[Բերյոզովայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բերյոզովայա|հղումներ]])||2 |- |[[Բզիբ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բզիբ|հղումներ]])||2 |- |[[Բոլշայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոլշայա|հղումներ]])||2 |- |[[Բոն Ժարդին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոն Ժարդին|հղումներ]])||2 |- |[[Բոսնիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոսնիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Բոսնիա և Հերցեգովինա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոսնիա և Հերցեգովինա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Բոստանջյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոստանջյան|հղումներ]])||2 |- |[[Բոր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բոր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Բորիս Գոդունով (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բորիս Գոդունով (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Բորիսովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բորիսովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Բորովայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բորովայա|հղումներ]])||2 |- |[[Բորովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բորովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Բույ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բույ|հղումներ]])||2 |- |[[Բրեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրեն|հղումներ]])||2 |- |[[Բրի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրի|հղումներ]])||2 |- |[[Բրոդի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրոդի|հղումներ]])||2 |- |[[Բրովարի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բրովարի|հղումներ]])||2 |- |[[Բևեռ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բևեռ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Բևեռացում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բևեռացում|հղումներ]])||2 |- |[[Բևեռացում (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Բևեռացում (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Գագիկ Կարապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գագիկ Կարապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գագիկ Մինասյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գագիկ Մինասյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Գագիկ Պողոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գագիկ Պողոսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գալեմքյարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գալեմքյարյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գալլե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գալլե|հղումներ]])||2 |- |[[Գալուստ Գալստյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գալուստ Գալստյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Գայվորոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գայվորոն|հղումներ]])||2 |- |[[Գանթարճյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գանթարճյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գառնիկ Ալեքսանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գառնիկ Ալեքսանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գառնիկ Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գառնիկ Սարգսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գար|հղումներ]])||2 |- |[[Գարգալոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գարգալոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գարուն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գարուն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Գեղադիր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեղադիր|հղումներ]])||2 |- |[[Գեղամա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեղամա|հղումներ]])||2 |- |[[Գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա|հղումներ]])||2 |- |[[Գժել]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գժել|հղումներ]])||2 |- |[[Գիգանտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գիգանտ|հղումներ]])||2 |- |[[Գիլոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գիլոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գյոլե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գյոլե|հղումներ]])||2 |- |[[Գորոդոկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գորոդոկ|հղումներ]])||2 |- |[[Գուգարաց աշխարհ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուգարաց աշխարհ|հղումներ]])||2 |- |[[Գուգլ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուգլ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Գուլյայպոլե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուլյայպոլե|հղումներ]])||2 |- |[[Գուկովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուկովո|հղումներ]])||2 |- |[[Գուրգեն Արծրունի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուրգեն Արծրունի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Գուրգեն Խաչատրյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուրգեն Խաչատրյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Գուրգեն Միրզոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գուրգեն Միրզոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գրիգոր Բադալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրիգոր Բադալյան|հղումներ]])||2 |- |[[Գրուն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գրուն|հղումներ]])||2 |- |[[Գևորգ Ալթունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Գևորգ Ալթունյան|հղումներ]])||2 |- |[[Դադալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դադալյան|հղումներ]])||2 |- |[[Դանիել (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դանիել (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Դաշտ Ագուլիս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դաշտ Ագուլիս|հղումներ]])||2 |- |[[Դաստակ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դաստակ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Դավիդյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիդյան|հղումներ]])||2 |- |[[Դավիթ Բեջանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ Բեջանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Դավիթ Պետրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ Պետրոսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Դավիթ Սեդրակյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դավիթ Սեդրակյան|հղումներ]])||2 |- |[[Դարման]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դարման|հղումներ]])||2 |- |[[Դեբյուսի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեբյուսի|հղումներ]])||2 |- |[[Դեկան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեկան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Դեղին (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դեղին (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Դերենիկ Արծրունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դերենիկ Արծրունի|հղումներ]])||2 |- |[[Դիոդոտոս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դիոդոտոս|հղումներ]])||2 |- |[[Դիվերգենտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դիվերգենտ|հղումներ]])||2 |- |[[Դոբրյանկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոբրյանկա|հղումներ]])||2 |- |[[Դոմեն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոմեն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Դոնեց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոնեց|հղումներ]])||2 |- |[[Դոնսկոյ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոնսկոյ|հղումներ]])||2 |- |[[Դոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դոր|հղումներ]])||2 |- |[[Դուբրովիցա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դուբրովիցա|հղումներ]])||2 |- |[[Դուբրովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դուբրովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Դպրապետ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դպրապետ|հղումներ]])||2 |- |[[Դվինի եկեղեցական ժողով (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Դվինի եկեղեցական ժողով (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Եգիպտական թանգարան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եգիպտական թանգարան|հղումներ]])||2 |- |[[Եկատերինա Վասիլևա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եկատերինա Վասիլևա|հղումներ]])||2 |- |[[Եկմալ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եկմալ|հղումներ]])||2 |- |[[Եռյակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Եռյակ|հղումներ]])||2 |- |[[Երեցփոխյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երեցփոխյան|հղումներ]])||2 |- |[[Երզինկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երզինկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Երկաթե դիմակով մարդը]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երկաթե դիմակով մարդը|հղումներ]])||2 |- |[[Երկրորդ ալիք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երկրորդ ալիք|հղումներ]])||2 |- |[[Երնջակյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երնջակյան|հղումներ]])||2 |- |[[Երվանդունիք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երվանդունիք|հղումներ]])||2 |- |[[Երվանդունիք (Մարաստան)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երվանդունիք (Մարաստան)|հղումներ]])||2 |- |[[Երևանի համալսարան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Երևանի համալսարան|հղումներ]])||2 |- |[[Զառա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զառա|հղումներ]])||2 |- |[[Զարթոնք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զարթոնք|հղումներ]])||2 |- |[[Զբարաժ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զբարաժ|հղումներ]])||2 |- |[[Զիլֆյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զիլֆյան|հղումներ]])||2 |- |[[Զիրոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զիրոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Զոլյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Զոլյան|հղումներ]])||2 |- |[[Էդիլյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էդիլյան|հղումներ]])||2 |- |[[Էտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Էտա|հղումներ]])||2 |- |[[Թաթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թաթ|հղումներ]])||2 |- |[[Թաթուլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թաթուլ|հղումներ]])||2 |- |[[Թավաքալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թավաքալյան|հղումներ]])||2 |- |[[Թարգյուլյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թարգյուլյան|հղումներ]])||2 |- |[[Թելիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թելիկ|հղումներ]])||2 |- |[[Թելունց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թելունց|հղումներ]])||2 |- |[[Թեմուրյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թեմուրյան|հղումներ]])||2 |- |[[Թերեքեմեներ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թերեքեմեներ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Թթուջուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թթուջուր|հղումներ]])||2 |- |[[Թոթոլյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոթոլյան|հղումներ]])||2 |- |[[Թոլայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոլայան|հղումներ]])||2 |- |[[Թոխունց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոխունց|հղումներ]])||2 |- |[[Թոնունց]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոնունց|հղումներ]])||2 |- |[[Թոշիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թոշիկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Թովմաճանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թովմաճանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Թորանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թորանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Թումյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Թումյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ժարդին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժարդին|հղումներ]])||2 |- |[[Ժդանովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժդանովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Ժուկով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժուկով|հղումներ]])||2 |- |[[Ժուկովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ժուկովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Իժ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իժ|հղումներ]])||2 |- |[[Իմամաթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իմամաթ|հղումներ]])||2 |- |[[Իմամություն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իմամություն|հղումներ]])||2 |- |[[Ինա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինա|հղումներ]])||2 |- |[[Ինդուկտոր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինդուկտոր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ինվարիանտներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինվարիանտներ|հղումներ]])||2 |- |[[Ինտենսիվություն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինտենսիվություն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ինտրոդուկցիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ինտրոդուկցիա|հղումներ]])||2 |- |[[Իսակովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսակովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Իսաջանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսաջանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Իսկիտիմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսկիտիմ|հղումներ]])||2 |- |[[Իսոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Իսոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Լենինաբադ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լենինաբադ|հղումներ]])||2 |- |[[Լենինի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լենինի|հղումներ]])||2 |- |[[Լեպտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լեպտա|հղումներ]])||2 |- |[[Լետնիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լետնիկ|հղումներ]])||2 |- |[[Լիգատուրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիգատուրա|հղումներ]])||2 |- |[[Լիգատուրա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիգատուրա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Լիթուրգիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիթուրգիա|հղումներ]])||2 |- |[[Լինդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լինդա|հղումներ]])||2 |- |[[Լիպա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լիպա|հղումներ]])||2 |- |[[Լոգո (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լոգո (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Լոկնյա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լոկնյա|հղումներ]])||2 |- |[[Լոկոմոտիվ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լոկոմոտիվ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Լուկիոս Կալպուրնիոս Պիզոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լուկիոս Կալպուրնիոս Պիզոն|հղումներ]])||2 |- |[[Լևոն III]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն III|հղումներ]])||2 |- |[[Լևոն Ասլանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Ասլանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Լևոն Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Լևոն Գրիգորյան|հղումներ]])||2 |- |[[Խաչաղբյուր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խաչաղբյուր|հղումներ]])||2 |- |[[Խաչատուր Լազարյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խաչատուր Լազարյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Խասապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խասապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Խարա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խարա|հղումներ]])||2 |- |[[Խոսրովիդուխտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խոսրովիդուխտ|հղումներ]])||2 |- |[[Խորենյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Խորենյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ծաղկագիր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ծաղկագիր|հղումներ]])||2 |- |[[Կաթնառատ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կաթնառատ|հղումներ]])||2 |- |[[Կալա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կալա|հղումներ]])||2 |- |[[Կալանա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կալանա|հղումներ]])||2 |- |[[Կալինովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կալինովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Կամիշլի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կամիշլի|հղումներ]])||2 |- |[[Կամպու Գրանդի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կամպու Գրանդի|հղումներ]])||2 |- |[[Կայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կայա|հղումներ]])||2 |- |[[Կայան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կայան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Կանաչ մղոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կանաչ մղոն|հղումներ]])||2 |- |[[Կաննադա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կաննադա|հղումներ]])||2 |- |[[Կապելլա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կապելլա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Կառլ I]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ I|հղումներ]])||2 |- |[[Կառլ IV]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ IV|հղումներ]])||2 |- |[[Կառլ VII]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կառլ VII|հղումներ]])||2 |- |[[Կաստրո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կաստրո|հղումներ]])||2 |- |[[Կարակուլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարակուլ|հղումներ]])||2 |- |[[Կարապետ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարապետ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Կարավան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարավան|հղումներ]])||2 |- |[[Կարեն Աբրահամյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարեն Աբրահամյան|հղումներ]])||2 |- |[[Կարլ IV]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարլ IV|հղումներ]])||2 |- |[[Կարլ VIII]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարլ VIII|հղումներ]])||2 |- |[[Կարլոս IV]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարլոս IV|հղումներ]])||2 |- |[[Կարմրի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարմրի|հղումներ]])||2 |- |[[Կարո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարո|հղումներ]])||2 |- |[[Կարտագո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կարտագո|հղումներ]])||2 |- |[[Կեյմադաս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կեյմադաս|հղումներ]])||2 |- |[[Կենտրոնական գործադիր կոմիտե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կենտրոնական գործադիր կոմիտե|հղումներ]])||2 |- |[[Կենտրոնական կոմիտե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կենտրոնական կոմիտե|հղումներ]])||2 |- |[[Կետ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կետ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Կիմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կիմ|հղումներ]])||2 |- |[[Կլինկեր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կլինկեր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Կյուրճյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կյուրճյան|հղումներ]])||2 |- |[[Կոբստան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոբստան|հղումներ]])||2 |- |[[Կոդոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոդոր|հղումներ]])||2 |- |[[Կոզլով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոզլով|հղումներ]])||2 |- |[[Կոլկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոլկի|հղումներ]])||2 |- |[[Կոլումբիա շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոլումբիա շրջան|հղումներ]])||2 |- |[[Կոչանի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոչանի|հղումներ]])||2 |- |[[Կոստիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոստիկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Կոտովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կոտովո|հղումներ]])||2 |- |[[Կորոնադո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կորոնադո|հղումներ]])||2 |- |[[Կուբան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուբան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Կուտակում (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կուտակում (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Կռոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կռոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Կռունկ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կռունկ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Կրասնի Կուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կրասնի Կուտ|հղումներ]])||2 |- |[[Կրեշչատիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կրեշչատիկ|հղումներ]])||2 |- |[[Կրիվայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կրիվայա|հղումներ]])||2 |- |[[Կրոսս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Կրոսս|հղումներ]])||2 |- |[[Հալ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հալ|հղումներ]])||2 |- |[[Հաճախականության փոխակերպիչ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հաճախականության փոխակերպիչ|հղումներ]])||2 |- |[[Հայ Եկեղեցի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայ Եկեղեցի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Հայկ Հարությունյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկ Հարությունյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Հայկական լեգիոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հայկական լեգիոն|հղումներ]])||2 |- |[[Հերցեգովինա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հերցեգովինա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Հյուսիսային մարզ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հյուսիսային մարզ|հղումներ]])||2 |- |[[Հոլբայն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հոլբայն|հղումներ]])||2 |- |[[Հովհաննես Աճեմյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես Աճեմյան|հղումներ]])||2 |- |[[Հովհաննես Ավագյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովհաննես Ավագյան|հղումներ]])||2 |- |[[Հովտաշեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հովտաշեն|հղումներ]])||2 |- |[[Հրաչյա Հարությունյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Հրաչյա Հարությունյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ղալաչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղալաչյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ղզղալա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ղզղալա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ճամբար (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ճամբար (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[ՄՏԿ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/ՄՏԿ|հղումներ]])||2 |- |[[Մազմանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մազմանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Մամոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մամոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Մայսկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մայսկի|հղումներ]])||2 |- |[[Մայրապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մայրապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Մանիչ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մանիչ|հղումներ]])||2 |- |[[Մասսա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մասսա|հղումներ]])||2 |- |[[Մատա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մատա|հղումներ]])||2 |- |[[Մարաթուկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարաթուկ|հղումներ]])||2 |- |[[Մարաղա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարաղա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Մարինո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարինո|հղումներ]])||2 |- |[[Մարլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարլ|հղումներ]])||2 |- |[[Մարմարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարմարյան|հղումներ]])||2 |- |[[Մարտական ակումբ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մարտական ակումբ|հղումներ]])||2 |- |[[Մաքսապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մաքսապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Մաֆիա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մաֆիա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Մելիք-Շահնազարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մելիք-Շահնազարյան|հղումներ]])||2 |- |[[Մեղավոր են աստղերը (վեպ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեղավոր են աստղերը (վեպ)|հղումներ]])||2 |- |[[Մեն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մեն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Միիսակյուլա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միիսակյուլա|հղումներ]])||2 |- |[[Միլիտոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միլիտոնյան|հղումներ]])||2 |- |[[Միխայլովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միխայլովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Միսակյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միսակյան|հղումներ]])||2 |- |[[Միրամբո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միրամբո|հղումներ]])||2 |- |[[Միրանդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միրանդա|հղումներ]])||2 |- |[[Միրնի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միրնի|հղումներ]])||2 |- |[[Միրոնովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Միրոնովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Մկրտիչ Մազմանյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մկրտիչ Մազմանյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Մշակույթի տուն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մշակույթի տուն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Մոժգա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մոժգա|հղումներ]])||2 |- |[[Մոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մոն|հղումներ]])||2 |- |[[Մորիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մորիկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Մուլք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մուլք|հղումներ]])||2 |- |[[Մուղնեցյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մուղնեցյան|հղումներ]])||2 |- |[[Մունդու Նովու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Մունդու Նովու|հղումներ]])||2 |- |[[Յալտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յալտա|հղումներ]])||2 |- |[[Յուպիտեր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յուպիտեր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Յուրի Հայրապետյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Յուրի Հայրապետյան|հղումներ]])||2 |- |[[Նադոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նադոր|հղումներ]])||2 |- |[[Նազարե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նազարե|հղումներ]])||2 |- |[[Նախերգանք (երաժշտություն)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նախերգանք (երաժշտություն)|հղումներ]])||2 |- |[[Նոյնկիրխեն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նոյնկիրխեն|հղումներ]])||2 |- |[[Նովոնիկոլաևսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նովոնիկոլաևսկի շրջան|հղումներ]])||2 |- |[[Նովոսելիցա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նովոսելիցա|հղումներ]])||2 |- |[[Նովոտրոիցկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նովոտրոիցկ|հղումներ]])||2 |- |[[Նոր ուղի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նոր ուղի|հղումներ]])||2 |- |[[Նորգյուղ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նորգյուղ|հղումներ]])||2 |- |[[Նուխա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Նուխա|հղումներ]])||2 |- |[[Շալամոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շալամոն|հղումներ]])||2 |- |[[Շենավան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շենավան|հղումներ]])||2 |- |[[Շերլոկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շերլոկ|հղումներ]])||2 |- |[[Շիրոկայա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շիրոկայա|հղումներ]])||2 |- |[[Շլամ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շլամ|հղումներ]])||2 |- |[[Շումիխա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շումիխա|հղումներ]])||2 |- |[[Շուրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շուրա|հղումներ]])||2 |- |[[Շտոկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շտոկ|հղումներ]])||2 |- |[[Շտոկներ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շտոկներ|հղումներ]])||2 |- |[[Շրջան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շրջան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Շրջափակում (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Շրջափակում (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ոլորում]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ոլորում|հղումներ]])||2 |- |[[Ոսխայի ճակատամարտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ոսխայի ճակատամարտ|հղումներ]])||2 |- |[[Ունիվերսիտարիո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ունիվերսիտարիո|հղումներ]])||2 |- |[[Ուռուտ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուռուտ|հղումներ]])||2 |- |[[Ուվարովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուվարովո|հղումներ]])||2 |- |[[Ուտրեխտ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ուտրեխտ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Չաթ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չաթ|հղումներ]])||2 |- |[[Չափնի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չափնի|հղումներ]])||2 |- |[[Չելենջեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չելենջեր|հղումներ]])||2 |- |[[Չելենջեր (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չելենջեր (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Չերգա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չերգա|հղումներ]])||2 |- |[[Չերնովսկոե]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չերնովսկոե|հղումներ]])||2 |- |[[Չերչիլ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չերչիլ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Չիվիչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չիվիչյան|հղումներ]])||2 |- |[[Չուլիմ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Չուլիմ|հղումներ]])||2 |- |[[Պապինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պապինյան|հղումներ]])||2 |- |[[Պարիժ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պարիժ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Պեսկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պեսկի|հղումներ]])||2 |- |[[Պեստովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պեստովո|հղումներ]])||2 |- |[[Պետրովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պետրովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Պերեկոպ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պերեկոպ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Պոդոլ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոդոլ|հղումներ]])||2 |- |[[Պոտենցիոմետր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պոտենցիոմետր|հղումներ]])||2 |- |[[Պրեմիեր Լիգա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պրեմիեր Լիգա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Պրիլուկի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պրիլուկի|հղումներ]])||2 |- |[[Պրիմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Պրիմա|հղումներ]])||2 |- |[[Ջանիկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջանիկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ջին Սիմոնս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջին Սիմոնս|հղումներ]])||2 |- |[[Ջվարի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ջվարի|հղումներ]])||2 |- |[[Ռազմիկ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռազմիկ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ռազմիկ Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռազմիկ Գրիգորյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ռասվոժ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռասվոժ|հղումներ]])||2 |- |[[Ռաֆայել Հարությունյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռաֆայել Հարությունյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ռաֆիկ Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռաֆիկ Հովհաննիսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ռեցիդիվ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռեցիդիվ|հղումներ]])||2 |- |[[Ռիալտո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռիալտո|հղումներ]])||2 |- |[[Ռիդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռիդ|հղումներ]])||2 |- |[[Ռիթմիկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռիթմիկա|հղումներ]])||2 |- |[[Ռոգոզնա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոգոզնա|հղումներ]])||2 |- |[[Ռոդենի թանգարան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոդենի թանգարան|հղումներ]])||2 |- |[[Ռոմա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոմա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ռոսսոշ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռոսսոշ|հղումներ]])||2 |- |[[Ռուբեն Ադալյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ռուբեն Ադալյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սալաիր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սալաիր|հղումներ]])||2 |- |[[Սամվել Ավետիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Ավետիսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սամվել Գրիգորյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Գրիգորյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սամվել Դանիելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Դանիելյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սամվել Դարբինյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Դարբինյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սամվել Մկրտչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սամվել Մկրտչյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սան Դոմինգուս]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սան Դոմինգուս|հղումներ]])||2 |- |[[Սանասարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սանասարյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սաուրան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սաուրան|հղումներ]])||2 |- |[[Սասուն Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սասուն Գրիգորյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սարգիս Մանուկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սարգիս Մանուկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սաֆոնովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սաֆոնովո|հղումներ]])||2 |- |[[Սաֆրազբեկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սաֆրազբեկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սեգուրա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեգուրա|հղումներ]])||2 |- |[[Սելմա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սելմա|հղումներ]])||2 |- |[[Սեղբոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սեղբոսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սերգեյ Առաքելյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերգեյ Առաքելյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սերգեյ Դանիելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերգեյ Դանիելյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սերգեյ Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերգեյ Սարգսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սերեբրյանկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սերեբրյանկա|հղումներ]])||2 |- |[[Սիմոնիդես]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սիմոնիդես|հղումներ]])||2 |- |[[Սինելնիկովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սինելնիկովո|հղումներ]])||2 |- |[[Սլավյանկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սլավյանկա|հղումներ]])||2 |- |[[Սլավուտա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սլավուտա|հղումներ]])||2 |- |[[Սկավառակ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սկավառակ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սմբատ Հակոբյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սմբատ Հակոբյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սնապյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սնապյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սոխ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոխ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սոկիրյանի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոկիրյանի|հղումներ]])||2 |- |[[Սոկոլով]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոկոլով|հղումներ]])||2 |- |[[Սոնա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոնա|հղումներ]])||2 |- |[[Սոսնովի Բոր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոսնովի Բոր|հղումներ]])||2 |- |[[Սովրեմեննիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սովրեմեննիկ|հղումներ]])||2 |- |[[Սոտք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սոտք|հղումներ]])||2 |- |[[Սուահիլի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուահիլի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սուբլիմացիա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուբլիմացիա|հղումներ]])||2 |- |[[Սուխոյ Լոգ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուխոյ Լոգ|հղումներ]])||2 |- |[[Սույդա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սույդա|հղումներ]])||2 |- |[[Սունդուկյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սունդուկյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սուվորովո]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուվորովո|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրբ Երրորդություն եկեղեցի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Երրորդություն եկեղեցի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրբ Թադևոս (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Թադևոս (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրբ Հակոբ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Հակոբ|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրբ Նիկողայոսի վանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Նիկողայոսի վանք|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրբ Ստեփանոսի վանք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրբ Ստեփանոսի վանք|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրեն Անտոնյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրեն Անտոնյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սուրեն Առաքելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սուրեն Առաքելյան|հղումներ]])||2 |- |[[Սպանված աղավնի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սպանված աղավնի|հղումներ]])||2 |- |[[Սպիտակ օձիք]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սպիտակ օձիք|հղումներ]])||2 |- |[[Սվերդլովսկի շրջան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Սվերդլովսկի շրջան|հղումներ]])||2 |- |[[Ստեփան Ստեփանյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստեփան Ստեփանյան|հղումներ]])||2 |- |[[Ստրուգա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ստրուգա|հղումներ]])||2 |- |[[Վ. Հովհաննիսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վ. Հովհաննիսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Վալենսա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վալենսա|հղումներ]])||2 |- |[[Վահե Հակոբյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վահե Հակոբյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Վանոյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վանոյան|հղումներ]])||2 |- |[[Վանքուվեր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վանքուվեր|հղումներ]])||2 |- |[[Վասակ Պահլավունի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վասակ Պահլավունի|հղումներ]])||2 |- |[[Վասակ Սյունի (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վասակ Սյունի (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Վասիլևկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վասիլևկա|հղումներ]])||2 |- |[[Վարանդա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարանդա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Վարդան Առաքելյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդան Առաքելյան|հղումներ]])||2 |- |[[Վարդան Սարգսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարդան Սարգսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Վարյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վարյան|հղումներ]])||2 |- |[[Վեպրիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վեպրիկ|հղումներ]])||2 |- |[[Վերին]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վերին|հղումներ]])||2 |- |[[Վիլա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիլա|հղումներ]])||2 |- |[[Վիլլա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիլլա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Վիշապասար]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վիշապասար|հղումներ]])||2 |- |[[Վլադիմիրովկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վլադիմիրովկա|հղումներ]])||2 |- |[[Վորոժբա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Վորոժբա|հղումներ]])||2 |- |[[Տալկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տալկա|հղումներ]])||2 |- |[[Տայան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տայան|հղումներ]])||2 |- |[[Տապան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տապան|հղումներ]])||2 |- |[[Տառամայր]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տառամայր|հղումներ]])||2 |- |[[Տարբերակ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տարբերակ|հղումներ]])||2 |- |[[Տարոն (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տարոն (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Տեր-Գրիգորյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տեր-Գրիգորյան|հղումներ]])||2 |- |[[Տիգրան Մարտիրոսյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրան Մարտիրոսյան|հղումներ]])||2 |- |[[Տիգրան Մարտիրոսյան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Տիգրան Մարտիրոսյան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Փամբուխչյան]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փամբուխչյան|հղումներ]])||2 |- |[[Փարիզի կոմունա (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փարիզի կոմունա (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Փուլ (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փուլ (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Փսոու]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Փսոու|հղումներ]])||2 |- |[[Քալհուն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քալհուն|հղումներ]])||2 |- |[[Քամբերլենդ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քամբերլենդ|հղումներ]])||2 |- |[[Քամերոն]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քամերոն|հղումներ]])||2 |- |[[Քնար (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Քնար (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Օզերնիցա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օզերնիցա|հղումներ]])||2 |- |[[Օլշանկա]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օլշանկա|հղումներ]])||2 |- |[[Օմելնիկ]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օմելնիկ|հղումներ]])||2 |- |[[Օտրադնի]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օտրադնի|հղումներ]])||2 |- |[[Օրգան (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Օրգան (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |- |[[Ֆիլտրում (այլ կիրառումներ)]] ([[Սպասարկող:Այստեղհղվողէջերը/Ֆիլտրում (այլ կիրառումներ)|հղումներ]])||2 |} 9clqo76bh7m3ziux55692lji1f8tic1 4 1158523 10357167 10356357 2025-06-18T07:56:12Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում 10357167 wikitext text/x-wiki 2025-06-18 դրությամբ ամենաշատ միջլեզվային հղումներն ունեցող հոդվածները, որոնք չկան Հայերեն Վիքիպեդիայում {| class="wikitable sortable" !մլհ-ների քանակ!!Հոդվածն Անգլերեն Վիքիպեդիայում!!Հոդվածը Ռուսերեն Վիքիպեդիայում |- |179||[[:en:Bat]]||[[:ru:Рукокрылые]] |- |177||[[:en:Interlingue]]||[[:ru:Окциденталь]] |- |169||[[:en:Village]]||[[:ru:Село]] |- |168||[[:en:Wheat]]||[[:ru:Пшеница]] |- |151||[[:en:Lingua Franca Nova]]||[[:ru:Лингва франка нова]] |- |149||[[:en:Cotton]]||[[:ru:Хлопок]] |- |144||[[:en:Thai language]]||[[:ru:Тайский язык]] |- |136||[[:en:Tobacco]]||[[:ru:Табак (сырьё)]] |- |132||[[:en:Foot]]||[[:ru:Стопа]] |- |131||[[:en:Boat]]||[[:ru:Лодка]] |- |131||[[:en:Satellite]]||[[:ru:Искусственный спутник]] |- |129||[[:en:Carrot]]||[[:ru:Морковь]] |- |129||[[:en:Common sunflower]]||[[:ru:Подсолнечник однолетний]] |- |128||[[:en:Corvus]]||[[:ru:Вороны]] |- |127||[[:en:Palestine (region)]]||[[:ru:Палестина (историческая область)]] |- |126||[[:en:Eastern Orthodox Church]]||[[:ru:Православная церковь]] |- |124||[[:en:Coronavirus]]||[[:ru:Коронавирусы (подсемейство)]] |- |124||[[:en:Radish]]||[[:ru:Редька посевная]] |- |123||[[:en:Brown]]||[[:ru:Коричневый цвет]] |- |123||[[:en:Marathi language]]||[[:ru:Маратхи (язык)]] |- |123||[[:en:Nation]]||[[:ru:Нация]] |- |123||[[:en:Water buffalo]]||[[:ru:Азиатский буйвол]] |- |122||[[:en:Prussia]]||[[:ru:Пруссия]] |- |122||[[:en:Woodpecker]]||[[:ru:Дятловые]] |- |121||[[:en:Door]]||[[:ru:Дверь]] |- |120||[[:en:Binomial nomenclature]]||[[:ru:Биномиальная номенклатура]] |- |120||[[:en:Romansh language]]||[[:ru:Романшский язык]] |- |119||[[:en:2000s]]||[[:ru:2000-е годы]] |- |119||[[:en:Protist]]||[[:ru:Протисты]] |- |119||[[:en:Turmeric]]||[[:ru:Куркума длинная]] |- |118||[[:en:Malayalam]]||[[:ru:Малаялам]] |- |118||[[:en:Tractor]]||[[:ru:Трактор]] |- |118||[[:en:Uttarakhand]]||[[:ru:Уттаракханд]] |- |117||[[:en:Date palm]]||[[:ru:Финик пальчатый]] |- |117||[[:en:Orchid]]||[[:ru:Орхидные]] |- |116||[[:en:Book of Mormon]]||[[:ru:Книга Мормона]] |- |116||[[:en:King]]||[[:ru:Король]] |- |116||[[:en:Māori language]]||[[:ru:Маори (язык)]] |- |116||[[:en:Port]]||[[:ru:Порт]] |- |115||[[:en:Mus (genus)]]||[[:ru:Домовые мыши]] |- |115||[[:en:Walrus]]||[[:ru:Морж]] |- |114||[[:en:Biological classification]]||[[:ru:Биологическая классификация]] |- |114||[[:en:Reindeer]]||[[:ru:Северный олень]] |- |113||[[:en:Electric battery]]||[[:ru:Батарея (электротехника)]] |- |113||[[:en:Mandarin Chinese]]||[[:ru:Севернокитайский язык]] |- |113||[[:en:Nail (fastener)]]||[[:ru:Гвоздь]] |- |113||[[:en:Shoulder]]||[[:ru:Плечо (часть тела)]] |- |113||[[:en:Zulu language]]||[[:ru:Зулу]] |- |112||[[:en:Building]]||[[:ru:Здание]] |- |112||[[:en:Cardinal direction]]||[[:ru:Стороны света]] |- |112||[[:en:Cassava]]||[[:ru:Маниок]] |- |112||[[:en:Chickpea]]||[[:ru:Нут бараний]] |- |112||[[:en:Khmer language]]||[[:ru:Кхмерский язык]] |- |112||[[:en:Mountain range]]||[[:ru:Горный хребет]] |- |112||[[:en:Sickle]]||[[:ru:Серп]] |- |112||[[:en:Uralic languages]]||[[:ru:Уральские языки]] |- |112||[[:en:Vehicle]]||[[:ru:Транспортное средство]] |- |112||[[:en:Vesoul]]||[[:ru:Везуль]] |- |111||[[:en:Inner Mongolia]]||[[:ru:Внутренняя Монголия]] |- |111||[[:en:Municipality]]||[[:ru:Муниципалитет]] |- |110||[[:en:Old World sparrow]]||[[:ru:Воробьиные]] |- |110||[[:en:Shrub]]||[[:ru:Кустарник]] |- |109||[[:en:Andaman and Nicobar Islands]]||[[:ru:Андаманские и Никобарские острова]] |- |109||[[:en:Austronesian languages]]||[[:ru:Австронезийские языки]] |- |109||[[:en:Candle]]||[[:ru:Свеча]] |- |109||[[:en:Caucasus Mountains]]||[[:ru:Кавказские горы]] |- |109||[[:en:Chandigarh]]||[[:ru:Чандигарх]] |- |109||[[:en:Cinnamon]]||[[:ru:Корица (пряность)]] |- |109||[[:en:Court]]||[[:ru:Суд]] |- |109||[[:en:Guarani language]]||[[:ru:Гуарани (язык)]] |- |109||[[:en:Timbuktu]]||[[:ru:Томбукту]] |- |108||[[:en:1920s]]||[[:ru:1920-е годы]] |- |108||[[:en:1940s]]||[[:ru:1940-е годы]] |- |108||[[:en:1950s]]||[[:ru:1950-е годы]] |- |108||[[:en:Feces]]||[[:ru:Кал]] |- |108||[[:en:Jackfruit]]||[[:ru:Джекфрут]] |- |108||[[:en:Manx language]]||[[:ru:Мэнский язык]] |- |108||[[:en:Name]]||[[:ru:Имя]] |- |108||[[:en:Phong Nha – Kẻ Bàng National Park]]||[[:ru:Фонгня-Кебанг]] |- |108||[[:en:Research]]||[[:ru:Исследование]] |- |107||[[:en:1930s]]||[[:ru:1930-е годы]] |- |107||[[:en:Hu Jintao]]||[[:ru:Ху Цзиньтао]] |- |107||[[:en:Truck]]||[[:ru:Грузовой автомобиль]] |- |106||[[:en:Anger]]||[[:ru:Гнев]] |- |106||[[:en:Golden eagle]]||[[:ru:Беркут]] |- |106||[[:en:Hausa language]]||[[:ru:Хауса (язык)]] |- |106||[[:en:Sphere]]||[[:ru:Сфера]] |- |105||[[:en:1910s]]||[[:ru:1910-е годы]] |- |105||[[:en:Clitoris]]||[[:ru:Клитор]] |- |105||[[:en:El Niño]]||[[:ru:Эль-Ниньо]] |- |105||[[:en:Eurasian golden oriole]]||[[:ru:Обыкновенная иволга]] |- |105||[[:en:Great tit]]||[[:ru:Большая синица]] |- |105||[[:en:Kite]]||[[:ru:Воздушный змей]] |- |105||[[:en:Malagasy language]]||[[:ru:Малагасийский язык]] |- |105||[[:en:Mapuche language]]||[[:ru:Мапуче (язык)]] |- |105||[[:en:Taro]]||[[:ru:Таро (растение)]] |- |104||[[:en:Camera]]||[[:ru:Съёмочная камера]] |- |104||[[:en:Edgar de Wahl]]||[[:ru:Валь, Эдгар де]] |- |104||[[:en:Kamchatka Krai]]||[[:ru:Камчатский край]] |- |104||[[:en:Sardinian language]]||[[:ru:Сардинский язык]] |- |104||[[:en:Snail]]||[[:ru:Улитка (жизненная форма)]] |- |104||[[:en:Somali language]]||[[:ru:Сомалийский язык]] |- |104||[[:en:Vrahovice]]||[[:ru:Враговице]] |- |104||[[:en:York University]]||[[:ru:Йоркский университет (Канада)]] |- |103||[[:en:Aardvark]]||[[:ru:Трубкозуб]] |- |103||[[:en:Governor]]||[[:ru:Губернатор]] |- |103||[[:en:Nahuatl]]||[[:ru:Астекские языки]] |- |103||[[:en:Prophet]]||[[:ru:Пророк]] |- |103||[[:en:Toilet]]||[[:ru:Туалетное оборудование]] |- |103||[[:en:Train station]]||[[:ru:Железнодорожная станция]] |- |102||[[:en:Fern]]||[[:ru:Папоротники]] |- |102||[[:en:Hanshin Tigers]]||[[:ru:Хансин Тайгерс]] |- |102||[[:en:Kashubian language]]||[[:ru:Кашубский язык]] |- |102||[[:en:Motto]]||[[:ru:Девиз]] |- |102||[[:en:Pan (genus)]]||[[:ru:Шимпанзе]] |- |102||[[:en:Stoat]]||[[:ru:Горностай]] |- |101||[[:en:Brassica oleracea]]||[[:ru:Капуста огородная]] |- |101||[[:en:Bumblebee]]||[[:ru:Шмели]] |- |101||[[:en:Centipede]]||[[:ru:Губоногие]] |- |101||[[:en:Data]]||[[:ru:Данные]] |- |101||[[:en:Doraemon]]||[[:ru:Дораэмон]] |- |101||[[:en:Dragonfly]]||[[:ru:Разнокрылые стрекозы]] |- |101||[[:en:Gryllidae]]||[[:ru:Настоящие сверчки]] |- |101||[[:en:Pali]]||[[:ru:Пали]] |- |101||[[:en:Red squirrel]]||[[:ru:Обыкновенная белка]] |- |101||[[:en:Sindhi language]]||[[:ru:Синдхи (язык)]] |- |101||[[:en:Wonder Woman]]||[[:ru:Чудо-женщина]] |- |101||[[:en:Zichyújfalu]]||[[:ru:Зичиуйфалу]] |- |100||[[:en:1880s]]||[[:ru:1880-е годы]] |- |100||[[:en:1900s]]||[[:ru:1900-е годы]] |- |100||[[:en:Lao language]]||[[:ru:Лаосский язык]] |- |100||[[:en:Raccoon]]||[[:ru:Енот-полоскун]] |- |99||[[:en:1840s]]||[[:ru:1840-е годы]] |- |99||[[:en:1860s]]||[[:ru:1860-е годы]] |- |99||[[:en:Aymara language]]||[[:ru:Аймара (язык)]] |- |99||[[:en:Ca Mau Airport]]||[[:ru:Камау (аэропорт)]] |- |99||[[:en:Cam Ranh International Airport]]||[[:ru:Камрань (аэропорт)]] |- |99||[[:en:Cathedral]]||[[:ru:Собор (храм)]] |- |99||[[:en:Common cuckoo]]||[[:ru:Обыкновенная кукушка]] |- |99||[[:en:Imam]]||[[:ru:Имам]] |- |99||[[:en:Indian Premier League]]||[[:ru:Индийская премьер-лига]] |- |99||[[:en:Northern pintail]]||[[:ru:Шилохвость]] |- |99||[[:en:Pillow]]||[[:ru:Подушка]] |- |98||[[:en:1820s]]||[[:ru:1820-е годы]] |- |98||[[:en:1890s]]||[[:ru:1890-е годы]] |- |98||[[:en:Al-Fatiha]]||[[:ru:Аль-Фатиха]] |- |98||[[:en:Apennine Mountains]]||[[:ru:Апеннины]] |- |98||[[:en:Calculus]]||[[:ru:Математический анализ]] |- |98||[[:en:Corsican language]]||[[:ru:Корсиканский язык]] |- |98||[[:en:Extinction]]||[[:ru:Вымирание]] |- |98||[[:en:Federal Center for Technological Education of Rio de Janeiro]]||[[:ru:Федеральный центр технического образования Рио-де-Жанейро]] |- |98||[[:en:Federal University of Bahia]]||[[:ru:Федеральный университет Баии]] |- |98||[[:en:Hominidae]]||[[:ru:Гоминиды]] |- |98||[[:en:Inductor]]||[[:ru:Катушка индуктивности]] |- |98||[[:en:Minas Gerais State University]]||[[:ru:Университет штата Минас-Жерайс]] |- |98||[[:en:Sindh]]||[[:ru:Синд]] |- |98||[[:en:State University of Feira de Santana]]||[[:ru:Государственный университет Фейра-ди-Сантана]] |- |98||[[:en:Taxi]]||[[:ru:Такси]] |- |98||[[:en:Town]]||[[:ru:Малый город]] |- |97||[[:en:1830s]]||[[:ru:1830-е годы]] |- |97||[[:en:Benetice (Světlá nad Sázavou)]]||[[:ru:Бенетице]] |- |97||[[:en:Chinese Communist Party]]||[[:ru:Коммунистическая партия Китая]] |- |97||[[:en:Jimmie Johnson]]||[[:ru:Джонсон, Джимми]] |- |97||[[:en:Mahayana]]||[[:ru:Махаяна]] |- |97||[[:en:Nelumbo nucifera]]||[[:ru:Лотос орехоносный]] |- |97||[[:en:Noon]]||[[:ru:Полдень]] |- |97||[[:en:Puducherry (union territory)]]||[[:ru:Пондичерри]] |- |97||[[:en:Scientific method]]||[[:ru:Научный метод]] |- |97||[[:en:Sewing needle]]||[[:ru:Игла]] |- |97||[[:en:Sámi people]]||[[:ru:Саамы]] |- |97||[[:en:Video]]||[[:ru:Видео]] |- |97||[[:en:Western barn owl]]||[[:ru:Обыкновенная сипуха]] |- |97||[[:en:Yuan dynasty]]||[[:ru:Юань (империя)]] |- |96||[[:en:1870s]]||[[:ru:1870-е годы]] |- |96||[[:en:Federal Institute of Bahia]]||[[:ru:Федеральный институт штата Баия]] |- |96||[[:en:Lentil]]||[[:ru:Чечевица пищевая]] |- |96||[[:en:Mustelidae]]||[[:ru:Куньи]] |- |96||[[:en:Nest]]||[[:ru:Гнездо]] |- |96||[[:en:Romani language]]||[[:ru:Цыганский язык]] |- |96||[[:en:Saransk]]||[[:ru:Саранск]] |- |96||[[:en:Sint-Truiden]]||[[:ru:Синт-Трёйден]] |- |96||[[:en:Tequixquiac]]||[[:ru:Текискьяк]] |- |96||[[:en:URL]]||[[:ru:URL]] |- |95||[[:en:1850s]]||[[:ru:1850-е годы]] |- |95||[[:en:Archery]]||[[:ru:Стрельба из лука]] |- |95||[[:en:Architect]]||[[:ru:Архитектор]] |- |95||[[:en:Common kingfisher]]||[[:ru:Обыкновенный зимородок]] |- |95||[[:en:Cumin]]||[[:ru:Зира (растение)]] |- |95||[[:en:Engineer]]||[[:ru:Инженер]] |- |95||[[:en:Euclidean vector]]||[[:ru:Вектор (геометрия)]] |- |95||[[:en:Garfield]]||[[:ru:Гарфилд (комикс)]] |- |95||[[:en:Larynx]]||[[:ru:Гортань]] |- |95||[[:en:Railroad]]||[[:ru:Железная дорога]] |- |95||[[:en:Sundanese language]]||[[:ru:Сунданский язык]] |- |95||[[:en:Theravada]]||[[:ru:Тхеравада]] |- |95||[[:en:Upper Normandy]]||[[:ru:Верхняя Нормандия]] |- |95||[[:en:Uthman]]||[[:ru:Усман ибн Аффан]] |- |94||[[:en:1800s (decade)]]||[[:ru:1800-е годы]] |- |94||[[:en:1810s]]||[[:ru:1810-е годы]] |- |94||[[:en:Airbus A380]]||[[:ru:Airbus A380]] |- |94||[[:en:Anseriformes]]||[[:ru:Гусеобразные]] |- |94||[[:en:Ganesha]]||[[:ru:Ганеша]] |- |94||[[:en:Guinea fowl]]||[[:ru:Цесарковые]] |- |94||[[:en:Heaven]]||[[:ru:Небеса]] |- |94||[[:en:Homo erectus]]||[[:ru:Человек прямоходящий]] |- |94||[[:en:Human back]]||[[:ru:Спина]] |- |94||[[:en:Ichirou Mizuki]]||[[:ru:Мидзуки, Итиро]] |- |94||[[:en:Jacob]]||[[:ru:Иаков]] |- |94||[[:en:Komodo dragon]]||[[:ru:Комодский варан]] |- |94||[[:en:Lakshadweep]]||[[:ru:Лакшадвип]] |- |94||[[:en:Motherboard]]||[[:ru:Материнская плата]] |- |94||[[:en:Purple]]||[[:ru:Пурпурный цвет]] |- |94||[[:en:Rifle]]||[[:ru:Винтовка]] |- |94||[[:en:Room]]||[[:ru:Комната]] |- |94||[[:en:Washing machine]]||[[:ru:Стиральная машина]] |- |93||[[:en:1780s]]||[[:ru:1780-е годы]] |- |93||[[:en:2029]]||[[:ru:2029 год]] |- |93||[[:en:Crane (bird)]]||[[:ru:Журавлиные]] |- |93||[[:en:Dari]]||[[:ru:Дари]] |- |93||[[:en:Guru Nanak]]||[[:ru:Нанак]] |- |93||[[:en:Mapuche]]||[[:ru:Арауканы]] |- |93||[[:en:Metalloid]]||[[:ru:Полуметаллы]] |- |93||[[:en:Seahorse]]||[[:ru:Морские коньки]] |- |93||[[:en:Sicilian language]]||[[:ru:Сицилийский язык]] |- |93||[[:en:Sus (genus)]]||[[:ru:Кабаны]] |- |92||[[:en:Ape]]||[[:ru:Человекообразные обезьяны]] |- |92||[[:en:Australasia]]||[[:ru:Австралазия (география)]] |- |92||[[:en:Caelifera]]||[[:ru:Короткоусые прямокрылые]] |- |92||[[:en:Dadra and Nagar Haveli district]]||[[:ru:Дадра и Нагар-Хавели]] |- |92||[[:en:Devon]]||[[:ru:Девон (графство)]] |- |92||[[:en:Federal University of Recôncavo da Bahia]]||[[:ru:Федеральный университет Реконкаву-да-Баия]] |- |92||[[:en:Geologic time scale]]||[[:ru:Геохронологическая шкала]] |- |92||[[:en:Isaac]]||[[:ru:Исаак]] |- |92||[[:en:Kanji]]||[[:ru:Кандзи]] |- |92||[[:en:Lewis Hamilton]]||[[:ru:Хэмилтон, Льюис]] |- |92||[[:en:Lublin Voivodeship]]||[[:ru:Люблинское воеводство]] |- |92||[[:en:Mandiraja, Banjarnegara]]||[[:ru:Мандираджа]] |- |92||[[:en:Nowy Dwór Królewski]]||[[:ru:Новы-Двур-Крулевски]] |- |92||[[:en:Phan Thiết]]||[[:ru:Фантхьет]] |- |92||[[:en:Pontifical Catholic University of Minas Gerais]]||[[:ru:Папский католический университет Минас-Жерайс]] |- |92||[[:en:Shaka]]||[[:ru:Чака]] |- |92||[[:en:Shovel]]||[[:ru:Лопата]] |- |92||[[:en:Ágreda]]||[[:ru:Агреда]] |- |91||[[:en:'s-Hertogenbosch]]||[[:ru:Хертогенбос]] |- |91||[[:en:1st millennium]]||[[:ru:1-е тысячелетие]] |- |91||[[:en:Albatross]]||[[:ru:Альбатросовые]] |- |91||[[:en:Altai Mountains]]||[[:ru:Алтайские горы]] |- |91||[[:en:Aviation]]||[[:ru:Авиация]] |- |91||[[:en:Controlled-access highway]]||[[:ru:Автомагистраль]] |- |91||[[:en:Da Lat]]||[[:ru:Далат]] |- |91||[[:en:Elista]]||[[:ru:Элиста]] |- |91||[[:en:Eurasian teal]]||[[:ru:Чирок-свистунок]] |- |91||[[:en:Fuzhou]]||[[:ru:Фучжоу]] |- |91||[[:en:Geophysics]]||[[:ru:Геофизика]] |- |91||[[:en:George III]]||[[:ru:Георг III]] |- |91||[[:en:Lie]]||[[:ru:Ложь]] |- |91||[[:en:Max Verstappen]]||[[:ru:Ферстаппен, Макс]] |- |91||[[:en:Otter]]||[[:ru:Выдровые]] |- |91||[[:en:Screwdriver]]||[[:ru:Отвёртка]] |- |91||[[:en:Surrey]]||[[:ru:Суррей]] |- |91||[[:en:Tigrinya language]]||[[:ru:Тигринья]] |- |91||[[:en:Tortoise]]||[[:ru:Сухопутные черепахи]] |- |90||[[:en:1660s]]||[[:ru:1660-е годы]] |- |90||[[:en:1790s]]||[[:ru:1790-е годы]] |- |90||[[:en:3rd millennium]]||[[:ru:3-е тысячелетие]] |- |90||[[:en:Abejar]]||[[:ru:Абехар]] |- |90||[[:en:Accipitridae]]||[[:ru:Ястребиные]] |- |90||[[:en:All Saints' Day]]||[[:ru:Собор Всех Святых]] |- |90||[[:en:Aryabhata]]||[[:ru:Ариабхата]] |- |90||[[:en:Asian elephant]]||[[:ru:Азиатский слон]] |- |90||[[:en:Eskaleut languages]]||[[:ru:Эскимосско-алеутские языки]] |- |90||[[:en:Giraffe]]||[[:ru:Жирафы]] |- |90||[[:en:Image]]||[[:ru:Изображение]] |- |90||[[:en:Interslavic]]||[[:ru:Межславянский язык]] |- |90||[[:en:Jigme Khesar Namgyel Wangchuck]]||[[:ru:Джигме Кхесар Намгьял Вангчук]] |- |90||[[:en:Kali]]||[[:ru:Кали (богиня)]] |- |90||[[:en:Karakalpakstan]]||[[:ru:Каракалпакстан]] |- |90||[[:en:Leonese language]]||[[:ru:Леонский язык]] |- |90||[[:en:Lesser Poland Voivodeship]]||[[:ru:Малопольское воеводство]] |- |90||[[:en:Lesser Sunda Islands]]||[[:ru:Малые Зондские острова]] |- |90||[[:en:Mangrove]]||[[:ru:Мангры]] |- |90||[[:en:Momordica charantia]]||[[:ru:Момордика харанция]] |- |90||[[:en:Neapolitan language]]||[[:ru:Неаполитанский язык]] |- |90||[[:en:Pangolin]]||[[:ru:Панголины]] |- |90||[[:en:Shang dynasty]]||[[:ru:Шан (династия)]] |- |90||[[:en:Silesian Voivodeship]]||[[:ru:Силезское воеводство]] |- |90||[[:en:Udmurt language]]||[[:ru:Удмуртский язык]] |- |89||[[:en:1650s]]||[[:ru:1650-е годы]] |- |89||[[:en:1760s]]||[[:ru:1760-е годы]] |- |89||[[:en:1770s]]||[[:ru:1770-е годы]] |- |89||[[:en:Arancón]]||[[:ru:Аранкон]] |- |89||[[:en:Bonobo]]||[[:ru:Бонобо]] |- |89||[[:en:Buddha (title)]]||[[:ru:Будда]] |- |89||[[:en:Camellia sinensis]]||[[:ru:Чай (растение)]] |- |89||[[:en:Chicory]]||[[:ru:Цикорий обыкновенный]] |- |89||[[:en:Colo-Colo]]||[[:ru:Коло-Коло]] |- |89||[[:en:Debian]]||[[:ru:Debian]] |- |89||[[:en:Dynasty]]||[[:ru:Династия]] |- |89||[[:en:Fiji Hindi]]||[[:ru:Фиджийский хинди]] |- |89||[[:en:Indian peafowl]]||[[:ru:Обыкновенный павлин]] |- |89||[[:en:Island country]]||[[:ru:Островное государство]] |- |89||[[:en:Kurdistan Region]]||[[:ru:Иракский Курдистан]] |- |89||[[:en:Mountain pass]]||[[:ru:Перевал]] |- |89||[[:en:Palace]]||[[:ru:Дворец]] |- |89||[[:en:Podlaskie Voivodeship]]||[[:ru:Подляское воеводство]] |- |89||[[:en:Province of Soria]]||[[:ru:Сория (провинция)]] |- |89||[[:en:Quezon City]]||[[:ru:Кесон-Сити]] |- |89||[[:en:Server (computing)]]||[[:ru:Сервер (аппаратное обеспечение)]] |- |89||[[:en:Sitting Bull]]||[[:ru:Сидящий Бык]] |- |89||[[:en:Song dynasty]]||[[:ru:Империя Сун]] |- |89||[[:en:St. Petersburg, Florida]]||[[:ru:Сент-Питерсберг (Флорида)]] |- |89||[[:en:Statute]]||[[:ru:Закон (право)]] |- |89||[[:en:Swine influenza]]||[[:ru:Свиной грипп]] |- |89||[[:en:West Pomeranian Voivodeship]]||[[:ru:Западно-Поморское воеводство]] |- |88||[[:en:1590s]]||[[:ru:1590-е годы]] |- |88||[[:en:1610s]]||[[:ru:1610-е годы]] |- |88||[[:en:1620s]]||[[:ru:1620-е годы]] |- |88||[[:en:1640s]]||[[:ru:1640-е годы]] |- |88||[[:en:1670s]]||[[:ru:1670-е годы]] |- |88||[[:en:1680s]]||[[:ru:1680-е годы]] |- |88||[[:en:1710s]]||[[:ru:1710-е годы]] |- |88||[[:en:1730s]]||[[:ru:1730-е годы]] |- |88||[[:en:1740s]]||[[:ru:1740-е годы]] |- |88||[[:en:Airbus Commercial Aircraft]]||[[:ru:Airbus]] |- |88||[[:en:Erzya language]]||[[:ru:Эрзянский язык]] |- |88||[[:en:Flensburg]]||[[:ru:Фленсбург]] |- |88||[[:en:Freestyle Script]]||[[:ru:Freestyle Script]] |- |88||[[:en:Grave]]||[[:ru:Могила]] |- |88||[[:en:Homeopathy]]||[[:ru:Гомеопатия]] |- |88||[[:en:Ibn al-Haytham]]||[[:ru:Ибн аль-Хайсам]] |- |88||[[:en:Learning]]||[[:ru:Научение]] |- |88||[[:en:Lombard language]]||[[:ru:Ломбардский язык]] |- |88||[[:en:Lower Silesian Voivodeship]]||[[:ru:Нижнесилезское воеводство]] |- |88||[[:en:Nomad]]||[[:ru:Кочевники]] |- |88||[[:en:Piedmontese language]]||[[:ru:Пьемонтский язык]] |- |88||[[:en:Rusyn language]]||[[:ru:Русинский язык]] |- |88||[[:en:Samba]]||[[:ru:Самба (музыка)]] |- |88||[[:en:Sebastian Vettel]]||[[:ru:Феттель, Себастьян]] |- |88||[[:en:Tanakh]]||[[:ru:Танах]] |- |88||[[:en:Tetrapod]]||[[:ru:Четвероногие]] |- |88||[[:en:Tuvan language]]||[[:ru:Тувинский язык]] |- |88||[[:en:Yoruba language]]||[[:ru:Йоруба (язык)]] |- |87||[[:en:1450s]]||[[:ru:1450-е годы]] |- |87||[[:en:1520s]]||[[:ru:1520-е годы]] |- |87||[[:en:1550s]]||[[:ru:1550-е годы]] |- |87||[[:en:1630s]]||[[:ru:1630-е годы]] |- |87||[[:en:1690s]]||[[:ru:1690-е годы]] |- |87||[[:en:1720s]]||[[:ru:1720-е годы]] |- |87||[[:en:1750s]]||[[:ru:1750-е годы]] |- |87||[[:en:Bambuseae]]||[[:ru:Бамбуковые (триба)]] |- |87||[[:en:Blacksmith]]||[[:ru:Кузнец]] |- |87||[[:en:Cnidaria]]||[[:ru:Стрекающие]] |- |87||[[:en:Cockatoo]]||[[:ru:Какаду]] |- |87||[[:en:Colony]]||[[:ru:Колония]] |- |87||[[:en:Conservation status]]||[[:ru:Охранный статус]] |- |87||[[:en:Decimal]]||[[:ru:Десятичная система счисления]] |- |87||[[:en:East–West Schism]]||[[:ru:Разделение Католической и Православной церквей]] |- |87||[[:en:Eschweiler]]||[[:ru:Эшвайлер]] |- |87||[[:en:Ferry]]||[[:ru:Паром]] |- |87||[[:en:Field (agriculture)]]||[[:ru:Поле (сельское хозяйство)]] |- |87||[[:en:Ghil'ad Zuckermann]]||[[:ru:Цукерман, Гилад]] |- |87||[[:en:Palo Alto, California]]||[[:ru:Пало-Алто]] |- |87||[[:en:Pope Gregory XIII]]||[[:ru:Григорий XIII]] |- |87||[[:en:Router (computing)]]||[[:ru:Маршрутизатор]] |- |87||[[:en:Surah]]||[[:ru:Сура Корана]] |- |87||[[:en:Vulture]]||[[:ru:Птицы-падальщики]] |- |87||[[:en:Warmian–Masurian Voivodeship]]||[[:ru:Варминьско-Мазурское воеводство]] |- |87||[[:en:École nationale de l'aviation civile]]||[[:ru:Национальная школа гражданской авиации]] |- |86||[[:en:1410s]]||[[:ru:1410-е годы]] |- |86||[[:en:1430s]]||[[:ru:1430-е годы]] |- |86||[[:en:1440s]]||[[:ru:1440-е годы]] |- |86||[[:en:1490s]]||[[:ru:1490-е годы]] |- |86||[[:en:1560s]]||[[:ru:1560-е годы]] |- |86||[[:en:1700s (decade)]]||[[:ru:1700-е годы]] |- |86||[[:en:2030]]||[[:ru:2030 год]] |- |86||[[:en:Ash]]||[[:ru:Зола]] |- |86||[[:en:BASIC]]||[[:ru:Бейсик]] |- |86||[[:en:Chemical symbol]]||[[:ru:Символы химических элементов]] |- |86||[[:en:Church of England]]||[[:ru:Церковь Англии]] |- |86||[[:en:Cuckoo]]||[[:ru:Кукушковые]] |- |86||[[:en:Earless seal]]||[[:ru:Настоящие тюлени]] |- |86||[[:en:French Southern and Antarctic Lands]]||[[:ru:Французские Южные и Антарктические территории]] |- |86||[[:en:Heard Island and McDonald Islands]]||[[:ru:Остров Херд и острова Макдональд]] |- |86||[[:en:IShowSpeed]]||[[:ru:IShowSpeed]] |- |86||[[:en:Iqaluit]]||[[:ru:Икалуит]] |- |86||[[:en:Jiang Zemin]]||[[:ru:Цзян Цзэминь]] |- |86||[[:en:Joseph (Genesis)]]||[[:ru:Иосиф (сын Иакова)]] |- |86||[[:en:Maithili language]]||[[:ru:Майтхили]] |- |86||[[:en:Phasianidae]]||[[:ru:Фазановые]] |- |86||[[:en:Pomeranian Voivodeship]]||[[:ru:Поморское воеводство]] |- |86||[[:en:Pope Julius II]]||[[:ru:Юлий II]] |- |86||[[:en:Pratibha Patil]]||[[:ru:Патил, Пратибха]] |- |86||[[:en:Prefectures of Japan]]||[[:ru:Префектуры Японии]] |- |86||[[:en:Subcarpathian Voivodeship]]||[[:ru:Подкарпатское воеводство]] |- |86||[[:en:Sylheti language]]||[[:ru:Силхетский язык]] |- |86||[[:en:Wildebeest]]||[[:ru:Гну]] |- |85||[[:en:1420s]]||[[:ru:1420-е годы]] |- |85||[[:en:1460s]]||[[:ru:1460-е годы]] |- |85||[[:en:1470s]]||[[:ru:1470-е годы]] |- |85||[[:en:1480s]]||[[:ru:1480-е годы]] |- |85||[[:en:1500s (decade)]]||[[:ru:1500-е годы]] |- |85||[[:en:1530s]]||[[:ru:1530-е годы]] |- |85||[[:en:1540s]]||[[:ru:1540-е годы]] |- |85||[[:en:1570s]]||[[:ru:1570-е годы]] |- |85||[[:en:1580s]]||[[:ru:1580-е годы]] |- |85||[[:en:Aaron]]||[[:ru:Аарон]] |- |85||[[:en:Adradas]]||[[:ru:Адрадас]] |- |85||[[:en:Advent]]||[[:ru:Адвент]] |- |85||[[:en:Cicadidae]]||[[:ru:Певчие цикады]] |- |85||[[:en:Deutschlandlied]]||[[:ru:Песнь немцев]] |- |85||[[:en:Douglas, Isle of Man]]||[[:ru:Дуглас (остров Мэн)]] |- |85||[[:en:Eau Claire, Wisconsin]]||[[:ru:О-Клэр (Висконсин)]] |- |85||[[:en:Fiqh]]||[[:ru:Фикх]] |- |85||[[:en:Gymnosperm]]||[[:ru:Голосеменные]] |- |85||[[:en:Haitian Creole]]||[[:ru:Гаитянский креольский язык]] |- |85||[[:en:Human settlement]]||[[:ru:Населённый пункт]] |- |85||[[:en:Husayn ibn Ali]]||[[:ru:Хусейн ибн Али]] |- |85||[[:en:Isthmus]]||[[:ru:Перешеек]] |- |85||[[:en:John de Lancie]]||[[:ru:Де Ланси, Джон]] |- |85||[[:en:Komi language]]||[[:ru:Коми язык]] |- |85||[[:en:Kuyavian–Pomeranian Voivodeship]]||[[:ru:Куявско-Поморское воеводство]] |- |85||[[:en:Latin alphabet]]||[[:ru:Латинский алфавит]] |- |85||[[:en:Lent]]||[[:ru:Великий пост в римско-католической традиции]] |- |85||[[:en:Little egret]]||[[:ru:Малая белая цапля]] |- |85||[[:en:Lubusz Voivodeship]]||[[:ru:Любушское воеводство]] |- |85||[[:en:Mangifera indica]]||[[:ru:Манго индийское]] |- |85||[[:en:Osteichthyes]]||[[:ru:Костные рыбы]] |- |85||[[:en:Park Chung Hee]]||[[:ru:Пак Чон Хи]] |- |85||[[:en:Parvati]]||[[:ru:Парвати]] |- |85||[[:en:Prunus domestica]]||[[:ru:Слива домашняя]] |- |85||[[:en:Speed]]||[[:ru:]] |- |85||[[:en:São Paulo FC]]||[[:ru:Сан-Паулу (футбольный клуб)]] |- |85||[[:en:Vehicle registration plate]]||[[:ru:Автомобильный номер]] |- |85||[[:en:Wolof language]]||[[:ru:Волоф (язык)]] |- |84||[[:en:1090s]]||[[:ru:1090-е годы]] |- |84||[[:en:1110s]]||[[:ru:1110-е годы]] |- |84||[[:en:1350s]]||[[:ru:1350-е годы]] |- |84||[[:en:1510s]]||[[:ru:1510-е годы]] |- |84||[[:en:1600s (decade)]]||[[:ru:1600-е годы]] |- |84||[[:en:1972 Summer Olympics]]||[[:ru:Летние Олимпийские игры 1972]] |- |84||[[:en:A. P. J. Abdul Kalam]]||[[:ru:Абдул Калам]] |- |84||[[:en:Austroasiatic languages]]||[[:ru:Австроазиатские языки]] |- |84||[[:en:Axilla]]||[[:ru:Подмышка]] |- |84||[[:en:Ayurveda]]||[[:ru:Аюрведа]] |- |84||[[:en:Bird-of-paradise]]||[[:ru:Райские птицы]] |- |84||[[:en:Body (biology)]]||[[:ru:Тело (биология)]] |- |84||[[:en:CR Flamengo]]||[[:ru:Фламенго]] |- |84||[[:en:Cantonese]]||[[:ru:Стандартный кантонский язык]] |- |84||[[:en:Civil engineering]]||[[:ru:Гражданское строительство]] |- |84||[[:en:County]]||[[:ru:Графство]] |- |84||[[:en:Datura stramonium]]||[[:ru:Дурман обыкновенный]] |- |84||[[:en:East Java]]||[[:ru:Восточная Ява]] |- |84||[[:en:Greater Poland Voivodeship]]||[[:ru:Великопольское воеводство]] |- |84||[[:en:Greenhouse gas]]||[[:ru:Парниковые газы]] |- |84||[[:en:Hebron]]||[[:ru:Хеврон]] |- |84||[[:en:Joshua Bassett]]||[[:ru:Бассетт, Джошуа]] |- |84||[[:en:Microwave]]||[[:ru:Микроволновое излучение]] |- |84||[[:en:Millipede]]||[[:ru:Двупарноногие]] |- |84||[[:en:Naoto Kan]]||[[:ru:Кан, Наото]] |- |84||[[:en:Otto Hahn]]||[[:ru:Ган, Отто]] |- |84||[[:en:Primary school]]||[[:ru:Начальная школа]] |- |84||[[:en:Pseudoscience]]||[[:ru:Псевдонаука]] |- |84||[[:en:Republics of Russia]]||[[:ru:Республика в составе Российской Федерации]] |- |84||[[:en:Sesame Street]]||[[:ru:Улица Сезам]] |- |84||[[:en:Sirenia]]||[[:ru:Сирены (млекопитающие)]] |- |84||[[:en:Snowy owl]]||[[:ru:Белая сова]] |- |84||[[:en:Sotho language]]||[[:ru:Сесото]] |- |84||[[:en:Tongan language]]||[[:ru:Тонганский язык]] |- |84||[[:en:Venetian language]]||[[:ru:Венетский язык (современный)]] |- |84||[[:en:Wedge]]||[[:ru:Клин (механика)]] |- |84||[[:en:Wetzlar]]||[[:ru:Вецлар]] |- |84||[[:en:Xia dynasty]]||[[:ru:Ся (династия)]] |- |84||[[:en:Łódź Voivodeship]]||[[:ru:Лодзинское воеводство]] |- |84||[[:en:Świętokrzyskie Voivodeship]]||[[:ru:Свентокшиское воеводство]] |- |83||[[:en:"Weird Al" Yankovic]]||[[:ru:Странный Эл Янкович]] |- |83||[[:en:1050s]]||[[:ru:1050-е годы]] |- |83||[[:en:1150s]]||[[:ru:1150-е годы]] |- |83||[[:en:1180s]]||[[:ru:1180-е годы]] |- |83||[[:en:1220s]]||[[:ru:1220-е годы]] |- |83||[[:en:1230s]]||[[:ru:1230-е годы]] |- |83||[[:en:1240s]]||[[:ru:1240-е годы]] |- |83||[[:en:1250s]]||[[:ru:1250-е годы]] |- |83||[[:en:1290s]]||[[:ru:1290-е годы]] |- |83||[[:en:1310s]]||[[:ru:1310-е годы]] |- |83||[[:en:1320s]]||[[:ru:1320-е годы]] |- |83||[[:en:1340s]]||[[:ru:1340-е годы]] |- |83||[[:en:1360s]]||[[:ru:1360-е годы]] |- |83||[[:en:1370s]]||[[:ru:1370-е годы]] |- |83||[[:en:1380s]]||[[:ru:1380-е годы]] |- |83||[[:en:Ankle]]||[[:ru:Голеностопный сустав]] |- |83||[[:en:Azadirachta indica]]||[[:ru:Ним (дерево)]] |- |83||[[:en:Cell biology]]||[[:ru:Клеточная биология]] |- |83||[[:en:Column]]||[[:ru:Колонна]] |- |83||[[:en:Daucus carota]]||[[:ru:Морковь дикая]] |- |83||[[:en:Experiment]]||[[:ru:Эксперимент]] |- |83||[[:en:Finger]]||[[:ru:Палец кисти]] |- |83||[[:en:Great Rift Valley]]||[[:ru:Восточно-Африканская рифтовая долина]] |- |83||[[:en:Hanuman]]||[[:ru:Хануман]] |- |83||[[:en:Hedgehog]]||[[:ru:Настоящие ежи]] |- |83||[[:en:Ibn Saud]]||[[:ru:Абдул-Азиз ибн Абдуррахман Аль Сауд]] |- |83||[[:en:Kevin Rudd]]||[[:ru:Радд, Кевин]] |- |83||[[:en:Konkani language]]||[[:ru:Конкани (язык)]] |- |83||[[:en:Labour Party (UK)]]||[[:ru:Лейбористская партия Великобритании]] |- |83||[[:en:Ladakh]]||[[:ru:Ладакх]] |- |83||[[:en:Ladin language]]||[[:ru:Ладинский язык]] |- |83||[[:en:Manchu language]]||[[:ru:Маньчжурский язык]] |- |83||[[:en:Marjoram]]||[[:ru:Майоран]] |- |83||[[:en:Mawlid]]||[[:ru:Мавлид]] |- |83||[[:en:Mercury (mythology)]]||[[:ru:Меркурий (мифология)]] |- |83||[[:en:Minister (government)]]||[[:ru:Министр]] |- |83||[[:en:Montehermoso]]||[[:ru:Монтеэрмосо]] |- |83||[[:en:Muharram]]||[[:ru:Мухаррам]] |- |83||[[:en:OpenStreetMap]]||[[:ru:OpenStreetMap]] |- |83||[[:en:Persepolis F.C.]]||[[:ru:Персеполис (футбольный клуб)]] |- |83||[[:en:Pope Pius VII]]||[[:ru:Пий VII]] |- |83||[[:en:Regions of Italy]]||[[:ru:Области Италии]] |- |83||[[:en:Sheikh Mujibur Rahman]]||[[:ru:Муджибур Рахман]] |- |83||[[:en:Software engineering]]||[[:ru:Программная инженерия]] |- |83||[[:en:Tswana language]]||[[:ru:Тсвана (язык)]] |- |83||[[:en:Turnip]]||[[:ru:Репа (овощ)]] |- |83||[[:en:Voivodeships of Poland]]||[[:ru:Воеводства Польши]] |- |83||[[:en:Zhou Enlai]]||[[:ru:Чжоу Эньлай]] |- |82||[[:en:1010s]]||[[:ru:1010-е годы]] |- |82||[[:en:1020s]]||[[:ru:1020-е годы]] |- |82||[[:en:1060s]]||[[:ru:1060-е годы]] |- |82||[[:en:10s]]||[[:ru:10-е годы]] |- |82||[[:en:1120s]]||[[:ru:1120-е годы]] |- |82||[[:en:1130s]]||[[:ru:1130-е годы]] |- |82||[[:en:1170s]]||[[:ru:1170-е годы]] |- |82||[[:en:1190s]]||[[:ru:1190-е годы]] |- |82||[[:en:1210s]]||[[:ru:1210-е годы]] |- |82||[[:en:1260s]]||[[:ru:1260-е годы]] |- |82||[[:en:1270s]]||[[:ru:1270-е годы]] |- |82||[[:en:1280s]]||[[:ru:1280-е годы]] |- |82||[[:en:1330s]]||[[:ru:1330-е годы]] |- |82||[[:en:1390s]]||[[:ru:1390-е годы]] |- |82||[[:en:1400s (decade)]]||[[:ru:1400-е годы]] |- |82||[[:en:ASCII]]||[[:ru:ASCII]] |- |82||[[:en:Adansonia]]||[[:ru:Адансония]] |- |82||[[:en:Annapurna (mountain range)]]||[[:ru:Аннапурна]] |- |82||[[:en:Azawad]]||[[:ru:Азавад]] |- |82||[[:en:Book of Daniel]]||[[:ru:Книга пророка Даниила]] |- |82||[[:en:Budgerigar]]||[[:ru:Волнистый попугайчик]] |- |82||[[:en:Buryat language]]||[[:ru:Бурятский язык]] |- |82||[[:en:Cumbria]]||[[:ru:Камбрия (графство)]] |- |82||[[:en:Dasypodidae]]||[[:ru:Броненосцевые]] |- |82||[[:en:Eurasian wigeon]]||[[:ru:Свиязь]] |- |82||[[:en:Gagauzia]]||[[:ru:Гагаузия]] |- |82||[[:en:Guwahati]]||[[:ru:Гувахати]] |- |82||[[:en:Half-life]]||[[:ru:Период полураспада]] |- |82||[[:en:Homo]]||[[:ru:Люди (род)]] |- |82||[[:en:Mail]]||[[:ru:Почта]] |- |82||[[:en:Maundy Thursday]]||[[:ru:Великий четверг]] |- |82||[[:en:Microwave oven]]||[[:ru:Микроволновая печь]] |- |82||[[:en:Musa (genus)]]||[[:ru:Банан (род)]] |- |82||[[:en:Muzeum Miniaturowej Sztuki Profesjonalnej Henryk Jan Dominiak in Tychy]]||[[:ru:Музей профессионального миниатюрного искусства Генрик Ян Доминяк в Тыхах]] |- |82||[[:en:Newar language]]||[[:ru:Неварский язык]] |- |82||[[:en:Oranjestad, Aruba]]||[[:ru:Ораньестад (Аруба)]] |- |82||[[:en:Papaver rhoeas]]||[[:ru:Мак самосейка]] |- |82||[[:en:Patent]]||[[:ru:Патент]] |- |82||[[:en:Pope Paul III]]||[[:ru:Павел III]] |- |82||[[:en:Psidium guajava]]||[[:ru:Гуайява]] |- |82||[[:en:Samoan language]]||[[:ru:Самоанский язык]] |- |82||[[:en:Tarnobrzeg]]||[[:ru:Тарнобжег]] |- |82||[[:en:Thomas Sankara]]||[[:ru:Санкара, Тома]] |- |82||[[:en:Weasel]]||[[:ru:Хорьки]] |- |81||[[:en:1030s]]||[[:ru:1030-е годы]] |- |81||[[:en:1070s]]||[[:ru:1070-е годы]] |- |81||[[:en:1080s]]||[[:ru:1080-е годы]] |- |81||[[:en:1140s]]||[[:ru:1140-е годы]] |- |81||[[:en:1160s]]||[[:ru:1160-е годы]] |- |81||[[:en:1300s (decade)]]||[[:ru:1300-е годы]] |- |81||[[:en:860s]]||[[:ru:860-е годы]] |- |81||[[:en:910s]]||[[:ru:910-е годы]] |- |81||[[:en:970s]]||[[:ru:970-е годы]] |- |81||[[:en:980s]]||[[:ru:980-е годы]] |- |81||[[:en:Afar language]]||[[:ru:Афарский язык]] |- |81||[[:en:African National Congress]]||[[:ru:Африканский национальный конгресс]] |- |81||[[:en:Application software]]||[[:ru:Прикладное программное обеспечение]] |- |81||[[:en:Artemisia vulgaris]]||[[:ru:Полынь обыкновенная]] |- |81||[[:en:Biscay]]||[[:ru:Бискайя]] |- |81||[[:en:Cannibalism]]||[[:ru:Каннибализм (зоология)]] |- |81||[[:en:Channel Tunnel]]||[[:ru:Евротоннель]] |- |81||[[:en:Chinese Civil War]]||[[:ru:Гражданская война в Китае]] |- |81||[[:en:Chives]]||[[:ru:Лук скорода]] |- |81||[[:en:Cloud computing]]||[[:ru:Облачные вычисления]] |- |81||[[:en:Darjeeling]]||[[:ru:Дарджилинг (город)]] |- |81||[[:en:Derbyshire]]||[[:ru:Дербишир]] |- |81||[[:en:Extraterrestrial life]]||[[:ru:Внеземная жизнь]] |- |81||[[:en:Eyelash]]||[[:ru:Ресницы]] |- |81||[[:en:Fresh water]]||[[:ru:Пресная вода]] |- |81||[[:en:Golden Temple]]||[[:ru:Хармандир-Сахиб]] |- |81||[[:en:Hay]]||[[:ru:Сено]] |- |81||[[:en:Homo habilis]]||[[:ru:Человек умелый]] |- |81||[[:en:John Michael Talbot]]||[[:ru:Талбот, Джон Майкл]] |- |81||[[:en:Judaeo-Spanish]]||[[:ru:Сефардский язык]] |- |81||[[:en:Millet]]||[[:ru:Пшено]] |- |81||[[:en:Nanga Parbat]]||[[:ru:Нангапарбат]] |- |81||[[:en:Norfolk]]||[[:ru:Норфолк]] |- |81||[[:en:Oryza sativa]]||[[:ru:Рис посевной]] |- |81||[[:en:Province of Barcelona]]||[[:ru:Барселона (провинция)]] |- |81||[[:en:Province of Granada]]||[[:ru:Гранада (провинция)]] |- |81||[[:en:Recklinghausen]]||[[:ru:Рекклингхаузен]] |- |81||[[:en:Rohingya people]]||[[:ru:Рохинджа]] |- |81||[[:en:Rust]]||[[:ru:Ржавчина]] |- |81||[[:en:Saint Martin (island)]]||[[:ru:Сен-Мартен (остров)]] |- |81||[[:en:Sorghum]]||[[:ru:Сорго двуцветное]] |- |81||[[:en:Tok Pisin]]||[[:ru:Ток-писин]] |- |81||[[:en:Toucan]]||[[:ru:Тукановые]] |- |81||[[:en:Tufted duck]]||[[:ru:Хохлатая чернеть]] |- |81||[[:en:Vapor]]||[[:ru:Пар]] |- |81||[[:en:Wet season]]||[[:ru:Сезон дождей]] |- |81||[[:en:Yoweri Museveni]]||[[:ru:Мусевени, Йовери Кагута]] |- |80||[[:en:1040s]]||[[:ru:1040-е годы]] |- |80||[[:en:1924 Summer Olympics]]||[[:ru:Летние Олимпийские игры 1924]] |- |80||[[:en:1932 Summer Olympics]]||[[:ru:Летние Олимпийские игры 1932]] |- |80||[[:en:1978 FIFA World Cup]]||[[:ru:Чемпионат мира по футболу 1978]] |- |80||[[:en:1st millennium BC]]||[[:ru:1-е тысячелетие до н. э.]] |- |80||[[:en:20s]]||[[:ru:20-е годы]] |- |80||[[:en:30s]]||[[:ru:30-е годы]] |- |80||[[:en:870s]]||[[:ru:870-е годы]] |- |80||[[:en:880s]]||[[:ru:880-е годы]] |- |80||[[:en:890s]]||[[:ru:890-е годы]] |- |80||[[:en:920s]]||[[:ru:920-е годы]] |- |80||[[:en:930s]]||[[:ru:930-е годы]] |- |80||[[:en:940s]]||[[:ru:940-е годы]] |- |80||[[:en:950s]]||[[:ru:950-е годы]] |- |80||[[:en:960s]]||[[:ru:960-е годы]] |- |80||[[:en:Al-Baqara]]||[[:ru:Аль-Бакара]] |- |80||[[:en:Albertville]]||[[:ru:Альбервиль]] |- |80||[[:en:Alconaba]]||[[:ru:Альконаба]] |- |80||[[:en:Bastia]]||[[:ru:Бастия]] |- |80||[[:en:Emperor of Japan]]||[[:ru:Император Японии]] |- |80||[[:en:Flagstaff, Arizona]]||[[:ru:Флагстафф (Аризона)]] |- |80||[[:en:Gruiformes]]||[[:ru:Журавлеобразные]] |- |80||[[:en:Himnusz]]||[[:ru:Гимн Венгрии]] |- |80||[[:en:Huell Howser]]||[[:ru:Хаузер, Хьюэлл]] |- |80||[[:en:Islamic Golden Age]]||[[:ru:Золотой век ислама]] |- |80||[[:en:Joao Grimaldo]]||[[:ru:Гримальдо, Хоао]] |- |80||[[:en:Joke]]||[[:ru:Шутка]] |- |80||[[:en:Laurus nobilis]]||[[:ru:Лавр благородный]] |- |80||[[:en:Microprocessor]]||[[:ru:Микропроцессор]] |- |80||[[:en:Mung bean]]||[[:ru:Маш]] |- |80||[[:en:Navajo language]]||[[:ru:Навахо (язык)]] |- |80||[[:en:Nonprofit organization]]||[[:ru:Некоммерческая организация]] |- |80||[[:en:North Vietnam]]||[[:ru:Демократическая Республика Вьетнам]] |- |80||[[:en:Paulínia]]||[[:ru:Паулиния]] |- |80||[[:en:Pelecaniformes]]||[[:ru:Пеликанообразные]] |- |80||[[:en:Pete Seeger]]||[[:ru:Сигер, Пит]] |- |80||[[:en:Plano, Texas]]||[[:ru:Плейно (Техас)]] |- |80||[[:en:Pope Leo XII]]||[[:ru:Лев XII]] |- |80||[[:en:Pope Pius V]]||[[:ru:Пий V]] |- |80||[[:en:Secretarybird]]||[[:ru:Птица-секретарь]] |- |80||[[:en:Sorrel]]||[[:ru:Щавель кислый]] |- |80||[[:en:Talcahuano]]||[[:ru:Талькауано]] |- |80||[[:en:Upper Sorbian language]]||[[:ru:Верхнелужицкий язык]] |- |80||[[:en:VietJet Air]]||[[:ru:VietJet Air]] |- |80||[[:en:Virtue]]||[[:ru:Добродетель]] |- |80||[[:en:Wrist]]||[[:ru:Лучезапястный сустав]] |- |80||[[:en:Świnoujście]]||[[:ru:Свиноуйсьце]] |- |79||[[:en:0s]]||[[:ru:0-е годы]] |- |79||[[:en:1000s (decade)]]||[[:ru:1000-е годы]] |- |79||[[:en:1100s (decade)]]||[[:ru:1100-е годы]] |- |79||[[:en:1200s (decade)]]||[[:ru:1200-е годы]] |- |79||[[:en:1952 Summer Olympics]]||[[:ru:Летние Олимпийские игры 1952]] |- |79||[[:en:80s]]||[[:ru:80-е годы]] |- |79||[[:en:90s]]||[[:ru:90-е годы]] |- |79||[[:en:Aldealafuente]]||[[:ru:Альдеалафуэнте]] |- |79||[[:en:Alentisque]]||[[:ru:Алентиске]] |- |79||[[:en:Altar]]||[[:ru:Алтарь]] |- |79||[[:en:Ambulance]]||[[:ru:Автомобиль скорой помощи]] |- |79||[[:en:Aromanian language]]||[[:ru:Арумынский язык]] |- |79||[[:en:Asterix]]||[[:ru:Астерикс (комикс)]] |- |79||[[:en:Aurora, Colorado]]||[[:ru:Орора (Колорадо)]] |- |79||[[:en:Biofuel]]||[[:ru:Биотопливо]] |- |79||[[:en:Biên Hòa]]||[[:ru:Бьенхоа]] |- |79||[[:en:Blanket]]||[[:ru:Одеяло]] |- |79||[[:en:Book of Ezekiel]]||[[:ru:Книга пророка Иезекииля]] |- |79||[[:en:Book of Isaiah]]||[[:ru:Книга пророка Исаии]] |- |79||[[:en:Canada goose]]||[[:ru:Канадская казарка]] |- |79||[[:en:Cassini–Huygens]]||[[:ru:Кассини-Гюйгенс]] |- |79||[[:en:Catamarca Province]]||[[:ru:Катамарка]] |- |79||[[:en:Chamois]]||[[:ru:Серна]] |- |79||[[:en:Chewa language]]||[[:ru:Ньянджа]] |- |79||[[:en:Cycling]]||[[:ru:Езда на велосипеде]] |- |79||[[:en:Dawn]]||[[:ru:Рассвет]] |- |79||[[:en:Diesel fuel]]||[[:ru:Дизельное топливо]] |- |79||[[:en:Eurasian spoonbill]]||[[:ru:Обыкновенная колпица]] |- |79||[[:en:Federal University of Goiás]]||[[:ru:Федеральный университет Гояса]] |- |79||[[:en:Felis]]||[[:ru:Кошки (род)]] |- |79||[[:en:Film producer]]||[[:ru:Кинопродюсер]] |- |79||[[:en:Francis I of France]]||[[:ru:Франциск I]] |- |79||[[:en:Giza Necropolis]]||[[:ru:Некрополь Гизы]] |- |79||[[:en:Hemiptera]]||[[:ru:Полужесткокрылые]] |- |79||[[:en:Hornbill]]||[[:ru:Птицы-носороги]] |- |79||[[:en:Huế]]||[[:ru:Хюэ]] |- |79||[[:en:ISO 3166]]||[[:ru:ISO 3166]] |- |79||[[:en:Julius Nyerere]]||[[:ru:Ньерере, Джулиус]] |- |79||[[:en:Kaiserslautern]]||[[:ru:Кайзерслаутерн]] |- |79||[[:en:Kernel (operating system)]]||[[:ru:Ядро операционной системы]] |- |79||[[:en:Ladder]]||[[:ru:Стремянка]] |- |79||[[:en:Larva]]||[[:ru:Личинка]] |- |79||[[:en:Light-emitting diode]]||[[:ru:Светодиод]] |- |79||[[:en:Mandalay]]||[[:ru:Мандалай]] |- |79||[[:en:Mayfly]]||[[:ru:Подёнки]] |- |79||[[:en:Monero]]||[[:ru:Monero]] |- |79||[[:en:Moringa oleifera]]||[[:ru:Моринга масличная]] |- |79||[[:en:North Sumatra]]||[[:ru:Северная Суматра]] |- |79||[[:en:Nottinghamshire]]||[[:ru:Ноттингемшир]] |- |79||[[:en:Palestinians]]||[[:ru:Палестинцы]] |- |79||[[:en:Percy Liza]]||[[:ru:Лиса, Перси]] |- |79||[[:en:Pope Benedict XIV]]||[[:ru:Бенедикт XIV]] |- |79||[[:en:Prešov]]||[[:ru:Прешов]] |- |79||[[:en:Property]]||[[:ru:Имущество]] |- |79||[[:en:Prophets and messengers in Islam]]||[[:ru:Пророк в исламе]] |- |79||[[:en:Province of A Coruña]]||[[:ru:Ла-Корунья (провинция)]] |- |79||[[:en:Rhythm]]||[[:ru:Ритм]] |- |79||[[:en:San Bernardino, California]]||[[:ru:Сан-Бернардино (Калифорния)]] |- |79||[[:en:Skåne County]]||[[:ru:Сконе (лен)]] |- |79||[[:en:Standard deviation]]||[[:ru:Среднеквадратическое отклонение]] |- |79||[[:en:UTC+05:30]]||[[:ru:UTC+5:30]] |- |79||[[:en:University of Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines]]||[[:ru:Университет Версаль-Сен-Кантен-ан-Ивелин]] |- |79||[[:en:Veps language]]||[[:ru:Вепсский язык]] |- |79||[[:en:Xining]]||[[:ru:Синин]] |- |79||[[:en:Zulfikar Ali Bhutto]]||[[:ru:Бхутто, Зульфикар Али]] |- |78||[[:en:2004 Indian Ocean earthquake and tsunami]]||[[:ru:Землетрясение в Индийском океане (2004)]] |- |78||[[:en:70s]]||[[:ru:70-е годы]] |- |78||[[:en:840s]]||[[:ru:840-е годы]] |- |78||[[:en:Admiral]]||[[:ru:Адмирал]] |- |78||[[:en:Amsterdam Airport Schiphol]]||[[:ru:Схипхол]] |- |78||[[:en:Article (grammar)]]||[[:ru:Артикль]] |- |78||[[:en:Asian Games]]||[[:ru:Летние Азиатские игры]] |- |78||[[:en:Badakhshan Province]]||[[:ru:Бадахшан (провинция)]] |- |78||[[:en:Bathroom]]||[[:ru:Ванная]] |- |78||[[:en:Bavarian language]]||[[:ru:Баварский диалект]] |- |78||[[:en:Beluga whale]]||[[:ru:Белуха (млекопитающее)]] |- |78||[[:en:Charles de Gaulle Airport]]||[[:ru:Париж — Шарль-де-Голль]] |- |78||[[:en:China (region)]]||[[:ru:]] |- |78||[[:en:Cliff]]||[[:ru:Клиф]] |- |78||[[:en:Colugo]]||[[:ru:Шерстокрылы]] |- |78||[[:en:Crab Nebula]]||[[:ru:Крабовидная туманность]] |- |78||[[:en:Curtain]]||[[:ru:Шторы]] |- |78||[[:en:Decapod]]||[[:ru:Десятиногие ракообразные]] |- |78||[[:en:Eisenach]]||[[:ru:Айзенах]] |- |78||[[:en:Ethernet]]||[[:ru:Ethernet]] |- |78||[[:en:European polecat]]||[[:ru:Лесной хорёк]] |- |78||[[:en:FK Panevėžys]]||[[:ru:Паневежис (футбольный клуб)]] |- |78||[[:en:FK Sūduva]]||[[:ru:Судува]] |- |78||[[:en:FK Žalgiris]]||[[:ru:Жальгирис (футбольный клуб)]] |- |78||[[:en:Gravel]]||[[:ru:Гравий]] |- |78||[[:en:Heligoland]]||[[:ru:Гельголанд]] |- |78||[[:en:Institut polytechnique des sciences avancées]]||[[:ru:Политехнический институт передовой науки]] |- |78||[[:en:International Air Transport Association]]||[[:ru:Международная ассоциация воздушного транспорта]] |- |78||[[:en:Internet Archive]]||[[:ru:Архив Интернета]] |- |78||[[:en:Jodhpur]]||[[:ru:Джодхпур]] |- |78||[[:en:Jomo Kenyatta]]||[[:ru:Кениата, Джомо]] |- |78||[[:en:Libertarianism]]||[[:ru:Либертарианство]] |- |78||[[:en:Lock and key]]||[[:ru:Замок (устройство)]] |- |78||[[:en:Lower Sorbian language]]||[[:ru:Нижнелужицкий язык]] |- |78||[[:en:Maasai people]]||[[:ru:Масаи]] |- |78||[[:en:Meitei language]]||[[:ru:Манипури (язык)]] |- |78||[[:en:Mica]]||[[:ru:Слюды]] |- |78||[[:en:Moers]]||[[:ru:Мёрс]] |- |78||[[:en:Mount Kailash]]||[[:ru:Кайлас]] |- |78||[[:en:Norodom Sihanouk]]||[[:ru:Нородом Сианук]] |- |78||[[:en:Norrbotten County]]||[[:ru:Норрботтен (лен)]] |- |78||[[:en:Nyíregyháza]]||[[:ru:Ньиредьхаза]] |- |78||[[:en:Piciformes]]||[[:ru:Дятлообразные]] |- |78||[[:en:Pope Gregory VII]]||[[:ru:Григорий VII (папа римский)]] |- |78||[[:en:Pope Leo X]]||[[:ru:Лев X]] |- |78||[[:en:Pope Paul V]]||[[:ru:Павел V]] |- |78||[[:en:Province of Badajoz]]||[[:ru:Бадахос (провинция)]] |- |78||[[:en:Province of Zaragoza]]||[[:ru:Сарагоса (провинция)]] |- |78||[[:en:Scorpio (astrology)]]||[[:ru:Скорпион (знак зодиака)]] |- |78||[[:en:Second Sino-Japanese War]]||[[:ru:Японо-китайская война (1937—1945)]] |- |78||[[:en:Siegen]]||[[:ru:Зиген]] |- |78||[[:en:Swazi language]]||[[:ru:Свати]] |- |78||[[:en:Tikrit]]||[[:ru:Тикрит]] |- |78||[[:en:Torture]]||[[:ru:Пытка]] |- |78||[[:en:University of the Bío Bío]]||[[:ru:Университет Био-Био]] |- |78||[[:en:Wetland]]||[[:ru:Водно-болотные угодья]] |- |78||[[:en:Yun Hyon-seok]]||[[:ru:Юн Хен Сок]] |- |78||[[:en:Zine El Abidine Ben Ali]]||[[:ru:Зин аль-Абидин Бен Али]] |- |77||[[:en:100s (decade)]]||[[:ru:100-е годы]] |- |77||[[:en:110s]]||[[:ru:110-е годы]] |- |77||[[:en:130s]]||[[:ru:130-е годы]] |- |77||[[:en:150s]]||[[:ru:150-е годы]] |- |77||[[:en:170s]]||[[:ru:170-е годы]] |- |77||[[:en:190s]]||[[:ru:190-е годы]] |- |77||[[:en:1982 FIFA World Cup]]||[[:ru:Чемпионат мира по футболу 1982]] |- |77||[[:en:2031]]||[[:ru:2031 год]] |- |77||[[:en:300 BC]]||[[:ru:300 год до н. э.]] |- |77||[[:en:40s]]||[[:ru:40-е годы]] |- |77||[[:en:480s]]||[[:ru:480-е годы]] |- |77||[[:en:490s]]||[[:ru:490-е годы]] |- |77||[[:en:50s]]||[[:ru:50-е годы]] |- |77||[[:en:60s]]||[[:ru:60-е годы]] |- |77||[[:en:810s]]||[[:ru:810-е годы]] |- |77||[[:en:820s]]||[[:ru:820-е годы]] |- |77||[[:en:830s]]||[[:ru:830-е годы]] |- |77||[[:en:850s]]||[[:ru:850-е годы]] |- |77||[[:en:Accipitriformes]]||[[:ru:Ястребообразные]] |- |77||[[:en:Acronym]]||[[:ru:Акроним]] |- |77||[[:en:Aldealpozo]]||[[:ru:Альдеальпосо]] |- |77||[[:en:Allium]]||[[:ru:Лук (растение)]] |- |77||[[:en:Anna Maria Jopek]]||[[:ru:Йопек, Анна Мария]] |- |77||[[:en:Book of Micah]]||[[:ru:Книга пророка Михея]] |- |77||[[:en:Charlotte Amalie, U.S. Virgin Islands]]||[[:ru:Шарлотта-Амалия]] |- |77||[[:en:Cho Oyu]]||[[:ru:Чо-Ойю]] |- |77||[[:en:Corrientes Province]]||[[:ru:Корриентес (провинция)]] |- |77||[[:en:Dalarna County]]||[[:ru:Даларна (лен)]] |- |77||[[:en:Deforestation]]||[[:ru:Обезлесение]] |- |77||[[:en:Dugong]]||[[:ru:Дюгонь]] |- |77||[[:en:FK Kauno Žalgiris]]||[[:ru:Кауно Жальгирис]] |- |77||[[:en:Fremont, California]]||[[:ru:Фримонт (Калифорния)]] |- |77||[[:en:Geneva Conventions]]||[[:ru:Женевские конвенции]] |- |77||[[:en:Glendale, Arizona]]||[[:ru:Глендейл (Аризона)]] |- |77||[[:en:Gorno-Altaysk]]||[[:ru:Горно-Алтайск]] |- |77||[[:en:Greifswald]]||[[:ru:Грайфсвальд]] |- |77||[[:en:Hunger]]||[[:ru:Голодание]] |- |77||[[:en:Ingush language]]||[[:ru:Ингушский язык]] |- |77||[[:en:Inuit]]||[[:ru:Инуиты]] |- |77||[[:en:Jaynagar Majilpur]]||[[:ru:Джайнагар-Маджилпур]] |- |77||[[:en:Jiddu Krishnamurti]]||[[:ru:Джидду Кришнамурти]] |- |77||[[:en:Kirundi]]||[[:ru:Рунди (язык)]] |- |77||[[:en:Kākāpō]]||[[:ru:Какапо]] |- |77||[[:en:Manaslu]]||[[:ru:Манаслу]] |- |77||[[:en:Mangaluru]]||[[:ru:Мангалур]] |- |77||[[:en:Mari language]]||[[:ru:Марийский язык]] |- |77||[[:en:Mixture]]||[[:ru:Смесь (химия)]] |- |77||[[:en:Modem]]||[[:ru:Модем]] |- |77||[[:en:Muskox]]||[[:ru:Овцебык]] |- |77||[[:en:Narrative]]||[[:ru:Нарратив]] |- |77||[[:en:Occitania]]||[[:ru:Окситания (историческая область)]] |- |77||[[:en:Parish]]||[[:ru:Приход]] |- |77||[[:en:Parsnip]]||[[:ru:Пастернак посевной]] |- |77||[[:en:Performing arts]]||[[:ru:Исполнительские искусства]] |- |77||[[:en:Pilgrimage]]||[[:ru:Паломничество]] |- |77||[[:en:Pope Adrian I]]||[[:ru:Адриан I]] |- |77||[[:en:Pope Benedict XIII]]||[[:ru:Бенедикт XIII]] |- |77||[[:en:Pope Pius IV]]||[[:ru:Пий IV]] |- |77||[[:en:Pope Pius VI]]||[[:ru:Пий VI]] |- |77||[[:en:Province of Córdoba (Spain)]]||[[:ru:Кордова (провинция, Испания)]] |- |77||[[:en:Province of Girona]]||[[:ru:Жирона (провинция)]] |- |77||[[:en:Province of León]]||[[:ru:Леон (провинция)]] |- |77||[[:en:Province of Segovia]]||[[:ru:Сеговия (провинция)]] |- |77||[[:en:Santa Fe Province]]||[[:ru:Санта-Фе (провинция)]] |- |77||[[:en:Scientology]]||[[:ru:Саентология]] |- |77||[[:en:Scottish National Party]]||[[:ru:Шотландская национальная партия]] |- |77||[[:en:Scranton, Pennsylvania]]||[[:ru:Скрантон (Пенсильвания)]] |- |77||[[:en:Seljuk dynasty]]||[[:ru:Сельджукиды]] |- |77||[[:en:Sui dynasty]]||[[:ru:Суй]] |- |77||[[:en:Supreme Court of the United States]]||[[:ru:Верховный суд США]] |- |77||[[:en:Tarantula]]||[[:ru:Пауки-птицееды]] |- |77||[[:en:The Wall Street Journal]]||[[:ru:The Wall Street Journal]] |- |77||[[:en:Thomas & Friends]]||[[:ru:Томас и его друзья]] |- |77||[[:en:Toki Pona]]||[[:ru:Токипона]] |- |77||[[:en:Tucumán Province]]||[[:ru:Тукуман (провинция)]] |- |77||[[:en:United States Navy]]||[[:ru:Военно-морские силы США]] |- |77||[[:en:Vajrayana]]||[[:ru:Ваджраяна]] |- |77||[[:en:Västra Götaland County]]||[[:ru:Вестра-Гёталанд]] |- |77||[[:en:Warwickshire]]||[[:ru:Уорикшир]] |- |77||[[:en:Wind wave]]||[[:ru:Ветровые волны]] |- |77||[[:en:Yonkers, New York]]||[[:ru:Йонкерс]] |- |77||[[:en:Yun Ch'iho]]||[[:ru:Юн Чхи Хо]] |- |77||[[:en:Évreux]]||[[:ru:Эврё]] |- |76||[[:en:120s]]||[[:ru:120-е годы]] |- |76||[[:en:140s]]||[[:ru:140-е годы]] |- |76||[[:en:180s]]||[[:ru:180-е годы]] |- |76||[[:en:1989 Tiananmen Square protests and massacre]]||[[:ru:События на площади Тяньаньмэнь (1989)]] |- |76||[[:en:510s]]||[[:ru:510-е годы]] |- |76||[[:en:790s]]||[[:ru:790-е годы]] |- |76||[[:en:900s (decade)]]||[[:ru:900-е годы]] |- |76||[[:en:Adhesive]]||[[:ru:Клей]] |- |76||[[:en:Ahmadiyya]]||[[:ru:Ахмадие]] |- |76||[[:en:Alternative for Germany]]||[[:ru:Альтернатива для Германии]] |- |76||[[:en:Atyrau]]||[[:ru:Атырау]] |- |76||[[:en:Augusta, Georgia]]||[[:ru:Огаста (Джорджия)]] |- |76||[[:en:Baleen whale]]||[[:ru:Усатые киты]] |- |76||[[:en:Balochistan]]||[[:ru:Белуджистан]] |- |76||[[:en:Beehive]]||[[:ru:Улей]] |- |76||[[:en:Bharatiya Janata Party]]||[[:ru:Бхаратия джаната парти]] |- |76||[[:en:Bislama]]||[[:ru:Бислама]] |- |76||[[:en:Black grouse]]||[[:ru:Тетерев-косач]] |- |76||[[:en:Blekinge County]]||[[:ru:Блекинге (лен)]] |- |76||[[:en:Book of Ezra]]||[[:ru:Первая книга Ездры]] |- |76||[[:en:Book of Jeremiah]]||[[:ru:Книга пророка Иеремии]] |- |76||[[:en:Book of Lamentations]]||[[:ru:Плач Иеремии]] |- |76||[[:en:Brown rat]]||[[:ru:Серая крыса]] |- |76||[[:en:COVID-19 vaccine]]||[[:ru:Вакцина против COVID-19]] |- |76||[[:en:Cambridgeshire]]||[[:ru:Кембриджшир]] |- |76||[[:en:Cancer (astrology)]]||[[:ru:Рак (знак зодиака)]] |- |76||[[:en:Card game]]||[[:ru:Карточная игра]] |- |76||[[:en:Central Java]]||[[:ru:Центральная Ява]] |- |76||[[:en:Coraciiformes]]||[[:ru:Ракшеобразные]] |- |76||[[:en:County Durham]]||[[:ru:Дарем (графство)]] |- |76||[[:en:David Attenborough]]||[[:ru:Аттенборо, Дэвид]] |- |76||[[:en:Dieppe]]||[[:ru:Дьеп]] |- |76||[[:en:Electromagnetic force]]||[[:ru:Электромагнитное взаимодействие]] |- |76||[[:en:Electromagnetic spectrum]]||[[:ru:Электромагнитный спектр]] |- |76||[[:en:Emir]]||[[:ru:Эмир]] |- |76||[[:en:Equus (genus)]]||[[:ru:Лошади]] |- |76||[[:en:Falconidae]]||[[:ru:Соколиные]] |- |76||[[:en:Fluid]]||[[:ru:Флюид (физика)]] |- |76||[[:en:Francis Xavier]]||[[:ru:Франциск Ксаверий]] |- |76||[[:en:GNU General Public License]]||[[:ru:GNU General Public License]] |- |76||[[:en:Group theory]]||[[:ru:Теория групп]] |- |76||[[:en:Heel]]||[[:ru:Пятка]] |- |76||[[:en:Intergovernmental Panel on Climate Change]]||[[:ru:Межправительственная группа экспертов по изменению климата]] |- |76||[[:en:Khyber Pakhtunkhwa]]||[[:ru:Хайбер-Пахтунхва]] |- |76||[[:en:Kurgan, Kurgan Oblast]]||[[:ru:Курган (город)]] |- |76||[[:en:Misiones Province]]||[[:ru:Мисьонес (провинция)]] |- |76||[[:en:Moksha language]]||[[:ru:Мокшанский язык]] |- |76||[[:en:Mount St. Helens]]||[[:ru:Сент-Хеленс]] |- |76||[[:en:Navigation]]||[[:ru:Навигация]] |- |76||[[:en:Neolithic Revolution]]||[[:ru:Неолитическая революция]] |- |76||[[:en:Nusantara (city)]]||[[:ru:Нусантара (город)]] |- |76||[[:en:Old Norse]]||[[:ru:Древнескандинавский язык]] |- |76||[[:en:Oromo language]]||[[:ru:Оромо (язык)]] |- |76||[[:en:Paris-Saclay University]]||[[:ru:Университет Париж-Сакле]] |- |76||[[:en:Pope Callixtus III]]||[[:ru:Каликст III]] |- |76||[[:en:Pope Clement XII]]||[[:ru:Климент XII]] |- |76||[[:en:Pope John VIII]]||[[:ru:Иоанн VIII (папа римский)]] |- |76||[[:en:Pope Paul I]]||[[:ru:Павел I (папа римский)]] |- |76||[[:en:Pope Urban VII]]||[[:ru:Урбан VII]] |- |76||[[:en:Province of Alicante]]||[[:ru:Аликанте (провинция)]] |- |76||[[:en:Province of Valencia]]||[[:ru:Валенсия (провинция)]] |- |76||[[:en:Province of Ávila]]||[[:ru:Авила (провинция)]] |- |76||[[:en:Périgueux]]||[[:ru:Перигё]] |- |76||[[:en:Quraysh]]||[[:ru:Курайшиты]] |- |76||[[:en:Rotation]]||[[:ru:Вращение]] |- |76||[[:en:Safflower]]||[[:ru:Сафлор красильный]] |- |76||[[:en:Santa Clara, California]]||[[:ru:Санта-Клара (Калифорния)]] |- |76||[[:en:Santali language]]||[[:ru:Сантали]] |- |76||[[:en:Sensor]]||[[:ru:Датчик]] |- |76||[[:en:Sermon on the Mount]]||[[:ru:Нагорная проповедь]] |- |76||[[:en:Sheikh]]||[[:ru:Шейх]] |- |76||[[:en:Shona language]]||[[:ru:Шона (язык)]] |- |76||[[:en:Soursop]]||[[:ru:Сметанное яблоко]] |- |76||[[:en:Swordfish]]||[[:ru:Меч-рыба]] |- |76||[[:en:Three Kingdoms]]||[[:ru:Эпоха Троецарствия]] |- |76||[[:en:Toy Story 3]]||[[:ru:История игрушек: Большой побег]] |- |76||[[:en:Trans-Siberian Railway]]||[[:ru:Транссибирская магистраль]] |- |76||[[:en:Virtual private network]]||[[:ru:VPN]] |- |76||[[:en:West Sumatra]]||[[:ru:Западная Суматра]] |- |76||[[:en:Wu Chinese]]||[[:ru:У (язык)]] |- |76||[[:en:Xena: Warrior Princess]]||[[:ru:Зена — королева воинов]] |- |75||[[:en:2032]]||[[:ru:2032 год]] |- |75||[[:en:210s]]||[[:ru:210-е годы]] |- |75||[[:en:220s]]||[[:ru:220-е годы]] |- |75||[[:en:230s]]||[[:ru:230-е годы]] |- |75||[[:en:240s]]||[[:ru:240-е годы]] |- |75||[[:en:260s]]||[[:ru:260-е годы]] |- |75||[[:en:290s]]||[[:ru:290-е годы]] |- |75||[[:en:2nd millennium BC]]||[[:ru:2-е тысячелетие до н. э.]] |- |75||[[:en:350s]]||[[:ru:350-е годы]] |- |75||[[:en:360s]]||[[:ru:360-е годы]] |- |75||[[:en:400s (decade)]]||[[:ru:400-е годы]] |- |75||[[:en:410s]]||[[:ru:410-е годы]] |- |75||[[:en:450s]]||[[:ru:450-е годы]] |- |75||[[:en:470s]]||[[:ru:470-е годы]] |- |75||[[:en:520s]]||[[:ru:520-е годы]] |- |75||[[:en:540s]]||[[:ru:540-е годы]] |- |75||[[:en:670s]]||[[:ru:670-е годы]] |- |75||[[:en:680s]]||[[:ru:680-е годы]] |- |75||[[:en:710s]]||[[:ru:710-е годы]] |- |75||[[:en:73 (number)]]||[[:ru:73 (число)]] |- |75||[[:en:750s]]||[[:ru:750-е годы]] |- |75||[[:en:760s]]||[[:ru:760-е годы]] |- |75||[[:en:780s]]||[[:ru:780-е годы]] |- |75||[[:en:Ali Abdullah Saleh]]||[[:ru:Салех, Али Абдалла]] |- |75||[[:en:Almarza]]||[[:ru:Альмарса]] |- |75||[[:en:Araceae]]||[[:ru:Ароидные]] |- |75||[[:en:Areca catechu]]||[[:ru:Бетелевая пальма]] |- |75||[[:en:Arenillas]]||[[:ru:Аренильяс]] |- |75||[[:en:Body of water]]||[[:ru:Водный объект]] |- |75||[[:en:Borage]]||[[:ru:Бурачник лекарственный]] |- |75||[[:en:Bourg-la-Reine]]||[[:ru:Бур-ла-Рен]] |- |75||[[:en:Boxer Rebellion]]||[[:ru:Ихэтуаньское восстание]] |- |75||[[:en:Brown trout]]||[[:ru:Кумжа]] |- |75||[[:en:Bến Tre]]||[[:ru:Бенче]] |- |75||[[:en:Camelidae]]||[[:ru:Верблюдовые]] |- |75||[[:en:Chemical engineering]]||[[:ru:Химическая технология]] |- |75||[[:en:Early modern period]]||[[:ru:Раннее Новое время]] |- |75||[[:en:Eduard Buchner]]||[[:ru:Бухнер, Эдуард]] |- |75||[[:en:Evansville, Indiana]]||[[:ru:Эвансвилл]] |- |75||[[:en:Ewe language]]||[[:ru:Эве (язык)]] |- |75||[[:en:FK Riteriai]]||[[:ru:Ритеряй]] |- |75||[[:en:Formosa Province]]||[[:ru:Формоса (провинция)]] |- |75||[[:en:GNU]]||[[:ru:GNU]] |- |75||[[:en:Graphical user interface]]||[[:ru:Графический интерфейс пользователя]] |- |75||[[:en:Gulf of Suez]]||[[:ru:Суэцкий залив]] |- |75||[[:en:Herefordshire]]||[[:ru:Херефордшир]] |- |75||[[:en:Hohhot]]||[[:ru:Хух-Хото]] |- |75||[[:en:Irvine, California]]||[[:ru:Ирвайн (Калифорния)]] |- |75||[[:en:Kiyomizu-dera]]||[[:ru:Киёмидзу-дэра]] |- |75||[[:en:Kristiansand]]||[[:ru:Кристиансанн]] |- |75||[[:en:Kronoberg County]]||[[:ru:Крунуберг]] |- |75||[[:en:Leo (astrology)]]||[[:ru:Лев (знак зодиака)]] |- |75||[[:en:Ligurian language]]||[[:ru:Лигурский язык (современный)]] |- |75||[[:en:Liquid-crystal display]]||[[:ru:Жидкокристаллический дисплей]] |- |75||[[:en:Lourdes]]||[[:ru:Лурд]] |- |75||[[:en:Meta Platforms]]||[[:ru:Meta Platforms]] |- |75||[[:en:Metropolitan area]]||[[:ru:Метрополитенский ареал]] |- |75||[[:en:Mswati III]]||[[:ru:Мсвати III]] |- |75||[[:en:Muay Thai]]||[[:ru:Тайский бокс]] |- |75||[[:en:Møre og Romsdal]]||[[:ru:Мёре-ог-Ромсдал]] |- |75||[[:en:Nautical mile]]||[[:ru:Морская миля]] |- |75||[[:en:Nickname]]||[[:ru:Прозвище]] |- |75||[[:en:Norman language]]||[[:ru:Нормандский язык]] |- |75||[[:en:Novial]]||[[:ru:Новиаль]] |- |75||[[:en:Peloponnesian War]]||[[:ru:Пелопоннесская война]] |- |75||[[:en:Pope Adrian VI]]||[[:ru:Адриан VI]] |- |75||[[:en:Pope Benedict II]]||[[:ru:Бенедикт II]] |- |75||[[:en:Pope Benedict V]]||[[:ru:Бенедикт V]] |- |75||[[:en:Pronunciation]]||[[:ru:Произношение]] |- |75||[[:en:Province of Albacete]]||[[:ru:Альбасете (провинция)]] |- |75||[[:en:Province of Burgos]]||[[:ru:Бургос (провинция)]] |- |75||[[:en:Province of Málaga]]||[[:ru:Малага (провинция)]] |- |75||[[:en:Province of Toledo]]||[[:ru:Толедо (провинция)]] |- |75||[[:en:Quedlinburg]]||[[:ru:Кведлинбург]] |- |75||[[:en:Railway track]]||[[:ru:Железнодорожный путь]] |- |75||[[:en:Read-only memory]]||[[:ru:Постоянное запоминающее устройство]] |- |75||[[:en:Retina]]||[[:ru:Сетчатка]] |- |75||[[:en:Rhodesia]]||[[:ru:Родезия]] |- |75||[[:en:Rosales]]||[[:ru:Розоцветные]] |- |75||[[:en:Rubiaceae]]||[[:ru:Мареновые]] |- |75||[[:en:Río Negro Province]]||[[:ru:Рио-Негро (провинция)]] |- |75||[[:en:Saint-Lô]]||[[:ru:Сен-Ло]] |- |75||[[:en:Sarlat-la-Canéda]]||[[:ru:Сарла-ла-Канеда]] |- |75||[[:en:Shoebill]]||[[:ru:Китоглав]] |- |75||[[:en:Stamford, Connecticut]]||[[:ru:Стамфорд (Коннектикут)]] |- |75||[[:en:Sternum]]||[[:ru:Грудина]] |- |75||[[:en:Tacloban]]||[[:ru:Таклобан]] |- |75||[[:en:Tawhid]]||[[:ru:Таухид]] |- |75||[[:en:Tern]]||[[:ru:Крачковые]] |- |75||[[:en:Tuba]]||[[:ru:Туба]] |- |75||[[:en:Turbine]]||[[:ru:Турбина]] |- |75||[[:en:United States Army]]||[[:ru:Армия США]] |- |75||[[:en:Vertebra]]||[[:ru:Позвонок]] |- |75||[[:en:Värmland County]]||[[:ru:Вермланд (лен)]] |- |75||[[:en:Västerbotten County]]||[[:ru:Вестерботтен (лен)]] |- |75||[[:en:West Java]]||[[:ru:Западная Ява]] |- |75||[[:en:Yoruba people]]||[[:ru:Йоруба (народ)]] |- |74||[[:en:250s]]||[[:ru:250-е годы]] |- |74||[[:en:270s]]||[[:ru:270-е годы]] |- |74||[[:en:280s]]||[[:ru:280-е годы]] |- |74||[[:en:310s]]||[[:ru:310-е годы]] |- |74||[[:en:320s]]||[[:ru:320-е годы]] |- |74||[[:en:330s]]||[[:ru:330-е годы]] |- |74||[[:en:340s]]||[[:ru:340-е годы]] |- |74||[[:en:380s]]||[[:ru:380-е годы]] |- |74||[[:en:390s]]||[[:ru:390-е годы]] |- |74||[[:en:440s]]||[[:ru:440-е годы]] |- |74||[[:en:460s]]||[[:ru:460-е годы]] |- |74||[[:en:530s]]||[[:ru:530-е годы]] |- |74||[[:en:550s]]||[[:ru:550-е годы]] |- |74||[[:en:560s]]||[[:ru:560-е годы]] |- |74||[[:en:570s]]||[[:ru:570-е годы]] |- |74||[[:en:590s]]||[[:ru:590-е годы]] |- |74||[[:en:610s]]||[[:ru:610-е годы]] |- |74||[[:en:650s]]||[[:ru:650-е годы]] |- |74||[[:en:660s]]||[[:ru:660-е годы]] |- |74||[[:en:690s]]||[[:ru:690-е годы]] |- |74||[[:en:720s]]||[[:ru:720-е годы]] |- |74||[[:en:730s]]||[[:ru:730-е годы]] |- |74||[[:en:740s]]||[[:ru:740-е годы]] |- |74||[[:en:770s]]||[[:ru:770-е годы]] |- |74||[[:en:800s (decade)]]||[[:ru:800-е годы]] |- |74||[[:en:Amish]]||[[:ru:Амиши]] |- |74||[[:en:Annona squamosa]]||[[:ru:Сахарное яблоко]] |- |74||[[:en:Bag]]||[[:ru:Сумка]] |- |74||[[:en:Battle of Badr]]||[[:ru:Битва при Бадре]] |- |74||[[:en:Battle of Britain]]||[[:ru:Битва за Британию]] |- |74||[[:en:Biobío River]]||[[:ru:Био-Био (река)]] |- |74||[[:en:Book of Amos]]||[[:ru:Книга пророка Амоса]] |- |74||[[:en:Book of Joel]]||[[:ru:Книга пророка Иоиля]] |- |74||[[:en:Brahman]]||[[:ru:Брахман]] |- |74||[[:en:Central Kalimantan]]||[[:ru:Центральный Калимантан]] |- |74||[[:en:Chain]]||[[:ru:Цепь]] |- |74||[[:en:Chisel]]||[[:ru:Зубило]] |- |74||[[:en:Citron]]||[[:ru:Цитрон]] |- |74||[[:en:Claude Lévi-Strauss]]||[[:ru:Леви-Стросс, Клод]] |- |74||[[:en:Coyhaique]]||[[:ru:Койайке]] |- |74||[[:en:De (Cyrillic)]]||[[:ru:Д]] |- |74||[[:en:Dhu al-Hijjah]]||[[:ru:Зу-ль-хиджа]] |- |74||[[:en:East Slavic languages]]||[[:ru:Восточнославянские языки]] |- |74||[[:en:Ethnologue]]||[[:ru:Ethnologue]] |- |74||[[:en:Eurasian oystercatcher]]||[[:ru:Кулик-сорока]] |- |74||[[:en:European eel]]||[[:ru:Речной угорь]] |- |74||[[:en:FK Banga Gargždai]]||[[:ru:Банга (футбольный клуб)]] |- |74||[[:en:Fagaceae]]||[[:ru:Буковые]] |- |74||[[:en:Franco-Provençal]]||[[:ru:Франкопровансальский язык]] |- |74||[[:en:Gotland County]]||[[:ru:Готланд (лен)]] |- |74||[[:en:Guanaco]]||[[:ru:Гуанако]] |- |74||[[:en:Halland County]]||[[:ru:Халланд (лен)]] |- |74||[[:en:Inclined plane]]||[[:ru:Наклонная плоскость]] |- |74||[[:en:Jämtland County]]||[[:ru:Емтланд (лен)]] |- |74||[[:en:Kalmar County]]||[[:ru:Кальмар (лен)]] |- |74||[[:en:Klingon language]]||[[:ru:Клингонский язык]] |- |74||[[:en:Marsh]]||[[:ru:Болото]] |- |74||[[:en:Martin of Tours]]||[[:ru:Мартин Турский]] |- |74||[[:en:Mass in the Catholic Church]]||[[:ru:Месса]] |- |74||[[:en:Middelburg, Zeeland]]||[[:ru:Мидделбург]] |- |74||[[:en:Midnight]]||[[:ru:Полночь]] |- |74||[[:en:Muhammad al-Bukhari]]||[[:ru:Мухаммад аль-Бухари]] |- |74||[[:en:North Yorkshire]]||[[:ru:Норт-Йоркшир]] |- |74||[[:en:Nuristan Province]]||[[:ru:Нуристан]] |- |74||[[:en:Nymphaeaceae]]||[[:ru:Кувшинковые]] |- |74||[[:en:Oda Nobunaga]]||[[:ru:Ода Нобунага]] |- |74||[[:en:Omnivore]]||[[:ru:]] |- |74||[[:en:Pantelleria]]||[[:ru:Пантеллерия (коммуна)]] |- |74||[[:en:Particle accelerator]]||[[:ru:Ускоритель заряженных частиц]] |- |74||[[:en:Passiflora edulis]]||[[:ru:Страстоцвет съедобный]] |- |74||[[:en:Pope Alexander III]]||[[:ru:Александр III (папа римский)]] |- |74||[[:en:Pope Benedict I]]||[[:ru:Бенедикт I (папа римский)]] |- |74||[[:en:Pope Innocent XI]]||[[:ru:Иннокентий XI]] |- |74||[[:en:Pope John XII]]||[[:ru:Иоанн XII (папа римский)]] |- |74||[[:en:Pope Leo V]]||[[:ru:Лев V (папа римский)]] |- |74||[[:en:Pope Paul II]]||[[:ru:Павел II]] |- |74||[[:en:Prince]]||[[:ru:Принц]] |- |74||[[:en:Province of Lleida]]||[[:ru:Льейда (провинция)]] |- |74||[[:en:Province of Ourense]]||[[:ru:Оренсе (провинция)]] |- |74||[[:en:Province of Salamanca]]||[[:ru:Саламанка (провинция)]] |- |74||[[:en:Province of Tarragona]]||[[:ru:Таррагона (провинция)]] |- |74||[[:en:Province of Zamora]]||[[:ru:Самора (провинция)]] |- |74||[[:en:Qibla]]||[[:ru:Кибла]] |- |74||[[:en:Retail]]||[[:ru:Розничная торговля]] |- |74||[[:en:Roh Moo-hyun]]||[[:ru:Но Му Хён]] |- |74||[[:en:Sail]]||[[:ru:Парус]] |- |74||[[:en:Sephardic Jews]]||[[:ru:Сефарды]] |- |74||[[:en:Sexology]]||[[:ru:Сексология]] |- |74||[[:en:Siemens]]||[[:ru:Siemens]] |- |74||[[:en:Taiga bean goose]]||[[:ru:Гуменник]] |- |74||[[:en:Tench]]||[[:ru:Линь]] |- |74||[[:en:Tire]]||[[:ru:Шина транспортного средства]] |- |74||[[:en:Tobolsk]]||[[:ru:Тобольск]] |- |74||[[:en:Transpiration]]||[[:ru:Транспирация]] |- |74||[[:en:Triceratops]]||[[:ru:Трицератопс]] |- |74||[[:en:Ural Federal District]]||[[:ru:Уральский федеральный округ]] |- |74||[[:en:West Slavic languages]]||[[:ru:Западнославянские языки]] |- |74||[[:en:Willem Einthoven]]||[[:ru:Эйнтховен, Виллем]] |- |74||[[:en:Wire]]||[[:ru:Проволока]] |- |74||[[:en:Yorkshire]]||[[:ru:Йоркшир]] |- |74||[[:en:Zhe (Cyrillic)]]||[[:ru:Ж]] |- |73||[[:en:370s]]||[[:ru:370-е годы]] |- |73||[[:en:420s]]||[[:ru:420-е годы]] |- |73||[[:en:430s]]||[[:ru:430-е годы]] |- |73||[[:en:580s]]||[[:ru:580-е годы]] |- |73||[[:en:620s]]||[[:ru:620-е годы]] |- |73||[[:en:630s]]||[[:ru:630-е годы]] |- |73||[[:en:640s]]||[[:ru:640-е годы]] |- |73||[[:en:Aalen]]||[[:ru:Ален (Баден-Вюртемберг)]] |- |73||[[:en:Agra Fort]]||[[:ru:Агра-форт]] |- |73||[[:en:Airline]]||[[:ru:Авиакомпания]] |- |73||[[:en:Almazul]]||[[:ru:Альмасуль]] |- |73||[[:en:Alnus glutinosa]]||[[:ru:Ольха чёрная]] |- |73||[[:en:Ana Mena]]||[[:ru:Мена, Ана]] |- |73||[[:en:Aphid]]||[[:ru:Тли]] |- |73||[[:en:Apocynaceae]]||[[:ru:Кутровые]] |- |73||[[:en:Arcos de Jalón]]||[[:ru:Аркос-де-Халон]] |- |73||[[:en:Artichoke]]||[[:ru:Артишок настоящий]] |- |73||[[:en:Autonomy]]||[[:ru:Автономия]] |- |73||[[:en:Axolotl]]||[[:ru:Аксолотль]] |- |73||[[:en:Balinese language]]||[[:ru:Балийский язык]] |- |73||[[:en:Balkh Province]]||[[:ru:Балх (провинция)]] |- |73||[[:en:Brahmi script]]||[[:ru:Брахми]] |- |73||[[:en:Brook (small stream)]]||[[:ru:Ручей]] |- |73||[[:en:Carob]]||[[:ru:Рожковое дерево]] |- |73||[[:en:Catfish]]||[[:ru:Сомообразные]] |- |73||[[:en:Cebuano Wikipedia]]||[[:ru:Себуанская Википедия]] |- |73||[[:en:Chandler, Arizona]]||[[:ru:Чандлер (Аризона)]] |- |73||[[:en:Common greenshank]]||[[:ru:Большой улит]] |- |73||[[:en:Cyan]]||[[:ru:Сине-зелёный цвет]] |- |73||[[:en:Decius]]||[[:ru:Деций Траян]] |- |73||[[:en:Dharamshala]]||[[:ru:Дхарамсала]] |- |73||[[:en:Drill]]||[[:ru:Дрель]] |- |73||[[:en:Drum kit]]||[[:ru:Ударная установка]] |- |73||[[:en:Eartha Kitt]]||[[:ru:Китт, Эрта]] |- |73||[[:en:Falconiformes]]||[[:ru:Соколообразные]] |- |73||[[:en:Fence]]||[[:ru:Забор]] |- |73||[[:en:Firewall (computing)]]||[[:ru:Межсетевой экран]] |- |73||[[:en:Fodder]]||[[:ru:Корм]] |- |73||[[:en:Gilgit-Baltistan]]||[[:ru:Гилгит-Балтистан]] |- |73||[[:en:Giurtelecu Șimleului]]||[[:ru:Джуртелеку-Шимлеулуй]] |- |73||[[:en:Gran Colombia]]||[[:ru:Великая Колумбия]] |- |73||[[:en:Gävleborg County]]||[[:ru:Евлеборг]] |- |73||[[:en:Henderson, Nevada]]||[[:ru:Хендерсон (Невада)]] |- |73||[[:en:I (Cyrillic)]]||[[:ru:И]] |- |73||[[:en:Integumentary system]]||[[:ru:Покровная система]] |- |73||[[:en:Jack snipe]]||[[:ru:Гаршнеп]] |- |73||[[:en:Jew's harp]]||[[:ru:Варган]] |- |73||[[:en:Juanes]]||[[:ru:Хуанес]] |- |73||[[:en:Jönköping County]]||[[:ru:Йёнчёпинг (лен)]] |- |73||[[:en:Kufa]]||[[:ru:Эль-Куфа]] |- |73||[[:en:Kurt Georg Kiesinger]]||[[:ru:Кизингер, Курт Георг]] |- |73||[[:en:Lacuna Coil]]||[[:ru:Lacuna Coil]] |- |73||[[:en:Lamiales]]||[[:ru:Ясноткоцветные]] |- |73||[[:en:Leinster]]||[[:ru:Ленстер]] |- |73||[[:en:List of languages by number of native speakers]]||[[:ru:Список языков по количеству носителей]] |- |73||[[:en:Long-tailed duck]]||[[:ru:Морянка]] |- |73||[[:en:Manilkara zapota]]||[[:ru:Саподилла]] |- |73||[[:en:Martin Weinek]]||[[:ru:Вайнек, Мартин]] |- |73||[[:en:Marxism–Leninism]]||[[:ru:Марксизм-ленинизм]] |- |73||[[:en:Meander]]||[[:ru:Меандр]] |- |73||[[:en:Metonymy]]||[[:ru:Метонимия]] |- |73||[[:en:Modesto, California]]||[[:ru:Модесто]] |- |73||[[:en:Mountain View, California]]||[[:ru:Маунтин-Вью (Калифорния)]] |- |73||[[:en:Munster]]||[[:ru:Манстер]] |- |73||[[:en:New Zealand dollar]]||[[:ru:Новозеландский доллар]] |- |73||[[:en:Newton]]||[[:ru:Ньютон]] |- |73||[[:en:Nilo-Saharan languages]]||[[:ru:Нило-сахарские языки]] |- |73||[[:en:Odor]]||[[:ru:Запах]] |- |73||[[:en:Onomatopoeia]]||[[:ru:Ономатопея]] |- |73||[[:en:People's Liberation Army]]||[[:ru:Народно-освободительная армия Китая]] |- |73||[[:en:Phosphate]]||[[:ru:Фосфаты]] |- |73||[[:en:Phuket province]]||[[:ru:Пхукет]] |- |73||[[:en:Pigeon pea]]||[[:ru:Голубиный горох]] |- |73||[[:en:Pond]]||[[:ru:]] |- |73||[[:en:Pope Adrian II]]||[[:ru:Адриан II]] |- |73||[[:en:Pope Adrian III]]||[[:ru:Адриан III]] |- |73||[[:en:Pope Benedict IX]]||[[:ru:Бенедикт IX]] |- |73||[[:en:Pope Boniface V]]||[[:ru:Бонифаций V]] |- |73||[[:en:Pope Boniface VI]]||[[:ru:Бонифаций VI]] |- |73||[[:en:Pope Clement XIII]]||[[:ru:Климент XIII]] |- |73||[[:en:Pope Eugene II]]||[[:ru:Евгений II]] |- |73||[[:en:Pope Gregory IX]]||[[:ru:Григорий IX]] |- |73||[[:en:Pope Gregory V]]||[[:ru:Григорий V (папа римский)]] |- |73||[[:en:Pope Innocent X]]||[[:ru:Иннокентий X]] |- |73||[[:en:Pope Leo VI]]||[[:ru:Лев VI (папа римский)]] |- |73||[[:en:Pope Sixtus V]]||[[:ru:Сикст V]] |- |73||[[:en:Pornographic film]]||[[:ru:Порнофильм]] |- |73||[[:en:Province of Pontevedra]]||[[:ru:Понтеведра (провинция)]] |- |73||[[:en:Province of Teruel]]||[[:ru:Теруэль (провинция)]] |- |73||[[:en:Provinces of Turkey]]||[[:ru:Иль Турции]] |- |73||[[:en:Provo, Utah]]||[[:ru:Прово]] |- |73||[[:en:Riau Islands]]||[[:ru:Кепулауан-Риау]] |- |73||[[:en:Robert H. Goddard]]||[[:ru:Годдард, Роберт]] |- |73||[[:en:San Juan Province, Argentina]]||[[:ru:Сан-Хуан (провинция, Аргентина)]] |- |73||[[:en:Santiago del Estero Province]]||[[:ru:Сантьяго-дель-Эстеро (провинция)]] |- |73||[[:en:Sarah]]||[[:ru:Сарра]] |- |73||[[:en:Scientific Revolution]]||[[:ru:Революция в науке]] |- |73||[[:en:Shishapangma]]||[[:ru:Шишабангма]] |- |73||[[:en:Space exploration]]||[[:ru:Освоение космоса]] |- |73||[[:en:Temple Institute]]||[[:ru:Институт Храма]] |- |73||[[:en:Teresa of Ávila]]||[[:ru:Тереза Авильская]] |- |73||[[:en:Torso]]||[[:ru:Туловище]] |- |73||[[:en:Tsonga language]]||[[:ru:Тсонга (язык)]] |- |73||[[:en:Voice over IP]]||[[:ru:IP-телефония]] |- |73||[[:en:École polytechnique]]||[[:ru:Политехническая школа (Париж)]] |- |73||[[:en:Świętochłowice]]||[[:ru:Свентохловице]] |- |72||[[:en:18th century BC]]||[[:ru:XVIII век до н. э.]] |- |72||[[:en:1992 Winter Olympics]]||[[:ru:Зимние Олимпийские игры 1992]] |- |72||[[:en:Abjad]]||[[:ru:Консонантное письмо]] |- |72||[[:en:Abugida]]||[[:ru:Абугида]] |- |72||[[:en:Alfonso XIII]]||[[:ru:Альфонсо XIII]] |- |72||[[:en:Aliud]]||[[:ru:Альюд]] |- |72||[[:en:Anglesey]]||[[:ru:Англси]] |- |72||[[:en:Annual plant]]||[[:ru:Однолетние растения]] |- |72||[[:en:Bagpipes]]||[[:ru:Волынка]] |- |72||[[:en:Bamyan Province]]||[[:ru:Бамиан (провинция)]] |- |72||[[:en:Banda Aceh]]||[[:ru:Банда-Ачех]] |- |72||[[:en:Banten]]||[[:ru:Бантен]] |- |72||[[:en:Beaufort scale]]||[[:ru:Шкала Бофорта]] |- |72||[[:en:Betel]]||[[:ru:Бетель]] |- |72||[[:en:Bohemian waxwing]]||[[:ru:Свиристель]] |- |72||[[:en:Book of Jonah]]||[[:ru:Книга пророка Ионы]] |- |72||[[:en:Book of Nehemiah]]||[[:ru:Книга Неемии]] |- |72||[[:en:Book of Obadiah]]||[[:ru:Книга пророка Авдия]] |- |72||[[:en:Boudica]]||[[:ru:Боудикка]] |- |72||[[:en:Bowl]]||[[:ru:Миска]] |- |72||[[:en:Caryophyllaceae]]||[[:ru:Гвоздичные]] |- |72||[[:en:Club Nacional de Football]]||[[:ru:Насьональ (футбольный клуб, Монтевидео)]] |- |72||[[:en:Colon (punctuation)]]||[[:ru:Двоеточие]] |- |72||[[:en:Coronel Fabriciano]]||[[:ru:Коронел-Фабрисиану]] |- |72||[[:en:Covaleda]]||[[:ru:Коваледа]] |- |72||[[:en:Cynodon dactylon]]||[[:ru:Свинорой пальчатый]] |- |72||[[:en:Darfur]]||[[:ru:Дарфур (регион)]] |- |72||[[:en:Djoser]]||[[:ru:Джосер]] |- |72||[[:en:Donbas]]||[[:ru:Донбасс]] |- |72||[[:en:Droupadi Murmu]]||[[:ru:Мурму, Драупади]] |- |72||[[:en:Edward Said]]||[[:ru:Саид, Эдвард Вади]] |- |72||[[:en:Emden]]||[[:ru:Эмден]] |- |72||[[:en:Equestrianism]]||[[:ru:Верховая езда]] |- |72||[[:en:European perch]]||[[:ru:Речной окунь]] |- |72||[[:en:Fatah]]||[[:ru:ФАТХ]] |- |72||[[:en:Fax]]||[[:ru:Факс]] |- |72||[[:en:Fula language]]||[[:ru:Фула (язык)]] |- |72||[[:en:Gastroenterology]]||[[:ru:Гастроэнтерология]] |- |72||[[:en:Har Gobind Khorana]]||[[:ru:Корана, Хар Гобинд]] |- |72||[[:en:Helmand Province]]||[[:ru:Гильменд (провинция)]] |- |72||[[:en:Honorius]]||[[:ru:Гонорий]] |- |72||[[:en:Indigo]]||[[:ru:Индиго (цвет)]] |- |72||[[:en:Jambi]]||[[:ru:Джамби (провинция)]] |- |72||[[:en:Judea]]||[[:ru:Иудея]] |- |72||[[:en:Kotka]]||[[:ru:Котка]] |- |72||[[:en:Louis XI]]||[[:ru:Людовик XI]] |- |72||[[:en:Meissen]]||[[:ru:Майсен]] |- |72||[[:en:Mercedes-Benz Group]]||[[:ru:Mercedes-Benz Group]] |- |72||[[:en:Panaji]]||[[:ru:Панаджи]] |- |72||[[:en:Pannonia]]||[[:ru:Паннония]] |- |72||[[:en:Passer]]||[[:ru:Настоящие воробьи]] |- |72||[[:en:Paterson, New Jersey]]||[[:ru:Патерсон (Нью-Джерси)]] |- |72||[[:en:Perennial]]||[[:ru:Многолетние растения]] |- |72||[[:en:Phonograph]]||[[:ru:Фонограф]] |- |72||[[:en:Pope Adeodatus I]]||[[:ru:Адеодат I]] |- |72||[[:en:Pope Alexander VIII]]||[[:ru:Александр VIII]] |- |72||[[:en:Pope Benedict III]]||[[:ru:Бенедикт III]] |- |72||[[:en:Pope Benedict VIII]]||[[:ru:Бенедикт VIII]] |- |72||[[:en:Pope Boniface VIII]]||[[:ru:Бонифаций VIII]] |- |72||[[:en:Pope Clement IX]]||[[:ru:Климент IX]] |- |72||[[:en:Pope Clement VIII]]||[[:ru:Климент VIII]] |- |72||[[:en:Pope Clement XIV]]||[[:ru:Климент XIV]] |- |72||[[:en:Pope Gregory XIV]]||[[:ru:Григорий XIV]] |- |72||[[:en:Pope Innocent XII]]||[[:ru:Иннокентий XII]] |- |72||[[:en:Pope John V]]||[[:ru:Иоанн V (папа римский)]] |- |72||[[:en:Pope John VII]]||[[:ru:Иоанн VII (папа римский)]] |- |72||[[:en:Pope Leo IV]]||[[:ru:Лев IV (папа римский)]] |- |72||[[:en:Pope Marinus I]]||[[:ru:Марин I]] |- |72||[[:en:Pope Paul IV]]||[[:ru:Павел IV]] |- |72||[[:en:Pope Pelagius II]]||[[:ru:Пелагий II]] |- |72||[[:en:Province of Prato]]||[[:ru:Прато (провинция)]] |- |72||[[:en:Pump]]||[[:ru:Насос]] |- |72||[[:en:Puncak Jaya]]||[[:ru:Джая]] |- |72||[[:en:Punishment]]||[[:ru:Наказание]] |- |72||[[:en:Raft]]||[[:ru:Плот]] |- |72||[[:en:Red Fort]]||[[:ru:Лал-Кила]] |- |72||[[:en:Rutaceae]]||[[:ru:Рутовые]] |- |72||[[:en:Safar]]||[[:ru:Сафар]] |- |72||[[:en:Search engine (computing)]]||[[:ru:Поисковая машина]] |- |72||[[:en:Symptom]]||[[:ru:Симптом]] |- |72||[[:en:Södermanland County]]||[[:ru:Сёдерманланд (лен)]] |- |72||[[:en:Tendon]]||[[:ru:Сухожилие]] |- |72||[[:en:Tetum language]]||[[:ru:Тетум]] |- |72||[[:en:Thionville]]||[[:ru:Тьонвиль]] |- |72||[[:en:Three Kingdoms of Korea]]||[[:ru:Три корейских государства]] |- |72||[[:en:Uppsala County]]||[[:ru:Уппсала (лен)]] |- |72||[[:en:Vicuña]]||[[:ru:Викунья]] |- |72||[[:en:Wen Jiabao]]||[[:ru:Вэнь Цзябао]] |- |72||[[:en:West Kazakhstan Region]]||[[:ru:Западно-Казахстанская область]] |- |72||[[:en:Wilhelmus]]||[[:ru:Гимн Нидерландов]] |- |72||[[:en:Windows Phone]]||[[:ru:Windows Phone]] |- |72||[[:en:Yacht]]||[[:ru:Яхта]] |- |72||[[:en:Ye (Cyrillic)]]||[[:ru:Е (кириллица)]] |- |72||[[:en:Yu (Cyrillic)]]||[[:ru:Ю]] |- |72||[[:en:Ze (Cyrillic)]]||[[:ru:З]] |- |72||[[:en:Örebro County]]||[[:ru:Эребру (лен)]] |- |72||[[:en:Östergötland County]]||[[:ru:Эстергётланд (лен)]] |- |72||[[:en:Ústí nad Labem]]||[[:ru:Усти-над-Лабем]] |- |71||[[:en:2033]]||[[:ru:2033 год]] |- |71||[[:en:Alcubilla de las Peñas]]||[[:ru:Алькубилья-де-лас-Пеньяс]] |- |71||[[:en:Anders Fogh Rasmussen]]||[[:ru:Расмуссен, Андерс Фог]] |- |71||[[:en:Andijan]]||[[:ru:Андижан]] |- |71||[[:en:Ashkelon]]||[[:ru:Ашкелон]] |- |71||[[:en:Auch]]||[[:ru:Ош (город, Франция)]] |- |71||[[:en:Auk]]||[[:ru:Чистиковые]] |- |71||[[:en:Avalokiteśvara]]||[[:ru:Авалокитешвара]] |- |71||[[:en:Bambara language]]||[[:ru:Бамана]] |- |71||[[:en:Bodhisattva]]||[[:ru:Бодхисаттва]] |- |71||[[:en:Book of Hosea]]||[[:ru:Книга пророка Осии]] |- |71||[[:en:Book of Malachi]]||[[:ru:Книга пророка Малахии]] |- |71||[[:en:Brachiosaurus]]||[[:ru:Брахиозавр]] |- |71||[[:en:Brazilian National Anthem]]||[[:ru:Гимн Бразилии]] |- |71||[[:en:Broad Peak]]||[[:ru:Броуд-Пик]] |- |71||[[:en:Cabinda Province]]||[[:ru:Кабинда]] |- |71||[[:en:Calendula officinalis]]||[[:ru:Календула лекарственная]] |- |71||[[:en:Celestial equator]]||[[:ru:Небесный экватор]] |- |71||[[:en:Chamorro language]]||[[:ru:Чаморро (язык)]] |- |71||[[:en:Circassians]]||[[:ru:Адыги]] |- |71||[[:en:Citroën]]||[[:ru:Citroën]] |- |71||[[:en:Common goldeneye]]||[[:ru:Обыкновенный гоголь]] |- |71||[[:en:Companions of the Prophet]]||[[:ru:Сахаба]] |- |71||[[:en:Council of Trent]]||[[:ru:Тридентский собор]] |- |71||[[:en:DFK Dainava]]||[[:ru:ДФК Дайнава]] |- |71||[[:en:Daniel (biblical figure)]]||[[:ru:Даниил (пророк)]] |- |71||[[:en:Deuterostome]]||[[:ru:Вторичноротые]] |- |71||[[:en:Driver's license]]||[[:ru:Водительское удостоверение]] |- |71||[[:en:ENIAC]]||[[:ru:ЭНИАК]] |- |71||[[:en:East Kalimantan]]||[[:ru:Восточный Калимантан]] |- |71||[[:en:El (Cyrillic)]]||[[:ru:Л]] |- |71||[[:en:Engagement]]||[[:ru:Обручение]] |- |71||[[:en:Eurasian whimbrel]]||[[:ru:Средний кроншнеп]] |- |71||[[:en:FC Džiugas Telšiai]]||[[:ru:Джюгас (футбольный клуб)]] |- |71||[[:en:FC Hegelmann]]||[[:ru:Хегельманн]] |- |71||[[:en:Fedora Linux]]||[[:ru:Fedora Linux]] |- |71||[[:en:Freedom of the press]]||[[:ru:Свобода массовой информации]] |- |71||[[:en:Georges Lemaître]]||[[:ru:Леметр, Жорж]] |- |71||[[:en:Hakka Chinese]]||[[:ru:Хакка (язык)]] |- |71||[[:en:Handicraft]]||[[:ru:Народные художественные промыслы]] |- |71||[[:en:Harold Godwinson]]||[[:ru:Гарольд II Годвинсон]] |- |71||[[:en:Head of government]]||[[:ru:Глава правительства]] |- |71||[[:en:Hexapoda]]||[[:ru:Шестиногие]] |- |71||[[:en:Hui people]]||[[:ru:Хуэй (народ)]] |- |71||[[:en:Ibn Arabi]]||[[:ru:Ибн Араби]] |- |71||[[:en:Ilocano language]]||[[:ru:Илоканский язык]] |- |71||[[:en:Ionian Islands]]||[[:ru:Ионические острова]] |- |71||[[:en:Isaiah]]||[[:ru:Исаия]] |- |71||[[:en:Johor]]||[[:ru:Джохор]] |- |71||[[:en:Joseph II, Holy Roman Emperor]]||[[:ru:Иосиф II]] |- |71||[[:en:Ka (Cyrillic)]]||[[:ru:К (кириллица)]] |- |71||[[:en:Kalimantan]]||[[:ru:Индонезийский Калимантан]] |- |71||[[:en:Kedah]]||[[:ru:Кедах]] |- |71||[[:en:Key West]]||[[:ru:Ки-Уэст]] |- |71||[[:en:Khanty languages]]||[[:ru:Хантыйский язык]] |- |71||[[:en:Krill]]||[[:ru:Эвфаузиевые]] |- |71||[[:en:Kupang]]||[[:ru:Купанг]] |- |71||[[:en:Lester B. Pearson]]||[[:ru:Пирсон, Лестер]] |- |71||[[:en:Lingala]]||[[:ru:Лингала]] |- |71||[[:en:Local Group]]||[[:ru:Местная группа галактик]] |- |71||[[:en:Major (rank)]]||[[:ru:Майор]] |- |71||[[:en:Minaret of Jam]]||[[:ru:Джамский минарет]] |- |71||[[:en:Monitor lizard]]||[[:ru:Вараны]] |- |71||[[:en:Naomi Osaka]]||[[:ru:Осака, Наоми]] |- |71||[[:en:Nigella sativa]]||[[:ru:Чернушка посевная]] |- |71||[[:en:Normandy (administrative region)]]||[[:ru:Нормандия]] |- |71||[[:en:Oblasts of Russia]]||[[:ru:Область (Россия)]] |- |71||[[:en:Oligocene]]||[[:ru:Олигоцен]] |- |71||[[:en:Penang]]||[[:ru:Пинанг]] |- |71||[[:en:Piranha]]||[[:ru:Пиранья (общее название хищных рыб)]] |- |71||[[:en:Pope Alexander VII]]||[[:ru:Александр VII]] |- |71||[[:en:Pope Eugene IV]]||[[:ru:Евгений IV]] |- |71||[[:en:Pope Formosus]]||[[:ru:Формоз]] |- |71||[[:en:Pope Gregory VIII]]||[[:ru:Григорий VIII (папа римский)]] |- |71||[[:en:Pope Gregory XII]]||[[:ru:Григорий XII]] |- |71||[[:en:Pope Innocent IV]]||[[:ru:Иннокентий IV]] |- |71||[[:en:Pope John IV]]||[[:ru:Иоанн IV (папа римский)]] |- |71||[[:en:Pope John IX]]||[[:ru:Иоанн IX (папа римский)]] |- |71||[[:en:Pope Lando]]||[[:ru:Ландон (папа римский)]] |- |71||[[:en:Pope Leo II]]||[[:ru:Лев II (папа римский)]] |- |71||[[:en:Pope Martin V]]||[[:ru:Мартин V]] |- |71||[[:en:Pope Sergius III]]||[[:ru:Сергий III]] |- |71||[[:en:Pope Stephen III]]||[[:ru:Стефан III (IV)]] |- |71||[[:en:Pope Stephen IV]]||[[:ru:Стефан IV (V)]] |- |71||[[:en:Pope Stephen VI]]||[[:ru:Стефан VI (VII)]] |- |71||[[:en:Pope Urban III]]||[[:ru:Урбан III]] |- |71||[[:en:Province of Guadalajara]]||[[:ru:Гвадалахара (провинция)]] |- |71||[[:en:Rashidun Caliphate]]||[[:ru:Праведный халифат]] |- |71||[[:en:Rutland]]||[[:ru:Ратленд (графство)]] |- |71||[[:en:Saint Peter Port]]||[[:ru:Сент-Питер-Порт]] |- |71||[[:en:San Pedro de la Paz]]||[[:ru:Сан-Педро-де-ла-Пас]] |- |71||[[:en:Semicolon]]||[[:ru:Точка с запятой]] |- |71||[[:en:Sildenafil]]||[[:ru:Силденафил]] |- |71||[[:en:St Helier]]||[[:ru:Сент-Хелиер]] |- |71||[[:en:Subspecies]]||[[:ru:Подвид]] |- |71||[[:en:Tahitian language]]||[[:ru:Таитянский язык]] |- |71||[[:en:Telemark]]||[[:ru:Телемарк]] |- |71||[[:en:Traian Băsescu]]||[[:ru:Бэсеску, Траян]] |- |71||[[:en:Tribe (biology)]]||[[:ru:Триба (биология)]] |- |71||[[:en:United Nations Secretariat]]||[[:ru:Секретариат ООН]] |- |71||[[:en:Vaishnavism]]||[[:ru:Вишнуизм]] |- |71||[[:en:Velociraptor]]||[[:ru:Велоцираптор]] |- |71||[[:en:Vestfold]]||[[:ru:Вестфолл]] |- |71||[[:en:Västernorrland County]]||[[:ru:Вестерноррланд]] |- |71||[[:en:Västmanland County]]||[[:ru:Вестманланд (лен)]] |- |71||[[:en:West Yorkshire]]||[[:ru:Уэст-Йоркшир]] |- |71||[[:en:Wheelbarrow]]||[[:ru:Тачка]] |- |71||[[:en:Yinchuan]]||[[:ru:Иньчуань]] |- |70||[[:en:17th century BC]]||[[:ru:XVII век до н. э.]] |- |70||[[:en:1968 Winter Olympics]]||[[:ru:Зимние Олимпийские игры 1968]] |- |70||[[:en:1980 Winter Olympics]]||[[:ru:Зимние Олимпийские игры 1980]] |- |70||[[:en:200s (decade)]]||[[:ru:200-е годы]] |- |70||[[:en:2030s]]||[[:ru:2030-е годы]] |- |70||[[:en:2036]]||[[:ru:2036 год]] |- |70||[[:en:500s (decade)]]||[[:ru:500-е годы]] |- |70||[[:en:700s (decade)]]||[[:ru:700-е годы]] |- |70||[[:en:Adultery]]||[[:ru:Супружеская измена]] |- |70||[[:en:Al-Ikhlas]]||[[:ru:Аль-Ихляс]] |- |70||[[:en:Aldealseñor]]||[[:ru:Альдеальсеньор]] |- |70||[[:en:Alliance 90/The Greens]]||[[:ru:Союз 90/Зелёные]] |- |70||[[:en:Almajano]]||[[:ru:Альмахано]] |- |70||[[:en:Altenburg]]||[[:ru:Альтенбург]] |- |70||[[:en:Asterales]]||[[:ru:Астроцветные]] |- |70||[[:en:Auvergne (administrative region)]]||[[:ru:Овернь]] |- |70||[[:en:Bar-le-Duc]]||[[:ru:Бар-ле-Дюк]] |- |70||[[:en:Bar-tailed godwit]]||[[:ru:Малый веретенник]] |- |70||[[:en:Baraona]]||[[:ru:Бараона]] |- |70||[[:en:Ben Gurion Airport]]||[[:ru:Аэропорт имени Бен-Гуриона]] |- |70||[[:en:Biafra]]||[[:ru:Биафра]] |- |70||[[:en:Black-necked grebe]]||[[:ru:Черношейная поганка]] |- |70||[[:en:Book of Habakkuk]]||[[:ru:Книга пророка Аввакума]] |- |70||[[:en:Book of Nahum]]||[[:ru:Книга пророка Наума]] |- |70||[[:en:Bougainvillea]]||[[:ru:Бугенвиллея]] |- |70||[[:en:Brassica]]||[[:ru:Капуста (род)]] |- |70||[[:en:Chimney]]||[[:ru:Дымовая труба]] |- |70||[[:en:Claus von Stauffenberg]]||[[:ru:Штауффенберг, Клаус Шенк фон]] |- |70||[[:en:Club Atlético River Plate]]||[[:ru:Ривер Плейт]] |- |70||[[:en:Cocktail]]||[[:ru:Алкогольный коктейль]] |- |70||[[:en:Connacht]]||[[:ru:Коннахт]] |- |70||[[:en:DeepSeek]]||[[:ru:DeepSeek]] |- |70||[[:en:Dogri language]]||[[:ru:Догри]] |- |70||[[:en:Dubna]]||[[:ru:Дубна]] |- |70||[[:en:Eared seal]]||[[:ru:Ушастые тюлени]] |- |70||[[:en:Emperor Taishō]]||[[:ru:Император Тайсё]] |- |70||[[:en:Ericaceae]]||[[:ru:Вересковые]] |- |70||[[:en:Eumetazoa]]||[[:ru:Эуметазои]] |- |70||[[:en:FA Šiauliai]]||[[:ru:ФА Шяуляй]] |- |70||[[:en:Farah Province]]||[[:ru:Фарах (провинция)]] |- |70||[[:en:Folk dance]]||[[:ru:Народный танец]] |- |70||[[:en:Glosa]]||[[:ru:Глоса]] |- |70||[[:en:Hawaii (island)]]||[[:ru:Гавайи (остров)]] |- |70||[[:en:Hazel grouse]]||[[:ru:Рябчик]] |- |70||[[:en:Herat Province]]||[[:ru:Герат (провинция)]] |- |70||[[:en:High-definition television]]||[[:ru:Телевидение высокой чёткости]] |- |70||[[:en:High jump]]||[[:ru:Прыжок в высоту]] |- |70||[[:en:Humayun]]||[[:ru:Хумаюн]] |- |70||[[:en:Hypertext]]||[[:ru:Гипертекст]] |- |70||[[:en:Hyundai Motor Company]]||[[:ru:Hyundai Motor]] |- |70||[[:en:Javan rhinoceros]]||[[:ru:Яванский носорог]] |- |70||[[:en:Jonathan Winters]]||[[:ru:Уинтерс, Джонатан]] |- |70||[[:en:Kamikaze]]||[[:ru:Камикадзе]] |- |70||[[:en:Lampung]]||[[:ru:Лампунг]] |- |70||[[:en:Laredo, Texas]]||[[:ru:Ларедо (Техас)]] |- |70||[[:en:Las Aldehuelas]]||[[:ru:Лас-Альдеуэлас]] |- |70||[[:en:Library of Congress Control Number]]||[[:ru:Контрольный номер Библиотеки Конгресса]] |- |70||[[:en:Lovebird]]||[[:ru:Неразлучники]] |- |70||[[:en:Mirandese language]]||[[:ru:Мирандский язык]] |- |70||[[:en:Multicellular organism]]||[[:ru:Многоклеточный организм]] |- |70||[[:en:Myrtaceae]]||[[:ru:Миртовые]] |- |70||[[:en:Neumünster]]||[[:ru:Ноймюнстер]] |- |70||[[:en:Night of Power]]||[[:ru:Ночь аль-Кадр]] |- |70||[[:en:Office]]||[[:ru:Офис]] |- |70||[[:en:Oświęcim]]||[[:ru:Освенцим (город)]] |- |70||[[:en:Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]||[[:ru:Математические начала натуральной философии]] |- |70||[[:en:Pope Adeodatus II]]||[[:ru:Адеодат II]] |- |70||[[:en:Pope Boniface III]]||[[:ru:Бонифаций III]] |- |70||[[:en:Pope Celestine III]]||[[:ru:Целестин III]] |- |70||[[:en:Pope Clement VI]]||[[:ru:Климент VI]] |- |70||[[:en:Pope John III]]||[[:ru:Иоанн III (папа римский)]] |- |70||[[:en:Pope Leo VIII]]||[[:ru:Лев VIII]] |- |70||[[:en:Pope Martin I]]||[[:ru:Мартин I (папа римский)]] |- |70||[[:en:Pope Sergius I]]||[[:ru:Сергий I]] |- |70||[[:en:Pope Theodore I]]||[[:ru:Теодор I (папа римский)]] |- |70||[[:en:Pre-Socratic philosophy]]||[[:ru:Досократики]] |- |70||[[:en:President of Germany]]||[[:ru:Федеральный президент Германии]] |- |70||[[:en:Province of Cuenca]]||[[:ru:Куэнка (провинция)]] |- |70||[[:en:Puppet state]]||[[:ru:Марионеточное государство]] |- |70||[[:en:Religious text]]||[[:ru:]] |- |70||[[:en:Riau]]||[[:ru:Риау]] |- |70||[[:en:Roman Herzog]]||[[:ru:Херцог, Роман]] |- |70||[[:en:Salicaceae]]||[[:ru:Ивовые]] |- |70||[[:en:Salinas, California]]||[[:ru:Салинас (Калифорния)]] |- |70||[[:en:Sauna]]||[[:ru:Сауна]] |- |70||[[:en:Shaivism]]||[[:ru:Шиваизм]] |- |70||[[:en:Shingles]]||[[:ru:Опоясывающий лишай]] |- |70||[[:en:Shinkansen]]||[[:ru:Синкансэн]] |- |70||[[:en:Sid Vicious]]||[[:ru:Сид Вишес]] |- |70||[[:en:Spinosaurus]]||[[:ru:Спинозавр]] |- |70||[[:en:Spotted hyena]]||[[:ru:Пятнистая гиена]] |- |70||[[:en:The Smurfs]]||[[:ru:Смурфики]] |- |70||[[:en:Tuscaloosa, Alabama]]||[[:ru:Таскалуса (Алабама)]] |- |70||[[:en:Tyne and Wear]]||[[:ru:Тайн-энд-Уир]] |- |70||[[:en:Umberto I of Italy]]||[[:ru:Умберто I]] |- |70||[[:en:Uncyclopedia]]||[[:ru:Uncyclopedia]] |- |70||[[:en:Uruzgan Province]]||[[:ru:Урузган]] |- |70||[[:en:Valerian (emperor)]]||[[:ru:Валериан I]] |- |70||[[:en:Voting]]||[[:ru:Голосование]] |- |70||[[:en:Warring States period]]||[[:ru:Период Сражающихся царств]] |- |70||[[:en:West Kalimantan]]||[[:ru:Западный Калимантан]] |- |70||[[:en:Ya (Cyrillic)]]||[[:ru:Я]] |- |70||[[:en:Yukio Hatoyama]]||[[:ru:Хатояма, Юкио]] |- |70||[[:en:Zugspitze]]||[[:ru:Цугшпитце]] |- |69||[[:en:1948 Winter Olympics]]||[[:ru:Зимние Олимпийские игры 1948]] |- |69||[[:en:19th century BC]]||[[:ru:XIX век до н. э.]] |- |69||[[:en:2034]]||[[:ru:2034 год]] |- |69||[[:en:2038]]||[[:ru:2038 год]] |- |69||[[:en:300s (decade)]]||[[:ru:300-е годы]] |- |69||[[:en:600s (decade)]]||[[:ru:600-е годы]] |- |69||[[:en:Ahmed Ben Bella]]||[[:ru:Белла, Ахмед бен]] |- |69||[[:en:Aktobe Region]]||[[:ru:Актюбинская область]] |- |69||[[:en:Ali Bongo]]||[[:ru:Бонго Ондимба, Али]] |- |69||[[:en:Amaranthaceae]]||[[:ru:Амарантовые]] |- |69||[[:en:American English]]||[[:ru:Американский вариант английского языка]] |- |69||[[:en:American mink]]||[[:ru:Американская норка]] |- |69||[[:en:Antioquia Department]]||[[:ru:Антьокия]] |- |69||[[:en:Apodiformes]]||[[:ru:Стрижеобразные]] |- |69||[[:en:Atlantic mackerel]]||[[:ru:Атлантическая скумбрия]] |- |69||[[:en:Ayyubid dynasty]]||[[:ru:Айюбиды]] |- |69||[[:en:Bangka Belitung Islands]]||[[:ru:Банка-Белитунг]] |- |69||[[:en:Blackbuck]]||[[:ru:Гарна]] |- |69||[[:en:Book of Zephaniah]]||[[:ru:Книга пророка Софонии]] |- |69||[[:en:Boro language (India)]]||[[:ru:Бодо (язык)]] |- |69||[[:en:Brigade]]||[[:ru:Бригада]] |- |69||[[:en:Brussels sprout]]||[[:ru:Брюссельская капуста]] |- |69||[[:en:Cahors]]||[[:ru:Каор]] |- |69||[[:en:Cantharellus cibarius]]||[[:ru:Лисичка обыкновенная]] |- |69||[[:en:Caryophyllales]]||[[:ru:Гвоздичноцветные]] |- |69||[[:en:Chagatai language]]||[[:ru:Чагатайский язык]] |- |69||[[:en:Chaos theory]]||[[:ru:Теория хаоса]] |- |69||[[:en:Charles G. Dawes]]||[[:ru:Дауэс, Чарлз Гейтс]] |- |69||[[:en:Charles VIII of France]]||[[:ru:Карл VIII (король Франции)]] |- |69||[[:en:Chula Vista, California]]||[[:ru:Чула-Виста]] |- |69||[[:en:Cultural anthropology]]||[[:ru:Культурная антропология]] |- |69||[[:en:Dan Quayle]]||[[:ru:Куэйл, Дэн]] |- |69||[[:en:Decimetre]]||[[:ru:Дециметр]] |- |69||[[:en:Detmold]]||[[:ru:Детмольд]] |- |69||[[:en:Diesel engine]]||[[:ru:Дизельный двигатель]] |- |69||[[:en:Digne-les-Bains]]||[[:ru:Динь-ле-Бен]] |- |69||[[:en:Dormouse]]||[[:ru:Соневые]] |- |69||[[:en:Eighty Years' War]]||[[:ru:Восьмидесятилетняя война]] |- |69||[[:en:Electron configuration]]||[[:ru:Электронная конфигурация]] |- |69||[[:en:Ethereum]]||[[:ru:Ethereum]] |- |69||[[:en:European Free Trade Association]]||[[:ru:Европейская ассоциация свободной торговли]] |- |69||[[:en:Firewood]]||[[:ru:Дрова]] |- |69||[[:en:Fred Rogers]]||[[:ru:Роджерс, Фред]] |- |69||[[:en:Ghazni Province]]||[[:ru:Газни (провинция)]] |- |69||[[:en:Ghor Province]]||[[:ru:Гор (провинция)]] |- |69||[[:en:Goidelic languages]]||[[:ru:Гойдельские языки]] |- |69||[[:en:Gubbio]]||[[:ru:Губбио]] |- |69||[[:en:Hemichordate]]||[[:ru:Полухордовые]] |- |69||[[:en:Homo sapiens]]||[[:ru:Человек разумный]] |- |69||[[:en:ISRO]]||[[:ru:Индийская организация космических исследований]] |- |69||[[:en:John Mahama]]||[[:ru:Махама, Джон Драмани]] |- |69||[[:en:Juan Manuel Fangio]]||[[:ru:Фанхио, Хуан Мануэль]] |- |69||[[:en:Karelia]]||[[:ru:Карелия (историческая область)]] |- |69||[[:en:Kunduz Province]]||[[:ru:Кундуз (провинция)]] |- |69||[[:en:Lymphocyte]]||[[:ru:Лимфоциты]] |- |69||[[:en:Madhuri Dixit]]||[[:ru:Дикшит, Мадхури]] |- |69||[[:en:Maglev]]||[[:ru:Маглев]] |- |69||[[:en:Mangystau Region]]||[[:ru:Мангистауская область]] |- |69||[[:en:Medinaceli]]||[[:ru:Мединасели]] |- |69||[[:en:Mercenary]]||[[:ru:Наёмник]] |- |69||[[:en:Metropolis]]||[[:ru:Мегаполис]] |- |69||[[:en:Moa]]||[[:ru:Моа]] |- |69||[[:en:Nana Akufo-Addo]]||[[:ru:Акуфо-Аддо, Нана]] |- |69||[[:en:Nangarhar Province]]||[[:ru:Нангархар]] |- |69||[[:en:Nation state]]||[[:ru:Национальное государство]] |- |69||[[:en:Neuroptera]]||[[:ru:Сетчатокрылые]] |- |69||[[:en:O (Cyrillic)]]||[[:ru:О (кириллица)]] |- |69||[[:en:Oil painting]]||[[:ru:Масляная живопись]] |- |69||[[:en:Pe (Cyrillic)]]||[[:ru:П]] |- |69||[[:en:Pioneer 10]]||[[:ru:Пионер-10]] |- |69||[[:en:Pitchfork]]||[[:ru:Вилы]] |- |69||[[:en:Pope Anastasius III]]||[[:ru:Анастасий III]] |- |69||[[:en:Pope Benedict IV]]||[[:ru:Бенедикт IV]] |- |69||[[:en:Pope Clement V]]||[[:ru:Климент V]] |- |69||[[:en:Pope Conon]]||[[:ru:Конон (папа римский)]] |- |69||[[:en:Pope Eugene I]]||[[:ru:Евгений I (папа римский)]] |- |69||[[:en:Pope Eugene III]]||[[:ru:Евгений III]] |- |69||[[:en:Pope Honorius III]]||[[:ru:Гонорий III]] |- |69||[[:en:Pope Innocent VI]]||[[:ru:Иннокентий VI]] |- |69||[[:en:Pope Innocent VIII]]||[[:ru:Иннокентий VIII]] |- |69||[[:en:Pope John X]]||[[:ru:Иоанн X (папа римский)]] |- |69||[[:en:Pope Leo VII]]||[[:ru:Лев VII]] |- |69||[[:en:Pope Nicholas I]]||[[:ru:Николай I (папа римский)]] |- |69||[[:en:Pope Pelagius I]]||[[:ru:Пелагий I]] |- |69||[[:en:Pope Sergius II]]||[[:ru:Сергий II]] |- |69||[[:en:Pope Sisinnius]]||[[:ru:Сизинний]] |- |69||[[:en:Pope Stephen II]]||[[:ru:Стефан II (III)]] |- |69||[[:en:Pope Urban VI]]||[[:ru:Урбан VI]] |- |69||[[:en:Pope Zachary]]||[[:ru:Захария (папа римский)]] |- |69||[[:en:Poprad]]||[[:ru:Попрад]] |- |69||[[:en:Present]]||[[:ru:Настоящее]] |- |69||[[:en:Production (economics)]]||[[:ru:Производство]] |- |69||[[:en:Province of Castellón]]||[[:ru:Кастельон (провинция)]] |- |69||[[:en:Rabi' al-Awwal]]||[[:ru:Раби аль-авваль]] |- |69||[[:en:Rams Park]]||[[:ru:Рамс Парк]] |- |69||[[:en:Rhesus macaque]]||[[:ru:Макак-резус]] |- |69||[[:en:Sachin Tendulkar]]||[[:ru:Тендулкар, Сачин]] |- |69||[[:en:Salvia officinalis]]||[[:ru:Шалфей лекарственный]] |- |69||[[:en:Scholarship]]||[[:ru:Стипендия]] |- |69||[[:en:Sega]]||[[:ru:Sega]] |- |69||[[:en:Shania Twain]]||[[:ru:Шанайя Твейн]] |- |69||[[:en:Short I (Cyrillic)]]||[[:ru:Й]] |- |69||[[:en:Sogn og Fjordane]]||[[:ru:Согн-ог-Фьюране]] |- |69||[[:en:South Asian Association for Regional Cooperation]]||[[:ru:Ассоциация регионального сотрудничества Южной Азии]] |- |69||[[:en:South Moravian Region]]||[[:ru:Южноморавский край]] |- |69||[[:en:Springfield, Missouri]]||[[:ru:Спрингфилд (Миссури)]] |- |69||[[:en:Striped hyena]]||[[:ru:Полосатая гиена]] |- |69||[[:en:Subotica]]||[[:ru:Суботица]] |- |69||[[:en:The Valley, Anguilla]]||[[:ru:Валли (Ангилья)]] |- |69||[[:en:The X-Files]]||[[:ru:Секретные материалы]] |- |69||[[:en:Thrash metal]]||[[:ru:Трэш-метал]] |- |69||[[:en:Treeshrew]]||[[:ru:Тупайи]] |- |69||[[:en:Trenčín]]||[[:ru:Тренчин]] |- |69||[[:en:Triathlon]]||[[:ru:Триатлон]] |- |69||[[:en:Ujjain]]||[[:ru:Удджайн]] |- |69||[[:en:Vejle]]||[[:ru:Вайле]] |- |69||[[:en:Warehouse]]||[[:ru:Склад]] |- |69||[[:en:Wood sandpiper]]||[[:ru:Фифи]] |- |69||[[:en:İznik]]||[[:ru:Изник]] |- |68||[[:en:1960 Winter Olympics]]||[[:ru:Зимние Олимпийские игры 1960]] |- |68||[[:en:2035]]||[[:ru:2035 год]] |- |68||[[:en:5G]]||[[:ru:5G]] |- |68||[[:en:AKB48]]||[[:ru:AKB48]] |- |68||[[:en:Abilene, Texas]]||[[:ru:Абилин (Техас)]] |- |68||[[:en:Administrative division]]||[[:ru:Административно-территориальная единица]] |- |68||[[:en:Afternoon]]||[[:ru:После полудня]] |- |68||[[:en:All Souls' Day]]||[[:ru:День всех усопших верных]] |- |68||[[:en:Allvar Gullstrand]]||[[:ru:Гульстранд, Альвар]] |- |68||[[:en:Almaluez]]||[[:ru:Альмалуэс]] |- |68||[[:en:Arad County]]||[[:ru:Арад (жудец)]] |- |68||[[:en:Archipelago of San Andrés, Providencia and Santa Catalina]]||[[:ru:Сан-Андрес и Провиденсия]] |- |68||[[:en:Arlington County, Virginia]]||[[:ru:Арлингтон (округ)]] |- |68||[[:en:Ayatollah]]||[[:ru:Аятолла]] |- |68||[[:en:Bamboo Airways]]||[[:ru:Bamboo Airways]] |- |68||[[:en:Banjarmasin]]||[[:ru:Банджармасин]] |- |68||[[:en:Barrel]]||[[:ru:Бочка]] |- |68||[[:en:Bhutanese ngultrum]]||[[:ru:Нгултрум]] |- |68||[[:en:Bilateria]]||[[:ru:Двусторонне-симметричные]] |- |68||[[:en:Biological anthropology]]||[[:ru:Физическая антропология]] |- |68||[[:en:Book of Haggai]]||[[:ru:Книга пророка Аггея]] |- |68||[[:en:Box]]||[[:ru:Коробка]] |- |68||[[:en:Brahui language]]||[[:ru:Брауи]] |- |68||[[:en:Brașov County]]||[[:ru:Брашов (жудец)]] |- |68||[[:en:Bryozoa]]||[[:ru:Мшанки]] |- |68||[[:en:Caddisfly]]||[[:ru:Ручейники]] |- |68||[[:en:Caniformia]]||[[:ru:Собакообразные]] |- |68||[[:en:Casarejos]]||[[:ru:Касарехос]] |- |68||[[:en:Ceiba pentandra]]||[[:ru:Хлопковое дерево]] |- |68||[[:en:Cell theory]]||[[:ru:Клеточная теория]] |- |68||[[:en:Cephalochordate]]||[[:ru:Бесчерепные]] |- |68||[[:en:Cerbón]]||[[:ru:Сербон]] |- |68||[[:en:Chancellor of Germany]]||[[:ru:Канцлер Германии]] |- |68||[[:en:Charles Louis Alphonse Laveran]]||[[:ru:Лаверан, Шарль Луи Альфонс]] |- |68||[[:en:Charles the Fat]]||[[:ru:Карл III Толстый]] |- |68||[[:en:Charlotte's Web 2: Wilbur's Great Adventure]]||[[:ru:Паутина Шарлотты 2: Великое приключение Уилбура]] |- |68||[[:en:Che (Cyrillic)]]||[[:ru:Ч]] |- |68||[[:en:Chola dynasty]]||[[:ru:Чола]] |- |68||[[:en:Chrzanów]]||[[:ru:Хшанув]] |- |68||[[:en:Claudius Gothicus]]||[[:ru:Клавдий II Готский]] |- |68||[[:en:Club de Gimnasia y Esgrima La Plata]]||[[:ru:Химнасия и Эсгрима (футбольный клуб, Ла-Плата)]] |- |68||[[:en:Cockburn Town]]||[[:ru:Коберн-Таун]] |- |68||[[:en:Columbus, Georgia]]||[[:ru:Колумбус (Джорджия)]] |- |68||[[:en:County Cork]]||[[:ru:Корк (графство)]] |- |68||[[:en:Courage]]||[[:ru:Мужество]] |- |68||[[:en:Cupid]]||[[:ru:Купидон]] |- |68||[[:en:Delmenhorst]]||[[:ru:Дельменхорст]] |- |68||[[:en:Disco]]||[[:ru:Диско]] |- |68||[[:en:Durian]]||[[:ru:]] |- |68||[[:en:Elisha]]||[[:ru:Елисей]] |- |68||[[:en:Er (Cyrillic)]]||[[:ru:Р (кириллица)]] |- |68||[[:en:Es (Cyrillic)]]||[[:ru:С (кириллица)]] |- |68||[[:en:European Coal and Steel Community]]||[[:ru:Европейское объединение угля и стали]] |- |68||[[:en:Fabales]]||[[:ru:Бобовоцветные]] |- |68||[[:en:Far-right politics]]||[[:ru:Ультраправые]] |- |68||[[:en:Faryab Province]]||[[:ru:Фарьяб]] |- |68||[[:en:Flemish dialects]]||[[:ru:Фламандские диалекты]] |- |68||[[:en:Foreskin]]||[[:ru:Крайняя плоть]] |- |68||[[:en:FreeBSD]]||[[:ru:FreeBSD]] |- |68||[[:en:Garmisch-Partenkirchen]]||[[:ru:Гармиш-Партенкирхен]] |- |68||[[:en:Gaulish]]||[[:ru:Галльский язык]] |- |68||[[:en:Ghee]]||[[:ru:Гхи]] |- |68||[[:en:Gilbertese language]]||[[:ru:Кирибати (язык)]] |- |68||[[:en:Gnathostomata]]||[[:ru:Челюстноротые]] |- |68||[[:en:Gozo]]||[[:ru:Гоцо]] |- |68||[[:en:Greater scaup]]||[[:ru:Морская чернеть]] |- |68||[[:en:Hasan ibn Ali]]||[[:ru:Хасан ибн Али]] |- |68||[[:en:Hazaras]]||[[:ru:Хазарейцы]] |- |68||[[:en:Hoboken, New Jersey]]||[[:ru:Хобокен (Нью-Джерси)]] |- |68||[[:en:Hämeenlinna]]||[[:ru:Хямеэнлинна]] |- |68||[[:en:Illicium verum]]||[[:ru:Бадьян настоящий]] |- |68||[[:en:Internet service provider]]||[[:ru:Интернет-провайдер]] |- |68||[[:en:Ipomoea aquatica]]||[[:ru:Ипомея водяная]] |- |68||[[:en:Jesus in Islam]]||[[:ru:Иса ибн Марьям]] |- |68||[[:en:Juche]]||[[:ru:Чучхе]] |- |68||[[:en:Kabul Province]]||[[:ru:Кабул (провинция)]] |- |68||[[:en:Katerini, Greece]]||[[:ru:Катерини]] |- |68||[[:en:Koine Greek]]||[[:ru:Койне]] |- |68||[[:en:Krasnogorsk, Moscow Oblast]]||[[:ru:Красногорск]] |- |68||[[:en:Leopold I, Holy Roman Emperor]]||[[:ru:Леопольд I (император Священной Римской империи)]] |- |68||[[:en:Lighter]]||[[:ru:Зажигалка]] |- |68||[[:en:Lumbini]]||[[:ru:Лумбини]] |- |68||[[:en:Macedonia (region)]]||[[:ru:Македония (область)]] |- |68||[[:en:Magenta]]||[[:ru:Маджента (цвет)]] |- |68||[[:en:Malpighiales]]||[[:ru:Мальпигиецветные]] |- |68||[[:en:Mansi languages]]||[[:ru:Мансийский язык]] |- |68||[[:en:Mayan languages]]||[[:ru:Майяские языки]] |- |68||[[:en:Methodology]]||[[:ru:Методология науки]] |- |68||[[:en:Molasses]]||[[:ru:Меласса]] |- |68||[[:en:Momoko Kōchi]]||[[:ru:Коти, Момоко]] |- |68||[[:en:Monosodium glutamate]]||[[:ru:Глутамат натрия]] |- |68||[[:en:Moravian-Silesian Region]]||[[:ru:Моравско-Силезский край]] |- |68||[[:en:Mount Tambora]]||[[:ru:Тамбора]] |- |68||[[:en:Norman, Oklahoma]]||[[:ru:Норман (Оклахома)]] |- |68||[[:en:Nylon]]||[[:ru:Нейлон]] |- |68||[[:en:Ombudsman]]||[[:ru:Омбудсмен]] |- |68||[[:en:Panjshir Province]]||[[:ru:Панджшер (провинция)]] |- |68||[[:en:Patient]]||[[:ru:Пациент]] |- |68||[[:en:Planetary nebula]]||[[:ru:Планетарная туманность]] |- |68||[[:en:Polar coordinate system]]||[[:ru:Полярная система координат]] |- |68||[[:en:Pope Alexander II]]||[[:ru:Александр II (папа римский)]] |- |68||[[:en:Pope Alexander IV]]||[[:ru:Александр IV (папа римский)]] |- |68||[[:en:Pope Boniface IV]]||[[:ru:Бонифаций IV]] |- |68||[[:en:Pope Boniface IX]]||[[:ru:Бонифаций IX]] |- |68||[[:en:Pope Celestine IV]]||[[:ru:Целестин IV]] |- |68||[[:en:Pope Constantine]]||[[:ru:Константин (папа римский)]] |- |68||[[:en:Pope Damasus II]]||[[:ru:Дамасий II]] |- |68||[[:en:Pope John XIV]]||[[:ru:Иоанн XIV (папа римский)]] |- |68||[[:en:Pope John XIX]]||[[:ru:Иоанн XIX]] |- |68||[[:en:Pope Marcellus II]]||[[:ru:Марцелл II]] |- |68||[[:en:Pope Sabinian]]||[[:ru:Сабиниан (папа римский)]] |- |68||[[:en:Pope Severinus]]||[[:ru:Северин (папа римский)]] |- |68||[[:en:Pope Stephen V]]||[[:ru:Стефан V (VI)]] |- |68||[[:en:Pope Theodore II]]||[[:ru:Теодор II (папа римский)]] |- |68||[[:en:Pope Vitalian]]||[[:ru:Виталий (папа римский)]] |- |68||[[:en:Province of Ciudad Real]]||[[:ru:Сьюдад-Реаль (провинция)]] |- |68||[[:en:Pubic hair]]||[[:ru:Лобковые волосы]] |- |68||[[:en:Revolutions of 1848]]||[[:ru:Революции 1848—1849 годов]] |- |68||[[:en:Rosetta (spacecraft)]]||[[:ru:Розетта (космический аппарат)]] |- |68||[[:en:Ruddy turnstone]]||[[:ru:Камнешарка]] |- |68||[[:en:Saint-Tropez]]||[[:ru:Сен-Тропе]] |- |68||[[:en:Saint Anne]]||[[:ru:Святая Анна]] |- |68||[[:en:Salva Kiir Mayardit]]||[[:ru:Киир, Сальваторе]] |- |68||[[:en:Sapindales]]||[[:ru:Сапиндоцветные]] |- |68||[[:en:Sarcopterygii]]||[[:ru:Лопастепёрые рыбы]] |- |68||[[:en:Seth]]||[[:ru:Сиф]] |- |68||[[:en:Shallot]]||[[:ru:Лук-шалот]] |- |68||[[:en:Shcha]]||[[:ru:Щ]] |- |68||[[:en:Sine]]||[[:ru:Синус]] |- |68||[[:en:Social work]]||[[:ru:Социальная работа]] |- |68||[[:en:Solanales]]||[[:ru:Паслёноцветные]] |- |68||[[:en:South Kalimantan]]||[[:ru:Южный Калимантан]] |- |68||[[:en:South Sumatra]]||[[:ru:Южная Суматра]] |- |68||[[:en:Spider web]]||[[:ru:Ловчая сеть]] |- |68||[[:en:Spratly Islands]]||[[:ru:Спратли]] |- |68||[[:en:Sumatran rhinoceros]]||[[:ru:Суматранский носорог]] |- |68||[[:en:Sun Microsystems]]||[[:ru:Sun Microsystems]] |- |68||[[:en:Syzygium cumini]]||[[:ru:Джамболан]] |- |68||[[:en:Te (Cyrillic)]]||[[:ru:Т (кириллица)]] |- |68||[[:en:Tempe, Arizona]]||[[:ru:Темпе (Аризона)]] |- |68||[[:en:Thomas Kuhn]]||[[:ru:Кун, Томас]] |- |68||[[:en:Tibia]]||[[:ru:Большеберцовая кость]] |- |68||[[:en:Tiburon, California]]||[[:ru:Тибьюрон (Калифорния)]] |- |68||[[:en:Tokugawa shogunate]]||[[:ru:Сёгунат Токугава]] |- |68||[[:en:Ulama]]||[[:ru:Улем]] |- |68||[[:en:Uncle]]||[[:ru:Дядя]] |- |68||[[:en:Urticaceae]]||[[:ru:Крапивные]] |- |68||[[:en:Volterra]]||[[:ru:Вольтерра]] |- |68||[[:en:Wilhelmina of the Netherlands]]||[[:ru:Вильгельмина]] |- |68||[[:en:William II of England]]||[[:ru:Вильгельм II (король Англии)]] |- |68||[[:en:Yery]]||[[:ru:Ы]] |- |68||[[:en:Yo (Cyrillic)]]||[[:ru:Ё]] |- |68||[[:en:École normale supérieure (Paris)]]||[[:ru:Высшая нормальная школа (Париж)]] |- |67||[[:en:4th millennium BC]]||[[:ru:4-е тысячелетие до н. э.]] |- |67||[[:en:Abies alba]]||[[:ru:Пихта белая]] |- |67||[[:en:Adolf Butenandt]]||[[:ru:Бутенандт, Адольф]] |- |67||[[:en:Al-Nassr FC]]||[[:ru:Ан-Наср (футбольный клуб, Эр-Рияд)]] |- |67||[[:en:Alba County]]||[[:ru:Алба (жудец)]] |- |67||[[:en:Alba Iulia]]||[[:ru:Алба-Юлия]] |- |67||[[:en:Almenar de Soria]]||[[:ru:Альменар-де-Сория]] |- |67||[[:en:Armentières]]||[[:ru:Армантьер]] |- |67||[[:en:Atlantic cod]]||[[:ru:Атлантическая треска]] |- |67||[[:en:Atyrau Region]]||[[:ru:Атырауская область]] |- |67||[[:en:Ayodhya]]||[[:ru:Айодхья]] |- |67||[[:en:BIOS]]||[[:ru:BIOS]] |- |67||[[:en:Bacău County]]||[[:ru:Бакэу (жудец)]] |- |67||[[:en:Baghlan Province]]||[[:ru:Баглан (провинция)]] |- |67||[[:en:Banská Bystrica Region]]||[[:ru:Банска-Бистрицкий край]] |- |67||[[:en:Bengkulu]]||[[:ru:Бенкулу (провинция)]] |- |67||[[:en:BitTorrent]]||[[:ru:BitTorrent]] |- |67||[[:en:Book of Zechariah]]||[[:ru:Книга пророка Захарии]] |- |67||[[:en:Bovinae]]||[[:ru:Бычьи]] |- |67||[[:en:Branch]]||[[:ru:Ветвь]] |- |67||[[:en:Bulbul]]||[[:ru:Бюльбюлевые]] |- |67||[[:en:Bus (computing)]]||[[:ru:Шина (компьютер)]] |- |67||[[:en:Calf (animal)]]||[[:ru:Телёнок]] |- |67||[[:en:Charles III of Spain]]||[[:ru:Карл III (король Испании)]] |- |67||[[:en:Chesapeake, Virginia]]||[[:ru:Чесапик (Виргиния)]] |- |67||[[:en:Cidones]]||[[:ru:Сидонес]] |- |67||[[:en:Common bottlenose dolphin]]||[[:ru:Афалина]] |- |67||[[:en:Common myna]]||[[:ru:Обыкновенная майна]] |- |67||[[:en:Conservatoire national des arts et métiers]]||[[:ru:Консерватория искусств и ремёсел]] |- |67||[[:en:Cyrene, Libya]]||[[:ru:Кирена (город)]] |- |67||[[:en:Daikundi Province]]||[[:ru:Дайкунди]] |- |67||[[:en:David Letterman]]||[[:ru:Леттерман, Дэвид]] |- |67||[[:en:Dunlin]]||[[:ru:Чернозобик]] |- |67||[[:en:East Kazakhstan Region]]||[[:ru:Восточно-Казахстанская область]] |- |67||[[:en:Ef (Cyrillic)]]||[[:ru:Ф]] |- |67||[[:en:Electrophorus electricus]]||[[:ru:Электрический угорь]] |- |67||[[:en:Feliformia]]||[[:ru:Кошкообразные]] |- |67||[[:en:Felipe Massa]]||[[:ru:Масса, Фелипе]] |- |67||[[:en:Fermi paradox]]||[[:ru:Парадокс Ферми]] |- |67||[[:en:First Chechen War]]||[[:ru:Первая чеченская война]] |- |67||[[:en:Functional group]]||[[:ru:Функциональная группа]] |- |67||[[:en:Geranium]]||[[:ru:Герань]] |- |67||[[:en:Gerhard Domagk]]||[[:ru:Домагк, Герхард]] |- |67||[[:en:Ghalib]]||[[:ru:Галиб, Мирза Асадулла-хан]] |- |67||[[:en:Habib Bourguiba]]||[[:ru:Бургиба, Хабиб]] |- |67||[[:en:Harold Lloyd]]||[[:ru:Ллойд, Гарольд]] |- |67||[[:en:Helena, mother of Constantine I]]||[[:ru:Елена Равноапостольная]] |- |67||[[:en:Heptagon]]||[[:ru:Семиугольник]] |- |67||[[:en:Horned grebe]]||[[:ru:Красношейная поганка]] |- |67||[[:en:Horseshoe]]||[[:ru:Подкова]] |- |67||[[:en:House of Windsor]]||[[:ru:Виндзоры]] |- |67||[[:en:Huntington Beach, California]]||[[:ru:Хантингтон-Бич]] |- |67||[[:en:Ingrian language]]||[[:ru:Ижорский язык]] |- |67||[[:en:Iridaceae]]||[[:ru:Ирисовые]] |- |67||[[:en:Irving Langmuir]]||[[:ru:Ленгмюр, Ирвинг]] |- |67||[[:en:Jade]]||[[:ru:Жад]] |- |67||[[:en:Jenna Jameson]]||[[:ru:Джеймсон, Дженна]] |- |67||[[:en:John Bosco]]||[[:ru:Боско, Иоанн]] |- |67||[[:en:Jonah]]||[[:ru:Иона (пророк)]] |- |67||[[:en:Jowzjan Province]]||[[:ru:Джаузджан]] |- |67||[[:en:Juraj Dobrila University of Pula]]||[[:ru:Университет Пулы]] |- |67||[[:en:Kapisa Province]]||[[:ru:Каписа]] |- |67||[[:en:Kaziranga National Park]]||[[:ru:Казиранга]] |- |67||[[:en:Kennedy Space Center]]||[[:ru:Космический центр Кеннеди]] |- |67||[[:en:Kharijites]]||[[:ru:Хариджиты]] |- |67||[[:en:Khoisan languages]]||[[:ru:Койсанские языки]] |- |67||[[:en:Kingdom of Ireland]]||[[:ru:Королевство Ирландия]] |- |67||[[:en:Kohima]]||[[:ru:Кохима]] |- |67||[[:en:Kostanay Region]]||[[:ru:Костанайская область]] |- |67||[[:en:Kunar Province]]||[[:ru:Кунар]] |- |67||[[:en:Last Judgment]]||[[:ru:Страшный суд]] |- |67||[[:en:Leatherback sea turtle]]||[[:ru:Кожистая черепаха]] |- |67||[[:en:Leopold II, Holy Roman Emperor]]||[[:ru:Леопольд II (император Священной Римской империи)]] |- |67||[[:en:Ligament]]||[[:ru:Связка (анатомия)]] |- |67||[[:en:Linux distribution]]||[[:ru:Дистрибутив Linux]] |- |67||[[:en:Long Thanh International Airport]]||[[:ru:Лонгтхань (аэропорт)]] |- |67||[[:en:Lord Howe Island]]||[[:ru:Лорд-Хау]] |- |67||[[:en:Lot (biblical person)]]||[[:ru:Лот (Библия)]] |- |67||[[:en:Main sequence]]||[[:ru:Главная последовательность]] |- |67||[[:en:Marianna Madia]]||[[:ru:Мадиа, Мария Анна]] |- |67||[[:en:Maywood, Illinois]]||[[:ru:Мейвуд (Иллинойс)]] |- |67||[[:en:Messier object]]||[[:ru:Каталог Мессье]] |- |67||[[:en:Minot, North Dakota]]||[[:ru:Майнот (Северная Дакота)]] |- |67||[[:en:Mississippi (disambiguation)]]||[[:ru:Миссисипи (значения)]] |- |67||[[:en:Motacillidae]]||[[:ru:Трясогузковые]] |- |67||[[:en:Multinational corporation]]||[[:ru:Транснациональная компания]] |- |67||[[:en:Omar Bongo]]||[[:ru:Бонго Ондимба, Эль Хадж Омар]] |- |67||[[:en:Onomastics]]||[[:ru:Ономастика]] |- |67||[[:en:Pebble]]||[[:ru:Галька]] |- |67||[[:en:Picard language]]||[[:ru:Пикардский язык]] |- |67||[[:en:Pope Anastasius IV]]||[[:ru:Анастасий IV]] |- |67||[[:en:Pope Benedict VI]]||[[:ru:Бенедикт VI]] |- |67||[[:en:Pope Benedict VII]]||[[:ru:Бенедикт VII]] |- |67||[[:en:Pope Clement II]]||[[:ru:Климент II]] |- |67||[[:en:Pope Clement III]]||[[:ru:Климент III]] |- |67||[[:en:Pope Clement IV]]||[[:ru:Климент IV]] |- |67||[[:en:Pope Gregory VI]]||[[:ru:Григорий VI (папа римский)]] |- |67||[[:en:Pope Innocent VII]]||[[:ru:Иннокентий VII]] |- |67||[[:en:Pope John XVII]]||[[:ru:Иоанн XVII]] |- |67||[[:en:Pope John XVIII]]||[[:ru:Иоанн XVIII]] |- |67||[[:en:Pope Lucius II]]||[[:ru:Луций II]] |- |67||[[:en:Pope Marinus II]]||[[:ru:Марин II]] |- |67||[[:en:Pope Romanus]]||[[:ru:Роман (папа римский)]] |- |67||[[:en:Pope Stephen VII]]||[[:ru:Стефан VII (VIII)]] |- |67||[[:en:Procellariiformes]]||[[:ru:Буревестникообразные]] |- |67||[[:en:Przemyśl]]||[[:ru:Пшемысль]] |- |67||[[:en:Quinoa]]||[[:ru:Киноа]] |- |67||[[:en:Richard Neal]]||[[:ru:Нил, Ричард]] |- |67||[[:en:Ritual]]||[[:ru:Ритуал]] |- |67||[[:en:Roscosmos]]||[[:ru:Роскосмос]] |- |67||[[:en:Roswell, New Mexico]]||[[:ru:Розуэлл (Нью-Мексико)]] |- |67||[[:en:Sanderling]]||[[:ru:Песчанка (птица)]] |- |67||[[:en:Sark]]||[[:ru:Сарк]] |- |67||[[:en:Saul]]||[[:ru:Саул]] |- |67||[[:en:Scooby-Doo]]||[[:ru:Скуби-Ду]] |- |67||[[:en:Sha'ban]]||[[:ru:Шабан]] |- |67||[[:en:Sha (Cyrillic)]]||[[:ru:Ш]] |- |67||[[:en:Social network]]||[[:ru:Социальная сеть (социология)]] |- |67||[[:en:Suceava County]]||[[:ru:Сучава (жудец)]] |- |67||[[:en:Summit]]||[[:ru:Вершина местности]] |- |67||[[:en:Tetraodontidae]]||[[:ru:Иглобрюхие]] |- |67||[[:en:Trojan horse (computing)]]||[[:ru:Троянская программа]] |- |67||[[:en:UTC+06:30]]||[[:ru:UTC+6:30]] |- |67||[[:en:Uusimaa]]||[[:ru:Уусимаа (область)]] |- |67||[[:en:Vukovar]]||[[:ru:Вуковар]] |- |67||[[:en:Zlín]]||[[:ru:Злин]] |- |66||[[:en:2039]]||[[:ru:2039 год]] |- |66||[[:en:2040]]||[[:ru:2040 год]] |- |66||[[:en:69 (sex position)]]||[[:ru:Поза 69]] |- |66||[[:en:Abdullah I of Jordan]]||[[:ru:Абдаллах ибн Хусейн]] |- |66||[[:en:Aix-les-Bains]]||[[:ru:Экс-ле-Бен]] |- |66||[[:en:Al Imran]]||[[:ru:Аль Имран]] |- |66||[[:en:Aldehuela de Periáñez]]||[[:ru:Альдеуэла-де-Перианьес]] |- |66||[[:en:Aleut language]]||[[:ru:Алеутский язык]] |- |66||[[:en:Alexis Carrel]]||[[:ru:Каррель, Алексис]] |- |66||[[:en:Alpanseque]]||[[:ru:Альпансеке]] |- |66||[[:en:Alpine ibex]]||[[:ru:Альпийский горный козёл]] |- |66||[[:en:Angolan kwanza]]||[[:ru:Ангольская кванза]] |- |66||[[:en:Antlion]]||[[:ru:Муравьиные львы]] |- |66||[[:en:As-salamu alaykum]]||[[:ru:Ас-саляму алейкум]] |- |66||[[:en:Aust-Agder]]||[[:ru:Эуст-Агдер]] |- |66||[[:en:B. J. Habibie]]||[[:ru:Хабиби, Бухаруддин Юсуф]] |- |66||[[:en:Barnacle goose]]||[[:ru:Белощёкая казарка]] |- |66||[[:en:Bench (furniture)]]||[[:ru:Скамья]] |- |66||[[:en:Benoit Mandelbrot]]||[[:ru:Мандельброт, Бенуа]] |- |66||[[:en:Beratón]]||[[:ru:Бератон]] |- |66||[[:en:Bihor County]]||[[:ru:Бихор (жудец)]] |- |66||[[:en:Bikaner]]||[[:ru:Биканер]] |- |66||[[:en:Binary operation]]||[[:ru:Бинарная операция]] |- |66||[[:en:Bird migration]]||[[:ru:Миграция птиц]] |- |66||[[:en:Botoșani County]]||[[:ru:Ботошани (жудец)]] |- |66||[[:en:Bratislava Region]]||[[:ru:Братиславский край]] |- |66||[[:en:Bud Spencer]]||[[:ru:Бад Спенсер]] |- |66||[[:en:Burgundians]]||[[:ru:Бургунды]] |- |66||[[:en:Cartoon]]||[[:ru:Истории в картинках]] |- |66||[[:en:Chayote]]||[[:ru:Чайот]] |- |66||[[:en:Cherbourg-Octeville]]||[[:ru:Шербур-Октевиль]] |- |66||[[:en:Clergy]]||[[:ru:Духовенство]] |- |66||[[:en:Cockatiel]]||[[:ru:Корелла]] |- |66||[[:en:Common toad]]||[[:ru:Обыкновенная жаба]] |- |66||[[:en:County Donegal]]||[[:ru:Донегол (графство)]] |- |66||[[:en:Crown Dependencies]]||[[:ru:Коронные земли]] |- |66||[[:en:Cundinamarca Department]]||[[:ru:Кундинамарка]] |- |66||[[:en:Dalit]]||[[:ru:Неприкасаемые]] |- |66||[[:en:Duruelo de la Sierra]]||[[:ru:Дуруэло-де-ла-Сьерра]] |- |66||[[:en:Dziecinów, Otwock County]]||[[:ru:Дзецинув (Отвоцкий повет)]] |- |66||[[:en:East Nusa Tenggara]]||[[:ru:Восточная Нуса-Тенгара]] |- |66||[[:en:East Prussia]]||[[:ru:Восточная Пруссия]] |- |66||[[:en:Eddy Merckx]]||[[:ru:Меркс, Эдди]] |- |66||[[:en:Electoral district]]||[[:ru:Избирательный округ]] |- |66||[[:en:Em (Cyrillic)]]||[[:ru:М (кириллица)]] |- |66||[[:en:Emperor Wu of Han]]||[[:ru:У-ди]] |- |66||[[:en:En (Cyrillic)]]||[[:ru:Н (кириллица)]] |- |66||[[:en:Ericales]]||[[:ru:Верескоцветные]] |- |66||[[:en:FK Jonava]]||[[:ru:Ионава (футбольный клуб)]] |- |66||[[:en:Fagales]]||[[:ru:Букоцветные]] |- |66||[[:en:Flathead grey mullet]]||[[:ru:Лобан]] |- |66||[[:en:Flores]]||[[:ru:Флорес (остров)]] |- |66||[[:en:Fort Collins, Colorado]]||[[:ru:Форт-Коллинс]] |- |66||[[:en:Frigate]]||[[:ru:Фрегат]] |- |66||[[:en:Futurama]]||[[:ru:Футурама]] |- |66||[[:en:Garland, Texas]]||[[:ru:Гарленд (Техас)]] |- |66||[[:en:Gasherbrum I]]||[[:ru:Гашербрум I]] |- |66||[[:en:Gasherbrum II]]||[[:ru:Гашербрум II]] |- |66||[[:en:George Town, Penang]]||[[:ru:Джорджтаун (Пинанг)]] |- |66||[[:en:Georgia]]||[[:ru:Джорджия (значения)]] |- |66||[[:en:Geronimo]]||[[:ru:Джеронимо]] |- |66||[[:en:Giro d'Italia]]||[[:ru:Джиро д’Италия]] |- |66||[[:en:Goose]]||[[:ru:]] |- |66||[[:en:Greater Sunda Islands]]||[[:ru:Большие Зондские острова]] |- |66||[[:en:Hard sign]]||[[:ru:Ъ]] |- |66||[[:en:Hastings Banda]]||[[:ru:Банда, Хастингс]] |- |66||[[:en:Hiri Motu]]||[[:ru:Хири-моту]] |- |66||[[:en:Hoof]]||[[:ru:Копыто]] |- |66||[[:en:Hovercraft]]||[[:ru:Судно на воздушной подушке]] |- |66||[[:en:Ishmael]]||[[:ru:Измаил (Библия)]] |- |66||[[:en:John Atta Mills]]||[[:ru:Миллс, Джон Эванс Атта]] |- |66||[[:en:Joseph Kabila]]||[[:ru:Кабила, Жозеф]] |- |66||[[:en:Karakol]]||[[:ru:Каракол]] |- |66||[[:en:Khost Province]]||[[:ru:Хост (провинция)]] |- |66||[[:en:Košice Region]]||[[:ru:Кошицкий край]] |- |66||[[:en:Kuban (river)]]||[[:ru:Кубань (река)]] |- |66||[[:en:Laghman Province]]||[[:ru:Лагман (провинция)]] |- |66||[[:en:Lars Onsager]]||[[:ru:Онсагер, Ларс]] |- |66||[[:en:Lee Myung-bak]]||[[:ru:Ли Мён Бак]] |- |66||[[:en:Logar Province]]||[[:ru:Логар (провинция)]] |- |66||[[:en:Lojban]]||[[:ru:Ложбан]] |- |66||[[:en:Maluku (province)]]||[[:ru:Малуку]] |- |66||[[:en:Mazanderani language]]||[[:ru:Мазандеранский язык]] |- |66||[[:en:Mediterranean basin]]||[[:ru:Средиземноморье]] |- |66||[[:en:Menıñ Qazaqstanym]]||[[:ru:Гимн Казахстана]] |- |66||[[:en:Montbéliard]]||[[:ru:Монбельяр]] |- |66||[[:en:Morlaix]]||[[:ru:Морле]] |- |66||[[:en:Morphology]]||[[:ru:Морфология]] |- |66||[[:en:Mucus]]||[[:ru:Слизь]] |- |66||[[:en:Mufti]]||[[:ru:Муфтий]] |- |66||[[:en:Mölnlycke]]||[[:ru:Мёльнлюкке]] |- |66||[[:en:Nalanda mahavihara]]||[[:ru:Наланда]] |- |66||[[:en:Naperville, Illinois]]||[[:ru:Нейпервилл]] |- |66||[[:en:Nashua, New Hampshire]]||[[:ru:Нашуа (Нью-Гэмпшир)]] |- |66||[[:en:Nepas]]||[[:ru:Непас]] |- |66||[[:en:North Kalimantan]]||[[:ru:Северный Калимантан]] |- |66||[[:en:Olomouc Region]]||[[:ru:Оломоуцкий край]] |- |66||[[:en:OpenOffice.org]]||[[:ru:OpenOffice.org]] |- |66||[[:en:Oskemen]]||[[:ru:Усть-Каменогорск]] |- |66||[[:en:Pavlodar Region]]||[[:ru:Павлодарская область]] |- |66||[[:en:Peafowl]]||[[:ru:]] |- |66||[[:en:Peripheral]]||[[:ru:Периферийное устройство]] |- |66||[[:en:Permutation]]||[[:ru:Перестановка]] |- |66||[[:en:Pioneer 11]]||[[:ru:Пионер-11]] |- |66||[[:en:Plymouth, Montserrat]]||[[:ru:Плимут (Монтсеррат)]] |- |66||[[:en:Polish–Soviet War]]||[[:ru:Советско-польская война]] |- |66||[[:en:Polymath]]||[[:ru:Универсальный человек]] |- |66||[[:en:Pope Benedict XI]]||[[:ru:Бенедикт XI]] |- |66||[[:en:Pope Donus]]||[[:ru:Домн]] |- |66||[[:en:Pope Honorius II]]||[[:ru:Гонорий II (папа римский)]] |- |66||[[:en:Pope Innocent IX]]||[[:ru:Иннокентий IX]] |- |66||[[:en:Pope John XIII]]||[[:ru:Иоанн XIII (папа римский)]] |- |66||[[:en:Pope John XV]]||[[:ru:Иоанн XV]] |- |66||[[:en:Pope Lucius III]]||[[:ru:Луций III]] |- |66||[[:en:Pope Nicholas III]]||[[:ru:Николай III (папа римский)]] |- |66||[[:en:Pope Sergius IV]]||[[:ru:Сергий IV]] |- |66||[[:en:Principality]]||[[:ru:Княжество]] |- |66||[[:en:Rafah]]||[[:ru:Рафах (город)]] |- |66||[[:en:Representative democracy]]||[[:ru:Представительная демократия]] |- |66||[[:en:Republic of China (1912–1949)]]||[[:ru:Китайская республика (1912—1949)]] |- |66||[[:en:Rumex]]||[[:ru:Щавель]] |- |66||[[:en:SE Palmeiras]]||[[:ru:Палмейрас]] |- |66||[[:en:Samangan Province]]||[[:ru:Саманган]] |- |66||[[:en:Samaritans]]||[[:ru:Самаритяне]] |- |66||[[:en:Satu Mare]]||[[:ru:Сату-Маре]] |- |66||[[:en:Seashell]]||[[:ru:Раковина]] |- |66||[[:en:Second Vatican Council]]||[[:ru:Второй Ватиканский собор]] |- |66||[[:en:Seinäjoki]]||[[:ru:Сейняйоки]] |- |66||[[:en:Selman Waksman]]||[[:ru:Ваксман, Зельман]] |- |66||[[:en:Shawwal]]||[[:ru:Шавваль]] |- |66||[[:en:Silla]]||[[:ru:Силла]] |- |66||[[:en:Solidarity (Polish trade union)]]||[[:ru:Солидарность (профсоюз)]] |- |66||[[:en:South Bohemian Region]]||[[:ru:Южно-Чешский край]] |- |66||[[:en:South Slavic languages]]||[[:ru:Южнославянские языки]] |- |66||[[:en:Space Race]]||[[:ru:Космическая гонка]] |- |66||[[:en:Sturmabteilung]]||[[:ru:Штурмовые отряды]] |- |66||[[:en:Suhl]]||[[:ru:Зуль]] |- |66||[[:en:Surface tension]]||[[:ru:Поверхностное натяжение]] |- |66||[[:en:Syllabary]]||[[:ru:Слоговое письмо]] |- |66||[[:en:Sør-Trøndelag]]||[[:ru:Сёр-Трёнделаг]] |- |66||[[:en:Tanganyika (1961–1964)]]||[[:ru:Республика Танганьика]] |- |66||[[:en:Tata Motors]]||[[:ru:Tata Motors]] |- |66||[[:en:Tiruchirappalli]]||[[:ru:Тируччираппалли]] |- |66||[[:en:Treaty of Rome]]||[[:ru:Римский договор]] |- |66||[[:en:Trnava Region]]||[[:ru:Трнавский край]] |- |66||[[:en:Trollhättan]]||[[:ru:Тролльхеттан]] |- |66||[[:en:Tropical rainforest]]||[[:ru:Влажный тропический лес]] |- |66||[[:en:Umberto II of Italy]]||[[:ru:Умберто II]] |- |66||[[:en:Viborg, Denmark]]||[[:ru:Виборг (город)]] |- |66||[[:en:Visegrád Group]]||[[:ru:Вишеградская группа]] |- |66||[[:en:Warta]]||[[:ru:Варта]] |- |66||[[:en:Whey]]||[[:ru:Молочная сыворотка]] |- |66||[[:en:Zabul Province]]||[[:ru:Забуль]] |- |66||[[:en:Zingiberaceae]]||[[:ru:Имбирные]] |- |65||[[:en:2037]]||[[:ru:2037 год]] |- |65||[[:en:Al-Shafi'i]]||[[:ru:Мухаммад аш-Шафии]] |- |65||[[:en:Almaty Region]]||[[:ru:Алматинская область]] |- |65||[[:en:Angarsk]]||[[:ru:Ангарск]] |- |65||[[:en:Antonov An-225 Mriya]]||[[:ru:Ан-225]] |- |65||[[:en:Apache HTTP Server]]||[[:ru:Apache HTTP Server]] |- |65||[[:en:Asian palm civet]]||[[:ru:Мусанг]] |- |65||[[:en:Asparagales]]||[[:ru:Спаржецветные]] |- |65||[[:en:Barcones]]||[[:ru:Барконес]] |- |65||[[:en:Baroque music]]||[[:ru:Музыка эпохи барокко]] |- |65||[[:en:Bedroom]]||[[:ru:Спальня]] |- |65||[[:en:Berry (botany)]]||[[:ru:Ягода (ботаника)]] |- |65||[[:en:Bistrița-Năsăud County]]||[[:ru:Бистрица-Нэсэуд]] |- |65||[[:en:Boyacá Department]]||[[:ru:Бояка]] |- |65||[[:en:Buddhist canons]]||[[:ru:Трипитака]] |- |65||[[:en:Bács-Kiskun County]]||[[:ru:Бач-Кишкун]] |- |65||[[:en:Carlsbad, California]]||[[:ru:Карлсбад (Калифорния)]] |- |65||[[:en:Cartesian product]]||[[:ru:Прямое произведение]] |- |65||[[:en:Castelsardo]]||[[:ru:Кастельсардо]] |- |65||[[:en:Castration]]||[[:ru:Кастрация]] |- |65||[[:en:Cat's Eye Nebula]]||[[:ru:Туманность Кошачий Глаз]] |- |65||[[:en:Celle]]||[[:ru:Целле]] |- |65||[[:en:Cephalonia]]||[[:ru:Кефалиния]] |- |65||[[:en:Chagos Archipelago]]||[[:ru:Чагос]] |- |65||[[:en:Cholet]]||[[:ru:Шоле]] |- |65||[[:en:Chris Evert]]||[[:ru:Эверт, Крис]] |- |65||[[:en:Christiaan Eijkman]]||[[:ru:Эйкман, Христиан]] |- |65||[[:en:Compton, California]]||[[:ru:Комптон (Калифорния)]] |- |65||[[:en:County Galway]]||[[:ru:Голуэй (графство)]] |- |65||[[:en:Crassulaceae]]||[[:ru:Толстянковые]] |- |65||[[:en:Cymbopogon]]||[[:ru:Цимбопогон]] |- |65||[[:en:Daimyo]]||[[:ru:Даймё]] |- |65||[[:en:Diglossia]]||[[:ru:Диглоссия]] |- |65||[[:en:Diospyros]]||[[:ru:Хурма]] |- |65||[[:en:Diprotodontia]]||[[:ru:Двурезцовые сумчатые]] |- |65||[[:en:Dispur]]||[[:ru:Диспур]] |- |65||[[:en:Districts of Germany]]||[[:ru:Район (Германия)]] |- |65||[[:en:Doctor of Philosophy]]||[[:ru:Доктор философии]] |- |65||[[:en:Dragon Ball Z]]||[[:ru:Жемчуг дракона Z]] |- |65||[[:en:Du gamla, du fria]]||[[:ru:Гимн Швеции]] |- |65||[[:en:Dubai International Airport]]||[[:ru:Дубай (аэропорт)]] |- |65||[[:en:Electric potential]]||[[:ru:Электростатический потенциал]] |- |65||[[:en:FIFA Women's World Cup]]||[[:ru:Чемпионат мира по футболу среди женщин]] |- |65||[[:en:Field (mathematics)]]||[[:ru:Поле (алгебра)]] |- |65||[[:en:Fontana, California]]||[[:ru:Фонтана (Калифорния)]] |- |65||[[:en:Forcalquier]]||[[:ru:Форкалькье]] |- |65||[[:en:Fossa (animal)]]||[[:ru:Фосса]] |- |65||[[:en:Free Democratic Party (Germany)]]||[[:ru:Свободная демократическая партия (Германия)]] |- |65||[[:en:Fukushima nuclear accident]]||[[:ru:Авария на АЭС Фукусима-1]] |- |65||[[:en:GMM Grammy]]||[[:ru:GMM Grammy]] |- |65||[[:en:Galaxy cluster]]||[[:ru:Скопление галактик]] |- |65||[[:en:Galvanometer]]||[[:ru:Гальванометр]] |- |65||[[:en:Gandhara]]||[[:ru:Гандхара]] |- |65||[[:en:Geostationary orbit]]||[[:ru:Геостационарная орбита]] |- |65||[[:en:Giessen]]||[[:ru:Гисен]] |- |65||[[:en:Gordian III]]||[[:ru:Гордиан III]] |- |65||[[:en:Guru Granth Sahib]]||[[:ru:Гуру Грантх Сахиб]] |- |65||[[:en:Hadean]]||[[:ru:Катархей]] |- |65||[[:en:Hamelin]]||[[:ru:Хамельн]] |- |65||[[:en:Hampi]]||[[:ru:Хампи]] |- |65||[[:en:Hedmark]]||[[:ru:Хедмарк]] |- |65||[[:en:Horned owl]]||[[:ru:Филины]] |- |65||[[:en:IRC]]||[[:ru:IRC]] |- |65||[[:en:Incense]]||[[:ru:Благовония]] |- |65||[[:en:Ipswich Town F.C.]]||[[:ru:Ипсвич Таун]] |- |65||[[:en:Isopoda]]||[[:ru:Равноногие]] |- |65||[[:en:Jacques Lacan]]||[[:ru:Лакан, Жак]] |- |65||[[:en:Jacques Monod]]||[[:ru:Моно, Жак]] |- |65||[[:en:Jambyl Region]]||[[:ru:Жамбылская область]] |- |65||[[:en:Jenny Slate]]||[[:ru:Слейт, Дженни]] |- |65||[[:en:Jin dynasty (266–420)]]||[[:ru:Цзинь (265—420)]] |- |65||[[:en:John Leguizamo]]||[[:ru:Легуизамо, Джон]] |- |65||[[:en:Jules Bordet]]||[[:ru:Борде, Жюль]] |- |65||[[:en:KDE]]||[[:ru:KDE]] |- |65||[[:en:Karabük]]||[[:ru:Карабюк]] |- |65||[[:en:Knot]]||[[:ru:Узел]] |- |65||[[:en:Kolding]]||[[:ru:Коллинг]] |- |65||[[:en:Licinius]]||[[:ru:Лициний]] |- |65||[[:en:Loggerhead sea turtle]]||[[:ru:Логгерхед]] |- |65||[[:en:Luanda Province]]||[[:ru:Луанда (провинция)]] |- |65||[[:en:MDMA]]||[[:ru:MDMA]] |- |65||[[:en:Macropodidae]]||[[:ru:Кенгуровые]] |- |65||[[:en:Magadha]]||[[:ru:Магадха]] |- |65||[[:en:Maidan Wardak Province]]||[[:ru:Вардак]] |- |65||[[:en:Malus domestica]]||[[:ru:Яблоня домашняя]] |- |65||[[:en:Marine biology]]||[[:ru:Биология океана]] |- |65||[[:en:Martin, Slovakia]]||[[:ru:Мартин (город)]] |- |65||[[:en:Mecca Province]]||[[:ru:Мекка (административный округ)]] |- |65||[[:en:Missionary position]]||[[:ru:Миссионерская позиция]] |- |65||[[:en:Monterey, California]]||[[:ru:Монтерей (Калифорния)]] |- |65||[[:en:Mount Carmel]]||[[:ru:Кармель]] |- |65||[[:en:Mytishchi]]||[[:ru:Мытищи]] |- |65||[[:en:National Diet Library]]||[[:ru:Национальная парламентская библиотека (Япония)]] |- |65||[[:en:Nenets languages]]||[[:ru:Ненецкий язык]] |- |65||[[:en:New World vulture]]||[[:ru:Американские грифы]] |- |65||[[:en:Nico Rosberg]]||[[:ru:Росберг, Нико]] |- |65||[[:en:Nicotiana tabacum]]||[[:ru:Табак обыкновенный]] |- |65||[[:en:Noise pollution]]||[[:ru:Шумовое загрязнение]] |- |65||[[:en:Nordhausen, Thuringia]]||[[:ru:Нордхаузен]] |- |65||[[:en:North Korean won]]||[[:ru:Северокорейская вона]] |- |65||[[:en:Nutrient]]||[[:ru:Питательное вещество]] |- |65||[[:en:Nyon]]||[[:ru:Ньон (Швейцария)]] |- |65||[[:en:Oceania Football Confederation]]||[[:ru:Конфедерация футбола Океании]] |- |65||[[:en:Order of the British Empire]]||[[:ru:Орден Британской империи]] |- |65||[[:en:Original sin]]||[[:ru:Первородный грех]] |- |65||[[:en:Pahang]]||[[:ru:Паханг]] |- |65||[[:en:Paul Sabatier (chemist)]]||[[:ru:Сабатье, Поль (химик)]] |- |65||[[:en:Perak]]||[[:ru:Перак]] |- |65||[[:en:Pirkanmaa]]||[[:ru:Пирканмаа]] |- |65||[[:en:Plantago lanceolata]]||[[:ru:Подорожник ланцетный]] |- |65||[[:en:Plauen]]||[[:ru:Плауэн]] |- |65||[[:en:Poales]]||[[:ru:Злакоцветные]] |- |65||[[:en:Polder]]||[[:ru:Польдер]] |- |65||[[:en:Pope Innocent II]]||[[:ru:Иннокентий II]] |- |65||[[:en:Pope John XXI]]||[[:ru:Иоанн XXI]] |- |65||[[:en:Pope Nicholas IV]]||[[:ru:Николай IV]] |- |65||[[:en:Pope Paschal II]]||[[:ru:Пасхалий II]] |- |65||[[:en:Pope Stephen IX]]||[[:ru:Стефан IX (X)]] |- |65||[[:en:Pope Victor III]]||[[:ru:Виктор III]] |- |65||[[:en:Pravda]]||[[:ru:Правда (газета)]] |- |65||[[:en:Prešov Region]]||[[:ru:Прешовский край]] |- |65||[[:en:Prince Henry the Navigator]]||[[:ru:Генрих Мореплаватель]] |- |65||[[:en:Province of Las Palmas]]||[[:ru:Лас-Пальмас (провинция)]] |- |65||[[:en:Pueblo, Colorado]]||[[:ru:Пуэбло (город)]] |- |65||[[:en:Rajab]]||[[:ru:Раджаб]] |- |65||[[:en:Remote control]]||[[:ru:Пульт дистанционного управления]] |- |65||[[:en:Robert Bárány]]||[[:ru:Барани, Роберт]] |- |65||[[:en:Royal Navy]]||[[:ru:Королевский военно-морской флот Великобритании]] |- |65||[[:en:Salafi movement]]||[[:ru:Салафия]] |- |65||[[:en:Salinity]]||[[:ru:Солёность]] |- |65||[[:en:Scrabble]]||[[:ru:Скрэббл]] |- |65||[[:en:Shahrisabz]]||[[:ru:Шахрисабз]] |- |65||[[:en:Shot put]]||[[:ru:Толкание ядра]] |- |65||[[:en:Simian]]||[[:ru:Обезьянообразные]] |- |65||[[:en:Ska]]||[[:ru:Ска]] |- |65||[[:en:Skien]]||[[:ru:Шиен]] |- |65||[[:en:Snow bunting]]||[[:ru:Пуночка]] |- |65||[[:en:Soft sign]]||[[:ru:Ь]] |- |65||[[:en:Special Region of Yogyakarta]]||[[:ru:Джокьякарта (особый округ)]] |- |65||[[:en:Subhas Chandra Bose]]||[[:ru:Бос, Субхас Чандра]] |- |65||[[:en:Sukhoi Su-27]]||[[:ru:Су-27]] |- |65||[[:en:Sunbird]]||[[:ru:Нектарницевые]] |- |65||[[:en:Sunlight]]||[[:ru:Воздействие Солнца на Землю]] |- |65||[[:en:Surya]]||[[:ru:Сурья]] |- |65||[[:en:Tadeusz Reichstein]]||[[:ru:Рейхштейн, Тадеуш]] |- |65||[[:en:Tear gas]]||[[:ru:Слезоточивый газ]] |- |65||[[:en:Thiên Đường Cave]]||[[:ru:Тхьендыонг]] |- |65||[[:en:Thorns, spines, and prickles]]||[[:ru:Колючки]] |- |65||[[:en:Toothed whale]]||[[:ru:Зубатые киты]] |- |65||[[:en:Transoxiana]]||[[:ru:Мавераннахр]] |- |65||[[:en:Tse (Cyrillic)]]||[[:ru:Ц]] |- |65||[[:en:Tug of war]]||[[:ru:Перетягивание каната]] |- |65||[[:en:UTC+05:45]]||[[:ru:UTC+5:45]] |- |65||[[:en:United States Secretary of State]]||[[:ru:Государственный секретарь США]] |- |65||[[:en:Venus of Willendorf]]||[[:ru:Венера Виллендорфская]] |- |65||[[:en:Watermill]]||[[:ru:Водяная мельница]] |- |65||[[:en:Wide area network]]||[[:ru:Глобальная вычислительная сеть]] |- |65||[[:en:Willow ptarmigan]]||[[:ru:Белая куропатка]] |- |65||[[:en:Wing]]||[[:ru:]] |- |65||[[:en:Word processor]]||[[:ru:Текстовый процессор]] |- |65||[[:en:Zamzam Well]]||[[:ru:Замзам]] |- |65||[[:en:Zia-ul-Haq]]||[[:ru:Зия-уль-Хак, Мухаммед]] |- |65||[[:en:Zlín Region]]||[[:ru:Злинский край]] |- |65||[[:en:Žilina Region]]||[[:ru:Жилинский край]] |- |64||[[:en:2050]]||[[:ru:2050 год]] |- |64||[[:en:5th millennium BC]]||[[:ru:5-е тысячелетие до н. э.]] |- |64||[[:en:ARPANET]]||[[:ru:ARPANET]] |- |64||[[:en:Acanthocephala]]||[[:ru:Скребни]] |- |64||[[:en:Ad hominem]]||[[:ru:Апелляция к личности]] |- |64||[[:en:Al-Ma'idah]]||[[:ru:Аль-Маида]] |- |64||[[:en:Allophone]]||[[:ru:Аллофон]] |- |64||[[:en:Amazonas (Colombian department)]]||[[:ru:Амасонас (департамент)]] |- |64||[[:en:An-Nisa]]||[[:ru:Ан-Ниса]] |- |64||[[:en:Anchovy]]||[[:ru:Анчоусовые]] |- |64||[[:en:Angelique Rockas]]||[[:ru:Рокас, Анжелик]] |- |64||[[:en:Argeș County]]||[[:ru:Арджеш (жудец)]] |- |64||[[:en:Asian golden cat]]||[[:ru:Кошка Темминка]] |- |64||[[:en:Asparagaceae]]||[[:ru:Спаржевые]] |- |64||[[:en:Aston Martin]]||[[:ru:Aston Martin]] |- |64||[[:en:Atlántico Department]]||[[:ru:Атлантико]] |- |64||[[:en:Austro-Prussian War]]||[[:ru:Австро-прусско-итальянская война]] |- |64||[[:en:Avranches]]||[[:ru:Авранш]] |- |64||[[:en:Ayub Khan]]||[[:ru:Айюб Хан, Мухаммед]] |- |64||[[:en:Basmala]]||[[:ru:Басмала]] |- |64||[[:en:Bergerac, Dordogne]]||[[:ru:Бержерак]] |- |64||[[:en:Berlanga de Duero]]||[[:ru:Берланга-де-Дуэро]] |- |64||[[:en:Biomolecule]]||[[:ru:Биомолекулы]] |- |64||[[:en:Bistrița]]||[[:ru:Бистрица (Румыния)]] |- |64||[[:en:Blacos]]||[[:ru:Блакос]] |- |64||[[:en:Borobia]]||[[:ru:Боробия]] |- |64||[[:en:Brampton]]||[[:ru:Брамптон (Онтарио)]] |- |64||[[:en:Buginese language]]||[[:ru:Бугийский язык]] |- |64||[[:en:Calatañazor]]||[[:ru:Калатаньясор]] |- |64||[[:en:Cannabaceae]]||[[:ru:Коноплёвые]] |- |64||[[:en:Chandrayaan-3]]||[[:ru:Чандраян-3]] |- |64||[[:en:Chelicerata]]||[[:ru:Хелицеровые]] |- |64||[[:en:Chelyabinsk meteor]]||[[:ru:Падение метеорита Челябинск]] |- |64||[[:en:Cigudosa]]||[[:ru:Сигудоса]] |- |64||[[:en:Clarksville, Tennessee]]||[[:ru:Кларксвилл (Теннесси)]] |- |64||[[:en:Common eider]]||[[:ru:Обыкновенная гага]] |- |64||[[:en:Constanța County]]||[[:ru:Констанца (жудец)]] |- |64||[[:en:Cyperus papyrus]]||[[:ru:Папирус (растение)]] |- |64||[[:en:Dearborn, Michigan]]||[[:ru:Дирборн (Мичиган)]] |- |64||[[:en:Die Linke]]||[[:ru:Левая (партия, Германия)]] |- |64||[[:en:Drizzle]]||[[:ru:Морось]] |- |64||[[:en:Dwarfism]]||[[:ru:Карлик]] |- |64||[[:en:Dévanos]]||[[:ru:Деванос]] |- |64||[[:en:Eagle Nebula]]||[[:ru:Туманность Орёл]] |- |64||[[:en:Elettaria cardamomum]]||[[:ru:Кардамон настоящий]] |- |64||[[:en:Environmentalism]]||[[:ru:Движение в защиту окружающей среды]] |- |64||[[:en:Euclidean space]]||[[:ru:Евклидово пространство]] |- |64||[[:en:Eudicots]]||[[:ru:Эвдикоты]] |- |64||[[:en:Excavator]]||[[:ru:Экскаватор]] |- |64||[[:en:Fehmarn]]||[[:ru:Фемарн]] |- |64||[[:en:Felt]]||[[:ru:Войлок]] |- |64||[[:en:Ficus religiosa]]||[[:ru:Фикус священный]] |- |64||[[:en:First Indochina War]]||[[:ru:Индокитайская война]] |- |64||[[:en:Flint, Michigan]]||[[:ru:Флинт (Мичиган)]] |- |64||[[:en:Fourier transform]]||[[:ru:Преобразование Фурье]] |- |64||[[:en:Fuerteventura]]||[[:ru:Фуэртевентура]] |- |64||[[:en:Guano]]||[[:ru:Гуано]] |- |64||[[:en:Győr–Moson–Sopron County]]||[[:ru:Дьёр-Мошон-Шопрон]] |- |64||[[:en:Hajdú–Bihar County]]||[[:ru:Хайду-Бихар]] |- |64||[[:en:Hamilton]]||[[:ru:Гамильтон]] |- |64||[[:en:Hank Williams]]||[[:ru:Уильямс, Хэнк]] |- |64||[[:en:Harbor seal]]||[[:ru:Обыкновенный тюлень]] |- |64||[[:en:Harpy eagle]]||[[:ru:Южноамериканская гарпия]] |- |64||[[:en:Havel]]||[[:ru:Хафель]] |- |64||[[:en:Hunter-gatherer]]||[[:ru:Охотники-собиратели]] |- |64||[[:en:ISO 639-1]]||[[:ru:ISO 639-1]] |- |64||[[:en:Ibis]]||[[:ru:Ибисы]] |- |64||[[:en:Jammu]]||[[:ru:Джамму (город)]] |- |64||[[:en:Joliet, Illinois]]||[[:ru:Джолиет (Иллинойс)]] |- |64||[[:en:Jouy-en-Josas]]||[[:ru:]] |- |64||[[:en:Jumada al-Awwal]]||[[:ru:Джумада аль-уля]] |- |64||[[:en:Junglefowl]]||[[:ru:Джунглевые куры]] |- |64||[[:en:Kainuu]]||[[:ru:Кайнуу]] |- |64||[[:en:Kha (Cyrillic)]]||[[:ru:Х (кириллица)]] |- |64||[[:en:Khagan]]||[[:ru:Каган]] |- |64||[[:en:Khalid ibn al-Walid]]||[[:ru:Халид ибн аль-Валид]] |- |64||[[:en:Kongo]]||[[:ru:Конго]] |- |64||[[:en:Krais of Russia]]||[[:ru:Край (Россия)]] |- |64||[[:en:Leh]]||[[:ru:Лех (Индия)]] |- |64||[[:en:Likud]]||[[:ru:Ликуд]] |- |64||[[:en:Linux kernel]]||[[:ru:Ядро Linux]] |- |64||[[:en:List of centuries and millennia]]||[[:ru:Хронологическая таблица]] |- |64||[[:en:Mainland China]]||[[:ru:Континентальный Китай]] |- |64||[[:en:Maján]]||[[:ru:Махан (Сория)]] |- |64||[[:en:Manis]]||[[:ru:Ящеры (род)]] |- |64||[[:en:Marajó]]||[[:ru:Маражо]] |- |64||[[:en:Markup language]]||[[:ru:Язык разметки]] |- |64||[[:en:Marsh sandpiper]]||[[:ru:Поручейник]] |- |64||[[:en:Mary, Turkmenistan]]||[[:ru:Мары]] |- |64||[[:en:Maximian]]||[[:ru:Максимиан]] |- |64||[[:en:McDonnell Douglas F-15 Eagle]]||[[:ru:McDonnell Douglas F-15 Eagle]] |- |64||[[:en:Mende, Lozère]]||[[:ru:Манд (Лозер)]] |- |64||[[:en:Morinda citrifolia]]||[[:ru:Моринда цитрусолистная]] |- |64||[[:en:Muezzin]]||[[:ru:Муэдзин]] |- |64||[[:en:Nariño Department]]||[[:ru:Нариньо]] |- |64||[[:en:Narmer]]||[[:ru:Нармер]] |- |64||[[:en:National Security Agency]]||[[:ru:Агентство национальной безопасности]] |- |64||[[:en:Nitra Region]]||[[:ru:Нитранский край]] |- |64||[[:en:Normandy landings]]||[[:ru:Высадка в Нормандии]] |- |64||[[:en:North Maluku]]||[[:ru:Северное Малуку]] |- |64||[[:en:Nyköping]]||[[:ru:Нючёпинг]] |- |64||[[:en:Onager]]||[[:ru:Кулан]] |- |64||[[:en:Open-source software]]||[[:ru:Открытое программное обеспечение]] |- |64||[[:en:Oyster]]||[[:ru:Устрица]] |- |64||[[:en:Paktia Province]]||[[:ru:Пактия]] |- |64||[[:en:Parwan Province]]||[[:ru:Парван]] |- |64||[[:en:Pennsylvania Dutch language]]||[[:ru:Пенсильванско-немецкий диалект]] |- |64||[[:en:Phloem]]||[[:ru:Флоэма]] |- |64||[[:en:Phyllanthus emblica]]||[[:ru:Филлантус эмблика]] |- |64||[[:en:Picts]]||[[:ru:Пикты]] |- |64||[[:en:Pole vault]]||[[:ru:Прыжок с шестом]] |- |64||[[:en:Pope Agapetus II]]||[[:ru:Агапит II]] |- |64||[[:en:Pope Gelasius II]]||[[:ru:Геласий II]] |- |64||[[:en:Pope Stephen VIII]]||[[:ru:Стефан VIII (IX)]] |- |64||[[:en:Popeye]]||[[:ru:Моряк Попай]] |- |64||[[:en:Primula]]||[[:ru:Первоцвет]] |- |64||[[:en:Primulaceae]]||[[:ru:Первоцветные]] |- |64||[[:en:Proboscis monkey]]||[[:ru:Носач]] |- |64||[[:en:Ptah]]||[[:ru:Птах]] |- |64||[[:en:Puri]]||[[:ru:Пури (город)]] |- |64||[[:en:Puteaux]]||[[:ru:Пюто]] |- |64||[[:en:Red knot]]||[[:ru:Исландский песочник]] |- |64||[[:en:Regions of England]]||[[:ru:Регионы Англии]] |- |64||[[:en:Royal Air Force]]||[[:ru:Королевские военно-воздушные силы Великобритании]] |- |64||[[:en:Ruhr (river)]]||[[:ru:Рур (приток Рейна)]] |- |64||[[:en:Rustenburg]]||[[:ru:Рюстенбург]] |- |64||[[:en:San Leonardo de Yagüe]]||[[:ru:Сан-Леонардо-де-Ягуэ]] |- |64||[[:en:Sar-e-Pol Province]]||[[:ru:Сари-Пуль (провинция)]] |- |64||[[:en:Saud of Saudi Arabia]]||[[:ru:Сауд ибн Абдул-Азиз Аль Сауд]] |- |64||[[:en:Selangor]]||[[:ru:Селангор]] |- |64||[[:en:Siem Reap]]||[[:ru:Сиемреап (город)]] |- |64||[[:en:Sinhalese people]]||[[:ru:Сингалы]] |- |64||[[:en:Sonoran Desert]]||[[:ru:Сонора (пустыня)]] |- |64||[[:en:South Yemen]]||[[:ru:Народная Демократическая Республика Йемен]] |- |64||[[:en:Southeast Sulawesi]]||[[:ru:Юго-Восточный Сулавеси]] |- |64||[[:en:Space Shuttle Challenger]]||[[:ru:Челленджер (шаттл)]] |- |64||[[:en:Spotted redshank]]||[[:ru:Щёголь (птица)]] |- |64||[[:en:Standard temperature and pressure]]||[[:ru:Стандартные условия]] |- |64||[[:en:Stress (linguistics)]]||[[:ru:Ударение]] |- |64||[[:en:Sugarcane]]||[[:ru:]] |- |64||[[:en:Sunny Leone]]||[[:ru:Санни Леоне]] |- |64||[[:en:Słupsk]]||[[:ru:Слупск]] |- |64||[[:en:Takhar Province]]||[[:ru:Тахар]] |- |64||[[:en:Tatra Mountains]]||[[:ru:Татры]] |- |64||[[:en:Temple menorah]]||[[:ru:Менора]] |- |64||[[:en:Thermal conductivity and resistivity]]||[[:ru:Теплопроводность]] |- |64||[[:en:Ursus (mammal)]]||[[:ru:Медведи]] |- |64||[[:en:Vest-Agder]]||[[:ru:Вест-Агдер]] |- |64||[[:en:Vulgar Latin]]||[[:ru:Народная латынь]] |- |64||[[:en:Wardrobe]]||[[:ru:Шкаф для одежды]] |- |64||[[:en:West Nusa Tenggara]]||[[:ru:Западная Нуса-Тенгара]] |- |64||[[:en:West Sulawesi]]||[[:ru:Западный Сулавеси]] |- |64||[[:en:Western Macedonia]]||[[:ru:Западная Македония]] |- |64||[[:en:Workers' Party of Korea]]||[[:ru:Трудовая партия Кореи]] |- |64||[[:en:World Athletics]]||[[:ru:Международная ассоциация легкоатлетических федераций]] |- |64||[[:en:Xuanzang]]||[[:ru:Сюаньцзан]] |- |64||[[:en:Yasuhito Endō]]||[[:ru:Эндо, Ясухито]] |- |64||[[:en:Zoonosis]]||[[:ru:Зоонозы]] |- |64||[[:en:Ólvega]]||[[:ru:Ольвега]] |- |63||[[:en:.NET Framework]]||[[:ru:.NET Framework]] |- |63||[[:en:2012 United States presidential election]]||[[:ru:Президентские выборы в США (2012)]] |- |63||[[:en:67P/Churyumov–Gerasimenko]]||[[:ru:67P/Чурюмова — Герасименко]] |- |63||[[:en:A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada]]||[[:ru:Бхактиведанта Свами Прабхупада]] |- |63||[[:en:Aboriginal Australians]]||[[:ru:Австралийские аборигены]] |- |63||[[:en:Aegle marmelos]]||[[:ru:Айва бенгальская]] |- |63||[[:en:Aemilianus]]||[[:ru:Марк Эмилий Эмилиан]] |- |63||[[:en:Agde]]||[[:ru:Агд]] |- |63||[[:en:Air Canada]]||[[:ru:Air Canada]] |- |63||[[:en:Akranes]]||[[:ru:Акранес]] |- |63||[[:en:Albert Hofmann]]||[[:ru:Хофман, Альберт]] |- |63||[[:en:Alfred Dreyfus]]||[[:ru:Дрейфус, Альфред]] |- |63||[[:en:Aliens (film)]]||[[:ru:Чужие (фильм, 1986)]] |- |63||[[:en:Altitude]]||[[:ru:Абсолютная высота]] |- |63||[[:en:Alytus County]]||[[:ru:Алитусский уезд]] |- |63||[[:en:Arcadia (regional unit)]]||[[:ru:Аркадия (ном)]] |- |63||[[:en:Arm]]||[[:ru:]] |- |63||[[:en:Arnsberg]]||[[:ru:Арнсберг]] |- |63||[[:en:Arzamas]]||[[:ru:Арзамас]] |- |63||[[:en:Assassination]]||[[:ru:Аттентат]] |- |63||[[:en:Ausejo de la Sierra]]||[[:ru:Аусехо-де-ла-Сьерра]] |- |63||[[:en:Bagheria]]||[[:ru:Багерия]] |- |63||[[:en:Batavian Republic]]||[[:ru:Батавская республика]] |- |63||[[:en:Battle of Midway]]||[[:ru:Битва за Мидуэй]] |- |63||[[:en:Battleship Potemkin]]||[[:ru:Броненосец «Потёмкин» (фильм)]] |- |63||[[:en:Beji Caid Essebsi]]||[[:ru:Эс-Себси, Беджи Каид]] |- |63||[[:en:Biloxi, Mississippi]]||[[:ru:Билокси (город)]] |- |63||[[:en:Black rat]]||[[:ru:Чёрная крыса]] |- |63||[[:en:Bob Saget]]||[[:ru:Сагет, Боб]] |- |63||[[:en:Bodø Municipality]]||[[:ru:Будё]] |- |63||[[:en:Brest]]||[[:ru:Брест (значения)]] |- |63||[[:en:Bromeliaceae]]||[[:ru:Бромелиевые]] |- |63||[[:en:Brăila County]]||[[:ru:Брэила (жудец)]] |- |63||[[:en:Bukhara Region]]||[[:ru:Бухарская область]] |- |63||[[:en:Bulldozer]]||[[:ru:Бульдозер]] |- |63||[[:en:Buoyancy]]||[[:ru:Плавучесть]] |- |63||[[:en:Cable television]]||[[:ru:Кабельное телевидение]] |- |63||[[:en:Cadillac]]||[[:ru:Cadillac]] |- |63||[[:en:Catherine of Siena]]||[[:ru:Екатерина Сиенская]] |- |63||[[:en:Ceres]]||[[:ru:Церера (значения)]] |- |63||[[:en:Chainsaw]]||[[:ru:Цепная пила]] |- |63||[[:en:Chileans]]||[[:ru:]] |- |63||[[:en:Christian Social Union in Bavaria]]||[[:ru:Христианско-социальный союз]] |- |63||[[:en:Christology]]||[[:ru:Христология]] |- |63||[[:en:Cluj County]]||[[:ru:Клуж (жудец)]] |- |63||[[:en:Coat of arms of Germany]]||[[:ru:Герб Германии]] |- |63||[[:en:Common loon]]||[[:ru:Черноклювая гагара]] |- |63||[[:en:Congo]]||[[:ru:]] |- |63||[[:en:Conversation]]||[[:ru:Разговор]] |- |63||[[:en:County (United States)]]||[[:ru:Округ (США)]] |- |63||[[:en:Cucurbita pepo]]||[[:ru:Тыква обыкновенная]] |- |63||[[:en:Cultural heritage]]||[[:ru:Культурное наследие]] |- |63||[[:en:Cuttack]]||[[:ru:Каттак]] |- |63||[[:en:Cyndi Lauper]]||[[:ru:Лопер, Синди]] |- |63||[[:en:Damselfly]]||[[:ru:Равнокрылые стрекозы]] |- |63||[[:en:Doda (singer)]]||[[:ru:Дода (певица)]] |- |63||[[:en:Doping in sport]]||[[:ru:Допинг]] |- |63||[[:en:Drupe]]||[[:ru:Костянка]] |- |63||[[:en:Düren]]||[[:ru:Дюрен]] |- |63||[[:en:Eastern European Time]]||[[:ru:Восточноевропейское время]] |- |63||[[:en:Evanston, Illinois]]||[[:ru:Эванстон (Иллинойс)]] |- |63||[[:en:Factorization]]||[[:ru:Факторизация]] |- |63||[[:en:Fayetteville, Arkansas]]||[[:ru:Фейетвилл (Арканзас)]] |- |63||[[:en:Gate]]||[[:ru:Ворота]] |- |63||[[:en:Gentianales]]||[[:ru:Горечавкоцветные]] |- |63||[[:en:Grapheme]]||[[:ru:Графема]] |- |63||[[:en:Gujranwala]]||[[:ru:Гуджранвала]] |- |63||[[:en:Gulf of Naples]]||[[:ru:Неаполитанский залив]] |- |63||[[:en:Hammerhead shark]]||[[:ru:Молотоголовые акулы]] |- |63||[[:en:Hoplite]]||[[:ru:Гоплит]] |- |63||[[:en:Iași County]]||[[:ru:Яссы (жудец)]] |- |63||[[:en:Ibn Taymiyya]]||[[:ru:Ибн Таймия]] |- |63||[[:en:Iguanodon]]||[[:ru:Игуанодон]] |- |63||[[:en:Institution]]||[[:ru:Социальный институт]] |- |63||[[:en:Intranet]]||[[:ru:Интранет]] |- |63||[[:en:Ishimbay]]||[[:ru:Ишимбай]] |- |63||[[:en:Italian Social Republic]]||[[:ru:Итальянская социальная республика]] |- |63||[[:en:JAXA]]||[[:ru:Японское агентство аэрокосмических исследований]] |- |63||[[:en:Jack LaLanne]]||[[:ru:Лалэйн, Джек]] |- |63||[[:en:Java (disambiguation)]]||[[:ru:Ява (значения)]] |- |63||[[:en:Jenson Button]]||[[:ru:Баттон, Дженсон]] |- |63||[[:en:John II of France]]||[[:ru:Иоанн II (король Франции)]] |- |63||[[:en:Joseph von Fraunhofer]]||[[:ru:Фраунгофер, Йозеф]] |- |63||[[:en:Joshua]]||[[:ru:Иисус Навин]] |- |63||[[:en:Kamakura]]||[[:ru:Камакура]] |- |63||[[:en:Kazuyoshi Miura]]||[[:ru:Миура, Кадзуёси]] |- |63||[[:en:Kelantan]]||[[:ru:Келантан]] |- |63||[[:en:Koppa (letter)]]||[[:ru:Коппа (буква греческого алфавита)]] |- |63||[[:en:Lake Peipus]]||[[:ru:Чудско-Псковское озеро]] |- |63||[[:en:Langres]]||[[:ru:Лангр]] |- |63||[[:en:Libourne]]||[[:ru:Либурн]] |- |63||[[:en:Little Ice Age]]||[[:ru:Малый ледниковый период]] |- |63||[[:en:Little stint]]||[[:ru:Кулик-воробей]] |- |63||[[:en:Longan]]||[[:ru:Лонган (растение)]] |- |63||[[:en:Los Ángeles, Chile]]||[[:ru:Лос-Анхелес (Чили)]] |- |63||[[:en:Ludwig II of Bavaria]]||[[:ru:Людвиг II (король Баварии)]] |- |63||[[:en:Maitreya]]||[[:ru:Майтрея]] |- |63||[[:en:Marketplace]]||[[:ru:Рынок (место торговли)]] |- |63||[[:en:Mary McAleese]]||[[:ru:Макэлис, Мэри Патрисия]] |- |63||[[:en:Material]]||[[:ru:Материал]] |- |63||[[:en:Maubeuge]]||[[:ru:Мобёж]] |- |63||[[:en:Media (communication)]]||[[:ru:Медиа]] |- |63||[[:en:Metamorphoses]]||[[:ru:Метаморфозы (Овидий)]] |- |63||[[:en:Metre per second]]||[[:ru:Метр в секунду]] |- |63||[[:en:Middle English]]||[[:ru:Среднеанглийский язык]] |- |63||[[:en:Minbar]]||[[:ru:Минбар]] |- |63||[[:en:Mohammad Zahir Shah]]||[[:ru:Захир-шах]] |- |63||[[:en:Molde Municipality]]||[[:ru:Молде]] |- |63||[[:en:Mount Kinabalu]]||[[:ru:Кинабалу]] |- |63||[[:en:Multiculturalism]]||[[:ru:Мультикультурализм]] |- |63||[[:en:Myrtales]]||[[:ru:Миртоцветные]] |- |63||[[:en:Negeri Sembilan]]||[[:ru:Негери-Сембилан]] |- |63||[[:en:Nestor Makhno]]||[[:ru:Махно, Нестор Иванович]] |- |63||[[:en:Nilgai]]||[[:ru:Нильгау]] |- |63||[[:en:Nintendo DS]]||[[:ru:Nintendo DS]] |- |63||[[:en:Nippur]]||[[:ru:Ниппур]] |- |63||[[:en:Norn language]]||[[:ru:Норн]] |- |63||[[:en:North Sulawesi]]||[[:ru:Северный Сулавеси]] |- |63||[[:en:North West England]]||[[:ru:Северо-Западная Англия]] |- |63||[[:en:Oncala]]||[[:ru:Онкала]] |- |63||[[:en:Ontario, California]]||[[:ru:Онтэрио (Калифорния)]] |- |63||[[:en:Opava]]||[[:ru:Опава]] |- |63||[[:en:Overland Park, Kansas]]||[[:ru:Оверленд-Парк]] |- |63||[[:en:Palauan language]]||[[:ru:Палауский язык]] |- |63||[[:en:Palearctic realm]]||[[:ru:Палеарктика]] |- |63||[[:en:Pardubice Region]]||[[:ru:Пардубицкий край]] |- |63||[[:en:Passenger pigeon]]||[[:ru:Странствующий голубь]] |- |63||[[:en:Patron saint]]||[[:ru:Святой покровитель]] |- |63||[[:en:Paul Karrer]]||[[:ru:Каррер, Пауль]] |- |63||[[:en:Physical object]]||[[:ru:Физическое тело]] |- |63||[[:en:Phú Quốc]]||[[:ru:Фукуок]] |- |63||[[:en:Pigazzano]]||[[:ru:Пигаццано]] |- |63||[[:en:Plecoptera]]||[[:ru:Веснянки]] |- |63||[[:en:Pleurotus ostreatus]]||[[:ru:Вёшенка обыкновенная]] |- |63||[[:en:Pope Adrian V]]||[[:ru:Адриан V]] |- |63||[[:en:Pope Sylvester III]]||[[:ru:Сильвестр III]] |- |63||[[:en:Portland]]||[[:ru:Портленд]] |- |63||[[:en:Pridi Banomyong]]||[[:ru:Паномионг, Приди]] |- |63||[[:en:Probus (emperor)]]||[[:ru:Проб]] |- |63||[[:en:Rakhine State]]||[[:ru:Ракхайн]] |- |63||[[:en:Red-backed shrike]]||[[:ru:Обыкновенный жулан]] |- |63||[[:en:Red kangaroo]]||[[:ru:Большой рыжий кенгуру]] |- |63||[[:en:Reef]]||[[:ru:Риф]] |- |63||[[:en:Richard Adolf Zsigmondy]]||[[:ru:Зигмонди, Рихард]] |- |63||[[:en:Robert Kubica]]||[[:ru:Кубица, Роберт]] |- |63||[[:en:Rock ptarmigan]]||[[:ru:Тундряная куропатка]] |- |63||[[:en:Rose-ringed parakeet]]||[[:ru:Индийский кольчатый попугай]] |- |63||[[:en:Saint Lucy]]||[[:ru:Луция Сиракузская]] |- |63||[[:en:Salduero]]||[[:ru:Сальдуэро]] |- |63||[[:en:Salgótarján]]||[[:ru:Шальготарьян]] |- |63||[[:en:Santa Cruz, California]]||[[:ru:Санта-Круз (Калифорния)]] |- |63||[[:en:Sarin]]||[[:ru:Зарин]] |- |63||[[:en:Seti I]]||[[:ru:Сети I]] |- |63||[[:en:Sibiu County]]||[[:ru:Сибиу (жудец)]] |- |63||[[:en:Silicate mineral]]||[[:ru:Силикаты (минералы)]] |- |63||[[:en:Silverfish]]||[[:ru:Обыкновенная чешуйница]] |- |63||[[:en:Slug]]||[[:ru:Слизень]] |- |63||[[:en:Smew]]||[[:ru:Луток]] |- |63||[[:en:Socialist Party (France)]]||[[:ru:Социалистическая партия (Франция)]] |- |63||[[:en:South Sulawesi]]||[[:ru:Южный Сулавеси]] |- |63||[[:en:South West England]]||[[:ru:Юго-Западная Англия]] |- |63||[[:en:Srivijaya]]||[[:ru:Шривиджая]] |- |63||[[:en:Standard Liège]]||[[:ru:Стандард (футбольный клуб)]] |- |63||[[:en:Starlink]]||[[:ru:Starlink]] |- |63||[[:en:Sunnyvale, California]]||[[:ru:Саннивейл (Калифорния)]] |- |63||[[:en:Swabia]]||[[:ru:Швабия]] |- |63||[[:en:Swedish Social Democratic Party]]||[[:ru:Социал-демократическая рабочая партия Швеции]] |- |63||[[:en:Södertälje]]||[[:ru:Сёдертелье]] |- |63||[[:en:TGV]]||[[:ru:TGV]] |- |63||[[:en:Taichung]]||[[:ru:Тайчжун]] |- |63||[[:en:Tainan]]||[[:ru:Тайнань]] |- |63||[[:en:Tap (valve)]]||[[:ru:Трубопроводный кран]] |- |63||[[:en:Taroda]]||[[:ru:Тарода]] |- |63||[[:en:The Salvation Army]]||[[:ru:Армия спасения]] |- |63||[[:en:Thonon-les-Bains]]||[[:ru:Тонон-ле-Бен]] |- |63||[[:en:Timiș County]]||[[:ru:Тимиш (жудец)]] |- |63||[[:en:Tinamou]]||[[:ru:Тинаму]] |- |63||[[:en:Trenčín Region]]||[[:ru:Тренчинский край]] |- |63||[[:en:Trần Đại Quang]]||[[:ru:Чан Дай Куанг]] |- |63||[[:en:Tulle]]||[[:ru:Тюль (Франция)]] |- |63||[[:en:Tupolev Tu-154]]||[[:ru:Ту-154]] |- |63||[[:en:UEFA Cup Winners' Cup]]||[[:ru:Кубок обладателей кубков УЕФА]] |- |63||[[:en:UTC+13:00]]||[[:ru:UTC+13:00]] |- |63||[[:en:UTC−01:00]]||[[:ru:UTC−1:00]] |- |63||[[:en:Uhuru Kenyatta]]||[[:ru:Кениата, Ухуру]] |- |63||[[:en:Ukhta]]||[[:ru:Ухта]] |- |63||[[:en:Vaslui County]]||[[:ru:Васлуй (жудец)]] |- |63||[[:en:Vegetation]]||[[:ru:Растительность]] |- |63||[[:en:Velamazán]]||[[:ru:Веламасан]] |- |63||[[:en:Vicia]]||[[:ru:Горошек]] |- |63||[[:en:Vine]]||[[:ru:Лоза]] |- |63||[[:en:Waleed Al-Husseini]]||[[:ru:Валид аль-Хусейни]] |- |63||[[:en:Walking]]||[[:ru:Ходьба человека]] |- |63||[[:en:Waterbury, Connecticut]]||[[:ru:Уотербери (Коннектикут)]] |- |63||[[:en:Yam (vegetable)]]||[[:ru:Ямс]] |- |63||[[:en:Yasuhiro Nakasone]]||[[:ru:Накасонэ, Ясухиро]] |- |63||[[:en:Zoophilia]]||[[:ru:Зоофилия]] |- |63||[[:en:Ústí nad Labem Region]]||[[:ru:Устецкий край]] |- |63||[[:en:Šiauliai County]]||[[:ru:Шяуляйский уезд]] |- |62||[[:en:0s BC]]||[[:ru:0-е годы до н. э.]] |- |62||[[:en:1. FC Union Berlin]]||[[:ru:Унион (футбольный клуб, Берлин)]] |- |62||[[:en:A Christmas Carol]]||[[:ru:Рождественская песнь в прозе]] |- |62||[[:en:African sacred ibis]]||[[:ru:Священный ибис]] |- |62||[[:en:Air India]]||[[:ru:Air India]] |- |62||[[:en:Akkad (city)]]||[[:ru:Аккад (город)]] |- |62||[[:en:Alberto Contador]]||[[:ru:Контадор, Альберто]] |- |62||[[:en:Albrecht Kossel]]||[[:ru:Коссель, Альбрехт]] |- |62||[[:en:Amina bint Wahb]]||[[:ru:Амина бинт Вахб]] |- |62||[[:en:Ancestor]]||[[:ru:Предок]] |- |62||[[:en:Anglican Communion]]||[[:ru:Англиканское сообщество]] |- |62||[[:en:Arne Tiselius]]||[[:ru:Тиселиус, Арне]] |- |62||[[:en:Arthur Harden]]||[[:ru:Гарден, Артур]] |- |62||[[:en:AutoCAD]]||[[:ru:AutoCAD]] |- |62||[[:en:Axial tilt]]||[[:ru:Наклон оси вращения]] |- |62||[[:en:Beaumont, Texas]]||[[:ru:Бомонт (Техас)]] |- |62||[[:en:Beijing Capital International Airport]]||[[:ru:Шоуду (аэропорт)]] |- |62||[[:en:Bhopal disaster]]||[[:ru:Бхопальская катастрофа]] |- |62||[[:en:Bikini Atoll]]||[[:ru:Бикини (атолл)]] |- |62||[[:en:Black people]]||[[:ru:Чёрные (расовая классификация)]] |- |62||[[:en:Blue-and-yellow macaw]]||[[:ru:Сине-жёлтый ара]] |- |62||[[:en:Boraginaceae]]||[[:ru:Бурачниковые]] |- |62||[[:en:Borsod–Abaúj–Zemplén County]]||[[:ru:Боршод-Абауй-Земплен]] |- |62||[[:en:Bruce Dickinson]]||[[:ru:Дикинсон, Брюс]] |- |62||[[:en:Buzău County]]||[[:ru:Бузэу (жудец)]] |- |62||[[:en:Cabrejas del Pinar]]||[[:ru:Кабрехас-дель-Пинар]] |- |62||[[:en:Caltagirone]]||[[:ru:Кальтаджироне]] |- |62||[[:en:Camera obscura]]||[[:ru:Камера-обскура]] |- |62||[[:en:Campanulaceae]]||[[:ru:Колокольчиковые]] |- |62||[[:en:Candilichera]]||[[:ru:Кандиличера]] |- |62||[[:en:Cantons of France]]||[[:ru:Кантоны Франции]] |- |62||[[:en:Capsella bursa-pastoris]]||[[:ru:Пастушья сумка обыкновенная]] |- |62||[[:en:Carrascosa de Abajo]]||[[:ru:Карраскоса-де-Абахо]] |- |62||[[:en:Carrascosa de la Sierra]]||[[:ru:Карраскоса-де-ла-Сьерра]] |- |62||[[:en:Castilruiz]]||[[:ru:Кастильруис]] |- |62||[[:en:Castres]]||[[:ru:Кастр (Тарн)]] |- |62||[[:en:Ceiling]]||[[:ru:Потолок]] |- |62||[[:en:Cerignola]]||[[:ru:Чериньола]] |- |62||[[:en:Charles Richet]]||[[:ru:Рише, Шарль]] |- |62||[[:en:Chord (geometry)]]||[[:ru:Хорда (геометрия)]] |- |62||[[:en:Ciria]]||[[:ru:Сирия (Сория)]] |- |62||[[:en:Cistercians]]||[[:ru:Цистерцианцы]] |- |62||[[:en:Città di Castello]]||[[:ru:Читта-ди-Кастелло]] |- |62||[[:en:Clare of Assisi]]||[[:ru:Клара Ассизская]] |- |62||[[:en:Clichy, Hauts-de-Seine]]||[[:ru:Клиши-ла-Гаренн]] |- |62||[[:en:Commonwealth Games]]||[[:ru:Игры Содружества]] |- |62||[[:en:Commonwealth realm]]||[[:ru:Королевства Содружества]] |- |62||[[:en:Congo Free State]]||[[:ru:Свободное государство Конго]] |- |62||[[:en:Constantine II (emperor)]]||[[:ru:Константин II]] |- |62||[[:en:Continental drift]]||[[:ru:Теория дрейфа материков]] |- |62||[[:en:Corona, California]]||[[:ru:Корона (Калифорния)]] |- |62||[[:en:Corps]]||[[:ru:Корпус (военное дело)]] |- |62||[[:en:County Carlow]]||[[:ru:Карлоу (графство)]] |- |62||[[:en:Crested tit]]||[[:ru:Хохлатая синица]] |- |62||[[:en:Cumans]]||[[:ru:Половцы]] |- |62||[[:en:Curlew sandpiper]]||[[:ru:Краснозобик]] |- |62||[[:en:Călărași County]]||[[:ru:Кэлэраши (жудец)]] |- |62||[[:en:Danny Jacobs (actor)]]||[[:ru:Джейкобс, Дэнни (актёр)]] |- |62||[[:en:Darwin]]||[[:ru:Дарвин (значения)]] |- |62||[[:en:Dhu al-Qadah]]||[[:ru:Зу-ль-када]] |- |62||[[:en:Digamma]]||[[:ru:Дигамма]] |- |62||[[:en:Dole, Jura]]||[[:ru:Доль (Юра)]] |- |62||[[:en:Dream Theater]]||[[:ru:Dream Theater]] |- |62||[[:en:E (Cyrillic)]]||[[:ru:Э]] |- |62||[[:en:East Pakistan]]||[[:ru:Восточный Пакистан]] |- |62||[[:en:Edo period]]||[[:ru:Период Эдо]] |- |62||[[:en:Edvard Beneš]]||[[:ru:Бенеш, Эдвард]] |- |62||[[:en:Electron shell]]||[[:ru:Электронная оболочка]] |- |62||[[:en:Erik the Red]]||[[:ru:Эрик Рыжий]] |- |62||[[:en:Eurasian plate]]||[[:ru:Евразийская плита]] |- |62||[[:en:Eurasian pygmy owl]]||[[:ru:Воробьиный сыч]] |- |62||[[:en:Eurofighter Typhoon]]||[[:ru:Eurofighter Typhoon]] |- |62||[[:en:European pilchard]]||[[:ru:Европейская сардина]] |- |62||[[:en:FK Nevėžis]]||[[:ru:Невежис (футбольный клуб)]] |- |62||[[:en:Feng shui]]||[[:ru:Фэншуй]] |- |62||[[:en:Flag of Honduras]]||[[:ru:Флаг Гондураса]] |- |62||[[:en:Fomalhaut]]||[[:ru:Фомальгаут]] |- |62||[[:en:Fountain pen]]||[[:ru:Перьевая ручка]] |- |62||[[:en:Funnel]]||[[:ru:Воронка]] |- |62||[[:en:Gallon]]||[[:ru:Галлон]] |- |62||[[:en:Geert Wilders]]||[[:ru:Вилдерс, Герт]] |- |62||[[:en:Geiger counter]]||[[:ru:Счётчик Гейгера]] |- |62||[[:en:Georgi Parvanov]]||[[:ru:Пырванов, Георгий]] |- |62||[[:en:Glagolitic script]]||[[:ru:Глаголица]] |- |62||[[:en:Goodluck Jonathan]]||[[:ru:Джонатан, Гудлак]] |- |62||[[:en:Gorontalo]]||[[:ru:Горонтало]] |- |62||[[:en:Great Famine (Ireland)]]||[[:ru:Голод в Ирландии (1845—1849)]] |- |62||[[:en:Great auk]]||[[:ru:Бескрылая гагарка]] |- |62||[[:en:Grey-headed woodpecker]]||[[:ru:Седой дятел]] |- |62||[[:en:Guilin]]||[[:ru:Гуйлинь]] |- |62||[[:en:Guingamp]]||[[:ru:Генган]] |- |62||[[:en:Guéret]]||[[:ru:Гере (город)]] |- |62||[[:en:HTTP cookie]]||[[:ru:Cookie]] |- |62||[[:en:Half-Life (video game)]]||[[:ru:Half-Life]] |- |62||[[:en:Hand fan]]||[[:ru:Веер]] |- |62||[[:en:Hausa people]]||[[:ru:Хауса (народ)]] |- |62||[[:en:Hayreddin Barbarossa]]||[[:ru:Хайреддин Барбаросса]] |- |62||[[:en:Hialeah, Florida]]||[[:ru:Хайалиа]] |- |62||[[:en:Homo ergaster]]||[[:ru:Человек работающий]] |- |62||[[:en:Hubert Humphrey]]||[[:ru:Хамфри, Хьюберт]] |- |62||[[:en:Iberians]]||[[:ru:Иберы]] |- |62||[[:en:Immaculate Conception]]||[[:ru:Непорочное зачатие Девы Марии]] |- |62||[[:en:International Society for Krishna Consciousness]]||[[:ru:Международное общество сознания Кришны]] |- |62||[[:en:Jan Peter Balkenende]]||[[:ru:Балкененде, Ян Петер]] |- |62||[[:en:Javelin throw]]||[[:ru:Метание копья]] |- |62||[[:en:Jean Baudrillard]]||[[:ru:Бодрийяр, Жан]] |- |62||[[:en:Jhelum River]]||[[:ru:Джелам (река)]] |- |62||[[:en:Jihlava]]||[[:ru:Йиглава]] |- |62||[[:en:Jumada al-Thani]]||[[:ru:Джумада аль-ахира]] |- |62||[[:en:Juno (spacecraft)]]||[[:ru:Юнона (космический аппарат)]] |- |62||[[:en:Kaleidoscope]]||[[:ru:Калейдоскоп]] |- |62||[[:en:Kana]]||[[:ru:Кана]] |- |62||[[:en:Kaunas County]]||[[:ru:Каунасский уезд]] |- |62||[[:en:Kavaratti]]||[[:ru:Каваратти]] |- |62||[[:en:Ketchikan, Alaska]]||[[:ru:Кетчикан]] |- |62||[[:en:Komárom-Esztergom County]]||[[:ru:Комаром-Эстергом]] |- |62||[[:en:Kra–Dai languages]]||[[:ru:Тай-кадайские языки]] |- |62||[[:en:Kırklareli]]||[[:ru:Кыркларели]] |- |62||[[:en:Landform]]||[[:ru:Форма рельефа]] |- |62||[[:en:Leyte]]||[[:ru:Лейте]] |- |62||[[:en:Liberland]]||[[:ru:Либерленд]] |- |62||[[:en:Liquefied petroleum gas]]||[[:ru:Сжиженные углеводородные газы]] |- |62||[[:en:List of cities and towns in Poland]]||[[:ru:Города Польши]] |- |62||[[:en:Maamme]]||[[:ru:Гимн Финляндии]] |- |62||[[:en:Magdalena Department]]||[[:ru:Магдалена (департамент)]] |- |62||[[:en:Majapahit]]||[[:ru:Маджапахит]] |- |62||[[:en:Mamnoon Hussain]]||[[:ru:Хусейн, Мамнун]] |- |62||[[:en:Marek Grechuta]]||[[:ru:Грехута, Марек]] |- |62||[[:en:Markhor]]||[[:ru:Винторогий козёл]] |- |62||[[:en:Maui]]||[[:ru:Мауи]] |- |62||[[:en:McLaren]]||[[:ru:Макларен (автогоночная команда)]] |- |62||[[:en:Molinos de Duero]]||[[:ru:Молинос-де-Дуэро]] |- |62||[[:en:Mongolian tögrög]]||[[:ru:Тугрик]] |- |62||[[:en:Mullah]]||[[:ru:Мулла]] |- |62||[[:en:Muntjac]]||[[:ru:Мунтжаки]] |- |62||[[:en:Muscovy duck]]||[[:ru:Мускусная утка]] |- |62||[[:en:Nad Tatrou sa blýska]]||[[:ru:Гимн Словакии]] |- |62||[[:en:Nape]]||[[:ru:Затылок]] |- |62||[[:en:Navaleno]]||[[:ru:Навалено]] |- |62||[[:en:Neamț County]]||[[:ru:Нямц (жудец)]] |- |62||[[:en:Neon Genesis Evangelion]]||[[:ru:Евангелион]] |- |62||[[:en:New Taipei City]]||[[:ru:Новый Тайбэй]] |- |62||[[:en:Newport Beach, California]]||[[:ru:Ньюпорт-Бич]] |- |62||[[:en:Ngo Dinh Diem]]||[[:ru:Нго Динь Зьем]] |- |62||[[:en:North Las Vegas, Nevada]]||[[:ru:Норт-Лас-Вегас]] |- |62||[[:en:Northern hawk-owl]]||[[:ru:Ястребиная сова]] |- |62||[[:en:Nut (goddess)]]||[[:ru:Нут (мифология)]] |- |62||[[:en:Outer Hebrides]]||[[:ru:Внешние Гебридские острова]] |- |62||[[:en:Oymyakon]]||[[:ru:Оймякон]] |- |62||[[:en:Paktika Province]]||[[:ru:Пактика]] |- |62||[[:en:Papaveraceae]]||[[:ru:Маковые]] |- |62||[[:en:Perseverance (rover)]]||[[:ru:Персеверанс (марсоход)]] |- |62||[[:en:Peter III of Portugal]]||[[:ru:Педру III]] |- |62||[[:en:Phasmatodea]]||[[:ru:Привиденьевые]] |- |62||[[:en:Philip Reeve]]||[[:ru:]] |- |62||[[:en:Phu Quoc International Airport]]||[[:ru:Международный аэропорт Фукуок]] |- |62||[[:en:Placozoa]]||[[:ru:Пластинчатые]] |- |62||[[:en:Plumeria]]||[[:ru:Плюмерия]] |- |62||[[:en:Pomona, California]]||[[:ru:Помона (Калифорния)]] |- |62||[[:en:Pope Honorius IV]]||[[:ru:Гонорий IV]] |- |62||[[:en:Pope Martin IV]]||[[:ru:Мартин IV]] |- |62||[[:en:Pozalmuro]]||[[:ru:Посальмуро]] |- |62||[[:en:Pragmatics]]||[[:ru:Прагматика]] |- |62||[[:en:Rello]]||[[:ru:Рельо]] |- |62||[[:en:Riksdag]]||[[:ru:Риксдаг]] |- |62||[[:en:Saccharomyces cerevisiae]]||[[:ru:Saccharomyces cerevisiae]] |- |62||[[:en:Sambar deer]]||[[:ru:Индийский замбар]] |- |62||[[:en:Samuel]]||[[:ru:Самуил]] |- |62||[[:en:Santa Rosa, California]]||[[:ru:Санта-Роза (Калифорния)]] |- |62||[[:en:Scuderia Ferrari]]||[[:ru:Феррари (команда Формулы-1)]] |- |62||[[:en:Serón de Nágima]]||[[:ru:Серон-де-Нахима]] |- |62||[[:en:Siberian crane]]||[[:ru:Стерх]] |- |62||[[:en:Sita]]||[[:ru:Сита]] |- |62||[[:en:Sling (weapon)]]||[[:ru:Праща]] |- |62||[[:en:Softball]]||[[:ru:Софтбол]] |- |62||[[:en:Songhai Empire]]||[[:ru:Сонгай (государство)]] |- |62||[[:en:Sony Mobile]]||[[:ru:Sony Mobile]] |- |62||[[:en:South Karelia]]||[[:ru:Южная Карелия]] |- |62||[[:en:Spelt]]||[[:ru:Спельта]] |- |62||[[:en:Standard Chinese]]||[[:ru:]] |- |62||[[:en:Stargard]]||[[:ru:Старгард]] |- |62||[[:en:Stjepan Mesić]]||[[:ru:Месич, Степан]] |- |62||[[:en:Strepsirrhini]]||[[:ru:Мокроносые приматы]] |- |62||[[:en:Suwałki]]||[[:ru:Сувалки]] |- |62||[[:en:Szabolcs–Szatmár–Bereg County]]||[[:ru:Сабольч-Сатмар-Берег]] |- |62||[[:en:Tacitus (emperor)]]||[[:ru:Тацит (император)]] |- |62||[[:en:Temminck's stint]]||[[:ru:Белохвостый песочник]] |- |62||[[:en:Theropoda]]||[[:ru:Тероподы]] |- |62||[[:en:Tobacco pipe]]||[[:ru:Курительная трубка]] |- |62||[[:en:Torch]]||[[:ru:Факел]] |- |62||[[:en:Traffic]]||[[:ru:Дорожное движение]] |- |62||[[:en:Umaru Musa Yar'Adua]]||[[:ru:Яр-Адуа, Умару]] |- |62||[[:en:Velar consonant]]||[[:ru:Заднеязычные согласные]] |- |62||[[:en:Ventura, California]]||[[:ru:Вентура (Калифорния)]] |- |62||[[:en:Vijayanagara Empire]]||[[:ru:Виджаянагарская империя]] |- |62||[[:en:Villasayas]]||[[:ru:Вильясаяс]] |- |62||[[:en:Votic language]]||[[:ru:Водский язык]] |- |62||[[:en:Waco, Texas]]||[[:ru:Уэйко]] |- |62||[[:en:Wax gourd]]||[[:ru:Восковая тыква]] |- |62||[[:en:Wieluń]]||[[:ru:Велюнь (город)]] |- |62||[[:en:WorldCat]]||[[:ru:WorldCat]] |- |62||[[:en:Yair Lapid]]||[[:ru:Лапид, Яир]] |- |62||[[:en:Yajurveda]]||[[:ru:Яджурведа]] |- |62||[[:en:YouTuber]]||[[:ru:Ютубер]] |- |62||[[:en:Zhuhai]]||[[:ru:Чжухай]] |- |61||[[:en:Abrus precatorius]]||[[:ru:Чёточник молитвенный]] |- |61||[[:en:Adrar Province]]||[[:ru:Адрар (вилайет)]] |- |61||[[:en:Africa (Roman province)]]||[[:ru:Африка (римская провинция)]] |- |61||[[:en:Ahimsa]]||[[:ru:Ахимса]] |- |61||[[:en:Alderney]]||[[:ru:Олдерни]] |- |61||[[:en:Alfonso XII]]||[[:ru:Альфонсо XII Умиротворитель]] |- |61||[[:en:Algarve]]||[[:ru:Алгарви]] |- |61||[[:en:Algerian dinar]]||[[:ru:Алжирский динар]] |- |61||[[:en:Anas]]||[[:ru:Речные утки]] |- |61||[[:en:Ancien régime]]||[[:ru:Старый порядок]] |- |61||[[:en:Andijan Region]]||[[:ru:Андижанская область]] |- |61||[[:en:Ankylosaurus]]||[[:ru:Анкилозавр]] |- |61||[[:en:Apiales]]||[[:ru:Зонтикоцветные]] |- |61||[[:en:Apollo 13]]||[[:ru:Аполлон-13]] |- |61||[[:en:Arauca Department]]||[[:ru:Араука (департамент)]] |- |61||[[:en:Autun]]||[[:ru:Отён]] |- |61||[[:en:Baal]]||[[:ru:Баал]] |- |61||[[:en:Bangladesh Liberation War]]||[[:ru:Война за независимость Бангладеш]] |- |61||[[:en:Baranya County]]||[[:ru:Баранья (медье)]] |- |61||[[:en:Barbary macaque]]||[[:ru:Магот]] |- |61||[[:en:Bayes' theorem]]||[[:ru:Теорема Байеса]] |- |61||[[:en:Bayeux Tapestry]]||[[:ru:Гобелен из Байё]] |- |61||[[:en:Bedford]]||[[:ru:Бедфорд]] |- |61||[[:en:Belgaum]]||[[:ru:Белгаум]] |- |61||[[:en:Bell pepper]]||[[:ru:Перец сладкий]] |- |61||[[:en:Bellevue, Washington]]||[[:ru:Белвью (Вашингтон)]] |- |61||[[:en:Bergamot orange]]||[[:ru:Бергамот]] |- |61||[[:en:Bilabial consonant]]||[[:ru:Губно-губные согласные]] |- |61||[[:en:Bixa orellana]]||[[:ru:Бикса орельяна]] |- |61||[[:en:Black-legged kittiwake]]||[[:ru:Обыкновенная моевка]] |- |61||[[:en:Blackbeard]]||[[:ru:Чёрная Борода]] |- |61||[[:en:Blaise Compaoré]]||[[:ru:Компаоре, Блез]] |- |61||[[:en:Blondie (band)]]||[[:ru:Blondie]] |- |61||[[:en:Bolesław I the Brave]]||[[:ru:Болеслав I Храбрый]] |- |61||[[:en:Books of Kings]]||[[:ru:Книга Царей]] |- |61||[[:en:Borno State]]||[[:ru:Борно (штат)]] |- |61||[[:en:Buberos]]||[[:ru:Буберос]] |- |61||[[:en:Bugatti Veyron]]||[[:ru:Bugatti Veyron]] |- |61||[[:en:Bugs Bunny]]||[[:ru:Багз Банни]] |- |61||[[:en:Bulgars]]||[[:ru:Булгары]] |- |61||[[:en:Cabrejas del Campo]]||[[:ru:Кабрехас-дель-Кампо]] |- |61||[[:en:Caldas Department]]||[[:ru:Кальдас]] |- |61||[[:en:Calendar date]]||[[:ru:Календарная дата]] |- |61||[[:en:Carl von Ossietzky]]||[[:ru:Осецкий, Карл фон]] |- |61||[[:en:Castillejo de Robledo]]||[[:ru:Кастильехо-де-Робледо]] |- |61||[[:en:Catharanthus roseus]]||[[:ru:Катарантус розовый]] |- |61||[[:en:Catherine of Alexandria]]||[[:ru:Екатерина Александрийская]] |- |61||[[:en:Cauca Department]]||[[:ru:Каука]] |- |61||[[:en:Centenera de Andaluz]]||[[:ru:Сентенера-де-Андалус]] |- |61||[[:en:Central Sulawesi]]||[[:ru:Центральный Сулавеси]] |- |61||[[:en:Champa]]||[[:ru:Тямпа]] |- |61||[[:en:Chari River]]||[[:ru:Шари]] |- |61||[[:en:Chelsea Manning]]||[[:ru:Мэннинг, Челси]] |- |61||[[:en:Chevrotain]]||[[:ru:Оленьковые]] |- |61||[[:en:Columbus]]||[[:ru:Колумбус]] |- |61||[[:en:Common wheat]]||[[:ru:Пшеница мягкая]] |- |61||[[:en:Coscurita]]||[[:ru:Коскурита]] |- |61||[[:en:County Mayo]]||[[:ru:Мейо (графство)]] |- |61||[[:en:Coursera]]||[[:ru:Coursera]] |- |61||[[:en:Cretaceous–Paleogene extinction event]]||[[:ru:Мел-палеогеновое вымирание]] |- |61||[[:en:Cultivar]]||[[:ru:Сорт]] |- |61||[[:en:Culver City, California]]||[[:ru:Калвер-Сити]] |- |61||[[:en:Dassault Mirage 2000]]||[[:ru:Dassault Mirage 2000]] |- |61||[[:en:Deciduous]]||[[:ru:Листопадные растения]] |- |61||[[:en:Dessau]]||[[:ru:Дессау]] |- |61||[[:en:Dolj County]]||[[:ru:Долж (жудец)]] |- |61||[[:en:Donnie Yen]]||[[:ru:Йен, Донни]] |- |61||[[:en:Drosophila melanogaster]]||[[:ru:Дрозофила фруктовая]] |- |61||[[:en:Duel]]||[[:ru:Дуэль]] |- |61||[[:en:Egyptian goose]]||[[:ru:Нильский гусь]] |- |61||[[:en:Eiji Kawashima]]||[[:ru:Кавасима, Эйдзи]] |- |61||[[:en:Eleanor of Aquitaine]]||[[:ru:Алиенора Аквитанская]] |- |61||[[:en:Extinction event]]||[[:ru:Массовое вымирание]] |- |61||[[:en:Fergana Region]]||[[:ru:Ферганская область]] |- |61||[[:en:Filling station]]||[[:ru:Автомобильная заправочная станция]] |- |61||[[:en:Firmware]]||[[:ru:Встроенное программное обеспечение]] |- |61||[[:en:Flag of Liberia]]||[[:ru:Флаг Либерии]] |- |61||[[:en:Flame]]||[[:ru:Пламя]] |- |61||[[:en:François Arago]]||[[:ru:Араго, Франсуа Жан Доминик]] |- |61||[[:en:Freddie Ljungberg]]||[[:ru:Юнгберг, Фредрик]] |- |61||[[:en:Frederick III, Holy Roman Emperor]]||[[:ru:Фридрих III (император Священной Римской империи)]] |- |61||[[:en:Frederik IX]]||[[:ru:Фредерик IX]] |- |61||[[:en:French Second Republic]]||[[:ru:Вторая Французская республика]] |- |61||[[:en:Fuentestrún]]||[[:ru:Фуэнтеструн]] |- |61||[[:en:Galileo project]]||[[:ru:Галилео (космический аппарат)]] |- |61||[[:en:Galley]]||[[:ru:Галера]] |- |61||[[:en:Gay]]||[[:ru:Геи]] |- |61||[[:en:Gentianaceae]]||[[:ru:Горечавковые]] |- |61||[[:en:Gerridae]]||[[:ru:Водомерки]] |- |61||[[:en:Grand Prairie, Texas]]||[[:ru:Гранд-Прери (Техас)]] |- |61||[[:en:Guava]]||[[:ru:Гуава]] |- |61||[[:en:Gulfport, Mississippi]]||[[:ru:Галфпорт (Миссисипи)]] |- |61||[[:en:Guntur]]||[[:ru:Гунтур]] |- |61||[[:en:Gustaf VI Adolf]]||[[:ru:Густав VI Адольф]] |- |61||[[:en:Gustav Heinemann]]||[[:ru:Хайнеман, Густав]] |- |61||[[:en:Gustavia, Saint Barthélemy]]||[[:ru:Густавия]] |- |61||[[:en:Górnik Zabrze]]||[[:ru:Гурник (футбольный клуб, Забже)]] |- |61||[[:en:Heat wave]]||[[:ru:Жара]] |- |61||[[:en:Hevea brasiliensis]]||[[:ru:Гевея бразильская]] |- |61||[[:en:Historical linguistics]]||[[:ru:Историческая лингвистика]] |- |61||[[:en:History of atomic theory]]||[[:ru:Атомная теория]] |- |61||[[:en:Homo floresiensis]]||[[:ru:Человек флоресский]] |- |61||[[:en:Hun Sen]]||[[:ru:Хун Сен]] |- |61||[[:en:ISO 639-3]]||[[:ru:]] |- |61||[[:en:Iranian peoples]]||[[:ru:Иранские народы]] |- |61||[[:en:Jamnagar]]||[[:ru:Джамнагар]] |- |61||[[:en:Jawi script]]||[[:ru:Джави]] |- |61||[[:en:Jeff Gordon]]||[[:ru:Гордон, Джеффри Майкл]] |- |61||[[:en:Jens Lehmann]]||[[:ru:Леманн, Йенс (футболист)]] |- |61||[[:en:John Macleod (physiologist)]]||[[:ru:Маклеод, Джон]] |- |61||[[:en:Jovian (emperor)]]||[[:ru:Иовиан]] |- |61||[[:en:Jura Mountains]]||[[:ru:Юра (горы)]] |- |61||[[:en:Kangxi Emperor]]||[[:ru:Канси]] |- |61||[[:en:Kanuri language]]||[[:ru:Канури (язык)]] |- |61||[[:en:Kary Mullis]]||[[:ru:Муллис, Кэри]] |- |61||[[:en:Kauai]]||[[:ru:Кауаи]] |- |61||[[:en:Kaveri]]||[[:ru:Кавери]] |- |61||[[:en:Khafre]]||[[:ru:Хафра]] |- |61||[[:en:Khanate of Sibir]]||[[:ru:Сибирское ханство]] |- |61||[[:en:Kingston]]||[[:ru:Кингстон]] |- |61||[[:en:Kizlyar]]||[[:ru:Кизляр]] |- |61||[[:en:Kouvola]]||[[:ru:Коувола]] |- |61||[[:en:Kėdainiai]]||[[:ru:Кедайняй]] |- |61||[[:en:Kırıkkale]]||[[:ru:Кырыккале]] |- |61||[[:en:Labuan]]||[[:ru:Лабуан]] |- |61||[[:en:Lahn]]||[[:ru:Лан (река)]] |- |61||[[:en:Langa de Duero]]||[[:ru:Ланга-де-Дуэро]] |- |61||[[:en:Lannion]]||[[:ru:Ланьон]] |- |61||[[:en:Lateran Treaty]]||[[:ru:Латеранские соглашения]] |- |61||[[:en:Liberal Democratic Party (Japan)]]||[[:ru:Либерально-демократическая партия (Япония)]] |- |61||[[:en:Liliʻuokalani]]||[[:ru:Лилиуокалани]] |- |61||[[:en:Liturgy]]||[[:ru:Литургия]] |- |61||[[:en:Lucy Lawless]]||[[:ru:Лоулесс, Люси]] |- |61||[[:en:Lyubertsy]]||[[:ru:Люберцы]] |- |61||[[:en:Magaña]]||[[:ru:Маганья]] |- |61||[[:en:Malbork]]||[[:ru:Мальборк]] |- |61||[[:en:Marijampolė County]]||[[:ru:Мариямпольский уезд]] |- |61||[[:en:Medina Province (Saudi Arabia)]]||[[:ru:Медина (административный округ)]] |- |61||[[:en:Meiji era]]||[[:ru:Мэйдзи]] |- |61||[[:en:Menlo Park, California]]||[[:ru:Менло-Парк (Калифорния)]] |- |61||[[:en:Messier 2]]||[[:ru:M 2]] |- |61||[[:en:Microcontroller]]||[[:ru:Микроконтроллер]] |- |61||[[:en:Milton Obote]]||[[:ru:Оботе, Милтон]] |- |61||[[:en:Minimalism]]||[[:ru:Минимализм]] |- |61||[[:en:Miño de Medinaceli]]||[[:ru:Миньо-де-Мединасели]] |- |61||[[:en:Monreale]]||[[:ru:Монреале]] |- |61||[[:en:Montélimar]]||[[:ru:Монтелимар]] |- |61||[[:en:Monégasque dialect]]||[[:ru:Монегаскский диалект]] |- |61||[[:en:Nasal consonant]]||[[:ru:Носовые согласные]] |- |61||[[:en:Neftekamsk]]||[[:ru:Нефтекамск]] |- |61||[[:en:Nolay, Soria]]||[[:ru:Нолай]] |- |61||[[:en:North Frisian language]]||[[:ru:Севернофризский язык]] |- |61||[[:en:North German Confederation]]||[[:ru:Северогерманский союз]] |- |61||[[:en:North Savo]]||[[:ru:Северное Саво]] |- |61||[[:en:Northern Sotho]]||[[:ru:Северный сото]] |- |61||[[:en:Northrop B-2 Spirit]]||[[:ru:Northrop B-2 Spirit]] |- |61||[[:en:Nowy Sącz]]||[[:ru:Новы-Сонч]] |- |61||[[:en:Nógrád County]]||[[:ru:Ноград (медье)]] |- |61||[[:en:Oscar I of Sweden]]||[[:ru:Оскар I]] |- |61||[[:en:Palmdale, California]]||[[:ru:Палмдейл]] |- |61||[[:en:Particle]]||[[:ru:Частица]] |- |61||[[:en:Patriarch Kirill of Moscow]]||[[:ru:Кирилл (патриарх Московский)]] |- |61||[[:en:Paul Berg]]||[[:ru:Берг, Пол]] |- |61||[[:en:Paul J. Crutzen]]||[[:ru:Крутцен, Пауль]] |- |61||[[:en:Paul Martin]]||[[:ru:Мартин, Пол Эдгар Филипп]] |- |61||[[:en:Peer-to-peer]]||[[:ru:Одноранговая сеть]] |- |61||[[:en:Perth, Scotland]]||[[:ru:Перт (Шотландия)]] |- |61||[[:en:Phase (matter)]]||[[:ru:Термодинамическая фаза]] |- |61||[[:en:Photosphere]]||[[:ru:Фотосфера]] |- |61||[[:en:Pinilla del Campo]]||[[:ru:Пинилья-дель-Кампо]] |- |61||[[:en:Privacy]]||[[:ru:Неприкосновенность частной жизни]] |- |61||[[:en:Province of Naples]]||[[:ru:Неаполь (провинция)]] |- |61||[[:en:Pterygota]]||[[:ru:Крылатые насекомые]] |- |61||[[:en:Pygmy hippopotamus]]||[[:ru:Карликовый бегемот]] |- |61||[[:en:Python (genus)]]||[[:ru:Настоящие питоны]] |- |61||[[:en:Päijät-Häme]]||[[:ru:Пяйят-Хяме]] |- |61||[[:en:Quintana Redonda]]||[[:ru:Кинтана-Редонда]] |- |61||[[:en:Quintillus]]||[[:ru:Квинтилл]] |- |61||[[:en:Racine, Wisconsin]]||[[:ru:Расин (Висконсин)]] |- |61||[[:en:Rage Against the Machine]]||[[:ru:Rage Against the Machine]] |- |61||[[:en:Red Bull Racing]]||[[:ru:Ред Булл (команда Формулы-1)]] |- |61||[[:en:Reynolds number]]||[[:ru:Число Рейнольдса]] |- |61||[[:en:Riyadh Province]]||[[:ru:Эр-Рияд (административный округ)]] |- |61||[[:en:Rollamienta]]||[[:ru:Рольямьента]] |- |61||[[:en:Runway]]||[[:ru:Взлётно-посадочная полоса]] |- |61||[[:en:Sacavém]]||[[:ru:Сакавен]] |- |61||[[:en:Saint-Omer]]||[[:ru:Сент-Омер]] |- |61||[[:en:Saint Lawrence]]||[[:ru:Лаврентий Римский]] |- |61||[[:en:Samaveda]]||[[:ru:Самаведа]] |- |61||[[:en:Sampi]]||[[:ru:Сампи]] |- |61||[[:en:San Pedro Manrique]]||[[:ru:Сан-Педро-Манрике]] |- |61||[[:en:Sango language]]||[[:ru:Санго]] |- |61||[[:en:Santa Clarita, California]]||[[:ru:Санта-Кларита]] |- |61||[[:en:Santalum album]]||[[:ru:Сантал белый]] |- |61||[[:en:Sasha Clements]]||[[:ru:Клементс, Саша]] |- |61||[[:en:Satakunta]]||[[:ru:Сатакунта]] |- |61||[[:en:Sergeant]]||[[:ru:Сержант]] |- |61||[[:en:Serravalle, San Marino]]||[[:ru:Серравалле]] |- |61||[[:en:Severodvinsk]]||[[:ru:Северодвинск]] |- |61||[[:en:Shaktism]]||[[:ru:Шактизм]] |- |61||[[:en:Sioux]]||[[:ru:Сиу]] |- |61||[[:en:Soundgarden]]||[[:ru:Soundgarden]] |- |61||[[:en:South Savo]]||[[:ru:Южное Саво]] |- |61||[[:en:Southwest Finland]]||[[:ru:Варсинайс-Суоми]] |- |61||[[:en:Sovetsk, Kaliningrad Oblast]]||[[:ru:Советск (Калининградская область)]] |- |61||[[:en:Spitzer Space Telescope]]||[[:ru:Спитцер (космический телескоп)]] |- |61||[[:en:StarCraft (video game)]]||[[:ru:StarCraft]] |- |61||[[:en:Stations of the Cross]]||[[:ru:Богослужение Крестного пути]] |- |61||[[:en:Subduction]]||[[:ru:Зона субдукции]] |- |61||[[:en:Tannin]]||[[:ru:Танины]] |- |61||[[:en:Tauranga]]||[[:ru:Тауранга]] |- |61||[[:en:Terengganu]]||[[:ru:Тренгану]] |- |61||[[:en:The Hurt Locker]]||[[:ru:Повелитель бури]] |- |61||[[:en:Tobago]]||[[:ru:Тобаго]] |- |61||[[:en:Trebonianus Gallus]]||[[:ru:Требониан Галл]] |- |61||[[:en:Tupelo, Mississippi]]||[[:ru:Тьюпело (Миссисипи)]] |- |61||[[:en:Tupolev Tu-144]]||[[:ru:Ту-144]] |- |61||[[:en:Turaco]]||[[:ru:Тураковые]] |- |61||[[:en:U (Cyrillic)]]||[[:ru:У]] |- |61||[[:en:United States Electoral College]]||[[:ru:Коллегия выборщиков США]] |- |61||[[:en:Ussuriysk]]||[[:ru:Уссурийск]] |- |61||[[:en:Valdeprado]]||[[:ru:Вальдепрадо]] |- |61||[[:en:Vas County]]||[[:ru:Ваш (медье)]] |- |61||[[:en:Vila Nova de Gaia]]||[[:ru:Вила-Нова-ди-Гая]] |- |61||[[:en:Visual Studio]]||[[:ru:Microsoft Visual Studio]] |- |61||[[:en:Vrancea County]]||[[:ru:Вранча (жудец)]] |- |61||[[:en:Wataru Endo]]||[[:ru:Эндо, Ватару]] |- |61||[[:en:West Francia]]||[[:ru:Западно-Франкское королевство]] |- |61||[[:en:Wheelchair]]||[[:ru:Инвалидная коляска]] |- |61||[[:en:Wilkes-Barre, Pennsylvania]]||[[:ru:Уилкс-Барре]] |- |61||[[:en:World Athletics Championships]]||[[:ru:Чемпионат мира по лёгкой атлетике]] |- |61||[[:en:World Intellectual Property Organization]]||[[:ru:Всемирная организация интеллектуальной собственности]] |- |61||[[:en:Yelo, Spain]]||[[:ru:Ело (Испания)]] |- |61||[[:en:Yorkshire and the Humber]]||[[:ru:Йоркшир и Хамбер]] |- |61||[[:en:Zagreb County]]||[[:ru:Загребачка]] |- |61||[[:en:Zala County]]||[[:ru:Зала (медье)]] |- |61||[[:en:Zingiberales]]||[[:ru:Имбирецветные]] |} 1ngg2n5lmho7wpdpj1irlenl5a9g3bb 4 1158529 10356752 10353330 2025-06-17T17:56:34Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում 10356752 wikitext text/x-wiki Տես նաև՝ [[Վիքիպեդիա:Ցանկեր/գրեթե անկատեգորիա հոդվածներ]] #[[Paym]] #[[Ա. Ազատ (ծածկանուն)]] #[[Աբազայան]] #[[Աբալաքյան]] #[[Աբաղյանց]] #[[Աբանյան]] #[[Աբաջյանց]] #[[Աբգար Հովհաննիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աբեթնակյան]] #[[Աբիսողոմոնյան]] #[[Աբկարյան]] #[[Աբուցյան]] #[[Աբրահամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ագանեսյան]] #[[Ագլյան]] #[[Ագոյան]] #[[Ագրյան]] #[[Ադաբաշյան]] #[[Ադամյանց]] #[[Ադանելյան]] #[[Ադանյան]] #[[Ադունց]] #[[Ազատ Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ազգալդրյան]] #[[Ազնաուրյան]] #[[Ազնավորյան]] #[[Ազուլյան]] #[[Աթաբեկյանց]] #[[Աթանեսյան]] #[[Աթարբեկյան]] #[[Աժտերյան]] #[[Աիդա Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալաբերճյան]] #[[Ալագյան]] #[[Ալաճաճյան]] #[[Ալբերտ Մկրտչյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալբերտ Մնացականյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալբերտ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսան Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսան Պողոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Աղաջանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Ասլանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Արարատյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Երիցյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Թադևոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Թամանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Կասյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Հովհաննիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Միրզոյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալեքսանդր Մնացականյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալիկ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալիքսանյան]] #[[Ալլա Հովհաննիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ալփիարյան]] #[[Ակդաղ (լեռ, Անտիպոնտոս)]] #[[Աղ. Աբ. (ծածկանուն)]] #[[Աղաբալյանց]] #[[Աղալովյան]] #[[Աղայանց]] #[[Աղայի լիճ (ճանապարհային կայան)]] #[[Աղասի Դարբինյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աղասի Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աղբաբյան]] #[[Աղբերց վանք (Կիլիկիա)]] #[[Այտընյան]] #[[Անաստասյան]] #[[Անդրանիկ Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Անդրանիկ Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աննա Արևշատյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աննա Մնացականյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Անտինյան]] #[[Աշըգյան]] #[[Աշխարհի ամենաբարձր շենքերի և կառույցների]] #[[Աշոտ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աշոտ Ասլանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աշոտ Աստվածատրյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աշոտ Բեգլարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աշոտ Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աշոտ Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Աշոտ Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ապահունի]] #[[Ապաճյան]] #[[Ապուլում (ճանապարհային կայան)]] #[[Ապտալյան]] #[[Ապրիկյան]] #[[Առաջին գլուխ (Ամերիկյան սարսափ պատմություն)]] #[[Ասատուրյան]] #[[Ասիրյան]] #[[Ասծատրյան]] #[[Ասկերյան]] #[[Աստուրյան]] #[[Աստվածատուրյան]] #[[Ավդալբեգյան]] #[[Ավդալբեկյան]] #[[Ատրունի]] #[[Արա Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արա Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արաբ (ծածկանուն)]] #[[Արամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արամ Անտոնյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արամ Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արամ Արսենյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արամ Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արամ Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արամ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արամայիս Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արամյանց]] #[[Արան (ճանապարհային կայան)]] #[[Արապաճյան]] #[[Արարատ Ալեքսանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արթուր Մկրտչյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արթուր Պողոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արթուր Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արխետիպ]] #[[Արծրունյան]] #[[Արմեն Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արմեն Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արմեն Դարբինյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արմեն Ղազարյան]] #[[Արմեն Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արմեն Նազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արմեն Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արշալույս Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արշակ Պողոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արոնյան]] #[[Արսեն Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արտակ Ալեքսանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արտակ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արտաշես Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արտաշես Անտոնյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արտեմ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Արցունքաձև կցորդիչ]] #[[Բաբելյան]] #[[Բագրատ Ալեքյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Բադիկյան]] #[[Բայադյան]] #[[Բայբուրդյան]] #[[Բայբուրտցյան]] #[[Բանասեր]] #[[Բարսամյան]] #[[Բացվող ճամբարային կցորդիչ]] #[[Բեգնազարյան]] #[[Բեկլարյան]] #[[Բեկնազարյան]] #[[Բզնունի]] #[[Բիչանակի օդերևութաբանական կայան]] #[[Բորոյան]] #[[Բջնակի անտառ]] #[[Բջնակի լճակներ]] #[[Գաբրիելյանց]] #[[Գագիկ Բեգլարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գագիկ Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գագիկ Պողոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գալճյան]] #[[Գալուստյան]] #[[Գալստանյան]] #[[Գանթարճյան]] #[[Գառնիկ Ալեքսանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գառնիկ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գարգալոյան]] #[[Գեղամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գեղարքունի (ճանապարհային կայան)]] #[[Գենջյան]] #[[Գիտական պարկ]] #[[Գյանջեցյան]] #[[Գյանջումյան]] #[[Գոչյան]] #[[Գուլամիրյան]] #[[Գուրգեն Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գուրգեն Միրզոյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գրիգոր Ավետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գրիգոր Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գրիգոր Նազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գևորգ Արաբաջյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գևորգ Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Գևորգ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Դավիդյան]] #[[Դավիդյանց]] #[[Դավիթ Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Դավիթ Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Դավիթ Բեջանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Դավիթ Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Դավիթ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Դարբնիկ (այլ կիրառումներ)]] #[[Դարբնիկ (ծածկանուն)]] #[[Դաքեսյան]] #[[Դիզայներ]] #[[Եգե (ճանապարհային կայան)]] #[[Եղյան]] #[[Եվրոպոիդ ռասա]] #[[Երզինկյան]] #[[Երկրակենտրոն համակարգ]] #[[Եփրիկյան]] #[[Զախարյան]] #[[Զամա (այլ կիրառումներ)]] #[[Զամա (ճանապարհային կայան)]] #[[Էբիլենց (ծածկանուն)]] #[[Էդուարդ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էդուարդ Աղայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էդուարդ Այանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էդուարդ Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էդուարդ Թադևոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էդուարդ Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էդուարդ Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էդուարդ Միրզոյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էդվարդ Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Էլիբեկյան]] #[[Էփրիկյան]] #[[Թաթլյան]] #[[Թամազյան]] #[[Թարգուլյան]] #[[Թափոնների տեսակավորում]] #[[Թելամամուռ]] #[[Թովմաճանյան]] #[[Թումյան]] #[[Ժիրայր Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ինճիճյան]] #[[Ինսեկտիցիդներ]] #[[Իստրեբիտել սպուտնիկով]] #[[Լանջափոկ]] #[[Լավ ոստիկան, վատ ոստիկան]] #[[Լռիկ-Մնջիկ (ծածկանուն)]] #[[Լևոն Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Լևոն Ասլանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Լևոն Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Լևոն Թադևոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Լևոն Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Լևոն Մկրտչյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Խաչիկ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Խորեն Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Խորխունջաձոր]] #[[Կ. Ի. Ն. (ծածկանուն)]] #[[Կարեն Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Կարեն Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Կարեն Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Կարեն Նազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Կյուրճյան]] #[[Կոորդինատների երկրակենտրոն համակարգ]] #[[Հախինյան]] #[[Հակոբ Անտոնյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հակոբ Արապյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հակոբ Արսենյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Համաշխարհային հանրային շահ]] #[[Համլետ Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հայկ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հայրենական պատերազմ (այլ կիրառումներ)]] #[[Հայրիկյան]] #[[Հարաբերական ամբողջականություն]] #[[Հարություն Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հարություն Մկրտչյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հենրիկ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հետտարրական կրթություն]] #[[Հովակ Գալոյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հովհաննես Դարբինյան (այլ կիրառումներր)]] #[[Հովհաննես Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հրանտ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հրանտ Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Հրանտ Բեգլարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ձմեռային ճանապարհ]] #[[Մանյա Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մարգարիտ Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մարտիրոս Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մելիք-Ստեփանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մեճիտ-էոզիվ]] #[[Մինաս Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Միքայել Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Միքայել Պողոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մկրտիչ Ասլանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մկրտիչ Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մհեր Մկրտչյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մորենի]] #[[Մուշեղ Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Մուշեղ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Յուրի Ալեքսանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Նահանգ (Գերմանիա)]] #[[Ներկարարյան]] #[[Նոր ալիք]] #[[Նորայր Ասլանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Նուբար Ասլանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Շարժական տուն]] #[[Ոստանիկ Ադոյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Չեռնոգորիայի բանկ]] #[[Չքնաղ ջրաղացպանուհին]] #[[Պանամայի պատմություն]] #[[Պարգև Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ջեննե մզկիթ]] #[[Ռաֆայել Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ռաֆիկ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ռոբերտ Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ռուբեն Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ռուբեն Ադալյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ռուբեն Ալեքսանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սամվել Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սամվել Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սամվել Արաբաջյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սամվել Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սամվել Թադևոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սամվել Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սամվել Մկրտչյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սարգիս Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սարգիս Հովհաննիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սարգիս Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սարգիս Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սարգիս Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սեդա Մանուկյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սերգեյ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սերգեյ Գրիգորյանց (այլ կիրառումներ)]] #[[Սերգեյ Կարապետյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սերգեյ Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սերգեյ Պողոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սիսոյան]] #[[Սիրիական թատրոն]] #[[Սուրեն Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սուրեն Անտոնյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սուրեն Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սուրեն Թադևոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սուրեն Պողոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սուրեն Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Սուրճի արտադրությունը Անգոլայում]] #[[Սպարկետ]] #[[Սպիտակ ցուցակ]] #[[Ստեփան Մնացականյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ստեփան Պողոսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վազգեն Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վահան Արսլանյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վահան Ղազարյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վահրամ Բաբայան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վարդան Աստվածատրյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վարդան Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վարդան Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վիկտոր Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վլադիմիր Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Վոլոդյա Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Տանապուռու գեղ]] #[[Տեր-Գևորգյան]] #[[Տեր-Մինասյան]] #[[Տեր-Սիմոնյան]] #[[Տեր-Ստեփանյան]] #[[Տիգրան Ասատրյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Տիգրան Գազազյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Տիգրան Գասապյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Տիգրան Սարգսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Րաֆֆի Հովհաննիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Ցիան]] #[[Քալանթար]] #[[Քայլարշավային կոշիկներ]] #[[Քարավան (կցորդիչ)]] #[[Օգսեն Միրզոյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Օննիկ Ավետիսյան (այլ կիրառումներ)]] #[[Օջախ (եկեղեցի)]] #[[Օտապաշյան]] #[[Օտյաններ]] #[[Ֆուրգոնային ապրելակերպ]] #[[Ֆրանսիայի ֆինանսների նախարարների ցուցակ]] 2lsv7fphnn9uqnqeizr9lvwym7edf69 4 1159589 10357131 10356297 2025-06-18T07:06:07Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում 10357131 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" !Մասնակից!!Վերջին անգամ չի խմբագրել!!Քանի՞ օր է անդադար խմբագրել |- |23artashes||2025-05-10||39 |- |A.arpi.a||2025-06-15||3 |- |Arman Militosyan||2025-06-17||1 |- |Armineaghayan||2018-07-24||2521 |- |Atheist Armenian||2025-06-10||8 |- |Beko||2025-06-03||15 |- |CommonsDelinker||2025-06-11||7 |- |IamRobertGrigoryan||2025-06-17||1 |- |InternetArchiveBot||2025-06-13||5 |- |Kareyac||2025-06-12||6 |- |LilitMir||2025-06-15||3 |- |ListeriaBot||2025-06-12||6 |- |Maga.Stepanyan||2025-06-17||1 |- |Marcus Cyron||2025-06-17||1 |- |Susanna Gharibyan||2025-06-16||2 |- |Van Kitten||2025-06-17||1 |- |ԱշբոտՏՆՂ||2024-09-20||271 |- |Սահակ||2025-06-14||4 |} l7yllx1a703ztm55ijlavs3ca0naol6 4 1159590 10357132 10356298 2025-06-18T07:06:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում 10357132 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" !Մասնակից!!Վերջին անգամ չի խմբագրել!!Քանի՞ ամիս է անդադար խմբագրել |- |23artashes||2010-08||178 |- |25 июня 1983||2025-05||1 |- |475LAMBDA||2025-05||1 |- |A.arpi.a||2013-05||145 |- |Albero||2025-05||1 |- |Amherst99||2021-09||45 |- |Ananyan Angelina||2023-07||23 |- |Anna Manasyan||2025-02||4 |- |Anna Maria Sargsyan||2025-05||1 |- |ArMu2025||2025-04||2 |- |Areg Simonyan||2025-05||1 |- |Arevik Asatryan||2025-03||3 |- |Argam Forbes||2022-05||37 |- |Arman Militosyan||2024-11||7 |- |Armen Ohanian||2014-08||130 |- |Armenia22||2025-04||2 |- |Armenia22.2||2025-05||1 |- |Armenian from Artsakh||2024-03||15 |- |Armenmir||2021-08||46 |- |Armineaghayan||2013-09||141 |- |Arndemqe7||2025-05||1 |- |Ashot180||2025-05||1 |- |Astghh||2025-05||1 |- |Astghik Manukyan||2025-05||1 |- |Astxik Eganyan||2025-05||1 |- |Atheist Armenian||2020-12||54 |- |Babyag46||2025-05||1 |- |Badaprod||2025-05||1 |- |Beko||2008-08||202 |- |BekoBot||2024-12||6 |- |Bhugh||2025-05||1 |- |CommonsDelinker||2022-12||30 |- |CptViraj||2025-05||1 |- |Curtneya||2025-05||1 |- |Daydream moon||2025-03||3 |- |Deckscoot||2025-05||1 |- |Djisfjij||2025-05||1 |- |Dosseman||2025-04||2 |- |Dr.Petrosyan||2025-03||3 |- |ERJANIK||2025-03||3 |- |Elen Ayvazyan||2024-10||8 |- |EmausBot||2025-02||4 |- |EnglishSargsyan||2024-12||6 |- |Epìdosis||2025-05||1 |- |Evgen291593||2025-05||1 |- |Garegin92||2025-03||3 |- |Gbp190||2025-05||1 |- |GeoO||2023-05||25 |- |Gevrapatapich||2025-05||1 |- |Gor2012g||2025-05||1 |- |Gottweisichwillkeinengelsein||2025-05||1 |- |GrigorYAN||2022-12||30 |- |Grqaser||2023-06||24 |- |Harut 2007||2025-03||3 |- |Haykasatryan||2025-04||2 |- |Hedwig in Washington||2025-05||1 |- |Hide on Rosé||2025-05||1 |- |Hijerovit||2025-05||1 |- |Hovhannes S.yan||2025-05||1 |- |IamRobertGrigoryan||2025-05||1 |- |Idolybloom||2025-05||1 |- |Inertia6084||2025-05||1 |- |InternetArchiveBot||2020-11||55 |- |Izzyaako||2025-04||2 |- |J ansari||2025-05||1 |- |Jacqke||2025-05||1 |- |Jakhardii||2025-05||1 |- |JamGlassLiquid||2025-05||1 |- |James E. Webb||2025-04||2 |- |JayCubby||2025-05||1 |- |Jet Pilot||2025-05||1 |- |Kapakoiva turkulainen||2025-05||1 |- |Kareyac||2013-03||147 |- |Khachatrian Bagrat||2025-04||2 |- |KiranBOT||2025-04||2 |- |Knarik Arakelyan||2025-04||2 |- |LNTG||2025-04||2 |- |Levon Hayk||2025-05||1 |- |LiaAve||2025-02||4 |- |Lilit Sargsyan02||2024-09||9 |- |LilitMir||2024-12||6 |- |Lilitik22||2025-03||3 |- |ListeriaBot||2023-08||22 |- |Lune.3108||2025-03||3 |- |Lvova||2025-05||1 |- |M.D. Shahinyan||2025-02||4 |- |Maga.Stepanyan||2024-12||6 |- |Makenzis||2024-04||14 |- |Maral Dikbikian||2025-05||1 |- |Marcin 303||2025-05||1 |- |Marcus Cyron||2025-04||2 |- |Mariam Arushanyan||2025-03||3 |- |Mariam Guévorguian||2025-05||1 |- |MariamAbrahamyann||2025-05||1 |- |Marina Melik-Adamyan||2024-12||6 |- |Mart7712||2025-05||1 |- |MasterRus21thCentury||2025-05||1 |- |MediaWiki message delivery||2013-12||138 |- |Meierberg||2025-05||1 |- |Meri Muradyan1||2025-05||1 |- |Mikayel Shakhulyan||2025-04||2 |- |Mikisavex||2025-05||1 |- |Mnatsakanyan Ani||2025-04||2 |- |Naifamand||2025-05||1 |- |Nairosnar||2025-04||2 |- |Nar Gabrielyan||2025-03||3 |- |Narek Lalayan||2025-05||1 |- |Narek75||2019-12||66 |- |Nerses Hayrapetyan||2025-01||5 |- |Nersisyannn||2025-02||4 |- |NiktWażny||2025-05||1 |- |OhanianDaniel||2025-05||1 |- |PJ Benn||2025-05||1 |- |POitor||2024-06||12 |- |Parsehos||2025-05||1 |- |Poco a poco||2025-05||1 |- |Powerismteacher||2025-05||1 |- |R. Henrik Nilsson||2025-05||1 |- |Rachmat04||2025-05||1 |- |Riad Salih||2025-05||1 |- |Rob||2025-05||1 |- |RobertAvagyan2007||2024-08||10 |- |RustaviOri||2025-04||2 |- |Sam.Grig||2024-12||6 |- |SargisYerevan||2025-02||4 |- |SedaMkrtchyan05||2024-12||6 |- |ShahenWasHere||2025-05||1 |- |Shirai Reo||2025-05||1 |- |Shoghik Stepanyan||2024-12||6 |- |Shushan22||2022-12||30 |- |Slava Sahakyan70||2017-12||90 |- |Slim Nesbit||2025-03||3 |- |Soghomon Matevosyan||2024-12||6 |- |Son Mkrtchyan||2025-05||1 |- |SpinnerLaserzthe2nd||2025-04||2 |- |Spokiyny||2025-03||3 |- |Squier Stratocaster k.d||2025-05||1 |- |Stephan1000000||2024-08||10 |- |Super7NoMonkeys1||2025-05||1 |- |Sureenpoghosyan||2025-05||1 |- |Susanna Gharibyan||2024-12||6 |- |Tagasaf||2024-12||6 |- |TamRA A||2025-03||3 |- |Tamara Karvajar||2025-05||1 |- |TigranKarakhanyan||2025-03||3 |- |Tiruhi M||2024-08||10 |- |Túrelio||2024-09||9 |- |UOzurumba (WMF)||2025-05||1 |- |Umbertobruno||2025-05||1 |- |User0421||2025-05||1 |- |User25000||2025-05||1 |- |Vahe||2025-05||1 |- |Valen1988||2023-01||29 |- |Van Kitten||2024-02||16 |- |Van henri||2025-05||1 |- |Vanju132||2025-05||1 |- |VardanSahakyan2013||2025-05||1 |- |Voskanyan||2013-05||145 |- |Vysotsky||2025-05||1 |- |Warrelll||2025-05||1 |- |WikiTatik||2023-05||25 |- |Wikieditorphir||2025-05||1 |- |Wildflower||2025-04||2 |- |Xachatur25||2025-05||1 |- |XenonX3||2025-05||1 |- |Xiramon||2025-03||3 |- |Yevvaa||2025-04||2 |- |Yousiphh||2024-12||6 |- |Zavak55||2025-05||1 |- |Zemant||2025-05||1 |- |Ziv||2024-11||7 |- |Παναγιωτης Καλφόπουλος||2025-05||1 |- |Артем Загребельный||2025-04||2 |- |Д.Ильин||2024-08||10 |- |Карапетян А.А.||2025-05||1 |- |Петров Эдуард||2025-05||1 |- |Ранко Николић||2025-05||1 |- |Ալբերտ Համբարյան||2025-03||3 |- |Ալեքս11||2025-05||1 |- |Ալեքս15||2025-03||3 |- |Ալլա1990||2025-05||1 |- |Ան Զաքարյան||2025-04||2 |- |Անահիտ Կիրանց||2024-08||10 |- |Անգելինա11||2025-02||4 |- |Անգելինա15||2025-04||2 |- |Անգելոչիկ||2025-02||4 |- |ԱշբոտՏՆՂ||2016-03||111 |- |Ապատ63||2024-09||9 |- |Ավետիսյան91||2016-04||110 |- |Արարատ Թրվանց||2015-09||117 |- |Արեն Ձավարյան||2024-09||9 |- |Արկադի Ավետիսյան||2025-05||1 |- |Արշո||2023-02||28 |- |Գարիկ15||2025-05||1 |- |Գրիգոր Մանուկյան||2025-02||4 |- |Գրքասեր Մանասերյան 13||2025-02||4 |- |Դանայուհի||2024-11||7 |- |Դավիթ Ա․ Մարտիրոսյան||2025-05||1 |- |Դավիթ Կիրանց||2024-08||10 |- |Դավիթ7||2025-04||2 |- |Դետեկտիվ Հայկ Գաբրիելյան||2025-03||3 |- |Էլֆուհի||2025-05||1 |- |Թագուհի Ասիրյան||2025-02||4 |- |Իրինա̠Ղազարյան||2025-04||2 |- |Լիլիթ85||2022-12||30 |- |Լիլյա Շուշան||2024-07||11 |- |ԼուսինեՍահ||2025-03||3 |- |Խմբագրող||2023-07||23 |- |Կարապետ Հակոբյան||2025-05||1 |- |Կարապետյան Աննա||2025-05||1 |- |Կարինե15||2024-09||9 |- |Հայկ Սիմոնյան||2022-09||33 |- |Հայկուհի Հովհան||2025-05||1 |- |Հասմիկ Ղարագյոզյան||2023-03||27 |- |Մարի Ավետիսյան||2024-11||7 |- |Մաքսիմիլիան Ռոնալդսոն||2025-05||1 |- |Մերի Գոռ||2025-03||3 |- |Միշա Ասիրյան||2025-04||2 |- |Մոնիկա Փաշիկյան||2023-06||24 |- |Նազարյան Քրիստինե||2022-12||30 |- |Նանե Ազատյան||2023-05||25 |- |Նարեկ12||2025-02||4 |- |Պայծառ||2025-05||1 |- |Պետրոսյան Արմինե||2025-04||2 |- |Ռաֆայել Ամիրյան||2025-05||1 |- |Ռուբեն5||2025-03||3 |- |Ռոքսելանա||2024-04||14 |- |Սահակ||2008-09||201 |- |Սարգիս Տէր Հայաստանեան||2025-05||1 |- |Սեդա 7||2025-03||3 |- |Սիմոնյան Կարեն||2024-05||13 |- |Սվետլանա2||2025-05||1 |- |Վարդուհի Ասիրյան||2021-07||47 |- |Վարդուհի61||2025-05||1 |- |Վեներա Սարգսյան||2025-04||2 |- |Վերոնիկա15||2025-04||2 |- |Տիգրան Աթյան||2024-11||7 |- |Փաշիկյան Սյուզի||2023-05||25 |} 484kf4jttem9dbag0ek05g83xud1e4c 4 1164105 10357335 10356538 2025-06-18T11:49:16Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում 10357335 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" !Հոդված!!Տարբ!!IP!!Ամսաթիվ |- |[[Երեք գրացիա (նկար, Ռաֆայել)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357275 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T09:39:06Z |- |[[Բեհիսթունի արձանագրություն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355712 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.202.43|5.77.202.43]]||2025-06-16T21:01:33Z |- |[[Անդրեյ Պարուբի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355568 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T15:01:23Z |- |[[Խաղալիք]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353254 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/96.35.74.197|96.35.74.197]]||2025-06-13T15:37:56Z |- |[[Կաուպերի փոքր Տիրամայր]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357278 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T09:40:37Z |- |[[Հայաստանը Եվրատեսիլ երգի մրցույթում]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352043 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/185.167.217.66|185.167.217.66]]||2025-06-12T06:37:51Z |- |[[Հայաստանը Եվրատեսիլ երգի մրցույթում]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352042 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/185.167.217.66|185.167.217.66]]||2025-06-12T06:36:23Z |- |[[Մարդու առնանդամ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357052 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-18T00:14:40Z |- |[[Դեսմոնդ Դոս]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352801 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:40:13Z |- |[[Դեսմոնդ Դոս]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352800 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:38:25Z |- |[[Վարսեր]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355377 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.203.247|5.77.203.247]]||2025-06-16T10:39:17Z |- |[[Աբխազա-ադըղեական լեզուներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352529 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-12T20:58:55Z |- |[[Աբխազա-ադըղեական լեզուներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352528 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-12T20:58:03Z |- |[[Ստեփանակերտի Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356655 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/83.139.26.129|83.139.26.129]]||2025-06-17T14:15:17Z |- |[[Ստեփանակերտի Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356653 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/83.139.26.129|83.139.26.129]]||2025-06-17T14:12:59Z |- |[[Կրոն և համասեռականություն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352806 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:52:34Z |- |[[Անդրեյ Կոբյակով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355671 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T18:52:51Z |- |[[Նիկոլայ Ազարով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355565 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T14:59:37Z |- |[[Հավատի այլաբանություն (նկար)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357147 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T07:29:39Z |- |[[Սալահ ալ-Դին ալ-Բիտար]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355683 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T19:18:54Z |- |[[Աբու Մուհամմադ ալ-Ջուլանի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355676 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T18:59:32Z |- |[[Իզոսպին]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352415 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-12T17:02:25Z |- |[[Յան Վերմեեր]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357257 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T09:25:25Z |- |[[Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352242 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.203.240|5.77.203.240]]||2025-06-12T13:03:41Z |- |[[Կրոնական կազմակերպություն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356898 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T23:11:13Z |- |[[Կրոնական կազմակերպություն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356897 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T23:05:30Z |- |[[Բակիո]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10351960 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/110.46.103.54|110.46.103.54]]||2025-06-12T03:24:30Z |- |[[Բակիո]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10351959 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/110.46.103.54|110.46.103.54]]||2025-06-12T03:24:05Z |- |[[Լիթլ Ռիչարդ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352805 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:49:06Z |- |[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356809 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T19:10:26Z |- |[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356806 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T19:06:00Z |- |[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356794 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T18:48:33Z |- |[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356784 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T18:43:30Z |- |[[Տատյանա Գոլիկովա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353158 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-13T13:00:27Z |- |[[Այգյուն Քյազիմովա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10354419 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/37.61.121.43|37.61.121.43]]||2025-06-15T15:48:57Z |- |[[Ջոն Էնդրյուս]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353105 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T10:43:43Z |- |[[Ջոն Էնդրյուս]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352309 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-12T14:59:41Z |- |[[Գինու գավաթը (նկար)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356462 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T10:05:04Z |- |[[CGM]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10354177 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/91.151.136.92|91.151.136.92]]||2025-06-15T09:59:27Z |- |[[Իսրայել]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356451 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.194.94|5.77.194.94]]||2025-06-17T09:22:31Z |- |[[Վիկտոր Յուշչենկո]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355567 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T15:00:19Z |- |[[Յան Վերմեերի նկարների ցանկ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357266 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T09:30:54Z |- |[[Ալեքսանդր Տուրչինով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355559 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T14:56:25Z |- |[[Վիրջինալի առջև նստած աղջիկը (նկար)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356454 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T09:35:55Z |- |[[Գիտական կրեացիոնիզմ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352807 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:57:10Z |- |[[Տեմպիի տիրամայր]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357279 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T09:42:50Z |- |[[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356669 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/37.238.32.10|37.238.32.10]]||2025-06-17T15:18:03Z |- |[[Էրեկցիա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357053 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-18T00:16:19Z |- |[[Ջեյմս Սփրինգեր Ուայթ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352797 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:30:57Z |- |[[Ալի Շամխանի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356540 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/2A02:587:CC2C:4400:D429:2AFB:5D42:F52A|2A02:587:CC2C:4400:D429:2AFB:5D42:F52A]]||2025-06-17T11:51:12Z |- |[[Կինը կշեռքով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357145 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T07:22:11Z |- |[[Կաբարդացիներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352400 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-12T16:47:46Z |- |[[Չքնաղ (գյուղ)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10351618 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/195.250.89.114|195.250.89.114]]||2025-06-11T19:47:41Z |- |[[Չքնաղ (գյուղ)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10351616 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/195.250.89.114|195.250.89.114]]||2025-06-11T19:46:28Z |- |[[Դալարիկ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353380 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/91.231.202.159|91.231.202.159]]||2025-06-13T19:13:14Z |- |[[Դիանան ուղեկցորդուհիների հետ (նկար)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356464 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T10:10:08Z |- |[[Սուրբ Երրորդություն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356816 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T19:22:26Z |- |[[Հենրի Մանգասարյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355660 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/84.125.73.62|84.125.73.62]]||2025-06-16T18:43:02Z |- |[[Հենրի Մանգասարյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355579 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/37.15.140.61|37.15.140.61]]||2025-06-16T15:30:26Z |- |[[Հենրի Մանգասարյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355553 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/37.15.140.61|37.15.140.61]]||2025-06-16T14:38:46Z |- |[[Հենրի Մանգասարյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355550 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/37.15.140.61|37.15.140.61]]||2025-06-16T14:36:27Z |- |[[Ժանեկագործուհին (նկար, Վերմեեր)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356511 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T11:07:56Z |- |[[Թլպատում]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357051 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-18T00:13:46Z |- |[[Ինքնանկար (Ռաֆայել)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357280 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T09:43:46Z |- |[[Հունվարի 17]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10351402 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/2A00:F3C:AA13:0:7A:4A49:A7D8:7F01|2A00:F3C:AA13:0:7A:4A49:A7D8:7F01]]||2025-06-11T16:17:33Z |- |[[Սերգեյ Սոբյանին]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355574 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T15:22:42Z |- |[[Փոլ Բաղդադլյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352792 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:06:42Z |- |[[Պասիֆլորա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355744 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/2A00:F3C:4AE:0:6420:8E88:E24D:D2FD|2A00:F3C:4AE:0:6420:8E88:E24D:D2FD]]||2025-06-16T22:30:22Z |- |[[Կապույտ գոտի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356851 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T21:00:29Z |- |[[Յոթերորդ օրվա բապտիստներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356749 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.220|217.76.15.220]]||2025-06-17T17:55:32Z |- |[[Յոթերորդ օրվա բապտիստներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356748 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.220|217.76.15.220]]||2025-06-17T17:54:19Z |- |[[Էսթեր Հութ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355583 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T15:47:09Z |- |[[Կարմիր գլխարկով կինը (նկար)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356497 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T11:00:58Z |- |[[Ֆրանգներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353874 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-14T22:09:43Z |- |[[Ֆրանգներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353873 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-14T22:09:12Z |- |[[Մասուդ Փեզեշքիան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355675 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T18:58:13Z |- |[[Էլլա Հարպեր]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352798 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:34:34Z |- |[[Հայկական ավիաուղիներ (1991)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356680 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/2003:C4:DF27:9E00:10FB:28F2:9945:FF4F|2003:C4:DF27:9E00:10FB:28F2:9945:FF4F]]||2025-06-17T15:31:23Z |- |[[Պյոտր Ստոյանով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353410 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/37.61.114.209|37.61.114.209]]||2025-06-13T21:15:31Z |- |[[Ֆարուք Շարաա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355680 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T19:02:48Z |- |[[Ֆարուք Շարաա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355679 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T19:02:21Z |- |[[Էյակուլյացիա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357303 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.91|217.76.15.91]]||2025-06-18T10:10:10Z |- |[[Էյակուլյացիա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356922 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-18T00:03:25Z |- |[[Էյակուլյացիա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356902 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T23:47:53Z |- |[[Սուն Յաթ-Սեն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353159 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-13T13:01:36Z |- |[[Չերքեզներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352526 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-12T20:53:43Z |- |[[Չերքեզներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352401 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-12T16:48:04Z |- |[[Կոնդի մզկիթ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353642 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.83|217.76.12.83]]||2025-06-14T10:42:17Z |- |[[Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356900 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T23:16:02Z |- |[[Մարկ Էնթոնի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10351573 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/188.253.220.83|188.253.220.83]]||2025-06-11T18:38:34Z |- |[[Մովսես Գորգիսյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352502 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/91.231.202.94|91.231.202.94]]||2025-06-12T19:19:05Z |- |[[Մարգարտե վզնոցով կինը (նկար)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356494 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T10:58:06Z |- |[[Սիրիա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10354268 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-15T12:19:06Z |- |[[Ռոման Գոլովչենկո]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355670 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T18:52:10Z |- |[[Ուայթ (այլ կիրառումներ)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352538 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-12T21:12:23Z |- |[[Ուայթ (այլ կիրառումներ)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352537 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-12T21:10:34Z |- |[[Ուայթ (այլ կիրառումներ)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352536 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-12T21:06:56Z |- |[[Ուայթ (այլ կիրառումներ)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352534 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-12T21:05:10Z |- |[[Յուլիա Տիմոշենկո]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355566 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T14:59:57Z |- |[[Աստղագետը (նկար)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356457 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T09:59:30Z |- |[[Ադվենտիստական կրթական համակարգ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10351321 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-11T13:41:55Z |- |[[Լեռ Կամսար]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355513 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.64.234|78.109.64.234]]||2025-06-16T13:53:46Z |- |[[Դենիել Սեզար]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352803 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:45:27Z |- |[[Հեռացում (կրոն)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357322 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.91|217.76.15.91]]||2025-06-18T10:53:23Z |- |[[Հեռացում (կրոն)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357321 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.91|217.76.15.91]]||2025-06-18T10:51:34Z |- |[[Հեռացում (կրոն)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357320 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.91|217.76.15.91]]||2025-06-18T10:49:35Z |- |[[Հեռացում (կրոն)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357319 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.91|217.76.15.91]]||2025-06-18T10:46:36Z |- |[[Հռոմի պապերի ու հակապապերի ցանկ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353109 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-13T10:58:10Z |- |[[Հռոմի պապերի ու հակապապերի ցանկ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353108 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-13T10:56:04Z |- |[[Ալեքսան Կարապետյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356896 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.203.196|5.77.203.196]]||2025-06-17T22:40:39Z |- |[[Ալեքսան Կարապետյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356895 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.203.196|5.77.203.196]]||2025-06-17T22:39:16Z |- |[[Ալեքսան Կարապետյան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356894 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.203.196|5.77.203.196]]||2025-06-17T22:36:50Z |- |[[Հոգևորական]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356780 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T18:25:49Z |- |[[Բարաք Օբամա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356831 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-17T19:55:19Z |- |[[Կոմիտաս]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355429 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.200.252|5.77.200.252]]||2025-06-16T12:15:52Z |- |[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356814 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T19:17:34Z |- |[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356811 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T19:15:22Z |- |[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356810 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T19:12:46Z |- |[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356808 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T19:09:29Z |- |[[Պրոտոնային թերապիա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10351318 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-11T13:39:09Z |- |[[Հոլոքոստի ժխտման քրեական հետապնդում]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352302 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.174.55.43|78.174.55.43]]||2025-06-12T14:51:34Z |- |[[Յաոյ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10354120 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/87.241.145.129|87.241.145.129]]||2025-06-15T09:09:38Z |- |[[Պարույր Սևակ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352032 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/83.139.24.178|83.139.24.178]]||2025-06-12T06:19:14Z |- |[[Պարույր Սևակ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352030 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/83.139.24.178|83.139.24.178]]||2025-06-12T06:17:45Z |- |[[Վիկտոր Օրբան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353160 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-13T13:01:58Z |- |[[Աբխազա-ադըղեական ժողովուրդներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352402 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-12T16:48:54Z |- |[[Աբխազա-ադըղեական ժողովուրդներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352397 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-12T16:45:24Z |- |[[Դայմի խորան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353104 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T10:34:15Z |- |[[Դայմի խորան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353100 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T10:22:27Z |- |[[Դայմի խորան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353099 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T10:19:40Z |- |[[Դայմի խորան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353098 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T10:16:19Z |- |[[Դայմի խորան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353011 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T08:57:04Z |- |[[Դայմի խորան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353006 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T08:55:31Z |- |[[Գրեմմի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356718 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.202.107|5.77.202.107]]||2025-06-17T17:23:46Z |- |[[Պապերի Ավինյոնյան գերություն]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356364 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T08:14:51Z |- |[[Պետրո Պորոշենկո]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355562 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T14:57:35Z |- |[[Պետրո Պորոշենկո]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355561 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T14:56:55Z |- |[[Միջազգային առարկայական օլիմպիադաներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352350 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.203.158|5.77.203.158]]||2025-06-12T15:30:12Z |- |[[Միջազգային առարկայական օլիմպիադաներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352347 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.203.158|5.77.203.158]]||2025-06-12T15:23:29Z |- |[[Միջազգային առարկայական օլիմպիադաներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352312 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.203.158|5.77.203.158]]||2025-06-12T15:02:02Z |- |[[Միջազգային առարկայական օլիմպիադաներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352216 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/91.221.229.15|91.221.229.15]]||2025-06-12T11:35:03Z |- |[[Միջազգային առարկայական օլիմպիադաներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352208 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/91.221.229.15|91.221.229.15]]||2025-06-12T11:30:07Z |- |[[Հարավարևմտյան ադվենտիստական համալսարան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352298 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-12T14:40:49Z |- |[[Հարավարևմտյան ադվենտիստական համալսարան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352292 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.12.230|217.76.12.230]]||2025-06-12T14:36:43Z |- |[[Միշա (երգիչ)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355199 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/185.150.164.56|185.150.164.56]]||2025-06-16T05:14:57Z |- |[[Դոկտրին]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356849 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T20:56:54Z |- |[[Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356899 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.71|217.76.15.71]]||2025-06-17T23:12:59Z |- |[[Գուգարքի շրջան]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352556 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/46.162.231.20|46.162.231.20]]||2025-06-12T22:45:13Z |- |[[Սերգեյ Ռումաս]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355669 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T18:51:54Z |- |[[Գինու գավաթով աղջիկը]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357123 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T06:59:12Z |- |[[Լեռնագոգ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353378 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/91.231.202.159|91.231.202.159]]||2025-06-13T19:09:11Z |- |[[Ցիպի Լիվնի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355584 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T15:47:51Z |- |[[Ֆրանկներ (հայեր)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353875 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-14T22:10:06Z |- |[[Հայ ժողովրդի էթնոգենեզ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353848 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-14T20:31:56Z |- |[[Հայ ժողովրդի էթնոգենեզ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10353623 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.109.65.246|78.109.65.246]]||2025-06-14T10:22:21Z |- |[[Թանահատի վանք (Վերնաշեն)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356658 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/5.77.196.21|5.77.196.21]]||2025-06-17T14:24:48Z |- |[[Միխայիլ Մյասնիկովիչ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10355673 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/78.177.163.183|78.177.163.183]]||2025-06-16T18:53:13Z |- |[[Կավատուհի (նկար)]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10356470 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-17T10:22:40Z |- |[[Կոնեստաբիլեի տիրամայր]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10357276 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/212.73.65.250|212.73.65.250]]||2025-06-18T09:39:29Z |- |[[Նորֆոլք կղզի]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352802 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.10.10|217.76.10.10]]||2025-06-13T00:41:53Z |- |[[Ռոսեն Պլևնելիև]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10354370 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/37.61.121.43|37.61.121.43]]||2025-06-15T14:42:58Z |- |[[Լեզգիներ]]||[https://hy.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=10352186 տարբ]||[[Սպասարկող:Ներդրումները/37.61.116.3|37.61.116.3]]||2025-06-12T10:29:37Z |} dqdl80mn3s1q2inr7webfn3v2jvf3x4 0 1166532 10357040 10356120 2025-06-18T00:11:01Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357040 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:GUSTAVO-CAMACHO-GONZALEZ-L1060274_(23430273715).jpg|մինի|2015 թվականի ՄԱԿ-ի Փարիզի համաժողովի պատվիրակությունների ղեկավարները]] '''Կլիմայի փոփոխության քաղաքականություն,''' կլիմայի փոփոխությանը արձագանքելու տարբեր հեռանկարների արդյունք։ [[Գլոբալ տաքացում]]ը հիմնականում պայմանավորված է մարդու տնտեսական գործունեության ջերմոցային գազերի արտանետումներով, հատկապես [[Հանածո վառելիքի սուբսիդիաներ|հանածո վառելիքի]] այրմամբ, որոշ արդյունաբերությոան բնագավառներով, ինչպիսիք են ցեմենտի և պողպատի արտադրությունը և հողօգտագործումը [[Գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսության]] և [[Անտառային տնտեսություն|անտառային տնտեսության]] համար։ Արդյունաբերական հեղափոխությունից ի վեր հանածո վառելիքը դարձել է էներգիայի հիմնական աղբյուրը տնտեսական և տեխնոլոգիական զարգացման համար։ Հանածո վառելիքի և այլ ածխածնային ինտենսիվ արդյունաբերության կենտրոնականությունը հանգեցրել է զգալի դիմադրության կլիմայի բարենպաստ քաղաքականությանը, չնայած նման քաղաքականության անհրաժեշտության վերաբերյալ լայն գիտական ​​կոնսենսուսին։ [[Կլիմայի փոփոխություն]]ն առաջին անգամ որպես քաղաքական խնդիր ի հայտ եկավ 1970-ականներին։ Կլիմայի փոփոխությունը մեղմելուն ուղղված ջանքերը 1990-ականներից սկսած եղել են միջազգային քաղաքական օրակարգում, և դրանք նույնպես ավելի ու ավելի են դիտարկվում ազգային և տեղական մակարդակներում։ Կլիմայի փոփոխությունը բարդ գլոբալ խնդիր է։ [[Ջերմոցային գազեր]]ի (ՋԳ) արտանետումները նպաստում են գլոբալ տաքացմանը ողջ աշխարհում՝ անկախ այն բանից, թե արտանետումները որտեղ են տեղի ունենում։ Այնուամենայնիվ, գլոբալ տաքացման հետևանքները շատ տարբեր են՝ կախված այն բանից, թե որքան խոցելի է տվյալ վայրը կամ տնտեսությունը դրա հետևանքների նկատմամբ։ Գլոբալ տաքացումը բացասաբար է ազդում ընդհանուր տնտեսության վրա, և կանխատեսվում է, որ ավելի շատ է վատթարացվելու տնտեսության վիճակը ջերմաստիճանի բարձրացման պատճառով։ Ինչպես հանածո վառելիքից, այնպես էլ [[վերականգնվող էներգիա]]յի աղբյուրներից օգտվելու հնարավորությունը զգալիորեն տարբերվում է երկրից երկիր։ Կլիմայի հետ կապված տարբեր պարտականությունները, օգուտներն ու սպառնալիքները, որոնց բախվում են աշխարհի երկրները, նպաստեցին այն փաստին, որ կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ առաջին համաժողովները ստեղծեցին միայն խնդրին անդրադառնալու մտադրության ընդհանուր հայտարարությունները և զարգացած երկրների կողմից արտանետումները նվազեցնելու ոչ պարտադիր գործողությունները։ 21-րդ դարում մեծ ուշադրություն է դարձվել այնպիսի մեխանիզմների վրա, ինչպիսիք են [[կլիմայի ֆինանսավորում]]ը, որպեսզի խոցելի երկրները կարողանան հարմարվել կլիմայի փոփոխությանը։ Որոշ երկրներ և տեղական իրավասություններ որդեգրել են կլիմայի համար բարենպաստ քաղաքականություն, որը շատ ավելին է, քան ընդունված է միջազգայնորեն։ Այնուամենայնիվ, ջերմոցային գազերի արտանետումների տեղական կրճատումները, որին հասնում են նման քաղաքականությունները, սահմանափակ կարողություն ունեն դանդաղեցնելու գլոբալ տաքացումը, քանի դեռ ջերմոցային գազերի ընդհանուր արտանետումները չեն նվազել ամբողջ մոլորակում։ 2020-ական թվականներից ի վեր, հանածո վառելիքից էներգիան վերականգնվող էներգիայի աղբյուրներով փոխարինելու իրագործելիությունը զգալիորեն աճել է, քանի որ որոշ երկրներ այժմ արտադրում են գրեթե ողջ [[էլեկտրաէներգիա]]ն վերականգնվող աղբյուրներից։ Կլիմայի փոփոխության սպառնալիքի մասին հանրային իրազեկվածությունը մեծապես բարձրացել է երիտասարդների կողմից առաջնորդվող [[Սոցիալական շարժում|սոցիալական շարժման]] և կլիմայի փոփոխության ազդեցությունների տեսանելիության շնորհիվ, ինչպիսիք են [[եղանակային ծայրահեղ իրադարձություններ]]ը և [[ջրհեղեղ]]ները, որոնք առաջացել են ծովի մակարդակի բարձրացումից։ Բազմաթիվ հարցումներ ցույց են տալիս, որ ընտրողների աճող մասնաբաժինը աջակցում է կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարը որպես բարձր առաջնահերթություն, ինչը հեշտացնում է քաղաքական գործիչներին հավատարիմ մնալ այնպիսի քաղաքականությանը, որը ներառում է կլիմայական գործողություններ։ [[COVID-19 համավարակ|COVID-19-ի]] համաճարակը և տնտեսական անկումը հանգեցնում են «[[Կանաչ վերականգնում|կանաչ վերականգնման]]» լայնածավալ կոչերի, երբ որոշ քաղաքականություններ, ինչպիսիք են Եվրոպական միությունը, հաջողությամբ ինտեգրում են կլիմայի գործողությունները քաղաքականության փոփոխության մեջ։ Կլիմայի փոփոխության բացահայտ ժխտումը մինչև 2019 թվականը դարձել էր շատ ավելի քիչ ազդեցիկ, և ընդդիմությունը կենտրոնացել է ձգձգումների կամ անգործության խրախուսման ռազմավարությունների վրա։ == Քազաքական բանավեճ == Ինչպես և բոլոր [[քաղաքական բանավեճեր]]ը, կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ քաղաքական բանավեճը հիմնովին վերաբերում է գործողություններին<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 2, p.35">{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chpt. 2, p.35}}</ref>։ Կլիմայի փոփոխության քաղաքականության հիմքում ընկած են տարբեր հստակ փաստարկներ, ինչպիսիք են սպառնալիքի հրատապության տարբեր գնահատականները և տարբեր արձագանքների իրագործելիությունը, առավելություններն ու թերությունները։ Բայց, ըստ էության, դրանք բոլորը վերաբերում են կլիմայի փոփոխությանը հնարավոր արձագանքներին^։ Քաղաքական փաստարկներ ձևավորող հայտարարությունները կարելի է բաժանել երկու տեսակի՝ դրական և նորմատիվ հայտարարություններ։ Դրական հայտարարությունները, ընդհանուր առմամբ, կարելի է պարզաբանել կամ հերքել տերմինների մանրակրկիտ սահմանմամբ և գիտական ապացույցներով։ Մինչդեռ նորմատիվ հայտարարությունները այն մասին, թե ինչ է «պետք է» անել, հաճախ գոնե մասամբ առնչվում են բարոյականության հետ և ըստ էության դատողության առարկա են։ Փորձը ցույց է տալիս, որ հաճախ ավելի լավ առաջընթաց է նկատվում բանավեճերում, եթե մասնակիցները փորձում են տարանջատել իրենց փաստարկների դրական և նորմատիվ մասերը՝ նախ դրական հայտարարությունների շուրջ համաձայնության գալով։ Բանավեճի սկզբնական փուլերում մասնակիցների նորմատիվ դիրքորոշումների վրա կարող են մեծ ազդեցություն ունենալ ցանկացած ընտրատարածքի շահերի ընկալումը։ 2015 թվականի Փարիզի համաժողովում բացառիկ առաջընթացի հասնելու համար [[Քրիստիանա Ֆիգերես]]ը և մյուսները նշեցին, որ օգտակար էր, որ հիմնական մասնակիցները կարողացան անցնել մրցակցային շահերի վերաբերյալ մրցակցային մտածելակերպից այն կողմ՝ նորմատիվ հայտարարություններին, որոնք արտացոլում էին ընդհանուր առատության վրա հիմնված համագործակցային մտածելակերպը<ref>{{Harvnb|Figueres|2020|loc=Chpt 6, p73.74}}</ref><ref group="note">Դեսլերը (2020), ընդհանուր առմամբ համաձայն է, որ այս ավելի համագործակցային մոտեցումը Փարիզում հաջողության բանալին էր, թեև նախազգուշացրեց, որ փոփոխությունները մղող հիմնական կողմերից մեկը (Չինաստանը) մինչև 2018 թվականը վերադարձել է ավելի քիչ բարեկամական մոտեցման՝ ձգտելով մեծացնել զարգացածների միջև եղած տարբերությունները։ և ավելի քիչ զարգացած ազգերը։</ref>։ Կլիմայի փոփոխությանն ի պատասխան գործողությունները կարելի է բաժանել երեք դասի. [[Կլիմայի փոփոխության մեղմացում|մեղմացում]]՝ ջերմոցային գազերի արտանետումների նվազեցման և ածխածնի արտանետումների ավելացմանն ուղղված գործողություններ, հարմարվողականություն՝ գլոբալ տաքացման բացասական հետևանքներից պաշտպանվելու համար, և [[արևային աշխարհաճարտարագիտություն]]՝ տեխնոլոգիա, որի դեպքում արևի լույսը կ արտացոլվել դեպի արտաքին տարածություն<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 52">{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chpt. 1, 4,5}}</ref>։ 20-րդ դարի կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ միջազգային բանավեճերի զգայուն մասը գրեթե ամբողջությամբ կենտրոնացած էր հետևանքների մեղմացման վրա։ Երբեմն պարտվողական էր համարվում հարմարվողականությանը մեծ ուշադրություն դարձնելը։ Բացի այդ, մեղմացման համեմատ, հարմարվողականությունը ավելի շատ տեղական խնդիր է, որտեղ աշխարհի տարբեր մասերը բախվում են կլիմայի փոփոխության անհամեմատ տարբեր սպառնալիքների և հնարավորությունների հետ։ 21-րդ դարի սկզբին, թեև մեղմացումը դեռևս մեծ դեր է զբաղեցնում քաղաքական բանավեճերում, այն այլևս միակը չէ ուշադրության կենտրոնում։ Հարմարվողականության որոշակի աստիճանն այժմ լայնորեն համարվում է էական և քննարկվում է միջազգային մակարդակով, թեև ձեռնարկվելիք կոնկրետ գործողությունները հիմնականում մնում են տեղական խնդիր։ 2009թ. [[Կոպենհագենի գագաթնաժողով]]ում պարտավորություն է ստանձնել զարգացող երկրներին տարեկան 100 միլիարդ դոլարի ֆինանսավորում տրամադրել։ Փարիզում պարզաբանվեց, որ ֆինանսավորման հատկացումը պետք է ներառի հավասարակշռված բաժանում հարմարվողականության և մեղմացման միջև, թեև Դեկտեմբերի 2020-ի դրությամբ ոչ բոլոր ֆինանսավորումն էր տրամադրվել, և այն, ինչ տրամադրվել էր, հիմնականում ուղղված էր մեղմացման ծրագրերին<ref name="ReferenceA">{{Cite news |date=2021 թ․ հունիսի 11 |title=António Guterres on the climate crisis: 'We are coming to a point of no return' |url=https://www.theguardian.com/environment/2021/jun/11/antonio-guterres-interview-climate-crisis-pandemic-g7 |newspaper=The Guardian}}</ref><ref name="ReferenceA"/><ref>{{Cite web |date=2020 թ․ դեկտեմբեր |title=DELIVERING ON THE $100 BILLIONCLIMATE FINANCE COMMITMENTAND TRANSFORMING CLIMATE FINANCE |url=https://www.un.org/sites/un2.un.org/files/2020/12/100_billion_climate_finance_report.pdf |access-date=2021 թ․ հունիսի 19 |website=www.UN.org |language=en}}</ref>։ Մինչև 2019 թվականը աշխարհաճարտարագիտության հնարավորությունները նույնպես ավելի ու ավելի էին քննարկվում, և ակնկալվում էր, որ դրանք ավելի ակնառու կդառնան ապագա բանավեճերում<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5">{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chpt. 1, 4,5}}</ref><ref name="Challenge2020">{{Cite news |date=2020 թ․ ապրիլ |title=Why tackling global warming is a challenge without precedent |url=https://www.economist.com/schools-brief/2020/04/23/why-tackling-global-warming-is-a-challenge-without-precedent |access-date=2021 թ․ ապրիլի 5 |newspaper=[[The Economist]]}}</ref>։ Քաղաքական բանավեճը, կապված մեղմացման հետ, հակված է տարբեր լինել՝ կախված կառավարման մասշտաբից։ Միջազգային բանավեճերի համար կիրառվում են տարբեր նկատառումներ՝ համեմատած ազգային և մունիցիպալ մակարդակի քննարկումների հետ։ 1990-ականներին, երբ կլիմայի փոփոխությունն առաջին անգամ հայտնվեց քաղաքական օրակարգում, հույս կար, որ խնդիրը կարող է հաջողությամբ լուծվել։ Օզոնային շերտը պաշտպանելու համար 1987 թվականին [[Մոնրեալի արձանագրություն|Մոնրեալի արձանագրության]]՝ այն ժամանակվա վերջին ստորագրումը ցույց տվեց, որ աշխարհը կարող է համատեղ գործել՝ ուղղված գիտնականների կողմից նախազգուշացված սպառնալիքին, նույնիսկ այն դեպքում, երբ այն դեռևս զգալի վնաս չէր հասցնում մարդկանց։ Այնուամենայնիվ, 2000-ականների սկզբին ՋԳ արտանետումները շարունակել են աճել՝ արտանետողներին պատժելու կամ կլիմայական պայմանների համար բարենպաստ վարքագիծը հատուցելու համաձայնության քիչ նշաններով։ Պարզ դարձավ, որ գլոբալ համաձայնության հասնելը գլոբալ տաքացումը սահմանափակելու համար արդյունավետ գործողությունների համար շատ ավելի դժվար կլինի<ref group="note">Ի լրումն սովորական կոլեկտիվ գործողությունների խնդիրների, այլ դժվարություններ ներառում են. 1.) Այն փաստը, որ հանածո վառելիքի օգտագործումը տարածված է տնտեսության մեջ՝ ի տարբերություն համեմատաբար քիչ ընկերությունների, որոնք վերահսկում էին CFC պարունակող ապրանքների արտադրությունը, որոնք վնասում էին օզոնը։ շերտ. 2.) Տարբեր ազգերի անհամատեղելի տեսակետները բարձր զարգացած երկրների պատասխանատվության մակարդակի վերաբերյալ՝ աջակցելով ավելի քիչ զարգացած հսկողություններին վերահսկելու իրենց արտանետումները՝ առանց խոչընդոտելու իրենց տնտեսական աճը։ 3.) Դժվարություն՝ մարդկանց ստիպելու զգալի գործողություններ ձեռնարկել՝ ապագայում հեռու գտնվող վտանգը սահմանափակելու համար։ 4.) Հակամարտությունների միջև առկա երկընտրանքը՝ պայմանավորվածություններ ձեռք բերելու համար, որոնք կարող են ընդունելի լինել բոլորի կողմից, ընդդեմ համաձայնության՝ մարդկային գործունեության վրա զգալի գործնական ազդեցություն ունենալու ցանկալիության։ Տես, օրինակ. Dryzek (2011) Chpt. 3, և Dessler (2020) Chpt. 1, 4 և 5.</ref><ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" /><ref name="Kamarck2019">{{Cite web |author=Elaine Kamarck |date=2019 թ․ սեպտեմբեր |title=The challenging politics of climate change |url=https://www.brookings.edu/research/the-challenging-politics-of-climate-change/ |access-date=2021 թ․ ապրիլի 7 |work=[[Brookings Institution]]}}</ref>։ Որոշ քաղաքական գործիչներ, ինչպիսիք են [[Առնոլդ Շվարցենեգեր]]ը՝ «վերջացնել աղտոտումը» կարգախոսով, ասում ՝ էր, որ ակտիվիստները պետք է օպտիմալացում առաջացնեն՝ կենտրոնանալով կլիմայական գործողությունների առողջապահական օգուտների վրա<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հուլիսի 1 |title=Schwarzenegger: climate activists should focus on pollution |url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/schwarzenegger-climate-activists-should-focus-on-pollution-arnold-schwarzenegger-pollution-vienna-greta-thunberg-donald-trump-b1876308.html |access-date=2022 թ․ մայիսի 4 |website=[[The Independent]] |language=en}}</ref>։ === Բազմակողմանիություն === [[Պատկեր:CO2_emission_pie_chart.svg|մինի|Ածխածնի երկօքսիդի գլոբալ արտանետումները ըստ իրավասության (2015 թվականի դրությամբ)]] Կլիմայի փոփոխությունը դարձավ գլոբալ քաղաքական օրակարգի հիմնական քննարկման առարկան 1990-ականների սկզբին, երբ [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|ՄԱԿ-ի]] Կլիմայի փոփոխության համաժողովները պետք է անցկացվեր ամեն տարի։ Այս ամենամյա միջոցառումները կոչվում են նաև Կողմերի համաժողովներ (COPs): Հիմնական ուղենշային COP-ներն էին 1997 թվականի [[Կիոտոյի արձանագրություն]]ը, 2009 թվականի Կոպենհագենի գագաթնաժողովը և 2015 թվականի [[Փարիզի համաժողովը]]։ Կիոտոն սկզբում համարվում էր խոստումնալից, սակայն 2000-ականների սկզբին նրա արդյունքները հիասթափեցնող էին։ Կոպենհագենը տեսավ Կիոտոյից այն կողմ անցնելու լուրջ փորձ՝ պարտավորությունների շատ ավելի ուժեղ փաթեթով, սակայն հիմնականում ձախողվեց։ Փարիզը լայնորեն հաջողված էր համարվում, սակայն, թե որքանով այն արդյունավետ կլինի երկարաժամկետ գլոբալ տաքացումը նվազեցնելու համար, դեռ պետք է երևալ<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" />։ [[Պատկեր:Jairam_Ramesh_meeting_with_the_Environment_Ministers_from_BASIC_countries_(Brazil,_South_Africa,_India_and_China)_to_discuss_the_post_Copenhagen_scenario_on_Climate_Change,_in_New_Delhi_on_January_24,_2010.jpg|մինի|BASIC երկրների շրջակա միջավայրի նախարարները կհանդիպեն՝ քննարկելու կլիմայի քաղաքականությունը COP15-ից հետո:]] Միջազգային մակարդակում արտանետումների նվազեցման երեք խոշոր մոտեցում կա, որոնց շուրջ երկրները կարող են բանակցել։ Առաջինը արտանետումների կրճատման թիրախների ընդունումն է։ Երկրորդ՝ ածխածնի գնի սահմանումը։ Եվ ի վերջո, արտանետումների կրճատմանը խրախուսելու գործընթացներ՝ հիմնականում կամավոր փաթեթի ստեղծում, որը ներառում է տեղեկատվության փոխանակում և առաջընթացի վերանայում։ Այս մոտեցումները հիմնականում փոխլրացնող են, թեև տարբեր կոնֆերանսների ժամանակ հիմնականում շեշտը դրվել է մեկ մոտեցման վրա։ Մոտավորապես մինչև 2010 թվականը միջազգային բանակցությունները հիմնականում կենտրոնացած էին արտանետումների թիրախների վրա։ [[Մոնրեալի պայմանագիր|Մոնրեալի պայմանագրի]] հաջողությունը [[օզոնային շերտ]]ը վնասող արտանետումների նվազեցման գործում ցույց տվեց, որ թիրախները կարող են արդյունավետ լինել։ Այնուամենայնիվ, ջերմոցային գազերի կրճատման դեպքում թիրախները ընդհանուր առմամբ չեն հանգեցրել արտանետումների էական կրճատումների։ Հավակնոտ թիրախները սովորաբար չեն իրականացվել։ Խիստ պատիժներ սահմանելու փորձերը, որոնք կխրախուսեն ավելի վճռական ջանքեր՝ դժվարին թիրախներին հասնելու համար, միշտ արգելափակվել են առնվազն մեկ կամ երկու երկրների կողմից.<ref>{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chp1, Chpt4, section 4.2.5}}</ref> 21-րդ դարում տարածված համաձայնություն կա, որ ածխածնի գինը արտանետումները նվազեցնելու ամենաարդյունավետ միջոցն է, գոնե տեսականորեն<ref>{{Harvnb|Mann|2021|loc=Chpt 5, p111}}</ref>։ Սակայն, երկրները դժկամությամբ են ընդունել ածխածնի բարձր գինը, կամ շատ դեպքերում ընդհանրապես որևէ գին։ Այս դժկամության հիմնական պատճառներից մեկը ածխածնի արտահոսքի խնդիրն է. այն երևույթները, երբ ջերմոցային գազերի արտանետումներ առաջացնող գործունեությունը դուրս է բերվում ածխածնի գնի բարձրացման պարտադրող իրավասությունից՝ այդպիսով զրկելով իրավազորությանը աշխատատեղերից և եկամուտներից և ոչ մի օգուտ, քանի որ արտանետումները։ կհրապարակվի այլ տեղ։ Այնուամենայնիվ, աշխարհի արտանետումների տոկոսը, որոնք ծածկված են ածխածնի գնով, 2005թ.-ի 5%-ից աճել է մինչև 15%-ը մինչև 2019թ. և պետք է հասնի ավելի քան 40%-ի, երբ Չինաստանում ածխածնի գինն ամբողջությամբ ուժի մեջ մտնի։ Ածխածնի գների գոյություն ունեցող ռեժիմները հիմնականում կիրառվել են անկախ Եվրամիության, ինքնավար գործող ազգերի և ենթազգային իրավասությունների կողմից<ref>{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chpt4, p141}}</ref>։ Հիմնականում կամավոր խոստումների և վերանայման համակարգը, որտեղ պետությունները կազմում են արտանետումների կրճատման իրենց սեփական ծրագրերը, ներդրվել է 1991 թվականին, բայց լքվել է մինչև 1997 թվականի Կիոտոյի պայմանագիրը, որտեղ կենտրոնացած է եղել «վերևից ներքև» արտանետումների թիրախների համաձայնության ապահովման վրա։ Մոտեցումը վերածնվեց Կոպենհագենում և հետագա կարևորություն ձեռք բերեց 2015 թվականի Փարիզի համաձայնագրով, թեև խոստումները սկսեցին կոչվել ազգային որոշված ներդրումներ (NDCs): Դրանք պետք է վերաներկայացվեն ընդլայնված ձևով յուրաքանչյուր 5 տարին մեկ։ Թե որքանով է արդյունավետ այս մոտեցումը, մնում է տեսնել<ref>{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chpt4, p148-149}}</ref>։ Որոշ երկրներ ներկայացրել են բարձրացված NDC-ներ 2021 թվականին՝ [[Գլազգոյի համաժողով]]ի ժամանակ։ Ածխածնի առևտրի հաշվառման կանոնները համաձայնեցվել են 2021 թվականի Գլազգոյի COP հանդիպման ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ նոյեմբերի 15 |title=COP26: Article 6 rulebook updated, but remains work in progress |url=https://cleanenergynews.ihsmarkit.com/research-analysis/cop26-article-6-rulebook-update-but-remains-work-in-progress.html |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |website=IHS Markit}}</ref>։ === Տարածաշրջանային, ազգային և ենթազգային իրավասություններ === ՋԳ արտանետումները նվազեցնելու քաղաքականությունը սահմանվում է կա՛մ ազգային, կա՛մ ենթազգային իրավասությունների կողմից, կամ [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական միության]] դեպքում՝ տարածաշրջանային մակարդակով։ Արտանետումների նվազեցման քաղաքականությունների մեծ մասը, որոնք իրականացվել են, դուրս են եղել միջազգային համաձայնագրերով պահանջվողներից։ Օրինակները ներառում են ածխածնի գնի ներմուծումը ԱՄՆ որոշ առանձին նահանգների կողմից, կամ [[Կոստա Ռիկա]]յի կողմից 2010-ականներին վերականգնվող էներգիայի կողմից էլեկտրաէներգիայի արտադրության 99%-ը։ [[Պատկեր:Climate_Change_Performance_Index_(2023).svg|մինի|Կլիմայի փոփոխության կատարողականի ինդեքսը դասակարգում է երկրներն ըստ ջերմոցային գազերի արտանետումների (40% միավոր), վերականգնվող էներգիայի (20%), էներգիայի օգտագործման (20%) և կլիմայի քաղաքականության (20%)։ {| cellpadding="0" cellspacing="0" border="0" style="width:100%; background:none;" | valign="top" |{{legend|#31a354|Բարձր}} | valign="top" |{{legend|#fee391|Միջին}} | valign="top" |{{legend|#fe9929|Ցածր}} | valign="top" |{{legend|#d7301f|Շատ ցածր}} |} ]] Արտանետումները նվազեցնելու կամ մաքուր տեխնոլոգիաների կիրառման փաստացի որոշումները հիմնականում կայացվում են ոչ թե կառավարությունների կողմից, այլ անհատների, ձեռնարկությունների և այլ կազմակերպությունների կողմից։ Այնուամենայնիվ, ազգային և տեղական կառավարություններն են, որոնք քաղաքականություն են սահմանում կլիմայի բարենպաստ գործունեությունը խրախուսելու համար։ Ընդհանուր առմամբ, այս քաղաքականությունները կարելի է բաժանել չորս տեսակի. երկրորդ կարգադրական կանոնակարգերը, օրինակ՝ պահանջելով, որ էլեկտրաէներգիայի արտադրության որոշակի տոկոսը պետք է լինի վերականգնվող աղբյուրներից. երրորդ, ուղղակի պետական ծախսերը կլիմայական պայմանների համար բարենպաստ գործունեության կամ հետազոտությունների վրա. և չորրորդը, մոտեցումներ, որոնք հիմնված են տեղեկատվության փոխանակման, կրթության և կլիմայի բարենպաստ կամավոր վարքագծի խրախուսման վրա<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" />։ Տեղական քաղաքականությունը երբեմն զուգորդվում է [[Օդի աղտոտվածություն|օդի աղտոտվածության]] հետ, օրինակ՝ քաղաքներում ցածր արտանետումների գոտիներ ստեղծելու քաղաքականությունը կարող է նպատակ ունենալ նաև նվազեցնել ավտոմոբիլային տրանսպորտից ածխածնի արտանետումները<ref>{{Cite web |last=Roberts |first=Gareth |title=ULEZ expansion and higher charges considered to cut congestion |url=https://www.fleetnews.co.uk/news/environment/2022/01/18/ulez-expansion-and-higher-charges-considered-to-cut-congestion |website=www.fleetnews.co.uk}}</ref>։ === Ոչ պետական գործիչներ === Անհատները, բիզնեսները և [[հասարակական կազմակերպություններ]]ը կարող են ազդել կլիմայի փոփոխության քաղաքականության վրա ինչպես ուղղակիորեն, այնպես էլ անուղղակիորեն։ Մեխանիզմները ներառում են անհատական հռետորաբանություն, համախմբված կարծիքի արտահայտումը հարցումների միջոցով և զանգվածային բողոքի ցույցեր։ Պատմականորեն, այս բողոքի ցույցերի մի զգալի մասը եղել է կլիմայական բարենպաստ քաղաքականության դեմ։ 2000 թվականի [[Մեծ Բրիտանիայի վառելիքի բողոքի ցույցեր]]ից հետո ամբողջ աշխարհում տասնյակ բողոքներ են տեղի ունեցել վառելիքի հարկերի կամ [[Վառելիքի սուբսիդավորում|վառելիքի սուբսիդավորման]] դադարեցման դեմ։ 2019 թվականից և դպրոցական գործադուլի և Անհետացման ապստամբության գալուստից ի վեր, կլիմայի կողմնակից բողոքի ցույցերն ավելի ակնառու են դարձել։ Կլիմայի փոփոխության քաղաքականության վրա ազդելու ապաքաղաքական դերակատարների անուղղակի գործուղությունները ներառում են ֆինանսավորումը կամ կանաչ տեխնոլոգիաների վրա աշխատելը և հանածո վառելիքի օտարման շարժումը<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" />։ ==== Հատուկ շահեր և լոբբիստական գործունեություն ոչ երկրի դերակատարների կողմից ==== [[Պատկեր:BoiseDSAClimateChangeMarchers.jpg|աջից|մինի|Գլոբալ տաքացումը գրավել է ձախակողմյան խմբերի ուշադրությունը, ինչպես այստեղ՝ Ամերիկայի դեմոկրատ սոցիալիստների դեպքում։]] Կան բազմաթիվ հատուկ շահագրգիռ խմբեր, կազմակերպություններ և կորպորացիաներ, որոնք ունեն պետական և մասնավոր դիրքորոշում գլոբալ տաքացման բազմակողմանի թեմայի վերաբերյալ։ Ստորև ներկայացված է հատուկ շահագրգիռ կողմերի տեսակների մասնակի ցանկը, որոնք հետաքրքրություն են ցուցաբերել գլոբալ տաքացման քաղաքականության նկատմամբ. * '''Հանածո վառելիքի ընկերություններ.''' Ավանդական հանածո վառելիքի կորպորացիաները կարող են կորցնել գլոբալ տաքացման ավելի խիստ կանոնակարգերից, թեև կան բացառություններ։ Այն փաստը, որ հանածո վառելիքի ընկերությունները զբաղվում են էներգիայի առևտրով, կարող է նշանակել, որ նրանց մասնակցությունը առևտրային սխեմաներին և նման այլ մեխանիզմներին կարող է տալ նրանց եզակի առավելություն, ուստի պարզ չէ, թե արդյոք հանածո վառելիքի բոլոր ընկերությունները միշտ դեմ են լինելու գլոբալ տաքացման ավելի խիստ քաղաքականությանը.<ref>{{Cite web |last=Coren |first=Michael J. |date=2019 թ․ փետրվարի 5 |title=Oil companies and utilities are buying up all the electric car charging startups |url=https://qz.com/1542499/oil-companies-and-utilities-are-buying-up-all-the-electric-car-charging-startups/ |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 24 |website=Quartz |language=en}}</ref>։ Որպես օրինակ, [[Էնրոն|Enron-ը]]՝ ավանդական գազատար ընկերություն, որն ունի մեծ առևտրային գրասեղան, մեծ լոբբինգ արեց Միացյալ Նահանգների կառավարությանը՝ կանոնակարգելու համար. նրանք կարծում էին, որ իրենք կգերիշխեն էներգետիկ արդյունաբերությունը, եթե կարողանան լինել էներգիայի առևտրի կենտրոնում<ref>{{Cite web |title=Enron Sought Global Warming Regulation, Not Free Markets |url=http://cei.org/op-eds-and-articles/enron-sought-global-warming-regulation-not-free-markets |archive-url=https://web.archive.org/web/20120921200526/http://cei.org/op-eds-and-articles/enron-sought-global-warming-regulation-not-free-markets |archive-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 21 |access-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 4 |publisher=Competitive Enterprise Institute}}</ref><ref name="Michaels">David Michaels (2008) ''[[Doubt is Their Product]]: How Industry's Assault on Science Threatens Your Health''.</ref><ref name="Hoggan">{{Cite book |last1=Hoggan |first1=James |url=https://books.google.com/books?id=tQYjQzOkYK0C&q=Climate+Cover-Up:+The+Crusade+to+Deny+Global+Warming |title=Climate Cover-Up: The Crusade to Deny Global Warming |last2=Littlemore |first2=Richard |publisher=Greystone Books |year=2009 |isbn=978-1-55365-485-8 |location=Vancouver |access-date=2010 թ․ մարտի 19}} See, e.g., p31 ''ff'', describing industry-based advocacy strategies in the context of climate change denial, and p73 ''ff'', describing involvement of free-market think tanks in climate-change denial.</ref>։ * '''Ֆերմերները և ագրոբիզնեսը''' կարևոր լոբբի են, բայց տարբեր են իրենց տեսակետներով գյուղատնտեսության վրա կլիմայի փոփոխության ազդեցության<ref>{{Cite magazine |title=How Climate Change in Iowa is Changing U.S. Politics |url=https://time.com/5669023/iowa-farmers-climate-policy/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 29 |magazine=Time}}</ref> և գյուղատնտեսությունից ջերմոցային գազերի արտանետումների<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ նոյեմբերի 8 |title=Political will is the most important driver of climate-neutral agriculture |url=https://www.dandc.eu/en/article/political-will-most-important-driver-climate-neutral-agriculture |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=D+C |language=en}}</ref> և, օրինակ, [[Եվրոպական միություն|ԵՄ]] Ընդհանուր գյուղատնտեսական քաղաքականության դերի վերաբերյալ:.<ref>{{Cite web |title=The CAP and climate change |url=https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/sustainability/environmental-sustainability/climate-change_en |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=European Commission - European Commission |language=en}}</ref> * '''Ֆինանսական հաստատություններ''':Ֆինանսական հաստատությունները հիմնականում աջակցում են գլոբալ տաքացման դեմ ուղղված քաղաքականությանը, մասնավորապես ածխածնի առևտրի սխեմաների իրականացմանը և շուկայական մեխանիզմների ստեղծմանը, որոնք գինն ասոցացնում են ածխածնի հետ։ Այս նոր շուկաները պահանջում են առևտրային ենթակառուցվածքներ, որոնք բանկային հաստատությունները կարող են տրամադրել։ Ֆինանսական հաստատությունները նույնպես լավ դիրք ունեն ներդրումներ կատարելու, առևտուր անելու և տարբեր ֆինանսական գործիքներ մշակելու համար, որոնցից նրանք կարող են շահույթ ստանալ ածխածնի գների վերաբերյալ սպեկուլյատիվ դիրքերի և միջնորդական և այլ ֆինանսական գործառույթների օգտագործման միջոցով, ինչպիսիք են ապահովագրությունը և ածանցյալ գործիքները<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ հուլիսի 20 |title=Banking on carbon trading: Can banks stop climate change? |url=http://www.cnn.com/2008/WORLD/asiapcf/07/18/eco.carbontrading/index.html |access-date=2013 թ․ փետրվարի 22 |publisher=CNN}}</ref>։ * '''Բնապահպանական խմբեր'''։ Բնապահպանական ջատագով խմբերը հիմնականում կողմնակից են արտանետումների խիստ սահմանափակումներին։ Բնապահպանական խմբերը, որպես ակտիվիստներ, զբաղվում են իրազեկվածության բարձրացմամբ<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ դեկտեմբերի 27 |title=The climate lobby from soup to nuts |url=http://www.publicintegrity.org/2009/12/27/5479/climate-lobby-soup-nuts |access-date=2013 թ․ փետրվարի 23 |publisher=Center for Public Integrity}}</ref>։ * '''Վերականգնվող էներգիայի և էներգաարդյունավետության ընկերություններ'''։ Քամու, արևի և [[էներգաարդյունավետության ոլորտ]]ի ընկերությունները հիմնականում աջակցում են գլոբալ տաքացման ավելի խիստ քաղաքականությանը։ Նրանք ակնկալում են, որ էներգիայի շուկայում իրենց մասնաբաժինը կընդլայնվի, քանի որ հանածո վառելիքները թանկանում են առևտրային սխեմաների կամ հարկերի միջոցով<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ հունվարի 18 |title=Under Obama, Spain's Solar, Wind Energy Companies Invest Big In US |url=http://www.huffingtonpost.com/2013/01/18/obama-spain-energy_n_2496471.html |access-date=2013 թ․ փետրվարի 22 |publisher=Huffington Post}}</ref>։ * '''Միջուկային էներգիայի ընկերություններ'''։ աջակցել և օգուտ ունեցել ածխածնի գնագոյացումից կամ ցածր ածխածնային էներգիայի արտադրության սուբսիդավորումից, քանի որ միջուկային էներգիան արտադրում է ջերմոցային գազերի նվազագույն արտանետումներ<ref>{{Cite web |title=The inclusive route to low-carbon electricity: Energy & Environment - World Nuclear News |url=https://www.world-nuclear-news.org/Articles/The-inclusive-route-to-low-carbon-electricity |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=www.world-nuclear-news.org}}</ref>։ * '''Էլեկտրաէներգիայի բաշխիչ ընկերություններ'''։ կարող են կորցնել արևային մարտկոցներից, բայց օգուտ քաղել էլեկտրական մեքենաների<ref>{{Cite web |last=Nhede |first=Nicholas |date=2019 թ․ ապրիլի 10 |title=DSOs as key actors in e-mobility |url=https://www.smart-energy.com/industry-sectors/electric-vehicles/dsos-as-key-actors-in-e-mobility/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806094018/https://www.smart-energy.com/industry-sectors/electric-vehicles/dsos-as-key-actors-in-e-mobility/ |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 6 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 24 |website=Smart Energy International |language=en-GB}}</ref>։ * '''Ավանդական մանրածախ վաճառողներ և շուկայավարներ'''։ ավանդական մանրածախ առևտրով զբաղվողները, շուկայավարները և ընդհանուր կորպորացիաները արձագանքում են՝ ընդունելով իրենց հաճախորդների հետ ռեզոնանսային քաղաքականություն։ Եթե «կանաչ լինելը» ապահովում է հաճախորդների գրավչությունը, ապա նրանք կարող են համեստ ծրագրեր ձեռնարկել՝ իրենց հաճախորդներին գոհացնելու և ավելի լավ հարմարվելու համար։ Այնուամենայնիվ, քանի որ ընդհանուր կորպորացիան շահույթ չի ստանում իրենց կոնկրետ դիրքից, քիչ հավանական է, որ նրանք ուժեղ լոբբինգ անեն գլոբալ տաքացման քաղաքականության ավելի խիստ դիրքորոշման համար կամ դեմ<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ հուլիսի 29 |title=25 Big Companies That Are Going Green |url=http://www.businesspundit.com/25-big-companies-that-are-going-green/ |access-date=2013 թ․ փետրվարի 22 |publisher=Business Pundit}}</ref>։ * '''Բժիշկները'''։ հաճախ ասում են, որ կլիմայի փոփոխությունը և օդի աղտոտվածությունը կարելի է միասին լուծել և այդպիսով փրկել միլիոնավոր կյանքեր<ref name="Shindell_et_al_2018">{{Cite journal |author=Shindell D, Faluvegi G, Seltzer K, Shindell C |year=2018 |title=Quantified, Localized Health Benefits of Accelerated Carbon Dioxide Emissions Reductions. |journal=Nat Clim Change |volume=8 |issue=4 |pages=291–295 |bibcode=2018NatCC...8..291S |doi=10.1038/s41558-018-0108-y |pmc=5880221 |pmid=29623109}}</ref>։ * '''Տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաների ընկերությունները'''։ ասում են, որ իրենց արտադրանքն օգնում է մյուսներին պայքարել կլիմայի փոփոխության դեմ, հակված են օգուտ քաղել ճանապարհորդությունների կրճատումից, և շատերը գնում են կանաչ էլեկտրաէներգիա<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ մարտի 12 |title=How ICTs can tackle the climate crisis |url=https://www.telecomreview.com/index.php/articles/reports-and-coverage/3733-how-icts-can-tackle-the-climate-crisis |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=www.telecomreview.com}}</ref>։ Տարբեր շահագրգիռ կողմեր երբեմն միավորվում են միմյանց հետ՝ ամրապնդելու իրենց ուղերձը, օրինակ՝ էլեկտրաէներգիայի ընկերությունները ֆինանսավորում են էլեկտրական դպրոցական ավտոբուսների գնումը՝ օգուտ բերելու բժիշկներին՝ նվազեցնելով առողջապահական ծառայության բեռը, միևնույն ժամանակ վաճառելով ավելի շատ էլեկտրաէներգիա։ Երբեմն արդյունաբերությունները ֆինանսավորում են մասնագիտացված ոչ առևտրային կազմակերպություններ՝ բարձրացնելու իրազեկությունը և լոբբինգ իրականացնելու իրենց պատվերով<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ մայիսի 20 |title=Climate change lobbying dominated by 10 firms |url=http://www.politico.com/news/stories/0509/22723.html |access-date=2013 թ․ փետրվարի 23 |publisher=Politico}}</ref><ref>{{Cite web |title=Greenpeace informal alliance with Wind and Solar |url=http://activistcash.com/organizations/131-greenpeace/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140103144545/http://www.activistcash.com/organizations/131-greenpeace/ |archive-date=2014 թ․ հունվարի 3 |access-date=2013 թ․ փետրվարի 23}}</ref>։ == Կոլեկտիվ գործողություն == Ներկայիս կլիմայական քաղաքականության վրա ազդում են մի շարք սոցիալական և քաղաքական շարժումներ, որոնք կենտրոնացած են կլիմայական գործողությունների համար քաղաքական կամքի ձևավորման տարբեր մասերի վրա։ Սա ներառում է [[կլիմայական արդարության շարժում]]ը, երիտասարդական կլիմայական շարժումը և հանածո վառելիքի արդյունաբերությունից հրաժարվելու շարժումները։ == Ընթացիկ հեռանկար == [[Պատկեր:Greta_Thunberg_01.jpg|մինի|[[Գրետա Թունբերգ]]ի «Ուրբաթներ հանուն ապագայի» շարժումը, որը սկսվել է 2018 թվականի օգոստոսին, ազդեցիկ է եղել գլոբալ տաքացման սպառնալիքի մասին հանրային իրազեկվածության բարձրացման գործում:]] Գլոբալ տաքացումը սահմանափակող քաղաքականության շուրջ համաձայնության գալու պատմական քաղաքական փորձերը հիմնականում չեն կարողացել մեղմել կլիմայի փոփոխությունը<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ ապրիլի 21 |title=Failures of Kyoto will Repeat with the Paris Climate Agreement |url=https://www.epw.senate.gov/public/index.cfm/2016/4/failures-of-kyoto-will-repeat-with-the-paris-climate-agreement |access-date=2024 թ․ հունվարի 8 |website=U.S. Senate Committee on Environment and Public Works |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Pierre |first=Jeffrey |last2=Neuman |first2=Scott |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 27 |title=How decades of disinformation about fossil fuels halted U.S. climate policy |url=https://www.npr.org/2021/10/27/1047583610/once-again-the-u-s-has-failed-to-take-sweeping-climate-action-heres-why |access-date=2024 թ․ հունվարի 8 |website=NPR}}</ref>։ Մեկնաբանները լավատեսություն են հայտնել, որ 2020-ականները կարող են լինել ավելի հաջող՝ պայմանավորված տարբեր վերջին զարգացումներով և հնարավորություններով, որոնք առկա չեն եղել ավելի վաղ ժամանակաշրջաններում։ Այլ մեկնաբաններ նախազգուշացումներ են հայտնել, որ այժմ շատ քիչ ժամանակ կա գործելու՝ 1,5&nbsp;°C-ից ցածր տաքացումը պահպանելու կամ նույնիսկ գլոբալ տաքացումը 2&nbsp;°C-ից ցածր պահելու հնարավորություն ունենալու համար<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" /><ref name="Mann 2021 loc= Chpt 9">{{Harvnb|Mann|2021|loc=Chpt 9.}}</ref><ref name="Figueres 2020 loc= Chpt 1, Chpt 5">{{Harvnb|Figueres|2020|loc=Chpt 1, Chpt 5}}</ref><ref>{{Cite web |author=Simon Lewis |date=2021 թ․ մարտի 3 |title=The climate crisis can't be solved by carbon accounting tricks |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/mar/03/climate-crisis-carbon-accounting-tricks-big-finance |access-date=2021 թ․ ապրիլի 6 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ === Հնարավորություններ === 2010-ականների վերջին տարբեր զարգացումներ, որոնք նպաստում էին կլիմայի բարենպաստ քաղաքականությանը, մեկնաբաններին լավատեսություն հայտնեցին, որ 2020-ականները կարող են լավ առաջընթաց տեսնել գլոբալ տաքացման սպառնալիքի դեմ պայքարում<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" /><ref name="Mann 2021 loc= Chpt 9" /><ref name="Figueres 2020 loc= Chpt 1, Chpt 5" />։ ==== Հասարակական կարծիքի բեկումնային կետ ==== 2019 թվականը նկարագրվել է որպես «տարի, որն աշխարհն արթնացավ կլիմայի փոփոխության պատճառով», որը պայմանավորված է այնպիսի գործոններով, ինչպիսիք են գլոբալ տաքացման սպառնալիքի աճող ճանաչումը, որը բխում է վերջին ծայրահեղ եղանակային իրադարձություններից, [[Գրետայի էֆեկտ]]ից և [[IPPC 1.5 °C]] զեկույցից<ref>{{Cite news |last=Vaughan |first=Adam |date=2019 թ․ դեկտեմբերի 18 |title=The Year the World Woke up to Climate Change |url=https://www.newscientist.com/article/mg24432613-000-the-world-started-to-wake-up-to-climate-change-in-2019-now-what/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222172751/https://www.newscientist.com/article/mg24432613-000-the-world-started-to-wake-up-to-climate-change-in-2019-now-what/ |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 22 |access-date=2020 թ․ հունվարի 3 |work=New Scientist |pages=20–21 |volume=244 |number=3261/62}}</ref><ref>{{Harvnb|Mann|2021|loc=Chpt 9, p230-238}}</ref>։ 2019 թվականին [[Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպություն|ՕՊԵԿ-ի]] գլխավոր քարտուղարը դպրոցական գործադուլի շարժումը ճանաչեց որպես հանածո վառելիքի արդյունաբերության առջև ծառացած ամենամեծ սպառնալիքը<ref>{{Cite web |last=McGinn |first=Miyo |date=2019 թ․ հուլիսի 5 |title=OPEC head: Climate activists are the ‘greatest threat’ to oil industry |url=https://grist.org/article/opec-head-climate-activists-are-the-greatest-threat-to-oil-industry/ |access-date=2024 թ․ հունվարի 8 |website=Grist |language=en-us}}</ref>։ Ըստ Քրիստիանա Ֆիգերեսի, երբ բնակչության մոտ 3.5%-ը սկսում է մասնակցել ոչ բռնի բողոքի ակցիաներին, նրանք միշտ հաջողությամբ են հրահրում քաղաքական փոփոխությունները, ընդ որում Գրետա Թունբերգի «Ուրբաթները հանուն ապագայի» շարժման հաջողությունը հուշում է, որ այս շեմին հասնելը կարող է հնարավոր լինել<ref>{{Harvnb|Figueres|2020|loc=Chpt 8, p158, p253}}</ref>։ [[One Earth|One Earth-ում]] հրապարակված 2023 թվականի վերանայման ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ սոցիոլոգիական հարցումները ցույց են տալիս, որ մարդկանց մեծամասնությունը կլիմայի փոփոխությունն ընկալում է որպես հիմա և մոտակայքում<ref name="OneEarth_20230421">{{Cite journal |last1=van Valkengoed |first1=Anne M. |last2=Steg |first2=Linda |last3=Perlaviciute |first3=Goda |date=2023 թ․ ապրիլի 21 |title=The psychological distance of climate change is overestimated |url=https://www.cell.com/one-earth/fulltext/S2590-3322(23)00140-9 |journal=One Earth |volume=6 |issue=4 |pages=362–391 |bibcode=2023OEart...6..362V |doi=10.1016/j.oneear.2023.03.006 |s2cid=258281951}}</ref>։ Հետազոտությունը եզրակացրեց, որ կլիմայի փոփոխությունն ավելի հեռավոր տեսնելը պարտադիր չէ, որ կհանգեցնի կլիմայի նվազ գործողությունների, և հոգեբանական հեռավորության նվազեցումը հուսալիորեն չի մեծացնում կլիմայի գործողությունները<ref name="OneEarth_20230421" />։ ==== Կլիմայի փոփոխության ժխտման ազդեցության նվազեցում ==== Մինչև 2019 թվականը կլիմայի փոփոխության բացահայտ ժխտումը դարձել էր շատ ավելի քիչ ազդեցիկ ուժ, քան նախորդ տարիներին։ Դրա պատճառները ներառում են էքստրեմալ եղանակային իրադարձությունների հաճախականությունը, կլիմայագետների ավելի արդյունավետ հաղորդակցությունը և Գրետայի էֆեկտը։ Որպես օրինակ՝ 2019 թվականին Կատո ինստիտուտը փակեց իր կլիմայական խանութը<ref>{{Harvnb|Mann|2021|loc=Chpt 9, p226-230}}</ref><ref>{{Cite web |last=Waldman |first=Scott |date=2020 թ․ մայիսի 29 |title=Cato closes its climate shop; Pat Michaels is out |url=https://www.eenews.net/stories/1060419123 |access-date=2020 թ․ հուլիսի 28 |website=[[Environment & Energy Publishing|E&E News]] |language=en}}</ref><ref name="Clark2021">{{Cite web |author=Pilta Clark |date=2021 թ․ փետրվարի 23 |title=The new politics of climate change |url=https://www.ft.com/content/b6bdc4b1-d41f-49f0-a3df-61614cc1a2b7 |url-access=subscription |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20210423125703/https://www.ft.com/content/b6bdc4b1-d41f-49f0-a3df-61614cc1a2b7 |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 23 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 6 |work=[[Financial Times]]}}</ref><ref name="Unherd2021">{{Cite web |author=Peter Franklin |date=2020 թ․ փետրվար |title=Bigger than Brexit: the new politics of climate change |url=https://unherd.com/2020/02/bigger-than-brexit-the-new-politics-of-climate-change/ |access-date=2021 թ․ ապրիլի 10 |work=[[unHerd]]}}</ref><ref>{{Cite web |author=Michael J. I. Brown |date=2019 թ․ հունիս |title=Why old-school climate denial has had its day |url=https://theconversation.com/why-old-school-climate-denial-has-had-its-day-117752 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 10 |work=[[The Conversation (website)|The Conversation]]}}</ref>։ ==== Վերականգնվող էներգիայի աճը ==== Վերականգնվող էներգիան բնականորեն համալրվող էներգիայի անսպառ աղբյուր է։ Վերականգնվող էներգիայի հիմնական աղբյուրներն են քամին, հիդրոէներգիան, արևը, երկրաջերմային և կենսազանգվածը։ 2020 թվականին վերականգնվող էներգիան արտադրել է համաշխարհային էլեկտրաէներգիայի 29%-ը<ref>{{Cite web |title=Renewables – Global Energy Review 2021 – Analysis |url=https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/renewables |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 17 |website=IEA |language=en-GB}}</ref>։ 196 մասնակիցների կողմից ընդունված Փարիզի համաձայնագրից հետո այդ կողմերի 194-ը 2021 թվականի նոյեմբերի դրությամբ ներկայացրել են իրենց ազգային որոշված ներդրումները (ԱԴԿ), այսինքն՝ կլիմայի վերաբերյալ խոստումները<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հունվարի 11 |title=NDCs and Renewable Energy Targets in 2021 |url=https://www.irena.org/publications/2022/Jan/NDCs-and-Renewable-Energy-Targets-in-2021 |access-date=2024 թ․ հունվարի 8 |website=www.irena.org |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author-link=United Nations |title=The Paris Agreement |url=https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement |access-date=2024 թ․ հունվարի 8 |website=unfccc.int}}</ref>։ Այս երկրների կողմից բազմաթիվ տարբեր ջանքեր են գործադրվում՝ օգնելու ներառել վերականգնվող էներգիայի ներդրումները, օրինակ՝ 102 երկիր կիրառել է հարկային վարկեր, 101 երկիր ներառում է որոշակի տեսակի պետական ներդրումներ, և 100 երկիր ներկայումս օգտագործում է հարկերի նվազեցում։ Ամենամեծ արտանետողները հակված են արդյունաբերական երկրներին, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ը, Չինաստանը, Մեծ Բրիտանիան և Հնդկաստանը։ Այս երկրները բավարար արդյունաբերական քաղաքականություն չեն իրականացնում (188)՝ համեմատած տեղակայման քաղաքականության (ավելի քան 1000)<ref>{{Cite journal |last=Lewis |first=Joanna I. |date=2021 թ․ նոյեմբեր |title=Green Industrial Policy After Paris: Renewable Energy Policy Measures and Climate Goals |journal=Global Environmental Politics |volume=21 |issue=4 |pages=42–63 |doi=10.1162/glep_a_00636 |issn=1526-3800 |s2cid=240142129}}</ref>։ [[Պատկեր:Women_World_Leaders_at_COP26.jpg|մինի|Կանայք համաշխարհային առաջնորդներ Գլազգոյում COP26-ում]] 2021 թվականի նոյեմբերին Շոտլանդիայի Գլազգոյ քաղաքում տեղի ունեցավ ՄԱԿ-ի Կողմերի 26-րդ համաժողովը (COP26): Գրեթե 200 երկրներ համաձայնել են արագացնել կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարը և պարտավորվել ավելի արդյունավետ կլիմայական խոստումներ տալ։ Որոշ նոր խոստումներ ներառում էին մեթան գազով աղտոտվածության, անտառահատումների և ածխի ֆինանսավորման բարեփոխումներ։ Զարմանալի է, որ ԱՄՆ-ը և Չինաստանը (ածխածնի երկու խոշորագույն արտանետողները) երկուսն էլ համաձայնեցին համատեղ աշխատել ջանքերի վրա, որպեսզի կանխեն գլոբալ տաքացումը գերազանցելու 1,5 աստիճան Ցելսիուսը։ Որոշ գիտնականներ, քաղաքական գործիչներ և ակտիվիստներ ասում են, որ այս գագաթնաժողովում բավարար չի արվել, և մենք դեռ կհասնենք այդ 1,5 աստիճանի շեղման կետին։ [[Climate Action Tracker|Climate Action Tracker-ի]] անկախ զեկույցում ասվում է, որ պարտավորությունները «շուրթերի սպասարկում» են, և «2030 թվականին մենք մոտավորապես երկու անգամ ավելի շատ արտանետելու ենք, քան պահանջվում է 1,5 աստիճանի համար»<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ նոյեմբերի 19 |title=What Just Happened in Glasgow at the U.N. Climate Summit? |url=https://www.audubon.org/news/what-just-happened-glasgow-un-climate-summit |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 17 |website=Audubon |language=en}}</ref>։ 2020 թվականի դրությամբ հանածո վառելիքից էներգիան միջուկային և հատկապես վերականգնվող էներգիայով փոխարինելու իրագործելիությունը զգալիորեն աճել է, քանի որ տասնյակ երկրներ այժմ իրենց էլեկտրաէներգիայի կեսից ավելին արտադրում են վերականգնվող աղբյուրներից<ref>{{Harvnb|Mann|2021|loc=Chpt. 9. p238}}</ref><ref>{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chpt. 4, p131}}</ref>։ === Դժվարություններ === Չնայած տարբեր խոստումնալից պայմաններին, մեկնաբանները հակված են նախազգուշացնելու, որ մի քանի դժվարին մարտահրավերներ կան, որոնք պետք է հաղթահարվեն, եթե կլիմայի փոփոխության քաղաքականությունը հանգեցնի ջերմոցային գազերի արտանետումների էական կրճատմանը<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" /><ref name="Mann 2021 loc= Chpt 9" /><ref name="Figueres 2020 loc= Chpt 1, Chpt 5" />։ Օրինակ, մսի հարկի ավելացումը կարող է քաղաքականապես դժվար լինել<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ օգոստոսի 16 |title=England must reduce meat intake to avoid climate breakdown, says food tsar |url=https://www.theguardian.com/environment/2022/aug/16/england-must-reduce-meat-dairy-intake-says-henry-dimbleby |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 16 |website=The Guardian |language=en}}</ref>։ ==== Հրատապություն ==== Նախաարդյունաբերական դարաշրջանից ի վեր՝՝ 2021 թվականի դրությամբ, CO₂ մակարդակը արդեն աճել էր մոտ 50%-ով և ամեն տարի միլիարդավոր տոննաներով ավելի է թողարկվում։ Գլոբալ տաքացումն արդեն անցել է այն կետը, որտեղ այն սկսում է աղետալի ազդեցություն ունենալ որոշ տեղամասերում։ Այսպիսով, քաղաքականության հիմնական փոփոխությունները պետք է իրականացվեն ինչքան հնարավոր է շուտ, որովհետև պետք է խուսափել շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության աճի ռիսկից<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" /><ref name="Mann 2021 loc= Chpt 9" /><ref name="Figueres 2020 loc= Chpt 1, Chpt 5" />։ ==== Հանածո վառելիքի կենտրոնականությունը ==== Հանածո վառելիքից ստացվող էներգիան մնում է համաշխարհային տնտեսության առանցքային նշանակությունը՝ 2019 թվականի դրությամբ դրա էներգիայի արտադրության մոտ 80%-ը։ Հանածո վառելիքի սուբսիդավորումը սպառողներից հանկարծակի հեռացնելը հաճախ անկարգությունների պատճառ է դառնում:շ.<ref>{{Cite web |title=How Reforming Fossil Fuel Subsidies Can Go Wrong: A lesson from Ecuador |url=https://www.iisd.org/articles/lesson-ecuador-fossil-fuel-subsidies |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |website=International Institute for Sustainable Development |language=en}}</ref>։ Թեև մաքուր էներգիան երբեմն կարող է ավելի էժան լինել<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ ապրիլի 15 |title=China 'can save $1.6 trillion by scrapping coal', report says |url=https://www.bbc.com/news/science-environment-56761344 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 15 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref group="note">Արդյոք դա իրականում ավելի էժան է, կախված է տարբեր գործոններից, ինչպիսիք են համաշխարհային շուկայում հանածո վառելիքի տատանվող գինը, իրավասության օժտվածությունը (արևի լույս, հոսող ջրի քանակ և այլն) և արդյոք վերականգնվող էներգիայի նոր ենթակառուցվածքը փոխարինում է գոյություն ունեցող հանածո վառելիքին։ գործարան՝ դիտարկվող ժամանակացույցով, որը որոշում է, թե արդյոք շինարարության ծախսերը կարող են փոխհատուցվել։</ref>, կարճ ժամանակահատվածում մեծ քանակությամբ վերականգնվող էներգիայի ապահովումը դժվար է<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" /><ref name="Challenge2020" /><ref name="Kamarck2019" />։ [[Միջազգային էներգետիկ գործակալություն|Միջազգային էներգետիկ գործակալության]] 2023 թվականի զեկույցի համաձայն, ածխի արտանետումները աճել են 243 Mt-ով՝ հասնելով պատմական նոր առավելագույնին՝ գրեթե 15,5 Gt: Այս 1,6% աճն ավելի արագ էր, քան վերջին տասնամյակի միջին տարեկան 0,4% աճը<ref>IEA (2023), CO2 Emissions in 2022, IEA, Paris https://www.iea.org/reports/co2-emissions-in-2022, License: CC BY 4.0</ref>։ 2022 թվականին [[Եվրոպական կենտրոնական բանկ]]ը պնդում էր, որ էներգակիրների բարձր գները արագացնում են էներգիայի անցումը հանածո վառելիքից, սակայն կառավարությունները պետք է քայլեր ձեռնարկեն [[էներգետիկ աղքատություն]]ը կանխելու համար՝ չխոչընդոտելով ածխածնային ցածր էներգիայի անցումը<ref>{{Cite journal |last=Schnabel |first=Isabel |date=2022 թ․ հունվարի 8 |title=Looking through higher energy prices? Monetary policy and the green transition |url=https://www.ecb.europa.eu//press/key/date/2022/html/ecb.sp220108~0425a24eb7.en.html |journal=[[European Central Bank]] |language=en}}</ref>։։ ==== Անակտիվություն ==== Թեև կլիմայի փոփոխության բացահայտ ժխտումը 2020-ականներին շատ ավելի քիչ է տարածված նախորդ տասնամյակների համեմատ, շատ փաստարկներ շարունակվում են ընդդեմ ջերմոցային գազերի արտանետումների սահմանափակմանն ուղղված գործողությունների։ Նման փաստարկները ներառում են այն տեսակետը, որ առկա միջոցները ծախսելու ավելի լավ եղանակներ կան (օրինակ՝ հարմարվողականությունը), որ ավելի լավ կլինի սպասել մինչև նոր տեխնոլոգիաների մշակումը, քանի որ դա ավելի էժան կդարձնի մեղմացումը, որ տեխնոլոգիան և նորարարությունը կհանգեցնեն կլիմայի փոփոխության քննարկմանը կամ լուծումը։ որոշակի ասպեկտներ, և որ կլիմայի փոփոխության ապագա բացասական հետևանքները պետք է մեծապես զեղչվեն ներկայիս կարիքների համեմատ<ref>{{Harvnb|Mann|2021|loc=Chpt 1-4}}</ref><ref>{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chpt 5, Section 5.2.2, p196-198}}</ref>։ ==== Հանածո վառելիքի լոբբի և քաղաքական ծախսեր ==== Նավթի և գազի խոշորագույն կորպորացիաները, որոնք ներառում են [[Big Oil|Big Oil-ը]] և նրանց արդյունաբերության լոբբիստական թեևը՝ [[Ամերիկյան նավթային ինստիտուտը]] (API), մեծ գումարներ են ծախսում լոբբիստական և քաղաքական արշավների վրա և աշխատում են հարյուրավոր լոբբիստների՝ խոչընդոտելու և հետաձգելու կառավարության գործողությունները կլիմայի դեմ պայքարելու համար։ փոփոխություն. [[Հանածո վառելիքի լոբբի]]ն զգալի ազդեցություն ունի [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոնում]] և այլ քաղաքական կենտրոններում, ներառյալ [[Եվրոպական միություն|Եվրամիությունը]] և [[Միացյալ Թագավորություն]]ը<ref>Financial Times, 2 August 2021 [https://www.ft.com/content/cd247b42-8119-4681-afb2-2d89e109ba08 "Fossil Fuel Groups Step Up Lobbying of SEC to Dilute Climate Reporting Rules--Oil And Gas Industry Stiffens Resistance to Tougher New Environmental Regime"]</ref><ref>Open Democarcy, 8 July 2020 [https://www.opendemocracy.net/en/oureconomy/how-fossil-fuel-lobby-hijacking-european-green-deal/ "How The Fossil Fuel Lobby Is Hijacking The European Green Deal"]</ref><ref>The Guardian, 24 October 2019 [https://www.theguardian.com/business/2019/oct/24/fossil-fuel-big-five-spent-251m-lobbying-european-union-2010-climate-crisis "Fossil Fuel Big Five 'Spent €251m Lobbying EU' Since 2010; Report Comes Amid Calls for Set Up of Firewall to Protect Politics from Industry Influence"]</ref><ref>The Guardian, 1 October 2020 [https://www.theguardian.com/environment/2020/oct/01/uk-held-private-talks-with-fossil-fuel-firms-about-glasgow-cop26 "UK Held Private Talks with Fossil Fuel Firms about Glasgow Cop26--Documents Show BP, Shell and Equinor Had Several Meetings with Government Officials"]</ref><ref>Open Democracy, 19 April 2019 [https://www.opendemocracy.net/en/opendemocracyuk/three-ways-fossil-fuel-industry-influences-uk-political-system-and-three-things-y/ "Three Ways The Fossil Fuel Industry Influences The UK Political System"]</ref>։ Հանածո վառելիքի արդյունաբերության շահերը շատ անգամ ավելի շատ են ծախսում իշխանության դահլիճներում իրենց օրակարգն առաջ տանելու համար, քան սովորական քաղաքացիներն ու բնապահպան ակտիվիստները, որոնցից առաջինը 2 միլիարդ դոլար է ծախսել 2000-2016 թվականներին [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներում]] կլիմայի փոփոխության լոբբինգի վրա<ref>Yale Environment 360, 19 July 2019 [https://e360.yale.edu/digest/fossil-fuel-interests-have-outspent-environmental-advocates-101-on-climate-lobbying "Fossil Fuel Interests Have Outspent Environmental Advocates 10:1 on Climate Lobbying"]; Known spending (excluding "[[dark money]]" spending) by the oil and gas industry on Washington lobbyists for the year 2021 is available at: Open Secrets [http://www.opensecrets.org/federal-lobbying/industries/summary?cycle=2021&id=E01 "Industry Profile: Oil & Gas"]</ref><ref name="reutersevents.com">Reuters Events, 23 November 2015 [https://www.reutersevents.com/sustainability/environment/lobbying-climate-change-beware-hot-air "Lobbying: Climate Change--Beware Hot Air"]</ref>։ Հինգ խոշոր [[նավթային կորպորացիաներ]]ը հարյուր միլիոնավոր եվրոներ են ծախսել Բրյուսելում իր օրակարգի լոբբինգի համար<ref>The Guardian 24 October 2019 [https://www.theguardian.com/business/2019/oct/24/fossil-fuel-big-five-spent-251m-lobbying-european-union-2010-climate-crisis "Fossil Fuel Big Five 'Spent €251m Lobbying EU' Since 2010"]</ref>։ Նավթային խոշոր ընկերությունները հաճախ որդեգրում են «կայունության սկզբունքներ», որոնք հակասում են իրենց լոբբիստների կողմից պաշտպանվող քաղաքականության օրակարգին, ինչը հաճախ ենթադրում է կասկած սերմանել կլիմայի փոփոխության իրականության և ազդեցության վերաբերյալ և կանխարգելել կառավարության ջանքերը դրանց լուծման համար։ API-ն ձեռնարկեց հանրային կապերի ապատեղեկատվության քարոզարշավ՝ նպատակ ունենալով կասկածներ առաջացնել հասարակության մեջ, որպեսզի «կլիմայի փոփոխությունը դառնա ոչ խնդիր»<ref name="reutersevents.com" /><ref name="theguardian.com">The Guardian, 19 July 2021 [https://www.theguardian.com/environment/2021/jul/19/big-oil-climate-crisis-lobby-group-api "How a Powerful U.S. Lobby Group Helps Big Oil to Block Climate Action"]</ref>։ Այս ոլորտը նաև առատորեն ծախսում է ամերիկյան քաղաքական արշավների վրա՝ վերջին մի քանի տասնամյակների ընթացքում իր քաղաքական ներդրումների մոտավորապես 2/3-ը սնուցում է [[ԱՄՆ հանրապետական կուսակցություն|Հանրապետական կուսակցության]] քաղաքական գործիչներին<ref>Open Secrets [https://www.opensecrets.org/industries/indus.php?ind=E01 "Oil & Gas"]</ref>, և ծախսում է վերականգնվող էներգիայի ջատագովների բազմապատիկ քաղաքական ներդրումները<ref>Yale Climate Connections, 6 January 2020 ["Fossil Fuel Political Giving Outdistances Renewables 13 to One; During the Latest Midterm Election Cycle, the Fossil Fuel Industry Paid at Least $359 Million for Federal Campaign Donations and Lobbying"] The figures listed in this article include only known industry spending at the federal level; they do not include political contributions at the state and local levels and "dark money" spending.</ref>։ Հանածո վառելիքի արդյունաբերության քաղաքական ներդրումները պարգևատրում են այն քաղաքական գործիչներին, ովքեր դեմ են քվեարկում շրջակա միջավայրի պաշտպանությանը։ Համաձայն [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Գիտությունների ազգային ակադեմիա]]յի կողմից հրապարակված մի ուսումնասիրության, քանի որ Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսի անդամի քվեարկությունը դարձել է ավելի հակաէկոլոգիական, որը չափվում է նրա ձայնի ռեկորդով, որը գնահատվել է Լիգայի կողմից։ [[Conservation Voters]] (LCV), հանածո վառելիքի արդյունաբերության ներդրումները, որոնք Կոնգրեսի այս անդամը ստացել է, աճել է։ Միջին հաշվով, LCV-ի գնահատականի 10% նվազումը փոխկապակցված է Կոնգրեսի ժամկետին հաջորդող քարոզարշավի համար հանածո վառելիքի արդյունաբերության կողմից 1700 ԱՄՆ դոլարի չափով ներդրումների աճի հետ<ref>{{Cite news |last=Holden |first=Emily |date=2020 թ․ փետրվարի 24 |title=Oil and gas industry rewards US lawmakers who oppose environmental protections – study |url=https://www.theguardian.com/environment/2020/feb/24/oil-gas-industry-us-lawmakers-campaign-donations-analysis |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 30 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref><ref>Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 10 March 2020 [https://www.pnas.org/content/117/10/5111 "Oil and Gas Companies Invest in Legislators that Vote Against The Environment"]</ref>։ ==== Կլիմայական գիտության ճնշումը ==== Նավթի խոշոր ընկերությունները, սկսած դեռևս 1970-ականներից, ճնշեցին իրենց իսկ գիտնականների զեկույցները հանածո վառելիքի այրման կլիմայական մեծ ազդեցության մասին։ [[ExxonMobil|ExxonMobil-ը]] սկսել է կորպորատիվ քարոզչական արշավ, որը քարոզում է կեղծ տեղեկատվություն կլիմայի փոփոխության խնդրի մասին, մարտավարություն, որը համեմատվել է [[Big Tobacco|Big Tobacco-ի]] հանրային կապերի ջանքերի հետ՝ հասարակությանը [[ծխելու վտանգներ]]ի մասին խաբելու համար<ref>Scientific American, 26 October 2015 [https://www.scientificamerican.com/article/exxon-knew-about-climate-change-almost-40-years-ago/ "Exxon Knew about Climate Change Almost 40 Years Ago: A New Investigation Shows The Oil Company Understood The Science Before It Became a Public Issue And Spent Millions to Promote Misinformation"]</ref>։ Հանածո վառելիքի արդյունաբերության կողմից ֆինանսավորվող վերլուծական կենտրոնները հալածում էին կլիմայի գիտնականներին, ովքեր հրապարակայնորեն քննարկում էին կլիմայի փոփոխության սարսափելի սպառնալիքը<ref>Union of Concerned Scientists, 12 October 2017 [https://www.ucsusa.org/resources/how-fossil-fuel-industry-harassed-climate-scientist-michael-mann "How the Fossil Fuel Industry Harassed Climate Scientist Michael Mann"]</ref>։ Դեռևս 1980-ականներին, երբ ամերիկյան հանրության ավելի մեծ հատվածներ սկսեցին տեղեկացված լինել կլիմայի փոփոխության խնդրի մասին, Միացյալ Նահանգների որոշ նախագահների վարչակազմերը արհամարհում էին գիտնականներին, ովքեր հրապարակայնորեն խոսում էին կլիմայի համար պարունակվող հանածո վառելիքի սպառնալիքի մասին։ ԱՄՆ-ի այլ վարչակազմերը լռեցրել են կլիմայագետներին և փակել կառավարության ազդարարների.<ref>The Guardian (UK), 17 September 2019 [https://www.theguardian.com/environment/2019/sep/17/whistleblowers-scientists-climate-crisis-trump-administration "The Silenced: Meet The Climate Whistleblowers Muzzled by Trump--Six whistleblowers and ex-government scientists describe how the Trump administration made them bury climate science – and why they won't stay quiet"]</ref>։ Մի շարք դաշնային գործակալությունների քաղաքական նշանակված անձինք թույլ չեն տվել գիտնականներին հաղորդել իրենց բացահայտումները կլիմայական ճգնաժամի ասպեկտների վերաբերյալ, փոխել են տվյալների մոդելավորումը՝ հանգելու այն եզրակացությունների, որոնք նրանք նախապես ներկայացրել էին ապացուցելու համար, և փակել են գործակալությունների կարիերայի գիտնականների ներդրումը<ref>Union of Concerned Scientists, [https://www.ucsusa.org/our-work/center-science-and-democracy/promoting-scientific-integrity/abuses-science-case-studies "Abuses of Science: Case Studies, Examples of Political Interference with Government Science Documented by The UCS Scientific Integrity Program, 2004-2009"]</ref><ref>National Center for Science Education, [https://ncse.ngo/library-resource/review-republican-war-science "Review: The Republican War on Science, Reports of the National Center for Science Education"]</ref><ref>Climate Science and Policy Watch, [http://www.climatesciencewatch.org/category/climate-science-censorship/ "Climate Science Censorship"]</ref>։ ==== Կլիմայի ակտիվիստների թիրախավորումը ==== Կլիմայի և բնապահպանության ակտիվիստները, ներառյալ, ավելի ու ավելի հաճախ, նրանք, ովքեր պաշտպանում են անտառները անտառահատումների արդյունաբերությունից, սպանվել են մի շարք երկրներում, ինչպիսիք են [[Կոլումբիա]]յում, [[Բրազիլիա]]յում և [[Ֆիլիպիններ]]ում։ Նման սպանությունների մեծ մասի մեղավորները չեն պատժվել։ Նման սպանությունների ռեկորդային քանակ է գրանցվել 2019 թվականին։ Բնապահպան ակտիվիստները գտնվում են անհամաչափ թիրախում, ինչը կազմում է ամբողջ աշխարհում մահացությունների 40%-ը<ref>Time 29 July 2020 [https://time.com/5873137/record-number-killing-environmental-activists-2019/ "Record Number of Environmental Activists Killed In 2019"]</ref><ref>New Security Beat, 30 October 2018 [https://www.newsecuritybeat.org/2018/10/environmental-activists-assault-brazil/ "Environmental Activists Under Assault in Brazil" ]</ref><ref>Dialogo Chino, 19 April 2021 [https://dialogochino.net/en/climate-energy/42265-brazil-set-to-ignore-escazu-agreement-that-protects-environmental-activists/ "Brazil Set to ignore Escazú Agreement that Protects Environmental Activists: With the Escazú Agreement about to enter into force across Latin America, there's no sign the Bolsonaro government will ratify it" ]</ref>։ Մի քանի կառավարությունների ներքին հետախուզական ծառայությունները, օրինակ՝ ԱՄՆ կառավարությանը, թիրախավորել են բնապահպան ակտիվիստներին և կլիմայի փոփոխության կազմակերպություններին որպես «ընտանի ահաբեկիչներ»՝ հսկելով նրանց, հետաքննելով նրանց, հարցաքննելով և տեղավորելով ազգային «դիտացանկերում», որոնք կարող են դա անել։ նրանց համար ավելի դժվար է ինքնաթիռ նստելը և կարող է դրդել տեղական իրավապահ մարմինների մոնիտորինգին<ref>The Guardian, 24 September 2019, [https://www.theguardian.com/us-news/2019/sep/23/revealed-how-the-fbi-targeted-environmental-activists-in-domestic-terror-investigations "Revealed: How the FBI Targeted Environmental Activists in Domestic Terror Investigations: Protesters Were Characterized as a Threat to National Security in What One Calls an Attempt to Criminalize their Actions"]</ref><ref>The Guardian, 13 January 2020, [https://www.theguardian.com/environment/2020/jan/13/us-listed-climate-activist-group-extremists "Revealed: U.S. Listed Climate Activist Group as 'Extremists' Alongside Mass Killers; DHS Listed Activists Engaged in Non-Violent Civil Disobedience Targeting Oil Industry Alongside White Supremacists in Documents "]</ref><ref>Human Rights Watch, 29 November 2019 [https://www.hrw.org/news/2019/11/29/targeting-environmental-activists-counterterrorism-measures-abuse-law "Targeting Environmental Activists With Counterterrorism Measures is an Abuse of the Law"]</ref>։ ԱՄՆ-ի այլ մարտավարությունները ներառում են ամերիկյան քաղաքացիների հավաքների և կլիմայի փոփոխության դեմ բողոքի ցույցերի լրատվամիջոցների լուսաբանումը կանխելը, ինչպես նաև անվտանգության մասնավոր ընկերությունների հետ համագործակցությունը՝ ակտիվիստներին վերահսկելու համար<ref>American Civil Liberties Union, 6 February 2018 [https://www.aclu.org/blog/free-speech/rights-protesters/6-ways-government-going-after-environmental-activists "6 Ways Government Is Going After Environmental Activists"]</ref>։ ==== Դումիզմ ==== Կլիմայի փոփոխության քաղաքականության համատեքստում դոմիզմը վերաբերում է հոռետեսական պատմություններին, որոնք պնդում են, որ այժմ շատ ուշ է որևէ բան անել կլիմայի փոփոխության դեմ։ Դումիզմը կարող է ներառել կասկադային կլիմայի անկման կետերի հավանականության ուռճացումը և դրանց գլոբալ ջեռուցումը առաջացնելու հավանականությունը, որը դուրս է մարդու վերահսկման հնարավորությունից, նույնիսկ եթե մարդկությունը կարողանա անմիջապես դադարեցնել հանածո վառելիքի այրումը։ ԱՄՆ-ում հարցումները ցույց են տվել, որ այն մարդկանց համար, ովքեր չեն աջակցել գլոբալ տաքացումը սահմանափակելու հետագա գործողություններին, համոզմունքը, որ դա անելու համար շատ ուշ է, ավելի տարածված պատճառ է համարվել, քան թերահավատությունը մարդու կողմից ստեղծված կլիմայի փոփոխության նկատմամբ<ref>{{Harvnb|Mann|2021|loc=Chpt 8, p185}}</ref><ref>{{Cite web |author=Jonathan Watts |date=2021 թ․ փետրվարի 27 |title=Climatologist Michael E Mann: 'Good people fall victim to doomism. I do too sometimes' |url=https://www.theguardian.com/environment/2021/feb/27/climatologist-michael-e-mann-doomism-climate-crisis-interview |access-date=2021 թ․ ապրիլի 22 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ ==== Փոխզիջումների բացակայություն ==== Կլիմայի բարենպաստ մի քանի քաղաքականություններ արգելափակվել են օրենսդրական գործընթացում բնապահպանական և/կամ ձախ հակում ունեցող ճնշման խմբերի և կուսակցությունների կողմից։ Օրինակ, 2009 թվականին Ավստրալիայի «կանաչ» կուսակցությունը դեմ քվեարկեց [[ածխածնի աղտոտվածության նվազեցման սխեմային]], քանի որ նրանք կարծում էին, որ այն ածխածնի բավական բարձր գին չի սահմանում։ ԱՄՆ-ում [[«Սիերա» ակումբը]] օգնեց տապալել 2016 թվականի կլիմայի հարկային օրինագիծը, որը նրանք համարում էին սոցիալական արդարության պակաս։ ԱՄՆ նահանգներում ածխածնի գին պարտադրելու որոշ փորձեր արգելափակվել են ձախակողմյան քաղաքական գործիչների կողմից, քանի որ դրանք պետք է իրականացվեին առևտրային մեխանիզմով, այլ ոչ թե հարկով<ref>{{Harvnb|Mann|2021|loc=Chpt 5, p100, p107 -113}}</ref>։ ==== Բազմաոլորտային կառավարում ==== Կլիմայի փոփոխության խնդիրը սովորաբար տեղավորվում է տարբեր ոլորտներում, ինչը նշանակում է, որ հաճախակի պահանջվում է կլիմայի փոփոխության քաղաքականության ինտեգրումը այլ քաղաքականության ոլորտներում<ref name="auto">OECD (2009) ''[http://proyectocarbono.org/files/documents/43652123.pdf Policy Guidance on Integrating Climate Change Adaptation into Development Co-operation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190903010008/http://proyectocarbono.org/files/documents/43652123.pdf|date=3 September 2019}}'', Organisation for Economic Co-operation and Development, Paris.</ref>։ Այսպիսով, խնդիրը բարդ է, քանի որ այն պետք է լուծվի մի քանի մասշտաբներով՝ կառավարման բարդ գործընթացում ներգրավված տարբեր դերակատարներով<ref name="Beyond Kyoto 2007">{{Cite journal |last1=Rabe |first1=B.G. |year=2007 |title=Beyond Kyoto: Climate Change Policy in Multilevel Governance Systems |journal=[[Governance (journal)|Governance]] |volume=20 |issue=3 |pages=423–44 |doi=10.1111/j.1468-0491.2007.00365.x}}</ref>։ ==== Անհարմարեցում ==== Կլիմայի փոփոխությանը հաջող հարմարվելը պահանջում է մրցակցող տնտեսական, սոցիալական և քաղաքական շահերի հավասարակշռում։ Նման հավասարակշռման բացակայության դեպքում վնասակար անցանկալի հետևանքները կարող են չեղարկել հարմարվողականության նախաձեռնությունների օգուտները։ Օրինակ, Տանզանիայում կորալային խութերը պաշտպանելու ջանքերը ստիպեցին տեղի գյուղացիներին ավանդական ձկնորսական գործունեությունից անցնել գյուղատնտեսության, որն առաջացնում էր ջերմոցային գազերի ավելի բարձր արտանետումներ<ref name="Adaptation trade-offs">{{Cite journal |last1=Editorial |date=2015 թ․ նոյեմբեր |title=Adaptation trade-offs |journal=Nature Climate Change |volume=5 |issue=11 |page=957 |bibcode=2015NatCC...5Q.957. |doi=10.1038/nclimate2853 |doi-access=free}} See also Sovacool, B. and Linnér, B.-O. (2016), ''The Political Economy of Climate Change Adaptation,'' Palgrave Macmillan UK.</ref>։ === Տեխնոլոգիա === Տեխնոլոգիաների խոստումը դիտվում է որպես սպառնալիք և պոտենցիալ բարիք։ Նոր տեխնոլոգիաները կարող են հնարավորություններ բացել նոր և ավելի արդյունավետ կլիմայական քաղաքականության համար։ Մոդելների մեծ մասը, որոնք ցույց են տալիս տաքացումը մինչև 2&nbsp;°C սահմանափակելու ուղին, մեծ դեր ունեն [[ածխաթթու գազ]]ի հեռացման գործում՝ կլիմայի փոփոխության մեղմացման մոտեցումներից մեկը։ Քաղաքական ողջ սպեկտրի մեկնաբանները հակված են ողջունել հեռացումը։ Սակայն ոմանք թերահավատ են, որ այն երբևէ կկարողանա հեռացնել այնքան, որ դանդաղեցնի գլոբալ տաքացումը՝ առանց արտանետումների արագ կրճատման, և նրանք զգուշացնում են, որ նման տեխնոլոգիայի նկատմամբ չափազանց լավատեսությունը կարող է դժվարացնել մեղմացման քաղաքականության ընդունումը<ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" /><ref name="Mann 2021 loc= Chpt 9" />։ [[Արևային ճառագայթում|Արևային ճառագայթման]] կառավարումը ևս մեկ տեխնոլոգիա է, որի նպատակն է նվազեցնել գլոբալ տաքացումը։ Առնվազն [[ստրատոսֆերային աերոզոլ]]ի ներարկումով, լայն համաձայնություն կա, որ այն արդյունավետ կլինի միջին գլոբալ ջերմաստիճանը նվազեցնելու համար։ Այնուամենայնիվ, շատ կլիմայագետների կողմից այդ հեռանկարը համարվում է անցանկալի։ Նրանք զգուշացնում են, որ կողմնակի ազդեցությունները կներառեն գյուղատնտեսական բերքատվության հնարավոր կրճատումներ արևի լույսի և անձրևների նվազման պատճառով, ինչպես նաև ջերմաստիճանի հնարավոր տեղայնացված բարձրացումն ու եղանակային այլ խանգարումները։ Ըստ [[Մայքլ Մաննն|Մայքլ Մանի]], ջերմաստիճանը նվազեցնելու համար արևային կառավարումն օգտագործելու հեռանկարը ևս մեկ փաստարկ է, որն օգտագործվում է արտանետումների նվազեցման քաղաքականություն կիրառելու պատրաստակամությունը նվազեցնելու համար<ref>{{Harvnb|Dessler|2020|loc=Chpt 5, section 5.3.2, p214-218}}</ref><ref name="Mann 2021 loc= Chpt 9" /><ref>{{Cite web |author=Ray Pierrehumbert and Michael E. Mann |date=2021 թ․ ապրիլի 22 |title=Some say we can 'solar-engineer' ourselves out of the climate crisis. Don't buy it |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/apr/22/climate-crisis-emergency-earth-day |access-date=2021 թ․ ապրիլի 22 |work=[[The Guardian]]}}</ref>։ == «Just Transition» շրջանակը == Ածխածնի ինտենսիվ գործունեության փուլային դադարեցման հետևանքով առաջացած տնտեսական խաթարումը, ինչպիսիք են ածխի արդյունահանումը, անասնաբուծությունը կամ հատակի թրթուրը, կարող են քաղաքականապես զգայուն լինել՝ որոշ երկրներում ածխահանքերի, ֆերմերների և ձկնորսների բարձր քաղաքական դիրքի պատճառով։ Աշխատանքային և բնապահպանական շատ խմբեր պաշտպանում են արդար անցում, որը նվազագույնի կհասցնի վնասը և առավելագույնի հասցնի հասարակությանը կլիմայի հետ կապված փոփոխությունների հետ կապված օգուտները, օրինակ՝ տրամադրելով աշխատանքի ուսուցում։ Ածխածնի ինտենսիվ գործունեության փուլային դադարեցման հետևանքով առաջացած տնտեսական խաթարումը, ինչպիսիք են ածխի արդյունահանումը, անասնաբուծությունը<ref>{{Cite web |last=Mock |first=Sarah |date=2021 թ․ օգոստոսի 25 |title=Meat wars: why Biden wants to break up the powerful US beef industry |url=http://www.theguardian.com/environment/2021/aug/25/meat-wars-why-biden-wants-to-break-up-the-powerful-us-beef-industry |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |website=The Guardian |language=en}}</ref>, կամ հատակի թրթուրը<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ մայիսի 24 |title=Fish 'not as carbon friendly' as previously thought |url=https://www.bbc.com/news/science-environment-57202758 |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref>,, կարող են քաղաքականապես զգայուն լինել՝ որոշ երկրներում [[ածխահանքեր]]ի<ref>{{Cite web |last=Wilczek |first=Maria |date=2022 թ․ հունվարի 17 |title=Opposition and trade unions call for round table talks on Polish energy policy |url=https://notesfrompoland.com/2022/01/17/opposition-and-trade-unions-call-for-round-table-talks-on-polish-energy-policy/ |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |website=Notes From Poland |language=en-US}}</ref>, [[ֆերմեր]]ների<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ մայիսի 27 |title=How farmers still rule Europe |url=https://www.economist.com/europe/2021/05/27/how-farmers-still-rule-europe |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>, և [[ձկնորս]]ների<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ նոյեմբերի 24 |title=The power of fish |url=https://www.economist.com/europe/2018/11/24/the-power-of-fish |access-date=2022 թ․ հունվարի 19 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>, բարձր քաղաքական դիրքի պատճառով։ Աշխատանքային և բնապահպանական շատ խմբեր պաշտպանում են արդար անցում, որը նվազագույնի կհասցնի վնասը և առավելագույնի հասցնի հասարակությանը կլիմայի հետ կապված փոփոխությունների հետ կապված օգուտները, օրինակ՝ աշխատանքի ուսուցում տրամադրելով։ == Տարբեր արձագանքներ քաղաքական սպեկտրում == Կլիմայի նկատմամբ բարենպաստ քաղաքականությունը, ընդհանուր առմամբ, աջակցվում է ողջ քաղաքական սպեկտրում, թեև եղել են բազմաթիվ բացառություններ ընտրողների և քաղաքական գործիչների շրջանում, որոնք հակված են դեպի աջ, և նույնիսկ ձախ կողմի քաղաքական գործիչները հազվադեպ են կլիմայի փոփոխությանն անդրադառնալը գլխավոր առաջնահերթություն դարձրել<ref>{{Cite web |title=The Comparative Politics of Climate Change |url=https://www.researchgate.net/publication/24089947 |access-date=2022 թ․ մարտի 30 |website=ResearchGate |language=en}}</ref>։ 20-րդ դարում աջակողմյան քաղաքական գործիչները մեծ զգալի գործողություններ են իրականացրել կլիմայի փոփոխության դեմ, ինչպես միջազգային, այնպես էլ ներքաղաքական մակարդակում, որոնցից [[Ռիչարդ Նիքսոն]]ը և [[Մարգարետ Թետչեր|Մարգարեթ Թետչերը]] ակնառու օրինակներ էին<ref>[https://www.motherjones.com/blue-marble/2013/04/thatchers-climate-change-greatest-hits How Margaret Thatcher Made the Conservative Case for Climate Action], James West, [[Mother Jones (magazine)|Mother Jones]], Mon 8 April 2013</ref><ref>[http://www.slate.com/blogs/future_tense/2013/04/08/margaret_thatcher_s_environmental_record_she_was_a_climate_hawk.html An Inconvenient Truth About Margaret Thatcher: She Was a Climate Hawk], Will Oremus, [[Slate (magazine)]] 8 April 2013</ref>։ Այնուամենայնիվ, 1990-ականներին, հատկապես որոշ անգլիախոս երկրներում և հատկապես ԱՄՆ-ում, հարցը սկսեց բևեռացվել<ref name="Kamarck2019" /><ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" />։ Աջակողմյան լրատվամիջոցները սկսեցին պնդել, որ կլիմայի փոփոխությունը հորինված է կամ առնվազն ուռճացված է ձախերի կողմից՝ արդարացնելու կառավարության չափի ընդլայնումը<ref group="note">Այս ուղղությունների վերաբերյալ ԶԼՄ-ների մեծ մասը վճարվել է հանածո վառելիքի արդյունաբերության կողմից, ընդ որում Koch Industries-ը ներգրավված ամենահայտնի ընկերություններից մեկն է։ Այնուամենայնիվ, 2010-ականների սկզբին Կոխ եղբայրները պահանջեցին հարկեր վճարել արևային մարտկոցներով տնային տնտեսությունների համար, որոնք ավելորդ էներգիան վաճառում էին Ցանցին, ինչը Մայքլ Մանին ստիպեց ենթադրել, որ փոքր կառավարությունների նախապատվությունը կարող էր լինել նրանց հիմնական դրդապատճառը։ Տե՛ս Mann (2021) Chpt 6, p. 124-127 թթ</ref>։ 2020 թվականի դրությամբ որոշ աջակողմյան կառավարություններ ընդունել են կլիմայի բարենպաստ քաղաքականության ուժեղացում։ Տարբեր հարցումներ ցույց են տվել, որ նույնիսկ ԱՄՆ աջակողմյան ընտրողների համար գլոբալ տաքացման նկատմամբ ավելի քիչ թերահավատորեն վերաբերվելու միտում է նկատվել, և այնպիսի խմբեր, ինչպիսին է [[Ամերիկյան պահպանության կոալիցիա]]ն, ցույց են տալիս, որ երիտասարդ հանրապետական ընտրողները ընդունում են կլիման որպես քաղաքականության կենտրոնական դաշտ։ Թեև Անատոլ Լիվենի կարծիքով, ԱՄՆ որոշ աջակողմյան ընտրողների համար կլիմայի փոփոխության նկատմամբ թերահավատ լինելը դարձել է նրանց ինքնության մի մասը, ուստի նրանց դիրքորոշումն այս հարցում հեշտությամբ չի կարող փոխվել ռացիոնալ փաստարկներով<ref name="Lieven 2020 loc= Passim, esp. Chpt. 1">{{Harvnb|Lieven|2020|loc=''Passim'', esp. Chpt. 1}}</ref><ref name="Unherd2021" /><ref>{{Harvnb|Dessler|2018|loc=Chpt. 2, p.54}}</ref><ref>{{Harvnb|Dryzek|2011|loc=Chpt. 10}}</ref>։ 2014 թվականին [[Դորտմունդի համալսարան]]ի ուսումնասիրությունը եզրակացրեց, որ կենտրոնական և ձախակողմյան կառավարություններ ունեցող երկրներն ունեցել են արտանետումների ավելի բարձր կրճատումներ, քան աջակողմյան կառավարությունները ՏՀԶԿ երկրներում 1992-2008 թվականներին.<ref name="Garmann2014">{{Cite journal |last1=Garmann |first1=Sebastian |year=2014 |title=Do government ideology and fragmentation matter for reducing {{CO2}}-emissions? Empirical evidence from OECD countries |journal=Ecological Economics |volume=105 |pages=1–10 |doi=10.1016/j.ecolecon.2014.05.011 |issn=0921-8009}}</ref>։ Պատմականորեն, ազգայնական կառավարությունները եղել են քաղաքականություն իրականացնելու ամենավատ կատարողներից մեկը։ Թեև, ըստ Լիվենի, քանի որ կլիմայի փոփոխությունն ավելի ու ավելի է դիտվում որպես ազգային պետությունների շարունակական գոյության սպառնալիք, ազգայնականությունը, ամենայն հավանականությամբ, կդառնա ամենաարդյունավետ ուժերից մեկը, որն ուղղված է մեղմացման վճռական ջանքերին։ Կլիմայի փոփոխության սպառնալիքի անվտանգության ապահովման աճող միտումը կարող է հատկապես արդյունավետ լինել ազգայնականների և պահպանողականների աջակցության մեծացման համար<ref name="Lieven 2020 loc= Passim, esp. Chpt. 1" /><ref name="Dessler 2020 loc= Chpt. 1, 4, 5" />։ == Կապը կլիմայի գիտության հետ == Գիտական գրականության մեջ կա ճնշող համաձայնություն, որ գլոբալ մակերևույթի ջերմաստիճանը վերջին տասնամյակների ընթացքում աճել է, և որ միտումը պայմանավորված է հիմնականում մարդու կողմից առաջացած ջերմոցային գազերի արտանետումներով<ref name="OreskesBeyondTheIvoryTower">{{Cite journal |last=Oreskes |first=Naomi |author-link=Naomi Oreskes |date=2004 թ․ դեկտեմբեր |title=BEYOND THE IVORY TOWER: The Scientific Consensus on Climate Change |journal=Science |volume=306 |issue=5702 |page=1686 |doi=10.1126/science.1103618 |pmid=15576594 |quote=Such statements suggest that there might be substantive disagreement in the scientific community about the reality of anthropogenic climate change. This is not the case. [...] Politicians, economists, journalists, and others may have the impression of confusion, disagreement, or discord among climate scientists, but that impression is incorrect. |doi-access=free}}</ref><ref name="AmericasClimateChoices-2010-SciPanel">{{Cite book |last=America's Climate Choices: Panel on Advancing the Science of Climate Change; National Research Council |url=http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12782 |title=Advancing the Science of Climate Change |publisher=The National Academies Press |year=2010 |isbn=978-0-309-14588-6 |location=Washington, D.C. |doi=10.17226/12782 |quote=(p1) ... there is a strong, credible body of evidence, based on multiple lines of research, documenting that climate is changing and that these changes are in large part caused by human activities. While much remains to be learned, the core phenomenon, scientific questions, and hypotheses have been examined thoroughly and have stood firm in the face of serious scientific debate and careful evaluation of alternative explanations. * * * (p21-22) Some scientific conclusions or theories have been so thoroughly examined and tested, and supported by so many independent observations and results, that their likelihood of subsequently being found to be wrong is vanishingly small. Such conclusions and theories are then regarded as settled facts. This is the case for the conclusions that the Earth system is warming and that much of this warming is very likely due to human activities. |archive-url=https://web.archive.org/web/20140529161102/http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=12782 |archive-date=2014 թ․ մայիսի 29}}</ref><ref name="USNAS-2008-ClimateChoices">{{Cite web |year=2008 |title=Understanding and Responding to Climate Change |url=http://dels-old.nas.edu/dels/rpt_briefs/climate_change_2008_final.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130423073539/http://dels-old.nas.edu/dels/rpt_briefs/climate_change_2008_final.pdf |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 23 |access-date=2010 թ․ մայիսի 30 |publisher=United States National Academy of Sciences |quote=Most scientists agree that the warming in recent decades has been caused primarily by human activities that have increased the amount of greenhouse gases in the atmosphere.}}</ref>։ [[Պատկեր:20220629_Public_estimates_of_scientific_consensus_on_climate_change_-_horizontal_bar_chart.svg|մինի|Հասարակությունը էապես թերագնահատում է գիտական կոնսենսուսի աստիճանը, որ մարդիկ կլիմայի փոփոխություն են առաջացնում<ref name="KingsCollegeReport_20220629">{{Cite web |date=2022 թ․ հունիս |title=Public perceptions on climate change |url=https://peritia-trust.eu/wp-content/uploads/2022/06/4-Climate-change_EU.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220715062933/https://peritia-trust.eu/wp-content/uploads/2022/06/4-Climate-change_EU.pdf |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 15 |website=PERITIA Trust EU - The Policy Institute of King's College London |page=4}}</ref>։ 2019-ից 2021 թվականների ուսումնասիրությունները<ref name="Powell_2019">{{Cite journal |last1=Powell |first1=James |date=2019 թ․ նոյեմբերի 20 |title=Scientists Reach 100% Consensus on Anthropogenic Global Warming |url=https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0270467619886266?journalCode=bsta |journal=[[Bulletin of Science, Technology & Society]] |volume=37 |issue=4 |pages=183–184 |doi=10.1177/0270467619886266 |s2cid=213454806}}</ref><ref name="Lynas_2021">{{Cite journal |last1=Lynas |first1=Mark |last2=Houlton |first2=Benjamin Z. |last3=Perry |first3=Simon |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 19 |title=Greater than 99% consensus on human caused climate change in the peer-reviewed scientific literature |journal=Environmental Research Letters |volume=16 |issue=11 |page=114005 |bibcode=2021ERL....16k4005L |doi=10.1088/1748-9326/ac2966 |s2cid=239032360 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Myers |first1=Krista F. |last2=Doran |first2=Peter T. |last3=Cook |first3=John |last4=Kotcher |first4=John E. |last5=Myers |first5=Teresa A. |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Consensus revisited: quantifying scientific agreement on climate change and climate expertise among Earth scientists 10 years later |journal=[[Environmental Research Letters]] |volume=16 |issue=10 |page=104030 |bibcode=2021ERL....16j4030M |doi=10.1088/1748-9326/ac2774 |s2cid=239047650 |doi-access=free}}</ref> կազմելլ են գիտական համաձայնություն 98,7-ից մինչև 100%:]] Գիտության քաղաքականացումը քաղաքական շահերի համար գիտությունը շահարկելու իմաստով քաղաքական գործընթացի մի մասն է։ Դա խելացի դիզայնի մասին հակասությունների մի մասն է<ref name="AAAS">{{Cite web |title=American Association for the Advancement of Science Statement on the Teaching of Evolution |url=http://www.aaas.org/news/releases/2006/pdf/0219boardstatement.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060221125539/http://www.aaas.org/news/releases/2006/pdf/0219boardstatement.pdf |archivedate=2006 թ․ փետրվարի 21}}</ref><ref name="nejm">[http://content.nejm.org/cgi/content/full/354/21/2277 Intelligent Judging—Evolution in the Classroom and the Courtroom] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090920061821/http://content.nejm.org/cgi/content/full/354/21/2277 |date=2009-09-20 }} George J. Annas, [[New England Journal of Medicine]], Volume 354:2277-2281 25 May 2006</ref> (համեմատեք [[Wedge]] ռազմավարությունը) կամ [[Merchants of Doubt|''Merchants of Doubt-ի'',]] գիտնականներ, որոնց կասկածում են պատրաստակամորեն մթագնել գտածոները։ օր. այնպիսի խնդիրների մասին, ինչպիսիք են ծխախոտի ծուխը, օզոնային շերտի քայքայումը, գլոբալ տաքացումը կամ թթվային անձրևը<ref name="merchants_doubt">{{Cite book |last1=Oreskes |first1=Naomi |author-link1=Naomi Oreskes |url=https://archive.org/details/merchantsofdoubt00ores |title=Merchants of Doubt: How a Handful of Scientists Obsecured the Truth on Issues from Tobacco Smoke to Global Warming |last2=Conway |first2=Erik |date=2010 թ․ մայիսի 25 |publisher=Bloomsbury Press |isbn=978-1-59691-610-4 |edition=first |url-access=registration}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Boykoff |first=M.T. |author2=Boykoff, J.M. |author-link2=Jules Boykoff |year=2004 |title=Balance as bias: Global warming and the US prestige press |journal=[[Global Environmental Change]] |volume=14 |issue=2 |pages=125–136 |doi=10.1016/j.gloenvcha.2003.10.001}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, օրինակ. Օզոնային շերտի քայքայման դեպքում Մոնրեալի արձանագրության վրա հիմնված գլոբալ կարգավորումը հաջող էր, բարձր անորոշության մթնոլորտում և ուժեղ դիմադրության պայմաններում<ref name="RG">[http://www.mpifg.de/pu/mpifg_book/mpifg_bd_39.pdf Technische Problemlösung, Verhandeln und umfassende Problemlösung, (eng. technical trouble shooting, negotiating and generic problem solving capability)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303233113/http://www.mpifg.de/pu/mpifg_book/mpifg_bd_39.pdf |date=2016-03-03 }} in Gesellschaftliche Komplexität und kollektive Handlungsfähigkeit (Societys complexity and collective ability to act), ed. Schimank, U. (2000). Frankfurt/Main: Campus, p.154-182 [http://pubman.mpdl.mpg.de/pubman/faces/viewItemFullPage.jsp;jsessionid=1F12495443EF6AC95BFF12F29F3C4829?itemId=escidoc%3A1235032%3A2&view=EXPORT book summary at the Max Planck Gesellschaft] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141012202222/http://pubman.mpdl.mpg.de/pubman/faces/viewItemFullPage.jsp;jsessionid=1F12495443EF6AC95BFF12F29F3C4829?itemId=escidoc%3A1235032%3A2&view=EXPORT |date=12 October 2014 }}</ref>,մինչդեռ կլիմայի փոփոխության դեպքում Կիոտոյի արձանագրությունը ձախողվեց<ref name="cass">[http://law.vanderbilt.edu/files/archive/Sunstein-2008.pdf Of Montreal and Kyoto: A Tale of Two Protocols] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140826120056/http://law.vanderbilt.edu/files/archive/Sunstein-2008.pdf|date=26 August 2014}} by Cass R. Sunstein 38 ELR 10566 8/2008</ref>։ Թեև [[Միջազգային առևտրային պալատ|IPCC-ի]] գործընթացը փորձում է գտնել և կազմակերպել կլիմայի փոփոխության գլոբալ հետազոտության արդյունքները՝ այդ հարցում համաշխարհային կոնսենսուս ձևավորելու համար, այն ինքնին եղել է ուժեղ քաղաքականացման առարկա.<ref name="CLT">[https://web.archive.org/web/20130907043112/http://csi.sagepub.com/content/58/6/897.abstract Climate Change: What Role for Sociology? A Response to Constance Lever-Tracy], [[Reiner Grundmann]] and Nico Stehr, {{doi|10.1177/0011392110376031}} Current Sociology November 2010 vol. 58 no. 6 897-910, see [http://csi.sagepub.com/content/56/3/445.abstract Lever Tracys paper in the same journal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150429120425/http://csi.sagepub.com/content/56/3/445.abstract|date=29 April 2015}}</ref>։ Կլիմայի մարդածին փոփոխությունը զուտ գիտական խնդրից վերածվեց համաշխարհային քաղաքականության գլխավոր թեմայի.<ref name="CLT" />։ IPCC-ի գործընթացը, որը ստեղծել է գիտական լայն կոնսենսուս, չի խանգարում կառավարություններին հետևել տարբեր, եթե ոչ հակադիր նպատակներին<ref name="CLT" /><ref name="par">{{Cite web |title=Environmental Politics Climate Change and Knowledge Politics REINER GRUNDMANN Vol. 16, No. 3, 414–432, June 2007 |url=http://stsclimate.soc.ku.dk/papers/grundmannclimatechangeandknowledgepolitics.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140826115142/http://stsclimate.soc.ku.dk/papers/grundmannclimatechangeandknowledgepolitics.pdf |archivedate=2014 թ․ օգոստոսի 26}}</ref>։ [[Օզոնային շերտի քայքայում|Օզոնային շերտի քայքայման]] համար գլոբալ կարգավորումն արդեն ներդրվել էր նախքան գիտական կոնսենսուսի հաստատումը<ref name="RG" />։ Այսպիսով, քաղաքականության մշակման գծային մոդելը, որը հիմնված է այն բանի վրա, որ որքան ավելի շատ գիտելիքներ ունենանք, այնքան ավելի լավ կլինի քաղաքական արձագանքը, անպայման ճշգրիտ չէ:. Փոխարենը գիտելիքի քաղաքականություն<ref name="CLT" />՝հաջողությամբ կառավարելով գիտելիքն ու անորոշությունները՝ որպես քաղաքական որոշումների կայացման հիմք. պահանջում է ավելի լավ հասկանալ գիտության, հասարակության (բացակայության) և քաղաքականության միջև կապը<ref name="cass" /><ref name="par" /><ref name="Ungar">{{Cite journal |last1=Ungar |first1=Sheldon |date=2000 թ․ հուլիս |title=Knowledge, ignorance and the popular culture: climate change versus the ozone hole, by Sheldon Ungar |journal=Public Understanding of Science |volume=9 |pages=297–312 |doi=10.1088/0963-6625/9/3/306 |s2cid=7089937 |number=3}}</ref><ref name="MO">Michael Oppenheimer et al., The limits of consensus, in Science Magazine's State of the Planet 2008-2009: with a Special Section on Energy and Sustainability, Donald Kennedy, Island Press, 1 December 2008, separate as CLIMATE CHANGE, The Limits of Consensus Michael Oppenheimer, Brian C. O'Neill, Mort Webster, Shardul Agrawal, in Science 14 September 2007: Vol. 317 no. 5844 pp. 1505-1506 {{doi|10.1126/science.1144831}}</ref>։ Կլիմայի փոփոխության մեղմացմանն առնչվող քաղաքականության բանավեճերի մեծ մասը կազմված է քսանմեկերորդ դարի կանխատեսումներով։ Ակադեմիկոսները դա քննադատել են որպես կարճաժամկետ մտածողություն, քանի որ առաջիկա մի քանի տասնամյակների ընթացքում կայացված որոշումները կունենան բնապահպանական հետևանքներ, որոնք կտևեն շատ հազարամյակներ<ref>{{Cite journal |last1=Clark |first1=Peter U. |last2=Shakun |first2=Jeremy D. |last3=Marcott |first3=Shaun A. |last4=Mix |first4=Alan C. |last5=Eby |first5=Michael |last6=Kulp |first6=Scott |last7=Levermann |first7=Anders |last8=Milne |first8=Glenn A. |last9=Pfister |first9=Patrik L. |last10=Santer |first10=Benjamin D. |last11=Schrag |first11=Daniel P. |date=2016 թ․ փետրվարի 8 |title=Consequences of twenty-first-century policy for multi-millennial climate and sea-level change |url=https://www.nature.com/articles/nclimate2923 |journal=Nature Climate Change |language=en |volume=6 |issue=4 |pages=360–369 |bibcode=2016NatCC...6..360C |doi=10.1038/nclimate2923 |issn=1758-6798}}</ref>։ Հաշվարկվել է, որ կլիմայի հետ կապված հետազոտությունների ամբողջ ֆինանսավորման միայն 0,12%-ն է ծախսվում կլիմայի փոփոխության մեղմացման սոցիալական գիտության վրա<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Overland |first1=Indra |last2=Sovacool |first2=Benjamin K. |date=2020 թ․ ապրիլի 1 |title=The misallocation of climate research funding |journal=Energy Research & Social Science |language=en |volume=62 |page=101349 |doi=10.1016/j.erss.2019.101349 |issn=2214-6296 |doi-access=free |hdl-access=free |hdl=11250/2647605}}</ref>։ Շատ ավելի շատ ֆինանսավորում է ծախսվում կլիմայի փոփոխության բնագիտական ուսումնասիրությունների վրա, և զգալի գումարներ են ծախսվում նաև կլիմայի փոփոխության ազդեցության և դրանց հարմարվելու ուսումնասիրությունների վրա<ref name=":0" />։ Պնդվում է, որ սա ռեսուրսների սխալ տեղաբաշխում է, քանի որ ամենահրատապ մարտահրավերը մշակելն է, թե ինչպես փոխել մարդու վարքագիծը՝ կլիմայի փոփոխությունը մեղմելու համար, մինչդեռ կլիմայի փոփոխության բնական գիտությունն արդեն լավ հաստատված է, և տասնամյակներ ու դարեր կանցնեն։ բռնակի հարմարեցում<ref name=":0" />։ == Կլիմայի փոփոխության քաղաքական տնտեսություն == Կլիմայի փոփոխության քաղաքական տնտեսությունը մոտեցում է, որը կիրառում է քաղաքական տնտեսության մտածողությունը սոցիալական և քաղաքական գործընթացների վերաբերյալ՝ ուսումնասիրելու կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ որոշումների կայացման կարևորագույն խնդիրները։ Կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ անընդհատ աճող իրազեկությունն ու հրատապությունը գիտնականներին ստիպել են ավելի լավ հասկանալ բազմաթիվ դերակատարների և ազդող գործոնների մասին, որոնք ազդում են կլիմայի փոփոխության շուրջ բանակցությունների վրա, և որոնել ավելի արդյունավետ լուծումներ կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի համար։ Քաղաքական տնտեսության տեսանկյունից այս բարդ խնդիրների վերլուծությունը օգնում է բացատրել տարբեր շահագրգիռ կողմերի փոխազդեցությունները՝ ի պատասխան կլիմայի փոփոխության ազդեցության, և հնարավորություններ է ընձեռում հասնելու կլիմայի փոփոխության քաղաքականության ավելի լավ իրականացմանը։ === Ներածություն === ==== Նախապատմություն ==== Կլիմայի փոփոխությունն այսօր դարձել է հասարակության ամենահրատապ բնապահպանական մտահոգություններից և գլոբալ մարտահրավերներից մեկը։ Քանի որ խնդիրը դառնում է կարևոր միջազգային օրակարգում, տարբեր ակադեմիական ոլորտների հետազոտողները երկար ժամանակ մեծ ջանքեր են գործադրում կլիմայի փոփոխության արդյունավետ լուծումներ ուսումնասիրելու համար։ Տեխնոլոգները և պլանավորողները մշակել են եղանակներ՝ մեղմելու և հարմարվելու կլիմայի փոփոխությանը. տնտեսագետները գնահատում են կլիմայի փոփոխության արժեքը և դրա դեմ պայքարի արժեքը. զարգացման փորձագետներ, որոնք ուսումնասիրում են կլիմայի փոփոխության ազդեցությունը սոցիալական ծառայությունների և հանրային բարիքների վրա։ Այնուամենայնիվ, [[Cammack]] (2007)<ref name="one">Cammack, D. (2007) ''Understanding the political economy of climate change is vital to tackling it'', Prepared by the [[Overseas Development Institute]] for UN Climate Change Conference in Bali, December 2007.</ref>, վերը նշված քննարկումներից շատերի հետ կապված մատնանշում է երկու խնդիր, այն է, որ կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ առաջարկվող լուծումների անջատումը տարբեր առարկաներից. և տեղական մակարդակում կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի քաղաքականությունից զուրկ։ Ավելին, կլիմայի փոփոխության խնդիրը բախվում է տարբեր մարտահրավերների, ինչպիսիք են էլիտար ռեսուրսների գրավման խնդիրը, ռեսուրսների սահմանափակումները [[զարգացող երկրներ]]ում և հակամարտությունները, որոնք հաճախ առաջանում են նման սահմանափակումներից, որոնք հաճախ ավելի քիչ մտահոգված և շեշտադրված են եղել առաջարկվող լուծումներում։ . Հաշվի առնելով այս խնդիրները՝ առաջարկվում է, որ «կլիմայի փոփոխության քաղաքական տնտեսության ըմբռնումը կենսական նշանակություն ունի դրա լուծման համար»:.<ref name="one" /> Միևնույն ժամանակ, կլիմայի փոփոխության ազդեցության անհավասար բաշխումը և դրա հետևանքով առաջացած անհավասարությունն ու անարդարությունը աղքատների վրա, ովքեր ամենաքիչն են նպաստում խնդրին, կլիմայի փոփոխության խնդիրը կապել են զարգացման ուսումնասիրության հետ<ref>Adger, W.N., Paavola, Y., Huq, S. and Mace, M.J. (2006) ''[https://books.google.com/books?id=bIn5W04D3dIC Fairness in Adaptation to Climate Change]'', Cambridge, MA: MIT Press.</ref><ref>{{Cite journal |last1=Tol |first1=R.S.J. |last2=Downing |first2=T.E. |last3=Kuik |first3=O.J. |last4=Smith |first4=J.B. |year=2004 |title=Distributional Aspects of Climate Change Impacts |journal=Global Environmental Change |volume=14 |issue=3 |pages=259–72 |citeseerx=10.1.1.175.5563 |doi=10.1016/j.gloenvcha.2004.04.007}}</ref>, ինչը հանգեցրել է տարբեր ծրագրերի և քաղաքականության, որոնք ուղղված են լուծելու կլիմայի փոփոխությունը և զարգացումը խթանելը<ref>IEA, UNDP and UNIDO (2010) Energy Poverty: ''How to Make Modern Energy Access Universal?,'' special early excerpt of the [[World Energy Outlook]] 2010 for the UN General Assembly on the Millennium Development Goals, Paris: OECD/IEA.</ref><ref>Nabuurs, G.J., Masera, O., Andrasko, K., Benitez-Ponce, P., Boer, R., Dutschke, M., Elsiddig, E., Ford-Robertson, J., Frumhoff, P., Karjalainen, T., Krankina, O., Kurz, W.A., Matsumoto, M., Oyhantcabal, W., Ravindranath, N.H., Sanz Sanchez, M.J. and Zhang, X. (2007) ‘Forestry’, in: ''Mitigation of Climate Change'', Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge: Cambridge University Press</ref>։ Թեև մեծ ջանքեր են գործադրվել կլիմայի փոփոխության հարցի շուրջ միջազգային բանակցություններում, պնդում են, որ տեսության, բանավեճերի, ապացույցների հավաքման և իրականացման մեծ մասը, որոնք կապում են կլիմայի փոփոխությունն ու զարգացումը, ենթադրում են հիմնականում ապաքաղաքական և գծային քաղաքականության գործընթաց<ref name="six">6. Tanner, T. and Allouche, J. (2011) '[https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/123456789/7606/IDSB_42_3_10.1111-j.1759-5436.2011.00217.x.pdf?sequence=1&isAllowed=y Towards a New Political Economy of Climate Change and Development]', ''IDS Bulletin Special Issue: Political Economy of Climate Change'', '''42'''(3): 1-14.</ref>։ Այս համատեքստում, [[Tanner and Allouche]] (2011) առաջարկում են, որ կլիմայի փոփոխության նախաձեռնությունները պետք է հստակորեն ճանաչեն իրենց ներդրումների, գործընթացների և արդյունքների քաղաքական տնտեսությունը, որպեսզի գտնեն հավասարակշռություն արդյունավետության, արդյունավետության և արդարության միջև<ref name="six" />։ ==== Սահմանում ==== Իր ամենավաղ դրսևորումներում «[[քաղաքական տնտեսություն]]» տերմինը հիմնականում տնտեսագիտության հոմանիշն էր<ref>Groenewegen, E.(1987) 'Political economy and economics', in: Eatwell J. et al., eds., ''The New Palgrave: A Dictionary of Economics'', Vol.3: 904-907, Macmillan & Co., London.</ref>, ինչդեռ այժմ այն բավականին անհասկանալի տերմին է, որը սովորաբար վերաբերում է կոլեկտիվ կամ քաղաքական գործընթացների ուսումնասիրությանը, որոնց միջոցով կայացվում են հանրային տնտեսական որոշումներ<ref name="eight">Oates, W.E.and Portney, P.R.(2003) '[https://ageconsearch.umn.edu/record/10849/files/dp010055.pdf The political economy of environmental policy]', in: ''Handbook of Environmental Economics'', chapter 08: p325-54</ref>։ Կլիմայի փոփոխության ոլորտում [[Թանները]] և [[Ալուչը]] (2011) սահմանում են քաղաքական տնտեսությունը որպես «գործընթացներ, որոնց միջոցով գաղափարները, ուժը և ռեսուրսները հայեցակարգվում, բանակցվում և իրականացվում են տարբեր խմբերի կողմից տարբեր մասշտաբներով»<ref name="six" />։ Թեև բնապահպանական քաղաքականության քաղաքական տնտեսության վերաբերյալ զգալի գրականություն է հայտնվել, որը բացատրում է շրջակա միջավայրի արդյունավետ և արդյունավետ պաշտպանությանն ուղղված բնապահպանական ծրագրերի «քաղաքական ձախողումը»<ref name="eight" />, կլիմայի փոփոխության կոնկրետ խնդրի վերաբերյալ համակարգված վերլուծությունը՝ օգտագործելով քաղաքական տնտեսության շրջանակը, համեմատաբար սահմանափակ։ === Ներկա համատեքստ. Քաղաքական տնտեսության հրատապ անհրաժեշտությունը === ==== Կլիմայի փոփոխության բնութագրերը ==== Կլիմայի փոփոխության քաղաքական տնտեսությունը դիտարկելու և հասկանալու հրատապ անհրաժեշտությունը հիմնված է խնդրի հատուկ բնութագրերի վրա։ Հիմնական խնդիրները ներառում են. * '''Կլիմայի փոփոխության միջոլորտային բնույթը'''. Կլիմայի փոփոխության խնդիրը սովորաբար տեղավորվում է տարբեր ոլորտներում, ինչը նշանակում է, որ կլիմայի փոփոխության քաղաքականության ինտեգրումը քաղաքականության այլ ոլորտներում հաճախ է պահանջվում<ref name="auto" />։ Այսպիսով, խնդիրը բարդ է, քանի որ այն պետք է լուծվի մի քանի մասշտաբներով՝ կառավարման բարդ գործընթացում ներգրավված տարբեր դերակատարներով<ref name="Beyond Kyoto 2007"/>։ Այս կողմերի փոխազդեցությունը հանգեցնում է քաղաքական գործընթացների՝ բազմակի և համընկնող հայեցակարգերով, բանակցային և կառավարման խնդիրներով, ինչը պահանջում է քաղաքական տնտեսության գործընթացների ըմբռնում<ref name="six" />։ * '''Կլիմայի փոփոխության խնդրահարույց ընկալումը որպես պարզապես «գլոբալ» խնդիր'''. Կլիմայի փոփոխության նախաձեռնությունները և կառավարման մոտեցումները հակված են գլոբալ մասշտաբից առաջ մղվել։ Թեև միջազգային համաձայնագրերի մշակումը ականատես է եղել գլոբալ քաղաքական գործողությունների առաջադեմ քայլի, կլիմայի փոփոխության խնդրի գլոբալ կողմից ղեկավարվող այս կառավարումը կարող է չկարողանալ համապատասխան ազգային կամ ենթազգային պայմանների համար համապատասխան ճկունություն ապահովել։ Բացի այդ, զարգացման տեսանկյունից արդարության և գլոբալ բնապահպանական արդարության խնդիրը կպահանջի արդար միջազգային ռեժիմ, որի շրջանակներում կլիմայի փոփոխության և աղքատության ազդեցությունը կարող է կանխվել միաժամանակ։ Այս համատեքստում կլիմայի փոփոխությունը ոչ միայն համաշխարհային ճգնաժամ է, որը միջազգային քաղաքականության ներկայության կարիք ունի, այլ նաև մարտահրավեր է ազգային կամ ենթազգային կառավարությունների համար։ Կլիմայի փոփոխության քաղաքական տնտեսության ըմբռնումը կարող է բացատրել միջազգային նախաձեռնությունների ձևակերպումն ու թարգմանությունը հատուկ ազգային և ենթազգային քաղաքականության համատեքստում, ինչը կարևոր հեռանկար է ապահովում կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի և բնապահպանական արդարության հասնելու համար<ref name="six" />։ * '''Կլիմայի փոփոխության ֆինանսավորման աճ.''' Վերջին տարիներին ականատես են լինում ֆինանսական հոսքերի աճի և կլիմայի փոփոխության ասպարեզում ֆինանսավորման մեխանիզմների զարգացման։ 2010 թվականին Մեքսիկայի Կանկուն քաղաքում ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության կոնֆերանսը զգալի գումար է հատկացրել զարգացած երկրներից՝ աշխարհը զարգացնելու համար՝ աջակցելու հարմարվողականության և մեղմացման տեխնոլոգիաներին։ Կարճ ժամկետներում արագ մեկնարկի ֆինանսավորումը կփոխանցվի տարբեր ուղիներով, ներառյալ երկկողմ և բազմակողմ պաշտոնական զարգացման օժանդակությունը, [[Գլոբալ էկոլոգիական հիմնադրամ]]ը և [[UNFCCC|UNFCCC-ն]]<ref>Harmeling, S. and Kaloga, A. (2011)'[https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/123456789/7604/IDSB_42_3_10.1111-j.1759-5436.2011.00219.x.pdf?sequence=1&isAllowed=y Understanding the Political Economy of the Adaptation Fund]', ''IDS Bulletin Special Issue: Political Economy of Climate Change'', '''42'''(3): 23-32</ref>։ Բացի այդ, աճող թվով պետական միջոցները ավելի մեծ խթաններ են տրամադրել զարգացող երկրներում կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարելու համար։ Օրինակ, Կլիմայի դիմակայունության փորձնական ծրագիրը նպատակ ունի ստեղծելու կլիմայի փոփոխության հարմարվողականության ինտեգրված և լայնածավալ մոտեցում որոշ ցածր եկամուտ ունեցող երկրներում և նախապատրաստվել ապագա ֆինանսական հոսքերին։ Բացի այդ, զարգացող երկրներում կլիմայի փոփոխության ֆինանսավորումը կարող է պոտենցիալ փոխել օգնության ավանդական մեխանիզմները՝ զարգացող և զարգացած երկրների «ընդհանուր, բայց տարբերակված պարտականությունների» տարբեր մեկնաբանությունների միջոցով<ref>{{Cite journal |last1=Okereke |first1=C |year=2008 |title=Equity Norms in Global Environmental Governance |journal=Global Environmental Politics |volume=8 |issue=3 |pages=25–50 |doi=10.1162/glep.2008.8.3.25 |s2cid=57569481}}</ref><ref>Abdullah, A., Muyungi, R., Jallow, B., Reazuddin, M. and Konate, M. (2009) ''[http://dlc.dlib.indiana.edu/dlc/bitstream/handle/10535/6184/National%20adaptation%20funding.pdf?sequence=1&isAllowed=y National Adaptation Funding: Ways Forward for the Poorest Countries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220415203338/https://dlc.dlib.indiana.edu/dlc/bitstream/handle/10535/6184/National%20adaptation%20funding.pdf?sequence=1&isAllowed=y |date=2022-04-15 }}'', IIED Briefing Paper, International Institute for Environment and Development, London.</ref>։ Արդյունքում անխուսափելի է կառավարման կառույցների փոփոխությունն այնպես, որ զարգացող երկրները խզեն ավանդական դոնոր-ստացող հարաբերությունները։ Այս համատեքստում կլիմայի փոփոխության ասպարեզում ֆինանսական հոսքերի քաղաքական տնտեսության գործընթացների ըմբռնումը կարևոր նշանակություն կունենա ռեսուրսների փոխանցման արդյունավետ կառավարման և կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարելու համար<ref name="six" />։ * '''Կլիմայի փոփոխությանն արձագանքելու տարբեր գաղափարական աշխարհայացքներ'''. Մեր օրերում գիտությունը որպես քաղաքականության գերիշխող շարժիչ ուժի ընկալման պատճառով կլիմայի փոփոխության ասպարեզում քաղաքականության դեղատոմսերի և գործողությունների մեծ մասը կենտրոնացած է ստանդարտացված կառավարման և պլանավորման համակարգերի, գծային քաղաքականության գործընթացների շուրջ ենթադրությունների վրա։ փոխանցվող տեխնոլոգիաներ, տնտեսական ռացիոնալություն և գիտության և տեխնոլոգիաների ռեսուրսների բացերը հաղթահարելու կարողություն<ref>Leach, M., Scoones, I. and Stirling, A. (2010), ''Dynamic Sustainabilities–Technology, Environment, Social Justice'', London: [[Earthscan]].</ref>։ Արդյունքում, հակված է լինել կողմնակալության տեխնոլոգիաների վրա հիմնված և կառավարչական մոտեցումների նկատմամբ՝ կլիմայի փոփոխությանը ապաքաղաքական առումով անդրադառնալու համար։ Բացի այդ, տարբեր գաղափարախոսական աշխարհայացքների լայն շրջանակը կհանգեցնի կլիմայի փոփոխության լուծումների ընկալումների բարձր տարաձայնությունների, ինչը նույնպես մեծ ազդեցություն ունի կլիմայի փոփոխությանն ի պատասխան ընդունված որոշումների վրա<ref>{{Cite journal |last1=Carvalho |first1=A |year=2007 |title=Ideological Cultures and Media Discourses on Scientific Knowledge: Re-reading News on Climate Chang |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00571102/file/PEER_stage2_10.1177%252F0963662506066775.pdf |journal=[[Public Understanding of Science (journal)|Public Understanding of Science]] |volume=16 |issue=2 |pages=223–43 |doi=10.1177/0963662506066775 |s2cid=220837080 |hdl-access=free |hdl=1822/41838}}</ref>։ Այս խնդիրները քաղաքական տնտեսության տեսանկյունից ուսումնասիրելը հնարավորություն է տալիս ավելի լավ հասկանալու «քաղաքական և որոշումների կայացման գործընթացների բարդությունը կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարում, ուժային հարաբերությունները, որոնք միջնորդում են ռեսուրսների նկատմամբ մրցակցային պահանջները և տեխնոլոգիաների կիրառումը հնարավոր դարձնելու համատեքստային պայմանները»<ref name="six" />։ * '''Հարմարվողականության քաղաքականության չնախատեսված բացասական հետևանքները, որոնք չեն ազդում բնապահպանական-տնտեսական փոխզիջումների վրա.''' Կլիմայի փոփոխությանը հաջող հարմարվելը պահանջում է մրցակցող տնտեսական, սոցիալական և քաղաքական շահերի հավասարակշռում։ Նման հավասարակշռման բացակայության դեպքում վնասակար անցանկալի հետևանքները կարող են չեղարկել հարմարվողականության նախաձեռնությունների օգուտները։ Օրինակ, Տանզանիայում կորալային խութերը պաշտպանելու ջանքերը ստիպեցին տեղի գյուղացիներին ավանդական ձկնորսական գործունեությունից անցնել գյուղատնտեսության, որն առաջացնում էր ջերմոցային գազերի ավելի բարձր արտանետումներ<ref name="Adaptation trade-offs"/>։ ==== Սոցիալ-քաղաքական սահմանափակումներ ==== Քաղաքական տնտեսության դերը կլիմայի փոփոխության ըմբռնման և հաղթահարման գործում հիմնված է նաև ներքին սոցիալ-քաղաքական սահմանափակումների հետ կապված հիմնական խնդիրների վրա<ref name="one" />։ * '''Փխրուն պետությունների խնդիրները'''. Փխրուն պետությունները, որոնք սահմանվում են որպես վատ կատարողներ, հակամարտող և/կամ հետկոնֆլիկտային պետություններ, սովորաբար ի վիճակի չեն արդյունավետորեն օգտագործել օգնությունը կլիմայի փոփոխության համար։ Իշխանության և սոցիալական արդարության խնդիրները սրել են կլիմայի փոփոխության ազդեցությունը, մինչդեռ անբավարար ուշադրություն է դարձվել փխրուն պետությունների դիսֆունկցիայի վրա։ Հաշվի առնելով փխրուն պետությունների խնդիրները՝ քաղաքական տնտեսության մոտեցումը կարող է բարելավել կարողությունների և ճկունության երկարաժամկետ սահմանափակումների ըմբռնումը, որի միջոցով թույլ կարողությունների, պետականաշինության և հակամարտությունների հետ կապված խնդիրները կարող են ավելի լավ լուծվել կլիմայի փոփոխության համատեքստում։ . * '''Ոչ ֆորմալ կառավարում.''' Շատ վատ արդյունքներ ունեցող պետություններում պետական ռեսուրսների բաշխման և օգտագործման վերաբերյալ որոշումների կայացումը պայմանավորված է ոչ ֆորմալ հարաբերություններով և մասնավոր խթաններով, այլ ոչ թե ֆորմալ պետական ինստիտուտներով, որոնք հիմնված են արդարության և օրենքի վրա։ Կառավարման այս ոչ պաշտոնական բնույթը, որն ընկած է [[ներքին սոցիալական կառույցներ]]ի հիմքում, խոչընդոտում է քաղաքական համակարգերի և կառույցների ռացիոնալ գործունեությանը և դրանով իսկ խոչընդոտում է կլիմայի փոփոխության նկատմամբ արդյունավետ արձագանքին։ Հետևաբար, բարեփոխումների ընդունման համար կարևոր նշանակություն ունեն ներքին ինստիտուտներն ու խթանները։ * '''Սոցիալական փոփոխության դժվարությունը'''. թերզարգացած երկրներում զարգացման փոփոխությունները ցավալիորեն դանդաղ են ընթանում մի շարք երկարաժամկետ կոլեկտիվ խնդիրների պատճառով, այդ թվում՝ հասարակությունների՝ բարեկեցությունը բարելավելու համար հավաքական աշխատելու անկարողությունը, տեխնիկական և սոցիալական հնարամտության բացակայությունը, դիմադրությունը և մերժումը։ նորարարություն և փոփոխություն<ref name="one" />։ Կլիմայի փոփոխության համատեքստում այս խնդիրները զգալիորեն խոչընդոտում են կլիմայի փոփոխության օրակարգի առաջմղմանը։ Քաղաքական տնտեսության տեսակետը թերզարգացած երկրներում կարող է օգնել հասկանալու և ստեղծելու խթաններ՝ խթանելու վերափոխումը և զարգացումը, ինչը հիմք է դնում կլիմայի փոփոխության հարմարվողականության օրակարգի իրականացման ակնկալիքի համար։ === Հետազոտության կենտրոնները և մոտեցումները === [[Կարլ Բրանդտ|Բրանդտը]] և [[Սվենդսենը]] (2003)<ref>Brandt, U.S. and Svendsen, G.T. (2003) ''[https://www.econstor.eu/bitstream/10419/83066/1/wp51.pdf The Political Economy of Climate Change Policy in the EU: Auction and Grandfathering]'', IME Working Papers No. 51/03.</ref> ներկայացնում են քաղաքական տնտեսության շրջանակը, որը հիմնված է [[Հիլմանի]] (1982) քաղաքական աջակցության գործառույթի մոդելի վրա<ref>{{Cite journal |last1=Hillman |first1=A.L. |year=1982 |title=Declining industries and political-support protec-tionist motives |url=https://archive.org/details/sim_american-economic-review_1982-12_72_5/page/1180 |journal=[[The American Economic Review]] |volume=72 |issue=5 |pages=1180–7 |jstor=1812033}}</ref>՝Եվրամիության քաղաքականության մեջ կլիմայի փոփոխությունը վերահսկելու գործիքների ընտրության վերլուծության մեջ՝ Կիոտոյի Արձանագրության նպատակային մակարդակի իրականացման համար։ Քաղաքական տնտեսության այս շրջանակում կլիմայի փոփոխության քաղաքականությունը որոշվում է շահագրգիռ կողմերի խմբերի հարաբերական ուժով։ Քննելով տարբեր շահագրգիռ խմբերի տարբեր նպատակները, մասնավորապես՝ արդյունաբերական խմբերը, սպառողների խմբերը և բնապահպանական խմբերը, հեղինակները բացատրում են ԵՄ կլիմայի փոփոխության քաղաքականության գործիքի ընտրության բարդ փոխազդեցությունը, մասնավորապես՝ կանաչ հարկումից դեպի մեծահայրի թույլտվություն անցնելը։ համակարգ. [[Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկ|Վերակառուցման և զարգացման բանկի (]]ՎԶԵԲ) զեկույցը (2011թ.) քաղաքական տնտեսության մոտեցում ունի՝ բացատրելու, թե ինչու որոշ երկրներ որդեգրում են կլիմայի փոփոխության քաղաքականություն, իսկ մյուսները՝ ոչ, հատկապես անցումային տարածաշրջանի երկրների միջև<ref>EBRD (2011) 'Political economy of climate change policy in the transition region', in: ''Special Report on Climate Change: The Low Carbon Transition, European Bank for Reconstruction and Development'', Chapter Four.</ref>։ Այս աշխատությունը վերլուծում է կլիմայի փոփոխության քաղաքականության առանձնահատկությունների տարբեր քաղաքական տնտեսության ասպեկտները, որպեսզի հասկանանք անցումային շատ երկրներում կլիմայի փոփոխության մեղմացման արդյունքները խթանող հավանական գործոնները։ Հիմնական եզրակացությունները թվարկված են ստորև․ * Միայն [[Ժողովրդավարություն|ժողովրդավարության]] մակարդակը կլիմայի փոփոխության քաղաքականության որդեգրման հիմնական շարժիչ ուժը չէ, ինչը նշանակում է, որ կլիմայի գլոբալ փոփոխության մեղմացման գործում ներդրման ակնկալիքները պարտադիր չէ, որ սահմանափակվեն տվյալ երկրի քաղաքական ռեժիմով։ * Հանրային գիտելիքները, որոնք ձևավորվում են տարբեր գործոններով, ներառյալ որոշակի երկրում կլիմայի փոփոխության սպառնալիքը, կրթության ազգային մակարդակը և ազատ լրատվամիջոցների առկայությունը, կարևոր տարր է կլիմայի փոփոխության քաղաքականության որդեգրման մեջ, քանի որ հասարակությունն ավելի իրազեկ է կլիմայի փոփոխության մասին։ պատճառները զգալիորեն ավելի հավանական է որդեգրեն կլիմայի փոփոխության քաղաքականությունը։ Հետևաբար, ուշադրությունը պետք է դրվի կլիմայի փոփոխության հրատապ սպառնալիքի մասին հանրային իրազեկման խթանմանը և անցումային շատ երկրներում տեղեկատվական անհամաչափությունների կանխմանը։ * Ածխածնային ինտենսիվ արդյունաբերության հարաբերական հզորությունը հիմնական զսպիչն է կլիմայի փոփոխության քաղաքականության որդեգրման համար, քանի որ այն մասամբ բացատրում է տեղեկատվական անհամաչափությունները։ Այնուամենայնիվ, ածխածնային ինտենսիվ արդյունաբերությունները հաճախ ազդում են կլիմայի փոփոխության քաղաքականության վերաբերյալ կառավարության որոշումների կայացման վրա, որն այդպիսով պահանջում է փոփոխել այդ ճյուղերի կողմից ընկալվող խթանները և դրանք անցնել ցածր ածխածնի արտադրության օրինակին։ Արդյունավետ միջոցները ներառում են էներգակիրների գների բարեփոխումը և ածխածնի առևտրի միջազգային մեխանիզմների ներդրումը։ * Անցումային տարածաշրջանում ազգային տնտեսությունների ձեռք բերած մրցակցային առավելությունը գլոբալ տնտեսության մեջ, որտեղ արտանետումները նվազեցնելու նպատակով միջազգային ճնշում է գործադրվում, կբարձրացներ նրանց քաղաքական ռեժիմի ներքին լեգիտիմությունը, ինչը կարող է օգնել լուծելու տնտեսական դիվերսիֆիկացիայի և գլոբալ բացակայության հիմքում ընկած բնածին տնտեսական թուլությունները։ տնտեսական ճգնաժամ. [[Tanner and Allouche]] (2011)<ref name="six" /> առաջարկում են նոր հայեցակարգային և մեթոդաբանական շրջանակ կլիմայի փոփոխության քաղաքական տնտեսությունը վերլուծելու համար իրենց վերջին աշխատանքում, որը կենտրոնանում է կլիմայի փոփոխության քաղաքականության գործընթացների և արդյունքների վրա՝ գաղափարների, ուժի և ռեսուրսների առումով։ Ակնկալվում է, որ քաղաքական տնտեսության նոր մոտեցումը դուրս կգա գերիշխող քաղաքական տնտեսության գործիքներից, որոնք ձևակերպվել են միջազգային զարգացման գործակալությունների կողմից<ref>DFID (2009) ''Political Economy Analysis: How to Note'', DFID Practice Paper, [[Department for International Development]], London.</ref><ref>World Bank (2009) ''[https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/16777/826520WP0Probl00Box379862B00PUBLIC0.pdf?sequence=1 Problem-Driven Governance and Political Economy Analysis: Good Practice Framework]'', [[World Bank]], Washington D.C.</ref><ref>World Bank (2004) ''[https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/11248/328730premnote95.pdf?sequence=1 Operationalizing Political Analysis: The Expected Utility Stakeholder Model and Governance Reforms]'', PREM Notes 95, World Bank, Washington D.C.</ref>՝ վերլուծելու կլիմայի փոփոխության նախաձեռնությունները, որոնք անտեսել են այն ձևը, որով գաղափարներն ու գաղափարախոսությունները որոշում են քաղաքականության արդյունքները (տես աղյուսակը)<ref>Barnett, M.N. and Finnemore, M. (2004) ''Rules for the World: International Organizations in Global Politics'', [[Cornell University Press]], New York.</ref>։ Հեղինակները ենթադրում են, որ երեք ոսպնյակներից յուրաքանչյուրը՝ գաղափարները, ուժը և ռեսուրսները, հակված են գերակշռող լինել կլիմայի փոփոխության քաղաքական տնտեսության քաղաքականության գործընթացի մեկ փուլում, որտեղ «գաղափարներն ու գաղափարախոսությունները գերակշռում են կոնցեպտուալացման փուլում, ուժը՝ բանակցային փուլ և ռեսուրս, ինստիտուցիոնալ կարողություններ և կառավարում իրականացման փուլում»<ref name="six" />։ Ենթադրվում է, որ այս տարրերը կարևոր նշանակություն ունեն կլիմայի փոփոխության միջազգային նախաձեռնությունների ձևակերպման և դրանց վերափոխման համար ազգային և ենթաազգային քաղաքականության համատեքստում։ {| class="wikitable" |+Կլիմայի փոփոխության նախաձեռնությունների նոր և ավանդական քաղաքական տնտեսության վերլուծության համեմատություն !Թողարկում !Գերիշխող մոտեցում !Նոր քաղաքական տնտեսություն |- |Քաղաքականության գործընթաց |Գծային՝ տեղեկացված ապացույցներով |Համալիր՝ տեղեկացված գաղափարախոսությունից, դերակատարներից և ուժային հարաբերություններից |- |Գերիշխող սանդղակ |Համաշխարհային և միջպետական |Թարգմանություն միջազգայինից ազգային և ենթազգային մակարդակներում |- |Կլիմայի փոփոխության գիտություն և հետազոտություն |Օբյեկտիվ գիտության դերը քաղաքականության իրազեկման գործում |Գիտության սոցիալական կառուցում և շարժիչ պատմություններ |- |Սղություն և աղքատություն |Բաշխման արդյունքներ |Քաղաքական գործընթացներ, որոնք միջնորդում են ռեսուրսների նկատմամբ մրցակցային պահանջները |- |Որոշման կայացում |Կոլեկտիվ գործողություն, ռացիոնալ ընտրություն և վարձակալություն |Գաղափարական շարժիչ ուժեր և խթաններ, ուժային հարաբերություններ |} == Նշումներ == <references group="note" responsive="1"></references> == Արտաքին հղումներ == * {{Cite book |url=https://archive.org/details/oxfordhandbookof0000unse_j4w5 |title=The Oxford Handbook of Climate Change and Society |publisher=Oxford University Press |year=2011 |isbn=978-0-19-956660-0 |editor1-last=Dryzek |editor1-first=John |editor1-link=John Dryzek |ref=CITEREFDryzek2011 |editor2-last=Norgaard |editor2-first=Richard |editor2-link=Richard B. Norgaard |editor3-last=Schlosberg |editor3-first=David |editor3-link=David Schlosberg}} * {{Cite book |author=Andrew Dessler |title=The Science and Politics of Global Climate Change: A Guide to the Debate |author2=Edward A Parson |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2020 |isbn=978-1-316-63132-4 |ref=CITEREFDessler2020}} * {{Cite book |author1=Christiana Figueres |title=The Future We Choose: Surviving the Climate Crisis |author2=Tom Rivett-Carnac |publisher=Manilla Press |year=2020 |isbn=978-1-838-770-82-2 |ref=CITEREFFigueres2020}} * {{Cite book |author=Anatol Lieven |title=Climate Change and the Nation State |publisher=Penguin Random House |year=2020 |isbn=978-0-241-39407-6 |ref=CITEREFLieven2020}} * {{Cite book |author=Michael E. Mann |title=The New Climate War{{!}}The New Climate War: The Fight to Take Back Our Planet |publisher=[[PublicAffairs]] |year=2021 |isbn=978-1-541-75822-3 |ref=CITEREFMann2021}} == Ծանոթագրություններ == <references group="" responsive="0"></references> == Գրականություն == * Naomi Klein (2019). ''On Fire: The Burning Case for a Green New Deal'', Allen Lane, {{ISBN|978-0241410721}}. * {{Cite web |title=No Brainers and Low-Hanging Fruit in National Climate Policy {{!}} VOX, CEPR Policy Portal |url=https://voxeu.org/content/no-brainers-and-low-hanging-fruit-national-climate-policy |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 15 |website=voxeu.org}} [[Կատեգորիա:Էկոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Էներգիայի քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Կայուն զարգացում]] [[Կատեգորիա:Կլիմայի փոփոխության քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Պետական քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Քաղաքական տնտեսագիտություն]] sy04qwg7pqo4wxmp2693ke4qufo5w5q 0 1190541 10357006 10356196 2025-06-18T00:10:04Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357006 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Deutscher_Idealismus.jpg|մինի|232x232փքս|Չորս հիմնական գերմանացի իդեալիստները, ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ՝ Իմանուել Կանտից վերևի ձախ մասում՝ Ջ.Գ. Ֆիխտե, Գ.Վ.Ֆ. Հեգել, Ֆ.Վ.Ջ. Շելլինգ]]'''Գերմանական իդեալիզմ,''' փիլիսոփայական շարժում, որն առաջացել է <bdi>[[Գերմանիա]]յում</bdi> 18-րդ դարի վերջին և 19-րդ դարի սկզբին։ Այն ձևավորվել է 1780-90-ական թվականներին [[Իմանուիլ Կանտ]]ի աշխատության արդյունքում<ref>{{Cite book |last=Beiser |first=Frederick C. |author-link=Frederick C. Beiser |title=German Idealism: The Struggle Against Subjectivism, 1781–1801 |date=2002 |publisher=[[Harvard University Press]] |volume=Part I}}</ref> և սերտորեն կապված էր ինչպես <bdi>[[ռոմանտիզմ]]ի</bdi>, այնպես էլ [[Լուսավորության դարաշրջան]]ի հետ:Կանտից հետո գերմանական իդեալիզմի շրջանը հայտնի է նաև որպես հետկանտյան իդեալիզմ կամ պարզապես հետկանտականություն<ref>{{Cite book |last=Pinkard |first=Terry |author-link=Terry Pinkard |url=https://archive.org/details/germanphilosophy0000pink |title=German Philosophy 1760–1860: The Legacy of Idealism |date=2002 |publisher=[[Cambridge University Press]] |page=[https://archive.org/details/germanphilosophy0000pink/page/217 217]}}</ref>։ Ընդունված է գերմանացի իդեալիստներին բաժանել երկու խմբի։ Մի խումբը կանտական իդեալիստներ՝ կապված Կանտի և Ֆիխտեի հետ, և բացարձակ իդեալիստների՝ կապված Շելինգի և Հեգելի հետ<ref>{{Cite book |last1=Dunham |first1=Jeremy |url=https://archive.org/details/idealismhistoryo0000dunh_o7b0 |title=Idealism: A History of a Philosophy |last2=Grant |first2=Iain Hamilton |author2-link=Iain Hamilton Grant |last3=Watson |first3=Sean |date=2011 |publisher=[[McGill-Queen's University Press]] |location=Durham |page=[https://archive.org/details/idealismhistoryo0000dunh_o7b0/page/303 303] n. 4}}</ref>։ == Իդեալիզմի հիմնական գաղափար == Իդեալիզմի փիլիսոփայական իմաստն այն է, որ այն հատկությունները, որոնք մենք հայտնաբերում ենք առարկաներում, կախված են այն բանից, թե ինչպես են այդ առարկաները մեզ հայտնվում։ Այս հատկությունները վերաբրվում են առարկաների արտաքին տեսքին և պարտադիր չէ, որ դրանք վերջիննրես ունեցած լինեն։ == Պատմություն == [[Իմանուիլ Կանտ]]ի աշխատությունը նպատակ ուներ միջանկյալ օղակ լիներ 18-րդ դարում գերիշխող երկու փիլիսոփայական դպրոցների միջև ([[Իրատեսություն|իրատեսության(]]ռացիոնալիզմ) ՝ փորձից առաջ և [[Էմպիրիզմ]]ի՝ փորձից հետո ), որի մասին արտահայտվել է փիլիսոփա <bdi>[[Դեյվիդ Հյում]]ը</bdi>, որի թերահավատության հերքմանն էր ուղղված Կանտի ջանքերը<ref>{{Cite book |last=Dudley |first=Will |title=Understanding German Idealism |isbn=9781844653935 |pages=3–6}}</ref>։ Կանտի առաջարկած լուծումն հետևյալն էր՝ մինչ մենք կախված ենք փորձառության օբյեկտներից՝ աշխարհի մասին որևէ բան իմանալու համար, մենք կարող ենք գիտելիքի հիման վրա ուսումնասիրել այն ձևը, որը կարող են ունենալ մեր մտքերը՝ որոշելով հնարավոր փորձի սահմանները։ Կանտը այս մոտեցումն անվանում է «քննադատական փիլիսոփայություն»։ Այնուամենայնիվ, գոյություն ունի նաև ՝ «տրանսցենդենտալ [[իդեալիզմ]]», որը տարբերվում է դասական [[իդեալիզմ]]ից և սուբյեկտիվ [[իդեալիզմ]]ից։ Այս տեսակետի համաձայն՝ աշխարհը կատարյալ է այդ երկու տեսանկյուներից էլ։ Այսինքն՝ միտքը կենտրոնական դեր է խաղում աշխարհի մեր փորձառության ձևավորման գործում. մենք ընկալում ենք երևույթները [[ժամանակ]]ի և [[տարածություն]] մեջ՝ ըստ հասկացողության աստիճանների։ ==== Տեսաբաններ ==== Կանտից հետո ամենահայտնի գերմանացի իդեալիստ մտածողներ են եղել ՝ [[Յոհան Գոթլիբ Ֆիխտե]]ն, [[Ֆրիդրիխ Շելինգ]]ը և <bdi>[[Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել]]ը</bdi>։ Կանտի նախագծի քննադատները, ինչպիսիք են Ֆ. Հ. Յակոբին, Գոտլոբ Էռնստ Շուլցեն և Սալոմոն Մայմոնը, ազդեցին այն ուղղության վրա, որ վերջինիս հաջորդող փիլիսոփաների մոտ կզարգանար:T === Կանտ === Ըստ [[Իմանուիլ Կանտ]]ի, մարդկային միտքն ի վիճակի չէ ուղղակիորեն զգալ արտաքին աշխարհն այնպես, ինչպես որ այն կա։ Փոխարենը, աշխարհի մեր փորձառությունը միջնորդվում է գիտելիքի ճանաչման տարբեր աստիճաններով, որոնք բնորոշ են մարդու մտքին։ Այս կատեգորիաները և հասկացությունները, որոնք Կանտը անվանում է «տրանսցենդենտալ», քանի որ դրանք անհրաժեշտ են աշխարհի մեր փորձառության ցանկացած փորձի, կառուցվածքի և կազմակերպման համար չեն ապահովում իրեղենը որպես վերջնական իրականություն պատկերացնելուն։ Կանտի տրանսցենդենտալ իդեալիզմը երկու հիմնական բաղադրիչ ունի:Առաջինն այն գաղափարն է, որ մարդկային միտքը զգայական տեղեկատվության պասիվ ստացող չէ, այլ ակտիվորեն մասնակցում է աշխարհի մեր փորձի ձևավորմանը։ Երկրորդը այն գաղափարն է, որ իրականության բնույթը ի վերջո մեզ համար անհայտ է, քանի որ աշխարհի մեր փորձառությունը միջնորդվում է մեր սեփական մտքի կառուցվածքներով:Կանտը գիտելիքի տիրույթը սահմանափակեց հնարավոր փորձառության օբյեկտներով<ref>"Fichte: Kantian or Spinozian? Three Interpretations of the Absolute I" by Alexandre Guilherme, ''South African Journal of Philosophy'', (2010), Volume 29, Number 1, p. 14.</ref>։ Նրա երեք ամենանշանավոր հետնորդները, սակայն, կարձագանքեն նման խիստ սահմանափակումներին։ === Յակոբի === 1787 թվականին Ֆրիդրիխ Հենրիխ Յակոբին իր «Հավատքի, կամ իդեալիզմի և ռեալիզմի մասին» գրքում անդրադարձել է Կանտի «իրն ինքնին» հասկացությանը։ Յակոբին համաձայնեց, այն մտքի հետ, որ օբյեկտը ուղղակիորեն ընդունել չենք կարող։ Սակայն, նրա խոսքով, դա պետք է հենվել հավատքի վրա։ Սուբյեկտը պետք է հավատա, որ արտաքին աշխարհում կա իրական օբյեկտ, որը կապված է նրա սուբյեկտիվ պատկերացման հետ։ Այս համոզմունքը անմիջապես հայտնի, բայց տրամաբանորեն չապացուցված ճշմարտության արդյունք է։ Իրի իրական գոյությունը բացահայտվում է դիտող սուբյեկտին։ Այսպիսով, սուբյեկտն ուղղակիորեն ճանաչում է մտքում հայտնված իդեալական, սուբյեկտիվ պատկերացումները և խորապես հավատում է իրական, օբյեկտիվ բանին, որն առկա է մտքից դուրս։ Արտաքին աշխարհը որպես հավատքի առարկա ներկայացնելով, Յակոբին նպատակ ուներ օրինականացնել հավատքը կամ ընդհանրապես հավատքը։ === Ռայնհոլդ === Կառլ Լեոնհարդ Ռայնհոլդը 1790 և 1792 թվականներին հրատարակել է Կանտի փիլիսոփայության վերաբերյալ «Նամակները» երկու հատոր։ Նա փորձել է ապացուցել Կանտի այն պնդումը, որ մարդիկ և այլ կենդանիները կարող են իմանալ միայն երևույթները, ոչ երբեք իրերի ներքին բովանդակությունը։ Իր միտքը հաստատելու համար Ռեյնհոլդը առաջ քաշեց մի [[աքսիոմ]], որը հնարավոր չէր կասկածել։ Այս աքսիոմից կարելի էր եզրակացնել <bdi>[[Գիտակցություն|գիտակցության]]</bdi> մասին ողջ գիտելիքը։ Նրա աքսիոմն էր. «Գիտակցության մեջ ներկայացումը սուբյեկտի կողմից տարբերվում է սուբյեկտից և օբյեկտից և վերաբերում է երկուսին»։ Նա այդպիսով սկսեց ոչ թե սահմանումներից, այլ մի սկզբունքից, որը վերաբերում էր գիտակից մտքում պատկերացումների ի հայտ գալուն:Այս կերպ նա վերլուծեց մտքում ծագող գիտելիքը որպես՝ (1) իմացող սուբյեկտի կամ դիտորդի, (2) հայտնի օբյեկտի և (3) պատկերի կամ ներկայացման առարկայի։ ===== Շուլց ===== Գոտլոբ Էռնստ Շուլցը դեմ էր Կանտի քննադատական փիլիսոփայությանը, որը հակասում է իրեն։ Ըստ Կանտի՝ պատճառի և հետևանքի օրենքը կիրառվում է միայն երևույթների վրա, այլ ոչ թե երևույթների և իրերի միջև։ Այնուհանդերձ, Կանտն ուղղակիորեն պնդում է, որ երևույթների պատճառն ինքնին իրն է։ === Ֆիխտե === Այն բանից հետո, երբ Շուլցը լրջորեն քննադատեց «Ինքն-Իր» հասկացությունը, [[Յոհան Գոթլիբ Ֆիխտե]]ն ստեղծեց Կանտի նման փիլիսոփայություն, բայց առանց ինքնին իրի։ Ֆիխտեն պնդում էր, որ մեր «տրանսցենդենտալ էգոյի» պատկերացումները, այսինքն՝ իմացող սուբյեկտի արտադրությունն են։ Նրա համար ինքնին արտաքին բան չկա։ Ընդհակառակը, սուբյեկտը արտաքին իրի, առարկայի կամ ոչ էգոյի աղբյուրն է։ Ֆիխտեն պնդում էր, որ այս ճշմարտությունն ակնհայտ էր դառնում բանակնության և գիտելիքի միջոցով։ === Շելլինգ === [[Ֆրիդրիխ Շելինգ]]ը (1775–1854) պնդում էր, որ Ֆիխտեի «ես»-ին անհրաժեշտ է Ոչ-Ես, քանի որ չկա սուբյեկտ առանց օբյեկտի, և հակառակը։ Այսպիսով, սուբյեկտիվ պատկերացումները նույնական են առարկաների հետ։ Շելինգի «բացարձակ ինքնության» կամ «անտարբերության» համաձայն՝ տարբերություն չկա սուբյեկտիվի և օբյեկտիվի, այսինքն՝ իդեալականի և իրականի միջև։ ====== Շլայերմախեր ====== [[Ֆրիդրիխ Շլայերմախեր]]ը աստվածաբան էր, ով պնդում էր, որ իդեալականն ու իրականը միավորված են Աստծո մեջ։ Նա իդեալը հասկանում էր որպես մտքի, ինտելեկտի և բանականության սուբյեկտիվ մտավոր գործունեություն։ Իրականը նրա համար բնության և ֆիզիկական էության օբյեկտիվ տարածքն էր։ Շլայերմախերը հայտարարեց, որ իդեալի և իրականի միասնությունը դրսևորվում է Աստծո մեջ։ Երկու բաժանումները միմյանց վրա չեն թողնում պատճառահետևանքային ազդեցություն։ Ավելի շուտ, նրանք երկուսն էլ հավասարապես գոյություն ունեն բացարձակ տրանսցենդենտալ էության մեջ, որն Աստված է։ ====== Մայմոն ====== Սալոմոն Մայմոնը ազդեցություն գործեց գերմանական իդեալիզմի վրա՝ քննադատելով Կանտի երկու պնդումները:Վերջինս նշում էր, Կանտը չի բացատրել, թե ինչպես կարող են միմյանց հետ կապված հակադրությունները, ինչպիսիք են զգայունությունը և հասկացողությունը։ Նա առարկություն էր ներկայացնում Կանտյան նախագծին։ Այդպիսով մատնանշելով այս խնդրահարույց դուալիզմները՝ Մայմոնը և նեոհումյան քննադատները թերահավատության համար հիմք են թողել Կանտի սեփական փիլիսոփայության շրջանակներում։ Առայժմ հարց էր ծագում, թե ինչպես կարող են երկու այնպիսի տարասեռ ոլորտներ, ինչպիսիք են մտավորականն ու խելամիտը, համապատասխանել միմյանց։ Խնդիրն այլևս այն չէր, թե ինչպես մեր պատկերացումներն ինքնին համապատասխանում են իրերին, այլ այն, թե ինչպես ենք մենք ընկալում, զգայական ինտուիտիվ պատկերացումները առարկաների վերաբերյալ<ref>{{Cite book |last=Beiser |first=Frederick C. |author-link=Frederick C. Beiser |url=https://archive.org/details/cambridgecompani0000unse_u9j8 |title=The Cambridge Companion to German Idealism |date=2000 |publisher=[[Cambridge University Press]] |editor-last=Ameriks |editor-first=Karl |editor-link=Karl Ameriks |page=[https://archive.org/details/cambridgecompani0000unse_u9j8/page/n45 28] |contribution=Chapter I: The Enlightenment and idealism Section V: The meta-critical campaign}}</ref>։ Մայմոնը փորձեց լուծել այս խնդիրը՝ ներմուծելով «անսահման միտք» հասկացությունը։ Այս պատճառով Մայմոնը, կարելի է ասել, վերադարձել էր մինչկանտյան տրանսցենդենտ շահարկումներին։ Ֆրեդերիկ Ք. Բայզերի խոսքերով, «վերակենդանացնելով մետաֆիզիկական գաղափարները քննադատական փիլիսոփայության պրոբլեմատիկայից՝ նա նրանց տվեց նոր հաստատականություն և մետաֆիզիկայի քննադատական հարության հնարավորությունը<ref>{{Cite book |last=Beiser |first=Frederick C. |author-link=Frederick C. Beiser |url=https://archive.org/details/fateofreasongerm0000beis |title=The Fate of Reason: German Philosophy from Kant to Fichte |date=1987 |publisher=[[Harvard University Press]] |page=[https://archive.org/details/fateofreasongerm0000beis/page/287 287] |chapter=10: Maimon’s Critical Philosophy}}</ref>։ ====== Հեգել ====== [[Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել]]ն արձագանքեց Կանտի փիլիսոփայությանը` առաջարկելով, Կանտի կողմից տրված անլուծելի հակասությունները փնտրել բանականության սահմաններում:Հաշվի առնելով, որ վերացական միտքն այսպիսով սահմանափակ է, նա շարունակեց դիտարկել, թե ինչպես են պատմական ձևակերպումները տարբեր փիլիսոփայությունների և մտածելակերպի առաջացման պատճառ հանդիսանում։ «Հոգու ֆենոմենոլոգիա»-ում նա շարունակեց հետևել պատմության ընթացքում [[Ինքնագիտակցություն|ինքնագիտակցության]] ձևավորման և այլ մարդկանց կարևորությանը ինքնագիտակցության արթնացման գործում։ Այսպիսով, Հեգելը մետաֆիզիկայի և փիլիսոփայության մեջ մտցրեց երկու կարևոր գաղափար՝ պատմության անբաժանելի նշանակությունը և միջսուբյեկտիվությունը։ [[Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել]]ը նաև պնդում է, որ Աստծո ավանդական հասկացությունը ստորադասում է բացարձակ ոգու իր հայեցակարգով։ [[Բենեդիկտ Սպինոզա]]ն, ով [[Աստված|Աստծո]]մարդակերպ հասկացությունը փոխեց, գովաբանվեց Հեգելի կողմից, որի բացարձակ իմացության հայեցակարգը կատարում էր նմանատիպ գործառույթ։ Հեգելը պնդում էր, որ «դու կամ սպինոզիստ ես, կամ ընդհանրապես փիլիսոփա չես»<ref>''Hegel's Lectures on the History of Philosophy'', Section 2, Chapter 1, A2. Spinoza. General Criticism of Spinoza's Philosophy, Second Point of View (cf. paragraph beginning with "The second point to be considered...")</ref>։ == Պատասխաններ == === Նեոկանտյանիզմ === Նեոկանտիանիզմն ընդգծում է Կանտի փիլիսոփայության քննադատական հարթությունը՝ ընդդեմ գերմանական իդեալիզմի ընկալումների։ Դա գերիշխող փիլիսոփայությունն էր Գերմանիայում 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին<ref>John Rodman, ''The Political Theory of T. H. Green'', New York: Appleton Century–Crofts, 1964, "Introduction"</ref>։ Թեև նեոկանտյանների միջև զգալի տարաձայնություններ կային, նրանք կիսում էին «տրանսցենդենտալ մեթոդը»<ref>Heis, Jeremy, "Neo-Kantianism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/neo-kantianism/>.</ref>։ ===== Բրիտանական իդեալիզմ ===== Անգլիայում, տասնիններորդ դարում, փիլիսոփա Թոմաս Հիլ Գրինը ընդունեց գերմանական իդեալիզմը, որպեսզի աջակցի քրիստոնեական [[միաստվածություն]]ը որպես բարոյականության հիմք։ Նրա փիլիսոփայությունը փորձում էր բացատրել հավերժական գիտակցությունը կամ [[խելք]]ը, որը նման էր <bdi>[[Աստված|Աստծո]]</bdi> մասին [[Ջորջ Բերկլի]]ի հայեցակարգին։ Ջոն Ռոդմանը Թոմաս Հիլ Գրինի քաղաքական տեսության մասին իր գրքի ներածությունում գրել է. «Կանաչը լավագույնս դիտվում է որպես գերմանական իդեալիզմի արտահայտիչ՝ որպես պատասխան այն երկընտրանքի, որը ծագում է քրիստոնեության վարկաբեկումից…»: === Միացյալ Նահանգներ === «Գերմանական իդեալիզմն ի սկզբանե ներմուծվել է ամերիկացի գրագետների ավելի լայն հանրությանը [[վերմոնտ]]ցի մտավորական Ջեյմս Մարշի միջոցով։ 1820-ականների սկզբին Մովսես Ստյուարտի հետ Աստվածաբանություն ուսումնասիրելով Անդովեր ճեմարանում՝ Մարշը որոնում էր <bdi>[[Քրիստոնեական աստվածաբանություն|քրիստոնեական աստվածաբանության]]</bdi> գաղափարախոսություն, որը «կենդանի կպահեր սիրտը գլխում»<ref>James Marsh, as quoted by James A. Good (2002) in volume 2 of his ''The early American reception of German idealism'', p. 43.</ref>:' Որոշ ամերիկացի աստվածաբաններ և եկեղեցականներ կարևորեն են գերմանական իդեալիզմի աստվածաբանական հայեցակարգում անսահման Բացարձակ Իդեալի կամ Գեյստի [Հոգու] մասին պատկերացումների դրսևորումները<ref>“The Absolute or World Spirit was easily identified with the God of Christianity....”, ([[Morton White]] (Ed.) ''[[The Mentor Philosophers]]: The Age of Analysis: twentieth century philosophers'', Houghton Mifflin, 1955, Chapter 1, “The Decline and Fall of the Absolute”)</ref>։ Այն աստվածության ավանդական քրիստոնեական հայեցակարգին կրոնական այլընտրանք էր տալիս։ Գերմանական իդեալիզմը կրոնի փոխարինողն էր։ Քաղաքացիական պատերազմից հետո, երբ «ամերիկացիները ձգտեցին դեպի գերմանական իդեալիզմը՝ «ավանդական տիեզերական բացատրությունների հանդեպ հավատի կորստի պատճառով»։ 1870-ականների սկզբին գերմանական իդեալիզմին հետևելը այնքան տարածվեց, որ [[Ուոլթ Ուիթմեն]]ն իր անձնական գրառումներում հայտարարեց, որ «Միայն Հեգելն է հարմար Ամերիկայի համար, բավականաչափ մեծ է և բավականաչափ ազատ»<ref>Walt Whitman, ''The complete writings'', vol. 9, p. 170, as quoted in James A. Good (2005), ''A search for unity in diversity'', ch. 2, p. 57.</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist|30em}} == Գրականություն == * [[Karl Ameriks]] (ed.), ''The Cambridge Companion to German Idealism''. Cambridge: Cambridge University Press, 2000. {{ISBN|978-0-521-65695-5}}. * [[Frederick C. Beiser]], ''German Idealism. The Struggle Against Subjectivism, 1781-1801''. Cambridge: Harvard University Press, 2002. * {{Cite book |last=Pinkard |first=Terry |url=http://www.cambridge.org/us/knowledge/isbn/printView/item1161770/?site_locale=en_US |title=German Philosophy 1760–1860: The Legacy of Idealism |publisher=Cambridge University Press |year=2002 |isbn=9780521663816}} * [[Josiah Royce]], ''Lectures on Modern Idealism''. New Haven: Yale University Press 1967. * Solomon, R., and K. Higgins, (eds). 1993. ''Routledge History of Philosophy'', Vol. VI: ''The Age of German Idealism''. New York: Routledge. == Արտաքին հղումներ == * The [http://www.ucl.ac.uk/philosophy/LPSG/ London Philosophy Study Guide] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090923081848/http://www.ucl.ac.uk/philosophy/LPSG/Language.htm|date=2009-09-23}} offers many suggestions on what to read, depending on the student's familiarity with the subject: [http://www.ucl.ac.uk/philosophy/LPSG/19thCent.htm Nineteenth-Century German Philosophy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071120214741/http://www.ucl.ac.uk/philosophy/LPSG/19thCent.htm|date=2007-11-20}} * [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] articles on ** [http://plato.stanford.edu/entries/johann-fichte/ Fichte] ** [http://plato.stanford.edu/entries/hegel/ Hegel] ** [https://plato.stanford.edu/entries/kant/ Kant] ** [http://plato.stanford.edu/entries/karl-reinhold/ Reinhold] ** [http://plato.stanford.edu/entries/schelling/ Schelling] * [http://www.iep.utm.edu/germidea/ German Idealism] from the [[Internet Encyclopedia of Philosophy]] {{Authority control}} [[Կատեգորիա:19-րդ դարի գերմանացիներ]] [[Կատեգորիա:Իդեալիզմ]] [[Կատեգորիա:Մետաֆիզիկա]] [[Կատեգորիա:Ռոմանտիզմ]] [[Կատեգորիա:Փիլիսոփայական ուղղություններ և դպրոցներ]] [[Կատեգորիա:Փիլիսոփայության պատմություն]] [[Կատեգորիա:Փիլիսոփայություն]] n04u73fzc8ljfskf83hfm8b6cw8hezt 4 1196441 10356659 10355545 2025-06-17T14:33:11Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում 10356659 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" !Էջերի քանակ!!Կատեգորիա |- |134||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլի կիսապաշտպաններ|Ֆուտբոլի կիսապաշտպաններ]] |- |97||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլի պաշտպաններ|Ֆուտբոլի պաշտպաններ]] |- |95||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլի հարձակվողներ|Ֆուտբոլի հարձակվողներ]] |- |61||[[:Կատեգորիա:Բրիտանացի սցենարիստներ|Բրիտանացի սցենարիստներ]] |- |33||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլի դարպասապահներ|Ֆուտբոլի դարպասապահներ]] |- |31||[[:Կատեգորիա:Եվրոպայի չեմպիոններ|Եվրոպայի չեմպիոններ]] |- |27||[[:Կատեգորիա:Գործարարներ|Գործարարներ]] |- |24||[[:Կատեգորիա:Տաքսոնի նավարկման աղյուսակներ 40+ տաքսոնի նույնականացման համարով|Տաքսոնի նավարկման աղյուսակներ 40+ տաքսոնի նույնականացման համարով]] |- |19||[[:Կատեգորիա:Երգիչներ|Երգիչներ]] |- |17||[[:Կատեգորիա:ԼԳԲՏ քաղաքական գործիչներ|ԼԳԲՏ քաղաքական գործիչներ]] |- |15||[[:Կատեգորիա:Տնտեսություն ըստ մայրցամաքի|Տնտեսություն ըստ մայրցամաքի]] |- |14||[[:Կատեգորիա:Տնտեսություն ըստ տարածաշրջանի|Տնտեսություն ըստ տարածաշրջանի]] |- |13||[[:Կատեգորիա:Ուտեստներ ըստ երկրի|Ուտեստներ ըստ երկրի]] |- |12||[[:Կատեգորիա:Օլիմպիական մարզիկներ Ավստրալիայից|Օլիմպիական մարզիկներ Ավստրալիայից]] |- |12||[[:Կատեգորիա:Պատմություն ըստ երկրի|Պատմություն ըստ երկրի]] |- |11||[[:Կատեգորիա:Երգահաններ|Երգահաններ]] |- |9||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ|Ֆուտբոլիստներ]] |- |7||[[:Կատեգորիա:Հայաստան|Հայաստան]] |- |7||[[:Կատեգորիա:Կազմակերպություններ|Կազմակերպություններ]] |- |6||[[:Կատեգորիա:Ֆիլմեր|Ֆիլմեր]] |- |6||[[:Կատեգորիա:Լրագրողներ|Լրագրողներ]] |- |5||[[:Կատեգորիա:Ֆոնդային բորսաներ ըստ երկրների|Ֆոնդային բորսաներ ըստ երկրների]] |- |5||[[:Կատեգորիա:Ցանկեր ըստ երկրի|Ցանկեր ըստ երկրի]] |- |5||[[:Կատեգորիա:Վրաստանի աշխարհագրություն|Վրաստանի աշխարհագրություն]] |- |5||[[:Կատեգորիա:Խտրականություն ըստ երկրի|Խտրականություն ըստ երկրի]] |- |5||[[:Կատեգորիա:Գրողներ ըստ մրցանակի|Գրողներ ըստ մրցանակի]] |- |4||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլ ըստ երկրի|Ֆուտբոլ ըստ երկրի]] |- |4||[[:Կատեգորիա:Մշակութային ժառանգություն ըստ երկրի|Մշակութային ժառանգություն ըստ երկրի]] |- |4||[[:Կատեգորիա:Թուրքիայի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ|Թուրքիայի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] |- |4||[[:Կատեգորիա:Էկվադորցիներ ըստ մասնագիտության|Էկվադորցիներ ըստ մասնագիտության]] |- |4||[[:Կատեգորիա:Գրքեր ըստ թեմայի|Գրքեր ըստ թեմայի]] |- |4||[[:Կատեգորիա:Աֆրիկայի տնտեսություն ըստ երկրի|Աֆրիկայի տնտեսություն ըստ երկրի]] |- |4||[[:Կատեգորիա:Անջատողականություն ըստ երկրի|Անջատողականություն ըստ երկրի]] |- |4||[[:Կատեգորիա:Ակադեմիականներ|Ակադեմիականներ]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Վրաստանի պատմություն|Վրաստանի պատմություն]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Վրաստան|Վրաստան]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Պատմություն ըստ թեմաների|Պատմություն ըստ թեմաների]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Ուտեստներ ըստ հիմնական բաղադրիչի|Ուտեստներ ըստ հիմնական բաղադրիչի]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Կալկաթայի շենքեր և կառույցներ|Կալկաթայի շենքեր և կառույցներ]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Լեզուներ ըստ երկրի|Լեզուներ ըստ երկրի]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Ընկերություններ ըստ հիմնադրման տարեթվի|Ընկերություններ ըստ հիմնադրման տարեթվի]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Էներգետիկա ըստ երկրի|Էներգետիկա ըստ երկրի]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Էլեկտրակայաններ ըստ երկրի|Էլեկտրակայաններ ըստ երկրի]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Զոհեր|Զոհեր]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Գրքեր ըստ ժանրի|Գրքեր ըստ ժանրի]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Գրականություն ըստ երկրի|Գրականություն ըստ երկրի]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Բժիշկներ ըստ մասնագիտության|Բժիշկներ ըստ մասնագիտության]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Արվեստ ըստ երկրի|Արվեստ ըստ երկրի]] |- |3||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆիլմեր ըստ ժանրի|Ամերիկյան ֆիլմեր ըստ ժանրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ֆրանսիացի գրողներ ըստ ժանրի|Ֆրանսիացի գրողներ ըստ ժանրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ ըստ երկրի|Ֆուտբոլիստներ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլային ակումբներ ըստ երկրի|Ֆուտբոլային ակումբներ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Օդանավակայաններ ըստ հիմնադրման տարեթվի|Օդանավակայաններ ըստ հիմնադրման տարեթվի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Փիլիսոփայությունն ըստ դարաշրջանի|Փիլիսոփայությունն ըստ դարաշրջանի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Փիլիսոփայություն ըստ տարածաշրջանի|Փիլիսոփայություն ըստ տարածաշրջանի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Վեպեր ըստ ժանրի|Վեպեր ըստ ժանրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ռոք խմբեր ըստ ոճի|Ռոք խմբեր ըստ ոճի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ջրվեժներ ըստ երկրի|Ջրվեժներ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ջրհեղեղներ|Ջրհեղեղներ]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ջրամբարներ ըստ երկրի|Ջրամբարներ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ոչ գեղարվեստական գրքեր ըստ տարեթվի|Ոչ գեղարվեստական գրքեր ըստ տարեթվի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Նկարներ ըստ նկարչի|Նկարներ ըստ նկարչի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Մուլտֆիլմեր ըստ տարեթվի|Մուլտֆիլմեր ըստ տարեթվի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Մուլտսերիալներ ըստ երկրի|Մուլտսերիալներ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Միացյալ Թագավորության համալսարանների կամ քոլեջների շրջանավարտներ|Միացյալ Թագավորության համալսարանների կամ քոլեջների շրջանավարտներ]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Հուշարձաններ ըստ երկրի|Հուշարձաններ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Հիվանդանոցներ ըստ քաղաքի|Հիվանդանոցներ ըստ քաղաքի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Հիմնադրամներ ըստ երկրի|Հիմնադրամներ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Հիգիենիստներ ըստ ազգության|Հիգիենիստներ ըստ ազգության]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Հանցագործության հետ առնչվող անձինք|Հանցագործության հետ առնչվող անձինք]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Հայերը Բուլղարիայում|Հայերը Բուլղարիայում]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Կուսակցություններ ըստ գաղափարախոսության|Կուսակցություններ ըստ գաղափարախոսության]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Կոմիքսների կերպարներ ըստ արտադրողի|Կոմիքսների կերպարներ ըստ արտադրողի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Կայքեր ըստ երկրի|Կայքեր ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Կամուրջներ ըստ գետերի|Կամուրջներ ըստ գետերի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Կաթոլիկ հոգևորականներ|Կաթոլիկ հոգևորականներ]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ծոցեր ըստ երկրի|Ծոցեր ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Խաղալիքներ ըստ դարի|Խաղալիքներ ըստ դարի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Լճեր ըստ երկրի|Լճեր ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Իսլանդացիներ ըստ մասնագիտության|Իսլանդացիներ ըստ մասնագիտության]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Թռչուններ ըստ երկրի|Թռչուններ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ընկերություններ ըստ արժեթղթերի բորսայի|Ընկերություններ ըստ արժեթղթերի բորսայի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Զննման կատեգորիաներ|Զննման կատեգորիաներ]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Զբոսայգիներ ըստ երկրի|Զբոսայգիներ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Երաժշտություն ըստ երկրի|Երաժշտություն ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Դրոշներ ըստ թեմայի|Դրոշներ ըստ թեմայի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Դեղագործներ ըստ ազգության|Դեղագործներ ըստ ազգության]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Գրողներ ըստ ժանրի|Գրողներ ըստ ժանրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Գրադարաններ ըստ երկրի|Գրադարաններ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Գերմանիայի համալսարանների կամ քոլեջների շրջանավարտներ|Գերմանիայի համալսարանների կամ քոլեջների շրջանավարտներ]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Գետեր ըստ երկրի|Գետեր ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Բուլղարիա|Բուլղարիա]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Բուլղարահայեր|Բուլղարահայեր]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Բժշկություն ըստ երկրի|Բժշկություն ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Արվեստ ըստ թեմայի|Արվեստ ըստ թեմայի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Արհմիություններ ըստ երկրի|Արհմիություններ ըստ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Աշխարհագրություն ըստ մայրցամաքի|Աշխարհագրություն ըստ մայրցամաքի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Անգլիացի գրողներ ըստ ժանրի|Անգլիացի գրողներ ըստ ժանրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Անգլիացի գրողներ ըստ դարի|Անգլիացի գրողներ ըստ դարի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ամսագրեր ըստ թեմայի|Ամսագրեր ըստ թեմայի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան ռոք խմբեր ըստ ժանրի|Ամերիկյան ռոք խմբեր ըստ ժանրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան հեռուստասերիալներ ըստ ժանրի|Ամերիկյան հեռուստասերիալներ ըստ ժանրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ամերիկացիներ ըստ ծագման էթնոսի կամ երկրի|Ամերիկացիներ ըստ ծագման էթնոսի կամ երկրի]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ամերիկահայեր|Ամերիկահայեր]] |- |2||[[:Կատեգորիա:Ալկոհոլային խմիչքներ ըստ երկրի|Ալկոհոլային խմիչքներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ֆրանսիական ֆիլմեր ըստ ժանրի|Ֆրանսիական ֆիլմեր ըստ ժանրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ ըստ ակումբների|Ֆուտբոլիստներ ըստ ակումբների]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ ըստ ազգության|Ֆուտբոլիստներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ֆինլանդիայի քաղաքների մշակույթ|Ֆինլանդիայի քաղաքների մշակույթ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ֆինանսական ծառայությունների ընկերություններ ըստ հիմնադրման տարեթվի|Ֆինանսական ծառայությունների ընկերություններ ըստ հիմնադրման տարեթվի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ֆիլմեր ըստ ժանրի|Ֆիլմեր ըստ ժանրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ֆիլմեր ըստ երկրի|Ֆիլմեր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Օդանավակայաններ ըստ երկրի|Օդանավակայաններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Քրիստոնեությունն ըստ ազգությունների|Քրիստոնեությունն ըստ ազգությունների]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Քանդակներ ըստ տարեթվի|Քանդակներ ըստ տարեթվի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Քաղաքական շարժումներ ըստ խնդրի|Քաղաքական շարժումներ ըստ խնդրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Քաղաքական գործիչներ ըստ երկրի|Քաղաքական գործիչներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Փիլիսոփայություն ըստ ժամանակաշրջանի|Փիլիսոփայություն ըստ ժամանակաշրջանի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Փարոսներ ըստ երկրի|Փարոսներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Տպագրիչներ ըստ ազգության|Տպագրիչներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Տնտեսության ճյուղեր ըստ երկրի|Տնտեսության ճյուղեր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Տնտեսագետներ ըստ ազգության|Տնտեսագետներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Վրաստանի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ|Վրաստանի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Վիքիպեդիայի կատեգորիաներ|Վիքիպեդիայի կատեգորիաներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Վիրաբույժներ ըստ ազգության|Վիրաբույժներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Վիպասաններ ըստ դարի|Վիպասաններ ըստ դարի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Վավերագրական գրքեր ըստ թեմայի|Վավերագրական գրքեր ըստ թեմայի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Սրբեր ըստ դավանանքի|Սրբեր ըստ դավանանքի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Սպորտային կազմակերպություններ ըստ երկրի|Սպորտային կազմակերպություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Սոմալեցիներ ըստ մասնագիտության|Սոմալեցիներ ըստ մասնագիտության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Սիթքոմներ ըստ երկրի|Սիթքոմներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Սերբ կանայք ըստ մասնագիտության|Սերբ կանայք ըստ մասնագիտության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Սարսափ ստեղծագործություններ ըստ մեդիա ոլորտի|Սարսափ ստեղծագործություններ ըստ մեդիա ոլորտի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Սառցադաշտեր ըստ երկրի|Սառցադաշտեր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Սահմաններ ըստ երկրի|Սահմաններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ռոք խմբեր ըստ երկրի|Ռոք խմբեր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ռուսաստանի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ|Ռուսաստանի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ռեփերներ ըստ ազգության|Ռեփերներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ռազմական պատմություն ըստ երկրի|Ռազմական պատմություն ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ռազմական գործիչներ ըստ երկրի|Ռազմական գործիչներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ռազմական գործիչներ ըստ ազգության|Ռազմական գործիչներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ռազմաբազաներ ըստ երկրի|Ռազմաբազաներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ջրվեժներ ըստ մայրցամաքի|Ջրվեժներ ըստ մայրցամաքի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ջրանցքներ ըստ երկրի|Ջրանցքներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ջազմեններ ըստ ազգության|Ջազմեններ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Պոռնոդերասաններ ըստ ազգության|Պոռնոդերասաններ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Պետական կառուցվածք ըստ երկրի|Պետական կառուցվածք ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Պատմություն ըստ երկրի և ժամանակաշրջանի|Պատմություն ըստ երկրի և ժամանակաշրջանի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Պատմական փաստաթղթեր ըստ երկրի|Պատմական փաստաթղթեր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Պանիրներ ըստ երկրի|Պանիրներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Պայմանագրեր ըստ ուժի մեջ մտնելու տարեթվի|Պայմանագրեր ըստ ուժի մեջ մտնելու տարեթվի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ուսուցիչներ ըստ ազգության|Ուսուցիչներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ուկրաինացիներ ըստ երկրի|Ուկրաինացիներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ուկրաինայի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ|Ուկրաինայի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ուկրաինահայեր|Ուկրաինահայեր]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ոչ առևտրային կազմակերպություններ ըստ երկրի|Ոչ առևտրային կազմակերպություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ոճեր ըստ լրատվամիջոցի|Ոճեր ըստ լրատվամիջոցի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Շենքեր և կառույցներ ըստ երկրի|Շենքեր և կառույցներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Նկարներ ըստ թեմայի|Նկարներ ըստ թեմայի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Նեղուցներ ըստ երկրի|Նեղուցներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Նախագահական ընտրություններ ըստ երկրի|Նախագահական ընտրություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մուլտիպլիկատորներ ըստ ազգության|Մուլտիպլիկատորներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մոզամբիկի պատմություն ըստ տասնամյակի|Մոզամբիկի պատմություն ըստ տասնամյակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մշակույթ ըստ երկրի|Մշակույթ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մշակութային կազմակերպություններ ըստ երկրի|Մշակութային կազմակերպություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մյանմահայեր|Մյանմահայեր]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Միջազգային հարաբերություններ ըստ տասնամյակի|Միջազգային հարաբերություններ ըստ տասնամյակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Միջազգային կազմակերպություններ ըստ թեմայի|Միջազգային կազմակերպություններ ըստ թեմայի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մեծ Հայքի գավառներ|Մեծ Հայքի գավառներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մարզիկներ ըստ ազգության|Մարզիկներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մարդիկ ըստ սեռի|Մարդիկ ըստ սեռի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մանրէաբաններ ըստ ազգության|Մանրէաբաններ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մահեր ըստ պատճառի|Մահեր ըստ պատճառի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մահացածներ|Մահացածներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մահ ըստ երկրի|Մահ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Մաթեմատիկոսներ ըստ ազգության|Մաթեմատիկոսներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ճարտարապետություն ըստ ժամանակաշրջանի|Ճարտարապետություն ըստ ժամանակաշրջանի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ճարտարապետություն ըստ երկրի|Ճարտարապետություն ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ճարտարապետներ ըստ ազգության|Ճարտարապետներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հրվանդաններ ըստ երկրի|Հրվանդաններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հրատարակչական գործ ըստ երկրի|Հրատարակչական գործ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հրատարակություններ ըստ երկրի|Հրատարակություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հրապարակներ ըստ քաղաքի|Հրապարակներ ըստ քաղաքի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հյուսիսային Ամերիկայի գրականություն ըստ երկրի|Հյուսիսային Ամերիկայի գրականություն ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հիվանդանոցներ ըստ հիմնադրման դարի|Հիվանդանոցներ ըստ հիմնադրման դարի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հարթավայրեր ըստ երկրի|Հարթավայրեր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հասկացություններ ըստ ոլորտի|Հասկացություններ ըստ ոլորտի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հանցագործություն ըստ երկրի|Հանցագործություն ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հանրային ծառայողներ ըստ կոչման|Հանրային ծառայողներ ըստ կոչման]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հայերն Ուզբեկստանում|Հայերն Ուզբեկստանում]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հայերն Իսրայելում|Հայերն Իսրայելում]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հայերն Արգենտինայում|Հայերն Արգենտինայում]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հայերն ԱՄՆ-ում|Հայերն ԱՄՆ-ում]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հայերը Ֆրանսիայում|Հայերը Ֆրանսիայում]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Հայերը Հնդկաստանում|Հայերը Հնդկաստանում]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Համակարգչային խաղերի արտադրողներ ըստ երկրի|Համակարգչային խաղերի արտադրողներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Համակարգչային խաղեր ըստ պլատֆորմի|Համակարգչային խաղեր ըստ պլատֆորմի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կրոն ըստ երկրի|Կրոն ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կրթություն ըստ երկրի|Կրթություն ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կուսակցություններ ըստ երկրի|Կուսակցություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կղզիներ ըստ երկրի|Կղզիներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կղզեխմբեր ըստ երկրի|Կղզեխմբեր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կինոփառատոներ ըստ երկրի|Կինոփառատոներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կենդանիների հիվանդություններ ըստ պատճառային գործոնի|Կենդանիների հիվանդություններ ըստ պատճառային գործոնի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կենդանական աշխարհ ըստ երկրի|Կենդանական աշխարհ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կենդանաբանական այգիներ ըստ հիմնադրման տարեթվի|Կենդանաբանական այգիներ ըստ հիմնադրման տարեթվի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կազմակերպություններ ըստ տեսակի|Կազմակերպություններ ըստ տեսակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կազմակերպություններ ըստ հիմնադրման տարեթվի|Կազմակերպություններ ըստ հիմնադրման տարեթվի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Կազմալուծումներ ըստ դարի և երկրի|Կազմալուծումներ ըստ դարի և երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ծովեր ըստ օվկիանոսների|Ծովեր ըստ օվկիանոսների]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ծովեր ըստ մայրցամաքի|Ծովեր ըստ մայրցամաքի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ծովեր ըստ երկրի|Ծովեր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Խորհրդային կանայք ըստ մասնագիտության|Խորհրդային կանայք ըստ մասնագիտության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Խոհարարներ ըստ ազգության|Խոհարարներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Խաղաձևեր ըստ ազգության|Խաղաձևեր ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Լրագրություն ըստ մայրցամաքի|Լրագրություն ըստ մայրցամաքի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Լուսանկարիչներ ըստ ազգության|Լուսանկարիչներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Լեռներ ըստ երկրի|Լեռներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Լեռնադահուկորդներ ըստ երկրի|Լեռնադահուկորդներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Լեզուներ ըստ տարածաշրջանի|Լեզուներ ըստ տարածաշրջանի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Իրավունք ըստ ժամանակի|Իրավունք ըստ ժամանակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Իրավագետներ ըստ ազգության|Իրավագետներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Իրանցիներ ըստ մասնագիտության|Իրանցիներ ըստ մասնագիտության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Իրանի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ|Իրանի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Իտալիայի համալսարանների կամ քոլեջների շրջանավարտներ|Իտալիայի համալսարանների կամ քոլեջների շրջանավարտներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Իռլանդիայի պատմություն ըստ ժամանակաշրջանի|Իռլանդիայի պատմություն ըստ ժամանակաշրջանի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Թարգմանիչներ ըստ ազգության|Թարգմանիչներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Թատրոններ ըստ երկրի|Թատրոններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Թանգարաններ ըստ երկրի|Թանգարաններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ընկերություններ ըստ երկրի|Ընկերություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ընկերություններ ըստ ամսաթվի|Ընկերություններ ըստ ամսաթվի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Էլեկտրոնային առևտուր ըստ երկրի|Էլեկտրոնային առևտուր ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Էլեկտրակայաններ ըստ տեսակի|Էլեկտրակայաններ ըստ տեսակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Էթնիկ խմբեր ըստ վայրի|Էթնիկ խմբեր ըստ վայրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Երգեր ըստ կատարողի|Երգեր ըստ կատարողի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Երգեր ըստ թեմատիկայի|Երգեր ըստ թեմատիկայի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Երգեր ըստ դարերի|Երգեր ըստ դարերի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Եվրատեսիլ երգի մրցույթի մասնակիցներն ըստ երկրի|Եվրատեսիլ երգի մրցույթի մասնակիցներն ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Եվրատեսիլ երգի մրցույթի երգերն ըստ երկրների|Եվրատեսիլ երգի մրցույթի երգերն ըստ երկրների]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Դրամատուրգներ ըստ երկրի|Դրամատուրգներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Դիզայներներ ըստ երկրի|Դիզայներներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Դիզայներներ ըստ ազգության|Դիզայներներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Դերասանուհիներ|Դերասանուհիներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Դամբարաններ ըստ երկրի|Դամբարաններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Գրահրատարակչություններ ըստ երկրի|Գրահրատարակչություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Գրական ստեղծագործություններ ըստ հեղինակի|Գրական ստեղծագործություններ ըստ հեղինակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Գիտնականներ ըստ ժամանակի|Գիտնականներ ըստ ժամանակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Գիտնականներ ըստ աստիճանների և կոչումների|Գիտնականներ ըստ աստիճանների և կոչումների]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Գիտնականներ ըստ ազգության|Գիտնականներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Բռնաբարներ ըստ ազգության|Բռնաբարներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Բնակչություն ըստ երկրի|Բնակչություն ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Բլոգերներ ըստ ազգության|Բլոգերներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Բժիշկներ ըստ մասնագիտության ըստ երկրի|Բժիշկներ ըստ մասնագիտության ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Բժիշկներ ըստ ազգության|Բժիշկներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Բանկիրներ ըստ ազգության|Բանկիրներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Բալետ ըստ երկրի|Բալետ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Արտաքին հարաբերություններ ըստ երկրի|Արտաքին հարաբերություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Արվեստագետներ ըստ ազգության|Արվեստագետներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ավստրիայի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ|Ավստրիայի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Աշխատանք ըստ ոլորտի|Աշխատանք ըստ ոլորտի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Անուններ ըստ մշակույթի|Անուններ ըստ մշակույթի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Անձինք ըստ ազգակցական կապի|Անձինք ըստ ազգակցական կապի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամրաշինական կառույցներ ըստ երկրի|Ամրաշինական կառույցներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամրաշինական կառույցներ ըստ դարի|Ամրաշինական կառույցներ ըստ դարի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամսագրեր ըստ հետաքրքրության|Ամսագրեր ըստ հետաքրքրության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան վեպեր ըստ գրողի|Ամերիկյան վեպեր ըստ գրողի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան հեռուստասերիալներ ըստ տասնամյակի|Ամերիկյան հեռուստասերիալներ ըստ տասնամյակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան երգեր ըստ ժանրի|Ամերիկյան երգեր ըստ ժանրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան երաժշտական խմբեր ըստ նահանգի|Ամերիկյան երաժշտական խմբեր ըստ նահանգի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան երաժշտական խմբեր ըստ ժանրի|Ամերիկյան երաժշտական խմբեր ըստ ժանրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկյան գրքեր ըստ գրողի|Ամերիկյան գրքեր ըստ գրողի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկացի քաղաքական գործիչներ ըստ դարի|Ամերիկացի քաղաքական գործիչներ ըստ դարի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկացի կինոռեժիսորներ ըստ նահանգի|Ամերիկացի կինոռեժիսորներ ըստ նահանգի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկացի լրագրողներ ըստ տեսակի|Ամերիկացի լրագրողներ ըստ տեսակի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկացի դերասաններ ըստ մեդիա ոլորտի|Ամերիկացի դերասաններ ըստ մեդիա ոլորտի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկացի դերասաններ ըստ դարի|Ամերիկացի դերասաններ ըստ դարի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ամերիկացի արվեստագետներ ըստ դարի|Ամերիկացի արվեստագետներ ըստ դարի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ահաբեկչական գործողություններ ըստ երկրի|Ահաբեկչական գործողություններ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ակտիվիստներ ըստ ազգության|Ակտիվիստներ ըստ ազգության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ալբոմներ ըստ տարեթվի|Ալբոմներ ըստ տարեթվի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:Ադրբեջանցի քաղաքական գործիչներ ըստ կուսակցության|Ադրբեջանցի քաղաքական գործիչներ ըստ կուսակցության]] |- |1||[[:Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի տեսարժան վայրեր ըստ նահանգի|ԱՄՆ-ի տեսարժան վայրեր ըստ նահանգի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի շենքեր և կառույցներ ըստ տեսակի ըստ նահանգի|ԱՄՆ-ի շենքեր և կառույցներ ըստ տեսակի ըստ նահանգի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ|ԱՄՆ-ի հայկական վանքեր և եկեղեցիներ]] |- |1||[[:Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի կազմակերպություններ ըստ նահանգի|ԱՄՆ-ի կազմակերպություններ ըստ նահանգի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:2000 ըստ երկրի|2000 ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1998 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1998 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1996 ըստ երկրի|1996 ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1986 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1986 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1958 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1958 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1949 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1949 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1934 ըստ երկրի|1934 ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1932 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1932 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1928 ըստ երկրի|1928 ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1918 ըստ երկրի|1918 ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1917 ըստ երկրի|1917 ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1896 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1896 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1893 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1893 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1869 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1869 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1862 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1862 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |- |1||[[:Կատեգորիա:1861 հիմնադրումներ ըստ երկրի|1861 հիմնադրումներ ըստ երկրի]] |} 6rbp6fege3m8axoj86trd4363c64bmf 0 1196786 10357137 10162814 2025-06-18T07:14:57Z A.arpi.a 23940 10357137 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Թոմաս Հելմեր''' ({{lang-de|Thomas Helmer}}, {{ԱԾ}}), [[Գերմանիա|գերմանացի]] [[ֆուտբոլ]]իստ, խաղացել է [[Պաշտպան (ֆուտբոլ)|պաշտպանի]] դիրքում։ == Կարիերա == 1984/85 մրցաշրջանի վերջում Թոմասը իր նորամուտը նշեց [[Բունդեսլիգա]]յում, քանի որ ակումբը, որի կազմում նա հանդես էր գալիս՝ [[Արմինիա ՖԱ|«Արմինիան»]], գտնվում էր հեռացող գոտում և ամբողջ ուժով փորձում էր դուրս գալ այնտեղից։ 1985 թվականի մարտի 23-ին Գելզենկիրխենի [[Շալկե 04|«Շալկեի»]] հետ խաղում Թոմասը խաղադաշտ դուրս եկավ որպես վերջին հույսերից մեկը։ Բայց նա էլ չկարողացավ օգնել, բիլեֆելդցիները մաքուր պարտվեցին 0:3 հաշվով<ref>{{Cite web |title=Spielstatistik FC Schalke 04 - Arminia Bielefeld 3:0 (1:0) |url=http://www.fussballdaten.de/bundesliga/1985/24/schalke-bielefeld/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/67MMsa0wF?url=http://www.fussballdaten.de/bundesliga/1985/24/schalke-bielefeld/ |archive-date=2012 թ․ մայիսի 2 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 13 |publisher=fussballdaten.de |language=de}}</ref>։ Մրցաշրջանը նույնպես չփրկվեց. դրա արդյունքներով [[Արմինիա ՖԱ|«Արմինիան»]] մեկնեց [[երկրորդ Բունդեսլիգա]], որտեղ Թոմաս Հելմերն իրեն դրսևորեց իր ողջ փառքով և 1986/87 մրցաշրջանը սկսեց արդեն [[Դորտմունդ]]ի [[Բորուսիա Դորտմունդ|«Բորուսիայում»]]։ Այնտեղ նա անմիջապես դարձավ հիմնական խաղացող և անցկացրեց վեց լավ մրցաշրջան՝ ընդհանուր առմամբ խաղալով 190 հանդիպում և խփելով 16 գնդակ։ 1992 թվականի ամռանը Թոմասը 7,5 միլիոն Մարկով տեղափոխվեց [[Մյունխեն]]ի [[Բավարիա (ֆուտբոլային ակումբ)|«Բավարիա»]], քանի որ դորտմունդցիները չէին ցանկանում ուժեղացնել մրցակցին և փորձում էին ֆուտբոլիստին վաճառել ֆրանսիական [[Օլիմպիկ Լիոն|«Լիոնին»]]։ Մյունխենցիների մոտ այն ժամանակ սուր էր պաշտպանների հարցը՝ կարիերան ավարտեց Հանսի Պֆլյուգլերը, [[Համբուրգ ՖԱ|«Համբուրգ»]] տեղափոխվեց [[Մարկուս Բաբել]]ը։ Գրեթե առանց մրցակցության, Հելմերը անմիջապես երկար ժամանակ դարձավ հիմնական խաղացող։ «Բավարիայում» նորամուտը կայացել է 1992 թվականի օգոստոսի 15-ին Բայեր Յուրդինգենի դեմ առաջին տուրի խաղում, որն ավարտվել է մյունխենցիների հաղթանակով՝ 3:0 հաշվով։ Թոմասը խաղադաշտում անցկացրեց ամբողջ հանդիպումը և նույնիսկ հասցրեց աչքի ընկնել հանդիպման 85-րդ րոպեին<ref>{{Cite web |title=Spielstatistik Bayer Uerdingen - FC Bayern München 0:3 (0:1) |url=http://www.fussballdaten.de/bundesliga/1993/1/uerdingen-bmuenchen/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/67MMt9A9Y?url=http://www.fussballdaten.de/bundesliga/1993/1/uerdingen-bmuenchen/ |archive-date=2012 թ․ մայիսի 2 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 13 |publisher=fussballdaten.de |language=de}}</ref>։ 1997 թվականին Թոմասը դարձավ թիմի ավագը՝ փոխարինելով լեգենդար [[Լոթար Մաթեուս|Լոթար Մատեուսին]] և այդպիսին էր մինչև 1999 թվականը, մինչև հեռացավ ակումբից։ Թոմասը որոշել է փոխել բնակության վայրը՝ նա պայմանագիր է կնքել անգլիական [[Սանդերլենդ ՖԱ|«Սանդերլենդի»]] հետ, չնայած նրան պայմանագիր է առաջարկել [[Լիվերպուլ ՖԱ|«Լիվերպուլը»]]։ Սակայն [[Սանդերլենդ ՖԱ|«Սանդերլենդի»]] գլխավոր մարզիչ Պիտեր Ռեյդը նրան չէր տեսնում հիմնական կազմում և մրցաշրջանի հենց սկզբում Թոմասը վարձակալական պայմանագրով տեղափոխվեց [[Հերտա (Բեռլին)|«Հերտա»]] և այնտեղ անցկացրեց հինգ հանդիպում։ 2000 թվականի հունվարին վերադարձել է [[Անգլիա]], սակայն այնտեղ խաղալ չի կարողացել և ավարտել է ֆուտբոլային կարիերան։ == Կարիերան հավաքականում == Ընդհանուր առմամբ, [[Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Գերմանիայի հավաքականի]] կազմում Թոմասը խաղացել է 8 տարի, այդ ընթացքում անցկացրել է 68 խաղ և խփել 5 գնդակ։ Դեբյուտը կայացել է 1990 թվականի հոկտեմբերի 10-ին [[Շվեդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Շվեդիայի ազգային հավաքականի]] հետ ընկերական խաղում, որն ավարտվել է Բունդեսթիմի հաղթանակով՝ 3:1 հաշվով։ Հելմերը դուրս եկավ հիմնական կազմում և ամբողջ հանդիպումն անցկացրեց խաղադաշտում<ref>{{Cite web |title=Spielstatistik Schweden - Deutschland 1:3 (0:3) |url=http://www.fussballdaten.de/freundschaftsspiele/1990/schweden-deutschland/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/67MMtgfya?url=http://www.fussballdaten.de/freundschaftsspiele/1990/schweden-deutschland/ |archive-date=2012 թ․ մայիսի 2 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 13 |publisher=fussballdaten.de |language=de}}</ref>։ 1996 թվականին դարձել Է [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1996|Եվրոպայի չեմպիոն]]։ == Աշխատանք հեռուստատեսությունում == Ֆուտբոլիստի կարիերան ավարտելուց հետո Հելմերը սկսեց աշխատել որպես հեռուստատեսային մարզական լրագրող։ Նա եղել է [[Sat.1|Sat․1]] հեռուստաալիքի սպորտային վերլուծաբանը՝ Պորտուգալիայի 2004 թվականի [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2004|Եվրոպայի առաջնությունում]]։ Իսկ 2006 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|Աշխարհի առաջնությունում]] աշխատել է Sport1 հեռուստաալիքի համար՝ ամբողջ մրցաշարի ընթացքում գտնվելով Գերմանիայի հավաքականի ճամբարում։ Ներկայումս Թոմաս Հելմերը աշխատում է որպես սպորտային մեկնաբան և հաղորդավար Sport1 ալիքում։ Նա սովորաբար մեկնաբանում է Գերմանիայի ֆուտբոլի երիտասարդական հավաքականի խաղերը, ինչպես նաև երեք վերլուծական հաղորդում է վարում ֆուտբոլի մասին։ Թոմաս Հելմերը մի քանի տարի շարունակ հնչյունավորել է «This Is Football» խաղերի շարքը [[PlayStation 2|PlayStation 2-ի]] համար։ == Անձնական կյանք == Թոմասը ներկայումս ամուսնացած է [[Մարոկկո|մարոկկացի]] դերասանուհի Յասմին Ֆիլալիի հետ, նրանք ունեն երկու երեխա։ Բացի այդ, նա ունի երկու որդի իր առաջին ամուսնությունից։ == Ձեռքբերումներ == '''Գերմանիայի հավաքական''' * [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 1996|1996 թվականի Եվրոպայի չեմպիոն]] * 1992 թվականի Եվրոպայի առաջնության արծաթե մեդալակիր '''«Բավարիա»''' * [[Բունդեսլիգա]]յի հաղթող՝ 1993/94, 1996/97, 1998/99 * Բունդեսլիգայի արծաթե մեդալակիր՝ 1992/93, 1995/96, 1997/98 * [[Ֆուտբոլի Գերմանիայի գավաթ|Գերմանիայի գավաթի]] հաղթող՝ 1997/98 * Գերմանիայի գավաթի եզրափակչի մասնակից՝ 1998/99 * Գերմանիայի լիգայի գավաթակիր՝ 1997, 1998, 1999 * [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|ՈՒԵՖԱ-ի գավաթակիր]]՝ 1995/96 * [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների լիգայի]] եզրափակչի մասնակից՝ [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա 1998-1999|1998/99]] '''«Բորուսիա Դորտմունդ»''' * Բունդեսլիգայի արծաթե մեդալակիր՝ 1991/92 * [[Ֆուտբոլի Գերմանիայի գավաթ|Գերմանիայի գավաթի]] հաղթող՝ 1988/89 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} * {{nft|14102}} * {{Cite web |title=Профиль футболиста |url=http://www.fussballdaten.de/spieler/helmerthomas/ |url-status=live |archive-url=https://www.webcitation.org/67MMuk0ay?url=http://www.fussballdaten.de/spieler/helmerthomas/2001/ |archive-date=2012 թ․ մայիսի 2 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 13 |publisher=Fussballdaten.de |language=de}} {{DEFAULTSORT:Հելմեր, Թոմաս}} [[Կատեգորիա:Սանդերլենդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բեռլինի Հերտայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ]] [[Կատեգորիա:Գերմանիայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բավարիա Մյունխենի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բունդեսլիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բորուսիա Դորտմունդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արմինիայի ֆուտբոլիստներ]] qiawtl9xvaoi3qhawkfmleovq5n1jyj 0 1256214 10357033 10356131 2025-06-18T00:10:45Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Ռուսերեն գիրք կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357033 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ տնտեսություն | պատկեր = Mercury House Suva MatthiasSuessen-7834.jpg }} [[Ֆիջի]]ի Հանրապետությունը, որը հարուստ է անտառներով, [[Միներալ|օգտակար հանածոներով]] և ձկնաբուծությամբ, [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի ամենազարգացած կղզիային տնտեսություններից մեկն է<ref name="ЦРУ5">{{Cite web |title=Fiji |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fj.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190108073243/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fj.html |archive-date=2019 թ․ հունվարի 8 |access-date=2010 թ․ մայիսի 2 |publisher=CIA. The World Fact Book |language=en}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ, երկրի հեռավորությունը հիմնական համաշխարհային շուկաներից և առևտրային կենտրոններից Ֆիջիի ղեկավարությանը կանգնեցրել է տնտեսական զարգացման սեփական ռազմավարությունը մշակելու անհրաժեշտության հետ։ Մինչև [[1986|1986 թվականը]] Ֆիջիի կառավարությունը տնտեսության մեջ առաջնահերթություն է տվել պետական հատվածին և կիրառել է [[Հովանավորման համակարգ|պաշտպանողական]] միջոցառումների լայն շրջանակ (հիմնականում բարձր մաքսային խոչընդոտներ ներմուծվող ապրանքների համար) տեղական արտադրողներին պաշտպանելու համար։ Սակայն ընտրված կուրսը թույլ չի տվել պահպանել կայուն տնտեսական աճ և ապահովել պետական եկամուտների անհրաժեշտ աճ<ref name="Duncan2930">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf |автор=Ron Duncan and Haruo Nakagawa. |заглавие=Obstacles to economic growth in six Pacific Island countries |год=2006 |издательство=World Bank |pages=29-30 |allpages=67 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203235437/http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf |archive-date=2014-02-03}}</ref>։ [[1986]] թվականին [[արտաքին պարտք]]ի զգալի աճի հետ հանդիպելով (կառավարությունը [[պետական բյուջե]]ի դեֆիցիտը ծածկում էր արտերկրից փոխառություններ վերցնելով), Ֆիջիի կառավարությունը ստիպված է եղել բարեփոխումներ իրականացնել տնտեսական ոլորտում՝ հրաժարվելով ներմուծման փոխարինման ռազմավարությունից՝ հօգուտ արտահանման։ [[1987|1987 թվականից]] երկիրը սկսել է միջոցներ ձեռնարկել առևտրի ազատականացման, տնտեսական [[Ապակարգավորում|ապակարգավորման]] և ներդրումների խթանման համար, հանվել են ներմուծման սահմանափակումները, նվազեցվել [[Սակագին|մաքսատուրքերը]], ֆինանսական շուկան ապակարգավորվեց և [[հարկային համակարգ]]ը բարեփոխվեց։ [[1996|1996 թվականի]] հունվարին Ֆիջին դարձել է [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության]] անդամ<ref name="Duncan2930" />։ Այնուամենայնիվ, արդեն [[20-րդ դար|20-21]][[21-րդ դար|-րդ դարերի]] վերջին Ֆիջին բախվել է մի շարք խնդիրների տնտեսական հատվածում։ Ներքին շուկայի փոքր չափը, բնական ռեսուրսների սահմանափակ քանակությունը և կախվածությունը ներկրվող էներգառեսուրսներից, առաջին հերթին [[նավթ]]ից, ինչպես նաև տնտեսության [[Դիվերսիֆիկացիա|դիվերսիֆիկացման]] սահմանափակ միջոցները ժամանակակից պայմաններում դարձել են սահմանափակող գործոններ ամրապնդման և արագացված զարգացման ճանապարհին<ref name="WT_TPRvii3">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.wto.org/english/tratop_e/tpr_e/s213-00_e.doc |заглавие=Fiji. Trade Policy Review. Report by the Secretariat |год=2009 |издательство=World Trade Organization |pages=vii |archive-url=https://web.archive.org/web/20120415014458/http://www.wto.org/english/tratop_e/tpr_e/s213-00_e.doc |archive-date=2012-04-15}}</ref>։ [[2010]] թվականին ՀՆԱ-ն, ըստ նախնական գնահատականների, կազմել է 3,9 միլիարդ դոլար՝ 168-րդ տեղն աշխարհում (մոտ 4400 դոլար մեկ շնչի հաշվով՝ 154-րդ տեղը աշխարհում)<ref name="ЦРУ5"/>։ Միևնույն ժամանակ, [[2000|2000 թվականից]] մինչև [[2009|2009 թվականը]] երկրում [[տնտեսական աճ]]ի տեմպերը չափազանց չնչին են եղել և միջինը կազմել են 0,9%<ref name="economic_performance">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Fiji/136.pdf |заглавие=Fiji National Assessment Report |год=2010 |часть=Fiji’s economic performance |издательство=Government of Fiji |pages=5-6 |allpages=93 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924105120/http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/Countries/Fiji/136.pdf |archive-date=2015-09-24}}</ref>։ [[2010]] թվականին տնտեսական աճը կազմել է ընդամենը 0,1% (187-րդ տեղն աշխարհում)<ref name="ЦРУ5"/>։ Վերջին տասնամյակների ընթացքում ցածր տնտեսական ցուցանիշների հիմնական պատճառներից մեկը եղել է քաղաքական անկայունությունը ( [[2000]] և [[2006|2006 թվականներին]] երկրում պետական հեղաշրջումներ եղան), ինչը հանգեցրել է օտարերկրյա ներդրողների կողմից տեղական տնտեսության նկատմամբ հետաքրքրության անկմանը, ինչպես նաև. ֆինանսական և [[մարդկային կապիտալ]]ի զանգվածային արտահոսքի ֆիջի-հնդիկ բարձր որակավորում ունեցող մասնագետների մեծ թվով արտահոսք է եղել)<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf |автор=Ron Duncan and Haruo Nakagawa. |заглавие=Obstacles to economic growth in six Pacific Island countries |год=2006 |издательство=World Bank |pages=32 |allpages=67 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203235437/http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf |archive-date=2014-02-03}}</ref>։ [[Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ (2007-2010)|Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամը]] նույնպես լուրջ խնդիրներ է առաջացրել, ինչը ազդել է Ֆիջիի հիմնական արտաքին առևտրային գործընկերների վրա և առաջացրել է երկրների միջև ապրանքաշրջանառության նվազման<ref name="economic_performance" />։ 2010 թվականի գնահատականով՝ գյուղատնտեսության մասնաբաժինը ՀՆԱ-ի ծավալում կազմել է 16,1%, արդյունաբերական արտադրությունը՝ 24,4%, ծառայությունների ոլորտը՝ 59,5%: Ֆիջիի տնտեսությունը պահպանում է կենսապահովման տնտեսության մեծ տեսակարար կշիռը, իսկ արտարժույթի հիմնական աղբյուրներն են զբոսաշրջության աճող արդյունաբերությունը և շաքարի արտահանումը։ Աշխատունակ բնակչության մեծ մասը զբաղված է գյուղատնտեսությամբ՝ մոտ 70 %, մնացած 30 %-ը՝ ծառայությունների և արդյունաբերության ոլորտներում։  Աշխատունակ բնակչության ընդհանուր թիվը 335 հազար մարդ է, գործազրկության մակարդակը՝ 7,6 %: [[Գնաճ]]ի մակարդակը [[2010|2010 թվականի]] վերջին, ըստ [[Ֆիջիի պահուստային բանկ]]ի տվյալների, կազմել է 5.0% ( 2009 թվականին՝ 6,8 %)<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |заглавие=Annual Report 2010 |год=2011 |издательство=Reserve Bank of Fiji |pages=14 |allpages=90 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001914/http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001914/http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>, ազգային [[Ոսկու տարադրամային ռեզերվներ|ոսկեարժութային պահուստների]] ծավալը [[2010|2010 թվականի]] դեկտեմբերի դրությամբ կազմել է 1302,7 միլիոն դոլար ([[2010|2010 թվականի]] նոյեմբերին հասել է պատմական առավելագույնը՝ 1307,4 միլիոն դոլար)<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |заглавие=Annual Report 2010 |год=2011 |издательство=Reserve Bank of Fiji |pages=17 |allpages=90 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001914/http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001914/http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Ֆիջիի պահուստների մեծ մասը պահվում է արտարժույթով, ինչպիսիք են [[ԱՄՆ դոլար]]ը, [[Ավստրալիական դոլար|ավստրալիական]] և [[նորզելանդական դոլար]]ը, [[Իեն|ճապոնական իենը]] և [[եվրո]]ն, մնացածը [[Ոսկի|ոսկով]] և բրիտանական [[ֆունտ ստեռլինգ]]ով<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |заглавие=Annual Report 2010 |год=2011 |издательство=Reserve Bank of Fiji |pages=18 |allpages=90 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001914/http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001914/http://www.reservebank.gov.fj/docs2/RBF%20Annual%20Report%202010.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ [[Արտաքին պարտք]]ի ծավալը [[2008|2008 թվականի]] վերջին կազմել է 275,4 մլն [[ԱՄՆ դոլար]] կամ ՀՆԱ-ի 6,9 %-ը<ref name="WT_TPRvii3"/>։ Ֆիջիի կայուն զարգացման ճանապարհին լուրջ խոչընդոտ է բնակչության սոցիալ-տնտեսական շերտավորման խնդիրը։ 2008-2009 թվականներին աղքատության շեմից ցածր էր ապրում երկրի բնակչության 31% - ը (նվազումը 2002-2003 թվականների համեմատ կազմել է 10%)։ Միևնույն ժամանակ, չնայած քաղաքային բնակչության շրջանում աղքատ բնակչության մասնաբաժնի կրճատմանը, գյուղական բնակչության շրջանում աղքատության աճի միտում է նկատվել։ Աղքատության ճեղքվածքը (այսինքն՝ այն գումարը, որով բնակչությունն ընդհանուր առմամբ հետ է մնում աղքատության գծից) 2008-2009 թվականներին կազմել է 152 մլն դոլար կամ երկրի ՀՆԱ-ի 3,1% -ը<ref>{{Cite web |title=13.1. Poverty indicators |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/HIES/13.1%20Poverty%20numbers.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113145117/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/HIES/13.1%20Poverty%20numbers.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 3 |publisher=Fiji Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ === Գյուղատնտեսություն === Գյուղատնտեսությունը շարունակում է մնալ Ֆիջիի տնտեսության առանցքային ոլորտներից մեկը, որը ոչ միայն ապահովում է երկրի պարենային անվտանգությունը, այլև նպաստում է գյուղական բնակավայրերի զարգացմանը, ապահովում է Ֆիջիի բնակչության մոտավորապես 65% - ի զբաղվածությունը և առաջացնում է երկրի արժութային եկամուտների մոտավորապես 43%-ը<ref name="Today41">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=41 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref><ref name="ag4">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |заглавие=Report on the Fiji National Agricultural Census 2009 |год=2009 |часть=1.2 Economy |место=Suva, Fiji |издательство=Department of Agriculture. Economic Planning and Statistics Division |pages=4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ, վերջին տասնամյակներում ազգային ՀՆԱ կառուցվածքում գյուղատնտեսության մասնաբաժնի անկում է նկատվում, եթե 2001 թվականին այն տալիս էր ՀՆԱ-ի 12,3 տոկոսը, ապա 2009 թվականին արդեն 9,5 տոկոս։ Այս գործընթացի հիմնական պատճառներից են գյուղատնտեսության ուժեղ կախվածությունը եղանակային պայմաններից, ոլորտում մասնավոր ներդրումների նվազումը և արտադրության բարձր ինքնարժեքը՝ պայմանավորված [[Տնտեսական ռեսուրսներ|արտադրության գործոնների]] բարձր արժեքով<ref name="ag4" />։ ==== Հողագործության ==== Գյուղատնտեսության հիմնական ոլորտը [[Երկրագործություն|հողագործությունն]] է։ Չնայած Ֆիջիի ընդհանուր տարածքը գերազանցում է 18 հազար կմ²-ը, սակայն հողի 16%-ն է հարմար մշակության համար<ref name="Today412">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=41 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Մշակովի հողերը կենտրոնացած են ափամերձ հարթավայրերի, գետերի դելտաների և հովիտների երկայնքով, որոնք գտնվում են երկրի երկու ամենամեծ կղզիներում՝ [[Վիտի Լևու]] և [[Վանուա Լևու]]։ Մշակվող հողերի 24%-ն օգտագործվում է [[շաքարեղեգ]]ի աճեցման համար, 23 %-ը [[Կոկոսյան արմավենի|կոկոսի ծառերի]] և մնացած 53% -ը այլ մշակաբույսերի համար։ Չնայած Ֆիջիական հողերի 83%-ը տոկոսը պատկանում է երկրի բնիկ բնակչության ներկայացուցիչներին, [[ֆիջիացիներ]]ը գյուղատնտեսական արտադրանքի հիմնական արտադրողները տեղացի [[Ֆիջի հնդկացիներ|հնդկացիներն]] են, որոնք կղզիներ են բերել բրիտանացի գաղութատերերի կողմից [[19-րդ դար|19-րդ]] դարի վերջին և [[20-րդ դար]]ի սկզբին<ref name="Today412" />։ Ֆիջիի հիմնական բերքը [[շաքարեղեգ]]ն է։ Դրանից արտադրված [[շաքար]]ավազը կազմում է երկրի ՀՆԱ-ի 2.2%-ը և գրեթե արտահանման 11,7%-ը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |заглавие=Report on the Fiji National Agricultural Census 2009 |год=2009 |часть=Sugar |место=Suva, Fiji |издательство=Department of Agriculture. Economic Planning and Statistics Division |pages=21-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Շաքարեղեգի աճեցման հիմնական տարածքներն են՝ Մբա, Լաուտոկա, Սինգատոկա, Նադի, Տավուա, Ռակիրակի, Լամբասա և Սենանգան<ref name="TodaySugar">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture. Sugar |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=41-42 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Երկրում շաքարի արտադրությունը լիովին վերահսկվում է ''Fiji Sugar Corporation'' կառավարական կորպորացիայի ներքո, որը շահագործում է չորս գործարաններ, որոնք տեղակայված են [[Լաուտոկա]], [[MBA (քաղաք)|Մբա]], [[Վայլեկա|Ռակիրակի]] և [[Լամբասա]] քաղաքներում։ Ընդհանուր առմամբ, [[2010]] թվականին աճեցվել է 1,8 մլն տոննա շաքարեղեգ և արտադրվել է 132 հազար տոննա շաքարավազ, որոնց հիմնական սպառողներն են [[Եվրոպական միություն|Եվրամիության]] երկրները, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ը]], [[Մալայզիա]]ն, [[Նոր Զելանդիա]]ն և [[Չինաստան]]ը<ref name="TodaySugar" /><ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=http://www.reservebank.gov.fj/docs2/Quarterly%20Review%20%28December%202010%29.pdf. |заглавие=Quarterly Review - December 2010 |год=2010 |часть=The Domestic Economy. Production. Cane and sugar |место=Suva, Republic of Fiji |издательство=Reserve Bank of Fiji}}</ref>։ Վերջին տասնամյակների ընթացքում աճեցված շաքարեղեգի ծավալի նվազումը մեծապես պայմանավորված է տեղի հնդիկ բնակչության կողմից բնիկ ֆիջիացիներին պատկանող հողերի վարձակալության ավարտով։ Բացի այդ, Եվրամիությունը չեղարկել է արտոնյալ գները [[Աֆրիկա]]յից, [[Կարիբյան ծով|Կարիբյան]] և [[Խաղաղ օվկիանոս]]ից շաքար արտահանողների համար<ref name="Obstacles283">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf |автор=Ron Duncan and Haruo Nakagawa. |заглавие=Obstacles to economic growth in six Pacific Island countries |год=2006 |издательство=World Bank |pages=28 |allpages=67 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203235437/http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf |archive-date=2014-02-03}}</ref> Ֆիջիի գյուղատնտեսության մեջ կարևոր է [[Կոկոսյան արմավենի|կոկոսի արմավենու]] մշակումը, որն օգտագործվում է [[կոպրա]]յի և [[կոկոսի յուղ]]ի արտադրության համար։ [[1991|1991 թվականի]] գյուղատնտեսական մարդահամարի տվյալներով՝ 46 հազար հեկտար հող զբաղեցրել են կոկոսի արմավենիները, որոնց վրա աճեցվել է ավելի քան 600 հազար միայնակ ծառ։ [[2009]] թվականին այդ թվերը կազմել են համապատասխանաբար 15 հազար հեկտար և 560 հազար ծառ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |заглавие=Report on the Fiji National Agricultural Census 2009 |год=2009 |часть=Coconut |место=Suva, Fiji |издательство=Department of Agriculture. Economic Planning and Statistics Division |pages=22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Երկրում կոպրայի արտադրության հիմնական կենտրոններն են [[Հյուսիսային շրջան (Ֆիջի)|Հյուսիսային]] և [[Արևելյան շրջան (Ֆիջի)|Արևելյան շրջանները]]<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture. Copra and Coconut Oil |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=42 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Ֆիջիում աճեցված և արտադրվող այլ պարենային մշակաբույսեր ներառում են [[Կակաո|կակաոյի հատիկներ]] (39 տոննա, մշակման կենտրոն՝ Հյուսիսային շրջան; հիմնական ներմուծողներ՝ [[Ավստրալիա]], [[Ճապոնիա]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], [[Ամերիկյան Սամոա]], [[Կանադա]], [[Սամոա]], [[Վանուատու]] )<ref>{{Cite web |last=Waqainabete |first=Paula. |date=2005 |title=Fiji Cocoa Industry. Brief Industry Prifile |url=http://www.cocoabello.org/fiji_cocoa_industry_2005.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20131102151315/http://www.cocoabello.org/fiji_cocoa_industry_2005.pdf |archive-date=2013 թ․ նոյեմբերի 2 |access-date=2012 թ․ հունվարի 4 |publisher=Fiji AgTrade |pages=p. 1 |language=en}}</ref>, [[թուզ]] (2 հազար տոննա), [[Արբեցնող պղպեղ|կավա]] (6 հազար տոննա), [[Տարո (բույս)|տարո]] (56 հազար տոննա), [[կասավա]] (58 հազար տոննա), [[բրինձ]] (4 հազար տոննա,)։ Զարգանում է նաև [[այգեգործություն]]ը, որից բերքն արտահանվում է հիմնականում [[Նոր Զելանդիա]] և [[Ճապոնիա]]<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture. Fruits and Vegetables |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=44-45 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Հիմնական մշակաբույսերն են [[Փշավոր արքայախնձոր|արքայախնձորը]] (2,8 հազար տոննա), [[բանան]]ը (3,4 հազար տոննա), [[պապայա]]ն (335 տոննա)<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |заглавие=Report on the Fiji National Agricultural Census 2009 |год=2009 |часть=Table 3.10: Area, production and sales of permanent crops at national level |место=Suva, Fiji |издательство=Department of Agriculture. Economic Planning and Statistics Division |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ === Անասնաբուծություն === Արդյունաբերական [[անասնաբուծություն]]ը Ֆիջիում ավելի քիչ է զարգացած, ուստի որոշ անասնաբուծական ապրանքներ ներմուծվում են արտերկրից։ [[2005]] թվականին երկիրը ներմուծել է 1300 տոննա [[Տավարի միս|տավարի]] և [[Տավարի միս|հորթի միս]], 7918 տոննա կաթնամթերք և [[Ձու (սննդամթերք)|ձու]] (հիմնականում [[Ավստրալիա]]յից և [[Նոր Զելանդիա]]յից)<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Dairy |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=45 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref> 880 տոննա թարմ [[կաթ]], 9300 տոննա [[Ոչխարի միս|ոչխարի]] և գառան միս։ Այսպիսով, հանրապետություն է ներմուծվել ընդհանուր առմամբ 13840 տոննա անասնաբուծական արտադրանք<ref name="fao3">{{Cite web |title=Country Pasture/Forage Resource Profiles. Fiji |url=http://www.fao.org/ag/AGP/agpc/doc/Counprof/southpacific/fiji.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20100815210213/http://www.fao.org/ag/AGP/agpc/doc/Counprof/southpacific/fiji.htm |archive-date=2010 թ․ օգոստոսի 15 |access-date=2010 թ․ մայիսի 14 |publisher=FAO |language=en}}</ref>։ Միաժամանակ, արտադրանքի զգալի մասը Ֆիջիում արտադրվում է ինքնուրույն։ [[Խոշոր եղջերավոր կենդանիներ|Խոշոր եղջերավոր անասունների]] ընդհանուր գլխաքանակը [[2007]] թվականին կազմել է 315 հազար գլուխ, իսկ արտադրված տավարի և հորթի մսի ընդհանուր ծավալը՝ 8400 տոննա<ref name="fao3"/>։ Առաջին անգամ խոշոր եղջերավոր անասունները Ֆիջի են ներմուծվել միսիոներների և եվրոպացիների կողմից 1850-ական թվականներին, իսկ կղզիներում առաջին անասնաբուծական ֆերման ([[Լոմայիչի կղզիներ]]ի [[Вакая|Վակայա]] կղզում) հայտնվել է [[1859]] թվականին։ Ներկայումս խոշոր եղջերավոր անասունների պոպուլյացիայի մեծ մասը կենտրոնացած է [[Վիտի Լևու]] կղզու [[Արևմտյան շրջան (Ֆիջի)|Արևմտյան թաղամասում]]<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/_resources/main/files/Beef%20Profile.pdf |заглавие=Fiji Beef Commodity Profile |год=1985 |часть=Some historical perspective |издательство=Animal and health production division of the Ministry of primary industries |archive-url=https://web.archive.org/web/20120415001814/http://www.agriculture.org.fj/_resources/main/files/Beef%20Profile.pdf |archive-date=2012-04-15}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/_resources/main/files/Beef%20Profile.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20120415001814/http://www.agriculture.org.fj/_resources/main/files/Beef%20Profile.pdf |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 15 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ [[Կաթնաբուծություն|Կաթնամթերքի արտադրությունը]] առանցքային դեր է խաղում՝ կենտրոնացած Ֆիջիի Կենտրոնական շրջանում։ Հանրապետությունում կաթի արտադրությունն իրականացվում է արտադրողների երկու հիմնական խմբերի կողմից. Առաջին խումբը ներառում է ֆորմալ հատվածը, որը ներառում է ֆերմերներ, ովքեր կաթ և սերուցք են մատակարարում երկրի միակ կաթնամթերքի վերամշակման գործարանին, որը գտնվում է [[Վիտի Լևու]] կղզում, ''Rewa Co-operative Dairy Company Limited'' ( ''RCDC'' )-ին։ Երկրորդ խմբին են պատկանում թարմ կաթ արտադրողները, որոնք ուղղակիորեն կաթ են մատակարարում քաղաքաբնակներին<ref name="Dairy">{{Cite web |date=2009-12 |title=Fiji Islands. Investment opportunities in the dairy industry |url=http://www.ftib.org.fj/resources/uploads/embeds/file/Dairy.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20100705102507/http://www.ftib.org.fj/resources/uploads/embeds/file/Dairy.pdf |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 5 |access-date=2012 թ․ հունվարի 4 |publisher=Fiji Islands Trade & Investment Bureau |language=en}}</ref>։ Կաթ մատակարարողների ընդհանուր թիվը [[2005|2005-2008]] [[2008|թվականներին]] կազմել է միջինը 260 տնտեսություն, որոնց 80%-ը կաթ է մատակարարել ''RCDC-'' ին<ref name="Dairy" />։ Համաձայն [[2009|2009 թվականի]] գյուղատնտեսության մարդահամարի, Ֆիջիում առևտրային կաթնատու խոշոր եղջերավոր անասունների պոպուլյացիան կազմել է 22,551 գլուխ, որից 10,175 գլուխը դասակարգվում էր որպես կաթնատու կով։ Տեղի բնակիչների ֆերմաներում կաթնատու խոշոր եղջերավոր անասունների թիվը կազմում է 36599 գլուխ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |заглавие=Report on the Fiji National Agricultural Census 2009 |год=2009 |часть=Commercial Dairy Cattle |место=Suva, Fiji |издательство=Department of Agriculture. Economic Planning and Statistics Division |pages=19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Նույն տարում ''RCDC-'' ին կաթի մատակարարումները կազմել են 10,3 միլիոն լիտր<ref name="Dairy" />։ Ֆիջիացիների կյանքում կարևոր դեր է խաղում նաև [[այծաբուծություն]]ը։ [[1997|1997-2007]] [[2007|թվականներին]] այծի մսի արտադրության աճ է գրանցվել՝ 927-ից հասնելով 1150 տոննայի<ref name="fao3"/>։ [[2009]] թվականին երկրում եղել է 9408 մասնավոր ֆերմա, որտեղ հաշվարկվել է 101196 այծ ([[1991]] թվականին այդ թիվը եղել է 187235)<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |заглавие=Report on the Fiji National Agricultural Census 2009 |год=2009 |часть=Goats |место=Suva, Fiji |издательство=Department of Agriculture. Economic Planning and Statistics Division |pages=20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Հանրապետությունում զարգանում է նաեւ [[ոչխարաբուծություն]]ը։ [[2009]] թվականին Ֆիջիում եղել է 818 մասնավոր ֆերմա, որոնք աճեցնում էին 14068 ոչխար (բուծման կենտրոնները գտնվում են [[Հյուսիսային շրջան (Ֆիջի)|Հյուսիսային]] և [[Արևմտյան շրջան (Ֆիջի)|Արևմտյան շրջաններում]])<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |заглавие=Report on the Fiji National Agricultural Census 2009 |год=2009 |часть=Sheep |место=Suva, Fiji |издательство=Department of Agriculture. Economic Planning and Statistics Division |pages=20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ [[1999]] թվականին արտադրվել է 40,7 տոննա ոչխարի միս, որի հիմնական սպառողները երկրի հնդիկ բնակչությունն է<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture. Sheep |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=45 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ [[2009|2009 թվականի]] գյուղատնտեսական մարդահամարի տվյալներով՝ հանրապետությունում [[խոզեր]]ի գլխաքանակը կազմել է 73698 գլուխ, [[ձիեր]]ինը՝ 27124 գլուխ։ Հիմնական թռչնաբուծական [[Հավ|միսը հավի միսն]] է, [[2009]] թվականին երկրում կար ավելի քան 3,6 միլիոն հավ, որոնք աճեցվել են 19751 տնտեսություններում<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |заглавие=Report on the Fiji National Agricultural Census 2009 |год=2009 |часть=Poultry |место=Suva, Fiji |издательство=Department of Agriculture. Economic Planning and Statistics Division |pages=21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012-10-19}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019001555/http://www.agriculture.org.fj/census-report/national-agriculture-census-report.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ === Ձկնորսություն և ծովային գործունեություն === Ձուկը Ֆիջիի ազգային հարստություններից է, որը շատ կարևոր դեր է խաղում երկրի տնտեսության կյանքում։ Ձկնամթերքը Ֆիջիի չորրորդ ամենամեծ արտահանումն է ըստ ծավալի, ընդ որում ձկնորսության հատվածը կազմում է մինչև ՀՆԱ-ի 1.5 %-ը<ref name="Today46">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture. Fisheries |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=44-45 |allpages=45-47 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Բացի այդ, ոլորտում աշխատում է ավելի քան 9 հազար մարդ, իսկ Ֆիջիում մեկ անձի համար թարմ ձկան տարեկան սպառումը կազմում է 44 կգ<ref>{{Cite web |date=2005 |title=Republic of the Fiji Islands: Fisheries Sector Review (Financed by the ADB’s technical assistance funding program) |url=http://www.adb.org/Documents/Reports/Consultant/34224-FIJ-TACR.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121221084337/http://www2.adb.org/Documents/Reports/Consultant/34224-FIJ-TACR.pdf |archive-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2012 թ․ հունվարի 5 |publisher=Asian Development Bank |pages=p. 1 |language=en}}</ref>։ [[2003]] թվականին որսացել է ավելի քան 47 հազար տոննա ձուկ, որից 28 հազար տոննան գնացել է ներքին շուկա<ref>{{Cite web |date=2005 |title=Republic of the Fiji Islands: Fisheries Sector Review (Financed by the ADB’s technical assistance funding program) |url=http://www.adb.org/Documents/Reports/Consultant/34224-FIJ-TACR.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121221084337/http://www2.adb.org/Documents/Reports/Consultant/34224-FIJ-TACR.pdf |archive-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2012 թ․ հունվարի 5 |publisher=Asian Development Bank |pages=pp. 1-2 |language=en}}</ref>։ Երկիրն ունի մեծ [[բացառիկ տնտեսական գոտի]], որի տարածքը կազմում է մոտ 1,29 միլիոն կմ²<ref>{{Cite web |title=Fiji. National Fishery Sector Overview |url=ftp://ftp.fao.org/fi/document/fcp/en/FI_CP_FJ.pdf |access-date=2012 թ․ հունվարի 5 |publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations |pages=p. 1 |language=en}}{{Չաշխատող արտաքին հղում}}</ref>։ Պետական բյուջեն համալրվում է նաև արտասահմանյան նավերին այս տնտեսական գոտում ձկնորսություն իրականացնելու լիցենզիաների տրամադրմամբ։ Բաց ծովում նավերի կողմից որսված հիմնական առևտրային տեսակը [[թունա]]ն է (դեղնաթև, երկարակյաց, ցատկող), որի որսը [[2007]] թվականին գերազանցել է 13 հազար տոննան<ref name="fao_fish4">{{Cite web |title=Fiji. National Fishery Sector Overview |url=ftp://ftp.fao.org/fi/document/fcp/en/FI_CP_FJ.pdf |access-date=2012 թ․ հունվարի 5 |publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations |pages=p. 4 |language=en}}{{Չաշխատող արտաքին հղում}}</ref>։ Վաճառքի հիմնական շուկաները, որոնք կազմում են թունայի արտահանման 58%՝ [[Ճապոնիա]] և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]։ Մյուս ներմուծողներն են [[Չինաստան]]ը, [[Ավստրալիա]]ն, [[Նոր Զելանդիա]]ն և [[Եվրոպական միություն|Եվրամիության]] երկրները<ref>{{Cite web |title=Fiji. National Fishery Sector Overview |url=ftp://ftp.fao.org/fi/document/fcp/en/FI_CP_FJ.pdf |access-date=2012 թ․ հունվարի 5 |publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations |pages=p. 6-7 |language=en}}{{Չաշխատող արտաքին հղում}}</ref>։ Արտարժութային ներհոսքին նպաստում է նաև թունաների պահածոների արտահանումը։ [[1989]] թվականին [[Լևուկա]]յում բացվել է առաջին ձկան պահածոների գործարանը ''Pacific Packaging Ltd-''ի կողմից։ Ձեռնարկությունը գտնվում է Ֆիջիի կառավարության հսկողության տակ, չնայած ներգրավվել են նաև միջոցներ օտարերկրյա ներդրողներից [[Թաիլանդ]]ից, [[Թայվան]]ից և [[Ավստրալիա]]յից<ref name="Today462">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture. Fisheries |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=44-45 |allpages=45-47 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Ափամերձ ջրերում որսացել են ավելի քան 100 տեսակի ձկներ և 50 տեսակ տարբեր անողնաշարավորներ։ Անողնաշարավորներից Ֆիջիում հայտնի են՝ [[Երկփեղկանիներ|երկփեղկավորներ]], [[Հոլոթուրիաներ|ծովային վարունգներ]] և [[Իսկական ծովախեցգետին|ծովախեցգետիններ]]։ Արհեստական ջրամբարներում (մարգարիտ արտադրելու համար) բուծվում են [[թիլապիա|տիլապիա]], [[Օձաձկներ|օձաձուկ]], [[Գետածածան|կարպ]], [[ոստրեներ|ոստրե]] և [[Жемчужница|մարգարտյա միդիա]]<ref name="fao_fish42">{{Cite web |title=Fiji. National Fishery Sector Overview |url=ftp://ftp.fao.org/fi/document/fcp/en/FI_CP_FJ.pdf |access-date=2012 թ․ հունվարի 5 |publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations |pages=p. 4 |language=en}}{{Չաշխատող արտաքին հղում}}</ref><ref name="Today463">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture. Fisheries |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=44-45 |allpages=45-47 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Արտահանվող կարևոր ապրանք են [[Ակվարիումի ձուկ|ակվարիումային ձկները]], ինչպես նաև ակվարիումի կենդանի ժայռերը (այս քարերի համաշխարհային պաշարների 95%-ը գալիս է Ֆիջիից)<ref>{{Cite web |date=2005 |title=Republic of the Fiji Islands: Fisheries Sector Review (Financed by the ADB’s technical assistance funding program) |url=http://www.adb.org/Documents/Reports/Consultant/34224-FIJ-TACR.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121221084337/http://www2.adb.org/Documents/Reports/Consultant/34224-FIJ-TACR.pdf |archive-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2012 թ․ հունվարի 5 |publisher=Asian Development Bank |pages=pp. 3 |language=en}}</ref>։ === Անտառային տնտեսություն === [[Անտառային տնտեսություն|Անտառային տնտեսության]] մասնաբաժինը Ֆիջիի ՀՆԱ-ում կազմում է մոտ 1%-ը, իսկ այս արդյունաբերության արտադրանքը երկրի արտահանման ծավալով հինգերորդն է (շաքարավազից, հագուստից, ոսկուց և ձկնամթերքից հետո)։ Ընդհանուր առմամբ, անտառները զբաղեցնում են մոտ 9350 կմ² հող, որոնց մեծ մասը գտնվում է բնիկ մարդկանց համատեղ սեփականություն հանդիսացող հողերի վրա<ref name="TodayForestry">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Agriculture. Forestry |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=47-48 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ === Արդյունաբերություն === Ի տարբերություն [[Օվկիանիա|Օվկիանիայի երկրների մեծ մասի,]] Ֆիջին ունի ինքնաբավ արդյունաբերական հատված, որը հիմնականում ներկայացված է [[Հագուստի արդյունաբերություն|հագուստի]], [[Սննդի արդյունաբերություն|սննդի]] և [[լեռնային արդյունաբերություն|հանքարդյունաբերության արդյունաբերությամբ]]։ Հագուստի արդյունաբերության առաջացումը և հետագա զարգացումը հնարավոր դարձավ մի շարք առևտրային համաձայնագրերում Ֆիջիի մասնակցության շնորհիվ, որոնք արտոնյալ պայմաններ էին ապահովում ֆիջիական արտադրանքի արտաքին շուկաներ մուտք գործելու համար, ինչպես նաև Ֆիջիի ղեկավարության քաղաքականությանը՝ ուղղված օտարերկրյա ներդրումների ներգրավմանը։ Արտասահմանյան արտադրողներին տրամադրելով արտոնյալ պայմաններ Ֆիջիի տարածքում սեփական արտադրության զարգացման համար<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf |автор=Ron Duncan and Haruo Nakagawa. |заглавие=Obstacles to economic growth in six Pacific Island countries |год=2006 |издательство=World Bank |pages=6 |allpages=67 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203235437/http://siteresources.worldbank.org/INTDEBTDEPT/Resources/468980-1206974166266/4833916-1206989877225/DuncanNakagawaObstacles.pdf |archive-date=2014-02-03}}</ref>։ Իր հերթին սննդի և հանքարդյունաբերության արդյունաբերությունը զարգացել է երկրի գյուղատնտեսական ռեսուրսների ( [[շաքարեղեգ]], ձուկ) և [[Ազնիվ մետաղներ|թանկարժեք մետաղների]] ( [[ոսկի]] ) հանքավայրերի շնորհիվ<ref name="Obstacles283"/>։ === Հանքարդյունաբերություն === Ի տարբերություն [[Օվկիանիա|Օվկիանիայի այլ կղզի երկրների,]] Ֆիջի կղզիներն ունեն համեմատաբար լավ զարգացած հանքարդյունաբերություն։ Ֆիջիի վիճակագրության բյուրոյի տվյալներով՝ [[2005]] թվականին հանքարդյունաբերությունը և քարհանքը կազմել են [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ-ի]] 1 տոկոսը, մինչդեռ այս ոլորտում եկամուտների մեծ մասը գոյացել է ոսկու և արծաթի արդյունահանումից ստացված եկամուտներից։ [[2005]] թվականին արդյունահանված ոսկու և արծաթի ընդհանուր արժեքը գնահատվել է 39,3 միլիոն դոլար՝ երկրի ընդհանուր [[Արտահանում|արտահանման]] 7%-ը<ref name="Narayan">{{Հոդված}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ Ֆիջիում առկա ոսկու հանքավայրերը կարևոր դեր են խաղացել տեղական տնտեսության զարգացման գործում։ Արշիպելագում առաջին ոսկին հայտնաբերվել է Վիտիտ Լևու կղզու [[Նավուա (գետ)|Նավուա]] գետում բրիտանացի Չարլզ Գուրնիի կողմից պլասերի տեսքով՝ [[1868]] թվականին<ref name="mrd-gold">{{Cite web |title=Discovery of gold in Fiji |url=http://www.mrd.gov.fj/gfiji/mining/gold/discgold.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100204215932/http://www.mrd.gov.fj/gfiji/mining/gold/discgold.html |archive-date=2010 թ․ փետրվարի 4 |access-date=2010 թ․ մայիսի 11 |publisher=Ministry of Lands and Mineral Resources. Fiji Mineral Resources Department |language=en}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, տարածաշրջանում իսկական [[Ոսկե տենդ|ոսկու տենդ]] սկսվեց միայն [[20-րդ դար]]ի նախօրեին, երբ Վատուկուլա շրջանի [[Насиви|Նասիվի]] գետում հայտնաբերվեցին [[Բերուկ|ալյուվիալ]] ոսկու հանքավայրեր (թանկարժեք մետաղի առաջին հետքերը հայտնաբերվել են դեռևս [[1872]] թվականին)։ Ոսկու առաջին խոշոր հանքավայրը, որը ճանաչվել է որպես տնտեսապես կենսունակ արդյունաբերական զարգացման համար, հայտնաբերվել է Վատուկոլայում միայն [[1932]] թվականին շոտլանդացի հետախույզ Ուիլյամ Բոթվիքի կողմից<ref name="mrd-gold" />։ Ոսկու տենդը, որը տևել է մինչև [[1936|1936 թվականը]], օտարերկրյա [[Ներդրում (բանկային)|ներդրումների]] մեծ հոսք է բերել Ֆիջիի տնտեսություն, և օտարերկրյա ընկերությունները (հատկապես [[Ավստրալիա]]) ի վերջո ձեռք բերեցին լիակատար վերահսկողություն արշիպելագում ոսկու հանքավայրերի վրա (ի լրումն զարգացումների։ Ֆիջիի Վատուկուլա շրջանը մինչև [[1946|1946 թվականը]] ոսկու արդյունահանում էր նաև [[Վանուա Լևու]] կղզու Կասի լեռան տարածքում։ [[1956]] թվականին ավանդներն ամբողջությամբ անցել է ''Emperor Mines Limited'' (''EML'') ընկերության վերահսկողության տակ<ref name="mrd-gold" />։ Ներկայումս Ֆիջիում ոսկին արդյունահանվում է միայն Վատուկուլա շրջանի փակ հանքից, որը մինչև [[2006|2006 թվականը]] պատկանում էր ''EML-'' ին։ Ընդհանուր առմամբ, [[1936|1936-2006]] [[2006|թվականներին]] հանքում արտադրվել է մոտավորապես 7 միլիոն ունցիա թանկարժեք մետաղ<ref name="uvm1">{{Cite web |title=Tropical Gold. History of Gold at Vatukoula |url=http://www.uvm.edu/envnr/fijigold/history.htm |archive-url=https://www.webcitation.org/6173rObZs?url=http://www.uvm.edu/rsenr/fijigold/history.htm |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 21 |access-date=2010 թ․ մայիսի 14 |publisher=University of Vermont. Rubenstein School of Environment and Natural Resources |language=en}}</ref>։ [[2006]] թվականին ընկերությունը որոշում է կայացրել դադարեցնել շահագործումը և փակել հանքը։ Այնուամենայնիվ, արդեն [[2007]] թվականին ավանդը գնել է ավստրալիական ''Westech Gold Pty Ltd'' ընկերությունը, որը, սակայն, որոշել է նաև վերավաճառել ''River Diamonds Plc'' բրիտանական ընկերությունը, որը հետագայում վերանվանվել է ''Vatukoula Gold Mines Plc''<ref name="uvm1" /><ref>{{Cite web |title=Overview |url=http://www.vgmplc.com/about/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20100614103105/http://www.vgmplc.com/about/ |archive-date=2010 թ․ հունիսի 14 |access-date=2010 թ․ մայիսի 14 |publisher=Vatukoula Gold Mines |language=en}}</ref>։ [[2008|2008 թվականի]] ապրիլին հանքավայրում վերսկսվել է ոսկու արդյունահանումը։ Եթե [[2007]] թվականին Ֆիջիում արդյունահանվել է ընդամենը 932 ունցիա ոսկի (արծաթի արդյունահանման իսպառ բացակայությամբ), ապա [[2010]] թվականին արդյունահանվել է ավելի քան 61 հազար ունցիա ոսկի և 328 կգ արծաթ<ref name="Manufacturing">{{Cite web |date=2011-09 |title=3.5 Manufacturing: Production of Gold and Selected Manufactured Products |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Business%20Activity/3.5_Manufacturing-Mfg.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144957/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Business%20Activity/3.5_Manufacturing-Mfg.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 6 |publisher=Fiji Islands Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ === Արտադրական արդյունաբերություն === Արդյունաբերական արդյունաբերությունը առանցքային դեր է խաղում Ֆիջիի տնտեսության մեջ՝ կազմելով երկրի ՀՆԱ-ի 12-15 տոկոսը։ Այնուամենայնիվ, այն գրեթե ամբողջությամբ ներկայացված է միայն [[Հագուստի արդյունաբերություն|հագուստի արդյունաբերությամբ]], որի արտադրանքը զբոսաշրջությունից հետո արտարժութային եկամուտների երկրորդ աղբյուրն է<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Economy. Manufacturing |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=25 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Ֆիջին հատկապես հաջողակ է եղել հագուստի արդյունաբերության մեջ, որը [[1988]] թվականին խթանվեց առաջին հարկերից ազատված ձեռնարկությունների կողմից, իսկ [[1997]] թվականին Կալաբոյի հարկերից ազատ գոտին, որի նպատակն էր խրախուսել արտահանումը արտահանմանն ուղղված արդյունաբերական քաղաքական գործիչների միջոցով։ Ի սկզբանե այս նախագծերով հարկային արտոնություններ են տրամադրվել այն ձեռնարկություններին, որոնք արտահանել են առնվազն արտադրված արտադրանքի 95%-ը։ Հետագայում արտադրողները, որոնք արտահանել են առնվազն նրանց տարեկան արտադրանքի 70 տոկոսը 13 տարի ժամկետով ազատվել է եկամտահարկից։ Բացի այդ, ներմուծվել է արտահանվող ապրանքների արտադրության մեջ օգտագործվող ներմուծվող ապրանքների անմաքս ներմուծում, ինչպես նաև այլ արտոնություններ։ Ընդհանուր առմամբ, Ֆիջիի կառավարության կողմից այս քաղաքականության իրականացումը ստեղծել է կարի հզոր արդյունաբերություն, որը դարձել է արտարժութային եկամուտների կարևոր աղբյուր։ Արդյունքում Ֆիջիում հայտնվեցին այնպիսի խոշոր համաշխարհային և տարածաշրջանային արտադրողների (հիմնականում ավստրալիական) գործարաններ, ինչպիսիք են ''[[Ադիդաս|Adidas-ը]], [[Նայք|Nike-ը]], Yakka-ն, Australian Horizon-ը'' և այլն<ref>{{Cite web |title=The Fiji Garment Industry |url=http://www.oxfam.org.nz/resources/Oxfam%20Fiji%20Garment%20Study.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20120709232756/http://www.oxfam.org.nz/resources/Oxfam%20Fiji%20Garment%20Study.pdf |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 9 |access-date=2012 թ․ հունվարի 6 |publisher=Oxfam |pages=p. 11 |language=en}}</ref>։ [[2001|2001 թվականի]] հունվարին այդ ծրագրերը չեղարկվեցին։ Այնուամենայնիվ, առևտրային համաձայնագրերը ուժի մեջ մնացին մի շարք երկրների հետ, որոնք Ֆիջիյան հագուստի արտադրանքին տրամադրեցին անարգել մուտք դեպի շուկա (օրինակ՝ մուտք դեպի [[Ավստրալիա]]յի և [[Նոր Զելանդիա]]յի շուկաներ [[Հարավային խաղաղօվկիանոսյան համաձայնագիր տարածաշրջանային առևտրատնտեսական համագործակցության մասին|SPARTECA]] համաձայնագրով, ինչպես նաև համաձայնագիր [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ,Ֆիջիից հագուստի արտադրանքի արտահանման քվոտաների տրամադրում)<ref name="Narayan">{{Հոդված}}</ref>։ Բայց արդեն [[2006]] թվականին, Ավստրալիայի և Միացյալ Նահանգների կողմից Ֆիջիական արտադրանքի մի շարք նախապատվությունների վերացումից հետո, Ֆիջիի հագուստի արդյունաբերությունը զգալի կորուստներ ունեցավ<ref name="Manufacturing2">{{Cite web |date=2011-09 |title=3.5 Manufacturing: Production of Gold and Selected Manufactured Products |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Business%20Activity/3.5_Manufacturing-Mfg.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144957/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Business%20Activity/3.5_Manufacturing-Mfg.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 6 |publisher=Fiji Islands Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ Մինչև [[2010|2010 թվականը]] հագուստի արտադրությունը աճ է գրանցել (արտադրվել է 66 միլիոն ֆրանսիական դոլար արժողությամբ արտադրանք), սակայն մինչճգնաժամային ցուցանիշները երբեք չեն հասել<ref name="Manufacturing2" /><ref name="pitic">{{Cite web |title=Doing Business in Fiji Islands |url=http://www.pitic.org.au/pdfs/bigs/fiji.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20120410142835/http://www.pitic.org.au/pdfs/bigs/fiji.pdf |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 10 |access-date=2012 թ․ հունվարի 6 |publisher=Pacifi c Islands Trade and Investment Commission, Sydney |pages=pp. 2-3 |language=en}}</ref>։ Սա մեծապես պայմանավորված է համաշխարհային շուկայում մրցակցության աճով (հիմնականում [[ասիա]]կան երկրներից իրենց էժան [[աշխատուժ]]ով), ինչպես նաև երկրում քաղաքական անկայունությամբ<ref name="Obstacles283"/><ref name="pitic" />։ Ֆիջիում արտադրական արդյունաբերությունը ներկայացված է նաև ցեմենտի ([[2005]] թվականին երկրում արտադրվել է 143 հազար տոննա ցեմենտ, իսկ [[2010]] թվականին՝ 163 հազար տոննա), [[Սննդի արդյունաբերություն|սննդի]] և [[Քիմիական արտադրություն|քիմիական]] արդյունաբերությամբ։ [[2010]] թվականին Ֆիջին արտահանել է՝ 23 մեգալիտր [[գարեջուր]], 193 միլիոն լիտր զովացուցիչ ըմպելիք (հիմնականում [[շշալցված ջուր]], որը վաճառվում է ավելի քան 40 երկրներում), 2,7 միլիոն լիտր [[պաղպաղակ]], 4,1 հազար տոննա [[օճառ]], 3,8 միլիոն լիտր [[ներկեր]] և 116 հազար [[Լուցկի|լուցկու տուփ]]<ref name="Manufacturing3">{{Cite web |date=2011-09 |title=3.5 Manufacturing: Production of Gold and Selected Manufactured Products |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Business%20Activity/3.5_Manufacturing-Mfg.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144957/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Business%20Activity/3.5_Manufacturing-Mfg.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 6 |publisher=Fiji Islands Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ === Էներգետիկ արդյունաբերություն === Ֆիջիի էլեկտրաէներգիայի ժամանակակից կարիքները բավարարվում են [[հիդրոէլեկտրակայան]]ներից և [[Ջերմաէլեկտրակայան|ջերմային էլեկտրակայաններից]] ստացված էլեկտրաէներգիայով, որոնք որպես վառելիք օգտագործում են [[փայտ]], [[շաքարեղեգ]] [[Բագաս (շաքարեղեգի թափոններ)|բագաս]], [[ածուխ]], [[նավթ]]։ Էներգառեսուրսների գրեթե կեսը ներմուծվում է [[Ավստրալիա]]յից, [[Նոր Զելանդիա]]յից և [[Սինգապուր]]ից, իսկ վառելիքի հիմնական տեսակները (նավթ և ածուխ) ամբողջությամբ ներմուծվում են Ավստրալիայից և Նոր Զելանդիայից, ինչը սահմանափակող գործոն է տեղական տնտեսության զարգացման համար<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Transport, communication and energy. Energy |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=42 |allpages=82 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ [[2010]] թվականին [[Բենզին|ավտոմոբիլային բենզինի]] ներմուծումը կազմել է 102 մլն լիտր, [[ավիացիոն վառելիք]]ը՝ 254 մլն լիտր, [[կերոսին]]ը՝ 4 հազար լիտր, [[դիզելային վառելիք]]ը՝ 391 մլն լիտր, [[մազութ]]ը՝ 27 մլն լիտր<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.statsfiji.gov.fj/Releases/Fiji%20Facts%20 |заглавие=Fiji Facts & Figures 2011 |год=2011 |часть=Energy |издательство=Fiji Islands Bureau of Statistics |pages=22 |allpages=38 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120728205623/http://www.webcitation.org/64WBmGvvI |archive-date=2012-07-28}}</ref>։ Երկրի էլեկտրամատակարարումն ապահովում է ''«Fiji Electricity Authority»-ը,'' որը [[մենաշնորհ]]ային ընկերություն է, որը ստեղծվել է Ֆիջիի կառավարության կողմից [[1966]] թվականին, որը զբաղվում է էլեկտրաէներգիայի արտադրությամբ, փոխադրմամբ և բաշխմամբ։ [[1996]] թվականին ընկերությունն իր տրամադրության տակ ուներ էլեկտրամատակարարման վեց անկախ համակարգ, որոնցից ամենամեծը Վիտի Լևու փոխկապակցված էլեկտրացանցն էր ({{Lang-en|Viti Levu interconnected system}}), որն աշխատում է հիմնականում հիդրոէներգիայի վրա (հիմնականում ''Վայլոա'' հիդրոէլեկտրակայան)։ Օվալաուում և Կորովուում տեղակայված համակարգերը էլեկտրաէներգիա են արտադրում դիզելային վառելիքից, Լամբասայում և Ռակիրակիում՝ շաքարեղեգի [[Բագասա|բագասից]], իսկ Սավուսավուում՝ ինչպես բագասից, այնպես էլ հիդրոէներգիայից<ref name="FijiToday82">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Transport, communication and energy. Fiji Electricity Authority |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=42 |allpages=82-83 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ [[2005]] թվականին ընկերությունը էլեկտրաէներգիա է տրամադրել մոտավորապես բնակչության 57%-ին<ref name="FijiToday822">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Transport, communication and energy. Fiji Electricity Authority |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=42 |allpages=82-83 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>, իսկ ընդհանուր առմամբ [[2010]] թվականին երկիրը արտադրել է 869 մլն [[Կիլովատտ-ժամ|կՎտ/ժ]] էլեկտրաէներգիա<ref name="Manufacturing4">{{Cite web |date=2011-09 |title=3.5 Manufacturing: Production of Gold and Selected Manufactured Products |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Business%20Activity/3.5_Manufacturing-Mfg.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144957/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Business%20Activity/3.5_Manufacturing-Mfg.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 6 |publisher=Fiji Islands Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ Դրանցից 420 մլն կՎտ/ժ-ն արտադրվել է վերականգնվող էներգիայի աղբյուրներ օգտագործող էլեկտրակայանների կողմից, 415 մլն կՎտ/ժ-ը՝ ներմուծվող վառելիք օգտագործող ջերմաէլեկտրակայանների, իսկ 20 մլն կՎտ/ժ-ը՝ անկախ էներգիա արտադրողների կողմից<ref name="fea19">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fea.com.fj/userfiles/file/ANNUAL%20REPORT%202010%281%29.pdf |заглавие=FEA Annual Report 2010 |год=2011 |издательство=Fiji Electricity Authority |pages=19 |allpages=64 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130731050225/http://www.fea.com.fj/userfiles/file/ANNUAL%20REPORT%202010%281%29.pdf |archive-date=2013-07-31}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fea.com.fj/userfiles/file/ANNUAL%20REPORT%202010%281%29.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20130731050225/http://www.fea.com.fj/userfiles/file/ANNUAL%20REPORT%202010%281%29.pdf |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 31 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Արդյունքում երկրի էլեկտրաէներգիայի 48%-ը արտադրվել է հիդրոէլեկտրակայանների կողմից՝ 34 %-ը արդյունաբերական դիզելային վառելիքից, 15%-ը մազութից, 1 %-ը հողմային էլեկտրակայաններում և մնացած 2%-ը անկախ արտադրողներ, որոնք աշխատում են փայտի և բագասի վրա<ref name="fea19" />։ Էլեկտրաէներգիայի սպառման աճի, ինչպես նաև ներկրվող վառելիքի գների բարձրացման պատճառով Ֆիջիի կառավարությունը ջանքեր է գործադրում նվազեցնելու երկրի կախվածությունը օտարերկրյա էներգետիկ ռեսուրսներից՝ [[Հիդրոէներգետիկա|հիդրոէներգիայի]] զարգացման և [[այլընտրանքային էներգիա|էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրների]] (հիմնականում [[Երկրաջերմային էներգիա|երկրաջերմային]], արևային) օգտագործման միջոցով<ref name="FijiToday823">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Transport, communication and energy. Fiji Electricity Authority |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=42 |allpages=82-83 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ Այսպիսով, [[2007|2007 թվականի]] հունիսին առաջին [[Հողմաշարժիչ|հողմային գեներատորները]] գործարկվել են Սինգատոկա քաղաքի մոտ գտնվող Բուտոնի լեռնաշղթայում։ [[2010]] թվականին այս տեղամասում արտադրվել է 6,42 միլիոն միավոր էլեկտրաէներգիա, իսկ շահագործման սկզբից՝ 20,7 միլիոն միավոր<ref>{{Cite web |title=Wind farm |url=http://www.fea.com.fj/pages.cfm/renewable-projects/wind-farm.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120409022011/http://www.fea.com.fj/pages.cfm/renewable-projects/wind-farm.html |archive-date=2012 թ․ ապրիլի 9 |access-date=2012 թ․ հունվարի 7 |publisher=FEA |language=en}}</ref><ref name="fea8">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fea.com.fj/userfiles/file/ANNUAL%20REPORT%202010%281%29.pdf |заглавие=FEA Annual Report 2010 |год=2011 |издательство=Fiji Electricity Authority |pages=8 |allpages=64 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130731050225/http://www.fea.com.fj/userfiles/file/ANNUAL%20REPORT%202010%281%29.pdf |archive-date=2013-07-31}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fea.com.fj/userfiles/file/ANNUAL%20REPORT%202010%281%29.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20130731050225/http://www.fea.com.fj/userfiles/file/ANNUAL%20REPORT%202010%281%29.pdf |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 31 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ [[2011]] թվականին պետք է շահագործման է հանձնվել ''Նանդարիվատու'' հիդրոէլեկտրակայանը, որը գտնվում է Սինգատոկա գետի վրա՝ Նգուլիվանա և Նուկունուկու գետերի միախառնման վայրում<ref name="fea8" />։ === Զբոսաշրջություն === Ֆիջիի զբոսաշրջության արդյունաբերությունը սկսվել է [[20-րդ դար]]ի սկզբին՝ [[Խաղաղ օվկիանոս]]ում ծովային առևտրային ուղիների զարգացմամբ։ [[1914]] թվականին ''Union Steamship'' ընկերությունը կառուցել է ''Grand Pacific'' հյուրանոցը [[Սուվա]]յում՝ զբոսաշրջային նավի ուղևորներին սպասարկելու համար։ [[1941]] թվականին [[Նադի]]ում բացվել է [[Նադի (օդանավակայան)|միջազգային օդանավակայան]]։ Այնուամենայնիվ, իրական «զբոսաշրջության բումը» տեղի ունեցավ 1960-ականների վերջին և 1970-ականների սկզբին, երբ Ֆիջիում զգալիորեն ավելացավ հյուրանոցային համարների թիվը, զարգացավ ավիացիոն ոլորտը և անմաքս առևտուրը<ref>{{Cite web |date=2004 |title=Modelling Tourism Demand in Fiji |url=http://www.reservebank.gov.fj/docs/2004_01_wp.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019003630/http://www.reservebank.gov.fj/docs/2004_01_wp.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2012 թ․ հունվարի 8 |publisher=Economics Department. Reserve Bank of Fiji |pages=pp. 3-4 |language=en}}</ref>։ Ժամանակակից պայմաններում զբոսաշրջությունը Ֆիջիի տնտեսության ամենաարագ զարգացող ոլորտն է։ Լինելով արտարժութային եկամուտների ամենամեծ աղբյուրը՝ զբոսաշրջության ոլորտը նաև աշխատանք է ապահովում երկրի ավելի քան 45 հազար բնակչի։ Բացի այդ, զբոսաշրջությանը բաժին է ընկնում ավելի քան ՀՆԱ-ի 25 տկոսը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |заглавие=Fiji Today 2004/2005 |часть=Tourism |издательство=Ministry of Information, Communications and Media Relations of Fiji |pages=49-50 |allpages=84 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015-09-24}} {{Cite web |title=Архивированная копия |url=http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924012705/http://www.fijiembassydc.com/downloads/FijiToday2004-5.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2014 թ․ մայիսի 27}}</ref>։ 2010 թվականին հանրապետություն է այցելել 632 հազար մարդ<ref name="visit_purpose">{{Cite web |title=10.6 Visitor Arrivals by purpose of visit |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Tourism%20&%20Migration/10.6Visitor%20arrv%20by%20purpose%20of%20visit.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111209231956/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Tourism%20%26%20Migration/10.6Visitor%20arrv%20by%20purpose%20of%20visit.pdf |archive-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 9 |access-date=2012 թ․ հունվարի 8 |publisher=Fiji Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ Դրանցից 473 հազ. ժամանել է արձակուրդը անցկացնելու համար, 62 հազարը ընկերների/հարազատների այցելության համար՝ 28 հազարը գործուղմամբ, 12 հազար մարդ՝ համաժողովներին մասնակցելու համար իսկ 9 հազար մարդ կրթական նպատակներով<ref name="visit_purpose" />։ Ֆիջի հիմնականում այցելում են զբոսաշրջիկներ [[Ավստրալիա]]յից (318 հազար մարդ), [[Նոր Զելանդիա]]յից (98 հազար մարդ), [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ից]] (53 հազար մարդ), [[Օվկիանիա]]յի այլ երկրներից (39 հազար մարդ), [[Եվրոպա|մայրցամաքային Եվրոպայի]] երկրներից (30 հազար մարդ) և [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]] (24 հազար մարդ)<ref>{{Cite web |title=10.7 Visitor Arrivals: Number by Country of Residence by Month |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Tourism%20&%20Migration/10.7Visitor%20arrv%20by%20cntry%20of%20res.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111209232018/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Tourism%20%26%20Migration/10.7Visitor%20arrv%20by%20cntry%20of%20res.pdf |archive-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 9 |access-date=2012 թ․ հունվարի 8 |publisher=Fiji Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ Ֆիջին հայտնի է իր կղզիների հանգստավայրերով, ավազոտ լողափերով և օվկիանոսային տեսարաններով, ինչպես նաև ունի երկրորդ ամենաերկար կորալային խութը՝ զիջելով միայն [[Մեծ արգելախութ]]ին Ավստրալիայի [[Քվինսլենդ (նահանգ)|Քվինսլենդ]] նահանգի ափերի մոտ<ref name="web.archive.org">{{Հոդված|archivedate=2012-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120728213551/http://www.webcitation.org/64XrFNU4C}}</ref>։ Սա իդեալական պայմաններ է ստեղծում ծովափնյա զբոսաշրջության ([[Վիտի Լևու]] կղզի և [[Մամանուտա կղզիներ]]ի արևոտ լողափ), ինչպես նաև [[Դայվինգ|սուզվելու]] (Մամանուտա կղզիներ, [[Наигани|Նաիգանի]] կղզի) և [[Հողմասահք|վինդսերֆինգի]] (Վիտի Լևու կղզի, Մամանուտա կղզիներ) զարգացման համար։ Բացի այդ, խիտ [[արևադարձային անտառ]]ներով և լեռնային գետերով կղզու եզակի [[էկոհամակարգ]]ը նպաստում է [[էկոտուրիզմ]]ի զարգացմանը։ Կղզիներում զարգացել է նաև [[մշակութային զբոսաշրջություն]]ը<ref name="web.archive.org"/>։ Մի քանի երկրների քաղաքացիներ, այդ թվում՝ նախկին խորհրդային հանրապետությունների, ինչպիսիք են [[Ռուսաստան]]ը, [[Ուկրաինա]]ն, [[Լատվիա]]ն, [[Էստոնիա]]ն, [[վիզա]] ստանալու կարիք չունեն նախքան երկիր մուտք գործելը։ Որպես կանոն, այն տրվում է անվճար օդանավակայանում երկիր մուտք գործելիս։ Գործողության ժամկետը՝ 4 ամիս։ Այն ձեռք բերելու պարտադիր պայմաններն են՝ վավեր անձնագիր՝ երկրից նախատեսված մեկնելուց առնվազն 6 ամիս վավերականության ժամկետով, հետադարձ տոմս և Ֆիջիում հանգստի համար բավարար միջոցներ։ Այնուամենայնիվ, որոշ երկրների քաղաքացիներից պահանջվում է վիզա ստանալ նախքան երկիր մուտք գործելը<ref>{{Cite web |title=Travel to Fiji Passports and Visas |url=http://www.fijime.com/index.php/fijime/page/96 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120102093036/http://www.fijime.com/index.php/fijime/page/96 |archive-date=2012 թ․ հունվարի 2 |access-date=2012 թ․ հունվարի 8 |publisher=Bula me |language=en}}</ref>։ === Տրանսպորտ === Ճանապարհների երկարությունը մոտ 3 հազար կմ է, երկաթուղիները՝ մոտ 700 կմ։ ==== Օդային երթևեկություն ==== Ֆիջին ունի երկու միջազգային օդանավակայան՝ [[Նադի (օդանավակայան)|Նադի]] և [[Նաուսորի (օդանավակայան)|Նաուսորի]]։ ==== Ավտոնուսներ ==== Կղզում կա ավտոբուսային երթուղիների ընդարձակ ցանց։ ==== Կապ ==== Երկրի տարածքի 95%-ը ծածկված է 3G կապով։ === Արտաքին տնտեսական հարաբերություններ և օտարերկրյա ներդրումներ === Արտաքին առևտրի ծավալը [[2010]] թվականին կազմել է 5 միլիարդ [[Ֆիջիի դոլար|ֆրանսիական դոլար]]՝ 1,9 միլիարդ [[Ֆիջիի դոլար|ֆրանսիական դոլար]] բացասական մնացորդով։ [[Արտահանում|Արտահանման]] ծավալը 1,5 [[Ֆիջիի դոլար|մլրդ ֆունտ]] է, [[ներմուծում]]ը ՝ 3,5 մլրդ [[Ֆիջիի դոլար|ֆունտ]]<ref>{{Cite web |title=Key Statistics: September 2011. 7.1 Balance of Trade - All Items |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Foreign%20Trade/7.1_Balance%20of%20Trade.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144834/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Foreign%20Trade/7.1_Balance%20of%20Trade.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 9 |publisher=Fiji Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ Վերջին տարիներին երկրում աճող բացասական հաշվեկշիռ է գրանցվել արտաքին առևտրի ոլորտում։ Դա պայմանավորված էր ինչպես ներքին գործոններով (արտահանման հիմնական ապրանքների արտադրության ծավալների նվազում, արտադրողականության անկում), այնպես էլ արտաքին գործոններով (միջազգային շուկայում մրցակցության աճ)։ Բացի այդ, 2000-ականների առաջին տասնամյակի կեսերին Ֆիջին կորցրեց մի շարք նախապատվություններ իր հիմնական շուկաներում [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], [[Ավստրալիա]], [[Եվրոպական միություն|ԵՄ]] ) այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են [[գյուղատնտեսություն]]ը (շաքարի արտահանումը) և տեքստիլ արդյունաբերությունը<ref name="WT_TPRviii">{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.wto.org/english/tratop_e/tpr_e/s213-00_e.doc |заглавие=Fiji. Trade Policy Review. Report by the Secretariat |год=2009 |издательство=World Trade Organization |pages=viii |archive-url=https://web.archive.org/web/20120415014458/http://www.wto.org/english/tratop_e/tpr_e/s213-00_e.doc |archive-date=2012-04-15}}</ref>։ Ֆիջիի հիմնական արտահանումն է [[շաքար]]ավազ, [[Տեքստիլային գործվածք|տեքստիլ]], [[ոսկի]], ձուկ, [[մելաս]], [[արմավենու յուղ]], ներմուծում՝ արդյունաբերական ապրանքներ, հաստոցներ, մեքենաներ, նավթամթերք, սննդամթերք, քիմիական արտադրանք<ref name="ЦРУ5"/>։ [[2009]] թվականին Ֆիջիի տնտեսությունում օտարերկրյա ուղղակի [[Ներդրում (բանկային)|ներդրումների]] ծավալը, ըստ նախնական գնահատականների, կազմել է մոտ 662,8 մլն [[Ֆիջիի դոլար|ֆրանսիական դոլար]]։ Ֆիջիացի ներդրողները արտասահմանում տեղաբաշխել են մոտ 15 միլիոն [[Ֆիջիի դոլար|ֆրանսիական դոլար]]<ref>{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Fiji Facts and Figures as at 1st July 2010 |год=2010 |часть=Balance of Payments |издательство=Fiji Islands Bureau of Statistics |pages=24}}</ref>։ Ֆիջին հանդիսանում է Աֆրիկայի, Կարիբյան ավազանի և Խաղաղ օվկիանոսի երկրներ միջազգային կազմակերպության, ինչպես նաև [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|ԱՀԿ]] անդամ։ === Դրամավարկային համակարգ և ֆինանսներ === Ֆիջիի դրամական միավորը [[Ֆիջիի դոլար|Ֆիջիական դոլարն]] է, որը շրջանառության մեջ է մտել [[1969]] թվականին (մինչ այդ օգտագործվում էր Ֆիջիական ֆունտը)։ Շրջանառության մեջ է 5, 10, 20, 50 ցենտ, 1 դոլար և 2 դոլար արժողությամբ 6 մետաղադրամ, ինչպես նաև 5, 10, 20, 50 և 100 Ֆիջիական դոլար արժողությամբ 5 թղթադրամ։ 2010 թվականի պետբյուջեի եկամտային մասը, նախնական տվյալներով, կազմել է 1,54 մլրդ ֆիջիական դոլար, ծախսերը՝ 1,53 մլրդ ֆիջիական դոլար, հավելուրդը՝ 1,4 մլն ֆունտ դոլար<ref>{{Cite web |title=4.1 Central Government Revenue and Expenditure |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Public%20Finance/4.1_Central%20Government%20Revenue%20and%20Expenditure.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144928/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Public%20Finance/4.1_Central%20Government%20Revenue%20and%20Expenditure.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 10 |publisher=Fiji Islands Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ Բյուջեի եկամուտների հիմնական աղբյուրներն են [[Սակագին|մաքսային]] և նավահանգստային վճարներն ու տուրքերը, ինչպես նաև [[եկամտահարկ]]ը<ref>{{Cite web |title=4.1 Current Revenue Analysis by Source |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Public%20Finance/4.2_Revenue%20by%20Source.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144930/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Public%20Finance/4.2_Revenue%20by%20Source.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 10 |publisher=Fiji Islands Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ Բյուջեի խոշորագույն ծախսային հոդվածներն են [[պետական պարտք]]ի վճարումը, [[Կրթություն|կրթության]], [[Առողջապահություն|առողջապահության]] և տնտեսության ծախսերը<ref>{{Cite web |title=4.3 Expenditure - Analysis by Type |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Public%20Finance/4.3_Expenditure%20by%20Type.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144935/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/Public%20Finance/4.3_Expenditure%20by%20Type.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 10 |publisher=Fiji Islands Bureau of Statistics |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=2.6 Central Government Final Consumption Expenditure |url=http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/National%20Income/2.6_Final%20Central%20Gov%20Expenditure.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113144832/http://www.statsfiji.gov.fj/Key%20Stats/National%20Income/2.6_Final%20Central%20Gov%20Expenditure.pdf |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 13 |access-date=2012 թ․ հունվարի 10 |publisher=Fiji Islands Bureau of Statistics |language=en}}</ref>։ Բանկային վերահսկողությունն իրականացվում է [[Ֆիջիի պահուստային բանկ]]ի կողմից ({{Lang-en|Reserve Bank of Fiji}} ), որը երկրի կենտրոնական բանկն է։ [[2010|2010 թվականի]] վերջին Ֆիջիի Պահուստային բանկի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը կազմել է 1,75%, առևտրային բանկերի վարկավորման բազային տոկոսադրույքը՝ 7,5 %<ref name="ЦРУ5"/>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ֆիջի]] 6u5jmoxdldo4w21zk4up8jtils2atgn 0 1257661 10357009 10356193 2025-06-18T00:10:14Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357009 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}}'''Ֆունտ ստեռլինգի թղթադրամներ''' (խորհրդանիշը՝ £; ISO 4217 արժույթի կոդը՝ GBP) [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորության]], [[Ջերսի]]ի, [[Գերնսի]]ի, [[Մեն կղզի|Մեն կղզու]], [[Բրիտանական անտարկտիկայի տարածք|Բրիտանական Անտարկտիդայի տարածքի]], [[Հարավային Ջորջիա]]յի և [[Հարավային Սանդվիչյան կղզիներ|Հարավային Սենդվիչ կղզիների]] և [[Տրիստան դա Կունյա]]յի պաշտոնական արժույթն է։ «Անգլիայի բանկը» Անգլիայում և Ուելսում ունի թղթադրամների թողարկման օրինական մենաշնորհ, սակայն պատմական պատճառներով վեց բանկ՝ երեքը [[Շոտլանդիա]]յում և երեքը [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]յում, թողարկում են նաև իրենց թղթադրամները, որոնք շրջանառվում են համակարգում և կարող են օգտագործվել ցանկացած վայրում կանխիկ գործարքների համար։ Միացյալ Թագավորությունում, սակայն օրենքը պահանջում է, որ թողարկող բանկերը ունենան «Անգլիայի բանկի» թղթադրամների (կամ ոսկու) գումար, որը համարժեք է թողարկված թղթադրամների ընդհանուր արժեքին<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=King Charles III banknotes unveiled |url=https://www.bankofengland.co.uk/news/2022/december/king-charles-iii-banknotes-unveiled |website=Bank of England |language=en}}</ref>։ «Crown»-ի կախվածության և այլ ոլորտների կողմից թողարկված ֆունտ ստեռլինգի տարբերակները կարգավորվում են նրանց տեղական կառավարությունների և ոչ «Անգլիայի բանկի» կողմից։ Բրիտանական երեք անդրծովյան տարածքներ ([[Ջիբրալթար]], [[Սուրբ Հեղինեի կղզի|Սուրբ Հեղինեն]] և [[Ֆոլկլենդյան կղզիներ]]) ունեն նաև արժույթներ, որոնք կոչվում են ֆունտ, որոնք համարժեք են ֆունտ ստեռլինգին։ == «Անգլիայի Բանկի» ներկայումս շրջանառվող թղթադրամներ == Ընթացիկ շրջանառության մեջ գտնվող ֆունտ ստեռլինգի թղթադրամները բաղկացած են Անգլիայի բանկի G սերիա թղթադրամներից՝ 5, 10, 20 և 50 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ։ Այս թղթադրամների դիմերեսին պատկերված է [[Եղիսաբեթ II|Եղիսաբեթ II-ի]] դիմանկարը, որն ի սկզբանե ներկայացվել է 1990 թվականին։ Ժամանակի ընթացքում Էլիզաբեթ II-ի պատկերով թղթադրամները աստիճանաբար կհանվեն և կփոխարինվեն [[Չարլզ III (Մեծ Բրիտանիայի թագավոր)|Չարլզ III-ի]] դիմանկարով թղթադրամներով։ Շոտլանդիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի թղթադրամները կարող են մերժվել որպես վճարում Անգլիայում դրանց անծանոթ առևտրականների կողմից, և, հավանաբար, դժվար կամ անհնար է լինելու փոխանակել Բրիտանիայից դուրս։ {| class="wikitable" style="margin:auto;" ! Արժեք !! Չափեր<br />(միլիմետր)!! colspan="2" | Հիմնական գույն !! Հակադարձ գործիչ !! Թողարկման ամսաթիվը |- !colspan="6"| G սերիայի պոլիմերային թղթադրամներ |- |align=center| 5 £ | style="text-align:center;" | 125 × 65 | style="text-align:center; background:#57bdbf;" | | Փիրուզագույն/Կապույտ | 1941 թվականի Ուինսթոն Չերչիլի դիմանկարը [[Յուսուֆ Քարշ]] կողմից, Էլիզաբեթ աշտարակը և Բլենհայմի պալատի լաբիրինթոսը՝ «Ես ոչինչ չունեմ առաջարկելու, բացի արյունից, աշխատանքից, արցունքներից և քրտինքով»։ Չերչիլի Արյուն, տքնաջան, արցունք և քրտինքը 1940 թվականի ելույթից և [[Նոբելյան մրցանակ]] մեդալից։ | 13 Սեպտեմբեր 2016<ref name="Peachey">{{Cite news |author=Peachey, Kevin |date=2013 թ․ ապրիլի 26 |title=Sir Winston Churchill to feature on new banknote |url=https://www.bbc.com/news/business-22306707 |access-date=2014 թ․ օգոստոսի 19 |work=[[BBC News]]}}</ref> |- |align=center| £10 | style="text-align:center;" | 132 × 69 | style="text-align:center; background:#FF5800;" | | Նարնջագույն | Հեղինակի դիմանկարը [[Ջեյն Օսթին]] (մոտ 1810 թվական) Ջեյմս Էնդրյուսի կողմից՝ հիմնված նրա քրոջ՝ Կասանդրա Օսթեն դիմանկարի վրա, մեջբերումը «Ես հայտարարում եմ, ի վերջո, չկա այնպիսի հաճույք, ինչպիսին ընթերցանությունն է»։ ''Հպարտություն եւ նախապաշարմունքներ''-ից, Էլիզաբեթ Բենեթի նկարազարդումը և Գոդմերշեմի այգի տեսարանը Քենթում<ref name="tenhere">{{Cite web |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 14 |title=The new £10 note is here |url=http://www.bankofengland.co.uk/publications/Pages/news/2017/054.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170914154531/http://www.bankofengland.co.uk/publications/Pages/news/2017/054.aspx |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 14 |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=Bank of England}}</ref><ref>{{Cite web |title=The New £10 Note |url=http://www.thenewten.co.uk/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170908132435/https://www.thenewten.co.uk/ |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 8 |access-date=2007 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=Bank of England}}</ref> | 14 Սեպտեմբեր 2017<ref>{{Cite web |title=£10 note |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/polymer-10-pound-note |access-date=2020 թ․ նոյեմբերի 16 |publisher=Bank of England}}</ref> |- |align=center| £20 | style="text-align:center;" | 139 × 73 | style="text-align:center; background: #A020F0;" | |Մանուշակագույն |Նկարչի ինքնադիմանկարը (մոտ 1799 թվական), Թերների «The Fighting Temeraire» տարբերակը, «Լույսը գույն է» մեջբերումը Թերների 1818 թվականի դասախոսությունից և Թերների ստորագրության պատճենը, ինչպես արվել է նրա կամքը։ | 20 Փետրվար 2020<ref name=turnerboe>{{Cite web |title=Polymer £20 note |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/polymer-20-pound-note |access-date=2020 թ․ փետրվարի 20 |publisher=Bank of England}}</ref> |- |align=center| £50 | style="text-align:center;" | 146 × 77 | style="text-align:center; background:#ED0A3F;" | |Կարմիր | 1951 թվականին մաթեմատիկոսի և հաշվողական գիտության ռահվիրա Ալան Թյուրինգի լուսանկարչական դիմանկարը Թյուրինգի ապացույցից բանաձևերով և Բոմբեի տեխնիկական գծագրերով, մեջբերումը «Սա միայն գալիքի կանխատեսումն է և միայն ստվերը այն ամենի, ինչ լինելու է» 1949 թվականին «The Times»-ին տված հարցազրույցից՝ Pilot ACE-ի ֆոնի վրա։ | 23 Հունիս 2021<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հունիսի 7 |title=The new £50 note |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/polymer-50-pound-note |publisher=Bank of England}}</ref> |- |} == Պատմություն == [[File:£1 Gloucester Old Bank note for Charles Evans & James Fell 1814.jpg|thumb|right|Գավառական անգլիական թղթադրամի օրինակ՝ 1 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամ, որը թողարկվել է 1814 թվականին Gloucester Old Bank-ի կողմից։]] Մինչև 19-րդ դարի կեսերը Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի մասնավոր բանկերն ազատ էին թողարկել իրենց թղթադրամները։ Անգլիայում<ref name="birminghambank">{{Cite web |title=One Guinea Banknote, Birmingham Bank |url=http://www.bmagic.org.uk/objects/1965N221.174 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071018174324/http://bmagic.org.uk/objects/1965N221.174 |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 18 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8 |work=Birmingham Museums & Art Gallery}}</ref><ref name="swaledale">{{Cite web |author=Malcolm Lobley FCIB |date=1998 թ․ նոյեմբեր |title=the Swaledale and Wensleydale Banking Company |url=http://www.p-wood.com/articles/swalebank.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090813001320/http://www.p-wood.com/articles/swalebank.html |archive-date=2009 թ․ օգոստոսի 13 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8 |publisher=P-Wood.com}}</ref><ref name="englishprovincial">{{Cite web |title=British Provincial Banknotes |url=http://homepage.ntlworld.com/trev.rh/Notes/prov.htm |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303203428/http://homepage.ntlworld.com/trev.rh/Notes/prov.htm |archive-date=2016 թ․ մարտի 3 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8 |pages=1–6}}</ref>, Ուելսում<ref name=bbcwales>{{Cite web |title=Welsh bank notes |url=https://www.bbc.co.uk/wales/history/galleries/welsh_banks/ |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |work=Wales History |publisher=BBC Cymru/Wales}}</ref>, Շոտլանդիայում<ref name="bankofscotland">{{Cite web |title=Bank of Scotland (1695- ) |url=http://www.lloydsbankinggroup.com/about_us/company_heritage/BOS_Heritage/bank_of_scotland.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130529134620/http://www.lloydsbankinggroup.com/about_us/company_heritage/BOS_Heritage/bank_of_scotland.asp |archive-date=2013 թ․ մայիսի 29 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8 |publisher=Lloyds Banking Group}}</ref> և Իռլանդիայում<ref name=cbi_bulletin>{{Cite journal |last=Kelly |first=John |year=2003 |title=The Irish Pound: From Origins to EMU |url=http://www.centralbank.ie/paycurr/notescoin/history/Documents/spring8.pdf |url-status=dead |journal=Central Bank of Ireland Quarterly Bulletin |issue=Spring 2003 |page=91 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327173416/http://www.centralbank.ie/paycurr/notescoin/history/documents/spring8.pdf |archive-date=2014 թ․ մարտի 27 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27}}</ref> գավառական և քաղաքային բանկային ընկերությունների կողմից թողարկված թղթային արժույթը ազատորեն շրջանառվում էր որպես վճարման միջոց։ Քանի որ ոսկու պակասը ազդեց փողի մատակարարման վրա, բանկերի թղթադրամների թողարկման լիազորությունները աստիճանաբար սահմանափակվեցին խորհրդարանի տարբեր ակտերով<ref name="historyofbanknotes">{{Cite web |title=A brief history of banknotes |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/about/history.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011190051/https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/about/history.htm |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 11 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8 |publisher=Bank of England}}</ref>, մինչև 1844 թվականը «Բանկային կանոնադրության ակտը» Անգլիայի կենտրոնական բանկին թղթադրամներ թողարկելու բացառիկ լիազորություններ տվեց։ Համաձայն օրենքի՝ ոչ մի նոր բանկ չի կարող սկսել թղթադրամներ թողարկել. իսկ թղթադրամ թողարկող բանկերը աստիճանաբար անհետացան միաձուլումների և փակման միջոցով։ Վերջին մասնավոր բանկը, որ թողարկել է անգլիական թղթադրամները 1921 թվականին, Սոմերսեթ բանկն է<ref name="historyofbanknotes"/>։: Այնուամենայնիվ, 1844-ի Բանկային կանոնադրության ակտի մենաշնորհային որոշ դրույթներ կիրառվում էին միայն Անգլիայի և Ուելսի նկատմամբ<ref>{{Cite web |title=Bank Charter Act 1844, Section XI, "Restriction against Issue of Bank Notes" |url=http://www.ledr.com/bank_act/1844032.htm#11}}</ref>։ Բանկային թղթադրամների օրենքը Շոտլանդիայում ընդունվեց հաջորդ տարում՝ 1845 թվականին, և մինչ օրս երեք մանրածախ բանկերը պահպանում են Շոտլանդիայում իրենց սեփական ստեռլինգ թղթադրամներ թողարկելու իրավունքը, և չորսը՝ Հյուսիսային Իռլանդիայում<ref name="cscb-legal">{{Cite web |author=Committee of Scottish Clearing Bankers |title=Banknote History – Legal tender |url=http://www.scotbanks.org.uk/banknote_history.php |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071016092721/http://www.scotbanks.org.uk/banknote_history.php |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 16 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8}}</ref><ref>{{Cite web |title=Bank Notes (Scotland) Act 1845 |url=http://www.statutelaw.gov.uk/content.aspx?LegType=All+Primary&PageNumber=99&NavFrom=2&parentActiveTextDocId=1031777&ActiveTextDocId=1031777&filesize=50345 |publisher=[[UK Statute Law Database]]}}</ref>։ 1844 թվականին (1845 թվականին Շոտլանդիայում) չմարված թղթադրամների արժեքից ավելի թողարկված թղթադրամները պետք է ապահովված լինեին Անգլիայի Բանկի թղթադրամների համարժեք արժեքով<ref name="Other_Notes">{{Cite web |title=Other British Notes |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/about/other_notes.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071015034002/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/about/other_notes.htm |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 15 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8 |publisher=Bank of England}}</ref>։ Իռլանդիայի բաժանումից հետո Իռլանդիայի ազատ պետությունը 1928 թվականին ստեղծեց իռլանդական ֆունտը։ Նոր արժույթը կապված էր ստեռլինգի հետ մինչև 1979 թվականը։ Իռլանդական ֆունտի համար թղթադրամների թողարկումն ընկավ Իռլանդիայի Հանրապետության արժութային հանձնաժողովի իրավասության ներքո, որը ձեռնամուխ եղավ մասնավոր թղթադրամները 1928 թվականին մեկ Համախմբված թղթադրամների թողարկումով փոխարինելուն<ref name="irishpound">{{Cite web |title=Bank of Ireland Company History |url=http://www.fundinguniverse.com/company-histories/Bank-of-Ireland-Company-History.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071018150257/http://www.fundinguniverse.com/company-histories/Bank-of-Ireland-Company-History.html |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 18 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8 |publisher=Funding Universe}}</ref>։ 1928 թվականին Վեսթմինսթերյան Խորհրդարանի ակտը, որը նվազեցրեց Հյուսիսային Իռլանդիայում շրջանառվող իռլանդական թղթադրամների հավատարմագրային սահմանաչափը, որպեսզի հաշվի առնվի տվյալ տարածքի կրճատված չափը։ Եղիսաբեթ II-ը բրիտանացի առաջին միապետը չէր, ով իր դեմքը դրեց բրիտանական թղթադրամների վրա։ [[Ջորջ II|Ջորջ II-ը]], [[Ջորջ III|Ջորջ III-ը]] և [[Ջորջ IV|Ջորջ IV-ը]] հայտնվել են «Royal Bank of Scotland-»ի վաղ թղթադրամների վրա, իսկ Ջորջ V-ը՝ 10 և 1 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամներում, որոնք թողարկվել են բրիտանական գանձապետարանի կողմից 1914-ից 1928 թվականներին։ Այնուամենայնիվ, մինչև C շարքի թղթադրամների թողարկումը՝ 1960 թվականը, Անգլիայի բանկի թղթադրամները հիմնականում չէին պատկերում միապետին։ Այսօր Շոտլանդիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի բանկերի կողմից թողարկված թղթադրամներում պատկերված չէ միապետը։ Միապետը պատկերված է Թագի կախվածության կողմից թողարկված թղթադրամների վրա և որոշ թղթադրամների վրա, որոնք թողարկվել են անդրծովյան տարածքների կողմից։ {| class="wikitable" |+ Հիմնական իրադարձությունները և խորհրդարանի ակտերը, որոնք ազդել են Մեծ Բրիտանիայում և Իռլանդիայում թղթադրամների պատմության ընթացքի վրա !Տարի !Իրադարձություն !style="width:10em;"|Չափս !Ազդեցություն |- |1694 |Անգլիայի բանկի ակտ 1694 թվական |Անգլիա և Ուելս |Անգլիայի բանկի միավորում<ref name="historyofbanknotes"/> |- |1695 |Շոտլանդիայի բանկի կառավարչի և ընկերության ստեղծման մասին ակտ |Շոտլանդիա |Շոտլանդիայի բանկի ստեղծումը, հիմնականում որպես առևտրային բանկ{{cn|date=August 2022}} |- |1696 |Շոտլանդիայի բանկի թողարկած առաջին թղթադրամները |Շոտլանդիա |Թողարկված առաջին ստեռլինգի թղթադրամները<ref>{{Cite book |last=Saville |first=Richard |title=Bank of Scotland: A History, 1695–1995 |publisher=Edinburgh University Press |year=1996 |isbn=0-7486-0757-9 |location=Edinburgh |pages=20–24}}</ref> |- |1707 |Միության ակտեր 1707 թվական |Անգլիա և Ուելս, Շոտլանդիա |Անգլիայի և Շոտլանդիայի խորհրդարանները միավորվել են Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանին |- |1708-1709 | style="white-space:nowrap" |Անգլիայի բանկի ակտ 1708, Անգլիայի բանկի ակտ 1709 |Անգլիա և Ուելս |Արգելվում է ավելի քան վեց հոգուց բաղկացած ընկերություններին կամ գործընկերությանը բանկ հիմնել և թղթադրամներ թողարկել՝ թույլ չտալով փոքր բանկերին տպել իրենց փողերը<ref name="historyofbanknotes"/> |- |1727 |Շոտլանդիայի թագավորական բանկի կանոնադրությունը |Շոտլանդիա |Կոտրեց Շոտլանդիայի Բանկի մենաշնորհը, նախաձեռնեց բանկային պատերազմը, երբ թագավորական բանկը փորձեց դուրս մղել Շոտլանդիայի բանկին՝ կուտակելով, այնուհետև վճարման թղթադրամները ներկայացնելով։ |- |1765 |Բանկային թղթադրամների (Շոտլանդիա) ակտ 1765 |Շոտլանդիա |Շոտլանդիայի բանկերի կողմից թղթադրամների հետաձգված փոխարկումը մետաղադրամի և 1 ֆունտից ցածր արժեքներով թղթադրամների թողարկումն արգելված է<ref>{{Cite web |title=Banknote History: Early Scottish banknotes |url=https://www.scotbanks.org.uk/history/banknote-history.html |access-date=2018 թ․ փետրվարի 6 |work=cscb |publisher=Committee of Scottish Bankers}}</ref>։ |- |1801<ref>The Act of Union was passed in August 1800, but came into force on the following 1 January.</ref> |Միացյալ թագավորության ակտ 1800 |Մեծ Բրիտանիա և Իռլանդիա |Բրիտանական և Իռլանդիայի խորհրդարանները միավորվել են Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի խորհրդարանին։ |- |1826 |Երկրի բանկերի ակտ 1826 |Անգլիա և Ուելս |Ավելի քան վեց գործընկեր ունեցող բաժնետիրական բանկերին, որոնք Լոնդոնից առնվազն 65 մղոն հեռավորության վրա էին, թույլատրվում էին տպել իրենց սեփական փողերը։ Անգլիայի բանկը թույլ տվեց մասնաճյուղեր բացել անգլիական խոշոր գավառական քաղաքներում՝ հնարավորություն տալով ավելի լայն տարածել իր թղթադրամները<ref name="historyofbanknotes"/>:։ |- |1826 | nowrap="nowrap" | 1826 Բանկերների (Շոտլանդիա) ակտ |Մեծ Բրիտանիա |Անգլիայում 5 ֆունտ ստեռլինգից ցածր թղթադրամների շրջանառության արգելք։ Շոտլանդիայում այս օրենքը կիրառելու փորձերը ձախողվում են Վալտեր Սկոտտի բողոքից հետո, և շոտլանդական £1 թղթադրամը պահպանվում է<ref name="cscb-legal" />։ |- |1833 |Բանկային նոտաների մասին ակտ 1833 |Անգլիա և Ուելս |Անգլիայի Գեյվ Բանկը Անգլիայում և Ուելսում 5 ֆունտ ստեռլինգից բարձր բոլոր գումարների համար պաշտոնական կարգավիճակ է տալիս որպես օրինական մրցույթ, որպեսզի երաշխավորի հանրության վստահությունը թղթադրամների նկատմամբ նույնիսկ ոսկու պակասի դեպքում<ref name="historyofbanknotes"/>։ |- |1844 |Բանկային կանոնադրության ակտ 1844 |Մեծ Բրիտանիա |Խլել է ցանկացած նոր բանկերի թողարկման իրավունքը. առկա թղթադրամ թողարկող բանկերին արգելվել է ընդլայնել իրենց թողարկումը։ Սկսվեց Անգլիայի բանկին թղթադրամների թողարկման մենաշնորհ տալու գործընթացը Անգլիայում և Ուելսում.<ref name="historyofbanknotes"/> |- |1845 |Բանկային կանոնադրության ակտ 1845 |Շոտլանդիա |Կարգավորել է նոտաների թողարկումը Շոտլանդիայում։ Շոտլանդական թղթադրամների մեծ մասը պետք է ապահովված լինեին Անգլիայի բանկի թղթադրամներով<ref name="cscb-legal"/> |- |1908 |Բանկի փակում |Ուելս |Ուելսում վերջին մասնավոր թղթադրամ թողարկողը՝ Հյուսիսային և Հարավային Ուելսի բանկը, կորցնում է թղթադրամների թողարկման իր իրավունքները՝ համաձայն 1844 թվականի օրենքի, այն բանից հետո, երբ այն ձեռք է բերվել «Midland Bank»-ի կողմից։ |- |1914 |Արժույթի և բանկային նոտաների մասին ակտ 1914 |Մեծ Բրիտանիա |«HM Treasury»-ին լիազորություններ է տրվել Մեծ Բրիտանիայում թողարկել 1 ֆունտ ստեռլինգ և 10/– արժեքներով թղթադրամներ (ավարտվել է 1928 թվականին) |- |1921 |Բանկի փակում |Անգլիա |Անգլիայում վերջին մասնավոր թղթադրամ թողարկողը՝ «Fox, Fowler and Company» Սոմերսեթից, կորցնում է թղթադրամների թողարկման իր իրավունքները՝ համաձայն 1844 թվականի օրենքի, այն բանից հետո, երբ այն ձեռք է բերվել «Lloyds Bankի» կողմից.<ref name="historyofbanknotes"/>։ |- |1928 |Հաստատվել է իռլանդական ֆունտ |Իռլանդիա |Իռլանդիայի բաժանումից հետո իռլանդական ֆունտը հաստատվել է որպես առանձին արժույթ (սթերլինգի հետ հավասարաչափ մինչև 1979 թվականը), Հյուսիսային Իռլանդիան մնում է ստեռլինգի սահմաններում |- |1954 |Արժույթի և բանկային թղթադրամների մասին ակտ 1954 |Մեծ Բրիտանիա |Ընդլայնեց 1833 թվականի Բանկային թղթադրամների մասին օրենքը՝ Անգլիայի Բանկի 5 ֆունտ ստեռլինգից ցածր արժեքով թղթադրամները դարձնելու օրինական վճարում. Օրենքը տարածվում էր նաև Շոտլանդիայի վրա՝ առաջին անգամ անգլականը դարձնելով 10/– և 1 ֆունտ ստեռլինգ օրինական վճարում։ Անգլիայի բանկը 1969 և 1988 թվականներին հանեց ցածր արժույթով թղթադրամները՝ հանելով օրինական վճարումը Շոտլանդիայից։ |- |2008 |Բանկային օրենք 2009 |Մեծ Բրիտանիա |Որպես2007-2012թվականների ֆինանսական ճգնաժամի հետևանք՝ այս ակտը փոփոխեց Շոտլանդիայում և Հյուսիսային Իռլանդիայում մասնավոր թղթադրամների թողարկումը կարգավորող կանոնները և առևտրային թողարկող բանկերից պահանջում էր պահպանել օժանդակ ակտիվներ՝ դրանց թղթադրամների արժեքը բանկի առևտրային ձախողման դեպքում։ |} == Ամենօրյա օգտագործում և ընդունում == Շրջանառության մեջ գտնվող ստեռլինգ թղթադրամների լայն տեսականին նշանակում է, որ տարբեր ստեռլինգ թղթադրամների ընդունումը տարբեր է։ Դրանց ընդունումը կարող է կախված լինել առանձին մանրածախ վաճառողների փորձից և ըմբռնումից, և կարևոր է հասկանալ «օրինական հայտի» գաղափարը, որը հաճախ սխալ է հասկացվում։ Ամփոփելով, տարբեր թղթադրամներն օգտագործվում են հետևյալ կերպ։ === Անգլիայի բանկի թղթադրամներ === Սթերլինգի թղթադրամների մեծ մասը թողարկվում է Անգլիայի բանկի կողմից։ Սրանք օրինական վճարումներ են Անգլիայում և Ուելսում<ref name="bankofengland_faqs">{{Cite web |author=Bank of England- Frequently Asked Questions |title=Are Scottish & Northern Irish notes legal tender? |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/about/faqs.htm#15 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012030427/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/about/faqs.htm |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 12 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref>։ Անգլիայի Բանկի թղթադրամներն ընդհանուր առմամբ ընդունվում են Անդրծովյան տարածքներում, որոնք համարժեք են ստեռլինգի հետ։ Ջիբրալթարում կան զույգ ավտոմատ դրամարկղային սարքերի օրինակներ, որոնք տեղադրված են միասին, որոնցից մեկը համալրված է Անգլիայի Բանկի թղթադրամներով, իսկ մյուսը՝ տեղականով։ === Շոտլանդական թղթադրամներ === Սրանք Շոտլանդիայում ճանաչված արժույթներն են, թեև օրինական վճարամիջոց չեն։ Դրանք միշտ ընդունվում են Շոտլանդիայի առևտրականների կողմից և սովորաբար ընդունվում են Միացյալ Թագավորության այլ վայրերում։ Այնուամենայնիվ, Շոտլանդիայից դուրս ոմանք կարող են ծանոթ չլինել գրառումներին, և դրանք երբեմն մերժվում են<ref name="bbc-hinders">{{Cite news |date=2008 թ․ հունվարի 23 |title=Law 'hinders' Scottish bank notes |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/7203378.stm |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 15 |work=BBC News}}</ref><ref name=scotsman_refused>{{Cite news |date=2014 թ․ հունվարի 31 |title=7 in 10 Scots have money rejected in England |url=http://www.scotsman.com/news/scotland/top-stories/7-in-10-scots-have-money-rejected-in-england-1-3289552 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 1 |newspaper=The Scotsman}}</ref>։ Հաստատությունները, ինչպիսիք են քլիրինգի բանկերը, շինարարական ընկերությունները և փոստային բաժանմունքը, հեշտությամբ կընդունեն շոտլանդական թղթադրամները։ Շոտլանդական թղթադրամ թողարկող բանկերի մասնաճյուղերը, որոնք տեղակայված են Անգլիայում, տրամադրում են Անգլիայի Բանկի թղթադրամները և իրավունք չունեն իրենց սեփական թղթադրամները տրամադրել այդ մասնաճյուղերից<ref>{{Cite web |year=2018 |title=Our Banknotes |url=https://www.rbs.com/heritage/subjects/our-banknotes.html |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 4 |publisher=RBS.com}}</ref>։ Ժամանակակից շոտլանդական թղթադրամները արտահայտված են ստեռլինգով և ունեն նույն արժեքը, ինչ Անգլիայի Բանկի թղթադրամները. դրանք չպետք է շփոթել նախկին շոտլանդական ֆունտի հետ, առանձին արժույթ է, որը վերացվել է 1707 թվականին։ === Հյուսիսային Իռլանդիայի թղթադրամներ === Հյուսիսային Իռլանդիայի բանկերի կողմից թողարկված թղթադրամներն ունեն նույն իրավական կարգավիճակը, ինչ շոտլանդական թղթադրամները, քանի որ դրանք ֆունտ ստեռլինգով թողարկված մուրհակներ են և կարող են օգտագործվել Միացյալ Թագավորության ցանկացած վայրում կանխիկ գործարքների համար։ Այնուամենայնիվ, դրանք հազվադեպ են հանդիպում Հյուսիսային Իռլանդիայի սահմաններից դուրս։ Անգլիայում և Ուելսում, թեև դրանք կարող են ընդունվել ցանկացած խանութի կողմից, դրանք հաճախ չեն ընդունվում առանց բացատրության<ref name="whs-banknotes">{{Cite news |author=matthew McCreary |date=2007 թ․ հուլիսի 30 |title=Store U-turn on Ulster notes after Nolan raises a rumpus |url=http://www.belfasttelegraph.co.uk/news/local-national/store-uturn-on-ulster-notes-after-nolan-raises-a-rumpus-13924375.html |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 16 |newspaper=Belfast Telegraph}}</ref>։ Ինչպես շոտլանդական նոտաները, քլիրինգային բանկերը և շինարարական ընկերությունները կընդունեն դրանք։ Հյուսիսային իռլանդական ֆունտ ստեռլինգ թղթադրամները չպետք է շփոթել իռլանդական ֆունտ (կամ «պունտ») հետ։ Իռլանդիայի Հանրապետության նախկին արժույթը են և փոխարինվել է եվրոով 2002 թվականին։ === Թագի կախվածության թղթադրամներ === Ջերսիի և Գերնսիի Բեյլիվիկները և Մեն կղզին թագի սեփականությունն են, բայց գտնվում են Մեծ Բրիտանիայից դուրս, նրանք արժութային միության մեջ են Միացյալ Թագավորության հետ և թողարկում են ֆունտ ստեռլինգ թղթադրամներ տեղական նմուշներով (Ջերսիի և Գերնսիի ֆունտները ազատորեն փոխանակելի են Մանշյան կղզիներում)։ Միացյալ Թագավորությունում դրանք ընդհատումներով ընդունվում են վաճառականների կողմից։ Այնուամենայնիվ, դրանք ընդունվում են բանկերի և փոստային բաժանմունքների կողմից, և սեփականատերը կարող է այդ թղթադրամները փոխանակել այլ ստեռլինգ թղթադրամների հետ։ Նրանք նաև թողարկում են իրենց սեփական մետաղադրամները։ === Բրիտանական անդրծովյան տարածքներ === Կան տասնչորս բրիտանական անդրծովյան տարածքներ, որոնցից շատերը թողարկում են իրենց արժույթները, որոնք տարբերվում են ISO 4217-ի համաձայն. Ջիբրալթարը, Ֆոլքլենդյան կղզիները և Սուրբ Հեղինեն, Համբարձման կղզին և Տրիստան դա Կունյան ունեն իրենց սեփական ֆունտը, որը հավասար է ստեռլինգին։ Այս նշումները չեն կարող օգտագործվել Մեծ Բրիտանիայում կամ ծագման տարածքներից դուրս։ Ֆոլքլենդյան կղզու ֆունտը գործում է նաև Հարավային Ջորջիայում և Հարավային Սենդվիչ կղզիներում և Բրիտանական Անտարկտիդայի տարածքում։ Սուրբ Հեղինե ֆունտները, սակայն, չեն կարող օգտագործվել Տրիստան դա Կունյայի բաղկացուցիչ տարածքում, որտեղ ստեռլինգը միակ պաշտոնական արժույթն է։ == Իրավական մրցույթ == Իրավական տենդերը նեղ տեխնիկական հայեցակարգ է, որը վերաբերում է պարտքի մարմանը, և այն գործնական նշանակություն չունի շատ առօրյա գործարքների համար, ինչպիսիք են խանութներից ապրանքներ գնելը։ Բայց դա վերաբերում է, օրինակ, ռեստորանային օրինագծի մարմանը, որտեղ սնունդը կերվել է մինչև վճարման պահանջը, և, հետևաբար, գոյություն ունի պարտք։ Ըստ էության, ցանկացած երկու կողմ կարող է համաձայնել ցանկացած արժեքավոր ապրանքի, որպես փոխանակման միջոց՝ գնումներ կատարելիս (այդ իմաստով, բոլոր փողերը, ի վերջո, փոխանակման ընդլայնված ձև են)։ Եթե գոյություն ունի պարտք, որը օրինական ուժի մեջ է, և պարտապան կողմն առաջարկում է վճարել որոշ ապրանքով, որը օրինական վճարում չէ, ապա պարտատերը կարող է հրաժարվել այդպիսի վճարումից և հայտարարել, որ պարտապանը չի վճարում, եթե պարտապանը առաջարկում է վճարում օրինական վճարման եղանակով, ապա պարտատերը պարտավոր է ընդունել այն, հակառակ դեպքում պարտատերը խախտել է պայմանագիրը։ Այսպիսով, եթե Անգլիայում A կուսակցությունը B կողմին պարտք է 1000 ֆունտ և առաջարկում է վճարել հյուսիսիռլանդական թղթադրամներով, ապա B կուսակցությունը կարող է մերժել և դատի տալ A կողմին չվճարելու համար. եթե A կողմը տրամադրում է Անգլիայի բանկի թղթադրամներ, ապա B կողմը պետք է ճանաչի պարտքը որպես օրինական վճարված, նույնիսկ եթե B կողմը նախընտրում է վճարման այլ ձև։ Առևտրի համար ընդունելի լինելու համար թղթադրամները պարտադիր չէ, որ դասակարգվեն որպես օրինական վճարում. Միացյալ Թագավորությունում ամեն օր միլիոնավոր մանրածախ գործարքներ են իրականացվում՝ օգտագործելով դեբետային և կրեդիտ քարտեր, որոնցից ոչ մեկը օրինական վճարման միջոցով վճարում չէ։ Հավասարապես, առևտրականները կարող են առաջարկել վճարումներ ընդունել արտարժույթով, ինչպիսիք են եվրոն, իենը կամ ԱՄՆ դոլարը։ Ընդունելիությունը որպես վճարման միջոց, ըստ էության, պայմանավորվածության հարց է ներգրավված կողմերի միջև<ref name="bankofengland_faqs"/><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 27 |title=Scottish money 'needs protection' |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/north_east/7161728.stm |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 15 |work=BBC News}}</ref>։ Այն դեպքում, երբ գործարքը ենթակա է ԱԱՀ-ի, գործարքը հարկային նպատակներով պետք է փոխարկվի ստեռլինգի<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 18 |title=Transactions in foreign currencies and VAT |url=https://www.gov.uk/guidance/foreign-currency-transactions-vat-and-tour-operators |access-date=2021 թ․ փետրվարի 20 |website=GOV.UK |publisher=[[HM Revenue and Customs]]}}</ref>։ Շրջանառության մեջ գտնվող միլիոնավոր ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամները օրինական վճարում չեն, բայց դա չի նշանակում, որ դրանք անօրինական են կամ ավելի փոքր արժեք ունեն, նրանց կարգավիճակը «օրինական արժույթի» է (այսինքն, որ դրանց թողարկումը հաստատվում է բրիտանական խորհրդարանի կողմից) և դրանք ապահովված են Անգլիայի Բանկի արժեթղթերով<ref name="CSCB_legaltender">{{Cite web |author=Committee of Scottish Clearing Bankers |title=Legal Tender |url=http://www.scotbanks.org.uk/legal_tender.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20070520214954/http://www.scotbanks.org.uk/legal_tender.php |archive-date=2007 թ․ մայիսի 20 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref>։ Անգլիայի բանկի թղթադրամները միակ թղթադրամներն են, որոնք օրինական վճարման միջոց են Անգլիայում և Ուելսում։ Շոտլանդական և Հյուսիսային Իռլանդիայի թղթադրամները ոչ մի տեղ օրինական վճարամիջոց չեն, իսկ Ջերսիի, Գերնսիի և Մանքսի թղթադրամները միայն օրինական վճարման միջոց են իրենց համապատասխան իրավասություններում։ Թեև այս թղթադրամները Միացյալ Թագավորությունում օրինական վճարման միջոց չեն, դա չի նշանակում, որ դրանք անօրինական են անգլիական օրենսդրության համաձայն, և պարտատերերն ու առևտրականները կարող են ընդունել դրանք, եթե այդպես ցանկանան։ Մյուս կողմից, առևտրականները կարող են չընդունել թղթադրամները որպես վճար, քանի որ Միացյալ Թագավորությունում պայմանագրային օրենքը թույլ է տալիս կողմերին գործարքի չանցկացնել վճարման կետում, եթե նրանք որոշեն չընդունել<ref name="bbc-hinders"/>։ Շոտլանդիայում և Հյուսիսային Իռլանդիայում ոչ մի թղթադրամ, նույնիսկ տեղական բանկերի կողմից թողարկված թղթադրամները օրինական վճարում չեն<ref name="cscb-legal"/>։ Նրանք նման իրավական դիրք ունեն չեկերի կամ դեբետային քարտերի նկատմամբ, քանի որ դրանց ընդունելիությունը որպես վճարման միջոց, ըստ էության, պայմանավորված է ներգրավված կողմերի միջև, թեև Շոտլանդիայի օրենսդրությունը պահանջում է ընդունել պարտքի մարման ցանկացած ողջամիտ առաջարկ։ Մինչև 1984 թվականի դեկտեմբերի 31-ը Անգլիայի բանկը թողարկում էր 1 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամներ, և այդ թղթադրամները Շոտլանդիայում և Հյուսիսային Իռլանդիայում ունեին օրինական վճարման կարգավիճակ, քանի դեռ դրանք գոյություն էին։ 1954 թվականի արժույթի և բանկային թղթադրամների մասին օրենքը սահմանեց Անգլիայի Բանկի 5 ֆունտից պակաս արժողությամբ թղթադրամները որպես օրինական վճար Շոտլանդիայում<ref name="siliconglen">{{Cite web |author=Silicon Glen |title=Scotland Guide – Currency and legal tender |url=http://www.siliconglen.com/Scotland/1_7.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071007054247/http://www.siliconglen.com/Scotland/1_7.html |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 7 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8}}</ref>։ Քանի որ անգլերեն 1 ֆունտ թղթադրամը հանվել է շրջանառությունից 1988 թվականին, սա իրավական հետաքրքրություն է առաջացնում Շոտլանդիայի օրենսդրության մեջ, ըստ որի Շոտլանդիայում թղթային օրինական վճարման միջոց չկա։ «HM Treasury»-ն առաջարկել է ընդլայնել օրինական վճարման կարգավիճակը շոտլանդական թղթադրամների համար։ Շոտլանդիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի թղթադրամ թողարկող բանկերի կողմից թողարկված թղթադրամների մեծ մասը պետք է ապահովված լինի Անգլիայի Բանկի թղթադրամներով, որոնք պահվում են թողարկող բանկի մոտ։ Այս թղթադրամների թողարկումների ընդհանուր չափը գերազանցում է մեկ միլիարդ ֆունտ ստեռլինգը։ Որպեսզի թղթադրամ թողարկող բանկերը կարողանան ունենալ համարժեք արժեքներ Անգլիայի Բանկի թղթադրամներում, Անգլիայի բանկը թողարկում է հատուկ թղթադրամներ՝ մեկ միլիոն ֆունտ («Giants») և հարյուր միլիոն ֆունտ («Տիտաններ») անվանական արժեքներով ներքինի այլ բանկերի կողմից օգտագործելու համար<ref name="scotsman">{{Cite news |author=Hamish Macdonell |date=2005 թ․ սեպտեմբերի 22 |title=Activists fight 'threat' to Scottish banknotes |url=http://news.scotsman.com/politics.cfm?id=1974862005 |access-date=2011 թ․ փետրվարի 28 |work=The Scotsman |location=Edinburgh}}</ref>։ Թղթադրամներն այլևս չեն կարող մարվել ոսկով, և Անգլիայի բանկը կմարի միայն ստեռլինգ թղթադրամները ավելի շատ ստեռլինգ թղթադրամների կամ մետաղադրամների համար։ Ժամանակակից ստեռլինգը ֆիատ արժույթ է, որը ապահովված է միայն արժեթղթերով. ըստ էության Գանձապետարանի IOU-ներ, որոնք ներկայացնում են ապագա եկամուտը բնակչության հարկումից։ Որոշ տնտեսագետներ սա անվանում են «վստահության արժույթ», քանի որ ստեռլինգը հենվում է օգտագործողի հավատքի վրա, այլ ոչ թե որևէ ֆիզիկական տեսակի։ == Թողարկող բանկեր և մարմիններ == Հետևյալ աղյուսակը ներկայացնում է տարբեր բանկերը կամ մարմինները, որոնք իրավասու են տպել ֆունտ ստեռլինգ թղթադրամներ՝ կազմակերպված ըստ տարածքի. {| class="wikitable" ! colspan="3" style="background:#dedede;"|Միացյալ թագավորություն |- ! style="width:33%;"|Անգլիա և Ուելս ! style="width:33%;"|Շոտլանդիա ! style="width:33%;"|Հյուսիսային Իռլանդիա |- | valign="top"| * Անգլիայի բանկ [[File:Map symbol museum.svg|18px|central bank]] | valign="top"| * Շոտլանդիայի բանկ [[File:Bills and coins-edit.png|30px|retail bank]] * Շոտլանդիայի թագավորական բանկ[[File:Bills and coins-edit.png|30px|retail bank]] * Քյալդելս բանկ [[File:Bills and coins-edit.png|30px|retail bank]] | valign="top"| * Իռլանդիայի բանկ [[File:Bills and coins-edit.png|30px|retail bank]] * Դանսք բանկ [[File:Bills and coins-edit.png|30px|retail bank]] * «Ulster Bank»[[File:Bills and coins-edit.png|30px|retail bank]] <small>Հետագա մանրածախ բանկ, «First Trust Bank»,<br />թողարկել է սեփական թղթադրամները մինչև 2020 թվականի հունիսի 30-ը</small> |- ! style="background:#dedede;" colspan="3" |Թագից կախվածություն |- ! Մեն կղզի ! Բեյլիվիք Ջերսի ! Գերնսի |- | valign="top"| * Մեն կղզու կառավարություն [[File:1901 pattern Tudor Crown (2D).svg|18px|top|government]]<br /><small>(Մանքս ֆունտ)</small> | valign="top"| * Ջերսիի նահանգներ [[File:1901 pattern Tudor Crown (2D).svg|18px|top|government]]<br /><small>(Ջերսի ֆունտ)</small> | valign="top"| * Գերնսի նահանգներ [[File:1901 pattern Tudor Crown (2D).svg|18px|top|government]]<br /><small>(Գերնսի ֆունտ)</small> |- ! colspan="3" style="background:#dedede;"|Բրիտանական անդրծովյան տարածքներ |- ! Ջիբրալթար ! Սուրբ Հեղինե ! Ֆոլքլենդյան կղզիներ |- |valign="top"| * Ջիբրալթարի կառավարություն [[File:1901 pattern Tudor Crown (2D).svg|18px|top|government]]<br /><small>(Ջիբրալթայի ֆունտ)</small> |valign="top"| * Սուրբ Հեղինեի կառավարություն [[File:1901 pattern Tudor Crown (2D).svg|18px|top|government]]<br /><small>(Սուրբ Հեղինեի ֆունտ)</small> | valign="top"| * Ֆոլքլենդյան կղզիների կառավարություն [[File:1901 pattern Tudor Crown (2D).svg|18px|top|government]]<br /><small>(Ֆոլքլենդյան ֆունտ)</small> |} {| |- | style="text-align:center;"|[[File:1901 pattern Tudor Crown (2D).svg|18px|government]] | = Կառավարության կամ գանձապետարանի կողմից թողարկված նոտաներ |- | style="text-align:center;"|[[File:Map symbol museum.svg|20px|central bank]] | = թղթադրամներ, որոնք թողարկվել են կենտրոնական բանկի կողմից |- | style="text-align:center;"|[[File:Bills and coins-edit.png|30px|retail bank]] | = թղթադրամներ թողարկված մանրածախ բանկի կողմից |} == Անգլիայի բանկի թղթադրամներ == [[File:Bank of England printing at Debden.jpg|right|thumb|Debden Security Printingest Ltd տպագրական հաստատությունը, որը պատկանում է De La Rue-ին, որը տպում է Անգլիայի բանկի թղթադրամները<ref name="debden">{{Cite web |last=Morris |first=Richard |date=2004 թ․ փետրվար |title=Your Story: The Bank of England Printing Works |url=https://www.bbc.co.uk/legacies/myths_legends/england/essex/user_3_article_1.shtml |access-date=2008 թ․ հունիսի 1 |publisher=BBC}}</ref>]] 1921 թվականին Անգլիայի բանկը ձեռք բերեց օրինական մենաշնորհ Անգլիայում և Ուելսում թղթադրամների թողարկման հարցում։ Գործընթաց, որը սկսվեց 1844 թվականի Բանկի կանոնադրության ակտով, երբ սահմանափակվեցին այլ բանկերի թղթադրամներ թողարկելու իրավունքները։ Բանկն իր առաջին թղթադրամները թողարկել է 1694 թվականին, չնայած մինչև 1745 թվականը դրանք գրվել են ոչ կանոնավոր գումարներով, այլ ոչ թե ֆունտի նախապես սահմանված բազմապատիկներով։ Դա հակված էր լինել պատերազմի ժամանակներ, որոնք գնաճային ճնշում գործադրեցին բրիտանական տնտեսության վրա, ինչը հանգեցրեց ավելի մեծ թղթադրամի խնդրին։ 1759 թվականին՝ Յոթնամյա պատերազմի ժամանակ, երբ Բանկի կողմից թողարկված ամենացածր արժեքով թղթադրամը 20 ֆունտ ստեռլինգ էր, առաջին անգամ թողարկվեց 10 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամ։ 1793 թվականին, հեղափոխական Ֆրանսիայի հետ պատերազմի ժամանակ, Բանկը թողարկեց առաջին 5 ֆունտ ստեռլինգ թղթադրամը։ Չորս տարի անց հայտնվեցին 1 և 2 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամներ, թեև ոչ մշտական հիմունքներով։ Թղթադրամներն ամբողջությամբ տպագրվել են մեքենայով և վճարվել կրողին մինչև 1855 թվականը։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբում կառավարությունը թողարկեց 1 ֆունտ և 10/– գանձապետական թղթադրամներ՝ փոխարինելու սուվերեն և կիսավերիշխան ոսկե մետաղադրամները։ Առաջին գունավոր թղթադրամները թողարկվել են 1928 թվականին, ինչպես նաև առաջին թղթադրամներն են, որոնք տպվել են երկու կողմերում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը շրջադարձ կատարեց պատերազմի տենդենցում, որը ստեղծեց ավելի շատ թղթադրամներ. կեղծիքների դեմ պայքարելու համար ավելի բարձր անվանական արժեքով թղթադրամները (մոտ 1000 ֆունտ ստեռլինգ) հանվեցին շրջանառությունից։ Շրջանառության մեջ ուելսյան թղթադրամներ չկան. Անգլիայի բանկի թղթադրամներն օգտագործվում են ողջ Ուելսում։ Վերջին ուելսյան թղթադրամները դուրս են բերվել 1908 թվականին՝ վերջին ուելսյան բանկի՝ Հյուսիսային և Հարավային Ուելսի բանկի փակվելուց հետո<ref name="kates">{{Cite web |author=Dr A.H. Stamp |date=2006 թ․ հունիսի 1 |title=The Man who printed his own Money |url=http://www.katespapermoney.co.uk/page.asp?ID=11 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 8 |work=Country Quest Magazine |publisher=KatesPaperMoney.co.uk |format=JPEG}}</ref>։ 1969 թվականին ուելսցի բանկիրի կողմից փորձ է արվել վերակենդանացնել ուելսյան թղթադրամները, սակայն ձեռնարկումը կարճատև է եղել, և թղթադրամները չեն մտել ընդհանուր շրջանառության մեջ՝ այսօր գոյատևելով միայն որպես կոլեկցիոների հետաքրքրասիրություն<ref>[http://pjsymes.com.au/articles/Private03.htm The Chief Treasury of Wales and the Black Sheep Company] pjsymes.com.au. Retrieved on 7 March 2014</ref>։ Անգլիայի Բանկի բոլոր թղթադրամները, որոնք թողարկվել են 1960 թվականիվց սկսած C շարքից, պատկերում են Էլիզաբեթ II-ին, ով այդ ժամանակ միապետ էր, հակառակ կողմում, ամբողջ տեսադաշտում դեպի ձախ նրա պատկերը նույնպես հայտնվում է որպես թաքնված ջրանիշ՝ դեմքով դեպի աջ։ Վերջին թողարկումներում առկա է հակապատճենահանող անվտանգության «EURion» համաստեղությունը։ 2022 թվականի սեպտեմբերին՝ Եղիսաբեթ II-ի մահից հետո, ենթադրություններ առաջացան այն մասին, թե կոնկրետ երբ Անգլիայի բանկը կսկսի թղթադրամները փոխարինել Չարլզ III-ի դիմանկարով թղթադրամներով։ Սգո շրջանի ավարտից հետո Բանկը հայտարարեց, որ Թագավորի դիմանկարը, որը նախատեսված էր իր թղթադրամների վրա օգտագործելու համար, կթողարկվի մինչև 2022 թվականի վերջը<ref>{{Cite web |last=Coughlan |first=Sean |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=King Charles: New royal cypher revealed |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-63034255 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 27 |website=BBC News}}</ref>։ Թագավորի նոր դիմանկարով, ինչպես նաև նրա անձնական գաղտնագրով վերանայված նոտաների պատկերները հրապարակվել են Անգլիայի բանկի կողմից 2022 թվականի դեկտեմբերի 20-ին. դրանք նախատեսվում է շրջանառության մեջ մտնել մինչև 2024 թվականի կեսերը<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |title=King Charles III banknotes unveiled |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/king-charles-banknotes |archive-url=https://web.archive.org/web/20221220000813/https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/king-charles-banknotes |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |access-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 20 |website=Bank of England}}</ref>։ Անգլիայի բանկը թղթադրամների նիշ ընտրելու համար ունի մի շարք չափանիշներ. սկզբում այն ուսումնասիրում է, թե ով է նախկինում ցուցադրել, որպեսզի թույլ տա արտացոլել հասարակության բազմազանությունը։ Այն չի ընդունում գեղարվեստական կերպարներ կամ կենդանի մարդկանց, բացառությամբ իշխող միապետի, փոխարենը նպատակաուղղված է մարդկանց, որոնցով և՛ լայնորեն հիանում են, և՛ համարվում են, որ նրանք կարևոր ներդրում են ունեցել բրիտանական հասարակության և մշակույթի մեջ։ Վերջնական չափանիշն այն է, որ անհատն ունի օգտագործման համար մատչելի հեշտությամբ ճանաչելի դիմանկար<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2018 թ․ մայիսի 14 |title=Choosing banknote characters |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/banknote-characters |access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 13 |publisher=[[Bank of England]]}}</ref>։ Պարտադիր չէ, որ սա նկարչություն լինի, քանի որ մինչև 2024 թվականի մայիսը օգտագործվել է երկու քանդակ և երկու լուսանկար։ === Պատմական գործիչներ === {| class="wikitable" |+Անգլիայի բանկի թղթադրամները D շարքից վեր |- ! Պատկեր!! Արժեք !! Չափս (մմ) !! Դիմերեսի դիմանկար !! Դարձերեսի դիմանկար !! Թողարկված !! Վերցված !! Շրջանառության մեջ գտնվելու ժամանակը |- !colspan=8| Series D |- |rowspan=2 align=center| [https://hammersfan01.files.wordpress.com/2018/08/50p-note.png]|| Bank of England 10s note|10/- || rowspan="2" |121 × 62<ref>{{Cite book |last=Duggleby |first=Vincent |title=English Paper Money |date=2011 |publisher=Pam West |isbn=9780954345730 |page=218}}</ref> || rowspan=2|Elizabeth II|Եղիսաբեթ II թագուհին<br><small>Garter թիկնոցով և գլխարկով<br>Հարրի Էքլսթոնի կողմից</small> || rowspan=2|Սըր Ուոլթեր Ռալի<ref name="Eccleston">{{Cite web |last1=Homren |first1=Wayne |date=2010 թ․ մայիսի 30 |title=BANKNOTE DESIGNER HARRY ECCLESTON, 1923–2010 |url=http://www.coinbooks.org/esylum_v13n22a08.html |access-date=2015 թ․ մարտի 2 |website=The E-Sylum |publisher=Numismatic Bibliomania Society}}</ref><br /><small>Անհայտի կողմից</small> ||rowspan=2 colspan=3 align=center|Երբեք չի թողարկվել |- |Bank of England 10s note|50 |- |align=center|[http://www-personal.umich.edu/~jbourj/images/money/newton12.jpg] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210308014337/http://www-personal.umich.edu/~jbourj/images/money/newton12.jpg |date=2021-03-08 }}|| Bank of England £1 note|£1 ||135 × 67<ref name="withdrawn">{{Cite web |title=Withdrawn Banknotes Reference Guide |url=http://www.bankofengland.co.uk/BANKNOTES/Pages/denom_guide/default.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171116181605/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/denom_guide/default.aspx |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 16 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 20}}</ref> || rowspan=2|Եղիսաբեթ II թագուհին <br><small>Garter թիկնոցով և George IV State Diamond Diadem-ում<br>Հարրի Էքլսթոնի կողմից </small> ||Սըր Իսահակ Նյուտոն <br /><small>սըր Գոդֆրի Քնելլերի կողմից </small> || 9 Փետրվար 1978 || 11 Մարտ 1988 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 2|day1 = 9|year1 = 1978|month2 = 3|day2 = 11| year2 = 1988}} |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2012/11/bank-of-england-banknotes-5-pounds-note-duke-wellington-queen-elizabeth.html]|| Bank of England £5 note|£5 ||145 × 78<ref name="withdrawn" /> || Վելինգթոնի դուքս <br /><small>Թոմաս Լոուրենսի կողմից</small> || 11 Նոյեմբեր 1971 || 29 Նոյեմբեր 1991||{{Age in years, months, weeks and days |month1 = 11|day1 = 11|year1 = 1971|month2 = 11|day2 = 29| year2 = 1991}} |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2012/11/Great-Britain-bank-notes-10-pounds-sterling-banknote-Florence-Nightingale-Queen-Elizabeth.html]|| Bank of England £10 note|£10 ||151 × 85<ref name="withdrawn" /> || rowspan=3|Եղիսաբեթ II թագուհին<br><small>Robe of State-ում և Diamond Diadem-ում <br>Հարրի Էքլսթոնի կողմից</small> || Ֆլորենս Նայթինգեյլ<br /><small>Անհայտի կողմից</small> || 20 Փետրվար 1975 || 20 Մայիս 1994 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 2|day1 = 20|year1 = 1975|month2 = 5|day2 = 20| year2 = 1994}} |- |align=center|[https://web.archive.org/web/20160303203651/http://www.abnotes.co.uk/images/Banknotes/England/Twenty%20Pounds/Page/D09%20489584.jpg]|| Bank of England £20 note|£20 ||160 × 90<ref name="withdrawn" /> || Ուիլյամ Շեքսպիր<br /><small>Ուիլյամ Քենթի և Փիթեր Շիմեյքերսի կողմից </small> || 9 Հուլիս 1970 || 19 Մարտ 1993 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 7|day1 = 9|year1 1970|month2 = 3|day2 = 19| year2 = 1993}} |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2013/11/bank-of-england-notes-fifty-pounds-note-Queen-Elizabeth-Christopher-Wren.html]|| Bank of England £50 note|£50 ||169 × 95<ref name="withdrawn" /> || Սըր Քրիստոֆեր Ռեն<br /><small>սըր Գոդֆրի Քնելլերի կողմից</small> || 20 Մարտ 1981 || 20 Սեպտեմբեր 1996 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 3|day1 = 20|year1 = 1981|month2 = 9|day2 = 20| year2 = 1996}} |- !colspan=8| E Շարք |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2015/05/england-5-pound-sterling-note-1990-george-stephenson.html]|| Bank of England £5 note|£5 || 135 × 70<ref name="size_5">{{Cite web |title=£5 note design features (Bank of England) |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/current/current_5.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925084527/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/current/current_5.aspx |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 25 |access-date=2016 թ․ հունվարի 21}}</ref> || rowspan=4|Եղիսաբեթ II թագուհին <br><small>Մեծ Բրիտանիա և Իռլանդիա<br>Դոն Ֆորդի կողմից</small> || Ջորջ Սթիվենսոն <br /><small>by Չարլզ Թերներ || 7 Հուլիս 1990 || 21 Նոյեմբեր 2003 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 6|day1 = 7|year1 = 1990|month2 = 11|day2 = 20| year2 = 2003}} |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2015/05/england-10-pound-sterling-note-1993-charles-dickens.html]|| Bank of England £10 note|£10 || 142 × 75<ref name="size_10">{{Cite web |title=£10 note design features (Bank of England) |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/current/current_10.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151205115441/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/current/current_10.aspx |archive-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 5 |access-date=2016 թ․ հունվարի 21}}</ref> || Չարլզ Դիքենս<br /><small> Ջոն Ուոթկինսի կողմից </small> || 29 Ապրիլ 1992 || 31 Հուլիս 2003 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 4|day1 = 29|year1 = 1992|month2 = 7|day2 = 31| year2 = 2003}} |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2015/05/england-20-pound-sterling-note-1993-michael-faraday.html]|| Bank of England £20 note|£20 || 149 × 80<ref name="size_20">{{Cite web |title=£20 note design features (Bank of England) |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/current/current_20.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117022729/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/current/current_20.aspx |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 17 |access-date=2016 թ․ հունվարի 21}}</ref> || Մայքլ Ֆարադեյ <br /><small>Հենրի Դիքսոնի կողմից</small> || 5 Հուլիս 1991 || 28 Փետրվար 2001 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 6|day1 = 5|year1 = 1991|month2 = 2|day2 = 28| year2 = 2001}} |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2013/11/british-notes-50-pounds-banknote-Queen-Elizabeth-John-Houblon.html]|| £50 || 156 × 85<ref name="size_50">{{Cite web |title=£50 note design features (Bank of England) |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/current/current_50.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151122161223/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/current/current_50.aspx |archive-date=2015 թ․ նոյեմբերի 22 |access-date=2016 թ․ հունվարի 21}}</ref> || Սըր Ջոն Հուբլոն <br /><small>Ռոբերտ Գրավի կողմից </small> || 20 Ապրիլ 1994 || 30 Ապրիլ 2014 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 4|day1 = 20|year1 = 1994|month2 = 4|day2 = 30| year2 = 2014}} |- !colspan=8| E Շարք (տարբերակ) |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2015/05/england-5-pound-sterling-note-2002-elizabeth-fry.html]|| Bank of England £5 note|£5 || 135 × 70<ref name="size_5"/> || rowspan=3|Եղիսաբեթ II թագուհին <br><small>Girls of Great Britain and Ireland Tiara-ում <br>Դոն Ֆորդի կողմից</small> || Էլիզաբեթ Ֆրայ <br /><small>by Չարլզ Ռոբերտ Լեսլիի կողմից </small> || 21 Մայիս 2002 || 5 Մայիս 2017 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 5|day1 = 21|year1 = 2002|month2 = 5|day2 = 5| year2 = 2017}} |- |align="center"|[https://web.archive.org/web/20160407231835/http://currencyguide.eu/gbp-en/10gbp-en.html]|| Bank of England £10 note|£10 || 142 × 75<ref name="size_10"/> || Չարլզ Դարվին <br /><small>Ջուլիա Մարգարեթ Քեմերոնի կողմից</small> || 7 Նոյեմբեր 2000 || 1 Մարտ 2018 ||{{Age in years, months, weeks and days |month1 = 11|day1 = 7|year1 = 2000|month2 = 3|day2 = 1| year2 = 2018|}} |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2015/05/england-20-pound-sterling-note-1999-sir-edward-elgar.html]|| Bank of England £20 note|£20 || 149 × 80<ref name="size_20"/> || Սըր Էդվարդ Էլգար <br /><small>Անհայտի կողմից</small> || 22 Հունիս 1999 ||30 Հունիս 2010 || {{Age in years, months, weeks and days |month1 = 6|day1 = 22|year1 = 1999|month2 = 6|day2 = 30| year2 = 2010}} |- !colspan=8| F Շարք |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2015/05/england-20-pound-sterling-note-2007-adam-smith.html]|| Bank of England £20 note|£20 || 149 × 80<ref name="size_20"/> || rowspan=2|Թագուհի Եղիզաբեթ II<br><small>Girls of Great Britain and Ireland Tiara-ում<br>Դոն Ֆորդի կողմից</small> || Ադամ Սմիթ <br /><small> Ջեյմս Թասսիի կողմից</small> || 13 Մարտ 2007 || 30 Սեպտեմբեր 2022 ||{{Age in years, months, weeks and days |month1 = 3|day1 = 13|year1 = 2007|month2 = 9|day2 = 30| year2 = 2022 }} |- |rowspan=1| [https://www.worldbanknotescoins.com/2015/05/england-50-pound-sterling-note-2011-matthew-boulton-james-watt.html]|| rowspan="1" | £50 || rowspan="1" | 156 × 85<ref name="size_50"/> || Մեթյու Բուլթոն & Ջեյմս Ուոթ <br /><small>Ուիլյամ Ռիդլիի և սըր Թոմաս Լոուրենսի կողմից</small>||rowspan=1| 2 Նոյեմբեր 2011 || 30 Սեպտեմբեր 2022 ||{{Age in years, months, weeks and days |month1 = 11|day1 = 2|year1 = 2011 |month2 = 9|day2 = 30| year2 = 2022}} |- !colspan=8| G Շարք (Թագուհի Էլիզաբեթ II) |- |align=center|[https://web.archive.org/web/20160602160628/http://www.telegraph.co.uk/content/dam/news/2016/06/02/99648581_five-pound-banknote-NEWS-large_trans%2B%2BtLiXk9I2QPXgI4Uxb3W8EZ4gz3qz54_bsJIilxgiIC0.jpg]|| Bank of England £5 note|£5 || 125 × 65<ref name=polymer /> || rowspan=4|Եղիսաբեթ II թագուհին<br><small>Girls of Great Britain and Ireland Tiara-ում<br>by Don Ford</small> || Սըր Ուինսթոն Չերչիլ<br /><small> Յուսուֆ Քարշի կողմից</small> ||13 Սեպտեմբեր 2016|| Օգտագործման մեջ |- |align=center|[https://www.flickr.com/photos/bankofengland/sets/72157686282722226]|| Bank of England £10 note|£10 || 132 × 69<ref name=polymer>{{Cite web |title=Getting Your Business Ready |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/polymer/Pages/industry.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20171129134918/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/polymer/Pages/industry.aspx |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 29 |access-date=2016 թ․ մարտի 9}}</ref>|| Ջեյն Օսթին<br /><small>Ջեյմս Էնդրյուսի կողմից</small> || 14 Սեպտեմբեր 2017 |Օգտագործման մեջ |- |align=center|[https://www.thetravelmagazine.net/wp-content/uploads/%C2%A320-note.jpg]|| £20 || 139 × 73<ref name=polymer />|| Թուրներ <br /><small>Թուրների կողմից </small> ||20 February 2020 |Օգտագործման մեջ |{{Age in years, months, weeks and days |month1 = 2|day1 = 20|year1 = 2020 }} |- |align-center|[https://ichef.bbci.co.uk/news/976/cpsprodpb/C39E/production/_117687005_whatsubject.jpg]|| Bank of England £50 note|£50 || 146 × 77 ||Ալան Թյուրին]<br /><small>Էլլիոտտի & Ֆրայի կողմից</small> || 23 Հունիս 2021 || Օգտագործման մեջ<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ մարտի 25 |title=The new £50 note |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/polymer-50-pound-note |access-date=2021 թ․ մարտի 25 |publisher=[[Bank of England]] |language=en}}</ref> |{{Age in years, months, weeks and days |month1 = 6|day1 = 21|year1 = 2021 }} |- !colspan=8| G Շարք (Թագավոր Չարլզ III) |- |[https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/images/banknotes/king-charles/kc-5-pound.jpg?h=296&iar=0&w=570&hash=BFD64DB53C9D4A1E020EDC9A4FBB9165] || Bank of England £5 note|£5 || 125 × 65 || rowspan=4| Թագավոր Չարլզ III || Սըր Ուինսթոն Չերչիլ<br /><small>Յուսուֆ Քարշի կողմից</small> || rowspan=4| 5 June 2024<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2024 թ․ փետրվարի 21 |title=King Charles banknotes to enter circulation in June |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-68358277 |access-date=2024 թ․ փետրվարի 21 |website=BBC News}}</ref>|| || |- |[https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/images/banknotes/king-charles/kc-10-pound.jpg?h=298&iar=0&w=570&hash=BF157B800FE0D1E498C8FE95F2178C10] || Bank of England £10 note|£10|| 132 × 69 ||Ջեյն Օսթին<br /><small>Ջեյմս Էնդրյուսի կողմից</small> || || |- |[https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/images/banknotes/king-charles/kc-20-pound.jpg?h=300&iar=0&w=570&hash=B644C266E7BC186596A98410508E6E53]|| Bank of England £20 note|£20 || 139 × 73 ||Թուրներ <br /><small>Թուրների կողմից </small> || || |- |[https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/images/banknotes/king-charles/kc-50-pound.jpg?h=301&iar=0&w=570&hash=AE260229D17D466F41069FDF8C7DAF0F] || Bank of England £50 note|£50 || 146 × 77 ||Ալան Թյուրինգ <br /><small>Էլլիտոննի և Ֆրայի կողմից </small> || || |- !colspan=8| Բարձր արժեք |- |rowspan=1| [http://ichef-1.bbci.co.uk/news/660/media/images/65436000/jpg/_65436606_1993-237a4.jpg]|| rowspan="1" |£1,000,000 || 210 × 148||rowspan=2 colspan=2 align=center| Ոչ ոք || 1990 ||rowspan=2 colspan=2 align=center| Չշրջանառված |- |rowspan=1| [https://web.archive.org/web/20150717071922/http://www.cityam.com/assets/uploads/content/2015/07/titannote2-55a7a36b59b8f.jpg]|| rowspan="1" |£100,000,000 || 297 × 210|| 2004 |} === Դ Շարք === 1960-ականների կեսերին, C շարքի ներդրումից անմիջապես հետո, Անգլիայի բանկը առաջարկեց ներկայացնել թղթադրամների նոր շարք, որտեղ ներկայացված էին բրիտանական պատմության մարդիկ։ Բացի թղթադրամների արտաքին տեսքը բարելավելուց, նոր նմուշների բարդությունը նպատակ ուներ դժվարացնել կեղծարարությունը։ Դ շարքի նոր թղթադրամների նախագծման առաջադրանքը տրվել է Բանկի նոր ներքին դիզայներ Հարրի Էքլսթոնին, ով ոչ միայն ինքն է նախագծել թղթադրամները, այլև ստեղծել է թագուհու երեք անհատական դիմանկար։ Սկզբում նախատեսվում էր, որ այն ժամանակ շրջանառության մեջ գտնվող թղթադրամների անվանական արժեքները կթողարկվեն D շարքի ներքո։ Այդ նպատակով նախագծվել է D 10/– թղթադրամ, որում պատկերված է սըր Ուոլթեր Ռալեյը, որը տասնորդականացման դեպքում կդառնա 50 պենսանոց թղթադրամ և նախատեսված է լինելու թողարկվելիք նոր շարքի առաջինը։ Այնուամենայնիվ, գնաճը կրճատել էր թղթադրամի գնահատված ժամկետը մինչև շրջանառության մեջ գտնվող մոտավորապես հինգ ամիս<ref name=portrait14>{{Cite web |last1=Symes |first1=Peter |date=2004 |title=Portrait 14 |url=http://www.pjsymes.com.au/qe2/QE2-14.htm |access-date=2016 թ․ մայիսի 26 |website=The Portraits of Queen Elizabeth II}}</ref>։ Արդյունքում, նոր թղթադրամը չներկայացվեց, և 10/-անոց թղթադրամը փոխարինվեց 50p մետաղադրամով՝ 1969 թվականին<ref name="Eccleston" /><ref>{{Cite news |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=1969 թ․ հոկտեմբերի 14 |title=1969: New 50-pence coin sparks confusion |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/14/newsid_3151000/3151539.stm |access-date=2016 թ․ մայիսի 26 |website=BBC On This Day |publisher=BBC News}}</ref><ref>{{Cite web |title=The seven sides of a UK 50p Coin |url=http://www.royalmint.com/discover/uk-coins/seven-sides-of-a-50p-coin |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170910172829/http://www.royalmint.com/discover/uk-coins/seven-sides-of-a-50p-coin |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 10 |access-date=2024 թ․ մայիսի 1}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Callaway |first1=Jonathan |title=Historical figures on Bank of England banknotes |url=http://www.britishnotes.co.uk/news_and_info/picture_library/englishpictures/reverses/jcarticle.php |access-date=2015 թ․ մարտի 23 |website=Pam West British Notes}}</ref>։ Փոխարենը, 20 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամն առաջին D շարքի թղթադրամն էր, որը շրջանառության մեջ մտավ 1970 թվականին, իսկ դարձերեսին՝ Ուիլյամ Շեքսպիրն է։ 1970-ականների անխափան գնաճը նույնպես զգալիորեն քայքայեց 1 ֆունտ ստեռլինգանոց թղթադրամի կյանքի տևողությունը, և D Շարքից 1 ֆունտ թղթադրամը, որում պատկերված էր Իսահակ Նյուտոնը, դադարեցվեց 1984 թվականին՝ նախորդ տարի փոխարինվելով մետաղադրամով և պաշտոնապես հանվեց շրջանառությունից՝ 1988 թվականին։ Այնուամենայնիվ, բոլոր թղթադրամները, անկախ նրանից, թե երբ են հանվել շրջանառությունից, կարող են ներկայացվել Անգլիայի Բանկում, որտեղ դրանք կփոխանակվեն ընթացիկ թղթադրամներով։ Այլ բանկերը նույնպես կարող են որոշել փոխանակել հին թղթադրամները, սակայն նրանք պարտավոր չեն դա անել։ === E շարք === Երբ 1990 թվականին ներկայացվեց E շարքը, Անգլիայի բանկի լուսանկարիչներից մեկի՝ Դոն Ֆորդի լուսանկարների հիման վրա պատվիրվեց թագուհու նոր դիմանկարը։ Այս դիմանկարում, որը նախատեսված է E շարքի բոլոր թղթադրամների համար, թագուհին պատկերված է Ելիզավետա II-ի գոհարները, թագուհի Ալեքսանդրայի կլաստեր ականջօղերը և թագուհի Վիկտորիայի ականջօղերը, ոսկե հոբելյանական վզնոց<ref>{{Cite web |last1=Symes |first1=Peter |date=2004 |title=Portrait 20 |url=http://www.pjsymes.com.au/qe2/QE2-20.htm |access-date=2018 թ․ օգոստոսի 6 |website=The Portraits of Queen Elizabeth II}}</ref>։ Արտադրվել են E շարքից երկու տարբեր հավաքածուներ, որոնցից յուրաքանչյուրը պատմական տարբեր կերպարներով է. առաջին սերիայի E թղթադրամը եղել է 5 ֆունտանոց Ջորջ Սթիվենսոնի պատկերով, որին հաջորդում են £20 (Մայքլ Ֆարադեյ), £10 (Չարլզ Դիքենս) և £ 50 (Սըր Ջոն Հուբլոն)։ Երեք ցածր անվանական արժեքները փոխարինվեցին E Շարքից (Տրաբերակ) շարքով, որտեղ ներկայացված էին Էլիզաբեթ Ֆրայը, Չարլզ Դարվինը և սըր Էդվարդ Էլգարը, 50 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամն այս ընթացքում չի փոխարինվել։ === F շարք === F շարքի թղթադրամները բաղկացած են 2007 թվականին ներկայացված 20 ֆունտ ստեռլինգանոցից և 2011 թվականին ներկայացված 50 ֆունտ ստեռլինգից։ 5 կամ 10 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամներ այս շարքի համար նախատեսված չէին։ Դրա մեկնարկը հայտարարվել է 2006 թվականի հոկտեմբերի 29-ին Անգլիայի Բանկի կառավարչի կողմից։ Այս թղթադրամները հանվել են 2022 թվականի սեպտեմբերի 30-ին, որից հետո դրանք կարող են փոխանակվել միայն G շարքի թղթադրամների հետ<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2019 թ․ հուլիսի 15 |title=New face of the Bank of England's £50 note is revealed |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-48962557 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 15 |website=BBC News}}</ref>։ Այս նոր թղթադրամներից առաջինում՝ 20 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամում, պատկերված է շոտլանդացի տնտեսագետ Ադամ Սմիթը, առաջին շոտլանդացին, ով հայտնվել է անգլական թղթադրամի վրա։ (Առաջին ոչ անգլիացին, անգլո-իռլանդացի ֆելդմարշալ Արթուր Ուելսլին, Վելինգթոնի դուքսը, հայտնվեց D շարքում 5 ֆունտ ստեռլինգ 1971 թվականին)։ Հայտնի էր, որ Անգլիայի Բանկի 20 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամների նախկին թողարկումները տուժել են կեղծման ավելի բարձր հաճախականությամբ (2007 թվականին հայտնաբերված 290000 դեպքերից 276,000-ը), քան ցանկացած այլ անվանական արժեք<ref name="New Adam Smith £20 note launched">{{Cite news |date=2007 թ․ մարտի 13 |title=New Adam Smith £20 note launched |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6444003.stm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20070315175936/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6444003.stm |archive-date=2007 թ․ մարտի 15 |access-date=2007 թ․ մարտի 13 |publisher=BBC}}</ref>։ Գրությունը, որը ներառում է նաև անվտանգության ուժեղացված հատկանիշներ, շրջանառության մեջ է մտել 2007 թվականի մարտի 13-ին<ref name="New Adam Smith £20 note launched"/>։ F շարքի հաջորդ նոր թղթադրամը՝ 50 ֆունտ ստեռլինգանոց թղթադրամը, շրջանառության մեջ է մտել 2011 թվականի նոյեմբերի 2-ին։ Այն Անգլիայի բանկի առաջին թղթադրամն է, որտեղ պատկերված են երկու բրիտանացիներ՝ Ջեյմս Ուոթը (մեկ այլ շոտլանդացի) և Մեթյու Բուլթոնը<ref name="steam">{{Cite news |date=2009 թ․ մայիսի 30 |title=Steam giants on new £50 banknote |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/glasgow_and_west/8075130.stm |access-date=2011 թ․ փետրվարի 28 |work=BBC News}}</ref>։ === G շարք === 2011 թվականին Անգլիայի բանկը հայտարարեց թղթադրամների նոր հավաքածուի ներդրման մասին, որոնք պետք է դառնան G շարք։ Բանկը կարծիք է ստացել, թե արդյոք պլանավորված նոր թղթադրամները պետք է շարունակեն պատրաստվել թղթադրամից, թե՝ դրանք պետք է լինեն պոլիմերային<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 8 |title=Our new banknotes: the journey from design to launch |url=https://www.bankofengland.co.uk/quarterly-bulletin/2021/2021-q3/our-new-banknotes-the-journey-from-design-to-launch |access-date=2022 թ․ հուլիսի 19 |website=Bank of England}}</ref>։ Որոշում կայացնելով անցնել պոլիմերային թղթադրամներին՝ G շարքի առաջին թղթադրամը՝ պոլիմերային 5 ֆունտ թղթադրամը, շրջանառության մեջ է մտել 2016 թվականի սեպտեմբերի 13-ին<ref>{{Cite news |last1=Milligan |first1=Brian |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 13 |title=New £5 note: Consumers face wait for plastic fiver |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-37338979 |access-date=2017 թ․ հունվարի 31 |work=[[BBC News]]}}</ref>, 10 ֆունտ ստեռլինգ թղթադրամը՝ 2017 թվականի սեպտեմբերի 14-ին<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ փետրվարի 15 |title=New £5 note: Bank to keep note despite animal fat content |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-38980352 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 23 |work=[[BBC News]]}}</ref>։ 20 թղթադրամ՝ 2020 թվականի փետրվարի 20-ին<ref name="Peachey Oct 2019">{{Cite news |last=Peachey |first=Kevin |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 11 |title=£20 note: New design for Britain's most-forged banknote |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-49987329 |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 11 |work=[[BBC News]]}}</ref>, և 50 ֆունտ ստեռլինգը՝ 2021 թվականի հունիսի 23-ին<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2019 թ․ հուլիսի 15 |title=Think science and celebrate Alan Turing |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/50-pound-note-nominations |access-date=2019 թ․ հուլիսի 15 |website=Bank of England}}</ref>։ Թղթադրամների պատրաստման համար օգտագործվող նյութը բիառանցքային ուղղվածությամբ պոլիպրոպիլեն է<ref>{{Cite news |last1=Jones |first1=Claire |date=2013 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=Bank of England considers switch to plastic banknotes |url=https://www.ft.com/content/38b9a0ea-1a01-11e3-b3da-00144feab7de |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/38b9a0ea-1a01-11e3-b3da-00144feab7de |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 19 |publisher=[[Financial Times]]}}</ref>։ 2013 թվականի ապրիլին Անգլիայի բանկը հայտարարեց, որ իր հաջորդ պլանավորված նոր թողարկումը, որը նախատեսված է լինելու 2016 թվականին 5 ֆունտ ստեռլինգանոց թղթադրամ, կկատկերի Մեծ Բրիտանիայի նախկին վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլին.<ref>{{Cite web |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=2013 թ․ ապրիլի 26 |title=Sir Winston Churchill: the historical figure on the next banknote |url=http://www.bankofengland.co.uk/publications/Pages/news/2013/062.aspx |access-date=2013 թ․ ապրիլի 26 |publisher=Bank of England}}</ref>։ Չերչիլի ընտրությունը՝ որպես փոխարինող Էլիզաբեթ Ֆրայի, որոշ բանավեճեր բարձրացրեց բրիտանական թղթադրամների վրա կանանց ներկայացվածության վերաբերյալ, և քննադատները մտավախություն հայտնեցին, որ Անգլիայի Բանկի թղթադրամներում բացառապես արական կերպարներ կներկայացվեն, բացի Էլիզաբեթ II-ից, որը նշված է յուրաքանչյուր ստեռլինգ մետաղադրամի և Անգլիայի բանկի թղթադրամի վրա<ref>{{Cite news |date=2012 թ․ ապրիլի 27 |title=Winston Churchill to be new face of five pound note |url=http://www.channel4.com/news/winston-churchill-to-be-the-new-face-of-the-five-pound-note |access-date=2012 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Channel4}}</ref>։ 2013 թվականի հուլիսին հայտարարվեց, որ F շարքից 10 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամի դիզայնը կրելու է 19-րդ դարի հեղինակ Ջեյն Օսթինի դիմանկարը<ref name="bbc-austen">{{Cite news |date=2013 թ․ հուլիսի 24 |title=Jane Austen to be face of the Bank of England £10 note |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-23424289 |access-date=2013 թ․ հուլիսի 24 |newspaper=BBC News}}</ref>։։ 2015 թվականին Բանկը հայտարարեց, որ իրենք ընդունում են հանրության առաջարկները, որպեսզի տեսողական արվեստի գործիչը հայտնվի 20 ֆունտ ստեռլինգանոց թղթադրամի վրա՝ փոխարինելու Ադամ Սմիթին, իսկ նոր թղթադրամը կներկայացվի 2020 թվականին<ref>{{Cite web |title=The next £20 note |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/polymer-20-pound-note |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150910193730/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/characters/nexttwenty.aspx |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 10 |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 27 |website=Bank of England}}</ref>։2016 թվականի ապրիլին հայտարարվեց, որ Թուրները ընտրվել է նոր 20 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամի վրա հայտնվելու համար<ref name="Turner">{{Cite news |date=2016 թ․ ապրիլի 22 |title=New £20 note design and personality unveiled by Bank of England |url=https://www.bbc.com/news/business-36111975 |work=BBC News}} ||</ref>։ 2013 թվականի սեպտեմբերին Անգլիայի բանկը բացեց հանրային խորհրդակցությունների շրջան պոլիմերային կամ պլաստիկ թղթադրամների ներդրման վերաբերյալ, որոնք շրջանառության մեջ կդրվեին 2016 թվականից, եթե առաջարկները հանավության արժանանային<ref>[http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/polymer/Pages/default.aspx Understanding polymer notes] Bank of England</ref><ref>[https://www.bbc.co.uk/news/business-24029785 Plastic banknotes ready for 2016, says Bank of England] BBC News</ref><ref>[http://www.huffingtonpost.co.uk/2013/09/10/bank-notes-uk_n_3899266.html Bank Of England Could Introduce Polymer Banknotes, Replacing Paper] Huffington Post</ref>։ Պոլիմերային թղթադրամները «մոտ 15%-ով փոքր» կլինեն, քան փոխարինվող թղթադրամներ<ref>[https://www.theguardian.com/business/2013/dec/18/bank-england-plastic-pound-notes-winston-churchill-fiver Bank of England switches to plastic pound notes with Churchill fiver] Guardian</ref><ref>{{Cite news |last=Peachy |first=Kevin |title=Sir Winston Churchill to feature on new banknote |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-22306707 |access-date=2014 թ․ մայիսի 22 |work=BBC News}}</ref>։ Խորհրդակցությունից հետո, 2013 թվականի դեկտեմբերին, Բանկը հաստատեց, որ պլաստիկ կամ պոլիմերային թղթադրամները շրջանառության մեջ կդրվեն 2016 թվականին՝ սըր Ուինսթոն Չերչիլի պատկերով 5 ֆունտ ստեռլինգանոց թղթադրամի ներմուծմամբ<ref>[https://www.theguardian.com/business/2013/dec/17/plastic-banknotes-security-dealers-magicians Plastic banknotes: the implications for security, dealers and magicians] Guardian</ref> Ջեյն Օսթենի պոլիմերային 10 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամը շրջանառության մեջ է մտել 2017 թվականի սեպտեմբերին<ref name="tenhere"/><ref name="bbc.co.uk">{{Cite news |last=BBC |title=Jane Austen to be face of the Bank of England £10 note |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-23424289 |access-date=2014 թ․ մայիսի 22 |work=BBC News}}</ref>։ Միացյալ Թագավորությունում կանխիկացման մեքենաներից շատերը շահագործող «LINK» ընկերության ներկայացուցիչն ասաց, որ պետք է զգալի ներդրումներ կատարվեն, քանի որ մեքենաները պետք է փոխվեն՝ համապատասխանեցնելով 5 ֆունտ ստեռլինգանոց պոլիմերային թղթադրամներին, որոնք ավելի փոքր կլինեն, քան նախորդները<ref name="bbc.co.uk"/>։ Ջեյն Օսթենի պոլիմերային 10 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամը շրջանառության մեջ է մտել 2017 թվականի սեպտեմբերին 20 ֆունտ ստեռլինգը ցույց է տալիս Թուրների (ինքնադիմանկարից), «Light is colour» մեջբերումը Թերների 1818 թվականի դասախոսությունից և «Մարտական ​​Տեմերաիր»-ի տեսարանը<ref>{{Cite news |last1=Morley |first1=Katie |date=2016 թ․ ապրիլի 22 |title=JMW Turner unveiled as new face of £20 notes |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2016/04/22/jmw-turner-unveiled-as-new-face-of-20-notes/ |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220112/https://www.telegraph.co.uk/news/2016/04/22/jmw-turner-unveiled-as-new-face-of-20-notes/ |archive-date=2022 թ․ հունվարի 12 |access-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 25 |work=The Telegraph}}{{cbignore}}</ref>։ 2018 թվականի մարտին գանձապետարանը սկսեց խորհրդակցություն՝ դիտարկելով 50 ֆունտ ստեռլինգանոց թղթադրամի, ինչպես նաև մեկ և երկու պենս մետաղադրամների հնարավոր դուրսբերման հարցը՝ հիմք ընդունելով, որ դրանք զգալիորեն ավելի քիչ են օգտագործվում, քան մյուս անվանական արժեքները՝ £-ի նկատմամբ լրացուցիչ հիմնավորումներով։ 50 նշում է, որ Միացյալ Թագավորությունում ընկալվում է փողերի լվացման, հարկերից խուսափելու և այլ ֆինանսական հանցագործությունների մեջ դրա օգտագործման մասին, չնայած արտասահմանում դրա պահանջարկին<ref>{{Cite web |last=Cowburn |first=Ashley |date=2018 թ․ մարտի 13 |title=Copper coins and £50 notes could be scrapped, Treasury documents reveal |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/copper-coins-50-notes-scrapped-royal-mint-metal-spring-statement-a8254231.html |access-date=2018 թ․ մարտի 16 |website=The Independent}}</ref>։ F շարքի տարբերակը ներկայացվել է 2011 թվականին, մինչդեռ դրա նախորդը շրջանառության մեջ էր քսան տարի, ուստի 50 ֆունտ ստեռլինգանոց թղթադրամը ամբողջությամբ հետ վերցնելու որոշ նկատառում կար՝ որպես հարկերից խուսափելու դեմ պայքարելու միջոց, և այն փաստը, որ կանխիկ գործարքները՝ օգտագործելով նման բարձր արժեք։ Թղթադրամները գնալով հազվադեպ են դառնում<ref>{{Cite web |last=Yorke |first=Harry |date=2016 թ․ հունիսի 2 |title=The £50 note may be taken out of circulation after Bank of England says there are 'no plans' to introduce new plastic notes |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2016/06/02/plastic-5-notes-featuring-sir-winston-churchill-that-are-unteara/ |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220112/https://www.telegraph.co.uk/news/2016/06/02/plastic-5-notes-featuring-sir-winston-churchill-that-are-unteara/ |archive-date=2022 թ․ հունվարի 12 |access-date=2017 թ․ ապրիլի 28 |website=Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref><ref>{{Cite web |last=Stott |first=Michael |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 15 |title=An unloved banknote: is the £50 in danger? |url=https://www.ft.com/content/0944a7f2-c128-11e6-81c2-f57d90f6741a |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/0944a7f2-c128-11e6-81c2-f57d90f6741a |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2017 թ․ ապրիլի 28 |website=Financial Times}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, 2018 թվականի հոկտեմբերին Անգլիայի բանկը հայտարարեց, որ մտադիր է ներդնել G շարք պոլիմերային 50 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամ՝ կառավարության կողմից վերանայումից հետո<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=The £50 note is changing and here's why |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-45850135 |access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 13 |website=BBC News}}</ref>:։ Նոր 50 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամը նախատեսվում է ներկայացնել այն բանից հետո, երբ թողարկվի G շարքի 20 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամը Թուրների մասնակցությամբ.<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=Britain to introduce new, more secure 50-pound notes |url=https://www.miamiherald.com/news/business/article219984550.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20181013150552/https://www.miamiherald.com/news/business/article219984550.html |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 13 |access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 13 |website=Miami Herald}}</ref>: 2019 թվականի հուլիսին հայտարարվեց, որ նոր գրառման մեջ կներկայացվի համակարգչային պիոներ Ալան Թյուրինգը՝ 1951 թվականին «Elliott & Fry» լուսանկարչական ստուդիայի կողմից արված լուսանկարից, բանաձևերի աղյուսակ Թյուրինգի 1936 թվականի «Հաշվարկելի թվերի մասին» աշխատությունից՝ «Entscheidungsproblem»-ի կիրառմամբ<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2019 թ․ հուլիսի 15 |title=New face of the Bank of England's £50 note is revealed |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-48962557 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 15 |website=BBC News}}</ref>։ == Բարձրարժեք թղթադրամներ == Անգլիայի Բանկի կողմից 1945 թվականից ի վեր 50 ֆունտից բարձր արժեքով թղթադրամներ չեն թողարկվել ընդհանուր շրջանառության համար, չնայած Շոտլանդիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի բանկերը դեռ օգտագործում են 100 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամներ։ Այնուամենայնիվ, Անգլիայի բանկը արտադրում է ավելի բարձր արժեքով թղթադրամներ, որոնք օգտագործվում են շոտլանդական և հյուսիսիռլանդական թղթադրամների հավասարությունը պահպանելու համար։ Շոտլանդական և Հյուսիսային Իռլանդիայի բանկերի կողմից թողարկված թղթադրամները պետք է ֆունտի դիմաց ֆունտ ստեռլինգ լինեն Անգլիայի բանկի թղթադրամներով (բացի 1845 թվականին շրջանառության մեջ գտնվող արժույթը ներկայացնող փոքր գումարից), և այդ նպատակով օգտագործվում են 1 միլիոն ֆունտ և 100 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամներ։ Նրանց դիզայնը հիմնված է հին A շարքի նշումների վրա<ref name=titans>{{Cite news |last=Bowlby |first=Chris |date=2013 թ․ հունվարի 26 |title=Britain's £1m and £100m banknotes |url=https://www.bbc.co.uk/news/magazine-21145103 |work=BBC News}}</ref><ref>{{Cite web |title=The Bank of England's Role in Regulating the Issue of Scottish and Northern Ireland Banknotes |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/about/scottish_northernireland.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120204061720/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/about/scottish_northernireland.htm |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 4 |access-date=2011 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=Bank of England}}</ref>։ == Շոտլանդիա և Հյուսիսային Իռլանդիա == Մինչ Անգլիայի և Ուելսի նահանգային բանկերն ընդհանրապես կորցրել էին թղթային արժույթի թողարկման իրավունքը, մասնավոր թղթադրամների թողարկման պրակտիկան շարունակվել է Շոտլանդիայում և Հյուսիսային Իռլանդիայում։ Շոտլանդական բանկերի՝ թղթադրամներ թողարկելու իրավունքը հանրաճանաչորեն վերագրվում է հեղինակ սըր Ուոլթեր Սքոթին, ով 1826 թվականին արշավ է մղել շոտլանդական թղթադրամները «Malachi Malagrowther» կեղծանունով պահելու համար։ Սքոթը մտավախություն ուներ, որ 1826 թվականի Բանկերների (Շոտլանդիա) ակտով առաջարկված մասնավոր թղթադրամների սահմանափակումը կարող է տնտեսական բացասական հետևանքներ ունենալ, եթե ընդունվի Շոտլանդիայում, քանի որ ոսկին և արծաթը սակավ են, իսկ շոտլանդական առևտուրը հիմնված է փոքր թղթադրամների վրա՝ որպես շրջանառության մեջ գտնվող փողի հիմնական միջոց։ Նրա գործողությունը ի վերջո դադարեցրեց մասնավոր թղթադրամների վերացումը Շոտլանդիայում<ref name=malagrowther>{{Cite web |title=Letters of Malachi Malagrowther |url=http://www.walterscott.lib.ed.ac.uk/works/prose/malachi.html |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |work=The Walter Scott Digital Archive |publisher=Edinburgh University Library}}</ref>։ Շոտլանդական և Հյուսիսային Իռլանդիայի թղթադրամներն անսովոր են, նախ այն պատճառով, որ դրանք թողարկվում են մանրածախ բանկերի, այլ ոչ թե կենտրոնական բանկերի կողմից, և երկրորդ, քանի որ դրանք տեխնիկապես օրինական վճարում չեն Մեծ Բրիտանիայում, նույնիսկ Շոտլանդիայում կամ Հյուսիսային Իռլանդիայում, քանի որ դրանք իրականում մուրհակ են<ref name="bankofengland_faqs" /><ref name="rm-legal-tender">{{Cite web |title=Legal Tender Guidelines |url=http://www.royalmint.com/corporate/policies/legal_tender_guidelines.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081217182521/http://www.royalmint.com/corporate/policies/legal_tender_guidelines.aspx |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 17 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 8 |publisher=[[Royal Mint]]}}</ref>։ Վեց մանրածախ բանկեր ունեն «HM Treasury»-ի լիազորությունները՝ որպես արժույթ թողարկելու ստեռլինգ թղթադրամներ<ref>{{Cite web |title=Scottish and Northern Ireland banknotes |url=https://www.bankofengland.co.uk/banknotes/scottish-and-northern-ireland-banknotes |access-date=2023 թ․ հուլիսի 30}}</ref><ref name="Scotnotes">{{Cite web |title=Banknote History |url=http://www.scotbanks.org.uk/banknote_history.php |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071030110844/http://www.scotbanks.org.uk/banknote_history.php |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 30 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 26 |publisher=Scottish Clearing Banks}}</ref>։ Չնայած դրան, թղթադրամները կարող են մերժվել Անգլիայի և Ուելսի հասցեատերերի հայեցողությամբ, և դրանք հաճախ չեն ընդունվում Միացյալ Թագավորությունից դուրս գտնվող բանկերի և փոխանակման բյուրոների կողմից։ Սա հատկապես ճիշտ է Շոտլանդիայի թագավորական բանկի 1 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամի դեպքում, որը միակ 1 ֆունտանոց թղթադրամն է, որը շրջանառության մեջ է մնացել Մեծ Բրիտանիայում<ref name="BanknoteDesign">{{Cite web |title=Current Banknotes |url=http://www.scotbanks.org.uk/banknote_denominations.php |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071030110823/http://www.scotbanks.org.uk/banknote_denominations.php |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 30 |access-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 26 |publisher=Scottish Clearing Banks}}</ref>։ 2000 թվականին Եվրոպական կենտրոնական բանկը նշեց, որ եթե Միացյալ Թագավորությունը միանա եվրոյին, ապա շոտլանդական բանկերը (և, ընդարձակմամբ, Հյուսիսային Իռլանդիայի բանկերը) պետք է դադարեցնեն թղթադրամների թողարկումը<ref name="ECB">{{Cite news |date=2000 թ․ փետրվարի 25 |title=ECB opposes notes issue |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/656600.stm |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 15 |work=BBC News}}</ref>։ 2007–2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ մասնավոր թղթադրամների ապագան Միացյալ Թագավորությունում անորոշ էր։ 2007–2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամից հետո Միացյալ Թագավորության կառավարությունը մի շարք բանկեր փրկեց փլուզումից։ 2009 թվականի Բանկային ակտն ընդունվել է լիազորված բանկերի կողմից թողարկված թղթադրամների սեփականատերերի պաշտպանությունը բարելավելու նպատակով, որպեսզի թղթադրամները ունենան նույն մակարդակի երաշխավորված արժեքը, ինչ Անգլիայի Բանկի թղթադրամներինը<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ հոկտեմբերի 7 |title=Banking Bill |url=https://publications.parliament.uk/pa/cm200708/cmbills/147/08147.i-v.html |access-date=2010 թ․ ապրիլի 9 |publisher=Publications.parliament.uk}}</ref><ref name=boe_2009act>{{Cite web |title=Scottish and Northern Ireland Banknotes – Overview |url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/Pages/about/s_ni_overview.aspx |access-date=2013 թ․ նոյեմբերի 29 |work=Bank of England}}</ref>։ 2009 թվականի ակտի քննադատները մտահոգություն հայտնեցին, որ այն կսահմանափակի թղթադրամների թողարկումը Շոտլանդիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի առևտրային բանկերի կողմից՝ վերացնելով վերը մեջբերված ավելի վաղ ակտերի դրույթներից շատերը<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ փետրվարի 4 |title=Salmond voices bank notes fears |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/7224987.stm |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 15 |work=BBC News}}</ref>։ Նախնական առաջարկների համաձայն՝ բանկերը ստիպված կլինեին ստեռլինգ միջոցներ տրամադրել Անգլիայի Բանկին՝ մասնավոր թղթադրամների թողարկումը ծածկելու համար մեկ շաբաթ, այլ ոչ թե շաբաթավերջին, դրանով իսկ կորցնելով չորս օրվա տոկոսադրույքը և թղթադրամների արտադրությունը ֆինանսապես ոչ կենսունակ դարձնելով։ Միացյալ Թագավորության գանձապետարանի, Անգլիայի բանկի և շոտլանդական բանկերի միջև բանակցություններից հետո պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, որ ֆոնդերը տոկոսներ կվաստակեն՝ թույլ տալով նրանց շարունակել թողարկել իրենց սեփական թղթադրամները։ 2014 թվականի Շոտլանդիայի անկախության հանրաքվեին նախորդած հանրային քննարկման ժամանակ քննարկվել է Շոտլանդիայի ապագա արժույթի հարցը։ Մինչ «SNP»-ն հանդես էր գալիս անկախ Շոտլանդիայի և մնացած Միացյալ Թագավորության միջև արժութային միության օգտին<ref name=bbc_independence>{{Cite news |date=2013 թ․ ապրիլի 23 |title=Scottish independence: Osborne says currency plans 'dive into uncharted waters' |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-22251103 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |newspaper=BBC News}}</ref> HM Treasury-ն հայտարարություն տարածեց 2013 թվականի ապրիլին, որում ասվում էր, որ Անգլիայի բանկի հետ ներկայիս հարաբերությունները կարող են փոխվել անկախությունից հետո, ինչի արդյունքում շոտլանդական բանկերը. կարող է կորցնել Անգլիայի Բանկի հիմնադրամներով թղթադրամներ թողարկելու հնարավորությունը<ref name=herald_risk>{{Cite news |last=Gardham |first=Magnus |date=2013 թ․ ապրիլի 21 |title=Scottish banknotes at risk under Yes vote, warns Treasury |url=http://www.heraldscotland.com/politics/referendum-news/scottish-banknotes-at-risk.20872840 |access-date=2013 թ․ նոյեմբերի 29 |newspaper=The Herald}}</ref><ref name=guardian_independence>{{Cite news |last=Carrell |first=Severin |date=2013 թ․ ապրիլի 2 |title=Scottish banknotes: the Treasury's symbolic hostage in the independence debate |url=https://www.theguardian.com/politics/scottish-independence-blog/2013/apr/22/scottish-independence-banknotes |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |newspaper=The Guardian |location=London}}</ref><ref name=herald_independence>{{Cite news |date=2013 թ․ ապրիլի 22 |title=More detail needed on key issue of currency |url=http://www.heraldscotland.com/comment/herald-view/more-detail-needed-on-key-issue-of-currency.20873499 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |newspaper=The Herald}}</ref>։ === Շոտլանդիա === Մինչև 1701 թվականը Շոտլանդիան թողարկեց իր սեփական ֆունտը՝ Scots ֆունտ, Շոտլանդիայում մանրածախ բանկային թղթադրամների թողարկումը ենթակա է Բանկի 1844 թվականի կանոնադրությանը։ Թղթադրամների (Շոտլանդիա) 1845 թվականի օրենքին, արժույթի և բանկային թղթադրամների մասին 1928 թվականին և 1971 թվականին և մաքսային ծառայությունը Լոնդոնի տեղեկագրում հրապարակում է «Շոտլանդիայի մի քանի թողարկող բանկերի կողմից թողարկվող օրենքով թույլատրված թղթադրամների գումարը, շրջանառության մեջ գտնվող թղթադրամների և Անգլիայի բանկի թղթադրամների և մետաղադրամների միջին գումարը»։ === Շոտլանդիայի թղթադրամներ === «Bank of Scotland»-ի բոլոր թղթադրամները կրում են սըր Ուոլթեր Սքոթի դիմանկարը ճակատային մասում՝ ի հիշատակ իր 1826 թվականի «Malachi Malagrowther» արշավի, որն ուղղված էր շոտլանդական բանկերին՝ պահպանելու իրենց սեփական թղթադրամներ թողարկելու իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ ապրիլի 22 |title=Malachi Malagrowther and the Scottish banknote |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-22251098 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 25 |work=BBC}}</ref>։ «Bank of Scotland-»ի 2007 թվականի թղթադրամների վերանախագծումը հայտնի է որպես Շոտլանդիայի կամուրջներ։ Այս գրառումները ներկայացվել են 2007 թվականի սեպտեմբերի 17-ին և ցույց են տալիս Շոտլանդիայի ամենահայտնի կամուրջները հակառակ կողմում։ «Շոտլանդիայի կամուրջներ» շարքը ներկայումս թարմացվում է նոր պոլիմերային թղթադրամների թողարկմամբ, որոնց դիզայնը հետևում է «կամուրջների» նույն հիմնական թեմային։ Նախորդ եռասունամյա շարքի թղթադրամները հանվում են շրջանառությունից և փոխարինվում 2007 թվականի շարքով (կամ թողարկված պոլիմերային շարքով), սակայն մնում են օրինական արժույթ։ Այն բանից հետո, երբ 2008 թվականի սեպտեմբերին «HBOS»-ը (Շոտլանդիայի բանկը) կվերցնի «Lloyds TSB»-ն, հաստատվեց, որ նոր բանկային ընկերությունը կշարունակի թղթադրամներ տպել «Bank of Scotland» անունով<ref>{{Cite news |last1=McIntosh |first1=Lindsay |last2=MacDonell |first2=Hamish |date=2008 թ․ սեպտեմբերի 19 |title=Takeover 'may tip economy of Scotland into turmoil' |url=http://news.scotsman.com/scotland/Takeover--39may--tip.4508538.jp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080921192551/http://news.scotsman.com/scotland/Takeover--39may--tip.4508538.jp |archive-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 21 |access-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 20 |work=The Scotsman |location=Edinburgh}}</ref>։ Համաձայն Բանկային թղթադրամների՝ (Շոտլանդիա) 1845 թվականի օրենքի, բանկը կարող էր կորցնել թղթադրամների թողարկման իր իրավունքները, սակայն Շոտլանդիայում կենտրոնական գրասենյակը պահելով, թղթադրամների թողարկումը կշարունակվի<ref>{{Cite news |last=MacLeod |first=Angus |date=2008 թ․ սեպտեմբերի 18 |title=Salmond rallies bank chiefs to rescue Scottish jobs |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/scotland/article4783626.ece |access-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 20 |work=The Times |location=London}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ {| class="wikitable" |+ Շոտլանդիա բանկի թղթադրամներ |- ! Պատկեր !! Դոնոմինացիա !! Դիմերեսը !! Դարձրես |- ! colspan="4" | Եռամյա շարք (1995) |- | align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2012/02/bank-of-scotland-currency-5-pounds.html]|| Bank of Scotland £5 note|£5|| rowspan="5" | Սըր Ուոլթեր Սքոթ || Նավթի և էներգիայի վինետետ |- | align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/bank-of-scotland-currency-10-pounds-banknote-2001-sir-walter-scott.html]|| Bank of Scotland £10 note|£10||Թորման և գարեջրման վինետետ |- | al Sir Walter Scott ign="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2012/02/bank-of-scotland-money-20-pounds-sterling-note-Walter-Scott.html]|| Bank of Scotland £20 note|£20|| կրթության և հետազոտության վինետետ |- | align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/bank-of-scotland-currency-50-pounds-banknote-2006-sir-walter-scott.html]|| Bank of Scotland £50 note|£50|| արվեստի և մշակույթի վինետետ |- | align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/bank-of-scotland-currency-100-pounds-banknote-1997-sir-walter-scott.html]|| Bank of Scotland £100 note|£100|| հանգստիև զբոսաշրջության վինետետ |- ! colspan="4" | Շոտլանդիայի կամուրջներ շարքից |- | align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/bank-of-scotland-currency-5-pounds-sterling-banknote-2007-sir-walter-scott.html]|| Bank of Scotland £5 note|£5 || Սըր Ուոլթեր Սքոթ ||| օ' Դուն կամուրջ |- | align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/bank-of-scotland-currency-10-pounds-sterling-banknote-2007-sir-walter-scott.html]|| Bank of Scotland £10 note|£10 || Գլենֆիննան Վիադուկտ |- | align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/bank-of-scotland-currency-20-pounds-sterling-banknote-2007-sir-walter-scott.html]|| Bank of Scotland £20 note|£20|| Չորրորդ կամուրջ |- | align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/bank-of-scotland-currency-50-pounds-sterling-banknote-2007-sir-walter-scott.html]|| Bank of Scotland £50 note|£50|| Ֆալկիրկի անիվը |- | align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/bank-of-scotland-currency-100-pounds-sterling-banknote-2007-sir-walter-scott.html]|| Bank of Scotland £100 note|£100 || Կեսոկ կամուրջը |- ! colspan="4" | Պոլիմերային շարք ( սկսած 2016 թվականից) |- | [https://web.archive.org/web/20170811144357/https://www.scotbanks.org.uk/polymer-banknotes/bank-of-scotland-5-polymer.html]|| Bank of Scotland £5 note|£5 || rowspan="5" | Սըր Ուոլթեր Սքոթ || Օ Դուն կամուրջը |- | [https://web.archive.org/web/20170811182456/https://www.scotbanks.org.uk/polymer-banknotes/introducing-polymer-10-s.html]|| Bank of Scotland £10 note|£10 || Գլենֆիննան Վիադուկտ |- | [https://www.yourmoney.com/saving-banking/bank-of-scotland-unveils-two-new-20-polymer-notes/]|| Bank of Scotland £20 note|£20 || Չորրորդ կամուրջ |- | [https://www.thenational.scot/resources/images/12529416.jpg?type=article-full]|| Bank of Scotland £50 note|£50 || Ֆալկիրկի անիվը |- | [https://www.scotbanknotesecurity.org.uk/App_Themes/StandardMain/images/%C2%A3100BOSPolymer/BOS-Polymer-%C2%A3100-FRONT.png]|| Bank of Scotland £100 note|£100 || Բժիշկ Ֆլորա Մյուրեյ |} === Շոտլանդիայի թագավորական բանկի թղթադրամներ === 2017 թվականի օգոստոսի դրությամբ Շոտլանդիայի թագավորական բանկը թղթադրամների նոր շարքի ընդունման գործընթացում է։ Դրանք պատրաստվելու են պոլիմերից։ Երկուսը (5 և 10 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամները) արդեն թողարկվել են, իսկ նոր 20 ֆունտանոց թղթադրամը նախագծվում է։ 5 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամը դիմերեսին ցույց է տալիս Նան Շեփերդին, որն ուղեկցվում է նրա 1977 թվականի «Կենդանի լեռը» գրքից մեջբերումով, իսկ ետնամասում՝ Քեյրնգորմերը։ Դարձերեսում պատկերված է երկու սկումբրիա՝ շոտլանդական գաելական բանաստեղծ Սորլի Մաքլինի «An Roghainn» (Ընտրությունը) բանաստեղծությունից մի հատված<ref name="Scotsman2">{{Cite news |date=2016 թ․ ապրիլի 25 |title=New RBS bank notes to feature Nan Shepherd and Mary Somerville |url=http://www.scotsman.com/news/new-rbs-bank-notes-to-feature-nan-shepherd-and-mary-somerville-1-4108245 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 25 |work=The Scotsman}}</ref>։ 10 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամի դիմերեսին պատկերված է Մերի Սոմերվիլը՝ նրա «Ֆիզիկական գիտությունների կապը» աշխատանքից մեջբերումով, իսկ ֆոնին Բերնթիսլենդի լողափը։ Հետևի կողմում պատկերված են երկու ջրասամույր և մի հատված Նորման Մաքքեյգի «Moorings» բանաստեղծությունից<ref name="Scotsman3">{{Cite news |date=2017 թ․ օգոստոսի 11 |title=RBS to issue polymer £10 banknote in October |url=http://www.scotsman.com/news/new-rbs-bank-notes-to-feature-nan-shepherd-and-mary-somerville-1-4108245 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 11 |work=[[BBC]]}}</ref>։ 20 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամի դիմերեսին, որը կներկայացվի 2020 թվականին, կցուցադրվի Քեթրին Քրենսթոնը<ref name="BBC">{{Cite news |date=2016 թ․ ապրիլի 25 |title=New RBS bank notes to feature Nan Shepherd and Mary Somerville |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-40892642 |access-date=2016 թ․ ապրիլի 25 |work=The Scotsman}}</ref>։ Թագավորական բանկի թղթադրամների նախորդ շարքը, որն ի սկզբանե թողարկվել է 1987 թվականին, շարունակում է շրջանառության մեջ մնալ, չնայած այն այժմ գտնվում է պոլիմերային թղթադրամներով փոխարինման փուլում։ Յուրաքանչյուր թղթադրամի ճակատային մասում պատկերված է Լորդ Իլայի (1682–1761) նկարը՝ բանկի առաջին կառավարիչը, որը հիմնված է Էդինբուրգցի նկարիչ Ալան Ռամզեյի կողմից 1744 թվականին նկարված դիմանկարի վրա<ref name="ramsay">{{Cite web |year=2008 |title=Archibald Campbell [Mac Cailein Mòr], 3rd Duke of Argyll, 1682 – 1761. Statesman |url=http://www.nationalgalleries.org/collection/artists-a-z/R/6240/artist_name/Allan%20Ramsay/record_id/3983 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160119074511/https://www.nationalgalleries.org/collection/artists-a-z/R/6240/artist_name/Allan%20Ramsay/record_id/3983 |archive-date=2016 թ․ հունվարի 19 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |publisher=National Galleries of Scotland – Scottish National Portrait Gallery}}</ref> : Թղթադրամների ճակատային մասում պատկերված է նաև բանկի նախկին գլխամասային գրասենյակի փորագրությունը Սանկտ Պետերբուրգում։ Թղթադրամների երկու կողմերում ֆոնային գրաֆիկան ճառագայթային աստղային ձևավորում է, որը հիմնված է շտաբի հին շենքի բանկային սրահի զարդարուն առաստաղի վրա<ref name="ilaynotes">{{Cite web |year=2008 |title=Our Banknotes – The Ilay Series |url=http://www.rbs.com/about/our-banknotes/current-issue-notes.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130126133012/http://www.rbs.com/about/our-banknotes/current-issue-notes.html |archive-date=2013 թ․ հունվարի 26 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |publisher=The Royal Bank of Scotland Group}}</ref>։ Թղթադրամների հետևի մասում շոտլանդական ամրոցների պատկերներ են՝ յուրաքանչյուր արժույթի համար տարբեր ամրոց։ Երբեմն Շոտլանդիայի թագավորական բանկը թողարկում է հիշատակի թղթադրամներ։ Օրինակները ներառում են 1 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամը, որը թողարկվել է 1997 թվականին Ալեքսանդր Գրեհեմ Բելի ծննդյան 150-ամյակի կապակցությամբ, 20 ֆունտ ստեռլինգ թղթադրամը Եղիսաբեթ թագուհի մայրիկի ծննդյան 100-ամյակի համար՝ 2000 թվականին, 5 ֆունտ ստեռլինգ թղթադրամը, որը հարգում է վետերան գոլֆիստ Ջեք Նիկլաուսին։ Վերջինը՝ բաց առաջնությունը Սենտ Էնդրյուսում 2005 թվականին, և 10 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամը, որը թողարկվել է ի հիշատակ Հ.Մ. Եղիսաբեթ II թագուհու ադամանդե հոբելյանի 2012 թվականին։ {| class="wikitable" |+ Շոտլանդիայի թագավորական բանկի թղթադրամներ |- ! Պատկեր!!Դոնոմինացիա !! Դիմերես !! Դարձերես |- ! colspan="4" | Իլայ շարք 1987 |- |align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/royal-bank-of-scotland-currency-one-pound-note-1987-lord-ilay.html]|| The Royal Bank of Scotland £1 note|£1|| rowspan="6" | Տեր Իլայ || Էդինբուրգի ամրոց |- |align="center" | [https://moneycurrencypictures.blogspot.com/2018/12/royal-bank-of-scotland-currency-5-pound-note-1998-lord-ilay.html]|| The Royal Bank of Scotland £5 note|£5 || Կուլզյան ամրոց |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2012/02/Royal-bank-of-Scotland-banknotes-10-Pounds-Sterling-note-Lord-Ilay-Glamis-Castle.html]|| The Royal Bank of Scotland £10 note|£10||Գլամիս ամրոց |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2012/02/royal-bank-of-scotland-banknotes-20-note-Lord-Ilay-Brodick-Castle.html]|| The Royal Bank of Scotland £20 note|£20|| Բրոդիկ ամրոց |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2012/02/royal-bank-of-scotland-banknotes-50-Pounds-Note-Lord-Ilay-Inverness-Castle.html]|| The Royal Bank of Scotland £50 note|£50|| Ինվերնեսի ամրոց (ներկայացվել է 2005 թվականին) |- |align="center" | [https://www.worldbanknotescoins.com/2012/02/the-royal-bank-of-scotland-banknotes.html]|| The Royal Bank of Scotland £100 note|£100|| Բալմորալ ամրոց |- ! colspan="4" | Բնության գործվածք շարք (2016 թվականից առաջ) |- | align="center" | [https://www.scotbanknotesecurity.org.uk/App_Themes/StandardMain/images/%C2%A35RBSPolymer/RBS-Polymer-%C2%A35-Front.png]|| The Royal Bank of Scotland £5 note|£5 || Նան Շեպհերդ ||սկումբրիա |- | align="center" | [https://www.scotbanknotesecurity.org.uk/App_Themes/StandardMain/images/%C2%A310RBSPolymer/RBS-Polymer-%C2%A310-Front.png]|| The Royal Bank of Scotland £10 note|£10||Մերի Սոմերվիլ ||ջրասամույր |- | align="center" | [https://www.scotbanknotesecurity.org.uk/App_Themes/StandardMain/images/%C2%A320RBSPolymer/RBS-Polymer-%C2%A320-Front.png]|| The Royal Bank of Scotland £20 note|£20||Քեթրին Քրենսթոն ||կարմիր սկյուռ |- |align="center" | [https://www.scotbanknotesecurity.org.uk/App_Themes/StandardMain/images/%C2%A350RBSPolymer/RBS-Polymer-%C2%A350-Front.png]|| The Royal Bank of Scotland £50 note|£50||Ֆլորա Սթիվենսոն||ծովային բազե |} == Clydesdale Bank-ի թղթադրամներ == «Clydesdale Bank»-ը ներկայումս շրջանառության մեջ ունի երեք շարք թղթադրամներ։ Թղթադրամների ամենավերջին հավաքածուն՝ Պոլիմերային շարքը սկսեց շրջանառության մեջ մտնել 2015 թվականի մարտին, երբ «Clydesdale Bank»-ը դարձավ առաջին բանկը Մեծ Բրիտանիայում, որը թողարկեց պոլիմերային թղթադրամներ։ 5 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամները, որոնք թողարկվել են Չորրորդ կամուրջի կառուցման 125-ամյակի կապակցությամբ, պարունակում են անվտանգության մի քանի նոր առանձնահատկություններ, ներառյալ արտացոլող գրաֆիկան, որը տպագրված է թղթադրամի թափանցիկ «պատուհանի» վրա<ref>{{Cite news |date=2015 թ․ մարտի 23 |title=Clydesdale Bank brings in plastic £5 notes |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-business-32000610 |access-date=2015 թ․ մարտի 23 |work=BBC News}}</ref><ref>{{Cite news |date=2015 թ․ մարտի 23 |title=Plastic £5 notes released by Clydesdale Bank in first for Scotland |url=http://news.stv.tv/scotland/314758-first-plastic-banknotes-from-clydesdale-bank-enter-circulation/ |access-date=2015 թ․ մարտի 23 |work=STV}}</ref> : Պոլիմերային շարքի հետագա թղթադրամները ժամանակի ընթացքում կներկայացվեն՝ փոխարինելով նախորդ թղթադրամներին։ Պոլիմերային թղթադրամները շարունակում են թղթե թղթադրամների Համաշխարհային ժառանգության շարքի թեման, որը ներկայացվել է 2009 թվականին<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ հունվարի 14 |title=Clydesdale launches Homecoming bank notes – Herald Scotland |url=http://www.theherald.co.uk/news/news/display.var.2481697.0.Clydesdale_launches_Homecoming_bank_notes.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214014854/http://www.theherald.co.uk/news/news/display.var.2481697.0.Clydesdale_launches_Homecoming_bank_notes.php |archive-date=2009 թ․ փետրվարի 14 |access-date=2010 թ․ ապրիլի 9 |work=The Herald}}</ref>։ Ավելի վաղ հայտնի շոտլանդական շարքի թղթադրամները պատկերում են նշանավոր շոտլանդացի պատմական մարդկանց՝ նրանց հետ կապված իրերի և վայրերի հետ միասին<ref name=scotbanks_clydesdale>{{Cite web |title=Current Banknotes : Clydesdale Bank |url=http://www.scotbanks.org.uk/banknotes_current_clydesdale_bank.php |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |publisher=Committee of Scottish Bankers}}</ref>։ «Clydesdale Bank»-ը նաև երբեմն թողարկում է հատուկ թողարկման թղթադրամներ, օրինակ՝ 10 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամ, որը նշում է բանկի հովանավորությունը Շոտլանդիայի հավաքականին՝ 2006 թվականի Համագործակցության խաղերում։ {| class="wikitable" |+ «Clydesdale Bank»-ի թղթադրամներ |- ! Պատկեր !!Դոնոմինացիա !! Դիմերես!! width=340pt|Դարձերես |- ! colspan="4" | Հայտնի շոտլանդական շարք |- | [https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/famous-scots-series/5-famous-scots-series.html]|| Clydesdale Bank £5 note|£5 || Ռոբերտ Բերնս || Բըրնսի Դաշտային մուկ բանաստեղծությունից |- | [https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/famous-scots-series/10-famous-scots.html]|| Clydesdale Bank £10 note|£10|| Մերի Սլեսոր|| Նիգերիայի քարտեզ և աֆրիկյան միսիոներական տեսարաններ |- | [https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/famous-scots-series/20-famous-scots.html]|| Clydesdale Bank £20 note|£20 || Ռոբերտ Բրյուս || Բրյուսը ձիով նստած Մոնիմուսկի մասունքի հետ՝ Սթերլինգ ամրոցի ֆոնի վրա |- | |- | [https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/famous-scots-series/5-famous-scots.html]|| Clydesdale Bank £50 note|£50 || [[Ադամ Սմիթ]]|| Արդյունաբերական գործիքներ առագաստանավերի ֆոնի վրա |- | [https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/famous-scots-series/100-famous-scots.html]|| Clydesdale Bank £100 note|£100 || Լորդ Քելվին || Գլազգոյի համալսարան |- ! colspan="4" | Համաշխարհային ժառանգության շարք (2009 թվական) |- | [https://web.archive.org/web/20170822135834/https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/clydesdale-bank-5-world-heritage-series.html]|| Clydesdale Bank £5 note|£5 || Սըր Ալեքսանդր Ֆլեմինգ|| Սուրբ Կիլդա |- | [https://web.archive.org/web/20170822174229/https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/clydesdale-bank-10-world-heritage-series.html]|| Clydesdale Bank £10 note|£10|| Ռոբերտ Բերնս || Էդինբուրգ Հին և Նոր քաղաքներ |- | [https://web.archive.org/web/20170822134349/https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/clydesdale-bank-20-world-heritage-series.html] || Clydesdale Bank £20 note|£20|| [[Ռոբերտ Բրյուս]] ||Նյու Լանարկ |- | [https://web.archive.org/web/20170822135753/https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/clydesdale-bank-50-world-heritage-series.html] || Clydesdale Bank £50 note|£50 || Էլսի Ինգլիս || Անտոնին պատ |- | [https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/clydesdale-bank-100-world-heritage-series.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231117084833/https://www.scotbanks.org.uk/banknotes/clydesdale-bank/clydesdale-bank-100-world-heritage-series.html |date=2023-11-17 }}|| Clydesdale Bank £100 note|£100|| Չարլզ Ռենի Մակինթոշ||Նեոլիթյան Օրկնեյ |- ! colspan="4" | Համաշխարհային ժառանգության (պոլիմերային) շարք (սկսած 2015թվականից ) |- | [https://web.archive.org/web/20170822134352/https://www.scotbanks.org.uk/polymer-banknotes/clydesdale-bank-5-polymer.html] || Clydesdale Bank £5 note|£5 || Սըր Ուիլյամ Արոլ || Չորրորդ կամուրջ |- | [https://web.archive.org/web/20171009144047/https://www.scotbanks.org.uk/polymer-banknotes/clydesdale-bank-10-polymer.html] || Clydesdale Bank £10 note|£10 || Ռոբերտ Բըրնս ||Էդինբուրգի հին և նոր քաղաքներ |- | [https://web.archive.org/web/20200322132405/https://www.scotbanks.org.uk/polymer-banknotes/clydesdale-bank-polymer/clydesdale-bank-20-polymer.html] || Clydesdale Bank £20 note|£20 || Ռոբերտ Բրյուս ||Սուրբ Կիլդա |} === Հյուսիսային Իռլանդիա === Հյուսիսային Իռլանդիայում երեք մանրածախ բանկեր օգտագործում են ֆունտ ստեռլինգ թղթադրամներ թողարկելու իրենց իրավունքը՝ «Bank of Ireland», «Danske Bank» (նախկին Հյուսիսային բանկ) և «Ulster Bank»<ref name=acbi>{{Cite web |title=Current Banknotes |url=http://www.acbi.org.uk/current_banknotes.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170913155057/http://www.acbi.org.uk/current_banknotes.php |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 13 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |publisher=The Association of Commercial Banknote Issuers}}</ref>: 2020 թվականի դրությամբ «Northern Bank»-ը և «Ulster Bank»-ը միակ երկու բանկերն են, որոնք մինչ այժմ թողարկել են հատուկ հուշադրամներ։ Մինչև 2020 թվականի հունիսը «First Trust Bank»-ը (նախկինում դաշնակից իռլանդական բանկերը) թողարկում էր իրենց սեփական թղթադրամները, բայց այլևս դա չի անում։ ==== Իռլանդիայի բանկի թղթադրամներ ==== Հյուսիսային Իռլանդիայի մյուս բանկերի նման, «Bank of Ireland»-ը պահպանում է թղթադրամների թողարկման իր իրավունքները մինչև Իռլանդիայի բաժանումը. մինչդեռ «Bank of Ireland»-ի գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Դուբլինում, այն թողարկում է ստեռլինգ թղթադրամներ Միացյալ Թագավորության ներսում։ Իռլանդիայի բանկը, չնայած իր անվանը, կենտրոնական բանկ չէ և երբեք չի եղել. այն մանրածախ բանկ է։ Դրա ստեռլինգ թղթադրամները չպետք է շփոթել նախկին իռլանդական ֆունտի թղթադրամների հետ, որոնք օգտագործվում էին Իռլանդիայի Հանրապետությունում մինչև 2001 թվականին եվրոյի ընդունումը։ «Bank of Ireland»-ի կողմից թողարկված թղթադրամները ունեն միատեսակ դիզայն՝ 5 ֆունտ, 10 ֆունտ, 20 ֆունտ, 50 ֆունտ և 100 ֆունտ անվանական արժեքներով՝ յուրաքանչյուրը տարբերվում է ըստ գույնի։ Նշումները բոլորը ներկայացնում են նստած կնոջ՝ Հիբերնիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի կոմսությունների հերալդիկ վահանների նկարազարդումը<ref name=boi_notes>{{Cite web |title=Bank Notes |url=http://boini.bankofireland.com/about-boi-group/bank-notes/ |publisher=Bank of Ireland Group}}</ref>։ Մինչև 2008 թվականի ապրիլը Բանկի բոլոր թղթադրամներում պատկերված էր Բելֆաստի Քուինս համալսարանի նկարազարդումը։ 2008 թվականի ապրիլին թողարկված £5, £10 և £20 թղթադրամների նոր շարքը պատկերում է «Old Bushmills Distillery»-ը և այս նոր թղթադրամները աստիճանաբար կփոխարինեն նախորդ շարքին, քանի որ հին թղթադրամները հանվում են շրջանառությունից<ref name="bushmills1">{{Cite web |date=2008 թ․ փետրվարի 11 |title=Bank of Ireland to feature Old Bushmills Distillery on new Northern Ireland note issue |url=http://www.bankofireland.com/press_room/latest_releases/2008/General_Content_1000233.html |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 30 |publisher=Bank of Ireland}}</ref><ref>{{Cite news |date=2008 թ․ ապրիլի 23 |title=Bank raises glass to famous drink |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/7361944.stm |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 30 |work=BBC News}}</ref>։ 2019 թվականին Իռլանդիայի բանկը թողարկեց նոր պոլիմերային թղթադրամներ՝ նույն ձևով, ինչ իրենց թղթե թղթադրամները, բայց նույն չափի, ինչ Անգլիայի Բանկի համարժեքները։ ==== «First Trust» բանկ ==== Մինչև 2020 թվականի հունիսը First Trust բանկը թողարկում էր 10 ֆունտ, 20 ֆունտ, 50 ֆունտ և 100 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամներ։ Թղթադրամները կրում են ընդհանուր հյուսիսային իռլանդացիների դիմանկարները ճակատում, հակառակ կողմում տարբեր նկարազարդումներ<ref name=firsttrust>{{Cite web |title=First Trust Bank banknotes security features |url=http://www.firsttrustbank.co.uk/servlet/ContentServer?pagename=FTPersonalPortal/FTContent_C/ft_download&c=FTContent_C&cid=1253690809929&channel=P004 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 27 |publisher=First Trust Bank}}</ref>։ Մինչև 1993 թվականը բանկը թողարկում էր թղթադրամներ իր նախկին առևտրային անվանմամբ՝ «Allied Irish Banks»: {| class="wikitable" |- !Դոնոմինացիա !! Դիմերես!! Դարձերես |- | £10|| Երիտասարդ տղամարդ || «Ժիրոնա» նավը |- | £20 ||Ծեր կին || Ծխնելույզը Lacada Point-ում, |- | £50 ||Ծեր տղամարդ|| 1588 թվականի հուշամեդալ և քերովբեներ |- | £100 ||Ծեր տղամարդու ու ծեր կին միասին|| Իսպանական Արմադա |} 2019 թվականի փետրվարին First Trust-ը հայտարարեց, որ դադարեցնում է սեփական թղթադրամների թողարկումը, իսկ վերջնական դուրսբերումը տեղի կունենա 2020 թվականի հունիսի 30-ին<ref name="BBC130219">{{Cite web |author=O'Neill, Julian |date=2019 թ․ փետրվարի 13 |title=First Trust Bank to stop printing notes |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-47225597 |access-date=2020 թ․ փետրվարի 20 |website=BBC News |publisher=BBC}}</ref>։ Դեռևս շրջանառության մեջ գտնվող ցանկացած թղթադրամը մնացել է օրինական արժույթ մինչև 2022 թվականի հունիսի 30-ը, որից հետո դրանք կարող են փոխանակվել այլ ստեռլինգի թղթադրամներով բանկի մասնաճյուղերում<ref name="FirstTrustEnd">{{Cite web |title=First Trust Bank to cease issuing its own banknotes |url=https://firsttrustbank.co.uk/banknotes |access-date=2019 թ․ հունիսի 1 |publisher=First Trust Bank}}</ref>։ === «Danske Bank» === 2012 թվականին Հյուսիսային բանկը ընդունեց [[Կոպենհագեն]]ում գտնվող իր մայր ընկերության՝ «Danske Bank Group»-ի անվանումը և վերաբրենդավորեց իր մանրածախ բանկային գործունեությունը<ref name="bbc-dankse">{{Cite news |date=2012 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Northern Bank officially rebrands as 'Danske Bank' |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-20327672 |access-date=2013 թ․ մայիսի 4 |newspaper=BBC News}}</ref><ref name="bt-dankse">{{Cite news |last=Poole |first=Amanda |date=2012 թ․ մայիսի 11 |title=Northern Bank to be rebranded by owners Danske Bank |url=http://www.belfasttelegraph.co.uk/news/local-national/northern-ireland/northern-bank-to-be-rebranded-by-owners-danske-bank-28748463.html |access-date=2013 թ․ մայիսի 4 |newspaper=Belfast Telegraph}}</ref>։ 2013 թվականի հունիսին բանկը թողարկել է 10 ֆունտ և 20 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամների նոր շարք, որոնք կրում են նոր ֆիրմային անվանումը։ Միևնույն ժամանակ նա նաև հայտարարեց, որ դադարեցնում է 50 և 100 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամների արտադրությունը։ Հյուսիսային բանկի անվանումը կրող հին թղթադրամները որոշ ժամանակ կշարունակվեն շրջանառության մեջ, քանի որ դրանք աստիճանաբար հանվում են և մնում են վճարման ընդունելի ձևեր<ref name=bbc_danske>{{Cite news |date=2013 թ․ հունիսի 24 |title=Danske Bank puts new bank-notes into circulation |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-23032800 |access-date=2013 թ․ նոյեմբերի 27 |newspaper=BBC News}}</ref><ref name=bccm>{{Cite web |date=2013 թ․ հունիսի 24 |title=Danske Bank Launch New Bank Notes |url=http://www.belfastcentre.com/danske-bank-launch-new-bank-notes/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131203041013/http://www.belfastcentre.com/danske-bank-launch-new-bank-notes/ |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 3 |access-date=2013 թ․ նոյեմբերի 29 |work=Belfast City Centre Management}}</ref> : Չնայած նոր թղթադրամների վրա դանիական անվանմանը, «Danske Bank»-ի թողարկած թղթադրամները ստեռլինգ թղթադրամներ են և չպետք է շփոթել Դանիայի կենտրոնական բանկի՝ «Danmarks Nationalbank»-ի թողարկած դանիական կրոնի թղթադրամների հետ։ Danske Bank-ը 5 ֆունտ ստեռլինգով թղթադրամներ չի թողարկում, սակայն Հյուսիսային բանկի կողմից թողարկվել է 5 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամ՝ նշելու 2000 թվականը։ Դա պոլիմերային թղթադրամ էր՝ թղթի փոխարեն տպված սինթետիկ պոլիմերով։ Այն բանկի նախքան 2004 թվականի թղթադրամներից միակն է, որը դեռ շրջանառության մեջ է. մնացած բոլորը հետ են կանչվել 2004 թվականին Բելֆաստի կենտրոնակայանում 26,5 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ կողոպուտից հետո։ {| class="wikitable" |- ! Դոնոմինացիա !! Դիմերեսը !! Դարձերես |- | Northern Bank £5 note|£5|| «Ալֆա» (α) մոտիվ, Արեգակնային համակարգ, Աստղեր, գլոբուս, էլեկտրոնային սխեմաներ և Տիեզերական մաքոք |- | Danske Bank £10 note|£10|| Ջ. Բ. Դանլոպ ||rowspan="4"| Բելֆաստի քաղաքապետարանի գմբեթը |- | Danske Bank £20 note|£20 ||Հարի Ֆերգյուսոն |- | Northern Bank £50 note|£50 || Սըր Դեյվիդսոն |- | Northern Bank £100 note|£100 || Ջեյմս Մարտին |} 2019 թվականի դրությամբ Danske Bank-ը թողարկում է միայն £10 և £20 անվանական արժեքները։ === Ulster բանկ === «Ulster Bank»-ի թղթադրամները բոլորը ներկայացնում են Հյուսիսային Իռլանդիայի երեք տեսարաններ՝ Մորն լեռները, Եղիսաբեթ թագուհու կամուրջը և Հսկաների ճանապարհը։ 2007 թվականի հունվարի 1-ից թողարկված նոտաներում պատկերված է Շոտլանդիայի թագավորական բանկի «Մարգարտյա անիվ» պատկերանշանը։ 2006 թվականի նոյեմբերին «Ulster Bank»-ը թողարկեց իր առաջին հուշադրամը՝ մեկ միլիոն ֆունտ ստեռլինգանոց թղթադրամների թողարկում՝ ի հիշատակ հյուսիսիռլանդացի ֆուտբոլիստ Ջորջ Բեսթի մահվան առաջին տարելիցի։ 2018 թվականի հունիսին «Ulster Bank»-ը հայտարարեց պոլիմերային թղթադրամների նմուշների նոր շարքի ներդրման մասին, որն առաջինն է Միացյալ Թագավորությունում, որն ունի ուղղահայաց ուղղվածություն։ Նոր շարքը մշակվել է «Ապրել բնության մեջ» թեմայով՝ ընդգծելով Հյուսիսային Իռլանդիայի բուսաբանական, կենդանաբանական և աշխարհագրական առանձնահատկությունները։ Առաջին հայտարարվածը հինգ ֆունտանոց թղթադրամն էր, որի վրա պատկերված են Ստրենգֆորդ Լաֆի, Brent սագի և ֆուչիայի պատկերները, որոնք նախագծվել են օգտագործելով «միգրացիա» թեման, իսկ տասը ֆունտ թղթադրամը, որը կրում է «աճի» թեման, առանձնահատկություններ։ 2019 թվականի օգոստոսին բացահայտվեց նոր քսան ֆունտանոց թղթադրամի դիզայնը՝ Հյուսիսային Իռլանդիայի՝ որպես «բնակելի վայրի» գաղափարով, և պատկերներով, ներառյալ Լաֆ Նեյը, եվրոպական օձաձուկը և Ալոճենի ծաղիկը<ref>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2019 թ․ օգոստոսի 21 |title=Ulster Bank introduces new £20 note designs |url=https://www.rbs.com/rbs/news/2019/08/ulster-bank-introduces-new-p20-note-designs.html |access-date=2020 թ․ փետրվարի 27 |website=RBS}}</ref>։ Որպես «Ulster Bank Limited-»ի բիզնեսի փոխանցում «National Westminster Bank PLC»-ին, որն ավարտվել է 2021 թվականի մայիսի 3-ին, 2020 թվականին թղթադրամների թողարկման իրավունքը փոխանցվել է «Ulster Bank Limited»-ից «National Westminster Bank PLC»-ին։ == Մանշյան կղզիներ == Մանշյան կղզիները վարչական նպատակներով խմբավորվում են Ջերսիի և Գերնսիի Բայլվիկների մեջ։ Կղզիները Միացյալ Թագավորության մաս չեն, բայց բրիտանական թագից կախվածության մեջ են և Միացյալ Թագավորության հետ արժութային միության մեջ են։ Ե՛վ Ջերսին, և՛ Գերնսին թողարկում են իրենց սեփական թղթադրամները։ Այս գրառումները ազատորեն շրջանառվում են երկու տարածքների միջև, ուստի Ջերսիի թղթադրամները սովորաբար օգտագործվում են Գերնսիում և հակառակը։ Մասնավոր թղթադրամներն այլևս շրջանառության մեջ չեն Մանշյան կղզիներում։ Այս նշումները օրինական վճարման միջոց են իրենց իրավասություններում, բայց օրինական վճար չեն Մեծ Բրիտանիայում։ Օլդերնիի կառավարությունը (Գերնսիի Բեյլիվիքի մի մասը) նույնպես լիցենզավորված է թողարկելու իր սեփական արժույթը՝ Ալդերնի ֆունտը, բայց միայն հատում է հատուկ հուշադրամներ և չի թողարկում թղթադրամներ<ref name="alderney_coins">{{Cite web |title=States of Alderney Alderney Coins |url=http://www.alderney.gov.gg/index.php/pid/124 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081224165123/http://www.alderney.gov.gg/index.php/pid/124 |archive-date=2008 թ․ դեկտեմբերի 24 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 6 |publisher=Alderney Government}}</ref>։ === Ջերսիի նահանգներ թղթադրամներ === Ներկայիս թղթադրամների շարքը շրջանառության մեջ է մտել 2010 թվականի ապրիլի 29-ին<ref name="bbc">{{Cite news |date=2010 թ․ ապրիլի 29 |title=New Jersey banknotes begin circulation |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/jersey/8649631.stm |access-date=2011 թ․ փետրվարի 28 |publisher=BBC}}</ref>։ Գրառումների դիմերեսը ներառում է Եղիսաբեթ 2-րդ թագուհու դիմանկարը՝ հիմնված Մարկ Լոուրենսի լուսանկարի վրա, Ջերսիի կարևոր տեսարժան վայրի տեսարանին զուգահեռ՝ անգլերեն տեքստով։ Յուրաքանչյուր գրության հակառակ կողմը ներառում է Ջերսիի բազմաթիվ պատմական առափնյա պաշտպանական աշտարակներից մեկի պատկերը, որը կառուցվել է 18-րդ դարի վերջին, ինչպես նաև մշակութային կամ լանդշաֆտային կարևորության հետագա պատկեր, տասներկու ծխական գագաթների պատկերներ և ֆրանսերեն ձևակերպված տեքստով։ Ջրանիշը Ջերսիի կովն է, և անվտանգության հետագա առանձնահատկությունները ներառում են Ջերսիի թափանցիկ քարտեզը, իսկ 10, 20 ֆունտ և 50 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ կարկատան հոլոգրամը, որը ցույց է տալիս Ջերսիի զինանշանի և Ջերսի կղզու տարբեր պատկերը։ Լա Կորբիերի փարոսի ֆոնի վրա 2012 թվականի հունիսի 1-ին 100 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամ է թողարկվել՝ ի հիշատակ Եղիսաբեթ II թագուհու ադամանդե հոբելյանի<ref name="leaflet">{{Cite web |title=On Demand |url=http://www.gov.je/SiteCollectionDocuments/Tax%20and%20your%20money/ID%20OnDemandJersey%2020100219%20JMB.pdf |access-date=2011 թ․ փետրվարի 28 |publisher=States of Jersey-Treasury and Resources}}</ref><ref>[http://banknotenews.com/files/9309c634ca98868e15c95dfebdff10bc-1639.php Jersey to issue 100-pound commemorative note in 2012] BanknoteNews.com, Retrieved 15 August 2011.</ref>։ {|class="wikitable" |- !Դոնոմինացիա!!Գույն!!Դիմերեսի դիզայն!!Դարձերեսի դիզայն |- |£1||Կանաչ||Եղիսաբեթ II թագուհի, Ազատագրման քանդակ Սեն Հելիերում || Աշտարակ |- |£5||Երկնագույն||Եղիսաբեթ II թագուհի, Լե Ռատ Քոթեջ|| Les Augrès Manor |- |£10||Այրված Սիեննա||Եղիսաբեթ II թագուհի;, Էրմիտաժ Սուրբ Հելիեր||Սեյմուր աշտարակ, Ռենե Լալիկ քանդակ Սուրբ Մատթեոսի եկեղեցում, Ապակե եկեղեցում |- |£20||Մանուշակագույն||Եղիսաբեթ II թագուհին; Նահանգների շենք|| Լա Ռոկո աշտարակ, Նահանգների պալատ |- |£50||Կարմիր||Եղիսաբեթ II թագուհի, Մոն Օրգեյլ|| Աշտարակ |- |£100||Մանուշակագույն||Եղիսաբեթ II թագուհի, քարտեզ Ջերսիի և Կոտենտին թերակղզու|| Ջերսիի թագավորական դրոշը |} Նախորդ շարքը, որը աստիճանաբար դուրս է եկել շրջանառությունից 2010 թվականին, պատկերում էր թագուհի Եղիսաբեթ II-ին առջևում, իսկ Ջերսիի տարբեր տեսարժան վայրեր կամ Ջերսիի պատմության իրադարձությունները պատկերված էին հակառակ կողմում։ === Գերնսի նահանգների թղթադրամներ === Գերնսի ֆունտը օրինական վճարում է Գերնսիում, բայց նաև ազատորեն շրջանառվում է Ջերսիում։ Այն ստեռլինգ ֆունտ է, սակայն թղթադրամների վրա «ստեռլինգ» բառը բաց է թողնված, ինչպես անգլական վրա։ Գերնսիի թղթադրամները կարող են փոխանակվել նաև բանկերում և փոխանակման բյուրոներում, չնայած հաղորդվել է, որ բրիտանական բանկերն այլևս չեն ընդունում 1 ֆունտ արժողությամբ Գերնսի թղթադրամները, քանի որ նրանք այլևս հնարավորություն չունեն 1 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ բրիտանական թղթադրամների հետ աշխատելու համար (որոնք թողարկվում են միայն Շոտլանդիայում)։ Բացի մետաղադրամներից, օգտագործվում են հետևյալ թղթադրամները. * £ 1 թղթադրամ, կանաչ, Դանիել դե Լիզլ Բրոք, Գերնսիի հարկադիր կատարող (1762–1842) և թագավորական դատարան, Սուրբ Պիտեր նավահանգիստ (1840) առջևում և շուկա, Սուրբ Պիտեր նավահանգիստ՝ հետևում * 5 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամ, վարդագույն, Եղիսաբեթ II թագուհին և քաղաքի եկեղեցին, Սուրբ Պիտեր Պորտը առջևում և Ֆորտ Գրեյ և Հանոիս Փարոս (1862) հետևում * £ 10 թղթադրամ, կապույտ/նարնջագույն, Եղիսաբեթ II թագուհի և Էլիզաբեթ քոլեջ, Սենթ Պետեր Պորտ առջևում և Սաումարես այգի, «Les Niaux Watermill», «Le Trepied Dolmen» հետևի մասում։ * 20 ֆունտ արժողությամբ թղթադրամ, վարդագույն, Եղիսաբեթ II թագուհու և Սենտ Ջեյմս համերգասրահը, Սենթ Փիթեր Պորտը առջևում և Վեյլ ամրոցը և Սուրբ Սամփսոնի եկեղեցին հետևում։ * 50 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ թղթադրամ, բաց շագանակագույն, թագուհի Եղիսաբեթ II-ը և թագավորական պալատը առջևում, իսկ Սուրբ Էնդրյուի եկեղեցին և «La Gran'mère»-ը հետևի մասում։ == Մեն կղզի == Մեն կղզու կառավարությունը թողարկում է իր սեփական թղթադրամները և մետաղադրամները, որոնք օրինական վճարում են Մեն կղզում։ Մանքս ֆունտ ստեռլինգի տեղական թողարկումն է, սակայն թղթադրամների վրա «ստեռլինգ» բառը չի հայտնվում։ Այս թղթադրամները կարող են փոխանակվել Միացյալ Թագավորության բանկերում և փոխարժեքի բյուրոներում։ Բոլոր մանքս թղթադրամների առջևի մասում պատկերված են Եղիսաբեթ II թագուհու պատկերները (թագը չի կրում. նա կղզում միայն Մանի տիրակալն էր) և Տրիսկելեսը։ Յուրաքանչյուր արժույթ իր հակառակ կողմում ներկայացնում է կղզու տարբեր տեսարան. * £ 1 – Թայնվալդ Հիլլ * £5 – Ռուշեն ամրոց * £10 – Պիլ ամրոց * £20 – Laxey Wheel * 50 ֆունտ - Դուգլաս Բեյ == Բրիտանական անդրծովյան տարածքներ == Բրիտանական երեք անդրծովյան տարածքներ օգտագործում են իրենց առանձին արժույթները՝ արտահայտված ֆունտով, որոնք համարժեք են ֆունտ ստեռլինգին։ Այս տարածքների կառավարությունները տպում են իրենց սեփական թղթադրամները, որոնք ընդհանուր առմամբ կարող են օգտագործվել միայն իրենց ծագման տարածքում։ Անգլիայի Բանկի թղթադրամները սովորաբար շրջանառվում են տեղական թղթադրամների թողարկումներին զուգահեռ և ընդունվում են որպես օրինական արժույթ։ === Ջիբրալթար === Ջիբրալթարում թղթադրամները թողարկվում են Ջիբրալթարի կառավարության կողմից։ Ֆունտը միակ օրինական վճարման միջոց է դարձել 1898 թվականին, և Ջիբրալթարը թողարկել է իր սեփական թղթադրամները 1934 թվականից<ref>{{Cite web |author=Government of Gibraltar |date=1934 թ․ հունիս |title=Currency Notes Act |url=http://www.gibraltarlaws.gov.gi/articles/1934-06o.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081029161358/http://www.gibraltarlaws.gov.gi/articles/1934-06o.pdf |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 29 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 5}}</ref>։ Գրառումների դիմերեսին բրիտանական միապետի պատկերն է և «ֆունտ ստեռլինգ» գրությունը, ինչը նշանակում է, որ Մեծ Բրիտանիայում ավելի շատ մանրածախ առևտրականներ կընդունեն դրանք։ === Ֆոլքլենդյան կղզիներ === Ֆոլքլենդյան կղզիների ֆունտը Ֆոլքլենդյան կղզիների արժույթն է։ Թղթադրամները թողարկվում են Ֆոլքլենդյան կղզիների կառավարության կողմից։ Բոլոր դրամների նկարազարդումները նույնն են՝ բրիտանական միապետի, վայրի բնության և տեղական տեսարանների վրա, անվանական արժեքները տարբերվում են դրամների չափով և գույնով։ === Սուրբ Հեղինե, Համբարձում և Տրիստան դա Կունյա === Սուրբ Հեղինեն, Համբարձումը և Տրիստան դա Կունյայի բաղկացուցիչ տարածքները՝ [[Սուրբ Հեղինեի կղզի, Համբարձման կղզի և Տրիստան դա Կունյա|Սուրբ Հեղինեն]] և Համբարձում կղզին օգտագործում են Սուրբ Հեղինե ֆունտը։ Այս տարածքներում թղթադրամները թողարկվում են Սուրբ Հեղինեի կառավարության կողմից և կրում են բրիտանական միապետի պատկերը։ == Կեղծարարություն == Կենտրոնական բանկերի տվյալներով՝ կեղծ թղթադրամների հարաբերակցությունը շվեյցարական ֆրանկի համար կազմում է մոտ 10-ը մեկ միլիոնի դիմաց, եվրոյի համար՝ 50, ԱՄՆ դոլարի համար՝ 100-ը, իսկ ստեռլինգը՝ 300-ը մեկ միլիոնի դիմաց<ref>{{in lang|fr}} Michel Beuret, [http://wp.unil.ch/allezsavoir/les-mysteres-de-la-fausse-monnaie "Les mystères de la fausse monnaie"], ''Allez savoir !'', no. 50, May 2011.</ref>։ == Համագործակցություն == Ազգերի Համագործակցության անդամ պետությունները թողարկում են իրենց սեփական թղթադրամները, որոնք առանձին արժույթներ են։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Թղթադրամներ]] [[Կատեգորիա:Միացյալ Թագավորության տնտեսություն]] [[Կատեգորիա:Շոտլանդիա]] [[Կատեգորիա:Տնտեսություն]] [[Կատեգորիա:Ֆունտ]] j991spnij8lvjnemht5hkwx3r4t2eee 0 1262249 10357063 10091854 2025-06-18T02:29:58Z Armineaghayan 25187 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Կին ակտիվիստներ]] 10357063 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Մարիա Անտոնեսկու''' (ծնված '''Մարիա Նիկուլեսկու''', նաև հայտնի է որպես '''Մարիա Գեներալ Անտոնեսկու''', ավելի ուշ '''՝ Մարիա Մարեսալ Անտոնեսկու''' կամ '''Ռիկա Անտոնեսկու,''' {{ԱԾ}}), ռումինացի սոցիալիստ և բարերար և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավտորիտար վարչապետի և կոնդուկետորի [[Յոն Անտոնեսկու]] կինը, Երկար ժամանակ ապրելով Ֆրանսիայում՝ երկու անգամ ամուսնացել է Անտոնեսկուի հետ ամուսնանալուց առաջ և հատկապես հայտնի է դարձել սոցիալական աշխատանքի հովանավորության խորհրդի մաս կազմող բարեգործական կազմակերպության ղեկավարության շնորհիվ, որի գլխավոր աշխատակիցը եղել է Վետուրիա Գոգան։ Խորհուրդը զգալի օգուտներ է քաղել ռումինացի հրեաների դեմ ուղղված հակասեմական քաղաքականությունից և հատկապես Մերձդնեստր բեսարաբական հրեաների արտաքսումից՝ կամայական բռնագրավումների և շորթումների արդյունքում ստանալով ավելի քան մի քանի հարյուր միլիոն Լեյներ։ Ձերբակալվել է 1944 թվականի օգոստոսյան հեղաշրջումից անմիջապես հետո, որը տապալել է իր ամուսնուն, Մարիա Անտոնեսկուն կարճ ժամանակով եղել է [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] [[Ռազմագերիներ|ռազմագերի]], և որոշ անորոշությունից հետո դատվել և դատապարտվել է նոր կոմունիստական ռեժիմի կողմից՝ տնտեսական հանցագործությունների (յուրացումների) մեղադրանքով։ Հինգ տարի բանտարկված և այնուհետև ներառվելով Բարագանի տեղահանությունների մեջ, նա իր կյանքի վերջին տարիներն անցկացրել է ներքին աքսորի տակ Բորդուշանիում։ == Կենսագրություն == === Վաղ կյանք === [[Կալաֆատ|Կալաֆաթում]] ծնված Մարիան Ռումինիայի բանակի սպա Թեոդոր Նիկուլեսկուի դուստրն էր, որը կռվել է [[Ռումինիայի անկախության պատերազմ]]ում<ref name="msr3372">Rădulescu, p. 337</ref> մայրը եղել է՝ Անգելայինը (կամ Անգելինայի<ref name="mdcancheta22">Marcel-Dumitru Ciucă, "Mărturii sub anchetă" (with editorial note)", in ''[[Magazin Istoric]]'', March 1998</ref>։ Անժելայի քույրը ամուսնացել է Տիտիկա Օրասկուի հետ, որը բոյար արիստոկրատիայի անդամ էր<ref name="msr3372"/>։ Ըստ հետազոտող և լրագրող Լավինիա Բետեայի, Թեոդոր Նիկուլեսկուն հավանաբար վատնել է ընտանեկան հարստությունը, ինչը, ըստ նրա, կարող է բացատրել, թե ինչու Մարիան [[օժիտ]] չի ունեցել<ref name="lbrica8">{{in lang|ro}} Lavinia Betea, [http://www.jurnalul.ro/stire-istoria-comunismului/maria-dezmierdata-rica-21398.html "Maria, dezmierdată Rica"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171020034022/http://www.jurnalul.ro/stire-istoria-comunismului/maria-dezmierdata-rica-21398.html |date=2017-10-20 }}, in ''[[Ժուռնալուլ Ազգային|Jurnalul Național]]'', 15 May 2006</ref>։ Նա ամուսնացել է ոստիկանության սպա Գեորգե Կիմբրուի հետ, որից ունեցել է որդի, որը հայտնի է նաև Գեորգե անունով<ref>Deletant, p. 290; Rădulescu, p. 337</ref><ref name="cgdictat9">{{in lang|ro}} Cristian Grosu, [http://www.jurnalul.ro/stire-special/te-iubesc-atat-de-mult-incat-as-vrea-sa-mori-inaintea-mea-72898.html "Și dictatorii iubesc, nu-i așa?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170913135929/http://www.jurnalul.ro/stire-special/te-iubesc-atat-de-mult-incat-as-vrea-sa-mori-inaintea-mea-72898.html |date=2017-09-13 }}, in ''[[Ժուռնալուլ Ազգային|Jurnalul Național]]'', 2 February 2004</ref>։ Երեխան [[պոլիոմիելիտ]]ի պատճառով ֆիզիկապես հաշմանդամ է եղել<ref name="lbrica8"/><ref name="cgdictat9"/>։ Կիմբրուն մահացել է մինչև 1919 թվականը, որից հետո հայտնի է, որ Մարիա Նիկուլեսկուն տեղափոխվել է [[Փարիզ]]<ref name="mdcancheta22"/>։ 1919 թվականի հուլիսին նա երկրորդ անգամ ամուսնացավ գործարար Գիյոմ Օգյուստ Ժոզեֆ Պիեռ Ֆյուլերի հետ<ref name="mdcancheta22"/>, որը եղել է [[Հրեաների պատմությունը Ֆրանսիայում|ֆրանսիացի հրեա]]<ref name="dd2902">Deletant, p. 290</ref>։ 1926 թվականին ամուսնալուծվելով Ֆյուլերից և ամուսնանալով Ֆրանսիայում Ռումինիայի նախկին ռազմական կցորդ Անտոնեսկուի հետ՝ նա շուտով տեղափոխվել է [[Բուխարեստ]], որտեղ նրա նոր ամուսինը զբաղեցրել է [[Ռումինիայի պաշտպանության նախարարություն|պաշտպանության նախարարության]] գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը։ Ըստ տեղեկություններ, որ երկուսը ծանոթացել և սիրահարվել են նախքան նրա ամուսնալուծության վերջնական ավարտը<ref name="lbrica8"/>։ Աղբյուրները տարբերվում են ամուսնության ամսաթվի վերաբերյալ, որը կամ նշվում է որպես 1927 թվականի օգոստոսի 29<ref name="mdcancheta22"/> կամ 1928 թվականի չճշտված օր<ref>Deletant, p. 39</ref>։ Նրանց կյանքը որպես զույգ նշանավորվել է Անտոնեսկուի կոշտությամբ և հասարակական կյանքի հանդեպ զզվանքով<ref name="cgdictat9"/>։ Այնուամենայնիվ, երբ Անտոնեսկուն հասավ հանրաճանաչ և կարևոր քաղաքական առաջադրանքներ վաստակել է, Մարիան նույնպես դարձավ հանրության ուշադրության կենտրոնում<ref name="mdcancheta22"/><ref name="lbrica8"/><ref name="cgdictat9"/><ref name="iscucoane8">{{in lang|ro}} Ioan Scurtu, [http://www.historia.ro/exclusiv_web/actualitate/articol/cucoanele-maresalului-antonescu "«Cucoanele» mareșalului Antonescu"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304193538/http://www.historia.ro/exclusiv_web/actualitate/articol/cucoanele-maresalului-antonescu |date=2016-03-04 }}, in ''Historia'', August 2013</ref>։ Նշվում է, որ երբ նա ի վերջո դարձավ քաղաքականապես կարևոր, [[Վերին դաս|վերին խավը]] նրան դիտել է որպես ավելի շուտ ''փարվանու''<ref name="cgdictat9"/><ref name="iscucoane8"/>։ 1938 թվականին, երբ Իոն Անտոնեսկուի և Քերոլ II թագավորի միջև հարաբերությունները վերածվեցին բաց հակամարտության, միապետը նախագծել է Իոն Անտոնեսկուի դատավարությունը [[Երկկնություն|երկամուսնության]] համար՝ հիմնվելով այն մեղադրանքների վրա, որ նա և Ֆյուլերը իրականում երբեք չեն ամուսնալուծվել։ Իր փաստաբան Միխայ Անտոնեսկուի աջակցությամբ՝ ապագա ''կոնդուկետորը'' հերքել է այդ պնդումը, և այն ընկալումը, որ իրեն հետապնդում էր ավտորիտար կառավարիչը, ըստ տեղեկությունների, արժանացավ հանրության հարգանքին<ref name="lbrica8"/><ref name="cgdictat9"/><ref>Deletant, p. 45</ref>։ Մինչ այդ, չնայած սպան դեմ է եղել Քերոլ II-ի արտաամուսնական կապին հասարակ Ելենա Լուպեսկուի հետ, ժամանակի որոշ մեկնաբաններ արհամարհանքով էին վերաբերվում ամուսնալուծված կնոջ հետ իր ամուսնությանը<ref name="lbrica8"/><ref name="cgdictat9"/>։ === Վաղ պատերազմի տարիներ === 1940 թվականի վերջին, սոցիալական մեծ ճգնաժամի հետևանքով, Ռումինիայում ստեղծվել է Ազգային լեգեոնական պետությունը, և Քերոլը հրաժարվել է գահից՝ հօգուտ կրտսեր թագավոր Միքայել I-ի։ Անտոնեսկուն բռնապետական լիազորություններով ստանձնել է որպես ''կոնդուկետոր'' և համագործակցություն հաստատել է [[Ֆաշիզմ|ֆաշիստական]] [[երկաթե գվարդիա]]յի հետ։ Մոտավորապես այդ ժամանակ Մարիան լավ ընկերացավ Վետուրիա Գոգայի հետ՝ [[Հակասեմականություն|հակասեմական]] [[Ռումինիայի վարչապետ|վարչապետ]] [[Օկտավիան Գոգա]]յի այրու հետ։ Նրանց բարեկամությունը կամաց-կամաց վերածվել է քաղաքական լոբբիի, որին մասնակցում էին նաև Վետուրիա (կամ Սանդա) Մանուիլային՝ սոցիոլոգ Սաբին Մանուիլայի կինը, Վետուրիա Բարբուլը, դիվանագետ Գեորգե Բարբուլի կինը, գրող Ջորջետա Կանչիկովը (բյուրոկրատ Միրչա Կանչիկովի կինը) և որոշ ժամանակ Էլվիրա Սիման, որը ամուսնացած է Երկաթե գվարդիայի հրամանատար Հորիա Սիմայի հետ<ref name="iscucoane8"/>։ Քաղաքական կանանց շրջանակը որոշ առումներով Մարիա Անտոնեսկուի «դատարանն» էր, որը մրցակցում էր [[Ելենա, Հունաստանի և Դանիայի արքայադուստր|Հելեն թագուհու]] շրջապատի հետ, ինչպես որ Անտոնեսկուինն էր մրցակցել թագավորական արքունիքին. այս և այլ պատճառներով Հելեն թագուհին հատկապես անվստահություն էր հայտնում Մարիա Անտոնեսկուի քաղաքական նախաձեռնություններին<ref name="iscucoane8"/>։ Նշվում է, որ թագուհին իր արտասահմանյան կոնտակտներին բողոքել է, որ Անտոնեսկները «անզգույշ» են<ref>{{in lang|ro}} [[Mihai Dim. Sturdza]], [http://www.observatorcultural.ro/Rusii-masonii-Maresalul-si-alte-raspintii-ale-istoriografiei*articleID_28686-articles_details.html "Rușii, masonii, Mareșalul și alte răspîntii ale istoriografiei"], Nr. 675, May 2013</ref>։ Այնուամենայնիվ, 1941 թվականի հենց սկզբին Մարիա Անտոնեսկուն միացավ ''Ռեգինա Էլիզաբետա'' հասարակության խորհրդի, որը բարեկեցության կազմակերպություն էր, որը ղեկավարում էր Հելեն թագուհին<ref>"Mesaje regale și comunicate ale Casei M. S. Regelui", in ''[[Monitorul Oficial]]'', Nr. 66/1941 ([http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/db/Monitorul_Oficial_al_Rom%C3%A2niei._Partea_1_1941-03-19,_nr._66.pdf online copy] available through [[Wikimedia Commons]])</ref>։ Նա նաև ստանձնել է նոր պետական բարեգործական կազմակերպությունը՝ ''Sprijinul'' («Աջակցություն»), որը, ըստ երևույթին, նրան դարձրել է հավակնորդ իր ամուսնուն գվարդիայի դեմ հակադրվող հակամարտությունում, նախքան 1941 թվականի սկզբի Լեգեոնական ապստամբությունը բերել է գվարդիայի անկումը։ Ըստ [[Իսպանիա|իսպանացի]] պատմաբան Ֆրանցիսկո Վեյգայի, նրա մարդասիրական ջանքերը հավանության են արժանացել ավելի [[Պահպանողականություն|պահպանողական]] Անտոնեսկուի կողմնակից խմբակցությունների կողմից՝ ի պատասխան գվարդիայի այնպիսի նախագծերի, ինչպիսին ''Աջուտորուլ Լեգիոնարն'' է<ref name="fr305">[[Ֆրանցիսկո Վեյգա|Francisco Veiga]], ''Istoria Gărzii de Fier, 1919–1941: Mistica ultranaționalismului'', [[Humanitas հրատարակչություն|Humanitas]], Bucharest, 1993, p. 305. {{ISBN|973-28-0392-4}}</ref>։ Վետուրիա Գոգայից մասնակցությունն ապահովել է ''Շպրիժինուլը''<ref name="fr305" />։ Նրանց է միացել նաև [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի հերոս, գեներալ [[Կոնստանտին Պրեզան]]ի կինը<ref name="cgdictat9"/> և Սանդա Մանուիլյան<ref name="mdcancheta22"/><ref name="jaanatomia2">{{in lang|ro}} [[Ժան Անսել|Jean Ancel]], [https://web.archive.org/web/20180716054536/https://www.revista22.ro/anatomia-unei-repetate-falsificari-3142.html "Anatomia unei repetate falsificări"], in ''[[Revista 22]]'', Nr. 864, October 2006</ref><ref name="irerori2">{{in lang|ro}} Ilie Rad, [https://archive.today/20130416103050/http://1989.jurnalul.ro/stire-special/spaima-si-comedia-erorilor-de-tipar-319019.html "Spaima și comedia erorilor de tipar"], in ''[[Ժուռնալուլ Ազգային|Jurnalul Național]]'', 11 February 2009</ref> Որպես 1941 թվականի ապստամբությունից հետո ազատագրման նշան՝ Էլվիրա Սիման պաշտոնապես մաքրվել է և մեղադրվել է (սուտ) բարեգործական միջոցները յուրացնելու մեջ<ref name="iscucoane8"/>։ [[Նացիստական Գերմանիա]]յում իր աքսորից Հորիա Սիման մեղադրել է «երեք Վետուրիաներին» իր և իր կնոջ անկումը կազմակերպելու մեջ՝ Մարիա Անտոնեսկուի հետ շփումների միջոցով<ref name="jaanatomia2"/>։ Վերջինս ստացել է Սոցիալական աշխատանքների հովանավորչական խորհրդի ղեկավարի պաշտոնը՝ միավորելով բոլոր ճանաչված բարեգործական կազմակերպությունները։ Այն ստեղծվել է 1940 թվականի նոյեմբերի 20-ի հրամանագրով<ref name="r.i.s.762">R.I.S., p. 76</ref>, սակայն իր կանոնադրությունը ստացել է միայն 1942 թվականի հունիսի 12-ին։ Այն հստակեցնում էր, որ խորհուրդը «պետական հաստատություն էր՝ իր սեփական [[իրավաբանական անձ]]ով և ժառանգությամբ», որի անդամներն ի պաշտոնե ներառում էին կառավարության նախարարները և Համայն Ռումինիայի պատրիարքը մյուսները նշանակվել են ''կոնդուկետորի'' հրամանագրերով։ Ինչպես հաղորդում է ''Revista de Igienă Socială-ն'' (ռումինացի [[Եվգենիկա|եվգենիկիստների]] ակնարկ), «նրա հսկայական ծրագիրը» ներառում էր «բարեկեցության ոլորտում պետական և մասնավոր շահերի հաստատությունների համակարգումը, մասնավոր բարեգործական կազմակերպությունների ուղղորդումն ու վերահսկումը և, վերջապես, նոր սոցիալական ստեղծման նախաձեռնությունը սոցիալական հաստատություններ»<ref name="r.i.s.762"/>։ Խորհուրդը հատկապես շահագրգռված էր «աշխատավոր դասակարգի պաշտպանությամբ»՝ ծախսելով 100 միլիոն [[Ռումինական լեյ|լեյ]] դպրոցական [[ճաշարան]]ների վրա, և մոտ 1 միլիոն լեյ՝ անվճար կամ սուբսիդավորվող ապուրային խոհանոցների վրա<ref name="r.i.s.762"/>։ Խորհրդի ստեղծումը համընկավ Ռումինիայի մասնակցության հետ [[Բարբարոսա (ռազմական գործողություն)|Բարբարոսա գործողությանը]], որը նշանակում էր [[Բեսարաբիա]]յի և [[Բուկովինա|Հյուսիսային Բուկովինայի]] վերականգնումը և Մերձդնեստրի օկուպացումը։ Պարգևատրվելով իր սեփական կրծքանշանով (Կապույտ Խաչ), խորհուրդն այնուհետև դարձավ Հելեն թագուհու՝ բարեկեցության և օգնության ոլորտում նախկին աշխատանքի անմիջական մրցակիցը, ինչպես նաև Ռումինական Կարմիր Խաչի հնարավոր փոխարինողը<ref name="iscucoane8"/><ref name="vdosecvențe4">{{in lang|ro}} Viorel Domenico, [http://www.lumeamilitara.ro/index.php?mod=articol&idart=23&numar=4/2005&sectiune=Masina%20timpului "Un război în trei secvențe"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181030090123/http://www.lumeamilitara.ro/index.php?mod=articol&idart=23&numar=4/2005&sectiune=Masina%20timpului |date=2018-10-30 }}, in ''Lumea Militară'', Nr. 4/2005</ref>։ Նրա գործունեությունը օպերատիվ կերպով լուսաբանվում և գովազդվում էր ռեժիմի պաշտոնական քարոզչությամբ<ref name="vdosecvențe4"/>։ Մասնավոր բարեկեցության հիմնարկների աշխատանքը պարզապես ուղղորդելուց բացի, խորհուրդը կասկածվում էր նրանց տապալելու և նրանց ներդրումները վերցնելու ցանկության մեջ<ref name="r.i.s.772">R.I.S., p. 77</ref>։ Այն բացահայտորեն բռնագրավել է ավելի հին սոցիալական կազմակերպությունների ժառանգությունը, ինչպիսին է ''Ումանիատեան''՝ Սլանիկի աղջիկների գաղութի սեփականատերը<ref>{{in lang|ro}} Paul D. Popescu, [https://web.archive.org/web/20140225104401/http://www.ziarulprahova.ro/stiri/cultura/105449/femei-prahivene-de-azi-de-ieri-si-mai-de-demult-%E2%80%93-victoria-radovici-ii "Femei prahovene de azi, de ieri și mai de demult – Victoria Radovici (II)"], in ''Ziarul Prahova'', 24 January 2012</ref>։ 1941 թվականի առաջին ամիսներին, երբ երկաթե գվարդիան հաջողությամբ ճնշվել էր, Մարիա Անտոնեսկուն և Վետուրիա Գոգան հորդորեցին վարչակարգին աջակցել հին իսթեբլիշմենտի կուսակցություններից (չնայած Քարոլ II-ի իշխանությունից ի վեր անվանականորեն արգելված էին, սակայն դրանք զգուշորեն հանդուրժվում էին Անտոնեսկուի կողմից)։ Պաշտոնական թերթերը հրապարակեցին իրենց այցը Տոպոլովենի՝ Ազգային գյուղացիական կուսակցության (PNȚ) նախկին ֆիդային, որտեղ նրանք հանդիպեցին PNȚ առաջնորդ Իոն Միհալաչեի հետ։ Միջոցառումը կազմակերպել է ծովակալ Դեն Զահարիան, ով միաժամանակ եղել է PNȚ-ի կադրը և իր ամուսնու ընկերը<ref>Radu Petrescu, "Portret: Amiralul Dan Zaharia (1878–1943)", in Raduț Bîlbîie, Mihaela Teodor (eds.), ''Elita culturală și presa (Congresul Național de istorie a presei, ediția a VI-a)'', [[Խմբագրել ռազմական|Editura Militară]], Bucharest, 2013, pp. 147–148. {{ISBN|978-973-32-0922-5}}</ref>։ Թեև նա ձեռնպահ մնաց բացահայտ քաղաքական հայտարարություններից, Մարիա Անտոնեսկուն գովաբանել է Միհալաչեին որպես համայնքի և քաղաքացիական հասարակության ղեկավար<ref name="vrsprijinul">{{in lang|ro}} [[Valeriu Râpeanu]], [http://www.curierulnational.ro/Specializat/2002-11-23/Generalul+Ion+Antonescu+-+cu+sprijinul+Mariei+General+Antonescu+-+incearca+sa-si+asocieze+partidele+istorice "Generalul Ion Antonescu – cu sprijinul Mariei General Antonescu – încearca să-și asocieze partidele istorice"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171017150925/http://www.curierulnational.ro/Specializat/2002-11-23/Generalul+Ion+Antonescu+-+cu+sprijinul+Mariei+General+Antonescu+-+incearca+sa-si+asocieze+partidele+istorice |date=2017-10-17 }}, in ''[[Curierul National|Curierul Național]]'', 23 November 2002</ref>։ [[Դաշնակցային ուժեր|Դաշնակցային]] PNȚ-ի առաջնորդ Իուլիու Մանիուն տեսել է որպես Անտոնեսկուի փորձը՝ Միհալաչեին որպես նախարար ընտրելու փորձ։ Նրա անմիջական պատասխանն էր Միհալաչեին հետ պահել «իրեն զիջելու» նման պատկանելությունների հետ<ref name="vrsprijinul" />։ Իր հերթին, Մարիա Անտոնեսկուն փոխարինել է ավանդապաշտության նման դրսևորումները ֆաշիստական նպատակների համար հանրային աջակցությամբ։ 1941 թվականի հուլիսին նա պաշտոնական հյուր է եղել Բուխարեստի [[Հակամասոնականություն|հակամասոնական]] ցուցահանդեսում<ref>Răzvan Vintilescu, "Masoneria română, între binecuvîntarea și afurisenia Bisericii", in ''[[Cotidianul]]'', 24 September 2007</ref>։ === Հակասեմիտական թալան և պատերազմական ավար === [[Պատկեր:D-na_Maria_Mareşal_Antonescu,_d._prof._Mihai_Antonescu,_vice-preşedintele_Consiliului_de_Miniştri,_d._prof._G._Alexeanu,_membrii_guvernului_şi_ai_Corpului_Diplomatic_la_inaugurarea_Expoziţiei_Transnistriei.jpg|մինի|320x320փքս|Մարիա Անտոնեսկուն Գեորգե Ալեքսիանուի ( [[Մերձդնեստրի նահանգ|Մերձդնեստրի]] նահանգապետ), Միխայ Անտոնեսկուի և [[Նացիստական Գերմանիա|գերմանացի ֆաշիստական]] դիվանագետների հետ «Մերձդնեստրի ցուցահանդեսում» (1941 կամ 1942)]] [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Արևելյան ճակատում]] պատերազմի շարունակման հետ մեկտեղ Սոցիալական աշխատանքների հովանավորչական խորհուրդը պարտավորվել է հոգալ առաջին գծի զինվորների և նրանց ընտանիքների կարիքները, ինչպես նաև պաշտպանել խոցելի անձանց հատուկ կատեգորիա՝ ''ՀՈԱ'' (հաշմանդամներ, որբեր, այրիներ)<ref name="r.i.s.762">R.I.S., p. 76</ref>։ Մինչև 1941 թվականի դեկտեմբերին այն հավաքել և ծախսել էր մոտ 25 միլիոն լեյ՝ զինված ուժերի համար և 138 միլիոն՝ վիրավորների համար։ 9,7 մլն՝ գործող զինծառայողների ընտանիքների համար, իսկ 17 մլն՝ հաշմանդամների, այրիների կամ որբերի համար<ref name="r.i.s.762" />։ Ռումինիայի մասնակցությունը պատերազմին ուղեկցվել է հակասեմիտական միջոցառումների ընդհանրացմամբ և հրեաների զանգվածային տեղահանումներով դեպի օկուպացված Մերձդնեստր, մի գործընթաց, որը նախաձեռնել էր նրա ամուսինը և նշանավորվել իրադարձություններով, որոնցում ինքը ներգրավված էր։ 1941 թվականի հոկտեմբերին Վիլհելմ Ֆիլդերմանը, Հրեական Համայնքների Ֆեդերացիայի ղեկավարը, նրան և իր ամուսնուն բողոքի նամակներ ուղարկեց՝ ընդգծելով, որ տեղահանությունները հավասարազոր են մահվան՝ հաղորդագրություններ, որոնք մնացել են անպատասխան<ref>''Final Report'', p. 210</ref>։ Նոյեմբերին, երբ [[Քիշնև]]ի [[գետտո]]ն կողոպտվել է և նրա բնակչությունը Մերձդնեստրի արտաքսվել է, իշխանությունները բռնագրավված ունեցվածք առանձնացրին Հովանավորության խորհրդի, Կարմիր խաչի, ռումինական հիվանդանոցների և ռումինական բանակի համար<ref>Ioanid, p. 188</ref>։ Նման կամայական բռնագրավումները բացեցին մատակարարման շղթան հովանավորչական խորհրդի համար։ 1942 թվականի օգոստոսին հրեա ձեռներեցներ Մաքս Աուշնիտը և Ֆրանց ֆոն Նոյմանը 50 միլիոն [[շվեյցարական ֆրանկ]] նվիրաբերեցին նույն բարեգործությանը, նախազգուշական միջոց, որը կարող էր դեր ունենալ Ռումինիայից [[Մահվան ճամբարներ|նացիստական բնաջնջման ճամբարներ]] անորոշ ժամանակով հետաձգելու որոշման մեջ<ref>Hausleitner, p. 99; Ioanid, pp. 300–301</ref>։ Այս իրադարձությունը հատկապես պատմվել է Միքայել թագավորի շրջապատի անդամ Իոան Մոկսոնի-Ստարչայի վկայության մեջ<ref>Ioanid, p. 300</ref>։ Նույն ամսին հրեական հարցերով հանձնակատար Ռադու Լեկկան, որի գրասենյակը ենթադրում էր հրեական համայնքի կանոնավոր [[շորթում]], կառավարության կողմից վերահսկվող Կենտրոնական հրեական գրասենյակի միջոցով գետտոներից հավաքել է 1,2 միլիարդ լեյ, որից 400 միլիոնը ուղղվել է Մարիա Անտոնեսկուի բարեգործական հիմնադրամներին<ref name="iscucoane8"/><ref>''Final Report'', p. 201; Deletant, p. 123</ref>։ Կենտրոնական հրեական գրասենյակի կողմից հովանավորչական խորհրդին փոխանցված ընդհանուր գումարը գերազանցել է 780 միլիոն լեյը<ref name="Deletant, p. 3132">Deletant, p. 313</ref>։ Այս տեսակի չարաշահումները շոշափել են նաև այլ համայնքներ։ Այսպիսով, նահանգապետ Գեորխե Ալեքսիանուի կողմից պատվիրված և Մերձդնեստրի [[Ուկրաինացիներ|ուկրաինացի]] գյուղացիների վրա ազդող հատուկ դրույթների շարքում Մարիա Անտոնեսկուի նախագծի համար նախատեսված է քվոտաներ՝ որպես հիվանդանոցային սնունդ վիրավոր զինվորների համար<ref>Hausleitner, p. 93</ref>։ Ինքն իրեն վերապահելով «Կապույտ խաչի» հատուկ հարկը կինոյի ազգային եկամուտներից՝ Մարիա Անտոնեսկուն նաև հետամուտ է եղել շրջիկ կինոթատրոնների նավատորմի ֆինանսավորմանը։ Այն կահավորվել է Օդեսայի կինոստուդիայի մարտական ավարով<ref name="vdosecvențe4"/>։ Ինքը՝ Լեքկան, ավելի ուշ հայտարարել է. «արտբյուջետային գումարների անհրաժեշտությունը շարունակաբար աճում էր»՝ պնդելով, որ ի լրումն Միհայ Անտոնեսկուի և Գերմանիայի դեսպան Մանֆրեդ Ֆրեյհեր ֆոն Կիլինգերի ճնշումներին, «տիկին Անտոնեսկուն փող է խնդրել իր հովանավորության համար»<ref>''Final Report'', p. 214</ref>։ Երբեմն, սակայն, Մարիա Անտոնեսկուն միջամտում էր ամուսնուն՝ մեղմելու որոշ հակասեմիտական միջոցներ։ Այսպիսով, ենթադրվում է, որ նա համոզել է ''կոնդուկետորին'' չստեղծել հատուկ գետտո [[Յաշ]]իում (որտեղ պետք է սահմանափակվեին [[Յաշի կոտորած|1941 թվականի ջարդից]] փրկվածները), ինչի դիմաց տեղի հրեաները հովանավորչության խորհրդին տրամադրեցին 5 միլիոն լեյ<ref>Ioanid, pp. 357–358</ref>։ Հաղորդվում է, որ նա և Վետուրիա Գոգան նաև միջնորդել են ''Կոնդուկտորի'' և [[Պետրու Գրոզա]]յի՝ [[Ձախեր|ձախակողմյան]] ակտիվիստ և գաղտնի Գութանների ճակատի առաջնորդի միջև, ում դիրքորոշումը ռեժիմի դեմ հետագայում նրան դարձրել է Անտոնեսկուի ռեժիմի [[Քաղաքական բանտարկյալ|քաղբանտարկյալը]]<ref>{{in lang|ro}} Cristina Deac, [http://www.jurnalul.ro/stire-istoria-comunismului/comunism-petru-groza-un-burghez-excentric-28892.html "Petru Groza – un burghez excentric"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171017201637/http://jurnalul.ro/stire-istoria-comunismului/comunism-petru-groza-un-burghez-excentric-28892.html |date=2017-10-17 }}, in ''[[Ժուռնալուլ Ազգային|Jurnalul Național]]'', 30 January 2006</ref>։ Նաև նրա միջնորդության արդյունքում էր, որ Ռումինիայի [[գլխավոր ռաբբի]] [[Ալեքսանդրու Շաֆրան]]ը չեղյալ հայտարարել է Բուխարեստի Սևաստոպոլի հրեական գերեզմանոցը ազգայնացնելու և պղծելու հրամանը<ref>Jaacov Geller, "Book Review. Alexandre Safran, ''El mul penei hase'arah: yahadut romaniyah bitkufat hashoah, zikhronot'' (''Resisting the Storm: Romanian Jewry during the Holocaust, Memoirs'')", in Jonathan Frankel (ed.), ''Reshaping the Past. Jewish History and the Historians. Studies in Contemporary Jewry Volume X'', [[Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն|Oxford University Press]], Oxford etc., p. 296. {{ISBN|0-19-509355-0}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, Շաֆրանը նաև պատմել է իր՝ [[Չեռնիվցի|Մերձդնեստր]] տանող ճանապարհին գտնվող երեխաներին և նորածիններին ջուր և կաթ տրամադրելու մասին<ref>Ioanid, p. 358</ref>։ Ենթադրվում է, որ Մարիա Անտոնեսկուն ի վերջո ականջ է դրել այլ կոչերին և ճնշում է գործադրել Իոն Անտոնեսկուի վրա՝ թույլ տալու [[Դորոհոյ]]ից վտարված հրեաներին տուն վերադառնալ<ref name="iscucoane8"/>։ Նրան են վերագրվում նաև դեղորայք, սնունդ, հագուստ և պատուհանների ապակիներ հավաքելը, որոնք ուղարկվելու են Մերձդնեստր, ինչպես նաև ընդունել է Հովանավորության խորհրդի նվիրատվությունները՝ այլ հրեաների փախուստը թույլ տալու դիմաց<ref name="iscucoane8"/>։ === Կալանավորում, դատավճիռ և վերջին տարիներ === Անտոնեսկուսի կարգավիճակը կտրուկ փոխվել է այն բանից հետո, երբ Միքայել թագավորը և ընդդիմադիր ուժերը իրականացրեցին 1944 թվականի օգոստոսյան հեղաշրջումը, ձերբակալելով ''կոնդուկետորին'' և դուրս հանելով Ռումինիան իր [[Առանցքի ուժեր|առանցքի]] դաշինքից։ Նրա որդին՝ Գեորգե Կիմբրուն մահացել է Կալիմանեստիում օգոստոսի 29-ին<ref name="msr3372">Rădulescu, p. 337</ref> կամ սեպտեմբերի 10-ին<ref name="dd2902">Deletant, p. 290</ref>։ Հաղորդվում է, որ նրա մահը ինքնասպանություն է եղել, որի պատճառ է դարձել այն անհանգստությունը, որը նա զգացել է որդեգրած հոր կործանման պատճառով<ref name="lbrica8"/><ref name="cgdictat9"/>։ Փախչելով [[Բեյլե Հերկուլանե|Բաիլ Հերկուլան]]<ref name="mdcancheta22"/> Մարիա Անտոնեսկուն ձերբակալվել է Կազանեստիում, որտեղ նրան ապաստան էր առաջարկել իր անձնական քարտուղարի մտերիմ ընկերը<ref name="mdcancheta22"/><ref name="dd35022">Deletant, p. 350</ref>։ Համաձայն մի վկայության՝ նա պաշտպանություն էր խնդրել Հելեն թագուհուց, որը, որպես նշանավոր հակառակորդ, մերժել էր դա տալ<ref name="lbrica8"/>։ 1945 թվականի մարտին Մարիա Անտոնեսկուն ձերբակալվել է խորհրդային օկուպացիոն ուժերի կողմից և, ինչպես իր նախկին ամուսինը, տեղափոխվել է խորհրդային տարածք, որտեղ նրան միայն մեկ անգամ են հարցաքննել<ref name="mdcancheta22"/><ref name="lbrica8"/><ref name="dd35022">Deletant, p. 350</ref>։ Նրանց չեն պատմել միմյանց մասին, թեև [[Մոսկվա]]յի [[Պետական անվտանգության մարմինների շենք Լուբյանկայում|Լուբյանկայի]] նրանց խցերը, ինչպես ասում են, ընդհանուր պատ են ունեցել<ref name="cgdictat9"/>։ 1945 թվականի նոյեմբերից ձախակողմյան Հայրենասերների միությունը կոչ էր անում նրան և Վետուրիա Գոգային դատել Ռումինիայի կալանքի տակ<ref>Marius Rotar, "Comuniști albaiulieni până la 23 august 1944. Cazul unui oraș din provincie", in ''Terra Sebus. Acta Musei Sabesiensis'', Vol. 10, 2018, pp. 351–352</ref>։ Մարիա Անտոնեսկուն վերադարձավ 1946 թվականի ապրիլին՝ ամուսնու հետ միաժամանակ։ Նրան հարցաքննության է հանձնել ՆԳՆ քարտուղար, [[Ռումինիայի կոմունիստական կուսակցություն|Ռումինիայի Կոմունիստական կուսակցության]] անդամ և հանրային քննիչ Ավրամ Բունաչուն, ով արձանագրել է Անտոնեսկուի քաղաքական ընտրությունների վերաբերյալ նրա տեսակետները<ref name="mdcancheta22"/>։ Հարցման մի մասը կենտրոնացած էր Մարիա Անտոնեսկուի սեփական մասնակցության վրա։ Երբ նրան հարցրին [[Ագրեսիա (քաղաքականություն)|ագրեսիվ պատերազմին]] իր աջակցության մասին, որը Բունաչուն բնորոշել է որպես «թալանչի պատերազմ», նա պատասխանեց. «Երբ ես սկսեցի [բարեգործական կազմակերպությունների հետ աշխատել], պատերազմ չկար։ Ես ի սկզբանե սկսել եմ ռումինական հողի բոլոր դժբախտությունների պատճառով»<ref name="mdcancheta22"/>։ Նա հերքել է շորթմանը մասնակցելու մեղադրանքները, բայց խոստովանել է, որ միջոցներ է ստացել Լեքկայից և պատասխանել է, որ երբեք չի մտածել օգնություն տրամադրելու Մերձդնեստրի տեղահանվածներին, քանի որ հրեաները «բավարար միջոցներ» ունեն, և հերքել է գիտելիքը, որ հրեաները բանտարկված են եղել<ref name="mdcancheta22"/>։ [[Պատկեր:Mormant_Maria_Antonescu.jpg|մինի|307x307փքս|Մարիա Անտոնեսկուի գերեզմանը Բելու գերեզմանատանը]] Ըստ հակասական զեկույցների, նրան պարզապես ազատ են արձակել կամ կալանքի տակ են պահել Մալմեզոնի բանտում<ref name="dd35022">Deletant, p. 350</ref>, նախքան առողջական վիճակի վատթարացման պատճառով իշխանությունները նրան ուղարկել են Նիկոլաե Գ. Հ. հիվանդանոց՝ կապված լուպուսի կլինիկայի հետ, ի վերջո նրան տնային կալանք նշանակելով Բուխարեստում գտնվող բնակարանում, որը նա կիսում էր մոր հետ<ref name="mdcancheta22"/>։ Նա իրեն պահելու միջոցներ չուներ, և նրա մասին հոգ էին տանում ընկերներն ու ընտանիքը<ref name="dd35022">Deletant, p. 350</ref>։ Ժողովրդական դատարանում դատավարությունից հետո և 1946 թվականի հունիսին ռազմական հանցագործությունների համար իր մահապատժից անմիջապես առաջ Իոն Անտոնեսկուն վերջին անգամ հանդիպել է իր կնոջը, նրան հանձնել է իր ժամացույցը և խնդրել է նրան պատկերացնել, որ" դա բաբախում է իմ սիրտը " և երբեք թույլ չտալ, որ այն կանգ առնի<ref name="cgdictat22">{{in lang|ro}} Cristian Grosu, [http://www.jurnalul.ro/stire-special/te-iubesc-atat-de-mult-incat-as-vrea-sa-mori-inaintea-mea-72898.html "Și dictatorii iubesc, nu-i așa?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170913135929/http://www.jurnalul.ro/stire-special/te-iubesc-atat-de-mult-incat-as-vrea-sa-mori-inaintea-mea-72898.html |date=2017-09-13 }}, in ''[[Jurnalul Național]]'', 2 February 2004</ref>։ Կրկին ձերբակալվել է 1950 թվականին, կոմունիստական վարչակարգի կողմից նրան մեղադրանք է առաջադրվել և մեղավոր է ճանաչվել «երկրին աղետ բերելու» և ընդհանրապես տնտեսական հանցագործությունների և մասնավորապես յուրացման մեջ<ref name="Deletant, p. 3132">Deletant, p. 313</ref>։ 1950-ից 1955 թվականներին նա բանտարկվել է Միսլեայում՝ [[Կոբիա, Դամբովիտա|Կոբիայի]] նախկին [[Կուսանոց|մենաստանում]]<ref name="mdcancheta22"/><ref name="vdosecvențe4"/><ref name="dd35022">Deletant, p. 350</ref>։ Նրան այնտեղ պահում էին «գաղտնի» մենախցում, և նրան թույլատրվում էր դուրս գալ խցից միայն գիշերը, երբ նա հավաքում և ծխում էր անվտանգության աշխատակիցների կողմից դեն նետված ծխախոտի մնացորդները<ref name="lbrica8"/>։ Բանտից ազատվելուց հետո Մարիա Անտոնեսկուն նշանակվել է «պարտադիր բնակություն» Բարագանի հարթավայրում՝ Բարագանի տեղահանությունների ալիքի շրջանակներում<ref name="mdcancheta22"/><ref name="lbrica8"/><ref name="cgdictat9"/><ref name="dd35022">Deletant, p. 350</ref><ref name="irkangur">{{in lang|ro}} Ilie Rad, [http://www.romlit.ro/cltorie_n_ara_kangurului "Călătorie în Țara Kangurului"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171017152459/http://www.romlit.ro/cltorie_n_ara_kangurului |date=2017-10-17 }}, in ''[[Ռումինիա գրական|România Literară]]'', Nr. 32/2009</ref>։ [[Բորդուշանի]]ում, նա հանդիպել և ընկերացել է Սպիտակ ջոկատի կալանավոր կանանց հետ<ref>{{in lang|ro}} Daniel Focșa, [http://www.zf.ro/ziarul-de-duminica/mariana-dragescu-si-escadrila-alba-v-3024738/ "Mariana Drăgescu și Escadrila Albă (V)"], in ''[[Զիարուլ Ֆինանսիար|Ziarul Financiar]]'', 8 June 2007</ref>։ Նրա արտաքսման մեկ այլ վկա էր ինժեներ Եվգեն Իոնեսկուն, որը հետագայում փախավ [[Ավստրալիա]]։ Ավելի ուշ Իոնեսկուն վերապատմել է իր զրույցները ''կոնդուկետորի'' ' հետ, մասնավորապես, նրա բողոքն առ այն, որ Իոն Անտոնեսկուին մերժել է [[Նյուրնբերգյան դատավարություն|Միջազգային ռազմական տրիբունալի]] դատավարությունը<ref name="irkangur" />։ Յալոմիցայի շրջանը բնութագրվում է ծայրահեղ եղանակային պայմաններով։ Մարիա Անտոնեսկուն բողոքել է, որ ձմռանը ձյան տեղումների պատճառով չի կարողանում դուրս գալ տնից, և ժամանակի մեծ մասն անցկացնում էր տրիկոտաժի վրա<ref name="lbrica22">{{in lang|ro}} Lavinia Betea, [http://www.jurnalul.ro/stire-istoria-comunismului/maria-dezmierdata-rica-21398.html "Maria, dezmierdată Rica"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171020034022/http://www.jurnalul.ro/stire-istoria-comunismului/maria-dezmierdata-rica-21398.html |date=2017-10-20 }}, in ''[[Jurnalul Național]]'', 15 May 2006</ref>։  Ականատեսներից մեկի ցուցմունքի համաձայն՝ նա նույնպես պահվել է Ջուրջենիում և աշխատել տեղի սովխոզի ճաշարանում։ Այդ ժամանակ նա սրտի ծանր հիվանդություն ուներ, և իշխանություններին դիմելուց հետո նրան կարճ ժամանակով թույլատրվել է վերադառնալ Բուխարեստ ՝ բուժման համար 1958 կամ 1959 թվականներին<ref name="La Periprava II">{{in lang|ro}} Niculae Postea, [http://www.observatorcultural.ro/La-Periprava-(II)*articleID_3602-articles_details.html "La Periprava (II)"], in ''[[Observator Cultural]]'', Nr. 52, February 2001</ref>։ Մարիա Անտոնեսկուն կրկին Բորդուշանում էր 1959-1964 թվականներին, երբ իրավիճակը վատթարացավ և նրան տեղափոխեցին մասնագիտացված կլինիկա<ref name="La Periprava II"/>, այնուհետև Կոլչի հիվանդանոց, որտեղ նրան խնամում էր ծանոթ բժիշկը<ref name="mdcancheta22"/>։ Այնտեղ նա մահացավ երրորդ սրտի կաթվածից և թաղվել է Բելլուի գերեզմանատանը՝ հեռավոր հարազատներին պատկանող գերեզմանում<ref name="dd35022">Deletant, p. 350</ref>։ == Ժառանգություն == Անտոնեսկները եղել են երեք [[Ռումինական ուղղափառ եկեղեցի|ռումինական ուղղափառ]] եկեղեցիների ''պաշտպաններ'' Բուխարեստի առանձին շրջաններում՝ Մարգեանուլուի եկեղեցի Ռահովայում, Դամարոայա եկեղեցի և Մունչիի Սուրբ Կոնստանտին և Հեղինե եկեղեցի, որտեղ նրանք պատկերված են որմնանկարում<ref>{{in lang|ro}} Daniela Șontică, [http://www.jurnalul.ro/stire-martorii/biserica-lui-antonescu-21020.html "Biserica lui Antonescu"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090613025128/http://www.jurnalul.ro/stire-martorii/biserica-lui-antonescu-21020.html |date=2009-06-13 }}, in ''[[Ժուռնալուլ Ազգային|Jurnalul Național]]'', 20 May 2006</ref>։ Ինքը՝ Մարիան, հիմնել է նաև [[Գենչա|Գենսայի]] Սֆանտա Մարիա եկեղեցին և նշանակալի ներդրում է ունեցել Դելեա Նուա եկեղեցու կառուցման գործում<ref>Rădulescu, pp. 325–326, 327</ref>։ 1941 թվականին, այն բանից հետո, երբ ջրհեղեղները վնասեցին Արգեշ գավառին, երկուսը հիմնեցին ''Անտոնեստին'' [[Կորբենի]]ում (մասամբ կառուցվել է [[Ուկրաինացիներ|ուկրաինացի]] [[ռազմագերիներ]]ի կողմից, իսկ ավելի ուշ անցել է պետական սեփականություն)<ref>{{in lang|ro}} Ion Longin Popescu, [https://web.archive.org/web/20090912045550/http://www.formula-as.ro/2008/823/mica-enciclopedie-as-27/un-sat-istoric-antonesti-9737 "Un sat istoric: Antonești"], in ''[[Formula As]]'', Nr. 823, June 2008</ref>։ Թեև նրա նկարը պարբերաբար հայտնվում էր թերթերի և ամսագրերի առաջին էջերում, Մարիա Անտոնեսկուն, այնուամենայնիվ, իր որոշ ժամանակակիցների կողմից ընկալվում էր որպես հեռացված և երկրորդական կերպար<ref name="mdcancheta22"/>։ Նրա կյանքի պատմությունները տրամադրել են տարբեր հասարակական գործիչներ, այդ թվում՝ արքայադուստր Իլեանան (ով հանդիպել է նրան 1947 թվականին երկիրը լքելուց կարճ ժամանակ առաջ) և ռումինական սփյուռքի [[Հակակոմունիզմ|հակակոմունիստ]] անդամները<ref name="mdcancheta22"/>։ Նրա մասին որոշ հիշատակումներ են արվել ''Բենի սոյս-տու բանտում'' («Օրհնիր քեզ, բանտ»), որը Միսլեայի նախկին բանտարկյալ և Ֆրանսիա լքած Նիկոլ Վալերի Գրոսուի [[Հուշագրություն|հուշերի]] [[Բեսթսելլեր|ամենավաճառվող]] գիրքն է<ref name="ibecran2">{{in lang|ro}} Iulia Blaga, [http://agenda.liternet.ro/articol/4956/Iulia-Blaga/Ecranizarea-unei-celebre-carti-despre-gulagul-romanesc-Binecuvintata-fii-inchisoare.html "Ecranizarea unei celebre cărți despre gulagul românesc – ''Binecuvîntată fii, închisoare''"], in ''[[Ազատ Ռումինիա|România Liberă]]'', January 2002 (republished by [[LiterNet]]); retrieved 4 April 2009</ref>։ Իր ամուսնու իշխանության տարիներին պաշտոնական մամուլը Մարիա Անտոնեսկուին դարձրել է ակնածանքի առարկա՝ առաջացնելով ենթադրություններ, որ նա հավակնում է Հելեն թագուհու հետ ժողովրդականությանը<ref name="iscucoane8"/>։ Նա ազգային թողարկված երկու ֆիլմերի միակ թեման էր և պարտադիր ներկայություն շաբաթական լրատվական ֆիլմերում<ref name="vdosecvențe4"/>։ Ռումինական բարեգործական կազմակերպությունների մասին մեկ այլ քարոզչական ֆիլմ գրաքննության ենթարկվեց և պետք է վերամշակվեր, քանի որ պաշտոնյաները կարծում էին, որ այն չափազանց շատ դրական լույս է սփռում Կարմիր Խաչի վրա<ref name="vdosecvențe4" />։ Մամուլի հաղորդագրություններում նրա ամենատարբերությունը օտարեց հանրությանը, և 1943 թվականին նա ընդունեց, որ հասարակությունը, հատկապես «ցածր խավը», չափազանց ենթարկվում է նրա Կապույտ խաչի քարոզչությանը, և որ «աշխատողները շրջվում են հովանավորչական խորհրդի դեմ»<ref name="vdosecvențe4" /> Լ Համաձայն ''Revista de Igienă Socială-ի'', Անտոնեսկուի խորհուրդը խիստ անարդյունավետ է եղել կարիքավոր մարդկանց թիրախավորման հարցում, «հատկապես մարզերում», և նրա բարեկեցության առատաձեռն ծրագիրը, որը «խթանում է արատը», պետք է փոխարինվեր պայմանական դրամական փոխանցումներով<ref name="r.i.s.772">R.I.S., p. 77</ref>։ Մինչ այդ, ընդհատակյա քարոզչությունը Անտոնեսկուին ներկայացնում էր որպես տխրահռչակ Ելենա Լուպեսկուի նոր և պակաս որակավորված տարբերակ, որը եղել է Քերոլ II-ի սիրուհին<ref name="iscucoane8"/>։ Գրող Իոն Կարաիոնի խոսքերով, այն ծաղրը, որին իրեն ենթարկել են Անտոնեսկուի ռեժիմի հակառակորդները, ակամայից արտացոլվել է մամուլի օրգան ''Timpul-''ի կողմից։ Անհայտ ձեռքերը շրջել են լուսանկարի մակագրությունը, որտեղ երևում է, որ նա, Վետուրիա Գոգան և Սանդա Մանուիլյան այցելում են զինվորի հոսպիտալ՝ կարդալու, ասես նրանք սեռական հարաբերություն են ունեցել վիրավորների հետ<ref name="irerori2"/>։ Իր մահից առաջ Անտոնեսկուն վերջին նամակով դիմել է կնոջը, որտեղ նա վերահաստատել է անմեղության իր պնդումը և հավատը, որ սերունդները կազատեն իրեն<ref name="lbrica8"/><ref>Deletant, pp. 259–260</ref>։ Նա ցանկություն հայտնեց, որ Մարիան հեռանա ուղղափառ վանք՝ հավելելով. «Այնտեղ դուք կգտնեք հոգու համար անհրաժեշտ հանգստությունը և այն կտոր հացը, որն այսօր չեք կարող թույլ տալ»<ref name="cgdictat9"/><ref>Deletant, p. 260</ref>։ [[Միացյալ Թագավորություն|Բրիտանացի]] պատմաբան Դենիս Դելետանտը նշում է, որ Կոբիա կուսանոցի բանտարկությունը «հեգնական շրջադարձ» էր այս վերջին ցանկության վերաբերյալ<ref name="dd35022">Deletant, p. 350</ref>։ Բնօրինակը չի պահպանվել և չի հասել Մարիա Անտոնեսկուին, սակայն դրա տեքստը պատճենել է Տիտուս Ստոյկան, մի տարբերակ, որը նա թաքցրել է բազկաթոռի մեջ հենց կոմունիստական իշխանությունների կողմից ձերբակալվելուց անմիջապես առաջ։ 2002 թվականին՝ [[Ռումինական հեղափոխություն (1989)|ռումինական հեղափոխությունից]] կոմունիզմի տապալումից մոտ 12 տարի անց, դերասանուհի Մարգարետա Պոգոնատը մարմնավորել է Մարիա Անտոնեսկուին ''Binecuvântată fii, închisoare'' ֆիլմում, որը նկարահանվել է Նիկոլաե Մարգինեանուի կողմից (հիմնված և անվանված Վալերի Գրոսուի գրքի վրա և իր գլխավոր Մարիա Պալոե գրքի հիման վրա)<ref name="ibecran2"/>։ Ըստ Մարգինեանուի, Պոգոնատը ընդունել է «լուռ, գրեթե փոխաբերական դերը»՝ որպես շարժառիթ ունենալով այն փաստը, որ «նա ինքը բանտարկվել է 16 տարեկանում, քանի որ նրա ծնողները հողատերեր են եղել»<ref name="ibecran2" />։ Անտոնեսկուի կալվածքն անցել է պետական սեփականություն՝ ռազմական հանցագործների համար նախատեսված դրույթներին համապատասխան։ Սա ներառում էր Իոն Անտոնեսկուի կողմից իր կնոջը հանձնած ժամացույցը, որը նրա մոտից առգրավվել էր այն ստանալուց րոպեներ անց<ref name="cgdictat9"/>։ 2008 թվականին Մարիա Անտոնեսկուի գրավի ժառանգները հայց են ներկայացրել [[Predeal|Պրեդելում]] գտնվող զույգի վիլլայի վերաբերյալ։ Այն մերժվել է [[Բրաշով]]ի տրիբունալի կողմից, որը վկայակոչել է բռնագրավման մասին օրենքը<ref>{{in lang|ro}} Ionel Stoica, Dan Sebastian, [https://web.archive.org/web/20090526043734/http://www.adevarul.ro/articole/batalie-in-justitie-pe-vila-de-un-milion-de-euro-din-predeal-a-maresalului-antonescu.html "Bătălie în justiție pe vila de un milion de euro din Predeal a mareșalului Antonescu"], in ''[[Ադևարուլ|Adevărul]]'', 26 September 2008</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Առաջին տիկիններ]] [[Կատեգորիա:Բարեգործներ]] [[Կատեգորիա:Բուխարեստ քաղաքում մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Գործարարներ]] [[Կատեգորիա:Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի մասնակիցներ]] [[Կատեգորիա:Ռումինացի հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Ռումինիայի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Քաղաքական գործիչների ամուսիններ]] [[Կատեգորիա:Կին ակտիվիստներ]] t7oq1qtcirvzykj67emce095hpq4ozj 0 1265253 10356592 9999321 2025-06-17T13:10:43Z A.arpi.a 23940 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Չառլտոն Ատլետիկի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Իպսվիչ Թաունի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Սթոք Սիթիի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Բլեքփուլի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Միլուոլի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Անգլիական ֆուտբոլի լիգայի խաղացողներ]], [[Կատեգորիա:Անգլիայի լեգեոներ ֆուտբոլիստներ]] 10356592 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ռիկարդո Դուեյն Ֆուլեր''' ({{lang-en|Ricardo Dwayne Fuller}}; {{ԱԾ}}), ճամայկացի ֆուտբոլիստ, «[[Օլդհեմ Աթլետիկ]]» ակումբի հարձակվող։ Հանդես է եկել [[Ճամայկայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ճամայկայի հավաքական]]ում։ Ֆուլերն իր ֆուտբոլային կարիերան սկսել է Ջամայկայում՝ «Տիվոլի Գարդենս» ակումբում, նախքան Անգլիա տեղափոխվելը «[[Քրիսթալ Փելաս]]ում»:2001 թվականի փետրվարին նա վերադարձավ Ջամայկա, իսկ հետո վարձավճարով տեղափոխվեց Հարթ օֆ Միդլոթիան, որից հետո տեղափոխվեց «Պրեստոն Նորթ Էնդ»։ Այս ակումբի կազմում նա 58 խաղում դարձել է 27 գոլի հեղինակ, ինչը «Պորտսմութին» դրդել է 1 մլն ֆունտ վճարել նրա տրանսֆերի համար։ Բայց Ֆուլերը չկարողացավ ապացուցել իրեն Պորտսմութում և միացավ նրանց մրցակիցներին «[[Սաութհեմփթոն ՖԱ|Սաութհեմփթոն]]ից» 2005 թվականին։ 2006 թվականի օգոստոսին «[[Սթոք Սիթի]]ն» նրան կնքել է 500 հազար ֆունտի դիմաց։ «Սթոք Սիթիում» նա դարձավ հիմնական կազմի կարևոր անդամ, և նրա ջանքերը օգնեցին «բրուտներին» 2008 թվականին բարձրանալ Պրեմիեր լիգա։ Բարձրագույն դիվիզիոնում նա մնաց հիմնական խաղացող, չնայած կարգապահական խնդիրներին և օգնեց «Սթոք Սիթիին» դուրս գալ 2011 թվականի Անգլիայի գավաթի եզրափակիչ, բայց վնասվածքի պատճառով ինքը բաց թողեց եզրափակիչը։ Վնասվածքից ապաքինվելուց հետո նա չկարողացավ վերադառնալ հիմնական կազմ և հեռացավ ակումբից 2012 թվականի հունիսին՝ մեկ մրցաշրջանով տեղափոխվելով Չարլթոն Ատլետիկ։ 2013/14 մրցաշրջանը նա անցկացրել է «[[Բլեքփուլ ՖԱ|Բլեքփուլ]]ում», իսկ հաջորդը՝ «Միլուոլում»։ 2015 թվականի հոկտեմբերին միացել է «Օլդհեմ Աթլետիկին»։ == Ակումբային կարիերա == === «Քրիսթալ Փելաս» === Ֆուլերը ծնվել է [[Քինգսթոն (Ճամայկա)|Քինգսթոն]]ում, Ջամայկա, և իր կարիերան սկսել է տեղի «Տիվոլի Գարդենս» - ում։ Նա հրավիրվել է փորձաշրջան «Չարլթոն Ատլետիկում»՝ խաղալով պահեստային թիմի երեք խաղերում<ref>{{Cite web |title=Ricardo goes Full circle |url=http://www.cafc.co.uk/news/article/20120823-ricardo-goes-full-circle-331613.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20120825004924/http://www.cafc.co.uk/news/article/20120823-ricardo-goes-full-circle-331613.aspx |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 25 |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 7 |work=Charlton Athletic F.C}}</ref>։ 2001 թվականի փետրվարին, նախորդ ամսվա հաջող դիտումից հետո, մոտ 1 մլն ֆունտով տեղափոխվեց անգլիական «Քրիսթալ Փելաս» ակումբ (տրանսֆերի ստույգ թիվը կախված էր Ֆուլերի անցկացրած խաղերի քանակից)<ref>{{Cite news |last=Taylor |first=Chris |date=2000 թ․ հունվարի 21 |title=Magpies swoop on Sparrowhawk |url=http://www.guardian.co.uk/football/2000/jan/21/newsstory.sport4 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 30 |newspaper=[[The Guardian]]}}</ref>։ Տրանսֆերի ձևակերպման պահին Ֆուլերը կրել է Ճամայկայի ֆուտբոլային իշխանությունների կողմից սահմանված որակազրկումը մրցակցի գլխին հարվածելու համար<ref>{{Cite news |date=1999 թ․ դեկտեմբերի 7 |title=TG's Ricardo Fuller apologises |url=http://jamaica-gleaner.com/gleaner/19991207/sports/s5.html |url-status=dead |archiveurl=https://archive.today/20130629133314/http://jamaica-gleaner.com/gleaner/19991207/sports/s5.html |archivedate=2013 թ․ հունիսի 29 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 30 |newspaper=Jamaica Gleaner}}</ref>։ Նոր ակումբում Ֆուլերը ծնկի հետ կապված խնդիրներ է ունեցել և ընդամենը ութ խաղ է անցկացրել «արծիվների» կազմում։ Արդյունքում նա վերադարձավ «Տիվոլի»՝ չկարողանալով ամրապնդվել Լոնդոնում։ Հաջորդ մրցաշրջանը՝ 2001/02, Ֆուլերը վարձավճարով անցկացրեց շոտլանդական «Հարթ օֆ Միդլոթիան» - ում<ref>{{Cite news |date=2001 թ․ հոկտեմբերի 17 |title=Fuller fills Hearts gap |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/h/heart_of_midlothian/1605244.stm |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 27 խաղում Ֆուլերը խփել է 8 գոլ՝ արդյունքում կիսելով ակումբի լավագույն ռմբարկուի տիտղոսը Քևին Մաքեննայի հետ։ Սակայն Էդինբուրգի ակումբը չի կարողացել իրեն թույլ տալ ձեւակերպել Ֆուլերի տեղափոխությունը<ref>{{Cite news |date=2002 թ․ մայիսի 7 |title=Fuller set to leave Hearts |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/1972503.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20021102041218/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/1972503.stm |archivedate=2002 թ․ նոյեմբերի 2 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ === «Պրեստոն Նորթ Էնդ» === «Պրեստոն Նորթ Էնդ» - ը 500 հազար ֆունտի դիմաց ստորագրեց Ֆուլերին<ref>{{Cite news |date=2002 թ․ հունիսի 13 |title=Fuller joins Preston |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/p/preston/2043262.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20021101041020/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/p/preston/2043262.stm |archivedate=2002 թ․ նոյեմբերի 1 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Ֆուլերը գոլ խփեց արդեն Պրեստոնի իր նորամուտի խաղում «Քրիսթալ Փելասի» դեմ խաղում, որն ավարտվեց հօգուտ իր թիմի 2-1-ի, և շուտով դարձավ թիմի կարևոր խաղացող։ Նա աչքի ընկավ պայթյունավտանգ արագությամբ, բայց, ցավոք, ծնկի կապանների վնասվածք ստացավ դեկտեմբերի սկզբին և վաղաժամ ավարտեց մրցաշրջանը։ Ընդհանուր առմամբ, նա «Պրեստոնի» կազմում անցկացրած 20 խաղում դարձել է 11 գոլի հեղինակ։ Վնասվածքից ապաքինվելուց հետո Ֆուլերը վստահորեն սկսեց 2003/04 մրցաշրջանը՝ 5 խաղում խփելով 6 գնդակ, բայց շուտով կորցրեց իր մարզավիճակը ծնկի վնասվածքի կրկնության պատճառով։ Չնայած դրան, նա այդ մրցաշրջանում խփեց 19 գոլ և դարձավ ակումբի լավագույն ռմբարկուն։ 2004 թվականի հունիսին Ֆուլերը ակումբին խնդրեց տրանսֆերի հանել իրեն՝ Պրեմիեր լիգայում ավելի բարձր դիվիզիոն խաղալու համար<ref>{{Cite news |date=2004 թ․ հունիսի 28 |title=Fuller can leave Preston |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/p/preston/3846405.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20040701121333/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/p/preston/3846405.stm |archivedate=2004 թ․ հուլիսի 1 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ === «Պորտսմութ» === Ֆուլերի նկատմամբ հետաքրքրություն են ցուցաբերել «Լիդս Յունայթեդն» ու «Պորտսմութը», սակայն ծնկների հետ կապված խնդիրները հանգեցրել են նրան, որ երկու ակումբներն էլ հետ են կանչել իրենց առաջարկները այն բանից հետո, երբ Ֆուլերը բուժզննում չի անցել։ Այնուամենայնիվ, «Պորտսմութի» մենեջեր [[Հարրի Ռեդնապ]]ը դեռ հետաքրքրված էր հարձակվողով, և ակումբը գործարք կնքեց Ֆուլերի հետ «Pay-As-You-Play» սկզբունքով, ինչը նշանակում էր, որ «Պորտսմութը» մեծ գումար չի կորցնի ֆուտբոլիստի հաճախակի վնասվածքների դեպքում։ Ֆուլերը «Ֆրատոն Պարկ» է տեղափոխվել 2004 թվականի օգոստոսին 1 միլիոն ֆունտով<ref>{{Cite news |date=2004 թ․ օգոստոսի 20 |title=Pompey bag Fuller |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/p/portsmouth/3570244.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20040821092836/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/p/portsmouth/3570244.stm |archivedate=2004 թ․ օգոստոսի 21 |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ «Ֆուլերը» չկարողացավ Պրեմիեր լիգայում ցուցադրել իր լավագույն որակները, թիմը դուրս էր գալիս խմբից, իսկ Ռեդնապը վիճեց ղեկավարության հետ և հեռացավ ակումբից։ Չնայած մրցաշրջանի ավարտին որոշ հարձակվողների վաճառքին, Վենսան Պերիկարի և Սվետոսլավ Տոդորովի վնասվածքներից հետո վերադառնալը և Քոլինս Մբեսումայի գնումը այլևս չէր երաշխավորում Ֆուլերի տեղը կազմում։ Նոր գլխավոր մարզիչ Ալեն Պերինը համաձայնել է, որ Ֆուլերը հեռանա։ «Սանդերլենդ» տեղափոխությունը խափանվել է, երբ Ֆուլերը չի կարողացել բուժզննում անցնել<ref>{{Cite news |date=2005 թ․ հուլիսի 2 |title=Fuller fails Sunderland medical |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/sunderland/4644529.stm |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Այդ ժամանակ նա կրկին Ռեդնապի գլխավորությամբ եկել է «Սաութհեմփթոն», որը նրա համար վճարել է 90 հազար ֆունտ<ref>{{Cite news |date=2004 թ․ սեպտեմբերի 11 |title=Portsmouth 3–1 C Palace |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/3599100.stm |accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 5 |publisher=[[BBC]]}}</ref>։ === «Սաութհեմփթոն» === Ֆուլերի դեբյուտը Սաութհեմփթոնում հաջող էր. նա 2005 թվականի օգոստոսի 29-ին խփեց «Սրբերի» միակ գոլը Քովենթրի քաղաքում և կրկին գոլ խփեց սեպտեմբերի 18-ին դերբիում։ Բայց հետո Ֆուլերի կարիերան «Սաութհեմփթոնում» չստացվեց։ Նրա անհաջող հանդիպումները երկրպագուները կապում էին նրա պորտսմության անցյալի հետ, արդյունքում երկրպագուների մեծ մասը զինվեց խաղացողի դեմ<ref>{{Cite news |date=2005 թ․ հոկտեմբերի 17 |title=Redknapp leaps to Fuller defence |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/southampton/4348750.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210609201235/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/southampton/4348750.stm |archivedate=2021 թ․ հունիսի 9 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2006 թվականի փետրվարին Ֆուլերը վարձավճարով տեղափոխվեց «Իփսվիչ Թաուն»՝ խաղային պրակտիկայի համար։ Այդ ակումբի կազմում Ֆուլերը մասնակցել է ընդամենը երեք հանդիպման, խփել է երկու գոլ, սակայն «Քրիսթալ Փելասի» հետ խաղում ստացել է երկու դեղին քարտ և մեկ կարմիր քարտ՝ լոնդոնյան ակումբի երկրպագուների հասցեին անպարկեշտ ժեստի համար<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ մարտի 18 |title=Crystal Palace 2–2 Ipswich |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_div_1/4796114.stm |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite news |date=2006 թ․ մարտի 20 |title=Ipswich will not appeal red card |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/i/ipswich_town/4826212.stm |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Մխիթարյանը «Սաութհեմփթոն» է վերադարձել մարտի վերջին<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ մարտի 21 |title=Fuller's loan at Ipswich is over |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/i/ipswich_town/4829052.stm |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ «Սաութհեմփթոն» վերադառնալուց հետո Ֆուլերը ցույց տվեց իր լավագույն ֆուտբոլը. մրցաշրջանի վերջին 6 խաղերում նա խփեց 6 գոլ՝ իր ռմբարկուների հաշիվը հասցնելով 9 գոլի մրցաշրջանում և դառնալով ապրիլ ամսվա խաղացող<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ մայիսի 7 |title=Fuller receives award for April |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/southampton/4982198.stm |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Չնայած այս հաջողություններին, նա չէր մտնում մարզիչ Ջորջ Բերլիի ծրագրերի մեջ և «Սթոք Սիթիում» վաճառվեց տրանսֆերային արշավի վերջին օրը՝ 2006 թվականի օգոստոսի 31-ին։ === «Սթոք Սիթի» === Ֆուլերը «Սթոք Սիթիին» միացել է 500 հազար ֆունտի դիմաց<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ օգոստոսի 31 |title=Stoke capture Southampton striker |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/5298288.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181003125925/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/5298288.stm |archivedate=2018 թ․ հոկտեմբերի 3 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>, չնայած վճարի զգալի մասը կախված էր նրա անցկացրած խաղերի քանակից։ «Ստոկում» իր առաջին մրցաշրջանում նա 11 գոլով դարձավ լավագույն ռմբարկու, բայց նաև կարգապահական հակա ռեկորդ սահմանեց՝ ստանալով 2 կարմիր քարտ և 10 դեղին քարտ։ 2007/08 մրցաշրջանում Ֆուլերի գոլերը դարձան Պրեմիեր լիգա դուրս եկած թիմի հաջողության կարևոր բաղադրիչը։ Ինքը՝ ֆուտբոլիստը դարձել է ակումբի երկրպագուների սիրելին։ Ֆուլերը բաց է թողել «Սթոք» - «[[Հալլ Սիթի]]» տնային հանդիպումը, քանի որ եղել է Յամայկայում իր տատիկի հուղարկավորությանը<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ հունվարի 1 |title=Hull held as Stoke miss Fuller |url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-505540/Hull-held-Stoke-miss-Fuller.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151208161754/http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-505540/Hull-held-Stoke-miss-Fuller.html |archivedate=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 1 |work=[[Daily Mail]] |location=London}}</ref>։ Ֆուլերը նոր պայմանագիր է կնքել 2007 թվականի դեկտեմբերին, այն նախատեսված էր մինչև 2011 թվականը<ref>{{Cite news |date=2007 թ․ դեկտեմբերի 19 |title=Fuller agrees new deal at Stoke |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7151876.stm |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Այս մրցաշրջանում Ֆուլերը խփել է 15 գնդակ<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ մայիսի 5 |title=Fuller heaps praise on Stoke fans |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7384129.stm |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Ֆուլերը Պրեմիեր լիգայի պատմության մեջ առաջին գոլը խփեց «Սթոք Սիթիին» 2008/09 մրցաշրջանի բացման օրը «[[Բոլթոն Ուոնդերերս]]ի» դեմ 1-3 պարտված խաղում։ Այնուհետև նա դարձավ գոլի և թիմի համար հաղթական 3-2 խաղում «Աստոն Վիլայի» դեմ Պրեմիեր լիգայում «Սթոք Սիթիի» առաջին տնային խաղում<ref>{{Cite news |author=Owen Phillips |date=2008 թ․ օգոստոսի 16 |title=Bolton 3–1 Stoke |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/7551165.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080921105924/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/7551165.stm |archivedate=2008 թ․ սեպտեմբերի 21 |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 17 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Այս գոլերի շնորհիվ Ֆուլերը դարձավ օգոստոս ամսվա խաղացող<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ ապրիլի 11 |title=Goal of the Month |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/match_of_the_day/7703837.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081221143814/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/match_of_the_day/7703837.stm |archivedate=2008 թ․ դեկտեմբերի 21 |accessdate=2009 թ․ մայիսի 1 |publisher=[[BBC Sport]]}}</ref>, և նաև գովասանքի արժանացավ մենեջեր Թոնի Պյուլիսից<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ օգոստոսի 26 |title=Stoke boss hails 'special' Fuller |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7579591.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090101124935/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7579591.stm |archivedate=2009 թ․ հունվարի 1 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2008 թվականի դեկտեմբերի 28-ին Ֆուլերը կարմիր քարտ ստացավ «Վեստ Հեմ Յունայթեդի» դեմ խաղում ագրեսիվ պահվածքի համար։ Այն բանից հետո, երբ մրցակիցը հավասարեցրեց հաշիվը, Ֆուլերը մրցեց թիմակից Էնդի Գրիֆինի հետ՝ ապտակելով նրան։ Մրցավար Մայք Ջոնսը հեռացրեց Ֆուլերին ագրեսիվ պահվածքի համար, իսկ «Վեսթ Հեմը» հաղթեց 2-1 խաղում<ref>{{Cite news |author=Julian Shea |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 28 |title=West Ham 2–1 Stoke |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/7788420.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090108161546/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/7788420.stm |archivedate=2009 թ․ հունվարի 8 |accessdate=2008 թ․ դեկտեմբերի 29 |publisher=[[BBC Sport]]}}</ref>։ Պյուլիսը և «Սթոկի» խաղացող Դենի Հիգինբոթամը հայտարարել են, որ միջադեպը չի ազդի ակումբի վրա<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 29 |title=Stoke manager to deal with Fuller |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7802982.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090118024930/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7802982.stm |archivedate=2009 թ․ հունվարի 18 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite news |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 31 |title=Stoke will recover – Higginbotham |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7805931.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090101150138/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7805931.stm |archivedate=2009 թ․ հունվարի 1 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2009 թվականի հունվարի 1-ին Պյուլիսը հաստատեց, որ Ֆուլերն ու Գրիֆինը հաշտվել են, Ֆուլերը Գրիֆինին ասաց, որ նա «շատ կոպիտ է և անհարգալից», բայց խոստովանեց, որ իր գործողություններն ավելի վատն են<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 31 |title=Fuller sorry for Griffin incident |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7805051.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090301214244/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7805051.stm |archivedate=2009 թ․ մարտի 1 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հունվարի 1 |title=Stoke duo put dispute behind them |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7807320.stm |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2009 թվականի փետրվարին «Սանդերլենդի» դեմ խաղում Ֆուլերը տեղահանեց ուսը, և մտավախություն առաջացավ, որ մրցաշրջանն ավարտված է նրա համար<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ փետրվարի 8 |title=Fuller could miss rest of season |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7874969.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090211084408/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7874969.stm |archivedate=2009 թ․ փետրվարի 11 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Սակայն Ֆուլերը արագ վերականգնվեց և խաղադաշտ դուրս եկավ արդեն երկու շաբաթ անց<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ փետրվարի 10 |title=Fuller injury boost for Potters |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7881249.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090217050417/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/7881249.stm |archivedate=2009 թ․ փետրվարի 17 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ «[[Աստոն Վիլլա]]յի» դեմ խաղում նրա հաջող ելույթն ու «Բոլթոնի» դարպասը խփած գոլն օգնեցին «Ստոկին» ապահովել ԱՊԼ-ում գրանցման պահպանումը։ 2009/10 մրցաշրջանի «Ֆուլերի» համար ծանր մեկնարկից հետո Պյուլիսը մամուլում հայտարարել է, որ հարձակվողը պետք է նիհարի<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 20 |title=Pulis tells Fuller to lose weight |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/8313792.stm |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Ֆուլերի տեսանկյունից իր պատասխանը․ խփել է երկու գոլ 2010 թվականի հունվարի 24 ին «Արսենալի» 4-րդ ռաունդում Անգլիայի Գավաթին<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/8468706.stm Stoke 3 – 1 Arsenal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180529015552/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/8468706.stm |date=2018-05-29 }} BBC News, 24 January 2010</ref>, ինչպես նաև Պրեմիեր լիգայի հաջորդ տուրում «Մանչեսթեր Սիթիի» դեմ խաղում։ Ֆուլերը երրորդ անգամ անընդմեջ դարձավ թիմի լավագույն ռմբարկուն, իսկ մրցաշրջանի գագաթնակետը նրա համար փայլուն գոլն էր «Վեսթ Հեմ Յունայթեդի» դարպասը, երբ նա շրջեց մուրճի երեք պաշտպաններին և հարվածեց դարպասապահ Ռոբերտ Գրինին<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ մարտի 27 |title=West Ham 0 – 1 Stoke |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/8588089.stm |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2010/11 մրցաշրջանում Ֆուլերը տնային խաղում խփեց իր առաջին գոլը «Տոտենհեմ Հոտսպուրի» դարպասը։ Այնուհետև նա իր կարիերայի ընթացքում երկրորդ անգամ տեղահանեց ուսը «Սթոք» - ում՝ «[[Նյուքասլ Յունայթեդ]]» - ի դեմ արտագնա խաղում<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ սեպտեմբերի 26 |title=Stoke face wait on Ricardo Fuller's shoulder injury |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/9035010.stm |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>, իսկ հետո նոր վնասվածք ստացավ Բոլթոնի հաջորդ արտագնա խաղում<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հոկտեմբերի 18 |title=Stoke City wait on Ricardo Fuller injury news |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/9103868.stm |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2010 թվականի նոյեմբերի 6-ին Ֆուլերը անցկացրեց իր 150-րդ հանդիպումն Անգլիայում, իսկ նոյեմբերի 9-ին խփեց իր 100-րդ գոլը բրիտանական ֆուտբոլում՝ «Բիրմինգհեմ Սիթիի» դեմ խաղում<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ նոյեմբերի 9 |title=Stoke 3 – 2 Birmingham |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/9163117.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170819064709/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/9163117.stm |archivedate=2017 թ․ օգոստոսի 19 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 9 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Հունվարին լուրեր էին պտտվում, որ Ֆուլերը կհեռանա «Սթոքից» և կմիանա «Սանդերլենդին»<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ հունվարի 23 |title=Tony Pulis would be sad to lose Ricardo Fuller at Stoke |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/9370964.stm |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ «Սանդերլենդը» հերքել է, որ առաջարկներ է արել «Ֆուլերի» վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ հունվարի 28 |title=Sunderland deny Stoke's claims over Ricardo Fuller bid |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/sunderland/9369178.stm |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Անգլիայի Գավաթի կիսաեզրափակչի (5-0) «Բոլթոն Ուոնդերերսի» դեմ խաղից հետո «Սթոքի» ավագ Ռայան Շոուկրոսը պատմել է, որ հանդերձարանում Ֆուլերի ելույթը ոգեշնչել է թիմին<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ ապրիլի 19 |title=Shawcross reveals Ricardo Fuller speech inspired Stoke |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/9461879.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200127132958/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/s/stoke_city/9461879.stm |archivedate=2020 թ․ հունվարի 27 |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ «Աստոն Վիլայի» դեմ հաջորդ խաղում Ֆուլերը աքիլեսյան ջիլի վնասվածք ստացավ և բաց թողեց 2010/11 մրցաշրջանի մնացած հատվածը, այդ թվում՝ Անգլիայի Գավաթի եզրափակիչը<ref>{{Cite web |title=Wembley heartache for crocked Fuller |url=http://www.thisisstaffordshire.co.uk/news/Stoke-City-Wembley-heartache-crocked-Fuller/article-3484292-detail/article.html |access-date=2011 թ․ մայիսի 17 |publisher=thisisstaffordshire.co.uk}}{{Недоступная ссылка|date=Декабрь 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ 2011 թվականի նոյեմբերի 19-ին Ֆուլերը շարք է վերադարձել «[[Քուինս Պարկ Ռեյնջերս]]ի» դեմ խաղին<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ նոյեմբերի 19 |title=Stoke 2 – 3 QPR |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/15705034.stm |accessdate=2011 թ․ նոյեմբերի 24 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Նա իր 50-րդ գոլը «Սթոքի» կազմում խփել է թուրքական «Բեշիկթաշի» դարպասը Եվրոպա լիգայում 2011 թվականի դեկտեմբերին<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Besiktas 3 – 1 Stoke |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/16064424.stm |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 17 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2012 թվականի մարտի 10-ին «[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսի]]ի» դեմ խաղում «Ֆուլերը» հեռացվեց 24-րդ րոպեին [[Բրանիսլավ Իվանովիչ]]ի դեմ խախտման համար, «Սթոքը» պարտվեց 0-1 հաշվով<ref>{{Cite web |title=Chelsea 1 – 0 Stoke |url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17243447 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160102192640/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17243447 |archive-date=2016 թ․ հունվարի 2 |access-date=2012 թ․ մարտի 10 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Մենեջեր Պյուլիսն այն ժամանակ Ֆուլերի գործողությունները անվանեց «ծիծաղելի»<ref>{{Cite web |title=Stoke boss Tony Pulis calls Ricardo Fuller conduct 'ridiculous' |url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17329069 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130401225322/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17329069 |archive-date=2013 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2012 թ․ մարտի 10 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Ֆուլերը 2011/12 մրցաշրջանի ավարտից հետո հեռացավ «Սթոք Սիթիից» իր պայմանագրի ժամկետը լրանալուց հետո<ref>{{Cite web |title=FREE TRANSFER LIST 2011/12 |url=http://www.premierleague.com/content/dam/premierleague/site-content/News/publications/other/premier-league-released-list.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120616133811/http://www.premierleague.com/content/dam/premierleague/site-content/News/publications/other/premier-league-released-list.pdf |archive-date=2012 թ․ հունիսի 16 |access-date=2012 թ․ հունիսի 1 |publisher=Premier League}}</ref>։ === Ուշ կարիերա === Ֆուլերը միացել է «Չարլթոն Ատլետիկին» 2012 թվականի օգոստոսի 22-ին՝ կնքելով մեկ տարվա պայմանագիր՝ այն ևս մեկ տարով երկարաձգելու հնարավորությամբ<ref>{{Cite web |title=Fuller joins Charlton |url=http://www1.skysports.com/football/news/11684/8007963 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208143419/http://www.skysports.com/football/news/11684/8007963 |archive-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 21 |work=Sky Sports}}</ref>։ Նա իր համար վերցրեց 19 համարի մարզաշապիկն ու նորամուտը նշեց՝ փոխարինման դուրս գալով «[[Նոթինգհեմ Ֆորեստ]]ի» դեմ արտագնա խաղում<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=Nottm Forest 2–1 Charlton |url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/19378236 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121124061611/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/19378236 |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 24 |access-date=2013 թ․ հունիսի 3 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Նա կարևոր գոլեր խփեց «Իփսվիչ Թաունի» և «Քրիսթալ Փելասի» դեմ արտագնա խաղում և գոլ խփեց դաշտի կենտրոնից «Պիտերբորո Յունայթեդի» դեմ խաղում<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ սեպտեմբերի 22 |title=Ipswich 1–2 Charlton |url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/19615307 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131017200440/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/19615307 |archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 17 |access-date=2013 թ․ հունիսի 3 |publisher=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite web |date=2012 թ․ նոյեմբերի 27 |title=Charlton 2–0 Peterborough |url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/20405317 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121130051032/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/20405317 |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 30 |access-date=2013 թ․ հունիսի 3 |publisher=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite web |date=2013 թ․ փետրվարի 2 |title=Crystal Palace 2–1 Charlton |url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/21209444 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150609054107/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/21209444 |archive-date=2015 թ․ հունիսի 9 |access-date=2013 թ․ հունիսի 3 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Ֆուլերը մի քանի անգամ բուժել է վնասվածքները, օգնել է «Չարլթոնին» անգլիական ֆուտբոլի երկրորդ դիվիզիոն վերադառնալուց հետո Չեմպիոնշիփում զբաղեցնել 9-րդ տեղը։ Այնուամենայնիվ, ակումբը չի երկարաձգել նրա հետ պայմանագիրը 2012/13 մրցաշրջանի ավարտին<ref>{{Cite web |title=Charlton release quartet including ex Stoke man |url=http://www.london24.com/sport/league-1/charlton_athletic_2_5812/charlton_release_quartet_including_ex_stoke_man_1_2185059 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130629175826/http://www.london24.com/sport/league-1/charlton_athletic_2_5812/charlton_release_quartet_including_ex_stoke_man_1_2185059 |archive-date=2013 թ․ հունիսի 29 |access-date=2013 թ․ մայիսի 8 |work=London 24}}</ref>։ 2013 թվականի օգոստոսի 15-ին Ֆուլերը մեկ տարվա պայմանագիր կնքեց «Բլեքպուլի» հետ՝ երկարաձգման հնարավորությամբ<ref>{{Cite web |title=Ricardo Fuller: Blackpool sign Jamaica international striker |url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/23696796 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140908055342/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/23696796 |archive-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 8 |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 15 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2013/14 մրցաշրջանում Բլեքպուլի կազմում անցկացրած 28 խաղում նա խփել է 6 գոլ<ref name="2013/14"/>։ 2014 թվականի հուլիսի 16-ին «Բարսելոնան» միացել է «Միլանին» մեկ տարվա պայմանագրով<ref>{{Cite web |title=Lions add striker Ricardo Fuller |url=http://www.millwallfc.co.uk/news/article/ricardo-fuller-signs-1762982.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208160533/http://www.millwallfc.co.uk/news/article/ricardo-fuller-signs-1762982.aspx |archive-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |access-date=2014 թ․ հուլիսի 16 |website=Millwall F.C.}}</ref>։ Նա «առյուծների» կազմում մասնակցել է 40 հանդիպման՝ դառնալով 6 գոլի հեղինակ, սակայն ակումբը, միևնույն է, դուրս է մնացել Չեմպիոնշիփից<ref name="2014/15"/>։ Վերջապես, 2015 թվականի հոկտեմբերի 16-ին, հաջող դիտումից հետո, Ֆուլերը երեք ամսվա պայմանագիր կնքեց «Օլդհեմ Աթլետիկի» հետ<ref>{{Cite web |title=Latics Sign Experienced Striker |url=http://www.oldhamathletic.co.uk/news/article/signing-latics-sign-experienced-striker-2746050.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208081903/http://www.oldhamathletic.co.uk/news/article/signing-latics-sign-experienced-striker-2746050.aspx |archive-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 16 |website=Oldham Athletic}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == Ֆուլերը Ջամայկայի մինչև 20 տարեկանների հավաքականի խաղացող էր 1998 թվականի աշխարհի առաջնությունում։ Հիմնական թիմ Նա առաջին անգամ հրավիրվել է 1999 թվականին և մասնակցել 2002, 2006 և 2010 թվականների աշխարհի առաջնությունների ընտրական արշավներին, ինչպես նաև 2000, 2005 և 2009 թվականների ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ոսկե գավաթի հանդիպումներին։ == Անձնական կյանք == Ֆուլերը մեծացել է տատիկի կողմից Յամայկա նահանգի Քինգսթոն քաղաքի շատ քրեածին Տիվոլի թաղամասում։ Որպես ֆուտբոլիստ իր վաստակից նա կարողացավ վերականգնել իր տատիկի տունը այն բանից հետո, երբ այն ավերվեց 2010-ի սկզբին Յամայկայում տեղի ունեցած անկարգությունների պատճառով<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հուլիսի 6 |title=Stoke's Ricardo Fuller rebuilds family home in Jamaica |url=http://www.bbc.co.uk/news/10520809 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120503090711/http://www.bbc.co.uk/news/10520809 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 3 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref><ref>{{Cite news |date=2010 թ․ հուլիսի 6 |title=Stoke City striker Ricardo Fuller rebuilds Jamaica home |url=http://www.bbc.co.uk/news/10524196 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120825024218/http://www.bbc.co.uk/news/10524196 |archivedate=2012 թ․ օգոստոսի 25 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2009 թվականի փետրվարին Ֆյուլերը ձերբակալվել էր ճանապարհային երթևկության կանոնները խախտելու կասկածանքով<ref>{{Cite news |author=Alan Dawson |date=2009 թ․ փետրվարի 25 |title=Stoke City striker Ricardo Fuller arrested |url=http://goal.com/en/news/9/england/2009/02/25/1126621/stoke-city-striker-ricardo-fuller-arrested |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151208115750/http://www.goal.com/en/news/9/england/2009/02/25/1126621/stoke-city-striker-ricardo-fuller-arrested |archivedate=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |accessdate=2009 թ․ փետրվարի 25 |publisher=goal.com}}</ref>։ Ավելի ուշ նա իրեն մեղավոր է ճանաչել Մեծ Բրիտանիայում առանց վարորդական իրավունքի մեքենա վարելու համար և տուգանվել<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ ապրիլի 9 |title=Footballer admits driving offence |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/staffordshire/7991768.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090412185246/http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/staffordshire/7991768.stm |archivedate=2009 թ․ ապրիլի 12 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2010 թվականի փետրվարին Ֆուլերը ձերբակալվել էր հարձակման կասկածանքով<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ փետրվարի 9 |title=Stoke's Ricardo Fuller arrested over nightclub incident |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/staffordshire/8504304.stm |accessdate=2010 թ․ փետրվարի 9 |publisher=BBC News}}</ref>, սակայն արդյունքում նրա վրայից մեղադրանքները հանվել են<ref>{{Cite news |date=2010 թ․ մարտի 12 |title=Stoke City player Ricardo Fuller will not face charge |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/staffordshire/8563975.stm |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 2 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ == Վիճակագրություն == {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Առաջնություն !colspan="2"|Անգլիայի Գավաթ !colspan="2"|Լիգայի Գավաթ !colspan="2"|Եվրոգավաթներ !colspan="2"|Ընդամենը |- !Դիվիզիոն!!Հանդիպումներ!!Գոլեր!!Հանդիպումներ!!Գոլեր!!Հանդիպումներ!!Գոլեր!!Հանդիպումներ!!Գոլեր!!Հանդիպումներ!!Գոլեր |- |rowspan="2"|Քրիսթալ Փելաս |2000/01<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2000/2001 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=130 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304200336/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=130 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |[[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Լիգա 1]] |8||0||0||0||0||0||colspan="2"|—||8||0 |- !colspan="2"|Ընդամենը !8!!0!!0!!0!!0!!0!!0!!0!!8!!0 |- |rowspan="2"|Հարթ օֆ Միդլոթիան(վարձավճար) |2001/02<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2001/2002 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=131 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304132101/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=131 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Շոտլանդիայի Պրեմիեր լիգա |27||8||2||2||0||0||colspan="2"|—||29||10 |- !colspan="2"|Ընդամենը !27!!8!!2!!2!!0!!0!!0!!0!!29!!10 |- |rowspan="4"|Պրեստոն Նորթ էնդ |2002/03<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2002/2003 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=132 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160308221618/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=132 |archive-date=2016 թ․ մարտի 8 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> ||Լիգա 1 |18||9||0||0||2||2||colspan="2"|—||20||11 |- |2003/04<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2003/2004 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=133 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304064440/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=133 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> ||Լիգա 1 |38||17||2||2||1||0||colspan="2"|—||41||19 |- |2004/05<ref name="04/05">{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2004/2005 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=134 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160505154524/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=134 |archive-date=2016 թ․ մայիսի 5 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Չեմպիոնշիփ |2||1||0||0||0||0||colspan="2"|—||2||1 |- !colspan="2"|Ընդամենը !58!!27!!2!!2!!3!!2!!0!!0!!63!!31 |- |rowspan="2"|Պորտսմութ |2004/05<ref name="04/05"/> |[[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր Լիգա]] |31||1||2||0||4||0||colspan="2"|—||37||1 |- !colspan="2"|Ընդամենը !31!!1!!2!!0!!4!!0!!0!!0!!37!!1 |- |rowspan="3"|Սաութհեմփթոն |2005/06<ref name="05/06">{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2005/2006 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=135 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304233256/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=135 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Չեմպիոնշիփ |30||9||1||0||0||0||colspan="2"|—||31||9 |- |2006/07<ref name="06/07">{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2006/2007 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=136 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304045335/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=136 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Չեմպիոնշիփ |1||0||0||0||0||0||colspan="2"|—||1||0 |- !colspan="2"|Ընդամենը !31!!9!!1!!0!!0!!0!!0!!0!!32!!9 |- |rowspan="2"|Իպսվիչ Թաուն (Վարձավճար) |2005/06<ref name="05/06"/> |Չեմպիոնշիփ |3||2||0||0||0||0||colspan="2"|—||3||2 |- !colspan="2"|Ընդամենը !3!!2!!0!!0!!0!!0!!0!!0!!3!!2 |- |rowspan="7"|Սթոք Սիթի |2006/07<ref name="06/07"/> |Չեմպիոնշիփ ||30||10||2||1||0||0||colspan="2"|—||32||11 |- |2007/08<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2007/2008 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=137 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160308223810/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=137 |archive-date=2016 թ․ մարտի 8 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Չեմպիոնշիփ ||42||15||2||0||0||0||colspan="2"|—||44||15 |- |2008/09<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2008/2009 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=138 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160505165536/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=138 |archive-date=2016 թ․ մայիսի 5 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Պրեմիեր Լիգա ||34||11||0||0||3||0||colspan="2"|—||36||11 |- |2009/10<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2009/2010 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=139 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304041721/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=139 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Պրեմիեր Լիգա ||35||3||5||4||1||1||colspan="2"|—||41||8 |- |2010/11<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2010/2011 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=140 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307224208/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=140 |archive-date=2016 թ․ մարտի 7 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Պրեմիեր Լիգա ||28||4||6||0||2||0||colspan="2"|—||36||4 |- |2011/12<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2011/2012 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=141 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304083047/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=141 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Պրեմիեր Լիգա ||13||0||2||0||0||0||3||1|||18||1 |- !colspan="2"|Ընդամենը !182!!43!!17!!5!!6!!1!!3!!1!!208!!50 |- |Չարլթոն Ատլետիկ |2012/13<ref>{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2012/2013 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=142 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306044745/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=142 |archive-date=2016 թ․ մարտի 6 |access-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 4 |work=Soccerbase}}</ref> |Չեմպիոնշիփ |31||5||0||0||0||0||colspan="2"|—||31||5 |- |Բլեքփուլ |2013/14<ref name="2013/14">{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2013/2014 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=143 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924151731/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=143 |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |access-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 7 |work=Soccerbase}}</ref> |Չեմպիոնշիփ |27||6||1||0||0||0||colspan="2"|—||28||6 |- |Միլուոլ |2014/15<ref name="2014/15">{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2014/2015 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=144 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304070442/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=144 |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 7 |work=Soccerbase}}</ref> |Չեմպիոնշիփ |38||4||2||2||0||0||colspan="2"|—||40||6 |- |Օլդհեմ Աթլետիկ |2015/16<ref name="2015/16">{{Cite web |title=Games played by Ricardo Fuller in 2015/2016 |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=145 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160310125319/http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=24167&season_id=145 |archive-date=2016 թ․ մարտի 10 |access-date=2015 թ․ նոյեմբերի 29 |work=Soccerbase}}</ref> |Լիգա 1 |4||0||0||0||0||0||colspan="2"|—||4||0 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !440!!105!!27!!11!!13!!3!!3!!1!!483!!120 |} == Պարգևներ == Թիմային՝ * Չեմպիոնշիփ, 2-րդ տեղ՝ 2007/08 (Սթոք Սիթի) * Ֆուտբոլի Անգլիայի գավաթ, եզրափակչի մասնակից․ 2011 (Սթոք Սիթի) Անհատական՝ * Շոտլանդիայի Պրեմիեր լիգայի ամսվա խաղացող. դեկտեմբեր 2001 * Չեմպիոնշիփ ամսվա խաղացող. ապրիլ 2006 * Չեմպիոնշիփի տարվա թիմի անդամ․ 2008 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{soccerbase|24167}} * {{Nft|3441}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ճամայկացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պորտսմութի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սաութհեմփթոնի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Քրիսթալ Փելասի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Օլդհեմ Ատլետիկի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Չառլտոն Ատլետիկի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իպսվիչ Թաունի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սթոք Սիթիի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բլեքփուլի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Միլուոլի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիական ֆուտբոլի լիգայի խաղացողներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիայի լեգեոներ ֆուտբոլիստներ]] 4to13c8q2ob2ogkt5ganmr6dksb583y 2 1266233 10357215 10353087 2025-06-18T08:41:08Z Voskanyan 23951 . 10357215 wikitext text/x-wiki '''Михаил Евдокимович Ткачёв'''  — советский живописец, [[Заслуженный художник Российской Федерации]], член [[Санкт-Петербургский Союз художников|Санкт-Петербургского Союза художников]] (до 1992 года — Ленинградской организации Союза художников РСФСР). == Биография == Михаил Евдокимович Ткачёв родился 10 ноября 1912 года в слободе [[Калач (город)|Калач]] Богучарского уезда [[Воронежская губерния|Воронежской губернии]]. В 1929—1932 учился в профессионально-технической школе в Армавире, куда переехала семья. В 1932—1935 занимался в подготовительных классах Академии художеств, затем в вечерней школе при художественно-педагогическом техникуме в Ленинграде. В 1935—1937 проходил срочную службу в Красной Армии в стрелковом полку в Ленинграде. Это позволило посещать по выходным дням занятия изостудии при Доме офицеров имени С. М. Кирова, которые вели известные художники И. И. Бродский, [[Чепцов, Ефим Михайлович|М. Е. Чепцов]], П. С. Наумов, С. В. Приселков, [[Авилов, Михаил Иванович|М. И. Авилов]], И. Г. Дроздов. В 1936 впервые участвовал в выставке художников-студийцев. После демобилизации в 1937 был принят на работу в копийную мастерскую [[Ленизо]] художником-живописцем. В сентябре 1939 был призван из запаса в Красную Армию, участвовал в [[Финская кампания|финской кампании 1939—1940]] в составе 232 стрелковой дивизии. Прослужив до марта 1940 года, был демобилизован и вернулся к работе в Ленизо. Одновременно занимался в изостудии им. К. С. Станиславского у А. Д. Зайцева и [[Рудаков, Константин Иванович|К. И. Рудакова]]. После начала Великой Отечественной войны был призван на службу в Военно-Морской флот. Участвовал в боях на Ленинградском фронте в составе батальона особого назначения 5-й бригады морской пехоты. Командовал взводом разведки. Был ранен и дважды контужен. Войну закончил в Кёниксберге. Награждён орденами Красной Звезды, Отечественной войны 1 степени, медалями За оборону Ленинграда, За оборону Кавказа, [[Медаль За взятие Кенигсберга|За взятие Кенигсберга]], За победу над Германией. После демобилизации в 1946 вернулся к работе в [[Ленизо]]. С 1951 регулярно участвовал в выставках, экспонируя свои работы вместе с произведениями ведущих мастеров изобразительного искусства Ленинграда. Писал пейзажи, портреты, жанровые и батальные картины, этюды с натуры. В 1955 был принят в члены [[Санкт-Петербургский Союз художников|Ленинградского Союза советских художников]]. Ведущие темы творчества — малая Родина художника и память военной поры. В живописном отношении наиболее интересны натурные этюды с родительским домом и окрестностями Калача. Колорит работ сдержанный, с преобладанием зелёных и охристых тонов. Живопись строится на передаче светотеневых эффектов, тональных отношений и конструктивной роли рисунка. == Примечания == {{примечания}} == Источники == * ''[[Выставка произведений ленинградских художников 1951 года|Выставка произведений ленинградских художников 1951 года. Каталог]]''. — Л: Лениздат, 1951. — с.20. * ''Весенняя выставка произведений ленинградских художников 1953 года. Каталог''. — Л: ЛССХ, 1953. — с.8. * ''[[Весенняя выставка произведений ленинградских художников 1954 года|Весенняя выставка произведений ленинградских художников 1954 года. Каталог]]''. — Л: Изогиз, 1954. — с.19. * ''[[Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1956 года|Осенняя выставка произведений ленинградских художников. 1956 года. Каталог]]''. — Л: Ленинградский художник, 1958. — с.24. * ''[[Выставка произведений ленинградских художников 1957 года|1917 — 1957. Выставка произведений ленинградских художников. Каталог]]''. — Л: Ленинградский художник, 1958. — с.32. * ''[[Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1958 года|Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1958 года. Каталог]]''. — Л: Художник РСФСР, 1959. — с.27. * ''[[Выставка произведений ленинградских художников 1960 года|Выставка произведений ленинградских художников 1960 года. Каталог]]''. — Л: Художник РСФСР, 1961. — с.42. == Ссылки == * [http://www.naslednick.ru/articles/culture/culture_55.html Сила таланта. Очерк о Михаиле Ткачёве] * [http://www.leningradartist.com/index_r.html ''Михаил Ткачёв на сайте Неизвестный соцреализм. Поиски и открытия''] * [http://www.leningradschool.com/outline_r.htm ''Ленинградская школа живописи. Очерк истории.''] * [http://www.leningradschool.com/chronology_r.htm ''Хронология Ленинградской школы живописи.''] 6qx85ngrnbui2kz18x71cw9581wan51 10357218 10357215 2025-06-18T08:45:39Z Անգելինա11 146097 10357218 wikitext text/x-wiki Միխայիլ Եվդոկիմովիչ Տկաչև-սովետական նկարիչ, Ռուսաստանի Դաշնության վաստակավոր նկարիչ, Սանկտ Պետերբուրգի նկարիչների միության անդամ (մինչև 1992 թվականը ՝ ՌՍՖՍՀ նկարիչների միության Լենինգրադի կազմակերպություն): == Կենսագրություն == Միխայիլ Եվդոկիմովիչ Տկաչովը ծնվել է 1912 թվականի նոյեմբերի 10-ին Վորոնեժի նահանգի Բոգուչարսկի շրջանի Կալաչ Սլոբոդայում։ 1929-1932 թթ. սովորել է Արմավիրի արհեստագործական դպրոցում, ուր տեղափոխվել է ընտանիքը: 1932-1935 թվականներին սովորել է Գեղարվեստի ակադեմիայի նախապատրաստական դասարաններում, այնուհետև Լենինգրադի գեղարվեստականբ և մանկավարժական տեխնիկումին կից երեկոյան դպրոցում: 1935-1937 թվականներին ժամկետային ծառայություն է անցել Կարմիր բանակում ՝ Լենինգրադի հրաձգային գնդում։ Սա հնարավորություն տվեց հանգստյան օրերին հաճախել արվեստի ստուդիայի դասընթացներ ս. մ. Կիրովի անվան սպաների տանը, որը վարում էին հայտնի նկարիչներ ի. ի. Բրոդսկին, մ. է. Չեպցովը, պ. Ս. Նաումով, Ս. Վ. Պրիսելկով, Մ. Ի. Ավիլով, Ի.Գ. Դրոզդով. 1936-ին նա առաջին անգամ մասնակցեց ստուդիայի նկարիչների ցուցահանդեսին: 1937 թվականին զորացրվելուց հետո աշխատանքի է ընդունվել Լենիզոյի պատճենահանող արհեստանոցում ՝ որպես նկարիչ-նկարի։ 1939 թվականի սեպտեմբերին պահեստազորից զորակոչվել է Կարմիր բանակ, 232 հրաձգային դիվիզիայի կազմում մասնակցել է 1939-1940 թվականների ֆիննական արշավին։ Ծառայելով մինչև 1940 թվականի մարտը ՝ զորացրվել է և վերադարձել աշխատանքի Լենիզոյում։ Միևնույն ժամանակ նա զբաղվում էր արվեստի ստուդիայում: Կ. ս. Ստանիսլավսկին Ա. Դ. Զայցևի և կ. ի. Ռուդակովի մոտ: Հայրենական մեծ պատերազմի սկսվելուց հետո զորակոչվել է ծառայության ռազմածովային նավատորմում։ Մասնակցել է Լենինգրադի ռազմաճակատի մարտերին ՝ որպես ծովային հետևակի 5-րդ բրիգադի հատուկ նշանակության գումարտակի մաս։ Հետախուզության դասակի հրամանատար: Վիրավորվել է և երկու անգամ կոնտուզիայի ենթարկվել։ Նա ավարտեց պատերազմը Քենիքսբերգում: Պարգևատրվել է Կարմիր աստղի, Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշաններով, Լենինգրադի պաշտպանության, Կովկասի պաշտպանության, Քյոնիգսբերգի գրավման, Գերմանիայի նկատմամբ տարած հաղթանակի մեդալներով: 1946-ին զորացրվելուց հետո նա վերադարձավ աշխատանքի Լենիզոյում: 1951 թվականից պարբերաբար մասնակցել է ցուցահանդեսների ՝ ցուցադրելով իր աշխատանքները Լենինգրադի կերպարվեստի առաջատար վարպետների ստեղծագործությունների հետ միասին ։ Նա նկարել է լանդշաֆտներ, դիմանկարներ, ժանրային և մարտական նկարներ, էսքիզներ բնությունից: 1955 թվականին ընդունվել Է Լենինգրադի խորհրդային նկարիչների միության անդամ։ Ստեղծագործության առաջատար թեմաներն են նկարչի փոքր հայրենիքը և ռազմական ժամանակաշրջանի հիշողությունը: Գեղատեսիլ առումով առավել հետաքրքիր են բնական էսքիզները Կալաչի ծնողական տան և շրջակայքի հետ։ Աշխատանքների գույնը զուսպ է ՝ կանաչ և օխրա երանգների գերակշռությամբ։ Նկարչությունը հիմնված է Chiaroscuro էֆեկտների փոխանցման, Տոնային հարաբերությունների և նկարչության կառուցողական դերի վրա: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Աղբյուրներ == * ''[[Выставка произведений ленинградских художников 1951 года|Выставка произведений ленинградских художников 1951 года. Каталог]]''. — Л: Лениздат, 1951. — с.20. * ''Весенняя выставка произведений ленинградских художников 1953 года. Каталог''. — Л: ЛССХ, 1953. — с.8. * ''[[Весенняя выставка произведений ленинградских художников 1954 года|Весенняя выставка произведений ленинградских художников 1954 года. Каталог]]''. — Л: Изогиз, 1954. — с.19. * ''[[Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1956 года|Осенняя выставка произведений ленинградских художников. 1956 года. Каталог]]''. — Л: Ленинградский художник, 1958. — с.24. * ''[[Выставка произведений ленинградских художников 1957 года|1917 — 1957. Выставка произведений ленинградских художников. Каталог]]''. — Л: Ленинградский художник, 1958. — с.32. * ''[[Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1958 года|Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1958 года. Каталог]]''. — Л: Художник РСФСР, 1959. — с.27. * ''[[Выставка произведений ленинградских художников 1960 года|Выставка произведений ленинградских художников 1960 года. Каталог]]''. — Л: Художник РСФСР, 1961. — с.42. == Հղումներ == * [http://www.naslednick.ru/articles/culture/culture_55.html Сила таланта. Очерк о Михаиле Ткачёве] * [http://www.leningradartist.com/index_r.html ''Михаил Ткачёв на сайте Неизвестный соцреализм. Поиски и открытия''] * [http://www.leningradschool.com/outline_r.htm ''Ленинградская школа живописи. Очерк истории.''] * [http://www.leningradschool.com/chronology_r.htm ''Хронология Ленинградской школы живописи.''] tcqylsdrrhtovkxfv8p4qxqxmpo2l4f 10357219 10357218 2025-06-18T08:45:52Z Voskanyan 23951 . 10357219 wikitext text/x-wiki '''«Внук космонавта»''' — российский [[художественный фильм]] [[Панин, Андрей Владимирович|Андрея Панина]] и [[Владимирцева, Тамара Ивановна|Тамары Владимирцевой]]. Премьера фильма состоялась в [[День космонавтики]], [[12 апреля]] [[2007 год]]а в [[Москва|Москве]]. Исходным названием фильма, под которым он вышел в прокат, было '''«Внук Гагарина»'''; по результатам судебного иска, проигранного создателями осенью 2007 года, фильм был переименован, а упоминания [[Юрий Гагарин|Юрия Гагарина]] из фильма удалены. == Сюжет == Фёдор, неожиданно узнавший о единокровном брате, много лет живущем в детском доме, встретил темнокожего ребёнка с дурными привычками и уличными представлениями о жизни. Фёдор забирает Гену из детдома. Фёдор, испытывая бессилие от проблем, связанных с братом, отвозит его обратно в детский дом. По дороге Гена сбегает. Федя и Толян{{кто}} отправляются на его поиски. == Критика == Фильм получил одобрительные отзывы критиков, которые отметили его непохожесть на современный российский киномейнстрим. Так, Александр Гаррос нашёл в фильме сходство с «интеллигентским кино четвертьвековой давности»: несмотря на наличие сценарных и режиссёрских слабостей, в фильме есть сильная сторона, причём сторона эта — советская, советская стилистически и идеологически». По мнению критика, фильм не является комедией, а представляет собой «непереводимый жанр, который лучше всего давался... советскому кинематографу. Печально-улыбчивая бытовая драма — с её внезапной за душу берущей достоверностью, проступающей в недостоверности сюжетных поворотов, с ее неожиданной щемящей поэзией, чудно и сиротливо стоящей на перекрестках безликих панельных гетто. Михаил Калужский проводит пареллель с ещё более ранней классикой советского кинематографа — фильмом «[[Цирк (фильм, 1936)|Цирк]]», в котором также появлялся чернокожий мальчик. Хотя фильм Панина и Владимирцевой «про то, как живётся чернокожему мальчику в нашей стране сегодня», он «не исключительно про афророссиян, он про нас всех: про стереотипы, отчуждение и непонимание». По мнению критика, фильм «незамысловат, трогателен и искренен, иногда комичен, а в финале неожиданно сентиментален, и, кажется, это очень верный тон для того, чтобы сказать о серьёзном без публицистического пафоса». == Судебный процесс == Дочери [[Гагарин, Юрий Алексеевич|Юрия Гагарина]] [[Гагарина, Елена Юрьевна|Галина]] и Елена Гагарины подали в суд на [[дистрибьютор]]а фильма - компанию [[Централ Партнершип]], в связи с тем, что картина содержит сведения, порочащие честь и достоинство их отца. Оскорбительной истицы сочли фразу: «Люди, Юрий Гагарин — негр!» — которую произносит один из героев фильма. Кроме того, в фильме встречается его же фраза: «Гагарин по миру мотался и всех баб, ну и это самое, в общем, понимаете… без мата. Прилетел в Камерун, а там бабка моя. Гагарин не устоял, и бабка не устояла», — хотя в конце он и признаёт, что лгал, и поясняет: «Никакой я не внук Гагарина!». 7 сентября 2007 года состоялось первое слушание по делу в [[Бабушкинский районный суд Москвы|Бабушкинском районном суде Москвы]]. 5 октября суд в лице федерального судьи Татьяны Палькиной удовлетворил иск и предписал убрать все упоминания Юрия Гагарина из картины, включая название. Также суд обязал выплатить истицам по 5000 рублей в качестве компенсации морального ущерба. == Примечания == {{примечания}} == Ссылки == * * [http://www.film.ru/afisha/movie.asp?code=VNKGGRN «Внук космонавта»] на ''film.ru'' * [https://ruskino.ru/mov/8414 «Внук космонавта»] на ''Ruskino.ru'' * {{YouTube|ST5RGRn3xBc|Андрей Панин и Тамара Владимирцева в программе «Кинопремьеры с Ренатой Литвиновой» (24.04.2007)|logo=1}} g48m1xlf6a3w8q4v7bs5yi8xhehp0yw 10357232 10357219 2025-06-18T08:57:54Z Անգելինա11 146097 10357232 wikitext text/x-wiki '''«'''տիեզերագնացի Նուկ», Անդրեյ Պանինի և Թամարա Վլադիմիրցևայի ռուսական գեղարվեստական ֆիլմը։ Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է տիեզերագնացության օրը ՝ 2007 թվականի ապրիլի 12-ին Մոսկվայում։ Ֆիլմի սկզբնական անվանումը, որով այն թողարկվել է վարձույթում, եղել է «Գագարինի թոռը»; 2007 թվականի աշնանը ստեղծողների կողմից պարտված դատական հայցի արդյունքում ֆիլմը վերանվանվել է, իսկ Յուրի Գագարինի հիշատակումները հանվել են ֆիլմից։ == Սյուժե == Ֆյոդորը, ով անսպասելիորեն իմացավ մանկատանը երկար տարիներ ապրող կիսաքանդ եղբոր մասին, հանդիպեց սևամորթ երեխայի ՝ վատ սովորություններով և կյանքի մասին փողոցային պատկերացումներով։ Ֆյոդորը գենային տանում է մանկատնից։ Ֆյոդորը, անզորություն զգալով եղբոր հետ կապված խնդիրներից, նրան հետ է տանում մանկատուն։ Գենը փախչում է ճանապարհին: Ֆեդյա և Տոլյանկաղապար. ովքեր են գնում նրան փնտրելու: == Քննադատություն == Ֆիլմը արժանացել է քննադատների հավանությանը, որոնք նշել են, որ այն տարբերվում է ժամանակակից ռուսական կինոմեյնստրիմից։ Այսպես, Ալեքսանդր Գարոսը ֆիլմում նմանություն է գտել «քառորդդարյա վաղեմության մտավորական կինոյի» հետ. Չնայած սցենարական և ռեժիսորական թույլ կողմերի առկայությանը, ֆիլմում կա ուժեղ կողմ, ընդ որում ՝ այդ կողմը Խորհրդային է, խորհրդային ոճաբանորեն և գաղափարապես«։ Քննադատների կարծիքով ՝ ֆիլմը կատակերգություն չէ, այլ իրենից ներկայացնում է » անթարգմանելի ժանր, որը լավագույնս տրվել է։ .. խորհրդային կինեմատոգրաֆին: Տխուր-ժպտերես Կենցաղային դրամա ՝ իր հոգու համար հանկարծակի հուսալիությամբ, որը հայտնվում է սյուժեի շրջադարձերի անարժանահավատության մեջ, իր անսպասելի ցնցող պոեզիայով, որը հրաշքով և միայնակ կանգնած է անդեմ պանելային գետտոների խաչմերուկներում։ Միխայիլ Կալուգսկին պարելելն անցկացնում է խորհրդային կինոյի նույնիսկ ավելի վաղ դասականի ՝ «Կրկես» ֆիլմի հետ, որում հայտնվել է նաև սևամորթ տղա։ Չնայած Պանինի և Վլադիմիրցևայի ֆիլմը «այն մասին, թե ինչպես է այսօր ապրում սևամորթ տղան մեր երկրում», այն «բացառապես աֆրո-ռուսի մասին չէ, այն բոլորիս մասին է.կարծրատիպերի, օտարման և թյուրիմացության մասին»: Քննադատի կարծիքով ՝ ֆիլմը «պարզ է, հուզիչ և անկեղծ, երբեմն զավեշտական, իսկ եզրափակչում անսպասելի սենտիմենտալ, և թվում է, թե դա շատ ճիշտ տոն է առանց հրապարակախոսական պաթոսի լրջության մասին ասելու համար»: == Դատական գործընտաց == Յուրի Գագարինի դուստրերը ՝ Գալինան և Ելենա Գագարինան, դատի են տվել ֆիլմի դիստրիբյուտորին ՝ «Ցենտրալ փարթներշիփ» ընկերությանը, քանի որ ֆիլմը պարունակում է տեղեկություններ, որոնք արատավորում են իրենց Հոր պատիվն ու արժանապատվությունը: Հայցվորները վիրավորական են համարել արտահայտությունը`«Մարդիկ, Յուրի Գագարինը նեգր է», որն արտասանում է ֆիլմի հերոսներից մեկը։ Բացի այդ, ֆիլմում հանդիպում է նրա նույն արտահայտությունը. Գագարինն ամբողջ աշխարհում պտտվում էր, և բոլոր կանայք, դե, սա, ընդհանուր առմամբ, հասկանում եք... առանց գորգի։ Թռավ Կամերուն, և այնտեղ տատիկս է: Գագարինը չդիմացավ, տատիկն էլ չդիմացավ«, - թեև վերջում խոստովանում է, որ ստել է և պարզաբանում.». 2007 թվականի սեպտեմբերի 7-ին տեղի ունեցավ գործի առաջին լսումը Մոսկվայի Բաբուշկինսկի շրջանային դատարանում։ Հոկտեմբերի 5-ին դատարանը, ի դեմս դաշնային դատավոր Տատյանա Պալկինայի, բավարարեց հայցը և կարգադրեց հեռացնել Յուրի Գագարինի բոլոր հիշատակումները նկարից, ներառյալ վերնագիրը: Դատարանը նաև պարտավորեցրել է հայցվորներին վճարել 5000 ռուբլի ՝ որպես բարոյական վնասի փոխհատուցում։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքն հղումներ == * * [http://www.film.ru/afisha/movie.asp?code=VNKGGRN «Внук космонавта»] на ''film.ru'' * [https://ruskino.ru/mov/8414 «Внук космонавта»] на ''Ruskino.ru'' * {{YouTube|ST5RGRn3xBc|Андрей Панин и Тамара Владимирцева в программе «Кинопремьеры с Ренатой Литвиновой» (24.04.2007)|logo=1}} jkszyqz7f4n5st3pkyh477lb1agextl 10357233 10357232 2025-06-18T08:59:36Z Voskanyan 23951 . 10357233 wikitext text/x-wiki '''«„Мерседес“ уходит от погони»''' — советский художественный фильм о [[Великая Отечественная война|Великой Отечественной войне]], снятый в 1980 году режиссёром [[Ляшенко, Юрий Иванович|Юрием Ляшенко]] на [[Киностудия им. А. Довженко|киностудии им. А. Довженко]]. == Сюжет == Действие фильма происходит во время [[Великая Отечественная война|Великой Отечественной войны]]. Капитан [[РККА]] Локтев приезжает к матери погибшего Саши Ермолаенко, чтобы рассказать, как погиб её сын. Захватив в качестве трофея автомобиль «[[Мерседес-Бенц|Мерседес]]», группа советских разведчиков-диверсантов под командованием капитана Локтева под видом немецких солдат и офицеров совершает дерзкий рейд в тылу противника ([[16-я пехотная дивизия (вермахт)|116-й мотодивизии]]) по контролируемым врагом дорогам. Их задача выяснить, где противник готовит массированный контрудар, а где сосредотачивает технику для отвлечения внимания от главного удара. Разведчики понимают всю опасность своего положения, когда находят трупы своих погибших товарищей, ранее посланных в разведку и не вернувшихся. Однако добыть ценные разведданные, внедрившись в немецкие механизированные колонны и не нарваться на [[полевая жандармерия|фельджандармерию]], это ещё полдела. Нужно вырваться к своим, ведь полковнику [[абвер]]а Абту становится известно, что в запретной зоне появилась советская разведка, а значит, вся немецкая операция на грани провала. Понимая, что вырваться из немецкого «мешка» смогут не все, Ермолаенко ценой собственной жизни задерживает немцев, отвлекая их на себя, когда раненный Локтев и другие, уезжая на «Мерседесе», по радиостанции передают бесценные сведения своим. По злой иронии судьбы убийцей Ермолаенко стал случайно оказавшийся в перестрелке немецкий оперный певец Дилер, прибывший на фронтовые гастроли из Германии. == Особенности == Группа советских разведчиков в фильме носит очень характерный и хорошо известный послевоенный советский военный [[камуфляж]] КЗМ-П (известен также как «[[Список военных камуфляжных рисунков|серебряный лист]]» или «серая берёзка», образца 1957 года), широко распространённый в позднем СССР, который не имел ничего общего ни с одним из [[Немецкие камуфляжи Второй мировой войны|множества вариантов камуфляжей используемых в немецкой армии]] во время Второй мировой войны. Большая часть техники, используемая в фильме, также изготовлена в среднем лет на 20 позднее событий Второй мировой войны, которые показаны в фильме. == Музыка == В сцене с артистами на берегу звучит песня «Das ist die Liebe der Matrosen» группы [[Comedian Harmonists]]. В финальной сцене звучит песня [[Высоцкий, Владимир Семёнович|В. Высоцкого]] «[[Он не вернулся из боя]]». Автор песни умер вскоре после выхода фильма в прокат. == Примечания == {{примечания}} 2ubkniyasyw5zdzuabqp1s3a2bbp2rp 10357256 10357233 2025-06-18T09:24:18Z Անգելինա11 146097 10357256 wikitext text/x-wiki '''«„'''«Մերսեդեսը հեռանում է հետապնդումից», խորհրդային գեղարվեստական ֆիլմ Հայրենական մեծ պատերազմի մասին, որը նկարահանվել է 1980 թվականին ռեժիսոր Յուրի Լյաշենկոյի անվան կինոստուդիայում։ Ա. Դովժենկո: == Սյուժե == Ֆիլմի գործողությունները տեղի են ունենում Հայրենական Մեծ պատերազմի ժամանակ։ Կարմիր բանակի կապիտան Լոկտևը գալիս է հանգուցյալ Սաշա Էրմոլաենկոյի մոր մոտ ՝ պատմելու, թե ինչպես է մահացել նրա որդին։ Գրավելով «Մերսեդես» մեքենան որպես գավաթ ՝ սովետական հետախուզական դիվերսանտների մի խումբ ՝ կապիտան Լոկտևի հրամանատարությամբ, գերմանացի զինվորների և սպաների քողի տակ, համարձակ արշավանք է կատարում թշնամու գծերի հետևում (116-րդ մոտոդիվիզիա) թշնամու կողմից վերահսկվող ճանապարհների երկայնքով: 1940-ի մարտի 15-ին Սովետական հետախուզական դիվերսանտները գրավեցին 116-րդ մոտոդիվիզիան: Նրանց խնդիրն է պարզել, թե որտեղ է հակառակորդը զանգվածային հակահարված պատրաստում, և որտեղ է կենտրոնացնում տեխնիկան ՝ հիմնական հարվածից ուշադրությունը շեղելու համար ։ Հետախույզները հասկանում են իրենց իրավիճակի ողջ վտանգը, երբ գտնում են իրենց զոհված ընկերների դիակները, որոնք նախկինում ուղարկվել էին հետախուզություն և չէին վերադարձել։ Սակայն արժեքավոր հետախուզական տվյալներ հայթայթել ՝ ներդնելով գերմանական մեքենայացված շարասյուների մեջ և չվարվել ֆելջանդարմերիայի, դա դեռ պայքարի կեսն է։ Պետք է ազատվել յուրայիններից, չէ որ գնդապետ աբվեր Աբտին հայտնի է դառնում, որ արգելված գոտում հայտնվել է խորհրդային հետախուզությունը, ինչը նշանակում է, որ գերմանական ողջ գործողությունը ձախողման եզրին է։ Հասկանալով, որ ոչ բոլորը կարող են դուրս գալ գերմանական «պայուսակից», Երմոլաենկոն իր կյանքի գնով ձերբակալում է գերմանացիներին ՝ շեղելով նրանց իր վրա, երբ վիրավոր արմունկն ու մյուսները, Mercedes-ով հեռանալով, ռադիոկայանով անգնահատելի տեղեկություններ են փոխանցում յուրայիններին։ Ճակատագրի չար հեգնանքով Էրմոլաենկոյի մարդասպանը պատահաբար փոխհրաձգության մեջ հայտնված գերմանացի օպերային երգիչ դիլերն էր, ով առաջնագծի հյուրախաղերի էր եկել Գերմանիայից։ == Նկարագրություն == Ֆիլմում սովետական հետախուզականների խումբը կրում է շատ բնորոշ և Հայտնի հետպատերազմյան սովետական ռազմական քողարկման KZM-P (հայտնի է նաև որպես «արծաթե տերև« կամ »Կեչի, 1957 թ.նմուշ), որը լայնորեն տարածված էր ուշ ԽՍՀՄ-ում, որը ոչ մի կապ չուներ երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գերմանական բանակում օգտագործվող քողարկման բազմաթիվ տարբերակներից որևէ մեկի հետ: Ֆիլմում օգտագործվող տեխնիկայի մեծ մասը նույնպես արտադրվում է միջինը 20 տարի անց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի իրադարձություններից հետո, որոնք ցուցադրվում են ֆիլմում: == Երաժշտություն == Ափին նկարիչների հետ տեսարանում հնչում է Comedian Harmonists խմբի «Das ist die Liebe der Matrosen» երգը։ Եզրափակիչ տեսարանում հնչում է «Վ.Վիսոցկու նա չի վերադարձել մարտից»երգը: Երգի հեղինակը մահացել է ֆիլմի թողարկումից անմիջապես հետո։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} 4668nt021sqln25ux3lt2g0u92fv5tk 0 1267866 10357083 10305067 2025-06-18T05:49:26Z Beko 1511 /* top */ 10357083 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | հայերեն անուն = Արմեն Վաղարշակի Աբազյան | տիտղոս = [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] տնօրեն | դրոշ = National Security Service of the Republic of Armenia.png | դրոշ2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | լիազորությունների սկիզբ = 2020 թվականի նոյեմբերի 8-ից | նախագահ = [[Արմեն Սարգսյան]] (2018-2022) [[Վահագն Խաչատուրյան]] | վարչապետ = [[Նիկոլ Փաշինյան]] | նախորդող = [[Արգիշտի Քյարամյան]] Միքայել Համբարձումյան ժ/պ | տիտղոս_2 = [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] փոխտնօրեն | դրոշ_2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | դրոշ2_2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | կառավարման սկիզբ_2 = 2020 օգոստոսի 11 | կառավարման ավարտ_2 = նոյեմբերի 8 | տիտղոս_3 = [[Հայաստանի քննչական կոմիտե|ՀՀ քննչական կոմիտեի]] նախագահի տեղակալ | կառավարման սկիզբ_3 = 2020 օգոստոսի 10 | կառավարման ավարտ_3 = օգոստոսի 11 | կրթություն = [[Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան|Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի]] Վանաձորի մասնաճյուղ | մասնագիտություն = ռազմական և պետական գործիչ | ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|df=yes|1971|10|19}} | ծննդավայր = [[Կիրովական]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]] | քաղաքացիություն = {{դրոշավորում|Հայաստան}} | կոչում = [[գեներալ-լեյտենանտ]] | պարգևներ = [[File:Ribbon bar of medal For Military Merit.png]] [[File:Ribbon bar of medal "For Merit" 1.png]] }} '''Արմեն Վաղարշակի Աբազյան''' ([[հոկտեմբերի 19]], [[1971]], [[Վանաձոր|Կիրովական]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]), հայ ռազմական և պետական գործիչ, [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] տնօրեն (նոյեմբերի 8, 2020<ref>{{Cite web |title=Արմեն Աբազյանը նշանակվել է ՀՀ ԱԱԾ տնօրեն |url=https://armenpress.am/hy/article/1034330}}</ref>.- հունիսի 18, 2025<ref>{{Cite web |last=Technologies |first=Peyotto |title=Նիկոլ Փաշինյանն Արմեն Աբազյանին ազատել է ԱԱԾ-ի տնօրենի պաշտոնից |url=https://168.am/2025/06/18/2231902.html |access-date=2025-06-18}}</ref>), [[գեներալ-լեյտենանտ]]։ == Կրթություն == * 1988-1993թթ.- Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի Վանաձորի մասնաճյուղ, մեխանիկա-մեքենաշինական ֆակուլտետ։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1999-2020 թթ.- ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունում զբաղեցրել է կրտսեր օպերլիազորից մինչև վարչության պետի պաշտոններ։ * 2020 թ. օգոստոսի 10-11 - ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի տեղակալ։ * 2020 թ. օգոստոսի 11-նոյեմբերի 8 - ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության փոխտնօրեն։ * 2020 թ. նոյեմբերի 8- ՀՀ վարչապետի առաջարկությամբ և նախագահի հրամանագրով նշանակվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրեն։ * 2024 թ. հունվարի 12- ՀՀ վարչապետի առաջարկությամբ և նախագահի հրամանագրով ազատվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրենի պաշտոնից, և նույն օրը վարչապետի որոշմամբ վերանշանակվել է ԱԱԾ տնօրեն<ref>{{Cite web |title=Վարչապետը Արմեն Աբազյանին վերանշանակեց ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնում |url=https://www.aysor.am/am/news/2024/01/12/%D5%A1%D5%A1%D5%AE-%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4/2210853}}</ref>։ == Պարգևներ և կոչումներ == *2011 թ.- Մարտական ծառայության մեդալ *2020 թ.- «Հայրենիքն մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի մեդալ *2021 թ.- գեներալ-մայորի զինվորական կոչում<ref>{{Cite web |title=ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբազյանին շնորհվել է գեներալ-մայորի զինվորական կոչում |url=https://armenpress.am/hy/article/1057405}}</ref> *2023 թ.- գեներալ-լեյտենանտի զինվորական կոչում<ref>{{Cite web |title=ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբասյանին շնորհվել է գեներալ-լեյտենանտի, իսկ տնօրենի տեղակալ Անդրանիկ Սիմոնյանին` գեներալ-մայորի զինվորական կոչում |url=https://www.tert.am/am/news/2023/12/20/sns/4051943 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240706143630/https://www.tert.am/am/news/2023/12/20/sns/4051943 |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 6}}</ref> == Այլ տվյալներ == * 1993-1994թթ. - ծառայել է ՀՀ-ում տեղակայված ՌԴ սահմանապահ զորքերում։ Ամուսնացած է, ունի երկու երեխա։ == Ծանոթագրություններ == {{DEFAULTSORT:Աբազյան, Արմեն}} [[Կատեգորիա:ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության գեներալ-լեյտենանտներ]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի անվտանգության մարմինների ղեկավարներ]] [[Կատեգորիա:Մարտական ծառայության մեդալակիրներ]] p1ohcodwcu2tyht1des4xx0vazvajx7 10357084 10357083 2025-06-18T05:52:36Z Beko 1511 10357084 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | հայերեն անուն = Արմեն Վաղարշակի Աբազյան | տիտղոս = [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] տնօրեն | դրոշ = National Security Service of the Republic of Armenia.png | դրոշ2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | լիազորությունների սկիզբ = 2020-2025 | նախագահ = [[Արմեն Սարգսյան]] (2018-2022) [[Վահագն Խաչատուրյան]] | վարչապետ = [[Նիկոլ Փաշինյան]] | նախորդող = [[Արգիշտի Քյարամյան]] Միքայել Համբարձումյան ժ/պ | տիտղոս_2 = [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] փոխտնօրեն | դրոշ_2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | դրոշ2_2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | կառավարման սկիզբ_2 = 2020 օգոստոսի 11 | կառավարման ավարտ_2 = նոյեմբերի 8 | տիտղոս_3 = [[Հայաստանի քննչական կոմիտե|ՀՀ քննչական կոմիտեի]] նախագահի տեղակալ | կառավարման սկիզբ_3 = 2020 օգոստոսի 10 | կառավարման ավարտ_3 = օգոստոսի 11 | կրթություն = [[Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան|Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի]] Վանաձորի մասնաճյուղ | մասնագիտություն = ռազմական և պետական գործիչ | ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|df=yes|1971|10|19}} | ծննդավայր = [[Կիրովական]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]] | քաղաքացիություն = {{դրոշավորում|Հայաստան}} | կոչում = [[գեներալ-լեյտենանտ]] | պարգևներ = [[File:Ribbon bar of medal For Military Merit.png]] [[File:Ribbon bar of medal "For Merit" 1.png]] }} '''Արմեն Վաղարշակի Աբազյան''' ([[հոկտեմբերի 19]], [[1971]], [[Վանաձոր|Կիրովական]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]), հայ ռազմական և պետական գործիչ, [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] տնօրեն (նոյեմբերի 8, 2020<ref>{{Cite web |title=Արմեն Աբազյանը նշանակվել է ՀՀ ԱԱԾ տնօրեն |url=https://armenpress.am/hy/article/1034330}}</ref>.- հունիսի 18, 2025<ref>{{Cite web |last=Technologies |first=Peyotto |title=Նիկոլ Փաշինյանն Արմեն Աբազյանին ազատել է ԱԱԾ-ի տնօրենի պաշտոնից |url=https://168.am/2025/06/18/2231902.html |access-date=2025-06-18}}</ref>), [[գեներալ-լեյտենանտ]]։ == Կրթություն == * 1988-1993թթ.- Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի Վանաձորի մասնաճյուղ, մեխանիկա-մեքենաշինական ֆակուլտետ։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1999-2020 թթ.- ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունում զբաղեցրել է կրտսեր օպերլիազորից մինչև վարչության պետի պաշտոններ։ * 2020 թ. օգոստոսի 10-11 - ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի տեղակալ։ * 2020 թ. օգոստոսի 11-նոյեմբերի 8 - ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության փոխտնօրեն։ * 2020 թ. նոյեմբերի 8- ՀՀ վարչապետի առաջարկությամբ և նախագահի հրամանագրով նշանակվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրեն։ * 2024 թ. հունվարի 12- ՀՀ վարչապետի առաջարկությամբ և նախագահի հրամանագրով ազատվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրենի պաշտոնից, և նույն օրը վարչապետի որոշմամբ վերանշանակվել է ԱԱԾ տնօրեն<ref>{{Cite web |title=Վարչապետը Արմեն Աբազյանին վերանշանակեց ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնում |url=https://www.aysor.am/am/news/2024/01/12/%D5%A1%D5%A1%D5%AE-%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4/2210853}}</ref>։ == Պարգևներ և կոչումներ == *2011 թ.- Մարտական ծառայության մեդալ *2020 թ.- «Հայրենիքն մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի մեդալ *2021 թ.- գեներալ-մայորի զինվորական կոչում<ref>{{Cite web |title=ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբազյանին շնորհվել է գեներալ-մայորի զինվորական կոչում |url=https://armenpress.am/hy/article/1057405}}</ref> *2023 թ.- գեներալ-լեյտենանտի զինվորական կոչում<ref>{{Cite web |title=ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբասյանին շնորհվել է գեներալ-լեյտենանտի, իսկ տնօրենի տեղակալ Անդրանիկ Սիմոնյանին` գեներալ-մայորի զինվորական կոչում |url=https://www.tert.am/am/news/2023/12/20/sns/4051943 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240706143630/https://www.tert.am/am/news/2023/12/20/sns/4051943 |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 6}}</ref> == Այլ տվյալներ == * 1993-1994թթ. - ծառայել է ՀՀ-ում տեղակայված ՌԴ սահմանապահ զորքերում։ Ամուսնացած է, ունի երկու երեխա։ == Ծանոթագրություններ == {{DEFAULTSORT:Աբազյան, Արմեն}} [[Կատեգորիա:ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության գեներալ-լեյտենանտներ]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի անվտանգության մարմինների ղեկավարներ]] [[Կատեգորիա:Մարտական ծառայության մեդալակիրներ]] s7uvx24ukt5vq0l829zqkftt9ii2lbl 10357085 10357084 2025-06-18T05:55:22Z Beko 1511 10357085 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | հայերեն անուն = Արմեն Վաղարշակի Աբազյան | տիտղոս = [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] տնօրեն | դրոշ = National Security Service of the Republic of Armenia.png | դրոշ2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | լիազորությունների սկիզբ = 2020-2025 | նախագահ = [[Արմեն Սարգսյան]] (2018-2022) [[Վահագն Խաչատուրյան]] | վարչապետ = [[Նիկոլ Փաշինյան]] | նախորդող = [[Արգիշտի Քյարամյան]] Միքայել Համբարձումյան ժ/պ | տիտղոս_2 = [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] փոխտնօրեն | դրոշ_2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | դրոշ2_2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | կառավարման սկիզբ_2 = 2020 օգոստոսի 11 | կառավարման ավարտ_2 = նոյեմբերի 8 | տիտղոս_3 = [[Հայաստանի քննչական կոմիտե|ՀՀ քննչական կոմիտեի]] նախագահի տեղակալ | կառավարման սկիզբ_3 = 2020 օգոստոսի 10 | կառավարման ավարտ_3 = օգոստոսի 11 | կրթություն = [[Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան|Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի]] Վանաձորի մասնաճյուղ | մասնագիտություն = ռազմական և պետական գործիչ | ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|df=yes|1971|10|19}} | ծննդավայր = [[Կիրովական]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]] | քաղաքացիություն = {{դրոշավորում|Հայաստան}} | կոչում = [[գեներալ-լեյտենանտ]] | պարգևներ = [[File:Ribbon bar of medal For Military Merit.png]] [[File:Ribbon bar of medal "For Merit" 1.png]] }} '''Արմեն Վաղարշակի Աբազյան''' ([[հոկտեմբերի 19]], [[1971]], [[Վանաձոր|Կիրովական]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]), հայ ռազմական և պետական գործիչ, [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] նախկին տնօրեն (նոյեմբերի 8, 2020<ref>{{Cite web |title=Արմեն Աբազյանը նշանակվել է ՀՀ ԱԱԾ տնօրեն |url=https://armenpress.am/hy/article/1034330}}</ref>.- հունիսի 18, 2025<ref>{{Cite web |last=Technologies |first=Peyotto |title=Նիկոլ Փաշինյանն Արմեն Աբազյանին ազատել է ԱԱԾ-ի տնօրենի պաշտոնից |url=https://168.am/2025/06/18/2231902.html |access-date=2025-06-18}}</ref>), [[գեներալ-լեյտենանտ]]։ == Կրթություն == * 1988-1993թթ.- Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի Վանաձորի մասնաճյուղ, մեխանիկա-մեքենաշինական ֆակուլտետ։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1999-2020 թթ.- ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունում զբաղեցրել է կրտսեր օպերլիազորից մինչև վարչության պետի պաշտոններ։ * 2020 թ. օգոստոսի 10-11 - ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի տեղակալ։ * 2020 թ. օգոստոսի 11-նոյեմբերի 8 - ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության փոխտնօրեն։ * 2020 թ. նոյեմբերի 8- ՀՀ վարչապետի առաջարկությամբ և նախագահի հրամանագրով նշանակվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրեն։ * 2024 թ. հունվարի 12- ՀՀ վարչապետի առաջարկությամբ և նախագահի հրամանագրով ազատվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրենի պաշտոնից, և նույն օրը վարչապետի որոշմամբ վերանշանակվել է ԱԱԾ տնօրեն<ref>{{Cite web |title=Վարչապետը Արմեն Աբազյանին վերանշանակեց ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնում |url=https://www.aysor.am/am/news/2024/01/12/%D5%A1%D5%A1%D5%AE-%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4/2210853}}</ref>։ * 2025 թ․ հունիսի 18-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշշինյանի հրամանով ազատվել է ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնից<ref>{{Cite web |date=2024-01-12 |title=Արմեն Աբազյանն ազատվել է ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնից |url=https://armenpress.am/hy/article/1127885 |access-date=2025-06-18 |website=Armenpress |language=hy}}</ref>։ == Պարգևներ և կոչումներ == *2011 թ.- Մարտական ծառայության մեդալ *2020 թ.- «Հայրենիքն մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի մեդալ *2021 թ.- գեներալ-մայորի զինվորական կոչում<ref>{{Cite web |title=ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբազյանին շնորհվել է գեներալ-մայորի զինվորական կոչում |url=https://armenpress.am/hy/article/1057405}}</ref> *2023 թ.- գեներալ-լեյտենանտի զինվորական կոչում<ref>{{Cite web |title=ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբասյանին շնորհվել է գեներալ-լեյտենանտի, իսկ տնօրենի տեղակալ Անդրանիկ Սիմոնյանին` գեներալ-մայորի զինվորական կոչում |url=https://www.tert.am/am/news/2023/12/20/sns/4051943 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240706143630/https://www.tert.am/am/news/2023/12/20/sns/4051943 |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 6}}</ref> == Այլ տվյալներ == * 1993-1994թթ. - ծառայել է ՀՀ-ում տեղակայված ՌԴ սահմանապահ զորքերում։ Ամուսնացած է, ունի երկու երեխա։ == Ծանոթագրություններ == {{DEFAULTSORT:Աբազյան, Արմեն}} [[Կատեգորիա:ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության գեներալ-լեյտենանտներ]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի անվտանգության մարմինների ղեկավարներ]] [[Կատեգորիա:Մարտական ծառայության մեդալակիրներ]] 9d0vic7b3xd6q1zxn4wjhvnm9nzq7ta 10357086 10357085 2025-06-18T05:57:40Z Beko 1511 /* Աշխատանքային գործունեություն */ 10357086 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | հայերեն անուն = Արմեն Վաղարշակի Աբազյան | տիտղոս = [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] տնօրեն | դրոշ = National Security Service of the Republic of Armenia.png | դրոշ2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | լիազորությունների սկիզբ = 2020-2025 | նախագահ = [[Արմեն Սարգսյան]] (2018-2022) [[Վահագն Խաչատուրյան]] | վարչապետ = [[Նիկոլ Փաշինյան]] | նախորդող = [[Արգիշտի Քյարամյան]] Միքայել Համբարձումյան ժ/պ | տիտղոս_2 = [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] փոխտնօրեն | դրոշ_2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | դրոշ2_2 = National Security Service of the Republic of Armenia.png | կառավարման սկիզբ_2 = 2020 օգոստոսի 11 | կառավարման ավարտ_2 = նոյեմբերի 8 | տիտղոս_3 = [[Հայաստանի քննչական կոմիտե|ՀՀ քննչական կոմիտեի]] նախագահի տեղակալ | կառավարման սկիզբ_3 = 2020 օգոստոսի 10 | կառավարման ավարտ_3 = օգոստոսի 11 | կրթություն = [[Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան|Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի]] Վանաձորի մասնաճյուղ | մասնագիտություն = ռազմական և պետական գործիչ | ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|df=yes|1971|10|19}} | ծննդավայր = [[Կիրովական]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]] | քաղաքացիություն = {{դրոշավորում|Հայաստան}} | կոչում = [[գեներալ-լեյտենանտ]] | պարգևներ = [[File:Ribbon bar of medal For Military Merit.png]] [[File:Ribbon bar of medal "For Merit" 1.png]] }} '''Արմեն Վաղարշակի Աբազյան''' ([[հոկտեմբերի 19]], [[1971]], [[Վանաձոր|Կիրովական]], [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Հայկական ԽՍՀ]], [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]), հայ ռազմական և պետական գործիչ, [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության]] նախկին տնօրեն (նոյեմբերի 8, 2020<ref>{{Cite web |title=Արմեն Աբազյանը նշանակվել է ՀՀ ԱԱԾ տնօրեն |url=https://armenpress.am/hy/article/1034330}}</ref>.- հունիսի 18, 2025<ref>{{Cite web |last=Technologies |first=Peyotto |title=Նիկոլ Փաշինյանն Արմեն Աբազյանին ազատել է ԱԱԾ-ի տնօրենի պաշտոնից |url=https://168.am/2025/06/18/2231902.html |access-date=2025-06-18}}</ref>), [[գեներալ-լեյտենանտ]]։ == Կրթություն == * 1988-1993թթ.- Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի Վանաձորի մասնաճյուղ, մեխանիկա-մեքենաշինական ֆակուլտետ։ == Աշխատանքային գործունեություն == * 1999-2020 թվականներին ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունում զբաղեցրել է կրտսեր օպերլիազորից մինչև վարչության պետի պաշտոններ։ * 2020 թվականի օգոստոսի 10-11 - ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի տեղակալ։ * 2020 թվականի օգոստոսի 11-նոյեմբերի 8 - ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության փոխտնօրեն։ * 2020 թվականի նոյեմբերի 8- ՀՀ վարչապետի առաջարկությամբ և նախագահի հրամանագրով նշանակվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրեն։ * 2024 թվականի հունվարի 12- ՀՀ վարչապետի առաջարկությամբ և նախագահի հրամանագրով ազատվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրենի պաշտոնից, և նույն օրը վարչապետի որոշմամբ վերանշանակվել է ԱԱԾ տնօրեն<ref>{{Cite web |title=Վարչապետը Արմեն Աբազյանին վերանշանակեց ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնում |url=https://www.aysor.am/am/news/2024/01/12/%D5%A1%D5%A1%D5%AE-%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4/2210853}}</ref>։ * 2025 թվականի հունիսի 18-ին ՀՀ վարչապետ [[Նիկոլ Փաշինյան|Նիկոլ Փաշշինյանի]] հրամանով ազատվել է ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնից<ref>{{Cite web |date=2024-01-12 |title=Արմեն Աբազյանն ազատվել է ԱԱԾ տնօրենի պաշտոնից |url=https://armenpress.am/hy/article/1127885 |access-date=2025-06-18 |website=Armenpress |language=hy}}</ref>։ == Պարգևներ և կոչումներ == *2011 - Մարտական ծառայության մեդալ *2020 - «Հայրենիքն մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի մեդալ *2021 - գեներալ-մայորի զինվորական կոչում<ref>{{Cite web |title=ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբազյանին շնորհվել է գեներալ-մայորի զինվորական կոչում |url=https://armenpress.am/hy/article/1057405}}</ref> *2023 - գեներալ-լեյտենանտի զինվորական կոչում<ref>{{Cite web |title=ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբասյանին շնորհվել է գեներալ-լեյտենանտի, իսկ տնօրենի տեղակալ Անդրանիկ Սիմոնյանին` գեներալ-մայորի զինվորական կոչում |url=https://www.tert.am/am/news/2023/12/20/sns/4051943 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240706143630/https://www.tert.am/am/news/2023/12/20/sns/4051943 |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 6}}</ref> == Այլ տվյալներ == * 1993-1994 թվականներին ծառայել է ՀՀ-ում տեղակայված ՌԴ սահմանապահ զորքերում։ Ամուսնացած է, ունի երկու երեխա։ == Ծանոթագրություններ == {{DEFAULTSORT:Աբազյան, Արմեն}} [[Կատեգորիա:ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության գեներալ-լեյտենանտներ]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի անվտանգության մարմինների ղեկավարներ]] [[Կատեգորիա:Մարտական ծառայության մեդալակիրներ]] ssmb45m40pb635zayvx5901k0jyu0tl 0 1269890 10357003 10356201 2025-06-18T00:09:52Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357003 wikitext text/x-wiki [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024|ՈՒԵՖԱ Եվրո 2024]]-ը [[ֆուտբոլ]]ային մրցաշար էր, որը անցկացվում էր 2024 թվականի հունիսի 14-ից հուլիսի 14-ը և որին մասնակցում էին 24 տղամարդկանց ազգային հավաքականներ [[ՈՒԵՖԱ|Եվրոպական ֆուտբոլային ասոցիացիաների միությանը (ՈւԵՖԱ)]] անդամ երկրներից։ Մրցաշարը հեռարձակվել է հեռուստատեսությամբ և ռադիոյով ամբողջ աշխարհում։ == Հեռուստատեսություն == === ՈՒԵՖԱ === {| class="wikitable" !Տարածք !Իրավատեր !Ծան․ |- |Ալբանիա |{{flatlist|*[[Televizioni Klan|TV Klan]] *Tring}} |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ նոյեմբերի 17 |title=Tv Klan blen të drejtat ekskluzive për Euro 2024 |url=https://tvklan.al/tv-klan-blen-te-drejtat-ekskluzive-per-euro-2024/ |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 24 |publisher=TV Klan}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մայիսի 15 |title=Kampionati Europian i Futbollit, ekskluzivisht për të gjithë abonentët e platformës Tring |url=https://shqiptarja.com/lajm/euro-2024-tring-fiton-te-drejten-ekskluzive-te-trasmetimit-te-kampionatit-dy-kanale-te-dedikuara |access-date=2024 թ․ մայիսի 21 |publisher=shqiptarja.com}}</ref> |- |Անդորրա |{{flatlist|*[[RTVE]] *[[TF1 Group|TF1]] *[[Groupe M6|M6]]}} |<ref name="M6">{{Cite web |title=LE GROUPE M6 DIFFUSEUR DES MATCHS DES BLEUS DE LA LIGUE DES NATIONS 2022/2023 ET DE L'EURO 2024 |url=https://www.groupem6.fr/le-groupe-m6-diffuseur-des-matchs-des-bleus-de-la-ligue-des-nations-2022-2023-et-de-leuro-2024/ |access-date=2022 թ․ մայիսի 5 |publisher=M6}}</ref><ref name="TF1">{{Cite web |title=LE GROUPE TF1 ACQUIERT AUPRÉS DE L'UEFA LES DROITS DES MATCHS DE L'ÉQUIPE DE FRANCE |url=https://groupe-tf1.fr/sites/default/files/communiques/communique_de_presse_le_groupe_tf1_acquiert_aupres_de_luefa_les_droits_des_matchs_de_lequipe_de_france.pdf |access-date=2022 թ․ մայիսի 5 |publisher=TF1}}</ref><ref name="TVE">{{Cite news |date=2022 թ․ մայիսի 26 |title=RTVE con la Selección RTVE refuerza su compromiso con la Selección Española de Fútbol: emitirá la Eurocopa 2024 de Alemania |url=https://www.rtve.es/rtve/20220526/rtve-emitira-eurocopa-2024-alemania/2351691.shtml |access-date=2022 թ․ մայիսի 26 |publisher=RTVE |language=es}}</ref> |- |Հայաստան |[[Արմենիա հեռուստաընկերություն|Armenia TV]] |<ref name="UEFA">{{Cite web |date=2022 թ․ հունվարի 19 |title=ISO UEFA EURO 2024 |url=https://editorial.uefa.com/resources/028d-1af70d250e43-a9c8a5e9b1c0-1000/iso_uefa_euro_2024_-_20240523.pdf |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 10 |website=uefa.com |publisher=UEFA}}</ref> |- |Ավստրիա |{{flatlist|*[[ORF (broadcaster)|ORF]] *[[ServusTV]]}} |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ ապրիլ |title=UEFA EURO 2024, UEFA EURO 2028 und European Qualifiers LIVE bei ServusTV! |url=https://www.servustv.com/sport/a/uefa-euro-2024-uefa-euro-2028-und-european-qualifiers-live-bei-servustv/22834/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240418005259/https://www.servustv.com/sport/a/uefa-euro-2024-uefa-euro-2028-und-european-qualifiers-live-bei-servustv/22834/ |archive-date=2024 թ․ ապրիլի 18 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 1 |publisher=Servus TV}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հունիսի 23 |title=ServusTV und ORF kooperieren bei FIFA WM 2022 und UEFA EURO 2024 |url=https://www.servustv.com/sport/a/servustv-und-orf-kooperieren-bei-fifa-wm-2022-und-uefa-euro-2024/239899/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20221017111854/https://www.servustv.com/sport/a/servustv-und-orf-kooperieren-bei-fifa-wm-2022-und-uefa-euro-2024/239899/ |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 17 |access-date=2022 թ․ հունիսի 23 |work=ServusTV |language=de}}</ref> |- |Ադրբեջան |{{flatlist|*[[İctimai Television]] *CBC Sport}} |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ փետրվարի 9 |title=Azərbaycanda Avropa çempionatını bu kanal yayımlayacaq |url=https://sportline.az/post/azerbaycanda-avropa-chempionatini-bu-kanal-yayimlayacaq |access-date=2023 թ․ մայիսի 27 |publisher=Sportline}}</ref><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 12 |title=Azərbaycanlı futbol azarkeşləri üçün Avropa çempionatında sürpriz |url=https://oxu.az/idman/azerbaycanli-futbol-azarkesleri-ucun-avropa-cempionatinda-surpriz |access-date=2024 թ․ հունիսի 13}}</ref> |- |Բելառուս |{{Flatlist|*[[Capital TV (Belarus)|Capital TV]] *RTR}} |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=Мировой футбол в Беларуси! ЗАО «Столичное телевидение» – официальный партнер УЕФА по трансляции ЧЕ |url=https://sport5.by/news/football/evro-2024/Matchi-Evro2024-s-zavtrashnego-dnya-v-Belarusi-mozhno-uvidet-po-TV}}</ref> |- |Բելգիա |{{flatlist|*[[RTBF]] *[[VRT (broadcaster)|VRT]]}} |<ref name="VRTRTBF">{{Cite web |date=2021 թ․ հուլիսի 12 |title=Les Diables sur la RTBF jusqu'en 2028! |url=https://www.rtbf.be/sport/football/euro/detail_les-diables-sur-la-rtbf-jusqu-en-2028?id=10802321 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 23 |website=rtbf.be}}</ref><ref>{{Cite news |date=2021 թ․ ապրիլի 29 |title=Kijk deze zomer en de komende jaren naar het EK voetbal |url=https://sporza.be/nl/2021/04/28/kijk-deze-zomer-en-de-komende-jaren-naar-het-ek-voetbal-basketbal-en-hockey-op-sporza~1619624477083/ |access-date=2021 թ․ մայիսի 27 |publisher=Sporza}}</ref> |- |Բոսնիա և Հերցեգովինա |[[Radio and Television of Bosnia and Herzegovina|BHRT]] |<ref name="UEFA" /> |- |Բուլղարիա |{{flatlist|*[[Bulgarian National Television|BNT]] *[[Nova (Bulgarian TV channel)|Nova]]}} |<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ փետրվարի 17 |title=Nova Broadcasting Group secures broadcasting rights to UEFA EURO 2024™ and UEFA EURO 2028™ |url=https://nova.bg/accents/view/2022/02/17/357421/nova-broadcasting-group-secures-broadcasting-rights-touefa-euro-2024-and-uefa-euro-2028/ |access-date=2022 թ․ փետրվարի 17 |publisher=Nova}}</ref><ref>{{Cite news |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Нова Броудкастинг Груп и Българската национална телевизия обявиха партньорство за UEFA EURO 2024™ |url=https://bnt.bg/news/nova-broudkasting-grup-i-balgarskata-nacionalna-televiziya-obyaviha-partnyorstvo-za-uefa-euro-2024%E2%84%A2-323609news.html |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |publisher=BNT}}</ref> |- |Խորվաթիա |[[Hrvatska radiotelevizija|HRT]] |<ref>{{Cite web |title=Vrhunski nogomet i dalje u programu Hrvatske radiotelevizije! |url=https://sport.hrt.hr/medunarodni-nogomet/vrhunski-nogomet-i-dalje-u-programu-hrvatske-radiotelevizije-7517359 |access-date=2022 թ․ մայիսի 23 |website=sport.hrt.hr |publisher=HRT}}</ref> |- |Կիպրոս |[[Cyprus Broadcasting Corporation|CyBC]] |<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ նոյեմբերի 14 |title=Μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις από το ΡΙΚ |url=https://riknews.com.cy/article/2022/11/14/megales-athletikes-diorganoseis-apo-to-rik-7955314 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 1 |publisher=CyBC}}</ref> |- |Չեխիա |[[Czech Television|ČT]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 8 |title=Reprezentační fotbal bude do roku 2028 na České televizi, práva má na další dvě Eura |url=https://sport.ceskatelevize.cz/clanek/fotbal/reprezentacni-fotbal-bude-do-roku-2028-na-ceske-televizi-prava-ma-na-dalsi-dve-eura/61602595d60dfef4a41f85da |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 11 |website=sport.ceskatelevise.cz}}</ref> |- |Դենմարկ |{{flatlist|*[[DR (broadcaster)|DR]] *[[TV 2 (Denmark)|TV 2]]}} |<ref>{{Cite news |title=Herrelandsholdets kampe vises fra 2022 igen på TV2 |url=https://www.dbu.dk/nyheder/2020/september/herrelandsholdets-kampe-vises-fra-2022-igen-paa-tv2/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 10 |publisher=[[Dansk Boldspil-Union|DBU]] |language=DA}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Svenson |first1=David |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=TV2 Denmark dislodges Discovery by acquiring all Uefa national team rights |url=https://www.sportbusiness.com/news/tv2-denmark-dislodges-discovery-by-acquiring-all-uefa-national-team-rights/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 10 |work=SportBusiness}}</ref> |- |Էստոնիա |{{flatlist|*[[Eesti Rahvusringhääling|ERR]] *TV3 Group}} |<ref name="Baltics">{{Cite news |date=2021 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=NENT Group's Viaplay becomes home of UEFA national team football in Estonia, Latvia and Lithuania |url=https://www.viaplaygroup.com/news/news-releases/nent-groups-viaplay-becomes-home-uefa-national-team-football-estonia-latvia-and |work=NENT}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ փետրվարի 1 |title=TV3 Group and Viaplay Group enter Baltics agreement |url=https://tv3group.eu/newsstream/tv3-group-and-viaplay-group-enter-baltics-agreement/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20240316022328/https://tv3group.eu/newsstream/tv3-group-and-viaplay-group-enter-baltics-agreement/ |archive-date=2024 թ․ մարտի 16 |access-date=2024 թ․ մարտի 16 |website=TV3 Group}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մայիսի 9 |title=Jalgpalli EM finaalturniiri näitavad Eestis TV3 ja ETV |url=https://sport.tv3.ee/uefa-euro-2024/jalgpalli-em-finaalturniiri-naitavad-eestis-tv3-ja-etv/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 30 |website=Sport.tv3.ee |publisher=TV3 |language=Estonian}}</ref> |- |Ֆինլանդիա |[[Yle]] |<ref>{{Cite news |title=Yle varmistaa jalkapallon huippuhetkiä kaikkien saataville – Huuhkajien ottelut ja EM-lopputurnaukset Ylellä vuoteen 2028 |url=https://yle.fi/aihe/artikkeli/2020/09/23/yle-varmistaa-jalkapallon-huippuhetkia-kaikkien-saataville-huuhkajien-ottelut |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 23 |publisher=[[Yle]] |language=fi-FI}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Ross |first1=Martin |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 23 |title=YLE regains Finnish national team rights in six-year Uefa deal |url=https://www.sportbusiness.com/news/yle-regains-finnish-national-team-rights-in-six-year-uefa-deal/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 23 |publisher=SportBusiness}}</ref> |- |Ֆրանսիա |{{flatlist|*[[TF1 Group|TF1]] *[[Groupe M6|M6]] *[[beIN Sports (French TV channel)|beIN Sports]]}} |<ref name="M6" /><ref name="TF1" /><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 7 |title=Euro 2024 : L'UEFA Euro 2024™ et l'UEFA Euro 2028™ diffusés en intégralité sur beIN SPORTS ! |url=https://www.beinsports.com/fr-fr/football/euro/articles/euro-2024-l-uefa-euro-2024-et-l-uefa-euro-2028-diffus%C3%A9s-en-int%C3%A9gralit%C3%A9-sur-bein-sports-2024-06-07 |access-date=2024 թ․ հունիսի 7 |publisher=beIN Sports}}</ref> |- |Վրաստան |[[Georgian Public Broadcasting|GPB]] |<ref name="UEFA" /> |- |Գերմանիա |{{flatlist|*[[ARD (broadcaster)|ARD]] *[[ZDF]] *[[RTL Deutschland|RTL]] *[[:de:Magenta Sport|Magenta Sport]]}} |<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ մարտի 9 |title=Einigung zwischen ARD/ZDF und der Deutschen Telekom über die UEFA EURO 2020, die FIFA WM 2022 und die UEFA EURO 2024 |url=https://presseportal.zdf.de/pressemitteilung/mitteilung/einigung-zwischen-ardzdf-und-der-deutschen-telekom-ueber-die-uefa-euro-2020-die-fifa-wm-2022-und-di/ |access-date=2021 թ․ մարտի 9 |publisher=ZDF |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021 թ․ մարտի 9 |title=Mediengruppe RTL zeigt 17 Spiele der Europameisterschaft 2024 |url=https://www.rtl.de/cms/em-2024-mediengruppe-rtl-zeigt-17-spiele-der-europameisterschaft-2024-im-free-tv-4718812.html |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=RTL}}</ref><ref>{{Cite news |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 23 |title=Telekom sichert sich Medienrechte für die Heim-EM 2024 |url=https://www.telekom.com/de/medien/medieninformationen/detail/telekom-sichert-sich-medienrechte-fuer-die-heim-em-2024-583472 |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=Telekom |language=de}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Bassam |first1=Tom |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 23 |title=Report: Euro 2024 rights go to Deutsche Telekom |url=http://www.sportspromedia.com/news/euro-2024-tv-rights-germany-deutsche-telekom |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 23 |work=SportsPro}}</ref> |- |Հունաստան |[[Hellenic Broadcasting Corporation|ERT]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Οι διοργανώσεις UEFA EURO 2024 και UEFA EURO 2028 αποκλειστικά στην ΕΡΤ |url=https://press.ert.gr/deltia-typou/oi-diorganoseis-uefa-euro-2024-kai-uefa-euro-2028-apokleistika-stin-ert/ |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 11 |publisher=ERT}}</ref><ref>{{Cite news |date=2021 թ․ փետրվարի 5 |title=Η ΕΡΤ «κατέκτησε» το Euro 2024 και το Euro 2028 |url=https://www.newsbeast.gr/media/arthro/7469083/i-ert-katektise-to-euro-2024-kai-to-euro-2028 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 14 |work=Newsbeast.gr |language=greek}}</ref> |- |Հունգարիա |[[MTVA (Hungary)|MTVA]] |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Újabb történelmi bejelentés: 2028-ig az M4 Sport a magyar labdarúgó-válogatott és a következő két Eb kizárólagos otthona |url=https://m4sport.hu/magyar-foci/cikk/2021/11/15/ujabb-tortenelmi-bejelentes-2028-ig-az-m4-sport-a-magyar-labdarugo-valogatott-es-a-kovetkezo-ket-eb-kizarolagos-otthona/ |access-date=2021 թ․ նոյեմբերի 18 |website=m4sport.hu |publisher=MTVA |language=hu}}</ref> |- |Իսլանդիա |[[RÚV]] |<ref>{{Cite news |last1=Örn Jónsson |first1=Einar |date=2021 թ․ հունիսի 2 |title=EM í fótbolta 2024 og 2028 á RÚV |url=https://www.ruv.is/frett/2021/02/05/em-i-fotbolta-2024-og-2028-a-ruv |access-date=2021 թ․ մարտի 25 |publisher=RÚV |language=is}}</ref> |- |Իռլանդիա |[[RTÉ]] |<ref name="UEFA" /> |- |Իսրայել |{{flatlist|*Charlton *[[Israeli Public Broadcasting Corporation|KAN]]}} |<ref name="UEFA" /><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ մայիսի 7 |title=חגיגת כדורגל: ספורט 1 ישדר את יורו 2024 {{!}} רשימת המשחקים |url=https://m.maariv.co.il/culture/tv/Article-1097250 |access-date=2024 թ․ մայիսի 30}}</ref> |- |Իտալիս |{{flatlist|*[[RAI]] *[[Sky Sport (Italy)|Sky Sport]]}} |<ref name="UEFA" /><ref name="ITA">{{Cite news |date=2023 թ․ հուլիսի 4 |title=Europei 2024 su Sky Sport: date, format e stadi |url=https://sport.sky.it/calcio/europei/europei-2024-gironi-partite-guida#00 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 5 |publisher=Sky Sport |language=it}}</ref> |- |Ղազախստան |[[Qazaqstan Radio and Television Corporation|Qazaqstan]] |<ref name="UEFA2">{{Citation |title=Where to watch the UEFA EURO 2024: TV broadcast partners, TV broadcast partners, live streams |date=2024 թ․ ապրիլի 23 |url=https://www.uefa.com/euro2024/news/028c-1aac3485461c-41747e62ee85-1000--where-to-watch-uefa-euro-2024-tv-broadcast-partners-live-st/ |publisher=UEFA}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մայիսի 17 |title=XVII чемпионат Европы по футболу в прямом эфире покажут телеканалы «Qazaqstan» и «Qazsport» |url=https://www.qazsporttv.kz/ru/news/17493/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 30 |publisher=Qazsport}}</ref> |- |Կոսովո |Artmotion |<ref>{{Cite web |title=Kosova, Nations League, Kampionatet Evropiane, Kualifikimet për Botërorin dhe Ndeshjet Miqesore në Futboll i Bashkohen Familjes ARTMOTION |url=https://www.artmotion.net/2022/06/10/kosova-nations-league-kampionatet-evropiane-kualifikimet-per-boterorin-dhe-ndeshjet-miqesore-ne-futboll-i-bashkohen-familjes-artmotion/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220625232416/https://www.artmotion.net/2022/06/10/kosova-nations-league-kampionatet-evropiane-kualifikimet-per-boterorin-dhe-ndeshjet-miqesore-ne-futboll-i-bashkohen-familjes-artmotion/ |archive-date=2022 թ․ հունիսի 25 |access-date=2022 թ․ հունիսի 17 |publisher=Artmotion |language=sq}}</ref> |- |Լատվիա |TV3 Group |<ref name="Baltics" /> |- |Լիխտենշտայն |[[Swiss Broadcasting Corporation|SRG SSR]] |<ref name="SRG">{{Cite web |date=2021 թ․ հունիսի 24 |title=Nationalmannschafts-Fussball bis 2028 bei der SRG |url=https://www.srgssr.ch/de/news-medien/news/nationalmannschafts-fussball-bis-2028-bei-der-srg |access-date=2021 թ․ հունիսի 24 |website=srgssr.ch}}</ref> |- |Լիտվա |TV3 Group |<ref name="Baltics" /> |- |Մալթա |[[Public Broadcasting Services|PBS]] |<ref name="UEFA" /> |- |Մոլդովա |[[Teleradio-Moldova|TRM]] |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ նոյեմբերի 16 |title=Teleradio-Moldova a încheiat un acord cu UEFA care îi permite să transmită în următorii 5 ani meciurile echipei naţionale de fotbal şi două campionate europene de fotbal |url=https://trm.md/ro/comunicate-trm/teleradio-moldova-a-incheiat-un-acord-cu-uefa-care-ii-permite-sa-transmita-in-urmatorii-5-ani-meciurile-echipei-nationale-de-fotbal-si-doua-campionate-europene-de-fotbal |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 17 |publisher=TRM}}</ref> |- |Չեռնոգորիա |{{flatlist|*[[Radio and Television of Montenegro|RTCG]] *[[Arena Sport]]}} |<ref name="UEFA" /><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 10 |title=Uz RTCG gledajte najbolji fudbal i čitajte najzanimljivije vijesti |url=https://rtcg.me/cir/euro2024/vijesti/564134/uz-rtcg-gledajte-najbolji-fudbal-i-citajte-najzanimljivije-vijesti.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 10 |publisher=RTCG}}</ref> |- |Նիդերլանդներ |[[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]] |<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ հունիսի 24 |title=EK voetbal ook in 2024 live te zien bij NOS |url=https://nos.nl/collectie/13781/artikel/2386426-ek-voetbal-ook-in-2024-live-te-zien-bij-nos |access-date=2021 թ․ հունիսի 24 |publisher=NOS |language=nl}}</ref> |- |Հյուսիսային Մակեդոնիա |{{flatlist|*[[Macedonian Radio Television|MRT]] *[[Arena Sport]]}} |<ref name="UEFA" /><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 4 |title=Месец на фудбалско уживање УЕФА ЕУРО 2024 14 ЈУНИ - 14 ЈУЛИ МРТ |url=https://www.instagram.com/mtv1.promo/reel/C7y5cEmtrww/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 13 |publisher=MRT}}</ref> |- |Նորվեգիա |{{flatlist|*[[NRK]] *[[TV 2 Group|TV 2]]}} |<ref>{{Cite web |last=Skjerdingstad |first=Anders |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 7 |title=NRK og TV 2 sikret nye rettigheter – skal vise fotball-EM til 2028 |url=https://www.nrk.no/sport/nrk-og-tv-2-sikret-nye-rettigheter-_-skal-vise-fotball-em-til-2028-1.15150778 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 9 |publisher=[[NRK]] |language=nb-NO}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Svenson |first1=David |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 8 |title=TV2, NRK secure Uefa national team rights in long-term deal |url=https://www.sportbusiness.com/news/tv2-nrk-secure-uefa-national-team-rights-in-long-term-deal/ |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 10 |work=SportBusiness}}</ref> |- |Լեհաստան |[[Telewizja Polska|TVP]] |<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ մարտի 23 |title=Mecze reprezentacji Polski do 2028 roku w Telewizji Polskiej. W tym Euro 2024 i Euro 2028! |url=https://sport.tvp.pl/52924516/reprezentacja-polski-w-tvp-do-2028-roku-euro-2024-i-euro-2028-w-telewizji-polskiej-prawa-transmisyjne |access-date=2021 թ․ մարտի 23 |work=TVP |language=Pl}}</ref> |- |Պորտուգալիա |{{flatlist|*[[Rádio e Televisão de Portugal|RTP]] *[[Sociedade Independente de Comunicação|SIC]] *[[Televisão Independente|TVI]] *[[Sport TV|SportTV]]}} |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Euro 2024: estreia de Portugal é na SIC |url=https://sicnoticias.pt/desporto/2023-12-06-Euro-2024-estreia-de-Portugal-e-na-SIC-1987e8fc |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=SIC}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Euro 2024: os jogos que vão dar na TVI (e os outros em canal aberto) |url=https://maisfutebol.iol.pt/euro-2024/jogos/euro-2024-os-jogos-que-vao-dar-na-tvi-e-os-outros-em-canal-aberto |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=TVI}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Euro2024: RTP assegura transmissão de 12 jogos, SIC e TVI cinco |url=https://desporto.sapo.pt/futebol/euro/artigos/euro2024-rtp-assegura-transmissao-de-12-jogos-sic-e-tvi-cinco |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231206220241/https://desporto.sapo.pt/futebol/euro/artigos/euro2024-rtp-assegura-transmissao-de-12-jogos-sic-e-tvi-cinco |archive-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 6 |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 6 |website=SAPO Desporto |publisher=SAPO |language=pt-PT}}</ref> |- |Ռումինիա |[[Pro TV]] |<ref>{{Cite news |last1=Boerescu |first1=Gabriela |date=2021 թ․ հուլիսի 11 |title=PRO TV anunță achiziționarea drepturilor de difuzare pentru UEFA EURO 2024 și 2028! |url=https://www.protv.ro/exclusiv/pro-tv-anunta-achizitionarea-drepturilor-de-difuzare-pentru-uefa-euro-2024-si-2028.html |access-date=2021 թ․ հուլիսի 12 |work=Pro TV |language=ro}}</ref> |- |Ռուսաստան |{{flatlist|*[[Match TV]] *Okko Sport}} |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ մայիսի 28 |title=Евро-2024 в России покажут «Матч ТВ» и Okko |trans-title=Match TV and Okko will broadcast Euro-2024 in Russia |url=https://matchtv.ru/football/matchtvnews_NI2063268_Jevro_2024_v_Rossii_pokazhut_Match_TV_i_Okko |access-date=2024 թ․ մայիսի 28 |work=Match TV |language=ru}}</ref> |- |Սան Մարինո |{{flatlist|*[[RAI]] *[[Sky Sport (Italy)|Sky Sport]]}} |<ref name="UEFA" /><ref name="ITA" /> |- |Սերբիա |{{flatlist|*[[Radio Television of Serbia|RTS]] *[[Arena Sport]]}} |<ref name="UEFA" /><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ մարտի 24 |title=Vest koja će obradovati sve navijače: Cela Srbija će od sada MOĆI DA GLEDA fudbalsku reprezentaciju |url=https://sport.blic.rs/a-m-p-article?uuid=eee5b1f2-cfa4-44fb-8ceb-da2fe773c147&type=article&id=PULS_CMS-Article-eee5b1f2-cfa4-44fb-8ceb-da2fe773c147&gem_id=zDhAsjBAM4sJJDzrazyWz8eAj8L85kOpLV2.bu1DJkv.g7&tpv=SPORT_MOBILE_FUDBAL/DOMACI_FUDBAL&tdv=SPORT_BLIC_RS/sportblic/fudbal/domaci_fudbal/ART |access-date=2022 թ․ մարտի 24 |work=Blic |publisher=sport.blic.rs |language=Serbian}}</ref> |- |Սլովակիա |[[TV Markíza]] |<ref>{{Cite web |title=Skupina Markíza získala exkluzívne vysielacie práva na futbalové EURO 2024 a EURO 2028 |url=https://www.tvnoviny.sk/sport/futbal/2044581_skupina-markiza-ziskala-exkluzivne-vysielacie-prava-na-futbalove-euro-2024-a-euro-2028 |access-date=2021 թ․ նոյեմբերի 17 |website=tvnoviny.sk |publisher=TV Noviny}}</ref><ref>{{Cite news |date=2021 թ․ նոյեմբերի 16 |title=EURO 2024 a 2028 nebudú na RTVS. Vysielacie práva získala iná televízia |url=https://sportnet.sme.sk/spravy/futbal-markiza-ziskala-vysielacie-prava-na-euro-2024-aj-euro-2028/ |access-date=2021 թ․ նոյեմբերի 16 |work=SME |language=sk}}</ref> |- |Սլովենիա |{{flatlist|*[[Radiotelevizija Slovenija|RTV]] *[[Sport Klub]]}} |<ref name="UEFA" /><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ նոյեմբերի 21 |title=Slovenija po 24 letih znova na evropskem prvenstvu! |url=https://www.rtvslo.si/sport/nogomet/evropsko-prvenstvo-v-nogometu/slovenija-po-24-letih-znova-na-evropskem-prvenstvu/688910 |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=RTV}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ նոյեմբերի 21 |title=Evropsko prvenstvo v Nemčiji 2024 na programih Sportkluba |url=https://sportklub.n1info.si/nogomet/evropsko-prvenstvo-v-nemciji-2024-na-programih-sportkluba/ |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 21 |publisher=SportKlub}}</ref> |- |Իսպանիա |[[RTVE]] |<ref name="TVE" /> |- |Շվեդիա |{{flatlist|*[[Sveriges Television|SVT]] *[[TV4 (Sweden)|TV4]]}} |<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ նոյեմբերի 10 |title=Fotbolls-EM 2024 och 2028 – direkt i SVT och TV4 |url=https://www.svt.se/sport/fotboll/europas-basta-fotbollsspelare-direkt-i-svt-och-tv4 |publisher=SVT}}</ref><ref>{{Cite web |title=Mästerskapssomrarna fortsätter på TV4 - säkrar rättigheter till fotbolls-EM 2024 och 2028 |url=https://press.tv4.se/post/masterskapssomrarna-fortsatter-pa-tv4-sakrar-rattigheter-till-fo |publisher=TV4}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Ross |first1=Martin |date=2020 թ․ նոյեմբերի 10 |title=TV4 and SVT retain Uefa European Championships rights |url=https://www.sportbusiness.com/news/tv4-and-svt-retain-uefa-european-championships-rights/ |access-date=2020 թ․ նոյեմբերի 10 |work=SportBusiness}}</ref> |- |Շվեցարիա |[[Swiss Broadcasting Corporation|SRG SSR]] |<ref name="SRG" /> |- |Թուրքիա |[[Turkish Radio and Television Corporation|TRT]] |<ref name="UEFA" /> |- |Ուկրաինա |{{flatlist|*[[Suspilne]] *[[Megogo]]}} |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ ապրիլի 18 |title=Суспільне та MEGOGO покажуть УЄФА ЄВРО-2024 |url=https://corp.suspilne.media/newsdetails/9526 |access-date=2024 թ․ ապրիլի 18 |work=Suspilne |language=uk}}</ref> |- |Մեծ Բրիտանիա |{{flatlist|*[[BBC]] *[[ITV (TV network)|ITV]]}} |<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ նոյեմբերի 9 |title=The BBC and ITV to show UEFA Euro 2024 and UEFA Euro 2028 |url=https://www.bbc.com/mediacentre/2022/bbc-itv-uefa-euro-2024-euro-2028 |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 9 |work=BBC}}</ref> |- |Վատիկան |{{flatlist|*[[RAI]] *[[Sky Sport (Italy)|Sky Sport]]}} |<ref name="UEFA2" /><ref>{{Cite web |last=Sport |first=Sky |date=2023 թ․ նոյեմբերի 21 |title=Euro 2024 su Sky Sport: tutto quello che c'è da sapere |url=https://sport.sky.it/calcio/europei/europei-2024-gironi-partite-guida |access-date=2024 թ․ մայիսի 22 |website=sport.sky.it |language=it}}</ref> |} === Աշխարհի մնացած մասը === {| class="wikitable" !Տարածք !Իրավատեր !Ծան․ |- |Անգոլա |[[Televisão Pública de Angola|TPA]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=TPA confirma transmissão do EURO2024 |url=https://www.instagram.com/reel/C8KxMV6IAja/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 23 |publisher=TPA}}</ref> |- |Ավստրալիա |[[Optus Sport]] |<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հունիսի 7 |title=Optus Sport secures the rights to broadcast UEFA EURO 2024 |url=https://sport.optus.com.au/articles/os43930/optus-sport-uefa-euro-2024-broadcast-rights-announcement |access-date=2022 թ․ հունիսի 7 |work=Optus Sport}}</ref> |- |Բանգլադեշ |[[T Sports]] |<ref>{{Cite web |title=T Sports {{!}} First Ever Sports TV Channel in Bangladesh |url=https://www.tsports.com/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 14 |website=www.tsports.com |language=bn}}</ref> |- |Բրազիլիա |{{flatlist|*[[Grupo Globo]] *[[Casimiro (streamer)|Cazé TV]]}} |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Globo vai transmitir cinco partidas da Eurocopa de 2024 |url=https://www.uol.com.br/esporte/futebol/ultimas-noticias/2023/12/01/globo-vai-transmitir-cinco-partidas-da-eurocopa-de-2024.htm |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |language=pt-BR}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=CazéTV anuncia transmissão da Eurocopa de 2024 |url=https://www.uol.com.br/esporte/colunas/allan-simon/2023/12/01/cazetv-surpreende-e-anuncia-transmissao-da-eurocopa-de-2024.htm |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |language=pt-BR}}</ref> |- |Բրունեյ |[[Radio Television Brunei|RTB]] |<ref name="UEFA2" /> |- |Կամբոջա |[[Cambodian Television Network|CTN]] |<ref name="UEFA" /> |- |Կամերուն |{{flatlist|*[[Cameroon Radio Television|CRTV]] *Canal 2 *Dash TV}} |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 11 |title=Voici les 12 matchs que Canal 2 international va diffuser durant l'Euro 2024 |url=https://mediatudecmr.com/voici-les-12-matchs-que-canal-2-international-va-diffuser-durant-leuro-2024/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 11}}</ref><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=La Crtv devrait diffuser une quinzaine de matches de l'Euro 2024 |url=https://mediatudecmr.com/la-crtv-devrait-diffuser-une-quinzaine-de-matches-de-leuro-2024/amp/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 13}}</ref><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=Dash Tv annonce qu'elle va diffuser tous les matches de l'Euro 2024 |url=https://mediatudecmr.com/dash-tv-annonce-quelle-va-diffuser-tous-les-matches-de-leuro-2024/amp/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 13}}</ref> |- |Կանադա |{{flatlist|*[[The Sports Network|TSN]] *[[TVA Sports]] *[[TLN (TV channel)|TLN]]}} |<ref>{{Cite news |title=TSN and RDS Acquire Exclusive Media Rights to the CONMEBOL COPA AMERICA 2024™ - Bell Media |url=https://www.bellmedia.ca/the-lede/press/tsn-and-rds-acquire-exclusive-media-rights-to-the-conmebol-copa-america-2024/ |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 21 |publisher=Bell Media}}</ref><ref>{{Cite web |last=Montréal |first=Touki |date=2024 թ․ մայիսի 5 |title=Euro 2024: sur quelle chaine télé voir les matchs de foot et de soccer des meilleurs européens ? |url=https://www.toukimontreal.com/2024/05/05/euro-2024-sur-quelle-chaine-tele-voir-les-matchs-de-foot-et-de-soccer-des-meilleurs-europeens/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 30 |website=Touki Montréal |language=fr-FR |quote=TVA Sports est le diffuseur francophone officiel de l'Euro tandis que les téléspectateurs anglophones pourront se tourner vers TSN. |trans-quote=TVA Sports is the official French-language broadcaster of the Euro, while English-speaking viewers can turn to TSN.}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 19 |title=L'EURO DE RETOUR À TVA SPORTS |url=https://www.tvasports.ca/2022/12/19/leuro-de-retour-a-tva-sports |access-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 23}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=UEFA EURO 2024 - Follow Italy, Spain & Portugal on TLN TV |url=https://www.tln.ca/uefa-euro-2024-italy-spain-portugal-tln/ |access-date=2024 թ․ հուլիսի 13 |publisher=TLN}}</ref> |- |Կարիբյան |Rush Sports |<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ հոկտեմբերի 11 |title=Flow & Digicel join forces with CPSL to dominate Caribbean sports TV broadcasting |url=https://our.today/flow-digicel-join-forces-with-cpsl-to-dominate-caribbean-sports-tv-broadcasting/ |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref><ref>{{Cite news |date=2023 թ․ փետրվարի 5 |title=RUSH SPORTS signs on for all UEFA National Team Competitions including EURO 2024 Germany |url=https://www.qcnews.com/business/press-releases/ein-presswire/686416525/rush-sports-signs-on-for-all-uefa-national-team-competitions-including-euro-2024-germany/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240530212802/https://www.qcnews.com/business/press-releases/ein-presswire/686416525/rush-sports-signs-on-for-all-uefa-national-team-competitions-including-euro-2024-germany/ |archive-date=2024 թ․ մայիսի 30 |access-date=2024 թ․ մայիսի 30}}</ref> |- |Կենտրոնական Ամերիկա |[[ESPN (Latin America)|ESPN]] |<ref name="UEFA" /><ref name="ESPN">{{Cite web |date=2023 թ․ նոյեմբերի 30 |title=ESPN trae el sábado 2 el sorteo de la UEFA EURO 2024 por STAR+ |url=https://espnpressroom.com/latinamerica/press-releases/2023/11/espn-trae-el-sabado-2-el-sorteo-de-la-uefa-euro-2024-por-star/ |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=ESPN}}</ref> |- |Կենտրոնական Ասիա |Saran Media |<ref name="UEFA" /> |- |Չադ |Tchadinfos |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=L'Euro2024 ⚽️ s'ouvre ce 14 juin avec à l'affiche l'Allemagne 🇩🇪 vs l'Écosse 🏴󠁧󠁢󠁳󠁣󠁴󠁿 à 20H. Vivez ce match en direct et en exclusivité sur Tchadinfos TV |url=https://www.instagram.com/p/C8L-YFaq-Hd/ |access-date=2024 թ․ հուլիսի 13 |publisher=Tchadinfos}}</ref> |- |Չինաստան |{{flatlist|*[[iQIYI]] *[[China Central Television|CCTV]] *[[China Mobile]]}} |<ref name="UEFA" /> |- |Կոմորներ |ORTC |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=Vivez les meilleurs matchs de l'UEFA EURO 2024 du 14 juin au 14 juillet sur ORTC 🏆 |url=https://web.facebook.com/canalpluscomores/posts/pr%C3%AAts-pour-leuro-vivez-les-meilleurs-matchs-de-luefa-euro-2024-du-14-juin-au-14-/975466487912384/?_rdc=1&_rdr |access-date=2024 թ․ հուլիսի 13}}</ref> |- |Կոնգո |[[Télé Congo]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 16 |title=Télé Congo va désormais diffuser les matchs de l'euro 2024 |url=https://www.instagram.com/brazzanews/p/C8SX_oPtYzo/ |access-date=2024 թ․ հուլիսի 5}}</ref> |- |Կուբա |[[Cuban Institute of Radio and Television|ICRT]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մարտի 11 |title=Transmitirán Eurocopa y Copa América en Cuba: calendario de todos los partidos |url=https://www.directoriocubano.info/panorama/transmitiran-eurocopa-y-copa-america-en-cuba-calendario-de-todos-los-partidos/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 13}}</ref> |- |Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն |[[Radio-Télévision nationale congolaise|RTNC]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մարտի 11 |title=Canal+, le plus beau des terrains pour 3 mois exceptionnels de sport non stop |url=https://actualite.cd/2024/06/11/canal-le-plus-beau-des-terrains-pour-3-mois-exceptionnels-de-sport-non-stop |access-date=2024 թ․ հունիսի 13}}</ref> |- |Արևելյան Թիմոր |{{flatlist|*[[Radio-Televisão Timor Leste|RTTL]] *ETO}} |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 11 |title=RTTL, EP obtém os direitos de transmissão do Euro 2024 |url=https://www.diligenteonline.com/rttl-ep-obtem-os-direitos-de-transmissao-do-euro-2024/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 13 |publisher=RTTL}}</ref> |- |Էլ Սալվադոր |[[Telecorporación Salvadoreña|TCS]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մայիսի 1 |title=Bombazo: Canal 4 El Salvador transmitirá Eurocopa Alemania 2024 y transmitirá Copa América en exclusiva en El Salvador (Valido para El Salvador) |url=http://www.solofutbolcr.com/2024/05/bombazo-canal-4-el-salvador-transmitira.html?m=1}}</ref> |- |Ֆիջի |[[Fijian Broadcasting Corporation|FBC]] |<ref>{{Cite news |title=Fiji's FBC Sports secures rights to 2022 FIFA World Cup |url=https://www.abu.org.my/2022/05/12/fijis-fbc-sports-secures-rights-to-2022-fifa-world-cup/?doing_wp_cron=1668649441.1907820701599121093750 |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 22 |work=Asia-Pacific Broadcasting Union}}</ref> |- |Գաբոն |[[Radio Télévision Gabonaise|RTG]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 16 |title=Gabon 1ère : La Diffusion de l'Euro 2024 en Exclusivité |url=https://thepoint.gm/africa/gambia/national-news/special-report-qcell-partners-with-grts-to-show-european-championship |access-date=2024 թ․ հուլիսի 5}}</ref> |- |Գամբիա |[[Gambia Radio & Television Service|GRTS]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=QCell partners with GRTS to show European Championship |url=https://thepoint.gm/africa/gambia/national-news/special-report-qcell-partners-with-grts-to-show-european-championship |access-date=2024 թ․ հուլիսի 5}}</ref> |- |Գվինեա |[[Radio Télévision Guinéenne|RTG]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 18 |title=Euro 2024 : quelle chaîne le diffuse en Guinée |url=https://www.afrik-foot.com/euro-2024-quelle-chaine-le-diffuse-en-guinee |access-date=2024 թ․ հուլիսի 5}}</ref> |- |Հոնգ Կոնգ |[[Now TV (Hong Kong)|now TV]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մարտի 22 |title=UEFA EURO 2024TM set to kick off in June Now TV signs agreement to exclusively broadcast all 51 matches |url=https://www.pccw.com/assets/Common/files/press-release/2024/Mar/Press%2520release_Now%2520TV_EURO%25202024_EN_website.pdf |access-date=2024 թ․ մարտի 22 |publisher=now TV}}</ref> |- |Հնդկական թերակղզի |[[Sony Sports Network]] |<ref>{{Cite news |last1=Mahadik |first1=Gauresh |date=2023 թ․ ապրիլի 11 |title=Sony Sports Network signs renewal with UEFA |url=https://sportsmintmedia.com/sony-sports-network-signs-renewal-with-uefa/ |access-date=2023 թ․ ապրիլի 11 |work=Sports Mint}}</ref> |- |Ինդոնեզիա |[[Media Nusantara Citra|MNC Media]] |<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 18 |title=MNC Media & Entertainment Scores Exclusive Broadcast Rights for UEFA EURO 2024 & 2028 |url=https://www.mnc.co.id/en/news-events/corporate_announcement/mnc-media-entertainment-raih-hak-siar-eksklusif-uefa-euro-2024-2028 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240530184602/https://www.mnc.co.id/en/news-events/corporate_announcement/mnc-media-entertainment-raih-hak-siar-eksklusif-uefa-euro-2024-2028 |archive-date=2024 թ․ մայիսի 30 |access-date=2024 թ․ մայիսի 30 |publisher=MNC |language=id}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Arie Harnoko |first1=Rizqi |date=2023 թ․ մայիսի 12 |title=MNC Group Amankan Hak Siar Euro 2024 dan Euro 2028, Cetak Rekor 9 Edisi Nonstop Sejak 1996 |url=https://www.kabarrakyat.id/hiburan/028760591/mnc-group-amankan-hak-siar-euro-2024-dan-euro-2028-cetak-rekor-9-edisi-nonstop-sejak-1996 |access-date=2023 թ․ մայիսի 13 |work=KabarRakyat.ID |language=id}}</ref> |- |Կոտ դ’Իվուար |[[Radiodiffusion Television Ivoirienne|RTI]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ մայիսի 7 |title=Du 14 juin au 14 juillet, l'Euro 2024, c'est sur les chaînes #RTI |url=https://m.youtube.com/watch?v=WoEo_LqAaIM |access-date=2024 թ․ հունիսի 11 |publisher=RTI}}</ref> |- |Ճապոնիա |{{flatlist|*[[WOWOW]] *[[Abema]]}} |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 7 |title=ヨーロッパ最強国を決める「UEFA EURO 2024™ サッカー欧州選手権」の放送・配信が決定！期間限定購入でお得！月額換算1,208円「ユーロ2024＋CL・EL 2024-25 シーズンパス」も販売開始！ |url=https://news.wowow.co.jp/1018.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240722193244/https://news.wowow.co.jp/1018.html |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2024 թ․ հունիսի 7 |publisher=Wowow}}</ref><ref>{{Cite news |title=ABEMAで「UEFA EURO 2024™」の放送決定！"日本史上初"となる全51試合の無料生中継、速報ダイジェストや見逃し配信などもすべて無料 |url=https://times.abema.tv/articles/-/10129875 |access-date=2024 թ․ հունիսի 10 |publisher=Abema |language=ja}}</ref> |- |Քենիա |[[K24 TV]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 19 |title=K24 TV to air Euro 2024 matches live from Germany |url=https://peopledaily.digital/sports/k24-tv-to-air-euro-2024-matches-241606/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621195542/https://peopledaily.digital/sports/k24-tv-to-air-euro-2024-matches-241606/ |archive-date=2024 թ․ հունիսի 21 |access-date=2024 թ․ հունիսի 21}}</ref> |- |Ղրղզստան |[[Kyrgyz Television#KTRK Sport|KTRK]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 7 |title=15-июндан баштап Евро-2024 УТРК СПОРТТО. Кыргызстандын аймагында бир гана улуттук спорт телеканалынан көрөаласыздар. Бир ай бою түз эфирде Европа Чемпионаты |url=https://www.instagram.com/ktrksport/reel/C76y0zFN5nY/?hl=es |access-date=2024 թ․ հունիսի 7 |publisher=UTRK}}</ref> |- |Մակաո |{{flatlist|* M Plus *[[IQIYI]]}} |<ref name="UEFA2" /><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=M Plus mobile app offers free live streaming of UEFA Euro games |url=https://www.macaubusiness.com/m-plus-mobile-app-offers-free-live-streaming-of-uefa-euro-games1/?__cf_chl_tk=aoFcUewlfkIIKz625FWe24tTAKphWuEpDM1UaIMtcDc-1720158044-0.0.1.1-4030 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 5}}</ref> |- |Մադագասկար |[[Télévision Malagasy|TVM]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=EURO 2024 HANDEHA TVM |url=https://www.tiatanindrazana.mg/sport/euro-2024-handeha-tvm-mahatsiaro-voafitaka-ny-gasy-zara-raha-12-aminny-51-60360.php |access-date=2024 թ․ հունիսի 17}}</ref> |- |Մալայզիա |[[SPOTV]] |<ref name="UEFA" /><ref name="SPOTV">{{Cite web |date=2023 թ․ նոյեմբերի 21 |title=SPOTV acquires exclusive media rights for UEFA EURO 2024 in Malaysia and Singapore |url=https://www.spotvasia.com/newsView?gcode&searchKeyword&page=1&idx=24 |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 24 |publisher=SPOTV}}</ref> |- |Մալդիվներ |[[Television Maldives|PSM]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=ޔޫރޯފޯރި ސައިކަލް ބުރު މާދަމާ ހަވީރު 4 ޖަހާއިރު; ފަށާނީ ހުޅުމާލެ ސެންޓްރަލް ޕާކުން |url=https://psmnews.mv/138899 |access-date=2024 թ․ հունիսի 13 |publisher=PSM}}</ref> |- |Մալի |[[Office de Radiodiffusion-Télévision du Mali|ORTM]] |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 26 |title=Suivez les meilleurs matchs sur les chaines de l'ORTM |url=https://web.facebook.com/photo/?fbid=911222137686276&set=a.495399245935236&_rdc=1&_rdr |access-date=2024 թ․ հուլիսի 13}}</ref> |- |Մավրիկիոս |[[Mauritius Broadcasting Corporation|MBC]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ մայիսի 20 |title=Euro 2024 : à suivre les matchs en direct et les émissions spéciales de la MBC |url=https://mbcradio.tv/article/vid%C3%A9o-euro-2024-%C3%A0-suivre-les-matchs-en-direct-et-les-%C3%A9missions-sp%C3%A9ciales-de-la-mbc |access-date=2024 թ․ հունիսի 15 |publisher=MBC}}</ref> |- |ՄԵՆԱ |[[BeIN Sports (Middle East TV channel)|beIN Sports]] |<ref>{{Cite news |date=2021 թ․ հունիսի 10 |title=UEFA & beIN SPORTS agree major 3-year rights renewal for MENA until 2024 |url=https://www.beinsports.com/en/football/news/uefa-bein-sports-agree-major-3-year-rights-re/1701285 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 14 |work=beIN Sports}}</ref> |- |Մեքսիկա |[[Sky México]] |<ref name="UEFA" /> |- |Մոնղոլիա |{{flatlist|*Central TV *[[Premier Sports Network|Premier Sports]]}} |<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Централ телевиз нь EURO 2024 ⚽️ |url=https://www.instagram.com/p/C0RBy-1C5tW/?hl=es |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |publisher=Central TV}}</ref><ref>{{Cite news |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=📣 "𝗘𝗨𝗥𝗢 𝟮𝟬𝟮𝟰"-ИЙН СУГАЛААГ 𝗣𝗥𝗘𝗠𝗜𝗘𝗥 𝗦𝗣𝗢𝗥𝗧𝗦 ТЕЛЕВИЗЭЭР! |url=https://www.instagram.com/p/C0TpurgBT2Y/?img_index=1 |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |publisher=Premier Sports}}</ref> |- |Մոզամբիկ |[[Televisão de Moçambique|TVM]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 17 |title=Bola do Euro 2024 já rola! |url=https://www.instagram.com/p/C8UOexlCHKy/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 23 |publisher=TPA}}</ref> |- |Նոր Զելանդիա |[[TVNZ]] |<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ հունիսի 30 |title=Spark Sport closure |url=https://www.spark.co.nz/getmore/spark-sport-closure/ |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 7}}</ref> |- |Խաղաղ օվկիանոսի կղզիներ |[[Digicel]] |<ref name="UEFA" /> |- |Պակիստան |Tapmad |<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=Tapmad scores big by securing multi-year rights for sports streaming |url=https://www.dawn.com/news/1814117 |access-date=2024 թ․ հունիսի 13}}</ref> |- |Պապուա Նոր Գվինեա |[[National Broadcasting Corporation of Papua New Guinea|NBC]] |<ref name="UEFA" /> |- |Ռուանդա |Magic Sports TV |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 14 |title=Kurikira EURO 2024 kuri Magic Sports hamwe na StarTimes |url=https://inyarwanda.com/inkuru/144007/kurikira-euro-2024-kuri-magic-sports-hamwe-na-startimes-144007.html#google_vignette |access-date=2024 թ․ հուլիսի 5}}</ref> |- |Սենեգալ |[[Radiodiffusion Télévision Sénégalaise|RTS]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ մայիսի 26 |title=EXCLUSIVITÉ ! La RTS vous offre les plus grands événements sportifs mondiaux |url=https://www.instagram.com/rts.senegal/reel/C7cIim2MO_n/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 11 |publisher=RTS}}</ref> |- |Սինգապուր |{{flatlist|*[[SPOTV]] *[[Mediacorp]]}} |<ref name="UEFA" /><ref name="SPOTV" /><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ ապրիլի 11 |title=UEFA EURO 2024™ FAQs |url=https://mewatch.my.site.com/helpcentre/s/article/UEFA-EURO-2024-FAQs |access-date=2024 թ․ մայիսի 30}}</ref> |- |Հարավային Աֆրիկա |[[ESPN (Latin America)|ESPN]] |<ref name="UEFA" /><ref name="ESPN" /> |- |Հարավային Կորեա |[[CJ ENM]] |<ref name="UEFA" /><ref>{{Cite news |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 13 |title=유로 2024'에 쏠린 눈…韓 중계권 쥔 CJ ENM 기대감 |url=https://www.theguru.co.kr/mobile/article.html?no=63812 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3}}</ref><ref>{{Cite web |last=Yeon Chan-mo |date=2024 թ․ մայիսի 10 |title=[주말 OTT] 티빙 '유료가입·매출' 고성장…넷플, '서울의 봄' 10일 공개 |trans-title=[Weekend OTT] High growth in TVING’s ‘paid subscriptions and sales’ |url=https://www.ebn.co.kr/news/view/1622388 |access-date=2024 թ․ մայիսի 26 |website=EBN |language=ko |quote=한편 티빙은 올해 ‘여고추리반3’, ‘2024 KBO 리그’, ‘UEFA 유로 2024’ 등 오리지널 콘텐츠와 대형 스포츠 이벤트를 중심으로 라이브러리를 강화해 가입자와 트래픽을 모두 극대화한다는 전략이다. |trans-quote=Meanwhile, Tving's strategy is to maximize both subscribers and traffic by strengthening its catalog this year with a focus on original content and large-scale sports events such as 'Girls' Gochuri Class 3', '2024 KBO League', and 'UEFA Euro 2024'.}}</ref> |- |Ենթասահարյան Աֆրիկա |{{flatlist|*New World TV *[[SuperSport (South African broadcaster)|SuperSport]] *Sporty TV}} |<ref name="UEFA" /><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ մարտի 16 |title=New World TV diffuseur officiel de l'UEFA pour six saisons |url=https://www.newworldtv.com/new-world-tv-diffuseur-officiel-de-luefa-pour-six-saisons/ |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |publisher=New World TV}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հունվարի 7 |title=New World TV lands Uefa national team rights in long-term deal |url=https://www.sportcal.com/News/FeaturedNews/137211 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220108230159/https://www.sportcal.com/News/FeaturedNews/137211 |archive-date=2022 թ․ հունվարի 8 |access-date=2022 թ․ հունվարի 8 |work=Sportcal}}</ref><ref name="Sporty">{{Cite web |date=2021 թ․ նոյեմբերի 2 |title=SportyTV snaps up FTA Euro 2024 rights in sub-Saharan Africa |url=https://www.sportcal.com/media/sportytv-snaps-up-fta-euro-2024-rights-in-sub-saharan-africa/?cf-view |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 11}}</ref> |- |Թայվան |ELTA |<ref name="UEFA2" /><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=全歐狂熱台灣不缺席 2024歐洲國家盃獨家鎖定MOD愛爾達 |url=https://tw.sports.yahoo.com/news/%E5%85%A8%E6%AD%90%E7%8B%82%E7%86%B1%E5%8F%B0%E7%81%A3%E4%B8%8D%E7%BC%BA%E5%B8%AD-2024%E6%AD%90%E6%B4%B2%E5%9C%8B%E5%AE%B6%E7%9B%83%E7%8D%A8%E5%AE%B6%E9%8E%96%E5%AE%9Amod%E6%84%9B%E7%88%BE%E9%81%94-101534969.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 13}}</ref> |- |Տաջիկստան |Varzish TV |<ref name="UEFA2" /><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մայիսի 29 |title=ТВ "Варзиш" ҳуқуқи расмии пахши бозиҳои Евро 2024 ва Ҷоми Амрико 2024-ро ба даст овард |url=https://varzishtv.tj/tj/news/tv-varzish-u-u-i-rasmii-pakhshi-bozi-oi-evro-2024-va-omi-amriko-2024-ro-ba-dast-ovard/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 30 |publisher=Varzish TV}}</ref> |- |Տանզանիա |ZBC |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=UEFA EURO 2024 kuruka mbashara kupitia #ZBC2 kwa lugha adhimu ya Kiswahili |url=https://www.instagram.com/zbc2_sports/p/C8ICHeTqLwo/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 13 |publisher=ZBC}}</ref> |- |Թաիլանդ |{{flatlist|*[[TrueVisions]] *[[PPTV (Thai TV channel)|PPTV]] *[[MCOT]] *[[Thairath TV]]}} |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 1 |title=คอบอลเฮลั่น!! ดูสด ยูโร 2024 ครบทุกคู่ ที่ ทรูไอดี เริ่ม 15 มิ.ย. นี้ |url=https://sport.trueid.net/detail/Zq6yaLkMOKRB |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |publisher=Truevisions}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 6 |title=PPTV ร่วมถ่ายทอดสดฟุตบอลยูโร 2024 ดูฟรี เริ่ม 14 มิ.ย. |url=https://www.pptvhd36.com/sport/news/225536 |access-date=2024 թ․ հունիսի 6 |publisher=PPTV |language=th}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 1 |title=TrueVisions snaps up broadcasting rights of all Euro 2024 matches |url=https://www.nationthailand.com/news/sport/40038485 |access-date=2024 թ․ հունիսի 4}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունիսի 11 |title=แย้มโผฟรีทวียิงสด ยูโร 2024 ทุกคู่! PPTV ถ่ายเปิดสนาม-นัดชิง MCOT-ไทยรัฐทีวี ร่วมด้วย |url=https://www.matichon.co.th/sport/euro2024/news_4621474 |access-date=2024 թ․ հունիսի 11 |language=th}}</ref> |- |Ուգանդա |[[NBS Television (Uganda)|NBS]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ մայիսի 28 |title=NBS Sport Secures Broadcasting Rights for EURO 2024 |url=https://nbssport.co.ug/2024/05/28/nbs-sport-secures-broadcasting-rights-for-euro-2024/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 17 |publisher=NBS}}</ref> |- |Միացյալ Նահանգներ |{{flatlist|*[[Fox Sports (United States)|FOX]] *[[FuboTV]] *[[TelevisaUnivision]]}} |<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ նոյեմբերի 3 |title=FOX Sports Scores Media Rights to UEFA European Championship in Landmark Deal |url=https://www.foxsports.com/presspass/latest-news/2021/11/03/fox-sports-scores-media-rights-uefa-european-championship-landmark-deal |archive-url=https://web.archive.org/web/20220311154000/https://www.foxsports.com/presspass/latest-news/2021/11/03/fox-sports-scores-media-rights-uefa-european-championship-landmark-deal |archive-date=2022 թ․ մարտի 11 |access-date=2021 թ․ նոյեմբերի 3}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հունվարի 24 |title=fuboTV Acquires Exclusive Rights to Select UEFA National Team Football and UEFA European Championship Matches Through FOX Sports |url=https://www.businesswire.com/news/home/20220124005188/en/fuboTV-Acquires-Exclusive-Rights-to-Select-UEFA-National-Team-Football-and-UEFA-European-Championship-Matches-Through-FOX-Sports |access-date=2022 թ․ հունվարի 25 |work=Business Wire}}</ref><ref>{{Cite news |date=2023 թ․ մայիսի 16 |title=TelevisaUnivision Announces Expansive Sports Offering in 2024 |url=https://corporate.televisaunivision.com/press/2023/05/16/televisaunivision-announces-expansive-sports-offering-in-2024 |access-date=2023 թ․ մայիսի 16 |publisher=TelevisaUnivision}}</ref><ref>{{Cite web |last=Saleh |first=Tariq |date=2023 թ․ մայիսի 17 |title=TelevisaUnivision snaps up Super Bowl, Copa America, UEFA competition rights |url=https://www.sportcal.com/media/televisaunivision-snaps-up-super-bowl-copa-america-uefa-competition-rights/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 30 |website=Sportcal |language=en-US |quote=US-based media giant TelevisaUnivision has secured exclusive Spanish-language rights to a host of major sports properties, including next year’s Super Bowl, Copa America, and UEFA club competitions. <br /> The agreement also includes rights to all national team tournaments and competitions, including the 2024 UEFA European Championship, which will be held in Germany from June 14 to July 14 next year, as well as the UEFA Nations League.}}</ref> |- |Ուզբեկստան |{{flatlist|*Zo'r TV *[[Setanta Sports Eurasia|Setanta Sports]]}} |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ մայիսի 22 |title=Yevro-2024ni O'zbekistonda translatsiya qilish huquqlarini ZO'R TV sotib oldi |url=https://kun.uz/news/2024/05/22/yevro-2024ni-ozbekistonda-translatsiya-qilish-huquqlarini-zor-tv-sotib-oldi |access-date=2024 թ․ մայիսի 30}}</ref><ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 10 |title=Евро-2024ни Ўзбекистонда setantasports.com орқали бепул томоша қилинг |url=https://setantasports.com/uz/football/euro-2024ni-ozbekistonda-setantasports-com-orqali-bepul-tomosha-qiling/ |access-date=2024 թ․ հուլիսի 13 |publisher=Setanta Sports}}</ref> |- |Վիետնամ |{{flatlist|*[[Viettel]] *[[Ho Chi Minh City Television|HTV]] *[[Vietnam Television|VTV]]}} |<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Viettel chính thức sở hữu bản quyền Euro 2024 |url=https://viettelfamily.com/news/thoi-su/cho-don-su-kien-cong-bo-tv360-so-huu-ban-quyen-euro-2024 |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=Viettel}}</ref><ref>{{Cite web |title=HTV và VIETTEL hợp tác phát sóng vòng chung kết UEFA EURO 2024 |url=https://www.htv.com.vn/htv-va-viettel-hop-tac-phat-song-vong-chung-ket-uefa-euro-2024 |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 21 |website=Đài Truyền hình TP.HCM |language=vi}}</ref><ref>{{Cite web |last=Khánh |first=Huyền |date=2024 թ․ հունիսի 14 |title=VTV broadcasts EURO 2024 Final |url=https://english.vtv.vn/news/vtv-broadcasts-euro-2024-final-20240614155348611.htm |access-date=2024 թ․ հունիսի 14 |website=VTV English |language=en}}</ref> |- |Զամբիա |[[Zambia National Broadcasting Corporation|ZNBC]] |<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունիսի 13 |title=🚨Ti Tambisa Naise, The Euro 2024 on ZNBC TV 1 |url=https://web.facebook.com/photo.php?fbid=749160250761869&set=pb.100070037011450.-2207520000&type=3&_rdc=1&_rdr |access-date=2024 թ․ հուլիսի 13}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024]] od8aph7mqa1q13m94be4vxp51oha1wj 0 1270387 10356941 10356435 2025-06-18T00:07:10Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, -deadurl= no , +url-status= live , -deadurl=no, +url-status=live, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356941 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Անատոլի Վլադիմիրովիչ Տրուբին''' ({{lang-uk|Анато́лій Володи́мирович Тру́бін}}, {{ԱԾ}}), [[ուկրաինա]]ցի [[ֆուտբոլ]]իստ, [[Պորտուգալիա|պորտուգալական]] «[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]» և [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուկրաինայի ազգային հավաքականի]] [[դարպասապահ]]։ [[Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնություն 2024|2024 թվականի Եվրոպայի առաջնության]] մասնակից։ == Ակումբային կարիերա == === «Շախտյոր» (Դոնեցկ) === Տրուբինը [[Շախտյոր Դոնեցկ (ֆուտբոլային ակումբ)|Դոնեցկի «Շախտյորի»]] ֆուտբոլային ակադեմիայի սան է։ Սակայն Ֆուտբոլով սկսել է զբաղվել ոչ թե հարազատ [[Դոնեցկ]]ում, այլ [[Մարիուպոլ]]ում։ 6 տարեկանից նա մարզվել է «Ազովստալ-2» թիմում։ 2019 թվականի փետրվարին դարպասապահն առաջին անգամ ընդգրկվել է «Շախտյորի» հիմնական թիմի հայտացուցակում՝ «[[Այնտրախտ Ֆրանկֆուրտ|Այնտրախտի]]» դեմ ՈւԵՖԱ-ի Եվրոպայի լիգայի խաղում։ 2019 թվականի մայիսի 26-ին նորամուտը նշել է «[[Շախտյոր Դոնեցկ (ֆուտբոլային ակումբ)|Շախտյորի]]» հիմնական կազմում՝ «Մարիուպոլի» դեմ խաղում։ Խաղադաշտում անցկացրել է ամբողջ խաղը և պահել սեփական դարպասը (4:0)<ref>[https://upl.ua/ua/report/view/4605 Протокол матча «Шахтёр» — «Мариуполь»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190523190940/https://upl.ua/ua/report/view/4605 |date=2019-05-23 }} на сайте Украинской Премьер—лиги</ref>։ 2021 թվականի սկզբին Տրուբինը հայտնվել է ՈՒԵՖԱ-ի վարկածով երիտասարդ տաղանդների թոփ-50 ցուցակում<ref>{{Cite web |title=Трубин и Забарный попали в топ-50 молодых талантов по версии УЕФА |url=https://isport.ua/amp-page/football/ukraine/2707369-trubin-i-zabarnyj-popali-v-top-50-molodykh-talantov-po-versii-uefa |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230630173541/https://isport.ua/amp-page/football/ukraine/2707369-trubin-i-zabarnyj-popali-v-top-50-molodykh-talantov-po-versii-uefa |archive-date=2023 թ․ հունիսի 30 |access-date=2023 թ․ հունիսի 30}}</ref>։ 2020/21 մրցաշրջանում Ուկրաինայի առաջնության շրջանակներում անցկացրել է 21 հանդիպում, ինչպես նաև մասնակցել է 9 խաղի եվրոպական արենայում։ Երիտասարդ դարպասապահը կարողացել է փակ պահել սեփական դարպասը Միլանի «[[Ինտերնացիոնալե|Ինտերի]]» դեմ ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգայի խմբային փուլի երկու հանդիպումներում, ինչպես նաև մասնակցել է Մադրիդի «[[Ռեալ Մադրիդ|Ռեալի]]» նկատմամբ 3:2 հաշվով արտագնա սենսացիոն հաղթանակին<ref name="автоссылка1">{{Cite web |title=Трубин — биография |url=https://amp.my.ua/persons/anatolii-trubin |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230917202503/https://amp.my.ua/persons/anatolii-trubin |archive-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 17 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 15}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, 2020/21 մրցաշրջանում Տրուբինը 30 խաղից 15-ը ձախողել է: [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների լիգայի]] խմբային մրցաշարի արդյունքներով նա սեյվերի քանակով (5 խաղում 25) ընդգրկվել է լավագույն դարպասապահների եռյակում: Մրցաշրջանի ավարտից հետո ընդգրկվել է 2021 թվականի [[Ֆուտբոլի պատմության և վիճակագրության միջազգային ֆեդերացիա|IFFHS]]-ի մինչև 20 տարեկան ֆուտբոլիստների խորհրդանշական հավաքականում, ինչպես նաև երկրպագուների վարկածով ճանաչվել է «[[Շախտյոր Դոնեցկ (ֆուտբոլային ակումբ)|Շախտյորի]]» տարվա լավագույն խաղացող<ref name="автоссылка1" /><ref>{{Cite web |title=Українського воротаря включили до символічної збірної року серед молодих футболістів |url=https://sport.unian.ua/football/ukrajinskogo-vorotarya-vklyuchili-do-simvolichnoji-zbirnoji-roku-sered-molodih-futbolistiv-novini-futbolu-11638552.html?_ga=2.216336917.2006305003.1640589676-179364745.1623254324 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230630173541/https://sport.unian.ua/football/ukrajinskogo-vorotarya-vklyuchili-do-simvolichnoji-zbirnoji-roku-sered-molodih-futbolistiv-novini-futbolu-11638552.html?_ga=2.216336917.2006305003.1640589676-179364745.1623254324 |archive-date=2023 թ․ հունիսի 30 |access-date=2023 թ․ հունիսի 30}}</ref>։ 2023 թվականի փետրվարի 23-ին «[[Շախտյոր Դոնեցկ (ֆուտբոլային ակումբ)|Շախտյորը]]» ՈՒԵՖԱ-ի Եվրոպա լիգայի 1/16 եզրափակչի պատասխան խաղում երկու խաղերի արդյունքով (3:3 ընդհանուր, 5:4 11 մետրանոց) հաղթել է [[ֆրանսիա]]կան «Ռենին»։ Տրուբինը դարձել է հանդիպման լավագույն խաղացող՝ հետխաղյա 11 մետրանոցներով հետ մղելով երեք հարված, ինչով օգնել է թիմին դուրս գալ մրցաշարի 1/8 եզրափակիչ<ref>[https://www.ua-football.com/amp/foreign/europa_league/1677196947-whoscored-trubin-geroy-matcha-renn-shahter-avtor-avtogola-belosyan-antigeroy.html WhoScored: Трубин - герой матча Ренн - Шахтер]</ref>։ Ուկրաինայի 2022/23 առաջնությունում ճանաչվել է մրցաշրջանի լավագույն դարպասապահ, «Շախտյորի» 21-ամյա դարպասապահն է պահել սեփական դարպասը 28 խաղերից 14-ում: Տրուբինը 9 հանդիպում անցկացրել է սեփական հարկի տակ ձախողելով, 5-ը՝ հյուրընկալվելիս<ref>{{Cite web |title=Анатолий Трубин cыграл «на ноль» 14 матчей в чемпионате |url=https://sport.ua/amp/news/629701-anatoliy-trubin-cygral-na-nol-14-matchey-v-chempionate |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230611010321/https://sport.ua/amp/news/629701-anatoliy-trubin-cygral-na-nol-14-matchey-v-chempionate |archive-date=2023 թ․ հունիսի 11 |access-date=2023 թ․ հունիսի 15}}</ref>։ === «Բենֆիկա» === 2023 թվականի հուլիսի վերջին «[[Շախտյոր Դոնեցկ (ֆուտբոլային ակումբ)|Շախտյորը]]» Տրուբինի տեղափոխության շուրջ բանակցություններ էր վարում «Ինտերի» հետ, ավելի ուշ բանակցությունները դադարեցվեցին, և ակումբի ղեկավարությունը սկսեց նոր տարբերակներ փնտրել։ 2023 թվականի օգոստոսի 10-ին Տրուբինի՝ «Բենֆիկա» տեղափոխվելու գործարքը ձևակերպվել է, պայմանագիրը նախատեսված է 5 տարվա համար, պորտուգալական ակումբը վճարել է 10 միլիոն եվրո, + 1 միլիոն բոնուս: Բացի այդ, «Շախտյորը» կստանա դարպասապահի հետագա վերավաճառքի գումարի 40 տոկոսը<ref>{{Cite web |title=Трубин перешел из «Шахтера» в «Бенфику»: условия сделки |url=https://bombardir.ru/news/704651/amp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230811115924/https://bombardir.ru/news/704651/amp |archive-date=2023 թ․ օգոստոսի 11 |access-date=2023 թ․ օգոստոսի 11}}</ref>։ 2023 թվականի սեպտեմբերի 16-ին «արծիվների» կազմում նորամուտը նշել է Պրեմիեր լիգայում՝ «[[Վիզելա]]յի» դեմ խաղում։ Սեպտեմբերի 24-ին «Պորտիմոնենսեի» դեմ խաղում Տրուբինը կարողացավ իրացնել 11 մետրանոց հարվածը, իսկ հանդիպումն ավարտվեց «արծիվների» հաղթանակով՝ 1:3 հաշվով<ref>{{Cite web |title=Трубин отбил пенальти в матче с «Портимоненсе» |url=https://ua.tribuna.com/amp/football/1000000097791-trubin-otbil-penalti-v-matche-s-portimonense/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231010165641/https://ua.tribuna.com/amp/football/1000000097791-trubin-otbil-penalti-v-matche-s-portimonense/ |archive-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 10 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 22}}</ref>։ Սեպտեմբերի 29-ին պորտուգալական «Օ Կլասիկոյում» «[[Պորտու]]ի» դեմ խաղում (1:0) խաղադաշտում անցկացրեց ամբողջ հանդիպումը և «չոր» պահեց սեփական դարպասը՝ դառնալով հանդիպման լավագույն խաղացողներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Трубин получил высокую оценку за матч Бенфики с Порту |url=https://sport.ua/amp/news/644664-perviy-suhoy-match-trubin-poluchil-vysokuyu-otsenku-za-match-benfiki-s-portu |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231009110148/https://sport.ua/amp/news/644664-perviy-suhoy-match-trubin-poluchil-vysokuyu-otsenku-za-match-benfiki-s-portu |archive-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 9 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 22}}</ref>։ Հոկտեմբերի 4-ին [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների լիգայի]] «[[Ինտերնացիոնալե|Ինտերի]]» դեմ խաղում, չնայած նվազագույն 0:1 պարտությանը, ճանաչվել է «[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]» կազմում լավագույն ֆուտբոլիստ<ref>[https://ua.tribuna.com/football/1000000099924-trubin-luchshij-igrok-benfiki-v-matche-s-interom-i-vtoro/ Трубин лучший игрок «Бенфики» в матче с «Интером»]</ref>։ 2024 թվականի փետրվարի 18-ին «[[Վիզելա]]յի» դեմ խաղում հետ մղեց 11-մետրանոցը, որը 2023/24 մրցաշրջանում ուկրաինացու համար երրորդ 11-մետրանոցն էր, ինչը ռեկորդ է «[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]» պատմության մեջ, նախկինում ոչ մեկին չէր հաջողվել մեկ մրցաշրջանում «արծիվների» մարզաշապիկով երկու 11-մետրանոցից ավելի հետ մղել<ref>[https://terrikon.com/posts/470942 Анатолий Трубин лучший в истории Бенфики]</ref>։ Ընդհանուր առմամբ 2023/24 մրցաշրջանում մասնակցել է 28 հանդիպման և դարձել Պորտուգալիայի առաջնության արծաթե մեդալակիր: == Կարիերան հավաքականում == 2021 թվականի մարտի 5-ին առաջին անգամ հրավիրվել է [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուկրաինայի հավաքական]] գլխավոր մարզիչ կողմից՝ մասնակցելու 2022 թվականի աշխարհի առաջնության ընտրական փուլի Ֆրանսիայի, Ֆինլանդիայի և Ղազախստանի հավաքականների դեմ խաղերին<ref name="Состав">{{Cite web |date=2021 թ․ մարտի 5 |title=АНДРІЙ ШЕВЧЕНКО НАЗВАВ РОЗШИРЕНИЙ СПИСОК ЗБІРНОЇ УКРАЇНИ НА СТАРТОВІ МАТЧІ ВІДБОРУ ЧС-2022 |url=https://uaf.ua/article/41523 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413103135/https://uaf.ua/article/41523 |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 13 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 4 |website=uaf.ua |publisher=[[Украинская ассоциация футбола]] |language=uk}}</ref><ref name="Трубинвызов">{{Cite web |date=2021 թ․ մարտի 23 |title=АНАТОЛІЙ ТРУБІН: «ПРИЄМНО ОТРИМАТИ ДЕБЮТНИЙ ВИКЛИК. ЗВИЧАЙНО, Я ТРОХИ ХВИЛЮЮСЯ...» |url=https://uaf.ua/article/41657 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210324135945/https://uaf.ua/article/41657 |archive-date=2021 թ․ մարտի 24 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 4 |website=uaf.ua |publisher=[[Украинская ассоциация футбола]] |language=uk}}</ref>։ 2021 թվականի մարտի 31-ին նա իր նորամուտը նշել է [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուկրաինայի հավաքականում]] [[Ղազախստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ղազախստանի հավաքականի]] դեմ աշխարհի 2022 թվականի առաջնության ընտրական մրցաշարի երրորդ տուրի տնային խաղում (1:1)՝ խաղալով ամբողջ հանդիպումը և 59-րդ րոպեին գոլ բաց թողնելով Սերիկժան Մուժիկովից<ref name="УкраинаКазахстан">{{Cite web |date=2021 թ․ մարտի 31 |title=ЧС-2022. ЗБІРНА УКРАЇНИ В КИЄВІ ЗІГРАЛА ВНІЧИЮ З КОМАНДОЮ КАЗАХСТАНУ |url=https://uaf.ua/article/41764 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210401155320/https://uaf.ua/article/41764 |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 4 |website=uaf.ua |publisher=[[Украинская ассоциация футбола]] |language=uk}}</ref><ref name="ДебютТрубинаШахтер">{{Cite web |date=2021 թ․ մարտի 31 |title=Дебют Трубина |url=https://shakhtar.com/ru-ru/news/2021/march/31_news/31_ukraine-v-kazakhstan/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210401100925/https://shakhtar.com/ru-ru/news/2021/march/31_news/31_ukraine-v-kazakhstan/ |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 4 |website=shakhtar.com |publisher=Официальный сайт [[Шахтёр (футбольный клуб, Донецк)|ФК «Шахтёр» Донецк]] |language=ru}}</ref>։ Իր նորամուտը նշելով [[Ղազախստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ղազախստանի դեմ]]՝ Տրուբինը պաշտոնական խաղերում գերազանցեց Ալեքսանդր Շովկովսկու նորամուտի դարպասապահի ռեկորդը<ref name="Трубинрекорд">{{Cite web |date=2021 թ․ ապրիլի 1 |title=АНАТОЛІЙ ТРУБІН ПОБИВ ВОРОТАРСЬКИЙ ДЕБЮТАНТСЬКИЙ РЕКОРД ОЛЕКСАНДРА ШОВКОВСЬКОГО |url=https://uaf.ua/article/41768 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518100006/https://uaf.ua/article/41768 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 18 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 4 |website=uaf.ua |publisher=[[Украинская ассоциация футбола]] |language=uk}}</ref>․ «[[Շախտյոր Դոնեցկ (ֆուտբոլային ակումբ)|Շախտյորի]]» դարպասապահն իր առաջին պաշտոնական հանդիպումն անցկացրել է 19 տարեկան և 242 օրական հասակում, մինչդեռ Շովկովսկին առաջին անգամ հավաքականում խաղացել է 1994 թվականին [[Էստոնիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Էստոնիայի]] դեմ 1996 թվականի Եվրոպայի առաջնության ընտրական մրցաշարում 19 տարեկան հասակում 315 օր<ref name="Трубинрекорд"/>։ Հաշվի առնելով ընկերական հանդիպումները՝ Տրուբինը ազգային թիմի համապատասխան դարպասապահի վարկանիշում զբաղեցրել է 3-րդ տեղը. առջևում [[Անդրեյ Լունին]]ի (19 տարեկան և 40 օրական) և Մաքսիմ Կովալի (19 տարեկան և 174 օրական) նորամուտներն են<ref name="Трубинрекорд"/>։ 2021 թվականի հունիսի 1-ին [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուկրաինայի հավաքականի]] պաշտոնական հայտացուցակում ընդգրկվել է գլխավոր մարզիչ [[Անդրեյ Շևչենկոն]]՝ 2020 թվականի Եվրոպայի առաջնության խաղերին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հունիսի 1 |title=ОФІЦІЙНО. АНДРІЙ ШЕВЧЕНКО ОГОЛОСИВ ЗАЯВКУ ЗБІРНОЇ УКРАЇНИ НА ЄВРО-2020 |url=https://uaf.ua/article/42294 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210603001147/https://uaf.ua/article/42294 |archive-date=2021 թ․ հունիսի 3 |access-date=2021 թ․ հունիսի 3 |website=uaf.ua |publisher=[[Украинская ассоциация футбола]] |language=uk}}</ref>։ Որպես հիմնական դարպասապահ, որպես Ուկրաինայի երիտասարդական հավաքականի կազմում (մինչև 21 տարեկան), մասնակցել է 2023 թվականի Եվրոպայի երիտասարդական ֆուտբոլի առաջնությանը, որի ժամանակ թիմը հասել է մրցաշարի կիսաեզրափակիչ։ 2024 թվականի Եվրոպայի ֆուտբոլի առաջնության մասնակից։ Մասնակցել է [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուկրաինայի հավաքականի]] երկու հանդիպման։ == Ձեռքբերումներ == === Ակումբային === ; «Շախտյոր» (Դոնեցկ) * [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Ուկրաինայի չեմպիոն]] ('''3''')՝ 2018/19, 2019/20, 2022/23 * Ուկրաինայի գավաթակիր՝ 2018/19 * Ուկրաինայի սուպերգավաթակիր՝ 2021 ; Ուկրաինայի հավաքական * Եվրոպայի երիտասարդական առաջնության բրոնզե մեդալակիր՝ 2023 === Անձնական === * [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Ուկրաինայի Պրեմիեր լիգայի]] լավագույն դարպասապահ (2)՝ 2021/22<ref>{{Cite web |title=Названа символическая сборная УПЛ 2022 |url=https://dynamo.kiev.ua/news/434170-nazvana-simvolicheskaya-sbornaya-upl-2022-goda-iz-dinamo-v-neyo-voshli-lish-dvoe |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230629185158/https://dynamo.kiev.ua/news/434170-nazvana-simvolicheskaya-sbornaya-upl-2022-goda-iz-dinamo-v-neyo-voshli-lish-dvoe-amp |archive-date=2023 թ․ հունիսի 29 |access-date=2023 թ․ հունիսի 29}}</ref>, 2022/23<ref>{{Cite web |title=Трубин – лучший вратарь сезона в УПЛ |url=https://sport.ua/news/632047-trubin-luchshiy-vratar-sezona-v-upl |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230629183742/https://sport.ua/amp/news/632047-trubin-luchshiy-vratar-sezona-v-upl |archive-date=2023 թ․ հունիսի 29 |access-date=2023 թ․ հունիսի 29}}</ref> * [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուկրաինայի հավաքականի]] ամենաերիտասարդ դարպասապահը, ով խաղացել է պաշտոնական խաղում՝ 19 տարեկան 242 օր<ref name="Трубинрекорд"/> * Մրցաշրջանի լավագույն ֆուտբոլիստը «[[Շախտյոր Դոնեցկ (ֆուտբոլային ակումբ)|Շախտյորում]]»՝ 2020/21<ref>[https://shakhtar.com/uk-ua/news/2021/june/2_news/2_trubin/ Трубін — гравець сезону]</ref> * «Շախտյորի» Տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ՝ 2020<ref>[https://shakhtar.com/uk-ua/news/2020/december/30_news/30_trubin_player-of-the-year/ Трубін — гравець року]</ref> * «Շախտյորի» ամսվա լավագույն ֆուտբոլիստ (3)՝ 2020 դեկտեմբեր, 2020 ապրիլ, 2023 փետրվար == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://shakhtar.com/players/first-team/trubin-anatolii Профиль на официальном сайте ФК «Шахтёр»] {{DEFAULTSORT:Տրուբին, Անատոլի}} [[Կատեգորիա:Բենֆիկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Շախտյոր Դոնեցկի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:ՈՒԵՖԱ Եվրո 2020-ի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:ՈՒԵՖԱ Եվրո 2024-ի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի դարպասապահներ]] 8rkuav2xqufctctdr2tujqaarcwgsm9 2 1270452 10356695 10342986 2025-06-17T16:28:14Z Elen Ayvazyan 146785 10356695 wikitext text/x-wiki {{Short description|none}} {{Use mdy dates|date=May 2024}} [[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Pascal in 2025]] [[Pedro Pascal]] is a Chilean and American actor who has appeared on stage and screen. Beginning his career with theatre and small television roles, Pascal rose to prominence for portraying [[Oberyn Martell]] in the [[Game of Thrones (season 4)|fourth season]] of the [[HBO]] fantasy series ''[[Game of Thrones]]'' (2014) and [[Javier Peña]] in the [[Netflix]] crime series ''[[Narcos]]'' (2015–2017).<ref>{{Cite web |last=Ghelerter |first=Adam |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-road-to-fame/ |title=How Pedro Pascal Rose to Fame |date=March 15, 2024 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> He appeared in the 2017 film ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' and starred as Dave York in the action-thriller film ''[[The Equalizer 2]]'' (2018) and as Francisco "Catfish" Morales in the action-adventure film ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' (2019). Pascal achieved worldwide fame with his leading roles as [[The Mandalorian (character)|Din Djarin]] in the [[Disney+]] ''[[Star Wars]]'' series ''[[The Mandalorian]]'' (2019–present) and [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] in the HBO [[post-apocalyptic]] [[Drama (film and television)|drama]] series ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' (2023–present), after which he became recognized for his portrayals of adoptive [[father figure]]s to gifted children.<ref> <!--REPUTATION CITATIONS--> *{{Cite web |last=Freitag |first=Lee |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |date=January 16, 2023 |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |access-date=May 17, 2024 }} <!----> *{{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |date=March 8, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=May 17, 2024 }} <!----> *{{Cite web |last=Coley |first=Samantha |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |date=January 7, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }} <!----> *{{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |date=January 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> He received several accolades for the latter performance, including winning a [[Screen Actors Guild Award]] and a [[People's Choice Awards|People's Choice Award]], and receiving nominations for a [[Primetime Emmy Award]] and a [[Golden Globe Award]].<ref> <!--AWARDS FOR TLoU--> *{{Cite magazine|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/|title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out|last=Lewis|first=Hilary|date=24 February 2024|magazine=[[The Hollywood Reporter]]|access-date=25 February 2024|archive-date=February 25, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/|url-status=live}} *{{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |date=February 18, 2014 |magazine=[[Time (magazine)|Time]] |access-date=May 20, 2024 }} *{{Cite news |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |date=July 12, 2023 |access-date=July 12, 2023 |archive-date=July 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live }} *{{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US |archive-date=December 11, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live }}</ref> Pascal has also appeared in the [[superhero film]]s ''[[Wonder Woman 1984]]'' and ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' (both 2020), the action-comedy film ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' (2022), the television series ''[[The Mentalist]]'' (2014) and ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' (2021), and made a guest appearance on the [[Fox Broadcasting Company|Fox]] [[animated sitcom]] ''[[HouseBroken]]'' in 2023. He co-starred with [[Temuera Morrison]] in the miniseries ''[[The Book of Boba Fett]]'' (2022), reprising his role from ''The Mandalorian''.<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |date=February 27, 2023 |website=[[USA Today]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> In [[theatre]], Pascal has had roles in several [[Shakespearean]] plays. He wrote one original play and has directed four performances in his career. He made his [[Broadway theatre|Broadway]] debut as [[Edmund (King Lear)|Edmund]] in a 2019 adaptation of ''[[King Lear]]''.<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |date=September 12, 2018 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> ==Film== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Year ! scope="col" | Title ! scope="col" | Role ! scope="col" class="unsortable" | Notes ! scope="col" | {{Tooltip|Ref.|Reference}} |- | style="text-align:center;" |1996 | ''Burning Bridges'' | Alex | rowspan=2| Short film; credited as Pedro Balmaceda | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | ''Window Shopping'' | David | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | ''[[Sisters (2005 film)|Sisters]]'' | Steve | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''I Am That Girl'' | Noah | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | ''Iris'' | Billy | Short film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | ''[[The Adjustment Bureau]]'' | Maitre D' Paul De Santo | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''Sweet Little Lies'' | Paulino | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | ''[[Bloodsucking Bastards]]'' | Max | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | ''Sweets'' | Twin Peter | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | ''[[The Great Wall (film)|The Great Wall]]'' | Pero Tovar | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' | Jack Daniels / Agent Whiskey | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | ''[[Prospect (film)|Prospect]]'' | Ezra | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | ''[[The Equalizer 2]]'' | Dave York | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | ''[[If Beale Street Could Talk (film)|If Beale Street Could Talk]]'' | Pietro Alvarez | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' | Francisco "Catfish" Morales | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | ''[[Wonder Woman 1984]]'' | [[Maxwell Lord]] | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' | Marcus Moreno | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' | Javi Gutierrez | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Bubble (2022 film)|The Bubble]]'' | Dieter Bravo | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Women's Tales|House Comes with a Bird]]'' | Nico | rowspan="2"| Short film | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | ''[[Strange Way of Life]]'' | Silva | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | ''[[Freaky Tales (film)|Freaky Tales]]'' | Clint | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |''[[Drive-Away Dolls]]'' | Santos | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Uninvited (2024 film)|The Uninvited]]'' | Lucien Flores | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | ''[[The Wild Robot]]'' | Fink | Voice role | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | ''[[Gladiator II]]'' | General Marcus Acacius | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | ''[[Eddington (film)|Eddington]]'' | Mayor Ted Garcia | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | ''[[Materialists (film)|Materialists]]'' | Harry Castillo | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | ''[[The Fantastic Four: First Steps]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | ''[[The Mandalorian and Grogu]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | ''[[Avengers: Doomsday]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Filming | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} <!-- Per WP:NFF and WP:CRYSTAL, do not add films that are listed as "pre-production" --> == Television == {| class="wikitable sortable" |- ! Year ! Title ! Role ! class="unsortable" | Notes ! class="unsortable" | {{Abbr|Ref.|Reference(s)}} |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Good vs Evil]]'' | Gregor New | Episode: "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Downtown]]'' | Voice | Episode: "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed]]'' | Greg | Recurring role; 3 episodes (season one) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' | Eddie | Episode: "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel]]'' | Ricky | Episode: "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue]]'' | Shane "Dio" Morrissey | Episode: "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Earth vs. the Spider]]'' | Goth Guy | Television film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Reggie Luckman / Kevin "Kip" Green | Episodes: "Weeping Willow" and "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace]]'' | Kyle Wilson | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order]]'' | Tito Cabassa | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife]]'' | Nathan Landry | Recurring role; 6 episodes (seasons 1–2) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie]]'' | Steve | Episode: "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Lights Out]]'' | Omar Assarian | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Brothers & Sisters]]'' | Zach Wellison | Episodes: "Brody" and "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Special Agent Greer | Episode: "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Charlie's Angels]]'' | Fredrick Mercer | Episode: "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Wonder Woman]]'' | Ed Indelicato | Unsold television pilot | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe]]'' | Comandante Veracruz | Television film |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof]]'' | Zack Groffman | Episode: "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' | Kyle Hartley | Episode: "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Nikita]]'' | Liam | Episode: "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow]]'' | Jay Castillo | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Homeland]]'' | David Portillo | Episode: "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun]]'' | Special Agent Ortega | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Graceland]]'' | Juan Badillo | Recurring role; 11 episodes (seasons 1–2) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist]]'' | Marcus Pike | Recurring role (season 6), Guest star (season 7); 7 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones]]'' | [[Oberyn Martell]] | Recurring role; 7 episodes (season 4) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Oscar Castro Vargas | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos]]'' | [[Javier Peña]] | Main role; 30 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Lead role; 24 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride]]'' | [[Inigo Montoya]] | Episode: "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Calls]]'' | Pedro | Voice role; Episode: "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America]]'' | Himself | Episodes: "Citizen" and "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' | Narrator | Episode: "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett]]'' | The Mandalorian / Din Djarin | Main role; 3 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Narrator | Documentary miniseries | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] | Lead role; 13 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live]]'' | Himself <small>(host)</small> | Episode: "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken]]'' | Claude | Voice role; Episode: "Who’s a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special]]'' | Renaldo / Kermit | Television special | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Year ! scope="col" | Title ! scope="col" | Role ! scope="col" | Venue !Notes ! scope="col" class="unsortable" | {{Tooltip|Ref.|Reference}} |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} ==Music videos== {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Music video credits ! scope="col" | Year ! scope="col" | Artist ! scope="col" | Song ! scope="col" | {{Tooltip|Ref.|Reference}} |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} ==Video games== {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Video game credits ! scope="col" | Year ! scope="col" | Title ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | {{Tooltip|Ref.|Reference}} |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==References== {{reflist}} jqflg4rt2k6vbbgf3i1kg3e8jpagw4j 10356697 10356695 2025-06-17T16:36:42Z Elen Ayvazyan 146785 10356697 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում [[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]] [[Pedro Pascal]] is a Chilean and American actor who has appeared on stage and screen. Beginning his career with theatre and small television roles, Pascal rose to prominence for portraying [[Oberyn Martell]] in the [[Game of Thrones (season 4)|fourth season]] of the [[HBO]] fantasy series ''[[Game of Thrones]]'' (2014) and [[Javier Peña]] in the [[Netflix]] crime series ''[[Narcos]]'' (2015–2017).<ref>{{Cite web |last=Ghelerter |first=Adam |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-road-to-fame/ |title=How Pedro Pascal Rose to Fame |date=March 15, 2024 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> He appeared in the 2017 film ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' and starred as Dave York in the action-thriller film ''[[The Equalizer 2]]'' (2018) and as Francisco "Catfish" Morales in the action-adventure film ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' (2019). Պեդրո Պասկալը չիլիական և ամերիկյան դերասան է, որը հանդես է եկել թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ HBO-ի «Գահերի Խաղ» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և Netflix-ի «Նարկոս» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «Քինգսմեն. Ոսկյա Շրջանակ» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանսիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «Ստար Վորս» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և HBO-ի հետ-ապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «Վերջին Մենք» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց որպես օտարելված հայր-կերպարների փոխանցման համար, որոնք հոգում են տաղանդավոր երեխաներին: Նա մի քանի գովասանություն ստացավ վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև Պրայմթայմ Էմմի մրցանակի և Ոսկե Գլոբուս մրցանակի առաջադրումները: Pascal achieved worldwide fame with his leading roles as [[The Mandalorian (character)|Din Djarin]] in the [[Disney+]] ''[[Star Wars]]'' series ''[[The Mandalorian]]'' (2019–present) and [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] in the HBO [[post-apocalyptic]] [[Drama (film and television)|drama]] series ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' (2023–present), after which he became recognized for his portrayals of adoptive [[father figure]]s to gifted children.<ref> <!--REPUTATION CITATIONS--> *{{Cite web |last=Freitag |first=Lee |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |date=January 16, 2023 |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |access-date=May 17, 2024 }} <!----> *{{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |date=March 8, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=May 17, 2024 }} <!----> *{{Cite web |last=Coley |first=Samantha |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |date=January 7, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }} <!----> *{{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |date=January 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> He received several accolades for the latter performance, including winning a [[Screen Actors Guild Award]] and a [[People's Choice Awards|People's Choice Award]], and receiving nominations for a [[Primetime Emmy Award]] and a [[Golden Globe Award]].<ref> <!--AWARDS FOR TLoU--> *{{Cite magazine|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/|title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out|last=Lewis|first=Hilary|date=24 February 2024|magazine=[[The Hollywood Reporter]]|access-date=25 February 2024|archive-date=February 25, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/|url-status=live}} *{{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |date=February 18, 2014 |magazine=[[Time (magazine)|Time]] |access-date=May 20, 2024 }} *{{Cite news |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |date=July 12, 2023 |access-date=July 12, 2023 |archive-date=July 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live }} *{{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US |archive-date=December 11, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live }}</ref> Pascal has also appeared in the [[superhero film]]s ''[[Wonder Woman 1984]]'' and ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' (both 2020), the action-comedy film ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' (2022), the television series ''[[The Mentalist]]'' (2014) and ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' (2021), and made a guest appearance on the [[Fox Broadcasting Company|Fox]] [[animated sitcom]] ''[[HouseBroken]]'' in 2023. He co-starred with [[Temuera Morrison]] in the miniseries ''[[The Book of Boba Fett]]'' (2022), reprising his role from ''The Mandalorian''.<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |date=February 27, 2023 |website=[[USA Today]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> In [[theatre]], Pascal has had roles in several [[Shakespearean]] plays. He wrote one original play and has directed four performances in his career. He made his [[Broadway theatre|Broadway]] debut as [[Edmund (King Lear)|Edmund]] in a 2019 adaptation of ''[[King Lear]]''.<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |date=September 12, 2018 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | ''Burning Bridges'' | Alex | rowspan=2| Short film; credited as Pedro Balmaceda | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | ''Window Shopping'' | David | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | ''[[Sisters (2005 film)|Sisters]]'' | Steve | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''I Am That Girl'' | Noah | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | ''Iris'' | Billy | Short film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | ''[[The Adjustment Bureau]]'' | Maitre D' Paul De Santo | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''Sweet Little Lies'' | Paulino | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | ''[[Bloodsucking Bastards]]'' | Max | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | ''Sweets'' | Twin Peter | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | ''[[The Great Wall (film)|The Great Wall]]'' | Pero Tovar | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' | Jack Daniels / Agent Whiskey | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | ''[[Prospect (film)|Prospect]]'' | Ezra | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | ''[[The Equalizer 2]]'' | Dave York | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | ''[[If Beale Street Could Talk (film)|If Beale Street Could Talk]]'' | Pietro Alvarez | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' | Francisco "Catfish" Morales | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | ''[[Wonder Woman 1984]]'' | [[Maxwell Lord]] | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' | Marcus Moreno | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' | Javi Gutierrez | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Bubble (2022 film)|The Bubble]]'' | Dieter Bravo | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Women's Tales|House Comes with a Bird]]'' | Nico | rowspan="2"| Short film | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | ''[[Strange Way of Life|Strf Life]]'' | Silva | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | ''[[Freaky Tales (film)|Freaky Tales]]'' | Clint | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |''[[Drive-Away Dolls]]'' | Santos | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Uninvited (2024 film)|The Uninvited]]'' | Lucien Flores | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | ''[[The Wild Robot]]'' | Fink | Voice role | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | ''[[Gladiator II]]'' | General Marcus Acacius | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | ''[[Eddington (film)|Eddington]]'' | Mayor Ted Garcia | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | ''[[Materialists (film)|Materialists]]'' | Harry Castillo | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | ''[[The Fantastic Four: First Steps]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | ''[[The Mandalorian and Grogu]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | ''[[Avengers: Doomsday]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Filming | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Good vs Evil]]'' | Gregor New | Episode: "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Downtown]]'' | Voice | Episode: "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed]]'' | Greg | Recurring role; 3 episodes (season one) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' | Eddie | Episode: "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel]]'' | Ricky | Episode: "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue]]'' | Shane "Dio" Morrissey | Episode: "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Earth vs. the Spider]]'' | Goth Guy | Television film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Reggie Luckman / Kevin "Kip" Green | Episodes: "Weeping Willow" and "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace]]'' | Kyle Wilson | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order]]'' | Tito Cabassa | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife]]'' | Nathan Landry | Recurring role; 6 episodes (seasons 1–2) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie]]'' | Steve | Episode: "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Lights Out]]'' | Omar Assarian | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Brothers & Sisters]]'' | Zach Wellison | Episodes: "Brody" and "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Special Agent Greer | Episode: "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Charlie's Angels]]'' | Fredrick Mercer | Episode: "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Wonder Woman]]'' | Ed Indelicato | Unsold television pilot | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe]]'' | Comandante Veracruz | Television film |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof]]'' | Zack Groffman | Episode: "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' | Kyle Hartley | Episode: "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Nikita]]'' | Liam | Episode: "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow]]'' | Jay Castillo | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Homeland]]'' | David Portillo | Episode: "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun]]'' | Special Agent Ortega | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Graceland]]'' | Juan Badillo | Recurring role; 11 episodes (seasons 1–2) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist]]'' | Marcus Pike | Recurring role (season 6), Guest star (season 7); 7 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones]]'' | [[Oberyn Martell]] | Recurring role; 7 episodes (season 4) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Oscar Castro Vargas | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos]]'' | [[Javier Peña]] | Main role; 30 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Lead role; 24 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride]]'' | [[Inigo Montoya]] | Episode: "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Calls]]'' | Pedro | Voice role; Episode: "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America]]'' | Himself | Episodes: "Citizen" and "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' | Narrator | Episode: "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett]]'' | The Mandalorian / Din Djarin | Main role; 3 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Narrator | Documentary miniseries | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] | Lead role; 13 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live]]'' | Himself <small>(host)</small> | Episode: "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken]]'' | Claude | Voice role; Episode: "Who’s a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special]]'' | Renaldo / Kermit | Television special | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} 647kmu83qxtmhobavddg9e2nw2xlzbd 10356706 10356697 2025-06-17T16:52:55Z Elen Ayvazyan 146785 10356706 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref> <!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[MovieWeb]]}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «Սքանչելի Կին 1984» և «Մենք Կարող Ենք Լինել Հերոսներ» (երկուսն էլ 2020) սուպերհերոս ֆիլմերում, «Մեծ Տաղանդի Անտանելի Ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակարկական ֆիլմում, «Մենտալիստ» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել Fox-ի «ՏունԳլուխ»애니մացիոն կատակարկական սերիալում 2023 թվականին: Նա համակատարող է եղել Տեմուերա Մորիսոնի հետ «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից:Թատրոնում Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի շեքսպիրյան ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և ղեկավարել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր Բրոդվեյյան դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «Թագավոր Լիր»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում: Pascal has also appeared in the [[superhero film]]s ''[[Wonder Woman 1984]]'' and ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' (both 2020), the action-comedy film ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' (2022), the television series ''[[The Mentalist]]'' (2014) and ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' (2021), and made a guest appearance on the [[Fox Broadcasting Company|Fox]] [[animated sitcom]] ''[[HouseBroken]]'' in 2023. He co-starred with [[Temuera Morrison]] in the miniseries ''[[The Book of Boba Fett]]'' (2022), reprising his role from ''The Mandalorian''.<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |date=February 27, 2023 |website=[[USA Today]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> In [[theatre]], Pascal has had roles in several [[Shakespearean]] plays. He wrote one original play and has directed four performances in his career. He made his [[Broadway theatre|Broadway]] debut as [[Edmund (King Lear)|Edmund]] in a 2019 adaptation of ''[[King Lear]]''.<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |date=September 12, 2018 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | ''Burning Bridges'' | Alex | rowspan=2| Short film; credited as Pedro Balmaceda | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | ''Window Shopping'' | David | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | ''[[Sisters (2005 film)|Sisters]]'' | Steve | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''I Am That Girl'' | Noah | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | ''Iris'' | Billy | Short film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | ''[[The Adjustment Bureau]]'' | Maitre D' Paul De Santo | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''Sweet Little Lies'' | Paulino | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | ''[[Bloodsucking Bastards]]'' | Max | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | ''Sweets'' | Twin Peter | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | ''[[The Great Wall (film)|The Great Wall]]'' | Pero Tovar | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' | Jack Daniels / Agent Whiskey | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | ''[[Prospect (film)|Prospect]]'' | Ezra | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | ''[[The Equalizer 2]]'' | Dave York | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | ''[[If Beale Street Could Talk (film)|If Beale Street Could Talk]]'' | Pietro Alvarez | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' | Francisco "Catfish" Morales | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | ''[[Wonder Woman 1984]]'' | [[Maxwell Lord]] | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' | Marcus Moreno | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' | Javi Gutierrez | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Bubble (2022 film)|The Bubble]]'' | Dieter Bravo | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Women's Tales|House Comes with a Bird]]'' | Nico | rowspan="2"| Short film | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | ''[[Strange Way of Life|Strf Life]]'' | Silva | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | ''[[Freaky Tales (film)|Freaky Tales]]'' | Clint | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |''[[Drive-Away Dolls]]'' | Santos | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Uninvited (2024 film)|The Uninvited]]'' | Lucien Flores | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | ''[[The Wild Robot]]'' | Fink | Voice role | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | ''[[Gladiator II]]'' | General Marcus Acacius | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | ''[[Eddington (film)|Eddington]]'' | Mayor Ted Garcia | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | ''[[Materialists (film)|Materialists]]'' | Harry Castillo | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | ''[[The Fantastic Four: First Steps]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | ''[[The Mandalorian and Grogu]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | ''[[Avengers: Doomsday]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Filming | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Good vs Evil]]'' | Gregor New | Episode: "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Downtown]]'' | Voice | Episode: "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed]]'' | Greg | Recurring role; 3 episodes (season one) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' | Eddie | Episode: "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel]]'' | Ricky | Episode: "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue]]'' | Shane "Dio" Morrissey | Episode: "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Earth vs. the Spider]]'' | Goth Guy | Television film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Reggie Luckman / Kevin "Kip" Green | Episodes: "Weeping Willow" and "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace]]'' | Kyle Wilson | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order]]'' | Tito Cabassa | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife]]'' | Nathan Landry | Recurring role; 6 episodes (seasons 1–2) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie]]'' | Steve | Episode: "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Lights Out]]'' | Omar Assarian | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Brothers & Sisters]]'' | Zach Wellison | Episodes: "Brody" and "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Special Agent Greer | Episode: "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Charlie's Angels]]'' | Fredrick Mercer | Episode: "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Wonder Woman]]'' | Ed Indelicato | Unsold television pilot | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe]]'' | Comandante Veracruz | Television film |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof]]'' | Zack Groffman | Episode: "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' | Kyle Hartley | Episode: "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Nikita]]'' | Liam | Episode: "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow]]'' | Jay Castillo | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Homeland]]'' | David Portillo | Episode: "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun]]'' | Special Agent Ortega | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Graceland]]'' | Juan Badillo | Recurring role; 11 episodes (seasons 1–2) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist]]'' | Marcus Pike | Recurring role (season 6), Guest star (season 7); 7 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones]]'' | [[Oberyn Martell]] | Recurring role; 7 episodes (season 4) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Oscar Castro Vargas | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos]]'' | [[Javier Peña]] | Main role; 30 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Lead role; 24 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride]]'' | [[Inigo Montoya]] | Episode: "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Calls]]'' | Pedro | Voice role; Episode: "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America]]'' | Himself | Episodes: "Citizen" and "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' | Narrator | Episode: "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett]]'' | The Mandalorian / Din Djarin | Main role; 3 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Narrator | Documentary miniseries | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] | Lead role; 13 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live]]'' | Himself <small>(host)</small> | Episode: "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken]]'' | Claude | Voice role; Episode: "Who’s a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special]]'' | Renaldo / Kermit | Television special | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} sjzkkxt6bmhbp3yn3cwsfw194366mhx 10356719 10356706 2025-06-17T17:28:20Z Elen Ayvazyan 146785 10356719 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref> <!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[MovieWeb]]}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | ''Burning Bridges'' | Alex | rowspan=2| Short film; credited as Pedro Balmaceda | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | ''Window Shopping'' | David | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | ''[[Sisters (2005 film)|Sisters]]'' | Steve | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''I Am That Girl'' | Noah | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | ''Iris'' | Billy | Short film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | ''[[The Adjustment Bureau]]'' | Maitre D' Paul De Santo | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''Sweet Little Lies'' | Paulino | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | ''[[Bloodsucking Bastards]]'' | Max | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | ''Sweets'' | Twin Peter | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | ''[[The Great Wall (film)|The Great Wall]]'' | Pero Tovar | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' | Jack Daniels / Agent Whiskey | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | ''[[Prospect (film)|Prospect]]'' | Ezra | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | ''[[The Equalizer 2]]'' | Dave York | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | ''[[If Beale Street Could Talk (film)|If Beale Street Could Talk]]'' | Pietro Alvarez | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' | Francisco "Catfish" Morales | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | ''[[Wonder Woman 1984]]'' | [[Maxwell Lord]] | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' | Marcus Moreno | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' | Javi Gutierrez | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Bubble (2022 film)|The Bubble]]'' | Dieter Bravo | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Women's Tales|House Comes with a Bird]]'' | Nico | rowspan="2"| Short film | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | ''[[Strange Way of Life|Strf Life]]'' | Silva | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | ''[[Freaky Tales (film)|Freaky Tales]]'' | Clint | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |''[[Drive-Away Dolls]]'' | Santos | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Uninvited (2024 film)|The Uninvited]]'' | Lucien Flores | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | ''[[The Wild Robot]]'' | Fink | Voice role | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | ''[[Gladiator II]]'' | General Marcus Acacius | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | ''[[Eddington (film)|Eddington]]'' | Mayor Ted Garcia | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | ''[[Materialists (film)|Materialists]]'' | Harry Castillo | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | ''[[The Fantastic Four: First Steps]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | ''[[The Mandalorian and Grogu]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | ''[[Avengers: Doomsday]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Filming | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Good vs Evil]]'' | Gregor New | Episode: "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Downtown]]'' | Voice | Episode: "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed]]'' | Greg | Recurring role; 3 episodes (season one) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' | Eddie | Episode: "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel]]'' | Ricky | Episode: "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue]]'' | Shane "Dio" Morrissey | Episode: "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Earth vs. the Spider]]'' | Goth Guy | Television film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Reggie Luckman / Kevin "Kip" Green | Episodes: "Weeping Willow" and "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace]]'' | Kyle Wilson | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order]]'' | Tito Cabassa | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife]]'' | Nathan Landry | Recurring role; 6 episodes (seasons 1–2) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie]]'' | Steve | Episode: "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Lights Out]]'' | Omar Assarian | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Brothers & Sisters]]'' | Zach Wellison | Episodes: "Brody" and "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Special Agent Greer | Episode: "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Charlie's Angels]]'' | Fredrick Mercer | Episode: "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Wonder Woman]]'' | Ed Indelicato | Unsold television pilot | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe]]'' | Comandante Veracruz | Television film |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof]]'' | Zack Groffman | Episode: "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' | Kyle Hartley | Episode: "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Nikita]]'' | Liam | Episode: "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow]]'' | Jay Castillo | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Homeland]]'' | David Portillo | Episode: "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun]]'' | Special Agent Ortega | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Graceland]]'' | Juan Badillo | Recurring role; 11 episodes (seasons 1–2) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist]]'' | Marcus Pike | Recurring role (season 6), Guest star (season 7); 7 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones]]'' | [[Oberyn Martell]] | Recurring role; 7 episodes (season 4) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Oscar Castro Vargas | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos]]'' | [[Javier Peña]] | Main role; 30 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Lead role; 24 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride]]'' | [[Inigo Montoya]] | Episode: "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Calls]]'' | Pedro | Voice role; Episode: "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America]]'' | Himself | Episodes: "Citizen" and "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' | Narrator | Episode: "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett]]'' | The Mandalorian / Din Djarin | Main role; 3 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Narrator | Documentary miniseries | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] | Lead role; 13 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live]]'' | Himself <small>(host)</small> | Episode: "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken]]'' | Claude | Voice role; Episode: "Who’s a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special]]'' | Renaldo / Kermit | Television special | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} 7p4j1q3tkv9vpeecdraet0zj2uair4a 10356720 10356719 2025-06-17T17:29:35Z Elen Ayvazyan 146785 10356720 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref> <!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[MovieWeb]]}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Burning Bridges | Alex | rowspan=2| Short film; credited as Pedro Balmaceda | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Window Shopping | David | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Steve | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Noah | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | ''Iris'' | Billy | Short film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | ''[[The Adjustment Bureau]]'' | Maitre D' Paul De Santo | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''Sweet Little Lies'' | Paulino | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | ''[[Bloodsucking Bastards]]'' | Max | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | ''Sweets'' | Twin Peter | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | ''[[The Great Wall (film)|The Great Wall]]'' | Pero Tovar | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' | Jack Daniels / Agent Whiskey | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | ''[[Prospect (film)|Prospect]]'' | Ezra | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | ''[[The Equalizer 2]]'' | Dave York | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | ''[[If Beale Street Could Talk (film)|If Beale Street Could Talk]]'' | Pietro Alvarez | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' | Francisco "Catfish" Morales | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | ''[[Wonder Woman 1984]]'' | [[Maxwell Lord]] | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' | Marcus Moreno | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' | Javi Gutierrez | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Bubble (2022 film)|The Bubble]]'' | Dieter Bravo | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Women's Tales|House Comes with a Bird]]'' | Nico | rowspan="2"| Short film | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | ''[[Strange Way of Life|Strf Life]]'' | Silva | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | ''[[Freaky Tales (film)|Freaky Tales]]'' | Clint | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |''[[Drive-Away Dolls]]'' | Santos | Cameo appearance | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Uninvited (2024 film)|The Uninvited]]'' | Lucien Flores | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | ''[[The Wild Robot]]'' | Fink | Voice role | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | ''[[Gladiator II]]'' | General Marcus Acacius | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | ''[[Eddington (film)|Eddington]]'' | Mayor Ted Garcia | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | ''[[Materialists (film)|Materialists]]'' | Harry Castillo | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | ''[[The Fantastic Four: First Steps]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | ''[[The Mandalorian and Grogu]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Post-production | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | ''[[Avengers: Doomsday]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Reed Richards / Mister Fantastic]] | Filming | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Good vs Evil]]'' | Gregor New | Episode: "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Downtown]]'' | Voice | Episode: "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed]]'' | Greg | Recurring role; 3 episodes (season one) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' | Eddie | Episode: "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel]]'' | Ricky | Episode: "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue]]'' | Shane "Dio" Morrissey | Episode: "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Earth vs. the Spider]]'' | Goth Guy | Television film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Reggie Luckman / Kevin "Kip" Green | Episodes: "Weeping Willow" and "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace]]'' | Kyle Wilson | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order]]'' | Tito Cabassa | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife]]'' | Nathan Landry | Recurring role; 6 episodes (seasons 1–2) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie]]'' | Steve | Episode: "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Lights Out]]'' | Omar Assarian | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Brothers & Sisters]]'' | Zach Wellison | Episodes: "Brody" and "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Special Agent Greer | Episode: "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Charlie's Angels]]'' | Fredrick Mercer | Episode: "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Wonder Woman]]'' | Ed Indelicato | Unsold television pilot | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe]]'' | Comandante Veracruz | Television film |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof]]'' | Zack Groffman | Episode: "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' | Kyle Hartley | Episode: "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Nikita]]'' | Liam | Episode: "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow]]'' | Jay Castillo | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Homeland]]'' | David Portillo | Episode: "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun]]'' | Special Agent Ortega | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Graceland]]'' | Juan Badillo | Recurring role; 11 episodes (seasons 1–2) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist]]'' | Marcus Pike | Recurring role (season 6), Guest star (season 7); 7 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones]]'' | [[Oberyn Martell]] | Recurring role; 7 episodes (season 4) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Oscar Castro Vargas | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos]]'' | [[Javier Peña]] | Main role; 30 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Lead role; 24 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride]]'' | [[Inigo Montoya]] | Episode: "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Calls]]'' | Pedro | Voice role; Episode: "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America]]'' | Himself | Episodes: "Citizen" and "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' | Narrator | Episode: "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett]]'' | The Mandalorian / Din Djarin | Main role; 3 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Narrator | Documentary miniseries | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] | Lead role; 13 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live]]'' | Himself <small>(host)</small> | Episode: "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken]]'' | Claude | Voice role; Episode: "Who’s a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special]]'' | Renaldo / Kermit | Television special | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} 9d6sk6vbeip1zg9ox3sxu4h4ss111we 10356725 10356720 2025-06-17T17:34:57Z Elen Ayvazyan 146785 10356725 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref> <!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[MovieWeb]]}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Burning Bridges | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ; վարկում է նշված որպես Pedro Balmaceda | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Window Shopping | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | ''Iris'' | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | ''[[The Adjustment Bureau]]'' | Maitre D' Paul De Santo | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''Sweet Little Lies'' | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | ''[[Bloodsucking Bastards]]'' | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | ''Sweets'' | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | ''[[The Great Wall (film)|The Great Wall]]'' | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | ''[[Prospect (film)|Prospect]]'' | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | ''[[The Equalizer 2]]'' | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | ''[[If Beale Street Could Talk (film)|If Beale Street Could Talk]]'' | Պիետրո Ալվարես | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | ''[[Wonder Woman 1984]]'' | [[Maxwell Lord]] | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Bubble (2022 film)|The Bubble]]'' | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Women's Tales|House Comes with a Bird]]'' | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | ''[[Strange Way of Life|Strf Life]]'' | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | ''[[Freaky Tales (film)|Freaky Tales]]'' | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |''[[Drive-Away Dolls]]'' | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Uninvited (2024 film)|The Uninvited]]'' | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | ''[[The Wild Robot]]'' | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | ''[[Gladiator II]]'' | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | ''[[Eddington (film)|Eddington]]'' | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | ''[[Materialists (film)|Materialists]]'' | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | ''[[The Fantastic Four: First Steps]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ]] | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | ''[[The Mandalorian and Grogu]]'' | [[The Mandalorian (character)|Մանդալորյան / Դին Ջարին]] | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | ''[[Avengers: Doomsday]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ]] | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Good vs Evil]]'' | Gregor New | Episode: "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Downtown]]'' | Voice | Episode: "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed]]'' | Greg | Recurring role; 3 episodes (season one) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' | Eddie | Episode: "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel]]'' | Ricky | Episode: "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue]]'' | Shane "Dio" Morrissey | Episode: "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Earth vs. the Spider]]'' | Goth Guy | Television film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Reggie Luckman / Kevin "Kip" Green | Episodes: "Weeping Willow" and "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace]]'' | Kyle Wilson | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order]]'' | Tito Cabassa | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife]]'' | Nathan Landry | Recurring role; 6 episodes (seasons 1–2) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie]]'' | Steve | Episode: "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Lights Out]]'' | Omar Assarian | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Brothers & Sisters]]'' | Zach Wellison | Episodes: "Brody" and "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Special Agent Greer | Episode: "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Charlie's Angels]]'' | Fredrick Mercer | Episode: "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Wonder Woman]]'' | Ed Indelicato | Unsold television pilot | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe]]'' | Comandante Veracruz | Television film |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof]]'' | Zack Groffman | Episode: "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' | Kyle Hartley | Episode: "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Nikita]]'' | Liam | Episode: "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow]]'' | Jay Castillo | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Homeland]]'' | David Portillo | Episode: "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun]]'' | Special Agent Ortega | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Graceland]]'' | Juan Badillo | Recurring role; 11 episodes (seasons 1–2) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist]]'' | Marcus Pike | Recurring role (season 6), Guest star (season 7); 7 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones]]'' | [[Oberyn Martell]] | Recurring role; 7 episodes (season 4) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Oscar Castro Vargas | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos]]'' | [[Javier Peña]] | Main role; 30 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Lead role; 24 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride]]'' | [[Inigo Montoya]] | Episode: "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Calls]]'' | Pedro | Voice role; Episode: "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America]]'' | Himself | Episodes: "Citizen" and "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' | Narrator | Episode: "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett]]'' | The Mandalorian / Din Djarin | Main role; 3 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Narrator | Documentary miniseries | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] | Lead role; 13 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live]]'' | Himself <small>(host)</small> | Episode: "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken]]'' | Claude | Voice role; Episode: "Who’s a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special]]'' | Renaldo / Kermit | Television special | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} 557y5a542yct4wmzy9m4ntwybuyx28l 10356726 10356725 2025-06-17T17:37:03Z Elen Ayvazyan 146785 10356726 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref> <!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[MovieWeb]]}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | ''[[The Adjustment Bureau]]'' | Maitre D' Paul De Santo | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''Sweet Little Lies'' | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | ''[[Bloodsucking Bastards]]'' | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | ''Sweets'' | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | ''[[The Great Wall (film)|The Great Wall]]'' | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | ''[[Kingsman: The Golden Circle]]'' | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | ''[[Prospect (film)|Prospect]]'' | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | ''[[The Equalizer 2]]'' | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | ''[[If Beale Street Could Talk (film)|If Beale Street Could Talk]]'' | Պիետրո Ալվարես | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | ''[[Triple Frontier (film)|Triple Frontier]]'' | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | ''[[Wonder Woman 1984]]'' | [[Maxwell Lord]] | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[We Can Be Heroes (2020 film)|We Can Be Heroes]]'' | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Unbearable Weight of Massive Talent]]'' | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Bubble (2022 film)|The Bubble]]'' | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Women's Tales|House Comes with a Bird]]'' | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | ''[[Strange Way of Life|Strf Life]]'' | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | ''[[Freaky Tales (film)|Freaky Tales]]'' | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |''[[Drive-Away Dolls]]'' | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[The Uninvited (2024 film)|The Uninvited]]'' | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | ''[[The Wild Robot]]'' | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | ''[[Gladiator II]]'' | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | ''[[Eddington (film)|Eddington]]'' | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | ''[[Materialists (film)|Materialists]]'' | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | ''[[The Fantastic Four: First Steps]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ]] | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | ''[[The Mandalorian and Grogu]]'' | [[The Mandalorian (character)|Մանդալորյան / Դին Ջարին]] | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | ''[[Avengers: Doomsday]]'' | [[Reed Richards (Marvel Cinematic Universe)|Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ]] | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Good vs Evil]]'' | Gregor New | Episode: "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Downtown]]'' | Voice | Episode: "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed]]'' | Greg | Recurring role; 3 episodes (season one) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' | Eddie | Episode: "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel]]'' | Ricky | Episode: "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue]]'' | Shane "Dio" Morrissey | Episode: "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Earth vs. the Spider]]'' | Goth Guy | Television film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Reggie Luckman / Kevin "Kip" Green | Episodes: "Weeping Willow" and "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace]]'' | Kyle Wilson | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order]]'' | Tito Cabassa | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife]]'' | Nathan Landry | Recurring role; 6 episodes (seasons 1–2) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie]]'' | Steve | Episode: "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Lights Out]]'' | Omar Assarian | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Brothers & Sisters]]'' | Zach Wellison | Episodes: "Brody" and "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Special Agent Greer | Episode: "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Charlie's Angels]]'' | Fredrick Mercer | Episode: "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Wonder Woman]]'' | Ed Indelicato | Unsold television pilot | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe]]'' | Comandante Veracruz | Television film |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof]]'' | Zack Groffman | Episode: "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' | Kyle Hartley | Episode: "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Nikita]]'' | Liam | Episode: "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow]]'' | Jay Castillo | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Homeland]]'' | David Portillo | Episode: "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun]]'' | Special Agent Ortega | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Graceland]]'' | Juan Badillo | Recurring role; 11 episodes (seasons 1–2) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist]]'' | Marcus Pike | Recurring role (season 6), Guest star (season 7); 7 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones]]'' | [[Oberyn Martell]] | Recurring role; 7 episodes (season 4) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Oscar Castro Vargas | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos]]'' | [[Javier Peña]] | Main role; 30 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Lead role; 24 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride]]'' | [[Inigo Montoya]] | Episode: "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Calls]]'' | Pedro | Voice role; Episode: "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America]]'' | Himself | Episodes: "Citizen" and "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' | Narrator | Episode: "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett]]'' | The Mandalorian / Din Djarin | Main role; 3 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Narrator | Documentary miniseries | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] | Lead role; 13 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live]]'' | Himself <small>(host)</small> | Episode: "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken]]'' | Claude | Voice role; Episode: "Who’s a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special]]'' | Renaldo / Kermit | Television special | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} cjsx5ow3hn35wi9dg1n33gtnxai0at6 10356742 10356726 2025-06-17T17:48:07Z Elen Ayvazyan 146785 10356742 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref> <!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[MovieWeb]]}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Good vs Evil]]'' | Gregor New | Episode: "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Downtown]]'' | Voice | Episode: "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed]]'' | Greg | Recurring role; 3 episodes (season one) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer]]'' | Eddie | Episode: "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel]]'' | Ricky | Episode: "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue]]'' | Shane "Dio" Morrissey | Episode: "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Earth vs. the Spider]]'' | Goth Guy | Television film | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Reggie Luckman / Kevin "Kip" Green | Episodes: "Weeping Willow" and "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace]]'' | Kyle Wilson | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order]]'' | Tito Cabassa | Episode: "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife]]'' | Nathan Landry | Recurring role; 6 episodes (seasons 1–2) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie]]'' | Steve | Episode: "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Lights Out]]'' | Omar Assarian | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Brothers & Sisters]]'' | Zach Wellison | Episodes: "Brody" and "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Special Agent Greer | Episode: "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Charlie's Angels]]'' | Fredrick Mercer | Episode: "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Wonder Woman]]'' | Ed Indelicato | Unsold television pilot | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe]]'' | Comandante Veracruz | Television film |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof]]'' | Zack Groffman | Episode: "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' | Kyle Hartley | Episode: "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Nikita]]'' | Liam | Episode: "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow]]'' | Jay Castillo | Recurring role; 4 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Homeland]]'' | David Portillo | Episode: "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun]]'' | Special Agent Ortega | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Graceland]]'' | Juan Badillo | Recurring role; 11 episodes (seasons 1–2) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist]]'' | Marcus Pike | Recurring role (season 6), Guest star (season 7); 7 episodes |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones]]'' | [[Oberyn Martell]] | Recurring role; 7 episodes (season 4) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Oscar Castro Vargas | Unsold television pilot |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos]]'' | [[Javier Peña]] | Main role; 30 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian]]'' | [[The Mandalorian (character)|The Mandalorian / Din Djarin]] | Lead role; 24 episodes | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride]]'' | [[Inigo Montoya]] | Episode: "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Calls]]'' | Pedro | Voice role; Episode: "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America]]'' | Himself | Episodes: "Citizen" and "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Animal]]'' | Narrator | Episode: "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett]]'' | The Mandalorian / Din Djarin | Main role; 3 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Narrator | Documentary miniseries | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|The Last of Us]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Joel Miller]] | Lead role; 13 episodes | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live]]'' | Himself <small>(host)</small> | Episode: "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken]]'' | Claude | Voice role; Episode: "Who’s a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special]]'' | Renaldo / Kermit | Television special | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} hhzq4lfusgg21zthh3hoko1uuqz64xs 10356744 10356742 2025-06-17T17:49:05Z Elen Ayvazyan 146785 10356744 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref> <!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[MovieWeb]]}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | ''[[G vs E|Բարի ընդդեմ չարի]]'' | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Downtown (1999 TV series)|Ծենտրոն]]'' | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Undressed|Մերկացած]]'' | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | ''[[Buffy the Vampire Slayer|Բաֆի՝ վամպիրների սպանող]]'' | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | ''[[Touched by an Angel|Հրեշտակի կողմից շոշափված]]'' | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ''[[NYPD Blue|ՆՅՊԴ Բլյու]]'' | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | ''[[Earth vs. the Spider (2001 film)|Երկիր ընդդեմ սարդի]]'' | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent|Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն]]'' | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | ''[[Without a Trace|Առանց հետքի]]'' | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | ''[[Law & Order|Օրենք և կարգ]]'' | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | ''[[The Good Wife|Լավ կինը]]'' | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | ''[[Nurse Jackie|Բուժքույր Ջեկի]]'' | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | ''[[Lights Out (2011 TV series)|Լույսերը հանված]]'' | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Brothers & Sisters (2006 TV series)|Եղբայրներ և քույրեր]]'' | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | ''[[Law & Order: Special Victims Unit|Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին]]'' | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | ''[[Charlie's Angels (2011 TV series)|Չարլիի հրեշտակները]]'' | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[Wonder Woman (2011 TV pilot)|Հրաշակի կին]]'' | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | ''[[Burn Notice: The Fall of Sam Axe|Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը]]'' | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | ''[[Body of Proof|Ապացույցների մարմին]]'' | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ''[[CSI: Crime Scene Investigation|ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն]]'' | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | ''[[Nikita (TV series)|Նիկիտա]]'' | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | ''[[Red Widow|Կարմիր այրին]]'' | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Homeland (TV series)|Հայրենիք]]'' | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "[[Tin Man Is Down]]" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | ''[[The Sixth Gun|Վեցերորդ հրացանը]]'' | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | ''[[Graceland (TV series)|Գրեյսլենդ]]'' | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | ''[[The Mentalist|Մտահոգատարը]]'' | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Game of Thrones|Գահերի խաղ]]'' | [[Oberyn Martell|Օբերին Մարտել]] | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | ''Exposed'' | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | ''[[Narcos|Նարկոս]]'' | [[Javier Peña|Խավիեր Պենա]] | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | ''[[The Mandalorian|Մանդալորցին]]'' | [[The Mandalorian (character)|Մանդալորցի / Դին Ջարին]] | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | ''[[Home Movie: The Princess Bride|Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը]]'' | [[Inigo Montoya|Ինիգո Մոնտոյա]] | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | ''[[Calls (TV series)|Զանգեր]]'' | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | ''[[Amend: The Fight for America|Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար]]'' | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | ''[[Animal (TV series)|Կենդանի]]'' | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | ''[[The Book of Boba Fett|Բոբա Ֆետի գիրքը]]'' | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | ''Patagonia: Life on the Edge of the World'' | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | ''[[The Last of Us (TV series)|Մեզանից վերջինները]]'' | [[Joel (The Last of Us)|Ջոել Միլեր]] | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | ''[[Saturday Night Live|Շաբათ գիշերյան ուղիղ]]'' | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / [[Coldplay]]" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | ''[[HouseBroken|Բակոց]]'' | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | ''[[Saturday Night Live 50th Anniversary Special|Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում]]'' | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} e47qzd6ac1z24y0c7b73e4qflytps4e 10356753 10356744 2025-06-17T17:57:01Z Elen Ayvazyan 146785 10356753 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref> <!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[MovieWeb]]}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |website=[[Screen Rant]] |date=February 25, 2024 |access-date=16 May 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |date=March 24, 2023 |website=[[Sportskeeda]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |date=July 12, 2022 |website=[[/Film]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |date=March 23, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 20, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |date=July 1, 2024 |website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |access-date=July 8, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |date=June 6, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=June 10, 2024 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks|title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More|website=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|first1=Anthony|last1=Breznican|first2=David|last2=Canfield|first3=Rebecca|last3=Ford|date=November 21, 2024|access-date=February 6, 2025}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/|archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]]}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=[[Marvel.com]]}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |date=August 27, 2023 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |date=April 8, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |date=March 9, 2023 |website=[[/Film]] |access-date=June 23, 2024 }}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |date=April 14, 2022 |website=[[Looper (website)|Looper]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |date=July 8, 2022 |website=[[ScreenRant]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |date=January 22, 2024 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |date=February 26, 2023 |website=[[MovieWeb]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |date=September 27, 2023 |website=[[Collider (website)|Collider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |date=March 29, 2018 |website=[[Paste (magazine)|Paste]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |work=[[The Ringer (website)|The Ringer]] |date=November 11, 2019 |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |access-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |work=[[TechCrunch]] |date=December 12, 2018 |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |access-date=March 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |website=[[Looper (website)|Looper]] |first=Nina |last=Starner |date=June 20, 2020 |access-date=June 26, 2020 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |date=March 16, 2021 |website=[[SyFy]] |access-date=May 17, 2024}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |date=February 21, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |date=November 15, 2021 |website=[[IndieWire]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=[[Screen Rant]]}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |last=Andreeva |first=Nellie |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=February 10, 2021 |access-date=February 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date= February 11, 2021 |url-status=live}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Theatre == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Sia]] | "[[Fire Meet Gasoline]]" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |website=[[Pitchfork Media]] |access-date= April 23, 2015 |date= April 23, 2015 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Gal Gadot]] | "[[Imagine (Gal Gadot video)|Imagine]]" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | ''[[Dishonored 2]]'' | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |date=May 3, 2016 |website=[[Polygon (website)|Polygon]] |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} t1h1uzxivmdebz332z2yk2lkqta8z13 10356765 10356753 2025-06-17T18:04:07Z Elen Ayvazyan 146785 10356765 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=February 25, 2024 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=16 May 2024 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=March 24, 2023 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=May 17, 2024 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=July 12, 2022 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=May 17, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=March 23, 2023 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=May 20, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=July 1, 2024 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=July 8, 2024 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=June 6, 2024 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=June 10, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=November 21, 2024 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=February 6, 2025 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=August 27, 2023 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=April 8, 2024 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=March 9, 2023 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=June 23, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=April 14, 2022 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=May 17, 2024 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=July 8, 2022 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=January 22, 2024 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=February 26, 2023 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=September 27, 2023 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=March 29, 2018 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=May 17, 2024 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=November 11, 2019 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |access-date=March 6, 2020 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=December 12, 2018 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |access-date=March 8, 2020 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=June 20, 2020 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=June 26, 2020 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=March 16, 2021 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=May 17, 2024 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=February 21, 2021 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=November 15, 2021 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=February 10, 2021 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=February 11, 2021 |access-date=February 11, 2021 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |''Orphans'' |Phillip |[[International City Theater|International City Theatre]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |''Fallen'' |Pascal |Liberty Hall Lowell | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |''[[Lobby Hero]]'' |Jeff |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |''[[Ghosts (play)|Ghosts]]'' |Oswald Alving |[[Shakespeare Theatre Company|Shakespeare Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |''Gizmo Love'' |Ralph |WHAT Harbor Stage | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |''[[Anna in the Tropics]]'' |Juan Julian |[[Portland Center Stage]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |''[[Lorenzaccio]]'' |Piero Strozzi |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Troilus and Cressida]]'' |[[Thersites]] |[[Tectonic Theater Project]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Hamlet]]'' |[[Horatio (Hamlet)|Horatio]] |Boston Common Parade Ground | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |''[[Beauty of the Father]]'' |Karim | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |''Based on a Totally True Story'' |Michael Sullivan | [[Manhattan Theatre Club]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''[[Macbeth]]'' |Ensemble / Bloody Sergeant / Murderer 2 |[[Delacorte Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''The Cartells'' |Emanuel |[[Comix NY]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |''[[Some Men]]'' |Fritz / Mendy / David Goldman / RandyHunk / Zach / Lewis / Mel / Nurse Jack |[[Second Stage Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Hamlet'' |Horatio |The Lansburgh Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |''Sand'' |Performer |[[Women's Project Theater|Women’s Project Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Old Comedy After Aristophane's Frogs'' |Dionysus |[[Classic Stage Company]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |''The Miracle at Naples'' |Tristano |The Virginia Wimberly Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |''Killing Play'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |''Flaca Loves Bone'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Writer | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Yosemite'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''underneathmybed'' |{{N/a}} |Rattlestick Playwrights Theatre |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |''Dark Matters'' |Enamorado |The Blank's 2nd Stage Theatre | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |''Maple and Vine'' |Roger |[[Playwrights Horizons]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |''Black Lace'' |{{N/a}} |[[New Ohio Theatre]] |Director | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |''[[Much Ado About Nothing]]'' |Don John |[[The Public Theater|Public Theater]] | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |''[[King Lear]]'' |[[Edmund (King Lear)|Edmund]] |[[James Earl Jones Theatre]] | [[Broadway theatre|Broadway]] debut | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=April 23, 2015 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=April 23, 2015 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Voice role ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Paolo | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=May 3, 2016 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=May 16, 2024 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} jkg2ad868hv7jj1izlpgchs0whfqdvg 10356773 10356765 2025-06-17T18:19:53Z Elen Ayvazyan 146785 10356773 wikitext text/x-wiki Պեդրո Պասկալը էկրանին և բեմում {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=February 25, 2024 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=16 May 2024 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=March 24, 2023 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=May 17, 2024 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=July 12, 2022 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=May 17, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=March 23, 2023 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=May 20, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=July 1, 2024 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=July 8, 2024 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=June 6, 2024 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=June 10, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=November 21, 2024 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=February 6, 2025 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=August 27, 2023 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=April 8, 2024 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=March 9, 2023 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=June 23, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=April 14, 2022 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=May 17, 2024 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=July 8, 2022 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=January 22, 2024 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=February 26, 2023 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=September 27, 2023 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=March 29, 2018 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=May 17, 2024 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=November 11, 2019 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |access-date=March 6, 2020 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=December 12, 2018 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |access-date=March 8, 2020 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=June 20, 2020 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=June 26, 2020 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=March 16, 2021 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=May 17, 2024 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=February 21, 2021 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=November 15, 2021 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=February 10, 2021 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=February 11, 2021 |access-date=February 11, 2021 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |Որբեր |Ֆիլիպ |Միջազգային քաղաքային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |Ընկած |Պասկալ |«Liberty Hall Lowell» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |Լոբբիի հերոս |Ջեֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |Ուրվական |Օսվալդ Ալվինգ |Շեքսպիրի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |«Gizmo Love» |Ռալֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |Աննան արևադարձային գոտիներում |Խուան Ջուլիան |Պորտլենդ կենտրոնի բեմ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |Լորենցաչիո |Պիերո Ստրոցի |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Տրոիլոսը և Կրեսիդան |Թերսիտներ |Տեկտոնական թատրոնի նախագիծ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Բոստոնի ընդհանուր շքերթի հրապարակ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |Հոր գեղեցկությունը |Կարիմ | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |Հիմնված է լիովին իրական պատմության վրա |Մայքլ Սալիվան | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մակբեթ |Անսամբլ / Արյունոտ սերժանտ / Մարդասպան 2 |Դելակորտե թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Կարտելները |Էմանուել |«Comix NY» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |Որոշ տղամարդիկ |Ֆրից / Մենդի / Դեյվիդ Գոլդման / Ռենդի Հանկ / Զաք / Լյուիս / Մել / Բուժքույր Ջեք |Երկրորդ բեմի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |Ավազ |Կատարող |Կանանց նախագծի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Հին կատակերգություն Արիստոփանի «Գորտերի» հիման վրա |Դիոնիսոս |«Classic Stage» ընկերություն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |Հրաշքը Նեապոլում |Տրիստանո |Վիրջինիա Ուիմբերլի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |«Killing Play» |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |Ֆլական սիրում է ոսկորը |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Գրող | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Յոսեմիտ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մահճակալի տակ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |Մութ հարցեր |Էնամորադո |Բլանկի 2-րդ բեմական թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Թխկի և որթատունկ |Ռոջեր |Դրամատուրգների հորիզոններ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |Սև ժանյակ |{{N/a}} |Նոր Օհայոյի թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |Շատ աղմուկ ոչնչի համար |Դոն Ջոն |Հանրային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |[[Արքա Լիր]] |Էդմունդ |Ջեյմս Էրլ Ջոնսի թատրոն | [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]] դեբյուտ | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=April 23, 2015 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=April 23, 2015 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Ձայնի դեր ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Պաոլո | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=May 3, 2016 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=May 16, 2024 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} orjlyhd5tz4w8ybyd1je25ltvb6fpfv 2 1270461 10357277 10356522 2025-06-18T09:40:30Z Dr.Petrosyan 146783 /* Contraindications */ 10357277 wikitext text/x-wiki '''Pentamidine''' is an [[antimicrobial]] [[medication]] used to treat [[African trypanosomiasis]], [[leishmaniasis]], ''[[Balamuthia]]'' infections,<ref>{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/parasites/balamuthia/treatment.html|title = Treatment &#124; Balamuthia &#124; Parasites &#124; CDC|date = 5 September 2019}}</ref> [[babesiosis]], and to prevent and treat [[pneumocystis pneumonia]] (PCP) in people with [[immunosuppression|poor immune function]].<ref name="AHFS2016" /> In African trypanosomiasis it is used for early disease before [[central nervous system]] involvement, as a second line option to [[suramin]].<ref name="AHFS2016" /> It is an option for both [[visceral leishmaniasis]] and [[cutaneous leishmaniasis]].<ref name="AHFS2016" /> Pentamidine can be given by injection into a vein or muscle or by [[inhalation]].<ref name="AHFS2016" /> Common side effects of the injectable form include [[hypoglycemia|low blood sugar]], pain at the site of injection, nausea, vomiting, [[hypotension|low blood pressure]], and kidney problems.<ref name=AHFS2016/> Common side effects of the inhaled form include [[wheezing]], cough, and nausea.<ref name=AHFS2016/> It is unclear if doses should be changed in those with kidney or liver problems.<ref name=AHFS2016/> Pentamidine is not recommended in early [[pregnancy]] but may be used in later pregnancy.<ref name=AHFS2016/> Its safety during [[breastfeeding]] is unclear.<ref>{{cite web|title=Pentamidine Use During Pregnancy|url=https://www.drugs.com/pregnancy/pentamidine.html|website=www.drugs.com|access-date=3 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161109153337/https://www.drugs.com/pregnancy/pentamidine.html|archive-date=9 November 2016}}</ref> Pentamidine is in the aromatic diamidine family of medications.<ref>{{cite book | vauthors = Cohen J, Powderly WG, Opal SM |title=Infectious Diseases|date=2016|publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=9780702063381 |page=1368 |url= https://books.google.com/books?id=Dhq3DAAAQBAJ&pg=PA1368 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170308050532/https://books.google.ca/books?id=Dhq3DAAAQBAJ&pg=PA1368|archive-date=2017-03-08}}</ref> While the way the medication works is not entirely clear, it is believed to involve decreasing the production of DNA, RNA, and protein.<ref name=AHFS2016/> Pentamidine came into medical use in 1937.<ref name=Mag2012>{{cite book| vauthors = Magill AJ, Strickland GT, Maguire JH, Ryan ET, Solomon T |title=Hunter's Tropical Medicine and Emerging Infectious Disease|date=2012|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-1455740437|page=723|edition=9|url=https://books.google.com/books?id=x15umovaD08C&pg=PA723|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220031404/https://books.google.ca/books?id=x15umovaD08C&pg=PA723|archive-date=2016-12-20}}</ref> It is on the [[WHO Model List of Essential Medicines|World Health Organization's List of Essential Medicines]].<ref name="WHO21st">{{cite book | vauthors = ((World Health Organization)) | title = World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 | year = 2019 | hdl = 10665/325771 | author-link = World Health Organization | publisher = World Health Organization | location = Geneva | id = WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO }}</ref> It is available as a [[generic medication]].<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Pentamidine Isethionate|url=https://www.drugs.com/monograph/pentamidine-isethionate.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=3 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220053807/https://www.drugs.com/monograph/pentamidine-isethionate.html|archive-date=20 December 2016}}</ref> In regions of the world where trypanosomiasis is common pentamidine is provided for free by the [[World Health Organization]] (WHO).<ref name=WHO2016>{{cite web|title=Trypanosomiasis, human African (sleeping sickness)|url=https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs259/en/|website=World Health Organization|access-date=7 December 2016|date=February 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161204153318/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs259/en/|archive-date=4 December 2016}}</ref> == Բժշկական կիրառություն == * Treatment of PCP caused by ''Pneumocystis jirovecii''<ref name=":10">{{Cite web|url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=cc2b635e-4840-4dc3-a177-5484371680e8|title=DailyMed - PENTAM 300- pentamidine isethionate injection, powder, lyophilized, for solution|website=dailymed.nlm.nih.gov|access-date=2016-11-07|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161104141904/https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=cc2b635e-4840-4dc3-a177-5484371680e8|archive-date=2016-11-04}}</ref> * Prevention of PCP in adults with HIV who have one or both of the following: ** History of PCP ** CD4+ count ≤ 200mm³<ref name=":11">{{Cite web|url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e2ad9d3c-b6c3-4f70-87e0-722a8ff94ccb|title=DailyMed - NEBUPENT- pentamidine isethionate inhalant|website=dailymed.nlm.nih.gov|access-date=2016-11-07|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161104142253/https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=e2ad9d3c-b6c3-4f70-87e0-722a8ff94ccb|archive-date=2016-11-04}}</ref> * Treatment of [[leishmaniasis]]<ref name=":1" /> * Treatment of African trypanosomiasis caused by [[Trypanosoma brucei|''Trypanosoma brucei gambiense'']]<ref name=":1" /> * ''[[Balamuthia]]'' infections<ref>{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/parasites/balamuthia/treatment.html|title = Treatment &#124; Balamuthia &#124; Parasites &#124; CDC|date = 5 September 2019}}</ref> * Pentamidine is classified as an [[orphan drug]] by the U.S. Food and Drug Administration<ref>{{Cite web|url=http://www.accessdata.fda.gov/scripts/cder/drugsatfda/index.cfm?fuseaction=Search.DrugDetails|title=Drugs@FDA: FDA Approved Drug Products|website=www.accessdata.fda.gov|access-date=2016-11-07|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140813131107/http://www.accessdata.fda.gov/scripts/cder/drugsatfda/index.cfm?fuseaction=Search.DrugDetails|archive-date=2014-08-13}}</ref> ===Other uses=== * Use as an [[antitumor]] drug has also been proposed.<ref name="pmid18056463">{{cite journal | vauthors = Lee MS, Johansen L, Zhang Y, Wilson A, Keegan M, Avery W, Elliott P, Borisy AA, Keith CT | title = The novel combination of chlorpromazine and pentamidine exerts synergistic antiproliferative effects through dual mitotic action | journal = Cancer Research | volume = 67 | issue = 23 | pages = 11359–11367 | date = December 2007 | pmid = 18056463 | doi = 10.1158/0008-5472.CAN-07-2235 | doi-access = }}</ref> * Pentamidine is also identified as a potential small molecule antagonist that disrupts this interaction between S100P and RAGE receptor.<ref name="pmid25084534">{{cite journal | vauthors = Penumutchu SR, Chou RH, Yu C | title = Structural insights into calcium-bound S100P and the V domain of the RAGE complex | journal = PLOS ONE | volume = 9 | issue = 8 | pages = e103947 | date = 2014 | pmid = 25084534 | pmc = 4118983 | doi = 10.1371/journal.pone.0103947 | doi-access = free | bibcode = 2014PLoSO...9j3947P }}</ref> === Special populations === ==== Pregnancy ==== It has not been shown to cause birth defects in animal studies when given intravenously. There are no controlled studies to show if pentamidine can harm the fetus in pregnant women. It is only recommended if the drug of choice trimethoprim-sulfamethoxazole is contraindicated.<ref name=":12">{{Cite web|url=https://www.drugs.com/pregnancy/pentamidine.html|title=Pentamidine Use During Pregnancy {{!}} Drugs.com|website=www.drugs.com|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161109153337/https://www.drugs.com/pregnancy/pentamidine.html|archive-date=2016-11-09}}</ref> ==== Breastfeeding ==== There is no information regarding the excretion of pentamidine in breast milk, but since the adverse effects on breastfed infants are unknown currently, it is recommended by the manufacturer for the infant to not be breastfed or for the mother to stop the drug. Risks versus benefits for the mother should be considered when making this decision.<ref name=":12" /> ==== Children ==== Pentamidine can be used in the prevention of PCP in children with HIV who cannot tolerate [[Trimethoprim/sulfamethoxazole|Trimethoprim/Sulfamethoxazole]] and can use a nebulizer. Intranvenous solutions of pentamidine should only be used in children with HIV older than 2 years old when other treatments are unavailable<ref name=":8">{{Cite web|url=https://aidsinfo.nih.gov/guidelines/html/5/pediatric-oi-prevention-and-treatment-guidelines/415/pneumocystis-jirovecii-pneumonia|title=Pneumocystis jirovecii Pneumonia {{!}} Pediatric OI Prevention and Treatment Guidelines {{!}} AIDSinfo|website=AIDSinfo|access-date=2016-11-07|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161107155510/https://aidsinfo.nih.gov/guidelines/html/5/pediatric-oi-prevention-and-treatment-guidelines/415/pneumocystis-jirovecii-pneumonia|archive-date=2016-11-07}}</ref> ==== Elderly ==== There is no data for the use of pentamidine in this specific population.<ref name=":12" /> == Հակացուցումներ == * Patients with a history of anaphylaxis or hypersensitivity to pentamidine isethionate<ref name=":10" /> == Կողմնակի ազդեցություններ == === Հիմնական === * Burning pain, dryness, or sensation of lump in throat * Chest pain * Coughing * difficulty in breathing * difficulty in swallowing * skin rash * wheezing<ref name=":4">{{Cite web|url=https://www.drugs.com/sfx/pentamidine-side-effects.html|title=Pentamidine Side Effects in Detail - Drugs.com|website=www.drugs.com|access-date=2016-11-04|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161104142210/https://www.drugs.com/sfx/pentamidine-side-effects.html|archive-date=2016-11-04}}</ref> === Հազվադեպ === * Nausea and vomiting * Pain in upper abdomen, possibly radiating to the back * Severe pain in side of chest * Shortness of breath<ref name=":4" /> === Այլ === * [[Blood]]: Pentamidine frequently causes [[leukopenia]] and less often [[thrombopenia]], which may cause symptomatic bleeding. Some cases of [[anemia]], possibly related to [[folic acid]] deficiency, have been described.<ref name=":4" /> * [[Cardiovascular system|Cardiovascular]]: [[Hypotension]], which may be severe. Severe or fatal [[Heart arrhythmia|arrhythmia]]s and [[heart failure]] are quite frequent.<ref name=":10" /> * [[Kidney]]: 25 percent develop signs of [[nephrotoxicity]] ranging from mild, asymptomatic [[azotemia]] (increased serum [[creatinine]] and [[urea]]) to irreversible [[renal failure]]. Ample fluids or intravenous hydration may prevent some nephrotoxicity.<ref name=":10" /> * [[Liver]]: Elevated [[liver enzymes]] are associated with intravenous use of pentamidine. [[Hepatomegaly]] and [[hepatitis]] have been encountered with long term prophylactic use of pentamidine inhalation.<ref name=":10" /> * [[Nervous system|Neurological]]: Dizziness, drowsiness, [[neuralgia]], confusion, hallucinations, [[seizure]]s and other central side effects are reported.<ref name=":10" /> * [[Pancreas]]: [[Hypoglycemia]] that requires symptomatic treatment is frequently seen. On the other hand, pentamidine may cause or worsen [[diabetes mellitus]].<ref name=":10" /> * [[Respiratory system|Respiratory]]: Cough and [[bronchospasm]], most frequently seen with inhalation.<ref name=":10" /> * [[Skin]]: Severe local reactions after extravasculation of intravenous solutions or following intramuscular injection treatment have been seen. Pentamidine itself may cause rash, or rarely [[Stevens–Johnson syndrome]] or [[Toxic epidermal necrolysis|Lyell syndrome]].<ref name=":10" /> * Eye discomfort, [[conjunctivitis]], throat irritation, [[splenomegaly]], [[Herxheimer reaction]], [[electrolyte]] imbalances (e.g. [[hypocalcemia]]).<ref name=":10" /> == Փոխազդեցություն այլ դեղերի հետ == The additional or sequential use of other nephrotoxic drugs like [[aminoglycoside]]s, [[amphotericin B]], [[capreomycin]], [[colistin]], [[polymyxin B]], [[vancomycin]], [[foscarnet]], or [[cisplatin]] should be closely monitored, or whenever possible completely avoided.<ref name=":10" /> ==Ազդեցության մեխանիզմ== The mechanism seems to vary with different organisms and is not well understood. However, pentamidine is suspected to work through various methods of interference of critical functions in DNA, RNA, phospholipid and protein synthesis.<ref name=":10" /><ref name=":6" /> Pentamidine binds to [[adenine]]-[[thymine]]-rich regions of the ''[[Trypanosoma brucei|Trypanosoma]]'' parasite DNA, forming a cross-link between two adenines four to five base pairs apart. The drug also inhibits [[topoisomerase]] enzymes in the [[mitochondria]] of ''[[Pneumocystis jirovecii]]''. Similarly, pentamidine inhibits [[type II topoisomerase]] in the mitochondria of the ''[[Trypanosoma brucei|Trypanosoma]]'' parasite, resulting in a broken and unreadable mitochondrial genome.<ref name=":6">{{Cite book|title=Foye's Principles of Medicinal Chemistry | edition = Seventh | veditors = Lemke TL, Williams DA |publisher= Lippincott Williams & Wilkins |year=2013 |isbn=9781609133450 |location=Philadelphia, PA }}</ref> === Resistance === Strains of the ''[[Trypanosoma brucei]]'' parasite that are resistant to pentamidine have been discovered. Pentamidine is brought into the mitochondria through carrier proteins, and the absence of these carriers prevents the drug from reaching its site of action.<ref name=":6" /> == Ֆարմակոկինետիկա == === Ներծծում === Pentamidine is completely absorbed when given intravenously or intramuscularly. When inhaled through a nebulizer, pentamidine accumulates in the [[bronchoalveolar fluid]] of the lungs at a higher concentration compared to injections. The inhaled form is minimally absorbed in the blood, but the effects of chronic inhaled administration on these levels are not known.<ref name=":11" /> Absorption is unreliable when given orally.<ref name=":1" /> ===Distribution – Տեղաբաշխում=== When injected, pentamidine binds to tissues and proteins in the plasma. It accumulates in the kidney, liver, lungs, pancreas, spleen, and adrenal glands.<ref name=":2" /> Additionally, pentamidine does not reach curative levels in the [[cerebrospinal fluid]].<ref name=":1" /> It has a [[volume of distribution]] of 286–1356 liters when given intravenously and 1658–3790 liters when given intramuscularly.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://reference.medscape.com/drug/nebupent-pentam-pentamidine-342568#10|title=NebuPent, Pentam (pentamidine) dosing, indications, interactions, adverse effects, and more|website=reference.medscape.com|access-date=2016-11-06|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161106185759/http://reference.medscape.com/drug/nebupent-pentam-pentamidine-342568#10|archive-date=2016-11-06}}</ref> Inhaled pentamidine is mainly recovered from the [[bronchoalveolar lavage fluid]] of the lungs.<ref name=":11" /><ref name=":2" /> === Նյութափոխանակություն === Pentamidine is primarily metabolized by [[cytochrome P450]] enzymes in the liver.<ref name=":7" /><ref>{{Cite web|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/pentamidine#section=DrugBank-Interactions&fullscreen=true|title=pentamidine {{!}} C19H24N4O2 | work = PubChem | publisher = U.S. National Library of Medicine |access-date=2016-11-06|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161107011758/https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/pentamidine#section=DrugBank-Interactions&fullscreen=true|archive-date=2016-11-07}}</ref> Up to 12% of pentamidine is eliminated in the urine unchanged.<ref name=":10" /> === Հեռացում === Pentamidine has an average half-life of five to eight hours when given intravenously and seven to eleven hours when given intramuscularly. However, these may increase with severe kidney problems.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.drugs.com/ppa/pentamidine-oral-inhalation.html|title=Pentamidine (Oral Inhalation) (Professional Patient Advice) - Drugs.com|website=www.drugs.com|access-date=2016-11-04|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161104142839/https://www.drugs.com/ppa/pentamidine-oral-inhalation.html|archive-date=2016-11-04}}</ref> Pentamidine can remain in the system for as long as eight months after the first injection.<ref name=":6" /> == Քիմիական հատկություններ == Pentamidine isethionate for injection is commercially available as a [[Freeze-drying|lyophilized]], white crystalline powder for reconstitution with sterile water or 5% dextrose. After reconstitution, the mixture should be free from discoloration and precipitation. Reconstitution with sodium chloride should be avoided due to formation of precipitates. Intravenous solutions of pentamidine can be mixed with intravenous HIV medications like [[Zidovudine|zidovidine]] and intravenous heart medications like [[diltiazem]]. However, intravenous solutions of antiviral [[foscarnet]] and antifungal [[fluconazole]] are incompatible with pentamidine.<ref name=":10" /> To avoid side-effects associated with intravenous administration, the solution should be slowly infused to minimize the release of [[histamine]].<ref name=":6" /> ==Պատմություն== Pentamidine was first used to treat [[African trypanosomiasis]] in 1937 and [[leishmaniasis]] in 1940 before it was registered as pentamidine mesylate in 1950. The sudden increase in requests for use of pentamidine isethionate in then unlicensed form from the CDC in the early 1980s for treating ''[[Pneumocystis jirovecii]]'' in young male patients was key in identifying the emergence of the HIV/AIDS epidemic at that time. <ref>{{cite journal | vauthors = Schultz MG, Bloch AB | title = In Memoriam: Sandy Ford (1950–2015) | language = en-us | journal = Emerging Infectious Diseases | volume = 22 | issue = 4 | pages = 764–765 | date = April 2016 | pmid = 27358969 | doi = 10.3201/eid2204.151336 | pmc = 4806958 }}</ref> Its efficacy against ''Pneumocystis jirovecii'' was demonstrated in 1987, following its re-emergence on the drug market in 1984 in the current isethionate form.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.who.int/trypanosomiasis_african/drugs/en/|title=Drugs|website=World Health Organization|language=en-GB|access-date=2016-11-04|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160819074511/http://www.who.int/trypanosomiasis_african/drugs/en/|archive-date=2016-08-19}}</ref> ==Trade names and dose form== For oral inhalation and for nebulizer use:<ref name=Bank2016>{{Cite journal|date=2016-08-17 |title=Pentamidine|url=https://www.drugbank.ca/drugs/DB00738|journal=DrugBank|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161104141744/https://www.drugbank.ca/drugs/DB00738|archive-date=2016-11-04}}</ref> * NebuPent Nebulizer (APP Pharmaceuticals LLC - US) For intravenous and intramuscular use:<ref name=Bank2016/> * US and Canada: ** Pentacarinat 300 injection powder 300 mg vial (Avantis Pharma Inc - Canada) ** Pentam 300 (APP Pharmaceuticals LLC - US) ** Pentamidine isethionate 300&nbsp;mg for injection (David Bull Laboratories LTD - Canada, Hospira Healthcare Corporation - Canada) * International Brands:<ref name=Bank2016/> ** Pentamidine isethionate (Abbott) ** Pentacarinat (Sanofi-Aventis) ** Pentacrinat (Abbott) ** Pentam (Abbott) ** Pneumopent == Տես նաև == * [[Netropsin]] * [[Lexitropsin]] == Ծանոթագրություններ == {{reflist}} == Արտաքին հղումներ == * {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/pentamidine | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Pentamidine }} [[Category:Antifungals]] [[Category:Antiprotozoal agents]] [[Category:Amidines]] [[Category:DNA-binding substances]] [[Category:NMDA receptor antagonists]] [[Category:Phenol ethers]] [[Category:World Health Organization essential medicines]] [[Category:Wikipedia medicine articles ready to translate]] roxitxa25miolt00aq80khhh2r3ji66 10357290 10357277 2025-06-18T09:52:20Z Dr.Petrosyan 146783 10357290 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical compound}} {{Use dmy dates|date=January 2020}} {{cs1 config|name-list-style=vanc|display-authors=6}} {{Infobox drug | drug_name = | type = <!-- | type = Antibiotic ? should be class=, but not a parameter Nov 2016--> | IUPAC_name = (2''R'',3''S'',4''R'',5''R'',6''S'')-5-amino-6-[(1''R'',2''S'',3''S'',4''R'',6''S'')-<br>4,6-diamino-2-[(2''S'',3''R'',4''R'',5''R'')-4-[(2''R'',3''R'',4''R'',5''R'',6''S'')-<br>3-amino-6-(aminomethyl)-4,5-dihydroxy-oxan-2-yl]<br>oxy-3-hydroxy-5-(hydroxymethyl)oxolan-2-yl]oxy-<br>3-hydroxy-cyclohexyl]oxy-2-(hydroxymethyl)oxane-3,4-diol | image = Paromomycin structure.svg | image_class = skin-invert-image | width = 300 | alt = | caption = | image2 = Paromomycin ball-and-stick.png | image_class2 = bg-transparent <!--Clinical data--> | tradename = Catenulin, Aminosidine, Humatin, others<ref name=Wil2013/> | Drugs.com = {{drugs.com|monograph|paromomycin-sulfate}} | MedlinePlus = a601098 | DailyMedID = Paromomycin | licence_EU = | licence_US = | pregnancy_AU = | pregnancy_US = N | pregnancy_category = C | legal_US = Rx-only | legal_status = | routes_of_administration = By mouth, [[Intramuscular injection|intramuscular]], topical<ref name=AHFS2016/> <!--Pharmacokinetic data--> | bioavailability = Poorly absorbed in the GI tract | metabolism = Not available | elimination_half-life = | excretion = Fecal <!--Identifiers--> | CAS_number = 1263-89-4 | CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}} | UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}} | UNII = 845NU6GJPS | ATC_prefix = A07 | ATC_suffix = AA06 | ATC_supplemental = <br />{{ATCvet|J01|GB92}} | PubChem = 441375 | DrugBank = DB01421 | DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}} | ChemSpiderID = 390117 | ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}} | ChEBI = 7934 | ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}} | ChEMBL = 370143 <!--Chemical data--> | ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}} | synonyms = monomycin, aminosidine<ref name="Neal1994"/> | C=23 | H=47 | N=5 | O=18 | S=1 | StdInChI = 1S/C23H45N5O14.H2O4S/c24-2-7-13(32)15(34)10(27)21(37-7)41-19-9(4-30)39-23(17(19)36)42-20-12(31)5(25)1-6(26)18(20)40-22-11(28)16(35)14(33)8(3-29)38-22;1-5(2,3)4/h5-23,29-36H,1-4,24-28H2;(H2,1,2,3,4)/t5-,6+,7+,8-,9-,10-,11-,12+,13-,14-,15-,16-,17-,18-,19-,20-,21-,22-,23+;/m1./s1 | StdInChIKey = LJRDOKAZOAKLDU-UDXJMMFXSA-N | StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}} | StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}} | verifiedrevid = 476995585 | Verifiedfields = changed | smiles = O=S(=O)(O)O.O([C@H]3[C@H](O[C@@H]2O[C@H](CO)[C@@H](O[C@H]1O[C@@H](CN)[C@@H](O)[C@H](O)[C@H]1N)[C@H]2O)[C@@H](O)[C@H](N)C[C@@H]3N)[C@H]4O[C@@H]([C@@H](O)[C@H](O)[C@H]4N)CO }} <!-- Definition and uses --> '''Paromomycin''' is an [[antimicrobial]] used to treat a number of parasitic infections including [[amebiasis]], [[giardiasis]], [[leishmaniasis]], and [[tapeworm infection]].<ref name=AHFS2016/> It is a first-line treatment for amebiasis or giardiasis during [[pregnancy]].<ref name=AHFS2016/> Otherwise, it is generally a second line treatment option.<ref name=AHFS2016/> It is taken by mouth, applied to the skin, or by [[injection into a muscle]].<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Paromomycin Sulfate|url=https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=3 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161117144803/https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|archive-date=17 November 2016}}</ref> <!-- Side effects and mechanism --> Common side effects when taken by mouth include loss of appetite, vomiting, abdominal pain, and diarrhea.<ref name=AHFS2016/> When applied to the skin side effects include itchiness, redness, and blisters.<ref name=AHFS2016/> When given by injection there may be fever, liver problems, or [[hearing loss]].<ref name=AHFS2016/> Use during [[breastfeeding]] appears to be safe.<ref name=Davidson2008/> Paromomycin is in the [[aminoglycoside]] family of medications and causes microbe death by stopping the creation of bacterial proteins.<ref name=AHFS2016/> <!-- History and culture --> Paromomycin was discovered in the 1950s from a type of [[streptomyces]] and came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013>{{cite book | chapter = Paromomycin |title= Pharmaceutical Manufacturing Encyclopedia | edition = 3rd |date=2013 |publisher=Elsevier |isbn=978-0-8155-1856-3 |page=21p | chapter-url = https://books.google.com/books?id=_J2ti4EkYpkC&pg=PA2935-IA200|url-status=live|archive-date=2016-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220030935/https://books.google.ca/books?id=_J2ti4EkYpkC&lpg=PA2935-IA200&vq}}</ref><ref name=Davidson2008>{{cite journal | vauthors = Davidson RN, den Boer M, Ritmeijer K | title = Paromomycin | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 103 | issue = 7 | pages = 653–660 | date = July 2009 | pmid = 18947845 | doi = 10.1016/j.trstmh.2008.09.008 }}</ref> It is on the [[WHO Model List of Essential Medicines|World Health Organization's List of Essential Medicines]].<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref> Paromomycin is available as a [[generic medication]].<ref name=Ric2015>{{cite book| vauthors = Hamilton R |title=Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition|date=2015|publisher=Jones & Bartlett Learning|isbn=978-1-284-05756-0 |page=54}}</ref> ==Medical uses== It is an antimicrobial used to treat intestinal parasitic infections such as [[cryptosporidiosis]]<ref>{{cite book | editor = Sweetman S | title = Martindale: The Complete Drug Reference | edition = 33rd | location = London | publisher = Pharmaceutical Press | year = 2002 | isbn = 978-0-85369-499-1 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/martindale00sean }}</ref> and [[amoebiasis]],<ref>{{DorlandsDict|six/000078796|paromomycin}}</ref> and other diseases such as [[leishmaniasis]].<ref name="pmid17582067">{{cite journal | vauthors = Sundar S, Jha TK, Thakur CP, Sinha PK, Bhattacharya SK | title = Injectable paromomycin for Visceral leishmaniasis in India | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 356 | issue = 25 | pages = 2571–2581 | date = June 2007 | pmid = 17582067 | doi = 10.1056/NEJMoa066536 | doi-access =free }}</ref> Paromomycin was demonstrated to be effective against [[cutaneous leishmaniasis]] in clinical studies in the [[USSR]] in the 1960s, and in trials with [[visceral leishmaniasis]] in the early 1990s.<ref name="Neal1994" >{{cite journal | vauthors = Neal RA, Murphy AG, Olliaro P, Croft SL | title = Aminosidine ointments for the treatment of experimental cutaneous leishmaniasis | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 88 | issue = 2 | pages = 223–225 | year = 1994 | pmid = 8036682 | doi = 10.1016/0035-9203(94)90307-7 }}</ref> The route of administration is [[intramuscular injection]] and [[Capsule (pharmacy)|capsule]]. Paromomycin topical cream with or without gentamicin is an effective treatment for ulcerative cutaneous leishmaniasis, according to the results of a phase-3, randomized, double-blind, parallel group–controlled trial.<ref>{{cite journal | vauthors = Ben Salah A, Ben Messaoud N, Guedri E, Zaatour A, Ben Alaya N, Bettaieb J, Gharbi A, Belhadj Hamida N, Boukthir A, Chlif S, Abdelhamid K, El Ahmadi Z, Louzir H, Mokni M, Morizot G, Buffet P, Smith PL, Kopydlowski KM, Kreishman-Deitrick M, Smith KS, Nielsen CJ, Ullman DR, Norwood JA, Thorne GD, McCarthy WF, Adams RC, Rice RM, Tang D, Berman J, Ransom J, Magill AJ, Grogl M | title = Topical paromomycin with or without gentamicin for cutaneous leishmaniasis | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 368 | issue = 6 | pages = 524–532 | date = February 2013 | pmid = 23388004 | doi = 10.1056/NEJMoa1202657 | doi-access = free }}</ref> ===Pregnancy and breastfeeding=== The medication is poorly absorbed.<ref>{{cite book| vauthors = Sweet RL, Gibbs RS | chapter = Parasitic Disease in Pregnancy |title= Infectious Diseases of the Female Genital Tract |date=2009 |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |isbn=978-0-7817-7815-2 |page=364 | chapter-url=https://books.google.com/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |language=en |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20161107161247/https://books.google.ca/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |archive-date=2016-11-07}}</ref> The effect it may have on the baby is still unknown.<ref>{{Cite book|title=Handbook of Antimicrobial Therapy| veditors = Abramowicz M |publisher=The Medical Letter |year=2015 |isbn=978-0-9815278-8-8|location=New Rochelle, New York|page=468}}</ref> There is limited data regarding the safety of taking paromomycin while breastfeeding but because the drug is poorly absorbed minimal amounts of drug will be secreted in breastmilk.<ref>{{Cite web |url=https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html|title=Paromomycin Use During Pregnancy |website=Drugs.com|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-date=2016-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110044316/https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html}}</ref> ===HIV/AIDS=== There is limited evidence that paromomycin can be used in persons coinfected with HIV and ''[[Cryptosporidium]].'' A few small trials have shown a reduction in oocyst shedding after treatment with paromomycin.<ref name="mandelldouglasbennett">{{cite book | vauthors = Bennett JE, Blaser MJ, Dolin R |title=Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases |date=2015 |location=Philadelphia, PA | publisher = Saunders |isbn=978-1-4557-4801-3 |edition=Eighth}}</ref> == Adverse effects == The most common adverse effects associated with paromomycin sulfate are abdominal cramps, diarrhea, heartburn, nausea, and vomiting. Long-term use of paromomycin increases the risk for bacterial or fungal infection. Signs of overgrowth include white patches in the oral cavities. Other less common adverse events include [[myasthenia gravis]], kidney damage, [[enterocolitis]], [[Malabsorption|malabsorption syndrome]], [[eosinophilia]], headache, hearing loss, ringing in the ear, itching, severe dizziness, and [[pancreatitis]].<ref>{{Cite news|url=http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|title=paromomycin oral : Uses, Side Effects, Interactions, Pictures, Warnings & Dosing - WebMD|newspaper=WebMD|language=en-US|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110172918/http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|archive-date=2016-11-10}}</ref> == Interactions == Paromomycin belongs to the [[aminoglycoside]] drug class and therefore are [[nephrotoxicity|toxic to the kidneys]] and [[ototoxicity|to ears]]. These toxicities are additive and are more likely to occur when used with other drugs that cause ear and kidney toxicity.<ref name="mandelldouglasbennett" /> Concurrent use of [[foscarnet]] increases the risk of kidney toxicity.<ref name=":0">{{Cite web|title=Micromedex|url = http://www.micromedexsolutions.com}}</ref> Concurrent use of [[Colistimethate sodium|colistimethate]] and paromomycin can cause a dangerous slowing of breathing known as [[respiratory depression]], and should be done with extreme caution if necessary.<ref name=":0" /> When used with systemic antibiotics such as paromomycin, the [[cholera vaccine]] can cause an immune response.<ref name=":0" /> Use with strong [[diuretics]], which can also harm hearing, should be avoided.<ref>{{cite book| veditors = Grayson ML | chapter = Agents Active Against Intestinal and Intra-Abdominal Protozoa: Paromomycin |title=Kucers' the use of antibiotics a clinical review of antibacterial, antifungal, antiparasitic and antiviral drugs |date=2012 |publisher=CRC Press |location=Boca Raton, FL |isbn=978-1-4441-4752-0 |pages=2144 |edition=6th | chapter-url= https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144|url-status=live|archive-url= https://web.archive.org/web/20170908221303/https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144 |archive-date=2017-09-08 }}</ref> Paromomycin may have dangerous reactions when used with the paralytic [[succinylcholine]] by increasing its neuromuscular effects.<ref>{{cite book | vauthors = Aschenbrenner DS |title=Drug therapy in nursing. |date=2008 |publisher=Wolters Kluwer Health |location= US |isbn=978-1-60547-270-6 }}</ref> There are no known food or drink interactions with paromomycin.<ref name=":0" /> ==Mechanism== Paromomycin is a [[protein synthesis inhibitor]] in nonresistant cells by binding to [[16S ribosomal RNA]].<ref>{{cite journal | vauthors = Vicens Q, Westhof E | title = Crystal structure of paromomycin docked into the eubacterial ribosomal decoding A site | journal = Structure | volume = 9 | issue = 8 | pages = 647–658 | date = August 2001 | pmid = 11587639 | doi = 10.1016/S0969-2126(01)00629-3 | doi-access = free }}</ref> This broad-spectrum antibiotic soluble in water, is very similar in action to [[neomycin]]. Antimicrobial activity of paromomycin against ''[[Escherichia coli]] ''and ''[[Staphylococcus aureus]]'' has been shown.<ref>{{cite web | title = Paromomycin | url = http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | publisher = Toku-E | date = 2010-01-12 | access-date = 2012-06-11 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20140426233714/http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | archive-date = 26 April 2014 }}</ref> Paromomycin works as an antibiotic by increasing the error rate in ribosomal translation. Paromomycin binds to a RNA loop, where residues A1492 and A1493 are usually stacked, and expels these two residues. These two residues are involved in detection of correct Watson-Crick pairing between the codon and anti codon. When correct interactions are achieved, the binding provides energy to expel the two residues. Paromomycin binding provides enough energy for residue expulsion and thus results in the ribosome incorporating the incorrect amino acid into the nascent peptide chain.<ref>{{cite book | vauthors = Voet D, Voet JG | edition = 4th | date = 2011 | chapter = Ribosomes | title = Biochemistry | page = 1397 | location = New York | publisher = John Wiley & Sons Inc. | isbn = 978-0-470-57095-1 }}</ref> Recent real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live E. coli cells found that paromomycin's interference with protein synthesis is not only due to the misreading of mRNA but also due to a significant reduction in the overall protein elongation rate, suggesting a more comprehensive inhibition of protein synthesis.<ref>{{cite journal | vauthors = Aguirre Rivera J, Larsson J, Volkov IL, Seefeldt AC, Sanyal S, Johansson M | title = Real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live cells | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 118 | issue = 9 | date = March 2021 | pmid = 33619089 | doi = 10.1073/pnas.2013315118 | doi-access = free | pmc = 7936356 | bibcode = 2021PNAS..11813315A }}</ref> ==Pharmacokinetics== ===Absorption=== GI absorption is poor. Any obstructions or factors which impair GI motility may increase the absorption of the drug from the digestive tract. In addition, any structural damage, such as lesions or ulcerations, will tend to increase drug absorption.<ref>{{cite report | publisher = Caraco Pharmaceutical Laboratories. | title = Paromomycin sulfate capsules, USP prescribing information. | location = Detroit, MI | date = March 1997 }}</ref> For intramuscular (IM) injection, the absorption is rapid. Paromomycin will reach peak plasma concentration within one hour following IM injection.<ref name=AHFS2016/> The in-vitro and in-vivo activities parallel those of [[neomycin]].<ref name=":1">{{Cite web |date=2016-08-17| work = DrugBank|title=Paromomycin |url=http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110110236/http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421|archive-date=2016-11-10}}</ref> ===Elimination=== Almost 100% of the oral dose is eliminated unchanged via feces. Any absorbed drug will be excreted in urine.<ref name="pmid7321186">{{cite journal | vauthors = Iwaki S, Honke K, Nishida N, Taniguchi N | title = [The absorption, excretion and influence on bowel flora of oral paromomycin sulfate (author's transl)] | language = Japanese | journal = The Japanese Journal of Antibiotics | volume = 34 | issue = 7 | pages = 1078–81 | date = July 1981 | pmid = 7321186 | doi = | url = }}</ref> ==History== Paromomycin was discovered in the 1950s amongst the secondary metabolites of a variety of ''Streptomyces'' then known as ''Streptomyces krestomuceticus'', now known as ''[[Streptomyces rimosus]]''. It came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013/><ref name=Davidson2008/> == References == {{Reflist}} == External links == * {{Commons category-inline}} * {{cite web| url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/rn/7542-37-2 | publisher = U.S. National Library of Medicine| work = Drug Information Portal| title = Paromomycin }} {{Antidiarrheals, intestinal anti-inflammatory/anti-infective agents}} {{Agents against amoebozoa}} {{Excavata antiparasitics}} {{Protein synthesis inhibitor antibiotics}} {{portal bar|Medicine}} [[Category:Aminoglycoside antibiotics]] [[Category:Antiprotozoal agents]] [[Category:Orphan drugs]] [[Category:Drugs developed by Pfizer]] [[Category:World Health Organization essential medicines]] [[Category:Wikipedia medicine articles ready to translate]] [[Category:Antiparasitic agents]] [[Category:Aminomethyl compounds]] rwyxlxzxez4hfhtm50t4iki82odda1o 10357291 10357290 2025-06-18T09:53:21Z Dr.Petrosyan 146783 10357291 wikitext text/x-wiki '''Paromomycin''' is an [[antimicrobial]] used to treat a number of parasitic infections including [[amebiasis]], [[giardiasis]], [[leishmaniasis]], and [[tapeworm infection]].<ref name="AHFS2016" /> It is a first-line treatment for amebiasis or giardiasis during [[pregnancy]].<ref name="AHFS2016" /> Otherwise, it is generally a second line treatment option.<ref name="AHFS2016" /> It is taken by mouth, applied to the skin, or by [[injection into a muscle]].<ref name="AHFS2016">{{cite web|title=Paromomycin Sulfate|url=https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=3 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161117144803/https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|archive-date=17 November 2016}}</ref> Common side effects when taken by mouth include loss of appetite, vomiting, abdominal pain, and diarrhea.<ref name=AHFS2016/> When applied to the skin side effects include itchiness, redness, and blisters.<ref name=AHFS2016/> When given by injection there may be fever, liver problems, or [[hearing loss]].<ref name=AHFS2016/> Use during [[breastfeeding]] appears to be safe.<ref name=Davidson2008/> Paromomycin is in the [[aminoglycoside]] family of medications and causes microbe death by stopping the creation of bacterial proteins.<ref name=AHFS2016/> Paromomycin was discovered in the 1950s from a type of [[streptomyces]] and came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013>{{cite book | chapter = Paromomycin |title= Pharmaceutical Manufacturing Encyclopedia | edition = 3rd |date=2013 |publisher=Elsevier |isbn=978-0-8155-1856-3 |page=21p | chapter-url = https://books.google.com/books?id=_J2ti4EkYpkC&pg=PA2935-IA200|url-status=live|archive-date=2016-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220030935/https://books.google.ca/books?id=_J2ti4EkYpkC&lpg=PA2935-IA200&vq}}</ref><ref name=Davidson2008>{{cite journal | vauthors = Davidson RN, den Boer M, Ritmeijer K | title = Paromomycin | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 103 | issue = 7 | pages = 653–660 | date = July 2009 | pmid = 18947845 | doi = 10.1016/j.trstmh.2008.09.008 }}</ref> It is on the [[WHO Model List of Essential Medicines|World Health Organization's List of Essential Medicines]].<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref> Paromomycin is available as a [[generic medication]].<ref name=Ric2015>{{cite book| vauthors = Hamilton R |title=Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition|date=2015|publisher=Jones & Bartlett Learning|isbn=978-1-284-05756-0 |page=54}}</ref> ==Medical uses== It is an antimicrobial used to treat intestinal parasitic infections such as [[cryptosporidiosis]]<ref>{{cite book | editor = Sweetman S | title = Martindale: The Complete Drug Reference | edition = 33rd | location = London | publisher = Pharmaceutical Press | year = 2002 | isbn = 978-0-85369-499-1 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/martindale00sean }}</ref> and [[amoebiasis]],<ref>{{DorlandsDict|six/000078796|paromomycin}}</ref> and other diseases such as [[leishmaniasis]].<ref name="pmid17582067">{{cite journal | vauthors = Sundar S, Jha TK, Thakur CP, Sinha PK, Bhattacharya SK | title = Injectable paromomycin for Visceral leishmaniasis in India | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 356 | issue = 25 | pages = 2571–2581 | date = June 2007 | pmid = 17582067 | doi = 10.1056/NEJMoa066536 | doi-access =free }}</ref> Paromomycin was demonstrated to be effective against [[cutaneous leishmaniasis]] in clinical studies in the [[USSR]] in the 1960s, and in trials with [[visceral leishmaniasis]] in the early 1990s.<ref name="Neal1994" >{{cite journal | vauthors = Neal RA, Murphy AG, Olliaro P, Croft SL | title = Aminosidine ointments for the treatment of experimental cutaneous leishmaniasis | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 88 | issue = 2 | pages = 223–225 | year = 1994 | pmid = 8036682 | doi = 10.1016/0035-9203(94)90307-7 }}</ref> The route of administration is [[intramuscular injection]] and [[Capsule (pharmacy)|capsule]]. Paromomycin topical cream with or without gentamicin is an effective treatment for ulcerative cutaneous leishmaniasis, according to the results of a phase-3, randomized, double-blind, parallel group–controlled trial.<ref>{{cite journal | vauthors = Ben Salah A, Ben Messaoud N, Guedri E, Zaatour A, Ben Alaya N, Bettaieb J, Gharbi A, Belhadj Hamida N, Boukthir A, Chlif S, Abdelhamid K, El Ahmadi Z, Louzir H, Mokni M, Morizot G, Buffet P, Smith PL, Kopydlowski KM, Kreishman-Deitrick M, Smith KS, Nielsen CJ, Ullman DR, Norwood JA, Thorne GD, McCarthy WF, Adams RC, Rice RM, Tang D, Berman J, Ransom J, Magill AJ, Grogl M | title = Topical paromomycin with or without gentamicin for cutaneous leishmaniasis | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 368 | issue = 6 | pages = 524–532 | date = February 2013 | pmid = 23388004 | doi = 10.1056/NEJMoa1202657 | doi-access = free }}</ref> ===Pregnancy and breastfeeding=== The medication is poorly absorbed.<ref>{{cite book| vauthors = Sweet RL, Gibbs RS | chapter = Parasitic Disease in Pregnancy |title= Infectious Diseases of the Female Genital Tract |date=2009 |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |isbn=978-0-7817-7815-2 |page=364 | chapter-url=https://books.google.com/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |language=en |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20161107161247/https://books.google.ca/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |archive-date=2016-11-07}}</ref> The effect it may have on the baby is still unknown.<ref>{{Cite book|title=Handbook of Antimicrobial Therapy| veditors = Abramowicz M |publisher=The Medical Letter |year=2015 |isbn=978-0-9815278-8-8|location=New Rochelle, New York|page=468}}</ref> There is limited data regarding the safety of taking paromomycin while breastfeeding but because the drug is poorly absorbed minimal amounts of drug will be secreted in breastmilk.<ref>{{Cite web |url=https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html|title=Paromomycin Use During Pregnancy |website=Drugs.com|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-date=2016-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110044316/https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html}}</ref> ===HIV/AIDS=== There is limited evidence that paromomycin can be used in persons coinfected with HIV and ''[[Cryptosporidium]].'' A few small trials have shown a reduction in oocyst shedding after treatment with paromomycin.<ref name="mandelldouglasbennett">{{cite book | vauthors = Bennett JE, Blaser MJ, Dolin R |title=Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases |date=2015 |location=Philadelphia, PA | publisher = Saunders |isbn=978-1-4557-4801-3 |edition=Eighth}}</ref> == Adverse effects == The most common adverse effects associated with paromomycin sulfate are abdominal cramps, diarrhea, heartburn, nausea, and vomiting. Long-term use of paromomycin increases the risk for bacterial or fungal infection. Signs of overgrowth include white patches in the oral cavities. Other less common adverse events include [[myasthenia gravis]], kidney damage, [[enterocolitis]], [[Malabsorption|malabsorption syndrome]], [[eosinophilia]], headache, hearing loss, ringing in the ear, itching, severe dizziness, and [[pancreatitis]].<ref>{{Cite news|url=http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|title=paromomycin oral : Uses, Side Effects, Interactions, Pictures, Warnings & Dosing - WebMD|newspaper=WebMD|language=en-US|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110172918/http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|archive-date=2016-11-10}}</ref> == Interactions == Paromomycin belongs to the [[aminoglycoside]] drug class and therefore are [[nephrotoxicity|toxic to the kidneys]] and [[ototoxicity|to ears]]. These toxicities are additive and are more likely to occur when used with other drugs that cause ear and kidney toxicity.<ref name="mandelldouglasbennett" /> Concurrent use of [[foscarnet]] increases the risk of kidney toxicity.<ref name=":0">{{Cite web|title=Micromedex|url = http://www.micromedexsolutions.com}}</ref> Concurrent use of [[Colistimethate sodium|colistimethate]] and paromomycin can cause a dangerous slowing of breathing known as [[respiratory depression]], and should be done with extreme caution if necessary.<ref name=":0" /> When used with systemic antibiotics such as paromomycin, the [[cholera vaccine]] can cause an immune response.<ref name=":0" /> Use with strong [[diuretics]], which can also harm hearing, should be avoided.<ref>{{cite book| veditors = Grayson ML | chapter = Agents Active Against Intestinal and Intra-Abdominal Protozoa: Paromomycin |title=Kucers' the use of antibiotics a clinical review of antibacterial, antifungal, antiparasitic and antiviral drugs |date=2012 |publisher=CRC Press |location=Boca Raton, FL |isbn=978-1-4441-4752-0 |pages=2144 |edition=6th | chapter-url= https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144|url-status=live|archive-url= https://web.archive.org/web/20170908221303/https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144 |archive-date=2017-09-08 }}</ref> Paromomycin may have dangerous reactions when used with the paralytic [[succinylcholine]] by increasing its neuromuscular effects.<ref>{{cite book | vauthors = Aschenbrenner DS |title=Drug therapy in nursing. |date=2008 |publisher=Wolters Kluwer Health |location= US |isbn=978-1-60547-270-6 }}</ref> There are no known food or drink interactions with paromomycin.<ref name=":0" /> ==Mechanism== Paromomycin is a [[protein synthesis inhibitor]] in nonresistant cells by binding to [[16S ribosomal RNA]].<ref>{{cite journal | vauthors = Vicens Q, Westhof E | title = Crystal structure of paromomycin docked into the eubacterial ribosomal decoding A site | journal = Structure | volume = 9 | issue = 8 | pages = 647–658 | date = August 2001 | pmid = 11587639 | doi = 10.1016/S0969-2126(01)00629-3 | doi-access = free }}</ref> This broad-spectrum antibiotic soluble in water, is very similar in action to [[neomycin]]. Antimicrobial activity of paromomycin against ''[[Escherichia coli]] ''and ''[[Staphylococcus aureus]]'' has been shown.<ref>{{cite web | title = Paromomycin | url = http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | publisher = Toku-E | date = 2010-01-12 | access-date = 2012-06-11 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20140426233714/http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | archive-date = 26 April 2014 }}</ref> Paromomycin works as an antibiotic by increasing the error rate in ribosomal translation. Paromomycin binds to a RNA loop, where residues A1492 and A1493 are usually stacked, and expels these two residues. These two residues are involved in detection of correct Watson-Crick pairing between the codon and anti codon. When correct interactions are achieved, the binding provides energy to expel the two residues. Paromomycin binding provides enough energy for residue expulsion and thus results in the ribosome incorporating the incorrect amino acid into the nascent peptide chain.<ref>{{cite book | vauthors = Voet D, Voet JG | edition = 4th | date = 2011 | chapter = Ribosomes | title = Biochemistry | page = 1397 | location = New York | publisher = John Wiley & Sons Inc. | isbn = 978-0-470-57095-1 }}</ref> Recent real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live E. coli cells found that paromomycin's interference with protein synthesis is not only due to the misreading of mRNA but also due to a significant reduction in the overall protein elongation rate, suggesting a more comprehensive inhibition of protein synthesis.<ref>{{cite journal | vauthors = Aguirre Rivera J, Larsson J, Volkov IL, Seefeldt AC, Sanyal S, Johansson M | title = Real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live cells | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 118 | issue = 9 | date = March 2021 | pmid = 33619089 | doi = 10.1073/pnas.2013315118 | doi-access = free | pmc = 7936356 | bibcode = 2021PNAS..11813315A }}</ref> ==Pharmacokinetics== ===Absorption=== GI absorption is poor. Any obstructions or factors which impair GI motility may increase the absorption of the drug from the digestive tract. In addition, any structural damage, such as lesions or ulcerations, will tend to increase drug absorption.<ref>{{cite report | publisher = Caraco Pharmaceutical Laboratories. | title = Paromomycin sulfate capsules, USP prescribing information. | location = Detroit, MI | date = March 1997 }}</ref> For intramuscular (IM) injection, the absorption is rapid. Paromomycin will reach peak plasma concentration within one hour following IM injection.<ref name=AHFS2016/> The in-vitro and in-vivo activities parallel those of [[neomycin]].<ref name=":1">{{Cite web |date=2016-08-17| work = DrugBank|title=Paromomycin |url=http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110110236/http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421|archive-date=2016-11-10}}</ref> ===Elimination=== Almost 100% of the oral dose is eliminated unchanged via feces. Any absorbed drug will be excreted in urine.<ref name="pmid7321186">{{cite journal | vauthors = Iwaki S, Honke K, Nishida N, Taniguchi N | title = [The absorption, excretion and influence on bowel flora of oral paromomycin sulfate (author's transl)] | language = Japanese | journal = The Japanese Journal of Antibiotics | volume = 34 | issue = 7 | pages = 1078–81 | date = July 1981 | pmid = 7321186 | doi = | url = }}</ref> ==History== Paromomycin was discovered in the 1950s amongst the secondary metabolites of a variety of ''Streptomyces'' then known as ''Streptomyces krestomuceticus'', now known as ''[[Streptomyces rimosus]]''. It came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013/><ref name=Davidson2008/> == References == {{Reflist}} == External links == * {{Commons category-inline}} * {{cite web| url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/rn/7542-37-2 | publisher = U.S. National Library of Medicine| work = Drug Information Portal| title = Paromomycin }} [[Category:Aminoglycoside antibiotics]] [[Category:Antiprotozoal agents]] [[Category:Orphan drugs]] [[Category:Drugs developed by Pfizer]] [[Category:World Health Organization essential medicines]] [[Category:Wikipedia medicine articles ready to translate]] [[Category:Antiparasitic agents]] [[Category:Aminomethyl compounds]] e1i0olwtor7wvqzh2hhk40gkiwie7l3 10357292 10357291 2025-06-18T09:54:14Z Dr.Petrosyan 146783 10357292 wikitext text/x-wiki {{Short description|Chemical compound}} {{Use dmy dates|date=January 2020}} {{cs1 config|name-list-style=vanc|display-authors=6}} {{Infobox drug | drug_name = | type = <!-- | type = Antibiotic ? should be class=, but not a parameter Nov 2016--> | IUPAC_name = (2''R'',3''S'',4''R'',5''R'',6''S'')-5-amino-6-[(1''R'',2''S'',3''S'',4''R'',6''S'')-<br>4,6-diamino-2-[(2''S'',3''R'',4''R'',5''R'')-4-[(2''R'',3''R'',4''R'',5''R'',6''S'')-<br>3-amino-6-(aminomethyl)-4,5-dihydroxy-oxan-2-yl]<br>oxy-3-hydroxy-5-(hydroxymethyl)oxolan-2-yl]oxy-<br>3-hydroxy-cyclohexyl]oxy-2-(hydroxymethyl)oxane-3,4-diol | image = Paromomycin structure.svg | image_class = skin-invert-image | width = 300 | alt = | caption = | image2 = Paromomycin ball-and-stick.png | image_class2 = bg-transparent <!--Clinical data--> | tradename = Catenulin, Aminosidine, Humatin, others<ref name=Wil2013/> | Drugs.com = {{drugs.com|monograph|paromomycin-sulfate}} | MedlinePlus = a601098 | DailyMedID = Paromomycin | licence_EU = | licence_US = | pregnancy_AU = | pregnancy_US = N | pregnancy_category = C | legal_US = Rx-only | legal_status = | routes_of_administration = By mouth, [[Intramuscular injection|intramuscular]], topical<ref name=AHFS2016/> <!--Pharmacokinetic data--> | bioavailability = Poorly absorbed in the GI tract | metabolism = Not available | elimination_half-life = | excretion = Fecal <!--Identifiers--> | CAS_number = 1263-89-4 | CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}} | UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}} | UNII = 845NU6GJPS | ATC_prefix = A07 | ATC_suffix = AA06 | ATC_supplemental = <br />{{ATCvet|J01|GB92}} | PubChem = 441375 | DrugBank = DB01421 | DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}} | ChemSpiderID = 390117 | ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}} | ChEBI = 7934 | ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}} | ChEMBL = 370143 <!--Chemical data--> | ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}} | synonyms = monomycin, aminosidine<ref name="Neal1994"/> | C=23 | H=47 | N=5 | O=18 | S=1 | StdInChI = 1S/C23H45N5O14.H2O4S/c24-2-7-13(32)15(34)10(27)21(37-7)41-19-9(4-30)39-23(17(19)36)42-20-12(31)5(25)1-6(26)18(20)40-22-11(28)16(35)14(33)8(3-29)38-22;1-5(2,3)4/h5-23,29-36H,1-4,24-28H2;(H2,1,2,3,4)/t5-,6+,7+,8-,9-,10-,11-,12+,13-,14-,15-,16-,17-,18-,19-,20-,21-,22-,23+;/m1./s1 | StdInChIKey = LJRDOKAZOAKLDU-UDXJMMFXSA-N | StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}} | StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}} | verifiedrevid = 476995585 | Verifiedfields = changed | smiles = O=S(=O)(O)O.O([C@H]3[C@H](O[C@@H]2O[C@H](CO)[C@@H](O[C@H]1O[C@@H](CN)[C@@H](O)[C@H](O)[C@H]1N)[C@H]2O)[C@@H](O)[C@H](N)C[C@@H]3N)[C@H]4O[C@@H]([C@@H](O)[C@H](O)[C@H]4N)CO }} <!-- Definition and uses --> '''Paromomycin''' is an [[antimicrobial]] used to treat a number of parasitic infections including [[amebiasis]], [[giardiasis]], [[leishmaniasis]], and [[tapeworm infection]].<ref name=AHFS2016/> It is a first-line treatment for amebiasis or giardiasis during [[pregnancy]].<ref name=AHFS2016/> Otherwise, it is generally a second line treatment option.<ref name=AHFS2016/> It is taken by mouth, applied to the skin, or by [[injection into a muscle]].<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Paromomycin Sulfate|url=https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=3 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161117144803/https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|archive-date=17 November 2016}}</ref> <!-- Side effects and mechanism --> Common side effects when taken by mouth include loss of appetite, vomiting, abdominal pain, and diarrhea.<ref name=AHFS2016/> When applied to the skin side effects include itchiness, redness, and blisters.<ref name=AHFS2016/> When given by injection there may be fever, liver problems, or [[hearing loss]].<ref name=AHFS2016/> Use during [[breastfeeding]] appears to be safe.<ref name=Davidson2008/> Paromomycin is in the [[aminoglycoside]] family of medications and causes microbe death by stopping the creation of bacterial proteins.<ref name=AHFS2016/> <!-- History and culture --> Paromomycin was discovered in the 1950s from a type of [[streptomyces]] and came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013>{{cite book | chapter = Paromomycin |title= Pharmaceutical Manufacturing Encyclopedia | edition = 3rd |date=2013 |publisher=Elsevier |isbn=978-0-8155-1856-3 |page=21p | chapter-url = https://books.google.com/books?id=_J2ti4EkYpkC&pg=PA2935-IA200|url-status=live|archive-date=2016-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220030935/https://books.google.ca/books?id=_J2ti4EkYpkC&lpg=PA2935-IA200&vq}}</ref><ref name=Davidson2008>{{cite journal | vauthors = Davidson RN, den Boer M, Ritmeijer K | title = Paromomycin | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 103 | issue = 7 | pages = 653–660 | date = July 2009 | pmid = 18947845 | doi = 10.1016/j.trstmh.2008.09.008 }}</ref> It is on the [[WHO Model List of Essential Medicines|World Health Organization's List of Essential Medicines]].<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref> Paromomycin is available as a [[generic medication]].<ref name=Ric2015>{{cite book| vauthors = Hamilton R |title=Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition|date=2015|publisher=Jones & Bartlett Learning|isbn=978-1-284-05756-0 |page=54}}</ref> ==Medical uses== It is an antimicrobial used to treat intestinal parasitic infections such as [[cryptosporidiosis]]<ref>{{cite book | editor = Sweetman S | title = Martindale: The Complete Drug Reference | edition = 33rd | location = London | publisher = Pharmaceutical Press | year = 2002 | isbn = 978-0-85369-499-1 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/martindale00sean }}</ref> and [[amoebiasis]],<ref>{{DorlandsDict|six/000078796|paromomycin}}</ref> and other diseases such as [[leishmaniasis]].<ref name="pmid17582067">{{cite journal | vauthors = Sundar S, Jha TK, Thakur CP, Sinha PK, Bhattacharya SK | title = Injectable paromomycin for Visceral leishmaniasis in India | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 356 | issue = 25 | pages = 2571–2581 | date = June 2007 | pmid = 17582067 | doi = 10.1056/NEJMoa066536 | doi-access =free }}</ref> Paromomycin was demonstrated to be effective against [[cutaneous leishmaniasis]] in clinical studies in the [[USSR]] in the 1960s, and in trials with [[visceral leishmaniasis]] in the early 1990s.<ref name="Neal1994" >{{cite journal | vauthors = Neal RA, Murphy AG, Olliaro P, Croft SL | title = Aminosidine ointments for the treatment of experimental cutaneous leishmaniasis | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 88 | issue = 2 | pages = 223–225 | year = 1994 | pmid = 8036682 | doi = 10.1016/0035-9203(94)90307-7 }}</ref> The route of administration is [[intramuscular injection]] and [[Capsule (pharmacy)|capsule]]. Paromomycin topical cream with or without gentamicin is an effective treatment for ulcerative cutaneous leishmaniasis, according to the results of a phase-3, randomized, double-blind, parallel group–controlled trial.<ref>{{cite journal | vauthors = Ben Salah A, Ben Messaoud N, Guedri E, Zaatour A, Ben Alaya N, Bettaieb J, Gharbi A, Belhadj Hamida N, Boukthir A, Chlif S, Abdelhamid K, El Ahmadi Z, Louzir H, Mokni M, Morizot G, Buffet P, Smith PL, Kopydlowski KM, Kreishman-Deitrick M, Smith KS, Nielsen CJ, Ullman DR, Norwood JA, Thorne GD, McCarthy WF, Adams RC, Rice RM, Tang D, Berman J, Ransom J, Magill AJ, Grogl M | title = Topical paromomycin with or without gentamicin for cutaneous leishmaniasis | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 368 | issue = 6 | pages = 524–532 | date = February 2013 | pmid = 23388004 | doi = 10.1056/NEJMoa1202657 | doi-access = free }}</ref> ===Pregnancy and breastfeeding=== The medication is poorly absorbed.<ref>{{cite book| vauthors = Sweet RL, Gibbs RS | chapter = Parasitic Disease in Pregnancy |title= Infectious Diseases of the Female Genital Tract |date=2009 |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |isbn=978-0-7817-7815-2 |page=364 | chapter-url=https://books.google.com/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |language=en |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20161107161247/https://books.google.ca/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |archive-date=2016-11-07}}</ref> The effect it may have on the baby is still unknown.<ref>{{Cite book|title=Handbook of Antimicrobial Therapy| veditors = Abramowicz M |publisher=The Medical Letter |year=2015 |isbn=978-0-9815278-8-8|location=New Rochelle, New York|page=468}}</ref> There is limited data regarding the safety of taking paromomycin while breastfeeding but because the drug is poorly absorbed minimal amounts of drug will be secreted in breastmilk.<ref>{{Cite web |url=https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html|title=Paromomycin Use During Pregnancy |website=Drugs.com|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-date=2016-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110044316/https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html}}</ref> ===HIV/AIDS=== There is limited evidence that paromomycin can be used in persons coinfected with HIV and ''[[Cryptosporidium]].'' A few small trials have shown a reduction in oocyst shedding after treatment with paromomycin.<ref name="mandelldouglasbennett">{{cite book | vauthors = Bennett JE, Blaser MJ, Dolin R |title=Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases |date=2015 |location=Philadelphia, PA | publisher = Saunders |isbn=978-1-4557-4801-3 |edition=Eighth}}</ref> == Adverse effects == The most common adverse effects associated with paromomycin sulfate are abdominal cramps, diarrhea, heartburn, nausea, and vomiting. Long-term use of paromomycin increases the risk for bacterial or fungal infection. Signs of overgrowth include white patches in the oral cavities. Other less common adverse events include [[myasthenia gravis]], kidney damage, [[enterocolitis]], [[Malabsorption|malabsorption syndrome]], [[eosinophilia]], headache, hearing loss, ringing in the ear, itching, severe dizziness, and [[pancreatitis]].<ref>{{Cite news|url=http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|title=paromomycin oral : Uses, Side Effects, Interactions, Pictures, Warnings & Dosing - WebMD|newspaper=WebMD|language=en-US|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110172918/http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|archive-date=2016-11-10}}</ref> == Interactions == Paromomycin belongs to the [[aminoglycoside]] drug class and therefore are [[nephrotoxicity|toxic to the kidneys]] and [[ototoxicity|to ears]]. These toxicities are additive and are more likely to occur when used with other drugs that cause ear and kidney toxicity.<ref name="mandelldouglasbennett" /> Concurrent use of [[foscarnet]] increases the risk of kidney toxicity.<ref name=":0">{{Cite web|title=Micromedex|url = http://www.micromedexsolutions.com}}</ref> Concurrent use of [[Colistimethate sodium|colistimethate]] and paromomycin can cause a dangerous slowing of breathing known as [[respiratory depression]], and should be done with extreme caution if necessary.<ref name=":0" /> When used with systemic antibiotics such as paromomycin, the [[cholera vaccine]] can cause an immune response.<ref name=":0" /> Use with strong [[diuretics]], which can also harm hearing, should be avoided.<ref>{{cite book| veditors = Grayson ML | chapter = Agents Active Against Intestinal and Intra-Abdominal Protozoa: Paromomycin |title=Kucers' the use of antibiotics a clinical review of antibacterial, antifungal, antiparasitic and antiviral drugs |date=2012 |publisher=CRC Press |location=Boca Raton, FL |isbn=978-1-4441-4752-0 |pages=2144 |edition=6th | chapter-url= https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144|url-status=live|archive-url= https://web.archive.org/web/20170908221303/https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144 |archive-date=2017-09-08 }}</ref> Paromomycin may have dangerous reactions when used with the paralytic [[succinylcholine]] by increasing its neuromuscular effects.<ref>{{cite book | vauthors = Aschenbrenner DS |title=Drug therapy in nursing. |date=2008 |publisher=Wolters Kluwer Health |location= US |isbn=978-1-60547-270-6 }}</ref> There are no known food or drink interactions with paromomycin.<ref name=":0" /> ==Mechanism== Paromomycin is a [[protein synthesis inhibitor]] in nonresistant cells by binding to [[16S ribosomal RNA]].<ref>{{cite journal | vauthors = Vicens Q, Westhof E | title = Crystal structure of paromomycin docked into the eubacterial ribosomal decoding A site | journal = Structure | volume = 9 | issue = 8 | pages = 647–658 | date = August 2001 | pmid = 11587639 | doi = 10.1016/S0969-2126(01)00629-3 | doi-access = free }}</ref> This broad-spectrum antibiotic soluble in water, is very similar in action to [[neomycin]]. Antimicrobial activity of paromomycin against ''[[Escherichia coli]] ''and ''[[Staphylococcus aureus]]'' has been shown.<ref>{{cite web | title = Paromomycin | url = http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | publisher = Toku-E | date = 2010-01-12 | access-date = 2012-06-11 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20140426233714/http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | archive-date = 26 April 2014 }}</ref> Paromomycin works as an antibiotic by increasing the error rate in ribosomal translation. Paromomycin binds to a RNA loop, where residues A1492 and A1493 are usually stacked, and expels these two residues. These two residues are involved in detection of correct Watson-Crick pairing between the codon and anti codon. When correct interactions are achieved, the binding provides energy to expel the two residues. Paromomycin binding provides enough energy for residue expulsion and thus results in the ribosome incorporating the incorrect amino acid into the nascent peptide chain.<ref>{{cite book | vauthors = Voet D, Voet JG | edition = 4th | date = 2011 | chapter = Ribosomes | title = Biochemistry | page = 1397 | location = New York | publisher = John Wiley & Sons Inc. | isbn = 978-0-470-57095-1 }}</ref> Recent real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live E. coli cells found that paromomycin's interference with protein synthesis is not only due to the misreading of mRNA but also due to a significant reduction in the overall protein elongation rate, suggesting a more comprehensive inhibition of protein synthesis.<ref>{{cite journal | vauthors = Aguirre Rivera J, Larsson J, Volkov IL, Seefeldt AC, Sanyal S, Johansson M | title = Real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live cells | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 118 | issue = 9 | date = March 2021 | pmid = 33619089 | doi = 10.1073/pnas.2013315118 | doi-access = free | pmc = 7936356 | bibcode = 2021PNAS..11813315A }}</ref> ==Pharmacokinetics== ===Absorption=== GI absorption is poor. Any obstructions or factors which impair GI motility may increase the absorption of the drug from the digestive tract. In addition, any structural damage, such as lesions or ulcerations, will tend to increase drug absorption.<ref>{{cite report | publisher = Caraco Pharmaceutical Laboratories. | title = Paromomycin sulfate capsules, USP prescribing information. | location = Detroit, MI | date = March 1997 }}</ref> For intramuscular (IM) injection, the absorption is rapid. Paromomycin will reach peak plasma concentration within one hour following IM injection.<ref name=AHFS2016/> The in-vitro and in-vivo activities parallel those of [[neomycin]].<ref name=":1">{{Cite web |date=2016-08-17| work = DrugBank|title=Paromomycin |url=http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110110236/http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421|archive-date=2016-11-10}}</ref> ===Elimination=== Almost 100% of the oral dose is eliminated unchanged via feces. Any absorbed drug will be excreted in urine.<ref name="pmid7321186">{{cite journal | vauthors = Iwaki S, Honke K, Nishida N, Taniguchi N | title = [The absorption, excretion and influence on bowel flora of oral paromomycin sulfate (author's transl)] | language = Japanese | journal = The Japanese Journal of Antibiotics | volume = 34 | issue = 7 | pages = 1078–81 | date = July 1981 | pmid = 7321186 | doi = | url = }}</ref> ==History== Paromomycin was discovered in the 1950s amongst the secondary metabolites of a variety of ''Streptomyces'' then known as ''Streptomyces krestomuceticus'', now known as ''[[Streptomyces rimosus]]''. It came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013/><ref name=Davidson2008/> == References == {{Reflist}} == External links == * {{Commons category-inline}} * {{cite web| url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/rn/7542-37-2 | publisher = U.S. National Library of Medicine| work = Drug Information Portal| title = Paromomycin }} {{Antidiarrheals, intestinal anti-inflammatory/anti-infective agents}} {{Agents against amoebozoa}} {{Excavata antiparasitics}} {{Protein synthesis inhibitor antibiotics}} {{portal bar|Medicine}} [[Category:Aminoglycoside antibiotics]] [[Category:Antiprotozoal agents]] [[Category:Orphan drugs]] [[Category:Drugs developed by Pfizer]] [[Category:World Health Organization essential medicines]] [[Category:Wikipedia medicine articles ready to translate]] [[Category:Antiparasitic agents]] [[Category:Aminomethyl compounds]] rwyxlxzxez4hfhtm50t4iki82odda1o 10357293 10357292 2025-06-18T09:54:49Z Dr.Petrosyan 146783 10357293 wikitext text/x-wiki '''Paromomycin''' is an [[antimicrobial]] used to treat a number of parasitic infections including [[amebiasis]], [[giardiasis]], [[leishmaniasis]], and [[tapeworm infection]].<ref name="AHFS2016" /> It is a first-line treatment for amebiasis or giardiasis during [[pregnancy]].<ref name="AHFS2016" /> Otherwise, it is generally a second line treatment option.<ref name="AHFS2016" /> It is taken by mouth, applied to the skin, or by [[injection into a muscle]].<ref name="AHFS2016">{{cite web|title=Paromomycin Sulfate|url=https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=3 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161117144803/https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|archive-date=17 November 2016}}</ref> Common side effects when taken by mouth include loss of appetite, vomiting, abdominal pain, and diarrhea.<ref name=AHFS2016/> When applied to the skin side effects include itchiness, redness, and blisters.<ref name=AHFS2016/> When given by injection there may be fever, liver problems, or [[hearing loss]].<ref name=AHFS2016/> Use during [[breastfeeding]] appears to be safe.<ref name=Davidson2008/> Paromomycin is in the [[aminoglycoside]] family of medications and causes microbe death by stopping the creation of bacterial proteins.<ref name=AHFS2016/> Paromomycin was discovered in the 1950s from a type of [[streptomyces]] and came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013>{{cite book | chapter = Paromomycin |title= Pharmaceutical Manufacturing Encyclopedia | edition = 3rd |date=2013 |publisher=Elsevier |isbn=978-0-8155-1856-3 |page=21p | chapter-url = https://books.google.com/books?id=_J2ti4EkYpkC&pg=PA2935-IA200|url-status=live|archive-date=2016-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220030935/https://books.google.ca/books?id=_J2ti4EkYpkC&lpg=PA2935-IA200&vq}}</ref><ref name=Davidson2008>{{cite journal | vauthors = Davidson RN, den Boer M, Ritmeijer K | title = Paromomycin | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 103 | issue = 7 | pages = 653–660 | date = July 2009 | pmid = 18947845 | doi = 10.1016/j.trstmh.2008.09.008 }}</ref> It is on the [[WHO Model List of Essential Medicines|World Health Organization's List of Essential Medicines]].<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref> Paromomycin is available as a [[generic medication]].<ref name=Ric2015>{{cite book| vauthors = Hamilton R |title=Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition|date=2015|publisher=Jones & Bartlett Learning|isbn=978-1-284-05756-0 |page=54}}</ref> ==Medical uses== It is an antimicrobial used to treat intestinal parasitic infections such as [[cryptosporidiosis]]<ref>{{cite book | editor = Sweetman S | title = Martindale: The Complete Drug Reference | edition = 33rd | location = London | publisher = Pharmaceutical Press | year = 2002 | isbn = 978-0-85369-499-1 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/martindale00sean }}</ref> and [[amoebiasis]],<ref>{{DorlandsDict|six/000078796|paromomycin}}</ref> and other diseases such as [[leishmaniasis]].<ref name="pmid17582067">{{cite journal | vauthors = Sundar S, Jha TK, Thakur CP, Sinha PK, Bhattacharya SK | title = Injectable paromomycin for Visceral leishmaniasis in India | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 356 | issue = 25 | pages = 2571–2581 | date = June 2007 | pmid = 17582067 | doi = 10.1056/NEJMoa066536 | doi-access =free }}</ref> Paromomycin was demonstrated to be effective against [[cutaneous leishmaniasis]] in clinical studies in the [[USSR]] in the 1960s, and in trials with [[visceral leishmaniasis]] in the early 1990s.<ref name="Neal1994" >{{cite journal | vauthors = Neal RA, Murphy AG, Olliaro P, Croft SL | title = Aminosidine ointments for the treatment of experimental cutaneous leishmaniasis | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 88 | issue = 2 | pages = 223–225 | year = 1994 | pmid = 8036682 | doi = 10.1016/0035-9203(94)90307-7 }}</ref> The route of administration is [[intramuscular injection]] and [[Capsule (pharmacy)|capsule]]. Paromomycin topical cream with or without gentamicin is an effective treatment for ulcerative cutaneous leishmaniasis, according to the results of a phase-3, randomized, double-blind, parallel group–controlled trial.<ref>{{cite journal | vauthors = Ben Salah A, Ben Messaoud N, Guedri E, Zaatour A, Ben Alaya N, Bettaieb J, Gharbi A, Belhadj Hamida N, Boukthir A, Chlif S, Abdelhamid K, El Ahmadi Z, Louzir H, Mokni M, Morizot G, Buffet P, Smith PL, Kopydlowski KM, Kreishman-Deitrick M, Smith KS, Nielsen CJ, Ullman DR, Norwood JA, Thorne GD, McCarthy WF, Adams RC, Rice RM, Tang D, Berman J, Ransom J, Magill AJ, Grogl M | title = Topical paromomycin with or without gentamicin for cutaneous leishmaniasis | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 368 | issue = 6 | pages = 524–532 | date = February 2013 | pmid = 23388004 | doi = 10.1056/NEJMoa1202657 | doi-access = free }}</ref> ===Pregnancy and breastfeeding=== The medication is poorly absorbed.<ref>{{cite book| vauthors = Sweet RL, Gibbs RS | chapter = Parasitic Disease in Pregnancy |title= Infectious Diseases of the Female Genital Tract |date=2009 |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |isbn=978-0-7817-7815-2 |page=364 | chapter-url=https://books.google.com/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |language=en |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20161107161247/https://books.google.ca/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |archive-date=2016-11-07}}</ref> The effect it may have on the baby is still unknown.<ref>{{Cite book|title=Handbook of Antimicrobial Therapy| veditors = Abramowicz M |publisher=The Medical Letter |year=2015 |isbn=978-0-9815278-8-8|location=New Rochelle, New York|page=468}}</ref> There is limited data regarding the safety of taking paromomycin while breastfeeding but because the drug is poorly absorbed minimal amounts of drug will be secreted in breastmilk.<ref>{{Cite web |url=https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html|title=Paromomycin Use During Pregnancy |website=Drugs.com|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-date=2016-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110044316/https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html}}</ref> ===HIV/AIDS=== There is limited evidence that paromomycin can be used in persons coinfected with HIV and ''[[Cryptosporidium]].'' A few small trials have shown a reduction in oocyst shedding after treatment with paromomycin.<ref name="mandelldouglasbennett">{{cite book | vauthors = Bennett JE, Blaser MJ, Dolin R |title=Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases |date=2015 |location=Philadelphia, PA | publisher = Saunders |isbn=978-1-4557-4801-3 |edition=Eighth}}</ref> == Adverse effects == The most common adverse effects associated with paromomycin sulfate are abdominal cramps, diarrhea, heartburn, nausea, and vomiting. Long-term use of paromomycin increases the risk for bacterial or fungal infection. Signs of overgrowth include white patches in the oral cavities. Other less common adverse events include [[myasthenia gravis]], kidney damage, [[enterocolitis]], [[Malabsorption|malabsorption syndrome]], [[eosinophilia]], headache, hearing loss, ringing in the ear, itching, severe dizziness, and [[pancreatitis]].<ref>{{Cite news|url=http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|title=paromomycin oral : Uses, Side Effects, Interactions, Pictures, Warnings & Dosing - WebMD|newspaper=WebMD|language=en-US|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110172918/http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|archive-date=2016-11-10}}</ref> == Interactions == Paromomycin belongs to the [[aminoglycoside]] drug class and therefore are [[nephrotoxicity|toxic to the kidneys]] and [[ototoxicity|to ears]]. These toxicities are additive and are more likely to occur when used with other drugs that cause ear and kidney toxicity.<ref name="mandelldouglasbennett" /> Concurrent use of [[foscarnet]] increases the risk of kidney toxicity.<ref name=":0">{{Cite web|title=Micromedex|url = http://www.micromedexsolutions.com}}</ref> Concurrent use of [[Colistimethate sodium|colistimethate]] and paromomycin can cause a dangerous slowing of breathing known as [[respiratory depression]], and should be done with extreme caution if necessary.<ref name=":0" /> When used with systemic antibiotics such as paromomycin, the [[cholera vaccine]] can cause an immune response.<ref name=":0" /> Use with strong [[diuretics]], which can also harm hearing, should be avoided.<ref>{{cite book| veditors = Grayson ML | chapter = Agents Active Against Intestinal and Intra-Abdominal Protozoa: Paromomycin |title=Kucers' the use of antibiotics a clinical review of antibacterial, antifungal, antiparasitic and antiviral drugs |date=2012 |publisher=CRC Press |location=Boca Raton, FL |isbn=978-1-4441-4752-0 |pages=2144 |edition=6th | chapter-url= https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144|url-status=live|archive-url= https://web.archive.org/web/20170908221303/https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144 |archive-date=2017-09-08 }}</ref> Paromomycin may have dangerous reactions when used with the paralytic [[succinylcholine]] by increasing its neuromuscular effects.<ref>{{cite book | vauthors = Aschenbrenner DS |title=Drug therapy in nursing. |date=2008 |publisher=Wolters Kluwer Health |location= US |isbn=978-1-60547-270-6 }}</ref> There are no known food or drink interactions with paromomycin.<ref name=":0" /> ==Mechanism== Paromomycin is a [[protein synthesis inhibitor]] in nonresistant cells by binding to [[16S ribosomal RNA]].<ref>{{cite journal | vauthors = Vicens Q, Westhof E | title = Crystal structure of paromomycin docked into the eubacterial ribosomal decoding A site | journal = Structure | volume = 9 | issue = 8 | pages = 647–658 | date = August 2001 | pmid = 11587639 | doi = 10.1016/S0969-2126(01)00629-3 | doi-access = free }}</ref> This broad-spectrum antibiotic soluble in water, is very similar in action to [[neomycin]]. Antimicrobial activity of paromomycin against ''[[Escherichia coli]] ''and ''[[Staphylococcus aureus]]'' has been shown.<ref>{{cite web | title = Paromomycin | url = http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | publisher = Toku-E | date = 2010-01-12 | access-date = 2012-06-11 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20140426233714/http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | archive-date = 26 April 2014 }}</ref> Paromomycin works as an antibiotic by increasing the error rate in ribosomal translation. Paromomycin binds to a RNA loop, where residues A1492 and A1493 are usually stacked, and expels these two residues. These two residues are involved in detection of correct Watson-Crick pairing between the codon and anti codon. When correct interactions are achieved, the binding provides energy to expel the two residues. Paromomycin binding provides enough energy for residue expulsion and thus results in the ribosome incorporating the incorrect amino acid into the nascent peptide chain.<ref>{{cite book | vauthors = Voet D, Voet JG | edition = 4th | date = 2011 | chapter = Ribosomes | title = Biochemistry | page = 1397 | location = New York | publisher = John Wiley & Sons Inc. | isbn = 978-0-470-57095-1 }}</ref> Recent real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live E. coli cells found that paromomycin's interference with protein synthesis is not only due to the misreading of mRNA but also due to a significant reduction in the overall protein elongation rate, suggesting a more comprehensive inhibition of protein synthesis.<ref>{{cite journal | vauthors = Aguirre Rivera J, Larsson J, Volkov IL, Seefeldt AC, Sanyal S, Johansson M | title = Real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live cells | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 118 | issue = 9 | date = March 2021 | pmid = 33619089 | doi = 10.1073/pnas.2013315118 | doi-access = free | pmc = 7936356 | bibcode = 2021PNAS..11813315A }}</ref> ==Pharmacokinetics== ===Absorption=== GI absorption is poor. Any obstructions or factors which impair GI motility may increase the absorption of the drug from the digestive tract. In addition, any structural damage, such as lesions or ulcerations, will tend to increase drug absorption.<ref>{{cite report | publisher = Caraco Pharmaceutical Laboratories. | title = Paromomycin sulfate capsules, USP prescribing information. | location = Detroit, MI | date = March 1997 }}</ref> For intramuscular (IM) injection, the absorption is rapid. Paromomycin will reach peak plasma concentration within one hour following IM injection.<ref name=AHFS2016/> The in-vitro and in-vivo activities parallel those of [[neomycin]].<ref name=":1">{{Cite web |date=2016-08-17| work = DrugBank|title=Paromomycin |url=http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110110236/http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421|archive-date=2016-11-10}}</ref> ===Elimination=== Almost 100% of the oral dose is eliminated unchanged via feces. Any absorbed drug will be excreted in urine.<ref name="pmid7321186">{{cite journal | vauthors = Iwaki S, Honke K, Nishida N, Taniguchi N | title = [The absorption, excretion and influence on bowel flora of oral paromomycin sulfate (author's transl)] | language = Japanese | journal = The Japanese Journal of Antibiotics | volume = 34 | issue = 7 | pages = 1078–81 | date = July 1981 | pmid = 7321186 | doi = | url = }}</ref> ==History== Paromomycin was discovered in the 1950s amongst the secondary metabolites of a variety of ''Streptomyces'' then known as ''Streptomyces krestomuceticus'', now known as ''[[Streptomyces rimosus]]''. It came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013/><ref name=Davidson2008/> == References == {{Reflist}} == External links == * {{Commons category-inline}} * {{cite web| url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/rn/7542-37-2 | publisher = U.S. National Library of Medicine| work = Drug Information Portal| title = Paromomycin }} [[Category:Aminoglycoside antibiotics]] [[Category:Antiprotozoal agents]] [[Category:Orphan drugs]] [[Category:Drugs developed by Pfizer]] [[Category:World Health Organization essential medicines]] [[Category:Wikipedia medicine articles ready to translate]] [[Category:Antiparasitic agents]] [[Category:Aminomethyl compounds]] e1i0olwtor7wvqzh2hhk40gkiwie7l3 10357298 10357293 2025-06-18T10:04:12Z Dr.Petrosyan 146783 10357298 wikitext text/x-wiki '''Պարոմոմիցին,''' is an [[antimicrobial]] used to treat a number of parasitic infections including [[amebiasis]], [[giardiasis]], [[leishmaniasis]], and [[tapeworm infection]].<ref name="AHFS2016" /> It is a first-line treatment for amebiasis or giardiasis during [[pregnancy]].<ref name="AHFS2016" /> Otherwise, it is generally a second line treatment option.<ref name="AHFS2016" /> It is taken by mouth, applied to the skin, or by [[injection into a muscle]].<ref name="AHFS2016">{{cite web|title=Paromomycin Sulfate|url=https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=3 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161117144803/https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|archive-date=17 November 2016}}</ref> Common side effects when taken by mouth include loss of appetite, vomiting, abdominal pain, and diarrhea.<ref name=AHFS2016/> When applied to the skin side effects include itchiness, redness, and blisters.<ref name=AHFS2016/> When given by injection there may be fever, liver problems, or [[hearing loss]].<ref name=AHFS2016/> Use during [[breastfeeding]] appears to be safe.<ref name=Davidson2008/> Paromomycin is in the [[aminoglycoside]] family of medications and causes microbe death by stopping the creation of bacterial proteins.<ref name=AHFS2016/> Paromomycin was discovered in the 1950s from a type of [[streptomyces]] and came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013>{{cite book | chapter = Paromomycin |title= Pharmaceutical Manufacturing Encyclopedia | edition = 3rd |date=2013 |publisher=Elsevier |isbn=978-0-8155-1856-3 |page=21p | chapter-url = https://books.google.com/books?id=_J2ti4EkYpkC&pg=PA2935-IA200|url-status=live|archive-date=2016-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220030935/https://books.google.ca/books?id=_J2ti4EkYpkC&lpg=PA2935-IA200&vq}}</ref><ref name=Davidson2008>{{cite journal | vauthors = Davidson RN, den Boer M, Ritmeijer K | title = Paromomycin | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 103 | issue = 7 | pages = 653–660 | date = July 2009 | pmid = 18947845 | doi = 10.1016/j.trstmh.2008.09.008 }}</ref> It is on the [[WHO Model List of Essential Medicines|World Health Organization's List of Essential Medicines]].<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref> Paromomycin is available as a [[generic medication]].<ref name=Ric2015>{{cite book| vauthors = Hamilton R |title=Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition|date=2015|publisher=Jones & Bartlett Learning|isbn=978-1-284-05756-0 |page=54}}</ref> == Բժշկական կիրառում == It is an antimicrobial used to treat intestinal parasitic infections such as [[cryptosporidiosis]]<ref>{{cite book | editor = Sweetman S | title = Martindale: The Complete Drug Reference | edition = 33rd | location = London | publisher = Pharmaceutical Press | year = 2002 | isbn = 978-0-85369-499-1 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/martindale00sean }}</ref> and [[amoebiasis]],<ref>{{DorlandsDict|six/000078796|paromomycin}}</ref> and other diseases such as [[leishmaniasis]].<ref name="pmid17582067">{{cite journal | vauthors = Sundar S, Jha TK, Thakur CP, Sinha PK, Bhattacharya SK | title = Injectable paromomycin for Visceral leishmaniasis in India | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 356 | issue = 25 | pages = 2571–2581 | date = June 2007 | pmid = 17582067 | doi = 10.1056/NEJMoa066536 | doi-access =free }}</ref> Paromomycin was demonstrated to be effective against [[cutaneous leishmaniasis]] in clinical studies in the [[USSR]] in the 1960s, and in trials with [[visceral leishmaniasis]] in the early 1990s.<ref name="Neal1994" >{{cite journal | vauthors = Neal RA, Murphy AG, Olliaro P, Croft SL | title = Aminosidine ointments for the treatment of experimental cutaneous leishmaniasis | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 88 | issue = 2 | pages = 223–225 | year = 1994 | pmid = 8036682 | doi = 10.1016/0035-9203(94)90307-7 }}</ref> The route of administration is [[intramuscular injection]] and [[Capsule (pharmacy)|capsule]]. Paromomycin topical cream with or without gentamicin is an effective treatment for ulcerative cutaneous leishmaniasis, according to the results of a phase-3, randomized, double-blind, parallel group–controlled trial.<ref>{{cite journal | vauthors = Ben Salah A, Ben Messaoud N, Guedri E, Zaatour A, Ben Alaya N, Bettaieb J, Gharbi A, Belhadj Hamida N, Boukthir A, Chlif S, Abdelhamid K, El Ahmadi Z, Louzir H, Mokni M, Morizot G, Buffet P, Smith PL, Kopydlowski KM, Kreishman-Deitrick M, Smith KS, Nielsen CJ, Ullman DR, Norwood JA, Thorne GD, McCarthy WF, Adams RC, Rice RM, Tang D, Berman J, Ransom J, Magill AJ, Grogl M | title = Topical paromomycin with or without gentamicin for cutaneous leishmaniasis | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 368 | issue = 6 | pages = 524–532 | date = February 2013 | pmid = 23388004 | doi = 10.1056/NEJMoa1202657 | doi-access = free }}</ref> === Հղիություն և կրծքով կերակրում === The medication is poorly absorbed.<ref>{{cite book| vauthors = Sweet RL, Gibbs RS | chapter = Parasitic Disease in Pregnancy |title= Infectious Diseases of the Female Genital Tract |date=2009 |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |isbn=978-0-7817-7815-2 |page=364 | chapter-url=https://books.google.com/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |language=en |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20161107161247/https://books.google.ca/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |archive-date=2016-11-07}}</ref> The effect it may have on the baby is still unknown.<ref>{{Cite book|title=Handbook of Antimicrobial Therapy| veditors = Abramowicz M |publisher=The Medical Letter |year=2015 |isbn=978-0-9815278-8-8|location=New Rochelle, New York|page=468}}</ref> There is limited data regarding the safety of taking paromomycin while breastfeeding but because the drug is poorly absorbed minimal amounts of drug will be secreted in breastmilk.<ref>{{Cite web |url=https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html|title=Paromomycin Use During Pregnancy |website=Drugs.com|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-date=2016-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110044316/https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html}}</ref> === ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ === There is limited evidence that paromomycin can be used in persons coinfected with HIV and ''[[Cryptosporidium]].'' A few small trials have shown a reduction in oocyst shedding after treatment with paromomycin.<ref name="mandelldouglasbennett">{{cite book | vauthors = Bennett JE, Blaser MJ, Dolin R |title=Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases |date=2015 |location=Philadelphia, PA | publisher = Saunders |isbn=978-1-4557-4801-3 |edition=Eighth}}</ref> == Կողմնակի ազդեցություններ == The most common adverse effects associated with paromomycin sulfate are abdominal cramps, diarrhea, heartburn, nausea, and vomiting. Long-term use of paromomycin increases the risk for bacterial or fungal infection. Signs of overgrowth include white patches in the oral cavities. Other less common adverse events include [[myasthenia gravis]], kidney damage, [[enterocolitis]], [[Malabsorption|malabsorption syndrome]], [[eosinophilia]], headache, hearing loss, ringing in the ear, itching, severe dizziness, and [[pancreatitis]].<ref>{{Cite news|url=http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|title=paromomycin oral : Uses, Side Effects, Interactions, Pictures, Warnings & Dosing - WebMD|newspaper=WebMD|language=en-US|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110172918/http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|archive-date=2016-11-10}}</ref> == Փոխազդեցություն == Paromomycin belongs to the [[aminoglycoside]] drug class and therefore are [[nephrotoxicity|toxic to the kidneys]] and [[ototoxicity|to ears]]. These toxicities are additive and are more likely to occur when used with other drugs that cause ear and kidney toxicity.<ref name="mandelldouglasbennett" /> Concurrent use of [[foscarnet]] increases the risk of kidney toxicity.<ref name=":0">{{Cite web|title=Micromedex|url = http://www.micromedexsolutions.com}}</ref> Concurrent use of [[Colistimethate sodium|colistimethate]] and paromomycin can cause a dangerous slowing of breathing known as [[respiratory depression]], and should be done with extreme caution if necessary.<ref name=":0" /> When used with systemic antibiotics such as paromomycin, the [[cholera vaccine]] can cause an immune response.<ref name=":0" /> Use with strong [[diuretics]], which can also harm hearing, should be avoided.<ref>{{cite book| veditors = Grayson ML | chapter = Agents Active Against Intestinal and Intra-Abdominal Protozoa: Paromomycin |title=Kucers' the use of antibiotics a clinical review of antibacterial, antifungal, antiparasitic and antiviral drugs |date=2012 |publisher=CRC Press |location=Boca Raton, FL |isbn=978-1-4441-4752-0 |pages=2144 |edition=6th | chapter-url= https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144|url-status=live|archive-url= https://web.archive.org/web/20170908221303/https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144 |archive-date=2017-09-08 }}</ref> Paromomycin may have dangerous reactions when used with the paralytic [[succinylcholine]] by increasing its neuromuscular effects.<ref>{{cite book | vauthors = Aschenbrenner DS |title=Drug therapy in nursing. |date=2008 |publisher=Wolters Kluwer Health |location= US |isbn=978-1-60547-270-6 }}</ref> There are no known food or drink interactions with paromomycin.<ref name=":0" /> ==Ազդեցության մեխանիզմ== Paromomycin is a [[protein synthesis inhibitor]] in nonresistant cells by binding to [[16S ribosomal RNA]].<ref>{{cite journal | vauthors = Vicens Q, Westhof E | title = Crystal structure of paromomycin docked into the eubacterial ribosomal decoding A site | journal = Structure | volume = 9 | issue = 8 | pages = 647–658 | date = August 2001 | pmid = 11587639 | doi = 10.1016/S0969-2126(01)00629-3 | doi-access = free }}</ref> This broad-spectrum antibiotic soluble in water, is very similar in action to [[neomycin]]. Antimicrobial activity of paromomycin against ''[[Escherichia coli]] ''and ''[[Staphylococcus aureus]]'' has been shown.<ref>{{cite web | title = Paromomycin | url = http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | publisher = Toku-E | date = 2010-01-12 | access-date = 2012-06-11 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20140426233714/http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | archive-date = 26 April 2014 }}</ref> Paromomycin works as an antibiotic by increasing the error rate in ribosomal translation. Paromomycin binds to a RNA loop, where residues A1492 and A1493 are usually stacked, and expels these two residues. These two residues are involved in detection of correct Watson-Crick pairing between the codon and anti codon. When correct interactions are achieved, the binding provides energy to expel the two residues. Paromomycin binding provides enough energy for residue expulsion and thus results in the ribosome incorporating the incorrect amino acid into the nascent peptide chain.<ref>{{cite book | vauthors = Voet D, Voet JG | edition = 4th | date = 2011 | chapter = Ribosomes | title = Biochemistry | page = 1397 | location = New York | publisher = John Wiley & Sons Inc. | isbn = 978-0-470-57095-1 }}</ref> Recent real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live E. coli cells found that paromomycin's interference with protein synthesis is not only due to the misreading of mRNA but also due to a significant reduction in the overall protein elongation rate, suggesting a more comprehensive inhibition of protein synthesis.<ref>{{cite journal | vauthors = Aguirre Rivera J, Larsson J, Volkov IL, Seefeldt AC, Sanyal S, Johansson M | title = Real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live cells | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 118 | issue = 9 | date = March 2021 | pmid = 33619089 | doi = 10.1073/pnas.2013315118 | doi-access = free | pmc = 7936356 | bibcode = 2021PNAS..11813315A }}</ref> == Ֆարմակոկինետիկա == ===Ներծծում=== GI absorption is poor. Any obstructions or factors which impair GI motility may increase the absorption of the drug from the digestive tract. In addition, any structural damage, such as lesions or ulcerations, will tend to increase drug absorption.<ref>{{cite report | publisher = Caraco Pharmaceutical Laboratories. | title = Paromomycin sulfate capsules, USP prescribing information. | location = Detroit, MI | date = March 1997 }}</ref> For intramuscular (IM) injection, the absorption is rapid. Paromomycin will reach peak plasma concentration within one hour following IM injection.<ref name=AHFS2016/> The in-vitro and in-vivo activities parallel those of [[neomycin]].<ref name=":1">{{Cite web |date=2016-08-17| work = DrugBank|title=Paromomycin |url=http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110110236/http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421|archive-date=2016-11-10}}</ref> ===Արտազատում=== Almost 100% of the oral dose is eliminated unchanged via feces. Any absorbed drug will be excreted in urine.<ref name="pmid7321186">{{cite journal | vauthors = Iwaki S, Honke K, Nishida N, Taniguchi N | title = [The absorption, excretion and influence on bowel flora of oral paromomycin sulfate (author's transl)] | language = Japanese | journal = The Japanese Journal of Antibiotics | volume = 34 | issue = 7 | pages = 1078–81 | date = July 1981 | pmid = 7321186 | doi = | url = }}</ref> ==Պատմություն== Paromomycin was discovered in the 1950s amongst the secondary metabolites of a variety of ''Streptomyces'' then known as ''Streptomyces krestomuceticus'', now known as ''[[Streptomyces rimosus]]''. It came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013/><ref name=Davidson2008/> == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == * {{Commons category-inline}} * {{cite web| url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/rn/7542-37-2 | publisher = U.S. National Library of Medicine| work = Drug Information Portal| title = Paromomycin }} [[Category:Aminoglycoside antibiotics]] [[Category:Antiprotozoal agents]] [[Category:Orphan drugs]] [[Category:Drugs developed by Pfizer]] [[Category:World Health Organization essential medicines]] [[Category:Wikipedia medicine articles ready to translate]] [[Category:Antiparasitic agents]] [[Category:Aminomethyl compounds]] a9g0hnlamt4xqbvkkbqlt6y8eei0ur5 10357317 10357298 2025-06-18T10:25:45Z Dr.Petrosyan 146783 10357317 wikitext text/x-wiki '''Պարոմոմիցին,''' is an [[antimicrobial]] used to treat a number of parasitic infections including [[amebiasis]], [[giardiasis]], [[leishmaniasis]], and [[tapeworm infection]].<ref name="AHFS2016" /> It is a first-line treatment for amebiasis or giardiasis during [[pregnancy]].<ref name="AHFS2016" /> Otherwise, it is generally a second line treatment option.<ref name="AHFS2016" /> It is taken by mouth, applied to the skin, or by [[injection into a muscle]].<ref name="AHFS2016">{{cite web|title=Paromomycin Sulfate|url=https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=3 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161117144803/https://www.drugs.com/monograph/paromomycin-sulfate.html|archive-date=17 November 2016}}</ref> հակամանրէային դեղամիջոց, որն օգտագործվում է մի շարք մակաբույծներով հարուցված ինֆեկցիոն հիվանդությունների, այդ թվում՝ ամեոբիազ, լամբլիոզ, լեշմանիոզ և ժապավենաձև որդերի բուժման համար:[1] Այն առաջին սերնդի դեղամիջոց է՝ հղիության ընթացքում ամեոբիազի կամ լամբլիոզի բուժման համար:[1] Հակառակ դեպքում, այն սովորաբար երկրորդ սերնդի բուժման տարբերակ է:[1] Այն ընդունվում է բերանացի, քսվում է մաշկին կամ ներարկվում է մկանի մեջ:[1] Common side effects when taken by mouth include loss of appetite, vomiting, abdominal pain, and diarrhea.<ref name="AHFS2016" /> When applied to the skin side effects include itchiness, redness, and blisters.<ref name="AHFS2016" /> When given by injection there may be fever, liver problems, or [[hearing loss]].<ref name="AHFS2016" /> Use during [[breastfeeding]] appears to be safe.<ref name="Davidson2008" /> Paromomycin is in the [[aminoglycoside]] family of medications and causes microbe death by stopping the creation of bacterial proteins.<ref name="AHFS2016" /> Paromomycin was discovered in the 1950s from a type of [[streptomyces]] and came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013>{{cite book | chapter = Paromomycin |title= Pharmaceutical Manufacturing Encyclopedia | edition = 3rd |date=2013 |publisher=Elsevier |isbn=978-0-8155-1856-3 |page=21p | chapter-url = https://books.google.com/books?id=_J2ti4EkYpkC&pg=PA2935-IA200|url-status=live|archive-date=2016-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220030935/https://books.google.ca/books?id=_J2ti4EkYpkC&lpg=PA2935-IA200&vq}}</ref><ref name=Davidson2008>{{cite journal | vauthors = Davidson RN, den Boer M, Ritmeijer K | title = Paromomycin | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 103 | issue = 7 | pages = 653–660 | date = July 2009 | pmid = 18947845 | doi = 10.1016/j.trstmh.2008.09.008 }}</ref> It is on the [[WHO Model List of Essential Medicines|World Health Organization's List of Essential Medicines]].<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref> Paromomycin is available as a [[generic medication]].<ref name=Ric2015>{{cite book| vauthors = Hamilton R |title=Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition|date=2015|publisher=Jones & Bartlett Learning|isbn=978-1-284-05756-0 |page=54}}</ref> == Բժշկական կիրառում == It is an antimicrobial used to treat intestinal parasitic infections such as [[cryptosporidiosis]]<ref>{{cite book | editor = Sweetman S | title = Martindale: The Complete Drug Reference | edition = 33rd | location = London | publisher = Pharmaceutical Press | year = 2002 | isbn = 978-0-85369-499-1 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/martindale00sean }}</ref> and [[amoebiasis]],<ref>{{DorlandsDict|six/000078796|paromomycin}}</ref> and other diseases such as [[leishmaniasis]].<ref name="pmid17582067">{{cite journal | vauthors = Sundar S, Jha TK, Thakur CP, Sinha PK, Bhattacharya SK | title = Injectable paromomycin for Visceral leishmaniasis in India | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 356 | issue = 25 | pages = 2571–2581 | date = June 2007 | pmid = 17582067 | doi = 10.1056/NEJMoa066536 | doi-access =free }}</ref> Paromomycin was demonstrated to be effective against [[cutaneous leishmaniasis]] in clinical studies in the [[USSR]] in the 1960s, and in trials with [[visceral leishmaniasis]] in the early 1990s.<ref name="Neal1994" >{{cite journal | vauthors = Neal RA, Murphy AG, Olliaro P, Croft SL | title = Aminosidine ointments for the treatment of experimental cutaneous leishmaniasis | journal = Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene | volume = 88 | issue = 2 | pages = 223–225 | year = 1994 | pmid = 8036682 | doi = 10.1016/0035-9203(94)90307-7 }}</ref> The route of administration is [[intramuscular injection]] and [[Capsule (pharmacy)|capsule]]. Paromomycin topical cream with or without gentamicin is an effective treatment for ulcerative cutaneous leishmaniasis, according to the results of a phase-3, randomized, double-blind, parallel group–controlled trial.<ref>{{cite journal | vauthors = Ben Salah A, Ben Messaoud N, Guedri E, Zaatour A, Ben Alaya N, Bettaieb J, Gharbi A, Belhadj Hamida N, Boukthir A, Chlif S, Abdelhamid K, El Ahmadi Z, Louzir H, Mokni M, Morizot G, Buffet P, Smith PL, Kopydlowski KM, Kreishman-Deitrick M, Smith KS, Nielsen CJ, Ullman DR, Norwood JA, Thorne GD, McCarthy WF, Adams RC, Rice RM, Tang D, Berman J, Ransom J, Magill AJ, Grogl M | title = Topical paromomycin with or without gentamicin for cutaneous leishmaniasis | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 368 | issue = 6 | pages = 524–532 | date = February 2013 | pmid = 23388004 | doi = 10.1056/NEJMoa1202657 | doi-access = free }}</ref> === Հղիություն և կրծքով կերակրում === The medication is poorly absorbed.<ref>{{cite book| vauthors = Sweet RL, Gibbs RS | chapter = Parasitic Disease in Pregnancy |title= Infectious Diseases of the Female Genital Tract |date=2009 |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |isbn=978-0-7817-7815-2 |page=364 | chapter-url=https://books.google.com/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |language=en |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20161107161247/https://books.google.ca/books?id=wuR_ngItU5oC&pg=PA364 |archive-date=2016-11-07}}</ref> The effect it may have on the baby is still unknown.<ref>{{Cite book|title=Handbook of Antimicrobial Therapy| veditors = Abramowicz M |publisher=The Medical Letter |year=2015 |isbn=978-0-9815278-8-8|location=New Rochelle, New York|page=468}}</ref> There is limited data regarding the safety of taking paromomycin while breastfeeding but because the drug is poorly absorbed minimal amounts of drug will be secreted in breastmilk.<ref>{{Cite web |url=https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html|title=Paromomycin Use During Pregnancy |website=Drugs.com|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-date=2016-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110044316/https://www.drugs.com/pregnancy/paromomycin.html}}</ref> === ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ === There is limited evidence that paromomycin can be used in persons coinfected with HIV and ''[[Cryptosporidium]].'' A few small trials have shown a reduction in oocyst shedding after treatment with paromomycin.<ref name="mandelldouglasbennett">{{cite book | vauthors = Bennett JE, Blaser MJ, Dolin R |title=Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases |date=2015 |location=Philadelphia, PA | publisher = Saunders |isbn=978-1-4557-4801-3 |edition=Eighth}}</ref> == Կողմնակի ազդեցություններ == The most common adverse effects associated with paromomycin sulfate are abdominal cramps, diarrhea, heartburn, nausea, and vomiting. Long-term use of paromomycin increases the risk for bacterial or fungal infection. Signs of overgrowth include white patches in the oral cavities. Other less common adverse events include [[myasthenia gravis]], kidney damage, [[enterocolitis]], [[Malabsorption|malabsorption syndrome]], [[eosinophilia]], headache, hearing loss, ringing in the ear, itching, severe dizziness, and [[pancreatitis]].<ref>{{Cite news|url=http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|title=paromomycin oral : Uses, Side Effects, Interactions, Pictures, Warnings & Dosing - WebMD|newspaper=WebMD|language=en-US|access-date=2016-11-10|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110172918/http://www.webmd.com/drugs/2/drug-5160/paromomycin-oral/details#side-effects|archive-date=2016-11-10}}</ref> == Փոխազդեցություն այլ դեղերի հետ == Paromomycin belongs to the [[aminoglycoside]] drug class and therefore are [[nephrotoxicity|toxic to the kidneys]] and [[ototoxicity|to ears]]. These toxicities are additive and are more likely to occur when used with other drugs that cause ear and kidney toxicity.<ref name="mandelldouglasbennett" /> Concurrent use of [[foscarnet]] increases the risk of kidney toxicity.<ref name=":0">{{Cite web|title=Micromedex|url = http://www.micromedexsolutions.com}}</ref> Concurrent use of [[Colistimethate sodium|colistimethate]] and paromomycin can cause a dangerous slowing of breathing known as [[respiratory depression]], and should be done with extreme caution if necessary.<ref name=":0" /> When used with systemic antibiotics such as paromomycin, the [[cholera vaccine]] can cause an immune response.<ref name=":0" /> Use with strong [[diuretics]], which can also harm hearing, should be avoided.<ref>{{cite book| veditors = Grayson ML | chapter = Agents Active Against Intestinal and Intra-Abdominal Protozoa: Paromomycin |title=Kucers' the use of antibiotics a clinical review of antibacterial, antifungal, antiparasitic and antiviral drugs |date=2012 |publisher=CRC Press |location=Boca Raton, FL |isbn=978-1-4441-4752-0 |pages=2144 |edition=6th | chapter-url= https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144|url-status=live|archive-url= https://web.archive.org/web/20170908221303/https://books.google.com/books?id=XR3cBQAAQBAJ&pg=PA2144 |archive-date=2017-09-08 }}</ref> Paromomycin may have dangerous reactions when used with the paralytic [[succinylcholine]] by increasing its neuromuscular effects.<ref>{{cite book | vauthors = Aschenbrenner DS |title=Drug therapy in nursing. |date=2008 |publisher=Wolters Kluwer Health |location= US |isbn=978-1-60547-270-6 }}</ref> There are no known food or drink interactions with paromomycin.<ref name=":0" /> ==Ազդեցության մեխանիզմ== Paromomycin is a [[protein synthesis inhibitor]] in nonresistant cells by binding to [[16S ribosomal RNA]].<ref>{{cite journal | vauthors = Vicens Q, Westhof E | title = Crystal structure of paromomycin docked into the eubacterial ribosomal decoding A site | journal = Structure | volume = 9 | issue = 8 | pages = 647–658 | date = August 2001 | pmid = 11587639 | doi = 10.1016/S0969-2126(01)00629-3 | doi-access = free }}</ref> This broad-spectrum antibiotic soluble in water, is very similar in action to [[neomycin]]. Antimicrobial activity of paromomycin against ''[[Escherichia coli]] ''and ''[[Staphylococcus aureus]]'' has been shown.<ref>{{cite web | title = Paromomycin | url = http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | publisher = Toku-E | date = 2010-01-12 | access-date = 2012-06-11 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20140426233714/http://www.toku-e.com/Upload/Products/PDS/20120518007094.pdf | archive-date = 26 April 2014 }}</ref> Paromomycin works as an antibiotic by increasing the error rate in ribosomal translation. Paromomycin binds to a RNA loop, where residues A1492 and A1493 are usually stacked, and expels these two residues. These two residues are involved in detection of correct Watson-Crick pairing between the codon and anti codon. When correct interactions are achieved, the binding provides energy to expel the two residues. Paromomycin binding provides enough energy for residue expulsion and thus results in the ribosome incorporating the incorrect amino acid into the nascent peptide chain.<ref>{{cite book | vauthors = Voet D, Voet JG | edition = 4th | date = 2011 | chapter = Ribosomes | title = Biochemistry | page = 1397 | location = New York | publisher = John Wiley & Sons Inc. | isbn = 978-0-470-57095-1 }}</ref> Recent real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live E. coli cells found that paromomycin's interference with protein synthesis is not only due to the misreading of mRNA but also due to a significant reduction in the overall protein elongation rate, suggesting a more comprehensive inhibition of protein synthesis.<ref>{{cite journal | vauthors = Aguirre Rivera J, Larsson J, Volkov IL, Seefeldt AC, Sanyal S, Johansson M | title = Real-time measurements of aminoglycoside effects on protein synthesis in live cells | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 118 | issue = 9 | date = March 2021 | pmid = 33619089 | doi = 10.1073/pnas.2013315118 | doi-access = free | pmc = 7936356 | bibcode = 2021PNAS..11813315A }}</ref> == Ֆարմակոկինետիկա == ===Ներծծում=== GI absorption is poor. Any obstructions or factors which impair GI motility may increase the absorption of the drug from the digestive tract. In addition, any structural damage, such as lesions or ulcerations, will tend to increase drug absorption.<ref>{{cite report | publisher = Caraco Pharmaceutical Laboratories. | title = Paromomycin sulfate capsules, USP prescribing information. | location = Detroit, MI | date = March 1997 }}</ref> For intramuscular (IM) injection, the absorption is rapid. Paromomycin will reach peak plasma concentration within one hour following IM injection.<ref name=AHFS2016/> The in-vitro and in-vivo activities parallel those of [[neomycin]].<ref name=":1">{{Cite web |date=2016-08-17| work = DrugBank|title=Paromomycin |url=http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110110236/http://www.drugbank.ca/drugs/DB01421|archive-date=2016-11-10}}</ref> ===Արտազատում=== Almost 100% of the oral dose is eliminated unchanged via feces. Any absorbed drug will be excreted in urine.<ref name="pmid7321186">{{cite journal | vauthors = Iwaki S, Honke K, Nishida N, Taniguchi N | title = [The absorption, excretion and influence on bowel flora of oral paromomycin sulfate (author's transl)] | language = Japanese | journal = The Japanese Journal of Antibiotics | volume = 34 | issue = 7 | pages = 1078–81 | date = July 1981 | pmid = 7321186 | doi = | url = }}</ref> ==Պատմություն== Paromomycin was discovered in the 1950s amongst the secondary metabolites of a variety of ''Streptomyces'' then known as ''Streptomyces krestomuceticus'', now known as ''[[Streptomyces rimosus]]''. It came into medical use in 1960.<ref name=Wil2013/><ref name=Davidson2008/> == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == * {{Commons category-inline}} * {{cite web| url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/rn/7542-37-2 | publisher = U.S. National Library of Medicine| work = Drug Information Portal| title = Paromomycin }} [[Category:Aminoglycoside antibiotics]] [[Category:Antiprotozoal agents]] [[Category:Orphan drugs]] [[Category:Drugs developed by Pfizer]] [[Category:World Health Organization essential medicines]] [[Category:Wikipedia medicine articles ready to translate]] [[Category:Antiparasitic agents]] [[Category:Aminomethyl compounds]] 8akvjjmbql1r98g4ghhot06jimkejxg 0 1271308 10356939 10356442 2025-06-18T00:07:05Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite magazine, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356939 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Դանիել Ջուն Մարշ''' ({{ԱԾ}}), կրճատ հայտնի՝ որպես Դանիել(կորեերեն: 다니엘), ավստրիալացի և հարավկորեացի երգչուհի<ref name="topstarnews24">{{Cite news |author=Yoo Hye-ji |date=2024 թ․ ապրիլի 16 |title=가수 규나, 뉴진스 다니엘 친언니?...가족관계 관심 |trans-title=Singer Gyu-na, is New Jeans Daniel's older sister?... interest in family relationships |url=https://www.topstarnews.net/news/articleView.html?idxno=15481740 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240416121511/https://www.topstarnews.net/news/articleView.html?idxno=15481740 |archive-date=2024 թ․ ապրիլի 16 |access-date=2024 թ․ ապրիլի 16 |work=Top Star News |language=ko}}</ref>։ Նա սկսեց իր կարիերան ժամանցային արդյունաբերության մեջ՝ մանկուց մի քանի ելույթ ունենալով հեռուստատեսությամբ, մինչև 2022-ին դեբյուտ ունենալը որպես հարավկորեական գըրլ բենդ [[NewJeans|NewJeans-ի]] անդամ։ Հաջորդ տարի Մարշը ձեռնամուխ եղավ դերասանությանը՝ կորեական կրկնօրինակման համար հնչյունավորելով Արիելին [[Ջրահարսը (մուլտֆիլմ, 1989)|Փոքրիկ Ջրահարս-ի]] (1989) ֆիլմ տարբերակում։ == Երիտասարդություն == Դանիել Ջուն Մարշ, նաև հայտնի ինչպես Մո Ջի Հյե,ծնվել է 2005թ․-ի ապրիլի 11-ին, [[Նյուքասլում]], [[Նոր Հարավային Ուելս (նահանգ)|Նոր Հարավային Ուելս-ում]], [[Ավստրալիա]], հայրը ավստրալացի է,մայրը՝ կորեացի<ref>{{Cite magazine |last=Chin |first=Carmen |date=2022 թ․ հուլիսի 22 |title=HYBE's latest girl group NewJeans make their much-anticipated debut with 'Attention' |url=https://www.nme.com/news/music/newjeans-attention-debut-single-music-video-ador-hybe-3274591 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220722151331/https://www.nme.com/news/music/newjeans-attention-debut-single-music-video-ador-hybe-3274591 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2024 թ․ մարտի 17 |magazine=[[NME]]}}</ref><ref name="topstarnews24" /><ref>{{Cite news |last=Son |first=Jin-ah |date=2023 թ․ ապրիլի 11 |script-title=ko:'오늘 생일' 뉴진스 다니엘 Happy Birthday Danielle |trans-title='Today's Birthday' New Jeans Daniel Happy Birthday Danielle |url=https://entertain.naver.com/read?oid=410&aid=0000931411 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230524184947/https://entertain.naver.com/read?oid=410&aid=0000931411 |archive-date=2023 թ․ մայիսի 24 |access-date=2023 թ․ մայիսի 24 |work=MK Sports |language=ko |via=[[Naver]]}}</ref><ref name="scmp">{{Cite news |author=Diem Nguyen Le |date=2022 թ․ հուլիսի 29 |title=Meet new K-pop girl band NewJeans: Minji was in a BTS' MV with Ed Sheeran, Haerin has been compared to Blackpink's Jennie, and Hyein loves Harry Potter ... but what about Hanni and Danielle? |url=https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3186985/meet-new-k-pop-girl-band-newjeans-minji-was-bts-mv-ed |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230430074933/https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3186985/meet-new-k-pop-girl-band-newjeans-minji-was-bts-mv-ed |archive-date=2023 թ․ ապրիլի 30 |access-date=2023 թ․ մայիսի 5 |work=[[South China Morning Post]]}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Yeo |first=Gladys |date=2023 թ․ հունվարի 27 |title=NewJeans: "We want to show the industry that music shouldn't be divided by language" |url=https://www.nme.com/big-reads/newjeans-cover-interview-2023-omg-ditto-3387710 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230203180619/https://www.nme.com/big-reads/newjeans-cover-interview-2023-omg-ditto-3387710 |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 3 |access-date=2023 թ․ մայիսի 5 |magazine=[[NME]]}}</ref>։ Նա ունի ավագ քույրիկ՝ Օլիվիա Մարշ,երգչուհի,որը դեբյուտ է ունեցել 2024թ.-ին<ref>{{Cite news |author=Kang Ji-won |date=2024 թ․ ապրիլի 16 |script-title=ko:신인 가수 규나, 알고보니 뉴진스 다니엘 친언니였다 |trans-title=Rookie singer Gyuna turns out to be New Jeans Daniel's older sister |url=https://www.insight.co.kr/news/466706 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240705131851/https://www.insight.co.kr/news/466706 |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 5 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 5 |work=Insight |language=ko |via=[[Naver]]}}</ref><ref name="topstarnews24" />։ 2009 թվականին,երբ Մարշը չորս տարեկան էր, նա և իր ընտանիքը տեղափոխվեցին [[Փհաջու]], [[Գյոնգի շրջան]], Հարավային Կորեա<ref name="Marieclaire">{{Cite news |title=다니엘 |trans-title=Danielle |url=https://www.marieclairekorea.com/tag/%EB%8B%A4%EB%8B%88%EC%97%98/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240705122523/https://www.marieclairekorea.com/tag/%EB%8B%A4%EB%8B%88%EC%97%98/ |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 5 |access-date=2024 թ․ հունիսի 17 |work=[[Marie Claire|Marie Claire Korea]] |language=ko}}</ref><ref name="sbs11">''My Heart's Crayon'', Episode 204.</ref>։ == Կարիերա == === 2011–2021: Նախադեբյուտային գործունեություն === 2011թ․-ին, առաջին անգամ Մարշը հայտնվեց [[TvN (South Korean TV channel)|tvN]]-ի ''Rainbow Kindergarten-''ում ''և'' [[Seoul Broadcasting System|SBS]]-ի ''My Heart's Crayon-''ում<ref name="sbs11" /><ref name="koreaherald">{{Cite news |last=Park |first=Jun-hee |date=2022 թ․ օգոստոսի 25 |title=In the right denim, NewJeans aims to be an everyday symbol of music |url=https://www.koreaherald.com/view.php?ud=20220825000601&ACE_SEARCH=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220911110045/https://www.koreaherald.com/view.php?ud=20220825000601&ACE_SEARCH=1 |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 11 |access-date=2023 թ․ մայիսի 5 |work=[[The Korea Herald]]}}</ref>։ Նա շարունակեց նկարահանվել ''[[Shinhwa Broadcasting]]-''ում և ''Jesse's Play Kitchen-ում'' 2012թ․-ին<ref name="koreaherald" /><ref name="scmp" />։ 2012թ․-ին,երբ Մարշը յոթ տարեկան էր,վերադարձավ Ավստրալիա՝ տարրական դպրոց հաճախելու<ref name="Marieclaire" /><ref>{{Cite news |last=Kim |first=Ye-eun |date=2024 թ․ փետրվարի 26 |script-title=ko:뉴진스 다니엘→美영화 출연 링컨...잘 큰 '레인보우 유치원' [엑's 이슈] |trans-title=New Jeans Danielle→American movie appearance Lincoln... Well-big 'Rainbow Kindergarten' [Ex's Issue] |url=https://n.news.naver.com/entertain/article/311/0001695687 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240226142929/https://n.news.naver.com/entertain/article/311/0001695687 |archive-date=2024 թ․ փետրվարի 26 |access-date=2024 թ․ փետրվարի 26 |work=Xports News |language=ko |via=[[Naver]]}}</ref>։ Մարշը դարձավ թրեյնի,միջին դպրոցի երրորդ տարում,երբ տասնհինգ տարեկան էր<ref name="topstarnews24" /><ref name="Marieclaire" />։ === 2022–ներկա: Դեբյուտ NewJeans-ի հետ և դերասանություն === {{Main|NewJeans}}2022թ․-ի հուլիսի 22-ին, Մարշը դեբյուտ կատարեց NewJeans-ի հետ՝ իրենց դեբյուտային սինգլ «[[Attention]]»-ի հեռարձակմամբ։ Նա երգի համահեղինակներից էր<ref>{{Cite news |last=Herman |first=Tamar |date=2022 թ․ հուլիսի 28 |title=NewJeans, new K-pop group, have YouTube, TikTok abuzz – here's everything you need to know about them |url=https://www.scmp.com/lifestyle/k-pop/artists-celebrities/article/3186598/newjeans-new-k-pop-group-have-youtube-tiktok |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220807173136/https://www.scmp.com/lifestyle/k-pop/artists-celebrities/article/3186598/newjeans-new-k-pop-group-have-youtube-tiktok |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 7 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 3 |work=[[South China Morning Post]]}}</ref><ref name="komca">{{Cite web |title=Songs Registered Under DANIELLE (다니엘) (10037844) |url=https://www.komca.or.kr/srch2/srch_01_popup_mem_right.jsp?S_MB_CD=10037844 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230505150844/https://www.komca.or.kr/srch2/srch_01_popup_mem_right.jsp?S_MB_CD=10037844 |archive-date=2023 թ․ մայիսի 5 |access-date=2023 թ․ մայիսի 5 |publisher=[[Korea Music Copyright Association]] (KOMCA)}}</ref>։ Այդ ժամանակվանից նա մասնակցել է NewJeans-ի հինգ երգերի ստեղծմանը<ref name="komca" />: «Attention»-ը գլխավորել է Հարավային Կորեայի Circle Digital Chart-ը և 20-րդ «[[Կորեական երաժշտական ​​մրցանակաբաշխության]]» ժամանակ հաղթել է լավագույն քեյփոփ երգը անվանացանկում<ref>{{Cite web |date=14–20 August 2022 |title=Circle Digital Chart – Week 34 of 2022 |url=https://circlechart.kr/page_chart/onoff.circle?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=34&hitYear=2022&termGbn=week |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220826085610/https://circlechart.kr/page_chart/onoff.circle?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=34&hitYear=2022&termGbn=week |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 26 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 25 |publisher=[[Circle Chart]]}}</ref><ref>{{Cite news |last=Yang |first=Haley |date=2023 թ․ մարտի 6 |title=NewJeans producer 250 takes home four awards at Korean Music Awards |url=https://koreajoongangdaily.joins.com/2023/03/06/entertainment/kpop/Korean-Music-Awards-250-lee-hohyung/20230306142624410.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230313082105/https://koreajoongangdaily.joins.com/2023/03/06/entertainment/kpop/Korean-Music-Awards-250-lee-hohyung/20230306142624410.html |archive-date=2023 թ․ մարտի 13 |access-date=2023 թ․ մարտի 26 |work=[[Korea JoongAng Daily]]}}</ref>։ 2023թ․-ին, Մարշը կորեական կրկնօրինկման համար հնչյունավորել է [[Արիելին]] [[Ջրահարսը (մուլտֆիլմ, 1989)|Փոքրիկ Ջրահարս-ի]](1989) ֆիլմ տարբերակում<ref name="littlemermaid">{{Cite magazine |last=Bowenbank |first=Starr |date=2023 թ․ մայիսի 3 |title=NewJeans' Danielle Sings Stunning 'Part of Your World' in Korean Dub of 'The Little Mermaid' |url=https://www.billboard.com/music/music-news/newjeans-danielle-part-of-your-world-little-mermaid-korean-dub-1235321562/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230505150841/https://www.billboard.com/music/music-news/newjeans-danielle-part-of-your-world-little-mermaid-korean-dub-1235321562/ |archive-date=2023 թ․ մայիսի 5 |access-date=2023 թ․ մայիսի 5 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref>։ Ֆիլմում Մարշի դերասանական խաղն ու երգելու ունակությունները գովեստի արժանացան առաջին ցուցադրությունից հետո<ref>{{Cite news |last=Lee |first=Seung-mi |date=2023 թ․ մայիսի 22 |script-title=ko:뉴진스 다니엘 표 '인어공주', 전 세계가 반했다 |trans-title=New Jeans Danielle 'The Little Mermaid', the whole world fell in love |url=https://n.news.naver.com/entertain/article/382/0001052607 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230522012113/https://n.news.naver.com/entertain/article/382/0001052607 |archive-date=2023 թ․ մայիսի 22 |access-date=2023 թ․ մայիսի 24 |work=[[The Dong-a Ilbo|Sports Donga]]}}</ref>։ Նա ձայնագրել է մի քանի երգ ֆիլմի սաունդթրեքի համար, այդ թվում՝ [[Part of Your World|«Part of Your World»]] սինգլը, որը թողարկվել է 2023 թվականի մայիսի 17-ին, և հայտնվել է [[Billboard Music Award|Billboard]] Hot Trending Songs-ի երկրորդ հորիզոնականում<ref>{{Cite magazine |title=Hot Trending Songs Powered by Twitter: Week of 27 May 2023 |url=https://www.billboard.com/charts/twitter-hot-trending-songs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220824032906/https://www.billboard.com/charts/twitter-hot-trending-songs/ |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 24 |access-date=2023 թ․ մայիսի 24 |magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]}}</ref><ref>{{Cite news |last=Lee |first=Tae-soo |date=2023 թ․ մայիսի 17 |script-title=ko:뉴진스 다니엘, 영화 '인어공주' OST '저곳으로' 17일 발표 |trans-title=NewJeans' Danielle, movie 'The Little Mermaid' OST 'Part of Your World' released on the 17th |url=https://n.news.naver.com/entertain/article/001/0013946400 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240312100709/https://n.news.naver.com/entertain/article/001/0013946400 |archive-date=2024 թ․ մարտի 12 |access-date=2023 թ․ մայիսի 24 |work=[[Yonhap News Agency]]}}</ref>։ 2024 թվականի մայիսին Մարշը վարել է the Korea on Stage – New Generation համերգը, որը կազմակերպել էր [[Մշակութային ժառանգության վարչությունը]]<ref>{{Cite news |last=Lee |first=So-yeon |date=2024 թ․ մայիսի 7 |title=NewJeans Daniel sole MC for KBS '2024 Korea On Stage' |url=https://www.starnewskorea.com/foreign/starViewEng.html?no=2024050715506930103 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240508134917/https://www.starnewskorea.com/foreign/starViewEng.html?no=2024050715506930103 |archive-date=2024 թ․ մայիսի 8 |access-date=2024 թ․ մայիսի 8 |work=Star News}}</ref>։ == Այլ գործունեություն == 2023 թվականի հունվարին [[Բարբերի|Բարբերին]] հայտարարեց, որ Մարշը դարձել է իրենց համաշխարհային դեսպաններից մեկը<ref>{{Cite news |last=Yang |first=Haley |date=2023 թ․ հունվարի 6 |title=NewJeans's Danielle named global ambassador for Burberry |url=https://koreajoongangdaily.joins.com/2023/01/06/entertainment/kpop/newjeans-danielle-Burberry/20230106113558224.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230509190635/https://koreajoongangdaily.joins.com/2023/01/06/entertainment/kpop/newjeans-danielle-Burberry/20230106113558224.html |archive-date=2023 թ․ մայիսի 9 |access-date=2023 թ․ մայիսի 5 |work=[[Korea JoongAng Daily]]}}</ref>։ 2023 թվականի մարտին նա դարձավ Yves Saint Laurent Beauty-ի<ref>{{Cite web |title=NewJeans' Danielle is Yves Saint Laurent Beauty's newest ambassador |url=https://www.lofficielsingapore.com/beauty/beauty-news-ysl-ambassador-danielle-kpop-newjeans |access-date=2024 թ․ հուլիսի 20 |website=L'Officiel Singapore |language=en}}</ref> ապրանքանիշի համաշխարհային դեսպանը և հայտնվեց Candy Glaze շրթներկի գովազդային արշավում<ref>{{Cite magazine |date=2023 թ․ մարտի 17 |title=NewJeans' Danielle is Yves Saint Laurent Beauty's newest ambassador |url=https://www.lofficielsingapore.com/beauty/beauty-news-ysl-ambassador-danielle-kpop-newjeans |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230505150843/https://www.lofficielsingapore.com/beauty/beauty-news-ysl-ambassador-danielle-kpop-newjeans |archive-date=2023 թ․ մայիսի 5 |access-date=2023 թ․ մայիսի 5 |magazine=[[L'Officiel|L'Officiel Singapore]]}}</ref>: 2024 թվականի մարտին Մարշը դարձավ [[Սելին]] ապրանքանիշի համաշխարհային դեսպան<ref>{{Cite news |last=Moon |first=Wan-sik |date=2024 թ․ մարտի 22 |script-title=ko:뉴진스 다니엘, 셀린느 글로벌 앰버서더 발탁 |trans-title=NewJeans Danielle selected as Celine global ambassador |url=https://n.news.naver.com/entertain/article/108/0003222820 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240322063210/https://n.news.naver.com/entertain/article/108/0003222820 |archive-date=2024 թ․ մարտի 22 |access-date=2024 թ․ մարտի 22 |work=Star News |language=ko |via=[[Naver]]}}</ref>: 2024 թվականի մայիսին նա հայտնվեց Սելինի իր համար առաջին գովազդային արշավում, որը մշակվել էր [[Էդի Սլիման|Էդի Սլիմանի]] կողմից, որը Սելինի ստեղծագործական տնօրենն է<ref>{{Cite news |last=Sung |first=Jung-eun |date=2024 թ․ մայիսի 3 |script-title=ko:뉴진스 다니엘, 분위기 미쳤다...레전드 화보 |trans-title=New Jeans Danielle, the atmosphere is crazy... Legend pictorial |url=https://www.mk.co.kr/news/hot-issues/11006953 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240516120003/https://www.mk.co.kr/news/hot-issues/11006953 |archive-date=2024 թ․ մայիսի 16 |access-date=2024 թ․ մայիսի 16 |work=[[Maeil Business Newspaper]] |language=ko}}</ref>։ == Սկավառակագրություն == === Սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! rowspan="2" scope="col" |Անվանում ! rowspan="2" scope="col" |Տարի ! scope="col" |Չարթերում գագաթնակետային դիրք ! rowspan="2" scope="col" |Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:85%" |[[Circle Download Chart|KOR]] [[Circle Download Chart|Down.]] <ref>Peak positions on the [[Circle Download Chart]]: * "Part of Your World": {{Cite web |date=21–27 May 2023 |title=Download Chart 2023 – Weeks 20 |url=https://circlechart.kr/page_chart/onoff.circle?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=20&hitYear=2023&termGbn=week&yearTime=3 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231229234916/https://circlechart.kr/page_chart/onoff.circle?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=20&hitYear=2023&termGbn=week&yearTime=3 |archive-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 29 |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 29 |publisher=[[Circle Chart]]}}</ref> |- ! scope="row" |"[[Part of Your World]]" ({{lang|ko|저곳으로}}) |2023 |47 |[[Ջրահարսը (մուլտֆիլմ, 1989)|Ջրահարսը]] |} === Երգարվեստի կրեդիտներ === Բոլոր կրեդիտները հարմարեցված են [[Կորեայի երաժշտության հեղինակային իրավունքի ասոցիացիայի]] կողմից, եթե այլ բան նշված չէ<ref name="komca" />: {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="text-align:center" ! scope="col" |Երգ ! scope="col" |Տարի ! scope="col" |Կատարողներ ! scope="col" class="unsortable" |Հեղինակներ ! scope="col" data-sort-type="text" |Ալբոմ |- ! scope="row" |"[[Attention (NewJeans song)|Attention]]" |2022 | rowspan="5" |[[NewJeans]] |Danielle Gigi Duckbay 250 |''[[New Jeans (EP)|New Jeans]]'' |- ! scope="row" |"[[Super Shy]]" | rowspan="3" |2023 |Danielle [[XXX (music group)|Kim Dong-hyun]] Gigi Kristine Bogan [[Erika de Casier]] Frankie Scoca | rowspan="3" |''[[Get Up (EP)|Get Up]]'' |- ! scope="row" |"[[Cool with You]]" |Danielle Kim Dong-hyun Gigi Erika de Casier Fine Glindvad Jensen [[XXX (music group)|Park Jin-su]] Frankie Scoca |- ! scope="row" |"ASAP" |Danielle Gigi Erika de Casier Fine Glindvad Jensen [[Smerz|Catharina Stoltenberg]] [[Smerz|Henriette Motzfeldt]] 250 |- ! scope="row" |"[[How Sweet]]" |2024 |Danielle [[Sarah Aarons]] Gigi [[Elvira Anderfjärd]] Oscar Scheller [[Benee|Stella Bennett]] Tove Burman 250 | {{N/A|Non-album single}} |} == Ֆիլմագրություն == {{For|Danielle's filmography with [[NewJeans]]|NewJeans filmography}} === Ֆիլմ === {| class="wikitable plainrowheaders" ! scope="col" |Տարի ! scope="col" |Անվանում ! scope="col" |Դեր ! scope="col" |Նշումներ ! scope="col" |Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" |2023 |[[Ջրահարսը (մուլտֆիլմ, 1989)|Ջրահարսը]] |[[Արիել]] |[[Կորեական կրնօրինակում]] | style="text-align:center" |<ref name="littlemermaid" /> |} === Հեռուստատեսություն === {| class="wikitable plainrowheaders" ! scope="col" |Տարի ! scope="col" |Անվանում ! scope="col" |Դեր ! scope="col" |Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" |2011 |''Rainbow Kindergarten'' | rowspan="3" |նա ինքը | rowspan="2" style="text-align:center" |<ref name="koreaherald" /> |- ! rowspan="2" scope="row" |2012 |''[[Shinhwa Broadcasting]]'' |- |''Jesse's Play Kitchen'' | style="text-align:center" |<ref name="scmp" /> |} == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրալիացի երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրալիացի պարուհիներ]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեացի երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեացի պարուհիներ]] pvh8jwnc1rtdqrojm7uvoa6maxzbt8v 0 1272974 10357021 10356165 2025-06-18T00:10:30Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 - <ref, +<ref, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web, Cite book և Cite journal կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357021 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Ֆոտոմուլտիպլիկատոր խողովակներ''' կամ ֆոտոբազմապատկիչներ (PMT), լույսի չափազանց զգայուն դետեկտորներ [[Էլեկտրամագնիսականություն|էլեկտրամագնիսական]] սպեկտրի [[Ինֆրակարմիր ճառագայթներ|ինֆրակարմիր]] տիրույթներում: Դրանք վակուումային ֆոտոխողովակների դասի անդամներ են։ Այս դետեկտորները բազմապատկում են հարվածային լույսի արտադրած հոսանքը մինչև 100 միլիոն անգամ (160 [[Դեցիբել|դԲ]])<ref name="gain">Decibels are power ratios. Power is proportional to I² (current squared). Thus a current gain of 10⁸ produces a power gain of 10¹⁶, or 160 dB</ref>, բազմաթիվ ալիքների փուլերում՝ հնարավորություն տալով առանձին ֆոտոններ հայտնաբերել, երբ լույսի անկման հոսքը ցածր է։ Բարձր աճի, ցածր աղմուկի, բարձր հաճախականության արձագանքման, գերարագ արձագանքման համադրությունը ֆոտոբազմապատկիչներին, կարևոր է պահել ցածր լույսի մակարդակի սպեկտրոսկոպիայում, միջուկային և մասնիկների պահպանման համար: Լայն կիրառվում են ֆիզիկայի, աստղագիտության, բժշկական ախտորոշումների, այդ թվում՝ արյան թեստերի, շարժանկարների սկանավորոման և բարձրակարգ պատկերների սկաներներում: Գիշերային տեսողության սարքերի հիմքում ընկած են ֆոտոբազմապատկիչ տեխնոլոգիայի տարրերը: Հետազոտությունները, որոնք վերլուծում են լույսի ցրումը, ինչպես օրինակ լուծույթում պոլիմերների ուսումնասիրությունը, հաճախ օգտագործում են լազեր և PMT՝ ցրված լույսի տվյալները հավաքելու համար: [[File:Dynodes.jpg|thumb|right|200 px|Դինոդներ ֆոտոբազմապատկիչ խողովակի ներսում]] Կիսահաղորդչային սարքերը, մասնավորապես սիլիցիումի ֆոտոբազմապատկիչները, այլընտրանք են դասական ֆոտոմուլտիպլիկատորներին։ Այնուամենայնիվ, ֆոտոբազմապատկիչները եզակիորեն հարմար են այն կիրառությունների համար, որոնք պահանջում են ցածր աղմուկի, բարձր զգայունությամբ լույսի հայտնաբերում։ == Կառուցվածքը և կիրառման սկզբունքներ == [[File:PhotoMultiplierTubeAndScintillator.svg|thumb|500px|left|Նկար 1. Ֆոտոմուլտիպլիկատոր խողովակի սխեման՝ միացված ցինտիլյատորին: Այս դասավորությունը նախատեսված է գամմա ճառագայթների հայտնաբերման համար:]] [[File:PMT Voltage Divider.jpg|thumb|500px|left|Նկար 2. Տիպիկ ֆոտոբազմապատկիչ լարման բաժանարար միացում՝ օգտագործելով բացասական բարձր լարում:]] Ֆոտոմուլտիպլիկատորները սովորաբար կառուցվում են ապակյա պատյանով, որը պարունակում է [[Ֆոտոկաթոդ|ֆոտոկատոդ]], մի քանի կատոդ և անոդ: Ֆոտոնները հարվածում են ֆոտոկատոդային նյութին, որը սովորաբար սարքի մուտքի պատուհանի ներսի մասում բարակ գոլորշիներով կուտակված հաղորդիչ շերտ է: [[Էլեկտրոն]]ները մակերևույթից դուրս են մղվում ֆոտոէլեկտրական էֆեկտի հետևանքով։ Այս էլեկտրոնները կենտրոնացման [[Էլեկտրոդներ|էլեկտրոդով]] ուղղվում են դեպի էլեկտրոնների բազմապատկիչ, որտեղ էլեկտրոնները բազմապատկվում են երկրորդային արտանետման գործընթացով: [[Էլեկտրոն]]ների բազմապատկիչը բաղկացած է մի շարք էլեկտրոդներից, որոնք կոչվում են դինոդներ: Յուրաքանչյուր դինոդ պահվում է ավելի դրական պոտենցիալով, ≈100 վոլտով, քան նախորդը: Առաջնային էլեկտրոնը լքում է ֆոտոկատոդը մուտքային ֆոտոնի էներգիայով, կամ մոտ 3 eV «կապույտ» ֆոտոնների դեպքում՝ հանած [[Ֆոտոկաթոդ|ֆոտոկատոդի]] աշխատանքային ֆունկցիան։ Առաջնային էլեկտրոնների փոքր խումբ է ստեղծվում սկզբնական [[ֆոտոն]]ների խմբի ժամանումից: Առաջնային էլեկտրոնները շարժվում են դեպի առաջին դինոդը, քանի որ դրանք արագանում են էլեկտրական դաշտով: Նրանցից յուրաքանչյուրը գալիս է ≈100 eV կինետիկ էներգիայով, որը փոխանցվում է պոտենցիալ տարբերությամբ: Առաջին դինոդին հարվածելուց հետո ավելի շատ ցածր էներգիայի էլեկտրոններ են արտանետվում, և այդ էլեկտրոններն իրենց հերթին արագանում են դեպի երկրորդ դինոդը: Դինոդային շղթայի երկրաչափությունն այնպիսին է, որ տեղի է ունենում կասկադ՝ յուրաքանչյուր փուլում արտադրվող էլեկտրոնների քանակի աճող քանակով: Օրինակ, եթե յուրաքանչյուր փուլում միջինը 5 նոր էլեկտրոն է արտադրվում յուրաքանչյուր մուտքային էլեկտրոնի համար, և եթե կա 12 դինոդային փուլ, ապա վերջին փուլում յուրաքանչյուր առաջնային էլեկտրոնի համար ակնկալվում է մոտ 512 ≈ 108 էլեկտրոն: Այս վերջին փուլը կոչվում է անոդ: [[Անոդ]]ին հասնող այս մեծ թվով էլեկտրոնների արդյունքում առաջանում է սուր հոսանքի իմպուլս, որը հեշտությամբ հայտնաբերվում է, օրինակ՝ օսցիլոսկոպի վրա, որն ազդարարում է [[Ֆոտոկաթոդ|ֆոտոկատոդի]] մոտ ≈50 նանվայրկյան առաջ ֆոտոն(ներ)ի ժամանումը: [[Դինոդ]]ների շարքի երկայնքով լարման անհրաժեշտ բաշխումը ստեղծվում է լարման բաժանարար շղթայով, ինչպես ցույց է տրված Նկար 2-ում: Օրինակում ֆոտոկատոդը պահվում է բացասական բարձր լարման վրա 1000 [[Վոլտ (չափման միավոր)|Վ]] կարգի, մինչդեռ անոդը շատ է գետնի ներուժին մոտ: Վերջին մի քանի դինոդների միջով անցնող կոնդենսատորները գործում են որպես լիցքավորման տեղային ջրամբարներ, որոնք օգնում են պահպանել լարումը դինոդների վրա, մինչդեռ էլեկտրոնային ալիքները տարածվում են խողովակի միջով: Գործնականում օգտագործվում են [[սխեմա]]ների բազմաթիվ տարբերակներ։ Գոյություն ունեն երկու ընդհանուր ֆոտոբազմապատկիչ կաղապարներ՝ գլխի վրա կամ վերջնամասում, ինչպես ցույց է տրված վերևում, որտեղ լույսը մտնում է շրջանաձև խողովակի միջով և անցնում ֆոտոկատոդ, որտեղ լույսը ներթափանցում է խողովակի կողային հատվածի որոշակի տեղում և ազդում անթափանց ֆոտոկատոդի վրա: Կողքի ձևավորումն օգտագործվում է, օրինակ 931 տիպում՝ առաջին զանգվածային արտադրության PMT-ում: Ֆոտոկատոդային տարբեր նյութերից բացի՝ աշխատանքի վրա ազդում է նաև լուսամուտի նյութի փոխանցումը, որի միջով անցնում է լույսը, և դինոդների դասավորությունը: Շատ ֆոտոմուլտիպլիկատոր մոդելներ հասանելի են, որոնք ունեն այս և այլ դիզայնի փոփոխականների տարբեր համակցություններ: Արտադրողների ձեռնարկները տրամադրում են տեղեկատվություն, որն անհրաժեշտ է որոշակի ծրագրի համար համապատասխան դիզայն ընտրելու համար: [[File:Photomultiplicateur ancien .jpg|thumb|Ներքին մետաղացում՝ որպես պաշտպանիչ էկրան անցանկալի լույսի աղբյուրներից]] == Պատմություն == Ֆոտոբազմապատկիչի գյուտը հիմնված է երկու նախորդ նվաճումների՝ ֆոտոէլեկտրական էֆեկտի և երկրորդական արտանետումների առանձին բացահայտումների վրա։ === Ֆոտոէլեկտրական էֆեկտ === Ֆոտոէլեկտրական էֆեկտի առաջին ցուցադրումն իրականացվել է 1887 թվականին [[Հայնրիխ Հերց]]ի կողմից՝ օգտագործելով [[Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ|ուլտրամանուշակագույն]] լույսը<ref>{{Cite journal |author=H. Hertz |year=1887 |title=Ueber einen Einfluss des ultravioletten Lichtes auf die electrische Entladung |url=https://books.google.com/books?id=79SWAAAAIAAJ&q=Annalen%20der%20Physik%20und%20Chemie%20hertz%201887&pg=PA983 |journal=Annalen der Physik |volume=267 |issue=8 |pages=983–1000 |bibcode=1887AnP...267..983H |doi=10.1002/andp.18872670827}}</ref>։ Գործնական կիրառության համար նշանակալից [[Յուն Էլսթեր|Էլսթերը]] և [[Գեյթել]]ը երկու տարի անց ցույց տվեցին նույն ազդեցությունը՝ օգտագործելով տեսանելի [[լույս]]ը հարվածող ալկալիական մետաղներ ([[կալիում]] և [[նատրիում]])<ref>{{Cite journal |last1=Elster |first1=Julius |last2=Geitel |first2=Hans |year=1889 |title=Ueber die Entladung negativ electrischer Körper durch das Sonnen- und Tageslicht |url=https://zenodo.org/record/1423862 |journal=Annalen der Physik |volume=274 |issue=12 |page=497 |bibcode=1889AnP...274..497E |doi=10.1002/andp.18892741202}}</ref>: [[Կեզիում]]ի՝ մեկ այլ [[Ալկալիական մետաղներ|ալկալիական]] մետաղի ավելացումը թույլ է տվել զգայուն ալիքների երկարությունների շրջանակը երկարացնել դեպի ավելի երկար ալիքների երկարությունները տեսանելի սպեկտրի կարմիր հատվածում: Պատմականորեն ֆոտոէլեկտրական էֆեկտը կապված է [[Ալբերտ Այնշտայն|Ալբերտ Էյնշտեյնի]] հետ, որը 1905 թվականին հիմնվել է [[քվանտ]]ային մեխանիկայի հիմնարար սկզբունքի վրա հիմնված [[ֆենոմեն]]ի վրա<ref>{{Cite journal |author=A. Einstein |year=1905 |title=Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt |url=http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1905_17_132-148.pdf |url-status=live |journal=Annalen der Physik |volume=322 |issue=6 |pages=132–148 |bibcode=1905AnP...322..132E |doi=10.1002/andp.19053220607 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110709180735/http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1905_17_132-148.pdf |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 9 |doi-access=free}}</ref>, մի ձեռքբերում, որի համար Էյնշտեյնը ստացել է 1921 թվականին Նոբելյան մրցանակ։ Հարկ է նշել, որ Հենրիխ Հերցը, աշխատելով 18 տարի առաջ, չէր գիտակցել, որ արտանետվող էլեկտրոնների [[կինետիկ էներգիա]]ն համաչափ է [[Հաճախություն|հաճախականությանը]], բայց անկախ [[օպտիկա]]կան ինտենսիվությունից: Այս փաստն առաջին անգամ ենթադրում էր լույսի դիսկրետ բնույթ, այսինքն՝ քվանտների գոյություն։ === Երկրորդային արտանետում === [[Երկրորդային արտանետում|Երկրորդային արտանետման]] երևույթը (վակուումային խողովակի էլեկտրոնների կարողությունը լրացուցիչ էլեկտրոնների արտանետում առաջացնելն է էլեկտրոդին հարվածելով) սկզբում սահմանափակվում էր զուտ էլեկտրոնային երևույթներով և սարքերով (որոնք չունեին լուսազգայունություն): 1899 թվականին այդ էֆեկտի մասին առաջին անգամ հայտնել է Վիլարդը<ref>{{Cite book |last=Arifov |first=U. A. |url=https://books.google.com/books?id=pksGCAAAQBAJ&q=Secondary+Emission+1899&pg=PA9 |title=Interaction of Atomic Particles with a Solid Surface / Vzaimodeistvie Atomnykh Chastits S Poverkhnost'yu Tverdogo Tela / Взаимодействие Атомных Частиц С Поверхностью Твердого Тела |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 14 |publisher=Springer |isbn=9781489948090 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170312055330/https://books.google.co.uk/books?id=pksGCAAAQBAJ&pg=PA9&lpg=PA9&dq=Secondary+Emission+1899&source=bl&ots=ejD3YmKcMc&sig=5jk2lIaSN7vbF0wPJfCtOe9gRIs&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiI_8yN6N3QAhXNFsAKHSq7AzIQ6AEIJzAB#v=onepage&q=Secondary+Emission+1899&f=false |archive-date=2017 թ․ մարտի 12 |url-status=live |via=Google Books}}</ref>: 1902 թվականին Օսթինը և Սթարկը զեկուցել են, որ մետաղական մակերեսները, որոնց վրա ազդել են էլեկտրոնային ճառագայթները, արձակում են ավելի մեծ թվով էլեկտրոններ, քան պատահական էին<ref>H. Bruining, Physics and applications of secondary electron emission, (McGraw-Hill Book Co., Inc.; 1954).</ref>: Նոր հայտնաբերված երկրորդային արտանետումների կիրառումը ազդանշանների ուժեղացման համար առաջարկվել է միայն [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո Վեստինգհաուսի գիտնական [[Ջոզեֆ Սլեպյան]]ի կողմից 1919 թվականի արտոնագրով<ref>J. Slepian, Westinghouse Electric, "Hot Cathode Tube" {{US Patent|1450265}}, Issued April 3, 1923 (Filed 1919)</ref>: ==== Մրցավազք դեպի գործնական էլեկտրոնային հեռուստատեսային ֆոտոխցիկ ==== Ֆոտոմուլտիպլիկատորի հայտնագործման բաղադրիչները միավորվեցին 1920-ական թվականներին, երբ վակուումային խողովակների տեխնոլոգիայի տեմպերն արագացան: Շատ աշխատողների, եթե ոչ մեծամասնության համար առաջնային նպատակը գործնական հեռուստատեսային տեսախցիկի տեխնոլոգիայի անհրաժեշտությունն էր: Հեռուստատեսությունը հետապնդվել է պարզունակ նախատիպերով տասնամյակներ առաջ, մինչև 1934 թվականին առաջին գործնական տեսախցիկի ներդրումը: Հեռուստատեսային տեսախցիկների վաղ նախատիպերը զուրկ էին զգայունությունից: Հետամուտ է եղել ֆոտոբազմապատկման տեխնոլոգիային, որպեսզի հեռուստատեսային տեսախցիկի խողովակները, բավականաչափ զգայուն լինեն՝ գործնական լինելու համար: Այսպիսով, փուլը դրված էր՝ համատեղելու ֆոտոէմիսիան երկակի երևույթները (այսինքն՝ ֆոտոէլեկտրական էֆեկտը) [[Երկրորդական արտանետում|երկրորդական արտանետման]] հետ, որոնք երկուսն էլ արդեն ուսումնասիրված և համարժեք հասկացված էին, ստեղծելու գործնական ֆոտոբազմապատկիչ։ ==== Առաջին ֆոտոբազմապատկիչ, մեկ փուլով (1934 թվականի սկզբին) ==== Առաջին փաստագրված ֆոտոմուլտիպլիկատորի ցուցադրությունը եղել է 1934 թվականի սկզբին RCA խմբի ձեռքբերումներով, որը հիմնված էր Հարիսոնում, [[Նյու Ջերսի]] նահանգում: Հարլի իամը ևԲերնարդ Սալիզբերգն առաջինն էին, ովքեր ինտեգրեցին ֆոտոէլեկտրական էֆեկտի կատոդը և մեկ երկրորդային արտանետումների ուժեղացման փուլը մեկ վակուումային ծրարի մեջ և առաջինն էին, ովքեր բնութագրեցին դրա կատարումը որպես ֆոտոբազմապատկիչ՝ էլեկտրոնների ուժեղացման ավելացումով<ref>{{Cite journal |last1=Iams |first1=H. |last2=Salzberg |first2=B. |year=1935 |title=The Secondary Emission Phototube |journal=Proceedings of the IRE |volume=23 |page=55 |doi=10.1109/JRPROC.1935.227243 |s2cid=51654002}}</ref>: Այս ձեռքբերումները վերջնական տեսքի բերվեցին մինչև 1934թ. Սարքը բաղկացած էր կիսագլանաձև ֆոտոկատոդից, առանցքի վրա տեղադրված երկրորդային արտանետիչից և երկրորդական արտանետիչը շրջապատող կոլեկտորային ցանցից: Խողովակն ուներ մոտ ութ ուժեղացում և աշխատում էր 10 [[Հերց (չափման միավոր)|կՀց]]-ից շատ ավելի հաճախականություններով: ==== Մագնիսական ֆոտոբազմապատկիչներ (1934–1937 թվականների կեսեր) ==== Ավելի բարձր օգուտներ էին որոնվում, քան հասանելի վաղ միաստիճան ֆոտոբազմապատկիչներից: Այնուամենայնիվ, էմպիրիկ փաստ է, որ երկրորդական էլեկտրոնների ելքը սահմանափակ է ցանկացած երկրորդային արտանետման գործընթացում՝ անկախ արագացման լարումից: Այսպիսով, ցանկացած միաստիճան ֆոտոբազմապատկիչ ունի սահմանափակ շահույթ: Այն ժամանակ, առաջին փուլի առավելագույն շահույթը, որը կարելի էր ձեռք բերել, մոտավորապես 10 էր (1960-ականների շատ նշանակալի զարգացումները թույլ էին տալիս հասնել 25-ից բարձր օգուտների՝ օգտագործելով բացասական էլեկտրոնների մերձեցման դինոդներ): Այդ իսկ պատճառով, մի քանի փուլային ֆոտոբազմապատկիչները, որոնցում ֆոտոէլեկտրոնի ելքը կարող էր հաջորդաբար բազմապատկվել մի քանի փուլով, կարևոր նպատակ էին։ Խնդիրն այն էր, որ ֆոտոէլեկտրոնները բախվեն հաջորդաբար ավելի բարձր լարման էլեկտրոդներին, այլ ոչ թե ուղղակիորեն շարժվեն դեպի ամենաբարձր լարման էլեկտրոդը: Սկզբում այս մարտահրավերը հաղթահարվեց՝ օգտագործելով ուժեղ մագնիսական դաշտեր՝ էլեկտրոնների հետագծերը թեքելու համար: Նման սխեման ավելի վաղ մտահղացել էր գյուտարար Ջ. Սլեպյանը 1919 թվականին: Համապատասխանաբար, առաջատար միջազգային հետազոտական ​​կազմակերպություններն իրենց ուշադրությունը դարձրին ֆոտոմուլտիպլիկատորների կատարելագործման վրա՝ մի քանի փուլով ավելի բարձր շահույթ ստանալու համար: [[ԽՍՀՄ]]-ում ՌԿԱ-ի կողմից արտադրված ռադիոսարքավորումները լայնորեն ներդրվեցին [[Իոսիֆ Ստալին]]ի կողմից՝ հեռարձակման ցանցեր կառուցելու համար, իսկ հեռուստատեսության նորաստեղծ Համամիութենական գիտահետազոտական ​​ինստիտուտը պատրաստում էր հետազոտական ​​ծրագիր վակուումային խողովակներում, որն իր ժամանակի համար առաջադեմ էր: ՌԿԱ-ի գիտական ​​անձնակազմի կողմից բազմաթիվ այցելություններ են կատարվել ԽՍՀՄ 1930-ականներին՝ նախքան [[Սառը պատերազմ]]ը՝ խորհրդային հաճախորդներին ''RCA''-ի սարքավորումների հնարավորությունների վերաբերյալ հրահանգելու և հաճախորդների կարիքները հետաքննելու նպատակով<ref>A.B. Magoun [http://www.histech.nl/Shot2004/programma/txt/magoun.asp?file=magoun ''Adding Sight to Sound in Stalin's Russia: RCA and the Transfer of Television Technology to the Soviet Union''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110724154432/http://www.histech.nl/Shot2004/programma/txt/magoun.asp?file=magoun |date=2011-07-24 }}, Society for the History of Technology (SHOT), Amsterdam (2004)</ref>: Այս այցելություններից մեկի ժամանակ՝ 1934 թվականի սեպտեմբերին, ''RCA''-ի ղեկավար Վլադիմիր Զվորիկինին ցուցադրեցին առաջին բազմակի դինոդային ֆոտոմուլտիպլիկատորը կամ ֆոտոէլեկտրոնային բազմապատկիչը։ Այս պիոներական սարքը առաջարկվել է Լեոնիդ Ա. Կուբեցկու կողմից 1930 թվականին<ref>{{Cite book |publisher=Sovetskaya Entsiklopediya |year=1973 |edition=3 |volume=13 |location=Moscow |language=ru |script-title=ru:Большая советская энциклопедия |trans-title=Great Soviet Encyclopedia |chapter=Кубецкий Леонид Александрович |trans-chapter=Kubetsky Leonid Aleksandrovich |chapter-url=http://bse.sci-lib.com/article066966.html}}</ref>, որը նա հետագայում կառուցել է 1934 թվականին: Սարքը հասել է 1000 անգամ կամ ավելի, երբ ցուցադրվել է 1934 թվականի հունիսին: Աշխատանքը տպագրության է ներկայացվել միայն երկու տարի անց՝ հուլիսին: 1936 թվականին<ref>{{Cite journal |last1=Kubetsky |first1=L.A. |year=1937 |title=Multiple Amplifier |journal=Proceedings of the IRE |volume=25 |issue=4 |page=421 |doi=10.1109/JRPROC.1937.229045 |s2cid=51643186}}</ref> ինչպես ընդգծվում է [[Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա]]յի (ՌԳԱ) վերջին հրապարակման մեջ 2006 թվին<ref>{{Cite journal |last1=Lubsandorzhiev |first1=B |year=2006 |title=On the history of photomultiplier tube invention |journal=Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section A: Accelerators, Spectrometers, Detectors and Associated Equipment |volume=567 |issue=1 |page=236 |arxiv=physics/0601159 |bibcode=2006NIMPA.567..236L |doi=10.1016/j.nima.2006.05.221}}</ref>, որն այն անվանում է «Կուբեցկու խողովակ»։ Խորհրդային սարքն օգտագործում էր մագնիսական դաշտ՝ սահմանափակելու երկրորդական էլեկտրոնները և հիմնվում էր Ag-O-Cs ֆոտոկատոդի վրա, որը ցուցադրվել էր ''General Electric''-ի կողմից 1920-ականներին: 1935 թվականի հոկտեմբերին Վլադիմիր Զվորիկինը, Ջորջ Աշմուն Մորթոնը և Լուի Մալթերը RCA-ից Քեմդենում, Նյու Ջերսի, ներկայացրեցին իրենց ձեռագիրը, որը նկարագրում էր բազմակի դինոդային խողովակի առաջին համապարփակ փորձարարական և տեսական վերլուծությունը, որը հետագայում կոչվեց ֆոտոբազմապատկիչ<ref>{{Cite journal |last1=Zworykin |first1=V.K. |last2=Morton |first2=G.A. |last3=Malter |first3=L. |year=1936 |title=The Secondary Emission Multiplier-A New Electronic Device |journal=Proceedings of the IRE |volume=24 |issue=3 |page=351 |doi=10.1109/JRPROC.1936.226435 |s2cid=51654458}}</ref>։ ''IRE. RCA''-ի նախատիպի ֆոտոմուլտիպլիկատորները նաև օգտագործում էին Ag-O-Cs (արծաթի օքսիդ-կեզիում) ֆոտոկատոդ: Նրանք ցուցադրել են առավելագույն քվանտային արդյունավետություն՝ 0,4% 800 [[Նյուտոն-մետր (չափման միավոր)|նմ]]-ում: ==== Էլեկտրաստատիկ ֆոտոբազմապատկիչներ (1937թվականից այսօր) ==== Մինչ այս վաղ ֆոտոբազմապատկիչներն օգտագործում էին մագնիսական դաշտի սկզբունքը, էլեկտրաստատիկ ֆոտոբազմապատկիչները (առանց մագնիսական դաշտի) ցուցադրվեցին Յան Ռաջմանի կողմից 1930-ականների վերջին Փրինսթոն նահանգի RCA լաբորատորիաներից և դարձան ստանդարտ բոլոր ապագա առևտրային ֆոտոբազմապատկիչների համար: Առաջին զանգվածային արտադրության ֆոտոմուլտիպլիկատորը՝ ''Type'' 931-ը, նման դիզայնի էր և առևտրային կերպով արտադրվում է մինչ օրս<ref>J. Rajchman and E.W. Pike, RCA Technical Report TR-362, "Electrostatic Focusing in Secondary Emission Multipliers," September 9, 1937</ref>։ ==== Բարելավված ֆոտոկատոդներ ==== 1936 թվականին Պ. Գյորլիխի կողմից զեկուցվել է շատ բարելավված ֆոտոկատոդ՝ ''Cs3Sb'' (կեզիում-անտիմոն)<ref>{{Cite journal |last1=Görlich |first1=P. |year=1936 |title=Über zusammengesetzte, durchsichtige Photokathoden |journal=Zeitschrift für Physik |volume=101 |issue=5–6 |page=335 |bibcode=1936ZPhy..101..335G |doi=10.1007/BF01342330 |s2cid=121613539}}</ref>: Կեզիում-անտիմոնի ֆոտոկատոդն ուներ 12% կտրուկ բարելավված քվանտային արդյունավետություն 400 նմ-ում և օգտագործվել է ''RCA''-ի կողմից արտադրված առաջին առևտրային հաջողված ֆոտոբազմապատկիչների մեջ (այսինքն՝ 931-ի տիպը) և՛ որպես ֆոտոկատոդ, և՛ որպես երկրորդային արտանետող նյութ։ դինոդները տարբեր ֆոտոկատոդներ տվել են տարբեր սպեկտրային արձագանքներ: === Ֆոտոկատոդների սպեկտրային արձագանք === 1940-ականների սկզբին ''JEDEC''-ը, ստանդարտացման արդյունաբերական հանձնաժողովը, մշակեց սպեկտրային արձագանքների նշանակման համակարգ<ref>"Relative spectral response data for photosensitive devices ("S" curves)," JEDEC Publication No. 50, Electronic Industries Association, Engineering Department, 2001 I Street, N.W., Washington, D.C. 20006 (1964)</ref>: Փիլիսոփայությունը ներառում էր այն գաղափարը, որ արտադրանքի օգտագործողին պետք է միայն անհանգստացնի սարքի արձագանքը, այլ ոչ թե սարքի պատրաստման եղանակը: Ֆոտոկատոդի և լուսամուտի նյութերի տարբեր համակցություններին տրվել են «S-թվեր» (սպեկտրային թվեր)՝ սկսած S-1-ից մինչև S-40, որոնք դեռևս կիրառվում են այսօր: Օրինակ, S-11-ը օգտագործում է կեզում-անտիմոնի ֆոտոկատոդը կրաքարի ապակե պատուհանով, S-13-ն օգտագործում է նույն ֆոտոկատոդը միաձուլված սիլիցիումի պատուհանով, իսկ S-25-ն օգտագործում է այսպես կոչված «բազմալկալի» ֆոտոկատոդ (Na-K-Sb): -Cs կամ նատրիում-կալիում-հակիմոն-կեզիում), որն ապահովում է ընդլայնված արձագանք տեսանելի լույսի սպեկտրի կարմիր հատվածում: Դեռևս չի հաղորդվել, որ համապատասխան լուսարձակող մակերեսներ հայտնաբերեն մոտավորապես 1700 նանոմետրից ավելի ալիքների երկարություն, որոնց կարելի է մոտենալ հատուկ ֆոտոկատոդով<ref name="Hamamatsu handbook">{{Cite web |title=Hamamatsu PMT Handbook |url=http://www.hamamatsu.com/resources/pdf/etd/PMT_handbook_v3aE.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140504001530/http://www.hamamatsu.com/resources/pdf/etd/PMT_handbook_v3aE.pdf |archive-date=2014 թ․ մայիսի 4 |access-date=2009 թ․ ապրիլի 21}} p. 34, Table 4-1: Typical Spectral Response Characteristics, Transmission Mode Photocathodes</ref>: === RCA կորպորացիա === Տասնյակ տարիներ շարունակ RCA-ն պատասխանատու էր ֆոտոմուլտիպլիկատորների մշակման և վերամշակման ամենակարևոր աշխատանքի համար: RCA-ն մեծապես պատասխանատու էր նաև ֆոտոմուլտիպլիկատորների առևտրայնացման համար: Ընկերությունը կազմել և հրատարակել է հեղինակավոր և լայնորեն օգտագործվող ''Photomultiplier'' ձեռնարկը<ref>{{Cite book |last=RCA Corporation |url=https://archive.org/details/RcaPhotomultiplierManual |title=RCA Photomultiplier Manual |date=1970 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160612174929/https://archive.org/details/RcaPhotomultiplierManual |archive-date=2016 թ․ հունիսի 12 |url-status=live}}</ref>: Ըստ պահանջի RCA-ն անվճար տրամադրեց տպագիր օրինակները: Ձեռնարկը մինչ օրս շարունակում է անվճար հասանելի լինել առցանց՝ [[RCA Records|''RCA'']]-ի իրավահաջորդների կողմից: 1980 թվականների վերջին կորպորատիվ փլուզումից հետո, որը ներառում էր RCA-ի ձեռքբերումը ''[[General Electric]]''-ի կողմից և RCA-ի մասնաճուղերի տրամադրումը բազմաթիվ այլ կողմերին, RCA-ի ֆոտոմուլտիպլիկատորների բիզնեսը դարձավ անկախ ընկերություն: === Լանկասթեր, Փենսիլվանիա հաստատություն === [[Լանքասթեր|Լանկասթեր]], [[Փենսիլվանիա]] հաստատությունը բացվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] նավատորմի կողմից 1942 թվականին և շահագործվել RCA-ի կողմից՝ ռադիո և միկրոալիքային խողովակների արտադրության համար: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ռազմածովային օբյեկտը ձեռք բերվեց RCA-ի կողմից: RCA Lancaster-ը, ինչպես հայտնի դարձավ, հիմք է հանդիսացել կոմերցիոն հեռուստատեսային արտադրանքի մշակման և արտադրության համար։ Հետագա տարիներին ավելացվեցին այլ ապրանքներ, ինչպիսիք են «կատոդային ճառագայթների» խողովակները, ֆոտոբազմապատկիչ խողովակները, շարժման զգայուն լույսի կառավարման անջատիչները և փակ շղթայի հեռուստատեսային համակարգերը: === Burle Industries === ''Burle Industries''-ը, որպես ''RCA'' ''Corporation''-ի իրավահաջորդ, 1986 թվականից հետո առաջ մղեց ''RCA'' ֆոտոմուլտիպլիկատորի բիզնեսը, որը հիմնված էր Լանկասթերում, Փենսիլվանիա նահանգում: 1986 թվականին General Electric-ի կողմից ''RCA''-ի ձեռքբերումը հանգեցրեց ''RCA Lancaster New Products'' բաժնի օտարմանը: Հետևաբար, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] ռազմածովային նավատորմի կողմից հիմնադրվելուց 45 տարի անց, նրա ղեկավար թիմը՝ Էրիխ Բուրլեֆինգերի գլխավորությամբ, գնեց բաժինը և 1987 թվականին հիմնեց ''Burle Industries''-ը: 2005 թվականին, տասնութ տարի անկախ ձեռնարկություն լինելուց հետո, ''Burle Industries-''ը և հիմնական ձեռնարկությունը ձեռք բերվեցին ''Photonis'' եվրոպական հոլդինգ ''Photonis'' ''Group''-ի կողմից: Ձեռքբերումից հետո Photonis-ը կազմված էր Photonis Netherlands, Photonis France, Photonis USA և Burle Industries ընկերություններից: Photonis USA-ն ղեկավարում է Galileo Corporation Scientific Detector Products Group-ը (Sturbridge, Մասաչուսեթս), որը գնվել էր Burle Industries-ի կողմից 1999 թվականին: Խումբը հայտնի է միկրոալիքային թիթեղների դետեկտորի (MCP) էլեկտրոնների բազմապատկիչներով. ֆոտոմուլտիպլիկատորների ինտեգրված միկրովակուումային խողովակային տարբերակ: MCP-ները օգտագործվում են պատկերների և գիտական ​​ծրագրերի համար, ներառյալ [[գիշերային տեսողության սարք]]երը: 2009 թվականի մարտի 9-ին ''Photonis''-ը հայտարարեց, որ կդադարեցնի ֆոտոբազմապատկիչների ամբողջ արտադրությունը ինչպես Լանկաստերում, Փենսիլվանիա, այնպես էլ Բրիվ ([[Ֆրանսիա]]) գործարաններում<ref>[https://web.archive.org/web/20090625052831/http://www.photonis.com/holding/news/press_release_photonis_is_announcing_the_halt_of_its_photomultiplier_activity PHOTONIS will stop its Photomultiplier activity]</ref>: === Hamamatsu === [[Ճապոնիա|Ճապոնական]] ''Hamamatsu'' ''Photonics'' ընկերությունը հայտնվել է 1950 թվականից՝ որպես ֆոտոմուլտիպլիկատորների արդյունաբերության առաջատար: ''Hamamatsu-ն'', RCA-ի ավանդույթի համաձայն, հրատարակել է իր սեփական ձեռնարկը, որն անվճար հասանելի է ընկերության կայքում<ref>{{Cite book |last=Hamamatsu Photonics K. K. |url=https://www.hamamatsu.com/content/dam/hamamatsu-photonics/sites/documents/99_SALES_LIBRARY/etd/PMT_handbook_v4E.pdf |title=PHOTOMULTIPLIER TUBES Basics and Applications |date=2017}}</ref>: Այն օգտագործում է տարբեր անվանումներ որոշակի ֆոտոկատոդային ձևակերպումների համար և փոփոխություններ է մտցնում այդ անվանումների վրա՝ հիմնված ''Hamamatsu-''ի սեփականության հետազոտության և զարգացման վրա: === Ֆոտոկատոդային նյութեր === Ֆոտոկատոդները կարող են պատրաստվել տարբեր նյութերից՝ տարբեր հատկություններով։ Սովորաբար նյութերն ունեն ցածր աշխատանքային ֆունկցիա և հետևաբար հակված են ջերմային արտանետումների՝ առաջացնելով աղմուկ և հոսանքի կորուստ, հատկապես այն նյութերը, որոնք զգայուն են ինֆրակարմիր ճառագայթների նկատմամբ: Ֆոտոկատոդի սառեցումը նվազեցնում է այս ջերմային աղմուկը: Ֆոտոկատոդի ամենատարածված նյութերն են Ag-O-Cs (նաև կոչվում է S1) փոխանցման ռեժիմ, զգայուն 300–1200 նմ<ref name="pmt">[https://www.chem.uci.edu/~unicorn/243/handouts/pmt.pdf Photomultiplier Tubes. Construction and Operating Characteristics. Connections to External Circuits], Hamamatsu</ref>: Բարձր մութ հոսանք; օգտագործվում է հիմնականում մոտ ինֆրակարմիրով, ֆոտոկատոդով սառեցված; GaAs:Cs, ցեզիումով ակտիվացված գալիումի արսենիդ, հարթ արձագանք 300-ից 850 նմ, մարում դեպի ուլտրամանուշակագույն և մինչև 930 նմ; InGaAs:Cs, ցեզիումով ակտիվացված [[ինդիում]]ի [[գալիում]]ի [[արսեն]]իդ, ավելի բարձր ինֆրակարմիր զգայունություն, քան GaAs:Cs, 900–1000 նմ-ի միջև շատ ավելի բարձր ազդանշան-աղմուկ հարաբերակցություն, քան Ag-O-C-ները, Sb-Cs, (նաև կոչվում է S11) ցեզիումով ակտիվացված անտիմոն, որն օգտագործվում է ռեֆլեկտիվ ռեժիմի ֆոտոկատոդների համար; արձագանքման միջակայք՝ ուլտրամանուշակագույնից մինչև տեսանելի, լայնորեն կիրառվող, ցեզիումով ակտիվացված անտիմոն-ռուբիդիում կամ անտիմոն-կալիումի համաձուլվածք, որը նման է Sb:Cs-ին, ավելի բարձր զգայունությամբ և ցածր աղմուկով։ կարող է օգտագործվել փոխանցման ռեժիմի համար; բարենպաստ արձագանքը NaI:Tl սցինտիլյատորի բռնկումներին ստիպում է դրանք լայնորեն կիրառել [[Գամմա ճառագայթներ|գամմա]] սպեկտրոսկոպիայի և ճառագայթման հայտնաբերման մեջ; բարձր ջերմաստիճանի բիալկալի (Na-K-Sb), կարող է աշխատել մինչև 175&nbsp;°C, օգտագործվում է ջրհորների հատման համար, ցածր մութ հոսանք սենյակային ջերմաստիճանում; բազմալկալի (Na-K-Sb-Cs), (նաև կոչվում է S20), լայն սպեկտրային արձագանք ուլտրամանուշակագույնից մինչև մերձ ինֆրակարմիր, հատուկ կատոդային մշակումը կարող է ընդլայնել տիրույթը մինչև 930 նմ, որն օգտագործվում է լայնաշերտ սպեկտրոֆոտոմետրերում զգայուն վակուումային ուլտրամանուշակագույն և ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների նկատմամբ, անզգայուն տեսանելի լույսի և ինֆրակարմիրի նկատմամբ (Cs-Te-ն ունի անջատում 320 նմ, Cs-I-ը 200 նմ): === Ֆոտոմուլտիպլիկատորների պատուհանների նյութեր === Ֆոտոմուլտիպլիկատորների պատուհանները գործում են որպես ալիքի երկարության զտիչներ այն կարող է անտեղի լինել, եթե անջատման ալիքի երկարությունները դուրս են կիրառման տիրույթից կամ դուրս են ֆոտոկատոդի զգայունության տիրույթից, սակայն հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել հազվադեպ ալիքների երկարություններին: Բորոսիլիկատային ապակին սովորաբար օգտագործվում է մոտ [[Ինֆրակարմիր ճառագայթներ|ինֆրակարմիր]] մինչև մոտ 300 նմ հեռավորության վրա: Բարձր բորատային բորոսիլիկատային [[բյուրեղ]]ներ կան նաև բարձր ուլտրամանուշակագույն փոխանցման տարբերակներում՝ բարձր հաղորդունակությամբ նաև 254 նմ<ref>{{Cite web |title=SCHOTT - Glass Tubing Explorer |url=http://www.schott.com/tubing/english/product_selector/#!/region--all/lang--english/product--8337B/propuvtransp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160711121216/http://www.schott.com/tubing/english/product_selector/#!/region--all/lang--english/product--8337B/propuvtransp |archive-date=2016 թ․ հուլիսի 11 |website=www.schott.com}}</ref>։ Կալիումի շատ ցածր պարունակությամբ ապակին կարող է օգտագործվել բիալկալային ֆոտոկատոդների հետ՝ [[Կալիում|կալիում-40]] [[Իզոտոպներ|իզոտոպից]] ֆոնային ճառագայթումը նվազեցնելու համար: Ուլտրամանուշակագույն ապակին փոխանցում է տեսանելի և ուլտրամանուշակագույնը մինչև 185 նմ: Օգտագործվում է սպեկտրոսկոպիայում: Սինթետիկ սիլիցիումը փոխանցվում է մինչև 160 նմ և ավելի քիչ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթ է ներծծում, քան ձուլված սիլիցիումը: Տարբեր ջերմային ընդլայնում, քան kovar-ը (և քան բորոսիլիկատային ապակին, որը համընկնում է kovar-ի հետ), աստիճանավորված կնիք, որն անհրաժեշտ է պատուհանի և մնացած խողովակի միջև: Կնիքը խոցելի է մեխանիկական ցնցումների նկատմամբ: [[Մագնեզիում]]ի ֆտորիդն [[ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ]] է փոխանցում մինչև 115 նմ։ == Օգտագործման նկատառումներ == Ֆոտոմուլտիպլիկատոր խողովակները սովորաբար օգտագործում են 1000-ից 2000 [[Վոլտ (չափման միավոր)|վոլտ]]՝ արագացնելու էլեկտրոնները դինոդների շղթայում: Ամենաբացասական լարումը միացված է կատոդին, իսկ ամենադրական լարումը միացված է անոդին: Բացասական բարձր լարման սնուցումները (դրական տերմինալով հիմնավորված) հաճախ նախընտրելի են, քանի որ այս կոնֆիգուրացիան թույլ է տալիս չափել ֆոտոհոսանքը սխեմայի ցածր լարման կողմում՝ ցածր լարման տակ աշխատող հետագա էլեկտրոնային սխեմաների միջոցով ուժեղացնելու համար: Այնուամենայնիվ, բարձր լարման վրա գտնվող ֆոտոկատոդի դեպքում արտահոսքի հոսանքները երբեմն հանգեցնում են անցանկալի «մութ հոսանքի» իմպուլսների, որոնք կարող են ազդել շահագործման վրա: Լարումները բաշխվում են դինոդներին դիմադրողական լարման բաժանարարի միջոցով, թեև հնարավոր են այնպիսի տատանումներ, ինչպիսիք են ակտիվ դիզայնը (տրանզիստորներով կամ դիոդներով): Բաժանարար դիզայնը, որն ազդում է հաճախականության արձագանքման կամ բարձրացման ժամանակի վրա, կարող է ընտրվել տարբեր կիրառություններին համապատասխան: Որոշ գործիքներ, որոնք օգտագործում են ֆոտոմուլտիպլիկատորներ, ունեն դրույթներ՝ փոփոխելու անոդի լարումը, որպեսզի վերահսկեն համակարգի շահույթը: ֆոտոմուլտիպլիկատորները պետք է պաշտպանված լինեն շրջակա լույսից՝ կանխելու դրանց ոչնչացումը գերգրգռման միջոցով: Որոշ կիրառություններում այս պաշտպանությունն իրականացվում է մեխանիկորեն էլեկտրական կողպեքների կամ փեղկերի միջոցով, որոնք պաշտպանում են խողովակը, երբ բացվում է ֆոտոմուլտիպլիկատորի խցիկը: Մեկ այլ տարբերակ է արտաքին միացումում ավելորդ հոսանքից պաշտպանություն ավելացնելը, որպեսզի երբ չափված անոդի հոսանքը գերազանցի անվտանգ սահմանը, բարձր լարումը նվազեցվի: Եթե ​​օգտագործվում են ուժեղ [[մագնիսական դաշտ]]եր ունեցող վայրերում, որոնք կարող են ոլորել էլեկտրոնային ուղիները, հեռացնել էլեկտրոնները դինոդներից և առաջացնել օգուտի կորուստ, ֆոտոմուլտիպլիկատորները սովորաբար մագնիսական պաշտպանված են փափուկ երկաթի կամ մյու-մետաղի շերտով: Այս մագնիսական վահանը հաճախ պահպանվում է կատոդային պոտենցիալում: Երբ դա այդպես է, արտաքին վահանը նույնպես պետք է էլեկտրական մեկուսացված լինի դրա վրա բարձր լարման պատճառով: Ֆոտոկատոդի և առաջին դինոդի միջև մեծ հեռավորություններ ունեցող ֆոտոմուլտիպլիկատորները հատկապես զգայուն են մագնիսական դաշտերի նկատմամբ<ref name="pmt" />: == Հավելվածներ == Ֆոտոմուլտիպլիկատորներն առաջին էլեկտրական աչքի սարքերն էին, որոնք օգտագործվում էին լույսի ճառագայթների ընդհատումները չափելու համար: Ֆոտոմուլտիպլիկատորներն օգտագործվում են ցինտիլյատորների հետ համատեղ՝ իոնացնող ճառագայթումը ձեռքի տակ պահվող և ֆիքսված ճառագայթային պաշտպանության գործիքների միջոցով հայտնաբերելու համար, իսկ մասնիկների ճառագայթումը ֆիզիկայի փորձերում<ref>{{Cite web |title=HP-265 Pancake G-M Probe |url=http://www.drct.com/probes/HP-265_G-M_pancake_probe.htm |website=www.drct.com}}</ref>։ Ֆոտոմուլտիպլիկատորներն օգտագործվում են հետազոտական ​​լաբորատորիաներում՝ չափելու լույս արձակող նյութերի ինտենսիվությունը և սպեկտրը, ինչպիսիք են բարդ կիսահաղորդիչները և քվանտային կետերը: Ֆոտոմուլտիպլիկատորներն օգտագործվում են որպես դետեկտոր շատ սպեկտրոֆոտոմետրերում: Սա թույլ է տալիս գործիքի ձևավորում, որը կխուսափի ջերմային աղմուկի զգայունության սահմանից, և որը, հետևաբար, կարող է էապես մեծացնել գործիքի դինամիկ տիրույթը: Ֆոտոմուլտիպլիկատորներն օգտագործվում են բազմաթիվ բժշկական սարքավորումների նախագծման մեջ: Օրինակ՝ կլինիկական բժշկական լաբորատորիաների կողմից օգտագործվող արյան անալիզի սարքերը, ինչպիսիք են հոսքային ցիտոմետրերը, օգտագործում են ֆոտոմուլտիպլիկատորներ՝ որոշելու արյան նմուշներում տարբեր բաղադրիչների հարաբերական կոնցենտրացիան՝ օպտիկական ֆիլտրերի և շիկացած լամպերի հետ համատեղ: Գամմա տեսախցիկի մեջ օգտագործվում է ֆոտոմուլտիպլիկատորների զանգված: Ֆոտոմուլտիպլիկատորները սովորաբար օգտագործվում են որպես դետեկտորներ թռչող կետի սկաներներում: === Ջերմաստիճանի տիրույթ === Հայտնի է, որ կրիոգեն ջերմաստիճաններում ֆոտոմուլտիպլիկատորները ցույց են տալիս էլեկտրոնների (պայթող) արտանետումների ավելացում, երբ ջերմաստիճանը նվազում է: Այս երևույթը դեռևս անբացատրելի է ֆիզիկայի որևէ տեսության կողմից<ref>{{Cite journal |last=Meyer |first=H. O. |date=2010 թ․ փետրվար |title=Spontaneous electron emission from a cold surface |url=https://doi.org/10.1209/0295-5075/89/58001 |journal=EPL (Europhysics Letters) |language=en |volume=89 |issue=5 |pages=58001 |bibcode=2010EL.....8958001M |doi=10.1209/0295-5075/89/58001 |issn=0295-5075 |s2cid=122528463}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{reflist|30em}} == Գրականություն == {{refbegin}} * Wright, A.G., https://global.oup.com/academic/product/the-photomultiplier-handbook-9780199565092 "The Photomultiplier Handbook", 616pp, Oxford University Press, Oxford, England (2017). * Engstrom, Ralph W., [http://psec.uchicago.edu/links/Photomultiplier_Handbook.pdf ''Photomultiplier Handbook''], RCA/Burle (1980). * ''Photomultiplier Tubes: Basics and Applications (Second Edition)'', Hamamatsu Photonics, Hamamatsu City, Japan, (1999). * Flyckt, S.O. and Marmonier, C., [https://web.archive.org/web/20060908113719/http://www.jhu.edu/iic/Photomultipliers.pdf ''Photomultiplier Tubes: Principles and Applications''], Philips Photonics, Brive, France (2002). {{refend}} == Արտաքին հղումներ == {{commons|photomultiplier}} *[https://web.archive.org/web/20030305044057/http://microscopy.fsu.edu/primer/flash/photomultiplier/ Molecular Expressions] – Java-based simulation and tutorial on photomultiplier tubes *[https://web.archive.org/web/20050304212818/http://www.burle.com/cgi-bin/byteserver.pl/pdf/Photo.pdf Photomultiplier Handbook] (4MB PDF) from Burle Industries, essentially the Engstrom-RCA Handbook reprinted *[http://www.et-enterprises.com/technical-information/ Photomultiplier technical papers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110710202918/http://www.et-enterprises.com/technical-information/ |date=2011-07-10 }} from ET-Enterprises *[https://www.hamamatsu.com/resources/pdf/etd/PMT_handbook_v3aE.pdf Photomultiplier tubes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170110194535/http://www.hamamatsu.com/resources/pdf/etd/PMT_handbook_v3aE.pdf |date=2017-01-10 }} basics and applications from Hamamatsu Photonics *[http://www.vias.org/simulations/simusoft_emultiplier.html Electron Multiplier] – simulation of an electron multiplier tube [[Կատեգորիա:Դետեկտորներ]] [[Կատեգորիա:Էլեկտրականություն]] [[Կատեգորիա:Էլեկտրավակուումային սարքեր]] [[Կատեգորիա:Էլեկտրոնային բաղկացուցիչներ]] [[Կատեգորիա:Էլեկտրոնիկա]] [[Կատեգորիա:Իրեր]] [[Կատեգորիա:Սպեկտրասկոպիա]] [[Կատեգորիա:Վակուում]] [[Կատեգորիա:Տարրական մասնիկների դետեկտորներ]] [[Կատեգորիա:Տարրական մասնիկների ֆիզիկա]] [[Կատեգորիա:Փոխակերպիչներ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սարքավորումներ]] [[Կատեգորիա:Օպտիկա]] [[Կատեգորիա:Օպտիկական սարքեր]] s1pxog7r0vg1zfm4plsliz362yz7dmz 0 1275364 10357043 10356117 2025-06-18T00:11:06Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 - <ref, +<ref, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Citation, Cite book, Cite journal, Cite web և Cite news կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357043 wikitext text/x-wiki {{Իսլամ}} '''Ումմա''' ({{lang-ar|أمّة}})<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/chambersdictiona0000unse_x2v6 |title=The Chambers Dictionary |publisher=Chambers |year=2003 |isbn=0-550-10105-5 |edition=9th |chapter=umma}}</ref>, մուսուլմանական ինքնություն, կրոնական համայնք կամ [[մուսուլման]] հավատացյալների համագործակցության հայեցակարգ ({{lang-ar|أمة المؤمنين՝ ումմաթ ալ-մու'մինին}})<ref name="commonwealth">{{Cite news |last=Bissenove |date=2004 թ․ փետրվար |title=Ottomanism, Pan-Islamism, and the Caliphate; Discourse at the Turn of the 20th Century |url=http://www.aucegypt.edu/GAPP/mesc/Documents/Barqiyya%20feb.04.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150923180140/http://www.aucegypt.edu/GAPP/mesc/Documents/Barqiyya%20feb.04.pdf |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 23 |access-date=2013 թ․ ապրիլի 26 |newspaper=BARQIYYA |publisher=American University in Cairo: The Middle East Studies Program |volume=9 |issue=1}}</ref>: Եզրույթը սովորաբար օգտագործվում է իսլամադավան ժողովրդի հավաքական համայնք նշանակելու համար<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հունվարի 5 |title=Rohingyas and the Myth of Ummah |url=https://kashmirobserver.net/2017/01/05/rohingyas-and-the-myth-of-ummah/ |access-date=2021 թ․ մարտի 30 |website=Kashmir Observer |language=en-US}}</ref>: Այս եզրույթի իմաստը զարգացավ [[Իսլամ]]ի հիմնադիր մարգարեի՝ [[Մուհամմադ]]ի (570-632) քարոզչական գործունեության ընթացքում և վերջնականապես ձևավորվեց [[Մեքքա]] քաղաքում [[Մուհամմադը Մեքքայում|նրա գտնվելու վերջում]] (620-622): Մուհամմադի խոսքի ու վարվելակերպի մասին պատմող ավանդությունները հայտնի են «[[հադիս]]» անվամբ, որը բառացի նշանակում է «լուր», «տեղեկություն», «պատմություն»: Հադիսները վերաբերում են մուսուլմանական համայնքի կազմակերպման տարբեր կրոնաիրավական կողմերին և բաղկացած են երկու մասերից: Մի մասը բուն ինֆորմացիոն հատվածն է, որը կոչվում է [[մաթն]] (տեքստ), իսկ մյուս մասը՝ [[իսնադ]]ը (շղթա), որն այդ պատմությունը սերնդից սերունդ հաղորդողների շղթան է: Հադիսները [[Ղուրան]]ից հետո համարվում են [[շարիաթ]]ի (իսլամական իրավունք) երկրորդ աղբյուրը, որոնց վրա է հիմնված [[սուննա]]ն: Ղուրանում և հադիսներում, որոնք հայտնի են ժողովածուներով, նշվում են առաջին տեղեկությունները ումմայի մասին։ Եթե առաջին դեպքում այաթները հաղորդվել են մարդկանց նրա միջոցով՝ հայտնության ճանապարհով, այսինքն, Մուհամմադը հանդես է եկել որպես միջնորդ, ապա հադիսներում հիմնականում զետեղված է իր խոսքը: Երկու աղբյուրներում կարելի է գտնել կիրառության նմանություններ և միաժամանակ տարբերություններ<ref name="Քոչ">{{հոդված |հեղինակ = Հայկ Քոչարյան |վերնագիր = «Ումմա» եզրի կիրառությունը հադիսներում|հղում = https://arar.sci.am/dlibra/publication/307866/edition/282727/content|լեզու = |հրատարակություն = Մերձավոր Արևելք. Պատմություն, քաղաքականություն, մշակույթ |տիպ = |թվական = 2005 |հատոր = |համար = |էջերի թիվ = |մեջբերվող էջեր = 157-160 |doi = |issn = }}</ref>: Ղուրանում ումմա եզրույթը հանդիպում է ավելի քան 60 անգամ<ref name=Bearman /><ref>{{публикация|книга | автор = Ализаде, Абдулкерим Али оглы | часть викитека = ИЭС/{{#if:{{{1|}}}|{{#switch:{{{1|}}}|all|всё = |{{{1|}}}}}|{{PAGENAME}}}} | часть = {{#if:{{{1|}}}|{{#switch:{{{1|}}}|all|всё = |{{{1|}}}}}|{{PAGENAME}}}} | викитека = Исламский энциклопедический словарь | заглавие = Исламский энциклопедический словарь | место = М. | страницы = {{#switch:{{Str left|{{{2|}}}|1}} |h = |{{{2|}}} }} | издательство = Ансар | год = 2007 | isbn = 978-5-98443-025-8 | ref = Али-заде }}</ref> և սովորաբար վերաբերում է մեկ խմբի, որը կիսում է ընդհանուր կրոնական համոզմունքները<ref>Резван Е. А. Умма // Ислам: энциклопедический словарь / Отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, ГРВЛ, 1991. — С. 241. — 315 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-016941-2.</ref>, մասնավորապես նրանց, որոնք աստվածային փրկության ենթակա են<ref name="Houtsma">{{Cite book |last=Houtsma |first=M. Th |url=https://books.google.com/books?id=zJU3AAAAIAAJ&pg=PA125 |title=E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936 |publisher=Brill |year=1987 |isbn=9004082654 |pages=125–126}}</ref><ref>{{Cite book |last=Houtsma |first=M. Th. |title=E.J. Brill's First Encyclopedia of Islam, 1913–1936 |publisher=E.J. Brill |year=1987}}</ref>: Ումմա բառն արաբերեն նշանակում է «պետություն»։ Օրինակ, [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] ({{lang-en|united nations organization` միավորված պետությունների կազմակերպություն}}, և ոչ՝ ethnicity` ազգ) եզրույթն ալ-Ումամ ալ-մութթահիդա ({{lang-ar|الأمم المتحدة}}) է, իսկ «ալ-Ումմա ալ-Արաբիյա» եզրույթը ({{lang-ar|الأمة العربية}}) տերմինը օգտագործվում է «արաբական պետությունները» կամ «[[արաբական աշխարհ]]ը» նշելու համար<ref>{{Cite web |last=Team |first=Almaany |title=ترجمة و معنى nation في قاموس المعاني. قاموس عربي انجليزي مصطلحات صفحة 1 |url=http://www.almaany.com/ar/dict/ar-en/nation/ |website=www.almaany.com}}</ref>։ Ումման տարբերվում է շաաբից ({{lang-ar|شَعْب}}, «[[ժողովուրդ]]»), որը նշանակում է մարդկանց խումբ, որն ունի ընդհանուր ծագում կամ աշխարհագրություն։ Ումմա բառը տարբերվում է «պետություն» կամ «ազգ» հասկացությունից։ Իր մեծ համատեքստում այն ​​օգտագործվում է մարդկանց ավելի մեծ խմբի նկարագրելու համար: Այնուամենայնիվ, ումմա եզրույթը օգտագործվում է նկարագրելու [[Արաբներ|արաբ ժողովրդին]] որպես ամբողջություն՝ [[արաբական աշխարհ]]ի մարդկանց: Ումման կարող է լինել վերազգային քաղաքականություն՝ [[կրոն]]ի վրա հիմնված ընդհանուր պատմությամբ և ինքնությամբ: [[Պանիսլամիզմ]]ը սատարում է մուսուլմանների միասնությունը մեկ հանրության մեջ՝ որպես իսլամական աշխարհ կամ իսլամական պետություն<ref name="commonwealth" />: == Իսլամական օգտագործում և ծագում == «Ու՛մմա ուա՛հիդա» արտահայտությունը [[Ղուրան]]ում ({{lang-ar|أمة واحدة}}, «Մեկ ազգ») վերաբերում է ողջ իսլամական աշխարհին, ինչպես այն գոյություն ուներ այդ ժամանակ: Ղուրանն ասում է. «Դուք [մուսուլմանները] մարդկության համար դուրս բերված լավագույն ազգն եք, որը պատվիրում է այն, ինչ արդար է ({{lang-ar|معروف}} մա'րուֆ, բառացի՝ «ճանաչված [որպես լավ]») և արգելում է սխալը ({{lang-ar|منكر}} մունքար, բառացի՝ «ճանաչվեց [որպես չար]»)»: Օգտագործումը հետագայում պարզաբանվում է [[Մադինա (Յասրիբ)|Մադինա]]յի կանոններով, վաղ փաստաթուղթ, որում ասվում է, որ Մուհամմադը բանակցել է 622 թվականին Մադինայի առաջատար տոհմերի հետ, որը բացահայտորեն նշում է [[հրեաներ]]ին, [[քրիստոնյաներ]]ին և Մադինայի [[Հեթանոսություն|հեթանոս]] քաղաքացիներին՝ որպես ումմայի անդամներ՝ [[Մուհամմադը Մադինայում|Մադինայում հաստատվելուց հետո]]<ref>{{Cite book |last=Firestone |first=Reuven |title={{transl|ar|ALA-LC|Jihād}}: The Origin of Holy War in Islam |publisher=Oxford University Press |year=1999 |isbn=0195125800 |location=New York |page=118}}</ref><ref>{{Cite book |title=Encyclopedia of Islam Online |chapter=Muhammad}}</ref><ref>{{Cite book |last=Watt |first=W. Montgomery |url=https://archive.org/details/muhammadatmedina029655mbp |title=Muhammad at Medina |publisher=Clarendon Press |year=1956 |location=Oxford}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Serjeant |first=R. B. |year=1964 |title=The Constitution of Medina |journal=Islamic Quarterly |volume=8 |page=4}}</ref>: == Առաջացում == Մուհամմադի ժամանակ, մինչև ումմայի գաղափարը, արաբական համայնքները սովորաբար կառավարվում էին ազգակցական կապերով<ref name=Watt>{{Cite book |last=Watt |first=W. Montgomery |title=Muhammad at Medina |publisher=Clarendon Press |year=1972 |location=Oxford}}</ref>: Այլ կերպ ասած, արաբների քաղաքական գաղափարախոսությունը կենտրոնացած էր [[Նախաիսլամական Արաբիա|ցեղային]] պատկանելության և արյունակցական կապերի վրա<ref name="Watt" />: Ցեղային հասարակության մեջ առաջացավ իսլամի կրոնը և դրա հետ մեկտեղ ումմա հասկացությունը: Ումման առաջացել է այն գաղափարի համաձայն, որ առաքյալ կամ մարգարե է ուղարկվել ազգի մոտ<ref name=Houtsma />: Ի տարբերություն նախկինների, որոնք ուղարկվել էին տարբեր ազգեր (ինչպես կարելի է գտնել [[Հին Կտակարան]]ի մարգարեների մեջ), Մուհամմադը ձգտում էր ստեղծել մի ումմա, որը համընդհանուր էր և ոչ միայն արաբների համար<ref name=Houtsma />: Մուհամմադն իր նպատակը տեսնում էր որպես աստվածային ուղերձի փոխանցում և իսլամական ազգի առաջնորդություն<ref name=Houtsma />: Իսլամը Մուհամմադին տեսնում է որպես ումմայի մարգարե՝ փոխանցելով աստվածային ուղերձ և ակնարկելով, որ Աստված ղեկավարում է ումմայի կյանքի գործերը<ref name=Watt />: Համապատասխանաբար, ումմայի նպատակն էր հիմնվել կրոնի վրա՝ հետևելով Աստծո պատվիրաններին, այլ ոչ թե ազգակցական կապին<ref name=Watt />: 632 թվականին Մուհամմադի մահից անմիջապես հետո ստեղծվեց [[Արաբական խալիֆայություն|խալիֆայությունը]], և առանձնացան [[Շիա իսլամ|շիա]]ները<ref>{{Cite book |last=Nigosian |first=Solomon A. |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA18 |title=Islam: Its History, Teaching, and Practices |date=2004 թ․ հունվարի 29 |publisher=Indiana University Press |isbn=978-0-253-11074-9 |page=18}}</ref>: Խալիֆայությունները ([[բարեպաշտ խալիֆների պետություն|բարեպաշտ խալիֆներ]], [[Օմայյան խալիֆայություն|Օմայյան]], [[Աբբասյան խալիֆայություն|Աբբասյան]] և այլն) իսլամական պետություններ էին իսլամական մարգարե Մուհամմադի քաղաքական իրավահաջորդի ղեկավարությամբ<ref name="khalifate">{{Cite journal |last1=Kadi |first1=Wadad |last2=Shahin |first2=Aram A. |date=2013 |title=Caliph, caliphate |journal=The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought |pages=81–86}}</ref>: Այս քաղաքականությունները վերածվեցին բազմազգ վերազգային կայսրությունների<ref>{{Cite book |last1=Al-Rasheed |first1=Madawi |url=https://books.google.com/books?id=EAMqBgAAQBAJ&pg=PA3 |title=Demystifying the Caliphate: Historical Memory and Contemporary Contexts |last2=Kersten |first2=Carool |last3=Shterin |first3=Marat |date=2012 թ․ դեկտեմբերի 11 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-932795-9 |page=3}}</ref>: == Ղուրան == [[Ղուրան]]ում «ումմա» եզրույթը գրեթե միշտ վերաբերում է մարդկանց [[Բարոյականություն|բարոյական]], [[Լեզուների ցեղակցություն|լեզվական]] կամ [[Կրոնական փիլիսոփայություն|կրոնական]] հարցերին<ref name=Houtsma /><ref name=Denny>{{Cite journal |last=Denny |first=Frederick Mathewson |date=1975 թ․ օգոստոս |title=The Meaning of 'Ummah' in the Qur'an |url=https://archive.org/details/sim_history-of-religions_1975-08_15_1/page/34 |journal=History of Religions |publisher=The University of Chicago Press |volume=15 |issue=1 |pages=34–70 |doi=10.1086/462733}}</ref>: Եզրույթի իմաստը կարծես փոխակերպվում է Ղուրանի ժամանակագրության մեջ<ref name=Bearman >{{Cite book |last=Bearman |first=P. |title=Encyclopedia of Islam |author2=Th. Bianquis |author3=C.E. Bosworth |author4=E. van Donzel |author5=W.P. Heinrichs |publisher=Brill Online |year=2013 |edition=Second |chapter=’Umma‘}}</ref>: Երբ այն առաջին անգամ օգտագործվում է Ղուրանում, այն հազիվ թե տարբերվում է «կաում» տերմինից, որը կարող է թարգմանվել որպես «մարդիկ»<ref>{{Cite web |last=Team |first=Almaany |title=Translation and Meaning of qawm (people) in English Arabic Dictionary of terms Page 2 |url=http://www.almaany.com/en/dict/ar-en/qawm+(people)/?page=2 |website=www.almaany.com}}</ref>: [[Պատկեր:Islam percent population in each nation World Map Muslim data by Pew Research.svg|մինի|ժամանակակից [[իսլամական աշխարհ]]ը]] Ղուրանն ընդունում է, որ յուրաքանչյուր ումմա ունի իր մարգարեն, որն ուղարկվել է աստվածային ուղերձ փոխանցելու ազգին, և որ բոլոր ումմաները սպասում են Աստծո վերջնական դատաստանին<ref name=Watt /><ref name=Denny />: Թեև ումմայի իմաստը սկսվում է պարզապես բառի ընդհանուր կիրառմամբ, այն աստիճանաբար զարգանում է՝ հղում անելով ընդհանուր կրոնական համայնքին և այնուհետև զարգանում է՝ հատուկ մատնանշելով մուսուլման ժողովրդին<ref name=Bearman />: Մինչ այն վերաբերում էր բացառապես մուսուլմաններին, ումման ներառում էր հրեական և քրիստոնյա համայնքները որպես մեկ մուսուլմանների հետ և նրանց անվանում էր «[[Գրքի մարդիկ]]»<ref name=Watt /><ref name=Denny />: Դա լրացվում է [[Մադինայի սահմանադրություն|Մադինայի սահմանադրությամբ]], որը հռչակում է ումմայի բոլոր անդամներին, անկախ կրոնից, «մեկ ումմա»<ref name=Watt />: Ղուրանի այդ հատվածներում ումման կարող է ակնարկել մարդկության միասնությանը միաստվածական կրոնների ընդհանուր համոզմունքների միջոցով<ref name=Bearman />: Այնուամենայնիվ, Դենին նշում է, որ ամենավերջին ումման, որը մարգարե է ստանում Աստծուց, արաբական ումման է<ref name=Denny />: Քանի որ մուսուլմաններն ավելի ուժեղացան Մադինայում իրենց բնակության ժամանակ, արաբական ումման նեղ իմաստ ստացավ և վերածվեց ումմայի՝ բացառապես մուսուլմանների համար<ref name=Denny />: Դա վկայում է [[Քաաբա]]յի վերասակրալիզացումը և Մեքքա ուխտագնացության Մուհամմադի հրամանը, ինչպես նաև աղոթքի վերահղումը [[Երուսաղեմ]]ից [[Մեքքա]]<ref name=Denny />: Այն ժամանակաշրջանը, որում տերմինն առավել հաճախ օգտագործվում է Երրորդ Մեքքայի ժամանակաշրջանում է, որին հաջորդում է Մադինի շրջանը<ref name=Denny />: Երկու ժամանակաշրջաններում տերմինի լայնածավալ օգտագործումը ցույց է տալիս, որ Մուհամմադը սկսել էր հասնել ումմայի հայեցակարգին, որպեսզի հստակեցնի իսկական մուսուլմանական համայնքը<ref name=Denny />: Ավելին, Ղուրանի՝ վաղ մեքքայական հատվածներն ընդհանուր առմամբ նույնացնում են ումման որպես կրոն, սակայն մադինայական հատվածներում ավելի կոնկրետ վերաբերում են ումմայի և կրոնի հարաբերություններին<ref name=Denny />: Վերջնական հատվածը, որը վերաբերում է ումմային Ղուրանում, վերաբերում է մուսուլմաններին որպես «լավագույն ազգ» և, հետևաբար, հանգեցրել է նրան, որ այն բացառիկ հղում է իսլամին<ref name=Denny />։ Ղուրանի մի այաթ նաև նշում է ումման բոլոր առաքյալների համատեքստում<ref>{{Cite web |title=Surat Al-Mu'minun [23:51–52] – The Noble Qur'an – القرآن الكريم |url=http://legacy.quran.com/23/51-52 |website=legacy.quran.com}}</ref> և որ նրանց ումման (ազգը) մեկն է, և Աստված նրանց Տերն է ամբողջությամբ։ == Մուհամմադը Մեքքայում և Մադինայում == {{Հիմնական|Մուհամմադը Մեքքայում|Մուհամմադը Մադինայում}} Ի սկզբանե այնպես չէր թվում, որ նոր մուսուլմանական համայնքը կհակազդի Մեքքայում արդեն գոյություն ունեցող ցեղերին<ref name=Hodgson />: Առաջին մուսուլմանները կարիք չունեին խզելու ավանդական [[կուրեյշ]]ական սովորույթները, քանի որ նոր ազգի տեսլականը ներառում էր բարոյական նորմեր, որոնք անծանոթ չէին Մեքքայի ցեղային հասարակությանը<ref name=Hodgson />: Այնուամենայնիվ, այն, ինչ առանձնացնում էր այս համայնքը ցեղերից, այդ բարքերի տեղը մարդու կյանքում նրա ուշադրության կենտրոնում էր<ref name=Hodgson />: [[Պատկեր:Kabaa (January 2003).jpg|մինի|[[Քաաբա]]]] Այն բանից հետո, երբ Մուհամմադը և առաջին իսլամ ընդունողները ստիպված եղան լքել Մեքքան, համայնքը Մադինայում ողջունվեցին «անսարների» կողմից՝ մի խումբ [[Արաբական դիցաբանություն|հեթանոսներ]], որոնք [[իսլամ]] էին ընդունել<ref name=Houtsma /><ref name=Ye>{{Cite book |last=Ye'or |first=Bat |title=The Dhimmi: Jews and Christians under Islam |publisher=Associated University Press |year=1985 |location=Cranberry, NJ}}</ref>: Չնայած Մադինան արդեն բնակեցված էր բազմաթիվ [[հրեաներ]]ի և հեթանոսական ​​ցեղերի կողմից, Մուհամմադի և նրա հետևորդների գալուստը Մադինայի բնակիչների ոչ մի հակազդեցություն չառաջացրեց<ref name=Ye/>: Մադինա ժամանելուն պես Մուհամմադը տարբեր ցեղերի առաջնորդների հետ հաստատեց [[Մադինայի սահմանադրություն]]ը, որպեսզի մեքքացի ներգաղթյալներին և մադինացիներին ձևավորի մեկ ազգ՝ ումմա: Ումմայի անդամներին մեկ ցեղով կամ կրոնական պատկանելությամբ սահմանափակելու փոխարեն, ինչպես եղել է այն ժամանակ, երբ ումման առաջին անգամ ձևավորվեց Մեքքայում, Մադինայի սահմանադրությունը երաշխավորում էր, որ ումման կազմված է տարբեր մարդկանցից և համոզմունքներից, ըստ էության, այն դարձնելով վերցեղային<ref>{{Cite book |last=Goitein |first=S.D. |url=https://archive.org/details/studiesinislamic0000sdgo |title=Studies in Islamic History and Institutions |publisher=E.J. Brill |year=1968 |location=Leiden, Netherlands}}</ref>։ Իսլամ պատմաբան [[Տաբարի]]ն առաջարկել է, որ Մուհամմադի սկզբնական մտադրությունը Մադինա ժամանելուն պես մզկիթ հիմնելն էր, սակայն դա քիչ հավանական է<ref name=Tabari />: Տաբարին նաև պնդում էր, որ Մուհամմադը Մադինայում կատարեց առաջին ուրբաթօրյա աղոթքը<ref name=Tabari>{{Citation |last=Watt |first=W. Montgomery |title=The History of al-Tabari: The Foundation of the Community |volume=VII |year=1987 |location=Albany |publisher=State University of New York |author2=M.V. McDonald}}</ref>: Դա տեղի ունեցավ ուրբաթ օրը, քանի որ ուրբաթ օրը Մադինայում ծառայում էր որպես շուկայական օր, որպեսզի հրեաներին հնարավորություն ընձեռեր պահպանել շաբաթ օրը<ref name="Peters">{{Cite book |last1=Peters |first1=Francis E. |url=https://books.google.com/books?id=Zu6EAAAACAAJ |title=The children of Abraham: Judaism, Christianity, Islam |last2=Esposito |first2=John L. |publisher=Princeton University Press |year=2006 |isbn=978-0-691-12769-9}}{{Dead link|date=August 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite book |last=Peters |first=F.E. |url=https://archive.org/details/muhammadorigins00pete |title=Muhammad and the Origins of Islam |publisher=State University of New York |year=1994 |location=Albany |url-access=registration}}</ref>: Ումմայի անդամակցությունը չի սահմանափակվում մուսուլմանական հավատքին հավատարիմ մնալով, այլ ավելի շուտ ընդգրկում էր բոլոր ցեղերը, քանի դեռ նրանք խոստացել էին ճանաչել Մուհամմադին որպես ազգ և իշխանության քաղաքական գործիչ<ref name=Tabari />: Մադինայի սահմանադրությունը հայտարարեց, որ հրեական ցեղերը և Մադինայի մուսուլմանները կազմեցին «մեկ ումմա»<ref name=Watt />, երբ նրա անդամների համոզմունքներն ու գործելակերպը ընդունվեցին հրեաների կողմից<ref name=Peters />։ Մադինայի Սահմանադրության նպատակն էր պահպանել քաղաքական պարտավորությունները և սոցիալական հարաբերությունները տարբեր ցեղերի միջև<ref name=Tabari />: Մադինայի համայնքի անդամները, թեև միևնույն հավատքից չէին բխում, բայց հավատարիմ էին միմյանց՝ ազգի ընդհանուր բարիքը պաշտպանելու ցանկությամբ<ref name=Tabari />: Այսինքն՝ ազգը համախմբված էր՝ իր ընդհանուր շահերը պահպանելու համար<ref name=Tabari />։ Այլ կրոնական համոզմունքների մարդիկ, հատկապես նրանք, ովքեր համարվում են «Գրքի մարդիկ», ստացել են Աստծո հատուկ պաշտպանությունը [[Զիմմի|զիմմայի]] պայմանագրի միջոցով<ref name=Watt />: Այս այլ կրոնական խմբերի անվտանգությունը երաշխավորված էր Աստծո և Մուհամմադի կողմից՝ որպես «Գրքի մարդիկ» իրենց ընդհանուր կրոնական պատմության պատճառով: Դիման ծառայում էր որպես մի տեսակ դաշինք մուսուլմանների և ոչ մուսուլմանների միջև<ref name=Watt />: Զիմմայի ավելի վաղ պայմանագրերում երկու խմբերը համարվում էին հավասար կարգավիճակով, և երկուսն էլ պարտավոր էին օգնել մյուսին: Այնուամենայնիվ, ավելի ուշ պայմանագրերում, այն բանից հետո, երբ իսլամն ավելի մեծ ուժ ստացավ ամբողջ [[Արաբական թերակղզի|Արաբիայում]], դիման ընկալվեց որպես մուսուլմանների կրոնական պարտականությունների կատարում զաքաթի վճարման հետ մեկտեղ: Զիմմայի նոր պայմանագրով ոչ մուսուլմանների պաշտպանությունն աստծո և Մուհամմադի կողմից կախված դարձավ նրանց վճարումից: == Մադինայի սահմանադրություն == Մադինայի սահմանադրությունը փաստաթուղթ է, որը ստեղծվել է Մուհամմադի կողմից Մադինայում հասարակական և քաղաքական կյանքը կարգավորելու համար<ref>{{Cite book |last=Esposito |first=John L. |title=The Islamic World: Past and Present |publisher=Oxford University Press |year=2004 |location=Oxford |chapter="Ummah"}}</ref>: Այն վերաբերում է տարբեր ցեղային խնդիրներին, ինչպիսիք են մասնակից ցեղային խմբերի կազմակերպումն ու ղեկավարումը, պատերազմը, գերիների փրկագինը և պատերազմի ծախսերը<ref name=Lecker>{{Cite journal |last=Lecker |first=Michael |year=2013 |title=Constitution of Medina |journal=Encyclopedia of Islam |volume=Three}}</ref>: Փաստաթղթի սկզբում է, որ մուսուլմանները Կուրեյշից (մեքքայից) և Յասրիբից (Մադինայից) մուսուլմանները հայտարարվում են որպես ումմա կամ մեկ ազգ<ref name=Lecker />: Ումմա բառը կրկին հայտնվում է, երբ փաստաթուղթը վերաբերում է հրեաների պայմանագրին և նշում է, որ Յահուդ Բանի Աուֆը կամ հրեաները մի ումմա են, որը գոյություն ունի մուսուլմանների ումմայի կողքին կամ կարող է ներառվել նույն ումմայի մեջ, ինչ մուսուլմանները:<ref name=Lecker /> Փաստաթղթում նշվում է, որ հրեաները, ովքեր միանում են մուսուլմաններին, կստանան օգնություն և հավասար իրավունքներ<ref name=Lecker />: Բացի այդ, հրեաները երաշխավորված կլինեն մուսուլմանների կողմից և նրանց տրված է պահպանել իրենց կրոնը ճիշտ այնպես, ինչպես մուսուլմանները կպահպանեն իրենցը<ref name=Lecker />: Սա ենթադրում է, որ ումման Մադինայում խիստ կրոնական ազգ չէ<ref name=Watt />: Մադինայի սահմանադրությունը թվարկում է տարբեր մադինական ցեղերը, որոնք առաջացել են Աուսից և Խազրաջից, ինչպես նաև հրեական մի քանի ցեղերին, որոնց տրված է պահպանել իրենց ցեղային կազմակերպությունն ու ղեկավարությունը<ref name=Lecker />: Փաստաթուղթը նաև բացահայտում է, որ յուրաքանչյուր խումբ՝ մուսուլմաններն ու հրեաները, պատասխանատու են իրենց ֆինանսների համար, բացառությամբ պատերազմի ժամանակ, երբ երկուսն էլ պետք է կիսեն ծախսերը<ref name=Watt /><ref name=Lecker />: Մուսուլմանների կողմից Մեքքայի գրավումից հետո ումմային անդամակցությունը պահանջում էր հավատարմություն իսլամին<ref name=Peters />: Դա տեղի ունեցավ այն պատճառով, որ իսլամը սկսեց տարբերվել ոչ միայն հեթանոսությունից, այլև [[Աբրահամյան կրոններ|աբրահամյան]] մյուս կրոններից՝ [[հուդայականություն]]ից և [[քրիստոնեություն]]ից<ref name=Hodgson>{{Cite book |last=Hodgson |first=Marshall G. S. |url=https://archive.org/details/ventureofislamco0000hodg_f1z1 |title=The Venture of Islam: Conscience and History in a World Civilization |publisher=The University of Chicago |year=1974 |location=Chicago, IL}}</ref>: Ումմայի անդամակցությունն այժմ հիմնված էր երկու հիմնական սկզբունքների վրա. առաջինը միայն Աստծուն երկրպագելն է, և երկրորդ՝ Աստծուն պատշաճ կերպով երկրպագելու համար պետք է լինել առաջնորդվող ազգի մեջ<ref name=Hodgson />: Նոր հասարակության էական նշանակությունը մարդկանց և Աստծո և մարդկանց և միմյանց միջև նոր հարաբերություններն էին: Հասարակությունը միասին պահում էր մարգարեն: Իսլամադավան տոհմերի միջև վեճն արգելված էր<ref name=Hodgson />: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Արաբական բառեր և արտահայտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսլամական տերմիններ]] [[Կատեգորիա:Շարիաթ]] [[Կատեգորիա:Պանիսլամիզմ]] 3m9vwx3qitrttf3vjrasubtb4przqh9 0 1280823 10356942 10356433 2025-06-18T00:07:11Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -автор=Sarah Ansari, +author=Sarah Ansari, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356942 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ազադեհ Կիան''' ({{lang-ar| آزاده کیان}}, {{ԱԾ}}), իրանա-ֆրանսիացի գիտնական, սոցիոլոգիայի պրոֆեսոր, սոցիալական գիտությունների դեպարտամենտի տնօրեն և [[Փարիզի համալսարան]]ի Գենդերային և ֆեմինիստական ​​հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար<ref>{{Cite web |title=Azadeh Kian-Thiébaut |url=http://www.mei.edu/profile/azadeh-kian-thi%C3%A9baut |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171110225334/http://www.mei.edu/profile/azadeh-kian-thi%C3%A9baut |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 10 |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 10 |publisher=Middle East Institute}}</ref>։ Նա ներառված է [[BBC]]-ի 100 կանանց ցուցակում<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ նոյեմբերի 22 |title=100 Women: Who took part? |url=https://www.bbc.com/news/world-24579511 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170102115504/http://www.bbc.com/news/world-24579511 |archive-date=2017 թ․ հունվարի 2 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14 |website=BBC News}}</ref>։ == Կենսագրություն == Ազադեհ Կիանը ծնվել է 1958 թվականին։ 1987-1990 թվականներին Կիանը դասավանդել է քաղաքական սոցիոլոգիա [[Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան|Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան]]ում։ 1995 թվականին տեղափոխվել է [[Ֆրանսիա]], միացել է Նոր Սորբոն համալսարան-Փարիզ III-ի, այնուհետև՝ Փարիզ 8 Սեն-Դենի համալսարանի ֆակուլտետին: Նա [[Իրանագիտություն|իրանագիտության]] և [[մաղրիբ]]ի ուսումնասիրությունների փորձագետ է և գիտական ​​հետազոտությունների ազգային կենտրոնի իրանական լաբորատորիայի գիտաշխատող: Կիանի նշանավոր գործերից են՝ ''Avoir vingt ans en Iran'' (Alternatives, 1999), ''Les femmes iraniennes entre islam État et famille'' (Maisonneuve & Larose, 2002) և ''La République islamique d’Iran: : de la maison du Guide à la raison d'État'' (Michalon, 2005)<ref>{{Cite web |title=Azadeh Kian-Thiébaut |url=http://www.bibliomonde.com/auteur/azadeh-kian-thiebaut-658.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160310034100/http://www.bibliomonde.com/auteur/azadeh-kian-thiebaut-658.html |archive-date=2016 թ․ մարտի 10 |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 10 |publisher=Bibliomonde.com}}</ref>: 1996 թվականին նա հրապարակեց «''Des femmes iraniennes contre le clergé. islamistes et laiques pour la Premier fois unies''» հոդվածը ''Le Monde Diplomatique''-ում<ref>{{Cite book |author=Sarah Ansari |author2=Vanessa Martin |date=2014 թ․ մայիս |isbn=9781317793403 |pages=142 |заглавие=Women, Religion and Culture in Iran |издательство=Routledge |ссылка=https://books.google.com/books?id=tol9AwAAQBAJ&q=Azadeh+Kian&pg=PA142}}</ref>, իսկ 2010 թվականին՝ «Իսլամական ֆեմինիզմը Իրանում. ենթակայության նոր ձև կամ գործակալության առաջացում» հոդվածը ''Critique internationale'' ամսագրում<ref>{{Cite web |title=Articles by Azadeh Kian |url=http://www.cairn-int.info/publications-of-Kian-Azadeh--6478.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171111041551/http://www.cairn-int.info/publications-of-Kian-Azadeh--6478.htm |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 11 |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 10 |publisher=Cairn International}}</ref>: Իր ստեղծագործություններում նա քննադատում է [[շարիաթ]]ը և դիտարկում է որպես սպառնալիք կանանց իրավահավասարության համար<ref>{{Cite book |isbn=9782735116218 |pages=89 |lang=French |год=2013 |заглавие=ViSA: Instrumentation de la recherche en éducation |издательство=Les Editions de la MSH |ссылка=https://books.google.com/books?id=SH96YMlzQRsC&q=Azadeh+Kian&pg=PA89}}</ref>: [http://www.agensir.it Servizio d’informatione religiosa (SIR)]-ը նրան անվանել է «իրանական սփյուռքի ամենաշատ լսվող կին»<ref>{{Cite web |title=Iran: Azadeh Kian, "la protesta delle donne un punto di non ritorno per il mio Paese" {{!}} AgenSIR |url=https://www.agensir.it/mondo/2022/10/04/iran-azadeh-kian-la-protesta-delle-donne-un-punto-di-non-ritorno-per-il-mio-paese/ |url-status=live |archive-url=https://archive.wikiwix.com/cache/20221205202741/https://www.agensir.it/mondo/2022/10/04/iran-azadeh-kian-la-protesta-delle-donne-un-punto-di-non-ritorno-per-il-mio-paese/ |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 5 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref>. == Ակտիվություն == Ազադեհ Կիանը աշխարհի իրանական սփյուռքի այն կանանցից է, ում ամենահաճախն են դիմում՝ մեկնաբանելու իր հայրենի երկրում սոցիալական և քաղաքական փոփոխությունները<ref>{{Cite web |title=RTL Today - Nationwide repression: Iran demonstrations hit home for diaspora women |url=https://today.rtl.lu/news/world/a/1969621.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013063513/https://today.rtl.lu/news/world/a/1969621.html |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref><ref>{{Cite web |title=Le proteste in Iran viste dai movimenti delle donne - Il Post |url=https://www.ilpost.it/2022/09/25/proteste-iran-femminismo-islamico |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221021184314/https://www.ilpost.it/2022/09/25/proteste-iran-femminismo-islamico/?amp=1 |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 21 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref>: Նա նկարագրեց [[Մահսա Ամինի]]ի մահը որպես շրջադարձային պահ, որից հետո քաղաքացիական հասարակությունը բացահայտորեն հակադրվեց Իրանի իշխանություններին («Աննախադեպն այս բողոքի ցույցերի մեջ այն է, որ կանայք առաջնորդում են փոփոխությունները»)<ref>{{Cite web |title=Iran Demonstrations Hit Home for Diaspora Women |url=https://www.voanews.com/a/iran-demonstrations-hit-home-for-diaspora-women/6759795.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221003035808/https://www.voanews.com/amp/iran-demonstrations-hit-home-for-diaspora-women/6759795.html |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 3 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref><ref>{{Cite web |title=Источник |url=https://www.news.com.au/breaking-news/iran-demonstrations-hit-home-for-diaspora-women/news-story/628c83fb4c6c6ac5a24a9637aafdf607 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220927194646/https://amp.theaustralian.com.au/news/latest-news/iran-demonstrations-hit-home-for-diaspora-women/news-story/628c83fb4c6c6ac5a24a9637aafdf607 |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 27 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref>: 2022 թվականի հոկտեմբերին Ազադեն որպես հրավիրված հյուր ելույթ ունեցավ [[Եվրոպական խորհրդարան]]ում՝ Եվրոպական խորհրդարանի նախագահ [[Ռոբերտա Մեցոլա]]յի հետ հանդիպումից հետո<ref>{{Cite web |title=Opening of 3-6 October plenary session in Strasbourg {{!}} Atualidade {{!}} Parlamento Europeu |url=https://www.europarl.europa.eu/news/pt/press-room/20220930IPR41918/opening-of-3-6-october-plenary-session-in-strasbourg |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240509142741/https://www.europarl.europa.eu/news/pt/press-room/20220930IPR41918/opening-of-3-6-october-plenary-session-in-strasbourg |archive-date=2024 թ․ մայիսի 9 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref>: Նա խոսեց ''Les Echos Belgium''-ում Իրանում իշխանության թալիբանացման մասին<ref>{{Cite web |title=Источник |url=https://www.lecho.be/opinions/general/azadeh-kian-on-assiste-a-une-talibanisation-du-pouvoir-en-iran/10423235.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221107031507/https://www.lecho.be/opinions/general/azadeh-kian-on-assiste-a-une-talibanisation-du-pouvoir-en-iran/10423235.html |archive-date=2022 թ․ նոյեմբերի 7 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref>: 2022 թվականի նոյեմբերին նա հայտարարեց, որ Իրանում ճգնաժամը հեղափոխություն է, որն ուղղված է ռեժիմի փոփոխությանը, և ոչ թե պարզապես քաղաքացիական հասարակության բողոք<ref>{{Cite web |title=Contestation en Iran : "Ce n'est pas un mouvement, c'est un début de révolution" - France 24 |url=https://www.france24.com/fr/vid%C3%A9o/20221104-contestation-en-iran-ce-n-est-pas-un-mouvement-c-est-un-d%C3%A9but-de-r%C3%A9volution |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221122143558/https://www.france24.com/fr/vid%C3%A9o/20221104-contestation-en-iran-ce-n-est-pas-un-mouvement-c-est-un-d%C3%A9but-de-r%C3%A9volution |archive-date=2022 թ․ նոյեմբերի 22 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 14}}</ref>։ == Աշխատություններ == * Thiébaut, Azadeh. Secularization of Iran: a Doomed Failure? The New Middle Class and the Making of Modern Iran (Travaux et memoires de l’Institut d’Etudes iraniennes). Leuven: [[Peeters Publishers]], 1998. {{ISBN|9042900326}} * Thiébaut, Azadeh. Les femmes iraniennes entre islam, Etat et famille. Paris: Maisonneuve et Larose, 2002. {{ISBN|2706816147}} * Eshraghi, Isabelle, Azadeh Thiébaut Thiébaut, and Seyyed E. Nabavi. Avoir 20 ans à Téhéran. Paris: Ed. Alternatives, 1999. {{ISBN|2862271942}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իրանցի կանայք]] [[Կատեգորիա:Իրանցի կին ակտիվիստներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ֆեմինիստներ]] 5grvxhx383x4igp3dt6fkqwtihu9yg3 0 1281919 10357195 10169901 2025-06-18T08:22:13Z A.arpi.a 23940 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Հոլանդացի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի Նիդերլանդների երիտասարդական հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] 10357195 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}}'''Քվինտեն Ռայան Կրիսպիտո Թիմբեր''' ({{lang-nl|Quinten Ryan Crispito Timber}}, {{ԱԾ}}), նիդերլանդցի ֆուտբոլիստ, «Ֆեյենորդ» ակումբի և [[Նիդերլանդների ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Նիդերլանդների հավաքականի]] [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]: == Ակումբային կարիերա == Քվինտենը մայրաքաղաքային [[Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)|«Այաքս»]] ակումբի սան է։ 2018 թվականի հոկտեմբերի 15-ին «ՊՍՎ-ի» պահեստայինների դեմ խաղում ակումբի պահեստայինների կազմում նորամուտն է նշել Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջին դիվիզիոնում<ref>{{cite web |date=2018-10-15 |title=Йонг ПСВ VS. Йонг Аякс 2:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2018/10/15/netherlands/eerste-divisie/jong-psv/jong-ajax/2794460/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210417015031/https://int.soccerway.com/matches/2018/10/15/netherlands/eerste-divisie/jong-psv/jong-ajax/2794460/ |archive-date=2021-04-17 |access-date=2024-03-24 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: 2021 թվականի մայիսի 5-ին եռամյա պայմանագիր է կնքել «Ուտրեխտի» հետ<ref>{{cite web |title=Utrechter Quinten Timber vastgelegd door FC Utrecht. |url=https://www.fcutrecht.nl/nieuws/2021/mei/utrechter-quinten-timber-vastgelegd-door-fc-utrecht/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210709183158/https://www.fcutrecht.nl/nieuws/2021/mei/utrechter-quinten-timber-vastgelegd-door-fc-utrecht/ |archive-date=2021-07-09 |access-date=2021-07-04 |publisher=''fcutrecht.nl'' |lang=nl |deadlink=no}}</ref>: Օգոստոսի 15-ին Ռոտերդամի «Սպարտայի» դեմ խաղում նորամուտն է նշել [[Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն|Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնությունում]]<ref>{{cite web |date=2021-08-15 |title=Утрехт VS. Спарта Роттердам 4:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2021/08/15/netherlands/eredivisie/stichting-fc-utrecht/sparta-rotterdam-bv/3512465/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221120045218/https://int.soccerway.com/matches/2021/08/15/netherlands/eredivisie/stichting-fc-utrecht/sparta-rotterdam-bv/3512465/ |archive-date=2022-11-20 |access-date=2024-03-24 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: Հոկտեմբերի 17-ին «ԱԶ Քվինտենի» դեմ խաղում առաջին գոլն է խփել «Ուտրեխտի» կազմում<ref>{{cite web |date=2021-10-17 |title=АЗ VS. Утрехт 5:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2021/10/17/netherlands/eredivisie/stichting-az/stichting-fc-utrecht/3512535/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713200918/https://int.soccerway.com/matches/2021/10/17/netherlands/eredivisie/stichting-az/stichting-fc-utrecht/3512535/ |archive-date=2023-07-13 |access-date=2024-03-24 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: 2022 թվականի հուլիսի 28-ին տեղափոխվել է Ռոտերդամի «Ֆեյենորդ»՝ ակումբի հետ կնքելով քառամյա պայմանագիր<ref>{{cite web |title=Feyenoord en Quinten Timber weer herenigd. |url=https://www.feyenoord.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/feyenoord-en-quinten-timber-weer-herenigd---280722 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220728173819/https://www.feyenoord.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/feyenoord-en-quinten-timber-weer-herenigd---280722 |archive-date=2022-07-28 |access-date=2022-07-28 |publisher=''feyenoord.nl'' |lang=nl |deadlink=no}}</ref>: Օգոստոսի 7-ին «Վիտեսի» դեմ խաղում նորամուտն է նշել նոր թիմում<ref>{{cite web |date=2022-08-07 |title=Витесс VS. Фейеноорд 2:5 |url=https://int.soccerway.com/matches/2022/08/07/netherlands/eredivisie/sbv-vitesse/feyenoord-rotterdam-nv/3798138/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231209170547/https://int.soccerway.com/matches/2022/08/07/netherlands/eredivisie/sbv-vitesse/feyenoord-rotterdam-nv/3798138/ |archive-date=2023-12-09 |access-date=2024-03-24 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: Օգոստոսի 28-ին «Էմմենի» դեմ խաղում խփել է առաջին գոլը «Ֆեյենորդի» կազմում<ref>{{cite web |date=2022-08-28 |title=Фейеноорд VS. Эммен 4:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2022/08/27/netherlands/eredivisie/feyenoord-rotterdam-nv/fc-emmen/3799062/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407021955/https://int.soccerway.com/matches/2022/08/27/netherlands/eredivisie/feyenoord-rotterdam-nv/fc-emmen/3799062/ |archive-date=2023-04-07 |access-date=2024-03-24 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: Հոկտեմբերի 13-ին դանիական «Միդտյուլանի» դեմ Եվրոպայի լիգայի խաղում դարձել է գոլի հեղինակ<ref>{{cite web |date=2022-10-13 |title=Фейеноорд VS. Мидтьюлланн 2:2 |url=https://int.soccerway.com/matches/2022/10/13/europe/uefa-cup/feyenoord-rotterdam-nv/fc-midtjylland/3946965/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240324093801/https://int.soccerway.com/matches/2022/10/13/europe/uefa-cup/feyenoord-rotterdam-nv/fc-midtjylland/3946965/ |archive-date=2024-03-24 |access-date=2024-03-24 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: 2023 թվականին ֆուտբոլիստն օգնել է ակումբին հաղթել առաջնությունում: == Միջազգային կարիերա == 2018 թվականին Նիդերլանդների պատանեկան հավաքականի կազմում Թիմբերը հաղթել է Անգլիայում կայացած Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում: Մրցաշարում մասնակցել է [[Գերմանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Գերմանիայի]]<ref>{{cite web |date=2018-05-05 |title=Германия (до 17) VS. Нидерланды (до 17) 0:3 |url=https://int.soccerway.com/matches/2018/05/05/europe/uefa-u17-championship/germany-under-17/netherlands-under-17/2770655/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180522050035/https://int.soccerway.com/matches/2018/05/05/europe/uefa-u17-championship/germany-under-17/netherlands-under-17/2770655/ |archive-date=2018-05-22 |access-date=2018-05-22 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>, [[Սերբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սերբիայի]]<ref>{{cite web |date=2018-05-11 |title=Нидерланды (до 17) VS. Сербия (до 17) 2:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2018/05/11/europe/uefa-u17-championship/netherlands-under-17/serbia-under-17/2770659/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180523012446/https://int.soccerway.com/matches/2018/05/11/europe/uefa-u17-championship/netherlands-under-17/serbia-under-17/2770659/ |archive-date=2018-05-23 |access-date=2018-05-22 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>, [[Իսպանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսպանիայի]]<ref>{{cite web |date=2018-05-08 |title=Нидерланды (до 17) VS. Испания (до 17) 2:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2018/05/08/europe/uefa-u17-championship/netherlands-under-17/spain-under-17/2770658/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180522064616/https://int.soccerway.com/matches/2018/05/08/europe/uefa-u17-championship/netherlands-under-17/spain-under-17/2770658/ |archive-date=2018-05-22 |access-date=2018-05-22 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>, [[Անգլիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Անգլիայի]]<ref>{{cite web |date=2018-05-17 |title=Англия (до 17) VS. Нидерланды (до 17) 0:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2018/05/17/europe/uefa-u17-championship/england-under-17/netherlands-under-17/2703894/?ICID=PL_MS_02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180522045846/https://int.soccerway.com/matches/2018/05/17/europe/uefa-u17-championship/england-under-17/netherlands-under-17/2703894/?ICID=PL_MS_02 |archive-date=2018-05-22 |access-date=2018-05-22 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>, [[Իռլանդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իռլանդիայի]]<ref>{{cite web |date=2018-05-14 |title=Нидерланды (до 17) VS. Ирландия (до 17) 2:2 |url=https://int.soccerway.com/matches/2018/05/14/europe/uefa-u17-championship/netherlands-under-17/ireland-republic-under-17/2703754/?ICID=PL_MS_04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180522060056/https://int.soccerway.com/matches/2018/05/14/europe/uefa-u17-championship/netherlands-under-17/ireland-republic-under-17/2703754/?ICID=PL_MS_04 |archive-date=2018-05-22 |access-date=2018-05-22 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref> և [[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իտալիայի]] հավաքականների դեմ խաղին<ref>{{cite web |date=2018-05-20 |title=Италия (до 17) VS. Нидерланды (до 17) 2:2 |url=https://int.soccerway.com/matches/2018/05/20/europe/uefa-u17-championship/italy-under-17/netherlands-under-17/2703895/?ICID=PL_MS_01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180522044531/https://int.soccerway.com/matches/2018/05/20/europe/uefa-u17-championship/italy-under-17/netherlands-under-17/2703895/?ICID=PL_MS_01 |archive-date=2018-05-22 |access-date=2018-05-22 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականին Նիդերլանդների երիտասարդական հավաքականի կազմում Ռումինիայում և Վրաստանում մասնակցել է Եվրոպայի երիտասարդական առաջնությանը: Մրցաշարում մասնակցել է [[Բելգիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Բելգիայի]]<ref>{{cite web |date=2023-06-21 |title=Бельгия (до 21) VS. Нидерланды (до 21) 0:0 |url=https://au.soccerway.com/matches/2023/06/21/europe/uefa-u21-championship/belgium-under-21/netherlands-under-21/3976243/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240323180056/https://au.soccerway.com/matches/2023/06/21/europe/uefa-u21-championship/belgium-under-21/netherlands-under-21/3976243/ |archive-date=2024-03-23 |access-date=2024-03-24 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref> և [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Պորտուգալիայի]] հավաքականների դեմ խաղերին<ref>{{cite web |date=2023-06-24 |title=Португалия (до 21) VS. Нидерланды (до 21) 1:1 |url=https://au.soccerway.com/matches/2023/06/24/europe/uefa-u21-championship/portugal-under-21/netherlands-under-21/3976245/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240323180100/https://au.soccerway.com/matches/2023/06/24/europe/uefa-u21-championship/portugal-under-21/netherlands-under-21/3976245/ |archive-date=2024-03-23 |access-date=2024-03-24 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Քվինտենը երկվորյակ եղբայր ունի՝ Յուրիենը, որը [[Արսենալ (ֆուտբոլային ակումբ, Լոնդոն)|«Արսենալի»]] խաղացող է։ Մինչև 2018 թվականի փետրվարը եղբայրները կրել են հոր ազգանունը՝ Մադուրո, իսկ հետո սկսել են օգտագործել մոր ազգանունը՝ Թիմբեր<ref>{{cite web |title=Gebroerders Maduro zijn nu gebroeders Timber. |url=https://www.ajaxshowtime.com/article/bijzaken-en-geruchten/110328/gebroerders-maduro-zijn-nu-gebroeders-timber |archive-url=https://web.archive.org/web/20180807094634/http://www.ajaxshowtime.com/article/bijzaken-en-geruchten/110328/gebroerders-maduro-zijn-nu-gebroeders-timber |archive-date=2018-08-07 |access-date=2018-05-23 |publisher=''ajaxshowtime.com'' |lang=nl |deadlink=no}}</ref>։ Ավագ եղբայր-Դիլանը, «ՎՎՎ-Վենլո» ակումբի և [[Կյուրասաոյի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Կյուրասաոյի ազգային հավաքականի]] խաղացող է։ == Ձեռքբերումներ == '''Ակումբային''' '''«Ֆեյենոորդ»''' * Նիդերլանդների չեմպիոն՝ 2022/23 * Նիդերլանդների գավաթի գավաթակիր՝ 2023/24 * Նիդերլանդների Սուպերգավաթի գավաթակիր՝ 2024 '''Միջազգային''' '''Նիդերլանդների հավաքական (Մ-17)''' * Եվրոպայի առաջնության հաղթող (մինչև 17 տարեկան)՝ 2018 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{soccerway|463017}} * [https://www.sports.ru/tags/161071879/ Профиль на sports.ru] * {{transfermarkt|420213}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ֆեյենորդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ուտրեխտի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Այաքսի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Նիդերլանդների հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի կիսապաշտպաններ]] [[Կատեգորիա:Հոլանդացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի Նիդերլանդների երիտասարդական հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] 6ar300frx4wenh3hiyzk5dzuyvspyob 0 1283575 10356897 10183025 2025-06-17T23:05:30Z 217.76.15.71 Fixed typo 10356897 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Կրոնական կազմակերպություն''' ({{Lang-en|religious organization}}), կրոնական գործունեության կազմակերպման համար ստեղծված որոշակի ենթակառուցվածք։ Կրոնին աջակցող այդ կազմակերպությունները զբաղվում են<ref>{{Cite web |title=About: Religious organization |url=https://dbpedia.org/page/Religious_organization |access-date=2025-01-05 |website=dbpedia.org}}</ref>. * պաշտամունքի վայրերի պահպանմամբ, ինչպիսիք են [[Մզկիթ|մզկիթները]], [[Եկեղեցի (շինություն)|եկեղեցիները]], [[Տաճար|տաճարները]], [[Սինագոգ|սինագոգները]], [[Կապելլա (ճարտարապետություն)|կապելաներ]] և այլ շինություններ: * կրոնական առաջնորդներին [[Աշխատավարձ|աշխատավարձերի]] վճարմամբ, ինչպիսիք են հռոմեական կաթոլիկ քահանաները, հինդու քահանաները, բողոքական հոգևորականներ, իմամները և [[Ռաբբի|ռաբբիները]]: Բացի այդ, նման կազմակերպությունները սովորաբար ունենում են այլ պարտականություններ, ինչպիսիք են կրոնական առաջնորդների կրթում, առաջադրումը կամ նշանակումը, վարդապետությունների կորպուսի ստեղծումը, հետևորդների խրատը կրոնական իրավունքի նկատմամբ և անդամակցության որակավորման որոշումը: == Իրավական կարգավիճակ == === Հասարակական կազմակերպություններ === Որոշ երկրներ ղեկավարում են մեկ կամ մի քանի կրոնների գործունեությունը որպես իրենց կառավարության մաս կամ որպես արտաքին կազմակերպություններ, որոնց կառավարությունը սերտորեն աջակցվում է: === Մասնավոր կազմակերպություններ === Որոշ երկրներում կառավարությանն օրենքով արգելված է կրոններ ստեղծել կամ աջակցել՝ եկեղեցու և պետության տարանջատմամբ, թեև նման կանոններում կարող են լինել բացառություններ: Այսպիսով, մասնավոր կազմակերպություններն են անպայմանորեն աջակցում կրոնները: ==== Ֆրանսիա ==== [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]] Հանրապետությունը սահմանադրորեն աշխարհիկ է ({{Lang-en|secular}}, {{Lang-fr|laïque}}): 1905 թվականի օրենքով արգելված է պետության կողմից սուբսիդավորել կամ ճանաչել որևէ կրոն, կամ վճարել կրթաթոշակներ: Պատմական պատճառներով այս օրեքը չի տարածվում [[Էլզաս-Լոթարինգիա]] շրջանի վրա (որտեղ չորս կրոնները պետական ​​սուբսիդավորում են ստանում տեղական օրենսդրության համաձայն), [[Ֆրանսիական Գվիանա|ֆրանսիական Գվիանայի]] վրա (կաթոլիկ քահանաները աշխատում են տեղական կառավարության կողմից, թեև այս իրավիճակը հավանաբար կփոխվի) և զինվորական հոգևորականներին<ref>{{Cite book |title=https://drakelawreview.org/wp-content/uploads/2015/06/irvol57-4_gunn.pdf}}</ref>: Կրոնական կազմակերպությունները պարտավոր չեն գրանցվել, բայց կարող են, եթե ցանկանում են դիմել հարկերից ազատված կարգավիճակ ստանալու կամ պաշտոնական ճանաչում ձեռք բերելու համար: Ֆրանսիական կառավարությունը սահմանում է երկու կատեգորիա։ Կրոնական կազմակերպությունները կարող են գրանցվել կա՛մ որպես պաշտամունքային միություն, որոնք ազատված են հարկերից, կա՛մ որպես մշակութային միություն, որոնք ազատված չեն բոլոր հարկերից։ Այս երկու կատեգորիաները ենթակա են կառավարման և ֆինանսական բացահայտման որոշակի պահանջների: Երկրպագության միությունը կարող է կազմակերպել միայն կրոնական միջոցառումներ, որոնք սահմանվում են որպես պատարագներ և արարողություններ: Մշակութային միությունը կարող է զբաղվել շահութաբեր գործունեությամբ: Թեև մշակութային ասոցիացիան ազատված չէ հարկերից, այն կարող է պետական ​​սուբսիդիաներ ստանալ իր մշակութային և կրթական գործունեության համար, ինչպիսիք են դպրոցները: Կրոնական խմբերը սովորաբար գրանցվում են այս երկու կատեգորիաների ներքո։ Մորմոնները, օրինակ, իրենց պաշտամունքային միավորման միջոցով իրականացնում են խիստ կրոնական գործունեություն և իրենց մշակութային միության ներքո գործում են դպրոց: Համաձայն 1905 թվականի կանոնադրության՝ կրոնական խմբերը պետք է դիմեն տեղական պրեֆեկտուրային՝ ճանաչվելու որպես պաշտամունքի միություն և ստանան հարկերից ազատված լինելու կարգավիճակ։ Պրեֆեկտուրան ուսումնասիրում է ասոցիացիայի նպատակի վերաբերյալ ներկայացված փաստաթղթերը: Որակավորման համար խմբի նպատակը պետք է լինի բացառապես որևէ տեսակի կրոնական ծեսի կիրառումը: Հրապարակումներ տպելը, խորհրդի նախագահին աշխատանքի ընդունելը կամ դպրոց ղեկավարելը կարող է խմբին զրկել հարկերից ազատված լինելու կարգավիճակ ստանալուց<ref>{{Cite web |title=France |url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2005/51552.htm |access-date=2025-01-05 |website=U.S. Department of State}}</ref>: Համաձայն 1905 թվականի օրենքի՝ պաշտամունքային միությունները չեն հարկվում իրենց ստացած նվիրատվություններից։ Այնուամենայնիվ, պրեֆեկտուրան կարող է որոշել վերանայել խմբի կարգավիճակը, եթե ասոցիացիան ստանա մեծ նվիրատվություն կամ ժառանգություն, որը հայտնվում է հարկային մարմինների ուշադրության կենտրոնում: Եթե ​​պրեֆեկտուրան որոշի, որ ասոցիացիան իրականում չի համապատասխանում 1905 թվականի օրենքին, նրա կարգավիճակը կարող է փոխվել, և նրանից կարող է պահանջվել 60 տոկոսի չափով հարկեր վճարել ներկա և անցյալ նվիրատվությունների համար<ref>{{Cite web |title=2008 Report on International Religious Freedom - France |url=https://www.refworld.org/reference/annualreport/usdos/2008/en/62602 |access-date=2025-01-05 |website=Refworld |language=en}}</ref>: Համաձայն 100 կաթոլիկ միությունների, որոնք ազատված են հարկերից. Ներքին գործերի նախարարության ներկայացուցիչը հայտնում է, որ հարկերից չազատված կաթոլիկ միությունների թիվը չափազանց շատ է ճշգրիտ գնահատելու համար: Եհովայի վկաների ավելի քան 50 միավորումներ ունեն հարկերից ազատված կարգավիճակ։ ==== Խորվաթիա ==== [[Խորվաթիա|Խորվաթիայում]] կրոնական կազմակերպությունների իրավական կարգավիճակը որոշվում է «Կրոնական համայնքների իրավական կարգավիճակի մասին» օրենքով: Արդարադատության և կառավարման նախարարությունը գրանցումներ է կատարում, որտեղ ներկայացված են Խորվաթիայի բոլոր կրոնական համայնքները<ref>{{Cite web |title=Evidencija vjerskih zajednica u Republici Hrvatskoj |url=https://mpu.gov.hr/evidencija-vjerskih-zajednica-u-republici-hrvatskoj/25240 |access-date=2023-09-09 |website=mpu.gov.hr}}</ref>: Խորվաթիայում կրոնական համայնքները շահույթ չհետապնդող [[Իրավաբանական անձ|իրավաբանական անձինք]] են: Խորվաթիայի կառավարությունը ստեղծել է Կրոնական համայնքների հետ հարաբերությունների հանձնաժողով՝ պետության և կրոնական կազմակերպությունների միջև իրավական հարաբերությունները կարգավորելու նպատակով։ Խորվաթիայում կրոնական համայնքներն իրավունք ունեն հիմնել կրոնական դպրոցներ և նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններ՝ համաձայն կրոնական համայնքի և Խորվաթիայի Հանրապետության կառավարության միջև կնքված պայմանագրի: Կրոնական համայնքներն իրավունք ունեն կազմակերպել կրոնական կրթության դասեր պետական ​​տարրական և միջնակարգ դպրոցներում՝ կրոնական համայնքի և Խորվաթիայի Հանրապետության կառավարության միջև կնքված պայմանագրի համաձայն և աշակերտի ծնողների խնդրանքով։ Կրոնական համայնքները կարող են միջոցներ ձեռք բերել իրենց ունեցվածքից, առևտրային ընկերությունների շահույթներից, կրոնական ծառայություններ մատուցելով, ժառանգությամբ և նվերներով, կամավոր նվիրատվություններից, բարեգործական, կրթական և ընդհանուր առմամբ օգտակար այլ գործունեության միջոցով: Խորվաթիայի կրոնական համայնքները կարող են միջոցներ ստանալ պետական ​​և տեղական բյուջեներից հատուկ պայմաններով` կախված ազգային մշակույթի մեջ իրենց ներդրումից և կրոնական համայնքի ընդհանուր շահավետ գործունեությանը համապատասխան: Կրոնական համայնքները հարկ չեն վճարում անշարժ գույքի գործարքների համար, ինչպես նաև քաղաքացիների կողմից կատարվող ներդրումներից: Նաև կրոնական համայնքները մաքսատուրքեր և հարկեր չեն վճարում օտարերկրյա կրոնական համայնքներից ստացած իրերի համար։ Նոր կրոնական համայնքի գրանցման հիմնական պայմաններն այն են, որ կրոնական համայնքն ունենա առնվազն 500 հավատացյալ և ապացույց, որ նորաստեղծ կրոնական համայնքը գոյություն է ունեցել որպես ասոցիացիա առնվազն 5 տարի՝ մինչև դիմումը ներկայացնելը<ref>{{Cite web |title=Zakon o pravnom položaju vjerskih zajednica - Zakon.hr |url=https://zakon.hr/z/284/Zakon-o-pravnom-polo%C5%BEaju-vjerskih-zajednica |access-date=2023-09-09 |website=zakon.hr}}</ref>: ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} == Աղբյուրներ == * [https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2004/35454.htm ''International Religious Freedom Report 2004''], [[US Department of State]] {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Religion-Supporting Organization}} [[Կատեգորիա:Կրոնական կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:Կրոն և քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Կրոն]] [[Կատեգորիա:Կրոնագիտություն]] [[Կատեգորիա:Կրոնական իրավունք]] [[Կատեգորիա:Կրոն և հասարակություն]] [[Կատեգորիա:Հասարակագիտություն]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեական համայնքներ]] [[Կատեգորիա:Կրոնի դավանանքներ]] mrli5eg0rxczkrcuouohiykvi1yp581 10356898 10356897 2025-06-17T23:11:13Z 217.76.15.71 Fixed typo 10356898 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Կրոնական կազմակերպություն''', կրոնական գործունեության կազմակերպման համար ստեղծված որոշակի ենթակառուցվածք։ Կրոնին աջակցող այդ կազմակերպությունները զբաղվում են<ref>{{Cite web |title=About: Religious organization |url=https://dbpedia.org/page/Religious_organization |access-date=2025-01-05 |website=dbpedia.org}}</ref>. * պաշտամունքի վայրերի պահպանմամբ, ինչպիսիք են [[Մզկիթ|մզկիթները]], [[Եկեղեցի (շինություն)|եկեղեցիները]], [[Տաճար|տաճարները]], [[Սինագոգ|սինագոգները]], [[Կապելլա (ճարտարապետություն)|կապելաներ]] և այլ շինություններ: * կրոնական առաջնորդներին [[Աշխատավարձ|աշխատավարձերի]] վճարմամբ, ինչպիսիք են հռոմեական կաթոլիկ քահանաները, հինդու քահանաները, բողոքական հոգևորականներ, իմամները և [[Ռաբբի|ռաբբիները]]: Բացի այդ, նման կազմակերպությունները սովորաբար ունենում են այլ պարտականություններ, ինչպիսիք են կրոնական առաջնորդների կրթում, առաջադրումը կամ նշանակումը, վարդապետությունների կորպուսի ստեղծումը, հետևորդների խրատը կրոնական իրավունքի նկատմամբ և անդամակցության որակավորման որոշումը: == Իրավական կարգավիճակ == === Հասարակական կազմակերպություններ === Որոշ երկրներ ղեկավարում են մեկ կամ մի քանի կրոնների գործունեությունը որպես իրենց կառավարության մաս կամ որպես արտաքին կազմակերպություններ, որոնց կառավարությունը սերտորեն աջակցվում է: === Մասնավոր կազմակերպություններ === Որոշ երկրներում կառավարությանն օրենքով արգելված է կրոններ ստեղծել կամ աջակցել՝ եկեղեցու և պետության տարանջատմամբ, թեև նման կանոններում կարող են լինել բացառություններ: Այսպիսով, մասնավոր կազմակերպություններն են անպայմանորեն աջակցում կրոնները: ==== Ֆրանսիա ==== [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]] Հանրապետությունը սահմանադրորեն աշխարհիկ է ({{Lang-en|secular}}, {{Lang-fr|laïque}}): 1905 թվականի օրենքով արգելված է պետության կողմից սուբսիդավորել կամ ճանաչել որևէ կրոն, կամ վճարել կրթաթոշակներ: Պատմական պատճառներով այս օրեքը չի տարածվում [[Էլզաս-Լոթարինգիա]] շրջանի վրա (որտեղ չորս կրոնները պետական ​​սուբսիդավորում են ստանում տեղական օրենսդրության համաձայն), [[Ֆրանսիական Գվիանա|ֆրանսիական Գվիանայի]] վրա (կաթոլիկ քահանաները աշխատում են տեղական կառավարության կողմից, թեև այս իրավիճակը հավանաբար կփոխվի) և զինվորական հոգևորականներին<ref>{{Cite book |title=https://drakelawreview.org/wp-content/uploads/2015/06/irvol57-4_gunn.pdf}}</ref>: Կրոնական կազմակերպությունները պարտավոր չեն գրանցվել, բայց կարող են, եթե ցանկանում են դիմել հարկերից ազատված կարգավիճակ ստանալու կամ պաշտոնական ճանաչում ձեռք բերելու համար: Ֆրանսիական կառավարությունը սահմանում է երկու կատեգորիա։ Կրոնական կազմակերպությունները կարող են գրանցվել կա՛մ որպես պաշտամունքային միություն, որոնք ազատված են հարկերից, կա՛մ որպես մշակութային միություն, որոնք ազատված չեն բոլոր հարկերից։ Այս երկու կատեգորիաները ենթակա են կառավարման և ֆինանսական բացահայտման որոշակի պահանջների: Երկրպագության միությունը կարող է կազմակերպել միայն կրոնական միջոցառումներ, որոնք սահմանվում են որպես պատարագներ և արարողություններ: Մշակութային միությունը կարող է զբաղվել շահութաբեր գործունեությամբ: Թեև մշակութային ասոցիացիան ազատված չէ հարկերից, այն կարող է պետական ​​սուբսիդիաներ ստանալ իր մշակութային և կրթական գործունեության համար, ինչպիսիք են դպրոցները: Կրոնական խմբերը սովորաբար գրանցվում են այս երկու կատեգորիաների ներքո։ Մորմոնները, օրինակ, իրենց պաշտամունքային միավորման միջոցով իրականացնում են խիստ կրոնական գործունեություն և իրենց մշակութային միության ներքո գործում են դպրոց: Համաձայն 1905 թվականի կանոնադրության՝ կրոնական խմբերը պետք է դիմեն տեղական պրեֆեկտուրային՝ ճանաչվելու որպես պաշտամունքի միություն և ստանան հարկերից ազատված լինելու կարգավիճակ։ Պրեֆեկտուրան ուսումնասիրում է ասոցիացիայի նպատակի վերաբերյալ ներկայացված փաստաթղթերը: Որակավորման համար խմբի նպատակը պետք է լինի բացառապես որևէ տեսակի կրոնական ծեսի կիրառումը: Հրապարակումներ տպելը, խորհրդի նախագահին աշխատանքի ընդունելը կամ դպրոց ղեկավարելը կարող է խմբին զրկել հարկերից ազատված լինելու կարգավիճակ ստանալուց<ref>{{Cite web |title=France |url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2005/51552.htm |access-date=2025-01-05 |website=U.S. Department of State}}</ref>: Համաձայն 1905 թվականի օրենքի՝ պաշտամունքային միությունները չեն հարկվում իրենց ստացած նվիրատվություններից։ Այնուամենայնիվ, պրեֆեկտուրան կարող է որոշել վերանայել խմբի կարգավիճակը, եթե ասոցիացիան ստանա մեծ նվիրատվություն կամ ժառանգություն, որը հայտնվում է հարկային մարմինների ուշադրության կենտրոնում: Եթե ​​պրեֆեկտուրան որոշի, որ ասոցիացիան իրականում չի համապատասխանում 1905 թվականի օրենքին, նրա կարգավիճակը կարող է փոխվել, և նրանից կարող է պահանջվել 60 տոկոսի չափով հարկեր վճարել ներկա և անցյալ նվիրատվությունների համար<ref>{{Cite web |title=2008 Report on International Religious Freedom - France |url=https://www.refworld.org/reference/annualreport/usdos/2008/en/62602 |access-date=2025-01-05 |website=Refworld |language=en}}</ref>: Համաձայն 100 կաթոլիկ միությունների, որոնք ազատված են հարկերից. Ներքին գործերի նախարարության ներկայացուցիչը հայտնում է, որ հարկերից չազատված կաթոլիկ միությունների թիվը չափազանց շատ է ճշգրիտ գնահատելու համար: Եհովայի վկաների ավելի քան 50 միավորումներ ունեն հարկերից ազատված կարգավիճակ։ ==== Խորվաթիա ==== [[Խորվաթիա|Խորվաթիայում]] կրոնական կազմակերպությունների իրավական կարգավիճակը որոշվում է «Կրոնական համայնքների իրավական կարգավիճակի մասին» օրենքով: Արդարադատության և կառավարման նախարարությունը գրանցումներ է կատարում, որտեղ ներկայացված են Խորվաթիայի բոլոր կրոնական համայնքները<ref>{{Cite web |title=Evidencija vjerskih zajednica u Republici Hrvatskoj |url=https://mpu.gov.hr/evidencija-vjerskih-zajednica-u-republici-hrvatskoj/25240 |access-date=2023-09-09 |website=mpu.gov.hr}}</ref>: Խորվաթիայում կրոնական համայնքները շահույթ չհետապնդող [[Իրավաբանական անձ|իրավաբանական անձինք]] են: Խորվաթիայի կառավարությունը ստեղծել է Կրոնական համայնքների հետ հարաբերությունների հանձնաժողով՝ պետության և կրոնական կազմակերպությունների միջև իրավական հարաբերությունները կարգավորելու նպատակով։ Խորվաթիայում կրոնական համայնքներն իրավունք ունեն հիմնել կրոնական դպրոցներ և նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններ՝ համաձայն կրոնական համայնքի և Խորվաթիայի Հանրապետության կառավարության միջև կնքված պայմանագրի: Կրոնական համայնքներն իրավունք ունեն կազմակերպել կրոնական կրթության դասեր պետական ​​տարրական և միջնակարգ դպրոցներում՝ կրոնական համայնքի և Խորվաթիայի Հանրապետության կառավարության միջև կնքված պայմանագրի համաձայն և աշակերտի ծնողների խնդրանքով։ Կրոնական համայնքները կարող են միջոցներ ձեռք բերել իրենց ունեցվածքից, առևտրային ընկերությունների շահույթներից, կրոնական ծառայություններ մատուցելով, ժառանգությամբ և նվերներով, կամավոր նվիրատվություններից, բարեգործական, կրթական և ընդհանուր առմամբ օգտակար այլ գործունեության միջոցով: Խորվաթիայի կրոնական համայնքները կարող են միջոցներ ստանալ պետական ​​և տեղական բյուջեներից հատուկ պայմաններով` կախված ազգային մշակույթի մեջ իրենց ներդրումից և կրոնական համայնքի ընդհանուր շահավետ գործունեությանը համապատասխան: Կրոնական համայնքները հարկ չեն վճարում անշարժ գույքի գործարքների համար, ինչպես նաև քաղաքացիների կողմից կատարվող ներդրումներից: Նաև կրոնական համայնքները մաքսատուրքեր և հարկեր չեն վճարում օտարերկրյա կրոնական համայնքներից ստացած իրերի համար։ Նոր կրոնական համայնքի գրանցման հիմնական պայմաններն այն են, որ կրոնական համայնքն ունենա առնվազն 500 հավատացյալ և ապացույց, որ նորաստեղծ կրոնական համայնքը գոյություն է ունեցել որպես ասոցիացիա առնվազն 5 տարի՝ մինչև դիմումը ներկայացնելը<ref>{{Cite web |title=Zakon o pravnom položaju vjerskih zajednica - Zakon.hr |url=https://zakon.hr/z/284/Zakon-o-pravnom-polo%C5%BEaju-vjerskih-zajednica |access-date=2023-09-09 |website=zakon.hr}}</ref>: ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} == Աղբյուրներ == * [https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2004/35454.htm ''International Religious Freedom Report 2004''], [[US Department of State]] {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Religion-Supporting Organization}} [[Կատեգորիա:Կրոնական կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:Կրոն և քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Կրոն]] [[Կատեգորիա:Կրոնագիտություն]] [[Կատեգորիա:Կրոնական իրավունք]] [[Կատեգորիա:Կրոն և հասարակություն]] [[Կատեգորիա:Հասարակագիտություն]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեական համայնքներ]] [[Կատեգորիա:Կրոնի դավանանքներ]] ncp8luit94ajo21f39x0bsyait7e9q5 10356903 10356898 2025-06-18T00:01:41Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում 10356903 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Կրոնական կազմակերպություն''', կրոնական գործունեության կազմակերպման համար ստեղծված որոշակի ենթակառուցվածք։ Կրոնին աջակցող այդ կազմակերպությունները զբաղվում են<ref>{{Cite web |title=About: Religious organization |url=https://dbpedia.org/page/Religious_organization |access-date=2025 թ․ հունվարի 5 |website=dbpedia.org}}</ref>. * պաշտամունքի վայրերի պահպանմամբ, ինչպիսիք են [[Մզկիթ|մզկիթները]], [[Եկեղեցի (շինություն)|եկեղեցիները]], [[Տաճար|տաճարները]], [[Սինագոգ|սինագոգները]], [[Կապելլա (ճարտարապետություն)|կապելաներ]] և այլ շինություններ: * կրոնական առաջնորդներին [[Աշխատավարձ|աշխատավարձերի]] վճարմամբ, ինչպիսիք են հռոմեական կաթոլիկ քահանաները, հինդու քահանաները, բողոքական հոգևորականներ, իմամները և [[Ռաբբի|ռաբբիները]]: Բացի այդ, նման կազմակերպությունները սովորաբար ունենում են այլ պարտականություններ, ինչպիսիք են կրոնական առաջնորդների կրթում, առաջադրումը կամ նշանակումը, վարդապետությունների կորպուսի ստեղծումը, հետևորդների խրատը կրոնական իրավունքի նկատմամբ և անդամակցության որակավորման որոշումը: == Իրավական կարգավիճակ == === Հասարակական կազմակերպություններ === Որոշ երկրներ ղեկավարում են մեկ կամ մի քանի կրոնների գործունեությունը որպես իրենց կառավարության մաս կամ որպես արտաքին կազմակերպություններ, որոնց կառավարությունը սերտորեն աջակցվում է: === Մասնավոր կազմակերպություններ === Որոշ երկրներում կառավարությանն օրենքով արգելված է կրոններ ստեղծել կամ աջակցել՝ եկեղեցու և պետության տարանջատմամբ, թեև նման կանոններում կարող են լինել բացառություններ: Այսպիսով, մասնավոր կազմակերպություններն են անպայմանորեն աջակցում կրոնները: ==== Ֆրանսիա ==== [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]] Հանրապետությունը սահմանադրորեն աշխարհիկ է ({{Lang-en|secular}}, {{Lang-fr|laïque}}): 1905 թվականի օրենքով արգելված է պետության կողմից սուբսիդավորել կամ ճանաչել որևէ կրոն, կամ վճարել կրթաթոշակներ: Պատմական պատճառներով այս օրեքը չի տարածվում [[Էլզաս-Լոթարինգիա]] շրջանի վրա (որտեղ չորս կրոնները պետական ​​սուբսիդավորում են ստանում տեղական օրենսդրության համաձայն), [[Ֆրանսիական Գվիանա|ֆրանսիական Գվիանայի]] վրա (կաթոլիկ քահանաները աշխատում են տեղական կառավարության կողմից, թեև այս իրավիճակը հավանաբար կփոխվի) և զինվորական հոգևորականներին<ref>{{Cite book |title=https://drakelawreview.org/wp-content/uploads/2015/06/irvol57-4_gunn.pdf}}</ref>: Կրոնական կազմակերպությունները պարտավոր չեն գրանցվել, բայց կարող են, եթե ցանկանում են դիմել հարկերից ազատված կարգավիճակ ստանալու կամ պաշտոնական ճանաչում ձեռք բերելու համար: Ֆրանսիական կառավարությունը սահմանում է երկու կատեգորիա։ Կրոնական կազմակերպությունները կարող են գրանցվել կա՛մ որպես պաշտամունքային միություն, որոնք ազատված են հարկերից, կա՛մ որպես մշակութային միություն, որոնք ազատված չեն բոլոր հարկերից։ Այս երկու կատեգորիաները ենթակա են կառավարման և ֆինանսական բացահայտման որոշակի պահանջների: Երկրպագության միությունը կարող է կազմակերպել միայն կրոնական միջոցառումներ, որոնք սահմանվում են որպես պատարագներ և արարողություններ: Մշակութային միությունը կարող է զբաղվել շահութաբեր գործունեությամբ: Թեև մշակութային ասոցիացիան ազատված չէ հարկերից, այն կարող է պետական ​​սուբսիդիաներ ստանալ իր մշակութային և կրթական գործունեության համար, ինչպիսիք են դպրոցները: Կրոնական խմբերը սովորաբար գրանցվում են այս երկու կատեգորիաների ներքո։ Մորմոնները, օրինակ, իրենց պաշտամունքային միավորման միջոցով իրականացնում են խիստ կրոնական գործունեություն և իրենց մշակութային միության ներքո գործում են դպրոց: Համաձայն 1905 թվականի կանոնադրության՝ կրոնական խմբերը պետք է դիմեն տեղական պրեֆեկտուրային՝ ճանաչվելու որպես պաշտամունքի միություն և ստանան հարկերից ազատված լինելու կարգավիճակ։ Պրեֆեկտուրան ուսումնասիրում է ասոցիացիայի նպատակի վերաբերյալ ներկայացված փաստաթղթերը: Որակավորման համար խմբի նպատակը պետք է լինի բացառապես որևէ տեսակի կրոնական ծեսի կիրառումը: Հրապարակումներ տպելը, խորհրդի նախագահին աշխատանքի ընդունելը կամ դպրոց ղեկավարելը կարող է խմբին զրկել հարկերից ազատված լինելու կարգավիճակ ստանալուց<ref>{{Cite web |title=France |url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2005/51552.htm |access-date=2025 թ․ հունվարի 5 |website=U.S. Department of State}}</ref>: Համաձայն 1905 թվականի օրենքի՝ պաշտամունքային միությունները չեն հարկվում իրենց ստացած նվիրատվություններից։ Այնուամենայնիվ, պրեֆեկտուրան կարող է որոշել վերանայել խմբի կարգավիճակը, եթե ասոցիացիան ստանա մեծ նվիրատվություն կամ ժառանգություն, որը հայտնվում է հարկային մարմինների ուշադրության կենտրոնում: Եթե ​​պրեֆեկտուրան որոշի, որ ասոցիացիան իրականում չի համապատասխանում 1905 թվականի օրենքին, նրա կարգավիճակը կարող է փոխվել, և նրանից կարող է պահանջվել 60 տոկոսի չափով հարկեր վճարել ներկա և անցյալ նվիրատվությունների համար<ref>{{Cite web |title=2008 Report on International Religious Freedom - France |url=https://www.refworld.org/reference/annualreport/usdos/2008/en/62602 |access-date=2025 թ․ հունվարի 5 |website=Refworld |language=en}}</ref>: Համաձայն 100 կաթոլիկ միությունների, որոնք ազատված են հարկերից. Ներքին գործերի նախարարության ներկայացուցիչը հայտնում է, որ հարկերից չազատված կաթոլիկ միությունների թիվը չափազանց շատ է ճշգրիտ գնահատելու համար: Եհովայի վկաների ավելի քան 50 միավորումներ ունեն հարկերից ազատված կարգավիճակ։ ==== Խորվաթիա ==== [[Խորվաթիա|Խորվաթիայում]] կրոնական կազմակերպությունների իրավական կարգավիճակը որոշվում է «Կրոնական համայնքների իրավական կարգավիճակի մասին» օրենքով: Արդարադատության և կառավարման նախարարությունը գրանցումներ է կատարում, որտեղ ներկայացված են Խորվաթիայի բոլոր կրոնական համայնքները<ref>{{Cite web |title=Evidencija vjerskih zajednica u Republici Hrvatskoj |url=https://mpu.gov.hr/evidencija-vjerskih-zajednica-u-republici-hrvatskoj/25240 |access-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 9 |website=mpu.gov.hr}}</ref>: Խորվաթիայում կրոնական համայնքները շահույթ չհետապնդող [[Իրավաբանական անձ|իրավաբանական անձինք]] են: Խորվաթիայի կառավարությունը ստեղծել է Կրոնական համայնքների հետ հարաբերությունների հանձնաժողով՝ պետության և կրոնական կազմակերպությունների միջև իրավական հարաբերությունները կարգավորելու նպատակով։ Խորվաթիայում կրոնական համայնքներն իրավունք ունեն հիմնել կրոնական դպրոցներ և նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններ՝ համաձայն կրոնական համայնքի և Խորվաթիայի Հանրապետության կառավարության միջև կնքված պայմանագրի: Կրոնական համայնքներն իրավունք ունեն կազմակերպել կրոնական կրթության դասեր պետական ​​տարրական և միջնակարգ դպրոցներում՝ կրոնական համայնքի և Խորվաթիայի Հանրապետության կառավարության միջև կնքված պայմանագրի համաձայն և աշակերտի ծնողների խնդրանքով։ Կրոնական համայնքները կարող են միջոցներ ձեռք բերել իրենց ունեցվածքից, առևտրային ընկերությունների շահույթներից, կրոնական ծառայություններ մատուցելով, ժառանգությամբ և նվերներով, կամավոր նվիրատվություններից, բարեգործական, կրթական և ընդհանուր առմամբ օգտակար այլ գործունեության միջոցով: Խորվաթիայի կրոնական համայնքները կարող են միջոցներ ստանալ պետական ​​և տեղական բյուջեներից հատուկ պայմաններով` կախված ազգային մշակույթի մեջ իրենց ներդրումից և կրոնական համայնքի ընդհանուր շահավետ գործունեությանը համապատասխան: Կրոնական համայնքները հարկ չեն վճարում անշարժ գույքի գործարքների համար, ինչպես նաև քաղաքացիների կողմից կատարվող ներդրումներից: Նաև կրոնական համայնքները մաքսատուրքեր և հարկեր չեն վճարում օտարերկրյա կրոնական համայնքներից ստացած իրերի համար։ Նոր կրոնական համայնքի գրանցման հիմնական պայմաններն այն են, որ կրոնական համայնքն ունենա առնվազն 500 հավատացյալ և ապացույց, որ նորաստեղծ կրոնական համայնքը գոյություն է ունեցել որպես ասոցիացիա առնվազն 5 տարի՝ մինչև դիմումը ներկայացնելը<ref>{{Cite web |title=Zakon o pravnom položaju vjerskih zajednica - Zakon.hr |url=https://zakon.hr/z/284/Zakon-o-pravnom-polo%C5%BEaju-vjerskih-zajednica |access-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 9 |website=zakon.hr}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{reflist}} == Աղբյուրներ == * [https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2004/35454.htm ''International Religious Freedom Report 2004''], [[US Department of State]] {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Religion-Supporting Organization}} [[Կատեգորիա:Կրոն]] [[Կատեգորիա:Կրոն և հասարակություն]] [[Կատեգորիա:Կրոն և քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Կրոնագիտություն]] [[Կատեգորիա:Կրոնական իրավունք]] [[Կատեգորիա:Կրոնական կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:Կրոնի դավանանքներ]] [[Կատեգորիա:Հասարակագիտություն]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեական համայնքներ]] iviqthiprqzrgfimsfbg5syagkz434s 2 1284237 10356556 10356478 2025-06-17T12:31:38Z Jakhardii 151499 10356556 wikitext text/x-wiki * {{ՎՏՔ}} '''Հունգարիայի քաղաքացիական պատերազմ (1527–1538)''' ({{Lang-hu|Magyar Belháború}}), Հունգարիայի թագի համար պայքար, որն ընթացել է [[Ֆերդինանդ I (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ֆերդինանդ I-ի]] և Յանոշ Զապոլիայի միջև<ref>{{Cite web |date=2022 |title=Hungarian Civil Wars |url=https://www.ebsco.com/research-starters/history/hungarian-civil-wars |access-date=2025-06-12 |website=Ebsco.com |language=en}}</ref>։ == Յագելոնյան ժառանգության համար պայքար == Բոհեմիայի և Հունգարիայի անզավակ թագավոր Լյուդովիկոս II-ի մահը [[Մոհաչի ճակատամարտ (1526)|Մոհաչի ճակատամարտի]] ժամանակ բարձրացրել է նրա հսկայական կալվածքների ժառանգության հարցը՝ թուրքական շարունակական ագրեսիայի պայմաններում։ Բոհեմիայում 1526 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Դիետի կողմից նշանակված 24 ընտրողներ (յուրաքանչյուր դասից 8-ական) հոկտեմբերի 24-ին Հաբսբուրգի Ֆերդինանդին ընտրել են թագավոր։ Նրա մրցակիցներն են եղել Լեհաստանի [[Սիգիզմունդ I Ծեր|Սիգիզմունդ I-ը]] և բավարացի դուքսեր Վիլհելմը և Լյուդվիգը։ 1527 թվականի փետրվարին Ավստրիայի էրցհերցոգը ժամանել է Պրահա և փետրվարի 24-ին թագադրվել է [[Պրահայի ամրոց|Պրահայի ամրոցում]], որից հետո նրան ճանաչել են [[Մորավիա|Մորավիան]] և [[Սիլեզիա (մարզ)|Սիլեզիան]]<ref>Томек, с. 595</ref><ref name="autogenerated722">Шлоссер, с. 491</ref>: Հունգարիայում իրավիճակն այդ ժամանակ շատ բարդ է եղել։ Թագուհի Մարիան՝ Լյուդովիկոս թագավորի այրին փախել է [[Բուդի (քաղաքատիպ ավան, Ուկրաինա)|Բուդայից]] դեպի [[Բրատիսլավա|Պոզսոն]] իր արքունիքի հետ և հանձնարարել Նադոր Իշտվան Բատորիին Կոմարոմ քաղաքում ժողով կազմակերպել։ Սակայն հունգարացի ազնվականների մեծ մասը՝ սուլթան [[Սուլեյման I|Սուլեյման I-]]<nowiki/>ի թույլտվությամբ՝ 1526 թվականի նոյեմբերի 10-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] թագավոր է ընտրել Տրանսիլվանիայի կառավարիչ Յանոշ Զապոլյային։ Նա գլխավորել է հունգարական «ազգային» կուսակցությունը, որը դեմ է եղել գահի օտարերկրացիների ձեռքն անցնելուն։ Այս կուսակցությունը 1505 թվականին Դիետայում օրենք է ընդունել, որը արգելել է օտարների կողմից գահի ժառանգումը։ Իսկ դեկտեմբերի 17-ին Հաբսբուրգների կողմնակից մի խումբ ազնվականներ Պոզսոնում Ֆերդինանդին հռչակել են թագավոր՝ հիմնվելով 1515 թվականի Վիեննայի պայմանագրի վրա, որը նախատեսել է, որ Հաբսբուրգները կարող են ժառանգել հունգարական գահը [[Յագելոններ|Յագելոնյան]] տոհմի կործանման դեպքում։ Խորվաթիայում նույնպես պայքար է սկսվել Ֆերդինանդի (Հաբսբուրգների) և Յանոշ Զապոլյայի կողմնակիցների միջև։ Զապոլյային աջակցել է խոշոր ազնվական Կրստո Ֆրանկոպանը։ Ցետինյեում կայացած ժողովում խորվաթական ազնվականները թագավոր են ընտրել Ֆերդինանդին, քանի որ նա խոստացել է պաշտպանել նրանց թուրքերից և պահպանել նրանց ազատությունները։ Մյուս կողմից Սլավոնիայի ժողովում թագավոր է ընտրվել Յանոշ Զապոլյան, որը Ֆրանկոպանին նշանակել է Խորվաթիայի կառավարիչ (պան)։ == Բանակցություններ Օլոմոուցում == Լեհաստանի թագավոր Սիգիզմունդը, որը պարտվել է Բոհեմիայի թագավոր դառնալու փորձում և մտահոգված է եղել Հաբսբուրգների ազդեցության աճով իր սահմանների մոտ՝ փորձել է հաշտություն հաստատել Զապոլյայի և Ֆերդինանդի միջև։ Դրա համար նա Օլոմոուցում կոնգրես է կազմակերպել։ Ֆերդինանդը առաջարկել է Զապոլյային Բոսնիայի թագավորի տիտղոս և աշխատավարձ, իսկ Զապոլյան առաջարկել է, որ եթե Հաբսբուրգները հրաժարվեն հունգարական գահից՝ ինքը պատրաստ է նրանց տալ Մորավիան, Սիլեզիան և Լուսատիան։ Սակայն կողմերը չեն համաձայնել և բանակցությունները տապալվել են։ == Պատերազմի սկիզբը == Ֆերդինանդի պայքարը Հունգարիայում իշխանության համար սկսվել է 1527 թվականի հուլիսի 31-ին։ Նա ներխուժել է Հունգարիա Պոզոնիի շրջան չեխ և գերմանացի վարձկանների զորքերով<ref>20 тыс. ландскнехтов, направленных Карлом V из Италии (История Словакии, с. 146)</ref>՝ Բրանդենբուրգ-Անսբախի Կազիմիրի, Նիկլաս ֆոն Զալմի և կոմս Մանսֆելդի հրամանատարությամբ։ Արևմտյան [[Սլովակիա|Վերին Հունգարիայի]] մեծ մասը նրա կողմնակիցների ձեռքում էր։ Արևմտյան Հունգարիայի ազնվակաների աջակցությամբ նա արագորեն գրավեցլ է [[Դյոր|Գյորը]], Տատան, Կոմարոմը, [[Էստերգոմ|Էստերգոմը]], Վիշեգրադը, իսկ օգոստոսի 20-ին գրավել է Բուդան։ Սեպտեմբերի 27-ին Յանոսը Տարզալում պարտություն է կրել Նիկլաս ֆոն Սալմից, այնուհետև Տոկաջում<ref name="autogenerated322">История Словакии, с. 146</ref><ref name="autogenerated822">История Венгрии, с. 305</ref>։ Խորվաթիայի պանի պաշտոնում նշանակված Ֆերենց Բատյանը ջախջախել է Ֆրանկոպանին, որը զոհվել է ճակատամարտում և վերահսկողություն է հաստատել Խորվաթիայի վրա։ Հոկտեմբերի 7-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] Հունգարիայի Ազգային ժողովը Ֆերդինանդին հռչակել է թագավոր, իսկ նոյեմբերի 3-ին եպիսկոպոս Իշտվան Պոդմանիցկին, որը նախորդ տարի թագադրած է եղել Յանոշ Զապոլյային, իսկ այդ ժամանակ արդեն թագադրել է Ֆերդինանդին։ Զապոլյան փախել է [[Տիսա]] գետից հեռու և 1527 թվականի հոկտեմբերին իր դեսպան Ջերոմ Լասկիին ուղարկել է Ստամբուլ՝ օգնություն խնդրելու համար։ 1528 թվականի հունվարի 27-ին սուլթանը համաձայնել է օգնել Զապոլյային և վերցրել է նրան իր պաշտպանության տակ։ Զապոլյան մեծ բանակ է հավաքել և 1528 թվականի փետրվարին փորձել է գրավել Կասա քաղաքը, բայց մարտի 20-ին Սինայի ճակատամարտում պարտվել է Յոհան Կացիներին։ Ճակատամարտի ժամանակ նրա բանակի մի մասն անցավ թշնամու կողմը, և թագավորը ստիպված եղավ փախչել։ Ամռանը Զապոլյան գնաց հարավային Լեհաստանի Տարնով քաղաքը։ Ֆերդինանդի զորքերը գրավել են Տրենչին քաղաքը և Վահ գետի վրա կարևոր պաշտպանական կետերը, ավարտելով քաղաքացիական պատերազմի առաջին մասը։ Հունգարացի ազնվականները տեսնելով, որ գերմանացիները ավելի ուժեղ են՝ սկսել են անցնել Հաբսբուրգների կողմը։ == Լեհաստանի դիրքորոշումը == Լեհաստանի դիրքը հունգարական ժառանգության համար պայքարում մեծ նշանակություն ուներ, քանի որ Սիգիզմունդ I Ծերուկը, լինելով Լյուդովիկոս II-ի ամենամոտ ազգականը արական գծով, կարող էր ինքը հավակնել թագին։ Սա հաշվի առնվեl Ստամբուլում և արդեն 1526/1527 թվականների ձմռանը թույլատրվեl 1 Ղրիմի թաթարների կողմից Լեհաստանի վրա լայնածավալ ասպատակությունը։ Քառասուն հազար հոգուց բաղկացած հորդան ավերել է [[Գալիցիա|Գալիցիան]], [[Պոդոլիա|Պոդոլիան]], Վոլինը, հասնելով Տուրով և վերադառնալով մեծ ավարով։ Հիերոնիմոս Լասկին, որը նույնպես ներկայացնում էր լեհական շահերը Ստամբուլում, զեկուցեl 1 Սիգիզմունդին սուլթանի արքունիքի դժգոհության մասին քաղաքացիական պատերազմում լեհ վարձկանների Ֆերդինանդի կողմից մասնակցության վերաբերյալ։ Մեծ վեզիր Իբրահիմ փաշան սպառնաց լեհերին նոր թաթարական ասպատակությամբ և հեգնանքով հարցրել է, թե արդյոք Լիտվայի Մեծ Դքսության հարավ-արևելքում բնակչություն է մնացել։ Այս պայմաններում լեհ թագավորը ստիպված էր հրաժարվել հունգարական հարցում իր անկախ քաղաքականությունից և գործել օսմանների հետ դաշինքով։ Նրան այս որոշմանը մղել են ազնվական խմբերը՝ Լեհաստանի պրիմատ Յան Լասկին և թագուհի Բոնա Սֆորցան։ Հռոմի պապ [[Կղեմես VII|Կղեմես VII-ը]] դառնությամբ նշել է, որ լեհական եկեղեցու միջոցներն օգտագործվում էին հունգարացի կոլաբորացիոնիստ ազնվակաների բանակին աջակցելու համար, որոնք նվաճում էին իրենց երկիրը մուսուլման տիրակալի համար<ref>Порта...</ref>: == Օսմանյան միջամտությունը == 1528 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Յանոշ Զապոլյայի դեսպանը [[Ֆոնտենբլո|Ֆոնտենբլոյում]] պայմանագիր է կնքել թուրք դաշնակից թագավոր Ֆրանցիսկոս I-ի հետ։ Ֆրանսիան տարեկան տրամադրում էր 20 հազար ոսկե մետաղադրամ։ Նոյեմբերի 3-ին Զապոլյան վերադարձավ Արևելյան Հունգարիա։ Բելգրադի փաշան նրան տրամադրել է մի ջոկատ, որի օգնությամբ թագավորը վերականգնել է այս տարածաշրջանը և Տրանսիլվանիան<ref name="autogenerated422">История Венгрии, с. 239</ref><ref name="autogenerated522">Габсбурги...</ref>: Օգտվելով առիթից՝ օսմանները հարձակում են սկսել հյուսիսային Բոսնիայում, Սլավոնիայում և Խորվաթիայում՝ գրավելով Յայցեի ամրոցը, Լիկայի և Կրբավայի շրջանները, և հասան մինչև [[Սեն (քաղաք)|Սենջ]] և Կլիս ՝ այդպիսով երկու մասի բաժանելով Խորվաթիան{{Sfn|Фрейдзон|2001}}: Սուլեյմանի [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|երրորդ հունգարական արշավանքի]] ժամանակ թուրքերը սեպտեմբերի 8-ին գրավեցին Բուդդան և Զապոլյան բերեցին թագավորական պալատ։ Ֆերդինանդի զորքերը վտարվեցին Հունգարիայից։ Թուրքերը իրենց հովանավորյալի մոտ թողեցին 3 հազարին։ Վենետիկյան դոժի ապօրինի որդու՝ սուլթանի սիրելիի՝ վենետիկցի արկածախնդիր Լոդովիկո Գրիտտիի գլխավորած ջոկատ<ref name="autogenerated422" />: Հունգարիայում թուրքերը կիրառեցին աստիճանական նվաճման մեթոդը, որն արդեն փորձարկվել էր Բալկաններում. նախ՝ հզոր հարվածով կոտրել դիմադրության ոսկորները, ապա՝ տեղացի համագործակիցների օգնությամբ հպատակեցրել են երկիրը և մտցրել են ուղղակի սուլթանական կառավարում՝ նվաճված հողերը ներառելով կայսրության մեջ: == Արշավներ (1530-1532) == 1529 թվականի օսմանյան արշավանքից հետո Ֆերդինանդի տիրապետության տակ են մնացել միայն Խորվաթիան, Անդրդանուբիայի արևմտյան շրջանները և հյուսիսային կոմսությունները։ 1530 թվականին Հաբսբուրգները հակահարձակման անցան և գրավեցին Պոզսոնին։ Հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Վիլհելմ ֆոն Ռոգենդորֆի բանակը պաշարել է Բուդան, սակայն Գրիտտիին հաջողվել է պաշտպանել քաղաքը։ Դեկտեմբերի 26-ին Զապոլյան նրան նշանակել է կառավարիչ: 1531 թվականին մրցակիցների միջև կնքվել է ևս մեկ զինադադար (ընդհանուր առմամբ, 1528-1536 թվականներին նման զինադադարներ կնքվել են 11 անգամ), սակայն հաջորդ տարի սուլթանը [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|չորրորդ հունգարական արշավանքը]] ձեռնարկել է՝ գրավելով [[Դրավա|Դրավա գետի]] ափերի երկայնքով գտնվող ամրոցները և հասնելով Շտիրիայի սահմանին։ Իրանի հետ պատերազմի նախօրեին Սուլեյմանը 1533 թվականի հունիսին հաշտություն է կնքել Ֆերդինանդի հետ՝ նրան ճանաչելով որպես Հունգարիայի թագավոր։ Այս համաձայնագիրը Հունգարիան բաժանել է երկու մասի, բայց չի դադարեցրել քաղաքացիական պատերազմը: Յանոշ Զապոլյայի հետ պայքարը դեռևս շատ հեռու էր ավարտից, երբ Ֆերդինանդը ստեղծել է Հունգարիայի համար հատուկ վարչական-ֆինանսական մարմին՝ ''Հունգարական պալատը'' [[Բրատիսլավա|Պոզոնիում]] (հուլիս 1531): Սչեպեսի պալատի հետ միասին, որը հետագայում (1567 թվականի ապրիլին) հիմնադրվել է [[Կոշիցե|Կոշիցեում]] 13 հյուսիս-արևելյան կոմսությունների համար, Հունգարիայի պալատը Հունգարիայի գլխավոր կառավարող մարմինն է եղել։ Թագավորների միջև պայքարը անհաջող փորձ են արել օգտագործել ազնվականեր Պետեր Պերենյին և Թամաշ Նադասդին ՝ իրենց իշխանությունը հաստատելու համար՝ ի դեմս Ֆերդինանդի և Զապոլյայի։ Այս նպատակով Պերենյին ազնվականների ժողովներ են հրավիրվել Բաբոչայում (1531 թվականի մարտի 4-ին) և Բելավարում (1531 թվականի մարտի 19-ին), իսկ Նադասդին՝ Զաքանիում (1531 թվականի նոյեմբերի 1-ին) և Քենեշում (1532 թվականի հունվարի 1-ին): Օսմանյան Թուրքիայի օգնությունը Զապոլյային շատ թանկ արժեցավ երկրի համար։ Օրինակ՝ 1530թ. սեպտեմբերին Զապոլյայի կողմն անցած թուրքերը [[Նիտրա|Նիտրայի]] շրջանում այրել էին 80 գյուղ և մոտ 10,000 մարդու որպես ստրուկ տարել։ Թեև զոհերը հիմնականում սլովակներ էին, հունգարացի բնակիչներն էլ մեծապես տուժել էին դաշնակիցների գործողություններից։ Նույն կերպ էլ Ֆերդինանդի գերմանացի վարձկաններն էին իրենց պահում Հունգարիայում՝ կարծես օտար, նվաճված տարածքում լինեին։ == Պատերազմի ավարտը == Ռազմական գործողությունները շարունակվել են փոփոխական հաջողությամբ ևս մի քանի տարի։ Սահմանները անընդհատ փոխվում էին, բայց տարածքի մեծ մասը մնում էր Զապոլյայի վերահսկողության տակ։ Երկիրը գնալով ավելի ու ավելի էր ընկնում անկման և բարոյական վայրենության վիճակի մեջ։ Ազնվականները անընդհատ տեղափոխվում էին մի ճամբարից մյուսը՝ հետապնդելով միայն իրենց սեփական եսասիրական շահերը։ Զապոլյայի դիրքերը աստիճանաբար թուլացել են, քանի որ թուրքերի հետ դաշինքը խաթարել է նրա դիրքերը Եվրոպայում։ Հռոմի պապը նրան եկեղեցուց հեռացրել է, իսկ Ֆրանսիան դադարել  սուբսիդիաներ վճարել։ Ֆերդինանդը նրան անվանել է բռնազավթիչ և քրիստոնեության դավաճան: Գրիտտին նաև փորձել է ամրապնդել իր իշխանությունը թագավորությունում օսմանների օգնությամբ։ 1534 թվականի հուլիսին նա մտել է Տրանսիլվանիա և սպանել Զապոլյայի ամենակարևոր ռազմական առաջնորդին՝ Նագիվարարդի եպիսկոպոս Իմրե Չիբակին։ Սեպտեմբերի 29-ին դժգոհ տրանսիլվանացի մագնատները, վալախական կառավարիչ [[Պետրու Ռարեշ|Պետրու Ռարեշի ջոկատի օգնությամբ,]] հարձակվել են Գրիտտիի ճամբարի վրա Մեդգյեսում և սպանել վենետիկցուն։ Սուլթանը, զբաղված լինելով Իրանի պատերազմով, չկարողացավ արագ վրեժ լուծել իր սիրելիի մահվան համար: 1535 թվականին Զապոլյան Կասսայի հետ գրավել է Արևելյան Վերին Հունգարիան։ 1536 թվականին թուրքերը ներխուժել են Արևելյան Սլավոնիա՝ այնտեղից վռնդելով Ֆերդինանդի զորքերը։ 1537 թվականին Կլիսի գրավումից հետո օսմանները վերահսկողություն են հաստատել  ամբողջ հարավային Խորվաթիայի նկատմամբ, իսկ 1537 թվականի հոկտեմբերի 9-ին նրանք ջակովոյի մոտ ջախջախել են Յոհան ֆոն Կացիների ավստրիական բանակը<ref name="autogenerated622">Контлер, с. 177</ref><ref>История Венгрии, с. 329</ref>: Զապոլյան ամրապնդել է իր իշխանությունը Տրանսիլվանիայում, որտեղ [[Սիբիու|Հերմանշտադտը]] ենթարկվել են նրան 1536 թվականի մարտին: Չնայած Թուրքական ճնշմանը Ֆերդինանդին հաջողվել է պահպանել Հյուսիսային Խորվաթիան, Վերին Հունգարիայի մեծ մասը, Սպիշի կոմսությունը և Դանուբի երկայնքով գտնվող կարևոր ամրոցները՝ Կոմարոմը, Էստերգոմը և Վիշեգրադը։ Հաշտեցման մի քանի փորձերից հետո կողմերը կնքեցին Նագիվարդի հաշտությունը 1538 թվականի փետրվարի 24-ին։ Այս ակտը ճանաչում էր Ֆերդինանդի և Յանոշ Զապոլյայի իշխանությունը նրանց կողմից գրավված տարածքներում։ Յանոշ Զապոլյայի մահից հետո նրա ունեցվածքը պետք է անցներ Ֆերդինանդին։ Եթե Ֆերդինանդը արու սերունդ չունենար, երկիրը կանցներ Զապոլյայի ժառանգորդին, իսկ եթե երկու դինաստիաներն էլ մարեին, նահանգային ժողովը կընտրեր նոր թագավոր։ Կողմերը պարտավորվել են միմյանց օգնել թուրքական հարձակումը հետ մղելու հարցում։ Նրանք համաձայնել են գաղտնի պահել պայմանագիրը՝ սուլթանի զայրույթը չգրգռելու համար։ == Արդյունքներ == Պայքարի արդյունքը փոխզիջում էր, որը տևել է ընդամենը երկու տարի։ 1540 թվականի հուլիսի 7-ին Յանոշ ունեցդլ է որդի Յանոշ Ժիգմոնդը, և նրա մահից առաջ՝ հուլիսի 22-ին, թագավորը երդում է տվել մագնատներին, որ նրանք չեն պահպանի Նագիվարիդի պայմանագիրը։ Սա նոր քաղաքացիական պատերազմի պատճառ դարձավ, որը արագորեն վերաճել է Երկրորդ ավստրո-թուրքական պատերազմի և արդեն 1541 թվականին հանգեցրել է Հունգարիայի ազգային թագավորության լուծարմանը: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Գրականություն == * Габсбурги, Венгрия, Трансильванское княжество и Османская империя в XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * История Венгрии. Т. I. — М.: Наука, 1971 * История Словакии. — М.: Институт славяноведения РАН, 2003. — ISBN 5-93442-005-0 * ''Контлер Л.'' История Венгрии. Тысячелетие в центре Европы. — М.: Весь Мир, 2002. — ISBN 5-7777-0201-5 * Порта, Крым и политика стран Восточной Европы во второй четверти XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * ''Томек В.'' История Чешского королевства. — СПб., 1868 * {{книга |автор = Фрейдзон, В. И. |заглавие = История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) |язык = ru |ссылка = https://inslav.ru/publication/freydzon-v-i-istoriya-horvatii-kratkiy-ocherk-s-drevneyshih-vremen-do-obrazovaniya |место = Санкт-Петербург |издательство = Алетейя |год = 2001 |страницы = |страниц = 318 |серия = Славянская библиотека. Bibliotheca slavica |isbn = 5-89329-384-3 |тираж = 1000 |ref = Фрейдзон }} * ''Шлоссер Ф.'' Всемирная история. Т. IV. 2-е издание. СПб.—М.: М. О. Вольф, 1870 * r6ckaxwf7otvywotmp8vnldpcgzq0x5 10356557 10356556 2025-06-17T12:32:27Z Jakhardii 151499 10356557 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Հունգարիայի քաղաքացիական պատերազմ (1527–1538)''' ({{Lang-hu|Magyar Belháború}}), Հունգարիայի թագի համար պայքար, որն ընթացել է [[Ֆերդինանդ I (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ֆերդինանդ I-ի]] և Յանոշ Զապոլիայի միջև<ref>{{Cite web |date=2022 |title=Hungarian Civil Wars |url=https://www.ebsco.com/research-starters/history/hungarian-civil-wars |access-date=2025-06-12 |website=Ebsco.com |language=en}}</ref>։ == Յագելոնյան ժառանգության համար պայքար == Բոհեմիայի և Հունգարիայի անզավակ թագավոր Լյուդովիկոս II-ի մահը [[Մոհաչի ճակատամարտ (1526)|Մոհաչի ճակատամարտի]] ժամանակ բարձրացրել է նրա հսկայական կալվածքների ժառանգության հարցը՝ թուրքական շարունակական ագրեսիայի պայմաններում։ Բոհեմիայում 1526 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Դիետի կողմից նշանակված 24 ընտրողներ (յուրաքանչյուր դասից 8-ական) հոկտեմբերի 24-ին Հաբսբուրգի Ֆերդինանդին ընտրել են թագավոր։ Նրա մրցակիցներն են եղել Լեհաստանի [[Սիգիզմունդ I Ծեր|Սիգիզմունդ I-ը]] և բավարացի դուքսեր Վիլհելմը և Լյուդվիգը։ 1527 թվականի փետրվարին Ավստրիայի էրցհերցոգը ժամանել է Պրահա և փետրվարի 24-ին թագադրվել է [[Պրահայի ամրոց|Պրահայի ամրոցում]], որից հետո նրան ճանաչել են [[Մորավիա|Մորավիան]] և [[Սիլեզիա (մարզ)|Սիլեզիան]]<ref>Томек, с. 595</ref><ref name="autogenerated722">Шлоссер, с. 491</ref>: Հունգարիայում իրավիճակն այդ ժամանակ շատ բարդ է եղել։ Թագուհի Մարիան՝ Լյուդովիկոս թագավորի այրին փախել է [[Բուդի (քաղաքատիպ ավան, Ուկրաինա)|Բուդայից]] դեպի [[Բրատիսլավա|Պոզսոն]] իր արքունիքի հետ և հանձնարարել Նադոր Իշտվան Բատորիին Կոմարոմ քաղաքում ժողով կազմակերպել։ Սակայն հունգարացի ազնվականների մեծ մասը՝ սուլթան [[Սուլեյման I|Սուլեյման I-]]<nowiki/>ի թույլտվությամբ՝ 1526 թվականի նոյեմբերի 10-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] թագավոր է ընտրել Տրանսիլվանիայի կառավարիչ Յանոշ Զապոլյային։ Նա գլխավորել է հունգարական «ազգային» կուսակցությունը, որը դեմ է եղել գահի օտարերկրացիների ձեռքն անցնելուն։ Այս կուսակցությունը 1505 թվականին Դիետայում օրենք է ընդունել, որը արգելել է օտարների կողմից գահի ժառանգումը։ Իսկ դեկտեմբերի 17-ին Հաբսբուրգների կողմնակից մի խումբ ազնվականներ Պոզսոնում Ֆերդինանդին հռչակել են թագավոր՝ հիմնվելով 1515 թվականի Վիեննայի պայմանագրի վրա, որը նախատեսել է, որ Հաբսբուրգները կարող են ժառանգել հունգարական գահը [[Յագելոններ|Յագելոնյան]] տոհմի կործանման դեպքում։ Խորվաթիայում նույնպես պայքար է սկսվել Ֆերդինանդի (Հաբսբուրգների) և Յանոշ Զապոլյայի կողմնակիցների միջև։ Զապոլյային աջակցել է խոշոր ազնվական Կրստո Ֆրանկոպանը։ Ցետինյեում կայացած ժողովում խորվաթական ազնվականները թագավոր են ընտրել Ֆերդինանդին, քանի որ նա խոստացել է պաշտպանել նրանց թուրքերից և պահպանել նրանց ազատությունները։ Մյուս կողմից Սլավոնիայի ժողովում թագավոր է ընտրվել Յանոշ Զապոլյան, որը Ֆրանկոպանին նշանակել է Խորվաթիայի կառավարիչ (պան)։ == Բանակցություններ Օլոմոուցում == Լեհաստանի թագավոր Սիգիզմունդը, որը պարտվել է Բոհեմիայի թագավոր դառնալու փորձում և մտահոգված է եղել Հաբսբուրգների ազդեցության աճով իր սահմանների մոտ՝ փորձել է հաշտություն հաստատել Զապոլյայի և Ֆերդինանդի միջև։ Դրա համար նա Օլոմոուցում կոնգրես է կազմակերպել։ Ֆերդինանդը առաջարկել է Զապոլյային Բոսնիայի թագավորի տիտղոս և աշխատավարձ, իսկ Զապոլյան առաջարկել է, որ եթե Հաբսբուրգները հրաժարվեն հունգարական գահից՝ ինքը պատրաստ է նրանց տալ Մորավիան, Սիլեզիան և Լուսատիան։ Սակայն կողմերը չեն համաձայնել և բանակցությունները տապալվել են։ == Պատերազմի սկիզբը == Ֆերդինանդի պայքարը Հունգարիայում իշխանության համար սկսվել է 1527 թվականի հուլիսի 31-ին։ Նա ներխուժել է Հունգարիա Պոզոնիի շրջան չեխ և գերմանացի վարձկանների զորքերով<ref>20 тыс. ландскнехтов, направленных Карлом V из Италии (История Словакии, с. 146)</ref>՝ Բրանդենբուրգ-Անսբախի Կազիմիրի, Նիկլաս ֆոն Զալմի և կոմս Մանսֆելդի հրամանատարությամբ։ Արևմտյան [[Սլովակիա|Վերին Հունգարիայի]] մեծ մասը նրա կողմնակիցների ձեռքում էր։ Արևմտյան Հունգարիայի ազնվակաների աջակցությամբ նա արագորեն գրավեցլ է [[Դյոր|Գյորը]], Տատան, Կոմարոմը, [[Էստերգոմ|Էստերգոմը]], Վիշեգրադը, իսկ օգոստոսի 20-ին գրավել է Բուդան։ Սեպտեմբերի 27-ին Յանոսը Տարզալում պարտություն է կրել Նիկլաս ֆոն Սալմից, այնուհետև Տոկաջում<ref name="autogenerated322">История Словакии, с. 146</ref><ref name="autogenerated822">История Венгрии, с. 305</ref>։ Խորվաթիայի պանի պաշտոնում նշանակված Ֆերենց Բատյանը ջախջախել է Ֆրանկոպանին, որը զոհվել է ճակատամարտում և վերահսկողություն է հաստատել Խորվաթիայի վրա։ Հոկտեմբերի 7-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] Հունգարիայի Ազգային ժողովը Ֆերդինանդին հռչակել է թագավոր, իսկ նոյեմբերի 3-ին եպիսկոպոս Իշտվան Պոդմանիցկին, որը նախորդ տարի թագադրած է եղել Յանոշ Զապոլյային, իսկ այդ ժամանակ արդեն թագադրել է Ֆերդինանդին։ Զապոլյան փախել է [[Տիսա]] գետից հեռու և 1527 թվականի հոկտեմբերին իր դեսպան Ջերոմ Լասկիին ուղարկել է Ստամբուլ՝ օգնություն խնդրելու համար։ 1528 թվականի հունվարի 27-ին սուլթանը համաձայնել է օգնել Զապոլյային և վերցրել է նրան իր պաշտպանության տակ։ Զապոլյան մեծ բանակ է հավաքել և 1528 թվականի փետրվարին փորձել է գրավել Կասա քաղաքը, բայց մարտի 20-ին Սինայի ճակատամարտում պարտվել է Յոհան Կացիներին։ Ճակատամարտի ժամանակ նրա բանակի մի մասն անցավ թշնամու կողմը, և թագավորը ստիպված եղավ փախչել։ Ամռանը Զապոլյան գնաց հարավային Լեհաստանի Տարնով քաղաքը։ Ֆերդինանդի զորքերը գրավել են Տրենչին քաղաքը և Վահ գետի վրա կարևոր պաշտպանական կետերը, ավարտելով քաղաքացիական պատերազմի առաջին մասը։ Հունգարացի ազնվականները տեսնելով, որ գերմանացիները ավելի ուժեղ են՝ սկսել են անցնել Հաբսբուրգների կողմը։ == Լեհաստանի դիրքորոշումը == Լեհաստանի դիրքը հունգարական ժառանգության համար պայքարում մեծ նշանակություն ուներ, քանի որ Սիգիզմունդ I Ծերուկը, լինելով Լյուդովիկոս II-ի ամենամոտ ազգականը արական գծով, կարող էր ինքը հավակնել թագին։ Սա հաշվի առնվեl Ստամբուլում և արդեն 1526/1527 թվականների ձմռանը թույլատրվեl 1 Ղրիմի թաթարների կողմից Լեհաստանի վրա լայնածավալ ասպատակությունը։ Քառասուն հազար հոգուց բաղկացած հորդան ավերել է [[Գալիցիա|Գալիցիան]], [[Պոդոլիա|Պոդոլիան]], Վոլինը, հասնելով Տուրով և վերադառնալով մեծ ավարով։ Հիերոնիմոս Լասկին, որը նույնպես ներկայացնում էր լեհական շահերը Ստամբուլում, զեկուցեl 1 Սիգիզմունդին սուլթանի արքունիքի դժգոհության մասին քաղաքացիական պատերազմում լեհ վարձկանների Ֆերդինանդի կողմից մասնակցության վերաբերյալ։ Մեծ վեզիր Իբրահիմ փաշան սպառնաց լեհերին նոր թաթարական ասպատակությամբ և հեգնանքով հարցրել է, թե արդյոք Լիտվայի Մեծ Դքսության հարավ-արևելքում բնակչություն է մնացել։ Այս պայմաններում լեհ թագավորը ստիպված էր հրաժարվել հունգարական հարցում իր անկախ քաղաքականությունից և գործել օսմանների հետ դաշինքով։ Նրան այս որոշմանը մղել են ազնվական խմբերը՝ Լեհաստանի պրիմատ Յան Լասկին և թագուհի Բոնա Սֆորցան։ Հռոմի պապ [[Կղեմես VII|Կղեմես VII-ը]] դառնությամբ նշել է, որ լեհական եկեղեցու միջոցներն օգտագործվում էին հունգարացի կոլաբորացիոնիստ ազնվակաների բանակին աջակցելու համար, որոնք նվաճում էին իրենց երկիրը մուսուլման տիրակալի համար<ref>Порта...</ref>: == Օսմանյան միջամտությունը == 1528 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Յանոշ Զապոլյայի դեսպանը [[Ֆոնտենբլո|Ֆոնտենբլոյում]] պայմանագիր է կնքել թուրք դաշնակից թագավոր Ֆրանցիսկոս I-ի հետ։ Ֆրանսիան տարեկան տրամադրում էր 20 հազար ոսկե մետաղադրամ։ Նոյեմբերի 3-ին Զապոլյան վերադարձավ Արևելյան Հունգարիա։ Բելգրադի փաշան նրան տրամադրել է մի ջոկատ, որի օգնությամբ թագավորը վերականգնել է այս տարածաշրջանը և Տրանսիլվանիան<ref name="autogenerated422">История Венгрии, с. 239</ref><ref name="autogenerated522">Габсбурги...</ref>: Օգտվելով առիթից՝ օսմանները հարձակում են սկսել հյուսիսային Բոսնիայում, Սլավոնիայում և Խորվաթիայում՝ գրավելով Յայցեի ամրոցը, Լիկայի և Կրբավայի շրջանները, և հասան մինչև [[Սեն (քաղաք)|Սենջ]] և Կլիս ՝ այդպիսով երկու մասի բաժանելով Խորվաթիան{{Sfn|Фрейдзон|2001}}: Սուլեյմանի [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|երրորդ հունգարական արշավանքի]] ժամանակ թուրքերը սեպտեմբերի 8-ին գրավեցին Բուդդան և Զապոլյան բերեցին թագավորական պալատ։ Ֆերդինանդի զորքերը վտարվեցին Հունգարիայից։ Թուրքերը իրենց հովանավորյալի մոտ թողեցին 3 հազարին։ Վենետիկյան դոժի ապօրինի որդու՝ սուլթանի սիրելիի՝ վենետիկցի արկածախնդիր Լոդովիկո Գրիտտիի գլխավորած ջոկատ<ref name="autogenerated422" />: Հունգարիայում թուրքերը կիրառեցին աստիճանական նվաճման մեթոդը, որն արդեն փորձարկվել էր Բալկաններում. նախ՝ հզոր հարվածով կոտրել դիմադրության ոսկորները, ապա՝ տեղացի համագործակիցների օգնությամբ հպատակեցրել են երկիրը և մտցրել են ուղղակի սուլթանական կառավարում՝ նվաճված հողերը ներառելով կայսրության մեջ: == Արշավներ (1530-1532) == 1529 թվականի օսմանյան արշավանքից հետո Ֆերդինանդի տիրապետության տակ են մնացել միայն Խորվաթիան, Անդրդանուբիայի արևմտյան շրջանները և հյուսիսային կոմսությունները։ 1530 թվականին Հաբսբուրգները հակահարձակման անցան և գրավեցին Պոզսոնին։ Հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Վիլհելմ ֆոն Ռոգենդորֆի բանակը պաշարել է Բուդան, սակայն Գրիտտիին հաջողվել է պաշտպանել քաղաքը։ Դեկտեմբերի 26-ին Զապոլյան նրան նշանակել է կառավարիչ: 1531 թվականին մրցակիցների միջև կնքվել է ևս մեկ զինադադար (ընդհանուր առմամբ, 1528-1536 թվականներին նման զինադադարներ կնքվել են 11 անգամ), սակայն հաջորդ տարի սուլթանը [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|չորրորդ հունգարական արշավանքը]] ձեռնարկել է՝ գրավելով [[Դրավա|Դրավա գետի]] ափերի երկայնքով գտնվող ամրոցները և հասնելով Շտիրիայի սահմանին։ Իրանի հետ պատերազմի նախօրեին Սուլեյմանը 1533 թվականի հունիսին հաշտություն է կնքել Ֆերդինանդի հետ՝ նրան ճանաչելով որպես Հունգարիայի թագավոր։ Այս համաձայնագիրը Հունգարիան բաժանել է երկու մասի, բայց չի դադարեցրել քաղաքացիական պատերազմը: Յանոշ Զապոլյայի հետ պայքարը դեռևս շատ հեռու էր ավարտից, երբ Ֆերդինանդը ստեղծել է Հունգարիայի համար հատուկ վարչական-ֆինանսական մարմին՝ ''Հունգարական պալատը'' [[Բրատիսլավա|Պոզոնիում]] (հուլիս 1531): Սչեպեսի պալատի հետ միասին, որը հետագայում (1567 թվականի ապրիլին) հիմնադրվել է [[Կոշիցե|Կոշիցեում]] 13 հյուսիս-արևելյան կոմսությունների համար, Հունգարիայի պալատը Հունգարիայի գլխավոր կառավարող մարմինն է եղել։ Թագավորների միջև պայքարը անհաջող փորձ են արել օգտագործել ազնվականեր Պետեր Պերենյին և Թամաշ Նադասդին ՝ իրենց իշխանությունը հաստատելու համար՝ ի դեմս Ֆերդինանդի և Զապոլյայի։ Այս նպատակով Պերենյին ազնվականների ժողովներ են հրավիրվել Բաբոչայում (1531 թվականի մարտի 4-ին) և Բելավարում (1531 թվականի մարտի 19-ին), իսկ Նադասդին՝ Զաքանիում (1531 թվականի նոյեմբերի 1-ին) և Քենեշում (1532 թվականի հունվարի 1-ին): Օսմանյան Թուրքիայի օգնությունը Զապոլյային շատ թանկ արժեցավ երկրի համար։ Օրինակ՝ 1530թ. սեպտեմբերին Զապոլյայի կողմն անցած թուրքերը [[Նիտրա|Նիտրայի]] շրջանում այրել էին 80 գյուղ և մոտ 10,000 մարդու որպես ստրուկ տարել։ Թեև զոհերը հիմնականում սլովակներ էին, հունգարացի բնակիչներն էլ մեծապես տուժել էին դաշնակիցների գործողություններից։ Նույն կերպ էլ Ֆերդինանդի գերմանացի վարձկաններն էին իրենց պահում Հունգարիայում՝ կարծես օտար, նվաճված տարածքում լինեին։ == Պատերազմի ավարտը == Ռազմական գործողությունները շարունակվել են փոփոխական հաջողությամբ ևս մի քանի տարի։ Սահմանները անընդհատ փոխվում էին, բայց տարածքի մեծ մասը մնում էր Զապոլյայի վերահսկողության տակ։ Երկիրը գնալով ավելի ու ավելի էր ընկնում անկման և բարոյական վայրենության վիճակի մեջ։ Ազնվականները անընդհատ տեղափոխվում էին մի ճամբարից մյուսը՝ հետապնդելով միայն իրենց սեփական եսասիրական շահերը։ Զապոլյայի դիրքերը աստիճանաբար թուլացել են, քանի որ թուրքերի հետ դաշինքը խաթարել է նրա դիրքերը Եվրոպայում։ Հռոմի պապը նրան եկեղեցուց հեռացրել է, իսկ Ֆրանսիան դադարել  սուբսիդիաներ վճարել։ Ֆերդինանդը նրան անվանել է բռնազավթիչ և քրիստոնեության դավաճան: Գրիտտին նաև փորձել է ամրապնդել իր իշխանությունը թագավորությունում օսմանների օգնությամբ։ 1534 թվականի հուլիսին նա մտել է Տրանսիլվանիա և սպանել Զապոլյայի ամենակարևոր ռազմական առաջնորդին՝ Նագիվարարդի եպիսկոպոս Իմրե Չիբակին։ Սեպտեմբերի 29-ին դժգոհ տրանսիլվանացի մագնատները, վալախական կառավարիչ [[Պետրու Ռարեշ|Պետրու Ռարեշի ջոկատի օգնությամբ,]] հարձակվել են Գրիտտիի ճամբարի վրա Մեդգյեսում և սպանել վենետիկցուն։ Սուլթանը, զբաղված լինելով Իրանի պատերազմով, չկարողացավ արագ վրեժ լուծել իր սիրելիի մահվան համար: 1535 թվականին Զապոլյան Կասսայի հետ գրավել է Արևելյան Վերին Հունգարիան։ 1536 թվականին թուրքերը ներխուժել են Արևելյան Սլավոնիա՝ այնտեղից վռնդելով Ֆերդինանդի զորքերը։ 1537 թվականին Կլիսի գրավումից հետո օսմանները վերահսկողություն են հաստատել  ամբողջ հարավային Խորվաթիայի նկատմամբ, իսկ 1537 թվականի հոկտեմբերի 9-ին նրանք ջակովոյի մոտ ջախջախել են Յոհան ֆոն Կացիների ավստրիական բանակը<ref name="autogenerated622">Контлер, с. 177</ref><ref>История Венгрии, с. 329</ref>: Զապոլյան ամրապնդել է իր իշխանությունը Տրանսիլվանիայում, որտեղ [[Սիբիու|Հերմանշտադտը]] ենթարկվել են նրան 1536 թվականի մարտին: Չնայած Թուրքական ճնշմանը Ֆերդինանդին հաջողվել է պահպանել Հյուսիսային Խորվաթիան, Վերին Հունգարիայի մեծ մասը, Սպիշի կոմսությունը և Դանուբի երկայնքով գտնվող կարևոր ամրոցները՝ Կոմարոմը, Էստերգոմը և Վիշեգրադը։ Հաշտեցման մի քանի փորձերից հետո կողմերը կնքեցին Նագիվարդի հաշտությունը 1538 թվականի փետրվարի 24-ին։ Այս ակտը ճանաչում էր Ֆերդինանդի և Յանոշ Զապոլյայի իշխանությունը նրանց կողմից գրավված տարածքներում։ Յանոշ Զապոլյայի մահից հետո նրա ունեցվածքը պետք է անցներ Ֆերդինանդին։ Եթե Ֆերդինանդը արու սերունդ չունենար, երկիրը կանցներ Զապոլյայի ժառանգորդին, իսկ եթե երկու դինաստիաներն էլ մարեին, նահանգային ժողովը կընտրեր նոր թագավոր։ Կողմերը պարտավորվել են միմյանց օգնել թուրքական հարձակումը հետ մղելու հարցում։ Նրանք համաձայնել են գաղտնի պահել պայմանագիրը՝ սուլթանի զայրույթը չգրգռելու համար։ == Արդյունքներ == Պայքարի արդյունքը փոխզիջում էր, որը տևել է ընդամենը երկու տարի։ 1540 թվականի հուլիսի 7-ին Յանոշ ունեցդլ է որդի Յանոշ Ժիգմոնդը, և նրա մահից առաջ՝ հուլիսի 22-ին, թագավորը երդում է տվել մագնատներին, որ նրանք չեն պահպանի Նագիվարիդի պայմանագիրը։ Սա նոր քաղաքացիական պատերազմի պատճառ դարձավ, որը արագորեն վերաճել է Երկրորդ ավստրո-թուրքական պատերազմի և արդեն 1541 թվականին հանգեցրել է Հունգարիայի ազգային թագավորության լուծարմանը: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Գրականություն == * Габсбурги, Венгрия, Трансильванское княжество и Османская империя в XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * История Венгрии. Т. I. — М.: Наука, 1971 * История Словакии. — М.: Институт славяноведения РАН, 2003. — ISBN 5-93442-005-0 * ''Контлер Л.'' История Венгрии. Тысячелетие в центре Европы. — М.: Весь Мир, 2002. — ISBN 5-7777-0201-5 * Порта, Крым и политика стран Восточной Европы во второй четверти XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * ''Томек В.'' История Чешского королевства. — СПб., 1868 * {{книга |автор = Фрейдзон, В. И. |заглавие = История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) |язык = ru |ссылка = https://inslav.ru/publication/freydzon-v-i-istoriya-horvatii-kratkiy-ocherk-s-drevneyshih-vremen-do-obrazovaniya |место = Санкт-Петербург |издательство = Алетейя |год = 2001 |страницы = |страниц = 318 |серия = Славянская библиотека. Bibliotheca slavica |isbn = 5-89329-384-3 |тираж = 1000 |ref = Фрейдзон }} * ''Шлоссер Ф.'' Всемирная история. Т. IV. 2-е издание. СПб.—М.: М. О. Вольф, 1870 * sphzw8l3zdkh18jol8ztqx6yymz12ch 10356559 10356557 2025-06-17T12:32:57Z Jakhardii 151499 10356559 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Հունգարիայի քաղաքացիական պատերազմ (1527–1538)''' ({{Lang-hu|Magyar Belháború}}), Հունգարիայի թագի համար պայքար, որն ընթացել է [[Ֆերդինանդ I (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ֆերդինանդ I-ի]] և Յանոշ Զապոլիայի միջև<ref>{{Cite web |date=2022 |title=Hungarian Civil Wars |url=https://www.ebsco.com/research-starters/history/hungarian-civil-wars |access-date=2025-06-12 |website=Ebsco.com |language=en}}</ref>։ == Յագելոնյան ժառանգության համար պայքար == Բոհեմիայի և Հունգարիայի անզավակ թագավոր Լյուդովիկոս II-ի մահը [[Մոհաչի ճակատամարտ (1526)|Մոհաչի ճակատամարտի]] ժամանակ բարձրացրել է նրա հսկայական կալվածքների ժառանգության հարցը՝ թուրքական շարունակական ագրեսիայի պայմաններում։ Բոհեմիայում 1526 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Դիետի կողմից նշանակված 24 ընտրողներ (յուրաքանչյուր դասից 8-ական) հոկտեմբերի 24-ին Հաբսբուրգի Ֆերդինանդին ընտրել են թագավոր։ Նրա մրցակիցներն են եղել Լեհաստանի [[Սիգիզմունդ I Ծեր|Սիգիզմունդ I-ը]] և բավարացի դուքսեր Վիլհելմը և Լյուդվիգը։ 1527 թվականի փետրվարին Ավստրիայի էրցհերցոգը ժամանել է Պրահա և փետրվարի 24-ին թագադրվել է [[Պրահայի ամրոց|Պրահայի ամրոցում]], որից հետո նրան ճանաչել են [[Մորավիա|Մորավիան]] և [[Սիլեզիա (մարզ)|Սիլեզիան]]<ref>Томек, с. 595</ref><ref name="autogenerated722">Шлоссер, с. 491</ref>: Հունգարիայում իրավիճակն այդ ժամանակ շատ բարդ է եղել։ Թագուհի Մարիան՝ Լյուդովիկոս թագավորի այրին փախել է [[Բուդի (քաղաքատիպ ավան, Ուկրաինա)|Բուդայից]] դեպի [[Բրատիսլավա|Պոզսոն]] իր արքունիքի հետ և հանձնարարել Նադոր Իշտվան Բատորիին Կոմարոմ քաղաքում ժողով կազմակերպել։ Սակայն հունգարացի ազնվականների մեծ մասը՝ սուլթան [[Սուլեյման I|Սուլեյման I-]]<nowiki/>ի թույլտվությամբ՝ 1526 թվականի նոյեմբերի 10-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] թագավոր է ընտրել Տրանսիլվանիայի կառավարիչ Յանոշ Զապոլյային։ Նա գլխավորել է հունգարական «ազգային» կուսակցությունը, որը դեմ է եղել գահի օտարերկրացիների ձեռքն անցնելուն։ Այս կուսակցությունը 1505 թվականին Դիետայում օրենք է ընդունել, որը արգելել է օտարների կողմից գահի ժառանգումը։ Իսկ դեկտեմբերի 17-ին Հաբսբուրգների կողմնակից մի խումբ ազնվականներ Պոզսոնում Ֆերդինանդին հռչակել են թագավոր՝ հիմնվելով 1515 թվականի Վիեննայի պայմանագրի վրա, որը նախատեսել է, որ Հաբսբուրգները կարող են ժառանգել հունգարական գահը [[Յագելոններ|Յագելոնյան]] տոհմի կործանման դեպքում։ Խորվաթիայում նույնպես պայքար է սկսվել Ֆերդինանդի (Հաբսբուրգների) և Յանոշ Զապոլյայի կողմնակիցների միջև։ Զապոլյային աջակցել է խոշոր ազնվական Կրստո Ֆրանկոպանը։ Ցետինյեում կայացած ժողովում խորվաթական ազնվականները թագավոր են ընտրել Ֆերդինանդին, քանի որ նա խոստացել է պաշտպանել նրանց թուրքերից և պահպանել նրանց ազատությունները։ Մյուս կողմից Սլավոնիայի ժողովում թագավոր է ընտրվել Յանոշ Զապոլյան, որը Ֆրանկոպանին նշանակել է Խորվաթիայի կառավարիչ (պան)։ == Բանակցություններ Օլոմոուցում == Լեհաստանի թագավոր Սիգիզմունդը, որը պարտվել է Բոհեմիայի թագավոր դառնալու փորձում և մտահոգված է եղել Հաբսբուրգների ազդեցության աճով իր սահմանների մոտ՝ փորձել է հաշտություն հաստատել Զապոլյայի և Ֆերդինանդի միջև։ Դրա համար նա Օլոմոուցում կոնգրես է կազմակերպել։ Ֆերդինանդը առաջարկել է Զապոլյային Բոսնիայի թագավորի տիտղոս և աշխատավարձ, իսկ Զապոլյան առաջարկել է, որ եթե Հաբսբուրգները հրաժարվեն հունգարական գահից՝ ինքը պատրաստ է նրանց տալ Մորավիան, Սիլեզիան և Լուսատիան։ Սակայն կողմերը չեն համաձայնել և բանակցությունները տապալվել են։ == Պատերազմի սկիզբը == Ֆերդինանդի պայքարը Հունգարիայում իշխանության համար սկսվել է 1527 թվականի հուլիսի 31-ին։ Նա ներխուժել է Հունգարիա Պոզոնիի շրջան չեխ և գերմանացի վարձկանների զորքերով<ref>20 тыс. ландскнехтов, направленных Карлом V из Италии (История Словакии, с. 146)</ref>՝ Բրանդենբուրգ-Անսբախի Կազիմիրի, Նիկլաս ֆոն Զալմի և կոմս Մանսֆելդի հրամանատարությամբ։ Արևմտյան [[Սլովակիա|Վերին Հունգարիայի]] մեծ մասը նրա կողմնակիցների ձեռքում էր։ Արևմտյան Հունգարիայի ազնվակաների աջակցությամբ նա արագորեն գրավեցլ է [[Դյոր|Գյորը]], Տատան, Կոմարոմը, [[Էստերգոմ|Էստերգոմը]], Վիշեգրադը, իսկ օգոստոսի 20-ին գրավել է Բուդան։ Սեպտեմբերի 27-ին Յանոսը Տարզալում պարտություն է կրել Նիկլաս ֆոն Սալմից, այնուհետև Տոկաջում<ref name="autogenerated322">История Словакии, с. 146</ref><ref name="autogenerated822">История Венгрии, с. 305</ref>։ Խորվաթիայի պանի պաշտոնում նշանակված Ֆերենց Բատյանը ջախջախել է Ֆրանկոպանին, որը զոհվել է ճակատամարտում և վերահսկողություն է հաստատել Խորվաթիայի վրա։ Հոկտեմբերի 7-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] Հունգարիայի Ազգային ժողովը Ֆերդինանդին հռչակել է թագավոր, իսկ նոյեմբերի 3-ին եպիսկոպոս Իշտվան Պոդմանիցկին, որը նախորդ տարի թագադրած է եղել Յանոշ Զապոլյային, իսկ այդ ժամանակ արդեն թագադրել է Ֆերդինանդին։ Զապոլյան փախել է [[Տիսա]] գետից հեռու և 1527 թվականի հոկտեմբերին իր դեսպան Ջերոմ Լասկիին ուղարկել է Ստամբուլ՝ օգնություն խնդրելու համար։ 1528 թվականի հունվարի 27-ին սուլթանը համաձայնել է օգնել Զապոլյային և վերցրել է նրան իր պաշտպանության տակ։ Զապոլյան մեծ բանակ է հավաքել և 1528 թվականի փետրվարին փորձել է գրավել Կասա քաղաքը, բայց մարտի 20-ին Սինայի ճակատամարտում պարտվել է Յոհան Կացիներին։ Ճակատամարտի ժամանակ նրա բանակի մի մասն անցավ թշնամու կողմը, և թագավորը ստիպված եղավ փախչել։ Ամռանը Զապոլյան գնաց հարավային Լեհաստանի Տարնով քաղաքը։ Ֆերդինանդի զորքերը գրավել են Տրենչին քաղաքը և Վահ գետի վրա կարևոր պաշտպանական կետերը, ավարտելով քաղաքացիական պատերազմի առաջին մասը։ Հունգարացի ազնվականները տեսնելով, որ գերմանացիները ավելի ուժեղ են՝ սկսել են անցնել Հաբսբուրգների կողմը։ == Լեհաստանի դիրքորոշումը == Լեհաստանի դիրքը հունգարական ժառանգության համար պայքարում մեծ նշանակություն ուներ, քանի որ Սիգիզմունդ I Ծերուկը, լինելով Լյուդովիկոս II-ի ամենամոտ ազգականը արական գծով, կարող էր ինքը հավակնել թագին։ Սա հաշվի առնվեl Ստամբուլում և արդեն 1526/1527 թվականների ձմռանը թույլատրվեl 1 Ղրիմի թաթարների կողմից Լեհաստանի վրա լայնածավալ ասպատակությունը։ Քառասուն հազար հոգուց բաղկացած հորդան ավերել է [[Գալիցիա|Գալիցիան]], [[Պոդոլիա|Պոդոլիան]], Վոլինը, հասնելով Տուրով և վերադառնալով մեծ ավարով։ Հիերոնիմոս Լասկին, որը նույնպես ներկայացնում էր լեհական շահերը Ստամբուլում, զեկուցեl 1 Սիգիզմունդին սուլթանի արքունիքի դժգոհության մասին քաղաքացիական պատերազմում լեհ վարձկանների Ֆերդինանդի կողմից մասնակցության վերաբերյալ։ Մեծ վեզիր Իբրահիմ փաշան սպառնաց լեհերին նոր թաթարական ասպատակությամբ և հեգնանքով հարցրել է, թե արդյոք Լիտվայի Մեծ Դքսության հարավ-արևելքում բնակչություն է մնացել։ Այս պայմաններում լեհ թագավորը ստիպված էր հրաժարվել հունգարական հարցում իր անկախ քաղաքականությունից և գործել օսմանների հետ դաշինքով։ Նրան այս որոշմանը մղել են ազնվական խմբերը՝ Լեհաստանի պրիմատ Յան Լասկին և թագուհի Բոնա Սֆորցան։ Հռոմի պապ [[Կղեմես VII|Կղեմես VII-ը]] դառնությամբ նշել է, որ լեհական եկեղեցու միջոցներն օգտագործվում էին հունգարացի կոլաբորացիոնիստ ազնվակաների բանակին աջակցելու համար, որոնք նվաճում էին իրենց երկիրը մուսուլման տիրակալի համար<ref>Порта...</ref>: == Օսմանյան միջամտությունը == 1528 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Յանոշ Զապոլյայի դեսպանը [[Ֆոնտենբլո|Ֆոնտենբլոյում]] պայմանագիր է կնքել թուրք դաշնակից թագավոր Ֆրանցիսկոս I-ի հետ։ Ֆրանսիան տարեկան տրամադրում էր 20 հազար ոսկե մետաղադրամ։ Նոյեմբերի 3-ին Զապոլյան վերադարձավ Արևելյան Հունգարիա։ Բելգրադի փաշան նրան տրամադրել է մի ջոկատ, որի օգնությամբ թագավորը վերականգնել է այս տարածաշրջանը և Տրանսիլվանիան<ref name="autogenerated422">История Венгрии, с. 239</ref><ref name="autogenerated522">Габсбурги...</ref>: Օգտվելով առիթից՝ օսմանները հարձակում են սկսել հյուսիսային Բոսնիայում, Սլավոնիայում և Խորվաթիայում՝ գրավելով Յայցեի ամրոցը, Լիկայի և Կրբավայի շրջանները, և հասան մինչև [[Սեն (քաղաք)|Սենջ]] և Կլիս ՝ այդպիսով երկու մասի բաժանելով Խորվաթիան{{Sfn|Фрейдзон|2001}}: Սուլեյմանի [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|երրորդ հունգարական արշավանքի]] ժամանակ թուրքերը սեպտեմբերի 8-ին գրավեցին Բուդդան և Զապոլյան բերեցին թագավորական պալատ։ Ֆերդինանդի զորքերը վտարվեցին Հունգարիայից։ Թուրքերը իրենց հովանավորյալի մոտ թողեցին 3 հազարին։ Վենետիկյան դոժի ապօրինի որդու՝ սուլթանի սիրելիի՝ վենետիկցի արկածախնդիր Լոդովիկո Գրիտտիի գլխավորած ջոկատ<ref name="autogenerated422" />: Հունգարիայում թուրքերը կիրառեցին աստիճանական նվաճման մեթոդը, որն արդեն փորձարկվել էր Բալկաններում. նախ՝ հզոր հարվածով կոտրել դիմադրության ոսկորները, ապա՝ տեղացի համագործակիցների օգնությամբ հպատակեցրել են երկիրը և մտցրել են ուղղակի սուլթանական կառավարում՝ նվաճված հողերը ներառելով կայսրության մեջ: == Արշավներ (1530-1532) == 1529 թվականի օսմանյան արշավանքից հետո Ֆերդինանդի տիրապետության տակ են մնացել միայն Խորվաթիան, Անդրդանուբիայի արևմտյան շրջանները և հյուսիսային կոմսությունները։ 1530 թվականին Հաբսբուրգները հակահարձակման անցան և գրավեցին Պոզսոնին։ Հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Վիլհելմ ֆոն Ռոգենդորֆի բանակը պաշարել է Բուդան, սակայն Գրիտտիին հաջողվել է պաշտպանել քաղաքը։ Դեկտեմբերի 26-ին Զապոլյան նրան նշանակել է կառավարիչ: 1531 թվականին մրցակիցների միջև կնքվել է ևս մեկ զինադադար (ընդհանուր առմամբ, 1528-1536 թվականներին նման զինադադարներ կնքվել են 11 անգամ), սակայն հաջորդ տարի սուլթանը [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|չորրորդ հունգարական արշավանքը]] ձեռնարկել է՝ գրավելով [[Դրավա|Դրավա գետի]] ափերի երկայնքով գտնվող ամրոցները և հասնելով Շտիրիայի սահմանին։ Իրանի հետ պատերազմի նախօրեին Սուլեյմանը 1533 թվականի հունիսին հաշտություն է կնքել Ֆերդինանդի հետ՝ նրան ճանաչելով որպես Հունգարիայի թագավոր։ Այս համաձայնագիրը Հունգարիան բաժանել է երկու մասի, բայց չի դադարեցրել քաղաքացիական պատերազմը: Յանոշ Զապոլյայի հետ պայքարը դեռևս շատ հեռու էր ավարտից, երբ Ֆերդինանդը ստեղծել է Հունգարիայի համար հատուկ վարչական-ֆինանսական մարմին՝ ''Հունգարական պալատը'' [[Բրատիսլավա|Պոզոնիում]] (հուլիս 1531): Սչեպեսի պալատի հետ միասին, որը հետագայում (1567 թվականի ապրիլին) հիմնադրվել է [[Կոշիցե|Կոշիցեում]] 13 հյուսիս-արևելյան կոմսությունների համար, Հունգարիայի պալատը Հունգարիայի գլխավոր կառավարող մարմինն է եղել։ Թագավորների միջև պայքարը անհաջող փորձ են արել օգտագործել ազնվականեր Պետեր Պերենյին և Թամաշ Նադասդին ՝ իրենց իշխանությունը հաստատելու համար՝ ի դեմս Ֆերդինանդի և Զապոլյայի։ Այս նպատակով Պերենյին ազնվականների ժողովներ են հրավիրվել Բաբոչայում (1531 թվականի մարտի 4-ին) և Բելավարում (1531 թվականի մարտի 19-ին), իսկ Նադասդին՝ Զաքանիում (1531 թվականի նոյեմբերի 1-ին) և Քենեշում (1532 թվականի հունվարի 1-ին): Օսմանյան Թուրքիայի օգնությունը Զապոլյային շատ թանկ արժեցավ երկրի համար։ Օրինակ՝ 1530թ. սեպտեմբերին Զապոլյայի կողմն անցած թուրքերը [[Նիտրա|Նիտրայի]] շրջանում այրել էին 80 գյուղ և մոտ 10,000 մարդու որպես ստրուկ տարել։ Թեև զոհերը հիմնականում սլովակներ էին, հունգարացի բնակիչներն էլ մեծապես տուժել էին դաշնակիցների գործողություններից։ Նույն կերպ էլ Ֆերդինանդի գերմանացի վարձկաններն էին իրենց պահում Հունգարիայում՝ կարծես օտար, նվաճված տարածքում լինեին։ == Պատերազմի ավարտը == Ռազմական գործողությունները շարունակվել են փոփոխական հաջողությամբ ևս մի քանի տարի։ Սահմանները անընդհատ փոխվում էին, բայց տարածքի մեծ մասը մնում էր Զապոլյայի վերահսկողության տակ։ Երկիրը գնալով ավելի ու ավելի էր ընկնում անկման և բարոյական վայրենության վիճակի մեջ։ Ազնվականները անընդհատ տեղափոխվում էին մի ճամբարից մյուսը՝ հետապնդելով միայն իրենց սեփական եսասիրական շահերը։ Զապոլյայի դիրքերը աստիճանաբար թուլացել են, քանի որ թուրքերի հետ դաշինքը խաթարել է նրա դիրքերը Եվրոպայում։ Հռոմի պապը նրան եկեղեցուց հեռացրել է, իսկ Ֆրանսիան դադարել  սուբսիդիաներ վճարել։ Ֆերդինանդը նրան անվանել է բռնազավթիչ և քրիստոնեության դավաճան: Գրիտտին նաև փորձել է ամրապնդել իր իշխանությունը թագավորությունում օսմանների օգնությամբ։ 1534 թվականի հուլիսին նա մտել է Տրանսիլվանիա և սպանել Զապոլյայի ամենակարևոր ռազմական առաջնորդին՝ Նագիվարարդի եպիսկոպոս Իմրե Չիբակին։ Սեպտեմբերի 29-ին դժգոհ տրանսիլվանացի մագնատները, վալախական կառավարիչ [[Պետրու Ռարեշ|Պետրու Ռարեշի ջոկատի օգնությամբ,]] հարձակվել են Գրիտտիի ճամբարի վրա Մեդգյեսում և սպանել վենետիկցուն։ Սուլթանը, զբաղված լինելով Իրանի պատերազմով, չկարողացավ արագ վրեժ լուծել իր սիրելիի մահվան համար: 1535 թվականին Զապոլյան Կասսայի հետ գրավել է Արևելյան Վերին Հունգարիան։ 1536 թվականին թուրքերը ներխուժել են Արևելյան Սլավոնիա՝ այնտեղից վռնդելով Ֆերդինանդի զորքերը։ 1537 թվականին Կլիսի գրավումից հետո օսմանները վերահսկողություն են հաստատել  ամբողջ հարավային Խորվաթիայի նկատմամբ, իսկ 1537 թվականի հոկտեմբերի 9-ին նրանք ջակովոյի մոտ ջախջախել են Յոհան ֆոն Կացիների ավստրիական բանակը<ref name="autogenerated622">Контлер, с. 177</ref><ref>История Венгрии, с. 329</ref>: Զապոլյան ամրապնդել է իր իշխանությունը Տրանսիլվանիայում, որտեղ [[Սիբիու|Հերմանշտադտը]] ենթարկվել են նրան 1536 թվականի մարտին: Չնայած Թուրքական ճնշմանը Ֆերդինանդին հաջողվել է պահպանել Հյուսիսային Խորվաթիան, Վերին Հունգարիայի մեծ մասը, Սպիշի կոմսությունը և Դանուբի երկայնքով գտնվող կարևոր ամրոցները՝ Կոմարոմը, Էստերգոմը և Վիշեգրադը։ Հաշտեցման մի քանի փորձերից հետո կողմերը կնքեցին Նագիվարդի հաշտությունը 1538 թվականի փետրվարի 24-ին։ Այս ակտը ճանաչում էր Ֆերդինանդի և Յանոշ Զապոլյայի իշխանությունը նրանց կողմից գրավված տարածքներում։ Յանոշ Զապոլյայի մահից հետո նրա ունեցվածքը պետք է անցներ Ֆերդինանդին։ Եթե Ֆերդինանդը արու սերունդ չունենար, երկիրը կանցներ Զապոլյայի ժառանգորդին, իսկ եթե երկու դինաստիաներն էլ մարեին, նահանգային ժողովը կընտրեր նոր թագավոր։ Կողմերը պարտավորվել են միմյանց օգնել թուրքական հարձակումը հետ մղելու հարցում։ Նրանք համաձայնել են գաղտնի պահել պայմանագիրը՝ սուլթանի զայրույթը չգրգռելու համար։ == Արդյունքներ == Պայքարի արդյունքը փոխզիջում էր, որը տևել է ընդամենը երկու տարի։ 1540 թվականի հուլիսի 7-ին Յանոշ ունեցդլ է որդի Յանոշ Ժիգմոնդը, և նրա մահից առաջ՝ հուլիսի 22-ին, թագավորը երդում է տվել մագնատներին, որ նրանք չեն պահպանի Նագիվարիդի պայմանագիրը։ Սա նոր քաղաքացիական պատերազմի պատճառ դարձավ, որը արագորեն վերաճել է Երկրորդ ավստրո-թուրքական պատերազմի և արդեն 1541 թվականին հանգեցրել է Հունգարիայի ազգային թագավորության լուծարմանը: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Գրականություն == * Габсбурги, Венгрия, Трансильванское княжество и Османская империя в XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * История Венгрии. Т. I. — М.: Наука, 1971 * История Словакии. — М.: Институт славяноведения РАН, 2003. — ISBN 5-93442-005-0 * ''Контлер Л.'' История Венгрии. Тысячелетие в центре Европы. — М.: Весь Мир, 2002. — ISBN 5-7777-0201-5 * Порта, Крым и политика стран Восточной Европы во второй четверти XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * ''Томек В.'' История Чешского королевства. — СПб., 1868 * {{книга |автор = Фрейдзон, В. И. |заглавие = История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) |язык = ru |ссылка = https://inslav.ru/publication/freydzon-v-i-istoriya-horvatii-kratkiy-ocherk-s-drevneyshih-vremen-do-obrazovaniya |место = Санкт-Петербург |издательство = Алетейя |год = 2001 |страницы = |страниц = 318 |серия = Славянская библиотека. Bibliotheca slavica |isbn = 5-89329-384-3 |тираж = 1000 |ref = Фрейдзон }} * ''Шлоссер Ф.'' Всемирная история. Т. IV. 2-е издание. СПб.—М.: М. О. Вольф, 1870 * 4ufesf9s6ucov2227l3jhtb8deifp4i 10356696 10356559 2025-06-17T16:29:23Z Jakhardii 151499 10356696 wikitext text/x-wiki {{Вооружённый конфликт | часть = [[Арабо-израильский конфликт]], [[Ирано-израильский конфликт]] | дата = [[7 октября]] [[2023]] — {{нв}} ({{продолжительность|year=2023|month=10|day=6}}) | место = Ближний Восток | причина = [[Вторжение ХАМАС в Израиль]] | статус = конфликт продолжается }} '''Война на Ближнем Востоке''' началась [[7 октября]] [[2023 год]]а с [[Вторжение ХАМАС в Израиль (2023)|вторжения в Израиль группировки ХАМАС]]{{VNSA|ХАМАС}}. В ответ [[Израиль]] 27 октября [[Война в Газе (с 2023)|вторгся в контролируемый ХАМАС сектор Газа]] и к концу мая 2024 года взял под контроль большую часть его территории, включая [[Филадельфийский коридор]] на границе с [[Египет|Египтом]]. Боевые действия не ограничились территорией [[Сектор Газа|сектора Газа]] и прилегающей к нему территорией Израиля. В войне на стороне [[ХАМАС]] приняли участие [[Иран]] и подконтрольные ему [[Шииты|шиитские]] группировки — [[ливан]]ская «[[Хезболла]]»{{VNSA|Хезболла}}, [[йемен]]ские [[хуситы]]{{VNSA|хуситы}} и [[ирак]]ские шиитские формирования, начавшие систематические обстрелы территории Израиля ракетами и [[Беспилотный летательный аппарат|дронами]]. Кроме этого, хуситы блокировали [[Баб-эль-Мандебский пролив]], систематически нападая на суда, которые они объявляли имеющими отношение к Израилю или идущие в израильский порт [[Эйлат]] на [[Красное море|Красном море]]. В попытках проникновения на территорию Израиля через ливанскую границу и терактах на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу Иордана]] приняли участие союзные ХАМАС палестинские группировки, в том числе [[Палестинский исламский джихад]]{{VNSA|ПИД}}. Израиль в ответ начал массовые бомбардировки ливанских территорий, подконтрольных «Хезболле», каналов снабжения оружием этой группировки в [[Сирия|Сирии]], а затем [[Война Израиля с «Хезболлой» (2024)|ввёл войска на приграничную ливанскую территорию]], занятую «Хезболлой» вопреки [[Резолюция Совета Безопасности ООН 1701|Резолюции СБ ООН 1701]]. Также Израиль организовал массовые ликвидации членов ХАМАС и «Хезболлы», включая лидеров этих организаций вне зависимости от их местонахождения. С июля 2024 года Израиль проводит бомбардировки объектов хуситов на территории Йемена. На стороне Израиля выступила военная коалиция во главе с [[Соединённые Штаты Америки|США]]. Группа из 20 стран приняла участие в [[Операция «Страж процветания»|военной операции против хуситов]] с целью обеспечения безопасности морского судоходства в районе Красного моря. Кроме этого, вооружённые силы США, [[Великобритания|Великобритании]] и других стран оказали помощь Израилю в отражении ракетных атак, США систематически бомбили военные и инфраструктурные объекты хуситов. Иранский [[Корпус стражей исламской революции]] [[Атаки на базы США в Ираке и Сирии (с 2023)|осуществил несколько обстрелов]] американских объектов в Ираке и Сирии. В ноябре 2024 года Израиль с помощью посредников [[Соглашение о прекращении огня между Израилем и «Хезболлой» (2024)|договорился о перемирии с «Хезболлой»]], а в результате [[Падение режима Асада|падения режима Башара Асада]] в декабре 2024 года в Сирии иранская «[[ось сопротивления]]» оказалась существенно подорвана. 8 декабря 2024 года Израиль [[Вторжение Израиля в Сирию (с 2024)|ввёл войска]] в [[Зона Сил ООН по наблюдению за разъединением|демилитаризованную зону]] на линии разграничения с Сирией. Перемирие с «Хезболлой» продлилось до 22 марта 2025 года. 13 июня 2025 года Израиль начал полномасшабную военную операцию против Ирана под названием «[[Операция «Народ как лев»|Народ как лев]]». == Предыстория == В 1948 году после [[Создание Государства Израиль|создания Государства Израиль]] в результате войны между евреями и [[Палестинцы|арабами]], населявшими территорию [[Палестина (историческая область)|Палестины]], часть палестинских арабов стали [[Палестинские беженцы|беженцами]] на территории сектора Газа. Эта территория находилась под контролем [[Египет|Египта]] с 1949 до 1967 года, когда в результате [[Шестидневная война|Шестидневной войны]] была занята Израилем. После срыва процесса мирного урегулирования [[Арабо-израильский конфликт|арабо-израильского конфликта]] по [[Соглашения «Осло»|соглашениям «Осло»]], Израиль в 2005 году [[План одностороннего размежевания|в одностороннем порядке вышел из сектора Газа]], уничтожив ранее созданные там [[Израильские поселения|поселения]]. В 2007 году ХАМАС, который занимает непримиримую позицию в отношении соглашений с Израилем, захватил власть в Газе в результате [[Конфликт ФАТХ и ХАМАС|конфликта]] с [[Организация освобождения Палестины|Организацией освобождения Палестины]]. Это спровоцировало [[Блокада сектора Газа|блокаду сектора со стороны Израиля и Египта]] и последующий многолетний конфликт<ref name="brit">{{Cite web |url=https://www.britannica.com/event/Israel-Hamas-War |title=Israel-Hamas War |lang=en |date=2025-01-13 |publisher=[[Британская энциклопедия|Britannica]] |access-date=2025-03-30 |url-status=live |archive-date=2025-01-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250130060827/https://www.britannica.com/event/Israel-Hamas-War }}</ref>. Ограниченные вооружённые столкновения между Израилем и ХАМАС происходили в [[Операция «Литой свинец»|2008]], [[Операция «Облачный столп»|2012]], [[Операция «Нерушимая скала»|2014]] и [[Операция «Страж стен»|2021]] году<ref name="brit"/>. == Причины войны == Главной причиной нападения ХАМАС на Израиль стала [[Соглашения Авраама|нормализация отношений Израиля и стран арабского Востока]], особенно планировавшееся подписание договора с [[Саудовская Аравия|Саудовской Аравией]]. Срыв этого процесса был основной целью атаки{{sfn|Марьясис|2025|с=72—74}}{{sfn|Звягельская|2024|с=245}}<ref name="brit"/>. Востоковед Дмитрий Марьясис называет дополнительные причины нападения{{sfn|Марьясис|2025|с=72—74}}: * внутриизраильский конфликт и раскол общества вокруг [[Судебная реформа в Израиле|вопроса о судебной реформе]]; * необходимость для ХАМАС показать успех перед спонсорами; * необходимость эффективно использовать накопленное вооружение; * символизм даты нападения — ровно через 50 лет после начала [[Война Судного дня|Войны Судного дня]]. Со стороны Израиля, кроме упомянутого выше конфликта вокруг судебной реформы, нападению поспособствовало то, что в течение многих лет в отношении ХАМАС проводилась политика сдерживания без стремления покончить с его властью в Газе военным путём{{sfn|Марьясис|2025|с=78}}. В 2022 году при обострении конфликта на Западном берегу Иордана ХАМАС воздерживался от эскалации, подкрепляя сложившееся у израильских властей мнение о снижении уровня угрозы с его стороны{{sfn|Марьясис|2025|с=76}}. В течение сентября и первых дней октября 2023 года военным и политическим руководством был проигнорирован ряд сигналов об усилении военной активности ХАМАС и подготовке вторжения, свою роль сыграла вера в собственное технологическое превосходство{{sfn|Марьясис|2025|с=78—80}} и отвлечение внимания на растущую напряжённость на [[Израильско-ливанская граница|границе с Ливаном]], где активизировалась группировка «Хезболла»<ref name="brit"/>. Всё это привело к крупнейшему за 50 лет провалу израильской системы обеспечения безопасности{{sfn|Марьясис|2025|с=75}}. == Война в Газе == [[Файл:Hamas gunmen capturing civilian hostages.png|300px|мини|Захват заложников террористами ХАМАС 7 октября 2023 года]] [[Файл:Swords-of-Iron - Merkava Mk 4M 03.jpg|300px|мини|Израильский танк [[Меркава|Меркава-4M]] в Газе]] {{Главная|Война в Газе (с 2023)}} Война началась 7 октября 2023 года, когда ХАМАС и другие вооружённые группировки сектора Газа [[Вторжение ХАМАС в Израиль (2023)|вторглись на территорию Израиля]]. Были атакованы и частично захвачены ряд населённых пунктов в окрестностях сектора Газа, включая город [[Сдерот]]. Кроме населённых пунктов, боевики атаковали ближайшие к границе израильские военные базы «Нахаль-Оз» и «Реим» (штаб [[143-я территориальная дивизия «Шуалей ха-Эш»|дивизии Газа]]). Недалеко от [[Реим|кибуца Реим]] был [[Резня на музыкальном фестивале в Реиме|атакован проводившийся там музыкальный фестиваль]], где боевики ХАМАС убили 364 человека, 40 человек были похищены или пропали без вести. Всего в этот день в Израиле погибли более 1200 человек, ХАМАС [[Захват заложников при вторжении ХАМАС в Израиль|захватил и похитил в Газу 253 заложника]]. Часть жертв [[Сексуальное насилие во время нападения на Израиль 7 октября|подверглась сексуальному насилию]], включая заложников{{sfn|Марьясис|2025|с=28—32}}. Среди погибших и заложников были также иностранцы и лица с двойным гражданством<ref name="brit"/>. В ответ Израиль впервые за 50 лет объявил [[военное положение]], призвал 300 тысяч резервистов{{sfn|Марьясис|2025|с=33}} и начал наносить авиаудары, а через несколько недель ввёл войска в сектор Газа<ref name="brit"/>. Операция продолжается по сей день, сопровождаясь значительными разрушениями и потерями с обеих сторон. С 13 октября, предупредив население северной части сектора о необходимости переместиться на юг{{sfn|Марьясис|2025|с=34}}, Израиль начал ответные точечные рейды<ref>{{Cite web |url=https://www.timesofisrael.com/idf-launches-first-localized-raids-into-gaza-ahead-of-expected-ground-invasion/ |title=IDF launches first ‘localized’ raids into Gaza ahead of expected ground invasion |lang=en |author=Fabian, Emanuel |website=[[The Times of Israel]] |date=2023-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231013175320/https://www.timesofisrael.com/idf-launches-first-localized-raids-into-gaza-ahead-of-expected-ground-invasion/ |archive-date=2023-10-13 |access-date=2024-08-20 |url-status=live}}</ref>. 27 октября Израиль приступил к полномасштабной наземной операции в Газе. За месяц интенсивных боёв в северной части сектора удалось разрушить масштабную военную инфраструктуру ХАМАС{{sfn|Марьясис|2025|с=37}}. 4-5 декабря израильская армия начала бои за город [[Хан-Юнис]], 7 мая вошла в [[Рафах (город)|Рафах]]. В начале июня 2024 года Израиль взял под контроль [[Филадельфийский коридор]], отделяющий сектор от [[Египет|Египта]]{{sfn|Марьясис|2025|с=38—39}}. Израиль вывел из строя часть [[Сеть туннелей ХАМАС в Газе|туннелей ХАМАС]]<ref>{{Cite web |url=https://www.politico.com/news/2024/05/21/biden-admin-hammering-israel-military-strategy-gaza-00159262 |title=Biden admin openly hammering Israel’s military strategy in Gaza |lang=en |author=Alexander Ward, Erin Banco, Lara Seligman |website=[[Politico]] |date=2024-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240822225843/https://www.politico.com/news/2024/05/21/biden-admin-hammering-israel-military-strategy-gaza-00159262 |archive-date=2024-08-22 |access-date=2024-08-20 |url-status=live}}</ref> и других элементов их военной инфраструктуры<ref name="Детали_8_месяцев">{{Cite web |url=https://detaly.co.il/bolee-8-mesyatsev-vojny-v-sektore-gaza-chto-ostalos-sdelat-tsahalu-pered-perehodom-k-tretej-faze/ |title=Более 8 месяцев войны в секторе Газа: что осталось сделать ЦАХАЛу перед переходом к третьей фазе? |lang=ru |website=[[Детали (новостной сайт)|Детали]] |date=2024-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240716084732/https://detaly.co.il/bolee-8-mesyatsev-vojny-v-sektore-gaza-chto-ostalos-sdelat-tsahalu-pered-perehodom-k-tretej-faze/ |archive-date=2024-07-16 |access-date=2024-07-16 |url-status=live}}</ref>. ХАМАС лишился прежнего ракетного потенциала<ref name="BegSadCener_results_07-24">{{Cite web |url=https://besacenter.org/the-iron-swords-war-the-strategic-balance-so-far-and-whats-next/ |title=The Iron Swords War: The Strategic Balance So Far and What’s Next |lang=en |first=Prof Eitan |last=Shamir |website={{iw|Begin-Sadat Center for Strategic Studies|Begin-Sadat Center for Strategic Studies|en|Begin–Sadat Center for Strategic Studies}} |date=2024-07-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240716054009/https://besacenter.org/the-iron-swords-war-the-strategic-balance-so-far-and-whats-next/ |archive-date=2024-07-16 |access-date=2024-07-16 |url-status=live}}</ref> и ряда известных лидеров<ref>{{Cite web |url=https://www.newsru.co.il/israel/1aug2024/ter_n_121.html |title=Краткая история ликвидаций лидеров арабского террора. Дополнено |lang=ru |website=[[Newsru.co.il]] |date=2024-08-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240815081712/https://www.newsru.co.il/israel/1aug2024/ter_n_121.html |archive-date=2024-08-15 |access-date=2024-08-20 |url-status=live}}</ref>. Глава Политбюро ХАМАС [[Хания, Исмаил|Исмаил Хания]] [[Убийство Исмаила Хании|был убит в своей резиденции]] в Тегеране 31 июля 2024 года{{sfn|Марьясис|2025|с=51}}. Лидеры боевиков в Газе [[Синвар, Яхья|Яхья Синвар]] и [[Мухаммад Дейф|Мохаммед Дейф]] также были убиты в ходе израильских атак{{sfn|Марьясис|2025|с=39}}. К октябрю 2024 года в Израиле насчитывалось более 800 погибших гражданских (почти все 7 октября 2023 года) и 726 солдат и офицеров{{sfn|Марьясис|2025|с=39—40}}. Всего с 7 октября 2023 года на начало апреля 2025 года в Израиле от обстрелов, терактов и боевых действий погибло более 1800 человек<ref>{{Cite web |url=https://www.newsru.co.il/israel/7oct2023/imena301.html |title=Список погибших в ходе войны Израиля с террором, начавшейся в октябре 2023 года (обновляется) |lang=ru |date=2024-04-04 |publisher=NEWSru.co.il |access-date=2025-04-19 |url-status=live}}</ref>. В Газе на апрель 2025 года погибли не менее {{число|46000}} человек<ref name="brit"/>, в том числе не менее {{число|20000}} террористов<ref name="hamascasual">{{Cite web |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/hamas-has-added-up-15000-fighters-since-start-war-us-figures-show-2025-01-24/ |title=Exclusive: Hamas has added up to 15,000 fighters since start of war, US figures show |lang=en |author=Erin Banco |date=2025-01-24 |publisher=[[Рейтер|Reuters]] |access-date=2025-04-05 |url-status=live}}</ref>, две трети всех зданий в Газе были повреждены или разрушены<ref name="brit"/>. Большинство заложников были освобождены (в основном в ходе [[Обмен израильских заложников на палестинских заключённых (2023)|обменной сделки в конце ноября 2023 года]]), спасены или найдены мёртвыми. Ещё некоторое количество заложников и тел погибших были обменяны на большое число палестинских заключенных во время [[Соглашение о трёхэтапном прекращении огня между Израилем и ХАМАС|перемирия с 19 января по 1 марта 2025 года]]<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cr532e3y9gno |title=Перемирие в Газе вступило в силу. В воскресенье будут освобождены три заложницы |lang=ru |date=2024-01-19 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250119080656/https://www.bbc.com/russian/articles/cr532e3y9gno |archive-date=2025-01-19 |access-date=2025-01-19 |url-status=live}}</ref>. Срок первого этапа перемирия истек 1 марта 2025 года, договориться о переходе ко второму этапу не удалось<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/c93nj48dy14o |title=«Время не на стороне ХАМАС». Переговоры о втором этапе перемирия в секторе Газа провалились |lang=ru |date=2025-03-15 |publisher=BBC News Русская служба |archive-url=https://web.archive.org/web/20250315183510/https://www.bbc.com/russian/articles/c93nj48dy14o |archive-date=2025-03-15 |access-date=2025-03-16 |url-status=live}}</ref>. 18 марта 2025 года Израиль возобновил боевые действия в Газе<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/czrn2l384z7o |title=Израиль возобновил удары по объектам ХАМАС в секторе Газа. Местные власти сообщают о десятках жертв |lang=ru |date=2025-03-18 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250318023934/https://www.bbc.com/russian/articles/czrn2l384z7o |archive-date=2025-03-18 |access-date=2025-03-18 |url-status=live}}</ref>. На 12 мая 2025 года ХАМАС удерживал не менее 21 живого заложника из оставшихся 58 похищенных<ref>{{Cite web |url=https://www.dw.com/ru/hamas-osvobodil-izrailskogo-zaloznika-s-grazdanstvom-ssa/a-72523667 |title=ХАМАС освободил израильского заложника с гражданством США |lang=ru |author=Жан Рофе |date=225-05-12 |publisher=[[Deutsche Welle]] |access-date=2025-05-17 |url-status=live}}</ref>. В начале июня 2025 года в Газе были найдены и доставлены в Израиль тела ещё трёх убитых заложников. В руках террористов осталось 55 заложников — живых и мёртвых<ref name="2025-06i">{{Cite web |url=https://www.facebook.com/IsraelRussian/posts/1109574034530176 |title=В ходе совместной операции израильских сил... - Израиль по-русски |lang=ru |date=2025-06-07 |publisher=Министерство иностранных дел Израиля |access-date=2025-06-07 |url-status=live}}</ref>. == Война Израиля с «Хезболлой» == [[Файл:SoI-War 23-10-08 IDF 05.webm|thumb|300px|Кадры удара ЦАХАЛа по базе «Хезболлы» на фермах Шебаа]] {{Главная|Война Израиля с «Хезболлой» (2024)}} После [[Вторая ливанская война|войны в Ливане 2006 года]] в соответствии с [[Резолюция Совета Безопасности ООН 1701|Резолюцией СБ ООН 1701]] Израиль вывел свои войска с территории Ливана, а ливанская шиитская группировка «[[Хезболла]]» была обязана разоружиться. Между границей и [[Эль-Литани|рекой Литани]] была создана [[демилитаризованная зона]] с наблюдением со стороны [[ЮНИФИЛ|миротворцев ООН]]. Однако «Хезболла» не только не выполнила условия резолюции, но и многократно нарастила свой боевой потенциал, в том числе в демилитаризованной зоне{{sfn|Марьясис|2025|с=40}}. С 8 октября 2023 года «Хезболла» выступила на стороне ХАМАС и объявила Израилю войну{{sfn|Марьясис|2025|с=40—41}}. «Хезболла» начала [[Столкновения на израильско-ливанской границе (с 2023)|атаковать вооружёнными группами израильскую границу]] и неизбирательно [[Обстрелы Израиля из Ливана|обстреливать]] населённые пункты, находящиеся на [[Северный округ (Израиль)|севере Израиля]]. К январю 2024 года из-за этих обстрелов было эвакуировано 96 тысяч жителей северного Израиля. [[Армия обороны Израиля]] предприняла ответные меры, нанося авиаудары по скоплению членов группировки, уничтожая также военную технику и оружие «Хезболлы». По оценкам, к середине декабря 2023 года от 20 до 60 тысяч жителей Южного Ливана эвакуировались на север страны самостоятельно или по приказу «Хезболлы»<ref>{{Cite web |url=https://www.terrorism-info.org.il/en/the-hostilities-in-south-lebanon-have-driven-tens-of-thousands-of-local-residents-to-flee-to-the-northern-areas/ |title=The hostilities in south Lebanon have driven tens of thousands of local residents to flee to the northern areas |lang=en |website=[[Информационный центр изучения терроризма имени Меира Амита]] |date=2023-12-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240825221933/https://www.terrorism-info.org.il/en/the-hostilities-in-south-lebanon-have-driven-tens-of-thousands-of-local-residents-to-flee-to-the-northern-areas/ |archive-date=2024-08-25 |access-date=2024-09-03 |url-status=live}}</ref>. 17-18 сентября 2024 года в Ливане и Сирии произошли [[Взрывы коммуникационных устройств «Хезболлы»|массовые взрывы коммуникационных устройств]] у членов «Хезболлы». 27 сентября в результате израильской бомбардировки [[Убийство Хасана Насраллы|был убит]] лидер «Хезболлы» [[Насралла, Хасан|Хасан Насралла]]. Также в ходе израильских атак был уничтожен почти весь высший командный состав организации{{sfn|Марьясис|2025|с=44—46}}<ref>{{Cite web |url=https://www.rbc.ru/politics/28/09/2024/66f68ed79a794772f14450e1 |title=Как Израиль ликвидировал руководство «Хезболлы». Инфографика |lang=ru |date=2024-10-23 |publisher=[[РБК]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250119191802/https://www.rbc.ru/politics/28/09/2024/66f68ed79a794772f14450e1 |archive-date=2025-01-19 |access-date=2025-01-18 |url-status=live}}</ref>. В ночь с 30 сентября на 1 октября 2024 года Армия обороны Израиля начала [[Война Израиля с «Хезболлой» (2024)|наземную операцию]] и заняла примерно 5-километровую полосу вдоль границы на территории Ливана, где вела бои с подразделениями «Хезболлы» и уничтожала военную инфраструктуру этой организации (штабы, подземные тоннели, склады оружия). 27 ноября было подписано [[Соглашение о прекращении огня между Израилем и «Хезболлой» (2024)|соглашение о прекращении огня]]. 12 февраля оно было продлено до окончания [[Рамадан]]а (29 марта)<ref>{{Cite web |url=https://detaly.co.il/izrail-ostanetsya-v-yuzhnom-livane-na-bolee-dlitelnyj-srok-istochniki/ |title=Израиль останется в Южном Ливане на более длительный срок — источники |lang=ru |date=2024-02-12 |publisher=[[Детали (новостной сайт)|Детали]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250213074516/https://detaly.co.il/izrail-ostanetsya-v-yuzhnom-livane-na-bolee-dlitelnyj-srok-istochniki/ |archive-date=2025-02-13 |access-date=2025-02-13 |url-status=live}}</ref>. Соглашение о прекращении огня на основе резолюции ООН 1701 вынудило «Хезболлу» отступить за реку Литани. Это уменьшило её возможности в отношении обстрелов Израиля и в целом интенсивного участия в конфликте с Израилем. Эксперты оценивают ситуацию как стратегическое поражение «Хезболлы»<ref>{{Cite web |url=https://mwi.westpoint.edu/hezbollahs-defeat-and-hamass-dogged-resistance-israels-two-front-war-and-the-perils-of-prewar-assumptions/ |title=Hezbollah’s Defeat and Hamas’s Dogged Resistance: Israel’s Two-Front War and the Perils of Prewar Assumptions |lang=en |author=Harrison Morgan |date=2025-02-27 |publisher=Modern War Institute |archive-url=https://web.archive.org/web/20250411152422/https://mwi.westpoint.edu/hezbollahs-defeat-and-hamass-dogged-resistance-israels-two-front-war-and-the-perils-of-prewar-assumptions/ |archive-date=2025-04-11 |access-date=2025-04-05 |url-status=live}}</ref>. К 18 февраля 2025 года израильская армия была выведена с территории Ливана, за исключением пяти опорных пунктов<ref name="bbc0218" />. На начало октября 2024 года Израиль нанёс около 8000 ударов по территории Ливана и Сирии, в результате которых было убито не менее 500 членов «Хезболлы» и «ХАМАС»{{sfn|Марьясис|2025|с=47}}. По данным ливанских властей, с октября 2023 по 18 февраля 2025 года в стране погибло 3823 человека, большинство из них после 30 сентября 2024 года. В Израиле, по данным властей, погибли по меньшей мере 82 солдата и 47 мирных жителей<ref name="bbc0218">{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cwyg440890wo |title=Израиль вывел почти все войска из Ливана в рамках соглашения о перемирии, но оставил на пяти позициях. Ливан назвал это оккупацией |lang=ru |date=2025-02-18 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250218132526/https://www.bbc.com/russian/articles/cwyg440890wo |archive-date=2025-02-18 |access-date=2025-02-20 |url-status=live}}</ref>. 22 марта 2025 года Израиль возобновил боевые действия против «Хезболлы» в ответ на обстрел израильской территории со стороны Ливана<ref>{{Cite web |url=https://www.rfi.fr/ru/в-мире/20250322-израиль-серию-авиаударов-по-ливану-в-ответ-на-ракетную-атаку |title=ЦАХАЛ: Израиль нанес серию ударов по Ливану в ответ на ракетную атаку |lang=ru |date=2025-03-22 |publisher=rfi.fr |archive-url=https://web.archive.org/web/20250322222158/https://www.rfi.fr/ru/в-мире/20250322-израиль-серию-авиаударов-по-ливану-в-ответ-на-ракетную-атаку |archive-date=2025-03-22 |access-date=2025-03-23 |url-status=live}}</ref>. В мае 2025 года в результате переговоров с США ливанские власти начали кампанию давления на «Хезболлу». В [[Международный аэропорт имени Рафика Харири|аэропорту Бейрута]] уволены сотрудники, обеспечивавшие контрабанду оружия из Ирана, на юге страны армия занимается ликвидацией арсеналов «Хезболлы»<ref>{{Cite web |url=https://www.wsj.com/world/middle-east/lebanon-hezbollah-beirut-airport-control-3188b9b4 |title=Loosening Hezbollah’s Grip on Lebanon Begins at the Airport |lang=en |author=Omar Abdel-Baqui |date=2025-05-10 |publisher=wsj.com |archive-url=https://archive.today/20250511070130/https://www.wsj.com/world/middle-east/lebanon-hezbollah-beirut-airport-control-3188b9b4 |archive-date=2025-05-11 |access-date=2025-05-17 |url-status=live}}</ref>. == Конфликт с хуситами == [[Файл:USS Carney engages Houthi missiles.jpg|мини|300пкс|Эсминец [[USS Carney (DDG-64)|USS Carney]] сбивает хуситские ракеты]] {{main|Кризис в Красном море|Операция «Страж процветания»|Операция «Длинная рука»}} 19 октября 2023 года ранее захватившие власть в [[Йемен]]е исламистская группировка [[хуситы]] вступили в войну на стороне [[ХАМАС]]. Они систематически запускают в направлении территории Израиля крылатые и баллистические ракеты, а также дроны. Почти все эти атаки успешно пресекаются ПВО Израиля и его союзников, а также ПВО [[Саудовская Аравия|Саудовской Аравии]] и [[Иордания|Иордании]]. Территории Израиля достигли единичные экземпляры, но заметного ущерба не нанесли{{sfn|Марьясис|2025|с=52—54}}. Наиболее проблемным стал удар по [[Тель-Авив]]у 21 декабря 2024 года, в результате которого было ранено 16 человек<ref>{{Cite web |url=https://www.rbc.ru/politics/21/12/2024/6766358c9a7947517d390347 |title=Десятки людей пострадали при ракетном ударе хуситов по Тель-Авиву |lang=ru |date=2024-12-21 |publisher=[[РБК]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114061950/https://www.rbc.ru/politics/21/12/2024/6766358c9a7947517d390347 |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-01-14 |url-status=live}}</ref>. 4 мая 2025 года баллистическая ракета, запущенная хуситами, взорвалась рядом с [[Аэропорт имени Бен-Гуриона|аэропортом имени Бен-Гуриона]]<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/c4g216nrrv3o |title=Выпущенная хуситами ракета взорвалась около аэропорта «Бен-Гурион» в Тель-Авиве |lang=ru |date=2025-05-04 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |access-date=2025-05-06 |url-status=live}}</ref>. 31 октября 2023 года израильская противоракетная система «[[Хец (противоракетный комплекс)|Хец]]» сбила баллистическую ракету, запущенную хуситами, это стало первым в истории случаем успешного боевого перехвата в космическом пространстве{{sfn|Марьясис|2025|с=53}}. 19 ноября 2023 года хуситы заявили о намерении атаковать любые израильские суда в Красном море — как с флагом Израиля, так и принадлежащие или эксплуатируемые израильскими компаниями<ref>{{Cite web |url=https://www.rbc.ru/rbcfreenews/655e6de89a79470a1bcc96ef |title=Хуситы в Йемене запустили баллистические ракеты по Израилю |lang=ru |website=[[РБК]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123004919/https://www.rbc.ru/rbcfreenews/655e6de89a79470a1bcc96ef |archive-date=2023-11-23 |access-date=2023-10-23 |url-status=live}}</ref>. С того времени хуситы систематически атакуют ракетами, топят и захватывают различные суда, проходящие через [[Баб-эль-Мандебский пролив]]. На 18 апреля 2025 года они потопили два торговых судна, [[Захват грузового судна «Galaxy Leader»|захватили ещё одно]] и убили четырёх членов экипажа<ref name="bbc202404">{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/c1wdlzqr1rpo |title=Удар США по нефтяному терминалу в Йемене: по меньшей мере 74 погибших |lang=ru |date=2024-04-18 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |access-date=2025-04-20 |url-status=live}}</ref>. Действия хуситов привели к тому, что большинство мировых судовладельцев перенаправили торговые суда из [[Азия|Азии]] в [[Средиземное море]] вокруг [[Африка|Африки]]. [[Совет Безопасности ООН]] с января 2024 по январь 2025 года принял три резолюции с осуждением агрессии хуситов в Красном море и требованиями прекратить нападения и вернуть захваченное судно «Гэлакси лидер» и его экипаж{{sfn|Марьясис|2025|с=54}}<ref>{{Cite web |url=https://docs.un.org/ru/S/RES/2768(2025) |title=Резолюция 2768 (2025) |lang=ru |date=2025-01-15 |publisher=[[Совет Безопасности ООН]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250322031824/https://docs.un.org/ru/S/RES/2768(2025) |archive-date=2025-03-22 |access-date=2025-03-29 |url-status=live}}</ref>. [[Файл:2024 Yemeni Airstrikes.svg|мини|Карта ударов по объектам хуситов в январе 2024 года]] С 12 января 2024 года США и их союзники по коалиции проводят [[Авиаудары по Йемену (2024)|систематические бомбардировки]] и обстрелы ракетами объектов хуситов на территории Йемена. Начиная с 20 июля 2024 года израильские ВВС также провели ряд бомбардировок объектов хуситов на территории Йемена, в первую очередь крупнейшего порта [[Ходейда]]. 26 декабря израильская авиация нанесла удар по [[Сана (аэропорт)|международному аэропорту Саны]]<ref>{{Cite web |url=https://www.interfax.ru/world/1000827 |title=Израиль нанес авиаудары по аэропорту в столице Йемена |lang=ru |date=2024-12-26 |publisher=[[Интерфакс]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114054913/https://www.interfax.ru/world/1000827 |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-01-14 |url-status=live}}</ref>, 31 декабря атаки на военные объекты хуситов провели США, а 5 января 2025 года йеменский город [[Саада]] бомбили США и Великобритания<ref>{{Cite web |url=https://www.interfax.ru/world/1001723 |title=США и Великобритания наносят удары по Йемену |lang=ru |date=2025-01-05 |publisher=[[Интерфакс]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114054914/https://www.interfax.ru/world/1001723 |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-01-14 |url-status=live}}</ref>. 22 января 2025 года президент США [[Трамп, Дональд|Дональд Трамп]] подписал указ о признании хуситов террористической организацией<ref>{{Cite web |url=https://www.whitehouse.gov/fact-sheets/2025/01/fact-sheet-president-donald-j-trump-re-designates-the-houthis-as-a-foreign-terrorist-organization/ |title=FACT SHEET: President Donald J. Trump Re-designates the Houthis as a Foreign Terrorist Organization |archive-url=https://web.archive.org/web/20250403182601/https://www.whitehouse.gov/fact-sheets/2025/01/fact-sheet-president-donald-j-trump-re-designates-the-houthis-as-a-foreign-terrorist-organization/ |archive-date=2025-04-03 |access-date=2025-03-18 |url-status=live}}</ref>, а начиная с 15 марта 2025 года, для обеспечения [[Свобода судоходства|свободы судоходства]] в Красном море<ref>{{Cite news |title=Trump Orders Attacks on Militant Sites in Yemen and Issues a Warning to Iran |first=Eric |last=Schmitt |last2=Swan |first2=Jonathan |url=https://www.nytimes.com/2025/03/15/us/politics/us-attack-houthis.html |website=The New York Times |date=2025-03-15 |access-date=2025-03-15 |lang=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20250315185843/https://www.nytimes.com/2025/03/15/us/politics/us-attack-houthis.html |archive-date=2025-03-15 |issn=0362-4331 |url-status=live}}</ref>, по его приказу, американские силы снова начали наносить {{iw|Авиаудары по Йемену (2025)|авиаудары||March 2025 United States attacks in Yemen}} по позициям хуситов в Йемене<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cp8l1g53z8wo |title=США наносят авиаудары по повстанцам-хуситам в Йемене после приказа Трампа |lang=ru |date=2025-03-16 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250315214921/https://www.bbc.com/russian/articles/cp8l1g53z8wo |archive-date=2025-03-15 |access-date=2025-03-16 |url-status=live}}</ref>. По данным госсекретаря США [[Рубио, Марко|Марко Рубио]], за 18 месяцев хуситы нанесли более 170 ударов по американским военным кораблям и 145 раз атаковали коммерческие суда<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/ce8vllgr5zzo |title=Удары США по Йемену: хуситы сообщают о 53 погибших и ответных атаках на американский авианосец |lang=ru |date=2025-03-17 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250317054007/https://www.bbc.com/russian/articles/ce8vllgr5zzo |archive-date=2025-03-17 |access-date=2025-03-17 |url-status=live}}</ref>. Хуситы заявили, что с середины марта 2025 года за месяц провели почти 80 операций с использованием около 170 ракет и беспилотников, включая 30 атак на американский авианосец [[USS Harry S. Truman (CVN-75)|USS Harry S Truman]] и 26 атак на Израиль. 18 апреля США {{iw|Удар США по нефтяному терминалу «Рас-Иса» (2025)|нанесли удар по нефтяному терминалу||2025 Ras Isa oil terminal airstrikes}} в порту «Рас-Иса» на побережье Красного моря. В результате погибло не менее 74 человек и 171 были ранены<ref name="bbc202404" />. 7 мая 2025 года президент США Дональд Трамп заявил, что хуситы капитулировали и более не будут атаковать суда в Красном море. В ответ США прекращают бомбардировки хуситов. Сами хуситы заявили, что позиция в отношении Газы и поддержки палестинцев не изменилась. При посредничестве [[Оман]]а стороны договорились, что «в будущем ни одна из сторон не будет атаковать другую, включая американские суда, в Красном море и Баб-эль-Мандебском проливе, обеспечивая свободу навигации и беспрепятственное движение международных коммерческих судов». С ноября 2023 года по январь 2025 года хуситы атаковали более 100 торговых судов, потопив два из них и убив четырех моряков<ref>{{Cite web |url=https://ru.euronews.com/2025/05/07/tramp-zayavil-chto-jemenskie-husity-kapitulirovali |title=Трамп заявил, что йеменские хуситы «капитулировали» |lang=ru |date=2025-05-07 |publisher=[[Euronews]] |access-date=2025-05-07 |url-status=live}}</ref>. Поскольку обстрелы Израиля со стороны хуситов продолжились, 10 июня 2025 года [[Военно-морские силы Израиля|израильские ВМС]] нанесли удар по сооружениям порта Ходейда<ref>{{Cite web |url=https://ru.euronews.com/2025/06/10/po-kontroliruemomu-husitami-jemenskomu-portu-hodejda-vpervye-nanesli-udar-vms-izrailya |title=По контролируемому хуситами йеменскому порту Ходейда впервые нанесли удар ВМС Израиля |lang=ru |date=2025-06-10 |publisher=[[Euronews]] |access-date=2025-06-10 |url-status=live}}</ref>. == Конфликт с Ираном == [[Файл:Воронка на авиабазе неватим.jpg|300px|мини|Воронка от иранской ракеты на израильской авиабазе [[Неватим (авиабаза)|Неватим]]]] {{main|Ирано-израильский конфликт (с 2024)}} В апреле 2024 года [[ирано-израильский прокси-конфликт]] перерос в прямое столкновение вооружённых сил двух стран. До этого, 23 декабря 2023 года, израильским авиаударом вблизи [[Дамаск]]а был убит военный советник [[Корпус стражей исламской революции|Корпуса стражей Исламской революции]] Сейед Рази Мусави, который был основным представителем Ирана в Сирии{{sfn|Марьясис|2025|с=48}}. В ответ Иран 15 января 2024 года [[Ракетный удар по Эрбилю (2024)|атаковал баллистическими ракетами]] строящееся американское посольство и предполагаемую резидентуру израильской разведки [[Моссад]] в [[Эрбиль|Эрбиле]] на территории [[Иракский Курдистан|Иракского Курдистана]]<ref>{{Cite web |url=https://carnegieendowment.org/emissary/2024/04/iran-and-israels-dangerous-gambit?lang=en |title=Iran and Israel’s Dangerous Gambit |lang=en |author=Nicole Grajewski |publisher=Carnegie Endowment for International Peace |archive-url=https://web.archive.org/web/20250217101256/https://carnegieendowment.org/emissary/2024/04/iran-and-israels-dangerous-gambit?lang=en |archive-date=2025-02-17 |access-date=2025-03-21 |url-status=live}}</ref>. 1 апреля 2024 года авиаудар ВВС Израиля [[Авиаудар по иранскому консульству в Дамаске (2024)|уничтожил здание иранского консульства]] в [[Дамаск]]е. В результате погибло 7 иранских военных советников, включая двух генералов КСИР: командующего подразделением «Аль-Кудс» бригадного генерала [[Захеди, Мохаммад Реза|Мохаммада Реза Захеди]] и его заместителя Мохаммада Хади Хаджи Рахими{{sfn|Марьясис|2025|с=48—49}}. 13 апреля 2024 года спецназ Ирана совершил {{iw|Захват Ираном судна MSC Aries|захват||Iranian seizure of the MSC Aries}} в международных водах близ [[Объединённые Арабские Эмираты|ОАЭ]] контейнеровоза ''MSC Aries'', частично принадлежащего израильскому бизнесмену Эялю Оферу<ref>{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/2024/04/13/world/middleeast/iran-seizes-ship-israel-hormuz.html |title=Iran Seizes Commercial Ship Linked to Israel |lang=en |author=Christopher F. Schuetze |date=2024-04-13 |publisher=The New York Times |archive-url=https://web.archive.org/web/20250321093236/https://www.nytimes.com/2024/04/13/world/middleeast/iran-seizes-ship-israel-hormuz.html |archive-date=2025-03-21 |access-date=2025-03-21 |url-status=live}}</ref>. Вечером 13 апреля Иран [[Удары Ирана по Израилю (апрель 2024)|запустил в сторону Израиля]] несколько сотен беспилотников [[Shahed 136]] и баллистических ракет в несколько волн с территорий Ирана, Ливана и Ирака. Почти все ракеты и беспилотники были сбиты ПВО Израиля, его союзников и Иордании. Обстрел не причинил серьёзного ущерба. 19 апреля была атакована дронами иранская авиабаза в [[Исфахан]]е, при этом дроны были запущены с территории самого Ирана. Израиль не взял на себя ответственность за этот удар, ущерба он также не нанёс{{sfn|Марьясис|2025|с=49—50}}. [[Ракетный удар Ирана по Израилю (октябрь 2024)|Следующий удар Ирана по Израилю]] был нанесён вечером 1 октября 2024 года в качестве мести за гибель Хасана Насраллы. В ходе удара были использованы более 180 баллистических ракет, атаковавших цели по всей территории Израиля. В результате погиб один палестинец и несколько израильтян получили травмы. Гражданская инфраструктура понесла ущерб. [[Удары Израиля по Ирану (октябрь 2024)|Ответный удар Израиля]] последовал 26 октября 2024 года. Целями крупного авианалета были предприятия по производству ракет и ракетные комплексы класса «земля-воздух». Среди прочего, под обстрел попали несколько военных баз в районе [[Тегеран]]а и командный пункт Корпуса стражей исламской революции. Израиль отчитался об уничтожении иранской ПВО, Иран заявил о минимальном ущербе{{sfn|Марьясис|2025|с=51—52}}. [[Файл:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300px|мини|Израильская атака на Тегеран 13 июня 2025 года]] 13 июня 2025 года ВВС Израиля начали [[Операция «Народ как лев»|крупномасштабную атаку]] на Иран, нацеленную на иранские ядерные объекты и военную инфраструктуру<ref>{{Cite web |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |title=Israel hits Iran nuclear facilities, missile factories; Tehran vows revenge |lang=en |date=2025-06-13 |publisher=[[Рейтер|Reuters]] |access-date=2025-06-13 |url-status=live}}</ref>. В результате атаки погибли несколько высокопоставленных иранских военных, включая генералов [[Салами, Хоссейн|Хоссейна Салами]] и [[Багери, Мохаммад (генерал)|Мохаммада Багери]], а также учёные-ядерщики [[Аббаси, Ферейдун|Фереидун Аббаси-Давани]] и [[Тегеранчи, Мохаммад|Мохаммад Мехди Тегеранчи]]<ref>{{Cite news|title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation|first=Maayan|last=Lubell|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/|website=Reuters|date=2025-06-13|access-date=2025-06-13|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cbsnews.com/news/israel-launches-strike-on-iran-sources-say/|title=Israel launches strikes on Iran's nuclear sites and other targets; Iran launches retaliatory drone strike - CBS News|lang=en-US|first=Margaret Brennan|last=Moderator|website=www.cbsnews.com|date=2025-06-13|access-date=2025-06-13|last2=Washington|first2="Face the Nation with Margaret Brennan;" Chief foreign affairs correspondent Margaret Brennan is moderator of "Face the Nation with Margaret Brennan" on CBS Based in|last3=D.C.|last4=correspondent|first4=Brennan is also the Network's chief foreign affairs|last5=Additionally|first5=a contributing correspondent to 60 Minutes}}</ref>. В тот же день [[Иран]] провёл широкомасштабную ответную атаку, задействовав более 150 [[Баллистическая ракета|баллистических ракет]] и более 100 беспилотников по целям по всему [[Израиль|Израилю]]<ref name="Lubell">{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025-06-13 |title=Iran fires missiles at Israel in response to attacks |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-13|work=Reuters |language=en}}</ref>. Обмен ракетными ударами продолжился 14 июня. Иран заявил о десятках убитых и сотнях раненых, в Израиле на 15 июня не менее 11 погибших и сотни раненых<ref>{{cite web |author= |authorlink= |date=2025-06-15 |url=https://www.newsru.co.il/israel/15jun2025/d3_120.html |title=3-й день войны с Ираном: многочисленные жертвы в Израиле |work= |publisher=newsru.co.il |accessdate=2025-06-15 |lang=ru |description= |archive-url= |archive-date= |url-status=live}}</ref>. == Конфликт в Сирии == [[Файл:Shaldag unit soliders during Operation Arrow of Bashan December 2024 (5).jpg|300px|мини|Израильское спецподразделение [[Шальдаг]] на сирийской стороне горы [[Хермон]]]] {{Главная|Гражданская война в Сирии}} Сирия при [[Асад, Башар|Башаре Асаде]] была одним из важнейших союзников Ирана; её территория использовалась для снабжения и вооружения «Хезболлы». Израиль систематически наносил авиаудары по иранской инфраструктуре в Сирии{{sfn|Марьясис|2025|с=42}}. 8 сентября 2024 года израильские спецподразделения совершили налёт на подземный объект по производству ракет в филиале Сирийского научно-исследовательского центра (SSRC) недалеко от [[Масьяф]]а на северо-западе страны, уничтожив этот завод<ref>{{Cite web |url=https://www.interfax.ru/world/981766 |title=Спецназ Израиля в выходные уничтожил в Сирии оружейный завод |lang=ru |date=2024-09-12 |publisher=[[Интерфакс]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20241008095819/https://www.interfax.ru/world/981766 |archive-date=2024-10-08 |access-date=2025-03-21 |url-status=live}}</ref>. В результате [[Падение режима Асада|свержения оппозиционными силами режима Асада]] с 27 ноября по 8 декабря 2024 года иранская «[[ось сопротивления]]» оказалась существенно подорвана<ref>{{Cite web |url=https://www.turkiyetoday.com/region/the-fractured-crescent-whats-next-for-irans-strategy-in-middle-east-104381/ |title=The fractured crescent: What’s next for Iran’s strategy in Middle East? |lang=en |author=Enes Berna Kilic |date=2025-01-12 |publisher=Türkiye Today |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114062306/https://www.turkiyetoday.com/region/the-fractured-crescent-whats-next-for-irans-strategy-in-middle-east-104381/ |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-01-13 |url-status=live}}</ref>. К власти в Сирии пришла протурецкая исламистская группировка «[[Хайят Тахрир аш-Шам]]». Пользуясь вакуумом власти в стране, Израиль уничтожил существенную часть сирийской военной техники и складов вооружения, которые использовались в том числе для снабжения «Хезболлы» в Ливане, а иранские военные покинули Сирию. 8 декабря 2024 года израильские войска [[Вторжение Израиля в Сирию (2024)|заняли буферную зону]] на [[Голанские высоты|Голанских высотах]], установленную [[Соглашение о разделении сил между Израилем и Сирией|соглашением 1974 года]]<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cj4980l4y2po |title=После падения режима Асада Израиль занял буферную зону на Голанских высотах |lang=ru |date=2024-12-09 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250212194945/https://www.bbc.com/russian/articles/cj4980l4y2po |archive-date=2025-02-12 |access-date=2025-02-13 |url-status=live}}</ref>. В конце апреля 2025 года в пригороде Дамаска [[Джараман]]е и в провинции [[Эс-Сувайда]] на юге Сирии, населённых [[Друзы|друзами]], прошли вооружённые столкновения с проправительственными суннитскими группировками. По утверждению [[Сирийский центр мониторинга за соблюдением прав человека|Сирийского центра мониторинга за соблюдением прав человека]], в ходе боевых действий погибло более 100 человек. В ответ на просьбу о защите со стороны сирийских друзов, поддержанную [[Друзы в Израиле|израильскими друзами]], Израиль 2 мая нанёс серию воздушных ударов по территории Сирии, включая один удар рядом с президентским дворцом в качестве предупреждения против расширения атаки на друзов<ref>{{Cite web |url=https://ru.euronews.com/2025/05/03/un-syria-gaza-strikes-briefing-gaza-ru |title=Израиль подтвердил удары по Сирии и планирует расширение операции в Газе |lang=ru |date=2025-05-03 |publisher=[[Euronews]] |access-date=2025-05-06 |url-status=live}}</ref>. Помимо внутрисирийских конфликтов, включая [[Резня сирийских алавитов (2025)|резню алавитов]] со стороны правительственных сил и напряжённые отношения с Израилем, 17-18 марта 2025 года на сирийско-ливанской границе прошли вооруженные столкновения между правительственными войсками Сирии и боевиками «Хезболлы» с использованием тяжёлого вооружения<ref>{{Cite web |url=https://www.newsru.co.il/mideast/17mar2025/syria_lebanon_106.html |title=На границе Сирии и Ливана продолжаются бои между "Хизбаллой" и боевиками аль-Джулани |lang=ru |date=2025-03-18 |publisher=[[Newsru.co.il]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250317085354/https://www.newsru.co.il/mideast/17mar2025/syria_lebanon_106.html |archive-date=2025-03-17 |access-date=2025-03-18 |url-status=live}}</ref>. Этот конфликт отражает противоречия между [[Сунниты|суннитской]] группировкой «Хайят Тахрир аш-Шам», которую поддерживает Турция, и [[Шииты|шиитами]], к которым относятся сирийские алавиты, ливанская «Хезболла» и Иран<ref>{{Cite web |url=https://www.ng.ru/world/2025-03-17/6_9214_news2.html |title=Ливан и Сирия оказались на грани войны |lang=ru |date=2025-03-17 |publisher=[[Независимая газета]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250318121327/https://www.ng.ru/world/2025-03-17/6_9214_news2.html |archive-date=2025-03-18 |access-date=2025-03-18 |url-status=live}}</ref>. == Столкновения на Западном берегу Иордана == [[Файл:Summer-Camps-0013.jpg|300px|мини|Израильская армия в Дженине. 2 сентября 2024]] После 7 октября 2023 года Армия обороны Израиля усилила действия на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу Иордана]]. Рейды против боевиков ХАМАС и других палестинских организаций проводились почти ежедневно, в основном на севере региона. Впервые со времени [[Интифада Аль-Аксы|второй интифады]] на этой территории использовались удары военной авиации<ref name="brit"/>. Крупнейшая за 20 лет военная операция в городах [[Дженин]], [[Тулькарм (город)|Тулькарм]], [[Наблус]] и [[Тубас (город)|Тубас]], а также в близлежащих лагерях беженцев была проведена израильской армией в конце августа — начале сентября 2024 года<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cgjvee7dqzno |title=Израиль выводит войска из Дженина на Западном берегу после 10-дневной операции |lang=ru |date=2024-09-06 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250128011626/https://www.bbc.com/russian/articles/cgjvee7dqzno |archive-date=2025-01-28 |access-date=2025-01-29 |url-status=live}}</ref>. К октябрю 2024 года на этой территории в результате вооруженного сопротивления армии было убито 738 человек, задержано более 5000. От рук террористов за это же время погибли 47 израильтян{{sfn|Марьясис|2025|с=34}}. В январе 2025 года Израиль начал новую крупную [[Военная операция Израиля на Западном берегу (2025)|военную операцию]] на Западном берегу Иордана<ref>{{Cite web |url=https://www.forbes.ru/society/529231-netan-ahu-ob-avil-o-nacale-operacii-zeleznaa-stena-na-zapadnom-beregu-reki-iordan |title=Нетаньяху объявил о начале операции «Железная стена» на Западном берегу реки Иордан |lang=ru |author=Андрей Злобин |date=2025-01-25 |publisher=[[Forbes (Россия)|Forbes]] |access-date=2025-05-10 |url-status=live}}</ref>. == См. также == * [[Атаки на базы США в Ираке и Сирии (с 2023)]] == Примечания == '''Комментарии''' {{Комментарии}} '''Источники''' {{примечания}} == Литература == * {{Хроника с открытым финалом}} * {{Статья|заглавие=Динамика ближневосточных конфликтов|издание=Ближний Восток: политика и идентичность|автор=[[Звягельская, Ирина Доновна|Звягельская И. Д.]]|год=2024|язык=ru|страницы=237—248|ref=Звягельская|место=М.|издательство=[[Институт мировой экономики и международных отношений имени Е. М. Примакова РАН|ИМЭМО РАН]]|isbn=978-5-7567-1317-6}} == Ссылки == * {{Cite web |url=https://www.currenttime.tv/a/kak-god-voiny-menayet-blizhnii-vostok/33149022.html |title=Год назад ХАМАС напал на Израиль. Как война расширилась на Ближний Восток и меняет регион |lang=ru |author=Марианна Беленькая |date=2024-10-07 |publisher=[[Настоящее время (телеканал)|Настоящее Время]] |access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/19777887 |title=«Дело тонкое». Кто, с кем и из-за чего поссорился на Ближнем Востоке |lang=ru |date=2024-01-21 |publisher=[[ТАСС]] |access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/analytics/konflikt-na-blizhnem-vostoke-vozmozhnye-regionalnye-posledstviya/ |title=Конфликт на Ближнем Востоке: возможные региональные последствия |lang=ru |author=Иван Бочаров |date=2024-10-18 |publisher=[[Российский совет по международным делам|РСМД]] |access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://www.ng.ru/dipkurer/2024-10-13/9_9113_war.html |title=Война на Ближнем Востоке: продолжение следует |lang=ru |author=Кортунов А. В |author-link=Кортунов, Андрей Вадимович |date=2024-10-13 |publisher=[[Независимая газета]] |access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://www.nrc.no/emergencies/war-in-the-middle-east/ |title=War in the Middle East |lang=en |date=2024-12-23 |publisher={{iw|Norwegian Refugee Council|Norwegian Refugee Council|en|Norwegian Refugee Council}}|access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://carnegieendowment.org/emissary/2024/11/middle-east-war-attrition-israel-gaza-egypt-jordan-role?lang=en |title=The Middle East’s New War of Attrition |lang=en |author=Amr Hamzawy |date=2024-11-14 |publisher=[[Фонд Карнеги|Carnegie Endowment for International Peace]]|access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://www.britannica.com/event/Israel-Hamas-War |title=Israel-Hamas War |lang=en |date=2025-01-13 |publisher=[[Британская энциклопедия|Britannica]] |access-date=2025-01-29 |url-status=live}} {{Арабо-израильский конфликт}} {{Война в Газе (2023)}} [[Категория:Война на Ближнем Востоке (с 2023)| ]] [[Категория:Войны, продолжающиеся в настоящее время]] 2y2vzrap4odlds9qt2dyhgpobppjebt 10356707 10356696 2025-06-17T16:56:05Z Jakhardii 151499 10356707 wikitext text/x-wiki '''Մերձավոր Արևելքում պատերազմը''' սկսվեl է [[2023|2023 թվականի]] [[Հոկտեմբերի 7|հոկտեմբերի 7-ին]] ՝ Համասի [ ա ] խմբավորման կողմից Իսրայել ներխուժմամբ։ Ի պատասխան՝ [[Իսրայել|Իսրայելը]] հոկտեմբերի 27-ին [[Իսրայելա-պաղեստինյան պատերազմ (2023-2024)|ներխուժել է Համասի կողմից վերահսկվող Գազայի հատված]] և 2024 թվականի մայիսի վերջին վերահսկողություն սահմանել դրա տարածքի մեծ մասի նկատմամբ, այդ թվում՝ [[Եգիպտոս|Եգիպտոսի]] հետ սահմանին գտնվող [[Филадельфийский коридор|Ֆիլադելֆիական միջանցքի նկատմամբ]] ։ Մարտերը չեն սահմանափակվել միայն [[Գազայի հատված|Գազայի հատվածով]] և հարակից Իսրայելի տարածքով։ Իրանը և նրա աջակցությամբ գործող շիական խմբավորումները, ինչպես օրինակ լիբանանյան «Հեզբոլլահը», եմենական հուսիթները [գ] և իրաքյան շիական ուժերը, միացել են Համասին Իսրայելի դեմ պատերազմում։ Նրանք սկսեցին համակարգված հարձակումներ իրականացնել Իսրայելի տարածքի վրա՝ օգտագործելով հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր։ Միևնույն ժամանակ, հուսիթները փակել են Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուցը՝ թիրախավորելով նավեր, որոնք, իրենց խոսքով, կապված են Իսրայելի հետ կամ շարժվում են դեպի Կարմիր ծովի իսրայելական Էյլաթ նավահանգիստը։ Համասի դաշնակից պաղեստինյան ուժերը, այդ թվում՝ Պաղեստինի Իսլամական Ջիհադը [դ], փորձել են Լիբանանի սահմանով ներթափանցել Իսրայել և իրականացնել ահաբեկչական գործողություններ Արևմտյան ափում։. Իսրայելը պատասխանել հակագրոհով՝ սկսելով լայնածավալ ռմբակոծություններ Լիբանանի այն տարածքներում, որոնք գտնվում են «Հեզբոլլահի» վերահսկողության ներքո, ինչպես նաև Սիրիայում՝ խմբավորման զենքի մատակարարման ուղիների վրա։ Դրանից հետո Իսրայելը զորքեր տեղակայել է Լիբանանի սահմանին՝ «Հեզբոլլահի» վերահսկող տարածքներում, ինչը հակասում է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 1701 բանաձևին։ Բացի այդ, Իսրայելը սկսել է Համասի և Հեզբոլլահի անդամների, այդ թվում՝ ղեկավարների, լայնածավալ ոչնչացման գործողություններ՝ անկախ նրանից, թե որտեղ էին նրանք գտնվում։ 2024 թվականի հուլիսից ի վեր Իսրայելը ռմբակոծում է նաև Եմենում հուսիթների դիրքերը։ ԱՄՆ-ի գլխավորած միջազգային ռազմական կոալիցիան աջակցել է Իսրայելին։ Այդ կոալիցիան, որը ներառում է շուրջ 20 երկրներ, մասնակցել է Եմենում հուսիթների դեմ ռազմական գործողություններին՝ Կարմիր ծովում նավարկության անվտանգությունն ապահովելու համար։ Միաժամանակ, ԱՄՆ-ը, Մեծ Բրիտանիան և այլ երկրներ օգնել են Իսրայելին՝ հետ մղելու հրթիռային հարձակումները։ ԱՄՆ-ը նաև ռմբակոծել է հուսիթների ռազմական օբյեկտներն ու ենթակառուցվածքները։ Իր հերթին, Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսը մի քանի հարձակում է իրականացրել Իրաքում և Սիրիայում գտնվող ամերիկյան դիրքերի վրա։ 2024 թվականի նոյեմբերին Իսրայելը միջնորդեց «Հեզբոլլահի» հետ հրադադարի հաստատմանը։ Դրանից հետո, երբ 2024 թվականի դեկտեմբերին Սիրիայում Բաշար ալ-Ասադի իշխանությունը տապալվեց, դա լուրջ հարված էր Իրանի ղեկավարած «դիմադրության առանցքին»։ Դեկտեմբերի 8-ին Իսրայելի ուժերը մտան Սիրիայի հետ սահմանին գտնվող ապառազմականացված գոտի։ Հրադադարը «Հեզբոլլահի» հետ շարունակվեց մինչև 2025 թվականի մարտի 22-ը։ В ноябре 2024 года Израиль с помощью посредников [[Соглашение о прекращении огня между Израилем и «Хезболлой» (2024)|договорился о перемирии с «Хезболлой»]], а в результате [[Падение режима Асада|падения режима Башара Асада]] в декабре 2024 года в Сирии иранская «[[ось сопротивления]]» оказалась существенно подорвана. 8 декабря 2024 года Израиль [[Вторжение Израиля в Сирию (с 2024)|ввёл войска]] в [[Зона Сил ООН по наблюдению за разъединением|демилитаризованную зону]] на линии разграничения с Сирией. Перемирие с «Хезболлой» продлилось до 22 марта 2025 года. 13 июня 2025 года Израиль начал полномасшабную военную операцию против Ирана под названием «[[Операция «Народ как лев»|Народ как лев]]». == Предыстория == В 1948 году после [[Создание Государства Израиль|создания Государства Израиль]] в результате войны между евреями и [[Палестинцы|арабами]], населявшими территорию [[Палестина (историческая область)|Палестины]], часть палестинских арабов стали [[Палестинские беженцы|беженцами]] на территории сектора Газа. Эта территория находилась под контролем [[Египет|Египта]] с 1949 до 1967 года, когда в результате [[Шестидневная война|Шестидневной войны]] была занята Израилем. После срыва процесса мирного урегулирования [[Арабо-израильский конфликт|арабо-израильского конфликта]] по [[Соглашения «Осло»|соглашениям «Осло»]], Израиль в 2005 году [[План одностороннего размежевания|в одностороннем порядке вышел из сектора Газа]], уничтожив ранее созданные там [[Израильские поселения|поселения]]. В 2007 году ХАМАС, который занимает непримиримую позицию в отношении соглашений с Израилем, захватил власть в Газе в результате [[Конфликт ФАТХ и ХАМАС|конфликта]] с [[Организация освобождения Палестины|Организацией освобождения Палестины]]. Это спровоцировало [[Блокада сектора Газа|блокаду сектора со стороны Израиля и Египта]] и последующий многолетний конфликт<ref name="brit">{{Cite web |url=https://www.britannica.com/event/Israel-Hamas-War |title=Israel-Hamas War |lang=en |date=2025-01-13 |publisher=[[Британская энциклопедия|Britannica]] |access-date=2025-03-30 |url-status=live |archive-date=2025-01-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250130060827/https://www.britannica.com/event/Israel-Hamas-War }}</ref>. Ограниченные вооружённые столкновения между Израилем и ХАМАС происходили в [[Операция «Литой свинец»|2008]], [[Операция «Облачный столп»|2012]], [[Операция «Нерушимая скала»|2014]] и [[Операция «Страж стен»|2021]] году<ref name="brit"/>. == Причины войны == Главной причиной нападения ХАМАС на Израиль стала [[Соглашения Авраама|нормализация отношений Израиля и стран арабского Востока]], особенно планировавшееся подписание договора с [[Саудовская Аравия|Саудовской Аравией]]. Срыв этого процесса был основной целью атаки{{sfn|Марьясис|2025|с=72—74}}{{sfn|Звягельская|2024|с=245}}<ref name="brit"/>. Востоковед Дмитрий Марьясис называет дополнительные причины нападения{{sfn|Марьясис|2025|с=72—74}}: * внутриизраильский конфликт и раскол общества вокруг [[Судебная реформа в Израиле|вопроса о судебной реформе]]; * необходимость для ХАМАС показать успех перед спонсорами; * необходимость эффективно использовать накопленное вооружение; * символизм даты нападения — ровно через 50 лет после начала [[Война Судного дня|Войны Судного дня]]. Со стороны Израиля, кроме упомянутого выше конфликта вокруг судебной реформы, нападению поспособствовало то, что в течение многих лет в отношении ХАМАС проводилась политика сдерживания без стремления покончить с его властью в Газе военным путём{{sfn|Марьясис|2025|с=78}}. В 2022 году при обострении конфликта на Западном берегу Иордана ХАМАС воздерживался от эскалации, подкрепляя сложившееся у израильских властей мнение о снижении уровня угрозы с его стороны{{sfn|Марьясис|2025|с=76}}. В течение сентября и первых дней октября 2023 года военным и политическим руководством был проигнорирован ряд сигналов об усилении военной активности ХАМАС и подготовке вторжения, свою роль сыграла вера в собственное технологическое превосходство{{sfn|Марьясис|2025|с=78—80}} и отвлечение внимания на растущую напряжённость на [[Израильско-ливанская граница|границе с Ливаном]], где активизировалась группировка «Хезболла»<ref name="brit"/>. Всё это привело к крупнейшему за 50 лет провалу израильской системы обеспечения безопасности{{sfn|Марьясис|2025|с=75}}. == Война в Газе == [[Файл:Hamas gunmen capturing civilian hostages.png|300px|мини|Захват заложников террористами ХАМАС 7 октября 2023 года]] [[Файл:Swords-of-Iron - Merkava Mk 4M 03.jpg|300px|мини|Израильский танк [[Меркава|Меркава-4M]] в Газе]] {{Главная|Война в Газе (с 2023)}} Война началась 7 октября 2023 года, когда ХАМАС и другие вооружённые группировки сектора Газа [[Вторжение ХАМАС в Израиль (2023)|вторглись на территорию Израиля]]. Были атакованы и частично захвачены ряд населённых пунктов в окрестностях сектора Газа, включая город [[Сдерот]]. Кроме населённых пунктов, боевики атаковали ближайшие к границе израильские военные базы «Нахаль-Оз» и «Реим» (штаб [[143-я территориальная дивизия «Шуалей ха-Эш»|дивизии Газа]]). Недалеко от [[Реим|кибуца Реим]] был [[Резня на музыкальном фестивале в Реиме|атакован проводившийся там музыкальный фестиваль]], где боевики ХАМАС убили 364 человека, 40 человек были похищены или пропали без вести. Всего в этот день в Израиле погибли более 1200 человек, ХАМАС [[Захват заложников при вторжении ХАМАС в Израиль|захватил и похитил в Газу 253 заложника]]. Часть жертв [[Сексуальное насилие во время нападения на Израиль 7 октября|подверглась сексуальному насилию]], включая заложников{{sfn|Марьясис|2025|с=28—32}}. Среди погибших и заложников были также иностранцы и лица с двойным гражданством<ref name="brit"/>. В ответ Израиль впервые за 50 лет объявил [[военное положение]], призвал 300 тысяч резервистов{{sfn|Марьясис|2025|с=33}} и начал наносить авиаудары, а через несколько недель ввёл войска в сектор Газа<ref name="brit"/>. Операция продолжается по сей день, сопровождаясь значительными разрушениями и потерями с обеих сторон. С 13 октября, предупредив население северной части сектора о необходимости переместиться на юг{{sfn|Марьясис|2025|с=34}}, Израиль начал ответные точечные рейды<ref>{{Cite web |url=https://www.timesofisrael.com/idf-launches-first-localized-raids-into-gaza-ahead-of-expected-ground-invasion/ |title=IDF launches first ‘localized’ raids into Gaza ahead of expected ground invasion |lang=en |author=Fabian, Emanuel |website=[[The Times of Israel]] |date=2023-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231013175320/https://www.timesofisrael.com/idf-launches-first-localized-raids-into-gaza-ahead-of-expected-ground-invasion/ |archive-date=2023-10-13 |access-date=2024-08-20 |url-status=live}}</ref>. 27 октября Израиль приступил к полномасштабной наземной операции в Газе. За месяц интенсивных боёв в северной части сектора удалось разрушить масштабную военную инфраструктуру ХАМАС{{sfn|Марьясис|2025|с=37}}. 4-5 декабря израильская армия начала бои за город [[Хан-Юнис]], 7 мая вошла в [[Рафах (город)|Рафах]]. В начале июня 2024 года Израиль взял под контроль [[Филадельфийский коридор]], отделяющий сектор от [[Египет|Египта]]{{sfn|Марьясис|2025|с=38—39}}. Израиль вывел из строя часть [[Сеть туннелей ХАМАС в Газе|туннелей ХАМАС]]<ref>{{Cite web |url=https://www.politico.com/news/2024/05/21/biden-admin-hammering-israel-military-strategy-gaza-00159262 |title=Biden admin openly hammering Israel’s military strategy in Gaza |lang=en |author=Alexander Ward, Erin Banco, Lara Seligman |website=[[Politico]] |date=2024-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240822225843/https://www.politico.com/news/2024/05/21/biden-admin-hammering-israel-military-strategy-gaza-00159262 |archive-date=2024-08-22 |access-date=2024-08-20 |url-status=live}}</ref> и других элементов их военной инфраструктуры<ref name="Детали_8_месяцев">{{Cite web |url=https://detaly.co.il/bolee-8-mesyatsev-vojny-v-sektore-gaza-chto-ostalos-sdelat-tsahalu-pered-perehodom-k-tretej-faze/ |title=Более 8 месяцев войны в секторе Газа: что осталось сделать ЦАХАЛу перед переходом к третьей фазе? |lang=ru |website=[[Детали (новостной сайт)|Детали]] |date=2024-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240716084732/https://detaly.co.il/bolee-8-mesyatsev-vojny-v-sektore-gaza-chto-ostalos-sdelat-tsahalu-pered-perehodom-k-tretej-faze/ |archive-date=2024-07-16 |access-date=2024-07-16 |url-status=live}}</ref>. ХАМАС лишился прежнего ракетного потенциала<ref name="BegSadCener_results_07-24">{{Cite web |url=https://besacenter.org/the-iron-swords-war-the-strategic-balance-so-far-and-whats-next/ |title=The Iron Swords War: The Strategic Balance So Far and What’s Next |lang=en |first=Prof Eitan |last=Shamir |website={{iw|Begin-Sadat Center for Strategic Studies|Begin-Sadat Center for Strategic Studies|en|Begin–Sadat Center for Strategic Studies}} |date=2024-07-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240716054009/https://besacenter.org/the-iron-swords-war-the-strategic-balance-so-far-and-whats-next/ |archive-date=2024-07-16 |access-date=2024-07-16 |url-status=live}}</ref> и ряда известных лидеров<ref>{{Cite web |url=https://www.newsru.co.il/israel/1aug2024/ter_n_121.html |title=Краткая история ликвидаций лидеров арабского террора. Дополнено |lang=ru |website=[[Newsru.co.il]] |date=2024-08-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240815081712/https://www.newsru.co.il/israel/1aug2024/ter_n_121.html |archive-date=2024-08-15 |access-date=2024-08-20 |url-status=live}}</ref>. Глава Политбюро ХАМАС [[Хания, Исмаил|Исмаил Хания]] [[Убийство Исмаила Хании|был убит в своей резиденции]] в Тегеране 31 июля 2024 года{{sfn|Марьясис|2025|с=51}}. Лидеры боевиков в Газе [[Синвар, Яхья|Яхья Синвар]] и [[Мухаммад Дейф|Мохаммед Дейф]] также были убиты в ходе израильских атак{{sfn|Марьясис|2025|с=39}}. К октябрю 2024 года в Израиле насчитывалось более 800 погибших гражданских (почти все 7 октября 2023 года) и 726 солдат и офицеров{{sfn|Марьясис|2025|с=39—40}}. Всего с 7 октября 2023 года на начало апреля 2025 года в Израиле от обстрелов, терактов и боевых действий погибло более 1800 человек<ref>{{Cite web |url=https://www.newsru.co.il/israel/7oct2023/imena301.html |title=Список погибших в ходе войны Израиля с террором, начавшейся в октябре 2023 года (обновляется) |lang=ru |date=2024-04-04 |publisher=NEWSru.co.il |access-date=2025-04-19 |url-status=live}}</ref>. В Газе на апрель 2025 года погибли не менее {{число|46000}} человек<ref name="brit"/>, в том числе не менее {{число|20000}} террористов<ref name="hamascasual">{{Cite web |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/hamas-has-added-up-15000-fighters-since-start-war-us-figures-show-2025-01-24/ |title=Exclusive: Hamas has added up to 15,000 fighters since start of war, US figures show |lang=en |author=Erin Banco |date=2025-01-24 |publisher=[[Рейтер|Reuters]] |access-date=2025-04-05 |url-status=live}}</ref>, две трети всех зданий в Газе были повреждены или разрушены<ref name="brit"/>. Большинство заложников были освобождены (в основном в ходе [[Обмен израильских заложников на палестинских заключённых (2023)|обменной сделки в конце ноября 2023 года]]), спасены или найдены мёртвыми. Ещё некоторое количество заложников и тел погибших были обменяны на большое число палестинских заключенных во время [[Соглашение о трёхэтапном прекращении огня между Израилем и ХАМАС|перемирия с 19 января по 1 марта 2025 года]]<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cr532e3y9gno |title=Перемирие в Газе вступило в силу. В воскресенье будут освобождены три заложницы |lang=ru |date=2024-01-19 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250119080656/https://www.bbc.com/russian/articles/cr532e3y9gno |archive-date=2025-01-19 |access-date=2025-01-19 |url-status=live}}</ref>. Срок первого этапа перемирия истек 1 марта 2025 года, договориться о переходе ко второму этапу не удалось<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/c93nj48dy14o |title=«Время не на стороне ХАМАС». Переговоры о втором этапе перемирия в секторе Газа провалились |lang=ru |date=2025-03-15 |publisher=BBC News Русская служба |archive-url=https://web.archive.org/web/20250315183510/https://www.bbc.com/russian/articles/c93nj48dy14o |archive-date=2025-03-15 |access-date=2025-03-16 |url-status=live}}</ref>. 18 марта 2025 года Израиль возобновил боевые действия в Газе<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/czrn2l384z7o |title=Израиль возобновил удары по объектам ХАМАС в секторе Газа. Местные власти сообщают о десятках жертв |lang=ru |date=2025-03-18 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250318023934/https://www.bbc.com/russian/articles/czrn2l384z7o |archive-date=2025-03-18 |access-date=2025-03-18 |url-status=live}}</ref>. На 12 мая 2025 года ХАМАС удерживал не менее 21 живого заложника из оставшихся 58 похищенных<ref>{{Cite web |url=https://www.dw.com/ru/hamas-osvobodil-izrailskogo-zaloznika-s-grazdanstvom-ssa/a-72523667 |title=ХАМАС освободил израильского заложника с гражданством США |lang=ru |author=Жан Рофе |date=225-05-12 |publisher=[[Deutsche Welle]] |access-date=2025-05-17 |url-status=live}}</ref>. В начале июня 2025 года в Газе были найдены и доставлены в Израиль тела ещё трёх убитых заложников. В руках террористов осталось 55 заложников — живых и мёртвых<ref name="2025-06i">{{Cite web |url=https://www.facebook.com/IsraelRussian/posts/1109574034530176 |title=В ходе совместной операции израильских сил... - Израиль по-русски |lang=ru |date=2025-06-07 |publisher=Министерство иностранных дел Израиля |access-date=2025-06-07 |url-status=live}}</ref>. == Война Израиля с «Хезболлой» == [[Файл:SoI-War 23-10-08 IDF 05.webm|thumb|300px|Кадры удара ЦАХАЛа по базе «Хезболлы» на фермах Шебаа]] {{Главная|Война Израиля с «Хезболлой» (2024)}} После [[Вторая ливанская война|войны в Ливане 2006 года]] в соответствии с [[Резолюция Совета Безопасности ООН 1701|Резолюцией СБ ООН 1701]] Израиль вывел свои войска с территории Ливана, а ливанская шиитская группировка «[[Хезболла]]» была обязана разоружиться. Между границей и [[Эль-Литани|рекой Литани]] была создана [[демилитаризованная зона]] с наблюдением со стороны [[ЮНИФИЛ|миротворцев ООН]]. Однако «Хезболла» не только не выполнила условия резолюции, но и многократно нарастила свой боевой потенциал, в том числе в демилитаризованной зоне{{sfn|Марьясис|2025|с=40}}. С 8 октября 2023 года «Хезболла» выступила на стороне ХАМАС и объявила Израилю войну{{sfn|Марьясис|2025|с=40—41}}. «Хезболла» начала [[Столкновения на израильско-ливанской границе (с 2023)|атаковать вооружёнными группами израильскую границу]] и неизбирательно [[Обстрелы Израиля из Ливана|обстреливать]] населённые пункты, находящиеся на [[Северный округ (Израиль)|севере Израиля]]. К январю 2024 года из-за этих обстрелов было эвакуировано 96 тысяч жителей северного Израиля. [[Армия обороны Израиля]] предприняла ответные меры, нанося авиаудары по скоплению членов группировки, уничтожая также военную технику и оружие «Хезболлы». По оценкам, к середине декабря 2023 года от 20 до 60 тысяч жителей Южного Ливана эвакуировались на север страны самостоятельно или по приказу «Хезболлы»<ref>{{Cite web |url=https://www.terrorism-info.org.il/en/the-hostilities-in-south-lebanon-have-driven-tens-of-thousands-of-local-residents-to-flee-to-the-northern-areas/ |title=The hostilities in south Lebanon have driven tens of thousands of local residents to flee to the northern areas |lang=en |website=[[Информационный центр изучения терроризма имени Меира Амита]] |date=2023-12-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240825221933/https://www.terrorism-info.org.il/en/the-hostilities-in-south-lebanon-have-driven-tens-of-thousands-of-local-residents-to-flee-to-the-northern-areas/ |archive-date=2024-08-25 |access-date=2024-09-03 |url-status=live}}</ref>. 17-18 сентября 2024 года в Ливане и Сирии произошли [[Взрывы коммуникационных устройств «Хезболлы»|массовые взрывы коммуникационных устройств]] у членов «Хезболлы». 27 сентября в результате израильской бомбардировки [[Убийство Хасана Насраллы|был убит]] лидер «Хезболлы» [[Насралла, Хасан|Хасан Насралла]]. Также в ходе израильских атак был уничтожен почти весь высший командный состав организации{{sfn|Марьясис|2025|с=44—46}}<ref>{{Cite web |url=https://www.rbc.ru/politics/28/09/2024/66f68ed79a794772f14450e1 |title=Как Израиль ликвидировал руководство «Хезболлы». Инфографика |lang=ru |date=2024-10-23 |publisher=[[РБК]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250119191802/https://www.rbc.ru/politics/28/09/2024/66f68ed79a794772f14450e1 |archive-date=2025-01-19 |access-date=2025-01-18 |url-status=live}}</ref>. В ночь с 30 сентября на 1 октября 2024 года Армия обороны Израиля начала [[Война Израиля с «Хезболлой» (2024)|наземную операцию]] и заняла примерно 5-километровую полосу вдоль границы на территории Ливана, где вела бои с подразделениями «Хезболлы» и уничтожала военную инфраструктуру этой организации (штабы, подземные тоннели, склады оружия). 27 ноября было подписано [[Соглашение о прекращении огня между Израилем и «Хезболлой» (2024)|соглашение о прекращении огня]]. 12 февраля оно было продлено до окончания [[Рамадан]]а (29 марта)<ref>{{Cite web |url=https://detaly.co.il/izrail-ostanetsya-v-yuzhnom-livane-na-bolee-dlitelnyj-srok-istochniki/ |title=Израиль останется в Южном Ливане на более длительный срок — источники |lang=ru |date=2024-02-12 |publisher=[[Детали (новостной сайт)|Детали]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250213074516/https://detaly.co.il/izrail-ostanetsya-v-yuzhnom-livane-na-bolee-dlitelnyj-srok-istochniki/ |archive-date=2025-02-13 |access-date=2025-02-13 |url-status=live}}</ref>. Соглашение о прекращении огня на основе резолюции ООН 1701 вынудило «Хезболлу» отступить за реку Литани. Это уменьшило её возможности в отношении обстрелов Израиля и в целом интенсивного участия в конфликте с Израилем. Эксперты оценивают ситуацию как стратегическое поражение «Хезболлы»<ref>{{Cite web |url=https://mwi.westpoint.edu/hezbollahs-defeat-and-hamass-dogged-resistance-israels-two-front-war-and-the-perils-of-prewar-assumptions/ |title=Hezbollah’s Defeat and Hamas’s Dogged Resistance: Israel’s Two-Front War and the Perils of Prewar Assumptions |lang=en |author=Harrison Morgan |date=2025-02-27 |publisher=Modern War Institute |archive-url=https://web.archive.org/web/20250411152422/https://mwi.westpoint.edu/hezbollahs-defeat-and-hamass-dogged-resistance-israels-two-front-war-and-the-perils-of-prewar-assumptions/ |archive-date=2025-04-11 |access-date=2025-04-05 |url-status=live}}</ref>. К 18 февраля 2025 года израильская армия была выведена с территории Ливана, за исключением пяти опорных пунктов<ref name="bbc0218" />. На начало октября 2024 года Израиль нанёс около 8000 ударов по территории Ливана и Сирии, в результате которых было убито не менее 500 членов «Хезболлы» и «ХАМАС»{{sfn|Марьясис|2025|с=47}}. По данным ливанских властей, с октября 2023 по 18 февраля 2025 года в стране погибло 3823 человека, большинство из них после 30 сентября 2024 года. В Израиле, по данным властей, погибли по меньшей мере 82 солдата и 47 мирных жителей<ref name="bbc0218">{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cwyg440890wo |title=Израиль вывел почти все войска из Ливана в рамках соглашения о перемирии, но оставил на пяти позициях. Ливан назвал это оккупацией |lang=ru |date=2025-02-18 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250218132526/https://www.bbc.com/russian/articles/cwyg440890wo |archive-date=2025-02-18 |access-date=2025-02-20 |url-status=live}}</ref>. 22 марта 2025 года Израиль возобновил боевые действия против «Хезболлы» в ответ на обстрел израильской территории со стороны Ливана<ref>{{Cite web |url=https://www.rfi.fr/ru/в-мире/20250322-израиль-серию-авиаударов-по-ливану-в-ответ-на-ракетную-атаку |title=ЦАХАЛ: Израиль нанес серию ударов по Ливану в ответ на ракетную атаку |lang=ru |date=2025-03-22 |publisher=rfi.fr |archive-url=https://web.archive.org/web/20250322222158/https://www.rfi.fr/ru/в-мире/20250322-израиль-серию-авиаударов-по-ливану-в-ответ-на-ракетную-атаку |archive-date=2025-03-22 |access-date=2025-03-23 |url-status=live}}</ref>. В мае 2025 года в результате переговоров с США ливанские власти начали кампанию давления на «Хезболлу». В [[Международный аэропорт имени Рафика Харири|аэропорту Бейрута]] уволены сотрудники, обеспечивавшие контрабанду оружия из Ирана, на юге страны армия занимается ликвидацией арсеналов «Хезболлы»<ref>{{Cite web |url=https://www.wsj.com/world/middle-east/lebanon-hezbollah-beirut-airport-control-3188b9b4 |title=Loosening Hezbollah’s Grip on Lebanon Begins at the Airport |lang=en |author=Omar Abdel-Baqui |date=2025-05-10 |publisher=wsj.com |archive-url=https://archive.today/20250511070130/https://www.wsj.com/world/middle-east/lebanon-hezbollah-beirut-airport-control-3188b9b4 |archive-date=2025-05-11 |access-date=2025-05-17 |url-status=live}}</ref>. == Конфликт с хуситами == [[Файл:USS Carney engages Houthi missiles.jpg|мини|300пкс|Эсминец [[USS Carney (DDG-64)|USS Carney]] сбивает хуситские ракеты]] {{main|Кризис в Красном море|Операция «Страж процветания»|Операция «Длинная рука»}} 19 октября 2023 года ранее захватившие власть в [[Йемен]]е исламистская группировка [[хуситы]] вступили в войну на стороне [[ХАМАС]]. Они систематически запускают в направлении территории Израиля крылатые и баллистические ракеты, а также дроны. Почти все эти атаки успешно пресекаются ПВО Израиля и его союзников, а также ПВО [[Саудовская Аравия|Саудовской Аравии]] и [[Иордания|Иордании]]. Территории Израиля достигли единичные экземпляры, но заметного ущерба не нанесли{{sfn|Марьясис|2025|с=52—54}}. Наиболее проблемным стал удар по [[Тель-Авив]]у 21 декабря 2024 года, в результате которого было ранено 16 человек<ref>{{Cite web |url=https://www.rbc.ru/politics/21/12/2024/6766358c9a7947517d390347 |title=Десятки людей пострадали при ракетном ударе хуситов по Тель-Авиву |lang=ru |date=2024-12-21 |publisher=[[РБК]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114061950/https://www.rbc.ru/politics/21/12/2024/6766358c9a7947517d390347 |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-01-14 |url-status=live}}</ref>. 4 мая 2025 года баллистическая ракета, запущенная хуситами, взорвалась рядом с [[Аэропорт имени Бен-Гуриона|аэропортом имени Бен-Гуриона]]<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/c4g216nrrv3o |title=Выпущенная хуситами ракета взорвалась около аэропорта «Бен-Гурион» в Тель-Авиве |lang=ru |date=2025-05-04 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |access-date=2025-05-06 |url-status=live}}</ref>. 31 октября 2023 года израильская противоракетная система «[[Хец (противоракетный комплекс)|Хец]]» сбила баллистическую ракету, запущенную хуситами, это стало первым в истории случаем успешного боевого перехвата в космическом пространстве{{sfn|Марьясис|2025|с=53}}. 19 ноября 2023 года хуситы заявили о намерении атаковать любые израильские суда в Красном море — как с флагом Израиля, так и принадлежащие или эксплуатируемые израильскими компаниями<ref>{{Cite web |url=https://www.rbc.ru/rbcfreenews/655e6de89a79470a1bcc96ef |title=Хуситы в Йемене запустили баллистические ракеты по Израилю |lang=ru |website=[[РБК]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123004919/https://www.rbc.ru/rbcfreenews/655e6de89a79470a1bcc96ef |archive-date=2023-11-23 |access-date=2023-10-23 |url-status=live}}</ref>. С того времени хуситы систематически атакуют ракетами, топят и захватывают различные суда, проходящие через [[Баб-эль-Мандебский пролив]]. На 18 апреля 2025 года они потопили два торговых судна, [[Захват грузового судна «Galaxy Leader»|захватили ещё одно]] и убили четырёх членов экипажа<ref name="bbc202404">{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/c1wdlzqr1rpo |title=Удар США по нефтяному терминалу в Йемене: по меньшей мере 74 погибших |lang=ru |date=2024-04-18 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |access-date=2025-04-20 |url-status=live}}</ref>. Действия хуситов привели к тому, что большинство мировых судовладельцев перенаправили торговые суда из [[Азия|Азии]] в [[Средиземное море]] вокруг [[Африка|Африки]]. [[Совет Безопасности ООН]] с января 2024 по январь 2025 года принял три резолюции с осуждением агрессии хуситов в Красном море и требованиями прекратить нападения и вернуть захваченное судно «Гэлакси лидер» и его экипаж{{sfn|Марьясис|2025|с=54}}<ref>{{Cite web |url=https://docs.un.org/ru/S/RES/2768(2025) |title=Резолюция 2768 (2025) |lang=ru |date=2025-01-15 |publisher=[[Совет Безопасности ООН]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250322031824/https://docs.un.org/ru/S/RES/2768(2025) |archive-date=2025-03-22 |access-date=2025-03-29 |url-status=live}}</ref>. [[Файл:2024 Yemeni Airstrikes.svg|мини|Карта ударов по объектам хуситов в январе 2024 года]] С 12 января 2024 года США и их союзники по коалиции проводят [[Авиаудары по Йемену (2024)|систематические бомбардировки]] и обстрелы ракетами объектов хуситов на территории Йемена. Начиная с 20 июля 2024 года израильские ВВС также провели ряд бомбардировок объектов хуситов на территории Йемена, в первую очередь крупнейшего порта [[Ходейда]]. 26 декабря израильская авиация нанесла удар по [[Сана (аэропорт)|международному аэропорту Саны]]<ref>{{Cite web |url=https://www.interfax.ru/world/1000827 |title=Израиль нанес авиаудары по аэропорту в столице Йемена |lang=ru |date=2024-12-26 |publisher=[[Интерфакс]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114054913/https://www.interfax.ru/world/1000827 |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-01-14 |url-status=live}}</ref>, 31 декабря атаки на военные объекты хуситов провели США, а 5 января 2025 года йеменский город [[Саада]] бомбили США и Великобритания<ref>{{Cite web |url=https://www.interfax.ru/world/1001723 |title=США и Великобритания наносят удары по Йемену |lang=ru |date=2025-01-05 |publisher=[[Интерфакс]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114054914/https://www.interfax.ru/world/1001723 |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-01-14 |url-status=live}}</ref>. 22 января 2025 года президент США [[Трамп, Дональд|Дональд Трамп]] подписал указ о признании хуситов террористической организацией<ref>{{Cite web |url=https://www.whitehouse.gov/fact-sheets/2025/01/fact-sheet-president-donald-j-trump-re-designates-the-houthis-as-a-foreign-terrorist-organization/ |title=FACT SHEET: President Donald J. Trump Re-designates the Houthis as a Foreign Terrorist Organization |archive-url=https://web.archive.org/web/20250403182601/https://www.whitehouse.gov/fact-sheets/2025/01/fact-sheet-president-donald-j-trump-re-designates-the-houthis-as-a-foreign-terrorist-organization/ |archive-date=2025-04-03 |access-date=2025-03-18 |url-status=live}}</ref>, а начиная с 15 марта 2025 года, для обеспечения [[Свобода судоходства|свободы судоходства]] в Красном море<ref>{{Cite news |title=Trump Orders Attacks on Militant Sites in Yemen and Issues a Warning to Iran |first=Eric |last=Schmitt |last2=Swan |first2=Jonathan |url=https://www.nytimes.com/2025/03/15/us/politics/us-attack-houthis.html |website=The New York Times |date=2025-03-15 |access-date=2025-03-15 |lang=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20250315185843/https://www.nytimes.com/2025/03/15/us/politics/us-attack-houthis.html |archive-date=2025-03-15 |issn=0362-4331 |url-status=live}}</ref>, по его приказу, американские силы снова начали наносить {{iw|Авиаудары по Йемену (2025)|авиаудары||March 2025 United States attacks in Yemen}} по позициям хуситов в Йемене<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cp8l1g53z8wo |title=США наносят авиаудары по повстанцам-хуситам в Йемене после приказа Трампа |lang=ru |date=2025-03-16 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250315214921/https://www.bbc.com/russian/articles/cp8l1g53z8wo |archive-date=2025-03-15 |access-date=2025-03-16 |url-status=live}}</ref>. По данным госсекретаря США [[Рубио, Марко|Марко Рубио]], за 18 месяцев хуситы нанесли более 170 ударов по американским военным кораблям и 145 раз атаковали коммерческие суда<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/ce8vllgr5zzo |title=Удары США по Йемену: хуситы сообщают о 53 погибших и ответных атаках на американский авианосец |lang=ru |date=2025-03-17 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250317054007/https://www.bbc.com/russian/articles/ce8vllgr5zzo |archive-date=2025-03-17 |access-date=2025-03-17 |url-status=live}}</ref>. Хуситы заявили, что с середины марта 2025 года за месяц провели почти 80 операций с использованием около 170 ракет и беспилотников, включая 30 атак на американский авианосец [[USS Harry S. Truman (CVN-75)|USS Harry S Truman]] и 26 атак на Израиль. 18 апреля США {{iw|Удар США по нефтяному терминалу «Рас-Иса» (2025)|нанесли удар по нефтяному терминалу||2025 Ras Isa oil terminal airstrikes}} в порту «Рас-Иса» на побережье Красного моря. В результате погибло не менее 74 человек и 171 были ранены<ref name="bbc202404" />. 7 мая 2025 года президент США Дональд Трамп заявил, что хуситы капитулировали и более не будут атаковать суда в Красном море. В ответ США прекращают бомбардировки хуситов. Сами хуситы заявили, что позиция в отношении Газы и поддержки палестинцев не изменилась. При посредничестве [[Оман]]а стороны договорились, что «в будущем ни одна из сторон не будет атаковать другую, включая американские суда, в Красном море и Баб-эль-Мандебском проливе, обеспечивая свободу навигации и беспрепятственное движение международных коммерческих судов». С ноября 2023 года по январь 2025 года хуситы атаковали более 100 торговых судов, потопив два из них и убив четырех моряков<ref>{{Cite web |url=https://ru.euronews.com/2025/05/07/tramp-zayavil-chto-jemenskie-husity-kapitulirovali |title=Трамп заявил, что йеменские хуситы «капитулировали» |lang=ru |date=2025-05-07 |publisher=[[Euronews]] |access-date=2025-05-07 |url-status=live}}</ref>. Поскольку обстрелы Израиля со стороны хуситов продолжились, 10 июня 2025 года [[Военно-морские силы Израиля|израильские ВМС]] нанесли удар по сооружениям порта Ходейда<ref>{{Cite web |url=https://ru.euronews.com/2025/06/10/po-kontroliruemomu-husitami-jemenskomu-portu-hodejda-vpervye-nanesli-udar-vms-izrailya |title=По контролируемому хуситами йеменскому порту Ходейда впервые нанесли удар ВМС Израиля |lang=ru |date=2025-06-10 |publisher=[[Euronews]] |access-date=2025-06-10 |url-status=live}}</ref>. == Конфликт с Ираном == [[Файл:Воронка на авиабазе неватим.jpg|300px|мини|Воронка от иранской ракеты на израильской авиабазе [[Неватим (авиабаза)|Неватим]]]] {{main|Ирано-израильский конфликт (с 2024)}} В апреле 2024 года [[ирано-израильский прокси-конфликт]] перерос в прямое столкновение вооружённых сил двух стран. До этого, 23 декабря 2023 года, израильским авиаударом вблизи [[Дамаск]]а был убит военный советник [[Корпус стражей исламской революции|Корпуса стражей Исламской революции]] Сейед Рази Мусави, который был основным представителем Ирана в Сирии{{sfn|Марьясис|2025|с=48}}. В ответ Иран 15 января 2024 года [[Ракетный удар по Эрбилю (2024)|атаковал баллистическими ракетами]] строящееся американское посольство и предполагаемую резидентуру израильской разведки [[Моссад]] в [[Эрбиль|Эрбиле]] на территории [[Иракский Курдистан|Иракского Курдистана]]<ref>{{Cite web |url=https://carnegieendowment.org/emissary/2024/04/iran-and-israels-dangerous-gambit?lang=en |title=Iran and Israel’s Dangerous Gambit |lang=en |author=Nicole Grajewski |publisher=Carnegie Endowment for International Peace |archive-url=https://web.archive.org/web/20250217101256/https://carnegieendowment.org/emissary/2024/04/iran-and-israels-dangerous-gambit?lang=en |archive-date=2025-02-17 |access-date=2025-03-21 |url-status=live}}</ref>. 1 апреля 2024 года авиаудар ВВС Израиля [[Авиаудар по иранскому консульству в Дамаске (2024)|уничтожил здание иранского консульства]] в [[Дамаск]]е. В результате погибло 7 иранских военных советников, включая двух генералов КСИР: командующего подразделением «Аль-Кудс» бригадного генерала [[Захеди, Мохаммад Реза|Мохаммада Реза Захеди]] и его заместителя Мохаммада Хади Хаджи Рахими{{sfn|Марьясис|2025|с=48—49}}. 13 апреля 2024 года спецназ Ирана совершил {{iw|Захват Ираном судна MSC Aries|захват||Iranian seizure of the MSC Aries}} в международных водах близ [[Объединённые Арабские Эмираты|ОАЭ]] контейнеровоза ''MSC Aries'', частично принадлежащего израильскому бизнесмену Эялю Оферу<ref>{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/2024/04/13/world/middleeast/iran-seizes-ship-israel-hormuz.html |title=Iran Seizes Commercial Ship Linked to Israel |lang=en |author=Christopher F. Schuetze |date=2024-04-13 |publisher=The New York Times |archive-url=https://web.archive.org/web/20250321093236/https://www.nytimes.com/2024/04/13/world/middleeast/iran-seizes-ship-israel-hormuz.html |archive-date=2025-03-21 |access-date=2025-03-21 |url-status=live}}</ref>. Вечером 13 апреля Иран [[Удары Ирана по Израилю (апрель 2024)|запустил в сторону Израиля]] несколько сотен беспилотников [[Shahed 136]] и баллистических ракет в несколько волн с территорий Ирана, Ливана и Ирака. Почти все ракеты и беспилотники были сбиты ПВО Израиля, его союзников и Иордании. Обстрел не причинил серьёзного ущерба. 19 апреля была атакована дронами иранская авиабаза в [[Исфахан]]е, при этом дроны были запущены с территории самого Ирана. Израиль не взял на себя ответственность за этот удар, ущерба он также не нанёс{{sfn|Марьясис|2025|с=49—50}}. [[Ракетный удар Ирана по Израилю (октябрь 2024)|Следующий удар Ирана по Израилю]] был нанесён вечером 1 октября 2024 года в качестве мести за гибель Хасана Насраллы. В ходе удара были использованы более 180 баллистических ракет, атаковавших цели по всей территории Израиля. В результате погиб один палестинец и несколько израильтян получили травмы. Гражданская инфраструктура понесла ущерб. [[Удары Израиля по Ирану (октябрь 2024)|Ответный удар Израиля]] последовал 26 октября 2024 года. Целями крупного авианалета были предприятия по производству ракет и ракетные комплексы класса «земля-воздух». Среди прочего, под обстрел попали несколько военных баз в районе [[Тегеран]]а и командный пункт Корпуса стражей исламской революции. Израиль отчитался об уничтожении иранской ПВО, Иран заявил о минимальном ущербе{{sfn|Марьясис|2025|с=51—52}}. [[Файл:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300px|мини|Израильская атака на Тегеран 13 июня 2025 года]] 13 июня 2025 года ВВС Израиля начали [[Операция «Народ как лев»|крупномасштабную атаку]] на Иран, нацеленную на иранские ядерные объекты и военную инфраструктуру<ref>{{Cite web |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |title=Israel hits Iran nuclear facilities, missile factories; Tehran vows revenge |lang=en |date=2025-06-13 |publisher=[[Рейтер|Reuters]] |access-date=2025-06-13 |url-status=live}}</ref>. В результате атаки погибли несколько высокопоставленных иранских военных, включая генералов [[Салами, Хоссейн|Хоссейна Салами]] и [[Багери, Мохаммад (генерал)|Мохаммада Багери]], а также учёные-ядерщики [[Аббаси, Ферейдун|Фереидун Аббаси-Давани]] и [[Тегеранчи, Мохаммад|Мохаммад Мехди Тегеранчи]]<ref>{{Cite news|title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation|first=Maayan|last=Lubell|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/|website=Reuters|date=2025-06-13|access-date=2025-06-13|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cbsnews.com/news/israel-launches-strike-on-iran-sources-say/|title=Israel launches strikes on Iran's nuclear sites and other targets; Iran launches retaliatory drone strike - CBS News|lang=en-US|first=Margaret Brennan|last=Moderator|website=www.cbsnews.com|date=2025-06-13|access-date=2025-06-13|last2=Washington|first2="Face the Nation with Margaret Brennan;" Chief foreign affairs correspondent Margaret Brennan is moderator of "Face the Nation with Margaret Brennan" on CBS Based in|last3=D.C.|last4=correspondent|first4=Brennan is also the Network's chief foreign affairs|last5=Additionally|first5=a contributing correspondent to 60 Minutes}}</ref>. В тот же день [[Иран]] провёл широкомасштабную ответную атаку, задействовав более 150 [[Баллистическая ракета|баллистических ракет]] и более 100 беспилотников по целям по всему [[Израиль|Израилю]]<ref name="Lubell">{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025-06-13 |title=Iran fires missiles at Israel in response to attacks |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-13|work=Reuters |language=en}}</ref>. Обмен ракетными ударами продолжился 14 июня. Иран заявил о десятках убитых и сотнях раненых, в Израиле на 15 июня не менее 11 погибших и сотни раненых<ref>{{cite web |author= |authorlink= |date=2025-06-15 |url=https://www.newsru.co.il/israel/15jun2025/d3_120.html |title=3-й день войны с Ираном: многочисленные жертвы в Израиле |work= |publisher=newsru.co.il |accessdate=2025-06-15 |lang=ru |description= |archive-url= |archive-date= |url-status=live}}</ref>. == Конфликт в Сирии == [[Файл:Shaldag unit soliders during Operation Arrow of Bashan December 2024 (5).jpg|300px|мини|Израильское спецподразделение [[Шальдаг]] на сирийской стороне горы [[Хермон]]]] {{Главная|Гражданская война в Сирии}} Сирия при [[Асад, Башар|Башаре Асаде]] была одним из важнейших союзников Ирана; её территория использовалась для снабжения и вооружения «Хезболлы». Израиль систематически наносил авиаудары по иранской инфраструктуре в Сирии{{sfn|Марьясис|2025|с=42}}. 8 сентября 2024 года израильские спецподразделения совершили налёт на подземный объект по производству ракет в филиале Сирийского научно-исследовательского центра (SSRC) недалеко от [[Масьяф]]а на северо-западе страны, уничтожив этот завод<ref>{{Cite web |url=https://www.interfax.ru/world/981766 |title=Спецназ Израиля в выходные уничтожил в Сирии оружейный завод |lang=ru |date=2024-09-12 |publisher=[[Интерфакс]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20241008095819/https://www.interfax.ru/world/981766 |archive-date=2024-10-08 |access-date=2025-03-21 |url-status=live}}</ref>. В результате [[Падение режима Асада|свержения оппозиционными силами режима Асада]] с 27 ноября по 8 декабря 2024 года иранская «[[ось сопротивления]]» оказалась существенно подорвана<ref>{{Cite web |url=https://www.turkiyetoday.com/region/the-fractured-crescent-whats-next-for-irans-strategy-in-middle-east-104381/ |title=The fractured crescent: What’s next for Iran’s strategy in Middle East? |lang=en |author=Enes Berna Kilic |date=2025-01-12 |publisher=Türkiye Today |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114062306/https://www.turkiyetoday.com/region/the-fractured-crescent-whats-next-for-irans-strategy-in-middle-east-104381/ |archive-date=2025-01-14 |access-date=2025-01-13 |url-status=live}}</ref>. К власти в Сирии пришла протурецкая исламистская группировка «[[Хайят Тахрир аш-Шам]]». Пользуясь вакуумом власти в стране, Израиль уничтожил существенную часть сирийской военной техники и складов вооружения, которые использовались в том числе для снабжения «Хезболлы» в Ливане, а иранские военные покинули Сирию. 8 декабря 2024 года израильские войска [[Вторжение Израиля в Сирию (2024)|заняли буферную зону]] на [[Голанские высоты|Голанских высотах]], установленную [[Соглашение о разделении сил между Израилем и Сирией|соглашением 1974 года]]<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cj4980l4y2po |title=После падения режима Асада Израиль занял буферную зону на Голанских высотах |lang=ru |date=2024-12-09 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250212194945/https://www.bbc.com/russian/articles/cj4980l4y2po |archive-date=2025-02-12 |access-date=2025-02-13 |url-status=live}}</ref>. В конце апреля 2025 года в пригороде Дамаска [[Джараман]]е и в провинции [[Эс-Сувайда]] на юге Сирии, населённых [[Друзы|друзами]], прошли вооружённые столкновения с проправительственными суннитскими группировками. По утверждению [[Сирийский центр мониторинга за соблюдением прав человека|Сирийского центра мониторинга за соблюдением прав человека]], в ходе боевых действий погибло более 100 человек. В ответ на просьбу о защите со стороны сирийских друзов, поддержанную [[Друзы в Израиле|израильскими друзами]], Израиль 2 мая нанёс серию воздушных ударов по территории Сирии, включая один удар рядом с президентским дворцом в качестве предупреждения против расширения атаки на друзов<ref>{{Cite web |url=https://ru.euronews.com/2025/05/03/un-syria-gaza-strikes-briefing-gaza-ru |title=Израиль подтвердил удары по Сирии и планирует расширение операции в Газе |lang=ru |date=2025-05-03 |publisher=[[Euronews]] |access-date=2025-05-06 |url-status=live}}</ref>. Помимо внутрисирийских конфликтов, включая [[Резня сирийских алавитов (2025)|резню алавитов]] со стороны правительственных сил и напряжённые отношения с Израилем, 17-18 марта 2025 года на сирийско-ливанской границе прошли вооруженные столкновения между правительственными войсками Сирии и боевиками «Хезболлы» с использованием тяжёлого вооружения<ref>{{Cite web |url=https://www.newsru.co.il/mideast/17mar2025/syria_lebanon_106.html |title=На границе Сирии и Ливана продолжаются бои между "Хизбаллой" и боевиками аль-Джулани |lang=ru |date=2025-03-18 |publisher=[[Newsru.co.il]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250317085354/https://www.newsru.co.il/mideast/17mar2025/syria_lebanon_106.html |archive-date=2025-03-17 |access-date=2025-03-18 |url-status=live}}</ref>. Этот конфликт отражает противоречия между [[Сунниты|суннитской]] группировкой «Хайят Тахрир аш-Шам», которую поддерживает Турция, и [[Шииты|шиитами]], к которым относятся сирийские алавиты, ливанская «Хезболла» и Иран<ref>{{Cite web |url=https://www.ng.ru/world/2025-03-17/6_9214_news2.html |title=Ливан и Сирия оказались на грани войны |lang=ru |date=2025-03-17 |publisher=[[Независимая газета]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250318121327/https://www.ng.ru/world/2025-03-17/6_9214_news2.html |archive-date=2025-03-18 |access-date=2025-03-18 |url-status=live}}</ref>. == Столкновения на Западном берегу Иордана == [[Файл:Summer-Camps-0013.jpg|300px|мини|Израильская армия в Дженине. 2 сентября 2024]] После 7 октября 2023 года Армия обороны Израиля усилила действия на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу Иордана]]. Рейды против боевиков ХАМАС и других палестинских организаций проводились почти ежедневно, в основном на севере региона. Впервые со времени [[Интифада Аль-Аксы|второй интифады]] на этой территории использовались удары военной авиации<ref name="brit"/>. Крупнейшая за 20 лет военная операция в городах [[Дженин]], [[Тулькарм (город)|Тулькарм]], [[Наблус]] и [[Тубас (город)|Тубас]], а также в близлежащих лагерях беженцев была проведена израильской армией в конце августа — начале сентября 2024 года<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/articles/cgjvee7dqzno |title=Израиль выводит войска из Дженина на Западном берегу после 10-дневной операции |lang=ru |date=2024-09-06 |publisher=[[Русская служба Би-би-си]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20250128011626/https://www.bbc.com/russian/articles/cgjvee7dqzno |archive-date=2025-01-28 |access-date=2025-01-29 |url-status=live}}</ref>. К октябрю 2024 года на этой территории в результате вооруженного сопротивления армии было убито 738 человек, задержано более 5000. От рук террористов за это же время погибли 47 израильтян{{sfn|Марьясис|2025|с=34}}. В январе 2025 года Израиль начал новую крупную [[Военная операция Израиля на Западном берегу (2025)|военную операцию]] на Западном берегу Иордана<ref>{{Cite web |url=https://www.forbes.ru/society/529231-netan-ahu-ob-avil-o-nacale-operacii-zeleznaa-stena-na-zapadnom-beregu-reki-iordan |title=Нетаньяху объявил о начале операции «Железная стена» на Западном берегу реки Иордан |lang=ru |author=Андрей Злобин |date=2025-01-25 |publisher=[[Forbes (Россия)|Forbes]] |access-date=2025-05-10 |url-status=live}}</ref>. == См. также == * [[Атаки на базы США в Ираке и Сирии (с 2023)]] == Примечания == '''Комментарии''' {{Комментарии}} '''Источники''' {{примечания}} == Литература == * {{Хроника с открытым финалом}} * {{Статья|заглавие=Динамика ближневосточных конфликтов|издание=Ближний Восток: политика и идентичность|автор=[[Звягельская, Ирина Доновна|Звягельская И. Д.]]|год=2024|язык=ru|страницы=237—248|ref=Звягельская|место=М.|издательство=[[Институт мировой экономики и международных отношений имени Е. М. Примакова РАН|ИМЭМО РАН]]|isbn=978-5-7567-1317-6}} == Ссылки == * {{Cite web |url=https://www.currenttime.tv/a/kak-god-voiny-menayet-blizhnii-vostok/33149022.html |title=Год назад ХАМАС напал на Израиль. Как война расширилась на Ближний Восток и меняет регион |lang=ru |author=Марианна Беленькая |date=2024-10-07 |publisher=[[Настоящее время (телеканал)|Настоящее Время]] |access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/19777887 |title=«Дело тонкое». Кто, с кем и из-за чего поссорился на Ближнем Востоке |lang=ru |date=2024-01-21 |publisher=[[ТАСС]] |access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/analytics/konflikt-na-blizhnem-vostoke-vozmozhnye-regionalnye-posledstviya/ |title=Конфликт на Ближнем Востоке: возможные региональные последствия |lang=ru |author=Иван Бочаров |date=2024-10-18 |publisher=[[Российский совет по международным делам|РСМД]] |access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://www.ng.ru/dipkurer/2024-10-13/9_9113_war.html |title=Война на Ближнем Востоке: продолжение следует |lang=ru |author=Кортунов А. В |author-link=Кортунов, Андрей Вадимович |date=2024-10-13 |publisher=[[Независимая газета]] |access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://www.nrc.no/emergencies/war-in-the-middle-east/ |title=War in the Middle East |lang=en |date=2024-12-23 |publisher={{iw|Norwegian Refugee Council|Norwegian Refugee Council|en|Norwegian Refugee Council}}|access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://carnegieendowment.org/emissary/2024/11/middle-east-war-attrition-israel-gaza-egypt-jordan-role?lang=en |title=The Middle East’s New War of Attrition |lang=en |author=Amr Hamzawy |date=2024-11-14 |publisher=[[Фонд Карнеги|Carnegie Endowment for International Peace]]|access-date=2025-01-12 |url-status=live}} * {{Cite web |url=https://www.britannica.com/event/Israel-Hamas-War |title=Israel-Hamas War |lang=en |date=2025-01-13 |publisher=[[Британская энциклопедия|Britannica]] |access-date=2025-01-29 |url-status=live}} {{Арабо-израильский конфликт}} {{Война в Газе (2023)}} [[Категория:Война на Ближнем Востоке (с 2023)| ]] [[Категория:Войны, продолжающиеся в настоящее время]] iumb4t6iy2b2ty6v7rg1r7pyaflt1fi 2 1284368 10356853 10231089 2025-06-17T21:17:36Z Astghh 151548 /* top */ 10356853 wikitext text/x-wiki '''Մաթ ռոք''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ է՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Այն բնութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ Պոստ-ռոք ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։{{Infobox music genre|name=Math rock|stylistic_origins=* [[Progressive rock]] * [[indie rock]] * [[post-hardcore]] * [[Minimal music|minimal]] * [[noise rock]]|cultural_origins=Late 1980s, United States and Japan|subgenrelist=|fusiongenres=|derivatives=* [[Mathcore]] * [[midwest emo]] * [[post-rock]]<ref name=postAM>{{cite web|url={{AllMusic|class=style|id=post-rock-ma0000002790|pure_url=yes}}|title=Post-Rock Music Genre Overview|access-date=December 24, 2016|publisher=[[AllMusic]]}}</ref>|regional_scenes=|other_topics=* [[Experimental rock]] * [[jazz fusion]]}} [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|[[:en:Steve_Albini|Steve Albini]] was an influence in the math rock genre.]] == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Etymology == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Artists == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Further reading == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} i02bu2goe1fy83fqzz48q22d72pl5p1 10356854 10356853 2025-06-17T21:18:27Z Astghh 151548 10356854 wikitext text/x-wiki '''Մաթ ռոք''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ է՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Այն բնութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ Պոստ-ռոք ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։{{Infobox music genre|name=Math rock|stylistic_origins=* [[Progressive rock]] * [[indie rock]] * [[post-hardcore]] * [[Minimal music|minimal]] * [[noise rock]]|cultural_origins=Late 1980s, United States and Japan|subgenrelist=|fusiongenres=|derivatives=* [[Mathcore]] * [[midwest emo]] * [[post-rock]]<ref name=postAM>{{cite web|url={{AllMusic|class=style|id=post-rock-ma0000002790|pure_url=yes}}|title=Post-Rock Music Genre Overview|access-date=December 24, 2016|publisher=[[AllMusic]]}}</ref>|regional_scenes=|other_topics=* [[Experimental rock]] * [[jazz fusion]]}} [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոքի ժանրի վրա։]] == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Etymology == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Artists == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Further reading == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} d0thvszhe04z0emniwt9uc4trrevl7a 10356855 10356854 2025-06-17T21:21:20Z Astghh 151548 10356855 wikitext text/x-wiki '''Մաթ ռոք''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։{{Infobox music genre|name=Math rock|stylistic_origins=* [[Progressive rock]] * [[indie rock]] * [[post-hardcore]] * [[Minimal music|minimal]] * [[noise rock]]|cultural_origins=Late 1980s, United States and Japan|subgenrelist=|fusiongenres=|derivatives=* [[Mathcore]] * [[midwest emo]] * [[post-rock]]<ref name=postAM>{{cite web|url={{AllMusic|class=style|id=post-rock-ma0000002790|pure_url=yes}}|title=Post-Rock Music Genre Overview|access-date=December 24, 2016|publisher=[[AllMusic]]}}</ref>|regional_scenes=|other_topics=* [[Experimental rock]] * [[jazz fusion]]}} [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոքի ժանրի վրա։]] == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Etymology == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Artists == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Further reading == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} 8jncbqvinnltka8d5sr9fi6zfodnssq 10356861 10356855 2025-06-17T21:23:29Z Astghh 151548 10356861 wikitext text/x-wiki '''Մաթ ռոք''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։{{Infobox music genre|name=Math rock|stylistic_origins=* [[Progressive rock]] * [[indie rock]] * [[post-hardcore]] * [[Minimal music|minimal]] * [[noise rock]]|cultural_origins=Late 1980s, United States and Japan|subgenrelist=|fusiongenres=|derivatives=* [[Mathcore]] * [[midwest emo]] * [[post-rock]]<ref name=postAM>{{cite web|url={{AllMusic|class=style|id=post-rock-ma0000002790|pure_url=yes}}|title=Post-Rock Music Genre Overview|access-date=December 24, 2016|publisher=[[AllMusic]]}}</ref>|regional_scenes=|other_topics=* [[Experimental rock]] * [[jazz fusion]]}} [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոքի ժանրի վրա։]] == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Further reading == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} 7pfgnv5ruwdw8v3siop7mm2mzmb5y8m 10356864 10356861 2025-06-17T21:27:44Z Astghh 151548 /* top */ 10356864 wikitext text/x-wiki {{Math rock}} '''Մաթ ռոք''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։{{Infobox music genre|name=Math rock|stylistic_origins=* [[Progressive rock]] * [[indie rock]] * [[post-hardcore]] * [[Minimal music|minimal]] * [[noise rock]]|cultural_origins=Late 1980s, United States and Japan|subgenrelist=|fusiongenres=|derivatives=* [[Mathcore]] * [[midwest emo]] * [[post-rock]]<ref name=postAM>{{cite web|url={{AllMusic|class=style|id=post-rock-ma0000002790|pure_url=yes}}|title=Post-Rock Music Genre Overview|access-date=December 24, 2016|publisher=[[AllMusic]]}}</ref>|regional_scenes=|other_topics=* [[Experimental rock]] * [[jazz fusion]]}} [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոքի ժանրի վրա։]] == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Further reading == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} 3v7tgxhkcf1fjtn57se07e6u2akh2if 10356866 10356864 2025-06-17T21:33:36Z Astghh 151548 10356866 wikitext text/x-wiki '''Մաթ ռոք''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։{{Infobox music genre|name=Math rock|stylistic_origins=* [[Progressive rock]] * [[indie rock]] * [[post-hardcore]] * [[Minimal music|minimal]] * [[noise rock]]|cultural_origins=Late 1980s, United States and Japan|subgenrelist=|fusiongenres=|derivatives=* [[Mathcore]] * [[midwest emo]] * [[post-rock]]<ref name=postAM>{{cite web|url={{AllMusic|class=style|id=post-rock-ma0000002790|pure_url=yes}}|title=Post-Rock Music Genre Overview|access-date=December 24, 2016|publisher=[[AllMusic]]}}</ref>|regional_scenes=|other_topics=* [[Experimental rock]] * [[jazz fusion]]}} [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոքի ժանրի վրա։]] == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Further reading == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} idzk1zfua2d198zwohdxbycszrtvx51 10356867 10356866 2025-06-17T21:39:12Z Astghh 151548 /* top */ 10356867 wikitext text/x-wiki '''Math rock''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։{{Infobox music genre|name=Math rock|stylistic_origins=* [[Progressive rock]] * [[indie rock]] * [[post-hardcore]] * [[Minimal music|minimal]] * [[noise rock]]|cultural_origins=Late 1980s, United States and Japan|subgenrelist=|fusiongenres=|derivatives=* [[Mathcore]] * [[midwest emo]] * [[post-rock]]<ref name=postAM>{{cite web|url={{AllMusic|class=style|id=post-rock-ma0000002790|pure_url=yes}}|title=Post-Rock Music Genre Overview|access-date=December 24, 2016|publisher=[[AllMusic]]}}</ref>|regional_scenes=|other_topics=* [[Experimental rock]] * [[jazz fusion]]}} [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոքի ժանրի վրա։]] == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Further reading == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} a5ilqq8gv4uxiv88bydgjcy55des8kw 10356868 10356867 2025-06-17T21:40:05Z Astghh 151548 10356868 wikitext text/x-wiki '''Math rock''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։{{Infobox music genre|name=Math rock|stylistic_origins=* [[Progressive rock]] * [[indie rock]] * [[post-hardcore]] * [[Minimal music|minimal]] * [[noise rock]]|cultural_origins=Late 1980s, United States and Japan|subgenrelist=|fusiongenres=|derivatives=* [[Mathcore]] * [[midwest emo]] * [[post-rock]]<ref name=postAM>{{cite web|url={{AllMusic|class=style|id=post-rock-ma0000002790|pure_url=yes}}|title=Post-Rock Music Genre Overview|access-date=December 24, 2016|publisher=[[AllMusic]]}}</ref>|regional_scenes=|other_topics=* [[Experimental rock]] * [[jazz fusion]]}} [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոքի ժանրի վրա։]] == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Լրացուցիչ գրականություն == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} p8di4mrmz48w8fjs1qnhxfp6poofqsx 10356870 10356868 2025-06-17T21:43:31Z Astghh 151548 10356870 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Math rock''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Լրացուցիչ գրականություն == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} crlani1afei3ngq9wdv651pmei33eru 10356872 10356870 2025-06-17T21:44:52Z Astghh 151548 10356872 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երգ}} '''Math rock''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Լրացուցիչ գրականություն == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} g1b7rgqxum9fh7r3kyq4x8gdk8jd8gw 10356874 10356872 2025-06-17T21:46:55Z Astghh 151548 10356874 wikitext text/x-wiki [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոք ժանրի վրա]] '''Math rock''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Լրացուցիչ գրականություն == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} 65dml8xyh6y7gxt91czzioe7aiab4kr 10356876 10356874 2025-06-17T21:50:37Z Astghh 151548 10356876 wikitext text/x-wiki [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոք ժանրի վրա]] [[en:Math rock]] '''Math rock''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Լրացուցիչ գրականություն == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} 1uud8y5t2i1d3y3g83zv7nqdhtqv192 10356877 10356876 2025-06-17T21:56:04Z Astghh 151548 /* top */ 10356877 wikitext text/x-wiki [[File:Albini_atp.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Albini_atp.jpg|աջից|մինի|Սթիվ Ալբինին մեծ ազդեցություն է ունեցել մաթ ռոք ժանրի վրա]] '''Math rock''' ({{Lang-en|Math rock}}), [[Ալտերնատիվ ռոք|ալտերնատիվ]] և [[Ինդի ռոք|ինդի ռոքի]] ոճ ՝ ձևավորված «<nowiki/>[[King Crimson (խումբ)|''King Crimson'']]<nowiki/>» և «''[[Rush]]''» խմբերի ազդեցությամբ<ref name="AMG">{{cite web |title=Math Rock Music Genre Overview |url={{AllMusic|class=style|id=math-rock-ma0000012250|pure_url=yes}} |access-date=October 23, 2016 |publisher=[[AllMusic]]}}</ref><ref>{{Cite book |last=Body, Alex E. |title=Rush : song by song |date=June 20, 2019 |isbn=978-1-78155-729-7 |location=[Stroud, Gloucestershire, England] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ նութագրվում է բարդ, ոչ տիպիկ ռիթմիկ կառուցվածքներով (ներառյալ անկանոն դադարներով և վերսկսումներով), հակադարձ հնչյուններով ([[կոնտրապունկտ]]), տարօրինակ ընդհատումներով և երկարացված ակորդներով։ [[Փոսթ-ռոք]] ժանրի հետ նմանություններ ունենալով՝ մաթ ռոքը հաճախ նկարագրվում է որպես «նույն մետաղադրամի հակառակ կողմ»։ Այս ժանրը նախընտրում է «ռոքային» մոտեցում երգերի ստեղծմանը և հնչյուններին։ Այն սովորաբար կատարվում է փոքր խմբերի կողմից, որոնք շեշտադրում են կիթառի դերը<ref name="AMG" />։ Մի շարք խմբեր համարվում են այս ժանրի առաջամարտիկները<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title=Read An Exclusive Excerpt From The New Book 'Math Rock' By Jeff Gomez |url=https://www.stereogum.com/2257843/math-rock-jeff-gomez-excerpt/columns/sounding-board/book-club/ |access-date=2024-12-05 |website=Stereogum |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Պատմություն և նախորդներ == ''«King Crimson»'' խմբի «''Red»'' և «''Discipline»'' ալբոմները, ինչպես նաև «''Slint»'' խմբի «''Spiderland»'' ալբոմը, հաճախ դիտարկվում են որպես մաթ ռոքի ձևավորման հիմնարար ազդեցություններ<ref>{{cite web |last1=Sodomsky |first1=Sam |title=King Crimson Red |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/king-crimson-red/ |access-date=14 February 2020 |website=Condé Nast |publisher=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last=Leone |first=Dominique |date=21 Nov 2002 |title=The Top 100 Albums of the 1980s |url=https://pitchfork.com/features/lists-and-guides/the-top-100-albums-of-the-1980s/?page=5 |access-date=16 Mar 2021 |work=Pitchfork}}</ref><ref>{{cite web |last1=Stablein |first1=Lee |title=Under The Influence #24: Lapsarian on "Spiderland" by Slint! |url=https://metalnoise.net/2019/12/under-the-influence-24-lapsarian-on-spiderland-by-slint |access-date=15 February 2020 |website=Metal Noise}}</ref>։ Կանադական փանք ռոք խումբ «''Nomeansno»-ն'' (հիմնադրվել է 1979-ին, դադարել գործունեությունը 2016-ին) երաժշտական քննադատների կողմից նշվել է որպես մաթ ռոքի «գաղտնի ազդեցություն»՝ ժանրի զարգացմանընախորդելով ավելի քան տասը տարի<ref>{{cite web |title=Live and Cuddly |url={{AllMusic|class=album|id=r14208/review|pure_url=yes}} |access-date=August 1, 2007 |publisher=Allmusic}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանի նույնիսկ ավելի ավանգարդ խումբ «''Massacre»''-ը, որի անդամներն էին [[կիթառահար]] Ֆրեդ Ֆրիթը և բասիստ Բիլ Լասուելը, ազդեցություն էր կրել փանքի հուժկու էներգիայից՝ օգտագործելով բարդ ռիթմիկ հատկանիշներ։ «''Black Flag»'' խմբի՝ 1984 թվականի «''My Wa»r'' ալբոմում նույնպես կան անսովոր բազմառիթմեր<ref name="Blush2010">{{cite book |last=Blush |first=Steven |author-link=Steven Blush |title=American Hardcore: A Tribal History |publisher=Feral House |year=2010 |isbn=978-1-932595-98-7 |location=Los Angeles |page=72 |chapter=Black Flag & SST: Thirsty and miserable |quotation=... its seven-minute Metal dirges and Fusion-style time signatures confused many fans. |chapter-url=https://books.google.com/books?id=PFJjCwAAQBAJ&pg=PA72}}</ref>։ ''«<nowiki/>[[Yes (խումբ)|Yes]]<nowiki/>»'' խմբի՝ 1971 թվականի «''Fragile»'' ալբոմի երկու երգեր նույնպես ուշադրության են արժանացել․ «''Classic Rock»'' ամսագրի Փոլ Լեսթերը գրում է, որ ''«Five Per Cent for Nothing''» ստեղծագործությունում հարվածային գործիքներ նվագող Բիլ Բրուֆորդը «''հորինում է մաթ ռոքը''», իսկ «''Pitchfork''»-ի երաժշտական գրախոսներ Քրիս Դալենը, Դոմինիկ Լեոնեն և Ջո Թանգարին «''Heart of the Sunrise''»-ը նկարագրում են որպես «բազմաշերտ կառուցվածքով նախամաթռոքային էպոս»<ref>{{cite web |last1=Lester |first1=Paul |date=27 November 2015 |title=Yes: Fragile |url=https://www.loudersound.com/reviews/yes-fragile-1 |access-date=6 August 2024 |website=Classic Rock}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dahlen |first1=Chris |last2=Leone |first2=Dominique |last3=Tangari |first3=Joe |date=8 February 2004 |title=Pitchfork: Album Reviews: Yes: ''The Yes Album'' / ''Fragile'' / ''Close to the Edge'' / ''Tales from Topographic Oceans'' / ''Relayer'' / ''Going for the One ''/ ''Tormato'' / ''Drama'' / ''90125'' |url=http://pitchfork.com/reviews/albums/11869-the-yes-album-fragile-close-to-the-edge-tales-from-topographic-oceans-relayer-going-for-the-one-tormato-drama-90125/#review-album-13614/ |access-date=19 January 2008 |publisher=Pitchfork}}</ref>։ Ժամանակակից մաթ ռոքի օրինակներից են «''Delta Sleep»'', «''Covet»'', «''Tricot»'' և «''TTNG»'' խմբերը<ref>{{Cite web |title=Delta Sleep Songs, Albums, Reviews, Bio & More... |url=https://www.allmusic.com/artist/delta-sleep-mn0003086342 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |author1=Michael Astley-Brown |date=2023-04-05 |title=Yvette Young names the 10(+) guitarists who shaped her sound |url=https://www.guitarworld.com/features/yvette-young-names-the-guitarists-who-shaped-her-sound |access-date=2024-12-06 |website=guitarworld |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tricot Songs, Albums, Reviews, Bio & More {{!}} Al... |url=https://www.allmusic.com/artist/tricot-mn0002921789 |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=This Town Needs Guns Songs, Albums, Reviews, B... |url=https://www.allmusic.com/artist/this-town-needs-guns-mn0001059202#biography |access-date=2024-12-05 |website=AllMusic |language=en}}</ref>։ == Որակներ == Մաթ ռոքը բնութագրվում է ռիթմիկ բարդությամբ, որը շատերի կողմից ընկալվում է որպես «մաթեմատիկական»։ Մինչդեռ ռոքի մեծ մասը օգտագործում է ստանդարտ երաժշտական չափեր (անկախ շեշտադրումից կամ սինկոպացումից), մաթ ռոքում հաճախ հանդիպում են ոչ ստանդարտ և փոփոխվող ռիթմեր, ինչպիսիք են՝ 5/4, 7/8, 11/8 կամ 13/8 չափերը<ref>{{Cite book |title=Progressive rock reconsidered |date=2002 |publisher=Routledge |others=Holm-Hudson, Kevin. |isbn=0-8153-3714-0 |location=New York |oclc=}}</ref>։ Ինչպես ավանդական ռոքում, այստեղ ևս հնչողության հիմնական ուժը [[Կիթառ|կիթառներն]] ու [[Հարվածային գործիքներ|հարվածայիններն]] են։ Սակայն մաթ ռոքում հարվածային գործիքներն ունեն ավելի կարևոր դեր՝ ապահովելով շարժիչ ուժ և բարդ ռիթմեր։ Կիթառահարները հաճախ օգտագործում են թափանցիկ հարվածների տեխնիկա (tapping) և լուպ պեդալներ՝ այդ ռիթմների վրա շերտեր կառուցելու համար, ինչպես օրինակ՝ «''Battles''» խմբի ստեղծագործություններում<ref>{{cite news |title=Battles: Math rock made with room for improvisation |url=https://www.washingtonpost.com/goingoutguide/music/battles-math-rock-made-with-room-for-improvisation/2015/10/15/bafefbd6-6d29-11e5-aa5b-f78a98956699_story.html |access-date=December 5, 2024 |newspaper=Washington Post |quote=Battles is rooted in the irregular time signatures and guitar tapping of math rock, but the experimental trio is constantly pushing sonic boundaries.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Leonard |first=Colin |date=2011-06-07 |title=A math-rock supergroup loses its voice, and gets some soul |url=https://www.politico.com/states/new-york/albany/story/2011/06/a-math-rock-supergroup-loses-its-voice-and-gets-some-soul-068341 |access-date=2024-12-05 |website=POLITICO |language=en}}</ref>։ Երգի խոսքերը սովորաբար առաջնային չեն մաթ ռոքում․ ձայնը դիտարկվում է որպես լրացուցիչ երաժշտական գործիք։ Շատ հաճախ [[Վոկալ|վոկալը]] չի կրկնահնչեցվում (overdubbbed), և ձայնը խառնվում է մյուս գործիքների հետ՝ առանց շեշտադրման, ինչպես օրինակ՝ Սթիվ Ալբինիի ձայնագրման ոճում։ Մաթ ռոքի ամենահայտնի խմբերից շատերը ամբողջովին միայն գործիքային են՝ օրինակ՝ «''Don Caballero»'' կամ «''Hella»<ref>{{cite web |title=Hella Biography by Bradley Torreano |url=https://www.allmusic.com/artist/hella-mn0000672835#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref><ref>{{cite web |title=Don Caballero Biography by Steve Huey |url=https://www.allmusic.com/artist/don-caballero-mn0000796811#biography |access-date=December 5, 2024 |website=AllMusic}}</ref>''։ Մաթ ռոքի և էմոյի միջև գոյություն ունի նշանակալի հատում։ Այս կապը ակնհայտ է «''Tiny Moving Parts»'' կամ «''American Football»'' խմբերում, որոնց երաժշտությունը նկարագրվել է որպես «փայլուն, մաթեմատիկորեն կառուցված ռոք», որը դարձավ էմո ժանրի բնորոշ հնչողություններից մեկը 2000-ականներին<ref>{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=A Tiny Interview with Tiny Moving Parts |url=https://www.vice.com/en/article/a-tiny-interview-with-tiny-moving-parts/ |website=VICE}}</ref><ref>{{cite web |date=February 2, 2016 |title=Never Meant: The Complete Oral History of American Football |url=https://www.vice.com/en/article/never-meant-the-complete-oral-history-of-american-football/ |access-date=February 2, 2016 |website=NOISEY}}</ref>։ == Տերմին == «Math rock» տերմինը սկզբում օգտագործվել է որպես կատակ, սակայն ժամանակի ընթացքում դարձել է տվյալ երաժշտական ոճի ընդունված անվանումը։ Այս մտքի ջատագովներից մեկը «''Chavez''» խմբի երգիչ Մեթ Սվինին է, որի խումբը հաճախ կապվում է մաթ ռոքի հետ<ref>{{cite web |last=LeMay |first=Matt |date=August 12, 2006 |title=Interview: Chavez |url=https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140109091530/https://pitchfork.com/features/interviews/6502-chavez/ |archive-date=January 9, 2014 |access-date=July 17, 2015 |publisher=<nowiki>[[Pitchfork (website) | Pitchfork</nowiki> |quote=[Math rock] was invented by a friend of ours as a derogatory term for a band me and James played in called Wider. But his whole joke is that he'd watch the song and not react at all, and then take out his calculator to figure out how good the song was. So he'd call it math rock, and it was a total diss, as it should be.}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, բոլոր քննադատները մաթ ռոքը չեն դիտարկում որպես [[Ռոք|ռոքի]] լուրջ ենթաժանր, և նույնիսկ այդ ժանրի ամենահայտնի ներկայացուցիչներից ոմանք հրաժարվել են այդ անվանումից<ref>{{Cite book |last=Kamp, David. |url=https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 |title=The rock snob*s dictionary : an essential lexicon of rockological knowledge |date=2005 |publisher=Broadway Books |others=Daly, Steven, 1960- |isbn=0-7679-1873-8 |edition=1st |location=New York |pages=[https://archive.org/details/rocksnobsdiction00kamp/page/69 69] |oclc=}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goldner |first=Sam |title=Hella: Hold Your Horse Is (Deluxe Reissue) |url=https://pitchfork.com/reviews/albums/hella-hold-your-horse-is-deluxe-reissue/ |access-date=2024-12-05 |website=Pitchfork |language=en-US}}</ref>։ == Արտիստներ == === Ասիա === Մաթ ռոքը զգալի տարածում ունի [[Ճապոնիա|Ճապոնիայում]]։ Ամենահայտնի ճապոնական խմբերից են «''Toe»'', «''Tricot»'', «''The Cabs»'' և «''Lite»'' խմբերը։ Կան մի շարք այլ խմբեր, որոնք իրենց երաժշտության մեջ ներառում են մաթ ռոքային տարրեր, օրինակ՝ «''Ling Tosite Sigure»'', «''Zazen Boys»'' և «''Mouse on the Keys»<ref name="Weekender">{{cite web |date=19 February 2020 |title=A Complete Guide to Japanese Math Rock |url=https://www.tokyoweekender.com/2020/02/brief-guide-japanese-math-rock/ |access-date=27 July 2021 |website=Tokyo Weekender}}</ref>''<ref>{{cite web |date=November 27, 2019 |title=10 indie bands from Asia you need to know |url=https://www.timeout.com/hong-kong/music/10-indie-bands-from-asia-you-need-to-know |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Hong Kong |language=en}}</ref><ref>{{cite web |date=August 3, 2015 |title=Mouse On The Keys live in KL {{!}} Music in Kuala Lumpur |url=https://www.timeout.com/kuala-lumpur/music/mouse-on-the-keys-live-in-kl |access-date=27 July 2021 |website=Time Out Kuala Lumpur |language=en}}</ref>։ [[Թայվան|Թայվանում]] ինդի երաժշտություն ոչ հաճախ է հանդիպում, սակայն մաթ ռոքը դառնում է զարգացող և արագ տարածում ստացող ժանր։ Այս շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչներից է «''Elephant Gym»'' խումբը<ref>{{Cite web |last=Robson |first=Daniel |date=2022-08-06 |title=INTERVIEW - Taiwan's Math Rock Heroes Elephant Gym: 'We Can All Resonate Together in Music' |url=https://japan-forward.com/interview-taiwans-math-rock-heroes-elephant-gym-we-can-all-resonate-together-in-music/ |access-date=2022-10-22 |website=japan-forward.com |language=en-US}}</ref>։ === Հյուսիսային Ամերիկա === [[Հյուսիսային Կարոլինա|Հյուսիսային Կարոլինայի]] Չապել Հիլ քաղաքից «''Polvo»'' խումբը հաճախ դիտվում է որպես մաթ ռոքի հիմնասյուներից մեկը, թեև խմբի անդամները չեն ընդունել այդ դասակարգումը<ref>{{cite web |author=Redford, Chad |title=You can call Polvo math rock, but the numbers just don't add up |url=https://creativeloafing.com/content-160914-you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-don-t-add |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110812060217/http://clatl.com/atlanta/you-can-call-polvo-math-rock-but-the-numbers-just-dont-add-up/Content?oid=1276608 |archive-date=August 12, 2011 |access-date=October 3, 2016 |work=Creative Loafing}}</ref>։ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]] «''Game Theory»'' և «''The Loud Family»'' [[Փոփ երաժշտություն|փոփ]] խմբերը ղեկավարվում էին Սքոթ Միլլերի կողմից, ում մասին ասում էին, թե նա «փոփ երաժշտության հետ վարվում էր այնպես, ինչպես ծնունդով մաթեմատիկոսը՝ թվերի հետ»<ref name="nyt1993">{{cite news |last=Schoemer |first=Karen |date=April 2, 1993 |title=Sounds Around Town: Miller Writ Loud |url=https://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113235140/http://www.nytimes.com/1993/04/02/arts/sounds-around-town-832093.html |archive-date=November 13, 2013 |newspaper=[[New York Times]]}}</ref>։ «''Game Theory»'' խմբի անունը ևս ունի մաթեմատիկական ծագում՝ մատնանշելով «գրեթե մաթեմատիկական» հնչողություն, երբեմն անվանվելով «IQ ռոք»<ref name="amar-mwh">{{cite journal |last=Amar |first=Erin |date=July 2011 |title=Music: What Happened? Scott Miller on 50 Years of Singles in 258 Pages |url=http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |url-status=live |journal=Rocker Magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101183016/http://www.rockerzine.com/index.php/2013/04/scott-miller-music-what-happene |archive-date=November 1, 2013}}</ref>։ Թեև [[Սիեթլ|Սիեթլի]] սովորաբար չի կապվում մաթ ռոքի հետ, որոշ մասնագետներ «''Soundgarden»'' խմբին համարում են բացառություն, քանի որ նրանց շատ երգերում հանդիպում են տարօրինակ ռիթմիկ չափեր<ref>{{cite web |date=July 9, 2019 |title=WAS SOUNDGARDEN A MATH ROCK BAND? |url=https://feckingbahamas.com/focus-was-soundgarden-a-math-rock-band |access-date=December 19, 2023 |website=feckingbahamas}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ և աղբյուրներ == <references responsive="0"></references> == Լրացուցիչ գրականություն == * {{cite book |last=Dale |first=P. |url=https://books.google.com/books?id=PZgGDAAAQBAJ&pg=PT237 |title=Anyone Can Do It: Empowerment, Tradition and the Punk Underground |publisher=Taylor & Francis |year=2016 |isbn=978-1-317-18024-1 |series=Ashgate Popular and Folk Music Series |page=pt237–}} * {{cite web |last=Eberhart |first=Max |date=September 29, 2016 |title=Calculating the Influence of Math Rock |url=http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161001143249/http://thesantaclara.org/calculating-the-influence-of-math-rock/ |archive-date=October 1, 2016 |access-date=October 3, 2016 |website=The Santa Clara}} * {{Cite book |last=Gomez |first=Jeff |title=Math Rock |publisher=Bloomsbury |year=2024 |isbn=979-8765103371 |publication-date=2024}} {{authority control}} 65dml8xyh6y7gxt91czzioe7aiab4kr 0 1284824 10357196 10215065 2025-06-18T08:22:47Z A.arpi.a 23940 10357196 wikitext text/x-wiki {{վիքիֆիկացում}}{{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ֆրենսիս Կլոդ Քոքբերն''' (/ˈkoʊbərn/ KOH-bərn; {{ԱԾ}}), բրիտանացի լրագրող։ Նրա «ոչ մի բանի չհավատա, քանի դեռ այն պաշտոնապես հերքված չէ» արտահայտությունը լայնորեն մեջբերվում է լրագրողական ուսումնասիրություններում,<ref>[[q:Claud Cockburn|Article in wikiquotes]]</ref><ref>{{cite web |date=12 October 2008 |title=Pilger's law: 'If it's been officially denied, then it's probably true' |url=https://www.independent.co.uk/news/media/tv-radio/pilgers-law-if-its-been-officially-denied-then-itrsquos-probably-true-959206.html |work=The Independent}}</ref><ref>{{cite web |title=Claud Cockburn Quotes |url=http://www.brainyquote.com/quotes/authors/c/claud_cockburn.html |work=BrainyQuote}}</ref> բայց նա չի վերագրել այդ գաղափարի ստեղծումը իրեն։<ref>In his autobiography ''In Time of Trouble'', he refers to the phrase as advice he had "often heard" (London, 1957) p. 168.</ref> Նա հայտնի վիպասաններ Ալեք Ուոյի և Էվելին Ուոյի հեռավոր երկրորդ զարմիկն էր։ Իր կյանքը նա անցկացնում էր [[Իռլանդիա]]յի Քորք կոմսության Յուգալ քաղաքում գտնվող Բրուք Լոջում։<ref>Charles Mosley, editor, ''Burke's Peerage, Baronetage & Knightage, 107th edition, 3 volumes'' (Wilmington, Delaware, US: Burke's Peerage (Genealogical Books) Ltd, 2003), volume 1, page 120.</ref> 1940 թվականին Քոքբերնի Անվտանգության ծառայության թղթապանակում ասվում էր, որ «1939 թվականին նա եղել է բրիտանական կոմունիստական ​​կուսակցության առաջատար անդամ և համարվում էր [[Արևմտյան Եվրոպա]]<nowiki/>յում Կոմինտերնի առաջնորդը»։<ref name="MI5">{{cite web |year=1940 |title=Francis Claud Cockburn |url=https://discovery.nationalarchives.gov.uk/details/r/C11190900 |website=The National Archives, Subseries within KV 2 - COMMUNISTS AND SUSPECTED COMMUNISTS, INCLUDING RUSSIAN AND COMMUNIST SYMPATHISERS |publisher=[[MI5|The Security Service]] |id=KV 2/1553 |quote=Francis Claud Cockburn, alias Frank Pitcairn: British. In 1933 Cockburn, a former 'Times' journalist, started his own political publication ''The Week'' which gained a reputation for having inside sources of information. In 1936, under the name Frank Pitcairn, he reported on the Spanish Civil War for the ''Daily Worker'', later becoming its Foreign Editor. In 1939 he was a leading British Communist Party member and was said to be a leader of the Comintern in Western Europe. Throughout the Second World War he remained an active Communist.}}</ref> == Վաղ կյանք == Քոքբերնը ծնվել է 1904 թվականի ապրիլի 12-ին Պեկինում (ներկայիս Պեկին), Չինաստանում։ Նա բրիտանացի գլխավոր հյուպատոս Հենրի Քոքբերնի և նրա կնոջ՝ Էլիզաբեթ Գորդոնի որդին էր։ Նրա հայրական նախապապը շոտլանդացի դատավոր և կենսագիր Հենրի Քոքբեռնն էր, որը հայտնի էր որպես լորդ Քոքբեռն։<ref>Charles Mosley, editor, Burke's Peerage, Baronetage & Knightage, 107th edition, 3 volumes (Wilmington, Delaware, US: Burke's Peerage (Genealogical Books) Ltd, 2003), volume 1, page 120.</ref> Քոքբերնը ստացել է կրթություն Բերկհեմսթեդի դպրոցում, որը գտնվում է Հերթֆորդշիրի Բերկհեմսթեդ քաղաքում, ինչպես նաև Օքսֆորդի Քեբլ քոլեջում, որտեղ ավարտել է արվեստի բակալավրի աստիճանով։<ref>{{cite book |last1=Pincher |first1=Chapman |url=https://books.google.com/books?id=netJI5stGlwC&pg=PA27 |title=Treachery: Betrayals, Blunders, and Cover-ups: Six Decades of Espionage Against America and Great Britain |date=2009 |publisher=Random House Publishing Group |isbn=9781588368591 |page=27}}</ref> == Լրագրող == Նա սկսեց իր կարիերան որպես լրագրող [[Թայմս|The Times]]-ում և աշխատեց որպես արտասահմանյան թղթակից [[Գերմանիա]]յում և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, մինչ 1933 թվականին հրաժարական տալը՝ ստեղծելու իր սեփական տեղեկագիրը՝ '''The Week'''-ը։ Ասում են, որ The Times-ում որպես ենթախմբագիր աշխատելու տարիներին Քոքբերնը և իր գործընկերները մրցում էին, թե ով կգրի ամենախղճուկ տպագիր վերնագիրը՝ հաղթողին փոքրիկ մրցանակ տրամադրելով։ Քոքբեռնը միայն մեկ անգամ նշեց<ref>In his autobiography, "In Time of Trouble" (London, 1957), p.125.</ref> պարգևները՝ «Փոքր երկրաշարժ Չիլիում, շատ զոհեր չկան»: Այդ վերնագրով The Times-ում ոչ մի օրինակ չի գտնվել, թեև այն վերջապես հայտնվեց Not the Times-ի հիշողությունից տասնամյակներ անց, որը թերթի կեղծ տարբերակն էր: Թողարկվել էր The Times-ի մի քանի լրագրողների կողմից 1979 թվականին թերթի մեկամյա բացակայության ժամանակ՝ արդյունաբերական գործունեության վեճի պատճառով:<ref>See ''New York'' magazine, 30 July 1979, p. 8. [https://books.google.com/books?id=bNECAAAAMBAJ&dq=colgrave+%22not+the+times%22&pg=PA8 ''New York'']</ref> == Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ == Ֆրենկ Փիթքերն կեղծանունով,<ref name="MI5" /> Քոքբերնը համագործակցում էր բրիտանական կոմունիստական թերթի՝ Daily Worker-ի հետ։ 1936 թվականին [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիա]]յի Կոմունիստական կուսակցության գլխավոր քարտուղար Հարի Պոլիտը նրան խնդրեց լուսաբանել [[Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ]]ը։ Քոքբեռնը միացավ Հինգերորդ գնդին՝ որպես զինվոր, որպեսզի հաղորդի պատերազմի մասին։ [[Իսպանիա]]յում գտնվելու ընթացքում նա հրատարակեց իր գիրքը՝ «Reporter in Spain»։ Իսպանիայում նրա գործունեության մասին խմբագրի կարծիքով, Քոքբեռնը անձնական կապ հաստատեց [[Միխայիլ Կոլցով]]ի հետ՝ այն ժամանակ «Պրավդա'''»'''-ի օտարերկրյա բաժնի խմբագիր և, ըստ Քոքբերնի, «Իսպանիայում [[Իոսիֆ Ստալին|Ստալին]]<nowiki/>ի վստահելի ներկայացուցիչ և անմիջական գործակալ»։ Քոքբերնի՝ Իսպանիայում «Ֆրանկ Փիթքերն» զեկույցը խիստ քննադատվեց [[Ջորջ Օրուել]]ի կողմից՝ 1938 թվականին նրա «Հարգանք Կատալոնիային» հուշագրությունում։ <ref name="Orwell">{{cite book |last=Orwell |first=George |url=https://books.google.com/books?id=X2iWNAEACAAJ |title=Homage to Catalonia |publisher=Penguin Books |year=2013 |isbn=978-0-141-39302-5 |pages=168, 236–250 |orig-year=1938}}</ref> Մասնավորապես, Քոքբեռնը, փորձելով խարխլել հանրապետական ​​կողմում գործող հակաստալինյան խմբակցություններին, կեղծ հաղորդումներ էր տարածում այն մասին, որ հակաստալինյան գործիչ Անդրես Նինը, որը խոշտանգվել և մահապատժի էր ենթարկվել [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ի կողմից,<ref>{{cite book |last1=Preston |first1=Paul |url=https://books.google.com/books?id=OSEqR1G40HwC |title=The Republic Besieged: Civil War in Spain 1936-1939 |last2=Mackenzie |first2=Ann |publisher=Edinburgh University Press |year=1996 |isbn=978-0-7486-0861-4 |page=267}}</ref> ողջ ու առողջ էր ֆաշիստական ​​տարածք փախչելուց հետո։{{sfn|Orwell|2013|p=168}} Ըստ գրող Ադամ Հոքշիլդի՝ Քոքբերնը պատերազմի ժամանակ գործել է որպես ստալինյան քարոզիչ «Կոմունիստական կուսակցության հրահանգով»։ == Դիմադրություն հաշտեցման քաղաքականությանը == 1930-ականների վերջերին Քոքբերնի '''«'''Շաբաթը'''»''' խիստ քննադատական էր Նևիլ Չեմբերլենի նկատմամբ։<ref name="taww">Watt, Donald Cameron "Rumors as Evidence" pages 276-286 from ''Russia War, Peace and Diplomacy'' edited by Ljubica & Mark Erickson, London: [[Weidenfeld & Nicolson]], 2004 page 278.</ref> Քոքբերնը 1960-ականներին ասել է, որ The Week-ի տեղեկատվության մեծ մասը իրեն է փոխանցել սըր Ռոբերտ Վանսիտթարը՝ արտաքին գործերի նախարարության մշտական ​​փոխքարտուղարը:<ref name="taww" /> Այնուամենայնիվ, 1940 թվականի Անվտանգության ծառայության ֆայլը Քոքբերնի վերաբերյալ հետագայում հրապարակեց,<ref name="MI5" /> և Կլոդի որդին՝ Պատրիկ Քոքբերնը, դիմել է և ստացել դրանցից 24 հատոր։<ref name="campbell">{{cite news |last=Campbell |first=Duncan |date=13 October 2024 |title='A street-boy throwing stones at pompous windows': Claud Cockburn and the birth of guerrilla journalism |url=https://www.theguardian.com/books/2024/oct/13/a-street-boy-throwing-stones-at-pompous-windows-claud-cockburn-and-the-birth-of-guerrilla-journalism |publisher=The Observer}}</ref> 1937 թվականին The Week-ում Քոքբերնը հորինեց «Cliveden set» տերմինը՝ նկարագրելու այն գերմանամետ վերին դասի խումբը, որը, նրա պնդմամբ, ազդեցություն էր գործում կուլիսներում։ The Week-ը դադարեց հրատարակվել պատերազմի սկսվելուց անմիջապես հետո։ Ուոթը պնդում է, որ The Week-ում հրապարակված տեղեկատվությունը պարունակում էր լուրեր, որոնք, մասամբ, համապատասխանում էին [[Մոսկվա]]յի շահերին։<ref name="aci">Watt, Donald Cameron "Rumors as Evidence" pages 276–286 from ''Russia War, Peace and Diplomacy'' edited by Ljubica & Mark Erickson, London: [[Weidenfeld & Nicolson]], 2004 page 283.</ref> Ուոթը որպես օրինակ օգտագործեց '''«'''Շաբաթը'''»''' 1939-ի փետրվար-մարտ ամիսներին արված պնդումը, որ գերմանական զորքերը կենտրոնանում էին Կլագենֆուրտում՝ Հարավսլավիա ներխուժելու համար։ Ուոթի կարծիքով, այդ պնդումն իրականում որևէ հիմք չուներ։<ref name="aci" /> == Անձնական կյանք == === Ամուսնություններ === Կլոդ Քոքբերնն ամուսնացել է երկու անգամ, և նրա բոլոր կանայք նույնպես լրագրողներ են եղել։ * Հոուփ Հեյլ Դևիս. երեխա Կլաուդիա Քոքբերն Ֆլենդերս * Պատրիսիա Բայրոնը 1940 թվականին (ծնվ.՝ Patricia Evangeline Anne Arbuthnot (17 մարտի 1914 - 6 հոկտեմբերի 1989), մայոր Ջոն Բեռնարդ Արբութնոտի և Օլիվ Բլեյքի դուստրը:<ref>Arbuthnot: Mrs. P. S-M. Arbuthnot, ''Memories of the Arbuthnots of Kincardineshire and Aberdeenshire'' (London, 1920), p. 311 Patricia married firstly on 10 October 1933 to Arthur Cecil Byron, son of Cecil Byron, divorcing in 1940,</ref> === Ապրել են համատեղ === * Ժան Ռոսս<ref>{{cite ODNB|last=Parker|first=Peter|authorlink=Peter Parker (author)|title=Ross, Jean Iris (1911–1973)|date=23 September 2004|url=https://www.oxforddnb.com/view/article/74425|doi=10.1093/ref:odnb/74425}}</ref> երեխա Սառա Քոդվել Քոքբերն, դետեկտիվ պատմությունների հեղինակ: === Հետնորդներ === Քոքբերնի երեք որդիները բոլորը լրագրողներ են. Ալեքսանդրը, ով տեղափոխվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], գրել է Village Voice, The Nation և CounterPunch-ի համար: Էնդրյուն դարձավ Harper-ի [[Վաշինգտոն (նահանգ)|Վաշինգտոն]]ի խմբագիրը: Պատրիկը հրապարակել է նաև իր հոր կենսագրությունը։<ref name="campbell" /> Քոքբերնի թոռնուհիներից են RadioNation-ի հաղորդավարուհի Լորա Ֆլենդերսը, BBC Economics-ի նախկին խմբագիր Ստեֆանի Ֆլենդերսը և դերասանուհի Օլիվիա Ուայլդը:<ref>Charles Mosley, editor, ''Burke's Peerage, Baronetage & Knightage, 107th edition, 3 volumes'' (Wilmington, Delaware, U.S.A.: Burke's Peerage (Genealogical Books) Ltd, 2003), volume 1, page 120</ref> == Կենսագրություն == Քոքբերնի որդին՝ Պատրիկ Քոքբերնը, 2024 թվականին հրապարակել է իր հոր կենսագրությունը՝ «Հավատա ոչինչ, մինչև այն պաշտոնապես հերքվի՝ Կլոդ Քոքբերնը և պարտիզանական լրագրության գյուտը»:<ref name="campbell" /> == Ծանոթագրություններ == {{reflist}} == Արտաքին հղումներ == {{wikiquote}} * [http://www.spartacus-educational.com/SPcockburn.htm spartacus-educational.com] * [https://web.archive.org/web/20121103011435/http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~battle/celeb/wilde.htm freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com] {{Authority control}} [[Կատեգորիա:1904 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:1981 մահեր]] [[Կատեգորիա:Գրողներ Պեկին Քոքբերնի ընտանիքից]] [[Կատեգորիա:Շոտլանդական ծագումով բրիտանացիներ]] [[Կատեգորիա:The Times-ի մարդիկ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմի մարդիկ]] [[Կատեգորիա:Արական սեռի լրագրողներ]] c6sgjy7fzgpxlssg8j8lc6e5pft9joe 0 1285289 10356967 10356266 2025-06-18T00:08:15Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356967 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գրող}} '''Ֆրանսիսկո Բրինես''' ({{lang-es| Francisco Brines Baño}}, {{ԱԾ}}), իսպանացի բանաստեղծ։ Եղել է «50-ականների սերունդ» ստեղծագործական խմբի անդամ<ref>{{Cite web |title=Poes�a espa�ola de los a�os cincuenta |url=http://hispanoteca.info/Literatura%20ES/Poes%C3%ADa%20espa%C3%B1ola%20de%20los%20a%C3%B1os%20cincuenta.htm |access-date=2024 թ․ մայիսի 4 |website=hispanoteca.info}}</ref><ref>{{Cite web |title=Poetas de los cincuenta - Poesía española contemporánea |url=https://www.cervantesvirtual.com/portales/poesia_espanola_contemporanea/historia_poetas/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 4 |website=Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes |language=es}}</ref>։ Իսպանական գրականության ազգային մրցանակի, իբերո-ամերիկյան պոեզիայի ոլորտում թագուհի Սոֆիայի մրցանակի, [[Սերվանտեսի մրցանակ|Միգել դե Սերվանտեսի մրցանակի]] դափնեկիր<ref>{{Cite web |title=Francisco Brines. Premios |url=https://www.cervantes.es/bibliotecas_documentacion_espanol/creadores/brines_francisco_2.htm |access-date=2024 թ․ մայիսի 4 |website=www.cervantes.es}}</ref>։ 1996 թվականին նրա «Վերջին ափը» բանաստեղծությունների ժողովածուն ''ABC Culture'' հավելվածի կողմից ընտրվել է «Տարվա գիրք»<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հունիսի 30 |title=Premios Nacionales de Literatura / Modalidad Poesía |url=http://www.mcu.es/premiado/mostrarDetalleAction.do?prev_layout=PremioNacPoesiaLibro&layout=PremioNacPoesiaLibro&language=es&id=335&cache=init |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180630214312/http://www.mcu.es/premiado/mostrarDetalleAction.do?prev_layout=PremioNacPoesiaLibro&layout=PremioNacPoesiaLibro&language=es&id=335&cache=init |archive-date=2018 թ․ հունիսի 30 |access-date=2024 թ․ մայիսի 4 |website=web.archive.org}}</ref>։ 1998 թվականին Ֆրանսիսկո Բրինեսը դարձել է Ֆաստենրատ մրցանակի դափնեկիր<ref>{{Cite news |last=País |first=El |date=1998 թ․ նոյեմբերի 13 |title=Francisco Brines obtiene el Premio Fastenrath, que otorga la RAE |url=https://elpais.com/diario/1998/11/13/cultura/910911603_850215.html |access-date=2024 թ․ մայիսի 4 |website=El País |location=Madrid |language=es |id=1134-6582}}</ref>։ == Կենսագրություն == [[Պատկեր:Portal de la Verge Maria, Oliva, Safor.JPG|250px|thumb|Փողոց Օլիվում]] Ծնվել է Վալենսիա քաղաքում։ Իրավագիտություն է սովորել [[Բիլբաո]]յի, [[Վալենսիա]]յի և Սալամանկայի համալսարաններում, փիլիսոփայություն և գրականություն՝ [[Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարան|Մադրիդի համալսարանում]]։ Դասավանդել է [[Օքսֆորդի համալսարան|Օքսֆորդում]]։ == Ստեղծագործություն == Պատկանում է 1950-ականների սերնդին ([[Խոսե Անխել Վալենտե]], [[Խուան Գոյտիսոլո]], Խայմե Գիլ դե Բիեդմա, Անտոնիո Գամոնեդա, [[Անա Մարիա Մատուտե]] և այլն), բայց գործնականում երբեք ուղղակիորեն չի անդրադարձել սոցիալական թեմային։ Բրինեսի էլեգիական պոեզիայի ուղենիշը [[Լուիս Սերնուդա]]ն է, որին նա նվիրել է իր ելույթը Իսպանիայի թագավորական ակադեմիայում ընտրվելու ժամանակ։ Նրա առաջին գրքերում առանձնանում է նաև [[Անտոնիո Մաչադո]]յի և [[Խուան Ռամոն Խիմենես]]ի ազդեցությունը։ Բրինեսը ներկայում իսպանալեզու քնարերգության ամենահեղինակավոր և ազդեցիկ դեմքերից մեկն է։ == Ընտրյալ հրապարակումներ == * 1960՝ ''Las brasas'' (''Ադոնաիս'' մրցանակ) * 1965՝ ''El santo inocente'' * 1966՝ ''Palabras a la oscuridad'' (Քննադատության մրցանակ) * 1971՝ ''Aún no'' * 1977՝ ''Insistencias en Luzbel'' * 1986՝ ''El otoño de las rosas'' (Գրականության ազգային մրցանակ) * 1995՝ ''La última costa'' (''Ֆաստենրատ'' մրցանակ) * 1995՝ ''Escritos sobre poesía española'' * 1997՝ ''Poesía completa (1960—1997)'' == Ճանաչում == Մի շարք ազգային մրցանակների դափնեկիր է։ Իսպանիայի թագավորական ակադեմիայի անդամ (2001)։ Իբերոամերիկյան պոեզիայի բնագավառում թագուհի Սոֆիայի մրցանակ (2010)։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * Nantell J. The poetry of Francisco Brines: the deconstructive effects of language. Lewisburg: Bucknell UP; London: Associated UP, 1994 * Martín F.J. El sueño roto de la vida: ensayo sobre la poesía de Francisco Brines. Altea: Aitana, 1997 * Jiménez J.O. La poesía de Francisco Brines. Sevilla: Editorial Renacimiento, 2001 * Gómez Toré J.L. La mirada elegíaca. El espacio y la memoria en la poesía de Francisco Brines. Valencia: Pre-Textos, 2002 * Andújar Almansa J. La palabra y la rosa. Sobre la poesía de Francisco Brines. Madrid: Alianza, 2003. * García Berrio A. Empatía. La poesía sentimental de Francisco Brines. Valencia: Generalitat Valenciana, 2003. * Pujante D. Belleza mojada. La escritura poética de Francisco Brines. Sevilla: Editorial Renacimiento, 2004 == Արտաքին հղումներ == * [http://www.amediavoz.com/brines.htm Համառոտ կենսագրություն, ընտրված բանաստեղծություններ]{{ref-es}} * [https://web.archive.org/web/20130419002357/http://mediateca.uniovi.es/visor2/-/journal_content/56_INSTANCE_iV9s/10910/82899 Բանաստեղծը կարդում և մեկնաբանում է իր բանաստեղծությունները], [[2005]] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Բրինես, Ֆրանսիսկո}} [[Կատեգորիա:Իսպանալեզու գրողներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայում մահացածներ]] k0ibv4sxcy5op2dcxdwu5kkftv6hy9w 0 1285492 10357055 10245384 2025-06-18T00:59:09Z InternetArchiveBot 101881 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 10357055 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Մարզիկ}} '''Ֆրեդ Նյուհաուս''' ({{Lang-en|Frederick Vaughn «Fred» Newhouse}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի [[Աթլետիկա|մարզիկ]] (կարճ հեռավորության վրա վազք), 1971 թվականի [[Կալի]]ի Համաամերիկյան խաղերի և 1976 թվականի [[Մոնրեալ]]ի [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1976|Ամառային օլիմպիական խաղերի]] չեմպիոն և մրցանակակիր։ == Կենսագրություն == Նյուհաուսը [[Հյուստոն]]ում ([[Տեխաս]] նահանգ) «Northwest Flyers Track Club» մրցույթի կազմակերպիչներից մեկն էր<ref>[http://www.northwestflyers.org/home.html Northwest Flyers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170828062701/http://www.northwestflyers.org/home.html |date=2017-08-28 }}. Northwest Flyers. Retrieved on 2017-08-28.</ref>։ Ավարտել է Գալիլեայի միջնակարգ դպրոցը Հոլսվիլում (Տեխաս<ref>[http://texashistory.unt.edu/ark:/67531/metapth17763/ Fred Newhouse, Harrison County Olympian — The Portal to Texas History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210812162118/http://texashistory.unt.edu/ark:/67531/metapth17763/ |date=2021-08-12 }}. Texashistory.unt.edu. Retrieved on 2017-08-28.</ref>)։ «Prairie View A&M»-ն ավարտելուց հետո նա ստացել է մագիստրոսի կոչում Միջազգային բիզնեսի ոլորտում: Հանդիսանում է «Valero Energy»-ի հասարակայնության հետ կապերի գծով տնօրեն և «Prairie View A&M» հիմնադրամի գանձապահի օգնական<ref name=":0">[http://pvamf.org/index.php/aboutus/board_member/fred_newhouse_assistant_treasurer/ Fred Newhouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210516232940/http://pvamf.org/index.php/aboutus/board_member/fred_newhouse_assistant_treasurer/ |date=2021-05-16 }}. Prairie View A&M</ref>։ Նա երկու տարի ծառայել է ԱՄՆ բանակում<ref name=":0" />։ Համալսարանն ավարտելուց հետո որպես ինժեներ աշխատել է [[Բաթոն Ռուժ]]ում գտնվող [[ExxonMobil]] ընկերությունում։ Օլիմպիական խաղերում 4×400 մետր փոխանցումավազքում ԱՄՆ-ի թիմը (Հերման Ֆրեյզեր, Բենջամին Բրաուն, Ֆրեդ Նյուհաուս, Մաքսի Պարկս), որի համար Նյուհաուսը վազել է երրորդ փուլում, նվաճել է ոսկե մեդալներ (2:58,65 վրկ)՝ առաջ անցնելով [[Լեհաստան]]ի (3:01,43 վրկ) և [[Գերմանիա]]յի (3:01,98 վրկ) հավաքականներից<ref>{{cite web|title=1976 Summer Olympics / 4 x 400 metres Relay, Men|url=https://www.olympedia.org/results/61733|website=olympedia.org|accessdate=2021-08-11|language=en|archive-date=2021-08-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210823074605/http://www.olympedia.org/results/61733|deadurl=no}}</ref>։ Նյուհաուսը կամավոր աշխատել է ԱՄՆ օլիմպիական կոմիտեի տնօրենների խորհրդում։ Նա Տեխաս Սիթիի Առևտրի պալատի խորհրդի նախկին նախագահներից մեկն էր, ընտրվել է Հյուստոնի East End առևտրի պալատի նախագահ, Հյուստոնի համայնքային ընտանեկան կենտրոնի նախագահ և Սև ժառանգության կոմիտեի փոխնախագահ (Հյուստոն)։ Նա «Prairie View A&M» համալսարանի «Capital Campaign» կոմիտեի անդամ էր։ Նյուհաուսը դարձավ աթլետիկայի եռակի համաամերիկյան և ազգային չեմպիոն: Նյուհաուսը նշանակվել է ԱՄՆ-ի աթլետիկայի տղամարդկանց թիմի ղեկավար, որը 2000 թվականին [[Սիդնեյ]]ում ([[Ավստրալիա]]) մասնակցում էր [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2000|Ամառային օլիմպիական խաղերին]]: Նա աշխատել է որպես մրցավար Texas Relays-ում և Uil-ի Տեխաս նահանգի աթլետիկայի առաջնությունում<ref name=":0" />։ Նյուհաուսը ընդգրկվել է Տեխասի աթլետիկայի մարզիչների Փառքի սրահում<ref>[http://ttfca2.wixsite.com/txtfhalloffame/inductees Inductees — Name, Category, Year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170116170038/http://ttfca2.wixsite.com/txtfhalloffame/inductees |date=2017-01-16 }}. TX TF Hall of Fame. Retrieved on 2017-08-28.</ref>։ Մահացել է 2025 թվականի հունվարի 20-ին 76 տարեկան հասակում<ref>{{Cite web|url=https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=9908184155865463&id=100000219314615&locale=fr_FR|title=Mark Roy|language=en|website=Facebook|access-date=2025-01-22}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thesportsexaminer.com/panorama-robinson-wins-alpine-world-cup-after-four-years-montreal-76-star-newhouse-passes-at-76-10-year-tv-deal-for-aussie-swimming/|title=PANORAMA: Robinson wins Alpine World Cup after four years; Montreal ‘76 star Newhouse passes at 76; 10-year TV deal for Aussie swimming!|language=en|first=Rich|last=Perelman|website=The Sports Examiner|date=2025-01-21|access-date=2025-01-22}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Նյուհաուս, Ֆրեդ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի օլիմպիական չեմպիոններ]] [[Կատեգորիա:Հյուստոն քաղաքում մահացածներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ամերիկացիներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի մարզիկներ]] cjl2let46ni7c288e2k84h5605l0dxu 2 1285506 10356609 10342835 2025-06-17T13:29:26Z Angelinawikip 151876 10356609 wikitext text/x-wiki '''Նիկոլայ Նիկոլաևիչ Իվանով''' (հունվարի 22, 1943, [[Տիխվին]], ԽՍՀՄ — դեկտեմբերի 11, 2020, [[Սանկտ Պետերբուրգ|Պետերբուրգ]], [[Ռուսաստան]]), խորհրդային և ռուս թատրոնի և կինոյի դերասան։ <nowiki/>[[Ռուսաստանի Դաշնության ժողովրդական արտիստ|Ռուսաստանի ժողովրդական արտիստ]] (1992), [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միությունպետական]], նա դարձել է [[ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ]] դափնեկիր («Հավերժական կանչ» բազմասերիանոց հեռուստաֆիլմում դերի համար): == Կենսագրություն == Նիկոլայ Իվանովը ծնվել է 1943 թվականին, հունվարի 22–ին [[Տիխվին|Տիխվինում]]։ 1963 թվականին ավարտել է [[Ալեքսանդր Բրյանցևի անվան պատանի հանդիսատեսի թատրոն|Ալեքսանդր Բրյանցևի անվան պատանի հանդիսատեսի թատրոնկից]] [[Ալեքսանդր Բրյանցևի անվան պատանի հանդիսատեսի թատրոն|դրամատիկական ստուդիան]] և դարձել այդ թատրոնի դերասան։ 1960 թվականների սկզբից նկարահանվել է ֆիլմերում։ 1960-ականների սկզբից նկարահանվել է ֆիլմերում։ Նկարիչը հանդիսատեսի կողմից հիշվում է այնպիսի ֆիլմերում, ինչպիսիք են «Երկնքից Իջածները», «Կարմիր վրանը», «Սիրո մասին»: Առավել հայտնի է դարձել խորհրդային հեռուստատեսային բազմասերիանոց «Հավերժական կանչ» գեղարվեստական ֆիլմում գլխավոր դերի շնորհիվ։ 1992 թվականին Իվանովը ստացել է [[Ռուսաստանի Դաշնության ժողովրդական արտիստ]]։ Սանկտ Պետերբուրգի թատերական մրցանակի «Ոսկե սոֆիտ» անվանակարգային խորհրդի հատուկ մրցանակի դափնեկիր «Սանկտ Պետերբուրգի թատերական մշակույթում ունեցած յուրահատուկ ներդրման համար» (2018)<ref>{{Cite web |author= |date=2018-07-12 |title=Спецпремии «Золотого софита» получат Николай Иванов и Ирина Соколова |url=http://avangard.rosbalt.ru/2018/07/12/spetspremii-zolotogo-sofita-poluchat-nikolaj-ivanov-i-irina-sokolova/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190112044259/http://avangard.rosbalt.ru/2018/07/12/spetspremii-zolotogo-sofita-poluchat-nikolaj-ivanov-i-irina-sokolova/ |archive-date=2019-01-12 |accessdate=2019-01-11 |website=«Петербургский авангард». Интернет-журнал о культурной жизни Санкт-Петербурга |publisher=Информационное агентство «Росбалт-Медиа» |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Սանկտ Պետերբուրգում 2020 թվականին, 78 տարեկանում դեկտեմբերի 11-ին ՝ մահանում է [[Սրտային անբավարարություն|սրտի անբավարարությունից]], երկարատև հիվանդության պատճառով<ref>{{Cite web |title=Умер народный артист России Николай Иванов - РИА Новости, 11.12.2020 |url=https://ria.ru/amp/20201211/ivanov-1588758454.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20201211113158/https://ria.ru/amp/20201211/ivanov-1588758454.html |archive-date=2020-12-11 |access-date=2020-12-11 |deadlink=no}}</ref>։ Քաղաքացիական հոգեհանգիստը տեղի է ունեցել դեկտեմբերի 16-ին [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] [[Ալեքսանդր Բրյանցևի անվան պատանի հանդիսատեսի թատրոն]]։ Թաղված է Կոմարովսկի գերեզմանատանը<ref>{{Cite web |title=Петербург простился с Николаем Ивановым, его похоронили на Комаровском кладбище {{!}} Телеканал "Санкт-Петербург" |url=https://topspb.tv/news/2020/12/16/peterburg-prostilsya-s-nikolaem-ivanovym-ego-pohoronili-na-komarovskom-kladbishe/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201216124137/https://topspb.tv/news/2020/12/16/peterburg-prostilsya-s-nikolaem-ivanovym-ego-pohoronili-na-komarovskom-kladbishe/ |archive-date=2020-12-16 |access-date=2020-12-16 |deadlink=no}}</ref>։ == Ստեղծագործություն == === Դերերը թատրոնում === * դոկտոր Դայզերտ՝ «Էկվուս», Պ. շեֆերի պիեսի հիման վրա, ռեժիսոր՝ Ա. Դ. Անդրեև * [[Կուզիկ ձիուկը|«Կուզիկ ձիուկը»]] Պ. Պ. Էրշովա՝ Իվան * «Ամպրոպ» [[Ալեքսանդր Օստրովսկի]]՝ Վայրի * «Վանյուշինի Երեխաները» Ս. Ա. Նայդենովա-Ալեքսանդր Եգորովիչ Վանյուշին * Ուիլի Ռասել-Ֆրենկ «Ռիտայի Դաստիարակությունը» * Ա. ն. Օստրովսկի՝ Գրիշա Կուչումով «կատաղած փողեր» * «Բալլադ փառահեղ Բիլբո Բեգինսի մասին »՝ Գանդալֆ * «Փոքրիկ իշխանը»՝ օդաչու * «Շաբաթով լի շաբաթ»՝ պարոն Փեփերմինթ * «Հայրեր և որդիներ»՝ Վասիլի Իվանովիչ * «Գանձերի կղզի»՝ Ջոն Սիլվեր * «Կուզիկ ձին»՝ պատմող * «Փոքր ողբերգություններ»՝ ժլատ ասպետ === Դերերը կինոյում === *1969 թվականին՝ Կարմիր վրան՝ Կոլկա Շմիդտ *1970 թվականին՝ սիրո մասին՝ կամավոր օգնական Նիկոլայ *1970 թվականին՝ ծովը կրակի մեջ՝ Պինժակ *1972թվականին՝ սիրել մարդուն՝ բժիշկ Պյոտր Վասիլևիչ *1973-1983թվականներին՝ հավերժական զանգ՝ Իվան Սիլանտևիչ Սավելև *1974 թվականին ՝դեռ կարելի է հասցնել-մարզկոմի քարտուղար *1978 թվականին՝ Մորեխ-Վոլոդյա *1979 թվականին՝ հին պարտքեր-Բորիս *1981 թվականին՝ հրաման ՝ կրակ չբացել-լեյտենանտ Ֆիլիպ Անդրեևիչ Եգորով *1981 թվականին՝ ինքնասպանություն-քննիչ Վալենտին Դեմին *1982 թվականին՝ Ռուսաստան երիտասարդ-Ֆյոդոր Մատվեևիչ Ապրաքսին *1983 թվականին՝ Ժայռ-Լեոնի Կոզլով *1983 թվականին՝ ոսկերչություն-միլիցիայի կապիտան *1985 թվականին՝հանդիպեք մետրոյում-Կոստյա * 1985 թվականին՝ Գում-գամ-ծերունի միտին *1985 թվականին՝ Ճակատամարտ Մոսկվայի համար-գնդապետ Պոլոսուխին *1986 թվականին՝ երկնքից Իջածները-Վասիլի Կուզմիչ *1987 թվականին՝ ոսկե հարսանիք *1989 թվականին՝ երկու նետ. Քարե դարի դետեկտիվ (տիտրերում նշված չէ) *1989 թվականին՝ Hippie stairs *1990 թվականին՝ Bitch կիդներ-Էպիզոդ *1991 թվականին՝ պիտակավորված-ՊԱԿ-ի աշխատող Նիկոլաև *2005 թվականին՝ Ֆավորիտ-Ալեքսեյ Ռազումովսկի *2006 թվականին՝ Ալկա-Նիկոլայ Իվանովիչ *2006 թվականին՝ Ֆարտ-հայր Կիրիլ *2007 վականին՝ եղբայրներ (1 սերիա) ՝ բժիշկշ *2007 թվականին՝ ծովային սատանաներ 2՝ Դմիտրիև *2008 թվականին՝ Սև ձյուն-Պրով * 2009 թվականին՝ Palm Sunday-ՊԱԿ-ի գեներալ *2009 թվականին՝ Սանկտ Պետերբուրգի արձակուրդներ-Ալեքսանդր Դմիտրիևիչ *2010 թվականին՝ վանահայր-Հայր Միքայել *2010 թվականին՝ Ցտեսություն, "Մակարով": (22-րդ սերիա "Ամանորյա ուրվականներ") - Վլադիմիր Վիկտորովիչ, նկարիչ *2013 թվականին՝ բուերի ճիչը-Տրոֆիմ Իլյիչ, պահակ հանրակացարանում *2014 թվականին՝ Տալյանկա-Մատվեյ Սերգեևիչ Վերիգին, Ստեփանի հայրը *2014 թվականին՝ Մարթայի գիծը-Յուրայի ընկերը *2018 թվականին՝ Մելնիկ-Սերգեյ Վասիլևիչ Ավիլով, Բաթուի որդեգրած հայրը *2018 թվականինին՝ Էքսպրոպրիատոր-դիրիժոր === Телеспектакли === * 1963 թվականին՝ Կյուխլյա (հեռուստաներկայացում, ռեժ. Ա. Բելինսկի) *1970 թվականին՝ երիտասարդ կին-գյուղացի (հեռուստասերիալ) *1981 թվականին՝ ինքնասպանություն (հեռուստասերիալ) *1981 թվականին՝ Կապույտ ագռավը (հեռուստասերիալ)՝ Տուր / դե Տիկ / վիրավոր կարմիրգվարդացին / գլխավոր բժիշկ == Մրցանակներ և պարգևներ == * Բարեկամության շքանշան (2003 թվականի հունիսի 11) ՝ մշակույթի և արվեստի բնագավառում երկարամյա բեղմնավոր գործունեության համար <ref>{{Cite web |title=О награждении государственными наградами Российской Федерации |url=http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&link_id=14&nd=102081992&intelsearch= |accessdate=2019-10-25 |publisher=pravo.gov.ru}}</ref>։ * Ռուսաստանի Դաշնության ժողովրդական արտիստ (1992 թվականի դեկտեմբերի 31) ՝ թատերական արվեստի բնագավառում ունեցած մեծ վաստակի համար<ref name="1727-1992">{{Cite web |title=Указ Президента Российской Федерации от 31.12.1992 г. № 1727 «О присвоении почетного звания «Народный артист Российской Федерации» Иванову Н. Н.» |url=http://kremlin.ru/acts/bank/2809 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180809181441/http://kremlin.ru/acts/bank/2809 |archivedate=2018-08-09 |accessdate=2018-08-09 |deadlink=no}}</ref>։ * ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1976): * [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] պետական մրցանակի դափնեկիր («Հավերժական կանչ» բազմասերիանոց հեռուստաֆիլմում դերի համար): * [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] Օրենսդիր ժողովի շնորհակալագիր (2002 թվականի փետրվարի 20) ՝ թատերական արվեստի զարգացման գործում ունեցած նշանակալի ավանդի և հիմնադրման 80-ամյակի կապակցությամբ <ref>[https://www.assembly.spb.ru/ndoc/doc/0/8359647 Решение Законодательного Собрания Санкт-Петербурга от 20.02.2002 N Р-78]{{Недоступная ссылка}}</ref>։ * ''Շնորհակալություն [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] Օրենսդիր ժողովին (2017 թ. փետրվարի 8) Սանկտ Պետերբուրգում մշակույթի և արվեստի բնագավառում ակնառու անձնական ծառայությունների, երկար տարիների հաջող ստեղծագործական գործունեության, բարձր պրոֆեսիոնալիզմի, ինչպես նաև Սանկտ Պետերբուրգի "Ա" մրցանակի համար: պատասխան ՝ Ա.անվան պատանի հանդիսատեսի թատրոն Բրյանցևա " մշակույթի պետական բյուջետային հիմնարկի հիմնադրման 95-ամյակի կապակցությամբ [1] ։'' <ref>[https://www.assembly.spb.ru/ndoc/doc/0/456042710 Решение Законодательного Собрания Санкт-Петербурга от 08.02.2017 N Р-70]{{Недоступная ссылка}}</ref>. == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Հղումներ == * [http://www.tyuz-spb.ru/o-teatre/artisty/73-ivanov-nikolaj-nikolaevich.html Биография на сайте ТЮЗа им. Брянцева] * [http://theatreinform.ru/bd/Actor/Details.php?A_Code=1010 Биографическая справка] [[Категория:Персоналии:ТЮЗ имени А. А. Брянцева]] [[Категория:Умершие от сердечной недостаточности]] [[Категория:Похороненные на Комаровском кладбище]] '''Իլյա Սեմյոնովիչ Նաբատով''' ({{ԱԾ}}), խորհրդային դերասան և էստրադայի արտիստ։  ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1975 թվական)<ref>''Уварова Е. Д.'' [https://books.google.ru/books?id=_cSwa5A9uecC&lpg=PA272&vq=Нар.%20арт.%20РСФСР&dq=Нар.%20арт.%20рсфср&hl=ru&pg=PA422#v=onepage&q&f=false Эстрада в России. XX век: Энциклопедия.] — {{М}}: Olma Media Group, 2004. — 861 с. — ISBN 5-224-04462-6. — С. 422.</ref>։  Ուկրաինական ԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1934 թվական): Ստալինյան մրցանակի առաջին աստիճանի դափնեկիր (1947 թվական), ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1951թվական)<ref>{{Cite web |title=Умер народный артист России Николай Иванов - РИА Новости, 11.12.2020 |url=https://ria.ru/amp/20201211/ivanov-1588758454.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20201211113158/https://ria.ru/amp/20201211/ivanov-1588758454.html |archive-date=2020-12-11 |access-date=2020-12-11 |deadlink=no}}</ref>։ == Կենսագրություն == Իլյա Տուրովսկին ծնվել է 1896 թվականի սեպտեմբերի 3-ին (15) Ալեքսանդրիայում (այժմ ՝ Ուկրաինայի Կիրովոգրադի մարզ) նպարավաճառ Շմուլ Դավիդովիչ Տուրովսկու ընտանիքում ։ Ավարտել է Խարկովի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը և թատերական ստուդիան ՝ մ. մ. Թարխանովի ղեկավարությամբ:<blockquote>«Ավարտելով Խարկովի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը և թատերական ստուդիան ՝ ես 1920 թվականին վերադարձա Ալեքսանդրիա։ Իմ առջեւ հարց առաջացավ մասնագիտության ընտրության մասին։ Զիջելով ծնողներիս ցանկությանը ՝ Ես պատրաստվում էի դառնալ երդվյալ փաստաբանի օգնական։ Բայց այս բարի մտադրությունը վիճակված չէր իրականանալ» (ի.Տուրովսկի. Էստրադային երգիծաբանի նշումներ):</blockquote>1927 թվականից նա սկսեց բեմ դուրս գալ իր եղբոր՝ Լեոնիդ Սեմյոնովիչ Նաբատովի (1904–1985) հետ, որը երաժշտական կատակերգության թատրոններում հանդես էր գալիս որպես դիրիժոր։ Լեոնիդը դարձավ նրա մշտական նվագակցողն ու համահեղինակը։ 1930-ական թվականներից նրա գործունեության հիմնական ձևը դարձան երգիծական երկտողերը, որոնք նա ներկայացնում էր բեմում՝ հանդիսատեսի շրջանում մեծ ժողովրդականություն վայելելով։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին համերգային խմբով մեկնել է ռազմաճակատ, որտեղ հանդես է եկել Կարմիր Բանակի մարտիկների առջև<ref>{{Cite web |title=Петербург простился с Николаем Ивановым, его похоронили на Комаровском кладбище {{!}} Телеканал "Санкт-Петербург" |url=https://topspb.tv/news/2020/12/16/peterburg-prostilsya-s-nikolaem-ivanovym-ego-pohoronili-na-komarovskom-kladbishe/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201216124137/https://topspb.tv/news/2020/12/16/peterburg-prostilsya-s-nikolaem-ivanovym-ego-pohoronili-na-komarovskom-kladbishe/ |archive-date=2020-12-16 |access-date=2020-12-16 |deadlink=no}}</ref>։ 1947 թվականին Նաբատովն արժանացել է Ստալինյան մրցանակի՝ Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարարի էպիզոդիկ, գրոտեսկային դերի համար։ Սա հազվագյուտ դեպք էր. պարգևատրվածների ցանկում սովորաբար հայտնվում էին կենտրոնական դերակատարները։ Հնարավոր է, որ Նաբատովի պարգևատրման նախաձեռնողը անձամբ Իոսիֆ Ստալինն է եղել, ով նշել էր նրա նմանությունը կերպարին<ref>{{Cite web |title=О награждении государственными наградами Российской Федерации |url=http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&link_id=14&nd=102081992&intelsearch= |accessdate=2019-10-25 |publisher=pravo.gov.ru}}</ref>։ 1957 թվականին լույս է տեսել դերասանի հուշերի և մտորումների գիրքը՝ «Էստրադային երգիծաբանի նոթեր», որտեղ Նաբատովը, ի թիվս այլ հարցերի, պաշտպանում է արտիստի՝ ակտուալ երգիծանքով հանդես գալու իրավունքը։<ref>{{Книга |ссылка=https://search.rsl.ru/ru/record/01006417014 |автор=Илья Семенович Набатов, Д. Дмитриев |заглавие=Заметки эстрадного сатирика |год=1957 |место=Москва |издательство=Искусство |страниц=154 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161028231808/http://search.rsl.ru/ru/record/01006417014 |archive-date=2016-10-28}}</ref> Նա հեղինակել է երկտողեր, որոնք կատարել են Վ. Կորալլին, Ա. Բլեխմանը և Գ. Կրասադինոն<ref>Григорий Маркович Красавин (1894–1974), певец, куплетист, один из первых исполнителей песни [[Бублички|«Бублички»]].</ref>։ Նաբատովը եղել է քաղաքական երգիծանքի ժանրի ինքնատիպ վարպետ և տասնամյակներ շարունակ աշխատել է «առավոտյան թերթում՝ երեկոյան երկտողում»<ref>[https://www.assembly.spb.ru/ndoc/doc/0/456042710 Решение Законодательного Собрания Санкт-Петербурга от 08.02.2017 N Р-70]{{Недоступная ссылка}}</ref> սկզբունքով։ Նա համարվում է «Պոկրովյան դարպասներ» հեռուստաֆիլմում հայտնվող երկտող-էստրադնիկ Արկադի Վարլամովիչ Վելյուրովի նախատիպը<ref>{{cite web |author= |date= |title=«Вся Америка в страшном смятеньи…» |url=https://историк.рф/journal/вся-америка-в-страшном-смятеньи/# |archive-url=https://web.archive.org/web/20171211022948/http://xn--h1aagokeh.xn--p1ai/journal/вся-америка-в-страшном-смятеньи/ |archive-date=2017-12-11 |accessdate=2019-02-09 |website=Историк |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref><ref>{{книга |ссылка= |автор= |заглавие=Эстрада России. XX век: Энциклопедия |ответственный=Е. Д. Уварова |год=2004 |часть= |ссылка часть= |оригинал= |викитека= |издание= |место=М. |издательство=[[Олма-пресс]] |том= |страницы=322 |страниц=862 |столбцы= |серия= |isbn=5-224-04462-6}}</ref>։ Նրա քաղաքական հայացքները բնութագրելու համար հետաքրքիր է 1953 թվականի հուլիսին [[Լավրենտի Բերիա|Բերիայի]] գործի հետ կապված նրա հայտարարությունը. Ղեկավարության փոփոխությունից մեզ մոտ ռեժիմը չի փոխվում։ Նա եղել է և կա, ըստ էության, մի ոստիկան այս կառույցի փլուզումը վաղ թե ուշ անխուսափելի է: Ներսում ցանկացած հեղաշրջում ժողովրդի համար ոչինչ չի փոխի ՝ համակարգը կմնա նույնը։ Համակարգի իրական փլուզումը կարող է գալ [[Արևմտյան աշխարհ|Արևմուտքից]]<ref>{{Cite web |title=Политбюро и дело Берия: Сборник документов / Под общей ред. О. Б. Мозохина. — {{М.}}: Кучково поле, 2012. — 1087 с. — С. 1016. |url=https://istmat.org/node/22400 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103205317/http://istmat.info/node/22400 |archive-date=2019-11-03 |access-date=2019-11-03 |deadlink=no}}</ref>։ Ի. Ս. Նաբատովը մահացել է [[1977]] թվականի [[Հուլիսի 18|հուլիսի 18-ին]]։  Թաղված է Մոսկվայում ՝ Կունցևսկու գերեզմանատանը (հողամաս 10): Կինը ' Լիդիա Ալեքսանդրովնա (1931-2006), դուստր, թոռնուհի: == Կինոաշխատանքներ == * 1946 թվականին «Երդում-Ժորժ Բոննե», Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարար * 1956 թվականին «Սովետների իշխանության համար» * 1959 թվականին «Շնաձկան ատամ»-Ռենար * 1959 թվականին տոնական երեկոն «Չիկագո պուստոմել բրեխեյշն նյուզ» թերթի թղթակից (կատարել է «փաստեր» երկտողերը)<ref>[https://my.mail.ru/mail/vb_05/video/470/2321.html «В этот праздничный вечер» (1959) — музыкальный фильм, в ролях Татьяна Пельтцер, Илья Набатов, Юрий Тимошенко, Ефим Березин, Лидия Драновская, Юрий Саранцев, Евгений Леонов, Павел Самарин, Николай Хрящиков, Элеонора Власова, Юрий Кузнецов, Георг Отс, Гоарина Гаспарян, Кола Бельды, Рашид Бейбутов, Ермек Серкебаев, Роза Гордеева, Галия Измайлова, Нэлли Гусева]</ref><ref>{{YouTube|rH5AOzJUdJM|Набатов: Куплеты «Факты…» (выступление, 3 мин 16 с) / 3:16|logo=1}}</ref> == Պարգևներ և մրցանակներ == * Ստալինյան առաջին աստիճանի մրցանակ (1947) — Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարար Ժորժ Բոնեի դերը "երդում" ֆիլմում կատարելու համար (1946) * ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1975) * Ուկրաինական ԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1934) * Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան և մեդալներ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} [[Категория:Артисты, известные под псевдонимами]] [[Категория:Выпускники Харьковского университета]] [[Категория:Прототипы литературных персонажей]] [[Категория:Похороненные на Кунцевском кладбище]] Անատոլի Վադիմովիչ Մաքսիմով (ծնվել է 1961 թվականին, հունիսի 21–ին Մոսկվայում ), ռուս կինոպրոդյուսեր, դերասան, սցենարիստ, բանասեր, լրագրող, դասախոս։ == Կենսագրություն == Ծնվել է 1961 թվականին, հունիսի 21–ին [[Մոսկվա|Մոսկվայում]]<ref>''Уварова Е. Д.'' [https://books.google.ru/books?id=_cSwa5A9uecC&lpg=PA272&vq=Нар.%20арт.%20РСФСР&dq=Нар.%20арт.%20рсфср&hl=ru&pg=PA422#v=onepage&q&f=false Эстрада в России. XX век: Энциклопедия.] — {{М}}: Olma Media Group, 2004. — 861 с. — ISBN 5-224-04462-6. — С. 422.</ref>։ 1983 թվականին ավարտել է Մոսկվայի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը։ Համալսարանից հետո ռուս գրականություն և ռուսաց լեզու է դասավանդել Մոսկվայի ինժեներա-ֆիզիկական ինստիտուտին կից թիվ 542 ֆիզիկամաթեմատիկական դպրոցում։ Տիրապետում է անգլերեն լեզվին: Տպագրվել է « կինոյի Արվեստ», «Կինոգիտական նոթեր» և ամսագրերում։ 1986 թվականից մինչև 1995 թվականը աշխատել է կինոյի թանգարանում և արվեստագիտության համառուսաստանյան ինստիտուտում որպես գիտաշխատող: Դասախոսություններ է կարդացել [[Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի համառուսական պետական ինստիտուտ|Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի համառուսական պետական ինստիտուտում]], ռեժիսորական բարձրագույն դասընթացներում<ref name="panorama">{{Cite web |title=Анатолий МАКСИМОВ: «Продюсер- как угонщик: должен работать хорошо и очень быстро» — Известия |url=http://www.izvestia.ru/news/254452 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113133747/http://izvestia.ru/news/254452 |archive-date=2013-11-13 |access-date=2012-01-03 |deadlink=no}}</ref>։ 1994 թվականից աշխատել է հեռուստատեսությունում: Աշխատել է «Մատադոր ծրագրում»<ref>{{Cite web |last=Кмит |first=Галина |date=1965-01-01 |title=Леонид и Илья Набатовы |url=https://riamediabank.ru/media/710307.html |access-date=2024-11-14 |website=РИА Новости Медиабанк |lang=ru}}</ref>, ինչպես նաև [[Ռոսիա 1]] կինոծրագրերի ծառայությունում<ref>{{Cite web |title=Илья Набатов // 100 лет Санкт-Петербургской филармонии |url=https://www.100philharmonia.spb.ru/persons/9244/ |access-date=2024-11-14 |website=www.100philharmonia.spb.ru}}</ref>։ 1995 թվականից մինչև 2002թվականը եղել է ՕՐՏ հեռուստաալիքի կինոծրագրերի տնօրինության (հետագայում՝ կինոդիտման և կինոարտադրության տնօրինության) պրոդյուսեր (2002 թվականից՝ [[Առաջին ալիք (Ռուսաստան)|«Առաջին ալիք»]]<ref name="panorama" /><ref>{{Cite web |author=zotych7 |date=2018-07-14 |title=Б.М.Сарнов КОЛЕСНИЦА ДЖАГГЕРНАУТА - 14 |url=https://zotych7.livejournal.com/573035.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20220812230217/https://zotych7.livejournal.com/573035.html |archive-date=2022-08-12 |access-date=2022-08-12 |website=zotych7 |deadlink=no}}</ref><ref>{{Книга |ссылка=https://search.rsl.ru/ru/record/01006417014 |автор=Илья Семенович Набатов, Д. Дмитриев |заглавие=Заметки эстрадного сатирика |год=1957 |место=Москва |издательство=Искусство |страниц=154 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161028231808/http://search.rsl.ru/ru/record/01006417014 |archive-date=2016-10-28}}</ref> 2002 թվականից մինչև 2005 թվական եղել է ՕՐՏ/Առաջին ալիքի գլխավոր տնօրենի կինոդիտման և կինոարտադրության գծով տեղակալ<ref name="echopms">{{cite web |date=2005-11-27 |title=Из всех искусств для кино важнейшим является ТВ? |url=http://echo.msk.ru/programs/tv/40152/?=top |archive-url=https://web.archive.org/web/20170921193515/http://echo.msk.ru/programs/tv/40152/?=top |archive-date=2017-09-21 |access-date=2017-06-09 |publisher=[[Эхо Москвы]] |deadlink=no}}</ref>։ Ունենալով հիշարժան խարիզմատիկ բարիտոն՝ 1996-2007 թվականներին հնչեցրել է «ՕՐՏ/Առաջին ալիքի»<ref>Первым опытом политсатиры Ильи Семеновича Набатова стали куплеты, посвященные военному столкновению с японской армией на озере Хасан, содержание которых было таково: четыре военачальника докладывали императору о поражении, и после каждого куплета шел рефрен на популярную мелодию: «А в остальном, божественный микадо, все хорошо, все хорошо».</ref><ref>{{cite web |author= |date= |title=«Вся Америка в страшном смятеньи…» |url=https://историк.рф/journal/вся-америка-в-страшном-смятеньи/# |archive-url=https://web.archive.org/web/20171211022948/http://xn--h1aagokeh.xn--p1ai/journal/вся-америка-в-страшном-смятеньи/ |archive-date=2017-12-11 |accessdate=2019-02-09 |website=Историк |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref> բազմաթիվ կինոանոնսներ, ինչպես նաև որոշ ֆիլմերի, անոնսներ, որոնք նա արտադրել է Կոնստանտին Էռնստի հետ համատեղ ։ Եվ նաև ձայն էր «BBC. Վայրի բնություն», որին մասնակցել է նաև Նիկոլայ Դրոզդովը։ Մինչև 2002 թվականը մասնակցել է ՕՐՏ-ում Ամերիկյան կինոակադեմիայի «<nowiki/>[[Օսկար]]<nowiki/>» մրցանակաբաշխությունների հեռուստահեռարձակումների հնչյունավորմանը ՝ Գրիգորի Լիբերգալի<ref>{{книга |ссылка= |автор= |заглавие=Эстрада России. XX век: Энциклопедия |ответственный=Е. Д. Уварова |год=2004 |часть= |ссылка часть= |оригинал= |викитека= |издание= |место=М. |издательство=[[Олма-пресс]] |том= |страницы=322 |страниц=862 |столбцы= |серия= |isbn=5-224-04462-6}}</ref><ref>{{Cite web |title=Политбюро и дело Берия: Сборник документов / Под общей ред. О. Б. Мозохина. — {{М.}}: Кучково поле, 2012. — 1087 с. — С. 1016. |url=https://istmat.org/node/22400 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103205317/http://istmat.info/node/22400 |archive-date=2019-11-03 |access-date=2019-11-03 |deadlink=no}}</ref> հետ զուգակցված։ Ֆիլմի ռուսալեզու տարբերակում «<nowiki/>[[Ծայրահեղ վտանգավոր է]]<nowiki/>» հնչյունավորել է Սլոանին (Մորգան Ֆրիմանի կերպարը)։ Կիրիլ Նաբուտովի հետ համատեղ մեկնաբանել է 2014 թվականի փետրվարի 7-ին Սոչիում կայացած 22-րդ [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր 2014|ձմեռային Օլիմպիական խաղերի]] բացման արարողությունը<ref>[https://my.mail.ru/mail/vb_05/video/470/2321.html «В этот праздничный вечер» (1959) — музыкальный фильм, в ролях Татьяна Пельтцер, Илья Набатов, Юрий Тимошенко, Ефим Березин, Лидия Драновская, Юрий Саранцев, Евгений Леонов, Павел Самарин, Николай Хрящиков, Элеонора Власова, Юрий Кузнецов, Георг Отс, Гоарина Гаспарян, Кола Бельды, Рашид Бейбутов, Ермек Серкебаев, Роза Гордеева, Галия Измайлова, Нэлли Гусева]</ref><ref>{{YouTube|rH5AOzJUdJM|Набатов: Куплеты «Факты…» (выступление, 3 мин 16 с) / 3:16|logo=1}}</ref>։ 2005 թվականի նոյեմբերից հանդիսանում է «ՕՐՏ/Առաջին ալիքի» տնօրեն<ref name="echopms" />։ 2007 թվականից հանդիսանում է «կինոյի տնօրինություն» ընկերության գլխավոր տնօրենը, որը հիմնադրվել է իր և Ջանիկ Ֆայզիևի կողմից «ՕՐՏ/Առաջին ալիքից դուրս գալուց հետո<ref>{{cite web |date=2009-08-31 |title=Фаст-худ |url=https://www.kommersant.ru/doc/1225208 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191012150036/https://www.kommersant.ru/doc/1225208 |archive-date=2019-10-12 |access-date=2019-10-12 |publisher=[[Огонёк]] |deadlink=no}}</ref><ref name="kommersant">{{cite web |date=2016-11-11 |title=«Фильмы хорошо идут, жаль только, что денег не собирают» |url=https://www.kommersant.ru/doc/3136781 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180503041148/https://www.kommersant.ru/doc/3136781 |archive-date=2018-05-03 |access-date=2019-10-12 |publisher=[[Коммерсантъ]] |deadlink=no}}</ref>։ Ես արդեն կարդացել եմ հեղինակից տեքստեր հետևյալ ֆիլմերում՝ «Կայսրությունը հարվածի տակ», «Կանգառ պահանջով», «Հինգերորդ անկյուն», «Գիշերային ժամացույց», «Ցերեկային ժամացույց» և «Խիստ անվտանգության արձակուրդներ»։ == Կինոաշխատանքներ == * 1998 թվական — «Սպասման սրահ» * 2000—2005 թվականներ՝ «Հարվածային ուժ»(6 եթերաշրջան) * 2000 թվական՝ «Կանգառ՝ ըստ պահանջի» (1-ին և 2-րդ եթերաշրջան) * 2000 թվական՝ «Կայսրությունը հարվածի տակ» * 2000 թվական՝ «Սահման. Տայգայական ռոման» * 2000 թվական՝ «Ազգային որսի առանձնահատկությունները ձմեռային շրջանում» * 2001 թվական՝ «Փարիզյան հնաճանաչ» * 2001 թվական՝ «Կասկած» * 2001 թվական՝ «Տայգայական ռոման (ֆիլմային տարբերակ)» * 2002 թվական՝ «Քննչական գործով զբաղվում են Զնատոկները. Տասը տարի անց» * 2002 թվական՝ «Ազազել» * 2002–2003 թվականներ՝ «Հատուկջոկատայիններ (1-ին և 2-րդ սեզոն)» * 2002 թվական՝ «Գայլերից այն կողմ» * 2003 թվական՝ «Հողամաս» * 2004 թվական՝ «72 մետր» * 2004 թվական՝ «Գիշերային պահակախումբ» * 2004 թվական՝ «Դիվերսանտ» * 2004 թվական՝ «Նեղ կամուրջ» * 2004 թվական՝ «Արևը կորցրածները» * 2005 թվական՝ «Թուրքական գամբիտ» * 2005 թվական՝ «Բրեժնեւ» * 2005 թվական՝ «Կայսրության կործանումը» * 2005–2006 թվականներ՝ «Սիրո ադյուտանտները» * 2005 թվական՝ «Որս իզյուբրի վրա» * 2005 թվական՝ «Եսենին» * 2005 թվական՝ «Օրային պահակախումբ» * 2005 թվական՝ «Կազարոզա» * 2006 թվական՝ «Ամպրոպային դարպասներ» * 2006 թվական՝ «Կախարդված հողամաս» * 2006 թվական՝ «Խաղաղ Դոն» * 2006 թվական՝ «Թուրքական գամբիտ» (սերիալ) * 2007 թվական՝ «Ճանապարհ դեպի սիրտ» * 2007 թվական՝ «Լենինգրադ» * 2007 թվական՝ «Դիվերսանտ. Պատերազմի ավարտը» * 2007 թվական՝ «Ճակատագրի հեգնանք. Շարունակություն» * 2007 թվական՝ «Ձյան հրեշտակ» * 2007 թվական՝ «Գրոմովները. Հույսի տուն» * 2008 թվական՝ «Ծովակալ» * 2008 թվական՝ «Դժվար է լինել մաչո» * 2009 թվական՝ «Աննա Կարենինա» * 2009 թվական՝ «Տունը Օզյոռնայ փողոցի վրա» * 2009, 2010 թվականներ՝ «Խիստ ռեժիմով արձակուրդներ» (ֆիլմ և սերիալ) * 2009 թվական՝ «Դեսանտուրա» * 2009 թվական՝ «Ծովակալ» (սերիալ) * 2009 թվական՝ «Անհետացածները» * 2010 թվական՝ «Սեր ծածուկ ծառայության պայմաններում» * 2010 թվական՝ «Ստորադաս» * 2011 թվական՝ «Վիսոցկի. Շնորհակալություն, որ կենդանի եք» * 2011 թվական՝ «Ոչխարների ամառ» * 2012 թվական՝ «Հաղթահարելով կրակոցը» * 2012 թվական՝ «Որպես կանոն բացառություններ» * 2012 թվական՝ «Վիսոցկի. Հավիտենական կյանքի չորս ժամ» * 2013 թվական՝ «Կուրյեր «Պարադիսից»» * 2013 թվական՝ «Երրորդ համաշխարհային» * 2014 թվական՝ «Գործող բնություն» * 2016 թվական՝ «Վիկինգ» * 2017 թվական՝ «Անվտանգություն» * 2017 թվական՝ «Փոթորիկ» * 2019 թվական՝ «Փրկության միություն» * 2022 թվական՝ «Փրկության միություն. Բարկության ժամանակ» * 2022 թվական՝ «Իրականության պահը» * 2024 թվական՝ «Սովետական Միության սերը» *2024 թվական՝ «Բեյրութ» == Պարգևներ և մրցանակներ == * Պատվո շքանշան (2006 թվականի նոյեմբերի 27)՝ Հայրենական հեռուստառադիոհեռարձակման ոլորտում ունեցած բացառիկ ավանդի և երկարամյա բեղմնավոր գործունեության համար՝ արժանանալով հանրային ճանաչման: *ՏԷՖԻ (2001)՝ «Լավագույն պրոդյուսեր» մրցանակ՝ հեռուստատեսության ոլորտում արտոնված պրոֆեսիոնալ աշխատանքների համար: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20120125073029/http://www.1tv.ru/conf/317 Конференция с Анатолием Максимовым (2011)]<br /> '''Իգոր Ռոստիսլավովիչ Յանկովսկի''' ({{ԱԾ}}), [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|խորհրդային]] և [[Ռուսներ|ռուս]] դերասան, մեդիա մենեջեր<ref>{{Cite web |date=2025-01-27 |title=Умер Игорь Янковский |url=https://www.rbc.ru/society/27/01/2025/67975e3f9a79470c21612d7b |access-date=2025-01-29 |website=РБК |lang=ru}}</ref>։ Քաղաքական գիտությունների թեկնածու<ref>{{cite web |author= |date=1999 |title=Системная динамика избирательных технологий в России XX века : автореферат дис. ... кандидата политических наук |url=https://search.rsl.ru/ru/record/01000210892 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240526133133/https://search.rsl.ru/ru/record/01000210892 |archive-date=2024-05-26 |access-date=2024-05-26 |publisher=[[Российская государственная библиотека]]}}</ref>: [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] ժողովրդական արտիստ Ռոստիսլավ Յանկովսկու որդին է և ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ Օլեգ Յանկովսկու եղբորորդին է<ref>{{cite web |author=Татьяна Уланова |date=2023-01-08 |title=Наследственная болезнь. Как сложились судьбы клана Янковских? |url=https://aif.ru/culture/person/nasledstvennaya_bolezn_kak_slozhilis_sudby_klana_yankovskih |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240526133135/https://aif.ru/culture/person/nasledstvennaya_bolezn_kak_slozhilis_sudby_klana_yankovskih |archive-date=2024-05-26 |access-date=2024-05-26 |publisher=[[Аргументы и факты]]}}</ref><ref>{{cite web |author=Андрей Куликов |date=2019-04-17 |title=Игорь Янковский: Бабушка закопала шашку деда в Одессе |url=https://rg.ru/2019/04/17/reg-pfo/igor-iankovskij-babushka-zakopala-shashku-deda-v-odesse.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240526133135/https://rg.ru/2019/04/17/reg-pfo/igor-iankovskij-babushka-zakopala-shashku-deda-v-odesse.html |archive-date=2024-05-26 |access-date=2024-05-26 |publisher=[[Российская газета]]}}</ref>։ == Կենսագրություն == Ծնվել է 1951 թվականի ապրիլի 29-ին [[Խուջանդ|Խուջանդում]], (Տաջիկստանի հյուսիսային մասում) դերասան՝ Ռոստիսլավ Իվանովիչ Յանկովսկու և աշխարհագրության ուսուցչուհի՝ Նինա Դավիդովնա Չեիշվիլիի ընտանիքում։ 1974 թվականին ավարտել է Բ․ Վ․ Շչուկինի անվան թատերական ուսումնարանը և նույն թվականից մինչև 1992 թվականը աշխատել է Մոսկվայի Մալայա Բրոննայայի դրամատիկական թատրոնում<ref>{{cite web |date=2001-11-03 |title=НА ОРТ ЭРОТИКИ БЫТЬ НЕ ДОЛЖНО. "Мы точно знаем свою аудиторию", - утверждает Анатолий Максимов, командующий кинопоказом на Общественном российском телевидении |url=http://www.ng.ru/tv/2001-11-03/12_erotika.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20030105055525/http://www.ng.ru/tv/2001-11-03/12_erotika.html |archive-date=2003-01-05 |access-date=2019-06-27 |publisher=[[Независимая газета]] |deadlink=unfit}}</ref>։ 1973 թվականին նա առաջին անգամ նկարահանվել է՝ «Դա ինձանից ուժեղ է» ֆիլմում։ Լայն ճանաչում ունեցավ այն բանից հետո, երբ մարմնավորեց Ջերալդին կրտսերի դերը՝ Սթիվենսոնի վիպակների հիման վրա նկարահանված «Արքայազն ֆլորիզեյի արկածները» հեռուստասերիալում<ref>{{cite web |date=2001-04-01 |title=Александр Акопов, Анатолий Максимов, Сергей Фикс. Анкета «ИК» |url=https://old.kinoart.ru/archive/2001/04/n4-article2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191109190238/https://old.kinoart.ru/archive/2001/04/n4-article2 |archive-date=2019-11-09 |access-date=2019-11-09 |publisher=[[Искусство кино]] |deadlink=no}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, նկարահանվել է ավելի քան 40 ֆիլմերում և հեռուստասերիալներում։ Գլխավոր դերերով հանդես է եկել «Շառլոտի վզնոցը», «Հիմարները մահանում են ուրբաթ օրերին», «Պահված կնոջ խոստովանությունը» ֆիլմերում<ref>{{Cite web |title=Умер в реанимации актёр фильма «Колье Шарлотты» Игорь Янковский |url=https://www.thevoicemag.ru/stars/news/27-01-2025/umer-ot-tyajeloi-bolezni-akter-filma-kole-sharlotty-igor-yankovskii/ |access-date=2025-01-29 |website=thevoicemag.ru |lang=ru}}</ref>։ 1992 թվականից աշխատել է գովազդի ոլորտում և հանդիսանում է Ռուսաստանի գովազդի ակադեմիայի ակադեմիկոս<ref>{{cite web |date=2003-03-12 |title=ГОЛОС ЗА КАДРОМ |url=http://www.tv-digest.ru/archive/id/3948/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118194948/http://www.tv-digest.ru/archive/id/3948 |archive-date=2017-01-18 |access-date=2016-11-21 |publisher=ТВ Дайджест |deadlink=no}}</ref>. 2001 թվականի սեպտեմբերի 17-ից նոյեմբերի 28-ը [[ՆՏՎ Բելառուս|ՆՏՎ]] հեռուստաալիքով վարել է «Ագահություն» հեռուստախաղը<ref>{{cite web |title=МАКСИМОВ Анатолий Вадимович |url=http://www.persons.ru/cgi/show.exe?Num=1043&Get=All&Item=0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160625032932/http://www.persons.ru/cgi/show.exe?Num=1043&Get=All&Item=0 |archive-date=2016-06-25 |access-date=2016-05-26 |publisher=ИИЦ Панорама |deadlink=no}}</ref>։ 1992 թվականից աշխատել է գովազդային բիզնեսում՝ որպես «Maxima» հաղորդակցական խմբի համահիմնադիր և ղեկավար։ 2004թ.-ից աշխատել է «Գովազդային Կարտել» գործակալությունում՝ որպես համահիմնադիր և ղեկավար<ref>{{cite web |date=1998-08 |title=Стереотипы и парадоксы кинопоказа |url=http://old.kinoart.ru/archive/1998/08/n8-article12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200121155640/http://old.kinoart.ru/archive/1998/08/n8-article12 |archive-date=2020-01-21 |access-date=2020-01-16 |publisher=[[Искусство кино]] |deadlink=no}}</ref>։ 1996-2011թվականներին՝ աշխատել է որպես Մոսկվայի գովազդի միջազգային փառատոնի նախագահ։ 2004-2006 թվականներին եղել է Ռուսաստանի հաղորդակցական գործակալությունների ասոցիացիայի (ԱԿԱՐ) նախագահ<ref>{{статья |заглавие=ОРТ покажет "Оскар" по-русски |год=2000 |издание=[[Комсомольская правда]] |месяц=03 |день=24}}</ref>։ Կինը՝ Էվելին Մոտլը, գերմանացի է։ Ամուսնության ընթացքում ունեցել են երկու երեխա։ Դուստրը՝ Աննամարիան, ավարտել է ՄԳԻՄՕ-ն Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտը։ Որդին՝ Դենիսը, ռեստորանի սեփականատեր է և գեղարվեստական ղեկավար։ '''Հիվանդություն և մահ''' Տառապել է [[Ուռուցքներ|ուռուցքային]] հիվանդությամբ։ 2025 թվականի հունվարի 8-ին հոսպիտալացվել է երկկողմանի [[Թոքաբորբ|թոքաբորբի]], ինչպես նաև [[Թոքի այտուց|թոքերի]] և ուղեղի այտուցի ախտորոշմամբ։ Մահացել է 2025 թվականի հունվարի 26-ին՝ 73 տարեկանում՝ [[Լյարդի ցիռոզ|լյարդի ցիռոզի]] ֆոնին զարգացած բարդությունների պատճառով՝ Մոսկվայի հիվանդանոցի վերակենդանացման բաժանմունքում<ref>{{cite web |date=2014-02-07 |title=Церемония открытия XXII зимних Олимпийских игр в Сочи |url=http://www.1tv.ru/sprojects_edition/si5824/fi28704 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140207082612/http://www.1tv.ru/sprojects_edition/si5824/fi28704 |archivedate=2014-02-07 |accessdate=2014-02-07 |publisher=[[Первый канал (Россия)|Первый канал]] |deadlink=yes}}</ref><ref>{{cite web |date=2014-02-13 |title=Открытие России |url=http://www.mk.ru/social/tv-week/article/2014/02/13/984752-otkryitie-rossii.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20140824225848/http://www.mk.ru/social/tv-week/article/2014/02/13/984752-otkryitie-rossii.html |archive-date=2014-08-24 |access-date=2014-09-16 |publisher=[[Московский комсомолец]] |deadlink=no}}</ref>։ Հրաժեշտի արարողությունը տեղի է ունեցել հունվարի 30-ին Կինոյի կենտրոնական տանը։ Թաղված է [[Տրոեկուրովյան գերեզմանատուն|Տրոեկուրովյան գերեզմանատանը]]<ref>{{cite web |date=2009-08-31 |title=Фаст-худ |url=https://www.kommersant.ru/doc/1225208 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191012150036/https://www.kommersant.ru/doc/1225208 |archive-date=2019-10-12 |access-date=2019-10-12 |publisher=[[Огонёк]] |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-01-30 |title=Филипп скрывает скорбь за очками, сын вспоминает великодушие отца: в Москве прошли похороны актёра Игоря Янковского |url=https://www.starhit.ru/novosti/filipp-skryvaet-skorb-za-ochkami-syn-neset-portret-v-moskve-proshli-pokhorony-aktera-igorya-yankovskogo-6195984 |url-status=live |access-date=2025-02-02 |website=Starhit |lang=ru}}</ref>։ == Մրցանակներ, պարգևներ == * 2002 թվականին դարձել է «Ռուսաստանի մեդիամենեջեր» մրցանակի դափնեկիր՝ «Մեդիաբիզնեսի զարգացման գործում հատուկ վաստակի համար» հատուկ անվանակարգում<ref>{{cite web |date=2008-10-09 |title=Продюсеры Анатолий Максимов и Джаник Файзиев: "Бюджет "Адмирала" - 20 миллионов долларов" |url=http://izvestia.ru/news/341591 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222165657/http://izvestia.ru/news/341591 |archive-date=2014-02-22 |access-date=2014-02-07 |publisher=[[Известия]] |deadlink=no}}</ref>։ 2007 թվականին ճանաչվել է Ռուսաստանի լավագույն մենեջերներից մեկը՝ «Մասնագիտական ծառայություններ» անվանակարգում՝ Ռուսաստանի մենեջերների ասոցիացիայի և «Կոմերսանտ» հրատարակչատան համատեղ «Ռուսաստանի լավագույն 1000 մենեջերները» նախագծի շրջանակում։ * 2007 թվականին ճանաչվել է Ռուսաստանի լավագույն մենեջերներից մեկը՝ «Մասնագիտական ծառայություններ» անվանակարգում՝ Ռուսաստանի մենեջերների ասոցիացիայի և «Կոմերսանտ» հրատարակչատան համատեղ «Ռուսաստանի լավագույն 1000 մենեջերները» նախագծի շրջանակում<ref>{{Cite web |title=Указ Президента Российской Федерации от 27 ноября 2006 года № 1316 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |url=http://www.kremlin.ru/acts/bank/24616 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201113093141/http://www.kremlin.ru/acts/bank/24616 |archive-date=2020-11-13 |access-date=2015-09-26 |deadlink=no}}</ref>։ == Կինոաշխատանքներ == * 1973 թվական՝ «Դա ինձանից ուժեղ է», դեր՝ Իվան * 1975 թվական՝ «Հետաքննությունը վարում են գիտակները, «Պատասխան հարված», դեր՝ Մորալև * 1976 թվական՝ «Լուլլաբի տղամարդկանց համար», դեր՝ Վսևոլոդ * 1977 թվական՝ «Ոսկե մինա», դեր՝ Օլեգ Թորչինսկի * 1978 թվական՝ «Գոլուբկա», դեր՝ Գենադի Մուխին * 1978 թվական՝ «Միակ ազգական», դեր՝ Սաշա Զուբատկին («Սանդրիկ») * 1979 թվական՝ «Սեփական սպանության ակումբ, կամ Միջազգային տիտղոսավոր անձի արկածները», դեր՝ Ջերալդին-կրտսեր * 1980 թվական՝ «Մենք էլ նման ենք», դեր՝ Պյոտր Կրասով * 1980 թվական՝ «Ատլանտներ և կարիատիդներ», դեր՝ Վադիմ Կուլագին * 1981 թվական՝ «<nowiki/>[[Խաղի սկզբում]]<nowiki/>», դեր<nowiki/>՝ Դիմա Սելիվ<nowiki/>անով * 1982 թվական՝ «Ակտիվ արևի տարի», դեր՝ Յուրի * 1982 թվական՝ «Ճանապարհորդությունը հաճելի կլինի», դեր՝ Անդրեյ * 1982 թվական՝ «<nowiki/>[[Ամուսնացած ամուրին|Ամուսնացած ամուրի]]<nowiki/>[[Ամուսնացած ամուրին|ն]]<nowiki/>», դեր՝ Սերգեյ Գո<nowiki/>րելով, Թամարայի նախկին ամուսին * 1983 թվական՝ «Թող տեսնես», դեր՝ Ռոբերտ Նիկոլաևիչ * 1984 թվական՝ «Ժամանակը և ընտանիքը Կոնվեյները», դեր՝  Ջերալդ Թորնթոն (երիտասարդ տարիքում) * 1984 թվական՝ «Շառլոտի վզնոցը», դեր՝ Վիկտոր Կորաբլյով * 1985 թվական՝ «Վայրի խնկի», դեր՝ Բրոնիսլավ Ալեքսանդրով * 1990 թվական՝ «Հիմարները մահանում են ուրբաթ օրերին», դեր՝ Անատոլի Տկաչև * 1992 թվական՝ «Պահված կնոջ խոստովանությունը», դեր՝ Վադիմ, բիզնեսմեն * 1992 թվական – ֆիլմի անվանում՝ «Երեք օր օրենքից դուրս», դեր՝ Ալեքսանդր Մեզենցև * 1993 թվական – ֆիլմի անվանում՝ «Հակառակ ամեն ինչի», դեր՝ Վադիմ Մոլոդցով * 1995 թվական՝ «<nowiki/>[[Երալաշ]]<nowiki/>», թողարկու<nowiki/>մ 108,<nowiki/> դրվագ «Ժամացույցներ», դեր՝ Իգոր Նիկոլաևիչ, դպրոցի տնօրեն * 1998 թվական՝ «Արագ գիծ», դեր՝ Գնդապետ * 2002 թվական՝ «Շարժման մեջ», դեր՝ Հրատարակիչ * 2011 թվական՝ «Գեներալի կին», դեր՝ Պյոտր Ալեքսեևիչ Կոժեմյակին, գեներալ * 2013 թվական՝ «Մարշ-մարտահրավեր. Հատուկ հանգամանքներ», դեր՝ ՖՍԲ պետ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Հղումներ == * [https://akarussia.ru/news/novosti-akar/associacija-kommunikacionnyh-agentstv-rossii-akar-s-glubokim-priskorbiem-soobshhaet-o-bezvremennoj-konchine-na-74-om-godu-zhizni-igorja-rostislavovicha-jankovskogo-odnogo-iz-sozdatelej-associacii-ejo/ Некролог на сайте Ассоциации коммуникационных агентств России] a71l1abpbh9y2rjy0qkrob09arz098l 2 1285582 10356562 10350568 2025-06-17T12:36:12Z Գրքասեր Մանասերյան 13 151908 10356562 wikitext text/x-wiki {{ФИО}} {{Учёный|Имя=Анатолий Семёнович Белоусов|Оригинал имени=|Изображение=|Описание изображения=|Дата рождения=23.12.1925|Место рождения={{МР|Москва}}, [[Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика|РСФСР]], [[Союз Советских Социалистических Республик|СССР]]|Дата смерти=|Место смерти=|Гражданство=|Научная сфера=|Учёная степень={{Учёная степень|доктор|физико-математических наук}}|Учёное звание=|Место работы=[[Физический институт имени П. Н. Лебедева РАН]]|Альма-матер=[[МГУ|Московский университет]] (1950)|Научный руководитель=|Знаменитые ученики=|Известен как=главный научный сотрудник|Награды и премии={{{!}} style="background: transparent" {{!}}{{Орден Отечественной войны 1 степени}} {{!!}}{{Орден Отечественной войны 2 степени}}{{!!}}{{Орден Красной Звезды}}{{!!}}{{Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»}} {{!}}- {{!}}{{Государственная премия СССР}} {{!}}}|Сайт=}} == Примечания == <span> </span><templatestyles src="Ծանցանկ/styles.css" />'''Анатолий Семёнович Белоусов''' (род. [[1925]]) — советский и российский учёный-физик, [[доктор физико-математических наук]]. Лауреат [[Государственная премия СССР|Государственной премии СССР]] (1973). Участник [[Великая Отечественная война|Великой Отечественной войны]]. == Биография == Родился 23 декабря 1925 года в городе Москве. С 1933 по 1942 годы обучался в московской и [[ойрот]]ской средней школах. С 1942 по 1943 годы обучался в — эвакуированном в город Ойрот [[Алтайский край|Алтайского края]] — Московском педагогическом институте. С 1 января 1943 года, в возрасте семнадцати лет, был призван в ряды [[РККА|Рабоче-крестьянской Красной армии]] и направлен в [[Томское артиллерийское училище]]; после прохождения краткосрочных курсов в октябре 1943 года направлен в действующую армию на фронт. Участник [[Великая Отечественная война|Великой Отечественной войны]] в должности командира взвода управления 1186-го истребительно-противотанкового артиллерийского полка в составе 1-й Ударной армии, во время боёв был тяжело ранен<ref name="сп">{{cite web |author= |date=2005-12-19 |title=Светлая память |url=http://trv.trovant.ru/arhiv/691/trv-691.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222011226/http://trv.trovant.ru/arhiv/691/trv-691.pdf |archive-date=2019-12-22 |accessdate=2020-08-15 |website=Троицкий вариант |publisher=№54(691) |lang= |deadlink=no}}</ref>. За участие в Великой Отечественной войне младший лейтенант А. С. Белоусов 2 октября и 30 декабря 1944 года был награждён [[Орден Отечественной войны|орденом Отечественной войны]] 2-й степени и [[Орден Красной Звезды|орденом Красной Звезды]]<ref name="ос">{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семёнович: список наград |url=http://podvignaroda.ru/?#id=1112672027&tab=navDetailManCard |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101125149/http://www.podvignaroda.ru/#id=1112672027&tab=navDetailManCard |archive-date=2021-01-01 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Подвиг народа]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>. В 1945 году был комиссован по инвалидности из рядов Советской армии. С 1945 по 1950 годы обучался на отделении строения вещества физического факультета [[МГУ|Московского государственного университета]], на который поступил как участник войны без экзаменов. С 1951 года был назначен младшим научным сотрудником эталонной лаборатории [[Физический институт имени П. Н. Лебедева РАН|Физического института Академии наук СССР]], работал под руководством [[Векслер, Владимир Иосифович|В. И. Векслера]] и [[Черенков, Павел Алексеевич|П. А. Черенкова]], в группе [[Тамм, Евгений Игоревич|Е. И. Тамма]] занимался изучением возможности регистрации гамма-квантов и фундаментальной задачей по экспериментальному обнаружению фоторождения п-мезона<ref name="сп" />. В 1959 году А. С. Белоусов защитил диссертацию на соискание учёной степени [[Кандидат физико-математических наук|кандидата физико-математических наук]] по теме: «Фотообразование нейтральных мезонов на ядрах и модель поверхностного образования мезонов». [[7 ноября]] [[1973 год]]а Постановлением ЦК КПСС и Совета Министров СССР за цикл работ «Фоторождение п-мезона на нуклонах» А. С. Белоусов был удостоен [[Лауреаты Государственной премии СССР в области науки и техники (1967—1975)|Государственной премии СССР в области науки и техники]]<ref name="гсп">Постановление ЦК КПСС и СМ СССР «О присуждении Государственных премий СССР в области науки и техники». Газета «Правда», 7 ноября 1968—1975 гг</ref>. В 1974 году А. С. Белоусов защитил диссертацию на соискание учёной степени [[Доктор физико-математических наук|доктора физико-математических наук]] по теме: «Исследование электромагнитных взаимодействий адронов при энергиях выше 10 Гэв»<ref>{{cite web |author= |date= |title=Белоусов, Анатолий Семёнович |url=https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2%2C%20%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B9%20%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191126205256/https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2%2C%20%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B9%20%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 |archive-date=2019-11-26 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Российская государственная библиотека|РГБ]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>. А. С. Белоусов — главный научный сотрудник лаборатории электромагнитных взаимодействий Отделения ядерной физики и астрофизики и член учёного совета [[Физический институт имени П. Н. Лебедева РАН|Физического института имени П. Н. Лебедева РАН]]<ref>{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семенович |url=https://lebedev.ru/ru/people/main-units/npad.html?id_level=462&view=person&id=2351 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807005827/http://www.lebedev.ru/ru/people/main-units/npad.html?view=person&id_level=462&id=2351 |archive-date=2020-08-07 |accessdate=2020-08-15 |website=[[ФИАН]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>. == Награды == {{mainref|<ref name="сп"/>}} * [[Орден Отечественной войны]] I степени (06.11.1985<ref name="оов">{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семёнович: ООВ 1-й степени |url=http://podvignaroda.ru/?#id=1517905134&tab=navDetailManUbil |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101125149/http://www.podvignaroda.ru/#id=1517905134&tab=navDetailManUbil |archive-date=2021-01-01 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Подвиг народа]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>) * [[Орден Отечественной войны]] II степени (02.10.1944<ref name="ос" />) * [[Орден Красной Звезды]] (30.12.1944<ref name="ос" />) * [[Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»]] (09.05.1945<ref name="ос" />) === Премии === * [[Лауреаты Государственной премии СССР в области науки и техники (1967—1975)|Государственная премия СССР в области науки и техники]] (1973 — за цикл работ «Фоторождение п-мезона на нуклонах»<ref name="гсп" />) == Примечания == {{примечания}} {{ВС}} [[Категория:Физики СССР]] [[Категория:Физики России]] [[Категория:Выпускники физического факультета МГУ]] [[Категория:Сотрудники ФИАН]] [[Категория:Лауреаты премии имени П. А. Черенкова]] '''Ռենատ Ֆավարիսի Դավլետյարով''' ({{ԱԾ}}), ռուս [[ռեժիսոր]], [[սցենարիստ]] և կինոպրոդյուսր։ Ռուսաստանի պրոդյուսերների գիլդիայի նախագահ։ [[Ռուսաստանի Դաշնության արվեստի վաստակավոր գործիչ|Ռուսաստանի դաշնության վաստակավոր արվեստի գործիչ]] (2024 թվական)։ == Կենսագրություն == Ռենատ Դեվլյատյարովը ծնվել է 1961 թվականի օգոստոսի 17-ին Աստրաղանում։ Ռենատը ստացել է [[բարձրագույն կրթություն]] ինժիներ-տեխնոլոգ ոլորտում։ 1985-ից մինչև 1987 թվականները աշխատել է որպես դեկորացիաների բեմադրիչ «<nowiki/>[[Մոսֆիլմ|Մոսֆիլմ»]] կինոստուդիայում, այդ թվում՝ Կարեն Շահնազարովի «<nowiki/>[[Ցրիչը (ֆիլմ, 1986)|Ցրիչը]]<nowiki/>» և Սերգեյ Սոլովյովի «ԱՍՍԱ» կինոնկարներում, որոնք խորհրդանշական են խորհրդային կինոյի համար<ref>{{Книга |автор=Б.Барабанов |заглавие=Асса. Книга перемен |ответственный= |год=208 |издание= |место= |издательство=Амфора |страницы= |страниц= |isbn=}}</ref>։ 1987-ից մինչև 1989 թվականները շաուրնակել է աշթատանքը կինոստուդիայում, կատարելով ֆիլմերի փոխտնօրենի գործառույթները, իսկ 1989 թվականից դարձել է ֆիլմերի տնօրեն։ 1994 թվականից ղեկավարել է «շրջան» կինոստուդիայի «Մոսֆիլմ» կինոկոնցերտը։ 1955 թվականին դարձել Է [[Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոն|Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի]] (ՄՄԿՖ) գործադիր տնօրեն։ 1999-2006թթ.՝ Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի գլխավոր տնօրեն<ref>{{Статья |ссылка=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |автор=Birgit Beumers |заглавие=Waves, Old and New, In Kazakh Cinema |год=2010 |язык=en |издание=Studies in Russian and Soviet Cinema |тип= |месяц= |число= |том=4 |выпуск=2 |номер= |страницы=203–209 |issn=1750-3132 |doi=10.1386/srsc.4.2.203 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |archivedate=2021-09-09}}</ref><ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |автор= |заглавие=Sight and Sound |ответственный= |год=2001 |издание= |место= |издательство=British Film Institute |страницы=10 |страниц=430 |isbn= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173834/https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ 1997 թվականին ղեկավարել է «Ինտերֆեստ» կազմակերպությունը։ 2001-ից մինչև 2008 թվականները ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր [[Նյու Յորք|Նյու Յորքում]]: 2003 թվականից Փարիզում ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր է։ 2005 թվականից Բեռլինում ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր է։ Ղեկավարել է «Կինո-Յալթա» պրոդյուսերական կինոյի միջազգային փառատոնը։ 2007-2009թթ.՝ «Վաղը/2morrow» ժամանակակից կինոյի միջազգային փառատոնի գլխավոր պրոդյուսեր: 2009-2015թթ.՝ Ռուսաստանի պրոդյուսերների գիլդիայի նախագահ, Եվրոպայից ֆիապֆ պրոդյուսերական գիլդիաների միջազգային ասոցիացիայի փոխնախագահ: 2010-ից մինչև 2012 թթ. «երկուսը մեկում/ 2 ին» 1 Միջազգային կինոփառատոնի գլխավոր պրոդյուսրն էր<ref>[http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm Регламент фестиваля «Два в одном / 2 in 1»] {{Wayback|url=http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm|date=20190912042312}} 2inone.ru</ref>։ 2012 թվականին ընտրվել է Կենտրոնական դաշնային շրջանի Հանրային պալատի անդամ<ref>[http://cfo.gov.ru/polpred/op/news/143 ЦФО / Новости Общественной палаты ЦФО /Сформирован полный состав Общественной палаты Центрального федерального округа] {{Wayback|url=http://cfo.gov.ru/polpred/op/news/143|date=20131214105619}}</ref>։ 2011 թվականին հանդես է եկել որպես ռեժիսոր՝ նկարահանելով «Իմ խենթ ընտանիքը» 2012 թվականին Էկրան բարձրացավ «պողպատե թիթեռ» դետեկտիվ դրաման։ Ռենատ Դավլետյարովի հաջորդ ֆիլմը՝ «Մի անգամ», որը նկարահանվել է Յուրի Կորոտկովի «ամերիկուհին» պատմվածքի հիման վրա, դարձել է XXII կինոփառատոնի բացման ֆիլմը՝ «պատուհան դեպի Եվրոպա»<ref>{{cite web |author=Сусанна Альперина |date=2014-08-07 |title=Старые фильмы о главном или Back in USSR |url=http://www.rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173835/https://rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-date=2021-09-09 |accessdate=2014-08-10 |work= |publisher=Российская газета |lang= |deadlink=no}}</ref>։ == Ընտանիքը և անձնական կյանքը == Հայրը՝ Ֆավարիս Դավլատերյավովը ԽՍՀՄ-ում նավթի կոմիտեի վերջին նախագահը, Ավելի ուշ «Ռոսնեֆտ»-ի ղեկավարներից մեկը, «նավթամթերք Կոնցեռն» ՓԲԸ-ի նախագահն էր<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров, Люди за кадром: фото, биография, фильмография, новости — Вокруг ТВ |url=http://www.vokrug.tv/person/show/Renat_Davletyarov/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210813124003/https://www.vokrug.tv/person/show/renat_davletyarov/ |archive-date=2021-08-13 |access-date=2013-10-25 |deadlink=no}}</ref>։ Հայրը ազգությամբ [[Թաթարներ|թաթար է]], իսկ մայրը՝ [[Ռուսներ|ռուս]]<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров: кино легко снять нельзя… |url=http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512222652/http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-date=2014-05-12 |access-date=2014-05-09 |deadlink=no}}</ref>։ Կրտսեր եղբայրը՝ Բորիս Ֆավարիսովիչ Դավլետյարովը, [[Բանկ|բանկիր]], «զարգացման միջազգային բանկ» ԿԲ-ի նախկին սեփականատեր: Ապրում է [[Լոնդոն|Լոնդոնում]]: ոչ AI. Առաջին ամուսնությունից «որդին» Արտեմը: Նա ապրում էր մի քանի տարի քաղաքացիական ամուսնության մեջ դերասանուհի Վերա Սոտնիկովայի հետ: 2000-ականների երկրորդ կեսին Ռենատ Դավլետյարովը սիրավեպ է ունեցել երգչուհի և հեռուստահաղորդավարուհի Օլգա Օրլովայի հետ։ 2014-ում ամուսնացել է երգչուհի եւ դերասանուհի Եվգենիա Մալախովայի հետ<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров тайно поженились |url=http://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173842/https://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2014-08-05 |deadlink=no}}</ref>։ Բաժանվել են 2019 թվականին<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров расстались |url=https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2020-09-16 |deadlink=no}}</ref>։ === Հանրային դիրքորոշում === 2014-ի մարտին Նա աջակցեց [[Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը|Ղրիմի վերադարձին]], ստորագրեց նամակ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին՝ ի աջակցություն Ղրիմի բռնակցմանը:. 2024 թվականին դարձել Է ՌԴ նախագահի թեկնածու Վլադիմիր Պուտինի վստահված անձ<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=Губерниев, Чичерина и Гармаш вошли во вторую часть списка доверенных лиц Путина |url=https://tass.ru/politika/19843619 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240129204656/https://tass.ru/politika/19843619 |archive-date=2024-01-29 |accessdate=2024-01-30 |publisher=ТАСС}}</ref><ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54500/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref><ref>{{cite web |date=2023-12-28 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54297/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ == Ֆիլմագրություն == === Դերասան === * 1989 թվական՝ Կատալա Թովմասի ''թիկնապահը'' * 1992 թվական՝ Դրամափոխներ ''առաջին հետապնդողը'' * 1993 թվական՝ Աղեղնավոր անհանգիստ Ռենատ * 2003 թվական՝ [[Բարև, մայրաքաղաք|Բարև մայրաքաղաք]]: նոր ռեժիսոր * 2010 թվական՝ սակուրայի Մուրաբա Տոմոկազու Սան, ճապոնացի ճգնաժամային տնօրեն === Ռեժիսյոր === * 2011 թվական՝ իմ խենթ ընտանիքը * 2012 թվական՝ պողպատե թիթեռ * 2014 թվական՝ մի անգամ * 2015 թվական՝ [[Իսկ արշալույսներն այստեղ խաղաղ են (ֆիլմ, 2015)|Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են:..]] * 2016 թվական՝ [[Մաքուր արվեստ (ֆիլմ)|մաքուր արվեստ]] * 2017 թվական՝ կախարդները * 2019 թվական՝ Դոնբաս. Ծայրամաս * 2021 թվական՝ [[Օդաչուն (ֆիլմ)|օդաչու]]<nowiki/>ն * 2023 թվական՝ մարդը ոչ մի տեղից === Սցենարիստ === * 2007 թվական՝ Սեր-գազար * 2008 թվական՝Սեր-գազար 2 * 2015 թվական՝ [[Իսկ արշալույսներն այստեղ խաղաղ են (ֆիլմ, 2015)|Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են:..]] * 2016 թվական՝ [[Մաքուր արվեստ (ֆիլմ)|մաքուր արվեստ]] === Պրոդյուսեր === * 1997 թվական՝ կրքեր «շահ» ատելյեում * 2005 թվական՝ 180 և բարձր * 2007 թվական՝ Սեր-գազար * 2008 թվական՝ [[Ինդիգո (ֆիլմ)|ինդիգո]] * 2008 թվական՝ Սեր-գազար 2 * 2009 թվական՝ Յուլենկա * 2010 թվական՝ [[սիրո հեգնանք]] * 2011 թվական՝ Սեր-գազար 3 * 2011 թվական՝ իմ խենթ ընտանիքը * 2012 թվական՝ զրույց * 2012 թվական՝պողպատե թիթեռ * 2013 թվական՝ զուգահեռ աշխարհներ * 2014 թվական՝ փախստականներ * 2015 թվական՝Մի անգամ * 2015 թվական՝ անտեսանելի մարդիկ * 2015 թվական՝ Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են * 2015 թվական՝ կանաչ կառք * 2016 թվական՝ մաքուր արվեստ * 2017 թվական՝կախարդները * 2019 թվական՝ Դոնբաս. Ծայրամաս * 2020 թվական՝ մինիմաքս * 2021 թվական՝ [[Օդաչուն (ֆիլմ)|օդաչուն]] * 2022 թվական՝ Սեր-գազար. * 2022 թվական՝ Պետրոպոլիս === Տնօրեն === * 1991 թվական՝ ոտքը, ռեժ. Ն. Տյագունով * 1992 թվական՝ Դրամափոխներ, ռեժ. Ք. Շենգելիա * 1993 թվական՝ անհանգիստ Աղեղնավորը, ռեժ. Ք. Շենգելիա * 1994 թվական՝ սուլիչ, ռեժ. Պ. Էրդեշշ * 1994 թվական՝ [[Երեք քույր (ֆիլմ, 1994)|երեք քույրեր]], ռեժ. Ս. Սոլովյով === Տնօրենի տեղակալ === * 1989 թվական՝ Սև վարդը՝ տխրության խորհրդանիշ, Կարմիր վարդը՝ սիրո խորհրդանիշ, ռեժ.՝ ա. Գրիգորյան Ս. Սոլովյով * 1989 թվական՝ Կատալա, ռեժ. Ս. Բոդրով == Մրցանակներ == 2024 թվականի ապրիլի 12-ից ստացել է Ռուսաստանի դաշնության արվեստի գործչի պաշտոնը, ''հայրենական մշակույթի և արվեստի զարգացման գործում ներդրած մեծ ավանդի, երկարամյա բեղմնավոր գործունեության համար''<ref>{{Cite web |title=Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2024 года № 257 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |url=http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240415221156/http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |archive-date=2024-04-15 |access-date=2024-04-12}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-04-12 |title=Путин присвоил звание Заслуженный деятель искусств Тиграну Кеосаяну |url=https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240412091054/https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |archive-date=2024-04-12 |access-date=2024-10-23 |website=РИА Новости |publisher=РИА Новости |lang=ru}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания|2}} == Արտաքին Հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20190203084938/https://www.vokrug.tv/photo/person/renat_davletyarov/ Вокруг TV. Ренат Давлетьяров.] '''Ալեքսեյ Իգորևիչ Նեկլյուդով''' ({{ԱԾ}}),[[Ռուսաստան|ռուս]] [[Թատրոն|թատրոնի]] և [[Կինո (խումբ)|կինոյի]] դերասան ռադիոհաղորդավար «<nowiki/>[[Առաջին ալիք (Ռուսաստան)|ՕՐՏ / Առաջին ալիքի]]<nowiki/>» պաշտոնական ձայն (1998 թվականի սեպտեմբերից), «մեր ռադիո» ռադիոկայանի նախկին պաշտոնական ձայն (1998-2006)։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Ծնվել է 1963 թվականի հուլիսի 31-ին Մոսկվայում։ Հայրը, Իգոր Նիկոլաևիչ Նեկլյուդովը (1929-1998) լրագրող, «բժշկական թերթ» խմբագրության գիտության բաժնի վարիչ, «Առողջություն» ամսագրի խմբագրության պատասխանատու քարտուղարն է: Մայրը, Թամարա Իվանովնան (1928-2004) «նորաձևության ամսագիր» գեղարվեստական խմբագիր, նախկինում՝ օպերային երգչուհի էր <ref name="rusperson">{{cite web |title=Неклюдов Алексей Игоревич |url=http://rusperson.com/html/23/RU01002884.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20181207042006/http://www.rusperson.com/html/23/RU01002884.shtml |archive-date=2018-12-07 |access-date=2018-11-21 |publisher=Rusperson |deadlink=no}}</ref>։ 1985 թվականին Ալեքսեյը ավարտել է ավարտել է Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնի [[ՄԳԱԹ դպրոց-ստուդիա|Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի անվան դպրոց-ստուդիան]] (ա. ա. Պոպովի և Վ. Պ. Մարկովի դասընթաց)<ref>{{Статья |ссылка=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |автор=Birgit Beumers |заглавие=Waves, Old and New, In Kazakh Cinema |год=2010 |язык=en |издание=Studies in Russian and Soviet Cinema |тип= |месяц= |число= |том=4 |выпуск=2 |номер= |страницы=203–209 |issn=1750-3132 |doi=10.1386/srsc.4.2.203 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ Սովորել էր Ալեքսանդր Յացկոյի, Ալեքսանդր Ռեզալինի, Ալյոնա Օխլուպինայի, Կոնստանտին Լավրոնենկոյի և այլոց հետ<ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |автор= |заглавие=Sight and Sound |ответственный= |год=2001 |издание= |место= |издательство=British Film Institute |страницы=10 |страниц=430 |isbn= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173834/https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ === Կարիերա === Ծառայել է մի շարք թատրոններում՝ կատսա (1985-1986թվականնե՝ր), թատրոն: Պուշկինի (1986-1988 թվականնե՝ր), «Սատիրիկոն» (1988-1991 թվականնե՝ր), Անտոն Չեխովի (1990), Ալեքսեյ Ռիբնիկովի (1992-1993 թվականնե՝ր) և «Տաբակերկե» (1993-1996թվականնե՝ր )թատրոններում<ref name="rusperson" />։ 1987 թվականին հնչեցրել է [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ|ՌՍՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] [[Անդրեյ Միրոնով|Անդրեյ Միրոնովի]] վերջինի դերը Sanglie-ն «Pathfinder» ֆիլմում, քանի որ Միրոնովն ինքը ժամանակ չուներ բարձրաձայնելու այն։ Չեխովի թատրոնում աշխատելուն զուգահեռ նա վարում էր իր սեփական երաժշտական \ u200b \ u200bծրագիրը՝ «<nowiki/>[[Ջազ]]<nowiki/>» Նեկլյուդովի կողմից, «Ռադիո Ռոքս» ում։ Մասնակցել է «Ուրախ տղաներ» (ծաղրել է [[Սերգեյ Կապիցա|Սերգեյ Կապիցին]]), «ծիծաղի շուրջը» (ծաղրել է [[Օլեգ Եֆրեմով|Օլեգ Եֆրեմովին]], Ալեքսանդր Կալյագինին և [[Եվգենի Եվստիգնեև|Եվգենի Եվստիգնեևին]]) հեռուստահաղորդումներին<ref>[http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm Регламент фестиваля «Два в одном / 2 in 1»] {{Wayback|url=http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm|date=20190912042312}} 2inone.ru</ref> «Երկուսն էլ» 1994 թվականին մասնակցել է «Էխո Մոսկվի» ռադիոյում [[Դանիլ Խարմս|Դանիել Խարմսի]] ստեղծագործությունների հիման վրա հեռարձակվող ռադիոսպեկտին<ref name="rusperson" />։ 1995 թվականին մտել է Ռուսաստանի թատերական գործիչների միության։ Եղել է դերասանի տանը թատերական կաղամբներ անցկացնելու նախաձեռնողը<ref name="rusperson" /><ref name="express">{{cite web |date=2018-08-29 |title=Евстигнеев заставлял молодых актёров выпивать перед спектаклем |url=https://www.eg.ru/culture/607036-evstigneev-zastavlyal-molodyh-akterov-vypivat-pered-spektaklem-055960/ |publisher=[[Экспресс-газета]]}}</ref>։ Դերասան և ռեժիսոր Ալեքսեյ Նեկլյուդովի վերջին աշխատանքներից մեկը թատրոնում հայտնի սաքսոֆոնահար Չարլի պարկերի դերն է [[Խուլիո Կորտասար|Խուլիո Կորտասարի]] «հետապնդողը» պատմվածքի հիման վրա իրեն նվիրված ներկայացման մեջ: «Վեց» տեղի է ունեցել 1999 թվականի մարտին [[Տագանկայի թատրոն|Տագանկայի թատրոնում]]<ref name="express" />։ Այս նախագիծը դրամաշնորհ է շահել «թատրոնը 21-րդ դարի շեմին» մրցույթում, որն անցկացրել է «Բաց հասարակություն» ինստիտուտը։ 1998 թվականին առավոտյան ալիքի էկրանապահիչի և վերնագրերի ձայնն էր «Կողմնացույց» (այժմ «տրամադրություն») «<nowiki/>[[ՏՎ Ցենտր]]<nowiki/>»-ում։ Նաև ձայնագրել էգովադզդներ։ 1998 թվականի սեպտեմբերից մինչև ներկայիս ժհամանակաշրջաններ հնչեցնում է «Առաջին ալիքի» (ՕՐՏ)<ref>{{cite web |author=Сусанна Альперина |date=2014-08-07 |title=Старые фильмы о главном или Back in USSR |url=http://www.rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173835/https://rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-date=2021-09-09 |accessdate=2014-08-10 |work= |publisher=Российская газета |lang= |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров, Люди за кадром: фото, биография, фильмография, новости — Вокруг ТВ |url=http://www.vokrug.tv/person/show/Renat_Davletyarov/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210813124003/https://www.vokrug.tv/person/show/renat_davletyarov/ |archive-date=2021-08-13 |access-date=2013-10-25 |deadlink=no}}</ref>, ալիքի իմիջային հոլովակները, նրա որոշ հաղորդումներ («աբրակադաբրա», «կատարյալ վերանորոգում», «խորանարդ» և այլն)։ Դերասանը հեռուստաալիք է եկել գլխավոր պրոդյուսեր Կոնստանտին Էռնստի հրավերով<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров: кино легко снять нельзя… |url=http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512222652/http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-date=2014-05-12 |access-date=2014-05-09 |deadlink=no}}</ref>, քանի որ այստեղ արդեն աշխատող Անատոլի Մաքսիմովը գլխավոր պրոդյուսերի տեղակալն էր կինոդիտման գծով և չէր կարող անընդհատ հայտարարություններ հնչեցնել։ Որոշ արտասահմանյան կինոանոնանսներում 2002 թվականի սեպտեմբերից մինչև 2003 թվականի օգոստոսը Նեկլյուդովը հանդես է եկել նաև որպես դերասանների կրկնօրինակների ձայնային թարգմանիչ։ «Առաջինում» աշխատելուն զուգահեռ՝ 1998 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2006 թվականի դեկտեմբերը հնչեցրել է «մեր ռադիոն» ռադիոկայանի ծրագրերի ջինգլերն ու անոնսները։ 2005-ից մինչև 2013 թվականները, ինչպես նաև «Տան կինո» հառուստաալիքը,«Հեռուստակաֆե» խոհարարական ալիքը, «Առաջինի երաժխտությունը» երաժխտական ալիքը «Ժամանակ», «Առաջին ալիքի» թվային հեռուստընտանիքի մեջ մտնող ալիքները Նաև 2007-ից 2010 թվականներին եղել է "Telenyanya"մանկական ալիքի ձայնը։ Նաև 2007-ից 2010 թվականներին եղել է «Տելենյանյա» մանկական ալիքի ձայնը։ 2014 թվականին Սոչիի ձմեռային [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր 2014|Օլիմպիական]] և Պարալիմպիկ խաղերի բացման և փակման արարողությունների ձայնն էր<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров тайно поженились |url=http://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173842/https://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2014-08-05 |deadlink=no}}</ref>, որպես հյուր աստղ հանդես է եկել նաև ՈՒՀԱ-ի Բարձրագույն խմբի 1/8 եզրափակչի երկրորդ խաղում («Սարատով» թիմի ողջույնի խոսքը): որպես հյուր աստղ հանդես է եկել նաև ՈՒՀԱ-ի Բարձրագույն խմբի 1/8 եզրափակչի երկրորդ խաղում («Սարատով» թիմի ողջույնի խոսքը): 2015 թվականից «Ռադիո Շանսոն»-ում վարում է «Տարվա շանսոն» հիթ-շքերթի ամենշաբաթյա հիթ-շքերթը<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров расстались |url=https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2020-09-16 |deadlink=no}}</ref>: 2017 թվականի մայիսից աշխատում է Նիկոլայ Ֆոմենկոյի կողմից գործարկված «Ֆեյկերադիո Ֆոմենկո» ժամանցային ինտերնետ ռադիոկայանում, որտեղ խաղում է մի քանի դերեր՝ հաղորդավար Յուրի Բուրզոն և տարբեր հյուրեր<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=Губерниев, Чичерина и Гармаш вошли во вторую часть списка доверенных лиц Путина |url=https://tass.ru/politika/19843619 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240129204656/https://tass.ru/politika/19843619 |archive-date=2024-01-29 |accessdate=2024-01-30 |publisher=ТАСС}}</ref>։ 2019 թվականի փետրվարի 9-ից մինչև 2020 թվականի փետրվարի 8-ը վարել է այս ռադիոկայանի եթերի հեռուստատեսային տարբերակը ՆՏՎ ալիքով<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54500/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ 2017 թվականի հունիսից հեռուստաալիքով հայտարարություններ է հնչեցնում «Եկեք գնանք», որը մտնում է «Առաջին ալիք ԲԸ»-ի մեջ։ Համաշխարհային ցանց".։ Ջան 15, 2016 Քոմենտս ոֆֆ-ն [[Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա (2022-այժմ)|Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա ներխուժման]] ֆոնին ներառվել Է Ուկրաինայի պատժամիջոցների ցանկում<ref>{{cite web |date=2023-12-28 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54297/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ == Աշխատանք == === Թատրոն === '''Ցաստա''' * 1985 թվական՝ «1799 թվականի աշնանային արշավ» Ա. Օ. Ռեմեզա-հետևակային * 1985 թվական՝ «Ժուկով ժամանակով» Ա. Կ. Գլադկովա Ռտիշչև *1986 թվական՝ «պարի ուսուցիչ» [[Լոպե դե Վեգա]]-մի քանի դերեր '''Անտոն Չեխովի Թատրոն''' * 1990 թվական՝ «Բալենու այգին» (Պոստ. Լ. Գ. Տրուշկինա) Էպիխոդով<ref>{{Cite web |title=Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2024 года № 257 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |url=http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240415221156/http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |archive-date=2024-04-15 |access-date=2024-04-12}}</ref> '''Ալեքսեի Ռիբնիկովի թատրոն''' * 1992 թվական՝ «հայտարարվածների Պատարագը» «'''Ծխախոտ»''' * 1993 թվական՝ «կրքեր Բումբարաշի համար» Յու. չ. Կիմա-պորուչիկ Իլյին<ref>{{Cite web |date=2024-04-12 |title=Путин присвоил звание Заслуженный деятель искусств Тиграну Кеосаяну |url=https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240412091054/https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |archive-date=2024-04-12 |access-date=2024-10-23 |website=РИА Новости |publisher=РИА Новости |lang=ru}}</ref> * 1993 թվական՝ «Մատրոսսկայա տիշինա» [[Ալեքսանդր Գալիչ|Ա. Ա. Գալիչի]] Չեռնիշև, Լապշին, Օդինցով<ref>{{cite web |title=Матросская тишина (Моя большая земля) |url=http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120722/http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> * 1994 թվական՝ Վ. Պ. Ակսյոնով-Տելեսկոպով ավագ «վառվող բոչկոտարա»<ref>{{cite web |title=Затоваренная бочкотара (ранняя редакция) |url=http://www.tabakov.ru/performances/early_bochkotara/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120614/http://www.tabakov.ru/performances/early_bochkotara/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> * 1994 թվական՝ «Մեխանիկական դաշնամուր» [[Նիկիտա Միխալկով|Ն. Ս. Միխալկովի]] հողատեր Պավել Պետրովիչ Շչերբուկ (վոյնիցևների հարևան)<ref>{{cite web |title=Механическое пианино |url=http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120048/http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> === Ֆիլմագրություն === # 1988 թվական՝ «մեկ, երկու-վիշտը նշանակություն չունի»: Սև ասպետ # 1989 թվական՝ «Հետաքննությունը վարում են գիտակները»։ «Մաֆիա», Մատվեյ Սերգեևիչ Սնեգիրև # 2007 թվական՝ «երեք օր Օդեսայում» Սլավինսկու մարդը # 2007 թվական՝ «Ամանորի գիշերը Առաջինում» 2008 թվականին թարգմանիչ, ռեժիսոր Անտոնիո Ռիզոտո # 2008 թվական՝ «Երկու անգամ մեկ գետի մեջ» բժիշկ-վնասվածքաբան # 2008 թվական՝ «Ամանորյա գիշեր առաջինի վրա» 2009 թվականին ծաղրածուի դիմահարդարմամբ այցելու («Առլեկինո» երգի ժամանակ) # 2009 թվական՝ «լուռ վկա 3» # 2010 թվական՝ «երկինքը կրակի մեջ է»,մաթեմատիկայի ուսուցիչ === Հնչյունավորում === '''Ֆիլմեր''' # 1987 թվական՝ «Պատֆաինդեր» Սանգլիե (Անդրեյ Միրոնովի դերը)<ref>{{cite web |last=Ушаков |first=Денис. |date=2012-10-23 |title=Между строк |url=http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011072814/http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-date=2017-10-11 |accessdate=2017-10-11 |publisher=Телесемь |quote=''Алексей Неклюдов («Первый канал»)…'' |description=Голосовой набор |deadlink=no}}</ref> # 2024 թվական՝ ՀՈԱ «Լուկոմորիե» (ամանորյա Մյուզիքլ)-կարդում է տեքստը '''Մուլտֆիլմեր''' # 1987 թվական՝ «ծույլ զգեստ»-կարդում է տեքստը (տիտրերում նշված է որպես Ա. Նեխլյուդով) # 1988 թվական՝ «մշակույթի պուրակ», քանդակ-ֆուտբոլիստ / քանդակ-ջութակահար # 2004 թվական՝ «Դունո և Բարաբաս», ձկնորս Լիմ / Ավիատոր Դիտրիխ # 2007 թվական՝ «Ուրախ Արջուկներ» (2-րդ եթերաշրջան),Գորշ արջուկ Պոտապ == Ծանութագրություններ == {{примечания|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://persona.rin.ru/view/f/0/25218/nekljudov-aleksej Неклюдов на persona.rin.ru] '''Լեվ Մաքսովիչ Միլինդեր''' ({{ԱԾ}}), սովետ և ռուս թատրոնի և կինոյի դերասան, թատերական «կապուստնիկների» հեղինակ է: ԽՍՀՄ վաստակավոր արտիստ (1991)<ref name="Указ от 13.05.1991">[https://www.lawmix.ru/zakonodatelstvo/176316 Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 13 мая 1991 года «О присвоении почётных званий РСФСР работникам искусства».] {{Wayback|url=https://www.lawmix.ru/zakonodatelstvo/176316|date=20211204183323}} Сайт «Сейчас.ру» // lawmix.ru</ref><ref name="Биография на komedia.spb.ru">[http://www.komedia.spb.ru/artists/milinder.html Лев Максович Милиндер. Заслуженный артист РСФСР. Краткая биография.] {{Wayback|url=http://www.komedia.spb.ru/artists/milinder.html|date=20200220002115}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>. == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Ծնվել է 1930 թվականի դեկտեմբերի 31-ին [[Սանկտ Պետերբուրգ|Լենինգրադում,]][[Հրեաներ|հրեական]] ընտանիքում, որը ապրել է Զագորոդնի պրոսպեկտում, 12 շենք, բն. 63 <ref>{{cite web |title=Выпускники. 1980-е |url=http://mhatschool.theatre.ru/departments/actor/alumni1980/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20171117050348/http://mhatschool.theatre.ru/departments/actor/alumni1980/ |archive-date=2017-11-17 |access-date=2019-05-30 |publisher=Школа-студия МХАТ |deadlink=yes}}</ref>։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրենական մեծ պատերազմի]] ժամանակ Կրտսեր քրոջ Նելիի <ref>{{YouTube|id=on-OoDpRz08|title=Невероятно похожие пародии на Калягина, Евстигнеева и Ефремова. Артист Алексей Неклюдов (1987)}}</ref>, տատիկի<ref>{{Cite web |title=Бруха Лейбовна Сапожник (инженер) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183322/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref> ու պապիկի<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Неклюдов Алексей |url=http://www.nettv.ru/tv/book/n.shtml?%cd%e5%ea%eb%fe%e4%ee%e2%c0%eb%e5%ea%f1%e5%e9 |archive-url=https://web.archive.org/web/20021105225555/http://www.nettv.ru/tv/book/n.shtml?%cd%e5%ea%eb%fe%e4%ee%e2%c0%eb%e5%ea%f1%e5%e9 |archive-date=2002-11-05 |access-date=2019-07-31 |website=Телеобъектив |publisher= |deadlink=unfit}}</ref> հետ տարհանվել է Տրոիցկ<ref>{{cite web |date=2003-03-12 |title=ГОЛОС ЗА КАДРОМ |url=http://www.tv-digest.ru/archive/id/3948/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118194948/http://www.tv-digest.ru/archive/id/3948 |archive-date=2017-01-18 |access-date=2016-11-20 |publisher=ТВ Дайджест |deadlink=no}}</ref>։ Հայրը՝ Մակս Յակովլեվիչ Միլինդերը (1907թվական՝?), եղել է ճանաչված գործող բանակում 1941 թվականի հուլիսի 2-ին, ծառայել է 39-րդ բանակի շտաբում, կապիտան, պարգևատրվել է [[Կարմիր աստղի շքանշան|Կարմիր Աստղի շքանշանով]] (1942թվական՝), «Մարտական ծառայություն» մեդալով <ref>{{cite web |date=2012-05-03 |title=Алексей Неклюдов: «Работаю настроением Первого канала». Закадровый голос Первого рассказывает о работе на телевидении и своей актёрской карьере |url=http://www.vokrug.tv/article/show/aleksei_neklyudov_rabotayu_nastroeniem_pervogo_kanala_34413/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161121043527/http://www.vokrug.tv/article/show/aleksei_neklyudov_rabotayu_nastroeniem_pervogo_kanala_34413/ |archive-date=2016-11-21 |access-date=2016-11-20 |publisher=Вокруг ТВ |deadlink=no}}</ref>։Մայրը՝ Իդա Մարկովնան (Մորդկովնա) կոշկակար, մահացել է [[Իսրայել|Իսրայելում]]։ Քույրը, բժշկական գիտությունների թեկնածու է<ref>{{cite web |date=2015-04-01 |title=20 лет в эфире — Первый канал сегодня отмечает юбилей |url=http://www.1tv.ru/news/2015/04/01/22465-20_let_v_efire_pervyy_kanal_segodnya_otmechaet_yubiley |archive-url=https://web.archive.org/web/20161121103420/http://www.1tv.ru/news/2015/04/01/22465-20_let_v_efire_pervyy_kanal_segodnya_otmechaet_yubiley |archive-date=2016-11-21 |access-date=2016-11-20 |publisher=[[Первый канал (Россия)|Первый канал]] |deadlink=no}}</ref> Նինել Մաքսովնա Միլինդեր (Ծն. 1936), ֆթիզիոլոգ: 1953 թվականին ավարտել է [[Ռուսաստանի բեմական արվեստի պետական ինստիտուտ|Լենինգրադի Ա. ն. Օստրովսկու անվան պետական թատերական ինստիտուտը]] (Բորիս Վուլֆովիչ զոնայի, տ. գ. Սոյնիկովայի և Վ. Ի. Չեստնոկովի դասարանը), որից հետո կնոջ՝ դերասանուհի [[Նինա Ուրգանտ|Նինա Նիկոլաևնա Ուրգանտի]] հետ ուղարկվել է Յարոսլավլի Ֆյոդոր Վոլկովի անվան դրամատիկական թատրոն բաշխման աշխատանքների<ref>''И. Жукова''. [http://komedia.spb.ru/pressa/milinder1.html «Нас знают, как Милиндера». — «Новости Петербурга», № 44, 2-8 ноября 2004 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/milinder1.html|date=20200223052649}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref><ref name="Интервью на komedia.spb.ru">''Беседовала Екатерина Щербацкая''. [http://komedia.spb.ru/pressa/milinder.html Интервью со Львом Максовичем Милиндером. — Журнал «Театральный Петербург», № 10, май 2004 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/milinder.html|date=20200223122558}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>։ === Կարիերա === Տասնհինգ տարվա ընթացքում 1954 թվականի ապրիլից <ref name="Интервью на komedia.spb.ru" /> և մինչև կյանքի վերջը աշխատել է [[Ն․ Ակիմովի անվան կոմեդիայի ակադեմիական թատրոն (Սանկտ Պետերբուրգ)|Լենինգրադի (հետագայում՝ Սանկտ Պետերբուրգի) Ն. Պ. Ակիմովի անվան կոմեդիայի պետական ակադեմիական թատրոնի]] թատերախմբում։ Հայտնի է դարձել 1960 թվականին՝ ռեժիսոր [[Նիկոլայ Ակիմով|Նիկոլայ Ակիմովի]] «ստվեր» պիեսի հիման վրա ռեժիսոր Եվգենի Շվարցի համանուն հեքիաթ-պիեսի բեմադրության մեջ ստվերային գիտնականի դերից հետո։ Այս Դերը հաջողություն բերեց Լեվ Միլինդերին և դարձավ նրա ստեղծագործական կյանքի գագաթնակաետը։ Արդյունքում նա խաղացել է շատ արժանի դերեր արքայազն Սերժ Վետրինսկին վոդևիլում՝ «Լև Գուրիչ Սինիչկին»՝ Ալեքսեյ Բոնդիի (ըստ Դմիտրի Լենսկու) հարմարեցված տեքստով, Ժանը՝ Ֆրանսուազ Սագանի «Փարիզի ուրվանկարները», Դուբրովսկին՝ Դմիտրի Ուգրյումովի «դատարկ բնակարանի զանգը», բայց նրանք նկատելիորեն զիջում էին Շվարցի պիեսում նրա ստեղծած կերպարին<ref name="Биография на akimovkomedia.ru">[http://akimovkomedia.ru/artist/241/ Лев Милиндер (1930—2005). Творческая биография, спектакли прошлых лет.] {{Wayback|url=http://akimovkomedia.ru/artist/241/|date=20211204184850}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] // akimovkomedia.ru</ref><ref name="Тень на akimovkomedia.ru">{{Cite web |title=Спектакль «Тень» по одноимённой пьесе-сказке Евгения Шварца в постановке Николая Акимова. Премьера — 19 ноября 1960 года (спектакль возобновлён с постановки 1940 года) |url=http://akimovkomedia.ru/play/118/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140202144124/http://www.komediaspb.ru/afisha/ten.php |archivedate=2014-02-02 |accessdate=2014-01-27 |publisher=Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] // akimovkomedia.ru |deadlink=}}</ref>։ Երկար տարիներ միլինդերը եղել է արքայազն Սերժ Վետրինսկին վոդևիլում՝ «Լև Գուրիչ Սինիչկին» Ալեքսեյ Բոնդիի (ըստ Դմիտրի Լենսկու) հարմարեցված տեքստով, Ժանը՝ Ֆրանսուազ Սագանի «Փարիզի ուրվանկարները», Դուբրովսկին՝ Դմիտրի Ուգրյումովի «դատարկ բնակարանի զանգը», բայց նրանք նկատելիորեն զիջում էին Շվարցի պիեսում նրա ստեղծած կերպարին Ակիմովի «կապուստնիկները»՝ նվիրված թատրոնի աշխատողների հոբելյաններին<ref>''Светлана Мазурова''. [http://komedia.spb.ru/pressa/kapust2005.html «Прощёный вечер: знаменитые актёрские капустники проходят в Театре комедии с 1948 года». — «Российская газета. Неделя», № 83, 22 апреля 2005 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/kapust2005.html|date=20200220131914}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>։ Հասարակական մեծ հնչեղություն ստացած այս միջոցառումների հիման վրա 1987 թվականին բեմադրվել է համերգ-ակնարկ Եկեք միմյանց հաճոյախոսություններ ասենք<ref name="Биография на akimovkomedia.ru" />։ === Անձնական կյանք === * Կինը՝ (1950-ականներ), Նինա Նիկոլաեվնա ՈՒրգանտը, (1929-2021) թատրոնի և կինոյի դերասանուհի [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (1974 թվաական) [[ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ|ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի]] դափնեկիր (1976): Լև Մաքսովիչն ու Նինա Նիկոլաևնան ամուսնացած են եղել չորս տարի, ամուսնալուծությունից հետո ամուսնացել են ևս չորս անգամ<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru">''Виктория Катаева''. [https://sobesednik.ru/shou-biznes/20130415-taina-rodovogo-proklyatya-ivana-urganta Тайна родового проклятья Ивана Урганта. — Накануне 35-летнего юбилея Ивана Урганта о нём рассказывает близкий друг его дедушки, Льва Максовича Милиндера, сослуживец по Театру комедии, народный артист России Валерий Никитенко.] {{Wayback|url=https://sobesednik.ru/shou-biznes/20130415-taina-rodovogo-proklyatya-ivana-urganta|date=20211204183324}} Газета [[Собеседник (газета)|«Собеседник»]] // sobesednik.ru (15 апреля 2013 года)</ref>։ ** Որդին՝ Անդրեի Լյվովիչ ՈՒրգանտը, (ծնվել է 1956 թվականի նոյեմբերի 28-ին) թատրոնի և կինոյի դերասան, հեռուստահաղորդավար<ref>{{cite web |title=Матросская тишина (Моя большая земля) |url=http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120722/http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref>։ *** թոռնիկը՝ [[Իվան Ուրգանտ|Իվան Անդրեիվիչ ՈՒրգանտը]], (ծնվել է 1978 թվականի ապրիլի 16-ին), կինոյի և թատրոնի դերասան շոումեն, հեռուստա ու ռադիոհաղորդավար, երգիչ, երա ժիշտ պրոդյուսեր<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" />: * Դուստրը՝ նախավերջին ամուսնությունից<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" />։ Լեվ Մակսովիչ Միլինդերը վախճանվել է 2005 թվականի մարտի 8-ին <ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" /> Սանկ պետերբուրգում իր կյանքի 75 տարեկանում<ref name="О кончине на spb.kp.ru">[https://www.spb.kp.ru/daily/23475.4/117054/ Умер король капустников. — На 75-м году жизни скончался заслуженный артист России Лев Милиндер.] {{Wayback|url=https://www.spb.kp.ru/daily/23475.4/117054/|date=20211204183327}} Газета [[Комсомольская правда|«Комсомольская правда»]] в Санкт-Петербурге // spb.kp.ru (11 марта 2005 года)</ref>։ Թղված է Սանկտ Պետերբուրգի Պրեոբրաժենսկի հրեական գերեզմանատանը<ref>{{cite web |title=Механическое пианино |url=http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120048/http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |last=Ушаков |first=Денис. |date=2012-10-23 |title=Между строк |url=http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011072814/http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-date=2017-10-11 |accessdate=2017-10-11 |publisher=Телесемь |quote=''Алексей Неклюдов («Первый канал»)…'' |description=Голосовой набор |deadlink=no}}</ref>։ == Ստեղծագործություն == === Թատրոն === ; [[Ն․ Ակիմովի անվան կոմեդիայի ակադեմիական թատրոն (Սանկտ Պետերբուրգ)|Լենինգրադի (Սանկտ Պետերբուրգ) Ն. Պ. Ակիմովի անվան կոմեդիայի պետական ակադեմիական թատրոն]] Լև Միլինդերը թատրոնի թատերախմբում ծառայել է ավելի քան հիսուն տարի՝ 1954 թվականի ապրիլից մինչև կյանքի վերջ, և Տարբեր տարիներին զբաղված է եղել ներկայացումներով<ref name="Интервью на komedia.spb.ru" /><ref name="Биография на akimovkomedia.ru" />: * 1954 թվական՝ «դատավորը թակարդում», ''անցորդներ, մուրացկաններ և այլք'' * 1954 թվական՝ «Պոմպադուրներ և պոմպադուրշնե», ''սպա'' * 1959 թվական՝ «չորսը մեկ հարկի տակ», ''խմած քաղաքացի'' * 1959 թուական՝ «երեք րոպեանոց զրույց», ''հաշվապահ'' * 1960 թվական՝ «ստվեր» ''ըստ [[Եվգենի Շվարց|Եվգենի Շվարցի]] համանուն պիես-հեքիաթի (ռեժիսոր՝ Նիկոլայ Ակիմով)-գիտնականի ստվերը (Թեոդոր-Քրիստոնյա)''<ref name="Биография на akimovkomedia.ru" /><ref name="Тень на akimovkomedia.ru" /> * 1962-թուական՝ «ֆիզիկոսներ», ''Ուվե Սիվերս, ավագ սանիտար'' * 1963 թվական՝ «Դոն Ժուան», ''օտարերկրյա դեսպաններ / լորդ Ամանդևիլ / Ջոնսոն / նեգր Բաբա / Սուլթան / Լամբրո'' * 1964 թվական՝ «գործ», ''Չիբիսով, ենթակայություն'' * 1964 թվական՝ «Տասներկուերորդ գիշեր» ''Ֆեստե, Օլիվիայի ծաղրածուն'' * 1966 թվական՝ «Կրեչինսկու հարսանիքը» ''Նիկանոր Սավիչ Բեկ, վաշխառու'' * 1968 թվական՝ «գլան», ''Ռոդոլֆո 1968-թվական՝'' ''Փարիզի «ուրվանկարներ», Ժան'' * 1970 թվական՝ «Կեցցե թագավորը», ''Վլադիմիր Նիկոլաևիչ, ԽՍՀՄ արտաքին գործերի նախարարության ինյուրկոլեգիայի պետի տեղակալ / Պոսադիոն, երկար ժամանակ ներքին գործերի նախարար Բ.'' * 1970 թվական՝ «Ստեպանչիկովո գյուղը և նրա բնակիչները», ''Ծանոթագրություն'' * 1972 թվական՝ «փոքր պատուհան դեպի մեծ օվկիանոս», ''բանաստեղծ / նկարիչ / երգչախումբ'' * 1972 թիվ՝ «խնձորով Սայլ», ''թագավոր Մագնուս / Պամֆիլիոս / Պլինիոս, ֆինանսների նախարար'' * 1973 թվական՝ «Տրոյական պատերազմ չի լինի», ''երկրաչափություն, Սենատ'' * 1974 թվական՝ «ռոմանտիկներ», ''Ստրաֆորել'' * 1974 թվական՝ «Համերգ»... ''կլարնետ'' * 1976 թվական՝ «վերանորոգում» ''մարդը'' ''Ֆլիպ ֆլոպսում'' * 1977 թվական՝ «բաղնիք», ''Մոմենտալնիկով'' * 1977 թվական՝ «խնամի», ''Կորնելիուս Հեքլ'' * 1980 թվական՝ «Թերկին-Թերկին»՝ ''առաջին քննադատ'' * 1980 թվական՝ «դավաճանություն», ''Գլեբ Ալեքսեևիչ Վալետով'' * 1981 թվական՝ «Արդենի անտառի հեքիաթը», ''Ժակ-մելանխոլիկ'' * 1984 թվական՝ «ամեն ինչ կարող են թագավորները», ''Ռիբակով, հանձնաժողովի անդամ'' * 1985 թվական՝ «Հաղթանակի օրը պատերազմի մեջ», ''կլարնետ'' * 1986 թվական՝ «Տասներկուերորդ գիշեր», ''Անտոնիո, նավապետ, Սեբաստյանի ընկերը'' * 1990 թվական՝ «Ռոմուլոս Մեծը», ''Ապոլիոն, անտիկվար'' * 1992 թվական՝ «սիրո մոլորակ», ''սենատոր'' * 1993 թվական՝ ''Տարասկոնի Տարտարենը, բուֆետչիկ'' 1997 թվական՝ ''«կրքեր ըստ Մոլիերի», պարի ուսուցիչ'' === Ֆիլմագրություն === * 1979 «Օթելլո», ''Լոդովիկո'' * 1990 «Մայրամուտ», ''Էյխբաում'' * 1993 «<nowiki/>[[Դու իմ միակն ես|Դ]]<nowiki/>[[Դու իմ միակն ես|ու իմ միակն ես]]<nowiki/>»<nowiki/>, ''Եվգենի Տիմոշինի գործընկեր հետազոտական \ u200b \ U200bինստիտուտում'' * 1995 «Ձմեռային բալ 3» * 1995 «Դեբյուսի կամ Մադեմուազել Շու-Շու» («երաժշտությունը սեր է: Չուչու»), ''առաջին ջութակ'' * 2001 «Բարոն անունով» (Սերիա № 10), ''Հին ռաբբի սինագոգում'' * 2004 «Ազգային անվտանգության գործակալ 3» (սերիա № 32 «փադիշահ»), ''արխիվարիուս'' * 2004 «Իվանով և Ռաբինովիչ», ''սլավագիտության պրոֆեսոր'' === Հնչյունավորում === * 1966 «երկու սրտերի Բանաստեղծություն», ''Կրիվոյ Էմիր'' (Ռ. Պիրմուխամեդովի դերը) * 1979 «արքայազն Ֆլորիզելի արկածները», ''անվասայլակով հանցագործը'' ([[Իլյա Ռեզնիկ|Իլյա Ռեզնիկի]] դերը) * 1981 «բոլոր սատանաներին չնայած» == Մրցանակներ == * 1991 «ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ» ''պատվավոր կոչում-խորհրդային արվեստի բնագավառում ունեցած վաստակի համար''<ref name="Указ от 13.05.1991" /><ref name="Биография на komedia.spb.ru" />: * 2004 «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» ''2-րդ աստիճանի շքանշանի մեդալ-թատերական արվեստի բնագավառում ունեցած վաստակի և երկարամյա բեղմնավոր աշխատանքի համար''<ref>[http://www.kremlin.ru/acts/bank/21575 Указ Президента Российской Федерации В. Путина от 29 октября 2004 года № 1375 «О награждении государственными наградами Российской Федерации работников Санкт-Петербургского государственного учреждения культуры „Академический театр комедии имени Н. П. Акимова“».] {{Wayback|url=http://www.kremlin.ru/acts/bank/21575|date=20161225145401}} Официальный сайт [[Президент Российской Федерации|Президента Российской Федерации]] // kremlin.ru</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * ''[[Никитенко, Валерий Ефремович|Валерий Никитенко]]''. [http://ptj.spb.ru/archive/40/in-memoriam-40/pamyati-lva-milindera/ Памяти Льва Милиндера.] «Петербургский театральный журнал», № 2 (40), май 2005 года. // ptj.spb.ru '''Խալիլ Գալեևիչ Աբժալիլով''' <ref>{{Словарь собственных имён русского языка|Абжалилов Халил|55}}</ref> ({{ԱԾ}}) (1896-1963), սովետ թաթար [[Դերասանական արվեստ|դերասան]], [[Թատրոնի ռեժիսոր|թատերական ռեժիսոր]] [[ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ]] ([[1957]])։ == Կենսագրություն == Ծնվել է [[1896|1896 թվականի]] [[Սեպտեմբերի 29|սեպտեմբերի 29-ին]] Մուստաֆինո գյուղում (այժմ՝ [[Ռուսաստան]]<nowiki/>ի [[Շառլիկի շրջան]], [[Օրենբուրգի մարզ]]) գյուղացիական աղքատ ընտանիքում <ref name="te1">Театральная энциклопедия / Гл. ред. С. С. Мокульский. — М.: Советская энциклопедия, 1961. — Т. 1. — 1214 стб.</ref><ref name="bre1">Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред. С. Л. Кравец. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — Т. 1. А — Анкетирование. — 766 с.</ref>։ 7 տարեկան հասակում մեկնել է [[Մեդրեսե]] սովորելու։ [[1906|1906 թվականին]] [[Երաշտ|երաշտի]] պատճառով գյուղում սկսվել է սով , ինչը ստիպեց Խալիլի ընտանիքին տեղափոխվել Օրենբուրգ։ Մինչև 1914 թվականի երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսելը ընդգրկված է եղել Արքայական բանակ:(ռազմական գործողությունների) Պատերազմի ժամանակ եղել է [[Քյոնիգսբերգ|Քյոնիգսբերգում]], [[Վարշավա|Վարշավայում]] և Բարանովիչում։ Մարտերում ցուցաբերած խիզախության համար պարգևատրվել է Գեորգիևյան մեդալով, իսկ ավելի ուշ 4-րդ աստիճանի Գեորգիևյան խաչով: 1916 թվականին աջ ուսին ստացել է ծանր վնասվածք, ինչի արդյունքում պարկել է հոսպիտալում։ Վիրավորվելուց հետո զորացրվել է<ref>{{Cite web |title=Неля Милиндер в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9771618&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183324/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9771618&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ Բեմական գործունեությունը սկսել է [[1916|1916 թվականին]] թաթարական «Շիրկատ» դրամատիկական թատերախմբում ([[Օրենբուրգ]]), Օրենբուրգում թաթարական «Արևելյան թատրոնի» հիմնադիրներից մեկը։ [[Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմ|Քաղաքացիական պատերազմի]] օրերին լինելով թատրոնի դերասան և ռեժիսոր՝ կազմակերպել է ռազմաճակատային թատերախումբ, մեկնել առաջնագիծ, հանդես եկել Կարմիր բանակի մարտիկների առջև։ 1920-ից 1923 թվականներին մասնակցել է [[Տաշքենդ|Տաշքենդում]], [[Բուխարեստ|Բուխրեստում]] և [[Խիվա|Խիվայում]] ՈՒզբեկական թաթարների կազմակերպությունում։ 1923-ից 1924 թվականներին աշխատել է Աստրախանի թաթարական դրամատիկական թատրոնում: [[1924]]-ից [[1928|1928 թվականներին]] նկարահանվել է «Ուզբեկգոսկինո» տրեստի (այժմ՝ «Ուզբեկֆիլմ», Տաշքենդ) «Շարկ Յուլդուզի» («Արևելքի աստղ») կինոֆաբրիկայում։ Շելեստ Ս. [[1928]]-[[Թաթարստանի Գ. Քամալի անվան պետական ակադեմիական թատրոն|թաթարական ակադեմիական թատրոն]]՝ որպես տարվա դերասան: Ք. Կամա (Կազան): 1941-1953 թվականներին Թաթարական բաժանմունքի վարչության նախագահ Համառուսաստանյան թատերական ընկերության։ [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն|ԽՄԿԿ]](Բ) անդամ [[1944 թվական|1944 թվականից]]: Թաթարական ԽՍՀ 2-4 գումարումների Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր ([[1947]]-[[1959|1959 թվականներ]])։ Մահացել է 1963 թվականի մարտի 18-ին Կազանիայում սրտի կաթվածից։ Թաղված է Կազանի Նովո-թաթարական Սլոբոդայի թաթարական գերեզմանատանը<ref>{{Cite web |title=Бруха Лейбовна Сапожник (инженер) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183322/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ === Ընտանիք === * Զարմիկ, [[Մուսա Ջալիլ]] (1906-1944 թվականներ) սովետական Թաթար պոետ։ Սովետական Միության հերոս ([[1956|1956 թվական]]՝) == Պարգևներ և կոչումներ == * Թաթարական ԽՍՀՄ վաստակավոր արտիստ (1939թվական՝) * ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1940 թվական՝) * ԽՍՀ Թաթարական ժողովրդական արտիստ (1944 թվական՝) * [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (1950 թվական՝) <ref>{{Cite web |title=Марк Моисеевич Сапожник (слесарь) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510392&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183326/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510392&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref> * ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1957 թվական՝) * Գաբդուլլա Տուկայի անվան Հանրապետական մրցանակ (1958 թվական՝) Կ. Տինչուրինի «առանց քամիների» ներկայացման մեջ Միսհաբի դերի կատարման համար * [[Գեորգիևյան խաչ]] * 4-րդ աստիճանի Գեորգիևյան խաչ * [[Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան|Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի Շքանշան]] (1956 թվական՝) * «Պատվո Նշան» Շքանշան * 1 շքանշան * Մեդալներ == Դերեր թատրոնում == * 1928 թվական՝ Բ. Ա. Լավրենևի «Խզվածքը», ''Բոցման'' * 1929 թվական՝ «Գալիաբանու» Մ. Ֆայզի, ''Բադրի'' * 1929 թվական՝ Շ. կ. Քամալի «ագռավի բնում», ''հին արտելշիկ Խալիլ'' * 1932 թվական՝ Ս. Վ. Բատտալովի «նամակ թաշկինակի վրա», ''Խաֆիզ'' * 1933 թվական՝ Ք. «Քամալի Սնանկ» , ''Սիրաժետդին'' * 1934 թվական՝ Ֆ. Շիլլերի «խաբեություն և սեր», ''Միլլեր'' * 1935 թվական՝ «Պրոֆեսոր Մամլոկ» Ֆ․ Վոլֆա, ''Պրոֆեսոր Մամլոկ'' * 1936 թվական՝ Մ. Գորկու «Թշնամիները», ''Յակով Բարդին'' * 1937 թվական՝ Թ. Գիզզատի «Հոսքերը», ''Բիկմետուր'' * 1940 թվական՝ Ն. Իսանբեթի «Խոջա Նասրեթդին», ''Խոջա Նասրեդին'' * 1944 թվական՝ Վ. Շեքսպիրի «Լիր Արքա», ''Լիր'' * 1944 թվական՝ «Միննիկամալ» Մ. Ամիրա, ''Գիլմանով'' * 1946 թվական՝ «Նրանց համար, ովքեր ծովում են» Բ. Ա. Լավրենևա ,''Խիրուտոնով'' * 1952 թվական՝ Լ. Ն. Ռախմանովի «Պրոֆեսոր Պոլեժաև», ''պրոֆեսոր Պոլեժաեվ'' * 1958 թվական՝Կ. Գ. Տինչուրինի «առանց քամու», ''Միսխաբ'' * Կ. Գ. Տինչուրինի «Կանդրայում», ''Ակբերբին'' * Վ. Ն. Բիլ-Բելոցերկովսկու «կյանքը կանչում է», ''Չադով'' * Վ. Շեքսպիր «Օթելլո», Յագո * «Ողջույն, Իսպանիա» Ա. Ն. Աֆինոգենովա, ''Ծաղրածու'' * [[Ալեքսանդր Օստրովսկի|Ա. ն. Օստրովսկու]] «առանց մեղքի մեղավորները», ''Շմագ'' * Ա. ն. Օստրովսկու «կատաղած փողերը», ''Կուչումով'' * Ա. Ն. Օստրովսկո «Ամպրոպ», ''Տիխոն'' * Գ. Քամալի «դժբախտ երիտասարդը», ''Շմագ'' * Մ. Գորկու «Թշնամիները», «Զախար Բարբին» * Շ. կ. Քամալի «մառախուղի հետևում», ''Լոկման'' * [[Իվան Կարպենկո-Կարի|Ի. Կ. Կարպենկո-Կարոգոյ]] «Մարտին Բորուլյա», ''Մարտին Բորուլյա'' * «Ալիմ-Ղրիմի ավազակ» == Ֆիլմագրություն == * 1925 թվական՝ «Մահվան մինարեթ», ''ատաման Կուր-բաշի'' * 1927 թվական՝ «Ռավատա Շնագայլեր», ''Աբդուլ-նաբի բայ'' * 1927 թվական՝ «Երկրորդ կինը» * 1927 թվական՝ «Մզկիթի կամարների տակից» * 1928 թվական՝ «Փակ Ֆուրգոն» * 1928 թվական՝ «Բորոտ» == Հասցեներ == * 1938 թվական՝ Բեխտերևի փողոց, տուն 11 <ref>{{Cite web |title=Лев Милиндер в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9772340&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183321/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9772340&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ * 1948 թվական՝ Գորկու փողոց, տուն 17 <ref>{{Cite web |title=Милиндер Макс Яковлевич на сайте Память народа |url=https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_nagrazhdenie80295722/?backurl=%2Fheroes%2F%3Flast_name%3D%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%26first_name%3D%26middle_name%3D%26date_birth%3D%26adv_search%3Dy%26group%3Dall%26types%3Dpamyat_commander%3Anagrady_nagrad_doc%3Anagrady_uchet_kartoteka%3Anagrady_ubilein_kartoteka%3Apotery_doneseniya_o_poteryah%3Apotery_gospitali%3Apotery_utochenie_poter%3Apotery_spiski_zahoroneniy%3Apotery_voennoplen%3Apotery_iskluchenie_iz_spiskov%3Apotery_kartoteki%3Apotery_vpp%26page%3D1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204184120/https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_nagrazhdenie80295722/?backurl=%2Fheroes%2F%3Flast_name%3D%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%26first_name%3D%26middle_name%3D%26date_birth%3D%26adv_search%3Dy%26group%3Dall%26types%3Dpamyat_commander%3Anagrady_nagrad_doc%3Anagrady_uchet_kartoteka%3Anagrady_ubilein_kartoteka%3Apotery_doneseniya_o_poteryah%3Apotery_gospitali%3Apotery_utochenie_poter%3Apotery_spiski_zahoroneniy%3Apotery_voennoplen%3Apotery_iskluchenie_iz_spiskov%3Apotery_kartoteki%3Apotery_vpp%26page%3D1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Հիշողություններ == * Այն տան վրա, որտեղ ապրել է Խ.Աբժալիլովը Գորկու փողոցում, Կազանի 17/9 հասցեում, տեղադրվել է հուշատախտակ։ * Դերասանի անվվամբ փողոց կա Կազանի Վախիտովսկի շրջանում <ref>[https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80 Российская государственная библиотека] {{Wayback|url=https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80|date=20191126205256}}: Диссертация «Интенсивная этиопатогенетическая терапия больных распространённым фиброзно-кавернозным туберкулёзом лёгких в условиях стационара» (1979)</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} kut75e5szf0xd8eyfr2gus9z643ta14 10356596 10356562 2025-06-17T13:16:27Z Գրքասեր Մանասերյան 13 151908 10356596 wikitext text/x-wiki '''Անատոլի Սեմյոնովիչ Բելոուսով''' ({{ԱԾ}}),սովետ և ռուս ֆիզիկոս գիտնական, Ֆիզիկական և մաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր: 1973 թվականի ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի դափնեկիր: Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից == Կենսագրություն == Ծնվել է 1925 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Մոսկվայում 1913 -ից մինչև 1942 թվականները կրթվել էր օյրոտիկ միջնակարգ դպրոցներում: 1942 ից մինչև 1943 թվականները սովորել էր Ալթայի երկրամասի տարհանված Օիրրոտում Մոսկովյան մանկավարժական համալսարանում: 1943 թվականի հունվարի 1-ին տասնյոթ տարեկան հասակում զորակոչվել էր բանվորա-գյուղացիական Կարմիր բանակի շարքերը և ուղարկվել Տոմսկի հրետանային դպրոց 1943-ի հոկտեմբերին կարճաժամկետ դասընթացներ անցնելուց հետո նա ուղարկվել է գործող բանակ ՝ ռազմաճակատ: Հայրենական Մեծ պատերազմի մասնակից 1-ին հարվածային բանակի կազմում 1186-րդ կործանիչ-հակատանկային հրետանային գնդի կառավարման դասակի հրամանատարի պաշտոնում, մարտերի ժամանակ ծանր վիրավորվել էր<ref name="сп2">{{cite web |author= |date=2005-12-19 |title=Светлая память |url=http://trv.trovant.ru/arhiv/691/trv-691.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222011226/http://trv.trovant.ru/arhiv/691/trv-691.pdf |archive-date=2019-12-22 |accessdate=2020-08-15 |website=Троицкий вариант |publisher=№54(691) |lang= |deadlink=no}}</ref>:Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցելու համար կրտսեր լեիտենանտ Ա.Ս. Բելուսովը 1944 թվականի հոկտեմբերի 2-ին և դեկտեմբերի 30-ին պարգևատրվել է 2-րդ կարգի Հայրենական մեծ պատերազմի շքանշանով և կարմիր աստղի շքանշանով<ref name="ос2">{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семёнович: список наград |url=http://podvignaroda.ru/?#id=1112672027&tab=navDetailManCard |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101125149/http://www.podvignaroda.ru/#id=1112672027&tab=navDetailManCard |archive-date=2021-01-01 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Подвиг народа]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: 1945 թվականին խորհրդային բանակի շարքերից հաշմանդամության հանձնաժողովից առաջարկություն է ստացել: 1945-ից մինչև 1950 թվականները սովորել է Մոսկվայի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի նյութի կառուցվածքի բաժնում, որտեղ ընդունվել է որպես պատերազմի մասնակից առանց քննություններին: 1951 թվականից եղել է նշանակված որպես ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի Ֆիզիկայի ինստիտուտի էտալոնային լաբորատորիայի կրտսեր գիտաշխատող, աշխատել է Վ. ի. Վեքսլերի և Պ. Ա. Չերենկովի ղեկավարությամբ, ե. ի. - ի խմբում: Թամման ուսումնասիրել է գամմա քվանտների գրանցման հնարավորությունը և Պ-մեզոնի ֆոտոգենիայի փորձարարական հայտնաբերման հիմնարար խնդիրը<ref name="сп2" />: 1959 թվականին Ա.Ս. Բելուսովը В 1959 году А. С. Белоусов защитил диссертацию на соискание учёной степени [[Кандидат физико-математических наук|кандидата физико-математических наук]] по теме: «Фотообразование нейтральных мезонов на ядрах и модель поверхностного образования мезонов». [[7 ноября]] [[1973 год]]а Постановлением ЦК КПСС и Совета Министров СССР за цикл работ «Фоторождение п-мезона на нуклонах» А. С. Белоусов был удостоен [[Лауреаты Государственной премии СССР в области науки и техники (1967—1975)|Государственной премии СССР в области науки и техники]]<ref name="гсп2">Постановление ЦК КПСС и СМ СССР «О присуждении Государственных премий СССР в области науки и техники». Газета «Правда», 7 ноября 1968—1975 гг</ref>. В 1974 году А. С. Белоусов защитил диссертацию на соискание учёной степени [[Доктор физико-математических наук|доктора физико-математических наук]] по теме: «Исследование электромагнитных взаимодействий адронов при энергиях выше 10 Гэв»<ref>{{cite web |author= |date= |title=Белоусов, Анатолий Семёнович |url=https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2%2C%20%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B9%20%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191126205256/https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2%2C%20%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B9%20%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 |archive-date=2019-11-26 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Российская государственная библиотека|РГБ]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>. А. С. Белоусов — главный научный сотрудник лаборатории электромагнитных взаимодействий Отделения ядерной физики и астрофизики и член учёного совета [[Физический институт имени П. Н. Лебедева РАН|Физического института имени П. Н. Лебедева РАН]]<ref>{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семенович |url=https://lebedev.ru/ru/people/main-units/npad.html?id_level=462&view=person&id=2351 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807005827/http://www.lebedev.ru/ru/people/main-units/npad.html?view=person&id_level=462&id=2351 |archive-date=2020-08-07 |accessdate=2020-08-15 |website=[[ФИАН]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>. == Награды == {{mainref|<ref name="сп"/>}} * [[Орден Отечественной войны]] I степени (06.11.1985<ref name="оов2">{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семёнович: ООВ 1-й степени |url=http://podvignaroda.ru/?#id=1517905134&tab=navDetailManUbil |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101125149/http://www.podvignaroda.ru/#id=1517905134&tab=navDetailManUbil |archive-date=2021-01-01 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Подвиг народа]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>) * [[Орден Отечественной войны]] II степени (02.10.1944<ref name="ос2" />) * [[Орден Красной Звезды]] (30.12.1944<ref name="ос2" />) * [[Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»]] (09.05.1945<ref name="ос2" />) === Премии === * [[Лауреаты Государственной премии СССР в области науки и техники (1967—1975)|Государственная премия СССР в области науки и техники]] (1973 — за цикл работ «Фоторождение п-мезона на нуклонах»<ref name="гсп2" />) == Примечания == {{примечания}} '''Ռենատ Ֆավարիսի Դավլետյարով''' ({{ԱԾ}}), ռուս [[ռեժիսոր]], [[սցենարիստ]] և կինոպրոդյուսր։ Ռուսաստանի պրոդյուսերների գիլդիայի նախագահ։ [[Ռուսաստանի Դաշնության արվեստի վաստակավոր գործիչ|Ռուսաստանի դաշնության վաստակավոր արվեստի գործիչ]] (2024 թվական)։ == Կենսագրություն == Ռենատ Դեվլյատյարովը ծնվել է 1961 թվականի օգոստոսի 17-ին Աստրաղանում։ Ռենատը ստացել է [[բարձրագույն կրթություն]] ինժիներ-տեխնոլոգ ոլորտում։ 1985-ից մինչև 1987 թվականները աշխատել է որպես դեկորացիաների բեմադրիչ «<nowiki/>[[Մոսֆիլմ|Մոսֆիլմ»]] կինոստուդիայում, այդ թվում՝ Կարեն Շահնազարովի «<nowiki/>[[Ցրիչը (ֆիլմ, 1986)|Ցրիչը]]<nowiki/>» և Սերգեյ Սոլովյովի «ԱՍՍԱ» կինոնկարներում, որոնք խորհրդանշական են խորհրդային կինոյի համար<ref>{{Книга |автор=Б.Барабанов |заглавие=Асса. Книга перемен |ответственный= |год=208 |издание= |место= |издательство=Амфора |страницы= |страниц= |isbn=}}</ref>։ 1987-ից մինչև 1989 թվականները շաուրնակել է աշթատանքը կինոստուդիայում, կատարելով ֆիլմերի փոխտնօրենի գործառույթները, իսկ 1989 թվականից դարձել է ֆիլմերի տնօրեն։ 1994 թվականից ղեկավարել է «շրջան» կինոստուդիայի «Մոսֆիլմ» կինոկոնցերտը։ 1955 թվականին դարձել Է [[Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոն|Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի]] (ՄՄԿՖ) գործադիր տնօրեն։ 1999-2006թթ.՝ Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի գլխավոր տնօրեն<ref>{{Статья |ссылка=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |автор=Birgit Beumers |заглавие=Waves, Old and New, In Kazakh Cinema |год=2010 |язык=en |издание=Studies in Russian and Soviet Cinema |тип= |месяц= |число= |том=4 |выпуск=2 |номер= |страницы=203–209 |issn=1750-3132 |doi=10.1386/srsc.4.2.203 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |archivedate=2021-09-09}}</ref><ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |автор= |заглавие=Sight and Sound |ответственный= |год=2001 |издание= |место= |издательство=British Film Institute |страницы=10 |страниц=430 |isbn= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173834/https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ 1997 թվականին ղեկավարել է «Ինտերֆեստ» կազմակերպությունը։ 2001-ից մինչև 2008 թվականները ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր [[Նյու Յորք|Նյու Յորքում]]: 2003 թվականից Փարիզում ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր է։ 2005 թվականից Բեռլինում ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր է։ Ղեկավարել է «Կինո-Յալթա» պրոդյուսերական կինոյի միջազգային փառատոնը։ 2007-2009թթ.՝ «Վաղը/2morrow» ժամանակակից կինոյի միջազգային փառատոնի գլխավոր պրոդյուսեր: 2009-2015թթ.՝ Ռուսաստանի պրոդյուսերների գիլդիայի նախագահ, Եվրոպայից ֆիապֆ պրոդյուսերական գիլդիաների միջազգային ասոցիացիայի փոխնախագահ: 2010-ից մինչև 2012 թթ. «երկուսը մեկում/ 2 ին» 1 Միջազգային կինոփառատոնի գլխավոր պրոդյուսրն էր<ref>[http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm Регламент фестиваля «Два в одном / 2 in 1»] {{Wayback|url=http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm|date=20190912042312}} 2inone.ru</ref>։ 2012 թվականին ընտրվել է Կենտրոնական դաշնային շրջանի Հանրային պալատի անդամ<ref>[http://cfo.gov.ru/polpred/op/news/143 ЦФО / Новости Общественной палаты ЦФО /Сформирован полный состав Общественной палаты Центрального федерального округа] {{Wayback|url=http://cfo.gov.ru/polpred/op/news/143|date=20131214105619}}</ref>։ 2011 թվականին հանդես է եկել որպես ռեժիսոր՝ նկարահանելով «Իմ խենթ ընտանիքը» 2012 թվականին Էկրան բարձրացավ «պողպատե թիթեռ» դետեկտիվ դրաման։ Ռենատ Դավլետյարովի հաջորդ ֆիլմը՝ «Մի անգամ», որը նկարահանվել է Յուրի Կորոտկովի «ամերիկուհին» պատմվածքի հիման վրա, դարձել է XXII կինոփառատոնի բացման ֆիլմը՝ «պատուհան դեպի Եվրոպա»<ref>{{cite web |author=Сусанна Альперина |date=2014-08-07 |title=Старые фильмы о главном или Back in USSR |url=http://www.rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173835/https://rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-date=2021-09-09 |accessdate=2014-08-10 |work= |publisher=Российская газета |lang= |deadlink=no}}</ref>։ == Ընտանիքը և անձնական կյանքը == Հայրը՝ Ֆավարիս Դավլատերյավովը ԽՍՀՄ-ում նավթի կոմիտեի վերջին նախագահը, Ավելի ուշ «Ռոսնեֆտ»-ի ղեկավարներից մեկը, «նավթամթերք Կոնցեռն» ՓԲԸ-ի նախագահն էր<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров, Люди за кадром: фото, биография, фильмография, новости — Вокруг ТВ |url=http://www.vokrug.tv/person/show/Renat_Davletyarov/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210813124003/https://www.vokrug.tv/person/show/renat_davletyarov/ |archive-date=2021-08-13 |access-date=2013-10-25 |deadlink=no}}</ref>։ Հայրը ազգությամբ [[Թաթարներ|թաթար է]], իսկ մայրը՝ [[Ռուսներ|ռուս]]<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров: кино легко снять нельзя… |url=http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512222652/http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-date=2014-05-12 |access-date=2014-05-09 |deadlink=no}}</ref>։ Կրտսեր եղբայրը՝ Բորիս Ֆավարիսովիչ Դավլետյարովը, [[Բանկ|բանկիր]], «զարգացման միջազգային բանկ» ԿԲ-ի նախկին սեփականատեր: Ապրում է [[Լոնդոն|Լոնդոնում]]: ոչ AI. Առաջին ամուսնությունից «որդին» Արտեմը: Նա ապրում էր մի քանի տարի քաղաքացիական ամուսնության մեջ դերասանուհի Վերա Սոտնիկովայի հետ: 2000-ականների երկրորդ կեսին Ռենատ Դավլետյարովը սիրավեպ է ունեցել երգչուհի և հեռուստահաղորդավարուհի Օլգա Օրլովայի հետ։ 2014-ում ամուսնացել է երգչուհի եւ դերասանուհի Եվգենիա Մալախովայի հետ<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров тайно поженились |url=http://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173842/https://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2014-08-05 |deadlink=no}}</ref>։ Բաժանվել են 2019 թվականին<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров расстались |url=https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2020-09-16 |deadlink=no}}</ref>։ === Հանրային դիրքորոշում === 2014-ի մարտին Նա աջակցեց [[Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը|Ղրիմի վերադարձին]], ստորագրեց նամակ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին՝ ի աջակցություն Ղրիմի բռնակցմանը:. 2024 թվականին դարձել Է ՌԴ նախագահի թեկնածու Վլադիմիր Պուտինի վստահված անձ<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=Губерниев, Чичерина и Гармаш вошли во вторую часть списка доверенных лиц Путина |url=https://tass.ru/politika/19843619 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240129204656/https://tass.ru/politika/19843619 |archive-date=2024-01-29 |accessdate=2024-01-30 |publisher=ТАСС}}</ref><ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54500/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref><ref>{{cite web |date=2023-12-28 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54297/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ == Ֆիլմագրություն == === Դերասան === * 1989 թվական՝ Կատալա Թովմասի ''թիկնապահը'' * 1992 թվական՝ Դրամափոխներ ''առաջին հետապնդողը'' * 1993 թվական՝ Աղեղնավոր անհանգիստ Ռենատ * 2003 թվական՝ [[Բարև, մայրաքաղաք|Բարև մայրաքաղաք]]: նոր ռեժիսոր * 2010 թվական՝ սակուրայի Մուրաբա Տոմոկազու Սան, ճապոնացի ճգնաժամային տնօրեն === Ռեժիսյոր === * 2011 թվական՝ իմ խենթ ընտանիքը * 2012 թվական՝ պողպատե թիթեռ * 2014 թվական՝ մի անգամ * 2015 թվական՝ [[Իսկ արշալույսներն այստեղ խաղաղ են (ֆիլմ, 2015)|Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են:..]] * 2016 թվական՝ [[Մաքուր արվեստ (ֆիլմ)|մաքուր արվեստ]] * 2017 թվական՝ կախարդները * 2019 թվական՝ Դոնբաս. Ծայրամաս * 2021 թվական՝ [[Օդաչուն (ֆիլմ)|օդաչու]]<nowiki/>ն * 2023 թվական՝ մարդը ոչ մի տեղից === Սցենարիստ === * 2007 թվական՝ Սեր-գազար * 2008 թվական՝Սեր-գազար 2 * 2015 թվական՝ [[Իսկ արշալույսներն այստեղ խաղաղ են (ֆիլմ, 2015)|Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են:..]] * 2016 թվական՝ [[Մաքուր արվեստ (ֆիլմ)|մաքուր արվեստ]] === Պրոդյուսեր === * 1997 թվական՝ կրքեր «շահ» ատելյեում * 2005 թվական՝ 180 և բարձր * 2007 թվական՝ Սեր-գազար * 2008 թվական՝ [[Ինդիգո (ֆիլմ)|ինդիգո]] * 2008 թվական՝ Սեր-գազար 2 * 2009 թվական՝ Յուլենկա * 2010 թվական՝ [[սիրո հեգնանք]] * 2011 թվական՝ Սեր-գազար 3 * 2011 թվական՝ իմ խենթ ընտանիքը * 2012 թվական՝ զրույց * 2012 թվական՝պողպատե թիթեռ * 2013 թվական՝ զուգահեռ աշխարհներ * 2014 թվական՝ փախստականներ * 2015 թվական՝Մի անգամ * 2015 թվական՝ անտեսանելի մարդիկ * 2015 թվական՝ Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են * 2015 թվական՝ կանաչ կառք * 2016 թվական՝ մաքուր արվեստ * 2017 թվական՝կախարդները * 2019 թվական՝ Դոնբաս. Ծայրամաս * 2020 թվական՝ մինիմաքս * 2021 թվական՝ [[Օդաչուն (ֆիլմ)|օդաչուն]] * 2022 թվական՝ Սեր-գազար. * 2022 թվական՝ Պետրոպոլիս === Տնօրեն === * 1991 թվական՝ ոտքը, ռեժ. Ն. Տյագունով * 1992 թվական՝ Դրամափոխներ, ռեժ. Ք. Շենգելիա * 1993 թվական՝ անհանգիստ Աղեղնավորը, ռեժ. Ք. Շենգելիա * 1994 թվական՝ սուլիչ, ռեժ. Պ. Էրդեշշ * 1994 թվական՝ [[Երեք քույր (ֆիլմ, 1994)|երեք քույրեր]], ռեժ. Ս. Սոլովյով === Տնօրենի տեղակալ === * 1989 թվական՝ Սև վարդը՝ տխրության խորհրդանիշ, Կարմիր վարդը՝ սիրո խորհրդանիշ, ռեժ.՝ ա. Գրիգորյան Ս. Սոլովյով * 1989 թվական՝ Կատալա, ռեժ. Ս. Բոդրով == Մրցանակներ == 2024 թվականի ապրիլի 12-ից ստացել է Ռուսաստանի դաշնության արվեստի գործչի պաշտոնը, ''հայրենական մշակույթի և արվեստի զարգացման գործում ներդրած մեծ ավանդի, երկարամյա բեղմնավոր գործունեության համար''<ref>{{Cite web |title=Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2024 года № 257 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |url=http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240415221156/http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |archive-date=2024-04-15 |access-date=2024-04-12}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-04-12 |title=Путин присвоил звание Заслуженный деятель искусств Тиграну Кеосаяну |url=https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240412091054/https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |archive-date=2024-04-12 |access-date=2024-10-23 |website=РИА Новости |publisher=РИА Новости |lang=ru}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания|2}} == Արտաքին Հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20190203084938/https://www.vokrug.tv/photo/person/renat_davletyarov/ Вокруг TV. Ренат Давлетьяров.] '''Ալեքսեյ Իգորևիչ Նեկլյուդով''' ({{ԱԾ}}),[[Ռուսաստան|ռուս]] [[Թատրոն|թատրոնի]] և [[Կինո (խումբ)|կինոյի]] դերասան ռադիոհաղորդավար «<nowiki/>[[Առաջին ալիք (Ռուսաստան)|ՕՐՏ / Առաջին ալիքի]]<nowiki/>» պաշտոնական ձայն (1998 թվականի սեպտեմբերից), «մեր ռադիո» ռադիոկայանի նախկին պաշտոնական ձայն (1998-2006)։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Ծնվել է 1963 թվականի հուլիսի 31-ին Մոսկվայում։ Հայրը, Իգոր Նիկոլաևիչ Նեկլյուդովը (1929-1998) լրագրող, «բժշկական թերթ» խմբագրության գիտության բաժնի վարիչ, «Առողջություն» ամսագրի խմբագրության պատասխանատու քարտուղարն է: Մայրը, Թամարա Իվանովնան (1928-2004) «նորաձևության ամսագիր» գեղարվեստական խմբագիր, նախկինում՝ օպերային երգչուհի էր <ref name="rusperson">{{cite web |title=Неклюдов Алексей Игоревич |url=http://rusperson.com/html/23/RU01002884.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20181207042006/http://www.rusperson.com/html/23/RU01002884.shtml |archive-date=2018-12-07 |access-date=2018-11-21 |publisher=Rusperson |deadlink=no}}</ref>։ 1985 թվականին Ալեքսեյը ավարտել է ավարտել է Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնի [[ՄԳԱԹ դպրոց-ստուդիա|Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի անվան դպրոց-ստուդիան]] (ա. ա. Պոպովի և Վ. Պ. Մարկովի դասընթաց)<ref>{{Статья |ссылка=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |автор=Birgit Beumers |заглавие=Waves, Old and New, In Kazakh Cinema |год=2010 |язык=en |издание=Studies in Russian and Soviet Cinema |тип= |месяц= |число= |том=4 |выпуск=2 |номер= |страницы=203–209 |issn=1750-3132 |doi=10.1386/srsc.4.2.203 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ Սովորել էր Ալեքսանդր Յացկոյի, Ալեքսանդր Ռեզալինի, Ալյոնա Օխլուպինայի, Կոնստանտին Լավրոնենկոյի և այլոց հետ<ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |автор= |заглавие=Sight and Sound |ответственный= |год=2001 |издание= |место= |издательство=British Film Institute |страницы=10 |страниц=430 |isbn= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173834/https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ === Կարիերա === Ծառայել է մի շարք թատրոններում՝ կատսա (1985-1986թվականնե՝ր), թատրոն: Պուշկինի (1986-1988 թվականնե՝ր), «Սատիրիկոն» (1988-1991 թվականնե՝ր), Անտոն Չեխովի (1990), Ալեքսեյ Ռիբնիկովի (1992-1993 թվականնե՝ր) և «Տաբակերկե» (1993-1996թվականնե՝ր )թատրոններում<ref name="rusperson" />։ 1987 թվականին հնչեցրել է [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ|ՌՍՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] [[Անդրեյ Միրոնով|Անդրեյ Միրոնովի]] վերջինի դերը Sanglie-ն «Pathfinder» ֆիլմում, քանի որ Միրոնովն ինքը ժամանակ չուներ բարձրաձայնելու այն։ Չեխովի թատրոնում աշխատելուն զուգահեռ նա վարում էր իր սեփական երաժշտական \ u200b \ u200bծրագիրը՝ «<nowiki/>[[Ջազ]]<nowiki/>» Նեկլյուդովի կողմից, «Ռադիո Ռոքս» ում։ Մասնակցել է «Ուրախ տղաներ» (ծաղրել է [[Սերգեյ Կապիցա|Սերգեյ Կապիցին]]), «ծիծաղի շուրջը» (ծաղրել է [[Օլեգ Եֆրեմով|Օլեգ Եֆրեմովին]], Ալեքսանդր Կալյագինին և [[Եվգենի Եվստիգնեև|Եվգենի Եվստիգնեևին]]) հեռուստահաղորդումներին<ref>[http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm Регламент фестиваля «Два в одном / 2 in 1»] {{Wayback|url=http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm|date=20190912042312}} 2inone.ru</ref> «Երկուսն էլ» 1994 թվականին մասնակցել է «Էխո Մոսկվի» ռադիոյում [[Դանիլ Խարմս|Դանիել Խարմսի]] ստեղծագործությունների հիման վրա հեռարձակվող ռադիոսպեկտին<ref name="rusperson" />։ 1995 թվականին մտել է Ռուսաստանի թատերական գործիչների միության։ Եղել է դերասանի տանը թատերական կաղամբներ անցկացնելու նախաձեռնողը<ref name="rusperson" /><ref name="express">{{cite web |date=2018-08-29 |title=Евстигнеев заставлял молодых актёров выпивать перед спектаклем |url=https://www.eg.ru/culture/607036-evstigneev-zastavlyal-molodyh-akterov-vypivat-pered-spektaklem-055960/ |publisher=[[Экспресс-газета]]}}</ref>։ Դերասան և ռեժիսոր Ալեքսեյ Նեկլյուդովի վերջին աշխատանքներից մեկը թատրոնում հայտնի սաքսոֆոնահար Չարլի պարկերի դերն է [[Խուլիո Կորտասար|Խուլիո Կորտասարի]] «հետապնդողը» պատմվածքի հիման վրա իրեն նվիրված ներկայացման մեջ: «Վեց» տեղի է ունեցել 1999 թվականի մարտին [[Տագանկայի թատրոն|Տագանկայի թատրոնում]]<ref name="express" />։ Այս նախագիծը դրամաշնորհ է շահել «թատրոնը 21-րդ դարի շեմին» մրցույթում, որն անցկացրել է «Բաց հասարակություն» ինստիտուտը։ 1998 թվականին առավոտյան ալիքի էկրանապահիչի և վերնագրերի ձայնն էր «Կողմնացույց» (այժմ «տրամադրություն») «<nowiki/>[[ՏՎ Ցենտր]]<nowiki/>»-ում։ Նաև ձայնագրել էգովադզդներ։ 1998 թվականի սեպտեմբերից մինչև ներկայիս ժհամանակաշրջաններ հնչեցնում է «Առաջին ալիքի» (ՕՐՏ)<ref>{{cite web |author=Сусанна Альперина |date=2014-08-07 |title=Старые фильмы о главном или Back in USSR |url=http://www.rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173835/https://rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-date=2021-09-09 |accessdate=2014-08-10 |work= |publisher=Российская газета |lang= |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров, Люди за кадром: фото, биография, фильмография, новости — Вокруг ТВ |url=http://www.vokrug.tv/person/show/Renat_Davletyarov/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210813124003/https://www.vokrug.tv/person/show/renat_davletyarov/ |archive-date=2021-08-13 |access-date=2013-10-25 |deadlink=no}}</ref>, ալիքի իմիջային հոլովակները, նրա որոշ հաղորդումներ («աբրակադաբրա», «կատարյալ վերանորոգում», «խորանարդ» և այլն)։ Դերասանը հեռուստաալիք է եկել գլխավոր պրոդյուսեր Կոնստանտին Էռնստի հրավերով<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров: кино легко снять нельзя… |url=http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512222652/http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-date=2014-05-12 |access-date=2014-05-09 |deadlink=no}}</ref>, քանի որ այստեղ արդեն աշխատող Անատոլի Մաքսիմովը գլխավոր պրոդյուսերի տեղակալն էր կինոդիտման գծով և չէր կարող անընդհատ հայտարարություններ հնչեցնել։ Որոշ արտասահմանյան կինոանոնանսներում 2002 թվականի սեպտեմբերից մինչև 2003 թվականի օգոստոսը Նեկլյուդովը հանդես է եկել նաև որպես դերասանների կրկնօրինակների ձայնային թարգմանիչ։ «Առաջինում» աշխատելուն զուգահեռ՝ 1998 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2006 թվականի դեկտեմբերը հնչեցրել է «մեր ռադիոն» ռադիոկայանի ծրագրերի ջինգլերն ու անոնսները։ 2005-ից մինչև 2013 թվականները, ինչպես նաև «Տան կինո» հառուստաալիքը,«Հեռուստակաֆե» խոհարարական ալիքը, «Առաջինի երաժխտությունը» երաժխտական ալիքը «Ժամանակ», «Առաջին ալիքի» թվային հեռուստընտանիքի մեջ մտնող ալիքները Նաև 2007-ից 2010 թվականներին եղել է "Telenyanya"մանկական ալիքի ձայնը։ Նաև 2007-ից 2010 թվականներին եղել է «Տելենյանյա» մանկական ալիքի ձայնը։ 2014 թվականին Սոչիի ձմեռային [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր 2014|Օլիմպիական]] և Պարալիմպիկ խաղերի բացման և փակման արարողությունների ձայնն էր<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров тайно поженились |url=http://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173842/https://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2014-08-05 |deadlink=no}}</ref>, որպես հյուր աստղ հանդես է եկել նաև ՈՒՀԱ-ի Բարձրագույն խմբի 1/8 եզրափակչի երկրորդ խաղում («Սարատով» թիմի ողջույնի խոսքը): որպես հյուր աստղ հանդես է եկել նաև ՈՒՀԱ-ի Բարձրագույն խմբի 1/8 եզրափակչի երկրորդ խաղում («Սարատով» թիմի ողջույնի խոսքը): 2015 թվականից «Ռադիո Շանսոն»-ում վարում է «Տարվա շանսոն» հիթ-շքերթի ամենշաբաթյա հիթ-շքերթը<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров расстались |url=https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2020-09-16 |deadlink=no}}</ref>: 2017 թվականի մայիսից աշխատում է Նիկոլայ Ֆոմենկոյի կողմից գործարկված «Ֆեյկերադիո Ֆոմենկո» ժամանցային ինտերնետ ռադիոկայանում, որտեղ խաղում է մի քանի դերեր՝ հաղորդավար Յուրի Բուրզոն և տարբեր հյուրեր<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=Губерниев, Чичерина и Гармаш вошли во вторую часть списка доверенных лиц Путина |url=https://tass.ru/politika/19843619 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240129204656/https://tass.ru/politika/19843619 |archive-date=2024-01-29 |accessdate=2024-01-30 |publisher=ТАСС}}</ref>։ 2019 թվականի փետրվարի 9-ից մինչև 2020 թվականի փետրվարի 8-ը վարել է այս ռադիոկայանի եթերի հեռուստատեսային տարբերակը ՆՏՎ ալիքով<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54500/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ 2017 թվականի հունիսից հեռուստաալիքով հայտարարություններ է հնչեցնում «Եկեք գնանք», որը մտնում է «Առաջին ալիք ԲԸ»-ի մեջ։ Համաշխարհային ցանց".։ Ջան 15, 2016 Քոմենտս ոֆֆ-ն [[Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա (2022-այժմ)|Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա ներխուժման]] ֆոնին ներառվել Է Ուկրաինայի պատժամիջոցների ցանկում<ref>{{cite web |date=2023-12-28 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54297/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ == Աշխատանք == === Թատրոն === '''Ցաստա''' * 1985 թվական՝ «1799 թվականի աշնանային արշավ» Ա. Օ. Ռեմեզա-հետևակային * 1985 թվական՝ «Ժուկով ժամանակով» Ա. Կ. Գլադկովա Ռտիշչև *1986 թվական՝ «պարի ուսուցիչ» [[Լոպե դե Վեգա]]-մի քանի դերեր '''Անտոն Չեխովի Թատրոն''' * 1990 թվական՝ «Բալենու այգին» (Պոստ. Լ. Գ. Տրուշկինա) Էպիխոդով<ref>{{Cite web |title=Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2024 года № 257 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |url=http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240415221156/http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |archive-date=2024-04-15 |access-date=2024-04-12}}</ref> '''Ալեքսեի Ռիբնիկովի թատրոն''' * 1992 թվական՝ «հայտարարվածների Պատարագը» «'''Ծխախոտ»''' * 1993 թվական՝ «կրքեր Բումբարաշի համար» Յու. չ. Կիմա-պորուչիկ Իլյին<ref>{{Cite web |date=2024-04-12 |title=Путин присвоил звание Заслуженный деятель искусств Тиграну Кеосаяну |url=https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240412091054/https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |archive-date=2024-04-12 |access-date=2024-10-23 |website=РИА Новости |publisher=РИА Новости |lang=ru}}</ref> * 1993 թվական՝ «Մատրոսսկայա տիշինա» [[Ալեքսանդր Գալիչ|Ա. Ա. Գալիչի]] Չեռնիշև, Լապշին, Օդինցով<ref>{{cite web |title=Матросская тишина (Моя большая земля) |url=http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120722/http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> * 1994 թվական՝ Վ. Պ. Ակսյոնով-Տելեսկոպով ավագ «վառվող բոչկոտարա»<ref>{{cite web |title=Затоваренная бочкотара (ранняя редакция) |url=http://www.tabakov.ru/performances/early_bochkotara/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120614/http://www.tabakov.ru/performances/early_bochkotara/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> * 1994 թվական՝ «Մեխանիկական դաշնամուր» [[Նիկիտա Միխալկով|Ն. Ս. Միխալկովի]] հողատեր Պավել Պետրովիչ Շչերբուկ (վոյնիցևների հարևան)<ref>{{cite web |title=Механическое пианино |url=http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120048/http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> === Ֆիլմագրություն === # 1988 թվական՝ «մեկ, երկու-վիշտը նշանակություն չունի»: Սև ասպետ # 1989 թվական՝ «Հետաքննությունը վարում են գիտակները»։ «Մաֆիա», Մատվեյ Սերգեևիչ Սնեգիրև # 2007 թվական՝ «երեք օր Օդեսայում» Սլավինսկու մարդը # 2007 թվական՝ «Ամանորի գիշերը Առաջինում» 2008 թվականին թարգմանիչ, ռեժիսոր Անտոնիո Ռիզոտո # 2008 թվական՝ «Երկու անգամ մեկ գետի մեջ» բժիշկ-վնասվածքաբան # 2008 թվական՝ «Ամանորյա գիշեր առաջինի վրա» 2009 թվականին ծաղրածուի դիմահարդարմամբ այցելու («Առլեկինո» երգի ժամանակ) # 2009 թվական՝ «լուռ վկա 3» # 2010 թվական՝ «երկինքը կրակի մեջ է»,մաթեմատիկայի ուսուցիչ === Հնչյունավորում === '''Ֆիլմեր''' # 1987 թվական՝ «Պատֆաինդեր» Սանգլիե (Անդրեյ Միրոնովի դերը)<ref>{{cite web |last=Ушаков |first=Денис. |date=2012-10-23 |title=Между строк |url=http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011072814/http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-date=2017-10-11 |accessdate=2017-10-11 |publisher=Телесемь |quote=''Алексей Неклюдов («Первый канал»)…'' |description=Голосовой набор |deadlink=no}}</ref> # 2024 թվական՝ ՀՈԱ «Լուկոմորիե» (ամանորյա Մյուզիքլ)-կարդում է տեքստը '''Մուլտֆիլմեր''' # 1987 թվական՝ «ծույլ զգեստ»-կարդում է տեքստը (տիտրերում նշված է որպես Ա. Նեխլյուդով) # 1988 թվական՝ «մշակույթի պուրակ», քանդակ-ֆուտբոլիստ / քանդակ-ջութակահար # 2004 թվական՝ «Դունո և Բարաբաս», ձկնորս Լիմ / Ավիատոր Դիտրիխ # 2007 թվական՝ «Ուրախ Արջուկներ» (2-րդ եթերաշրջան),Գորշ արջուկ Պոտապ == Ծանութագրություններ == {{примечания|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://persona.rin.ru/view/f/0/25218/nekljudov-aleksej Неклюдов на persona.rin.ru] '''Լեվ Մաքսովիչ Միլինդեր''' ({{ԱԾ}}), սովետ և ռուս թատրոնի և կինոյի դերասան, թատերական «կապուստնիկների» հեղինակ է: ԽՍՀՄ վաստակավոր արտիստ (1991)<ref name="Указ от 13.05.1991">[https://www.lawmix.ru/zakonodatelstvo/176316 Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 13 мая 1991 года «О присвоении почётных званий РСФСР работникам искусства».] {{Wayback|url=https://www.lawmix.ru/zakonodatelstvo/176316|date=20211204183323}} Сайт «Сейчас.ру» // lawmix.ru</ref><ref name="Биография на komedia.spb.ru">[http://www.komedia.spb.ru/artists/milinder.html Лев Максович Милиндер. Заслуженный артист РСФСР. Краткая биография.] {{Wayback|url=http://www.komedia.spb.ru/artists/milinder.html|date=20200220002115}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>. == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Ծնվել է 1930 թվականի դեկտեմբերի 31-ին [[Սանկտ Պետերբուրգ|Լենինգրադում,]][[Հրեաներ|հրեական]] ընտանիքում, որը ապրել է Զագորոդնի պրոսպեկտում, 12 շենք, բն. 63 <ref>{{cite web |title=Выпускники. 1980-е |url=http://mhatschool.theatre.ru/departments/actor/alumni1980/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20171117050348/http://mhatschool.theatre.ru/departments/actor/alumni1980/ |archive-date=2017-11-17 |access-date=2019-05-30 |publisher=Школа-студия МХАТ |deadlink=yes}}</ref>։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրենական մեծ պատերազմի]] ժամանակ Կրտսեր քրոջ Նելիի <ref>{{YouTube|id=on-OoDpRz08|title=Невероятно похожие пародии на Калягина, Евстигнеева и Ефремова. Артист Алексей Неклюдов (1987)}}</ref>, տատիկի<ref>{{Cite web |title=Бруха Лейбовна Сапожник (инженер) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183322/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref> ու պապիկի<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Неклюдов Алексей |url=http://www.nettv.ru/tv/book/n.shtml?%cd%e5%ea%eb%fe%e4%ee%e2%c0%eb%e5%ea%f1%e5%e9 |archive-url=https://web.archive.org/web/20021105225555/http://www.nettv.ru/tv/book/n.shtml?%cd%e5%ea%eb%fe%e4%ee%e2%c0%eb%e5%ea%f1%e5%e9 |archive-date=2002-11-05 |access-date=2019-07-31 |website=Телеобъектив |publisher= |deadlink=unfit}}</ref> հետ տարհանվել է Տրոիցկ<ref>{{cite web |date=2003-03-12 |title=ГОЛОС ЗА КАДРОМ |url=http://www.tv-digest.ru/archive/id/3948/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118194948/http://www.tv-digest.ru/archive/id/3948 |archive-date=2017-01-18 |access-date=2016-11-20 |publisher=ТВ Дайджест |deadlink=no}}</ref>։ Հայրը՝ Մակս Յակովլեվիչ Միլինդերը (1907թվական՝?), եղել է ճանաչված գործող բանակում 1941 թվականի հուլիսի 2-ին, ծառայել է 39-րդ բանակի շտաբում, կապիտան, պարգևատրվել է [[Կարմիր աստղի շքանշան|Կարմիր Աստղի շքանշանով]] (1942թվական՝), «Մարտական ծառայություն» մեդալով <ref>{{cite web |date=2012-05-03 |title=Алексей Неклюдов: «Работаю настроением Первого канала». Закадровый голос Первого рассказывает о работе на телевидении и своей актёрской карьере |url=http://www.vokrug.tv/article/show/aleksei_neklyudov_rabotayu_nastroeniem_pervogo_kanala_34413/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161121043527/http://www.vokrug.tv/article/show/aleksei_neklyudov_rabotayu_nastroeniem_pervogo_kanala_34413/ |archive-date=2016-11-21 |access-date=2016-11-20 |publisher=Вокруг ТВ |deadlink=no}}</ref>։Մայրը՝ Իդա Մարկովնան (Մորդկովնա) կոշկակար, մահացել է [[Իսրայել|Իսրայելում]]։ Քույրը, բժշկական գիտությունների թեկնածու է<ref>{{cite web |date=2015-04-01 |title=20 лет в эфире — Первый канал сегодня отмечает юбилей |url=http://www.1tv.ru/news/2015/04/01/22465-20_let_v_efire_pervyy_kanal_segodnya_otmechaet_yubiley |archive-url=https://web.archive.org/web/20161121103420/http://www.1tv.ru/news/2015/04/01/22465-20_let_v_efire_pervyy_kanal_segodnya_otmechaet_yubiley |archive-date=2016-11-21 |access-date=2016-11-20 |publisher=[[Первый канал (Россия)|Первый канал]] |deadlink=no}}</ref> Նինել Մաքսովնա Միլինդեր (Ծն. 1936), ֆթիզիոլոգ: 1953 թվականին ավարտել է [[Ռուսաստանի բեմական արվեստի պետական ինստիտուտ|Լենինգրադի Ա. ն. Օստրովսկու անվան պետական թատերական ինստիտուտը]] (Բորիս Վուլֆովիչ զոնայի, տ. գ. Սոյնիկովայի և Վ. Ի. Չեստնոկովի դասարանը), որից հետո կնոջ՝ դերասանուհի [[Նինա Ուրգանտ|Նինա Նիկոլաևնա Ուրգանտի]] հետ ուղարկվել է Յարոսլավլի Ֆյոդոր Վոլկովի անվան դրամատիկական թատրոն բաշխման աշխատանքների<ref>''И. Жукова''. [http://komedia.spb.ru/pressa/milinder1.html «Нас знают, как Милиндера». — «Новости Петербурга», № 44, 2-8 ноября 2004 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/milinder1.html|date=20200223052649}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref><ref name="Интервью на komedia.spb.ru">''Беседовала Екатерина Щербацкая''. [http://komedia.spb.ru/pressa/milinder.html Интервью со Львом Максовичем Милиндером. — Журнал «Театральный Петербург», № 10, май 2004 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/milinder.html|date=20200223122558}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>։ === Կարիերա === Տասնհինգ տարվա ընթացքում 1954 թվականի ապրիլից <ref name="Интервью на komedia.spb.ru" /> և մինչև կյանքի վերջը աշխատել է [[Ն․ Ակիմովի անվան կոմեդիայի ակադեմիական թատրոն (Սանկտ Պետերբուրգ)|Լենինգրադի (հետագայում՝ Սանկտ Պետերբուրգի) Ն. Պ. Ակիմովի անվան կոմեդիայի պետական ակադեմիական թատրոնի]] թատերախմբում։ Հայտնի է դարձել 1960 թվականին՝ ռեժիսոր [[Նիկոլայ Ակիմով|Նիկոլայ Ակիմովի]] «ստվեր» պիեսի հիման վրա ռեժիսոր Եվգենի Շվարցի համանուն հեքիաթ-պիեսի բեմադրության մեջ ստվերային գիտնականի դերից հետո։ Այս Դերը հաջողություն բերեց Լեվ Միլինդերին և դարձավ նրա ստեղծագործական կյանքի գագաթնակաետը։ Արդյունքում նա խաղացել է շատ արժանի դերեր արքայազն Սերժ Վետրինսկին վոդևիլում՝ «Լև Գուրիչ Սինիչկին»՝ Ալեքսեյ Բոնդիի (ըստ Դմիտրի Լենսկու) հարմարեցված տեքստով, Ժանը՝ Ֆրանսուազ Սագանի «Փարիզի ուրվանկարները», Դուբրովսկին՝ Դմիտրի Ուգրյումովի «դատարկ բնակարանի զանգը», բայց նրանք նկատելիորեն զիջում էին Շվարցի պիեսում նրա ստեղծած կերպարին<ref name="Биография на akimovkomedia.ru">[http://akimovkomedia.ru/artist/241/ Лев Милиндер (1930—2005). Творческая биография, спектакли прошлых лет.] {{Wayback|url=http://akimovkomedia.ru/artist/241/|date=20211204184850}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] // akimovkomedia.ru</ref><ref name="Тень на akimovkomedia.ru">{{Cite web |title=Спектакль «Тень» по одноимённой пьесе-сказке Евгения Шварца в постановке Николая Акимова. Премьера — 19 ноября 1960 года (спектакль возобновлён с постановки 1940 года) |url=http://akimovkomedia.ru/play/118/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140202144124/http://www.komediaspb.ru/afisha/ten.php |archivedate=2014-02-02 |accessdate=2014-01-27 |publisher=Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] // akimovkomedia.ru |deadlink=}}</ref>։ Երկար տարիներ միլինդերը եղել է արքայազն Սերժ Վետրինսկին վոդևիլում՝ «Լև Գուրիչ Սինիչկին» Ալեքսեյ Բոնդիի (ըստ Դմիտրի Լենսկու) հարմարեցված տեքստով, Ժանը՝ Ֆրանսուազ Սագանի «Փարիզի ուրվանկարները», Դուբրովսկին՝ Դմիտրի Ուգրյումովի «դատարկ բնակարանի զանգը», բայց նրանք նկատելիորեն զիջում էին Շվարցի պիեսում նրա ստեղծած կերպարին Ակիմովի «կապուստնիկները»՝ նվիրված թատրոնի աշխատողների հոբելյաններին<ref>''Светлана Мазурова''. [http://komedia.spb.ru/pressa/kapust2005.html «Прощёный вечер: знаменитые актёрские капустники проходят в Театре комедии с 1948 года». — «Российская газета. Неделя», № 83, 22 апреля 2005 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/kapust2005.html|date=20200220131914}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>։ Հասարակական մեծ հնչեղություն ստացած այս միջոցառումների հիման վրա 1987 թվականին բեմադրվել է համերգ-ակնարկ Եկեք միմյանց հաճոյախոսություններ ասենք<ref name="Биография на akimovkomedia.ru" />։ === Անձնական կյանք === * Կինը՝ (1950-ականներ), Նինա Նիկոլաեվնա ՈՒրգանտը, (1929-2021) թատրոնի և կինոյի դերասանուհի [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (1974 թվաական) [[ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ|ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի]] դափնեկիր (1976): Լև Մաքսովիչն ու Նինա Նիկոլաևնան ամուսնացած են եղել չորս տարի, ամուսնալուծությունից հետո ամուսնացել են ևս չորս անգամ<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru">''Виктория Катаева''. [https://sobesednik.ru/shou-biznes/20130415-taina-rodovogo-proklyatya-ivana-urganta Тайна родового проклятья Ивана Урганта. — Накануне 35-летнего юбилея Ивана Урганта о нём рассказывает близкий друг его дедушки, Льва Максовича Милиндера, сослуживец по Театру комедии, народный артист России Валерий Никитенко.] {{Wayback|url=https://sobesednik.ru/shou-biznes/20130415-taina-rodovogo-proklyatya-ivana-urganta|date=20211204183324}} Газета [[Собеседник (газета)|«Собеседник»]] // sobesednik.ru (15 апреля 2013 года)</ref>։ ** Որդին՝ Անդրեի Լյվովիչ ՈՒրգանտը, (ծնվել է 1956 թվականի նոյեմբերի 28-ին) թատրոնի և կինոյի դերասան, հեռուստահաղորդավար<ref>{{cite web |title=Матросская тишина (Моя большая земля) |url=http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120722/http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref>։ *** թոռնիկը՝ [[Իվան Ուրգանտ|Իվան Անդրեիվիչ ՈՒրգանտը]], (ծնվել է 1978 թվականի ապրիլի 16-ին), կինոյի և թատրոնի դերասան շոումեն, հեռուստա ու ռադիոհաղորդավար, երգիչ, երա ժիշտ պրոդյուսեր<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" />: * Դուստրը՝ նախավերջին ամուսնությունից<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" />։ Լեվ Մակսովիչ Միլինդերը վախճանվել է 2005 թվականի մարտի 8-ին <ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" /> Սանկ պետերբուրգում իր կյանքի 75 տարեկանում<ref name="О кончине на spb.kp.ru">[https://www.spb.kp.ru/daily/23475.4/117054/ Умер король капустников. — На 75-м году жизни скончался заслуженный артист России Лев Милиндер.] {{Wayback|url=https://www.spb.kp.ru/daily/23475.4/117054/|date=20211204183327}} Газета [[Комсомольская правда|«Комсомольская правда»]] в Санкт-Петербурге // spb.kp.ru (11 марта 2005 года)</ref>։ Թղված է Սանկտ Պետերբուրգի Պրեոբրաժենսկի հրեական գերեզմանատանը<ref>{{cite web |title=Механическое пианино |url=http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120048/http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |last=Ушаков |first=Денис. |date=2012-10-23 |title=Между строк |url=http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011072814/http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-date=2017-10-11 |accessdate=2017-10-11 |publisher=Телесемь |quote=''Алексей Неклюдов («Первый канал»)…'' |description=Голосовой набор |deadlink=no}}</ref>։ == Ստեղծագործություն == === Թատրոն === ; [[Ն․ Ակիմովի անվան կոմեդիայի ակադեմիական թատրոն (Սանկտ Պետերբուրգ)|Լենինգրադի (Սանկտ Պետերբուրգ) Ն. Պ. Ակիմովի անվան կոմեդիայի պետական ակադեմիական թատրոն]] Լև Միլինդերը թատրոնի թատերախմբում ծառայել է ավելի քան հիսուն տարի՝ 1954 թվականի ապրիլից մինչև կյանքի վերջ, և Տարբեր տարիներին զբաղված է եղել ներկայացումներով<ref name="Интервью на komedia.spb.ru" /><ref name="Биография на akimovkomedia.ru" />: * 1954 թվական՝ «դատավորը թակարդում», ''անցորդներ, մուրացկաններ և այլք'' * 1954 թվական՝ «Պոմպադուրներ և պոմպադուրշնե», ''սպա'' * 1959 թվական՝ «չորսը մեկ հարկի տակ», ''խմած քաղաքացի'' * 1959 թուական՝ «երեք րոպեանոց զրույց», ''հաշվապահ'' * 1960 թվական՝ «ստվեր» ''ըստ [[Եվգենի Շվարց|Եվգենի Շվարցի]] համանուն պիես-հեքիաթի (ռեժիսոր՝ Նիկոլայ Ակիմով)-գիտնականի ստվերը (Թեոդոր-Քրիստոնյա)''<ref name="Биография на akimovkomedia.ru" /><ref name="Тень на akimovkomedia.ru" /> * 1962-թուական՝ «ֆիզիկոսներ», ''Ուվե Սիվերս, ավագ սանիտար'' * 1963 թվական՝ «Դոն Ժուան», ''օտարերկրյա դեսպաններ / լորդ Ամանդևիլ / Ջոնսոն / նեգր Բաբա / Սուլթան / Լամբրո'' * 1964 թվական՝ «գործ», ''Չիբիսով, ենթակայություն'' * 1964 թվական՝ «Տասներկուերորդ գիշեր» ''Ֆեստե, Օլիվիայի ծաղրածուն'' * 1966 թվական՝ «Կրեչինսկու հարսանիքը» ''Նիկանոր Սավիչ Բեկ, վաշխառու'' * 1968 թվական՝ «գլան», ''Ռոդոլֆո 1968-թվական՝'' ''Փարիզի «ուրվանկարներ», Ժան'' * 1970 թվական՝ «Կեցցե թագավորը», ''Վլադիմիր Նիկոլաևիչ, ԽՍՀՄ արտաքին գործերի նախարարության ինյուրկոլեգիայի պետի տեղակալ / Պոսադիոն, երկար ժամանակ ներքին գործերի նախարար Բ.'' * 1970 թվական՝ «Ստեպանչիկովո գյուղը և նրա բնակիչները», ''Ծանոթագրություն'' * 1972 թվական՝ «փոքր պատուհան դեպի մեծ օվկիանոս», ''բանաստեղծ / նկարիչ / երգչախումբ'' * 1972 թիվ՝ «խնձորով Սայլ», ''թագավոր Մագնուս / Պամֆիլիոս / Պլինիոս, ֆինանսների նախարար'' * 1973 թվական՝ «Տրոյական պատերազմ չի լինի», ''երկրաչափություն, Սենատ'' * 1974 թվական՝ «ռոմանտիկներ», ''Ստրաֆորել'' * 1974 թվական՝ «Համերգ»... ''կլարնետ'' * 1976 թվական՝ «վերանորոգում» ''մարդը'' ''Ֆլիպ ֆլոպսում'' * 1977 թվական՝ «բաղնիք», ''Մոմենտալնիկով'' * 1977 թվական՝ «խնամի», ''Կորնելիուս Հեքլ'' * 1980 թվական՝ «Թերկին-Թերկին»՝ ''առաջին քննադատ'' * 1980 թվական՝ «դավաճանություն», ''Գլեբ Ալեքսեևիչ Վալետով'' * 1981 թվական՝ «Արդենի անտառի հեքիաթը», ''Ժակ-մելանխոլիկ'' * 1984 թվական՝ «ամեն ինչ կարող են թագավորները», ''Ռիբակով, հանձնաժողովի անդամ'' * 1985 թվական՝ «Հաղթանակի օրը պատերազմի մեջ», ''կլարնետ'' * 1986 թվական՝ «Տասներկուերորդ գիշեր», ''Անտոնիո, նավապետ, Սեբաստյանի ընկերը'' * 1990 թվական՝ «Ռոմուլոս Մեծը», ''Ապոլիոն, անտիկվար'' * 1992 թվական՝ «սիրո մոլորակ», ''սենատոր'' * 1993 թվական՝ ''Տարասկոնի Տարտարենը, բուֆետչիկ'' 1997 թվական՝ ''«կրքեր ըստ Մոլիերի», պարի ուսուցիչ'' === Ֆիլմագրություն === * 1979 «Օթելլո», ''Լոդովիկո'' * 1990 «Մայրամուտ», ''Էյխբաում'' * 1993 «<nowiki/>[[Դու իմ միակն ես|Դ]]<nowiki/>[[Դու իմ միակն ես|ու իմ միակն ես]]<nowiki/>»<nowiki/>, ''Եվգենի Տիմոշինի գործընկեր հետազոտական \ u200b \ U200bինստիտուտում'' * 1995 «Ձմեռային բալ 3» * 1995 «Դեբյուսի կամ Մադեմուազել Շու-Շու» («երաժշտությունը սեր է: Չուչու»), ''առաջին ջութակ'' * 2001 «Բարոն անունով» (Սերիա № 10), ''Հին ռաբբի սինագոգում'' * 2004 «Ազգային անվտանգության գործակալ 3» (սերիա № 32 «փադիշահ»), ''արխիվարիուս'' * 2004 «Իվանով և Ռաբինովիչ», ''սլավագիտության պրոֆեսոր'' === Հնչյունավորում === * 1966 «երկու սրտերի Բանաստեղծություն», ''Կրիվոյ Էմիր'' (Ռ. Պիրմուխամեդովի դերը) * 1979 «արքայազն Ֆլորիզելի արկածները», ''անվասայլակով հանցագործը'' ([[Իլյա Ռեզնիկ|Իլյա Ռեզնիկի]] դերը) * 1981 «բոլոր սատանաներին չնայած» == Մրցանակներ == * 1991 «ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ» ''պատվավոր կոչում-խորհրդային արվեստի բնագավառում ունեցած վաստակի համար''<ref name="Указ от 13.05.1991" /><ref name="Биография на komedia.spb.ru" />: * 2004 «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» ''2-րդ աստիճանի շքանշանի մեդալ-թատերական արվեստի բնագավառում ունեցած վաստակի և երկարամյա բեղմնավոր աշխատանքի համար''<ref>[http://www.kremlin.ru/acts/bank/21575 Указ Президента Российской Федерации В. Путина от 29 октября 2004 года № 1375 «О награждении государственными наградами Российской Федерации работников Санкт-Петербургского государственного учреждения культуры „Академический театр комедии имени Н. П. Акимова“».] {{Wayback|url=http://www.kremlin.ru/acts/bank/21575|date=20161225145401}} Официальный сайт [[Президент Российской Федерации|Президента Российской Федерации]] // kremlin.ru</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * ''[[Никитенко, Валерий Ефремович|Валерий Никитенко]]''. [http://ptj.spb.ru/archive/40/in-memoriam-40/pamyati-lva-milindera/ Памяти Льва Милиндера.] «Петербургский театральный журнал», № 2 (40), май 2005 года. // ptj.spb.ru '''Խալիլ Գալեևիչ Աբժալիլով''' <ref>{{Словарь собственных имён русского языка|Абжалилов Халил|55}}</ref> ({{ԱԾ}}) (1896-1963), սովետ թաթար [[Դերասանական արվեստ|դերասան]], [[Թատրոնի ռեժիսոր|թատերական ռեժիսոր]] [[ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ]] ([[1957]])։ == Կենսագրություն == Ծնվել է [[1896|1896 թվականի]] [[Սեպտեմբերի 29|սեպտեմբերի 29-ին]] Մուստաֆինո գյուղում (այժմ՝ [[Ռուսաստան]]<nowiki/>ի [[Շառլիկի շրջան]], [[Օրենբուրգի մարզ]]) գյուղացիական աղքատ ընտանիքում <ref name="te1">Театральная энциклопедия / Гл. ред. С. С. Мокульский. — М.: Советская энциклопедия, 1961. — Т. 1. — 1214 стб.</ref><ref name="bre1">Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред. С. Л. Кравец. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — Т. 1. А — Анкетирование. — 766 с.</ref>։ 7 տարեկան հասակում մեկնել է [[Մեդրեսե]] սովորելու։ [[1906|1906 թվականին]] [[Երաշտ|երաշտի]] պատճառով գյուղում սկսվել է սով , ինչը ստիպեց Խալիլի ընտանիքին տեղափոխվել Օրենբուրգ։ Մինչև 1914 թվականի երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսելը ընդգրկված է եղել Արքայական բանակ:(ռազմական գործողությունների) Պատերազմի ժամանակ եղել է [[Քյոնիգսբերգ|Քյոնիգսբերգում]], [[Վարշավա|Վարշավայում]] և Բարանովիչում։ Մարտերում ցուցաբերած խիզախության համար պարգևատրվել է Գեորգիևյան մեդալով, իսկ ավելի ուշ 4-րդ աստիճանի Գեորգիևյան խաչով: 1916 թվականին աջ ուսին ստացել է ծանր վնասվածք, ինչի արդյունքում պարկել է հոսպիտալում։ Վիրավորվելուց հետո զորացրվել է<ref>{{Cite web |title=Неля Милиндер в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9771618&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183324/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9771618&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ Բեմական գործունեությունը սկսել է [[1916|1916 թվականին]] թաթարական «Շիրկատ» դրամատիկական թատերախմբում ([[Օրենբուրգ]]), Օրենբուրգում թաթարական «Արևելյան թատրոնի» հիմնադիրներից մեկը։ [[Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմ|Քաղաքացիական պատերազմի]] օրերին լինելով թատրոնի դերասան և ռեժիսոր՝ կազմակերպել է ռազմաճակատային թատերախումբ, մեկնել առաջնագիծ, հանդես եկել Կարմիր բանակի մարտիկների առջև։ 1920-ից 1923 թվականներին մասնակցել է [[Տաշքենդ|Տաշքենդում]], [[Բուխարեստ|Բուխրեստում]] և [[Խիվա|Խիվայում]] ՈՒզբեկական թաթարների կազմակերպությունում։ 1923-ից 1924 թվականներին աշխատել է Աստրախանի թաթարական դրամատիկական թատրոնում: [[1924]]-ից [[1928|1928 թվականներին]] նկարահանվել է «Ուզբեկգոսկինո» տրեստի (այժմ՝ «Ուզբեկֆիլմ», Տաշքենդ) «Շարկ Յուլդուզի» («Արևելքի աստղ») կինոֆաբրիկայում։ Շելեստ Ս. [[1928]]-[[Թաթարստանի Գ. Քամալի անվան պետական ակադեմիական թատրոն|թաթարական ակադեմիական թատրոն]]՝ որպես տարվա դերասան: Ք. Կամա (Կազան): 1941-1953 թվականներին Թաթարական բաժանմունքի վարչության նախագահ Համառուսաստանյան թատերական ընկերության։ [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն|ԽՄԿԿ]](Բ) անդամ [[1944 թվական|1944 թվականից]]: Թաթարական ԽՍՀ 2-4 գումարումների Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր ([[1947]]-[[1959|1959 թվականներ]])։ Մահացել է 1963 թվականի մարտի 18-ին Կազանիայում սրտի կաթվածից։ Թաղված է Կազանի Նովո-թաթարական Սլոբոդայի թաթարական գերեզմանատանը<ref>{{Cite web |title=Бруха Лейбовна Сапожник (инженер) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183322/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ === Ընտանիք === * Զարմիկ, [[Մուսա Ջալիլ]] (1906-1944 թվականներ) սովետական Թաթար պոետ։ Սովետական Միության հերոս ([[1956|1956 թվական]]՝) == Պարգևներ և կոչումներ == * Թաթարական ԽՍՀՄ վաստակավոր արտիստ (1939թվական՝) * ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1940 թվական՝) * ԽՍՀ Թաթարական ժողովրդական արտիստ (1944 թվական՝) * [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (1950 թվական՝) <ref>{{Cite web |title=Марк Моисеевич Сапожник (слесарь) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510392&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183326/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510392&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref> * ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1957 թվական՝) * Գաբդուլլա Տուկայի անվան Հանրապետական մրցանակ (1958 թվական՝) Կ. Տինչուրինի «առանց քամիների» ներկայացման մեջ Միսհաբի դերի կատարման համար * [[Գեորգիևյան խաչ]] * 4-րդ աստիճանի Գեորգիևյան խաչ * [[Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան|Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի Շքանշան]] (1956 թվական՝) * «Պատվո Նշան» Շքանշան * 1 շքանշան * Մեդալներ == Դերեր թատրոնում == * 1928 թվական՝ Բ. Ա. Լավրենևի «Խզվածքը», ''Բոցման'' * 1929 թվական՝ «Գալիաբանու» Մ. Ֆայզի, ''Բադրի'' * 1929 թվական՝ Շ. կ. Քամալի «ագռավի բնում», ''հին արտելշիկ Խալիլ'' * 1932 թվական՝ Ս. Վ. Բատտալովի «նամակ թաշկինակի վրա», ''Խաֆիզ'' * 1933 թվական՝ Ք. «Քամալի Սնանկ» , ''Սիրաժետդին'' * 1934 թվական՝ Ֆ. Շիլլերի «խաբեություն և սեր», ''Միլլեր'' * 1935 թվական՝ «Պրոֆեսոր Մամլոկ» Ֆ․ Վոլֆա, ''Պրոֆեսոր Մամլոկ'' * 1936 թվական՝ Մ. Գորկու «Թշնամիները», ''Յակով Բարդին'' * 1937 թվական՝ Թ. Գիզզատի «Հոսքերը», ''Բիկմետուր'' * 1940 թվական՝ Ն. Իսանբեթի «Խոջա Նասրեթդին», ''Խոջա Նասրեդին'' * 1944 թվական՝ Վ. Շեքսպիրի «Լիր Արքա», ''Լիր'' * 1944 թվական՝ «Միննիկամալ» Մ. Ամիրա, ''Գիլմանով'' * 1946 թվական՝ «Նրանց համար, ովքեր ծովում են» Բ. Ա. Լավրենևա ,''Խիրուտոնով'' * 1952 թվական՝ Լ. Ն. Ռախմանովի «Պրոֆեսոր Պոլեժաև», ''պրոֆեսոր Պոլեժաեվ'' * 1958 թվական՝Կ. Գ. Տինչուրինի «առանց քամու», ''Միսխաբ'' * Կ. Գ. Տինչուրինի «Կանդրայում», ''Ակբերբին'' * Վ. Ն. Բիլ-Բելոցերկովսկու «կյանքը կանչում է», ''Չադով'' * Վ. Շեքսպիր «Օթելլո», Յագո * «Ողջույն, Իսպանիա» Ա. Ն. Աֆինոգենովա, ''Ծաղրածու'' * [[Ալեքսանդր Օստրովսկի|Ա. ն. Օստրովսկու]] «առանց մեղքի մեղավորները», ''Շմագ'' * Ա. ն. Օստրովսկու «կատաղած փողերը», ''Կուչումով'' * Ա. Ն. Օստրովսկո «Ամպրոպ», ''Տիխոն'' * Գ. Քամալի «դժբախտ երիտասարդը», ''Շմագ'' * Մ. Գորկու «Թշնամիները», «Զախար Բարբին» * Շ. կ. Քամալի «մառախուղի հետևում», ''Լոկման'' * [[Իվան Կարպենկո-Կարի|Ի. Կ. Կարպենկո-Կարոգոյ]] «Մարտին Բորուլյա», ''Մարտին Բորուլյա'' * «Ալիմ-Ղրիմի ավազակ» == Ֆիլմագրություն == * 1925 թվական՝ «Մահվան մինարեթ», ''ատաման Կուր-բաշի'' * 1927 թվական՝ «Ռավատա Շնագայլեր», ''Աբդուլ-նաբի բայ'' * 1927 թվական՝ «Երկրորդ կինը» * 1927 թվական՝ «Մզկիթի կամարների տակից» * 1928 թվական՝ «Փակ Ֆուրգոն» * 1928 թվական՝ «Բորոտ» == Հասցեներ == * 1938 թվական՝ Բեխտերևի փողոց, տուն 11 <ref>{{Cite web |title=Лев Милиндер в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9772340&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183321/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9772340&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ * 1948 թվական՝ Գորկու փողոց, տուն 17 <ref>{{Cite web |title=Милиндер Макс Яковлевич на сайте Память народа |url=https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_nagrazhdenie80295722/?backurl=%2Fheroes%2F%3Flast_name%3D%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%26first_name%3D%26middle_name%3D%26date_birth%3D%26adv_search%3Dy%26group%3Dall%26types%3Dpamyat_commander%3Anagrady_nagrad_doc%3Anagrady_uchet_kartoteka%3Anagrady_ubilein_kartoteka%3Apotery_doneseniya_o_poteryah%3Apotery_gospitali%3Apotery_utochenie_poter%3Apotery_spiski_zahoroneniy%3Apotery_voennoplen%3Apotery_iskluchenie_iz_spiskov%3Apotery_kartoteki%3Apotery_vpp%26page%3D1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204184120/https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_nagrazhdenie80295722/?backurl=%2Fheroes%2F%3Flast_name%3D%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%26first_name%3D%26middle_name%3D%26date_birth%3D%26adv_search%3Dy%26group%3Dall%26types%3Dpamyat_commander%3Anagrady_nagrad_doc%3Anagrady_uchet_kartoteka%3Anagrady_ubilein_kartoteka%3Apotery_doneseniya_o_poteryah%3Apotery_gospitali%3Apotery_utochenie_poter%3Apotery_spiski_zahoroneniy%3Apotery_voennoplen%3Apotery_iskluchenie_iz_spiskov%3Apotery_kartoteki%3Apotery_vpp%26page%3D1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Հիշողություններ == * Այն տան վրա, որտեղ ապրել է Խ.Աբժալիլովը Գորկու փողոցում, Կազանի 17/9 հասցեում, տեղադրվել է հուշատախտակ։ * Դերասանի անվվամբ փողոց կա Կազանի Վախիտովսկի շրջանում <ref>[https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80 Российская государственная библиотека] {{Wayback|url=https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80|date=20191126205256}}: Диссертация «Интенсивная этиопатогенетическая терапия больных распространённым фиброзно-кавернозным туберкулёзом лёгких в условиях стационара» (1979)</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} h9l4zbzzh2jikoyn6j6dygdf9tl3221 10356645 10356596 2025-06-17T14:01:59Z Գրքասեր Մանասերյան 13 151908 10356645 wikitext text/x-wiki '''Անատոլի Սեմյոնովիչ Բելոուսով''' ({{ԱԾ}}),սովետ և ռուս ֆիզիկոս գիտնական, [[Գիտությունների դոկտոր|Ֆիզիկական և մաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր]]: 1973 թվականի [[ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ|ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի]] դափնեկիր: [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրենական մեծ պատերազմի]] մասնակից == Կենսագրություն == Ծնվել է 1925 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Մոսկվայում 1913 -ից մինչև 1942 թվականները կրթվել էր օյրոտիկ միջնակարգ դպրոցներում: 1942 ից մինչև 1943 թվականները սովորել էր [[Ալթայի երկրամաս|Ալթայի երկրամասի]] տարհանված Օիրրոտում Մոսկովյան մանկավարժական համալսարանում: 1943 թվականի հունվարի 1-ին տասնյոթ տարեկան հասակում զորակոչվել էր [[Բանվորա-գյուղացիական Կարմիր բանակ|բանվորա-գյուղացիական Կարմիր բանակի]] շարքերը և ուղարկվել Տոմսկի հրետանային դպրոց 1943-ի հոկտեմբերին կարճաժամկետ դասընթացներ անցնելուց հետո նա ուղարկվել է գործող բանակ ՝ ռազմաճակատ: Հայրենական Մեծ պատերազմի մասնակից 1-ին հարվածային բանակի կազմում 1186-րդ կործանիչ-հակատանկային հրետանային գնդի կառավարման դասակի հրամանատարի պաշտոնում, մարտերի ժամանակ ծանր վիրավորվել էր<ref name="сп2">{{cite web |author= |date=2005-12-19 |title=Светлая память |url=http://trv.trovant.ru/arhiv/691/trv-691.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222011226/http://trv.trovant.ru/arhiv/691/trv-691.pdf |archive-date=2019-12-22 |accessdate=2020-08-15 |website=Троицкий вариант |publisher=№54(691) |lang= |deadlink=no}}</ref>:Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցելու համար կրտսեր լեիտենանտ Ա.Ս. Բելուսովը 1944 թվականի հոկտեմբերի 2-ին և դեկտեմբերի 30-ին պարգևատրվել է 2-րդ կարգի [[Հայրենական պատերազմի շքանշան|Հայրենական մեծ պատերազմի շքանշանով]] և [[Կարմիր աստղի շքանշան|կարմիր աստղի շքանշանով]]<ref name="ос2">{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семёнович: список наград |url=http://podvignaroda.ru/?#id=1112672027&tab=navDetailManCard |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101125149/http://www.podvignaroda.ru/#id=1112672027&tab=navDetailManCard |archive-date=2021-01-01 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Подвиг народа]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: 1945 թվականին խորհրդային բանակի շարքերից հաշմանդամության հանձնաժողովից առաջարկություն է ստացել: 1945-ից մինչև 1950 թվականները սովորել է [[Մոսկվայի պետական համալսարան|Մոսկվայի պետական համալսարանի]] ֆիզիկայի ֆակուլտետի նյութի կառուցվածքի բաժնում, որտեղ ընդունվել է որպես պատերազմի մասնակից առանց քննություններին: 1951 թվականից եղել է նշանակված որպես ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի Ֆիզիկայի ինստիտուտի էտալոնային լաբորատորիայի կրտսեր գիտաշխատող, աշխատել է Վ. ի. Վեքսլերի և [[Պավել Չերենկով|Պ. Ա. Չերենկովի]] ղեկավարությամբ, ե. ի. ի խմբում: Թամման ուսումնասիրել է գամմա քվանտների գրանցման հնարավորությունը և Պ-մեզոնի ֆոտոգենիայի փորձարարական հայտնաբերման հիմնարար խնդիրը<ref name="сп2" />: 1959 թվականին Ա.Ս. Բելուսովը պաշտպանել է ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճանի հայցման ատենախոսություն ՝ «միջուկների վրա չեզոք մեզոնների Ֆոտոնախագծումը և մեզոնների մակերևութային ձևավորման մոդելը» թեմայով: 1973-ի նոյեմբերի 7-ին, ԽՄԿԿ Կենտկոմի և ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի որոշմամբ, Ա. Ս. Բելուսովը արժանացել է ԽՍՀՄ պետական մրցանակի գիտության և տեխնոլոգիայի ոլորտում «Մեզոն-ի Ֆոտոսրումը նուկլոնների վրա» աշխատությունների շարքի համար:<ref name="гсп2">Постановление ЦК КПСС и СМ СССР «О присуждении Государственных премий СССР в области науки и техники». Газета «Правда», 7 ноября 1968—1975 гг</ref>. 1974 թվականին Ա.Ս.Բելուսովը պաշտպանել է ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի հայցման ատենախոսություն ՝ «հադրոնների էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունների ուսումնասիրությունը 10 ԳէՎ-ից բարձր էներգիաների դեպքում»"թեմայով<ref>{{cite web |author= |date= |title=Белоусов, Анатолий Семёнович |url=https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2%2C%20%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B9%20%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191126205256/https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2%2C%20%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B9%20%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 |archive-date=2019-11-26 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Российская государственная библиотека|РГБ]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Ա.Ս. Բելուսովը միջուկային ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի բաժանմունքի էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունների լաբորատորիայի գլխավոր գիտաշխատող և Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի պ. ն. Լեբեդևի անվան ֆիզիկայի ինստիտուտի գիտական խորհրդի անդամ էր<ref>{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семенович |url=https://lebedev.ru/ru/people/main-units/npad.html?id_level=462&view=person&id=2351 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807005827/http://www.lebedev.ru/ru/people/main-units/npad.html?view=person&id_level=462&id=2351 |archive-date=2020-08-07 |accessdate=2020-08-15 |website=[[ФИАН]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: == Մրցանակներ == {{mainref|<ref name="сп"/>}} * 1 աստիճանի [[Հայրենական պատերազմի շքանշան]] (06.11.1985 թվական՝<ref name="оов2">{{cite web |author= |date= |title=Белоусов Анатолий Семёнович: ООВ 1-й степени |url=http://podvignaroda.ru/?#id=1517905134&tab=navDetailManUbil |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101125149/http://www.podvignaroda.ru/#id=1517905134&tab=navDetailManUbil |archive-date=2021-01-01 |accessdate=2020-08-15 |website=[[Подвиг народа]] |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>) * 2 աստիճանի [[Հայրենական պատերազմի շքանշան]] (02.10.1944 թվական՝<ref name="ос2" />) * [[Կարմիր աստղի շքանշան|Կարմիր Աստղի Շքանշան]] (30.12.1944 թվական՝<ref name="ос2" />) * Մեդալ «1941-1945 թվականների Հայրենական Մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» (09.05.1945 թվական<ref name="ос2" />) === Պրեմիաներ === * ԽՍՀՄ պետական մրցանակ գիտության և տեխնիկայի բնագավառում (1973 թվական՝«նուկլոնների վրա Պ-մեզոնի Ֆոտոսրումը» աշխատությունների շարքի համար<ref name="гсп2" />) == Примечания == {{примечания}} '''Ռենատ Ֆավարիսի Դավլետյարով''' ({{ԱԾ}}), ռուս [[ռեժիսոր]], [[սցենարիստ]] և կինոպրոդյուսր։ Ռուսաստանի պրոդյուսերների գիլդիայի նախագահ։ [[Ռուսաստանի Դաշնության արվեստի վաստակավոր գործիչ|Ռուսաստանի դաշնության վաստակավոր արվեստի գործիչ]] (2024 թվական)։ == Կենսագրություն == Ռենատ Դեվլյատյարովը ծնվել է 1961 թվականի օգոստոսի 17-ին Աստրաղանում։ Ռենատը ստացել է [[բարձրագույն կրթություն]] ինժիներ-տեխնոլոգ ոլորտում։ 1985-ից մինչև 1987 թվականները աշխատել է որպես դեկորացիաների բեմադրիչ «<nowiki/>[[Մոսֆիլմ|Մոսֆիլմ»]] կինոստուդիայում, այդ թվում՝ Կարեն Շահնազարովի «<nowiki/>[[Ցրիչը (ֆիլմ, 1986)|Ցրիչը]]<nowiki/>» և Սերգեյ Սոլովյովի «ԱՍՍԱ» կինոնկարներում, որոնք խորհրդանշական են խորհրդային կինոյի համար<ref>{{Книга |автор=Б.Барабанов |заглавие=Асса. Книга перемен |ответственный= |год=208 |издание= |место= |издательство=Амфора |страницы= |страниц= |isbn=}}</ref>։ 1987-ից մինչև 1989 թվականները շաուրնակել է աշթատանքը կինոստուդիայում, կատարելով ֆիլմերի փոխտնօրենի գործառույթները, իսկ 1989 թվականից դարձել է ֆիլմերի տնօրեն։ 1994 թվականից ղեկավարել է «շրջան» կինոստուդիայի «Մոսֆիլմ» կինոկոնցերտը։ 1955 թվականին դարձել Է [[Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոն|Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի]] (ՄՄԿՖ) գործադիր տնօրեն։ 1999-2006թթ.՝ Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի գլխավոր տնօրեն<ref>{{Статья |ссылка=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |автор=Birgit Beumers |заглавие=Waves, Old and New, In Kazakh Cinema |год=2010 |язык=en |издание=Studies in Russian and Soviet Cinema |тип= |месяц= |число= |том=4 |выпуск=2 |номер= |страницы=203–209 |issn=1750-3132 |doi=10.1386/srsc.4.2.203 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |archivedate=2021-09-09}}</ref><ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |автор= |заглавие=Sight and Sound |ответственный= |год=2001 |издание= |место= |издательство=British Film Institute |страницы=10 |страниц=430 |isbn= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173834/https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ 1997 թվականին ղեկավարել է «Ինտերֆեստ» կազմակերպությունը։ 2001-ից մինչև 2008 թվականները ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր [[Նյու Յորք|Նյու Յորքում]]: 2003 թվականից Փարիզում ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր է։ 2005 թվականից Բեռլինում ռուսական կինոյի շաբաթների պրոդյուսեր է։ Ղեկավարել է «Կինո-Յալթա» պրոդյուսերական կինոյի միջազգային փառատոնը։ 2007-2009թթ.՝ «Վաղը/2morrow» ժամանակակից կինոյի միջազգային փառատոնի գլխավոր պրոդյուսեր: 2009-2015թթ.՝ Ռուսաստանի պրոդյուսերների գիլդիայի նախագահ, Եվրոպայից ֆիապֆ պրոդյուսերական գիլդիաների միջազգային ասոցիացիայի փոխնախագահ: 2010-ից մինչև 2012 թթ. «երկուսը մեկում/ 2 ին» 1 Միջազգային կինոփառատոնի գլխավոր պրոդյուսրն էր<ref>[http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm Регламент фестиваля «Два в одном / 2 in 1»] {{Wayback|url=http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm|date=20190912042312}} 2inone.ru</ref>։ 2012 թվականին ընտրվել է Կենտրոնական դաշնային շրջանի Հանրային պալատի անդամ<ref>[http://cfo.gov.ru/polpred/op/news/143 ЦФО / Новости Общественной палаты ЦФО /Сформирован полный состав Общественной палаты Центрального федерального округа] {{Wayback|url=http://cfo.gov.ru/polpred/op/news/143|date=20131214105619}}</ref>։ 2011 թվականին հանդես է եկել որպես ռեժիսոր՝ նկարահանելով «Իմ խենթ ընտանիքը» 2012 թվականին Էկրան բարձրացավ «պողպատե թիթեռ» դետեկտիվ դրաման։ Ռենատ Դավլետյարովի հաջորդ ֆիլմը՝ «Մի անգամ», որը նկարահանվել է Յուրի Կորոտկովի «ամերիկուհին» պատմվածքի հիման վրա, դարձել է XXII կինոփառատոնի բացման ֆիլմը՝ «պատուհան դեպի Եվրոպա»<ref>{{cite web |author=Сусанна Альперина |date=2014-08-07 |title=Старые фильмы о главном или Back in USSR |url=http://www.rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173835/https://rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-date=2021-09-09 |accessdate=2014-08-10 |work= |publisher=Российская газета |lang= |deadlink=no}}</ref>։ == Ընտանիքը և անձնական կյանքը == Հայրը՝ Ֆավարիս Դավլատերյավովը ԽՍՀՄ-ում նավթի կոմիտեի վերջին նախագահը, Ավելի ուշ «Ռոսնեֆտ»-ի ղեկավարներից մեկը, «նավթամթերք Կոնցեռն» ՓԲԸ-ի նախագահն էր<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров, Люди за кадром: фото, биография, фильмография, новости — Вокруг ТВ |url=http://www.vokrug.tv/person/show/Renat_Davletyarov/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210813124003/https://www.vokrug.tv/person/show/renat_davletyarov/ |archive-date=2021-08-13 |access-date=2013-10-25 |deadlink=no}}</ref>։ Հայրը ազգությամբ [[Թաթարներ|թաթար է]], իսկ մայրը՝ [[Ռուսներ|ռուս]]<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров: кино легко снять нельзя… |url=http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512222652/http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-date=2014-05-12 |access-date=2014-05-09 |deadlink=no}}</ref>։ Կրտսեր եղբայրը՝ Բորիս Ֆավարիսովիչ Դավլետյարովը, [[Բանկ|բանկիր]], «զարգացման միջազգային բանկ» ԿԲ-ի նախկին սեփականատեր: Ապրում է [[Լոնդոն|Լոնդոնում]]: ոչ AI. Առաջին ամուսնությունից «որդին» Արտեմը: Նա ապրում էր մի քանի տարի քաղաքացիական ամուսնության մեջ դերասանուհի Վերա Սոտնիկովայի հետ: 2000-ականների երկրորդ կեսին Ռենատ Դավլետյարովը սիրավեպ է ունեցել երգչուհի և հեռուստահաղորդավարուհի Օլգա Օրլովայի հետ։ 2014-ում ամուսնացել է երգչուհի եւ դերասանուհի Եվգենիա Մալախովայի հետ<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров тайно поженились |url=http://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173842/https://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2014-08-05 |deadlink=no}}</ref>։ Բաժանվել են 2019 թվականին<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров расстались |url=https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2020-09-16 |deadlink=no}}</ref>։ === Հանրային դիրքորոշում === 2014-ի մարտին Նա աջակցեց [[Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը|Ղրիմի վերադարձին]], ստորագրեց նամակ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին՝ ի աջակցություն Ղրիմի բռնակցմանը:. 2024 թվականին դարձել Է ՌԴ նախագահի թեկնածու Վլադիմիր Պուտինի վստահված անձ<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=Губерниев, Чичерина и Гармаш вошли во вторую часть списка доверенных лиц Путина |url=https://tass.ru/politika/19843619 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240129204656/https://tass.ru/politika/19843619 |archive-date=2024-01-29 |accessdate=2024-01-30 |publisher=ТАСС}}</ref><ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54500/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref><ref>{{cite web |date=2023-12-28 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54297/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ == Ֆիլմագրություն == === Դերասան === * 1989 թվական՝ Կատալա Թովմասի ''թիկնապահը'' * 1992 թվական՝ Դրամափոխներ ''առաջին հետապնդողը'' * 1993 թվական՝ Աղեղնավոր անհանգիստ Ռենատ * 2003 թվական՝ [[Բարև, մայրաքաղաք|Բարև մայրաքաղաք]]: նոր ռեժիսոր * 2010 թվական՝ սակուրայի Մուրաբա Տոմոկազու Սան, ճապոնացի ճգնաժամային տնօրեն === Ռեժիսյոր === * 2011 թվական՝ իմ խենթ ընտանիքը * 2012 թվական՝ պողպատե թիթեռ * 2014 թվական՝ մի անգամ * 2015 թվական՝ [[Իսկ արշալույսներն այստեղ խաղաղ են (ֆիլմ, 2015)|Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են:..]] * 2016 թվական՝ [[Մաքուր արվեստ (ֆիլմ)|մաքուր արվեստ]] * 2017 թվական՝ կախարդները * 2019 թվական՝ Դոնբաս. Ծայրամաս * 2021 թվական՝ [[Օդաչուն (ֆիլմ)|օդաչու]]<nowiki/>ն * 2023 թվական՝ մարդը ոչ մի տեղից === Սցենարիստ === * 2007 թվական՝ Սեր-գազար * 2008 թվական՝Սեր-գազար 2 * 2015 թվական՝ [[Իսկ արշալույսներն այստեղ խաղաղ են (ֆիլմ, 2015)|Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են:..]] * 2016 թվական՝ [[Մաքուր արվեստ (ֆիլմ)|մաքուր արվեստ]] === Պրոդյուսեր === * 1997 թվական՝ կրքեր «շահ» ատելյեում * 2005 թվական՝ 180 և բարձր * 2007 թվական՝ Սեր-գազար * 2008 թվական՝ [[Ինդիգո (ֆիլմ)|ինդիգո]] * 2008 թվական՝ Սեր-գազար 2 * 2009 թվական՝ Յուլենկա * 2010 թվական՝ [[սիրո հեգնանք]] * 2011 թվական՝ Սեր-գազար 3 * 2011 թվական՝ իմ խենթ ընտանիքը * 2012 թվական՝ զրույց * 2012 թվական՝պողպատե թիթեռ * 2013 թվական՝ զուգահեռ աշխարհներ * 2014 թվական՝ փախստականներ * 2015 թվական՝Մի անգամ * 2015 թվական՝ անտեսանելի մարդիկ * 2015 թվական՝ Եվ արշալույսներն այստեղ հանգիստ են * 2015 թվական՝ կանաչ կառք * 2016 թվական՝ մաքուր արվեստ * 2017 թվական՝կախարդները * 2019 թվական՝ Դոնբաս. Ծայրամաս * 2020 թվական՝ մինիմաքս * 2021 թվական՝ [[Օդաչուն (ֆիլմ)|օդաչուն]] * 2022 թվական՝ Սեր-գազար. * 2022 թվական՝ Պետրոպոլիս === Տնօրեն === * 1991 թվական՝ ոտքը, ռեժ. Ն. Տյագունով * 1992 թվական՝ Դրամափոխներ, ռեժ. Ք. Շենգելիա * 1993 թվական՝ անհանգիստ Աղեղնավորը, ռեժ. Ք. Շենգելիա * 1994 թվական՝ սուլիչ, ռեժ. Պ. Էրդեշշ * 1994 թվական՝ [[Երեք քույր (ֆիլմ, 1994)|երեք քույրեր]], ռեժ. Ս. Սոլովյով === Տնօրենի տեղակալ === * 1989 թվական՝ Սև վարդը՝ տխրության խորհրդանիշ, Կարմիր վարդը՝ սիրո խորհրդանիշ, ռեժ.՝ ա. Գրիգորյան Ս. Սոլովյով * 1989 թվական՝ Կատալա, ռեժ. Ս. Բոդրով == Մրցանակներ == 2024 թվականի ապրիլի 12-ից ստացել է Ռուսաստանի դաշնության արվեստի գործչի պաշտոնը, ''հայրենական մշակույթի և արվեստի զարգացման գործում ներդրած մեծ ավանդի, երկարամյա բեղմնավոր գործունեության համար''<ref>{{Cite web |title=Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2024 года № 257 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |url=http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240415221156/http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |archive-date=2024-04-15 |access-date=2024-04-12}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-04-12 |title=Путин присвоил звание Заслуженный деятель искусств Тиграну Кеосаяну |url=https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240412091054/https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |archive-date=2024-04-12 |access-date=2024-10-23 |website=РИА Новости |publisher=РИА Новости |lang=ru}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания|2}} == Արտաքին Հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20190203084938/https://www.vokrug.tv/photo/person/renat_davletyarov/ Вокруг TV. Ренат Давлетьяров.] '''Ալեքսեյ Իգորևիչ Նեկլյուդով''' ({{ԱԾ}}),[[Ռուսաստան|ռուս]] [[Թատրոն|թատրոնի]] և [[Կինո (խումբ)|կինոյի]] դերասան ռադիոհաղորդավար «<nowiki/>[[Առաջին ալիք (Ռուսաստան)|ՕՐՏ / Առաջին ալիքի]]<nowiki/>» պաշտոնական ձայն (1998 թվականի սեպտեմբերից), «մեր ռադիո» ռադիոկայանի նախկին պաշտոնական ձայն (1998-2006)։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Ծնվել է 1963 թվականի հուլիսի 31-ին Մոսկվայում։ Հայրը, Իգոր Նիկոլաևիչ Նեկլյուդովը (1929-1998) լրագրող, «բժշկական թերթ» խմբագրության գիտության բաժնի վարիչ, «Առողջություն» ամսագրի խմբագրության պատասխանատու քարտուղարն է: Մայրը, Թամարա Իվանովնան (1928-2004) «նորաձևության ամսագիր» գեղարվեստական խմբագիր, նախկինում՝ օպերային երգչուհի էր <ref name="rusperson">{{cite web |title=Неклюдов Алексей Игоревич |url=http://rusperson.com/html/23/RU01002884.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20181207042006/http://www.rusperson.com/html/23/RU01002884.shtml |archive-date=2018-12-07 |access-date=2018-11-21 |publisher=Rusperson |deadlink=no}}</ref>։ 1985 թվականին Ալեքսեյը ավարտել է ավարտել է Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնի [[ՄԳԱԹ դպրոց-ստուդիա|Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի անվան դպրոց-ստուդիան]] (ա. ա. Պոպովի և Վ. Պ. Մարկովի դասընթաց)<ref>{{Статья |ссылка=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |автор=Birgit Beumers |заглавие=Waves, Old and New, In Kazakh Cinema |год=2010 |язык=en |издание=Studies in Russian and Soviet Cinema |тип= |месяц= |число= |том=4 |выпуск=2 |номер= |страницы=203–209 |issn=1750-3132 |doi=10.1386/srsc.4.2.203 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1386/srsc.4.2.203 |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ Սովորել էր Ալեքսանդր Յացկոյի, Ալեքսանդր Ռեզալինի, Ալյոնա Օխլուպինայի, Կոնստանտին Լավրոնենկոյի և այլոց հետ<ref>{{Книга |ссылка=https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |автор= |заглавие=Sight and Sound |ответственный= |год=2001 |издание= |место= |издательство=British Film Institute |страницы=10 |страниц=430 |isbn= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210909173834/https://books.google.ru/books?id=kZmRAAAAIAAJ&q=Renat+Davletyarov&dq=Renat+Davletyarov&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiK6KCE-qnnAhUGcZoKHZq7AScQ6AEISDAD |archivedate=2021-09-09}}</ref>։ === Կարիերա === Ծառայել է մի շարք թատրոններում՝ կատսա (1985-1986թվականնե՝ր), թատրոն: Պուշկինի (1986-1988 թվականնե՝ր), «Սատիրիկոն» (1988-1991 թվականնե՝ր), Անտոն Չեխովի (1990), Ալեքսեյ Ռիբնիկովի (1992-1993 թվականնե՝ր) և «Տաբակերկե» (1993-1996թվականնե՝ր )թատրոններում<ref name="rusperson" />։ 1987 թվականին հնչեցրել է [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ|ՌՍՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] [[Անդրեյ Միրոնով|Անդրեյ Միրոնովի]] վերջինի դերը Sanglie-ն «Pathfinder» ֆիլմում, քանի որ Միրոնովն ինքը ժամանակ չուներ բարձրաձայնելու այն։ Չեխովի թատրոնում աշխատելուն զուգահեռ նա վարում էր իր սեփական երաժշտական \ u200b \ u200bծրագիրը՝ «<nowiki/>[[Ջազ]]<nowiki/>» Նեկլյուդովի կողմից, «Ռադիո Ռոքս» ում։ Մասնակցել է «Ուրախ տղաներ» (ծաղրել է [[Սերգեյ Կապիցա|Սերգեյ Կապիցին]]), «ծիծաղի շուրջը» (ծաղրել է [[Օլեգ Եֆրեմով|Օլեգ Եֆրեմովին]], Ալեքսանդր Կալյագինին և [[Եվգենի Եվստիգնեև|Եվգենի Եվստիգնեևին]]) հեռուստահաղորդումներին<ref>[http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm Регламент фестиваля «Два в одном / 2 in 1»] {{Wayback|url=http://www.2inone.ru/pub/2/4_1.htm|date=20190912042312}} 2inone.ru</ref> «Երկուսն էլ» 1994 թվականին մասնակցել է «Էխո Մոսկվի» ռադիոյում [[Դանիլ Խարմս|Դանիել Խարմսի]] ստեղծագործությունների հիման վրա հեռարձակվող ռադիոսպեկտին<ref name="rusperson" />։ 1995 թվականին մտել է Ռուսաստանի թատերական գործիչների միության։ Եղել է դերասանի տանը թատերական կաղամբներ անցկացնելու նախաձեռնողը<ref name="rusperson" /><ref name="express">{{cite web |date=2018-08-29 |title=Евстигнеев заставлял молодых актёров выпивать перед спектаклем |url=https://www.eg.ru/culture/607036-evstigneev-zastavlyal-molodyh-akterov-vypivat-pered-spektaklem-055960/ |publisher=[[Экспресс-газета]]}}</ref>։ Դերասան և ռեժիսոր Ալեքսեյ Նեկլյուդովի վերջին աշխատանքներից մեկը թատրոնում հայտնի սաքսոֆոնահար Չարլի պարկերի դերն է [[Խուլիո Կորտասար|Խուլիո Կորտասարի]] «հետապնդողը» պատմվածքի հիման վրա իրեն նվիրված ներկայացման մեջ: «Վեց» տեղի է ունեցել 1999 թվականի մարտին [[Տագանկայի թատրոն|Տագանկայի թատրոնում]]<ref name="express" />։ Այս նախագիծը դրամաշնորհ է շահել «թատրոնը 21-րդ դարի շեմին» մրցույթում, որն անցկացրել է «Բաց հասարակություն» ինստիտուտը։ 1998 թվականին առավոտյան ալիքի էկրանապահիչի և վերնագրերի ձայնն էր «Կողմնացույց» (այժմ «տրամադրություն») «<nowiki/>[[ՏՎ Ցենտր]]<nowiki/>»-ում։ Նաև ձայնագրել էգովադզդներ։ 1998 թվականի սեպտեմբերից մինչև ներկայիս ժհամանակաշրջաններ հնչեցնում է «Առաջին ալիքի» (ՕՐՏ)<ref>{{cite web |author=Сусанна Альперина |date=2014-08-07 |title=Старые фильмы о главном или Back in USSR |url=http://www.rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173835/https://rg.ru/2014/08/07/patsani-site.html |archive-date=2021-09-09 |accessdate=2014-08-10 |work= |publisher=Российская газета |lang= |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров, Люди за кадром: фото, биография, фильмография, новости — Вокруг ТВ |url=http://www.vokrug.tv/person/show/Renat_Davletyarov/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210813124003/https://www.vokrug.tv/person/show/renat_davletyarov/ |archive-date=2021-08-13 |access-date=2013-10-25 |deadlink=no}}</ref>, ալիքի իմիջային հոլովակները, նրա որոշ հաղորդումներ («աբրակադաբրա», «կատարյալ վերանորոգում», «խորանարդ» և այլն)։ Դերասանը հեռուստաալիք է եկել գլխավոր պրոդյուսեր Կոնստանտին Էռնստի հրավերով<ref>{{Cite web |title=Ренат Давлетьяров: кино легко снять нельзя… |url=http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512222652/http://antennakz.com/gost-almati/renat-davletyarov-kino-legko-snyat-nelzya%E2%80%A6.html |archive-date=2014-05-12 |access-date=2014-05-09 |deadlink=no}}</ref>, քանի որ այստեղ արդեն աշխատող Անատոլի Մաքսիմովը գլխավոր պրոդյուսերի տեղակալն էր կինոդիտման գծով և չէր կարող անընդհատ հայտարարություններ հնչեցնել։ Որոշ արտասահմանյան կինոանոնանսներում 2002 թվականի սեպտեմբերից մինչև 2003 թվականի օգոստոսը Նեկլյուդովը հանդես է եկել նաև որպես դերասանների կրկնօրինակների ձայնային թարգմանիչ։ «Առաջինում» աշխատելուն զուգահեռ՝ 1998 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2006 թվականի դեկտեմբերը հնչեցրել է «մեր ռադիոն» ռադիոկայանի ծրագրերի ջինգլերն ու անոնսները։ 2005-ից մինչև 2013 թվականները, ինչպես նաև «Տան կինո» հառուստաալիքը,«Հեռուստակաֆե» խոհարարական ալիքը, «Առաջինի երաժխտությունը» երաժխտական ալիքը «Ժամանակ», «Առաջին ալիքի» թվային հեռուստընտանիքի մեջ մտնող ալիքները Նաև 2007-ից 2010 թվականներին եղել է "Telenyanya"մանկական ալիքի ձայնը։ Նաև 2007-ից 2010 թվականներին եղել է «Տելենյանյա» մանկական ալիքի ձայնը։ 2014 թվականին Սոչիի ձմեռային [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր 2014|Օլիմպիական]] և Պարալիմպիկ խաղերի բացման և փակման արարողությունների ձայնն էր<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров тайно поженились |url=http://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173842/https://www.paparazzi.ru/blogs/Romashka/335637/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2014-08-05 |deadlink=no}}</ref>, որպես հյուր աստղ հանդես է եկել նաև ՈՒՀԱ-ի Բարձրագույն խմբի 1/8 եզրափակչի երկրորդ խաղում («Սարատով» թիմի ողջույնի խոսքը): որպես հյուր աստղ հանդես է եկել նաև ՈՒՀԱ-ի Բարձրագույն խմբի 1/8 եզրափակչի երկրորդ խաղում («Սարատով» թիմի ողջույնի խոսքը): 2015 թվականից «Ռադիո Շանսոն»-ում վարում է «Տարվա շանսոն» հիթ-շքերթի ամենշաբաթյա հիթ-շքերթը<ref>{{Cite web |title=Женя Малахова и Ренат Давлетьяров расстались |url=https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210909173832/https://www.vokrug.tv/article/show/15762247201/ |archive-date=2021-09-09 |access-date=2020-09-16 |deadlink=no}}</ref>: 2017 թվականի մայիսից աշխատում է Նիկոլայ Ֆոմենկոյի կողմից գործարկված «Ֆեյկերադիո Ֆոմենկո» ժամանցային ինտերնետ ռադիոկայանում, որտեղ խաղում է մի քանի դերեր՝ հաղորդավար Յուրի Բուրզոն և տարբեր հյուրեր<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=Губерниев, Чичерина и Гармаш вошли во вторую часть списка доверенных лиц Путина |url=https://tass.ru/politika/19843619 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240129204656/https://tass.ru/politika/19843619 |archive-date=2024-01-29 |accessdate=2024-01-30 |publisher=ТАСС}}</ref>։ 2019 թվականի փետրվարի 9-ից մինչև 2020 թվականի փետրվարի 8-ը վարել է այս ռադիոկայանի եթերի հեռուստատեսային տարբերակը ՆՏՎ ալիքով<ref>{{cite web |date=2024-01-29 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54500/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ 2017 թվականի հունիսից հեռուստաալիքով հայտարարություններ է հնչեցնում «Եկեք գնանք», որը մտնում է «Առաջին ալիք ԲԸ»-ի մեջ։ Համաշխարհային ցանց".։ Ջան 15, 2016 Քոմենտս ոֆֆ-ն [[Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա (2022-այժմ)|Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա ներխուժման]] ֆոնին ներառվել Է Ուկրաինայի պատժամիջոցների ցանկում<ref>{{cite web |date=2023-12-28 |title=О регистрации доверенных лиц кандидата на должность Президента Российской Федерации Владимира Владимировича Путина |url=http://www.cikrf.ru/activity/docs/postanovleniya/54297/ |url-status=dead |accessdate=2024-01-30 |publisher=cikrf.ru}}</ref>։ == Աշխատանք == === Թատրոն === '''Ցաստա''' * 1985 թվական՝ «1799 թվականի աշնանային արշավ» Ա. Օ. Ռեմեզա-հետևակային * 1985 թվական՝ «Ժուկով ժամանակով» Ա. Կ. Գլադկովա Ռտիշչև *1986 թվական՝ «պարի ուսուցիչ» [[Լոպե դե Վեգա]]-մի քանի դերեր '''Անտոն Չեխովի Թատրոն''' * 1990 թվական՝ «Բալենու այգին» (Պոստ. Լ. Գ. Տրուշկինա) Էպիխոդով<ref>{{Cite web |title=Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2024 года № 257 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |url=http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240415221156/http://publication.pravo.gov.ru/document/0001202404120001?index=13 |archive-date=2024-04-15 |access-date=2024-04-12}}</ref> '''Ալեքսեի Ռիբնիկովի թատրոն''' * 1992 թվական՝ «հայտարարվածների Պատարագը» «'''Ծխախոտ»''' * 1993 թվական՝ «կրքեր Բումբարաշի համար» Յու. չ. Կիմա-պորուչիկ Իլյին<ref>{{Cite web |date=2024-04-12 |title=Путин присвоил звание Заслуженный деятель искусств Тиграну Кеосаяну |url=https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240412091054/https://ria.ru/20240412/zvanie-1939552693.html |archive-date=2024-04-12 |access-date=2024-10-23 |website=РИА Новости |publisher=РИА Новости |lang=ru}}</ref> * 1993 թվական՝ «Մատրոսսկայա տիշինա» [[Ալեքսանդր Գալիչ|Ա. Ա. Գալիչի]] Չեռնիշև, Լապշին, Օդինցով<ref>{{cite web |title=Матросская тишина (Моя большая земля) |url=http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120722/http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> * 1994 թվական՝ Վ. Պ. Ակսյոնով-Տելեսկոպով ավագ «վառվող բոչկոտարա»<ref>{{cite web |title=Затоваренная бочкотара (ранняя редакция) |url=http://www.tabakov.ru/performances/early_bochkotara/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120614/http://www.tabakov.ru/performances/early_bochkotara/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> * 1994 թվական՝ «Մեխանիկական դաշնամուր» [[Նիկիտա Միխալկով|Ն. Ս. Միխալկովի]] հողատեր Պավել Պետրովիչ Շչերբուկ (վոյնիցևների հարևան)<ref>{{cite web |title=Механическое пианино |url=http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120048/http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref> === Ֆիլմագրություն === # 1988 թվական՝ «մեկ, երկու-վիշտը նշանակություն չունի»: Սև ասպետ # 1989 թվական՝ «Հետաքննությունը վարում են գիտակները»։ «Մաֆիա», Մատվեյ Սերգեևիչ Սնեգիրև # 2007 թվական՝ «երեք օր Օդեսայում» Սլավինսկու մարդը # 2007 թվական՝ «Ամանորի գիշերը Առաջինում» 2008 թվականին թարգմանիչ, ռեժիսոր Անտոնիո Ռիզոտո # 2008 թվական՝ «Երկու անգամ մեկ գետի մեջ» բժիշկ-վնասվածքաբան # 2008 թվական՝ «Ամանորյա գիշեր առաջինի վրա» 2009 թվականին ծաղրածուի դիմահարդարմամբ այցելու («Առլեկինո» երգի ժամանակ) # 2009 թվական՝ «լուռ վկա 3» # 2010 թվական՝ «երկինքը կրակի մեջ է»,մաթեմատիկայի ուսուցիչ === Հնչյունավորում === '''Ֆիլմեր''' # 1987 թվական՝ «Պատֆաինդեր» Սանգլիե (Անդրեյ Միրոնովի դերը)<ref>{{cite web |last=Ушаков |first=Денис. |date=2012-10-23 |title=Между строк |url=http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011072814/http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-date=2017-10-11 |accessdate=2017-10-11 |publisher=Телесемь |quote=''Алексей Неклюдов («Первый канал»)…'' |description=Голосовой набор |deadlink=no}}</ref> # 2024 թվական՝ ՀՈԱ «Լուկոմորիե» (ամանորյա Մյուզիքլ)-կարդում է տեքստը '''Մուլտֆիլմեր''' # 1987 թվական՝ «ծույլ զգեստ»-կարդում է տեքստը (տիտրերում նշված է որպես Ա. Նեխլյուդով) # 1988 թվական՝ «մշակույթի պուրակ», քանդակ-ֆուտբոլիստ / քանդակ-ջութակահար # 2004 թվական՝ «Դունո և Բարաբաս», ձկնորս Լիմ / Ավիատոր Դիտրիխ # 2007 թվական՝ «Ուրախ Արջուկներ» (2-րդ եթերաշրջան),Գորշ արջուկ Պոտապ == Ծանութագրություններ == {{примечания|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://persona.rin.ru/view/f/0/25218/nekljudov-aleksej Неклюдов на persona.rin.ru] '''Լեվ Մաքսովիչ Միլինդեր''' ({{ԱԾ}}), սովետ և ռուս թատրոնի և կինոյի դերասան, թատերական «կապուստնիկների» հեղինակ է: ԽՍՀՄ վաստակավոր արտիստ (1991)<ref name="Указ от 13.05.1991">[https://www.lawmix.ru/zakonodatelstvo/176316 Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 13 мая 1991 года «О присвоении почётных званий РСФСР работникам искусства».] {{Wayback|url=https://www.lawmix.ru/zakonodatelstvo/176316|date=20211204183323}} Сайт «Сейчас.ру» // lawmix.ru</ref><ref name="Биография на komedia.spb.ru">[http://www.komedia.spb.ru/artists/milinder.html Лев Максович Милиндер. Заслуженный артист РСФСР. Краткая биография.] {{Wayback|url=http://www.komedia.spb.ru/artists/milinder.html|date=20200220002115}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>. == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Ծնվել է 1930 թվականի դեկտեմբերի 31-ին [[Սանկտ Պետերբուրգ|Լենինգրադում,]][[Հրեաներ|հրեական]] ընտանիքում, որը ապրել է Զագորոդնի պրոսպեկտում, 12 շենք, բն. 63 <ref>{{cite web |title=Выпускники. 1980-е |url=http://mhatschool.theatre.ru/departments/actor/alumni1980/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20171117050348/http://mhatschool.theatre.ru/departments/actor/alumni1980/ |archive-date=2017-11-17 |access-date=2019-05-30 |publisher=Школа-студия МХАТ |deadlink=yes}}</ref>։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրենական մեծ պատերազմի]] ժամանակ Կրտսեր քրոջ Նելիի <ref>{{YouTube|id=on-OoDpRz08|title=Невероятно похожие пародии на Калягина, Евстигнеева и Ефремова. Артист Алексей Неклюдов (1987)}}</ref>, տատիկի<ref>{{Cite web |title=Бруха Лейбовна Сапожник (инженер) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183322/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref> ու պապիկի<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Неклюдов Алексей |url=http://www.nettv.ru/tv/book/n.shtml?%cd%e5%ea%eb%fe%e4%ee%e2%c0%eb%e5%ea%f1%e5%e9 |archive-url=https://web.archive.org/web/20021105225555/http://www.nettv.ru/tv/book/n.shtml?%cd%e5%ea%eb%fe%e4%ee%e2%c0%eb%e5%ea%f1%e5%e9 |archive-date=2002-11-05 |access-date=2019-07-31 |website=Телеобъектив |publisher= |deadlink=unfit}}</ref> հետ տարհանվել է Տրոիցկ<ref>{{cite web |date=2003-03-12 |title=ГОЛОС ЗА КАДРОМ |url=http://www.tv-digest.ru/archive/id/3948/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118194948/http://www.tv-digest.ru/archive/id/3948 |archive-date=2017-01-18 |access-date=2016-11-20 |publisher=ТВ Дайджест |deadlink=no}}</ref>։ Հայրը՝ Մակս Յակովլեվիչ Միլինդերը (1907թվական՝?), եղել է ճանաչված գործող բանակում 1941 թվականի հուլիսի 2-ին, ծառայել է 39-րդ բանակի շտաբում, կապիտան, պարգևատրվել է [[Կարմիր աստղի շքանշան|Կարմիր Աստղի շքանշանով]] (1942թվական՝), «Մարտական ծառայություն» մեդալով <ref>{{cite web |date=2012-05-03 |title=Алексей Неклюдов: «Работаю настроением Первого канала». Закадровый голос Первого рассказывает о работе на телевидении и своей актёрской карьере |url=http://www.vokrug.tv/article/show/aleksei_neklyudov_rabotayu_nastroeniem_pervogo_kanala_34413/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161121043527/http://www.vokrug.tv/article/show/aleksei_neklyudov_rabotayu_nastroeniem_pervogo_kanala_34413/ |archive-date=2016-11-21 |access-date=2016-11-20 |publisher=Вокруг ТВ |deadlink=no}}</ref>։Մայրը՝ Իդա Մարկովնան (Մորդկովնա) կոշկակար, մահացել է [[Իսրայել|Իսրայելում]]։ Քույրը, բժշկական գիտությունների թեկնածու է<ref>{{cite web |date=2015-04-01 |title=20 лет в эфире — Первый канал сегодня отмечает юбилей |url=http://www.1tv.ru/news/2015/04/01/22465-20_let_v_efire_pervyy_kanal_segodnya_otmechaet_yubiley |archive-url=https://web.archive.org/web/20161121103420/http://www.1tv.ru/news/2015/04/01/22465-20_let_v_efire_pervyy_kanal_segodnya_otmechaet_yubiley |archive-date=2016-11-21 |access-date=2016-11-20 |publisher=[[Первый канал (Россия)|Первый канал]] |deadlink=no}}</ref> Նինել Մաքսովնա Միլինդեր (Ծն. 1936), ֆթիզիոլոգ: 1953 թվականին ավարտել է [[Ռուսաստանի բեմական արվեստի պետական ինստիտուտ|Լենինգրադի Ա. ն. Օստրովսկու անվան պետական թատերական ինստիտուտը]] (Բորիս Վուլֆովիչ զոնայի, տ. գ. Սոյնիկովայի և Վ. Ի. Չեստնոկովի դասարանը), որից հետո կնոջ՝ դերասանուհի [[Նինա Ուրգանտ|Նինա Նիկոլաևնա Ուրգանտի]] հետ ուղարկվել է Յարոսլավլի Ֆյոդոր Վոլկովի անվան դրամատիկական թատրոն բաշխման աշխատանքների<ref>''И. Жукова''. [http://komedia.spb.ru/pressa/milinder1.html «Нас знают, как Милиндера». — «Новости Петербурга», № 44, 2-8 ноября 2004 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/milinder1.html|date=20200223052649}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref><ref name="Интервью на komedia.spb.ru">''Беседовала Екатерина Щербацкая''. [http://komedia.spb.ru/pressa/milinder.html Интервью со Львом Максовичем Милиндером. — Журнал «Театральный Петербург», № 10, май 2004 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/milinder.html|date=20200223122558}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>։ === Կարիերա === Տասնհինգ տարվա ընթացքում 1954 թվականի ապրիլից <ref name="Интервью на komedia.spb.ru" /> և մինչև կյանքի վերջը աշխատել է [[Ն․ Ակիմովի անվան կոմեդիայի ակադեմիական թատրոն (Սանկտ Պետերբուրգ)|Լենինգրադի (հետագայում՝ Սանկտ Պետերբուրգի) Ն. Պ. Ակիմովի անվան կոմեդիայի պետական ակադեմիական թատրոնի]] թատերախմբում։ Հայտնի է դարձել 1960 թվականին՝ ռեժիսոր [[Նիկոլայ Ակիմով|Նիկոլայ Ակիմովի]] «ստվեր» պիեսի հիման վրա ռեժիսոր Եվգենի Շվարցի համանուն հեքիաթ-պիեսի բեմադրության մեջ ստվերային գիտնականի դերից հետո։ Այս Դերը հաջողություն բերեց Լեվ Միլինդերին և դարձավ նրա ստեղծագործական կյանքի գագաթնակաետը։ Արդյունքում նա խաղացել է շատ արժանի դերեր արքայազն Սերժ Վետրինսկին վոդևիլում՝ «Լև Գուրիչ Սինիչկին»՝ Ալեքսեյ Բոնդիի (ըստ Դմիտրի Լենսկու) հարմարեցված տեքստով, Ժանը՝ Ֆրանսուազ Սագանի «Փարիզի ուրվանկարները», Դուբրովսկին՝ Դմիտրի Ուգրյումովի «դատարկ բնակարանի զանգը», բայց նրանք նկատելիորեն զիջում էին Շվարցի պիեսում նրա ստեղծած կերպարին<ref name="Биография на akimovkomedia.ru">[http://akimovkomedia.ru/artist/241/ Лев Милиндер (1930—2005). Творческая биография, спектакли прошлых лет.] {{Wayback|url=http://akimovkomedia.ru/artist/241/|date=20211204184850}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] // akimovkomedia.ru</ref><ref name="Тень на akimovkomedia.ru">{{Cite web |title=Спектакль «Тень» по одноимённой пьесе-сказке Евгения Шварца в постановке Николая Акимова. Премьера — 19 ноября 1960 года (спектакль возобновлён с постановки 1940 года) |url=http://akimovkomedia.ru/play/118/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140202144124/http://www.komediaspb.ru/afisha/ten.php |archivedate=2014-02-02 |accessdate=2014-01-27 |publisher=Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] // akimovkomedia.ru |deadlink=}}</ref>։ Երկար տարիներ միլինդերը եղել է արքայազն Սերժ Վետրինսկին վոդևիլում՝ «Լև Գուրիչ Սինիչկին» Ալեքսեյ Բոնդիի (ըստ Դմիտրի Լենսկու) հարմարեցված տեքստով, Ժանը՝ Ֆրանսուազ Սագանի «Փարիզի ուրվանկարները», Դուբրովսկին՝ Դմիտրի Ուգրյումովի «դատարկ բնակարանի զանգը», բայց նրանք նկատելիորեն զիջում էին Շվարցի պիեսում նրա ստեղծած կերպարին Ակիմովի «կապուստնիկները»՝ նվիրված թատրոնի աշխատողների հոբելյաններին<ref>''Светлана Мазурова''. [http://komedia.spb.ru/pressa/kapust2005.html «Прощёный вечер: знаменитые актёрские капустники проходят в Театре комедии с 1948 года». — «Российская газета. Неделя», № 83, 22 апреля 2005 года.] {{Wayback|url=http://komedia.spb.ru/pressa/kapust2005.html|date=20200220131914}} Официальный сайт [[Санкт-Петербургский театр комедии имени Н. П. Акимова|Санкт-Петербургского театра комедии имени Н. П. Акимова]] (старый) // komedia.spb.ru</ref>։ Հասարակական մեծ հնչեղություն ստացած այս միջոցառումների հիման վրա 1987 թվականին բեմադրվել է համերգ-ակնարկ Եկեք միմյանց հաճոյախոսություններ ասենք<ref name="Биография на akimovkomedia.ru" />։ === Անձնական կյանք === * Կինը՝ (1950-ականներ), Նինա Նիկոլաեվնա ՈՒրգանտը, (1929-2021) թատրոնի և կինոյի դերասանուհի [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (1974 թվաական) [[ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ|ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի]] դափնեկիր (1976): Լև Մաքսովիչն ու Նինա Նիկոլաևնան ամուսնացած են եղել չորս տարի, ամուսնալուծությունից հետո ամուսնացել են ևս չորս անգամ<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru">''Виктория Катаева''. [https://sobesednik.ru/shou-biznes/20130415-taina-rodovogo-proklyatya-ivana-urganta Тайна родового проклятья Ивана Урганта. — Накануне 35-летнего юбилея Ивана Урганта о нём рассказывает близкий друг его дедушки, Льва Максовича Милиндера, сослуживец по Театру комедии, народный артист России Валерий Никитенко.] {{Wayback|url=https://sobesednik.ru/shou-biznes/20130415-taina-rodovogo-proklyatya-ivana-urganta|date=20211204183324}} Газета [[Собеседник (газета)|«Собеседник»]] // sobesednik.ru (15 апреля 2013 года)</ref>։ ** Որդին՝ Անդրեի Լյվովիչ ՈՒրգանտը, (ծնվել է 1956 թվականի նոյեմբերի 28-ին) թատրոնի և կինոյի դերասան, հեռուստահաղորդավար<ref>{{cite web |title=Матросская тишина (Моя большая земля) |url=http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120722/http://www.tabakov.ru/performances/tishina/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref>։ *** թոռնիկը՝ [[Իվան Ուրգանտ|Իվան Անդրեիվիչ ՈՒրգանտը]], (ծնվել է 1978 թվականի ապրիլի 16-ին), կինոյի և թատրոնի դերասան շոումեն, հեռուստա ու ռադիոհաղորդավար, երգիչ, երա ժիշտ պրոդյուսեր<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" />: * Դուստրը՝ նախավերջին ամուսնությունից<ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" />։ Լեվ Մակսովիչ Միլինդերը վախճանվել է 2005 թվականի մարտի 8-ին <ref name="Тайна родового проклятья на sobesednik.ru" /> Սանկ պետերբուրգում իր կյանքի 75 տարեկանում<ref name="О кончине на spb.kp.ru">[https://www.spb.kp.ru/daily/23475.4/117054/ Умер король капустников. — На 75-м году жизни скончался заслуженный артист России Лев Милиндер.] {{Wayback|url=https://www.spb.kp.ru/daily/23475.4/117054/|date=20211204183327}} Газета [[Комсомольская правда|«Комсомольская правда»]] в Санкт-Петербурге // spb.kp.ru (11 марта 2005 года)</ref>։ Թղված է Սանկտ Պետերբուրգի Պրեոբրաժենսկի հրեական գերեզմանատանը<ref>{{cite web |title=Механическое пианино |url=http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121120048/http://www.tabakov.ru/performances/piano/ |archive-date=2018-11-21 |access-date=2018-11-21 |publisher=[[Московский театр Олега Табакова]] |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |last=Ушаков |first=Денис. |date=2012-10-23 |title=Между строк |url=http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011072814/http://www.telesem.ru/heroes/2012-10-23-06-44-00/461 |archive-date=2017-10-11 |accessdate=2017-10-11 |publisher=Телесемь |quote=''Алексей Неклюдов («Первый канал»)…'' |description=Голосовой набор |deadlink=no}}</ref>։ == Ստեղծագործություն == === Թատրոն === ; [[Ն․ Ակիմովի անվան կոմեդիայի ակադեմիական թատրոն (Սանկտ Պետերբուրգ)|Լենինգրադի (Սանկտ Պետերբուրգ) Ն. Պ. Ակիմովի անվան կոմեդիայի պետական ակադեմիական թատրոն]] Լև Միլինդերը թատրոնի թատերախմբում ծառայել է ավելի քան հիսուն տարի՝ 1954 թվականի ապրիլից մինչև կյանքի վերջ, և Տարբեր տարիներին զբաղված է եղել ներկայացումներով<ref name="Интервью на komedia.spb.ru" /><ref name="Биография на akimovkomedia.ru" />: * 1954 թվական՝ «դատավորը թակարդում», ''անցորդներ, մուրացկաններ և այլք'' * 1954 թվական՝ «Պոմպադուրներ և պոմպադուրշնե», ''սպա'' * 1959 թվական՝ «չորսը մեկ հարկի տակ», ''խմած քաղաքացի'' * 1959 թուական՝ «երեք րոպեանոց զրույց», ''հաշվապահ'' * 1960 թվական՝ «ստվեր» ''ըստ [[Եվգենի Շվարց|Եվգենի Շվարցի]] համանուն պիես-հեքիաթի (ռեժիսոր՝ Նիկոլայ Ակիմով)-գիտնականի ստվերը (Թեոդոր-Քրիստոնյա)''<ref name="Биография на akimovkomedia.ru" /><ref name="Тень на akimovkomedia.ru" /> * 1962-թուական՝ «ֆիզիկոսներ», ''Ուվե Սիվերս, ավագ սանիտար'' * 1963 թվական՝ «Դոն Ժուան», ''օտարերկրյա դեսպաններ / լորդ Ամանդևիլ / Ջոնսոն / նեգր Բաբա / Սուլթան / Լամբրո'' * 1964 թվական՝ «գործ», ''Չիբիսով, ենթակայություն'' * 1964 թվական՝ «Տասներկուերորդ գիշեր» ''Ֆեստե, Օլիվիայի ծաղրածուն'' * 1966 թվական՝ «Կրեչինսկու հարսանիքը» ''Նիկանոր Սավիչ Բեկ, վաշխառու'' * 1968 թվական՝ «գլան», ''Ռոդոլֆո 1968-թվական՝'' ''Փարիզի «ուրվանկարներ», Ժան'' * 1970 թվական՝ «Կեցցե թագավորը», ''Վլադիմիր Նիկոլաևիչ, ԽՍՀՄ արտաքին գործերի նախարարության ինյուրկոլեգիայի պետի տեղակալ / Պոսադիոն, երկար ժամանակ ներքին գործերի նախարար Բ.'' * 1970 թվական՝ «Ստեպանչիկովո գյուղը և նրա բնակիչները», ''Ծանոթագրություն'' * 1972 թվական՝ «փոքր պատուհան դեպի մեծ օվկիանոս», ''բանաստեղծ / նկարիչ / երգչախումբ'' * 1972 թիվ՝ «խնձորով Սայլ», ''թագավոր Մագնուս / Պամֆիլիոս / Պլինիոս, ֆինանսների նախարար'' * 1973 թվական՝ «Տրոյական պատերազմ չի լինի», ''երկրաչափություն, Սենատ'' * 1974 թվական՝ «ռոմանտիկներ», ''Ստրաֆորել'' * 1974 թվական՝ «Համերգ»... ''կլարնետ'' * 1976 թվական՝ «վերանորոգում» ''մարդը'' ''Ֆլիպ ֆլոպսում'' * 1977 թվական՝ «բաղնիք», ''Մոմենտալնիկով'' * 1977 թվական՝ «խնամի», ''Կորնելիուս Հեքլ'' * 1980 թվական՝ «Թերկին-Թերկին»՝ ''առաջին քննադատ'' * 1980 թվական՝ «դավաճանություն», ''Գլեբ Ալեքսեևիչ Վալետով'' * 1981 թվական՝ «Արդենի անտառի հեքիաթը», ''Ժակ-մելանխոլիկ'' * 1984 թվական՝ «ամեն ինչ կարող են թագավորները», ''Ռիբակով, հանձնաժողովի անդամ'' * 1985 թվական՝ «Հաղթանակի օրը պատերազմի մեջ», ''կլարնետ'' * 1986 թվական՝ «Տասներկուերորդ գիշեր», ''Անտոնիո, նավապետ, Սեբաստյանի ընկերը'' * 1990 թվական՝ «Ռոմուլոս Մեծը», ''Ապոլիոն, անտիկվար'' * 1992 թվական՝ «սիրո մոլորակ», ''սենատոր'' * 1993 թվական՝ ''Տարասկոնի Տարտարենը, բուֆետչիկ'' 1997 թվական՝ ''«կրքեր ըստ Մոլիերի», պարի ուսուցիչ'' === Ֆիլմագրություն === * 1979 «Օթելլո», ''Լոդովիկո'' * 1990 «Մայրամուտ», ''Էյխբաում'' * 1993 «<nowiki/>[[Դու իմ միակն ես|Դ]]<nowiki/>[[Դու իմ միակն ես|ու իմ միակն ես]]<nowiki/>»<nowiki/>, ''Եվգենի Տիմոշինի գործընկեր հետազոտական \ u200b \ U200bինստիտուտում'' * 1995 «Ձմեռային բալ 3» * 1995 «Դեբյուսի կամ Մադեմուազել Շու-Շու» («երաժշտությունը սեր է: Չուչու»), ''առաջին ջութակ'' * 2001 «Բարոն անունով» (Սերիա № 10), ''Հին ռաբբի սինագոգում'' * 2004 «Ազգային անվտանգության գործակալ 3» (սերիա № 32 «փադիշահ»), ''արխիվարիուս'' * 2004 «Իվանով և Ռաբինովիչ», ''սլավագիտության պրոֆեսոր'' === Հնչյունավորում === * 1966 «երկու սրտերի Բանաստեղծություն», ''Կրիվոյ Էմիր'' (Ռ. Պիրմուխամեդովի դերը) * 1979 «արքայազն Ֆլորիզելի արկածները», ''անվասայլակով հանցագործը'' ([[Իլյա Ռեզնիկ|Իլյա Ռեզնիկի]] դերը) * 1981 «բոլոր սատանաներին չնայած» == Մրցանակներ == * 1991 «ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ» ''պատվավոր կոչում-խորհրդային արվեստի բնագավառում ունեցած վաստակի համար''<ref name="Указ от 13.05.1991" /><ref name="Биография на komedia.spb.ru" />: * 2004 «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» ''2-րդ աստիճանի շքանշանի մեդալ-թատերական արվեստի բնագավառում ունեցած վաստակի և երկարամյա բեղմնավոր աշխատանքի համար''<ref>[http://www.kremlin.ru/acts/bank/21575 Указ Президента Российской Федерации В. Путина от 29 октября 2004 года № 1375 «О награждении государственными наградами Российской Федерации работников Санкт-Петербургского государственного учреждения культуры „Академический театр комедии имени Н. П. Акимова“».] {{Wayback|url=http://www.kremlin.ru/acts/bank/21575|date=20161225145401}} Официальный сайт [[Президент Российской Федерации|Президента Российской Федерации]] // kremlin.ru</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * ''[[Никитенко, Валерий Ефремович|Валерий Никитенко]]''. [http://ptj.spb.ru/archive/40/in-memoriam-40/pamyati-lva-milindera/ Памяти Льва Милиндера.] «Петербургский театральный журнал», № 2 (40), май 2005 года. // ptj.spb.ru '''Խալիլ Գալեևիչ Աբժալիլով''' <ref>{{Словарь собственных имён русского языка|Абжалилов Халил|55}}</ref> ({{ԱԾ}}) (1896-1963), սովետ թաթար [[Դերասանական արվեստ|դերասան]], [[Թատրոնի ռեժիսոր|թատերական ռեժիսոր]] [[ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ]] ([[1957]])։ == Կենսագրություն == Ծնվել է [[1896|1896 թվականի]] [[Սեպտեմբերի 29|սեպտեմբերի 29-ին]] Մուստաֆինո գյուղում (այժմ՝ [[Ռուսաստան]]<nowiki/>ի [[Շառլիկի շրջան]], [[Օրենբուրգի մարզ]]) գյուղացիական աղքատ ընտանիքում <ref name="te1">Театральная энциклопедия / Гл. ред. С. С. Мокульский. — М.: Советская энциклопедия, 1961. — Т. 1. — 1214 стб.</ref><ref name="bre1">Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред. С. Л. Кравец. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — Т. 1. А — Анкетирование. — 766 с.</ref>։ 7 տարեկան հասակում մեկնել է [[Մեդրեսե]] սովորելու։ [[1906|1906 թվականին]] [[Երաշտ|երաշտի]] պատճառով գյուղում սկսվել է սով , ինչը ստիպեց Խալիլի ընտանիքին տեղափոխվել Օրենբուրգ։ Մինչև 1914 թվականի երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսելը ընդգրկված է եղել Արքայական բանակ:(ռազմական գործողությունների) Պատերազմի ժամանակ եղել է [[Քյոնիգսբերգ|Քյոնիգսբերգում]], [[Վարշավա|Վարշավայում]] և Բարանովիչում։ Մարտերում ցուցաբերած խիզախության համար պարգևատրվել է Գեորգիևյան մեդալով, իսկ ավելի ուշ 4-րդ աստիճանի Գեորգիևյան խաչով: 1916 թվականին աջ ուսին ստացել է ծանր վնասվածք, ինչի արդյունքում պարկել է հոսպիտալում։ Վիրավորվելուց հետո զորացրվել է<ref>{{Cite web |title=Неля Милиндер в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9771618&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183324/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9771618&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ Բեմական գործունեությունը սկսել է [[1916|1916 թվականին]] թաթարական «Շիրկատ» դրամատիկական թատերախմբում ([[Օրենբուրգ]]), Օրենբուրգում թաթարական «Արևելյան թատրոնի» հիմնադիրներից մեկը։ [[Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմ|Քաղաքացիական պատերազմի]] օրերին լինելով թատրոնի դերասան և ռեժիսոր՝ կազմակերպել է ռազմաճակատային թատերախումբ, մեկնել առաջնագիծ, հանդես եկել Կարմիր բանակի մարտիկների առջև։ 1920-ից 1923 թվականներին մասնակցել է [[Տաշքենդ|Տաշքենդում]], [[Բուխարեստ|Բուխրեստում]] և [[Խիվա|Խիվայում]] ՈՒզբեկական թաթարների կազմակերպությունում։ 1923-ից 1924 թվականներին աշխատել է Աստրախանի թաթարական դրամատիկական թատրոնում: [[1924]]-ից [[1928|1928 թվականներին]] նկարահանվել է «Ուզբեկգոսկինո» տրեստի (այժմ՝ «Ուզբեկֆիլմ», Տաշքենդ) «Շարկ Յուլդուզի» («Արևելքի աստղ») կինոֆաբրիկայում։ Շելեստ Ս. [[1928]]-[[Թաթարստանի Գ. Քամալի անվան պետական ակադեմիական թատրոն|թաթարական ակադեմիական թատրոն]]՝ որպես տարվա դերասան: Ք. Կամա (Կազան): 1941-1953 թվականներին Թաթարական բաժանմունքի վարչության նախագահ Համառուսաստանյան թատերական ընկերության։ [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն|ԽՄԿԿ]](Բ) անդամ [[1944 թվական|1944 թվականից]]: Թաթարական ԽՍՀ 2-4 գումարումների Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր ([[1947]]-[[1959|1959 թվականներ]])։ Մահացել է 1963 թվականի մարտի 18-ին Կազանիայում սրտի կաթվածից։ Թաղված է Կազանի Նովո-թաթարական Սլոբոդայի թաթարական գերեզմանատանը<ref>{{Cite web |title=Бруха Лейбовна Сапожник (инженер) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183322/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510397&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ === Ընտանիք === * Զարմիկ, [[Մուսա Ջալիլ]] (1906-1944 թվականներ) սովետական Թաթար պոետ։ Սովետական Միության հերոս ([[1956|1956 թվական]]՝) == Պարգևներ և կոչումներ == * Թաթարական ԽՍՀՄ վաստակավոր արտիստ (1939թվական՝) * ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1940 թվական՝) * ԽՍՀ Թաթարական ժողովրդական արտիստ (1944 թվական՝) * [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (1950 թվական՝) <ref>{{Cite web |title=Марк Моисеевич Сапожник (слесарь) в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510392&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183326/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=10510392&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref> * ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1957 թվական՝) * Գաբդուլլա Տուկայի անվան Հանրապետական մրցանակ (1958 թվական՝) Կ. Տինչուրինի «առանց քամիների» ներկայացման մեջ Միսհաբի դերի կատարման համար * [[Գեորգիևյան խաչ]] * 4-րդ աստիճանի Գեորգիևյան խաչ * [[Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան|Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի Շքանշան]] (1956 թվական՝) * «Պատվո Նշան» Շքանշան * 1 շքանշան * Մեդալներ == Դերեր թատրոնում == * 1928 թվական՝ Բ. Ա. Լավրենևի «Խզվածքը», ''Բոցման'' * 1929 թվական՝ «Գալիաբանու» Մ. Ֆայզի, ''Բադրի'' * 1929 թվական՝ Շ. կ. Քամալի «ագռավի բնում», ''հին արտելշիկ Խալիլ'' * 1932 թվական՝ Ս. Վ. Բատտալովի «նամակ թաշկինակի վրա», ''Խաֆիզ'' * 1933 թվական՝ Ք. «Քամալի Սնանկ» , ''Սիրաժետդին'' * 1934 թվական՝ Ֆ. Շիլլերի «խաբեություն և սեր», ''Միլլեր'' * 1935 թվական՝ «Պրոֆեսոր Մամլոկ» Ֆ․ Վոլֆա, ''Պրոֆեսոր Մամլոկ'' * 1936 թվական՝ Մ. Գորկու «Թշնամիները», ''Յակով Բարդին'' * 1937 թվական՝ Թ. Գիզզատի «Հոսքերը», ''Բիկմետուր'' * 1940 թվական՝ Ն. Իսանբեթի «Խոջա Նասրեթդին», ''Խոջա Նասրեդին'' * 1944 թվական՝ Վ. Շեքսպիրի «Լիր Արքա», ''Լիր'' * 1944 թվական՝ «Միննիկամալ» Մ. Ամիրա, ''Գիլմանով'' * 1946 թվական՝ «Նրանց համար, ովքեր ծովում են» Բ. Ա. Լավրենևա ,''Խիրուտոնով'' * 1952 թվական՝ Լ. Ն. Ռախմանովի «Պրոֆեսոր Պոլեժաև», ''պրոֆեսոր Պոլեժաեվ'' * 1958 թվական՝Կ. Գ. Տինչուրինի «առանց քամու», ''Միսխաբ'' * Կ. Գ. Տինչուրինի «Կանդրայում», ''Ակբերբին'' * Վ. Ն. Բիլ-Բելոցերկովսկու «կյանքը կանչում է», ''Չադով'' * Վ. Շեքսպիր «Օթելլո», Յագո * «Ողջույն, Իսպանիա» Ա. Ն. Աֆինոգենովա, ''Ծաղրածու'' * [[Ալեքսանդր Օստրովսկի|Ա. ն. Օստրովսկու]] «առանց մեղքի մեղավորները», ''Շմագ'' * Ա. ն. Օստրովսկու «կատաղած փողերը», ''Կուչումով'' * Ա. Ն. Օստրովսկո «Ամպրոպ», ''Տիխոն'' * Գ. Քամալի «դժբախտ երիտասարդը», ''Շմագ'' * Մ. Գորկու «Թշնամիները», «Զախար Բարբին» * Շ. կ. Քամալի «մառախուղի հետևում», ''Լոկման'' * [[Իվան Կարպենկո-Կարի|Ի. Կ. Կարպենկո-Կարոգոյ]] «Մարտին Բորուլյա», ''Մարտին Բորուլյա'' * «Ալիմ-Ղրիմի ավազակ» == Ֆիլմագրություն == * 1925 թվական՝ «Մահվան մինարեթ», ''ատաման Կուր-բաշի'' * 1927 թվական՝ «Ռավատա Շնագայլեր», ''Աբդուլ-նաբի բայ'' * 1927 թվական՝ «Երկրորդ կինը» * 1927 թվական՝ «Մզկիթի կամարների տակից» * 1928 թվական՝ «Փակ Ֆուրգոն» * 1928 թվական՝ «Բորոտ» == Հասցեներ == * 1938 թվական՝ Բեխտերևի փողոց, տուն 11 <ref>{{Cite web |title=Лев Милиндер в эвакуационных списках (1942) |url=https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9772340&ind=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204183321/https://yvng.yadvashem.org/nameDetails.html?language=en&itemId=9772340&ind=1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ * 1948 թվական՝ Գորկու փողոց, տուն 17 <ref>{{Cite web |title=Милиндер Макс Яковлевич на сайте Память народа |url=https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_nagrazhdenie80295722/?backurl=%2Fheroes%2F%3Flast_name%3D%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%26first_name%3D%26middle_name%3D%26date_birth%3D%26adv_search%3Dy%26group%3Dall%26types%3Dpamyat_commander%3Anagrady_nagrad_doc%3Anagrady_uchet_kartoteka%3Anagrady_ubilein_kartoteka%3Apotery_doneseniya_o_poteryah%3Apotery_gospitali%3Apotery_utochenie_poter%3Apotery_spiski_zahoroneniy%3Apotery_voennoplen%3Apotery_iskluchenie_iz_spiskov%3Apotery_kartoteki%3Apotery_vpp%26page%3D1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211204184120/https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_nagrazhdenie80295722/?backurl=%2Fheroes%2F%3Flast_name%3D%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%26first_name%3D%26middle_name%3D%26date_birth%3D%26adv_search%3Dy%26group%3Dall%26types%3Dpamyat_commander%3Anagrady_nagrad_doc%3Anagrady_uchet_kartoteka%3Anagrady_ubilein_kartoteka%3Apotery_doneseniya_o_poteryah%3Apotery_gospitali%3Apotery_utochenie_poter%3Apotery_spiski_zahoroneniy%3Apotery_voennoplen%3Apotery_iskluchenie_iz_spiskov%3Apotery_kartoteki%3Apotery_vpp%26page%3D1 |archive-date=2021-12-04 |access-date=2019-12-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Հիշողություններ == * Այն տան վրա, որտեղ ապրել է Խ.Աբժալիլովը Գորկու փողոցում, Կազանի 17/9 հասցեում, տեղադրվել է հուշատախտակ։ * Դերասանի անվվամբ փողոց կա Կազանի Վախիտովսկի շրջանում <ref>[https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80 Российская государственная библиотека] {{Wayback|url=https://search.rsl.ru/ru/search#q=%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80|date=20191126205256}}: Диссертация «Интенсивная этиопатогенетическая терапия больных распространённым фиброзно-кавернозным туберкулёзом лёгких в условиях стационара» (1979)</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} 1p3wks1i41vxkvqtu8cz8xwxfiqubrg 0 1285729 10357027 10356147 2025-06-18T00:10:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web, Cite news և Cite journal կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357027 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Ֆոնդային ինդեքս''' կամ '''ֆոնդային բորսայի ինդեքս''', ֆինանսներում ֆոնդային շուկայի ինդեքսը ինդեքս է, որը չափում է [[ֆոնդային բորսա]]յի կամ դրա մի մասի դինամիկան: Այն օգնում է ներդրողներին համեմատել բաժնետոմսերի գների ներկայիս մակարդակները նախորդ գների հետ՝ շուկայի կատարողականը հաշվարկելու համար<ref>{{Cite news |last=Caplinger |first=Dan |date=2020 թ․ հունվարի 18 |title=What Is a Stock Market Index? |url=https://www.fool.com/knowledge-center/what-is-a-stock-index.aspx |work=The Motley Fool}}</ref>։ Ինդեքսի հիմնական չափանիշներն են<ref>{{Cite journal |last=Lo |first=Andrew W. |date=2016 |title=What Is an Index? |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-portfolio-management_winter-2016_42_2/page/n22 |journal=Journal of Portfolio Management |volume=42 |issue=2 |pages=21–36 |doi=10.3905/jpm.2016.42.2.021 |s2cid=219222815 |hdl-access=free |hdl=1721.1/109050}}</ref> ներդրումային և թափանցիկ լինելը: Նրա կառուցման մեթոդները հստակ սահմանված են: Ներդրողները կարող են ներդրում կատարել բաժնեթղթերի ինդեքսում՝ գնելով ինդեքսային ֆոնդ, որը կարող է լինել [[փոխադարձ ֆոնդ]] կամ [[բորսայում շրջանառվող ֆոնդ]], և «հետևել» ինդեքսին: [[Ինդեքսային ֆոնդի]] և ինդեքսի միջև կատարողականի տարբերությունը կոչվում է հետևման սխալ: == Ինդեքսների տեսակները ըստ կշռման մեթոդի == Բաժնեթղթերի շուկայի ինդեքսները կարող են դասակարգվել ինդեքսի կշռման մեթոդաբանությամբ՝ կանոններով, թե ինչպես են բաժնեթղթերը բաշխվում ինդեքսում, անկախ նրա բաժնեթղթերի ծածկույթից: Օրինակ, [[S&P 500|S&P 500-ը]] և S&P 500 Equal Weight-ը ծածկում են նույն բաժնեթղթերի խումբը, բայց S&P 500-ը կշռված է շուկայական կապիտալացմամբ, իսկ S&P 500 Equal Weight-ը հավասար կշիռ է տալիս յուրաքանչյուր բաղադրիչին: Պրակտիկայում, շատ ինդեքսներ սահմանափակումներ են դնում այս կանոնների վրա, ինչպիսին են՝ կենտրոնացման սահմանները<ref name="Smith">{{Cite web |last1=Smith |first1=David M. |last2=Yousif |first2=Kevin K. |title=Passive Equity Investing |url=https://www.cfainstitute.org/-/media/documents/protected/refresher-reading/2020/pdf/passive-equity-investing.ashx |url-access=subscription |publisher=CFA Institute}}</ref>: ; Շուկայական կապիտալացմամբ կշռում: Այս մեթոդը բաժնեթղթերը կշռում է դրանց շուկայական կապիտալացմամբ (հաճախ կիրառվում է որպես «շուկայական կապ»), այսինքն՝ բաժնեթղթի գինը բազմապատկված դուրս գրված բաժնետոմսերի թվով: Կապիտալի ակտիվների գնագոյացման մոդելի համաձայն, շուկայական կապիտալացմամբ կշռված շուկայական պորտֆելը (որը կարող է մոտարկվել շուկայական կապիտալացմամբ կշռված բժշկական ինդեքսի պորտֆելով) միջին-վարիացային արդյունավետ է, նշանակում է, որ կարող է ակնկալել ամենաբարձր հասանելի եկամուտը տրված ռիսկի մակարդակի համար: Շուկայական կապիտալացմամբ կշռված ինդեքսը կարող է նաև դիտարկվել որպես իրացվելիության կշռված ինդեքս, քանի որ խոշորագույն կապիտալի բաժնեթղթերն ունեն ամենաբարձր իրացվելիությունը և ներդրողական հոսքերը կլանելու ամենամեծ կարողությունը. նման բաժնեթղթերով պորտֆելները կարող են ունենալ շատ բարձր ներդրումային կարողություն<ref name="Smith" />։ [[Պատկեր:Comparison of three stock indices after 1975.svg|մինի|327x327փքս|ԱՄՆ երեք հիմնական ֆոնդային ինդեքսների համեմատություն՝ NASDAQ Composite, Dow Jones Industrial Average և S&P 500 Index: Բոլոր երեքն էլ նույն բարձրությունն ունեն 2007թ. մարտին: NASDAQ-ն աճել է 1990-ականների վերջին ''dot-com''-ի պայթյունի ժամանակ՝ այդ ցուցանիշով տեխնոլոգիական ընկերությունների մեծ թվի հետևանքով]] ; Ազատ շրջանառության շուկայական կապիտալիզացիայի ճշգրտված կշռում: Այս մեթոդը ճշգրտում է ընկերության շուկայական կապիտալացման ինդեքսի կշիռը՝ չներառելով բաժնետոմսերը, որոնք հանրության համար հասանելի չեն: Այդպիսի բաժնետոմսեր կարող են պահվել կառավարությունների, առընչվող ընկերությունների, հիմնադիրների և աշխատակիցների կողմից: Կառավարական կարգավորումների կողմից սահմանված օտարերկրյա սեփականության սահմանափակումները նույնպես կարող են ենթարկվել ազատ շրջանառության ճշգրտումների: Այս ճշգրտումները տեղեկացնում են ներդրողներին այն հնարավոր իրացվելիության խնդիրների մասին, որոնք ակնհայտ չեն բաժնետոմսերի ընդհանուր քանակից: Ազատ շրջանառության ճշգրտումները հեշտ հաշվարկելի չեն, և տարբեր ինդեքս մատակարարներն ունեն տարբեր մեթոդներ, որոնք կարող են տարբեր արդյունքներ տալ<ref name="Smith" /><ref>{{Cite journal |last1=Hirst |first1=Scott |last2=Kastiel |first2=Kobi |date=2019 թ․ մայիսի 1 |title=Corporate Governance by Index Exclusion |url=https://scholarship.law.bu.edu/faculty_scholarship/601 |journal=Boston University Law Review |volume=99 |issue=3 |pages=1229}}</ref>։ ; Գնային կշռում: Այս մեթոդը ճշգրտում է ընկերության շուկայական կապիտալացման ինդեքսի կշիռը՝ բացառելով բաժնետոմսերը, որոնք հանրության համար հասանելի չեն: Այդպիսի բաժնետոմսեր կարող են պահվել կառավարությունների, առընչվող ընկերությունների, հիմնադիրների և աշխատակիցների կողմից: Կառավարական կարգավորումների կողմից սահմանված օտարերկրյա սեփականության սահմանափակումները նույնպես կարող են ենթարկվել ազատ շրջանառության ճշգրտումների: Այս ճշգրտումները տեղեկացնում են ներդրողներին այն հնարավոր իրացվելիության խնդիրների մասին, որոնք ակնհայտ չեն բաժնետոմսերի ընդհանուր քանակից: Ազատ շրջանառության ճշգրտումները հեշտ հաշվարկելի չեն, և տարբեր ինդեքս մատակարարներն ունեն տարբեր մեթոդներ, որոնք կարող են տարբեր արդյունքներ տալ<ref name="Smith" />։ ; Հավասար կշռում: Այս մեթոդը տալիս է բաժնետոմսի ինդեքսի յուրաքանչյուր բաղադրիչի քաշը 1/n-ով, որտեղ n-ը ներկայացնում է ինդեքսի բաժնետոմսերի քանակը: Այս մեթոդը թույլ է տալիս ձեռք բերել կենտրոնացված պորտֆելներ: Ինդեքսում բաժնետոմսերի հավասար քաշը համարվում է «միամիտ ռազմավարություն», քանի որ այն ցույց չի տալիս որևէ բաժնետոմսի նախապատվություն: Zeng-ը և Luo-ն (անգլ․՝ Zeng and Luo, 2013) նշում են, որ հավասար քաշի շուկայի ինդեքսները կախված են տարբեր գործոններից և պատահականացնում են դրանք՝ սխալ գնահատելով: Հավասար քաշի ֆոնդային ինդեքսները հակված են ավելի մեծ կշիռ ունենալ փոքր կապիտալի բաժնետոմսերի նկատմամբ, իսկ ավելի փոքր՝ խոշոր կապիտալի բաժնետոմսերի նկատմամբ՝ համեմատած շուկայական կապիտալիզացիայի կշռված ինդեքսի հետ: Այս շեղումները սովորաբար հանգեցնում են ավելի բարձր անկայունության և ավելի ցածր իրացվելիության, քան շուկայական կապիտալիզացիայի կշիռները<ref name="Smith" /><ref>{{Cite web |last1=Edwards |first1=Tim |last2=Lazzara |first2=Craig J. |date=2014 թ․ մայիս |title=Equal-Weight Benchmarking: Raising the Monkey Bars |url=http://us.spindices.com/documents/research/research-equal-weight-benchmarking-raising-the-monkey-bars.pdf?force_download=true |publisher=S&P Global |format=PDF}}</ref><ref>{{Cite web |title=Practice Essentials – Equal Weight Indexing |url=http://www.spindices.com/documents/education/practice-essentials-equal-weight.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140512223138/http://www.spindices.com/documents/education/practice-essentials-equal-weight.pdf |archive-date=2014 թ․ մայիսի 12 |access-date=2025 թ․ հունվարի 25 |publisher=S&P Dow Jones Indices}}</ref>։ Օրինակ, Barron's 400 ինդեքսը՝ ինդեքսում ներառված 400 բաժնետոմսերից յուրաքանչյուրին հատկացնում է 0,25% հավասար արժեք, որոնց գումարը կազմում է ընդհանուր առմամբ 100%<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=David |date=2014 թ․ նոյեմբերի 14 |title=Checking In on Equal-Weight ETFs This Year |url=https://www.benzinga.com/trading-ideas/long-ideas/14/11/4989141/checking-in-on-equal-weight-etfs-this-year |work=Benzinga}}</ref>։ [[Պատկեր:S&P BSE SENSEX chart.svg|մինի|327x327փքս|S&P-ի գծապատկեր։ BSE SENSEX Ցուցանիշի ամսական տվյալները 1995 թվականի օգոստոսի 2-ից մինչև 2017 թվականի օգոստոսի 2-ը: SENSEX-ը ներկայացնում է լավագույն 30 ընկերությունները՝ ըստ շուկայի տարողության:]] ; Հիմնարար գործոններով կշիռում: Այս մեթոդը, որը հայտնի է նաև որպես հիմնարար ինդեքսներ, կշռում է բաղադրիչ բաժնետոմսերը՝ հիմնվելով կամայականորեն ընտրված «հիմնարար գործոնների» վրա, այլ ոչ թե ֆոնդային ֆինանսական շուկայի տվյալների: Հիմնարար գործոնները կարող են ներառել վաճառք, եկամուտներ, շահաբաժիններ և այլ գործոններ, որոնք վերլուծվում են որպես հիմնարար վերլուծության մաս: Ինչպես հիմնարար վերլուծության դեպքում, հիմնարար կշռումը ենթադրում է, որ ֆոնդային շուկայում գները կարող են մոտենալ հիմնարար պարամետրերով որոշված ներքին գնին: Հիմնարար կշռումը ենթադրում է, որ ֆոնդային բորսան կարող է ավելի մոտ լինել ներքին գնին, որը որոշվում է հիմնարար պարամետրերով: Որոշ հիմնարար գործոններ օգտագործվում են նաև գործոնների կշռման ընդհանուր ինդեքսներում<ref name="Smith" />։ ; Գործոնների կշռում: Այս մեթոդը կշռում է կոմպոզիտային բաժնետոմսերը՝ հիմնվելով բաժնետոմսերի շուկայական ռիսկի գործոնների վրա, որոնք չափվում են գործոնային մոդելների համատեքստում, ինչպիսին է Fama–French եռաստիճան մոդելը: Նման գործոնները սովորաբար ներառում են աճը, արժեքը, չափը, եկամտաբերությունը, դինամիկան, որակը և անկայունությունը: Պասիվ գործոնների ներդրման ռազմավարությունները երբեմն կոչվում են «խելացի բետա» ռազմավարություններ: Ներդրողները կարող են օգտագործել գործոնների կամ պորտֆելների ներդրման ռազմավարություններ՝ շուկայական կապիտալիզացիայով կշռված ինդեքսավորված պորտֆելը լրացնելու համար՝ փոխելով իրենց պորտֆելի կախվածությունը որոշակի գործոններից<ref name="Smith" />։ ; Անկայունության կշռում: Այս մեթոդը կշռում է բաղադրիչ բաժնետոմսերը՝ դրանց հարաբերական գների անկայունության հակադարձ արժեքով: Գների անկայունությունը որոշվում է յուրաքանչյուր ինդեքսի մատակարարի կողմից տարբեր ձևերով, բայց սրա երկու ընդհանուր մեթոդներն են՝ վերջին 252 առևտրային օրվա ստանդարտ շեղումը (մոտավորապես մեկ օրացուցային տարի) և վերջին 156 շաբաթվա ընթացքում գների եկամտաբերության շաբաթական ստանդարտ շեղումը (մոտավորապես երեք օրացուցային տարի)<ref name="Smith" />։ ; Նվազագույն շեղումներով կշռում: Այս մեթոդը կշռում է բաղադրիչ պաշարները՝ օգտագործելով միջին շեղման օպտիմալացման գործընթացը: Անկայունության կշռված ինդեքսում բարձր անկայունության բաժնետոմսերին ավելի քիչ կշիռ է տրվում ինդեքսում, մինչդեռ նվազագույն շեղումը կշռող ինդեքսում բարձր անկայունության բաժնետոմսերը, որոնք բացասաբար են առնչվում ինդեքսի մնացած մասի հետ, կարող են նշանակվել համեմատաբար ավելի մեծ կշիռ, քան անկայունության կշռված ինդեքսում<ref name="Smith" />։ == Ցուցանիշի հաշվարկման արդյունքների ներկայացում == Որոշ ինդեքսներ, ինչպիսիք են S&P 500 ինդեքսը, կարող են ունենալ բազմաթիվ տարբերակներ<ref name="Methodology Matters">{{Cite web |title=Methodology Matters |url=https://us.spindices.com/index-literacy/methodology-matters |access-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 25 |website=US.Spindicies.com |publisher=S&P Dow Jones Indices}}</ref>։ Սրանք կարող են տարբեր լինել՝ կախված նրանից, թե ինչպես են կշռվում ինդեքսի բաղադրիչները և ինչպես են հաշվարկվում շահաբաժինները: S&P 500 Index-ի երեք տարբերակներն են՝ գնի վերադարձը, որը հաշվի է առնում միայն բաղադրիչների գները, ընդհանուր վերադարձը, որը հաշվի առնում շահաբաժինների վերաներդրումը, զուտ ընդհանուր վերադարձը, որը հաշվի է առնում շահաբաժինների վերաներդրումը՝ հանելով հարկերը<ref name="Methodology Matters" />։ Wilshire 4500 և Wilshire 5000 ինդեքսներն ունեն հնգական տարբերակ՝ լրիվ կապիտալացման ընդհանուր վերադարձ, լրիվ կապիտալացման գին, ազատ շրջանառության ընդհանուր վերադարձ, ազատ շրջանառության գին և հավասար կշիռ: Տարբերությունները լրիվ կապիտալացման, ազատ շրջանառության և հավասար կշռման տարբերակների միջև կայանում է նրանում, թե ինչպես են կշռվում ինդեքսի բաղադրիչները<ref>{{Cite web |title=Indexes |url=https://www.wilshire.com/indexes/calculator |publisher=Wilshire Associates}}</ref><ref>{{Cite web |title=Wilshire 4500 Completion Index |url=https://wilshire.com/indexes/wilshire-5000-family/wilshire-4500-completion |archive-url=https://web.archive.org/web/20210614155740/https://wilshire.com/indexes/wilshire-5000-family/wilshire-4500-completion |archive-date=2021 թ․ հունիսի 14 |access-date=2023 թ․ մարտի 22 |publisher=Wilshire Associates}}</ref>: === Կապիտալիզացիայի կշռման քննադատություն === Կապիտալիզացիայի կշռման փաստարկներից մեկն այն է, որ ներդրողները, այնուամենայնիվ, պետք է հավաքականորեն ունենան կապիտալիզացիայի կշռված պորտֆել: Սա միջին եկամտաբերություն է ապահովում բոլոր ներդրողների համար. եթե որոշ ներդրողներ ավելի վատ են իրականացնում կշռումը, ապա մյուսները պետք է ավելի լավ գործեն (առանց ծախսերի)<ref>{{Cite journal |last=Sharpe |first=William F. |author-link=William F. Sharpe |date=2010 թ․ մայիս |title=Adaptive Asset Allocation Policies |url=https://www.cfainstitute.org/en/research/financial-analysts-journal/2010/adaptive-asset-allocation-policies |journal=Financial Analysts Journal |publisher=CFA Institute |volume=66 |issue=3 |pages=45–59 |doi=10.2469/faj.v66.n3.3 |s2cid=155081123}}</ref>։ == Պասիվ ներդրումների ինդեքսներ և կառավարում == Պասիվ կառավարումը ներդրումային ռազմավարություն է, որը ներառում է ինդեքս ֆոնդերում ներդրումներ՝ որպես փոխադարձ կամ բորսայում շրջանառվող ֆոնդեր, որոնք հետևում են շուկայական ինդեքսներին:[1] SPIVA տարեկան «ԱՄՆ զեկույցը»-ը, որը չափում է ինդեքսների արդյունավետությունը ակտիվորեն կառավարվող փոխադարձ ֆոնդերի նկատմամբ, ցույց է տալիս, որ ակտիվ կառավարվող փոխադարձ ֆոնդերի ճնշող մեծամասնությունը չի համապատասխանում իրենց սահմանային ցուցանիշներին (հենանիշներ), ինչպիսին է S&P 500 ինդեքսը, միջնորդավճարները վճարելուց հետո<ref>{{Cite web |title=SPIVA U.S. Score Card |url=https://us.spindices.com/spiva/#/reports |publisher=S&P Dow Jones Indices}}</ref><ref>{{Cite news |last=Thune |first=Kent |date=2019 թ․ հուլիսի 3 |title=Why Index Funds Beat Actively Managed Funds |url=https://www.thebalance.com/why-index-funds-beat-actively-managed-funds-2466411 |work=Dotdash}}</ref>: Ի տարբերություն փոխադարձ ֆոնդի, որի գինը սահմանվում է օրական, բորսայական ֆոնդը գնանշվում է անընդհատ և այն համարվում է ընտրովի<ref>{{Cite web |last=Chang |first=Ellen |date=2019 թ․ մայիսի 21 |title=How to Choose Between ETFs and Mutual Funds |url=https://money.usnews.com/investing/investing-101/articles/how-to-choose-between-etfs-and-mutual-funds |website=[[U.S. News & World Report]]}}</ref>։ == Էթիկական ֆոնդային շուկայի ինդեքսներ == Որոշ ինդեքսներ հիմնված են էթիկական հատկանիշներից բխող ներդրումների վրա և օգտագործվում են միայն այն ընկերությունների կողմից, որոնք համապատասխանում են որոշակի բնապահպանական կամ սոցիալական չափանիշների, ինչպիսիք են Calvert սոցիալական ինդեքսը, Domini 400 սոցիալական ինդեքսը, FTSE4 good ինդեքսը, [[Dow Jones կայունության ինդեքսը]], Stoxx global leaderboard ESG ինդեքսը, AEI-ի մի քանի ստանդարտ էթիկայի ինդեքսները և wilderhill մաքուր էներգիայի ինդեքսը<ref>{{Cite news |last=Divine |first=John |date=2019 թ․ փետրվարի 15 |title=7 of the Best Socially Responsible Funds |url=https://money.usnews.com/investing/slideshows/7-of-the-best-socially-responsible-funds |website=U.S. News & World Report}}</ref>։ Այլ էթիկական ֆոնդային շուկայի ինդեքսները կարող են հիմնված լինել դիֆերսիֆիկացված կշռման վրա (Fernholz, Garvey & Hannon, 1998): 2010 թվականին [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը հայտարարել է ալկոհոլի, ծխախոտի և մոլախաղերի շարիաթի արգելքին համապատասխան ֆոնդային ինդեքսների ստեղծման մասին<ref>{{Cite news |last=Haris |first=Anwar |date=2010 թ․ նոյեմբերի 25 |title=Muslim-Majority Nations Plan Stock Index to Spur Trade: Islamic Finance |url=https://www.bloomberg.com/news/2010-11-24/muslim-nations-plan-stock-index-to-spur-trade-islamic-finance.html |work=Bloomberg L.P.}}</ref>։ Նման նախաձեռնությունների քննադատները պնդում են, որ շատ ընկերություններ բավարարում են մեխանիկական «էթիկական չափանիշներին» (օրինակ՝ տնօրենների խորհրդի կազմի կամ անձնակազմի հավաքագրման պրակտիկայի հետ կապված), բայց չեն պահպանում բաժնետերերի էթիկան (օրինակ՝ [[Էնրոն]]): Իրոք, էթիկական ինդեքսի թվացյալ «հաստատման կնիքը» կարող է հանգստացնել ներդրողներին՝ հնարավոր դարձնելով խարդախությունը: Այս քննադատության պատասխաններից մեկն այն է, որ կորպորատիվ կառավարման, ինդեքսի չափանիշների, ֆոնդի կառավարչի կամ ինդեքսի կառավարչի և արժեթղթերի շուկայի կարգավորողի նկատմամբ վստահությունը երբեք չի կարող փոխարինվել մեխանիկական միջոցներով, ուստի «շուկայի թափանցիկությունը» և «տեղեկատվության բացահայտումը» միակ երկարաժամկետ արդյունավետ ուղիներն են դեպի արդար շուկա: Ֆինանսական տեսանկյունից ակնհայտ չէ, թե արդյոք էթիկական ինդեքսները կամ էթիկական միջոցները կարող են գերազանցել իրենց կատարողականի ցուցանիշներով: Տեսականորեն կարելի է ենթադրել, որ եկամտաբերությունն ավելի ցածր կարող է լինել, քանի որ ներդրումային օբյեկտների քանակը արհեստականորեն կրճատվում է, և դրա հետ մեկտեղ կրճատվում է նաև պորտֆելի արդյունավետությունը: (Սա հակասում է հիմնական միջոցների գնագոյացման մոդելին) Մյուս կողմից, լավ սոցիալական կատարողական ունեցող ընկերությունները կարող են ավելի լավ կառավարվել, ունենալ ավելի նվիրված աշխատողներ և հաճախորդներ և ավելի քիչ հավանական է, որ տուժեն հեղինակության հետ կապված միջադեպերից (դատական գործընթացներ և այլն), ինչը կարող է հանգեցնել բաժնետոմսերի գների անկայունության նվազմանը<ref>{{Cite journal |last1=Oikonomou |first1=Ioannis |last2=Brooks |first2=Chris |author-link2=Chris Brooks (academic) |last3=Pavelin |first3=Stephen |date=2012 |title=The Impact of Corporate Social Performance on Financial Risk and Utility: A Longitudinal Analysis |url=http://centaur.reading.ac.uk/26242/1/26242.pdf |journal=Financial Management |volume=41 |issue=2 |pages=483–515 |doi=10.1111/j.1755-053X.2012.01190.x |issn=1755-053X |s2cid=154707419}}</ref>, Չնայած նման առանձնահատկություններին, գոնե տեսականորեն, դրանք արդեն կարող են հաշվի առնվել բաժնետոմսերի շուկայական գնի մեջ: Էթիկական հիմնադրամների և էթիկական ընկերությունների գործունեության արդյունքների էմպիրիկ տվյալները, համեմատած իրենց հիմնական գործընկերների հետ, շատ երկիմաստ են ինչպես ֆոնդային<ref>{{Cite journal |last1=Brammer |first1=Stephen |last2=Brooks |first2=Chris |author-link2=Chris Brooks (academic) |last3=Pavelin |first3=Stephen |date=2009 |title=The Stock Performance of America's 100 Best Corporate Citizens |url=http://centaur.reading.ac.uk/18676/1/18676.pdf |journal=The Quarterly Review of Economics and Finance |volume=49 |issue=3 |pages=1065–1080 |doi=10.1016/j.qref.2009.04.001 |issn=1062-9769}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Brammer |first1=Stephen |last2=Brooks |first2=Chris |author-link2=Chris Brooks (academic) |last3=Pavelin |first3=Stephen |date=2006 |title=Corporate social performance and stock returns: UK evidence from disaggregate measures |url=http://centaur.reading.ac.uk/20507/1/20507.pdf |journal=Financial Management |volume=35 |issue=3 |pages=97–116 |doi=10.1111/j.1755-053X.2006.tb00149.x |issn=1755-053X |s2cid=53399394}}</ref>, այնպես էլ պարտքային շուկաների համար<ref>{{Cite journal |last1=Oikonomou |first1=Ioannis |last2=Brooks |first2=Chris |author-link2=Chris Brooks (academic) |last3=Pavelin |first3=Stephen |date=2014 |title=The Effects of Corporate Social Performance on the Cost of Corporate Debt and Credit Ratings |url=http://centaur.reading.ac.uk/35763/1/The%20Effects%20of%20Corporate%20Social%20Performance%20on%20the%20Cost%20of%20Corporate%20Debt%20and%20Credit%20Ratings%20Oikonomou%20et%20al.pdf |journal=Financial Review |volume=49 |issue=1 |pages=49–75 |doi=10.1111/fire.12025 |issn=1540-6288 |s2cid=154436407}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} [[Կատեգորիա:Արժեթղթերի շուկա]] [[Կատեգորիա:Բորսաներ]] [[Կատեգորիա:Ֆոնդային բորսաներ]] bci62q8x0i85gwg96ktlksbskuygg1k 0 1286582 10357036 10356127 2025-06-18T00:10:50Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, - <ref, +<ref, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Ռուսերեն հոդված, Ռուսերեն գիրք և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357036 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմ''' ({{Lang-fi|Suomen sisällissota}}), [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի պատճառով [[Եվրոպա]]յում առաջացած ազգային և սոցիալական անկարգությունների մաս: Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմը եղել է հետպատերազմյան Եվրոպայում բազմաթիվ ազգային և սոցիալական կոնֆլիկտներից մեկը: Այն տեղի է ունեցել 1918 թվականի հունվարի 27-ից մինչև մայիսի 15-ը: Պատերազմը վարել են «կարմիրները» (ֆին. punaiset, punikki), որոնք ներկայացրել են ռադիկալ ձախերին: Նրանք ղեկավարել են Ֆինլանդիայի ժողովրդական լիազորությունների խորհուրդը: «Սպիտակները» (ֆին. valkoiset) ներկայացրել են [[Բուրժուազիա|բուրժուա]]–[[Ժողովրդավարություն|դեմոկրատական]] ուժերին: Նրանք ղեկավարել են Ֆինլանդիայի սենատը: Կարմիրներին աջակցել է [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն]]ը: Սպիտակները ռազմական օգնություն ստացել են [[Գերմանական կայսրություն]]ից: Նրանք նաև ոչ պաշտոնապես օգնություն են ստացել [[Շվեդիա]]յից։ Պատերազմի ընթացքում Ֆինլանդիան գտնվել է սովի շեմին՝ հացի պակասի պատճառով։ == Անվանում == Քաղաքացիական պատերազմն ունեցել է մի քանի անվանումներ, որոնք արտացոլել են տարբեր քաղաքական, սոցիալական և գաղափարական տեսակետներ այս հակամարտության վերաբերյալ՝ ''«ազատագրական պատերազմ»'', ''«դասակարգային պատերազմ»'', ''«կարմիր ապստամբություն»'', ''«գյուղացիական ապստամբություն»'', ''«քաղաքացիական պատերազմ»'', ''«հեղափոխություն»'', ''«ապստամբություն»'' և ''«եղբայրասպան պատերազմ»։'' Քաղաքացիական պատերազմն ունեցել է մի քանի անվանումներ, որոնք արտացոլել են տարբեր քաղաքական, սոցիալական և գաղափարական տեսակետներ այս հակամարտության վերաբերյալ՝ ''«ազատագրական պատերազմ»'', ''«դասակարգային պատերազմ»'', ''«կարմիր ապստամբություն»'', ''«գյուղացիական ապստամբություն»'', ''«քաղաքացիական պատերազմ»'', ''«հեղափոխություն»'', ''«ապստամբություն»'', և ''«եղբայրասպան պատերազմ»''։ Երբ առաջին անգամ նշվել է այս հակամարտությունը, Ֆինլանդիայի ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդն օգտագործել է ''«Հեղափոխություն»'' անվանումը: Կարմիրները օգտագործել են նաև ''«դասակարգային պատերազմ»'' և ''«ապստամբություն»'' տերմինները։ Բացի այդ, ''«Ազատության համար ճակատամարտ»'' արտահայտությունը հաճախ հանդիպել է մահախոսականներում և Կարմիր գվարդիայի գերեզմանների վրա: ''«Քաղաքացիական պատերազմ»'' արտահայտությունը պատերազմի ժամանակ լայնորեն կիրառվել է երկու կողմերի կողմից։ Սպիտակներն օգտագործել են ''«կարմիր ապստամբություն»'' և ''«ապստամբություն»'' տերմինները: Պատերազմի ավարտին այն նկարագրելիս սկսել են ընդգծել Ռուսաստանի և նրա կողմից աջակցվող կարմիրների դեմ մղվող ազատամարտի ազգային բնավորությունը։ Ներկայումս պատմական հետազոտությունները հիմնականում օգտագործում են «ներքին պատերազմ» տերմինը ({{Lang-fi|sisälissota}}), որը չեզոք է և ենթադրում է նաև այլ պետությունների մասնակցություն։ == Նախապատմություն == === Սննդի վիճակ === Ֆինլանդիայի գյուղատնտեսության մեծ մասը եղել է [[անասնապահություն]]ը, ուստի երկիրը իր հացահատիկի 60%-ը ներմուծել է արտասահմանից, հիմնականում՝ Գերմանիայից։ Ֆինլանդիան ժամանակ չի ունեցել հացահատիկի սեփական արտադրություն հիմնելու համար։ Պարենային իրադրությունը վատթարացել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի բռնկման հետ մեկտեղ, ներմուծումը հնարավոր է դարձել միայն Ռուսաստանից, սակայն ռուսական երկաթուղիները սահմանել են ավելի մեծ առաջնահերթություն ռազմական բեռների համար։ Սննդի խնդրի լուծման միակ ճանապարհը մնացել է սպառման վերահսկողությունն ու կարգավորումը։ 1917 թվականի փետրվարին Ֆինլանդիայում ներմուծվել են քարտեր, ստեղծվել են տեղական սննդի կոմիտեներ՝ փորձելով կանխել գների բարձրացումը։ Դեռևս 1917 թվականի հուլիսի 27-ին Վայնյո Տանները և Վայնյո Վուոլիյոկին համաձայնություն են կնքել [[Ռուսաստանի ժամանակավոր կառավարություն|Ռուսաստանի ժամանակավոր կառավարության]] հետ մինչև հոկտեմբեր 62,000 տոննա հացահատիկ մատակարարելու մասին։ Նմանատիպ գործարքներ են կնքվել նաև ԱՄՆ-ի հետ։ Քանի որ հացահատիկի մատակարարումները անորոշ են եղել, մայիսի 16-ին խորհրդարանը հաստատել է Պարենի օրենքը, որը դարձել է Ֆինլանդիայի պարենային քաղաքականության հիմքը մինչև 1920 թվականը: Օրենքը խախտել է սեփականության անձեռնմխելիությունը և ազատ առևտուրը, իսկ կառավարությանը իրավունք է տվել բռնագրավել սննդամթերքը և գներ սահմանել{{Sfn|"Suomi 80. Itsenäistymisen vuodet 1917–1918"|1997}}։ 1917 թվականի հունիսի 5-ին սկսվել է հացահատիկի ավելցուկային պաշարների հարկադիր զավթումները, որոնք պետք է վաճառվեին պետությանը։ Առգրավված հացահատիկը հանձնվել է պարենային կոմիտեներին։ 1917 թվականի ամռանը դա ազդել է բնակչության մինչև 50%-ի վրա, 1918 թվականին՝ ավելի քան 60%-ի վրա։ Սեպտեմբերին պահեստների ստուգումը ցույց է տվել, որ ձմռանը դիմանալու համար բավարար պաշարներ չկան։ ԱՄՆ-ից հացահատիկի մատակարարումների հույսերը չեն արդարացել պատերազմի պատճառով։ Գերմանիան նույնպես սուզանավային պատերազմ է մղել [[Անտանտ]]ի հետ և խորտակել ծովային տրանսպորտը։ Դեկտեմբերին սկսել է աշխատել նոր կազմակերպություն՝ սննդի բաժինը՝ Վ. Լավոնիուսի գլխավորությամբ։ Այն մշակել է սննդի խնդիրը լուծելու ծրագիր, սակայն 1918 թվականի հունվարի 22-ին վարչության անդամները հրաժարականի դիմում են ներկայացրել Սենատին, քանի որ կառավարության կողմից չեն տեսել անհրաժեշտ աջակցությունը: Խնդրանքը մնացել է չքննարկված։ Տեղի է ունեցել [[պետական հեղաշրջում]]։ Քաղաքացիական պատերազմի բռնկումով սպիտակներն ու կարմիրները ստիպված են եղել ինքնուրույն լուծել սննդի խնդիրը։ Կարմիրները ստիպված են եղել սկսել սննդամթերք մատակարարել մեծ քաղաքներին։ Տեղական արտադրողների հետ վատ հարաբերությունների պատճառով նրանք հացահատիկը ստացել են Ռուսաստանից: Երկու կողմերն էլ ստիպված եղել նվազեցնել ալյուրի չափաբաժինները{{Sfn|"Suomi 80. Itsenäistymisen vuodet 1917–1918"|1997|loc=[http://www.uta.fi/suomi80/teema9.htm Merja Kukkola, Eveliina Lahtinen. Elintarviketilanne (Продовольственная ситуация)]{{ref-fi}}}}: Մարտի 30-ին Հելսինկի է ժամանել սիբիրյան ցորենով գնացք, որը համաձայնեցրել է Տոկոյը։ Մայրաքաղաքում հացահատիկի վիճակը դարձել է անելանելի, սակայն գնացքի ժամանումը միայն տեղական նշանակություն է ունեցել։ Սպիտակների սննդի մատակարարումն ավելի լավ էր կազմակերպված, տեղական կոմիտեները դեռևս պատասխանատու էին խաղաղ բնակչությանը մատակարարելու համար: Նրանք սնունդ էին ստանում Դանիայից, Գերմանիայից, Շվեդիայից, բայց դա նույնպես բավարար չէր։ Մատակարարումը շարունակել է վատթարանալ պատերազմից հետո, երբ արտադրության փոքր աճերը չեն կարողացել փոխհատուցել զգալիորեն աճող պահանջարկը: Ծանր իրավիճակ է եղել 1918 թվականի ամռանը, երբ պարենամթերքի բոլոր պաշարները վերջացել են, իսկ արտասահմանից նորերը չեն եկել։ Ամենավատ իրավիճակը եղել է գերեվարված Կարմիր գվարդիայի ճամբարներում։ Սննդի պակասը վերացել է միայն 1919 թվականի գարնանը։ Եկել է ամերիկյան ցորենը և քաղաքների մատակարարումն ավելի է հեշտացել։ Իշխանությունները կարողացել են հրաժարվել ավելցուկների բռնագրավումից։ 1919 թվականին դադարեցվել է տեղական արտադրողներից ստացված սննդի բաշխումը, իսկ 1921-ին ներմուծվել է սննդամթերք։ == Դիմակայության սկիզբ == Քաղաքացիական պատերազմի սկիզբը որոշելը դժվար է եղել: «Կարմիրները» համարել են, որ հեղափոխությունը սկսվել է 1918 թվականի հունվարի 27-ին՝ ժամը 23:00-ին, իսկ «սպիտակները»՝ հունվարի 28-ին՝ ժամը 03:00-ին: Սակայն դա ևս պայմանական է, քանի որ ռազմական գործողություններն արդեն որոշ վայրերում սկսված են եղել դեռ հունվարից առաջ: Դրա պատճառն այն էր, որ ոչ մի կողմ ամբողջությամբ չի վերահսկվել։ Օրինակ՝ հայտնի է Տերիոկիի մոտ տեղի ունեցած խոշոր մարտերը: 1918 թվականի հունվարի 15-ին այնտեղ է հասել Պետրոգրադի Սեստորեցկի զենքի գործարանի Կարմիր գվարդիայի ջոկատը, որը Ֆինլանդիայում վարել է մարտական գործողություններ մինչև մարտի սկիզբ<ref>''Цыбульский В.'' Боевая деятельность сестрорецких рабочих в 1918 году. // Военно-исторический журнал. — 1960. — № 4. — С.124-127.</ref>: Չնայած՝ ապստամբության ծրագիրը պատրաստվել էր Ֆինլանդիայի աշխատավորների գործադիր կոմիտեի կողմից, որը ձևավորվել էր ՖՍԴԿ խորհրդի նիստում, հեղափոխական ապստամբությունը սկսվել է առանց սոցիալ-դեմոկրատիայի ղեկավարության սպասելու: Այն սկսվել է Հելսինկիի պրոլետարիատի ուժերով: Հեղափոխության մեկնարկի ազդանշանը դարձել է կարմիր դրոշը, որը բարձրացվել է Հելսինկիում 1918 թվականի հունվարի 27-ի երեկոյան<ref name="multiple1"><span class="citation">''Стенквист Бьярне.''&#x20;[http://saint-juste.narod.ru/suomi.html «Чёрная месть белых»]&nbsp;// «Svenska Dagbladet»&nbsp;: газета.&nbsp;— Стокгольм, 26 января 2008.&#x20;[https://web.archive.org/web/20091022175933/http://saint-juste.narod.ru/suomi.html Архивировано] 22&nbsp;октября 2009&nbsp;года.</span></ref>՝Ժողովրդական տան աշտարակի վրա: Ըստ այլ աղբյուրների՝ դա եղել է «կարմիր լույս», որը վառվել է 1918 թվականի հունվարի 26-ի երեկոյան «աշխատավորների տան» վրա: Ֆինլանդիայում Ժողովրդական տները նման են եղել նմանատիպ հաստատություններին այլ սկանդինավյան երկրներում: Դրանք գտնվում էին Ֆինլանդիայի Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության (ՖՍԴԿ) վերահսկողության տակ և իրականացնում էին կրթական, լուսավորչական և մշակութային գործունեություն «աշխատավոր բնակչության» շրջանում: 1918 թվականի հունվարի 29-ին «Աշխատավոր» (ֆին. Työmies)<ref name="multiple13">[http://www.histdoc.net/historia/1917-18/kv10.html «Suomen Kansanvaltuuskunnan Julistus. Annettu Helsingissä, 28 päivänä tammikuuta 1918. Suomen työmiehet, kansalaiset!»] [https://web.archive.org/web/20110807004714/http://www.histdoc.net/historia/1917-18/kv10.html Архивная копия] от 7 августа 2011 на [[Wayback Machine]]&nbsp;<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на финском языке">(фин.)</small></ref><ref name="dnf2">Гафурова Б. Г., Зубока Л. И., 1960, [http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000129/st018.shtml см. текст самой «Декларации Совета Народных Уполномоченных Финляндии. 29 января 1918 года»].</ref> թերթում հրապարակվել է հայտարարություն, որը ներկայացրել է հեղափոխության ծրագիրը։ Այն հայտարարվել է որպես սոցիալիստական, սակայն իրականում ունեցել է բուրժուադեմոկրատական բնույթ: Գործնականում, աշխատավորների նախաձեռնությամբ, սկսվել է նախկին պետական հաստատությունների վերացումը։ Երկաթուղիներում, գործարաններում և այլ վայրերում հաստատվել է աշխատավորական վերահսկողություն: 1918 թվականի փետրվարի 14-ին ստեղծվել է Ֆինլանդիայի Աշխատավորների Գերագույն խորհուրդը (կամ Կենտրոնական Աշխատավորական խորհուրդ<ref name="dnf2"/>, ֆին. Työväen pääneuvosto)՝ կատարողական իշխանության վերահսկողությունն իրականացնելու համար: Այն բաղկացած է եղել 40 ժողովրդական պատգամավորներից<ref name="multiple6">[http://www.uta.fi/suomi80/art12.htm ''Miettunen Katja-Maria.'' Punaisen Suomen valtiomuoto] [https://web.archive.org/web/20070902155708/http://www.uta.fi/suomi80/art12.htm Архивная копия] от 2 сентября 2007 на [[Wayback Machine]] // © «Suomi 80. Itsenaistymisen vuodet 1917—1918» Tampereen yliopiston historiatieteen laitoksа&nbsp;<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на финском языке">(фин.)</small>(www.uta.fi)&nbsp;<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="Дата последней проверки этой ссылки">(Дата обращения: 17&nbsp;марта&nbsp;2013)</small></ref>։ Աշխատավորների Գերագույն խորհրդի նախագահը Վալֆրիդ Պերտտիլան էր: Խորհրդի կազմում ընդգրկված են եղել հետևյալ անդամները՝ * 15 հոգի՝ Ֆինլանդիայի Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունից (ՖՍԴԿ), * 10 հոգի՝ արհմիություններից, * 10 հոգի՝ Կարմիր գվարդիայից, * 5 հոգի՝ Հելսինկիի աշխատավորների միությունից: Այս հեղափոխական մեծ ալիքը ստիպել է Ժողովրդական լիազորությունների խորհրդին իրականացնել ավելի վճռական քաղաքականություն: Դրա ընթացքում վերահսկողություն է հաստատվել մասնավոր բանկերի նկատմամբ, փակվել է հակահեղափոխական մամուլը, ստեղծվել է Գերագույն հեղափոխական դատարան: Գործարանների աշխատավորական խորհուրդները դարձել են պրոլետարիատի դիկտատուրայի մարմիններ: Աշխատողների գործադիր կոմիտեն հրամայել է ձերբակալել 46 մարդու, սակայն նրանց բերման ենթարկելու գործողությունը չի հաջողվել․ բոլոր սենատորները փախել են<ref name="v18v52">[http://www.uta.fi/suomi80/v18v5.htm Viikko 5 (26.1.-1.2.1918) ''Katja-Maria Miettunen''. Vallankumous alkaa (5-я неделя 1918)] {{Wayback|date=20100820053726}}</ref>։ Կարմիրները իշխանության են եկել այլ հարավային քաղաքներում{{Sfn|''Zetterberg S. et al.''|1992}}։ Հունվարի 28-ին ստեղծվել է Ֆինլանդիայի հեղափոխական ժողովրդական լիազորությունների խորհուրդը ({{Lang-fi|Suomen kansanvaltuuskunta}}), որի ղեկավարը եղել է Կուլլերվո Մանները<ref name="multiple122">[http://www.histdoc.net/historia/1917-18/kv10.html «Suomen vallankumoushallitus. Annettu Helsingissä, 28 päivänä tammikuuta 1918» 1918. Suomen asetuskokoelma (Punaisten julkaisemat numerot) N:o 10 (ensimmäinen)] [https://web.archive.org/web/20110807004714/http://www.histdoc.net/historia/1917-18/kv10.html Архивная копия] от 7 августа 2011 на [[Wayback Machine]]&nbsp;<small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на финском языке">(фин.)</small></ref>։ 1918 թվականի պատերազմը «երկաթուղային» պատերազմ է եղել, քանի որ երկաթուղիները դարձել են զորքերի տեղաշարժի ամենակարևոր ուղիները: Կողմերը կռվել են հիմնական երկաթուղային հանգույցների համար, ինչպիսիք են [[Хаапамяки|Հաապամյակին]], [[Տամպերե]]ն, Կուվոլան և [[Վիբորգ]]ը: Սպիտակներն ու կարմիրները ունեցել են 50-90 հազար զինվոր: Կարմիր գվարդիայի զորքերը հիմնականում հավաքվել են կամավորներից․ սպիտակ կողմում եղել է ընդամենը 11,000–15,000 կամավոր: Երկու կողմից կամովին զորքեր մտնողների հիմնական դրդապատճառները եղել են և՛ նյութական (վարձատրություն), և՛ գաղափարական պատճառները, ինչպես նաև շրջակա միջավայրի ազդեցությունն ու հարկադրանքը։ Կարմիրների առանձնահատուկ առանձնահատկությունը եղել են կանանց ջոկատները, որոնք ստեղծվել են հիմնականում արդյունաբերական կենտրոններում։ Դրանց ընդհանուր թիվը կազմել է մոտ 2000 մարդ։ Երկու կողմերի երկրորդ հատկանիշը անչափահասների, հիմնականում 15-17 տարեկանների մասնակցությունն է եղել, որոնց թվում կարմիրներն ունեցել են նաև աղջիկներ։ Սպիտակ բանակի ողնաշարը եղել են գյուղացիներն ու մտավորականներն, որոնք կռվել են առաջին հերթին բանվորների և գյուղական աղքատների դեմ։ == Սպիտակ Ֆինլանդիա == Ֆինլանդական հանրապետության կառավարությունը ապստամբ մայրաքաղաքից տեղափոխվել է Վաասա՝ հետագայում ստանալով «Վաասայի սենատ» անվանումը: Հունվարի 26-ին սենատը որոշում է կայացրել երեք սենատոր ուղարկել Վաասա: Ա. Ֆրեյը, Է. Յու. Պեխկոնենը և Հ. Ռենվալը նույն երեկոյան մեկնել են և հունվարի 28-ին հասել են Վաասա: Նույն օրը Մաններինգեյմը նշանակվել է գլխավոր հրամանատար<ref name="v18v5">[http://www.uta.fi/suomi80/v18v5.htm Viikko 5 (26.1.-1.2.1918) ''Katja-Maria Miettunen''. Vallankumous alkaa (5-я неделя 1918)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100820053726/http://www.uta.fi/suomi80/v18v5.htm |date=2010-08-20 }}{{ref-fi}}</ref>։ 1918 թվականի փետրվարի 1-ին սենատը հրապարակել է կառավարության ղեկավարությամբ ապստամբներին դիմակայելու կոչ, որն ուղղված է եղել քաղաքացիներին: Կոչում նշվել է նաև Մաններինգեյմին տրամադրված լիազորությունների մասին, ինչպես նաև այն, որ կառավարության զորքերի դեմ զինված դիմադրությունը կհամարվի հայրենադավություն<ref name="v18v5" /><ref>[http://www.histdoc.net/pdf/narc_1918-01-28_senaatti.pdf Сенат Финляндии. Обращение к народу от 28.01.1918.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140808041503/http://www.histdoc.net/pdf/narc_1918-01-28_senaatti.pdf |date=2014-08-08 }}(Национальный архив Финляндии)</ref>։ Հետագայում Վաասայի սենատի կազմում ընդգրկվել են Պեր Սվինհուվուդը և Յ. Կաստրենը (J. Castrén){{sfn|''Zetterberg S. et al.''|1992}}։ Սենատի նախագահ Պեր Սվինհուվուդը փորձել է գնալ Վաասա Ռուսաստանի նավատորմի ինքնաթիռով, սակայն ֆին օդաչուն չի կարողացել կառավարել ինքնաթիռը: Արդյունքում, Սվինհուվուդը ստիպված է եղել նախ հասնել Ռևել սառցահատ «Տարմո»-ով, ապա Գերմանիայի և Շվեդիայի միջոցով՝ Հյուսիսային Ֆինլանդիա: Սենատորների և բուրժուական քաղաքական գործիչների մի մասը, այդ թվում՝ Կաարլո Յուոհո Ստոլբերգը, Լաուրի Ինգմանը և Կյոստի Կալլիոն, մնացել են Հելսինկիում, մինչև գերմանացիների ժամանումը{{sfn|''Zetterberg S. et al.''|1992}}։ Վաասայում Սենատի աշխատանքին մասնակցում էր ընդամենը 6 սենատոր Այս իրադարձությունների հետ միաժամանակ Մաննարհեյմը կազմակերպել է նրա կողմից վաղուց պլանավորված զինաթափումը։ Այնուամենայնիվ, 1918 թվականի սկզբին խորհրդային կառավարությունը հրաման է տվել ռուսական զինվորական կայազորներին, որոնք գտնվել են արդեն անկախ Ֆինլանդիայում, պահպանել նեյտրալիտետ: Չնայած դրան՝ ռուսական հրամանատարությունը Պոխյանմայում գործողություն է իրականացրել Ֆինլանդիայի Պաշտպանության պահեստազորի հետ սերտ համագործակցությամբ: Նիկոլայ Պոդգուրսկին գլխավորել է Բոտնիկոսծովի ափի պաշտպանությունը: Դրա շնորհիվ 1918 թվականների հունվարի 29-ից 31-ը Հյուսիսում ռուսական զորքերի զինաթափումը հեշտ է անցել։ Ռուսաստանի տեղական կոմիտեները Ֆինլանդիայում հաղորդել են Ֆինլանդիայի Սենատին, որ «դեմոբիլիզացիայի ծրագիրը» հաջողությամբ առաջ է շարժվել: Պոդգուրսկին անձամբ օգնել է գեներալ Մաննարհեյմին՝ Վաասայի կայազորի զինաթափմանը<ref>{{Harvnb|Meinander|1999|loc=s. 11–52}}; {{Harvnb|Manninen O.|1992−1993|loc=Osa 2, s.40–73}}: {{Harvnb|Westerlund|2004|loc=s. 9, 87}}; {{Harvnb|Jussila|2007|loc=s. 276–291}}; {{Harvnb|Mattila & Kemppi|2007|loc=s. 72–75}}; {{Harvnb|Ylikangas|2007|loc=s. 211–232}}</ref>։ Մաններհայմը կազմակերպել է վճարումներ ռուս սպաներին, նրանց բնակեցումը, ինչպես նաև քաղաքում ազատ տեղաշարժվելու իրավունքը: Երկրի հյուսիսում գտնվող ռուսական կայազորները գրեթե դիմադրություն ցույց չեն տվել։ Զինաթափված զինվորականների մեծ մասը կարողացել է գնալ տուն, իսկ ինքնապաշտպանական ջոկատները (Ֆինլանդիայի անվտանգության կորպուս) կարողացել են զենք ձեռք բերել: Սենատը, բացի հուսալի թիկունքից, ունեցել է իր զինված բանակը, որի թիվը կազմել է մոտ 70,000 մարդ: Դրա հիմքը եղել են ինքնապաշտպանական ջոկատները (պահակային ջոկատներ)․ նրանք, ըստ էության, աշխարհազորայիններ են եղել, և նրանց ռազմական կիրառումը եղել է խնդրահարույց ՝ պատրաստվածության պակասի և կադրային հրամանատարական կազմի բացակայության պատճառով: Արդյունքում Մանհերհայմը ապահովագրվել է՝ 1918 թվականի փետրվարի 18-ին։ 1918-ի փետրվարի 25-ին Ֆինլանդիայի ռեյնջերների գումարտակի հիմնական մասը, որը կռվել է գերմանական կողմում, վերադարձել է Բալթյան երկրներից, և Սպիտակ բանակը վերջապես ստացել է բավականաչափ պատրաստված հրամանատարներ և ռազմական հրահանգիչներ՝ մինչև 1300 մարդ<ref>''Новикова И. Н.'' Молодые финны обязаны были «служить Германской империи всеми силами и на любых участках фронта». // Военно-исторический журнал. — 2004. — № 9. — С.35-41.</ref>։ Բանակը հիմնականում բաղկացած է եղել միանձնյա գյուղացիներից, ինչպես նաև պաշտոնյաներից և այլ քաղաքացիական անձանցից: Սպիտակները օգնություն են ստացել նաև Շվեդիայից և Գերմանիայից: Փետրվարի սկզբին Շվեդիայից ժամանել է 84 սպաներից բաղկացած խումբ, որոնք կազմել են ֆիննական բանակի շտաբը, պլանավորել են գործողությունները և կազմակերպել՝ կապը: [[Պատկեր:PunaistenJuna.jpg|մինի|«Սպիտակների կողմից գրավված «կարմիրների» զրահապատ գնացքը]] Սենատի հիմնական նպատակը եղել է վերականգնել օրինական իշխանությունը երկրի հարավում: Հաղթանակից հետո նրանց պլանը ներառել է պետության իշխանության և անկախության ապահովում Ռուսաստանի ազդեցությունից: Սոցիալիստները, իհարկե, դեմ են եղել մոնարխիային և գերմանական միջամտությանը, հատկապես պատերազմի սկզբում: Մանհերհայմը, որը լավ տեղյակ է եղել կարմիր բանակի և կարմիր գվարդիացիների վատ վիճակից, քննադատորեն է գնահատել գերմանական աջակցության անհրաժեշտությունը: == Կարմիր Ֆինլանդիա == Ապստամբությունը և Կարմիր գվարդիան ղեկավարել է հեղափոխական կառավարությունը՝ Ֆինլանդիայի ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհուրդը<ref name="multiple112">{{Cite web |title=''Гафурова Б. Г., Зубока Л. И.'' Хрестоматия по новейшей истории в трех томах. Том I. — М., 1960. — см. текст самой «Декларации Совета Народных Уполномоченных Финляндии. 29 января 1918 года» |url=http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000129/st018.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20111117145346/http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000129/st018.shtml |archive-date=2011 թ․ նոյեմբերի 17 |access-date=2011 թ․ օգոստոսի 31}}</ref><ref name="multiple1332">[http://www.histdoc.net/historia/1917-18/kv10.html «Suomen Kansanvaltuuskunnan Julistus. Annettu Helsingissä. 28 päivänä tammikuuta 1918. Suomen työmiehet, kansalaiset!»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20250128141108/https://histdoc.net/historia/1917-18/kv10.html |date=2025-01-28 }}{{Ref-fi}}</ref>։ Մեկ ամիս անց Խորհրդային Ռուսաստանը ճանաչել է նոր կառավարությունը. 1918 թվականի մարտի 1-ին կնքվել է միակ միջազգային պայմանագիրը, որում Ֆինլանդիայի նկատմամբ օգտագործվել է Ֆինլանդիայի Սոցիալիստական Բանվորական Հանրապետություն անվանումը<ref name="multiple162">{{Cite web |title=«Договоръ между Россійской и Финляндской Соціалистическими Республиками. Заключенъ въ гор. Петроградѣ (16-го Февр.) 1-го марта 1918 г.» Сборникъ Постановленій Великаго Княжества Финляндскаго (повстанческий вариант) 1918. № 31 |url=http://www.histdoc.net/history/ru/rabo.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110831191953/http://www.histdoc.net/history/ru/rabo.html |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 31 |access-date=2011 թ․ ապրիլի 18}}</ref>: Ռուսաստանի մեկ այլ ուղերձում օգտագործվել է ''«Ֆինլանդիայի սոցիալիստական կառավարություն»'' անվանումը<ref>{{Cite web |title=Поздравление Совету Народных Комиссаров и ответное поздравление |url=http://www.histdoc.net/historia/1917-18/terv.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080828153820/http://www.histdoc.net/historia/1917-18/terv.html |archive-date=2008 թ․ օգոստոսի 28 |access-date=2011 թ․ հունվարի 16}}</ref>։ Բուն Ֆինլանդիայում այս անունները չեն օգտագործել ո՛չ «սպիտակները», ո՛չ «կարմիրները»<ref>[https://jyx.jyu.fi/dspace/bitstream/handle/123456789/18584/URN_NBN_fi_jyu-200806105436.pdf?sequence=1 ''Koukkunen Jussi.'' «Puolueeton aikansa kuvastin? Suomen Kuvalehden näkökulma sisällissotaan, sen osapuoliin ja tilanteeseen sodan jälkeen vuosina 1918−1919» Jyväskylän yliopisto Historian ja etnologian laitos Suomen historian pro gradu — tutkielma, Huhtikuu, 2008] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304194401/https://jyx.jyu.fi/dspace/bitstream/handle/123456789/18584/URN_NBN_fi_jyu-200806105436.pdf?sequence=1 |date=2016-03-04 }} /Коккунен Юсси «Беспристрастное зеркало своего времени? Изображение гражданской войны в Финляндии, анализ прессы, политики и ситуации в послевоенные годы, 1918−1919» Диссертация на степень магистра истории — Университет Ювяскюля, департамент финской истории и этнографии, апрель 2008.{{Ref-fi}}</ref>: Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհուրդը բախվել է լուրջ խնդիրների, որոնցից գլխավորը եղել է [[Սաբոտաժ|դիվերսիան]]։ Կառավարության աշխատակազմի միայն մի փոքր մասն է շարունակել աշխատանքը, մեծամասնությունը հայտարարել է գործադուլ, ինչի արդյունքում կարմիրները կորցրել են վերահսկողությունը ֆինանսների և սննդի նկատմամբ։ Բացի այդ՝ Խորհրդի ղեկավարները չեն ունեցել կառավարական փորձ։ Որոշ պաշտոնյաներ նույնիսկ համագործակցել են սպիտակամորթների հետ, օրինակ՝ երկաթուղային վարչությունն ունեցել է գաղտնի [[Հեռագրական ապարատ|հեռագիր]]{{sfn|''Zetterberg S. et al.''|1992}}, որի օգնությամբ տեղեկատվությունը փոխանցվել է ճակատային գծով։ Կարմիրի կողմից վերահսկվող տարածքում, այդ թվում՝ Հելսինկիում, գործել են սպիտակ ընդհատակյա խմբեր՝ մասնավորապես Էլմո Քայլայի գլխավորությամբ։ Որոշ հետազոտողներ կարծել են, որ կարմիրների կիրառած ահաբեկչությունը շրջվել է նրանց դեմ. նրանք սկսել են կորցնել բնակչության մեծամասնության վստահությունը{{Sfn|''Zetterberg S. et al.''|1992}}: Տամպերեում կրած պարտությունն ու Հանկոյում գերմանացու վայրէջքի մասին լուրը փչացրել են կարմիրների պլանները։ 1918 թվականի ապրիլի 6-ին Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհուրդը Հելսինկիում անցկացրել է իր վերջին նիստը և որոշել է աստիճանաբար նահանջել Վիբորգ։ Զորքերը փորձել են կռվել մինչև վերջ, բայց դա հանգեցրել է միայն զոհերի{{Sfn|''Zetterberg S. et al.''|1992}}։ == Ռուսական զորքերը Ֆինլանդիայում == Ռուսական բանակի փլուզման և պատերազմական հոգնածության պատճառով ռուս զինվորների մասնակցությունը ճակատների մարտերին, բացառությամբ Կարելյան Իսթմուսի, աննշան է եղել: Հին ցարական բանակի հզորությունը Ֆինլանդիայում 1917 թվականի աշնանը կազմել է մոտ 100 հազար մարդ։ 1917-ի նոյեմբեր-դեկտեմբերից սկսած նրանց թիվը սկսել է նվազել թե՛ վերախմբավորման ու զորացրման, թե՛ կարգապահության անկման ու դասալքության աճի պատճառով։ Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմի սկզբին՝ 1918 թվականի հունվարի 27-ին, եղել է 60-80 հազար ռուս զինվոր, որոնց ճնշող մեծամասնությունը բարոյալքված ու անգործունակ է եղել Առաջին համաշխարհային պատերազմի և բոլշևիկյան երկարատև հակապատերազմական քարոզչության հետևանքով։ 1918 թվականի [[Մարտի 3|մարտի 3-ին]] [[Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագիր|Բրեստ-Լիտովսկի խաղաղության պայմանագրի]] ուժի մեջ մտնելուց անմիջապես հետո, Ֆինլանդիայում մնացել են ընդամենը մոտ 30 հազար ռուս զինվոր, որոնց մեծ մասը չի ցանկացել կռվել։ 1918 թվականի մարտի վերջին հին բանակի հիմնական մասը դուրս է բերվել Ֆինլանդիայից։ Մոտ 7-ից 10 հազար ռուս զինվորներ մասնակցել են մարտական գործողություններին՝ ակտիվորեն աշխատելով Ֆինլանդիայի Կարմիր գվարդիայի հետ։ Ռուս զինվորները, որոնք մասնակցել են Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմին, հիմնականում բաժանվել են երկու խմբի. առաջինը՝ նրանք, որոնք գտնվել են Ֆինլանդիայում, և երկրորդը՝ Պետրոգրադից (Սանկտ Պետերբուրգից) ժամանած Կարմիր գվարդիայի անդամները, որոնք աջակցել են ֆիննական Կարմիր գվարդիային<ref>''Tanskanen Aaatos.'' Venäläiset Suomen sisälissodassa vuonna 1918. Acta Universitatis Tamperensis. Ser.A. Vol.91. — Tampere: Tampereen ylopisto, 1978. — s.73{{ref-fi}}</ref>{{sfn|Manninen O.|1992−1993|loc=Osa 2, s.73}}։ Ռուսաստանի կողմից Ֆինլանդիա մեծ զորքեր չեն ուղարկվել, քանի որ Ռուսաստանում սկսվել էր քաղաքացիական պատերազմ և հեղափոխություն։ Սակայն որոշ ռուս զինվորներ, հիմնականում Կարմիր գվարդիայի անդամներ, օգնություն են ցուցաբերել Ֆինլանդիայի Կարմիր գվարդիային։ Մարտի 30-ին նԳերմանիայի ԱԳՆ-ն բոլշևիկներին՝ տեղեկացրել է, որ Ֆինլանդիայից ստացված տեղեկատվության համաձայն՝ «Պետրոգրադից կարմիր գվարդիականները մեծ խմբերով գնացել են այնտեղ»։ Գրության մեջ նշվել է բողոք և սպառնալիք, որ եթե խորհրդային կառավարությունը չկատարի համաձայնագրի պայմանները և չհանի իր Կարմիր գվարդիան Ֆինլանդիայից, ապա ձեռնարկվելու են համապատասխան միջոցներ։ Գերմանիայի ճնշման ներքո Լենինը 1918 թվականի ապրիլի 1-ին արգելել է զինվորների պաշտոնական ուղարկումը Ֆինլանդիայի ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդին օգնելու համար<ref>[http://www.uta.fi/suomi80/v18v14.htm#303 Viikko 14 (30.3.-5.4.1918) Janne Kurkinen. Saksalaiset nousevat maihin, Tampere valkoisille (14-я неделя 1918)] {{Wayback}}{{Ref-fi}}</ref>։ Մոտ 1,000-4,000 ռուս զինվորներ մասնակցել են մարտերին, կազմելով փոքր խմբեր (100-1,000 մարդ)։ 1918 թվականի վերջերին որոշ ռուս սպաներ, այդ թվում՝ Միխայիլ Սվեչնիկովը և Ի. Երեմևը, ղեկավարել են կարմիր գվարդիացիների գործողությունները Ֆինլանդիայում։ Ռուս զինվորների և ֆիննական կարմիր գվարդիայի անդամների համատեղ աշխատանքը բարդացել էր լեզվաբառարանի և փոխադարձ անվստահության պատճառով: 1918 թվականի փետրվարի 18-ից՝ Գերմանիայի և Խորհրդային Ռուսաստանի միջև մարտերի վերսկսվելուց հետո, ռուս զինվորների մասնակցությունը պատերազմին նվազել է։ Նախկին ռուսական բանակը կամ լուծարվել է, կամ տեղափոխվել է Պետրոգրադի պաշտպանություն։ Դրա արդյունքում խորհրդային աջակցությունը ֆիննական կարմիրներին սահմանափակվել է միայն զինամթերքի մատակարարմամբ։ Խորհրդային ռուս զինվորականների ռազմական գործունեությունը շարունակվել է մինչև քաղաքացիական պատերազմի ավարտը Կարելյան Իսթմուսում, սակայն նրանց հիմնական խնդիրը եղել է Պետրոգրադի պաշտպանությունը։ Ռուս զինվորների մեծ մասը դուրս է բերվել Ֆինլանդիայի այլ շրջաններից<ref>{{Harvard citation no brackets|Manninen O.|1992−1993}};{{Harvard citation no brackets|Lappalainen|1981}}; {{Harvard citation no brackets|Upton|1980–1981}}; {{Harvard citation no brackets|Keränen|1992}}, {{Harvard citation no brackets|Ylikangas|2/1993}}$ Manninen 1995; teoks. Aunesluoma & Häikiö, toim., s. 21-32; {{Harvard citation no brackets|Mattila & Kemppi|2007}}</ref>։ 1918 թվականի մայիսի 11-ին Հելսինկիում մնացած Ռուսաստանի մոտ 2100 նախկին քաղաքացիները վտարվել են քաղաքից։ Սա եղել է Գերմանիայի պահանջներից մեկը ( [[Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագիր|Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագրի]] VI հոդված)<ref>{{Cite web |title=«Мирный договор между Советской Россией, с одной стороны, и Германией, Австро-Венгрией, Болгарией и Турцией, с другой стороны», г. Брест Литовский, 3 марта 1918 г. |url=http://www.hrono.ru/dokum/191_dok/19180303brest.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20110904024520/http://www.hrono.ru/dokum/191_dok/19180303brest.php |archive-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 4 |access-date=2011 թ․ փետրվարի 24}}</ref>։ Ոմանք ինքնակամ հեռացել են, մյուսներին ոստիկանությունը ստիպված է եղել նավեր տեղափոխել։ Նրանց մեջ եղել են և՛ քաղաքացիներ, և՛ զինվորականներ. զինվորականների մեջ հատկապես շատ են եղել նրանք, որոնք չեն ցանկացել գնալ Խորհրդային Ռուսաստան<ref name="uta.fi">[http://www.uta.fi/suomi80/v18v20.htm%20Suomi%2080 События по дням. Проект Университета Тампере]{{ref-fi}}</ref><ref name="uta.fi"/>։ == Փոխանակում Տամպերեում == Փետրվարի վերջին կարմիր հարձակման փորձը ձախողվել է, և նախաձեռնությունն անցել է սպիտակներին։ 1918 թվականի մարտի 15-ին հարձակում է սկսվել դեպի հարավ՝ Կարմիր պաշտպանության կարևորագույն կենտրոնի՝ [[Տամպերե]]ի ուղղությամբ։ Ռազմական գործողությունները սկսվել են քաղաքի հյուսիս-արևելքում՝ Լանգեմյակում և զարգացել Վիիպուլա-Կյուրոսկոսկի-Սուոդեննիեմի գծի երկայնքով: Քաղաքը շրջապատված է եղել մարտի 24-ին Լեմպյաալլայի ճակատամարտից և մարտի 26-ին Սիուրոյի գրավումից հետո, ինչը նշանակալի դեր է խաղացել մարտերի զարգացման մեջ։ Տամպերեի ճակատամարտը դարձել է ամենամեծն ու ամենադաժանը ոչ միայն Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, այլև [[Սկանդինավիա]]յի պատմության ընթացքում: Դրան մասնակցել է 16.000 մարդ սպիտակների կողմից, 14.000՝ կարմիրների։ Սպիտակ հրամանատարությունն իր լավագույն զորքերը ուղարկել է Տամպերե, ներառյալ նոր Յագերի հրամանատարները: Մարտի 28-ին, Կալեվանկանգասի գերեզմանատան ճակատամարտում որոշ սպիտակամորթ ստորաբաժանումներ կորցրել են իրենց անձնակազմի 50%-ը: Սպանվել է 50 ռեյնջեր։ Շվեդ կամավորների բրիգադը կորցրել է անձնակազմի 10%-ը, 50-ը վիրավորվել են։ Սպանվել է շվեդական 2-րդ գումարտակի հրամանատար Ֆոլկե Բեննիչ-Բյորկմանը։ Շվեդներին պարտությունից փրկել է ֆիննական ռեյնջերների 2-րդ գնդի գրոհը՝ մայոր Գաբրիել ֆոն Բոնսդորֆի հրամանատարությամբ։ Վճռական հարձակումը Տամպերեի կենտրոնի վրա սկսվել է ապրիլի 3-ի գիշերը՝ ուղեկցվելով հրետանային հզոր աջակցությամբ։ Քաղաքը գրավվել է ապրիլի 6-ին։ Միևնույն ժամանակ Ուայթը Կարելյան Իթմուսի վրա Ռաուտուում հասել է կարևոր հաղթանակի։ == Գերմանական զորքերը և մարտերը Հարավային Ֆինլանդիայի համար == [[Պատկեր:Гражданская_война_в_Финляндии.jpg|մինի|300x300փքս|Պատերազմի ընթացքում զորքերի առաջխաղացում]] 1918 թվականի մարտի 5-ին գերմանական նավատորմը ժամանել է [[Ալանդյան կղզիներ]], իսկ մայիսի վերջին գերմանական զորքերը աստիճանաբար փոխարինվել են շվեդական զորքերով, որոնք կղզիներում վայրէջք են կատարել փետրվարին<ref name="U3">{{Harvard citation no brackets|Upton|1980–1981}}; {{Harvard citation no brackets|Keränen|1992}}; {{Harvard citation no brackets|Mattila & Kemppi|2007}}; Hoppu 2008 s. 101</ref>։ 1918 թվականի ապրիլի 3-ին Հանկոյում գերմանացիները ազատորեն վայրէջք են կատարել 9,5 հազարանոց Բալթյան կորպուսին՝ գեներալ Ռյուդիգեր ֆոն դեր Գոլցի հրամանատարությամբ և տեղափոխվել Հելսինկի։ Այս քայլը վճռական նշանակություն է ունեցել Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմում, քանի որ գերմանական զորքերի գալը ավելացրել է սպիտակների ուժերը և նպաստել նրանց հաղթանակին։ Ապրիլի 7-ին [[Տալլին|Ռևելից]] ժամանած Օտտո ֆոն Բրանդշտեյնի 2,5 հազարանոց գերմանացի զինվորականների ջոկատը վայրէջք է կատարել [[Լովիյսա|Լովիսայում]] ՝ ավելի բարդացնելով Կարմիրների դիրքերը։ Ընդհանուր առմամբ Ֆինլանդիայում եղել են գերմանական բանակի 14-15 հազար զինվոր։ Ղեկավարության փախուստից հետո տեղի Կարմիր գվարդիան ստանձնել է Հելսինկիի պաշտպանությունը: Քաղաքում եղել են ևս երկու ռազմական ուժեր՝ նավահանգստում տեղակայված են եղել ռուսական խորհրդային նավատորմի ռազմանավեր, իսկ Սվեաբորգ ամրոցում եղել է հրետանի։ Բայց ֆիննական կարմիրները նրանցից ոչ մի օգնություն չեն ստացել․ նավերը լքել են քաղաքը գերմանացիների հետ պայմանավորվածության հիման վրա, իսկ հրետանին մնացել է առանց կողպեքների։ Գերմանական զորքերի մարտունակությունն անհամեմատ ավելի բարձր է եղել, քան թշնամունը։ Գերմանիան նույնիսկ որևէ հայտարարություն չի արել Կարմիր Ֆինլանդիայի դեմ ռազմական գործողություններ սկսելու մասին, քանի որ կարմիրներին համարել է գերմանական ծրագրերի ճանապարհին կանգնած անգործունակ և թույլ ապստամբներ: Ապրիլի 12-13-ին գերմանական զորքերը հեշտությամբ գրավել են Հելսինկին և ապրիլի 14-ին անցկացրել են շքերթ՝ քաղաքը հանձնելով Ֆինլանդիայի Սենատի ներկայացուցիչներին: Ապրիլի 19-ին Լովիսայից բրիգադը գրավել է [[Լահտի]]ն, դադարեցրել է կապը արևմտյան և արևելյան կարմիր խմբերի միջև: Ապրիլի 26-ի գիշերը Ֆինլանդիայի Կարմիր կառավարությունը ծովով փախել է Վիբորգից Պետրոգրադ։ Ֆինլանդիայում քաղաքացիական պատերազմը փաստացի ավարտվել էր<ref>{{Harvard citation no brackets|Manninen O.|1992−1993}}; {{Harvard citation no brackets|Upton|1980–1981}}; Arimo 1991; Ahto 1993; Aunesluoma & Häikiö 1995; {{Harvard citation no brackets|Mattila & Kemppi|2007}}</ref>։ Քաղաքացիական պատերազմն ավարտվել է 1918 թվականի մայիսի 15-ին Ֆորտ Էնոյի գրավմամբ։ Այն պաշտպանել են նաև [[Լատվիական հրաձիգներ|լատվիացի հրացանակիրները]]<ref>{{Cite web |last=Янис Шилиньш |date=2018 թ․ ապրիլի 3 |title=Что и почему нужно знать о финляндской гражданской войне и её герое Гольце |url=https://rus.lsm.lv/statja/kultura/istorija/.a273459/ |website=Rus.lsm.lv}}</ref>։ == Խորհրդանշական ավարտ == 1918 թվականի մայիսի 16-ին Հելսինկիում տեղի է ունեցել Հաղթանակի շքերթ, որը հանդիսավոր երթով անցել է քաղաքի կենտրոնական փողոցներով։ Շքերթին մասնակցել են հետևակային գնդերի ներկայացուցիչները, հրետանավորները, որսորդները, սակրավորները և շվեդական բրիգադի կամավորները։ Շքերթի ամենակարևոր մասնակիցներից մեկը Նյուլանդական դրագունական գնդի հեծելազորային ջոկատն է եղել, որը ղեկավարել է Ֆինլանդիայի երիտասարդ ազգային բանակի գլխավոր հրամանատար գեներալ Մանհերհայմը։ 17-ամյա Ուրհո Կեկկոնենը, ով մասնակցել է 1918 թվականի հաղթանակի շքերթին և կռվել Կայաանիի պարտիզանական գնդում, ունեցել է կարևոր նշանակություն։ Կեկկոնենը, լինելով դեռ պատանի, ցույց է տվել, որ պատրաստ է պայքարել իր երկրի ապագայի համար։ Հաղթող կողմը հիշատակել է քաղաքացիական պատերազմի ելքը՝ տեղադրելով Ազատության արձանը Տամպերեում<ref>{{Cite web |title=Vapaudenpatsas 1921 |url=http://www.tampere.fi/ekstrat/taidemuseo/patsaat/jansson_frame.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20220308095734/https://www.tampere.fi/ekstrat/taidemuseo/patsaat/jansson_frame.htm |archive-date=2022 թ․ մարտի 8 |access-date=2016 թ․ մարտի 10}}</ref>: Ռուսական կայսրության մնացած մասում, ի տարբերություն Ֆինլանդիայի՝ 1918 թվականին, [[Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմ|քաղաքացիական պատերազմը]] ոչ թե ավարտվել է, այլ սկսվել։ == Շվեդիայի երկակի դեր == Փետրվարի 22-ին Ստոկհոլմում ֆիննական գյուղացիների պատվիրակությունը դիմել է Շվեդիայի թագավոր Գուստավ V-ին՝ օգնություն խնդրելով՝ հին ավանդույթի համաձայն։ Թագավորը, չնայած Շվեդիայի չեզոքությանը, հրաժարվել է պաշտոնապես աջակցել ռազմականորեն, բայց խոստաել է կամավորների աջակցություն։ Նույն օրը Շվեդիայում քննարկվել է Ալանդյան կղզիների գրավման հարցը<ref>[http://www.uta.fi/suomi80/v18v8.htm Viikko 8 (16.2. — 22.2.1918) Maiju Lassi. Taistelut kiihtyvät (8-я неделя 1918)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100820063822/http://www.uta.fi/suomi80/v18v8.htm |date=2010-08-20 }}{{ref-fi}}</ref>։ Սկզբում սպիտակ կողմին օգնություն ցուցաբերել են 84 շվեդ կամավոր սպաներ։ Ավելի ուշ՝ Շվեդիայի կառավարական զորքերի կազմում 400 հոգուց բաղկացած ջոկատ է մեկնել՝ Յալմար Ֆրիսելի հրամանատարությամբ։ Ջոկատը ստացել է «շվեդական բրիգադ» անվանումը։ Շվեդ կամավորների վերապատրաստումը եղել է բարձր մակարդակի՝ նրանց օգնությունը զգալի է եղել Ֆինլանդիայում տեղի ունեցող մարտերում<ref>[http://www.mannerheim.fi/06_vsota/r_ruotpr.htm ''Den Svenska Brigaden''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120109200100/http://www.mannerheim.fi/06_vsota/r_ruotpr.htm |date=2012-01-09 }} © www.mannerheim.fi{{ref-sv}}</ref>։ Բրիգադի թվաքանակը գնահատվել է 250-560 մարդ, ինչը ավելի համապատասխանել է ուժեղացված գումարտակին։ Ընդհանուր առմամբ, բրիգադում եղել է մոտ 1100 (1000<ref>''Axel Boëthius''. Svenska brigaden — 1920. — p. 258.</ref>) մարդ, որոնցից 600-ը պրոֆեսիոնալ զինվորականներ են եղել (200 սպա և 400 ենթասպա), իսկ մնացած 500-ը՝ տարբեր մասնագիտությունների քաղաքացիներ՝ ներառյալ գյուղատնտեսություն, անտառային տնտեսություն, արհեստագործություն, արդյունաբերություն, առևտուր և այլ ոլորտներ, որոնք զբաղեցնում էին տարբեր պաշտոններ։ Հետագայում գրեթե բոլոր շվեդ սպաներն ու ենթադարձպաները ընդգրկվել են Ֆինլանդիայի բանակում, քանի որ այնտեղ կադրային սպաներ չեն գտնվել, բացառությամբ գեներալ Մաներհայմի, մի քանի ֆիննական քաղաքացի-ռուսական կայսերական բանակի սպաների և նրանց, որոնք մասնակցել են ֆիննական Եգերների գերմանական գումարտակի կազմում<ref>Flink 2004, s. 69f</ref>։ Շվեդական սպաները զբաղեցրել են առանցքային պաշտոններ որպես ստորաբաժանումների հրամանատարներ։ Ֆիննական հրետանին ամբողջությամբ կառուցվել է շվեդական հրամանատարության ներքո։ Բացի կամավորներից, շվեդները 1918 թվականի փետրվարի 15-ին Ալանդյան կղզիներ են ուղարկել նավատորմ և ռազմական ջոկատ։ Նավատորմի հրամանատարությունն իրականացրել է շվեդ ծովակալ Կարլ Ավգուստ Էրենսվարդը։ Դրա պաշտոնական դրդապատճառը եղել է կղզիների բնակիչների օգնության խնդրանքը, որոնց ճնշող մեծամասնությունը եղել են էթնիկ [[շվեդներ]]: Այսպիսով, Ֆինլանդիա ուղարկված շվեդական զորքերի ընդհանուր թիվը հասել է մոտ 2000 մարդու։ Մարտի 5-ին գերմանական նավատորմը մոտեցել է կղզիներին, որից հետո շվեդական զորքերը սկսել են աստիճանաբար հեռանալ կղզիներից՝ վերջնականապես լքելով դրանք 1918 թվականի մայիսի վերջին<ref name="U3"/>։ Այնուհետև, շվեդ կամավորների մի մասը կռվել է Ֆինլանդիայի և Էստոնիայի կողմից Առաջին խորհրդային-ֆիննական պատերազմի (1918 թվականի մայիսի 15 - 1920 թվականի հոկտեմբերի 14) և [[Էստոնիայի անկախության պատերազմ]]ի ժամանակ (1918 թվականի նոյեմբերի 29 - 1920 թվականի փետրվարի 2): Չնայած դրան, Շվեդիայում, նույնպես կամավոր հիմունքներով, Ֆինլանդիայում ստեղծվել է Սպիտակ ահաբեկչության կոմիտե ( {{Lang-sv|Kommittén mot den finska vita terrorn}} ), որի հիմնական նպատակը եղել է Շվեդիայում հասարակական կարծիքի ձևավորումը Ֆինլանդիայում իրականացվող դաժան բռնաճնշումներին դիմակայելու համար։ Ցանկացել են նաև քաղաքական ճնշում գործադրել Շվեդիայի կառավարության վրա՝ Ֆինլանդիայում Սպիտակ ահաբեկչության զոհերին ապաստան տրամադրելու նպատակով։ == Խաղաղապահներ == Համաշխարհային մամուլը զարմանքով է ընդունել Ֆինլանդիայի անկախության և Ռուսաստանի իրավասությունից երկրի անարյուն դուրս գալու լուրը։ Բայց արդեն փետրվարի 28-ին Շվեդիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության պատվիրակությունը ժամանել է Հելսինկի՝ միջնորդություն առաջարկելու պատերազմող կողմերի միջև։ Պատվիրակությունը կարծել է, որ զինված հեղաշրջումը սխալ քայլ է եղել, որը կարող էր վնաս հասցնել եվրոպական սոցիալ-դեմոկրատիային։ Ֆինլանդիայի Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհուրդը մերժել է միջնորդների օգնությունը<ref>[http://www.uta.fi/suomi80/v18v9.htm Viikko 9 (23.2. — 1.3.1918) Pekka Salmi. Aloite siirtyy lännessä vähitellen valkoisille (9-я неделя 1918)] {{Wayback}}{{Ref-fi}}</ref>։ Մարտի 20-ին [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] գլխավոր հյուպատոս Մոնտգոմերի Գրովը պահանջել է, որ Մեծ Բրիտանիան և Ֆրանսիան ճնշում գործադրեն Շվեդիայի վրա՝ համոզելու վերջինիս, որ Ֆինլանդիայում ռազմական միջամտություն է անհրաժեշտ։ Նրա կարծիքով՝ Մեծ Բրիտանիան ունեցել է հրաշալի հնարավորություն ստեղծված իրավիճակից օգտվելու և դառնալու Ֆինլանդիայի փրկիչը։ Գրովը նաև կարծել է, որ քաղաքացիական պատերազմը հանգեցնելու է սովի և տնտեսական կործանման, իսկ պատերազմի հետևանքները լինելու են վրեժխնդրություն ու արյունահեղություն՝ անկախ նրանից, թե կողմերից ով կհաղթի<ref>{{Cite web |title=Viikko 12 (16.3. — 22.3.1918) Katja-Maria Miettunen. Epäusko hiipii punaisten mieliin (12-я неделя 1918) |url=http://www.uta.fi/suomi80/v18v12.htm |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20100819032557/http://www.uta.fi/suomi80/v18v12.htm |archive-date=2010 թ․ օգոստոսի 19 |access-date=2025 թ․ հունվարի 28}}</ref>: Մարտի 24-ին ամերիկյան պատվիրակությունն այցելել է Պորի շրջանի ռազմաճակատ՝ անհաջող փորձերով համոզել պատերազմող կողմերին դադարեցնել արյունահեղությունը<ref>{{Cite web |title=Viikko 13 (23.3. — 29.3.1918) Janne Kurkinen. Suurhyökkäys kohti Tamperetta jatkuu (13-я неделя 1918) |url=http://www.uta.fi/suomi80/v18v13.htm |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20100820051514/http://www.uta.fi/suomi80/v18v13.htm |archive-date=2010 թ․ օգոստոսի 20 |access-date=2025 թ․ հունվարի 28}}</ref>։ == Կարմիր տեռոր == Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ 1649 մարդ մահացել է «կարմիրների» կողմից վերահսկվող տարածքում{{Sfn|Барышников|2021}}։ Հունվարի վերջից մինչև փետրվարի վերջ գնդակահարվել է մոտ 700 մարդ, մարտին՝ 200։ Ահաբեկչությունն ուժեղացել է 1918 թվականի ապրիլին և մայիսի սկզբին, մինչև ակնհայտ պարտությունը, երբ սպանվել է մոտ 700 մարդ։ Քաղաքական բռնության դրդապատճառները եղել են թշնամու առաջնորդների ոչնչացումը, ինչպես նաև անձնական հաշիվները։ Մահապատժի ենթարկվածների մեծ մասը եղել են ինքնապաշտպանական ստորաբաժանումների ակտիվ անդամներ, կալվածքների և գյուղացիական տնտեսությունների տերեր, քաղաքական գործիչներ, ոստիկաններ, ուսուցիչներ, բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, մենեջերներ և բիզնեսի սեփականատերեր։ Ահաբեկչության զոհերի թվում եղել են նաև կարմիր և չափավոր սոցիալիստների պատկանող 90 մարդ։ Թեև եկեղեցին ահաբեկչության հիմնական թիրախը չի եղել, սակայն պատերազմի ընթացքում սպանվել են ընդհանուր առմամբ տասը հովիվ (ընդհանուր 1200-ից): Նրանց մահապատժի են ենթարկել գաղափարական նկատառումներից ելնելով, բայց նաև այն պատճառով, որ գյուղական հոգևորականները բացահայտորեն հանդես են եկել ավանդական պետական կառուցվածքի պահպանման համար։ Պատերազմի ընթացքում տեղի են ունեցել բազմաթիվ ջարդեր, ինչպես օրինակ՝ [[Պորի]]ում, [[Լոյմաա]]յում։ Դրանցից ամենավատը տեղի է ունեցել պատերազմի ավարտին։ 1918 թվականի ապրիլի 19-ին Կուրիլյան կղզիներում Տուոմաս Հիրսկիմուրտոն հրամայել է մահապատժի ենթարկել Մուստիլա քաղաքի գյուղատնտեսական համալսարանի 23 ուսանողների: [[Լապենրանտա|Լապերանտայում]] գնդակահարվել են 19 սպիտակամորթ բանտարկյալներ<ref>''Marko Tikka & Antti O. Arponen''. Koston kevät: Lappeenrannan teloitukset 1918. WSOY, 1999. ISBN 951-0-23450-8</ref>։ Վերջին կոտորածը տեղի է ունեցել Վիբորգի տեղական բանտում, որի ժամանակ հրամանատար Հյալմար Կայպիայնենի գլխավորությամբ 1918 թվականի ապրիլի 27-28-ի գիշերը 30 մարդ սպանվել է նռնակներով<ref name="ReferenceA2">''Jaakko Paavolainen.'' Poliittiset välivaltaisuudet Suomessa 1918 I, Punainen terrori. s. 160−165. Tammi, 1966</ref><ref>[http://www.kansallisbiografia.fi/talousvaikuttajat/?iid=252 Pekka Suvanto «Maanviljelysneuvos Alfred Kordelin (1868−1917)», julkaistu 5.9.2009] {{Wayback}} © Biografiakeskus, Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, PL 259, 00171 Helsinki{{Ref-fi}}</ref>։ == Սպիտակ ահաբեկչություն == [[Պատկեր:Firing_squad_in_Lankipohja.jpg|մինի|300x300փքս|Գնդակահարություն Լիանկիպոհայում]] Հաղթողների իրականացրած ահաբեկչությունը կարմիրների և նրանց կողմնակիցների նկատմամբ ավելի մեծածավալ է եղել, քան կարմիրների ահաբեկչությունը։ Հիմնական թիրախները եղել են կարմիր գվարդիայի հրամանատարները, ինչպես նաև նրանք, ովքեր մասնակցել են կարմիր ահաբեկչությանը կամ մարտական գործողություններին։ Առանձին ուշադրություն են դարձվել ռուս զինվորներին։ Փետրվարի 25-ին Մաներհայմը հրաման է տվել, որով պահանջվել է տեղում գնդակահարել բոլոր նրանց, ովքեր «զենքով դիմադրություն են ցույց տվել երկրի օրինական ռազմական ուժերին» կամ «առանց բանակի թույլտվության զենք են կրել»։ Այսինքն՝ հրամանը փաստացի վերաբերել է բոլոր գերի ընկած կարմիր գվարդիականներին{{sfn|Барышников|2021|с=57}}։ Ընդհանուր առմամբ, քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում սպիտակ ահաբեկչության արդյունքում զոհվել է 8380 մարդ, ինչը զգալիորեն գերազանցում է կարմիր ահաբեկչության զոհերի թիվը{{sfn|Барышников|2021|с=58}}։ Պատերազմի ընթացքում մահապատիժների թիվն ու կարմիրների կողմից գործադրված բռնությունները ժամանակի ընթացքում փոփոխվել են։ 1918 թվականի փետրվարին մահապատժի են ենթարկվել մոտ 350 հոգի, մարտին՝ մոտ 500, ապրիլին՝ 1800, մայիսին՝ 4600, իսկ հունիսին՝ 300 մարդ։ Պատերազմի սկզբում կարևոր իրադարձություն է եղել Վարկաուսի սպանդը 1918 թվականի փետրվարի 21-ին, երբ մահապատժի են ենթարկվել 80-90 կարմիրներ։ Այս իրադարձությունն անվանել են «Հուրուսլահտիի վիճակահանություն»։ Վարկաուսում մինչև մարտի կեսերը ևս մահապատժի են ենթարկվել 180-200 հոգի{{sfn|Tepora, Roselius|2014|p=110}}։ Սիմվոլիկ իրադարձություն է եղել Հարմոյնենի հիվանդանոցի սպանդը 1918 թվականի մարտի 10-ին, որտեղ սպիտակները ենթարկվել են մահապատժի Կարմիր Խաչի դաշտային հիվանդանոցում գտնվող գրեթե բոլոր վիրավորներին և անձնակազմի մի մասին։ Տեռորի գագաթնակետը եղել է 1918 թվականի ապրիլի վերջից մայիսի սկիզբը։ Այդ ժամանակ օրական իրականացվել է մոտ 200 մահապատիժ, և ընդամենը երկու շաբաթում զոհերի թիվը հասել է 2500-3000-ի։ Զոհերի մի մասը սպանվել է ապրիլի 27-ին Վիբորգի սպանդի ժամանակ։ Լահտիի ռազմագերիների ճամբարում մայիս ամսվա ընթացքում մայոր Հանս Կալմի ստորաբաժանումը մահապատժի է ենթարկել մոտ 200 կարմիր կանանց{{sfn|Tepora, Roselius|2014|p=110}}։ Ընդհանուր առմամբ, պատերազմի ընթացքում մահապատժի է ենթարկվել 300-600 կին։ Սպիտակ ահաբեկչության ժամանակ մինչև այսօր մնացել է անհստակ, թե կարմիր գվարդիականներից ով է սպանվել մարտի դաշտում, իսկ ով՝ դրանից հետո։ Սպիտակ ահաբեկչության դաժանությունն ու մասշտաբները գրավել են միջազգային լայն ուշադրություն: Գերմանական Ռայխստագը հայտարարել է, որ «այն, ինչ կատարվել է Ֆինլանդիայում, աննկարագրելի ողբերգություն է եղել և բոլոր քաղաքացիական պատերազմներից ամենասարսափելին»։ Օտարերկրյա դիտորդները զարմացել են «վայրագություններից, որոնք իրագործել էր մի ժողովուրդ, որը համարվել է աշխարհի ամենամարդասեր և օրինապաշտներից մեկը»։ Նրանք նաև հարց են բարձրացրել՝ «կարելի՞ է արդյոք Ֆինլանդիան, որտեղ տեղի են ունեցել այդպիսի դաժանություններ, համարել քաղաքակիրթ երկրների շարքում»{{Sfn|Барышников|2021|с=50}}։ Շվեդիայում ստեղծվել է Ֆինլանդիայում Սպիտակ տեռորի դեմ կոմիտե {{L6e|sv|Kommittén mot den finska vita terrorn}}: Կոմիտեի նպատակը եղել է մոբիլիզացնել հասարակական կարծիքը՝ դիմակայելու բռնաճնշումներին: Այն նաև միջոցներ է հայթայթել Սպիտակ տեռորի զոհերին [[Հումանիտար օգնություն|մարդասիրական օգնության]]տրամադրելու համար: Կազմակերպությունը ճնշում է գործադրել Շվեդիայի կառավարության վրա՝ ֆինն [[փախստականներ]]ին [[Ապաստանի իրավունք|քաղաքական ապաստան]] տրամադրելու նպատակով։ Կոմիտեի երեք ղեկավարներից մեկը եղել է [[Սվեն Հարալդ Լինդերուտ|Սվեն Լինդերութն]]: Կոմիտեն կարողացել է հավաքել 21,851,530 [[Շվեդական կրոն|շվեդական դրամ]], որից 14,518,730-ը տրվել է Շվեդիայում գտնվող ֆին փախստականներին, 6920-ը՝ ուղարկվել է [[Ֆինլանդիա]], իսկ մնացածը ծախսվել է 100,000 թռուցիկների տպագրության վրա՝ «Ճշմարտությունը Ֆինլանդիայի մասին» վերնագրով։ Կոմիտեն անցկացրեց նաև հարյուրից ավելի [[Ցույց|հանրահավաքներ]]<ref>Olsson, Knut. Internationalisten — fredskämpen, in Sven Linderot (1889−1956) — partiledaren — internationalisten — patrioten. Göteborg: Fram bokförlag, 1979. p. 34−35.</ref>։ Սպիտակ տեռորի ամենավատ դիրիժորները եղել են Վեյկո Սիպոլան, Յոհաննես Ֆրոմը և Հջալմարի Սաարին։ Նրանք պատասխանատվություն են կրել այն բռնությունների համար, որոնք տեղի են ունեցել Սպիտակ տեռորի ընթացքում։ Նրանք, որպես ծանր հանցագործություն կատարած անձինք, ենթարկվել են արդարադատության։ Տեղի են ունեցել արդարադատական մահապատիժներ, որոնք կապվել են նրանց կողմից իրականացված բռնաճնշումների հետ։ Այս մահապատիժները ցույց են տվել նրանց ազդեցությունը և տեռորի կազմակերպումը, որը հաճախ առաջացրել է մեծ զոհեր։ Ֆրոմն ու Սիպոլան 1921 թվականին դատապարտվել են ցմահ բանտարկության, բայց շուտով ստացել են համաներում։ Զանգվածային բռնաճնշումները վնասել են նաև Կ.Գ.Մանհերհայմի հեղինակությանը, ինչը հետագայում ազդել է Ռուսաստանի Սպիտակ շարժման ներկայացուցիչների հետ բանակցությունների արդյունքների և 1919 թվականի Ֆինլանդիայի նախագահական ընտրությունների վրա{{sfn|Барышников|2021|с=67—68}}։ == Պատերազմի հետևանքներ == Պատերազմի վերջին փուլում մոտ 10000 կարմիր գվարդիականներ և նրանց ընտանիքների անդամներ փախել են Խորհրդային Ռուսաստան<ref>{{Harvard citation no brackets|Manninen O.|1992−1993}}; {{Harvard citation no brackets|Keränen|1992}}; Pietiäinen 1992; Vares 1993; Vares 1998 s. 96−100, Uta.fi/Suomi80</ref>։ 1918 թվականի մայիսի 5-ին պատերազմի ավարտին 76000 կարմիր գերի է ընկել։ Սենատն ու բանակի ղեկավարությունը երկար ժամանակ վիճել են խնդրի լուծմանն ուղղված քայլերի շուրջ։ Ի վերջո, որոշվել է յուրաքանչյուր դեպք դիտարկել առանձին, իսկ բանտարկյալներին պահել անազատության մեջ մինչև դատավարությունը։ Այս որոշումը ճակատագրական է դարձել շատ բանտարկյալների համար. սննդի պակասը և ճամբարներում մարդկանց գերբնակեցումը հանգեցրել են մահացության բարձր թվի։ Պետրոգրադում ապաստանած ղեկավարությունը կորցրել է իր համախոհներին Ֆինլանդիայում<ref name="Manninen_et_al3">{{Harvard citation no brackets|Manninen O.|1992−1993}}; Paavolainen 1971; {{Harvard citation no brackets|Upton|1980–1981}}; Kekkonen 1991; {{Harvard citation no brackets|Keränen|1992}}; Eerola & Eerola 1998; Tikka 2006 s.164−178; Uta.fi/Suomi80</ref>։ == Ռազմագերիների ճամբարներ == Մեծ  Ճամբարներից մի քանիսը տեղակայվել են 1918 թվականի ամռանը՝ [[Սվեաբորգ|Սուոմենլինայում]] ([[Սվեաբորգ]] ամրոց, 13300 մարդ), Համենլինայում (11500 մարդ), Լահթիում (10900 մարդ), Վիբորգում (10350 մարդ), Թամմիսաարիում (8700 մարդ) և Տամպերե (7700 մարդ): 1918 թվականի մայիսի 29-ին խորհրդարանն ընդունել է օրենք պետական դավաճանության մասին, սակայն դատավարությունները չեն համապատասխանել անաչառության սկզբունքին։ Բացի այդ, հունիսի 20-ին ընդունված օրենքը նախատեսել է դատական նիստեր, որոնք զբաղեցրել են երկրի գրեթե բոլոր դատարանները։ Գործընթացները եղել են երկար և բարդ, ինչը հանգեցրել է բազմաթիվ բանտարկյալների մահվան<ref name="Manninen_et_al3"/>: Մայիսին ճամբարներում մահացել է 600-700 մարդ, հունիսին արդեն 2900, հուլիսին՝ 4800-5250։ Օգոստոսին թվերը նվազել են՝ 2200 զոհ, սեպտեմբերին՝ մոտ 1000։ Մահացության նվազման պատճառը եղել է այն, որ իշխանությունները սկսել են ուշադրություն դարձնել տեղի ունեցող իրադարձություններին: Քանի որ իրավիճակը փոխվել է, նրանք պայմանական պատիժներով ազատ են արձակել այսպես կոչված անվտանգ բանտարկյալներին։ Ընդհանուր առմամբ, 1918 թվականի ամռանը ճամբարներում սովից և հիվանդություններից մահացել են 11000–13500 մարդ, որոնցից 5000-ը կամ գրեթե 40%-ը 15–24 տարեկան են եղել։ Հատկանշական է, որ բազմաթիվ սոված բանտարկյալներ՝ մոտ 60-700 հոգի, ազատ արձակվելուց հետո մահացել են ագահորեն ուտելու պատճառով։ Մահացության ամենաբարձր ցուցանիշը եղել է Թամմիսաարիի ճամբարում՝ գրեթե 34%: Հիվանդություններից հատկապես շատ զոհեր են տարել իսպանական գրիպը, ջրծաղիկը, դիզենտերիան և այլ վարակիչ հիվանդությունները, որոնք էապես թուլացրել են բանտարկյալներին:Կարմիր գվարդիականների կալանավայրերը և նրանց պայմանները գրավել են միջազգային ուշադրությունը, իսկ ռազմագերիների դատավարությունները քննարկվել են շվեդական և անգլիական մամուլում<ref>Paavolainen 1971; {{Harvard citation no brackets|Keränen|1992}}; Eerola & Eerola 1998; {{Harvard citation no brackets|Westerlund|2004}}; Uta.fi/Suomi80, Linnanmäki 2005</ref>: {| class="wikitable" cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" style="text-align: right;" ! colspan="5" style="background-color: #cfcfcf; text-align: center;" |Քաղաքացիական պատերազմի զոհեր |- style="background-color: #dfdfdf;" ! style="text-align: left;" |Մահվան վայրը !Կարմիր !Սպիտակ !Այլ !Ընդամենը |- | style="text-align: left;" |Ճակատամարտում ընկած |5199 |3414 |790 |9403 |- | style="text-align: left;" |Մահապատժի ենթարկվել, գնդակահարվել և այլն։ |7370 |1424 |926 |9720 |- | style="text-align: left;" |Մահացել է ճամբարներում |11 652 |4 |1790 |13 446 |- | style="text-align: left;" |Մահացել է ճամբարից ազատազրկվելուց հետո |607 | - |6 |613 |- | style="text-align: left;" |Անհայտ կորած մարդիկ |1767 |46 |380 |2193 |- | style="text-align: left;" |Այլ պատճառներ |443 |291 |531 |1265 |- ! style="text-align: left;" |Ընդամենը !27 038 !5179 !4423 !36 640 |} == Դատավճիռներ == Պետական հանցագործությունների համար դատապարտվել է մոտ 70 հազար մարդ, խոշոր մասը՝ պետական դավաճանության համար. 555 մարդ դատապարտվել է մահապատժի, սակայն իրականացվել է միայն 113-ը։ Տարբեր պատիժներ են նշանակվել 60.000 քաղաքացիների նկատմամբ, որոնցից 10.200-ին ներում է շնորհվել 1918 թվականի հոկտեմբերի 30-ին։ Որոշ բանտարկյալների համար գործը կարճվել է հանցագործության ապացույցների բացակայության պատճառով: Պատժաչափերի մեծ մասը (40000) եղել է թեթև, և հետագայում փոխվել է պայմանականի: 1918-ի վերջին բանտում եղել է 6100 մարդ, 1921-ին՝ մոտ 100 մարդ։ 1927 թվականին Վայնյո Թաների կառավարությունը ներում է շնորհել վերջին 50 բանտարկյալներին։ 1973 թվականին Ֆինլանդիայի կառավարությունը փոխհատուցում է վճարել 11600 նախկին Կարմիր բանտարկյալների<ref>{{Harvard citation no brackets|Manninen O.|1992−1993}}; Eerola & Eerola 1998; Uta.fi/Suomi80, Suomen sotasurmat; Jussila et al. 2006; Tikka 2006 s.164−178.</ref>։ Քաղաքացիական պատերազմից հետո գերմանամետ ուժերի ազդեցության տակ 1918 թվականի աշնանը կարճ ժամանակով ստեղծվել է Ֆինլանդիայի թագավորությունը։ 1919 թվականի հուլիսի 17-ին Ֆինլանդիան կրկին դարձել է հանրապետություն։ == Տես նաև == * [https://web.archive.org/web/20111015230540/http://amberbridge.org/article?id=87 Ռուսաստանի և Ֆինլանդիայի միջպետական սահմանազատման մասին 1917−1920 թթ] == Ծանոթագրություններ == <references responsive="1"></references> == Աղբյուրներ == * {{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.histdoc.net/history/ru/itsjul.htm |ref=Сенат Финляндии «К народу Финляндии» |автор=Сенат Финляндии. |заглавие=Обращение «К народу Финляндии» (Декларация независимости) |год=4 декабря 1917 |место=Хельсинки}}; * [http://www.histdoc.net/history/ru/itsen.html Постановление «Совѣта народныхъ Комиссаровъ, Петроградъ, „18“ декабря 1917 г., No 101» «О признании государственной независимости финляндской Республики»]; * [http://www.histdoc.net/history/ru/itsen.html Всероссійскій Центральный Исполнительный Комитетъ совѣтовъ рабочихъ и солдатскихъ депутатовъ. Петроградъ. «23» декабря 1917 г. No 321. «Выписка изъ протокола засѣданія центральнаго исполнительнаго комитета отъ 22-го Декабря 1917 года» (О признании государственной независимости Финляндской Республики)]; * {{Ռուսերեն գիրք |ref=''Zetterberg S. et al.'' |автор=Seppo Zetterberg; Allan Tiitta; Seppo Aalto; et al. |заглавие=Suomi kautta aikojen |год=1992 |место=Helsinki |издательство=Otava, Oy Valitut Palat − Reader’s Digest Ab |allpages=576 |isbn=951-8933-60-X |isbn2=9789518933604}}{{ref-fi}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Lappalainen |автор=Lappalainen Jussi T. |заглавие=Punakaartin sota, osat I-II |год=1981 |isbn=951-859-071-0}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Manninen O. |автор=Manninen Ohto. |заглавие=Itsenäistymisen vuodet 1917–1920. Osa 1-3 |год=1992−1993 |место=Helsinki |издательство=(Toimittanut) VAPK-kustannus 1992, Painatuskeskus 1993}} (ֆիններեն) * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Meinander |автор=Meinander Henrik. |заглавие=Tasavallan tiellä. Siteet katkeavat |год=1999 |isbn=951-50-1055-1}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Westerlund |автор=Lars Westerlund toim. |заглавие=Sotaoloissa vuosina 1914–1922 surmansa saaneet |год=2004 |издательство=VNKJS 10/2004 |isbn=952-5354-52-0}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Jussila |автор=Jussila, Osmo. |заглавие=Suomen historian suuret myytit |год=2007 |издательство=WSOY |isbn=978-951-0-33103-3}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Keränen |автор=Keränen, Jorma. |заглавие=Suomen itsenäistymisen kronikka |год=1992 |место=Jyväskylä |издательство=Gummerus |isbn=951-20-3800-5}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Mattila & Kemppi |автор=Jukka I. Mattila & Jarkko Kemppi. |заглавие=Suomen vapaussota 1918 |год=2007 |isbn=978-952-5485-03-5}} * [http://www.histdoc.net/historia/1917-18/kv31.html Договор между Российской и Финляндской социалистическими республиками]{{ref-fi}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref="Suomi 80. Itsenäistymisen vuodet 1917–1918" |ссылка=http://www.uta.fi/laitokset/historia/suomi80/ |автор=Tampereen yliopiston historiatieteen laitokѕа. |заглавие="Suomi 80. Itsenäistymisen vuodet 1917–1918" |год=1997 |оригинал=Суоми 80. Независимость 1917–1918 годы. События по дням и неделям. Проект Университета Тампере |место=Tampere}} (ֆիններեն) * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Upton |автор=Upton, Anthony F. |заглавие=Vallankumous Suomessa 1917–1918. Osa I,II |год=1980–1981}}, Osa I (1980) ISBN 951-26-1828-1, Osa II (1981) ISBN 951-26-2022-7. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Ylikangas |автор=Ylikangas Heikki. |заглавие=Sisällissota |год=2/1993 |издательство=Historiallinen Aikakauskirja}} — [http://www.uta.fi/koskivoimaa/valta/1918-40/sisallissota.htm verkossa]. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Ylikangas |автор=Ylikangas Heikki. |заглавие=Suomen historian solmukohdat |год=2007 |isbn=978-951-0-32864-4}} == Գրականություն == * ''Валь Э. Г., фон.'' [http://belrussia.ru/page-id-1724.html Война Белых и Красных в Финляндии в 1918 году. — Таллин, 1936.] * ''Вестерлунд Л.'' Мы ждали вас как освободителей, а вы принесли нам смерть. — 2013. — 128 с. — ISBN 5-93768-060-X. * {{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Itsenäinen Suomi-Seitsemän vuosikymmentä ansakunnan elämästä |год=1987 |место=Helsinki |издательство=Otava, Oy Valitut Palat -Reader's Digest Ab |allpages=312 |isbn=951-9079-77-7}} (ֆիններեն) * [https://runeberg.org/nfco/0436.html Nordisk familjebok / Uggleupplagan. 35. Supplement. Cambrai — Glis / 835—836]{{ref-sv}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Гафурова Б. Г., Зубока Л. И. |автор=Гафурова Б. Г., Зубока Л. И. |заглавие=Хрестоматия по новейшей истории в трех томах |год=1960 |место=М. |издательство=Издательство социально-экономической литературы |том=I. 1917−1939 документы и материалы}} * ''Сюкияйнен И. И.'' Революционные события 1917—1918 гг. в Финляндии. — Петрозаводск: Карельское книжное издательство, 1962. — 309, [3] с.: ил. * ''Свечников М. С.'' [http://elib.shpl.ru/ru/nodes/42940-svechnikov-m-s-revolyutsiya-i-grazhdanskaya-voyna-v-finlyandii-1917-1918-gody-vospominaniya-i-materialy-m-pg-1923 Революция и гражданская война в Финляндии, 1917—1918 годы: (воспоминания и материалы).] — М.; Пг.: Гос изд-во, 1923. — 112 с. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Барышников |автор={{автор|Барышников, Владимир Николаевич|Барышников, В. Н.}} |заглавие=Маннергейм и Советский Союз |год=2021 |место=М. |издательство=Кучково поле |страниц=384 |серия=Реальная политика |isbn=978-5-907171-47-3}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Tepora, Roselius |заглавие=The Finnish Civil War 1918: History, Memory, Legacy |ответственный=Edited by Tuomas Tepora, Aapo Roselius |год=2014 |язык=en |издательство=Koninklijke Brill |серия=History of warfare |isbn=978-90-04-28071-7}} * Гражданская война по-фински или вновь Север против Юга // Битва Гвардий — https://btgv.ru/history/civil-war/the-finnish-civil-war-or-the-north-against-the-south-again/ == Արտաքին հղումներ == * [http://www.kansanarkisto.fi/kanssota/index.htm 1918 Կանսալայսոդանի կուվիա։] [http://www.kansanarkisto.fi/kanssota/index.htm Kuvia kansan arkiston kokoelmista.] [http://www.kansanarkisto.fi/kanssota/index.htm /քաղաքացիական պատերազմի լուսանկարներ/] © Kansan archisto{{Ref-fi}} [[Կատեգորիա:1910-ականների հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Անկախության պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Առաջին համաշխարհային պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Առաջին համաշխարհային պատերազմի հետևանքներ]] [[Կատեգորիա:Առաջին համաշխարհային պատերազմի ռազմագործողություններ և թատերաբեմեր]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի ժողովուրդների քաղաքացիական պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Մեծ Բրիտանիայի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Քաղաքացիական պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Ֆինլանդիայի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Ֆինլանդիայի պատմություն]] tbqn1q2xqgqn4ovhb90h2r1iax7wsme 0 1286997 10357038 10356125 2025-06-18T00:10:53Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -deadurl=yes , +url-status=dead , -deadurl=no , +url-status=live , ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357038 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Ֆինլանդիայի պատմություն,''' սոցիալական գիտությունների համալիր, որն ուսումնասիրում է մարդկային հասարակության անցյալը և ներկան՝ Ֆինլանդիայի կողմից գրավված տարածքում: == Ֆինլանդիայի պատմության տարեգրություն == === Մինչև 1917 թվականը === '''98''' - Տացիտի գրություններում առաջին անգամ հիշատակվել է Ֆինլանդիան։ '''800-1100''' - [[Շվեդիա|շվեդական]] վիկինգները, շարժվելով դեպի ռուսական հողեր, ափամերձ շրջաններում հիմնել են առևտրային բազաներ։ '''Մոտ 1000''' - Տարածքը բնակեցվել է երեք հիմնական ցեղերով. [[ֆիններ]]ը հարավ-արևմուտքում, տավաստները՝ կենտրոնում և արևելքում, կարելները՝ արևելյան տարածքներում՝ մինչև [[Լադոգա լիճ]]։ '''1155''' - Շվեդական արքա Էրիկ IX-ը սկսել է [[խաչակրաց արշավանք]]՝ ֆիննական ցեղերին քրիստոնեացնելու նպատակով։ Այս պահից սկսվել է [[Շվեդական կայսրություն|Շվեդիայի տիրապետությունը]], որը տևել է 650 տարի։ '''1156''' - մահացել է Հենրիկ Ուպսալսկին` Ֆինլանդիայի քրիստոնեացման ակտիվ մասնակիցներից մեկի։ '''Մինչև 1284''' - Արևմտյան և Հարավային Ֆինլանդիայի մշակութային և քաղաքական ինտեգրացիա Շվեդական թագավորության մեջ։ Շվեդների վերաբնակեցման սկիզբը Ֆինլանդիայի ապագա տարածքում։ Կումիյոկի գետը ճանաչվել է որպես Շվեդական թագավորության և [[Մեծ Նովգորոդ]]ի սահման։ '''1293''' - Երրորդ շվեդական խաչակրաց արշավանք։ Հիմնադրվել է [[Վիբորգ]] քաղաքը։ '''1323''' - Շվեդները և նովգորոդցիները կնքել են Օրեխովի պայմանագիր։ '''1362''' - Ֆինլանդիան ստացել է Շվեդիայի հավասար գավառի կարգավիճակ։ '''1523''' - Արքա Գուստավ I Վասայի կառավարման ընթացքում տարածվել է պրոտեստանտությունը, և դիմակայել է [[Դանիա]]յին։ '''1548''' - Միկայել Ագրիկոլան` Լյութերի հետևորդը, ֆիններեն է թարգմանել [[Նոր կտակարան]]ը։ '''1550''' - Արքա Գուստավ Վասան հիմնել է Հելսինգֆորս / [[Հելսինկի]] քաղաքը։ '''1556''' - Յուհան III-ի օրոք Ֆինլանդիան դարձել է դքսություն։ '''1595''' - Ավարտվել է Ռուս-շվեդական պատերազմը (1590-1595), որի արդյունքում շվեդներին հաջողվել է սահմանը տեղափոխել դեպի հյուսիս-արևելք։ '''1617''' - Գուստավ II Ադոլֆը գրավել է Կարելիայի գավառը։ '''1640''' - Հիմնադրվել է համալսարան Աբո/[[Տուրկու]] քաղաքում (հետագայում տեղափոխվել է ներկայիս վայր Պեր Բրագե Կրտսերի կառավարման ժամանակ)։ '''1700-1721''' - [[Հյուսիսային պատերազմ]], որն ավարտվել է Շվեդիայի պարտությամբ։ Կարելիայի մի մասը Վիբորգով անցել է [[Ռուսական կայսրություն]]ի կազմի մեջ։ '''1741-1743''' - Ռուս-շվեդական պատերազմ (1741-1743). Տուրկուի պայմանագրով Ֆինլանդիայի մի մասը, ներառյալ Հարավային Կարելիան, անցել է Ռուսաստանին։ '''1747''' - Սկսվել է [[Սվեաբորգ]]ի ծովային ամրոցի կառուցումը (1918 թ.-ին վերանվանվել է Սուոմենլիննա): '''1808-1809''' - Ռուս-շվեդական պատերազմի արդյունքում կայսր [[Ալեքսանդր I]]-ը Ֆինլանդիան հայտարարել է ինքնավար Մեծ իշխանություն։ '''1812''' - Մայրաքաղաքը Տուրկուից տեղափոխվել է [[Հելսինկի|Հելսինգֆորս]]։ Ֆինլանդիայի նահանգը («Հին Ֆինլանդիա») վերանվանվել է Վիբորգի նահանգ և ընդգրկվել Մեծ իշխանության կազմում։ '''1828''' - Համալսարանը տեղափոխվել է Տուրկուից Հելսինկի։ '''1835''' - Լենրոտը հրատարակել է «Կալևալա» դյուցազներգությունը, որը դարձել է ազգային անկախության շարժման հիմքը։ '''1854-1855''' - Ղրիմյան պատերազմի ընթացքում բրիտանական նավատորմը ռմբակոծել է ֆիննական ափերը և Բոմարսունդ ամրոցը [[Ալանդյան կղզիներ]]ում։ '''1863''' - Յուհան Վիլհելմ Սնելմանի գլխավորությամբ [[ֆիններեն]]ի ճանաչման պայքարը [[շվեդերեն]]ի հետ ավարտվել է հաղթանակով։ '''1899''' - [[Նիկոլայ II]]-ը հրատարակել է մանիֆեստ, որով ամրապնդվել է նրա իրավունքը Ֆինլանդիայում օրենքներ ընդունել առանց տեղական իշխանությունների համաձայնության։ Կառավարիչ Նիկոլայ Բոբրիկովը սկսել է ռուսացման քաղաքականություն։ Այդ տարի [[Յան Սիբելիուս]]ը ստեղծել է իր սիմֆոնիկ պոեմը՝ «Ֆինլանդիա», որը դարձել է ազգային հիմնի խորհրդանիշ։ '''1904''' - Բոբրիկովի սպանությունը։ Ընդհանուր գործադուլ Ռուսական հեղափոխության (1905-1907) տարիներին։ Ֆիննական ինքնավարության վերականգնում։ '''1906''' - Ժողովրդավարական ընտրություններ խորհրդարանում։ Եվրոպայում առաջին անգամ ընտրություններին մասնակցրել են նաև կանայք։ '''1915-1918''' - Ֆինլանդական կամավորները մասնակցել են [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Աշխարհամարտին]] Գերմանիայի կողմից։ '''6 դեկտեմբերի 1917''' - Ֆինլանդիան հռչակել է անկախությունը Ռուսաստանից։ === 1917 թվականից սկսած === '''1918''' - [[Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմ]]։ '''1918-1920''' - Խորհրդա-ֆիննական զինված հակամարտություն (1918-1920), որն ավարտվել է Տարտուի խաղաղությամբ։ Ֆինլանդիան ստանում է ելք դեպի Բարենցի ծով՝ Պեցամոյում։ '''1919''' - Ֆինլանդիայի սահմանադրության ընդունում։ Առաջին նախագահ է դառնում Սիբիրից աքսորից վերադարձած Կարլո Յուհո Ստոլբերգը։ '''1921''' - [[Ալանդյան կղզիներ]]ը դառնում են ինքնավարություն։ '''1921-1922''' - Կարելիայի ապստամբություն (1921-1922), որն ավարտվում է Մոսկվայում խորհրդա-ֆիննական սահմանը չխախտելու վերաբերյալ պայմանագրով։ '''1932''' - Խորհրդային Միության հետ չհարձակման պայմանագրի ստորագրում։ Ուլտրաաջերի ապստամբության ճնշում։ Կոմունիստական կուսակցության արգելում։ '''1939-1940''' - Խորհրդա-ֆիննական պատերազմ (1939-1940)։ '''1941-1944''' - Խորհրդա-ֆիննական պատերազմ (1941-1944)։ '''1944-1945''' - Լապլանդական պատերազմ Գերմանիայի դեմ։ '''1945-1946''' - Ֆինլանդական ռազմական հանցագործների դատավարություն։ '''1947''' - Փարիզի խաղաղության պայմանագիր Ֆինլանդիայի հետ։ '''1948''' - Բարեկամության, համագործակցության և փոխադարձ օգնության պայմանագիր ԽՍՀՄ-ի և Ֆինլանդիայի միջև։ '''1952''' - Ամառային օլիմպիական խաղեր Հելսինկիում։ '''1973''' - Նախագահ Ուրխո Կեկկոնենի նախաձեռնությամբ անցկացվում է Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության համաժողով։ '''1975''' - Հելսինկյան հռչակագրի ստորագրում Հելսինկիում 35 պետության ղեկավարների կողմից (օգոստոսի 1)։ '''1991''' - ԽՍՀՄ-ի փլուզման հետ կապված ծանր տնտեսական ճգնաժամի սկիզբ։ '''1995''' - Ֆինլանդիայի անդամակցությունը [[Եվրոպական միություն]]ին (հունվարի 1)։ '''2023''' - Ֆինլանդիայի անդամակցությունը [[ՆԱՏՕ]]-ին (ապրիլի 4)։ == Նախապատմական շրջան == Ֆինների ծագման հարցը մինչ օրս մնում է տարբեր, երբեմն իրար հակասող, տեսությունների թեմա։ Հարավային Ֆինլանդիայում իրականացված պեղումները վկայում են, որ քարե դարի մարդիկ այստեղ ապրել են դեռևս 9000 տարի առաջ, այսինքն՝ անմիջապես սառցադաշտի նահանջից հետո։ 1996 թվականին Գայլի քարանձավում, որը գտնվում է Արևմտյան Ֆինլանդիայի Պոհյանմաա նահանգում՝ Կարիյոկի համայնքի տարածքում, կատարված հայտնագործությունները բազմաթիվ հետազոտողների կողմից մեկնաբանվել են որպես 130-120 հազար տարի առաջ էեմյան տաքացման ժամանակահատվածում այստեղ բնակված [[նեանդերթալցիներ]]ի նյութական հետքեր<ref>{{Cite web |title=Wolf Cave — Varggrottan — Susiluola in Finland occupied by Neanderthal man 130 000 BP |url=http://sydaby.eget.net/eng/wolf/wolf_ralf.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180117133319/http://sydaby.eget.net/eng/wolf/wolf_ralf.htm |archive-date=2018 թ․ հունվարի 17 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 22}}</ref>։ Հայտնաբերված նյութերի նվազագույն տարիքը գնահատվել է 40 հազար տարի։ Գայլի քարանձավի արտեֆակտները եզակի են. մինչև դրանց հայտնագործումը, Հյուսիսային Եվրոպայում մարդու ներկայության ամենահին վկայությունները վերաբերում էին մոտավորապես մ․ թ.ա. 8500 թվականին, երբ ստեղծվել են Դանիայի, Նորվեգիայի, [[Բալթյան երկրներ]]ի, Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի տարածքներում գտնված ամենահին բնակավայրերը<ref name=":0">''[[Հենրիկ Մեյնանդեր|Henrik Meinander.]]'' История Финляндии. Finlands historia. Linjer, strukturer, vändpunkter / թարգմ.` [[շվեդերեն]]ից З. Линден. — <abbr>М.</abbr>: Издательство «Весь Мир», 2008. — 248 с. — (Национальная история). — 3000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-7777-0429-0</nowiki>.</ref>։ Ժամանակակից Ֆինլանդիայի տարածքում ամենահին բնակավայրերի մնացորդները հայտնաբերվել են [[Ֆիննական ծոց|Ֆիննական]] և Բոթնիկյան ծոցերի, ինչպես նաև [[Լադոգա լիճ|Լադոգա լճի]] միջև ընկած շրջանում, քանի որ ավելի հյուսիսային տարածքները դեռևս ծածկված էին աստիճանաբար նահանջող սառցադաշտերով։ Այդ հին բնակիչները եղել են որսորդներ, հավաքարարներ և ձկնորսներ (Հելսինկիի Ազգային թանգարանում պահվում է ամենահին հայտնաբերված Ձկնորսական ցանցը<ref name=":1">Dirk Kruse-Etzbach. Finnland. Reisenhandbuch. Iwanowski. 3., aktaulisierte Auflage 2003 ISBN 3-933041-08-2</ref>)։ Նրանց խոսած լեզվի վերաբերյալ միասնական կարծիք չկա։ Կա տեսակետ, որ նրանք կարող էին խոսել ուրալական լեզվաընտանիքի լեզուներով (որին պատկանում է նաև ժամանակակից [[ֆիններեն]]ը), քանի որ հավաստի է, որ այս խմբի լեզուները լայնորեն տարածված էին [[Եվրոպական Ռուսաստան]]ի և [[Բալթյան երկրներ]]ի այն տարածքներում, որտեղ այժմ տեղակայված են այս երկրները<ref name=":0" />։ Ֆինլանդիայի բնակչության ձևավորման ամենահավանական ուղին եղել է բնիկ և եկվոր ազգաբնակչության խառնուրդը։ Գենետիկական վերլուծության տվյալները ցույց են տալիս, որ ժամանակակից [[գենոֆոնդ]]ը ֆինների մոտ 20-25%-ով ներկայացված է բալթյան [[գենոտիպ]]ով, մոտ 25%-ով՝ սիբիրյան, իսկ 25-50%-ով՝ գերմանական գենոտիպով։ Այնուամենայնիվ, դարերի ընթացքում՝ մինչև 20-րդ դարը, բնակչության կազմը մնացել է կայուն, քանի որ շփումները այլ երկրների բնակիչների հետ եղել են սահմանափակ։ Ամուսնությունների գերակշռող տեսակը եղել է միևնույն բնակավայրի կամ սահմանափակ տարածաշրջանի բնակիչների միջև։ Սա է պատճառը, որ ֆինների մոտ հաշվվում է մինչև 30 ժառանգական հիվանդություն, որոնք այլ երկրներում կա՛մ առհասարակ հայտնի չեն, կա՛մ չափազանց հազվադեպ են հանդիպում։ Սա վկայում է այն մասին, որ Ֆինլանդիան երկար ժամանակ տեղաշարժի ալիքներ չի ունեցել, իսկ սկզբնական շրջանում բնակչությունը եղել է չափազանց քիչ<ref name=":0" />։ Վերջին ժամանակներում պատմաբանները հակված են այն կարծիքին, որ դեռևս Ք.ա. 1000-1500 տարի առաջ՝ Բրոնզի դարում, գոյություն ուներ նախապատմական ֆիններեն լեզու, որով խոսել են աբորիգենները։ Հետագայում, նրանց և ուգրո-ֆիննական բարբառներով խոսող ցեղերի շփումների արդյունքում ձևավորվել է ժամանակակից ֆիններենը։ Ավելի ուշ այս լեզվին անցել են նաև սաամները։ Տացիտի ժամանակներից հազար տարի անց արդեն հնարավոր էր խոսել երեք հիմնական բնակչական խմբերի գոյության մասին. «Իրական ֆիններ», որոնք ապրել են երկրի հարավ-արևմուտքում, կամ սումե (սուոմի)։ Տավաստներ - Կենտրոնական և Արևելյան Ֆինլանդիայում, կամ [[Եվրոպական միություն|ԵՄ]]։ Կարելներ - Հարավարևելյան Ֆինլանդիայում՝ մինչև [[Լադոգա լիճ]]ը<ref name=":0" />: Նրանք բազմաթիվ առումներով տարբերվում էին միմյանցից և հաճախ պատերազմում էին իրար դեմ։ Սաամներին դեպի հյուսիս մղելով՝ նրանք դեռևս չէին հասցրել միաձուլվել որպես մեկ միասնական ազգ։ [[Պատկեր:Gallen Kallela The Aino Triptych.jpg|thumb|upright=2.5|Դրվագներ «Կալևալայից». Գալլեն-Կալելա եռաչափ]] == Մեր թվարկության շրջան (մինչև 1150 թվականը) == Ֆինլանդիայի (Fenni) մասին առաջին հիշատակումը հայտնվում է Տացիտի «Գերմանիա» գրքում (98 թ.)։ Հեղինակը, հիմնվելով միայն պատմությունների վրա, նկարագրում է այս երկրի բնակիչներին որպես նախնական վայրենիներ, որոնք չեն ճանաչում ոչ զենք, ոչ ձիեր, ոչ էլ կացարաններ։ Նրանք սնվում են խոտաբույսերով, հագնում են գազանների կաշվից հագուստներ, քնում են գետնին։ Նրանց միակ գործիքը նիզակն է, որը, չճանաչելով երկաթը, պատրաստում են ոսկորից։ Տացիտը տարբերակում է ֆիններին և սաամներին (Lappen), որոնք ապրում էին նույն տարածքում և, ըստ երևույթին, ունեին նմանատիպ կենսակերպ<ref name=":0" />։ Մեր թվարկության սկզբում լայն տարածաշրջանը, որը միայն 15-րդ դարում սկսվել է անվանվել Ֆինլանդիա, դեռևս չէր հանդիսանում ո՛չ պետական, ո՛չ մշակութային ամբողջություն։ Մ.թ. առաջին 400 տարիների ընթացքում՝ հողագործության զարգացման սկզբից, տարածաշրջանը կարող էր կերակրել ընդամենը մի քանի տասնյակ հազար բնակիչ, քանի որ կլիման և բնությունը խիստ էին, իսկ արտադրության նոր մեթոդները դանդաղ և դժվարությամբ էին հասնում [[Միջերկրական ծով|Միջերկրածովյան]] հին գյուղատնտեսական հասարակություններից։ 5-ից մինչև 9-րդ դար Բալթյան շրջանի առափնյա բնակչությունը արագորեն աճում էր։ Ցլաբուծության և գյուղատնտեսության տարածմամբ հասարակության մեջ սկսվել են սոցիալական շերտավորումը, առաջացել է առաջնորդների դաս։ Մինչև 8-րդ դարը նստակյաց բնակչությունը հիմնականում կենտրոնացած էր երկրի հարավ-արևմտյան ափին, ինչպես նաև Կումո (Կոկեմյեն) գետի և նրա լճային համակարգի արգավանդ շրջաններում՝ Սատակունտա և Հյամե (Տավաստլանդ)։ Տարածաշրջանի մնացած մասերում ապրում էր սակավաթիվ քոչվոր բնակչություն՝ սաամներ, որոնք զբաղվում էին որսորդությամբ և ձկնորսությամբ՝ շարժվելով մեծ տարածքների վրա։ 8-րդ դարի կեսերին սկսվել է տարածաշրջանի առաջին էական բնակեցման փուլը և մշակույթի տարածումը։ Դրան նպաստել են Հյուսիսային Եվրոպայում կլիմայի հարաբերական տաքացումն՝ ուղեկցված գյուղատնտեսության զարգացման նորամուծություններով։ Հարավ-արևմտյան ափի և Հյամեի բնակիչները, որոնք զբաղվում էին հրդեհային հողագործությունով, աստիճանաբար սկսել են տեղափոխվել դեպի հյուսիս-արևելք՝ մինչև [[Լադոգա լիճ|Լադոգա լճի]] հյուսիսային ափերը։ Միաժամանակ, Լադոգայի հարավային ափերին սկսել են բնակվել սլավոնական ցեղեր։ Մոտավորապես [[500 թվական]]ից [[Ալանդյան կղզիներ]]ը սկսել են բնակեցվել հյուսիս-գերմանական ցեղերով։ [[Վիկինգների դարաշրջան]]ում (800-1000) շվեդական վիկինգները սկսել են Ֆինլանդիայի հարավային ափին ստեղծել առևտրային կետեր և գաղութային բնակավայրեր։ Այս ժամանակվանից ֆիննական հասարակության մեջ սկսել ներթափանցել շվեդական տարրը։ Սակայն, լեզվական և մշակութային փոխազդեցության մասին խոսելը դեռ վաղ էր, քանի որ շվեդները հաստատվում էին միայն առափնյա շրջաններում, իսկ ֆիննական ցեղերը ապրում էին անտառներում։ Վիկինգների դարաշրջանի ավարտին Բալթիկ ծովի երկայնքով գտնվող պետական կազմավորումների միջև սկսվել է մրցակցություն՝ ֆիննական հողերը գաղութացնելու համար, որոնց բնակչությունը դեռևս [[հեթանոսություն|հեթանոս]] էր։ Միևնույն ժամանակ, սա քրիստոնեացման ժամանակաշրջանն էր՝ թե՛ [[Կաթոլիկ եկեղեցի|կաթոլիկ]], և թե՛ ուղղափառ եկեղեցիների ազդեցությամբ։ == Շվեդական իշխանություն (1104/1150/1300 - 1809) == [[Պատկեր:Suomi wetterstedt 1775.jpg|250px|մինի|աջից|Շվեդական Ֆինլանդիայի քարտեզ՝ 1775 թվական, բաժանված նահանգների]] Շվեդական իշխանությունը ընդգրկում էր ֆիննական ժողովրդի պատմության շատ երկար ժամանակահատված՝ 1104-ից մինչև 1809 թվականները։ Շվեդները ցանկանում էին այս տարածաշրջանում ամրապնդել իրենց դիրքերը՝ զսպելու համար [[Մեծ Նովգորոդ]]ի ազդեցությունը, որը ձգտում էր ներառել ֆիննա-ուգրական տարածքները իր հողերի մեջ։ Այս շրջանում ֆինները մկրտվել են, այնուհետև ընդունել են լյութերականությունը և շատ տարրեր արևմտյան և հյուսիսային եվրոպական մշակույթից։ [[Շվեդներ|Շվեդական]] էթնիկ խումբը ակտիվորեն վերաբնակվում էր Ֆինլանդիայի նոսր բնակեցված կղզային և առափնյա շրջաններում, և [[ֆիննական շվեդներ|նրանց ժառանգները]] մինչև այսօր բնակվում են այնտեղ։ Այս ամբողջ ժամանակահատվածում, և նույնիսկ ռուսական իշխանության առաջին տասնամյակներին, [[շվեդերեն]]ը շարունակում էր մնալ երկրի միակ պաշտոնական լեզուն։ Սակայն, ժամանակի ընթացքում այն սկսեց զիջել իր դիրքերը՝ ֆիններեն խոսող գյուղական բնակչության արագ աճի պատճառով, որոնք աստիճանաբար տեղափոխվում էին շվեդալեզու քաղաքներ։ == Ռուսական ազդեցություն (1713-1721, 1742-1743, 1809-1917) == === Ռուսաստանի ռազմական իշխանություն === [[Պատկեր:Finland Russian&Sweden Border.png|250px|մինի|աջից|Ֆինլանդիայի քարտեզը՝ տարբեր ժամանակներում Ռուսաստանի և Շվեդիայի սահմաններով՝ պայմանագրերի և քարտեզների համաձայն, ներառյալ Գլխավոր շտաբի, Հերմելինի, Լոթերի, Աֆ-Կնորինգի և այլոց քարտեզները։ Օրդին, Կեսար Ֆիլիպովիչ «Ֆինլանդիայի նվաճումը. փորձագրություն չհրատարակված աղբյուրների հիման վրա»։ Հատոր I. – Սանկտ Պետերբուրգ, 1889]] Ֆինլանդիայի տարածքը, որը այն ժամանակ Շվեդիայի արևելյան մասն էր, օկուպացվեց ռուսական զորքերի կողմից Մեծ Հյուսիսային պատերազմի ընթացքում՝ [[1713]]-[[1721]] թվականներին։ Պատերազմի ավարտից հետո [[Ֆինլանդիա]]յի մեծ մասը վերադարձվեց Շվեդիային, սակայն Կարելիայի պարանոցը՝ [[Վիբորգ]]ով, մնաց [[Ռուսաստան]]ի կազմում։ Շվեդա-ֆիննական պատմագրության մեջ [[XVIII դար]]ի վերջից այս տարիները ստացել են «մեծ արհավիրք» ({{lang-fi|isoviha}}, {{lang-sv|stora ofreden}}) անվանումը, որը փոխարինել է ավելի վաղ կիրառվող «ռուսական տիրապետության ժամանակ» արտահայտությանը{{sfn|Kankaanpää|2001|loc=}}։ === Ֆինլանդիայի թագավորություն (1742) === [[Պատկեր:Altfinnland.png|250px|մինի|աջից|Ռուսաստանի կողմից օկուպացված տարածքները՝ 1743 թվականին]] Ռուս-շվեդական պատերազմ (1741-1743)ի ընթացքում [[Ելիզավետա Պետրովնա]]ն, խոստանալով անկախ ֆիննական պետություն, հռչակեց կախյալ Ֆինլանդիայի թագավորություն՝ թագավոր նշանակելով այդ ժամանակվա հերցոգ [[Պետրոս III|Կառլ Պետր Գոլշտեյն-Գոտորպցուն]] (ապագա Ռուսաստանի կայսր Պետրոս III)։ Սակայն, [[ուղղափառություն]] ընդունելուց հետո Պետրոսը կորցրեց գահի նկատմամբ հավակնության իրավունքը, և Աբոսի խաղաղության պայմանագրով Ռուսաստանը պարզապես վերականգնեց Նիշտադտի պայմանագրի գործողությունը Շվեդիայի հետ<ref name="historia_iv">Most of the factual information in this article derives from ''Suomen historia'', part IV.</ref>։ === Մեծն Ֆինլանդական իշխանություն === [[Պատկեր:Suomen suuriruhtinaskunnan kartta.png|200px|thumb|Մեծն Ֆինլանդական իշխանություն]] [[Պատկեր:1881 «SUOMENMAANKARTTA».jpg|250px|մինի|աջից|«Suomenmaan kartta»՝ 1881 թվականի քարտեզ։ Սպիտակով նշված հատվածը Ֆինլանդիայի ելքի նախագիծն է դեպի Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոս։]] Ֆինլանդիան վերջնականապես անցավ Ռուսաստանի կազմ Ֆրիդրիխսհամի խաղաղության պայմանագրով՝ ''«Ռուսական կայսրության սեփականություն և գերիշխանություն»'' կարգավիճակով։ Դեռ մինչև խաղաղության կնքումը՝ 1808 թվականի հունիսին, տրվել էր կարգադրություն՝ գումարել պատգամավորներ ազնվականությունից, հոգևորականությունից, քաղաքացիներից և գյուղացիներից՝ երկրի կարիքների վերաբերյալ կարծիքներ ներկայացնելու համար։ [[Ալեքսանդր I]]-ը Լանդթագի ժամանակ [[Պորվոո]] քաղաքում հանդես եկավ ֆրանսերեն լեզվով ճառով, որտեղ, մասնավորապես, ասաց. «Ես խոստացա պահպանել ձեր սահմանադրությունը (votre constitution), ձեր հիմնական օրենքները. ձեր ներկայիս հավաքը վկայում է, որ ես կատարում եմ իմ խոստումները»։ Հաջորդ օրը սեյմի անդամները երդվել են, որ «ճանաչում են Ալեքսանդր I կայսրին և Ռուսաստանի ինքնակալին՝ որպես իրենց տիրակալ, Մեծն Ֆինլանդիայի իշխանին, և կպահպանեն երկրի հիմնական օրենքներն ու սահմանադրությունները այն տեսքով, ինչ տեսքով դրանք ներկայումս գոյություն ունեն»։ Ֆինլանդիայի սեյմին առաջարկվել էր քննարկել չորս հարց՝ բանակի, հարկերի, դրամաշրջանառության և կառավարչական խորհրդի ստեղծման մասին։ Դրանք քննարկելուց հետո պատգամավորները լուծարվել են։ Շվեդական դարաշրջանի որոշ օրենքներ մինչ օրս էլ շարունակում են գործել<ref>{{Cite web |title=Ֆինլանդիայի օրենքների ցանկը ըստ տարիների |url=http://www.finlex.fi/fi/laki/ajantasa/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190610091037/http://finlex.fi/fi/laki/ajantasa/ |archive-date=2019 թ․ հունիսի 10 |access-date=2011 թ․ փետրվարի 26}}</ref>։ Այս օրենքների հիման վրա Ֆինլանդիան կարողացավ առանց հեղափոխության [[դե յուրե]] հռչակել իր անկախությունը, քանի որ գոյություն ուներ 1772 թվականի կառավարման ձևի մասին օրենք, որի §38-ը նախատեսում էր գործողություններ այն դեպքում, եթե իշխող արքայական տոհմը ընդհատվեր։ Հետաքրքիր է, որ հենց Շվեդիայում այս օրենքը չեղարկվեց 1809 թվականին՝ Ֆինլանդիայի Ռուսաստանի կազմ անցնելու նույն տարում։ Ֆինլանդիայի ինքնակառավարման բոլոր հարցերը, որոնք վերաբերում էին երկրի ներքին գործերին, իրականացվում էին Ֆինլանդիայի գործերով պետական քարտուղարի միջոցով, որի նստավայրը գտնվում էր Պետերբուրգում։ Դրանք ստորագրվում էին ցարի կողմից և չէին անցնում ռուսական բյուրոկրատիայի միջով։ Այդպիսով, ստեղծվում էր հնարավորություն ներգրավելու ներքին գործերի լուծմանը լիբերալ տրամադրված ղեկավարների, ովքեր դեռևս ազատ չէին շվեդական ազդեցությունից<ref name=":1"/>։ 1812 թվականին Ֆինլանդիայի մայրաքաղաքը դարձավ [[Հելսինկի]]ն։ Դրա նպատակն էր տարածքային առումով վերակողմնորոշել ֆիննական վերնախավը դեպի [[Պետերբուրգ]]։ Նույն պատճառով 1828 թվականին համալսարանը [[Տուրկու]]ից տեղափոխվեց նոր մայրաքաղաք։ Նույն ուղղությամբ Ալեքսանդր կայսրը հրահանգեց սկսել մայրաքաղաքի մոնումենտալ շինարարությունը՝ նեոդասական Պետերբուրգի օրինակով։ Աշխատանքները հանձնարարվել են ճարտարապետներին՝ Էրենստրյոմին և Էնգելին։ Միաժամանակ սկսվել են տարածքի ենթակառուցվածքի բարելավման աշխատանքները։ Այս դարաշրջանում ֆինները, հնարավոր է, առաջին անգամ պատմության մեջ իրենց զգացին որպես միասնական ազգ՝ ընդհանուր մշակույթով, պատմությամբ, լեզվով և ինքնագիտակցությամբ։ Հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտներում իշխում էր հայրենասիրական վերելքը։ 1835 թվականին Էլիաս Լյոննրոտը հրատարակեց «Կալևալա»-ն, որը անմիջապես ճանաչվեց ոչ միայն երկրում, այլև միջազգային մակարդակով՝ որպես ֆիննական ազգային էպոս՝ զբաղեցնելով պատվավոր տեղ համաշխարհային գրականության մեջ։ Ռունեբերգը ստեղծեց հայրենասիրական երգեր։ Եվրոպայում բուրժուական հեղափոխությունները մեծ ազդեցություն ունեցան երկրի տրամադրությունների վրա։ Դրանց արձագանք էր Ֆինլանդիայի Լանդթագի գործունեության դադարեցումը, ինչպես նաև գրաքննության և գաղտնի ոստիկանության ներդրումը<ref name=":1"/>։ Այնուամենայնիվ, Նիկոլայ կայսրը, զբաղված լինելով լուրջ միջազգային խնդիրներով, ինչպիսիք էին Լեհական ապստամբություն (1830), միջամտությունը Հունգարիայում և, ի վերջո, Ղրիմյան պատերազմը, մեծ նշանակություն չէր տալիս Ֆինլանդիայի ազգային շարժմանը։ ''«Թողեք ֆիններին հանգիստ։ Սա իմ կայսրության միակ մասն է, որը երբեք մեզ զայրույթ չի պատճառել»''՝ ասել է նա ցեսարևիչ [[Ալեքսանդր Երկրորդ|Ալեքսանդրին]]<ref name=":1" />։ Ղրիմյան պատերազմի ընթացքում բրիտանական նավատորմի կողմից ռմբակոծվել են առափնյա քաղաքները՝ Սուոմենլիննա, Հանկո, Կոտկա և, հատկապես, Բոմարսունդ ամրոցը [[Ալանդյան կղզիներ]]ում<ref name=":1" />։ [[Ալեքսանդր Երկրորդ]]ի կառավարման ժամանակաշրջանը դարձավ երկրի արագ տնտեսական և մշակութային զարգացման դարաշրջան։ Սայմայի ջրանցքը կառուցվեց 1856 թվականին, 1862 թվականին կառուցվեց առաջին երկաթուղային գիծը՝ Հելսինկիից մինչև Հյամենլիննա, իսկ ութ տարի անց՝ երկաթուղին, որը Հելսինկին կապեց Վիբորգի և Պետերբուրգի հետ։ Արդեն 1865 թվականին հիմնադրվեց ազգային արժույթը։ Երկրում ձևավորվել են սեփական պետական ծառայողները, դատավորները, փոստային համակարգը և բանակը։ 1887-1892 թվականներին ներդրվեց մետրային համակարգը։ Մյուս կողմից, Ֆինլանդիայի սով (1866-1868)ը բազմաթիվ ֆինների ստիպեց արտագաղթել։ 1863 թվականին ընդունվեց լեզվի մասին օրենք, որը ֆիններենն ու շվեդերենը հավասարեցրեց որպես պաշտոնական լեզուներ։ Կայսեր հրամանով վերջ դրվեց այս լեզուների կողմնակիցների երկարատև առճակատմանը։ Սնելմանը, օգտվելով կայսեր հետ լավ հարաբերություններից, ներդրեց պարտադիր հանրակրթական դպրոցական կրթություն։ 1858 թվականին սկսվել են առաջին ֆիննական գիմնազիայի դասերը, իսկ 1872 թվականին [[Պորի]]ում սկսեց ներկայացումներ տալ առաջին ֆիննական թատրոնը։ Կայսեր հիշատակին և նրա «Ալեքսանդր II-ի բարեփոխումներ»-ին, որը փոխարինեց 500 տարվա շվեդական իշխանությանը և բացեց ինքնուրույնության դարաշրջանը, Սենատի հրապարակում տեղադրվեց հուշարձան<ref name=":1" />։ Ալեքսանդր Երրորդի, և հատկապես [[Նիկոլայ Երկրորդ]]ի կառավարման շրջանում սկսվեց ֆիննական ինքնավարության սահմանափակման քաղաքականությունը։ Արդյունքում, 1899 թվականին հրատարակվեց «Փետրվարյան մանիֆեստը», որը փաստացիորեն դադարեցրեց ֆիննական ինքնավարությունը։ Պատասխանն եղավ պասիվ դիմադրության արշավը, որի շրջանակներում կայսրին հղվեց նամակ՝ ստորագրված 500 000 երեխաների կողմից։ Միակ արդյունքը եղավ ռուսերենը որպես պաշտոնական լեզու վերացնելու որոշումը<ref name=":1" />։ 1898-1904 թվականներին Ֆինլանդիայի գեներալ-նահանգապետը եղել է Նիկոլայ Իվանովիչ Բոբրիկովը։ Նա վարում էր Ֆինլանդիայում կարգերի միատեսակեցման քաղաքականություն՝ համապատասխանեցնելով դրանք մնացած կայսրության օրենքներին, ինչը երբեմն հակասում էր Մեծն Իշխանության սահմանադրությանը։ 1904 թվականին նա սպանվեց Սենատի աստիճանների վրա։ Դրանից հետո տեղի ունեցավ համընդհանուր գործադուլ, որը, սակայն, ազդեցություն չունեցավ ցարական կառավարության վրա, որը զբաղված էր Ռուսա-ճապոնական պատերազմում կրած պարտության հետևանքներով և սկսվող հեղափոխությամբ<ref name=":1" />։ 1905 թվականի ռուսական հեղափոխությունը համընկավ ֆինների անջատողական շարժման վերելքի հետ, և ամբողջ Ֆինլանդիան միացավ համառուսական գործադուլին։ Քաղաքական կուսակցությունները, հատկապես սոցիալ-դեմոկրատները, մասնակցել են այս շարժմանը և ներկայացրել են իրենց բարեփոխումների ծրագիրը։ [[Նիկոլայ II]]-ը ստիպված էր չեղարկել ֆիննական ինքնավարությունը սահմանափակող հրամանները։ 1906 թվականին ընդունվեց նոր ժողովրդավարական ընտրական օրենք, որը կանանց ընտրելու իրավունք էր տալիս։ Ֆինլանդիան դարձավ Եվրոպայի առաջին տարածքը, որտեղ կանայք ստացան ընտրական իրավունք։ Ընդհանուր ընտրական իրավունքի հաստատման արդյունքում ընտրողների թիվը երկրում տասնապատկվեց, իսկ հին քառախավային սեյմը փոխարինվեց միապալատ [[Էդուսկունտա|խորհրդարանով]]։ 1908-1914 թվականներին, ռուսական պետականության ամրապնդման ֆոնին, շարունակվեց ռուսացման քաղաքականությունը, իսկ ցարական [[վետո]]ն արգելափակում էր ֆիննական խորհրդարանի գործունեությունը։ Միաժամանակ, երկրում աճում էր հայրենասիրական բողոքի ալիքը։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին ուժեղանում էին համակրանքները Գերմանիայի նկատմամբ<ref name=":1" />։ Գերմանական ռազմական շրջանակները, իրենց հերթին, մեծ ջանքեր էին գործադրում հակառուսական տրամադրությունները խթանելու համար։ մշակվեց պլան՝ Գերմանական դեսանտի ափհանման Ֆինլանդիայում, որը պետք է սադրեր հակառուսական ապստամբություն (գերմանացիները դրա հնարավոր մասնակիցների թիվը գնահատում էին մինչև 250,000 մարդ)։ Ֆիններին ռազմական պատրաստություն տալու համար 1915 թվականի սեպտեմբերից Գերմանիայում սկսվեց Ֆիննական եգերական բատալիոնի ձևավորումն ու պատրաստությունը։ Կամավորները հավաքագրվում էին Ֆինլանդիայում, ապա Շվեդիայի միջով տեղափոխվում Գերմանիա (նաեւ հավաքագրում էր իրականացվում ռազմագերիների ճամբարներում)։ 1916 թվականի գարնանը բատալիոնն ուներ մոտ 2,000 եգերներ։ 1916 թվականի մայիսին բատալիոնի կազմավորումն ավարտվեց, այն վերանվանվեց 27-րդ Թագավորական Պրուսական եգերական բատալիոն, որի զորահանդեսը ընդունեց անձամբ Վիլհելմ II-ը։ Այն ուղարկվեց [[Ռիգա]]յի ճակատ, սակայն մարտերին գրեթե չմասնակցեց (մեկ տարվա ընթացքում զոհվել են 13, վիրավորվել են 24 եգերներ, երեքը փախան, իսկ 179-ը հեռացվել են «ненадёжность»-ի պատճառով)<ref name="автоссылка1">''Նովիկովա Ի. Ն.'' Երիտասարդ ֆինները պարտավոր էին «ծառայել Գերմանական կայսրությանը իրենց բոլոր ուժերով և ճակատի ցանկացած հատվածում»։ // [[Ռազմական-պատմական ամսագիր]]։ — 2004։ — № 9։ — Էջ 35-41։</ref>։ == 1917 թվական == [[Փետրվարյան հեղափոխություն]]ից հետո կայսր [[Նիկոլայ II]]-ը, որը նաև կրում էր Մեծն Ֆինլանդիայի Իշխանի տիտղոսը, հրաժարվեց գահից։ [[Ռուսաստանի ժամանակավոր կառավարություն|Ժամանակավոր կառավարությունը]] ընդունեց Մեծն Ֆինլանդիայի Իշխանության Սահմանադրությունը հաստատող ակտը և որոշեց այն կիրառել ամբողջ ծավալով։ 1917 թվականի հուլիսին, երբ Ժամանակավոր կառավարության գործունեության ընթացքում արդեն տեղի էր ունենում երրորդ քաղաքական ճգնաժամը, Ֆինլանդիայի խորհրդարանը հռչակեց Մեծն Իշխանության ներքին գործերի անկախությունը Ռուսաստանից և սահմանափակեց Ժամանակավոր կառավարության իրավասությունը միայն ռազմական և արտաքին քաղաքական հարցերով։ Սակայն Ֆինլանդիայի ինքնավար իրավունքների վերականգնման մասին օրենքը մերժվեց Ժամանակավոր կառավարության կողմից, խորհրդարանը լուծարվեց, իսկ նրա շենքը գրավեցին ռուսական զորքերը։ 1917 թվականի օգոստոսի 8-ին սկսեց գործել Սետյալայի սենատը։ Սա վերջին սենատն էր, որը ենթարկվում էր Ռուսաստանի Ժամանակավոր կառավարությանը։ Սենատում մեծամասնությունը պատկանում էր բուրժուական կուսակցություններին և հողատերերի միությանը, մինչդեռ սոցիալ-դեմոկրատները գտնվում էին փոքրամասնության մեջ։ [[Պատկեր:Venäjä tunnustaa Suomen itsenäisyyden.png|thumb|200px|Ժողովրդական կոմիսարների խորհրդի որոշումը ՎԿԳԿ-ում ներկայացնելու վերաբերյալ՝ Ֆինլանդիայի անկախության ճանաչման առաջարկով]] 1917 թվականի հոկտեմբերի 25-ին(7 նոյեմբերի) սկսվել է [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն]]ը։ Ժամանակավոր կառավարությունը տապալել են բոլշևիկները։ Այս ընթացքում Ֆինլանդիայի իրավական կարգավիճակի հարցը Ռուսաստանի կազմում դեռևս չէր լուծվել։ [[Պատկեր:Senate1917.jpg|thumb|260px|ձախից|Սվինհուվուդի առաջին կառավարությունը 1917 թ.]] Մեծն Ֆինլանդական իշխանության խորհրդարանում՝ [[Էդուսկունտա]]յում, նախաձեռնությունը անցավ սոցիալիստներից կոնսերվատորներին, քանի որ անկախ կառավարություն ստեղծելու միջոցով նրանք հույս ունեին նվազեցնել բոլշևիկյան ազդեցությունը երկրում և վերահսկել խորհրդարանի ձախակողմյան փոքրամասնությանը։ [[Պատկեր:Flag of Finland 1918 (state).svg|thumb|Վերապահ պետական [[Ֆինլանդիայի դրոշ]] ]] 15 նոյեմբերի Էդուսկունտան հռչակեց իրեն որպես բարձրագույն պետական իշխանություն։ Միայն 27 նոյեմբերի [[1917]] կազմավորվեց նոր կառավարությունը՝ Սվինհուվուդի սենատը, որտեղ ՍԴԿ-ի ներկայացուցիչներ չկային։ 4 դեկտեմբերի Սվինհուվուդի սենատը (որը մինչ այդ վերադարձել էր սիբիրյան աքսորից) ստորագրեց Ֆինլանդիայի անկախության հռչակագիրը։ 6 դեկտեմբերի Էդուսկունտան ընդունեց ակտ, որով հռչակեց Մեծն Ֆինլանդական իշխանության անկախությունն ու ինքնիշխանությունը՝ որպես Ֆինլանդիա ազգային պետություն։ Շուտով Սվինհուվուդի անկախության հռչակման հայտարարությունից հետո, Ֆինլանդիայի Հանրապետության պետական անկախությունը առաջինը ճանաչեց [[Հոկտեմբեր]]ին ստեղծված ՌՍՖՍՀ-ի Ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդը՝ [[Վլադիմիր Իլյիչ Լենին|Վլադիմիր Լենինի]] գլխավորությամբ։ Պաշտոնական վավերացումը տեղի ունեցավ 1918 թվականի հունվարի 4-ին։ Սկանդինավյան երկրները ճանաչել են նոր պետությունը ավելի ուշ, նրանցից հետո՝ Ֆրանսիան և Գերմանիան, իսկ 18 ամիս անց՝ Մեծ Բրիտանիան և ԱՄՆ։ Լենինի հիշատակը՝ որպես պետության ղեկավար, որը առաջինը ճանաչեց Ֆինլանդիան, պահպանվում է տարբեր բնակավայրերում տեղադրված նրա կիսանդրիների տեսքով, չնայած նրան, որ հենց նրա հավանությամբ սկսվեց [[Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմ]]ը։ Նույնիսկ այսօր գոյություն ունի Լենինի թանգարան<ref name=":1" />։ == Անկախ Ֆինլանդիա == 1917 թվականին ոստիկանությունը լուծարվեց և դադարեց ապահովել հասարակական կարգը։ Ֆինլանդիայի գրեթե ամբողջ տարածքում սկսել են ինքնաբուխ ձևավորվել կազմակերպված աշխարհազորային խմբեր։ Այս խմբերը ձևավորվում էին գաղափարական և քաղաքական կողմնորոշմամբ։ Բուրժուական կուսակցությունների կողմնակիցները ստեղծում էին Սպիտակ գվարդիայի ({{lang-fi|Suojeluskunta}}՝ [[Շյուցկոր]]) ջոկատներ, իսկ սոցիալիստների և կոմունիստների կողմնակիցները՝ Կարմիր գվարդիայի ջոկատներ։ Սա հաճախ հանգեցնում էր զինված բախումների<ref name="multiple" />։ 1918 թվականին Կարմիրների կողմից գրավված տարածքներում որոշ աշխարհազորային ջոկատներ գաղտնի կոչվում էին «հրշեջ խմբեր»։ Բացի դրանից, Ֆինլանդիայի տարածքում դեռևս մնացել էին Ռուսական բանակի զորքերը։ 9 հունվարի 1918 թվականին Սվինհուվուդի կառավարությունը լիազորել է Սպիտակ գվարդիայի հրամանատարությանը վերականգնել հասարակական կարգը երկրում։ 12 հունվարի Էդուսկունտան ընդունել է օրենքներ, որոնք կառավարությանը տալիս էին արտակարգ լիազորություններ և պետության հաշվին վերցնում Սպիտակ գվարդիայի (Շյուցկորի) ֆինանսավորումը։ Միևնույն ժամանակ, սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության չափավոր և արմատական ուժերը ստեղծել են Աշխատավորների գործադիր կոմիտե, որը պատրաստեց հեղաշրջման ծրագիր։ Հեղաշրջումն անհրաժեշտ էր իրականացնել Լենինի կողմից 13 հունվարի խոստացված ռազմական օգնության միջոցով, ինչի համար պետք էր ապահովել զենքի մատակարարումը Հելսինկի։ Զենքը մատակարարվեց 23 հունվարի 1918։ 25 հունվարի Սենատը հռչակեց [[Շյուցկոր]]ը որպես պետական զորքեր և բանակի գլխավոր հրամանատար նշանակեց Կարլ Գուստավ Էմիլ Մաններգեյմին, որը Հելսինկի էր ժամանել ընդամենը մեկ ամիս առաջ։ Քանի որ մայրաքաղաքը կարող էր հրետակոծվել Սվեաբորգ ամրոցից և ռուսական նավատորմի կողմից, պաշտպանության կենտրոնը տեղափոխվեց [[Վաասա]]։ === Քաղաքացիական պատերազմ (1918 հունվար - մայիս) === 1918 թվականի հունվարի 26-ին Հելսինկիում տրվեց ապստամբության հրամանը Կարմիր գվարդիացիների և Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության կոմիտեի անունից։ Երեկոյան Հելսինկիի Աշխատավորների տան վրա վառվեց ապստամբության ազդանշանը՝ կարմիր լույսը։ Ֆիննական սենատի և Կարմիր ժողովրդական խորհրդի միջև սկսվեց բաց պատերազմ։ Առաջին օրը կարմիրները կարողացան գրավել միայն երկաթուղային կայարանը, սակայն հաջորդ օրը ամբողջ քաղաքն անցավ նրանց վերահսկողության տակ։ Կարմիրները իշխանության եկան նաև հարավային շատ քաղաքներում<ref name="multiple">«Suomi kautta aikojen» 1992. ISBN 951-8933-60-X.</ref>։ Սպիտակների և կարմիրների միջև ռազմաճակատը ձևավորվեց պատերազմի սկզբին՝ [[Պորի]] – Իկաալինեն – Կուրու – Վիլպուլա – Լյանկիպոհյա – Պադասյոկի – Հեյնոլա – Մենտյուհարյու – Սավիտայպալե – Լապպեենրանտա – Անտրեա – Ռաուտա գծով։ Երկու կողմերն էլ մարտերի հետևանքով փետրվարի վերջին մաքրել են իրենց թիկունքում գտնվող հակառակորդի վերահսկողության օջախները։ Սպիտակների թիկունքում դրանք էին՝ [[Օուլու]], Տորնիո, [[Կեմի]], Ռաահե, [[Կուոպիո]] և Վարկաուս քաղաքները։ Կարմիրների թիկունքում՝ Ուուսիկաուպունկի, Սիունտիո-Կիրկկոնումմի և [[Պորվո]] շրջանը։ 1918 թվականի պատերազմը «երկաթուղային պատերազմ» էր, քանի որ երկաթուղիներն ամենակարևորն էին զորքերի տեղաշարժի համար։ Ուստի երկու կողմերը պայքարում էին հիմնական երկաթուղային հանգույցների համար, ինչպիսիք էին Հաապամյակի, [[Տամպերե]], Կոուվոլա և [[Վիբորգ]] քաղաքները։ Սպիտակների և կարմիրների զորքերի թվաքանակը կազմում էր 50,000-90,000 մարդ։ Կարմիր գվարդիան հավաքագրվում էր հիմնականում կամավորներից։ Սպիտակների կողմից ընդամենը 11,000-15,000 կամավոր կար։ 1918 թվականի փետրվարի վերջում գերմանացիները ծովով հասցրին Մանνεργեյմի տրամադրության տակ մինչև 1300 զինվոր՝ 27-րդ Պրուսական Թագավորական եգերական բատալիոնից, որոնք համաձայնվել են կռվել կարմիրների դեմ։ Հետագայում Ֆինլանդիայի գեներալիտետի մինչև 90%-ը կազմել են հենց Գերմանիայից վերադարձած նախկին եգերները<ref>Եգերներից 50-ը դարձան ֆիննական բանակի գեներալներ (այդ թվում՝ [[Հուգո Էստերման]], [[Պաավո Տալվելա]], [[Յալմար Սիիլասվուո]], [[Լաուրի Մալմբերգ]], [[Վոլդեմար Հեգգլունդ]], [[Էրիկ Հեյնրիքս]], [[Հարալդ Էկվիստ]], [[Կարլ Լեննարտ Էշ]] և այլք), ինչպես նաև 89 գնդապետ։</ref><ref>Պետրով Պ. Վ. Ֆիննական հրամանատարությունը խորհրդային ռազմական հետախուզության աչքերով։ // Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարան, 2011, № 7, էջ 173—185։</ref> (Նրանցից 451-ը հրաժարվել են մասնակցել քաղաքացիական պատերազմին և Ֆինլանդիա վերադարձան միայն դրա ավարտից հետո։ Նրանցից ոչ մեկը չի ընդգրկվել ֆիննական բանակում)<ref name="автоссылка1" />։ Կարմիրները չկարողացան դիմակայել լավ կազմակերպված սպիտակ բանակին, որը շուտով գրավեց Տամպերեն և Հելսինկին։ Կարմիրների վերջին հենակետը՝ Վիբորգը, ընկավ 1918 թվականի ապրիլի 26-ին։ Քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում երկու կողմերից զոհվեց 10,000-ից 12,000 մարդ, իսկ մոտ 10,000 մարդ դարձավ սպիտակների և կարմիրների ահաբեկչության զոհ (1,400 սպիտակներ և 7,400 կարմիրներ)։ 1918 թվականի ամռանը ռազմագերիների ճամբարներում սովից և հիվանդություններից մահացավ 11,000-13,500 կարմիր գերի<ref name=arch>{{Cite web |title=1918 թվականի պատերազմի զոհերի վիճակագրություն ըստ մահվան պատճառի և կողմի // Ֆինլանդիայի ազգային արխիվ, «Պատերազմի զոհեր» |url=http://vesta.narc.fi/cgi-bin/db2www/sotasurmaetusivu/stat2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150310022523/http://vesta.narc.fi/cgi-bin/db2www/sotasurmaetusivu/stat2 |archive-date=2015 թ․ մարտի 10 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 17}}</ref>։ === Պետականության ձևավորում === [[Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմ]]ի և հաղթանակած Սպիտակ ուժերի կողմից իրականացված քաղաքական ռեպրեսիաների արդյունքում Ֆինլանդիայի խորհրդարանում ձևավորվել է իշխող մեծամասնություն, որը բացառել է ձախ խմբակցությունների մասնակցությունը։ [[Պատկեր:Flag of Finland (1918).svg|thumb|ձախից|Ֆինլանդիայի դրոշը՝ 1918 թ. մայիսի 29-ից մինչև 1920 թ. փետրվարի 12-ը]] 1918 թվականի մայիսին գումարված խորհրդարանում 92 սոցիալ-դեմոկրատ պատգամավորներից 40-ը թաքնվել էին Ռուսաստանում, իսկ մոտ 50-ը ձերբակալվել են։ Առաջին նիստին մասնակցել է 97 աջակողմյան պատգամավոր և միայն մեկ սոցիալ-դեմոկրատ՝ Մատտի Պաասիվուորին։ Պատգամավորների շրջանում հատկապես տարածված են եղել միապետական գաղափարները։ Խորհրդարանը ստացել է «մեկձեռն խորհրդարան» (ֆին. tyhkäeduskunta) անվանումը։ Առավելագույնը այն բաղկացած էր 111 պատգամավորից՝ նախատեսված 200-ի փոխարեն։ Ներկայացվածության թերի լինելու պատճառով խորհրդարանի որոշումները հաճախ վիճահարույց են եղել։ 1918 թվականի մայիսի 27-ին կազմավորվել է նոր կառավարությունը, որի ղեկավար է դարձել «Հին ֆիններ» կուսակցության անդամ Յուհո Կուստի Պաասիկիվին։ Քաղաքացիական պատերազմի ազդեցությամբ շատ քաղաքական գործիչներ հիասթափվել էին հանրապետական համակարգից և հակված էին այն մտքին, որ միապետությունը ավելի լավ կառավարման ձև է խաղաղության պահպանման համար։ Երկրորդ՝ նրանք կարծում էին, որ եթե Ֆինլանդիայի թագավորը լինի Գերմանիայի արքայական ընտանիքից, ապա այդ երկիրը կպաշտպանի Ֆինլանդիան Ռուսաստանի սպառնալիքից։ Պետք է նշել, որ այն ժամանակ Եվրոպայի մեծ մասը դեռևս միապետություն էր, և շատերն ակնկալում էին, որ Ռուսաստանում հնարավոր կլինի թագավորության վերականգնում։ Մնում էր ընտրել համապատասխան թեկնածու։ Սկզբում քննարկվում էր [[Գերմանիայի կայսր]] Վիլհելմ II-ի որդու՝ Օսկարի թեկնածությունը, սակայն Գերմանիան հրաժարվեց։ Արդյունքում 1918 թվականի աշնանը Ֆինլանդիայի թագավոր ընտրվեց կայսեր փեսան։ 1918 թվականի օգոստոսին կարճ ժամանակով հռչակվեց Ֆինլանդիայի թագավորությունը։ Մինչև ընտրված թագավորի Ֆինլանդիա ժամանումը և նրա թագադրումը երկրի ղեկավարի պարտականությունները պետք է կատարեր [[ռեգենտ]]ը՝ փաստացի պետության գործող ղեկավարը, Սենատի (Ֆինլանդիայի կառավարության) նախագահ Պեր Էվինդ Սվինհուվուդը։ Սակայն ընդամենը մեկ ամիս անց Գերմանիայում տեղի ունեցավ Նոյեմբերյան հեղափոխությունը։ 1918 թվականի նոյեմբերի 9-ին Վիլհելմ II-ը հրաժարվեց գահից և փախավ [[Նիդեռլանդներ]], իսկ նոյեմբերի 11-ին ստորագրվեց Առաջին Կոմպիենի զինադադարը, որով ավարտվեց [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ը։ Ֆինլանդիայում Գերմանիային համակրող Սվինհուվուդի սենատը լուծարվեց 1918 թվականի նոյեմբերի 18-ին։ [[Պատկեր:G mannerheim 1918.jpg|thumb|Գուստավ Մաներգեյմ, 1918]] 1918 թվականի նոյեմբերի 27-ին իր գործունեությունը սկսեց Ինգմանի առաջին կառավարությունը, որի ղեկավար դարձավ «Հին ֆիններ» կուսակցության առաջնորդ [[Լաուրի Ինգման]]ը։ Նրա կառավարությունում ընդգրկվել են վեց միապետականներ և վեց հանրապետականներ։ Կառավարությունը վերանվանվեց Սենատից Ֆինլանդիայի պետական խորհուրդ։ Նոր կառավարության հիմնական նպատակն էր ստանալ անկախության ճանաչում արևմտյան տերություններից։ Երկրի տնտեսության քայքայումը և [[Անտանտ]]ի կողմից սահմանված պաշարումը հանգեցրին նրան, որ Ֆինլանդիայում կյանքը դարձավ ծայրաստիճան դժվար, իսկ մեծ մասը քաղաքական կուսակցություններից կորցրեց ժողովրդի վստահությունը։ Կարճ ժամանակ անց կուսակցությունները վերածնվել են այլ անվանումներով։ 1918 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Երիտասարդ ֆիններ կուսակցության անդամները, մի քանի «Հին ֆիններ»-ի հետ, ձևավորել ենԱզգային առաջադիմական կուսակցությունը ({{lang-fi|Kansallinen Edistyspuolue}})։ 1918 թվականի դեկտեմբերի 9-ին ձևավորվեց Ազգային կոալիցիոն կուսակցությունը՝ Պաասիկիվիի գլխավորությամբ։ Արևմուտքից եկող սպառնալիքը ստիպեց Ինգմանի կառավարությանը խնդրել արքայազն Ֆրիդրիխ Կարլ Հեսսենցուն հրաժարվել գահից։ Նա 1918 թվականի դեկտեմբերի 12-ին հրաժարվեց թագից։ Այնուհետև նույն օրը Պեր Էվինդ Սվինհուվուդը հայտարարեց իր հրաժարականը որպես Ֆինլանդիայի ռեգենտ<ref>[militera.lib.ru/memo/other/mannerheim/06.html Ռազմական գրականություն. Մանнергեյմ Կ. Գ. Հուշեր]</ref>։ Նույն օրը խորհրդարանը հաստատեց նրա հրաժարականը և նոր պետության ղեկավար ընտրեց գեներալ Կարլ Գուստավ Էմիլ Մաներգեյմին։ [[Պատկեր:Kaarlo Juho Ståhlberg.jpg|thumb|Կառլո Յուհո Ստոլբերգ]] 1919 թվականի ապրիլին գումարված Էդուսկունտայի նիստին մասնակցել են 80 չափավոր սոցիալ-դեմոկրատներ, ինչպես նաև «Հին ֆիններ»-ի, առաջադիմական և ագրարային կուսակցությունների ներկայացուցիչներ։ Արդյունքում ընդունվեց նոր սահմանադրություն։ 1919 թվականի հուլիսի 17-ին իրականացվեց կառավարության բարեփոխում։ 1919 թվականի հուլիսի 25-ին տեղի ունեցան Ֆինլանդիայի առաջին նախագահական ընտրությունները։ Նախագահին ընտրում էին Էդուսկունտայի (խորհրդարանի) անդամները։ Ուշագրավ է, որ Ֆինլանդիան դարձավ միակ պարտական երկիրը, որը Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո ինքնուրույն որոշեց վերադարձնել իր պարտքը [[ԱՄՆ]]-ին<ref name="Էնգլ, Պաանեն">Էնգլ Է., Պաանեն Լ., Սովետա-ֆիննական պատերազմ. Մանνεργեյմի գծի ճեղքումը. 1939—1940. / Ռուսերեն թարգմանություն՝ Օ. Ա. Ֆեդյաեվա, Մոսկվա, 2004, 253 էջ, ISBN 5-9524-1467-2</ref>։ === Առաջին խորհրդա-ֆիննական պատերազմ (1918-1920) === [[Պատկեր:Tarton rauha.png|thumb|աջից|Սահմանների փոփոխությունը՝ ըստ [[Տարտուի խաղաղության պայմանագիր ՌՍՖՍՀ-ի և Ֆինլանդիայի միջև|Տարտուի պայմանագրի, 1920 թ.]]]] [[Պատկեր:Finland 1920.png|thumb|ձախից|Ֆինլանդիան՝ 1920-1940 թթ.]] Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմում «Սպիտակների» հաղթանակից հետո, 1918 թվականի մայիսին ֆիննական զորքերը դուրս եկան Մեծն Իշխանության նախկին սահմաններից՝ նպատակ ունենալով գրավել Արևելյան Կարելիան։ Ֆինլանդիայի և Խորհրդային Ռուսաստանի միջև տարածքային վեճերը լուծվել են Տարտուի խաղաղության պայմանագրով, որը ստորագրվեց [[Տարտու]] քաղաքում 1920 թվականի հոկտեմբերին։ Նույն թվականին Ֆինլանդիան ընդունվեց [[Ազգերի լիգա]]։ 1920 թվականի դեկտեմբերի 31-ին ուժի մեջ մտավ Տարտուի պայմանագիրը, և ըստ դրա պայմանների՝ Ֆինլանդիան և ՌՍՖՍՀ պաշտոնապես դուրս եկան պատերազմի վիճակից, իսկ նրանց միջև հաստատվել են դիվանագիտական հարաբերություններ՝ առաքելությունների մակարդակով։ 1921 թվականի հունվարի վերջին Մոսկվա ժամանեց Ֆինլանդիայի առաջին դիվանագիտական ներկայացուցիչ Անտտի Ահոնեն<ref>{{Cite web |title=Ֆինլանդիայի դեսպանատուն, Պատմություն |url=http://www.finland.org.ru/public/default.aspx?nodeid=36970&contentlan=15&culture=ru-RU |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110324215421/http://www.finland.org.ru/public/default.aspx?nodeid=36970&contentlan=15&culture=ru-RU |archive-date=2011 թ․ մարտի 24 |access-date=2010 թ․ նոյեմբերի 6}}</ref>, իսկ փետրվարին Հելսինկի ուղարկվեց խորհրդային ներկայացուցիչ Յան Բերզինշ-Զիեմելիսը։ Շվեդիայի հետ կոնֆլիկտը [[Ալանդյան կղզիներ]]ի պատճառով լուծվեց 1921 թվականին՝ Ազգերի լիգայի միջնորդությամբ։ Արդյունքում արշիպելագը մնաց Ֆինլանդիային, և կղզիների ապառազմականացման մասին պայմանագիրը դարձավ Ֆինլանդիայի պատասխանատվության ոլորտ։ === Պետականության ձևավորում և զարգացում (1920-1939) === 1930-ականների սկզբին Ֆինլանդիան գաղտնի համաձայնագրեր կնքեց [[Բալթյան երկրներ]]ի և [[Լեհաստան]]ի հետ՝ Սովետական Միության դեմ պատերազմի դեպքում համատեղ գործողությունների մասին։ Միևնույն ժամանակ, 1931 թվականի դեկտեմբերին Ֆինլանդիան և Լատվիան առաջարկել են ԽՍՀՄ-ին վերսկսել բանակցությունները չհարձակման պայմանագրերի կնքման վերաբերյալ։ Բանակցությունները ընթանում էին կառուցողական մթնոլորտում և առանց Լեհաստանի դիրքորոշման որևէ հիշատակումների։ Արդյունքում՝ 1932 թվականի հունվարի 21-ին կնքվեց պայմանագիր Ֆինլանդիայի և ԽՍՀՄ-ի միջև, 1932 թվականի փետրվարի 5-ին՝ Լատվիայի և ԽՍՀՄ-ի միջև<ref>[militera.lib.ru/research/meltyukhov2/02.html Մելտյուխով Մ. Ի. Սովետա-լեհական պատերազմները. Ռազմաքաղաքական դիմակայությունը 1918—1939 թթ.]</ref>։ 1932 թվականի ապրիլի 5-ին, ճիշտ ժամը 10:00-ին, Ֆինլանդիայում դադարեց գործել «չոր օրենքը»։ Նույն 1932 թվականին Ֆինլանդիայում արգելվեց կոմունիստական կուսակցության գործունեությունը։ 1932 թվականի փետրվար-մարտին Լապուա շարժումի աջակողմյան ծայրահեղականները կազմակերպել են Մյանտսյալայի խռովությունը՝ հակակոմունիստական և հակակառավարական կարգախոսներով։ Այն արագորեն ճնշվեց կառավարության ուժերի կողմից։ 1934 թվականին չհարձակման պայմանագիրը երկարաձգվեց ևս 10 տարով։ 1927 թվականի սեպտեմբերի 30-ին Ֆինլանդիայի պետական սեյմը ընդունեց «Ծովային օրենքը», որով նախատեսվում էր ռազմածովային ուժերի ստեղծում և ռազմական նավերի կառուցում։ Ֆինլանդիայի պաշտպանության նախարարությունը որոշում կայացրեց սկսել նավատորմի ստեղծումը երկու զրահապատ ռազմանավից, որոնք կառուցվելու էին երկրի ներսում՝ «Kreighton-Vulcan» ընկերության նավաշինարաններում [[Տուրկու]] քաղաքում։ Նրանք պետք է դասվեին որպես «Ափային պաշտպանության զրահակիրներ», որոնք ունեին՝ 4000 տոննա ջրատարողություն,հիմնական սպառազինություն՝ 4 × 254 մմ թնդանոթներ, 8 × 105 մմ թնդանոթներ,առավելագույն արագություն՝ 15.5 հանգույց (նավի արագության միավոր)<ref name="Սոկոլով Բ.Վ.">Սոկոլով Բ.Վ. «Ֆիննական պատերազմի գաղտնիքները»։ Մոսկվա, «Վեչե», 2000, 416 էջ, (16 էջ նկարներով)։ XX դարի ռազմական գաղտնիքներ շարքի մաս։</ref>։ Առաջին զրահակիր «Վյայնյամեյնեն»-ը տեղադրվեց նավաշինարանում 1929 թվականի հոկտեմբերի 15-ին։ Կառուցումը ընթացավ շատ արագ՝ 14 ամսում այն իջեցվեց ջուր, իսկ 1932 թվականի դեկտեմբերի 31-ին հանձնվեց նավատորմին։ Այնուհետև արագորեն կառուցվեց նաև երկրորդ զրահակիր «[[Իլմարինեն (զրահակիր)|Իլմարինեն]]»։ Այն ջուր իջեցվեց 1931 թվականի հուլիսի 9-ին, իսկ նավատորմում ընդգրկվեց 1933 թվականի սեպտեմբերի 3-ին<ref>{{Cite web |title=Ֆիննական զրահակիրներ |url=http://ynik.info/2008/06/27/finskie_bronenoscy.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304102944/http://ynik.info/2008/06/27/finskie_bronenoscy.html |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |access-date=2011 թ․ մարտի 16}}</ref>։ ==== Պատրաստություն պատերազմի ==== Պատերազմի նախապատրաստական աշխատանքները մեծ դժվարությամբ էին ընթանում, քանի որ խորհրդարանում գերակշռում էին խաղաղասեր տրամադրված պատգամավորները, որոնք շարունակաբար կրճատում էին պաշտպանական ծախսերը։ Սա ազդում էր ոչ միայն նոր սպառազինության ձեռքբերման, այլև Կարելիայի պարանոցում դաշտային ամրացումների վերանորոգման և արդիականացման վրա։ Մայնիլայի միջադեպից առաջ վարչապետ [[Այմո Կայանդեր]]ը, դիմելով պահեստազորի զինվորներին, հայտարարեց. ''Մենք հպարտ ենք, որ Ֆինլանդիայում քիչ զենք կա, որը ժանգոտում է պահեստներում, քիչ ռազմական համազգեստ, որը փտում է պահեստներում։ Բայց փոխարենը՝ մենք բարձր կենսամակարդակ ունենք և կրթական համակարգ, որով կարող ենք հպարտանալ''<ref>Энгл Э. Паанен Л. Советско-финская война. Прорыв линии Маннергейма. 1939—1940/ Пер.с английского О. А. Федяева. М.: ЗАО Центрполиграф 2004. 253 с. ISBN 5-9524-1467-2</ref>։ Այդ ընթացքում շարունակվում էին «Շյուցկոր» աշխարհազորի վարժանքները, ինչպես նաև երիտասարդության շրջանում անցկացվում էին ռազմական-սպորտային խաղեր ({{lang-fi|Suunnistaminen}}), որոնցում հատուկ ուշադրություն էր դարձվում տեղանքում կողմնորոշվելու հմտությունների զարգացմանը։ Ֆինլանդիայի բանակի աջակցման գործում կարևոր դերակատարում ունեցան ֆինլանդացի կանայք, որոնք միավորվել են «Լոտտա Սվյարդ» ({{lang-fi|Lotta Svärd}}) կազմակերպության մեջ։ === Խորհրդա-ֆիննական «Ձմեռային պատերազմ» (1939-1940) === [[Պատկեր:Finland Demokratlc Republic 1939.jpg|250px|մինի|1939 թվականի վերջի Ֆինլանդիայի քարտեզը, որը կազմվել է ՌԿԿԱ ՌՕՈւ Աէրոգրաֆիկ բաժնի կողմից։ Մանուշակագույնով նշված է ԽՍՀՄ-ի և Ֆինլանդական Դեմոկրատական Հանրապետության (ԽՍՀՄ-ի կողմից ստեղծված խամաճիկ պետություն) միջև սահմանը, որը հիմնադրվել է 1939 թվականի դեկտեմբերի 1-ին՝ Խորհրդա-ֆիննական պատերազմի ընթացքում ԽՍՀՄ-ի կողմից գրավված Կարելիայի պարանոցի տարածքում՝ համաձայն 1939 թվականի դեկտեմբերի 2-ի Բարեկամության և փոխօգնության մասին պայմանագրի։]] [[Պատկեր:Finnish areas ceded in 1940 RUS.png|thumb|Ֆինլանդիայի կողմից ԽՍՀՄ-ին զիջված և ԽՍՀՄ-ի կողմից վարձակալված տարածքները 1940թ.]]Մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկիզբը Ֆինլանդիան պահպանում էր չեզոքություն։ Սակայն ԽՍՀՄ-ի հետ հարաբերությունները աստիճանաբար վատթարացան, հատկապես «Մոլոտով-Ռիբենտրոպի պակտի» ստորագրումից հետո, որի համաձայն Ֆինլանդիան, Բալթյան երկրները և Լեհաստանի արևելյան շրջանները ընդգրկվում էին խորհրդային ազդեցության գոտում։ ԽՍՀՄ-ի հետ բանակցությունները, որոնց ընթացքում Խորհրդային Միությունը առաջարկում էր փոխանակել Լենինգրադին հարող ֆիննական տարածքները երկու անգամ ավելի մեծ խորհրդային տարածքների հետ, անհաջողությամբ ավարտվել են։ [[Ֆինլանդիա]]ն դիմեց [[Շվեդիա]]յին՝ Ալանդյան կղզիների ամրապնդման խնդրանքով։ 1939 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբերին սկսվեց Ֆիննական Կարելիայի բնակչության տարհանումը։ Ֆիննական բնակչությունը տարհանվել է՝ Կարելիայի պարանոցից, Հյուսիսային Լադոգայից, Վիբորգ և Սորտավալա քաղաքներից, այլ սահմանային շրջաններից։ Ընդհանուր առմամբ տարհանվել է 422,000 մարդ, ինչը կազմում էր Ֆինլանդիայի բնակչության մոտ 12%-ը։ 1939 թվականի աշնանը Մոսկվայում ընթացող խորհրդա-ֆիննական բանակցությունները որևէ արդյունք չունեցան։ 1939 թվականի նոյեմբերի 26-ին ֆիննական և խորհրդային սահմանին տեղի ունեցավ [[Մայնիլայի միջադեպ]]ը, որի պատասխանատվությունը երկու կողմերն էլ վերագրում էին միմյանց։ Ֆինլանդիայի կառավարությունը առաջարկեց համատեղ հետաքննություն, սակայն ԽՍՀՄ-ն անտեսեց այդ առաջարկը։ 1939 թվականի նոյեմբերի 28-ին Խորհրդային Միության արտաքին գործերի նախարար Մոլոտովը հայտարարեց նախկինում կնքված չհարձակման պայմանագրի դադարեցման մասին։ 1939 թվականի նոյեմբերի 30-ին Խորհրդային զորքերը ներխուժել են Ֆինլանդիա։ Ագրեսիայի ակնհայտության պատճառով, միջազգային հանրության պահանջով, ԽՍՀՄ-ը Բացառվեց Ազգերի լիգայից։ Պատերազմի ընթացքը Խորհրդային հրամանատարության համար անսպասելիորեն Ֆինլանդիան կազմակերպեց ուժեղ դիմադրություն։ Կարելիայի պարանոցի վրա խորհրդային առաջխաղացումը կանգնեցվեց։ Երկիրը կիսելու և Բոտնիկի ծոցի ափ դուրս գալու խորհրդային պլանները ձախողվել են։ Պատերազմը ժամանակավորապես վերածվեց դիրքային պատերազմի։ Սակայն 1940 թվականի փետրվարին ԽՍՀՄ-ը՝ հավաքելով 45 դիվիզիա (շուրջ 1 միլիոն զինվոր), 3500 ինքնաթիռ և 3200 տանկ, Ֆինլանդիայի 200,000-անոց բանակի, 287 ինքնաթիռների և առանց տանկերի դեմ, սկսեց հուժկու հարձակումը<ref name="Մանνεργեյմ">Կարլ Գուստավ Մանνεργեյմ. Հուշեր, Մոսկվա, «Վագրիուս» հրատ., 1999, ISBN 5-264-00049-2</ref>։ Ֆինները կապ էին հաստատել [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] և Ֆրանսիայի հետ՝ օգնություն ստանալու համար, սակայն այդ հույսերը ձախողվել են։ Արդյունքում՝ 1940 թվականի մարտի 12-ին Մոսկվայում կնքվեց Մոսկվայի պայմանագիր (1940)։ Ֆինլանդիան ստիպված էր զիջել ԽՍՀՄ-ին՝ Ռիբաչիի թերակղզին (Հյուսիսում), Կարելիայի մի մասը Վիբորգով հանդերձ, Հյուսիսային Լադոգայի շրջանները, Հանկո թերակղզին (30 տարով վարձակալության իրավունքով)<ref name=":1"/>։ ==== Կարճատև խաղաղություն (1940-1941) ==== 1940 թվականի սեպտեմբերի 12-ին Հելսինկիում կնքվեց համաձայնագիր գերմանական զորքերի Ֆինլանդիայի տարածքով դեպի Հյուսիսային Նորվեգիա և հակառակ ուղղությամբ տեղափոխման («տրանզիտի») վերաբերյալ։ Սեպտեմբերի 21-ին գերմանական առաջին տրանսպորտային նավերը զորքերով և զենքով հասան Բոտնիկի ծոցի ափին գտնվող ֆիննական [[Վաասա]] նավահանգիստ<ref>''Բարիշնիկով Վ. Ն.'' [https://litresp.ru/chitat/ru/%D0%91/barishnikov-v-n/vstuplenie-finlyandii-vo-vtoruyu-mirovuyu-vojnu-1940-1941-gg/5 Ֆինլանդիայի մուտքը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ 1940—1941 թթ. IV. ԳԵՐՄԱՆԱԿԱՆ ԶՈՐՔԵՐԸ ՖԻՆԼԱՆԴԻԱՅՈՒՄ։ ԳԵՐՄԱՆԱԿԱՆ «ՏՐԱՆԶԻՏ»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190922111120/https://litresp.ru/chitat/ru/%D0%91/barishnikov-v-n/vstuplenie-finlyandii-vo-vtoruyu-mirovuyu-vojnu-1940-1941-gg/5 |date=2019-09-22 }}</ref>: 1940 թվականի սեպտեմբերի 22-ին Գերմանիայի և Ֆինլանդիայի միջև ստորագրվեց տեխնիկական համաձայնագիր, որը նախատեսում էր ֆիննական տարածքով գերմանական սարքավորումների, հիվանդների և արձակուրդում գտնվող զինվորների տեղափոխում Նորվեգիայից։ Բեռլինը սկսեց Ֆինլանդիային զենք մատակարարել։ Քիչ-քիչ Գերմանիան դարձավ Ֆինլանդիայի արտաքին տնտեսական գլխավոր գործընկերը՝ զբաղեցնելով երկրի արտաքին առևտրի 70%-ը։ 1941 թվականի հունվարին խորհրդային կառավարությունը մեղադրեց ֆիններին առևտրային մատակարարումների ժամանակացույցի խախտման մեջ, դադարեցրեց դեպի Ֆինլանդիա հացահատիկի և այլ ապրանքների արտահանումը, ապա պահանջեց իրեն տրամադրել Պետսամոյի նիկելի հանքավայրերի 50%-ը։ 1941 թվականի փետրվարի 18-ին նախագահ Ռիստո Ռյուտին մերժեց Պետսամոյի հանքավայրերի բաժնետոմսերի կեսը փոխանցելու պահանջը<ref>{{Cite web |title=Ֆինլանդիայի մուտքը խորհրդա-գերմանական պատերազմ 1941—1945 թթ. Հելսինկին ընտրության առջև կանգնած էր՞ |url=http://www.hist.ru/finlan.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190903105643/http://www.hist.ru/finlan.html |archive-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 3 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 22}}</ref>: ==== Լապլանդական պատերազմ (1944-1945) ==== 1944 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ֆինլանդիան ստորագրեց զինադադարի համաձայնագիր Մեծ Բրիտանիայի և ԽՍՀՄ-ի հետ՝ պարտավորվելով աջակցել գերմանական զորքերի դուրսբերմանը երկրի տարածքից և ազատել պատերազմի ընթացքում գրավված խորհրդային տարածքները։ Զինադադարի պայմանների կատարման նկատմամբ վերահսկողություն էր իրականացնում դաշնակիցների վերահսկողության հանձնաժողովը։ Դրանից հետո Ֆինլանդիան մարտնչում էր արդեն գերմանական զինված ուժերի դեմ ֆիննական Լապլանդիայում մինչև [[1945 թվական]]ի գարուն։ 1947 թվականի փետրվարին Ֆինլանդիայի և ԽՍՀՄ-ի միջև ստորագրվեց Փարիզի խաղաղության պայմանագիրը, համաձայն որի՝ Ֆինլանդիան հանձնում էր Պետսամոյի շրջանը հյուսիսում, փոխանակում էր վարձակալված Հանկոյի թերակղզին [[Պորկկալա-Ուդդ]] շրջանի հետ հարավում և պարտավորվում վճարել 300 միլիոն դոլար որպես ռեպարացիա։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}}{{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Եվրոպայի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի պատմություն ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Պատմություն ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Սկանդինավիայի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Ֆինլանդիա]] [[Կատեգորիա:Ֆինլանդիայի պատմություն]] cb0sfctc9mhovzzqy28fq35svg1ij4a 0 1287105 10357047 10356113 2025-06-18T00:11:11Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, - <ref, +<ref, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357047 wikitext text/x-wiki '''Վերստին ծնվել''', արտահայտություն, որն օգտագործվում է հատկապես ավետարանական [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեության]] մեջ, որը վերաբերում է «հոգևոր վերածննդին» կամ մարդկային հոգու վերածնմանը: Ի տարբերություն մարդու ֆիզիկական ծննդյան, «վերստին ծնվելը» պայմանավորված է [[Սուրբ Հոգի|Սուրբ Հոգու]] ազդեցությամբ, և դա տեղի է ունենում, երբ մարդը հանձնում է իր կյանքը [[Հիսուս|Քրիստոսին]] (Հովհաննես 3:5, Տիտոս 3:5): Թեև բոլոր քրիստոնյաները ծանոթ են [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչի]] հայեցակարգին, այն ավետարանական քրիստոնեական դավանանքների հետ միասին անաբապտիստական, մորավական, [[Մեթոդիզմ|մեթոդիստ]], [[Բապտիստական եկեղեցի|բապտիստ]], Պլիմութ եղբայրների և [[Հոգեգալստականներ|հիսունական]] եկեղեցիների դավանանքների հիմնական վարդապետությունն է: Այս եկեղեցիներն ընդգծում են Ավետարաններում Հիսուսի խոսքերը. «Մի՛ զարմացեք, որ ասացի ձեզ, թե «վերևից պետք է ծնվեք» (Հովհաննես 3։ 7)<ref>{{bibleverse|John|3:6–7}}</ref>։ (Անգլերեն որոշ թարգմանություններում «վերստին ծնված» արտահայտությունը թարգմանվում է որպես «վերևից ծնված»<ref>{{Cite web |title=John 3:7 - Jesus and Nicodemus |url=https://biblehub.com/john/3-7.htm |access-date=2024 թ․ հոկտեմբերի 25 |website=Bible Hub}}</ref>) Նրանց վարդապետությունները նաև պնդում են, որ «վերստին ծնվելու» և այդպիսով «փրկվելու» համար պետք է անձնական և մտերիմ հարաբերություններ ունենալ Հիսուս Քրիստոսի հետ<ref name="Joyner2007" /><ref name="Cathcart1883">{{Cite book |last1=Cathcart |first1=William |title=The Baptist Encyclopaedia: A Dictionary of the Doctrines, Ordinances ... of the General History of the Baptist Denomination in All Lands, with Numerous Biographical Sketches...& a Supplement |date=1883 |publisher=L. H. Everts |page=834 |language=English}}</ref><ref name="CYMF2018">{{Cite book |title=Manual of Faith and Practice of Central Yearly Meeting of Friends |date=2018 |publisher=Central Yearly Meeting of Friends |page=26 |language=English}}</ref><ref name="Wood1965">{{Cite book |last1=Wood |first1=William W. |title=Culture and Personality Aspects of the Pentecostal Holiness Religion |date=1965 |publisher=Mouton & Company |isbn=978-3-11-204424-7 |page=18 |language=English}}</ref><ref name="Bornstein">{{Cite book |last=Bornstein |first=Erica |url=https://books.google.com/books?id=RQM1kPlOFBkC&q=personal+relationship+with+jesus+christ+born+again&pg=PA81 |title=The spirit of development: Protestant NGOs, morality, and economics in Zimbabwe |publisher=Stanford University Press |year=2005 |isbn=978-0804753364 |quote=A senior staff member in World Vision's California office elaborated on the importance of being "born again," emphasizing a fundamental "relationship" between individuals and Jesus Christ: "...the importance of a personal relationship with Christ [is] that it's not just a matter of going to Christ or being baptized when you are an infant. We believe that people need to be regenerated. They need a spiritual rebirth. The need to be born again.{{nbsp}}[...] You must be born again before you can see, or enter, the Kingdom of Heaven." |access-date=2011 թ․ հուլիսի 30}}</ref><ref name="Lever">{{Cite book |last=Lever |first=A. B. |url=https://books.google.com/books?id=d1fWE9H8zJYC&q=personal+relationship+with+jesus+christ+born+again&pg=PA291 |title=And God Said... |publisher=Xulon Press |year=2007 |isbn=978-1604771152 |quote=From speaking to other Christians I know that the distinction of a born again believer is a personal experience of God that leads to a personal relationship with Him. |access-date=2011 թ․ հուլիսի 30}}</ref>։ Վերստին ծնված տերմինը գալիս է [[Նոր Կտակարան]]ից: Պետրոսի առաջին թուղթը նաև նկարագրում է այս նոր ծնունդը որպես Աստծո Խոսքից ծագող՝ փոխաբերականորեն անվանելով այն «սերմ», որը տանում է դեպի հոգևոր վերափոխում: Նմանապես, Ղուկասի Ավետարանում Հիսուսը վերաբերում է Աստծո Խոսքին որպես «սերմ»՝ ամրապնդելով այն գաղափարը, որ հոգևոր վերածնունդը գալիս է Աստծո պատգամի հանդեպ հավատքի միջոցով<ref>{{bibleverse|Luke|8:11}}</ref>։ Տարբեր քրիստոնեական ավանդույթներ վերստին ծնվելը հասկանում են մի փոքր տարբեր ձևերով։ Ավետարանական քրիստոնեությունը (ներառյալ անաբապտիստները, մորավացիները, մեթոդիստները, բապտիստները, պլիմուտյան եղբայրները, հիսունականները և ավետարանական այլ խմբեր) մեծ շեշտադրում է կատարում փրկության համար վերստին ծնվելու անհրաժեշտության վրա: Նրանք կարծում են, որ դա էական փորձ է, երբ մարդը խորը, անձնական կերպարանափոխության է ենթարկվում և անմիջական հարաբերությունների մեջ է մտնում Հիսուս Քրիստոսի հետ: Որոշ այլ քրիստոնեական ավանդույթներում «վերստին ծնվելը» սերտորեն կապված է մկրտության և մկրտության վերածննդի վարդապետության հետ: Այս տեսակետում ջրի մկրտությունը դիտվում է որպես միջոց, որով մարդը հոգեպես վերածնվում է: Ժամանակակից քրիստոնեության մեջ «վերստին ծնված» արտահայտությունը հաճախ օգտագործվում է նկարագրելու այն մարդուն, ով կյանքը փոխող հանդիպում է ունեցել Հիսուս Քրիստոսի հետ և զգացել է հոգևոր զարթոնք: Նրանք, ովքեր իրենց վերստին ծնված քրիստոնյա են համարում, հաճախ շեշտում են Հիսուսի հետ անձնական փոխհարաբերություններ ունենալը, ի տարբերություն կրոնական սովորույթներին կամ ավանդույթներին հավատարիմ մնալու<ref name="Bornstein" /><ref name="Lever" /><ref name="Price">{{Cite book |last=Price |first=Robert M. |url=https://books.google.com/books?id=MEYaWhQnd0QC&q=personal+relationship+with+jesus+christ+born+again&pg=PA53 |title=Beyond Born Again: Toward Evangelical Maturity |publisher=Wildside Press |year=1993 |isbn=978-1434477484 |quote=I have a personal relationship with Jesus Christ. |access-date=2011 թ․ հուլիսի 30}}</ref>։ == Ծագում == [[File:Nicodemus Jesus.jpg|thumb|Հիսուս և Նիկոդեմոս, նկար՝ Ալեքսանդր Վիդայի, 1874 թվական]] Տերմինը ծագել է Հովհաննեսի Ավետարանի մի դեպքից, որտեղ Հիսուսի խոսքերը չհասկացավ հրեա փարիսեցի Նիկոդեմոսը. {{Blockquote|«Ինչպե՞ս կարող է ինչ-որ մեկը ծնվել, երբ նրանք ծեր են: Իհարկե, նրանք չեն կարող երկրորդ անգամ մտնել իրենց մոր արգանդը, որպեսզի ծնվեն»: Այնուհետև Հիսուսը պարզաբանում է. «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, ոչ ոք չի կարող մտնել Աստծո արքայությունը, եթե ջրից և Հոգուց չծնված լինի»։|Հովհաննես 3։3–5, [[Նոր միջազգային տարբերակ]]<ref>{{bibleverse|John|3:3–5|NIV}}</ref>}} «Վերստին ծնված» արտահայտությունը գալիս է հունարեն ἄνωθεν (ánōthen) բառից, որն ունի երկու հնարավոր իմաստ՝ «վերստին ծնված»՝ նկատի ունենալով երկրորդ ծնունդը կամ «վերևից ծնված»՝ նկատի ունենալով Աստծուց հոգևոր ծնունդ<ref>Danker, Frederick W., et al, ''A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature'', 3rd ed (Chicago: University of Chicago,2010), 92. Specifically see the first (from above) and fourth (again, anew) meanings.</ref>։ Այս կրկնակի իմաստը ստեղծում է բառերի խաղ, որը Նիկոդեմոսը սխալ է հասկանում՝ բառացիորեն մեկնաբանելով՝ կարծելով, որ Հիսուսը խոսում է ֆիզիկական ծննդյան մասին, մինչդեռ Հիսուսն իրականում ակնարկում է վերափոխումը Աստծո Հոգու միջոցով: Աստվածաշնչի անգլերեն թարգմանությունները տարբերվում են իրենց ձևակերպման ընտրությամբ։ Տարբերակները, ինչպիսիք են NIV-ը, Թագավոր Ջեյմս տարբերակը և վերանայված տարբերակը օգտագործում են «վերածնվածը», մինչդեռ Նոր վերանայված ստանդարտ տարբերակը և Նոր անգլերեն թարգմանությունը նախընտրում են «վերևից ծնված»: Շատ թարգմանություններ ներառում են երկակի իմաստը բացատրող ծանոթագրություններ<ref>{{Bibleverse|John|3:3|NRSV}}</ref><ref>{{Bibleverse|John|3:3|NET}}</ref>։ Աստվածաշնչագետ Էդվին Հոսկինսը պնդում է, որ «վերևից ծնվածը» ավելի լավ թարգմանություն է, քանի որ այն ընդգծում է, որ այս նոր ծնունդը տրվել է Աստծո կողմից: Այս մեկնաբանությունը համընկնում է աստվածաշնչյան այլ արտահայտությունների հետ, ինչպիսիք են «Հոգու ծնունդը» և<ref>{{bibleverse|John|1:5|KJV}}</ref>«Աստծուց ծնունդը»<ref>cf. {{bibleverse|John|1:12–13|KJV}}; {{bibleverse|1 John|2:29|KJV}}, {{bibleverse|1 John|3:9|KJV}}, {{bibleverse|1 John|4:7|KJV}}, {{bibleverse|1 John|5:18|KJV}}</ref>։ Արտահայտության վերջնական օգտագործումը տեղի է ունենում Պետրոսի առաջին նամակում, որը թարգմանվել է Ջեյմս թագավորի տարբերակում այսպես. {{Blockquote|Տեսնելով, որ դուք մաքրել եք ձեր հոգիները՝ հնազանդվելով ճշմարտությանը, հնազանդվելով եղբայրների աներևակայելի սիրուն, սիրե՛ք միմյանց մաքուր սրտով ջերմեռանդորեն,որն ապրում և մնում է հավիտյան։|source=1 Պետրոս 1։22–23<ref>{{Bibleverse|1Peter|1:22–23|KJV}}</ref>}} Այստեղ հունարեն բառը թարգմանվում է որպես «վերստին ծնված» ἀναγεγεννημένοι (anagegennēménoi)<ref name="SJF">Fisichella, SJ., ''Taking Away the Veil: To See Beyond the Curtain of Illusion'', iUniverse, 2003, pp. 55–56.</ref>։ === Մեկնաբանություններ === Փրկության մասին ավանդական հրեական ըմբռնումը հիմնված էր Աբրահամից ֆիզիկապես սերված լինելու վրա, ինչը նշանակում է, որ հրեա ժողովուրդը հավատում էր, որ իրենք Աստծո ընտրյալ ժողովրդի մաս են կազմում պարզապես իրենց ծագման պատճառով: Սակայն Նիկոդեմոսի հետ իր զրույցում Հիսուսը վիճարկեց այս գաղափարը՝ հայտարարելով, որ փրկությունը պահանջում է երկու ծնունդ՝ մեկը բնական (ֆիզիկական ծնունդ) և մեկ հոգևոր («ջրից և հոգուց ծնված լինելը»)<ref>Emmons, Samuel B. ''A Bible Dictionary.'' BiblioLife, 2008. {{ISBN|978-0-554-89108-8}}.</ref>: Այս ուսմունքը դարձավ հիմնարար քրիստոնեական համոզմունք՝ շեշտելով, որ և՛ հրեաները, և՛ հեթանոսները պետք է հոգևոր վերածնունդ ապրեն Քրիստոսի միջոցով՝ Աստծո Թագավորություն մտնելու համար: Այս հայեցակարգն ավելի ամրապնդվում է Ա Պետրոս 1։ 23-ում<ref name="SJF" /><ref>{{Bibleverse|1Peter|1:23}}</ref>, որտեղ խոսվում է Աստծո Խոսքի միջոցով «վերստին ծնվելու» մասին: Կաթոլիկ հանրագիտարանում ասվում է, որ «նախնադարյան եկեղեցում հակասություններ են եղել [[Աբրահամ]]ի սերնդի արտահայտության մեկնաբանության շուրջ։ Թեև ոմանք կարծում էին, որ դա ուղղակիորեն վերաբերում է հրեական ծագմանը, քրիստոնեական ուսմունքն ավելի ու ավելի էր շեշտում, որ նրանք, ովքեր հավատում են Քրիստոսին, Աբրահամի խոստման իսկական ժառանգներն են: Այլ կերպ ասած, փրկությունը չէր սահմանափակվում միայն էթնիկ հրեաներով, այլ բաց էր բոլոր նրանց համար, ովքեր հավատում էին Հիսուսին<ref>Driscoll, James F. "Divine Promise (in Scripture)". The Catholic Encyclopedia. Vol. 12. New York: Robert Appleton Company, 1911. 15 November 2009.[http://www.newadvent.org/cathen/12453a.htm]</ref>։ Քրիստոնյա աստվածաբան Չարլզ Հոջը նկարագրել է Աստծո շնորհի բերած վերափոխումը, օգտագործելով աստվածաշնչյան տարբեր տերմիններ, ինչպիսիք են «նոր ծնունդ», «հարություն», «նոր կյանք», «նոր արարում» և «տեղափոխում խավարից լույս»<ref name="Hodge1">{{Cite web |title=Systematic Theology – Volume III – Christian Classics Ethereal Library |url=http://www.ccel.org/ccel/hodge/theology3.iii.i.i.html |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 11 |website=www.ccel.org}}</ref>։ Հիսուսի «ծնունդի» անալոգիան նպատակ ուներ ընդգծելու, որ այս հոգևոր նորացումը ծագում է Աստծուց, ոչ թե մարդկային ջանքերից։ Որոշ ժամանակակից աստվածաբաններ պնդում են, որ «վերևից ծնվածը» ավելի ճշգրիտ թարգմանություն է, քան «վերածնվածը», քանի որ այն ընդգծում է, որ այս նոր կյանքը գալիս է երկնքից, այլ ոչ թե պարզապես երկրորդ ծնունդ է<ref>[http://www.biblestudytools.com/lexicons/greek/nas/anothen.html ''The New Testament Greek Lexicon.''] 30 July 2009.</ref>։ Աստվածաբան Ֆրենկ Սթագը նշում է երկու պատճառ, թե ինչու է նոր թարգմանությունը նշանակալի. # Նախ՝ «վերևից» արտահայտությունը կենտրոնանում է Աստծո վրա՝ որպես հոգևոր նորոգման աղբյուրի, մինչդեռ «կրկինը» պարզապես առաջարկում է կրկնություն՝ չմատնանշելով դրա աստվածային ծագումը # հոգևոր վերածնունդը ոչ միայն ինքնակատարելագործման, այլ բոլորովին նոր ճակատագիր ստանալու հետ է կապված, որը գալիս է միայն Աստծուց<ref>Stagg, Evelyn and Frank. ''Woman in the World of Jesus.'' Philadelphia: Westminster Press, 1978. {{ISBN|0-664-24195-6}}</ref>։ «Նորից ծնված» արտահայտությունը լայնորեն կիրառվում է քրիստոնեական քարոզչության մեջ, մասնավորապես մեթոդիզմի հիմնադիր Ջոն Ուեսլիի միջոցով։ Նոր ծնունդ վերնագրված քարոզում նա գրում է. «Ոչ ոք չի կարող սուրբ լինել, եթե վերստին չծնվի», և «եթե նա նորից չծնվի, ոչ ոք չի կարող երջանիկ լինել նույնիսկ այս աշխարհում: Որովհետև չպետք է երջանիկ լինի այն մարդը, ով սուրբ չէ»։ Նաև՝ «Ես ասում եմ՝ մարդը կարող է նորից ծնվել և այդպիսով դառնալ փրկության ժառանգորդ»։ Ուեսլին նաև ասում է, որ մկրտված երեխաները նորից ծնվում են, բայց մեծահասակների համար դա այլ է. {{blockquote|Մեր եկեղեցին ենթադրում է, եկեղեցում մկրտված մանուկները նորից ծնվում են մկրտության միջոցով, սակայն մեծահասակներին անհրաժեշտ է հոգևոր վերածննդի անձնական փորձառություն՝ զուտ մկրտության ծեսից դուրս<ref>Wesley, J., ''The works of the Reverend John Wesley'', Methodist Episcopal Church, 1831, pp. 405–406.</ref>։}} Ի հակադրություն, 19-րդ դարում որոշ ունիտար աստվածաբաններ կասկածի տակ էին դնում «վերստին ծնվելու» շեշտադրումը։ Նրանք մատնանշեցին, որ արտահայտությունը հիմնականում հանդիպում է Հովհաննեսի Ավետարանում և 1 Պետրոս 1-ում, բայց չի հիշատակվում մյուս Ավետարաններում կամ Թղթերում: Նրանք պնդում էին, որ Հիսուսի զրույցը Նիկոդեմոսի հետ կարող էր ուղղված լինել հատուկ նրան, քան փրկության համընդհանուր պահանջ լինելը<ref>LeFevre, CF. and Williamson, ID., ''The Gospel anchor''. Troy, NY, 1831–32, p. 66. [https://books.google.com/books?id=3T4rAAAAYAAJ]</ref>։ Չնայած տարբեր մեկնաբանություններին, «վերստին ծնվելու» գաղափարը մնում է կենտրոնական շատ քրիստոնեական դավանանքների, մասնավորապես ավետարանական և բողոքական ավանդույթների համար, որտեղ այն նշանակում է անձնական վերափոխում և նվիրվածություն Հիսուս Քրիստոսին: === Պատմականություն === Պատմական գիտնականները, հատկապես նրանք, ովքեր ձգտում են որոշել, թե որքանով են աստվածաշնչյան պատմությունները համապատասխանում իրական պատմական իրադարձություններին, հաճախ թերահավատորեն են մոտենում Հիսուսի զրույցին Նիկոդեմոսի հետ Հովհաննես 3-ում: Դրա պատճառներից մեկն այն է, որ այն նկարագրվում է որպես մասնավոր զրույց, առանց որևէ ցուցման, որ Հիսուսի աշակերտներից որևէ մեկը ներկա է եղել։ Սա հարց է առաջացնում, թե ինչպես է փոխանցվել զրույցը և արդյոք այն արտացոլում է իրական պատմական իրադարձություն։ Մեկ այլ խնդիր այն է, որ այս պատմությունը հանդիպում է միայն Հովհաննեսի Ավետարանում և չի հիշատակվում որևէ այլ հին քրիստոնեական աղբյուրներում, այդ թվում՝ Սինոպտիկ Ավետարաններում (Մատթեոս, Մարկոս և Ղուկաս): Սա նշանակալից է, քանի որ Հովհաննեսի Ավետարանը հայտնի է իր ավելի աստվածաբանական և խորհրդանշական պատմվածքով, քան ուղղակի պատմական հաղորդումներով<ref name="jesusbefore" />։ Նոր Կտակարանի գիտնական Բարտ Էրմանը մատնանշում է լրացուցիչ լեզվաբանական խնդիր. հունարեն ἄνωθεν (անոթեն) բառը, որը կարող է նշանակել և՛ «կրկին», և՛ «վերևից», առանցքային է Հիսուսի և Նիկոդեմոսի միջև թյուրըմբռնման համար։ Սակայն արամեերենում, որով հավանաբար խոսել են Հիսուսը և Նիկոդեմոսը, չկա համարժեք բառ, որն ունենար երկու իմաստն էլ։ Սա ենթադրում է, որ տեքստում Նիկոդեմոսի թյուրըմբռնումը հավանաբար չի եղել սկզբնական զրույցի մաս, այլ ներմուծվել է Հովհաննեսի ավետարանի հեղինակի կողմից՝ որպես գրական հնարք աստվածաբանական միտք արտահայտելու համար<ref>{{Cite web |title=Biblical Errancy: The "Born Again" Dialogue In the Gospel of John |url=https://etb-biblical-errancy.blogspot.com/2012/04/born-again-dialogue-in-gospel-of-john.html |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 11 |website=Biblical Errancy}}</ref>։ Քանի որ Երուսաղեմում երկու հրեաների միջև զրույցը տեղի է ունեցել, որտեղ մայրենի լեզուն արամեերենն էր, հիմքեր չկան մտածելու, որ նրանք կխոսեին հունարենով<ref name="jesusbefore" />։ Սա ենթադրում է, որ նույնիսկ եթե հիմնված լինի իրական զրույցի վրա, Հովհաննեսի հեղինակը խիստ ձևափոխել է այն՝ ներառելով հունարեն բառախաղ և բառակապակցություն<ref name="jesusbefore">{{Cite book |last=Ehrman |first=Bart |url=https://archive.org/details/jesusbeforegospe0000ehrm |title=Jesus Before the Gospels: How the Earliest Christians Remembered, Changed, and Invented Their Stories of the Savior |publisher=HarperOne |year=2016 |isbn=978-0062285201 |pages=[https://archive.org/details/jesusbeforegospe0000ehrm/page/n119 108]&ndash;109}}</ref>։ == Դավանական դիրքեր == === Անաբապտիզմ === [[Անաբապտիզմ|Անաբապտիստական]] դավանանքները, ինչպիսիք են մենոնիտները, սովորեցնում են, որ ճշմարիտ հավատքը ներառում է նոր ծնունդ, որը հասկացվում է որպես Աստծո շնորհով և զորությամբ բերված հոգևոր վերածնունդ: Այս հավատքի համակարգում «հավատացյալները» նրանք են, ովքեր ենթարկվել են այս վերափոխմանը և դարձել են Աստծո հոգևոր զավակները<ref name="Sheldrake2005"/>։ Անաբապտիստական աստվածաբանության մեջ փրկությունը չի դիտվում որպես միանգամյա իրավական հայտարարություն, որը հիմնված է բացառապես հավատքի վրա, ինչպես բողոքական որոշ ավանդույթներում: Փոխարենը, այն դիտվում է որպես ամբողջ կյանքի ճանապարհորդություն, որը ներառում է ապաշխարություն, ինքնաժխտում, հավատք, վերածնունդ և հնազանդություն: Սա նշանակում է, որ «վերստին ծնվելը» ոչ միայն ինտելեկտուալ համոզմունք է, այլ պահանջում է մարդու կյանքի և գործողությունների արմատական վերափոխում<ref name="Sheldrake2005"/>։ Որպես այս գործընթացի մաս, անաբապտիստները հավատացյալների մկրտություն են անում, ինչը նշանակում է, որ անհատները մկրտվում են միայն նոր ծնունդն ապրելուց հետո: Այս մկրտությունը ծառայում է որպես հավատքի և Քրիստոսին հետևելու պարտավորության հրապարակային հայտարարություն՝ նշանավորելով Աստծո կամքին համաձայն ապրելու հավատացյալի գիտակցված որոշումը<ref name="Sheldrake2005">{{Cite book |last1=Sheldrake |first1=Philip |url=https://archive.org/details/newwestminsterdi0000unse_g7g4 |title=The New Westminster Dictionary of Christian Spirituality |date=2005 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-23003-6 |page=[https://archive.org/details/newwestminsterdi0000unse_g7g4/page/n127 104] |language=English}}</ref>։ === Անգլիկանիզմ === «Վերածնված» արտահայտությունը հայտնվում է [[Անգլիկան եկեղեցի|Անգլիկան եկեղեցու]] 39 Հոդվածներում, մասնավորապես XV Հոդվածում, որը կոչվում է «Միայն Քրիստոսը՝ առանց մեղքի»։ Մասնավորապես ասվում է․«Եթե ասենք՝ «Մենք ոչ մի մեղք չունենք», մենք մեզ ենք խաբում, և ճշմարտություն չկա մեր մեջ: Իսկ եթե խոստովանենք մեր մեղքերը, հավատարիմ է նա և արդար՝ մեր մեղքերը մեզ ներելու և մաքրելու համար մեզ ամեն անիրավությունից»։ Այս հոդվածն ընդունում է, որ թեև Քրիստոսն առանց մեղքի էր, բոլոր մյուս մարդիկ, չնայած մկրտված և Քրիստոսով վերածնված լինելուն, շարունակում են պայքարել մեղքի դեմ։ Սա համահունչ է Հովհաննես 3:3-ի հետ, որտեղ Հիսուսը խոսում է «վերածնվելու» անհրաժեշտության մասին՝ Աստծո արքայությունը տեսնելու համար<ref>{{Cite web |title=Articles of Religion. |url=http://www.eskimo.com/~lhowell/bcp1662/articles/articles.html |website=www.eskimo.com}}</ref>։ Թեև «մկրտված և վերստին ծնված Քրիստոսով» արտահայտությունը հանդիպում է XV հոդվածում, հղումը հստակորեն վերաբերում է Հովհաննես 3.3-ի սուրբ գրության հատվածին<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=http://www.ccepiscopal.org/handouts/bcp-1662.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215073226/http://www.ccepiscopal.org/handouts/bcp-1662.pdf |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 15 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 18}}</ref>։ Անգլիկանական ավանդույթը, հատկապես «1662 թվականի Ընդհանուր Աղոթքի Գիրքը», կապում է վերածնման գաղափարը մկրտության հետ։ Սա արտացոլում է «մկրտության վերածննդի» վարդապետությունը, որն ուսուցանում է, որ մկրտությունն է այն միջոցը, որի միջոցով մարդը հոգևոր վերածնունդ է ապրում։ Մկրտությունից առաջ աղոթքներն են․«Ոչ ոք չի կարող մտնել Աստծո արքայություն, եթե չվերածնվի և նորից չծնվի Ջրից և Սուրբ Հոգուց։ Աղաչում եմ ձեզ կանչել Աստծուն Հորը, մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի միջոցով, որ Իր առատ բարությամբ շնորհի այս անձանց այն, ինչ նրանք բնությամբ չեն կարող ունենալ, որպեսզի նրանք մկրտվեն Ջրով և Սուրբ Հոգով, ընդունվեն Քրիստոսի սուրբ Եկեղեցի և դառնան նրա կենդանի անդամներ»։ «Սիրելինե՛ր, լսում եք այս Ավետարանում մեր Փրկիչ Քրիստոսի հստակ խոսքերը, որ եթե մարդ չծնվի ջրից և Հոգուց, չի կարող մտնել Աստծո արքայություն։ Սրանով կարող եք ընկալել այս Խորհրդի մեծ անհրաժեշտությունը, երբ այն հնարավոր է ունենալ»։ Մկրտությունից հետո. «Քեզ խոնարհ գոհություն ենք մատուցում, ո՛վ երկնային Հայր, որ բարեհաճեցիր կանչել մեզ Քո շնորհի և Քո հանդեպ հավատի իմացությանը։ Ավելացրու այս իմացությունը և հաստատիր այս հավատը մեր մեջ հավիտյան։ Տուր Քո Սուրբ Հոգին այս անձանց, որ այժմ վերածնված լինելով և դառնալով հավիտենական փրկության ժառանգորդներ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի միջոցով, նրանք շարունակեն մնալ Քո ծառաները և հասնեն Քո խոստումներին, նույն Տեր Հիսուս Քրիստոսի՝ Քո Որդու միջոցով, որ ապրում և թագավորում է Քեզ հետ, նույն Սուրբ Հոգու միությամբ, հավիտյանս հավիտենից։ Ամեն»<ref>{{Cite web |title=Baptism of those of Riper Years. |url=https://www.eskimo.com/~lhowell/bcp1662/baptism/riper.html}}</ref>։ === Բապտիստներ === [[Բապտիստներ]]ը սովորեցնում են, որ մարդիկ վերածնվում են, երբ հավատում են, որ Հիսուսը մահացավ իրենց մեղքերի համար, թաղվեց և հարություն առավ, և որ Հիսուսի մահվան, թաղման և հարության հանդեպ հավատի/վստահության միջոցով հավիտենական կյանքը կշնորհվի որպես պարգև Աստծո կողմից։ Բապտիստական ուսմունքի համաձայն, նրանք, ովքեր վերածնվել են, գիտեն, որ իրենք «Աստծո [զավակներ] են, քանի որ Սուրբ Հոգին վկայում է նրանց այդ մասին» (հմմտ. հավաստիացում)<ref name="Longwe2011">{{Cite book |last1=Longwe |first1=Hany |title=Christians by Grace – Baptists by Choice: A History of the Baptist Convention of Malawi |date=2011 |publisher=African Books Collective |isbn=978-99960-27-02-4 |page=429 |language=English}}</ref>։ === Կաթոլիկություն === [[File:Saint Peter's Basilica facade, Rome, Italy.jpg|thumb|Սուրբ Պետրոսի տաճարի ճակատը, Հռոմ, Իտալիա]] Պատմականորեն Հովհաննես III-ի դասական տեքստը հետևողականորեն մեկնաբանվում էր վաղ եկեղեցու հայրերի կողմից որպես մկրտության հղում<ref>Joel C. Elworthy, Ed. ''Ancient Christian Commentary on Scripture, New Testament IVa'', ''John 1-10'' (Downers Grove: Intervarsity Press, 2007), pp. 109–110</ref>։ Ժամանակակից կաթոլիկ մեկնաբանները նշել են, որ «վերևից ծնված» կամ «վերստին ծնված» արտահայտությունը պարզաբանվում է որպես «ջրից և Հոգուց ծնված»<ref>{{bibleverse|John|3:5}}</ref>։ Կաթոլիկ մեկնաբան Ջոն Ֆ. ՄաքՀյուն նշում է. «Վերածնունդը և այս նոր կյանքի սկիզբը, ասվում է, տեղի են ունենում ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος՝ ջրից և հոգուց։ Այս արտահայտությունը (առանց հոդի) վերաբերում է վերածննդին, որը վաղ Եկեղեցին դիտարկում էր որպես մկրտության միջոցով տեղի ունեցող»<ref>John F. McHugh, ''John 1-4, The International Critical Commentary'' (New York: T&T Clark, 2009), p. 227</ref>։ Կաթոլիկ Եկեղեցու կաթողիկոսությունը նշում է, որ քրիստոնեական նախաձեռնության էական տարրերն են. «Խոսքի հռչակումը, Ավետարանի ընդունումը, որը ներառում է դարձը, հավատի դավանանքը, բուն Մկրտությունը, Սուրբ Հոգու հեղումը և հաղորդության ընդունումը»<ref>CCC 1229</ref>։ Մկրտությունը անձին տալիս է բոլոր մեղքերի ներման շնորհը. այն նոր մկրտված մարդուն դարձնում է նոր արարած և Աստծո որդեգրված զավակ, միավորում է նրանց Քրիստոսի Մարմնի հետ և ստեղծում միության խորհրդանշական կապ՝ թողնելով անջնջելի նշան մարդու հոգու վրա<ref>CCC 1262–1274</ref>։ «Մկրտությամբ Քրիստոսի մեջ լինելով, մկրտված անձը կերպարանակերպվում է Քրիստոսով։ Մկրտությունը կնքում է քրիստոնյային Քրիստոսին պատկանելության անջնջելի հոգևոր նշանով (բնույթով)։ Ոչ մի մեղք չի կարող ջնջել այս նշանը, նույնիսկ եթե մեղքը խոչընդոտում է Մկրտությանը՝ փրկության պտուղներ բերելու։ Մեկընդմիշտ տրված լինելով, Մկրտությունը չի կարող կրկնվել»<ref>CCC 1272</ref>։ Սուրբ Հոգին կապված է շնորհի շարժման յուրաքանչյուր կողմի հետ։ «Սուրբ Հոգու շնորհի առաջին գործը դարձն է։ Շնորհով շարժվելով՝ մարդը դառնում է դեպի Աստված և հեռանում մեղքից՝ այդպիսով ընդունելով վերևից եկող ներումն ու արդարությունը»<ref>CCC 1989</ref>։ Կաթոլիկ եկեղեցին նաև ուսուցանում է, որ հատուկ հանգամանքներում ջրի մկրտության անհրաժեշտությունը կարող է փոխարինվել Սուրբ Հոգու կողմից «ցանկության մկրտությամբ»<ref>CCC 1260</ref>: [[Հովհաննես Պողոս II]] պապը «Catechesi Tradendae»-ում գրել է «մանկության հասակում մկրտված երեխաների խնդրի մասին, ովքեր գալիս են ծխական մկրտության՝ առանց հավատի որևէ այլ նախաձեռնության և դեռևս առանց Հիսուս Քրիստոսի հետ որևէ բացահայտ անձնական կապի»<ref>{{Cite web |title=Catechesi Tradendae (October 16, 1979) – John Paul II |url=https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_exh_16101979_catechesi-tradendae.html |access-date=2017 թ․ ապրիլի 17}}</ref>։ Նա նշել է, որ «քրիստոնյա լինել նշանակում է 'այո' ասել Հիսուս Քրիստոսին, բայց եկեք հիշենք, որ այս 'այո'-ն ունի երկու մակարդակ. այն բաղկացած է Աստծո խոսքին անձնատուր լինելուց և դրան ապավինելուց, բայց նաև նշանակում է, ավելի ուշ փուլում, ձգտել ավելի լավ ճանաչել այս խոսքի խորը իմաստը»<ref>CT 20</ref>։ «Վերածնված» լինելու ժամանակակից արտահայտությունն իրականում վերաբերում է «դարձի» հասկացությանը։ «The National Directory of Catechesis» (հրատարակվել է Միացյալ Նահանգների կաթոլիկ եպիսկոպոսների համաժողովի կողմից, USCCB) կրոնափոխությունը սահմանում է որպես «Քրիստոսի հետ անձնական հարաբերությունների ընդունում, անկեղծ հավատարմություն նրան և պատրաստակամություն՝ համապատասխանեցնելու սեփական կյանքը նրան»<ref name="Catholic Bishops 2005 p. 48">''United States Conference of Catholic Bishops, National Directory of Catechesis'' (2005) p. 48</ref>։ Ավելի պարզ ասած, «Դարձը դեպի Քրիստոսը ներառում է անկեղծ պարտավորություն նրա հանդեպ և անձնական որոշում՝ հետևել նրան որպես իր աշակերտ<ref name="Catholic Bishops 2005 p. 48" />։ Կրկնելով Հռոմի պապ Հովհաննես Պողոս II-ի գրությունները՝ «The National Directory of Catechesis»-ը նկարագրում է «Նոր Ավետարանություն»-ը։ Այն ուղղված է եկեղեցուն, մկրտվածներին, ովքեր նախկինում երբեք արդյունավետ ձևով չեն ավետարանվել, նրանց, ովքեր երբեք չեն մոտեցել Քրիստոսին և Ավետարանին, նրանց, ովքեր ձևավորվել են աշխարհիկ մշակույթի արժեքներով, նրանց, ովքեր կորցրել են իրենց հավատի զգացումը և նրանց նկատմամբ, ովքեր օտարված են<ref>''United States Conference of Catholic Bishops, National Directory of Catechesis'' (2005) p. 47</ref>։ Դեկլան Օ'Սալիվանը՝ Կաթոլիկ Տղամարդկանց Միաբանության համահիմնադիրը և Մալթայի Ինքնիշխան Ռազմական Միաբանության ասպետը, գրել է, որ «Նոր Ավետարանչությունը շեշտադրում է Հիսուս Քրիստոսի հետ անձնական հանդիպումը որպես ավետարանը տարածելու նախապայման։ Վերածննդի փորձառությունը պարզապես հուզական, միստիկ վերելք չէ. իրականում կարևոր է այն, ինչ տեղի ունեցավ դարձի եկածի կյանքում արմատական փոփոխության պահից կամ ժամանակահատվածից հետո»<ref>{{Cite book |last=O'Sullivan |first=Declan |title=The Evangelizing Catholic |publisher=FriesenPress |year=2014 |page=9 |language=en}}</ref>։ === Եհովայի վկաներ === [[Եհովայի վկաներ]]ը հավատում են «վերստին ծնվելու» հստակ ըմբռնմանը, որը տարբերվում է շատ այլ քրիստոնեական դավանանքներից<ref>{{Cite journal |date=2009 թ․ ապրիլի 1 |title=The New Birth – A Personal Decision? |url=http://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/2009242 |journal=The Watchtower |pages=5&ndash;6}}</ref>: Եհովայի վկաները չեն հավատում, որ անհատները կարող են ինքնուրույն ընտրել «վերստին ծնվելը»: Փոխարենը, նրանք հավատում են, որ Աստված (Եհովան) է, ով կանչում և ընտրում է մարդկանց՝ վերստին ծնվելու համար, և ասվում է, որ այս կոչումը գալիս է «վերևից», ինչը նշանակում է, որ դա ավելի շուտ աստվածային կամքի գործողություն է, քան անձնական որոշումներ կայացնելը: Եհովայի վկաները սովորեցնում են, որ միայն 144,000 մարդկանցից բաղկացած սահմանափակ խումբ է ընտրված Աստծո կողմից՝ հատուկ ձևով նորից ծնվելու համար<ref>{{Cite book |title=Reasoning From the Scriptures |date=1985 |chapter=Born Again |chapter-url=http://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/1101989216}}</ref><ref>[https://www.jw.org/en/bible-teachings/questions/what-does-it-mean-to-be-born-again jw.org]</ref>: Եհովայի վկաներն իրենց հետևորդներին բաժանում են երկու դասի՝ «օծյալ» դասի (նրանք, ովքեր նորից ծնվել են և 144000-ի մի մասն են կազմում) և «այլ ոչխարներ» (նրանք, ովքեր 144000-ի մաս չեն կազմում, բայց դեռ հավատարիմ են և ապրելու են Երկրի վրա՝ Աստծո Թագավորությունում): Թեև երկու խմբերից էլ ակնկալվում է, որ կհետևեն Աստծո ուսմունքներին, միայն 144,000-ն է ենթադրվում, որ կստանա վերստին ծնվելու հատուկ կոչում՝ դրախտ գնալու հույսով: === Լյութերականություն === [[Լյութերականություն|Լյութերականների]] համար մկրտությունը սոսկ խորհրդանշական գործողություն չէ, այլ միջոց, որի միջոցով Աստված մաքրում է անհատներին իրենց մեղքերից և դարձնում նրանց հոգեպես վերածնված: Ենթադրվում է, որ Սուրբ Հոգին աշխատում է մկրտության միջոցով, որպեսզի նորոգի մարդուն՝ նշանավորելով նրանց նոր կյանքի սկիզբը Քրիստոսում: «Հին Ադամ» և «Նոր մարդ» հասկացությունը կենտրոնական է լյութերական մտածողության մեջ: «Հին Ադամը» վերաբերում է Ադամից և Եվայից ժառանգած մեղավոր էությանը, որը շարունակում է ազդել մարդու վրա նույնիսկ մկրտությունից հետո: Դրա դեմ պայքարելու համար լյութերականները հավատում են ամենօրյա «զղջման և ապաշխարության» անհրաժեշտությանը, ինչը նշանակում է, որ ամեն օր քրիստոնյան պետք է ընդունի իր մեղքը և Աստծուց ներողություն խնդրի: Այս շարունակական ապաշխարությունը դիտվում է որպես «Հին Ադամին խեղդելու» միջոց՝ խորհրդանշելով մեղքի շարունակական մերժումը և արդար կյանքով ապրելու ջանքերը: Լյութերական վարդապետության համաձայն, ամենօրյա ապաշխարության և նորացման գործընթացը երաշխավորում է, որ մկրտված անհատը շարունակի ապրել Աստծուն հաճելի կյանքով: Եթե որևէ մեկը համառորեն ապրեր մեղքի մեջ՝ առանց ապաշխարության, որոշ պահպանողական լյութերականներ կարծում են, որ կկորցնեն այն շնորհը, որը ստացել են մկրտության ժամանակ: Այս տեսակետն ընդգծում է շարունակական հավատքի և ապաշխարության կարևորությունը՝ ենթադրելով, որ մկրտությունը միանգամյա իրադարձություն չէ, որը երաշխավորում է փրկությունը, այլ ավելի շուտ հավատքի, ապաշխարության և նորոգման ողջ կյանքի ճանապարհի սկիզբը<ref name="Walther2008">{{Cite book |last=Walther |first=Carl Ferdinand Wilhelm |url=https://books.google.com/books?id=qWqjkSf4zKMC&pg=PA27 |title=Sermons and prayers for Reformation and Luther commemorations |publisher=Joel Baseley |year=2008 |isbn=978-0982252321 |page=27 |quote=Furthermore, the Lutheran Church also thoroughly teaches that we are cleansed of our sins and born again and renewed in Holy Baptism by the Holy Ghost. But she also teaches that whoever is baptized must, though daily contrition and repentance, drown The Old Adam so that daily a new man come forth and arise who walks before God in righteousness and purity forever. She teaches that whoever lives in sins after his baptism has again lost the grace of baptism. |access-date=2014 թ․ ապրիլի 10}}</ref>: === Մորավականություն === Մորավականների համար քրիստոնեություն ընդունելը դիտվում է որպես խորապես անձնական և ուրախ փորձառություն: Այն ներառում է «Քրիստոսին որպես Տեր ընդունելու» անհատական որոշում, որը նշանավորում է վերափոխված կյանքի սկիզբը: Այս դարձը սոսկ մտավոր կամ ձևական չէ, այլ դիտվում է որպես Քրիստոսի հանդեպ սրտանց պարտավորություն, որը բերում է ուրախություն և խաղաղություն: Այս դարձից հետո հավատքը դիտվում է որպես մի բան, որն ամեն օր աճում է անհատի ներսում՝ ընդգծելով շարունակական, կենդանի հարաբերությունը Քրիստոսի հետ<ref name="Atwood1991"/>: Մորավականները կարծում են, որ Քրիստոսի կյանքը ծառայում է որպես օրինակ կամ «հղում», թե ինչպես պետք է ապրեն քրիստոնյաները: Քանի որ Քրիստոսն ապրել է որպես մարդ, նրա գործողությունները, բնավորությունը և ուսմունքները դիտվում են որպես օրինակ, որին պետք է հետևել: Մորավականներն ուսուցանում են, որ դարձի գործընթացի միջոցով անհատները կոչված են ձգտելու ապրել Քրիստոսի պատկերով, ինչը նշանակում է, որ նրանց բնավորությունը, գործողությունները և ընտրությունները պետք է ավելի ու ավելի արտացոլեն Հիսուսի հատկությունները: Սա հոգևոր վերափոխման դինամիկ, շարունակական գործընթաց է, որտեղ դարձի եկած մարդն ամեն օր ձգտում է ավելի նմանվել Քրիստոսին<ref name="Atwood1991">{{Cite book |last1=Atwood |first1=Scott Edward |title="An Instrument for Awakening": The Moravian Church and the White River Indian Mission |date=1991 |publisher=College of William & Mary |pages=7, 14, 20–24 |language=English}}</ref>։ Մորավական քրիստոնեությունը հաճախ նկարագրվում է որպես «սրտի կրոն»՝ ընդգծելով Աստծո հետ ներքին, անձնական և զգացմունքային կապը: Սա նշանակում է, որ հավատքը միայն վարդապետությունների կամ ծեսերի մասին չէ, այլ Հիսուս Քրիստոսի հետ խորը, անձնական հարաբերություններ զարգացնելու<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ մարտի 31 |title=What Happened to the Moravians |url=http://auministry.com/happened-moravians/ |access-date=2021 թ․ հուլիսի 28 |publisher=Clamp Divinity School |language=English}}</ref>։ Մորական եկեղեցին մեծ պատմական ուշադրություն է դարձնում ավետարանչությանը, մասնավորապես միսիոներական աշխատանքին: Մորավականներն իր վաղ օրերից հավատարիմ են եղել քրիստոնեական հավատքի տարածմանը աշխարհի բոլոր անկյուններում: Ավետարանչության վրա նրանց շեշտադրումը հիմնված է այն համոզմունքի վրա, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է հնարավորություն ունենա զգալու Քրիստոսում նոր ծննդի փոխակերպիչ ուժը: Միսիոներական աշխատանքը դիտվում է որպես ավետարանով կիսվելու և համաշխարհային քրիստոնեական համայնք կառուցելու եկեղեցու առաքելության կարևոր մաս: === Մեթոդիզմ === [[File:Camp meeting of the Methodists in N. America J. Milbert del M. Dubourg sculp (cropped).jpg|thumb|Methodist preachers are known for promulgating the doctrines of the new birth and entire sanctification to the public at events such as tent revivals and camp meetings, which they believe is the reason that God raised them up into existence.<ref name="Gibson">{{Cite web |last=Gibson |first=James |title=Wesleyan Heritage Series: Entire Sanctification |url=https://ucmpage.org/sgca/wesley01.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180529053529/http://ucmpage.org/sgca/wesley01.htm |archive-date=2018 թ․ մայիսի 29 |access-date=2018 թ․ մայիսի 30 |publisher=South Georgia Confessing Association |language=en}}</ref>]] Մեթոդիզմում «նոր ծնունդը» վերաբերում է հոգևոր վերափոխմանը, որն էական է փրկության համար՝ նշանավորելով դեպի սրբություն քրիստոնեական ճանապարհորդության սկիզբը: Մեթոդիզմի հիմնադիր Ջոն Ուեսլին նոր ծնունդը սահմանեց որպես Աստծո գործողություն, որը մարդուն վերափոխում է հոգևոր մահվան վիճակից (մեղքի հետևանքով) հոգևոր կյանքի վիճակի (արդարության միջոցով): Այս փոխակերպումը դիտվում է որպես աստվածային շնորհի առաջին գործողություն մարդու կյանքում<ref name="Joyner2007">{{Cite book |last=Joyner |first=F. Belton |url=https://books.google.com/books?id=5wH-h0WQ0aEC&pg=PA39 |title=United Methodist Questions, United Methodist Answers: Exploring Christian Faith |publisher=Westminster John Knox Press |year=2007 |isbn=978-0664230395 |page=39 |quote=The new birth is necessary for salvation because it marks the move toward holiness. That comes with faith. |access-date=2014 թ․ ապրիլի 10}}</ref>: Ջոն Ուեսլին գտնում էր, որ Նոր Ծնունդը «այն մեծ փոփոխությունն է, որն Աստված կատարում է հոգու մեջ, երբ այն կյանքի է կոչում, երբ այն բարձրացնում է մեղքի մահից դեպի արդար կյանք»<ref name="Joyner2007" /><ref>''Works'', vol. 2, pp.&nbsp;193–194</ref>։ Մեթոդիստները նկարագրելով այս վարդապետությունը, հորդորում են անհատներին. «Դուք պետք է նորից ծնվեք»: Հանձնվեք Աստծուն, որպեսզի Նա կարողանա կատարել այս գործը ձեր սրտում։ Հավատացեք Տեր Հիսուս Քրիստոսին, և դուք կփրկվեք»<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=uEAEAAAAQAAJ&pg=PA137 |title=The Methodist Visitor |publisher=Elliot Stock, 62, Paternoster Row, E.C. |year=1876 |page=137 |quote="Ye must be born again." Yield to God that He may perform this work in and for you. Admit Him to your heart. "Believe on the Lord Jesus Christ, and thou shalt be saved."}}</ref><ref name="RicheyRowe1993">{{Cite book |last1=Richey |first1=Russell E. |url=https://books.google.com/books?id=P1vuAAAAMAAJ |title=Perspectives on American Methodism: interpretive essays |last2=Rowe |first2=Kenneth E. |last3=Schmidt |first3=Jean Miller |date=1993 |publisher=Kingswood Books |isbn=978-0687307821 |access-date=2014 թ․ ապրիլի 10}}</ref>: Մեթոդիստական աստվածաբանության համատեքստում նոր ծնունդը բաղկացած է երկու էական փուլերից՝ արդարացում և վերածնում։ Արդարացումն այն գործողությունն է, որով Աստված ներում է շնորհում մարդուն, ջնջում մեղքի մեղքը և արդարացնում է մարդուն Իր աչքում: Սա ձեռք է բերվում Հիսուս Քրիստոսի և Նրա զոհաբերության հանդեպ հավատքի միջոցով: Այս փուլը հանում է մեղքի պատիժը: Վերածնունդը մարդու սրտի և բնավորության նորոգումն է, նրան մեղքի կյանքից բերելով դեպի արդար կյանք՝ զորացած Աստծո աստվածային շնորհով: Այն ներկայացնում է մարդու ցանկությունների և վարքի հիմնարար փոփոխություն՝ դրանք համապատասխանեցնելով Աստծո կամքին: Նոր ծնունդը դիտվում է որպես այս երկու փուլերի միաժամանակյա գործընթաց, թեև դրանք տարբեր գործողություններ են<ref name="Emmanuel2002" />։ {{blockquote|Թեև նոր ծննդյան այս երկու փուլերը տեղի են ունենում միաժամանակ, դրանք, ըստ էության, երկու առանձին և տարբեր գործողություններ են: Արդարացումը Աստծո ողորմած և դատական արարք է, որով հոգուն շնորհվում է բոլոր մեղքերի ներումը և մեղքի պատժից լիովին ազատում (Հռոմեացիներ 3:23-25): Աստվածային շնորհի այս գործողությունը կատարվում է մեր Տեր և Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի արժանիքների հանդեպ հավատքով (Հռոմեացիս 5։1)։ Վերածնունդը աստվածային կյանքի փոխանցումն է, որը դրսևորվում է մարդու բարոյական բնավորության արմատական փոփոխությամբ՝ մեղքի կյանքից մինչև Աստծո հանդեպ սեր և արդար կյանք (Բ Կորնթացիս 5։17, Ա Պետրոս 1։23)։ —Հավատքի սկզբունքները, Էմմանուել եկեղեցու ասոցիացիա<ref name="Emmanuel2002">{{Cite book |title=Guidebook of the Emmanuel Association of Churches |date=2002 |publisher=Emmanuel Association |location=Logansport |pages=7–8 |language=English}}</ref>}} Այն պահին, երբ մարդը ապրում է Նոր Ծնունդը, նա «որդեգրվում է Աստծո ընտանիքում»<ref name="WilliamsonTrim2012">{{Cite book |title=The Evangelical Methodist Church Catechism |date=2012 |publisher=Evangelical Methodist Church |editor1-last=Williamson |editor1-first=Edward W. |page=116 |editor2-last=Trim |editor2-first=Peggy}}</ref><ref>{{Cite book |title=Manual |date=2021 |publisher=Calvary Holiness Methodist Church |page=5 |quote=Adoption is that gracious act of God by which the justified and regenerated believer is constituted a son of God.}}</ref>։ === Պլիմութ եղբայրներ === Պլիմութ եղբայրներն ուսուցանում են, որ վերստին ծնունդը փրկություն է բերում, և նրանք, ովքեր վկայում են, որ վերստին ծնվել են, ապաշխարել են և հավատք ունեն Սուրբ Գրություններին, տրվում է ընկերակցության աջ ձեռքը, որից հետո նրանք կարող են ճաշակել Տիրոջ ընթրիքից<ref>{{Cite book |title=Religious Bodies, 1936 |date=1941 |publisher=U.S. Government Printing Office |page=293 |language=English}}</ref>։ === Պենտեկոստալիզմ === Սրբազան [[Հոգեգալստականներ|հիսունականները]] պատմականորեն սովորեցնում են նոր ծնունդը (շնորհքի առաջին գործը), ամբողջ սրբացումը (շնորհքի երկրորդ գործը) և Սուրբ Հոգով մկրտությունը։ Նոր ծնունդը, ըստ հիսունականների ուսմունքի, հաղորդում է «հոգևոր կյանք»՝ անհատին օգնելով անցում կատարել հոգևոր մահվան վիճակից կենդանի արդարության վիճակի: Ամբողջական սրբացումը ([[շնորհի երկրորդ աշխատանք]]) վերաբերում է հավատացյալի ամբողջական մաքրմանը մեղքի զորությունից և հոգևոր մաքրության խորացմանը: Սուրբ Հոգով մկրտությունը ([[շնորհի երրորդ աշխատանք]]) հիսունական աստվածաբանության մեջ դիտվում է որպես քրիստոնեական ծառայության և հոգևոր վկայության զորացնող փորձ: Այս մկրտությունը հաճախ վկայում է լեզվախոսությամբ (լեզուներով խոսելը), որը համարվում է Հոգու լցվածության նշան: Հոգեգալստականները սովորեցնում են, որ այս փորձառությունը հավատացյալներին զինում է համարձակությամբ և ծառայության համար շնորհներով և չպետք է շփոթել վերստին ծննդյան կամ սրբացման հետ<ref name="TWTHS2002">{{Cite book |title=The West Tennessee Historical Society Papers – Issue 56 |publisher=West Tennessee Historical Society. |year=2002 |page=41 |language=en |quote=Seymour's holiness background suggests that Pentecostalism had roots in the holiness movement of the late nineteenth century. The holiness movement embraced the Wesleyan doctrine of "sanctification" or the second work of grace, subsequent to conversion. Pentecostalism added a third work of grace, called the baptism of the Holy Ghost, which is often accompanied by glossolalia.}}</ref><ref name="FahlbuschBromiley1999">{{Cite book |title=The Encyclopedia of Christianity |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing |year=1999 |isbn=978-9004116955 |page=415 |language=en |quote=While in Houston, Texas, where he had moved his headquarters, Parham came into contact with William Seymour (1870–1922), an African-American Baptist-Holiness preacher. Seymour took from Parham the teaching that the baptism of the Holy Spirit was not the blessing of sanctification, but rather a third work of grace that was accompanied by the experience of tongues.}}</ref>։ === Քվակերներ === Այսօր աշխարհի [[քվակերներ]]ի մեծամասնությունը հետևում է ավետարանական մոտեցմանը, որն ընդգծում է անձնական, վերստին ծնվելու փորձի կարևորությունը, ինչը նշանակում է, որ մարդը պետք է գիտակցաբար ընդունի Հիսուս Քրիստոսին որպես իրենց Փրկիչ, որպեսզի հոգևորապես փոխակերպվի: Ավետարանական ընկերների միջազգային եկեղեցին այս հավատքի համակարգի օրինակ է<ref name="2018AngellDandelion">{{Cite book |last1=Angell |first1=Stephen Ward |title=The Cambridge Companion to Quakerism |last2=Dandelion |first2=Pink |date=2018 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-1-107-13660-1 |page=290 |language=en |quote=Contemporary Quakers worldwide are predominately evangelical and are often referred to as the Friends Church.}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Kurian |first1=George Thomas |title=Encyclopedia of Christianity in the United States |last2=Lamport |first2=Mark A. |date=2016 |publisher=Rowman & Littlefield |isbn=978-1-4422-4432-0 |page=827 |language=en |quote=Evangelical Friends believe that those who are born again through faith in Jesus Christ receive the Holy Spirit at conversion and that they manifest the fruit of the Spirit and conform more to the likeness of God as they trust in the Lord and walk in obedience to His commands. They believe God's purpose for all believers is the fullness of the Spirit, which God will graciously grant to them as they are fully consecrated to His will and trust in Christ's promises and atoning sacrifice on their behalf. Sanctification is the result of the continuous discipline and cleansing of the believer. The fullness of the Spirit does not, however, make believers incapable of choosing to sin, and Evangelical Friends believe it is even possible to fall completely away from God. However, as long as they are willing to receive this discipline and experience the fullness of the Spirit, they are given the ability to experience victory over sin and to love God and other people to the fullest extent possible. Evangelical Friends believe the security of the believer is conditioned upon continuing faith in and obedience to Jesus Christ.}}</ref>: Ընկերների Կենտրոնական տարեկան ժողովը, որը քվակերական դավանանք է, ուսուցանում է, որ վերածնունդը կամ հոգեպես վերածնվելը փրկության առաջին քայլն է: Այս փոխակերպումը նկարագրվում է որպես մարդուն «նոր ստեղծագործություն Քրիստոսով» դարձնելը, ինչպես ասվում է Աստվածաշնչում (Բ Կորնթացիս 5:17, Կողոսացիս 1:27): Այս գործընթացը ներառում է նաև արդարացում, որը նշանակում է Աստծո հետ հաշտվել (Հռոմեացիս 5:18) և որդեգրում, որը նշանակում է դառնալ Աստծո զավակ (Հռոմեացիներ 8:15-16)<ref name="CYMF2018"/>։ Ջորջ Ֆոքսը, քվակեր շարժման հիմնադիրը, ուսուցանեց, որ այս նոր ծնունդն ապրելուց հետո հավատացյալը կարող է ավելի հեռուն գնալ և ակնթարթորեն մկրտվել Սուրբ Հոգով: Այս մկրտությունը թույլ է տալիս մարդուն ապրել սրբության մեջ, ինչը նշանակում է մաքրված սիրտ և մեղքից զերծ կյանք: Այս գաղափարը կապված է քրիստոնեական կատարելության հայեցակարգի հետ, որը սովորեցնում է, որ հավատացյալները կարող են հասնել Աստծուն լիակատար նվիրվածության վիճակի<ref>{{Cite book |title=Quaker Religious Thought, Issues 99–105 |date=2003 |publisher=Religious Society of Friends |page=22 |language=English}}</ref>։ === Բարեփոխված աստվածաբանություն === Բարեփոխված աստվածաբանության մեջ Սուրբ Մկրտությունը համարվում է մարդու վերածննդի և՛ նշան, և՛ կնիք: Սա նշանակում է, որ մկրտությունն արտաքուստ ներկայացնում է հավատացյալի ներքին կերպարանափոխությունը և ծառայում է որպես Աստծո խոստման հաստատում: Այնուամենայնիվ, իրական պահը, երբ մարդը վերածնվում է (հոգեպես վերածնվում) անհայտ է, ինչպես ասվում է Դորտի կանոններում, որոնք ընդգծում են, որ վերածնումը առեղծված է մարդկային հասկացողությունից դուրս<ref name="RCA1992">{{Cite web |date=1992 |title=Confirmation and the Reformed Church |url=https://www.rca.org/resources/confirmation-and-reformed-church |access-date=2019 թ․ հունիսի 19 |publisher=Reformed Church in America |language=en}}</ref>։ Վերստին ծնվելը, բարեփոխված ավանդույթի համաձայն, Սուրբ Հոգու ներքին գործն է, որը ստիպում է մարդուն արձագանքել Աստծո կոչին: Վեսթմինսթերյան կարճ կատեխիզմը բացատրում է, որ Քրիստոսը հայտնում է փրկության օգուտները իր արարողությունների միջոցով, ներառյալ Սուրբ Գրությունները, խորհուրդները և աղոթքը: Շնորհի այս միջոցները արդյունավետ են ընտրյալների համար, ինչը նշանակում է, որ դրանք հաջողությամբ փրկություն են բերում նրանց, ում Աստված ընտրել է<ref>{{Cite web |title=Bible Presbyterian Church Online: WSC Question 88 |url=http://www.shortercatechism.com/resources/wsc/wsc_088.html |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 12 |website=www.shortercatechism.com}}</ref>։ Արդյունավետ կոչումը «Աստծո Հոգու գործն է, որով, համոզելով մեզ մեր մեղքի և թշվառության մեջ, լուսավորելով մեր միտքը Քրիստոսի մասին գիտելիքով և նորոգելով մեր կամքը, նա համոզում և հնարավորություն է տալիս մեզ ըն դունել Հիսուս Քրիստոսին, ով անվճար քարոզվում է մեզ ավետարանում»<ref>''Shorter Westminster Catechism, Question 31''.</ref><ref>{{Cite web |last=Pribble |first=Stephen |title=Do You Know the Truth About Being Born Again? |url=http://www.reformed.com/publications/bornagain.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140413131944/http://www.reformed.com/publications/bornagain.php |archive-date=2014 թ․ ապրիլի 13 |access-date=2014 թ․ ապրիլի 10 |publisher=Reformed Presbyterian Church |location=Southfield}}</ref>։ Բարեփոխված աստվածաբանության մեջ «վերածնումը նախորդում է հավատքին»<ref name="Sproul2005">{{Cite book |last=Sproul |first=R. C. |url=https://books.google.com/books?id=dF3w9I0kxxMC&pg=PA179 |title=What is Reformed Theology?: Understanding the Basics |publisher=Baker Books |year=2005 |isbn=978-1585586523 |page=179 |access-date=2014 թ․ ապրիլի 10}}</ref>։ Սա նշանակում է, որ մարդը նախ պետք է հոգեպես վերածնվի՝ նախքան Քրիստոսին հավատալը: [[Կալվինականություն|Կալվինականները]], ինչպես բացատրում է աստվածաբան Սամուել Սթորմսը, ուսուցանում են, որ այս վերածնումն ամբողջովին Աստծո գործն է. մարդիկ որևէ կերպ չեն նպաստում դրան և չեն պատրաստվում դրան: Աստված նախ փոխում է մարդու սիրտը, և միայն դրանից հետո մարդն արձագանքում է հավատալով: Այս տեսակետն ընդգծում է, որ փրկությունն ամբողջությամբ հիմնված է Աստծո գերիշխան կամքի վրա, այլ ոչ թե մարդկային ջանքերի վրա<ref name="Storms2007">{{Cite book |last=Storms |first=Samuel |url=https://books.google.com/books?id=kh6xpUFPG8gC&pg=PA150 |title=Chosen for Life: The Case for Divine Election |publisher=Crossway |year=2007 |isbn=978-1433519635 |page=150 |access-date=2014 թ․ ապրիլի 10}}</ref>։ === Հիսուս Քրիստոսի Վերջին Օրերի Սրբերի Եկեղեցի === Մորմոնի Գիրքն ընդգծում է Աստծո կողմից վերածնվելու անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite web |title=Mosiah 27 |url=https://www.churchofjesuschrist.org/study/scriptures/bofm/mosiah/27?lang=eng |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 4 |website=www.churchofjesuschrist.org}}</ref>։ Վերջին Օրերի Սրբերի հավատքի համաձայն՝ վերստին ծնվելը սերտորեն կապված է իսկական ապաշխարության հետ, որը նշանակում է մերժել մեղավոր ուղիները և ուխտ կապել Աստծո հետ՝ արդար ապրելու և Քրիստոսին հետևելու համար: Այս ուխտն առաջին անգամ կնքվում է ընկղմամբ մկրտության միջոցով, որը տեղի է ունենում հաշվետու տարիքում (8 տարեկան) կամ երբ մարդ ընդունում է հավատքը: Այնուհետև ուխտը շաբաթական նորոգվում է` մասնակցելով հաղորդությանը (նման է Հաղորդությանը) եկեղեցական ծառայության ժամանակ<ref>{{Cite web |last1=Christofferson |first1=D. Todd |title=Born Again |url=https://www.churchofjesuschrist.org/study/general-conference/2008/04/born-again?lang=eng |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=churchofjesuschrist.org |publisher=Church of Jesus Christ of Latter Day Saints |ref=General Conference April 2008}}</ref>։ Հիսուս Քրիստոսի Վերջին Օրերի Սրբերի Եկեղեցու մասին տարածված թյուրիմացությունն այն է, որ մկրտությունը և հաղորդությունը «պահանջվող գործեր» են փրկության համար: Փոխարենը, այս եկեղեցու ուսմունքներն ընդգծում են, որ Քրիստոսն արդեն փրկել է ողջ մարդկությանը ֆիզիկական մահից՝ Իր քավության և հարության միջոցով<ref>{{Cite book |url=https://www.churchofjesuschrist.org/study/scriptures/nt/1-cor/15?lang=eng&id=22#p22 |title=Bible |edition=NKJV |pages=1 Corinthians 15:22 |ref=1 Corinthians 15:22 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8}}</ref>։ Հոգևոր փրկությունը, սակայն, կախված է ապաշխարությունից և Աստծո պատվիրաններին հնազանդվելուց<ref>{{Cite web |last1=Oaks |first1=Dallin H. |title=Have You Been Saved |url=https://www.churchofjesuschrist.org/study/general-conference/1998/04/have-you-been-saved?lang=eng |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=churchofjesuschrist.org |publisher=Church of Jesus Christ of Latter Day Saints |ref=General Conference April 1998}}</ref>։ == Տարաձայնություններ դավանանքների միջև == «Վերստին ծնված» տերմինն օգտագործվում է մի քանի քրիստոնեական դավանանքների կողմից, սակայն տարաձայնություններ կան այն մասին, թե ինչ է նշանակում այդ տերմինը և արդյոք այլ դավանանքների անդամներն իրավունք ունեն իրենց վերստին ծնված քրիստոնյա անվանել: Կաթոլիկ տեսակետի համաձայն՝ {{blockquote|Մարդը «վերստին ծնվում է» ջրի մկրտության միջոցով։ Սա նշանակում է, որ երբ ինչ-որ մեկը մկրտվում է, լինի դա մանուկ, թե չափահաս, նա ստանում է հոգևոր վերածնունդ և դառնում Աստծո ընտանիքի անդամ: Կաթոլիկները կարծում են, որ մկրտությունն անհրաժեշտ է փրկության համար՝ հիմնվելով Հովհաննես 3։5-ի վրա, որտեղ Հիսուսն ասում է. «Եթե մեկը ջրից և Հոգուց չծնվի, նա չի կարող մտնել Աստծո արքայությունը»։ Այս համոզմունքի պատճառով կաթոլիկները չեն համարում պատշաճ մկրտություն չստացած ավետարանական քրիստոնյաներին «վերստին ծնված» աստվածաշնչյան իմաստով, նույնիսկ եթե այդ ավետարանականներն անձամբ հավատում են, որ հոգևոր վերածնունդ են ունեցել Հիսուսի հանդեպ հավատքի միջոցով:<ref name="catholic.com">{{Cite web |title=Are Catholics Born Again? – Catholic Answers |url=https://www.catholic.com/tract/are-catholics-born-again |access-date=2018 թ․ հունիսի 24}}</ref>}} Ավետարանական բողոքական տեսակետ. Նորից ծնվել անձնական հավատքի միջոցով {{blockquote|Շատ Ավետարանական բողոքականներ մերժում են այն գաղափարը, որ մկրտությունն ինքնին հոգևոր վերածնունդ է պատճառում։ Փոխարենը, նրանք հավատում են, որ «վերստին ծնվելը» տեղի է ունենում, երբ մարդը անձնական որոշում է կայացնում ընդունել Հիսուս Քրիստոսին որպես իր Տեր և Փրկիչ։ Սա հաճախ կոչվում է «դարձի փորձառություն», երբ մարդը ապաշխարում է իր մեղքերից և իր հավատքը դնում Քրիստոսի վրա։ Ավետարանականները քննադատում են կաթոլիկ դիրքորոշումը՝ ասելով, որ Հովհաննես 3:3-ում Հիսուսի զրույցը Նիկոդեմոսի հետ մկրտության մասին չէր, այլ հոգևոր վերափոխման մասին։ Նրանք պնդում են, որ մկրտությունը հավատքի կարևոր հրապարակային հայտարարություն է, բայց ինքնին չի տանում մեկին վերստին ծննդի։ Որոշ Ավետարանականներ նաև հավատում են, որ Կաթոլիկ Եկեղեցին աստվածաշնչյան տերմինները տարբեր կերպ է օգտագործում՝ տարբեր քրիստոնեական խմբերի միջև միություն խթանելու համար (էկումենիզմ), նույնիսկ եթե դրանց աստվածաբանական իմաստները տարբեր են<ref>McMahon, TA, ''The "Evangelical" Seduction'', [http://www.reachingcatholics.org/seduction.html], Accessed 10 Feb 2013.</ref>:}} Բարեփոխված ([[Կալվինականություն|կալվինական]]) տեսակետ․ {{blockquote|Բարեփոխված (կալվինականություն) ավանդույթը տարբեր տեսակետ ունի ինչպես կաթոլիկների, այնպես էլ ավետարանականների կողմից: Կալվինիստները կարծում են, որ վերածնումը (վերածնվելը) տեղի է ունենում նախքան մարդու հավատք ունենալը: Նրանք պնդում են, որ սկզբնական մեղքի և լիակատար այլասերվածության պատճառով մարդիկ հոգևորապես մեռած են և լիովին ի վիճակի չեն ինքնուրույն ընտրել հավատքը։ Փոխարենը, Աստված նախ պետք է փոխի մարդու սիրտը (վերականգնի նրան), նախքան նրանք կարողանան հավատալ Հիսուսին: Սա նշանակում է, որ բարեփոխված աստվածաբանության համաձայն. -Մարդը չի «ընտրում» վերստին ծնվելը, ավելի շուտ Աստված նախ վերածնում է նրան, հետո նա կարողանում է հավատք ունենալ։ - Մկրտությունը ինքնաբերաբար չի վերածնում մարդուն (ի տարբերություն կաթոլիկ տեսակետի): Փոխարենը, վերածնունդը կարող է տեղի ունենալ կյանքի ցանկացած պահի, նույնիսկ ծնվելուց առաջ, ինչպես երևում է Հովհաննես Մկրտչի կողմից Սուրբ Հոգով լցված մոր արգանդում (Ղուկաս 1։15): - Փրկությունն ամբողջությամբ Աստծո գործն է, ոչ թե այն, ինչ մարդիկ հասնում են իրենց որոշմամբ կամ ջանքերով<ref>Eph. 2:1–10</ref><ref>{{Cite web |title=Regeneration and New Birth: Must I Be Born Again? |url=http://thirdmill.org/studybible/note.asp/id/40917 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140420194927/http://thirdmill.org/studybible/note.asp/id/40917 |archive-date=2014 թ․ ապրիլի 20 |access-date=2014 թ․ ապրիլի 10 |publisher=Third Millennium Ministries |quote=In Reformed theology regeneration, the equivalent to being "born again," is a technical term referring to God revitalizing a person by implanting new desire, purpose and moral ability that lead to a positive response to the Gospel of Christ. |df=dmy-all}}</ref>։}} == Պատմություն և կիրառություն == Պատմականորեն քրիստոնեությունը օգտագործել է տարբեր փոխաբերություններ՝ նկարագրելու իր սկզբնավորման ծեսը, այսինքն՝ հոգևոր վերածնունդը մկրտության հաղորդության միջոցով ջրի և ոգու զորությամբ: Սա մնում է ընդհանուր ըմբռնումը [[քրիստոնեական աշխարհ]]ի մեծ մասում, որն առկա է, օրինակ, [[Կաթոլիկ եկեղեցի|հռոմեական կաթոլիկության]], [[Ուղղափառություն|արևելյան ուղղափառության]], [[Լյութերականություն|լյութերականության]]<ref name="Walther2008" />, [[Անգլիկան եկեղեցի|անգլիական եկեղեցու]]<ref>See the section on Anglicanism in Baptismal regeneration</ref> և բողոքականության այլ պատմական ճյուղերում: Այնուամենայնիվ, Ռեֆորմացիայից որոշ ժամանակ անց ավետարանականները սկսեցին այլ իմաստ տալ «վերստին ծնված» արտահայտությանը<ref name="GoodWord">"born-again." ''Good Word Guide.'' London: A&C Black, 2007. Credo Reference. 30 July 2009</ref>, որպես կրոնափոխության փորձ<ref>{{Bibleverse|Heb|10:16|KJV}}</ref>, որը խորհրդանշվում էր միայն ջրում մկրտությամբ և պայմանավորված էր ավելի շուտ Հիսուս Քրիստոսի հանդեպ սեփական հավատքով՝ փրկության համար: Այս նույն համոզմունքը պատմականորեն եղել է [[Մեթոդիզմ|մեթոդիստական]] ուսմունքի<ref name="Methodist">{{Cite book |last1=Fallows |first1=Samuel |url=https://archive.org/details/popularandcriti00willgoog |title=The popular and critical Bible encyclopædia and scriptural dictionary, fully defining and explaining all religious terms, including biographical, geographical, historical, archæological and doctrinal themes, to which is added an exhaustive appendix illustrated with over 600 maps and engravings |last2=Willett |first2=Herbert Lockwood |publisher=Chicago: Howard-Severance Co. |year=1901 |page=[https://archive.org/details/popularandcriti00willgoog/page/n538 1154] |quote=The New Birth. Regeneration is an important Methodist doctrine, and is the new birth, a change of heart. All Methodists teach that "Except a man be born again, he cannot see the kingdom of God." It is the work of the Holy Spirit and is a conscious change in the heart and the life. |access-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 19}}</ref><ref name="Primal">{{Cite book |last1=Smith |first1=Charles Spencer |url=https://books.google.com/books?id=gmDZAAAAMAAJ&q=born+again+methodism&pg=PA266 |title=A History of the African Methodist Episcopal Church |last2=Payne |first2=Daniel Alexander |publisher=Johnson Reprint Corporation |year=1922 |quote=Whatever the Church may do, and there is much that it can and should do, for the betterment of man's physical being, its primal work is the regeneration of man's spiritual nature. Methodism has insisted on this as the supreme end and aim of the Church. |access-date=2009 թ․ հոկտեմբերի 19}}</ref> անբաժանելի մասը և կապված է արդարացման ուսմունքի հետ<ref name="Justification">{{Cite book |last1=Southey |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=6kI6AAAAcAAJ&pg=PA172 |title=The Life of Wesley: And the Rise and Progress of Methodism |last2=Southey |first2=Charles Cuthbert |publisher=Nabu Press |year=2010 |page=172 |quote=Connected with his doctrine of the New Birth was that of Justification, which he affirmed to be inseparable from it, yet easily to be distinguished, as being not the same, but of a widely different nature. In order of time, neither of these is before the other; in the moment we are justified by the grace of God, through the redemption that is in Jesus, we are also born of the Spirit; but in order of thinking, as it is termed, Justification precedes the New Birth. |access-date=2011 թ․ հուլիսի 5}}</ref>։ Ըստ [[Բրիտանիկա հանրագիտարան]]ի․ {{blockquote|Վերածնունդը հաճախ նույնացվում է դարձի կոնկրետ պահի հետ, սակայն այս փորձառության բնույթը տարբերվում է անձից անձ: Ոմանք կամավոր կերպով վերածնվում են, որտեղ նրանց կամքը փոխակերպվում է՝ բացահայտելով նոր կարողություններ և ուժեր, որոնք նախկինում քնած էին: Մյուսները դա զգում են ինտելեկտուալ մակարդակում՝ ձեռք բերելով նոր հասկացողություն կամ զգալով ընկալման հանկարծակի բեկում: Ոմանց համար վերածնունդը հանգեցնում է բնության մեջ անսպասելի գեղեցկության բացահայտմանը կամ պատմության իմաստի ավելի խորը ըմբռնմանը: Մյուսները դա զգում են որպես բարոյական զարթոնք, որտեղ նրանք զարգացնում են բարոյական կյանքի նոր տեսլական և ուրիշներին սիրելու և ծառայելու անձնուրաց նվիրվածություն: Չնայած այս տարբերություններին, վերածնունդ ապրող յուրաքանչյուր մարդ իր կյանքը Քրիստոսում ընկալում է որպես շարունակական նորոգում՝ տարբեր պահերի ապրելով «կյանքի նորություն»: Սա ենթադրում է, որ վերածնունդը պարտադիր չէ, որ մեկ իրադարձություն լինի, այլ հոգևոր վերափոխման շարունակական գործընթաց, որը դրսևորվում է տարբեր ձևերով՝ գործողությունների, հասկացողության, գեղեցկության կամ բարոյականության միջոցով, ինչը հանգեցնում է Աստծո հետ ավելի խորը հարաբերությունների<ref>''Encyclopædia Britannica'', entry for The Doctrine of Man (from Christianity), 2004.</ref>։}} Ըստ Ջ. Գորդոն Մելթոնի՝ {{blockquote|Վերստին ծնված արտահայտությունն է, որն օգտագործվում է բազմաթիվ բողոքականների կողմից՝ նկարագրելու Հիսուս Քրիստոսի հանդեպ հավատք ձեռք բերելու երեւույթը: Դա փորձառություն է, երբ այն ամենը, ինչ նրանց սովորեցրել են որպես քրիստոնյաներ, իրական է դառնում, և նրանք անմիջական և անձնական հարաբերություններ են սկսում Աստծո հետ<ref>Melton, JG., ''Encyclopedia Of Protestantism (Encyclopedia of World Religions)''</ref>։}} Ըստ Էնդրյու Պերվեսի և Չարլզ Փարթիի՝ {{blockquote|Երբեմն այս արտահայտությունը թվում է դատողական, տարբերություն դնելով իսկական և անվանական քրիստոնյաների միջև։ Երբեմն՝ նկարագրական, ինչպես լիբերալ և պահպանողական քրիստոնյաների միջև տարբերությունը։ Երբեմն էլ արտահայտությունը թվում է պատմական, ինչպես կաթոլիկ և բողոքական քրիստոնյաների միջև բաժանումը։ Սովորաբար տերմինը ներառում է փրկության մեջ մարդկային ընտրության գաղափարը և բացառում է միայն շնորհքով աստվածային ընտրության տեսակետը<ref>Purves, A. and Partee, C., ''Encountering God: Christian Faith in Turbulent Times'', Westminster John Knox Press, 2000, p. 96</ref>։}} «Վերստին ծնված» տերմինը լայնորեն կապված է ավետարանական քրիստոնեական նորացման հետ՝ սկսած 1960-ականների վերջից, սկզբում Միացյալ Նահանգներում և հետագայում տարածվելով ամբողջ աշխարհում: Արտահայտությունը կապված էր այնպիսի շարժումների հետ, ինչպիսիք են Հիսուս ժողովուրդը և քրիստոնեական հակամշակույթը, որոնք կենտրոնացած էին հոգևոր դարձի և Հիսուս Քրիստոսի հետ անձնական հարաբերությունների վրա: Շատերի համար «վերստին ծնվելը» նշանակում է դարձի փորձ՝ մի իրադարձություն, որտեղ անհատը ընդունում է Հիսուսին որպես Տեր և Փրկիչ՝ նպատակ ունենալով փրկվել դժոխքից և ապահովել հավերժական կյանք դրախտում: Երբ այս գաղափարը ձեռք բերեց ժողովրդականություն, այն խորհրդանշեց բարեպաշտ ավետարանական քրիստոնյաների ինքնությունը<ref name="MSM">Mullen, MS., in Kurian, GT., ''The Encyclopedia of Christian Civilization'', J. Wiley & Sons, 2012, p. 302.</ref>։ 1970-ականների կեսերին «վերստին ծնված» արտահայտությունը ավելի ու ավելի էր ճանաչվում հիմնական լրատվամիջոցների կողմից, որոնք հաճախ վերաբերում էին նորից ծնված շարժման անդամներին: Այս շարժումը սերտորեն կապված էր ավետարանական քրիստոնեության հետ։ Տերմինի համատարած ճանաչման կարևոր պահը տեղի ունեցավ 1976 թվականին, երբ Չակ Քոլսոնը՝ Ուոթերգեյթի նախկին դավադիրը, հրատարակեց իր «Նորից ծնված» գիրքը: Քոլսոնի գիրքը արժանացավ միջազգային ուշադրության և նպաստեց տերմինի աճող կարևորությանը: Փաստորեն, «[[Թայմ|Time]]» ամսագիրը հետագայում Քոլսոնին անվանեց Ամերիկայի 25 ամենաազդեցիկ ավետարանականներից մեկը<ref>{{Cite web |title=The 25 Most Influential Evangelicals in America |url=http://www.time.com/time/covers/1101050207/photoessay/5.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110624163631/http://www.time.com/time/covers/1101050207/photoessay/5.html |archivedate=2011 թ․ հունիսի 24}}</ref>։ «Նորից ծնված» արտահայտությունը քաղաքական հռետորաբանության մեջ մտավ նաև 1976 թվականի ԱՄՆ նախագահական ընտրությունների քարոզարշավի ժամանակ։ [[ԱՄՆ դեմոկրատական կուսակցություն|Դեմոկրատական կուսակցության]] թեկնածու [[Ջիմի Քարթեր]]ը «[[Փլեյբոյ|Playboy]]» ամսագրին տված հարցազրույցի ժամանակ հրապարակավ անվանեց իրեն «վերստին ծնված», ինչը նշանակալի պահ էր, երբ ԱՄՆ նախագահի թեկնածուն օգտագործեց տերմինը՝ նկարագրելու իր անձնական կրոնական փորձը: Սա օգնեց ամրապնդել տերմինի առկայությունը թե՛ կրոնական, թե՛ աշխարհիկ դիսկուրսներում: Չակ Քոլսոնի նկարագրությունը դեպի հավատ տանող իր ճանապարհը տալիս է անձնական դարձի փորձի հզոր օրինակ, որը կենտրոնական դարձավ Միացյալ Նահանգներում «վերստին ծնված» ինքնության համար: Քոլսոնը, ով եղել է Ուոթերգեյթի սկանդալի առանցքային դեմքը և հետագայում բանտարկության ենթարկվել, պատմում է, թե ինչպես է ծավալվել իր հոգևոր ճանապարհորդությունը բանտում գտնվելու ընթացքում: Նրա փոխակերպումն անմիջապես չեղավ, և նա պայքարում էր «Աստծո հետ անձնական հանդիպում» ունենալու գաղափարի դեմ: Սակայն նրա հոգևոր զարթոնքի պահը եկավ, երբ ծովի մոտ մենակ նստած նա վերջապես աղոթեց՝ ասելով.{{blockquote|«Տե՛ր Հիսուս, ես հավատում եմ Քեզ, ընդունում եմ Քեզ, խնդրում եմ, մտիր իմ կյանք, ես դա քեզ եմ հանձնում»<ref>Colson, Charles W. ''Born Again.'' Chosen Books (Baker Publishing), 2008.</ref>։}} Այս խոցելի պահին Կոլսոնը խորը փոփոխություն ապրեց: Նրա պարզ աղոթքին հաջորդեց վստահության խորը զգացումը և նորահայտ ուժը: Նա դա նկարագրում է որպես հստակ, փոխակերպիչ տեղաշարժ ինչպես իր մտքում, այնպես էլ սրտում՝ փոփոխություն, որը նրան ոչ միայն նոր տեսանկյուն է տվել կյանքի, այլև աշխարհում իր տեղի մասին: [[Ջիմի Քարթեր]]ը [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] առաջին նախագահն էր, ով հրապարակայնորեն հայտարարեց, որ վերստին ծնվել է 1976 թվականին<ref>Hough, JF., ''Changing party coalitions'', Algora Publishing, 2006, p. 203.</ref>։ Նրա թեկնածությունն օգնեց ներմուծել և հանրահռչակել վերստին ծնված քրիստոնյայի գաղափարը ամերիկյան քաղաքականության մեջ: 1980 թվականի ընտրությունների ժամանակ բոլոր երեք հիմնական թեկնածուները՝ Քարթերը, [[Ռոնալդ Ռեյգան]]ը և [[Ջոն Անդերսոն]]ը, հրապարակայնորեն պնդում էին, որ նորից ծնվելու փորձառություն են ունեցել<ref>Utter, GH. and Tru, JL.,''Conservative Christians and political participation: a reference handbook'', ABC-CLIO, 2004, p. 137.</ref>։ Սայդերը և Քնիփերսը նշում են, որ Ռոնալդ Ռեյգանի ընտրությանը հատկապես նպաստեցին սպիտակ բողոքական «վերածնված» քրիստոնյաների 61%-ի ձայները՝ ընդգծելով այս ժողովրդագրության աճող քաղաքական ուժը<ref>Sider, J. and Knippers, D. (eds), ''Toward an Evangelical Public Policy: Political Strategies for the Health of the Nation,'' Baker Books, 2005, p. 51.</ref>։ 2000-ականների սկզբին [[Գելապի ինստիտուտ]]ի կողմից անցկացված հարցումների տվյալները ցույց են տվել, որ Ամերիկայի բնակչության զգալի մասը ճանաչվել է որպես վերստին ծնված կամ ավետարանական: 2003թ.-ին ԱՄՆ-ի չափահասների 42%-ը ճանաչվեց որպես այդպիսին, իսկ 2004թ.-ին աննշան նվազում էր մինչև 41%: Վերլուծությունը ցույց է տվել, որ սևամորթ ամերիկացիների դեպքում ավելի հավանական է, որ ճանաչեն իրենց որպես վերստին ծնված (63%), քան սպիտակամորթ ամերիկացիները (39%): Քաղաքական պատկանելությունը նույնպես դեր է խաղացել. հանրապետականների ավելի մեծ տոկոսը (52%) ճանաչվել է որպես «վերածնված» դեմոկրատների (36%) և անկախների (32%) համեմատ<ref>{{Cite web |date=2005 թ․ հունվարի 18 |title=Winseman. A.L., ''Who has been born again'', Gallup, 2004 |url=http://www.gallup.com/poll/14632/who-has-been-born-again.aspx |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 11 |publisher=Gallup.com}}</ref>։ Օքսֆորդի «Կրոն և ամերիկյան քաղաքականություն» ձեռնարկը ընդգծում է կապը «վերածնված» անձանց քաղաքական հայացքների միջև։ Ձեռնարկն այնուհետև առաջարկում է, որ վերստին ծնված քրիստոնյաներն ունեն ամուր կարծիքներ տնտեսական հարցերի վերաբերյալ, որոնք ձևավորվում են իրենց կրոնական հայացքներով: Այս տեսակետները հաճախ համընկնում են պահպանողական տնտեսական սկզբունքների հետ, ինչպիսիք են ցածր հարկերը, ավելի քիչ պետական ծախսերը և ազատ շուկայական լուծումների նախապատվությունը<ref>Smidt, C., Kellstedt, L., and Guth, J., ''The Oxford Handbook of Religion and American Politics'', Oxford Handbooks Online, 2009, pp. 195–196.</ref>։ == Անուններ, որոնք ստեղծվել են ոգեշնչվելով տերմինից == «Քրիստոսում վերածնվել» հասկացությունը ոչ միայն ազդել է աստվածաբանության, այլև մշակութային ավանդույթների վրա՝ ներշնչելով մի շարք ընդհանուր եվրոպական անուններ, որոնք արտահայտում են «վերածնված» լինելու գաղափարը: Օրինակները ներառում են ֆրանսիական անուններ, ինչպիսիք են René-ն և Renée-ն, հոլանդական անունները, ինչպիսիք են Renaat-ը և Renate-ն, և իտալական, իսպանական, պորտուգալական և խորվաթական անունները, ինչպիսիք են Renato-ն և Renata-ն, բոլորը բխում են լատիներեն Renatus/Renata-ից, որը նշանակում է «վերածնված» կամ «վերածնված»: Այս անունները արտացոլում են հավատքի միջոցով նորացման և վերափոխման հոգևոր հայեցակարգը<ref>''Chambers's Twentieth Century Dictionary'', W. & R. Chambers (1954) p. 1355</ref>: «Վերստին ծնվելու» գաղափարը խելամիտ դեր է խաղում նաև տեխնոլոգիայի մեջ<ref>{{Cite web |title=1.1 What is Bash? |url=https://www.gnu.org/software/bash/manual/html_node/What-is-Bash_003f.html |website=Bash Reference Manual}}</ref>։ «Bash»-ը անվանվել է սկզբնական Bourne shell-ի անունից, բայց «Again» բառի ավելացմամբ՝ ցույց տալու համար, որ այն բնօրինակ ծրագրի թարմացված տարբերակն է: Բառախաղը նաև հումորի երանգ է հաղորդում՝ հղում անելով հոգևոր նորացման գաղափարին («վերստին ծնված»)՝ ակնարկելով, որ «Bash»-ը հին ծրագրի նոր, վերակենդանացված կրկնությունն է: == Վիճակագրություն == Օքսֆորդի «Կրոն և ամերիկյան քաղաքականություն» ձեռնարկի հատվածը ընդգծում է կրոնական ինքնության և փորձառությունների չափման բարդությունը, հատկապես «վերստին ծնված» լինելու հասկացության առումով։ Ընդհանուր սոցիալական հետազոտությունը (GSS), որն օգտագործվում է ամերիկյան հասարակության տարբեր ասպեկտների վերաբերյալ տվյալներ հավաքագրելու համար, երեք անգամ հարցվողներին հարցրել է՝ արդյոք նրանք ունեցել են «վերստին ծնված» լինելու կամ «վերստին ծնվելու փորձառություն»։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ այնպիսի խմբեր, ինչպիսիք են Ավետարանական, սևամորթ և լատինաամերիկյան բողոքականները, հակված են դրական արձագանքելու այս հարցին, և յուրաքանչյուր խմբի մոտ երկու երրորդը պնդում է, որ վերստին ծնվելու փորձ ունի: Ի հակադրություն, հիմնական բողոքականներն ու կաթոլիկները (և՛ անգլո, և՛ լատինաամերիկացիներ) հաստատման շատ ավելի ցածր տոկոս են ցույց տալիս, ընդ որում հիմնական բողոքականների միայն մեկ երրորդը և կաթոլիկների մեկ վեցերորդը պատասխանում են այո: Այնուամենայնիվ, Ձեռնարկը նշում է, որ այս «վերստին ծնվելու» հարցերը կարող են մարդկանց կրոնական ինքնությունը կամ հավատալիքները չափելու լավագույն միջոցը չլինել։ «Վերստին ծնված» տերմինը հաճախ կապված է անձնական հավատքի և վերափոխման հետ, սակայն հետազոտություններում դրա օգտագործման եղանակը կարող է լիովին չարտացոլել փորձառության խորությունը կամ նշանակությունը։ Օրինակ, որոշ անհատներ, ովքեր հաղորդում են «վերստին ծնվելու փորձառության» մասին, կարող են պարզապես օգտագործել այն որպես պիտակ կամ ինքնություն, այլ ոչ թե նշել հատուկ հոգևոր կամ աստվածաբանական վերափոխում։ Այսպիսով, հետազոտության արդյունքները կարող են արտացոլել ավետարանական կամ վերստին ծնված ինքնության հետ ինքնանույնականացում, այլ ոչ թե իսկական, չափելի հոգևոր փորձառություն<ref>''The Oxford Handbook of Religion and American Politics'', Oxford University Press, p. 16.</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20121123231747/http://www.umcmission.org/Find-Resources/Global-Worship-and-Spiritual-Growth/John-Wesley-Sermons/Sermon-45-The-New-Birth Նոր ծնունդ], Ջոն Ուեսլի, քարոզ թիվ 45. Վերստին ծնվելու մասին Ուեսլիի ուսմունքը և փաստարկը, որ այն հիմնարար է քրիստոնեության համար: [[Կատեգորիա:Նոր Կտակարան]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեություն]] 7yof6nh1z5zjhqtpafovx7xz45hvvpp 0 1287252 10356988 10356217 2025-06-18T00:09:24Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 - <ref, +<ref, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite journal, Cite book, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356988 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կենդանի}} '''Ֆոքստերիերներ,''' շների տիպի երկու տարբեր ցեղատեսակներ են՝ սմութ ֆոքստերիեր և [[կոշտամազ ֆոքստերիեր]]: Այս երկու ցեղատեսակները ծագել են 19-րդ դարում մի քանի շներից, որոնք սերում են [[Միացյալ Թագավորություն|բրիտանական]] տերիերի ավելի վաղ տեսակերից և կապված են ժամանակակից սպիտակ տերիերների այլ ցեղատեսակների հետ: Բացի այդ, մի շարք ցեղատեսակներ շեղվել են այս երկու հիմնական տիպի ֆոքստերիերից և ճանաչվել են առանձին, այդ թվում՝ [[ջեք ռասել տերիեր]]ը, մինիատյուր ֆոքսը և ռաթ տերիերը: Մազածածկ և հարթ մորթով ֆոքստերիերները նման բնութագրեր ունեն, և դրանց հիմնական տարբերությունները վերաբերում են միայն մորթու կառուցվածքին և գույնին։ ֆոքստերիերները մեծ հաջողություններ են ունեցել շների ցուցադրություններում, հատկապես Ամերիկայում, քան իրենց պատմական հայրենիքում։ == Պատմություն == Անգլիացի [[բժիշկ]] Ջոն Քայուսը նկարագրել է անգլիական տերիերի տեսակը 1577 թվականին իր ''«Անգլիական շներ»'' աշխատության մեջ: Մինչև 18-րդ դարը փաստագրվել է, որ բոլոր տերիերները եղել են վայրի մազածածկույթով, սև ու շագանակագույն<ref>[[Fox Terrier#vanderlip2001|Vanderlip (2001)]]: p. 5</ref>։ Սպիտակ տերիերի մասին առաջին գրառումը վերաբերում է Փիչ անունով շանը, որը 1790 թվականին պատկանել է գնդապետ Թոմաս Թորնթոնին<ref name="haynes234">[[Fox Terrier#haynes1912|Haynes (1912)]]: p. 23</ref>։ Նկարչուհի Սորեյ Գիլփինը ստեղծել է նրա դիմանկարը, երբ շունը դեռ կենդանի էր։ Այս նկարի, որը արվել է մինչև 1810 թվականը, ուղեկցվում էր տեքստով. ''«Պետք է նշել գնդապետ Թորնթոնի տերիերներին, թեկուզ միայն նրա հայտնի Փիչի համար, ումից սերում են թագավորությունում գտնվող սպիտակ տերիերների մեծ մասը''<ref name="haynes234" />''»։'' 20-րդ դարի սկզբի բժիշկները ենթադրում էին, որ Փիչը տերիերի և գրեհաունդի խառնածին էր, ինչը, նրանց կարծիքով, հիմք դրեց ցեղատեսակի սպիտակ գույնի առաջացմանը։ Սպիտակ տերիերի մասին ամենավաղ գրառումը եղել է փիչ անունով շան մասին, որը պատկանում էր գնդապետ Թոմաս Թորնթոնին 1790 թվականին։ Շունը Սորի Գիլփինի նկարի թեման էր, ով ստեղծել էր նրա դիմանկարը, երբ այն դեռ կենդանի էր: Այս նկարի, որը արվել է մինչև 1810 թվականը, ուղեկցվում էր տեքստով. «Անհրաժեշտ կլիներ նկատել գնդապետ Թորթոնի տերիերները, եթե դրանք լինեին միայն նրա արդարացիորեն հռչակված սկիպիդարի պատճառով, որից սերում են սպիտակ տերիերների մեծ մասը: թագավորություն»։ 20-րդ դարի սկզբի շների մասին գրողները ենթադրում էին, որ Փիչը տերիերի և գրեհաունդի խառնածին էր, ինչի շնորհիվ էլ սպիտակ գույնը ներմուծվել էր այս ցեղատեսակի մեջ<ref name="vanderlip64">[[Fox Terrier#vanderlip2001|Vanderlip (2001)]]: p. 6</ref>։ Շատ բան հայտնի չէ 19-րդ դարի սկզբի բուծման փորձի մասին, որը ստեղծեց ժամանակակից ֆոքստերիերը: Այնուամենայնիվ, ենթադրվում է, որ ցեղատեսակի ստեղծման և կայունացման համար օգտագործվել են [[Բիգլ]]ը, հին անգլիական բուլդոգը, անգլիական խաղալիք տերիերը, ցուցիչը և նույնիսկ [[դալմատին]]ը<ref>[[Fox Terrier#haynes1912|Haynes (1912)]]: p. 24</ref><ref name="haynes252">[[Fox Terrier#haynes1912|Haynes (1912)]]: p. 25</ref>։ 1870 թվականից սկսած՝ ֆոքստերիերների համար գոյություն ունի ամբողջական ցեղային ծագում։ Երեք շուն՝ օլդ ջոկը, տրապը և տարտարը, համարվում են ժամանակակից սպիտակ տերիերների հիմնական նախնիները։ Օլդ ջոկը սերում էր սևադեղին տերիերից, մինչդեռ տրապը պատկանում էր հովիվ Ջոն «Ջեք» ռասելի շներին։ Հետագայում հենց ռասելի անունով անվանակոչվեց Ջեք ռասել տերիեր ցեղատեսակը<ref name="vanderlip6">[[Ֆոքստերիեր#vanderlip2001|Vanderlip (2001)]]: p. 6</ref>։ Չնայած տարտարի ճշգրիտ ծագումն անհայտ է, ենթադրվում է, որ նա նույնպես սերում էր սևադեղին տերիերից<ref name="haynes25">[[Ֆոքստերիեր#haynes1912|Haynes (1912)]]: p. 25</ref>։ Այդ ժամանակաշրջանի հայտնի էգ շներից ամենահայտնին գրոուվ նեթլն էր<ref>[[#lee1902|Lee (1902)]]: p. 44</ref>։ Բացի այդ, մեկ այլ շուն՝ օլդ թիփը, համարվում է ժամանակակից ֆոքստերիերի նախահայրը։ Այդ ժամանակաշրջանի տերիերները կարճ ոտքերով, ամրակազմ կառուցվածքով շներ էին, որոնց գանգը լայն էր վերևի հատվածում։ Նրանք օգտագործվում էին որսորդական խմբերում և պահվում էին անգլիական ֆոքսհաունդների հետ միասին՝ հատուկ վարժեցվելով աղվեսներին իրենց որջերից դուրս բերելու համար<ref>[[#haynes1912|Haynes (1912)]]: p. 27</ref>։ Ժամանակի ընթացքում որսի տեմպը սկսեց արագանալ, և 18-րդ դարի վերջում տերիերները սկսեցին բուծվել ավելի երկար ոտքերով՝ նրանց արագությունն ավելացնելու համար։ Սակայն չափերի աճի հետևանքով ֆոքստերիերը դարձավ չափազանց մեծ իր նախնական նպատակի համար, և աղվեսների որսի մեջ նրա օգտագործումը սկսեց նվազել<ref>[[#haynes1912|Haynes (1912)]]: p. 28</ref>։ Անգլիայի ֆոքստերիերների ակումբը հիմնադրվել է 1876 թվականին, իսկ ինը տարի անց՝ 1885 թվականին, ստեղծվել է Ամերիկայի Ֆոքստերիերների ակումբը, որը դարձել է Ամերիկյան շնաբուծական ակումբի (AKC) առաջին ցեղատեսակային մասնագիտացված ակումբը<ref name="vanderlip6" />։ 1907, 1908 և 1909 թվականներին ''Warren Remedy'' անունով հարթ մորթով ֆոքստերիեր էգը, որին բուծել էր Ուինթրոպ Ռութերֆորդը, դարձել է ''Westminster Kennel Club Dog Show-ի'' լավագույն շուն տիտղոսի առաջին հաղթողը։ Կոնֆորմացիոն շների ցուցադրությունների հանրաճանաչությունից հետո ֆոքստերիերը ձևավորվել է ընտրովի բուծման արդյունքում։ Օրինակ՝ 1949 թվականին 140 մազածածկ ֆոքստերիեր չեմպիոններից 120-ը սերում էին մեկ առաջնության հաղթող շնից<ref name="vanderlip6" />։<gallery widths="200px" heights="160px"> File:Pitch by gilpin.jpg| Փիչի նկարը (1790 թվական), հեղինակ՝ Սորեյ Գիլփին (1733–1807 թվականներ) File:Alice Maud Bryant 1875-1910 Cheroot.jpg|Ֆոքստերիեր Չերութը ծնվել է 1886 թվականին և հանդիսանում է օղակ՝ 19-րդ դարի սկզբի աշխատող ֆոքս տերիերների և դարի վերջի մրցութայինն շների միջև File:Jock tartar and nettle.jpg|'''Օլդ ջոկը''', '''գրոուվ նեթլը''' և '''տարտարը'''՝ ժամանակակից ֆոքստերիերների երեք նախնիներ File:Girl Photographing a Dog (3084877374).jpg|Աղջիկը լուսանկարում է ֆոքստերիերին </gallery> == Ժամանակակից ցեղատեսակներ == [[File:Foksterier szorstkowlosy kufa z przodu yy.jpg|thumb|left|upright|Օլդ Թիփ լուսանկարը]] Ֆոքստերիերների երկու հիմնական ցեղատեսակներ կան՝ հարթ մորթով և մազածածկ, որոնք երկուսն էլ ծագել են Անգլիայում<ref name="palika242">[[#palika2007|Palika (2007)]]: p. 242</ref>։ Բացի այդ, գոյություն ունեն մի քանի ժառանգած ցեղատեսակներ, որոնք զարգացվել են տարբեր երկրներում։ Օրինակ, ամերիկյան խաղալիք ֆոքստերիերը բուծվել է հարթ մորթով ֆոքստերիերից, ինչպես նաև իտալական գրեհաունդից, մանչեսթեր տերիերից, մինիատյուր պինչերից և չիհուահուայից<ref>{{Cite web |title=Different Types of Terrier |url=http://www.jack-russell-terrier.co.uk/breed/types_of_terriers.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100401235849/http://www.jack-russell-terrier.co.uk/breed/types_of_terriers.html |archive-date=2010 թ․ ապրիլի 1 |access-date=2011 թ․ հունվարի 21 |publisher=Jack-Russell.co.uk}}</ref>։ Երկու հիմնական ֆոքստերիերների տեսակները հիմնականում սպիտակ են՝ գունավոր նշաններով, և ունեն նմանատիպ դեմքի հատկանիշներ<ref name="palika241" /><ref name="palika243">[[#palika2007|Palika (2007)]]: p. 243</ref>։ Նրանք հիմնականում նույնն են, բացի մորթու, գույնի և նշանների փոքր տարբերություններից<ref name="vanderlip8">[[#vanderlip2001|Vanderlip (2001)]]: p. 8</ref>։ Միշտ կան նշաններ, որոնք ծագում են սև գույնով ծնվելու պահին, բայց մեծահասակ լինելուց հետո կարող են դառնալ ավելի բաց գույնի, և առավել հաճախ հանդիպող գույները են դեղին և սև։ Նշանները հանդիսանում են պիբալդային կետավորություն<ref>{{Cite journal |last=Karlsson |first=Elinor K. |author2=Lindblad-Toh, Kerstin |date=2008 թ․ սեպտեմբեր |title=Mapping white spotting |url=http://www.nature.com/nrg/journal/v9/n9/box/nrg2382_BX3.html |journal=Nature Reviews Genetics |publisher=Nature.com |volume=9 |issue=9 |pages=713–725 |doi=10.1038/nrg2382 |pmid=18714291 |s2cid=6460297 |access-date=2011 թ․ հունվարի 21}}</ref>։ Չնայած երկու հիմնական ցեղատեսակները սկզբում հաճախ խառնվում էին, այժմ դա չի կատարվում մաքուր ցեղատեսակների մոտ<ref>{{Cite book |last=Warren |first=Dean M. |url=https://books.google.com/books?id=Qz-3V6_TatUC&q=fox+terrier&pg=PA82 |title=Small Animal Care and Management |publisher=Delmar Cengage Learning |year=2001 |isbn=978-0-7668-1424-0 |page=82}}</ref>։ Ֆոքս տերիերը եղել է ''Westminster Kennel Club Dog Show-ում'' առավել հաջողակ ցեղատեսակը՝ հարթ մորթով ֆոքստերիերը չորս անգամ հաղթել է «Լավագույն շուն'''»''' տիտղոսը, իսկ մազածածկ ֆոքստերիերը՝ 14 անգամ<ref name="vanderlip6" /><ref name="vanderlip7">[[#vanderlip2001|Vanderlip (2001)]]: p. 7</ref>։ Երկուսն էլ ցուցադրվել են որպես մեկ ցեղատեսակ, սակայն 1985 թվականին ամերիկյան շնաբուծական ակումբը (AKC) դրանք ճանաչեց որպես առանձին ցեղատեսակներ<ref name="palika243" />։ Միացյալ Թագավորությունում ''Crufts'' ցուցահանդեսում հարթ մորթով ֆոքստերիերը չի հաղթել «Լավագույն շուն'''»''' տիտղոսը, մինչդեռ մազածածկ ֆոքստերիերը հաղթել է երեք անգամ<ref>{{Cite web |title=Supplements & Breed Showcases |url=http://www.dogworld.co.uk/Supplements |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081015050835/http://www.dogworld.co.uk/Supplements |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 15 |access-date=2011 թ․ հունվարի 21 |work=Dog World}}</ref>։ === Հարթ մորթով ֆոքստերիեր === [[File:Two Fox Terriers.jpg|thumb|right|Երկու հարթ մորթով Ֆոքստերիերներ, որոնք ցուցադրում են ցեղի նշանների տարբերությունը]] Հարթ մորթով ֆոքս տերիերը ունի կարճ և խիստ մորթի, որն հիմնականում սպիտակ է։ Շան բարձրությունը 36–39 սմ է, իսկ քաշը՝ 6,8–8,6 կգ (15–19 ֆունտ)։ Այս ցեղատեսակի գլխի ձևը երկար է, ունի փոքր մուգ աչքեր<ref name="palika241">[[#palika2007|Palika (2007)]]: p. 241</ref>։ Այս ցեղատեսակը ճանաչվել է որպես [[Միացյալ Թագավորություն]]ում ''վտանգված հայրենական ցեղատեսակներից'' մեկը։ Սա նշանակում է, որ տարեկան գրանցումների թիվը ''The Kennel Club-''ում չի անցնում 300-ից։ 2010 թվականին գրանցվել է 155 հարթ մորթով ֆոքստերիեր, իսկ մազածածկ ֆոքստերիերների՝ 693, և ամենահանրաճանաչ տերիեր ցեղատեսակներից մեկի՝ սթաֆորդշիր բուլտերիերի՝ 8,663 գրանցում<ref>{{Cite web |title=Quarterly Registration Statistics for the Terrier Group |url=http://www.thekennelclub.org.uk/download/3076/Quarterly-breed-stats-terriers.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071010125659/http://www.thekennelclub.org.uk/download/3076/Quarterly-breed-stats-terriers.pdf |archive-date=2007 թ․ հոկտեմբերի 10 |access-date=2011 թ․ մարտի 1 |work=The Kennel Club}}</ref>։ ''Westminster Kennel Club Dog Show-ում'' ամենահաջողակ շունը եղել է ''Ch. Warren Remedy'', որն այս տիտղոսը հաղթել է երեք անգամ՝ 1907-ից 1909-ը<ref name="first">{{Cite news |date=1907 թ․ փետրվարի 15 |title=Fox Terrier Wins Blue Ribbon Event |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1907/02/15/106706137.pdf |access-date=2010 թ․ ապրիլի 10 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ Այս հաղթանակները հաջորդել են Ch. Sabine Rarebit-ի «Լավագույն շուն» տիտղոսին 1910 թվականին<ref>{{Cite news |date=1910 թ․ փետրվարի 12 |title=Sabine Rarebit is Best Dog in Show |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1910/02/12/104920803.pdf |access-date=2011 թ․ մարտի 1 |newspaper=The New York Times}}</ref>։ Չնայած որ հարթ մորթով ֆոքստերիերը հաղթել է առաջին չորս «Լավագույն շուն» տիտղոսները ''Վեսթմինսթերում''<ref>{{Cite web |title=Best in Show Winners |url=http://www.westminsterkennelclub.org/history/biswinners.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071225033923/http://westminsterkennelclub.org/history/biswinners.html |archive-date=2007 թ․ դեկտեմբերի 25 |access-date=2011 թ․ մարտի 1 |work=Westminster Kennel Club}}</ref>։ === Հետնորդ ցեղատեսակներ === {| class="wikitable sortable" |- !Ցեղատեսակ !Ծագման հայրենիք !Բարձրություն !Զանգված ! class="unsortable" |Նշումներ ! class="unsortable" |Պատկեր ! class="unsortable" |Ծանոթագրություններ |- | Բրազիլական տերիեր | {{flagicon|Brazil}} [[Բրազիլիա]] | 36-41 սմ | 6,8-9,1 կգ | Ֆոքստերիերները բերվել են Բրազիլիա 18-րդ դարում։ Հաջորդ դարասկզբին դրանք խաչվել են չիհուահուաների, մինիատուրպինչերների և այլ փոքր ցեղերի հետ և օգտագործվել են որսորդության նպատակով։ | [[File:Brazilian Terrier.jpg|75px]] |<ref name="cunliffe295">[[#cunliffe2002|Cunliffe (2002)]]: p. 295</ref> |- | Չիլիի Ռաթ տերիեր | {{flagicon|Chile}} [[Չիլի]] | 28-38 սմ | 2,7-3,6 կգ | Եվրոպացի գաղթականները 18-րդ դարում Ֆոքստերիերներ բերեցին Հարավային Ամերիկա։ Այս ցեղը խաչվել է բնիկ շան ցեղերի հետ և զարգացել է գյուղական համայնքներում: | |<ref>{{Cite web |title=Estandar Del Terrier Chileno (Fox Terrier Chileno O Ratonero Chileno) |url=http://www.terrierchileno.com/estandar.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100708200929/http://www.terrierchileno.com/estandar.html <!--Added by H3llBot--> |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 1 |work=Club Nacional Terrier Chileno |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |title=Origin de la Raza |url=http://www.terrierchileno.com/historia_terrierchileno.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100708201026/http://www.terrierchileno.com/historia_terrierchileno.html <!--Added by H3llBot--> |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 8 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 1 |work=Club Nacional Terrier Chileno |language=es}}</ref> |- | Ջեք Ռասել տերիեր | {{flagicon|England}} [[Անգլիա]] | 25-38 սմ | 6,4-8,2 կգ | 19-րդ դարի սկզբին այս ցեղը մշակվել է Ռևերենդ Ջոն Ռասել կողմից։ Նրա մահից հետո, ցեղը շարունակվել է 20-րդ դարի սկզբին՝ որպես Ֆոքս Թերիերի ավելի փոքր տեսակի։ Ջեք Ռասել Թերիերն ունի իր երկու ժառանգական ցեղեր՝ Պարսոն ռասել տերիերը և ռասել տերիերը։ | [[File:Jack Russell Terrier in Park.jpg|75px]] |<ref name="jrtbreed">{{Cite web |title=JRTCA Breed Standard |url=http://www.therealjackrussell.com/jrtca/standard.php |access-date=2010 թ․ սեպտեմբերի 27 |work=therealjackrussell.com |publisher=Jack Russell Terrier Club of America}}</ref><ref name="jrtcacomparison">{{Cite web |title=Breed Comparison |url=http://www.therealjackrussell.com/breed/difference.php |access-date=2011 թ․ հուլիսի 15 |publisher=Jack Russell Terrier Club of America}}</ref> |- | Ճապոնական տերիեր | {{flagicon|Japan}} [[Ճապոնիա]] | 30-33 սմ | 3,7-3,6 կգ | Այս ցեղը ծագում է այն Ֆոքստերիերներից, որոնք 18-րդ դարի սկզբին դուչերը բերեցին Ճապոնիա։ Այն խաչվել է արդեն գոյություն ունեցող ճապոնական ցեղերի հետ և զարգացել է Յոկոհամա և Կոբե քաղաքներում։ | [[File:Japanese Terrier2.jpg|75px]] |<ref>{{Cite web |title=Japanese Terrier |url=http://www.fci.be/uploaded_files/259gb98_en.doc |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110514084150/http://www.fci.be/uploaded_files/259gb98_en.doc |archive-date=2011 թ․ մայիսի 14 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 2 |publisher=FCI}}</ref><ref>{{Cite book |last=Choron |first=Sandra |url=https://archive.org/details/planetdog00sand |title=Planet Dog: A Doglopedia |author2=Choron, Harry |publisher=Houghton Mifflin Harcourt |year=2005 |isbn=978-0-618-51752-7 |page=[https://archive.org/details/planetdog00sand/page/176 176] |quote=japanese terrier. |url-access=registration}}</ref> |- | Մինիատյուր ֆոքստերիեր | {{flagicon|Australia}}[[Ավստրալիա]] | 24-30 սմ | Բարձրության համապատասխան | Ավստրալիայում 19-րդ դարի վերջում զարգացած այս ցեղը ստեղծվել է ճագարների։ Այն համարվում է ԱՄՆ-ի թոյ Ֆոքստերիերի հետ նմանատիպ։ | [[File:Miniature Fox Terrier.jpg|75px]] |<ref>{{Cite web |title=Breed Standard of the Miniature Fox Terrier revised 2008 |url=http://www.minifoxie.org/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=17 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090428003751/http://www.minifoxie.org/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=17 |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 2 |work=Mini Foxie Club of Australia}}</ref><ref>{{Cite web |title=Breed History |url=http://www.minifoxie.org/index.php?option=com_content&view=article&id=14&Itemid=14 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151019093440/http://www.minifoxie.org/index.php?option=com_content&view=article&id=14&Itemid=14 |archive-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 19 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 2 |work=Mini Foxie Club of Australia}}</ref> |- | Իսպանական տերիեր | {{flagicon|Spain}} [[Իսպանիա]] | 36-43 սմ | 6,8-8,2 կգ | Զարգացած է Անդալուզիայում, Իսպանիայում, այս ցեղը ստեղծվել է որսալու և ոչնչացնելու մկներ օղու նկուղներում՝ որոնք հայտնի են որպես ''bodega''s իրենց հայրենիքում։ Նրանց անունը թարգմանվում է որպես «Անդալուզիայի օղու նկուղում մկների որսալու շուն»։ | [[File:Bodeguero_young.jpg|75px]] |<ref name="rateneroorigen">{{Cite web |title=Origen de la raza Ratonero Bodeguero |url=http://www.ratonerobodeguero.org/origen.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140424174039/http://www.ratonerobodeguero.org/origen.cfm |archive-date=2014 թ․ ապրիլի 24 |access-date=2011 թ․ հուլիսի 15 |work=Club Nacional Del Perro Ratonero-Bodeguero |language=es}}</ref><ref name="ratenerostandard">{{Cite web |title=Estadar de la raza Ratonero Bodeguero |url=http://www.ratonerobodeguero.org/origen.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140424174039/http://www.ratonerobodeguero.org/origen.cfm |archive-date=2014 թ․ ապրիլի 24 |access-date=2011 թ․ հուլիսի 15 |work=Club Nacional Del Perro Ratenero-Bodeguero |language=es}}</ref> |- | Ռաթ տերիեր | {{flagicon|USA}} [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]] | 20-58 սմ | 1,8-15,9 կգ | Այս ցեղը ստեղծվել է Ֆոքստերիերի, անգլիական սպիտակ տերիերի և այլ տարածված տերիերների խաչաձևման միջոցով՝ ԱՄՆ-ի առաջին գաղթականության ժամանակ։ Ցեղը ունի երեք չափս՝ թոյ (հասնող մինչև 20 սմ բարձրության), մինիատուր (հասնող մինչև 36 սմ բարձրության) և ստանդարտ (հասնող 36 սմ-ից բարձր)։ | [[File:AmRatTerr2 wb.jpg|75px]] |<ref name="palika337">[[#palika2007|Palika (2007)]]: p. 337</ref> |- | Թեդդի տերիեր | {{flagicon|USA}} [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]] | 20-38 սմ | 5,4-13,9 կգ | Այս ցեղը ճանաչվել է միացյալ Կենել Կլուբի կողմից և անվանվել է Թեոդոր Դ. Ռուզվելտի պատվին։ | [[File:Teddyterrier.jpg|75px]] |<ref name="whatisateddy">{{Cite web |last=Moore |first=Dan |title=What is a Teddy Roosevelt Terrier |url=http://www.utrtca.com/files/History_from_Teddy_Roosevelt_definitive91510.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110717181320/http://www.utrtca.com/files/History_from_Teddy_Roosevelt_definitive91510.pdf |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 17 |access-date=2011 թ․ հուլիսի 15 |publisher=United Teddy Roosevelt Terrier Club of America}}</ref> |- | Տենտերֆիլդ տերիեր | {{flagicon|Australia}} [[Ավստրալիա]] | 25+30 սմ | Բարձրության համապատասխան | Այս ցեղը հաստատվել է որպես աշխատող շուն, երբ տերիերները բերվեցին Ավստրալիա՝ վաղ գաղթականների կողմից։ Օգտագործվում էր վնասատուների, ինչպիսիք են մկները, ճագարները և աղվեսները, վերացնելու համար և հատկապես տարածված է գյուղատնտեսական համայնքներում։ | [[File:Scooter Tenterfield.jpg|75px]] |<ref>{{Cite web |title=Tenterfield Terrier |url=http://www.ankc.org.au/Breed_Details.aspx?bid=212 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110706124035/http://www.ankc.org.au/Breed_Details.aspx?bid=212 |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 1 |publisher=Australian National Kennel Council}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tenterfield Terrier |url=http://www.pedigree.com.au/breeds/?b=208&p=T&pp= |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120325002808/http://www.pedigree.com.au/breeds/?b=208&p=T&pp= |archive-date=2012 թ․ մարտի 25 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 2 |publisher=Pedigree}}</ref> |- | Թոյ ֆոքստերիեր | {{flagicon|USA}} [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]] | 20-28 սմ | 1,4-3,2 կգ | Ստեղծվել է Սմուքի Ֆոքստերիերից և խաչվել է տարբեր թոյ ցեղերի հետ, այդ թվում՝ սինիատուր պինչերներ, իտալական գրեյհաունդներ, չիհուահուաներ և մանչեսթերյան տերիերներ։ Այս ցեղը ճանաչվել է ամերիկյան Կենել Կլուբի կողմից 2003 թվականին։ | [[File:Toy Fox Terrier 2.jpg|75px]] |<ref>{{Cite web |title=AKC Meet the Breeds: Toy Fox Terrier |url=http://www.akc.org/breeds/toy_fox_terrier/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120818073805/http://www.akc.org/breeds/toy_fox_terrier/ |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 18 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 1 |publisher=American Kennel Club}}</ref><ref>{{Cite book |last=Barker |first=A.J. |title=The Complete Book of Dogs |publisher=Longmeadow Press |year=1993 |isbn=978-0-681-41766-3 |page=106}}</ref> |} == Ընդհանուր առողջական խնդիրներ == Միասթենիա գրավիս՝ նեյրոմկանխույզ հիվանդություն, ժառանգվում է Smooth ֆոքստերիերից ավտոսոմալ ռեցեսիվ գենի միջոցով<ref>{{Cite book |last=de Lahunta |first=Alexander |url=https://books.google.com/books?id=pEWbeIU9-7QC&q=%22smooth+fox+terrier%22+coat&pg=PA93 |title=Veterinary Neuroanatomy and Clinical Neurology |author2=Glass, Eric N. |publisher=Saunders |year=2008 |isbn=978-0-7216-6706-5 |page=93}}</ref>։ Այս հիվանդությունը կարող է նաև լինել մեգաէսոֆագուս հիվանդության ախտանիշ, որը տարածված է Վայր ֆոքստերիերի մոտ։ Smooth ֆոքստերիերի ևս մեկ ժառանգական խնդիր է կատարակտը, որը ավելի հաճախ հանդիպում է այս ցեղատեսակում։ Երկու տեսակի ֆոքստերիերներ կարող են ենթարկվել ալերգիաների<ref name="mindell">{{Cite book |last=Mindell |first=Earl |url=https://books.google.com/books?id=e4VbrVdTyqkC&q=%22fox+terrier%22+health&pg=PA205 |title=Dr. Earl Mindell's nutrition and health for dogs |publisher=Basic Health Publications |year=2007 |isbn=978-1-59120-203-5 |location=Laguna Beach, CA |page=205}}</ref>։ The Kennel Club-ի հարցման համաձայն՝ ֆոքստերիերների սատկելու հիմնական պատճառը ծերությունն է, որը կազմում է գրանցվածների 31,8%-ը։ Երկրորդական պատճառը չպարզված տեսակի քաղցկեղն է՝ 22,7%-ով<ref name="survey">{{Cite web |title=Summary results of the Purebred Dog Health Survey for Fox Terriers |url=http://www.thekennelclub.org.uk/download/1554/hsfoxterrier.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121021040731/http://www.thekennelclub.org.uk/download/1554/hsfoxterrier.pdf |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 21 |access-date=2011 թ․ հունվարի 21 |publisher=The Kennel Club}}</ref>։ Ֆոքստերիերի կյանքի միջին տևողությունը մոտ 15 տարի է<ref name="vanderlip26">[[#vanderlip2001|Vanderlip (2001)]]: p. 26</ref>, իսկ The Kennel Club-ի հարցման համաձայն՝ 13 տարի և 2 ամիս<ref name="survey" />։ Ֆոքստերիերն ունի հակվածություն ատոպիկ դեմատիտին<ref>{{Cite book |last=Rhodes |first=Karen Helton |title=Blackwell's Five-Minute Veterinary Consult Clinical Companion |last2=Werner |first2=Alexander H. |date=2011 թ․ հունվարի 25 |publisher=Wiley-Blackwell |isbn=978-0-8138-1596-1 |publication-place=Ames, Iowa |page=94}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} === Աղբյուրներ === {{Refbegin}} * {{Cite book |last=Lee |first=Rawdon Briggs |author-link=Rawdon Briggs Lee |url=https://archive.org/stream/historydescripti1902leer#page/n7/mode/2up |title=A History and Description, with Reminiscences, of the Fox Terrier |publisher=Horace Cox |year=1902 |location=London |ref=lee1902}} * {{Cite book |last=Haynes |first=William |url=https://archive.org/details/foxterrier00hayngoog |title=The Fox Terrier |publisher=Outing Publishing Company |year=1912 |location=New York |ref=haynes1912}} * {{Cite book |last=Cunliffe |first=Juliette |title=The Encyclopedia of Dog Breeds |publisher=Parragon Books |year=2002 |isbn=0-7525-8018-3 |location=Bath |ref=cunliffe2002}} * {{Cite book |last=Vanderlip |first=Sharon |url=https://archive.org/details/foxterriers0000unse |title=Fox Terriers |publisher=Barron's Educational Series |year=2001 |isbn=978-0-7641-1636-0 |location=Hauppauge, NY |ref=vanderlip2001}} * {{Cite book |last=Palika |first=Liz |url=https://archive.org/details/howellbookofdogs00pali |title=The Howell Book of Dogs: The Definitive Reference to 300 Breeds and Varieties |publisher=John Wiley & Sons |year=2007 |isbn=978-0-470-00921-5 |location=Hoboken, NJ |ref=palika2007}} {{Refend}} [[Կատեգորիա:Շնազգիներ]] [[Կատեգորիա:Շներ]] bw4qbcmkistncz7pqhm83ifb1xy8cwz 2 1287307 10357151 10356397 2025-06-18T07:39:38Z Sam.Grig 152133 10357151 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Օմեր Բար Լև''' ({{lang-he|עֹמֶר בַּר־לֵב}}, {{ԱԾ}}), Իսրայելցի քաղաքական գործիչ, որը նախկինում զբաղեցրել է ազգային անվտանգության նախարարի պաշտոնը։ Նախկինում նա եղել է Քնեսեթի անդամ Լեյբորիստական ​​կուսակցությունից։ 2013 թվականի Իսրայելի խորհրդարանական ընտրություններում նա կուսակցության ցուցակում յոթերորդն էր և կուսակցության խաղաղության և պաշտպանության հարցերով համակարգողն է<ref>[http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 Labor Party] {{Wayback|url=http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 |date=20141006071604 }} Central Elections Committee {{in lang|he}}</ref>։ Բար Լևը Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորի սպա է՝ գնդապետի կոչումով (Ալուֆ Միշնե), իսկ 1984-ից 1987 թվականներին եղել է «Սայերեթ Մատկալ» էլիտար հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատարը։ == Կենսագրություն == Օմեր Բար Լևը ծնվել է Իսրայելի Հայֆա քաղաքում՝ ավստրիական ծագում ունեցող աշկենազի հրեաների ընտանիքում։ Նրա հայրը Իսրայելի պաշտպանության բանակի նախկին շտաբի պետ և կառավարության նախարար Խաիմ Բար Լևն է։ Բար Լևը երկրորդ անգամ ամուսնացած է տեսամոնտաժող Թամիի հետ և երեք երեխաների հայր է։ == Ռազմական կարիերա == Նա զորակոչվել է 1971 թվականին և հետագայում հրամանատարել է Իսրայելի ամենաէլիտար հատուկ նշանակության ջոկատը՝ «Սայերեթ Մատկալը», իսկ ավելի ուշ՝ «Հորդանանի հովտի բրիգադը»։ «Սայերեթ Մատկալում» ծառայության ընթացքում Բար Լևը մասնակցել է նշանակալի գործողությունների, այդ թվում՝ «Սավոյ» հյուրանոցի գրավմանը և «Էնտեբե» գործողությանը։ 1990-ականների սկզբին Բար Լևը մասնակցել է Իսրայելի պաշտպանության բանակի բանակցություններին պաղեստինցիների հետ, որոնք հանգեցրել են Ղազա-Երիքովի համաձայնագրի կնքմանը, իսկ ավելի ուշ՝ բանակցություններին, որոնք հանգեցրել են Իսրայել-Հորդանան խաղաղության պայմանագրի կնքմանը<ref>{{Cite web |url=http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |title=Biography on the Labor Party website (Hebrew) |access-date=2014-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140116222000/http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |archive-date=2014-01-16}}</ref>։ Իր ռազմական կարիերայի ընթացքում, որը տևեց 1971-ից մինչև 1994 թվականը, Բար-Լևը երկու անգամ լքել է Իսրայելի պաշտպանության բանակը։ 1970-ականների վերջին Բար-Լևը սովորել է Ագրոնոմիա և Գյուղատնտեսություն Ռեհովոտի Հրեական համալսարանի գյուղատնտեսական ֆակուլտետում և 1980 թվականին ստացել է գիտությունների բակալավրի աստիճան:«Սայերեթ Մատկալ»-ը հրամանատարելուց հետո Բար-Լևը կրկին լքել է բանակը 1987 թվականին՝ Թել Ավիվի համալսարանում միջազգային հարաբերությունների մագիստրոսի աստիճան ստանալու համար<ref>{{Cite web |title=Omer Barlev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ Մագիստրոսական ուսման շրջանակներում Բար-Լևը գրել է Սիրիայի համար հնարավոր անվտանգության միջոցառումների մասին դիսերտացիա, որը հետագայում դարձել է «Անվտանգության մեխանիզմները Գոլանում ժամանակակից պատերազմի դարաշրջանում» վերնագրով գիրք։ Նա նաև միացել է պահեստազորային զինվորների խմբին, որոնք 1978 թվականին նամակ են գրել վարչապետ Մենախեմ Բեգինին՝ կոչ անելով նրան խաղաղության համաձայնագիր կնքել Եգիպտոսի հետ<ref>{{cite news|url=http://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|title=Israel can't afford to do nothing says Labor's new defense man|date=2013-01-02|work=The Times of Israel|first=Matti|last=Friedman|access-date=2022-12-30|archive-date=2022-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220722220434/https://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|url-status=live}}</ref>։ == Политическая карьера == [[Файл:Deputy Secretary Sherman Meets with Israeli Minister of Public Security Bar Lev (52247556688).jpg|thumb| Бар-Лев с заместителем госсекретаря США [[Шерман, Венди|Венди Шерман]] в 2022 году]] После [[убийство Ицхака Рабина|убийства Ицхака Рабина]] Бар-Лев присоединился к организации «Поколение мира» и в рамках этой структуры основал движение «Ахарай» — лозунг, используемый в ЦАХАЛе в значении «Следуй за мной», и используется для активизации группы, стремящейся к общей цели. «Ахарай» работает над расширением прав и возможностей маргинализированной израильской молодёжи и обучает её [[Демократия|демократии]] и [[сионизм]]у. За последние 15 лет Ахарай работал примерно с {{число|20000}} молодых людей и ежегодно набирает около 4000 участников в свои программы<ref>{{Cite web|url=http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|title=(Hebrew)|access-date=2023-11-02|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304035955/http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|url-status=live}}</ref>. В 2012 году Бар-Лев решил баллотироваться в [[Кнессет]] от партии [[Авода]] и был выбран седьмым номером в её списке кандидатов<ref>{{cite news|url=http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|title=A Labor candidate for Knesset without much to say, meet Omer Bar-Lev|date=2013-01-11|work=Haaretz|access-date=2023-11-02|archive-date=2015-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925001201/http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|url-status=live}}</ref>. На национальных выборах 2013 года, на которых Авода получила 15 мест, Бар-Лев стал депутатом [[Кнессет 19-го созыва|Кнессета 19-го созыва]], сформированного в результате этих выборов. Он является членом Комитета по иностранным делам и обороне, членом Специального комитета по законопроекту о «равном распределении бремени», председателем Лобби содействия развитию молодёжи на периферии, председателем Лобби Продвижения потребностей бедуинского населения и сопредседателем Сельскохозяйственного лобби<ref>{{Cite web |title=Omer Bar-Lev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |language=he |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>. В 2013 году Бар-Лев опубликовал политическую инициативу «Это в наших руках», в которой предлагались как двусторонние, так и независимые шаги, которые Израиль должен предпринять для сохранения своего демократического и еврейского характера. В плане подтверждается безотлагательность достижения политического решения конфликта с палестинцами и предлагается несколько инновационных решений для устранения препятствий на переговорах, например, взаимная аренда земли между Израилем и [[Палестинская национальная администрация|Палестиной]] для решения проблем безопасности и ресурсов. Однако в плане утверждается, что в случае провала переговоров Израиль должен предпринять активные шаги для сохранения своей идентичности. С этой целью Бар-Лев предложил серию частичных выводов войск Израиля с [[Западный берег реки Иордан|Западного берега реки Иордан]], направленных на минимизацию числа палестинцев, живущих под военным правлением ЦАХАЛа, и передачу ответственности за эти районы [[Палестинская национальная администрация|Палестине]]<ref>{{cite news|last=Rudoren|first=Jodi|date=2013-11-19|title=Pushing Peace on the Palestinians|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|issn=0362-4331|access-date=2023-11-02|archive-date=2023-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230806075956/http://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|url-status=live}}</ref>. Бар-Лев баллотировался в {{нп4|Выборы руководства партии Авода (2017)|руководство партии Авода||2017 Israeli Labor Party leadership election}} в 2017 году и набрал 6,9% голосов в первом туре<ref>{{Cite news |last1=אזולאי |first1=מורן |last2=דרוקמן |first2=אטילה שומפלבי וירון |date=2017-07-04 |title=פרץ וגבאי עלו לסיבוב השני בבחירות במפלגת העבודה |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |access-date=2022-05-06 |archive-date=2022-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220506180037/https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |url-status=live }}</ref>. На [[Парламентские выборы в Израиле (2021)|выборах 2021 года]] он был избран депутатом [[Кнессет 24-го созыва|Кнессета 24-го созыва]]. 13 июня 2021 года он принёс присягу в качестве министра внутренней безопасности<ref name=":0">{{cite web |title= Omer Barlev, Government Activity |access-date= 2022-05-08 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |archive-date= 2022-05-08 |archive-url= https://web.archive.org/web/20220508194517/https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |url-status= live }}</ref>. Он занимал этот пост до 29 декабря 2022 года, когда было создано новое, [[тридцать седьмое правительство Израиля]]<ref>{{cite web |title= Thirty-Seventh Government |access-date= 2023-01-02 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |archive-date= 2023-01-02 |archive-url= https://web.archive.org/web/20230102201328/https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |url-status= live }}</ref>. == Քննադատություն == 2022 թվականից հետո Բար Լևը քննադատության ենթարկվեց զոհերից մեկի հուղարկավորության ժամանակ արված հայտարարության համար, որում խոստացել էր բանտարկել հարձակումն իրականացրած ահաբեկչին։ Ահաբեկիչը մահացել է հարձակման ժամանակ։ Նրան նաև քննադատության ենթարկեցին այն բանի համար, որ նա չի նշել, որ զոհը սպանվել է իր հրեական հավատքի պատճառով<ref>{{Cite web |title=Barlev causes uproar at victim's funeral after vowing to jail dead terrorist |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |access-date=2022-05-26 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323172400/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last1=פיאסצקי |first1=ריקי כרמי |last2=לוי |first2=לירן |last3=קוריאל |first3=אילנה |date=2022-03-23 |title=מבוכה בהלוויית הנרצחת: השר בר-לב הבטיח שהמחבל שחוסל "יגיע לכלא" |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |access-date=2022-05-26 |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323174453/https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |url-status=live }}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-personal-details/866 Омер Бар-Лев] на сайте Кнессета *[http://fathomjournal.org/symposium-on-rabins-legacy-omer-bar-lev/ Симпозиум о наследии Рабина — Fathom Journal] {{Արտաքին հղումներ}} hmd47611oz4vjww6qc2jdc8ijtybyo5 10357152 10357151 2025-06-18T07:40:13Z Sam.Grig 152133 10357152 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Օմեր Բար Լև''' ({{lang-he|עֹמֶר בַּר־לֵב}}, {{ԱԾ}}), Իսրայելցի քաղաքական գործիչ, որը նախկինում զբաղեցրել է ազգային անվտանգության նախարարի պաշտոնը։ Նախկինում նա եղել է Քնեսեթի անդամ Լեյբորիստական ​​կուսակցությունից։ 2013 թվականի Իսրայելի խորհրդարանական ընտրություններում նա կուսակցության ցուցակում յոթերորդն էր և կուսակցության խաղաղության և պաշտպանության հարցերով համակարգողն է<ref>[http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 Labor Party] {{Wayback|url=http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 |date=20141006071604 }} Central Elections Committee {{in lang|he}}</ref>։ Բար Լևը Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորի սպա է՝ գնդապետի կոչումով (Ալուֆ Միշնե), իսկ 1984-ից 1987 թվականներին եղել է «Սայերեթ Մատկալ» էլիտար հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատարը։ == Կենսագրություն == Օմեր Բար Լևը ծնվել է Իսրայելի Հայֆա քաղաքում՝ ավստրիական ծագում ունեցող աշկենազի հրեաների ընտանիքում։ Նրա հայրը Իսրայելի պաշտպանության բանակի նախկին շտաբի պետ և կառավարության նախարար Խաիմ Բար Լևն է։ Բար Լևը երկրորդ անգամ ամուսնացած է տեսամոնտաժող Թամիի հետ և երեք երեխաների հայր է։ == Ռազմական կարիերա == Նա զորակոչվել է 1971 թվականին և հետագայում հրամանատարել է Իսրայելի ամենաէլիտար հատուկ նշանակության ջոկատը՝ «Սայերեթ Մատկալը», իսկ ավելի ուշ՝ «Հորդանանի հովտի բրիգադը»։ «Սայերեթ Մատկալում» ծառայության ընթացքում Բար Լևը մասնակցել է նշանակալի գործողությունների, այդ թվում՝ «Սավոյ» հյուրանոցի գրավմանը և «Էնտեբե» գործողությանը։ 1990-ականների սկզբին Բար Լևը մասնակցել է Իսրայելի պաշտպանության բանակի բանակցություններին պաղեստինցիների հետ, որոնք հանգեցրել են Ղազա-Երիքովի համաձայնագրի կնքմանը, իսկ ավելի ուշ՝ բանակցություններին, որոնք հանգեցրել են Իսրայել-Հորդանան խաղաղության պայմանագրի կնքմանը<ref>{{Cite web |url=http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |title=Biography on the Labor Party website (Hebrew) |access-date=2014-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140116222000/http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |archive-date=2014-01-16}}</ref>։ Իր ռազմական կարիերայի ընթացքում, որը տևեց 1971-ից մինչև 1994 թվականը, Բար-Լևը երկու անգամ լքել է Իսրայելի պաշտպանության բանակը։ 1970-ականների վերջին Բար-Լևը սովորել է Ագրոնոմիա և Գյուղատնտեսություն Ռեհովոտի Հրեական համալսարանի գյուղատնտեսական ֆակուլտետում և 1980 թվականին ստացել է գիտությունների բակալավրի աստիճան:«Սայերեթ Մատկալ»-ը հրամանատարելուց հետո Բար-Լևը կրկին լքել է բանակը 1987 թվականին՝ Թել Ավիվի համալսարանում միջազգային հարաբերությունների մագիստրոսի աստիճան ստանալու համար<ref>{{Cite web |title=Omer Barlev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ Մագիստրոսական ուսման շրջանակներում Բար-Լևը գրել է Սիրիայի համար հնարավոր անվտանգության միջոցառումների մասին դիսերտացիա, որը հետագայում դարձել է «Անվտանգության մեխանիզմները Գոլանում ժամանակակից պատերազմի դարաշրջանում» վերնագրով գիրք։ Նա նաև միացել է պահեստազորային զինվորների խմբին, որոնք 1978 թվականին նամակ են գրել վարչապետ Մենախեմ Բեգինին՝ կոչ անելով նրան խաղաղության համաձայնագիր կնքել Եգիպտոսի հետ<ref>{{cite news|url=http://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|title=Israel can't afford to do nothing says Labor's new defense man|date=2013-01-02|work=The Times of Israel|first=Matti|last=Friedman|access-date=2022-12-30|archive-date=2022-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220722220434/https://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|url-status=live}}</ref>։ == Политическая карьера == [[Պատկեր:Deputy Secretary Sherman Meets with Israeli Minister of Public Security Bar Lev (52247556688).jpg|thumb| Бар-Лев с заместителем госсекретаря США [[Шерман, Венди|Венди Шерман]] в 2022 году]] После [[убийство Ицхака Рабина|убийства Ицхака Рабина]] Бар-Лев присоединился к организации «Поколение мира» и в рамках этой структуры основал движение «Ахарай» — лозунг, используемый в ЦАХАЛе в значении «Следуй за мной», и используется для активизации группы, стремящейся к общей цели. «Ахарай» работает над расширением прав и возможностей маргинализированной израильской молодёжи и обучает её [[Демократия|демократии]] и [[сионизм]]у. За последние 15 лет Ахарай работал примерно с {{число|20000}} молодых людей и ежегодно набирает около 4000 участников в свои программы<ref>{{Cite web|url=http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|title=(Hebrew)|access-date=2023-11-02|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304035955/http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|url-status=live}}</ref>. В 2012 году Бар-Лев решил баллотироваться в [[Кнессет]] от партии [[Авода]] и был выбран седьмым номером в её списке кандидатов<ref>{{cite news|url=http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|title=A Labor candidate for Knesset without much to say, meet Omer Bar-Lev|date=2013-01-11|work=Haaretz|access-date=2023-11-02|archive-date=2015-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925001201/http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|url-status=live}}</ref>. На национальных выборах 2013 года, на которых Авода получила 15 мест, Бар-Лев стал депутатом [[Кнессет 19-го созыва|Кнессета 19-го созыва]], сформированного в результате этих выборов. Он является членом Комитета по иностранным делам и обороне, членом Специального комитета по законопроекту о «равном распределении бремени», председателем Лобби содействия развитию молодёжи на периферии, председателем Лобби Продвижения потребностей бедуинского населения и сопредседателем Сельскохозяйственного лобби<ref>{{Cite web |title=Omer Bar-Lev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |language=he |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>. В 2013 году Бар-Лев опубликовал политическую инициативу «Это в наших руках», в которой предлагались как двусторонние, так и независимые шаги, которые Израиль должен предпринять для сохранения своего демократического и еврейского характера. В плане подтверждается безотлагательность достижения политического решения конфликта с палестинцами и предлагается несколько инновационных решений для устранения препятствий на переговорах, например, взаимная аренда земли между Израилем и [[Палестинская национальная администрация|Палестиной]] для решения проблем безопасности и ресурсов. Однако в плане утверждается, что в случае провала переговоров Израиль должен предпринять активные шаги для сохранения своей идентичности. С этой целью Бар-Лев предложил серию частичных выводов войск Израиля с [[Западный берег реки Иордан|Западного берега реки Иордан]], направленных на минимизацию числа палестинцев, живущих под военным правлением ЦАХАЛа, и передачу ответственности за эти районы [[Палестинская национальная администрация|Палестине]]<ref>{{cite news|last=Rudoren|first=Jodi|date=2013-11-19|title=Pushing Peace on the Palestinians|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|issn=0362-4331|access-date=2023-11-02|archive-date=2023-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230806075956/http://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|url-status=live}}</ref>. Бар-Лев баллотировался в {{нп4|Выборы руководства партии Авода (2017)|руководство партии Авода||2017 Israeli Labor Party leadership election}} в 2017 году и набрал 6,9% голосов в первом туре<ref>{{Cite news |last1=אזולאי |first1=מורן |last2=דרוקמן |first2=אטילה שומפלבי וירון |date=2017-07-04 |title=פרץ וגבאי עלו לסיבוב השני בבחירות במפלגת העבודה |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |access-date=2022-05-06 |archive-date=2022-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220506180037/https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |url-status=live }}</ref>. На [[Парламентские выборы в Израиле (2021)|выборах 2021 года]] он был избран депутатом [[Кнессет 24-го созыва|Кнессета 24-го созыва]]. 13 июня 2021 года он принёс присягу в качестве министра внутренней безопасности<ref name=":0">{{cite web |title= Omer Barlev, Government Activity |access-date= 2022-05-08 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |archive-date= 2022-05-08 |archive-url= https://web.archive.org/web/20220508194517/https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |url-status= live }}</ref>. Он занимал этот пост до 29 декабря 2022 года, когда было создано новое, [[тридцать седьмое правительство Израиля]]<ref>{{cite web |title= Thirty-Seventh Government |access-date= 2023-01-02 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |archive-date= 2023-01-02 |archive-url= https://web.archive.org/web/20230102201328/https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |url-status= live }}</ref>. == Քննադատություն == 2022 թվականից հետո Բար Լևը քննադատության ենթարկվեց զոհերից մեկի հուղարկավորության ժամանակ արված հայտարարության համար, որում խոստացել էր բանտարկել հարձակումն իրականացրած ահաբեկչին։ Ահաբեկիչը մահացել է հարձակման ժամանակ։ Նրան նաև քննադատության ենթարկեցին այն բանի համար, որ նա չի նշել, որ զոհը սպանվել է իր հրեական հավատքի պատճառով<ref>{{Cite web |title=Barlev causes uproar at victim's funeral after vowing to jail dead terrorist |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |access-date=2022-05-26 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323172400/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last1=פיאסצקי |first1=ריקי כרמי |last2=לוי |first2=לירן |last3=קוריאל |first3=אילנה |date=2022-03-23 |title=מבוכה בהלוויית הנרצחת: השר בר-לב הבטיח שהמחבל שחוסל "יגיע לכלא" |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |access-date=2022-05-26 |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323174453/https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |url-status=live }}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-personal-details/866 Омер Бар-Лев] на сайте Кнессета *[http://fathomjournal.org/symposium-on-rabins-legacy-omer-bar-lev/ Симпозиум о наследии Рабина — Fathom Journal] {{Արտաքին հղումներ}} ed3lsozl07n1ww77dmg8vp6ne07h2qp 10357154 10357152 2025-06-18T07:48:37Z Sam.Grig 152133 /* top */ 10357154 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Օմեր Բար Լև''' ({{lang-he|עֹמֶר בַּר־לֵב}}, {{ԱԾ}}), Իսրայելցի քաղաքական գործիչ, որը նախկինում զբաղեցրել է ազգային անվտանգության նախարարի պաշտոնը։ Նախկինում նա եղել է Քնեսեթի անդամ Լեյբորիստական ​​կուսակցությունից։ 2013 թվականի Իսրայելի խորհրդարանական ընտրություններում նա կուսակցության ցուցակում յոթերորդն էր և կուսակցության խաղաղության և պաշտպանության հարցերով համակարգողն է<ref>[http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 Labor Party] {{Wayback|url=http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 |date=20141006071604 }} Central Elections Committee {{in lang|he}}</ref>։ Բար Լևը Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորի սպա է՝ գնդապետի կոչումով (Ալուֆ Միշնե), իսկ 1984-ից 1987 թվականներին եղել է «Սայերեթ Մատկալ» էլիտար հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատարը։ == Կենսագրություն == Օմեր Բար Լևը ծնվել է Իսրայելի Հայֆա քաղաքում՝ ավստրիական ծագում ունեցող աշկենազի հրեաների ընտանիքում։ Նրա հայրը Իսրայելի պաշտպանության բանակի նախկին շտաբի պետ և կառավարության նախարար Խաիմ Բար Լևն է։ Բար Լևը երկրորդ անգամ ամուսնացած է տեսամոնտաժող Թամիի հետ և երեք երեխաների հայր է։ == Ռազմական կարիերա == Նա զորակոչվել է 1971 թվականին և հետագայում հրամանատարել է Իսրայելի ամենաէլիտար հատուկ նշանակության ջոկատը՝ «Սայերեթ Մատկալը», իսկ ավելի ուշ՝ «Հորդանանի հովտի բրիգադը»։ «Սայերեթ Մատկալում» ծառայության ընթացքում Բար Լևը մասնակցել է նշանակալի գործողությունների, այդ թվում՝ «Սավոյ» հյուրանոցի գրավմանը և «Էնտեբե» գործողությանը։ 1990-ականների սկզբին Բար Լևը մասնակցել է Իսրայելի պաշտպանության բանակի բանակցություններին պաղեստինցիների հետ, որոնք հանգեցրել են Ղազա-Երիքովի համաձայնագրի կնքմանը, իսկ ավելի ուշ՝ բանակցություններին, որոնք հանգեցրել են Իսրայել-Հորդանան խաղաղության պայմանագրի կնքմանը<ref>{{Cite web |url=http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |title=Biography on the Labor Party website (Hebrew) |access-date=2014-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140116222000/http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |archive-date=2014-01-16}}</ref>։ Իր ռազմական կարիերայի ընթացքում, որը տևեց 1971-ից մինչև 1994 թվականը, Բար-Լևը երկու անգամ լքել է Իսրայելի պաշտպանության բանակը։ 1970-ականների վերջին Բար-Լևը սովորել է Ագրոնոմիա և Գյուղատնտեսություն Ռեհովոտի Հրեական համալսարանի գյուղատնտեսական ֆակուլտետում և 1980 թվականին ստացել է գիտությունների բակալավրի աստիճան:«Սայերեթ Մատկալ»-ը հրամանատարելուց հետո Բար-Լևը կրկին լքել է բանակը 1987 թվականին՝ Թել Ավիվի համալսարանում միջազգային հարաբերությունների մագիստրոսի աստիճան ստանալու համար<ref>{{Cite web |title=Omer Barlev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ Մագիստրոսական ուսման շրջանակներում Բար-Լևը գրել է Սիրիայի համար հնարավոր անվտանգության միջոցառումների մասին դիսերտացիա, որը հետագայում դարձել է «Անվտանգության մեխանիզմները Գոլանում ժամանակակից պատերազմի դարաշրջանում» վերնագրով գիրք։ Նա նաև միացել է պահեստազորային զինվորների խմբին, որոնք 1978 թվականին նամակ են գրել վարչապետ Մենախեմ Բեգինին՝ կոչ անելով նրան խաղաղության համաձայնագիր կնքել Եգիպտոսի հետ<ref>{{cite news|url=http://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|title=Israel can't afford to do nothing says Labor's new defense man|date=2013-01-02|work=The Times of Israel|first=Matti|last=Friedman|access-date=2022-12-30|archive-date=2022-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220722220434/https://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|url-status=live}}</ref>։ == Քաղաքական կարիերա == [[Պատկեր:Deputy Secretary Sherman Meets with Israeli Minister of Public Security Bar Lev (52247556688).jpg|thumb| Բար Լևը ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Վենդի Շերմանի հետ 2022 թվականին]] Իցհակ Ռաբինի սպանությունից հետո Բար Լևը միացավ «Խաղաղության սերունդ» կազմակերպությանը և այս կառույցի շրջանակներում հիմնադրեց Աչարայի շարժումը՝ Իսրայելի պաշտպանության բանակում օգտագործվող կարգախոս, որը նշանակում է «Հետևեք ինձ» և օգտագործվում է ընդհանուր նպատակի ձգտող խմբին աշխուժացնելու համար: Աչարային աշխատում է մարգինալացված իսրայելցի երիտասարդությանը հզորացնելու և նրանց ժողովրդավարության ու սիոնիզմի մասին կրթելու ուղղությամբ: Վերջին 15 տարիների ընթացքում Աչարային աշխատել է մոտ 20,000 երիտասարդի հետ և տարեկան իր ծրագրերին ներգրավում է մոտ 4,000 մասնակից<ref>{{Cite web|url=http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|title=(Hebrew)|access-date=2023-11-02|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304035955/http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|url-status=live}}</ref>։ 2012 թվականին Բար Լևը որոշեց առաջադրվել Քնեսեթում Լեյբորիստական ​​կուսակցության ցուցակով և ընտրվեց նրա թեկնածուների ցուցակում յոթերորդ համարը<ref>{{cite news|url=http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|title=A Labor candidate for Knesset without much to say, meet Omer Bar-Lev|date=2013-01-11|work=Haaretz|access-date=2023-11-02|archive-date=2015-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925001201/http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|url-status=live}}</ref>։ 2013 թվականի համապետական ​​ընտրություններում, որոնցում Լեյբորիստական ​​կուսակցությունը նվաճեց 15 տեղ, Բար Լևը դարձավ այդ ընտրությունների արդյունքում ձևավորված 19-րդ Քնեսեթի անդամ։ Նա Արտաքին գործերի և պաշտպանության հանձնաժողովի անդամ է, «Բեռի հավասար բաշխման» օրինագծի հատուկ հանձնաժողովի անդամ, Շրջանում երիտասարդության զարգացման խթանման Լոբբիի նախագահ, Բեդվին բնակչության կարիքների առաջխաղացման Լոբբիի նախագահ և Գյուղատնտեսական Լոբբիի համանախագահ<ref>{{Cite web |title=Omer Bar-Lev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |language=he |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ 2013 թվականին Բար Լևը հրապարակեց «Մեր ձեռքերում է» վերնագրով քաղաքական նախաձեռնություն, որը առաջարկում էր ինչպես երկկողմ, այնպես էլ անկախ քայլեր, որոնք Իսրայելը պետք է ձեռնարկի իր ժողովրդավարական և հրեական բնույթը պահպանելու համար: Ծրագիրը հաստատում էր պաղեստինցիների հետ հակամարտության քաղաքական լուծման հասնելու հրատապությունը և առաջարկում էր մի քանի նորարարական լուծումներ՝ բանակցություններում խոչընդոտները վերացնելու համար, ինչպիսիք են Իսրայելի և Պաղեստինի միջև փոխադարձ հողային վարձակալությունները՝ անվտանգության և ռեսուրսների հարցերը լուծելու համար: Այնուամենայնիվ, ծրագիրը պնդում էր, որ եթե բանակցությունները ձախողվեն, Իսրայելը պետք է ակտիվ քայլեր ձեռնարկի իր ինքնությունը պահպանելու համար: Այս նպատակով Բար Լևը առաջարկեց Իսրայելի մի շարք մասնակի դուրսբերումներ Արևմտյան ափից՝ ուղղված Իսրաելի բանակի ռազմական կառավարման ներքո ապրող պաղեստինցիների թվի նվազագույնի հասցնելուն և այդ տարածքների պատասխանատվությունը Պաղեստինին փոխանցելուն<ref>{{cite news|last=Rudoren|first=Jodi|date=2013-11-19|title=Pushing Peace on the Palestinians|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|issn=0362-4331|access-date=2023-11-02|archive-date=2023-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230806075956/http://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|url-status=live}}</ref>։ Բար Լևը 2017 թվականին առաջադրվել էր Լեյբորիստական ​​կուսակցության ղեկավարի պաշտոնի համար և առաջին փուլում ստացել էր ձայների 6.9%-ը<ref>{{Cite news |last1=אזולאי |first1=מורן |last2=דרוקמן |first2=אטילה שומפלבי וירון |date=2017-07-04 |title=פרץ וגבאי עלו לסיבוב השני בבחירות במפלגת העבודה |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |access-date=2022-05-06 |archive-date=2022-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220506180037/https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |url-status=live }}</ref>։ 2021 թվականի ընտրություններում նա ընտրվել է 24-րդ գումարման Քնեսեթի պատգամավոր։ 2021 թվականի հունիսի 13-ին նա երդվել է որպես հանրային անվտանգության նախարար<ref name=":0">{{cite web |title= Omer Barlev, Government Activity |access-date= 2022-05-08 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |archive-date= 2022-05-08 |archive-url= https://web.archive.org/web/20220508194517/https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |url-status= live }}</ref>։ Նա այս պաշտոնը զբաղեցրեց մինչև 2022 թվականի դեկտեմբերի 29-ը, երբ ստեղծվեց Իսրայելի նոր՝ երեսունյոթերորդ կառավարությունը<ref>{{cite web |title= Thirty-Seventh Government |access-date= 2023-01-02 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |archive-date= 2023-01-02 |archive-url= https://web.archive.org/web/20230102201328/https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |url-status= live }}</ref>։ == Քննադատություն == 2022 թվականից հետո Բար Լևը քննադատության ենթարկվեց զոհերից մեկի հուղարկավորության ժամանակ արված հայտարարության համար, որում խոստացել էր բանտարկել հարձակումն իրականացրած ահաբեկչին։ Ահաբեկիչը մահացել է հարձակման ժամանակ։ Նրան նաև քննադատության ենթարկեցին այն բանի համար, որ նա չի նշել, որ զոհը սպանվել է իր հրեական հավատքի պատճառով<ref>{{Cite web |title=Barlev causes uproar at victim's funeral after vowing to jail dead terrorist |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |access-date=2022-05-26 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323172400/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last1=פיאסצקי |first1=ריקי כרמי |last2=לוי |first2=לירן |last3=קוריאל |first3=אילנה |date=2022-03-23 |title=מבוכה בהלוויית הנרצחת: השר בר-לב הבטיח שהמחבל שחוסל "יגיע לכלא" |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |access-date=2022-05-26 |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323174453/https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |url-status=live }}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-personal-details/866 Омер Бар-Лев] на сайте Кнессета *[http://fathomjournal.org/symposium-on-rabins-legacy-omer-bar-lev/ Симпозиум о наследии Рабина — Fathom Journal] {{Արտաքին հղումներ}} 7bfeya56uj5qwtzfyd4fj7iyxmvy3hp 10357164 10357154 2025-06-18T07:55:37Z Sam.Grig 152133 10357164 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Օմեր Բար Լև''' ({{lang-he|עֹמֶר בַּר־לֵב}}, {{ԱԾ}}), Իսրայելցի քաղաքական գործիչ, որը նախկինում զբաղեցրել է ազգային անվտանգության նախարարի պաշտոնը։ Նախկինում նա եղել է [[Քնեսեթ|Քնեսեթի]] անդամ Լեյբորիստական ​​կուսակցությունից։ 2013 թվականի Իսրայելի խորհրդարանական ընտրություններում նա կուսակցության ցուցակում յոթերորդն էր և կուսակցության խաղաղության և պաշտպանության հարցերով համակարգողն է<ref>[http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 Labor Party] {{Wayback|url=http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 |date=20141006071604 }} Central Elections Committee {{in lang|he}}</ref>։ Բար Լևը Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորի սպա է՝ գնդապետի կոչումով (Ալուֆ Միշնե), իսկ 1984-ից 1987 թվականներին եղել է «Սայերեթ Մատկալ» էլիտար հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատարը։ == Կենսագրություն == Օմեր Բար Լևը ծնվել է Իսրայելի Հայֆա քաղաքում՝ [[Ավստրիա|ավստրիական]] ծագում ունեցող աշկենազի [[Հրեաներ|հրեաների]] ընտանիքում։ Նրա հայրը Իսրայելի պաշտպանության բանակի նախկին շտաբի պետ և կառավարության նախարար Խաիմ Բար Լևն է։ Բար Լևը երկրորդ անգամ ամուսնացած է տեսամոնտաժող Թամիի հետ և երեք երեխաների հայր է։ == Ռազմական կարիերա == Նա զորակոչվել է 1971 թվականին և հետագայում հրամանատարել է Իսրայելի ամենաէլիտար հատուկ նշանակության ջոկատը՝ «Սայերեթ Մատկալը», իսկ ավելի ուշ՝ «Հորդանանի հովտի բրիգադը»։ «Սայերեթ Մատկալում» ծառայության ընթացքում Բար Լևը մասնակցել է նշանակալի գործողությունների, այդ թվում՝ «Սավոյ» հյուրանոցի գրավմանը և «Էնտեբե» գործողությանը։ 1990-ականների սկզբին Բար Լևը մասնակցել է Իսրայելի պաշտպանության բանակի բանակցություններին պաղեստինցիների հետ, որոնք հանգեցրել են Ղազա-Երիքովի համաձայնագրի կնքմանը, իսկ ավելի ուշ՝ բանակցություններին, որոնք հանգեցրել են Իսրայել-Հորդանան խաղաղության պայմանագրի կնքմանը<ref>{{Cite web |url=http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |title=Biography on the Labor Party website (Hebrew) |access-date=2014-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140116222000/http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |archive-date=2014-01-16}}</ref>։ Իր ռազմական կարիերայի ընթացքում, որը տևեց 1971-ից մինչև 1994 թվականը, Բար-Լևը երկու անգամ լքել է Իսրայելի պաշտպանության բանակը։ 1970-ականների վերջին Բար-Լևը սովորել է Ագրոնոմիա և Գյուղատնտեսություն Ռեհովոտի Հրեական համալսարանի գյուղատնտեսական ֆակուլտետում և 1980 թվականին ստացել է գիտությունների բակալավրի աստիճան:«Սայերեթ Մատկալ»-ը հրամանատարելուց հետո Բար-Լևը կրկին լքել է բանակը 1987 թվականին՝ [[Թել Ավիվի համալսարան|Թել Ավիվի համալսարանում]] միջազգային հարաբերությունների մագիստրոսի աստիճան ստանալու համար<ref>{{Cite web |title=Omer Barlev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ Մագիստրոսական ուսման շրջանակներում Բար-Լևը գրել է Սիրիայի համար հնարավոր անվտանգության միջոցառումների մասին դիսերտացիա, որը հետագայում դարձել է «Անվտանգության մեխանիզմները Գոլանում ժամանակակից պատերազմի դարաշրջանում» վերնագրով գիրք։ Նա նաև միացել է պահեստազորային զինվորների խմբին, որոնք 1978 թվականին նամակ են գրել վարչապետ [[Մենախեմ Բեգին|Մենախեմ Բեգինին]]՝ կոչ անելով նրան խաղաղության համաձայնագիր կնքել Եգիպտոսի հետ<ref>{{cite news|url=http://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|title=Israel can't afford to do nothing says Labor's new defense man|date=2013-01-02|work=The Times of Israel|first=Matti|last=Friedman|access-date=2022-12-30|archive-date=2022-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220722220434/https://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|url-status=live}}</ref>։ == Քաղաքական կարիերա == [[Պատկեր:Deputy Secretary Sherman Meets with Israeli Minister of Public Security Bar Lev (52247556688).jpg|thumb| Բար Լևը ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Վենդի Շերմանի հետ 2022 թվականին]] [[Իցհակ Ռաբինի սպանություն|Իցհակ Ռաբինի սպանությունից]] հետո Բար Լևը միացավ «Խաղաղության սերունդ» կազմակերպությանը և այս կառույցի շրջանակներում հիմնադրեց Աչարայի շարժումը՝ Իսրայելի պաշտպանության բանակում օգտագործվող կարգախոս, որը նշանակում է «Հետևեք ինձ» և օգտագործվում է ընդհանուր նպատակի ձգտող խմբին աշխուժացնելու համար: Աչարային աշխատում է մարգինալացված իսրայելցի երիտասարդությանը հզորացնելու և նրանց ժողովրդավարության ու [[Սիոնիզմ|սիոնիզմի]] մասին կրթելու ուղղությամբ: Վերջին 15 տարիների ընթացքում Աչարային աշխատել է մոտ 20,000 երիտասարդի հետ և տարեկան իր ծրագրերին ներգրավում է մոտ 4,000 մասնակից<ref>{{Cite web|url=http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|title=(Hebrew)|access-date=2023-11-02|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304035955/http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|url-status=live}}</ref>։ 2012 թվականին Բար Լևը որոշեց առաջադրվել Քնեսեթում Լեյբորիստական ​​կուսակցության ցուցակով և ընտրվեց նրա թեկնածուների ցուցակում յոթերորդ համարը<ref>{{cite news|url=http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|title=A Labor candidate for Knesset without much to say, meet Omer Bar-Lev|date=2013-01-11|work=Haaretz|access-date=2023-11-02|archive-date=2015-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925001201/http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|url-status=live}}</ref>։ 2013 թվականի համապետական ​​ընտրություններում, որոնցում Լեյբորիստական ​​կուսակցությունը նվաճեց 15 տեղ, Բար Լևը դարձավ այդ ընտրությունների արդյունքում ձևավորված 19-րդ Քնեսեթի անդամ։ Նա Արտաքին գործերի և պաշտպանության հանձնաժողովի անդամ է, «Բեռի հավասար բաշխման» օրինագծի հատուկ հանձնաժողովի անդամ, Շրջանում երիտասարդության զարգացման խթանման Լոբբիի նախագահ, Բեդվին բնակչության կարիքների առաջխաղացման Լոբբիի նախագահ և Գյուղատնտեսական Լոբբիի համանախագահ<ref>{{Cite web |title=Omer Bar-Lev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |language=he |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ 2013 թվականին Բար Լևը հրապարակեց «Մեր ձեռքերում է» վերնագրով քաղաքական նախաձեռնություն, որը առաջարկում էր ինչպես երկկողմ, այնպես էլ անկախ քայլեր, որոնք Իսրայելը պետք է ձեռնարկի իր ժողովրդավարական և հրեական բնույթը պահպանելու համար: Ծրագիրը հաստատում էր պաղեստինցիների հետ հակամարտության քաղաքական լուծման հասնելու հրատապությունը և առաջարկում էր մի քանի նորարարական լուծումներ՝ բանակցություններում խոչընդոտները վերացնելու համար, ինչպիսիք են Իսրայելի և Պաղեստինի միջև փոխադարձ հողային վարձակալությունները՝ անվտանգության և ռեսուրսների հարցերը լուծելու համար: Այնուամենայնիվ, ծրագիրը պնդում էր, որ եթե բանակցությունները ձախողվեն, Իսրայելը պետք է ակտիվ քայլեր ձեռնարկի իր ինքնությունը պահպանելու համար: Այս նպատակով Բար Լևը առաջարկեց Իսրայելի մի շարք մասնակի դուրսբերումներ Արևմտյան ափից՝ ուղղված Իսրաելի բանակի ռազմական կառավարման ներքո ապրող պաղեստինցիների թվի նվազագույնի հասցնելուն և այդ տարածքների պատասխանատվությունը Պաղեստինին փոխանցելուն<ref>{{cite news|last=Rudoren|first=Jodi|date=2013-11-19|title=Pushing Peace on the Palestinians|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|issn=0362-4331|access-date=2023-11-02|archive-date=2023-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230806075956/http://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|url-status=live}}</ref>։ Բար Լևը 2017 թվականին առաջադրվել էր Լեյբորիստական ​​կուսակցության ղեկավարի պաշտոնի համար և առաջին փուլում ստացել էր ձայների 6.9%-ը<ref>{{Cite news |last1=אזולאי |first1=מורן |last2=דרוקמן |first2=אטילה שומפלבי וירון |date=2017-07-04 |title=פרץ וגבאי עלו לסיבוב השני בבחירות במפלגת העבודה |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |access-date=2022-05-06 |archive-date=2022-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220506180037/https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |url-status=live }}</ref>։ 2021 թվականի ընտրություններում նա ընտրվել է 24-րդ գումարման Քնեսեթի պատգամավոր։ 2021 թվականի հունիսի 13-ին նա երդվել է որպես հանրային անվտանգության նախարար<ref name=":0">{{cite web |title= Omer Barlev, Government Activity |access-date= 2022-05-08 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |archive-date= 2022-05-08 |archive-url= https://web.archive.org/web/20220508194517/https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |url-status= live }}</ref>։ Նա այս պաշտոնը զբաղեցրեց մինչև 2022 թվականի դեկտեմբերի 29-ը, երբ ստեղծվեց Իսրայելի նոր՝ երեսունյոթերորդ կառավարությունը<ref>{{cite web |title= Thirty-Seventh Government |access-date= 2023-01-02 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |archive-date= 2023-01-02 |archive-url= https://web.archive.org/web/20230102201328/https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |url-status= live }}</ref>։ == Քննադատություն == 2022 թվականից հետո Բար Լևը քննադատության ենթարկվեց զոհերից մեկի հուղարկավորության ժամանակ արված հայտարարության համար, որում խոստացել էր բանտարկել հարձակումն իրականացրած ահաբեկչին։ Ահաբեկիչը մահացել է հարձակման ժամանակ։ Նրան նաև քննադատության ենթարկեցին այն բանի համար, որ նա չի նշել, որ զոհը սպանվել է իր հրեական հավատքի պատճառով<ref>{{Cite web |title=Barlev causes uproar at victim's funeral after vowing to jail dead terrorist |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |access-date=2022-05-26 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323172400/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last1=פיאסצקי |first1=ריקי כרמי |last2=לוי |first2=לירן |last3=קוריאל |first3=אילנה |date=2022-03-23 |title=מבוכה בהלוויית הנרצחת: השר בר-לב הבטיח שהמחבל שחוסל "יגיע לכלא" |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |access-date=2022-05-26 |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323174453/https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |url-status=live }}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-personal-details/866 Омер Бар-Лев] на сайте Кнессета *[http://fathomjournal.org/symposium-on-rabins-legacy-omer-bar-lev/ Симпозиум о наследии Рабина — Fathom Journal] {{Արտաքին հղումներ}} ico4ptr5355hssyniltbvppy3f8enuw 10357181 10357164 2025-06-18T08:03:43Z Sam.Grig 152133 10357181 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ярив Левин''' ({{lang-he|יריב לוין}} {{ԱԾ}}), [[израиль]]ский политик, депутат [[Кнессет 18-го созыва|18-го]], [[Кнессет 19-го созыва|19-го]] и [[Кнессет 20-го созыва|20-го]] созывов кнессета, от партии «[[Ликуд]]». Действующий министр юстиции Израиля. [[Председатель кнессета]] с 17 мая 2020 по 13 июня 2021 года<ref name="kom">{{cite web |author = Беленькая, Марианна |url = https://www.kommersant.ru/doc/4347778 |title = Израиль получил правительство компромисса |publisher = Газета «[[Коммерсантъ]]», № 85/П |date = 2020-05-17 |accessdate = 2020-05-21 |archive-date = 2020-05-21 |archive-url = https://web.archive.org/web/20200521094732/https://www.kommersant.ru/doc/4347778 |deadlink = no }}</ref> и с 13 по 29 декабря 2022 года. В прошлом — [[Министерство туризма Израиля|министр туризма]] (2015—2020)<ref name="kom" />, [[Министерство алии и интеграции Израиля|министр алии и интеграции]] (2018—2019), [[Министерство внутренней безопасности Израиля|министр внутренней безопасности Израиля]] (2015). == Биография == Ярив Левин родился 22 июня 1969 года в [[Иерусалим]]е у Гейл и [[Левин, Арье (филолог)|Арье Левина]]. Дядя его матери [[Ланкин, Элияху|Элиягу Ланкин]] был командиром корабля «[[Альталена]]» и членом первого Кнессета, представлявшим политическое движение [[Херут]]<ref name=YarivLikud>[http://www.likud.org.il/en/members-of-the-knesset/yariv-levin Yariv Levin MK] {{Wayback|url=http://www.likud.org.il/en/members-of-the-knesset/yariv-levin |date=20170223201744 }} Likud</ref>. Левин окончил {{нп5|Школа «Бойер»|школу «Бойер»|he|בית הספר התיכון על שם מיי בויאר}} в Иерусалиме. В армии Левин прошёл курс [[Арабский язык|арабского языка]], после чего служил [[перевод]]чиком. Был командиром учебного потока на курсах арабского. Получил первую степень по [[Юриспруденция|юриспруденции]] в [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейском университете]], после чего работал юристом. В 1995 году Левин выпустил словарь экономических терминов на иврите, арабском и английском<ref>{{книга |автор = Levin, Yariv |заглавие = A Dictionary of Economic Terms: English - Arabic - Hebrew |ответственный = edited by Elihay Yohanan and Ben-Ami Gershon |издание = 2nd Revised edition |издательство = Minerva Publishing House |год = 2013 |allpages = 238 |isbn = 978-9657397213 }}</ref>. За этот труд он был удостоен премии «Твёрдое слово». В результате [[праймериз]] в Ликуде (2008 год) он занял 22-е место в партийном списке, поэтому после выборов в [[кнессет 18-го созыва]] в 2009 году Левин прошёл в израильский парламент<ref name="праймериз2008">{{cite web |url=http://txt.newsru.co.il/israel/09dec2008/likud_101.html |title=Опубликованы итоги праймериз в «Ликуде» |date=2008-12-10 |publisher=NEWSru.co.il |accessdate=2012-01-17 |archive-date=2013-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130709133247/http://txt.newsru.co.il/israel/09dec2008/likud_101.html |deadlink=no }}</ref>. В кнессете Левин стал председателем комиссии Кнессета, а также членом нескольких других комиссий. 17 мая 2020 года избран председателем кнессета<ref name="kom" />. Осенью 2010 года, после освобождения арабских террористов в рамках «[[Террористы, освобождённые в рамках сделки Гилада Шалита|сделки Шалита]]» Ярив Левин призвал выпустить из тюрем евреев осуждённых за аналогичные преступления, тем самым восстановив у граждан Израиля веру в справедливое правосудие, равенство между арабами и евреями<ref>{{Zman.com|112201|Ярив Левин: Освободить евреев, которые сидят за преступления, совершенные против арабов|18 октября 2011 года}}</ref>. 14 мая 2015 года получил портфели министра туризма, министра внутренней безопасности, министра по связям правительства и Кнессета в [[Тридцать четвёртое правительство Израиля|тридцать четвёртом правительстве Израиля]]<ref>{{cite web |url = http://newsru.co.il/israel/15may2015/gov_601.html |title = 34-е правительство Израиля приведено к присяге |publisher = NEWSru.co.il |date = 2015-05-15 |accessdate = 2020-05-21 |archive-date = 2021-04-11 |archive-url = https://web.archive.org/web/20210411001934/https://www.newsru.co.il/israel/15may2015/gov_601.html |deadlink = no }}</ref>. 25 мая его сменил [[Эрдан, Гилад|Гилад Эрдан]] на должности министра внутренней безопасности. С 24 декабря 2018 по 9 января 2019 года — министр алии и интеграции. 17 мая 2020 года после формирования [[Тридцать пятое правительство Израиля|Тридцать пятого правительства Израиля]] он был избран председателем кнессета, получив 71 голос «за»<ref>{{Cite web |url=https://www.haaretz.co.il/news/politi/2020-05-17/ty-article-live/0000017f-ecfa-d4cd-af7f-edfa17090000 |title=35-е правительство Израиля приведено к присяге |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230131164744/https://www.haaretz.co.il/news/politi/2020-05-17/ty-article-live/0000017f-ecfa-d4cd-af7f-edfa17090000 |deadlink=no }}</ref>. 13 июня 2021 года его сменил Микки Леви<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/SyaNZTXoO |title=Предварительная инаугурация:Микки Леви избран председателем кнессета. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230328010937/https://www.ynet.co.il/news/article/SyaNZTXoO |deadlink=no }}</ref>. На праймериз в партии Ликуд, состоявшиеся 10 августа 2022 года, Ярив занял первое место после Нетаньягу<ref name="праймериз2022">{{cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/sy002kufr5 |title=Опубликованы итоги праймериз в «Ликуде» |date=2022-08-10 |publisher=ynet.co.il |accessdate=2022-08-11 |archive-date=2022-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220811133441/https://www.ynet.co.il/news/article/sy002kufr5 |deadlink=no }}</ref>. По итогам [[Парламентские выборы в Израиле (2022)|выборов 2022 года]], 13 декабря Левин был вновь избран спикером, получив 64 голоса «за»<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/bjyhk5bus |title=Нетаньяху высказался о назначении Левина. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2022-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221222093521/https://www.ynet.co.il/news/article/bjyhk5bus |deadlink=no }}</ref>. Он объявил о своей отставке с поста спикера 27 декабря, которая вступила в силу 29 декабря<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/syqiewutj |title=Левин ушёл с поста спикера радиминистерского поста. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230327115049/https://www.ynet.co.il/news/article/syqiewutj |deadlink=no }}</ref>. 29 декабря 2022 года назначен министром юстиции и заместителем Премьер-министра в [[Тридцать седьмое правительство Израиля|тридцать седьмом правительстве Израиля]]. 4 января 2023 года представил проект [[Судебная реформа в Израиле|реформы]] судебной системы Израиля, призванной значительно ограничить [[судебный активизм]] [[Верховный суд Израиля|Верховного Суда]]<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://detaly.co.il/yariv-levin-gotovit-perevorot-v-sudebnoj-sisteme/|title=Ярив Левин представил план переворота в судебной системе|last=Редакция|website=Детали|date=2023-01-04|access-date=2023-07-30|archive-date=2023-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730153118/https://detaly.co.il/yariv-levin-gotovit-perevorot-v-sudebnoj-sisteme/|deadlink=no}}</ref>. Реформа вызвала неоднозначную реакцию в обществе, как широкую поддержку<ref>{{Cite web|lang=he|url=https://www.srugim.co.il/771565-%D7%AA%D7%9E%D7%99%D7%9B%D7%94-%D7%9E%D7%A9%D7%9E%D7%A2%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%AA-%D7%91%D7%99%D7%A8%D7%99%D7%91-%D7%9C%D7%95%D7%99%D7%9F-%D7%94%D7%96%D7%93%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%AA-%D7%94%D7%A1%D7%98|title=תמיכה משמעותית ביריב לוין: "הזדמנות הסטורית"|website=סרוגים|access-date=2023-04-27|archive-date=2023-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20230312202309/https://www.srugim.co.il/771565-%D7%AA%D7%9E%D7%99%D7%9B%D7%94-%D7%9E%D7%A9%D7%9E%D7%A2%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%AA-%D7%91%D7%99%D7%A8%D7%99%D7%91-%D7%9C%D7%95%D7%99%D7%9F-%D7%94%D7%96%D7%93%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%AA-%D7%94%D7%A1%D7%98|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=he-IL|url=https://imti.org.il/55204/|title=עשרות אלפים מפגינים ברחבי הארץ בעד הרפורמה המשפטית - חדשות|author=דבי פוקס|website=אם תרצו - בונים חברה ציונית|date=2023-04-15|access-date=2023-04-27|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427010245/https://imti.org.il/55204/|deadlink=no}}</ref>, так и многочисленные [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протесты]] в стране<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://detaly.co.il/ministr-yustitsii-izrailya-zashhitnikam-demokratii-nas-ne-pobedyat-my-budem-vesti-zdes-podlinnuyu-evrejskuyu-i-demokraticheskuyu-zhizn/|title=Министр юстиции Израиля: «Нас не победят. Мы будем вести здесь подлинную еврейскую и демократическую жизнь»|last=Редакция|website=Детали|date=2023-06-30|access-date=2023-07-30|archive-date=2023-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730154621/https://detaly.co.il/ministr-yustitsii-izrailya-zashhitnikam-demokratii-nas-ne-pobedyat-my-budem-vesti-zdes-podlinnuyu-evrejskuyu-i-demokraticheskuyu-zhizn/|deadlink=no}}</ref>. == Личная жизнь == Левин женат, имеет троих детей, проживает в городе [[Модиин-Маккабим-Реут]], владеет несколькими языками ([[иврит]]ом, [[Арабы|арабским]] и [[Англия|английским]]). == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{Knesset.gov.il|826}} * {{YouTube|CtSik596CMw|ערוץ הכנסת, כרטיס ביקור ח"כ יריב לוין (Кнессет-ТВ - визитная карточка депутата Ярива Левина){{ref-he}}}} {{Действующие депутаты кнессета}} {{Спикеры кнессета}} {{Министры туризма Израиля}} {{Министры внутренней безопасности Израиля}} {{ВС}} 8eujcgw84z8n41lolknr0pqcbm2citd 10357182 10357181 2025-06-18T08:04:16Z Sam.Grig 152133 /* Արտաքին հղումներ */ 10357182 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ярив Левин''' ({{lang-he|יריב לוין}} {{ԱԾ}}), [[израиль]]ский политик, депутат [[Кнессет 18-го созыва|18-го]], [[Кнессет 19-го созыва|19-го]] и [[Кнессет 20-го созыва|20-го]] созывов кнессета, от партии «[[Ликуд]]». Действующий министр юстиции Израиля. [[Председатель кнессета]] с 17 мая 2020 по 13 июня 2021 года<ref name="kom">{{cite web |author = Беленькая, Марианна |url = https://www.kommersant.ru/doc/4347778 |title = Израиль получил правительство компромисса |publisher = Газета «[[Коммерсантъ]]», № 85/П |date = 2020-05-17 |accessdate = 2020-05-21 |archive-date = 2020-05-21 |archive-url = https://web.archive.org/web/20200521094732/https://www.kommersant.ru/doc/4347778 |deadlink = no }}</ref> и с 13 по 29 декабря 2022 года. В прошлом — [[Министерство туризма Израиля|министр туризма]] (2015—2020)<ref name="kom" />, [[Министерство алии и интеграции Израиля|министр алии и интеграции]] (2018—2019), [[Министерство внутренней безопасности Израиля|министр внутренней безопасности Израиля]] (2015). == Биография == Ярив Левин родился 22 июня 1969 года в [[Иерусалим]]е у Гейл и [[Левин, Арье (филолог)|Арье Левина]]. Дядя его матери [[Ланкин, Элияху|Элиягу Ланкин]] был командиром корабля «[[Альталена]]» и членом первого Кнессета, представлявшим политическое движение [[Херут]]<ref name=YarivLikud>[http://www.likud.org.il/en/members-of-the-knesset/yariv-levin Yariv Levin MK] {{Wayback|url=http://www.likud.org.il/en/members-of-the-knesset/yariv-levin |date=20170223201744 }} Likud</ref>. Левин окончил {{нп5|Школа «Бойер»|школу «Бойер»|he|בית הספר התיכון על שם מיי בויאר}} в Иерусалиме. В армии Левин прошёл курс [[Арабский язык|арабского языка]], после чего служил [[перевод]]чиком. Был командиром учебного потока на курсах арабского. Получил первую степень по [[Юриспруденция|юриспруденции]] в [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейском университете]], после чего работал юристом. В 1995 году Левин выпустил словарь экономических терминов на иврите, арабском и английском<ref>{{книга |автор = Levin, Yariv |заглавие = A Dictionary of Economic Terms: English - Arabic - Hebrew |ответственный = edited by Elihay Yohanan and Ben-Ami Gershon |издание = 2nd Revised edition |издательство = Minerva Publishing House |год = 2013 |allpages = 238 |isbn = 978-9657397213 }}</ref>. За этот труд он был удостоен премии «Твёрдое слово». В результате [[праймериз]] в Ликуде (2008 год) он занял 22-е место в партийном списке, поэтому после выборов в [[кнессет 18-го созыва]] в 2009 году Левин прошёл в израильский парламент<ref name="праймериз2008">{{cite web |url=http://txt.newsru.co.il/israel/09dec2008/likud_101.html |title=Опубликованы итоги праймериз в «Ликуде» |date=2008-12-10 |publisher=NEWSru.co.il |accessdate=2012-01-17 |archive-date=2013-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130709133247/http://txt.newsru.co.il/israel/09dec2008/likud_101.html |deadlink=no }}</ref>. В кнессете Левин стал председателем комиссии Кнессета, а также членом нескольких других комиссий. 17 мая 2020 года избран председателем кнессета<ref name="kom" />. Осенью 2010 года, после освобождения арабских террористов в рамках «[[Террористы, освобождённые в рамках сделки Гилада Шалита|сделки Шалита]]» Ярив Левин призвал выпустить из тюрем евреев осуждённых за аналогичные преступления, тем самым восстановив у граждан Израиля веру в справедливое правосудие, равенство между арабами и евреями<ref>{{Zman.com|112201|Ярив Левин: Освободить евреев, которые сидят за преступления, совершенные против арабов|18 октября 2011 года}}</ref>. 14 мая 2015 года получил портфели министра туризма, министра внутренней безопасности, министра по связям правительства и Кнессета в [[Тридцать четвёртое правительство Израиля|тридцать четвёртом правительстве Израиля]]<ref>{{cite web |url = http://newsru.co.il/israel/15may2015/gov_601.html |title = 34-е правительство Израиля приведено к присяге |publisher = NEWSru.co.il |date = 2015-05-15 |accessdate = 2020-05-21 |archive-date = 2021-04-11 |archive-url = https://web.archive.org/web/20210411001934/https://www.newsru.co.il/israel/15may2015/gov_601.html |deadlink = no }}</ref>. 25 мая его сменил [[Эрдан, Гилад|Гилад Эрдан]] на должности министра внутренней безопасности. С 24 декабря 2018 по 9 января 2019 года — министр алии и интеграции. 17 мая 2020 года после формирования [[Тридцать пятое правительство Израиля|Тридцать пятого правительства Израиля]] он был избран председателем кнессета, получив 71 голос «за»<ref>{{Cite web |url=https://www.haaretz.co.il/news/politi/2020-05-17/ty-article-live/0000017f-ecfa-d4cd-af7f-edfa17090000 |title=35-е правительство Израиля приведено к присяге |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230131164744/https://www.haaretz.co.il/news/politi/2020-05-17/ty-article-live/0000017f-ecfa-d4cd-af7f-edfa17090000 |deadlink=no }}</ref>. 13 июня 2021 года его сменил Микки Леви<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/SyaNZTXoO |title=Предварительная инаугурация:Микки Леви избран председателем кнессета. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230328010937/https://www.ynet.co.il/news/article/SyaNZTXoO |deadlink=no }}</ref>. На праймериз в партии Ликуд, состоявшиеся 10 августа 2022 года, Ярив занял первое место после Нетаньягу<ref name="праймериз2022">{{cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/sy002kufr5 |title=Опубликованы итоги праймериз в «Ликуде» |date=2022-08-10 |publisher=ynet.co.il |accessdate=2022-08-11 |archive-date=2022-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220811133441/https://www.ynet.co.il/news/article/sy002kufr5 |deadlink=no }}</ref>. По итогам [[Парламентские выборы в Израиле (2022)|выборов 2022 года]], 13 декабря Левин был вновь избран спикером, получив 64 голоса «за»<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/bjyhk5bus |title=Нетаньяху высказался о назначении Левина. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2022-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221222093521/https://www.ynet.co.il/news/article/bjyhk5bus |deadlink=no }}</ref>. Он объявил о своей отставке с поста спикера 27 декабря, которая вступила в силу 29 декабря<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/syqiewutj |title=Левин ушёл с поста спикера радиминистерского поста. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230327115049/https://www.ynet.co.il/news/article/syqiewutj |deadlink=no }}</ref>. 29 декабря 2022 года назначен министром юстиции и заместителем Премьер-министра в [[Тридцать седьмое правительство Израиля|тридцать седьмом правительстве Израиля]]. 4 января 2023 года представил проект [[Судебная реформа в Израиле|реформы]] судебной системы Израиля, призванной значительно ограничить [[судебный активизм]] [[Верховный суд Израиля|Верховного Суда]]<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://detaly.co.il/yariv-levin-gotovit-perevorot-v-sudebnoj-sisteme/|title=Ярив Левин представил план переворота в судебной системе|last=Редакция|website=Детали|date=2023-01-04|access-date=2023-07-30|archive-date=2023-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730153118/https://detaly.co.il/yariv-levin-gotovit-perevorot-v-sudebnoj-sisteme/|deadlink=no}}</ref>. Реформа вызвала неоднозначную реакцию в обществе, как широкую поддержку<ref>{{Cite web|lang=he|url=https://www.srugim.co.il/771565-%D7%AA%D7%9E%D7%99%D7%9B%D7%94-%D7%9E%D7%A9%D7%9E%D7%A2%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%AA-%D7%91%D7%99%D7%A8%D7%99%D7%91-%D7%9C%D7%95%D7%99%D7%9F-%D7%94%D7%96%D7%93%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%AA-%D7%94%D7%A1%D7%98|title=תמיכה משמעותית ביריב לוין: "הזדמנות הסטורית"|website=סרוגים|access-date=2023-04-27|archive-date=2023-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20230312202309/https://www.srugim.co.il/771565-%D7%AA%D7%9E%D7%99%D7%9B%D7%94-%D7%9E%D7%A9%D7%9E%D7%A2%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%AA-%D7%91%D7%99%D7%A8%D7%99%D7%91-%D7%9C%D7%95%D7%99%D7%9F-%D7%94%D7%96%D7%93%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%AA-%D7%94%D7%A1%D7%98|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=he-IL|url=https://imti.org.il/55204/|title=עשרות אלפים מפגינים ברחבי הארץ בעד הרפורמה המשפטית - חדשות|author=דבי פוקס|website=אם תרצו - בונים חברה ציונית|date=2023-04-15|access-date=2023-04-27|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427010245/https://imti.org.il/55204/|deadlink=no}}</ref>, так и многочисленные [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протесты]] в стране<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://detaly.co.il/ministr-yustitsii-izrailya-zashhitnikam-demokratii-nas-ne-pobedyat-my-budem-vesti-zdes-podlinnuyu-evrejskuyu-i-demokraticheskuyu-zhizn/|title=Министр юстиции Израиля: «Нас не победят. Мы будем вести здесь подлинную еврейскую и демократическую жизнь»|last=Редакция|website=Детали|date=2023-06-30|access-date=2023-07-30|archive-date=2023-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730154621/https://detaly.co.il/ministr-yustitsii-izrailya-zashhitnikam-demokratii-nas-ne-pobedyat-my-budem-vesti-zdes-podlinnuyu-evrejskuyu-i-demokraticheskuyu-zhizn/|deadlink=no}}</ref>. == Личная жизнь == Левин женат, имеет троих детей, проживает в городе [[Модиин-Маккабим-Реут]], владеет несколькими языками ([[иврит]]ом, [[Арабы|арабским]] и [[Англия|английским]]). == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|CtSik596CMw|ערוץ הכנסת, כרטיס ביקור ח"כ יריב לוין (Кнессет-ТВ - визитная карточка депутата Ярива Левина){{ref-he}}}} 7vvxawf5jwalhpch9ribot3v1cdqjxj 10357184 10357182 2025-06-18T08:05:11Z Sam.Grig 152133 10357184 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ярив Левин''' ({{lang-he|יריב לוין}} {{ԱԾ}}), [[израиль]]ский политик, депутат [[Кнессет 18-го созыва|18-го]], [[Кнессет 19-го созыва|19-го]] и [[Кнессет 20-го созыва|20-го]] созывов кнессета, от партии «[[Ликуд]]». Действующий министр юстиции Израиля. [[Председатель кнессета]] с 17 мая 2020 по 13 июня 2021 года<ref name="kom">{{cite web |author = Беленькая, Марианна |url = https://www.kommersant.ru/doc/4347778 |title = Израиль получил правительство компромисса |publisher = Газета «[[Коммерсантъ]]», № 85/П |date = 2020-05-17 |accessdate = 2020-05-21 |archive-date = 2020-05-21 |archive-url = https://web.archive.org/web/20200521094732/https://www.kommersant.ru/doc/4347778 |deadlink = no }}</ref> и с 13 по 29 декабря 2022 года. В прошлом — [[Министерство туризма Израиля|министр туризма]] (2015—2020)<ref name="kom" />, [[Министерство алии и интеграции Израиля|министр алии и интеграции]] (2018—2019), [[Министерство внутренней безопасности Израиля|министр внутренней безопасности Израиля]] (2015). == Биография == Ярив Левин родился 22 июня 1969 года в [[Иерусалим]]е у Гейл и [[Левин, Арье (филолог)|Арье Левина]]. Дядя его матери [[Ланкин, Элияху|Элиягу Ланкин]] был командиром корабля «[[Альталена]]» и членом первого Кнессета, представлявшим политическое движение [[Херут]]<ref name=YarivLikud>[http://www.likud.org.il/en/members-of-the-knesset/yariv-levin Yariv Levin MK] {{Wayback|url=http://www.likud.org.il/en/members-of-the-knesset/yariv-levin |date=20170223201744 }} Likud</ref>. Левин окончил {{нп5|Школа «Бойер»|школу «Бойер»|he|בית הספר התיכון על שם מיי בויאר}} в Иерусалиме. В армии Левин прошёл курс [[Арабский язык|арабского языка]], после чего служил [[перевод]]чиком. Был командиром учебного потока на курсах арабского. Получил первую степень по [[Юриспруденция|юриспруденции]] в [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейском университете]], после чего работал юристом. В 1995 году Левин выпустил словарь экономических терминов на иврите, арабском и английском<ref>{{книга |автор = Levin, Yariv |заглавие = A Dictionary of Economic Terms: English - Arabic - Hebrew |ответственный = edited by Elihay Yohanan and Ben-Ami Gershon |издание = 2nd Revised edition |издательство = Minerva Publishing House |год = 2013 |allpages = 238 |isbn = 978-9657397213 }}</ref>. За этот труд он был удостоен премии «Твёрдое слово». В результате [[праймериз]] в Ликуде (2008 год) он занял 22-е место в партийном списке, поэтому после выборов в [[кнессет 18-го созыва]] в 2009 году Левин прошёл в израильский парламент<ref name="праймериз2008">{{cite web |url=http://txt.newsru.co.il/israel/09dec2008/likud_101.html |title=Опубликованы итоги праймериз в «Ликуде» |date=2008-12-10 |publisher=NEWSru.co.il |accessdate=2012-01-17 |archive-date=2013-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130709133247/http://txt.newsru.co.il/israel/09dec2008/likud_101.html |deadlink=no }}</ref>. В кнессете Левин стал председателем комиссии Кнессета, а также членом нескольких других комиссий. 17 мая 2020 года избран председателем кнессета<ref name="kom" />. Осенью 2010 года, после освобождения арабских террористов в рамках «[[Террористы, освобождённые в рамках сделки Гилада Шалита|сделки Шалита]]» Ярив Левин призвал выпустить из тюрем евреев осуждённых за аналогичные преступления, тем самым восстановив у граждан Израиля веру в справедливое правосудие, равенство между арабами и евреями<ref>{{Zman.com|112201|Ярив Левин: Освободить евреев, которые сидят за преступления, совершенные против арабов|18 октября 2011 года}}</ref>. 14 мая 2015 года получил портфели министра туризма, министра внутренней безопасности, министра по связям правительства и Кнессета в [[Тридцать четвёртое правительство Израиля|тридцать четвёртом правительстве Израиля]]<ref>{{cite web |url = http://newsru.co.il/israel/15may2015/gov_601.html |title = 34-е правительство Израиля приведено к присяге |publisher = NEWSru.co.il |date = 2015-05-15 |accessdate = 2020-05-21 |archive-date = 2021-04-11 |archive-url = https://web.archive.org/web/20210411001934/https://www.newsru.co.il/israel/15may2015/gov_601.html |deadlink = no }}</ref>. 25 мая его сменил [[Эрдан, Гилад|Гилад Эрдан]] на должности министра внутренней безопасности. С 24 декабря 2018 по 9 января 2019 года — министр алии и интеграции. 17 мая 2020 года после формирования [[Тридцать пятое правительство Израиля|Тридцать пятого правительства Израиля]] он был избран председателем кнессета, получив 71 голос «за»<ref>{{Cite web |url=https://www.haaretz.co.il/news/politi/2020-05-17/ty-article-live/0000017f-ecfa-d4cd-af7f-edfa17090000 |title=35-е правительство Израиля приведено к присяге |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230131164744/https://www.haaretz.co.il/news/politi/2020-05-17/ty-article-live/0000017f-ecfa-d4cd-af7f-edfa17090000 |deadlink=no }}</ref>. 13 июня 2021 года его сменил Микки Леви<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/SyaNZTXoO |title=Предварительная инаугурация:Микки Леви избран председателем кнессета. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230328010937/https://www.ynet.co.il/news/article/SyaNZTXoO |deadlink=no }}</ref>. На праймериз в партии Ликуд, состоявшиеся 10 августа 2022 года, Ярив занял первое место после Нетаньягу<ref name="праймериз2022">{{cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/sy002kufr5 |title=Опубликованы итоги праймериз в «Ликуде» |date=2022-08-10 |publisher=ynet.co.il |accessdate=2022-08-11 |archive-date=2022-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220811133441/https://www.ynet.co.il/news/article/sy002kufr5 |deadlink=no }}</ref>. По итогам [[Парламентские выборы в Израиле (2022)|выборов 2022 года]], 13 декабря Левин был вновь избран спикером, получив 64 голоса «за»<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/bjyhk5bus |title=Нетаньяху высказался о назначении Левина. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2022-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221222093521/https://www.ynet.co.il/news/article/bjyhk5bus |deadlink=no }}</ref>. Он объявил о своей отставке с поста спикера 27 декабря, которая вступила в силу 29 декабря<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/syqiewutj |title=Левин ушёл с поста спикера радиминистерского поста. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230327115049/https://www.ynet.co.il/news/article/syqiewutj |deadlink=no }}</ref>. 29 декабря 2022 года назначен министром юстиции и заместителем Премьер-министра в [[Тридцать седьмое правительство Израиля|тридцать седьмом правительстве Израиля]]. 4 января 2023 года представил проект [[Судебная реформа в Израиле|реформы]] судебной системы Израиля, призванной значительно ограничить [[судебный активизм]] [[Верховный суд Израиля|Верховного Суда]]<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://detaly.co.il/yariv-levin-gotovit-perevorot-v-sudebnoj-sisteme/|title=Ярив Левин представил план переворота в судебной системе|last=Редакция|website=Детали|date=2023-01-04|access-date=2023-07-30|archive-date=2023-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730153118/https://detaly.co.il/yariv-levin-gotovit-perevorot-v-sudebnoj-sisteme/|deadlink=no}}</ref>. Реформа вызвала неоднозначную реакцию в обществе, как широкую поддержку<ref>{{Cite web|lang=he|url=https://www.srugim.co.il/771565-%D7%AA%D7%9E%D7%99%D7%9B%D7%94-%D7%9E%D7%A9%D7%9E%D7%A2%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%AA-%D7%91%D7%99%D7%A8%D7%99%D7%91-%D7%9C%D7%95%D7%99%D7%9F-%D7%94%D7%96%D7%93%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%AA-%D7%94%D7%A1%D7%98|title=תמיכה משמעותית ביריב לוין: "הזדמנות הסטורית"|website=סרוגים|access-date=2023-04-27|archive-date=2023-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20230312202309/https://www.srugim.co.il/771565-%D7%AA%D7%9E%D7%99%D7%9B%D7%94-%D7%9E%D7%A9%D7%9E%D7%A2%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%AA-%D7%91%D7%99%D7%A8%D7%99%D7%91-%D7%9C%D7%95%D7%99%D7%9F-%D7%94%D7%96%D7%93%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%AA-%D7%94%D7%A1%D7%98|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=he-IL|url=https://imti.org.il/55204/|title=עשרות אלפים מפגינים ברחבי הארץ בעד הרפורמה המשפטית - חדשות|author=דבי פוקס|website=אם תרצו - בונים חברה ציונית|date=2023-04-15|access-date=2023-04-27|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427010245/https://imti.org.il/55204/|deadlink=no}}</ref>, так и многочисленные [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протесты]] в стране<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://detaly.co.il/ministr-yustitsii-izrailya-zashhitnikam-demokratii-nas-ne-pobedyat-my-budem-vesti-zdes-podlinnuyu-evrejskuyu-i-demokraticheskuyu-zhizn/|title=Министр юстиции Израиля: «Нас не победят. Мы будем вести здесь подлинную еврейскую и демократическую жизнь»|last=Редакция|website=Детали|date=2023-06-30|access-date=2023-07-30|archive-date=2023-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730154621/https://detaly.co.il/ministr-yustitsii-izrailya-zashhitnikam-demokratii-nas-ne-pobedyat-my-budem-vesti-zdes-podlinnuyu-evrejskuyu-i-demokraticheskuyu-zhizn/|deadlink=no}}</ref>. == Личная жизнь == Левин женат, имеет троих детей, проживает в городе [[Модиин-Маккабим-Реут]], владеет несколькими языками ([[иврит]]ом, [[Арабы|арабским]] и [[Англия|английским]]). == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|CtSik596CMw|ערוץ הכנסת, כרטיס ביקור ח"כ יריב לוין (Кнессет-ТВ - визитная карточка депутата Ярива Левина){{ref-he}}}} nx8bgwh37b61zxkk1tf4feoouii1x29 10357185 10357184 2025-06-18T08:07:11Z Sam.Grig 152133 10357185 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Յարիվ Լևին''' ({{lang-he|יריב לוין}} {{ԱԾ}}), Իսրայելցի քաղաքական գործիչ, 18-րդ, 19-րդ և 20-րդ գումարումների Քնեսեթի անդամ, «Լիկուդ» կուսակցությունից։ Իսրայելի արդարադատության ներկայիս նախարար։ Քնեսեթի խոսնակ 2020 թվականի մայիսի 17-ից մինչև 2021 թվականի հունիսի 13-ը<ref name="kom">{{cite web |author = Беленькая, Марианна |url = https://www.kommersant.ru/doc/4347778 |title = Израиль получил правительство компромисса |publisher = Газета «[[Коммерсантъ]]», № 85/П |date = 2020-05-17 |accessdate = 2020-05-21 |archive-date = 2020-05-21 |archive-url = https://web.archive.org/web/20200521094732/https://www.kommersant.ru/doc/4347778 |deadlink = no }}</ref> և 2022 թվականի դեկտեմբերի 13-ից մինչև դեկտեմբերի 29-ը։ Զբոսաշրջության նախկին նախարար (2015-2020)<ref name="kom" />, Ալիյայի և ինտեգրման նախարար (2018-2019), Իսրայելի հանրային անվտանգության նախարար (2015)։ == Կենսագրություն == Ярив Левин родился 22 июня 1969 года в [[Иерусалим]]е у Гейл и [[Левин, Арье (филолог)|Арье Левина]]. Дядя его матери [[Ланкин, Элияху|Элиягу Ланкин]] был командиром корабля «[[Альталена]]» и членом первого Кнессета, представлявшим политическое движение [[Херут]]<ref name=YarivLikud>[http://www.likud.org.il/en/members-of-the-knesset/yariv-levin Yariv Levin MK] {{Wayback|url=http://www.likud.org.il/en/members-of-the-knesset/yariv-levin |date=20170223201744 }} Likud</ref>. Левин окончил {{нп5|Школа «Бойер»|школу «Бойер»|he|בית הספר התיכון על שם מיי בויאר}} в Иерусалиме. В армии Левин прошёл курс [[Арабский язык|арабского языка]], после чего служил [[перевод]]чиком. Был командиром учебного потока на курсах арабского. Получил первую степень по [[Юриспруденция|юриспруденции]] в [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейском университете]], после чего работал юристом. В 1995 году Левин выпустил словарь экономических терминов на иврите, арабском и английском<ref>{{книга |автор = Levin, Yariv |заглавие = A Dictionary of Economic Terms: English - Arabic - Hebrew |ответственный = edited by Elihay Yohanan and Ben-Ami Gershon |издание = 2nd Revised edition |издательство = Minerva Publishing House |год = 2013 |allpages = 238 |isbn = 978-9657397213 }}</ref>. За этот труд он был удостоен премии «Твёрдое слово». В результате [[праймериз]] в Ликуде (2008 год) он занял 22-е место в партийном списке, поэтому после выборов в [[кнессет 18-го созыва]] в 2009 году Левин прошёл в израильский парламент<ref name="праймериз2008">{{cite web |url=http://txt.newsru.co.il/israel/09dec2008/likud_101.html |title=Опубликованы итоги праймериз в «Ликуде» |date=2008-12-10 |publisher=NEWSru.co.il |accessdate=2012-01-17 |archive-date=2013-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130709133247/http://txt.newsru.co.il/israel/09dec2008/likud_101.html |deadlink=no }}</ref>. В кнессете Левин стал председателем комиссии Кнессета, а также членом нескольких других комиссий. 17 мая 2020 года избран председателем кнессета<ref name="kom" />. Осенью 2010 года, после освобождения арабских террористов в рамках «[[Террористы, освобождённые в рамках сделки Гилада Шалита|сделки Шалита]]» Ярив Левин призвал выпустить из тюрем евреев осуждённых за аналогичные преступления, тем самым восстановив у граждан Израиля веру в справедливое правосудие, равенство между арабами и евреями<ref>{{Zman.com|112201|Ярив Левин: Освободить евреев, которые сидят за преступления, совершенные против арабов|18 октября 2011 года}}</ref>. 14 мая 2015 года получил портфели министра туризма, министра внутренней безопасности, министра по связям правительства и Кнессета в [[Тридцать четвёртое правительство Израиля|тридцать четвёртом правительстве Израиля]]<ref>{{cite web |url = http://newsru.co.il/israel/15may2015/gov_601.html |title = 34-е правительство Израиля приведено к присяге |publisher = NEWSru.co.il |date = 2015-05-15 |accessdate = 2020-05-21 |archive-date = 2021-04-11 |archive-url = https://web.archive.org/web/20210411001934/https://www.newsru.co.il/israel/15may2015/gov_601.html |deadlink = no }}</ref>. 25 мая его сменил [[Эрдан, Гилад|Гилад Эрдан]] на должности министра внутренней безопасности. С 24 декабря 2018 по 9 января 2019 года — министр алии и интеграции. 17 мая 2020 года после формирования [[Тридцать пятое правительство Израиля|Тридцать пятого правительства Израиля]] он был избран председателем кнессета, получив 71 голос «за»<ref>{{Cite web |url=https://www.haaretz.co.il/news/politi/2020-05-17/ty-article-live/0000017f-ecfa-d4cd-af7f-edfa17090000 |title=35-е правительство Израиля приведено к присяге |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230131164744/https://www.haaretz.co.il/news/politi/2020-05-17/ty-article-live/0000017f-ecfa-d4cd-af7f-edfa17090000 |deadlink=no }}</ref>. 13 июня 2021 года его сменил Микки Леви<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/SyaNZTXoO |title=Предварительная инаугурация:Микки Леви избран председателем кнессета. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230328010937/https://www.ynet.co.il/news/article/SyaNZTXoO |deadlink=no }}</ref>. На праймериз в партии Ликуд, состоявшиеся 10 августа 2022 года, Ярив занял первое место после Нетаньягу<ref name="праймериз2022">{{cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/sy002kufr5 |title=Опубликованы итоги праймериз в «Ликуде» |date=2022-08-10 |publisher=ynet.co.il |accessdate=2022-08-11 |archive-date=2022-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220811133441/https://www.ynet.co.il/news/article/sy002kufr5 |deadlink=no }}</ref>. По итогам [[Парламентские выборы в Израиле (2022)|выборов 2022 года]], 13 декабря Левин был вновь избран спикером, получив 64 голоса «за»<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/bjyhk5bus |title=Нетаньяху высказался о назначении Левина. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2022-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221222093521/https://www.ynet.co.il/news/article/bjyhk5bus |deadlink=no }}</ref>. Он объявил о своей отставке с поста спикера 27 декабря, которая вступила в силу 29 декабря<ref>{{Cite web |url=https://www.ynet.co.il/news/article/syqiewutj |title=Левин ушёл с поста спикера радиминистерского поста. |access-date=2023-03-03 |archive-date=2023-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230327115049/https://www.ynet.co.il/news/article/syqiewutj |deadlink=no }}</ref>. 29 декабря 2022 года назначен министром юстиции и заместителем Премьер-министра в [[Тридцать седьмое правительство Израиля|тридцать седьмом правительстве Израиля]]. 4 января 2023 года представил проект [[Судебная реформа в Израиле|реформы]] судебной системы Израиля, призванной значительно ограничить [[судебный активизм]] [[Верховный суд Израиля|Верховного Суда]]<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://detaly.co.il/yariv-levin-gotovit-perevorot-v-sudebnoj-sisteme/|title=Ярив Левин представил план переворота в судебной системе|last=Редакция|website=Детали|date=2023-01-04|access-date=2023-07-30|archive-date=2023-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730153118/https://detaly.co.il/yariv-levin-gotovit-perevorot-v-sudebnoj-sisteme/|deadlink=no}}</ref>. Реформа вызвала неоднозначную реакцию в обществе, как широкую поддержку<ref>{{Cite web|lang=he|url=https://www.srugim.co.il/771565-%D7%AA%D7%9E%D7%99%D7%9B%D7%94-%D7%9E%D7%A9%D7%9E%D7%A2%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%AA-%D7%91%D7%99%D7%A8%D7%99%D7%91-%D7%9C%D7%95%D7%99%D7%9F-%D7%94%D7%96%D7%93%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%AA-%D7%94%D7%A1%D7%98|title=תמיכה משמעותית ביריב לוין: "הזדמנות הסטורית"|website=סרוגים|access-date=2023-04-27|archive-date=2023-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20230312202309/https://www.srugim.co.il/771565-%D7%AA%D7%9E%D7%99%D7%9B%D7%94-%D7%9E%D7%A9%D7%9E%D7%A2%D7%95%D7%AA%D7%99%D7%AA-%D7%91%D7%99%D7%A8%D7%99%D7%91-%D7%9C%D7%95%D7%99%D7%9F-%D7%94%D7%96%D7%93%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%AA-%D7%94%D7%A1%D7%98|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=he-IL|url=https://imti.org.il/55204/|title=עשרות אלפים מפגינים ברחבי הארץ בעד הרפורמה המשפטית - חדשות|author=דבי פוקס|website=אם תרצו - בונים חברה ציונית|date=2023-04-15|access-date=2023-04-27|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427010245/https://imti.org.il/55204/|deadlink=no}}</ref>, так и многочисленные [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протесты]] в стране<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://detaly.co.il/ministr-yustitsii-izrailya-zashhitnikam-demokratii-nas-ne-pobedyat-my-budem-vesti-zdes-podlinnuyu-evrejskuyu-i-demokraticheskuyu-zhizn/|title=Министр юстиции Израиля: «Нас не победят. Мы будем вести здесь подлинную еврейскую и демократическую жизнь»|last=Редакция|website=Детали|date=2023-06-30|access-date=2023-07-30|archive-date=2023-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230730154621/https://detaly.co.il/ministr-yustitsii-izrailya-zashhitnikam-demokratii-nas-ne-pobedyat-my-budem-vesti-zdes-podlinnuyu-evrejskuyu-i-demokraticheskuyu-zhizn/|deadlink=no}}</ref>. == Личная жизнь == Левин женат, имеет троих детей, проживает в городе [[Модиин-Маккабим-Реут]], владеет несколькими языками ([[иврит]]ом, [[Арабы|арабским]] и [[Англия|английским]]). == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|CtSik596CMw|ערוץ הכנסת, כרטיס ביקור ח"כ יריב לוין (Кнессет-ТВ - визитная карточка депутата Ярива Левина){{ref-he}}}} 6cs10dn0kd9mytnugif5v4r696xfz4k 2 1287309 10357116 10350040 2025-06-18T06:51:56Z Maga.Stepanyan 152134 10357116 wikitext text/x-wiki '''Хе́рци Ха-Ле́ви''' (вариант: '''Ге́рци Ха-Ле́ви'''; {{lang-he|הרצי הלוי}}; полное имя: Герцль Ха-Леви ({{lang-he|הרצל הלוי}}); {{ԱԾ}} , израильский [[Военное управление|военный деятель]], [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля]] с 16 января 2023 по 5 марта 2025 года. == Биография == === Семья и ранние годы === Херци (Герцль) Ха-Леви родился 17 декабря 1967 года в [[Иерусалим]]е. Отец Ха-Леви, Шломо, был владельцем компании по услугам консалтинга и продвижению предпринимательских проектов и в течение 10 лет был членом городского совета Иерусалима<ref name="limor">יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}).{{ref-he}}</ref>. Шломо Ха-Леви родился в семье Хаима Шалома Ха-Леви и Цили (урождённой Ха-Коэн Кук), убеждённых приверженцев [[Ревизионизм (сионизм)|ревизионизма]]<ref name="mordehai">מרדכי חיימוביץ '''אגדת הרצי והרצי: סיפורו של דודו של הרמטכ"ל ה-23, שנפל במלחמת ששת הימים''' מעריב, 12.11.22 (Мордехай Хаймович, «[https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095 Легенда о Херци и Херци: история дяди 23-го Начальника Генштаба, павшего в Шестидневной войне]», «[[Маарив (газета)|Маарив]]» (12.11.22)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095|date=20221114125953}}).{{ref-he}}</ref>. Хаим Шалом Ха-Леви (Гордин), уроженец [[Брест|Брест-Литовска]], был активистом «[[Батальон защитников языка|Батальона защитников языка]]», в дальнейшем бойцом подпольной организации «[[Иргун|Эцель]]»<ref>[http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160 Биография Хаима Шалома Ха-Леви], в книге Давида Тидхара «Энциклопедия первопроходцев и строителей Израиля», с. 3160 ({{Wayback|url=http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160|date=20160421145122}}).{{ref-he}}</ref>, а затем защитил докторскую степень в области философии и был заместителем директора медицинского центра «[[Хадасса (больница)|Хадасса]]»<ref name="mordehai"/>. Циля, [[Бактериология|бактериолог]] по специальности<ref name="mordehai"/>, была дочерью раввина Дова Ха-Коэна Кука (брата раввина [[Кук, Авраам Ицхак|Авраама Ицхака Кука]], создателя концепции [[Религиозный сионизм|религиозного сионизма]])<ref name="fifty"/>. Мать Ха-Леви, Лина, была учительницей физкультуры в средней школе при [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейском университете в Иерусалиме]]<ref name="limor"/>. Её семейство, Мизрахи-Цореф (Mizrachi Los Plateros)<ref name="fifty"/>, насчитывало четырнадцать поколений в Иерусалиме<ref name=NYT/>. Ха-Леви был назван Герцлем в честь своего дяди, Герцля (Херци) Ха-Леви<ref name="mordehai"/><ref>[https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107 Страничка памяти Герцля (Херци) Ха-Леви], на сайте Министерства обороны Израиля ({{Wayback|url=https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107|date=20201121174127}}).{{ref-he}}</ref>, павшего в боях за Иерусалим в ходе [[Шестидневная война|Шестидневной войны]]<ref>נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви был младшим из двух сыновей, его брат Амир (род. 5 октября 1965 года) станет в дальнейшем генеральным директором [[Министерство туризма Израиля|Министерства туризма Израиля]] (с мая 2013 по декабрь 2021 года)<ref name="limor"/>. В первые годы своей жизни Ха-Леви жил со своей семьёй в районе {{нп5|Немецкая колония (Иерусалим)|Немецкая колония||German Colony, Jerusalem}} в Иерусалиме<ref name="limor"/>. Когда Ха-Леви исполнилось четыре года, семья переехала на улицу Рамат-ха-Голан в построенном после Шестидневной войны иерусалимском районе Рамат-Эшколь<ref name="limor"/>. Получил религиозное воспитание<ref name=NYT/>, учился в государственной религиозной школе «Пардес» в Иерусалиме<ref name="limor"/> и окончил иерусалимскую [[Религиозный сионизм|религиозно-сионистскую]] школу имени Гиммельфарба<ref name=NRG/>. В юности также был членом религиозной [[Скаутское движение|скаутской]] группы «Масуот»<ref name="fifty"/>, участвовал в поездке делегации группы в [[Соединённые Штаты Америки|США]]<ref name="mordehai"/>. === Военная карьера === В 1985 году Ха-Леви был призван на службу в [[Армия обороны Израиля|Армии обороны Израиля]], начал службу в отряде «Нахаль»<ref>Отряды «Нахаля» в отличие от сформированной в 1982 году пехотной бригады «[[Нахаль (бригада)|Нахаль]]» занимались, в основном, поселенческой деятельностью.</ref> в [[кибуц]]е на севере Израиля, а затем перешёл на службу в батальоне «Петен» («Десантируемый Нахаль») бригады «[[Цанханим]]»<ref>До 1990 года 50-й батальон «Петен» (называемый также «Десантируемый Нахаль» — ''ха-Нахаль ха-муцнах'', как батальон, формировавшийся из солдат отрядов «Нахаля») входил в состав бригады «Цанханим», после чего был переведён в состав бригады «[[Нахаль (бригада)|Нахаль]]» с присвоением прозвища «Петен» вновь сформированному 101-му батальону бригады «Цанханим».</ref>, где прошёл путь от бойца, командира отделения и командира взвода до заведующего оперативной частью ({{lang-he|קמב"ץ}}) батальона и командира роты в батальоне<ref name="limor"/>. [[Файл:Hertzi HaLevi 1985.jpg|left|thumb|175px|Ха-Леви во время призыва в армию (1985)]] В 1992 году Ха-Леви возглавил бригадную противотанковую роту ({{lang-he|פלוגת עורב}}); в этой должности, помимо прочего, командовал форпостом «Рейхан», самым северным форпостом израильской армии в южном [[Ливан]]е<ref name=Hendel/>, и принимал участие в боевых операциях в южном Ливане<ref name=Hendel/><ref>[http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Рассказ Херци Ха-Леви об одной из операций] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}).{{ref-he}}</ref>. В 1993 году Ха-Леви перешёл на службу в специальном подразделении [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] «[[Сайерет Маткаль]]»<ref name="limor"/>, где занял должность командира тренировочной роты, а затем, после отпуска с целью выхода на учёбу в университете в 1996 году<ref name="limor"/>, и заместителя командира подразделения<ref name=Hendel>יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}).{{ref-he}}</ref>. Участвовал в ряде операций, в том числе в операции «Ядовитое жало» 21 мая 1994 года по похищению из [[Ливан]]а одного из лидеров организации «[[Амаль]]» [[Дирани, Мустафа|Мустафы Дирани]] и неудачной операции 14 октября 1994 года по освобождению похищенного палестинскими боевиками солдата Нахшона Ваксмана. 7 марта 2001 года был повышен в звании до подполковника и возглавил подразделение «Сайерет Маткаль», исполнял эту должность до 2004 года, после чего был повышен в звании до полковника и выехал на учёбу в США<ref name="limor"/>. По возвращении с учёбы в 2005 году был назначен командиром территориальной бригады «Менаше» ({{lang-he|חטמ"ר מנשה}}), ответственной за северную часть [[Самария|Самарии]] в границах [[Западный берег реки Иордан|Западного берега реки Иордан]], включая город [[Дженин]], исполнял эту должность с 11 сентября 2005 по 12 июня 2007 года<ref name="limor"/>. [[Файл:Operation Cast Lead VIII.jpg|thumb|300px|Херци Ха-Леви (в центре) во время операции «Литой свинец» (2009)]] С 22 августа 2007<ref>[https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира бригады], на сайте Армии обороны Израиля (22.8.07) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx|date=20160303203814}}; {{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/2007/08/2201.htm|date=20080312100041}}).{{ref-he}}</ref> по 20 августа 2009 года Ха-Леви командовал бригадой «[[Цанханим]]»<ref>[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm Сообщение о церемонии смены командиров бригады], на сайте Армии обороны Израиля (20.8.09) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm|date=20090824210239}}){{ref-he}} ; יהלי סער '''הצנחנים של הרצי''' במחנה, 26.8.09 (Яхели Саар, «[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm Десантники Герци]», «[[Бамахане|Ба-махане]]» (26.8.09)) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm|date=20100309140225}}).{{ref-he}}</ref>. Под командованием Ха-Леви бригада, укреплённая бронетанковым батальоном «Саар» бригады «[[188-я бронетанковая бригада «Барак»|Барак]]»<ref>אל"ם (מיל') בני מיכלסון '''השיריון במבצע עופרת יצוקה''' שיריון, גיליון 31, ינואר 2009, עמ' 11 (Полковник запаса Бени Михельсон «[https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf#page=11 Бронетанковые войска в операции „Литой свинец“]», «Ширьон», номер 31, январь 2009, с. 11) ({{Wayback|url=https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf|date=20221030191510}}).{{ref-he}}</ref>, приняла участие в военных действиях в северной части [[Сектор Газа|сектора Газа]] в ходе операции «[[Операция «Литой свинец»|Литой свинец]]»<ref>אמיר בוחבוט '''דיווח מיוחד מעזה: אין דשדוש — יש לחימה ברצועה''' מעריב-אן-אר-ג'י, 14.1.09 (Амир Бухбут «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/840/447.html Особый репортаж из Газы: нет топтания на месте, в секторе ведутся бои]», «Маарив-NRG» (14.1.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/840/447.html|date=20090220124306}}){{ref-he}} ; אלוף (מיל') ח"כ יאיר גולן וגל פרל פינקל '''על התמרון והאימונים לקראתו''' מערכות 490, 9.11.21 (Генерал-майор запаса депутат кнессета [[Голан, Яир|Яир Голан]] и Галь Перель Финкель, «[https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/ О манёвре и учениях перед ним]», «Маарахот» № 490 (9.11.21)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/|date=20221208092142}}).{{ref-he}}</ref>. В сентябре 2009 года был повышен в звании до бригадного генерала и возглавил Отдел оперативного управления ({{lang-he|חטיבת ההפעלה המבצעית}}) [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генштаба армии<ref name=NRG>אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял эту должность до 11 октября 2011 года<ref>[http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx Сообщение о смене командиров отдела], на сайте Армии обороны Израиля (11.10.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx|date=20160304052402}}).{{ref-he}}</ref>. 6 ноября 2011 года Ха-Леви заступил на должность командира территориальной дивизии «[[91-я территориальная дивизия «Ха-Галиль»|Ха-Галиль]]»<ref>[http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира дивизии], на сайте Армии обороны Израиля (7.11.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx|date=20141018185321}}).{{ref-he}}</ref>. В декабре 2012 года дивизия под командованием Ха-Леви была удостоена знака отличия Начальника Генштаба за введение новаторских процессов обмена оперативной информацией между силами дивизии<ref>[https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx Сообщение о награждении], на сайте Армии обороны Израиля (17.12.12) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx|date=20150924033206}}).{{ref-he}}</ref>. В конце 2012 года сообщалось, что премьер-министр Израиля [[Нетаньяху, Биньямин|Биньямин Нетаньяху]] предпочитал кандидатуру Ха-Леви на пост [[Военный секретарь премьер-министра Израиля|Военного секретаря премьер-министра]], однако Начальник Генштаба армии генерал-лейтенант [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] не одобрил данное назначение вследствие ранее принятого решения назначить Ха-Леви на пост командира Командно-штабного колледжа армии<ref>יואב זיתון '''באמצע המבצע: ראש הממשלה מינה מזכיר צבאי''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html Прямо в ходе операции: премьер-министр назначил военного секретаря]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html|date=20121128035731}}).{{ref-he}}</ref> и предпочтения самого Ха-Леви отказаться от предложенной должности<ref name="ilnai">איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял должность командира дивизии до 28 ноября 2013 года<ref>אמיר בוחבוט '''מוני כץ החליף את הרצי הלוי בפיקוד על עוצבת הגליל''' וואלה, 28.11.13 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/break/2698996 Мони Кац сменил Херци Ха-Леви на посту командира дивизии „Ха-Галиль“]», Walla (28.11.13)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/break/2698996|date=20210709182930}}).{{ref-he}}</ref>. В 2014 году Ха-Леви возглавил [[Межвойсковой колледж полевого и штабного командного состава]] армии. В этот период действовал также в составе группы по воплощению рекомендаций [[Комиссия Тиркеля|Комиссии Тиркеля]], государственной комиссии по расследованию обстоятельств [[Конфликт у берегов Газы (2010)|захвата израильским ВМФ]] турецкого судна «Мави Мармара» в 2010 году<ref>חזקי עזרא '''נציג קבוע של צה"ל בצוות יישום מסקנות טירקל''' ערוץ 7, 5.1.14 (Хизки Эзра, «[https://www.inn.co.il/news/268244 Постоянный представитель Армии обороны Израиля в команде по воплощению рекомендаций Тиркеля]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/268244|date=20210305045750}}).{{ref-he}}</ref>. 25 апреля 2014 года было опубликовано решение Начальника Генштаба генерал-лейтенанта [[Ганц, Бени|Бени Ганца]] и министра обороны [[Яалон, Моше|Моше Яалона]] назначить Ха-Леви главой Управления разведки Генштаба армии<ref>אמיר בוחבוט '''סבב מינויים במטכ"ל: הרצי הלוי לאמ"ן, כוכבי לפיקוד צפון''' וואלה, 25.4.14 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/2740509 Серия назначений в Генштабе: Херци Ха-Леви в АМАН, Кохави — в Северный округ]», Walla (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/2740509|date=20160309225128}}){{ref-he}} ; עמוס הראל, גילי כהן '''מינויים במטכ"ל: אביב כוכבי אלוף פיקוד צפון, הרצי הלוי ראש אמ"ן''' הארץ, 25.4.14 (Амос Харель, Гили Коэн, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2014-04-25/ty-article/0000017f-f445-d5bd-a17f-f67f923f0000 Назначения в Генштабе: Авив Кохави — Командующий Северным округом, Херци Ха-Леви — глава АМАНа]», «[[Га-Арец]]» (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.2304952|date=20140427071740}}).{{ref-he}}</ref>. 18 сентября 2014 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-майора<ref>[https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx Сообщение о церемонии присвоения звания], на сайте Армии обороны Израиля (18.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx|date=20140924224518}}){{ref-he}} ; יוני קמפינסקי '''הרצי הלוי הועלה לדרגת אלוף''' ערוץ 7, 5.1.14 (Йони Кемпински, «[https://www.inn.co.il/news/284222 Херци Ха-Леви повышен в звании до генерал-майора]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/284222|date=20201121220040}}).{{ref-he}}</ref>, а 22 сентября 2014 года он вступил на должность главы [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генерального штаба армии, сменив на посту генерал-майора [[Кохави, Авив|Авива Кохави]]<ref>[https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx Сообщение о церемонии смены главы управления], на сайте Армии обороны Израиля (22.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx|date=20141011020343}}).{{ref-he}}</ref>. Среди задач, стоящих перед Управлением разведки в период командования Ха-Леви, были противостояние угрозе [[Ядерная программа Ирана|иранской ядерной программы]], угрозам, связанным с [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войной в Сирии]] и деятельностью террористической организации [[Исламское государство|ИГИЛ]], и прочим региональным угрозам, требовавшим от Армии обороны Израиля также наносить удары по целям противника за пределами Израиля в рамках деятельности, получившей в израильской военной терминологии наименование «[[Кампания между войнами]]»<ref name="limor"/>. Также значительное внимание Управления разведки занимала борьба с палестинским террором, включая противостояние [[Интифада ножей|волне терактов]], характеризовавшейся одиночными атаками палестинских террористов, и угрозам, исходящим из [[Сектор Газа|сектора Газа]]<ref name="limor"/>. В период командования Управлением разведки Ха-Леви удалось предотвратить план по сокращению входящего в состав Управления «[[Подразделение 8200|Подразделения 8200]]» с целью передаче сфер его деятельности по [[Кибервойна|ведению операций в киберпространстве]] в запланированное Управление кибернетической обороны<ref name="limor"/>. [[Файл:2018 Gaza border protest IV.jpeg|thumb|300px|Херци Ха-Леви на границе сектора Газа (2018)]] В качестве главы Управления разведки Ха-Леви также ввёл процедуры для улучшения доступности разведданных для подразделений Армии обороны Израиля за пределами Управления разведки<ref name="fifty">נועם אמיר '''אלוף הרצי הלוי במצעד 50 המשפיעים מהציונות הדתית''' מקור ראשון, 29.1.21 (Ноам Амир, «[https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi Генерал-майор Херци Ха-Леви в подборке 50 самых влиятельных представителей религиозного сионизма]», «[[Макор Ришон]]» (29.1.21)) ({{Wayback|url=https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi|date=20210725085930}}).{{ref-he}}</ref>, а также укрепил сотрудничество между Управлением разведки, Общей службой безопасности «[[Шабак]]» и службой внешней разведки «[[Моссад]]», помимо прочего, благодаря заключению меморандума о взаимопонимании между Управлением разведки и «[[Шабак]]ом», разрешившего прежние распри между организациями по вопросам обмена разведданными и распределения ресурсов<ref name="limor"/>. Ха-Леви исполнял должность главы Управления разведки до 28 марта 2018 года, после чего передал командование Управлением генерал-майору [[Хайман, Тамир|Тамиру Хайману]]<ref>איתי בלומנטל '''אלוף תמיר היימן נכנס לתפקידו כראש אמ"ן במקום הרצי הלוי''' (Итай Блюменталь, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html Генерал-майор Тамир Хайман вступает на должность главы Управления разведки вместо Херци Ха-Леви]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html|date=20221122051711}}).{{ref-he}}</ref>. 6 июня 2018 года вступил на должность Командующего [[Южный военный округ (Израиль)|Южным военным округом]], сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/ Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (6.6.18) ({{Wayback|url=https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/|date=20190405072322}}).{{ref-he}}</ref>. Период Ха-Леви на посту был охарактеризован относительным затишьем в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref name="limor"/> за исключением периода эскалации [[Обстрелы территории Израиля из сектора Газа|миномётных обстрелов территории Израиля из сектора Газа]] в марте 2019 года<ref>יואב זיתון, מתן צורי, אליאור לוי, איתמר אייכנר ואדיר ינקו '''צה"ל תקף 100 יעדי טרור, רקטות יורטו בעוטף: חמאס ירה אל גוש דן''' (Йоав Зейтун, Матан Цури, Элиор Леви, Итамар Айхнер и Адир Янко, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html Армия обороны Израиля атаковала 100 террористических объектов, ракеты в районе вокруг Газы: „Хамас стрелял по Гуш-Дану“]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html|date=20210526071242}}).{{ref-he}}</ref> и периода операции «Чёрный пояс» в ноябре 2019 года, начатой устранением одного из полевых командиров «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в секторе Газа, Бахи Абу-аль-Ата, и продолженной атаками по источникам обстрелов и другим целям в секторе Газа<ref>יואב זיתון '''צה"ל מסכם את חגורה שחורה בעזה בהצלחה, ושוב מתמקד בצפון''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html Армия обороны Израиля успешно подводит итоги операции „Черный пояс“ и вновь фокусируется на северном фронте]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html|date=20191115132856}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF Southern Command change of command ceremony, March 2021. IV.jpg|thumb|300px|Генерал-майор Херци Ха-Леви (2021)]] В период Ха-Леви на посту Командующего округом продолжались начатые уже весной 2018 года и превратившиеся в еженедельную рутину [[Столкновения на границе Израиля с сектором Газа (2018—2019)|столкновения на границе Израиля с сектором Газа]], вызванные организованными движением «[[ХАМАС|Хамас]]» массовыми шествиями палестинцев к границе сектора Газа<ref name="limor"/> с призывами прорваться на территорию Израиля, а также с поджогами приграничных территорий посредством запуска через границу сектора [[Воздушный змей|воздушных змеев]] и [[Воздушный шарик|шаров]] с горючими и взрывчатыми веществами<ref>'''מהומות בגבול עזה: שלושה פלסטינים נהרגו, צה"ל תקף עמדות חמאס''' כלכליסט, 5.10.18 («[https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html Беспорядки на границе с Газой: три палестинца убиты, Армия обороны Израиля атаковала позиции „Хамаса“]», «Калькалист» (5.10.18)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html|date=20210902232811}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви часто лично присутствовал на границе сектора Газа во время еженедельных шествий с целью командования войсками и непосредственной проверки информации о жертвах с палестинской стороны<ref name="limor"/>. В целом, Ха-Леви придерживался политики дифференциации между организацией «[[ХАМАС|Хамас]]», контролирующей сектор Газа, и другими террористическими группировками в секторе Газа, предпочитая избегать по возможности конфронтации с «[[ХАМАС|Хамасом]]»<ref name="limor"/>. Помимо прочего, Ха-Леви принял участие в израильской делегации в [[Катар]] с целью обсуждения путей улучшения гуманитарной ситуации в секторе Газа, а также налаживал с той же целью оборонное сотрудничество с [[египет]]скими коллегами<ref name="limor"/>. 21 марта 2021 года Ха-Леви передал пост Командующего округом генерал-майору [[Толедано, Элиэзер|Элиэзеру Толедано]]<ref>[https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום// Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (21.3.21) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום//|date=20210521013855}}).{{ref-he}}</ref>, а 11 июля 2021 года вступил на должность заместителя Начальника Генштаба, сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל// Сообщение о решении], на сайте Армии обороны Израиля (16.11.2020) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל//|date=20210206052927}}){{ref-he}} ; [https://www.idf.il/מאמרים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/ Сообщение о церемонии смены заместителя Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (11.7.2021) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/|date=20220720075516}}).{{ref-he}}</ref>. ==== На посту Начальника Генштаба ==== 4 сентября 2022 года министр обороны [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] объявил о решении назначить Ха-Леви на пост [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля|Начальника Генштаба]] по истечении срока службы генерал-лейтенанта [[Кохави, Авив|Авива Кохави]] на посту<ref>יואב זיתון '''גנץ צמצם את רשימת המועמדים: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלוי או אייל זמיר''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5 Ганц сократил список кандидатов: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви или Эяль Замир]»), Ynet (30.3.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5|date=20220717091050}}){{ref-he}} ; אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נבחר לתפקיד הרמטכ"ל ה-23 של צה"ל''' וואלה, 4.9.22 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3528170 Херци Ха-Леви избран на должность 23-го Начальника Генштаба Армии обороны Израиля]», Walla (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3528170|date=20220904115750}}).{{ref-he}}</ref>. Назначение было утверждено правительством 23 октября 2022 года<ref>איתמר אייכנר '''הממשלה אישרה את מינויו של הרצי הלוי לרמטכ"ל''' (Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno Правительство утвердило назначение Херци Ха-Леви на пост Начальника Генштаба]»), Ynet (23.10.22) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno|date=20221023095127}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF activity during the 2023 Huwara shooting, February 2023 XI.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви на месте теракта около [[Хувара|Хувары]] (26 февраля 2023)]] 31 октября 2022 года Ха-Леви передал пост заместителя Начальника Генштаба генерал-майору [[Барам, Амир|Амиру Бараму]]<ref>'''האלוף אמיר ברעם נכנס לתפקיד סגן הרמטכ"ל''' ערוץ 7, 31.10.22 («[https://www.inn.co.il/flashes/894945 Генерал-майор Амир Барам вступил на должность заместителя Начальника Генштаба]», «Аруц 7» (31.10.22)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/flashes/894945|date=20221031175705}}).{{ref-he}}</ref>, а 16 января 2023 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-лейтентанта (рав-алуф), и он вступил на пост Начальника Генштаба<ref>אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נכנס לתפקיד הרמטכ"ל: נשמור על צה"ל חף מכל שיקול שאיננו הביטחון''' וואלה, 16.1.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3551903 Херци Ха-Леви вступает на пост Начальника Генштаба: „Мы убережём Армию оборону Израиля от влияния соображений, не связанных с оборонными целями“]», Walla (16.1.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3551903|date=20230119033037}}).{{ref-he}}</ref>. Вскоре после вступления Ха-Леви на пост, в январе 2023 года, силы Армии обороны Израиля под руководством Ха-Леви провели масштабные учения под кодовым названием Juniper Oak ({{lang-he|אלוני בזלת}} ''Алоней Базелет'') совместно с силами [[Центральное командование Вооружённых сил США|Центрального командования Вооружённых сил США]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב// Сообщение об учениях], на сайте Армии обороны Израиля (26.1.23) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב//|date=20230208110301}}).{{ref-he}}</ref>. С начала 2023 года Израиль захлестнула волна [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протестов против судебной реформы]], задуманной [[Тридцать седьмое правительство Израиля|правительством под руководством Биньямина Нетаньяху]], и Ха-Леви пришлось уделять внимание нараставшему количеству актов [[Сознательный отказчик|сознательного отказа]] от военной службы со стороны [[Резервистская служба (Израиль)|резервистов]], утверждавших, что их дальнейшая служба невозможна в условиях выраженного реформой отхода Израиля от демократических ценностей<ref name="sarvanut">אלישע בן קימון, קורין אלבז-אלוש '''מיהו סרבן, והאם צה"ל מתכוון להעניש את אלו שלא יגיעו: השאלות והתשובות''' (Элиша Бен Кимон, Корин Эльбаз-Алуш, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2 Кто такой отказник, и собирается ли Армия обороны Израиля наказывать тех, кто не явился на службу: вопросы и ответы]»), Ynet (7.3.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2|date=20230322222005}}){{ref-he}} ; '''הרמטכ"ל בשיחות סגורות: סרבנות זו ההתחלה של הסוף''' ערוץ 7, 7.3.23 («[https://www.inn.co.il/news/594583 Начальник Генштаба в ходе закрытых обсуждений: „Отказ от службы — это начало конца“]», «Аруц 7» (7.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/594583|date=20230316081651}}).{{ref-he}}</ref>. В этом отношении, вопреки критике со стороны некоторых сторонников Нетаньяху, Ха-Леви решил не принимать жёсткие меры против отказников, рассудив, что такие меры лишь накалят обстановку, а не поспособствуют её разрешению<ref name="sarvanut"/><ref>יואב זיתון '''ייזכר ככושל בתולדות צה"ל: הפוסט של יאיר נתניהו נגד הרמטכ"ל — והגינוי של גלנט''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23 „Войдёт в историю как самый большой неудачник в Армии обороны Израиля“: пост Яира Нетаньяху против Начальника Генштаба — и порицание Галанта]»), Ynet (14.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23|date=20230818053709}}){{ref-he}} ; סיון חילאי '''מהיועמ"שית ועד הרמטכ"ל: עובדי הציבור הבכירים על כוונת הקואליציה''' (Сиван Хилаи, «[https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2 От Юридической советницы правительства до Начальника Генштаба: высокопоставленные госслужащие на прицеле коалиции]»), Ynet (16.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2|date=20230909120259}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви также предупреждал политический эшелон, что продолжение создавшейся ситуации может крайне отрицательно сказаться на готовности Армии обороны Израиля и подвигнуть противников Израиля в Ливане и секторе Газа воспользоваться слабостью Израиля для атаки на него<ref>יואב לימור '''התרעת הרמטכ"ל לנתניהו: ירידה משמעותית בגיוס לצה"ל כבר במחזור הקרוב''' ישראל היום, 23.3.23 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980 Начальник Генштаба предупреждает Нетаньяху: „Значительное уменьшение количества призывников в Армии обороны Израиля уже со следующего призыва“]», «Исраэль ха-йом» (23.3.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231112173201/https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980|date=2023-11-12}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:בית וגן, סיור הרמטכ״ל הרצי הלוי בג׳נין II.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» (3 июля 2023)]] В ходе обсуждения многолетней стратегической программы развития Армии обороны Израиля после вступления Ха-Леви на пост Начальника Генштаба им были заданы следующие основные направления, требующие проработки и включения в программу: повышение готовности армии к вооружённому конфликту с [[Иран]]ом, забота о кадрах и укрепление связи армии с обществом, повышение готовности армии к одновременному ведению боевых действий на нескольких фронтах, возврат армии к интенсивному графику учений, прерванному в период [[Пандемия COVID-19|коронавирусной эпидемии]], внедрение новых вооружений и улучшение процессов [[Управление войсками (силами)|управления войсками]]<ref>אמיר בוחבוט '''מתכונן לעימות מול איראן ולמערכה רב זירתית: התוכנית של צה"ל נחשפת''' וואלה, 7.5.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3576890 Готовится к конфронтации с Ираном и к войне на несколько фронтов: раскрывается план Армии обороны Израиля]», Walla (7.5.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3576890|date=20230509030519}}).{{ref-he}}</ref>. В мае 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела операцию «[[Операция «Щит и стрела»|Щит и стрела]]» против боевиков «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref>יוסי יהושוע '''מבצע מגן וחץ הסתיים, העימותים נשארו: חיכוכים בין הדרג המדיני לצבאי''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2 Операция „Щит и стрела“ завершена: конфронтация между политическим и военным эшелоном]»), Ynet (14.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2|date=20230522111909}}).{{ref-he}}</ref>. В 2023 году также нарастало напряжение на [[Израильско-ливанская граница|израильско-ливанской границе]]<ref>יואב זיתון, איתמר אייכנר '''הרמטכ"ל: יש התפתחויות שליליות באיראן שיכולות להביא לפעולה''' (Йоав Зейтун, Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn Начальник Генштаба: „Есть отрицательное развитие событий в Иране, которое может потребовать принять меры“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn|date=20230603040044}}).{{ref-he}}</ref>, выразившееся в теракте на перекрёстке Мегиддо на севере Израиля, совершённом 13 марта 2023 года проникшим на территорию Израиля боевиком ливанской организации «[[Хезболла]]»<ref>יואב זיתון '''מחבל חדר מלבנון, הטמין מטען שפצע קשה ישראלי — וחוסל; נבדק קשר לחיזבאללה''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3 Террорист проник с территории Ливана, заложил взрывное устройство, от которого был тяжело ранен израильтянин — и был ликвидирован; проверяется связь с „Хезболлой“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3|date=20230628230834}}){{ref-he}} ; טל לב רם '''הפיגוע בצומת מגידו הוא מחדל גדול, שמעניק למערכת הביטחון הזדמנות פז''' מעריב, 17.3.23 («[https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766 Теракт на перекрёстке Мегиддо — это большой провал, который даёт силам безопасности редкую возможность]», «[[Маарив (газета)|Маарив]]» (17.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766|date=20230323063053}}).{{ref-he}}</ref>, и в проведении учений боевиков «Хезболлы» по захвату израильских населённых пунктов на севере Израиля в мае 2023 года<ref>יוסי יהושוע '''מפגן הכוח של חיזבאללה''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2 Демонстрация силы „Хезболлы“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2|date=20230531095947}}).{{ref-he}}</ref>. В этот период продолжалась также деятельность Армии обороны Израиля по борьбе с палестинскими террористическими ячейками на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]] в рамках начатой ещё в марте 2022 года операции «Волнолом» ({{lang-he|מבצע שובר גלים}}), хотя к апрелю 2023 года было принято решение прекратить использование данного наименования для обозначения ставшей уже рутинной деятельности армии на Западном берегу реки Иордан<ref>יניב קובוביץ והגר שיזף '''חייל נורה בעימותים עם פלסטינים בעיירה ליד חברון; מצבו בינוני''' הארץ, 5.4.23 (Янив Кубович и Хагар Шезаф, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000 Солдат получил пулевое ранение в столкновениях с палестинцами в городке около Хеврона; его состояние средней тяжести]», «[[Га-Арец]]» (5.4.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231111200012/https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000|date=2023-11-11}}).{{ref-he}}</ref>. В июле 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела контртеррористическую операцию «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» в [[Дженин]]е<ref>שי לוי '''הקרב על התודעה: כך נראית ג'נין ביום שאחרי מבצע בית וגן''' (Шай Леви, «[https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm Бой за сознание: так выглядит Дженин день спустя после операции „Дом и сад“]»), Mako (5.7.23) ({{Wayback|url=https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm|date=20231112180713}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:SoI-War 23-10-29 IDF 08-07.jpg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Война в Газе (2023)|Железные мечи]]» (29 октября 2023)]] 7 октября 2023 года с территории [[Сектор Газа|сектора Газа]] на территорию Израиля [[Вторжение ХАМАС в Израиль (2023)|вторглись группы боевиков ХАМАС]], захватившие ряд населённых пунктов вокруг сектора Газа и нанёсшие беспрецедентный в истории Израиля удар, включая убийство более 1 000 израильских граждан и [[Захват заложников при вторжении ХАМАС в Израиль|захват около 240 заложников, уведённых боевиками в Газу]]. В ответ на вторжение правительство Израиля объявило войну, и была начата операция «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» с целью зачистки сектора Газа от боевиков и освобождения заложников. В следующие за вторжением четыре дня территория Израиля была зачищена от боевиков<ref>איתי אילנאי '''ארבעה ימים באוקטובר: הסיפור המלא של טיהור עוטף עזה''' ישראל היום, 19.9.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311 Четыре дня в октябре: полная история зачистки территорий, прилегающих к сектору Газа]», «Исраэль ха-йом» (19.9.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240920052337/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311|date=2024-09-20}}).{{ref-he}}</ref>. Одновременно начались [[Столкновения на израильско-ливанской границе (с 2023)|столкновения на израильско-ливанской границе]] между израильской армией и боевиками «[[Хезболла|Хезболлы]]». Вторжение и объём потерь среди гражданского населения в Израиле повергли в шок израильское общество и вызвали обсуждение причин неспособности сил безопасности Израиля своевременно раскрыть и предотвратить план атаки, а также причин задержки организованной реакции Армии обороны Израиля на вторжение; в этом контексте утверждалось, что Армия обороны Израиля во главе с Ха-Леви, хоть и указывала на неизбежность будущей военной эскалации в секторе Газа, вероятно руководствовалась рабочим предположением, что на данном этапе ХАМАС не заинтересован предпринимать агрессивные действия против Израиля<ref>מוריה אסרף וולברג '''הערכות הבכירים לפני השבת השחורה: "חמאס לא רוצה מערכה''' (Мория Асраф Валберг, «[https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/ Оценка высокопоставленных лиц перед „Чёрной субботой“: ХАМАС не заинтересован в войне]»), 13-й канал израильского телевидения (26.10.23) ({{Wayback|url=https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/|date=20231102071118}}){{ref-he}} ; יוסי יהושוע '''מחדל 23: צה"ל נתפס בהפתעה מוחלטת''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp Провал 23-го года: Армия обороны Израиля была полностью обескуражена]»), Ynet (7.10.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp|date=20231012070206}}).{{ref-he}}</ref>. В рамках операции «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» Армией обороны Израиля под командованием Ха-Леви был произведён срочный призыв резерва, проводились массивные бомбардировки территории сектора Газа и операции по [[Точечная ликвидация|точечной ликвидации]] лидеров палестинских боевиков. 26 октября 2023 года Армия обороны Израиля перешла к осуществлению сухопутных [[Рейд (военное дело)|рейдов]] в секторе Газа, а 31 октября перешла к проведению полномасштабного сухопутного манёвра на территории сектора Газа. 12 октября 2023 года Ха-Леви при поддержке министра обороны [[Галант, Йоав|Йоава Галанта]] также представлял перед политическим эшелоном оперативный план по проведению крупномасштабной сухопутной операции в Ливане в ответ на атаки Израиля с территории Ливана, однако план не был утверждён во избежание начала региональной войны на два фронта<ref name="ilnai"/>. 21 января 2025 года Ха-Леви подал заявление о выходе в отставку по завершении внутренних армейских расследований событий 7 октября 2023 года<ref>יואב זיתון, אלישע בן קימון, גל גנות '''הרמטכ"ל פורש: אחריותי ל-7/10 תלווה אותי כל חיי; גם אלוף פיקוד דרום מתפטר''' (Йоав Зейтун, Элиша Бен Кимон, Галь Ганот, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke Начальник Генштаба уходит в отставку: „Ответственность за события 7 октября будет сопровождать меня всю жизнь“; Командующий Южным военным округом также уходит в отставку]»), Ynet (21.1.25) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke|date=20250121143104}}).{{ref-he}}</ref>. В феврале 2025 года американскиe коллеги наградили Ха-Леви орденом «[[Орден «Легион почёта»|Легион почёта]]»<ref>''Halevi meets with top US general at the Pentagon'' («[https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/ Ха-Леви встречается с высокопоставленным американским генералом в Пентагоне]»), [[Еврейский новостной синдикат|JNS]] (20.2.25) ({{Wayback|url=https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/|date=20250221112034}}).{{ref-en}}</ref>. 5 марта 2025 года Ха-Леви передал пост Начальника Генштаба генерал-лейтенанту [[Замир, Эяль|Эялю Замиру]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/ Сообщение об церемонии смены Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (5.3.25) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20250305131717/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/|date=2025-03-05}}).{{ref-he}}</ref>. === Образование и личная жизнь === За время военной службы Ха-Леви получил степень бакалавра [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейского университета в Иерусалиме]] (в области философии и делового администрирования), а затем и степень магистра (в области управления национальными ресурсами) Университета национальной безопасности в [[Вашингтон]]е, США<ref>[https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724#gsc.tab=0 Профиль Херци Ха-Леви] на сайте Международного института контртерроризма [[Университет имени Райхмана|Университета имени Райхмана]] ({{Wayback|url=https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724|date=20171009210411}}){{ref-en}}; [https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/ перечень выпускников], на сайте Университета национальной безопасности США ({{Wayback|url=https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/|date=20161115005646}}).{{ref-en}}</ref>. Женат на Шарон Ха-Леви, отец четырёх детей<ref name="elisha">יואב זיתון ואלישע בן קימון '''גנץ החליט: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלו''' כלכליסט, 4.9.22 (Йоав Зейтун и Элиша Бен Кимон, «[https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei Ганц решил: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви]», «Калькалист» (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei|date=20220904153917}}).{{ref-he}}</ref>. Старший сын Ха-Леви, Калиль, занимается [[плавание]]м на длинные дистанции и плаванием в открытой воде<ref name="limor"/><ref>[https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/ Профиль пловца Калиля Ха-Леви], на сайте swimcloud ({{Wayback|url=https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/|date=20221122041455}}).{{ref-he}}</ref>. Дочь Лия окончила учёбу в [[Мехина (неформальное образование)|мехине]] Эйн-Прат и служит в [[Управление военной разведки Израиля|Управлении разведки]] Генштаба, а младшие сыновья, Итай и Йоав, учатся в школе<ref name="limor"/>. Проживает в поселении [[Кфар-ха-Ораним]] на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]]<ref name="elisha"/>. Несмотря на то что Ха-Леви, получивший религиозное воспитание, перестал носить [[Ермолка|кипу]], он считает себя религиозным и посещает по [[Шаббат|субботам]] [[Синагога|синагогу]]<ref name=NYT>Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}).{{ref-en}}</ref>, а в ходе утренних пробежек прослушивает в наушниках уроки [[Тора|Торы]] и лекции раввинов<ref name="fifty"/>. Ха-Леви страдает от [[дальтонизм]]а, который однако не повлиял на его армейскую карьеру<ref name="ilnai"/>. == Публикации == * אלוף הרצי הלוי, סא"ל א', רס"ן י' '''עליונות מודיעינית בעידן דיגיטלי''' מערכות 477, 1.4.18 (Генерал-майор Херци Ха-Леви, подполковник А., майор Й., «[https://www.maarachot.idf.il/2018/גיליונות/מערכות-477/עליונות-מודיעינית-בעידן-דיגיטלי/ Разведывательное преимущество в дигитальную эпоху]», «Маарахот» № 477 (1.4.18)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/media/1t3b5jgz/עליונות-מודיעינית.pdf|date=20220918030611}}){{ref-he}} * הרצי הלוי '''הגנה רב־ממדית''' בין הקטבים 30-28, אוקטובר 2020 (Херци Ха-Леви, «[https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf Многосферная оборона]», «Бейн ха-Ктавим» № 28-30 (октябрь 2020)) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf|date=20220712020331}}){{ref-he}} * הרמטכ"ל הרצי הלוי '''ולו ליום מקודש אחד: טור הרמטכ"ל לכבוד יום הזיכרון''' ערוץ 7, 23.4.23 (Начальник Генштаба Херци Ха-Леви, «[https://www.inn.co.il/news/599053 „Хотя бы на этот единственный священный день“: колонка Начальника Генштаба в честь Дня памяти]», «Аруц 7» (23.4.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/599053|date=20230423104423}}){{ref-he}} {{Արտաքին հղումներ}} * [https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/ Биография], на сайте Армии обороны Израиля ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064427/https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * [https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/ Биографическая справка], на сайте Армии обороны Израиля (16.1.23) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064639/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-he}} * יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * עמוס הראל '''מח"ט הצנחנים היוצא, הרצי הלוי: צריך להציב לחיילים רף מוסרי''' הארץ, 4.9.09 (Амос Харель «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2009-09-04/ty-article/0000017f-efde-d8a1-a5ff-ffde3d600000 Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“, Херци Ха-Леви: „Следует определить солдатам моральный порог“]», «[[Га-Арец]]» (4.9.09)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.1279206|date=20140517180055}}) — сообщение о речи Ха-Леви{{ref-he}} * [https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8 Лекция Херци Ха-Леви на тему «Как изменились способы ведения войны»], видеоролик, март 2012 ({{Wayback|url=https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8|date=20200414052402}}){{ref-he}} * [http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Радио-интервью с Херци Ха-Леви] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}){{ref-he}} * Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-en}} * יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}){{ref-he}} * איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}){{ref-he}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Начальники Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Заместители Начальника Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Командующие Южным военным округом Израиля}} {{Руководители спецслужб Израиля}} {{Командиры дивизии Ха-Галиль}} {{вс}} 91zxj7mcs1fbh6rfba036l77lp18sfj 10357122 10357116 2025-06-18T06:56:05Z Maga.Stepanyan 152134 10357122 wikitext text/x-wiki {{Պետական գործիչ}} '''Хе́рци Ха-Ле́ви''' (вариант: '''Ге́рци Ха-Ле́ви'''; {{lang-he|הרצי הלוי}}; полное имя: Герцль Ха-Леви ({{lang-he|הרצל הלוי}}); {{ԱԾ}} , израильский [[Военное управление|военный деятель]], [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля]] с 16 января 2023 по 5 марта 2025 года. == Биография == === Семья и ранние годы === Херци (Герцль) Ха-Леви родился 17 декабря 1967 года в [[Иерусалим]]е. Отец Ха-Леви, Шломо, был владельцем компании по услугам консалтинга и продвижению предпринимательских проектов и в течение 10 лет был членом городского совета Иерусалима<ref name="limor">יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}).{{ref-he}}</ref>. Шломо Ха-Леви родился в семье Хаима Шалома Ха-Леви и Цили (урождённой Ха-Коэн Кук), убеждённых приверженцев [[Ревизионизм (сионизм)|ревизионизма]]<ref name="mordehai">מרדכי חיימוביץ '''אגדת הרצי והרצי: סיפורו של דודו של הרמטכ"ל ה-23, שנפל במלחמת ששת הימים''' מעריב, 12.11.22 (Мордехай Хаймович, «[https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095 Легенда о Херци и Херци: история дяди 23-го Начальника Генштаба, павшего в Шестидневной войне]», «[[Маарив (газета)|Маарив]]» (12.11.22)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095|date=20221114125953}}).{{ref-he}}</ref>. Хаим Шалом Ха-Леви (Гордин), уроженец [[Брест|Брест-Литовска]], был активистом «[[Батальон защитников языка|Батальона защитников языка]]», в дальнейшем бойцом подпольной организации «[[Иргун|Эцель]]»<ref>[http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160 Биография Хаима Шалома Ха-Леви], в книге Давида Тидхара «Энциклопедия первопроходцев и строителей Израиля», с. 3160 ({{Wayback|url=http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160|date=20160421145122}}).{{ref-he}}</ref>, а затем защитил докторскую степень в области философии и был заместителем директора медицинского центра «[[Хадасса (больница)|Хадасса]]»<ref name="mordehai"/>. Циля, [[Бактериология|бактериолог]] по специальности<ref name="mordehai"/>, была дочерью раввина Дова Ха-Коэна Кука (брата раввина [[Кук, Авраам Ицхак|Авраама Ицхака Кука]], создателя концепции [[Религиозный сионизм|религиозного сионизма]])<ref name="fifty"/>. Мать Ха-Леви, Лина, была учительницей физкультуры в средней школе при [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейском университете в Иерусалиме]]<ref name="limor"/>. Её семейство, Мизрахи-Цореф (Mizrachi Los Plateros)<ref name="fifty"/>, насчитывало четырнадцать поколений в Иерусалиме<ref name=NYT/>. Ха-Леви был назван Герцлем в честь своего дяди, Герцля (Херци) Ха-Леви<ref name="mordehai"/><ref>[https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107 Страничка памяти Герцля (Херци) Ха-Леви], на сайте Министерства обороны Израиля ({{Wayback|url=https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107|date=20201121174127}}).{{ref-he}}</ref>, павшего в боях за Иерусалим в ходе [[Шестидневная война|Шестидневной войны]]<ref>נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви был младшим из двух сыновей, его брат Амир (род. 5 октября 1965 года) станет в дальнейшем генеральным директором [[Министерство туризма Израиля|Министерства туризма Израиля]] (с мая 2013 по декабрь 2021 года)<ref name="limor"/>. В первые годы своей жизни Ха-Леви жил со своей семьёй в районе {{нп5|Немецкая колония (Иерусалим)|Немецкая колония||German Colony, Jerusalem}} в Иерусалиме<ref name="limor"/>. Когда Ха-Леви исполнилось четыре года, семья переехала на улицу Рамат-ха-Голан в построенном после Шестидневной войны иерусалимском районе Рамат-Эшколь<ref name="limor"/>. Получил религиозное воспитание<ref name=NYT/>, учился в государственной религиозной школе «Пардес» в Иерусалиме<ref name="limor"/> и окончил иерусалимскую [[Религиозный сионизм|религиозно-сионистскую]] школу имени Гиммельфарба<ref name=NRG/>. В юности также был членом религиозной [[Скаутское движение|скаутской]] группы «Масуот»<ref name="fifty"/>, участвовал в поездке делегации группы в [[Соединённые Штаты Америки|США]]<ref name="mordehai"/>. === Военная карьера === В 1985 году Ха-Леви был призван на службу в [[Армия обороны Израиля|Армии обороны Израиля]], начал службу в отряде «Нахаль»<ref>Отряды «Нахаля» в отличие от сформированной в 1982 году пехотной бригады «[[Нахаль (бригада)|Нахаль]]» занимались, в основном, поселенческой деятельностью.</ref> в [[кибуц]]е на севере Израиля, а затем перешёл на службу в батальоне «Петен» («Десантируемый Нахаль») бригады «[[Цанханим]]»<ref>До 1990 года 50-й батальон «Петен» (называемый также «Десантируемый Нахаль» — ''ха-Нахаль ха-муцнах'', как батальон, формировавшийся из солдат отрядов «Нахаля») входил в состав бригады «Цанханим», после чего был переведён в состав бригады «[[Нахаль (бригада)|Нахаль]]» с присвоением прозвища «Петен» вновь сформированному 101-му батальону бригады «Цанханим».</ref>, где прошёл путь от бойца, командира отделения и командира взвода до заведующего оперативной частью ({{lang-he|קמב"ץ}}) батальона и командира роты в батальоне<ref name="limor"/>. [[Файл:Hertzi HaLevi 1985.jpg|left|thumb|175px|Ха-Леви во время призыва в армию (1985)]] В 1992 году Ха-Леви возглавил бригадную противотанковую роту ({{lang-he|פלוגת עורב}}); в этой должности, помимо прочего, командовал форпостом «Рейхан», самым северным форпостом израильской армии в южном [[Ливан]]е<ref name=Hendel/>, и принимал участие в боевых операциях в южном Ливане<ref name=Hendel/><ref>[http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Рассказ Херци Ха-Леви об одной из операций] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}).{{ref-he}}</ref>. В 1993 году Ха-Леви перешёл на службу в специальном подразделении [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] «[[Сайерет Маткаль]]»<ref name="limor"/>, где занял должность командира тренировочной роты, а затем, после отпуска с целью выхода на учёбу в университете в 1996 году<ref name="limor"/>, и заместителя командира подразделения<ref name=Hendel>יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}).{{ref-he}}</ref>. Участвовал в ряде операций, в том числе в операции «Ядовитое жало» 21 мая 1994 года по похищению из [[Ливан]]а одного из лидеров организации «[[Амаль]]» [[Дирани, Мустафа|Мустафы Дирани]] и неудачной операции 14 октября 1994 года по освобождению похищенного палестинскими боевиками солдата Нахшона Ваксмана. 7 марта 2001 года был повышен в звании до подполковника и возглавил подразделение «Сайерет Маткаль», исполнял эту должность до 2004 года, после чего был повышен в звании до полковника и выехал на учёбу в США<ref name="limor"/>. По возвращении с учёбы в 2005 году был назначен командиром территориальной бригады «Менаше» ({{lang-he|חטמ"ר מנשה}}), ответственной за северную часть [[Самария|Самарии]] в границах [[Западный берег реки Иордан|Западного берега реки Иордан]], включая город [[Дженин]], исполнял эту должность с 11 сентября 2005 по 12 июня 2007 года<ref name="limor"/>. [[Файл:Operation Cast Lead VIII.jpg|thumb|300px|Херци Ха-Леви (в центре) во время операции «Литой свинец» (2009)]] С 22 августа 2007<ref>[https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира бригады], на сайте Армии обороны Израиля (22.8.07) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx|date=20160303203814}}; {{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/2007/08/2201.htm|date=20080312100041}}).{{ref-he}}</ref> по 20 августа 2009 года Ха-Леви командовал бригадой «[[Цанханим]]»<ref>[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm Сообщение о церемонии смены командиров бригады], на сайте Армии обороны Израиля (20.8.09) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm|date=20090824210239}}){{ref-he}} ; יהלי סער '''הצנחנים של הרצי''' במחנה, 26.8.09 (Яхели Саар, «[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm Десантники Герци]», «[[Бамахане|Ба-махане]]» (26.8.09)) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm|date=20100309140225}}).{{ref-he}}</ref>. Под командованием Ха-Леви бригада, укреплённая бронетанковым батальоном «Саар» бригады «[[188-я бронетанковая бригада «Барак»|Барак]]»<ref>אל"ם (מיל') בני מיכלסון '''השיריון במבצע עופרת יצוקה''' שיריון, גיליון 31, ינואר 2009, עמ' 11 (Полковник запаса Бени Михельсон «[https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf#page=11 Бронетанковые войска в операции „Литой свинец“]», «Ширьон», номер 31, январь 2009, с. 11) ({{Wayback|url=https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf|date=20221030191510}}).{{ref-he}}</ref>, приняла участие в военных действиях в северной части [[Сектор Газа|сектора Газа]] в ходе операции «[[Операция «Литой свинец»|Литой свинец]]»<ref>אמיר בוחבוט '''דיווח מיוחד מעזה: אין דשדוש — יש לחימה ברצועה''' מעריב-אן-אר-ג'י, 14.1.09 (Амир Бухбут «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/840/447.html Особый репортаж из Газы: нет топтания на месте, в секторе ведутся бои]», «Маарив-NRG» (14.1.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/840/447.html|date=20090220124306}}){{ref-he}} ; אלוף (מיל') ח"כ יאיר גולן וגל פרל פינקל '''על התמרון והאימונים לקראתו''' מערכות 490, 9.11.21 (Генерал-майор запаса депутат кнессета [[Голан, Яир|Яир Голан]] и Галь Перель Финкель, «[https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/ О манёвре и учениях перед ним]», «Маарахот» № 490 (9.11.21)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/|date=20221208092142}}).{{ref-he}}</ref>. В сентябре 2009 года был повышен в звании до бригадного генерала и возглавил Отдел оперативного управления ({{lang-he|חטיבת ההפעלה המבצעית}}) [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генштаба армии<ref name=NRG>אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял эту должность до 11 октября 2011 года<ref>[http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx Сообщение о смене командиров отдела], на сайте Армии обороны Израиля (11.10.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx|date=20160304052402}}).{{ref-he}}</ref>. 6 ноября 2011 года Ха-Леви заступил на должность командира территориальной дивизии «[[91-я территориальная дивизия «Ха-Галиль»|Ха-Галиль]]»<ref>[http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира дивизии], на сайте Армии обороны Израиля (7.11.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx|date=20141018185321}}).{{ref-he}}</ref>. В декабре 2012 года дивизия под командованием Ха-Леви была удостоена знака отличия Начальника Генштаба за введение новаторских процессов обмена оперативной информацией между силами дивизии<ref>[https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx Сообщение о награждении], на сайте Армии обороны Израиля (17.12.12) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx|date=20150924033206}}).{{ref-he}}</ref>. В конце 2012 года сообщалось, что премьер-министр Израиля [[Нетаньяху, Биньямин|Биньямин Нетаньяху]] предпочитал кандидатуру Ха-Леви на пост [[Военный секретарь премьер-министра Израиля|Военного секретаря премьер-министра]], однако Начальник Генштаба армии генерал-лейтенант [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] не одобрил данное назначение вследствие ранее принятого решения назначить Ха-Леви на пост командира Командно-штабного колледжа армии<ref>יואב זיתון '''באמצע המבצע: ראש הממשלה מינה מזכיר צבאי''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html Прямо в ходе операции: премьер-министр назначил военного секретаря]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html|date=20121128035731}}).{{ref-he}}</ref> и предпочтения самого Ха-Леви отказаться от предложенной должности<ref name="ilnai">איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял должность командира дивизии до 28 ноября 2013 года<ref>אמיר בוחבוט '''מוני כץ החליף את הרצי הלוי בפיקוד על עוצבת הגליל''' וואלה, 28.11.13 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/break/2698996 Мони Кац сменил Херци Ха-Леви на посту командира дивизии „Ха-Галиль“]», Walla (28.11.13)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/break/2698996|date=20210709182930}}).{{ref-he}}</ref>. В 2014 году Ха-Леви возглавил [[Межвойсковой колледж полевого и штабного командного состава]] армии. В этот период действовал также в составе группы по воплощению рекомендаций [[Комиссия Тиркеля|Комиссии Тиркеля]], государственной комиссии по расследованию обстоятельств [[Конфликт у берегов Газы (2010)|захвата израильским ВМФ]] турецкого судна «Мави Мармара» в 2010 году<ref>חזקי עזרא '''נציג קבוע של צה"ל בצוות יישום מסקנות טירקל''' ערוץ 7, 5.1.14 (Хизки Эзра, «[https://www.inn.co.il/news/268244 Постоянный представитель Армии обороны Израиля в команде по воплощению рекомендаций Тиркеля]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/268244|date=20210305045750}}).{{ref-he}}</ref>. 25 апреля 2014 года было опубликовано решение Начальника Генштаба генерал-лейтенанта [[Ганц, Бени|Бени Ганца]] и министра обороны [[Яалон, Моше|Моше Яалона]] назначить Ха-Леви главой Управления разведки Генштаба армии<ref>אמיר בוחבוט '''סבב מינויים במטכ"ל: הרצי הלוי לאמ"ן, כוכבי לפיקוד צפון''' וואלה, 25.4.14 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/2740509 Серия назначений в Генштабе: Херци Ха-Леви в АМАН, Кохави — в Северный округ]», Walla (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/2740509|date=20160309225128}}){{ref-he}} ; עמוס הראל, גילי כהן '''מינויים במטכ"ל: אביב כוכבי אלוף פיקוד צפון, הרצי הלוי ראש אמ"ן''' הארץ, 25.4.14 (Амос Харель, Гили Коэн, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2014-04-25/ty-article/0000017f-f445-d5bd-a17f-f67f923f0000 Назначения в Генштабе: Авив Кохави — Командующий Северным округом, Херци Ха-Леви — глава АМАНа]», «[[Га-Арец]]» (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.2304952|date=20140427071740}}).{{ref-he}}</ref>. 18 сентября 2014 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-майора<ref>[https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx Сообщение о церемонии присвоения звания], на сайте Армии обороны Израиля (18.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx|date=20140924224518}}){{ref-he}} ; יוני קמפינסקי '''הרצי הלוי הועלה לדרגת אלוף''' ערוץ 7, 5.1.14 (Йони Кемпински, «[https://www.inn.co.il/news/284222 Херци Ха-Леви повышен в звании до генерал-майора]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/284222|date=20201121220040}}).{{ref-he}}</ref>, а 22 сентября 2014 года он вступил на должность главы [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генерального штаба армии, сменив на посту генерал-майора [[Кохави, Авив|Авива Кохави]]<ref>[https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx Сообщение о церемонии смены главы управления], на сайте Армии обороны Израиля (22.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx|date=20141011020343}}).{{ref-he}}</ref>. Среди задач, стоящих перед Управлением разведки в период командования Ха-Леви, были противостояние угрозе [[Ядерная программа Ирана|иранской ядерной программы]], угрозам, связанным с [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войной в Сирии]] и деятельностью террористической организации [[Исламское государство|ИГИЛ]], и прочим региональным угрозам, требовавшим от Армии обороны Израиля также наносить удары по целям противника за пределами Израиля в рамках деятельности, получившей в израильской военной терминологии наименование «[[Кампания между войнами]]»<ref name="limor"/>. Также значительное внимание Управления разведки занимала борьба с палестинским террором, включая противостояние [[Интифада ножей|волне терактов]], характеризовавшейся одиночными атаками палестинских террористов, и угрозам, исходящим из [[Сектор Газа|сектора Газа]]<ref name="limor"/>. В период командования Управлением разведки Ха-Леви удалось предотвратить план по сокращению входящего в состав Управления «[[Подразделение 8200|Подразделения 8200]]» с целью передаче сфер его деятельности по [[Кибервойна|ведению операций в киберпространстве]] в запланированное Управление кибернетической обороны<ref name="limor"/>. [[Файл:2018 Gaza border protest IV.jpeg|thumb|300px|Херци Ха-Леви на границе сектора Газа (2018)]] В качестве главы Управления разведки Ха-Леви также ввёл процедуры для улучшения доступности разведданных для подразделений Армии обороны Израиля за пределами Управления разведки<ref name="fifty">נועם אמיר '''אלוף הרצי הלוי במצעד 50 המשפיעים מהציונות הדתית''' מקור ראשון, 29.1.21 (Ноам Амир, «[https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi Генерал-майор Херци Ха-Леви в подборке 50 самых влиятельных представителей религиозного сионизма]», «[[Макор Ришон]]» (29.1.21)) ({{Wayback|url=https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi|date=20210725085930}}).{{ref-he}}</ref>, а также укрепил сотрудничество между Управлением разведки, Общей службой безопасности «[[Шабак]]» и службой внешней разведки «[[Моссад]]», помимо прочего, благодаря заключению меморандума о взаимопонимании между Управлением разведки и «[[Шабак]]ом», разрешившего прежние распри между организациями по вопросам обмена разведданными и распределения ресурсов<ref name="limor"/>. Ха-Леви исполнял должность главы Управления разведки до 28 марта 2018 года, после чего передал командование Управлением генерал-майору [[Хайман, Тамир|Тамиру Хайману]]<ref>איתי בלומנטל '''אלוף תמיר היימן נכנס לתפקידו כראש אמ"ן במקום הרצי הלוי''' (Итай Блюменталь, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html Генерал-майор Тамир Хайман вступает на должность главы Управления разведки вместо Херци Ха-Леви]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html|date=20221122051711}}).{{ref-he}}</ref>. 6 июня 2018 года вступил на должность Командующего [[Южный военный округ (Израиль)|Южным военным округом]], сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/ Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (6.6.18) ({{Wayback|url=https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/|date=20190405072322}}).{{ref-he}}</ref>. Период Ха-Леви на посту был охарактеризован относительным затишьем в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref name="limor"/> за исключением периода эскалации [[Обстрелы территории Израиля из сектора Газа|миномётных обстрелов территории Израиля из сектора Газа]] в марте 2019 года<ref>יואב זיתון, מתן צורי, אליאור לוי, איתמר אייכנר ואדיר ינקו '''צה"ל תקף 100 יעדי טרור, רקטות יורטו בעוטף: חמאס ירה אל גוש דן''' (Йоав Зейтун, Матан Цури, Элиор Леви, Итамар Айхнер и Адир Янко, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html Армия обороны Израиля атаковала 100 террористических объектов, ракеты в районе вокруг Газы: „Хамас стрелял по Гуш-Дану“]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html|date=20210526071242}}).{{ref-he}}</ref> и периода операции «Чёрный пояс» в ноябре 2019 года, начатой устранением одного из полевых командиров «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в секторе Газа, Бахи Абу-аль-Ата, и продолженной атаками по источникам обстрелов и другим целям в секторе Газа<ref>יואב זיתון '''צה"ל מסכם את חגורה שחורה בעזה בהצלחה, ושוב מתמקד בצפון''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html Армия обороны Израиля успешно подводит итоги операции „Черный пояс“ и вновь фокусируется на северном фронте]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html|date=20191115132856}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF Southern Command change of command ceremony, March 2021. IV.jpg|thumb|300px|Генерал-майор Херци Ха-Леви (2021)]] В период Ха-Леви на посту Командующего округом продолжались начатые уже весной 2018 года и превратившиеся в еженедельную рутину [[Столкновения на границе Израиля с сектором Газа (2018—2019)|столкновения на границе Израиля с сектором Газа]], вызванные организованными движением «[[ХАМАС|Хамас]]» массовыми шествиями палестинцев к границе сектора Газа<ref name="limor"/> с призывами прорваться на территорию Израиля, а также с поджогами приграничных территорий посредством запуска через границу сектора [[Воздушный змей|воздушных змеев]] и [[Воздушный шарик|шаров]] с горючими и взрывчатыми веществами<ref>'''מהומות בגבול עזה: שלושה פלסטינים נהרגו, צה"ל תקף עמדות חמאס''' כלכליסט, 5.10.18 («[https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html Беспорядки на границе с Газой: три палестинца убиты, Армия обороны Израиля атаковала позиции „Хамаса“]», «Калькалист» (5.10.18)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html|date=20210902232811}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви часто лично присутствовал на границе сектора Газа во время еженедельных шествий с целью командования войсками и непосредственной проверки информации о жертвах с палестинской стороны<ref name="limor"/>. В целом, Ха-Леви придерживался политики дифференциации между организацией «[[ХАМАС|Хамас]]», контролирующей сектор Газа, и другими террористическими группировками в секторе Газа, предпочитая избегать по возможности конфронтации с «[[ХАМАС|Хамасом]]»<ref name="limor"/>. Помимо прочего, Ха-Леви принял участие в израильской делегации в [[Катар]] с целью обсуждения путей улучшения гуманитарной ситуации в секторе Газа, а также налаживал с той же целью оборонное сотрудничество с [[египет]]скими коллегами<ref name="limor"/>. 21 марта 2021 года Ха-Леви передал пост Командующего округом генерал-майору [[Толедано, Элиэзер|Элиэзеру Толедано]]<ref>[https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום// Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (21.3.21) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום//|date=20210521013855}}).{{ref-he}}</ref>, а 11 июля 2021 года вступил на должность заместителя Начальника Генштаба, сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל// Сообщение о решении], на сайте Армии обороны Израиля (16.11.2020) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל//|date=20210206052927}}){{ref-he}} ; [https://www.idf.il/מאמרים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/ Сообщение о церемонии смены заместителя Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (11.7.2021) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/|date=20220720075516}}).{{ref-he}}</ref>. ==== На посту Начальника Генштаба ==== 4 сентября 2022 года министр обороны [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] объявил о решении назначить Ха-Леви на пост [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля|Начальника Генштаба]] по истечении срока службы генерал-лейтенанта [[Кохави, Авив|Авива Кохави]] на посту<ref>יואב זיתון '''גנץ צמצם את רשימת המועמדים: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלוי או אייל זמיר''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5 Ганц сократил список кандидатов: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви или Эяль Замир]»), Ynet (30.3.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5|date=20220717091050}}){{ref-he}} ; אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נבחר לתפקיד הרמטכ"ל ה-23 של צה"ל''' וואלה, 4.9.22 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3528170 Херци Ха-Леви избран на должность 23-го Начальника Генштаба Армии обороны Израиля]», Walla (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3528170|date=20220904115750}}).{{ref-he}}</ref>. Назначение было утверждено правительством 23 октября 2022 года<ref>איתמר אייכנר '''הממשלה אישרה את מינויו של הרצי הלוי לרמטכ"ל''' (Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno Правительство утвердило назначение Херци Ха-Леви на пост Начальника Генштаба]»), Ynet (23.10.22) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno|date=20221023095127}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF activity during the 2023 Huwara shooting, February 2023 XI.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви на месте теракта около [[Хувара|Хувары]] (26 февраля 2023)]] 31 октября 2022 года Ха-Леви передал пост заместителя Начальника Генштаба генерал-майору [[Барам, Амир|Амиру Бараму]]<ref>'''האלוף אמיר ברעם נכנס לתפקיד סגן הרמטכ"ל''' ערוץ 7, 31.10.22 («[https://www.inn.co.il/flashes/894945 Генерал-майор Амир Барам вступил на должность заместителя Начальника Генштаба]», «Аруц 7» (31.10.22)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/flashes/894945|date=20221031175705}}).{{ref-he}}</ref>, а 16 января 2023 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-лейтентанта (рав-алуф), и он вступил на пост Начальника Генштаба<ref>אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נכנס לתפקיד הרמטכ"ל: נשמור על צה"ל חף מכל שיקול שאיננו הביטחון''' וואלה, 16.1.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3551903 Херци Ха-Леви вступает на пост Начальника Генштаба: „Мы убережём Армию оборону Израиля от влияния соображений, не связанных с оборонными целями“]», Walla (16.1.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3551903|date=20230119033037}}).{{ref-he}}</ref>. Вскоре после вступления Ха-Леви на пост, в январе 2023 года, силы Армии обороны Израиля под руководством Ха-Леви провели масштабные учения под кодовым названием Juniper Oak ({{lang-he|אלוני בזלת}} ''Алоней Базелет'') совместно с силами [[Центральное командование Вооружённых сил США|Центрального командования Вооружённых сил США]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב// Сообщение об учениях], на сайте Армии обороны Израиля (26.1.23) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב//|date=20230208110301}}).{{ref-he}}</ref>. С начала 2023 года Израиль захлестнула волна [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протестов против судебной реформы]], задуманной [[Тридцать седьмое правительство Израиля|правительством под руководством Биньямина Нетаньяху]], и Ха-Леви пришлось уделять внимание нараставшему количеству актов [[Сознательный отказчик|сознательного отказа]] от военной службы со стороны [[Резервистская служба (Израиль)|резервистов]], утверждавших, что их дальнейшая служба невозможна в условиях выраженного реформой отхода Израиля от демократических ценностей<ref name="sarvanut">אלישע בן קימון, קורין אלבז-אלוש '''מיהו סרבן, והאם צה"ל מתכוון להעניש את אלו שלא יגיעו: השאלות והתשובות''' (Элиша Бен Кимон, Корин Эльбаз-Алуш, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2 Кто такой отказник, и собирается ли Армия обороны Израиля наказывать тех, кто не явился на службу: вопросы и ответы]»), Ynet (7.3.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2|date=20230322222005}}){{ref-he}} ; '''הרמטכ"ל בשיחות סגורות: סרבנות זו ההתחלה של הסוף''' ערוץ 7, 7.3.23 («[https://www.inn.co.il/news/594583 Начальник Генштаба в ходе закрытых обсуждений: „Отказ от службы — это начало конца“]», «Аруц 7» (7.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/594583|date=20230316081651}}).{{ref-he}}</ref>. В этом отношении, вопреки критике со стороны некоторых сторонников Нетаньяху, Ха-Леви решил не принимать жёсткие меры против отказников, рассудив, что такие меры лишь накалят обстановку, а не поспособствуют её разрешению<ref name="sarvanut"/><ref>יואב זיתון '''ייזכר ככושל בתולדות צה"ל: הפוסט של יאיר נתניהו נגד הרמטכ"ל — והגינוי של גלנט''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23 „Войдёт в историю как самый большой неудачник в Армии обороны Израиля“: пост Яира Нетаньяху против Начальника Генштаба — и порицание Галанта]»), Ynet (14.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23|date=20230818053709}}){{ref-he}} ; סיון חילאי '''מהיועמ"שית ועד הרמטכ"ל: עובדי הציבור הבכירים על כוונת הקואליציה''' (Сиван Хилаи, «[https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2 От Юридической советницы правительства до Начальника Генштаба: высокопоставленные госслужащие на прицеле коалиции]»), Ynet (16.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2|date=20230909120259}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви также предупреждал политический эшелон, что продолжение создавшейся ситуации может крайне отрицательно сказаться на готовности Армии обороны Израиля и подвигнуть противников Израиля в Ливане и секторе Газа воспользоваться слабостью Израиля для атаки на него<ref>יואב לימור '''התרעת הרמטכ"ל לנתניהו: ירידה משמעותית בגיוס לצה"ל כבר במחזור הקרוב''' ישראל היום, 23.3.23 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980 Начальник Генштаба предупреждает Нетаньяху: „Значительное уменьшение количества призывников в Армии обороны Израиля уже со следующего призыва“]», «Исраэль ха-йом» (23.3.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231112173201/https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980|date=2023-11-12}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:בית וגן, סיור הרמטכ״ל הרצי הלוי בג׳נין II.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» (3 июля 2023)]] В ходе обсуждения многолетней стратегической программы развития Армии обороны Израиля после вступления Ха-Леви на пост Начальника Генштаба им были заданы следующие основные направления, требующие проработки и включения в программу: повышение готовности армии к вооружённому конфликту с [[Иран]]ом, забота о кадрах и укрепление связи армии с обществом, повышение готовности армии к одновременному ведению боевых действий на нескольких фронтах, возврат армии к интенсивному графику учений, прерванному в период [[Пандемия COVID-19|коронавирусной эпидемии]], внедрение новых вооружений и улучшение процессов [[Управление войсками (силами)|управления войсками]]<ref>אמיר בוחבוט '''מתכונן לעימות מול איראן ולמערכה רב זירתית: התוכנית של צה"ל נחשפת''' וואלה, 7.5.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3576890 Готовится к конфронтации с Ираном и к войне на несколько фронтов: раскрывается план Армии обороны Израиля]», Walla (7.5.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3576890|date=20230509030519}}).{{ref-he}}</ref>. В мае 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела операцию «[[Операция «Щит и стрела»|Щит и стрела]]» против боевиков «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref>יוסי יהושוע '''מבצע מגן וחץ הסתיים, העימותים נשארו: חיכוכים בין הדרג המדיני לצבאי''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2 Операция „Щит и стрела“ завершена: конфронтация между политическим и военным эшелоном]»), Ynet (14.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2|date=20230522111909}}).{{ref-he}}</ref>. В 2023 году также нарастало напряжение на [[Израильско-ливанская граница|израильско-ливанской границе]]<ref>יואב זיתון, איתמר אייכנר '''הרמטכ"ל: יש התפתחויות שליליות באיראן שיכולות להביא לפעולה''' (Йоав Зейтун, Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn Начальник Генштаба: „Есть отрицательное развитие событий в Иране, которое может потребовать принять меры“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn|date=20230603040044}}).{{ref-he}}</ref>, выразившееся в теракте на перекрёстке Мегиддо на севере Израиля, совершённом 13 марта 2023 года проникшим на территорию Израиля боевиком ливанской организации «[[Хезболла]]»<ref>יואב זיתון '''מחבל חדר מלבנון, הטמין מטען שפצע קשה ישראלי — וחוסל; נבדק קשר לחיזבאללה''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3 Террорист проник с территории Ливана, заложил взрывное устройство, от которого был тяжело ранен израильтянин — и был ликвидирован; проверяется связь с „Хезболлой“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3|date=20230628230834}}){{ref-he}} ; טל לב רם '''הפיגוע בצומת מגידו הוא מחדל גדול, שמעניק למערכת הביטחון הזדמנות פז''' מעריב, 17.3.23 («[https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766 Теракт на перекрёстке Мегиддо — это большой провал, который даёт силам безопасности редкую возможность]», «[[Маарив (газета)|Маарив]]» (17.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766|date=20230323063053}}).{{ref-he}}</ref>, и в проведении учений боевиков «Хезболлы» по захвату израильских населённых пунктов на севере Израиля в мае 2023 года<ref>יוסי יהושוע '''מפגן הכוח של חיזבאללה''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2 Демонстрация силы „Хезболлы“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2|date=20230531095947}}).{{ref-he}}</ref>. В этот период продолжалась также деятельность Армии обороны Израиля по борьбе с палестинскими террористическими ячейками на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]] в рамках начатой ещё в марте 2022 года операции «Волнолом» ({{lang-he|מבצע שובר גלים}}), хотя к апрелю 2023 года было принято решение прекратить использование данного наименования для обозначения ставшей уже рутинной деятельности армии на Западном берегу реки Иордан<ref>יניב קובוביץ והגר שיזף '''חייל נורה בעימותים עם פלסטינים בעיירה ליד חברון; מצבו בינוני''' הארץ, 5.4.23 (Янив Кубович и Хагар Шезаф, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000 Солдат получил пулевое ранение в столкновениях с палестинцами в городке около Хеврона; его состояние средней тяжести]», «[[Га-Арец]]» (5.4.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231111200012/https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000|date=2023-11-11}}).{{ref-he}}</ref>. В июле 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела контртеррористическую операцию «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» в [[Дженин]]е<ref>שי לוי '''הקרב על התודעה: כך נראית ג'נין ביום שאחרי מבצע בית וגן''' (Шай Леви, «[https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm Бой за сознание: так выглядит Дженин день спустя после операции „Дом и сад“]»), Mako (5.7.23) ({{Wayback|url=https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm|date=20231112180713}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:SoI-War 23-10-29 IDF 08-07.jpg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Война в Газе (2023)|Железные мечи]]» (29 октября 2023)]] 7 октября 2023 года с территории [[Сектор Газа|сектора Газа]] на территорию Израиля [[Вторжение ХАМАС в Израиль (2023)|вторглись группы боевиков ХАМАС]], захватившие ряд населённых пунктов вокруг сектора Газа и нанёсшие беспрецедентный в истории Израиля удар, включая убийство более 1 000 израильских граждан и [[Захват заложников при вторжении ХАМАС в Израиль|захват около 240 заложников, уведённых боевиками в Газу]]. В ответ на вторжение правительство Израиля объявило войну, и была начата операция «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» с целью зачистки сектора Газа от боевиков и освобождения заложников. В следующие за вторжением четыре дня территория Израиля была зачищена от боевиков<ref>איתי אילנאי '''ארבעה ימים באוקטובר: הסיפור המלא של טיהור עוטף עזה''' ישראל היום, 19.9.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311 Четыре дня в октябре: полная история зачистки территорий, прилегающих к сектору Газа]», «Исраэль ха-йом» (19.9.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240920052337/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311|date=2024-09-20}}).{{ref-he}}</ref>. Одновременно начались [[Столкновения на израильско-ливанской границе (с 2023)|столкновения на израильско-ливанской границе]] между израильской армией и боевиками «[[Хезболла|Хезболлы]]». Вторжение и объём потерь среди гражданского населения в Израиле повергли в шок израильское общество и вызвали обсуждение причин неспособности сил безопасности Израиля своевременно раскрыть и предотвратить план атаки, а также причин задержки организованной реакции Армии обороны Израиля на вторжение; в этом контексте утверждалось, что Армия обороны Израиля во главе с Ха-Леви, хоть и указывала на неизбежность будущей военной эскалации в секторе Газа, вероятно руководствовалась рабочим предположением, что на данном этапе ХАМАС не заинтересован предпринимать агрессивные действия против Израиля<ref>מוריה אסרף וולברג '''הערכות הבכירים לפני השבת השחורה: "חמאס לא רוצה מערכה''' (Мория Асраф Валберг, «[https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/ Оценка высокопоставленных лиц перед „Чёрной субботой“: ХАМАС не заинтересован в войне]»), 13-й канал израильского телевидения (26.10.23) ({{Wayback|url=https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/|date=20231102071118}}){{ref-he}} ; יוסי יהושוע '''מחדל 23: צה"ל נתפס בהפתעה מוחלטת''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp Провал 23-го года: Армия обороны Израиля была полностью обескуражена]»), Ynet (7.10.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp|date=20231012070206}}).{{ref-he}}</ref>. В рамках операции «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» Армией обороны Израиля под командованием Ха-Леви был произведён срочный призыв резерва, проводились массивные бомбардировки территории сектора Газа и операции по [[Точечная ликвидация|точечной ликвидации]] лидеров палестинских боевиков. 26 октября 2023 года Армия обороны Израиля перешла к осуществлению сухопутных [[Рейд (военное дело)|рейдов]] в секторе Газа, а 31 октября перешла к проведению полномасштабного сухопутного манёвра на территории сектора Газа. 12 октября 2023 года Ха-Леви при поддержке министра обороны [[Галант, Йоав|Йоава Галанта]] также представлял перед политическим эшелоном оперативный план по проведению крупномасштабной сухопутной операции в Ливане в ответ на атаки Израиля с территории Ливана, однако план не был утверждён во избежание начала региональной войны на два фронта<ref name="ilnai"/>. 21 января 2025 года Ха-Леви подал заявление о выходе в отставку по завершении внутренних армейских расследований событий 7 октября 2023 года<ref>יואב זיתון, אלישע בן קימון, גל גנות '''הרמטכ"ל פורש: אחריותי ל-7/10 תלווה אותי כל חיי; גם אלוף פיקוד דרום מתפטר''' (Йоав Зейтун, Элиша Бен Кимон, Галь Ганот, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke Начальник Генштаба уходит в отставку: „Ответственность за события 7 октября будет сопровождать меня всю жизнь“; Командующий Южным военным округом также уходит в отставку]»), Ynet (21.1.25) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke|date=20250121143104}}).{{ref-he}}</ref>. В феврале 2025 года американскиe коллеги наградили Ха-Леви орденом «[[Орден «Легион почёта»|Легион почёта]]»<ref>''Halevi meets with top US general at the Pentagon'' («[https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/ Ха-Леви встречается с высокопоставленным американским генералом в Пентагоне]»), [[Еврейский новостной синдикат|JNS]] (20.2.25) ({{Wayback|url=https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/|date=20250221112034}}).{{ref-en}}</ref>. 5 марта 2025 года Ха-Леви передал пост Начальника Генштаба генерал-лейтенанту [[Замир, Эяль|Эялю Замиру]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/ Сообщение об церемонии смены Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (5.3.25) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20250305131717/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/|date=2025-03-05}}).{{ref-he}}</ref>. === Образование и личная жизнь === За время военной службы Ха-Леви получил степень бакалавра [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейского университета в Иерусалиме]] (в области философии и делового администрирования), а затем и степень магистра (в области управления национальными ресурсами) Университета национальной безопасности в [[Вашингтон]]е, США<ref>[https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724#gsc.tab=0 Профиль Херци Ха-Леви] на сайте Международного института контртерроризма [[Университет имени Райхмана|Университета имени Райхмана]] ({{Wayback|url=https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724|date=20171009210411}}){{ref-en}}; [https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/ перечень выпускников], на сайте Университета национальной безопасности США ({{Wayback|url=https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/|date=20161115005646}}).{{ref-en}}</ref>. Женат на Шарон Ха-Леви, отец четырёх детей<ref name="elisha">יואב זיתון ואלישע בן קימון '''גנץ החליט: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלו''' כלכליסט, 4.9.22 (Йоав Зейтун и Элиша Бен Кимон, «[https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei Ганц решил: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви]», «Калькалист» (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei|date=20220904153917}}).{{ref-he}}</ref>. Старший сын Ха-Леви, Калиль, занимается [[плавание]]м на длинные дистанции и плаванием в открытой воде<ref name="limor"/><ref>[https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/ Профиль пловца Калиля Ха-Леви], на сайте swimcloud ({{Wayback|url=https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/|date=20221122041455}}).{{ref-he}}</ref>. Дочь Лия окончила учёбу в [[Мехина (неформальное образование)|мехине]] Эйн-Прат и служит в [[Управление военной разведки Израиля|Управлении разведки]] Генштаба, а младшие сыновья, Итай и Йоав, учатся в школе<ref name="limor"/>. Проживает в поселении [[Кфар-ха-Ораним]] на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]]<ref name="elisha"/>. Несмотря на то что Ха-Леви, получивший религиозное воспитание, перестал носить [[Ермолка|кипу]], он считает себя религиозным и посещает по [[Шаббат|субботам]] [[Синагога|синагогу]]<ref name=NYT>Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}).{{ref-en}}</ref>, а в ходе утренних пробежек прослушивает в наушниках уроки [[Тора|Торы]] и лекции раввинов<ref name="fifty"/>. Ха-Леви страдает от [[дальтонизм]]а, который однако не повлиял на его армейскую карьеру<ref name="ilnai"/>. == Публикации == * אלוף הרצי הלוי, סא"ל א', רס"ן י' '''עליונות מודיעינית בעידן דיגיטלי''' מערכות 477, 1.4.18 (Генерал-майор Херци Ха-Леви, подполковник А., майор Й., «[https://www.maarachot.idf.il/2018/גיליונות/מערכות-477/עליונות-מודיעינית-בעידן-דיגיטלי/ Разведывательное преимущество в дигитальную эпоху]», «Маарахот» № 477 (1.4.18)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/media/1t3b5jgz/עליונות-מודיעינית.pdf|date=20220918030611}}){{ref-he}} * הרצי הלוי '''הגנה רב־ממדית''' בין הקטבים 30-28, אוקטובר 2020 (Херци Ха-Леви, «[https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf Многосферная оборона]», «Бейн ха-Ктавим» № 28-30 (октябрь 2020)) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf|date=20220712020331}}){{ref-he}} * הרמטכ"ל הרצי הלוי '''ולו ליום מקודש אחד: טור הרמטכ"ל לכבוד יום הזיכרון''' ערוץ 7, 23.4.23 (Начальник Генштаба Херци Ха-Леви, «[https://www.inn.co.il/news/599053 „Хотя бы на этот единственный священный день“: колонка Начальника Генштаба в честь Дня памяти]», «Аруц 7» (23.4.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/599053|date=20230423104423}}){{ref-he}} {{Արտաքին հղումներ}} * [https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/ Биография], на сайте Армии обороны Израиля ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064427/https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * [https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/ Биографическая справка], на сайте Армии обороны Израиля (16.1.23) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064639/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-he}} * יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * עמוס הראל '''מח"ט הצנחנים היוצא, הרצי הלוי: צריך להציב לחיילים רף מוסרי''' הארץ, 4.9.09 (Амос Харель «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2009-09-04/ty-article/0000017f-efde-d8a1-a5ff-ffde3d600000 Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“, Херци Ха-Леви: „Следует определить солдатам моральный порог“]», «[[Га-Арец]]» (4.9.09)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.1279206|date=20140517180055}}) — сообщение о речи Ха-Леви{{ref-he}} * [https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8 Лекция Херци Ха-Леви на тему «Как изменились способы ведения войны»], видеоролик, март 2012 ({{Wayback|url=https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8|date=20200414052402}}){{ref-he}} * [http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Радио-интервью с Херци Ха-Леви] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}){{ref-he}} * Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-en}} * יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}){{ref-he}} * איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}){{ref-he}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Начальники Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Заместители Начальника Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Командующие Южным военным округом Израиля}} {{Руководители спецслужб Израиля}} {{Командиры дивизии Ха-Галиль}} {{вс}} l8tqwbyejx45ruzn3r3ww3gm22oj84c 10357126 10357122 2025-06-18T07:02:12Z Maga.Stepanyan 152134 10357126 wikitext text/x-wiki '''Թավատառ տեքստ'''{{Պետական գործիչ}} '''Хе́рци Ха-Ле́ви''' (вариант: '''Ге́рци Ха-Ле́ви'''; {{lang-he|הרצי הלוי}}; полное имя: Герцль Ха-Леви ({{lang-he|הרצל הלוי}}); {{ԱԾ}} , израильский [[Военное управление|военный деятель]], [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля]] с 16 января 2023 по 5 марта 2025 года. == Биография == === Семья и ранние годы === Херци (Герцль) Ха-Леви родился 17 декабря 1967 года в [[Иерусалим]]е. Отец Ха-Леви, Шломо, был владельцем компании по услугам консалтинга и продвижению предпринимательских проектов и в течение 10 лет был членом городского совета Иерусалима<ref name="limor">יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}).{{ref-he}}</ref>. Шломо Ха-Леви родился в семье Хаима Шалома Ха-Леви и Цили (урождённой Ха-Коэн Кук), убеждённых приверженцев [[Ревизионизм (сионизм)|ревизионизма]]<ref name="mordehai">מרדכי חיימוביץ '''אגדת הרצי והרצי: סיפורו של דודו של הרמטכ"ל ה-23, שנפל במלחמת ששת הימים''' מעריב, 12.11.22 (Мордехай Хаймович, «[https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095 Легенда о Херци и Херци: история дяди 23-го Начальника Генштаба, павшего в Шестидневной войне]», «[[Маарив (газета)|Маарив]]» (12.11.22)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095|date=20221114125953}}).{{ref-he}}</ref>. Хаим Шалом Ха-Леви (Гордин), уроженец [[Брест|Брест-Литовска]], был активистом «[[Батальон защитников языка|Батальона защитников языка]]», в дальнейшем бойцом подпольной организации «[[Иргун|Эцель]]»<ref>[http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160 Биография Хаима Шалома Ха-Леви], в книге Давида Тидхара «Энциклопедия первопроходцев и строителей Израиля», с. 3160 ({{Wayback|url=http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160|date=20160421145122}}).{{ref-he}}</ref>, а затем защитил докторскую степень в области философии и был заместителем директора медицинского центра «[[Хадасса (больница)|Хадасса]]»<ref name="mordehai"/>. Циля, [[Бактериология|бактериолог]] по специальности<ref name="mordehai"/>, была дочерью раввина Дова Ха-Коэна Кука (брата раввина [[Кук, Авраам Ицхак|Авраама Ицхака Кука]], создателя концепции [[Религиозный сионизм|религиозного сионизма]])<ref name="fifty"/>. Мать Ха-Леви, Лина, была учительницей физкультуры в средней школе при [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейском университете в Иерусалиме]]<ref name="limor"/>. Её семейство, Мизрахи-Цореф (Mizrachi Los Plateros)<ref name="fifty"/>, насчитывало четырнадцать поколений в Иерусалиме<ref name=NYT/>. Ха-Леви был назван Герцлем в честь своего дяди, Герцля (Херци) Ха-Леви<ref name="mordehai"/><ref>[https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107 Страничка памяти Герцля (Херци) Ха-Леви], на сайте Министерства обороны Израиля ({{Wayback|url=https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107|date=20201121174127}}).{{ref-he}}</ref>, павшего в боях за Иерусалим в ходе [[Шестидневная война|Шестидневной войны]]<ref>נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви был младшим из двух сыновей, его брат Амир (род. 5 октября 1965 года) станет в дальнейшем генеральным директором [[Министерство туризма Израиля|Министерства туризма Израиля]] (с мая 2013 по декабрь 2021 года)<ref name="limor"/>. В первые годы своей жизни Ха-Леви жил со своей семьёй в районе {{нп5|Немецкая колония (Иерусалим)|Немецкая колония||German Colony, Jerusalem}} в Иерусалиме<ref name="limor"/>. Когда Ха-Леви исполнилось четыре года, семья переехала на улицу Рамат-ха-Голан в построенном после Шестидневной войны иерусалимском районе Рамат-Эшколь<ref name="limor"/>. Получил религиозное воспитание<ref name=NYT/>, учился в государственной религиозной школе «Пардес» в Иерусалиме<ref name="limor"/> и окончил иерусалимскую [[Религиозный сионизм|религиозно-сионистскую]] школу имени Гиммельфарба<ref name=NRG/>. В юности также был членом религиозной [[Скаутское движение|скаутской]] группы «Масуот»<ref name="fifty"/>, участвовал в поездке делегации группы в [[Соединённые Штаты Америки|США]]<ref name="mordehai"/>. === Военная карьера === В 1985 году Ха-Леви был призван на службу в [[Армия обороны Израиля|Армии обороны Израиля]], начал службу в отряде «Нахаль»<ref>Отряды «Нахаля» в отличие от сформированной в 1982 году пехотной бригады «[[Нахаль (бригада)|Нахаль]]» занимались, в основном, поселенческой деятельностью.</ref> в [[кибуц]]е на севере Израиля, а затем перешёл на службу в батальоне «Петен» («Десантируемый Нахаль») бригады «[[Цанханим]]»<ref>До 1990 года 50-й батальон «Петен» (называемый также «Десантируемый Нахаль» — ''ха-Нахаль ха-муцнах'', как батальон, формировавшийся из солдат отрядов «Нахаля») входил в состав бригады «Цанханим», после чего был переведён в состав бригады «[[Нахаль (бригада)|Нахаль]]» с присвоением прозвища «Петен» вновь сформированному 101-му батальону бригады «Цанханим».</ref>, где прошёл путь от бойца, командира отделения и командира взвода до заведующего оперативной частью ({{lang-he|קמב"ץ}}) батальона и командира роты в батальоне<ref name="limor"/>. [[Файл:Hertzi HaLevi 1985.jpg|left|thumb|175px|Ха-Леви во время призыва в армию (1985)]] В 1992 году Ха-Леви возглавил бригадную противотанковую роту ({{lang-he|פלוגת עורב}}); в этой должности, помимо прочего, командовал форпостом «Рейхан», самым северным форпостом израильской армии в южном [[Ливан]]е<ref name=Hendel/>, и принимал участие в боевых операциях в южном Ливане<ref name=Hendel/><ref>[http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Рассказ Херци Ха-Леви об одной из операций] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}).{{ref-he}}</ref>. В 1993 году Ха-Леви перешёл на службу в специальном подразделении [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] «[[Сайерет Маткаль]]»<ref name="limor"/>, где занял должность командира тренировочной роты, а затем, после отпуска с целью выхода на учёбу в университете в 1996 году<ref name="limor"/>, и заместителя командира подразделения<ref name=Hendel>יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}).{{ref-he}}</ref>. Участвовал в ряде операций, в том числе в операции «Ядовитое жало» 21 мая 1994 года по похищению из [[Ливан]]а одного из лидеров организации «[[Амаль]]» [[Дирани, Мустафа|Мустафы Дирани]] и неудачной операции 14 октября 1994 года по освобождению похищенного палестинскими боевиками солдата Нахшона Ваксмана. 7 марта 2001 года был повышен в звании до подполковника и возглавил подразделение «Сайерет Маткаль», исполнял эту должность до 2004 года, после чего был повышен в звании до полковника и выехал на учёбу в США<ref name="limor"/>. По возвращении с учёбы в 2005 году был назначен командиром территориальной бригады «Менаше» ({{lang-he|חטמ"ר מנשה}}), ответственной за северную часть [[Самария|Самарии]] в границах [[Западный берег реки Иордан|Западного берега реки Иордан]], включая город [[Дженин]], исполнял эту должность с 11 сентября 2005 по 12 июня 2007 года<ref name="limor"/>. [[Файл:Operation Cast Lead VIII.jpg|thumb|300px|Херци Ха-Леви (в центре) во время операции «Литой свинец» (2009)]] С 22 августа 2007<ref>[https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира бригады], на сайте Армии обороны Израиля (22.8.07) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx|date=20160303203814}}; {{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/2007/08/2201.htm|date=20080312100041}}).{{ref-he}}</ref> по 20 августа 2009 года Ха-Леви командовал бригадой «[[Цанханим]]»<ref>[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm Сообщение о церемонии смены командиров бригады], на сайте Армии обороны Израиля (20.8.09) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm|date=20090824210239}}){{ref-he}} ; יהלי סער '''הצנחנים של הרצי''' במחנה, 26.8.09 (Яхели Саар, «[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm Десантники Герци]», «[[Бамахане|Ба-махане]]» (26.8.09)) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm|date=20100309140225}}).{{ref-he}}</ref>. Под командованием Ха-Леви бригада, укреплённая бронетанковым батальоном «Саар» бригады «[[188-я бронетанковая бригада «Барак»|Барак]]»<ref>אל"ם (מיל') בני מיכלסון '''השיריון במבצע עופרת יצוקה''' שיריון, גיליון 31, ינואר 2009, עמ' 11 (Полковник запаса Бени Михельсон «[https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf#page=11 Бронетанковые войска в операции „Литой свинец“]», «Ширьон», номер 31, январь 2009, с. 11) ({{Wayback|url=https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf|date=20221030191510}}).{{ref-he}}</ref>, приняла участие в военных действиях в северной части [[Сектор Газа|сектора Газа]] в ходе операции «[[Операция «Литой свинец»|Литой свинец]]»<ref>אמיר בוחבוט '''דיווח מיוחד מעזה: אין דשדוש — יש לחימה ברצועה''' מעריב-אן-אר-ג'י, 14.1.09 (Амир Бухбут «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/840/447.html Особый репортаж из Газы: нет топтания на месте, в секторе ведутся бои]», «Маарив-NRG» (14.1.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/840/447.html|date=20090220124306}}){{ref-he}} ; אלוף (מיל') ח"כ יאיר גולן וגל פרל פינקל '''על התמרון והאימונים לקראתו''' מערכות 490, 9.11.21 (Генерал-майор запаса депутат кнессета [[Голан, Яир|Яир Голан]] и Галь Перель Финкель, «[https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/ О манёвре и учениях перед ним]», «Маарахот» № 490 (9.11.21)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/|date=20221208092142}}).{{ref-he}}</ref>. В сентябре 2009 года был повышен в звании до бригадного генерала и возглавил Отдел оперативного управления ({{lang-he|חטיבת ההפעלה המבצעית}}) [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генштаба армии<ref name=NRG>אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял эту должность до 11 октября 2011 года<ref>[http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx Сообщение о смене командиров отдела], на сайте Армии обороны Израиля (11.10.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx|date=20160304052402}}).{{ref-he}}</ref>. 6 ноября 2011 года Ха-Леви заступил на должность командира территориальной дивизии «[[91-я территориальная дивизия «Ха-Галиль»|Ха-Галиль]]»<ref>[http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира дивизии], на сайте Армии обороны Израиля (7.11.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx|date=20141018185321}}).{{ref-he}}</ref>. В декабре 2012 года дивизия под командованием Ха-Леви была удостоена знака отличия Начальника Генштаба за введение новаторских процессов обмена оперативной информацией между силами дивизии<ref>[https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx Сообщение о награждении], на сайте Армии обороны Израиля (17.12.12) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx|date=20150924033206}}).{{ref-he}}</ref>. В конце 2012 года сообщалось, что премьер-министр Израиля [[Нетаньяху, Биньямин|Биньямин Нетаньяху]] предпочитал кандидатуру Ха-Леви на пост [[Военный секретарь премьер-министра Израиля|Военного секретаря премьер-министра]], однако Начальник Генштаба армии генерал-лейтенант [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] не одобрил данное назначение вследствие ранее принятого решения назначить Ха-Леви на пост командира Командно-штабного колледжа армии<ref>יואב זיתון '''באמצע המבצע: ראש הממשלה מינה מזכיר צבאי''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html Прямо в ходе операции: премьер-министр назначил военного секретаря]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html|date=20121128035731}}).{{ref-he}}</ref> и предпочтения самого Ха-Леви отказаться от предложенной должности<ref name="ilnai">איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял должность командира дивизии до 28 ноября 2013 года<ref>אמיר בוחבוט '''מוני כץ החליף את הרצי הלוי בפיקוד על עוצבת הגליל''' וואלה, 28.11.13 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/break/2698996 Мони Кац сменил Херци Ха-Леви на посту командира дивизии „Ха-Галиль“]», Walla (28.11.13)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/break/2698996|date=20210709182930}}).{{ref-he}}</ref>. В 2014 году Ха-Леви возглавил [[Межвойсковой колледж полевого и штабного командного состава]] армии. В этот период действовал также в составе группы по воплощению рекомендаций [[Комиссия Тиркеля|Комиссии Тиркеля]], государственной комиссии по расследованию обстоятельств [[Конфликт у берегов Газы (2010)|захвата израильским ВМФ]] турецкого судна «Мави Мармара» в 2010 году<ref>חזקי עזרא '''נציג קבוע של צה"ל בצוות יישום מסקנות טירקל''' ערוץ 7, 5.1.14 (Хизки Эзра, «[https://www.inn.co.il/news/268244 Постоянный представитель Армии обороны Израиля в команде по воплощению рекомендаций Тиркеля]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/268244|date=20210305045750}}).{{ref-he}}</ref>. 25 апреля 2014 года было опубликовано решение Начальника Генштаба генерал-лейтенанта [[Ганц, Бени|Бени Ганца]] и министра обороны [[Яалон, Моше|Моше Яалона]] назначить Ха-Леви главой Управления разведки Генштаба армии<ref>אמיר בוחבוט '''סבב מינויים במטכ"ל: הרצי הלוי לאמ"ן, כוכבי לפיקוד צפון''' וואלה, 25.4.14 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/2740509 Серия назначений в Генштабе: Херци Ха-Леви в АМАН, Кохави — в Северный округ]», Walla (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/2740509|date=20160309225128}}){{ref-he}} ; עמוס הראל, גילי כהן '''מינויים במטכ"ל: אביב כוכבי אלוף פיקוד צפון, הרצי הלוי ראש אמ"ן''' הארץ, 25.4.14 (Амос Харель, Гили Коэн, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2014-04-25/ty-article/0000017f-f445-d5bd-a17f-f67f923f0000 Назначения в Генштабе: Авив Кохави — Командующий Северным округом, Херци Ха-Леви — глава АМАНа]», «[[Га-Арец]]» (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.2304952|date=20140427071740}}).{{ref-he}}</ref>. 18 сентября 2014 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-майора<ref>[https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx Сообщение о церемонии присвоения звания], на сайте Армии обороны Израиля (18.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx|date=20140924224518}}){{ref-he}} ; יוני קמפינסקי '''הרצי הלוי הועלה לדרגת אלוף''' ערוץ 7, 5.1.14 (Йони Кемпински, «[https://www.inn.co.il/news/284222 Херци Ха-Леви повышен в звании до генерал-майора]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/284222|date=20201121220040}}).{{ref-he}}</ref>, а 22 сентября 2014 года он вступил на должность главы [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генерального штаба армии, сменив на посту генерал-майора [[Кохави, Авив|Авива Кохави]]<ref>[https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx Сообщение о церемонии смены главы управления], на сайте Армии обороны Израиля (22.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx|date=20141011020343}}).{{ref-he}}</ref>. Среди задач, стоящих перед Управлением разведки в период командования Ха-Леви, были противостояние угрозе [[Ядерная программа Ирана|иранской ядерной программы]], угрозам, связанным с [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войной в Сирии]] и деятельностью террористической организации [[Исламское государство|ИГИЛ]], и прочим региональным угрозам, требовавшим от Армии обороны Израиля также наносить удары по целям противника за пределами Израиля в рамках деятельности, получившей в израильской военной терминологии наименование «[[Кампания между войнами]]»<ref name="limor"/>. Также значительное внимание Управления разведки занимала борьба с палестинским террором, включая противостояние [[Интифада ножей|волне терактов]], характеризовавшейся одиночными атаками палестинских террористов, и угрозам, исходящим из [[Сектор Газа|сектора Газа]]<ref name="limor"/>. В период командования Управлением разведки Ха-Леви удалось предотвратить план по сокращению входящего в состав Управления «[[Подразделение 8200|Подразделения 8200]]» с целью передаче сфер его деятельности по [[Кибервойна|ведению операций в киберпространстве]] в запланированное Управление кибернетической обороны<ref name="limor"/>. [[Файл:2018 Gaza border protest IV.jpeg|thumb|300px|Херци Ха-Леви на границе сектора Газа (2018)]] В качестве главы Управления разведки Ха-Леви также ввёл процедуры для улучшения доступности разведданных для подразделений Армии обороны Израиля за пределами Управления разведки<ref name="fifty">נועם אמיר '''אלוף הרצי הלוי במצעד 50 המשפיעים מהציונות הדתית''' מקור ראשון, 29.1.21 (Ноам Амир, «[https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi Генерал-майор Херци Ха-Леви в подборке 50 самых влиятельных представителей религиозного сионизма]», «[[Макор Ришон]]» (29.1.21)) ({{Wayback|url=https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi|date=20210725085930}}).{{ref-he}}</ref>, а также укрепил сотрудничество между Управлением разведки, Общей службой безопасности «[[Шабак]]» и службой внешней разведки «[[Моссад]]», помимо прочего, благодаря заключению меморандума о взаимопонимании между Управлением разведки и «[[Шабак]]ом», разрешившего прежние распри между организациями по вопросам обмена разведданными и распределения ресурсов<ref name="limor"/>. Ха-Леви исполнял должность главы Управления разведки до 28 марта 2018 года, после чего передал командование Управлением генерал-майору [[Хайман, Тамир|Тамиру Хайману]]<ref>איתי בלומנטל '''אלוף תמיר היימן נכנס לתפקידו כראש אמ"ן במקום הרצי הלוי''' (Итай Блюменталь, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html Генерал-майор Тамир Хайман вступает на должность главы Управления разведки вместо Херци Ха-Леви]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html|date=20221122051711}}).{{ref-he}}</ref>. 6 июня 2018 года вступил на должность Командующего [[Южный военный округ (Израиль)|Южным военным округом]], сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/ Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (6.6.18) ({{Wayback|url=https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/|date=20190405072322}}).{{ref-he}}</ref>. Период Ха-Леви на посту был охарактеризован относительным затишьем в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref name="limor"/> за исключением периода эскалации [[Обстрелы территории Израиля из сектора Газа|миномётных обстрелов территории Израиля из сектора Газа]] в марте 2019 года<ref>יואב זיתון, מתן צורי, אליאור לוי, איתמר אייכנר ואדיר ינקו '''צה"ל תקף 100 יעדי טרור, רקטות יורטו בעוטף: חמאס ירה אל גוש דן''' (Йоав Зейтун, Матан Цури, Элиор Леви, Итамар Айхнер и Адир Янко, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html Армия обороны Израиля атаковала 100 террористических объектов, ракеты в районе вокруг Газы: „Хамас стрелял по Гуш-Дану“]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html|date=20210526071242}}).{{ref-he}}</ref> и периода операции «Чёрный пояс» в ноябре 2019 года, начатой устранением одного из полевых командиров «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в секторе Газа, Бахи Абу-аль-Ата, и продолженной атаками по источникам обстрелов и другим целям в секторе Газа<ref>יואב זיתון '''צה"ל מסכם את חגורה שחורה בעזה בהצלחה, ושוב מתמקד בצפון''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html Армия обороны Израиля успешно подводит итоги операции „Черный пояс“ и вновь фокусируется на северном фронте]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html|date=20191115132856}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF Southern Command change of command ceremony, March 2021. IV.jpg|thumb|300px|Генерал-майор Херци Ха-Леви (2021)]] В период Ха-Леви на посту Командующего округом продолжались начатые уже весной 2018 года и превратившиеся в еженедельную рутину [[Столкновения на границе Израиля с сектором Газа (2018—2019)|столкновения на границе Израиля с сектором Газа]], вызванные организованными движением «[[ХАМАС|Хамас]]» массовыми шествиями палестинцев к границе сектора Газа<ref name="limor"/> с призывами прорваться на территорию Израиля, а также с поджогами приграничных территорий посредством запуска через границу сектора [[Воздушный змей|воздушных змеев]] и [[Воздушный шарик|шаров]] с горючими и взрывчатыми веществами<ref>'''מהומות בגבול עזה: שלושה פלסטינים נהרגו, צה"ל תקף עמדות חמאס''' כלכליסט, 5.10.18 («[https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html Беспорядки на границе с Газой: три палестинца убиты, Армия обороны Израиля атаковала позиции „Хамаса“]», «Калькалист» (5.10.18)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html|date=20210902232811}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви часто лично присутствовал на границе сектора Газа во время еженедельных шествий с целью командования войсками и непосредственной проверки информации о жертвах с палестинской стороны<ref name="limor"/>. В целом, Ха-Леви придерживался политики дифференциации между организацией «[[ХАМАС|Хамас]]», контролирующей сектор Газа, и другими террористическими группировками в секторе Газа, предпочитая избегать по возможности конфронтации с «[[ХАМАС|Хамасом]]»<ref name="limor"/>. Помимо прочего, Ха-Леви принял участие в израильской делегации в [[Катар]] с целью обсуждения путей улучшения гуманитарной ситуации в секторе Газа, а также налаживал с той же целью оборонное сотрудничество с [[египет]]скими коллегами<ref name="limor"/>. 21 марта 2021 года Ха-Леви передал пост Командующего округом генерал-майору [[Толедано, Элиэзер|Элиэзеру Толедано]]<ref>[https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום// Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (21.3.21) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום//|date=20210521013855}}).{{ref-he}}</ref>, а 11 июля 2021 года вступил на должность заместителя Начальника Генштаба, сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל// Сообщение о решении], на сайте Армии обороны Израиля (16.11.2020) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל//|date=20210206052927}}){{ref-he}} ; [https://www.idf.il/מאמרים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/ Сообщение о церемонии смены заместителя Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (11.7.2021) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/|date=20220720075516}}).{{ref-he}}</ref>. ==== На посту Начальника Генштаба ==== 4 сентября 2022 года министр обороны [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] объявил о решении назначить Ха-Леви на пост [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля|Начальника Генштаба]] по истечении срока службы генерал-лейтенанта [[Кохави, Авив|Авива Кохави]] на посту<ref>יואב זיתון '''גנץ צמצם את רשימת המועמדים: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלוי או אייל זמיר''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5 Ганц сократил список кандидатов: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви или Эяль Замир]»), Ynet (30.3.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5|date=20220717091050}}){{ref-he}} ; אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נבחר לתפקיד הרמטכ"ל ה-23 של צה"ל''' וואלה, 4.9.22 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3528170 Херци Ха-Леви избран на должность 23-го Начальника Генштаба Армии обороны Израиля]», Walla (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3528170|date=20220904115750}}).{{ref-he}}</ref>. Назначение было утверждено правительством 23 октября 2022 года<ref>איתמר אייכנר '''הממשלה אישרה את מינויו של הרצי הלוי לרמטכ"ל''' (Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno Правительство утвердило назначение Херци Ха-Леви на пост Начальника Генштаба]»), Ynet (23.10.22) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno|date=20221023095127}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF activity during the 2023 Huwara shooting, February 2023 XI.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви на месте теракта около [[Хувара|Хувары]] (26 февраля 2023)]] 31 октября 2022 года Ха-Леви передал пост заместителя Начальника Генштаба генерал-майору [[Барам, Амир|Амиру Бараму]]<ref>'''האלוף אמיר ברעם נכנס לתפקיד סגן הרמטכ"ל''' ערוץ 7, 31.10.22 («[https://www.inn.co.il/flashes/894945 Генерал-майор Амир Барам вступил на должность заместителя Начальника Генштаба]», «Аруц 7» (31.10.22)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/flashes/894945|date=20221031175705}}).{{ref-he}}</ref>, а 16 января 2023 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-лейтентанта (рав-алуф), и он вступил на пост Начальника Генштаба<ref>אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נכנס לתפקיד הרמטכ"ל: נשמור על צה"ל חף מכל שיקול שאיננו הביטחון''' וואלה, 16.1.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3551903 Херци Ха-Леви вступает на пост Начальника Генштаба: „Мы убережём Армию оборону Израиля от влияния соображений, не связанных с оборонными целями“]», Walla (16.1.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3551903|date=20230119033037}}).{{ref-he}}</ref>. Вскоре после вступления Ха-Леви на пост, в январе 2023 года, силы Армии обороны Израиля под руководством Ха-Леви провели масштабные учения под кодовым названием Juniper Oak ({{lang-he|אלוני בזלת}} ''Алоней Базелет'') совместно с силами [[Центральное командование Вооружённых сил США|Центрального командования Вооружённых сил США]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב// Сообщение об учениях], на сайте Армии обороны Израиля (26.1.23) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב//|date=20230208110301}}).{{ref-he}}</ref>. С начала 2023 года Израиль захлестнула волна [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протестов против судебной реформы]], задуманной [[Тридцать седьмое правительство Израиля|правительством под руководством Биньямина Нетаньяху]], и Ха-Леви пришлось уделять внимание нараставшему количеству актов [[Сознательный отказчик|сознательного отказа]] от военной службы со стороны [[Резервистская служба (Израиль)|резервистов]], утверждавших, что их дальнейшая служба невозможна в условиях выраженного реформой отхода Израиля от демократических ценностей<ref name="sarvanut">אלישע בן קימון, קורין אלבז-אלוש '''מיהו סרבן, והאם צה"ל מתכוון להעניש את אלו שלא יגיעו: השאלות והתשובות''' (Элиша Бен Кимон, Корин Эльбаз-Алуш, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2 Кто такой отказник, и собирается ли Армия обороны Израиля наказывать тех, кто не явился на службу: вопросы и ответы]»), Ynet (7.3.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2|date=20230322222005}}){{ref-he}} ; '''הרמטכ"ל בשיחות סגורות: סרבנות זו ההתחלה של הסוף''' ערוץ 7, 7.3.23 («[https://www.inn.co.il/news/594583 Начальник Генштаба в ходе закрытых обсуждений: „Отказ от службы — это начало конца“]», «Аруц 7» (7.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/594583|date=20230316081651}}).{{ref-he}}</ref>. В этом отношении, вопреки критике со стороны некоторых сторонников Нетаньяху, Ха-Леви решил не принимать жёсткие меры против отказников, рассудив, что такие меры лишь накалят обстановку, а не поспособствуют её разрешению<ref name="sarvanut"/><ref>יואב זיתון '''ייזכר ככושל בתולדות צה"ל: הפוסט של יאיר נתניהו נגד הרמטכ"ל — והגינוי של גלנט''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23 „Войдёт в историю как самый большой неудачник в Армии обороны Израиля“: пост Яира Нетаньяху против Начальника Генштаба — и порицание Галанта]»), Ynet (14.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23|date=20230818053709}}){{ref-he}} ; סיון חילאי '''מהיועמ"שית ועד הרמטכ"ל: עובדי הציבור הבכירים על כוונת הקואליציה''' (Сиван Хилаи, «[https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2 От Юридической советницы правительства до Начальника Генштаба: высокопоставленные госслужащие на прицеле коалиции]»), Ynet (16.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2|date=20230909120259}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви также предупреждал политический эшелон, что продолжение создавшейся ситуации может крайне отрицательно сказаться на готовности Армии обороны Израиля и подвигнуть противников Израиля в Ливане и секторе Газа воспользоваться слабостью Израиля для атаки на него<ref>יואב לימור '''התרעת הרמטכ"ל לנתניהו: ירידה משמעותית בגיוס לצה"ל כבר במחזור הקרוב''' ישראל היום, 23.3.23 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980 Начальник Генштаба предупреждает Нетаньяху: „Значительное уменьшение количества призывников в Армии обороны Израиля уже со следующего призыва“]», «Исраэль ха-йом» (23.3.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231112173201/https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980|date=2023-11-12}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:בית וגן, סיור הרמטכ״ל הרצי הלוי בג׳נין II.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» (3 июля 2023)]] В ходе обсуждения многолетней стратегической программы развития Армии обороны Израиля после вступления Ха-Леви на пост Начальника Генштаба им были заданы следующие основные направления, требующие проработки и включения в программу: повышение готовности армии к вооружённому конфликту с [[Иран]]ом, забота о кадрах и укрепление связи армии с обществом, повышение готовности армии к одновременному ведению боевых действий на нескольких фронтах, возврат армии к интенсивному графику учений, прерванному в период [[Пандемия COVID-19|коронавирусной эпидемии]], внедрение новых вооружений и улучшение процессов [[Управление войсками (силами)|управления войсками]]<ref>אמיר בוחבוט '''מתכונן לעימות מול איראן ולמערכה רב זירתית: התוכנית של צה"ל נחשפת''' וואלה, 7.5.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3576890 Готовится к конфронтации с Ираном и к войне на несколько фронтов: раскрывается план Армии обороны Израиля]», Walla (7.5.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3576890|date=20230509030519}}).{{ref-he}}</ref>. В мае 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела операцию «[[Операция «Щит и стрела»|Щит и стрела]]» против боевиков «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref>יוסי יהושוע '''מבצע מגן וחץ הסתיים, העימותים נשארו: חיכוכים בין הדרג המדיני לצבאי''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2 Операция „Щит и стрела“ завершена: конфронтация между политическим и военным эшелоном]»), Ynet (14.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2|date=20230522111909}}).{{ref-he}}</ref>. В 2023 году также нарастало напряжение на [[Израильско-ливанская граница|израильско-ливанской границе]]<ref>יואב זיתון, איתמר אייכנר '''הרמטכ"ל: יש התפתחויות שליליות באיראן שיכולות להביא לפעולה''' (Йоав Зейтун, Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn Начальник Генштаба: „Есть отрицательное развитие событий в Иране, которое может потребовать принять меры“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn|date=20230603040044}}).{{ref-he}}</ref>, выразившееся в теракте на перекрёстке Мегиддо на севере Израиля, совершённом 13 марта 2023 года проникшим на территорию Израиля боевиком ливанской организации «[[Хезболла]]»<ref>יואב זיתון '''מחבל חדר מלבנון, הטמין מטען שפצע קשה ישראלי — וחוסל; נבדק קשר לחיזבאללה''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3 Террорист проник с территории Ливана, заложил взрывное устройство, от которого был тяжело ранен израильтянин — и был ликвидирован; проверяется связь с „Хезболлой“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3|date=20230628230834}}){{ref-he}} ; טל לב רם '''הפיגוע בצומת מגידו הוא מחדל גדול, שמעניק למערכת הביטחון הזדמנות פז''' מעריב, 17.3.23 («[https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766 Теракт на перекрёстке Мегиддо — это большой провал, который даёт силам безопасности редкую возможность]», «[[Маарив (газета)|Маарив]]» (17.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766|date=20230323063053}}).{{ref-he}}</ref>, и в проведении учений боевиков «Хезболлы» по захвату израильских населённых пунктов на севере Израиля в мае 2023 года<ref>יוסי יהושוע '''מפגן הכוח של חיזבאללה''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2 Демонстрация силы „Хезболлы“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2|date=20230531095947}}).{{ref-he}}</ref>. В этот период продолжалась также деятельность Армии обороны Израиля по борьбе с палестинскими террористическими ячейками на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]] в рамках начатой ещё в марте 2022 года операции «Волнолом» ({{lang-he|מבצע שובר גלים}}), хотя к апрелю 2023 года было принято решение прекратить использование данного наименования для обозначения ставшей уже рутинной деятельности армии на Западном берегу реки Иордан<ref>יניב קובוביץ והגר שיזף '''חייל נורה בעימותים עם פלסטינים בעיירה ליד חברון; מצבו בינוני''' הארץ, 5.4.23 (Янив Кубович и Хагар Шезаф, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000 Солдат получил пулевое ранение в столкновениях с палестинцами в городке около Хеврона; его состояние средней тяжести]», «[[Га-Арец]]» (5.4.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231111200012/https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000|date=2023-11-11}}).{{ref-he}}</ref>. В июле 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела контртеррористическую операцию «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» в [[Дженин]]е<ref>שי לוי '''הקרב על התודעה: כך נראית ג'נין ביום שאחרי מבצע בית וגן''' (Шай Леви, «[https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm Бой за сознание: так выглядит Дженин день спустя после операции „Дом и сад“]»), Mako (5.7.23) ({{Wayback|url=https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm|date=20231112180713}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:SoI-War 23-10-29 IDF 08-07.jpg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Война в Газе (2023)|Железные мечи]]» (29 октября 2023)]] 7 октября 2023 года с территории [[Сектор Газа|сектора Газа]] на территорию Израиля [[Вторжение ХАМАС в Израиль (2023)|вторглись группы боевиков ХАМАС]], захватившие ряд населённых пунктов вокруг сектора Газа и нанёсшие беспрецедентный в истории Израиля удар, включая убийство более 1 000 израильских граждан и [[Захват заложников при вторжении ХАМАС в Израиль|захват около 240 заложников, уведённых боевиками в Газу]]. В ответ на вторжение правительство Израиля объявило войну, и была начата операция «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» с целью зачистки сектора Газа от боевиков и освобождения заложников. В следующие за вторжением четыре дня территория Израиля была зачищена от боевиков<ref>איתי אילנאי '''ארבעה ימים באוקטובר: הסיפור המלא של טיהור עוטף עזה''' ישראל היום, 19.9.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311 Четыре дня в октябре: полная история зачистки территорий, прилегающих к сектору Газа]», «Исраэль ха-йом» (19.9.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240920052337/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311|date=2024-09-20}}).{{ref-he}}</ref>. Одновременно начались [[Столкновения на израильско-ливанской границе (с 2023)|столкновения на израильско-ливанской границе]] между израильской армией и боевиками «[[Хезболла|Хезболлы]]». Вторжение и объём потерь среди гражданского населения в Израиле повергли в шок израильское общество и вызвали обсуждение причин неспособности сил безопасности Израиля своевременно раскрыть и предотвратить план атаки, а также причин задержки организованной реакции Армии обороны Израиля на вторжение; в этом контексте утверждалось, что Армия обороны Израиля во главе с Ха-Леви, хоть и указывала на неизбежность будущей военной эскалации в секторе Газа, вероятно руководствовалась рабочим предположением, что на данном этапе ХАМАС не заинтересован предпринимать агрессивные действия против Израиля<ref>מוריה אסרף וולברג '''הערכות הבכירים לפני השבת השחורה: "חמאס לא רוצה מערכה''' (Мория Асраф Валберг, «[https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/ Оценка высокопоставленных лиц перед „Чёрной субботой“: ХАМАС не заинтересован в войне]»), 13-й канал израильского телевидения (26.10.23) ({{Wayback|url=https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/|date=20231102071118}}){{ref-he}} ; יוסי יהושוע '''מחדל 23: צה"ל נתפס בהפתעה מוחלטת''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp Провал 23-го года: Армия обороны Израиля была полностью обескуражена]»), Ynet (7.10.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp|date=20231012070206}}).{{ref-he}}</ref>. В рамках операции «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» Армией обороны Израиля под командованием Ха-Леви был произведён срочный призыв резерва, проводились массивные бомбардировки территории сектора Газа и операции по [[Точечная ликвидация|точечной ликвидации]] лидеров палестинских боевиков. 26 октября 2023 года Армия обороны Израиля перешла к осуществлению сухопутных [[Рейд (военное дело)|рейдов]] в секторе Газа, а 31 октября перешла к проведению полномасштабного сухопутного манёвра на территории сектора Газа. 12 октября 2023 года Ха-Леви при поддержке министра обороны [[Галант, Йоав|Йоава Галанта]] также представлял перед политическим эшелоном оперативный план по проведению крупномасштабной сухопутной операции в Ливане в ответ на атаки Израиля с территории Ливана, однако план не был утверждён во избежание начала региональной войны на два фронта<ref name="ilnai"/>. 21 января 2025 года Ха-Леви подал заявление о выходе в отставку по завершении внутренних армейских расследований событий 7 октября 2023 года<ref>יואב זיתון, אלישע בן קימון, גל גנות '''הרמטכ"ל פורש: אחריותי ל-7/10 תלווה אותי כל חיי; גם אלוף פיקוד דרום מתפטר''' (Йоав Зейтун, Элиша Бен Кимон, Галь Ганот, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke Начальник Генштаба уходит в отставку: „Ответственность за события 7 октября будет сопровождать меня всю жизнь“; Командующий Южным военным округом также уходит в отставку]»), Ynet (21.1.25) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke|date=20250121143104}}).{{ref-he}}</ref>. В феврале 2025 года американскиe коллеги наградили Ха-Леви орденом «[[Орден «Легион почёта»|Легион почёта]]»<ref>''Halevi meets with top US general at the Pentagon'' («[https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/ Ха-Леви встречается с высокопоставленным американским генералом в Пентагоне]»), [[Еврейский новостной синдикат|JNS]] (20.2.25) ({{Wayback|url=https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/|date=20250221112034}}).{{ref-en}}</ref>. 5 марта 2025 года Ха-Леви передал пост Начальника Генштаба генерал-лейтенанту [[Замир, Эяль|Эялю Замиру]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/ Сообщение об церемонии смены Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (5.3.25) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20250305131717/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/|date=2025-03-05}}).{{ref-he}}</ref>. === Образование и личная жизнь === За время военной службы Ха-Леви получил степень бакалавра [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейского университета в Иерусалиме]] (в области философии и делового администрирования), а затем и степень магистра (в области управления национальными ресурсами) Университета национальной безопасности в [[Вашингтон]]е, США<ref>[https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724#gsc.tab=0 Профиль Херци Ха-Леви] на сайте Международного института контртерроризма [[Университет имени Райхмана|Университета имени Райхмана]] ({{Wayback|url=https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724|date=20171009210411}}){{ref-en}}; [https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/ перечень выпускников], на сайте Университета национальной безопасности США ({{Wayback|url=https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/|date=20161115005646}}).{{ref-en}}</ref>. Женат на Шарон Ха-Леви, отец четырёх детей<ref name="elisha">יואב זיתון ואלישע בן קימון '''גנץ החליט: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלו''' כלכליסט, 4.9.22 (Йоав Зейтун и Элиша Бен Кимон, «[https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei Ганц решил: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви]», «Калькалист» (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei|date=20220904153917}}).{{ref-he}}</ref>. Старший сын Ха-Леви, Калиль, занимается [[плавание]]м на длинные дистанции и плаванием в открытой воде<ref name="limor"/><ref>[https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/ Профиль пловца Калиля Ха-Леви], на сайте swimcloud ({{Wayback|url=https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/|date=20221122041455}}).{{ref-he}}</ref>. Дочь Лия окончила учёбу в [[Мехина (неформальное образование)|мехине]] Эйн-Прат и служит в [[Управление военной разведки Израиля|Управлении разведки]] Генштаба, а младшие сыновья, Итай и Йоав, учатся в школе<ref name="limor"/>. Проживает в поселении [[Кфар-ха-Ораним]] на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]]<ref name="elisha"/>. Несмотря на то что Ха-Леви, получивший религиозное воспитание, перестал носить [[Ермолка|кипу]], он считает себя религиозным и посещает по [[Шаббат|субботам]] [[Синагога|синагогу]]<ref name=NYT>Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}).{{ref-en}}</ref>, а в ходе утренних пробежек прослушивает в наушниках уроки [[Тора|Торы]] и лекции раввинов<ref name="fifty"/>. Ха-Леви страдает от [[дальтонизм]]а, который однако не повлиял на его армейскую карьеру<ref name="ilnai"/>. == Публикации == * אלוף הרצי הלוי, סא"ל א', רס"ן י' '''עליונות מודיעינית בעידן דיגיטלי''' מערכות 477, 1.4.18 (Генерал-майор Херци Ха-Леви, подполковник А., майор Й., «[https://www.maarachot.idf.il/2018/גיליונות/מערכות-477/עליונות-מודיעינית-בעידן-דיגיטלי/ Разведывательное преимущество в дигитальную эпоху]», «Маарахот» № 477 (1.4.18)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/media/1t3b5jgz/עליונות-מודיעינית.pdf|date=20220918030611}}){{ref-he}} * הרצי הלוי '''הגנה רב־ממדית''' בין הקטבים 30-28, אוקטובר 2020 (Херци Ха-Леви, «[https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf Многосферная оборона]», «Бейн ха-Ктавим» № 28-30 (октябрь 2020)) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf|date=20220712020331}}){{ref-he}} * הרמטכ"ל הרצי הלוי '''ולו ליום מקודש אחד: טור הרמטכ"ל לכבוד יום הזיכרון''' ערוץ 7, 23.4.23 (Начальник Генштаба Херци Ха-Леви, «[https://www.inn.co.il/news/599053 „Хотя бы на этот единственный священный день“: колонка Начальника Генштаба в честь Дня памяти]», «Аруц 7» (23.4.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/599053|date=20230423104423}}){{ref-he}} {{Արտաքին հղումներ}} * [https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/ Биография], на сайте Армии обороны Израиля ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064427/https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * [https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/ Биографическая справка], на сайте Армии обороны Израиля (16.1.23) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064639/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-he}} * יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * עמוס הראל '''מח"ט הצנחנים היוצא, הרצי הלוי: צריך להציב לחיילים רף מוסרי''' הארץ, 4.9.09 (Амос Харель «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2009-09-04/ty-article/0000017f-efde-d8a1-a5ff-ffde3d600000 Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“, Херци Ха-Леви: „Следует определить солдатам моральный порог“]», «[[Га-Арец]]» (4.9.09)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.1279206|date=20140517180055}}) — сообщение о речи Ха-Леви{{ref-he}} * [https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8 Лекция Херци Ха-Леви на тему «Как изменились способы ведения войны»], видеоролик, март 2012 ({{Wayback|url=https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8|date=20200414052402}}){{ref-he}} * [http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Радио-интервью с Херци Ха-Леви] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}){{ref-he}} * Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-en}} * יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}){{ref-he}} * איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}){{ref-he}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Начальники Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Заместители Начальника Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Командующие Южным военным округом Израиля}} {{Руководители спецслужб Израиля}} {{Командиры дивизии Ха-Галиль}} {{вс}} 9zbmvmzttp7ieplm4dufya6ypgztbzw 10357128 10357126 2025-06-18T07:03:40Z Maga.Stepanyan 152134 10357128 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Хе́рци Ха-Ле́ви''' (вариант: '''Ге́рци Ха-Ле́ви'''; {{lang-he|הרצי הלוי}}; полное имя: Герцль Ха-Леви ({{lang-he|הרצל הלוי}}); {{ԱԾ}} , израильский [[Военное управление|военный деятель]], [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля]] с 16 января 2023 по 5 марта 2025 года. == Биография == === Семья и ранние годы === Херци (Герцль) Ха-Леви родился 17 декабря 1967 года в [[Иерусалим]]е. Отец Ха-Леви, Шломо, был владельцем компании по услугам консалтинга и продвижению предпринимательских проектов и в течение 10 лет был членом городского совета Иерусалима<ref name="limor">יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}).{{ref-he}}</ref>. Шломо Ха-Леви родился в семье Хаима Шалома Ха-Леви и Цили (урождённой Ха-Коэн Кук), убеждённых приверженцев [[Ревизионизм (сионизм)|ревизионизма]]<ref name="mordehai">מרדכי חיימוביץ '''אגדת הרצי והרצי: סיפורו של דודו של הרמטכ"ל ה-23, שנפל במלחמת ששת הימים''' מעריב, 12.11.22 (Мордехай Хаймович, «[https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095 Легенда о Херци и Херци: история дяди 23-го Начальника Генштаба, павшего в Шестидневной войне]», «[[Маарив (газета)|Маарив]]» (12.11.22)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095|date=20221114125953}}).{{ref-he}}</ref>. Хаим Шалом Ха-Леви (Гордин), уроженец [[Брест|Брест-Литовска]], был активистом «[[Батальон защитников языка|Батальона защитников языка]]», в дальнейшем бойцом подпольной организации «[[Иргун|Эцель]]»<ref>[http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160 Биография Хаима Шалома Ха-Леви], в книге Давида Тидхара «Энциклопедия первопроходцев и строителей Израиля», с. 3160 ({{Wayback|url=http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160|date=20160421145122}}).{{ref-he}}</ref>, а затем защитил докторскую степень в области философии и был заместителем директора медицинского центра «[[Хадасса (больница)|Хадасса]]»<ref name="mordehai"/>. Циля, [[Бактериология|бактериолог]] по специальности<ref name="mordehai"/>, была дочерью раввина Дова Ха-Коэна Кука (брата раввина [[Кук, Авраам Ицхак|Авраама Ицхака Кука]], создателя концепции [[Религиозный сионизм|религиозного сионизма]])<ref name="fifty"/>. Мать Ха-Леви, Лина, была учительницей физкультуры в средней школе при [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейском университете в Иерусалиме]]<ref name="limor"/>. Её семейство, Мизрахи-Цореф (Mizrachi Los Plateros)<ref name="fifty"/>, насчитывало четырнадцать поколений в Иерусалиме<ref name=NYT/>. Ха-Леви был назван Герцлем в честь своего дяди, Герцля (Херци) Ха-Леви<ref name="mordehai"/><ref>[https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107 Страничка памяти Герцля (Херци) Ха-Леви], на сайте Министерства обороны Израиля ({{Wayback|url=https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107|date=20201121174127}}).{{ref-he}}</ref>, павшего в боях за Иерусалим в ходе [[Шестидневная война|Шестидневной войны]]<ref>נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви был младшим из двух сыновей, его брат Амир (род. 5 октября 1965 года) станет в дальнейшем генеральным директором [[Министерство туризма Израиля|Министерства туризма Израиля]] (с мая 2013 по декабрь 2021 года)<ref name="limor"/>. В первые годы своей жизни Ха-Леви жил со своей семьёй в районе {{нп5|Немецкая колония (Иерусалим)|Немецкая колония||German Colony, Jerusalem}} в Иерусалиме<ref name="limor"/>. Когда Ха-Леви исполнилось четыре года, семья переехала на улицу Рамат-ха-Голан в построенном после Шестидневной войны иерусалимском районе Рамат-Эшколь<ref name="limor"/>. Получил религиозное воспитание<ref name=NYT/>, учился в государственной религиозной школе «Пардес» в Иерусалиме<ref name="limor"/> и окончил иерусалимскую [[Религиозный сионизм|религиозно-сионистскую]] школу имени Гиммельфарба<ref name=NRG/>. В юности также был членом религиозной [[Скаутское движение|скаутской]] группы «Масуот»<ref name="fifty"/>, участвовал в поездке делегации группы в [[Соединённые Штаты Америки|США]]<ref name="mordehai"/>. === Военная карьера === В 1985 году Ха-Леви был призван на службу в [[Армия обороны Израиля|Армии обороны Израиля]], начал службу в отряде «Нахаль»<ref>Отряды «Нахаля» в отличие от сформированной в 1982 году пехотной бригады «[[Нахаль (бригада)|Нахаль]]» занимались, в основном, поселенческой деятельностью.</ref> в [[кибуц]]е на севере Израиля, а затем перешёл на службу в батальоне «Петен» («Десантируемый Нахаль») бригады «[[Цанханим]]»<ref>До 1990 года 50-й батальон «Петен» (называемый также «Десантируемый Нахаль» — ''ха-Нахаль ха-муцнах'', как батальон, формировавшийся из солдат отрядов «Нахаля») входил в состав бригады «Цанханим», после чего был переведён в состав бригады «[[Нахаль (бригада)|Нахаль]]» с присвоением прозвища «Петен» вновь сформированному 101-му батальону бригады «Цанханим».</ref>, где прошёл путь от бойца, командира отделения и командира взвода до заведующего оперативной частью ({{lang-he|קמב"ץ}}) батальона и командира роты в батальоне<ref name="limor"/>. [[Файл:Hertzi HaLevi 1985.jpg|left|thumb|175px|Ха-Леви во время призыва в армию (1985)]] В 1992 году Ха-Леви возглавил бригадную противотанковую роту ({{lang-he|פלוגת עורב}}); в этой должности, помимо прочего, командовал форпостом «Рейхан», самым северным форпостом израильской армии в южном [[Ливан]]е<ref name=Hendel/>, и принимал участие в боевых операциях в южном Ливане<ref name=Hendel/><ref>[http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Рассказ Херци Ха-Леви об одной из операций] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}).{{ref-he}}</ref>. В 1993 году Ха-Леви перешёл на службу в специальном подразделении [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] «[[Сайерет Маткаль]]»<ref name="limor"/>, где занял должность командира тренировочной роты, а затем, после отпуска с целью выхода на учёбу в университете в 1996 году<ref name="limor"/>, и заместителя командира подразделения<ref name=Hendel>יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}).{{ref-he}}</ref>. Участвовал в ряде операций, в том числе в операции «Ядовитое жало» 21 мая 1994 года по похищению из [[Ливан]]а одного из лидеров организации «[[Амаль]]» [[Дирани, Мустафа|Мустафы Дирани]] и неудачной операции 14 октября 1994 года по освобождению похищенного палестинскими боевиками солдата Нахшона Ваксмана. 7 марта 2001 года был повышен в звании до подполковника и возглавил подразделение «Сайерет Маткаль», исполнял эту должность до 2004 года, после чего был повышен в звании до полковника и выехал на учёбу в США<ref name="limor"/>. По возвращении с учёбы в 2005 году был назначен командиром территориальной бригады «Менаше» ({{lang-he|חטמ"ר מנשה}}), ответственной за северную часть [[Самария|Самарии]] в границах [[Западный берег реки Иордан|Западного берега реки Иордан]], включая город [[Дженин]], исполнял эту должность с 11 сентября 2005 по 12 июня 2007 года<ref name="limor"/>. [[Файл:Operation Cast Lead VIII.jpg|thumb|300px|Херци Ха-Леви (в центре) во время операции «Литой свинец» (2009)]] С 22 августа 2007<ref>[https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира бригады], на сайте Армии обороны Израиля (22.8.07) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx|date=20160303203814}}; {{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/2007/08/2201.htm|date=20080312100041}}).{{ref-he}}</ref> по 20 августа 2009 года Ха-Леви командовал бригадой «[[Цанханим]]»<ref>[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm Сообщение о церемонии смены командиров бригады], на сайте Армии обороны Израиля (20.8.09) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm|date=20090824210239}}){{ref-he}} ; יהלי סער '''הצנחנים של הרצי''' במחנה, 26.8.09 (Яхели Саар, «[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm Десантники Герци]», «[[Бамахане|Ба-махане]]» (26.8.09)) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm|date=20100309140225}}).{{ref-he}}</ref>. Под командованием Ха-Леви бригада, укреплённая бронетанковым батальоном «Саар» бригады «[[188-я бронетанковая бригада «Барак»|Барак]]»<ref>אל"ם (מיל') בני מיכלסון '''השיריון במבצע עופרת יצוקה''' שיריון, גיליון 31, ינואר 2009, עמ' 11 (Полковник запаса Бени Михельсон «[https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf#page=11 Бронетанковые войска в операции „Литой свинец“]», «Ширьон», номер 31, январь 2009, с. 11) ({{Wayback|url=https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf|date=20221030191510}}).{{ref-he}}</ref>, приняла участие в военных действиях в северной части [[Сектор Газа|сектора Газа]] в ходе операции «[[Операция «Литой свинец»|Литой свинец]]»<ref>אמיר בוחבוט '''דיווח מיוחד מעזה: אין דשדוש — יש לחימה ברצועה''' מעריב-אן-אר-ג'י, 14.1.09 (Амир Бухбут «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/840/447.html Особый репортаж из Газы: нет топтания на месте, в секторе ведутся бои]», «Маарив-NRG» (14.1.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/840/447.html|date=20090220124306}}){{ref-he}} ; אלוף (מיל') ח"כ יאיר גולן וגל פרל פינקל '''על התמרון והאימונים לקראתו''' מערכות 490, 9.11.21 (Генерал-майор запаса депутат кнессета [[Голан, Яир|Яир Голан]] и Галь Перель Финкель, «[https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/ О манёвре и учениях перед ним]», «Маарахот» № 490 (9.11.21)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/|date=20221208092142}}).{{ref-he}}</ref>. В сентябре 2009 года был повышен в звании до бригадного генерала и возглавил Отдел оперативного управления ({{lang-he|חטיבת ההפעלה המבצעית}}) [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генштаба армии<ref name=NRG>אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял эту должность до 11 октября 2011 года<ref>[http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx Сообщение о смене командиров отдела], на сайте Армии обороны Израиля (11.10.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx|date=20160304052402}}).{{ref-he}}</ref>. 6 ноября 2011 года Ха-Леви заступил на должность командира территориальной дивизии «[[91-я территориальная дивизия «Ха-Галиль»|Ха-Галиль]]»<ref>[http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира дивизии], на сайте Армии обороны Израиля (7.11.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx|date=20141018185321}}).{{ref-he}}</ref>. В декабре 2012 года дивизия под командованием Ха-Леви была удостоена знака отличия Начальника Генштаба за введение новаторских процессов обмена оперативной информацией между силами дивизии<ref>[https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx Сообщение о награждении], на сайте Армии обороны Израиля (17.12.12) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx|date=20150924033206}}).{{ref-he}}</ref>. В конце 2012 года сообщалось, что премьер-министр Израиля [[Нетаньяху, Биньямин|Биньямин Нетаньяху]] предпочитал кандидатуру Ха-Леви на пост [[Военный секретарь премьер-министра Израиля|Военного секретаря премьер-министра]], однако Начальник Генштаба армии генерал-лейтенант [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] не одобрил данное назначение вследствие ранее принятого решения назначить Ха-Леви на пост командира Командно-штабного колледжа армии<ref>יואב זיתון '''באמצע המבצע: ראש הממשלה מינה מזכיר צבאי''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html Прямо в ходе операции: премьер-министр назначил военного секретаря]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html|date=20121128035731}}).{{ref-he}}</ref> и предпочтения самого Ха-Леви отказаться от предложенной должности<ref name="ilnai">איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял должность командира дивизии до 28 ноября 2013 года<ref>אמיר בוחבוט '''מוני כץ החליף את הרצי הלוי בפיקוד על עוצבת הגליל''' וואלה, 28.11.13 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/break/2698996 Мони Кац сменил Херци Ха-Леви на посту командира дивизии „Ха-Галиль“]», Walla (28.11.13)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/break/2698996|date=20210709182930}}).{{ref-he}}</ref>. В 2014 году Ха-Леви возглавил [[Межвойсковой колледж полевого и штабного командного состава]] армии. В этот период действовал также в составе группы по воплощению рекомендаций [[Комиссия Тиркеля|Комиссии Тиркеля]], государственной комиссии по расследованию обстоятельств [[Конфликт у берегов Газы (2010)|захвата израильским ВМФ]] турецкого судна «Мави Мармара» в 2010 году<ref>חזקי עזרא '''נציג קבוע של צה"ל בצוות יישום מסקנות טירקל''' ערוץ 7, 5.1.14 (Хизки Эзра, «[https://www.inn.co.il/news/268244 Постоянный представитель Армии обороны Израиля в команде по воплощению рекомендаций Тиркеля]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/268244|date=20210305045750}}).{{ref-he}}</ref>. 25 апреля 2014 года было опубликовано решение Начальника Генштаба генерал-лейтенанта [[Ганц, Бени|Бени Ганца]] и министра обороны [[Яалон, Моше|Моше Яалона]] назначить Ха-Леви главой Управления разведки Генштаба армии<ref>אמיר בוחבוט '''סבב מינויים במטכ"ל: הרצי הלוי לאמ"ן, כוכבי לפיקוד צפון''' וואלה, 25.4.14 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/2740509 Серия назначений в Генштабе: Херци Ха-Леви в АМАН, Кохави — в Северный округ]», Walla (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/2740509|date=20160309225128}}){{ref-he}} ; עמוס הראל, גילי כהן '''מינויים במטכ"ל: אביב כוכבי אלוף פיקוד צפון, הרצי הלוי ראש אמ"ן''' הארץ, 25.4.14 (Амос Харель, Гили Коэн, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2014-04-25/ty-article/0000017f-f445-d5bd-a17f-f67f923f0000 Назначения в Генштабе: Авив Кохави — Командующий Северным округом, Херци Ха-Леви — глава АМАНа]», «[[Га-Арец]]» (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.2304952|date=20140427071740}}).{{ref-he}}</ref>. 18 сентября 2014 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-майора<ref>[https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx Сообщение о церемонии присвоения звания], на сайте Армии обороны Израиля (18.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx|date=20140924224518}}){{ref-he}} ; יוני קמפינסקי '''הרצי הלוי הועלה לדרגת אלוף''' ערוץ 7, 5.1.14 (Йони Кемпински, «[https://www.inn.co.il/news/284222 Херци Ха-Леви повышен в звании до генерал-майора]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/284222|date=20201121220040}}).{{ref-he}}</ref>, а 22 сентября 2014 года он вступил на должность главы [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генерального штаба армии, сменив на посту генерал-майора [[Кохави, Авив|Авива Кохави]]<ref>[https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx Сообщение о церемонии смены главы управления], на сайте Армии обороны Израиля (22.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx|date=20141011020343}}).{{ref-he}}</ref>. Среди задач, стоящих перед Управлением разведки в период командования Ха-Леви, были противостояние угрозе [[Ядерная программа Ирана|иранской ядерной программы]], угрозам, связанным с [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войной в Сирии]] и деятельностью террористической организации [[Исламское государство|ИГИЛ]], и прочим региональным угрозам, требовавшим от Армии обороны Израиля также наносить удары по целям противника за пределами Израиля в рамках деятельности, получившей в израильской военной терминологии наименование «[[Кампания между войнами]]»<ref name="limor"/>. Также значительное внимание Управления разведки занимала борьба с палестинским террором, включая противостояние [[Интифада ножей|волне терактов]], характеризовавшейся одиночными атаками палестинских террористов, и угрозам, исходящим из [[Сектор Газа|сектора Газа]]<ref name="limor"/>. В период командования Управлением разведки Ха-Леви удалось предотвратить план по сокращению входящего в состав Управления «[[Подразделение 8200|Подразделения 8200]]» с целью передаче сфер его деятельности по [[Кибервойна|ведению операций в киберпространстве]] в запланированное Управление кибернетической обороны<ref name="limor"/>. [[Файл:2018 Gaza border protest IV.jpeg|thumb|300px|Херци Ха-Леви на границе сектора Газа (2018)]] В качестве главы Управления разведки Ха-Леви также ввёл процедуры для улучшения доступности разведданных для подразделений Армии обороны Израиля за пределами Управления разведки<ref name="fifty">נועם אמיר '''אלוף הרצי הלוי במצעד 50 המשפיעים מהציונות הדתית''' מקור ראשון, 29.1.21 (Ноам Амир, «[https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi Генерал-майор Херци Ха-Леви в подборке 50 самых влиятельных представителей религиозного сионизма]», «[[Макор Ришон]]» (29.1.21)) ({{Wayback|url=https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi|date=20210725085930}}).{{ref-he}}</ref>, а также укрепил сотрудничество между Управлением разведки, Общей службой безопасности «[[Шабак]]» и службой внешней разведки «[[Моссад]]», помимо прочего, благодаря заключению меморандума о взаимопонимании между Управлением разведки и «[[Шабак]]ом», разрешившего прежние распри между организациями по вопросам обмена разведданными и распределения ресурсов<ref name="limor"/>. Ха-Леви исполнял должность главы Управления разведки до 28 марта 2018 года, после чего передал командование Управлением генерал-майору [[Хайман, Тамир|Тамиру Хайману]]<ref>איתי בלומנטל '''אלוף תמיר היימן נכנס לתפקידו כראש אמ"ן במקום הרצי הלוי''' (Итай Блюменталь, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html Генерал-майор Тамир Хайман вступает на должность главы Управления разведки вместо Херци Ха-Леви]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html|date=20221122051711}}).{{ref-he}}</ref>. 6 июня 2018 года вступил на должность Командующего [[Южный военный округ (Израиль)|Южным военным округом]], сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/ Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (6.6.18) ({{Wayback|url=https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/|date=20190405072322}}).{{ref-he}}</ref>. Период Ха-Леви на посту был охарактеризован относительным затишьем в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref name="limor"/> за исключением периода эскалации [[Обстрелы территории Израиля из сектора Газа|миномётных обстрелов территории Израиля из сектора Газа]] в марте 2019 года<ref>יואב זיתון, מתן צורי, אליאור לוי, איתמר אייכנר ואדיר ינקו '''צה"ל תקף 100 יעדי טרור, רקטות יורטו בעוטף: חמאס ירה אל גוש דן''' (Йоав Зейтун, Матан Цури, Элиор Леви, Итамар Айхнер и Адир Янко, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html Армия обороны Израиля атаковала 100 террористических объектов, ракеты в районе вокруг Газы: „Хамас стрелял по Гуш-Дану“]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html|date=20210526071242}}).{{ref-he}}</ref> и периода операции «Чёрный пояс» в ноябре 2019 года, начатой устранением одного из полевых командиров «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в секторе Газа, Бахи Абу-аль-Ата, и продолженной атаками по источникам обстрелов и другим целям в секторе Газа<ref>יואב זיתון '''צה"ל מסכם את חגורה שחורה בעזה בהצלחה, ושוב מתמקד בצפון''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html Армия обороны Израиля успешно подводит итоги операции „Черный пояс“ и вновь фокусируется на северном фронте]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html|date=20191115132856}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF Southern Command change of command ceremony, March 2021. IV.jpg|thumb|300px|Генерал-майор Херци Ха-Леви (2021)]] В период Ха-Леви на посту Командующего округом продолжались начатые уже весной 2018 года и превратившиеся в еженедельную рутину [[Столкновения на границе Израиля с сектором Газа (2018—2019)|столкновения на границе Израиля с сектором Газа]], вызванные организованными движением «[[ХАМАС|Хамас]]» массовыми шествиями палестинцев к границе сектора Газа<ref name="limor"/> с призывами прорваться на территорию Израиля, а также с поджогами приграничных территорий посредством запуска через границу сектора [[Воздушный змей|воздушных змеев]] и [[Воздушный шарик|шаров]] с горючими и взрывчатыми веществами<ref>'''מהומות בגבול עזה: שלושה פלסטינים נהרגו, צה"ל תקף עמדות חמאס''' כלכליסט, 5.10.18 («[https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html Беспорядки на границе с Газой: три палестинца убиты, Армия обороны Израиля атаковала позиции „Хамаса“]», «Калькалист» (5.10.18)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html|date=20210902232811}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви часто лично присутствовал на границе сектора Газа во время еженедельных шествий с целью командования войсками и непосредственной проверки информации о жертвах с палестинской стороны<ref name="limor"/>. В целом, Ха-Леви придерживался политики дифференциации между организацией «[[ХАМАС|Хамас]]», контролирующей сектор Газа, и другими террористическими группировками в секторе Газа, предпочитая избегать по возможности конфронтации с «[[ХАМАС|Хамасом]]»<ref name="limor"/>. Помимо прочего, Ха-Леви принял участие в израильской делегации в [[Катар]] с целью обсуждения путей улучшения гуманитарной ситуации в секторе Газа, а также налаживал с той же целью оборонное сотрудничество с [[египет]]скими коллегами<ref name="limor"/>. 21 марта 2021 года Ха-Леви передал пост Командующего округом генерал-майору [[Толедано, Элиэзер|Элиэзеру Толедано]]<ref>[https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום// Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (21.3.21) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום//|date=20210521013855}}).{{ref-he}}</ref>, а 11 июля 2021 года вступил на должность заместителя Начальника Генштаба, сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל// Сообщение о решении], на сайте Армии обороны Израиля (16.11.2020) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל//|date=20210206052927}}){{ref-he}} ; [https://www.idf.il/מאמרים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/ Сообщение о церемонии смены заместителя Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (11.7.2021) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/|date=20220720075516}}).{{ref-he}}</ref>. ==== На посту Начальника Генштаба ==== 4 сентября 2022 года министр обороны [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] объявил о решении назначить Ха-Леви на пост [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля|Начальника Генштаба]] по истечении срока службы генерал-лейтенанта [[Кохави, Авив|Авива Кохави]] на посту<ref>יואב זיתון '''גנץ צמצם את רשימת המועמדים: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלוי או אייל זמיר''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5 Ганц сократил список кандидатов: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви или Эяль Замир]»), Ynet (30.3.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5|date=20220717091050}}){{ref-he}} ; אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נבחר לתפקיד הרמטכ"ל ה-23 של צה"ל''' וואלה, 4.9.22 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3528170 Херци Ха-Леви избран на должность 23-го Начальника Генштаба Армии обороны Израиля]», Walla (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3528170|date=20220904115750}}).{{ref-he}}</ref>. Назначение было утверждено правительством 23 октября 2022 года<ref>איתמר אייכנר '''הממשלה אישרה את מינויו של הרצי הלוי לרמטכ"ל''' (Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno Правительство утвердило назначение Херци Ха-Леви на пост Начальника Генштаба]»), Ynet (23.10.22) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno|date=20221023095127}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF activity during the 2023 Huwara shooting, February 2023 XI.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви на месте теракта около [[Хувара|Хувары]] (26 февраля 2023)]] 31 октября 2022 года Ха-Леви передал пост заместителя Начальника Генштаба генерал-майору [[Барам, Амир|Амиру Бараму]]<ref>'''האלוף אמיר ברעם נכנס לתפקיד סגן הרמטכ"ל''' ערוץ 7, 31.10.22 («[https://www.inn.co.il/flashes/894945 Генерал-майор Амир Барам вступил на должность заместителя Начальника Генштаба]», «Аруц 7» (31.10.22)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/flashes/894945|date=20221031175705}}).{{ref-he}}</ref>, а 16 января 2023 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-лейтентанта (рав-алуф), и он вступил на пост Начальника Генштаба<ref>אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נכנס לתפקיד הרמטכ"ל: נשמור על צה"ל חף מכל שיקול שאיננו הביטחון''' וואלה, 16.1.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3551903 Херци Ха-Леви вступает на пост Начальника Генштаба: „Мы убережём Армию оборону Израиля от влияния соображений, не связанных с оборонными целями“]», Walla (16.1.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3551903|date=20230119033037}}).{{ref-he}}</ref>. Вскоре после вступления Ха-Леви на пост, в январе 2023 года, силы Армии обороны Израиля под руководством Ха-Леви провели масштабные учения под кодовым названием Juniper Oak ({{lang-he|אלוני בזלת}} ''Алоней Базелет'') совместно с силами [[Центральное командование Вооружённых сил США|Центрального командования Вооружённых сил США]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב// Сообщение об учениях], на сайте Армии обороны Израиля (26.1.23) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב//|date=20230208110301}}).{{ref-he}}</ref>. С начала 2023 года Израиль захлестнула волна [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протестов против судебной реформы]], задуманной [[Тридцать седьмое правительство Израиля|правительством под руководством Биньямина Нетаньяху]], и Ха-Леви пришлось уделять внимание нараставшему количеству актов [[Сознательный отказчик|сознательного отказа]] от военной службы со стороны [[Резервистская служба (Израиль)|резервистов]], утверждавших, что их дальнейшая служба невозможна в условиях выраженного реформой отхода Израиля от демократических ценностей<ref name="sarvanut">אלישע בן קימון, קורין אלבז-אלוש '''מיהו סרבן, והאם צה"ל מתכוון להעניש את אלו שלא יגיעו: השאלות והתשובות''' (Элиша Бен Кимон, Корин Эльбаз-Алуш, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2 Кто такой отказник, и собирается ли Армия обороны Израиля наказывать тех, кто не явился на службу: вопросы и ответы]»), Ynet (7.3.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2|date=20230322222005}}){{ref-he}} ; '''הרמטכ"ל בשיחות סגורות: סרבנות זו ההתחלה של הסוף''' ערוץ 7, 7.3.23 («[https://www.inn.co.il/news/594583 Начальник Генштаба в ходе закрытых обсуждений: „Отказ от службы — это начало конца“]», «Аруц 7» (7.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/594583|date=20230316081651}}).{{ref-he}}</ref>. В этом отношении, вопреки критике со стороны некоторых сторонников Нетаньяху, Ха-Леви решил не принимать жёсткие меры против отказников, рассудив, что такие меры лишь накалят обстановку, а не поспособствуют её разрешению<ref name="sarvanut"/><ref>יואב זיתון '''ייזכר ככושל בתולדות צה"ל: הפוסט של יאיר נתניהו נגד הרמטכ"ל — והגינוי של גלנט''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23 „Войдёт в историю как самый большой неудачник в Армии обороны Израиля“: пост Яира Нетаньяху против Начальника Генштаба — и порицание Галанта]»), Ynet (14.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23|date=20230818053709}}){{ref-he}} ; סיון חילאי '''מהיועמ"שית ועד הרמטכ"ל: עובדי הציבור הבכירים על כוונת הקואליציה''' (Сиван Хилаи, «[https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2 От Юридической советницы правительства до Начальника Генштаба: высокопоставленные госслужащие на прицеле коалиции]»), Ynet (16.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2|date=20230909120259}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви также предупреждал политический эшелон, что продолжение создавшейся ситуации может крайне отрицательно сказаться на готовности Армии обороны Израиля и подвигнуть противников Израиля в Ливане и секторе Газа воспользоваться слабостью Израиля для атаки на него<ref>יואב לימור '''התרעת הרמטכ"ל לנתניהו: ירידה משמעותית בגיוס לצה"ל כבר במחזור הקרוב''' ישראל היום, 23.3.23 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980 Начальник Генштаба предупреждает Нетаньяху: „Значительное уменьшение количества призывников в Армии обороны Израиля уже со следующего призыва“]», «Исраэль ха-йом» (23.3.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231112173201/https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980|date=2023-11-12}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:בית וגן, סיור הרמטכ״ל הרצי הלוי בג׳נין II.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» (3 июля 2023)]] В ходе обсуждения многолетней стратегической программы развития Армии обороны Израиля после вступления Ха-Леви на пост Начальника Генштаба им были заданы следующие основные направления, требующие проработки и включения в программу: повышение готовности армии к вооружённому конфликту с [[Иран]]ом, забота о кадрах и укрепление связи армии с обществом, повышение готовности армии к одновременному ведению боевых действий на нескольких фронтах, возврат армии к интенсивному графику учений, прерванному в период [[Пандемия COVID-19|коронавирусной эпидемии]], внедрение новых вооружений и улучшение процессов [[Управление войсками (силами)|управления войсками]]<ref>אמיר בוחבוט '''מתכונן לעימות מול איראן ולמערכה רב זירתית: התוכנית של צה"ל נחשפת''' וואלה, 7.5.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3576890 Готовится к конфронтации с Ираном и к войне на несколько фронтов: раскрывается план Армии обороны Израиля]», Walla (7.5.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3576890|date=20230509030519}}).{{ref-he}}</ref>. В мае 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела операцию «[[Операция «Щит и стрела»|Щит и стрела]]» против боевиков «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref>יוסי יהושוע '''מבצע מגן וחץ הסתיים, העימותים נשארו: חיכוכים בין הדרג המדיני לצבאי''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2 Операция „Щит и стрела“ завершена: конфронтация между политическим и военным эшелоном]»), Ynet (14.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2|date=20230522111909}}).{{ref-he}}</ref>. В 2023 году также нарастало напряжение на [[Израильско-ливанская граница|израильско-ливанской границе]]<ref>יואב זיתון, איתמר אייכנר '''הרמטכ"ל: יש התפתחויות שליליות באיראן שיכולות להביא לפעולה''' (Йоав Зейтун, Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn Начальник Генштаба: „Есть отрицательное развитие событий в Иране, которое может потребовать принять меры“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn|date=20230603040044}}).{{ref-he}}</ref>, выразившееся в теракте на перекрёстке Мегиддо на севере Израиля, совершённом 13 марта 2023 года проникшим на территорию Израиля боевиком ливанской организации «[[Хезболла]]»<ref>יואב זיתון '''מחבל חדר מלבנון, הטמין מטען שפצע קשה ישראלי — וחוסל; נבדק קשר לחיזבאללה''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3 Террорист проник с территории Ливана, заложил взрывное устройство, от которого был тяжело ранен израильтянин — и был ликвидирован; проверяется связь с „Хезболлой“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3|date=20230628230834}}){{ref-he}} ; טל לב רם '''הפיגוע בצומת מגידו הוא מחדל גדול, שמעניק למערכת הביטחון הזדמנות פז''' מעריב, 17.3.23 («[https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766 Теракт на перекрёстке Мегиддо — это большой провал, который даёт силам безопасности редкую возможность]», «[[Маарив (газета)|Маарив]]» (17.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766|date=20230323063053}}).{{ref-he}}</ref>, и в проведении учений боевиков «Хезболлы» по захвату израильских населённых пунктов на севере Израиля в мае 2023 года<ref>יוסי יהושוע '''מפגן הכוח של חיזבאללה''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2 Демонстрация силы „Хезболлы“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2|date=20230531095947}}).{{ref-he}}</ref>. В этот период продолжалась также деятельность Армии обороны Израиля по борьбе с палестинскими террористическими ячейками на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]] в рамках начатой ещё в марте 2022 года операции «Волнолом» ({{lang-he|מבצע שובר גלים}}), хотя к апрелю 2023 года было принято решение прекратить использование данного наименования для обозначения ставшей уже рутинной деятельности армии на Западном берегу реки Иордан<ref>יניב קובוביץ והגר שיזף '''חייל נורה בעימותים עם פלסטינים בעיירה ליד חברון; מצבו בינוני''' הארץ, 5.4.23 (Янив Кубович и Хагар Шезаф, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000 Солдат получил пулевое ранение в столкновениях с палестинцами в городке около Хеврона; его состояние средней тяжести]», «[[Га-Арец]]» (5.4.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231111200012/https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000|date=2023-11-11}}).{{ref-he}}</ref>. В июле 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела контртеррористическую операцию «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» в [[Дженин]]е<ref>שי לוי '''הקרב על התודעה: כך נראית ג'נין ביום שאחרי מבצע בית וגן''' (Шай Леви, «[https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm Бой за сознание: так выглядит Дженин день спустя после операции „Дом и сад“]»), Mako (5.7.23) ({{Wayback|url=https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm|date=20231112180713}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:SoI-War 23-10-29 IDF 08-07.jpg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Война в Газе (2023)|Железные мечи]]» (29 октября 2023)]] 7 октября 2023 года с территории [[Сектор Газа|сектора Газа]] на территорию Израиля [[Вторжение ХАМАС в Израиль (2023)|вторглись группы боевиков ХАМАС]], захватившие ряд населённых пунктов вокруг сектора Газа и нанёсшие беспрецедентный в истории Израиля удар, включая убийство более 1 000 израильских граждан и [[Захват заложников при вторжении ХАМАС в Израиль|захват около 240 заложников, уведённых боевиками в Газу]]. В ответ на вторжение правительство Израиля объявило войну, и была начата операция «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» с целью зачистки сектора Газа от боевиков и освобождения заложников. В следующие за вторжением четыре дня территория Израиля была зачищена от боевиков<ref>איתי אילנאי '''ארבעה ימים באוקטובר: הסיפור המלא של טיהור עוטף עזה''' ישראל היום, 19.9.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311 Четыре дня в октябре: полная история зачистки территорий, прилегающих к сектору Газа]», «Исраэль ха-йом» (19.9.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240920052337/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311|date=2024-09-20}}).{{ref-he}}</ref>. Одновременно начались [[Столкновения на израильско-ливанской границе (с 2023)|столкновения на израильско-ливанской границе]] между израильской армией и боевиками «[[Хезболла|Хезболлы]]». Вторжение и объём потерь среди гражданского населения в Израиле повергли в шок израильское общество и вызвали обсуждение причин неспособности сил безопасности Израиля своевременно раскрыть и предотвратить план атаки, а также причин задержки организованной реакции Армии обороны Израиля на вторжение; в этом контексте утверждалось, что Армия обороны Израиля во главе с Ха-Леви, хоть и указывала на неизбежность будущей военной эскалации в секторе Газа, вероятно руководствовалась рабочим предположением, что на данном этапе ХАМАС не заинтересован предпринимать агрессивные действия против Израиля<ref>מוריה אסרף וולברג '''הערכות הבכירים לפני השבת השחורה: "חמאס לא רוצה מערכה''' (Мория Асраф Валберг, «[https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/ Оценка высокопоставленных лиц перед „Чёрной субботой“: ХАМАС не заинтересован в войне]»), 13-й канал израильского телевидения (26.10.23) ({{Wayback|url=https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/|date=20231102071118}}){{ref-he}} ; יוסי יהושוע '''מחדל 23: צה"ל נתפס בהפתעה מוחלטת''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp Провал 23-го года: Армия обороны Израиля была полностью обескуражена]»), Ynet (7.10.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp|date=20231012070206}}).{{ref-he}}</ref>. В рамках операции «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» Армией обороны Израиля под командованием Ха-Леви был произведён срочный призыв резерва, проводились массивные бомбардировки территории сектора Газа и операции по [[Точечная ликвидация|точечной ликвидации]] лидеров палестинских боевиков. 26 октября 2023 года Армия обороны Израиля перешла к осуществлению сухопутных [[Рейд (военное дело)|рейдов]] в секторе Газа, а 31 октября перешла к проведению полномасштабного сухопутного манёвра на территории сектора Газа. 12 октября 2023 года Ха-Леви при поддержке министра обороны [[Галант, Йоав|Йоава Галанта]] также представлял перед политическим эшелоном оперативный план по проведению крупномасштабной сухопутной операции в Ливане в ответ на атаки Израиля с территории Ливана, однако план не был утверждён во избежание начала региональной войны на два фронта<ref name="ilnai"/>. 21 января 2025 года Ха-Леви подал заявление о выходе в отставку по завершении внутренних армейских расследований событий 7 октября 2023 года<ref>יואב זיתון, אלישע בן קימון, גל גנות '''הרמטכ"ל פורש: אחריותי ל-7/10 תלווה אותי כל חיי; גם אלוף פיקוד דרום מתפטר''' (Йоав Зейтун, Элиша Бен Кимон, Галь Ганот, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke Начальник Генштаба уходит в отставку: „Ответственность за события 7 октября будет сопровождать меня всю жизнь“; Командующий Южным военным округом также уходит в отставку]»), Ynet (21.1.25) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke|date=20250121143104}}).{{ref-he}}</ref>. В феврале 2025 года американскиe коллеги наградили Ха-Леви орденом «[[Орден «Легион почёта»|Легион почёта]]»<ref>''Halevi meets with top US general at the Pentagon'' («[https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/ Ха-Леви встречается с высокопоставленным американским генералом в Пентагоне]»), [[Еврейский новостной синдикат|JNS]] (20.2.25) ({{Wayback|url=https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/|date=20250221112034}}).{{ref-en}}</ref>. 5 марта 2025 года Ха-Леви передал пост Начальника Генштаба генерал-лейтенанту [[Замир, Эяль|Эялю Замиру]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/ Сообщение об церемонии смены Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (5.3.25) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20250305131717/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/|date=2025-03-05}}).{{ref-he}}</ref>. === Образование и личная жизнь === За время военной службы Ха-Леви получил степень бакалавра [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейского университета в Иерусалиме]] (в области философии и делового администрирования), а затем и степень магистра (в области управления национальными ресурсами) Университета национальной безопасности в [[Вашингтон]]е, США<ref>[https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724#gsc.tab=0 Профиль Херци Ха-Леви] на сайте Международного института контртерроризма [[Университет имени Райхмана|Университета имени Райхмана]] ({{Wayback|url=https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724|date=20171009210411}}){{ref-en}}; [https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/ перечень выпускников], на сайте Университета национальной безопасности США ({{Wayback|url=https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/|date=20161115005646}}).{{ref-en}}</ref>. Женат на Шарон Ха-Леви, отец четырёх детей<ref name="elisha">יואב זיתון ואלישע בן קימון '''גנץ החליט: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלו''' כלכליסט, 4.9.22 (Йоав Зейтун и Элиша Бен Кимон, «[https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei Ганц решил: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви]», «Калькалист» (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei|date=20220904153917}}).{{ref-he}}</ref>. Старший сын Ха-Леви, Калиль, занимается [[плавание]]м на длинные дистанции и плаванием в открытой воде<ref name="limor"/><ref>[https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/ Профиль пловца Калиля Ха-Леви], на сайте swimcloud ({{Wayback|url=https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/|date=20221122041455}}).{{ref-he}}</ref>. Дочь Лия окончила учёбу в [[Мехина (неформальное образование)|мехине]] Эйн-Прат и служит в [[Управление военной разведки Израиля|Управлении разведки]] Генштаба, а младшие сыновья, Итай и Йоав, учатся в школе<ref name="limor"/>. Проживает в поселении [[Кфар-ха-Ораним]] на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]]<ref name="elisha"/>. Несмотря на то что Ха-Леви, получивший религиозное воспитание, перестал носить [[Ермолка|кипу]], он считает себя религиозным и посещает по [[Шаббат|субботам]] [[Синагога|синагогу]]<ref name=NYT>Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}).{{ref-en}}</ref>, а в ходе утренних пробежек прослушивает в наушниках уроки [[Тора|Торы]] и лекции раввинов<ref name="fifty"/>. Ха-Леви страдает от [[дальтонизм]]а, который однако не повлиял на его армейскую карьеру<ref name="ilnai"/>. == Публикации == * אלוף הרצי הלוי, סא"ל א', רס"ן י' '''עליונות מודיעינית בעידן דיגיטלי''' מערכות 477, 1.4.18 (Генерал-майор Херци Ха-Леви, подполковник А., майор Й., «[https://www.maarachot.idf.il/2018/גיליונות/מערכות-477/עליונות-מודיעינית-בעידן-דיגיטלי/ Разведывательное преимущество в дигитальную эпоху]», «Маарахот» № 477 (1.4.18)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/media/1t3b5jgz/עליונות-מודיעינית.pdf|date=20220918030611}}){{ref-he}} * הרצי הלוי '''הגנה רב־ממדית''' בין הקטבים 30-28, אוקטובר 2020 (Херци Ха-Леви, «[https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf Многосферная оборона]», «Бейн ха-Ктавим» № 28-30 (октябрь 2020)) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf|date=20220712020331}}){{ref-he}} * הרמטכ"ל הרצי הלוי '''ולו ליום מקודש אחד: טור הרמטכ"ל לכבוד יום הזיכרון''' ערוץ 7, 23.4.23 (Начальник Генштаба Херци Ха-Леви, «[https://www.inn.co.il/news/599053 „Хотя бы на этот единственный священный день“: колонка Начальника Генштаба в честь Дня памяти]», «Аруц 7» (23.4.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/599053|date=20230423104423}}){{ref-he}} {{Արտաքին հղումներ}} * [https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/ Биография], на сайте Армии обороны Израиля ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064427/https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * [https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/ Биографическая справка], на сайте Армии обороны Израиля (16.1.23) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064639/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-he}} * יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * עמוס הראל '''מח"ט הצנחנים היוצא, הרצי הלוי: צריך להציב לחיילים רף מוסרי''' הארץ, 4.9.09 (Амос Харель «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2009-09-04/ty-article/0000017f-efde-d8a1-a5ff-ffde3d600000 Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“, Херци Ха-Леви: „Следует определить солдатам моральный порог“]», «[[Га-Арец]]» (4.9.09)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.1279206|date=20140517180055}}) — сообщение о речи Ха-Леви{{ref-he}} * [https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8 Лекция Херци Ха-Леви на тему «Как изменились способы ведения войны»], видеоролик, март 2012 ({{Wayback|url=https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8|date=20200414052402}}){{ref-he}} * [http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Радио-интервью с Херци Ха-Леви] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}){{ref-he}} * Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-en}} * יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}){{ref-he}} * איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}){{ref-he}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Начальники Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Заместители Начальника Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Командующие Южным военным округом Израиля}} {{Руководители спецслужб Израиля}} {{Командиры дивизии Ха-Галиль}} {{вс}} 50gc0sf4n1qioa9akdfyi2ddjt100va 10357245 10357128 2025-06-18T09:11:49Z Maga.Stepanyan 152134 10357245 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Հերցի Հա-Լևի''' (вариант: '''Ге́рци Ха-Ле́ви'''; {{lang-he|הרצי הלוי}}; ամբողջական անուն. Герцль Ха-Леви ({{lang-he|הרצל הלוי}}); {{ԱԾ}} , իսրայելցի ռազմական գործիչ, Իսրայելի պաշտպանության բանակի գլխավոր շտաբի պետ 2023 թվականի հունվարի 16-ից մինչև 2025 թվականի մարտի 5-ը։ == Կենսագրություն == === Ընտանիք և վաղ տարիներ === Հերցի (Հերցլ) Հա-Լևին ծնվել է 1967 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Երուսաղեմում։ Հա Լևիի հայրը՝ Շլոմոն, խորհրդատվական ծառայությունների և ձեռնարկատիրական նախագծերի խթանման ընկերության սեփականատերն էր և 10 տարի եղել է Երուսաղեմի քաղաքային խորհրդի անդամ<ref name="limor">יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}).{{ref-he}}</ref>։ Շլոմո Հա Լևին ծնվել է Խաիմ Շալոմ Հա Լևիի և Ցիլիի ընտանիքում (ծնվ)<ref name="mordehai">מרדכי חיימוביץ '''אגדת הרצי והרצי: סיפורו של דודו של הרמטכ"ל ה-23, שנפל במלחמת ששת הימים''' מעריב, 12.11.22 (Мордехай Хаймович, «[https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095 Легенда о Херци и Херци: история дяди 23-го Начальника Генштаба, павшего в Шестидневной войне]», [[Маарив (газета)|«Маарив»]] (12.11.22)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/news/military/Article-957095|date=20221114125953}}).{{ref-he}}</ref>։ Հայիմ Շալոմ Հա Լեւին (Որդին), ծնունդով Բրեստ-Լիտովսկից, «լեզվի պաշտպանների գումարտակի» ակտիվիստ էր, հետագայում «Էցել» ընդհատակյա կազմակերպության մարտիկ<ref>[http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160 Биография Хаима Шалома Ха-Леви], в книге Давида Тидхара «Энциклопедия первопроходцев и строителей Израиля», с. 3160 ({{Wayback|url=http://www.tidhar.tourolib.org/tidhar/view/8/3160|date=20160421145122}}).{{ref-he}}</ref>, Այնուհետև պաշտպանել է փիլիսոփայության դոկտորի կոչումը և եղել է «Խադասա» բժշկական կենտրոնի փոխտնօրեն<ref name="mordehai"/>։ Ցիլա, մասնագիտությամբ մանրէաբան<ref name="mordehai"/>, ռաբբի Դով Հա Կոեն Կուկի դուստրն էր (ռաբբի Աբրահամ Իցհակ Կուկի եղբայրը, կրոնական սիոնիզմի հայեցակարգի ստեղծողը)<ref name="fifty"/>։ Հա Լևիի մայրը՝ Լինան, Երուսաղեմի Հրեական համալսարանին կից ավագ դպրոցի ֆիզկուլտուրայի ուսուցիչ էր<ref name="limor"/>։ Նրա ընտանիքը՝ Միզրախի Ցորեֆ (Միզրախի Լոս Պլատերոս)<ref name="fifty"/>, Երուսաղեմում տասնչորս սերունդ կար<ref name=NYT/>։ Հա Լևին կոչվել է Հերցլ՝ իր հորեղբոր՝ Հերցլ (Հերցի) Հա Լևիի անունով<ref name="mordehai"/><ref>[https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107 Страничка памяти Герцля (Херци) Ха-Леви], на сайте Министерства обороны Израиля ({{Wayback|url=https://www.izkor.gov.il/הרצל%20הלוי/en_696813aa8907080df7b97a9c2ad81107|date=20201121174127}}).{{ref-he}}</ref>, Վեցօրյա պատերազմի ընթացքում Երուսաղեմի համար մարտերում ընկածը<ref>נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}).{{ref-he}}</ref>։ Հա Լևին երկու որդիներից կրտսերն էր, նրա եղբայրը՝ Ամիրը (Ծն. 1965 թվականի հոկտեմբերի 5-ին) հետագայում կդառնա Իսրայելի զբոսաշրջության նախարարության գլխավոր տնօրեն (2013 թվականի մայիսից մինչև 2021 թվականի դեկտեմբեր)<ref name="limor"/>։ Իր կյանքի առաջին տարիներին Հա Լևին ընտանիքի հետ ապրում էր Երուսաղեմի Գերմանական գաղութ թաղամասում<ref name="limor"/>։ Երբ Հա Լևին դարձավ չորս տարեկան, ընտանիքը տեղափոխվեց Ռամաթ հա Գոլան փողոց՝ Վեցօրյա պատերազմից հետո կառուցված Երուսաղեմի Ռամաթ Էշկոլ թաղամասում<ref name="limor"/>։ Ստացել է կրոնական դաստիարակություն<ref name=NYT/>, սովորել է Երուսաղեմի «Փարդես» պետական կրոնական դպրոցում<ref name="limor"/> ավարտել է Երուսաղեմի Գիմելֆարբի անվան կրոնա-սիոնիստական դպրոգումարտակի և վաշտի հրամանատարի գումարտակումցը<ref name=NRG/>։ Պատանեկության տարիներին եղել է նաև «Մասուոտ» կրոնական սկաուտական խմբի անդամ<ref name="fifty"/>, մասնակցել է խմբի պատվիրակության ԱՄՆ կատարած այցին<ref name="mordehai"/>։ === Ռազմական կարիերա === 1985 թվականին Հա Լևին զորակոչվել է Իսրայելի պաշտպանության բանակում, սկսել է ծառայել «Նահալ» ջոկատում<ref>Отряды «Нахаля» в отличие от сформированной в 1982 году пехотной бригады [[Нахаль (бригада)|«Нахаль»]] занимались, в основном, поселенческой деятельностью.</ref> Իսրայելի հյուսիսում գտնվող Կիբուց քաղաքում, այնուհետև ծառայության է անցել «Ցանգհանիմ» բրիգադի «Պետեն» («Դեսանտավորվող Նախալ») գումարտակում<ref>До 1990 года 50-й батальон «Петен» (называемый также «Десантируемый Нахаль» — ''ха-Нахаль ха-муцнах'', как батальон, формировавшийся из солдат отрядов «Нахаля») входил в состав бригады «Цанханим», после чего был переведён в состав бригады [[Нахаль (бригада)|«Нахаль»]] с присвоением прозвища «Петен» вновь сформированному 101-му батальону бригады «Цанханим».</ref>, որտեղ է անցել մարտիկից, բաժանմունքի հրամանատարից և դասակի հրամանատարից մինչև օպերատիվ բաժնի վարիչ ({{lang-he|קמב"ץ}}) գումարտակի և վաշտի հրամանատարի գումարտակում<ref name="limor"/>։ left|thumb|175px|Հա Լևին զորակոչի ժամանակ (1985) 1992 թվականին Հա Լևին ղեկավարել է բրիգադային հակատանկային ընկերություն ({{lang-he|פלוגת עורב}});այս պաշտոնում, ի թիվս այլ բաների, ղեկավարել է «Ռեյհան» ֆորպոստը՝ Իսրայելի բանակի ամենահյուսիսային ֆորպոստը Հարավային Լիբանանում<ref name=Hendel/>, մասնակցել է Հարավային Լիբանանի մարտական գործողություններին<ref name=Hendel/><ref>[http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Рассказ Херци Ха-Леви об одной из операций] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}).{{ref-he}}</ref>։ 1993 թվականին Հա Լևին ծառայության է անցել հետախուզության վարչության «Սայերեթ Մատկալ» հատուկ ստորաբաժանումում<ref name="limor"/>, 1993 թվականին Հա Լևին ծառայության է անցել հետախուզության վարչության «Սայերեթ Մատկալ» հատուկ ստորաբաժանումում<ref name="limor"/>, և ստորաբաժանման հրամանատարի տեղակալի<ref name="Hendel">יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», [[Макор ришон|«Макор ришон»]] (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}).{{ref-he}}</ref>։ Մասնակցել է մի շարք գործողությունների, այդ թվում ՝ 1994 թվականի մայիսի 21-ին Լիբանանից «Ամալ» կազմակերպության առաջնորդներից մեկին՝ Մուստաֆա Դիրանիին առևանգելու և 1994 թվականի հոկտեմբերի 14-ին պաղեստինցի զինյալների կողմից առևանգված զինվոր Նախշոն Վաքսմանին ազատ արձակելու անհաջող գործողությանը։ 2001 թվականի մարտի 7-ին կոչումը բարձրացվել է փոխգնդապետի և գլխավորել է «Սայերեթ Մատկալ» ստորաբաժանումը, այդ պաշտոնը կատարել է մինչև 2004 թվականը, որից հետո կոչումը բարձրացվել է գնդապետի և մեկնել ԱՄՆ սովորելու<ref name="limor"/>։ Ուսումից վերադառնալուց հետո 2005 թվականին նշանակվել է «Մենաշե» տարածքային բրիգադի հրամանատար ({{lang-he|חטמ"ר מנשה}}), Սամարիայի հյուսիսային մասի համար պատասխանատու անձը Հորդանան գետի Արևմտյան ափի սահմաններում, ներառյալ Ջենին քաղաքը, այդ պաշտոնը կատարել է 2005 թվականի սեպտեմբերի 11-ից մինչև 2007 թվականի հունիսի 12-ը<ref name="limor"/>։ thumb|300px|Հերցի Հա Լևին (կենտրոնում) «ձուլված կապար» գործողության ժամանակ (2009) 2007 թվականի օգոստոսի 22-ից<ref>[https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира бригады], на сайте Армии обороны Израиля (22.8.07) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1153-8914-he/Dover.aspx|date=20160303203814}}; {{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/2007/08/2201.htm|date=20080312100041}}).{{ref-he}}</ref> մինչև 2009 թվականի օգոստոսի 20-ը Հա Լևին ղեկավարում էր «Canghanim» բրիգադը<ref>[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm Сообщение о церемонии смены командиров бригады], на сайте Армии обороны Израиля (20.8.09) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/art_minuim/09/08/2006.htm|date=20090824210239}}){{ref-he}} ; יהלי סער '''הצנחנים של הרצי''' במחנה, 26.8.09 (Яхели Саар, «[http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm Десантники Герци]», [[Бамахане|«Ба-махане»]] (26.8.09)) ({{Wayback|url=http://dover.idf.il/IDF/News_Channels/bamahana/09/32/3210.htm|date=20100309140225}}).{{ref-he}}</ref>։ «Բարաք» բրիգադի «Սաար» զրահատանկային գումարտակով ամրացված Հա Լևի բրիգադի հրամանատարությամբ<ref>אל"ם (מיל') בני מיכלסון '''השיריון במבצע עופרת יצוקה''' שיריון, גיליון 31, ינואר 2009, עמ' 11 (Полковник запаса Бени Михельсон «[https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf#page=11 Бронетанковые войска в операции „Литой свинец“]», «Ширьон», номер 31, январь 2009, с. 11) ({{Wayback|url=https://yadlashiryon.com/wp-content/uploads/2017/02/גליון-מספר-31-1.pdf|date=20221030191510}}).{{ref-he}}</ref>, մասնակցել Է Գազայի հատվածի հյուսիսային հատվածում ռազմական գործողություններին «ձուլածո կապար» գործողության ընթացքում<ref>אמיר בוחבוט '''דיווח מיוחד מעזה: אין דשדוש — יש לחימה ברצועה''' מעריב-אן-אר-ג'י, 14.1.09 (Амир Бухбут «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/840/447.html Особый репортаж из Газы: нет топтания на месте, в секторе ведутся бои]», «Маарив-NRG» (14.1.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/840/447.html|date=20090220124306}}){{ref-he}} ; אלוף (מיל') ח"כ יאיר גולן וגל פרל פינקל '''על התמרון והאימונים לקראתו''' מערכות 490, 9.11.21 (Генерал-майор запаса депутат кнессета [[Голан, Яир|Яир Голан]] и Галь Перель Финкель, «[https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/ О манёвре и учениях перед ним]», «Маарахот» № 490 (9.11.21)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/2021/גיליונות/מערכות-490/על-התמרון-והאימונים-לקראתו-פודקאסט/|date=20221208092142}}).{{ref-he}}</ref>։ 2009թվականին սեպտեմբերին կոչումը բարձրացվել է բրիգադի գեներալի և գլխավորել օպերատիվ կառավարման բաժինը ({{lang-he|חטיבת ההפעלה המבצעית}}) Բանակի գլխավոր շտաբի հետախուզության վարչության<ref name=NRG>אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}).{{ref-he}}</ref>։ Այդ պաշտոնը զբաղեցրել է մինչև 2011 թվականի հոկտեմբերի 11-ը<ref>[http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx Сообщение о смене командиров отдела], на сайте Армии обороны Израиля (11.10.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13476-he/Dover.aspx|date=20160304052402}}).{{ref-he}}</ref>։ 6 ноября 2011 года Ха-Леви заступил на должность командира территориальной дивизии «Ха-Галиль»<ref>[http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx Сообщение о вступлении на должность командира дивизии], на сайте Армии обороны Израиля (7.11.11) ({{Wayback|url=http://www.idf.il/1133-13738-he/Dover.aspx|date=20141018185321}}).{{ref-he}}</ref>. В декабре 2012 года дивизия под командованием Ха-Леви была удостоена знака отличия Начальника Генштаба за введение новаторских процессов обмена оперативной информацией между силами дивизии<ref>[https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx Сообщение о награждении], на сайте Армии обороны Израиля (17.12.12) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-17893-he/Dover.aspx|date=20150924033206}}).{{ref-he}}</ref>. В конце 2012 года сообщалось, что премьер-министр Израиля [[Нетаньяху, Биньямин|Биньямин Нетаньяху]] предпочитал кандидатуру Ха-Леви на пост [[Военный секретарь премьер-министра Израиля|Военного секретаря премьер-министра]], однако Начальник Генштаба армии генерал-лейтенант [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] не одобрил данное назначение вследствие ранее принятого решения назначить Ха-Леви на пост командира Командно-штабного колледжа армии<ref>יואב זיתון '''באמצע המבצע: ראש הממשלה מינה מזכיר צבאי''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html Прямо в ходе операции: премьер-министр назначил военного секретаря]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4309978,00.html|date=20121128035731}}).{{ref-he}}</ref> и предпочтения самого Ха-Леви отказаться от предложенной должности<ref name="ilnai">איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}).{{ref-he}}</ref>. Исполнял должность командира дивизии до 28 ноября 2013 года<ref>אמיר בוחבוט '''מוני כץ החליף את הרצי הלוי בפיקוד על עוצבת הגליל''' וואלה, 28.11.13 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/break/2698996 Мони Кац сменил Херци Ха-Леви на посту командира дивизии „Ха-Галиль“]», Walla (28.11.13)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/break/2698996|date=20210709182930}}).{{ref-he}}</ref>. В 2014 году Ха-Леви возглавил [[Межвойсковой колледж полевого и штабного командного состава]] армии. В этот период действовал также в составе группы по воплощению рекомендаций [[Комиссия Тиркеля|Комиссии Тиркеля]], государственной комиссии по расследованию обстоятельств [[Конфликт у берегов Газы (2010)|захвата израильским ВМФ]] турецкого судна «Мави Мармара» в 2010 году<ref>חזקי עזרא '''נציג קבוע של צה"ל בצוות יישום מסקנות טירקל''' ערוץ 7, 5.1.14 (Хизки Эзра, «[https://www.inn.co.il/news/268244 Постоянный представитель Армии обороны Израиля в команде по воплощению рекомендаций Тиркеля]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/268244|date=20210305045750}}).{{ref-he}}</ref>. 25 апреля 2014 года было опубликовано решение Начальника Генштаба генерал-лейтенанта [[Ганц, Бени|Бени Ганца]] и министра обороны [[Яалон, Моше|Моше Яалона]] назначить Ха-Леви главой Управления разведки Генштаба армии<ref>אמיר בוחבוט '''סבב מינויים במטכ"ל: הרצי הלוי לאמ"ן, כוכבי לפיקוד צפון''' וואלה, 25.4.14 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/2740509 Серия назначений в Генштабе: Херци Ха-Леви в АМАН, Кохави — в Северный округ]», Walla (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/2740509|date=20160309225128}}){{ref-he}} ; עמוס הראל, גילי כהן '''מינויים במטכ"ל: אביב כוכבי אלוף פיקוד צפון, הרצי הלוי ראש אמ"ן''' הארץ, 25.4.14 (Амос Харель, Гили Коэн, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2014-04-25/ty-article/0000017f-f445-d5bd-a17f-f67f923f0000 Назначения в Генштабе: Авив Кохави — Командующий Северным округом, Херци Ха-Леви — глава АМАНа]», [[Га-Арец|«Га-Арец»]] (25.4.14)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.2304952|date=20140427071740}}).{{ref-he}}</ref>. 18 сентября 2014 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-майора<ref>[https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx Сообщение о церемонии присвоения звания], на сайте Армии обороны Израиля (18.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1133-21249-HE/Dover.aspx|date=20140924224518}}){{ref-he}} ; יוני קמפינסקי '''הרצי הלוי הועלה לדרגת אלוף''' ערוץ 7, 5.1.14 (Йони Кемпински, «[https://www.inn.co.il/news/284222 Херци Ха-Леви повышен в звании до генерал-майора]», «Аруц 7» (5.1.14)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/284222|date=20201121220040}}).{{ref-he}}</ref>, а 22 сентября 2014 года он вступил на должность главы [[Управление военной разведки Израиля|Управления разведки]] Генерального штаба армии, сменив на посту генерал-майора [[Кохави, Авив|Авива Кохави]]<ref>[https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx Сообщение о церемонии смены главы управления], на сайте Армии обороны Израиля (22.9.14) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/1779-21262-he/Dover.aspx|date=20141011020343}}).{{ref-he}}</ref>. Среди задач, стоящих перед Управлением разведки в период командования Ха-Леви, были противостояние угрозе [[Ядерная программа Ирана|иранской ядерной программы]], угрозам, связанным с [[Гражданская война в Сирии|Гражданской войной в Сирии]] и деятельностью террористической организации [[Исламское государство|ИГИЛ]], и прочим региональным угрозам, требовавшим от Армии обороны Израиля также наносить удары по целям противника за пределами Израиля в рамках деятельности, получившей в израильской военной терминологии наименование «[[Кампания между войнами]]»<ref name="limor"/>. Также значительное внимание Управления разведки занимала борьба с палестинским террором, включая противостояние [[Интифада ножей|волне терактов]], характеризовавшейся одиночными атаками палестинских террористов, и угрозам, исходящим из [[Сектор Газа|сектора Газа]]<ref name="limor"/>. В период командования Управлением разведки Ха-Леви удалось предотвратить план по сокращению входящего в состав Управления «[[Подразделение 8200|Подразделения 8200]]» с целью передаче сфер его деятельности по [[Кибервойна|ведению операций в киберпространстве]] в запланированное Управление кибернетической обороны<ref name="limor"/>. [[Файл:2018 Gaza border protest IV.jpeg|thumb|300px|Херци Ха-Леви на границе сектора Газа (2018)]] В качестве главы Управления разведки Ха-Леви также ввёл процедуры для улучшения доступности разведданных для подразделений Армии обороны Израиля за пределами Управления разведки<ref name="fifty">נועם אמיר '''אלוף הרצי הלוי במצעד 50 המשפיעים מהציונות הדתית''' מקור ראשון, 29.1.21 (Ноам Амир, «[https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi Генерал-майор Херци Ха-Леви в подборке 50 самых влиятельных представителей религиозного сионизма]», [[Макор Ришон|«Макор Ришон»]] (29.1.21)) ({{Wayback|url=https://hamashpyim.makorrishon.co.il/articles/halevi|date=20210725085930}}).{{ref-he}}</ref>, а также укрепил сотрудничество между Управлением разведки, Общей службой безопасности «[[Шабак]]» и службой внешней разведки «[[Моссад]]», помимо прочего, благодаря заключению меморандума о взаимопонимании между Управлением разведки и «[[Шабак]]ом», разрешившего прежние распри между организациями по вопросам обмена разведданными и распределения ресурсов<ref name="limor"/>. Ха-Леви исполнял должность главы Управления разведки до 28 марта 2018 года, после чего передал командование Управлением генерал-майору [[Хайман, Тамир|Тамиру Хайману]]<ref>איתי בלומנטל '''אלוף תמיר היימן נכנס לתפקידו כראש אמ"ן במקום הרצי הלוי''' (Итай Блюменталь, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html Генерал-майор Тамир Хайман вступает на должность главы Управления разведки вместо Херци Ха-Леви]»), Ynet (21.11.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5204005,00.html|date=20221122051711}}).{{ref-he}}</ref>. 6 июня 2018 года вступил на должность Командующего [[Южный военный округ (Израиль)|Южным военным округом]], сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/ Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (6.6.18) ({{Wayback|url=https://www.idf.il//אתרים/פיקוד-הדרום/החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום/|date=20190405072322}}).{{ref-he}}</ref>. Период Ха-Леви на посту был охарактеризован относительным затишьем в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref name="limor"/> за исключением периода эскалации [[Обстрелы территории Израиля из сектора Газа|миномётных обстрелов территории Израиля из сектора Газа]] в марте 2019 года<ref>יואב זיתון, מתן צורי, אליאור לוי, איתמר אייכנר ואדיר ינקו '''צה"ל תקף 100 יעדי טרור, רקטות יורטו בעוטף: חמאס ירה אל גוש דן''' (Йоав Зейтун, Матан Цури, Элиор Леви, Итамар Айхнер и Адир Янко, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html Армия обороны Израиля атаковала 100 террористических объектов, ракеты в районе вокруг Газы: „Хамас стрелял по Гуш-Дану“]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5478938,00.html|date=20210526071242}}).{{ref-he}}</ref> и периода операции «Чёрный пояс» в ноябре 2019 года, начатой устранением одного из полевых командиров «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в секторе Газа, Бахи Абу-аль-Ата, и продолженной атаками по источникам обстрелов и другим целям в секторе Газа<ref>יואב זיתון '''צה"ל מסכם את חגורה שחורה בעזה בהצלחה, ושוב מתמקד בצפון''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html Армия обороны Израиля успешно подводит итоги операции „Черный пояс“ и вновь фокусируется на северном фронте]»), Ynet (15.3.19) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-5625379,00.html|date=20191115132856}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF Southern Command change of command ceremony, March 2021. IV.jpg|thumb|300px|Генерал-майор Херци Ха-Леви (2021)]] В период Ха-Леви на посту Командующего округом продолжались начатые уже весной 2018 года и превратившиеся в еженедельную рутину [[Столкновения на границе Израиля с сектором Газа (2018—2019)|столкновения на границе Израиля с сектором Газа]], вызванные организованными движением «[[ХАМАС|Хамас]]» массовыми шествиями палестинцев к границе сектора Газа<ref name="limor"/> с призывами прорваться на территорию Израиля, а также с поджогами приграничных территорий посредством запуска через границу сектора [[Воздушный змей|воздушных змеев]] и [[Воздушный шарик|шаров]] с горючими и взрывчатыми веществами<ref>'''מהומות בגבול עזה: שלושה פלסטינים נהרגו, צה"ל תקף עמדות חמאס''' כלכליסט, 5.10.18 («[https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html Беспорядки на границе с Газой: три палестинца убиты, Армия обороны Израиля атаковала позиции „Хамаса“]», «Калькалист» (5.10.18)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L-3747008,00.html|date=20210902232811}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви часто лично присутствовал на границе сектора Газа во время еженедельных шествий с целью командования войсками и непосредственной проверки информации о жертвах с палестинской стороны<ref name="limor"/>. В целом, Ха-Леви придерживался политики дифференциации между организацией «[[ХАМАС|Хамас]]», контролирующей сектор Газа, и другими террористическими группировками в секторе Газа, предпочитая избегать по возможности конфронтации с «[[ХАМАС|Хамасом]]»<ref name="limor"/>. Помимо прочего, Ха-Леви принял участие в израильской делегации в [[Катар]] с целью обсуждения путей улучшения гуманитарной ситуации в секторе Газа, а также налаживал с той же целью оборонное сотрудничество с [[египет]]скими коллегами<ref name="limor"/>. 21 марта 2021 года Ха-Леви передал пост Командующего округом генерал-майору [[Толедано, Элиэзер|Элиэзеру Толедано]]<ref>[https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום// Сообщение о церемонии смены Командующего округом], на сайте Армии обороны Израиля (21.3.21) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/אתרים/פיקוד-הדרום/2021/טקס-החלפת-מפקד-פיקוד-הדרום//|date=20210521013855}}).{{ref-he}}</ref>, а 11 июля 2021 года вступил на должность заместителя Начальника Генштаба, сменив на посту генерал-майора [[Замир, Эяль|Эяля Замира]]<ref>[https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל// Сообщение о решении], на сайте Армии обороны Израиля (16.11.2020) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/מאמרים/2020/מינוי-אלוף-הרצי-הלוי-לסגן-הרמטכל//|date=20210206052927}}){{ref-he}} ; [https://www.idf.il/מאמרים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/ Сообщение о церемонии смены заместителя Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (11.7.2021) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2021/שידור-חי-טקס-חילופי-סגן-הרמטכל-הרצי-הלוי-אייל-זמיר/|date=20220720075516}}).{{ref-he}}</ref>. ==== На посту Начальника Генштаба ==== 4 сентября 2022 года министр обороны [[Ганц, Бени|Бени Ганц]] объявил о решении назначить Ха-Леви на пост [[Начальник Генерального штаба Армии обороны Израиля|Начальника Генштаба]] по истечении срока службы генерал-лейтенанта [[Кохави, Авив|Авива Кохави]] на посту<ref>יואב זיתון '''גנץ צמצם את רשימת המועמדים: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלוי או אייל זמיר''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5 Ганц сократил список кандидатов: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви или Эяль Замир]»), Ynet (30.3.12) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyp0pb11h5|date=20220717091050}}){{ref-he}} ; אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נבחר לתפקיד הרמטכ"ל ה-23 של צה"ל''' וואלה, 4.9.22 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3528170 Херци Ха-Леви избран на должность 23-го Начальника Генштаба Армии обороны Израиля]», Walla (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3528170|date=20220904115750}}).{{ref-he}}</ref>. Назначение было утверждено правительством 23 октября 2022 года<ref>איתמר אייכנר '''הממשלה אישרה את מינויו של הרצי הלוי לרמטכ"ל''' (Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno Правительство утвердило назначение Херци Ха-Леви на пост Начальника Генштаба]»), Ynet (23.10.22) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h12pwizno|date=20221023095127}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:IDF activity during the 2023 Huwara shooting, February 2023 XI.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви на месте теракта около [[Хувара|Хувары]] (26 февраля 2023)]] 31 октября 2022 года Ха-Леви передал пост заместителя Начальника Генштаба генерал-майору [[Барам, Амир|Амиру Бараму]]<ref>'''האלוף אמיר ברעם נכנס לתפקיד סגן הרמטכ"ל''' ערוץ 7, 31.10.22 («[https://www.inn.co.il/flashes/894945 Генерал-майор Амир Барам вступил на должность заместителя Начальника Генштаба]», «Аруц 7» (31.10.22)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/flashes/894945|date=20221031175705}}).{{ref-he}}</ref>, а 16 января 2023 года Ха-Леви было присвоено звание генерал-лейтентанта (рав-алуф), и он вступил на пост Начальника Генштаба<ref>אמיר בוחבוט '''הרצי הלוי נכנס לתפקיד הרמטכ"ל: נשמור על צה"ל חף מכל שיקול שאיננו הביטחון''' וואלה, 16.1.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3551903 Херци Ха-Леви вступает на пост Начальника Генштаба: „Мы убережём Армию оборону Израиля от влияния соображений, не связанных с оборонными целями“]», Walla (16.1.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3551903|date=20230119033037}}).{{ref-he}}</ref>. Вскоре после вступления Ха-Леви на пост, в январе 2023 года, силы Армии обороны Израиля под руководством Ха-Леви провели масштабные учения под кодовым названием Juniper Oak ({{lang-he|אלוני בזלת}} ''Алоней Базелет'') совместно с силами [[Центральное командование Вооружённых сил США|Центрального командования Вооружённых сил США]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב// Сообщение об учениях], на сайте Армии обороны Израиля (26.1.23) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2023/ינואר/תרגיל-אלוני-בזלת-juniper-oak-צה-ל-פיקוד-המרכז-של-צבא-ארה-ב//|date=20230208110301}}).{{ref-he}}</ref>. С начала 2023 года Израиль захлестнула волна [[Протесты против судебной реформы в Израиле (2023)|протестов против судебной реформы]], задуманной [[Тридцать седьмое правительство Израиля|правительством под руководством Биньямина Нетаньяху]], и Ха-Леви пришлось уделять внимание нараставшему количеству актов [[Сознательный отказчик|сознательного отказа]] от военной службы со стороны [[Резервистская служба (Израиль)|резервистов]], утверждавших, что их дальнейшая служба невозможна в условиях выраженного реформой отхода Израиля от демократических ценностей<ref name="sarvanut">אלישע בן קימון, קורין אלבז-אלוש '''מיהו סרבן, והאם צה"ל מתכוון להעניש את אלו שלא יגיעו: השאלות והתשובות''' (Элиша Бен Кимон, Корин Эльбаз-Алуш, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2 Кто такой отказник, и собирается ли Армия обороны Израиля наказывать тех, кто не явился на службу: вопросы и ответы]»), Ynet (7.3.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rynnl5xy2|date=20230322222005}}){{ref-he}} ; '''הרמטכ"ל בשיחות סגורות: סרבנות זו ההתחלה של הסוף''' ערוץ 7, 7.3.23 («[https://www.inn.co.il/news/594583 Начальник Генштаба в ходе закрытых обсуждений: „Отказ от службы — это начало конца“]», «Аруц 7» (7.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/594583|date=20230316081651}}).{{ref-he}}</ref>. В этом отношении, вопреки критике со стороны некоторых сторонников Нетаньяху, Ха-Леви решил не принимать жёсткие меры против отказников, рассудив, что такие меры лишь накалят обстановку, а не поспособствуют её разрешению<ref name="sarvanut"/><ref>יואב זיתון '''ייזכר ככושל בתולדות צה"ל: הפוסט של יאיר נתניהו נגד הרמטכ"ל — והגינוי של גלנט''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23 „Войдёт в историю как самый большой неудачник в Армии обороны Израиля“: пост Яира Нетаньяху против Начальника Генштаба — и порицание Галанта]»), Ynet (14.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rkdzljd23|date=20230818053709}}){{ref-he}} ; סיון חילאי '''מהיועמ"שית ועד הרמטכ"ל: עובדי הציבור הבכירים על כוונת הקואליציה''' (Сиван Хилаи, «[https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2 От Юридической советницы правительства до Начальника Генштаба: высокопоставленные госслужащие на прицеле коалиции]»), Ynet (16.8.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/s1sd9bth2|date=20230909120259}}).{{ref-he}}</ref>. Ха-Леви также предупреждал политический эшелон, что продолжение создавшейся ситуации может крайне отрицательно сказаться на готовности Армии обороны Израиля и подвигнуть противников Израиля в Ливане и секторе Газа воспользоваться слабостью Израиля для атаки на него<ref>יואב לימור '''התרעת הרמטכ"ל לנתניהו: ירידה משמעותית בגיוס לצה"ל כבר במחזור הקרוב''' ישראל היום, 23.3.23 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980 Начальник Генштаба предупреждает Нетаньяху: „Значительное уменьшение количества призывников в Армии обороны Израиля уже со следующего призыва“]», «Исраэль ха-йом» (23.3.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231112173201/https://www.israelhayom.co.il/news/defense/article/13864980|date=2023-11-12}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:בית וגן, סיור הרמטכ״ל הרצי הלוי בג׳נין II.jpeg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» (3 июля 2023)]] В ходе обсуждения многолетней стратегической программы развития Армии обороны Израиля после вступления Ха-Леви на пост Начальника Генштаба им были заданы следующие основные направления, требующие проработки и включения в программу: повышение готовности армии к вооружённому конфликту с [[Иран]]ом, забота о кадрах и укрепление связи армии с обществом, повышение готовности армии к одновременному ведению боевых действий на нескольких фронтах, возврат армии к интенсивному графику учений, прерванному в период [[Пандемия COVID-19|коронавирусной эпидемии]], внедрение новых вооружений и улучшение процессов [[Управление войсками (силами)|управления войсками]]<ref>אמיר בוחבוט '''מתכונן לעימות מול איראן ולמערכה רב זירתית: התוכנית של צה"ל נחשפת''' וואלה, 7.5.23 (Амир Бухбут, «[https://news.walla.co.il/item/3576890 Готовится к конфронтации с Ираном и к войне на несколько фронтов: раскрывается план Армии обороны Израиля]», Walla (7.5.23)) ({{Wayback|url=https://news.walla.co.il/item/3576890|date=20230509030519}}).{{ref-he}}</ref>. В мае 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела операцию «[[Операция «Щит и стрела»|Щит и стрела]]» против боевиков «[[Палестинский исламский джихад|Палестинского исламского джихада]]» в [[Сектор Газа|секторе Газа]]<ref>יוסי יהושוע '''מבצע מגן וחץ הסתיים, העימותים נשארו: חיכוכים בין הדרג המדיני לצבאי''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2 Операция „Щит и стрела“ завершена: конфронтация между политическим и военным эшелоном]»), Ynet (14.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/rj20xdtv2|date=20230522111909}}).{{ref-he}}</ref>. В 2023 году также нарастало напряжение на [[Израильско-ливанская граница|израильско-ливанской границе]]<ref>יואב זיתון, איתמר אייכנר '''הרמטכ"ל: יש התפתחויות שליליות באיראן שיכולות להביא לפעולה''' (Йоав Зейтун, Итамар Айхнер, «[https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn Начальник Генштаба: „Есть отрицательное развитие событий в Иране, которое может потребовать принять меры“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/syk7rmcsn|date=20230603040044}}).{{ref-he}}</ref>, выразившееся в теракте на перекрёстке Мегиддо на севере Израиля, совершённом 13 марта 2023 года проникшим на территорию Израиля боевиком ливанской организации «[[Хезболла]]»<ref>יואב זיתון '''מחבל חדר מלבנון, הטמין מטען שפצע קשה ישראלי — וחוסל; נבדק קשר לחיזבאללה''' (Йоав Зейтун, «[https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3 Террорист проник с территории Ливана, заложил взрывное устройство, от которого был тяжело ранен израильтянин — и был ликвидирован; проверяется связь с „Хезболлой“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/sjisgvjl3|date=20230628230834}}){{ref-he}} ; טל לב רם '''הפיגוע בצומת מגידו הוא מחדל גדול, שמעניק למערכת הביטחון הזדמנות פז''' מעריב, 17.3.23 («[https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766 Теракт на перекрёстке Мегиддо — это большой провал, который даёт силам безопасности редкую возможность]», [[Маарив (газета)|«Маарив»]] (17.3.23)) ({{Wayback|url=https://www.maariv.co.il/journalists/Article-988766|date=20230323063053}}).{{ref-he}}</ref>, и в проведении учений боевиков «Хезболлы» по захвату израильских населённых пунктов на севере Израиля в мае 2023 года<ref>יוסי יהושוע '''מפגן הכוח של חיזבאללה''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2 Демонстрация силы „Хезболлы“]»), Ynet (23.5.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/h15pdsth2|date=20230531095947}}).{{ref-he}}</ref>. В этот период продолжалась также деятельность Армии обороны Израиля по борьбе с палестинскими террористическими ячейками на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]] в рамках начатой ещё в марте 2022 года операции «Волнолом» ({{lang-he|מבצע שובר גלים}}), хотя к апрелю 2023 года было принято решение прекратить использование данного наименования для обозначения ставшей уже рутинной деятельности армии на Западном берегу реки Иордан<ref>יניב קובוביץ והגר שיזף '''חייל נורה בעימותים עם פלסטינים בעיירה ליד חברון; מצבו בינוני''' הארץ, 5.4.23 (Янив Кубович и Хагар Шезаф, «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000 Солдат получил пулевое ранение в столкновениях с палестинцами в городке около Хеврона; его состояние средней тяжести]», [[Га-Арец|«Га-Арец»]] (5.4.23)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20231111200012/https://www.haaretz.co.il/news/politics/2023-04-05/ty-article/.premium/00000187-4f34-dde0-afb7-7f37b95c0000|date=2023-11-11}}).{{ref-he}}</ref>. В июле 2023 года Армия обороны Израиля под командованием Ха-Леви провела контртеррористическую операцию «[[Вторжение в Дженин (июль 2023)|Дом и сад]]» в [[Дженин]]е<ref>שי לוי '''הקרב על התודעה: כך נראית ג'נין ביום שאחרי מבצע בית וגן''' (Шай Леви, «[https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm Бой за сознание: так выглядит Дженин день спустя после операции „Дом и сад“]»), Mako (5.7.23) ({{Wayback|url=https://www.mako.co.il/pzm-soldiers/Article-d05978dfa352981027.htm|date=20231112180713}}).{{ref-he}}</ref>. [[Файл:SoI-War 23-10-29 IDF 08-07.jpg|thumb|300px|Генерал-лейтенант Херци Ха-Леви в ходе операции «[[Война в Газе (2023)|Железные мечи]]» (29 октября 2023)]] 7 октября 2023 года с территории [[Сектор Газа|сектора Газа]] на территорию Израиля [[Вторжение ХАМАС в Израиль (2023)|вторглись группы боевиков ХАМАС]], захватившие ряд населённых пунктов вокруг сектора Газа и нанёсшие беспрецедентный в истории Израиля удар, включая убийство более 1 000 израильских граждан и [[Захват заложников при вторжении ХАМАС в Израиль|захват около 240 заложников, уведённых боевиками в Газу]]. В ответ на вторжение правительство Израиля объявило войну, и была начата операция «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» с целью зачистки сектора Газа от боевиков и освобождения заложников. В следующие за вторжением четыре дня территория Израиля была зачищена от боевиков<ref>איתי אילנאי '''ארבעה ימים באוקטובר: הסיפור המלא של טיהור עוטף עזה''' ישראל היום, 19.9.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311 Четыре дня в октябре: полная история зачистки территорий, прилегающих к сектору Газа]», «Исраэль ха-йом» (19.9.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240920052337/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/16470311|date=2024-09-20}}).{{ref-he}}</ref>. Одновременно начались [[Столкновения на израильско-ливанской границе (с 2023)|столкновения на израильско-ливанской границе]] между израильской армией и боевиками «[[Хезболла|Хезболлы]]». Вторжение и объём потерь среди гражданского населения в Израиле повергли в шок израильское общество и вызвали обсуждение причин неспособности сил безопасности Израиля своевременно раскрыть и предотвратить план атаки, а также причин задержки организованной реакции Армии обороны Израиля на вторжение; в этом контексте утверждалось, что Армия обороны Израиля во главе с Ха-Леви, хоть и указывала на неизбежность будущей военной эскалации в секторе Газа, вероятно руководствовалась рабочим предположением, что на данном этапе ХАМАС не заинтересован предпринимать агрессивные действия против Израиля<ref>מוריה אסרף וולברג '''הערכות הבכירים לפני השבת השחורה: "חמאס לא רוצה מערכה''' (Мория Асраф Валберг, «[https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/ Оценка высокопоставленных лиц перед „Чёрной субботой“: ХАМАС не заинтересован в войне]»), 13-й канал израильского телевидения (26.10.23) ({{Wayback|url=https://13tv.co.il/item/news/politics/security/hli35-903772829/|date=20231102071118}}){{ref-he}} ; יוסי יהושוע '''מחדל 23: צה"ל נתפס בהפתעה מוחלטת''' (Йоси Йехошуа, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp Провал 23-го года: Армия обороны Израиля была полностью обескуражена]»), Ynet (7.10.23) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hyhaz20xp|date=20231012070206}}).{{ref-he}}</ref>. В рамках операции «[[Война в Газе (с 2023)|Железные мечи]]» Армией обороны Израиля под командованием Ха-Леви был произведён срочный призыв резерва, проводились массивные бомбардировки территории сектора Газа и операции по [[Точечная ликвидация|точечной ликвидации]] лидеров палестинских боевиков. 26 октября 2023 года Армия обороны Израиля перешла к осуществлению сухопутных [[Рейд (военное дело)|рейдов]] в секторе Газа, а 31 октября перешла к проведению полномасштабного сухопутного манёвра на территории сектора Газа. 12 октября 2023 года Ха-Леви при поддержке министра обороны [[Галант, Йоав|Йоава Галанта]] также представлял перед политическим эшелоном оперативный план по проведению крупномасштабной сухопутной операции в Ливане в ответ на атаки Израиля с территории Ливана, однако план не был утверждён во избежание начала региональной войны на два фронта<ref name="ilnai"/>. 21 января 2025 года Ха-Леви подал заявление о выходе в отставку по завершении внутренних армейских расследований событий 7 октября 2023 года<ref>יואב זיתון, אלישע בן קימון, גל גנות '''הרמטכ"ל פורש: אחריותי ל-7/10 תלווה אותי כל חיי; גם אלוף פיקוד דרום מתפטר''' (Йоав Зейтун, Элиша Бен Кимон, Галь Ганот, «[https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke Начальник Генштаба уходит в отставку: „Ответственность за события 7 октября будет сопровождать меня всю жизнь“; Командующий Южным военным округом также уходит в отставку]»), Ynet (21.1.25) ({{Wayback|url=https://www.ynet.co.il/news/article/hkwhigtdke|date=20250121143104}}).{{ref-he}}</ref>. В феврале 2025 года американскиe коллеги наградили Ха-Леви орденом «[[Орден «Легион почёта»|Легион почёта]]»<ref>''Halevi meets with top US general at the Pentagon'' («[https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/ Ха-Леви встречается с высокопоставленным американским генералом в Пентагоне]»), [[Еврейский новостной синдикат|JNS]] (20.2.25) ({{Wayback|url=https://www.jns.org/halevi-meets-with-top-us-general-at-the-pentagon/|date=20250221112034}}).{{ref-en}}</ref>. 5 марта 2025 года Ха-Леви передал пост Начальника Генштаба генерал-лейтенанту [[Замир, Эяль|Эялю Замиру]]<ref>[https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/ Сообщение об церемонии смены Начальника Генштаба], на сайте Армии обороны Израиля (5.3.25) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20250305131717/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2025/מעמד-חילופי-הרמטכ-ל-ה-24/|date=2025-03-05}}).{{ref-he}}</ref>. === Образование и личная жизнь === За время военной службы Ха-Леви получил степень бакалавра [[Еврейский университет в Иерусалиме|Еврейского университета в Иерусалиме]] (в области философии и делового администрирования), а затем и степень магистра (в области управления национальными ресурсами) Университета национальной безопасности в [[Вашингтон]]е, США<ref>[https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724#gsc.tab=0 Профиль Херци Ха-Леви] на сайте Международного института контртерроризма [[Университет имени Райхмана|Университета имени Райхмана]] ({{Wayback|url=https://www.ict.org.il/Worker.aspx?ID=724|date=20171009210411}}){{ref-en}}; [https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/ перечень выпускников], на сайте Университета национальной безопасности США ({{Wayback|url=https://ismo.ndu.edu/Alumni/Alumni-on-the-Move/2001-2005/|date=20161115005646}}).{{ref-en}}</ref>. Женат на Шарон Ха-Леви, отец четырёх детей<ref name="elisha">יואב זיתון ואלישע בן קימון '''גנץ החליט: הרמטכ"ל הבא — הרצי הלו''' כלכליסט, 4.9.22 (Йоав Зейтун и Элиша Бен Кимон, «[https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei Ганц решил: следующий Начальник Генштаба — Херци Ха-Леви]», «Калькалист» (4.9.22)) ({{Wayback|url=https://www.calcalist.co.il/local_news/article/hjm4c11mei|date=20220904153917}}).{{ref-he}}</ref>. Старший сын Ха-Леви, Калиль, занимается [[плавание]]м на длинные дистанции и плаванием в открытой воде<ref name="limor"/><ref>[https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/ Профиль пловца Калиля Ха-Леви], на сайте swimcloud ({{Wayback|url=https://www.swimcloud.com/swimmer/864605/|date=20221122041455}}).{{ref-he}}</ref>. Дочь Лия окончила учёбу в [[Мехина (неформальное образование)|мехине]] Эйн-Прат и служит в [[Управление военной разведки Израиля|Управлении разведки]] Генштаба, а младшие сыновья, Итай и Йоав, учатся в школе<ref name="limor"/>. Проживает в поселении [[Кфар-ха-Ораним]] на [[Западный берег реки Иордан|Западном берегу реки Иордан]]<ref name="elisha"/>. Несмотря на то что Ха-Леви, получивший религиозное воспитание, перестал носить [[Ермолка|кипу]], он считает себя религиозным и посещает по [[Шаббат|субботам]] [[Синагога|синагогу]]<ref name=NYT>Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}).{{ref-en}}</ref>, а в ходе утренних пробежек прослушивает в наушниках уроки [[Тора|Торы]] и лекции раввинов<ref name="fifty"/>. Ха-Леви страдает от [[дальтонизм]]а, который однако не повлиял на его армейскую карьеру<ref name="ilnai"/>. == Публикации == * אלוף הרצי הלוי, סא"ל א', רס"ן י' '''עליונות מודיעינית בעידן דיגיטלי''' מערכות 477, 1.4.18 (Генерал-майор Херци Ха-Леви, подполковник А., майор Й., «[https://www.maarachot.idf.il/2018/גיליונות/מערכות-477/עליונות-מודיעינית-בעידן-דיגיטלי/ Разведывательное преимущество в дигитальную эпоху]», «Маарахот» № 477 (1.4.18)) ({{Wayback|url=https://www.maarachot.idf.il/media/1t3b5jgz/עליונות-מודיעינית.pdf|date=20220918030611}}){{ref-he}} * הרצי הלוי '''הגנה רב־ממדית''' בין הקטבים 30-28, אוקטובר 2020 (Херци Ха-Леви, «[https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf Многосферная оборона]», «Бейн ха-Ктавим» № 28-30 (октябрь 2020)) ({{Wayback|url=https://www.idf.il/media/kslnejkn/הגנה-רב-מימדית.pdf|date=20220712020331}}){{ref-he}} * הרמטכ"ל הרצי הלוי '''ולו ליום מקודש אחד: טור הרמטכ"ל לכבוד יום הזיכרון''' ערוץ 7, 23.4.23 (Начальник Генштаба Херци Ха-Леви, «[https://www.inn.co.il/news/599053 „Хотя бы на этот единственный священный день“: колонка Начальника Генштаба в честь Дня памяти]», «Аруц 7» (23.4.23)) ({{Wayback|url=https://www.inn.co.il/news/599053|date=20230423104423}}){{ref-he}} {{Արտաքին հղումներ}} * [https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/ Биография], на сайте Армии обороны Израиля ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064427/https://www.idf.il/ראשי-המטה-הכללי/הרמטכ-ל-ה-23/קורות-חיים/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * [https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/ Биографическая справка], на сайте Армии обороны Израиля (16.1.23) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20230219064639/https://www.idf.il/כתבות-ועדכונים/2022/ספטמבר/אלוף-הרצי-הלוי-רמטכ-ל-23-של-צה-ל-ראש-המטה-הכללי/|date=2023-02-19}}){{ref-he}} * נאוה כהן צוריאל '''ה' עוז לעמו ייתן''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.1.01 (Нава Коэн Цуриэль, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/archive/ART/101/203.html Г. даст силу народу Своему]», «Маарив-NRG» (4.1.01)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/101/203.html|date=20101119083745}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-he}} * יועז הנדל '''צבע אדום''' מקור ראשון, 26.10.08 (Йоаз Хендель, «[https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&#post3126525 Красный цвет]», «[[Макор ришон]]» (26.10.08)), копия на сайте fresh.co.il ({{Wayback|url=https://www.fresh.co.il/vBulletin/showthread.php?t=97668&|date=20220918031531}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * אמיר בוחבוט, עפר שלח '''מח"ט הצנחנים היוצא: שבי ומוות — חלק מחיינו''' מעריב-אן-אר-ג'י, 4.9.09 (Амир Бухбут, Офер Шелах, «[https://www.makorrishon.co.il/nrg/online/1/ART1/938/042.html Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“: „Плен и смерть — часть нашей жизни“]», «Маарив-NRG» (4.9.09)) ({{Wayback|url=http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/938/042.html|date=20090908081415}}) — интервью с Херци Ха-Леви{{ref-he}} * עמוס הראל '''מח"ט הצנחנים היוצא, הרצי הלוי: צריך להציב לחיילים רף מוסרי''' הארץ, 4.9.09 (Амос Харель «[https://www.haaretz.co.il/news/politics/2009-09-04/ty-article/0000017f-efde-d8a1-a5ff-ffde3d600000 Oканчивающий службу на посту командир бригады „Цанханим“, Херци Ха-Леви: „Следует определить солдатам моральный порог“]», «[[Га-Арец]]» (4.9.09)) ({{Wayback|url=https://www.haaretz.co.il/news/politics/1.1279206|date=20140517180055}}) — сообщение о речи Ха-Леви{{ref-he}} * [https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8 Лекция Херци Ха-Леви на тему «Как изменились способы ведения войны»], видеоролик, март 2012 ({{Wayback|url=https://www.youtube.com/watch?v=SEALAYKKdl8|date=20200414052402}}){{ref-he}} * [http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557 Радио-интервью с Херци Ха-Леви] в передаче «Анашим ба-лайла» (Ярон Декель), радиостанция [[Галей Цахаль]] (23.5.13) ({{Wayback|url=http://www.icast.co.il/default.aspx?p=Podcast&id=395226&cid=445557|date=20140429044621}}){{ref-he}} * Jodi Rudoren, ''To a Philosopher-General in Israel, Peace Is the Time to Prepare for War'' (Джоди Рудорен, «[https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html Для генерала-философа из Израиля мир — время подготовки к войне]»), [[The New York Times]] (15.11.13) ({{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2013/11/16/world/middleeast/to-a-philosopher-general-in-israel-peace-is-the-time-to-prepare-for-war.html|date=20160304154347}}) — статья о Херци Ха-Леви{{ref-en}} * יואב לימור '''אתגר המפקד: כל מה שרציתם לדעת על הרצי הלוי, הרמטכ"ל ה־23''' ישראל היום, 17.11.22 (Йоав Лимор, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802 Вызов перед командиром: всё, что вы хотели знать о Херци Ха-Леви, 23-м Начальнике Генштаба]», «Исраэль ха-йом» (17.11.22)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20221121181943/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/13320802|date=2022-11-21}}){{ref-he}} * איתי אילנאי '''להרצי אין אויבים, אבל גם אין לו חברים: רמטכ"ל המלחמה — פרופיל''' ישראל היום, 11.4.24 (Итай Ильнаи, «[https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868 „У Херци нет врагов, но у него нет и друзей“: Начальник Генштаба в ходе войны — профиль]», «Исраэль ха-йом» (11.4.24)) ({{Архивировано|url=https://archive.today/20240411185454/https://www.israelhayom.co.il/magazine/shishabat/article/15583868|date=2024-04-11}}){{ref-he}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Начальники Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Заместители Начальника Генштаба Армии обороны Израиля}} {{Командующие Южным военным округом Израиля}} {{Руководители спецслужб Израиля}} {{Командиры дивизии Ха-Галиль}} {{вс}} 539d43a59cd3zr9zpfibq8xeud79ozz 2 1287310 10357119 10356387 2025-06-18T06:55:28Z Susanna Gharibyan 152136 10357119 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Յուլիանա Մարգարետ Բեատա Կյոպկե''' ({{lang-de|Juliane Margaret Beate Koepcke}}, {{ԱԾ}}),գերմանա-պերուացի կենդանաբան գիտնական, որը հայտնի է որպես 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին տեղի ունեցած Lockheed L-188 Electra ինքնաթիռի վթարից միակ փրկվածըԱյն բանից հետո, երբ ինքնաթիռը 3 հազար մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառը, 17-ամյա աղջիկը ինը օր շարունակ Ամազոնյան ջունգլիներով ճանապարհ է անցել դեպի մարդիկ՝ չնայած խորը կտրած վերքերին և [[Անրակի կոտրվածք|անրակի կոտրվածքին]]<ref name="Interview Vice">{{cite news|url=https://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9|title=The woman who fell to earth|author=Tom Littlewood|date=2011|publisher=Vice|lang=en|accessdate=2013-08-19|archivedate=2012-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105180056/http://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9}}</ref>։ Հասուն տարիքում ծառայել է որպես Մյունխենի կենդանաբանական պետական հավաքածուի տնօրեն։ Յուլիանա Կյոպկե փրկության պատմության հիման վրա Իտալիայում նկարահանվել է «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»)<ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0071845/|title=I miracoli accadono ancora|publisher=[[Internet Movie Database]]|accessdate=2013-08-18|archive-date=2013-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20130614163710/http://www.imdb.com/title/tt0071845/|deadlink=no}}</ref>։ == Կենցագրություն == === Վաղ կյանք === Ջուլիանա Կեպկեն ծնվել է 1954 թվականին գերմանացի կենսաբան էմիգրանտների ընտանիքում.Յուլիանայի մայրը՝ Մարիան, թռչնաբան էր, իսկ հայրը՝ Հանսը Վիլհելմը՝ թռչնաբան և հերպետոլոգ ։ 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Julուլիանան մոր հետ միասին թռչում էր Սուրբ Ծննդյան արձակուրդներին հոր մոտ, ով աշխատում էր Պուկալպայում: Աղջիկը վերջերս դարձավ 17 տարեկան, նա դեռ սովորում էր միջնակարգ դպրոցում: == Ավիավթար == {{main|Катастрофа L-188 в Пуэрто-Инке}} 24 декабря 1971 года около 12:00 по местному времени турбовинтовой самолёт авиакомпании LANSA [[Lockheed L-188 Electra]] вылетел из [[Международный аэропорт имени Хорхе Чавеса|Международного аэропорта Хорхе Чавеса]] (город [[Кальяо]], [[Республика Перу]]) направляясь в город [[Икитос]], с промежуточной посадкой в [[Пукальпа]] (рейс 508). На борту находилось 92 человека, из них 6 членов экипажа и 86 пассажиров, включая 17-летнюю Юлиану Кёпке и её мать. После успешного взлёта самолёт занял высоту 6400 метров и взял курс на Пукальпе. На маршруте находился грозовой фронт, но пилоты не стали менять направление. В 12:36 в правое крыло самолёта ударила молния и вызвала пожар в топливном баке. Из-за сильного огня крыло вскоре оторвало, воздушное судно потеряло управление и, разрушаясь, упало с высоты 3200 метров в [[тропический лес]]. Место падения находилось в 20 минутах полёта от Пукальпе. Вскоре началась спасательная операция, но дождь предотвратил развитие пожара на земле, а кроны тропических деревьев скрыли обломки. Поэтому с воздуха поисковые экспедиции не смогли обнаружить самолёт. Впоследствии было установлено, что катастрофа стала следствием ошибочного решения пилотов лететь через грозовой фронт. == Спасение == По воспоминаниям Юлианы, когда самолёт оказался внутри грозового фронта, его начало трясти, падали вещи, некоторые пассажиры кричали. Затем ударила молния, и L-188 стал переворачиваться. Незадолго до падения пропал гул двигателей, были слышны только крики людей и свист ветра. После падения самолёта Юлиана очнулась, накрытая сверху трехместным креслом, на котором сидела в самолете. Она получила перелом ключицы и ушиб правого глаза, сотрясение мозга, порвала связку в колене, а также имела многочисленные порезы, в том числе глубокие. По рассказу Юлианы Кёпке, очнулась она только на следующий день после катастрофы<ref name="Interview Vice" />. Однако ещё длительное время её самочувствие не позволяло предпринимать какие-либо действия, она регулярно теряла сознание. К тому же Юлиана плохо видела: один глаз затёк, и она потеряла свои очки. Постепенно придя в себя, Юлиана попыталась найти мать, которая сидела рядом, но безуспешно. Не найдя и других выживших, девушка решила не дожидаться спасателей, а самостоятельно добраться до людей. К этому моменту прошло уже 4 дня после катастрофы<ref name="Interview Vice" />. Она слышала и видела поисковые самолёты, но они не видели её и Юлиане нечем было привлечь их внимание. Впоследствии расследование установило, что момент падения пережили 14 человек, но все они скончались от травм в течение следующих нескольких дней, до прибытия помощи. Опираясь на знания о выживании в [[Джунгли|джунглях]], полученные от отца, Юлиана отправилась на поиски людей. Перед этим она обыскала обломки в поисках еды, но обнаружила лишь небольшой кулек с конфетами, которые и стали её походной пищей. Также был обнаружен и довольно большой пирог, который при падении смешался с грязью и есть его в таком виде было невозможно. Поэтому Юлиана забрала только конфеты, оставив пирог, о чём потом сожалела (конфеты закончились через три дня, а вместо еды девушка просто пила много воды). На 6-й день (31 декабря) Юлиана услышала характерный звук крика [[Гоацин|гоацинов]], которые живут вдоль рек. Пойдя к ним, она вскоре вышла на берег. Она спустилась в ручей, протекавший недалеко от места катастрофы, и направилась вниз по течению. Передвигаться по неглубокому ручью было проще, чем по джунглям, кроме того, следуя по ручью, высока вероятность выйти к людям. Однако девушка ошиблась с выбором направления, не подозревая, что пойди она в другую сторону, то вышла бы на реку Сунгари, где очень часто плавали различные лодки. В джунглях Юлиана встречала животных, в воде попадались змеи и рыбы. Следуя по руслу реки Шибоньи, она видела [[Чёрный кайман|кайманов]], но знала, что они не опасны для человека, так же, как не опасны и живущие в проточной воде пираньи. Для защиты от [[Хвостоколы|скатов-хвостоколов]], Юлиана прощупывала дно перед собой с помощью палки-посоха. Ночами Юлиане практически не удавалось спать из-за насекомых и болевших ран. Кроме того, на правом плече у неё начал развиваться [[Абсцесс|нарыв]] и в ране завелись личинки. На десятый день пребывания в джунглях девушка обнаружила пришвартованную лодку. Осмотревшись, она увидела на возвышении самодельную крышу из листьев и веток. Из-за отсутствия сил ей долго не удавалось взобраться на невысокую насыпь. Поднявшись, она поняла, что шалаш построен для укрытия лодочного двигателя. Рядом с шалашом девушка обнаружила некоторое количество бензина и, помня как ее отец однажды вылечил их пса, обработала свою рану бензином. Ей удалось извлечь около 30 личинок. В сильно ослабленном состоянии девушка уснула на [[Земляной пол|земляном полу]] рядом с мотором. Разбудили её голоса людей утром следующего дня (4 января). Первым она увидела лесоруба Марсио Рибера, а с ним двоих мужчин. Все они были жителями деревни {{iw|Пуэрто-Инка (деревня)|Пуэрто-Инка|es|Puerto Inca}}, что располагалась на реке [[Пачитеа]]. Они отвезли девушку в свою деревню, накормили и обработали раны имевшимися средствами. На следующий день девушку на лодке доставили в ближайший посёлок. В местной больнице Юлиане оказали профессиональную медицинскую помощь, а затем на небольшом самолёте переправили в [[Пукальпа|Пукальпу]], где она встретилась с отцом. Место крушения было найдено благодаря показаниям Юлианы Кёпке спустя два дня после её прибытия в [[Пукальпа|Пукальпу]]. К этому моменту все остальные выжившие пассажиры умерли. Оправившись от полученных травм, Кёпке помогала поисковым группам в обнаружении места крушения и извлечении тел жертв. Тело её матери было обнаружено только 12 января 1972 года. К 13 января нашли 91 тело, то есть всех погибших, из которых удалось опознать 56. == После катастрофы == Вскоре Кёпке переехала в Западную Германию, где полностью оправилась от травм. Она изучала биологию в Кильском университете и окончила его в 1980 году. Она получила докторскую степень в Мюнхенском университете Людвига-Максимилиана, защитив диссертацию по экологическому исследованию колонии летучих мышей в тропических лесах, и вернулась в Перу для дальнейших исследований. В 1989 году Кёпке вышла замуж за немецкого энтомолога Эриха Диллера. В 2000 году стала директором исследовательской станции в лесах Перу после смерти её отца, который ранее занимал эту должность<ref>[https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html She Fell Nearly 2 Miles, and Walked Away] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html |date=20220812124641 }}, Franz Lidz, [[New York Times]], 18 июня 2021 года.</ref>. == В творчестве == Судьба Юлианы Кёпке нашла отражение в ряде произведений: * Американо-итальянский фильм «[[Чудеса ещё случаются]]» ({{lang-it|«I miracoli accadono ancora»}}); * Документальный фильм «[[Крылья надежды]]» ({{lang-de|«Julianes Sturz in den Dschungel»}}) немецкого режиссёра [[Херцог, Вернер|Вернера Херцога]]<ref>Вернер Херцог давно интересовался этой историей, на что у него были личные мотивы: отправляясь на поиски натуры для своего фильма [[Агирре, гнев божий|«Агирре, гнев божий»]], он лишь по счастливой случайности не попал на тот самый злополучный рейс. </ref>; * Документальный фильм [[Discovery (телеканал)|Discovery Channel]] «Авиакатастрофы: совершенно секретно. Экстремальная погода» (6 серия, 1 сезон). * В ноябре 2017 года анонсирован фильм «Когда я упала с неба» с [[Тёрнер, Софи (актриса)|Софи Тёрнер]]<ref>{{Cite web |url=https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |title=Звезда Игры престолов выживет в авиакатастрофе в новом фильме — Mail Кино<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2017-11-02 |archive-date=2017-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107010046/https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |deadlink=no }}</ref>. Кроме того, в 2011 году Юлиана Кёпке опубликовала автобиографическую книгу «Когда я упала с неба» ({{lang-de|Als ich vom Himmel fiel}})<ref>{{книга|автор=Juliane Koepcke|заглавие=Когда я упала с неба|оригинал=When I Fell From the Sky|ссылка=https://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705|издательство=Titletown Publishing, LLC|год=2011|страниц=227|isbn=978-0983754701|archivedate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305222745/http://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705}}</ref>. == См. также == * [[Список единственных выживших в катастрофах пассажирских воздушных судов гражданских авиакомпаний и ВВС]] * [[Савицкая, Лариса Владимировна]] * [[Вулович, Весна]] * {{нп5|Херфкенс, Аннетте|Аннетте Херфкенс|nl|Annette Herfkens}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|0462885|Юлиана Кёпке}} * {{imdb name|6011588|Юлиана Кёпке}} * [http://www.kinopoisk.ru/name/2402569/ Юлиана Кёпке на сайте [[КиноПоиск]]] {{Արտաքին հղումներ}} e9h4oepkm90ogs6pscunu4po9h3258x 10357227 10357119 2025-06-18T08:52:02Z Susanna Gharibyan 152136 /* Կենցագրություն */ 10357227 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Յուլիանա Մարգարետ Բեատա Կյոպկե''' ({{lang-de|Juliane Margaret Beate Koepcke}}, {{ԱԾ}}),գերմանա-պերուացի կենդանաբան գիտնական, որը հայտնի է որպես 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին տեղի ունեցած Lockheed L-188 Electra ինքնաթիռի վթարից միակ փրկվածըԱյն բանից հետո, երբ ինքնաթիռը 3 հազար մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառը, 17-ամյա աղջիկը ինը օր շարունակ Ամազոնյան ջունգլիներով ճանապարհ է անցել դեպի մարդիկ՝ չնայած խորը կտրած վերքերին և [[Անրակի կոտրվածք|անրակի կոտրվածքին]]<ref name="Interview Vice">{{cite news|url=https://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9|title=The woman who fell to earth|author=Tom Littlewood|date=2011|publisher=Vice|lang=en|accessdate=2013-08-19|archivedate=2012-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105180056/http://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9}}</ref>։ Հասուն տարիքում ծառայել է որպես Մյունխենի կենդանաբանական պետական հավաքածուի տնօրեն։ Յուլիանա Կյոպկե փրկության պատմության հիման վրա Իտալիայում նկարահանվել է «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»)<ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0071845/|title=I miracoli accadono ancora|publisher=[[Internet Movie Database]]|accessdate=2013-08-18|archive-date=2013-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20130614163710/http://www.imdb.com/title/tt0071845/|deadlink=no}}</ref>։ == Կենցագրություն == === Վաղ կյանք === Ջուլիանա Կեպկեն ծնվել է 1954 թվականին գերմանացի կենսաբան էմիգրանտների ընտանիքում.Յուլիանայի մայրը՝ Մարիան, թռչնաբան էր, իսկ հայրը՝ Հանսը Վիլհելմը՝ թռչնաբան և հերպետոլոգ ։ 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Julուլիանան մոր հետ միասին թռչում էր Սուրբ Ծննդյան արձակուրդներին հոր մոտ, ով աշխատում էր Պուկալպայում: Աղջիկը վերջերս դարձավ 17 տարեկան, նա դեռ սովորում էր միջնակարգ դպրոցում: == Ավիավթար == {{main|Катастрофа L-188 в Пуэрто-Инке}} 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին, տեղական ժամանակով ժամը 12:00-ի սահմաններում, lansa Lockheed L-188 Electra ավիաընկերության տուրբոպրոպ ինքնաթիռը դուրս եկավ Խորխե Չավեսի միջազգային օդանավակայանից (Կալաո քաղաք, Պերուի Հանրապետություն)՝ ուղևորվելով դեպի Իկիտոս քաղաք՝ միջանկյալ վայրէջքով Պուկալպա (չվերթ 508)։ Ինքնաթիռում եղել է 92 մարդ, որից անձնակազմի 6 անդամ և 86 ուղևոր, այդ թվում՝ 17-ամյա Յուլիանա Կյոպկե և նրա մայրը: Հաջող թռիչքից հետո ինքնաթիռը զբաղեցրել է 6400 մետր բարձրություն և ուղղություն վերցրել Պուկալպայում։ Երթուղու վրա եղել է ամպրոպային ճակատ, սակայն օդաչուները չեն փոխել ուղղությունը։Ժամը 12:36-ին կայծակը հարվածել է ինքնաթիռի աջ թևին և հրդեհ առաջացրել վառելիքի բաքում: Ուժեղ կրակի պատճառով թևը շուտով պոկվել է, օդանավը կորցրել է կառավարումը և, փլուզվելով, 3200 մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառ։ Անկման վայրը գտնվում էր Պուկալպայից 20 րոպե թռիչքի ժամանակ։ Շուտով սկսվեց փրկարարական գործողությունը, բայց անձրևը կանխեց հրդեհի զարգացումը գետնին, իսկ արևադարձային ծառերի պսակները թաքցրեցին բեկորները: Այդ պատճառով օդից որոնողական արշավախմբերը չեն կարողացել հայտնաբերել ինքնաթիռը։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ աղետը օդաչուների՝ ամպրոպային ճակատով թռչելու սխալ որոշման հետևանք է եղել։ == Փրկություն == Յուլիանայի հիշողությունների համաձայն, երբ ինքնաթիռը գտնվում էր ամպրոպի ճակատի ներսում, այն սկսեց թափահարել, իրեր ընկան, որոշ ուղևորներ բղավեցին: Այնուհետև կայծակը հարվածեց, և L-188-ը սկսեց շրջվել: Ընկնելուց քիչ առաջ շարժիչների դղրդյունն անհետացավ, լսվում էին միայն մարդկանց ճիչերն ու քամու սուլոցը։ Ինքնաթիռի ընկնելուց հետո Յուլիանան արթնացավ՝ վերևից ծածկված երեք տեղանոց բազկաթոռով, որի վրա նստած էր ինքնաթիռում։ Նա ստացել է անրակի կոտրվածք և աջ աչքի կոնտուզիա, ուղեղի ցնցում, պատռել է ծնկի կապանը, ինչպես նաև բազմաթիվ կտրվածքներ է ունեցել, այդ թվում՝ խորը։ Ըստ Յուլիանա Կյոպկեի պատմության՝ նա ուշքի է եկել աղետի հաջորդ օրը<ref name="Interview Vice" />։ Սակայն դեռ երկար ժամանակ նրա ինքնազգացողությունը թույլ չէր տալիս որևէ գործողություն ձեռնարկել, նա պարբերաբար կորցնում էր գիտակցությունը։ Բացի այդ, Յուլիանան լավ չէր տեսնում. մի աչքը թուլացավ, և նա կորցրեց ակնոցը: Աստիճանաբար ուշքի գալով՝ Յուլիանան փորձեց գտնել իր կողքին նստած մորը, բայց ապարդյուն: Չգտնելով նաև այլ փրկվածների՝ աղջիկը որոշել է ոչ թե սպասել փրկարարներին, այլ ինքնուրույն հասնել մարդկանց։ Այս պահին աղետից արդեն 4 օր է անցել<ref name="Interview Vice" />։ Նա լսեց և տեսավ որոնման ինքնաթիռները, բայց նրանք չտեսան նրան, և Յուլիանան նրանց ուշադրությունը գրավելու ոչինչ չուներ: Հետագայում հետաքննությունը պարզել է, որ ընկնելու պահը ողջ է մնացել 14 մարդ, սակայն նրանք բոլորը մահացել են վնասվածքներից հաջորդ մի քանի օրվա ընթացքում՝ մինչ օգնության հասնելը: Հենվելով ջունգլիներում գոյատևելու մասին իր հորից ստացած գիտելիքների վրա՝ Յուլիանան գնաց մարդկանց փնտրելու: Դրանից առաջ նա որոնում էր բեկորները սնունդ փնտրելու համար, բայց հայտնաբերեց միայն քաղցրավենիքի մի փոքրիկ բաժակ, որն էլ դարձավ նրա ճամբարային կերակուրը: Հայտնաբերվել է նաև բավականին մեծ կարկանդակ, որն ընկնելիս խառնվել է ցեխի հետ և այդ տեսքով ուտել հնարավոր չի եղել: Ուստի Յուլիանան վերցրեց միայն կոնֆետները՝ թողնելով կարկանդակը, ինչի համար հետո զղջաց (կոնֆետներն ավարտվեցին երեք օր անց, իսկ ուտելու փոխարեն աղջիկը պարզապես շատ ջուր խմեց)։ 6-րդ օրը (դեկտեմբերի 31-ին) Յուլիանան լսեց գետերի երկայնքով ապրող goacins-ի աղաղակի բնորոշ ձայնը: Գնալով նրանց մոտ՝ նա շուտով ափ դուրս եկավ։ Նա իջավ աղետի վայրից ոչ հեռու հոսող առուն և շարժվեց հոսանքն ի վեր։ Ծանծաղ առվակի վրայով շարժվելն ավելի հեշտ էր, քան ջունգլիներում, բացի այդ, առվակին Հետևելով՝ մարդկանց մոտ դուրս գալու մեծ հավանականություն կա։ Այնուամենայնիվ, աղջիկը սխալվեց ուղղություն ընտրելու հարցում՝ չկասկածելով, որ եթե նա այլ կողմ գնար, դուրս կգար Սունգարի գետը, որտեղ շատ հաճախ լողում էին տարբեր նավակներ։ Ջունգլիներում Յուլիանան հանդիպել է կենդանիների, ջրի մեջ հանդիպել են օձեր և ձկներ։Հետևելով Շիբոնի գետի հունին՝ նա տեսավ կայմաններին, բայց գիտեր, որ դրանք վտանգավոր չեն մարդկանց համար, ինչպես վտանգավոր չեն նաև հոսող ջրի մեջ ապրող պիրանաները։ պոչամբարների խայթոցներից պաշտպանվելու համար Յուլիանան զգաց ներքևի մասը իր առջև՝ օգտագործելով փայտ-գավազան: Գիշերը Յուլիանան գործնականում չէր կարողանում քնել միջատների և ցավոտ վերքերի պատճառով: Բացի այդ, նրա աջ ուսի վրա սկսել է թարախակույտ զարգանալ, իսկ վերքի մեջ թրթուրներ են առաջացել։ Ջունգլիներում գտնվելու տասներորդ օրը աղջիկը հայտնաբերել է խարսխված նավակ։ Նայելով շուրջը՝ նա բարձրության վրա տեսավ տերևներից և ճյուղերից պատրաստված տնական տանիք: Ուժերի բացակայության պատճառով նրան երկար ժամանակ չի հաջողվել բարձրանալ ցածր բլուրը։ Բարձրանալուց հետո նա հասկացավ, որ խրճիթը կառուցված է նավակի շարժիչը պատսպարելու համար։ Խրճիթի կողքին աղջիկը որոշ քանակությամբ բենզին է հայտնաբերել և հիշելով, թե ինչպես է հայրը մի անգամ բուժել իրենց շանը, իր վերքը բուժել է բենզինով։Նրան հաջողվել է մոտ 30 թրթուր հանել։ Խիստ թուլացած վիճակում աղջիկը քնել է հողեղեն հատակին՝ շարժիչի կողքին։ Արթնացրեց նրա մարդկանց ձայները հաջորդ առավոտյան (հունվարի 4-ին)։ Առաջինը նա տեսավ փայտահատ Մարսիո Ռիբերին, իսկ նրա հետ՝ Երկու Տղամարդ։ Նրանք բոլորը Պուերտո Ինկա գյուղի բնակիչներ էին, որը գտնվում էր Պաչիտեա գետի վրա։ Նրանք աղջկան տարել են իրենց գյուղ, կերակրել և եղած միջոցներով բուժել վերքերը։ Հաջորդ օրը աղջկան նավով տեղափոխել են մոտակա գյուղ։ Տեղի հիվանդանոցում Յուլիանային մասնագիտական բժշկական օգնություն են ցուցաբերել, այնուհետև փոքր ինքնաթիռով տեղափոխել են Պուկալպա, որտեղ նա հանդիպել է հոր հետ։ Վթարի վայրը հայտնաբերվել է Յուլիանա Կյոպկեի ցուցմունքների շնորհիվ՝ Պուկալպա ժամանելուց երկու օր անց: Այս պահին ողջ մնացած բոլոր ուղևորները մահացել են։Ստացած վնասվածքներից ապաքինվելուց հետո Կյոպկեն օգնել է որոնողական խմբերին՝ հայտնաբերելու կործանման վայրը և դուրս բերելու զոհերի մարմինները։ Նրա մոր մարմինը հայտնաբերվել է միայն 1972 թվականի հունվարի 12-ին: Հունվարի 13-ին հայտնաբերվել է 91 մարմին, այսինքն՝ բոլոր մահացածներին, որոնցից հաջողվել է ճանաչել 56-ը։ == Աղետից հետո == Շուտով Կյոպկեն տեղափոխվեց Արևմտյան Գերմանիա, որտեղ լիովին ազատվեց վնասվածքներից։ Նա կենսաբանություն է սովորել Կիլսկի համալսարանում և ավարտել այն 1980 թվականին:Նա դոկտորի կոչում է ստացել Մյունխենի Լյուդվիգ-Մաքսիմիլիան համալսարանից՝ պաշտպանելով իր թեզը արևադարձային անտառներում չղջիկների գաղութի բնապահպանական ուսումնասիրության վերաբերյալ և վերադարձել Պերու՝ հետագա հետազոտությունների համար:1989 թվականին Կյոպկեն ամուսնացավ գերմանացի միջատաբան Էրիխ դիլլերի հետ։ 2000 թվականին դարձել է Պերուի անտառների հետազոտական կայանի տնօրեն հոր մահից հետո, որը նախկինում զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը<ref>[https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html She Fell Nearly 2 Miles, and Walked Away] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html |date=20220812124641 }}, Franz Lidz, [[New York Times]], 18 июня 2021 года.</ref>։ == Ստեղծագործության մեջ == Յուլիանա Կյոպկեի ճակատագիրն արտացոլվել է մի շարք ստեղծագործություններում: * Ամերիկա-իտալական «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»); * «Հույսի թևեր» վավերագրական ֆիլմ (գերմ.՝ «Julianes Sturz in den Dschungel»), գերմանացի ռեժիսոր Վերներ Հերցոգ<ref>Вернер Херцог давно интересовался этой историей, на что у него были личные мотивы: отправляясь на поиски натуры для своего фильма [[Агирре, гнев божий|«Агирре, гнев божий»]], он лишь по счастливой случайности не попал на тот самый злополучный рейс. </ref>; * Discovery Channel վավերագրական ֆիլմ « ինքնաթիռի վթարներ. հույժ գաղտնի. Էքստրեմալ եղանակ » (6-րդ եթերաշրջան, 1-ին եթերաշրջան)։ * 2017 թվականի նոյեմբերին հայտարարվել է Սոֆի Թըրների մասնակցությամբ «երբ ես ընկա երկնքից» ֆիլմը<ref>{{Cite web |url=https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |title=Звезда Игры престолов выживет в авиакатастрофе в новом фильме — Mail Кино<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2017-11-02 |archive-date=2017-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107010046/https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |deadlink=no }}</ref>. Բացի այդ, 2011 թվականին Յուլիանա Կյոպկեն հրատարակել է ինքնակենսագրական գիրք՝ «երբ ես ընկա երկնքից» (գերմ. ՝ Als ich vom Himmel fiel)<ref>{{книга|автор=Juliane Koepcke|заглавие=Когда я упала с неба|оригинал=When I Fell From the Sky|ссылка=https://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705|издательство=Titletown Publishing, LLC|год=2011|страниц=227|isbn=978-0983754701|archivedate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305222745/http://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705}}</ref>. == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|0462885|Юлиана Кёпке}} * {{imdb name|6011588|Юлиана Кёпке}} * [http://www.kinopoisk.ru/name/2402569/ Юлиана Кёпке на сайте [[КиноПоиск]]] {{Արտաքին հղումներ}} gipjygqfkqf64k249wh2671imdpq93h 10357228 10357227 2025-06-18T08:52:35Z Susanna Gharibyan 152136 /* Ստեղծագործության մեջ */ 10357228 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Յուլիանա Մարգարետ Բեատա Կյոպկե''' ({{lang-de|Juliane Margaret Beate Koepcke}}, {{ԱԾ}}),գերմանա-պերուացի կենդանաբան գիտնական, որը հայտնի է որպես 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին տեղի ունեցած Lockheed L-188 Electra ինքնաթիռի վթարից միակ փրկվածըԱյն բանից հետո, երբ ինքնաթիռը 3 հազար մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառը, 17-ամյա աղջիկը ինը օր շարունակ Ամազոնյան ջունգլիներով ճանապարհ է անցել դեպի մարդիկ՝ չնայած խորը կտրած վերքերին և [[Անրակի կոտրվածք|անրակի կոտրվածքին]]<ref name="Interview Vice">{{cite news|url=https://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9|title=The woman who fell to earth|author=Tom Littlewood|date=2011|publisher=Vice|lang=en|accessdate=2013-08-19|archivedate=2012-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105180056/http://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9}}</ref>։ Հասուն տարիքում ծառայել է որպես Մյունխենի կենդանաբանական պետական հավաքածուի տնօրեն։ Յուլիանա Կյոպկե փրկության պատմության հիման վրա Իտալիայում նկարահանվել է «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»)<ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0071845/|title=I miracoli accadono ancora|publisher=[[Internet Movie Database]]|accessdate=2013-08-18|archive-date=2013-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20130614163710/http://www.imdb.com/title/tt0071845/|deadlink=no}}</ref>։ == Կենցագրություն == === Վաղ կյանք === Ջուլիանա Կեպկեն ծնվել է 1954 թվականին գերմանացի կենսաբան էմիգրանտների ընտանիքում.Յուլիանայի մայրը՝ Մարիան, թռչնաբան էր, իսկ հայրը՝ Հանսը Վիլհելմը՝ թռչնաբան և հերպետոլոգ ։ 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Julուլիանան մոր հետ միասին թռչում էր Սուրբ Ծննդյան արձակուրդներին հոր մոտ, ով աշխատում էր Պուկալպայում: Աղջիկը վերջերս դարձավ 17 տարեկան, նա դեռ սովորում էր միջնակարգ դպրոցում: == Ավիավթար == {{main|Катастрофа L-188 в Пуэрто-Инке}} 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին, տեղական ժամանակով ժամը 12:00-ի սահմաններում, lansa Lockheed L-188 Electra ավիաընկերության տուրբոպրոպ ինքնաթիռը դուրս եկավ Խորխե Չավեսի միջազգային օդանավակայանից (Կալաո քաղաք, Պերուի Հանրապետություն)՝ ուղևորվելով դեպի Իկիտոս քաղաք՝ միջանկյալ վայրէջքով Պուկալպա (չվերթ 508)։ Ինքնաթիռում եղել է 92 մարդ, որից անձնակազմի 6 անդամ և 86 ուղևոր, այդ թվում՝ 17-ամյա Յուլիանա Կյոպկե և նրա մայրը: Հաջող թռիչքից հետո ինքնաթիռը զբաղեցրել է 6400 մետր բարձրություն և ուղղություն վերցրել Պուկալպայում։ Երթուղու վրա եղել է ամպրոպային ճակատ, սակայն օդաչուները չեն փոխել ուղղությունը։Ժամը 12:36-ին կայծակը հարվածել է ինքնաթիռի աջ թևին և հրդեհ առաջացրել վառելիքի բաքում: Ուժեղ կրակի պատճառով թևը շուտով պոկվել է, օդանավը կորցրել է կառավարումը և, փլուզվելով, 3200 մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառ։ Անկման վայրը գտնվում էր Պուկալպայից 20 րոպե թռիչքի ժամանակ։ Շուտով սկսվեց փրկարարական գործողությունը, բայց անձրևը կանխեց հրդեհի զարգացումը գետնին, իսկ արևադարձային ծառերի պսակները թաքցրեցին բեկորները: Այդ պատճառով օդից որոնողական արշավախմբերը չեն կարողացել հայտնաբերել ինքնաթիռը։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ աղետը օդաչուների՝ ամպրոպային ճակատով թռչելու սխալ որոշման հետևանք է եղել։ == Փրկություն == Յուլիանայի հիշողությունների համաձայն, երբ ինքնաթիռը գտնվում էր ամպրոպի ճակատի ներսում, այն սկսեց թափահարել, իրեր ընկան, որոշ ուղևորներ բղավեցին: Այնուհետև կայծակը հարվածեց, և L-188-ը սկսեց շրջվել: Ընկնելուց քիչ առաջ շարժիչների դղրդյունն անհետացավ, լսվում էին միայն մարդկանց ճիչերն ու քամու սուլոցը։ Ինքնաթիռի ընկնելուց հետո Յուլիանան արթնացավ՝ վերևից ծածկված երեք տեղանոց բազկաթոռով, որի վրա նստած էր ինքնաթիռում։ Նա ստացել է անրակի կոտրվածք և աջ աչքի կոնտուզիա, ուղեղի ցնցում, պատռել է ծնկի կապանը, ինչպես նաև բազմաթիվ կտրվածքներ է ունեցել, այդ թվում՝ խորը։ Ըստ Յուլիանա Կյոպկեի պատմության՝ նա ուշքի է եկել աղետի հաջորդ օրը<ref name="Interview Vice" />։ Սակայն դեռ երկար ժամանակ նրա ինքնազգացողությունը թույլ չէր տալիս որևէ գործողություն ձեռնարկել, նա պարբերաբար կորցնում էր գիտակցությունը։ Բացի այդ, Յուլիանան լավ չէր տեսնում. մի աչքը թուլացավ, և նա կորցրեց ակնոցը: Աստիճանաբար ուշքի գալով՝ Յուլիանան փորձեց գտնել իր կողքին նստած մորը, բայց ապարդյուն: Չգտնելով նաև այլ փրկվածների՝ աղջիկը որոշել է ոչ թե սպասել փրկարարներին, այլ ինքնուրույն հասնել մարդկանց։ Այս պահին աղետից արդեն 4 օր է անցել<ref name="Interview Vice" />։ Նա լսեց և տեսավ որոնման ինքնաթիռները, բայց նրանք չտեսան նրան, և Յուլիանան նրանց ուշադրությունը գրավելու ոչինչ չուներ: Հետագայում հետաքննությունը պարզել է, որ ընկնելու պահը ողջ է մնացել 14 մարդ, սակայն նրանք բոլորը մահացել են վնասվածքներից հաջորդ մի քանի օրվա ընթացքում՝ մինչ օգնության հասնելը: Հենվելով ջունգլիներում գոյատևելու մասին իր հորից ստացած գիտելիքների վրա՝ Յուլիանան գնաց մարդկանց փնտրելու: Դրանից առաջ նա որոնում էր բեկորները սնունդ փնտրելու համար, բայց հայտնաբերեց միայն քաղցրավենիքի մի փոքրիկ բաժակ, որն էլ դարձավ նրա ճամբարային կերակուրը: Հայտնաբերվել է նաև բավականին մեծ կարկանդակ, որն ընկնելիս խառնվել է ցեխի հետ և այդ տեսքով ուտել հնարավոր չի եղել: Ուստի Յուլիանան վերցրեց միայն կոնֆետները՝ թողնելով կարկանդակը, ինչի համար հետո զղջաց (կոնֆետներն ավարտվեցին երեք օր անց, իսկ ուտելու փոխարեն աղջիկը պարզապես շատ ջուր խմեց)։ 6-րդ օրը (դեկտեմբերի 31-ին) Յուլիանան լսեց գետերի երկայնքով ապրող goacins-ի աղաղակի բնորոշ ձայնը: Գնալով նրանց մոտ՝ նա շուտով ափ դուրս եկավ։ Նա իջավ աղետի վայրից ոչ հեռու հոսող առուն և շարժվեց հոսանքն ի վեր։ Ծանծաղ առվակի վրայով շարժվելն ավելի հեշտ էր, քան ջունգլիներում, բացի այդ, առվակին Հետևելով՝ մարդկանց մոտ դուրս գալու մեծ հավանականություն կա։ Այնուամենայնիվ, աղջիկը սխալվեց ուղղություն ընտրելու հարցում՝ չկասկածելով, որ եթե նա այլ կողմ գնար, դուրս կգար Սունգարի գետը, որտեղ շատ հաճախ լողում էին տարբեր նավակներ։ Ջունգլիներում Յուլիանան հանդիպել է կենդանիների, ջրի մեջ հանդիպել են օձեր և ձկներ։Հետևելով Շիբոնի գետի հունին՝ նա տեսավ կայմաններին, բայց գիտեր, որ դրանք վտանգավոր չեն մարդկանց համար, ինչպես վտանգավոր չեն նաև հոսող ջրի մեջ ապրող պիրանաները։ պոչամբարների խայթոցներից պաշտպանվելու համար Յուլիանան զգաց ներքևի մասը իր առջև՝ օգտագործելով փայտ-գավազան: Գիշերը Յուլիանան գործնականում չէր կարողանում քնել միջատների և ցավոտ վերքերի պատճառով: Բացի այդ, նրա աջ ուսի վրա սկսել է թարախակույտ զարգանալ, իսկ վերքի մեջ թրթուրներ են առաջացել։ Ջունգլիներում գտնվելու տասներորդ օրը աղջիկը հայտնաբերել է խարսխված նավակ։ Նայելով շուրջը՝ նա բարձրության վրա տեսավ տերևներից և ճյուղերից պատրաստված տնական տանիք: Ուժերի բացակայության պատճառով նրան երկար ժամանակ չի հաջողվել բարձրանալ ցածր բլուրը։ Բարձրանալուց հետո նա հասկացավ, որ խրճիթը կառուցված է նավակի շարժիչը պատսպարելու համար։ Խրճիթի կողքին աղջիկը որոշ քանակությամբ բենզին է հայտնաբերել և հիշելով, թե ինչպես է հայրը մի անգամ բուժել իրենց շանը, իր վերքը բուժել է բենզինով։Նրան հաջողվել է մոտ 30 թրթուր հանել։ Խիստ թուլացած վիճակում աղջիկը քնել է հողեղեն հատակին՝ շարժիչի կողքին։ Արթնացրեց նրա մարդկանց ձայները հաջորդ առավոտյան (հունվարի 4-ին)։ Առաջինը նա տեսավ փայտահատ Մարսիո Ռիբերին, իսկ նրա հետ՝ Երկու Տղամարդ։ Նրանք բոլորը Պուերտո Ինկա գյուղի բնակիչներ էին, որը գտնվում էր Պաչիտեա գետի վրա։ Նրանք աղջկան տարել են իրենց գյուղ, կերակրել և եղած միջոցներով բուժել վերքերը։ Հաջորդ օրը աղջկան նավով տեղափոխել են մոտակա գյուղ։ Տեղի հիվանդանոցում Յուլիանային մասնագիտական բժշկական օգնություն են ցուցաբերել, այնուհետև փոքր ինքնաթիռով տեղափոխել են Պուկալպա, որտեղ նա հանդիպել է հոր հետ։ Վթարի վայրը հայտնաբերվել է Յուլիանա Կյոպկեի ցուցմունքների շնորհիվ՝ Պուկալպա ժամանելուց երկու օր անց: Այս պահին ողջ մնացած բոլոր ուղևորները մահացել են։Ստացած վնասվածքներից ապաքինվելուց հետո Կյոպկեն օգնել է որոնողական խմբերին՝ հայտնաբերելու կործանման վայրը և դուրս բերելու զոհերի մարմինները։ Նրա մոր մարմինը հայտնաբերվել է միայն 1972 թվականի հունվարի 12-ին: Հունվարի 13-ին հայտնաբերվել է 91 մարմին, այսինքն՝ բոլոր մահացածներին, որոնցից հաջողվել է ճանաչել 56-ը։ == Աղետից հետո == Շուտով Կյոպկեն տեղափոխվեց Արևմտյան Գերմանիա, որտեղ լիովին ազատվեց վնասվածքներից։ Նա կենսաբանություն է սովորել Կիլսկի համալսարանում և ավարտել այն 1980 թվականին:Նա դոկտորի կոչում է ստացել Մյունխենի Լյուդվիգ-Մաքսիմիլիան համալսարանից՝ պաշտպանելով իր թեզը արևադարձային անտառներում չղջիկների գաղութի բնապահպանական ուսումնասիրության վերաբերյալ և վերադարձել Պերու՝ հետագա հետազոտությունների համար:1989 թվականին Կյոպկեն ամուսնացավ գերմանացի միջատաբան Էրիխ դիլլերի հետ։ 2000 թվականին դարձել է Պերուի անտառների հետազոտական կայանի տնօրեն հոր մահից հետո, որը նախկինում զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը<ref>[https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html She Fell Nearly 2 Miles, and Walked Away] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html |date=20220812124641 }}, Franz Lidz, [[New York Times]], 18 июня 2021 года.</ref>։ == Ստեղծագործության մեջ == Յուլիանա Կյոպկեի ճակատագիրն արտացոլվել է մի շարք ստեղծագործություններում: * Ամերիկա-իտալական «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»); * «Հույսի թևեր» վավերագրական ֆիլմ (գերմ.՝ «Julianes Sturz in den Dschungel»), գերմանացի ռեժիսոր Վերներ Հերցոգ<ref>Вернер Херцог давно интересовался этой историей, на что у него были личные мотивы: отправляясь на поиски натуры для своего фильма [[Агирре, гнев божий|«Агирре, гнев божий»]], он лишь по счастливой случайности не попал на тот самый злополучный рейс. </ref>; * Discovery Channel վավերագրական ֆիլմ « ինքնաթիռի վթարներ. հույժ գաղտնի. Էքստրեմալ եղանակ » (6-րդ եթերաշրջան, 1-ին եթերաշրջան)։ * 2017 թվականի նոյեմբերին հայտարարվել է Սոֆի Թըրների մասնակցությամբ «երբ ես ընկա երկնքից» ֆիլմը<ref>{{Cite web |url=https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |title=Звезда Игры престолов выживет в авиакатастрофе в новом фильме — Mail Кино<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2017-11-02 |archive-date=2017-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107010046/https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |deadlink=no }}</ref>. Բացի այդ, 2011 թվականին Յուլիանա Կյոպկեն հրատարակել է ինքնակենսագրական գիրք՝ «երբ ես ընկա երկնքից» ({{lang-de|}} Als ich vom Himmel fiel)<ref>{{книга|автор=Juliane Koepcke|заглавие=Когда я упала с неба|оригинал=When I Fell From the Sky|ссылка=https://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705|издательство=Titletown Publishing, LLC|год=2011|страниц=227|isbn=978-0983754701|archivedate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305222745/http://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705}}</ref>. == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|0462885|Юлиана Кёпке}} * {{imdb name|6011588|Юлиана Кёпке}} * [http://www.kinopoisk.ru/name/2402569/ Юлиана Кёпке на сайте [[КиноПоиск]]] {{Արտաքին հղումներ}} 2d15llfgvgan2ydcygku02idjh98o1e 10357230 10357228 2025-06-18T08:56:34Z Susanna Gharibyan 152136 /* Աղետից հետո */ 10357230 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Յուլիանա Մարգարետ Բեատա Կյոպկե''' ({{lang-de|Juliane Margaret Beate Koepcke}}, {{ԱԾ}}),գերմանա-պերուացի կենդանաբան գիտնական, որը հայտնի է որպես 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին տեղի ունեցած Lockheed L-188 Electra ինքնաթիռի վթարից միակ փրկվածըԱյն բանից հետո, երբ ինքնաթիռը 3 հազար մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառը, 17-ամյա աղջիկը ինը օր շարունակ Ամազոնյան ջունգլիներով ճանապարհ է անցել դեպի մարդիկ՝ չնայած խորը կտրած վերքերին և [[Անրակի կոտրվածք|անրակի կոտրվածքին]]<ref name="Interview Vice">{{cite news|url=https://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9|title=The woman who fell to earth|author=Tom Littlewood|date=2011|publisher=Vice|lang=en|accessdate=2013-08-19|archivedate=2012-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105180056/http://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9}}</ref>։ Հասուն տարիքում ծառայել է որպես Մյունխենի կենդանաբանական պետական հավաքածուի տնօրեն։ Յուլիանա Կյոպկե փրկության պատմության հիման վրա Իտալիայում նկարահանվել է «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»)<ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0071845/|title=I miracoli accadono ancora|publisher=[[Internet Movie Database]]|accessdate=2013-08-18|archive-date=2013-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20130614163710/http://www.imdb.com/title/tt0071845/|deadlink=no}}</ref>։ == Կենցագրություն == === Վաղ կյանք === Ջուլիանա Կեպկեն ծնվել է 1954 թվականին գերմանացի կենսաբան էմիգրանտների ընտանիքում.Յուլիանայի մայրը՝ Մարիան, թռչնաբան էր, իսկ հայրը՝ Հանսը Վիլհելմը՝ թռչնաբան և հերպետոլոգ ։ 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Julուլիանան մոր հետ միասին թռչում էր Սուրբ Ծննդյան արձակուրդներին հոր մոտ, ով աշխատում էր Պուկալպայում: Աղջիկը վերջերս դարձավ 17 տարեկան, նա դեռ սովորում էր միջնակարգ դպրոցում: == Ավիավթար == {{main|Катастрофа L-188 в Пуэрто-Инке}} 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին, տեղական ժամանակով ժամը 12:00-ի սահմաններում, lansa Lockheed L-188 Electra ավիաընկերության տուրբոպրոպ ինքնաթիռը դուրս եկավ Խորխե Չավեսի միջազգային օդանավակայանից (Կալաո քաղաք, Պերուի Հանրապետություն)՝ ուղևորվելով դեպի Իկիտոս քաղաք՝ միջանկյալ վայրէջքով Պուկալպա (չվերթ 508)։ Ինքնաթիռում եղել է 92 մարդ, որից անձնակազմի 6 անդամ և 86 ուղևոր, այդ թվում՝ 17-ամյա Յուլիանա Կյոպկե և նրա մայրը: Հաջող թռիչքից հետո ինքնաթիռը զբաղեցրել է 6400 մետր բարձրություն և ուղղություն վերցրել Պուկալպայում։ Երթուղու վրա եղել է ամպրոպային ճակատ, սակայն օդաչուները չեն փոխել ուղղությունը։Ժամը 12:36-ին կայծակը հարվածել է ինքնաթիռի աջ թևին և հրդեհ առաջացրել վառելիքի բաքում: Ուժեղ կրակի պատճառով թևը շուտով պոկվել է, օդանավը կորցրել է կառավարումը և, փլուզվելով, 3200 մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառ։ Անկման վայրը գտնվում էր Պուկալպայից 20 րոպե թռիչքի ժամանակ։ Շուտով սկսվեց փրկարարական գործողությունը, բայց անձրևը կանխեց հրդեհի զարգացումը գետնին, իսկ արևադարձային ծառերի պսակները թաքցրեցին բեկորները: Այդ պատճառով օդից որոնողական արշավախմբերը չեն կարողացել հայտնաբերել ինքնաթիռը։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ աղետը օդաչուների՝ ամպրոպային ճակատով թռչելու սխալ որոշման հետևանք է եղել։ == Փրկություն == Յուլիանայի հիշողությունների համաձայն, երբ ինքնաթիռը գտնվում էր ամպրոպի ճակատի ներսում, այն սկսեց թափահարել, իրեր ընկան, որոշ ուղևորներ բղավեցին: Այնուհետև կայծակը հարվածեց, և L-188-ը սկսեց շրջվել: Ընկնելուց քիչ առաջ շարժիչների դղրդյունն անհետացավ, լսվում էին միայն մարդկանց ճիչերն ու քամու սուլոցը։ Ինքնաթիռի ընկնելուց հետո Յուլիանան արթնացավ՝ վերևից ծածկված երեք տեղանոց բազկաթոռով, որի վրա նստած էր ինքնաթիռում։ Նա ստացել է անրակի կոտրվածք և աջ աչքի կոնտուզիա, ուղեղի ցնցում, պատռել է ծնկի կապանը, ինչպես նաև բազմաթիվ կտրվածքներ է ունեցել, այդ թվում՝ խորը։ Ըստ Յուլիանա Կյոպկեի պատմության՝ նա ուշքի է եկել աղետի հաջորդ օրը<ref name="Interview Vice" />։ Սակայն դեռ երկար ժամանակ նրա ինքնազգացողությունը թույլ չէր տալիս որևէ գործողություն ձեռնարկել, նա պարբերաբար կորցնում էր գիտակցությունը։ Բացի այդ, Յուլիանան լավ չէր տեսնում. մի աչքը թուլացավ, և նա կորցրեց ակնոցը: Աստիճանաբար ուշքի գալով՝ Յուլիանան փորձեց գտնել իր կողքին նստած մորը, բայց ապարդյուն: Չգտնելով նաև այլ փրկվածների՝ աղջիկը որոշել է ոչ թե սպասել փրկարարներին, այլ ինքնուրույն հասնել մարդկանց։ Այս պահին աղետից արդեն 4 օր է անցել<ref name="Interview Vice" />։ Նա լսեց և տեսավ որոնման ինքնաթիռները, բայց նրանք չտեսան նրան, և Յուլիանան նրանց ուշադրությունը գրավելու ոչինչ չուներ: Հետագայում հետաքննությունը պարզել է, որ ընկնելու պահը ողջ է մնացել 14 մարդ, սակայն նրանք բոլորը մահացել են վնասվածքներից հաջորդ մի քանի օրվա ընթացքում՝ մինչ օգնության հասնելը: Հենվելով ջունգլիներում գոյատևելու մասին իր հորից ստացած գիտելիքների վրա՝ Յուլիանան գնաց մարդկանց փնտրելու: Դրանից առաջ նա որոնում էր բեկորները սնունդ փնտրելու համար, բայց հայտնաբերեց միայն քաղցրավենիքի մի փոքրիկ բաժակ, որն էլ դարձավ նրա ճամբարային կերակուրը: Հայտնաբերվել է նաև բավականին մեծ կարկանդակ, որն ընկնելիս խառնվել է ցեխի հետ և այդ տեսքով ուտել հնարավոր չի եղել: Ուստի Յուլիանան վերցրեց միայն կոնֆետները՝ թողնելով կարկանդակը, ինչի համար հետո զղջաց (կոնֆետներն ավարտվեցին երեք օր անց, իսկ ուտելու փոխարեն աղջիկը պարզապես շատ ջուր խմեց)։ 6-րդ օրը (դեկտեմբերի 31-ին) Յուլիանան լսեց գետերի երկայնքով ապրող goacins-ի աղաղակի բնորոշ ձայնը: Գնալով նրանց մոտ՝ նա շուտով ափ դուրս եկավ։ Նա իջավ աղետի վայրից ոչ հեռու հոսող առուն և շարժվեց հոսանքն ի վեր։ Ծանծաղ առվակի վրայով շարժվելն ավելի հեշտ էր, քան ջունգլիներում, բացի այդ, առվակին Հետևելով՝ մարդկանց մոտ դուրս գալու մեծ հավանականություն կա։ Այնուամենայնիվ, աղջիկը սխալվեց ուղղություն ընտրելու հարցում՝ չկասկածելով, որ եթե նա այլ կողմ գնար, դուրս կգար Սունգարի գետը, որտեղ շատ հաճախ լողում էին տարբեր նավակներ։ Ջունգլիներում Յուլիանան հանդիպել է կենդանիների, ջրի մեջ հանդիպել են օձեր և ձկներ։Հետևելով Շիբոնի գետի հունին՝ նա տեսավ կայմաններին, բայց գիտեր, որ դրանք վտանգավոր չեն մարդկանց համար, ինչպես վտանգավոր չեն նաև հոսող ջրի մեջ ապրող պիրանաները։ պոչամբարների խայթոցներից պաշտպանվելու համար Յուլիանան զգաց ներքևի մասը իր առջև՝ օգտագործելով փայտ-գավազան: Գիշերը Յուլիանան գործնականում չէր կարողանում քնել միջատների և ցավոտ վերքերի պատճառով: Բացի այդ, նրա աջ ուսի վրա սկսել է թարախակույտ զարգանալ, իսկ վերքի մեջ թրթուրներ են առաջացել։ Ջունգլիներում գտնվելու տասներորդ օրը աղջիկը հայտնաբերել է խարսխված նավակ։ Նայելով շուրջը՝ նա բարձրության վրա տեսավ տերևներից և ճյուղերից պատրաստված տնական տանիք: Ուժերի բացակայության պատճառով նրան երկար ժամանակ չի հաջողվել բարձրանալ ցածր բլուրը։ Բարձրանալուց հետո նա հասկացավ, որ խրճիթը կառուցված է նավակի շարժիչը պատսպարելու համար։ Խրճիթի կողքին աղջիկը որոշ քանակությամբ բենզին է հայտնաբերել և հիշելով, թե ինչպես է հայրը մի անգամ բուժել իրենց շանը, իր վերքը բուժել է բենզինով։Նրան հաջողվել է մոտ 30 թրթուր հանել։ Խիստ թուլացած վիճակում աղջիկը քնել է հողեղեն հատակին՝ շարժիչի կողքին։ Արթնացրեց նրա մարդկանց ձայները հաջորդ առավոտյան (հունվարի 4-ին)։ Առաջինը նա տեսավ փայտահատ Մարսիո Ռիբերին, իսկ նրա հետ՝ Երկու Տղամարդ։ Նրանք բոլորը Պուերտո Ինկա գյուղի բնակիչներ էին, որը գտնվում էր Պաչիտեա գետի վրա։ Նրանք աղջկան տարել են իրենց գյուղ, կերակրել և եղած միջոցներով բուժել վերքերը։ Հաջորդ օրը աղջկան նավով տեղափոխել են մոտակա գյուղ։ Տեղի հիվանդանոցում Յուլիանային մասնագիտական բժշկական օգնություն են ցուցաբերել, այնուհետև փոքր ինքնաթիռով տեղափոխել են Պուկալպա, որտեղ նա հանդիպել է հոր հետ։ Վթարի վայրը հայտնաբերվել է Յուլիանա Կյոպկեի ցուցմունքների շնորհիվ՝ Պուկալպա ժամանելուց երկու օր անց: Այս պահին ողջ մնացած բոլոր ուղևորները մահացել են։Ստացած վնասվածքներից ապաքինվելուց հետո Կյոպկեն օգնել է որոնողական խմբերին՝ հայտնաբերելու կործանման վայրը և դուրս բերելու զոհերի մարմինները։ Նրա մոր մարմինը հայտնաբերվել է միայն 1972 թվականի հունվարի 12-ին: Հունվարի 13-ին հայտնաբերվել է 91 մարմին, այսինքն՝ բոլոր մահացածներին, որոնցից հաջողվել է ճանաչել 56-ը։ == Աղետից հետո == Շուտով Կյոպկեն տեղափոխվեց Արևմտյան Գերմանիա, որտեղ լիովին ազատվեց վնասվածքներից։ Նա Կիլսկի համալսարանում սովորել է կենսաբանություն և ավարտել այն 1980 թվականին: Դոկտորի կոչում է ստացել Մյունխենի Լյուդվիգ-Մաքսիմիլիան համալսարանում՝ պաշտպանելով իր թեզը արևադարձային անտառներում չղջիկների գաղութի բնապահպանական ուսումնասիրության վերաբերյալ և վերադարձել Պերու՝ հետագա հետազոտությունների համար: 1989 թվականին Կյոպկեն ամուսնացել է գերմանացի միջատաբան Էրիխ Դիլլերի հետ։ 2000 թվականին դարձել է Պերուի անտառների հետազոտական կայանի տնօրեն հոր մահից հետո, որը նախկինում զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը<ref>[https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html She Fell Nearly 2 Miles, and Walked Away] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html |date=20220812124641 }}, Franz Lidz, [[New York Times]], 18 июня 2021 года.</ref>։ == Ստեղծագործական կյանքում == Յուլիանա Կյոպկեի ճակատագիրն արտացոլվել է մի շարք ստեղծագործություններում: * Ամերիկա-իտալական «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»); * «Հույսի թևեր» վավերագրական ֆիլմ (գերմ.՝ «Julianes Sturz in den Dschungel»), գերմանացի ռեժիսոր Վերներ Հերցոգ<ref>Вернер Херцог давно интересовался этой историей, на что у него были личные мотивы: отправляясь на поиски натуры для своего фильма [[Агирре, гнев божий|«Агирре, гнев божий»]], он лишь по счастливой случайности не попал на тот самый злополучный рейс. </ref>; * Discovery Channel վավերագրական ֆիլմ « ինքնաթիռի վթարներ. հույժ գաղտնի. Էքստրեմալ եղանակ » (6-րդ եթերաշրջան, 1-ին եթերաշրջան)։ * 2017 թվականի նոյեմբերին հայտարարվել է Սոֆի Թըրների մասնակցությամբ «երբ ես ընկա երկնքից» ֆիլմը<ref>{{Cite web |url=https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |title=Звезда Игры престолов выживет в авиакатастрофе в новом фильме — Mail Кино<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2017-11-02 |archive-date=2017-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107010046/https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |deadlink=no }}</ref>. Բացի այդ, 2011 թվականին Յուլիանա Կյոպկեն հրատարակել է ինքնակենսագրական գիրք՝ «երբ ես ընկա երկնքից» ({{lang-de|}} Als ich vom Himmel fiel)<ref>{{книга|автор=Juliane Koepcke|заглавие=Когда я упала с неба|оригинал=When I Fell From the Sky|ссылка=https://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705|издательство=Titletown Publishing, LLC|год=2011|страниц=227|isbn=978-0983754701|archivedate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305222745/http://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705}}</ref>. == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|0462885|Юлиана Кёпке}} * {{imdb name|6011588|Юлиана Кёпке}} * [http://www.kinopoisk.ru/name/2402569/ Юлиана Кёпке на сайте [[КиноПоиск]]] {{Արտաքին հղումներ}} l17uijfty4g8hpacw1kke5q10q1yhx5 10357231 10357230 2025-06-18T08:57:36Z Susanna Gharibyan 152136 /* Ստեղծագործական կյանքում */ 10357231 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Յուլիանա Մարգարետ Բեատա Կյոպկե''' ({{lang-de|Juliane Margaret Beate Koepcke}}, {{ԱԾ}}),գերմանա-պերուացի կենդանաբան գիտնական, որը հայտնի է որպես 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին տեղի ունեցած Lockheed L-188 Electra ինքնաթիռի վթարից միակ փրկվածըԱյն բանից հետո, երբ ինքնաթիռը 3 հազար մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառը, 17-ամյա աղջիկը ինը օր շարունակ Ամազոնյան ջունգլիներով ճանապարհ է անցել դեպի մարդիկ՝ չնայած խորը կտրած վերքերին և [[Անրակի կոտրվածք|անրակի կոտրվածքին]]<ref name="Interview Vice">{{cite news|url=https://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9|title=The woman who fell to earth|author=Tom Littlewood|date=2011|publisher=Vice|lang=en|accessdate=2013-08-19|archivedate=2012-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105180056/http://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9}}</ref>։ Հասուն տարիքում ծառայել է որպես Մյունխենի կենդանաբանական պետական հավաքածուի տնօրեն։ Յուլիանա Կյոպկե փրկության պատմության հիման վրա Իտալիայում նկարահանվել է «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»)<ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0071845/|title=I miracoli accadono ancora|publisher=[[Internet Movie Database]]|accessdate=2013-08-18|archive-date=2013-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20130614163710/http://www.imdb.com/title/tt0071845/|deadlink=no}}</ref>։ == Կենցագրություն == === Վաղ կյանք === Ջուլիանա Կեպկեն ծնվել է 1954 թվականին գերմանացի կենսաբան էմիգրանտների ընտանիքում.Յուլիանայի մայրը՝ Մարիան, թռչնաբան էր, իսկ հայրը՝ Հանսը Վիլհելմը՝ թռչնաբան և հերպետոլոգ ։ 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Julուլիանան մոր հետ միասին թռչում էր Սուրբ Ծննդյան արձակուրդներին հոր մոտ, ով աշխատում էր Պուկալպայում: Աղջիկը վերջերս դարձավ 17 տարեկան, նա դեռ սովորում էր միջնակարգ դպրոցում: == Ավիավթար == {{main|Катастрофа L-188 в Пуэрто-Инке}} 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին, տեղական ժամանակով ժամը 12:00-ի սահմաններում, lansa Lockheed L-188 Electra ավիաընկերության տուրբոպրոպ ինքնաթիռը դուրս եկավ Խորխե Չավեսի միջազգային օդանավակայանից (Կալաո քաղաք, Պերուի Հանրապետություն)՝ ուղևորվելով դեպի Իկիտոս քաղաք՝ միջանկյալ վայրէջքով Պուկալպա (չվերթ 508)։ Ինքնաթիռում եղել է 92 մարդ, որից անձնակազմի 6 անդամ և 86 ուղևոր, այդ թվում՝ 17-ամյա Յուլիանա Կյոպկե և նրա մայրը: Հաջող թռիչքից հետո ինքնաթիռը զբաղեցրել է 6400 մետր բարձրություն և ուղղություն վերցրել Պուկալպայում։ Երթուղու վրա եղել է ամպրոպային ճակատ, սակայն օդաչուները չեն փոխել ուղղությունը։Ժամը 12:36-ին կայծակը հարվածել է ինքնաթիռի աջ թևին և հրդեհ առաջացրել վառելիքի բաքում: Ուժեղ կրակի պատճառով թևը շուտով պոկվել է, օդանավը կորցրել է կառավարումը և, փլուզվելով, 3200 մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառ։ Անկման վայրը գտնվում էր Պուկալպայից 20 րոպե թռիչքի ժամանակ։ Շուտով սկսվեց փրկարարական գործողությունը, բայց անձրևը կանխեց հրդեհի զարգացումը գետնին, իսկ արևադարձային ծառերի պսակները թաքցրեցին բեկորները: Այդ պատճառով օդից որոնողական արշավախմբերը չեն կարողացել հայտնաբերել ինքնաթիռը։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ աղետը օդաչուների՝ ամպրոպային ճակատով թռչելու սխալ որոշման հետևանք է եղել։ == Փրկություն == Յուլիանայի հիշողությունների համաձայն, երբ ինքնաթիռը գտնվում էր ամպրոպի ճակատի ներսում, այն սկսեց թափահարել, իրեր ընկան, որոշ ուղևորներ բղավեցին: Այնուհետև կայծակը հարվածեց, և L-188-ը սկսեց շրջվել: Ընկնելուց քիչ առաջ շարժիչների դղրդյունն անհետացավ, լսվում էին միայն մարդկանց ճիչերն ու քամու սուլոցը։ Ինքնաթիռի ընկնելուց հետո Յուլիանան արթնացավ՝ վերևից ծածկված երեք տեղանոց բազկաթոռով, որի վրա նստած էր ինքնաթիռում։ Նա ստացել է անրակի կոտրվածք և աջ աչքի կոնտուզիա, ուղեղի ցնցում, պատռել է ծնկի կապանը, ինչպես նաև բազմաթիվ կտրվածքներ է ունեցել, այդ թվում՝ խորը։ Ըստ Յուլիանա Կյոպկեի պատմության՝ նա ուշքի է եկել աղետի հաջորդ օրը<ref name="Interview Vice" />։ Սակայն դեռ երկար ժամանակ նրա ինքնազգացողությունը թույլ չէր տալիս որևէ գործողություն ձեռնարկել, նա պարբերաբար կորցնում էր գիտակցությունը։ Բացի այդ, Յուլիանան լավ չէր տեսնում. մի աչքը թուլացավ, և նա կորցրեց ակնոցը: Աստիճանաբար ուշքի գալով՝ Յուլիանան փորձեց գտնել իր կողքին նստած մորը, բայց ապարդյուն: Չգտնելով նաև այլ փրկվածների՝ աղջիկը որոշել է ոչ թե սպասել փրկարարներին, այլ ինքնուրույն հասնել մարդկանց։ Այս պահին աղետից արդեն 4 օր է անցել<ref name="Interview Vice" />։ Նա լսեց և տեսավ որոնման ինքնաթիռները, բայց նրանք չտեսան նրան, և Յուլիանան նրանց ուշադրությունը գրավելու ոչինչ չուներ: Հետագայում հետաքննությունը պարզել է, որ ընկնելու պահը ողջ է մնացել 14 մարդ, սակայն նրանք բոլորը մահացել են վնասվածքներից հաջորդ մի քանի օրվա ընթացքում՝ մինչ օգնության հասնելը: Հենվելով ջունգլիներում գոյատևելու մասին իր հորից ստացած գիտելիքների վրա՝ Յուլիանան գնաց մարդկանց փնտրելու: Դրանից առաջ նա որոնում էր բեկորները սնունդ փնտրելու համար, բայց հայտնաբերեց միայն քաղցրավենիքի մի փոքրիկ բաժակ, որն էլ դարձավ նրա ճամբարային կերակուրը: Հայտնաբերվել է նաև բավականին մեծ կարկանդակ, որն ընկնելիս խառնվել է ցեխի հետ և այդ տեսքով ուտել հնարավոր չի եղել: Ուստի Յուլիանան վերցրեց միայն կոնֆետները՝ թողնելով կարկանդակը, ինչի համար հետո զղջաց (կոնֆետներն ավարտվեցին երեք օր անց, իսկ ուտելու փոխարեն աղջիկը պարզապես շատ ջուր խմեց)։ 6-րդ օրը (դեկտեմբերի 31-ին) Յուլիանան լսեց գետերի երկայնքով ապրող goacins-ի աղաղակի բնորոշ ձայնը: Գնալով նրանց մոտ՝ նա շուտով ափ դուրս եկավ։ Նա իջավ աղետի վայրից ոչ հեռու հոսող առուն և շարժվեց հոսանքն ի վեր։ Ծանծաղ առվակի վրայով շարժվելն ավելի հեշտ էր, քան ջունգլիներում, բացի այդ, առվակին Հետևելով՝ մարդկանց մոտ դուրս գալու մեծ հավանականություն կա։ Այնուամենայնիվ, աղջիկը սխալվեց ուղղություն ընտրելու հարցում՝ չկասկածելով, որ եթե նա այլ կողմ գնար, դուրս կգար Սունգարի գետը, որտեղ շատ հաճախ լողում էին տարբեր նավակներ։ Ջունգլիներում Յուլիանան հանդիպել է կենդանիների, ջրի մեջ հանդիպել են օձեր և ձկներ։Հետևելով Շիբոնի գետի հունին՝ նա տեսավ կայմաններին, բայց գիտեր, որ դրանք վտանգավոր չեն մարդկանց համար, ինչպես վտանգավոր չեն նաև հոսող ջրի մեջ ապրող պիրանաները։ պոչամբարների խայթոցներից պաշտպանվելու համար Յուլիանան զգաց ներքևի մասը իր առջև՝ օգտագործելով փայտ-գավազան: Գիշերը Յուլիանան գործնականում չէր կարողանում քնել միջատների և ցավոտ վերքերի պատճառով: Բացի այդ, նրա աջ ուսի վրա սկսել է թարախակույտ զարգանալ, իսկ վերքի մեջ թրթուրներ են առաջացել։ Ջունգլիներում գտնվելու տասներորդ օրը աղջիկը հայտնաբերել է խարսխված նավակ։ Նայելով շուրջը՝ նա բարձրության վրա տեսավ տերևներից և ճյուղերից պատրաստված տնական տանիք: Ուժերի բացակայության պատճառով նրան երկար ժամանակ չի հաջողվել բարձրանալ ցածր բլուրը։ Բարձրանալուց հետո նա հասկացավ, որ խրճիթը կառուցված է նավակի շարժիչը պատսպարելու համար։ Խրճիթի կողքին աղջիկը որոշ քանակությամբ բենզին է հայտնաբերել և հիշելով, թե ինչպես է հայրը մի անգամ բուժել իրենց շանը, իր վերքը բուժել է բենզինով։Նրան հաջողվել է մոտ 30 թրթուր հանել։ Խիստ թուլացած վիճակում աղջիկը քնել է հողեղեն հատակին՝ շարժիչի կողքին։ Արթնացրեց նրա մարդկանց ձայները հաջորդ առավոտյան (հունվարի 4-ին)։ Առաջինը նա տեսավ փայտահատ Մարսիո Ռիբերին, իսկ նրա հետ՝ Երկու Տղամարդ։ Նրանք բոլորը Պուերտո Ինկա գյուղի բնակիչներ էին, որը գտնվում էր Պաչիտեա գետի վրա։ Նրանք աղջկան տարել են իրենց գյուղ, կերակրել և եղած միջոցներով բուժել վերքերը։ Հաջորդ օրը աղջկան նավով տեղափոխել են մոտակա գյուղ։ Տեղի հիվանդանոցում Յուլիանային մասնագիտական բժշկական օգնություն են ցուցաբերել, այնուհետև փոքր ինքնաթիռով տեղափոխել են Պուկալպա, որտեղ նա հանդիպել է հոր հետ։ Վթարի վայրը հայտնաբերվել է Յուլիանա Կյոպկեի ցուցմունքների շնորհիվ՝ Պուկալպա ժամանելուց երկու օր անց: Այս պահին ողջ մնացած բոլոր ուղևորները մահացել են։Ստացած վնասվածքներից ապաքինվելուց հետո Կյոպկեն օգնել է որոնողական խմբերին՝ հայտնաբերելու կործանման վայրը և դուրս բերելու զոհերի մարմինները։ Նրա մոր մարմինը հայտնաբերվել է միայն 1972 թվականի հունվարի 12-ին: Հունվարի 13-ին հայտնաբերվել է 91 մարմին, այսինքն՝ բոլոր մահացածներին, որոնցից հաջողվել է ճանաչել 56-ը։ == Աղետից հետո == Շուտով Կյոպկեն տեղափոխվեց Արևմտյան Գերմանիա, որտեղ լիովին ազատվեց վնասվածքներից։ Նա Կիլսկի համալսարանում սովորել է կենսաբանություն և ավարտել այն 1980 թվականին: Դոկտորի կոչում է ստացել Մյունխենի Լյուդվիգ-Մաքսիմիլիան համալսարանում՝ պաշտպանելով իր թեզը արևադարձային անտառներում չղջիկների գաղութի բնապահպանական ուսումնասիրության վերաբերյալ և վերադարձել Պերու՝ հետագա հետազոտությունների համար: 1989 թվականին Կյոպկեն ամուսնացել է գերմանացի միջատաբան Էրիխ Դիլլերի հետ։ 2000 թվականին դարձել է Պերուի անտառների հետազոտական կայանի տնօրեն հոր մահից հետո, որը նախկինում զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը<ref>[https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html She Fell Nearly 2 Miles, and Walked Away] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html |date=20220812124641 }}, Franz Lidz, [[New York Times]], 18 июня 2021 года.</ref>։ == Ստեղծագործական կյանքում == Յուլիանա Կյոպկեի ճակատագիրն արտացոլվել է մի շարք ստեղծագործություններում: * Ամերիկա-իտալական «հրաշքներ դեռ լինում են» ({{lang-it|«I miracoli accadono ancora»}}) * «Հույսի թևեր» վավերագրական ֆիլմ ({{lang-de|}} «Julianes Sturz in den Dschungel»), գերմանացի ռեժիսոր Վերներ Հերցոգ<ref>Вернер Херцог давно интересовался этой историей, на что у него были личные мотивы: отправляясь на поиски натуры для своего фильма [[Агирре, гнев божий|«Агирре, гнев божий»]], он лишь по счастливой случайности не попал на тот самый злополучный рейс. </ref>; * Discovery Channel վավերագրական ֆիլմ « ինքնաթիռի վթարներ. հույժ գաղտնի. Էքստրեմալ եղանակ » (6-րդ եթերաշրջան, 1-ին եթերաշրջան)։ * 2017 թվականի նոյեմբերին հայտարարվել է Սոֆի Թըրների մասնակցությամբ «երբ ես ընկա երկնքից» ֆիլմը<ref>{{Cite web |url=https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |title=Звезда Игры престолов выживет в авиакатастрофе в новом фильме — Mail Кино<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2017-11-02 |archive-date=2017-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107010046/https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |deadlink=no }}</ref>. Բացի այդ, 2011 թվականին Յուլիանա Կյոպկեն հրատարակել է ինքնակենսագրական գիրք՝ «երբ ես ընկա երկնքից» ({{lang-de|}} Als ich vom Himmel fiel)<ref>{{книга|автор=Juliane Koepcke|заглавие=Когда я упала с неба|оригинал=When I Fell From the Sky|ссылка=https://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705|издательство=Titletown Publishing, LLC|год=2011|страниц=227|isbn=978-0983754701|archivedate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305222745/http://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705}}</ref>. == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|0462885|Юлиана Кёпке}} * {{imdb name|6011588|Юлиана Кёпке}} * [http://www.kinopoisk.ru/name/2402569/ Юлиана Кёпке на сайте [[КиноПоиск]]] {{Արտաքին հղումներ}} s5s59m0j1ad1shu6wzi7zak19eaxfj4 10357246 10357231 2025-06-18T09:12:10Z Susanna Gharibyan 152136 /* Ստեղծագործական կյանքում */ 10357246 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Յուլիանա Մարգարետ Բեատա Կյոպկե''' ({{lang-de|Juliane Margaret Beate Koepcke}}, {{ԱԾ}}),գերմանա-պերուացի կենդանաբան գիտնական, որը հայտնի է որպես 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին տեղի ունեցած Lockheed L-188 Electra ինքնաթիռի վթարից միակ փրկվածըԱյն բանից հետո, երբ ինքնաթիռը 3 հազար մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառը, 17-ամյա աղջիկը ինը օր շարունակ Ամազոնյան ջունգլիներով ճանապարհ է անցել դեպի մարդիկ՝ չնայած խորը կտրած վերքերին և [[Անրակի կոտրվածք|անրակի կոտրվածքին]]<ref name="Interview Vice">{{cite news|url=https://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9|title=The woman who fell to earth|author=Tom Littlewood|date=2011|publisher=Vice|lang=en|accessdate=2013-08-19|archivedate=2012-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105180056/http://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9}}</ref>։ Հասուն տարիքում ծառայել է որպես Մյունխենի կենդանաբանական պետական հավաքածուի տնօրեն։ Յուլիանա Կյոպկե փրկության պատմության հիման վրա [[Իտալիա|Իտալիայում]] նկարահանվել է «հրաշքներ դեռ լինում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»)<ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0071845/|title=I miracoli accadono ancora|publisher=[[Internet Movie Database]]|accessdate=2013-08-18|archive-date=2013-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20130614163710/http://www.imdb.com/title/tt0071845/|deadlink=no}}</ref>։ == Կենցագրություն == === Վաղ կյանք === Ջուլիանա Կեպկեն ծնվել է 1954 թվականին գերմանացի կենսաբան էմիգրանտների ընտանիքում.Յուլիանայի մայրը՝ Մարիան, թռչնաբան էր, իսկ հայրը՝ Հանսը Վիլհելմը՝ թռչնաբան և հերպետոլոգ ։ 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Julուլիանան մոր հետ միասին թռչում էր Սուրբ Ծննդյան արձակուրդներին հոր մոտ, ով աշխատում էր Պուկալպայում: Աղջիկը վերջերս դարձավ 17 տարեկան, նա դեռ սովորում էր միջնակարգ դպրոցում: == Ավիավթար == {{main|Катастрофа L-188 в Пуэрто-Инке}} 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին, տեղական ժամանակով ժամը 12:00-ի սահմաններում, lansa Lockheed L-188 Electra ավիաընկերության տուրբոպրոպ ինքնաթիռը դուրս եկավ Խորխե Չավեսի միջազգային օդանավակայանից (Կալաո քաղաք, Պերուի Հանրապետություն)՝ ուղևորվելով դեպի [[Իկիտոս]] քաղաք՝ միջանկյալ վայրէջքով Պուկալպա (չվերթ 508)։ Ինքնաթիռում եղել է 92 մարդ, որից անձնակազմի 6 անդամ և 86 ուղևոր, այդ թվում՝ 17-ամյա Յուլիանա Կյոպկե և նրա մայրը: Հաջող թռիչքից հետո ինքնաթիռը զբաղեցրել է 6400 մետր բարձրություն և ուղղություն վերցրել Պուկալպայում։ Երթուղու վրա եղել է ամպրոպային ճակատ, սակայն օդաչուները չեն փոխել ուղղությունը։Ժամը 12:36-ին կայծակը հարվածել է ինքնաթիռի աջ թևին և հրդեհ առաջացրել վառելիքի բաքում: Ուժեղ կրակի պատճառով թևը շուտով պոկվել է, օդանավը կորցրել է կառավարումը և, փլուզվելով, 3200 մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառ։ Անկման վայրը գտնվում էր Պուկալպայից 20 րոպե թռիչքի ժամանակ։ Շուտով սկսվեց փրկարարական գործողությունը, բայց անձրևը կանխեց հրդեհի զարգացումը գետնին, իսկ արևադարձային ծառերի պսակները թաքցրեցին բեկորները: Այդ պատճառով օդից որոնողական արշավախմբերը չեն կարողացել հայտնաբերել ինքնաթիռը։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ աղետը օդաչուների՝ ամպրոպային ճակատով թռչելու սխալ որոշման հետևանք է եղել։ == Փրկություն == Յուլիանայի հիշողությունների համաձայն, երբ ինքնաթիռը գտնվում էր ամպրոպի ճակատի ներսում, այն սկսեց թափահարել, իրեր ընկան, որոշ ուղևորներ բղավեցին: Այնուհետև կայծակը հարվածեց, և L-188-ը սկսեց շրջվել: Ընկնելուց քիչ առաջ շարժիչների դղրդյունն անհետացավ, լսվում էին միայն մարդկանց ճիչերն ու քամու սուլոցը։ Ինքնաթիռի ընկնելուց հետո Յուլիանան արթնացավ՝ վերևից ծածկված երեք տեղանոց բազկաթոռով, որի վրա նստած էր ինքնաթիռում։ Նա ստացել է անրակի կոտրվածք և աջ աչքի կոնտուզիա, ուղեղի ցնցում, պատռել է ծնկի կապանը, ինչպես նաև բազմաթիվ կտրվածքներ է ունեցել, այդ թվում՝ խորը։ Ըստ Յուլիանա Կյոպկեի պատմության՝ նա ուշքի է եկել աղետի հաջորդ օրը<ref name="Interview Vice" />։ Սակայն դեռ երկար ժամանակ նրա ինքնազգացողությունը թույլ չէր տալիս որևէ գործողություն ձեռնարկել, նա պարբերաբար կորցնում էր գիտակցությունը։ Բացի այդ, Յուլիանան լավ չէր տեսնում. մի աչքը թուլացավ, և նա կորցրեց ակնոցը: Աստիճանաբար ուշքի գալով՝ Յուլիանան փորձեց գտնել իր կողքին նստած մորը, բայց ապարդյուն: Չգտնելով նաև այլ փրկվածների՝ աղջիկը որոշել է ոչ թե սպասել փրկարարներին, այլ ինքնուրույն հասնել մարդկանց։ Այս պահին աղետից արդեն 4 օր է անցել<ref name="Interview Vice" />։ Նա լսեց և տեսավ որոնման ինքնաթիռները, բայց նրանք չտեսան նրան, և Յուլիանան նրանց ուշադրությունը գրավելու ոչինչ չուներ: Հետագայում հետաքննությունը պարզել է, որ ընկնելու պահը ողջ է մնացել 14 մարդ, սակայն նրանք բոլորը մահացել են վնասվածքներից հաջորդ մի քանի օրվա ընթացքում՝ մինչ օգնության հասնելը: Հենվելով [[Ջունգլիներ|ջունգլիներում]] գոյատևելու մասին իր հորից ստացած գիտելիքների վրա՝ Յուլիանան գնաց մարդկանց փնտրելու: Դրանից առաջ նա որոնում էր բեկորները սնունդ փնտրելու համար, բայց հայտնաբերեց միայն քաղցրավենիքի մի փոքրիկ բաժակ, որն էլ դարձավ նրա ճամբարային կերակուրը: Հայտնաբերվել է նաև բավականին մեծ կարկանդակ, որն ընկնելիս խառնվել է ցեխի հետ և այդ տեսքով ուտել հնարավոր չի եղել: Ուստի Յուլիանան վերցրեց միայն կոնֆետները՝ թողնելով կարկանդակը, ինչի համար հետո զղջաց (կոնֆետներն ավարտվեցին երեք օր անց, իսկ ուտելու փոխարեն աղջիկը պարզապես շատ ջուր խմեց)։ 6-րդ օրը (դեկտեմբերի 31-ին) Յուլիանան լսեց գետերի երկայնքով ապրող goacins-ի աղաղակի բնորոշ ձայնը: Գնալով նրանց մոտ՝ նա շուտով ափ դուրս եկավ։ Նա իջավ աղետի վայրից ոչ հեռու հոսող առուն և շարժվեց հոսանքն ի վեր։ Ծանծաղ առվակի վրայով շարժվելն ավելի հեշտ էր, քան ջունգլիներում, բացի այդ, առվակին Հետևելով՝ մարդկանց մոտ դուրս գալու մեծ հավանականություն կա։ Այնուամենայնիվ, աղջիկը սխալվեց ուղղություն ընտրելու հարցում՝ չկասկածելով, որ եթե նա այլ կողմ գնար, դուրս կգար Սունգարի գետը, որտեղ շատ հաճախ լողում էին տարբեր նավակներ։ Ջունգլիներում Յուլիանան հանդիպել է կենդանիների, ջրի մեջ հանդիպել են օձեր և ձկներ։ Հետևելով Շիբոնի գետի հունին՝ նա տեսավ կայմաններին, բայց գիտեր, որ դրանք վտանգավոր չեն մարդկանց համար, ինչպես վտանգավոր չեն նաև հոսող ջրի մեջ ապրող պիրանաները։ պոչամբարների խայթոցներից պաշտպանվելու համար Յուլիանան զգաց ներքևի մասը իր առջև՝ օգտագործելով փայտ-գավազան: Գիշերը Յուլիանան գործնականում չէր կարողանում քնել միջատների և ցավոտ վերքերի պատճառով: Բացի այդ, նրա աջ ուսի վրա սկսել է [[թարախակույտ]] զարգանալ, իսկ վերքի մեջ թրթուրներ են առաջացել։ Ջունգլիներում գտնվելու տասներորդ օրը աղջիկը հայտնաբերել է խարսխված նավակ։ Նայելով շուրջը՝ նա բարձրության վրա տեսավ տերևներից և ճյուղերից պատրաստված տնական տանիք: Ուժերի բացակայության պատճառով նրան երկար ժամանակ չի հաջողվել բարձրանալ ցածր բլուրը։ Բարձրանալուց հետո նա հասկացավ, որ խրճիթը կառուցված է նավակի շարժիչը պատսպարելու համար։ Խրճիթի կողքին աղջիկը որոշ քանակությամբ բենզին է հայտնաբերել և հիշելով, թե ինչպես է հայրը մի անգամ բուժել իրենց շանը, իր վերքը բուժել է բենզինով։Նրան հաջողվել է մոտ 30 թրթուր հանել։ Խիստ թուլացած վիճակում աղջիկը քնել է հողեղեն հատակին՝ շարժիչի կողքին։ Արթնացրեց նրա մարդկանց ձայները հաջորդ առավոտյան (հունվարի 4-ին)։ Առաջինը նա տեսավ փայտահատ Մարսիո Ռիբերին, իսկ նրա հետ՝ Երկու Տղամարդ։ Նրանք բոլորը Պուերտո Ինկա գյուղի բնակիչներ էին, որը գտնվում էր Պաչիտեա գետի վրա։ Նրանք աղջկան տարել են իրենց գյուղ, կերակրել և եղած միջոցներով բուժել վերքերը։ Հաջորդ օրը աղջկան նավով տեղափոխել են մոտակա գյուղ։ Տեղի հիվանդանոցում Յուլիանային մասնագիտական բժշկական օգնություն են ցուցաբերել, այնուհետև փոքր ինքնաթիռով տեղափոխել են Պուկալպա, որտեղ նա հանդիպել է հոր հետ։ Վթարի վայրը հայտնաբերվել է Յուլիանա Կյոպկեի ցուցմունքների շնորհիվ՝ Պուկալպա ժամանելուց երկու օր անց: Այս պահին ողջ մնացած բոլոր ուղևորները մահացել են։ Ստացած վնասվածքներից ապաքինվելուց հետո Կյոպկեն օգնել է որոնողական խմբերին՝ հայտնաբերելու կործանման վայրը և դուրս բերելու զոհերի մարմինները։ Նրա մոր մարմինը հայտնաբերվել է միայն 1972 թվականի հունվարի 12-ին: Հունվարի 13-ին հայտնաբերվել է 91 մարմին, այսինքն՝ բոլոր մահացածներին, որոնցից հաջողվել է ճանաչել 56-ը։ == Աղետից հետո == Շուտով Կյոպկեն տեղափոխվեց Արևմտյան Գերմանիա, որտեղ լիովին ազատվեց վնասվածքներից։ Նա Կիլսկի համալսարանում սովորել է [[Օրնիթոլոգիա]] և ավարտել այն 1980 թվականին: Դոկտորի կոչում է ստացել Մյունխենի Լյուդվիգ-Մաքսիմիլիան համալսարանում՝ պաշտպանելով իր թեզը [[Արևադարձային անտառ|արևադարձային անտառներում]] չղջիկների գաղութի բնապահպանական ուսումնասիրության վերաբերյալ և վերադարձել [[Պերու]]՝ հետագա հետազոտությունների համար: 1989 թվականին Կյոպկեն ամուսնացել է գերմանացի միջատաբան Էրիխ Դիլլերի հետ։ 2000 թվականին դարձել է Պերուի անտառների հետազոտական կայանի տնօրեն հոր մահից հետո, որը նախկինում զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը<ref>[https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html She Fell Nearly 2 Miles, and Walked Away] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html |date=20220812124641 }}, Franz Lidz, [[New York Times]], 18 июня 2021 года.</ref>։ == Ստեղծագործական կյանքում == Յուլիանա Կյոպկեի ճակատագիրն արտացոլվել է մի շարք ստեղծագործություններում: * Ամերիկա-իտալական «Հրաշքներ դեռ պատահում են» ({{lang-it|«I miracoli accadono ancora»}}) * «Հույսի թևեր» վավերագրական ֆիլմ ({{lang-de|}} «Julianes Sturz in den Dschungel»), գերմանացի ռեժիսոր Վերներ Հերցոգ<ref>Вернер Херцог давно интересовался этой историей, на что у него были личные мотивы: отправляясь на поиски натуры для своего фильма [[Агирре, гнев божий|«Агирре, гнев божий»]], он лишь по счастливой случайности не попал на тот самый злополучный рейс. </ref>; * Discovery Channel վավերագրական ֆիլմ « Ինքնաթիռի վթարներ. հույժ գաղտնի. Էքստրեմալ եղանակ » (6-րդ եթերաշրջան, 1-ին եթերաշրջան)։ * 2017 թվականի նոյեմբերին հայտարարվել է [[Սոֆի Թրներ|Սոֆի Թրների]] մասնակցությամբ «Երբ ես ընկա երկնքից» ֆիլմը<ref>{{Cite web |url=https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |title=Звезда Игры престолов выживет в авиакатастрофе в новом фильме — Mail Кино<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2017-11-02 |archive-date=2017-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107010046/https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |deadlink=no }}</ref>։ Բացի այդ, 2011 թվականին Յուլիանա Կյոպկեն հրատարակել է ինքնակենսագրական գիրք՝ «երբ ես ընկա երկնքից» ({{lang-de|}} Als ich vom Himmel fiel)<ref>{{книга|автор=Juliane Koepcke|заглавие=Когда я упала с неба|оригинал=When I Fell From the Sky|ссылка=https://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705|издательство=Titletown Publishing, LLC|год=2011|страниц=227|isbn=978-0983754701|archivedate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305222745/http://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|0462885|Юлиана Кёпке}} * {{imdb name|6011588|Юлиана Кёпке}} * [http://www.kinopoisk.ru/name/2402569/ Юлиана Кёпке на сайте [[КиноПоиск]]] {{Արտաքին հղումներ}} ki4n76ba91w1qqlfxh5ozk7ft0vj69j 10357306 10357246 2025-06-18T10:13:33Z Susanna Gharibyan 152136 /* Կենցագրություն */ 10357306 wikitext text/x-wiki {{Անձ}} '''Յուլիանա Մարգարետ Բեատա Կյոպկե''' ({{lang-de|Juliane Margaret Beate Koepcke}}, {{ԱԾ}}), գերմանա-պերուացի կենդանաբան գիտնական, որը հայտնի է որպես 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին տեղի ունեցած Lockheed L-188 Electra ինքնաթիռի վթարից միակ փրկվածը։ Այն բանից հետո, երբ ինքնաթիռը 3 հազար մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառը, 17-ամյա աղջիկը ինը օր շարունակ Ամազոնյան ջունգլիներով ճանապարհ է անցել դեպի մարդիկ՝ չնայած խորը կտրած վերքերին և [[Անրակի կոտրվածք|անրակի կոտրվածքին]]<ref name="Interview Vice">{{cite news|url=https://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9|title=The woman who fell to earth|author=Tom Littlewood|date=2011|publisher=Vice|lang=en|accessdate=2013-08-19|archivedate=2012-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105180056/http://www.vice.com/read/the-woman-who-fell-to-earth-508-v17n9}}</ref>։ Հասուն տարիքում ծառայել է որպես Մյունխենի կենդանաբանական պետական հավաքածուի տնօրեն։ Յուլիանա Կյոպկե փրկության պատմության հիման վրա [[Իտալիա|Իտալիայում]] նկարահանվել է «Հրաշքներ դեռ պատահում են» (իտալ.՝ «I miracoli accadono ancora»)<ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0071845/|title=I miracoli accadono ancora|publisher=[[Internet Movie Database]]|accessdate=2013-08-18|archive-date=2013-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20130614163710/http://www.imdb.com/title/tt0071845/|deadlink=no}}</ref>։ == Կենսագրություն == === Վաղ կյանք === Ջուլիանա Կեպկեն ծնվել է 1954 թվականին գերմանացի կենսաբան էմիգրանտների ընտանիքում.Յուլիանայի մայրը՝ Մարիան, թռչնաբան էր, իսկ հայրը՝ Հանսը Վիլհելմը՝ թռչնաբան և հերպետոլոգ։ 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Julուլիանան մոր հետ միասին թռչում էր Սուրբ Ծննդյան արձակուրդներին հոր մոտ, ով աշխատում էր Պուկալպայում: Աղջիկը վերջերս դարձավ 17 տարեկան, նա դեռ սովորում էր միջնակարգ դպրոցում: == Ավիավթար == 1971 թվականի դեկտեմբերի 24-ին, տեղական ժամանակով ժամը 12:00-ի սահմաններում, lansa Lockheed L-188 Electra ավիաընկերության տուրբոպրոպ ինքնաթիռը դուրս եկավ Խորխե Չավեսի միջազգային օդանավակայանից (Կալաո քաղաք, Պերուի Հանրապետություն)՝ ուղևորվելով դեպի [[Իկիտոս]] քաղաք՝ միջանկյալ վայրէջքով Պուկալպա (չվերթ 508)։ Ինքնաթիռում եղել է 92 մարդ, որից անձնակազմի 6 անդամ և 86 ուղևոր, այդ թվում՝ 17-ամյա Յուլիանա Կյոպկե և նրա մայրը: Հաջող թռիչքից հետո ինքնաթիռը զբաղեցրել է 6400 մետր բարձրություն և ուղղություն վերցրել Պուկալպայում։ Երթուղու վրա եղել է ամպրոպային ճակատ, սակայն օդաչուները չեն փոխել ուղղությունը։Ժամը 12:36-ին կայծակը հարվածել է ինքնաթիռի աջ թևին և հրդեհ առաջացրել վառելիքի բաքում: Ուժեղ կրակի պատճառով թևը շուտով պոկվել է, օդանավը կորցրել է կառավարումը և, փլուզվելով, 3200 մետր բարձրությունից ընկել է արևադարձային անտառ։ Անկման վայրը գտնվում էր Պուկալպայից 20 րոպե թռիչքի ժամանակ։ Շուտով սկսվեց փրկարարական գործողությունը, բայց անձրևը կանխեց հրդեհի զարգացումը գետնին, իսկ արևադարձային ծառերի պսակները թաքցրեցին բեկորները: Այդ պատճառով օդից որոնողական արշավախմբերը չեն կարողացել հայտնաբերել ինքնաթիռը։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ աղետը օդաչուների՝ ամպրոպային ճակատով թռչելու սխալ որոշման հետևանք է եղել։ == Փրկություն == Յուլիանայի հիշողությունների համաձայն, երբ ինքնաթիռը գտնվում էր ամպրոպի ճակատի ներսում, այն սկսեց թափահարել, իրեր ընկան, որոշ ուղևորներ բղավեցին: Այնուհետև կայծակը հարվածեց, և L-188-ը սկսեց շրջվել: Ընկնելուց քիչ առաջ շարժիչների դղրդյունն անհետացավ, լսվում էին միայն մարդկանց ճիչերն ու քամու սուլոցը։ Ինքնաթիռի ընկնելուց հետո Յուլիանան արթնացավ՝ վերևից ծածկված երեք տեղանոց բազկաթոռով, որի վրա նստած էր ինքնաթիռում։ Նա ստացել է անրակի կոտրվածք և աջ աչքի կոնտուզիա, ուղեղի ցնցում, պատռել է ծնկի կապանը, ինչպես նաև բազմաթիվ կտրվածքներ է ունեցել, այդ թվում՝ խորը։ Ըստ Յուլիանա Կյոպկեի պատմության՝ նա ուշքի է եկել աղետի հաջորդ օրը<ref name="Interview Vice" />։ Սակայն դեռ երկար ժամանակ նրա ինքնազգացողությունը թույլ չէր տալիս որևէ գործողություն ձեռնարկել, նա պարբերաբար կորցնում էր գիտակցությունը։ Բացի այդ, Յուլիանան լավ չէր տեսնում. մի աչքը թուլացավ, և նա կորցրեց ակնոցը: Աստիճանաբար ուշքի գալով՝ Յուլիանան փորձեց գտնել իր կողքին նստած մորը, բայց ապարդյուն: Չգտնելով նաև այլ փրկվածների՝ աղջիկը որոշել է ոչ թե սպասել փրկարարներին, այլ ինքնուրույն հասնել մարդկանց։ Այս պահին աղետից արդեն 4 օր է անցել<ref name="Interview Vice" />։ Նա լսեց և տեսավ որոնման ինքնաթիռները, բայց նրանք չտեսան նրան, և Յուլիանան նրանց ուշադրությունը գրավելու ոչինչ չուներ: Հետագայում հետաքննությունը պարզել է, որ ընկնելու պահը ողջ է մնացել 14 մարդ, սակայն նրանք բոլորը մահացել են վնասվածքներից հաջորդ մի քանի օրվա ընթացքում՝ մինչ օգնության հասնելը: Հենվելով [[Ջունգլիներ|ջունգլիներում]] գոյատևելու մասին իր հորից ստացած գիտելիքների վրա՝ Յուլիանան գնաց մարդկանց փնտրելու: Դրանից առաջ նա որոնում էր բեկորները սնունդ փնտրելու համար, բայց հայտնաբերեց միայն քաղցրավենիքի մի փոքրիկ բաժակ, որն էլ դարձավ նրա ճամբարային կերակուրը: Հայտնաբերվել է նաև բավականին մեծ կարկանդակ, որն ընկնելիս խառնվել է ցեխի հետ և այդ տեսքով ուտել հնարավոր չի եղել: Ուստի Յուլիանան վերցրեց միայն կոնֆետները՝ թողնելով կարկանդակը, ինչի համար հետո զղջաց (կոնֆետներն ավարտվեցին երեք օր անց, իսկ ուտելու փոխարեն աղջիկը պարզապես շատ ջուր խմեց)։ 6-րդ օրը (դեկտեմբերի 31-ին) Յուլիանան լսեց գետերի երկայնքով ապրող goacins-ի աղաղակի բնորոշ ձայնը: Գնալով նրանց մոտ՝ նա շուտով ափ դուրս եկավ։ Նա իջավ աղետի վայրից ոչ հեռու հոսող առուն և շարժվեց հոսանքն ի վեր։ Ծանծաղ առվակի վրայով շարժվելն ավելի հեշտ էր, քան ջունգլիներում, բացի այդ, առվակին Հետևելով՝ մարդկանց մոտ դուրս գալու մեծ հավանականություն կա։ Այնուամենայնիվ, աղջիկը սխալվեց ուղղություն ընտրելու հարցում՝ չկասկածելով, որ եթե նա այլ կողմ գնար, դուրս կգար Սունգարի գետը, որտեղ շատ հաճախ լողում էին տարբեր նավակներ։ Ջունգլիներում Յուլիանան հանդիպել է կենդանիների, ջրի մեջ հանդիպել են օձեր և ձկներ։ Հետևելով Շիբոնի գետի հունին՝ նա տեսավ կայմաններին, բայց գիտեր, որ դրանք վտանգավոր չեն մարդկանց համար, ինչպես վտանգավոր չեն նաև հոսող ջրի մեջ ապրող պիրանաները։ պոչամբարների խայթոցներից պաշտպանվելու համար Յուլիանան զգաց ներքևի մասը իր առջև՝ օգտագործելով փայտ-գավազան: Գիշերը Յուլիանան գործնականում չէր կարողանում քնել միջատների և ցավոտ վերքերի պատճառով: Բացի այդ, նրա աջ ուսի վրա սկսել է [[թարախակույտ]] զարգանալ, իսկ վերքի մեջ թրթուրներ են առաջացել։ Ջունգլիներում գտնվելու տասներորդ օրը աղջիկը հայտնաբերել է խարսխված նավակ։ Նայելով շուրջը՝ նա բարձրության վրա տեսավ տերևներից և ճյուղերից պատրաստված տնական տանիք: Ուժերի բացակայության պատճառով նրան երկար ժամանակ չի հաջողվել բարձրանալ ցածր բլուրը։ Բարձրանալուց հետո նա հասկացավ, որ խրճիթը կառուցված է նավակի շարժիչը պատսպարելու համար։ Խրճիթի կողքին աղջիկը որոշ քանակությամբ բենզին է հայտնաբերել և հիշելով, թե ինչպես է հայրը մի անգամ բուժել իրենց շանը, իր վերքը բուժել է բենզինով։Նրան հաջողվել է մոտ 30 թրթուր հանել։ Խիստ թուլացած վիճակում աղջիկը քնել է հողեղեն հատակին՝ շարժիչի կողքին։ Արթնացրեց նրա մարդկանց ձայները հաջորդ առավոտյան (հունվարի 4-ին)։ Առաջինը նա տեսավ փայտահատ Մարսիո Ռիբերին, իսկ նրա հետ՝ Երկու Տղամարդ։ Նրանք բոլորը Պուերտո Ինկա գյուղի բնակիչներ էին, որը գտնվում էր Պաչիտեա գետի վրա։ Նրանք աղջկան տարել են իրենց գյուղ, կերակրել և եղած միջոցներով բուժել վերքերը։ Հաջորդ օրը աղջկան նավով տեղափոխել են մոտակա գյուղ։ Տեղի հիվանդանոցում Յուլիանային մասնագիտական բժշկական օգնություն են ցուցաբերել, այնուհետև փոքր ինքնաթիռով տեղափոխել են Պուկալպա, որտեղ նա հանդիպել է հոր հետ։ Վթարի վայրը հայտնաբերվել է Յուլիանա Կյոպկեի ցուցմունքների շնորհիվ՝ Պուկալպա ժամանելուց երկու օր անց: Այս պահին ողջ մնացած բոլոր ուղևորները մահացել են։ Ստացած վնասվածքներից ապաքինվելուց հետո Կյոպկեն օգնել է որոնողական խմբերին՝ հայտնաբերելու կործանման վայրը և դուրս բերելու զոհերի մարմինները։ Նրա մոր մարմինը հայտնաբերվել է միայն 1972 թվականի հունվարի 12-ին: Հունվարի 13-ին հայտնաբերվել է 91 մարմին, այսինքն՝ բոլոր մահացածներին, որոնցից հաջողվել է ճանաչել 56-ը։ == Աղետից հետո == Շուտով Կյոպկեն տեղափոխվեց Արևմտյան Գերմանիա, որտեղ լիովին ազատվեց վնասվածքներից։ Նա Կիլսկի համալսարանում սովորել է [[Օրնիթոլոգիա]] և ավարտել այն 1980 թվականին: Դոկտորի կոչում է ստացել Մյունխենի Լյուդվիգ-Մաքսիմիլիան համալսարանում՝ պաշտպանելով իր թեզը [[Արևադարձային անտառ|արևադարձային անտառներում]] չղջիկների գաղութի բնապահպանական ուսումնասիրության վերաբերյալ և վերադարձել [[Պերու]]՝ հետագա հետազոտությունների համար: 1989 թվականին Կյոպկեն ամուսնացել է գերմանացի միջատաբան Էրիխ Դիլլերի հետ։ 2000 թվականին դարձել է Պերուի անտառների հետազոտական կայանի տնօրեն հոր մահից հետո, որը նախկինում զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը<ref>[https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html She Fell Nearly 2 Miles, and Walked Away] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2021/06/18/science/koepcke-diller-panguana-amazon-crash.html |date=20220812124641 }}, Franz Lidz, [[New York Times]], 18 июня 2021 года.</ref>։ == Ստեղծագործական կյանքում == Յուլիանա Կյոպկեի ճակատագիրն արտացոլվել է մի շարք ստեղծագործություններում: * Ամերիկա-իտալական «Հրաշքներ դեռ պատահում են» ({{lang-it|«I miracoli accadono ancora»}}) * «Հույսի թևեր» վավերագրական ֆիլմ ({{lang-de|}} «Julianes Sturz in den Dschungel»), գերմանացի ռեժիսոր Վերներ Հերցոգ<ref>Вернер Херцог давно интересовался этой историей, на что у него были личные мотивы: отправляясь на поиски натуры для своего фильма [[Агирре, гнев божий|«Агирре, гнев божий»]], он лишь по счастливой случайности не попал на тот самый злополучный рейс. </ref>; * Discovery Channel վավերագրական ֆիլմ « Ինքնաթիռի վթարներ. հույժ գաղտնի. Էքստրեմալ եղանակ » (6-րդ եթերաշրջան, 1-ին եթերաշրջան)։ * 2017 թվականի նոյեմբերին հայտարարվել է [[Սոֆի Թրներ|Սոֆի Թրների]] մասնակցությամբ «Երբ ես ընկա երկնքից» ֆիլմը<ref>{{Cite web |url=https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |title=Звезда Игры престолов выживет в авиакатастрофе в новом фильме — Mail Кино<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2017-11-02 |archive-date=2017-11-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107010046/https://kino.mail.ru/cinema/news/49184/ |deadlink=no }}</ref>։ Բացի այդ, 2011 թվականին Յուլիանա Կյոպկեն հրատարակել է ինքնակենսագրական գիրք՝ «երբ ես ընկա երկնքից» ({{lang-de|}} Als ich vom Himmel fiel)<ref>{{книга|автор=Juliane Koepcke|заглавие=Когда я упала с неба|оригинал=When I Fell From the Sky|ссылка=https://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705|издательство=Titletown Publishing, LLC|год=2011|страниц=227|isbn=978-0983754701|archivedate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305222745/http://www.amazon.com/When-I-Fell-From-Sky/dp/0983754705}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|0462885|Юлиана Кёпке}} * {{imdb name|6011588|Юлиана Кёпке}} * [http://www.kinopoisk.ru/name/2402569/ Юлиана Кёпке на сайте [[КиноПоиск]]] {{Արտաքին հղումներ}} 49zjs63t6npb55jwqoenrnl4u40u0i5 0 1287317 10356962 10356276 2025-06-18T00:07:54Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 - <ref, +<ref, -présentation en ligne=http://www.alexandrines.fr/alexandrines-la-france-des-ecrivains/guide-litteraire-sur-les-pas-des-ecrivains/64-balade-dans-le-gard.html, -éditeur=Alexandrines, +editor=Alexandrines, -lieu=Paris, +location=Paris, -titre=Balade dans le Gard, +title=Balade dans le Gard, -nom1=Bastide, +last1=Bastide, -langue=fr, +language=fr, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356962 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գրող}}'''Ֆրանսուա Նուրիսիե''', նաև '''Նուրիսյե''' ({{Lang-fr|François Nourissier}}. {{ԱԾ}}), [[Ֆրանսիացիներ|ֆրանսիացի]] [[գրող]], [[լրագրող]] և [[Գրականագիտություն|գրականագետ]]։ == Կենսագրություն և ստեղծագործություն == Ֆրանսուա Նուրիսիեն ծնվել է 1927 թվականին [[Փարիզ]]ում։ Սովորել է մասնավոր [[քոլեջ]]ներում, այնուհետև՝ [[Սեն-Լուի]]ի և Լուի Մեծի [[լիցեյ]]ներում։ Բարձրագույն կրթությունն ստացել է [[Քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտ (Փարիզ)|քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտում]] և [[Սորբոն (համալսարան)|Սորբոնում]]<ref name="Info">{{Cite web |title=Goncourt : François Nourissier quitte l’académie pour raisons de santé |url=https://www.francetvinfo.fr/culture/livres/goncourt-francois-nourissier-quitte-lacademie-pour-raisons-de-sante_1645949.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20201020005203/https://www.francetvinfo.fr/culture/livres/goncourt-francois-nourissier-quitte-lacademie-pour-raisons-de-sante_1645949.html |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 20 |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 8 |website=France Info |language=fr}}</ref>։ 1952 թվականին Նուրիսիեն դարձել է ''Denoël'' հրատարակչության գլխավոր քարտուղարը։ Բացի այդ, որպես լրագրող աշխատակցել է նաև մի շարք պարբերականների՝ ''Nouvelles littéraires, Point, Figaro Magazine, L'Express, La Parisienne''<ref name="Info"/>։ Շուրջ քառասուն տարի՝ 1958-1996 թվականներին, աշխատել է Գրասե հրատարակչությունում որպես գրական խորհրդատու։ 1977 թվականին ընտրվել է [[Գոնկուրյան ակադեմիա|Գոնկուրյան ակադեմիայի]] անդամ: 1996-2002 թվականներին եղել է դրա նախագահը<ref name="Larousse">{{Cite web |title=François Nourissier |url=https://www.larousse.fr/encyclopedie/litterature/François_Nourissier/175667 |website=Dictionnaire mondial des littératures |publisher=Larousse |language=fr}}</ref><ref name="Info" />։ 1958 թվականին լույս է տեսել Նուրիսիեի «Կապույտ՝ ինչպես գիշերը» (Bleu comme la nuit) վեպը։ Դրան հաջորդած Un Petit bourgeois (''Փոքրիկ բուրժուան'', 1963) և Une histoire française (''Ֆրանսիական պատմություն'', 1965) վեպերի հետ միասին այն կազմում է ''Malaise général'' ընդհանուր խորագրով եռագրություն, որը, ինչպես և Նուրիսիեի բոլոր ստեղծագործությունները, առանձնանում է իր «մռայլ նարցիսիզմով», կծու, խայթող հեգնանքով և հիասթափվածությամբ<ref name="Larousse"/>: «Ֆրանսիական պատմություն» վեպի համար հեղինակն արժանացել է [[Ֆրանսիական ակադեմիա]]յի մեծ մրցանակին<ref name="Gaboulaud">{{Cite web |last=Adrien Gaboulaud |date=2011 |title=François Nourissier, une vie à écrire |url=https://www.parismatch.com/Culture/Livres/Francois-Nourissier-une-vie-a-ecrire-147864 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200610045400/https://www.parismatch.com/Culture/Livres/Francois-Nourissier-une-vie-a-ecrire-147864 |archive-date=2020 թ․ հունիսի 10 |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 8 |website=Paris Match |language=fr}}</ref>։ 1970 թվականին «Կործանում» ( La Crève) վեպը, որը սեղմ բնորոշվել է որպես «հուսահատության խոցող խոստովանություն»<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Балашова Т. В. |заглавие=Французская литература 1945—1990 |ответственный=Н. И. Балашов |год=1995 |часть=Литература 70-х—80-х годов. Введение |место=М. |издательство=[[Наследие (издательство)|Наследие]] |страницы=606}}</ref>, արժանացել է [[Ֆեմինա (մրցանակ)|Prix Femina]]<ref name="Gaboulaud" /> մրցանակի։ 1990-ականների կեսերին գրողի մոտ ախտորոշվել է [[Պարկինսոնի հիվանդություն]]: Դրա դեմ պայքարին են նվիրված «Envers et contre Miss P» վեպը և «Le Prince des Berlingots» գիրքը (2003)<ref name="Info"/><ref>{{Cite web |last=C.J. |date=2008 |title=François Nourissier quitte l'Académie Goncourt |url=https://www.lefigaro.fr/livres/2008/01/08/03005-20080108ARTFIG00536-francois-nourissier-quitte-l-academie-goncourt.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20201029170418/https://www.lefigaro.fr/livres/2008/01/08/03005-20080108ARTFIG00536-francois-nourissier-quitte-l-academie-goncourt.php |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 29 |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 8 |website=Le Figaro |language=fr}}</ref>։ 2000 թվականին ''Գալիմար'' հրատարակչությունը տպագրեց Նուրիսյեի ինքնակենսագրական վեպը՝ A défaut de génie վերնագրով։ Ֆրանսուա Նուրիսիեն մահացել է 2011 թվականի փետրվարի 15-ին Փարիզում<ref>{{Cite web |title=François Nourissier (1927-2011) |url=https://data.bnf.fr/fr/11917908/francois_nourissier/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210713094512/https://data.bnf.fr/fr/11917908/francois_nourissier/ |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 8 |website=BNF Data |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |title=François Nourissier est mort |url=http://www.artistikrezo.com/actualites/livres/francois-nourissier-est-mort.html |access-date=2010 թ․ փետրվարի 16}}</ref><ref>[http://terfherzzarre.wordpress.com/2011/07/14/the-writer-francois-nourissier-died/ The writer Francois Nourissier died]</ref>: == Գլխավոր գործերը == * 1951 : ''L'Eau Grise'' * 1956 : ''Les Orphelins d'Auteuil'', ''Les Chiens à fouetter'' * 1957 : ''Le Corps de Diane'' * 1958 : ''Bleu comme la nuit'' * 1964 : ''Un petit bourgeois'' * 1965 : ''Une histoire française'' - [[Ֆրանսիական ակադեմիա]]յի մեծ մրցանակ * 1970 : ''La crève'' ([[Ֆեմինա (մրցանակ)|Ֆեմինա]] մրցանակ) * 1973 : ''Allemande'' * 1981 : ''L'Empire des nuages'' * 1985 : ''La Fête des pères'' * 1992 : ''Le Gardien des ruines'' * 1997 : ''Le Bar de l'escadrille'' * 2001 : ''À défaut de génie'' * 2003 : ''Le prince des berlingots'' * 2008 : ''Eau-de-feu'' == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Գրականություն == * Patrick Kéchichian: ''François Nourissier''. [[Le Monde]], 18. Februar 2011, S. 24. * Denise Bourdet, ''François Nourissier'', dans: Visages d'aujourd'hui, Paris, Plon, 1960. * Hubert Nyssen, François Nourissier, ''Les voies de l'écriture : entretiens avec François Nourissier [et al.] et commentaires'', Mercure de France, 1969 * Pol Vandromme, ''François Nourissier : portrait-vérité'', La Table Ronde, 1993, 242 p. {{ISBN|2710305631}} * {{Cite book |last1=Bastide |title=Balade dans le Gard |ISBN=978-2-370890-01-6 |editor=Alexandrines |location=Paris |page=112-117 |language=fr |année première édition=2008 |collection=Les écrivains vagabondent |directeur1=oui |et al.=oui |pages totales=255 |préface=[[Christian Giudicelli]] |prénom1=Bernard |réimpression=2014 |sous-titre=sur les pas des écrivains |titre chapitre=François Nourissier ou la vie de château}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.academie-goncourt.fr/m_nourissier_biblio.htm Bibliographie] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041225020131/http://www.academie-goncourt.fr/m_nourissier_biblio.htm |date=2004-12-25 }} * [http://www.westfaelische-nachrichten.de/aktuelles/kultur/nachrichten/1496542_Schriftsteller_Fran%C3%A7ois_Nourissier_gestorben.html WESTFÄLISCHE NACHRICHTEN: ''Schriftsteller François Nourissier gestorben'' (16. Februar 2011)] {{DEFAULTSORT:Նուրիսյե, Ֆրանսուա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:1927 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի տղամարդ գրողներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ֆրանսիացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ֆրանսիացի վիպասաններ]] [[Կատեգորիա:2011 մահեր]] [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Մայիսի 18 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Փարիզ քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Փարիզ քաղաքում մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Փետրվարի 15 մահեր]] [[Կատեգորիա:Ֆեմինա մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի գրաքննադատներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի լրագրողներ]] ie36aykxjzzwb259q2a0c7r4nozw0t5 0 1287499 10357044 10356116 2025-06-18T00:11:06Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 - <ref, +<ref, Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357044 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Կլոդ Ֆառեր''' ([[ֆրանսերեն]]՝ ''Claude Farrère.'' ''Frédéric-Charles Bargone-'' ի գրական կեղծանունը. {{ԱԾ}}), [[Ֆրանսիացիներ|ֆրանսիացի]] բեղմնավոր վիպասան, արկածային, ֆանտաստիկ, դետեկտիվ երկերի հեղինակ, որոնց գործողությունները տեղի են ունենում էկզոտիկ վայրերում, ինչպիսիք են [[Ստամբուլ|Ստամբուլը]], [[Հոշիմին|Սայգոնը]], [[Նագասակի|Նագասակին]]: Նրա [[Վեպ|վեպերից]] մեկը՝ ''Les Civilisés-ը'' («Քաղաքակրթվածները»), 1905 թվականին արժանացել է [[Գոնկուրյան մրցանակ|Գոնկուրյան մրցանակի]]։ 1935 թվականի մարտի 28-ին Ֆառերն ընտրվել է [[Ֆրանսիական ակադեմիա|Ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ]]։ Կարիերայի սկզբում Կլոդը գնացել է իր հոր՝ ծովային [[Հետևազոր|հետևակի]] [[Գնդապետ|գնդապետ]] Պիեռ Բարգոնի հետքերով<ref name ="Ecole navale">[http://ecole.nav.traditions.free.fr/officiers_farrere.htm Claude Farrère] sur le site [http://ecole.nav.traditions.free.fr ''ecole.nav.traditions.free.fr''].</ref>, ով ծառայում էր ֆրանսիական գաղութներում։ 1894 թվականին ընդունվել է ռազմածովային ակադեմիա, 1906 թվականին ստացել է [[Լեյտենանտ|լեյտենանտի]], 1918 թվականին՝ [[Կապիտան|կապիտանի]] կոչում։ Հաջորդ տարի զորացրվել է, որպեսզի կենտրոնանա իր գրական կարիերայի վրա<ref>{{Cite web |editor-last=Turkish Daily News |title=Şahika Temür: Istanbul street named after French friend of Turks |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=istanbuls-street-named-after-frenchman-2009-12-16}}</ref>: [[Պատկեր:Claude_Farrère_ve_Atatürk.jpg|աջից|մինի|277x277փքս| Ֆառերը աջակցել է [[Քեմալական շարժում|Թուրքիայի ազգային շարժմանը]]. (այցելելով [[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք|Աթաթուրք]]ին ''( [[Իզմիթ]], հունիս 1922)'', սակայն հետագայում հիասթափվել է քեմալականներից՝ նրանց [[Շովինիզմ|շովինի]]ստական քաղաքականության պատճառով:]] Արդեն հեղինակավոր գրող՝ [[Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ|Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմի]] ժամանակ այցելել է Իսպանիա ՝ սատարելու ֆրանկիստական ռեակցիոն ավանգարդին և ծայրահեղ աջերին<ref>{{Cite book |last=Delgado Gómez-Escalonilla |first=Lorenzo |author-link=Lorenzo Delgado Gómez-Escalonilla |title=Imperio de papel: Acción cultural y política exterior durante el primer franquismo |publisher=Consejo Superior de Investigaciones Científicas |year=1992 |isbn=84-00-07243-X |page=80}}</ref>: Ֆալանգիստների ''[[:es:F.E._(periódico)|F. E.]]'' թերթի խմբագրություն իր այցը կրկնել է 1937 թվականի հոկտեմբերին<ref>{{Cite book |last=Vallecillo López |first=José |title=El Novelista Manuel Halcón: Biografía y Personalidad |publisher=Secretariado de Publicaciones de la Universidad de Sevilla |year=2001 |isbn=84-472-0651-3 |page=63}}</ref>, համագործակցել ֆրանկիստական մամուլի հետ՝ տարբեր քարոզչական հոդվածներ պատրաստելու ասպարեզում<ref>{{Cite book |last=Hernández de Miguel |first=Carlos |author-link=Carlos Hernández (periodista) |url=https://archive.org/details/loscamposdeconce0000carl |title=Los campos de concentración de Franco |publisher=Penguin Random House |year=2019 |isbn=978-84-666-6478-3 |pages=[https://archive.org/details/loscamposdeconce0000carl/page/n402 383] y 537}}</ref>: Նա հանդիպել է այն ժամանակվա [[Ֆրանցիսկո Ֆրանկո|''գեներալիսիմուս'' Ֆրանկոյի]] հետ և արտացոլել իր տպավորությունները ''«Visite aux Espagnols»'' գրքում<ref>{{Cite book |last=Blanco Rodríguez |first=Juan Andrés |title=Francia en España, España en Francia. La Historia en la relación cultural hispano-francesa (siglos XIX-XX) |publisher=Ediciones Universidad de Salamanca |year=2003 |isbn=84-7800-678-8 |editor-last=Jean René Aymes y Mariano Esteban de Vega |pages=242-243 |chapter=Historiografía francesa sobre la Guerra Civil española}}</ref>: Ֆրանկիստական մամուլում բնորոշվելով որպես «Իսպանիայի մեծ բարեկամ»՝ պատերազմից հետո նա մի քանի անգամ դարձյալ այցելել է այդ երկիր՝ [[Ֆրանկիստական Իսպանիա|ռեժիմի]] կողմից հրավիրված տարբեր միջոցառումների մասնակցելու և դասախոսություններ կարդալու<ref>{{Cite news |date=22 de enero de 1941 |title=Claude Farrere |page=6 |agency=ABC}}</ref>: Նա այն ակադեմիկոսներից էր, ով հանդես եկավ հօգուտ [[Վիշի (ֆաշիզմ)|Վիշի]]ի [[Կոլլաբորացիոնիզմ|կոլաբորացիոնիստական]] ռեժիմի՝ օգնելով լեգիտիմացնել [[Անրի Ֆիլիպ Պետեն|մարշալ Պետենին]] և դատապարտելով «վատ հովիվներին», որոնք, ըստ նրա, կոռումպացրել էին ֆրանսիացիներին մինչև [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը]]<ref>{{Cite book |last=Sapiro |first=Gisèle |title=The French Writers' War, 1940-1953 |publisher=Duke University Press |year=2014 |isbn=978-0-8223-9512-6 |language=Inglés |chapter=The Sense of Duty: The French Academy}}</ref>: == Երկեր == * ''Le Cyclone'' (1902) * ''Fumée d'opium'' (1904) * ''Les Civilisés'' (1905) - Prix Goncourt * ''L'homme qui assassina'' (1906) * ''Pour vaincre la mer'' (1906) * ''Mademoiselle Dax, jeune fille'' (1907) * ''Trois hommes et deux femmes'' (1909) * ''La Bataille'' (1909) * ''Les Petites Alliées'' (1910) * ''Thomas l'Agnelet'' (1911) * ''La Maison des hommes vivants'' (1911) * ''Dix-sept histoires de marins'' (1914) * ''Quatorze histoires de soldats'' (1916) * ''La Veillée d'armes'' (1917, en colaboración con L. Népoty) * ''La Dernière Déesse'' (1920) * ''Les Condamnés à mort'' (1920) * ''Roxelane'' (1920) * ''La Vieille Histoire'' (1920) * ''Bêtes et gens qui s'aimèrent'' (1920) * ''Croquis d'Extrême-Orient'' (1921) * ''L'Extraordinaire Aventure d'Achmet Pacha Djemaleddine'' (1921) * ''Contes d'Outre-Mer et d'autres mondes'' (1921) * ''Les Hommes nouveaux'' (1922) * ''Stamboul'' (1922) * ''Lyautey l'Africain'' (1922) * ''Histoires de très loin et d'assez près'' (1923) * ''Trois histoires d'ailleurs'' (1923) * ''Mes voyages : La promenade d'Extrême-Orient'' (vol. 1, 1924), * ''Combats et batailles sur mer'' (1925, en collaboration avec le Commandant Chack) * ''Une aventure amoureuse de Monsieur de Tourville'' (1925) * ''Une jeune fille voyagea'' (1925) * ''L'Afrique du Nord'' (1925) * ''Mes voyages: En Méditerranée'' (vol. 2, 1926) * ''Le Dernier Dieu'' (1926) * ''Cent millions d'or'' (1927) * ''La Nuit en mer'' (1928, Lithographies de Fouqueray) * ''L'Autre Côté'' (1928) * ''La Porte dérobée'' (1929) * ''La Marche funèbre'' (1929) * ''Loti'' (1929) * ''Loti et le chef'' (1930) * ''Shahrâ sultane et la mer'' (1931) * ''L'Atlantique en rond'' (1932) * ''Deux combats navals, 1914'' (1932) * ''Sur mer, 1914'' (1933) * ''Les Quatre Dames d'Angora'' (1933) * ''La Quadrille des mers de Chine'' (1933) * ''Histoire de la Marine française'' (1934) * ''L'Inde perdue'' (1935) * ''Sillages, Méditerranée et navires'' (1936) * ''L'homme qui était trop grand'' (1936, en collaboration avec Pierre Benoit) * ''Visite aux Espagnols'' (1937) * ''Les Forces spirituelles de l'Orient'' (1937) * ''Le Grand Drame de l'Asie'' (1938) * ''Les Imaginaires'' (1938) * ''La Onzième Heure'' (1940) * ''L'Homme seul'' (1942) * ''Fern-Errol'' (1943) * ''La Seconde Porte'' (1945) * ''La Gueule du lion'' (1946) * ''La Garde aux portes de l'Asie'' (1946) * ''La Sonate héroïque'' (1947) * ''Escales d'Asie'' (1947) * ''Job, siècle XX'' (1949) * ''La Sonate tragique'' (1950) * ''Je suis marin'' (1951) * ''La Dernière Porte'' (1951) * ''Le Traître'' (1952) * ''La Sonate à la mer'' (1952) * ''L'Élection sentimentale'' (1952) * ''Les Petites Cousines'' (1953) * ''Mon ami Pierre Louïs'' (1953) * ''Jean-Baptise Colbert'' (1954) * ''Le Juge assassin'' (1954) * ''Lyautey créateur'' (1955) == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * Les [http://www.gutenberg.org/ebooks/author/3805 œuvres de Claude Farrère] sur Projet Gutenberg * [http://librairie-marine.com/documents/farrere/farrere-claude.html Claude Farrère] sur ''librairie-marine.com'' * [http://www.lettresdumekong.fr/a_farrere__claude_389.htm Claude Farrère] sur le site des Lettres du Mékong * [http://xaviersoleil.free.fr/article/tresors-claude-farrere.html Claude Farrère] sur ''xaviersoleil.free.fr'' * [http://scifi.spb.ru/authors/f/farrere.k/farrere.htm Энциклопедия фантастики / Фаррер, К.] {{DEFAULTSORT:Ֆառեր, Կլոդ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ֆրանսիացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ֆրանսիացի վիպասաններ]] [[Կատեգորիա:Գոնկուրյան մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:Գրական կեղծանուններով հայտնի հեղինակներ]] [[Կատեգորիա:Գրողներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Լիոն քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Պատվո լեգեոնի շքանշանի կոմանդորներ]] [[Կատեգորիա:Փարիզ քաղաքում մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիական ակադեմիայի անդամներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի գիտա-ֆանտաստիկ գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի վիպասաններ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի ֆանտաստ գրողներ]] 3576m9jb46zu6g9uutsqqmd5qe3hei3 0 1287527 10357008 10356194 2025-06-18T00:10:06Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -deadurl=yes , +url-status=dead , -deadurl=no, +url-status=live, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357008 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կազմակերպություն}} '''Ֆուտբոլային ասոցիացիաների միջազգային խորհուրդ''' ({{lang-en|International Football Association Board}}, կարճ '''IFAB'''<ref>{{Cite web |date=2010 թ․ ապրիլի 19 |title=Amendments to the Laws of the Game - 2010/11 |url=http://www.thefa.com/GetIntoFootball/Referee/NewsAndFeatures/2010/~/media/Files/PDF/Get%20into%20Football/Referees/FIFA%20Amendments%20to%20the%20Laws%20of%20the%20Game2010.ashx |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BrO8ZevM?url=http://www.thefa.com/GetIntoFootball/Referee/NewsAndFeatures/2010/~/media/Files/PDF/Get%20into%20Football/Referees/FIFA%20Amendments%20to%20the%20Laws%20of%20the%20Game2010.ashx |archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 1 |accessdate=2012 թ․ հոկտեմբերի 7 |publisher=[[FIFA]] |language=en}}</ref>), միջազգային կազմակերպություն, որը զբաղվում է [[Ֆուտբոլ խաղալու կանոններ|ֆուտբոլի խաղի կանոնների]] պահպանմամբ և կարգավորմամբ: == Հիմնական դրույթներ == Խորհուրդը ներկայացնում են ֆուտբոլի հիմնադիրները՝ [[Անգլիայի ֆուտբոլային միություն|Անգլիայի]], Շոտլանդիայի,, Ուելսի և Հյուսիսային Իռլանդիայի ֆուտբոլային ասոցիացիաները և [[ՖԻՖԱ]]-ն՝ միջազգային մակարդակով ֆուտբոլիկառավարմամբ զբաղվող կազմակերպություն:Խորհրդում յուրաքանչյուր բրիտանական ֆուտբոլային ասոցիացիա ունի 1 ձայն, իսկ ՖԻՖԱ-ն ունի 4 ձայն: IFAB-ի որոշումները պետք է հաստատվեն ձայների երեք քառորդով: Սա նշանակում է, որ որոշում կայացնելու համար անհրաժեշտ է առնվազն վեց ձայն: Այսպիսով, ՖԻՖԱ-ի 2 ձայները անհրաժեշտ են IFAB-ի ցանկացած որոշում կայացնելու համար, բայց ՖԻՖԱ-ն ինքնին չի կարող փոխել խաղի կանոնները։ Դրանք պետք է համաձայնեցվեն Բրիտանական ցանկացած ասոցիացիայի առնվազն երկու անդամների կողմից:Գոյություն ունի նաև քվորումի կանոն, որ հինգ անդամ ասոցիացիաներից առնվազն չորսը, որոնցից մեկը պետք է լինի ՖԻՖԱ-ից, պետք է ներկա լինեն հանդիպմանը, որպեսզի հանդիպումը տեղի ունենա: Խորհուրդը հավաքվում է տարին երկու անգամ, Մեկ անգամ որոշում կայացնել ֆուտբոլային խաղերի կանոնների հնարավոր փոփոխությունների վերաբերյալ և մեկ անգամ քննարկել իրենց ներքին գործերը: Առաջին հանդիպումը կոչվում է տարեկան ընդհանուր ժողով, իսկ երկրորդը' տարեկան գործարար հանդիպում: Հանդիպումից չորս շաբաթ առաջ ասոցիացիայի անդամները պետք է իրենց առաջարկները գրավոր ուղարկեն ընդունող ասոցիացիայի քարտուղարին:Այնուհետև ՖԻՖԱ-ն ցուցադրում է առաջարկությունների ցանկը, որոնք տարածվում են բոլոր մյուս ասոցիացիաների վրա, փորձաքննության համար: Բաժնետերերի տարեկան ընդհանուր ժողովը տեղի է ունենում փետրվարին կամ մարտին, իսկ տարեկան գործարար հանդիպումը տեղի է ունենում սեպտեմբերից հոկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում<ref>[http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/organisation/ip-100_04e_ifab_9481.pdf Form & Function] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110827230603/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/organisation/ip-100_04e_ifab_9481.pdf |date=2011-08-27 }} FIFA — FIFA paper on the role of the IFAB</ref>։ Անհրաժեշտության դեպքում Խորհուրդը կարող է հանդիպել հատուկ խորհրդակցությունում' անկախ ամենամյա հանդիպումների անցկացումից: 2012 թվականի հուլիսի 5-ին Ցյուրիխում ՖԻՖԱ-ի կողմից կազմակերպված հատուկ խորհրդակցության արդյունքներով կայացած մամուլի ասուլիսում հայտարարվեց, որ խորհուրդը հավանություն է տվել տեսագոլ համակարգին, որը թույլ է տալիս ճշգրիտ որոշել դարպասի գրավումը բարդ իրավիճակներում<ref>{{Cite web |title=FIFA<!-- Заголовок добавлен ботом --> |url=http://www.fifa.com/mm/document/affederation/ifab/01/65/91/74/03_07_2012_ifab_meeting_agenda.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121107121334/http://www.fifa.com/mm/document/affederation/ifab/01/65/91/74/03%5f07%5f2012%5fifab%5fmeeting%5fagenda.pdf |archive-date=2012 թ․ նոյեմբերի 7 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 18}}</ref>։ Նման համակարգ է փորձարկվել [[Բրազիլիա]]յում 2014 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն|ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության]] ժամանակ։ [[Ֆուտբոլ խաղալու կանոններ|Խաղի կանոններում]] փոփոխություններ կատարելու մասին տարեկան ընդհանուր ժողովի որոշումները պարտադիր են Համադաշնությունների և անդամ ասոցիացիաների համար՝ սկսած հուլիսի 1-ից: Բայց համադաշնությունները, որոնց ընթացիկ մրցաշրջանը դեռ չի ավարտվել մինչև հուլիսի 1-ը, կարող են հետաձգել ընդունված խաղի փոփոխությունները մինչև իրենց հաջորդ մրցաշրջանի մեկնարկը<ref>{{Cite web |title=FIFA Statutes |url=http://www.fifa.com/aboutfifa/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140707214724/http://www.fifa.com/aboutfifa/index.html |archive-date=2014 թ․ հուլիսի 7 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 18}}</ref>։ == Պատմություն == Չնայած [[Ֆուտբոլ խաղալու կանոններ|ֆուտբոլային կանոնները]] հիմնականում ստանդարտացված էին 1880-ականների սկզբին, բրիտանական չորս ֆուտբոլային ասոցիացիաները կիրառեցին կանոնների մի փոքր տարբեր տարբերակներ: Դա խնդիրներ էր ստեղծում միջազգային հանդիպումների կազմակերպման մեջ, քանի որ հանդիպումներում օգտագործվում էր ընդունող կողմի կանոնների խմբագրումը։ Ինչ-որ առումով դա ընդունելի էր, բայց հաճախ՝ անարդար։ Դա շտկելու համար բրիտանական ասոցիացիաները հանդիպեցին 1882 թվականի դեկտեմբերի 6-ին [[Մանչեստր]]ում, որպեսզի ընդունեն ընդհանուր կանոններ, որոնք կարող են կիրառվել բրիտանական ֆուտբոլային ասոցիացիաների միջև հանդիպումների համար: Համաժողովը ստեղծեց առաջին միջազգային մրցաշարը՝ Մեծ Բրիտանիայի տնային առաջնությունը, և առաջարկեց ստեղծել մշտական գործող մարմին՝ խաղի կանոնները կարգավորելու համար: IFAB-ի առաջին հանդիպումը տեղի է ունեցել [[Անգլիայի ֆուտբոլային միություն|Անգլիայի ֆուտբոլի ասոցիացիայի]] գրասենյակում Հոլբորն վիադուկ [[Լոնդոն]]ում չորեքշաբթի 2 Հունիս 1886<ref>[http://ssbra.org/html/laws/IFABarc/pdf/1886/18861ST.pdf The First Meeting of the International Football Association Board] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071007012127/http://ssbra.org/html/laws/IFABarc/pdf/1886/18861ST.pdf |date=2007-10-07 }} Soccer South Bay Referee Association</ref><ref>[http://www.thefa.com/TheFA/TheOrganisation/Postings/2004/03/HISTORY_OF_THE_FA.htm TheFA.com — History of The FA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190819122546/http://www.thefa.com/TheFA/TheOrganisation/Postings/2004/03/HISTORY_OF_THE_FA.htm |date=2019-08-19 }} Football Association</ref>։ Բրիտանական յուրաքանչյուր ասոցիացիա ուներ ձայնի հավասար իրավունք: ՖԻՖԱ-ն՝ ամբողջ համաշխարհային ֆուտբոլը կառավարող կազմակերպություն, սպորտի համար միջազգային կազմակերպության մարմին, ստեղծվել է [[Փարիզ]]ում 1904 թվականին։ ՖԻՖԱ-ն հաստատել է IFAB -ի սահմանած կանոնները Խաղի աճող ժողովրդականությունը միջազգային մակարդակում հանգեցրեց ՖԻՖԱ-ի ներկայացուցիչների ընդունմանը IFAB 1913 թվականին։ Ի սկզբանե նրանք ունեին ընդամենը երկու ձայն և չէին կարող փոխել Բրիտանական ասոցիացիաների կողմից ընդունված որոշումները:1958 թվականին Խորհուրդը որոշում կայացրեց իր ներկայիս քվեարկության համակարգի վերաբերյալ, ըստ որի Բրիտանական ասոցիացիաներից յուրաքանչյուրն ունի 1 ձայն, իսկ ՖԻՖԱ-ն՝ 4 ձայն: Այժմ որոշում կայացնելու համար անհրաժեշտ է առնվազն 6 ձայն խորհրդի ցանկացած 8 անդամներից: 1921 թվականին Իռլանդիայի բաժանումից հետո ELISA-ի անվանումը կապված էր [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]յի հետ, որը մնաց Միացյալ Թագավորության կազմում, և նրա հետևում պահպանվեց խորհրդի ձայնը: ELISA-ի անվանումը կապված էր Հյուսիսային Իռլանդիայի հետ, որը մնաց Միացյալ Թագավորության կազմում ՖԱԻ ֆուտբոլային կազմակերպությունը, որը ստեղծվել է [[Իռլանդիա]]յի անկախ Հանրապետության կողմից, չունի Բրիտանական ասոցիացիաների ձայնը: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20070623133923/http://ssbra.org/html/laws/ifab.html History of IFAB, including minutes of the meetings] Soccer South Bay Referee Association * [http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/organisation/ip-100_04e_ifab_9481.pdf FIFA/IFAB paper on the role of the IFAB]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110827230603/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/organisation/ip-100_04e_ifab_9481.pdf |date=2011-08-27 }} FIFA [[Կատեգորիա:1882 հիմնադրված կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի կանոններ]] ftgv2viocfic73s8d4yixkd2u64q8rv 0 1288754 10357031 10356133 2025-06-18T00:10:42Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում 10357031 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ուտեստ}} '''Ֆլան''' ({{Lang-en|flan}}) [[կարկանդակ]], որը հաճախ պատրաստվում է խմորեղենի (կամ բիսկվիթի) հիմքով: ֆլանը կարելի է թխել առանց խմորի, որը ջեռեփուկ է հիշեցնում: Միջուկը կարող է լինել ինչպես քաղցր, այնպես էլ ոչ քաղցր (բանջարեղեն, միս, ձուկ, պանիր)<ref>[https://www.russianfood.com/recipes/recipe.php?rid=77354 Флан из овощей по-провански]</ref>։ Բնորոշ է [[Անգլիական խոհանոց|անգլիական]], [[Ֆրանսիական խոհանոց|ֆրանսիական]] և այլ խոհանոցներին<ref>[https://www.ru.delimano.com.ua/statiy/francuzskij-flan-chto-vam-o-nem-izvestno Французский флан. Что вам о нём известно?]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>: Դրա օրինակներից են քիշը, տարտը, հարավաֆրիկյան մելքտերտը։ == Պատմություն == Ֆլանը հայտնի է եղել դեռևս [[Հին Հռոմի խոհանոց|հին հռոմեական խոհանոցում]]: Հաճախ դա ոչ քաղցր ուտեստ է եղել (օրինակ օձաձկով)։ Պատրաստվել են նաև քաղցր կարկանդակներ։ [[Միջնադար|Միջնադարյան]] Եվրոպայում քաղցր և ոչ քաղցր կարկանդակները (նուշով, դարչինով և շաքարով, պանիրով, կաթնաշոռով, սպանախով, ձկով) շատ տարածված են եղել հատկապես Մեծ Պահքի ժամանակ, երբ միսն արգելված է եղել<ref>{{Cite web |last=Lynne Olver |first=Lynne |title=history notes - puddings |url=http://www.foodtimeline.org/foodpuddings.html#flan |archive-url=https://web.archive.org/web/20180509195526/http://www.foodtimeline.org/foodpuddings.html#flan |archive-date=2018 թ․ մայիսի 9 |access-date=2018 թ․ մայիսի 9 |website=The Food Timeline |language=en}}</ref>։ == Ստուգաբանություն == Անգլերեն «flan», «flaune» և «flawn» բառերի վաղ ձևերը ծագում են հին ֆրանսերեն «flaon»-ից (ժամանակակից [[ֆրանսերեն]]՝ ''flan''), այն իր հերթին վաղ միջնադարյան լատիներեն «fladōn-em-» բառից։ Վերջինս ծագել է հին գերմաներեն «flado» բառից, որը նշանակում է «տափակ հաց», հավանաբար [[Հնդեվրոպական լեզուներ|հնդեվրոպական]] «հարթ» կամ «լայն» արմատից<ref>[[Oxford English Dictionary]], 2nd Edition (1989); Petit Robert, 1973</ref>: == Տես նաև == * [[Կարամելային պուդինգ]]՝ ուտեստը անգլիախոս երկրներում անվանում են նաև «ֆլան»: == Ծանոթագրություններ == <references responsive="1"></references> == Գրականություն == * ''Sonia Allison.'' Flan // The Cassell Food Dictionary. — London: Cassell, 1990. — P. 160. — 480 p. — <nowiki>ISBN 0-304-31875-2</nowiki>. * ''Ruth Martin.'' flan // International Dictionary of Food and Cooking. — New York: Hastings House, 1974. — P. 114. — 311 p. — <nowiki>ISBN 0-8038-3388-1</nowiki>. * ''Charles G. Sinclair.'' flan // Dictionary of Food: International Food and Cooking Terms from A to Z. — Second Edition. — London: A & C Black, 2004. — P. 220. — 632 p. — <nowiki>ISBN 978-1-4081-0218-3</nowiki>. [[Կատեգորիա:Բրիտանական աղանդեր]] [[Կատեգորիա:Կարկանդակներ]] [[Կատեգորիա:Հռոմեական խոհանոց]] p2uib5dll1mc29tp89at3auvdtr9qnt 0 1291068 10356987 10356219 2025-06-18T00:09:23Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356987 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Ֆրայի շոկոլադե խյուս,''' [[շոկոլադե սալիկ]], որը մշակվել է «J. S. Fry & Sons» ընկերության կողմից և ներկայումս արտադրվում է «Քեդբուրի»-ի կողմից։ Թողարկվել է [[1866|1866 թվականին]]՝ տասնինը տարի անց, երբ Ֆրայը ստեղծեց առաջին ձուլված, պինդ ուտելու շոկոլադե սալիկը ([[1847|1847 թվականին]])<ref name="Chocolate industry">{{Cite book |last1=Swinnen |first1=Johan F. M. |title=The Economics of Chocolate |last2=Squicciarini |first2=Mara P. |date=2016 |publisher=Oxford University Press |page=17 |quote=In 1847, the British chocolate company Fry & Sons prepared the first chocolate bars (solid chocolate for eating) by mixing cocoa powder, sugar, and cocoa butter (instead of water)}}</ref><ref name="Smithsonian">{{Cite news |title=J. S. Fry & Sons Chocolate Tin |url=https://www.si.edu/object/j-s-fry-sons-chocolate-tin:nmah_869968 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 31 |publisher=Smithsonian Institution |quote=In 1847, Fry’s made the first molded chocolate eating bar by removing excess cocoa butter, then slowly adding it back into the melted chocolate}}</ref>: Ֆրայի շոկոլադե խյուսը առաջին զանգվածային արտադրության համակցված [[կոնֆետ]]ն է և հանդիսանում է աշխարհի ամենահին շոկոլադե սալիկի ապրանքանիշը<ref name="Oxford">{{Cite book |last=Mintz |first=Sidney |title=The Oxford Companion to Sugar and Sweets |date=2015 |publisher=Oxford University Press |page=88 and 157}}</ref><ref name="BBC">The first ever chocolate bar suitable for widespread consumption having been created by J. S. Fry & Sons in 1847, in Union Street, Bristol, England.{{Cite news |date=2008 թ․ մայիսի 28 |title=Sweet sweets nostalgia |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/7423087.stm |access-date=2008 թ․ մայիսի 30 |work=BBC News}}</ref><ref>{{Cite news |last=Byrne |first=Eugene |date=2019 թ․ ապրիլի 21 |title=Family disgrace, betrayal and tragedy: Fascinating facts about Bristol's chocolate history |url=https://www.bristolpost.co.uk/whats-on/whats-on-news/family-disgrace-betrayal-tragedy-fascinating-2761695 |access-date=2020 թ․ մարտի 10 |work=Bristol Post Live}}</ref>: Տեխնիկապես համարվում է համակցված սալիկ, քանի որ այն համատեղում է շոկոլադը այլ բաղադրիչների հետ, բնօրինակ Ֆրայի շոկոլադե խյուս շոկոլադե սալիկը բաղկացած էր սովորական [[շոկոլադ]]ով պատված հասարակ ֆոնդանտի միջուկից: Տարբերակներից են [[անանուխ]]ի խյուսը, [[Նարնջենի|նարնջի]] խյուսը, [[Ազնվամորի|ազնվամորու]] խյուսը և [[ելակ]]ի խյուսը։ [[1960-ական թվականներ|1960-ականներին]], Ֆրայի շոկոլադե խյուսը գովազդվում էր [[Միացյալ Թագավորություն|բրիտանական]] հեռուստատեսությամբ մոդել [[Ջորջ Լեզենբի]]ի կողմից, ով հայտնի դարձավ որպես «The Big Fry» մարդ։ Այս գովազդները մրցակցում էին «Քեդբուրի»-ի «Milk Tray»-ի հետ, որոնք գովազդվում էին «Milk Tray Man»-ի կողմից։ Այս դերը Լեզենբիին օգնեց գրավել [[Ջեյմս Բոնդ]]ի պրոդյուսերների ուշադրությունը<ref name="Bolton"/>։ == Պատմություն == Ֆրայի շոկոլադե խյուսն առաջին անգամ արտադրվել է 1866 թվականին և համարվում է [[1853|1853 թվականին]] արտադրված Ֆրայի խյուսային ձողիկի ուղղակի հաջորդը<ref name="Oxford"/><ref name="H50">{{Cite book |last1=Berry |first1=Steve |url=https://archive.org/details/historyofsweetsi0000unse |title=A History of Sweets in 50 Wrappers |last2=Norman |first2=Phil |date=2014 |publisher=[[The Friday Project]] |isbn=9780007575480 |location=London |pages=[https://archive.org/details/historyofsweetsi0000unse/page/n59 48]–49}}</ref>, որը հավանաբար ներշնչված էր ֆրանսիական շոկոլադներից<ref>{{Cite book |author=Clarence-Smith, William Gervase |url=https://www.google.ch/books/edition/Cocoa_and_Chocolate_1765_1914/-1WGAgAAQBAJ |title=Cocoa and Chocolate, 1765-1914 |publisher=[[Taylor & Francis]] |year=2003 |pages=54 |chapter=Slow mechanisation, 1850s-1870s |quote=However, Fry's experimented with eating chocolate, copying French assortments and producing 'chocolate creams'}}</ref>. այդ ժամանակ շոկոլադի արտադրողների կողմից վաճառվում էին նմանատիպ ֆոնդանով պատրաստված «chocolats à la crème»-ներ<ref>{{Cite book |author=Audot, Louis-Eustache |url=https://www.google.ch/books/edition/Almanach_des_ménagères_et_des_gastrono/VJRfNeEjxtcC |title=Almanach des ménagères et des gastronomes pour 1856 |publisher=Audot, libraire-éditeur |year=1855 |pp=35-41 |chapter=Pralines de chocolat à la crème |quote=On l'emploie encore [pâte de fondant] entourée de chocolat, et alors on l'appelle crème, « pralines de chocolat à la crème, » ce qui donne bien une idée de son moelleux. [...] Ces bonbons, chez les bon fabricants, se vendent 6 fr. la livre. |trans-quote=We also use it [fondant paste] surrounded by chocolate, and then we call it "crème", "pralines de chocolat à la crème", which gives a good idea of its softness. [...] These bonbons, from good manufacturers, sell for 6 francs per pound.}}</ref>։ խյուսային ձողիկը առաջին արդյունաբերական և մատչելի շոկոլադե սալիկն էր: [[1875|1875 թվականին]] Ֆրայի շոկոլադե խյուսը ձևափոխվեց այնպես, որը պահպանվել է մինչև այսօր<ref>{{Cite book |last1=Chrystal |first1=Paul |title=Chocolate: The British Chocolate Industry |date=2013 |publisher=Bloomsbury Publishing |page=20}}</ref>։ Արտադրության ընթացքում այն մի ժամանակ գերազանցում էր օրական կես միլիոն միավորը, իսկ փայլաթիթեղով փաթաթումը և պիտակը հայտնվեցին [[1925|1925 թվականին]]: Նարնջի խյուսը և անանուխի խյուսը ներկայացվել են [[1934|1934 թվականին]]<ref name="H50" /><ref name="frys history">{{Cite book |last=Chrystal |first=Paul |url=https://archive.org/details/chocolatebritish0000chry |title=Chocolate: The British Chocolate Industry |date=2011 թ․ հոկտեմբերի 18 |publisher=Shire Publications |isbn=978-0-74780-841-1 |pages=[https://archive.org/details/chocolatebritish0000chry/page/n20 19]–21}}</ref>։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ում արքայական ուժերի ռմբակոծիչների հրամանատարության բրիտանական ռմբակոծիչների անձնակազմերը առաքելություններից առաջ պարբերաբար ստանում էին Ֆրայի շոկոլադե խյուսներ<ref>[https://www.bbc.co.uk/history/ww2peopleswar/stories/16/a3420316.shtml "WW2 People’s War"]. BBC. Retrieved 10 July 2021</ref>։ [[2022|2022 թվականին]] օրիգինալ, առանց [[կաթնամթերք]]ի բաղադրատոմսը հանվեց, և յուղազերծված կաթի փոշին ավելացվեց բաղադրիչների ցանկում: == Ապրանքներ և ապրանքանիշ == [[File:Fry's Chocolate advertisement.JPG|thumb|մինչև 1925 թվականը Ֆրայի շոկոլադե խյուսը գովազդող էմալային նշան։]] Ներկայումս Ֆրայի շոկոլադե խյուսի հինգ տարբերակ կա. *Ֆրայի շոկոլադե խյուս<ref>{{Cite web |title=Fry's Chocolate Cream |url=https://www.cadbury.co.uk/products/Chocolate-Cream-2454?p=2454 |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 28 |publisher=Cadbury}}</ref> *Ֆրայի անանուխի խյուս<ref>{{Cite web |title=Fry's Peppermint Cream |url=https://www.cadbury.co.uk/products/Peppermint-Cream-2711?p=2711 |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 28 |publisher=Cadbury}}</ref> *Ֆրայի նարնջի խյուս<ref>{{Cite web |title=Fry's Orange cream |url=https://www.waitrose.com/ecom/products/fry%27s-orange-cream/543186-685753-685754 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200206152541/https://www.waitrose.com/ecom/products/fry%27s-orange-cream/543186-685753-685754 |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 6 |access-date=2025 թ․ մարտի 7 |website=Waitrose}}</ref> (դադարեցվել է [[2015 թվական]]ին, վերագործարկվել է [[2018|2018 թվականին]]) *Ֆրայի ազնվամորու խյուս<ref>{{Cite web |title=Fry's Raspberry Cream 3pk |url=https://www.bmstores.co.uk/products/fry-s-raspberry-cream-3pk-354018 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200206151933/https://www.bmstores.co.uk/products/fry-s-raspberry-cream-3pk-354018 |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 6 |access-date=2020 թ․ փետրվարի 6 |website=B&M Stores}}</ref> *Ֆրայի ելակի խյուս (Վերագործարկվել է [[2020|2020 թվականին]], սահմանափակ թողարկմամբ)<ref>{{Cite web |title=Fry's Strawberry Cream 3pk |url=https://www.iceland.co.uk/p/frys-strawberry-cream-dark-chocolate-bar-147g/79845.html |access-date=2020 թ․ ապրիլի 24 |website=Iceland}}</ref> Տարիների ընթացքում այլ տարբերակներ ևս եղել են. *Ֆրայի հինգ միջուկ (նարինջ, [[Գետնաելակ|մորի]], [[լայմ]], ելակ և [[Արքայախնձոր (տեսակ)|արքայախնձոր]])՝ արտադրված [[1934|1934 թվականից]] մինչև [[1992|1992 թվականը]]<ref>{{Cite web |title=Chocolates of the Past |url=http://www.cadbury.co.uk/ourproducts/yesterday |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20090408031133/http://www.cadbury.co.uk/ourproducts/yesterday |archive-date=2009 թ․ ապրիլի 8 |access-date=2012 թ․ մայիսի 12 |publisher=Cadbury}}</ref>։ Հինգ միջուկը նաև վաճառվում էր նարնջի, [[սուրճ]]ի, [[վանիլ]]ի, լայմի և ազնվամորու միջուկներով<ref name="H50" />։ Հավանական է, որ ժամանակ առ ժամանակ վաճառվել են այլ համադրություններ. օրինակ, [[1950]]-ականներին ներկայացված մի գովազդում ցուցադրվում է [[Սև հաղարջենի|սև հաղարջի]] համով հատված՝ վանիլի փոխարեն<ref>''Sweet Talk'', Whittaker, Nicholas, Orion Books, London, 1998</ref>։ Հինգ միջուկով սալիկը 1960-ականներին վերանվանվել է [[Միրգ|Մրգային]] միքս, բայց դա հետագայում փոխվել է<ref name="H50" />։ *Ֆրայի արքայախնձորի խյուս [[1990-ականներ]]ի կեսերին անհաջող վերագործարկման փորձի ընթացքում նույնպես տեսնում ենք նոր տարբերակներ, որոնք մի ժամանակ հասանելի էին արդիականացված «Ֆրայի ոգի» ապրանքանիշի ներքո<ref>{{Cite web |title=wrappers@tuckshop.net |url=http://www.jakehowlett.com/tuckshop/wrappers/index.html#F |access-date=2012 թ․ մայիսի 12 |publisher=Jakehowlett.com}}</ref>՝ *Ֆրայի ոգի հատապտղային Մարգարիտա *Ֆրայի ոգի Պինա Կոլադա *Ֆրայի ոգի Թավշյա երազանք (խյուսային լիկյոր) «Քեդբուրի»-ն նաև արտադրել է պինդ [[կաթնային շոկոլադ]]ե սալիկ, որը կոչվում էր «Five Boys»՝ [[1902|1902-ից]] մինչև [[1976|1976 թվականը]] օգտագործելով «Fry» ապրանքային նշանը: «Քեդբուրի»-ն արտադրում էր [[կաթ]] և սովորական շոկոլադե սենդվիչ սալիկ «Fry» ապրանքանիշի ներքո: [[2021|2021 թվականին]] Ֆրայը թողարկեց տաք շոկոլադի փոշի, որը կարելի է խառնել կաթի հետ: == Լեզենբիի գովազդները == 1960-ականներին Ֆրայի շոկոլադե խյուսը գովազդվում էր մոդել [[Ջորջ Լեզենբի]]ի կողմից որպես «The Big Fry» մարդ, ինչը նրան հայտնի դարձրեց [[Միացյալ Թագավորություն]]ում<ref name="Bolton"/>։ Հեռուստատեսային գովազդները մրցակցում էին «Cadbury Milk Tray»-ի հետ, որը գովազդվում էր «Milk Tray Man»-ի կողմից<ref name="Bolton"/>։ Դայսոն Լոուելը, Ջեյմս Բոնդի քասթինգի տնօրենը, տեսավ Ֆրայի գովազդը և կապ հաստատեց Բոնդի պրոդյուսեր Հարի Սալցմանի հետ՝ հավատալով, որ Լազենբին կարող է պատրաստվել 007-ի դերի համար<ref name="Bolton"/>։ Հետագայում՝ [[1969|1969 թվականին]], Լեզենբին մարմնավորեց [[Ջեյմս Բոնդ]]ին [[Նորին մեծության գաղտնի ծառայությունում|«Նորին մեծության գաղտնի ծառայությունում»]] ֆիլմում<ref name="Bolton">{{Cite book |last1=Bolton |first1=Lucy |title=Lasting Screen Stars: Images that Fade and Personas that Endure |date=2018 |publisher=Springer |page=219}}</ref>։ == Գտնվելու վայրը և սեփականությունը == Ֆրայի շոկոլադե սալիկն առաջին անգամ արտադրվել է [[Անգլիա]]յի [[Բրիստոլ]] քաղաքի Յունիոն փողոցում [[1866|1866 թվականին]], որտեղ ընտանիքի անունը կապված էր շոկոլադի արտադրության հետ մոտավորապես [[1761|1761 թվականից]]: [[1923|1923 թվականին]] Ֆրայի (այժմ «Քեդբուրի»–ի) շոկոլադի գործարանը տեղափոխվել է Անգլիայի Քիշեմ քաղաքի Սոմերդեյլ Գարդեն Սիթի: [[2010|2010 թվականին]] «[[Kraft Foods]]»-ի կողմից «Cadbury plc»-ի գնման հետևանքով, Սոմերդեյլի գործարանը փակվել է [[2011|2011 թվականի]] [[Մարտի 31|մարտի 31-ին]], և նրա սարքավորումները տեղափոխվել են [[Լեհաստան]]ի մայրաքաղաք [[Վարշավա]]: Այնուհետև, «Mondelez International»ի<ref>Mondelez International</ref> կողմից «Քեդբուրի»-ի ձեռքբերումից հետո, արտադրությունը տեղափոխվել է, և Վարշավայի գործարանը դարձել է Լոտտե Վեդելի մաս<ref>{{Cite news |date=2011 թ․ մարտի 31 |title=Chocs away as staff leave Cadbury's factory for last time |url=http://www.thisisbath.co.uk/news/Chocs-away-staff-leave-time/article-3394975-detail/article.html |access-date=2011 թ․ մարտի 31 |publisher=Bath Chronicle}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Շոկոլադե սալիկների ապրանքանիշների ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} [[Կատեգորիա:1866 հայտնված արտադրանքներ]] [[Կատեգորիա:Բրիտանական հրուշակեղեն]] [[Կատեգորիա:Կոնֆետ]] [[Կատեգորիա:Հրուշակեղեն]] jl90jyjsziqk209c14je70ja0bpkr5z 0 1291522 10357334 10315617 2025-06-18T11:48:37Z A.arpi.a 23940 /* Վրացական խոհանոց */ 10357334 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Russian Celebration Zakuski.jpg|thumb|Ռուսական տոնական նախուտեստներ]] '''Նախուտեստ,''' փոքր ծավալով հիմնականում առաջին մատուցման սառը ուտեստը, սովորաբար կծու համով և հատուկ գրավիչ ձևավորմամբ հիմնական ուտեստներից առաջ ախորժակը բացելու համար է։ Նախուտեստների պատրաստման համար օգտագործվում են ապրանքների լայն տեսականի, որոնք համակցված են ըստ կազմի, համի, դասավորության, ձևավորման և գունային համադրության մեթոդների{{sfn|Культура питания|1993}}։ Նախուտեստները կոչվում են նաև [[ալկոհոլային խմիչքներ]]ի խցանման համար մատուցվող ուտեստներ<ref>{{Cite web |title=Большой толковый словарь |url=http://gramota.ru/slovari/dic/?word=закуска&all=x |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120122713/http://gramota.ru/slovari/dic/?word=закуска&all=x |archive-date=2021 թ․ նոյեմբերի 20 |access-date=2022 թ․ հունիսի 28}}</ref>։ Միջազգային խոհարարական տերմինաբանության մեջ ռուսերեն «նախուտեստներ» բառը sakuski, zakuski, zakouski ուղղագրության մեջ օգտագործվում է հատուկ խորտիկների սեղանի վրա մատուցվող ռուսական նախուտեստների համար<ref>{{книга:Das neue Küchenlexikon|Sakuski (Zakouski)|461}}</ref><ref>{{книга:Dictionary of Food|zakuski, zakouski|629}}</ref>։ Ամենօրյա սեղանին սովորաբար մատուցվում է մեկ կամ երկու տեսակի նախուտեստներ, տոնական ընթրիքները բնութագրվում են ավելի մեծ բազմազանությամբ: Տոնական ընթրիքը կարող է ամբողջությամբ բաղկացած լինել նախուտեստներից։ Սառը տեսքով լավագույն գաստրոնոմիական որակներ ունեցող խորտկարանների և ապրանքների ամբողջությունը կոչվում է սառը սեղան{{sfn|В. В. Похлёбкин|1988|loc=Холодный стол|с=196}}։ Տաք նախուտեստները պատրաստվում են որպես հիմնական ուտեստներ, բայց ավելի անմիջական տարբերակով, նրանց համար ապրանքները սովորականից փոքր են կտրվում{{sfn|Кулинария|1955}}, դրանք մատուցվում են ավելի փոքր բաժիններով{{sfn|Краткая энциклопедия домашнего хозяйства|1960}}, հաճախ ուղղակիորեն նույն չափաբաժնի մեջ, որում նրանք եփում էին: Կոկոտի ամանի մեջ մատուցվող նախուտեստը կոչվում է կոկոտ<ref>{{Книга:Всё о еде от А до Я|Кокот|180}}</ref>, իսկ կոկիլում՝ կոկիլ<ref>{{Книга:Всё о еде от А до Я|Кокиль|180}}</ref>{{sfn|Н. А. Анфимова|2008}}։ Սառը և տաք տարբերակումից բացի, գաստրոնոմիայում, ըստ հիմնական բաղադրիչի, առանձնանում են նախուտեստների երեք հիմնական տեսակ՝ բանջարեղեն, միս և ձուկ։ Կախված նախնական արտադրանքի քանակից, նախուտեստները բաժանվում են պարզ, մեկ գաստրոնոմիական արտադրանքից կամ բարդ, մի քանի համադրությունների։ Ըստ նախուտեստների մատուցման ձևի՝ կարելի է առանձնացնել [[Բաց սենդվիչ|բաց և փակ բուտերբրոդներ]], [[սենդվիչ]]ներ, [[կանապե]]ներ, [[Տարտինկա|տարտին]]եր, տարտետներ, [[վոլովան]]ներ, [[Կարկանդակիկ (թխվածք)|կարկանդակ]]կներ, [[աղցան]]ներ և [[պաշտետ]]ներ{{sfn|В. В. Похлёбкин|1988|loc=Закуска|с=62—63}}{{sfn|Кудренко/Смаль|1995|loc=Немного истории|с= 3—4}}։ == Նախուտեստներ ազգային խոհանոցներում == [[Պատկեր:Mzhavis asorti (მჟავის ასორტი).JPG|thumb|Վրացական ռազնոսոլներ մժավեուլի]] [[Պատկեր:Tapas 01.jpg|thumb|Իսպանական տապասներ]] [[Պատկեր:Mettigel 1.jpg|thumb|Գերմանական մետաղական ոզնի]] [[Պատկեր:036 food.JPG|thumb|Լեհական նախուտեստներ]] [[Պատկեր:Le Domjohn Bar (Beynost) - huîtres et vin blanc - 2.JPG|thumb|Ոստրեներ սպիտակ գինու համար]] [[Պատկեր:Nakládaný hermelín (by Pudelek).jpg|thumb|Չեխական մարինացված հերմելին]] === Հայկական խոհանոց === Սառը խորտիկների պատրաստման համար [[հայկական խոհանոց]]ում լայնորեն օգտագործվում են բանջարեղենը, ինչպես նաև մշակված և վայրի կանաչիները:Բոխին, վայրի սխտորը, մայորանը և [[նեխուր]]ը մատուցում են թթվեցված և մարինացված վիճակում։ Մսային նախուտեստները, հիմնականում տավարի և գառան մսից, առանձնանում են հատուկ կծվությամբ և բուրմունքով, համեմված են սխտորով, պղպեղով, [[մածուն]]ով, կծու խոտաբույսերով, ընկույզով և թթվասերով:{{sfn|Титюнник/Новоженов|1981|loc=Армянская кухня. Холодные блюда|с=119}}. === Բուլղարական խոհանոց === [[Բուլղարական խոհանոց]]ում նախուտեստային սեղանը բաղկացած է հիմնականում բանջարեղենային աղցաններից, որոնք պատրաստվում են ինչպես հում, այնպես էլ խաշած և պատրաստված են բանջարեղեններից։ Աղցանները համեմված են բուսական յուղով, թթվասերով և մայոնեզով, հաճախ համեմված սխտորով, իսկ երբեմն էլ շաքարով։ Բուլղարական աղցանների բաղադրատոմսերը հայտնի են տարածաշրջանային անուններով՝ շոպսկի, դանուբ, պանագյուր{{sfn|Титюнник/Новоженов|1981|loc=Болгарская кухня. Холодные блюда|с=257}}։ === Վրացական խոհանոց === Նախուտեստները վրացական խոհանոցում միշտ ծանրակշիռ և բազմազան ուտեստներ են, որոնք, ավանդույթի համաձայն, սեղանին ստիպում են այնպես, որ «ընկույզը ընկնելու տեղ չունի», և նրանք չեն լքում սեղանը մինչև ճաշի ավարտը: Վրացական սեղանի վրա բանջարեղենային նախուտեստների շարքում անպայման առկա են թարմ բանջարեղեն և խոտաբույսեր, չնայած Վրաստանում մժավեուլիի համար գրեթե ամեն ինչ աղում և թթվում է նախուտեստի համար՝ սկսած կաղամբից, ճակնդեղով գուրիական թթու կաղամբից մինչև սմբուկ և էկզոտիկ ստաֆիլեայի սպիտակ բողբոջներ «Ջոնջոլի», որը համով նման է միջերկրածովյան կապարներին։ Վրացական նախուտեստները հաճախ համեմված են համեմունքներով, հում խոտաբույսերով, ընկույզով, նռան հատիկներով և նռան հյութով, առանձին մատուցվում են տաք սոուսներ{{sfn|Титюнник/Новоженов|1981|loc=Грузинская кухня. Холодные блюда|с=97—98}}։ Վրացական ամենահայտնի սառը նախուտեստները կանաչ [[լոբիո]]ն են կանաչ լոբիոյից և կարմիրը ՝ խաշած կարմիրից, սպանախով պխալիից, [[աջափսանդալ]]ի սմբուկով շոգեխաշածից և մուժուժիի տեղական [[Դոնդող (ուտեստ)|ժելե միսից]] և Մչադի եգիպտացորենի տորթից{{sfn|Н. Билиходзе|2017}}։ Վրաստանում ամենահայտնի տաք նախուտեստը հավի փորոքներից կամ այլ ենթամթերքներից պատրաստված կուչմաչին է ՝ ընկույզի սոուսով{{sfn|И. Расстегаев|2017}}։ === Իսպանական խոհանոց === Փոքր նախուտեստներ գարեջրի և գինու համար [[տապաս]]ը և նրանց բասկյան [[պինչո]]յի տարբերակը իսպանական գաստրոնոմիական մշակույթի անբաժանելի մասն են: Ապերիտիվ իսպաներենում ավելի շուտ կոչվում է նախուտեստ ՝ հիմնական կերակուրից առաջ ախորժակը հիացնելու համար, որն ուղեկցում է ալկոհոլային խմիչքին<ref>[https://dle.rae.es/aperitivo?m=form RAE: aperitivo]{{ref-es}}</ref>։ Տոպազները կարող են լինել ձիթապտուղ, աղի նուշ, jamon կամ chorizo գագաթներով, բայց նաև իսպանական սառը ուտեստների լայն տեսականիով մինի չափաբաժիններ: Ամենահայտնի ապերիտիվներն են՝ «գիլդան», շոգեխաշած միդիաները, մարինացված սարդինան, յուղով տապակած սունկը, փոքրիկ կլոր կոտլետները՝ [[կրոկետներ]]ը, տապակած կաղամարի օղակները և տրեբուխան<ref>{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Иллюстрированная энциклопедия «Кулинарные шедевры народов мира». Испанская кухня |год=2010 |часть=Лучшие закуски (тапас) |место=М. |издательство=ЗАО Информационная группа «Медиасеть» |том=1 |страницы=20—21 |страниц=96 |isbn=978-5-91826-011-1}}</ref>։ Իսպանիայում իսպանական պանդոկներ և տապաս բարեր այցելելու ժամանակը ավանդաբար ուշ իսպանական ընթրիքից առաջ երեկոյան յոթից ինը է{{sfn|Испанская кухня|2011}}։ Փոքր ճաշարաններում սննդի սպառման համար իսպաներենում կան բնորոշ բայեր «կծել», իսպ.՝ ''picar'' կամ ''picotear''<ref>[https://dle.rae.es/picotear?m=form RAE: picotear]{{ref-es}}</ref>։ === Գերմանական խոհանոց === Սառը սեղան (գերմ.՝ ''kalte Küche,'' «սառը խոհանոց»)` գերմանական խոհանոցի նշանակալի բաժին: Գերմանացիները սենդվիչներ են ուտում երշիկով, որը Գերմանիայում ավելի քան մեկուկես հազար տեսակ է<ref>[https://www.planet-wissen.de/gesellschaft/lebensmittel/wurst/index.html planet-wissen.de: Колбаса] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200802040027/https://www.planet-wissen.de/gesellschaft/lebensmittel/wurst/index.html |date=2020-08-02 }}{{ref-de}}</ref>, նախաճաշի և ընթրիքի համար, բայց ճաշը միշտ պետք է տաք լինի, իսկ ապուրից առաջ, եթե այդպիսին մատուցվում է, սառը նախուտեստները պետք չեն: Այնուամենայնիվ, բանջարեղենը՝ թարմ կամ խաշած, գերմանական երկրորդ ուտեստի մատուցման անբաժանելի մասն է։ Բծախնդիր գերմանացիները նախուտեստներին վերաբերվում են բառացիորեն. դրանք նախատեսված են հիմնական երեք կերակուրների միջև գարեջուր և խորտիկ ուտելու համար: Գերմանական գարեջրատներում, բացի հայտնի brecel-ից, հիմնական նախուտեստներն են պանրի ափսեն, օպացդան և երշիկով աղցանը: Գերմանական ուտեստների անվանումները, որպես կանոն, զուրկ են փոխաբերականությունից և դասավորված են ըստ հիմնական բաղադրիչի, ա մասինյդ պատճառով, օրինակ, «կարտոֆիլի աղցան» նշանակում է կարտոֆիլ այս կամ այն աղցանի սոուսում։ Դասական խորտիկ հեսսեի խնձորի գինու տակ` պանիրը «երաժշտությամբ», քացախով մարինացված սոխով: 1960- ականներից ի վեր գերմանական բուֆետներում տարածված մսային նախուտեստը Մետտա ոզնին է ՝ թարմ հում աղացած խոզի միս ՝ սոխով և համեմունքներով: Հայտնի rollmops-ը, մարինացված ծովատառեխի ֆիլեի գլանափաթեթները, ըստ գերմանացիների, հիանալի ուտեստ են կախազարդ նախաճաշի համար<ref>[https://www.spiegel.de/reise/europa/reisespeisen-saure-moepse-fuer-den-kater-a-522473.html Spiegel Kultur] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211121134516/https://www.spiegel.de/reise/europa/reisespeisen-saure-moepse-fuer-den-kater-a-522473.html |date=2021-11-21 }}{{ref-de}}</ref>։ === Լեհական խոհանոց === Մի շարք նախուտեստներ մեծ տեղ են գրավում Լեհական խոհանոցում։ Լեհական բանջարեղենի, մսի և ձկան աղցանները սովորաբար համեմված են մայոնեզով, թթվասերով և կիտրոնի հյութով: Լեհերը սիրում են ձվի ուտեստներ ծովատառեխով և խոզապուխտով, հունական մարինադի տակ գտնվող ձուկ և ծովաբողկ, ինչպես նաև շոգեխաշած տավարի միս, տապակած տավարի միս և պաշտետներ: Տաք նախուտեստների շարքում առաջատար են կրակովի տապակած երշիկի կճեպները կանաչ ոլոռով, խոզապուխտով պուդինգը և խոզապուխտով և երշիկով կրուտոնները{{sfn|А. Т. Васюкова|2015|loc=Польская кухня|с=317}}{{sfn|Титюнник/Новоженов|1981|loc=Польская кухня|с=317}}։ === Ռուսական խոհանոց === Ռուսական խոհանոցում նախուտեստները հայտնվել են 18-րդ դարում։ Սառը նախուտեստների առատությունն ու բազմազանությունը համարվում է ռուսական խոհանոցի բնորոշ հատկանիշներից մեկը։ Ռուսական գաստրոնոմիական մշակույթում սառը նախուտեստները ճաշացանկում են ոչ միայն լանչերի, այլև նախաճաշերի և ընթրիքների համար{{sfn|А. И. Мглинец|2010}}, խորտիկները սպառվում են նաև միջանկյալ կերակուրներում, օրինակ՝ բարերում և բուֆետներում{{sfn|А. С. Ратушный|2016}}։ Ռուսները վաղուց տաք են համարել հիմնական ուտեստը, ուստի ռուսական խոհանոցում նախուտեստները նախընտրում էին թեթև և ախորժելի: Ռուսական խոհանոցում ավանդաբար առանձնանում են նախուտեստների երեք հիմնական տեսակ՝ բանջարեղեն, միս և ձուկ{{sfn|В. В. Похлёбкин|1988|loc=Закуска|с=62—63}}{{sfn|Кудренко/Смаль|1995|loc=Немного истории|с= 3—4}}։ Սկզբում ռուսական խոհանոցը նախընտրում էր կծու համով և սուր կամ հատուկ հոտով բանջարեղենային նախուտեստներ, որոնք նրանք ձեռք են բերում բանջարեղենի մեջ պարունակվող եթերայուղերի (բողկ, բողկ, ծովաբողկ, կաղամբ) կամ թթու և աղացման արդյունքում (թթու վարունգ, թթու կաղամբ, թթու սունկ){{sfn|Е. М. Величко|1992}}։ === Ֆրանսիական խոհանոց === Ըստ [[Օգյուստ Էսկոֆիե]]ի «խոհարարների և թագավորների խոհարարների թագավորի», ճաշի ժամանակ ֆրանսիական խոհանոցում նախուտեստներն իմաստ չունեն, եթե հաջորդ մատուցման մեջ ապուր կա: Յուղոտ և ապխտած ձկան նախուտեստները և կծու աղցանները որպես նախուտեստ վնասակար ազդեցություն են ունենում լեզվի ընկալիչների վրա, ուստի դրանցից հետո ապուրը ընկալվում է որպես անթթխմոր և անճաշակ{{sfn|О. Эскофье|2005|loc=Размышления по поводу сервировки супов|с=152}}։ Էսկօֆիեի նախուտեստները հարմար են ընթրիքի համար։ Նրա տեղեկություններով՝ Ֆրանսիայում սառը խորտիկների տարածման գործում մեծ դեր է խաղացել Ռուսաստանը, որտեղ ընդունված էր ճաշից առաջ խմած [[ալկոհոլային խմիչքներ]]ի հետ, առանձին սեղան դնել ճաշարանի կողքին։ Ֆրանսիայում նորաձև դարձավ նախուտեստները մատուցել նույն սեղանի շուրջ, որտեղ հետագայում մատուցվեց ճաշը, և սովորական ֆրանսիական սառը ուտեստները սկսեցին կոչվել նախուտեստներ: Քննադատելով խորտիկների մշակույթը, ընդհանուր առմամբ, և մասնավորապես ձկան նախուտեստները, թթու բանջարեղենը և աղցանները, է-ը բացառություն է կազմում միայն էսկօֆիե ամենաբարձր որակի թարմ սև խավիարի և նուրբ ոստրեների համար, որոնք մատուցվում են չոր սպիտակ գինիների՝ ռայնի և բորդոյի հետ միասին{{sfn|О. Эскофье|2005|loc=Холодные закуски|с=226}}։ Տաք նախուտեստները, ըստ Էսկոֆիեի սահմանման,«հեշտ առաջին ուտեստներ» են հին ավանդույթում, անտրե{{sfn|О. Эскофье|2005|loc=Серия горячих закусок|с=247}}։ === Չեխական խոհանոց === Չեխական սառը սեղանի զարդարանքը մեծ ճաշակով և հնարամտությամբ զարդարված սենդվիչներ և կանապեներ են՝ տարբեր «օծյալներով»{{sfn|Титюнник/Новоженов|1981|loc=Чехословацкая кухня|с=356—357}}, ծովաբողկ, հալած պանիր և սմբուկ{{sfn|А. Т. Васюкова|2015|loc=Чешская и словацкая кухня|с=357}}։ Բուսական աղցաններ չեխերը համեմված են մայոնեզով և թթվասերով: Չեխական գարեջրի ամենատարածված նախուտեստները «ուտոպիստներ»են<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.es/books?id=Osx0DwAAQBAJ&pg=PA116&dq=утопенцы&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwizkaPV-5_iAhXIzoUKHYJPDpIQ6AEIMzAC#v=onepage&q=утопенцы&f=false |автор=Пётр Пахомов |заглавие=#Колбасstory. Рецепты честной колбасы |ответственный=Е. Ульшина |год=2018 |место=М. |издательство=АСТ |страницы=116—119 |страниц=207 |серия=Мировая еда |isbn=978-5-17-983137-2 |тираж=3000}}</ref>, կարագի մեջ մարինացված սպիտակ պանիր հերմելին, հավի և խոզի խմելիքներ սոխով և քացախով, ձկան գլանափաթեթներ, մարինացված ծովատառեխ և տապակած ձուկ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Чешская кухня |год=2012 |часть=Холодная кухня — самая вкусная с пивом |издательство=CzechTourism |страницы=14—15 |страниц=22}}</ref>{{sfn|Титюнник/Новоженов|1981|loc=Чехословацкая кухня|с=356—357}}։ === Շվեդական խոհանոց === ''Հիմնական հոդված`'' [[Շվեդական սեղան]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == {{refbegin|2}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Н. А. Анфимова |автор=Анфимова Н. А. |заглавие=Кулинария: учеб. пособие для нач. проф. образования |год=2008 |часть=Горячие закуски |издание=2-е изд., стер. |место=М. |издательство=Издательский центр «Академия» |страницы=277—278 |страниц=352 |isbn=978-5-7695-4825-3 |тираж=5000}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Н. Билиходзе |автор=Н. Билиходзе |заглавие=Грузинская кухня: любовь на вкус |ответственный=Нино Билиходзе |год=2017 |часть=Любовь |место=М. |издательство=«Э» |страницы=20—35 |страниц=128 |серия=Кулинария. Весь мир на твоей кухне |isbn=978-5-699-91491-3}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=А. Т. Васюкова |автор=Васюкова А. Т. |заглавие=Технология кулинарной продукции за рубежом: Учебник для бакалавров |ответственный=А. Т. Васюкова, Н. И. Мячикова, В. Ф. Пучкова; под ред. проф. А. Т. Васюковой |год=2015 |место=М. |издательство=Издательско-торговая корпорация «Дашков и К°» |страниц=368 |isbn=978-5-394-02237-1 |тираж=1000}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Краткая энциклопедия домашнего хозяйства |заглавие=Краткая энциклопедия домашнего хозяйства |ответственный=под ред. {{nobr|А. И. Ревина}} |год=1960 |часть=Закуски |место=М. |издательство=[[Большая российская энциклопедия (издательство)|Советская энциклопедия]] |том=1 |страницы=197—198 |страниц=770}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Кудренко/Смаль |заглавие=Холодный закусочный стол |ответственный=Составители Кудренко Е. А., Смаль Н. С |год=1995 |место=Красноярск |издательство=Производственно-издательский комбинат «Офсет» |страниц=43 |тираж=25000}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Г. П. Семичева |автор=Семичева Г. П. |заглавие=Приготовление и оформление холодных блюд и закусок: учебник для студ. учреждений сред. проф. образования |ответственный=Г. П. Семичева |год=2017 |место=М. |издательство=Издательский центр «Академия» |страниц=208 |isbn=978-5-4468-2591-2 |тираж=1500}} * {{Книга:О кулинарии от А до Я||}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Е. М. Величко |автор=Величко Е. М. и др. |заглавие=Русская народная кухня |ответственный=Е. М. Величко, [[Ковалёв, Николай Иванович (учёный)|Н. И. Ковалёв]], [[Усов, Владимир Васильевич (учёный)|В. В. Усов]] |год=1992 |часть=Возбуждающие благодати |место=М. |издательство=Агропромиздат |страницы=84—85 |страниц=303 |isbn=5-10-0000-31-7 |тираж=100000}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=И. Лазерсон, С. Синельников |автор=[[Лазерсон, Илья Исаакович|И. Лазерсон]], С. Синельников |заглавие=Салаты и закуски. Вкусно и быстро |год=2006 |место=М. |издательство=[[Центрполиграф]] |страниц=224 |isbn=5-9524-2343-4}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Кулинария |заглавие=[[Кулинария (книга)|Кулинария]] |ответственный=Гл. ред. М. О. Лифшиц |год=1955 |часть=Холодные и горячие закуски |место=М. |издательство=Госторгиздат |страницы=139—206 |страниц=960 |тираж=500000}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=А. И. Мглинец |заглавие=Технология продукции общественного питания: Учебник |ответственный=Мглинец А. И., Акимова Н. А., Дзюба Г. Н. и др.; Под ред. А. И. Мглинца |год=2010 |часть=Холодные закуски |место=СПб. |издательство=Троицкий мост |страницы=526—527 |страниц=736 |isbn=978-5-904406-15-8}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=И. Расстегаев |заглавие=Грузинская кухня |ответственный=Составитель Иван Расстегаев |год=2017 |часть=Предисловие |место=М. |издательство=[[Центрполиграф]] |серия=Лучшие блюда народов мира |isbn=978-5-227-07654-0}} * {{Книга:Всё о еде от А до Я|Закуски|144}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Титюнник/Новоженов |автор=Титюнник А. И., Новоженов Ю. М. |заглавие=Советская национальная и зарубежная кухня |год=1981 |издание=2-е |место=М. |издательство=«Высшая школа» |страниц=479 |тираж=100000}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Испанская кухня |автор=В. Харрис, Дж. Ньютон |заглавие=Испанская кухня |год=2011 |часть=Тапас-бар |место=М. |издательство=Евробукс |страницы=26—27 |страниц=296 |isbn=978-5-904332-03-7}} * {{Книга:Культура питания|Холодные блюда и закуски|394}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=О. Эскофье |автор=[[Эскофье, Огюст|О. Эскофье]] |заглавие=[[Кулинарный путеводитель]]. Рецепты от короля французской кухни |ответственный=Пер. с фр. М. В. Орьевой |год=2005 |место=М. |издательство=[[Центрполиграф]] |страниц=824 |isbn=5-9524-1475-3}} [[Կատեգորիա:Նախուտեստներ]] 7m7qsxqfp6q65m34gjnta06e379htkr 0 1291548 10356963 10356274 2025-06-18T00:07:56Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356963 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Մարզիկ}} '''Ֆրանսուա Ամլեն''' ({{lang-fr|François Hamelin}}. {{ԱԾ}}), [[կանադա]]ցի նախկին մարզիկ, [[Շորթ թրեկ|շորթթրեք]]իստ, աշխարհի և [[ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ի չեմպիոն: Օլիմպիական խաղերի քառակի չեմպիոն [[Շառլ Ամլեն]]ի կրտսեր եղբայրն է: Ֆրանսուա Ամլենը 2007-2008 մրցաշրջանում ընդգրկվել է Կանադայի շորթթրեքիստների ազգային հավաքականում<ref name=retire>{{Cite web |author=<!--Not stated--> |date=2018 թ․ հունիսի 5 |title=Olympic champion in short track relay François Hamelin officially announces his retirement |url=https://www.speedskating.ca/news-and-info/news/olympic-champion-in-short-track-relay-francois-hamelin-officially-announces-his-retirement |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210820191229/https://www.speedskating.ca/news-and-info/news/olympic-champion-in-short-track-relay-francois-hamelin-officially-announces-his-retirement |archive-date=2021 թ․ օգոստոսի 20 |access-date=2019 թ․ մարտի 3 |website=[[Speed Skating Canada]]}}</ref>: Օլիմպիական ոսկե մեդալ նվաճել է 2010 թվականին Վանկուվերում անցկացված ձմեռային օլիմպիական խաղերում, 5000 մետր փոխանցումավազքի մրցումներում՝ ընկերակցելով իր ավագ եղբորը՝ Շառլին, Ֆրանսուա-Լուի Տրեմբլեին, Օլիվիե Ժանին և Գիյոմ Բաստիլին<ref>{{Cite web |author=Lukas, Jennifer |date=2010 թ․ փետրվարի 26 |title=Canada makes it a 3-medal day in short track |url=http://www.ctvolympics.ca/short-track-skating/news/newsid=53274.html |access-date=2010 թ․ փետրվարի 26 |publisher=CTV Olympics}}</ref>: Այդ նույն օլիմպիադայում Ֆրանսուան հանդես է եկել նաև 1000 մետր շորթ թրեքի անհատական մրցումներում և գրավել 5-րդ տեղը: [[2010 թվական]]ի մարտ ամսին Բուլղարիայի մայրաքաղաք [[Սոֆիա]]յում կայացած շորթ թրեքի աշխարհի առաջնությունում 500 մետր մրցատարածությունում նա դարձել է փոխչեմպիոն: Հաջորդ տարում հաղթող է ճանաչվել Անգլիայում՝ [[Շեֆիլդ]] քաղաքում անցկացված աշխարհի առաջնությունում փոխանցումավազքի մրցումներում: 2017 թվականի օգոստոսին Ֆրանսուան ընդգրկվել է 2018 թվականի ձմեռային օլիմպիական խաղերին նախապատրաստվող կանադական հավաքականի կազմում<ref>{{Cite web |last=Nichols |first=Paula |date=2017 թ․ օգոստոսի 30 |title=10 short track speed skaters nominated to Team Canada for PyeongChang 2018 |url=http://olympic.ca/2017/08/30/10-short-track-speed-skaters-nominated-to-team-canada-for-pyeongchang-2018/ |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 16 |website=olympic.ca/ |publisher=[[Canadian Olympic Committee]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2017 թ․ օգոստոսի 30 |title=Gold medallist Hamelin to lead Canada's 2018 short-track team |url=http://www.sportsnet.ca/olympics/three-time-olympic-gold-medallist-hamelin-lead-canadas-2018-short-track-team/ |access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 16 |website=sportsnet.ca/ |publisher=[[Sportsnet]]}}</ref>: 2018 թվականի օգոստոսին հայտարարել է, որ այլևս մրցումների չի մասնակցելու և հիմնականում զբաղվելու է իր հինադրած Balboa Sports գործակալության կառավարմամբ<ref name=retire />: Ֆրանսուա Ամլենը միջազգային մրցումներում ընդհանուր առմամբ նվաճել է 48 մեդալ<ref name=retire />: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.speedskating.ca/people/francois-hamelin Canadian Speed Skating Profile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160113081612/http://www.speedskating.ca/people/francois-hamelin |date=13 January 2016 }} * [http://www.sportresult.com/federations/ISU/ShortTrack/Bio.aspx?ath=6167 Профиль на сайте международной федерации шорт-трека] {{ref-en}} * [http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/ha/francois-hamelin-1.html Карточка спортсмена на sports-reference.com]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121213222110/http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/ha/francois-hamelin-1.html |date=2012-12-13 }} {{ref-en}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Ամլեն, Ֆրանսուա}} [[Կատեգորիա:Կանադացի օլիմպիական մարզիկներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի օլիմպիական մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի օլիմպիական չեմպիոններ]] [[Կատեգորիա:Օլիմպիական չեմպիոններ]] 8ft3foynasg4962gnoyqtunlyzw7rzg 0 1292437 10357015 10356183 2025-06-18T00:10:21Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357015 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}} '''Բիլ «Բոջենգլս» Ռոբինսոն''' (ծնվ.՝ Լյութեր Ռոբինսոն, {{ԱԾ}}), ամերիկացի [[Չեչոտկա|կրնկապարող]], դերասան և երգիչ, 20-րդ դարի առաջին կեսի [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] ամենահայտնի և ամենաբարձր վարձատրվող սևամորթ արտիստը<ref>{{Cite book |last=Atkinson |first=Ted |url=https://archive.org/details/faulknergreatdep0000atki |title=Faulkner and the Great Depression: Aesthetics, Ideology, and Cultural Politics |year=2006 |pages=[https://archive.org/details/faulknergreatdep0000atki/page/n240 223]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Bill "Bojangles" Robinson {{!}} The Stars {{!}} Broadway: The American Musical {{!}} PBS |url=https://www.pbs.org/wnet/broadway/stars/bill-bojangles-robinson/ |access-date=2020 թ․ հունվարի 29 |website=Broadway: The American Musical |language=en-US}}</ref>։ Նրա երկար կարիերան արտացոլում էր ամերիկյան ժամանցի ճաշակի և տեխնոլոգիայի փոփոխությունները: Նրա կարիերան սկսվեց մինստրելական ներկայացումների ժամանակաշրջանում և տեղափոխվեց վոդևիլ, Բրոդվեյի թատրոն, ձայնագրման արդյունաբերություն, հոլիվուդյան ֆիլմեր, ռադիո և հեռուստատեսություն: Ըստ պարի քննադատ Մարշալ Սթերնսի, «Ռոբինսոնի ներդրումը կրնկապարում ճշգրիտ և հատուկ է: Նա այն դարձրեց ակտիվ և շարժուն՝ պարելով ուղիղ և ճոճվող», ավելացնելով «մինչև այդ անհայտ թեթևություն և գրավչություն»<ref name="STEARNS">{{Cite book |last1=Stearns |first1=Marshall |author-link=Marshall Stearns |url=https://archive.org/details/jazzdancestoryof00stea/page/180 |title=Jazz Dance: The Story of American Vernacular Dance |last2=Stearns |first2=Jean |publisher=The Macmillan Company |year=1968 |isbn=9780306805530 |location=New York |page=[https://archive.org/details/jazzdancestoryof00stea/page/180 180]}}</ref>{{rp|pp. 186–187}} Նրա պարերի ամբողջության հիմնական մասը աստիճաններով պարն էր, որտեղ նա բարձրանում և իջնում ​​էր մի շարք աստիճաններ՝ քայլերի ռիթմիկ բարդ հաջորդականությամբ, պարերի մի ամբողջություն, որը նա անհաջող կերպով փորձեց արտոնագրել: Նրան նաև վերագրում են այն, որ նա հանրահռչակել է «համապարփակ» բառը վոդևիլներում և ռադիոյի ելույթներում իր բազմիցս օգտագործելու միջոցով: Նա հայտնի է 1930-ականներին մի շարք ֆիլմերում [[Շիռլի Թեմպլ|Շիռլի Թեմփլի]] հետ պարելով և նկարահանվելով «Փոթորկոտ եղանակ» մյուզիքլում (1943), որը հիմնված է սեփական կյանքի վրա և ընտրվել է Ազգային ֆիլմերի գրանցամատյանում պահպանության համար: Նա օգտագործեց իր ժողովրդականությունը մարտահրավեր նետելու և հաղթահարելու բազմաթիվ ռասայական խոչընդոտներ: Ռոբինսոնը առաջին մինստրել և վոդևիլ կատարողներից էր, ով հայտնվեց սևամորթ կերպարով՝ առանց սև դիմակի հարդարման, ինչպես նաև ամենավաղ սևամորթ կատարողներից մեկն էր, ով հանդես էր գալիս որպես մենակատար՝ հաղթահարելով վոդևիլի երկգույն կանոնը<ref name=":2">Gloria Goodale. (February 2, 2001) [https://www.csmonitor.com/2001/0202/p18s2.html ''Bojangles salutes tap dancer who broke race barriers''] Christian Science Monitor. Accessed July 15, 2017.</ref>: Բացի այդ, նա Բրոդվեյի վաղ ներկայացումների սևամորթ գլխավոր դերակատարն էր: Ռոբինսոնը առաջին սևամորթ կատարողն էր, ով հայտնվեց հոլիվուդյան ֆիլմում միջռասայական պարային թիմում (Շիրլի Թեմփլի հետ «Փոքրիկ գնդապետ» ֆիլմում, 1935 թ.), և առաջին սևամորթ կատարողն էր, ով գլխավորում էր Բրոդվեյի խառը ռասայական արտադրանքը: Ռոբինսոնը ծանր քննադատության ենթարկվեց դարաշրջանի ռասայական կարծրատիպերը ակնհայտ լռելյայն ընդունելու համար․ որոշ քննադատներ նրան անվանեցին «Հորեղբայր Թոմ»: Նա խստորեն զայրացած էր, և նրա կենսագիրները ենթադրում էին, որ քննադատները թերագնահատում էին այն դժվարությունները, որոնց բախվում էին սևամորթ կատարողները, ովքեր էլ զբաղվում էին այն ժամանակվա հիմնական սպիտակ մշակույթով, և անտեսում էին նրա բազմաթիվ ջանքերը՝ հաղթահարելու ռասայական նախապաշարմունքները: Իր հասարակական կյանքում Ռոբինսոնը ջանքեր է գործադրել Դալլասի ոստիկանական բաժանմունքին համոզելու՝ աշխատանքի ընդունել իր առաջին սևամորթ ոստիկանին. նախագահ Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտը, ներգործություն ունենալով որոշումների կայացման գործընթացի վրա, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ սևամորթ զինվորների նկատմամբ հավասար վերաբերմունք դրսևորեց և կազմակերպեց առաջին ինտեգրված հանրային միջոցառումը Մայամիում, դրամահավաք, որին մասնակցել են քաղաքի ինչպես սևամորթ, այնպես էլ սպիտակամորթ բնակիչները։ Ռոբինսոնը հայտնի գործիչ էր իր ժամանակաշրջանի ինչպես սև, այնպես էլ սպիտակ ժամանցի աշխարհներում, և հիշվում է այն աջակցությամբ, որը նա ցուցաբերել է իր գործընկերներին, այդ թվում՝ Ֆրեդ Ասթեյրին, Էլեոնորա Փոուելին, Լենա Հորնին, Ջեսի Օուենսին և Նիկոլաս եղբայրներին: Սեմի Դևիս Կրտսերը և Անն Միլլերը նրան վկայակոչեցին որպես հոգևոր ուսուցիչ. Միլլերը նշում էր, որ նա «փոխեց իր կյանքի ընթացքը»: Գրեգորի Հայնսը ստեղծեց կենսագրական ֆիլմ, որի գլխավոր դերում հանդես եկավ Ռոբինսոնը, որի համար նա շահեց NAACP-ի լավագույն դերասանի մրցանակը: Չնայած լինելով ժամանակի ամենաբարձր վարձատրվող սև դերասանը` Ռոբինսոնը մահացավ 1949 թվականին աղքատ վիճակում, իսկ նրա հուղարկավորության համար վճարեց նրա երկար տարիների բարեկամ Էդ Սալիվանը: 1989 թվականին Կոնգրեսը Ռոբինսոնի ծննդյան օրը՝ մայիսի 25-ը, հայտարարեց Ազգային Կրնկապարի օր: == Կենսագրություն == Բիլլ "Բոջենգլս" Ռոբինսոնը ծնվել է 1878 թվականի մայիսի 25-ին Վիրջինիայի Ռիչմոնդ քաղաքում՝ կրելով Լյութեր Ռոբինսոն անունը, Մաքսվել Ռոբինսոնի՝ մեխանիկի, և Մարիա Ռոբինսոնի՝ եկեղեցու երգչախմբի ղեկավարի ընտանիքում: Նա և իր փոքր եղբայր Վիլյամը մեծացել են Ռիչմոնդի Ջեքսոն Ուորդ թաղամասում: Նրա տատիկը՝ Բեդելիա Ռոբինսոնը, ով նախկինում ստրկության էր ենթարկված, նրան մեծացրել է իր ծնողների 1884 թվականի ողբերգական մահից հետո. հայրը մահացել է սրտի քրոնիկ հիվանդությունից, իսկ մայրը՝ անհայտ պատճառներով: Նրա վաղ կյանքի մասին մանրամասները հայտնի են միայն լեգենդների միջոցով, որոնցից շատ բաներ պահպանվել են հենց Ռոբինսոնի կողմից: Նա պնդում էր, որ նա մկրտվել է Լյութեր անունով, որը նրան դուր չէր գալիս: Նա ստիպել է իր փոքր եղբայր Վիլյամին, որ նրանք փոխեն անունները, և ի վերջո նրանք դա արել են<ref name="HASKINS">{{Cite book |last1=Haskins |first1=James |url=https://archive.org/details/mrbojanglesbiogr00hask/page/26 |title=Mr. Bojangles: the Biography of Bill Robinson |last2=Mitgang |first2=N. R. |publisher=William Morrow and Company |year=1988 |isbn=0688072038 |location=New York |pages=[https://archive.org/details/mrbojanglesbiogr00hask/page/26 26–28]}}</ref>։ Նրա եղբայրը հետագայում ընդունեց Փերսի անունը և ճանաչում ձեռք բերեց որպես երաժիշտ այդ անվան ներքո։<ref name="CULLEN">{{Cite book |last1=Cullen |first1=Frank |url=https://books.google.com/books?id=XFnfnKg6BcAC&pg=PA942 |title=Vaudeville, Old & New : An Encyclopedia of Variety Performers in America |last2=Hackman |first2=Florence |last3=McNeilly |first3=Donald |publisher=Routledge |year=2007 |isbn=978-0415938532 |volume=1 |location=New York |page=942}}</ref> == Կարիեռա == === Վաղ օրեր === 5 տարեկան հասակում Ռոբինսոնը սկսեց պարել` փոքր փոփոխություններ գրանցելով` ներկայանալով որպես «ոտքերը թափահարող շարժումներով» պարող կամ «փողոցային արտիստ» տեղի բացօթյա գարեջրատներում և թատրոնների առաջ` նետված մանրադրամների դիմաց։ Մեկնաբանողը նրան տեսավ ելույթ ունենալիս Ռիչմոնդի «Գլոբ» թատրոնի առջև և առաջարկեց աշխատանք՝ որպես «փոքրիկ կատարող» տեղի մինստրելական ներկայացման մեջ։ Այդ ժամանակ մինստրելական ներկայացումները բեմադրվում էին սպիտակ դերասանների կողմից, որոնք սևամորթի կերպար ունեին։ Փոքրիկ կատարողները բեմի եզրին կանգնած երգող, պարող կամ կատակներ պատմող սիրուն սևամորթ երեխաներ էին<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 39–40}}։ 1890 թվականին՝ 12 տարեկանում, Ռոբինսոնը փախավ Վաշինգտոն, Դ.Ս., որտեղ նա պատահական աշխատանքներ էր կատարում Բենինգի մրցուղում և կարճ ժամանակով աշխատեց որպես ձիավոր<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 42}}<ref name="PBS">{{Cite web |last=Kantor |first=Michael |year=2004 |title=Broadway: The American Musical Online |url=https://www.pbs.org/wnet/broadway/stars/bill-bojangles-robinson/ |publisher=PBS & WNET}}</ref>։ 1891 թվականին նրան վարձեցին Վալենը և Մարթելը, շրջելով Mayme Remington-ի թատերախմբի հետ՝ ''«Հարավը նախքան պատերազմը»'' ներկայացման մեջ, որտեղ, չնայած իր տարիքին, նա կրկին հանդես եկավ որպես փոքր սևամորթ երեխա<ref name="STEARNS" />։ Նա մեկ տարի ճամփորդեց թատերախմբի հետ, մինչև բավականաչափ հասունացավ՝ կարողանալու խաղալ այդ դերը արժանահավատորեն: Հետագայում նա համագործակցեց երիտասարդ Ալ Ջոլսոնի հետ, որտեղ Ջոլսոնը երգում էր, իսկ Ռոբինսոնը պարում էր վարձատրվելու կամ թերթեր վաճառելու համար։ 1898 թվականին նա վերադարձավ Ռիչմոնդ, որտեղ միացավ Միացյալ Նահանգների բանակին՝ որպես հրացանակիր, երբ սկսվեց իսպանիա–ամերիկյան պատերազմը: Նա պատահական հրազենային վիրավորում ստացավ երկրորդ լեյտենանտից, ով մաքրում էր իր հրացանը<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 45}}: === Վոդևիլ === 1900 թվականի մարտի 30-ին Ռոբինսոնը մասնակցեց Բրյուքլինում գտնվող Բիժու թատրոնում տեղի ունեցած «բաք-ընդ-վինգ»(Ամերիկայի ավանդական պարային ոճ, որը համադրում է կրնկապարը էներգետիկ շարժումների հետ) կատարմամբ մրցույթին՝ հաղթելով ոսկե մեդալ և պարտության մատնելով Հարի Սվինթոնին, Հին Կենտուկին(Ամերիկայի ավանդական պարային ոճ) ներկայացնող աստղին, ով համարվում էր իր ժամանակի լավագույն պարողը։ Ճանաչված լինելը օգնեց Ռոբինսոնին աշխատանք գտնել բազմաթիվ շրջագայող ներկայացումներում, երբեմն թատերախմբում, բայց առավել հաճախ խաղընկերոջ հետ, թեև ոչ միշտ պարողի կերպարով (Ռոբինսոնը նաև երգում էր և ներկայացնում էր երկուստեք կատակերգական դերեր)<ref name="HASKINS" />{{rp|pp. 50, 53}}։ 1912 թվականին Ռոբինսոնը դարձել էր այդ երկուսից մեկի լիակատար գործընկերը, որը հիմնականում կրնկապարն էր ներկայացում և հանդես էր գալիս ինչպես Քեիթ, այնպես էլ Օրֆեում շրջագայություններում: Եկամուտը փլուզվեց 1914 թվականին, և վոդևվիլային կատարող Ռե Սեմյուելսը, ով Ռոբինսոնի հետ հանդես էր գալիս ներկայացումներում, համոզեց նրան հանդիպել իր մենեջերի (և ամուսնու)՝ Մարտի Ֆորկինսի հետ: Ֆորկինսի ղեկավարությամբ Ռոբինսոնը հասունացավ և սկսեց հանդես գալ որպես մենակատար՝ ավելացնելով իր եկամուտները մինչև շաբաթական մոտ 3500 դոլար: Ֆորկինսը դրան հասավ՝ ստեղծելով Ռոբինսոնի համար այլընտրանքային պատմություն՝ նրան ներկայացնելով որպես արդեն մենակատար: Այս տեխնիկան հաջողվեց՝ դարձնելով Ռոբինսոնին առաջին կատարողներից մեկը, ով խախտեց վոդևվիլի երկգույն կանոնը, որը արգելում էր որպես մենակատար հանդես գալ սևամորթներին<ref name="CULLEN" />{{rp|pp. 943–944}}։ Երբ ԱՄՆ-ն ներգրավվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմի մեջ, Պատերազմի դեպարտամենտը ստեղծեց Ազատության թատրոնների շարք մարզական ճամբարներում: Քեիթ և Օրֆեում շրջագայությունները ֆինանսավորում էին վոդևվիլային կատարումները իջեցված վարձատրմամբ, բայց Ռոբինսոնը կամավոր առաջարկեց իր ծառայությունները հազարավոր զինվորների, ինչպես սևամորթ, այնպես էլ սպիտակ միասնականներին մարտական ուժերում՝ ստանալով Պատերազմի դեպարտամենտի պատվոգիր 1918 թվականին<ref name="DURHAM">{{Cite book |last=Durham |first=Weldon |title=Liberty Theatres of the United States Army: 1917–1919 |publisher=McFarland & Company |year=2006 |page=146}}<!-- ISBN needed --></ref><ref name="HASKINS" />{{rp|p. 98}}։ Վաղ 1920-ականներին Ռոբինսոնը շարունակեց իր կարիերան որպես միանձնյա վոդևիլային դերասան՝ շրջելով ԱՄՆ-ում և ամենահաճախը այցելելով Չիկագո, որտեղ նրա մենեջեր Մարթի Ֆորկինսն էր ապրում: 1919-ից 1923 թվականները նա ամբողջովին զբաղված էր Օրֆեումի ցիկլով, իսկ 1924-1925 թվականներին կնքեց ամբողջական պայմանագիր Քեիթ Ցիկլի հետ: Միաժամանակ, լինելով գրանցված 50-52 շաբաթվա ընթացքում (բեյսբոլի մեծ երկրպագու լինելով՝ նա մեկ շաբաթ արձակուրդ վերցրեց Համաշխարհային Սերիայի համար), Ռոբինսոնը մեկ ներկայացման ընթացքում բազմիցս ելույթ էր ունենում՝ հաճախ երկու տարբեր բեմերում<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 166}}: 1926 թվականին Ռոբինսոնը կարճ շրջագայություն իրականացրեց Մեծ Բրիտանիայի զանազան թատրոններում՝ առաջնահերթելով Հոլբորնի Կայսրությունը և, հուլիսի 19-ի շաբաթվա ընթացքում՝ Բրայթոն Հիպոդրոմը<ref>Theatre programme: Brighton Hippodrome, week commencing Mon July 19, 1926 (misprinted "1296" in the programme). Page 7: "First appearance in Brighton of The Dark Cloud of Joy / Bill Robinson / One of America's Vaudeville Head-Liners". NB: A poster for Robinson's appearance at the Holborn Empire is also known to exist in a private collection.</ref>։ === Կրնկապար === Ինչպես նշվեց Սթերնսի Բիլ Ռոբինսոն գլխում՝ «Ոտքի մատների վրա» արտահայտությունը վերնագրված «Ջազային պար» (1966), նկարագրում է, թե ինչպես Ռոբինզոնը ներկայացրեց «Ոտքի մատների վրա» կրնկապարը։ Սա նոր հավելում էր Կինգ Ռասթուս Բրաունի հայտնի «տափակ ոտքով կախարդանք»-ին<ref name="STEARNS" />{{Rp|187}}։ Հիմնականում շարժվելով գոտկատեղից ներքև՝ Ռոբինսոնը պահպանել է իր մարմնի հիանալի վերահսկողությունը: Պիթ Նուջենտի խոսքերով՝ «Ռոբինսոնը վերահսկողության մեջ բացարձակապես գագաթնակետում էր»<ref name="STEARNS" />{{Rp|187}}։ Ռոբինսոնի կողմից աղեղների հազվադեպ իջեցումը նշանակալի փոփոխություն բերեց հանրահայտ կրունկների տեխնիկայում։ Նրա հմտության շնորհիվ, թե ինչպես լինել միաժամանակ թեթև ոտքերի վրա և ճշգրիտ կրունկների հնչյուններով, նրան արժանացրեց «Կրնկապար տեսակի հայր» կոչմանը<ref name=":0">{{Cite book |last=Sommer |first=Sally R. |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195173697.001.0001/acref-9780195173697-e-1474?rskey=cyP9ue&result=9 |title=The International Encyclopedia of Dance |date=2005 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-517369-7 |chapter=Robinson, Bill |access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 24}}</ref>։ 1918 թվականին Նյու Յորքի Պալատի թատրոնում Ռոբինսոնը ներկայացրեց աստիճանային պարը։ Աստիճանային պարի ծագման վերաբերյալ կարծիքները մեծ թյուրիմացության ենթարկվեցին. այնուամենայնիվ, Ռոբինսոնին լայնորեն վերաբերվում էին որպես այդ պարի հիմնադիր, քանի որ նա այն դարձրել էր հանրահայտ<ref name=":0" />։ Պարը ներառում էր յուրաքանչյուր քայլի համար տարբեր ռիթմ՝ ամեն մեկը իր առանձնահատուկ տոնը ստեղծելով, և այն, որ նա ուներ շարժական աստիճանների հատուկ հավաքածու, ուժեղացրեց նրա պնդումը, որ նա էր առաջինը ստեղծել այս պարը<ref name="HASKINS" />{{Rp|100}}։ Աստիճանային պարի ժողովրդականությունը հանգեցրեց նրան, որ Ռոբինսոնը դիմեց ԱՄՆ-ի Արտոնագրային գրասենյակին Վաշինգտոնում՝ արտոնագիր ստանալու համար, բայց ոչ մի օգուտ։ Այնուամենայնիվ, արտոնագրի բացակայությունը չխոչընդոտեց Ռոբինսոնի պրոֆեսիոնալ վերահսկողությանը աստիճանային պարում։ Հանրությունը՝ ներառված այդ զվարճանքի մեջ, սկսեց կապել աստիճանային պարը բացառապես Ռոբինսոնի հետ, քանի որ այս առօրյան դարձավ նրա ելույթների ստանդարտ մասը 1921 թվականին։ Հասկինսը հաղորդում է, որ պարուհի Ֆրեդ Սթոուն Ռոբինսոնին ուղարկել էր անդորրագիր՝ այդ ամենօրյա պարը կատարելու համար<ref name="HASKINS" />{{Rp|100–101}}։ Ռոբինսոնի տաղանդները գերազանցում էին նրա հայտնի աստիճանային պարին։ Աստիճանները չէին հանդիսանում Ռոբինսոնի ելույթների էական մաս, այլ ավելին, նա անցնում էր «փոքր սահումի քայլի՝ կանգառի ռիթմով, կամ սլաք քայլի, խաչմերուկի նմանվող կրնկապարի» կամ բազմաթիվ այլ կրնկով քայլերի, որոնք ներառված էին նրա հատուկ շարժումների մեջ<ref name="STEARNS" />{{Rp|187}}։ Ռոբինսոնը փոխում էր ռիթմիկ չափը և կրնկի քայլերը, ինչպես նաև հակադարձ ռիթմերի ընդհատումները անխափան կերպով։ Հաճախ Ռոբինսոնը խոսում էր իր հանդիսատեսի հետ, պատմում անեկդոտներ և իրեն պահում այնպես, կարծես զարմացած լիներ իր ոտքերի գործողություններից։ Նրա զվարճալի անհատականությունը կարևոր էր նրա ելույթների և հանրաճանաչության համար։ Ընդհանուր առմամբ, ասվում է, որ Ռոբինսոնը մշտապես ելույթ էր ունենում երկու մասից կազմված փայտե կոշիկներով, որոնք պատրաստվել էին Չիկագոյի արհեստավորի կողմից<ref name=":0" />։ === Բրոդվեյ === [[Պատկեր:HotmikadoBill.jpg|մինի|Ռոբինսոնը [[The Hot Mikado (1939 production)|''The Hot Mikado'']]-ում]] [[Պատկեր:Adelaide_Hall_and_Bill_'Bojangles'_Robinson_in_Brown_Buddies,_on_Broadway,_1930.jpg|մինի|Բիլ «Բոջենգլս» Ռոբինսոնը և Ադելայդ Հոլը 1930 թվականին Բրոդվեյում խաղացել են «Brown Buddies» երաժշտական կատակերգությունում։]] 1928 թվականին սպիտակ պրոդյուսեր Լյու Լեսլին Բրոդվեյում ներկայացրեց «1928 թվականի Սև թռչունները» ներկայացումը, որը սևամորթների ռևյուն էր սպիտակ հանդիսատեսի համար, որտեղ գլխավոր դերերը խաղում էին Ադելաիդ Հոլը և Բիլ Ռոբինսոնը, ինչպես նաև Այդա Վարդը, Թիմ Մուրը և այլ սևամորթ աստղեր: Ներկայացումը սկզբում չէր ընդգրկում Ռոբինսոնին․ միայն երեք շաբաթվա ընթացքում ջերմ դիմավորումից հետո Լեսլին ավելացրեց Ռոբինսոնին որպես «չափազանց հմայք ունեցող անձ»<ref>{{Cite book |last=Brothers |first=Thomas |url=https://archive.org/details/louisarmstrongma0000brot |title=Louis Armstrong: Master of Modernism |publisher=W.W. Norton & Company |year=2014 |isbn=978-0-393-06582-4 |location=New York, NY |pages=[https://archive.org/details/louisarmstrongma0000brot/page/n362 345]}}</ref>։ Հետո ներկայացումը մեծ հաջողություն ունեցավ Բրոդվեյում, որտեղ այն ցուցադրվեց ավելի քան մեկ տարի շարունակ ելույթների համար սպառված տոմսերով: Բեմում Ադելաիդ Հոլը և Ռոբինսոնը միասին պարեցին և դուետ երգեցին՝ գրավելով հանդիսատեսին: Մինչ այդ, Ռոբինսոնի հասարակական դերը դարձել էր արագաշարժ, ժպիտով ու վանդակավոր կոստյումով ներկայացվող դեսպան սպիտակ աշխարհին՝ պահելով կապը սևամորթ շոուբիզնեսի շրջանակների հետ՝ շարունակելով աջակցել Հուֆըրս ակումբինին՝ Հառլեմի արտիստների ապաստանին։ Այնքան հաջող էր Ադելաիդ Հոլի համագործակցությունը Բոջենգլսի հետ, որ նրանք միասին հայտնվեցին բեմում «Պալաս թատրոնում» (Բրոդվեյ)<ref>[[oclc:51780394|Underneath A Harlem Moon]] by Iain Cameron Williams, pp.&nbsp;216–218; {{ISBN|0-8264-5893-9}}</ref> առաջիկայում Մարթի Ֆորկինսի (Ռոբինսոնի մենեջեր) կողմից կրկին միավորվելուց առաջ՝<ref>[https://archive.today/20130411162250/http://pqasb.pqarchiver.com/pittsburghcourier/access/1111807932.html?FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&type=historic&date=May+31,+1930&author=CHAPPY+GARDNER&pub=The+Pittsburgh+Courier+(1911-1950)&edition=&startpage=A6&desc=LEADING+STAGE+STARS+SIGN+WITH+MARTY+FORKINS ''Pittsburgh Courier'' profile #1]; accessed March 26, 2015.</ref> մասնակցելու «Brown Buddies» կոչվող մյուս Բրոդվեյի մյուզիքլին, որը բացվեց 1930 թվականին Լիբերթի թատրոնում՝ ընթանալով չորս ամիս, նախքան Նահանգներում ճանապարհորդություն սկսելը<ref>[https://pqasb.pqarchiver.com/pittsburghcourier/access/1110754132.html?FMT=CITE&FMTS=CITE:AI&type=historic&date=Jan+4%2C+1930&author=&pub=The+Pittsburgh+Courier+(1911-1950)&edition=&startpage=A6&desc=%22Bojangles%22+To+Be+Starred+With+Adelaide+Hall ''Pittsburgh Courier'' profile #2]{{dead link|date=July 2024|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}; accessed March 26, 2015.</ref><ref>[https://pqasb.pqarchiver.com/pittsburghcourier/access/1113604742.html?FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&type=historic&date=Jul+19%2C+1930&author=CHAPPY+GARDNER&pub=The+Pittsburgh+Courier+(1911-1950)&edition=&startpage=A6&desc=SOUTHERN+WhiteS+CLAMOR+TO+SEE+BILL+ROBINSON+AND+ADELAIDE+HALL ''Pittsburgh Courier'' profile #3]{{dead link|date=July 2024|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}; accessed March 26, 2015.</ref>։ 1939 թվականին Ռոբինսոնը վերադարձավ բեմ՝ '''The Hot Mikado''' ներկայացմամբ, որը Գիլբերտ և Սալիվանի օպերետտայի ջազային տարբերակն էր: Ներկայացումը լույս տեսավ '''Broadhurst''' '''թատրոնում''', որտեղ Ռոբինսոնը խաղում էր Կայսրի դերը: Նրա '''My Object All Sublime''' կատարումը կանգնեցրեց ներկայացումը և առաջացրեց այդ կատարումների ութ կրկնությունները: Բրոդվեյից հետո ներկայացումը տեղափոխվեց 1939 թվականի Նյու Յորքի Համաշխարհային ցուցահանդես, և այն դարձավ ցուցահանդեսի հիանալի հիթերից մեկը: 1939 թվականի օգոստոսի 25-ը հայտարարեցին '''Բիլ Ռոբինսոնի օր''' ցուցահանդեսում<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 260}}։ Ռոբինսոնի հաջորդ Բրոդվեյի շոուն՝ '''All in Fun''' (1940), ներկայացվում էր ամբողջովին սպիտակ դերասանների կազմով: Չնայած Իմոջեն Կոկայի, Պերտ Կելտոնի և այլ աստղերի ներկայությանը՝ ներկայացումը արժանացավ ոչ գովեստական ակնարկների Նյու Հեյվեն և Բոստոն քաղաքներում անցկացված փորձերի ժամանակ: Երբ սպիտակ աստղերը և համապրոդյուսերներ Ֆիլ Բեյքերը և Լեոնարդ Սիլմանը դուրս եկան նախագծից, Ռոբինսոնը դարձավ աստղ, առաջին անգամ, երբ աֆրոամերիկացին արտադրության գլխավոր աստղն էր, որին մասնակցել էին բացառապես սպիտակամորթներ: Թեև քննադատները ոգևորված էին Ռոբինսոնի խաղով, նրանք կոպիտ կերպով քննադատեցին ներկայացումը, և այն չկարողացավ գրավել հանդիսատեսին: '''All in Fun'''-ը փակվեց չորս ելույթ ունենալուց հետո<ref name="HASKINS" />{{rp|pp. 273–275}}։ Ռոբինսոնի հաջորդ փորձը Բրոդվեյում Մեմֆիս Բաունդի երաժշտական կատակերգությունն էր, որը լույս տեսավ 1945 թվականի մայիսին: Այս արտադրությունը օգտագործեց ամբողջովին սևամորթ դերասանների կազմ, ներառյալ Ռոբինսոնը (ով գլխավոր դերեր ունեցավ), Ավոն Լոնգը, Բիլլի Դենիելսը, Ադա Բրաունն ու Շիլա Գայսը<ref>{{Citation |title=Program for MEMPHIS BOUND |date=1945 թ․ մայիս |page=2 |url=http://collections.si.edu/search/record/edanmdm:nmaahc_2013.46.25.269 |access-date=2019 թ․ մարտի 27 |publisher=Pinafore Enterprises, Inc.}}</ref><ref name="Suskin">{{Citation |last=Suskin |first=Steven |title=Opening Night on Broadway: A Critical Quotebook of the Golden Era of the Musical Theatre, Oklahoma! (1943) to Fiddler on the Roof (1964) |pages=432–433 |year=1990 |location=New York |publisher=Schirmer Books}}</ref>։ Ռոբինսոնը խաղացել է նավապետի դերը, ապա՝ Սըր Ջոզեֆ Փորթերի դերը "Հ.Մ.Ս. Փինաֆորում" (Գիլբերտի և Սալիվանի կոմիկական օպերետան) ներկայացման մեջ<ref name="Life">{{Citation |author=''Life'' magazine |title='Memphis Bound': 'Pinafore' and 'Bojangles', both 67 years old, liven Negro musical |date=1945 թ․ հունիսի 25 |magazine=Life |volume=18 |number=26 |pages=57–62 |url=https://books.google.com/books?id=YUgEAAAAMBAJ&pg=PA57}}</ref>: Մասնագետները լայնորեն գովեստի արժանացրին Ռոբինսոնի խաղը, հատկապես նրա պարերը, իսկ նրա աստիճանային պարն առանձնացվեց որպես ներկայացման գլխավոր կետ<ref name="Suskin" /><ref name="Life" /><ref>{{Citation |last=Francis |first=Bob |title=Memphis Bound |date=1945 թ․ հունիսի 2 |magazine=Billboard |volume=52 |number=22 |page=59 |url=https://books.google.com/books?id=uhEEAAAAMBAJ&pg=PT33}}</ref>: === Կինոյի կարիեռա === 1932-ից հետո սևամորթների բեմական ռևյուները նվազեցին ժողովրդականության առումով, բայց Ռոբինսոնը դեռ երկար ժամանակ շարունակեց մնալ հանրաճանաչ սպիտակ հանդիսատեսի մոտ՝ մասնակցելով մոտ 14 ֆիլմերի, որոնք արտադրել էին այնպիսի ընկերություններ, ինչպիսիք էին RKO-ն, 20-րդ դարի Ֆոքս-ը և Paramount Pictures-ը: Դրանց մեծ մասը երաժշտական էր, որտեղ նա խաղացել էր հինավուրց կերպարներ նոստալգիկ սիրավեպերում: ==== Վաղ ֆիլմեր ==== Ռոբինսոնի կինոդեբյուտը եղել է 1930 թվականի երաժշտական Դիքսիանա ֆիլմը։ RKO ընկերությունը ձևավորվել էր մասամբ Քեիթ և Օրֆեում թատրոնների ցանցերի միավորմամբ, որոնց հետ Ռոբինսոնը հանդես էր գալիս որպես գլխավոր արտիստ մի քանի տարի շարունակ։ Նա ընտրվել էր որպես մասնագիտական կատարող մեկ միայնակ տեսարանի համար։ Այս սովորությունը, որն ընդունված էր այն ժամանակ, թույլ էր տալիս Հարավային թատրոններին հեռացնել սևամորթ կատարողների տեսարանները իրենց ֆիլմի ցուցադրումներից։ Դիքսիանային հաջորդեց Ռոբինսոնի առաջին գլխավոր դերը՝ «Հառլեմը դրախտ է» (1932) ֆիլմում, որը երբեմն նշվում է որպես առաջին ֆիլմը՝ ամբողջությամբ սևամորթ դերասանական կազմով, չնայած սևամորթների առանց ձայնի ֆիլմերն ավելի վաղ էին նկարահանվել, և «Հառլեմը դրախտ է» ֆիլմի կազմում կային նաև սպիտակ դերասաններ խոսքային մասերով, ինչպես նաև մի քանի սպիտակ հասարակ դերասաններ<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 206}}: ==== Շիրլի Թեմփլ ==== Սևամորթ պարողին «Ֆոքս» ընկերություն հրավիրելու գաղափարը, որպեսզի նա խաղար «Փոքրիկ գնդապետը» ֆիլմում Թեմպլի հետ, առաջին անգամ առաջարկել է «Ֆոքս»-ի ղեկավար Վինֆիլդ Շիհանը՝ Դ. Վ. Գրիֆիթի հետ ունեցած քննարկումից հետո: Շիհանը ընտրել էր Ռոբինսոնին, բայց քանի որ նա համոզված չէր նրա դերասանական կարողությունների մեջ, համաձայնեց պայմանագիր կնքել, որը ուժը կորցնում էր, եթե Ռոբինսոնը ձախողեր դրամատիկական քննությունը: Ռոբինսոնը հաջողությամբ անցավ քննությունը և հրավիրվեց` Թեմպլի հետ գլխավոր դեր խաղալու և նրան կրնկապար պարել սովորեցնելու<ref name="shirleytemple">Shirley Temple Black, ''Child Star: An Autobiography'' (New York: McGraw-Hill Publishing Company, 1988), pp. 90-91.</ref>: Նրանք շատ արագ լավ հարաբերություններ հաստատեցին, ինչպես Թեմպլը պատմեց տարիներ անց:<blockquote>Ռոբինսոնը մի քայլ առաջ էր մեզնից, բայց երբ նկատեց, որ ես շտապում էի հասնել նրան, կրճատեց իր քայլերը` իմ քայլերին համընկնելու համար: Ես շարունակում էի ձգտել` հասնելու նրա ձեռքին, բայց նա չնայեց ներքև և կարծես չէր էլ նկատում: Ֆենին նրա ուշադրությունը հրավիրեց այն բանի վրա, ինչ անում էի, ու նա դադար տվեց, ծնկեց իմ շուրջը` աչքերը լայն բացած, ու նրա փայլուն ատամնաշարը` լայն ժպիտից երևացող: Երբ նա բռնեց ձեռքս, այն թվում էր մեծ և սառը: Մի քանի վայրկյան շարունակեցինք քայլել լռությամբ: «Կարո՞ղ եմ քեզ կոչել հորեղբայր Բիլի»,- հարցրի: «Իհարկե կարող ես»,- պատասխանեց նա: «...Բայց դրանով ես ստիպված կլինեմ քեզ կոչել «սիրելիս»։» Դա համաձայնություն էր: Այդ օրվանից ի վեր, երբ միասին էինք քայլում, միշտ ձեռք ձեռքի էինք գնում, և ես միշտ նրա «սիրելի»-ն էի<ref name="shirleytemple" />:</blockquote>Թեմպլը հայտնվել էր 1934 թվականին թողարկված հինգ ֆիլմերում և կատարել էր կրնկապար Ջեյմս Դանի հետ «Վեր կաց և ուրախացիր» ֆիլմում<ref>{{Cite news |author=Constance Valis Hill |date=2012 թ․ մայիսի 30 |title=Shall We Dance? Shirley Temple and Bill Robinson: Hollywood's First Interracial Couple |url=http://www.huffingtonpost.com/constance-valis-hill/shirley-temple-bill-robinson_b_1554517.html |access-date=2015 թ․ մարտի 26 |work=Huffington Post}}</ref>: Համաձայն 20-րդ դարի «Ֆոքս»-ի հետ պայմանագրի կնքման, որոշվեց, որ Ռոբինսոնը կներկայացնի իր հայտնի աստիճանային պարը Թեմպլի հետ: Չնայած Ռոբինսոնը հավանեց գաղափարը, նա արագորեն հասկացավ, որ ինքը չէր կարող իր բարդ աստիճանային պարը փոխանցել յոթամյա երեխային՝ նկարահանումների գրաֆիկում սահմանափակ օրերի ընթացքում: Դրա փոխարեն, նա Թեմպլին սովորեցրեց ոտքով հարվածել յուրաքանչյուր աստիճանի վերևի մասին: Նրա ստեղծագործությունը դիտելով` Ռոբինսոնը փոխեց իր պարը՝ նմանեցնելով Թեմպլի շարժումներին, որպեսզի ֆիլմում թվար, թե Թեմպլը կրկնում է իր քայլերը: Այս տեսարանը ֆիլմի գլխավոր պահը դարձավ<ref name="HASKINS" />{{rp|pp. 225–226}}: Ռոբինսոնը և Թեմպլը դարձան Հոլիվուդի պատմության մեջ առաջին «միջցեղային» պարային գործընկերները։ Տեսարանը իր ժամանակի համար հակասական էր, և այն հանվել էր Հարավում, ինչպես նաև մյուս տեսարանները, որտեղ երկու կերպարները մարմնական շփում էին ունենում։ Թեմպլը և Ռոբինսոնը միասին հայտնվեցին չորս ֆիլմերում՝ «Փոքրիկ գնդապետը», «Փոքրիկ ապստամբը», «Ռեբեկան ՍանիԲրուկի այգուց» և «Մի փոքր հեռու»-ն<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 31 |title=The first interracial dance partners in Hollywood history |url=https://faroutmagazine.co.uk/shirley-temple-and-bill-bojangles-robinson-the-first-interracial-dance-partners-in-hollywood-history/ |access-date=2024 թ․ փետրվարի 1 |website=faroutmagazine.co.uk |language=en-US}}</ref>: Ռոբինսոնը և Թեմպլը մտերմացան` իր պարային դասեր տալու և նրա հետ դերախաղ ունենալու արդյունքում: Ռոբինսոնը Թեմպլի հետ նկարներ էր պահում, որտեղ էլ որ ճանապարհորդելիս լիներ, իսկ Թեմպլը նրան համարում էր կյանքի ընկեր` նշելով մի հարցազրույցում. «Բիլ Ռոբինսոնը իրեն հավասարազոր էր ինձ ընդունում, որը շատ կարևոր էր ինձ համար: Նա չէր խոսում ինձ հետ փոքրիկ աղջնակի նման: Եվ ես նման մարդկանց եմ սիրում: Եվ Բիլ Ռոբինսոնը ամենալավն էր»<ref name="BLAIR">{{Cite web |author=Elizabeth Blair |date=2014 թ․ փետրվարի 14 |title=Shirley Temple And Bojangles: Two Stars, One Lifelong Friendship |url=https://www.npr.org/2014/02/14/276986764/shirley-temple-and-bojangles-two-stars-one-lifelong-friendship |publisher=National Public Radio}}</ref>: ==== Այլ ֆիլմեր ==== Ռոբինսոնը հրաժարվեց խաղալ Հոլիվուդյան ստուդիաների կողմից հարկադրված կարծրատիպային դերերը<ref name=":1">{{Cite news |last=Robinson |first=Ray |date=2009 թ․ օգոստոսի 22 |title=When Bojangles Came to the Yankees' Defense |url=https://www.nytimes.com/2009/08/23/sports/baseball/23bojangles.html |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 18 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: ''Hooray for Love'' (1935) ֆիլմում, որի մեջ մի փոքրիկ կարճ տեսարան կար, նա խաղաց Հարլեմի քաղաքապետի դերը` հիմնված իր սեփական հանդիսավոր փառքի վրա։ «Երկնքից մեկ մղոն հեռավորության վրա»(1937) ֆիլմում նա խաղաց ռոմանտիկ գլխավոր դերը աֆրոամերիկացի դերասանուհի Ֆրեդի Ուաշինգթոնի հետ, երբ Հոլիվուդը թուլացրեց սևամորթների համար նման դերերի մասին ունեցած արգելքը<ref>{{Cite web |title=Blackface! - Bill Bojangles Robinson |url=https://black-face.com/Bill-Bojangles-Robinson.htm |access-date=2024 թ․ փետրվարի 1 |website=black-face.com}}</ref>: Ռոբինսոնը հայտնվեց Ուիլ Ռոջերսի հետ «Հին Կենթակի» (1935) ֆիլմում, որը Ռոջերսի վերջին ֆիլմն էր՝ առաջացող ինքնաթիռի վթարի զոհը դառնալուց առաջ: Ռոբինսոնը և Ռոջերսը լավ ընկերներ էին, և Ռոջերսի մահից հետո Ռոբինսոնը հրաժարվեց թռչելուց՝ փոխարենը գնացքով ճանապարհորդելով Հոլիվուդ՝ իր ֆիլմային աշխատանքների համար{{citation needed|date=March 2015}}: ==== Փոթորկոտ եղանակ ==== Ռոբինսոնի վերջին ֆիլմային ներկայացումը եղել է 1943 թվականի «ֆոքս» ընկերության երաժշտական «Փոթորկոտ եղանակը» ֆիլմում՝ գլխավոր դերում։ Լենա Հորնը խաղացել է Ռոբինսոնի սիրելիի դերը, իսկ ֆիլմում ներկայացված էր նաև Ֆաթս Ուոլլերը՝ իր վերջին տեսարանով նախքան մահը, ով նվագում էր Կաբ Կալլովեյի և նրա նվագախմբի հետ։ Նիկոլաս եղբայրները ներկայացված են ֆիլմի վերջնական պարային տեսարանում՝ կատարելով Կալլովեյի ''"Jumpin' Jive"-ը'', ինչի մասին Ֆրեդ Ասթեյրն ասել է՝ «դա երբևէ նրա տեսած ամենալավ երաժշտական համարն էր<ref>{{Cite news |date=2006 թ․ հունվարի 25 |title=Dancer Fayard Nicholas dies at 91 |url=https://www.usatoday.com/life/people/2006-01-25-fayard-nicholas-obit_x.htm |work=USA Today |agency=Associated Press}}</ref>: 2001 թվականին «Փոթորկոտ եղանակը» ֆիլմը Կոնգրեսի գրադարանի ընտրվեց ԱՄՆ-ի Ազգային կինեմատոգրաֆիայի գրանցամատյանում պահպանվելու համար` որպես «մշակութային, պատմական կամ գեղագիտական կարևոր» ֆիլմ<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ նոյեմբերի 20 |title=National Film Registry Titles 1989–2013 |url=https://www.loc.gov/film/registry_titles.php |access-date=2014 թ․ ապրիլի 9 |publisher=National Film Preservation Board (Library of Congress)}}</ref>: === Ռադիո և ձայնագրություններ === 1936-ից մինչև իր մահը` 1949 թվականը, Ռոբինսոնը բազմաթիվ ռադիոկայաններում և երբեմն հեռուստատեսությունում մասնակցություններ էր ունենում։ Հաճախ ներկայացվում էր Ռոբինսոնի կրնկապարի առանձնահատուկ ձայնը, բայց Ռոբինսոնը նաև երգում էր, ստեղծում ձայնային էֆեկտներ և պատմում կատակներ ու պատմություններ իր վոդևվիլային ներկայացումներից<ref name="HASKINS" />{{rp|pp. 266–270}}: Նա հաճախ սիրաշահում էր հանդիսատեսին, մի բան, որը շատ հազվադեպ էր այդ դարաշրջանի սևամորթ ռադիո կատարողի համար<ref name="VALLEE">{{Citation |title=The Rudy Vallée show |date=1936 թ․ սեպտեմբերի 24 |publisher=NBC Radio Collection}}</ref>: Ռոբինսոնը նաև մի քանի ձայնագրություններ էր կատարել, ներառյալ մեկը, որտեղ նա ցույց էր տալիս իր կրնկապարի ամեն մի քայլը և դրանց համապատասխան ձայները։ Այն նաև վերաբերում էր ռադիոյին և իր ձայնագրություններին, երբ Ռոբինսոնը ներկայացրեց և հանրայնացրեց իր կողմից հորինված բառը՝ «համապարփակ» (հիանալի), որը նա տարիներ շարունակ օգտագործում էր իր վոդևվիլային ներկայացումներում, և որը 1934 թվականին ավելացվեց Վեբսթերի բառարան<ref name="BIO1941">{{Cite book |url=https://archive.org/details/currentbiography1941thom/page/718/mode/2up |title=Current Biography: Who's News and Why 1941 |publisher=The H. W. Wilson Company |year=2001 |isbn=0824204786 |editor1-last=Block |editor1-first=Maxine |edition=1971 reissue |location=New York |pages=721 |oclc=1029052439 |editor2-last=Trow |editor2-first=E. Mary |url-access=registration |orig-year=1941}}</ref><ref name="OED">{{Cite book |title=Oxford English Dictionary |publisher=Oxford University Press |year=2000 |location=Oxford, England |oclc=50959346}}</ref>: === Եզրափակիչ ելույթներ === Ռոբինսոնի վերջին թատերական նախագիծը պետք է լիներ «Երկու Տղամարդիկ Հարավից» ներկայացումը, որտեղ Ջեյմս Բարտոնը պետք է խաղար մաեստրոյի դերը, իսկ Ռոբինսոնը՝ նրա ծառայի դերը, որտեղ սև և սպիտակ կերպարները փոխվում են, և վերջում երկուսն էլ հավասար են դառնում, սակայն ներկայացումը երբեք լույս չընծայվեց<ref name="STEARNS" />{{rp|p. 188}}: Ռոբինսոնի վերջին հանրային կատարումը 1949 թվականին` մի քանի շաբաթ առաջ նրա մահվանից, եղել է անսպասելի հյուր Թեդ Մաքի «Իրական սիրողական ժամը» ներկայացման մեջ, որտեղ նա հուզականորեն գրկել էր մի մրցակցի, ով կրնկապար էր պարել հանդիսատեսի համար։ Մի ընկեր ասել է. «Նա հանձնում էր իր թագը», նկատի ունենալով՝ «Սա իմ հրաժեշտն է»<ref name="HOLLOWAY">{{Cite book |author=Karla FC Holloway |url=https://archive.org/details/passedonafricana00holl |title=Passed On: African American Mourning Stories |publisher=Duke University Press |year=2002 |isbn=0822332450 |location=Durham, North Carolina |page=[https://archive.org/details/passedonafricana00holl/page/121 121] |url-access=registration}}</ref>: == Անձնական կյանք և մահ == [[Պատկեր:Fannie_S._Clay_(Fannie_Robinson).png|մինի|Ֆանի Ս. Կլեյ 1929։]] Քիչ բան է հայտնի Ռոբինսոնի առաջին ամուսնության մասին Լենա Չեյսի հետ 1907 թվականին։ Նրանք բաժանվեցին 1916 թվականին, և ամուսնալուծությունը վերջնականապես ավարտվեց 1922 թվականին։ Նրա երկրորդ կինը եղել է Ֆանին Ս. Կլեյը, ում հետ նա ամուսնացավ Չեյսից բաժանվելուց կարճ ժամանակ անց։ Նրանք ամուսնալուծվեցին 1943 թվականին։ Նրա երրորդ ամուսնությունը տեղի ունեցավ 1944 թվականին Էլեյն Փլեյնսի հետ Կոլումբիայում` Օհայոում, և նրանք միասին եղան մինչև Ռոբինսոնի մահը`1949 թվականը։ Ոչ մի ամուսնությունից երեխաներ չկային։ Քաղաքական գործիչները և հայտնի դեմքերը Ռոբինսոնին նշանակեցին Հարլեմի պատվավոր քաղաքապետ, ոստիկանների ասոցիացիաների և եղբայրական կազմակերպությունների հավիտենական անդամ, ինչպես նաև Նյու Յորք Ջայանթս թիմի մասկոտ։ Ռոբինսոնը փոխհատուցեց առատաձեռն մեծահոգությամբ և հաճախակիորեն վերագրեց սպիտակ պարող Ջեյմս Բարտոնին՝ իր պարային ոճի մեջ ունեցած ներդրման համար։ Չնայած, լինելով 20-րդ դարի առաջին կեսի ամենաբարձր վարձատրվող սևամորթ կատարողը, ով կյանքի ընթացքում վաստակեց ավելի քան 2 միլիոն ԱՄՆ դոլար, Ռոբինսոնը մահացավ աղքատ վիճակում՝ 1949 թվականի նոյեմբերի 25-ին սրտի անբավարարությունից: Նրա հուղարկավորությունը կազմակերպել և վճարել էր տարիների ընկեր և հեռուստահաղորդավար Էդ Սալիվանը: Ռոբինսոնը իր հանգստությունը գտավ Հարլեմի 369-րդ ինժեներական գնդի հրետանու պալատում, որտեղ ըստ հաշվարկի 32,000 մարդ անցավ նրա բաց դագաղի կողքով՝ վերջին հարգանքը մատուցելու համար: Հարլեմի դպրոցները փակվեցին շուրջ կես օր, որպեսզի երեխաները կարողանան լսել կամ մասնակցել հուղարկավորությանը, որը հեռարձակվում էր ռադիով: Ծառայությունը վարեց Աբիսինիայի բապտիստական եկեղեցու հոգևոր հայր Ադամ Կլեյթոն Փաուելը, իսկ Նյու Յորքի քաղաքապետ Ուիլյամ Օ'Դուայերը ընթերցեց փառաբանության ելույթը<ref>{{Cite book |last=Trager |first=James |title=The New York Chronology: The Ultimate Compendium of Events, People, and Anecdotes from the Dutch to the Present |publisher=HarperCollins |year=2004 |isbn=0-06-074062-0 |page=571}}</ref><ref name="WINTZ">{{Cite book |last=Wintz |first=Cary D. |url=https://books.google.com/books?id=NgIYlUbaoAoC&pg=PA1069 |title=Encyclopedia of the Harlem Renaissance |author2=Finkelman, Paul |publisher=Taylor & Francis |year=2004 |isbn=1-57958-458-6 |page=1069}}</ref>: Նրա պատվավոր գավազանակիրները եղել են Դյուք Էլինգթոնը, Ջո Լյուիսը, Բոբ Հոփը, Ջակի Ռոբինսոնը, Ջո ԴիՄաջիոն և Իրվինգ Բեռլինը<ref name="BIOGRAPHY">{{Citation |title=Biography: Bill Robinson, Mr. Bojangles |date=1997 |publisher=A&E}}</ref>: Ռոբինսոնը թաղված է Եվերգրինսի գերեզմանատանը, Բրուքլին, Նյու Յորք։ == Ժառանգություն == Ռոբինսոնը ճանաչված կերպար է եղել իր ժամանակաշրջանի թե՛ սևամորթ, թե՛ սպիտակ ժամանցի աշխարհներում և նրան հիշում են այն աջակցությամբ, որը տվել է գործընկեր կատարողներին` ներառյալ Ֆրեդ Ասթերին Էլեանոր Պոուելին, Լենա Հորնին, Ջեսի Օուենսին և Նիկոլաս եղբայրներին<ref name=":1" /><ref>{{Cite web |last=jburkepmc |date=2023 թ․ փետրվարի 24 |title=Forgotten Hollywood: Bill "Bojangles" Robinson |url=https://goldenglobes.com/articles/forgotten-hollywood-bill-bojangles-robinson/ |access-date=2024 թ․ փետրվարի 1 |website=Golden Globes |language=en-US}}</ref>: Ռոբինսոնը հաջողակ էր` չնայած ռասիզմի խոչընդոտներին։ Ռոբինսոնի սիրելի անեկդոտներից մեկն այն է, որ նա նստած էր եղել մի ռեստորանում, և մի հաճախորդ դժգոհել էր նրա ներկայությունից։ Երբ մենեջերը առաջարկել էր, որ ավելի լավ կլինի, եթե Ռոբինսոնը հեռանա, նա ժպտացել էր և հարցրել. «Դուք ունե՞ք տասդոլարանոց թղթադրամ»։ Քաղաքավարի կերպով խնդրելով մի պահ վերցնել մենեջերի գրառումների տետրակը` Ռոբինսոնը իր դրամապանակից վեց տասդոլարանոց թղթադրամներ էր ավելացրել ու խառնել դրանք, ապա ընդլայնել էր յոթ թղթադրամները միասին՝ ավելացնելով. «Ահա, տեսեք, կարողանո՞ւմ եք ընտրել գունավոր թղթադրամը»։ Ռեստորանի մենեջերը սպասարկեց Ռոբինսոնին առանց հետագա ուշացման<ref name="BIO1941" />: Ռոբինսոնը 1936 թվականին Հարլեմում հիմնադրեց Նյու Յորք Սև Յանկինզ բեյսբոլի թիմը ֆինանսիստ Ջեյմս «Զինվորական տղա» Սեմլերի հետ: Թիմը Սևերի Ազգային լիգայի հաջողակ անդամն էր մինչև 1948 թվականը, երբ այն լուծարվեց Մեծ լիգայի բեյսբոլի խտրականությունից հետո։ 1989 թվականին ԱՄՆ-ի Սենատի և Ներկայացուցիչների պալատի համատեղ որոշմամբ մայիսի 25-ը հայտարարվել է որպես Ազգային կրնկապարի օր՝ ի հիշատակ Բիլ Ռոբինսոնի ծննդյան տարեդարձի<ref name="NationalTapDanceDay-1">{{Cite web |author=101st Congress (1989–1990) |date=1989 թ․ նոյեմբերի 8 |title=H.J.Res.131 - To designate May 25, 1989, as "National Tap Dance Day" |url=https://www.congress.gov/bill/101st-congress/house-joint-resolution/131/actions |access-date=2015 թ․ մայիսի 27 |publisher=Library of Congress}}</ref><ref name="NationalTapDanceDay-2">{{Cite web |author=Constance Valis Hill |date=2013 |title=Tap Dance in America: A Short History |url=https://www.loc.gov/item/ihas.200217630/ |access-date=2015 թ․ մայիսի 27 |publisher=Library of Congress}}</ref>: Ռոբինսոնին 1987 թվականին ընդունել են Ազգային պարի թանգարանի Պարոն և Տիկին Կորնելիուս Վանդերբիլթ Ուիթնի Պատվո դահլիճ։ == Հայտնի առասպելներ, ավանդություններ և թյուր պատկերացումներ == Ռոբինսոնի մասին կան մի քանի հաճախ հիշատակվող անեկդոտներ, որոնք հավանաբար հանրայնացվել են Ռոբինսոնի երկրորդ կնոջ՝ Ֆանիի, կամ նրա մենեջեր Մարտի Ֆորկինսի կողմից կամ էլ Ռոբինսոնի շոուբիզնեսի տարբեր գործընկերների հակասող պատմությունների հետևանքով։ Կան նաև բազմաթիվ փաստագրված դեպքեր, երբ Ռոբինսոնը տարբեր ժամանակներում հակասական պատմություններ էր ներկայացնում լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին։ Ըստ նրա կենսագրի խոսքերի՝ Ռոբինսոնը նախկինում ծառայել է` մասնակցելով Իսպանա-ամերիկյան պատերազմին, որտեղ նա ստացել է պատահական հրազենային վիրավորում։ 36 տարեկան էր, երբ ԱՄՆ-ն ներգրավվեց Առաջին աշխարհամարտում, և նա ստացավ պատերազմական դեպարտամենտի շնորհակալագիր իր աշխատանքների համար, որոնք կապված էին ուսումնական ճամբարներում` Միացյալ նահանգներում, ոչ ափամերձ տարածքներում հոգեբանությունը բարձրացնելու խնդրին<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 98}}: Հետագայում պնդում էին, որ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ճակատներում ծառայելուց բացի, Ռոբինսոնը նաև 369-րդ Դժողքամարտիկներ նվագախմբի թմբուկապետն էր և ղեկավարել էր զորագնդի նվագախմբին 369-րդի` շրջակա ափերից վերադարձի ժամանակ Ֆիֆթ Ավենյուում<ref>Added July 30, 2008, by the Director of the National Guard Educational Foundation.</ref>: Մինչ բազմաթիվ աղբյուրներ կրկնում են Բիլ Ռոբինսոնին նշանակելը որպես թմբուկաապետ 369-րդ գնդի նվագախմբում, այն չի նշվում ոչ «Միսթր Բոջանգլս»-ի, ոչ Ջիմ Հասկինսի և Ն.Ռ. Միտգանգի կողմից գրված Բիլ Ռոբինսոնի մասին կենսագրությունում, ոչ էլ «Լայֆ ռագթայմում»` Ջեյմս Ռիս Եուրոպի կենսագրությունում, ով 369-րդ գնդի նվագախմբի ղեկավարն էր<ref name="VALISHILL2">{{Cite book |author=Constance Valis Hill |url=https://books.google.com/books?id=cR4-26CGbzEC&pg=PA279 |title=Brotherhood in Rhythm: The Jazz Tap Dancing of the Nicholas Brothers |last2=Dunning |first2=Jennifer |last3=Hines |first3=Gregory |publisher=Rowman & Littlefield |year=2002 |isbn=0815412150 |page=279, footnote 6}}</ref>: === «Պարոն Բոջենգլս» մականվան ծագում === Ռոբինսոնի մականվան ծագման մասին պատմությունները տարբեր էին սև և սպիտակ մարդկանց կողմից, որը նրա մասին սևերի և սպիտակների տարբեր կարծիքների հետևանքն էր: Օրինակ, սպիտակների համար նրա «Բոջենգլս» մականունը նշանակում էր երջանիկ և բարյացակամ մարդ, մինչդեռ սև էստրադային արտիստ Թոմ Ֆլեթչերը պնդում էր, որ դա փողոցային լեզվով նշանակում էր «հակամարտող»<ref name="FLETCHER">{{Cite book |author=Tom Fletcher |title=100 years of the Negro in show business |publisher=Da Capo Press |year=1984 |volume=1 |location=New York |page=300}}</ref>: Ռոբինսոնը ինքն էր ասում, որ մականունը ստացել է որպես երեխա ժամանակ Ռիչմոնդում, ինչը ամենատարածված և ընդունված տարբերակն էր<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 37}}: === Ֆենի Քլեյի հետ ամուսնություն === Ռոբինսոնի երկրորդ ամուսնության ամսաթիվն ու վայրը Ֆենի Քլեյի հետ կամ նույնիսկ այն տարին, երբ նրանք հանդիպել են, անորոշ են, քանի որ զույգը տարբեր ամսաթվեր ու վայրեր է նշել հարցազրույցներում, հնարավոր է այն պատճառով, որ նրանք մտահոգված էին այդ ամուսնության մասին հանրության բացասական կարծիքով, քանի որ այն տեղի էր ունեցել Ռոբինսոնի ամուսնալուծությունից շատ շուտ հետո: Ռոբինսոնի կենսագիրը գնահատմամբ նրանք հանդիպել են 1920 թվականի վերջին և ամուսնացել 1922 թվականի սկզբին<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 120}}: === Մարթի Ֆորկինսի հետ առաջին հանդիպում === Ասում են, որ Ռոբինսոնի հանդիպումը Մարտի Ֆորկինսի հետ, ով դարձավ նրա մենեջերը, տեղի է ունեցել, երբ Ռոբինսոնը, մատուցող աշխատելով, անզգուշաբար լցրել է ապուրը Ֆորկինսի վրա: Ռոբինսոնի մահից հետո Ֆորկինսը և նրա կին Ռե Սեմյուելը խոստովանեցին, որ Սեմյուելը ծանոթացրել էր Ռոբինսոնին, երբ տեսել էր նրան իր գործընկեր Ջորջ Կուպերի հետ ելույթ ունենալիս: Նրանք բացատրեցին, որ այս պատմությունը հորինվել է՝ Ռոբինսոնի և Կուպերի համագործակցությունը թաքցնելու և ավելի արդյունավետ կերպով Ռոբինսոնին հանրայնացնելու՝ որպես մենակատար: Այս հնարքը հաջողությամբ իրականացվեց՝ դարձնելով Ռոբինսոնին մեկը այն մենակատարներից, ովքեր սկզբնական շրջանում հաղթահարեցին վոդևվիլի երկգույն կանոնը, որը պահանջում էր, որ աֆրո-ամերիկացի կատարողները հանդես գային զույգերով<ref name="HASKINS" />{{rp|pp. 95–96}}։ === Լեգենդար պարի մրցույթ === Ներկայացվում է մի պատմություն, ըստ որի Ռոբինսոնի և պարարվեստի երեք այլ լեգենդների (սովորաբար Ռեյ Բոլջեր, Ֆրեդ Ասթեյր և Ջեյմս Բարտոն) միջև կայացել է պարային մրցույթ, որտեղ Ռոբինսոնը հաղթել է, սակայն ոչ մի հստակ աղբյուր չի գտնվել, որը կնկարագրեր, թե որտեղ և երբ կարող էր տեղի ունենալ այդ մրցույթը<ref name="STEARNS" />{{rp|p. 186}}: === Համապարփակ === Ռոբինսոնին վերագրվում է «համապարփակ» բառը հանրահռչակելու վաստակը, և նա պնդել է, որ ինքը հայտնագործել է այն, երբ դեռ ապրում էր Ռիչմոնդում<ref name="BIO1941" />: Օքսֆորդի անգլիական բառարանը նշում է, որ «համապարփակ» բառի ծագումը «անհայտ» է, և փաստում է, որ դրա ամենահին գրավոր օգտագործումը եղել է 1919 թվականին, երբ լրագրող և հեղինակ Իրվինգ Բաչելլերը օգտագործել է այն իր «Մարդը դարերի համար» մասերով տպագրված գրքում: Դրան հետևել են օգտագործումները 1926 թվականին Կառլ Վան Վեխտենի կողմից նրա «Ավելի սև դրախտ» վեպում, 1934 թվականին՝ Վեբսթերի Նոր Միջազգային Բառարանում, և Ջոն Օ’Հարայի կողմից նրա «Զանգահարություն Սամարայում» վեպում<ref name="OED" />: Հասկինսի կողմից գրված Ռոբինսոնի կենսագրությունում նշվում է, որ «Բիլը կլպում էր սիսեռը Ջեֆերսոն Մարկետում, երբ Նյու Յորք օրաթերթի լրագրողը հարցնում է, թե ինչպես է, և պատասխանը հենց այդ պահին հայտնվում է նրա մտքում՝ 'Ես համապարփակ եմ»: Սա այն պահն էր, երբ «համապարփակ» բառը ստացավ իր հայտնիությունը, սակայն այն տարածվեց միայն Ռոբինսոնի կողմից, երբ նա սկսեց օգտագործել այն որպես բացման խոսք իր վոդևվիլի և ռադիոյի ելույթների համար: Բառը նաև օգտագործվել է այն ֆիլմերում, որտեղ Ռոբինսոնը նկարահանվել է Շիրլի Տեմփլի հետ 1930-ական թվականներին<ref name="HASKINS" />{{Rp|38}}: === Ետ-ետ վազելու աշխարհի ռեկորդ === Ռոբինսոնի մեթոդներից մեկը քաղաքներում հրապարակայնություն ստեղծելու համար հանրության ուշադրությունը գրավելն էր «զարմանալի արագավազք»-ի մրցույթներով, ինչպիսին և ետ-ետ վազելն էր։ 1922 թվականին Ռոբինսոնը սահմանեց աշխարհի ռեկորդ՝ ետ-ետ վազելով (100 յարդ՝ 13.5 վայրկյանում)<ref name="GUINNESS">{{Cite book |author1=Norris McWhirter |url=https://archive.org/details/guinnessbookofwo1974mcwh |title=Guinness Book of World Records: 1975 Edition |author2=Ross McWhirter |publisher=Sterling Publishing |year=1974 |isbn=0-8069-0013-X |location=New York |page=[https://archive.org/details/guinnessbookofwo1974mcwh/page/636 636] |url-access=registration}}</ref>։ Ռեկորդը պահպանվեց մինչև 1977 թվականը, երբ Պոլ Ուիլսոնն անցավ այդ հեռավորությունը 13.3 վայրկյանում<ref name="ROTARIAN">{{Citation |author=Arturo F. Gonzalez Jr. |title=The Rotarian |date=1978 թ․ հուլիս |volume=133 |number=1 |page=30 |editor=Willmon L. White |location=Evanston, Illinois |publisher=Rotary International}}</ref>։ Չնայած Ռոբինսոնի ետ-ետ վազելու արագությունը անժխտելի է, այն հանգամանքները, որոնցում այս նվաճումը ընդունվել է որպես աշխարհի ռեկորդ, անհասկանալի են, և հավանաբար այդ ռեկորդը եղել է պլանավորված հանրային իրադարձություն, այլ ոչ թե պաշտոնապես ընդունված սպորտային մրցույթ։ === «Պարոն Բոջենգլս» երգ === Ջերի Ջեֆ Ուոկերի 1968 թվականի ժողովրդական «Պարոն Բոջենգլս» երգը սխալ է ընկալվել որպես երգ Ռոբինսոնի մասին. այն անուղղակիորեն հիշատակում է Ռոբինսոնին, քանի որ գլխավոր հերոսը օգտագործում է նրա մականունը՝ «Բոջենգլս»-ը, որը վերաբերում է նրանց երկուսին էլ՝ որպես կրնկապարի մասնագետներ: Ուոկերի համաձայն՝ երգի հերոսը Նյու Օրլեանի առաջին վարչական շրջանի բանտից փողոցային մի կատարող էր, ով իրեն անվանում էր Բո Ջենգլս, և հենց նա է եղել երգի թեման<ref>{{Cite book |last=Walker |first=Jerry Jeff |url=https://archive.org/details/gypsysongman0000walk |title=Gypsy Songman |publisher=Woodford Press |year=2000 |isbn=978-0-942627-57-2}}</ref>: Երգում փողոցային կատարողը խմիչքի սիրահար էր և ուներ շուն, որը մահացել էր։ Ուոկերը նաև նշել է, որ փողոցային կատարողը՝ Բո Ջենգլս-ը, սպիտակամաշկ էր։ Ըստ Ռոբինսոնի սեփական պատմության և իր ընկերների վկայությունների` նա չի ծխել ու չի խմել (միևնույն ժամանակ նա խաղամոլ էր և շատ մեծ հետաքրքրություն ուներ այդ ոլորտում), և երբեք չի ունեցել շուն<ref name="VALIS">{{Cite book |last=Valis Hill |first=Constance |url=https://archive.org/details/tapdancingameric0000hill |title=Tap Dancing America: A Cultural History |publisher=Oxford University Press |year=2009 |isbn=9780195390827 |location=New York |pages=[https://archive.org/details/tapdancingameric0000hill/page/20 20]–21 |url-access=registration}}</ref>{{rp|p. 121}}: == Հակասություններ == === Հորեղբայր Թոմի դերեր === Ռոբինսոնը կոշտ քննադատության ենթարկվեց կարծրատիպային կերպարներ խաղալու համար և վիրավորվեց նման պնդումներից։ Մի անգամ, երբ «Նյու Յորք Դարաշրջան» թերթում նրան կոչեցին «Հորեղբայր Թոմ», Ռոբինսոնը գնաց այդ թերթի գրասենյակ Հարլեմում՝ ձեռքին ատրճանակ` պահանջելով հանդիպել խմբագրին։ Ռոբինսոնի հուղարկավորության ժամանակ իր խոնարհության խոսքում Ռեվ. Ադամ Քլեյթոն Փաուելը հակադարձեց այն պնդմանը, որ Ռոբինսոնը «Հորեղբայր Թոմ» կերպարն էր` ընդգծելով Ռոբինսոնի տաղանդը որպես մարզիկ և անձնավորություն, ով գերազանցեց գունային սահմանները<ref name="WINTZ" />: 1973 թվականին կինոգիտակ Դոնալդ Բոգլը Ռոբինսոնի դերը «Ամենափոքր ապստամբը» և Շիրլի Տեմփլի այլ ֆիլմերում անվանել է «Կենսական Հորեղբայր Թոմ»<ref name="BOGLE">{{Cite book |author=Donald Bogle |url=https://archive.org/details/tomscoonsmulatto0004bogl |title=Toms, Coons, Mulattoes, Mammies, and Bucks: An Interpretive History of Blacks in American Films |publisher=Bloomsbury Academic |year=2001 |isbn=9780826412676 |url-access=registration}}</ref>: Այլ քննադատներ նշել են, որ նման քննադատությունը հաշվի չի առնում Ռոբինսոնի և Տեմփլի միջև էական սիրառատ կապն ու համակրանքը, որը հայտնվել է էկրանին, և որ այդ դերը Հոլիվուդյան կարծրատիպերի համար կարևոր փոփոխություն էր, քանի որ առաջին անգամ էր սևամորթ տղամարդը սպիտակ մարդու կյանքի պաշտպանը: Բոգլը հետագայում մեղմեց իր քննադատությունը՝ նշելով, որ ''«Ամենափոքր ապստամբը»'' ֆիլմում վստահելի և խոստումնալից էր «Հորեղբայր Բիլի» կերպարը, և բարձր էր այն կերպարներից, որոնք ներկայացրել էր Լինքոլն «Սթեպին Ֆեչիթ» Փերին<ref name="HASKINS" />{{rp|pp. 229–230}}: Հասկինսը բացատրում է, որ քննադատները, ովքեր Ռոբինսոնին անվանում էին «Հորեղբայր Թոմ», հաճախ անտեսում էին այն խտրական սահմանափակումները, որոնց անխուսափելիորեն բախվել էր Ռոբինսոնը և որոնց դեմ պայքարել էր իր կարիերայի ընթացքում: Ջիմ Քրոուի քաղաքականության և Մեծ Դեպրեսիայի ազդեցության հետ միասին, Հասկինսը գրում է. «Ավելին, որ Բիլը, առնվազն մասնագիտական առումով, սպիտակ շրջանակներում էր շրջում, դա ընտրության հարց չէր, այլ իրականության»<ref name="HASKINS" />{{Rp|204}}։ Պահանջարկի բարձր մակարդակին հասնելու համար բազմաթիվ քաղաքական ուղեգծեր հաղթահարելուց հետո, որոնք խոչընդոտում էին իր հաջողությանը, Ռոբինսոնը ուներ սահմանափակ ելույթի հնարավորություններ իր մակարդակի արտիստի համար<ref name="HASKINS" />{{Rp|204–205}}։ 1933 թվականին Ռոբինսոնը նշանակվեց Հառլեմի պատվավոր քաղաքապետ իր բարեգործական ներդրումների և իր հայտնի հաջողությունների համար։ Նա լուրջ վերաբերվեց այս դերակատարությանը՝ իր կարիերայի ընթացքում կատարելով ավելի քան 3000 բարեգործական միջոցառում, աջակցելով հարյուրավոր կազմակերպված չհանդիպող բարեգործությունների և անհատների<ref name="HASKINS" />{{Rp|214–215}}։ === Դատավարություն և ազատազրկում === 1908 թվականի մարտի 21-ին, կոստյումի շուրջ դերձակի հետ ունեցած վիճաբանության արդյունքում, Ռոբինսոնը Նյու Յորքում ձերբակալվեց զինված կողոպուտի համար։ Սեպտեմբերի 30-ին նրան դատապարտեցին 11-15 տարի ծանր աշխատանքների Սինգ Սինգ բանտում։ Ռոբինսոնը լուրջ չէր վերաբերվում մեղադրանքներին և դատավարությանը և քիչ ուշադրություն էր դարձնում իր պաշտպանությանը։ Դատավճռից հետո Ռոբինսոնի գործընկեր Ջորջ Կուպերը կազմակերպեց, որ իր ազդեցիկ ընկերները հավաստիացնեն նրա բարի համբավ ունեալը և վարձեն նոր փաստաբան, որը կներկայացներ ապացույցներ, որ Ռոբինսոնին սխալ մեղադրանք է առաջադրվել։ Թեպետ նա արդարացվեց երկրորդ դատավարության ժամանակ և նրան մեղադրողները մեղադրվեցին կեղծ վկայությունների համար, դատավարությունը և անցկացրած ժամանակը «Թումս»-ում (Մանհեթենի բանտ) մեծ ազդեցություն ունեցան Ռոբինսոնի վրա։ Երբ նա ազատ արձակվեց, նա վճռեց գրանցել իր ատրճանակը յուրաքանչյուր քաղաքի տեղական ոստիկանության կայանում, որտեղ նա հանդես էր գալիս։ Ռոբինսոնի երկրորդ կինը՝ Ֆենին, նույնպես ուղարկեց նամակ՝ բարեմաղթանքներով և այլ նվերներով տեղական ոստիկանության ղեկավարի կնոջը յուրաքանչյուր քաղաքում Ռոբինսոնի համերգներից առաջ<ref name="HASKINS" />{{rp|p. 164}}: === Ջեսսի Օուենս === Երբ Ջեսսի Օուենսը վերադարձավ 1936 թվականի Օլիմպիական խաղերից, Ռոբինսոնը ծանոթացավ նրա հետ։ Չնայած իր չորս Օլիմպիական ոսկե մեդալներին, որոնք խարխլեցին Ադոլֆ Հիտլերի պահանջները իբրև Արիական գերազանցություն, Օուենսը հայտնաբերեց, որ իրեն առաջարկված շատ աշխատանքներ պարզապես հանրային ուշադրություն գրավելու քայլեր էին, որոնք չունեին իրական արժեք։ Ռոբինսոնը միակ բացառությունն էր՝ գտնելով Օուենսի համար աշխատանք նրա վերադարձից հետո ԱՄՆ մի քանի ամիս անց։ Ռոբինսոնը նաև ներկայացրեց Օուենսին իր մենեջեր Մարտի Ֆորկինսին<ref name="EDMONDSON">{{Cite book |author=Jacqueline Edmondson |url=https://archive.org/details/jesseowensbiogra0000edmo |title=Jesse Owens: A Biography |publisher=Greenwood Press |year=2007 |location=Westport, Connecticut |page=[https://archive.org/details/jesseowensbiogra0000edmo/page/n82 53]}}</ref>, ով կազմակերպեց Օուենսի համար մի շարք ցուցադրական մրցավազքեր, որոնց շատերը համեմատում էին Օլիմպիական մարզիկի արժանապատվությունը նվազեցնելու հետ. ամենանշանավորներից մեկը Կուբայում անցկացված մրցումն էր, որտեղ Օուենսը մրցեց մեկ ձիու դեմ<ref name="BURLINGAME">{{Cite book |author=Jeff Burlingame |url=https://books.google.com/books?id=aUDV71LSFFMC&pg=PA83 |title=Jesse Owens: I Always Loved Running |publisher=Enslow Publishers |year=2011 |isbn=9780766034976 |location=Berkeley Heights, New Jersey}}</ref>: Հետևաբար, Ֆորկինսը և Ռոբինսոնը համարվեցին այն մարդիկ, ովքեր օգուտ էին քաղել Օուենսից։ Ըստ Ֆորկինսի որդու՝ Ռոբինսոնը ասել էր Օուենսին, որ նա պետք է սկսի մասնակցել ցուցադրական մրցավազքերի, որոնք թեև կապահովեն նրան գումար, բայց նաև կպահեն նրան հանրության ուշադրության կենտրոնում։ Ռոբինսոնը անձամբ մասնակցել էր բազմաթիվ նման մրցավազքերի (ներառյալ մեկը, որտեղ նա սահմանեց աշխարհի ռեկորդ` ետ-ետ վազելով) և դրանք չէր դիտարկում որպես արժանապատվությունը նվաստացնող։ Դեռ ավելին, այդ միջոցառումները Օուենսին լավ վարձատրում էին և նրան գումարով ապահովում, երբ ուրիշ ոչ ոք չէր առաջարկում նրան ինչպես աշխատանք, այնպես էլ ֆինանսական օգնություն<ref name="DILLON">{{Cite news |author=Raquel Maria Dillon |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 2 |title=Jesse Owens' Olympic medal up for auction |url=https://sports.yahoo.com/news/jesse-owens-olympic-medal-auction-065248299--spt.html |agency=Associated Press}}</ref>: === Կաֆե Մետրոպոլ և Ջենի Լե Գոն === 1937 թվականին Ռոբինսոնը մեծ աղմուկ առաջացրեց Հարլեմի համայնքում` ընտրելով Ջեներվա Սոյերին` սպիտակ պարուհուն` որպես իր պարային գործընկեր ''Կաֆե Մետրոպոլում''(1937)-ի ֆիլմում Ջենի Լե Գոնի փոխարեն<ref name="AMSTERDAM">{{Cite news |date=1937 թ․ փետրվարի 20 |title=Bill Robinson Selects White for Film Role |work=New York Amsterdam News |page=8}}</ref>: Լե Գոնը պարել էր Ռոբինսոնի հետ «Ամենակարևորն է սերը» (1935) ֆիլմում, և ստացել դրական ակնարկներ։ Սոյերը Շիրլի Տեմփլի պարի ուսուցիչն էր այն ժամանակ, երբ Տեմփլը և Ռոբինսոնը միասին ֆիլմեր էին նկարահանում, և Սոյերը կրնկապարի դասեր էր ընդունել Ռոբինսոնից, երբ նա սովորեցնում էր Տեմփլին և բեմադրություններ անում նրա համար։ Ռոբինսոնը ֆիլմի արտադրողներին առաջարկեց, որ Սոյերը կարող էր լինել իր գործընկերը, եթե նա կարողանար կրել սև դիմակ<ref name="VALIS" />{{rp|pp. 125–126}}: Դրա արդյունքում Լե Գոնի կարիերան տուժեց, և նա երբեք նորից չաշխատեց Ռոբինսոնի հետ։ Չնայած այն բանին, որ տեսարանը նկարահանվեց Սոյերի կողմից սև դիմակով, ստուդիան համոզվեց, որ միաձուլված ռասայական մեծահասակ զույգի պարելը շատ վեճեր կառաջացներ։ Ռոբինսոնի հետ նկարահանված երկու տեսարանները կտրեցին ֆիլմի վերջնական տարբերակից, իսկ հեռացված տեսարանները հրապարակվեցին միայն 2008 թվականին՝ որպես մաս «Ֆոքս»-ի ԴիՎիԴի փաթեթի, որը ներառում էր Թայրոն Պաուերի ֆիլմերը{{citation needed|date=March 2024}}: == Հանրաճանաչ մշակույթում == * Ֆրեդ Ասթեյրը հարգանքի տուրք մատուցեց Բիլ Ռոբինսոնին 1936 թվականի ''Սուինգ Թայմ'' ֆիլմի կրնկապարի համար Հարլեմի Բոջենգլսում։ Ֆիլմում Ասթեյրը հայտնի կերպով պարում է իր երեք ստվերների հետ։ * Էլեոնոր Պաուելը հարգանքի տուրք մատուցեց Բիլ Ռոբինսոնին 1939 թվականի ''Հոնոլուլու'' ֆիլմում՝ սև դիմակով կատարելով Ռոբինսոնին բնորոշ պարային շարժումների ամբողջություններից մեկը՝ ''Աստիճանային պարը''։ * Դյուկ Էլինգթոնը գրել է «Բոջենգլս (Բիլ Ռոբինսոնի դիմանկարը)» գործը՝ որպես ռիթմիկ փոփոխությունների շարք՝ մեծ պարող Բիլ Ռոբինսոնին հարգանքի տուրք մատուցելու նպատակով։ * Բիլ Ռոբինսոնի կենսագրությունը՝ Ջիմ Հասկինսի և Ն. Ռ. Միտգանգի կողմից, Պարոն Բոջենգլս'':'' ''Բիլ Ռոբինսոնի կենսագրությունը'' (Մորո), հրապարակվել է 1988 թվականին։ * «Բոջենգլս» մյուզիքլը ներկայացվել է 1993 թվականին որպես Բարքսդել թատրոնի (Հանովեր հյուրանոցում) 40-ամյակի մրցանակային սեզոնի հիմնական մաս։ Պիեսի հեղինակ Դոգ Ջոունսը համագործակցել է կոմպոզիտոր Չարլզ Ստրաուսի (Աննի, Բայ Բայ Բիրդի, Ափլոզ) և Օսկարակիր քառատողեր հեղինակ Սեմի Կանհի հետ։ * 2001 թվականին թողարկվեց ''Բոջենգլս'' անունով հեռուստաֆիլմ։ Ֆիլմը արժանացավ ՆԱԱՑՊ լավագույն դերասան մրցանակի Գրեգորի Հայնսի կատարած Ռոբինսոնի դերի համար։ * Արթուր Դանկանը` բացառիկ կրնկապարող, հաճախ էր հարգանքի տուրք մատուցում Բիլ Ռոբինսոնին «Լորենս Ուելքի շոու» ծրագրում՝ կատարելով նրա աստիճանային պարային շարժումների ամբողջությունը։ * 2002 թվականին հրապարակված երեխաների համար նախատեսված «Ռապ ա Տապ Տապ. այստեղ է Բոջենգլսը - մտածիր այդ մասին» գրքում հեղինակներ Լեո և Դիանա Դիլոնները հարգանքի տուրք են մատուցում Բիլ Ռոբինսոնին։ * Տիմ Բարթոնի ''Մահացած հարս'' (2005) ֆիլմում հայտնվում է «Բոնջենգլս» անվամբ կերպար, որը մոտավորապես մոդելավորված է ըստ Բիլ Ռոբինսոնի և Սեմի Դևիս Ջրիի: * '''''Բլուզ Բոջենգլսի համար''' երգը կոմպոզիցիա է Չաք Դարվինի կողմից և կատարվել է Անիտա Օ'Դեյի կողմից՝ Փոլ Ջորդանի նվագախմբի հետ։'' * ''Փոքրիկ գնդապետը'' ֆիլմի հայտնի ''Աստիճանային պար'' տեսագրությունը, որտեղ պարում են Բոջենգլսն ու Շիրլի Տեմփլը, ընդգրկված է Գիլյերմո դել Տորոյի ''Ջրի ձևը'' (2017) ֆիլմում։ == Ֆիլմոգրաֆիա == {| class="wikitable" !Տարի !Վերնագիր !Դեր |- |1929 |''Ողջույն, Բիլ'' |Հատուկ պարող |- |1930 |''[[Dixiana (film)|Դիքսիանա]]'' |Հատուկ պարող |- |1932 |''Հառլեմը դրախտ է'' |Բիլ |- |1933 |''Մեծ օգուտը'' |Ինքը |- |1934 |''Թագավոր մեկ օրով'' |Կանաչ Բիլ |- | rowspan="5" |1935 | |Հատուկ |- |ոքրիկ գնդապետըՓ |Վոկեր |- |մենափոքր ապստամբըԱ |Հորեղբայր Թոմ |- | |Ուոշ Ջեքսոն |- |Ամենակարևորն է սերը |Ինքը |- |1937 |րկնքից մեկ մղոն հեռավորության վրաԵ |Ոստիկան Ջո Դադլի |- | rowspan="4" |1938 |''[[Rebecca of Sunnybrook Farm (1938 film)|Ռեբեկան Սաննիբրուք ֆերմայից]]'' |Ալոյշիուս |- |''[[Up the River (1938 film)|Գետից վեր]]'' |Ջոնս Մեմֆիս |- |Քաթն Քլաբի ռեվյուն |Ինքը |- |''[[Just Around the Corner (1938 film)|Հենց անկյունում]]'' |Ջոնս Քորփորալ |- | rowspan="2" |1942 |Եկեք վիճենք |Ինքը |- |Հին հարավային գետի մոտ |Հատուկ պարող |- |1943 |''[[Stormy Weather (1943 film)|Փոթորկոտ եղանակ]]'' |Բիլ Վիլամսոն |} == Ընտրված դիսկոգրաֆիա == * 1929 «Ain’t Misbehavin’/Doing the New Low Down»՝ Իրվինգ Միլսի և նրա ''Hotsy Totsy'' խմբի հետ (հրապարակվել է սեպտեմբերի 4, 1929-ին) Brunswick Records BR4535 Նորից թողարկվել է ''Cotton Club Stars'' ալբոմում (հրապարակվել է 1990-ին) Milan Records OCLC 8585084921929 * 1931 * Պահիր երգը քո հոգում / Բիլ Ռոբինսոնի բլյուզ (մեկնարկվել է ապրիլի 3, 1931 թ.) Բրոնզվիկ ռեկորդներ E36441-A-B; նույնպես թողարկվել է Կոլումբիա ռեկորդների վրա 30183'' * Պահիր երգը քո հոգում / Պարզապես խելագար երգ (Հի-հի-հի) ''Բրոնզվիկ ռեկորդներ Br 6134, 1168b, A9091''1935 * Բնակվել մեծ ու լայն ճանապարհով՝ Ջենի Լեգոնի հետ (գրանցվել է 1934 թվականին, նորից թողարկվել է 2000 թվականին Hollywood swing & jazz-ում: Ջերմ համարներ դասական M-G-M, Warner Bros. և RKO ֆիլմերից) Ռինո ռեկորդներ 9780737901382 * 1943 թ. «Փոթորիկային եղանակ» կինոնկարի սաունդթրեք (գրանցվել է 1943թ. հունվար-մայիս ամիսներին, նորից թողարկվել է 1993թ.) Ֆոքս ռեկորդներ՝ տարածվում է Արիեստա ռեկորդների կողմից, 1993թ. == Ծանոթագրություններ == '''Նշումներ'''{{Reflist}}'''Մատենագրություն''' * Որոշ կենսագրական նյութեր վերցված են Ինտերնացիոնալ Թափ Վերամշակման Ասոցիացիայի տեղեկագրից, 1993թ. մայիս/հունիս։ Կենսագրական նյութը ստացված է Ամերիկյան կենսագրության բառարանից և Վեբսթեր՝ Ամերիկյան կենսագրություններ գրքերից։ * Հասկինս, Ջեյմս; Միտգանգ, Ն.Ռ., «Միստեր Բոջենգլս: Բիլ Ռոբինսոնի կենսագրությունը» (Նյու Յորք: Ուիլյամ Մորո, 1988) {{ISBN|0-688-07203-8}} * Վիլյամս, Իեյն Քեմերոն (2002). «Հարլեմի Լուսնի ներքևում» {{ISBN|0-8264-5893-9}} == Արտաքին հղումներ == * * {{IMDb name}} * [https://web.archive.org/web/20141023141122/http://www.theevergreenscemetery.com/stories/entertainers/bill-bojangles-robinson/ Bojangles at the Evergreens Cemetery] {{Authority control}} [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ամերիկացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի տղամարդ թատերական դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի տղամարդ կինոդերասաններ]] kuwl0aaktrugg4i039ui1m3j79nz2iu 0 1292717 10357149 10290582 2025-06-18T07:35:54Z Անուշ Սարգսյան 53197 10357149 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Թատերական գործիչ}} '''Լարիսա Իվանովնա Գոլուբկինա''' ( {{Lang-ru|Лари́са Ива́новна Голу́бкина}}, {{ԱԾ}} ), խորհրդային և ռուսական թատրոնի և կինոյի [[Դերասանական արվեստ|դերասանուհի]], [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ|ՌՍՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (1991)։ == Կենսագրություն == [[Պատկեր:GolubkinaL.jpg|մինի|375x375փքս|Լարիսա Գոլուբկինան 1989 թվականին]] Ծնվել է 1940 թվականի մարտի 9-ին [[Մոսկվա]]յում։ 1955 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի երաժշտամանկավարժական ուսումնարանը (այժմ [[Մ Իպոլիտով-Իվանովի անվան երաժշտական մանկավարժական ինստիտուտ|՝ Մ. Մ. Իպոլիտով-Իվանովի անվան պետական երաժշտամանկավարժական ինստիտուտ]]) [[Խմբավար|դիրիժորական և երգչախմբային բաժին]], որն ավարտել է 1959 թվականին, այնուհետև ընդունվել է [[Ռուսաստանի թատերական արվեստի ինստիտուտ]]ի [[Մյուզիքլ|երաժշտական կատակերգության]] բաժին, որտեղ նա սովորել է [[Երգեցողություն|վոկալ]] [[Մարիա Մակսակովա]]յի մոտ<ref name=":0">{{Ռուսերեն գիրք |автор=Уварова Е. Д. |заглавие=Эстрада в России. XX век. Энциклопедия |год=2004 |издательство=Олма-Пресс |isbn=5-224-04462-6}}</ref>։ Ռուսաստանի թատերական արվեստի ինստիտուտում սովորելու ընթացքում նա սկսել է նկարահանվել [[Կինեմատոգրաֆիա|ֆիլմերում]]։ Նրա առաջնապաղը որպես գլխավոր դերակատար կայացել է [[Էլդար Ռյազանով]]ի «[[Հուսարական բալլադ]]» [[Կինոկատակերգություն|կատակերգությունում]]<ref name=":1" />[[Կինոկատակերգություն|։]] 1964 թվականին ավարտելով Ռուսաստանի թատերական արվեստի ինստիտուտը, նա դարձել է Խորհրդային բանակի Կենտրոնական ակադեմիական թատրոնի դերասանուհի (այժմ [[՝ Ռուսական բանակի կենտրոնական ակադեմիական թատրոն]])։ Նա մասնակցել է բազմաթիվ ներկայացումների, որտեղ ռեժիսորները օգտագործել են նրա երգելու և պարելու, քնարական և կերպարային հերոսուհիներին հավասար արտահայտչականությամբ խաղալու կարողությունը։ Խաղացել է «Զինվորը և Եվան» (Եվա), «Ռենալդոն գնում է ճակատամարտ» (Անժելիկա), «Շատ վաղուց» (Շուրոչկա Ազարովա)։ «Ծովը լայնորեն տարածվում է» (Ելենա), «Հավերժության օրենքը» (Մարի), «Վերջին կրքոտ սիրեկանը» (3 դեր), «Սերը ոսկե գիրք է» (Քեթրին II) և այլ ներկայացումներում<ref name=":0" />։ Նա մասնակցել է « Լարիսա Գոլուբկինայի բենեֆիսը» (1974) հեռուստատեսային ներկայացմանը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Եվգենի Գինզբուրգը [[Ջորջ Բեռնարդ Շոու]]ի «[[Պիգմալիոն (պիես)|Պիգմալիոն]] » պիեսի հիման վրա, որտեղ նա մարմնավորել է Էլիզա Դուլիտլին։ Ներկայացումը համալրվել է երաժշտական համարներով, ժամանակակից երգերով, զվարճալի պարոդիայի դրվագներով և լիրիկական շեղումներով։ «Բենեֆիսը» հաջողություն է ունեցել Մեծ Բրիտանիայում, և Սոպոտի հեռուստատեսային ժամանցային հեռարձակումների XVII միջազգային մրցույթում (1977) ստացել է «Բյուրեղյա ալեհավաք» մրցանակը<ref name=":0" />։ Իր թատերական գործունեությանը զուգահեռ Գոլուբկինան 1960-ական թվականներին սկսել է հանդես գալ էստրադայում՝ կատարելով [[Կլավդիա Շուլժենկո]]յի երգացանկից երգեր, խորհրդային կոմպոզիտորների երգեր և հին ռուսական ռոմանսներ, աշխատել է Լեոնիդ Ուտեսովի, Կրոպլի նվագախմբերի, Մալիկովի ղեկավարած քառյակի, դաշնակահարներ Դավիդ Աշքենազիի, Բ. Մանդրուսի, Լ.Կաուֆմանի, Ս.Կոգանի հետ։ 1970-1980-ական թվականներին նա իր ամուսնու[[Անդրեյ Միրոնով|՝ Անդրեյ Միրոնովի]] և նվագակցող [[Լևոն Օգանեզով]]ի հետ շրջագայել է ԽՍՀՄ ողջ տարածքում։ Աստիճանաբար գերիշխող է դարձավ ռոմանսների երգացանկը, որտեղ հատկապես ակնհայտ են դարձել Գոլուբկինայի վոկալ հմտությունները։ 1991 թվականին տեղի է ունեցել նրա առաջին մենահամերգը Մոսկվայում, «Ռոսիա» պետական կենտրոնական համերգասրահում, որտեղ Գոլուբկինան ռուսական ռոմանսներ է կատարել Ն.Օսիպովի անվան ժողովրդական գործիքների նվագախմբի հետ։ Ն.Օսիպովի նվագախմբի և դաշնակահարներ Լ.Օգանեզովի և Ա.Բիսերովի հետ թողարկել է կոմպակտ սկավառակ (1992)<ref name=":0" />։ 1999 թվականին այլ հայտնի արտիստների հետ մասնակցել է [[Վիկտոր Մերեժկո]]յի և կոմպոզիտոր Եվգենի Բեդնենկոյի «Թատրոնի և կինոյի աստղերը երգում են» նախագծին, որտեղ հանդես է եկել որպես ռուսական ռոմանսների կատարող։ Նախագիծը հանգեցրել է համերգների և երաժշտական սկավառակի, որը թողարկվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-]]ում։ Որպես հրավիրյալ արտիստ՝ նա աշխատել է [[Մոսկվայի Պուշկինի անվան դրամատիկական թատրոն]]ում<ref>{{Cite web |title=Лариса Голубкина: биография, роли, звания, награды, фото |url=https://teatrpushkin.ru/persona/detail/golubkina-larisa-ivanovna/ |access-date=2025 թ․ մարտի 22 |website=teatrpushkin.ru}}</ref>։ == Հիվանդություն և մահ == 2020 թվականի դեկտեմբերին Գոլուբկինան [[Կոնքի կոտրվածք|ազդրի կոտրվածք]] է ստացել։ 2021 թվականի մայիսին այս վնասվածքի պատճառով դերասանուհին բուժվել է վերականգնողական կենտրոնում։ 2023 թվականի օգոստոսին Լարիսա Գոլուբկինան կրկին վիրավորվել է ընկնելու հետևանքով<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ օգոստոսի 10 |title=Народную артистку Ларису Голубкину госпитализировали |url=https://ria.ru/20230810/golubkina-1889318724.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230812000115/https://ria.ru/20230810/golubkina-1889318724.html |archive-date=2023 թ․ օգոստոսի 12 |access-date=2023 թ․ օգոստոսի 12 |website=РИА Новости |language=ru}}</ref>։ Նա ապրել է «Բարվիխա» կլինիկական առողջարանում<ref>[https://www.maximonline.ru/entertainment/umerla-aktrisa-filma-gusarskaya-ballada-larisa-golubkina-poslednie-foto-zvezdy-id6273698/j/ Умерла актриса фильма «Гусарская баллада» Лариса Голубкина]</ref>։ 2024 թվականի հոկտեմբերից դերասանուհին տառապել է [[Լեյկեմիա|արյան քաղցկեղով]]։ Նրան տրվել է [[Պալիատիվ օգնություն|պալիատիվ կարգավիճակ]] և տեղաշարժվել է անվասայլակով<ref>[https://www.5-tv.ru/tabloid/5008399/ejzavidovala-polstrany-zizn-istrast-larisy-golubkinoj/ Ей завидовала полстраны: жизнь и страсть Ларисы Голубкиной]</ref>։ Գոլուբկինան մահացել է 2025 թվականի մարտի 22-ին՝ իր 85-ամյակից 13 օր անց<ref name=":1">{{Cite web |title=Умерла Лариса Голубкина {{!}} STARHIT |url=https://www.starhit.ru/novosti/umerla-larisa-golubkina-6273694/ |access-date=2025 թ․ մարտի 22 |website=www.starhit.ru |language=RU}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մարտի 22 |title=Умерла звезда «Гусарской баллады» Лариса Голубкина |url=https://www.rbc.ru/society/22/03/2025/67de78f49a79475bcb585fcb |access-date=2025 թ․ մարտի 22 |website=РБК |language=ru}}</ref>։ Հրաժեշտը տեղի կունենա մարտի 25-ին Ռուսական բանակի կենտրոնական ակադեմիական թատրոնում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մարտի 22 |title=Прощание с Голубкиной пройдет в театре Российской армии в Москве |url=https://ria.ru/20250322/golubkina-2006654168.html |access-date=2025 թ․ մարտի 22 |website=РИА «Новости» |language=ru}}</ref>։ == Ընտանիք == * Ծնողներ. Մայր՝ Կլավդիա Միխայլովնա Գոլուբկինա (1914-1985)<ref name="autogenerated1">[https://web.archive.org/web/20070529061920/http://www.biograph.ru/bank/golubkina_li.htm Голубкина Лариса Ивановна]</ref>, թաղված է [[Վագանկովյան գերեզմանատուն|Վագանկովսկոյե գերեզմանատանը]]։ Հայր` Իվան Պավլովիչ Գոլուբկին (1916-1996)<ref name="autogenerated1" />, [[փոխգնդապետ]], թաղված է Ռյազանի շրջանի Մոտովիլովո գյուղի ընտանեկան գերեզմանատանը։ * Գոլուբկինան [[Համակեցություն|չգրանցված ամուսնության]] մեջ է եղել (1969-1974) սցենարիստ Նիկոլայ Գեորգիևիչ Շչերբինսկի-Արսենևի (ծնված 1945) հետ։ ** Դուստր՝ [[Մարիա Գոլուբկինա]] (ծնված 1973), դերասանուհի։ ** Փեսա (1995-2008)՝ [[Նիկոլայ Ֆոմենկո]] (ծնված 1962), դերասան, հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդավար, ավտոարշավորդ, [[Ռուսաստանի Դաշնության վաստակավոր արտիստ]] (1999)։ *** Թոռներ՝ Անաստասիա (ծնված 1998) և Իվան (ծնված 2003)։ * Ամուսին (1977-1987)՝ [[Անդրեյ Միրոնով]]<ref>[http://bmkf.com.ua/index.php/news/279-2011-03-06-23-36-41 Любимые девочки Андрея Миронова] {{Wayback|url=http://bmkf.com.ua/index.php/news/279-2011-03-06-23-36-41|date=20130308032111}}</ref> (1941-1987), դերասան, [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ|ՌՍՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (1980)։ == Ճանաչում և մրցանակներ == * [[ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ|ՌՍՖՍՀ վաստակավոր արտիստ]] (նոյեմբերի 28, 1973) * [[ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ|ՌՍՖՍՀ ժողովրդական արտիստ]] (մայիսի 20, 1991)<ref>{{Cite web |title=Указ Президиума Верховного совета РСФСР «О присвоении почетного звания „Народный артист РСФСР“ Голубкиной Л. И.» |url=http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&link_id=6&nd=102011473 |access-date=2025 թ․ մարտի 22 |website=pravo.gov.ru}}</ref> * [[«Պատվո նշան» շքանշան|Պատվո նշանի երկու շքանշան]] (մարտի 17, 1980)՝ ''խորհրդային թատերական արվեստի զարգացման գործում ծառայությունների համար''<ref>{{Cite web |title=Указ Президиума Верховного Совета СССР от 17 марта 1980 года 1746—X «О награждении орденами и медалями СССР группы работников Центрального академического театра Советской Армии» |url=https://naukaprava.ru/catalog/1/127/141/45104?view=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180130204850/https://naukaprava.ru/catalog/1/127/141/45104?view=1 |archive-date=2018 թ․ հունվարի 30 |access-date=2018 թ․ հունվարի 30}}</ref>, * [[Բարեկամության շքանշան]] (մարտի 23, 2000)՝ ''թատերական արվեստի զարգացման գործում մեծ ծառայությունների համար''<ref>[https://ru.wikisource.org/wiki/Указ%20Президента%20РФ%20от%2023.03.2000%20№%20542 Указ Президента Российской Федерации от 23 марта 2000 г. № 542 «О награждении государственными наградами Российской Федерации работников Центрального академического театра Российской Армии»]</ref> * Մ.Վ.Լոմոնոսովի շքանշան (2005)<ref>{{Cite web |last=Сергей Пятаков |date=2020 թ․ մարտի 9 |title=Голубкина Лариса Ивановна |url=https://ria.ru/20200309/1568237859.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210513091427/https://ria.ru/20200309/1568237859.html |archive-date=2021 թ․ մայիսի 13 |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=ria.ru |publisher=[[РИА Новости]] |language=ru}}</ref> * «[[«Բարեկամության բանալի» շքանշան|Բարեկամության բանալի շքանշան»]] ([[Կեմերովոյի մարզ]], փետրվարի 25, 2013)՝ ''Ռուսաստանում և Կուզբասում մշակույթի և արվեստի զարգացման գործում ակնառու ավանդի, յուրահատուկ տաղանդի և մասնագիտական բարձր հմտության համար''<ref>{{Cite web |title=Постановление Губернатора Кемеровской области от 25 февраля 2013 года № 10-пн «О награждении наградами Кемеровской области» |url=https://www.lawmix.ru/zakonodatelstvo/2145147 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180319004222/https://www.lawmix.ru/zakonodatelstvo/2145147 |archive-date=2018 թ․ մարտի 19 |access-date=2018 թ․ մարտի 18}}</ref>, * [[(3940) Լարիոն|3940 Larion]] [[Աստղակերպ|աստերոիդ]] (սեպտեմբերի 1, 1993 )<ref>{{Cite web |title=Citation for (3940) |url=https://www.minorplanetcenter.net/cgi-bin/showcitation.cgi?num=003940 |language=en}}</ref> * «ԿինոՎաթսոն» գլխավոր մրցանակ։ == Արտաքին հղումներ == * {{Cite web |title=Голубкина Лариса Ивановна |url=https://teatrarmii.ru/actors/larisa_ivanovna_golubkina/ |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=teatrarmii.ru |publisher=Ռուսական բանակի թատրոնի պաշտոնական կայք |language=ru}} * {{Cite web |title=Голубкина Лариса Ивановна |url=https://teatrpushkin.ru/persona/detail/golubkina-larisa-ivanovna/ |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=teatrpushkin.ru |publisher=Մոսկվայի Պուշկինի անվան դրամատիկական թատրոնի խաշտոնական կայք |language=ru}} * {{Cite web |last=Артём Геодакян |title=Голубкина Лариса Ивановна |url=https://tass.ru/encyclopedia/person/golubkina-larisa-ivanovna |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 29 |website=tass.ru |publisher=[[ТАСС]] |language=ru}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Գոլուբկինա, Լարիսա}} 1yqf57src6ednb20co8qz6iaup5j273 0 1292939 10357070 10264832 2025-06-18T02:46:36Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Շվեդ ֆուտբոլիստներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357070 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Մարիա Բանուշիչ''' ({{lang-hr|Marija Banušić}}; {{ԱԾ}}), խորվաթական ծագումով շվեդ ֆուտբոլիստ, ով հանդես է գալիս իտալական «Նապոլիի» հարձակվողի դիրքում: Նախքան այնտեղ տեղափոխվելը նա խաղացել է շվեդական Դամալսվենսկանի «Լինչյոպինգ», «Էսկիլստունա Յունայթեդ» և «Քրիստիանստադ» ակումբներում՝ մրցաշրջանը անցկացնելով նաև Անգլիայի [[Ֆուտբոլային միության կանանց սուպեր լիգա|Կանանց ֆուտբոլի ասոցիացիայի սուպերլիգա]]յում «Չելսիի» կազմում: Շվեդիայի կանանց հավաքականի կազմում իր նորամուտը նշել է 2014 թվականի նոյեմբերին։ Նախկինում նա իր մարզաշապիկի վրա կրում էր Մարեդինյոյի անունը, կոչում, որն ի սկզբանե տրվել էր հոր կողմից, ի պատիվ բրազիլիացի ֆուտբոլիստ [[Ռոնալդինյո|Ռոնալդինյոյի]]<ref>{{cite news |last1=Bergstrom |first1=Kristoffer |title=17-ariga Maredinho ar landslagets okanda artist |url=http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/article16956583.ab |accessdate=2020-03-21 |publisher=[[Aftonbladet]] |date=2013-06-13 |lang=sv |archivedate=2014-12-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141204151701/http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/article16956583.ab}}</ref>։ == Ակումբային կարիերա == 2012 թվականին Բանուշիչը Շվեդիայի առաջին դիվիզիոնի «Սիրիուս» ակումբի կազմում խփել է 16 գոլ, ինչով գրավել է Շվեդիայի բարձրագույն դիվիզիոնի՝ Դամալսվենսկանի ակումբների ուշադրությունը<ref>{{cite news |last1=Liljedahl |first1=Carl-Johan |title=Brasiliansk samba for Marija Banusic |url=http://www.kristianstadsbladet.se/fotboll/brasiliansk-samba-for-marija-banusic/ |accessdate=2020-03-21 |publisher=Kristianstadsbladet |date=2013-04-11 |lang=sv |archivedate=2018-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180705003550/http://www.kristianstadsbladet.se/fotboll/brasiliansk-samba-for-marija-banusic/}}</ref>։ Բանուշիչը լավ տպավորություն թողեց 2013 թվականին «Քրիստիանստադ» ակումբ տեղափոխվելուց անմիջապես հետո: Նրա թիմակիցը և նրա հայրենակիցը (ծնունդով Ուփսալայից) Յուսեֆին Էքվիստը նրան անվանել է համաշխարհային կարգի պոտենցիալ խաղացող ([[Շվեդերեն|շվեդ]].` varldsspelare), իսկ մարզիչ Էլիսաբեթ Գունարսդոտիրը նրան հայտարարել Է Շվեդիայի կանանց ֆուտբոլի պատմության մեջ ամենամեծ տաղանդը<ref>{{cite news|last1=Palm |first1=Olle |title=Meriterad stjarna och 17-arig talang |url=http://www.svt.se/nyheter/regionalt/sydnytt/meriterad-stjarna-och-17-arig-talang |accessdate=2020-03-21|publisher=[[Sveriges Television]] |date=2013-04-12 |lang=sv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205050927/http://www.svt.se/nyheter/regionalt/sydnytt/meriterad-stjarna-och-17-arig-talang |archivedate=2014-12-05}}</ref>։ Բանուշիչի գոլը «Քրիստիանստադին» առաջ մղեց հաշվի մեջ 2014 թվականի Շվեդիայի գավաթի եզրափակչում, սակայն թիմը, ի վերջո, 1-2 հաշվով պարտություն կրեց «Լինչյոպինգից»<ref>{{cite news |last1=Rogovitski |first1=Dmitri |title=Ryazan and Linkoping claim cups |url=http://www.uefa.com/womenschampionsleague/news/newsid=2130785.html |accessdate=2020-03-21 |publisher=[[УЕФА]] |date=2014-08-08 |location=Moscow |archivedate=2018-07-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180706130842/https://www.uefa.com/womenschampionsleague/news/newsid=2130785.html}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո նա որոշեց հեռանալ «Քրիստիանստադից» և վերադարձավ Ուփսալա, որտեղ քննարկեց Շվեդիայի և արտերկրի այլ ակումբների մի քանի առաջարկներ<ref>{{cite news|last1=Meisels|first1=Daniel|title=Vagen till VM gar via Uppsala|url=http://www.unt.se/sport/vagen-till-vm-gar-via-uppsala-3464590.aspx|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Upsala Nya Tidning]]|date=2014-11-18|lang=sv|archivedate=2018-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181220083643/https://www.unt.se/sport/vagen-till-vm-gar-via-uppsala-3464590.aspx}}</ref>։ Բանուշիչը Լոնդոնի «Չելսի» տեղափոխության շուրջ համաձայնության է եկել 2015 թվականի հունվարին<ref>{{cite news|title=Marija Banusic: Chelsea Ladies sign Sweden international forward|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/30680795|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Би-би-си]]|date=2015-01-05}}</ref>։ Բանուշիչը «Չելսիի» հիմնական կազմում հանդես է եկել 2015 թվականի առաջնության իր 8 հանդիպումներից երեքում, որը ակումբը հաղթել է: Նա պահեստայինների թվում էր 2015 թվականի Անգլիայի կանանց գավաթի եզրափակչում, որում «Չելսին» 1:0 հաշվով հաղթեց «Նոթս Քաունթիին»: Այս մրցաշարի եզրափակիչն առաջին անգամ անցկացվեց [[Ուեմբլի մարզադաշտ]]ում։ Բանուշիչի դիրքը թիմում ավելի վատացավ, երբ «Չելսին» գերազանցեց բրիտանական տրանսֆերային ռեկորդը՝ մրցաշրջանի ընթացքում պայմանագիր կնքելով [[Ֆրեն Քերբի]]ի հետ: 2015 թվականի դեկտեմբերին Բանուշիչը հայտարարել է, որ 2016 թվականին կվերադառնա Շվեդիա՝ խաղալու Դամալսվենսկանի «Էսկիլստուն Յունայթեդ» ակումբում<ref>{{cite news|title=Banusic och Bjorn till Eskilstuna|url=http://www.svd.se/banusic-och-bjorn-till-eskilstuna|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Svenska Dagbladet]]|date=2015-12-15|lang=sv|archivedate=2018-07-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180705001956/https://www.svd.se/banusic-och-bjorn-till-eskilstuna}}</ref>։ == Կարիերան հավաքականում == 2013 թվականի հունիսին Բանուշիչը Շվեդիայի հավաքականի կազմում ընդգրկվել է նրա գլխավոր մարզիչ Պիա Սունդհագեի կողմից Բրազիլիայի հետ ընկերական խաղում, որն ավարտվել է ոչ-ոքի՝ 1:1 հաշվով<ref>{{cite web|title=Lina Hurtig i Sundhages trupp|url=http://www.dt.se/sport/fotboll/1.5953814-lina-hurtig-i-sundhages-trupp|publisher=[[Dalarnas Tidningar]]|access-date=2020-03-21|lang=sv|date=2013-06-05|first=Elin|last=Broman|archive-date=2013-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20130609023629/http://www.dt.se/sport/fotboll/1.5953814-lina-hurtig-i-sundhages-trupp|deadlink=no}}</ref>։ Նա հույս ուներ անհավանական մարտահրավեր նետել Շվեդիայի կանանց հավաքականին Եվրոպայի 2013 թվականի առաջնության համար<ref>{{cite news|last1=Edwinsson|first1=Lisa|title=Banusic: En 17-arig malspruta|url=http://www.dn.se/sport/fotboll/banusic-en-17-arig-malspruta/|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Dagens Nyheter]]|date=2013-06-10|lang=sv|archivedate=2016-03-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303225816/http://www.dn.se/sport/fotboll/banusic-en-17-arig-malspruta/}}</ref>, բայց չստացավ, այլ փոխարենը մեկնեց 2013 թվականի Եվրոպայի մինչև 19 տարեկան աղջիկների առաջնությանը: 2014 թվականի նոյեմբերին Բանուշիչը Շվեդիայի հավաքականի կազմում նորամուտը նշել է Լոս Անջելեսում կայացած Կանադայի դեմ խաղում։ Շվեդուհիների 0:1 հաշվով պարտությամբ ավարտված հանդիպումը կայացել է առանց հանդիսատեսի, սակայն, միևնույն է, համարվել է [[ՖԻՖԱ]]-ի լիարժեք միջազգային հանդիպում։ Բանուշիչը հիասթափված էր արդյունքից, սակայն գոհ էր իր խաղից երկրորդ խաղակեսում փոխարինման դուրս գալուց հետո: Նա նաև հույս ուներ, որ հավաքականի կազմում կլինի 2015 թվականի աշխարհի առաջնությունում<ref>{{cite news|last1=Nordstrom|first1=Gunnar|title=Sverige forlorade mot Kanada i Los Angeles|url=http://www.expressen.se/sport/fotboll/landslaget/sverige-forlorade-mot-kanada-i-los-angeles/|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Expressen]]|lang=sv|archivedate=2016-03-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304044431/http://www.expressen.se/sport/fotboll/landslaget/sverige-forlorade-mot-kanada-i-los-angeles/}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www2.svenskfotboll.se/damallsvenskan/information/?scr=player&fplid=618415 Профиль] на сайте Шведского футбольного союза (SvFF) {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շվեդ ֆուտբոլիստներ]] 59wq8867qeilok3f7wzmrn99qppo75i 10357071 10357070 2025-06-18T02:47:36Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Չելսիի ֆուտբոլիստներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357071 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Մարիա Բանուշիչ''' ({{lang-hr|Marija Banušić}}; {{ԱԾ}}), խորվաթական ծագումով շվեդ ֆուտբոլիստ, ով հանդես է գալիս իտալական «Նապոլիի» հարձակվողի դիրքում: Նախքան այնտեղ տեղափոխվելը նա խաղացել է շվեդական Դամալսվենսկանի «Լինչյոպինգ», «Էսկիլստունա Յունայթեդ» և «Քրիստիանստադ» ակումբներում՝ մրցաշրջանը անցկացնելով նաև Անգլիայի [[Ֆուտբոլային միության կանանց սուպեր լիգա|Կանանց ֆուտբոլի ասոցիացիայի սուպերլիգա]]յում «Չելսիի» կազմում: Շվեդիայի կանանց հավաքականի կազմում իր նորամուտը նշել է 2014 թվականի նոյեմբերին։ Նախկինում նա իր մարզաշապիկի վրա կրում էր Մարեդինյոյի անունը, կոչում, որն ի սկզբանե տրվել էր հոր կողմից, ի պատիվ բրազիլիացի ֆուտբոլիստ [[Ռոնալդինյո|Ռոնալդինյոյի]]<ref>{{cite news |last1=Bergstrom |first1=Kristoffer |title=17-ariga Maredinho ar landslagets okanda artist |url=http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/article16956583.ab |accessdate=2020-03-21 |publisher=[[Aftonbladet]] |date=2013-06-13 |lang=sv |archivedate=2014-12-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141204151701/http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/article16956583.ab}}</ref>։ == Ակումբային կարիերա == 2012 թվականին Բանուշիչը Շվեդիայի առաջին դիվիզիոնի «Սիրիուս» ակումբի կազմում խփել է 16 գոլ, ինչով գրավել է Շվեդիայի բարձրագույն դիվիզիոնի՝ Դամալսվենսկանի ակումբների ուշադրությունը<ref>{{cite news |last1=Liljedahl |first1=Carl-Johan |title=Brasiliansk samba for Marija Banusic |url=http://www.kristianstadsbladet.se/fotboll/brasiliansk-samba-for-marija-banusic/ |accessdate=2020-03-21 |publisher=Kristianstadsbladet |date=2013-04-11 |lang=sv |archivedate=2018-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180705003550/http://www.kristianstadsbladet.se/fotboll/brasiliansk-samba-for-marija-banusic/}}</ref>։ Բանուշիչը լավ տպավորություն թողեց 2013 թվականին «Քրիստիանստադ» ակումբ տեղափոխվելուց անմիջապես հետո: Նրա թիմակիցը և նրա հայրենակիցը (ծնունդով Ուփսալայից) Յուսեֆին Էքվիստը նրան անվանել է համաշխարհային կարգի պոտենցիալ խաղացող ([[Շվեդերեն|շվեդ]].` varldsspelare), իսկ մարզիչ Էլիսաբեթ Գունարսդոտիրը նրան հայտարարել Է Շվեդիայի կանանց ֆուտբոլի պատմության մեջ ամենամեծ տաղանդը<ref>{{cite news|last1=Palm |first1=Olle |title=Meriterad stjarna och 17-arig talang |url=http://www.svt.se/nyheter/regionalt/sydnytt/meriterad-stjarna-och-17-arig-talang |accessdate=2020-03-21|publisher=[[Sveriges Television]] |date=2013-04-12 |lang=sv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205050927/http://www.svt.se/nyheter/regionalt/sydnytt/meriterad-stjarna-och-17-arig-talang |archivedate=2014-12-05}}</ref>։ Բանուշիչի գոլը «Քրիստիանստադին» առաջ մղեց հաշվի մեջ 2014 թվականի Շվեդիայի գավաթի եզրափակչում, սակայն թիմը, ի վերջո, 1-2 հաշվով պարտություն կրեց «Լինչյոպինգից»<ref>{{cite news |last1=Rogovitski |first1=Dmitri |title=Ryazan and Linkoping claim cups |url=http://www.uefa.com/womenschampionsleague/news/newsid=2130785.html |accessdate=2020-03-21 |publisher=[[УЕФА]] |date=2014-08-08 |location=Moscow |archivedate=2018-07-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180706130842/https://www.uefa.com/womenschampionsleague/news/newsid=2130785.html}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո նա որոշեց հեռանալ «Քրիստիանստադից» և վերադարձավ Ուփսալա, որտեղ քննարկեց Շվեդիայի և արտերկրի այլ ակումբների մի քանի առաջարկներ<ref>{{cite news|last1=Meisels|first1=Daniel|title=Vagen till VM gar via Uppsala|url=http://www.unt.se/sport/vagen-till-vm-gar-via-uppsala-3464590.aspx|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Upsala Nya Tidning]]|date=2014-11-18|lang=sv|archivedate=2018-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181220083643/https://www.unt.se/sport/vagen-till-vm-gar-via-uppsala-3464590.aspx}}</ref>։ Բանուշիչը Լոնդոնի «Չելսի» տեղափոխության շուրջ համաձայնության է եկել 2015 թվականի հունվարին<ref>{{cite news|title=Marija Banusic: Chelsea Ladies sign Sweden international forward|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/30680795|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Би-би-си]]|date=2015-01-05}}</ref>։ Բանուշիչը «Չելսիի» հիմնական կազմում հանդես է եկել 2015 թվականի առաջնության իր 8 հանդիպումներից երեքում, որը ակումբը հաղթել է: Նա պահեստայինների թվում էր 2015 թվականի Անգլիայի կանանց գավաթի եզրափակչում, որում «Չելսին» 1:0 հաշվով հաղթեց «Նոթս Քաունթիին»: Այս մրցաշարի եզրափակիչն առաջին անգամ անցկացվեց [[Ուեմբլի մարզադաշտ]]ում։ Բանուշիչի դիրքը թիմում ավելի վատացավ, երբ «Չելսին» գերազանցեց բրիտանական տրանսֆերային ռեկորդը՝ մրցաշրջանի ընթացքում պայմանագիր կնքելով [[Ֆրեն Քերբի]]ի հետ: 2015 թվականի դեկտեմբերին Բանուշիչը հայտարարել է, որ 2016 թվականին կվերադառնա Շվեդիա՝ խաղալու Դամալսվենսկանի «Էսկիլստուն Յունայթեդ» ակումբում<ref>{{cite news|title=Banusic och Bjorn till Eskilstuna|url=http://www.svd.se/banusic-och-bjorn-till-eskilstuna|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Svenska Dagbladet]]|date=2015-12-15|lang=sv|archivedate=2018-07-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180705001956/https://www.svd.se/banusic-och-bjorn-till-eskilstuna}}</ref>։ == Կարիերան հավաքականում == 2013 թվականի հունիսին Բանուշիչը Շվեդիայի հավաքականի կազմում ընդգրկվել է նրա գլխավոր մարզիչ Պիա Սունդհագեի կողմից Բրազիլիայի հետ ընկերական խաղում, որն ավարտվել է ոչ-ոքի՝ 1:1 հաշվով<ref>{{cite web|title=Lina Hurtig i Sundhages trupp|url=http://www.dt.se/sport/fotboll/1.5953814-lina-hurtig-i-sundhages-trupp|publisher=[[Dalarnas Tidningar]]|access-date=2020-03-21|lang=sv|date=2013-06-05|first=Elin|last=Broman|archive-date=2013-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20130609023629/http://www.dt.se/sport/fotboll/1.5953814-lina-hurtig-i-sundhages-trupp|deadlink=no}}</ref>։ Նա հույս ուներ անհավանական մարտահրավեր նետել Շվեդիայի կանանց հավաքականին Եվրոպայի 2013 թվականի առաջնության համար<ref>{{cite news|last1=Edwinsson|first1=Lisa|title=Banusic: En 17-arig malspruta|url=http://www.dn.se/sport/fotboll/banusic-en-17-arig-malspruta/|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Dagens Nyheter]]|date=2013-06-10|lang=sv|archivedate=2016-03-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303225816/http://www.dn.se/sport/fotboll/banusic-en-17-arig-malspruta/}}</ref>, բայց չստացավ, այլ փոխարենը մեկնեց 2013 թվականի Եվրոպայի մինչև 19 տարեկան աղջիկների առաջնությանը: 2014 թվականի նոյեմբերին Բանուշիչը Շվեդիայի հավաքականի կազմում նորամուտը նշել է Լոս Անջելեսում կայացած Կանադայի դեմ խաղում։ Շվեդուհիների 0:1 հաշվով պարտությամբ ավարտված հանդիպումը կայացել է առանց հանդիսատեսի, սակայն, միևնույն է, համարվել է [[ՖԻՖԱ]]-ի լիարժեք միջազգային հանդիպում։ Բանուշիչը հիասթափված էր արդյունքից, սակայն գոհ էր իր խաղից երկրորդ խաղակեսում փոխարինման դուրս գալուց հետո: Նա նաև հույս ուներ, որ հավաքականի կազմում կլինի 2015 թվականի աշխարհի առաջնությունում<ref>{{cite news|last1=Nordstrom|first1=Gunnar|title=Sverige forlorade mot Kanada i Los Angeles|url=http://www.expressen.se/sport/fotboll/landslaget/sverige-forlorade-mot-kanada-i-los-angeles/|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Expressen]]|lang=sv|archivedate=2016-03-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304044431/http://www.expressen.se/sport/fotboll/landslaget/sverige-forlorade-mot-kanada-i-los-angeles/}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www2.svenskfotboll.se/damallsvenskan/information/?scr=player&fplid=618415 Профиль] на сайте Шведского футбольного союза (SvFF) {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շվեդ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Չելսիի ֆուտբոլիստներ]] ai3981h6b6c7stje2tg4dh3t178ent2 10357072 10357071 2025-06-18T02:47:50Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Շվեդիայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357072 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Մարիա Բանուշիչ''' ({{lang-hr|Marija Banušić}}; {{ԱԾ}}), խորվաթական ծագումով շվեդ ֆուտբոլիստ, ով հանդես է գալիս իտալական «Նապոլիի» հարձակվողի դիրքում: Նախքան այնտեղ տեղափոխվելը նա խաղացել է շվեդական Դամալսվենսկանի «Լինչյոպինգ», «Էսկիլստունա Յունայթեդ» և «Քրիստիանստադ» ակումբներում՝ մրցաշրջանը անցկացնելով նաև Անգլիայի [[Ֆուտբոլային միության կանանց սուպեր լիգա|Կանանց ֆուտբոլի ասոցիացիայի սուպերլիգա]]յում «Չելսիի» կազմում: Շվեդիայի կանանց հավաքականի կազմում իր նորամուտը նշել է 2014 թվականի նոյեմբերին։ Նախկինում նա իր մարզաշապիկի վրա կրում էր Մարեդինյոյի անունը, կոչում, որն ի սկզբանե տրվել էր հոր կողմից, ի պատիվ բրազիլիացի ֆուտբոլիստ [[Ռոնալդինյո|Ռոնալդինյոյի]]<ref>{{cite news |last1=Bergstrom |first1=Kristoffer |title=17-ariga Maredinho ar landslagets okanda artist |url=http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/article16956583.ab |accessdate=2020-03-21 |publisher=[[Aftonbladet]] |date=2013-06-13 |lang=sv |archivedate=2014-12-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141204151701/http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/article16956583.ab}}</ref>։ == Ակումբային կարիերա == 2012 թվականին Բանուշիչը Շվեդիայի առաջին դիվիզիոնի «Սիրիուս» ակումբի կազմում խփել է 16 գոլ, ինչով գրավել է Շվեդիայի բարձրագույն դիվիզիոնի՝ Դամալսվենսկանի ակումբների ուշադրությունը<ref>{{cite news |last1=Liljedahl |first1=Carl-Johan |title=Brasiliansk samba for Marija Banusic |url=http://www.kristianstadsbladet.se/fotboll/brasiliansk-samba-for-marija-banusic/ |accessdate=2020-03-21 |publisher=Kristianstadsbladet |date=2013-04-11 |lang=sv |archivedate=2018-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180705003550/http://www.kristianstadsbladet.se/fotboll/brasiliansk-samba-for-marija-banusic/}}</ref>։ Բանուշիչը լավ տպավորություն թողեց 2013 թվականին «Քրիստիանստադ» ակումբ տեղափոխվելուց անմիջապես հետո: Նրա թիմակիցը և նրա հայրենակիցը (ծնունդով Ուփսալայից) Յուսեֆին Էքվիստը նրան անվանել է համաշխարհային կարգի պոտենցիալ խաղացող ([[Շվեդերեն|շվեդ]].` varldsspelare), իսկ մարզիչ Էլիսաբեթ Գունարսդոտիրը նրան հայտարարել Է Շվեդիայի կանանց ֆուտբոլի պատմության մեջ ամենամեծ տաղանդը<ref>{{cite news|last1=Palm |first1=Olle |title=Meriterad stjarna och 17-arig talang |url=http://www.svt.se/nyheter/regionalt/sydnytt/meriterad-stjarna-och-17-arig-talang |accessdate=2020-03-21|publisher=[[Sveriges Television]] |date=2013-04-12 |lang=sv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205050927/http://www.svt.se/nyheter/regionalt/sydnytt/meriterad-stjarna-och-17-arig-talang |archivedate=2014-12-05}}</ref>։ Բանուշիչի գոլը «Քրիստիանստադին» առաջ մղեց հաշվի մեջ 2014 թվականի Շվեդիայի գավաթի եզրափակչում, սակայն թիմը, ի վերջո, 1-2 հաշվով պարտություն կրեց «Լինչյոպինգից»<ref>{{cite news |last1=Rogovitski |first1=Dmitri |title=Ryazan and Linkoping claim cups |url=http://www.uefa.com/womenschampionsleague/news/newsid=2130785.html |accessdate=2020-03-21 |publisher=[[УЕФА]] |date=2014-08-08 |location=Moscow |archivedate=2018-07-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180706130842/https://www.uefa.com/womenschampionsleague/news/newsid=2130785.html}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո նա որոշեց հեռանալ «Քրիստիանստադից» և վերադարձավ Ուփսալա, որտեղ քննարկեց Շվեդիայի և արտերկրի այլ ակումբների մի քանի առաջարկներ<ref>{{cite news|last1=Meisels|first1=Daniel|title=Vagen till VM gar via Uppsala|url=http://www.unt.se/sport/vagen-till-vm-gar-via-uppsala-3464590.aspx|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Upsala Nya Tidning]]|date=2014-11-18|lang=sv|archivedate=2018-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181220083643/https://www.unt.se/sport/vagen-till-vm-gar-via-uppsala-3464590.aspx}}</ref>։ Բանուշիչը Լոնդոնի «Չելսի» տեղափոխության շուրջ համաձայնության է եկել 2015 թվականի հունվարին<ref>{{cite news|title=Marija Banusic: Chelsea Ladies sign Sweden international forward|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/30680795|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Би-би-си]]|date=2015-01-05}}</ref>։ Բանուշիչը «Չելսիի» հիմնական կազմում հանդես է եկել 2015 թվականի առաջնության իր 8 հանդիպումներից երեքում, որը ակումբը հաղթել է: Նա պահեստայինների թվում էր 2015 թվականի Անգլիայի կանանց գավաթի եզրափակչում, որում «Չելսին» 1:0 հաշվով հաղթեց «Նոթս Քաունթիին»: Այս մրցաշարի եզրափակիչն առաջին անգամ անցկացվեց [[Ուեմբլի մարզադաշտ]]ում։ Բանուշիչի դիրքը թիմում ավելի վատացավ, երբ «Չելսին» գերազանցեց բրիտանական տրանսֆերային ռեկորդը՝ մրցաշրջանի ընթացքում պայմանագիր կնքելով [[Ֆրեն Քերբի]]ի հետ: 2015 թվականի դեկտեմբերին Բանուշիչը հայտարարել է, որ 2016 թվականին կվերադառնա Շվեդիա՝ խաղալու Դամալսվենսկանի «Էսկիլստուն Յունայթեդ» ակումբում<ref>{{cite news|title=Banusic och Bjorn till Eskilstuna|url=http://www.svd.se/banusic-och-bjorn-till-eskilstuna|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Svenska Dagbladet]]|date=2015-12-15|lang=sv|archivedate=2018-07-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180705001956/https://www.svd.se/banusic-och-bjorn-till-eskilstuna}}</ref>։ == Կարիերան հավաքականում == 2013 թվականի հունիսին Բանուշիչը Շվեդիայի հավաքականի կազմում ընդգրկվել է նրա գլխավոր մարզիչ Պիա Սունդհագեի կողմից Բրազիլիայի հետ ընկերական խաղում, որն ավարտվել է ոչ-ոքի՝ 1:1 հաշվով<ref>{{cite web|title=Lina Hurtig i Sundhages trupp|url=http://www.dt.se/sport/fotboll/1.5953814-lina-hurtig-i-sundhages-trupp|publisher=[[Dalarnas Tidningar]]|access-date=2020-03-21|lang=sv|date=2013-06-05|first=Elin|last=Broman|archive-date=2013-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20130609023629/http://www.dt.se/sport/fotboll/1.5953814-lina-hurtig-i-sundhages-trupp|deadlink=no}}</ref>։ Նա հույս ուներ անհավանական մարտահրավեր նետել Շվեդիայի կանանց հավաքականին Եվրոպայի 2013 թվականի առաջնության համար<ref>{{cite news|last1=Edwinsson|first1=Lisa|title=Banusic: En 17-arig malspruta|url=http://www.dn.se/sport/fotboll/banusic-en-17-arig-malspruta/|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Dagens Nyheter]]|date=2013-06-10|lang=sv|archivedate=2016-03-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303225816/http://www.dn.se/sport/fotboll/banusic-en-17-arig-malspruta/}}</ref>, բայց չստացավ, այլ փոխարենը մեկնեց 2013 թվականի Եվրոպայի մինչև 19 տարեկան աղջիկների առաջնությանը: 2014 թվականի նոյեմբերին Բանուշիչը Շվեդիայի հավաքականի կազմում նորամուտը նշել է Լոս Անջելեսում կայացած Կանադայի դեմ խաղում։ Շվեդուհիների 0:1 հաշվով պարտությամբ ավարտված հանդիպումը կայացել է առանց հանդիսատեսի, սակայն, միևնույն է, համարվել է [[ՖԻՖԱ]]-ի լիարժեք միջազգային հանդիպում։ Բանուշիչը հիասթափված էր արդյունքից, սակայն գոհ էր իր խաղից երկրորդ խաղակեսում փոխարինման դուրս գալուց հետո: Նա նաև հույս ուներ, որ հավաքականի կազմում կլինի 2015 թվականի աշխարհի առաջնությունում<ref>{{cite news|last1=Nordstrom|first1=Gunnar|title=Sverige forlorade mot Kanada i Los Angeles|url=http://www.expressen.se/sport/fotboll/landslaget/sverige-forlorade-mot-kanada-i-los-angeles/|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Expressen]]|lang=sv|archivedate=2016-03-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304044431/http://www.expressen.se/sport/fotboll/landslaget/sverige-forlorade-mot-kanada-i-los-angeles/}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www2.svenskfotboll.se/damallsvenskan/information/?scr=player&fplid=618415 Профиль] на сайте Шведского футбольного союза (SvFF) {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շվեդ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Չելսիի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Շվեդիայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] d6s3chzysz91t8brkdw7a5yh1r8a8oz 10357073 10357072 2025-06-18T02:48:11Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Կանանց ֆուտբոլի հարձակվողներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357073 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Մարիա Բանուշիչ''' ({{lang-hr|Marija Banušić}}; {{ԱԾ}}), խորվաթական ծագումով շվեդ ֆուտբոլիստ, ով հանդես է գալիս իտալական «Նապոլիի» հարձակվողի դիրքում: Նախքան այնտեղ տեղափոխվելը նա խաղացել է շվեդական Դամալսվենսկանի «Լինչյոպինգ», «Էսկիլստունա Յունայթեդ» և «Քրիստիանստադ» ակումբներում՝ մրցաշրջանը անցկացնելով նաև Անգլիայի [[Ֆուտբոլային միության կանանց սուպեր լիգա|Կանանց ֆուտբոլի ասոցիացիայի սուպերլիգա]]յում «Չելսիի» կազմում: Շվեդիայի կանանց հավաքականի կազմում իր նորամուտը նշել է 2014 թվականի նոյեմբերին։ Նախկինում նա իր մարզաշապիկի վրա կրում էր Մարեդինյոյի անունը, կոչում, որն ի սկզբանե տրվել էր հոր կողմից, ի պատիվ բրազիլիացի ֆուտբոլիստ [[Ռոնալդինյո|Ռոնալդինյոյի]]<ref>{{cite news |last1=Bergstrom |first1=Kristoffer |title=17-ariga Maredinho ar landslagets okanda artist |url=http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/article16956583.ab |accessdate=2020-03-21 |publisher=[[Aftonbladet]] |date=2013-06-13 |lang=sv |archivedate=2014-12-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141204151701/http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/article16956583.ab}}</ref>։ == Ակումբային կարիերա == 2012 թվականին Բանուշիչը Շվեդիայի առաջին դիվիզիոնի «Սիրիուս» ակումբի կազմում խփել է 16 գոլ, ինչով գրավել է Շվեդիայի բարձրագույն դիվիզիոնի՝ Դամալսվենսկանի ակումբների ուշադրությունը<ref>{{cite news |last1=Liljedahl |first1=Carl-Johan |title=Brasiliansk samba for Marija Banusic |url=http://www.kristianstadsbladet.se/fotboll/brasiliansk-samba-for-marija-banusic/ |accessdate=2020-03-21 |publisher=Kristianstadsbladet |date=2013-04-11 |lang=sv |archivedate=2018-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180705003550/http://www.kristianstadsbladet.se/fotboll/brasiliansk-samba-for-marija-banusic/}}</ref>։ Բանուշիչը լավ տպավորություն թողեց 2013 թվականին «Քրիստիանստադ» ակումբ տեղափոխվելուց անմիջապես հետո: Նրա թիմակիցը և նրա հայրենակիցը (ծնունդով Ուփսալայից) Յուսեֆին Էքվիստը նրան անվանել է համաշխարհային կարգի պոտենցիալ խաղացող ([[Շվեդերեն|շվեդ]].` varldsspelare), իսկ մարզիչ Էլիսաբեթ Գունարսդոտիրը նրան հայտարարել Է Շվեդիայի կանանց ֆուտբոլի պատմության մեջ ամենամեծ տաղանդը<ref>{{cite news|last1=Palm |first1=Olle |title=Meriterad stjarna och 17-arig talang |url=http://www.svt.se/nyheter/regionalt/sydnytt/meriterad-stjarna-och-17-arig-talang |accessdate=2020-03-21|publisher=[[Sveriges Television]] |date=2013-04-12 |lang=sv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205050927/http://www.svt.se/nyheter/regionalt/sydnytt/meriterad-stjarna-och-17-arig-talang |archivedate=2014-12-05}}</ref>։ Բանուշիչի գոլը «Քրիստիանստադին» առաջ մղեց հաշվի մեջ 2014 թվականի Շվեդիայի գավաթի եզրափակչում, սակայն թիմը, ի վերջո, 1-2 հաշվով պարտություն կրեց «Լինչյոպինգից»<ref>{{cite news |last1=Rogovitski |first1=Dmitri |title=Ryazan and Linkoping claim cups |url=http://www.uefa.com/womenschampionsleague/news/newsid=2130785.html |accessdate=2020-03-21 |publisher=[[УЕФА]] |date=2014-08-08 |location=Moscow |archivedate=2018-07-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180706130842/https://www.uefa.com/womenschampionsleague/news/newsid=2130785.html}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո նա որոշեց հեռանալ «Քրիստիանստադից» և վերադարձավ Ուփսալա, որտեղ քննարկեց Շվեդիայի և արտերկրի այլ ակումբների մի քանի առաջարկներ<ref>{{cite news|last1=Meisels|first1=Daniel|title=Vagen till VM gar via Uppsala|url=http://www.unt.se/sport/vagen-till-vm-gar-via-uppsala-3464590.aspx|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Upsala Nya Tidning]]|date=2014-11-18|lang=sv|archivedate=2018-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181220083643/https://www.unt.se/sport/vagen-till-vm-gar-via-uppsala-3464590.aspx}}</ref>։ Բանուշիչը Լոնդոնի «Չելսի» տեղափոխության շուրջ համաձայնության է եկել 2015 թվականի հունվարին<ref>{{cite news|title=Marija Banusic: Chelsea Ladies sign Sweden international forward|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/30680795|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Би-би-си]]|date=2015-01-05}}</ref>։ Բանուշիչը «Չելսիի» հիմնական կազմում հանդես է եկել 2015 թվականի առաջնության իր 8 հանդիպումներից երեքում, որը ակումբը հաղթել է: Նա պահեստայինների թվում էր 2015 թվականի Անգլիայի կանանց գավաթի եզրափակչում, որում «Չելսին» 1:0 հաշվով հաղթեց «Նոթս Քաունթիին»: Այս մրցաշարի եզրափակիչն առաջին անգամ անցկացվեց [[Ուեմբլի մարզադաշտ]]ում։ Բանուշիչի դիրքը թիմում ավելի վատացավ, երբ «Չելսին» գերազանցեց բրիտանական տրանսֆերային ռեկորդը՝ մրցաշրջանի ընթացքում պայմանագիր կնքելով [[Ֆրեն Քերբի]]ի հետ: 2015 թվականի դեկտեմբերին Բանուշիչը հայտարարել է, որ 2016 թվականին կվերադառնա Շվեդիա՝ խաղալու Դամալսվենսկանի «Էսկիլստուն Յունայթեդ» ակումբում<ref>{{cite news|title=Banusic och Bjorn till Eskilstuna|url=http://www.svd.se/banusic-och-bjorn-till-eskilstuna|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Svenska Dagbladet]]|date=2015-12-15|lang=sv|archivedate=2018-07-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180705001956/https://www.svd.se/banusic-och-bjorn-till-eskilstuna}}</ref>։ == Կարիերան հավաքականում == 2013 թվականի հունիսին Բանուշիչը Շվեդիայի հավաքականի կազմում ընդգրկվել է նրա գլխավոր մարզիչ Պիա Սունդհագեի կողմից Բրազիլիայի հետ ընկերական խաղում, որն ավարտվել է ոչ-ոքի՝ 1:1 հաշվով<ref>{{cite web|title=Lina Hurtig i Sundhages trupp|url=http://www.dt.se/sport/fotboll/1.5953814-lina-hurtig-i-sundhages-trupp|publisher=[[Dalarnas Tidningar]]|access-date=2020-03-21|lang=sv|date=2013-06-05|first=Elin|last=Broman|archive-date=2013-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20130609023629/http://www.dt.se/sport/fotboll/1.5953814-lina-hurtig-i-sundhages-trupp|deadlink=no}}</ref>։ Նա հույս ուներ անհավանական մարտահրավեր նետել Շվեդիայի կանանց հավաքականին Եվրոպայի 2013 թվականի առաջնության համար<ref>{{cite news|last1=Edwinsson|first1=Lisa|title=Banusic: En 17-arig malspruta|url=http://www.dn.se/sport/fotboll/banusic-en-17-arig-malspruta/|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Dagens Nyheter]]|date=2013-06-10|lang=sv|archivedate=2016-03-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303225816/http://www.dn.se/sport/fotboll/banusic-en-17-arig-malspruta/}}</ref>, բայց չստացավ, այլ փոխարենը մեկնեց 2013 թվականի Եվրոպայի մինչև 19 տարեկան աղջիկների առաջնությանը: 2014 թվականի նոյեմբերին Բանուշիչը Շվեդիայի հավաքականի կազմում նորամուտը նշել է Լոս Անջելեսում կայացած Կանադայի դեմ խաղում։ Շվեդուհիների 0:1 հաշվով պարտությամբ ավարտված հանդիպումը կայացել է առանց հանդիսատեսի, սակայն, միևնույն է, համարվել է [[ՖԻՖԱ]]-ի լիարժեք միջազգային հանդիպում։ Բանուշիչը հիասթափված էր արդյունքից, սակայն գոհ էր իր խաղից երկրորդ խաղակեսում փոխարինման դուրս գալուց հետո: Նա նաև հույս ուներ, որ հավաքականի կազմում կլինի 2015 թվականի աշխարհի առաջնությունում<ref>{{cite news|last1=Nordstrom|first1=Gunnar|title=Sverige forlorade mot Kanada i Los Angeles|url=http://www.expressen.se/sport/fotboll/landslaget/sverige-forlorade-mot-kanada-i-los-angeles/|accessdate=2020-03-21|publisher=[[Expressen]]|lang=sv|archivedate=2016-03-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304044431/http://www.expressen.se/sport/fotboll/landslaget/sverige-forlorade-mot-kanada-i-los-angeles/}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www2.svenskfotboll.se/damallsvenskan/information/?scr=player&fplid=618415 Профиль] на сайте Шведского футбольного союза (SvFF) {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շվեդ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Չելսիի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Շվեդիայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Կանանց ֆուտբոլի հարձակվողներ]] 0b66har5xlwd6deuu7l8dqardhdujv3 0 1293460 10357056 10274005 2025-06-18T01:00:57Z InternetArchiveBot 101881 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 10357056 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Թենիսիստ}} '''Ֆրեդերիկ Սիդնի (Ֆրեդ) Սթոլ [[Ավստրալիայի Շքանշան|ԱՇ]]''' ({{lang-en|Frederick Sydney "Fred" Stolle}}, {{ԱԾ}}), [[Ավստրալիա|ավստրալացի]] [[թենիս]]իստ, մարզիչ և սպորտային մեկնաբան։ Աշխարհի նախկին երկրորդ ռակետ։ Մեծ սաղավարտի մրցաշարերի մենախաղի կրկնակի հաղթող։ [[Մեծ սաղավարտ (թենիս)|Մեծ սաղավարտի]] 17 մրցաշարերի տղամարդկանց և խառը զուգախաղերի հաղթող (ներառյալ 1969 թվականի Ավստրալիայի բաց առաջնությունում խառը զուգախաղում բաժանված տիտղոսը), տղամարդկանց զուգախաղում Մեծ սաղավարտի կարիերայի հաղթող։ [[Դևիսի գավաթ]]ի եռակի հաղթող (1964-1966) Ավստրալիայի հավաքականի կազմում։ [[Թենիսի փառքի միջազգային սրահ|Թենիսի Փառքի միջազգային սրահի]] անդամ 1985 թվականից և Ավստրալիայի Սպորտային փառքի սրահի անդամ 1988 թվականից։ Սենդոն Սթոլի հայրը։ == Սպորտային կարիերա == Ֆրեդ Սթոլի կարիերան, որն իր գագաթնակետին հասավ բաց դարաշրջանի սկսվելուց տարիներ առաջ, շարունակվեց նրա առաջին տարիներին։ Նա հաղթեց իր առաջին Մեծ սաղավարտի մրցաշարում՝ Ուիմբլդոնի խառը զույգերի մրցաշարում, 1961 թվականին հայրենակից Լեսլի Թերների հետ։ Մեծ սաղավարտի տղամարդկանց զուգախաղում նրա առաջին տիտղոսը նվաճվեց մեկ տարի անց նաև Ուիմբլդոնում Բոբ Հյուիթի հետ։ 1963-ից 1965 թվականներին նա երեք անգամ անընդմեջ Ուիմբլդոնում հասավ մենախաղի եզրափակիչ, ճիշտ այնպես, ինչպես Գոթֆրիդ ֆոն Քրամը, բայց, ինչպես ֆոն Քրամը, չկարողացավ հասնել հաղթանակի, և մեկ այլ ավստրալացի՝ Ռոյ Էմերսոնը, երկու անգամ դարձավ նրա ճանապարհին։ Այնուամենայնիվ, 1964 թվականին Սթոլը, Ուիմբլդոնի եզրափակչին ավելացնելով նմանատիպ նվաճումներ [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնությունում]] և [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ-ի առաջնությունում]], նվաճեց նաև երկու տիտղոս տղամարդկանց «Մեծ սաղավարտի» մրցաշարերում և մեկը խառը զույգերում, Ավստրալիայի հավաքականի հետ նվաճեց Դևիսի գավաթը՝ հյուրընկալվելիս հաղթելով ամերիկացիներին և, ի վերջո, գրավեց երկրորդ տեղը աշխարհի ուժեղագույն թենիսիստների ամենամյա վարկանիշում, որը կազմել Է [[The Daily Telegraph|Daily Telegraph]]-ի սյունակագիր Լանս Թինգեյը<ref name="SAHoF" />։ 1965 թվականին, Մեծ սաղավարտի մենախաղի եզրափակիչներում անընդմեջ հինգ պարտությունից հետո, Սթոլը վերջապես հաղթեց Ֆրանսիայի առաջնությունում։ Նա սովորաբար իրեն ավելի քիչ վստահ էր զգում գրունտային կորտերում, որտեղ ավանդաբար խաղում էր այս մրցաշարը, բայց 1965 թվականին, իր իսկ խոսքերով, եղանակն ու օգտագործված գնդակները ստեղծեցին մի իրավիճակ, երբ գրունտային խաղը բավական արագ էր իր սիրելի մարտավարության համար՝ ցանցի արագ ելքեր<ref name="TC">{{Cite web |author=[[Флинк, Стив|Steve Flink]]. |title=Fred Stolle, An Aussie Through and Through |url=http://www.tennischannel.com/news/NewsDetails.aspx?newsid=6417 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130824101123/http://www.tennischannel.com/news/NewsDetails.aspx?newsid=6417 |archive-date=2013 թ․ օգոստոսի 24 |accessdate=2013 թ․ նոյեմբերի 11 |publisher=Tennis Channel}}</ref>։ Մեկ տարի անց՝ 28 տարեկան հասակում, գալով [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ-ի առաջնություն]], Սթոլը հայտնաբերեց, որ ինքը ցանված խաղացողների մեջ չէ․ «Թվում է, թե նրանք ինձ պարզապես հին անշնորհք են համարում», որից հետո նա հաղթեց իր երկրորդ «Մեծ սաղավարտի» մենախաղում՝ չորրորդ շրջանում հաղթելով երրորդի կողմից ցանված Դենիս Ռալսթոնին, Էմերսոնի կիսաեզրափակչում և Ջոն Նյուքոմբի եզրափակչում։ «Հին անշնորհք» մականունը ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ Old Hacker), որից հետո այն ընդմիշտ կպել է նրան՝ փոխելով ավելի վաղ մականունը՝ «տաք Ֆրեդ» ([[Անգլերեն|անգլ]].՝ Fiery Fred), որը նրան տվել են գործընկերները սպորտային հուզմունքի համար<ref name="SAHoF" />։ Բացի մենախաղում երկու հաղթանակներից, նա այս երկու տարվա ընթացքում նվաճել է ևս չորս տիտղոս տղամարդկանց և մեկ տիտղոս միայնակ զույգերում և երկու անգամ պաշտպանել Է Ավստրալիայի հավաքականի հետ Դևիսի գավաթ ունենալու իրավունքը։ 1966-ի վերջին Սթոլլին առաջարկվեց պրոֆեսիոնալ պայմանագիր, և Ավստրալիայի հավաքականի մարզիչ Հարի Հոփմանի օրհնությամբ նա տեղափոխվեց պրոֆեսիոնալներ<ref name="TC" />։ Դա տեղի է ունեցել բաց դարաշրջանի մեկնարկից մեկ տարի առաջ, երբ թենիսի առաջատար մասնագետներին թույլ են տվել մասնակցել «Մեծ սաղավարտի» մրցաշարերին, ուստի Սթոլի բաժանումը Ուիմբլդոնի կորտերից և Ավստրալիայի առաջնությունից չի հետաձգվել։ Բաց դարաշրջանի սկսվելուց հետո նա այլևս չէր հաղթում այս մակարդակում մենախաղում, բայց զույգերով չեմպիոն դարձավ ևս չորս անգամ՝ երկուական տղամարդկանց և խառը զուգախաղերում։ Ընդհանուր առմամբ, նա «Մեծ սաղավարտի» մրցաշարերում նվաճել է 19 տիտղոս՝ երկուսը մենախաղում, տասը ՝ տղամարդկանց զույգերում (որոնցից չորսը Հյուիթի և Էմերսոնի հետ, յուրաքանչյուրը «Մեծ սաղավարտի» մրցաշարերում հաղթել է առնվազն երկու անգամ) և յոթը խառը (երեքը Լեսլի Թերների հետ և երկուսը՝ Մարգարեթ Սմիթի և բրիտանացի էն Հեյդոն-Ջոնսի հետ)։ Միաժամանակ նա հանդես է եկել World Championship Tennis պրոֆեսիոնալ տուրի մրցաշարերում։ Նա ավարտել է խաղային կարիերան 1972 թվականին Ավստրալիայի բաց առաջնության քառորդ եզրափակչում՝ հաղթելով հինգերորդ և 11-րդ մրցակիցներին (Նյուքոմբ և Քլիֆ Դրիսդեյլ), ինչպես նաև Ռոյ Էմերսոնին՝ պարտվելով ապագա չեմպիոն Իլյա Նաստասին<ref name="SAHoF" /><ref name="TC" />։ Սթոլը շարունակեց իր թենիսի կարիերան որպես պրոֆեսիոնալ մարզիչ։ Որպես խաղացող մարզիչ՝ նա երկու անգամ (1976 և 1977 թվականներին) «Նյու Յորք Էփլզ» թիմին բերեց չեմպիոնական տիտղոսի World Team Tennis պրոֆեսիոնալ լիգայում<ref name="SAHoF" />։ 70-ականների վերջին և 80-ականների սկզբին նա նաև ամերիկացի առաջատար թենիսիստ Վիտաս Գերուլայտիսի անձնական մարզիչն էր, ում հետ միաժամանակ խաղացել է զուգախաղերում<ref>{{Cite web |author=Jennifer Pamelee. |date=1980 թ․ հունիսի 10 |title=Stolle coaching has helped Gerulaitis improve game |url=https://news.google.com/newspapers?nid=1917&dat=19800610&id=59BKAAAAIBAJ&sjid=uukMAAAAIBAJ&pg=3502,3199270 |accessdate=2013 թ․ նոյեմբերի 11 |work=Schenectady Gazette}}</ref>։ 1979 թվականից Սթոլն աշխատել է որպես մեկնաբան ավստրալական և ամերիկյան հեռուստաալիքներում (այդ թվում՝ [[ESPN]]) և թենիսի մյուս չեմպիոնների հետ հիմնել է ''Grand Slam Sports Marketing'' ընկերությունը։ 1985 թվականին Ֆրեդ Սթոլի անունը ներառվել է թենիսի միջազգային [[Թենիսի փառքի միջազգային սրահ|Փառքի սրահի]] ցուցակներում, իսկ երեք տարի անց՝ Ավստրալիայի Սպորտային փառքի սրահի ցուցակներում։ 2005 թվականին Սթոլը նշանակվել է Ավստրալիայի թենիսի արժանիքների շքանշանի սպա՝ որպես խաղացող, մարզիչ և մեկնաբան<ref name="SAHoF">[http://www.sahof.org.au/hall-of-fame/member-profile/?memberID=443&memberType=athlete Фред Столл] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180330102727/http://www.sahof.org.au/hall-of-fame/member-profile/?memberID=443&memberType=athlete |date=2018-03-30 }} на сайте Зала спортивной славы Австралии{{ref-en}}</ref>։ Մահացել է 2025 թվականի մարտի 5-ին 86 տարեկան հասակում<ref>{{Cite web |title=Fred Stolle, Australian tennis legend and beloved friend, dies at 86 |url=https://www.tennis.com/news/articles/fred-stolle-australian-tennis-legend-and-beloved-friend-dies-at-86 |access-date=2025 թ․ մարտի 7 |website=Tennis.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Two-time grand slam champ Fred Stolle dies, aged 86 |url=https://www.news.com.au/sport/tennis/twotime-grand-slam-champ-free-stolle-has-passed-away-aged-86/news-story/ef8ffed6c232d4b4a55da490b8fb0b85 |access-date=2025 թ․ մարտի 7 |website=news.com.au |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Evans |first=Richard |date=2025 թ․ մարտի 6 |title=Fred Stolle obituary |url=https://www.theguardian.com/sport/2025/mar/06/fred-stolle-obituary |access-date=2025 թ․ մարտի 7 |website=The Guardian |language=en}}</ref>։ == Կարիերայի ընթացքում Մեծ սաղավարտի մրցաշարերի եզրափակիչներ == === Մենախաղ (2+6) === {| class="wikitable" |- ! Արդյունք !! Տարի !! Մրցաշար !! Ծածկույթ !! Մրցակիցը եզրափակչում !! Հաշիվը եզրափակչում |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1963 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]]|| Խոտ || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Չակ Մաքքինլի || 7-9, 1-6, 4-6 |-bgcolor="#FFFFCC" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1964 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 3-6, 4-6, 2-6 |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1964 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 1-6, 10-12, 6-4, 3-6 |-bgcolor="#CCCCFF" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1964 || [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 4-6, 2-6, 4-6 |-bgcolor="#FFFFCC" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1965 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 9-7, 6-2, 4-6, 5-7, 1-6 |-bgcolor="#EBC2AF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1965 || [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի առաջնություն]]|| Գրունտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Թոնի Ռոչ || 3-6, 6-0, 6-2, 6-3 |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1965 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]] <small>(3) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 2-6, 4-6, 4-6 |-bgcolor="#CCCCFF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1966 || [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ջոն Նյուքոմբ || 4-6, 12-10, 6-3, 6-4 |} === Տղամարդկանց զուգախաղ (10+6) === {| class="wikitable" |- !width="80"|Արդյունք !width="40"|Տարի !width="220"|Մրցաշար ! Ծածկույթ !width="160"|Խաղընկեր !width="180"|Մրցակիցը եզրափակչում !width="160"|Հաշիվը եզրափակչում |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1961 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Բոբ Հյուիթ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Նիլ Ֆրեյզեր <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 4-6, 8-6, 4-6, 8-6, 6-8 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1962 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Բոբ Հյուիթ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Նիլ Ֆրեյզեր <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 6-4, 6-4, 1-6, 4-6, 9-11 |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1962 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Բոբ Հյուիթ || {{Դրոշ|Հարավսլավիա}} Բորո Յովանովիչ <br> {{Դրոշ|Հարավսլավիա}} Նիկոլա Պիլիչ || 6-2, 5-7, 6-2, 6-4 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1963|| [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Բոբ Հյուիթ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ջոն Նյուքոմբ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ֆլետչեր || 6-2, 3-6, 6-3, 3-6, 6-3 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1964 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Բոբ Հյուիթ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ֆլետչեր <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 6-4, 7-5, 3-6, 4-6, 14-12 |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1964 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Բոբ Հյուիթ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ֆլետչեր <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 7-5, 11-9, 6-4 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1965 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ջոն Նյուքոմբ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Թոնի Ռոչ || 6-3, 6-4, 11-13, 3-6, 4-6 |-bgcolor="#EBC2AF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ ||1965 || [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի առաջնություն]]|| Գրունտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || {{Դրոշ|Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն |1928}} Բոբ Հյուիթ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ֆլետչեր || 6-8, 6-3, 8-6, 6-2 |-bgcolor="#CCCCFF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ ||1965 || [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Չարլի Պասարելլ <br> {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Ֆրենկ Ֆրելինգ || 6-4, 10-12, 7-5, 6-3 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1966 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]] <small>(3) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ջոն Նյուքոմբ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Թոնի Ռոչ || 7-9, 6-3, 6-8, 14-12, 12-10 |-bgcolor="#CCCCFF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1966 || [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ առաջնություն]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Քլարկ Գրեբներ <br> {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Դենիս Ռալստոն || 6-4, 6-4, 6-4 |-bgcolor="#EBC2AF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1968 || [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի առաջնություն]] <small>(2) || Գրունտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ռոզուոլ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոդ Լեյվեր <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 6-3, 6-4, 6-3 |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1968 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ռոզուոլ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ջոն Նյուքոմբ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Թոնի Ռոչ || 6-3, 6-8, 7-5, 12-14, 3-6 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1969 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]] <small>(3) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ռոզուոլ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոդ Լեյվեր <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ռոյ Էմերսոն || 4-6, 4-6 |-bgcolor="#CCCCFF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1969 || [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ առաջնություն]] <small>(3) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ռոզուոլ || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Չարլի Պասարելլ <br>{{Դրոշ|ԱՄՆ}} Դենիս Ռալստոն || 2-6, 7-5, 13-11, 6-3 |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1979 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]] <small>(3) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ռոզուոլ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ջոն Նյուքոմբ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Թոնի Ռոչ || 8-10, 3-6, 1-6 |} === Խառը զուգախաղ (7+5) === {| class="wikitable" |- !width="80"|Արդյունք !width="40"|Տարի !width="220"|Մրցաշար ! Ծածկույթ !width="160"|Խաղընկեր !width="180"|Մրցակիցը եզրափակչում !width="160"|Հաշիվը եզրափակչում |-bgcolor="#CCFFCC" | bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1961 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Լեսլի Թյորներ || {{Դրոշ|Գերմանիա}} Էդդա Բուդինգ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Բոբ Հոու || 11-9, 6-2 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1962 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Լեսլի Թյորներ || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Դարլին Հարդ <br> {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} Ռոջեր Թեյլոր || 6-3, 9-7 |-bgcolor="#EBC2AF" |bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1962 || [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի առաջնություն]]|| Գրունտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Լեսլի Թյորներ || {{Դրոշ|Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն|1928}} Ռենե Սխյուրման <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Բոբ Հոու || 6-3, 4-6, 4-6 |-bgcolor="#CCCCFF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ ||1962 || [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Մարգարեթ Սմիթ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Լեսլի Թյորներ <br> {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Ֆրենկ Ֆրելինգ|| 7-5, 6-2 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1963 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Լեսլի Թյորներ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Մարգարեթ Սմիթ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ֆլետչեր|| 5-7, 7-5, 4-6 |-bgcolor="#EBC2AF" |bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1963 || [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի առաջնություն]] <small>(2) || Գրունտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Լեսլի Թյորներ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Մարգարեթ Սմիթ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ֆլետչեր || 1-6, 2-6 |-bgcolor="#EBC2AF" |bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1964 || [[Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ֆրանսիայի առաջնություն]] <small>(3) || Գրունտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Լեսլի Թյորներ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Մարգարեթ Սմիթ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ֆլետչեր || 3-6, 6-4, 6-8 |-bgcolor="#CCFFCC" |bgcolor="98FB98"| Հաղթանակ || 1964 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Լեսլի Թյորներ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Մարգարեթ Սմիթ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Քեն Ֆլետչեր || 6-4, 6-4 |-bgcolor="#CCCCFF" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ ||1965 || [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ առաջնություն]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Մարգարեթ Սմիթ || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ջուդի Թեգարտ <br> {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Ֆրենկ Ֆրելինգ || 6-2, 6-2 |-bgcolor="#FFFFCC" |bgcolor="98FB98"|Հաղթանակ || 1969 || [[Ավստրալիայի թենիսի բաց առաջնություն|Ավստրալիայի առաջնություն]] <small>(2) || Խոտ || {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} Էն Հեյդոն-Ջոնս || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Մարգարեթ Քորթ <br> {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Մարտի Ռիսսեն || ''Տիտղոսը բաժանված է'' |-bgcolor="#CCFFCC" |bgcolor="98FB98"| Հաղթանակ || 1969 || [[Ուիմբլդոնի մրցաշար]] <small>(3) || Խոտ || {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} Էն Հեյդոն-Ջոնս || {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Ջուդի Թեգարտ <br> {{Դրոշ|Ավստրալիա}} Թոնի Ռոչ || 6-2, 6-3 |-bgcolor="#CCCCFF" |bgcolor="FFA07A"|Պարտություն || 1975 || [[ԱՄՆ թենիսի բաց առաջնություն|ԱՄՆ առաջնություն]]|| Խոտ || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Բիլլի-Ջին Քինգ || {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Ռոզմարի Կազալս <br> {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Ռիչարդ Սթոքթոն || 3-6, 6-7 |} == Դևիսի գավաթի եզրափակիչներ == === Հաղթանակներ (3) === {|class=wikitable |- ! Տարի !! Անցկացման վայր !! Ծածկույթ !! Թիմ !! Մրցակիցները եզրափակչում !! Հաշիվ |- | 1964 || [[Քլիվլենդ (Օհայո)|Քլիվլենդ]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]|| Գրունտ || '''{{Դրոշավորում|Ավստրալիա}}<br><small>Ֆ․ Սթոլ, Ռ. Էմերսոն</small>''' || {{Դրոշավորում|ԱՄՆ}}<br><small>Չ. Մաքքինլի, Դ. Ռալստոն</small> || '''3:2''' |- | 1965 || [[Սիդնեյ]], [[Ավստրալիա]]|| Խոտ || '''{{Դրոշավորում|Ավստրալիա}}<br><small>Ջ. Նյուքոմբ, Թ. Ռոչ, Ֆ․ Սթոլ, Ռ. Էմերսոն</small>''' || {{Դրոշավորում|Իսպանիա}}<br><small>Հ. Լ. Արիլյա, Մ. Սանտանա, Հ. Հիսբերտ</small> || '''4:1''' |- | 1966 || [[Մելբուռն]], [[Ավստրալիա]]|| Խոտ || '''{{Դրոշավորում|Ավստրալիա}}<br><small>Ջ. Նյուքոմբ, Թ. Ռոչ, Ֆ․ Սթոլ, Ռ. Էմերսոն</small>''' || {{Դրոշավորում|Հնդկաստան}}<br><small>Ռ. Կրիշնան, Ջ. Մուխերջի</small> || '''4:1''' |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.sahof.org.au/hall-of-fame/member-profile/?memberID=443&memberType=athlete Фред Столл] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180330102727/http://sahof.org.au/hall-of-fame/member-profile/?memberID=443&memberType=athlete |date=2018-03-30 }} на сайте Зала спортивной славы Австралии{{ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20120322151940/http://www.tennisfame.com/hall-of-famers/fred-stolle Фред Столл] на сайте [[Международный зал теннисной славы|Международного зала теннисной славы]]{{ref-en}} [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի թենիսի բաց առաջնության տղամարդկանց մենախաղի հաղթողներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրալիացի թենիսիստներ]] qx5ayqxnpxa6e2lc39r7w1kjvz5lljx 0 1294291 10357186 10332075 2025-06-18T08:09:41Z A.arpi.a 23940 /* Հղումներ */ 10357186 wikitext text/x-wiki '''Ուկրաինական կոլաբորացիոնիզմ,''' [[Լեհաստանի երկրորդ հանրապետություն|Լեհաստանի]] և [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] [[Ուկրաինացիներ|ուկրաինական բնակչության]] մի մասի ռազմաքաղաքական համագործակցությունը [[Նացիստական Գերմանիա]]յի և նրա [[Առանցքի ուժեր|արբանյակների]] հետ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ։ Ուկրաինական [[Կոլլաբորացիոնիզմ|կոլաբորացիոնիզմը]] դրսևորվել է նացիստների հետ ուկրաինացիների օգնության և համագործակցության տարբեր ձևերով՝ սկսած դիվերսիոն և հետախուզական ստորաբաժանումներին մասնակցելուց, Գերմանիայի կողմից օկուպացված տարածքում գտնվող վարչական և ոստիկանական կառույցներին, [[Վերմախտ]]ի և [[ՍՍ (կազմակերպություն)|ՍՍ-ի]] շարքերում ծառայությունից, հրեաներին, կոմունիստներին, ինչպես նաև այլ մարդկանց ոչնչացմանը, ինչպես նաև այլ անձանց, կոմունիստներին, զինվորներին այլ ձևերով: == Ուկրաինական համագործակցության պատճառները == Ուկրաինական համագործակցության պատճառները բազմազան էին ու երկիմաստ և ունեին տարբեր կենցաղային, հոգեբանական և գաղափարական արմատներ։ Նացիստների հետ համագործակցած ուկրաինացիների թվում զգալի թվով հակասովետական տրամադրություններ կային, ովքեր բարեխղճորեն և հավատարմորեն ծառայում էին նացիստական Գերմանիային: Շատ առումներով այս վերաբերմունքը պայմանավորված էր Ավստրո-Հունգարական կայսրության ժառանգությամբ. այն փաստով, որ տարածքի մի մասը, որտեղ ապրում էին էթնիկ ուկրաինացիները, նախկինում Ավստրո-Հունգարիայի մաս էր, շատերը գերմաներեն էին սովորում դպրոցներում, ծառայում էին Ավստրո-Հունգարական բանակում,<ref name="dzob" /> իսկ կայսրության փլուզումից հետո շատ ուկրաինացիներ նույն պետության քաղաքացիներն էին, որոնք ապրում էին «պետության քաղաքացիներ». Չեխոսլովակիա, Սլովակիա, Լեհաստան, Հունգարիա, Ռումինիա, ԽՍՀՄ, որտեղ նրանք տարբեր աստիճանի խտրականության ենթարկվեցին, իսկ գերմանացիների ժամանումը նրանց կողմից ընկալվեց որպես նախկին «հին լավ կարգի» վերականգնում։{{sfn|ОУН і УПА|2005|name=dzob|loc=[http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/16.pdf Раздел 5, С. 228.]}} Կանադական պատերազմական հանցագործությունների հանձնաժողովի գործի նյութերում նշվում են հետևյալը, որպես Գալիսիացի կամավորների զգալի թվի ՍՍ-ի շարքեր մտնելու պատճառ. Նրանք կամավոր գրանցվեցին դիվիզիոնում ոչ թե այն պատճառով, որ սիրում էին գերմանացիներին, այլ որովհետև ատում էին ռուսներին և կոմունիստներին (նկատի ունի ՍՍ կամավորական դիվիզիան «Գալիցիան», որում 1943-ին մեկուկես ամսում գրանցվել է Գալիսիայից ավելի քան 80 հազար կամավոր (Լվովի շրջանը և Կրակոյի շրջանը՝ մոտ 613 հազար): Ուկրաինական կոլաբորացիոնիզմի (ինչպես նաև ԽՍՀՄ այլ ժողովուրդների կոլաբորացիոնիզմի ) մասշտաբները [[Գրաքննությունը ԽՍՀՄ-ում|ԽՍՀՄ-ում երկար ժամանակ լռում էին]] գաղափարական պատճառներով։ Միևնույն ժամանակ, ըստ գերմանական հրամանատարության տվյալների և ռուս պատմաբանների գնահատականների, միայն ուկրաինացի լեգեոներների թիվը, ովքեր Գերմանիայի կողմից զինված կազմավորումների մաս էին կազմում (Վերմախտ, ՍՍ-ի զորքեր, ոստիկանություն) կազմում էր 250 հազար (և մեծությամբ երկրորդն էր [[ռուսներ]]ից հետո՝ ավելի քան 300 հազար)։<ref>''[[Гареев, Махмут Ахметович|Гареев М. А.]]'' О цифрах старых и новых // Военно-исторический журнал 1991. № 4. С. 49.</ref><ref>Кирсанов Н. А., Дробязко С. И. Великая Отечественная война 1941—1945 гг.: национальные и добровольческие формирования по разные стороны фронта // Отечественная история. — 2001., — № 6. С. 68.</ref> == ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակման նախապատրաստում == Ուկրաինացի ազգայնականների համագործակցությունը գերմանական գաղտնի ծառայությունների հետ սկսվել է գրեթե 1920-ականների սկզբից։ Նույնիսկ նացիստների իշխանության գալուց առաջ նրանք սերտ կապեր հաստատեցին [[Աբվեր]]ի հետ և ֆինանսավորում ստացան նրանից։ Մի քանի հարյուր ՕՈՒՆ (Ուկրաինայի ազգայնականների կազմակերպություն)մարտիկներ վերապատրաստվել են գերմանական հետախուզության դպրոցներում, իսկ որոշ հեղինակներ ֆինանսական օգնության ընդհանուր գումարը գնահատում են 5 միլիոն մարկ։ Մյուս կողմից, Բրոնիսլավ Պիերացու սպանությունից հետո գերմանական ոստիկանությունը, լեհական իշխանությունների առաջին խնդրանքով, ձերբակալեց և արտաքսեց Միկոլա Լեբեդին [[Լեհաստանի երկրորդ հանրապետություն|Լեհաստան]], իսկ ՕՈՒՆ-ի մեկ այլ ակտիվիստ Ռիկո Յարոգոյին ձերբակալեց և բանտարկեց գերմանական բանտում։<ref>{{Cite web |title=Наша влада буде страшною — Марк Солонин |url=http://www.solonin.org/article_nasha-vlada-bude-strashnoyu |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200805052527/http://www.solonin.org/article_nasha-vlada-bude-strashnoyu |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 5 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 7}}</ref> Գերմանական հետախուզական ծառայությունների համագործակցությունը ՕՈՒՆ-ի հետ շարունակվել է մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը և Գերմանիայի հարձակումը ԽՍՀՄ-ի վրա։<ref>Вєдєнєєв Д. В., Лисенко О. Є. Організація українських націоналістів і зарубіжні спецслужби (1920-1950-ті рр.) // «Украинский исторический журнал» — Киев: Институт Истории АН Украины, 2009 — № 3. — С. 132−146. (укр.)</ref> Խորհրդային հետախուզության տվյալներով՝ 1930-ականների սկզբին ՕՈՒՆ-ի ղեկավար Եվգեն Կոնովալեցը երկու անգամ անձամբ հանդիպել է [[Ադոլֆ Հիտլեր]]ին, ով, մասնավորապես, առաջարկել է ուղարկել մի խումբ ուկրաինացի ազգայնականների՝ սովորելու Լայպցիգի նացիստական կուսակցության դպրոցում: Ըստ լեհ պաշտոնյայի, առաջին նման հանդիպումը տեղի է ունեցել դեռևս նացիոնալ-սոցիալիստների իշխանության գալուց առաջ՝ 1932 թվականի սեպտեմբերին։ Հիտլերի հետ հանդիպումից հետո Կոնովալեցը իր «Հիտլերը և ուկրաինական գործը» հոդվածում, որը հրապարակվել է UVO «Պահապան» թերթում ( {{Lang-uk|«На сторожi»}} ուկրաինացի ազգայնականներին կոչ արեց «Հիտլերի կողքին ձևավորել կազակական խիտ կազմավորում, որը կստեղծի դարպասները դեպի Արևելք»։<ref>Мирослава Бердник. Пешки в чужой игре. Тайная история украинского национализма. Litres, 2015. ISBN 5-457-72377-1</ref> Ավստրիայի [[Անշլյուս]]ից հետո ՕՈՒՆ-ը իր կարիքների համար ստացավ ամրոց [[Վիեննա]]յից հարավ գտնվող [[Վիներ Նոյշտադտ (Ավստրիա)|Վիներ Նոյշտադտ]] շրջանի Զաուբերսդորֆ գյուղի մոտ։<ref>Стебельський І. Шляхами молодості й боротьби. Спогади, статті, листування / Передм. О. Зінкевича. — К.: Смолоскип, 1999. — 368 с. — ISBN 966-7332-25-X.</ref> Այստեղ ՕՈՒՆ-ի անդամներին հնարավորություն տրվեց անցնելու հիմնական ռազմական պատրաստություն, որը, ըստ Եվհեն Ստախիվի հիշողությունների, ներառում էր «ռազմական տեսության, մի փոքր ռազմավարության, միջազգային քաղաքականության հարցեր»,<ref>Є. Стахів. Крізь тюрми, підпілля й кордони. Повість мого життя. — К., 1995, с. 78.</ref> ինչպես նաև Իվան Գաբրուսևիչի («Ջոն») դասախոսություններ ազգայնական գաղափարախոսության վերաբերյալ: Ֆիզիկական պատրաստության պատասխանատուն Իվան Ստեբելսկին էր։ Ամրոցի հրամանատարը եղել է Ուկրաինայի Ժողովրդական Հանրապետության բանակի նախկին հարյուրապետը: Նախապատրաստման ընդհանուր վերահսկողությունն իրականացրել է Ռիկո Յարին։<ref>З. Книш. Перед походом на Схід. Спогади й матеріяли до діяння Організації Українських Націоналістів у 1939—1941 роках. — Т. 1. — Торонто, 1958, с. 104, 110.</ref> ԽՍՀՄ ղեկավարությունը մտահոգված էր ՕՄԿ-ի աճող ակտիվությամբ և կազմակերպեց կազմակերպության ղեկավար Եվգենի Կոնովալեցու սպանությունը [[Ռոտերդամ]]ում 1938 թվականին։ Կոնովալեցի մահը սկզբում հանգեցրեց ճգնաժամի ՕՈՒՆ-ում: Այն բացահայտեց սկզբունքային տարբերությունները ՕՈՒՆ-ի ավելի արմատական անդամների, որոնք ընդհատակում էին գործում Արևմտյան Ուկրաինայում, և ուկրաինացի ազգայնականների ղեկավարության չափավոր անդամների միջև, ովքեր ապրում էին արտասահմանում: Արտագաղթի և արևմտյան ուկրաինական ընդհատակյա տարածքի միջև հակամարտությունը ծագել էր ավելի վաղ, բայց այն ժամանակ Կոնովալեցի իշխանությունը կանխեց պառակտումը, մինչդեռ Անդրեյ Մելնիկը, ով փոխարինեց Կոնովալեցին OUN-ի ղեկավարի պաշտոնում, նման հեղինակություն չուներ գալիցիայի աչքում: 1930-ական թվականների ընթացքում կազմակերպության գործունեությանը ակտիվորեն չմասնակցած անձի նշանակումը ՄՄԿ-ի ղեկավարի պաշտոնում սրեց առկա հակասությունները։ 1938 թվականի դեկտեմբերին ուկրաինական գալիցիայի բանակի նախկին զինծառայողներից մոտ երեսուն ՕՈՒՆ-ի անդամներ հնարավորություն ստացան վեցամսյա սպայական դասընթաց անցնել [[Բավարիա]]յի [[Կիմզեե|Չիմզե]] լճի վերևում: Նրանց վերապատրաստումն անմիջականորեն վերահսկվում էր գեներալ-լեյտենանտ Թեոդոր Էնդերսի կողմից։<ref>З. Книш. Перед походом на Схід. Спогади й матеріяли до діяння Організації Українських Націоналістів у 1939—1941 роках. — Т. 1. — Торонто, 1958, с. 111.</ref> ՕՈՒՆ-ի ևս 10 անդամներ չորս շաբաթ անցան ոստիկանության վերապատրաստման դասընթացներ Նաիսանսում և [[Վրոցլավ|Բրեսլաուում]] ՝ Վերին Սիլեզիայում։<ref>З. Книш. Перед походом на Схід. Спогади й матеріяли до діяння Організації Українських Націоналістів у 1939—1941 роках. — Т. 1. — Торонто, 1958, с. 105—106.</ref> Կուրսանտներն օգտագործում էին կեղծանուններ, գերմանական անուններ և նրանց արգելվում էր նամակագրությունը և ցանկացած շփում իրենց ընտանիքների հետ։<ref>Трофимович В., Усач А., 2011, с. 601</ref> 1939 թվականի մարտին Անդրկարպատում հռչակվեց Կարպատյան Ուկրաինայի անկախ պետությունը, որը տևեց ընդամենը մի քանի օր։ Նրա զինված ուժերի հիմքը Կարպատյան Սիչն էր, որը գտնվում էր ՕՈՒՆ-ի վերահսկողության տակ: Մարտի 14-ին Հունգարիան [[Լեհաստանի երկրորդ հանրապետություն|Լեհաստանի]] աջակցությամբ ռազմական միջամտություն սկսեց Անդրկարպատիայում։ Կարպատյան Սիչերը փորձեցին դիմադրել, սակայն մի քանի օր տևած ինտենսիվ մարտերից հետո Անդրկարպատիան գրավվեց հունգարական բանակի կողմից, իսկ Սիչ մարտիկների մի զգալի մասը հայտնվեց հունգարական գերության մեջ։ Լեհաստանի Ներքին գործերի նախարարության փաստաթղթերի համաձայն՝ Հունգարիայի ներխուժումը Կարպատյան Ուկրաինա բարդացրել է ՕՄ-ի և Գերմանիայի հարաբերությունները, սակայն 1939 թվականի ապրիլի կեսերին Բեռլինին հաջողվել է հավաստիացնել ՄԱԿ-ի ղեկավարությանը ուկրաինացիների նկատմամբ Ռայխի քաղաքականության անփոփոխության և անկախության նրանց ձգտումներին աջակցելու մասին։<ref>{{Cite web |title=Выписка из еженедельного отчёта № 16 Национального отделения МВД Польши «О деятельности ОУН за 16—22 апреля 1939 г.» об отношении немецких властей к деятельности ОУН |url=https://istmat.org/node/38166 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221170309/http://istmat.info/node/38166 |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 7}}</ref> === Սուշկոյի լեգեոն === 1939 թվականի սեպտեմբերին Լեհաստանի վրա գերմանական հարձակման ժամանակ [[Սլովակիայի հանրապետություն (1939-1945)|Սլովակիայի]] տարածքից գրոհած գերմանա-սլովակյան խմբավորումը ներառում էր «Ազգայնական ռազմական ջոկատներ», որոնք հանդես էին գալիս որպես օժանդակ միավոր։ Նախնական պլանների համաձայն՝ «ուկրաինական լեգեոնը» պատրաստվում էր դիվերսիա իրականացնել, հետախուզական և քարոզչական գործողություններ իրականացնել լեհական զորքերի թիկունքում և կազմակերպել ուկրաինացի ազգայնականների զինված ապստամբություններ Վոլինում և Արևելյան Մալոպոլսկայում, որը պետք է կապեր լեհական բանակի մի մասին։ 1939 թվականի օգոստոսին [[Խորհրդա-գերմանական պայմանագիր (1939)|Գերմանիայի և ԽՍՀՄ-ի միջև չհարձակման պայմանագրի]] ստորագրումը և սեպտեմբերի կեսերին խորհրդային զորքերի մուտքը արևելյան Լեհաստան նշանակում էին, որ այդ ծրագրերը չեն իրականացվել: Գերմանական ներխուժումից հետո ուկրաինական լեգեոնը ցրվեց։<ref>{{Cite web |title="Украинский легион": помощники нацистов, соперники Бандеры. Сергей Берец |url=https://www.bbc.com/russian/entertainment/2009/09/090902_ukraine_legion_war.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190712185344/https://www.bbc.com/russian/entertainment/2009/09/090902_ukraine_legion_war.shtml |archive-date=2019 թ․ հուլիսի 12 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> === ՕՈՒՆ ստորգետնյա նոր պայմաններում === 1939 թվականի սեպտեմբերի սկզբին [[Ստեպան Բանդերա|Ստեպան Բանդերան,]] ով գտնվում էր Լեհաստանի բանտում Բրոնիսլավ Պիերացու սպանության համար, կարողացավ փախչել Լեհաստանի վրա Գերմանիայի հարձակման հետևանքով առաջացած ընդհանուր խառնաշփոթի պատճառով։ Նա քայլեց դեպի [[Լվով]], որն արդեն օկուպացված էր խորհրդային բանակի կողմից։ Նա Լվովում գաղտնի մնաց մոտ երկու շաբաթ։ Ծանոթանալով զարգացող իրավիճակին, Բանդերան անհրաժեշտ համարեց վերակառուցել ՕՈՒՆ-ի ամբողջ աշխատանքը և ուղղել այն նոր գլխավոր թշնամու՝ ԽՍՀՄ-ի դեմ: ՕՈՒՆ-ի շատ անդամներ պաշտպանեցին Բանդերայի ծրագրերը կազմակերպության հետագա գործունեության վերաբերյալ և նախատեսում էին ՕՈՒՆ ցանցի ընդլայնում [[Ուկրաինական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ուկրաինական ԽՍՀ-ի]] ողջ տարածքում և Ուկրաինայում խորհրդային իշխանության դեմ պայքարի սկիզբը: 1939-ի հոկտեմբերին Բանդերան ապօրինաբար հատեց գերմանա-խորհրդային սահմանազատման գիծը և տեղափոխվեց [[Կրակով]], Գլխավոր կառավարության տարածք, որտեղ ակտիվորեն միացավ ՕՈՒՆ-ի գործունեությանը ՝ պաշտպանելով դրա վերակազմավորման գաղափարը: Բանդերան կարողացավ աջակցություն ստանալ Արևմտյան Ուկրաինայի և Անդրկարպատիայի ընդհատակյա ակտիվիստների, ինչպես նաև ՕՈՒՆ-ի ղեկավարության որոշ ներկայացուցիչների շրջանում, ովքեր ապրում էին վտարանդի եվրոպական երկրներում և անմիջական կապեր էին պահպանում ընդհատակյա հետ։<ref>{{Cite web |title=МЕЧ І ТРИЗУБ. НОТАТКИ ДО ІСТОРІЇ СЛУЖБИ БЕЗПЕКИ ОРГАНІЗАЦІЇ УКРАЇНСЬКИХ НАЦІОНАЛІСТІВ |url=http://www.memorial.kiev.ua/zhurnal/pdf/01-02_1998/365.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190214205427/http://www.memorial.kiev.ua/zhurnal/pdf/01-02_1998/365.pdf |archive-date=2019 թ․ փետրվարի 14 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> ՕՈՒՆ-ը Բանդերայի գլխավորությամբ սկսեց զինված ապստամբություն նախապատրաստել Գալիսիայում և Վոլինում։<ref>{{Cite web |title=Степан Бандера — символ Нації: Петро Дужий |url=http://www.ukrcenter.com/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%94%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B9/25308-9/%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD-%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B2%D0%BE%D0%BB-%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%97 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191027052338/http://www.ukrcenter.com/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%94%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B9/25308-9/%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD-%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B2%D0%BE%D0%BB-%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%97 |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 27 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> Ժամանակակից ուկրաինացի պատմաբանների գնահատականներով՝ 1939-ի վերջին ՕՈՒՆ-ը ուներ 8-9 հազար անդամ (առավելագույնը 12 հազար, եթե հաշվենք բոլոր նրանց, ովքեր ակտիվորեն համակրում էին ազգայնական գաղափարներին)։ ՕՈՒՆ-ի մի մասը՝ Անդրեյ Մելնիկի գլխավորությամբ, կարծում էր, որ անհրաժեշտ է ապավինել նացիստական Գերմանիային։ Մեկ այլ մասը՝ Բանդերայի գլխավորությամբ, առաջ մղեց զինված ընդհատակ ստեղծելու և պարտիզանական պատերազմի նախապատրաստվելու գաղափարը, այդ թվում՝ նացիստների դեմ։ Բոլորը միակարծիք էին միայն այն մասին, որ Խորհրդային Միությունը գլխավոր թշնամին էր։<ref>{{Cite web |title=С кем идти? — Великая Гражданская война 1939—1945 |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/208/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328215226/https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/208/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> Մելնիկն ու Բանդերան չեն կարողացել համաձայնության գալ։ 1940 թվականի փետրվարի 10-ին [[Հռոմ]]ում ՕՈՒՆ-ի պառակտումը «մելնիկականների» և «բանդերիտների» նույնն էր, ինչ ՌՍԴԲԿ-ի բաժանումը «[[բոլշևիկներ]]ի» և «[[մենշևիկներ]]ի»: ՕՈՒՆ(բ) - [[Ստեպան Բանդերա|Բանդերա]] և ՕՈՒՆ(մ) - Մելնիկովսկայա: Այդ պահից յուրաքանչյուր խումբ իրեն հռչակեց որպես ՕՄԿ-ի միակ օրինական ղեկավարությունը: Ստեփան Բանդերայի կողմնակիցները պատրաստ էին պայքարի արմատական մեթոդների։ Դեռևս Գերմանիան ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակվելուց առաջ նրանք որոշում կայացրին. ''«պատերազմի դեպքում օգտվել իրավիճակից, իշխանությունը վերցնել իրենց ձեռքը և կառուցել ազատ ուկրաինական պետություն ուկրաինական հողերի վրա, որոնք ազատագրվել են մոսկովյան-բոլշևիկյան օկուպացիայից»:'' Միակ բանը, որ ազգայնականները հաշվի չէին առել, դա Գերմանիայի սեփական վերաբերմունքն էր իրենց ծրագրերի նկատմամբ։ Բանդերայի կողմնակիցները հույս ունեին, որ ԽՍՀՄ-ի դեմ իրենց գործողությունների փաստը կստիպի գերմանացիներին ճանաչել իրենց դաշնակիցներ և կնպաստի անկախ Ուկրաինայի կայացմանը։<ref>{{Cite web |title=С кем идти* Великая Гражданская война 1939—1945 |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/208/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328215226/https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/208/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> === Ուկրաինացի դիվերսանտների պատրաստում === 1940 թվականի մարտին Աբվերի օգնությամբ ՕՈՒՆ-ի ղեկավարությունը դիվերսիոն խմբեր ուղարկեց Լվով և Վոլին ՝ դիվերսիա և քաղաքացիական անհնազանդություն իրականացնելու համար։ Դիվերսանտների խմբեր ուղարկվեցին նաև Վլոդավա և [[Բյալա Պոդլյասկա|Բիալա Պոդլասկա]] շրջաններ, նրանց մեծ մասը վնասազերծվել է ՆԿՎԴ-ի կողմից։ ՕՈՒՆ-ի ձերբակալված 658 գրոհայինների թվում են եղել ''տարածաշրջանային գործադիրի'' վեց անդամներ, շրջանային և շրջանային ղեկավարության անդամներ և Լվովի ''քաղաքային ղեկավարության ղեկավարը:'' Գլխավոր կառավարության տարածքում գտնվող «Աբվեր» ճամբարներում սկսվել է ՕՈՒՆ–Բ անդամների ակտիվ ուսուցումը ռազմական և դիվերսիոն հարցերում: Քննողների թվում էին [[Ռոման Շուխևիչ]]ը և [[Յարոսլավ Ստեցկո]]ն: Ամենահեռանկարայինի համար Կրակովում կային անձնակազմ և հատուկ դասընթացներ: Անցկացվել են մարտավարական վարժանքներ՝ ուղիղ կրակով։ Ուկրաինական ԽՍՀ-ի տարածքում ՕՈՒՆ–Բ-ի անդամները տեղեկություններ են հավաքել Կարմիր բանակի զորամասերի և պահեստների գտնվելու վայրի մասին, ինչպես նաև մանրամասն տեղեկություններ Կարմիր բանակի հրամանատարական կազմի մասին: 1940-ի օգոստոսին ՆԿՎԴ-ի կողմից ստացված տեղեկատվությունը Կրակովից ձերբակալված ՕՈՒՆ–Բ կապից կրկին խափանեց ծրագրված ապստամբությունը: ՆԿՎԴ-ի գործողությունների ընթացքում ՕՈՒՆ–Բ ընդհատակում առգրավվել է ավելի քան 2000 հրացան, 43 գնդացիր, 600 ատրճանակ և այլ ռազմական տեխնիկա և զինամթերք։ ՕՈՒՆ–Բ–ն ստիպված էր հետ կանչել մերկացված բնակիչներին Գլխավոր կառավարության տարածք: «Բանդերիտների» և սովետական սահմանապահների միջև տեղի է ունեցել 86 ռազմական բախում ՕՈՒՆ-Բ-ի խոշոր զինված խմբերի կողմից Գերմանիայի և Հունգարիայի տարածք անցնելու փորձերի ժամանակ։<ref>Веденеев Д. В., Биструхин Г. С. Меч i тризуб… — С. 136.</ref> 1941 թվականի հունվարի 15-19-ը [[Լվով]]ում տեղի ունեցավ «Հիսունինների դատավարությունը»։ Մեղադրյալներից շատերը դատապարտվել են մահապատժի` հրազենով։ Բայց ոմանց, այնուամենայնիվ, հաջողվեց փախչել։ Նրանց թվում էր ՈՒՊԱ-ի ապագա կազմակերպիչ և առաջին ղեկավար Դմիտրի Կլյաչկովսկին ։ Նրա մահապատիժը փոխարինվել է 10 տարվա ազատազրկմամբ։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի սկզբի հետ նրան հաջողվեց փախչել բանտից։ Նույն դատավարության ընթացքում ՆԿՎԴ-ի քննիչները պարզեցին. ''«Տարածաշրջանային գործադիրի ձերբակալությունից հետո Կրակովի ՕՈՒՆ կենտրոնի անունից արտասահմանից ժամանած Միրոն Դմիտրոն (կեղծանունը՝ «Ռոբերտ»), Լև Զատնիի հետ միասին (կեղծանուն «Տրոյան»), միջոցներ են ձեռնարկում վերականգնելու համար պարտված ՕԵԿ-ի հակատարածաշրջանային գործադիրը և հետագա գործողությունները։ ՕՈՒՆ-ը, որպեսզի ամեն ինչ ստորադասվի մեկ նպատակի՝ խորհրդային իշխանության դեմ զինված ապստամբության նախապատրաստում, իշխանության զավթում իրենց ձեռքում և այսպես կոչված ֆաշիստական տիպի ուկրաինական անկախ պետության ստեղծում՝ «Ուկրաինան ուկրաինացիների համար» սկզբունքով։ Խորհրդային իշխանության դեմ զինված ապստամբություն նախապատրաստելիս ՄԿՀ-ն հույս ուներ ոչ միայն սեփական ուժերի, այլ նաև հարևան պետություններից մեկի միջամտության վրա, իսկ ՄԿԿ-ի Կրակովի կենտրոնը բանակցում էր մի շարք օտարերկրյա պետությունների հետ Խորհրդային Միության դեմ ուղղակի միջամտության մասին»։''<ref>Комар Л. Процес 59-ти--Додаток 2.--Львів.1997.--С.89.</ref> 1940-1941 թվականների ձմռանը Գլխավոր կառավարության տարածքում OUN-ի անդամների վերապատրաստումը շարունակվեց էլ ավելի մեծ մասշտաբով։ Մի քանի հարյուր «բանդերովցիներ» հատուկ վերապատրաստում են անցել [[Զակոպանե]]ի, Կրինիցիայի և Կոմանչիի Աբվերի ճամբարներում։<ref name="zustrich.quebec-ukraine.com">{{Cite web |title=''Ребет Л.'' «Світла і тіні ОУН»: Спогади Голови Крайової екзекутиви ОУН у 1935−1939 роках — Мюнхен: «Український самостійник», 1964. — цит. по сайту товариства «Зустріч» (zustrich.quebec-ukraine.com) — Canada, Quebec−Hutchison Архивировано 24.07.2008. |url=http://zustrich.quebec-ukraine.com/lib/lev_rebet.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090710105450/http://zustrich.quebec-ukraine.com/lib/lev_rebet.htm |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 10 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 23}}</ref>{{sfn|Киричук|2002}}{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/1.pdf Розділ 1. — Гл. 1.]}} Աբվերը 2,5 մլն մարկ է հատկացրել ՕՈՒՆ-ին։ Դրա դիմաց ազգայնականները գերմանական հետախուզությանը տրամադրեցին տեղեկություններ ԽՍՀՄ-ի մասին՝ Կարմիր բանակի և ՆԿՎԴ ներքին զորքերի ստորաբաժանումների, նրանց զենքերի, տեղակայման, թվերի, հրամանատարական կազմի, հրամանատարների ընտանիքների բնակության վայրերի և ռազմական օբյեկտների մասին։{{sfn|Киричук|2002}}{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/1.pdf Розділ 1. — Гл. 1.]}} ՄՄԿ(բ) առաջին ծրագրային փաստաթուղթը՝ «ՄԱԿ-ի մանիֆեստը», թվագրվում է 1940 թվականի դեկտեմբեր ամսով և պարունակում էր կոչ՝ միանալու Հեղափոխական ՕՄԿ-ի շարքերը Ստեփան Բանդերայի ղեկավարությամբ։{{sfn|''Патриляк І. К.''|2004|loc=С. 102}} 1941 թվականի գարնանը «բանդերովականները» կրկին սկսեցին տեղափոխվել ԽՍՀՄ տարածք։ Ազգայնական ընդհատակյա ակտիվությունը կրկին աճեց միայն 1941-ի ապրիլին ՕՄՕ-ի մարտիկները սպանեցին 38 խորհրդային և կուսակցական աշխատողների և տասնյակ դիվերսիաներ իրականացրին տրանսպորտային, արդյունաբերական և գյուղատնտեսական օբյեկտներում։<ref name="web.archive.org">[https://web.archive.org/web/20131213155650/http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/1.pdf Патриляк І. К. Антирадянське збройне повстання ОУН (жовтень 1939 — липень 1941 р.) // Розділ 1. Тактика і стратегія українських націоналістів на початковому етапі Другої світової війни. с. 15-52. В сб. Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія: Історичні нариси / НАН України; Інститут історії України / С. В. Кульчицький (відп.ред.). — К.: Наук. думка, 2005. — 495 с.] ISBN 966-00-0440-0</ref> === Ուկրաինացի ազգայնականների ջոկատներ === == Հայրենական մեծ պատերազմի մեկնարկից հետո == Բրանդենբուրգի 800 գնդի անձնակազմը, Ռոլանդ և Նախտիգալ գումարտակները մասնակցել են ԽՍՀՄ դեմ ռազմական գործողություններին։ === Լվովի իրադարձությունները 1941 թվականի հունիս-հուլիսին === Վիճահարույց խնդիր է մնում Նախթիգալ գումարտակի մասնակցությունը Լվովում խաղաղ բնակիչների բռնաճնշումներին և սպանություններին (մասնավորապես, 1941 թվականի հուլիսի 1-ից 6-ը մոտ երեք հազար խորհրդային ակտիվիստների ոչնչացմանը,<ref>Дії «Нахтігалю» і «Роланду»// ''Масловський В. И.'' З ким і проти кого воювали українські націоналісти в роки Другої світової війни? — {{М}}, 1999. — С.24.{{ref-uk}}</ref> հրեական ջարդերին և [[Լվովի պրոֆեսորների սպանություն|Լվովի դասախոսների կոտորածներին]] ): Սա նաև կարևոր է, քանի որ դրա հրամանատարներից մեկը եղել է [[Ուկրաինայի ապստամբական բանակ|ՈՈՒՊԱ-ի]] ապագա գլխավոր հրամանատար [[Ռոման Շուխևիչ]]ը: Կասկածից վեր է, որ ջարդերին ամենաակտիվ մասնակցությունն են ունեցել ուկրաինացիները։ Ջարդերի մի մասը սկսվել է դեռևս գերմանացիների՝ քաղաք հասնելուց առաջ։<ref>Pohl D.Nationalsozialistische Judenverfolgung in Ostgalizien 1941-1944: Organisation und Durchführung eines staatlichen Massenverbrechens S. 61.</ref> Կան ապացույցներ, որ ուկրաինացի ազգայնականների կողմից գրավված ռադիոկայաններից ռադիոհաղորդումների միջոցով նրանք կոչ էին անում ոչնչացնել հրեաներին։<ref>''Dieter Pohl''. Nationalsozialistische Judenverfolgung in Ostgalizien 1941—1944: Organisation und Durchfuhrung eines staatlichen Massenverbrechens. — 2. Aufl. — Munchen: R. Oldenbourg Verlag, 1997. — 453 S. — ISBN 9783486563139. — S. 58.</ref> Ըստ Էինզացգրուպպ-ի զեկույցի՝ Լվովում սովետական զորքերի դուրսբերումից հետո տեղի բնակիչները 1000 հրեաների խմբավորել են ՆԿՎԴ բանտ, այնուհետև նրանց մեծ մասը սպանվել է ուկրաինական ոստիկանության կողմից, որը կազմակերպել էր ՕՈՒՆ-ը, բայց բաղկացած էր ոչ միայն նրա անդամներից։<ref>Дин М. Указ соч. С. 41.</ref> Գերմանացի պատմաբան Դիտեր Փոլը կարծում է, որ Լվովի ջարդին Նախթիգալ գումարտակի անդամների մասնակցության մասին տեղեկությունները հակասական են։ Բրիգադկի բանտում հրեաների ջարդին հավանաբար մասնակցել են գումարտակի 2-րդ վաշտի զինվորները։<ref>''Dieter Pohl''. Nationalsozialistische Judenverfolgung in Ostgalizien 1941—1944: Organisation und Durchfuhrung eines staatlichen Massenverbrechens. — 2. Aufl. — Munchen: R. Oldenbourg Verlag, 1997. — 453 S. — ISBN 9783486563139. — S. 62.</ref> Սակայն ոչ բոլոր գիտնականներն են համաձայն, որ գումարտակը մասնակցել է ջարդին։ Հարցի պատասխանը, թե արդյոք «Նախթիգալ» գումարտակը մասնակցել է Լվովում լեհերի և հրեաների ոչնչացմանը, ուկրաինացի պատմաբան և ուկրաինական ազգայնականության հետազոտող Իվան Պատրիլյակի գրքի գլխի թեման է։<ref>''І.К. Патриляк''. Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках. — Київ, 2004. — 598 с. — С. 321—368.</ref> Դրանում նա ուսումնասիրում է ինչպես աղբյուրները, որոնք վերաբերում են Լվովում Նախթիգալ-ի մարտիկների առկայությանը, այնպես էլ խորհրդային պատմագիտական ​​կարծրատիպի ձևավորմանը ուկրաինական ազգայնական ջոկատների ստորաբաժանման մասնակցության մասին հրեաների և լեհ դասախոսների ոչնչացմանը: Աղբյուրներն ուսումնասիրելուց հետո Պատրիլյակը հանգում է այն եզրակացության, որ թեև ՕՈՒՆ-ի նախապատերազմական գաղափարախոսությունը պարունակում էր դրույթներ, որոնք կոչ էին անում ոչնչացնել հրեաներին, առկա աղբյուրները չեն աջակցում այն ​​վարկածին, որ «Դրուժինայի» անդամները մասնակցել են հրեաների ոչնչացմանը, նա խոստովանում է, որ որոշ ուկրաինացիներ՝ ոստիկանական կազմավորումների անդամներ (բայց ոչ «Ջեջիների» ոչնչացումը:<ref>''І.К. Патриляк''. Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках. — Київ, 2004. — 598 с. — С. 363—364.</ref> Նրա կարծիքով՝ հրեական ջարդին մասնակցել են միայն ուկրաինական գաղտնազերծված տարրերը (ուկրաիներեն՝ «shumovinnya»)։ Նրա կարծիքով, Նախթիգալ-ը որպես կազմակերպություն ներգրավված չի եղել հակահրեական գործողություններում, իսկ հրեաների սպանությունը գումարտակի որոշ մարտիկների կողմից, որը կատարվել է մի քանի օր անց Վիննիցայի շրջանում գումարտակի անդամների կողմից, բնակչության խնդրանքով ամբողջությամբ «կրքի մեջ էր» և չէր արտացոլում Հրեաների նկատմամբ ՄԱԿ-ի քաղաքականությանը:<ref>''І.К. Патриляк''. Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках. — Київ, 2004. — 598 с. — С. 362.</ref> Գերմանական վարչակազմը պայմաններ ստեղծեց փողոցային ջարդերի համար, իսկ հետո գերմանացիները գնդակահարեցին հրեաներին։ Համենայն դեպս հուլիսի 2-ից հետո հրեաներին գնդակահարելու նախաձեռնությունը գերմանական կողմից էր։ Հուլիսի 2-ին և 3-ին Լվովում Օտտո Ռաշի Էինսաթզգրուպպի-ի ստորաբաժանումները նախկինում ստեղծված ուկրաինական ժողովրդական միլիցիայի հետ միասին, որն այն ժամուկրաինացի հրեաների՝ որպես «վտարման» դատապարտման համար: Հուլիսի 2-ից ՈՒՆՄ-ն ընդգրկվեց գերմանական վարչակազմի համակարգում և ենթարկվեց [[ՍՍ (կազմակերպություն)|ՍՍ-]] ինանակ ղեկավարում էր ՕՈՒՆ–Բ-ի առաջնորդներից Եվհեն Վրեցիոնան, հետագայում՝ ՈՒԳՎՌ-ի անդամ, գնդակահարել են մոտ<ref>Breitman R. Himmler and the `Terrible Secret` among Executioners // Journal of Contemporary History, Vol. 26,№ 3-4. The impact of Western Nationalisms: Essays dedicated to Walter. Z. Laqueur on the occasion of his 70-th birthday (Sept., 1991). P. 438.</ref> ուկրաինացի հրեաների՝ որպես «վտարման» դատապարտման համար: Հուլիսի 2-ից ՈՒՆՄ-ն ընդգրկվեց գերմանական վարչակազմի համակարգում և ենթարկվեց [[ՍՍ (կազմակերպություն)|ՍՍ-]] ին։<ref>''І.К. Патриляк''. Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках. — Київ, 2004. — 598 с. — С. 231.</ref> === ՕՈՒՆ(բ)-ի գործողությունները օկուպացված տարածքում === Պատերազմի սկզբում [[Ուկրաինական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ուկրաինական ԽՍՀ]] տարածքում ՕՈՒՆ(բ) գրոհայիններին կազմակերպության ղեկավարությունը հանձնարարել է հետևյալ հանձնարարությունը՝ ''«սպանել հրամանատարներին և քաղաքական հրահանգիչներին»'', ''«սաբոտաժի ենթարկել վարչակազմի գործողությունները, ապատեղեկատվություն տարածել և խուճապ սերմանել, խափանել մոբիլիզացիան, հարձակվել զորանոցների և հեռախոսային կայազորների վրա, կապի կայազորների վրա, հեռախոսային կայազորների վրա գրոհել, հաղորդակցությունները, քանդել կամուրջները և խցանումներ ստեղծել ճանապարհների վրա, ոչնչացնել տրանսպորտը»''։ Գերված ռուսները պետք է հանձնվեին գերմանական վարչակազմին կամ լիկվիդացվեին, իսկ «քաղաքական հրահանգիչները, [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն|կոմունիստները]] ևՆԿՎԴ[[ԽՍՀՄ Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատ|-ի գործակալները]]» պետք է լուծարվեին տեղում։ ՕՈՒՆ(բ) -ի պահպանված զեկույցները ցույց են տալիս, որ այս հրահանգները կատարվել են մեծ նախաձեռնությամբ։{{sfn|''Патриляк І. К.''|2004|loc=С. 115—117, 468 — московську мужву по розброєнні віддати в полон німцям, згл[ядно] ліквідувати. Політруків та знаних комуністів та москалів ліквідувати. То саме (дещо гостріше) з частинами НКВД.}}{{sfn|ОУН в 1941 році|2006|name=autogenerated5|loc=}} ԽՍՀՄ-ի վրա Գերմանիայի հարձակմամբ ՕՈՒՆ ընդհատակյա անդամները հզոր հակասովետական ապստամբություն բարձրացրին։ Պատերազմի սկզբում Արևմտյան Ուկրաինայի ՕՈՒՆ-ի տարածաշրջանային ղեկավարությանը հաջողվեց մոբիլիզացնել 10000 մարտիկի, որոնք սկսեցին կռվել նահանջող խորհրդային զորքերի հետ: Եղել են դեպքեր, երբ ՕՈՒՆ-ի ստորաբաժանումները գրավել են քաղաքները դեռևս գերմանացիների ժամանումից առաջ։ Ուկրաինացի ազգայնականների պարտիզանական ջոկատները սպանել են ՆԿՎԴ-ի առանձին սպաների և Կարմիր բանակի զինվորների, իսկ բնակչությանը կոչ են արել չօգնել Կարմիր բանակին։ Շատ տեղի բնակիչներ, մոբիլիզացվելով Կարմիր բանակի մեջ, լքեցին և անցան ՕՈՒՆ: Գերմանական զորքերի ժամանումով տեղի բնակչությունը ակտիվորեն օգնեց նրանց՝ հետապնդելու շրջապատված Կարմիր բանակի զինվորներին։ Ընդհանուր առմամբ, պատերազմի սկզբում ՕՈՒՆ-ի կողմից բարձրացված հակասովետական ապստամբության ընթացքում Կարմիր բանակը և ՆԿՎԴ զորքերի մի մասը ուկրաինացի ազգայնականների հետ բախումներում կորցրեց մոտ 2100 սպանված և 900 վիրավոր, մինչդեռ միայն Վոլինում ազգայնականների կորուստները հասան 500 զոհի: ՕՈՒՆ-ի անդամներին հաջողվել է ապստամբություն բարձրացնել ժամանակակից [[Լվովի մարզ|Լվովի]], [[Իվանո-Ֆրանկովսկի մարզ|Իվանո-Ֆրանկիվսկի]], [[Տերնոպոլի մարզ|Տերնոպոլի]], [[Վոլինի մարզ|Վոլինի]] և [[Ռովնոյի մարզ|Ռիվնե շրջանների]] 26 շրջանների տարածքում: Կուսակցականներին հաջողվել է վերահսկողություն հաստատել 11 շրջանային կենտրոնների վրա և գրավել նշանակալի գավաթներ (Լվովի պետական վարչակազմին հաղորդում են 15 հազար հրացան, 7 հազար գնդացիր և 6 հազար ձեռքի նռնակ)։<ref>Патриляк I.K. Діяльність Організації українських націоналістів (бандерівців) у 1940–1942 роках (військовий аспект). С. 97, 177.</ref> Ռազմական գործողությունների մեկնարկից առաջ ՕՈՒՆ(բ)-ը ստեղծեց «երթային խմբեր», որոնք պետք է հետևեին [[Վերմախտ]]ի առաջավոր ստորաբաժանումներին՝ վարելով քաղաքական քարոզչություն և կազմակերպելով զինված «ուկրաինական միլիցիա»: Նախատեսվում էր, որ գերմանական օկուպացիայի համեմատաբար լիբերալ բնույթի պայմաններում ազգայնականները հնարավորություն կունենան իրենց գաղափարները տարածել Ուկրաինայի ողջ տարածքում՝ դրանով իսկ հող նախապատրաստելով ուկրաինական պետության անկախության համար հետագա պայքարի համար։<ref>Патриляк І., Пагіря О. Військова конференція ОУН(Б) 1942 р. і розробка планів зі створення українських збройних сил // З архівів ВУЧК-ГПУ-НКВД-КГБ. — 2008. — № 1/2 (30/31).</ref> Քայլերթի խմբերի ընդհանուր ղեկավարումն իրականացնում էր Դմիտրի Միրոնը («Օրլիկ»)։ Այս խմբերի ճակատագիրն այլ էր, Հյուսիսային և արևելյան խմբերը հիմնականում պարտություն կրեցին ՍԴ-ից և գեստապոյից՝ բանդերիտների դեմ աշնանային գերմանական ռեպրեսիաների սկզբով։ Նրանց ղեկավարներից շատերը ձերբակալվեցին, ոմանց հաջողվեց անցնել ընդհատակ և սկսել ստեղծել OUN ցանց ամբողջ Ուկրաինայում: Ավելի բախտավոր էր հարավային խումբը՝ նրան հաջողվեց հասնել [[Օդեսա]] և այնտեղ ստեղծել OUN-ի հզոր բազա։<ref>{{Cite web |title=Кто боролся с оккупантами и кто помогал им в годы Второй мировой войны? |url=https://odessa-life.od.ua/article/8005-Kto-borolsya-s-okkupantami-i-kto-pomogal-im-v-gody-Vtoroy-mirovoy-voyny |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181111151540/http://odessa-life.od.ua/article/8005-Kto-borolsya-s-okkupantami-i-kto-pomogal-im-v-gody-Vtoroy-mirovoy-voyny |archive-date=2018 թ․ նոյեմբերի 11 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 22}}</ref><ref>{{Cite web |title=ДІЯЛЬНІСТЬ ОУН НА ОДЕЩИНІ У 1941—1944 РР.їБ. |url=http://shron1.chtyvo.org.ua/Safonova_Nadiia/Diialnist_OUN_na_Odeschyni_u_19411944_rr.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190417190850/http://shron1.chtyvo.org.ua/Safonova_Nadiia/Diialnist_OUN_na_Odeschyni_u_19411944_rr.pdf |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 17 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 22}}</ref> Գլխավոր կառավարության ընդլայնումից հետո, 1941 թվականի օգոստոսի 7-ին, արևմտյան ուկրաինական հողերում ՕՈՒՆ(բ) տարածաշրջանային կենտրոնը (ուկրաիներեն՝ провід) հանդես եկավ հռչակագրով, որում մասնավորապես ասվում էր. պայքար Գերմանիայի դեմ»։<ref>Організація має «пристосуватися до витворених умов та мусить відповідати майбутнім потребам України. Українські націоналісти приймуть активну участь у суспільній праці на всіх ділянках національного життя. ОУН не йде — всупереч провокативним вісткам шкідників української справи — на підпільну боротьбу проти Німеччини. ОУН буде всіма способами протиставлятися вияву неорганізованої, чуттєвої реакції, що позбавлена всякого політичного реалізму та зрозуміння хвилевости теперішньої ситуації, навіть при найкращих намірах, може нести українській справі великої шкоди» — Укр. історичний. журнал, 2004. — № 5. — С. 84−85. — ISSN 01305247.</ref> ==== 1941 թվականի հունիսի 30-ին հռչակված «ուկրաինական պետություն». ==== Գերմանական զորքերի առաջադեմ ստորաբաժանումների թիկունքում ՕՈՒՆ(բ) առաջնորդի առաջին տեղակալ [[Յարոսլավ Ստեցկո|Յարոսլավ Շտեցկոն]] մի խումբ համախոհների հետ ժամանեց Լվով, որտեղ վերջինս գումարեց «Ուկրաինայի Ազգային ժողովը» ( {{Lang-uk|«Українські національні збори»}} ), որը 1941 թվականի հունիսի 30-ին հռչակեց «Ուկրաինական պետություն», որը, ըստ ուկրաինացի ազգայնական առաջնորդների գաղափարի, կստանա նույն կարգավիճակը, ինչ [[Սլովակիայի հանրապետություն (1939-1945)|Սլովակիան]] ՝ Յոզեֆ Տիսոյի գլխավորությամբ կամ [[Խորվաթիայի անկախ պետություն|Խորվաթիան]]՝ Անտե [[Անտե Պավելիչ|Պավելիչի]] գլխավորությամբ, և որը [[Նացիստական Գերմանիա|Մեծ Գերմանիայի]] հետ միասին պետք է ստեղծեր «Մեծ Գերմանիա» նոր կարգը ուկրաինացիների կողմից։<ref>Kul’chyts’kyi, OUN v 1941 rotsi (2006), 11; Himka, “Central European Diaspora,”19.</ref> Ինքը՝ Ստեցկոն, գլխավորել է Ուկրաինայի պետական կառավարությունը։ 1941 թվականի հուլիսի 3-ին Ստեցկոն ողջույնի նամակներ ուղարկեց [[Առանցքի ուժեր|Առանցքի երկրների]] առաջնորդներին՝ [[Ադոլֆ Հիտլեր|Հիտլերին]], [[Բենիտո Մուսոլինի|Մուսոլինիին]], [[Միկլոշ Հորթի|Միկլոշ Հորտիին]], [[Յոն Անտոնեսկու|Իոն Անտոնեսկուին]], [[Կարլ Մաներհայմ|Գուստավ Մաններհեյմին]], [[Ֆրանցիսկո Ֆրանկո]]յին, [[Անտե Պավելիչ]]ին և Յոզեֆ Տիսոյին, ում նա «այժմ տեսնում էր, որ իր երկիրը աջակցում է Եվրոպային»: Նա նաև ասաց Պավելիչին, որ [[ուկրաինացիներ]]ն ու [[խորվաթներ]]ը ՝ ''«երկուսն էլ հեղափոխական ժողովուրդները, որոնք փորձված են մարտերում, կերաշխավորեն առողջ միջավայրի ստեղծումը Եվրոպայում և նոր կարգեր»։''<ref>Rossolinski-Liebe, «The ‘Ukrainian National Revolution’ of 1941,» 99, citing TsDAVO Ukrainy, f. 3833, op. 1, spr. 22, ll. 1-27</ref> Որոշ հետազոտողներ Շտեցկոյի «կառավարության» ձերբակալությունը գնահատում են որպես Ուկրաինայում ՕՈՒՆ-ի և գերմանական օկուպացիոն իշխանությունների առճակատման սկիզբ, որը Գերմանիային ՕՈՒՆ-ի հակազդեցության դրսեւորում է։ Այնուամենայնիվ, 1941-ի ամռանը դեռևս խոսք չկար ՄԵԿ-ի դեմ որևէ ընդդիմության մասին, գոնե ոչ պաշտոնապես: Չնայած ՕՈՒՆ-ի ղեկավարության ձերբակալություններին, ուկրաինացի ազգայնականները կոչ են արել ուկրաինացի ժողովրդին աջակցել Գերմանիային։ ՕՈՒՆ–Բ-ն հրապարակայնորեն մերժեց օկուպացիոն իշխանությունների դեմ պայքարի բոլոր կոչերը, որոնք տարածվում էին ՕՈՒՆ-ի անունից<ref>ОУН в 1941 роцi. Документи. Ч. 2. С. 456.</ref> ''սադրանքներ,'' ՕՈՒՆ-ի որոշ երթային խմբեր բացահայտորեն համագործակցում էին օկուպացիոն իշխանությունների հետ: Քայլարշավի խմբի ղեկավարներից մեկը, օրինակ, 1941 թվականի հուլիսի 16-ին իր զեկույցում նշել է. ''«Մեր գործողություններն ավելի շատ վկայում են գերմանացիների հետ ՕՈՒՆ-ի անկեղծ համագործակցության մասին, քան բոլոր կոչերը, և սա է գլխավորը»։''<ref>ОУН в 1941 роцi. Документи. Ч.1. С. 328.</ref> ՕՈՒՆ-ի և գերմանական վարչակազմի միջև տարաձայնություններն այն էին, որ վերջինս ոչ մի կերպ չէր ճանաչում Ուկրաինայի անկախությունը կամ նրա պետականությունը։ 1941 թվականի օգոստոսի 30-ին [[Ժիտոմիր]]ում ահաբեկչական գործողության արդյունքում սպանվել են ՕՈՒՆ(մ) ղեկավարության անդամներ Եմելյան Սեննիկը և Նիկոլայ Ցիբորսկին։ ՕՈՒՆ(մ)-ի ղեկավարությունն անմիջապես այս հանցագործության մեղքը բարդեց «բանդերիտների» վրա։ Սեպտեմբերի 15-ի առավոտյան տեղի ունեցան զանգվածային ձերբակալություններ, որոնց զոհ դարձավ ՕՈՒՆ(բ) ղեկավարության մինչև 80%-ը: Ընդհանուր առմամբ, 1941 թվականին գեստապոն ձերբակալեց ավելի քան 1500 «Բանդերայի» ակտիվիստների։<ref>{{Cite web |title=Патриляк И. К. ОРГАНИЗАЦИЯ УКРАИНСКОГО НАЦИОНАЛИСТОВ &#91;Электронный ресурс&#93; // Энциклопедия истории Украины Т. 7: Ми-О / Редкол .: В. А. Смелый (председатель) и др. НАН Украины. Институт истории Украины. — К .: В-во «Наукова думка», 2010. — 728 с |url=http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?Z21ID=&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Orhanizatsiia_ukrainskykh |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200613225917/http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?Z21ID=&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Orhanizatsiia_ukrainskykh |archive-date=2020 թ․ հունիսի 13 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 21}}</ref> ==== «Ուկրաինայի ազգային հեղափոխական բանակ». ==== Հունիսի 30-ի «Ուկրաինայի պետության հռչակման ակտի» տեքստում ասվում էր.''«Ուկրաինական ազգային հեղափոխական բանակը ստեղծվում է ուկրաինական հողի վրա և դաշնակից գերմանական բանակի հետ կշարունակի պայքարել մոսկովյան օկուպացիայի դեմ՝ հանուն ինքնիշխան կաթոլիկ ուկրաինական պետության և նոր կարգերի ամբողջ աշխարհում»։''<ref>текст акта, опубликованный в газете «Самостійна Україна» ([[Ивано-Франковск|Станиславов]]) 10 июля 1941</ref> ''«Ուկրաինական բանակ ստեղծելու առաջարկը, որը պատերազմի մեջ կմտնի Գերմանիայի կողմից և կվարի այն գերմանական բանակի հետ այնքան ժամանակ, քանի դեռ հաղթում է ժամանակակից պատերազմի բոլոր ճակատներում»'' ներկայացված է նաև 1941 թվականի օգոստոսի 14-ի հուշագրում, որն ուղարկվել է ՕՈՒՆ(բ)-ի կողմից գերմանական կողմին։{{sfn|ОУН і УПА|2005|name=oun4pdf|loc=[http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/4.pdf Раздел 2]}} 1941 թվականի հուլիսի 1-ին Լվովում և նրա շրջակայքում տարածվեց «Մայր ուկրաինական հողերում» ՕՈՒՆ(բ) տարածաշրջանային առաջնորդ Իվան Կլիմովի կոչը՝ ստորագրված «Լեյտենանտ Եվգեն Լեգենդա» կեղծանունով, որը հայտարարեց «Ուկրաինական ազգային հեղափոխական բանակի» ստեղծման մասին։ Հետագայում ևս մի քանի վերաքննիչ բողոքներ հնչեցին: Այսպես, երրորդ նման կոչում ասվում էր. ''Արևելքում պատերազմի առաջին փուլում գլխավոր դերը պատկանում է գերմանական բանակին։'' ''Մինչ գերմանացիները կռվում են մոսկվացիների դեմ, մենք պետք է ստեղծենք մեր ուժեղ բանակը, որպեսզի հետո սկսենք աշխարհը բաժանել և կարգի բերել։''{{sfn|''Патриляк І. К.''|2004|loc=С. 215}} Աշնանը, սակայն, Կլիմիվի հրամանով ստեղծված ջոկատները ցրվեցին։ Դրանից հետո ինքը՝ Կլիմիվը, անցավ ակտիվ հակագերմանական դիրքերի և դարձավ Գերմանիայի դեմ զինված պայքար սկսելու ջերմեռանդ կողմնակիցը։<ref>Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa: PWN, 1993, s. 27</ref><ref>Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942—1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 108,</ref> ==== Ուկրաինայի ժողովրդական միլիցիան և Ուկրաինայի օժանդակ ոստիկանությունը ==== [[Բարբարոսա (ռազմական գործողություն)|«Բարբարոսա» օպերացիայի]] մեկնարկով ՕՈՒՆ(բ)-ը սկսեց ստեղծել [[Украинская народная милиция (1941)|Ու]]ՕՈՒՆ(կրաինայի ժողովրդական միլիցիայի ստորաբաժանումներ Վերմախտի կողմից գրավված տարածքներում: 1941 թվականի հունիսի 25-ին Ի. Ստեցկոն Ս. Բանդերային ուղղված իր նամակ-զեկույցում գրել է. «մենք ստեղծում ենք միլիցիա, որը կօգնի հեռացնել հրեաներին»։{{sfn|ОУН і УПА|2005|name=oun2pdf|loc=[http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/2.pdf Раздел 2, С. 63.]}}<blockquote>28 հուլիսի 1941 թ Թիվ 82/էջ Լվով, 28 հուլիսի, 1941 թ ՕՈՒՆ անվտանգության ծառայություն Լվովում Քահանայապետ Տեր Տաբինսկին մեզ տեղեկացնում է. մեր ոստիկանությունն այժմ գերմանական իշխանությունների հետ միասին բազմաթիվ հրեաների ձերբակալություններ է իրականացնում։ Լուծարումից առաջ հրեաներն իրենց պաշտպանում են ամեն կերպ, առաջին հերթին՝ փողով։ Հայր Տաբինսկու տեղեկություններով՝ մեր ոստիկանների մեջ կան այնպիսիք, ովքեր հրեաներին ազատում են ոսկու կամ փողի համար, նրանք պետք է ձերբակալվեն։ Մենք կոնկրետ տվյալներ չունենք, բայց դրանք փոխանցում ենք ձեզ՝ ձեր տեղեկատվության և հետագա օգտագործման համար: Փառք Ուկրաինային։ Ուկրաինացի ազգայնականների կազմակերպություն։ Գլխավոր քարոզչության բաժին։<ref name="ReferenceA" /></blockquote>1941 թվականի աշնանից ՕՈՒՆ(բ)-ը ուշադրություն է դարձրել Ուկրաինայի Օժանդակ ոստիկանությունը ''համալրելուն'' իր կողմնակիցներով ոչ միայն արևմուտքում, այլև Ուկրաինայի արևելքում։ Հենց ուկրաինական ոստիկանական ստորաբաժանումները (4-6 հազ.) դարձան 1943 թվականի գարնանը ՀԱՊ-ի կազմավորման կարևոր բաղադրիչը։{{sfn|ОУН і УПА|2005|name=autogenerated2|loc=[http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/4.pdf Раздел 2, С. 93.]}} Հրեաների ոչնչացմանը մասնակցել են ոստիկանության հատուկ ստորաբաժանումները, ինչպես նաև ուկրաինական ոստիկանությունը, ինչպես նաև զինվորական կամավորները: Այսպիսով, մինչև 1941 թվականի աշնան վերջը այս կազմավորումները ակտիվ մասնակցություն ունեցան միայն Ուկրաինայի Ռայխսկոմիսարիատի տարածքում 150-ից 200 հազար հրեաների ոչնչացմանը։<ref>{{Cite web |title=Trial of the Major War Criminals before the International Military Tribunal. Nuremberg, 14 November 1945 — 1 October 1946. Volume III — Nuremberg, 1947. — Р. 564. |url=https://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/pdf/NT_Vol-III.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201121011845/https://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/pdf/NT_Vol-III.pdf |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 21 |access-date=2021 թ․ հունիսի 12}}</ref><ref name="ReferenceB">Международный военный трибунал свидетельство обвинения США-494 (Документ 2992-PS)</ref><span class="ts-fix-text" style="-webkit-box-decoration-break: clone">1942 թվականին նրանք շարունակեցին մասնակցել Ուկրաինայի արևմտյան և արևելյան շրջաններում հրեա բնակչության ոչնչացմանը։</span><ref name="ReferenceB"/> <span class="ts-fix-text" style="-webkit-box-decoration-break: clone">Նրանք նաև ծառայում էին որպես պահակ ռազմագերիների և հրեական գետտոների համակենտրոնացման ճամբարներում:</span> === Բուկովինյան կուրեն === Պատմագրության վիճելի թեմաներից է Պյոտր Վոյնովսկու Բուկովինա կուրենի մասնակցությունը 1941 թվականի սեպտեմբերին [[Բաբի Յառի կոտորածներ|Բաբի Յարում]] հրեաների մահապատժին։ Երկար ժամանակ ենթադրվում էր, որ Բուկովինա Կուրենի մարտիկները մասնակցել են Բաբի Յարում հրեաների մահապատժին։ Սակայն վերջերս ի հայտ եկան ստեղծագործություններ, որոնք հերքում են դա։<ref name="автоссылка1">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Нахманович&nbsp;В.Р. |заглавие=Буковинський курінь i масовi розстріли євреїв Києва восени 1941 р |год=2007 |место=Київ |издание=Український iсторичний журнал |номер=3 |страницы=76−97}}</ref> Այնուամենայնիվ, հուսալիորեն հայտնի է, որ երբ [[Բուկովինա]]յից կուրենները դուրս եկան Գերմանիայի նկատմամբ իրենց հավատարիմ վերաբերմունքը ցույց տալու, Բուկովինայի ՕՈՒՆ-ի ղեկավարությունը՝ Վոյնովսկու գլխավորությամբ, խորհրդային զորքերի նահանջից հետո կազմակերպեց հրեական ջարդերի շարք: Միայն [[Միլիևո (գյուղ, Վիժնիցայի շրջան)|Միլիեւ]] գյուղում հուլիսի 5-ին 120 մարդ է զոհվել։ Հրեաների դեմ նմանատիպ հաշվեհարդարներ իրականացվել են առնվազն 6 այլ գյուղերում։<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=[[Фостий, Иван Петрович|Фостій І.]] |заглавие=Діяльність ОУН на Буковинi у 1940−1941 рр |страницы=13}}</ref> === Ուկրաինայի անվտանգության ոստիկանության (Schutzmannschaft) կազմավորումները === Նրանց հիմնական նպատակը խորհրդային պարտիզանների դեմ պայքարելն էր։ Ռայխսֆյուրեր-SS [[Հայնրիխ Հիմլեր]]ի 1941 թվականի նոյեմբերի 6-ի հրամանով արևելյան ոստիկանության բոլոր կազմավորումների համար շարունակական համարակալում է մտցվել։ Մասնավորապես, ՍՍ-ի և ոստիկանության պետի «Ռոսիա-Հարավ» և Ուկրաինայի Ռայխսկոմիսարիատին հատկացվել են 101-ից մինչև 200 համարներ։<ref>А. Литвин. Украинские полицейские батальоны на территории Беларуси // Материалы конференции «Великая Отечественная война. История и современность». - Луганск, 2008.- С. 60.</ref> 201-րդ անվտանգության թիմ գումարտակը ստեղծվել է 1941 թվականի հոկտեմբերի վերջին հատուկ բելառուս պարտիզանների դեմ զինված պայքարի համար Նախթիգալ և Ռոլանդ լեգեոներներից, որոնց հրամանատարն էր մայոր Եվգենի Պոբեժին, իսկ նրա տեղակալն էր [[Ռոման Շուխևիչ]]ը: 1942 թվականի մարտի կեսերին գումարտակը տեղափոխվեց [[Բելառուսական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Բելառուս]]։ Այստեղ այն հայտնի դարձավ որպես ոստիկանության 201-րդ բաժնի ստորաբաժանում, որը այլ բրիգադների և գումարտակների հետ միասին գործում էր SS-Օբերգրուպպենֆյուրեր [[Էրիխ ֆոն դեմ Բախ]]ի ղեկավարությամբ: Պոբեգուշչին իր հուշերում գրել է, որ բելառուսները լավ են վերաբերվել անվտանգության 201-րդ գումարտակին։<ref>Побігущий Є. Вказ. прац. С. 39–40.</ref> Նման վերաբերմունք է նկատել ԴՈՒՆ-ի մեկ այլ անդամ Թեոդոր Կրոչակը։<ref>Крочак Т. Витяги з щоденника 1941-1943 // Дружини Українських Націоналістів в 1941-1942 рр. 1953. Наша книгозбірня. Ч. 13. С. 60.</ref> Անվտանգության այլ գումարտակներ (202-208), որոնք ձևավորվել են Գալիսիայում գալիսա-ուկրաինացիներից, մասնակցել են [[Ռուսներ|ռուս]], [[Բելառուսներ|բելառուս]], [[Ուկրաինացիներ|ուկրաինական]] և [[Հրեաներ|հրեական]] ծագմամբ խորհրդային քաղաքացիների մահապատիժներին [[Զոլոչև (քաղաք, Ուկրաինա)|Զոլոչիվում]], [[Տերնոպոլ|Տերնոպիլում]], [[Սատանով]]ում, [[Վիննիցա]]յում և Ուկրաինայի և Բելառուսի այլ քաղաքներում և գյուղերում։<ref>''Martin C. Dean''. The German Gendarmerie, the Ukrainian Schutzmannschaft and the ‘Second Wave’ of Jewish Killings in Occupied Ukraine: German Policing at the Local Level in the Zhitomir Region, 1941−1944</ref><ref>Prusin, Alexander Victor. A Community of Violence: The SiPo/SD and Its Role in the Nazi Terror System in Generalbezirk Kiew</ref><ref>Dieter Pohl, [[Преследование евреев Восточной Галиции национал-социалистами (книга)|Nationalsozialistische Judenverfolgung in Ostgalizien 1941—1944]], Munchen 1996</ref> [[Վոլինի մարզ|Վոլինի շրջանի]] [[Ռատնոյի շրջան|Ռատնովսկի շրջանի]] ուկրաինական ոստիկանությունը Լոգվինսկու և Մ.Զենյուկի գլխավորությամբ  1942 թվականի սեպտեմբերի 23-ին ոստիկանության 15-րդ գնդի 3-րդ գումարտակի (ընկերություն «Նյուրնբերգ») հետ միասին ամբողջությամբ ավերեցին [[Կորտելեսի]] Վոլին գյուղը։ Գնդակահարվել է 2892 խաղաղ բնակիչ (այդ թվում՝ 1620 երեխա), գյուղն ամբողջությամբ այրվել է։ Միաժամանակ ավերվեցին հարևան Բիրկի, Զաբոլոտյե և Բորիսովկա գյուղերը։<ref>''Яворивский В.'' Вечные Кортелисы — {{К.}}, 1988.</ref> Ուկրաինական անվտանգության 50-րդ գումարտակը մասնակցել է Բելառուսի տարածքում «Ձմեռային մոգություն» հակակուսակցական գործողությանը ( {{Lang-de|Winterzauber}} ) Սեբեժ - Օսվեյա - [[Պոլոցկ]] եռանկյունում, անցկացվել է 1943 թվականի փետրվար - մարտ ամիսներին: Այս գործողության ընթացքում կողոպտվել և այրվել է 158 բնակավայր, այդ թվում՝ հետևյալ գյուղերը՝ Ամբրազեևո, Անիսկովո, Բուլի, Ժեռնոսեկի, Կալյուտի, Կոնստանտինովո, Պապորոտնոյե, Սոկոլովո։<ref>Die faschistiche Okkupationspolitik in den zeituweilig besetzen Gebeiten der Sowijetunon (1941—1944) (Berlin: Deutscher Verlag der Wissrnschafen, 1991</ref> 1942 թվականի հոկտեմբերին 54-րդ ուկրաինական ոստիկանական գումարտակը մայոր Հանիֆելդի հրամանատարությամբ [[Օսկար Դիրլևանգեր|Դիրլևանգերի]] Սոնդերկոմանդոյի հետ մասնակցեց «տարածքի խաղաղեցմանը» Բելինիչ-Բերեզինո ճանապարհի երկայնքով, այնուհետև Չերվենի շրջակայքում։ 1943 թվականին մասնակցել է «Կոտբուս» գործողությանը, որից հետո ընդգրկվել է ոստիկանության 31-րդ գնդում։<ref>А. Литвин. Украинские полицейские батальоны на территории Беларуси // Материалы конференции «Великая Отечественная война. История и современность». - Луганск, 2008.- С. 69.</ref> 1943 թվականի մայիսին Ուկրաինայի ոստիկանության 57-րդ գումարտակը մասնակցել է «Կայծակ» պատժիչ գործողությանը, մասնավորապես՝ Նովոգրուդկովսկի շրջանի Զաստարինյե գյուղի ավերմանը։ Բոլոր գյուղացիներին քշել են իրենց տները և այրել։ Ավերվել է 287 մարդ, 108 տուն։ Նույն ճակատագրին են արժանացել նաև Զապոլյե և Յատրա գյուղերը։ Հունիսի 24-ին Գոթբերգի հրամանով գումարտակը ուղարկվեց Բարանովիչ «այնտեղ հայտնված ավազակախմբերը ոչնչացնելու»։<ref>А. Литвин. Украинские полицейские батальоны на территории Беларуси // Материалы конференции «Великая Отечественная война. История и современность». - Луганск, 2008.- С. 70.</ref> Ուկրաինայի Ռայխսկոմիսարիատի ուկրաինական ոստիկանությունը բազմիցս մասնակցել է զանգվածային պատժիչ գործողությունների, ինչպիսիք են Ռիվնե հրեական գետտոյի լիկվիդացումը,<ref>''Martin Dean.'' Collaboration in the Holocaust: Crimes of the Local Police in Belorussia and Ukraine, 1941−1944 — London: Macmillan, 1999.</ref> և կրակոցները [[Բաբի Յառի կոտորածներ|Բաբի Յարում]]։<ref>Бабий Яр: человек, власть, история. − Док. и мат. в 5-ти томах. — {{К.}}, 2004. — Т. 1. — Стр. 91, 138, 140, 260, 261 и др.</ref> Ուկրաինական գումարտակները մասնակցել են Ուկրաինայում օկուպանտների կողմից ստեղծված 50 հրեական գետտոների և 150 խոշոր ճամբարների պահպանությանը, ինչպես նաև 1942 թվականի հուլիսին Վարշավայի գետտոյից հրեաների արտաքսմանը։<ref>''Шпильман Владислав.'' Пианист. Варшавские дневники 1939—1945 / Перевод с польского М. Курганской — {{М.}}: Мосты культуры, 2003</ref> Ուկրաինայի ոստիկանությունը մասնակցել է հրեա բնակչության սպանությանը Չուդնովում (500 մարդ, հոկտեմբերի 16, 1941 թ.), Ռադոմիշլում և Բիլլա Ցերկվայում, ուկրաինական ոստիկանությունը սպանել է հրեա երեխաներին։ 1942 թվականի հոկտեմբերի 5-ին [[Դուբնո]]յում ուկրաինական ոստիկանությունը գնդակահարեց 5 հազար հրեայի։<ref name="eu">Евреи на Украине. Учебно-методические материалы. − Составитель И. Б. Кабанчик. — Львов, 2004. — С. 189.</ref> Միայն Գալիցիայի շրջանում ուկրաինական ոստիկանությունում ծառայում էր մոտ 20 հազար կամավոր։<ref name="eu" /> === Ուկրաինայի բնակչության վերաբերմունքը նացիստների հետ համագործակցության նկատմամբ === Գերմանական զորքերի և նրանց դաշնակիցների ներխուժմամբ ուկրաինական ԽՍՀ տարածք (1939-ի սեպտեմբեր ամսից առաջ) ՍԴ-ի և ՕՈՒՆ արշավային խմբերի զեկույցներում կտրուկ հակադրություն է նշվում. նրանց, ապա Խորհրդային Ուկրաինայում գործնականում նման բան տեղի չի ունեցել: Տեղի ուկրաինական բնակչության վերաբերմունքը եկվորների նկատմամբ տատանվում էր ապատիայից մինչև թաքնված ատելություն։ Միայն 1917-1921 թվականների հակաբոլշևիկյան տարբեր կազմավորումների ու կուսակցությունների մի քանի համակիրներ և մասնակիցներ, որոնք մնացել էին խորհրդային տարածքում, դանդաղորեն աջակցում էին տեղի ունեցողին։ Մինչ Արևմտյան Ուկրաինայի մի շարք շրջաններում տեղի բնակչությունը շարունակում էր անտառներում «շրջափակված մարդկանց, կոմունիստների և հրեաների» որսալը, Խորհրդային Ուկրաինայում գնդակահարվում էին տեղի բնակիչները, ովքեր ապաստան էին տալիս և օգնություն ցույց տալիս պարտիզաններին և շրջապատված մարդկանց: 1941-ի աշնանը Ուկրաինայի Ռայխսկոմիսարիատի ՍԴ զեկույցները պարբերաբար նշում էին «բոլշևիկ պարտիզանների» և «բոլշևիկյան գործակալների» ջոկատների և խմբերի լիկվիդացումը, որոնք ներթափանցել էին վարչակազմ՝ դիվերսիայի նպատակով։ Գլխավոր կառավարության զեկույցներում, ի թիվս այլ բաների, նշվում էր, որ հանգստություն է ձեռք բերվել ՕՈՒՆ(բ)-ի և ՕՈՒՆ(մ) միջև իշխանության համար ակտիվ պայքարի ավարտից հետո:{{sfn|ОУН в 1941 році|2006|name="ReferenceA"|loc=С. 389.}}<ref name="autogenerated1">'Ukraine under Nazi Rule (1941—1944): Sources and Finding Aids [part 1 & part 2]' // Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, 1997. — vol. 45, nr. 1 & nr. 2, pp. 85-103, 273—309.</ref><ref name="autogenerated3">{{Cite web |title=The Einsatzgruppen |url=http://www.einsatzgruppenarchives.com/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130526090127/http://einsatzgruppenarchives.com/ |archive-date=2013 թ․ մայիսի 26 |access-date=2009 թ․ հունիսի 10}}</ref><ref>''Berkhoff K. C. and M. Carynnyk'' The Organization of Ukrainian Nationalists and Its Attitude toward Germans and Jews: Iaroslav Stets’ko’s 1941 Zhyttiepys // Harvard Ukrainian Studies, vol. 23 (1999), nr. 3/4, pp. 149—184 .{{ref-en}}</ref>{{sfn|''Патриляк І. К.''|2004|loc=}} Բայց շուտով (համենայն դեպս արդեն 1942-1943 թվականներին) պարզ դարձավ, որ Գերմանիայի կառավարությունը նույնիսկ ավելի վատն էր, քան ԽՍՀՄ կառավարությունը։ Մեծ հույսեր էին դրվում 1941 թվականի հունիսի 30-ին Լվովում «Ուկրաինայի պետության հռչակման ակտի» ՕՈՒՆ (բ) ուժերի կողմից չարտոնված հռչակման վրա, որը նորացրեց ուկրաինական պետությունը (Գերմանիայի հետ դաշնակցային հարաբերություններում) և ստեղծեց Ուկրաինայի ազգային կառավարությունը (Պետական ​​խորհուրդ) Յարոսլավ Շտեցկոյի գլխավորությամբ: Բայց այս փորձը, չնայած Երրորդ Ռայխի նկատմամբ իր բավականին հավատարիմ վերաբերմունքին, ընկալվեց ավելի քան թշնամաբար. արդեն 1941 թվականի հուլիսի 4-ին այս ակտը չեղարկվեց գերմանացիների կողմից, իսկ Ստեպան Բանդերան և Յարոսլավ Շտեցկոն, ակտը չեղյալ հայտարարելուց հրաժարվելուց հետո, ձերբակալվեցին և արտաքսվեցին Գերմանիա, որտեղ նրանք պահվեցին49 համակենտրոնացման ճամբարում: 1941 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Գերմանիայի իշխանությունները սկսեցին զինաթափել Ուկրաինայի ժողովրդական միլիցիան, որը կազմակերպվել էր ՕՈՒՆ-ի կողմից։<ref>Патриляк І.К. Вiйскова дiяльнiсть ОУН (Б) у 1940-1942 роках. Київ, 2004. С. 239.</ref> Հոկտեմբերին Միրգորոդում գեստապոն ձերբակալեց և մահապատժի ենթարկեց OUN-ի արևելյան երթի խմբի ղեկավար Նիկոլայ Լեմիկին: Խերսոնում, 1941-ի վերջին, գերմանացիները բացահայտեցին «Բանդերա» կազմակերպությունը, որի կազմում էին փոխքաղաքապետ և ոստիկանապետ Կոնրադը, որը հետագայում գնդակահարվեց:<ref>[http://histans.com/LiberUA/Book/OUN1942/text.pdf ОУН в 1942 році: Документи. Упорядники: О. Веселова, О. Лисенко, І. Патриляк, В. Сергійчук. Відпов. ред. С. Кульчицький. — Київ: Інститут історії України НАН України, 2006. — 243 с. — С. 33-35] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210606114346/http://histans.com/LiberUA/Book/OUN1942/text.pdf |date=2021-06-06 }} — ISBN 966-02-2536-9</ref> 1941-1943 թվականներին Բաբի Յարում գնդակահարվել են OUN-ի 621 անդամներ, որոնց թվում են հայտնի ուկրաինացի բանաստեղծուհի Ելենա Տելիգան և նրա ամուսինը, ինչպես նաև Կարպատյան Սիչի լրագրող և նախկին զինծառայող Իվան Ռոգաչը: 1942 թվականին Ստեփան Բանդերան Օսվենցիմ համակենտրոնացման ճամբարում կորցրեց իր երկու եղբայրներին՝ Ալեքսանդրին և Վասիլիին։ Ամենատարածված վարկածի համաձայն՝ նրանց ծեծելով սպանել են անձնակազմի անդամները՝ Էթնիկ գերմանացի լեհերը։ 1942 թվականի հուլիսին Կիևի գեստապոյից փախչելիս Դմիտրի Միրոնը («Օրլիկ») գնդակահարվեց։ Եղել է Կենտրոնական և Արևելյան Ուկրաինայի ՕՈՒՆ-Բ-ի ուղեցույց։<ref>{{Cite web |title=hdasbu-13-376-41-004.pdf |url=https://docs.google.com/viewer?url=http%3A%2F%2Favr.org.ua%2FgetPDF.php%2Fhdasbu-13-376-41-004.pdf%3Ftime%3D1487263840&docid=3a4516179fcdc713fb3c9cbc3c282c43&a=bi&pagenumber=1&w=624 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160601014341/https://docs.google.com/viewer?url=http%3A%2F%2Favr.org.ua%2FgetPDF.php%2Fhdasbu-13-376-41-004.pdf%3Ftime%3D1487263840&docid=3a4516179fcdc713fb3c9cbc3c282c43&a=bi&pagenumber=1&w=624 |archive-date=2016 թ․ հունիսի 1 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 19}}</ref> 1942 թվականի սեպտեմբերին Կիևում, ի թիվս այլ բաների, ձերբակալվեց ՕՈՒՆ(մ) անդամը՝ անվտանգության ոստիկանության պետը։<ref>Косик Володимир. Україна й Німеччина в Другій світовій війні. Переклав з французької Роман Осадчук. — Львів: НТШ, 1993. - С. 287.</ref> 1942 թվականի դեկտեմբերի 1-ին լրացավ 201-րդ Schutzmannschaft գումարտակի զինվորների մեկ տարվա պայմանագիրը, սակայն նրանցից ոչ ոք չհամաձայնեց նոր պայմանագիր կնքել։ Գումարտակը ցրվեց, իսկ նախկին զինվորներին ու սպաներին սկսեցին խմբերով տեղափոխել Լվով,{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/2.pdf С. 73, 74.]}} որտեղ շարքային զինվորները ազատվել են ծառայությունից, իսկ սպաները ձերբակալվել են գեստապոյի կողմից և կալանավորվել մինչև 1943 թվականի ապրիլը: Նրանցից ոմանց, այդ թվում Ռոման Շուխևիչին, հաջողվել է փախչել Լվով շարասյան ժամանակ:<ref>ОУН і УПА, 2005, Разд. 1. — С. 74−75</ref> === Ուկրաինայի ապստամբական բանակ === Այսօր ուկրաինական ապստամբական բանակի հարցը Ուկրաինայի պատմության վիճելի թեմաներից է,Անկախ Ուկրաինայի գոյության ընթացքում այս կազմակերպության բնույթի տեսակետը տատանվում է դրական («անկախության մարտիկներ, Ուկրաինայի հերոսներ») և բացասական («Նացիստների համագործակիցներ, Ուկրաինայի դավաճաններ») միջև։ Նրանց գնահատականը հաճախ հիմնված է երկու կողմերի քարոզչական կլիշեների վրա: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ՈՒՊԱ-ն որպես պատերազմող կողմ պաշտոնական ճանաչման հարցը դեռևս մնում է չլուծված։ [[Օտտավայի համալսարան]]ի քաղաքագետ Իվան Կաչանովսկու գնահատմամբ՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ՕՈՒՆ(բ) և ՈՒՊԱ-ի առաջնորդների առնվազն 46%-ը ծառայել է Ուկրաինայի օժանդակ ոստիկանությունում, Նախտիգալ և Ռոլանդ գումարտակներում, ՍՍ Գալիսիայի դիվիզիոնում, տեղական վարչակազմում կամ սովորել է գերմանական ռազմական և հետախուզական դպրոցներում։ Մասնավորապես, առնվազն 23%-ը ծառայել է օժանդակ ոստիկանությունում, 201-րդ Շուցմանշաֆտ գումարտակում և ոստիկանական այլ կազմավորումներում, 18%-ը ռազմական և հետախուզական դպրոցներում [[Նացիստական Գերմանիա|Գերմանիայի]] և օկուպացված Լեհաստանի, 11%-ը՝ Նախթիգալ և Ռոլանդ գումարտակներում, 8%-ը՝ շրջանային և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, Նախթիգալ-ի և Ռոլանդի գումարտակներում։<ref>{{Cite web |title=Ivan Katchanovski |url=http://uottawa.academia.edu/IvanKatchanovski |archiveurl=https://archive.today/20141013151313/http://uottawa.academia.edu/IvanKatchanovski |archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 13 |accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 13 |publisher=Academia |quote=Ivan Katchanovski teaches at the School of Political Studies and the Department of Communication at the University of Ottawa.}}</ref> Միևնույն ժամանակ, ՕՈՒՆ(բ)-ի և ՈՒՊԱ-ի ղեկավարների առնվազն 27%-ը ձերբակալվել կամ ներքաշվել է գերմանական գաղտնի ծառայությունների, ոստիկանության կամ այլ օկուպացիոն ուժերի կողմից: Հետաքրքիր է, որ Կաչանովսկու ցուցակագրած բոլոր ձերբակալվածները, բացառությամբ Իվան Կլիմովի, ով մահացել է Գեստապոյի զնդաններում խոշտանգումների տակ, կա՛մ ազատ են արձակվել, կա՛մ հաջողվել է փախչել: Նմանապես, Ստեպան Բանդերան և նացիստների կողմից ձերբակալված կամ կալանավորված ՕՈՒՆ-ի այլ բարձրագույն ղեկավարների ճնշող մեծամասնությունը չեն սպանվել, այլ ազատվել են գերմանացիների կողմից պատերազմի ավարտին: ՕՈՒՆ(բ)-ը գերմանացիների դեմ գործելու վերջնական որոշում կայացրեց միայն III կոնֆերանսում 1943 թվականի փետրվարի 17-21-ին:{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf Раздел 4, С. 190—197.]}} Ողջ 1942 թվականին ապստամբական շարժումն ընթանում էր «Մեր զինված պայքարը գերմանացիների դեմ օգնություն Ստալինին» կարգախոսով։ Ուստի ՕՈՒՆ(բ)-ը ձեռնպահ մնաց Գերմանիայի դեմ ակտիվ գործողություններից և հիմնականում զբաղվում էր ընդհատակյա գործունեությամբ և քարոզչությամբ։<ref>{{Cite web |title=Українська повстанська армія{{!}}Історія{{!}}Про Україну |url=https://we.org.ua/history/ukrayinska-povstanska-armiya/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200926085210/https://we.org.ua/history/ukrayinska-povstanska-armiya/ |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 26 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 1}}</ref> Իրավիճակը փոխվեց 1943 թվականի սկզբին։ Այդ պահին Կարմիր բանակը հակահարձակման անցավ Ստալինգրադի մոտ։ Բազմաթիվ ականատեսների հիշողությունները ցույց են տալիս, որ ՈՒՊԱ-ի ստեղծման պատճառներից մեկը խորհրդային պարտիզանների ակտիվ աշխատանքն էր Պոլեսիայի և Վոլինի տարածքում: Սրա հետ կապված՝ ՄԿ(բ) ղեկավարությունը եկել է այն եզրակացության, որ կարող է կորցնել ազդեցությունն այս շրջաններում։<ref>Омелюсiк М. УПА на Волинi в 1943 роцi // Волинь и Полicся: Нiмецька окупацiя. Торонто, 1989. Кн. 1. С. 24.</ref><ref>Органiзацiя украïнських нацiоналiстiв i Украïнська повстаньска армiя: Iсторичнi нариси. Киïв, 2005. С. 163–164.</ref> III OUN(b) կոնֆերանսի կազմակերպիչներից ոմանք, համոզված լինելով Գերմանիայի մոտալուտ պարտության մեջ, հանդես եկան նացիստների դեմ պայքարը հնարավորինս արագ սկսելու օգտին: Միխայիլ Ստեփանյակն առաջարկեց ապստամբություն սկսել գերմանացիների դեմ և դուրս մղել նրանց Ուկրաինայից մինչև Կարմիր բանակի գալը։ Հակագերմանական հաջող ապստամբությունից հետո, նրա կարծիքով, այս տարածքները նվաճելու ԽՍՀՄ-ի փորձերը արևմտյան դաշնակիցների աչքում իմպերիալիզմի տեսք կունենան: Նրա առաջարկները պաշտպանվել են Պրովոդի կողմից, բայց այդպես էլ չիրականացվեցին Ռոման Շուխևիչի և Դմիտրի Կլյաչկովսկու հակազդեցության պատճառով, ովքեր կարծում էին, որ պետք է պայքարել ոչ թե գերմանացիների, այլ խորհրդային և լեհ պարտիզանների դեմ,<ref name="автоссылка2">[https://istmat.org/node/40294 Выписка из протокола допроса члена центрального провода ОУН М. Степаняка от 30 августа 1944 г. о взаимоотношениях ОУН—Бандеры с организациями гитлеровской Германии и изменении пронемецкой политики ОУН] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190414144358/https://istmat.org/node/40294 |date=2019-04-14 }} // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Том 2 1944—1945. Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 290—296</ref> նացիստների դեմ պայքարը երկրորդական է. «Կարմիր պարտիզանների ներթափանցումը ուկրաինական տարածք զգալիորեն արագացրեց ՈՒՊԱ-ի զարգացումը, քանի որ նրանք ուկրաինացի ազգայնականների մահացու թշնամիներն էին: Հետևաբար, պարտիզանների և առաջացող Կարմիր բանակի հետ բախումները շատ ավելի կատաղի էին, քան գերմանացիների հետ»:<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.de/books?id=U8yALlPjCLYC&pg=PA56&lpg=PA56 |автор=Timm C. Richter |заглавие="Herrenmensch" und "Bandit": deutsche Kriegsführung und Besatzungspolitik |год=1998 |язык=de |издательство=LIT Verlag Münster |страницы=56 |страниц=125 |isbn=9783825836801 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231126140323/https://books.google.de/books?id=U8yALlPjCLYC&pg=PA56&lpg=PA56 |archive-date=2023-11-26}}</ref> Գերմանական փաստաթղթերում նշվում է նաև, որ 1942 թվականի ընթացքում ՕՈՒՆ-Բ-ն որևէ ակտիվ ռազմական գործողություններ չի իրականացրել նացիստական ​​վարչակազմի դեմ, և որ նրա ակտիվ զինված գործողությունները Վոլինում և Պոլեսիայում սկսվել են 1943 թվականի մարտին:<ref>{{Cite web |title=Документи німецьких окупаційних органів про діяльність українського визвольного руху на Волині(1941-1944рр.) |url=https://ukrmir.info/dokumenti-nimetskih-okupatsiynih-org/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190617202026/https://ukrmir.info/dokumenti-nimetskih-okupatsiynih-org/ |archive-date=2019 թ․ հունիսի 17 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 2}}</ref> Միակ նշանավոր զինված բախումները, որոնք տեղի ունեցան 1942 թվականին, փոխհրաձգությունն էր այդ տարվա հոկտեմբերի 17-ին Խարկովում ստորգետնյա տպարանի գրավման ժամանակ, որն ավարտվեց ՕՈՒՆ-ի 11 գրոհայինների ձերբակալությամբ<ref>{{Cite web |title=Из сообщения начальника Полиции безопасности и СД о деятельности ОУН (Бандеры) и ОУН (Мельника) по подготовке молодежи для участия в борьбе ОУН за независимость Украины |url=https://istmat.org/node/39422 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20211115210043/http://istmat.info/node/39422 |archive-date=2021 թ․ նոյեմբերի 15 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 2}}</ref> և նոյեմբերի 27-ին Լվովում փոխհրաձգություն Բանդերայի կողմնակիցների հետ, որի ժամանակ սպանվել է ՍՍ Շտուրբանֆյուրեր Գերհարդ Շարֆը, իսկ ևս մեկ ՍՍ-ական վիրավորվել է։<ref>Україна в Другій світовій війні у документах. 1941—1945. Т. III. Львів, 1999. С. 30-31.</ref> Թեև, ըստ Միխայիլ Ստեփանյակի, «հակագերմանական որոշումները չեն իրականացվել»,<ref name="автоссылка2" /> 1943 թվականի մարտի 19-ի գերմանական փաստաթղթում ասվում է, որ «Բանդերայի և Մելնիկի խմբերի մերձեցման վերջերս նկատված ցանկությունը կարելի է համարել ձախողված։ Նույն փաստաթղթում ասվում է. ''«Անվտանգության ոստիկանության հրամանատարի և Խարկովի Ս.Դ.'' ''[[Սառնի (Ուկրաինա)|-]] [[Կոստոպոլ|ի]] գործողությունների'' տարածքում ՆԿՎԴ ապօրինի խմբավորումը շփվել է Բանդերա խմբի հետ և բացահայտ համագործակցել նրա հետ», և նաև. ''Բանդերայի կենտրոնական ղեկավարության համար 1000 հոգուց բաղկացած բանդան ոչ մի կերպ չի վնասում տեղի բնակչությանը, այլ իր գործողություններն ուղղում է բացառապես գերմանական օրգանների և հաստատությունների դեմ։''<ref>{{Cite web |title=Из сообщения начальника Полиции безопасности и СД о деятельности групп Бандеры и Мельника и их борьбе за украинское государство |url=https://istmat.org/node/39476 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180617142219/http://istmat.info/node/39476 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 17 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 21 |website=Исторические Материалы}}</ref> Ուկրաինացի պատմաբանների կողմից ՈՒՊԱ-ին վերագրվող գերմանացիների վրա հարձակումներից շատերը համընկել են 1943 թվականի մարտ-ապրիլին Վոլինում Ուկրաինայի Օժանդակ ոստիկանության անդամների դասալքության հետ: Վոլինի բնակավայրերի մեծ մասը հայտնվել է ՈՒՊԱ-ի վերահսկողության տակ՝ տարածքում գտնվող ուկրաինացի 12 հազար ոստիկանների ընդհանուր թվից 4-6 հազարի զանգվածային դասալքության արդյունքում։ 1943 թվականին Վոլինում կային ամբողջ ՈՒՊԱ ապստամբ «հանրապետություններ»՝ տարածքներ, որտեղից նացիստները վտարվեցին և ստեղծվեցին ՕՈՒՆ-ի վարչակազմերը: Այդ «հանրապետություններից» մեկի օրինակը Կոլկովսկայան էր։ Այն գոյություն է ունեցել 1943 թվականի ապրիլից մինչև նոյեմբեր, երբ ոչնչացվել է գերմանական բանակի կողմից։ Վոլինի նացիստական ոստիկանությունն այն ժամանակ կազմում էր ընդամենը 1,5 հազար մարդ։ Կոլկին գրավվեց ՈՒՊԱ-ի կողմից առանց դիմադրության այն բանից հետո, երբ տեղի ոստիկանության մեծ մասը միացավ ՈՒՊԱ-ին և գերմանացիների մի փոքր ջոկատը լքեց քաղաքը: ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները ղեկավարում էին Նիկոլայ Կովտոնյուկը և Ստեփան Կովալը, որոնք նախկինում ղեկավարել են Լուցկի ոստիկանությունը և դարձել Վոլինի ՈՒՊԱ-ի կազմակերպիչները։ Ոստիկանության պահպանված արխիվները ցույց են տալիս, որ ՈՒՊԱ -ի երկու ապագա հրամանատարների ղեկավարությամբ նրանց ենթակաները մասնակցել են քաղաքացիական անձանց, հրեաների և խորհրդային ռազմագերիների ոչնչացմանը։<ref>{{Cite web |title=Terrorists or National Heroes? Politics of the OUN and the UPA In Ukraine. 2010 Ivan Katchanovski |url=https://www.academia.edu/454566/Terrorists_or_National_Heroes_Politics_of_the_OUN_and_the_UPA_In_Ukraine |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113071236/http://www.academia.edu/454566/Terrorists_or_National_Heroes_Politics_of_the_OUN_and_the_UPA_In_Ukraine |archive-date=2015 թ․ հունվարի 13 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 26}}</ref> ՈՒՆՕ-ի և ՈւՊԱ-ի հակագերմանական ճակատը, որը ձևավորվել էր 1943 թվականի սկզբին և գոյություն ունեցել մինչև 1944 թվականի կեսերը, պարտիզանական շարժման ռազմավարության մեջ առաջնահերթ նշանակություն չի ունեցել, ունենալով ժամանակավոր բնույթ և, ուկրաինացի պատմաբանների կարծիքով, ՈւՊԱ-ի ռազմական գործողությունները գերմանական զորքերի դեմ սահմանափակվել են «ժողովրդի ինքնապաշտպանության» ձևերով՝ նացիստներին դիտարկելով որպես Ուկրաինայի ժամանակավոր օկուպանտներ։ Գերմանիայի դեմ լայնածավալ ապստամբության գաղափարն ընդհանրապես չիրականացավ, քանի որ, նախ, դրա համար ուժեր չկային, և երկրորդ՝ ազգայնականները դեռ գլխավոր թշնամին էին համարում Խորհրդային Միությունը, որն այդ ժամանակ իր վրա էր վերցրել Երրորդ Ռեյխի հետ պատերազմի նախաձեռնությունը։ Հակաֆացիստական ​​գործողությունների հիմնական նպատակը ոչ թե նրանց պարտությունն էր, այլ գերմանական հարձակումների կանխումը ՈՒՊԱ-ի կողմից վերահսկվող տարածքի վրա։ 1943 թվականի ապրիլի 24-ի Իվան Շիտովի զեկույցը կուսակցական շարժման ուկրաինական շտաբին խոսում է գործողությունների այս բնույթի մասին։<ref>ОУН і УПА, 2005, Разд. 4. — С. 183−184</ref> ՈՒՊԱ-ի գործողություններից Վերմախտի կորուստները գնահատվում են առավելագույնը 15 հազար մարդ։<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздзел 4 [2] с. 183</ref> Ընդհանրապես, ՀԱԿ-ի զինված գործողությունները հակագերմանական ճակատում ռազմավարական նշանակություն չունեին և չազդեցին Գերմանիայի և Խորհրդային Միության միջև պայքարի ընթացքի վրա և էական դեր չխաղացին ուկրաինական տարածքի գերմանական օկուպանտներից ազատագրման գործում։ ՕՈՒՆ-ը և ՈՒՊԱ-ն չկարողացան կանխել արևմտյան շրջաններից մոտ 500 հազար ուկրաինացիների արտաքսումը Գերմանիայում հարկադիր աշխատանքի, ինչպես նաև չկարողացան կանխել նացիստների կողմից «ժողովրդի տնտեսական կողոպուտը»:<ref>ОУН і УПА, 2005, Разд. 4. — С. 199.</ref>. ՈՒՊԱ մարտիկները բոլորովին այլ կերպ էին վարվում խորհրդային պարտիզանական ջոկատների նկատմամբ։ Կուսակցական հրամանատարների զեկույցներում, ամփոփագրերում, պատմություններում և հուշերում մշտապես առկա է այս թեման՝ մարտերը ուկրաինացի ազգայնականների զինված ջոկատների դեմ։ Այնուամենայնիվ, 1943-1944 թվականներին խորհրդային պարտիզանների հիմնական խնդիրը երկաթուղիներում դիվերսիոն գործողություններն էին։<ref>{{Cite web |title=2.4. Сталинские коммандос. Украинские партизанские формирования, 1941—1944 Война украинских повстанцев против украинских партизан |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/1008405/15/Gogun_-_Stalinskie_kommandos._Ukrainskie_partizanskie_formirovaniya,_1941-1944.html#n_390 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190506214604/https://www.e-reading.club/chapter.php/1008405/15/Gogun_-_Stalinskie_kommandos._Ukrainskie_partizanskie_formirovaniya%2C_1941-1944.html#n_390 |archive-date=2019 թ․ մայիսի 6 |access-date=2021 թ․ մարտի 26}}</ref> Ազգայնականները չափազանց բացասաբար էին վերաբերվում դրան, քանի որ գերմանացիները, ի պատասխան պարտիզանների դիվերսիոն գործողությունների, գնդակահարեցին բանտերում պատանդներին, ներառյալ ազգայնականներին, ինչպես նաև պատժիչ գործողություններ իրականացրեցին ուկրաինական գյուղերի դեմ, որոնք ծածկված էին ՕՈՒՆ-ի ստորգետնյա ցանցով։<ref>Сталинские коммандос. Украинские партизанские формирования, 1941—1944</ref> Միևնույն ժամանակ, 1943 թվականի գարնանից ՈՒՊԱ-ն Վոլինում իրականացրեց [[Վոլինյան կոտորածներ|լեհ բնակչության զանգվածային ոչնչացման արշավ]], որը խլեց առնվազն 30–40 հազար լեհերի կյանք։ Ըստ հաշվարկների՝ Ներքին բանակին ենթակա լեհական զորամասերի պատասխան պատժիչ գործողությունների արդյունքում Վոլինում մահացել է նաև առնվազն 2000 ուկրաինացի խաղաղ բնակիչ։<ref>{{Cite web |title=«Антипольська акція» ОУН(СД) і УПА на Волині, діяльність польських баз самооборони, польських національних партизанських загонів, 27-ї Волинської піхотної дивізії АК Українська Повстанська Армія і Армія Крайова. Протистояння в Західній Україні. 1939—1945 рр. — Ільюшин Ігор |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/1050233/18/Ilyushin_-_Ukrainska_Povstanska_Armiya_i_Armiya_Krayova._Protistoyannya_v_Zahidniy_Ukraini._1939-1945_rr.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428121440/https://www.e-reading.club/chapter.php/1050233/18/Ilyushin_-_Ukrainska_Povstanska_Armiya_i_Armiya_Krayova._Protistoyannya_v_Zahidniy_Ukraini._1939-1945_rr.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 30}}</ref><ref>Turowski J. Pozoga. Walki 27 Woly’nskiej Dywizji AK. — S. 512—513.</ref> ՕՄԿ-ի երրորդ արտահերթ մեծ համագումարից հետո ՈՒՊԱ-ն շարունակեց կռիվը գերմանացիների հետ։ Այնուամենայնիվ, չնայած Արևելյան ճակատում Գերմանիայի պարտություններին, աշնանը գերմանական հրամանատարությունը որոշեց «վերականգնել կարգը» իր թիկունքում: Հոկտեմբերի կեսերին պատժիչ զորքերի մեկ այլ խոշոր հարձակում սկսվեց ապստամբների կողմից վերահսկվող տարածքների վրա՝ SS-Obergruppenführer Հանս Պրյուցմանի գլխավորությամբ: 1943-ի աշնանային գործողությունների ժամանակ Վոլինում այսպես կոչված ապստամբ «հանրապետությունները». «Կոլկովսկայա հանրապետությունը» ջախջախելու համար նույնիսկ ավիացիայի և հրետանու օգտագործմամբ գործողություն իրականացվեց։ Երբեմն, գետնի վրա, ՈՒՊԱ-ն և խորհրդային պարտիզանական ստորաբաժանումները նույնիսկ պայմանավորվում էին փոխադարձ չեզոքության մասին՝ հանուն գերմանացիների դեմ ավելի հաջող պայքար մղելու: Նման պայմանագիր է կնքել, օրինակ, Sablyuka խումբը  տեղի պարտիզանների հետ 1943-ի վերջին Յացկիվցի գյուղի մոտ։<ref>Літопис УПА. Нова серія. Т. 8… С. 510</ref> Բայց 1944-ի սկզբին իրավիճակը կտրուկ փոխվեց, ՈՒՊԱ-ի ջոկատները և ղեկավարությունը, կանխատեսելով Գերմանիայի պարտությունը, կապեր փնտրեցին գերմանացիների հետ, որպեսզի օգտագործեն նրանց իրենց համար ավելի ահեղ թշնամու՝ [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|«սովետների»]] դեմ պայքարում։ ՕՈՒՆ-ՈՒՊԱ-ի և նացիստական Գերմանիայի համագործակցությունը ապացուցված փաստ է։ Դա հաստատվում է ինչպես գերմանական/խորհրդային փաստաթղթերով, այնպես էլ ՕՈՒՆ նյութերով։<ref>{{Cite web |title=Александр Гогун: УПА в воспоминаниях последнего главнокомандующего |url=http://lib.oun-upa.org.ua/gogun/pub06.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141216235144/http://lib.oun-upa.org.ua/gogun/pub06.html |archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 16 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 28}}</ref><ref>{{Cite web |title=Юрій Киричук. Історія УПА |url=http://lib.oun-upa.org.ua/kyryczuk/rozdil_3.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215160511/http://lib.oun-upa.org.ua/kyryczuk/rozdil_3.html |archivedate=2013 թ․ դեկտեմբերի 15 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 28}}</ref><ref name="ref1">{{Cite web |title=Перехід УПА через фронти — Петро Мірчук |url=http://lib.oun-upa.org.ua/mirczuk/r201.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080224034646/http://lib.oun-upa.org.ua/mirczuk/r201.html |archivedate=2008 թ․ փետրվարի 24 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 28}}</ref> ՕՈՒՆ(բ)-ի և գերմանացիների համագործակցության փաստերը հանգեցրին այն վարկածի առաջացմանը, որ ՈՒՊԱ-ն իբր ստեղծվել է գերմանական հետախուզական ծառայությունների կողմից։<ref>{{Cite web |title=ФРОНТ БЕЗ ЛИНИИ ФРОНТА. С. 17 |url=https://encyclopedia.mil.ru/files/VOV/tom4/VOV_Vol4_588-622_Chap10.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923120315/https://encyclopedia.mil.ru/files/VOV/tom4/VOV_Vol4_588-622_Chap10.pdf |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 23 |access-date=2020 թ․ հունիսի 2}}</ref><ref>8 НКВД — МВД СССР в борьбе с бандитизмом и вооруженным националистическим подпольем на Западной Украине, в Западной Белоруссии и Прибалтике (1939–1956). М., 2008. С. 135.</ref> Ըստ ուկրաինացի պատմաբանների՝ այս հայտարարությունը չի համապատասխանում իրականությանը և չի հաստատվում որևէ գերմանական վավերագրական ապացույցով։<ref>{{Cite web |title=Документи німецьких окупаційних органів про діяльність українського визвольного руху на Волині(1941-1944рр.). Иван Марчук |url=https://ukrmir.info/dokumenti-nimetskih-okupatsiynih-org/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190617202026/https://ukrmir.info/dokumenti-nimetskih-okupatsiynih-org/ |archive-date=2019 թ․ հունիսի 17 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 2}}</ref><ref>{{Cite web |title=Українська Друга Світова – чергова міфологізація. Роман Пономаренко |url=https://site.ua/roman.ponomarenko/4867/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200922045535/https://site.ua/roman.ponomarenko/4867/ |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 22 |access-date=2020 թ․ հունիսի 2}}</ref> 1944 թվականի սկզբին խորհրդային զորքերը գրավեցին Վոլինի տարածքի զգալի մասը։ Մարտ ամսից նրանք գրավել են [[Վիննիցա]]ն, [[Խմելնիցկի|Պրոսկուրովը]], [[Չեռնովցի]]ն, [[Կամենեց-Պոդոլսկ]]ին, [[Կոլոմիա]]ն։ ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները հայտնվել են ճակատի երկու կողմերում։ Ռազմաճակատից դեպի արևելք մարտեր սկսվեցին ՆԿՎԴ զորքերի դեմ։ Ճակատի արևմուտքում ստեղծվեց նոր իրավիճակ, երբ ՈՒՊԱ-ն ստիպված էր անընդհատ պաշտպանվել խորհրդային պարտիզաններից, որոնք ուժեղանում էին դեսանտայիններով, երբեմն նույնիսկ ավելի հաճախ, քան պաշտպանում կամ հարձակվում էին գերմանացիների վրա: Գերմանական մեկ փաստաթուղթ, որը թվագրվում է 1944 թվականի սկզբին, վկայում է բազմաթիվ մարտերի մասին ՈՒՊԱ-ի և խորհրդային պարտիզանների միջև [[Սառնի (Ուկրաինա)|Սարնի]] քաղաքից 63 կիլոմետր հարավ-արևմուտք,<ref>[[s:Немецкое донесение о положении на антипартизанском фронте (15.01.1944 г.)|Немецкое донесение о положении на антипартизанском фронте (15.01.1944 г.)]] // Цит. по: Україна в Другій Світовій війні у документах, 2000, Т. 4. — C. 15.</ref> և մյուսը՝ Շտիր և Գորին գետերի միջև։{{sfn|Україна в ДСВ у документах|1997—2000|loc=Т. 4. — C. 31}} Միաժամանակ զենքի, զինամթերքի, դեղորայքի պակաս կար։ 1944 թվականի հունվարի 13-ին ՈՒՊԱ-ի տեղական ստորաբաժանումների և Կամենեց-Կաշիրսկի շրջանի գերմանական կայազորի ղեկավարի միջև համաձայնություն է ձեռք բերվել, համաձայն որի ՈՒՊԱ-ն, Տուրիա գետի վրայով կամուրջ կառուցելու և քաղաքը խորհրդային բանակից պաշտպանելու դիմաց, ստացել է զինամթերք, անասնակեր և, վերջապես, հենց քաղաքը։<ref>[[s:Обзор наркома госбезопасности УССР Сергея Савченко о возникновении и деятельности УПА (июнь 1944 г.)|Обзор наркома госбезопасности УССР Сергея Савченко о возникновении и деятельности УПА (июнь 1944 г.)]] // Поляки і українці між двома тоталітарними системами. - Варшава-Київ, 2005. - Т. 4. - Част. І. - С. 146-176</ref> Բազմաթիվ դեպքեր են եղել, երբ ապստամբները գերմանացիների հետ զենք են փոխանակել սննդի հետ։ ՈՒՊԱ-ի վերջին ղեկավար Վասիլի<ref name="ReferenceC">Александр Гогун. Между Гитлером и Сталиным. Украинские повстанцы: Издание 3-е, исправленное и дополненное. — Киев: K.I.C, 2014. — с. 131</ref> պատմաբան Ալեքսանդր Գոգունին տված իր հարցազրույցում վկայել է.<ref name="ReferenceC"/> 1944 թվականի հունվարի 20-21-ը Ռիվնեի շրջանի Կոստոպիլի շրջանի Զլազնե գյուղի տարածքում բանակցություններ են տեղի ունեցել գերմանական կորպուսի «Պրյուցմանի մարտական խմբի» սպայի և ՈՒՊԱ-ի մեկ ջոկատի ներկայացուցչի միջև։ ՈՒՊԱ-ի անդամները համաձայնեցին հետախուզական տվյալները փոխանցել գերմանացիներին (սակայն հրաժարվեցին կռվել գերմանացիների կողքին): Գերմանացիները համաձայնեցին ՕՈՒՆ-ին մատակարարել սահմանափակ քանակությամբ զինամթերք։<ref>[[s:Обзор коменданта ХIII немецкого армейского корпуса о движениях сопротивления на Волыни (21.01.1944 г.)|Обзор коменданта ХIII немецкого армейского корпуса о движениях сопротивления на Волыни (21.01.1944 г.)]] // Цит. по: Україна в Другій Світовій війні у документах, 2000, Т. 4. — C. 16-18.</ref> Բացի այդ, Վերմախտի 13-րդ բանակային կորպուսի հրամանատար, գեներալ Արթուր Հաուֆը հունվարի 29-ին իր գնահատականն ''է տվել ՈՒՊԱ-ի գործողություններին.'' Նա նաեւ կարծիք հայտնեց, որ որոշ դեպքերում հնարավոր է կոնկրետ ջոկատի փոքր քանակությամբ զինամթերք մատակարարել։ Եթե անհնար է համագործակցության կամ չեզոքության մասին համաձայնագիր կնքել, ապա ''«Պայքարեք ՈՒՊԱ-ի դեմ այնպես, ինչպես բոլոր այլ ավազակախմբերի դեմ և ոչնչացրեք նրանց»։''<ref>[[s:Распоряжение командования ХIII немецкого армейского корпуса подчиненной частью по отношению к УПА|Распоряжение командования ХIII немецкого армейского корпуса подчиненной частью по отношению к УПА]] // «Літопис УПА» — Том 06. УПА в світлі німецьких документів. Книга 1: 1942 — Червень 1944 — C. 112-113.</ref> Հենվելով Գաուֆֆեի կողմից տրամադրված տվյալների վրա՝ ՍԴ-ի (Անվտանգության ծառայություն) ղեկավարն Գալիցիայի դիստրիկտում՝ ՍՍ-ի օբերշտուրմբանֆյուրեր Յոզեֆ Վիտիսկան, 1944 թվականի փետրվարի 24-ին արձակեց № 395/44 հրամանը, որի համաձայն 4-րդ զրահատանկային բանակի ենթակայության տակ գտնվող ստորաբաժանումների հրամանատարները պարտավոր էին. «…1. Ինչպես նախկինում, այնպես էլ հիմա, հիմք ընդունել անողոք պայքարը բոլոր տեսակի բանդաների դեմ։ 2. Եթե որոշ շրջաններում ուկրաինական ազգայնական շարժման մեծ կամ փոքր խմբերը հայտարարեն գերմանական վեհմախտի կողմը կանգնելու և ռուսական կանոնավոր զորամասերի կամ սովետական բանդաների դեմ պայքար մղելու մասին, ապա անհրաժեշտ է այդ իրավիճակից օգտվել ի շահ գերմանական զորքերի։ Մասնավորապես՝ նման տրամադրված ուկրաինական ստորաբաժանումները պետք է օգտագործվեն հետախուզական գործողությունների համար, հատկապես՝ սովետական բանդաների դեմ։ 4. Բանդաների ազգությունը պարզելու դժվարությունների պատճառով ուկրաինական ազգայնական կազմավորումներին խորհուրդ է տրվում խուսափել գերմանական զորքերի հետ հանդիպելուց, երբ նրանք հայտնվում են: Գրավոր մի ձևակերպեք ուկրաինական ազգայնական ավազակախմբերի հետ պայմանագրերը կամ պայմանագրերը։<ref>[http://avr.org.ua/viewDoc/22488 Повідомлення про взаємовідносини з націоналістичними українськими бандами від 24.02.1944 року] // Електронний архів визвольного руху</ref> 1944 թվականի փետրվարի 12-ին Կրեմենեցու և Վերբայի շրջակայքում ձեռք բերվեց ևս մեկ համաձայնություն։ ՈՒՊԱջոկատը դադարեցրեց գրոհը գերմանական ստորաբաժանումների վրա, քանի որ միևնույն ժամանակ նա կռվում էր Կրեմենեց և Անտոնիվցի շրջանում մեծ թվով արշավող խորհրդային պարտիզանների դեմ: Վերմախտի և ՈՒՊԱ-ի միջև հաստատվել է հատուկ գաղտնաբառ՝ «Hauptmann Felix», բայց այն երկար չտևեց։<ref>(Generalkommando XIII A.K) Отношение к силам нац-укр повстанческой армии УПА, 15.02.1944 — «УПА в свiтлi нiмецьких документiв» (кн.1, Торонто 1983, кн.3, Торонто 1991)</ref> SS բրիգադեֆյուրեր Կառլ Բրենները նշել է, որ ՈՒՊԱ-ն սպառնալիքներ է հնչեցրել Վերմախտի զինծառայողներին՝ կապված այն բանի հետ, որ վերջիններս թալանում են բնակչությանը, իսկ գերմանական վարչակազմը տարեց մարդկանց արտաքսում է Ռայխում ծանր աշխատանքի։<ref>[[s:Рапорт бригаденфюрера СС Карла Бреннера о договорённости между вермахтом и УПА в районе Вербы (12.02.1944)|Рапорт бригаденфюрера СС Карла Бреннера о договорённости между вермахтом и УПА в районе Вербы (12.02.1944)]] // Україна в Другій Світовій війні у документах, 2000, Т. 4. — C. 38.</ref> Գերմանական հրամանատարության և ՈՒՊԱ-ի համագործակցությունը հաստատվում է նաև խորհրդային պարտիզանների հաղորդումներով։ ՈՒՊԱ-ի գործողություններից հիմնական բացասական գործոնը պարտիզանների ամենակարևոր հաղթաթուղթներից մեկի՝ շարժման գաղտնիության կորուստն էր, ՕՈՒՆ-ի և ՈՒՊԱ-ի դիտորդները գերմանացիներին զեկուցեցին պարտիզանական ջոկատների գտնվելու վայրի մասին: ՀՊԿ-ն նրանց հանձնեց նաև գերեվարված պարտիզաններին և դեսանտայիններին։{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/15.pdf Разд. 4.]}}<ref>Косик В. Вказ. прац. С. 419—420.</ref> Միևնույն ժամանակ, ՕՄԿ-ի ղեկավարությունը գերմանացիների հետ բանակցությունների նախաձեռնությունը վերապահեց միայն իրեն, քանի որ մտավախություն ուներ, որ գերմանացիների հետ բանակցությունները, եթե դրանք հրապարակային դառնան, ամբողջությամբ զիջելու են ուկրաինական շարժումը։ Ըստ ՆԿՎԴ-ի՝ 1944 թվականի [[Փետրվարի 25|փետրվարի 25-ին]] ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները գերմանացիների հետ միասին հարձակում են սկսել Ռիվնե շրջանի [[Դուբրովիցա (քաղաք, Ուկրաինա)|Դուբրովիցա]] քաղաքի վրա։<ref>Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944—1945 / Под ред. А. Н. Артизова. М., 20\2. С. 58-59</ref> 1944 թվականի մարտի 9-ին Բանդերայի կողմնակիցների կողմից Խորհրդային Միության հերոս, հետախույզ Նիկոլայ Կուզնեցովի («Պոլ Զիբերտ») ոչնչացումը նույնպես հետևանք էր ուկրաինացի ազգայնականների համագործակցության Ֆաշիստական Գերմանիայի հատուկ ծառայությունների հետ: Երբ Կուզնեցովը փախավ Լվովից, գեստապոյի Լվովի մասնաճյուղը նրա մասին տեղեկություն ուղարկեց ապստամբներին, ինչը թույլ տվեց նրանց բռնել Կուզնեցովին և նրա ուղեկիցներին, հարցաքննել և սպանել։<ref>Кентій А.В. Українська повстанська армія в 1944-1945 рр., С. 108</ref><ref>ЦА ФСБ России, ф.100, оп.11, д.7, л 58</ref> Գերմանացիների հետ տեղական պայմանագրեր կնքած ՈՒՊԱ ստորաբաժանումներից էր Մաքս Սկորուպսկու կուրենը՝ «Մաքսը»։ մարտի 11-ին Գալիցիայի սահմանամերձ շրջաններում արշավանքի ժամանակ նա պայմանագիր է կնքել գերմանացիների հետ խորհրդային զորքերի դեմ համագործակցության մասին։ Գերմանացիները ապստամբներին զենք, զինամթերք և վիրակապ են մատակարարել։ Անվտանգության ոստիկանության և Լվովի ՍԴ-ի ղեկավար, ոստիկանության գնդապետ Վալտեր Բիրկամպը խորհուրդ է տվել ՈՒՊԱ-ին վերաբերվել ոչ թե որպես «ավազակախմբի», այլ որպես դաշնակից բանակի: Կուրեն «Մաքսին» տրվել է թույլտվություն՝ գրոհելու Պոդկամենի վանքը, որտեղ թաքնված էին մինչև 500 լեհեր։<ref>Сообщение начальника полиции и СД Львова полковника полиции Биркампа в полицию Генерал-губернаторства о направлении начальником полиции порядка письма всем старшим командирам СС и полиции о сотрудничестве с украинскими националистическими формированиями от 15 марта 1944 г. // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944—1945 / Под ред. А. Н. Артизова. М., 20\2. С. 103.</ref> Հնարավոր է, որ ՄԱԿ-ի Անվտանգության ծառայությունը մտադիր է եղել մահապատժի ենթարկել «Մաքսին» գերմանացիների հետ բանակցությունների համար, սակայն նա (կռահելով նրա ճակատագիրը) լքել է ՄԱԿ-ի անվտանգության ծառայություն ներկայանալու կանչը ստանալուց հետո։<ref>M. Skorupśkyj, Tudy de bij za woliu. s. 236-237</ref> 1944 թվականի ապրիլի 2-ին UPA-Հյուսիսի ղեկավար Դմիտրո Կլյաչկովսկին Հյուսիսային Ուկրաինայի բանակային խմբի Աբվերկոմանդոյի միջոցով նամակ է ուղարկել Գալիցիայում գերմանական բանակի բարձրագույն հրամանատարությանը, որտեղ նա նախանշել է այն պայմանները, որոնց ներքո ՈՒՊԱ-ն կարող է համակարգել իր գործողությունները բոլշևիկների դեմ Վերմախտի հետ. # Գերմանական բանակի հրամանատարությունը գերմանական կառավարությունից ձեռք կբերի ԲԱԿ-ի առաջնորդ Ստեպան Բանդերայի և բոլոր քաղբանտարկյալների բանտից ազատ արձակումը և հայրենիք վերադարձը (...): # Գերմանական բանակի, վարչակազմի և ոստիկանության որոշ հատվածներ կդադարեցնեն ուկրաինական հողերի բնակչության, ինչպես նաև նրանց ունեցվածքի կամ անձնական ազատության ոչնչացման գործողությունները։ # Գերմանական բանակի, վարչակազմի և ոստիկանության գործոնները չեն խանգարի ուկրաինացի ժողովրդի մոբիլիզացիային դեպի ՈՒՊԱ։ # Գերմանական զորքերը, վարչակազմը և ոստիկանությունը չեն միջամտի ուկրաինական հողերի ներքին գործերին և չեն խանգարի մեզ հաղթահարել բոլշևիկների հետ համագործակցող կամ նրանց հետ համագործակցել ցանկացող տարրերը։ # Գերմանական հրամանատարությունն իր պահեստներից կթողարկի ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների լրացուցիչ սպառազինությունը՝ 10000 հրացան, 250000 պարկուճ դրանց համար, 200 «Կոլտ» արագ կրակի հրացան և դրանց համար պարկուճների չորս գոտի, 20 կարճ դաշտային ատրճանակ, 30 «Shtokesiv-Grena» 50, 30 «Shtokesiv-Grena» հակահրթիռային զենք: Բոլշևիկյան ֆիննական կամ գերմանական պատգամավորական հրացաններ, բելգիական ՆՖ 9 մմ տրամաչափի 500 ատրճանակ, 10000 նռնակ, 100 ական և համապատասխան քանակությամբ ատրճանակներ, նռնականետեր և ատրճանակներ։ # Գերմանական ռազմական և ոստիկանական ստորաբաժանումները չեն խոչընդոտի ՈՒՊԱ-ին մարտական, քաղաքական և հետախուզական գործողություններ իրականացնելու համար։ # Գերմանական ստորաբաժանումները կստանձնեն ապստամբներին հնարավոր օդային աջակցություն ցուցաբերել։ Միևնույն ժամանակ, Կլյաչկովսկին նշել է, որ մեծ կասկածներ կան բոլշևիկների նկատմամբ Գերմանիայի սեփական հաղթանակի վերաբերյալ, և դա պայմանավորված է նրանով. # ամենակրիտիկական պահին Գերմանիան լքված է իր նախկին դաշնակիցների կողմից, # Խենթ Հիտլերի և նրա ավազակապետական կլիմայի անիմաստ քաղաքականությունը Արևելյան և Արևմտյան Եվրոպայի ստրկացած ժողովուրդներին դրդեց Գերմանիայի դեմ, # Գերմանական բանակը բարոյալքված է և կորցրել է հավատը հաղթանակի նկատմամբ։<ref>[https://web.archive.org/web/20070502210000/http://www.dt.ua/3000/3150/54958/ Пастка для «Щура» 4 листопада одному з засновників УПА Дмитрові Клячківському виповнилося 95 років]</ref> Գարնանը Լվովում տեղի ունեցան բանակցություններ Անվտանգության ոստիկանության ներկայացուցիչների և Գալիցիայի Ս.Դ.-ի և հույն կաթոլիկ քահանա Իվան Գրինյոխի միջև, որը հանդես էր գալիս «Գերասիմովսկի» կեղծանունով, որոնք ամբողջությամբ ավարտվեցին միայն 1944 թվականի ամռանը։<ref>Motyka G. Ukraińska partyzantka, 1942—1960. — Warszawa, 2006. S. 231—234.</ref> Գրինյոխի և Գերմանիայի ներկայացուցչի՝ SS-Obersturmbannführer դոկտոր Վիտիսկայի միջև երկրորդ հանդիպումը տեղի ունեցավ Լվովում 1944 թվականի մարտի 23-ին։ Բանակցությունների ընթացքում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել առանձին քաղբանտարկյալների (Դարիա Հնատկիվսկա-Լեբեդի և նրա երեխայի) ազատ արձակման և ապստամբական բանակին խորհրդային թիկունքում կռվելու համար զենք փոխանցելու վերաբերյալ։ Գերմանացիները, տեսականորեն, համաձայնեցին զենք տրամադրել այն ապստամբ ստորաբաժանումներին, որոնք պետք է անցնեին առաջնագիծը և հասնեին խորհրդային թիկունք։<ref>Доклад [председателя полиции безопасности и СД Галиции гаупштурмфюрера СС криминального комиссара Палпе] о второй встрече с представителями центрального руководства ОУН и готовности их к сотрудничеству с полицией безопасности от 24 марта 1944 г. // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944–1945 / Под ред. А.Н. Артизова. М.,2012. С. 105.</ref> Մարտի 28-ին Լվովում տեղի ունեցավ Գրինյոխի և Օբերտուրմբանֆյուրեր դոկտոր Վիտիսկայի հաջորդ հանդիպումը։ Գերմանացի բանակցողը մեղադրել է ուկրաինացի ազգայնականներին գերմանական զորքերի, ոստիկանության և բիզնես հաստատությունների վրա հարձակումները շարունակելու, հակագերմանական քարոզչություն իրականացնելու և ՍՍ Գալիսիայի դիվիզիան «քայքայելու» մեջ: «Գերասիմովսկին» խոստացել է օգնել վերջ տալ գերմանացիների դեմ թշնամական գործողություններին։<ref>Сообщение [председателя полиции безопасности и СД Галиции гауптштурмфюрера СС криминального комиссара Палпе] криминал-комиссару об итогах третьей встречи с представителем центрального руководства ОУН Герасимовским от 29 марта 1944 г. // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944–1945 / Под ред. А.Н. Артизова. М.,2012. С. 109–111.</ref> Սակայն համաձայնություն ձեռք չի բերվել։ Միայն 1944 թվականի աշնան սկզբին, գերմանացիների ներկայությամբ, Գրինյոխը հանդիպեց համակենտրոնացման ճամբարում գտնվող Ստեփան Բանդերային և տեղեկացրեց բանակցությունների մասին։ Եվ 1944 թվականի ապրիլի 22-ին Յոզեֆ Վիտիսկան Գեստապոյի ղեկավար Հայնրիխ Մյուլերին հեռագրում է գերմանացիների դեմ թշնամական գործողությունների մասին. Լեհերի դեմ ահաբեկչություն գործադրելով՝ ՈՒՊԱ-ն գործում է թաղամասում որպես տպավորիչ ապակայունացնող ուժ, այն մտադիր է հետագայում ակտիվացնել այդ գործունեությունը և ձգտել ուկրաինացիների նկատմամբ ամենակարևոր գաղափարներին: Ավելացնենք, որ առանձին խմբեր, հատկապես շրջանի հարավային հատվածում, չեն վախենում նույնիսկ գերմանական Վերմախտի ստորաբաժանումների վրա հարձակումից։<ref>[[s:Телеграмма Йозефа Витиски Вальтеру Биркампу и Генриху Мюллеру о результатах совещания начальников абверкоманд во Львове (22.04.44)|Донесение командира охранной полиции и СД в дистрикте Галиция оберштурмбанфюрера Й. Витиска в Гл. упр. имперской безопасности, группенфюреру СС Г. Мюллеру и нач. полиции безопасности в Генерал-губернаторстве Биркампу о контактах УПА с вермахтом и Абвером]] // Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 177-180</ref> 1944 թվականի ապրիլի 10-ին ՈՒՊԱ-ի հրամանատարությունը հրաման արձակեց, որով արգելվում էր տեղական կազմակերպություններին մահվան սպառնալիքի տակ համագործակցել գերմանացիների հետ։ Սպառնալիքն իրականացվել է ստորաբաժանման որոշ հրամանատարների նկատմամբ։ Օրինակ, 1944 թվականի ապրիլի 15-ին ՈՒՊԱ-ի մեկ այլ սպա՝ Նիկոլայ Օլեյնիկ-«Օրելը», մահապատժի է ենթարկվել գերմանացիների հետ խորհրդային պարտիզանների և լեհերի դեմ համատեղ պայքարի մասին համաձայնագիր կնքելու համար: Աբվերի ստորաբաժանումների ղեկավարների հրապարակված զեկույցները տեղեկություններ են պարունակում Կամենկա-Ստրումիլովո քաղաքի «Օրել»-ի հետ բանակցությունների մասին։ «Արծիվը» համաձայնել է, համաձայն գերմանական կողմի ցուցումների, «շրջափակել իր տարածքի հատվածը 20 կմ դեպի արևելք՝ ընդդեմ սովետ-ռուսական ավազակախմբերի կամ նրանց ստորաբաժանումների ներխուժման, կամ, օրինակ, ստանձնել Լվով-Պրզեմիսլ ճանապարհի պաշտպանությունը» և հանձնել է գրավված խորհրդային քարտեզը։ Հրաժեշտի ժամանակ «Արծիվը» գերմանացիներին հրավիրեց իր զորամասով նշելու Զատիկը։<ref>[https://istmat.org/node/40191 Документы о переговорах представителей немецкой администрации в Каменка-Струмилове с руководителем подразделения УПА «Орлом» о прекращении борьбы с немцами и снабжении отряда УПА оружием] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200223190618/https://istmat.org/node/40191 |date=2020-02-23 }} // Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 123-128</ref> «Արծիվ»-ի գործով հաստատված միտումները կարող էին հանգեցնել ՈՒՊԱ-ի «քայքայմանը», և հրամանատարությունը պարտավոր էր դաժանորեն դադարեցնել չարտոնված բանակցությունները։ «Օրելի» և «Սոսենոկի» կրակոցներից հետո ապստամբ դաշտային հրամանատարներից շատերը, երբ գերմանացիները բանակցություններ են խնդրել, տվեցին։<ref>Літопис УПА. Нова серія. – Т. 8. – Київ – Торонто, 2006 – С. 653</ref> 1944 թվականի ապրիլի 19-ին Լվովում 101-րդ, 202-րդ և 305-րդ Աբվերկոմանդոսի ղեկավարների հանդիպման ժամանակ Աբվերկոմանդո 101-ի ղեկավար, փոխգնդապետ Լինգարդտը զեկուցել է, որ նա նախկինում իրականացրել է իր հետախուզական աշխատանքը, հիմնականում '', անհնար է ռազմական հաջողության հասնել կարմիր ռազմագերիների'' միջոցով․ ''Հավաքագրել նրանց գերմանական շահերի համար: Այդ իսկ պատճառով, նրան մնում է օգտագործել ՈՒՊԱ-ի մարդկանց առաջին գծի հետևում, առանց ՈՒՊԱ-ի հետ շփման, նրա հետախուզական գործունեությունը անհնարին կլիներ:'' Նման տեսակետներ է հայտնել Աբվերկոմանդո 202-ի ղեկավար, փոխգնդապետ Զելիգերը։ Աբվերկոմանդո 305-ի ղեկավար, գնդապետ Քրիստիանսենը դեմ արտահայտվեց, քանի որ ՈՒՊԱ-ի մեղքով 14-րդ ՍՍ-Գալիսիայի նռնականետային դիվիզիան, ինչպես նաև ուկրաինական օժանդակ ոստիկանությունը հիմնականում քայքայման եզրին են, և նրանց անդամները զանգվածաբար համալրում են<ref>Коваль В. ОУН-УПА і Німеччина // Українська Повстанська Армія і національно-визвольна боротьба в Україні у 1940-1950 рр. / Матеріали Всеукраїнської наукової конференції 25-26 серпня 1992 р. – Київ, 1992. С. 221-222.</ref> ապստամբների շարքերը։ 1944 թվականի ապրիլի 20-ին Հյուսիսային Ուկրաինայի գերմանական բանակի խմբի հրամանատար Վալտեր Մոդելը կարճ հրահանգ է գրել այն մասին, թե ինչպես պետք է գերմանացի զինվորները վարվեն ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների հետ: Նա հայտարարեց, որ որոշ դեպքերում ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները համաձայնում են որոշակի պայմանավորվածությունների, բայց քանի որ ուկրաինացիներն այժմ մեծ վտանգ են տեսնում խորհրդային իշխանության վերադարձի մեջ։ Իսկ գերմանացիները պետք է հասկանան ՈՒՊԱ-ի դիրքորոշումը, որն ուղղված է ցանկացած օտար տիրապետության դեմ։<ref>В. Косик. Україна в Другій світовій війні у документах — Т. 4: Збірник німецьких архівних матеріалів (1944—1945). — 2000. — C. 55-56</ref> Հազվագյուտ դեպքերում ռազմական նպատակներով ՈՒՊԱ ստորաբաժանումներին առաջարկվող համագործակցությունը դեռ կարող է օգտագործվել. մասնավորապես աջակցություն ցուցաբերել, երբ խոսքը վերաբերում է Վոլինում և Պոլեսիայում ՈՒՊԱ խմբերի ուժեղացմանը։ Մայիսի 3-ին Լվովում կրկին կայացել է Իվան Գրինյոխի և Յոզեֆ Վիտիսկայի հանդիպումը։ «Գերասիմովսկին» տեղեկացրեց նրան, որ ուկրաինացի ապստամբները գերի են վերցրել 20 սովետական դեսանտային և պատրաստ են հանձնել գերմանացիներին՝ պայմանով, որ անվտանգության ոստիկանությունը ներում շնորհի և ազատ արձակի ազգայնական զենք պահելու համար մահապատժի դատապարտվածներին։<ref>[[s:Сообщение Львовского гестапо о захвате УПА 20-ти советских парашютистов и готовности передать их немецким властям (05.05.1944)|Сообщение Львовского гестапо в Главное управление государственной безопасности о захвате УПА 20-ти советских парашютистов и готовности передать их немецким властям]] // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944–1945 / Под ред. А.Н. Артизова. М.,2012. С.197-198.</ref> Հրապարակվեցին նաև գերմանական ոստիկանության փաստաթղթերը ՈՒՊԱ խմբերից մեկի՝ Յարոսլավ Խմելի հետ բանակցությունների մասին 1944 թվականի մայիսի 19-ին: Կամենկա-Ստրումիլովոյի, Ներինգի և Խմելի շրջանի ղեկավարի նամակագրությունից ակնհայտ է դառնում, որ ուկրաինացի ազգայնականները գերմանացիներին հետաքրքրող տեղեկություններ են փոխանցել։<ref>[https://istmat.org/node/40249 Сопроводительное письмо окружного рук-ля в Каменке-Струмилово Неринга рук-лю полиции безопасности и СД по Галиции Й. Витиска, руководителю полевой полиции при Верховном командовании войск Сев. Украины о переговорах с рук-лем одной из групп УПА Хмелем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200223211354/https://istmat.org/node/40249 |date=2020-02-23 }} // Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 218-222</ref> Բայց նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ՈՒՊԱ-ն բանակցություններ էր վարում գերմանացիների հետ, Բանդերայի կողմնակիցների առանձին ստորաբաժանումներ մարտի մեջ մտան օկուպանտների հետ ։<ref>Літопис УПА. Нова серія. Т. 8… С. 653—655.</ref> 1944 թվականի ապրիլի երրորդ տասնօրյակում SS-ի և ոստիկանության օպերատիվ թիմերը Գալիցիայի շրջանում, Վերմախտի որոշ ստորաբաժանումների հետ միասին, սկսեցին կազմակերպված մարտական հարձակման առաջին ալիքը գերմանական բանակի համար կարևոր ռազմավարական ուղղություններով գործող տեղական ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների դեմ: Դրա անմիջական խթանը ուկրաինական Դիմադրության շարժման զինված կազմավորումների հարձակումներն էին Գալիսիայում Վերմախտի և հունգարական զորքերի միավորված ստորաբաժանումների վրա: Դրոհոբիչի և Ստրիի շրջակայքում ուկրաինական Դիմադրության շարժումը ճնշելու համար տեղակայվել են Գալիսիայի շրջանի ՍՍ-ի առաջնորդին և ոստիկանությանը ենթակա սահմանապահ ստորաբաժանումները։ Գերմանական ոստիկանության և Վերմախտի փոքր ստորաբաժանումները հարձակվել են նաև ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների վրա Սոլոտվինոյի, Բերեժանիի և Գալիցիայի մի շարք այլ քաղաքների մոտակայքում։<ref>Torzecki R. Kwestia ukrainska w polityce III Rzechy. – Warszawa, 1972. – S.329.</ref> Գերմանական զեկույցներից մեկի համաձայն՝ 1944 թվականի հունիսի 26-ին Լվովի մարզի Նիկոլաև քաղաքի մոտ տեղի ունեցավ ճակատամարտ, որի ժամանակ նացիստները սպանեցին ՈՒՊԱ-ի 29 անդամների և գերեցին 250 ապստամբների։<ref>Україна в Другій Світовій війні у документах, 1997—2000, Т. 4. — C. 100-101.</ref> ՈՒՊԱ-ի և Գերմանիայի միջև հարաբերությունների կարևոր ասպեկտը Waffen-SS «Գալիսիա» ստորաբաժանման գործունեությունն է:<ref>Україа в Другій світовій війнi у документах…С. 132.</ref> Ըստ ուկրաինացի էմիգրացիոն պատմաբան Վլադիմիր Կոսիկի,ՕՈՒՆ-Բ-ն դեմ է եղել դիվիզիայի ստեղծմանը և քարոզարշավ է իրականացրել դրա դեմ:<ref>Косик В. Україна i Німеччина у Другій світовій війнi. Париж, Нью-Йорк-Львов, 1993. С. 358—362.</ref> Այնուամենայնիվ, ինչպես ցույց են տալիս ավելի սերտ հետազոտությունները և բաժնետոմսի անդամների հիշողությունները, գործն ավելի բարդ էր: Բաժանման վերաբերյալ ՕՄ-Բ-ում տարբեր կարծիքներ կային։ Ղեկավարության մի մասը, այդ թվում՝ Ռոման Շուխևիչը, հանդես է եկել այն բանի օգտին, որ ազգայնականները պետք է ծառայեն դիվիզիայում՝ ռազմական պատրաստություն ստանալու համար։ Մյուսները, այդ թվում՝ PZUZ (Հյուսիսարևմտյան ուկրաինական հողեր) և PZUZ (Հարավային ուկրաինական հողեր) կուսակցությունները դեմ էին դրան։ Արդյունքում ընդունվեց փոխզիջումային լուծում՝ ՄԿՀ-ն հրապարակայնորեն դատապարտեց դիվիզիան, սակայն դիվիզիայում ռազմական պատրաստվածություն և ազդեցություն ձեռք բերելու համար իր անձնակազմն ուղարկեց այնտեղ։<ref>Шанковський Л. УПА i Дивізiя // Українська дивізiя «Галичина». Історико-публіцистичний збірник / Упоряд. М. Слабошпицький. К., 2007. C. 69-70.</ref> 1944 թվականի փետրվարից ՈՒՊԱ-ի որոշ ստորաբաժանումներ Գալիցիայի դիվիզիայի ստորաբաժանումների հետ միասին գլխավոր կառավարության տարածքում կռվում էին խորհրդային և լեհ պարտիզանների դեմ։{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/15.pdf Разд. 4.]}} Ավելի ուշ, Բրոդիի ճակատամարտից հետո, ՈՒՊԱ-ն կազմեց իր շարքերը դիվիզիայի նախկին վերապրած անդամներից։ Ընդհանուր առմամբ, ՈՒՊԱ-ի շարքերը համալրվել են մինչև 3000 հոգով։<ref>Шаповал Ю. ОУН і УПА на теренi Польщi (1944-1947рр.). Київ, 2005. С. 69</ref><ref>Шанковський Л. Указ. соч. С. 73-74.</ref> Լվով-Սանդոմյերզ գործողության ավարտին գրեթե ողջ Գալիցիան արդեն խորհրդային ձեռքերում էր։ Հուլիսի 27-ին Կարմիր բանակը գրավեց Լվովը, Ստանիսլավը և Պրզեմիսլը, իսկ օգոստոսի 6-ին՝ Դրոհոբիչը և Բորիսլավը։ Այսպիսով, գերմանացիները կորցրին գրեթե ողջ Ուկրաինան, բացառությամբ լեռնաշղթայի և Անդրկարպատիայի։ 1944 թվականի օգոստոսի 18-ին Հյուսիսային Ուկրաինայի բանակի շտաբի պետ, գեներալ Վոլֆ-Դիտրիխ ֆոն Քսիլանդերը բանակի շտաբին փոխանցեց համաձայնագրի կետերը, որոնք ՈՒՊԱ-ի ներկայացուցիչը կնքել էր Վերմախտի սպայի հետ Թուրքիայի շրջանում։ Համաձայնագիրը պահանջում էր, որ գերմանացիները չհարձակվեին ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների վրա, եթե նրանք չհարձակվեին առաջինը: UPA-ն, իր հերթին, համաձայնեց օգնել Վերմախտին հետախուզությամբ և գերմանացի զինվորներին առաջնորդել առաջնագծի հետևում: Այս համաձայնագիրը ՈՒՊԱ-ն դիտել է որպես «մարտավարական միջոց, այլ ոչ թե իրական համագործակցություն։<ref>Україна в Другiй свiтовiй вiйнi у документах. 1941–1945. Т. IV. Львiв, 2000. С. 177-178</ref> ՕՈՒՆ-ի և ՈՒՊԱ-ի հակագերմանական ճակատի վերջնական փլուզման վերջին քայլը կարելի է համարել ՈՒՊԱ խմբի «Արևմտյան-Կարպատներ» 1944 թվականի օգոստոսի 22-ի հրամանի 1-ին մաս: Ելնելով դրանից՝ հրամանը ուշադրություն է հրավիրել «ժողովրդի էներգիան Ուկրաինայի գլխավոր թշնամու (բոլշևիկների) դեմ վճռական և վերջնական հաշվեհարդարի համար պահպանելու անհրաժեշտության վրա։<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія: Історичні нариси / НАН України; Інститут історії України / С. В. Кульчицький (відп.ред.). — К.: Наук. думка, 2005. — с. 199.</ref><ref>BA-MA RH 2/v. 2545</ref> Վերջին բախումը տեղի է ունեցել 1944 թվականի սեպտեմբերի 1-ին։<ref>Попытку создания сводной базы всех столкновений УПА с немецкими вооруженными формированиями предпринял А. Денищук: Денищук О. Боротьба УПА проти німецьких окупантів. Хронологія подій. Т. 1 Волинь. Рівне, 2008; Він же. Вказ прац. Т. 2. Галичина та східна Україна. Рівне, 2008.</ref> Ամսվա վերջին ճակատն արդեն դուրս էր եկել Արևմտյան Ուկրաինայի մեծ մասից:<ref>Косик В. Україна і Німеччина у Другій світовій війні / Наукове товариство імені Т. Шевченка у Львові; Українознавча бібліотека НТШ. – Париж; Нью-Йорк; Львів: 1993. – С. 437.</ref> 1944-ի վերջին, երբ Կարմիր բանակը առաջ շարժվում էր դեպի արևմուտք՝ դեպի Գերմանիայի սահմանները, նացիստական ​​Գերմանիայի ղեկավարությունը ստիպված եղավ վերջնականապես վերանայել իր վերաբերմունքը ուկրաինական ազգայնականության ևՈՒՊԱ-ի նկատմամբ՝ որպես ԽՍՀՄ-ի դեմ պատերազմում հնարավոր դաշնակից: 1944 թվականի սեպտեմբերի 28-ին գերմանական իշխանությունները նախկինում կալանավորված ՕՈՒՆ(բ) ակտիվիստների հետ միասին Զախսենհաուզենի համակենտրոնացման ճամբարից ազատ արձակեցին Ստեփան Բանդերային և Յարոսլավ Շտեցկոյին։ Գերմանական մամուլը բազմաթիվ հոդվածներ է հրապարակում բոլշևիկների դեմ պայքարում ՈՒՊԱ-ի հաջողությունների մասին՝ ՈՒՊԱ-ականներին անվանելով «ուկրաինացի ազատամարտիկներ»։<ref>''Martovych O.'' The Ukrainian Insurgent Army (UPA). — Munchen, 1950. — p. 20.</ref> 1944 թվականի աշնանից գերմանական զորավարժարաններում կազմակերպվում էին դասընթացներ, որոնք երկու-երեք ամսվա ընթացքում պետք է պատրաստեին ուկրաինացի ազգայնականների և գերմանացիների հատուկ հետախուզական և դիվերսիոն ստորաբաժանումներ։<ref>ОУН і УПА, 2005, Разд. 5. — С. 338.</ref><ref>Боляновський А. Цит. твір. С. 308.</ref> Բանդերային և ՕՈՒՆ-ի այլ ակտիվիստներին տեղափոխել են Բեռլին՝ համակենտրոնացման ճամբարից ազատվելուց հետո: Այնտեղ Բանդերային բնակարան են տվել մի շենքում, որտեղ առաջին հարկում ապրում էին նրան հսկող գեստապոյի սպաները։ Այստեղ նրան առաջարկեցին ղեկավարել Ուկրաինայի ազատագրական կոմիտեն, որը պետք է ստեղծվեր Գերմանիայում (նման է գեներալ Անդրեյ Վլասովի ռուսական ազատագրման կոմիտեին)։ Ուկրաինական բոլոր ազգայնական խմբավորումները և նույնիսկ ՈՒՊԱ-ն պետք է ենթարկվեին այս կոմիտեին։ Բանդերան հայտարարեց, որ չի կարող ստեղծել նման հանձնաժողով, քանի որ համակենտրոնացման ճամբարում գտնվելու ընթացքում բացարձակապես ոչ մի ազդեցություն չի ունեցել ՕՈՒՆ-ի, ՈՒՊԱ-ի և ՈՒԳՌՎ-ի վրա: Նա գերմանացիներին խորհուրդ տվեց դիմել այլ թեմատիկ ասոցիացիաների ու գործիչների։ Ուկրաինական ազգային կոմիտեի ստեղծման գործում Ստեփան Բանդերայի ներգրավվածության մասին ավելի շատ մանրամասներ տրված են Արևելյան տարածքների նախարարության աշխատակից Օտտո Բրաուտիգամի գրառման մեջ։ ''«Նախկինում այս շարժումն ավելի շատ ուղղված էր Գերմանիայի դեմ, քան բոլշևիզմի դեմ: Եվ այնուամենայնիվ, ՈՒՊԱ-ն, այս շարժման գլխավորությամբ, այսօր շատ արժեքավոր զենք է բոլշևիկների դեմ պայքարում, որն արժանի է ամեն աջակցության, թեև գերմանական քաղաքացիական վարչակազմի շատ ներկայացուցիչներ դարձան դրա զոհը»:''<ref>[https://istmat.org/node/40306 Заметка начальника Главного политического управления О. Бройтигама о возможности создания Украинского национального комитета и кандидатуре его руководителя] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191231005323/https://istmat.org/node/40306 |date=2019-12-31 }} // Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 325-327</ref> 1944 թվականի հոկտեմբերին Աբվերի յոթ դիվերսանտներից բաղկացած խումբը Դիտրիխ Վիտցելի գլխավորությամբ արշավանք իրականացրեց Կարմիր բանակի թիկունքում, որն ավարտվեց 1944 թվականի նոյեմբերի 7-ին։ Ուկրաինայի տարածքում արշավանքի ժամանակ Կիրն-Վիտցելը ներկայացել էր որպես անգլիացի, և նրա նպատակն էր պարզել, թե ինչ հարաբերություններ ունի ՈՒՊԱ-ն արևմտյան դաշնակիցների հետ: Արշավանքից հետո Վիտցելի խումբը թռավ Կրակով։ Կապիտան «Կիրնը», մասնավորապես, նշել է, որ ՈՒՊԱ-Հյուսիս շտաբի հետ բանակցելիս իմացել է, որ ՈՒՊԱ-ի շարքերում կան մի քանի հարյուր գերմանացի զինվորներ և սպաներ։<ref>{{Cite web |title=УПА в світлі німецьких документів. Книга 2: Червень 1944 - Квітень 1945 – C. 106-111 |url=http://shron2.chtyvo.org.ua/Litopys_UPA/Tom_07_UPA_v_svitli_nimetskykh_dokumentiv_Knyha_2_Cherven_1944_-_Kviten_1945.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210702154114/https://shron2.chtyvo.org.ua/Litopys_UPA/Tom_07_UPA_v_svitli_nimetskykh_dokumentiv_Knyha_2_Cherven_1944_-_Kviten_1945.pdf |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 2 |access-date=2020 թ․ մարտի 15}}</ref> 1944 թվականի նոյեմբերի 17-ին ՕՈՒՆ(բ) ղեկավարությունը Ալֆրեդ Ռոզենբերգին տեղեկացրեց հուլիսին Ուկրաինայի ազատագրման առաջատար խորհրդի (ULRC) ստեղծման մասին՝ ընդհատակյա խորհրդարան, որը գլխավորում էր Կիրիլո Օսմակը: Ավելի վաղ օկուպացված տարածքների նախարարը բանդերիտներին ճանաչել էր որպես ուկրաինական ժողովրդի օրինական ներկայացուցիչներ՝ արգելելով մամուլում օգտագործել «ավազակներ» մականունը ՈՒՊԱ-ի մարտիկների հետ կապված։<ref>[[s:Сообщение Фрица Арльта Альфреду Розенбергу о создании Украинского главного освободительного совета (УГВР) и отношении ОУН к УГВР (17.11.44)|Сообщение Фрица Арльта Альфреду Розенбергу о создании Украинского главного освободительного совета (УГВР) и отношении ОУН к УГВР (17.11.44)]] // Цит. по: Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 427-428]</ref> Ուկրաինացի ազգայնականների և գերմանացիների հարաբերությունների մանրամասները 1944-1945 թվականների վերջում։ Այս մասին պարզվում է Աբվերի լեյտենանտ Զիգֆրիդ Մյուլլերի հարցաքննության արձանագրությունից։ Աշնան վերջում նրան նշանակեցին Աբվերկոմանդո 202 (Կրակով)։<ref>[https://istmat.org/node/40613 Протокол допроса сотрудника «Абверкоманды-202» З.М. Мюллера об обучении в школах «Абверкоманды-202» украинских националистов от 19 сентября 1946 г.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624023919/https://istmat.org/node/40613 |date=2016-06-24 }} // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944–1945 / Под ред. А.Н. Артизова. М., 2012. С. 912–918.</ref> Նշանակվելուց հետո նա անցել է հրահանգավորում։ «Գլխավոր շտաբի I-Ց բաժնի հետախուզության հարցերով փոխտնօրեն կապիտան Դամերաուն և կապիտան Շտոլցը տեղեկացրին ինձ, որ 1944 թվականի հոկտեմբերին «Աբվերկոմանդա-202»-ի ղեկավար կապիտան Կիրնը կապ է հաստատել ՈւՊԱ-ի հարավային շտաբի հետ և բանակցություններ է վարում ուկրաինացի ազգայնականների հետ՝ ՈւՊԱ-ի պարտիզանական ջոկատներին Խորհրդային բանակի թիկունքում դիվերսիոն աշխատանքների ներգրավելու վերաբերյալ»։ Հետագա համագործակցության հնարավորությունները մանրամասն պարզելու համար 1944 թվականի դեկտեմբերի 27-ին Կրակովից ՈւՊԱ-ի Գերագույն հրամանատարության դիրքերը հատուկ ինքնաթիռով տեղափոխվեց մի հատուկ խումբ, որի կազմում էին Վիցելը (Կիրնը), Յուրի Լոպատինսկին՝ Շուխևիչի նախկին ադյուտանտը «Նախտիգալ» գումարտակում, Վասիլ Չիժևսկին՝ Բանդերայի հանձնարարականներով, և ռադիստ Սկորոբագատը։ ՈւՊԱ-ի հրամանատար Շուխևիչի հետ հանդիպման ժամանակ նրան փոխանցվեց 5 միլիոն ռուբլի՝ ՕՈւՆ-ի և ՈւՊԱ-ի հակասովետական պայքարի ֆինանսավորման նպատակով։ Բանդերայի զինակից Վասիլի Դյաչուկի վկայություններով՝ 1945 թվականի փետրվարին ՕՈւՆ-ի առաջնորդը կազմակերպության անդամների օգնությամբ փախել է Բեռլինում իր բնակարանից և կեղծ փաստաթղթերով տեղափոխվել է Հարավային Գերմանիա։ Այնտեղ նա կարողացել է թաքնվել գեստապոյից մինչև պատերազմի ավարտը։<ref>Показания В. Н. Дьячук-Чижевского о его разговоре со Степаном Бандерой в августе 1945 года в г. Мюнхене. 28 января 1946 года. Цит. по: Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Документы: в 2 т. Т. 2: 1944—1945. — С. 839—842.</ref> Ընդհանրապես, ժամանակակից ուկրաինացի պատմաբանները այս ժամանակահատվածում ՈՒՊԱ-ի և գերմանացիների միջև հարաբերությունները բնութագրում են որպես «զինված չեզոքություն». ՈՒՊԱ-ն պարտավոր էր առաջինը չհարձակվել գերմանական ուժերի վրա, գերմանական կողմին տրամադրել հետախուզական տվյալներ՝ փոխարենը ստանալով զենք և չեզոքություն:ՈՒՊԱստորաբաժանումների կամ ուկրաինական գյուղերի վրա գերմանական հարձակման դեպքում ՈՒՊԱ կազմավորումները պետք է վճռական պատասխան տան։ Սակայն դա ՈՒՊԱ-ի գլխավոր հրամանատարության քաղաքականությունն էր։ Տեղում առանձին հրամանատարներ հաճախ բանակցություններ էին վարում գերմանացիների հետ՝ առանց վերևից արտոնագրի՝ հանուն Կարմիր բանակի դեմ համատեղ գործողությունների։<ref>Поляки i українцi… С. 332.</ref> ՄԱԿ-ի նախկին հրամանատար Ալեքսանդր Լուցկին ՆԿՎԴ-ում հարցաքննության ժամանակ ասել է, որ ՄԱԿ-ի ղեկավարությունը պաշտոնապես դեմ է գերմանացիների հետ բանակցություններին։ Օկուպանտների հետ տեղական բանակցությունների համար ՄԱԿ-ի անվտանգության ծառայությունը լիկվիդացրել է մի քանի տասնյակ դաշտային հրամանատարների։ Լուցկիի խոսքով, նույնիսկ Վասիլի Կուկին մահապատիժ է սպառնում, սակայն նրան փրկել են միայն անձնական ռազմական արժանիքները։<ref>[http://doc20vek.ru/node/2296 Из протокола допроса руководителя УПА-Запад А. А. Луцкого о его участии в создании и руководстве УПА и Украинской народной самообороны (УНС)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190829143057/http://doc20vek.ru/node/2296 |date=2019-08-29 }} // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Документы. В двух томах. Том 2. 1944—1945. С. 712—726. Док. № 3.181.</ref><ref>Patrz np.: CDAWOWU, z. 3833, op. 1, t. 135, k. 1–2.</ref> Ինչպես նշում են ժամանակակից ուկրաինացի պատմաբանները, 1944-ին գերմանացիները իրենց համագործակցության շրջանակներում ՈՒՊԱ-ին փոխանցեցին մոտ 10 հազար ծանր և թեթև գնդացիր, 26 հազար ավտոմատ զենք, 72 հազար հրացան, 22 հազար ատրճանակ, 100 հազար ձեռքի նռնակ, 300 դաշտային ռադիոկայան:<ref>Украинский фронт в войнах спецслужб: ист. очерки / Д. Веденеев; Укр. ин-т военной истории. – Киев, 2008. – С. 355</ref> Գալիսիայում անվտանգության ոստիկանության և ՍԴ նախկին ղեկավար Յոզեֆ Վիտիսկան, անդրադառնալով ՈՒՊԱ-ի հարաբերություններին գերմանացիների հետ, 1944 թվականի դեկտեմբերի 18-ին այս թեմայով իր զեկույցում նշել է։<ref>[http://history.org.ua/LiberUA/e_dzherela_Druga_svitova_4/e_dzherela_Druga_svitova_4.pdf Українці не вірять Власову. Німці залишають УПА без підтримки. Локальні домовленності не мають суттевого значення. 18 грудня 1944 року] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210413173900/http://history.org.ua/LiberUA/e_dzherela_Druga_svitova_4/e_dzherela_Druga_svitova_4.pdf |date=2021-04-13 }} // В. Косик. Україна в Другій світовій війні у документах — Т. 4: Збірник німецьких архівних матеріалів (1944—1945). — 2000. — С. 302</ref> Գերմանացի ֆելդմարշալ [[Էրիխ ֆոն Մանշթայն|Էրիխ ֆոն Մանշտեյնը]], Հարավային բանակային խմբի հրամանատարը, իր Lost Victories գրքում նշել է ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները որպես ''«կռվող խորհրդային պարտիզանների դեմ, բայց, որպես կանոն, ազատում են իրենց ձեռքն ընկած գերմանացիներին՝ նրանցից վերցնելով զենքերը»։''<ref>''Эрих фон Манштейн.'' Утерянные победы. — Ч. 3. — Гл. 15: Прим. 76.</ref> Արևելյան տարածքների նախարարության աշխատակից Օտտո Բրաուտիգամը նաև իր հետպատերազմյան հուշերում գրել է ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների մասին. ''«Ուկրաինայում առաջացել է դիմադրության շարժում, Ուկրաինայի ազատագրական բանակը (UPA), որն իր զենքն ուղղել է առաջացող Կարմիր բանակի, ինչպես նաև գյուղական գերմանական քաղաքացիական վարչակազմի դեմ: «Նա չի կռվել գերմանական բանակի դեմ։''<ref>Brautigam О. So hat es sich zugetragen. Ein Leben als Soldat und Diplomat. Wurzburg, 1968, S. 700.</ref> Խորհրդային պարտիզանների զեկույցներում 1944-ին Վոլինում ՈՒՊԱ-ի գործողությունների վերաբերյալ ասվում էր. ''«Երկար ժամանակ լինելով Վոլինի և Ռիվնեի շրջաններում (1943թ. հունիս – 1944թ. հունվար), մենք որևէ փաստ չունենք այն մասին, թե որտեղ են ուկրաինացի ազգայնականները, բացի իրենց մամուլում տարածված դատարկ խոսակցություններից և գերմանացիների դեմ իրենց մամուլում:'' (1944 թվականի հունվարի 21-ին [[Ալեքսեյ Ֆեոդորով (ԽՍՀՄ հերոս)|Ալեքսեյ Ֆեդորովից]] Նիկիտա Խրուշչովին և Տիմոֆեյ Ստրոկաչին ուղղված զեկույցից)։<ref>Білас І. Г. Репресивно-каральна система в Україні 1917-1953: суспільно-політичний та історичний аналіз: у 2 кн.. — Київ: Либідь; Військо України, 1994. — 428 с. — ISBN 5-325-00577-4.</ref> 1944 թվականի հուլիսի 22-ի զեկույցում [[Դեմյան Կորոտչենկո]]ն գրել է Խրուշչովին. ''«Ուկրաինացի ազգայնականները ռելսերից չեն հանել ոչ մի գերմանական գնացք, չեն սպանել ոչ մի գերմանացի՝ չհաշված առանձին ոստիկանների ոչնչացման դեպքերը»։''<ref>{{Cite web |title=А. Буровский. Великая Гражданская война. Глава 6. стр. 215 |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/214/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402061602/https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/214/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 2 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 7}}</ref> Կանադացի քաղաքագետ Իվան Կաչանովսկին նույնպես կարծում է, որ ՈՒՊԱ-ի և ՕՈՒՆ(բ)-ի կողմից իրականացված հակագերմանական գործողությունները աննշան էին նրանց հակասովետական ​​գործունեության համեմատ.ՈՒՊԱ-ի և ՕՈՒՆ(բ) առաջնորդների միայն 6%-ը և Վոլինում ՍԲ-ՕՈՒՆ-ի ղեկավարների 0,3%-ը զոհվեցին նացիստների հետ բախումների ժամանակ: Մինչ 53%-ը սպանվել է Խորհրդային, Լեհաստանի, Չեխոսլովակիայի և Արևելյան Գերմանիայի պետական ​​անվտանգության գործակալությունների կողմից, 19%-ը ձերբակալվել է խորհրդային և նրանց արևելաեվրոպական դաշնակիցների կողմից և մահապատժի են ենթարկվել, մահացել բանտում կամ ստացել երկարաժամկետ ազատազրկում: Մոտ 12%-ը հասել է Արևմուտք, որտեղ հետագայում համագործակցել է Անգլիայի և Միացյալ Նահանգների հետախուզական ծառայությունների հետ:<ref>Ivan Katchanovski, “Terrorists or National Heroes?” See also Stepeniak fi le, HDA SBU, f. 6, d. 1510, tom 1, ll. 42, 54.</ref> Նա գրել է հակագերմանական պայքարի մասին հետևյալ կերպ. ''«Պնդվում է, որ ՈՒՊԱ-ն մի քանի զինված հարձակում է իրականացրել գերմանական ոստիկանության և օկուպացիոն ուժերի, նրանց դաշնակիցների, ինչպես նաև լեհերի և այլ համախոհների դեմ: Այնուամենայնիվ, ՈՒՊԱ-ի գործողությունների հետևանքով գերմանական կորուստների հավաստի գնահատականներ չկան: Անհատական գործողություններում և գերմանացիների հետ բախումներում կորուստները շատ հաճախ ուռճացված են, քանի որ ՈՒՊԱ–ի համապատասխան կորուստները ազգայնական աղբյուրների կողմից տրվում են մի քանի կարգով ավելի ցածր»։''<ref>{{Cite web |title=Terrorists or National Heroes? Politics of the OUN and the UPA In Ukraine. Ivan Katchanovski |url=https://www.academia.edu/454566/Terrorists_or_National_Heroes_Politics_of_the_OUN_and_the_UPA_In_Ukraine |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113071236/http://www.academia.edu/454566/Terrorists_or_National_Heroes_Politics_of_the_OUN_and_the_UPA_In_Ukraine |archive-date=2015 թ․ հունվարի 13 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 26}}</ref> 1993 թ. հուլիսի 30-ի «ՍԲՈՒ վկայական համար 113»-ում ասվում է, որ «Արխիվները պարունակում են նյութեր, ՕՈՒՆ-ՈՒՊԱ-ի և գերմանական հատուկ ծառայությունների գրավված փաստաթղթեր, որոնք վկայում են միայն 1943-ին ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների և գերմանացիների միջև աննշան բախումների մասին: Ոչ մի էական հարձակողական կամ պաշտպանական փաստաթղթեր գրանցված չեն մարտական ​​գործողությունների կամ լայնամասշտաբ մարտական ​​գործողությունների մասին: Այս ժամանակահատվածում գերմանացիների դեմ կռվելը սահմանափակվում էր դիրքերի, փոքր զորամասերի վրա հարձակումներով, նրանց հենակետերի պաշտպանությամբ և ճանապարհներին դարանակալումներով»:<ref>Справка No 113 от 30 июля 1993 г., подготовленная Рабочей группой Службы безопасности Украины на основании постановления Президиума Верховной Рады Украины от 1 февраля 1993 г. No 2964-XII «О проверке деятельности ОУН-УПА» // Документы изобличают. Сборник документов и материалов о сотрудничестве украинских националистов со спецслужбами фашистской Германии. К., 2004</ref> === ՈՒՊԱ-Պոլեսկայա Սիչ === Երբ Բանդերայի ՈՒՊԱ-ն սկսեց ձևավորվել (1943 թվականի գարուն), Տարաս Բուլբա-Բորովեցի հրամանատարությամբ նմանատիպ անունով ռազմական կազմակերպություն արդեն գործում էր Վոլինի, Ռիվնեի, Կամենեց-Պոդոլսկի և Ժիտոմիրի շրջանի արևմտյան շրջաններում 1942 թվականի սկզբից: Ղեկավարները հավատարիմ էին Ուկրաինայի անկախության գաղափարին (Տարաս Բորովեցը (Բուլբա) մոտ էր աքսորավայրում գտնվող ՈՒՊՌ պետական ​​կենտրոնի ղեկավարությանը, որը գլխավորում էր Անդրեյ Լևիցկին), ուստի լեհական Սիչն իր հիմնական խնդիրն էր համարում պայքարը Կարմիր բանակի նահանջող ստորաբաժանումների, խորհրդային ընդհատակյա և պարտիզանական խմբերի դեմ:<ref>{{Cite web |title=Дзюбак В.В. ПОЛІСЬКА СІЧ - Энциклопедия истории Украины |url=http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Poliska_Sich |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200830171444/http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Poliska_Sich |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 30 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 8}}</ref> ԽՍՀՄ-ի զգալի մասը գրավելուց հետո նացիստները չէին թաքցնում իրենց ռասիստական ​​վերաբերմունքը օկուպացված ժողովուրդների, այդ թվում՝ ուկրաինացիների նկատմամբ։ Նոյեմբերի 15-ին հրաման է տրվել լուծարել Պոլեսիա Սիչ. Պատճառը 1941 թվականի նոյեմբերի 12-ին Օլևսկում հրեա բնակչության մահապատժին մասնակցելուց նրա ավագների մերժումն էր: Խմբի պաշտոնական լուծարումից հետո Բորովեցը և նրա կողմնակիցները թաքնվեցին Բերեզնիվսկու անտառներում, իսկ ավելի ուշ՝ Կոստոպոլսկի և Լյուդվիպոլսկի շրջաններում (Ռիվնեի շրջան)։<ref>Дзьобак В. В. Тарас Бульба-Боровець і його військові підрозділи в українському русі Опору (1941—1944 рр.). — К.: Інститут історії України. НАН України., 2002. — с. 79</ref> 1941 թվականի դեկտեմբերին Բորովեցի ստորաբաժանումները վերանվանվեցին Ուկրաինայի ապստամբական բանակ։ 1942 թվականի գարնան սկզբին նացիստները ճնշում գործադրեցին Բորովեցի կողմից վերահսկվող տարածքի վրա, նրանք խլեցին սննդի պաշարները և աշխատուժին ուղարկեցին Գերմանիա։ Խումբը սկսում է լցվել դժգոհ մարդկանցով։ Ապրիլին, շարքային զինվորների ճնշման ներքո, Բորովեցը իր զորքերին հրաման տվեց մարտական ​​գործողություն սկսել գերմանական օկուպացիոն ուժերի դեմ։ Բայց գերմանական թիրախների վրա հարձակումները հիմնականում իրականացվել են իրենց սննդով, համազգեստով ապահովելու և ուկրաինացի ժողովրդի իրավունքների պաշտպան հռչակելու նպատակով։ Նացիստների դեմ այս սահմանափակ պայքարը տևեց միայն 1942 թվականի ապրիլից մինչև սեպտեմբեր: Գերմանացիների դեմ ամենալուրջ և հայտնի գործողությունը 1942 թվականի օգոստոսին Շեպետովկա երկաթուղային կայարանի արշավանքն էր:<ref>А. Гогун. Между Гитлером и Сталиным. Украинские повстанцы. СПб., изд. дом «Нева», 2004. Стр. 98</ref> Նման հակագերմանական գործողությունները էական վնաս չեն հասցրել հակառակորդին և հույս են տվել ապագայում նրա հետ փոխզիջման հասնելու համար։ Ժամանակ առ ժամանակ Տարաս Բորովեցը (Բուլբա) և նրա կողմնակիցները կապվում էին Ուկրաինայի ռեյխի հանձնակատար Էրիխ Կոխի հետ և բանակցություններ վարում։<ref>Дзьобак В. В. Тарас Бульба-Боровець і його військові підрозділи в українському русі Опору (1941-1944 рр.). — К.: Інститут історії України. НАН України., 2002. — 260 с. — ISBN 966-02-2192-4.</ref> 1942 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Տարաս Բորովեցը նամակ է ուղարկել Վոլինի և Պոդոլիայի անվտանգության ոստիկանապետ Դոկտոր Պիցին, որտեղ գրել է, որ Գերմանիան համարում է «որպես ժամանակավոր օկուպանտ, այլ ոչ թե որպես թշնամի», և որ գերմանացիների հետ կապված նա հետևում է «չօգնելու, բայց նաև չվնասելու» քաղաքականությանը։ 1942 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Պիցը նամակի բովանդակության վերաբերյալ գրավոր զեկույց ուղարկեց իր վերադասներին։<ref>№ 2.110. Сообщение штурмбанфюрера СС Пюца о переговорах с руководителем вооружённого националистического формирования «Полесская Сечь» Т. Бульбой (Боровцем) // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Документы (в 2-х тт.). том 1. 1939—1943. / ред. А. Н. Артизов. М., РОССПЭН, 2012. Стр. 573—576</ref> Արևմտյան Ուկրաինայում կռվող խորհրդային պարտիզանները 1943 թվականի ամռանը բուլբովացիների թիվը գնահատեցին մինչև 10000 մարդ։<ref>ЦДАГО. Ф.1, оп. 23, спр. 523, арк. 98.</ref><ref>Літопис УПА. Нова серія. Т. 4. К. — Торонто, 2002. С. 74–75.</ref> Նիկոլայ Լեբեդը, ով ղեկավարում էր ՕՈՒՆ(բ)-ը մինչև 1943 թվականի մայիսը, պատերազմից հետո իր գրած «ՈՒՊԱ» գրքում Բորովեցի ջոկատների թիվը գնահատում էր 150 մարդ։<ref>Лебедь М. Українська Повстанська Армія, ії генеза, ріст і дії у визвольнії боротьбі українського народу за Українську Самостійну Соборну Державу. Ч. 1. Німецька окупація України. (Репринтне видання) — Дрогобич, 1993, с. 76.</ref> Պաշտոնական երկակիությունը բնորոշ է Բորովեցին և խորհրդային պարտիզաններին։ Չեզոքությունը, որը պահպանվել էր ողջ 1942-ի և 1943-ի սկզբի ընթացքում, փոխվեց 1943-ի գարնանը կողմերի միջև սուր առճակատման արդյունքում, որից շահեցին գերմանական օկուպանտները։ Պատճառը ոչ միայն քաղաքական տարբեր կողմնորոշումներն էին, այլեւ պատերազմի ընթացքում ուժերի հարաբերակցության փոփոխությունը, նացիստների քաղաքականությունը՝ ուղղված հականացիստական ​​ճակատի ուժերի միջեւ թշնամություն հրահրելուն։ Հնարավոր է, որ զինադադարը խորհրդային պարտիզանների հետ ավարտվել է, քանի որ վերջիններս իմացել են Բորովեցի բանակցությունների մասին գերմանացիների հետ։ Ինքը՝ Բորովեցը, 1943 թվականի փետրվարի 19-ին մի խումբ հրամանատարներ և ՈՒՊԱ-ի շտաբի պետ Լեոնիդ Շչերբատյուկ-Զուբատին ընկան խորհրդային պարտիզանների ձեռքը և գնդակահարվեցին, իսկ հետո նետվեցին ջրհորը։ Շչերբատյուկը ողջ է մնացել և պատմել կատարվածի մասին։ Դրանից հետո՝ 1943 թվականի փետրվարի 20-ից. «ՀԺԿ-ն պաշտոնապես բաց պայքարի մեջ է մտել երկու ճակատով՝ երկու սոցիալիզմների դեմ՝ գերմանական և խորհրդային»։<ref>Фиров П. Т. История ОУН-УПА: События, факты, документы, комментарии</ref>. 1943-ի մարտին Ժիտոմիրի շրջանի Գորոդնիցկի շրջանում խորհրդային պարտիզանները Ի. Յա. Մելնիկի ստորաբաժանումը հարձակվել է Մալայա Գլումչա գյուղում գտնվող գերմանական ոստիկանության կայազորի վրա։ Այս ճակատամարտի ժամանակ «Բուլբովցին» օգնություն է ցույց տվել կայազորին՝ հարձակվելով խորհրդային պարտիզանների վրա։<ref>Д. Т. Бурченко. Рейд к Южному Бугу. 2-е изд., пер. и доп. Киев, Политиздат Украины, 1988. Стр. 73, 88</ref> 1943 թվականի մայիսին Պոլիեզիայի Սիչի զինյալները սկսեցին միանալ 105-րդ «ուկրաինական» ոստիկանության Schutzmannschaft գումարտակին, որը գտնվում էր Սարնիում:<ref>С. И. Дробязко. Под знамёнами врага. Антисоветские формирования в составе германских вооружённых сил, 1941—1945. М., «Эксмо», 2004.</ref> Բանդերայի կողմնակիցներն իրենց զինված կազմավորումներն անվանել են նաև Ուկրաինայի ապստամբական բանակ։ 1943 թվականի հուլիսի 20-ին Բորովեցը իր ստորաբաժանումները ՈՒՊԱ-ից վերանվանեց Ուկրաինայի ժողովրդական հեղափոխական բանակի։ Բանդերովիտների և խորհրդային պարտիզանների հետ դիմակայությունում աջակցություն ստանալու համար Տարաս Բորովեցը դուրս եկավ թաքստոցից և մոտեցավ նացիստներին՝ համագործակցության այլ առաջարկով։ 1943 թվականի նոյեմբերի 19-ին նա բանակցությունների համար ժամանեց Ռիվնե, նոյեմբերի 22-ին տարան Վարշավա, իսկ 1943 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ձերբակալվեց և ուղարկվեց Զելենբաու բլոկ Զախսենհաուզենի համակենտրոնացման ճամբարում, որտեղ, ի դեպ, Ստեփան Բանդերան և Յարոսլավ Ստեցկոն նստած էին 194 թվականի հունվարի 2-ից ՄԱԿ-ի Ռամեսյանների նստավայրում։ Սառնիի, Կոստոպոլի և Օլևսկի շրջանները պարտություն կրեցին 1944 թվականի փետրվարին Ուկրաինական Առաջին ճակատի և Ուկրաինական ԽՍՀ ՆԿՎԴ-ի թիկունքային ստորաբաժանումների կողմից: ՈՒՆՌԱ-ի մնացած անդամները (այսպես կոչված՝ Հյուսիսային խումբ թիվ 7), որոնց թիվը կազմում է 28 մարդ, ձերբակալվել են։<ref>В. П. Чередниченко. Анатомия предательства. Киев, Политиздат Украины, 1983. Стр. 166</ref> Բորովեցը գերմանացիների կողմից ազատ է արձակվել 1944 թվականի սեպտեմբերին և մասնակցել Ուկրաինայի ազգային բանակի ստեղծմանը; նրան շնորհվել է ՄԱԿ-ի գեներալի կոչում։ Նա նշանակվել է այսպես կոչված «Հատուկ նշանակության բրիգադի» հրամանատար։ Այս ջոկատը պետք է գցվեր Կարմիր բանակի թիկունքը՝ պարտիզանական պատերազմի համար։ Այս ծրագրերը երբեք չիրականացան, և պատերազմի ավարտին Հիտլերի ուկրաինացի կոլաբորացիոնիստ դաշնակիցները պահանջեցին իրենց տեղափոխել Արևելյան ճակատից, որպեսզի նրանք կարողանան հանձնվել Արևմտյան դաշնակիցներին: Բորովեցի ջոկատը 1945 թվականի մայիսի 10-ին հանձնվել է դաշնակիցներին և ներքաշվել Ռիմինիում (Իտալիա)։<ref>Дзьобак, Володимир (2002). Тарас Бульба-Боровець і його військові підрозділи в українському русі Опору (1941-1944 рр.). Киев: Інститут історії України. НАН України. ISBN 966-02-2192-4.</ref> === ՕՈՒՆ (մ) === Այն բանից հետո, երբ 1941թ. Սակայն 1942 թվականի սկզբին Կիևում նրանց համախոհների զանգվածային ձերբակալությունների և մահապատիժների արդյունքում գերմանացիների նկատմամբ մելնիկցիների դիրքորոշումը փոխվեց: 1942 թվականի մայիսին Պոչաևում անցկացված ՕՈՒՆ-Մ կոնֆերանսում որոշում ընդունվեց օկուպանտների դեմ պայքարի ակտիվ ձևի մասին: ՕՈՒՆ–Մ քաղաքականության այս շրջադարձի նախաձեռնողը ՍՈՒԶ-ի ՕՈՒՆ-Մ ղեկավարությունն էր՝ Օլեգ Օլժիչի գլխավորությամբ: Նրանց հանձնարարվել է ստեղծել ուկրաինական ինքնապաշտպանության բաժին, որը կոչվում է Ուկրաինական հեղափոխության ճակատ։<ref>Фронт української революції (Причинок до історії збройної боротьби Волині) / К. Гірняк; О. Чуйко. — Торонто: Т-во «Волинь», 1979.</ref> Դա մի ապստամբ զինվորական կազմավորում էր՝ թվով մի քանի հարյուր մարտիկ։ Այն սկսել է ձևավորվել ամռանը, իսկ աշնանը ակտիվ գործունեություն է ծավալել Վոլինում՝ համագործակցելով ուկրաինական այլ ազգայնական խմբերի հետ, օրինակ՝ լեհական սիչ։<ref>Bondarenko K. Działność ukraińskich oddziałów Samoobrany na ziemiach Ukrainy Zachodniej w latach ІІ wojny światowej // Polska-Ukraina: trudne pytania. t.3. Materialy ІІІ miedzynarodowego seminarium historycznego «Stosunki polsko- ukrainskie w latach ІІ wojny swiatowej», Luck, 20-22 maja 1998; T. 3. S. 13-29.</ref> Այս զինված կազմավորման հրամանատարը խորհրդային բանակի նախկին լեյտենանտ Վլադիմիր Յավորենկոն էր, ով 1942 թվականի ձմռանը և գարնանը գտնվել է Բանդերայի ստորգետնյա արևելյան դաշտում, Դնեպրոպետրովսկի մարզում, թեև ինքն ինքը ՕՈՒՆ-ի անդամ չէր: Հետագայում, հիասթափվելով ՕՈՒՆ (բ) գործունեության շատ արմատական ​​ձևերից և մեթոդներից, նա խզեց կապերը Բանդերայի ընդհատակյա հետ և կապ հաստատեց մելնիկիտների հետ: Յավորենկոն վերադառնում է հայրենի հող և ակտիվորեն մասնակցում ՖՈՒՌ-ի ստեղծմանը։<ref>[http://www.haidamaka.org.ua/0057.html Zarys działalności hetmańców w ruchu oporu (ukr.)]</ref> Ավելի ուշ՝ 1943-ի դեկտեմբերին, Մելնիկովցիից ստեղծվեց ուկրաինական ինքնապաշտպանական լեգեոն, բայց այս ստորաբաժանումն ամբողջությամբ գտնվում էր գերմանացիների վերահսկողության տակ և ուներ այլ անվանում՝ 31-րդ ՍԴ անվտանգության գումարտակ։<ref>Літопис УПА. Нова серія. Т. 8… С. 660—662.</ref><ref>Русначенко А. Указ. соч. С. 169.</ref> 1944 թվականի աշնանը Մելնիկն ազատվեց համակենտրոնացման ճամբարից։ === Ուկրաինացիները նացիստական ​​Գերմանիայի ռազմական կազմավորումներում === ==== SS դիվիզիա «Գալիցիա» ==== ==== Շատ ուկրաինացի համախոհներ ծառայում էին Վերմախտի ստորաբաժանումներում։ Ավելի քան 700 համախոհներ ծառայել են որպես զինվոր 5-րդ SS Panzer Division «Վիքինգ»-ում՝ 1000 հոգի, SS Panzer Division "Ֆրունդբերգում"-ում շատերը եղել են 22-րդ Քեյթըլ դիվիզիայի, Նորա բրիգադի և այլնի զինվորներ: ==== Գալիսիայի 14-րդ SS կամավորական հետևակային դիվիզիան (1-ին ուկրաինական), որն այս անվանումը ստացել է 1944 թվականի նոյեմբերի 12-ին Սլովակիայի ապստամբության լուծարումից հետո, գրականության մեջ և ժամանակակից լրատվամիջոցներում հայտնի է «SS Division Galicia» կրճատ անունով։ 13-րդ SS դիվիզիայի հետ մեկտեղ դա առաջին ՍՍ դիվիզիան էր, որը հավաքագրվեց Գալիսիայի շրջանի «ոչ հյուսիսային» կամավորներից՝ գալիցիայի ուկրաինացիներից։ Դիվիզիայի ստեղծումը տեղի է ունեցել Ուկրաինայի հունական կաթոլիկ եկեղեցու ակտիվ աջակցությամբ, որն իր շարքերն է ուղարկել հոգեւորականներ։ Կամավորների ավելցուկը (80-ից մինչև 91 հազար) հնարավորություն տվեց ձևավորել 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ SS կամավորական գնդերը և 204-րդ SS գումարտակը, որոնցից մի քանիսը հետագայում օգտագործվեցին դիվիզիան վերստեղծելու համար 1944 թվականի հուլիսին Բրոդիի մոտ կրած պարտությունից հետո: հակակուսակցական պատերազմ ողջ Եվրոպայում։ 1944-ի փետրվարին դիվիզիայից ստեղծվեցին երկու պատժիչ խմբեր, որոնք հակակուսակցական գործողությունների ուղարկվեցին Գալիցիա 4-րդ և 5-րդ ՍՍ Գալիցիայի գնդերի հետ, որոնք արդեն գործում էին տարածաշրջանում։ 1944 թվականի հուլիսի կեսերին Բրոդովսկու կաթսայում ոչնչացվեց առաջին հավաքագրման բաժինը։ 1944 թվականի սեպտեմբերի վերջին նոր ձևավորված դիվիզիայի մարտունակ մասը տեղափոխվեց Սլովակիայի ապստամբությունը ճնշելու համար. 1944 թվականի հոկտեմբերի կեսերին այն ամբողջ ուժով տեղակայվեց Սլովակիայում: 1945 թվականի սկզբին դիվիզիան տեղափոխվեց ավստրո-սլովենական սահման, որտեղ կռվեց հարավսլավական պարտիզանների դեմ։ Մարտի կեսերին դիվիզիան պետք է զինաթափվեր՝ զենքերը փոխանցելով ստեղծվող գերմանական ստորաբաժանմանը, սակայն Կարմիր բանակի արագ առաջխաղացումը ստիպեց նրան տեղափոխել ռազմաճակատ, որտեղ այն գործում էր 1-ին գերմանական հեծելազորային կորպուսի հետ և մինչև կապիտուլյացիան անցավ 4-րդ ՍՍ Պանզեր կորպուսի հրամանատարությանը։ 1945 թվականի ապրիլի վերջին դիվիզիան պաշտոնապես դարձավ ուկրաինական ազգային բանակի 1-ին ուկրաինական դիվիզիա, չնայած գերմանական քարտեզների վրա այն դեռևս ուներ իր նախկին անվանումը։ 1945 թվականի մայիսի 8-ից 11-ն ընկած ժամանակահատվածում դիվիզիայի ստորաբաժանումները հանձնվեցին ամերիկյան և բրիտանական զորքերին։ ==== Հետպատերազմյան իրադարձություններ ==== Բրիտանացիների կողմից գերեվարված դիվիզիայի ուկրաինացի զինծառայողներին առանձնացրել են գերմանացիներից և տեղավորել Ռիմինիի (Իտալիա) մերձակայքում գտնվող ճամբարում։ Վատիկանի միջամտության շնորհիվ, որը դիվիզիայի զինվորներին դիտում էր որպես «լավ կաթոլիկներ և նվիրված հակակոմունիստներ», նրանց կարգավիճակը բրիտանացիները «ռազմագերիներից» փոխեցին «հանձնված թշնամու անձնակազմի»։ Հանձնվելիս դիվիզիոնի անդամները պնդում էին, որ իրենք ոչ թե ուկրաինացիներ են, այլ գալիցիացիներ, և այս փաստը ֆորմալ պատճառ հանդիսացավ նրանց հանձնելուց հրաժարվելու համար՝ չնայած խորհրդային կողմի բազմիցս խնդրանքներին ու պահանջներին։{{sfn|''Margolian, Howard''|2000|p=135.}} Նյուրնբերգի դատավարության դատավճռում ասվում է, որ ֆիզիկապես անհնար է առանձնացնել ՍՍ-ի որևէ առանձին մաս, որը չի մասնակցել հանցավոր գործողություններին, և ՍՍ-ի յուրաքանչյուր անդամ հայտարարում է ռազմական հանցագործ, իսկ ՍՍ-ը՝ հանցավոր կազմակերպություն՝ բացառելով, սակայն, այն անձանց, ովքեր պետական ​​մարմինների կողմից կանչվել են այս կազմակերպություն և իրավունք չունեն ընտրել, թե ով է այդպիսի հանցագործություն չի կատարել: Միջազգային ռազմական տրիբունալի վճիռը խաղաղության դեմ հանցագործությունների, պատերազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների մասին, որոնք կատարվել են ՍՍ-ի, Գեստապոյի և ՍԴ-ի կողմից։<ref>{{Cite web |date=1951 |title=Judgment of the International Military Tribunal For The Trial of German Major War Criminals |url=https://avalon.law.yale.edu/imt/judorg.asp#ss |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190528040705/http://avalon.law.yale.edu/imt/judorg.asp#ss |archive-date=2019 թ․ մայիսի 28 |accessdate=2023 թ․ սեպտեմբերի 17 |publisher=Yale Law School |language=en |description=(«Обвинительное Заключение Международного Военного Трибунала по Главным Немецким Военным Преступникам» — Лондон, 1951) — pp. 78−79}}</ref> Նաև Նյուրնբերգի դատավարության ժամանակ ռազմական հանցագործությունների մեջ մեղավոր ՍԴ անդամներն ու գործակալները հանցագործներ են ճանաչվել՝ անկախ այն հանգամանքից՝ նրանք տեխնիկապես ՍՍ անդամ են, թե ոչ: Դիվիզիայի 4-8-րդ գնդերը, որոնք 1944-ի աշնանը դարձան նրա նոր կազմավորման հիմքը, ինչպես նաև 204-րդ անվտանգության գումարտակը և 31-րդ ՍԴ գումարտակը, որոնք նրա մաս են կազմել 1944-1945 թվականներին, ենթակա էին ՍՍ-ին և ՍԴ-ին, ուստի նրանց անդամները պաշտոնապես համապատասխանում էին այս սահմանմանը: Հանձնաժողովի աշխատանքի ողջ ընթացքում ակտիվ քարոզարշավ է եղել մերձբալթյան և ուկրաինական սփյուռքի կողմից, որի ներկայացուցիչները կոչ են արել հաշվի չառնել Արևելյան Եվրոպայի և ԽՍՀՄ երկրների տրամադրած ապացույցները, ինչը, ի վերջո, ձեռք է բերվել պաշտոնական ձևով։ 1985 թվականի նոյեմբերի 14-ին Հանձնաժողովը խիստ պահանջներ է սահմանել վկաների նյութերի համար՝ 1) հեղինակության պաշտպանություն գաղտնիության միջոցով, 2) թարգմանիչների անկախություն, 3) բնօրինակ փաստաթղթերի հասանելիություն, 4) նախկինում տրված վկաների ցուցմունքների հասանելիություն, 5) վկաներին կանադական իրավական պրակտիկայի համաձայն հարցաքննելու ազատություն, 6) վկաների հարցաքննությունների տեսաձայնագրում։ Մինչև 1986թ. Սա, զուգորդված այն անձանց գործերի քննության հետաձգումների հետ, որոնց ապացույցներն ընդունվել են որպես արժանահավատ, և մի շարք այլ գործոններ, հանգեցրել են նրան, որ Կանադայի կառավարությունը բազմիցս քննադատության է ենթարկվել նացիստական ​​պատերազմական հանցագործների գործերում հաշվետվողականության բացակայության համար:<ref>The failure to convict those charged and the very slow progress being made in investigating and laying charges in other cases led to renewed accusations that the government lacked commitment in its pursuit of Nazi war criminals. This impression was strengthened when the Minister of Justice said that the department wanted to conclude these investigations by March 1994. — [http://www.parl.gc.ca/Content/LOP/researchpublications/873-e.htm#*txt ''Parliament of Canada'' #87-3E War Criminals:The Deschênes Commission / Prepared by: Grant Purves Political and Social Affairs Division // Library of Parliament. Parliamenttary Information and Research Service — Revised 16 October 1998.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120907041719/http://www.parl.gc.ca/Content/LOP/researchpublications/873-e.htm#*txt |date=7 September 2012 }}</ref>{{sfn|''Margolian, Howard''|2000}}<ref name="autogenerated4" /><ref>''Littmann, Sol.'' Pure Soldiers or Sinister Legion. The Ukrainian 14th Waffen-SS Division., Монреаль, 2003. ISBN 1-55164-218-2</ref><ref>{{Cite web |title=War Criminals: The Deschênes Commission (87-3e) |url=http://www.parl.gc.ca/information/library/PRBpubs/873-e.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120229015207/http://www.parl.gc.ca/About/Library/VirtualLibrary/ResearchPublications-e.asp |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 29 |accessdate=2007 թ․ հոկտեմբերի 15 |publisher=Parliamentary Political and Social Affairs Division |language=en |description=сводка по работе канадских органов власти и правосудия}}</ref> == Հայտնի համագործակցողները և նրանց ճակատագրերը == * Վլադիմիր Կուբիյովիչը Ուկրաինայի Կենտրոնական կոմիտեի ղեկավարն է։ 14-րդ SS նռնականետային դիվիզիայի «Գալիցիա» ստեղծման նախաձեռնողներից մեկը, պատերազմից հետո ապրել է աքսորում և մահացել Փարիզում։ * Պավլո Շանդրուկը ուկրաինական ազգային կոմիտեի ղեկավարն էր, իսկ 1945 թվականի ապրիլի 24-ից՝ նաև Ուկրաինայի ազգային բանակի հրամանատարը, որը ձևավորվել է Վերմախտի Գերագույն հրամանատարության կողմից 14-րդ ՍՍ «Գալիցիա» դիվիզիայի հիման վրա (ՄԱԿ-ում - 1-ին ուկրաինական դիվիզիա) և հակատանկային ուկրաինական բրիգադը (UNA-2 Ուկրաինա) բաժին): Գեներալ Շանդրուկը գլխավորեց 1-ին ուկրաինական դիվիզիան Արևելյան ճակատից (Չեխիա) և 1945 թվականի մայիսի 8-ին Ավստրիայում հանձնվեց ամերիկացիներին և բրիտանացիներին։<ref>Jerzy Giedroyć ([[Гедройц, Ежи]]), wstęp do: Pawło Szandruk ''Historyczna prawda o Ukraińskiej Armii Narodowej'', Kultura (miesięcznik), nr 6, Paryż 1965.</ref> Նա արտագաղթել է ԱՄՆ, որտեղ էլ մահացել է։ * Լյուբոմիր Օհոնովսկի - Ուկրաինայի Օժանդակ ոստիկանության պետ Լվովում 1941 թվականի օգոստոսից։ Ինչպես ամբողջ Լվովի ոստիկանությունը, նա նույնպես ընդգրկված էր ՍՍ Գալիսիայի դիվիզիայում։ 1945 թվականի մարտին Վիեննայի մոտ տեղի ունեցած մարտերում ծանր վիրավորվել է։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո եղել է աքսորավայրում։ Մահացել է ԱՄՆ Ֆիլադելֆիա քաղաքում։ * Գրիգորի Վասյուրան Կարմիր բանակի ավագ լեյտենանտ էր, ով գերեվարվեց գերմանացիների կողմից և անցավ նրանց կողմը, 118-րդ Schutzmannschaft գումարտակի շտաբի պետը: Նա մասնակցել է Խատինի հրկիզմանը։ * Պյոտր Վոյնովսկին Բուկովինա կուրենի ղեկավարն է։ Կուրենը սերտ կապեր է պահպանել գերմանական գաղտնի ծառայությունների հետ։ Պատմագրության մեջ վիճելի թեմա է նրա մասնակցությունը 1941 թվականի սեպտեմբերին Բաբի Յարում հրեաների մահապատժին։ Տարբեր կարծիքներ կան այն մասին, թե արդյոք Պյոտր Վոյնովսկու կուրենը մասնակցել է հրեաների մահապատժին։ Երկար ժամանակ համարվում էր, որ Բուկովինա Կուրենի մարտիկները մասնակցել են Բաբի Յարում հրեաների մահապատժին։ Սակայն վերջերս հայտնվեցին աշխատություններ, որոնք հերքում են դա՝ ցույց տալով, որ կրակոցների սկսվելու պահին Կիևում կուրեն չի եղել։<ref name="автоссылка1" /> * Անատոլի Կոնկել - Ուկրաինայի օժանդակ ոստիկանության հրամանատար Կիևում 1941 թվականի աշնանը: Հայտնի է «Անդրի Օրլիկ» կեղծանունով, նա աշխատանքից ազատվել է սեպտեմբերյան կրակոցներից անմիջապես հետո չարաշահումների համար: Պատերազմի ավարտին նա հարյուրապետի կոչումով ծառայում էր ՍՍ Գալիսիայի դիվիզիայում, գերեվարվում արևմտյան դաշնակիցների կողմից և պահվում Ռիմինիի (Իտալիա) ճամբարում։<ref>{{Cite web |title=ОБД Мемориал:: Орлик Анатолий: Информация из документов, уточняющих потери |url=https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=85321766 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602222308/https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=85321766 |archive-date=2020 թ․ հունիսի 2 |access-date=2020 թ․ հունվարի 9}}</ref> Հաճախ, սխալմամբ, Կիևի Բանդերայի ընդհատակյա ղեկավարին, ՕՈՒՆ-ի տարածաշրջանային ղեկավար Դմիտրի Միրոնին անվանում են ոստիկանության հրամանատար։<ref>{{Cite web |title=Массовые растрелы евреев в Бабьем Яру |url=http://history.org.ua/JournALL/journal/2007/3/6.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180728191515/http://history.org.ua/JournALL/journal/2007/3/6.pdf |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 28 |access-date=2020 թ․ հունվարի 9}}</ref> * Դմիտրի Պալիև - Գալիսիայի 14-րդ SS նռնականետների դիվիզիայի Հաուփշտուրմֆյուրեր: Զոհվել է Բրոդայի ճակատամարտում՝ կռվելով Վերմախտի 4-րդ տանկային բանակի 13-րդ կորպուսում։ * Նիկոլայ Պալիենկո - «Գալիցիա» 14-րդ SS նռնականետային դիվիզիայի Շտուրբանֆյուրեր: Սպանվել է 1944 թվականի հուլիսի 21-ին Բրոդիի ճակատամարտի ժամանակ Կնյաժի մոտ՝ շրջապատից դուրս գալու փորձի ժամանակ։ Կիևի համագործակցական «Նոր ուկրաինական խոսք», 1942 թ. Հիտլերի մեջբերումը. «Մայիսի 1-ը ժողովրդի կյանքում կարող է լինել միայն ազգային ստեղծագործական ազատության փառաբանում, ի տարբերություն քայքայման միջազգային գաղափարի և ազգային ոգու և տնտեսական կարգի ազատագրման միջազգային վարակից: * Ալեքսանդր Օգլոբլինը Կիևի առաջին բուրգոմիստն էր։ Նացիստները նրան հեռացրել են պաշտոնից՝ նշանակումից ընդամենը մեկ ամիս անց՝ ուկրաինական ազգային մշակույթի «չափից դուրս» քարոզչության պատճառով։ * Վլադիմիր Բագազին Կիևի երկրորդ բուրգոմիստն է։ 1942 թվականի փետրվարի 19-ին նա պաշտոնանկ արվեց իր չափազանց ակտիվ անկախ ազգայնական քաղաքականության համար։ Նրան մահապատժի են ենթարկել 19-ամյա ավագ որդու՝ Իգորի հետ Բաբի Յարում՝ դիվերսիա կատարելու մեղադրանքով։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * ''Дюков А. Р.'' [https://web.archive.org/web/20080820165750/http://common.regnum.ru/documents/evrei.pdf Второстепенный враг. ОУН, УПА и решение «еврейского вопроса»: Монография.] − М.: REGNUM, 2008. − 152 с. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=ОУН в 1941 році |заглавие=ОУН в 1941 році: Документи. - в 2-х ч |ответственный=Упоряд.: О. Веселова, О. Лисенко, І. Патриляк, В. Сергійчук |год=2006 |место={{К.}} |издательство=Ін-т історії України НАН України |страниц=281 |isbn=966-02-2535-0}}{{ref-uk}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=''Патриляк І. К.'' |автор=Патриляк І. К. |заглавие=Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках |год=2004 |место={{К.}} |страниц=598}}{{ref-uk}} * ''Уильямсон Г.'' СС — инструмент террора. — Смоленск, 1999. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=''Margolian, Howard'' |ссылка=https://archive.org/details/unauthorizedentr0000marg |автор=Margolian, Howard. |заглавие=Unauthorized Entry: The Truth about Nazi War Criminals in Canada, 1946−1956 |год=2000 |место=Toronto |издательство=University of Toronto Press |isbn=0-8020-4277-5}}. * ''Николай Лузан''. Drang nach Osten. Натиск на Восток — 2015 * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Україна в ДСВ у документах |ссылка=http://resource.history.org.ua/item/0006328 |заглавие=Україна в Другій Світовій війні у документах: Збірник німецьких архівних матеріалів (1944−1945): в 4 томах |ответственный=Упоряд. В. М. Косика |год=1997—2000 |место=Львів |издательство=Львівський національний університет імені Івана Франка; Інститут української археографії та джерелознавства ім. М. Грушевського НАНУ}} * {{Ռուսերեն գիրք |автор=[[Масловский, Виталий Иванович|Масловский В. И.]] |заглавие=С кем и против кого воевали украинские националисты в годы Второй мировой войны |год=2018 |место=М. |издательство=Издательские решения |страниц=592 |isbn=978-5-4493-4946-0}} * ''[[Петрушко, Владислав Игоревич|Петрушко В. И.]]'' Коллаборационизм униатской церкви в период оккупации Западной Украины в годы Великой Отечественной войны // Профилактика экстремизма в системе образования. сборник тематических материалов: в 2 т.. Национальный исследовательский ядерный университет МИФИ, Московский педагогический государственный университет. — Москва, 2020. — С. 13-23. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Киричук |автор=Киричук Ю. А. |заглавие=Політичний терор і тероризм в Україні. ХІХ-ХХ ст.: Історичні нариси |ответственный=Д. В. Архієрейський [та ін.]; Нац. акад. наук України, Ін-т історії України |год=2002 |часть=Місце тероризму у визвольній боротьбі УВО−ОУН |ссылка часть=https://web.archive.org/web/20140301123328/http://histans.com/LiberUA/Book/Terror/9_2.pdf |язык=uk |место=Київ |издательство=Наукова думка |страницы=556-673 |страниц=950 |isbn=966-00-0025-1}} == Հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20061001112745/http://www.abcnet.com.pl/ua/artykul.php?art_id=75&token= ''Киричук Ю.'' Проблемы украинской коллаборации{{ref-uk}}] * [https://web.archive.org/web/20080206111226/http://ukr-ww2.onestop.net/ Украинцы в военных подразделениях стран оси]{{ref-en}} * Агентство Стратегічних Досліджень [http://sd.net.ua/2007/08/16/ss_galichina_grazhdanskaja_vojjna_19411945.html СС «Галичина»: Гражданская война 1941—1945] * [http://www.bbc.co.uk/russian/entertainment/2009/09/090902_ukraine_legion_war.shtml Украинский легион: друзья нацистов, враги Бандеры] * [http://www.hro.org/node/6729 Эвакуация тюрем. 1941] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100501214413/http://www.hro.org/node/6729 |date=2010-05-01 }} * [http://cbandera.blogspot.com/2010/10/blog-post_28.html Крёстный отец Степана Бандеры]. [[Կատեգորիա:Գերմանիայի ռազմական պատմություն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում]] [[Կատեգորիա:Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Հակասեմականություն]] [[Կատեգորիա:Նացիզմ]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի ռազմական պատմություն]] c3s6h2cnhj4bcqu4y2iktl2p7su2p3l 10357187 10357186 2025-06-18T08:10:21Z A.arpi.a 23940 /* Հղումներ */ 10357187 wikitext text/x-wiki '''Ուկրաինական կոլաբորացիոնիզմ,''' [[Լեհաստանի երկրորդ հանրապետություն|Լեհաստանի]] և [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] [[Ուկրաինացիներ|ուկրաինական բնակչության]] մի մասի ռազմաքաղաքական համագործակցությունը [[Նացիստական Գերմանիա]]յի և նրա [[Առանցքի ուժեր|արբանյակների]] հետ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ։ Ուկրաինական [[Կոլլաբորացիոնիզմ|կոլաբորացիոնիզմը]] դրսևորվել է նացիստների հետ ուկրաինացիների օգնության և համագործակցության տարբեր ձևերով՝ սկսած դիվերսիոն և հետախուզական ստորաբաժանումներին մասնակցելուց, Գերմանիայի կողմից օկուպացված տարածքում գտնվող վարչական և ոստիկանական կառույցներին, [[Վերմախտ]]ի և [[ՍՍ (կազմակերպություն)|ՍՍ-ի]] շարքերում ծառայությունից, հրեաներին, կոմունիստներին, ինչպես նաև այլ մարդկանց ոչնչացմանը, ինչպես նաև այլ անձանց, կոմունիստներին, զինվորներին այլ ձևերով: == Ուկրաինական համագործակցության պատճառները == Ուկրաինական համագործակցության պատճառները բազմազան էին ու երկիմաստ և ունեին տարբեր կենցաղային, հոգեբանական և գաղափարական արմատներ։ Նացիստների հետ համագործակցած ուկրաինացիների թվում զգալի թվով հակասովետական տրամադրություններ կային, ովքեր բարեխղճորեն և հավատարմորեն ծառայում էին նացիստական Գերմանիային: Շատ առումներով այս վերաբերմունքը պայմանավորված էր Ավստրո-Հունգարական կայսրության ժառանգությամբ. այն փաստով, որ տարածքի մի մասը, որտեղ ապրում էին էթնիկ ուկրաինացիները, նախկինում Ավստրո-Հունգարիայի մաս էր, շատերը գերմաներեն էին սովորում դպրոցներում, ծառայում էին Ավստրո-Հունգարական բանակում,<ref name="dzob" /> իսկ կայսրության փլուզումից հետո շատ ուկրաինացիներ նույն պետության քաղաքացիներն էին, որոնք ապրում էին «պետության քաղաքացիներ». Չեխոսլովակիա, Սլովակիա, Լեհաստան, Հունգարիա, Ռումինիա, ԽՍՀՄ, որտեղ նրանք տարբեր աստիճանի խտրականության ենթարկվեցին, իսկ գերմանացիների ժամանումը նրանց կողմից ընկալվեց որպես նախկին «հին լավ կարգի» վերականգնում։{{sfn|ОУН і УПА|2005|name=dzob|loc=[http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/16.pdf Раздел 5, С. 228.]}} Կանադական պատերազմական հանցագործությունների հանձնաժողովի գործի նյութերում նշվում են հետևյալը, որպես Գալիսիացի կամավորների զգալի թվի ՍՍ-ի շարքեր մտնելու պատճառ. Նրանք կամավոր գրանցվեցին դիվիզիոնում ոչ թե այն պատճառով, որ սիրում էին գերմանացիներին, այլ որովհետև ատում էին ռուսներին և կոմունիստներին (նկատի ունի ՍՍ կամավորական դիվիզիան «Գալիցիան», որում 1943-ին մեկուկես ամսում գրանցվել է Գալիսիայից ավելի քան 80 հազար կամավոր (Լվովի շրջանը և Կրակոյի շրջանը՝ մոտ 613 հազար): Ուկրաինական կոլաբորացիոնիզմի (ինչպես նաև ԽՍՀՄ այլ ժողովուրդների կոլաբորացիոնիզմի ) մասշտաբները [[Գրաքննությունը ԽՍՀՄ-ում|ԽՍՀՄ-ում երկար ժամանակ լռում էին]] գաղափարական պատճառներով։ Միևնույն ժամանակ, ըստ գերմանական հրամանատարության տվյալների և ռուս պատմաբանների գնահատականների, միայն ուկրաինացի լեգեոներների թիվը, ովքեր Գերմանիայի կողմից զինված կազմավորումների մաս էին կազմում (Վերմախտ, ՍՍ-ի զորքեր, ոստիկանություն) կազմում էր 250 հազար (և մեծությամբ երկրորդն էր [[ռուսներ]]ից հետո՝ ավելի քան 300 հազար)։<ref>''[[Гареев, Махмут Ахметович|Гареев М. А.]]'' О цифрах старых и новых // Военно-исторический журнал 1991. № 4. С. 49.</ref><ref>Кирсанов Н. А., Дробязко С. И. Великая Отечественная война 1941—1945 гг.: национальные и добровольческие формирования по разные стороны фронта // Отечественная история. — 2001., — № 6. С. 68.</ref> == ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակման նախապատրաստում == Ուկրաինացի ազգայնականների համագործակցությունը գերմանական գաղտնի ծառայությունների հետ սկսվել է գրեթե 1920-ականների սկզբից։ Նույնիսկ նացիստների իշխանության գալուց առաջ նրանք սերտ կապեր հաստատեցին [[Աբվեր]]ի հետ և ֆինանսավորում ստացան նրանից։ Մի քանի հարյուր ՕՈՒՆ (Ուկրաինայի ազգայնականների կազմակերպություն)մարտիկներ վերապատրաստվել են գերմանական հետախուզության դպրոցներում, իսկ որոշ հեղինակներ ֆինանսական օգնության ընդհանուր գումարը գնահատում են 5 միլիոն մարկ։ Մյուս կողմից, Բրոնիսլավ Պիերացու սպանությունից հետո գերմանական ոստիկանությունը, լեհական իշխանությունների առաջին խնդրանքով, ձերբակալեց և արտաքսեց Միկոլա Լեբեդին [[Լեհաստանի երկրորդ հանրապետություն|Լեհաստան]], իսկ ՕՈՒՆ-ի մեկ այլ ակտիվիստ Ռիկո Յարոգոյին ձերբակալեց և բանտարկեց գերմանական բանտում։<ref>{{Cite web |title=Наша влада буде страшною — Марк Солонин |url=http://www.solonin.org/article_nasha-vlada-bude-strashnoyu |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200805052527/http://www.solonin.org/article_nasha-vlada-bude-strashnoyu |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 5 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 7}}</ref> Գերմանական հետախուզական ծառայությունների համագործակցությունը ՕՈՒՆ-ի հետ շարունակվել է մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը և Գերմանիայի հարձակումը ԽՍՀՄ-ի վրա։<ref>Вєдєнєєв Д. В., Лисенко О. Є. Організація українських націоналістів і зарубіжні спецслужби (1920-1950-ті рр.) // «Украинский исторический журнал» — Киев: Институт Истории АН Украины, 2009 — № 3. — С. 132−146. (укр.)</ref> Խորհրդային հետախուզության տվյալներով՝ 1930-ականների սկզբին ՕՈՒՆ-ի ղեկավար Եվգեն Կոնովալեցը երկու անգամ անձամբ հանդիպել է [[Ադոլֆ Հիտլեր]]ին, ով, մասնավորապես, առաջարկել է ուղարկել մի խումբ ուկրաինացի ազգայնականների՝ սովորելու Լայպցիգի նացիստական կուսակցության դպրոցում: Ըստ լեհ պաշտոնյայի, առաջին նման հանդիպումը տեղի է ունեցել դեռևս նացիոնալ-սոցիալիստների իշխանության գալուց առաջ՝ 1932 թվականի սեպտեմբերին։ Հիտլերի հետ հանդիպումից հետո Կոնովալեցը իր «Հիտլերը և ուկրաինական գործը» հոդվածում, որը հրապարակվել է UVO «Պահապան» թերթում ( {{Lang-uk|«На сторожi»}} ուկրաինացի ազգայնականներին կոչ արեց «Հիտլերի կողքին ձևավորել կազակական խիտ կազմավորում, որը կստեղծի դարպասները դեպի Արևելք»։<ref>Мирослава Бердник. Пешки в чужой игре. Тайная история украинского национализма. Litres, 2015. ISBN 5-457-72377-1</ref> Ավստրիայի [[Անշլյուս]]ից հետո ՕՈՒՆ-ը իր կարիքների համար ստացավ ամրոց [[Վիեննա]]յից հարավ գտնվող [[Վիներ Նոյշտադտ (Ավստրիա)|Վիներ Նոյշտադտ]] շրջանի Զաուբերսդորֆ գյուղի մոտ։<ref>Стебельський І. Шляхами молодості й боротьби. Спогади, статті, листування / Передм. О. Зінкевича. — К.: Смолоскип, 1999. — 368 с. — ISBN 966-7332-25-X.</ref> Այստեղ ՕՈՒՆ-ի անդամներին հնարավորություն տրվեց անցնելու հիմնական ռազմական պատրաստություն, որը, ըստ Եվհեն Ստախիվի հիշողությունների, ներառում էր «ռազմական տեսության, մի փոքր ռազմավարության, միջազգային քաղաքականության հարցեր»,<ref>Є. Стахів. Крізь тюрми, підпілля й кордони. Повість мого життя. — К., 1995, с. 78.</ref> ինչպես նաև Իվան Գաբրուսևիչի («Ջոն») դասախոսություններ ազգայնական գաղափարախոսության վերաբերյալ: Ֆիզիկական պատրաստության պատասխանատուն Իվան Ստեբելսկին էր։ Ամրոցի հրամանատարը եղել է Ուկրաինայի Ժողովրդական Հանրապետության բանակի նախկին հարյուրապետը: Նախապատրաստման ընդհանուր վերահսկողությունն իրականացրել է Ռիկո Յարին։<ref>З. Книш. Перед походом на Схід. Спогади й матеріяли до діяння Організації Українських Націоналістів у 1939—1941 роках. — Т. 1. — Торонто, 1958, с. 104, 110.</ref> ԽՍՀՄ ղեկավարությունը մտահոգված էր ՕՄԿ-ի աճող ակտիվությամբ և կազմակերպեց կազմակերպության ղեկավար Եվգենի Կոնովալեցու սպանությունը [[Ռոտերդամ]]ում 1938 թվականին։ Կոնովալեցի մահը սկզբում հանգեցրեց ճգնաժամի ՕՈՒՆ-ում: Այն բացահայտեց սկզբունքային տարբերությունները ՕՈՒՆ-ի ավելի արմատական անդամների, որոնք ընդհատակում էին գործում Արևմտյան Ուկրաինայում, և ուկրաինացի ազգայնականների ղեկավարության չափավոր անդամների միջև, ովքեր ապրում էին արտասահմանում: Արտագաղթի և արևմտյան ուկրաինական ընդհատակյա տարածքի միջև հակամարտությունը ծագել էր ավելի վաղ, բայց այն ժամանակ Կոնովալեցի իշխանությունը կանխեց պառակտումը, մինչդեռ Անդրեյ Մելնիկը, ով փոխարինեց Կոնովալեցին OUN-ի ղեկավարի պաշտոնում, նման հեղինակություն չուներ գալիցիայի աչքում: 1930-ական թվականների ընթացքում կազմակերպության գործունեությանը ակտիվորեն չմասնակցած անձի նշանակումը ՄՄԿ-ի ղեկավարի պաշտոնում սրեց առկա հակասությունները։ 1938 թվականի դեկտեմբերին ուկրաինական գալիցիայի բանակի նախկին զինծառայողներից մոտ երեսուն ՕՈՒՆ-ի անդամներ հնարավորություն ստացան վեցամսյա սպայական դասընթաց անցնել [[Բավարիա]]յի [[Կիմզեե|Չիմզե]] լճի վերևում: Նրանց վերապատրաստումն անմիջականորեն վերահսկվում էր գեներալ-լեյտենանտ Թեոդոր Էնդերսի կողմից։<ref>З. Книш. Перед походом на Схід. Спогади й матеріяли до діяння Організації Українських Націоналістів у 1939—1941 роках. — Т. 1. — Торонто, 1958, с. 111.</ref> ՕՈՒՆ-ի ևս 10 անդամներ չորս շաբաթ անցան ոստիկանության վերապատրաստման դասընթացներ Նաիսանսում և [[Վրոցլավ|Բրեսլաուում]] ՝ Վերին Սիլեզիայում։<ref>З. Книш. Перед походом на Схід. Спогади й матеріяли до діяння Організації Українських Націоналістів у 1939—1941 роках. — Т. 1. — Торонто, 1958, с. 105—106.</ref> Կուրսանտներն օգտագործում էին կեղծանուններ, գերմանական անուններ և նրանց արգելվում էր նամակագրությունը և ցանկացած շփում իրենց ընտանիքների հետ։<ref>Трофимович В., Усач А., 2011, с. 601</ref> 1939 թվականի մարտին Անդրկարպատում հռչակվեց Կարպատյան Ուկրաինայի անկախ պետությունը, որը տևեց ընդամենը մի քանի օր։ Նրա զինված ուժերի հիմքը Կարպատյան Սիչն էր, որը գտնվում էր ՕՈՒՆ-ի վերահսկողության տակ: Մարտի 14-ին Հունգարիան [[Լեհաստանի երկրորդ հանրապետություն|Լեհաստանի]] աջակցությամբ ռազմական միջամտություն սկսեց Անդրկարպատիայում։ Կարպատյան Սիչերը փորձեցին դիմադրել, սակայն մի քանի օր տևած ինտենսիվ մարտերից հետո Անդրկարպատիան գրավվեց հունգարական բանակի կողմից, իսկ Սիչ մարտիկների մի զգալի մասը հայտնվեց հունգարական գերության մեջ։ Լեհաստանի Ներքին գործերի նախարարության փաստաթղթերի համաձայն՝ Հունգարիայի ներխուժումը Կարպատյան Ուկրաինա բարդացրել է ՕՄ-ի և Գերմանիայի հարաբերությունները, սակայն 1939 թվականի ապրիլի կեսերին Բեռլինին հաջողվել է հավաստիացնել ՄԱԿ-ի ղեկավարությանը ուկրաինացիների նկատմամբ Ռայխի քաղաքականության անփոփոխության և անկախության նրանց ձգտումներին աջակցելու մասին։<ref>{{Cite web |title=Выписка из еженедельного отчёта № 16 Национального отделения МВД Польши «О деятельности ОУН за 16—22 апреля 1939 г.» об отношении немецких властей к деятельности ОУН |url=https://istmat.org/node/38166 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221170309/http://istmat.info/node/38166 |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 7}}</ref> === Սուշկոյի լեգեոն === 1939 թվականի սեպտեմբերին Լեհաստանի վրա գերմանական հարձակման ժամանակ [[Սլովակիայի հանրապետություն (1939-1945)|Սլովակիայի]] տարածքից գրոհած գերմանա-սլովակյան խմբավորումը ներառում էր «Ազգայնական ռազմական ջոկատներ», որոնք հանդես էին գալիս որպես օժանդակ միավոր։ Նախնական պլանների համաձայն՝ «ուկրաինական լեգեոնը» պատրաստվում էր դիվերսիա իրականացնել, հետախուզական և քարոզչական գործողություններ իրականացնել լեհական զորքերի թիկունքում և կազմակերպել ուկրաինացի ազգայնականների զինված ապստամբություններ Վոլինում և Արևելյան Մալոպոլսկայում, որը պետք է կապեր լեհական բանակի մի մասին։ 1939 թվականի օգոստոսին [[Խորհրդա-գերմանական պայմանագիր (1939)|Գերմանիայի և ԽՍՀՄ-ի միջև չհարձակման պայմանագրի]] ստորագրումը և սեպտեմբերի կեսերին խորհրդային զորքերի մուտքը արևելյան Լեհաստան նշանակում էին, որ այդ ծրագրերը չեն իրականացվել: Գերմանական ներխուժումից հետո ուկրաինական լեգեոնը ցրվեց։<ref>{{Cite web |title="Украинский легион": помощники нацистов, соперники Бандеры. Сергей Берец |url=https://www.bbc.com/russian/entertainment/2009/09/090902_ukraine_legion_war.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190712185344/https://www.bbc.com/russian/entertainment/2009/09/090902_ukraine_legion_war.shtml |archive-date=2019 թ․ հուլիսի 12 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> === ՕՈՒՆ ստորգետնյա նոր պայմաններում === 1939 թվականի սեպտեմբերի սկզբին [[Ստեպան Բանդերա|Ստեպան Բանդերան,]] ով գտնվում էր Լեհաստանի բանտում Բրոնիսլավ Պիերացու սպանության համար, կարողացավ փախչել Լեհաստանի վրա Գերմանիայի հարձակման հետևանքով առաջացած ընդհանուր խառնաշփոթի պատճառով։ Նա քայլեց դեպի [[Լվով]], որն արդեն օկուպացված էր խորհրդային բանակի կողմից։ Նա Լվովում գաղտնի մնաց մոտ երկու շաբաթ։ Ծանոթանալով զարգացող իրավիճակին, Բանդերան անհրաժեշտ համարեց վերակառուցել ՕՈՒՆ-ի ամբողջ աշխատանքը և ուղղել այն նոր գլխավոր թշնամու՝ ԽՍՀՄ-ի դեմ: ՕՈՒՆ-ի շատ անդամներ պաշտպանեցին Բանդերայի ծրագրերը կազմակերպության հետագա գործունեության վերաբերյալ և նախատեսում էին ՕՈՒՆ ցանցի ընդլայնում [[Ուկրաինական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ուկրաինական ԽՍՀ-ի]] ողջ տարածքում և Ուկրաինայում խորհրդային իշխանության դեմ պայքարի սկիզբը: 1939-ի հոկտեմբերին Բանդերան ապօրինաբար հատեց գերմանա-խորհրդային սահմանազատման գիծը և տեղափոխվեց [[Կրակով]], Գլխավոր կառավարության տարածք, որտեղ ակտիվորեն միացավ ՕՈՒՆ-ի գործունեությանը ՝ պաշտպանելով դրա վերակազմավորման գաղափարը: Բանդերան կարողացավ աջակցություն ստանալ Արևմտյան Ուկրաինայի և Անդրկարպատիայի ընդհատակյա ակտիվիստների, ինչպես նաև ՕՈՒՆ-ի ղեկավարության որոշ ներկայացուցիչների շրջանում, ովքեր ապրում էին վտարանդի եվրոպական երկրներում և անմիջական կապեր էին պահպանում ընդհատակյա հետ։<ref>{{Cite web |title=МЕЧ І ТРИЗУБ. НОТАТКИ ДО ІСТОРІЇ СЛУЖБИ БЕЗПЕКИ ОРГАНІЗАЦІЇ УКРАЇНСЬКИХ НАЦІОНАЛІСТІВ |url=http://www.memorial.kiev.ua/zhurnal/pdf/01-02_1998/365.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190214205427/http://www.memorial.kiev.ua/zhurnal/pdf/01-02_1998/365.pdf |archive-date=2019 թ․ փետրվարի 14 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> ՕՈՒՆ-ը Բանդերայի գլխավորությամբ սկսեց զինված ապստամբություն նախապատրաստել Գալիսիայում և Վոլինում։<ref>{{Cite web |title=Степан Бандера — символ Нації: Петро Дужий |url=http://www.ukrcenter.com/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%94%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B9/25308-9/%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD-%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B2%D0%BE%D0%BB-%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%97 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191027052338/http://www.ukrcenter.com/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%94%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B9/25308-9/%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD-%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0-%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B2%D0%BE%D0%BB-%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%97 |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 27 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> Ժամանակակից ուկրաինացի պատմաբանների գնահատականներով՝ 1939-ի վերջին ՕՈՒՆ-ը ուներ 8-9 հազար անդամ (առավելագույնը 12 հազար, եթե հաշվենք բոլոր նրանց, ովքեր ակտիվորեն համակրում էին ազգայնական գաղափարներին)։ ՕՈՒՆ-ի մի մասը՝ Անդրեյ Մելնիկի գլխավորությամբ, կարծում էր, որ անհրաժեշտ է ապավինել նացիստական Գերմանիային։ Մեկ այլ մասը՝ Բանդերայի գլխավորությամբ, առաջ մղեց զինված ընդհատակ ստեղծելու և պարտիզանական պատերազմի նախապատրաստվելու գաղափարը, այդ թվում՝ նացիստների դեմ։ Բոլորը միակարծիք էին միայն այն մասին, որ Խորհրդային Միությունը գլխավոր թշնամին էր։<ref>{{Cite web |title=С кем идти? — Великая Гражданская война 1939—1945 |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/208/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328215226/https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/208/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> Մելնիկն ու Բանդերան չեն կարողացել համաձայնության գալ։ 1940 թվականի փետրվարի 10-ին [[Հռոմ]]ում ՕՈՒՆ-ի պառակտումը «մելնիկականների» և «բանդերիտների» նույնն էր, ինչ ՌՍԴԲԿ-ի բաժանումը «[[բոլշևիկներ]]ի» և «[[մենշևիկներ]]ի»: ՕՈՒՆ(բ) - [[Ստեպան Բանդերա|Բանդերա]] և ՕՈՒՆ(մ) - Մելնիկովսկայա: Այդ պահից յուրաքանչյուր խումբ իրեն հռչակեց որպես ՕՄԿ-ի միակ օրինական ղեկավարությունը: Ստեփան Բանդերայի կողմնակիցները պատրաստ էին պայքարի արմատական մեթոդների։ Դեռևս Գերմանիան ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակվելուց առաջ նրանք որոշում կայացրին. ''«պատերազմի դեպքում օգտվել իրավիճակից, իշխանությունը վերցնել իրենց ձեռքը և կառուցել ազատ ուկրաինական պետություն ուկրաինական հողերի վրա, որոնք ազատագրվել են մոսկովյան-բոլշևիկյան օկուպացիայից»:'' Միակ բանը, որ ազգայնականները հաշվի չէին առել, դա Գերմանիայի սեփական վերաբերմունքն էր իրենց ծրագրերի նկատմամբ։ Բանդերայի կողմնակիցները հույս ունեին, որ ԽՍՀՄ-ի դեմ իրենց գործողությունների փաստը կստիպի գերմանացիներին ճանաչել իրենց դաշնակիցներ և կնպաստի անկախ Ուկրաինայի կայացմանը։<ref>{{Cite web |title=С кем идти* Великая Гражданская война 1939—1945 |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/208/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328215226/https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/208/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |archive-date=2019 թ․ մարտի 28 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 12}}</ref> === Ուկրաինացի դիվերսանտների պատրաստում === 1940 թվականի մարտին Աբվերի օգնությամբ ՕՈՒՆ-ի ղեկավարությունը դիվերսիոն խմբեր ուղարկեց Լվով և Վոլին ՝ դիվերսիա և քաղաքացիական անհնազանդություն իրականացնելու համար։ Դիվերսանտների խմբեր ուղարկվեցին նաև Վլոդավա և [[Բյալա Պոդլյասկա|Բիալա Պոդլասկա]] շրջաններ, նրանց մեծ մասը վնասազերծվել է ՆԿՎԴ-ի կողմից։ ՕՈՒՆ-ի ձերբակալված 658 գրոհայինների թվում են եղել ''տարածաշրջանային գործադիրի'' վեց անդամներ, շրջանային և շրջանային ղեկավարության անդամներ և Լվովի ''քաղաքային ղեկավարության ղեկավարը:'' Գլխավոր կառավարության տարածքում գտնվող «Աբվեր» ճամբարներում սկսվել է ՕՈՒՆ–Բ անդամների ակտիվ ուսուցումը ռազմական և դիվերսիոն հարցերում: Քննողների թվում էին [[Ռոման Շուխևիչ]]ը և [[Յարոսլավ Ստեցկո]]ն: Ամենահեռանկարայինի համար Կրակովում կային անձնակազմ և հատուկ դասընթացներ: Անցկացվել են մարտավարական վարժանքներ՝ ուղիղ կրակով։ Ուկրաինական ԽՍՀ-ի տարածքում ՕՈՒՆ–Բ-ի անդամները տեղեկություններ են հավաքել Կարմիր բանակի զորամասերի և պահեստների գտնվելու վայրի մասին, ինչպես նաև մանրամասն տեղեկություններ Կարմիր բանակի հրամանատարական կազմի մասին: 1940-ի օգոստոսին ՆԿՎԴ-ի կողմից ստացված տեղեկատվությունը Կրակովից ձերբակալված ՕՈՒՆ–Բ կապից կրկին խափանեց ծրագրված ապստամբությունը: ՆԿՎԴ-ի գործողությունների ընթացքում ՕՈՒՆ–Բ ընդհատակում առգրավվել է ավելի քան 2000 հրացան, 43 գնդացիր, 600 ատրճանակ և այլ ռազմական տեխնիկա և զինամթերք։ ՕՈՒՆ–Բ–ն ստիպված էր հետ կանչել մերկացված բնակիչներին Գլխավոր կառավարության տարածք: «Բանդերիտների» և սովետական սահմանապահների միջև տեղի է ունեցել 86 ռազմական բախում ՕՈՒՆ-Բ-ի խոշոր զինված խմբերի կողմից Գերմանիայի և Հունգարիայի տարածք անցնելու փորձերի ժամանակ։<ref>Веденеев Д. В., Биструхин Г. С. Меч i тризуб… — С. 136.</ref> 1941 թվականի հունվարի 15-19-ը [[Լվով]]ում տեղի ունեցավ «Հիսունինների դատավարությունը»։ Մեղադրյալներից շատերը դատապարտվել են մահապատժի` հրազենով։ Բայց ոմանց, այնուամենայնիվ, հաջողվեց փախչել։ Նրանց թվում էր ՈՒՊԱ-ի ապագա կազմակերպիչ և առաջին ղեկավար Դմիտրի Կլյաչկովսկին ։ Նրա մահապատիժը փոխարինվել է 10 տարվա ազատազրկմամբ։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի սկզբի հետ նրան հաջողվեց փախչել բանտից։ Նույն դատավարության ընթացքում ՆԿՎԴ-ի քննիչները պարզեցին. ''«Տարածաշրջանային գործադիրի ձերբակալությունից հետո Կրակովի ՕՈՒՆ կենտրոնի անունից արտասահմանից ժամանած Միրոն Դմիտրոն (կեղծանունը՝ «Ռոբերտ»), Լև Զատնիի հետ միասին (կեղծանուն «Տրոյան»), միջոցներ են ձեռնարկում վերականգնելու համար պարտված ՕԵԿ-ի հակատարածաշրջանային գործադիրը և հետագա գործողությունները։ ՕՈՒՆ-ը, որպեսզի ամեն ինչ ստորադասվի մեկ նպատակի՝ խորհրդային իշխանության դեմ զինված ապստամբության նախապատրաստում, իշխանության զավթում իրենց ձեռքում և այսպես կոչված ֆաշիստական տիպի ուկրաինական անկախ պետության ստեղծում՝ «Ուկրաինան ուկրաինացիների համար» սկզբունքով։ Խորհրդային իշխանության դեմ զինված ապստամբություն նախապատրաստելիս ՄԿՀ-ն հույս ուներ ոչ միայն սեփական ուժերի, այլ նաև հարևան պետություններից մեկի միջամտության վրա, իսկ ՄԿԿ-ի Կրակովի կենտրոնը բանակցում էր մի շարք օտարերկրյա պետությունների հետ Խորհրդային Միության դեմ ուղղակի միջամտության մասին»։''<ref>Комар Л. Процес 59-ти--Додаток 2.--Львів.1997.--С.89.</ref> 1940-1941 թվականների ձմռանը Գլխավոր կառավարության տարածքում OUN-ի անդամների վերապատրաստումը շարունակվեց էլ ավելի մեծ մասշտաբով։ Մի քանի հարյուր «բանդերովցիներ» հատուկ վերապատրաստում են անցել [[Զակոպանե]]ի, Կրինիցիայի և Կոմանչիի Աբվերի ճամբարներում։<ref name="zustrich.quebec-ukraine.com">{{Cite web |title=''Ребет Л.'' «Світла і тіні ОУН»: Спогади Голови Крайової екзекутиви ОУН у 1935−1939 роках — Мюнхен: «Український самостійник», 1964. — цит. по сайту товариства «Зустріч» (zustrich.quebec-ukraine.com) — Canada, Quebec−Hutchison Архивировано 24.07.2008. |url=http://zustrich.quebec-ukraine.com/lib/lev_rebet.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090710105450/http://zustrich.quebec-ukraine.com/lib/lev_rebet.htm |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 10 |accessdate=2019 թ․ հուլիսի 23}}</ref>{{sfn|Киричук|2002}}{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/1.pdf Розділ 1. — Гл. 1.]}} Աբվերը 2,5 մլն մարկ է հատկացրել ՕՈՒՆ-ին։ Դրա դիմաց ազգայնականները գերմանական հետախուզությանը տրամադրեցին տեղեկություններ ԽՍՀՄ-ի մասին՝ Կարմիր բանակի և ՆԿՎԴ ներքին զորքերի ստորաբաժանումների, նրանց զենքերի, տեղակայման, թվերի, հրամանատարական կազմի, հրամանատարների ընտանիքների բնակության վայրերի և ռազմական օբյեկտների մասին։{{sfn|Киричук|2002}}{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/1.pdf Розділ 1. — Гл. 1.]}} ՄՄԿ(բ) առաջին ծրագրային փաստաթուղթը՝ «ՄԱԿ-ի մանիֆեստը», թվագրվում է 1940 թվականի դեկտեմբեր ամսով և պարունակում էր կոչ՝ միանալու Հեղափոխական ՕՄԿ-ի շարքերը Ստեփան Բանդերայի ղեկավարությամբ։{{sfn|''Патриляк І. К.''|2004|loc=С. 102}} 1941 թվականի գարնանը «բանդերովականները» կրկին սկսեցին տեղափոխվել ԽՍՀՄ տարածք։ Ազգայնական ընդհատակյա ակտիվությունը կրկին աճեց միայն 1941-ի ապրիլին ՕՄՕ-ի մարտիկները սպանեցին 38 խորհրդային և կուսակցական աշխատողների և տասնյակ դիվերսիաներ իրականացրին տրանսպորտային, արդյունաբերական և գյուղատնտեսական օբյեկտներում։<ref name="web.archive.org">[https://web.archive.org/web/20131213155650/http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/1.pdf Патриляк І. К. Антирадянське збройне повстання ОУН (жовтень 1939 — липень 1941 р.) // Розділ 1. Тактика і стратегія українських націоналістів на початковому етапі Другої світової війни. с. 15-52. В сб. Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія: Історичні нариси / НАН України; Інститут історії України / С. В. Кульчицький (відп.ред.). — К.: Наук. думка, 2005. — 495 с.] ISBN 966-00-0440-0</ref> === Ուկրաինացի ազգայնականների ջոկատներ === == Հայրենական մեծ պատերազմի մեկնարկից հետո == Բրանդենբուրգի 800 գնդի անձնակազմը, Ռոլանդ և Նախտիգալ գումարտակները մասնակցել են ԽՍՀՄ դեմ ռազմական գործողություններին։ === Լվովի իրադարձությունները 1941 թվականի հունիս-հուլիսին === Վիճահարույց խնդիր է մնում Նախթիգալ գումարտակի մասնակցությունը Լվովում խաղաղ բնակիչների բռնաճնշումներին և սպանություններին (մասնավորապես, 1941 թվականի հուլիսի 1-ից 6-ը մոտ երեք հազար խորհրդային ակտիվիստների ոչնչացմանը,<ref>Дії «Нахтігалю» і «Роланду»// ''Масловський В. И.'' З ким і проти кого воювали українські націоналісти в роки Другої світової війни? — {{М}}, 1999. — С.24.{{ref-uk}}</ref> հրեական ջարդերին և [[Լվովի պրոֆեսորների սպանություն|Լվովի դասախոսների կոտորածներին]] ): Սա նաև կարևոր է, քանի որ դրա հրամանատարներից մեկը եղել է [[Ուկրաինայի ապստամբական բանակ|ՈՈՒՊԱ-ի]] ապագա գլխավոր հրամանատար [[Ռոման Շուխևիչ]]ը: Կասկածից վեր է, որ ջարդերին ամենաակտիվ մասնակցությունն են ունեցել ուկրաինացիները։ Ջարդերի մի մասը սկսվել է դեռևս գերմանացիների՝ քաղաք հասնելուց առաջ։<ref>Pohl D.Nationalsozialistische Judenverfolgung in Ostgalizien 1941-1944: Organisation und Durchführung eines staatlichen Massenverbrechens S. 61.</ref> Կան ապացույցներ, որ ուկրաինացի ազգայնականների կողմից գրավված ռադիոկայաններից ռադիոհաղորդումների միջոցով նրանք կոչ էին անում ոչնչացնել հրեաներին։<ref>''Dieter Pohl''. Nationalsozialistische Judenverfolgung in Ostgalizien 1941—1944: Organisation und Durchfuhrung eines staatlichen Massenverbrechens. — 2. Aufl. — Munchen: R. Oldenbourg Verlag, 1997. — 453 S. — ISBN 9783486563139. — S. 58.</ref> Ըստ Էինզացգրուպպ-ի զեկույցի՝ Լվովում սովետական զորքերի դուրսբերումից հետո տեղի բնակիչները 1000 հրեաների խմբավորել են ՆԿՎԴ բանտ, այնուհետև նրանց մեծ մասը սպանվել է ուկրաինական ոստիկանության կողմից, որը կազմակերպել էր ՕՈՒՆ-ը, բայց բաղկացած էր ոչ միայն նրա անդամներից։<ref>Дин М. Указ соч. С. 41.</ref> Գերմանացի պատմաբան Դիտեր Փոլը կարծում է, որ Լվովի ջարդին Նախթիգալ գումարտակի անդամների մասնակցության մասին տեղեկությունները հակասական են։ Բրիգադկի բանտում հրեաների ջարդին հավանաբար մասնակցել են գումարտակի 2-րդ վաշտի զինվորները։<ref>''Dieter Pohl''. Nationalsozialistische Judenverfolgung in Ostgalizien 1941—1944: Organisation und Durchfuhrung eines staatlichen Massenverbrechens. — 2. Aufl. — Munchen: R. Oldenbourg Verlag, 1997. — 453 S. — ISBN 9783486563139. — S. 62.</ref> Սակայն ոչ բոլոր գիտնականներն են համաձայն, որ գումարտակը մասնակցել է ջարդին։ Հարցի պատասխանը, թե արդյոք «Նախթիգալ» գումարտակը մասնակցել է Լվովում լեհերի և հրեաների ոչնչացմանը, ուկրաինացի պատմաբան և ուկրաինական ազգայնականության հետազոտող Իվան Պատրիլյակի գրքի գլխի թեման է։<ref>''І.К. Патриляк''. Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках. — Київ, 2004. — 598 с. — С. 321—368.</ref> Դրանում նա ուսումնասիրում է ինչպես աղբյուրները, որոնք վերաբերում են Լվովում Նախթիգալ-ի մարտիկների առկայությանը, այնպես էլ խորհրդային պատմագիտական ​​կարծրատիպի ձևավորմանը ուկրաինական ազգայնական ջոկատների ստորաբաժանման մասնակցության մասին հրեաների և լեհ դասախոսների ոչնչացմանը: Աղբյուրներն ուսումնասիրելուց հետո Պատրիլյակը հանգում է այն եզրակացության, որ թեև ՕՈՒՆ-ի նախապատերազմական գաղափարախոսությունը պարունակում էր դրույթներ, որոնք կոչ էին անում ոչնչացնել հրեաներին, առկա աղբյուրները չեն աջակցում այն ​​վարկածին, որ «Դրուժինայի» անդամները մասնակցել են հրեաների ոչնչացմանը, նա խոստովանում է, որ որոշ ուկրաինացիներ՝ ոստիկանական կազմավորումների անդամներ (բայց ոչ «Ջեջիների» ոչնչացումը:<ref>''І.К. Патриляк''. Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках. — Київ, 2004. — 598 с. — С. 363—364.</ref> Նրա կարծիքով՝ հրեական ջարդին մասնակցել են միայն ուկրաինական գաղտնազերծված տարրերը (ուկրաիներեն՝ «shumovinnya»)։ Նրա կարծիքով, Նախթիգալ-ը որպես կազմակերպություն ներգրավված չի եղել հակահրեական գործողություններում, իսկ հրեաների սպանությունը գումարտակի որոշ մարտիկների կողմից, որը կատարվել է մի քանի օր անց Վիննիցայի շրջանում գումարտակի անդամների կողմից, բնակչության խնդրանքով ամբողջությամբ «կրքի մեջ էր» և չէր արտացոլում Հրեաների նկատմամբ ՄԱԿ-ի քաղաքականությանը:<ref>''І.К. Патриляк''. Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках. — Київ, 2004. — 598 с. — С. 362.</ref> Գերմանական վարչակազմը պայմաններ ստեղծեց փողոցային ջարդերի համար, իսկ հետո գերմանացիները գնդակահարեցին հրեաներին։ Համենայն դեպս հուլիսի 2-ից հետո հրեաներին գնդակահարելու նախաձեռնությունը գերմանական կողմից էր։ Հուլիսի 2-ին և 3-ին Լվովում Օտտո Ռաշի Էինսաթզգրուպպի-ի ստորաբաժանումները նախկինում ստեղծված ուկրաինական ժողովրդական միլիցիայի հետ միասին, որն այն ժամուկրաինացի հրեաների՝ որպես «վտարման» դատապարտման համար: Հուլիսի 2-ից ՈՒՆՄ-ն ընդգրկվեց գերմանական վարչակազմի համակարգում և ենթարկվեց [[ՍՍ (կազմակերպություն)|ՍՍ-]] ինանակ ղեկավարում էր ՕՈՒՆ–Բ-ի առաջնորդներից Եվհեն Վրեցիոնան, հետագայում՝ ՈՒԳՎՌ-ի անդամ, գնդակահարել են մոտ<ref>Breitman R. Himmler and the `Terrible Secret` among Executioners // Journal of Contemporary History, Vol. 26,№ 3-4. The impact of Western Nationalisms: Essays dedicated to Walter. Z. Laqueur on the occasion of his 70-th birthday (Sept., 1991). P. 438.</ref> ուկրաինացի հրեաների՝ որպես «վտարման» դատապարտման համար: Հուլիսի 2-ից ՈՒՆՄ-ն ընդգրկվեց գերմանական վարչակազմի համակարգում և ենթարկվեց [[ՍՍ (կազմակերպություն)|ՍՍ-]] ին։<ref>''І.К. Патриляк''. Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках. — Київ, 2004. — 598 с. — С. 231.</ref> === ՕՈՒՆ(բ)-ի գործողությունները օկուպացված տարածքում === Պատերազմի սկզբում [[Ուկրաինական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ուկրաինական ԽՍՀ]] տարածքում ՕՈՒՆ(բ) գրոհայիններին կազմակերպության ղեկավարությունը հանձնարարել է հետևյալ հանձնարարությունը՝ ''«սպանել հրամանատարներին և քաղաքական հրահանգիչներին»'', ''«սաբոտաժի ենթարկել վարչակազմի գործողությունները, ապատեղեկատվություն տարածել և խուճապ սերմանել, խափանել մոբիլիզացիան, հարձակվել զորանոցների և հեռախոսային կայազորների վրա, կապի կայազորների վրա, հեռախոսային կայազորների վրա գրոհել, հաղորդակցությունները, քանդել կամուրջները և խցանումներ ստեղծել ճանապարհների վրա, ոչնչացնել տրանսպորտը»''։ Գերված ռուսները պետք է հանձնվեին գերմանական վարչակազմին կամ լիկվիդացվեին, իսկ «քաղաքական հրահանգիչները, [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն|կոմունիստները]] ևՆԿՎԴ[[ԽՍՀՄ Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատ|-ի գործակալները]]» պետք է լուծարվեին տեղում։ ՕՈՒՆ(բ) -ի պահպանված զեկույցները ցույց են տալիս, որ այս հրահանգները կատարվել են մեծ նախաձեռնությամբ։{{sfn|''Патриляк І. К.''|2004|loc=С. 115—117, 468 — московську мужву по розброєнні віддати в полон німцям, згл[ядно] ліквідувати. Політруків та знаних комуністів та москалів ліквідувати. То саме (дещо гостріше) з частинами НКВД.}}{{sfn|ОУН в 1941 році|2006|name=autogenerated5|loc=}} ԽՍՀՄ-ի վրա Գերմանիայի հարձակմամբ ՕՈՒՆ ընդհատակյա անդամները հզոր հակասովետական ապստամբություն բարձրացրին։ Պատերազմի սկզբում Արևմտյան Ուկրաինայի ՕՈՒՆ-ի տարածաշրջանային ղեկավարությանը հաջողվեց մոբիլիզացնել 10000 մարտիկի, որոնք սկսեցին կռվել նահանջող խորհրդային զորքերի հետ: Եղել են դեպքեր, երբ ՕՈՒՆ-ի ստորաբաժանումները գրավել են քաղաքները դեռևս գերմանացիների ժամանումից առաջ։ Ուկրաինացի ազգայնականների պարտիզանական ջոկատները սպանել են ՆԿՎԴ-ի առանձին սպաների և Կարմիր բանակի զինվորների, իսկ բնակչությանը կոչ են արել չօգնել Կարմիր բանակին։ Շատ տեղի բնակիչներ, մոբիլիզացվելով Կարմիր բանակի մեջ, լքեցին և անցան ՕՈՒՆ: Գերմանական զորքերի ժամանումով տեղի բնակչությունը ակտիվորեն օգնեց նրանց՝ հետապնդելու շրջապատված Կարմիր բանակի զինվորներին։ Ընդհանուր առմամբ, պատերազմի սկզբում ՕՈՒՆ-ի կողմից բարձրացված հակասովետական ապստամբության ընթացքում Կարմիր բանակը և ՆԿՎԴ զորքերի մի մասը ուկրաինացի ազգայնականների հետ բախումներում կորցրեց մոտ 2100 սպանված և 900 վիրավոր, մինչդեռ միայն Վոլինում ազգայնականների կորուստները հասան 500 զոհի: ՕՈՒՆ-ի անդամներին հաջողվել է ապստամբություն բարձրացնել ժամանակակից [[Լվովի մարզ|Լվովի]], [[Իվանո-Ֆրանկովսկի մարզ|Իվանո-Ֆրանկիվսկի]], [[Տերնոպոլի մարզ|Տերնոպոլի]], [[Վոլինի մարզ|Վոլինի]] և [[Ռովնոյի մարզ|Ռիվնե շրջանների]] 26 շրջանների տարածքում: Կուսակցականներին հաջողվել է վերահսկողություն հաստատել 11 շրջանային կենտրոնների վրա և գրավել նշանակալի գավաթներ (Լվովի պետական վարչակազմին հաղորդում են 15 հազար հրացան, 7 հազար գնդացիր և 6 հազար ձեռքի նռնակ)։<ref>Патриляк I.K. Діяльність Організації українських націоналістів (бандерівців) у 1940–1942 роках (військовий аспект). С. 97, 177.</ref> Ռազմական գործողությունների մեկնարկից առաջ ՕՈՒՆ(բ)-ը ստեղծեց «երթային խմբեր», որոնք պետք է հետևեին [[Վերմախտ]]ի առաջավոր ստորաբաժանումներին՝ վարելով քաղաքական քարոզչություն և կազմակերպելով զինված «ուկրաինական միլիցիա»: Նախատեսվում էր, որ գերմանական օկուպացիայի համեմատաբար լիբերալ բնույթի պայմաններում ազգայնականները հնարավորություն կունենան իրենց գաղափարները տարածել Ուկրաինայի ողջ տարածքում՝ դրանով իսկ հող նախապատրաստելով ուկրաինական պետության անկախության համար հետագա պայքարի համար։<ref>Патриляк І., Пагіря О. Військова конференція ОУН(Б) 1942 р. і розробка планів зі створення українських збройних сил // З архівів ВУЧК-ГПУ-НКВД-КГБ. — 2008. — № 1/2 (30/31).</ref> Քայլերթի խմբերի ընդհանուր ղեկավարումն իրականացնում էր Դմիտրի Միրոնը («Օրլիկ»)։ Այս խմբերի ճակատագիրն այլ էր, Հյուսիսային և արևելյան խմբերը հիմնականում պարտություն կրեցին ՍԴ-ից և գեստապոյից՝ բանդերիտների դեմ աշնանային գերմանական ռեպրեսիաների սկզբով։ Նրանց ղեկավարներից շատերը ձերբակալվեցին, ոմանց հաջողվեց անցնել ընդհատակ և սկսել ստեղծել OUN ցանց ամբողջ Ուկրաինայում: Ավելի բախտավոր էր հարավային խումբը՝ նրան հաջողվեց հասնել [[Օդեսա]] և այնտեղ ստեղծել OUN-ի հզոր բազա։<ref>{{Cite web |title=Кто боролся с оккупантами и кто помогал им в годы Второй мировой войны? |url=https://odessa-life.od.ua/article/8005-Kto-borolsya-s-okkupantami-i-kto-pomogal-im-v-gody-Vtoroy-mirovoy-voyny |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181111151540/http://odessa-life.od.ua/article/8005-Kto-borolsya-s-okkupantami-i-kto-pomogal-im-v-gody-Vtoroy-mirovoy-voyny |archive-date=2018 թ․ նոյեմբերի 11 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 22}}</ref><ref>{{Cite web |title=ДІЯЛЬНІСТЬ ОУН НА ОДЕЩИНІ У 1941—1944 РР.їБ. |url=http://shron1.chtyvo.org.ua/Safonova_Nadiia/Diialnist_OUN_na_Odeschyni_u_19411944_rr.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190417190850/http://shron1.chtyvo.org.ua/Safonova_Nadiia/Diialnist_OUN_na_Odeschyni_u_19411944_rr.pdf |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 17 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 22}}</ref> Գլխավոր կառավարության ընդլայնումից հետո, 1941 թվականի օգոստոսի 7-ին, արևմտյան ուկրաինական հողերում ՕՈՒՆ(բ) տարածաշրջանային կենտրոնը (ուկրաիներեն՝ провід) հանդես եկավ հռչակագրով, որում մասնավորապես ասվում էր. պայքար Գերմանիայի դեմ»։<ref>Організація має «пристосуватися до витворених умов та мусить відповідати майбутнім потребам України. Українські націоналісти приймуть активну участь у суспільній праці на всіх ділянках національного життя. ОУН не йде — всупереч провокативним вісткам шкідників української справи — на підпільну боротьбу проти Німеччини. ОУН буде всіма способами протиставлятися вияву неорганізованої, чуттєвої реакції, що позбавлена всякого політичного реалізму та зрозуміння хвилевости теперішньої ситуації, навіть при найкращих намірах, може нести українській справі великої шкоди» — Укр. історичний. журнал, 2004. — № 5. — С. 84−85. — ISSN 01305247.</ref> ==== 1941 թվականի հունիսի 30-ին հռչակված «ուկրաինական պետություն». ==== Գերմանական զորքերի առաջադեմ ստորաբաժանումների թիկունքում ՕՈՒՆ(բ) առաջնորդի առաջին տեղակալ [[Յարոսլավ Ստեցկո|Յարոսլավ Շտեցկոն]] մի խումբ համախոհների հետ ժամանեց Լվով, որտեղ վերջինս գումարեց «Ուկրաինայի Ազգային ժողովը» ( {{Lang-uk|«Українські національні збори»}} ), որը 1941 թվականի հունիսի 30-ին հռչակեց «Ուկրաինական պետություն», որը, ըստ ուկրաինացի ազգայնական առաջնորդների գաղափարի, կստանա նույն կարգավիճակը, ինչ [[Սլովակիայի հանրապետություն (1939-1945)|Սլովակիան]] ՝ Յոզեֆ Տիսոյի գլխավորությամբ կամ [[Խորվաթիայի անկախ պետություն|Խորվաթիան]]՝ Անտե [[Անտե Պավելիչ|Պավելիչի]] գլխավորությամբ, և որը [[Նացիստական Գերմանիա|Մեծ Գերմանիայի]] հետ միասին պետք է ստեղծեր «Մեծ Գերմանիա» նոր կարգը ուկրաինացիների կողմից։<ref>Kul’chyts’kyi, OUN v 1941 rotsi (2006), 11; Himka, “Central European Diaspora,”19.</ref> Ինքը՝ Ստեցկոն, գլխավորել է Ուկրաինայի պետական կառավարությունը։ 1941 թվականի հուլիսի 3-ին Ստեցկոն ողջույնի նամակներ ուղարկեց [[Առանցքի ուժեր|Առանցքի երկրների]] առաջնորդներին՝ [[Ադոլֆ Հիտլեր|Հիտլերին]], [[Բենիտո Մուսոլինի|Մուսոլինիին]], [[Միկլոշ Հորթի|Միկլոշ Հորտիին]], [[Յոն Անտոնեսկու|Իոն Անտոնեսկուին]], [[Կարլ Մաներհայմ|Գուստավ Մաններհեյմին]], [[Ֆրանցիսկո Ֆրանկո]]յին, [[Անտե Պավելիչ]]ին և Յոզեֆ Տիսոյին, ում նա «այժմ տեսնում էր, որ իր երկիրը աջակցում է Եվրոպային»: Նա նաև ասաց Պավելիչին, որ [[ուկրաինացիներ]]ն ու [[խորվաթներ]]ը ՝ ''«երկուսն էլ հեղափոխական ժողովուրդները, որոնք փորձված են մարտերում, կերաշխավորեն առողջ միջավայրի ստեղծումը Եվրոպայում և նոր կարգեր»։''<ref>Rossolinski-Liebe, «The ‘Ukrainian National Revolution’ of 1941,» 99, citing TsDAVO Ukrainy, f. 3833, op. 1, spr. 22, ll. 1-27</ref> Որոշ հետազոտողներ Շտեցկոյի «կառավարության» ձերբակալությունը գնահատում են որպես Ուկրաինայում ՕՈՒՆ-ի և գերմանական օկուպացիոն իշխանությունների առճակատման սկիզբ, որը Գերմանիային ՕՈՒՆ-ի հակազդեցության դրսեւորում է։ Այնուամենայնիվ, 1941-ի ամռանը դեռևս խոսք չկար ՄԵԿ-ի դեմ որևէ ընդդիմության մասին, գոնե ոչ պաշտոնապես: Չնայած ՕՈՒՆ-ի ղեկավարության ձերբակալություններին, ուկրաինացի ազգայնականները կոչ են արել ուկրաինացի ժողովրդին աջակցել Գերմանիային։ ՕՈՒՆ–Բ-ն հրապարակայնորեն մերժեց օկուպացիոն իշխանությունների դեմ պայքարի բոլոր կոչերը, որոնք տարածվում էին ՕՈՒՆ-ի անունից<ref>ОУН в 1941 роцi. Документи. Ч. 2. С. 456.</ref> ''սադրանքներ,'' ՕՈՒՆ-ի որոշ երթային խմբեր բացահայտորեն համագործակցում էին օկուպացիոն իշխանությունների հետ: Քայլարշավի խմբի ղեկավարներից մեկը, օրինակ, 1941 թվականի հուլիսի 16-ին իր զեկույցում նշել է. ''«Մեր գործողություններն ավելի շատ վկայում են գերմանացիների հետ ՕՈՒՆ-ի անկեղծ համագործակցության մասին, քան բոլոր կոչերը, և սա է գլխավորը»։''<ref>ОУН в 1941 роцi. Документи. Ч.1. С. 328.</ref> ՕՈՒՆ-ի և գերմանական վարչակազմի միջև տարաձայնություններն այն էին, որ վերջինս ոչ մի կերպ չէր ճանաչում Ուկրաինայի անկախությունը կամ նրա պետականությունը։ 1941 թվականի օգոստոսի 30-ին [[Ժիտոմիր]]ում ահաբեկչական գործողության արդյունքում սպանվել են ՕՈՒՆ(մ) ղեկավարության անդամներ Եմելյան Սեննիկը և Նիկոլայ Ցիբորսկին։ ՕՈՒՆ(մ)-ի ղեկավարությունն անմիջապես այս հանցագործության մեղքը բարդեց «բանդերիտների» վրա։ Սեպտեմբերի 15-ի առավոտյան տեղի ունեցան զանգվածային ձերբակալություններ, որոնց զոհ դարձավ ՕՈՒՆ(բ) ղեկավարության մինչև 80%-ը: Ընդհանուր առմամբ, 1941 թվականին գեստապոն ձերբակալեց ավելի քան 1500 «Բանդերայի» ակտիվիստների։<ref>{{Cite web |title=Патриляк И. К. ОРГАНИЗАЦИЯ УКРАИНСКОГО НАЦИОНАЛИСТОВ &#91;Электронный ресурс&#93; // Энциклопедия истории Украины Т. 7: Ми-О / Редкол .: В. А. Смелый (председатель) и др. НАН Украины. Институт истории Украины. — К .: В-во «Наукова думка», 2010. — 728 с |url=http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?Z21ID=&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Orhanizatsiia_ukrainskykh |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200613225917/http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?Z21ID=&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Orhanizatsiia_ukrainskykh |archive-date=2020 թ․ հունիսի 13 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 21}}</ref> ==== «Ուկրաինայի ազգային հեղափոխական բանակ». ==== Հունիսի 30-ի «Ուկրաինայի պետության հռչակման ակտի» տեքստում ասվում էր.''«Ուկրաինական ազգային հեղափոխական բանակը ստեղծվում է ուկրաինական հողի վրա և դաշնակից գերմանական բանակի հետ կշարունակի պայքարել մոսկովյան օկուպացիայի դեմ՝ հանուն ինքնիշխան կաթոլիկ ուկրաինական պետության և նոր կարգերի ամբողջ աշխարհում»։''<ref>текст акта, опубликованный в газете «Самостійна Україна» ([[Ивано-Франковск|Станиславов]]) 10 июля 1941</ref> ''«Ուկրաինական բանակ ստեղծելու առաջարկը, որը պատերազմի մեջ կմտնի Գերմանիայի կողմից և կվարի այն գերմանական բանակի հետ այնքան ժամանակ, քանի դեռ հաղթում է ժամանակակից պատերազմի բոլոր ճակատներում»'' ներկայացված է նաև 1941 թվականի օգոստոսի 14-ի հուշագրում, որն ուղարկվել է ՕՈՒՆ(բ)-ի կողմից գերմանական կողմին։{{sfn|ОУН і УПА|2005|name=oun4pdf|loc=[http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/4.pdf Раздел 2]}} 1941 թվականի հուլիսի 1-ին Լվովում և նրա շրջակայքում տարածվեց «Մայր ուկրաինական հողերում» ՕՈՒՆ(բ) տարածաշրջանային առաջնորդ Իվան Կլիմովի կոչը՝ ստորագրված «Լեյտենանտ Եվգեն Լեգենդա» կեղծանունով, որը հայտարարեց «Ուկրաինական ազգային հեղափոխական բանակի» ստեղծման մասին։ Հետագայում ևս մի քանի վերաքննիչ բողոքներ հնչեցին: Այսպես, երրորդ նման կոչում ասվում էր. ''Արևելքում պատերազմի առաջին փուլում գլխավոր դերը պատկանում է գերմանական բանակին։'' ''Մինչ գերմանացիները կռվում են մոսկվացիների դեմ, մենք պետք է ստեղծենք մեր ուժեղ բանակը, որպեսզի հետո սկսենք աշխարհը բաժանել և կարգի բերել։''{{sfn|''Патриляк І. К.''|2004|loc=С. 215}} Աշնանը, սակայն, Կլիմիվի հրամանով ստեղծված ջոկատները ցրվեցին։ Դրանից հետո ինքը՝ Կլիմիվը, անցավ ակտիվ հակագերմանական դիրքերի և դարձավ Գերմանիայի դեմ զինված պայքար սկսելու ջերմեռանդ կողմնակիցը։<ref>Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa: PWN, 1993, s. 27</ref><ref>Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942—1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 108,</ref> ==== Ուկրաինայի ժողովրդական միլիցիան և Ուկրաինայի օժանդակ ոստիկանությունը ==== [[Բարբարոսա (ռազմական գործողություն)|«Բարբարոսա» օպերացիայի]] մեկնարկով ՕՈՒՆ(բ)-ը սկսեց ստեղծել [[Украинская народная милиция (1941)|Ու]]ՕՈՒՆ(կրաինայի ժողովրդական միլիցիայի ստորաբաժանումներ Վերմախտի կողմից գրավված տարածքներում: 1941 թվականի հունիսի 25-ին Ի. Ստեցկոն Ս. Բանդերային ուղղված իր նամակ-զեկույցում գրել է. «մենք ստեղծում ենք միլիցիա, որը կօգնի հեռացնել հրեաներին»։{{sfn|ОУН і УПА|2005|name=oun2pdf|loc=[http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/2.pdf Раздел 2, С. 63.]}}<blockquote>28 հուլիսի 1941 թ Թիվ 82/էջ Լվով, 28 հուլիսի, 1941 թ ՕՈՒՆ անվտանգության ծառայություն Լվովում Քահանայապետ Տեր Տաբինսկին մեզ տեղեկացնում է. մեր ոստիկանությունն այժմ գերմանական իշխանությունների հետ միասին բազմաթիվ հրեաների ձերբակալություններ է իրականացնում։ Լուծարումից առաջ հրեաներն իրենց պաշտպանում են ամեն կերպ, առաջին հերթին՝ փողով։ Հայր Տաբինսկու տեղեկություններով՝ մեր ոստիկանների մեջ կան այնպիսիք, ովքեր հրեաներին ազատում են ոսկու կամ փողի համար, նրանք պետք է ձերբակալվեն։ Մենք կոնկրետ տվյալներ չունենք, բայց դրանք փոխանցում ենք ձեզ՝ ձեր տեղեկատվության և հետագա օգտագործման համար: Փառք Ուկրաինային։ Ուկրաինացի ազգայնականների կազմակերպություն։ Գլխավոր քարոզչության բաժին։<ref name="ReferenceA" /></blockquote>1941 թվականի աշնանից ՕՈՒՆ(բ)-ը ուշադրություն է դարձրել Ուկրաինայի Օժանդակ ոստիկանությունը ''համալրելուն'' իր կողմնակիցներով ոչ միայն արևմուտքում, այլև Ուկրաինայի արևելքում։ Հենց ուկրաինական ոստիկանական ստորաբաժանումները (4-6 հազ.) դարձան 1943 թվականի գարնանը ՀԱՊ-ի կազմավորման կարևոր բաղադրիչը։{{sfn|ОУН і УПА|2005|name=autogenerated2|loc=[http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/4.pdf Раздел 2, С. 93.]}} Հրեաների ոչնչացմանը մասնակցել են ոստիկանության հատուկ ստորաբաժանումները, ինչպես նաև ուկրաինական ոստիկանությունը, ինչպես նաև զինվորական կամավորները: Այսպիսով, մինչև 1941 թվականի աշնան վերջը այս կազմավորումները ակտիվ մասնակցություն ունեցան միայն Ուկրաինայի Ռայխսկոմիսարիատի տարածքում 150-ից 200 հազար հրեաների ոչնչացմանը։<ref>{{Cite web |title=Trial of the Major War Criminals before the International Military Tribunal. Nuremberg, 14 November 1945 — 1 October 1946. Volume III — Nuremberg, 1947. — Р. 564. |url=https://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/pdf/NT_Vol-III.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201121011845/https://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/pdf/NT_Vol-III.pdf |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 21 |access-date=2021 թ․ հունիսի 12}}</ref><ref name="ReferenceB">Международный военный трибунал свидетельство обвинения США-494 (Документ 2992-PS)</ref><span class="ts-fix-text" style="-webkit-box-decoration-break: clone">1942 թվականին նրանք շարունակեցին մասնակցել Ուկրաինայի արևմտյան և արևելյան շրջաններում հրեա բնակչության ոչնչացմանը։</span><ref name="ReferenceB"/> <span class="ts-fix-text" style="-webkit-box-decoration-break: clone">Նրանք նաև ծառայում էին որպես պահակ ռազմագերիների և հրեական գետտոների համակենտրոնացման ճամբարներում:</span> === Բուկովինյան կուրեն === Պատմագրության վիճելի թեմաներից է Պյոտր Վոյնովսկու Բուկովինա կուրենի մասնակցությունը 1941 թվականի սեպտեմբերին [[Բաբի Յառի կոտորածներ|Բաբի Յարում]] հրեաների մահապատժին։ Երկար ժամանակ ենթադրվում էր, որ Բուկովինա Կուրենի մարտիկները մասնակցել են Բաբի Յարում հրեաների մահապատժին։ Սակայն վերջերս ի հայտ եկան ստեղծագործություններ, որոնք հերքում են դա։<ref name="автоссылка1">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Нахманович&nbsp;В.Р. |заглавие=Буковинський курінь i масовi розстріли євреїв Києва восени 1941 р |год=2007 |место=Київ |издание=Український iсторичний журнал |номер=3 |страницы=76−97}}</ref> Այնուամենայնիվ, հուսալիորեն հայտնի է, որ երբ [[Բուկովինա]]յից կուրենները դուրս եկան Գերմանիայի նկատմամբ իրենց հավատարիմ վերաբերմունքը ցույց տալու, Բուկովինայի ՕՈՒՆ-ի ղեկավարությունը՝ Վոյնովսկու գլխավորությամբ, խորհրդային զորքերի նահանջից հետո կազմակերպեց հրեական ջարդերի շարք: Միայն [[Միլիևո (գյուղ, Վիժնիցայի շրջան)|Միլիեւ]] գյուղում հուլիսի 5-ին 120 մարդ է զոհվել։ Հրեաների դեմ նմանատիպ հաշվեհարդարներ իրականացվել են առնվազն 6 այլ գյուղերում։<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=[[Фостий, Иван Петрович|Фостій І.]] |заглавие=Діяльність ОУН на Буковинi у 1940−1941 рр |страницы=13}}</ref> === Ուկրաինայի անվտանգության ոստիկանության (Schutzmannschaft) կազմավորումները === Նրանց հիմնական նպատակը խորհրդային պարտիզանների դեմ պայքարելն էր։ Ռայխսֆյուրեր-SS [[Հայնրիխ Հիմլեր]]ի 1941 թվականի նոյեմբերի 6-ի հրամանով արևելյան ոստիկանության բոլոր կազմավորումների համար շարունակական համարակալում է մտցվել։ Մասնավորապես, ՍՍ-ի և ոստիկանության պետի «Ռոսիա-Հարավ» և Ուկրաինայի Ռայխսկոմիսարիատին հատկացվել են 101-ից մինչև 200 համարներ։<ref>А. Литвин. Украинские полицейские батальоны на территории Беларуси // Материалы конференции «Великая Отечественная война. История и современность». - Луганск, 2008.- С. 60.</ref> 201-րդ անվտանգության թիմ գումարտակը ստեղծվել է 1941 թվականի հոկտեմբերի վերջին հատուկ բելառուս պարտիզանների դեմ զինված պայքարի համար Նախթիգալ և Ռոլանդ լեգեոներներից, որոնց հրամանատարն էր մայոր Եվգենի Պոբեժին, իսկ նրա տեղակալն էր [[Ռոման Շուխևիչ]]ը: 1942 թվականի մարտի կեսերին գումարտակը տեղափոխվեց [[Բելառուսական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Բելառուս]]։ Այստեղ այն հայտնի դարձավ որպես ոստիկանության 201-րդ բաժնի ստորաբաժանում, որը այլ բրիգադների և գումարտակների հետ միասին գործում էր SS-Օբերգրուպպենֆյուրեր [[Էրիխ ֆոն դեմ Բախ]]ի ղեկավարությամբ: Պոբեգուշչին իր հուշերում գրել է, որ բելառուսները լավ են վերաբերվել անվտանգության 201-րդ գումարտակին։<ref>Побігущий Є. Вказ. прац. С. 39–40.</ref> Նման վերաբերմունք է նկատել ԴՈՒՆ-ի մեկ այլ անդամ Թեոդոր Կրոչակը։<ref>Крочак Т. Витяги з щоденника 1941-1943 // Дружини Українських Націоналістів в 1941-1942 рр. 1953. Наша книгозбірня. Ч. 13. С. 60.</ref> Անվտանգության այլ գումարտակներ (202-208), որոնք ձևավորվել են Գալիսիայում գալիսա-ուկրաինացիներից, մասնակցել են [[Ռուսներ|ռուս]], [[Բելառուսներ|բելառուս]], [[Ուկրաինացիներ|ուկրաինական]] և [[Հրեաներ|հրեական]] ծագմամբ խորհրդային քաղաքացիների մահապատիժներին [[Զոլոչև (քաղաք, Ուկրաինա)|Զոլոչիվում]], [[Տերնոպոլ|Տերնոպիլում]], [[Սատանով]]ում, [[Վիննիցա]]յում և Ուկրաինայի և Բելառուսի այլ քաղաքներում և գյուղերում։<ref>''Martin C. Dean''. The German Gendarmerie, the Ukrainian Schutzmannschaft and the ‘Second Wave’ of Jewish Killings in Occupied Ukraine: German Policing at the Local Level in the Zhitomir Region, 1941−1944</ref><ref>Prusin, Alexander Victor. A Community of Violence: The SiPo/SD and Its Role in the Nazi Terror System in Generalbezirk Kiew</ref><ref>Dieter Pohl, [[Преследование евреев Восточной Галиции национал-социалистами (книга)|Nationalsozialistische Judenverfolgung in Ostgalizien 1941—1944]], Munchen 1996</ref> [[Վոլինի մարզ|Վոլինի շրջանի]] [[Ռատնոյի շրջան|Ռատնովսկի շրջանի]] ուկրաինական ոստիկանությունը Լոգվինսկու և Մ.Զենյուկի գլխավորությամբ  1942 թվականի սեպտեմբերի 23-ին ոստիկանության 15-րդ գնդի 3-րդ գումարտակի (ընկերություն «Նյուրնբերգ») հետ միասին ամբողջությամբ ավերեցին [[Կորտելեսի]] Վոլին գյուղը։ Գնդակահարվել է 2892 խաղաղ բնակիչ (այդ թվում՝ 1620 երեխա), գյուղն ամբողջությամբ այրվել է։ Միաժամանակ ավերվեցին հարևան Բիրկի, Զաբոլոտյե և Բորիսովկա գյուղերը։<ref>''Яворивский В.'' Вечные Кортелисы — {{К.}}, 1988.</ref> Ուկրաինական անվտանգության 50-րդ գումարտակը մասնակցել է Բելառուսի տարածքում «Ձմեռային մոգություն» հակակուսակցական գործողությանը ( {{Lang-de|Winterzauber}} ) Սեբեժ - Օսվեյա - [[Պոլոցկ]] եռանկյունում, անցկացվել է 1943 թվականի փետրվար - մարտ ամիսներին: Այս գործողության ընթացքում կողոպտվել և այրվել է 158 բնակավայր, այդ թվում՝ հետևյալ գյուղերը՝ Ամբրազեևո, Անիսկովո, Բուլի, Ժեռնոսեկի, Կալյուտի, Կոնստանտինովո, Պապորոտնոյե, Սոկոլովո։<ref>Die faschistiche Okkupationspolitik in den zeituweilig besetzen Gebeiten der Sowijetunon (1941—1944) (Berlin: Deutscher Verlag der Wissrnschafen, 1991</ref> 1942 թվականի հոկտեմբերին 54-րդ ուկրաինական ոստիկանական գումարտակը մայոր Հանիֆելդի հրամանատարությամբ [[Օսկար Դիրլևանգեր|Դիրլևանգերի]] Սոնդերկոմանդոյի հետ մասնակցեց «տարածքի խաղաղեցմանը» Բելինիչ-Բերեզինո ճանապարհի երկայնքով, այնուհետև Չերվենի շրջակայքում։ 1943 թվականին մասնակցել է «Կոտբուս» գործողությանը, որից հետո ընդգրկվել է ոստիկանության 31-րդ գնդում։<ref>А. Литвин. Украинские полицейские батальоны на территории Беларуси // Материалы конференции «Великая Отечественная война. История и современность». - Луганск, 2008.- С. 69.</ref> 1943 թվականի մայիսին Ուկրաինայի ոստիկանության 57-րդ գումարտակը մասնակցել է «Կայծակ» պատժիչ գործողությանը, մասնավորապես՝ Նովոգրուդկովսկի շրջանի Զաստարինյե գյուղի ավերմանը։ Բոլոր գյուղացիներին քշել են իրենց տները և այրել։ Ավերվել է 287 մարդ, 108 տուն։ Նույն ճակատագրին են արժանացել նաև Զապոլյե և Յատրա գյուղերը։ Հունիսի 24-ին Գոթբերգի հրամանով գումարտակը ուղարկվեց Բարանովիչ «այնտեղ հայտնված ավազակախմբերը ոչնչացնելու»։<ref>А. Литвин. Украинские полицейские батальоны на территории Беларуси // Материалы конференции «Великая Отечественная война. История и современность». - Луганск, 2008.- С. 70.</ref> Ուկրաինայի Ռայխսկոմիսարիատի ուկրաինական ոստիկանությունը բազմիցս մասնակցել է զանգվածային պատժիչ գործողությունների, ինչպիսիք են Ռիվնե հրեական գետտոյի լիկվիդացումը,<ref>''Martin Dean.'' Collaboration in the Holocaust: Crimes of the Local Police in Belorussia and Ukraine, 1941−1944 — London: Macmillan, 1999.</ref> և կրակոցները [[Բաբի Յառի կոտորածներ|Բաբի Յարում]]։<ref>Бабий Яр: человек, власть, история. − Док. и мат. в 5-ти томах. — {{К.}}, 2004. — Т. 1. — Стр. 91, 138, 140, 260, 261 и др.</ref> Ուկրաինական գումարտակները մասնակցել են Ուկրաինայում օկուպանտների կողմից ստեղծված 50 հրեական գետտոների և 150 խոշոր ճամբարների պահպանությանը, ինչպես նաև 1942 թվականի հուլիսին Վարշավայի գետտոյից հրեաների արտաքսմանը։<ref>''Шпильман Владислав.'' Пианист. Варшавские дневники 1939—1945 / Перевод с польского М. Курганской — {{М.}}: Мосты культуры, 2003</ref> Ուկրաինայի ոստիկանությունը մասնակցել է հրեա բնակչության սպանությանը Չուդնովում (500 մարդ, հոկտեմբերի 16, 1941 թ.), Ռադոմիշլում և Բիլլա Ցերկվայում, ուկրաինական ոստիկանությունը սպանել է հրեա երեխաներին։ 1942 թվականի հոկտեմբերի 5-ին [[Դուբնո]]յում ուկրաինական ոստիկանությունը գնդակահարեց 5 հազար հրեայի։<ref name="eu">Евреи на Украине. Учебно-методические материалы. − Составитель И. Б. Кабанчик. — Львов, 2004. — С. 189.</ref> Միայն Գալիցիայի շրջանում ուկրաինական ոստիկանությունում ծառայում էր մոտ 20 հազար կամավոր։<ref name="eu" /> === Ուկրաինայի բնակչության վերաբերմունքը նացիստների հետ համագործակցության նկատմամբ === Գերմանական զորքերի և նրանց դաշնակիցների ներխուժմամբ ուկրաինական ԽՍՀ տարածք (1939-ի սեպտեմբեր ամսից առաջ) ՍԴ-ի և ՕՈՒՆ արշավային խմբերի զեկույցներում կտրուկ հակադրություն է նշվում. նրանց, ապա Խորհրդային Ուկրաինայում գործնականում նման բան տեղի չի ունեցել: Տեղի ուկրաինական բնակչության վերաբերմունքը եկվորների նկատմամբ տատանվում էր ապատիայից մինչև թաքնված ատելություն։ Միայն 1917-1921 թվականների հակաբոլշևիկյան տարբեր կազմավորումների ու կուսակցությունների մի քանի համակիրներ և մասնակիցներ, որոնք մնացել էին խորհրդային տարածքում, դանդաղորեն աջակցում էին տեղի ունեցողին։ Մինչ Արևմտյան Ուկրաինայի մի շարք շրջաններում տեղի բնակչությունը շարունակում էր անտառներում «շրջափակված մարդկանց, կոմունիստների և հրեաների» որսալը, Խորհրդային Ուկրաինայում գնդակահարվում էին տեղի բնակիչները, ովքեր ապաստան էին տալիս և օգնություն ցույց տալիս պարտիզաններին և շրջապատված մարդկանց: 1941-ի աշնանը Ուկրաինայի Ռայխսկոմիսարիատի ՍԴ զեկույցները պարբերաբար նշում էին «բոլշևիկ պարտիզանների» և «բոլշևիկյան գործակալների» ջոկատների և խմբերի լիկվիդացումը, որոնք ներթափանցել էին վարչակազմ՝ դիվերսիայի նպատակով։ Գլխավոր կառավարության զեկույցներում, ի թիվս այլ բաների, նշվում էր, որ հանգստություն է ձեռք բերվել ՕՈՒՆ(բ)-ի և ՕՈՒՆ(մ) միջև իշխանության համար ակտիվ պայքարի ավարտից հետո:{{sfn|ОУН в 1941 році|2006|name="ReferenceA"|loc=С. 389.}}<ref name="autogenerated1">'Ukraine under Nazi Rule (1941—1944): Sources and Finding Aids [part 1 & part 2]' // Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, 1997. — vol. 45, nr. 1 & nr. 2, pp. 85-103, 273—309.</ref><ref name="autogenerated3">{{Cite web |title=The Einsatzgruppen |url=http://www.einsatzgruppenarchives.com/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130526090127/http://einsatzgruppenarchives.com/ |archive-date=2013 թ․ մայիսի 26 |access-date=2009 թ․ հունիսի 10}}</ref><ref>''Berkhoff K. C. and M. Carynnyk'' The Organization of Ukrainian Nationalists and Its Attitude toward Germans and Jews: Iaroslav Stets’ko’s 1941 Zhyttiepys // Harvard Ukrainian Studies, vol. 23 (1999), nr. 3/4, pp. 149—184 .{{ref-en}}</ref>{{sfn|''Патриляк І. К.''|2004|loc=}} Բայց շուտով (համենայն դեպս արդեն 1942-1943 թվականներին) պարզ դարձավ, որ Գերմանիայի կառավարությունը նույնիսկ ավելի վատն էր, քան ԽՍՀՄ կառավարությունը։ Մեծ հույսեր էին դրվում 1941 թվականի հունիսի 30-ին Լվովում «Ուկրաինայի պետության հռչակման ակտի» ՕՈՒՆ (բ) ուժերի կողմից չարտոնված հռչակման վրա, որը նորացրեց ուկրաինական պետությունը (Գերմանիայի հետ դաշնակցային հարաբերություններում) և ստեղծեց Ուկրաինայի ազգային կառավարությունը (Պետական ​​խորհուրդ) Յարոսլավ Շտեցկոյի գլխավորությամբ: Բայց այս փորձը, չնայած Երրորդ Ռայխի նկատմամբ իր բավականին հավատարիմ վերաբերմունքին, ընկալվեց ավելի քան թշնամաբար. արդեն 1941 թվականի հուլիսի 4-ին այս ակտը չեղարկվեց գերմանացիների կողմից, իսկ Ստեպան Բանդերան և Յարոսլավ Շտեցկոն, ակտը չեղյալ հայտարարելուց հրաժարվելուց հետո, ձերբակալվեցին և արտաքսվեցին Գերմանիա, որտեղ նրանք պահվեցին49 համակենտրոնացման ճամբարում: 1941 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Գերմանիայի իշխանությունները սկսեցին զինաթափել Ուկրաինայի ժողովրդական միլիցիան, որը կազմակերպվել էր ՕՈՒՆ-ի կողմից։<ref>Патриляк І.К. Вiйскова дiяльнiсть ОУН (Б) у 1940-1942 роках. Київ, 2004. С. 239.</ref> Հոկտեմբերին Միրգորոդում գեստապոն ձերբակալեց և մահապատժի ենթարկեց OUN-ի արևելյան երթի խմբի ղեկավար Նիկոլայ Լեմիկին: Խերսոնում, 1941-ի վերջին, գերմանացիները բացահայտեցին «Բանդերա» կազմակերպությունը, որի կազմում էին փոխքաղաքապետ և ոստիկանապետ Կոնրադը, որը հետագայում գնդակահարվեց:<ref>[http://histans.com/LiberUA/Book/OUN1942/text.pdf ОУН в 1942 році: Документи. Упорядники: О. Веселова, О. Лисенко, І. Патриляк, В. Сергійчук. Відпов. ред. С. Кульчицький. — Київ: Інститут історії України НАН України, 2006. — 243 с. — С. 33-35] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210606114346/http://histans.com/LiberUA/Book/OUN1942/text.pdf |date=2021-06-06 }} — ISBN 966-02-2536-9</ref> 1941-1943 թվականներին Բաբի Յարում գնդակահարվել են OUN-ի 621 անդամներ, որոնց թվում են հայտնի ուկրաինացի բանաստեղծուհի Ելենա Տելիգան և նրա ամուսինը, ինչպես նաև Կարպատյան Սիչի լրագրող և նախկին զինծառայող Իվան Ռոգաչը: 1942 թվականին Ստեփան Բանդերան Օսվենցիմ համակենտրոնացման ճամբարում կորցրեց իր երկու եղբայրներին՝ Ալեքսանդրին և Վասիլիին։ Ամենատարածված վարկածի համաձայն՝ նրանց ծեծելով սպանել են անձնակազմի անդամները՝ Էթնիկ գերմանացի լեհերը։ 1942 թվականի հուլիսին Կիևի գեստապոյից փախչելիս Դմիտրի Միրոնը («Օրլիկ») գնդակահարվեց։ Եղել է Կենտրոնական և Արևելյան Ուկրաինայի ՕՈՒՆ-Բ-ի ուղեցույց։<ref>{{Cite web |title=hdasbu-13-376-41-004.pdf |url=https://docs.google.com/viewer?url=http%3A%2F%2Favr.org.ua%2FgetPDF.php%2Fhdasbu-13-376-41-004.pdf%3Ftime%3D1487263840&docid=3a4516179fcdc713fb3c9cbc3c282c43&a=bi&pagenumber=1&w=624 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160601014341/https://docs.google.com/viewer?url=http%3A%2F%2Favr.org.ua%2FgetPDF.php%2Fhdasbu-13-376-41-004.pdf%3Ftime%3D1487263840&docid=3a4516179fcdc713fb3c9cbc3c282c43&a=bi&pagenumber=1&w=624 |archive-date=2016 թ․ հունիսի 1 |access-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 19}}</ref> 1942 թվականի սեպտեմբերին Կիևում, ի թիվս այլ բաների, ձերբակալվեց ՕՈՒՆ(մ) անդամը՝ անվտանգության ոստիկանության պետը։<ref>Косик Володимир. Україна й Німеччина в Другій світовій війні. Переклав з французької Роман Осадчук. — Львів: НТШ, 1993. - С. 287.</ref> 1942 թվականի դեկտեմբերի 1-ին լրացավ 201-րդ Schutzmannschaft գումարտակի զինվորների մեկ տարվա պայմանագիրը, սակայն նրանցից ոչ ոք չհամաձայնեց նոր պայմանագիր կնքել։ Գումարտակը ցրվեց, իսկ նախկին զինվորներին ու սպաներին սկսեցին խմբերով տեղափոխել Լվով,{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/2.pdf С. 73, 74.]}} որտեղ շարքային զինվորները ազատվել են ծառայությունից, իսկ սպաները ձերբակալվել են գեստապոյի կողմից և կալանավորվել մինչև 1943 թվականի ապրիլը: Նրանցից ոմանց, այդ թվում Ռոման Շուխևիչին, հաջողվել է փախչել Լվով շարասյան ժամանակ:<ref>ОУН і УПА, 2005, Разд. 1. — С. 74−75</ref> === Ուկրաինայի ապստամբական բանակ === Այսօր ուկրաինական ապստամբական բանակի հարցը Ուկրաինայի պատմության վիճելի թեմաներից է,Անկախ Ուկրաինայի գոյության ընթացքում այս կազմակերպության բնույթի տեսակետը տատանվում է դրական («անկախության մարտիկներ, Ուկրաինայի հերոսներ») և բացասական («Նացիստների համագործակիցներ, Ուկրաինայի դավաճաններ») միջև։ Նրանց գնահատականը հաճախ հիմնված է երկու կողմերի քարոզչական կլիշեների վրա: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ՈՒՊԱ-ն որպես պատերազմող կողմ պաշտոնական ճանաչման հարցը դեռևս մնում է չլուծված։ [[Օտտավայի համալսարան]]ի քաղաքագետ Իվան Կաչանովսկու գնահատմամբ՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ՕՈՒՆ(բ) և ՈՒՊԱ-ի առաջնորդների առնվազն 46%-ը ծառայել է Ուկրաինայի օժանդակ ոստիկանությունում, Նախտիգալ և Ռոլանդ գումարտակներում, ՍՍ Գալիսիայի դիվիզիոնում, տեղական վարչակազմում կամ սովորել է գերմանական ռազմական և հետախուզական դպրոցներում։ Մասնավորապես, առնվազն 23%-ը ծառայել է օժանդակ ոստիկանությունում, 201-րդ Շուցմանշաֆտ գումարտակում և ոստիկանական այլ կազմավորումներում, 18%-ը ռազմական և հետախուզական դպրոցներում [[Նացիստական Գերմանիա|Գերմանիայի]] և օկուպացված Լեհաստանի, 11%-ը՝ Նախթիգալ և Ռոլանդ գումարտակներում, 8%-ը՝ շրջանային և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, Նախթիգալ-ի և Ռոլանդի գումարտակներում։<ref>{{Cite web |title=Ivan Katchanovski |url=http://uottawa.academia.edu/IvanKatchanovski |archiveurl=https://archive.today/20141013151313/http://uottawa.academia.edu/IvanKatchanovski |archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 13 |accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 13 |publisher=Academia |quote=Ivan Katchanovski teaches at the School of Political Studies and the Department of Communication at the University of Ottawa.}}</ref> Միևնույն ժամանակ, ՕՈՒՆ(բ)-ի և ՈՒՊԱ-ի ղեկավարների առնվազն 27%-ը ձերբակալվել կամ ներքաշվել է գերմանական գաղտնի ծառայությունների, ոստիկանության կամ այլ օկուպացիոն ուժերի կողմից: Հետաքրքիր է, որ Կաչանովսկու ցուցակագրած բոլոր ձերբակալվածները, բացառությամբ Իվան Կլիմովի, ով մահացել է Գեստապոյի զնդաններում խոշտանգումների տակ, կա՛մ ազատ են արձակվել, կա՛մ հաջողվել է փախչել: Նմանապես, Ստեպան Բանդերան և նացիստների կողմից ձերբակալված կամ կալանավորված ՕՈՒՆ-ի այլ բարձրագույն ղեկավարների ճնշող մեծամասնությունը չեն սպանվել, այլ ազատվել են գերմանացիների կողմից պատերազմի ավարտին: ՕՈՒՆ(բ)-ը գերմանացիների դեմ գործելու վերջնական որոշում կայացրեց միայն III կոնֆերանսում 1943 թվականի փետրվարի 17-21-ին:{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf Раздел 4, С. 190—197.]}} Ողջ 1942 թվականին ապստամբական շարժումն ընթանում էր «Մեր զինված պայքարը գերմանացիների դեմ օգնություն Ստալինին» կարգախոսով։ Ուստի ՕՈՒՆ(բ)-ը ձեռնպահ մնաց Գերմանիայի դեմ ակտիվ գործողություններից և հիմնականում զբաղվում էր ընդհատակյա գործունեությամբ և քարոզչությամբ։<ref>{{Cite web |title=Українська повстанська армія{{!}}Історія{{!}}Про Україну |url=https://we.org.ua/history/ukrayinska-povstanska-armiya/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200926085210/https://we.org.ua/history/ukrayinska-povstanska-armiya/ |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 26 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 1}}</ref> Իրավիճակը փոխվեց 1943 թվականի սկզբին։ Այդ պահին Կարմիր բանակը հակահարձակման անցավ Ստալինգրադի մոտ։ Բազմաթիվ ականատեսների հիշողությունները ցույց են տալիս, որ ՈՒՊԱ-ի ստեղծման պատճառներից մեկը խորհրդային պարտիզանների ակտիվ աշխատանքն էր Պոլեսիայի և Վոլինի տարածքում: Սրա հետ կապված՝ ՄԿ(բ) ղեկավարությունը եկել է այն եզրակացության, որ կարող է կորցնել ազդեցությունն այս շրջաններում։<ref>Омелюсiк М. УПА на Волинi в 1943 роцi // Волинь и Полicся: Нiмецька окупацiя. Торонто, 1989. Кн. 1. С. 24.</ref><ref>Органiзацiя украïнських нацiоналiстiв i Украïнська повстаньска армiя: Iсторичнi нариси. Киïв, 2005. С. 163–164.</ref> III OUN(b) կոնֆերանսի կազմակերպիչներից ոմանք, համոզված լինելով Գերմանիայի մոտալուտ պարտության մեջ, հանդես եկան նացիստների դեմ պայքարը հնարավորինս արագ սկսելու օգտին: Միխայիլ Ստեփանյակն առաջարկեց ապստամբություն սկսել գերմանացիների դեմ և դուրս մղել նրանց Ուկրաինայից մինչև Կարմիր բանակի գալը։ Հակագերմանական հաջող ապստամբությունից հետո, նրա կարծիքով, այս տարածքները նվաճելու ԽՍՀՄ-ի փորձերը արևմտյան դաշնակիցների աչքում իմպերիալիզմի տեսք կունենան: Նրա առաջարկները պաշտպանվել են Պրովոդի կողմից, բայց այդպես էլ չիրականացվեցին Ռոման Շուխևիչի և Դմիտրի Կլյաչկովսկու հակազդեցության պատճառով, ովքեր կարծում էին, որ պետք է պայքարել ոչ թե գերմանացիների, այլ խորհրդային և լեհ պարտիզանների դեմ,<ref name="автоссылка2">[https://istmat.org/node/40294 Выписка из протокола допроса члена центрального провода ОУН М. Степаняка от 30 августа 1944 г. о взаимоотношениях ОУН—Бандеры с организациями гитлеровской Германии и изменении пронемецкой политики ОУН] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190414144358/https://istmat.org/node/40294 |date=2019-04-14 }} // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Том 2 1944—1945. Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 290—296</ref> նացիստների դեմ պայքարը երկրորդական է. «Կարմիր պարտիզանների ներթափանցումը ուկրաինական տարածք զգալիորեն արագացրեց ՈՒՊԱ-ի զարգացումը, քանի որ նրանք ուկրաինացի ազգայնականների մահացու թշնամիներն էին: Հետևաբար, պարտիզանների և առաջացող Կարմիր բանակի հետ բախումները շատ ավելի կատաղի էին, քան գերմանացիների հետ»:<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.de/books?id=U8yALlPjCLYC&pg=PA56&lpg=PA56 |автор=Timm C. Richter |заглавие="Herrenmensch" und "Bandit": deutsche Kriegsführung und Besatzungspolitik |год=1998 |язык=de |издательство=LIT Verlag Münster |страницы=56 |страниц=125 |isbn=9783825836801 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231126140323/https://books.google.de/books?id=U8yALlPjCLYC&pg=PA56&lpg=PA56 |archive-date=2023-11-26}}</ref> Գերմանական փաստաթղթերում նշվում է նաև, որ 1942 թվականի ընթացքում ՕՈՒՆ-Բ-ն որևէ ակտիվ ռազմական գործողություններ չի իրականացրել նացիստական ​​վարչակազմի դեմ, և որ նրա ակտիվ զինված գործողությունները Վոլինում և Պոլեսիայում սկսվել են 1943 թվականի մարտին:<ref>{{Cite web |title=Документи німецьких окупаційних органів про діяльність українського визвольного руху на Волині(1941-1944рр.) |url=https://ukrmir.info/dokumenti-nimetskih-okupatsiynih-org/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190617202026/https://ukrmir.info/dokumenti-nimetskih-okupatsiynih-org/ |archive-date=2019 թ․ հունիսի 17 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 2}}</ref> Միակ նշանավոր զինված բախումները, որոնք տեղի ունեցան 1942 թվականին, փոխհրաձգությունն էր այդ տարվա հոկտեմբերի 17-ին Խարկովում ստորգետնյա տպարանի գրավման ժամանակ, որն ավարտվեց ՕՈՒՆ-ի 11 գրոհայինների ձերբակալությամբ<ref>{{Cite web |title=Из сообщения начальника Полиции безопасности и СД о деятельности ОУН (Бандеры) и ОУН (Мельника) по подготовке молодежи для участия в борьбе ОУН за независимость Украины |url=https://istmat.org/node/39422 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20211115210043/http://istmat.info/node/39422 |archive-date=2021 թ․ նոյեմբերի 15 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 2}}</ref> և նոյեմբերի 27-ին Լվովում փոխհրաձգություն Բանդերայի կողմնակիցների հետ, որի ժամանակ սպանվել է ՍՍ Շտուրբանֆյուրեր Գերհարդ Շարֆը, իսկ ևս մեկ ՍՍ-ական վիրավորվել է։<ref>Україна в Другій світовій війні у документах. 1941—1945. Т. III. Львів, 1999. С. 30-31.</ref> Թեև, ըստ Միխայիլ Ստեփանյակի, «հակագերմանական որոշումները չեն իրականացվել»,<ref name="автоссылка2" /> 1943 թվականի մարտի 19-ի գերմանական փաստաթղթում ասվում է, որ «Բանդերայի և Մելնիկի խմբերի մերձեցման վերջերս նկատված ցանկությունը կարելի է համարել ձախողված։ Նույն փաստաթղթում ասվում է. ''«Անվտանգության ոստիկանության հրամանատարի և Խարկովի Ս.Դ.'' ''[[Սառնի (Ուկրաինա)|-]] [[Կոստոպոլ|ի]] գործողությունների'' տարածքում ՆԿՎԴ ապօրինի խմբավորումը շփվել է Բանդերա խմբի հետ և բացահայտ համագործակցել նրա հետ», և նաև. ''Բանդերայի կենտրոնական ղեկավարության համար 1000 հոգուց բաղկացած բանդան ոչ մի կերպ չի վնասում տեղի բնակչությանը, այլ իր գործողություններն ուղղում է բացառապես գերմանական օրգանների և հաստատությունների դեմ։''<ref>{{Cite web |title=Из сообщения начальника Полиции безопасности и СД о деятельности групп Бандеры и Мельника и их борьбе за украинское государство |url=https://istmat.org/node/39476 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180617142219/http://istmat.info/node/39476 |archive-date=2018 թ․ հունիսի 17 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 21 |website=Исторические Материалы}}</ref> Ուկրաինացի պատմաբանների կողմից ՈՒՊԱ-ին վերագրվող գերմանացիների վրա հարձակումներից շատերը համընկել են 1943 թվականի մարտ-ապրիլին Վոլինում Ուկրաինայի Օժանդակ ոստիկանության անդամների դասալքության հետ: Վոլինի բնակավայրերի մեծ մասը հայտնվել է ՈՒՊԱ-ի վերահսկողության տակ՝ տարածքում գտնվող ուկրաինացի 12 հազար ոստիկանների ընդհանուր թվից 4-6 հազարի զանգվածային դասալքության արդյունքում։ 1943 թվականին Վոլինում կային ամբողջ ՈՒՊԱ ապստամբ «հանրապետություններ»՝ տարածքներ, որտեղից նացիստները վտարվեցին և ստեղծվեցին ՕՈՒՆ-ի վարչակազմերը: Այդ «հանրապետություններից» մեկի օրինակը Կոլկովսկայան էր։ Այն գոյություն է ունեցել 1943 թվականի ապրիլից մինչև նոյեմբեր, երբ ոչնչացվել է գերմանական բանակի կողմից։ Վոլինի նացիստական ոստիկանությունն այն ժամանակ կազմում էր ընդամենը 1,5 հազար մարդ։ Կոլկին գրավվեց ՈՒՊԱ-ի կողմից առանց դիմադրության այն բանից հետո, երբ տեղի ոստիկանության մեծ մասը միացավ ՈՒՊԱ-ին և գերմանացիների մի փոքր ջոկատը լքեց քաղաքը: ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները ղեկավարում էին Նիկոլայ Կովտոնյուկը և Ստեփան Կովալը, որոնք նախկինում ղեկավարել են Լուցկի ոստիկանությունը և դարձել Վոլինի ՈՒՊԱ-ի կազմակերպիչները։ Ոստիկանության պահպանված արխիվները ցույց են տալիս, որ ՈՒՊԱ -ի երկու ապագա հրամանատարների ղեկավարությամբ նրանց ենթակաները մասնակցել են քաղաքացիական անձանց, հրեաների և խորհրդային ռազմագերիների ոչնչացմանը։<ref>{{Cite web |title=Terrorists or National Heroes? Politics of the OUN and the UPA In Ukraine. 2010 Ivan Katchanovski |url=https://www.academia.edu/454566/Terrorists_or_National_Heroes_Politics_of_the_OUN_and_the_UPA_In_Ukraine |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113071236/http://www.academia.edu/454566/Terrorists_or_National_Heroes_Politics_of_the_OUN_and_the_UPA_In_Ukraine |archive-date=2015 թ․ հունվարի 13 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 26}}</ref> ՈՒՆՕ-ի և ՈւՊԱ-ի հակագերմանական ճակատը, որը ձևավորվել էր 1943 թվականի սկզբին և գոյություն ունեցել մինչև 1944 թվականի կեսերը, պարտիզանական շարժման ռազմավարության մեջ առաջնահերթ նշանակություն չի ունեցել, ունենալով ժամանակավոր բնույթ և, ուկրաինացի պատմաբանների կարծիքով, ՈւՊԱ-ի ռազմական գործողությունները գերմանական զորքերի դեմ սահմանափակվել են «ժողովրդի ինքնապաշտպանության» ձևերով՝ նացիստներին դիտարկելով որպես Ուկրաինայի ժամանակավոր օկուպանտներ։ Գերմանիայի դեմ լայնածավալ ապստամբության գաղափարն ընդհանրապես չիրականացավ, քանի որ, նախ, դրա համար ուժեր չկային, և երկրորդ՝ ազգայնականները դեռ գլխավոր թշնամին էին համարում Խորհրդային Միությունը, որն այդ ժամանակ իր վրա էր վերցրել Երրորդ Ռեյխի հետ պատերազմի նախաձեռնությունը։ Հակաֆացիստական ​​գործողությունների հիմնական նպատակը ոչ թե նրանց պարտությունն էր, այլ գերմանական հարձակումների կանխումը ՈՒՊԱ-ի կողմից վերահսկվող տարածքի վրա։ 1943 թվականի ապրիլի 24-ի Իվան Շիտովի զեկույցը կուսակցական շարժման ուկրաինական շտաբին խոսում է գործողությունների այս բնույթի մասին։<ref>ОУН і УПА, 2005, Разд. 4. — С. 183−184</ref> ՈՒՊԱ-ի գործողություններից Վերմախտի կորուստները գնահատվում են առավելագույնը 15 հազար մարդ։<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздзел 4 [2] с. 183</ref> Ընդհանրապես, ՀԱԿ-ի զինված գործողությունները հակագերմանական ճակատում ռազմավարական նշանակություն չունեին և չազդեցին Գերմանիայի և Խորհրդային Միության միջև պայքարի ընթացքի վրա և էական դեր չխաղացին ուկրաինական տարածքի գերմանական օկուպանտներից ազատագրման գործում։ ՕՈՒՆ-ը և ՈՒՊԱ-ն չկարողացան կանխել արևմտյան շրջաններից մոտ 500 հազար ուկրաինացիների արտաքսումը Գերմանիայում հարկադիր աշխատանքի, ինչպես նաև չկարողացան կանխել նացիստների կողմից «ժողովրդի տնտեսական կողոպուտը»:<ref>ОУН і УПА, 2005, Разд. 4. — С. 199.</ref>. ՈՒՊԱ մարտիկները բոլորովին այլ կերպ էին վարվում խորհրդային պարտիզանական ջոկատների նկատմամբ։ Կուսակցական հրամանատարների զեկույցներում, ամփոփագրերում, պատմություններում և հուշերում մշտապես առկա է այս թեման՝ մարտերը ուկրաինացի ազգայնականների զինված ջոկատների դեմ։ Այնուամենայնիվ, 1943-1944 թվականներին խորհրդային պարտիզանների հիմնական խնդիրը երկաթուղիներում դիվերսիոն գործողություններն էին։<ref>{{Cite web |title=2.4. Сталинские коммандос. Украинские партизанские формирования, 1941—1944 Война украинских повстанцев против украинских партизан |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/1008405/15/Gogun_-_Stalinskie_kommandos._Ukrainskie_partizanskie_formirovaniya,_1941-1944.html#n_390 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190506214604/https://www.e-reading.club/chapter.php/1008405/15/Gogun_-_Stalinskie_kommandos._Ukrainskie_partizanskie_formirovaniya%2C_1941-1944.html#n_390 |archive-date=2019 թ․ մայիսի 6 |access-date=2021 թ․ մարտի 26}}</ref> Ազգայնականները չափազանց բացասաբար էին վերաբերվում դրան, քանի որ գերմանացիները, ի պատասխան պարտիզանների դիվերսիոն գործողությունների, գնդակահարեցին բանտերում պատանդներին, ներառյալ ազգայնականներին, ինչպես նաև պատժիչ գործողություններ իրականացրեցին ուկրաինական գյուղերի դեմ, որոնք ծածկված էին ՕՈՒՆ-ի ստորգետնյա ցանցով։<ref>Сталинские коммандос. Украинские партизанские формирования, 1941—1944</ref> Միևնույն ժամանակ, 1943 թվականի գարնանից ՈՒՊԱ-ն Վոլինում իրականացրեց [[Վոլինյան կոտորածներ|լեհ բնակչության զանգվածային ոչնչացման արշավ]], որը խլեց առնվազն 30–40 հազար լեհերի կյանք։ Ըստ հաշվարկների՝ Ներքին բանակին ենթակա լեհական զորամասերի պատասխան պատժիչ գործողությունների արդյունքում Վոլինում մահացել է նաև առնվազն 2000 ուկրաինացի խաղաղ բնակիչ։<ref>{{Cite web |title=«Антипольська акція» ОУН(СД) і УПА на Волині, діяльність польських баз самооборони, польських національних партизанських загонів, 27-ї Волинської піхотної дивізії АК Українська Повстанська Армія і Армія Крайова. Протистояння в Західній Україні. 1939—1945 рр. — Ільюшин Ігор |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/1050233/18/Ilyushin_-_Ukrainska_Povstanska_Armiya_i_Armiya_Krayova._Protistoyannya_v_Zahidniy_Ukraini._1939-1945_rr.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428121440/https://www.e-reading.club/chapter.php/1050233/18/Ilyushin_-_Ukrainska_Povstanska_Armiya_i_Armiya_Krayova._Protistoyannya_v_Zahidniy_Ukraini._1939-1945_rr.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 30}}</ref><ref>Turowski J. Pozoga. Walki 27 Woly’nskiej Dywizji AK. — S. 512—513.</ref> ՕՄԿ-ի երրորդ արտահերթ մեծ համագումարից հետո ՈՒՊԱ-ն շարունակեց կռիվը գերմանացիների հետ։ Այնուամենայնիվ, չնայած Արևելյան ճակատում Գերմանիայի պարտություններին, աշնանը գերմանական հրամանատարությունը որոշեց «վերականգնել կարգը» իր թիկունքում: Հոկտեմբերի կեսերին պատժիչ զորքերի մեկ այլ խոշոր հարձակում սկսվեց ապստամբների կողմից վերահսկվող տարածքների վրա՝ SS-Obergruppenführer Հանս Պրյուցմանի գլխավորությամբ: 1943-ի աշնանային գործողությունների ժամանակ Վոլինում այսպես կոչված ապստամբ «հանրապետությունները». «Կոլկովսկայա հանրապետությունը» ջախջախելու համար նույնիսկ ավիացիայի և հրետանու օգտագործմամբ գործողություն իրականացվեց։ Երբեմն, գետնի վրա, ՈՒՊԱ-ն և խորհրդային պարտիզանական ստորաբաժանումները նույնիսկ պայմանավորվում էին փոխադարձ չեզոքության մասին՝ հանուն գերմանացիների դեմ ավելի հաջող պայքար մղելու: Նման պայմանագիր է կնքել, օրինակ, Sablyuka խումբը  տեղի պարտիզանների հետ 1943-ի վերջին Յացկիվցի գյուղի մոտ։<ref>Літопис УПА. Нова серія. Т. 8… С. 510</ref> Բայց 1944-ի սկզբին իրավիճակը կտրուկ փոխվեց, ՈՒՊԱ-ի ջոկատները և ղեկավարությունը, կանխատեսելով Գերմանիայի պարտությունը, կապեր փնտրեցին գերմանացիների հետ, որպեսզի օգտագործեն նրանց իրենց համար ավելի ահեղ թշնամու՝ [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|«սովետների»]] դեմ պայքարում։ ՕՈՒՆ-ՈՒՊԱ-ի և նացիստական Գերմանիայի համագործակցությունը ապացուցված փաստ է։ Դա հաստատվում է ինչպես գերմանական/խորհրդային փաստաթղթերով, այնպես էլ ՕՈՒՆ նյութերով։<ref>{{Cite web |title=Александр Гогун: УПА в воспоминаниях последнего главнокомандующего |url=http://lib.oun-upa.org.ua/gogun/pub06.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141216235144/http://lib.oun-upa.org.ua/gogun/pub06.html |archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 16 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 28}}</ref><ref>{{Cite web |title=Юрій Киричук. Історія УПА |url=http://lib.oun-upa.org.ua/kyryczuk/rozdil_3.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215160511/http://lib.oun-upa.org.ua/kyryczuk/rozdil_3.html |archivedate=2013 թ․ դեկտեմբերի 15 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 28}}</ref><ref name="ref1">{{Cite web |title=Перехід УПА через фронти — Петро Мірчук |url=http://lib.oun-upa.org.ua/mirczuk/r201.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080224034646/http://lib.oun-upa.org.ua/mirczuk/r201.html |archivedate=2008 թ․ փետրվարի 24 |accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 28}}</ref> ՕՈՒՆ(բ)-ի և գերմանացիների համագործակցության փաստերը հանգեցրին այն վարկածի առաջացմանը, որ ՈՒՊԱ-ն իբր ստեղծվել է գերմանական հետախուզական ծառայությունների կողմից։<ref>{{Cite web |title=ФРОНТ БЕЗ ЛИНИИ ФРОНТА. С. 17 |url=https://encyclopedia.mil.ru/files/VOV/tom4/VOV_Vol4_588-622_Chap10.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923120315/https://encyclopedia.mil.ru/files/VOV/tom4/VOV_Vol4_588-622_Chap10.pdf |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 23 |access-date=2020 թ․ հունիսի 2}}</ref><ref>8 НКВД — МВД СССР в борьбе с бандитизмом и вооруженным националистическим подпольем на Западной Украине, в Западной Белоруссии и Прибалтике (1939–1956). М., 2008. С. 135.</ref> Ըստ ուկրաինացի պատմաբանների՝ այս հայտարարությունը չի համապատասխանում իրականությանը և չի հաստատվում որևէ գերմանական վավերագրական ապացույցով։<ref>{{Cite web |title=Документи німецьких окупаційних органів про діяльність українського визвольного руху на Волині(1941-1944рр.). Иван Марчук |url=https://ukrmir.info/dokumenti-nimetskih-okupatsiynih-org/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190617202026/https://ukrmir.info/dokumenti-nimetskih-okupatsiynih-org/ |archive-date=2019 թ․ հունիսի 17 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 2}}</ref><ref>{{Cite web |title=Українська Друга Світова – чергова міфологізація. Роман Пономаренко |url=https://site.ua/roman.ponomarenko/4867/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200922045535/https://site.ua/roman.ponomarenko/4867/ |archive-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 22 |access-date=2020 թ․ հունիսի 2}}</ref> 1944 թվականի սկզբին խորհրդային զորքերը գրավեցին Վոլինի տարածքի զգալի մասը։ Մարտ ամսից նրանք գրավել են [[Վիննիցա]]ն, [[Խմելնիցկի|Պրոսկուրովը]], [[Չեռնովցի]]ն, [[Կամենեց-Պոդոլսկ]]ին, [[Կոլոմիա]]ն։ ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները հայտնվել են ճակատի երկու կողմերում։ Ռազմաճակատից դեպի արևելք մարտեր սկսվեցին ՆԿՎԴ զորքերի դեմ։ Ճակատի արևմուտքում ստեղծվեց նոր իրավիճակ, երբ ՈՒՊԱ-ն ստիպված էր անընդհատ պաշտպանվել խորհրդային պարտիզաններից, որոնք ուժեղանում էին դեսանտայիններով, երբեմն նույնիսկ ավելի հաճախ, քան պաշտպանում կամ հարձակվում էին գերմանացիների վրա: Գերմանական մեկ փաստաթուղթ, որը թվագրվում է 1944 թվականի սկզբին, վկայում է բազմաթիվ մարտերի մասին ՈՒՊԱ-ի և խորհրդային պարտիզանների միջև [[Սառնի (Ուկրաինա)|Սարնի]] քաղաքից 63 կիլոմետր հարավ-արևմուտք,<ref>[[s:Немецкое донесение о положении на антипартизанском фронте (15.01.1944 г.)|Немецкое донесение о положении на антипартизанском фронте (15.01.1944 г.)]] // Цит. по: Україна в Другій Світовій війні у документах, 2000, Т. 4. — C. 15.</ref> և մյուսը՝ Շտիր և Գորին գետերի միջև։{{sfn|Україна в ДСВ у документах|1997—2000|loc=Т. 4. — C. 31}} Միաժամանակ զենքի, զինամթերքի, դեղորայքի պակաս կար։ 1944 թվականի հունվարի 13-ին ՈՒՊԱ-ի տեղական ստորաբաժանումների և Կամենեց-Կաշիրսկի շրջանի գերմանական կայազորի ղեկավարի միջև համաձայնություն է ձեռք բերվել, համաձայն որի ՈՒՊԱ-ն, Տուրիա գետի վրայով կամուրջ կառուցելու և քաղաքը խորհրդային բանակից պաշտպանելու դիմաց, ստացել է զինամթերք, անասնակեր և, վերջապես, հենց քաղաքը։<ref>[[s:Обзор наркома госбезопасности УССР Сергея Савченко о возникновении и деятельности УПА (июнь 1944 г.)|Обзор наркома госбезопасности УССР Сергея Савченко о возникновении и деятельности УПА (июнь 1944 г.)]] // Поляки і українці між двома тоталітарними системами. - Варшава-Київ, 2005. - Т. 4. - Част. І. - С. 146-176</ref> Բազմաթիվ դեպքեր են եղել, երբ ապստամբները գերմանացիների հետ զենք են փոխանակել սննդի հետ։ ՈՒՊԱ-ի վերջին ղեկավար Վասիլի<ref name="ReferenceC">Александр Гогун. Между Гитлером и Сталиным. Украинские повстанцы: Издание 3-е, исправленное и дополненное. — Киев: K.I.C, 2014. — с. 131</ref> պատմաբան Ալեքսանդր Գոգունին տված իր հարցազրույցում վկայել է.<ref name="ReferenceC"/> 1944 թվականի հունվարի 20-21-ը Ռիվնեի շրջանի Կոստոպիլի շրջանի Զլազնե գյուղի տարածքում բանակցություններ են տեղի ունեցել գերմանական կորպուսի «Պրյուցմանի մարտական խմբի» սպայի և ՈՒՊԱ-ի մեկ ջոկատի ներկայացուցչի միջև։ ՈՒՊԱ-ի անդամները համաձայնեցին հետախուզական տվյալները փոխանցել գերմանացիներին (սակայն հրաժարվեցին կռվել գերմանացիների կողքին): Գերմանացիները համաձայնեցին ՕՈՒՆ-ին մատակարարել սահմանափակ քանակությամբ զինամթերք։<ref>[[s:Обзор коменданта ХIII немецкого армейского корпуса о движениях сопротивления на Волыни (21.01.1944 г.)|Обзор коменданта ХIII немецкого армейского корпуса о движениях сопротивления на Волыни (21.01.1944 г.)]] // Цит. по: Україна в Другій Світовій війні у документах, 2000, Т. 4. — C. 16-18.</ref> Բացի այդ, Վերմախտի 13-րդ բանակային կորպուսի հրամանատար, գեներալ Արթուր Հաուֆը հունվարի 29-ին իր գնահատականն ''է տվել ՈՒՊԱ-ի գործողություններին.'' Նա նաեւ կարծիք հայտնեց, որ որոշ դեպքերում հնարավոր է կոնկրետ ջոկատի փոքր քանակությամբ զինամթերք մատակարարել։ Եթե անհնար է համագործակցության կամ չեզոքության մասին համաձայնագիր կնքել, ապա ''«Պայքարեք ՈՒՊԱ-ի դեմ այնպես, ինչպես բոլոր այլ ավազակախմբերի դեմ և ոչնչացրեք նրանց»։''<ref>[[s:Распоряжение командования ХIII немецкого армейского корпуса подчиненной частью по отношению к УПА|Распоряжение командования ХIII немецкого армейского корпуса подчиненной частью по отношению к УПА]] // «Літопис УПА» — Том 06. УПА в світлі німецьких документів. Книга 1: 1942 — Червень 1944 — C. 112-113.</ref> Հենվելով Գաուֆֆեի կողմից տրամադրված տվյալների վրա՝ ՍԴ-ի (Անվտանգության ծառայություն) ղեկավարն Գալիցիայի դիստրիկտում՝ ՍՍ-ի օբերշտուրմբանֆյուրեր Յոզեֆ Վիտիսկան, 1944 թվականի փետրվարի 24-ին արձակեց № 395/44 հրամանը, որի համաձայն 4-րդ զրահատանկային բանակի ենթակայության տակ գտնվող ստորաբաժանումների հրամանատարները պարտավոր էին. «…1. Ինչպես նախկինում, այնպես էլ հիմա, հիմք ընդունել անողոք պայքարը բոլոր տեսակի բանդաների դեմ։ 2. Եթե որոշ շրջաններում ուկրաինական ազգայնական շարժման մեծ կամ փոքր խմբերը հայտարարեն գերմանական վեհմախտի կողմը կանգնելու և ռուսական կանոնավոր զորամասերի կամ սովետական բանդաների դեմ պայքար մղելու մասին, ապա անհրաժեշտ է այդ իրավիճակից օգտվել ի շահ գերմանական զորքերի։ Մասնավորապես՝ նման տրամադրված ուկրաինական ստորաբաժանումները պետք է օգտագործվեն հետախուզական գործողությունների համար, հատկապես՝ սովետական բանդաների դեմ։ 4. Բանդաների ազգությունը պարզելու դժվարությունների պատճառով ուկրաինական ազգայնական կազմավորումներին խորհուրդ է տրվում խուսափել գերմանական զորքերի հետ հանդիպելուց, երբ նրանք հայտնվում են: Գրավոր մի ձևակերպեք ուկրաինական ազգայնական ավազակախմբերի հետ պայմանագրերը կամ պայմանագրերը։<ref>[http://avr.org.ua/viewDoc/22488 Повідомлення про взаємовідносини з націоналістичними українськими бандами від 24.02.1944 року] // Електронний архів визвольного руху</ref> 1944 թվականի փետրվարի 12-ին Կրեմենեցու և Վերբայի շրջակայքում ձեռք բերվեց ևս մեկ համաձայնություն։ ՈՒՊԱջոկատը դադարեցրեց գրոհը գերմանական ստորաբաժանումների վրա, քանի որ միևնույն ժամանակ նա կռվում էր Կրեմենեց և Անտոնիվցի շրջանում մեծ թվով արշավող խորհրդային պարտիզանների դեմ: Վերմախտի և ՈՒՊԱ-ի միջև հաստատվել է հատուկ գաղտնաբառ՝ «Hauptmann Felix», բայց այն երկար չտևեց։<ref>(Generalkommando XIII A.K) Отношение к силам нац-укр повстанческой армии УПА, 15.02.1944 — «УПА в свiтлi нiмецьких документiв» (кн.1, Торонто 1983, кн.3, Торонто 1991)</ref> SS բրիգադեֆյուրեր Կառլ Բրենները նշել է, որ ՈՒՊԱ-ն սպառնալիքներ է հնչեցրել Վերմախտի զինծառայողներին՝ կապված այն բանի հետ, որ վերջիններս թալանում են բնակչությանը, իսկ գերմանական վարչակազմը տարեց մարդկանց արտաքսում է Ռայխում ծանր աշխատանքի։<ref>[[s:Рапорт бригаденфюрера СС Карла Бреннера о договорённости между вермахтом и УПА в районе Вербы (12.02.1944)|Рапорт бригаденфюрера СС Карла Бреннера о договорённости между вермахтом и УПА в районе Вербы (12.02.1944)]] // Україна в Другій Світовій війні у документах, 2000, Т. 4. — C. 38.</ref> Գերմանական հրամանատարության և ՈՒՊԱ-ի համագործակցությունը հաստատվում է նաև խորհրդային պարտիզանների հաղորդումներով։ ՈՒՊԱ-ի գործողություններից հիմնական բացասական գործոնը պարտիզանների ամենակարևոր հաղթաթուղթներից մեկի՝ շարժման գաղտնիության կորուստն էր, ՕՈՒՆ-ի և ՈՒՊԱ-ի դիտորդները գերմանացիներին զեկուցեցին պարտիզանական ջոկատների գտնվելու վայրի մասին: ՀՊԿ-ն նրանց հանձնեց նաև գերեվարված պարտիզաններին և դեսանտայիններին։{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/15.pdf Разд. 4.]}}<ref>Косик В. Вказ. прац. С. 419—420.</ref> Միևնույն ժամանակ, ՕՄԿ-ի ղեկավարությունը գերմանացիների հետ բանակցությունների նախաձեռնությունը վերապահեց միայն իրեն, քանի որ մտավախություն ուներ, որ գերմանացիների հետ բանակցությունները, եթե դրանք հրապարակային դառնան, ամբողջությամբ զիջելու են ուկրաինական շարժումը։ Ըստ ՆԿՎԴ-ի՝ 1944 թվականի [[Փետրվարի 25|փետրվարի 25-ին]] ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները գերմանացիների հետ միասին հարձակում են սկսել Ռիվնե շրջանի [[Դուբրովիցա (քաղաք, Ուկրաինա)|Դուբրովիցա]] քաղաքի վրա։<ref>Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944—1945 / Под ред. А. Н. Артизова. М., 20\2. С. 58-59</ref> 1944 թվականի մարտի 9-ին Բանդերայի կողմնակիցների կողմից Խորհրդային Միության հերոս, հետախույզ Նիկոլայ Կուզնեցովի («Պոլ Զիբերտ») ոչնչացումը նույնպես հետևանք էր ուկրաինացի ազգայնականների համագործակցության Ֆաշիստական Գերմանիայի հատուկ ծառայությունների հետ: Երբ Կուզնեցովը փախավ Լվովից, գեստապոյի Լվովի մասնաճյուղը նրա մասին տեղեկություն ուղարկեց ապստամբներին, ինչը թույլ տվեց նրանց բռնել Կուզնեցովին և նրա ուղեկիցներին, հարցաքննել և սպանել։<ref>Кентій А.В. Українська повстанська армія в 1944-1945 рр., С. 108</ref><ref>ЦА ФСБ России, ф.100, оп.11, д.7, л 58</ref> Գերմանացիների հետ տեղական պայմանագրեր կնքած ՈՒՊԱ ստորաբաժանումներից էր Մաքս Սկորուպսկու կուրենը՝ «Մաքսը»։ մարտի 11-ին Գալիցիայի սահմանամերձ շրջաններում արշավանքի ժամանակ նա պայմանագիր է կնքել գերմանացիների հետ խորհրդային զորքերի դեմ համագործակցության մասին։ Գերմանացիները ապստամբներին զենք, զինամթերք և վիրակապ են մատակարարել։ Անվտանգության ոստիկանության և Լվովի ՍԴ-ի ղեկավար, ոստիկանության գնդապետ Վալտեր Բիրկամպը խորհուրդ է տվել ՈՒՊԱ-ին վերաբերվել ոչ թե որպես «ավազակախմբի», այլ որպես դաշնակից բանակի: Կուրեն «Մաքսին» տրվել է թույլտվություն՝ գրոհելու Պոդկամենի վանքը, որտեղ թաքնված էին մինչև 500 լեհեր։<ref>Сообщение начальника полиции и СД Львова полковника полиции Биркампа в полицию Генерал-губернаторства о направлении начальником полиции порядка письма всем старшим командирам СС и полиции о сотрудничестве с украинскими националистическими формированиями от 15 марта 1944 г. // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944—1945 / Под ред. А. Н. Артизова. М., 20\2. С. 103.</ref> Հնարավոր է, որ ՄԱԿ-ի Անվտանգության ծառայությունը մտադիր է եղել մահապատժի ենթարկել «Մաքսին» գերմանացիների հետ բանակցությունների համար, սակայն նա (կռահելով նրա ճակատագիրը) լքել է ՄԱԿ-ի անվտանգության ծառայություն ներկայանալու կանչը ստանալուց հետո։<ref>M. Skorupśkyj, Tudy de bij za woliu. s. 236-237</ref> 1944 թվականի ապրիլի 2-ին UPA-Հյուսիսի ղեկավար Դմիտրո Կլյաչկովսկին Հյուսիսային Ուկրաինայի բանակային խմբի Աբվերկոմանդոյի միջոցով նամակ է ուղարկել Գալիցիայում գերմանական բանակի բարձրագույն հրամանատարությանը, որտեղ նա նախանշել է այն պայմանները, որոնց ներքո ՈՒՊԱ-ն կարող է համակարգել իր գործողությունները բոլշևիկների դեմ Վերմախտի հետ. # Գերմանական բանակի հրամանատարությունը գերմանական կառավարությունից ձեռք կբերի ԲԱԿ-ի առաջնորդ Ստեպան Բանդերայի և բոլոր քաղբանտարկյալների բանտից ազատ արձակումը և հայրենիք վերադարձը (...): # Գերմանական բանակի, վարչակազմի և ոստիկանության որոշ հատվածներ կդադարեցնեն ուկրաինական հողերի բնակչության, ինչպես նաև նրանց ունեցվածքի կամ անձնական ազատության ոչնչացման գործողությունները։ # Գերմանական բանակի, վարչակազմի և ոստիկանության գործոնները չեն խանգարի ուկրաինացի ժողովրդի մոբիլիզացիային դեպի ՈՒՊԱ։ # Գերմանական զորքերը, վարչակազմը և ոստիկանությունը չեն միջամտի ուկրաինական հողերի ներքին գործերին և չեն խանգարի մեզ հաղթահարել բոլշևիկների հետ համագործակցող կամ նրանց հետ համագործակցել ցանկացող տարրերը։ # Գերմանական հրամանատարությունն իր պահեստներից կթողարկի ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների լրացուցիչ սպառազինությունը՝ 10000 հրացան, 250000 պարկուճ դրանց համար, 200 «Կոլտ» արագ կրակի հրացան և դրանց համար պարկուճների չորս գոտի, 20 կարճ դաշտային ատրճանակ, 30 «Shtokesiv-Grena» 50, 30 «Shtokesiv-Grena» հակահրթիռային զենք: Բոլշևիկյան ֆիննական կամ գերմանական պատգամավորական հրացաններ, բելգիական ՆՖ 9 մմ տրամաչափի 500 ատրճանակ, 10000 նռնակ, 100 ական և համապատասխան քանակությամբ ատրճանակներ, նռնականետեր և ատրճանակներ։ # Գերմանական ռազմական և ոստիկանական ստորաբաժանումները չեն խոչընդոտի ՈՒՊԱ-ին մարտական, քաղաքական և հետախուզական գործողություններ իրականացնելու համար։ # Գերմանական ստորաբաժանումները կստանձնեն ապստամբներին հնարավոր օդային աջակցություն ցուցաբերել։ Միևնույն ժամանակ, Կլյաչկովսկին նշել է, որ մեծ կասկածներ կան բոլշևիկների նկատմամբ Գերմանիայի սեփական հաղթանակի վերաբերյալ, և դա պայմանավորված է նրանով. # ամենակրիտիկական պահին Գերմանիան լքված է իր նախկին դաշնակիցների կողմից, # Խենթ Հիտլերի և նրա ավազակապետական կլիմայի անիմաստ քաղաքականությունը Արևելյան և Արևմտյան Եվրոպայի ստրկացած ժողովուրդներին դրդեց Գերմանիայի դեմ, # Գերմանական բանակը բարոյալքված է և կորցրել է հավատը հաղթանակի նկատմամբ։<ref>[https://web.archive.org/web/20070502210000/http://www.dt.ua/3000/3150/54958/ Пастка для «Щура» 4 листопада одному з засновників УПА Дмитрові Клячківському виповнилося 95 років]</ref> Գարնանը Լվովում տեղի ունեցան բանակցություններ Անվտանգության ոստիկանության ներկայացուցիչների և Գալիցիայի Ս.Դ.-ի և հույն կաթոլիկ քահանա Իվան Գրինյոխի միջև, որը հանդես էր գալիս «Գերասիմովսկի» կեղծանունով, որոնք ամբողջությամբ ավարտվեցին միայն 1944 թվականի ամռանը։<ref>Motyka G. Ukraińska partyzantka, 1942—1960. — Warszawa, 2006. S. 231—234.</ref> Գրինյոխի և Գերմանիայի ներկայացուցչի՝ SS-Obersturmbannführer դոկտոր Վիտիսկայի միջև երկրորդ հանդիպումը տեղի ունեցավ Լվովում 1944 թվականի մարտի 23-ին։ Բանակցությունների ընթացքում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել առանձին քաղբանտարկյալների (Դարիա Հնատկիվսկա-Լեբեդի և նրա երեխայի) ազատ արձակման և ապստամբական բանակին խորհրդային թիկունքում կռվելու համար զենք փոխանցելու վերաբերյալ։ Գերմանացիները, տեսականորեն, համաձայնեցին զենք տրամադրել այն ապստամբ ստորաբաժանումներին, որոնք պետք է անցնեին առաջնագիծը և հասնեին խորհրդային թիկունք։<ref>Доклад [председателя полиции безопасности и СД Галиции гаупштурмфюрера СС криминального комиссара Палпе] о второй встрече с представителями центрального руководства ОУН и готовности их к сотрудничеству с полицией безопасности от 24 марта 1944 г. // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944–1945 / Под ред. А.Н. Артизова. М.,2012. С. 105.</ref> Մարտի 28-ին Լվովում տեղի ունեցավ Գրինյոխի և Օբերտուրմբանֆյուրեր դոկտոր Վիտիսկայի հաջորդ հանդիպումը։ Գերմանացի բանակցողը մեղադրել է ուկրաինացի ազգայնականներին գերմանական զորքերի, ոստիկանության և բիզնես հաստատությունների վրա հարձակումները շարունակելու, հակագերմանական քարոզչություն իրականացնելու և ՍՍ Գալիսիայի դիվիզիան «քայքայելու» մեջ: «Գերասիմովսկին» խոստացել է օգնել վերջ տալ գերմանացիների դեմ թշնամական գործողություններին։<ref>Сообщение [председателя полиции безопасности и СД Галиции гауптштурмфюрера СС криминального комиссара Палпе] криминал-комиссару об итогах третьей встречи с представителем центрального руководства ОУН Герасимовским от 29 марта 1944 г. // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944–1945 / Под ред. А.Н. Артизова. М.,2012. С. 109–111.</ref> Սակայն համաձայնություն ձեռք չի բերվել։ Միայն 1944 թվականի աշնան սկզբին, գերմանացիների ներկայությամբ, Գրինյոխը հանդիպեց համակենտրոնացման ճամբարում գտնվող Ստեփան Բանդերային և տեղեկացրեց բանակցությունների մասին։ Եվ 1944 թվականի ապրիլի 22-ին Յոզեֆ Վիտիսկան Գեստապոյի ղեկավար Հայնրիխ Մյուլերին հեռագրում է գերմանացիների դեմ թշնամական գործողությունների մասին. Լեհերի դեմ ահաբեկչություն գործադրելով՝ ՈՒՊԱ-ն գործում է թաղամասում որպես տպավորիչ ապակայունացնող ուժ, այն մտադիր է հետագայում ակտիվացնել այդ գործունեությունը և ձգտել ուկրաինացիների նկատմամբ ամենակարևոր գաղափարներին: Ավելացնենք, որ առանձին խմբեր, հատկապես շրջանի հարավային հատվածում, չեն վախենում նույնիսկ գերմանական Վերմախտի ստորաբաժանումների վրա հարձակումից։<ref>[[s:Телеграмма Йозефа Витиски Вальтеру Биркампу и Генриху Мюллеру о результатах совещания начальников абверкоманд во Львове (22.04.44)|Донесение командира охранной полиции и СД в дистрикте Галиция оберштурмбанфюрера Й. Витиска в Гл. упр. имперской безопасности, группенфюреру СС Г. Мюллеру и нач. полиции безопасности в Генерал-губернаторстве Биркампу о контактах УПА с вермахтом и Абвером]] // Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 177-180</ref> 1944 թվականի ապրիլի 10-ին ՈՒՊԱ-ի հրամանատարությունը հրաման արձակեց, որով արգելվում էր տեղական կազմակերպություններին մահվան սպառնալիքի տակ համագործակցել գերմանացիների հետ։ Սպառնալիքն իրականացվել է ստորաբաժանման որոշ հրամանատարների նկատմամբ։ Օրինակ, 1944 թվականի ապրիլի 15-ին ՈՒՊԱ-ի մեկ այլ սպա՝ Նիկոլայ Օլեյնիկ-«Օրելը», մահապատժի է ենթարկվել գերմանացիների հետ խորհրդային պարտիզանների և լեհերի դեմ համատեղ պայքարի մասին համաձայնագիր կնքելու համար: Աբվերի ստորաբաժանումների ղեկավարների հրապարակված զեկույցները տեղեկություններ են պարունակում Կամենկա-Ստրումիլովո քաղաքի «Օրել»-ի հետ բանակցությունների մասին։ «Արծիվը» համաձայնել է, համաձայն գերմանական կողմի ցուցումների, «շրջափակել իր տարածքի հատվածը 20 կմ դեպի արևելք՝ ընդդեմ սովետ-ռուսական ավազակախմբերի կամ նրանց ստորաբաժանումների ներխուժման, կամ, օրինակ, ստանձնել Լվով-Պրզեմիսլ ճանապարհի պաշտպանությունը» և հանձնել է գրավված խորհրդային քարտեզը։ Հրաժեշտի ժամանակ «Արծիվը» գերմանացիներին հրավիրեց իր զորամասով նշելու Զատիկը։<ref>[https://istmat.org/node/40191 Документы о переговорах представителей немецкой администрации в Каменка-Струмилове с руководителем подразделения УПА «Орлом» о прекращении борьбы с немцами и снабжении отряда УПА оружием] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200223190618/https://istmat.org/node/40191 |date=2020-02-23 }} // Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 123-128</ref> «Արծիվ»-ի գործով հաստատված միտումները կարող էին հանգեցնել ՈՒՊԱ-ի «քայքայմանը», և հրամանատարությունը պարտավոր էր դաժանորեն դադարեցնել չարտոնված բանակցությունները։ «Օրելի» և «Սոսենոկի» կրակոցներից հետո ապստամբ դաշտային հրամանատարներից շատերը, երբ գերմանացիները բանակցություններ են խնդրել, տվեցին։<ref>Літопис УПА. Нова серія. – Т. 8. – Київ – Торонто, 2006 – С. 653</ref> 1944 թվականի ապրիլի 19-ին Լվովում 101-րդ, 202-րդ և 305-րդ Աբվերկոմանդոսի ղեկավարների հանդիպման ժամանակ Աբվերկոմանդո 101-ի ղեկավար, փոխգնդապետ Լինգարդտը զեկուցել է, որ նա նախկինում իրականացրել է իր հետախուզական աշխատանքը, հիմնականում '', անհնար է ռազմական հաջողության հասնել կարմիր ռազմագերիների'' միջոցով․ ''Հավաքագրել նրանց գերմանական շահերի համար: Այդ իսկ պատճառով, նրան մնում է օգտագործել ՈՒՊԱ-ի մարդկանց առաջին գծի հետևում, առանց ՈՒՊԱ-ի հետ շփման, նրա հետախուզական գործունեությունը անհնարին կլիներ:'' Նման տեսակետներ է հայտնել Աբվերկոմանդո 202-ի ղեկավար, փոխգնդապետ Զելիգերը։ Աբվերկոմանդո 305-ի ղեկավար, գնդապետ Քրիստիանսենը դեմ արտահայտվեց, քանի որ ՈՒՊԱ-ի մեղքով 14-րդ ՍՍ-Գալիսիայի նռնականետային դիվիզիան, ինչպես նաև ուկրաինական օժանդակ ոստիկանությունը հիմնականում քայքայման եզրին են, և նրանց անդամները զանգվածաբար համալրում են<ref>Коваль В. ОУН-УПА і Німеччина // Українська Повстанська Армія і національно-визвольна боротьба в Україні у 1940-1950 рр. / Матеріали Всеукраїнської наукової конференції 25-26 серпня 1992 р. – Київ, 1992. С. 221-222.</ref> ապստամբների շարքերը։ 1944 թվականի ապրիլի 20-ին Հյուսիսային Ուկրաինայի գերմանական բանակի խմբի հրամանատար Վալտեր Մոդելը կարճ հրահանգ է գրել այն մասին, թե ինչպես պետք է գերմանացի զինվորները վարվեն ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների հետ: Նա հայտարարեց, որ որոշ դեպքերում ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները համաձայնում են որոշակի պայմանավորվածությունների, բայց քանի որ ուկրաինացիներն այժմ մեծ վտանգ են տեսնում խորհրդային իշխանության վերադարձի մեջ։ Իսկ գերմանացիները պետք է հասկանան ՈՒՊԱ-ի դիրքորոշումը, որն ուղղված է ցանկացած օտար տիրապետության դեմ։<ref>В. Косик. Україна в Другій світовій війні у документах — Т. 4: Збірник німецьких архівних матеріалів (1944—1945). — 2000. — C. 55-56</ref> Հազվագյուտ դեպքերում ռազմական նպատակներով ՈՒՊԱ ստորաբաժանումներին առաջարկվող համագործակցությունը դեռ կարող է օգտագործվել. մասնավորապես աջակցություն ցուցաբերել, երբ խոսքը վերաբերում է Վոլինում և Պոլեսիայում ՈՒՊԱ խմբերի ուժեղացմանը։ Մայիսի 3-ին Լվովում կրկին կայացել է Իվան Գրինյոխի և Յոզեֆ Վիտիսկայի հանդիպումը։ «Գերասիմովսկին» տեղեկացրեց նրան, որ ուկրաինացի ապստամբները գերի են վերցրել 20 սովետական դեսանտային և պատրաստ են հանձնել գերմանացիներին՝ պայմանով, որ անվտանգության ոստիկանությունը ներում շնորհի և ազատ արձակի ազգայնական զենք պահելու համար մահապատժի դատապարտվածներին։<ref>[[s:Сообщение Львовского гестапо о захвате УПА 20-ти советских парашютистов и готовности передать их немецким властям (05.05.1944)|Сообщение Львовского гестапо в Главное управление государственной безопасности о захвате УПА 20-ти советских парашютистов и готовности передать их немецким властям]] // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944–1945 / Под ред. А.Н. Артизова. М.,2012. С.197-198.</ref> Հրապարակվեցին նաև գերմանական ոստիկանության փաստաթղթերը ՈՒՊԱ խմբերից մեկի՝ Յարոսլավ Խմելի հետ բանակցությունների մասին 1944 թվականի մայիսի 19-ին: Կամենկա-Ստրումիլովոյի, Ներինգի և Խմելի շրջանի ղեկավարի նամակագրությունից ակնհայտ է դառնում, որ ուկրաինացի ազգայնականները գերմանացիներին հետաքրքրող տեղեկություններ են փոխանցել։<ref>[https://istmat.org/node/40249 Сопроводительное письмо окружного рук-ля в Каменке-Струмилово Неринга рук-лю полиции безопасности и СД по Галиции Й. Витиска, руководителю полевой полиции при Верховном командовании войск Сев. Украины о переговорах с рук-лем одной из групп УПА Хмелем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200223211354/https://istmat.org/node/40249 |date=2020-02-23 }} // Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 218-222</ref> Բայց նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ՈՒՊԱ-ն բանակցություններ էր վարում գերմանացիների հետ, Բանդերայի կողմնակիցների առանձին ստորաբաժանումներ մարտի մեջ մտան օկուպանտների հետ ։<ref>Літопис УПА. Нова серія. Т. 8… С. 653—655.</ref> 1944 թվականի ապրիլի երրորդ տասնօրյակում SS-ի և ոստիկանության օպերատիվ թիմերը Գալիցիայի շրջանում, Վերմախտի որոշ ստորաբաժանումների հետ միասին, սկսեցին կազմակերպված մարտական հարձակման առաջին ալիքը գերմանական բանակի համար կարևոր ռազմավարական ուղղություններով գործող տեղական ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների դեմ: Դրա անմիջական խթանը ուկրաինական Դիմադրության շարժման զինված կազմավորումների հարձակումներն էին Գալիսիայում Վերմախտի և հունգարական զորքերի միավորված ստորաբաժանումների վրա: Դրոհոբիչի և Ստրիի շրջակայքում ուկրաինական Դիմադրության շարժումը ճնշելու համար տեղակայվել են Գալիսիայի շրջանի ՍՍ-ի առաջնորդին և ոստիկանությանը ենթակա սահմանապահ ստորաբաժանումները։ Գերմանական ոստիկանության և Վերմախտի փոքր ստորաբաժանումները հարձակվել են նաև ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների վրա Սոլոտվինոյի, Բերեժանիի և Գալիցիայի մի շարք այլ քաղաքների մոտակայքում։<ref>Torzecki R. Kwestia ukrainska w polityce III Rzechy. – Warszawa, 1972. – S.329.</ref> Գերմանական զեկույցներից մեկի համաձայն՝ 1944 թվականի հունիսի 26-ին Լվովի մարզի Նիկոլաև քաղաքի մոտ տեղի ունեցավ ճակատամարտ, որի ժամանակ նացիստները սպանեցին ՈՒՊԱ-ի 29 անդամների և գերեցին 250 ապստամբների։<ref>Україна в Другій Світовій війні у документах, 1997—2000, Т. 4. — C. 100-101.</ref> ՈՒՊԱ-ի և Գերմանիայի միջև հարաբերությունների կարևոր ասպեկտը Waffen-SS «Գալիսիա» ստորաբաժանման գործունեությունն է:<ref>Україа в Другій світовій війнi у документах…С. 132.</ref> Ըստ ուկրաինացի էմիգրացիոն պատմաբան Վլադիմիր Կոսիկի,ՕՈՒՆ-Բ-ն դեմ է եղել դիվիզիայի ստեղծմանը և քարոզարշավ է իրականացրել դրա դեմ:<ref>Косик В. Україна i Німеччина у Другій світовій війнi. Париж, Нью-Йорк-Львов, 1993. С. 358—362.</ref> Այնուամենայնիվ, ինչպես ցույց են տալիս ավելի սերտ հետազոտությունները և բաժնետոմսի անդամների հիշողությունները, գործն ավելի բարդ էր: Բաժանման վերաբերյալ ՕՄ-Բ-ում տարբեր կարծիքներ կային։ Ղեկավարության մի մասը, այդ թվում՝ Ռոման Շուխևիչը, հանդես է եկել այն բանի օգտին, որ ազգայնականները պետք է ծառայեն դիվիզիայում՝ ռազմական պատրաստություն ստանալու համար։ Մյուսները, այդ թվում՝ PZUZ (Հյուսիսարևմտյան ուկրաինական հողեր) և PZUZ (Հարավային ուկրաինական հողեր) կուսակցությունները դեմ էին դրան։ Արդյունքում ընդունվեց փոխզիջումային լուծում՝ ՄԿՀ-ն հրապարակայնորեն դատապարտեց դիվիզիան, սակայն դիվիզիայում ռազմական պատրաստվածություն և ազդեցություն ձեռք բերելու համար իր անձնակազմն ուղարկեց այնտեղ։<ref>Шанковський Л. УПА i Дивізiя // Українська дивізiя «Галичина». Історико-публіцистичний збірник / Упоряд. М. Слабошпицький. К., 2007. C. 69-70.</ref> 1944 թվականի փետրվարից ՈՒՊԱ-ի որոշ ստորաբաժանումներ Գալիցիայի դիվիզիայի ստորաբաժանումների հետ միասին գլխավոր կառավարության տարածքում կռվում էին խորհրդային և լեհ պարտիզանների դեմ։{{sfn|ОУН і УПА|2005|loc=[http://histans.com/LiberUA/Book/Upa/15.pdf Разд. 4.]}} Ավելի ուշ, Բրոդիի ճակատամարտից հետո, ՈՒՊԱ-ն կազմեց իր շարքերը դիվիզիայի նախկին վերապրած անդամներից։ Ընդհանուր առմամբ, ՈՒՊԱ-ի շարքերը համալրվել են մինչև 3000 հոգով։<ref>Шаповал Ю. ОУН і УПА на теренi Польщi (1944-1947рр.). Київ, 2005. С. 69</ref><ref>Шанковський Л. Указ. соч. С. 73-74.</ref> Լվով-Սանդոմյերզ գործողության ավարտին գրեթե ողջ Գալիցիան արդեն խորհրդային ձեռքերում էր։ Հուլիսի 27-ին Կարմիր բանակը գրավեց Լվովը, Ստանիսլավը և Պրզեմիսլը, իսկ օգոստոսի 6-ին՝ Դրոհոբիչը և Բորիսլավը։ Այսպիսով, գերմանացիները կորցրին գրեթե ողջ Ուկրաինան, բացառությամբ լեռնաշղթայի և Անդրկարպատիայի։ 1944 թվականի օգոստոսի 18-ին Հյուսիսային Ուկրաինայի բանակի շտաբի պետ, գեներալ Վոլֆ-Դիտրիխ ֆոն Քսիլանդերը բանակի շտաբին փոխանցեց համաձայնագրի կետերը, որոնք ՈՒՊԱ-ի ներկայացուցիչը կնքել էր Վերմախտի սպայի հետ Թուրքիայի շրջանում։ Համաձայնագիրը պահանջում էր, որ գերմանացիները չհարձակվեին ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների վրա, եթե նրանք չհարձակվեին առաջինը: UPA-ն, իր հերթին, համաձայնեց օգնել Վերմախտին հետախուզությամբ և գերմանացի զինվորներին առաջնորդել առաջնագծի հետևում: Այս համաձայնագիրը ՈՒՊԱ-ն դիտել է որպես «մարտավարական միջոց, այլ ոչ թե իրական համագործակցություն։<ref>Україна в Другiй свiтовiй вiйнi у документах. 1941–1945. Т. IV. Львiв, 2000. С. 177-178</ref> ՕՈՒՆ-ի և ՈՒՊԱ-ի հակագերմանական ճակատի վերջնական փլուզման վերջին քայլը կարելի է համարել ՈՒՊԱ խմբի «Արևմտյան-Կարպատներ» 1944 թվականի օգոստոսի 22-ի հրամանի 1-ին մաս: Ելնելով դրանից՝ հրամանը ուշադրություն է հրավիրել «ժողովրդի էներգիան Ուկրաինայի գլխավոր թշնամու (բոլշևիկների) դեմ վճռական և վերջնական հաշվեհարդարի համար պահպանելու անհրաժեշտության վրա։<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія: Історичні нариси / НАН України; Інститут історії України / С. В. Кульчицький (відп.ред.). — К.: Наук. думка, 2005. — с. 199.</ref><ref>BA-MA RH 2/v. 2545</ref> Վերջին բախումը տեղի է ունեցել 1944 թվականի սեպտեմբերի 1-ին։<ref>Попытку создания сводной базы всех столкновений УПА с немецкими вооруженными формированиями предпринял А. Денищук: Денищук О. Боротьба УПА проти німецьких окупантів. Хронологія подій. Т. 1 Волинь. Рівне, 2008; Він же. Вказ прац. Т. 2. Галичина та східна Україна. Рівне, 2008.</ref> Ամսվա վերջին ճակատն արդեն դուրս էր եկել Արևմտյան Ուկրաինայի մեծ մասից:<ref>Косик В. Україна і Німеччина у Другій світовій війні / Наукове товариство імені Т. Шевченка у Львові; Українознавча бібліотека НТШ. – Париж; Нью-Йорк; Львів: 1993. – С. 437.</ref> 1944-ի վերջին, երբ Կարմիր բանակը առաջ շարժվում էր դեպի արևմուտք՝ դեպի Գերմանիայի սահմանները, նացիստական ​​Գերմանիայի ղեկավարությունը ստիպված եղավ վերջնականապես վերանայել իր վերաբերմունքը ուկրաինական ազգայնականության ևՈՒՊԱ-ի նկատմամբ՝ որպես ԽՍՀՄ-ի դեմ պատերազմում հնարավոր դաշնակից: 1944 թվականի սեպտեմբերի 28-ին գերմանական իշխանությունները նախկինում կալանավորված ՕՈՒՆ(բ) ակտիվիստների հետ միասին Զախսենհաուզենի համակենտրոնացման ճամբարից ազատ արձակեցին Ստեփան Բանդերային և Յարոսլավ Շտեցկոյին։ Գերմանական մամուլը բազմաթիվ հոդվածներ է հրապարակում բոլշևիկների դեմ պայքարում ՈՒՊԱ-ի հաջողությունների մասին՝ ՈՒՊԱ-ականներին անվանելով «ուկրաինացի ազատամարտիկներ»։<ref>''Martovych O.'' The Ukrainian Insurgent Army (UPA). — Munchen, 1950. — p. 20.</ref> 1944 թվականի աշնանից գերմանական զորավարժարաններում կազմակերպվում էին դասընթացներ, որոնք երկու-երեք ամսվա ընթացքում պետք է պատրաստեին ուկրաինացի ազգայնականների և գերմանացիների հատուկ հետախուզական և դիվերսիոն ստորաբաժանումներ։<ref>ОУН і УПА, 2005, Разд. 5. — С. 338.</ref><ref>Боляновський А. Цит. твір. С. 308.</ref> Բանդերային և ՕՈՒՆ-ի այլ ակտիվիստներին տեղափոխել են Բեռլին՝ համակենտրոնացման ճամբարից ազատվելուց հետո: Այնտեղ Բանդերային բնակարան են տվել մի շենքում, որտեղ առաջին հարկում ապրում էին նրան հսկող գեստապոյի սպաները։ Այստեղ նրան առաջարկեցին ղեկավարել Ուկրաինայի ազատագրական կոմիտեն, որը պետք է ստեղծվեր Գերմանիայում (նման է գեներալ Անդրեյ Վլասովի ռուսական ազատագրման կոմիտեին)։ Ուկրաինական բոլոր ազգայնական խմբավորումները և նույնիսկ ՈՒՊԱ-ն պետք է ենթարկվեին այս կոմիտեին։ Բանդերան հայտարարեց, որ չի կարող ստեղծել նման հանձնաժողով, քանի որ համակենտրոնացման ճամբարում գտնվելու ընթացքում բացարձակապես ոչ մի ազդեցություն չի ունեցել ՕՈՒՆ-ի, ՈՒՊԱ-ի և ՈՒԳՌՎ-ի վրա: Նա գերմանացիներին խորհուրդ տվեց դիմել այլ թեմատիկ ասոցիացիաների ու գործիչների։ Ուկրաինական ազգային կոմիտեի ստեղծման գործում Ստեփան Բանդերայի ներգրավվածության մասին ավելի շատ մանրամասներ տրված են Արևելյան տարածքների նախարարության աշխատակից Օտտո Բրաուտիգամի գրառման մեջ։ ''«Նախկինում այս շարժումն ավելի շատ ուղղված էր Գերմանիայի դեմ, քան բոլշևիզմի դեմ: Եվ այնուամենայնիվ, ՈՒՊԱ-ն, այս շարժման գլխավորությամբ, այսօր շատ արժեքավոր զենք է բոլշևիկների դեմ պայքարում, որն արժանի է ամեն աջակցության, թեև գերմանական քաղաքացիական վարչակազմի շատ ներկայացուցիչներ դարձան դրա զոհը»:''<ref>[https://istmat.org/node/40306 Заметка начальника Главного политического управления О. Бройтигама о возможности создания Украинского национального комитета и кандидатуре его руководителя] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191231005323/https://istmat.org/node/40306 |date=2019-12-31 }} // Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 325-327</ref> 1944 թվականի հոկտեմբերին Աբվերի յոթ դիվերսանտներից բաղկացած խումբը Դիտրիխ Վիտցելի գլխավորությամբ արշավանք իրականացրեց Կարմիր բանակի թիկունքում, որն ավարտվեց 1944 թվականի նոյեմբերի 7-ին։ Ուկրաինայի տարածքում արշավանքի ժամանակ Կիրն-Վիտցելը ներկայացել էր որպես անգլիացի, և նրա նպատակն էր պարզել, թե ինչ հարաբերություններ ունի ՈՒՊԱ-ն արևմտյան դաշնակիցների հետ: Արշավանքից հետո Վիտցելի խումբը թռավ Կրակով։ Կապիտան «Կիրնը», մասնավորապես, նշել է, որ ՈՒՊԱ-Հյուսիս շտաբի հետ բանակցելիս իմացել է, որ ՈՒՊԱ-ի շարքերում կան մի քանի հարյուր գերմանացի զինվորներ և սպաներ։<ref>{{Cite web |title=УПА в світлі німецьких документів. Книга 2: Червень 1944 - Квітень 1945 – C. 106-111 |url=http://shron2.chtyvo.org.ua/Litopys_UPA/Tom_07_UPA_v_svitli_nimetskykh_dokumentiv_Knyha_2_Cherven_1944_-_Kviten_1945.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210702154114/https://shron2.chtyvo.org.ua/Litopys_UPA/Tom_07_UPA_v_svitli_nimetskykh_dokumentiv_Knyha_2_Cherven_1944_-_Kviten_1945.pdf |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 2 |access-date=2020 թ․ մարտի 15}}</ref> 1944 թվականի նոյեմբերի 17-ին ՕՈՒՆ(բ) ղեկավարությունը Ալֆրեդ Ռոզենբերգին տեղեկացրեց հուլիսին Ուկրաինայի ազատագրման առաջատար խորհրդի (ULRC) ստեղծման մասին՝ ընդհատակյա խորհրդարան, որը գլխավորում էր Կիրիլո Օսմակը: Ավելի վաղ օկուպացված տարածքների նախարարը բանդերիտներին ճանաչել էր որպես ուկրաինական ժողովրդի օրինական ներկայացուցիչներ՝ արգելելով մամուլում օգտագործել «ավազակներ» մականունը ՈՒՊԱ-ի մարտիկների հետ կապված։<ref>[[s:Сообщение Фрица Арльта Альфреду Розенбергу о создании Украинского главного освободительного совета (УГВР) и отношении ОУН к УГВР (17.11.44)|Сообщение Фрица Арльта Альфреду Розенбергу о создании Украинского главного освободительного совета (УГВР) и отношении ОУН к УГВР (17.11.44)]] // Цит. по: Украинские националистические организации в годы второй мировой войны. Том 2 1944-1945 Москва. РОССПЭН 2012 Стр. 427-428]</ref> Ուկրաինացի ազգայնականների և գերմանացիների հարաբերությունների մանրամասները 1944-1945 թվականների վերջում։ Այս մասին պարզվում է Աբվերի լեյտենանտ Զիգֆրիդ Մյուլլերի հարցաքննության արձանագրությունից։ Աշնան վերջում նրան նշանակեցին Աբվերկոմանդո 202 (Կրակով)։<ref>[https://istmat.org/node/40613 Протокол допроса сотрудника «Абверкоманды-202» З.М. Мюллера об обучении в школах «Абверкоманды-202» украинских националистов от 19 сентября 1946 г.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624023919/https://istmat.org/node/40613 |date=2016-06-24 }} // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Т. 2: 1944–1945 / Под ред. А.Н. Артизова. М., 2012. С. 912–918.</ref> Նշանակվելուց հետո նա անցել է հրահանգավորում։ «Գլխավոր շտաբի I-Ց բաժնի հետախուզության հարցերով փոխտնօրեն կապիտան Դամերաուն և կապիտան Շտոլցը տեղեկացրին ինձ, որ 1944 թվականի հոկտեմբերին «Աբվերկոմանդա-202»-ի ղեկավար կապիտան Կիրնը կապ է հաստատել ՈւՊԱ-ի հարավային շտաբի հետ և բանակցություններ է վարում ուկրաինացի ազգայնականների հետ՝ ՈւՊԱ-ի պարտիզանական ջոկատներին Խորհրդային բանակի թիկունքում դիվերսիոն աշխատանքների ներգրավելու վերաբերյալ»։ Հետագա համագործակցության հնարավորությունները մանրամասն պարզելու համար 1944 թվականի դեկտեմբերի 27-ին Կրակովից ՈւՊԱ-ի Գերագույն հրամանատարության դիրքերը հատուկ ինքնաթիռով տեղափոխվեց մի հատուկ խումբ, որի կազմում էին Վիցելը (Կիրնը), Յուրի Լոպատինսկին՝ Շուխևիչի նախկին ադյուտանտը «Նախտիգալ» գումարտակում, Վասիլ Չիժևսկին՝ Բանդերայի հանձնարարականներով, և ռադիստ Սկորոբագատը։ ՈւՊԱ-ի հրամանատար Շուխևիչի հետ հանդիպման ժամանակ նրան փոխանցվեց 5 միլիոն ռուբլի՝ ՕՈւՆ-ի և ՈւՊԱ-ի հակասովետական պայքարի ֆինանսավորման նպատակով։ Բանդերայի զինակից Վասիլի Դյաչուկի վկայություններով՝ 1945 թվականի փետրվարին ՕՈւՆ-ի առաջնորդը կազմակերպության անդամների օգնությամբ փախել է Բեռլինում իր բնակարանից և կեղծ փաստաթղթերով տեղափոխվել է Հարավային Գերմանիա։ Այնտեղ նա կարողացել է թաքնվել գեստապոյից մինչև պատերազմի ավարտը։<ref>Показания В. Н. Дьячук-Чижевского о его разговоре со Степаном Бандерой в августе 1945 года в г. Мюнхене. 28 января 1946 года. Цит. по: Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Документы: в 2 т. Т. 2: 1944—1945. — С. 839—842.</ref> Ընդհանրապես, ժամանակակից ուկրաինացի պատմաբանները այս ժամանակահատվածում ՈՒՊԱ-ի և գերմանացիների միջև հարաբերությունները բնութագրում են որպես «զինված չեզոքություն». ՈՒՊԱ-ն պարտավոր էր առաջինը չհարձակվել գերմանական ուժերի վրա, գերմանական կողմին տրամադրել հետախուզական տվյալներ՝ փոխարենը ստանալով զենք և չեզոքություն:ՈՒՊԱստորաբաժանումների կամ ուկրաինական գյուղերի վրա գերմանական հարձակման դեպքում ՈՒՊԱ կազմավորումները պետք է վճռական պատասխան տան։ Սակայն դա ՈՒՊԱ-ի գլխավոր հրամանատարության քաղաքականությունն էր։ Տեղում առանձին հրամանատարներ հաճախ բանակցություններ էին վարում գերմանացիների հետ՝ առանց վերևից արտոնագրի՝ հանուն Կարմիր բանակի դեմ համատեղ գործողությունների։<ref>Поляки i українцi… С. 332.</ref> ՄԱԿ-ի նախկին հրամանատար Ալեքսանդր Լուցկին ՆԿՎԴ-ում հարցաքննության ժամանակ ասել է, որ ՄԱԿ-ի ղեկավարությունը պաշտոնապես դեմ է գերմանացիների հետ բանակցություններին։ Օկուպանտների հետ տեղական բանակցությունների համար ՄԱԿ-ի անվտանգության ծառայությունը լիկվիդացրել է մի քանի տասնյակ դաշտային հրամանատարների։ Լուցկիի խոսքով, նույնիսկ Վասիլի Կուկին մահապատիժ է սպառնում, սակայն նրան փրկել են միայն անձնական ռազմական արժանիքները։<ref>[http://doc20vek.ru/node/2296 Из протокола допроса руководителя УПА-Запад А. А. Луцкого о его участии в создании и руководстве УПА и Украинской народной самообороны (УНС)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190829143057/http://doc20vek.ru/node/2296 |date=2019-08-29 }} // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Документы. В двух томах. Том 2. 1944—1945. С. 712—726. Док. № 3.181.</ref><ref>Patrz np.: CDAWOWU, z. 3833, op. 1, t. 135, k. 1–2.</ref> Ինչպես նշում են ժամանակակից ուկրաինացի պատմաբանները, 1944-ին գերմանացիները իրենց համագործակցության շրջանակներում ՈՒՊԱ-ին փոխանցեցին մոտ 10 հազար ծանր և թեթև գնդացիր, 26 հազար ավտոմատ զենք, 72 հազար հրացան, 22 հազար ատրճանակ, 100 հազար ձեռքի նռնակ, 300 դաշտային ռադիոկայան:<ref>Украинский фронт в войнах спецслужб: ист. очерки / Д. Веденеев; Укр. ин-т военной истории. – Киев, 2008. – С. 355</ref> Գալիսիայում անվտանգության ոստիկանության և ՍԴ նախկին ղեկավար Յոզեֆ Վիտիսկան, անդրադառնալով ՈՒՊԱ-ի հարաբերություններին գերմանացիների հետ, 1944 թվականի դեկտեմբերի 18-ին այս թեմայով իր զեկույցում նշել է։<ref>[http://history.org.ua/LiberUA/e_dzherela_Druga_svitova_4/e_dzherela_Druga_svitova_4.pdf Українці не вірять Власову. Німці залишають УПА без підтримки. Локальні домовленності не мають суттевого значення. 18 грудня 1944 року] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210413173900/http://history.org.ua/LiberUA/e_dzherela_Druga_svitova_4/e_dzherela_Druga_svitova_4.pdf |date=2021-04-13 }} // В. Косик. Україна в Другій світовій війні у документах — Т. 4: Збірник німецьких архівних матеріалів (1944—1945). — 2000. — С. 302</ref> Գերմանացի ֆելդմարշալ [[Էրիխ ֆոն Մանշթայն|Էրիխ ֆոն Մանշտեյնը]], Հարավային բանակային խմբի հրամանատարը, իր Lost Victories գրքում նշել է ՈՒՊԱ ստորաբաժանումները որպես ''«կռվող խորհրդային պարտիզանների դեմ, բայց, որպես կանոն, ազատում են իրենց ձեռքն ընկած գերմանացիներին՝ նրանցից վերցնելով զենքերը»։''<ref>''Эрих фон Манштейн.'' Утерянные победы. — Ч. 3. — Гл. 15: Прим. 76.</ref> Արևելյան տարածքների նախարարության աշխատակից Օտտո Բրաուտիգամը նաև իր հետպատերազմյան հուշերում գրել է ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների մասին. ''«Ուկրաինայում առաջացել է դիմադրության շարժում, Ուկրաինայի ազատագրական բանակը (UPA), որն իր զենքն ուղղել է առաջացող Կարմիր բանակի, ինչպես նաև գյուղական գերմանական քաղաքացիական վարչակազմի դեմ: «Նա չի կռվել գերմանական բանակի դեմ։''<ref>Brautigam О. So hat es sich zugetragen. Ein Leben als Soldat und Diplomat. Wurzburg, 1968, S. 700.</ref> Խորհրդային պարտիզանների զեկույցներում 1944-ին Վոլինում ՈՒՊԱ-ի գործողությունների վերաբերյալ ասվում էր. ''«Երկար ժամանակ լինելով Վոլինի և Ռիվնեի շրջաններում (1943թ. հունիս – 1944թ. հունվար), մենք որևէ փաստ չունենք այն մասին, թե որտեղ են ուկրաինացի ազգայնականները, բացի իրենց մամուլում տարածված դատարկ խոսակցություններից և գերմանացիների դեմ իրենց մամուլում:'' (1944 թվականի հունվարի 21-ին [[Ալեքսեյ Ֆեոդորով (ԽՍՀՄ հերոս)|Ալեքսեյ Ֆեդորովից]] Նիկիտա Խրուշչովին և Տիմոֆեյ Ստրոկաչին ուղղված զեկույցից)։<ref>Білас І. Г. Репресивно-каральна система в Україні 1917-1953: суспільно-політичний та історичний аналіз: у 2 кн.. — Київ: Либідь; Військо України, 1994. — 428 с. — ISBN 5-325-00577-4.</ref> 1944 թվականի հուլիսի 22-ի զեկույցում [[Դեմյան Կորոտչենկո]]ն գրել է Խրուշչովին. ''«Ուկրաինացի ազգայնականները ռելսերից չեն հանել ոչ մի գերմանական գնացք, չեն սպանել ոչ մի գերմանացի՝ չհաշված առանձին ոստիկանների ոչնչացման դեպքերը»։''<ref>{{Cite web |title=А. Буровский. Великая Гражданская война. Глава 6. стр. 215 |url=https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/214/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402061602/https://www.e-reading.club/chapter.php/127909/214/Burovskiii_-_Velikaya_Grazhdanskaya_voiina_1939-1945.html |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 2 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 7}}</ref> Կանադացի քաղաքագետ Իվան Կաչանովսկին նույնպես կարծում է, որ ՈՒՊԱ-ի և ՕՈՒՆ(բ)-ի կողմից իրականացված հակագերմանական գործողությունները աննշան էին նրանց հակասովետական ​​գործունեության համեմատ.ՈՒՊԱ-ի և ՕՈՒՆ(բ) առաջնորդների միայն 6%-ը և Վոլինում ՍԲ-ՕՈՒՆ-ի ղեկավարների 0,3%-ը զոհվեցին նացիստների հետ բախումների ժամանակ: Մինչ 53%-ը սպանվել է Խորհրդային, Լեհաստանի, Չեխոսլովակիայի և Արևելյան Գերմանիայի պետական ​​անվտանգության գործակալությունների կողմից, 19%-ը ձերբակալվել է խորհրդային և նրանց արևելաեվրոպական դաշնակիցների կողմից և մահապատժի են ենթարկվել, մահացել բանտում կամ ստացել երկարաժամկետ ազատազրկում: Մոտ 12%-ը հասել է Արևմուտք, որտեղ հետագայում համագործակցել է Անգլիայի և Միացյալ Նահանգների հետախուզական ծառայությունների հետ:<ref>Ivan Katchanovski, “Terrorists or National Heroes?” See also Stepeniak fi le, HDA SBU, f. 6, d. 1510, tom 1, ll. 42, 54.</ref> Նա գրել է հակագերմանական պայքարի մասին հետևյալ կերպ. ''«Պնդվում է, որ ՈՒՊԱ-ն մի քանի զինված հարձակում է իրականացրել գերմանական ոստիկանության և օկուպացիոն ուժերի, նրանց դաշնակիցների, ինչպես նաև լեհերի և այլ համախոհների դեմ: Այնուամենայնիվ, ՈՒՊԱ-ի գործողությունների հետևանքով գերմանական կորուստների հավաստի գնահատականներ չկան: Անհատական գործողություններում և գերմանացիների հետ բախումներում կորուստները շատ հաճախ ուռճացված են, քանի որ ՈՒՊԱ–ի համապատասխան կորուստները ազգայնական աղբյուրների կողմից տրվում են մի քանի կարգով ավելի ցածր»։''<ref>{{Cite web |title=Terrorists or National Heroes? Politics of the OUN and the UPA In Ukraine. Ivan Katchanovski |url=https://www.academia.edu/454566/Terrorists_or_National_Heroes_Politics_of_the_OUN_and_the_UPA_In_Ukraine |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113071236/http://www.academia.edu/454566/Terrorists_or_National_Heroes_Politics_of_the_OUN_and_the_UPA_In_Ukraine |archive-date=2015 թ․ հունվարի 13 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 26}}</ref> 1993 թ. հուլիսի 30-ի «ՍԲՈՒ վկայական համար 113»-ում ասվում է, որ «Արխիվները պարունակում են նյութեր, ՕՈՒՆ-ՈՒՊԱ-ի և գերմանական հատուկ ծառայությունների գրավված փաստաթղթեր, որոնք վկայում են միայն 1943-ին ՈՒՊԱ ստորաբաժանումների և գերմանացիների միջև աննշան բախումների մասին: Ոչ մի էական հարձակողական կամ պաշտպանական փաստաթղթեր գրանցված չեն մարտական ​​գործողությունների կամ լայնամասշտաբ մարտական ​​գործողությունների մասին: Այս ժամանակահատվածում գերմանացիների դեմ կռվելը սահմանափակվում էր դիրքերի, փոքր զորամասերի վրա հարձակումներով, նրանց հենակետերի պաշտպանությամբ և ճանապարհներին դարանակալումներով»:<ref>Справка No 113 от 30 июля 1993 г., подготовленная Рабочей группой Службы безопасности Украины на основании постановления Президиума Верховной Рады Украины от 1 февраля 1993 г. No 2964-XII «О проверке деятельности ОУН-УПА» // Документы изобличают. Сборник документов и материалов о сотрудничестве украинских националистов со спецслужбами фашистской Германии. К., 2004</ref> === ՈՒՊԱ-Պոլեսկայա Սիչ === Երբ Բանդերայի ՈՒՊԱ-ն սկսեց ձևավորվել (1943 թվականի գարուն), Տարաս Բուլբա-Բորովեցի հրամանատարությամբ նմանատիպ անունով ռազմական կազմակերպություն արդեն գործում էր Վոլինի, Ռիվնեի, Կամենեց-Պոդոլսկի և Ժիտոմիրի շրջանի արևմտյան շրջաններում 1942 թվականի սկզբից: Ղեկավարները հավատարիմ էին Ուկրաինայի անկախության գաղափարին (Տարաս Բորովեցը (Բուլբա) մոտ էր աքսորավայրում գտնվող ՈՒՊՌ պետական ​​կենտրոնի ղեկավարությանը, որը գլխավորում էր Անդրեյ Լևիցկին), ուստի լեհական Սիչն իր հիմնական խնդիրն էր համարում պայքարը Կարմիր բանակի նահանջող ստորաբաժանումների, խորհրդային ընդհատակյա և պարտիզանական խմբերի դեմ:<ref>{{Cite web |title=Дзюбак В.В. ПОЛІСЬКА СІЧ - Энциклопедия истории Украины |url=http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Poliska_Sich |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200830171444/http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Poliska_Sich |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 30 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 8}}</ref> ԽՍՀՄ-ի զգալի մասը գրավելուց հետո նացիստները չէին թաքցնում իրենց ռասիստական ​​վերաբերմունքը օկուպացված ժողովուրդների, այդ թվում՝ ուկրաինացիների նկատմամբ։ Նոյեմբերի 15-ին հրաման է տրվել լուծարել Պոլեսիա Սիչ. Պատճառը 1941 թվականի նոյեմբերի 12-ին Օլևսկում հրեա բնակչության մահապատժին մասնակցելուց նրա ավագների մերժումն էր: Խմբի պաշտոնական լուծարումից հետո Բորովեցը և նրա կողմնակիցները թաքնվեցին Բերեզնիվսկու անտառներում, իսկ ավելի ուշ՝ Կոստոպոլսկի և Լյուդվիպոլսկի շրջաններում (Ռիվնեի շրջան)։<ref>Дзьобак В. В. Тарас Бульба-Боровець і його військові підрозділи в українському русі Опору (1941—1944 рр.). — К.: Інститут історії України. НАН України., 2002. — с. 79</ref> 1941 թվականի դեկտեմբերին Բորովեցի ստորաբաժանումները վերանվանվեցին Ուկրաինայի ապստամբական բանակ։ 1942 թվականի գարնան սկզբին նացիստները ճնշում գործադրեցին Բորովեցի կողմից վերահսկվող տարածքի վրա, նրանք խլեցին սննդի պաշարները և աշխատուժին ուղարկեցին Գերմանիա։ Խումբը սկսում է լցվել դժգոհ մարդկանցով։ Ապրիլին, շարքային զինվորների ճնշման ներքո, Բորովեցը իր զորքերին հրաման տվեց մարտական ​​գործողություն սկսել գերմանական օկուպացիոն ուժերի դեմ։ Բայց գերմանական թիրախների վրա հարձակումները հիմնականում իրականացվել են իրենց սննդով, համազգեստով ապահովելու և ուկրաինացի ժողովրդի իրավունքների պաշտպան հռչակելու նպատակով։ Նացիստների դեմ այս սահմանափակ պայքարը տևեց միայն 1942 թվականի ապրիլից մինչև սեպտեմբեր: Գերմանացիների դեմ ամենալուրջ և հայտնի գործողությունը 1942 թվականի օգոստոսին Շեպետովկա երկաթուղային կայարանի արշավանքն էր:<ref>А. Гогун. Между Гитлером и Сталиным. Украинские повстанцы. СПб., изд. дом «Нева», 2004. Стр. 98</ref> Նման հակագերմանական գործողությունները էական վնաս չեն հասցրել հակառակորդին և հույս են տվել ապագայում նրա հետ փոխզիջման հասնելու համար։ Ժամանակ առ ժամանակ Տարաս Բորովեցը (Բուլբա) և նրա կողմնակիցները կապվում էին Ուկրաինայի ռեյխի հանձնակատար Էրիխ Կոխի հետ և բանակցություններ վարում։<ref>Дзьобак В. В. Тарас Бульба-Боровець і його військові підрозділи в українському русі Опору (1941-1944 рр.). — К.: Інститут історії України. НАН України., 2002. — 260 с. — ISBN 966-02-2192-4.</ref> 1942 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Տարաս Բորովեցը նամակ է ուղարկել Վոլինի և Պոդոլիայի անվտանգության ոստիկանապետ Դոկտոր Պիցին, որտեղ գրել է, որ Գերմանիան համարում է «որպես ժամանակավոր օկուպանտ, այլ ոչ թե որպես թշնամի», և որ գերմանացիների հետ կապված նա հետևում է «չօգնելու, բայց նաև չվնասելու» քաղաքականությանը։ 1942 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Պիցը նամակի բովանդակության վերաբերյալ գրավոր զեկույց ուղարկեց իր վերադասներին։<ref>№ 2.110. Сообщение штурмбанфюрера СС Пюца о переговорах с руководителем вооружённого националистического формирования «Полесская Сечь» Т. Бульбой (Боровцем) // Украинские националистические организации в годы Второй мировой войны. Документы (в 2-х тт.). том 1. 1939—1943. / ред. А. Н. Артизов. М., РОССПЭН, 2012. Стр. 573—576</ref> Արևմտյան Ուկրաինայում կռվող խորհրդային պարտիզանները 1943 թվականի ամռանը բուլբովացիների թիվը գնահատեցին մինչև 10000 մարդ։<ref>ЦДАГО. Ф.1, оп. 23, спр. 523, арк. 98.</ref><ref>Літопис УПА. Нова серія. Т. 4. К. — Торонто, 2002. С. 74–75.</ref> Նիկոլայ Լեբեդը, ով ղեկավարում էր ՕՈՒՆ(բ)-ը մինչև 1943 թվականի մայիսը, պատերազմից հետո իր գրած «ՈՒՊԱ» գրքում Բորովեցի ջոկատների թիվը գնահատում էր 150 մարդ։<ref>Лебедь М. Українська Повстанська Армія, ії генеза, ріст і дії у визвольнії боротьбі українського народу за Українську Самостійну Соборну Державу. Ч. 1. Німецька окупація України. (Репринтне видання) — Дрогобич, 1993, с. 76.</ref> Պաշտոնական երկակիությունը բնորոշ է Բորովեցին և խորհրդային պարտիզաններին։ Չեզոքությունը, որը պահպանվել էր ողջ 1942-ի և 1943-ի սկզբի ընթացքում, փոխվեց 1943-ի գարնանը կողմերի միջև սուր առճակատման արդյունքում, որից շահեցին գերմանական օկուպանտները։ Պատճառը ոչ միայն քաղաքական տարբեր կողմնորոշումներն էին, այլեւ պատերազմի ընթացքում ուժերի հարաբերակցության փոփոխությունը, նացիստների քաղաքականությունը՝ ուղղված հականացիստական ​​ճակատի ուժերի միջեւ թշնամություն հրահրելուն։ Հնարավոր է, որ զինադադարը խորհրդային պարտիզանների հետ ավարտվել է, քանի որ վերջիններս իմացել են Բորովեցի բանակցությունների մասին գերմանացիների հետ։ Ինքը՝ Բորովեցը, 1943 թվականի փետրվարի 19-ին մի խումբ հրամանատարներ և ՈՒՊԱ-ի շտաբի պետ Լեոնիդ Շչերբատյուկ-Զուբատին ընկան խորհրդային պարտիզանների ձեռքը և գնդակահարվեցին, իսկ հետո նետվեցին ջրհորը։ Շչերբատյուկը ողջ է մնացել և պատմել կատարվածի մասին։ Դրանից հետո՝ 1943 թվականի փետրվարի 20-ից. «ՀԺԿ-ն պաշտոնապես բաց պայքարի մեջ է մտել երկու ճակատով՝ երկու սոցիալիզմների դեմ՝ գերմանական և խորհրդային»։<ref>Фиров П. Т. История ОУН-УПА: События, факты, документы, комментарии</ref>. 1943-ի մարտին Ժիտոմիրի շրջանի Գորոդնիցկի շրջանում խորհրդային պարտիզանները Ի. Յա. Մելնիկի ստորաբաժանումը հարձակվել է Մալայա Գլումչա գյուղում գտնվող գերմանական ոստիկանության կայազորի վրա։ Այս ճակատամարտի ժամանակ «Բուլբովցին» օգնություն է ցույց տվել կայազորին՝ հարձակվելով խորհրդային պարտիզանների վրա։<ref>Д. Т. Бурченко. Рейд к Южному Бугу. 2-е изд., пер. и доп. Киев, Политиздат Украины, 1988. Стр. 73, 88</ref> 1943 թվականի մայիսին Պոլիեզիայի Սիչի զինյալները սկսեցին միանալ 105-րդ «ուկրաինական» ոստիկանության Schutzmannschaft գումարտակին, որը գտնվում էր Սարնիում:<ref>С. И. Дробязко. Под знамёнами врага. Антисоветские формирования в составе германских вооружённых сил, 1941—1945. М., «Эксмо», 2004.</ref> Բանդերայի կողմնակիցներն իրենց զինված կազմավորումներն անվանել են նաև Ուկրաինայի ապստամբական բանակ։ 1943 թվականի հուլիսի 20-ին Բորովեցը իր ստորաբաժանումները ՈՒՊԱ-ից վերանվանեց Ուկրաինայի ժողովրդական հեղափոխական բանակի։ Բանդերովիտների և խորհրդային պարտիզանների հետ դիմակայությունում աջակցություն ստանալու համար Տարաս Բորովեցը դուրս եկավ թաքստոցից և մոտեցավ նացիստներին՝ համագործակցության այլ առաջարկով։ 1943 թվականի նոյեմբերի 19-ին նա բանակցությունների համար ժամանեց Ռիվնե, նոյեմբերի 22-ին տարան Վարշավա, իսկ 1943 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ձերբակալվեց և ուղարկվեց Զելենբաու բլոկ Զախսենհաուզենի համակենտրոնացման ճամբարում, որտեղ, ի դեպ, Ստեփան Բանդերան և Յարոսլավ Ստեցկոն նստած էին 194 թվականի հունվարի 2-ից ՄԱԿ-ի Ռամեսյանների նստավայրում։ Սառնիի, Կոստոպոլի և Օլևսկի շրջանները պարտություն կրեցին 1944 թվականի փետրվարին Ուկրաինական Առաջին ճակատի և Ուկրաինական ԽՍՀ ՆԿՎԴ-ի թիկունքային ստորաբաժանումների կողմից: ՈՒՆՌԱ-ի մնացած անդամները (այսպես կոչված՝ Հյուսիսային խումբ թիվ 7), որոնց թիվը կազմում է 28 մարդ, ձերբակալվել են։<ref>В. П. Чередниченко. Анатомия предательства. Киев, Политиздат Украины, 1983. Стр. 166</ref> Բորովեցը գերմանացիների կողմից ազատ է արձակվել 1944 թվականի սեպտեմբերին և մասնակցել Ուկրաինայի ազգային բանակի ստեղծմանը; նրան շնորհվել է ՄԱԿ-ի գեներալի կոչում։ Նա նշանակվել է այսպես կոչված «Հատուկ նշանակության բրիգադի» հրամանատար։ Այս ջոկատը պետք է գցվեր Կարմիր բանակի թիկունքը՝ պարտիզանական պատերազմի համար։ Այս ծրագրերը երբեք չիրականացան, և պատերազմի ավարտին Հիտլերի ուկրաինացի կոլաբորացիոնիստ դաշնակիցները պահանջեցին իրենց տեղափոխել Արևելյան ճակատից, որպեսզի նրանք կարողանան հանձնվել Արևմտյան դաշնակիցներին: Բորովեցի ջոկատը 1945 թվականի մայիսի 10-ին հանձնվել է դաշնակիցներին և ներքաշվել Ռիմինիում (Իտալիա)։<ref>Дзьобак, Володимир (2002). Тарас Бульба-Боровець і його військові підрозділи в українському русі Опору (1941-1944 рр.). Киев: Інститут історії України. НАН України. ISBN 966-02-2192-4.</ref> === ՕՈՒՆ (մ) === Այն բանից հետո, երբ 1941թ. Սակայն 1942 թվականի սկզբին Կիևում նրանց համախոհների զանգվածային ձերբակալությունների և մահապատիժների արդյունքում գերմանացիների նկատմամբ մելնիկցիների դիրքորոշումը փոխվեց: 1942 թվականի մայիսին Պոչաևում անցկացված ՕՈՒՆ-Մ կոնֆերանսում որոշում ընդունվեց օկուպանտների դեմ պայքարի ակտիվ ձևի մասին: ՕՈՒՆ–Մ քաղաքականության այս շրջադարձի նախաձեռնողը ՍՈՒԶ-ի ՕՈՒՆ-Մ ղեկավարությունն էր՝ Օլեգ Օլժիչի գլխավորությամբ: Նրանց հանձնարարվել է ստեղծել ուկրաինական ինքնապաշտպանության բաժին, որը կոչվում է Ուկրաինական հեղափոխության ճակատ։<ref>Фронт української революції (Причинок до історії збройної боротьби Волині) / К. Гірняк; О. Чуйко. — Торонто: Т-во «Волинь», 1979.</ref> Դա մի ապստամբ զինվորական կազմավորում էր՝ թվով մի քանի հարյուր մարտիկ։ Այն սկսել է ձևավորվել ամռանը, իսկ աշնանը ակտիվ գործունեություն է ծավալել Վոլինում՝ համագործակցելով ուկրաինական այլ ազգայնական խմբերի հետ, օրինակ՝ լեհական սիչ։<ref>Bondarenko K. Działność ukraińskich oddziałów Samoobrany na ziemiach Ukrainy Zachodniej w latach ІІ wojny światowej // Polska-Ukraina: trudne pytania. t.3. Materialy ІІІ miedzynarodowego seminarium historycznego «Stosunki polsko- ukrainskie w latach ІІ wojny swiatowej», Luck, 20-22 maja 1998; T. 3. S. 13-29.</ref> Այս զինված կազմավորման հրամանատարը խորհրդային բանակի նախկին լեյտենանտ Վլադիմիր Յավորենկոն էր, ով 1942 թվականի ձմռանը և գարնանը գտնվել է Բանդերայի ստորգետնյա արևելյան դաշտում, Դնեպրոպետրովսկի մարզում, թեև ինքն ինքը ՕՈՒՆ-ի անդամ չէր: Հետագայում, հիասթափվելով ՕՈՒՆ (բ) գործունեության շատ արմատական ​​ձևերից և մեթոդներից, նա խզեց կապերը Բանդերայի ընդհատակյա հետ և կապ հաստատեց մելնիկիտների հետ: Յավորենկոն վերադառնում է հայրենի հող և ակտիվորեն մասնակցում ՖՈՒՌ-ի ստեղծմանը։<ref>[http://www.haidamaka.org.ua/0057.html Zarys działalności hetmańców w ruchu oporu (ukr.)]</ref> Ավելի ուշ՝ 1943-ի դեկտեմբերին, Մելնիկովցիից ստեղծվեց ուկրաինական ինքնապաշտպանական լեգեոն, բայց այս ստորաբաժանումն ամբողջությամբ գտնվում էր գերմանացիների վերահսկողության տակ և ուներ այլ անվանում՝ 31-րդ ՍԴ անվտանգության գումարտակ։<ref>Літопис УПА. Нова серія. Т. 8… С. 660—662.</ref><ref>Русначенко А. Указ. соч. С. 169.</ref> 1944 թվականի աշնանը Մելնիկն ազատվեց համակենտրոնացման ճամբարից։ === Ուկրաինացիները նացիստական ​​Գերմանիայի ռազմական կազմավորումներում === ==== SS դիվիզիա «Գալիցիա» ==== ==== Շատ ուկրաինացի համախոհներ ծառայում էին Վերմախտի ստորաբաժանումներում։ Ավելի քան 700 համախոհներ ծառայել են որպես զինվոր 5-րդ SS Panzer Division «Վիքինգ»-ում՝ 1000 հոգի, SS Panzer Division "Ֆրունդբերգում"-ում շատերը եղել են 22-րդ Քեյթըլ դիվիզիայի, Նորա բրիգադի և այլնի զինվորներ: ==== Գալիսիայի 14-րդ SS կամավորական հետևակային դիվիզիան (1-ին ուկրաինական), որն այս անվանումը ստացել է 1944 թվականի նոյեմբերի 12-ին Սլովակիայի ապստամբության լուծարումից հետո, գրականության մեջ և ժամանակակից լրատվամիջոցներում հայտնի է «SS Division Galicia» կրճատ անունով։ 13-րդ SS դիվիզիայի հետ մեկտեղ դա առաջին ՍՍ դիվիզիան էր, որը հավաքագրվեց Գալիսիայի շրջանի «ոչ հյուսիսային» կամավորներից՝ գալիցիայի ուկրաինացիներից։ Դիվիզիայի ստեղծումը տեղի է ունեցել Ուկրաինայի հունական կաթոլիկ եկեղեցու ակտիվ աջակցությամբ, որն իր շարքերն է ուղարկել հոգեւորականներ։ Կամավորների ավելցուկը (80-ից մինչև 91 հազար) հնարավորություն տվեց ձևավորել 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ SS կամավորական գնդերը և 204-րդ SS գումարտակը, որոնցից մի քանիսը հետագայում օգտագործվեցին դիվիզիան վերստեղծելու համար 1944 թվականի հուլիսին Բրոդիի մոտ կրած պարտությունից հետո: հակակուսակցական պատերազմ ողջ Եվրոպայում։ 1944-ի փետրվարին դիվիզիայից ստեղծվեցին երկու պատժիչ խմբեր, որոնք հակակուսակցական գործողությունների ուղարկվեցին Գալիցիա 4-րդ և 5-րդ ՍՍ Գալիցիայի գնդերի հետ, որոնք արդեն գործում էին տարածաշրջանում։ 1944 թվականի հուլիսի կեսերին Բրոդովսկու կաթսայում ոչնչացվեց առաջին հավաքագրման բաժինը։ 1944 թվականի սեպտեմբերի վերջին նոր ձևավորված դիվիզիայի մարտունակ մասը տեղափոխվեց Սլովակիայի ապստամբությունը ճնշելու համար. 1944 թվականի հոկտեմբերի կեսերին այն ամբողջ ուժով տեղակայվեց Սլովակիայում: 1945 թվականի սկզբին դիվիզիան տեղափոխվեց ավստրո-սլովենական սահման, որտեղ կռվեց հարավսլավական պարտիզանների դեմ։ Մարտի կեսերին դիվիզիան պետք է զինաթափվեր՝ զենքերը փոխանցելով ստեղծվող գերմանական ստորաբաժանմանը, սակայն Կարմիր բանակի արագ առաջխաղացումը ստիպեց նրան տեղափոխել ռազմաճակատ, որտեղ այն գործում էր 1-ին գերմանական հեծելազորային կորպուսի հետ և մինչև կապիտուլյացիան անցավ 4-րդ ՍՍ Պանզեր կորպուսի հրամանատարությանը։ 1945 թվականի ապրիլի վերջին դիվիզիան պաշտոնապես դարձավ ուկրաինական ազգային բանակի 1-ին ուկրաինական դիվիզիա, չնայած գերմանական քարտեզների վրա այն դեռևս ուներ իր նախկին անվանումը։ 1945 թվականի մայիսի 8-ից 11-ն ընկած ժամանակահատվածում դիվիզիայի ստորաբաժանումները հանձնվեցին ամերիկյան և բրիտանական զորքերին։ ==== Հետպատերազմյան իրադարձություններ ==== Բրիտանացիների կողմից գերեվարված դիվիզիայի ուկրաինացի զինծառայողներին առանձնացրել են գերմանացիներից և տեղավորել Ռիմինիի (Իտալիա) մերձակայքում գտնվող ճամբարում։ Վատիկանի միջամտության շնորհիվ, որը դիվիզիայի զինվորներին դիտում էր որպես «լավ կաթոլիկներ և նվիրված հակակոմունիստներ», նրանց կարգավիճակը բրիտանացիները «ռազմագերիներից» փոխեցին «հանձնված թշնամու անձնակազմի»։ Հանձնվելիս դիվիզիոնի անդամները պնդում էին, որ իրենք ոչ թե ուկրաինացիներ են, այլ գալիցիացիներ, և այս փաստը ֆորմալ պատճառ հանդիսացավ նրանց հանձնելուց հրաժարվելու համար՝ չնայած խորհրդային կողմի բազմիցս խնդրանքներին ու պահանջներին։{{sfn|''Margolian, Howard''|2000|p=135.}} Նյուրնբերգի դատավարության դատավճռում ասվում է, որ ֆիզիկապես անհնար է առանձնացնել ՍՍ-ի որևէ առանձին մաս, որը չի մասնակցել հանցավոր գործողություններին, և ՍՍ-ի յուրաքանչյուր անդամ հայտարարում է ռազմական հանցագործ, իսկ ՍՍ-ը՝ հանցավոր կազմակերպություն՝ բացառելով, սակայն, այն անձանց, ովքեր պետական ​​մարմինների կողմից կանչվել են այս կազմակերպություն և իրավունք չունեն ընտրել, թե ով է այդպիսի հանցագործություն չի կատարել: Միջազգային ռազմական տրիբունալի վճիռը խաղաղության դեմ հանցագործությունների, պատերազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների մասին, որոնք կատարվել են ՍՍ-ի, Գեստապոյի և ՍԴ-ի կողմից։<ref>{{Cite web |date=1951 |title=Judgment of the International Military Tribunal For The Trial of German Major War Criminals |url=https://avalon.law.yale.edu/imt/judorg.asp#ss |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190528040705/http://avalon.law.yale.edu/imt/judorg.asp#ss |archive-date=2019 թ․ մայիսի 28 |accessdate=2023 թ․ սեպտեմբերի 17 |publisher=Yale Law School |language=en |description=(«Обвинительное Заключение Международного Военного Трибунала по Главным Немецким Военным Преступникам» — Лондон, 1951) — pp. 78−79}}</ref> Նաև Նյուրնբերգի դատավարության ժամանակ ռազմական հանցագործությունների մեջ մեղավոր ՍԴ անդամներն ու գործակալները հանցագործներ են ճանաչվել՝ անկախ այն հանգամանքից՝ նրանք տեխնիկապես ՍՍ անդամ են, թե ոչ: Դիվիզիայի 4-8-րդ գնդերը, որոնք 1944-ի աշնանը դարձան նրա նոր կազմավորման հիմքը, ինչպես նաև 204-րդ անվտանգության գումարտակը և 31-րդ ՍԴ գումարտակը, որոնք նրա մաս են կազմել 1944-1945 թվականներին, ենթակա էին ՍՍ-ին և ՍԴ-ին, ուստի նրանց անդամները պաշտոնապես համապատասխանում էին այս սահմանմանը: Հանձնաժողովի աշխատանքի ողջ ընթացքում ակտիվ քարոզարշավ է եղել մերձբալթյան և ուկրաինական սփյուռքի կողմից, որի ներկայացուցիչները կոչ են արել հաշվի չառնել Արևելյան Եվրոպայի և ԽՍՀՄ երկրների տրամադրած ապացույցները, ինչը, ի վերջո, ձեռք է բերվել պաշտոնական ձևով։ 1985 թվականի նոյեմբերի 14-ին Հանձնաժողովը խիստ պահանջներ է սահմանել վկաների նյութերի համար՝ 1) հեղինակության պաշտպանություն գաղտնիության միջոցով, 2) թարգմանիչների անկախություն, 3) բնօրինակ փաստաթղթերի հասանելիություն, 4) նախկինում տրված վկաների ցուցմունքների հասանելիություն, 5) վկաներին կանադական իրավական պրակտիկայի համաձայն հարցաքննելու ազատություն, 6) վկաների հարցաքննությունների տեսաձայնագրում։ Մինչև 1986թ. Սա, զուգորդված այն անձանց գործերի քննության հետաձգումների հետ, որոնց ապացույցներն ընդունվել են որպես արժանահավատ, և մի շարք այլ գործոններ, հանգեցրել են նրան, որ Կանադայի կառավարությունը բազմիցս քննադատության է ենթարկվել նացիստական ​​պատերազմական հանցագործների գործերում հաշվետվողականության բացակայության համար:<ref>The failure to convict those charged and the very slow progress being made in investigating and laying charges in other cases led to renewed accusations that the government lacked commitment in its pursuit of Nazi war criminals. This impression was strengthened when the Minister of Justice said that the department wanted to conclude these investigations by March 1994. — [http://www.parl.gc.ca/Content/LOP/researchpublications/873-e.htm#*txt ''Parliament of Canada'' #87-3E War Criminals:The Deschênes Commission / Prepared by: Grant Purves Political and Social Affairs Division // Library of Parliament. Parliamenttary Information and Research Service — Revised 16 October 1998.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120907041719/http://www.parl.gc.ca/Content/LOP/researchpublications/873-e.htm#*txt |date=7 September 2012 }}</ref>{{sfn|''Margolian, Howard''|2000}}<ref name="autogenerated4" /><ref>''Littmann, Sol.'' Pure Soldiers or Sinister Legion. The Ukrainian 14th Waffen-SS Division., Монреаль, 2003. ISBN 1-55164-218-2</ref><ref>{{Cite web |title=War Criminals: The Deschênes Commission (87-3e) |url=http://www.parl.gc.ca/information/library/PRBpubs/873-e.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120229015207/http://www.parl.gc.ca/About/Library/VirtualLibrary/ResearchPublications-e.asp |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 29 |accessdate=2007 թ․ հոկտեմբերի 15 |publisher=Parliamentary Political and Social Affairs Division |language=en |description=сводка по работе канадских органов власти и правосудия}}</ref> == Հայտնի համագործակցողները և նրանց ճակատագրերը == * Վլադիմիր Կուբիյովիչը Ուկրաինայի Կենտրոնական կոմիտեի ղեկավարն է։ 14-րդ SS նռնականետային դիվիզիայի «Գալիցիա» ստեղծման նախաձեռնողներից մեկը, պատերազմից հետո ապրել է աքսորում և մահացել Փարիզում։ * Պավլո Շանդրուկը ուկրաինական ազգային կոմիտեի ղեկավարն էր, իսկ 1945 թվականի ապրիլի 24-ից՝ նաև Ուկրաինայի ազգային բանակի հրամանատարը, որը ձևավորվել է Վերմախտի Գերագույն հրամանատարության կողմից 14-րդ ՍՍ «Գալիցիա» դիվիզիայի հիման վրա (ՄԱԿ-ում - 1-ին ուկրաինական դիվիզիա) և հակատանկային ուկրաինական բրիգադը (UNA-2 Ուկրաինա) բաժին): Գեներալ Շանդրուկը գլխավորեց 1-ին ուկրաինական դիվիզիան Արևելյան ճակատից (Չեխիա) և 1945 թվականի մայիսի 8-ին Ավստրիայում հանձնվեց ամերիկացիներին և բրիտանացիներին։<ref>Jerzy Giedroyć ([[Гедройц, Ежи]]), wstęp do: Pawło Szandruk ''Historyczna prawda o Ukraińskiej Armii Narodowej'', Kultura (miesięcznik), nr 6, Paryż 1965.</ref> Նա արտագաղթել է ԱՄՆ, որտեղ էլ մահացել է։ * Լյուբոմիր Օհոնովսկի - Ուկրաինայի Օժանդակ ոստիկանության պետ Լվովում 1941 թվականի օգոստոսից։ Ինչպես ամբողջ Լվովի ոստիկանությունը, նա նույնպես ընդգրկված էր ՍՍ Գալիսիայի դիվիզիայում։ 1945 թվականի մարտին Վիեննայի մոտ տեղի ունեցած մարտերում ծանր վիրավորվել է։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո եղել է աքսորավայրում։ Մահացել է ԱՄՆ Ֆիլադելֆիա քաղաքում։ * Գրիգորի Վասյուրան Կարմիր բանակի ավագ լեյտենանտ էր, ով գերեվարվեց գերմանացիների կողմից և անցավ նրանց կողմը, 118-րդ Schutzmannschaft գումարտակի շտաբի պետը: Նա մասնակցել է Խատինի հրկիզմանը։ * Պյոտր Վոյնովսկին Բուկովինա կուրենի ղեկավարն է։ Կուրենը սերտ կապեր է պահպանել գերմանական գաղտնի ծառայությունների հետ։ Պատմագրության մեջ վիճելի թեմա է նրա մասնակցությունը 1941 թվականի սեպտեմբերին Բաբի Յարում հրեաների մահապատժին։ Տարբեր կարծիքներ կան այն մասին, թե արդյոք Պյոտր Վոյնովսկու կուրենը մասնակցել է հրեաների մահապատժին։ Երկար ժամանակ համարվում էր, որ Բուկովինա Կուրենի մարտիկները մասնակցել են Բաբի Յարում հրեաների մահապատժին։ Սակայն վերջերս հայտնվեցին աշխատություններ, որոնք հերքում են դա՝ ցույց տալով, որ կրակոցների սկսվելու պահին Կիևում կուրեն չի եղել։<ref name="автоссылка1" /> * Անատոլի Կոնկել - Ուկրաինայի օժանդակ ոստիկանության հրամանատար Կիևում 1941 թվականի աշնանը: Հայտնի է «Անդրի Օրլիկ» կեղծանունով, նա աշխատանքից ազատվել է սեպտեմբերյան կրակոցներից անմիջապես հետո չարաշահումների համար: Պատերազմի ավարտին նա հարյուրապետի կոչումով ծառայում էր ՍՍ Գալիսիայի դիվիզիայում, գերեվարվում արևմտյան դաշնակիցների կողմից և պահվում Ռիմինիի (Իտալիա) ճամբարում։<ref>{{Cite web |title=ОБД Мемориал:: Орлик Анатолий: Информация из документов, уточняющих потери |url=https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=85321766 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602222308/https://obd-memorial.ru/html/info.htm?id=85321766 |archive-date=2020 թ․ հունիսի 2 |access-date=2020 թ․ հունվարի 9}}</ref> Հաճախ, սխալմամբ, Կիևի Բանդերայի ընդհատակյա ղեկավարին, ՕՈՒՆ-ի տարածաշրջանային ղեկավար Դմիտրի Միրոնին անվանում են ոստիկանության հրամանատար։<ref>{{Cite web |title=Массовые растрелы евреев в Бабьем Яру |url=http://history.org.ua/JournALL/journal/2007/3/6.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180728191515/http://history.org.ua/JournALL/journal/2007/3/6.pdf |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 28 |access-date=2020 թ․ հունվարի 9}}</ref> * Դմիտրի Պալիև - Գալիսիայի 14-րդ SS նռնականետների դիվիզիայի Հաուփշտուրմֆյուրեր: Զոհվել է Բրոդայի ճակատամարտում՝ կռվելով Վերմախտի 4-րդ տանկային բանակի 13-րդ կորպուսում։ * Նիկոլայ Պալիենկո - «Գալիցիա» 14-րդ SS նռնականետային դիվիզիայի Շտուրբանֆյուրեր: Սպանվել է 1944 թվականի հուլիսի 21-ին Բրոդիի ճակատամարտի ժամանակ Կնյաժի մոտ՝ շրջապատից դուրս գալու փորձի ժամանակ։ Կիևի համագործակցական «Նոր ուկրաինական խոսք», 1942 թ. Հիտլերի մեջբերումը. «Մայիսի 1-ը ժողովրդի կյանքում կարող է լինել միայն ազգային ստեղծագործական ազատության փառաբանում, ի տարբերություն քայքայման միջազգային գաղափարի և ազգային ոգու և տնտեսական կարգի ազատագրման միջազգային վարակից: * Ալեքսանդր Օգլոբլինը Կիևի առաջին բուրգոմիստն էր։ Նացիստները նրան հեռացրել են պաշտոնից՝ նշանակումից ընդամենը մեկ ամիս անց՝ ուկրաինական ազգային մշակույթի «չափից դուրս» քարոզչության պատճառով։ * Վլադիմիր Բագազին Կիևի երկրորդ բուրգոմիստն է։ 1942 թվականի փետրվարի 19-ին նա պաշտոնանկ արվեց իր չափազանց ակտիվ անկախ ազգայնական քաղաքականության համար։ Նրան մահապատժի են ենթարկել 19-ամյա ավագ որդու՝ Իգորի հետ Բաբի Յարում՝ դիվերսիա կատարելու մեղադրանքով։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * ''Дюков А. Р.'' [https://web.archive.org/web/20080820165750/http://common.regnum.ru/documents/evrei.pdf Второстепенный враг. ОУН, УПА и решение «еврейского вопроса»: Монография.] − М.: REGNUM, 2008. − 152 с. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=ОУН в 1941 році |заглавие=ОУН в 1941 році: Документи. - в 2-х ч |ответственный=Упоряд.: О. Веселова, О. Лисенко, І. Патриляк, В. Сергійчук |год=2006 |место={{К.}} |издательство=Ін-т історії України НАН України |страниц=281 |isbn=966-02-2535-0}}{{ref-uk}} * {{Ռուսերեն գիրք |ref=''Патриляк І. К.'' |автор=Патриляк І. К. |заглавие=Військова діяльність ОУН(Б) у 1940—1942 роках |год=2004 |место={{К.}} |страниц=598}}{{ref-uk}} * ''Уильямсон Г.'' СС — инструмент террора. — Смоленск, 1999. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=''Margolian, Howard'' |ссылка=https://archive.org/details/unauthorizedentr0000marg |автор=Margolian, Howard. |заглавие=Unauthorized Entry: The Truth about Nazi War Criminals in Canada, 1946−1956 |год=2000 |место=Toronto |издательство=University of Toronto Press |isbn=0-8020-4277-5}}. * ''Николай Лузан''. Drang nach Osten. Натиск на Восток — 2015 * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Україна в ДСВ у документах |ссылка=http://resource.history.org.ua/item/0006328 |заглавие=Україна в Другій Світовій війні у документах: Збірник німецьких архівних матеріалів (1944−1945): в 4 томах |ответственный=Упоряд. В. М. Косика |год=1997—2000 |место=Львів |издательство=Львівський національний університет імені Івана Франка; Інститут української археографії та джерелознавства ім. М. Грушевського НАНУ}} * {{Ռուսերեն գիրք |автор=[[Масловский, Виталий Иванович|Масловский В. И.]] |заглавие=С кем и против кого воевали украинские националисты в годы Второй мировой войны |год=2018 |место=М. |издательство=Издательские решения |страниц=592 |isbn=978-5-4493-4946-0}} * ''[[Петрушко, Владислав Игоревич|Петрушко В. И.]]'' Коллаборационизм униатской церкви в период оккупации Западной Украины в годы Великой Отечественной войны // Профилактика экстремизма в системе образования. сборник тематических материалов: в 2 т.. Национальный исследовательский ядерный университет МИФИ, Московский педагогический государственный университет. — Москва, 2020. — С. 13-23. * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Киричук |автор=Киричук Ю. А. |заглавие=Політичний терор і тероризм в Україні. ХІХ-ХХ ст.: Історичні нариси |ответственный=Д. В. Архієрейський [та ін.]; Нац. акад. наук України, Ін-т історії України |год=2002 |часть=Місце тероризму у визвольній боротьбі УВО−ОУН |ссылка часть=https://web.archive.org/web/20140301123328/http://histans.com/LiberUA/Book/Terror/9_2.pdf |язык=uk |место=Київ |издательство=Наукова думка |страницы=556-673 |страниц=950 |isbn=966-00-0025-1}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20061001112745/http://www.abcnet.com.pl/ua/artykul.php?art_id=75&token= ''Киричук Ю.'' Проблемы украинской коллаборации{{ref-uk}}] * [https://web.archive.org/web/20080206111226/http://ukr-ww2.onestop.net/ Украинцы в военных подразделениях стран оси]{{ref-en}} * Агентство Стратегічних Досліджень [http://sd.net.ua/2007/08/16/ss_galichina_grazhdanskaja_vojjna_19411945.html СС «Галичина»: Гражданская война 1941—1945] * [http://www.bbc.co.uk/russian/entertainment/2009/09/090902_ukraine_legion_war.shtml Украинский легион: друзья нацистов, враги Бандеры] * [http://www.hro.org/node/6729 Эвакуация тюрем. 1941] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100501214413/http://www.hro.org/node/6729 |date=2010-05-01 }} * [http://cbandera.blogspot.com/2010/10/blog-post_28.html Крёстный отец Степана Бандеры]. {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Գերմանիայի ռազմական պատմություն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում]] [[Կատեգորիա:Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]] [[Կատեգորիա:Հակասեմականություն]] [[Կատեգորիա:Նացիզմ]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի ռազմական պատմություն]] jttqo3qdmjyu1w0ox1s06k5ph4o4n8n 0 1294718 10357042 10356118 2025-06-18T00:11:04Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite journal կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357042 wikitext text/x-wiki {{Կողաքարտ Ֆինանսներ}} '''Ֆինանսական նորարարություն''' նոր ֆինանսական գործիքների, ինչպես նաև նոր ֆինանսական տեխնոլոգիաների, հաստատությունների և շուկաների ստեղծման գործընթաց։ Վերջին ֆինանսական նորարարություններից են ներդրումային ֆոնդերը, [[Մասնավոր կապիտալ|մասնավոր կապիտալը]], եղանակային ածանցյալ գործիքները, մանրածախ կառուցվածքային արտադրանքները, բորսայական առևտրի ֆոնդերը, ընտանեկան ֆինանսների գրասենյակը և իսլամական պարտատոմսերը։ Ստվերային բանկային համակարգը առաջացրել է մի շարք ֆինանսական նորարարություններ, ներառյալ՝ հիփոթեքով ապահովված արժեթղթերը և պարտքային պարտավորությունների շղթայականացում<ref name="ftdef">{{Cite web |title=Definition of Financial Innovation |url=http://lexicon.ft.com/Term?term=financial-innovation |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180212005029/http://lexicon.ft.com/Term?term=financial-innovation |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 12 |accessdate=2018 թ․ փետրվարի 11 |website=Financial Times}}</ref>։ Նորարարությունները բաժանվում են երեք խմբի՝ հաստատությունային, արտադրանքային և գործընթացային։ '''Հաստատությունային նորարարությունները''' վերաբերում են նոր տեսակի ֆինանսական կազմակերպությունների ստեղծմանը, ինչպիսիք են՝ մասնագիտացված վարկային քարտային ընկերությունները, ներդրումային խորհրդատվական ընկերություններն ու հարակից ծառայությունները, ինչպես նաև թվային կամ առցանց բանկերը։ '''Արտադրանքային նորարարությունները''' վերաբերում են նոր արտադրանքների ստեղծմանը, օրինակ՝ ածանցյալ գործիքներ, արժեթղթերի ապահովագրում և արտարժույթով հիփոթեքներ։ '''Գործընթացային նորարարությունները''' վերաբերում են ֆինանսական գործունեության նոր եղանակներին, ինչպիսիք են՝ առցանց բանկինգը և հեռախոսային բանկինգը<ref name="ftdef" />։ == Նախապատմություն == Ֆինանսական նորարարությունները առաջանում են տարբեր գործոնների բարդ փոխազդեցության արդյունքում, որոնց թվում են՝ տնային տնտեսությունների խնայողությունների և պարտք վերցնելու կարիքները, ընկերությունների ֆինանսավորման պահանջները, ռիսկերի բացահայտման և կառավարման անհրաժեշտությունը, ֆինանսական տեսության և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների առաջընթացը, ֆինանսական հաստատությունների շահույթի շարժառիթները, ինչպես նաև մակրոտնտեսական և կարգավորող գործոնները<ref>{{Cite book |url=https://direct.mit.edu/books/edited-volume/2170/Financial-InnovationToo-Much-or-Too-Little |title=Financial Innovation: Too Much or Too Little? |date=2012 թ․ դեկտեմբերի 14 |publisher=The MIT Press |isbn=978-0-262-30549-5 |editor-last1=Haliassos |editor-first1=Michael |language=en |doi=10.7551/mitpress/9780262018296.001.0001}}</ref>։ Բացի այդ, ֆինանսական նորարարությունները կարող են ունենալ տարբեր ձևեր՝ լինելով ապրանքներ, հարթակներ կամ գործընթացներ, և յուրաքանչյուրն ունի իր ձևավորման և զարգացման յուրահատուկ ուղին։ Ֆինանսական նորարարությունների առաջացման և տարածման վերաբերյալ ներկայացվել են մի շարք բացատրություններ։ Տնտեսագիտության տեսությունը խորությամբ ուսումնասիրում է այն հարցը, թե որ տեսակ արժեթղթերը պետք է գոյություն ունենան և ինչ պատճառներով որոշները՝ ոչ (ինչու՞ որոշ շուկաներ պետք է մնան թերի զարգացած)։ Սակայն այն սահմանափակ բացատրություն է տալիս այն հարցի վերաբերյալ, թե ինչու և ինչպես պետք է ի հայտ գան արժեթղթերի նոր տեսակներ։ Մոդիլյանի–Միլլերի թեորեմի մեկնաբանություններից մեկը այն է, որ միայն հարկերը և կարգավորումները կարող են պատճառ հանդիսանալ, որպեսզի ներդրողները ուշադրություն դարձնեն, թե ինչ տեսակի արժեթղթեր են թողարկում ընկերությունները՝ պարտք, բաժնետոմս, թե այլ բան։ Ըստ այս թեորեմի՝ ընկերության պարտավորությունների կառուցվածքը, հարկերի բացակայության պայմաններում, չպետք է ազդեցություն ունենա նրա ընդհանուր արժեկտրոնի վրա։ Թեև տարբեր արժեթղթեր կարող են առևտրի ենթարկվել տարբեր գներով՝ կախված դրանց կառուցվածքից, դրանց համախառն արժեքը պետք է մնա նույնը։ Ֆինանսական նորարարության շարժիչ ուժերի տնտեսագիտական դասական բացատրությունը հիմնված է ռացիոնալիստական մոտեցման վրա, որն արտահայտված է Մոդիլյանի և Միլլերի (Մ&M) «չեզոքությանն» տեսության առաջին դրույթում<ref>{{Cite journal |last=Awrey |first=Dan |date=2013 |title=Toward a supply-side theory of financial innovation |url=https://doi.org/10.1016/j.jce.2013.03.011 |journal=Journal of Comparative Economics |volume=41 |issue=2 |pages=401–419 |doi=10.1016/j.jce.2013.03.011 |issn=0147-5967}}</ref>։ Ըստ առաջին դրույթի՝ ընկերության արժեքը որոշվում է բացառապես նրա շահույթ ստեղծելու կարողությամբ և բազային ակտիվների ռիսկայնությամբ։ Մոդիլյանի և Միլլերի տեսությունը ճշմարիտ է մնում միայն այն դեպքում, երբ շուկայական թերությունների վերաբերյալ էական ենթադրություններ են արվում: Այս թերությունները ներառում են տեղեկատվական անհամաչափություններ, անբարենպաստ ընտրության և գործակալության խնդիրներ<ref>{{Cite journal |last1=Myers |first1=Stewart C. |last2=Majluf |first2=Nicholas S. |date=1984 |title=Corporate financing and investment decisions when firms have information that investors do not have |url=https://doi.org/10.1016/0304-405X(84)90023-0 |journal=Journal of Financial Economics |volume=13 |issue=2 |pages=187–221 |doi=10.1016/0304-405x(84)90023-0 |issn=0304-405X |hdl-access=free |hdl=1721.1/2068}}</ref>, թերի շուկաներ<ref name=":1">{{Cite report |url=https://econpapers.repec.org/bookchap/eeefinchp/1-06.htm |title=Financial innovation |last=Tufano |first=Peter |date=2003 |publisher=Elsevier |pages=307–335}}</ref>, կարգավորումներ և հարկեր<ref name=":2">{{Cite journal |last=Miller |first=Merton H. |year=1986 |title=Financial Innovation: The Last Twenty Years and the Next |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-financial-and-quantitative-analysis_1986-12_21_4/page/n108 |journal=The Journal of Financial and Quantitative Analysis |volume=21 |issue=4 |pages=459–471 |doi=10.2307/2330693 |jstor=2330693 |s2cid=154745008}}</ref>, ինչպես նաև այլ խոչընդոտներ, որոնք սահմանափակում են շուկայի մասնակիցների՝ իրենց օգտակարությունը առավելագույնի հասցնելու կարողությունը և որոնք նվազեցնելու համար անհրաժեշտ են ֆինանսական նորարարություններ<ref name=":1" />։ Զուգահեռ Մոդիլիանիի և Միլլերի (M&M) տեսության հետ զարգացել են նաև Մարկովիցի՝ ռիսկի մոդելավորման, Յուժին Ֆամայի՝ արդյունավետ ֆինանսական շուկաների, Ուիլյամ Ֆ. Շարպի՝ ակտիվների արժեքի քանակական գնահատման, ինչպես նաև Բլեքի, Շոլզի և Մերտոնի՝ ռիսկի արժեւորման վերաբերյալ աշխատանքները, որոնք հիմք են ծառայել ֆինանսական նորարարությունների առաջացման համար<ref>{{Cite book |last1=Mandelbrot |first1=Benoît B. |url=https://archive.org/details/misbehaviorofmar0000beno |title=The (mis)behavior of markets: a fractal view of financial turbulence; [with a new preface on the financial crisis] |last2=Hudson |first2=Richard L. |date=2006 |publisher=Basic Books |isbn=978-0-465-04357-6 |edition=1. publ. paperback |location=New York}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, Մոդիլիանիի և Միլլերի (M&M) տեսությունն ունի հիմնարար խնդիր։ Տեսության գերակշռող մոտեցումը պահանջարկով պայմանավորված է, ինչն անտեսում է այն հանգամանքը, որ ֆինանսական նորարարությունները կարող են հանդիսանալ տեխնոլոգիական մղում (push)՝ առաջանալով անկախ շուկայի պահանջարկից։ Երկար ժամանակ տեխնիկական մտքում գերիշխել է «մղում-քաշում» (push-pull) գաղափարը<ref name=":3">{{Cite journal |last=Dosi |first=Giovanni |date=1982 թ․ հունիսի 1 |title=Technological paradigms and technological trajectories: A suggested interpretation of the determinants and directions of technical change |url=https://dx.doi.org/10.1016/0048-7333%2882%2990016-6 |journal=Research Policy |volume=11 |issue=3 |pages=147–162 |doi=10.1016/0048-7333(82)90016-6 |issn=0048-7333}}</ref>։ Այս եզրակացությունից հետո շեշտը փոխվել է նորարարությունների հիմքում ընկած տնտեսական, քաղաքական, ինստիտուցիոնալ և տեխնոլոգիական տարրերի միաձուլման ըմբռնման վրա<ref>{{Cite journal |last1=van den Ende |first1=Jan |last2=Dolfsma |first2=Wilfred |date=2005 թ․ մարտի 1 |title=Technology-push, demand-pull and the shaping of technological paradigms - Patterns in the development of computing technology |url=https://doi.org/10.1007/s00191-004-0220-1 |journal=Journal of Evolutionary Economics |language=en |volume=15 |issue=1 |pages=83–99 |doi=10.1007/s00191-004-0220-1 |issn=1432-1386 |hdl-access=free |hdl=1765/239}}</ref>։ Բացի այդ, որոշակի արժեթղթերի նկատմամբ չպետք է ակնկալվի բարձր պահանջարկ։ Ջեք Լ. Թրեյնորի և Ուիլյամ Շարպի կողմից մշակված կապիտալային ակտիվների գնագոյացման մոդելի համաձայն՝ ներդրողները պետք է ձգտեն առավելագույն դիվերսիֆիկացման՝ կազմելով ներդրումային փաթեթ(պորտֆոլիո), որը բաղկացած է ընդհանուր շուկայից և ռիսկերից զերծ ներդրումային գործիքից։ Ներդրողները, որոնք ունեն տարբեր ռիսկի և եկամտաբերության նախապատվություններ, կարող են կիրառել ֆինանսական լծակներ՝ բարձրացնելու շուկայի եկամտաբերության բաժինը՝ համեմատած ռիսկազերծ եկամտաբերության հետ։ Սակայն Ռիչարդ Ռոլը վիճարկել է մոդելի իրագործելիությունը՝ ընդգծելով, որ ներդրողները իրականում չեն կարող ներդրում կատարել ամբողջ շուկայում։ Այս փաստը հուշում է, որ պահանջարկ կարող է առաջանալ այն ֆինանսական գործիքների նկատմամբ, որոնք հնարավորություն են տալիս մուտք գործել նոր ներդրումային տարածքներ՝ մոտենալով ամբողջ շուկայի հասանելիությանը։ Իսկ այն գործիքները, որոնք պարզապես վերապակում են առկա ռիսկերը, պետք է նվազ պահանջարկ ունենան, քանի որ այդ ռիսկերը ներդրողների փաթեթներում արդեն իսկ առկա են։ Եթե աշխարհը գոյություն ունենար այնպես, ինչպես պատկերացվում է Արոու–Դեբրյուի մոդելում, ապա ֆինանսական նորարարությունների անհրաժեշտություն չէր լինի։ Մոդելի համաձայն՝ ներդրողները կարող են գնել այնպիսի արժեթղթեր, որոնք եկամտաբերություն են ապահովում բացառապես այն դեպքում, երբ տեղի է ունենում աշխարհի որոշակի վիճակ։ Ներդրողները կարող են այս արժեթղթերը համադրել՝ ձևավորելով այնպիսի ներդրումային փաթեթներ, որոնք կտրամադրեն իրենց ցանկալի վճարումային կառուցվածքը։ Ֆինանսների հիմնարար թեորեմը հաստատում է, որ նման փաթեթի ձևավորման արժեքը համարժեք կլինի դրա ակնկալվող արժեքին՝ հաշվի առնելով համապատասխան ռիսկերից զուրկ գնահատման մոդելը։ == Ակադեմիական գրականություն == Ֆինանսական նորարարությունների վերաբերյալ ակադեմիական գրականության համապարփակ վերլուծություններ ներկայացված են Տուֆանոյի (2003), ինչպես նաև Դաֆիի և Ռահի (1995) աշխատություններում։ Գլխավոր գործակալ խնդիրների, անբարենպաստ ընտրության և տեղեկատվական ասիմետրիայի վերաբերյալ լայնածավալ գրականությունը ցույց է տալիս, թե ինչու ներդրողները կարող են գերադասել արժեթղթերի որոշ տեսակներ, օրինակ՝ պարտքային գործիքներ բաժնետոմսերի փոխարեն։ Myers և Majluf (1984) մոդելավորել են բաժնետոմսերի թողարկման բացասական ընտրության օրինակ, որտեղ ընկերությունները (որոնք փորձում են առավելագույնի հասցնել շահույթը գործող բաժնետերերի համար) թողարկում են սեփական կապիտալ միայն այն դեպքում, երբ նրանք հուսահատ են: Սա համարվում է «ֆինանսավորման հերթականության» տեսությանը վերաբերող վաղ շրջանի աշխատանքներից մեկը, որը պնդում է, որ ընկերությունները նախընտրում են ներդրումները ֆինանսավորել սկզբում չբաշխված շահույթով, այնուհետև՝ պարտքով, և միայն վերջին տարբերակով՝ բաժնետոմսերի թողարկմամբ։ Այս հաջորդականությունը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ ներդրողները հաճախ անվստահությամբ են մոտենում այն ընկերություններին, որոնք դիմում են բաժնետոմսերի թողարկման։ Դաֆին և Ռահը նաև զգալի ուշադրություն են դարձնում ֆինանսական նորարարությունների օգտակարության և արդյունավետության հարցերին։ Նույն թեմային անդրադառնում են նաև բազմաթիվ հոդվածներ «Տնտեսական տեսության հոդվածի»-ի հատուկ համարում, որտեղ ներկայացված է նրանց առաջնորդող հոդվածը։ Վերլուծությունները ցույց են տալիս, որ շուկայի ամբողջական ընդգրկման օգտակարությունն սահմանափակ է (կամ, այլ կերպ ասած, թերի շուկաներից առաջացող վնասը մեծ չէ)։ Ալլենի և Գեյլի (1988) աշխատությունը համարվում է առաջին փորձերից մեկը, որը դիտարկում է արժեթղթերի թողարկման ներքին դինամիկան՝ ֆինանսական կարգավորումների, մասնավորապես՝ կարճ վաճառքի արգելքների պայմաններում։ Նրանք եզրակացնում են, որ դասական եկամտային բաժանումը՝ պարտք և բաժնետոմսեր, տվյալ պայմաններում արդյունավետ չէ, և ավելի նպատակահարմար են որոշակի տնտեսական վիճակների վրա հիմնված արժեթղթերը։ Ռոսը (1989) մշակում է մի մոդել, որտեղ նոր ֆինանսական արտադրանքները պետք է հաղթահարեն շուկայավարման և բաշխման ծախսերը: Փերսոնսը և Ուորթերը (1997) ուսումնասիրել են ֆինանսական նորարարության հետ կապված վերելքներն ու անկումները: Նոր ֆինանսական գործիքների համար հեղուկ շուկաներ ստեղծելու ֆիքսված ծախսերը զգալի են թվում: Բլեքը և Սքոլզը (1974) նկարագրում են որոշ դժվարություններ, որոնց նրանք հանդիպել են, երբ փորձում էին շուկայավարել նախորդներին ժամանակակից ինդեքսային ֆոնդերում: Դրանք ներառում էին կարգավորող խնդիրներ, շուկայավարման ծախսեր, հարկեր և կառավարման, անձնակազմի և առևտրի ֆիքսված ծախսեր: Շիլլերը (2008) նկարագրում է որոշ հիասթափություններ, որոնք կապված են բնակարանների գների ֆյուչերսների շուկայի ստեղծման հետ: == Օրինակներ == === Շուկայի ընդգրկման խնդիրը === Ֆինանսական որոշ գործիքներ լայն տարածում գտան այն բանից հետո, երբ մակրոտնտեսական պայմանները ստիպեցին ներդրողներին ավելի լրջորեն վերաբերվել որոշ ռիսկերի դեմ ապահովագրության անհրաժեշտությանը։ * Տոկոսադրույքային փոխանակման գործարքները զարգացան 1980-ականների սկզբին, երբ տոկոսադրույքները կտրուկ աճեցին։ * Վարկային դեֆոլտի փոխանակման գործիքները ձևավորվեցին՝ ի պատասխան 2001 թ․ սկսված ռեցեսիային, որի հետևանքով 2002 թվականին արձանագրվեց կորպորատիվ պարտատոմսերի դեֆոլտների ամենաբարձր մակարդակը Մեծ Ճգնաժամից ի վեր։ === Մաթեմատիկական նորարարություն === * 1973 թվականին՝ Բլեք-Սքոլզի մոդելի մշակումից հետո, օպցիոնների շուկաները պայթյունավտանգ աճ ունեցան։ * Հաճախ գրավով ապահովված պարտքային պարտավորությունները (''Collateralized Debt Obligations, CDOs'') մեծապես տարածվեցին «կոպուլայի տեխնիկայի»<ref name="davidx">{{Cite journal |author1=David X. Li |date=2000 |title=On Default Correlation: A Copula Function Approach |url=http://www.ressources-actuarielles.net/EXT/ISFA/1226.nsf/9c8e3fd4d8874d60c1257052003eced6/34e84cb615c8b4eac12575fe006a9759/$FILE/li.defaultcorrelation.pdf |journal=[[Journal of Fixed Income]] |volume=9 |issue=4 |pages=43–54 |citeseerx=10.1.1.1.8219 |doi=10.2139/ssrn.187289 |s2cid=144055 |authorlink1=David X. Li}}</ref> հանրահռչակման շնորհիվ։ Սակայն այդ գործիքները նաև զգալի դեր խաղացին 2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամում։ * Ֆլեշ առևտուրը (''Flash trading'') հայտնվեց 2000 թվականին՝ Չիկագոյի Օպցիոնների Բորսայում (Chicago Board Options Exchange), իսկ 2006-ին՝ նաև ֆոնդային շուկայում։ 2010 թվականի հուլիսին Direct Edge-ը դարձավ ԱՄՆ ֆյուչերսային բորսա, իսկ Nasdaq-ն ու Bats Exchange, Inc.-ը 2009 թվականի սկզբին ստեղծեցին իրենց ֆլեշ շուկաները։ Ֆյուչերսները, օպցիոնները և ածանցյալ գործիքների այլ տեսակներ գոյություն ունեն դարեր շարունակ․ օրինակ՝ Ճապոնիայում բրնձի ֆյուչերսների շուկան սկսել է գործել շուրջ 1730 թվականին։ Այնուամենայնիվ, վերջին տասնամյակների ընթացքում նկատվել է ածանցյալ գործիքների և մաթեմատիկորեն բարդ արժեթղթավորման տեխնիկայի պայթյունավտանգ օգտագործում: Սոցիոլոգիական տեսանկյունից որոշ տնտեսագետներ պնդում են, որ մաթեմատիկական բանաձևերը իրականում փոխում են տնտեսական գործակալների օգտագործման և ակտիվների գնի ձևը: Տնտեսագետները օբյեկտիվորեն պատկերում են աշխարհի գործելաոճը, ակտիվորեն փոխում են վարքագիծը՝ տրամադրելով բանաձևեր, որոնք թույլ են տալիս ցրված գործակալներին համաձայնեցնել նոր ակտիվների գները<ref name="mac">{{Cite book |last1=MacKenzie |first1=Donald |url=https://books.google.com/books?id=M3x5tvAwzrQC |title=An Engine, Not a Camera: How Financial Models Shape Markets |date=2008 |publisher=MIT Press |isbn=9780262250047 |location=Boston}}</ref>։ === Հարկերից և կանոնակարգերից խուսափելը === Միլլերը (1986) մեծ ուշադրություն էր դարձնում հարկերի և կառավարության կարգավորման դերին՝ որպես ֆինանսական նորարարությունը խթանող գործոնների<ref name=":2" />։ Մոդիլիանի-Միլլերի թեորեմը ուղղակիորեն դիտարկում էր հարկերը որպես արժեթղթերի մի տեսակ՝ մյուսից գերադասելու պատճառ, չնայած որ կորպորացիաները և ներդրողները պետք է անտարբեր լինեն կապիտալի կառուցվածքի նկատմամբ անկոտրում աշխարհում: ԱՄՆ-ի բանկերում չեկային հաշիվների մշակումը նպատակաուղղված էր պետական ​​թղթադրամների պատժիչ հարկերից խուսափելու համար, որոնք Ազգային բանկային ակտի մաս էին կազմում: Որոշ ներդրողներ դիմում են ամբողջական եկամտի փոխանակման գործիքներին՝ դիվիդենտային եկամուտը վերակազմակերպելով որպես կապիտալ շահույթ, ինչը թույլ է տալիս նվազեցնել հարկային բեռը՝ օգտվելով վերջիններիս համար սահմանված ավելի ցածր հարկման դրույքաչափից<ref>{{Cite web |title=Home &#124; International Tax Review |url=http://www.internationaltaxreview.com/?Page=10&PUBID=35&ISS=24454&SID=700023&SM=&SearchStr=passive%20investment%20income}}</ref>։ Շատ դեպքերում կարգավորող մարմինները բացահայտ կերպով խրախուսել են կամ արգելել որոշակի ֆինանսական գործիքների առևտուրը։ ԱՄՆ-ում խաղամոլությունն առավելապես անօրինական է, և հաճախ դժվար է որոշել՝ արդյոք որոշ ֆինանսական պայմանագրեր անօրինական խաղային գործիքներ են, թե ներդրման և ռիսկի համատեղման օրինական միջոցներ։ Այս որոշման կայացման իրավասու մարմինը Ապրանքային ֆյուչերսների առևտրի հանձնաժողովն է։ Չիկագոյի ապրանքային բորսայի բախումները՝ կապված ֆյուչերսային գործարքների իրականացման հետ կապիտալի և բաժնային ինդեքսների վրա, մանրամասն նկարագրված են Մելամեդի (1996) աշխատության մեջ։ ԱՄՆ-ում Q կանոնակարգումը (Regulation Q) բազմաթիվ ֆինանսական նորարարությունների զարգացման պատճառ դարձավ՝ ի պատասխան տոկոսադրույքների սահմանաչափերը շրջանցելու անհրաժեշտության։ Դրանց շարքում են եվրոդոլարները և NOW հաշիվները։ == Տեխնոլոգիայի դերը == Ֆինանսական նորարարությունների որոշ տեսակներ պայմանավորված են համակարգչային և հեռահաղորդակցության տեխնոլոգիաների բարելավմամբ: Օրինակ, Փոլ Վոլքերը առաջարկեց, որ մարդկանց մեծամասնության համար բանկոմատի ստեղծումը ավելի մեծ ֆինանսական նորամուծություն էր, քան ակտիվներով ապահովված արժեթղթավորումը<ref name="volker1">[https://web.archive.org/web/20090224155243/http://uk.reuters.com/article/marketsNewsUS/idUKN2029103720090220 "Crisis may be worse than Depression, Volcker says"], ''Reuters'', February 20, 2009</ref>։ Վճարային համակարգի վրա ազդող ֆինանսական նորարարությունների այլ տեսակներ ներառում են վարկային և դեբետային քարտերը և առցանց վճարային համակարգերը, ինչպիսիք են [[PayPal]]-ը: Այս տեսակի նորարարություններն առանձնանում են նրանով, որ նվազեցնում են գործարքների ծախսերը։ Տնային տնտեսություններն այլևս կարիք չունեն պահելու մեծ քանակությամբ կանխիկ գումար՝ և եթե տնտեսությունը գործում է կանխիկի նախապայմանով, ապա նման ֆինանսական նորարարությունները կարող են նպաստել ավելի մեծ արդյունավետության։ Իտալական տնային տնտեսությունների՝ դեբետային քարտերի օգտագործման վերաբերյալ մեկ ուսումնասիրություն ցույց է տվել, որ բանկոմատի քարտի առկայությունն տարեկան մոտ €17-ի չափով օգուտ է տալիս։<ref>{{Cite journal |last=Alvarez |first=Fernando |author2=Francesco Lippi |year=2009 |title=Financial Innovation and the Transactions Demand for Cash |url=http://www.eief.it/files/2012/09/wp-07-financial-innovation-and-the-transactions-demand-for-cash.pdf |journal=Econometrica |volume=77 |issue=2 |pages=363–402 |doi=10.3982/ECTA7451 |s2cid=17298975}}</ref> Այս տեսակի նորամուծությունները կարող են ազդել նաև դրամավարկային քաղաքականության վրա՝ նվազեցնելով տնային տնտեսությունների իրական մնացորդները: Հատկապես առցանց բանկինգի ժողովրդականության աճի պայմաններում տնային տնտեսությունները կարողանում են իրենց ունեցվածքի ավելի մեծ տոկոսներ պահել անկանխիկ գործիքներով: Միջազգային ֆինանսների հատուկ հրատարակության մեջ, որը նվիրված է էլեկտրոնային առևտրի և կենտրոնական բանկերի փոխազդեցությանը, Գուդհարթը (2000 թ.) և Վուդֆորդը (2000 թ.) վստահություն են հայտնում կենտրոնական բանկի կարողության վրա՝ ազդելով կարճաժամկետ տոկոսադրույքի վրա, նույնիսկ եթե էլեկտրոնային փողը վերացրել է կենտրոնական բանկի պարտավորությունների պահանջարկը<ref>{{Cite journal |last=Goodhart |first=Charles A. E. |year=2000 |title=Can Central Banking Survive the IT Revolution? |journal=International Finance |volume=3 |issue=2 |pages=189–209 |doi=10.1111/1468-2362.00048}}</ref><ref>{{Cite journal |author=Michael Woodford |author-link=Michael Woodford (economist) |year=2000 |title=Monetary Policy in a World Without Money |url=http://www.nber.org/papers/w7853.pdf |journal=International Finance |volume=3 |issue=2 |pages=229–260 |doi=10.1111/1468-2362.00050}}</ref> մինչդեռ Ֆրիդմանը (2000) այդ հարցում ավելի քիչ հավանական է համարում նման արդյունքը և հանդես է գալիս զգուշավոր տեսակետով<ref>{{Cite journal |author1=Benjamin M. Friedman |date=2000 թ․ հուլիս |title=Decoupling at the Margin: The Threat to Monetary Policy from the Electronic Revolution in Banking |url=http://static.stevereads.com/papers_to_read/decoupling_at_the_margin_the_threat_to_monetary_policy_from_the_electronic_revolution_in_banking.pdf |url-status=dead |journal=International Finance |volume=3 |issue=2 |pages=261–272 |doi=10.1111/1468-2362.00051 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221102083617/https://static.stevereads.com/papers_to_read/decoupling_at_the_margin_the_threat_to_monetary_policy_from_the_electronic_revolution_in_banking.pdf |archive-date=2022 թ․ նոյեմբերի 2 |access-date=2025 թ․ ապրիլի 15}}</ref>։ 2016 թվականի PwC-ի զեկույցում նշվում է «տեխնոլոգիական փոփոխությունների արագացող տեմպերը»՝ որպես ֆինանսական ծառայությունների էկոհամակարգի «ամենաստեղծարար ուժը և նաև ամենակործանարարը»<ref name="pwc2016">{{Cite book |url=https://www.pwc.com/gx/en/financial-services/assets/pdf/technology2020-and-beyond.pdf |title=Financial Services Technology 2020 and Beyond: Embracing Disruption |date=2016 |publisher=PwC}}</ref>։ Տեխնոլոգիաների առաջխաղացումը թույլ է տվել թերսպասարկվող հաճախորդների մի հատվածին մուտք գործել ավելի բարդ ներդրումային այլընտրանքներ, ինչպիսիք են սոցիալական առևտրի գործիքներն ու հարթակները և մանրածախ ալգորիթմական առևտուրը<ref>{{Cite web |title=The Future of Financial Services: How disruptive innovations are reshaping the way financial services are structured, provisioned and consumed {{!}} Inter American Dialogue |url=https://globaltrends.thedialogue.org/publication/the-future-of-financial-services-how-disruptive-innovations-are-reshaping-the-way-financial-services-are-structured-provisioned-and-consumed/ |access-date=2024 թ․ ապրիլի 15 |website=globaltrends.thedialogue.org}}</ref>։ Առաջիններն օգնում են անփորձ ներդրողներին ձեռք բերել փորձաքննություն և գիտելիքներ, օրինակ՝ պատճենահանման միջոցով, ինչը նրանց թույլ է տալիս ընդօրինակել լավագույն արդյունքներ ցուցաբերող առևտրականների պորտֆելները<ref name=":0">{{Citation |last=Harasim |first=Janina |title=FinTechs, BigTechs and structural changes in capital markets |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 4 |work=The Digitalization of Financial Markets |pages=80–100 |url=https://www.taylorfrancis.com/books/9781003095354/chapters/10.4324/9781003095354-5 |access-date=2024 թ․ ապրիլի 15 |edition=1 |place=London |publisher=Routledge |language=en |doi=10.4324/9781003095354-5 |isbn=978-1-003-09535-4}}</ref>։ Այս լուծումները, որոնք հիմնականում տրամադրվում են FinTechs-ի կողմից, ապահովում են եկամտաբերությունը օպտիմալացնելու պարզ և արագ ուղիներ: Դրանք նաև ավելի քիչ թանկ են, քան ավանդական ներդրումների կառավարումը, քանի որ, ի տարբերություն ավանդական ներդրումների կառավարման, սոցիալական առևտրային հարթակների մեծ մասը չի պահանջում նվազագույն ներդրում սկսելու համար<ref name=":0" />։ Զարգացած շուկաներում ալգորիթմային առևտրի ծավալն այժմ կազմում է մոտավորապես 70-80%<ref>{{Cite journal |last1=Rahat |first1=Uroosa |last2=Siddiqui |first2=Ammar |last3=Pervez |first3=Khurram |last4=Hasan |first4=Muhammad |date=2023 թ․ օգոստոսի 7 |title=Impediment in Adaptation of Algorithm Trading: A Case of Frontier Stock Exchange |url=https://kjcis.kiet.edu.pk/index.php/kjcis/article/view/192 |journal=KIET Journal of Computing and Information Sciences |volume=6 |issue=2 |pages=67–84 |doi=10.51153/kjcis.v6i2.192 |issn=2710-5075 |doi-access=free}}</ref>։ Համակարգչային հաշվողական հզորության, տվյալների հավաքագրման և հեռահաղորդակցության ոլորտում առաջընթացը նպաստեց ալգորիթմական առևտրի ստեղծմանը<ref>{{Cite journal |last1=Khraisha |first1=Tamer |last2=Arthur |first2=Keren |date=2018 |title=Can we have a general theory of financial innovation processes? A conceptual review |journal=Financial Innovation |language=en |volume=4 |issue=1 |doi=10.1186/s40854-018-0088-y |issn=2199-4730 |doi-access=free}}{{Creative Commons text attribution notice|cc=by4|from this source=yes}}</ref>։ == Հետևանքներ == Ֆինանսական նորարարությունները կարող են ազդել տնտեսական կամ ֆինանսական համակարգերի վրա: Օրինակ, ֆինանսական նորարարությունը կարող է ազդել դրամավարկային քաղաքականության արդյունավետության և տնտեսությունը կայունացնելու կենտրոնական բանկերի կարողության վրա: Փողի և տոկոսադրույքների միջև փոխհարաբերությունները, որոնք կարող են սահմանել դրամավարկային քաղաքականության արդյունավետությունը, ազդում են ֆինանսական նորարարությունների վրա: Ֆինանսական նորարարությունը նաև ազդում է ձեռնարկության շահութաբերության, գործարքների և սոցիալական բարեկեցության վրա<ref>{{Cite journal |last1=Lerner |first1=J. |last2=Tufano |first2=P. |year=2011 |title=The Consequences of Financial Innovation: A Counterfactual Research Agenda |journal=Annual Review of Financial Economics |volume=3 |pages=41–85 |doi=10.1146/annurev.financial.050808.114326 |ssrn=1759852 |doi-access=free}}</ref>։ Ըստ ավանդական նորարարության-աճի տեսության՝ ֆինանսական նորարարությունները նպաստում են բանկային ծառայությունների որակի և բազմազանության բարձրացմանը, թույլ են տալիս կիսել ռիսկերը, ամբողջացնել շուկան և, ի վերջո, բարելավել բաշխման արդյունավետությունը: Այսպիսով, ընդգծվում են ֆինանսական նորարարության դրական կողմերը<ref>{{Cite journal |last=Merton |first=Robert C. |date=1992 |title=Financial Innovation and Economic Performance |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1745-6622.1992.tb00214.x |journal=Journal of Applied Corporate Finance |language=en |volume=4 |issue=4 |pages=12–22 |doi=10.1111/j.1745-6622.1992.tb00214.x |issn=1078-1196}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Berger |first=Allen N. |date=2003 |title=The Economic Effects of Technological Progress: Evidence from the Banking Industry |url=https://www.jstor.org/stable/3649852 |journal=Journal of Money, Credit and Banking |volume=35 |issue=2 |pages=141–176 |doi=10.1353/mcb.2003.0009 |issn=0022-2879 |jstor=3649852}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Houston |first1=Joel F. |last2=Lin |first2=Chen |last3=Lin |first3=Ping |last4=Ma |first4=Yue |date=2010 |title=Creditor rights, information sharing, and bank risk taking |url=https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2010.02.008 |journal=Journal of Financial Economics |volume=96 |issue=3 |pages=485–512 |doi=10.1016/j.jfineco.2010.02.008 |issn=0304-405X}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Grinblatt |first1=Mark |last2=Longstaff |first2=Francis A. |date=2000 |title=Financial Innovation and the Role of Derivative Securities: An Empirical Analysis of the Treasury STRIPS Program |url=https://www.jstor.org/stable/222457 |journal=The Journal of Finance |volume=55 |issue=3 |pages=1415–1436 |doi=10.1111/0022-1082.00252 |issn=0022-1082 |jstor=222457}}</ref>։ Նորարարության խոցելիության տեսանկյունը, մյուս կողմից, կենտրոնանում է նորարարության «մութ» կողմի վրա: Այն հատկապես նշում է ֆինանսական նորարարությունները որպես վերջին Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի հիմնական պատճառ, որոնք հանգեցրին աննախադեպ վարկային ընդլայնման, որը սնուցեց բնակարանային գների աճն ու հետագա անկումը, ստեղծեց արժեթղթեր, որոնք ընկալվում էին որպես ապահով, սակայն ենթակա էին անտեսված ռիսկերի, և օգնեցին բանկերին մշակել կառուցվածքային ապրանքներ՝ օգտվելու ներդրողների կողմից ֆինանսական շուկաների սխալ ընկալումներից<ref>{{Cite journal |last=Brunnermeier |first=Markus K |date=2009 թ․ հունվարի 1 |title=Deciphering the Liquidity and Credit Crunch 2007–2008 |url=https://pubs.aeaweb.org/doi/10.1257/jep.23.1.77 |journal=Journal of Economic Perspectives |language=en |volume=23 |issue=1 |pages=77–100 |doi=10.1257/jep.23.1.77 |issn=0895-3309}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Gennaioli |first1=Nicola |last2=Shleifer |first2=Andrei |last3=Vishny |first3=Robert |date=2012 |title=Neglected risks, financial innovation, and financial fragility |url=https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2011.05.005 |journal=Journal of Financial Economics |volume=104 |issue=3 |pages=452–468 |doi=10.1016/j.jfineco.2011.05.005 |issn=0304-405X |hdl-access=free |hdl=10230/11726}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Henderson |first1=Brian J. |last2=Pearson |first2=Neil D. |date=2011 |title=The dark side of financial innovation: A case study of the pricing of a retail financial product☆ |url=https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2010.12.006 |journal=Journal of Financial Economics |volume=100 |issue=2 |pages=227–247 |doi=10.1016/j.jfineco.2010.12.006 |issn=0304-405X}}</ref>։ Չկա վերջնական ապացույց, թե արդյոք ֆինանսական նորարարությունը օգուտ է բերում, թե վնաս է հասցնում ֆինանսական արդյունաբերությանը: Այնուամենայնիվ, կան համոզիչ ապացույցներ, որ ֆինանսական նորարարությունը կապված է տնտեսական աճի ավելի բարձր մակարդակների հետ<ref>{{Cite journal |last1=Beck |first1=Thorsten |last2=Chen |first2=Tao |last3=Lin |first3=Chen |last4=Song |first4=Frank M. |date=2016 |title=Financial innovation: The bright and the dark sides |url=https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2016.06.012 |journal=Journal of Banking & Finance |volume=72 |pages=28–51 |doi=10.1016/j.jbankfin.2016.06.012 |issn=0378-4266 |hdl-access=free |hdl=10220/45072}}</ref>։ Նմանապես, կան ապացույցներ, որ ֆինանսական նորարարությունը նպաստում է բանկային համակարգի ընդլայնմանը և ֆինանսական խորությանը<ref>{{Cite journal |last1=DeYoung |first1=Robert |last2=Lang |first2=William W. |last3=Nolle |first3=Daniel L. |date=2007 |title=How the Internet affects output and performance at community banks |url=https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2006.10.003 |journal=Journal of Banking & Finance |volume=31 |issue=4 |pages=1033–1060 |doi=10.1016/j.jbankfin.2006.10.003 |issn=0378-4266}}</ref>։ == Քննադատություն == Որոշ տնտեսագետներ պնդում են, որ ֆինանսական նորարարությունը ունի քիչ կամ ոչ մի արտադրողականության օգուտ. Փոլ Վոլկերը նշել է, որ «բանկային համակարգի կատարելագործման և արտադրողականության աճի միջև քիչ կապ կա»<ref name="volker1" />, որ չկա «չեզոք ապացույց, որ ֆինանսական նորարարությունը հանգեցրել է տնտեսական աճի»<ref>Patrick Hosking and Suzy Jagger,[https://web.archive.org/web/20101129152910/http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/banking_and_finance/article6949387.ece "'Wake up, gentlemen', world's top bankers warned by former Fed chairman Volcker"], ''The Times of London'', December 9, 2009</ref>, և որ ֆինանսական նորարարությունը 2007-2010 թթ. ֆինանսական ճգնաժամի պատճառ է եղել<ref>Tim Iacono, [http://seekingalpha.com/article/177300-paul-volcker-atm-was-the-peak-of-financial-innovation "Paul Volcker: ATM Was the Peak of Financial Innovation"], ''Seeking Alpha'' December 9, 2009.</ref>, ինչդեռ Փոլ Կրուգմանը նշում է, որ «1980 թվականից ի վեր ֆինանսների արագ աճը հիմնականում եղել է ռենտայի որոնման, այլ ոչ թե իրական արտադրողականության հարց»<ref>Paul Krugman, [https://krugman.blogs.nytimes.com/2009/12/09/darling-i-love-you/ Darling, "I love you"], The Conscience of a Liberal, ''[[The New York Times]],'' December 9, 2009</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{reflist|colwidth=30em}} == Գրականություն == * {{Cite journal |last=Allen |first=Franklin |author2=Douglas Gale |year=1988 |title=Optimal Security Design |journal=The Review of Financial Studies |volume=1 |issue=3 |pages=229–263 |doi=10.1093/rfs/1.3.229}} * {{Cite journal |last=Duffie |first=Darrell |author2=Rohit Rahi |year=1995 |title=Financial Market Innovation and Security Design: An Introduction |journal=Journal of Economic Theory |volume=65 |issue=1 |pages=1–42 |doi=10.1006/jeth.1995.1001}} * {{Cite book |last=Melamed |first=Leo |url=https://archive.org/details/leomelamedescape0000mela |title=Leo Melamed: Escape to the Futures |publisher=Wiley |year=1996 |isbn=978-0-471-11215-0 |edition=First}} * {{Cite journal |last1=Myers |first1=Stewart C. |last2=Majluf |first2=Nicholas S. |year=1984 |title=Corporate financing and investment decisions when firms have information that investors do not have |journal=Journal of Financial Economics |volume=13 |issue=2 |pages=187–221 |doi=10.1016/0304-405X(84)90023-0 |hdl-access=free |hdl=1721.1/2068}} * {{Cite report |url=https://cowles.yale.edu/sites/default/files/files/pub/d16/d1648.pdf |title=Derivatives Markets for Home Prices |last=Shiller |first=Robert J. |publisher=[[Cowles Foundation]] |id=CFDP 1648 |type=Discussion Paper |year=2008}} * {{Cite journal |last1=Persons |first1=John C. |last2=Warther |first2=Vincent A. |year=1997 |title=Boom and Bust Patterns in the Adoption of Financial Innovations |journal=The Review of Financial Studies |volume=10 |issue=4 |pages=939–967 |doi=10.1093/rfs/10.4.939}} * {{Cite journal |last=Ross |first=Stephen A. |year=1989 |title=Institutional Markets, Financial Marketing, and Financial Innovation |journal=The Journal of Finance |volume=44 |issue=3 |pages=541–556 |doi=10.2307/2328769 |jstor=2328769}} * {{Cite book |last=Tufano |first=Peter |title=The Handbook of the Economics of Finance |publisher=Elsevier |year=2003 |isbn=978-0-0804-9507-1 |volume=1A |pages=307–335 |chapter=Chapter 6 Financial innovation}} [[Կատեգորիա:Նորամուծություն]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական շուկաներ]] c4anjokfc871sdpj0bm51j9fpp8x6ve 0 1295127 10356784 10354566 2025-06-17T18:43:30Z 217.76.15.71 /* Հետևորդների քանակն ու վիճակագրությունը */ Fixed typo 10356784 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն= [[բողոքականություն|բողոքական քրիստոնեություն]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների Եկեղեցի |անուն=Seventh-day Adventist Church |տեսակ=անգլ.՝ ''Seventh-day Adventist Church''<br>[[բողոքականություն|Բողոքական հարանվանություն]] |պատկեր=USVA_headstone_emb-40.svg |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ= |երկիր= Երկիր |նախկինկրոն= |անդամ= 23,685 մլն. (2024) |այցելու= |կայք= https://www.adventist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել=1863 թ. մայիսի 21, ԱՄՆ |հիմնադիր= [[Ջոզեֆ Բեյթս]], Ջեյմս Ուայթ, Էլեն Ուայթ, և ուրիշներ |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում=Seventh-day Adventist Church }} '''Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի''', կրճատ՝ '''ՅՕԱ''', [[բողոքականություն|բողոքական]] ուղղության քրիստոնեական եկեղեցի է։ Տարածված է ողջ աշխարհում, ներառյալ Հայաստանը (''տե՛ս [[#Ադվենտիզմը Հայաստանում|Ադվենտիզմը Հայաստանում]]''), ունի 24 մլն. հետևդ։ Հիմնադրվել է 1863 թ.-ին։ Խրախուսում է կրթությունը, առողջ ապրելակերպը, զսպվածությունը, քրիստոնեական սկզբունքներին հետևողականությունը, զբաղվում է բարեգործությամբ և այլն։ Ունի Կաթոլիկ եկեղեցուց հետո ամենամեծ կրթական և բժշկական համակարգը բոլոր կրոնական կազմակերպությունների մեջ։ [[Պատկեր:Břeclav_kostel_adventistů_1.jpg|մինի]] == Եկեղեցու պատմություն == === Երկնային սրբարան === <blockquote>''«Մենք սկսեցինք ճանապարհ գնալ, և երբ անցնում էինք մի լայն դաշտով, ես կանգ առա՝ մոտավորապես դաշտի կեսին։ Երկինքը, կարծես, բացվեց իմ առաջ, և ես հստակ ու պարզ տեսա, որ մեր Բարձրագույն Քահանայապետը՝ սրբության սրբոցից դուրս գալու և այս երկիր գալու փոխարեն, յոթերորդ ամսվա տասներորդ օրը՝ 2300 օրերի լրանալուն պես, այդ օրը առաջին անգամ մտավ երկնային սրբարանի երկրորդ բաժինը՝ սրբության սրբոցը։ Եվ որ Նա այդտեղ պետք է կատարեր մի աշխատանք՝ նախքան այս երկիր գալը»''<ref>Spectrum Magazine https://spectrummagazine.org/culture/hiram-edson-man-and-myth </ref><ref>Encyclopedia of Seventh-day Adventists (ESDA) https://encyclopedia.adventist.org/article?id=BJIN</ref><ref>Adventist Pioneer Library (APL) https://aplib.org/periodical/hiram-edson-vol-3-no-1/</ref><ref>Reformation Messenger https://www.imsmessenger.org/february-2019/hiram-edson</ref><ref>SDA Pioneers https://sdapioneers.weebly.com/hiram-edson.html</ref></blockquote> ==== Հետաքննական դատ ==== ==== Վաղ հրեական հայացքներ ==== Հետագայում յոթերորդ օրվա ադվենտիստները նկատեցին, որ երկնքում գտնվող սրբարանի գոյությունը [[Հնգամատյան]]ի հիմքի վրա ենթադրում էին դեռևս IV-VI դարերի տարբեր հրեական ռաբբիներ։ [[28 դավանաբանական հիմունքներ]]ի հավելվածներում երբեմն նշվում էին հետևյալ մեջբերումները Բաբելոնյան Թալմուդուից և որոշ Միդրաշներից որպես լրացուցիչ տեղեկություն։<br> Ելից գրքի 15-րց գլխի 17-րդ համարը մեկնաբանելիս մի հրեական ռաբբի ասել էր. «[Տեղադրությունը երկրային] սրբարանի համապատասխանում է [տեղադրությանը] երկնային սրբարանի և տապանակը երկրային սրբարանում պատկերում է Երկնային գահը»։<ref>(Midrash Rabbah. Numbers, repr. ed. [London: Soncino Press, 1961], vol. 1, chap.4, sec.13, p.110)։ (փակագծերը բերվում են բնագրով)</ref><br> Ուրիշ հրեական ռաբբի, որը հիշատակվում է բաբելոնյան Թալմուդում, խոսում էր «երկնային ու երկրային տաճարի» մասին։<ref>(Sanhedrin, 99b, 1. Epstein, ed. [London: Soncino Press, 1969])</ref> <br> Ուրիշ ռաբբի հայտարարում էր. «գոյություն չունի տարակարծություն այն կարծիքների մեջ, որ ներքևում գտնվող սրբարանը հանդիսանում է վերևում գտնվող սրբարանի ճիշտ պատճենը» (կարելի է թարգմանել նաև «ճիշտ օրինակը»)։<ref>(Leon Nemoy, ed., The Midrash on Psalms, trans. by William G. Braude [New Haven, Conn.: Yale University Press, 1959], Psalm 30, sec. 1, p.386)</ref> === Շաբաթապահություն === {{տես նաև|Շաբաթապահություն|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Շաբաթապահությունը ադվենտիզմի մեջ ներթափանցեց [[Յոթերորդ օրվա բապտիստներ|Յոթերորդ օրվա բապտիստական եկեղեցու]] անդամ [[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]]ի միջոցով։ === Պայմանական անմահություն === «Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական» եկեղեցու հենց այդ անվանումը պաշտոնապես որոշվեց 1860 թ. հոկտեմբերի 1-ին, երբ եկեղեցում կար մոտ 3000 անդամ։ Որպես առանձին և ինքնուրույն կրոնական կազմակերպություն Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին պաշտոնապես հիմնադրվեց 1863 թ. մայիսի 21-ին դեռևս մայիսի 20-ի երեկոյից գումարված առաջին վեհաժողովի ժամանակ։ Այդ ժամանակ էլ կազմավորվեց ՅՕԱ եկեղեցու գլխավոր վեհաժողովը (ԳՎ-ն) և ընտրվեցին ԳՎ-ի նախագահը, գանձապահը և քարտուղարը։ Նշված երեք հիմնական պաշտոնները գոյություն ունեն ՅՕԱ եկեղեցու յուրաքանչյուր ստորաբաժանման մեջ։ Այդ պահին եկեղեցում կար մոտ 3500 անդամ և 30 հովիվ։ ՅՕԱ եկեղեցին չի հիմնադրվել մեկ անձնավորությամբ, այլ ունեցել է բազմաթիվ համահիմնադիրներ, որոնցից հատկապես առանձնանում են '''Ջեյմս Ուայթը''' և [[Ջոզեֆ Բեյթս]]ը։ Երկու որոշումներն էլ կայացվեցին ԱՄՆ-ի Միչիգան նահանգի '''Բաթլ-Քրիկ''' քաղաքում։ Ջեյմս Ուայթը՝ Էլեն Ուայթի ամուսինը, թեպետ և կարող էր դառնալ ՅՕԱ եկեղեցու ԳՎ-ի առաջին նախագահը, դիտմամբ հրաժարվեց այդ պաշտոնից, որպեսզի ուրիշներն իրեն չմեղադրեն իր սեփական շահի համար այն ստեղծելու մեջ։ === Ադվենտիստական ռահվիրաներ === ==== Ջոզեֆ Բեյթս (1792-1872) ==== {{հիմնական|Ջոզեֆ Բեյթս}} ==== Ջեյմս Ուայթ (1821-1881) ==== ==== Էլեն Ուայթ (1827-1915) ==== {{հիմնական|Էլեն Ուայթ}} ==== Ջոն Էնդրյուս (1829-1883) ==== {{հիմնական|Ջոն Էնդրյուս}} Ջոն Էնդրյուսնը միացավ միլլերական շարժմանը 1843 թ-ին, 1845 թ-ից սկսեց սուրբ շաբաթը օրը, իսկ 1849 թ-ին ծանոթացավ Էլեն և Ջեյմս Ուայթերի հետ։ 1867 թ. մայիսի 14-ից մինչև 1869 թ. մայիսի 18-ը եղել է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Գլխավոր վեհաժողովի]] երրորդ նախագահը։ <br> 1874 թվականին նա պաշտոնապես դարձավ ՅՕԱ եկեղեցու առաջին միսիոները։ Նրան ուղարկեցին [[Եվրոպա]]։ Այդ ժամանակ նա հաստատվեց [[Շվեյցարիա]]յում, որտեղ մնաց մոտ 10 տարի՝ մինչև իր մահը։ Այնտեղ նա հիմնեց նաև ֆրանսերեն տպագրություն։ 1883 թվականին նա մահացավ թոքաբորբից և թաղվեց Շվեյցարիայի [[Բազել]] քաղաքում։<br> Նրա պատվին անվանակոչվեց Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական առաջին բացված և գլխավոր բուհը՝ [[Էնդրյուսի համալսարան]]ը Միչիգանի նահանգում։ ==== Հիրամ Էդսոն (1806-1882) ==== {{հիմնական|Հիրամ Էդսոն}} === Կարևոր վեհաժողովներ և իրադարձություններ === ==== Մինեապոլիսի վեհաժողով 1888 ==== Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու պատմության մեջ շրջադարձային և չափազանց կարևոր իրադարձություն էր 1888 թվականի հոկտեմբերին կայացած [[Մինեապոլիս]]ի վեհաժողովը, որի ժամանակ գլխավորապես քննարկվեց Քրիստոսի աստվածության, օրենքի, շնորհի և հավատի փոխկապակցվածության ու փրկության, ինչպես նաև մի արք այլ հարցերը։ [[Պատկեր:Conférence_Générale_de_Minnéapolis_en_1888.jpg|մինի|նկար 1888 թվականի Մինեապոլիսի վեհաժողովից]] ==== Եկեղեցու վերակազմավորում ==== 1901 և 1903 թվականների ՅՕԱ գլխավոր վեհաժողովի նիստերը գլխավորապես նպատակաուղղված էին եկեղեցու վերակազմավորմանը, ինչպես նաև որոշ այլ հարցերի լուծմանը։ [[Պատկեր:Dime_Tabernacle_-_Interior_1.jpg|մինի]] [[Պատկեր:Dime_Tabernacle_-_Interior_3.jpg|մինի]] [[Պատկեր:Ellen_G._White_at_the_1901_General_Conference.jpg|մինի|Է. Ուայթը 1901 թ. Գլխավոր վեհաժողովի նստաշրջանին ելույթ ունենալիս]] == Գրականություն և տպագրություն == [[Պատկեր:Review_and_Herald_(1868).jpg|մինի|Ռեվյու ընդ Հերալդ տպագրական ասոցիացիայի գլխավոր գրասենյակը Բաթլ Քրիկ քաղաքում | 1868 թ.]] == Կրթություն և գիտություն == {{հիմնական|Ադվենտիստական կրթական համակարգ}} Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցուն են պատկանում 10360-ից ավել կրթական հաստատություն (տարբեր աստիճանների դպրոցներ, քոլեջներ, բուհեր և այլն) աշխարհի մոտ 150 երկրներում<ref>https://www.haa.org/ru/about-us</ref>, ներառյալ 118 բարձրագույն կրթական հաստատություն, որոնցում կան ավելի քան 120.000 աշխատակից, իսկ ուսանողների քանակը կազմում է ավելի քան 2,33 մլն. մարդ, միայն բուհերում 140-150 հազ (2023 թ-ի տվյալներ.):<ref>https://www.adventist.education/</ref><ref>https://www.adventist.education/education-statistics/?utm_source=chatgpt.com</ref> [[Պատկեր:Wright_Hall_at_Southern_Adventist_University_in_2015.jpg|մինի|Հարավային Ադվենտիստական համալսարան]] Գրեթե բոլոր ադվենտիստական բուհերը և դպրոցների մեծամասնությունը հավատարմագրվում են [[Ադվենտիստական հավատարմագրման ասոցիացիա|AAA]]-ի, ինչպես նաև այլ կազմակերպությունների կողմից։ === Էնդրյուսի համալսարան === {{հիմնական|Էնդրյուսի համալսարան}} [[Պատկեր:Andrews_University_Welcome_Center.jpg|մինի]] Էնդրյուսի համալսարանը ներառում է ուսումնական ավելի քան 100 ծրագիր, որոնց մեջ մտնում են աստվածաբանությունը, բժշկությունը, կենսաբանությունը, բիոքիմիան, արվեստը, ինժեներիան, ավիացիան, լեզուները, սոցիոլոգիան, և շատ այլ ճյուղեր<ref>https://www.andrews.edu/</ref>։ [[Պատկեր:Andrews_University.jpg|մինի|Տեսարան բարձրունքից | Ջոն Էնդրյուսի համալսարանական համալիր]] === Լոմա Լինդայի համալսարան === {{Հիմնական|Լոմա Լինդայի համալսարան}} Լոմա Լինդայի համալսարանը պատմության մեջ առաջինն էր, որ հիմնեց ամբողջովին հիվանդանոցային մակարդակի [[պրոտոնային թերապիա]]յի կենտրոն՝ միավորելով բարձրակարգ բժշկությունն ու ճշգրիտ գիտությունը։<br> 1990 թվականին հիմնված՝<br> •Այն դարձավ առաջին համալսարանական կլինիկան աշխարհում, որտեղ պրոտոնային ճառագայթումը կիրառվում էր ոչ թե փորձարարական, այլ ամբողջովին կլինիկական պայմաններում։<br> •Համալսարանը առաջինն էր, որ պրոտոնային թերապիան ներառեց բժիշկների և [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքաբան]]ների պաշտոնական կրթական ծրագրում, ձևավորելով ապագա մասնագետների նոր սերունդ։<br> •Այստեղ առաջին անգամ կիրառվեց վերածելի գենթրի համակարգ, որը թույլ է տալիս ճառագայթը ուղղել ցանկացած անկյունից՝ ապահովելով բացառիկ ճշգրտություն՝ շրջակա առողջ հյուսվածքները պահպանելու համար։<br> Այս բոլորով՝ Լոմա Լինդան դարձավ ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարության կենտրոն, այլև բժշկության և կրթության համաշխարհային առաջատար՝ պրոտոնային թերապիայի ոլորտում։ [[Պատկեր:Lomalindauniversitychildren's.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական շենքի հատված]] === Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան}} 1899 թվականին Գերմանիայի [[Մագդեբուրգ]] քաղաքից մոտ 30 կմ հարավում բացված Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարանը դարձավ ամբողջ [[Եվրոպա]]յում Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցուն պատկանող առաջին բարձրագույն կրթական հաստատությունը։ Վերջերս նշեց իր 125-ամյակը։ Սկզբնական շրջանում այնտեղ շատ էին նաև այլ երկրների ուսանողները, Ռուսաստանից ապագա հովիվները այնտեղ էին ուղղորդվում աստվածաբանական կրթություն ստանալու համար [[Ռուսական կայսրություն|Ցարական]] ժամանակներից մինչև [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ի օրենքների ձևավորումն ու խոստացումը, որոնք փակեցին այդ հնարավորությունը։ Դա նպաստեց [[Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան]]ի ձևավորմանը։ [[Պատկեր:Friedensau_neueSchule_Baeume.jpg|մինի]] === Հարավային ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Հարավային ադվենտիստական համալսարան}} === Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան}} Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարանը (ռուս.՝ Заокский адвентистский университет) Ռուսաստանի Դաշնությունում, ինչպես նաև ամբողջ հետխորհրդային տարածքում հիմնադրված առաջին [[բողոքականություն|բողոքական]] քրիստոնեական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունն է և պատկանում է ՅՕԱ եկեղեցուն։ <br> Համալսարանը հիմնադրվել է 1988 թվականին, գտնվում է [[Ռուսաստան]]ի [[Տուլայի մարզ]]ի [[Զաօկսկի շրջան]]ի կազմի մեջ մտնող [[Զաօկսկի]] կոչվող [[քաղաքատիպ ավան]]ում, Մոսկվայից 100 կմ հեռավորության վրա։ [[Պատկեր:Заокский_христианский_гуманитарно-экономический_институт.jpg|մինի|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան (Ռուսաստանի Դաշնություն)]] [[Պատկեր:Zaokskiy,_Tulskaya_oblast',_Russia,_301000_-_panoramio_(1).jpg|մինի|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարանական համալիր]] == Առողջապահություն և բժշկություն == Հիմնվելով դրա վրա, որ Աստվածաշնչում մարդու մարմինը մի քանի անգամ անվանվում է Աստծու տաճար (), յոթերորդ օրվա ադվենտիստնրը հավատում են, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է կայուն ֆիզիկական և հոգեկան առողջություն ունենա, հոգ տանելով իր առողջության համար և վարի առողջ ապրելակերպ։ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցիուն է պատկանում նաև բոլոր կրոնական կազմակերպություննե մեջ ամենամեծ [[Ադվենտիստական առողջապահական համակարգ|առողջապահական համակարգը]],<ref>https://adventist.news/media/ann-indepth/the-largest-protestant-health-system-in-the-world-ann-in-depth?utm_source=chatgpt.com</ref> իր մեծությամբ զիջող միայն Հռոմակաթոլիկ եկեղեցուն։ [[Պատկեր:Battle_Creek_Sanitarium_before_fire.jpg|մինի]] === Լոմա Լինդա === ԱՄՆ-ի [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում գտնվող Լոմա Լինդա քաղաքը 1905 թ-ին հիմնել են յոթերորդ օրվա ադվենտիստները։ Մինչև հիմա այն գրեթե ամբողջությամբ բնակեցված է ադվենտիտտներով։ [[Պատկեր:LLU_Medical_Center.jpg|մինի|Լոմա Լինդա քաղաքի տեսարան, կենտրոնում՝ բժշկական համալսարանը]] [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Church_01.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական եկեղեցի]] [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Dennis_and_Carol_Troesh_Medical_Campus.jpg|մինի|Լոմա Լինդա համալսարանի բժշկական կենտրոնը]] ==== Պրոտոնային թերապիա ==== Լոմա Լինդայի համալսարանը պատմության մեջ առաջինն էր, որ հիմնեց ամբողջովին հիվանդանոցային մակարդակի [[պրոտոնային թերապիա]]յի կենտրոն՝ միավորելով բարձրակարգ բժշկությունն ու ճշգրիտ գիտությունը։ 1990 թվականին՝<br> •Այն դարձավ առաջին համալսարանական կլինիկան աշխարհում, որտեղ պրոտոնային ճառագայթումը կիրառվում էր ոչ թե փորձարարական, այլ ամբողջովին կլինիկական պայմաններում։<br> •Համալսարանը առաջինն էր, որ պրոտոնային թերապիան ներառեց բժիշկների և [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքաբան]]ների պաշտոնական կրթական ծրագրում, ձևավորելով ապագա մասնագետների նոր սերունդ։<br> •Այստեղ առաջին անգամ կիրառվեց վերածելի գենթրի համակարգ, որը թույլ է տալիս ճառագայթը ուղղել ցանկացած անկյունից՝ ապահովելով բացառիկ ճշգրտություն՝ շրջակա առողջ հյուսվածքները պահպանելու համար։<br> Այս բոլորով՝ Լոմա Լինդան դարձավ ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարության կենտրոն, այլև բժշկության և կրթության համաշխարհային առաջատար՝ պրոտոնային թերապիայի ոլորտում։ Լոմա Լինդայի համալսարանի Ջեյմս Մ. Սլեյթերի անվան պրոտոնային թերապիայի կենտրոնը (James M. Slater, MD Proton Treatment and Research Center, այդպես այն անվանակոչվեց 2007 թ.-ին), որը բացվել է 1990 թվականին, մինչ այժմ բուժել է ավելի քան 21,500 հիվանդ։<ref>Լոմա Լինդայի համալսարանի նորությունների պաշտոնական էջից՝ Loma Linda University Health – "LLU Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://news.llu.edu/patient-care/llu-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> Այս ցուցանիշը հաստատված է համալսարանի պաշտոնական հրապարակումներում։ Այս կենտրոնը հատկապես հայտնի է պրոստատի քաղցկեղի բուժման ոլորտում՝ ավելի քան 14,000 հիվանդի բուժմամբ։<ref>Լոմա Լինդայի համալսարանի նորությունների պաշտոնական էջից՝ Loma Linda University Health – "LLU Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://news.llu.edu/patient-care/llu-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> Այսպիսով, այն համարվում է աշխարհի ամենափորձառու հաստատություններից մեկը պրոտոնային թերապիայի կիրառման մեջ։<ref>«Adventist World» միջազգային ամսագրի հրապարակում՝ Adventist World – "Loma Linda Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://www.adventistworld.org/loma-linda-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> [[Պատկեր:LLUMC_Hospital_Seismic_Upgrade_(whilst_under_construction)_-_August_9th,_2019.jpg|մինի]] == Բարեգործական գործունեություն == ՅՕԱ եկեղեցին ակտիվորեն զբաղվում է բարեգործությամբ և խրախուսում է դրան նաև իր անդամներին ու շրջակա մարդկանց, համարելով դա քրիստոնեական պարտավորություն, որը պետք է կատարվի անկեղծորեն և անշահախնդիր կերպով։ Իր պաշտոնական հայտարարություններում եկեղեցին նշում է. <blockquote>«Անկեղծությունն ու արդարությունը, սերն ու հոգատարությունը չեն կարող դրսևորվել միայն անհատների կողմից, դրանք նաև պետք է կիրառվեն և իրականացվեն ամբողջ եկեղեցու՝ Քրիստոսի Մարմնի կողմից»<ref>https://adventisti.lv/ru/novosti/7422-Missiya-obraschennaya-k-nughdayuschimsya</ref></blockquote> Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին այդ իսկ նպատակով հիմնադրել է և ֆինանսավորում է տարբեր բարեգործական կազմակերպություններ, որոնք պայքարում են աղքատության, սովի, հիվանդությունների, բնական աղետների հետևանքների, կրթություն ստանալու պայմանների բացակայության, ինչպես նաև այլ բացասական բնույթ ունեցող իրավիճակների դեմ։ === ԱԴՐԱ բարեգործական կազմակերպություն === {{հիմնական|Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն}} 1956 թ.-ին Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու կողմից հիմնադրվեց ADRA-ն (Adventist Development and Relief Agency)՝ [[Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն]]ը։ [[Պատկեր:ADRA_Horizontal_Logo.png|մինի|ADRA բարեգործական ընկերության տարբերանշանը]] Այն հանդիսանում է աշխարհում ամենաազդեցիկ միջազգային քրիստոնեական բարեգործական և մարդասիրական կազմակերպություններից մեկը, որն այժմ պաշտոնապես ճանաչված է ՄԱԿ-ի և բազմաթիվ պետությունների կողմից, գտնվելով դրանց հետ համագործակցության մեջ։ <br>1997 թ-ից ADRA-ն ունի [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] կողմից տրված բարձրագույն աստիճանի հավատարմագրում՝ ընդհանուր խորհրդակցական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]]։<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=1370&utm_source=chatgpt.com</ref><ref>https://press.un.org/en/1997/19970724.eco5737.html</ref><ref>https://digitallibrary.un.org/record/247769</ref><ref>https://atoday.org/adra-acts-as-a-major-voice-for-united-nations/</ref><ref>https://www.adventistworld.org/adra-celebrates-united-nations-day-by-emphasizing-its-global-mission/ </ref> Դա բարձրագույն հավատարմագրական աստիճանն է, որը ՄԱԿ-ը կարող է տրամադրել ոչ պետական կազմակերպություններին։ <br> ԱԴՐԱ-ն իր ներկայացուցիչների միջոցով մասնակցել է նաև 2024 թ-ի նոյեմբերին ՄԱԿ-ի կողմից Բաքվում անցկացվող [[ՄԱԿ-ի կլիմայի փոփոխության համաժողով (2024)|COP29]]-ին՝ [[ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիան կլիմայի փոփոխությունների մասին|կլիմայի փոփոխությունների մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիա]]յի 29-րդ համաժողովին։<ref>ADRA International – https://adra.org/cop29-in-azerbaijan-adra-to-champion-climate-resilience-solutions-for-vulnerable-communities</ref><ref>ADRA Europe – https://adra.eu/cop29-global</ref><br> ԱԴՐԱ-ն համագործակցում է նաև մի շարք այլ ճանաչված և հարգված միջազգային կազմակերպությունների հետ, արժանանալով փոխադարձ հարգանքին ու վստահությանը։<br> 2001 թվականին այն ընդգրկվել է MinistryWatch^{[[:en:MinistryWatch|[անգլ.]]]} վարկանիշում՝ զբաղեցնելով 13-րդ տեղը 400 ամենաազդեցիկ միջազգային բարեգործական կազմակերպությունների շարքում։<ref>Adventist News Network-ի պաշտոնական հաղորդագրությունը https://adventist.news/news/adventist-humanitarian-agency-receives-top-ten-ranking</ref><br> Ներկա պահին ԱԴՐԱ-ն գործունեություն է ծավալում աշխարհի մոտ 130 երկրներում։<ref>ADRA Europe-ի պաշտոնական կայքէջ. https://adra.eu/our-story/about-us/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA International-ի կենտրոնական կայք՝ ԱՄՆ-ից. https://adra.org/here-there?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA Albania-ի պաշտոնական կայք՝ ալբանական ներկայացուցչություն. https://adraalbania.org/about-adra/history/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA Ukraine-ի պաշտոնական կայք՝ Ուկրաինայի ներկայացուցչություն. https://www.adra.ua/en/about-us-en/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>Adventist News Network՝ Գլոբալ եկեղեցու պաշտոնական լրատվական հարթակ. https://adventist.news/news/adra-inaugurates-headquarters-to-strengthen-humanitarian-commitment-in-el-salvador?utm_source=chatgpt.com</ref> Կազմակերպությունը տարեկան օգնություն է ցուցաբերում միլիոնավոր մարդկանց տուժած բնական աղետների, պատերազմական գործողությունների, ֆինանսական անապահովության կամ այլ պատճառների հետևանքով, ինչպես նաև ջանում հնարավորինս խթանել կրթությունը։ <br> Համաշխարհային մակարդակով կազմակերպության կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է ԱՄՆ-ի Մերիլենդ նահանգի [[Սիլվեր Սփրինգ (Մերիլենդ)|Սիլվեր Սփրինգ]] քաղաքում։ '''Ծախսեր և ներգրավված մարդիկ'''<br> {| class="wikitable" ! թվական ! ծրագրեր ! երկրներ ! ընդհանուր ծախսեր ! շահառուներ<br>(մլն. մարդ) |- | 2019 | 1181 | 131 | $ 324,0 մլն. | 14,000 |- | 2020 | 1506 | 96 | $ 332,7 մլն. | 34,560<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2022/04/2020-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2021 | 1657 | 107 | $ 258,8 մլն. | 25,363<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2022/09/2021-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2022 | 1133 | 115 | $ 354,2 մլն. | 20,385<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2023/09/2022-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2023 | 1085 | 117 | $ 357,2 մլն. | 12,686<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2024/10/2023-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- |} ԱԴՐԱ-ն գործունեություն է իրականացնում է նաև Հայաստանում և ունի Երևանում իր կենտրոնական գրասենյակը։ === Բժշկական օգնություն === === Անհատ բարեգործներ === Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին ունի մի շարք անդամներ, որոնք աչքի են ընկել իրենց երևելի բարեգործական գործունեությամբ՝ հիմնադրման ժամանակներից մինչև այսօր։<br> '''• Ուիլյամ Քելլոգ''' – <br> '''• Բեն Կարսոն''' – [[Բեն Կարսոն|Կարսոն]]ը և նրա կինը 1994 թվականին ստեղծել են '' «Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամ» ''({{lang-en|''Carson Scholars Fund''}}): Այն կրթաթոշակ էր շնորհում 4-11-րդ դասարանների ուսանողներին՝ «գերազանց առաջադիմության և մարդկային հատկանիշների» համար<ref>{{Cite web |title=Our Impact |url=https://carsonscholars.org/about-csf/our-impact/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 25 |website=Carson Scholars Fund |language=en-US}}</ref>։ Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամի արժանացողը ստանում է 1000 ԱՄՆ դոլար կրթաթոշակ։ Այդ պատվին արժանացել են 6700 ուսանողներ։ <br>Ողջ կյանքի ընթացքում Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամի աշխատանքի և բարեգործական այլ նախաձեռնությունների համար, 2005 թվականին Կարսոնին շնորհվել է [[Վիլյամ Է. Սիմոն մրցանակ]] մարդասիրական առաջնորդության համար<ref>{{Cite web |title=404 Page |url=https://www.philanthropyroundtable.org/404-page |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 25 |website=Philanthropy Roundtable |language=en}}</ref>։ == Խղճի ազատություն և հանդուրժողականություն == {{մեջբերում|Եթե համոզմունքի փոփոխությունը մեր եկեղեցու անդամին հանգեցնում է այն մտքին, որ Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների հավատը և գործունեությունն այլևս չեն համապատասխանում իր հայացքներին, մենք ընդունում ենք ոչ միայն նրա իրավունքը, այլ նաև պատասխանատվությունը` փոխել կրոնական պատկանելիությունը իր համոզմունքներին համապատասխան, ընդ որում՝ չվիրավորելով և չնվաստացնելով նրան:<ref>«Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների Եկեղեցու սոցիալական ուսմունքի հիմունքները» Երևան 2005, էջ 197</ref>}} === Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա === {{հիմնական|Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա}} 1889 թվականին Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու առաջնորդները [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում հիմնադրեցին Կրոնական ազատության ազգային ասոցիացիան՝ NRLA-ն (National Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=DC19&highlight=National%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1889</ref><ref>https://ellenwhite.org/topics/310?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-nrla-ellenwhite</ref><br> Երբ այն ընթարձակեց իր գործունեությունը, 1893 թվականին դրա հիմքի վրա ստեղծվեց [[Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա]]ն՝ IRLA-ն (International Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=CJII&highlight=International%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1893</ref><ref>https://www.irla.org/what-is-the-irla?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-chartered1893 </ref> Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիան 2003 թվականից ունի Հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ (երկրորդ մակարդակի) [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդդում]] (ԷԿՕՍՕՍ)։<ref>UN Decision 2003/275 – Պաշտոնապես նշվում է IRLA-ի հատուկ կարգավիճակը</ref> Այն ներկայացված է [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն]]ում՝ ինչպես Նյու Յորքում, այնպես էլ Ժնևում։<ref>IRLA-ի պաշտոնական կայք — գլխավոր էջում և ենթաբաժիններում նշվում է կազմակերպության ներկայությունը ՄԱԿ-ում՝ երկու քաղաքում. https://www.irla.org</ref><ref>Միջոցառում Ժնևում՝ ՄԱԿ-ի շենքում, որտեղ IRLA-ն պաշտոնապես ներկայացված է. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>Պաշտոնական էջ այն մասին, որ IRLA-ն ունի հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդի (ECOSOC) մոտ, ինչը իրավաբանորեն հաստատում է նրա ներկայացվածությունը ՄԱԿ-ում. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref> https://www.un.org/en/ecosoc/docs/2003/decision%202003-275.pdf</ref><ref>https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><br> Ասոցիացիան ամեն տարի մասնակցում է [[ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհուրդ|ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի]] նիստերին՝ նպաստելով կրոնական ազատության պաշտպանությանն ամբողջ աշխարհում։<ref>IRLA-ի զեկույց Մարդու իրավունքների խորհրդի շրջանակում անցկացված միջոցառման մասին Ժնևում՝ կրոնական ազատության թեմայով. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>ՄԱԿ-ում IRLA-ի ներգրավվածության վերաբերյալ էջ, որտեղ բացատրվում է նրանց մասնակցությունը միջազգային ֆորումներին, ներառյալ Ժնևի նստաշրջաններին. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref>Minority Rights կազմակերպության վերլուծություն՝ NGO-ների մասնակցության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի ՄԻԽ նիստերին՝ որտեղ ներառված է նաև կրոնական ազատության թեման. https://minorityrights.org/un-human-rights-council-expert-advice-and-ngo-participation</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> === Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա === {{հիմնական|Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա}} Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիան ([[ֆրանսերեն|ֆրանս]].՝ Association internationale pour la défense de la liberté religieuse, AIDLR, [[անգլերեն|անգլ]].՝ International Association for the Defence of Religious Liberty), միջազգային, ներկրոնական, [[հասարակական կազմակերպություն]] է, որը նպատակաուղղված է ամբողջ աշխարհում մարդու մտքի, խղճի ազատության ու [[կրոն]]ի ազատ դավանանքի իրավունքը պաշտպանելու։<br> Հիմնադրվել է [[Փարիզ]]ում 1946 թվականին [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|յոթերորդ օրվա ադվենտիստ]] ֆրանկո-շվեյցարացի [[բժիշկ]] դոկտոր [[Ժան Նուսբաում]]ի ջանքերով։<ref>AIDLR-ի պաշտոնական կայք՝ «About Us» բաժին https://aidlr.org/about_us.php</ref><ref>EPRID (European Platform against Religious Intolerance and Discrimination)՝ անդամ կազմակերպությունների էջ https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse</ref> 1985 թվականին ստացել է Հատուկ խորհրդատվական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]],<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/consultativeStatusSummary.do?profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318&tab=1</ref> ներկայանալով [[Նյու Յորք]]ում և [[Ժնև]]ում,<ref>https://aidlr.org/</ref><ref>https://aidlr.org/news44.php</ref> ինչպես նաև մասնակցային կարգավիճակ [[Ստրասբուրգ]]ում գտնվող [[Եվրոպայի խորհուրդ|Եվրոպայի խորհրդում]] 2003 թվականից։<ref>https://www.coe.int/en/web/ingo/participatory-status</ref><ref>https://libertereligieuse.org/aidlr-international/</ref><ref>https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse/ </ref><br> Ակտիվ մասնակցություն է ցուցաբերում [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության]] (ԵԱՀԿ) միջոցառումներին, հատկապես՝ [[Վարշավա]]յում անցկացվող մարդու իրավունքների պաշտպանությանը վերաբերող համաժողովներին։<ref>https://www.osce.org/odihr/events/2019-warsaw-human-dimension-meeting</ref><ref>https://aidlr.org/news43.php</ref><ref>https://www.osce.org/odihr/424226</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> [[Պատկեր:UN_Geneva_Human_Rights_and_Alliance_of_Civilizations_Room.jpg|մինի|Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների խորհրդի նիստերի սենյակն (Ժնև, Շվեյցարիա)]] == Աստվածածառություններ և արարողություններ == ==== Ժամանակ ==== {{տես|Շաբաթապահություն}} Ամբողջ աշխարհի յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցիներում հանդիսավոր աստվածածառայությունները անցկացվում են շաբաթ օրերին, քանի որ ադվենտիստները համարում են շաբաթը սուրբ, առանձնացված և ոչ աշխատանքային օր, որը ամբողջությամբ պետք է նվիրել Աստծուն, այսինքն՝ նաև հաճախել այդ օրը եկեղեցի և մասնակցել շաբաթօրյա երկրպագությանը։ ==== Շաբաթօրյա դպրոց ==== {{հիմնական|Շաբաթօրյա դպրոց}} Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցում շաբաթօրյա դպրոցը (կրճատ՝ ՇԴ) բաղկացած է առավոտյան դասերից, որոնք անցկացվում են շաբաթ օրը՝ եկեղեցու կանոնակարգի համաձայն։ Շաբաթօրյա դասերի ընթացքում մասնակիցները ուսումնասիրում են Սուրբ Գիրքը, քննարկում տարբեր աստվածաբանական թեմաներ և հարցեր, որոնք վերաբերում են քրիստոնեական հավատքին ու կյանքի կիրարկմանը։ Դասերը նախատեսված են տարբեր տարիքի և հասկանալու մակարդակի մարդկանց համար՝ սկսած երեխաներից մինչև մեծահասակներ։ Շաբաթօրյա դպրոցը ձգտում է նպաստել հոգևոր զարգացումը, ինչպես նաև այն դառնալ համայնքի անդամների միջև փոխհարաբերությունների ամրապնդման վայր։<br>Շաբաթօրյա դպրոցին ձեռնարկները փոփոխվում են երեք ամիսը մեկ անգամ, այսինքն՝ յուրաքանչյուր եռամսյակ։ Դրանք կարող են ներառել ինչպես Աստվածաշնչի հատուկ որևէ գրքի ուսումնասիրություն, այնպես էլ առանձին ծավալուն թեմաներ։ ==== Քարոզ ==== Քարոզը Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու կարևոր բաղադրիչներից է, որը նպատակ ունի հավատացյալներին փոխանցել Աստծո Խոսքը և ներկայացնել քրիստոնեական ուսմունքներ։ Այն սովորաբար անցկացվում է շաբաթ օրը՝ աստվածածառայության ընթացքում, երբ համայնքի անդամները հավաքվում են։ Քարոզը հնարավորություն է տալիս հավատացյալներին խորանալու աստվածաբանության մեջ և ավելի մոտենալու Աստծուն։ Քարոզները կարող են ընդգրկել տարբեր թեմաներ՝ աստվածաբանությունից մինչև քրիստոնեական կյանքը, բարոյական արժեքները և ընկերային պատասխանատվությունը։<br> Քարոզն անցկացնում է հիմնականում տվյալ եկեղեցու հովիվը, երբեմն տրվում է նաև մյուս անդամներին (տղամարդկանցից) կամ, ավելի հազվադեպ, այլ ադվենտիստական եկեղեցու ծառայողին։ ==== Աղոթքի ժողով ==== Աղոթքի ժողովը Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցում հանդիսանում է պարբերական հոգևոր ծառայություն, որի նպատակը հոգևոր խորացումին, հավատացյալների միմյանց հետ միասնության ամրապնդմանն ու Աստծո հետ հաղորդակցության խթանումն է։ Այն սովորաբար անցկացվում է շաբաթվա ընթացքում (հաճախ՝ չորեքշաբթի կամ ուբաթ երեկոյան) կամ որպես նախապատրաստական պահ՝ պաշտոնական աստվածածառությունից առաջ՝ շաբաթ առավոտյան։<br> Ծառայությունը սկսվում է Աստվածաշնչի վրա հիմնված հակիրճ պատգամով կամ խորհրդածությամբ, որը կարող է ներկայացվել երեցների, քարոզիչի կամ համայնքի մեկ այլ անդամի կողմից։ Այս պատգամը ուղղված է միտքը կենտրոնացնելու աղոթքի թեմայի շուրջ, խորացնելու հոգևոր ըմբռնումը և ուղղորդելու հավաքական միջնորդական աղոթքները։ Այն համարվում է ոչ այնքան դասական քարոզ, որքան ոգեշնչող խորհրդածություն՝ նպաստելով ծառայության կենտրոնացմանն ու նպատակայնությանը։<br> Եկեղեցու [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Գլխավոր վեհաժողովի]] պաշտոնական փաստաթղթերում աղոթքը ներկայացվում է որպես հավատքի կենսական դրսևորում, իսկ աղոթքի ժողովը՝ որպես համայնքի հոգևոր կյանքի հիմնարար տարր։ Ծառայության ընթացքը կարող է ներառել շնորհակալական, ապաշխարական և միջնորդական աղոթքներ՝ ինչպես անհատական, այնպես էլ համընդհանուր կարիքների համար։ ==== Երաժշտություն և ասմունք ==== ==== Առողջապահական ծառայություն ==== ==== Հաղորդություն ==== ==== Ոտնալվա ==== ==== Այլ ծառայություններ ==== [[Պատկեր:Anglican_ordination_service_at_Takoma_Park_Seventh-Day_Adventist_Church.jpg|մինի]] == Հայտնի Մարդիկ == '''•[[Ուիլյամ Քեյթ Քելլոգ|Ուիլյամ Քելլոգ]]''' (1860-1951) '''•[[Տիրան Չրաքյան]] '''– [[Պոլսահայ մշակութային միություն|Պոլսահայ]] գրող, բանաստեղծ, փիլիսոփա, գրական քննադատ, ուսուցիչ և նկարիչ ([[#Տիրան Չրաքյան (1875-1921)|''ավելին'']]) '''•[[Դեսմոնդ Դոս]]''' (1919-2006)–Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վետերան, այն երեք զինվորական ծառայությունից գիտակցաբար հրաժարվողներից առաջինը, ով ստացել է «Պատվո Մեդալ» բարձրագույն ռազմական պարգևը։<br>Նա Հակսո լեռնաշղթայում 75 վիրավորվածների անվտագ վայր է տեղափոխում։ Լեյտեի մարտերի, [[Ֆիլիպիններ]]ի ազատագրման և [[Օկինավա կղզի|Օկինավայի]] մարտերի համար պարգևատրվել է «Բրոնզե աստղ» մրցանակով<ref>{{Cite web |title=Dictionary of Virginia Biography - Desmond Thomas Doss (7 February 1919-23 March 2006) Biography |url=http://www.lva.virginia.gov/public/dvb/bio.asp?b=Doss_Desmond_Thomas |accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 28 |website=www.lva.virginia.gov}}</ref> և «Պատվո Մեդալ» բարձրագույն ռազմական պարգևով։ Մանկությունից հաճախել է ՅՕԱ եկեղեցի, ավելի հասուն տարիքում դարձել իր եկեղեցու [[սարկավագ]]։<br><br> Նրա պատմության հիման վրա [[Մել Գիբսոն]]ի գլխավորությամբ 2016 թ-ին նկարահանվեց «'''[[Խղճի թելադրանքով]]'''» հանրաճանաչ ֆիլմը։ Դրա նկարահանման համար ծախսվեց մոտ 40 մլն. դոլլար, սակայն այն բերեց 180 մլն. դոլլարից ավել շահույթ։ Ֆիլմը առաջադրվել է 3 [[Ոսկե Գլոբուս]], 6 [[Օսկար]] և 5 [[BAFTA]]: '''•Ջոն Ֆրանկլին Սթրիտ''' – [[Ֆիլադելֆիա]]յի 97-րդ քաղաքապետ 2000-2008 թթ., մինչ այդ 19 տարի աշխատել է [[Քաղաքային խորհուրդ|քաղաքային խորհուրդում]], որից 7 տարին եղել է դրա նախագահը։ Ֆիլադելֆիայի 2-րդ սևամորթ քաղաքապետն էր։ Ծնվել է 1943 թ-ին։ '''•Սամսոն Կիսեկկա''' <sup>[[:en:Samson Kisekka|[անգլ.]]]</sup> – [[Ուգանդա]]յի վարչապետ 1986-1991 թթ. '''•[[Մանասե Սոգավարե]]''' – [[Սողոմոնյան Կղզիներ]]ի վարչապետ 4 անգամ, քաղաքական և պետական գործիչ։ Մինչ այդ 1994 թ-ի փետրվարից մինչև 1996 թվականի հոկտեմբերը զբաղեցրել է ''ֆինանսների նախարարի մշտական քարտուղարի'' պաշտոնը։ Ազգային խորհրդարանում ընտրվելուց առաջ նա աշխատել է որպես ''ներքին բյուջեի եկամուտների կոմիսար'', Սողոմոնյան կղզիների ''կենտրոնական բանկի տնօրեն'' և Սողոմոնյան կղզիների ''Ազգային պահուստային հիմնադրամի նախագահ''։ 1997 թվականի օգոստոսի 6-ին կայացած խորհրդարանական ընտրություններում ընտրվել է Արևելյան Շուազել շրջանից։ '''•Գորդոն Դարսի Լիլո''' <sup>[[:en:Gordon Darcy Lilo|[անգլ.]]]</sup> – [[Սողոմոնյան Կղզիներ]]ի վարչապետ 2011-2014 թթ. '''•Հենրի Պունա''' <sup>[[:en:Henry Puna|[անգլ.]]]</sup> – [[Կուկի Կղզիներ]]ի 9-րդ վարչապետ 2010-2020 թթ., 2021-2024 թթ. Խաղաղօվկիանոսյան կղզիների ֆորումի 10-րդ գլխավոր քարտուղար։ '''•Ջիոջի Կոնրոտե''' <sup>[[:en:Jioji Konrote|[անգլ.]]]</sup> – [[Ֆիջի]]ի նախագահ 2015-2021 թվականներին։ '''•[[Ջեյմս Մարապե]]''' – 2007 թվականի հուլիսին դարձել է Պապուա-Նոր Գվինեայի ազգային խորհրդարանի անդամ, իսկ 2019 թվականից՝ Պապուա Նոր Գվինեայի 8-րդ վարչապետը։ '''•Պատրիկ Ալեն''' <sup>[[:en:Patrick Allen (governor-general)|[անգլ.]]]</sup> – [[Ճամայկա]]յի [[Ջամայկայի գեներալ-նահանգապետ|գեներալ-նահանգապետ]] 2009 թվականից։ '''•Էնդրյու Հոլնես''' <sup>[[:en:Andrew Holness|[անգլ.]]]</sup> – [[Ճամայկա]]յի վարչապետ 2011-2012 թթ., 2016 թ-ից մինչև ներկա պահը։ '''•Հաքաինդե Հիչիլեմա''' <sup>[[:en:Hakainde Hichilema|[անգլ.]]]</sup> – [[Զամբիա]]յի նախագահ 2021 թ-ից։ '''•[[Բեն Կարսոն]]''' - 2017-2021 թթ. եղել է ԱՄՆ-ի բնակարանաշինական և քաղաքային զարգացման 17-րդ նախարար։<br>2025 թվականի մայիսի 1-ին նշանակվեց Կրոնական ազատության հարցերով նախագահական հանձնաժողովի փոխնախագահ,<ref>Official Press Release from Presidential Commission on Religious Liberty (May 2, 2025) https://www.pcrl.gov/press-releases/2025/05/02/ben-carson-appointed-vice-chair</ref><ref>CNN Politics — «Ben Carson Named Vice Chair of Trump’s Religious Liberty Commission» (May 3, 2025) https://www.cnn.com/2025/05/03/politics/ben-carson-vice-chair-religious-liberty-commission/index.html</ref><ref>The Washington Post — «Ben Carson Joins Presidential Religious Liberty Commission as Vice Chair» (May 3, 2025) https://www.washingtonpost.com/politics/2025/05/03/ben-carson-vice-chair-religious-liberty-commission/</ref> որը ստեղծվել էր նույն օրը ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի գործադիր հրամանով։<ref>ԱՄՆ նախագահի պաշտոնական կայք՝ White House Executive Orders Archive (2025) https://www.whitehouse.gov/briefing-room/presidential-actions/2025/05/01/executive-order-establishing-presidential-commission-on-religious-liberty/ </ref><ref>Reuters — «Trump Establishes Presidential Commission on Religious Liberty» (May 1, 2025) https://www.reuters.com/world/us/trump-establishes-presidential-commission-religious-liberty-2025-05-01/</ref><ref>The New York Times — «Trump Signs Executive Order to Create Religious Liberty Commission» (May 1, 2025) https://www.nytimes.com/2025/05/01/us/politics/trump-religious-liberty-commission.html</ref> == Եկեղեցու կառուցվածքը == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին հանդիսանում է ամբողջ աշխարհում տարածված մեծ կառույց, որն ընդգրկում է միլիոնավոր հետևորդներ և բազմաթիվ եկեղեցիներ և այլ շինություններ և կազմակերպություններ։ Ինչպես ՅՕԱ տեղական եկեղեցիները, այնպես էլ ամբողջ՝ համաշխարհային եկեղեցին, ունի իր բաժանումը, կառուցվածքն ու կառավարման ձևը։ [[Պատկեր:Former_Seventh_Day_Adventist_Church_(geograph_5303288).jpg|մինի]] ==== Համաշխարհային եկեղեցու կառուցվածքն ու բաժանումը ==== 1. Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական համաշխարհային եկեղեցու վարչական բաժանման նվազագույն միավորը տեղական եկեղեցին է։ Ամբողջ աշխարհում հաշվառվում է 100.000-ից ավել ՅՕԱ եկեղեցի։<br> 2. ավելի մեծ տարածքներում գտնվող տարբեր տեղական եկեղեցիները մտնում են այլ վարչական ստորաբաժանումների մեջ, հիմնականում «առաքելության», կամ ավելի հաճախ «միավորման», երբեմն «միության» մեջ։ Սա հիմնական տեսակներն են, որոնք ունեն որոշակի տարբերություններ։<br> 3. բոլոր միավորումները մտնում են [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|ՅՕԱ եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողովի]] կազմի մեջ, որն իր հերթին բաժանվում է 13 բաժանմունքների (դիվիզիոնների), դրանցից են [[Պատկեր:General_Conference_Auditorium.jpg|մինի|ՅՕԱ եկեղեցու գլխավոր վեհաժողովի դահլիճը Սիլվեր Սփրինգ - [[Մերիլենդ]]]] == Հետևորդների քանակն ու վիճակագրությունը == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին գործում է աշխարհի [[Երկրների և տարածքների այբբենական ցանկ|252 երկրներից և տարածքներից]] 212-ում մոտ 535 լեզուներով<ref>https://www.adventist.org/statistics/</ref>, ինչն այն դարձնում է աշխարհի ամենատարածված եկեղեցիներից և կրոնական կազմակերպություններից մեկը։ [[Պատկեր:Seventh-day_Adventists_per_million_inhabitants_by_Country.svg|մինի]] Փաստացիորեն, կարելի է ասել, որ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին տարածված է գրեթե ամենուրեք, միայն մի քանի բացառությամբ։ Այս տվյալներով միգուցե այն հանդիսանում է աշխարհի ամենատարածված բողոքական քրիստոնեական եկեղեցին։ ''' Թվաքանակն ու բաշխվածությունը ''' Անդամների թվաքանակն ամբողջ աշխարհում 2024 թվականի դրությամբ գնահատվել է 23,684 միլիոն։<ref>https://www.adventistarchives.org/church-membership?utm_source=chatgpt.com</ref><br>ՅՕԱ եկեղեցու հաշվարկներով 2025 թվականին անդամների թվաքանակը կարող է հասնել և գերազանցել 24 միլիոնը։ Ամենաշատը Յոթերորդ օրվա ադվենտները տարածված են երկրներից Բրազիլիայում՝ մոտ 1,82 միլիոն, իսկ մայրցամաքներից՝ Աֆրիկայում։<br> Մինչդեռ ամբողջ աշխարհում յոթրորդ օրվա ադվենտիստների քանակը կազմել է 23,684 մլն, Աֆրիկայում է բնակվում նրանցից 12,11 միլիոնը,<ref>https://www.adventiststatistics.org/</ref> այսինքն՝ ամբողջ աշխարհի բոլոր յոթերորդ օրվա ադվենտիստների մոտ 51,12%-ը (2024 թվականի վերջի պաշտոնական տվյալներ)։ Յոթերորդ օրվա ադվեստները ամենից շատ են հետևյալ երկրներում, որտեղ նրանց թվաքանակը մեկ միլիոնի մոտ կամ դրանից ավել է։ *[[Բրազիլիա]] – մոտ 1,82 միլիոն (2024)<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldAbr=SAD</ref> *[[Զամբիա]] – 1,48 միլիոն (2024) *[[Քենիա]] – 1,33 միլիոն (2024) *[[Ֆիլիպիններ]] – 1,27 միլիոն<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldID=D_SSD</ref> *[[Ռուանդա]] – 1,187 միլիոն *[[ԱՄՆ]]–1,2 միլիոն (2024) *[[Հնդկաստան]] – մոտ 1,15 միլիոն (2024) *[[Տանզանիա]] – 1,15 միլիոն (2024) Յոթերորդ օրվա ադվենտիստները համեմատաբար շատ են նաև հետևյալ երկրներում (2024) *[[Մեքսիկա]] – 855 հազ. *[[Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|ԿԴՀ]] – 850 հազ. *[[Անգոլա]] - 745 հազ. *[[Պերու]] – 660 հազ. (2023) *[[Պապուա Նոր Գվինեա]] - 623 հազ. *[[Զիմբաբվե]] - 505 հազ. *[[Չինաստան]] - 490 հազ.<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldAbr=CHUM</ref> ''' Վիճակագրություն և տոկոսային հարաբերություն ''' Տոկոսային հարաբերությամբ յոթերորդ օրվա ադվենտիստները ամենից շատ են հետևյալ երկրներում (2021 թվականի տվյալներ) *[[Գրենադա]]–բնակչության 13% (14 հազ. 111 հազ.-ից) *[[Անտիգուա և Բարբուդա]]–բնակչ. 12% (10 հազ. 86 հազ.-ից) *[[Ճամայկա]]–բնակչության 12,3% (348 հազ. 2,9 մլն.-ից) *[[Ռուանդա]]–բնակչության 12% (1,3 մլն. 12 մլն.-ից) Միջին վիճակագրական տվյալների համաձայն, վերցված թարմ աղբյուրներից, յոթերորդ օրվա յոթերորդ օրվա ադվենտիստ է հանդիսանում *աշխարհի '''բոլոր մարդկանց'''ից 360/1 - 0,28% *աշխարհի բոլոր '''քրիստոնյաների'''ց 108/1 - 0,93% *'''բողոքական քրիստոնյաների''' մեջ 40/1 - 2,5% [[Պատկեր:Seventh-day_Adventist_Church_membership.svg|մինի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու անդամների թվաքանակի աճը]] ==== Խոշոր մկրտություններ ==== Յոթերորդ օրվա ադվենետիստական եկեղեցում եղել են մի շարք դեպքեր, երբ մկրտության միջոցով եկեղեցում միանգամից միացել են հազարավոր մարդիկ։ Խոշորագույն և ռեկորդային մկրտությունները հետևյալներն են.<br> '''• 330.000''' մարդ<br> 2024 թ. [[Պապուա Նոր Գվինեա]]յում<br> '''• 194.000''' մարդ<br> 2023 թ. սեպտեմբերին։ Այն կատարվեց աֆրիկյան 11 երկրների մոտ 20.000 ընդունման կետերում, իսկ ավետարանչության համար օգտագործվել է 7 լեզու։<br> '''• 124.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2021 թ. վերջին եռամսյակի ընթացքում [[Ֆիլիպիններ]]ում։<br> '''• 117.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2017 թ. հունիսի 16-ից հուլիսի 1-ը երկու երկրներում՝ [[Տանզանիա]]յում, որտեղ մկրտվեց 80.806 մարդ, և [[Ռուանդա]]յում՝ 35.969 մարդու մկրտությամբ։ Միասին բոլոր մկրտվածները կազմել են գրեթե 117 հազար։<br> '''• 110.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2016 թվականի մայիսի 13-ից 28-ը [[Ռուանդա]]յում։ Նախ մկրտվեց 100.135 մարդ, մոտակա ժամանակում թիվն ավելաց։<br> '''• 30.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2015 թվականի մայիսին [[Զիմբաբվե]]ում։ Ռչ ռեկորդային, սակայն խոշոր յոթերորդ օրվա ադվենտիստների մկրտությունների շարքինեն պատկանում նաև հետևյալները. '''• 87.000''' մարդ<br> Մկրտությունը տեղի ունեցավ 2025 թվականի ապրիլի 26-ին [[Մեքսիկա]]յում։<ref>https://adventistreview.org/news/87000-baptisms-crown-evangelistic-efforts-across-inter-america/</ref> ==== Բաշխաբադության փոփոխություն ==== 1863 թվականին, երբ դեռ նոր ադրվեց ՅՕԱ եկեղեցին, այն ընդգրկում էր մոտ 3500 անդամ։<br> Մինչև 20-րդ դարը յոթերորդ օրվա ադվենտիստների 80-90%-ը և ավելին բնակվում էին ԱՄՆ-ում, սակայն 20-րդ դարի առաջին կիսի ընթացքում իրավիճակն ամբողջովին փոխվեց։<br> Այլ տարածքներում դավանորդների քանակը աճում էր այնքան արագ, ինչը շարունակվում է մինչ այսօր, որ ներկա պահի դրությամբ ԱՄՆ-ում բնակվում է ամբողջ աշխարհի յոթերորդ օրվա ադվենտիստների միայն 6%-ից պակաս մասը։<br> <sup>''Ստորև ներկայացված են տվյալներ այն մասին թե քանի եկեղեցու անդամ և ավետարանիչ աշխատող է եղել տարբեր թվականներին ԱՄՆ-ում և այլ տարածքներում, նաև անդամների տոկոսային հարաբերությունը (Ա % անդամ ԱՄՆ-ում / Բ % անդամ այլ տարածքներում)։ ''</sup> '''• 1890''' թվականին՝ '''90,1 / 9''' %<br> ԱՄՆ – 27.000 անդամ, 255 ավետարանիչ<br> Այլ – 2.680 անդամ, 5 ավետարանիչ<br> '''• 1910''' թվականին՝ ''''63,5 / 36,5''' %<br> ԱՄՆ – 66.300 անդամ, 66 ավետարանիչ<br> Այլ – 38.200 անդամ, 2.020 ավետարանիչ<br> '''• 1930''' թվականին՝ '''38 / 62''' %<br> ԱՄՆ – 120.500 անդամ, 2.500 ավետարանիչ<br> Այլ – 193.700 անդամ, 8.479, ավետարանիչ<br> '''• 1950''' թվականին՝ '''33 / 68''' %<br> ԱՄՆ – 251.000 անդամ, 2.509 ավետարանիչ<br> Այլ – 505.773 անդամ, 12.371 ավետարանիչ<br> == Ադվենտիզմը Հայաստանում == [[Հայաստան]]ում [[բողոքականություն]]ը սկսեց տարածվել 19-րդ դարի երկրորդ կեսից։ Ադվենտիզմը՝ որպես բողոքական քրիստոնեության ուղղություն, տարածվել է 19-րդ դարի վերջերից՝ 1880-1890-ական թվականներին, և ամրապնդվել 20-րդ դարասկզբին, չնայած որ ՅՕԱ եկեղեցին հիմնադրվել է ԱՄՆ-ում միայն 1863 թ.-ին, իսկ առաջին պաշտոնական ավետարանիչին ուղարկել Եվրոպա 1874 թվականին։ Հայաստանում այսօր կա Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների 19 եկեղեցի։ [[Պատկեր:Monasterio_Khor_Virap,_Armenia,_2016-10-01,_DD_25.jpg|մինի]] == Պատմություն == === Վաղ ադվենտիզմ === {{հիմնական|Ջոզեֆ Ուոլֆ|Ադվենտիզմ}} === Ադվենտիզմը հայության մեջ === 1890-ական թվականներին [[Ռուսական կայսրություն]]ից աքսորվեցին 8 յոթերորդ օրվա ադվենտիստներ։ Դրանից հետո նրանց շնորհիվ տարածաշրջանում սկսվեց յոթերորդ օրվա ադվենտիստական վարդապետության քարոզումը։ Սկզբում նրանք ավետարանում էին հիմնականում [[Բապտիստական եկեղեցի|մկրտականներին]] և [[մոլոկաններ]]ին, որոնց մեջ ևս կային ոմանք, ովքեր [[շաբաթապահություն|սուրբ էին պահում շաբաթը]] ու հետևում մաքուր և անմաքուր ուտելիքների վերաբերյալ Հին Կտակարանի կանոններին։ 1896 թվականին արդեն մոտ 200 հոգի իրենց անվանում էին ադվենտիստներ։ ==== Արտաքին կապը համաշխարհային եկեղեցու հետ ==== ==== Ադվենտիզմը սփյուռքահայության մեջ ==== === Ժամանակակից իրականություն === Այսօր Հայաստանի տարբեր քաղաքներում կան Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական 19 եկեղեցիներ։ Երևանում դրանք չորսն են, կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է Սեբաստիա 105 հասցեում։ Ներկա պահի դրությամբ ՅՕԱ եկեղեցու Հայաստանի առաքելությունը մտնում է Եվրո-Ասիական բաժանմունքի մեջ։ Եկեղեցին վերջին տվյալներով ընդգրկում է մոտ 800-ից ավել մկրտված անդամ, որոնց թվաքանակն անընդհատ փոփոխվում է։ == ԱԴՐԱ հայաստանյան մասնաճյուղ == {{հիմնական|Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն}} ԱԴՐԱ-ն՝ Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպությունը հիմնադրվել է Հայաստանում 1898 թ.-ին<ref>https://adraalbania.org/country/armenia/</ref> և գործունեություն է ծավալում մինչև այսօր։ Դրա պատճառ հանդիսաց [[Սպիտակի երկրաշարժ|1988 թ-ի Սպիտակի երկրաշարժը]], որից հետո [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ը օգնության խնդրանքով դիմեց միջազգային հանրությանը, որին արձագանքեց նաև ԱԴՐԱ-ն։ Դա կարևոր նախապայման հանդիսացավ ոչ միայն Հայաստանում, այլև շրջակա տարածքներում և երկրներում (այդ թվում Ռուսաստանում) ԱԴՐԱ-ի հաստատմանը։<br> Ներկա պահին Հայաստանում ունի մինչև 15 աշխատակից։<ref>https://www.spyur.am/en/companies/adra-armenia/2808/?utm_source=chatgpt.com</ref> Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպության Հայաստանյան մասնաճյուղը ՀՀ-ում իրագործել է մի շարք տարբեր բարեգործական ծրագրեր։<br> *2014 թվականին իրագործել է «Խողովակների մատակարարման Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի երկու համայնքներին» ծրագիրը, կատարելով 11 մլն. դրամի ներդրում։<ref>Ներբեռնել փաստաթուղթը PDF gov.am https://www.gov.am</ref> Ջրամատակարարման խողովակներով են ապահովել [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Եղնիկ (Արագածոտնի մարզ)|Եղնիկ]] և [[Թաթուլ (Արագածոտնի մարզ)|Թաթուլ]] բնակավայրերը։ Ծրագիրը պաշտոնապես բարեգործական է որակավորել ՀՀ կառավարության բարեգործական ծրագրերի համակարգման հանձնաժողովը<ref>Ներբեռնել փաստաթուղթը PDF gov.am https://www.gov.am</ref> *2016 թվականին Շիրակի մարզի [[Արեգնադեմ]] գյուղում իրականացրել է ջրամատակարարման և հիգիենայի ծրագիր։ Այս նախագծի արդյունքում գյուղի բնակիչները հասանելիություն ունենցան խմելու ջրին։<ref>https://adra.am/water-supply-projects/</ref> == Բժշկական համագործակցություն == {{հիմնական|Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլ}} 2015 թվականից Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլը (այն ժամանակ դեռ՝ Գլենդեյլ Ադվենտիստ բժշկական կենտրոն) նշանակալի համագործակցության մեջ է մտել [[Հայաստան համահայկական հիմնադրամ]]ի հետ։<ref>https://www.himnadram.org/hy/1567271135</ref> [[Պատկեր:Adventist_Health_Glendale_logo.png|մինի]] [[Պատկեր:Logo_of_the_Hayastan_All-Armenian_Fund.png|մինի]] Համագործակցության է հաստատվել նաև Ադվենտիստն Հելթ Գլենդեյլի և [[Երևանի պետական բժշկական համալսարան]]ի միջև։<br> Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլը նշվում է նաև որպես Գյումրու բժշկական կենտրոնի հիմնական գործընկերներից մեկը։ <ref>https://www.gyumrimc.am/eng/36/Partnership/text.html</ref> [[Պատկեր:Ysmu_main.jpg|մինի]] 2019 թվականի օգոստոսին իր պաշտոնական կայքի գրառումների մեջ համալսարանը նշել է. <br> «ԵՊԲՀ-ն, խիստ կարևորելով միջազգային համագործակցության անհրաժեշտությունը, ըստ արժանվույն գնահատելով դրա հեռագնա արդյունավետությունը՝ շարունակում է ուղղորդվել է միջազգային չափորոշիչներով, որոնք առկա են հեղինակավոր բժշկական կրթօջախներում ու բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում:<br> Առաջնորդվելով՝ դեպի միջազգայնացում սկզբունքով՝ ԵՊԲՀ-ն ձեռք է բերել բացառիկ համաձայնություն «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնի հետ, և առաջիկայում պատրաստվում է կնքել համագործակցության տարբեր համաձայնագրեր: Ամերիկյան առաջատար «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնի հետ համագործակցության արդյունքում՝ ԵՊԲՀ կլինիկական օրդինատորներն ուսման ընթացքում հնարավորություն կունենան կրթական ծրագրերի որոշ մասն անցնել «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնում: Համագործակցությունը, փորձի փոխանակման շրջանակում, ամերիկյան բժշկական կենտրոնի մասնագետներին հնարավորություն է ընձեռում պարբերաբար այցելել Հայաստան և ԵՊԲՀ-ում հանդես գալ դասախոսություններով»։<ref>https://ysmu.am/norutyunner/epbh-n-khamagortsaktsi-amerikyan-araja/</ref> == Տպագրություն == == Մեդիա և համացանց == {{հիմնական| Hope Channel}} * [https://www.hopemedia.am/bible-school| Աստվածաշնչյան դասընթացների շարք]։ * [https://youtube.com/@hopemediaarm?si=tHjT2e9tndf6SXid| Հայկական Hope Media ալիք] (YouTube)<br> Ալիքն իր մեջ ներառում է տարբեր բովանդակության տեսանյութեր, ինչպես նաև հաղորդաշարեր, որոնցից են «Բարդ տեքստեր չկան» (Աստվածաշնչյան ուսումնասիրություն ու վերլուծություն) և «Իմ ջերմ անկյունը» (հիմնականում հոգեբանություն, կայուն հարաբերություններ)։<br> == Հայտնի մարդիկ == === Տիրան Չրաքյան (1875-1921) === {{հիմնական|Տիրան Չրաքյան}} Թեև Հայաստանի տարածքից դուրս, այնուամենայնիվ, բավականին երևելի հայերից յոթերորդ օրվա ադվենտիստ է եղել նշանավոր գրող, բանաստեղծ, գրական քննադատ, փիլիսոփա, ուսուցիչ և նկարիչ [[Տիրան Չրաքյան]]ը (1875-1921), ով ազդեց նաև հայ լեզվաբանության վրա։ [[Պատկեր:Diran_Chrakian.png|մինի]] Նա Կոստանդնուպոլսում հարեց բողոքականությանը մոտավորապես 1910 թ.-ից հետո։ Կյանքի վերջին տարիներին նա Թուրքիայում զբաղվել է քրիստոնեական ավետարանչությամբ, սակայն զոհվեց թուրքական ջարդերի պատճառով։ ՅՕԱ հանրագիտարանում Տիրան Չրաքյանը հիշատակվում է նաև որպես չափազանց օրինակելի քրիստոնյա և մարտիրոս<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AJJI&highlight=Chra</ref>։ == Տես նաև == *[https://youtube.com/@hopemediaarm?si=tHjT2e9tndf6SXid| Hope Media] հայկական յութուբյան ալիք *[https://www.hopemedia.am/bible-school| Աստվածաշնչի դասընթացների շարք] *[[Բողոքականություն]] *[[Քրիստոնեական աստվածաբանություն]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեական շարժումներ]] 37hw2m4ywhezktnrrr44tk1bphtfol6 10356794 10356784 2025-06-17T18:48:33Z 217.76.15.71 /* Պատմություն */ Fixed typo 10356794 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն= [[բողոքականություն|բողոքական քրիստոնեություն]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների Եկեղեցի |անուն=Seventh-day Adventist Church |տեսակ=անգլ.՝ ''Seventh-day Adventist Church''<br>[[բողոքականություն|Բողոքական հարանվանություն]] |պատկեր=USVA_headstone_emb-40.svg |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ= |երկիր= Երկիր |նախկինկրոն= |անդամ= 23,685 մլն. (2024) |այցելու= |կայք= https://www.adventist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել=1863 թ. մայիսի 21, ԱՄՆ |հիմնադիր= [[Ջոզեֆ Բեյթս]], Ջեյմս Ուայթ, Էլեն Ուայթ, և ուրիշներ |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում=Seventh-day Adventist Church }} '''Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի''', կրճատ՝ '''ՅՕԱ''', [[բողոքականություն|բողոքական]] ուղղության քրիստոնեական եկեղեցի է։ Տարածված է ողջ աշխարհում, ներառյալ Հայաստանը (''տե՛ս [[#Ադվենտիզմը Հայաստանում|Ադվենտիզմը Հայաստանում]]''), ունի 24 մլն. հետևդ։ Հիմնադրվել է 1863 թ.-ին։ Խրախուսում է կրթությունը, առողջ ապրելակերպը, զսպվածությունը, քրիստոնեական սկզբունքներին հետևողականությունը, զբաղվում է բարեգործությամբ և այլն։ Ունի Կաթոլիկ եկեղեցուց հետո ամենամեծ կրթական և բժշկական համակարգը բոլոր կրոնական կազմակերպությունների մեջ։ [[Պատկեր:Břeclav_kostel_adventistů_1.jpg|մինի]] == Եկեղեցու պատմություն == === Երկնային սրբարան === <blockquote>''«Մենք սկսեցինք ճանապարհ գնալ, և երբ անցնում էինք մի լայն դաշտով, ես կանգ առա՝ մոտավորապես դաշտի կեսին։ Երկինքը, կարծես, բացվեց իմ առաջ, և ես հստակ ու պարզ տեսա, որ մեր Բարձրագույն Քահանայապետը՝ սրբության սրբոցից դուրս գալու և այս երկիր գալու փոխարեն, յոթերորդ ամսվա տասներորդ օրը՝ 2300 օրերի լրանալուն պես, այդ օրը առաջին անգամ մտավ երկնային սրբարանի երկրորդ բաժինը՝ սրբության սրբոցը։ Եվ որ Նա այդտեղ պետք է կատարեր մի աշխատանք՝ նախքան այս երկիր գալը»''<ref>Spectrum Magazine https://spectrummagazine.org/culture/hiram-edson-man-and-myth </ref><ref>Encyclopedia of Seventh-day Adventists (ESDA) https://encyclopedia.adventist.org/article?id=BJIN</ref><ref>Adventist Pioneer Library (APL) https://aplib.org/periodical/hiram-edson-vol-3-no-1/</ref><ref>Reformation Messenger https://www.imsmessenger.org/february-2019/hiram-edson</ref><ref>SDA Pioneers https://sdapioneers.weebly.com/hiram-edson.html</ref></blockquote> ==== Հետաքննական դատ ==== ==== Վաղ հրեական հայացքներ ==== Հետագայում յոթերորդ օրվա ադվենտիստները նկատեցին, որ երկնքում գտնվող սրբարանի գոյությունը [[Հնգամատյան]]ի հիմքի վրա ենթադրում էին դեռևս IV-VI դարերի տարբեր հրեական ռաբբիներ։ [[28 դավանաբանական հիմունքներ]]ի հավելվածներում երբեմն նշվում էին հետևյալ մեջբերումները Բաբելոնյան Թալմուդուից և որոշ Միդրաշներից որպես լրացուցիչ տեղեկություն։<br> Ելից գրքի 15-րց գլխի 17-րդ համարը մեկնաբանելիս մի հրեական ռաբբի ասել էր. «[Տեղադրությունը երկրային] սրբարանի համապատասխանում է [տեղադրությանը] երկնային սրբարանի և տապանակը երկրային սրբարանում պատկերում է Երկնային գահը»։<ref>(Midrash Rabbah. Numbers, repr. ed. [London: Soncino Press, 1961], vol. 1, chap.4, sec.13, p.110)։ (փակագծերը բերվում են բնագրով)</ref><br> Ուրիշ հրեական ռաբբի, որը հիշատակվում է բաբելոնյան Թալմուդում, խոսում էր «երկնային ու երկրային տաճարի» մասին։<ref>(Sanhedrin, 99b, 1. Epstein, ed. [London: Soncino Press, 1969])</ref> <br> Ուրիշ ռաբբի հայտարարում էր. «գոյություն չունի տարակարծություն այն կարծիքների մեջ, որ ներքևում գտնվող սրբարանը հանդիսանում է վերևում գտնվող սրբարանի ճիշտ պատճենը» (կարելի է թարգմանել նաև «ճիշտ օրինակը»)։<ref>(Leon Nemoy, ed., The Midrash on Psalms, trans. by William G. Braude [New Haven, Conn.: Yale University Press, 1959], Psalm 30, sec. 1, p.386)</ref> === Շաբաթապահություն === {{տես նաև|Շաբաթապահություն|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Շաբաթապահությունը ադվենտիզմի մեջ ներթափանցեց [[Յոթերորդ օրվա բապտիստներ|Յոթերորդ օրվա բապտիստական եկեղեցու]] անդամ [[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]]ի միջոցով։ === Պայմանական անմահություն === «Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական» եկեղեցու հենց այդ անվանումը պաշտոնապես որոշվեց 1860 թ. հոկտեմբերի 1-ին, երբ եկեղեցում կար մոտ 3000 անդամ։ Որպես առանձին և ինքնուրույն կրոնական կազմակերպություն Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին պաշտոնապես հիմնադրվեց 1863 թ. մայիսի 21-ին դեռևս մայիսի 20-ի երեկոյից գումարված առաջին վեհաժողովի ժամանակ։ Այդ ժամանակ էլ կազմավորվեց ՅՕԱ եկեղեցու գլխավոր վեհաժողովը (ԳՎ-ն) և ընտրվեցին ԳՎ-ի նախագահը, գանձապահը և քարտուղարը։ Նշված երեք հիմնական պաշտոնները գոյություն ունեն ՅՕԱ եկեղեցու յուրաքանչյուր ստորաբաժանման մեջ։ Այդ պահին եկեղեցում կար մոտ 3500 անդամ և 30 հովիվ։ ՅՕԱ եկեղեցին չի հիմնադրվել մեկ անձնավորությամբ, այլ ունեցել է բազմաթիվ համահիմնադիրներ, որոնցից հատկապես առանձնանում են '''Ջեյմս Ուայթը''' և [[Ջոզեֆ Բեյթս]]ը։ Երկու որոշումներն էլ կայացվեցին ԱՄՆ-ի Միչիգան նահանգի '''Բաթլ-Քրիկ''' քաղաքում։ Ջեյմս Ուայթը՝ Էլեն Ուայթի ամուսինը, թեպետ և կարող էր դառնալ ՅՕԱ եկեղեցու ԳՎ-ի առաջին նախագահը, դիտմամբ հրաժարվեց այդ պաշտոնից, որպեսզի ուրիշներն իրեն չմեղադրեն իր սեփական շահի համար այն ստեղծելու մեջ։ === Ադվենտիստական ռահվիրաներ === ==== Ջոզեֆ Բեյթս (1792-1872) ==== {{հիմնական|Ջոզեֆ Բեյթս}} ==== Ջեյմս Ուայթ (1821-1881) ==== ==== Էլեն Ուայթ (1827-1915) ==== {{հիմնական|Էլեն Ուայթ}} ==== Ջոն Էնդրյուս (1829-1883) ==== {{հիմնական|Ջոն Էնդրյուս}} Ջոն Էնդրյուսնը միացավ միլլերական շարժմանը 1843 թ-ին, 1845 թ-ից սկսեց սուրբ շաբաթը օրը, իսկ 1849 թ-ին ծանոթացավ Էլեն և Ջեյմս Ուայթերի հետ։ 1867 թ. մայիսի 14-ից մինչև 1869 թ. մայիսի 18-ը եղել է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Գլխավոր վեհաժողովի]] երրորդ նախագահը։ <br> 1874 թվականին նա պաշտոնապես դարձավ ՅՕԱ եկեղեցու առաջին միսիոները։ Նրան ուղարկեցին [[Եվրոպա]]։ Այդ ժամանակ նա հաստատվեց [[Շվեյցարիա]]յում, որտեղ մնաց մոտ 10 տարի՝ մինչև իր մահը։ Այնտեղ նա հիմնեց նաև ֆրանսերեն տպագրություն։ 1883 թվականին նա մահացավ թոքաբորբից և թաղվեց Շվեյցարիայի [[Բազել]] քաղաքում։<br> Նրա պատվին անվանակոչվեց Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական առաջին բացված և գլխավոր բուհը՝ [[Էնդրյուսի համալսարան]]ը Միչիգանի նահանգում։ ==== Հիրամ Էդսոն (1806-1882) ==== {{հիմնական|Հիրամ Էդսոն}} === Կարևոր վեհաժողովներ և իրադարձություններ === ==== Մինեապոլիսի վեհաժողով 1888 ==== Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու պատմության մեջ շրջադարձային և չափազանց կարևոր իրադարձություն էր 1888 թվականի հոկտեմբերին կայացած [[Մինեապոլիս]]ի վեհաժողովը, որի ժամանակ գլխավորապես քննարկվեց Քրիստոսի աստվածության, օրենքի, շնորհի և հավատի փոխկապակցվածության ու փրկության, ինչպես նաև մի արք այլ հարցերը։ [[Պատկեր:Conférence_Générale_de_Minnéapolis_en_1888.jpg|մինի|նկար 1888 թվականի Մինեապոլիսի վեհաժողովից]] ==== Եկեղեցու վերակազմավորում ==== 1901 և 1903 թվականների ՅՕԱ գլխավոր վեհաժողովի նիստերը գլխավորապես նպատակաուղղված էին եկեղեցու վերակազմավորմանը, ինչպես նաև որոշ այլ հարցերի լուծմանը։ [[Պատկեր:Dime_Tabernacle_-_Interior_1.jpg|մինի]] [[Պատկեր:Dime_Tabernacle_-_Interior_3.jpg|մինի]] [[Պատկեր:Ellen_G._White_at_the_1901_General_Conference.jpg|մինի|Է. Ուայթը 1901 թ. Գլխավոր վեհաժողովի նստաշրջանին ելույթ ունենալիս]] == Գրականություն և տպագրություն == [[Պատկեր:Review_and_Herald_(1868).jpg|մինի|Ռեվյու ընդ Հերալդ տպագրական ասոցիացիայի գլխավոր գրասենյակը Բաթլ Քրիկ քաղաքում | 1868 թ.]] == Կրթություն և գիտություն == {{հիմնական|Ադվենտիստական կրթական համակարգ}} Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցուն են պատկանում 10360-ից ավել կրթական հաստատություն (տարբեր աստիճանների դպրոցներ, քոլեջներ, բուհեր և այլն) աշխարհի մոտ 150 երկրներում<ref>https://www.haa.org/ru/about-us</ref>, ներառյալ 118 բարձրագույն կրթական հաստատություն, որոնցում կան ավելի քան 120.000 աշխատակից, իսկ ուսանողների քանակը կազմում է ավելի քան 2,33 մլն. մարդ, միայն բուհերում 140-150 հազ (2023 թ-ի տվյալներ.):<ref>https://www.adventist.education/</ref><ref>https://www.adventist.education/education-statistics/?utm_source=chatgpt.com</ref> [[Պատկեր:Wright_Hall_at_Southern_Adventist_University_in_2015.jpg|մինի|Հարավային Ադվենտիստական համալսարան]] Գրեթե բոլոր ադվենտիստական բուհերը և դպրոցների մեծամասնությունը հավատարմագրվում են [[Ադվենտիստական հավատարմագրման ասոցիացիա|AAA]]-ի, ինչպես նաև այլ կազմակերպությունների կողմից։ === Էնդրյուսի համալսարան === {{հիմնական|Էնդրյուսի համալսարան}} [[Պատկեր:Andrews_University_Welcome_Center.jpg|մինի]] Էնդրյուսի համալսարանը ներառում է ուսումնական ավելի քան 100 ծրագիր, որոնց մեջ մտնում են աստվածաբանությունը, բժշկությունը, կենսաբանությունը, բիոքիմիան, արվեստը, ինժեներիան, ավիացիան, լեզուները, սոցիոլոգիան, և շատ այլ ճյուղեր<ref>https://www.andrews.edu/</ref>։ [[Պատկեր:Andrews_University.jpg|մինի|Տեսարան բարձրունքից | Ջոն Էնդրյուսի համալսարանական համալիր]] === Լոմա Լինդայի համալսարան === {{Հիմնական|Լոմա Լինդայի համալսարան}} Լոմա Լինդայի համալսարանը պատմության մեջ առաջինն էր, որ հիմնեց ամբողջովին հիվանդանոցային մակարդակի [[պրոտոնային թերապիա]]յի կենտրոն՝ միավորելով բարձրակարգ բժշկությունն ու ճշգրիտ գիտությունը։<br> 1990 թվականին հիմնված՝<br> •Այն դարձավ առաջին համալսարանական կլինիկան աշխարհում, որտեղ պրոտոնային ճառագայթումը կիրառվում էր ոչ թե փորձարարական, այլ ամբողջովին կլինիկական պայմաններում։<br> •Համալսարանը առաջինն էր, որ պրոտոնային թերապիան ներառեց բժիշկների և [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքաբան]]ների պաշտոնական կրթական ծրագրում, ձևավորելով ապագա մասնագետների նոր սերունդ։<br> •Այստեղ առաջին անգամ կիրառվեց վերածելի գենթրի համակարգ, որը թույլ է տալիս ճառագայթը ուղղել ցանկացած անկյունից՝ ապահովելով բացառիկ ճշգրտություն՝ շրջակա առողջ հյուսվածքները պահպանելու համար։<br> Այս բոլորով՝ Լոմա Լինդան դարձավ ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարության կենտրոն, այլև բժշկության և կրթության համաշխարհային առաջատար՝ պրոտոնային թերապիայի ոլորտում։ [[Պատկեր:Lomalindauniversitychildren's.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական շենքի հատված]] === Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան}} 1899 թվականին Գերմանիայի [[Մագդեբուրգ]] քաղաքից մոտ 30 կմ հարավում բացված Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարանը դարձավ ամբողջ [[Եվրոպա]]յում Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցուն պատկանող առաջին բարձրագույն կրթական հաստատությունը։ Վերջերս նշեց իր 125-ամյակը։ Սկզբնական շրջանում այնտեղ շատ էին նաև այլ երկրների ուսանողները, Ռուսաստանից ապագա հովիվները այնտեղ էին ուղղորդվում աստվածաբանական կրթություն ստանալու համար [[Ռուսական կայսրություն|Ցարական]] ժամանակներից մինչև [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ի օրենքների ձևավորումն ու խոստացումը, որոնք փակեցին այդ հնարավորությունը։ Դա նպաստեց [[Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան]]ի ձևավորմանը։ [[Պատկեր:Friedensau_neueSchule_Baeume.jpg|մինի]] === Հարավային ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Հարավային ադվենտիստական համալսարան}} === Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան}} Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարանը (ռուս.՝ Заокский адвентистский университет) Ռուսաստանի Դաշնությունում, ինչպես նաև ամբողջ հետխորհրդային տարածքում հիմնադրված առաջին [[բողոքականություն|բողոքական]] քրիստոնեական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունն է և պատկանում է ՅՕԱ եկեղեցուն։ <br> Համալսարանը հիմնադրվել է 1988 թվականին, գտնվում է [[Ռուսաստան]]ի [[Տուլայի մարզ]]ի [[Զաօկսկի շրջան]]ի կազմի մեջ մտնող [[Զաօկսկի]] կոչվող [[քաղաքատիպ ավան]]ում, Մոսկվայից 100 կմ հեռավորության վրա։ [[Պատկեր:Заокский_христианский_гуманитарно-экономический_институт.jpg|մինի|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան (Ռուսաստանի Դաշնություն)]] [[Պատկեր:Zaokskiy,_Tulskaya_oblast',_Russia,_301000_-_panoramio_(1).jpg|մինի|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարանական համալիր]] == Առողջապահություն և բժշկություն == Հիմնվելով դրա վրա, որ Աստվածաշնչում մարդու մարմինը մի քանի անգամ անվանվում է Աստծու տաճար (), յոթերորդ օրվա ադվենտիստնրը հավատում են, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է կայուն ֆիզիկական և հոգեկան առողջություն ունենա, հոգ տանելով իր առողջության համար և վարի առողջ ապրելակերպ։ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցիուն է պատկանում նաև բոլոր կրոնական կազմակերպություննե մեջ ամենամեծ [[Ադվենտիստական առողջապահական համակարգ|առողջապահական համակարգը]],<ref>https://adventist.news/media/ann-indepth/the-largest-protestant-health-system-in-the-world-ann-in-depth?utm_source=chatgpt.com</ref> իր մեծությամբ զիջող միայն Հռոմակաթոլիկ եկեղեցուն։ [[Պատկեր:Battle_Creek_Sanitarium_before_fire.jpg|մինի]] === Լոմա Լինդա === ԱՄՆ-ի [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում գտնվող Լոմա Լինդա քաղաքը 1905 թ-ին հիմնել են յոթերորդ օրվա ադվենտիստները։ Մինչև հիմա այն գրեթե ամբողջությամբ բնակեցված է ադվենտիտտներով։ [[Պատկեր:LLU_Medical_Center.jpg|մինի|Լոմա Լինդա քաղաքի տեսարան, կենտրոնում՝ բժշկական համալսարանը]] [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Church_01.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական եկեղեցի]] [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Dennis_and_Carol_Troesh_Medical_Campus.jpg|մինի|Լոմա Լինդա համալսարանի բժշկական կենտրոնը]] ==== Պրոտոնային թերապիա ==== Լոմա Լինդայի համալսարանը պատմության մեջ առաջինն էր, որ հիմնեց ամբողջովին հիվանդանոցային մակարդակի [[պրոտոնային թերապիա]]յի կենտրոն՝ միավորելով բարձրակարգ բժշկությունն ու ճշգրիտ գիտությունը։ 1990 թվականին՝<br> •Այն դարձավ առաջին համալսարանական կլինիկան աշխարհում, որտեղ պրոտոնային ճառագայթումը կիրառվում էր ոչ թե փորձարարական, այլ ամբողջովին կլինիկական պայմաններում։<br> •Համալսարանը առաջինն էր, որ պրոտոնային թերապիան ներառեց բժիշկների և [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքաբան]]ների պաշտոնական կրթական ծրագրում, ձևավորելով ապագա մասնագետների նոր սերունդ։<br> •Այստեղ առաջին անգամ կիրառվեց վերածելի գենթրի համակարգ, որը թույլ է տալիս ճառագայթը ուղղել ցանկացած անկյունից՝ ապահովելով բացառիկ ճշգրտություն՝ շրջակա առողջ հյուսվածքները պահպանելու համար։<br> Այս բոլորով՝ Լոմա Լինդան դարձավ ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարության կենտրոն, այլև բժշկության և կրթության համաշխարհային առաջատար՝ պրոտոնային թերապիայի ոլորտում։ Լոմա Լինդայի համալսարանի Ջեյմս Մ. Սլեյթերի անվան պրոտոնային թերապիայի կենտրոնը (James M. Slater, MD Proton Treatment and Research Center, այդպես այն անվանակոչվեց 2007 թ.-ին), որը բացվել է 1990 թվականին, մինչ այժմ բուժել է ավելի քան 21,500 հիվանդ։<ref>Լոմա Լինդայի համալսարանի նորությունների պաշտոնական էջից՝ Loma Linda University Health – "LLU Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://news.llu.edu/patient-care/llu-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> Այս ցուցանիշը հաստատված է համալսարանի պաշտոնական հրապարակումներում։ Այս կենտրոնը հատկապես հայտնի է պրոստատի քաղցկեղի բուժման ոլորտում՝ ավելի քան 14,000 հիվանդի բուժմամբ։<ref>Լոմա Լինդայի համալսարանի նորությունների պաշտոնական էջից՝ Loma Linda University Health – "LLU Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://news.llu.edu/patient-care/llu-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> Այսպիսով, այն համարվում է աշխարհի ամենափորձառու հաստատություններից մեկը պրոտոնային թերապիայի կիրառման մեջ։<ref>«Adventist World» միջազգային ամսագրի հրապարակում՝ Adventist World – "Loma Linda Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://www.adventistworld.org/loma-linda-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> [[Պատկեր:LLUMC_Hospital_Seismic_Upgrade_(whilst_under_construction)_-_August_9th,_2019.jpg|մինի]] == Բարեգործական գործունեություն == ՅՕԱ եկեղեցին ակտիվորեն զբաղվում է բարեգործությամբ և խրախուսում է դրան նաև իր անդամներին ու շրջակա մարդկանց, համարելով դա քրիստոնեական պարտավորություն, որը պետք է կատարվի անկեղծորեն և անշահախնդիր կերպով։ Իր պաշտոնական հայտարարություններում եկեղեցին նշում է. <blockquote>«Անկեղծությունն ու արդարությունը, սերն ու հոգատարությունը չեն կարող դրսևորվել միայն անհատների կողմից, դրանք նաև պետք է կիրառվեն և իրականացվեն ամբողջ եկեղեցու՝ Քրիստոսի Մարմնի կողմից»<ref>https://adventisti.lv/ru/novosti/7422-Missiya-obraschennaya-k-nughdayuschimsya</ref></blockquote> Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին այդ իսկ նպատակով հիմնադրել է և ֆինանսավորում է տարբեր բարեգործական կազմակերպություններ, որոնք պայքարում են աղքատության, սովի, հիվանդությունների, բնական աղետների հետևանքների, կրթություն ստանալու պայմանների բացակայության, ինչպես նաև այլ բացասական բնույթ ունեցող իրավիճակների դեմ։ === ԱԴՐԱ բարեգործական կազմակերպություն === {{հիմնական|Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն}} 1956 թ.-ին Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու կողմից հիմնադրվեց ADRA-ն (Adventist Development and Relief Agency)՝ [[Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն]]ը։ [[Պատկեր:ADRA_Horizontal_Logo.png|մինի|ADRA բարեգործական ընկերության տարբերանշանը]] Այն հանդիսանում է աշխարհում ամենաազդեցիկ միջազգային քրիստոնեական բարեգործական և մարդասիրական կազմակերպություններից մեկը, որն այժմ պաշտոնապես ճանաչված է ՄԱԿ-ի և բազմաթիվ պետությունների կողմից, գտնվելով դրանց հետ համագործակցության մեջ։ <br>1997 թ-ից ADRA-ն ունի [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] կողմից տրված բարձրագույն աստիճանի հավատարմագրում՝ ընդհանուր խորհրդակցական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]]։<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=1370&utm_source=chatgpt.com</ref><ref>https://press.un.org/en/1997/19970724.eco5737.html</ref><ref>https://digitallibrary.un.org/record/247769</ref><ref>https://atoday.org/adra-acts-as-a-major-voice-for-united-nations/</ref><ref>https://www.adventistworld.org/adra-celebrates-united-nations-day-by-emphasizing-its-global-mission/ </ref> Դա բարձրագույն հավատարմագրական աստիճանն է, որը ՄԱԿ-ը կարող է տրամադրել ոչ պետական կազմակերպություններին։ <br> ԱԴՐԱ-ն իր ներկայացուցիչների միջոցով մասնակցել է նաև 2024 թ-ի նոյեմբերին ՄԱԿ-ի կողմից Բաքվում անցկացվող [[ՄԱԿ-ի կլիմայի փոփոխության համաժողով (2024)|COP29]]-ին՝ [[ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիան կլիմայի փոփոխությունների մասին|կլիմայի փոփոխությունների մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիա]]յի 29-րդ համաժողովին։<ref>ADRA International – https://adra.org/cop29-in-azerbaijan-adra-to-champion-climate-resilience-solutions-for-vulnerable-communities</ref><ref>ADRA Europe – https://adra.eu/cop29-global</ref><br> ԱԴՐԱ-ն համագործակցում է նաև մի շարք այլ ճանաչված և հարգված միջազգային կազմակերպությունների հետ, արժանանալով փոխադարձ հարգանքին ու վստահությանը։<br> 2001 թվականին այն ընդգրկվել է MinistryWatch<sup>[[:en:MinistryWatch|[անգլ.]]]</sup> վարկանիշում՝ զբաղեցնելով 13-րդ տեղը 400 ամենաազդեցիկ միջազգային բարեգործական կազմակերպությունների շարքում։<ref>Adventist News Network-ի պաշտոնական հաղորդագրությունը https://adventist.news/news/adventist-humanitarian-agency-receives-top-ten-ranking</ref><br> Ներկա պահին ԱԴՐԱ-ն գործունեություն է ծավալում աշխարհի մոտ 130 երկրներում։<ref>ADRA Europe-ի պաշտոնական կայքէջ. https://adra.eu/our-story/about-us/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA International-ի կենտրոնական կայք՝ ԱՄՆ-ից. https://adra.org/here-there?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA Albania-ի պաշտոնական կայք՝ ալբանական ներկայացուցչություն. https://adraalbania.org/about-adra/history/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA Ukraine-ի պաշտոնական կայք՝ Ուկրաինայի ներկայացուցչություն. https://www.adra.ua/en/about-us-en/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>Adventist News Network՝ Գլոբալ եկեղեցու պաշտոնական լրատվական հարթակ. https://adventist.news/news/adra-inaugurates-headquarters-to-strengthen-humanitarian-commitment-in-el-salvador?utm_source=chatgpt.com</ref> Կազմակերպությունը տարեկան օգնություն է ցուցաբերում միլիոնավոր մարդկանց տուժած բնական աղետների, պատերազմական գործողությունների, ֆինանսական անապահովության կամ այլ պատճառների հետևանքով, ինչպես նաև ջանում հնարավորինս խթանել կրթությունը։ <br> Համաշխարհային մակարդակով կազմակերպության կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է ԱՄՆ-ի Մերիլենդ նահանգի [[Սիլվեր Սփրինգ (Մերիլենդ)|Սիլվեր Սփրինգ]] քաղաքում։ '''Ծախսեր և ներգրավված մարդիկ'''<br> {| class="wikitable" ! թվական ! ծրագրեր ! երկրներ ! ընդհանուր ծախսեր ! շահառուներ<br>(մլն. մարդ) |- | 2019 | 1181 | 131 | $ 324,0 մլն. | 14,000 |- | 2020 | 1506 | 96 | $ 332,7 մլն. | 34,560<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2022/04/2020-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2021 | 1657 | 107 | $ 258,8 մլն. | 25,363<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2022/09/2021-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2022 | 1133 | 115 | $ 354,2 մլն. | 20,385<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2023/09/2022-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2023 | 1085 | 117 | $ 357,2 մլն. | 12,686<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2024/10/2023-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- |} ԱԴՐԱ-ն գործունեություն է իրականացնում է նաև Հայաստանում և ունի Երևանում իր կենտրոնական գրասենյակը։ === Բժշկական օգնություն === === Անհատ բարեգործներ === Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին ունի մի շարք անդամներ, որոնք աչքի են ընկել իրենց երևելի բարեգործական գործունեությամբ՝ հիմնադրման ժամանակներից մինչև այսօր։<br> '''• Ուիլյամ Քելլոգ''' – <br> '''• Բեն Կարսոն''' – [[Բեն Կարսոն|Կարսոն]]ը և նրա կինը 1994 թվականին ստեղծել են '' «Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամ» ''({{lang-en|''Carson Scholars Fund''}}): Այն կրթաթոշակ էր շնորհում 4-11-րդ դասարանների ուսանողներին՝ «գերազանց առաջադիմության և մարդկային հատկանիշների» համար<ref>{{Cite web |title=Our Impact |url=https://carsonscholars.org/about-csf/our-impact/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 25 |website=Carson Scholars Fund |language=en-US}}</ref>։ Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամի արժանացողը ստանում է 1000 ԱՄՆ դոլար կրթաթոշակ։ Այդ պատվին արժանացել են 6700 ուսանողներ։ <br>Ողջ կյանքի ընթացքում Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամի աշխատանքի և բարեգործական այլ նախաձեռնությունների համար, 2005 թվականին Կարսոնին շնորհվել է [[Վիլյամ Է. Սիմոն մրցանակ]] մարդասիրական առաջնորդության համար<ref>{{Cite web |title=404 Page |url=https://www.philanthropyroundtable.org/404-page |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 25 |website=Philanthropy Roundtable |language=en}}</ref>։ == Խղճի ազատություն և հանդուրժողականություն == {{մեջբերում|Եթե համոզմունքի փոփոխությունը մեր եկեղեցու անդամին հանգեցնում է այն մտքին, որ Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների հավատը և գործունեությունն այլևս չեն համապատասխանում իր հայացքներին, մենք ընդունում ենք ոչ միայն նրա իրավունքը, այլ նաև պատասխանատվությունը` փոխել կրոնական պատկանելիությունը իր համոզմունքներին համապատասխան, ընդ որում՝ չվիրավորելով և չնվաստացնելով նրան:<ref>«Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների Եկեղեցու սոցիալական ուսմունքի հիմունքները» Երևան 2005, էջ 197</ref>}} === Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա === {{հիմնական|Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա}} 1889 թվականին Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու առաջնորդները [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում հիմնադրեցին Կրոնական ազատության ազգային ասոցիացիան՝ NRLA-ն (National Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=DC19&highlight=National%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1889</ref><ref>https://ellenwhite.org/topics/310?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-nrla-ellenwhite</ref><br> Երբ այն ընթարձակեց իր գործունեությունը, 1893 թվականին դրա հիմքի վրա ստեղծվեց [[Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա]]ն՝ IRLA-ն (International Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=CJII&highlight=International%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1893</ref><ref>https://www.irla.org/what-is-the-irla?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-chartered1893 </ref> Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիան 2003 թվականից ունի Հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ (երկրորդ մակարդակի) [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդդում]] (ԷԿՕՍՕՍ)։<ref>UN Decision 2003/275 – Պաշտոնապես նշվում է IRLA-ի հատուկ կարգավիճակը</ref> Այն ներկայացված է [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն]]ում՝ ինչպես Նյու Յորքում, այնպես էլ Ժնևում։<ref>IRLA-ի պաշտոնական կայք — գլխավոր էջում և ենթաբաժիններում նշվում է կազմակերպության ներկայությունը ՄԱԿ-ում՝ երկու քաղաքում. https://www.irla.org</ref><ref>Միջոցառում Ժնևում՝ ՄԱԿ-ի շենքում, որտեղ IRLA-ն պաշտոնապես ներկայացված է. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>Պաշտոնական էջ այն մասին, որ IRLA-ն ունի հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդի (ECOSOC) մոտ, ինչը իրավաբանորեն հաստատում է նրա ներկայացվածությունը ՄԱԿ-ում. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref> https://www.un.org/en/ecosoc/docs/2003/decision%202003-275.pdf</ref><ref>https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><br> Ասոցիացիան ամեն տարի մասնակցում է [[ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհուրդ|ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի]] նիստերին՝ նպաստելով կրոնական ազատության պաշտպանությանն ամբողջ աշխարհում։<ref>IRLA-ի զեկույց Մարդու իրավունքների խորհրդի շրջանակում անցկացված միջոցառման մասին Ժնևում՝ կրոնական ազատության թեմայով. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>ՄԱԿ-ում IRLA-ի ներգրավվածության վերաբերյալ էջ, որտեղ բացատրվում է նրանց մասնակցությունը միջազգային ֆորումներին, ներառյալ Ժնևի նստաշրջաններին. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref>Minority Rights կազմակերպության վերլուծություն՝ NGO-ների մասնակցության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի ՄԻԽ նիստերին՝ որտեղ ներառված է նաև կրոնական ազատության թեման. https://minorityrights.org/un-human-rights-council-expert-advice-and-ngo-participation</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> === Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա === {{հիմնական|Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա}} Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիան ([[ֆրանսերեն|ֆրանս]].՝ Association internationale pour la défense de la liberté religieuse, AIDLR, [[անգլերեն|անգլ]].՝ International Association for the Defence of Religious Liberty), միջազգային, ներկրոնական, [[հասարակական կազմակերպություն]] է, որը նպատակաուղղված է ամբողջ աշխարհում մարդու մտքի, խղճի ազատության ու [[կրոն]]ի ազատ դավանանքի իրավունքը պաշտպանելու։<br> Հիմնադրվել է [[Փարիզ]]ում 1946 թվականին [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|յոթերորդ օրվա ադվենտիստ]] ֆրանկո-շվեյցարացի [[բժիշկ]] դոկտոր [[Ժան Նուսբաում]]ի ջանքերով։<ref>AIDLR-ի պաշտոնական կայք՝ «About Us» բաժին https://aidlr.org/about_us.php</ref><ref>EPRID (European Platform against Religious Intolerance and Discrimination)՝ անդամ կազմակերպությունների էջ https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse</ref> 1985 թվականին ստացել է Հատուկ խորհրդատվական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]],<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/consultativeStatusSummary.do?profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318&tab=1</ref> ներկայանալով [[Նյու Յորք]]ում և [[Ժնև]]ում,<ref>https://aidlr.org/</ref><ref>https://aidlr.org/news44.php</ref> ինչպես նաև մասնակցային կարգավիճակ [[Ստրասբուրգ]]ում գտնվող [[Եվրոպայի խորհուրդ|Եվրոպայի խորհրդում]] 2003 թվականից։<ref>https://www.coe.int/en/web/ingo/participatory-status</ref><ref>https://libertereligieuse.org/aidlr-international/</ref><ref>https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse/ </ref><br> Ակտիվ մասնակցություն է ցուցաբերում [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության]] (ԵԱՀԿ) միջոցառումներին, հատկապես՝ [[Վարշավա]]յում անցկացվող մարդու իրավունքների պաշտպանությանը վերաբերող համաժողովներին։<ref>https://www.osce.org/odihr/events/2019-warsaw-human-dimension-meeting</ref><ref>https://aidlr.org/news43.php</ref><ref>https://www.osce.org/odihr/424226</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> [[Պատկեր:UN_Geneva_Human_Rights_and_Alliance_of_Civilizations_Room.jpg|մինի|Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների խորհրդի նիստերի սենյակն (Ժնև, Շվեյցարիա)]] == Աստվածածառություններ և արարողություններ == ==== Ժամանակ ==== {{տես|Շաբաթապահություն}} Ամբողջ աշխարհի յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցիներում հանդիսավոր աստվածածառայությունները անցկացվում են շաբաթ օրերին, քանի որ ադվենտիստները համարում են շաբաթը սուրբ, առանձնացված և ոչ աշխատանքային օր, որը ամբողջությամբ պետք է նվիրել Աստծուն, այսինքն՝ նաև հաճախել այդ օրը եկեղեցի և մասնակցել շաբաթօրյա երկրպագությանը։ ==== Շաբաթօրյա դպրոց ==== {{հիմնական|Շաբաթօրյա դպրոց}} Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցում շաբաթօրյա դպրոցը (կրճատ՝ ՇԴ) բաղկացած է առավոտյան դասերից, որոնք անցկացվում են շաբաթ օրը՝ եկեղեցու կանոնակարգի համաձայն։ Շաբաթօրյա դասերի ընթացքում մասնակիցները ուսումնասիրում են Սուրբ Գիրքը, քննարկում տարբեր աստվածաբանական թեմաներ և հարցեր, որոնք վերաբերում են քրիստոնեական հավատքին ու կյանքի կիրարկմանը։ Դասերը նախատեսված են տարբեր տարիքի և հասկանալու մակարդակի մարդկանց համար՝ սկսած երեխաներից մինչև մեծահասակներ։ Շաբաթօրյա դպրոցը ձգտում է նպաստել հոգևոր զարգացումը, ինչպես նաև այն դառնալ համայնքի անդամների միջև փոխհարաբերությունների ամրապնդման վայր։<br>Շաբաթօրյա դպրոցին ձեռնարկները փոփոխվում են երեք ամիսը մեկ անգամ, այսինքն՝ յուրաքանչյուր եռամսյակ։ Դրանք կարող են ներառել ինչպես Աստվածաշնչի հատուկ որևէ գրքի ուսումնասիրություն, այնպես էլ առանձին ծավալուն թեմաներ։ ==== Քարոզ ==== Քարոզը Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու կարևոր բաղադրիչներից է, որը նպատակ ունի հավատացյալներին փոխանցել Աստծո Խոսքը և ներկայացնել քրիստոնեական ուսմունքներ։ Այն սովորաբար անցկացվում է շաբաթ օրը՝ աստվածածառայության ընթացքում, երբ համայնքի անդամները հավաքվում են։ Քարոզը հնարավորություն է տալիս հավատացյալներին խորանալու աստվածաբանության մեջ և ավելի մոտենալու Աստծուն։ Քարոզները կարող են ընդգրկել տարբեր թեմաներ՝ աստվածաբանությունից մինչև քրիստոնեական կյանքը, բարոյական արժեքները և ընկերային պատասխանատվությունը։<br> Քարոզն անցկացնում է հիմնականում տվյալ եկեղեցու հովիվը, երբեմն տրվում է նաև մյուս անդամներին (տղամարդկանցից) կամ, ավելի հազվադեպ, այլ ադվենտիստական եկեղեցու ծառայողին։ ==== Աղոթքի ժողով ==== Աղոթքի ժողովը Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցում հանդիսանում է պարբերական հոգևոր ծառայություն, որի նպատակը հոգևոր խորացումին, հավատացյալների միմյանց հետ միասնության ամրապնդմանն ու Աստծո հետ հաղորդակցության խթանումն է։ Այն սովորաբար անցկացվում է շաբաթվա ընթացքում (հաճախ՝ չորեքշաբթի կամ ուբաթ երեկոյան) կամ որպես նախապատրաստական պահ՝ պաշտոնական աստվածածառությունից առաջ՝ շաբաթ առավոտյան։<br> Ծառայությունը սկսվում է Աստվածաշնչի վրա հիմնված հակիրճ պատգամով կամ խորհրդածությամբ, որը կարող է ներկայացվել երեցների, քարոզիչի կամ համայնքի մեկ այլ անդամի կողմից։ Այս պատգամը ուղղված է միտքը կենտրոնացնելու աղոթքի թեմայի շուրջ, խորացնելու հոգևոր ըմբռնումը և ուղղորդելու հավաքական միջնորդական աղոթքները։ Այն համարվում է ոչ այնքան դասական քարոզ, որքան ոգեշնչող խորհրդածություն՝ նպաստելով ծառայության կենտրոնացմանն ու նպատակայնությանը։<br> Եկեղեցու [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Գլխավոր վեհաժողովի]] պաշտոնական փաստաթղթերում աղոթքը ներկայացվում է որպես հավատքի կենսական դրսևորում, իսկ աղոթքի ժողովը՝ որպես համայնքի հոգևոր կյանքի հիմնարար տարր։ Ծառայության ընթացքը կարող է ներառել շնորհակալական, ապաշխարական և միջնորդական աղոթքներ՝ ինչպես անհատական, այնպես էլ համընդհանուր կարիքների համար։ ==== Երաժշտություն և ասմունք ==== ==== Առողջապահական ծառայություն ==== ==== Հաղորդություն ==== ==== Ոտնալվա ==== ==== Այլ ծառայություններ ==== [[Պատկեր:Anglican_ordination_service_at_Takoma_Park_Seventh-Day_Adventist_Church.jpg|մինի]] == Հայտնի Մարդիկ == '''•[[Ուիլյամ Քեյթ Քելլոգ|Ուիլյամ Քելլոգ]]''' (1860-1951) '''•[[Տիրան Չրաքյան]] '''– [[Պոլսահայ մշակութային միություն|Պոլսահայ]] գրող, բանաստեղծ, փիլիսոփա, գրական քննադատ, ուսուցիչ և նկարիչ ([[#Տիրան Չրաքյան (1875-1921)|''ավելին'']]) '''•[[Դեսմոնդ Դոս]]''' (1919-2006)–Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վետերան, այն երեք զինվորական ծառայությունից գիտակցաբար հրաժարվողներից առաջինը, ով ստացել է «Պատվո Մեդալ» բարձրագույն ռազմական պարգևը։<br>Նա Հակսո լեռնաշղթայում 75 վիրավորվածների անվտագ վայր է տեղափոխում։ Լեյտեի մարտերի, [[Ֆիլիպիններ]]ի ազատագրման և [[Օկինավա կղզի|Օկինավայի]] մարտերի համար պարգևատրվել է «Բրոնզե աստղ» մրցանակով<ref>{{Cite web |title=Dictionary of Virginia Biography - Desmond Thomas Doss (7 February 1919-23 March 2006) Biography |url=http://www.lva.virginia.gov/public/dvb/bio.asp?b=Doss_Desmond_Thomas |accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 28 |website=www.lva.virginia.gov}}</ref> և «Պատվո Մեդալ» բարձրագույն ռազմական պարգևով։ Մանկությունից հաճախել է ՅՕԱ եկեղեցի, ավելի հասուն տարիքում դարձել իր եկեղեցու [[սարկավագ]]։<br><br> Նրա պատմության հիման վրա [[Մել Գիբսոն]]ի գլխավորությամբ 2016 թ-ին նկարահանվեց «'''[[Խղճի թելադրանքով]]'''» հանրաճանաչ ֆիլմը։ Դրա նկարահանման համար ծախսվեց մոտ 40 մլն. դոլլար, սակայն այն բերեց 180 մլն. դոլլարից ավել շահույթ։ Ֆիլմը առաջադրվել է 3 [[Ոսկե Գլոբուս]], 6 [[Օսկար]] և 5 [[BAFTA]]: '''•Ջոն Ֆրանկլին Սթրիտ''' – [[Ֆիլադելֆիա]]յի 97-րդ քաղաքապետ 2000-2008 թթ., մինչ այդ 19 տարի աշխատել է [[Քաղաքային խորհուրդ|քաղաքային խորհուրդում]], որից 7 տարին եղել է դրա նախագահը։ Ֆիլադելֆիայի 2-րդ սևամորթ քաղաքապետն էր։ Ծնվել է 1943 թ-ին։ '''•Սամսոն Կիսեկկա''' ^{[[:en:Samson Kisekka|[անգլ.]]]} – [[Ուգանդա]]յի վարչապետ 1986-1991 թթ. '''•[[Մանասե Սոգավարե]]''' – [[Սողոմոնյան Կղզիներ]]ի վարչապետ 4 անգամ, քաղաքական և պետական գործիչ։ Մինչ այդ 1994 թ-ի փետրվարից մինչև 1996 թվականի հոկտեմբերը զբաղեցրել է ''ֆինանսների նախարարի մշտական քարտուղարի'' պաշտոնը։ Ազգային խորհրդարանում ընտրվելուց առաջ նա աշխատել է որպես ''ներքին բյուջեի եկամուտների կոմիսար'', Սողոմոնյան կղզիների ''կենտրոնական բանկի տնօրեն'' և Սողոմոնյան կղզիների ''Ազգային պահուստային հիմնադրամի նախագահ''։ 1997 թվականի օգոստոսի 6-ին կայացած խորհրդարանական ընտրություններում ընտրվել է Արևելյան Շուազել շրջանից։ '''•Գորդոն Դարսի Լիլո''' ^{[[:en:Gordon Darcy Lilo|[անգլ.]]]} – [[Սողոմոնյան Կղզիներ]]ի վարչապետ 2011-2014 թթ. '''•Հենրի Պունա''' ^{[[:en:Henry Puna|[անգլ.]]]} – [[Կուկի Կղզիներ]]ի 9-րդ վարչապետ 2010-2020 թթ., 2021-2024 թթ. Խաղաղօվկիանոսյան կղզիների ֆորումի 10-րդ գլխավոր քարտուղար։ '''•Ջիոջի Կոնրոտե''' ^{[[:en:Jioji Konrote|[անգլ.]]]} – [[Ֆիջի]]ի նախագահ 2015-2021 թվականներին։ '''•[[Ջեյմս Մարապե]]''' – 2007 թվականի հուլիսին դարձել է Պապուա-Նոր Գվինեայի ազգային խորհրդարանի անդամ, իսկ 2019 թվականից՝ Պապուա Նոր Գվինեայի 8-րդ վարչապետը։ '''•Պատրիկ Ալեն''' ^{[[:en:Patrick Allen (governor-general)|[անգլ.]]]} – [[Ճամայկա]]յի [[Ջամայկայի գեներալ-նահանգապետ|գեներալ-նահանգապետ]] 2009 թվականից։ '''•Էնդրյու Հոլնես''' ^{[[:en:Andrew Holness|[անգլ.]]]} – [[Ճամայկա]]յի վարչապետ 2011-2012 թթ., 2016 թ-ից մինչև ներկա պահը։ '''•Հաքաինդե Հիչիլեմա''' ^{[[:en:Hakainde Hichilema|[անգլ.]]]} – [[Զամբիա]]յի նախագահ 2021 թ-ից։ '''•[[Բեն Կարսոն]]''' - 2017-2021 թթ. եղել է ԱՄՆ-ի բնակարանաշինական և քաղաքային զարգացման 17-րդ նախարար։<br>2025 թվականի մայիսի 1-ին նշանակվեց Կրոնական ազատության հարցերով նախագահական հանձնաժողովի փոխնախագահ,<ref>Official Press Release from Presidential Commission on Religious Liberty (May 2, 2025) https://www.pcrl.gov/press-releases/2025/05/02/ben-carson-appointed-vice-chair</ref><ref>CNN Politics — «Ben Carson Named Vice Chair of Trump’s Religious Liberty Commission» (May 3, 2025) https://www.cnn.com/2025/05/03/politics/ben-carson-vice-chair-religious-liberty-commission/index.html</ref><ref>The Washington Post — «Ben Carson Joins Presidential Religious Liberty Commission as Vice Chair» (May 3, 2025) https://www.washingtonpost.com/politics/2025/05/03/ben-carson-vice-chair-religious-liberty-commission/</ref> որը ստեղծվել էր նույն օրը ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի գործադիր հրամանով։<ref>ԱՄՆ նախագահի պաշտոնական կայք՝ White House Executive Orders Archive (2025) https://www.whitehouse.gov/briefing-room/presidential-actions/2025/05/01/executive-order-establishing-presidential-commission-on-religious-liberty/ </ref><ref>Reuters — «Trump Establishes Presidential Commission on Religious Liberty» (May 1, 2025) https://www.reuters.com/world/us/trump-establishes-presidential-commission-religious-liberty-2025-05-01/</ref><ref>The New York Times — «Trump Signs Executive Order to Create Religious Liberty Commission» (May 1, 2025) https://www.nytimes.com/2025/05/01/us/politics/trump-religious-liberty-commission.html</ref> == Եկեղեցու կառուցվածքը == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին հանդիսանում է ամբողջ աշխարհում տարածված մեծ կառույց, որն ընդգրկում է միլիոնավոր հետևորդներ և բազմաթիվ եկեղեցիներ և այլ շինություններ և կազմակերպություններ։ Ինչպես ՅՕԱ տեղական եկեղեցիները, այնպես էլ ամբողջ՝ համաշխարհային եկեղեցին, ունի իր բաժանումը, կառուցվածքն ու կառավարման ձևը։ [[Պատկեր:Former_Seventh_Day_Adventist_Church_(geograph_5303288).jpg|մինի]] ==== Համաշխարհային եկեղեցու կառուցվածքն ու բաժանումը ==== 1. Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական համաշխարհային եկեղեցու վարչական բաժանման նվազագույն միավորը տեղական եկեղեցին է։ Ամբողջ աշխարհում հաշվառվում է 100.000-ից ավել ՅՕԱ եկեղեցի։<br> 2. ավելի մեծ տարածքներում գտնվող տարբեր տեղական եկեղեցիները մտնում են այլ վարչական ստորաբաժանումների մեջ, հիմնականում «առաքելության», կամ ավելի հաճախ «միավորման», երբեմն «միության» մեջ։ Սա հիմնական տեսակներն են, որոնք ունեն որոշակի տարբերություններ։<br> 3. բոլոր միավորումները մտնում են [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|ՅՕԱ եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողովի]] կազմի մեջ, որն իր հերթին բաժանվում է 13 բաժանմունքների (դիվիզիոնների), դրանցից են [[Պատկեր:General_Conference_Auditorium.jpg|մինի|ՅՕԱ եկեղեցու գլխավոր վեհաժողովի դահլիճը Սիլվեր Սփրինգ - [[Մերիլենդ]]]] == Հետևորդների քանակն ու վիճակագրությունը == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին գործում է աշխարհի [[Երկրների և տարածքների այբբենական ցանկ|252 երկրներից և տարածքներից]] 212-ում մոտ 535 լեզուներով<ref>https://www.adventist.org/statistics/</ref>, ինչն այն դարձնում է աշխարհի ամենատարածված եկեղեցիներից և կրոնական կազմակերպություններից մեկը։ [[Պատկեր:Seventh-day_Adventists_per_million_inhabitants_by_Country.svg|մինի]] Փաստացիորեն, կարելի է ասել, որ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին տարածված է գրեթե ամենուրեք, միայն մի քանի բացառությամբ։ Այս տվյալներով միգուցե այն հանդիսանում է աշխարհի ամենատարածված բողոքական քրիստոնեական եկեղեցին։ ''' Թվաքանակն ու բաշխվածությունը ''' Անդամների թվաքանակն ամբողջ աշխարհում 2024 թվականի դրությամբ գնահատվել է 23,684 միլիոն։<ref>https://www.adventistarchives.org/church-membership?utm_source=chatgpt.com</ref><br>ՅՕԱ եկեղեցու հաշվարկներով 2025 թվականին անդամների թվաքանակը կարող է հասնել և գերազանցել 24 միլիոնը։ Ամենաշատը Յոթերորդ օրվա ադվենտները տարածված են երկրներից Բրազիլիայում՝ մոտ 1,82 միլիոն, իսկ մայրցամաքներից՝ Աֆրիկայում։<br> Մինչդեռ ամբողջ աշխարհում յոթրորդ օրվա ադվենտիստների քանակը կազմել է 23,684 մլն, Աֆրիկայում է բնակվում նրանցից 12,11 միլիոնը,<ref>https://www.adventiststatistics.org/</ref> այսինքն՝ ամբողջ աշխարհի բոլոր յոթերորդ օրվա ադվենտիստների մոտ 51,12%-ը (2024 թվականի վերջի պաշտոնական տվյալներ)։ Յոթերորդ օրվա ադվեստները ամենից շատ են հետևյալ երկրներում, որտեղ նրանց թվաքանակը մեկ միլիոնի մոտ կամ դրանից ավել է։ *[[Բրազիլիա]] – մոտ 1,82 միլիոն (2024)<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldAbr=SAD</ref> *[[Զամբիա]] – 1,48 միլիոն (2024) *[[Քենիա]] – 1,33 միլիոն (2024) *[[Ֆիլիպիններ]] – 1,27 միլիոն<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldID=D_SSD</ref> *[[Ռուանդա]] – 1,187 միլիոն *[[ԱՄՆ]]–1,2 միլիոն (2024) *[[Հնդկաստան]] – մոտ 1,15 միլիոն (2024) *[[Տանզանիա]] – 1,15 միլիոն (2024) Յոթերորդ օրվա ադվենտիստները համեմատաբար շատ են նաև հետևյալ երկրներում (2024) *[[Մեքսիկա]] – 855 հազ. *[[Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|ԿԴՀ]] – 850 հազ. *[[Անգոլա]] - 745 հազ. *[[Պերու]] – 660 հազ. (2023) *[[Պապուա Նոր Գվինեա]] - 623 հազ. *[[Զիմբաբվե]] - 505 հազ. *[[Չինաստան]] - 490 հազ.<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldAbr=CHUM</ref> ''' Վիճակագրություն և տոկոսային հարաբերություն ''' Տոկոսային հարաբերությամբ յոթերորդ օրվա ադվենտիստները ամենից շատ են հետևյալ երկրներում (2021 թվականի տվյալներ) *[[Գրենադա]]–բնակչության 13% (14 հազ. 111 հազ.-ից) *[[Անտիգուա և Բարբուդա]]–բնակչ. 12% (10 հազ. 86 հազ.-ից) *[[Ճամայկա]]–բնակչության 12,3% (348 հազ. 2,9 մլն.-ից) *[[Ռուանդա]]–բնակչության 12% (1,3 մլն. 12 մլն.-ից) Միջին վիճակագրական տվյալների համաձայն, վերցված թարմ աղբյուրներից, յոթերորդ օրվա յոթերորդ օրվա ադվենտիստ է հանդիսանում *աշխարհի '''բոլոր մարդկանց'''ից 360/1 - 0,28% *աշխարհի բոլոր '''քրիստոնյաների'''ց 108/1 - 0,93% *'''բողոքական քրիստոնյաների''' մեջ 40/1 - 2,5% [[Պատկեր:Seventh-day_Adventist_Church_membership.svg|մինի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու անդամների թվաքանակի աճը]] ==== Խոշոր մկրտություններ ==== Յոթերորդ օրվա ադվենետիստական եկեղեցում եղել են մի շարք դեպքեր, երբ մկրտության միջոցով եկեղեցում միանգամից միացել են հազարավոր մարդիկ։ Խոշորագույն և ռեկորդային մկրտությունները հետևյալներն են.<br> '''• 330.000''' մարդ<br> 2024 թ. [[Պապուա Նոր Գվինեա]]յում<br> '''• 194.000''' մարդ<br> 2023 թ. սեպտեմբերին։ Այն կատարվեց աֆրիկյան 11 երկրների մոտ 20.000 ընդունման կետերում, իսկ ավետարանչության համար օգտագործվել է 7 լեզու։<br> '''• 124.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2021 թ. վերջին եռամսյակի ընթացքում [[Ֆիլիպիններ]]ում։<br> '''• 117.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2017 թ. հունիսի 16-ից հուլիսի 1-ը երկու երկրներում՝ [[Տանզանիա]]յում, որտեղ մկրտվեց 80.806 մարդ, և [[Ռուանդա]]յում՝ 35.969 մարդու մկրտությամբ։ Միասին բոլոր մկրտվածները կազմել են գրեթե 117 հազար։<br> '''• 110.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2016 թվականի մայիսի 13-ից 28-ը [[Ռուանդա]]յում։ Նախ մկրտվեց 100.135 մարդ, մոտակա ժամանակում թիվն ավելաց։<br> '''• 30.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2015 թվականի մայիսին [[Զիմբաբվե]]ում։ Ռչ ռեկորդային, սակայն խոշոր յոթերորդ օրվա ադվենտիստների մկրտությունների շարքինեն պատկանում նաև հետևյալները. '''• 87.000''' մարդ<br> Մկրտությունը տեղի ունեցավ 2025 թվականի ապրիլի 26-ին [[Մեքսիկա]]յում։<ref>https://adventistreview.org/news/87000-baptisms-crown-evangelistic-efforts-across-inter-america/</ref> ==== Բաշխաբադության փոփոխություն ==== 1863 թվականին, երբ դեռ նոր ադրվեց ՅՕԱ եկեղեցին, այն ընդգրկում էր մոտ 3500 անդամ։<br> Մինչև 20-րդ դարը յոթերորդ օրվա ադվենտիստների 80-90%-ը և ավելին բնակվում էին ԱՄՆ-ում, սակայն 20-րդ դարի առաջին կիսի ընթացքում իրավիճակն ամբողջովին փոխվեց։<br> Այլ տարածքներում դավանորդների քանակը աճում էր այնքան արագ, ինչը շարունակվում է մինչ այսօր, որ ներկա պահի դրությամբ ԱՄՆ-ում բնակվում է ամբողջ աշխարհի յոթերորդ օրվա ադվենտիստների միայն 6%-ից պակաս մասը։<br> ^{''Ստորև ներկայացված են տվյալներ այն մասին թե քանի եկեղեցու անդամ և ավետարանիչ աշխատող է եղել տարբեր թվականներին ԱՄՆ-ում և այլ տարածքներում, նաև անդամների տոկոսային հարաբերությունը (Ա % անդամ ԱՄՆ-ում / Բ % անդամ այլ տարածքներում)։ ''} '''• 1890''' թվականին՝ '''90,1 / 9''' %<br> ԱՄՆ – 27.000 անդամ, 255 ավետարանիչ<br> Այլ – 2.680 անդամ, 5 ավետարանիչ<br> '''• 1910''' թվականին՝ ''''63,5 / 36,5''' %<br> ԱՄՆ – 66.300 անդամ, 66 ավետարանիչ<br> Այլ – 38.200 անդամ, 2.020 ավետարանիչ<br> '''• 1930''' թվականին՝ '''38 / 62''' %<br> ԱՄՆ – 120.500 անդամ, 2.500 ավետարանիչ<br> Այլ – 193.700 անդամ, 8.479, ավետարանիչ<br> '''• 1950''' թվականին՝ '''33 / 68''' %<br> ԱՄՆ – 251.000 անդամ, 2.509 ավետարանիչ<br> Այլ – 505.773 անդամ, 12.371 ավետարանիչ<br> == Ադվենտիզմը Հայաստանում == [[Հայաստան]]ում [[բողոքականություն]]ը սկսեց տարածվել 19-րդ դարի երկրորդ կեսից։ Ադվենտիզմը՝ որպես բողոքական քրիստոնեության ուղղություն, տարածվել է 19-րդ դարի վերջերից՝ 1880-1890-ական թվականներին, և ամրապնդվել 20-րդ դարասկզբին, չնայած որ ՅՕԱ եկեղեցին հիմնադրվել է ԱՄՆ-ում միայն 1863 թ.-ին, իսկ առաջին պաշտոնական ավետարանիչին ուղարկել Եվրոպա 1874 թվականին։ Հայաստանում այսօր կա Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների 19 եկեղեցի։ [[Պատկեր:Monasterio_Khor_Virap,_Armenia,_2016-10-01,_DD_25.jpg|մինի]] == Պատմություն == === Վաղ ադվենտիզմ === {{հիմնական|Ջոզեֆ Ուոլֆ|Ադվենտիզմ}} === Ադվենտիզմը հայության մեջ === 1890-ական թվականներին [[Ռուսական կայսրություն]]ից աքսորվեցին 8 յոթերորդ օրվա ադվենտիստներ։ Դրանից հետո նրանց շնորհիվ տարածաշրջանում սկսվեց յոթերորդ օրվա ադվենտիստական վարդապետության քարոզումը։ Սկզբում նրանք ավետարանում էին հիմնականում [[Բապտիստական եկեղեցի|մկրտականներին]] և [[մոլոկաններ]]ին, որոնց մեջ ևս կային ոմանք, ովքեր [[շաբաթապահություն|սուրբ էին պահում շաբաթը]] ու հետևում մաքուր և անմաքուր ուտելիքների վերաբերյալ Հին Կտակարանի կանոններին։ 1896 թվականին արդեն մոտ 200 հոգի իրենց անվանում էին ադվենտիստներ։ ==== Արտաքին կապը համաշխարհային եկեղեցու հետ ==== ==== Ադվենտիզմը սփյուռքահայության մեջ ==== === Ժամանակակից իրականություն === Այսօր Հայաստանի տարբեր քաղաքներում կան Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական 19 եկեղեցիներ։ Երևանում դրանք չորսն են, կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է Սեբաստիա 105 հասցեում։ Ներկա պահի դրությամբ եկեղեցին ՀՀ-ում պաշտոնապես գրանցված է որպես «Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Հայաստանի Միություն» կրոնական կազմակերպություն, վարչական բաժանման առումով մտնում է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Եվրո-Ասիական բաժանմունքի]] մեջ։ Եկեղեցին վերջին տվյալներով ընդգրկում է մոտ 800-ից ավել մկրտված անդամ, որոնց թվաքանակն անընդհատ փոփոխվում է։ == ԱԴՐԱ հայաստանյան մասնաճյուղ == {{հիմնական|Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն}} ԱԴՐԱ-ն՝ Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպությունը հիմնադրվել է Հայաստանում 1898 թ.-ին<ref>https://adraalbania.org/country/armenia/</ref> և գործունեություն է ծավալում մինչև այսօր։ Դրա պատճառ հանդիսաց [[Սպիտակի երկրաշարժ|1988 թ-ի Սպիտակի երկրաշարժը]], որից հետո [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ը օգնության խնդրանքով դիմեց միջազգային հանրությանը, որին արձագանքեց նաև ԱԴՐԱ-ն։ Դա կարևոր նախապայման հանդիսացավ ոչ միայն Հայաստանում, այլև շրջակա տարածքներում և երկրներում (այդ թվում Ռուսաստանում) ԱԴՐԱ-ի հաստատմանը։<br> Ներկա պահին Հայաստանում ունի մինչև 15 աշխատակից։<ref>https://www.spyur.am/en/companies/adra-armenia/2808/?utm_source=chatgpt.com</ref> Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպության Հայաստանյան մասնաճյուղը ՀՀ-ում իրագործել է մի շարք տարբեր բարեգործական ծրագրեր։<br> *2014 թվականին իրագործել է «Խողովակների մատակարարման Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի երկու համայնքներին» ծրագիրը, կատարելով 11 մլն. դրամի ներդրում։<ref>Ներբեռնել փաստաթուղթը PDF gov.am https://www.gov.am</ref> Ջրամատակարարման խողովակներով են ապահովել [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Եղնիկ (Արագածոտնի մարզ)|Եղնիկ]] և [[Թաթուլ (Արագածոտնի մարզ)|Թաթուլ]] բնակավայրերը։ Ծրագիրը պաշտոնապես բարեգործական է որակավորել ՀՀ կառավարության բարեգործական ծրագրերի համակարգման հանձնաժողովը<ref>Ներբեռնել փաստաթուղթը PDF gov.am https://www.gov.am</ref> *2016 թվականին Շիրակի մարզի [[Արեգնադեմ]] գյուղում իրականացրել է ջրամատակարարման և հիգիենայի ծրագիր։ Այս նախագծի արդյունքում գյուղի բնակիչները հասանելիություն ունենցան խմելու ջրին։<ref>https://adra.am/water-supply-projects/</ref> == Բժշկական համագործակցություն == {{հիմնական|Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլ}} 2015 թվականից Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլը (այն ժամանակ դեռ՝ Գլենդեյլ Ադվենտիստ բժշկական կենտրոն) նշանակալի համագործակցության մեջ է մտել [[Հայաստան համահայկական հիմնադրամ]]ի հետ։<ref>https://www.himnadram.org/hy/1567271135</ref> [[Պատկեր:Adventist_Health_Glendale_logo.png|մինի]] [[Պատկեր:Logo_of_the_Hayastan_All-Armenian_Fund.png|մինի]] Համագործակցության է հաստատվել նաև Ադվենտիստն Հելթ Գլենդեյլի և [[Երևանի պետական բժշկական համալսարան]]ի միջև։<br> Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլը նշվում է նաև որպես Գյումրու բժշկական կենտրոնի հիմնական գործընկերներից մեկը։ <ref>https://www.gyumrimc.am/eng/36/Partnership/text.html</ref> [[Պատկեր:Ysmu_main.jpg|մինի]] 2019 թվականի օգոստոսին իր պաշտոնական կայքի գրառումների մեջ համալսարանը նշել է. <br> «ԵՊԲՀ-ն, խիստ կարևորելով միջազգային համագործակցության անհրաժեշտությունը, ըստ արժանվույն գնահատելով դրա հեռագնա արդյունավետությունը՝ շարունակում է ուղղորդվել է միջազգային չափորոշիչներով, որոնք առկա են հեղինակավոր բժշկական կրթօջախներում ու բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում:<br> Առաջնորդվելով՝ դեպի միջազգայնացում սկզբունքով՝ ԵՊԲՀ-ն ձեռք է բերել բացառիկ համաձայնություն «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնի հետ, և առաջիկայում պատրաստվում է կնքել համագործակցության տարբեր համաձայնագրեր: Ամերիկյան առաջատար «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնի հետ համագործակցության արդյունքում՝ ԵՊԲՀ կլինիկական օրդինատորներն ուսման ընթացքում հնարավորություն կունենան կրթական ծրագրերի որոշ մասն անցնել «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնում: Համագործակցությունը, փորձի փոխանակման շրջանակում, ամերիկյան բժշկական կենտրոնի մասնագետներին հնարավորություն է ընձեռում պարբերաբար այցելել Հայաստան և ԵՊԲՀ-ում հանդես գալ դասախոսություններով»։<ref>https://ysmu.am/norutyunner/epbh-n-khamagortsaktsi-amerikyan-araja/</ref> == Տպագրություն == == Մեդիա և համացանց == {{հիմնական| Hope Channel}} * [https://www.hopemedia.am/bible-school| Աստվածաշնչյան դասընթացների շարք]։ * [https://youtube.com/@hopemediaarm?si=tHjT2e9tndf6SXid| Հայկական Hope Media ալիք] (YouTube)<br> Ալիքն իր մեջ ներառում է տարբեր բովանդակության տեսանյութեր, ինչպես նաև հաղորդաշարեր, որոնցից են «Բարդ տեքստեր չկան» (Աստվածաշնչյան ուսումնասիրություն ու վերլուծություն) և «Իմ ջերմ անկյունը» (հիմնականում հոգեբանություն, կայուն հարաբերություններ)։<br> == Հայտնի մարդիկ == === Տիրան Չրաքյան (1875-1921) === {{հիմնական|Տիրան Չրաքյան}} Թեև Հայաստանի տարածքից դուրս, այնուամենայնիվ, բավականին երևելի հայերից յոթերորդ օրվա ադվենտիստ է եղել նշանավոր գրող, բանաստեղծ, գրական քննադատ, փիլիսոփա, ուսուցիչ և նկարիչ [[Տիրան Չրաքյան]]ը (1875-1921), ով ազդեց նաև հայ լեզվաբանության վրա։ [[Պատկեր:Diran_Chrakian.png|մինի]] Նա Կոստանդնուպոլսում հարեց բողոքականությանը մոտավորապես 1910 թ.-ից հետո։ Կյանքի վերջին տարիներին նա Թուրքիայում զբաղվել է քրիստոնեական ավետարանչությամբ, սակայն զոհվեց թուրքական ջարդերի պատճառով։ ՅՕԱ հանրագիտարանում Տիրան Չրաքյանը հիշատակվում է նաև որպես չափազանց օրինակելի քրիստոնյա և մարտիրոս<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AJJI&highlight=Chra</ref>։ == Տես նաև == *[https://youtube.com/@hopemediaarm?si=tHjT2e9tndf6SXid| Hope Media] հայկական յութուբյան ալիք *[https://www.hopemedia.am/bible-school| Աստվածաշնչի դասընթացների շարք] *[[Բողոքականություն]] *[[Քրիստոնեական աստվածաբանություն]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեական շարժումներ]] bvw9ddtg2fn2z2ptzsvwbrr9kqedd5r 10356806 10356794 2025-06-17T19:06:00Z 217.76.15.71 /* Պատմություն */ Fixed typo 10356806 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն= [[բողոքականություն|բողոքական քրիստոնեություն]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների Եկեղեցի |անուն=Seventh-day Adventist Church |տեսակ=անգլ.՝ ''Seventh-day Adventist Church''<br>[[բողոքականություն|Բողոքական հարանվանություն]] |պատկեր=USVA_headstone_emb-40.svg |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ= |երկիր= Երկիր |նախկինկրոն= |անդամ= 23,685 մլն. (2024) |այցելու= |կայք= https://www.adventist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել=1863 թ. մայիսի 21, ԱՄՆ |հիմնադիր= [[Ջոզեֆ Բեյթս]], Ջեյմս Ուայթ, Էլեն Ուայթ, և ուրիշներ |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում=Seventh-day Adventist Church }} '''Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի''', կրճատ՝ '''ՅՕԱ''', [[բողոքականություն|բողոքական]] ուղղության քրիստոնեական եկեղեցի է։ Տարածված է ողջ աշխարհում, ներառյալ Հայաստանը (''տե՛ս [[#Ադվենտիզմը Հայաստանում|Ադվենտիզմը Հայաստանում]]''), ունի 24 մլն. հետևդ։ Հիմնադրվել է 1863 թ.-ին։ Խրախուսում է կրթությունը, առողջ ապրելակերպը, զսպվածությունը, քրիստոնեական սկզբունքներին հետևողականությունը, զբաղվում է բարեգործությամբ և այլն։ Ունի Կաթոլիկ եկեղեցուց հետո ամենամեծ կրթական և բժշկական համակարգը բոլոր կրոնական կազմակերպությունների մեջ։ [[Պատկեր:Břeclav_kostel_adventistů_1.jpg|մինի]] == Եկեղեցու պատմություն == === Երկնային սրբարան === <blockquote>''«Մենք սկսեցինք ճանապարհ գնալ, և երբ անցնում էինք մի լայն դաշտով, ես կանգ առա՝ մոտավորապես դաշտի կեսին։ Երկինքը, կարծես, բացվեց իմ առաջ, և ես հստակ ու պարզ տեսա, որ մեր Բարձրագույն Քահանայապետը՝ սրբության սրբոցից դուրս գալու և այս երկիր գալու փոխարեն, յոթերորդ ամսվա տասներորդ օրը՝ 2300 օրերի լրանալուն պես, այդ օրը առաջին անգամ մտավ երկնային սրբարանի երկրորդ բաժինը՝ սրբության սրբոցը։ Եվ որ Նա այդտեղ պետք է կատարեր մի աշխատանք՝ նախքան այս երկիր գալը»''<ref>Spectrum Magazine https://spectrummagazine.org/culture/hiram-edson-man-and-myth </ref><ref>Encyclopedia of Seventh-day Adventists (ESDA) https://encyclopedia.adventist.org/article?id=BJIN</ref><ref>Adventist Pioneer Library (APL) https://aplib.org/periodical/hiram-edson-vol-3-no-1/</ref><ref>Reformation Messenger https://www.imsmessenger.org/february-2019/hiram-edson</ref><ref>SDA Pioneers https://sdapioneers.weebly.com/hiram-edson.html</ref></blockquote> ==== Հետաքննական դատ ==== ==== Վաղ հրեական հայացքներ ==== Հետագայում յոթերորդ օրվա ադվենտիստները նկատեցին, որ երկնքում գտնվող սրբարանի գոյությունը [[Հնգամատյան]]ի հիմքի վրա ենթադրում էին դեռևս IV-VI դարերի տարբեր հրեական ռաբբիներ։ [[28 դավանաբանական հիմունքներ]]ի հավելվածներում երբեմն նշվում էին հետևյալ մեջբերումները Բաբելոնյան Թալմուդուից և որոշ Միդրաշներից որպես լրացուցիչ տեղեկություն։<br> Ելից գրքի 15-րց գլխի 17-րդ համարը մեկնաբանելիս մի հրեական ռաբբի ասել էր. «[Տեղադրությունը երկրային] սրբարանի համապատասխանում է [տեղադրությանը] երկնային սրբարանի և տապանակը երկրային սրբարանում պատկերում է Երկնային գահը»։<ref>(Midrash Rabbah. Numbers, repr. ed. [London: Soncino Press, 1961], vol. 1, chap.4, sec.13, p.110)։ (փակագծերը բերվում են բնագրով)</ref><br> Ուրիշ հրեական ռաբբի, որը հիշատակվում է բաբելոնյան Թալմուդում, խոսում էր «երկնային ու երկրային տաճարի» մասին։<ref>(Sanhedrin, 99b, 1. Epstein, ed. [London: Soncino Press, 1969])</ref> <br> Ուրիշ ռաբբի հայտարարում էր. «գոյություն չունի տարակարծություն այն կարծիքների մեջ, որ ներքևում գտնվող սրբարանը հանդիսանում է վերևում գտնվող սրբարանի ճիշտ պատճենը» (կարելի է թարգմանել նաև «ճիշտ օրինակը»)։<ref>(Leon Nemoy, ed., The Midrash on Psalms, trans. by William G. Braude [New Haven, Conn.: Yale University Press, 1959], Psalm 30, sec. 1, p.386)</ref> === Շաբաթապահություն === {{տես նաև|Շաբաթապահություն|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Շաբաթապահությունը ադվենտիզմի մեջ ներթափանցեց [[Յոթերորդ օրվա բապտիստներ|Յոթերորդ օրվա բապտիստական եկեղեցու]] անդամ [[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]]ի միջոցով։ === Պայմանական անմահություն === «Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական» եկեղեցու հենց այդ անվանումը պաշտոնապես որոշվեց 1860 թ. հոկտեմբերի 1-ին, երբ եկեղեցում կար մոտ 3000 անդամ։ Որպես առանձին և ինքնուրույն կրոնական կազմակերպություն Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին պաշտոնապես հիմնադրվեց 1863 թ. մայիսի 21-ին դեռևս մայիսի 20-ի երեկոյից գումարված առաջին վեհաժողովի ժամանակ։ Այդ ժամանակ էլ կազմավորվեց ՅՕԱ եկեղեցու գլխավոր վեհաժողովը (ԳՎ-ն) և ընտրվեցին ԳՎ-ի նախագահը, գանձապահը և քարտուղարը։ Նշված երեք հիմնական պաշտոնները գոյություն ունեն ՅՕԱ եկեղեցու յուրաքանչյուր ստորաբաժանման մեջ։ Այդ պահին եկեղեցում կար մոտ 3500 անդամ և 30 հովիվ։ ՅՕԱ եկեղեցին չի հիմնադրվել մեկ անձնավորությամբ, այլ ունեցել է բազմաթիվ համահիմնադիրներ, որոնցից հատկապես առանձնանում են '''Ջեյմս Ուայթը''' և [[Ջոզեֆ Բեյթս]]ը։ Երկու որոշումներն էլ կայացվեցին ԱՄՆ-ի Միչիգան նահանգի '''Բաթլ-Քրիկ''' քաղաքում։ Ջեյմս Ուայթը՝ Էլեն Ուայթի ամուսինը, թեպետ և կարող էր դառնալ ՅՕԱ եկեղեցու ԳՎ-ի առաջին նախագահը, դիտմամբ հրաժարվեց այդ պաշտոնից, որպեսզի ուրիշներն իրեն չմեղադրեն իր սեփական շահի համար այն ստեղծելու մեջ։ === Ադվենտիստական ռահվիրաներ === ==== Ջոզեֆ Բեյթս (1792-1872) ==== {{հիմնական|Ջոզեֆ Բեյթս}} ==== Ջեյմս Ուայթ (1821-1881) ==== ==== Էլեն Ուայթ (1827-1915) ==== {{հիմնական|Էլեն Ուայթ}} ==== Ջոն Էնդրյուս (1829-1883) ==== {{հիմնական|Ջոն Էնդրյուս}} Ջոն Էնդրյուսնը միացավ միլլերական շարժմանը 1843 թ-ին, 1845 թ-ից սկսեց սուրբ շաբաթը օրը, իսկ 1849 թ-ին ծանոթացավ Էլեն և Ջեյմս Ուայթերի հետ։ 1867 թ. մայիսի 14-ից մինչև 1869 թ. մայիսի 18-ը եղել է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Գլխավոր վեհաժողովի]] երրորդ նախագահը։ <br> 1874 թվականին նա պաշտոնապես դարձավ ՅՕԱ եկեղեցու առաջին միսիոները։ Նրան ուղարկեցին [[Եվրոպա]]։ Այդ ժամանակ նա հաստատվեց [[Շվեյցարիա]]յում, որտեղ մնաց մոտ 10 տարի՝ մինչև իր մահը։ Այնտեղ նա հիմնեց նաև ֆրանսերեն տպագրություն։ 1883 թվականին նա մահացավ թոքաբորբից և թաղվեց Շվեյցարիայի [[Բազել]] քաղաքում։<br> Նրա պատվին անվանակոչվեց Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական առաջին բացված և գլխավոր բուհը՝ [[Էնդրյուսի համալսարան]]ը Միչիգանի նահանգում։ ==== Հիրամ Էդսոն (1806-1882) ==== {{հիմնական|Հիրամ Էդսոն}} === Կարևոր վեհաժողովներ և իրադարձություններ === ==== Մինեապոլիսի վեհաժողով 1888 ==== Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու պատմության մեջ շրջադարձային և չափազանց կարևոր իրադարձություն էր 1888 թվականի հոկտեմբերին կայացած [[Մինեապոլիս]]ի վեհաժողովը, որի ժամանակ գլխավորապես քննարկվեց Քրիստոսի աստվածության, օրենքի, շնորհի և հավատի փոխկապակցվածության ու փրկության, ինչպես նաև մի արք այլ հարցերը։ [[Պատկեր:Conférence_Générale_de_Minnéapolis_en_1888.jpg|մինի|նկար 1888 թվականի Մինեապոլիսի վեհաժողովից]] ==== Եկեղեցու վերակազմավորում ==== 1901 և 1903 թվականների ՅՕԱ գլխավոր վեհաժողովի նիստերը գլխավորապես նպատակաուղղված էին եկեղեցու վերակազմավորմանը, ինչպես նաև որոշ այլ հարցերի լուծմանը։ [[Պատկեր:Dime_Tabernacle_-_Interior_1.jpg|մինի]] [[Պատկեր:Dime_Tabernacle_-_Interior_3.jpg|մինի]] [[Պատկեր:Ellen_G._White_at_the_1901_General_Conference.jpg|մինի|Է. Ուայթը 1901 թ. Գլխավոր վեհաժողովի նստաշրջանին ելույթ ունենալիս]] == Գրականություն և տպագրություն == [[Պատկեր:Review_and_Herald_(1868).jpg|մինի|Ռեվյու ընդ Հերալդ տպագրական ասոցիացիայի գլխավոր գրասենյակը Բաթլ Քրիկ քաղաքում | 1868 թ.]] == Կրթություն և գիտություն == {{հիմնական|Ադվենտիստական կրթական համակարգ}} Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցուն են պատկանում 10360-ից ավել կրթական հաստատություն (տարբեր աստիճանների դպրոցներ, քոլեջներ, բուհեր և այլն) աշխարհի մոտ 150 երկրներում<ref>https://www.haa.org/ru/about-us</ref>, ներառյալ 118 բարձրագույն կրթական հաստատություն, որոնցում կան ավելի քան 120.000 աշխատակից, իսկ ուսանողների քանակը կազմում է ավելի քան 2,33 մլն. մարդ, միայն բուհերում 140-150 հազ (2023 թ-ի տվյալներ.):<ref>https://www.adventist.education/</ref><ref>https://www.adventist.education/education-statistics/?utm_source=chatgpt.com</ref> [[Պատկեր:Wright_Hall_at_Southern_Adventist_University_in_2015.jpg|մինի|Հարավային Ադվենտիստական համալսարան]] Գրեթե բոլոր ադվենտիստական բուհերը և դպրոցների մեծամասնությունը հավատարմագրվում են [[Ադվենտիստական հավատարմագրման ասոցիացիա|AAA]]-ի, ինչպես նաև այլ կազմակերպությունների կողմից։ === Էնդրյուսի համալսարան === {{հիմնական|Էնդրյուսի համալսարան}} [[Պատկեր:Andrews_University_Welcome_Center.jpg|մինի]] Էնդրյուսի համալսարանը ներառում է ուսումնական ավելի քան 100 ծրագիր, որոնց մեջ մտնում են աստվածաբանությունը, բժշկությունը, կենսաբանությունը, բիոքիմիան, արվեստը, ինժեներիան, ավիացիան, լեզուները, սոցիոլոգիան, և շատ այլ ճյուղեր<ref>https://www.andrews.edu/</ref>։ [[Պատկեր:Andrews_University.jpg|մինի|Տեսարան բարձրունքից | Ջոն Էնդրյուսի համալսարանական համալիր]] === Լոմա Լինդայի համալսարան === {{Հիմնական|Լոմա Լինդայի համալսարան}} Լոմա Լինդայի համալսարանը պատմության մեջ առաջինն էր, որ հիմնեց ամբողջովին հիվանդանոցային մակարդակի [[պրոտոնային թերապիա]]յի կենտրոն՝ միավորելով բարձրակարգ բժշկությունն ու ճշգրիտ գիտությունը։<br> 1990 թվականին հիմնված՝<br> •Այն դարձավ առաջին համալսարանական կլինիկան աշխարհում, որտեղ պրոտոնային ճառագայթումը կիրառվում էր ոչ թե փորձարարական, այլ ամբողջովին կլինիկական պայմաններում։<br> •Համալսարանը առաջինն էր, որ պրոտոնային թերապիան ներառեց բժիշկների և [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքաբան]]ների պաշտոնական կրթական ծրագրում, ձևավորելով ապագա մասնագետների նոր սերունդ։<br> •Այստեղ առաջին անգամ կիրառվեց վերածելի գենթրի համակարգ, որը թույլ է տալիս ճառագայթը ուղղել ցանկացած անկյունից՝ ապահովելով բացառիկ ճշգրտություն՝ շրջակա առողջ հյուսվածքները պահպանելու համար։<br> Այս բոլորով՝ Լոմա Լինդան դարձավ ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարության կենտրոն, այլև բժշկության և կրթության համաշխարհային առաջատար՝ պրոտոնային թերապիայի ոլորտում։ [[Պատկեր:Lomalindauniversitychildren's.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական շենքի հատված]] === Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան}} 1899 թվականին Գերմանիայի [[Մագդեբուրգ]] քաղաքից մոտ 30 կմ հարավում բացված Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարանը դարձավ ամբողջ [[Եվրոպա]]յում Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցուն պատկանող առաջին բարձրագույն կրթական հաստատությունը։ Վերջերս նշեց իր 125-ամյակը։ Սկզբնական շրջանում այնտեղ շատ էին նաև այլ երկրների ուսանողները, Ռուսաստանից ապագա հովիվները այնտեղ էին ուղղորդվում աստվածաբանական կրթություն ստանալու համար [[Ռուսական կայսրություն|Ցարական]] ժամանակներից մինչև [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ի օրենքների ձևավորումն ու խոստացումը, որոնք փակեցին այդ հնարավորությունը։ Դա նպաստեց [[Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան]]ի ձևավորմանը։ [[Պատկեր:Friedensau_neueSchule_Baeume.jpg|մինի]] === Հարավային ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Հարավային ադվենտիստական համալսարան}} === Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան}} Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարանը (ռուս.՝ Заокский адвентистский университет) Ռուսաստանի Դաշնությունում, ինչպես նաև ամբողջ հետխորհրդային տարածքում հիմնադրված առաջին [[բողոքականություն|բողոքական]] քրիստոնեական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունն է և պատկանում է ՅՕԱ եկեղեցուն։ <br> Համալսարանը հիմնադրվել է 1988 թվականին, գտնվում է [[Ռուսաստան]]ի [[Տուլայի մարզ]]ի [[Զաօկսկի շրջան]]ի կազմի մեջ մտնող [[Զաօկսկի]] կոչվող [[քաղաքատիպ ավան]]ում, Մոսկվայից 100 կմ հեռավորության վրա։ [[Պատկեր:Заокский_христианский_гуманитарно-экономический_институт.jpg|մինի|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան (Ռուսաստանի Դաշնություն)]] [[Պատկեր:Zaokskiy,_Tulskaya_oblast',_Russia,_301000_-_panoramio_(1).jpg|մինի|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարանական համալիր]] == Առողջապահություն և բժշկություն == Հիմնվելով դրա վրա, որ Աստվածաշնչում մարդու մարմինը մի քանի անգամ անվանվում է Աստծու տաճար (), յոթերորդ օրվա ադվենտիստնրը հավատում են, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է կայուն ֆիզիկական և հոգեկան առողջություն ունենա, հոգ տանելով իր առողջության համար և վարի առողջ ապրելակերպ։ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցիուն է պատկանում նաև բոլոր կրոնական կազմակերպություննե մեջ ամենամեծ [[Ադվենտիստական առողջապահական համակարգ|առողջապահական համակարգը]],<ref>https://adventist.news/media/ann-indepth/the-largest-protestant-health-system-in-the-world-ann-in-depth?utm_source=chatgpt.com</ref> իր մեծությամբ զիջող միայն Հռոմակաթոլիկ եկեղեցուն։ [[Պատկեր:Battle_Creek_Sanitarium_before_fire.jpg|մինի]] === Լոմա Լինդա === ԱՄՆ-ի [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում գտնվող Լոմա Լինդա քաղաքը 1905 թ-ին հիմնել են յոթերորդ օրվա ադվենտիստները։ Մինչև հիմա այն գրեթե ամբողջությամբ բնակեցված է ադվենտիտտներով։ [[Պատկեր:LLU_Medical_Center.jpg|մինի|Լոմա Լինդա քաղաքի տեսարան, կենտրոնում՝ բժշկական համալսարանը]] [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Church_01.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական եկեղեցի]] [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Dennis_and_Carol_Troesh_Medical_Campus.jpg|մինի|Լոմա Լինդա համալսարանի բժշկական կենտրոնը]] ==== Պրոտոնային թերապիա ==== Լոմա Լինդայի համալսարանը պատմության մեջ առաջինն էր, որ հիմնեց ամբողջովին հիվանդանոցային մակարդակի [[պրոտոնային թերապիա]]յի կենտրոն՝ միավորելով բարձրակարգ բժշկությունն ու ճշգրիտ գիտությունը։ 1990 թվականին՝<br> •Այն դարձավ առաջին համալսարանական կլինիկան աշխարհում, որտեղ պրոտոնային ճառագայթումը կիրառվում էր ոչ թե փորձարարական, այլ ամբողջովին կլինիկական պայմաններում։<br> •Համալսարանը առաջինն էր, որ պրոտոնային թերապիան ներառեց բժիշկների և [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքաբան]]ների պաշտոնական կրթական ծրագրում, ձևավորելով ապագա մասնագետների նոր սերունդ։<br> •Այստեղ առաջին անգամ կիրառվեց վերածելի գենթրի համակարգ, որը թույլ է տալիս ճառագայթը ուղղել ցանկացած անկյունից՝ ապահովելով բացառիկ ճշգրտություն՝ շրջակա առողջ հյուսվածքները պահպանելու համար։<br> Այս բոլորով՝ Լոմա Լինդան դարձավ ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարության կենտրոն, այլև բժշկության և կրթության համաշխարհային առաջատար՝ պրոտոնային թերապիայի ոլորտում։ Լոմա Լինդայի համալսարանի Ջեյմս Մ. Սլեյթերի անվան պրոտոնային թերապիայի կենտրոնը (James M. Slater, MD Proton Treatment and Research Center, այդպես այն անվանակոչվեց 2007 թ.-ին), որը բացվել է 1990 թվականին, մինչ այժմ բուժել է ավելի քան 21,500 հիվանդ։<ref>Լոմա Լինդայի համալսարանի նորությունների պաշտոնական էջից՝ Loma Linda University Health – "LLU Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://news.llu.edu/patient-care/llu-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> Այս ցուցանիշը հաստատված է համալսարանի պաշտոնական հրապարակումներում։ Այս կենտրոնը հատկապես հայտնի է պրոստատի քաղցկեղի բուժման ոլորտում՝ ավելի քան 14,000 հիվանդի բուժմամբ։<ref>Լոմա Լինդայի համալսարանի նորությունների պաշտոնական էջից՝ Loma Linda University Health – "LLU Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://news.llu.edu/patient-care/llu-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> Այսպիսով, այն համարվում է աշխարհի ամենափորձառու հաստատություններից մեկը պրոտոնային թերապիայի կիրառման մեջ։<ref>«Adventist World» միջազգային ամսագրի հրապարակում՝ Adventist World – "Loma Linda Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://www.adventistworld.org/loma-linda-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> [[Պատկեր:LLUMC_Hospital_Seismic_Upgrade_(whilst_under_construction)_-_August_9th,_2019.jpg|մինի]] == Բարեգործական գործունեություն == ՅՕԱ եկեղեցին ակտիվորեն զբաղվում է բարեգործությամբ և խրախուսում է դրան նաև իր անդամներին ու շրջակա մարդկանց, համարելով դա քրիստոնեական պարտավորություն, որը պետք է կատարվի անկեղծորեն և անշահախնդիր կերպով։ Իր պաշտոնական հայտարարություններում եկեղեցին նշում է. <blockquote>«Անկեղծությունն ու արդարությունը, սերն ու հոգատարությունը չեն կարող դրսևորվել միայն անհատների կողմից, դրանք նաև պետք է կիրառվեն և իրականացվեն ամբողջ եկեղեցու՝ Քրիստոսի Մարմնի կողմից»<ref>https://adventisti.lv/ru/novosti/7422-Missiya-obraschennaya-k-nughdayuschimsya</ref></blockquote> Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին այդ իսկ նպատակով հիմնադրել է և ֆինանսավորում է տարբեր բարեգործական կազմակերպություններ, որոնք պայքարում են աղքատության, սովի, հիվանդությունների, բնական աղետների հետևանքների, կրթություն ստանալու պայմանների բացակայության, ինչպես նաև այլ բացասական բնույթ ունեցող իրավիճակների դեմ։ === ԱԴՐԱ բարեգործական կազմակերպություն === {{հիմնական|Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն}} 1956 թ.-ին Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու կողմից հիմնադրվեց ADRA-ն (Adventist Development and Relief Agency)՝ [[Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն]]ը։ [[Պատկեր:ADRA_Horizontal_Logo.png|մինի|ADRA բարեգործական ընկերության տարբերանշանը]] Այն հանդիսանում է աշխարհում ամենաազդեցիկ միջազգային քրիստոնեական բարեգործական և մարդասիրական կազմակերպություններից մեկը, որն այժմ պաշտոնապես ճանաչված է ՄԱԿ-ի և բազմաթիվ պետությունների կողմից, գտնվելով դրանց հետ համագործակցության մեջ։ <br>1997 թ-ից ADRA-ն ունի [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] կողմից տրված բարձրագույն աստիճանի հավատարմագրում՝ ընդհանուր խորհրդակցական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]]։<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=1370&utm_source=chatgpt.com</ref><ref>https://press.un.org/en/1997/19970724.eco5737.html</ref><ref>https://digitallibrary.un.org/record/247769</ref><ref>https://atoday.org/adra-acts-as-a-major-voice-for-united-nations/</ref><ref>https://www.adventistworld.org/adra-celebrates-united-nations-day-by-emphasizing-its-global-mission/ </ref> Դա բարձրագույն հավատարմագրական աստիճանն է, որը ՄԱԿ-ը կարող է տրամադրել ոչ պետական կազմակերպություններին։ <br> ԱԴՐԱ-ն իր ներկայացուցիչների միջոցով մասնակցել է նաև 2024 թ-ի նոյեմբերին ՄԱԿ-ի կողմից Բաքվում անցկացվող [[ՄԱԿ-ի կլիմայի փոփոխության համաժողով (2024)|COP29]]-ին՝ [[ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիան կլիմայի փոփոխությունների մասին|կլիմայի փոփոխությունների մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիա]]յի 29-րդ համաժողովին։<ref>ADRA International – https://adra.org/cop29-in-azerbaijan-adra-to-champion-climate-resilience-solutions-for-vulnerable-communities</ref><ref>ADRA Europe – https://adra.eu/cop29-global</ref><br> ԱԴՐԱ-ն համագործակցում է նաև մի շարք այլ ճանաչված և հարգված միջազգային կազմակերպությունների հետ, արժանանալով փոխադարձ հարգանքին ու վստահությանը։<br> 2001 թվականին այն ընդգրկվել է MinistryWatch^{[[:en:MinistryWatch|[անգլ.]]]} վարկանիշում՝ զբաղեցնելով 13-րդ տեղը 400 ամենաազդեցիկ միջազգային բարեգործական կազմակերպությունների շարքում։<ref>Adventist News Network-ի պաշտոնական հաղորդագրությունը https://adventist.news/news/adventist-humanitarian-agency-receives-top-ten-ranking</ref><br> Ներկա պահին ԱԴՐԱ-ն գործունեություն է ծավալում աշխարհի մոտ 130 երկրներում։<ref>ADRA Europe-ի պաշտոնական կայքէջ. https://adra.eu/our-story/about-us/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA International-ի կենտրոնական կայք՝ ԱՄՆ-ից. https://adra.org/here-there?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA Albania-ի պաշտոնական կայք՝ ալբանական ներկայացուցչություն. https://adraalbania.org/about-adra/history/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA Ukraine-ի պաշտոնական կայք՝ Ուկրաինայի ներկայացուցչություն. https://www.adra.ua/en/about-us-en/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>Adventist News Network՝ Գլոբալ եկեղեցու պաշտոնական լրատվական հարթակ. https://adventist.news/news/adra-inaugurates-headquarters-to-strengthen-humanitarian-commitment-in-el-salvador?utm_source=chatgpt.com</ref> Կազմակերպությունը տարեկան օգնություն է ցուցաբերում միլիոնավոր մարդկանց տուժած բնական աղետների, պատերազմական գործողությունների, ֆինանսական անապահովության կամ այլ պատճառների հետևանքով, ինչպես նաև ջանում հնարավորինս խթանել կրթությունը։ <br> Համաշխարհային մակարդակով կազմակերպության կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է ԱՄՆ-ի Մերիլենդ նահանգի [[Սիլվեր Սփրինգ (Մերիլենդ)|Սիլվեր Սփրինգ]] քաղաքում։ '''Ծախսեր և ներգրավված մարդիկ'''<br> {| class="wikitable" ! թվական ! ծրագրեր ! երկրներ ! ընդհանուր ծախսեր ! շահառուներ<br>(մլն. մարդ) |- | 2019 | 1181 | 131 | $ 324,0 մլն. | 14,000 |- | 2020 | 1506 | 96 | $ 332,7 մլն. | 34,560<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2022/04/2020-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2021 | 1657 | 107 | $ 258,8 մլն. | 25,363<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2022/09/2021-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2022 | 1133 | 115 | $ 354,2 մլն. | 20,385<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2023/09/2022-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2023 | 1085 | 117 | $ 357,2 մլն. | 12,686<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2024/10/2023-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- |} ԱԴՐԱ-ն գործունեություն է իրականացնում է նաև Հայաստանում և ունի Երևանում իր կենտրոնական գրասենյակը։ === Բժշկական օգնություն === === Անհատ բարեգործներ === Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին ունի մի շարք անդամներ, որոնք աչքի են ընկել իրենց երևելի բարեգործական գործունեությամբ՝ հիմնադրման ժամանակներից մինչև այսօր։<br> '''• Ուիլյամ Քելլոգ''' – <br> '''• Բեն Կարսոն''' – [[Բեն Կարսոն|Կարսոն]]ը և նրա կինը 1994 թվականին ստեղծել են '' «Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամ» ''({{lang-en|''Carson Scholars Fund''}}): Այն կրթաթոշակ էր շնորհում 4-11-րդ դասարանների ուսանողներին՝ «գերազանց առաջադիմության և մարդկային հատկանիշների» համար<ref>{{Cite web |title=Our Impact |url=https://carsonscholars.org/about-csf/our-impact/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 25 |website=Carson Scholars Fund |language=en-US}}</ref>։ Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամի արժանացողը ստանում է 1000 ԱՄՆ դոլար կրթաթոշակ։ Այդ պատվին արժանացել են 6700 ուսանողներ։ <br>Ողջ կյանքի ընթացքում Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամի աշխատանքի և բարեգործական այլ նախաձեռնությունների համար, 2005 թվականին Կարսոնին շնորհվել է [[Վիլյամ Է. Սիմոն մրցանակ]] մարդասիրական առաջնորդության համար<ref>{{Cite web |title=404 Page |url=https://www.philanthropyroundtable.org/404-page |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 25 |website=Philanthropy Roundtable |language=en}}</ref>։ == Խղճի ազատություն և հանդուրժողականություն == {{մեջբերում|Եթե համոզմունքի փոփոխությունը մեր եկեղեցու անդամին հանգեցնում է այն մտքին, որ Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների հավատը և գործունեությունն այլևս չեն համապատասխանում իր հայացքներին, մենք ընդունում ենք ոչ միայն նրա իրավունքը, այլ նաև պատասխանատվությունը` փոխել կրոնական պատկանելիությունը իր համոզմունքներին համապատասխան, ընդ որում՝ չվիրավորելով և չնվաստացնելով նրան:<ref>«Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների Եկեղեցու սոցիալական ուսմունքի հիմունքները» Երևան 2005, էջ 197</ref>}} === Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա === {{հիմնական|Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա}} 1889 թվականին Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու առաջնորդները [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում հիմնադրեցին Կրոնական ազատության ազգային ասոցիացիան՝ NRLA-ն (National Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=DC19&highlight=National%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1889</ref><ref>https://ellenwhite.org/topics/310?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-nrla-ellenwhite</ref><br> Երբ այն ընթարձակեց իր գործունեությունը, 1893 թվականին դրա հիմքի վրա ստեղծվեց [[Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա]]ն՝ IRLA-ն (International Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=CJII&highlight=International%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1893</ref><ref>https://www.irla.org/what-is-the-irla?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-chartered1893 </ref> Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիան 2003 թվականից ունի Հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ (երկրորդ մակարդակի) [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդդում]] (ԷԿՕՍՕՍ)։<ref>UN Decision 2003/275 – Պաշտոնապես նշվում է IRLA-ի հատուկ կարգավիճակը</ref> Այն ներկայացված է [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն]]ում՝ ինչպես Նյու Յորքում, այնպես էլ Ժնևում։<ref>IRLA-ի պաշտոնական կայք — գլխավոր էջում և ենթաբաժիններում նշվում է կազմակերպության ներկայությունը ՄԱԿ-ում՝ երկու քաղաքում. https://www.irla.org</ref><ref>Միջոցառում Ժնևում՝ ՄԱԿ-ի շենքում, որտեղ IRLA-ն պաշտոնապես ներկայացված է. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>Պաշտոնական էջ այն մասին, որ IRLA-ն ունի հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդի (ECOSOC) մոտ, ինչը իրավաբանորեն հաստատում է նրա ներկայացվածությունը ՄԱԿ-ում. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref> https://www.un.org/en/ecosoc/docs/2003/decision%202003-275.pdf</ref><ref>https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><br> Ասոցիացիան ամեն տարի մասնակցում է [[ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհուրդ|ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի]] նիստերին՝ նպաստելով կրոնական ազատության պաշտպանությանն ամբողջ աշխարհում։<ref>IRLA-ի զեկույց Մարդու իրավունքների խորհրդի շրջանակում անցկացված միջոցառման մասին Ժնևում՝ կրոնական ազատության թեմայով. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>ՄԱԿ-ում IRLA-ի ներգրավվածության վերաբերյալ էջ, որտեղ բացատրվում է նրանց մասնակցությունը միջազգային ֆորումներին, ներառյալ Ժնևի նստաշրջաններին. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref>Minority Rights կազմակերպության վերլուծություն՝ NGO-ների մասնակցության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի ՄԻԽ նիստերին՝ որտեղ ներառված է նաև կրոնական ազատության թեման. https://minorityrights.org/un-human-rights-council-expert-advice-and-ngo-participation</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> === Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա === {{հիմնական|Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա}} Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիան ([[ֆրանսերեն|ֆրանս]].՝ Association internationale pour la défense de la liberté religieuse, AIDLR, [[անգլերեն|անգլ]].՝ International Association for the Defence of Religious Liberty), միջազգային, ներկրոնական, [[հասարակական կազմակերպություն]] է, որը նպատակաուղղված է ամբողջ աշխարհում մարդու մտքի, խղճի ազատության ու [[կրոն]]ի ազատ դավանանքի իրավունքը պաշտպանելու։<br> Հիմնադրվել է [[Փարիզ]]ում 1946 թվականին [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|յոթերորդ օրվա ադվենտիստ]] ֆրանկո-շվեյցարացի [[բժիշկ]] դոկտոր [[Ժան Նուսբաում]]ի ջանքերով։<ref>AIDLR-ի պաշտոնական կայք՝ «About Us» բաժին https://aidlr.org/about_us.php</ref><ref>EPRID (European Platform against Religious Intolerance and Discrimination)՝ անդամ կազմակերպությունների էջ https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse</ref> 1985 թվականին ստացել է Հատուկ խորհրդատվական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]],<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/consultativeStatusSummary.do?profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318&tab=1</ref> ներկայանալով [[Նյու Յորք]]ում և [[Ժնև]]ում,<ref>https://aidlr.org/</ref><ref>https://aidlr.org/news44.php</ref> ինչպես նաև մասնակցային կարգավիճակ [[Ստրասբուրգ]]ում գտնվող [[Եվրոպայի խորհուրդ|Եվրոպայի խորհրդում]] 2003 թվականից։<ref>https://www.coe.int/en/web/ingo/participatory-status</ref><ref>https://libertereligieuse.org/aidlr-international/</ref><ref>https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse/ </ref><br> Ակտիվ մասնակցություն է ցուցաբերում [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության]] (ԵԱՀԿ) միջոցառումներին, հատկապես՝ [[Վարշավա]]յում անցկացվող մարդու իրավունքների պաշտպանությանը վերաբերող համաժողովներին։<ref>https://www.osce.org/odihr/events/2019-warsaw-human-dimension-meeting</ref><ref>https://aidlr.org/news43.php</ref><ref>https://www.osce.org/odihr/424226</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> [[Պատկեր:UN_Geneva_Human_Rights_and_Alliance_of_Civilizations_Room.jpg|մինի|Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների խորհրդի նիստերի սենյակն (Ժնև, Շվեյցարիա)]] == Աստվածածառություններ և արարողություններ == ==== Ժամանակ ==== {{տես|Շաբաթապահություն}} Ամբողջ աշխարհի յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցիներում հանդիսավոր աստվածածառայությունները անցկացվում են շաբաթ օրերին, քանի որ ադվենտիստները համարում են շաբաթը սուրբ, առանձնացված և ոչ աշխատանքային օր, որը ամբողջությամբ պետք է նվիրել Աստծուն, այսինքն՝ նաև հաճախել այդ օրը եկեղեցի և մասնակցել շաբաթօրյա երկրպագությանը։ ==== Շաբաթօրյա դպրոց ==== {{հիմնական|Շաբաթօրյա դպրոց}} Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցում շաբաթօրյա դպրոցը (կրճատ՝ ՇԴ) բաղկացած է առավոտյան դասերից, որոնք անցկացվում են շաբաթ օրը՝ եկեղեցու կանոնակարգի համաձայն։ Շաբաթօրյա դասերի ընթացքում մասնակիցները ուսումնասիրում են Սուրբ Գիրքը, քննարկում տարբեր աստվածաբանական թեմաներ և հարցեր, որոնք վերաբերում են քրիստոնեական հավատքին ու կյանքի կիրարկմանը։ Դասերը նախատեսված են տարբեր տարիքի և հասկանալու մակարդակի մարդկանց համար՝ սկսած երեխաներից մինչև մեծահասակներ։ Շաբաթօրյա դպրոցը ձգտում է նպաստել հոգևոր զարգացումը, ինչպես նաև այն դառնալ համայնքի անդամների միջև փոխհարաբերությունների ամրապնդման վայր։<br>Շաբաթօրյա դպրոցին ձեռնարկները փոփոխվում են երեք ամիսը մեկ անգամ, այսինքն՝ յուրաքանչյուր եռամսյակ։ Դրանք կարող են ներառել ինչպես Աստվածաշնչի հատուկ որևէ գրքի ուսումնասիրություն, այնպես էլ առանձին ծավալուն թեմաներ։ ==== Քարոզ ==== Քարոզը Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու կարևոր բաղադրիչներից է, որը նպատակ ունի հավատացյալներին փոխանցել Աստծո Խոսքը և ներկայացնել քրիստոնեական ուսմունքներ։ Այն սովորաբար անցկացվում է շաբաթ օրը՝ աստվածածառայության ընթացքում, երբ համայնքի անդամները հավաքվում են։ Քարոզը հնարավորություն է տալիս հավատացյալներին խորանալու աստվածաբանության մեջ և ավելի մոտենալու Աստծուն։ Քարոզները կարող են ընդգրկել տարբեր թեմաներ՝ աստվածաբանությունից մինչև քրիստոնեական կյանքը, բարոյական արժեքները և ընկերային պատասխանատվությունը։<br> Քարոզն անցկացնում է հիմնականում տվյալ եկեղեցու հովիվը, երբեմն տրվում է նաև մյուս անդամներին (տղամարդկանցից) կամ, ավելի հազվադեպ, այլ ադվենտիստական եկեղեցու ծառայողին։ ==== Աղոթքի ժողով ==== Աղոթքի ժողովը Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցում հանդիսանում է պարբերական հոգևոր ծառայություն, որի նպատակը հոգևոր խորացումին, հավատացյալների միմյանց հետ միասնության ամրապնդմանն ու Աստծո հետ հաղորդակցության խթանումն է։ Այն սովորաբար անցկացվում է շաբաթվա ընթացքում (հաճախ՝ չորեքշաբթի կամ ուբաթ երեկոյան) կամ որպես նախապատրաստական պահ՝ պաշտոնական աստվածածառությունից առաջ՝ շաբաթ առավոտյան։<br> Ծառայությունը սկսվում է Աստվածաշնչի վրա հիմնված հակիրճ պատգամով կամ խորհրդածությամբ, որը կարող է ներկայացվել երեցների, քարոզիչի կամ համայնքի մեկ այլ անդամի կողմից։ Այս պատգամը ուղղված է միտքը կենտրոնացնելու աղոթքի թեմայի շուրջ, խորացնելու հոգևոր ըմբռնումը և ուղղորդելու հավաքական միջնորդական աղոթքները։ Այն համարվում է ոչ այնքան դասական քարոզ, որքան ոգեշնչող խորհրդածություն՝ նպաստելով ծառայության կենտրոնացմանն ու նպատակայնությանը։<br> Եկեղեցու [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Գլխավոր վեհաժողովի]] պաշտոնական փաստաթղթերում աղոթքը ներկայացվում է որպես հավատքի կենսական դրսևորում, իսկ աղոթքի ժողովը՝ որպես համայնքի հոգևոր կյանքի հիմնարար տարր։ Ծառայության ընթացքը կարող է ներառել շնորհակալական, ապաշխարական և միջնորդական աղոթքներ՝ ինչպես անհատական, այնպես էլ համընդհանուր կարիքների համար։ ==== Երաժշտություն և ասմունք ==== ==== Առողջապահական ծառայություն ==== ==== Հաղորդություն ==== ==== Ոտնալվա ==== ==== Այլ ծառայություններ ==== [[Պատկեր:Anglican_ordination_service_at_Takoma_Park_Seventh-Day_Adventist_Church.jpg|մինի]] == Հայտնի Մարդիկ == '''•[[Ուիլյամ Քեյթ Քելլոգ|Ուիլյամ Քելլոգ]]''' (1860-1951) '''•[[Տիրան Չրաքյան]] '''– [[Պոլսահայ մշակութային միություն|Պոլսահայ]] գրող, բանաստեղծ, փիլիսոփա, գրական քննադատ, ուսուցիչ և նկարիչ ([[#Տիրան Չրաքյան (1875-1921)|''ավելին'']]) '''•[[Դեսմոնդ Դոս]]''' (1919-2006)–Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վետերան, այն երեք զինվորական ծառայությունից գիտակցաբար հրաժարվողներից առաջինը, ով ստացել է «Պատվո Մեդալ» բարձրագույն ռազմական պարգևը։<br>Նա Հակսո լեռնաշղթայում 75 վիրավորվածների անվտագ վայր է տեղափոխում։ Լեյտեի մարտերի, [[Ֆիլիպիններ]]ի ազատագրման և [[Օկինավա կղզի|Օկինավայի]] մարտերի համար պարգևատրվել է «Բրոնզե աստղ» մրցանակով<ref>{{Cite web |title=Dictionary of Virginia Biography - Desmond Thomas Doss (7 February 1919-23 March 2006) Biography |url=http://www.lva.virginia.gov/public/dvb/bio.asp?b=Doss_Desmond_Thomas |accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 28 |website=www.lva.virginia.gov}}</ref> և «Պատվո Մեդալ» բարձրագույն ռազմական պարգևով։ Մանկությունից հաճախել է ՅՕԱ եկեղեցի, ավելի հասուն տարիքում դարձել իր եկեղեցու [[սարկավագ]]։<br><br> Նրա պատմության հիման վրա [[Մել Գիբսոն]]ի գլխավորությամբ 2016 թ-ին նկարահանվեց «'''[[Խղճի թելադրանքով]]'''» հանրաճանաչ ֆիլմը։ Դրա նկարահանման համար ծախսվեց մոտ 40 մլն. դոլլար, սակայն այն բերեց 180 մլն. դոլլարից ավել շահույթ։ Ֆիլմը առաջադրվել է 3 [[Ոսկե Գլոբուս]], 6 [[Օսկար]] և 5 [[BAFTA]]: '''•Ջոն Ֆրանկլին Սթրիտ''' – [[Ֆիլադելֆիա]]յի 97-րդ քաղաքապետ 2000-2008 թթ., մինչ այդ 19 տարի աշխատել է [[Քաղաքային խորհուրդ|քաղաքային խորհուրդում]], որից 7 տարին եղել է դրա նախագահը։ Ֆիլադելֆիայի 2-րդ սևամորթ քաղաքապետն էր։ Ծնվել է 1943 թ-ին։ '''•Սամսոն Կիսեկկա''' <sup>[[:en:Samson Kisekka|[անգլ.]]]</sup> – [[Ուգանդա]]յի վարչապետ 1986-1991 թթ. '''•[[Մանասե Սոգավարե]]''' – [[Սողոմոնյան Կղզիներ]]ի վարչապետ 4 անգամ, քաղաքական և պետական գործիչ։ Մինչ այդ 1994 թ-ի փետրվարից մինչև 1996 թվականի հոկտեմբերը զբաղեցրել է ''ֆինանսների նախարարի մշտական քարտուղարի'' պաշտոնը։ Ազգային խորհրդարանում ընտրվելուց առաջ նա աշխատել է որպես ''ներքին բյուջեի եկամուտների կոմիսար'', Սողոմոնյան կղզիների ''կենտրոնական բանկի տնօրեն'' և Սողոմոնյան կղզիների ''Ազգային պահուստային հիմնադրամի նախագահ''։ 1997 թվականի օգոստոսի 6-ին կայացած խորհրդարանական ընտրություններում ընտրվել է Արևելյան Շուազել շրջանից։ '''•Գորդոն Դարսի Լիլո''' <sup>[[:en:Gordon Darcy Lilo|[անգլ.]]]</sup> – [[Սողոմոնյան Կղզիներ]]ի վարչապետ 2011-2014 թթ. '''•Հենրի Պունա''' <sup>[[:en:Henry Puna|[անգլ.]]]</sup> – [[Կուկի Կղզիներ]]ի 9-րդ վարչապետ 2010-2020 թթ., 2021-2024 թթ. Խաղաղօվկիանոսյան կղզիների ֆորումի 10-րդ գլխավոր քարտուղար։ '''•Ջիոջի Կոնրոտե''' <sup>[[:en:Jioji Konrote|[անգլ.]]]</sup> – [[Ֆիջի]]ի նախագահ 2015-2021 թվականներին։ '''•[[Ջեյմս Մարապե]]''' – 2007 թվականի հուլիսին դարձել է Պապուա-Նոր Գվինեայի ազգային խորհրդարանի անդամ, իսկ 2019 թվականից՝ Պապուա Նոր Գվինեայի 8-րդ վարչապետը։ '''•Պատրիկ Ալեն''' <sup>[[:en:Patrick Allen (governor-general)|[անգլ.]]]</sup> – [[Ճամայկա]]յի [[Ջամայկայի գեներալ-նահանգապետ|գեներալ-նահանգապետ]] 2009 թվականից։ '''•Էնդրյու Հոլնես''' <sup>[[:en:Andrew Holness|[անգլ.]]]</sup> – [[Ճամայկա]]յի վարչապետ 2011-2012 թթ., 2016 թ-ից մինչև ներկա պահը։ '''•Հաքաինդե Հիչիլեմա''' <sup>[[:en:Hakainde Hichilema|[անգլ.]]]</sup> – [[Զամբիա]]յի նախագահ 2021 թ-ից։ '''•[[Բեն Կարսոն]]''' - 2017-2021 թթ. եղել է ԱՄՆ-ի բնակարանաշինական և քաղաքային զարգացման 17-րդ նախարար։<br>2025 թվականի մայիսի 1-ին նշանակվեց Կրոնական ազատության հարցերով նախագահական հանձնաժողովի փոխնախագահ,<ref>Official Press Release from Presidential Commission on Religious Liberty (May 2, 2025) https://www.pcrl.gov/press-releases/2025/05/02/ben-carson-appointed-vice-chair</ref><ref>CNN Politics — «Ben Carson Named Vice Chair of Trump’s Religious Liberty Commission» (May 3, 2025) https://www.cnn.com/2025/05/03/politics/ben-carson-vice-chair-religious-liberty-commission/index.html</ref><ref>The Washington Post — «Ben Carson Joins Presidential Religious Liberty Commission as Vice Chair» (May 3, 2025) https://www.washingtonpost.com/politics/2025/05/03/ben-carson-vice-chair-religious-liberty-commission/</ref> որը ստեղծվել էր նույն օրը ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի գործադիր հրամանով։<ref>ԱՄՆ նախագահի պաշտոնական կայք՝ White House Executive Orders Archive (2025) https://www.whitehouse.gov/briefing-room/presidential-actions/2025/05/01/executive-order-establishing-presidential-commission-on-religious-liberty/ </ref><ref>Reuters — «Trump Establishes Presidential Commission on Religious Liberty» (May 1, 2025) https://www.reuters.com/world/us/trump-establishes-presidential-commission-religious-liberty-2025-05-01/</ref><ref>The New York Times — «Trump Signs Executive Order to Create Religious Liberty Commission» (May 1, 2025) https://www.nytimes.com/2025/05/01/us/politics/trump-religious-liberty-commission.html</ref> == Եկեղեցու կառուցվածքը == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին հանդիսանում է ամբողջ աշխարհում տարածված մեծ կառույց, որն ընդգրկում է միլիոնավոր հետևորդներ և բազմաթիվ եկեղեցիներ և այլ շինություններ և կազմակերպություններ։ Ինչպես ՅՕԱ տեղական եկեղեցիները, այնպես էլ ամբողջ՝ համաշխարհային եկեղեցին, ունի իր բաժանումը, կառուցվածքն ու կառավարման ձևը։ [[Պատկեր:Former_Seventh_Day_Adventist_Church_(geograph_5303288).jpg|մինի]] ==== Համաշխարհային եկեղեցու կառուցվածքն ու բաժանումը ==== 1. Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական համաշխարհային եկեղեցու վարչական բաժանման նվազագույն միավորը տեղական եկեղեցին է։ Ամբողջ աշխարհում հաշվառվում է 100.000-ից ավել ՅՕԱ եկեղեցի։<br> 2. ավելի մեծ տարածքներում գտնվող տարբեր տեղական եկեղեցիները մտնում են այլ վարչական ստորաբաժանումների մեջ, հիմնականում «առաքելության», կամ ավելի հաճախ «միավորման», երբեմն «միության» մեջ։ Սա հիմնական տեսակներն են, որոնք ունեն որոշակի տարբերություններ։<br> 3. բոլոր միավորումները մտնում են [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|ՅՕԱ եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողովի]] կազմի մեջ, որն իր հերթին բաժանվում է 13 բաժանմունքների (դիվիզիոնների), դրանցից են [[Պատկեր:General_Conference_Auditorium.jpg|մինի|ՅՕԱ եկեղեցու գլխավոր վեհաժողովի դահլիճը Սիլվեր Սփրինգ - [[Մերիլենդ]]]] == Հետևորդների քանակն ու վիճակագրությունը == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին գործում է աշխարհի [[Երկրների և տարածքների այբբենական ցանկ|252 երկրներից և տարածքներից]] 212-ում մոտ 535 լեզուներով<ref>https://www.adventist.org/statistics/</ref>, ինչն այն դարձնում է աշխարհի ամենատարածված եկեղեցիներից և կրոնական կազմակերպություններից մեկը։ [[Պատկեր:Seventh-day_Adventists_per_million_inhabitants_by_Country.svg|մինի]] Փաստացիորեն, կարելի է ասել, որ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին տարածված է գրեթե ամենուրեք, միայն մի քանի բացառությամբ։ Այս տվյալներով միգուցե այն հանդիսանում է աշխարհի ամենատարածված բողոքական քրիստոնեական եկեղեցին։ ''' Թվաքանակն ու բաշխվածությունը ''' Անդամների թվաքանակն ամբողջ աշխարհում 2024 թվականի դրությամբ գնահատվել է 23,684 միլիոն։<ref>https://www.adventistarchives.org/church-membership?utm_source=chatgpt.com</ref><br>ՅՕԱ եկեղեցու հաշվարկներով 2025 թվականին անդամների թվաքանակը կարող է հասնել և գերազանցել 24 միլիոնը։ Ամենաշատը Յոթերորդ օրվա ադվենտները տարածված են երկրներից Բրազիլիայում՝ մոտ 1,82 միլիոն, իսկ մայրցամաքներից՝ Աֆրիկայում։<br> Մինչդեռ ամբողջ աշխարհում յոթրորդ օրվա ադվենտիստների քանակը կազմել է 23,684 մլն, Աֆրիկայում է բնակվում նրանցից 12,11 միլիոնը,<ref>https://www.adventiststatistics.org/</ref> այսինքն՝ ամբողջ աշխարհի բոլոր յոթերորդ օրվա ադվենտիստների մոտ 51,12%-ը (2024 թվականի վերջի պաշտոնական տվյալներ)։ Յոթերորդ օրվա ադվեստները ամենից շատ են հետևյալ երկրներում, որտեղ նրանց թվաքանակը մեկ միլիոնի մոտ կամ դրանից ավել է։ *[[Բրազիլիա]] – մոտ 1,82 միլիոն (2024)<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldAbr=SAD</ref> *[[Զամբիա]] – 1,48 միլիոն (2024) *[[Քենիա]] – 1,33 միլիոն (2024) *[[Ֆիլիպիններ]] – 1,27 միլիոն<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldID=D_SSD</ref> *[[Ռուանդա]] – 1,187 միլիոն *[[ԱՄՆ]]–1,2 միլիոն (2024) *[[Հնդկաստան]] – մոտ 1,15 միլիոն (2024) *[[Տանզանիա]] – 1,15 միլիոն (2024) Յոթերորդ օրվա ադվենտիստները համեմատաբար շատ են նաև հետևյալ երկրներում (2024) *[[Մեքսիկա]] – 855 հազ. *[[Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|ԿԴՀ]] – 850 հազ. *[[Անգոլա]] - 745 հազ. *[[Պերու]] – 660 հազ. (2023) *[[Պապուա Նոր Գվինեա]] - 623 հազ. *[[Զիմբաբվե]] - 505 հազ. *[[Չինաստան]] - 490 հազ.<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldAbr=CHUM</ref> ''' Վիճակագրություն և տոկոսային հարաբերություն ''' Տոկոսային հարաբերությամբ յոթերորդ օրվա ադվենտիստները ամենից շատ են հետևյալ երկրներում (2021 թվականի տվյալներ) *[[Գրենադա]]–բնակչության 13% (14 հազ. 111 հազ.-ից) *[[Անտիգուա և Բարբուդա]]–բնակչ. 12% (10 հազ. 86 հազ.-ից) *[[Ճամայկա]]–բնակչության 12,3% (348 հազ. 2,9 մլն.-ից) *[[Ռուանդա]]–բնակչության 12% (1,3 մլն. 12 մլն.-ից) Միջին վիճակագրական տվյալների համաձայն, վերցված թարմ աղբյուրներից, յոթերորդ օրվա յոթերորդ օրվա ադվենտիստ է հանդիսանում *աշխարհի '''բոլոր մարդկանց'''ից 360/1 - 0,28% *աշխարհի բոլոր '''քրիստոնյաների'''ց 108/1 - 0,93% *'''բողոքական քրիստոնյաների''' մեջ 40/1 - 2,5% [[Պատկեր:Seventh-day_Adventist_Church_membership.svg|մինի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու անդամների թվաքանակի աճը]] ==== Խոշոր մկրտություններ ==== Յոթերորդ օրվա ադվենետիստական եկեղեցում եղել են մի շարք դեպքեր, երբ մկրտության միջոցով եկեղեցում միանգամից միացել են հազարավոր մարդիկ։ Խոշորագույն և ռեկորդային մկրտությունները հետևյալներն են.<br> '''• 330.000''' մարդ<br> 2024 թ. [[Պապուա Նոր Գվինեա]]յում<br> '''• 194.000''' մարդ<br> 2023 թ. սեպտեմբերին։ Այն կատարվեց աֆրիկյան 11 երկրների մոտ 20.000 ընդունման կետերում, իսկ ավետարանչության համար օգտագործվել է 7 լեզու։<br> '''• 124.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2021 թ. վերջին եռամսյակի ընթացքում [[Ֆիլիպիններ]]ում։<br> '''• 117.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2017 թ. հունիսի 16-ից հուլիսի 1-ը երկու երկրներում՝ [[Տանզանիա]]յում, որտեղ մկրտվեց 80.806 մարդ, և [[Ռուանդա]]յում՝ 35.969 մարդու մկրտությամբ։ Միասին բոլոր մկրտվածները կազմել են գրեթե 117 հազար։<br> '''• 110.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2016 թվականի մայիսի 13-ից 28-ը [[Ռուանդա]]յում։ Նախ մկրտվեց 100.135 մարդ, մոտակա ժամանակում թիվն ավելաց։<br> '''• 30.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2015 թվականի մայիսին [[Զիմբաբվե]]ում։ Ռչ ռեկորդային, սակայն խոշոր յոթերորդ օրվա ադվենտիստների մկրտությունների շարքինեն պատկանում նաև հետևյալները. '''• 87.000''' մարդ<br> Մկրտությունը տեղի ունեցավ 2025 թվականի ապրիլի 26-ին [[Մեքսիկա]]յում։<ref>https://adventistreview.org/news/87000-baptisms-crown-evangelistic-efforts-across-inter-america/</ref> ==== Բաշխաբադության փոփոխություն ==== 1863 թվականին, երբ դեռ նոր ադրվեց ՅՕԱ եկեղեցին, այն ընդգրկում էր մոտ 3500 անդամ։<br> Մինչև 20-րդ դարը յոթերորդ օրվա ադվենտիստների 80-90%-ը և ավելին բնակվում էին ԱՄՆ-ում, սակայն 20-րդ դարի առաջին կիսի ընթացքում իրավիճակն ամբողջովին փոխվեց։<br> Այլ տարածքներում դավանորդների քանակը աճում էր այնքան արագ, ինչը շարունակվում է մինչ այսօր, որ ներկա պահի դրությամբ ԱՄՆ-ում բնակվում է ամբողջ աշխարհի յոթերորդ օրվա ադվենտիստների միայն 6%-ից պակաս մասը։<br> <sup>''Ստորև ներկայացված են տվյալներ այն մասին թե քանի եկեղեցու անդամ և ավետարանիչ աշխատող է եղել տարբեր թվականներին ԱՄՆ-ում և այլ տարածքներում, նաև անդամների տոկոսային հարաբերությունը (Ա % անդամ ԱՄՆ-ում / Բ % անդամ այլ տարածքներում)։ ''</sup> '''• 1890''' թվականին՝ '''90,1 / 9''' %<br> ԱՄՆ – 27.000 անդամ, 255 ավետարանիչ<br> Այլ – 2.680 անդամ, 5 ավետարանիչ<br> '''• 1910''' թվականին՝ ''''63,5 / 36,5''' %<br> ԱՄՆ – 66.300 անդամ, 66 ավետարանիչ<br> Այլ – 38.200 անդամ, 2.020 ավետարանիչ<br> '''• 1930''' թվականին՝ '''38 / 62''' %<br> ԱՄՆ – 120.500 անդամ, 2.500 ավետարանիչ<br> Այլ – 193.700 անդամ, 8.479, ավետարանիչ<br> '''• 1950''' թվականին՝ '''33 / 68''' %<br> ԱՄՆ – 251.000 անդամ, 2.509 ավետարանիչ<br> Այլ – 505.773 անդամ, 12.371 ավետարանիչ<br> == Ադվենտիզմը Հայաստանում == [[Հայաստան]]ում [[բողոքականություն]]ը սկսեց տարածվել 19-րդ դարի երկրորդ կեսից։ Ադվենտիզմը՝ որպես բողոքական քրիստոնեության ուղղություն, տարածվել է 19-րդ դարի վերջերից՝ 1880-1890-ական թվականներին, և ամրապնդվել 20-րդ դարասկզբին, չնայած որ ՅՕԱ եկեղեցին հիմնադրվել է ԱՄՆ-ում միայն 1863 թ.-ին, իսկ առաջին պաշտոնական ավետարանիչին ուղարկել Եվրոպա 1874 թվականին։ Հայաստանում այսօր կա Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների 19 եկեղեցի։ [[Պատկեր:Monasterio_Khor_Virap,_Armenia,_2016-10-01,_DD_25.jpg|մինի]] == Պատմություն == === Վաղ ադվենտիզմ === {{հիմնական|Ջոզեֆ Ուոլֆ|Ադվենտիզմ}} === Ադվենտիզմը հայության մեջ === 1890-ական թվականներին [[Ռուսական կայսրություն]]ից աքսորվեցին 8 յոթերորդ օրվա ադվենտիստներ։ Դրանից հետո նրանց շնորհիվ տարածաշրջանում սկսվեց յոթերորդ օրվա ադվենտիստական վարդապետության քարոզումը։ Սկզբում նրանք ավետարանում էին հիմնականում [[Բապտիստական եկեղեցի|մկրտականներին]] և [[մոլոկաններ]]ին, որոնց մեջ ևս կային ոմանք, ովքեր [[շաբաթապահություն|սուրբ էին պահում շաբաթը]] ու հետևում մաքուր և անմաքուր ուտելիքների վերաբերյալ Հին Կտակարանի կանոններին։ 1896 թվականին արդեն մոտ 200 հոգի իրենց անվանում էին ադվենտիստներ։ ==== Արտաքին կապը համաշխարհային եկեղեցու հետ ==== ==== Ադվենտիզմը սփյուռքահայության մեջ ==== === Ժամանակակից իրականություն === Այսօր Հայաստանի տարբեր քաղաքներում կան Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական 19 եկեղեցիներ։ Երևանում դրանք չորսն են, կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է Սեբաստիա 105 հասցեում։ Ներկա պահի դրությամբ եկեղեցին ՀՀ-ում պաշտոնապես գրանցված է որպես «Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Հայաստանի Միություն» կրոնական կազմակերպություն, վարչական բաժանման առումով մտնում է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Եվրոասիական բաժանմունքի]] մեջ։ Եկեղեցին վերջին տվյալներով ընդգրկում է մոտ 800-ից ավել մկրտված անդամ, որոնց թվաքանակն անընդհատ փոփոխվում է։ == ԱԴՐԱ հայաստանյան մասնաճյուղ == {{հիմնական|Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն}} ԱԴՐԱ-ն՝ Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպությունը հիմնադրվել է Հայաստանում 1898 թ.-ին<ref>https://adraalbania.org/country/armenia/</ref> և գործունեություն է ծավալում մինչև այսօր։ Դրա պատճառ հանդիսաց [[Սպիտակի երկրաշարժ|1988 թ-ի Սպիտակի երկրաշարժը]], որից հետո [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ը օգնության խնդրանքով դիմեց միջազգային հանրությանը, որին արձագանքեց նաև ԱԴՐԱ-ն։ Դա կարևոր նախապայման հանդիսացավ ոչ միայն Հայաստանում, այլև շրջակա տարածքներում և երկրներում (այդ թվում Ռուսաստանում) ԱԴՐԱ-ի հաստատմանը։<br> Ներկա պահին Հայաստանում ունի մինչև 15 աշխատակից։<ref>https://www.spyur.am/en/companies/adra-armenia/2808/?utm_source=chatgpt.com</ref> Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպության Հայաստանյան մասնաճյուղը ՀՀ-ում իրագործել է մի շարք տարբեր բարեգործական ծրագրեր։<br> *2014 թվականին իրագործել է «Խողովակների մատակարարման Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի երկու համայնքներին» ծրագիրը, կատարելով 11 մլն. դրամի ներդրում։<ref>Ներբեռնել փաստաթուղթը PDF gov.am https://www.gov.am</ref> Ջրամատակարարման խողովակներով են ապահովել [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Եղնիկ (Արագածոտնի մարզ)|Եղնիկ]] և [[Թաթուլ (Արագածոտնի մարզ)|Թաթուլ]] բնակավայրերը։ Ծրագիրը պաշտոնապես բարեգործական է որակավորել ՀՀ կառավարության բարեգործական ծրագրերի համակարգման հանձնաժողովը<ref>Ներբեռնել փաստաթուղթը PDF gov.am https://www.gov.am</ref> *2016 թվականին Շիրակի մարզի [[Արեգնադեմ]] գյուղում իրականացրել է ջրամատակարարման և հիգիենայի ծրագիր։ Այս նախագծի արդյունքում գյուղի բնակիչները հասանելիություն ունենցան խմելու ջրին։<ref>https://adra.am/water-supply-projects/</ref> == Բժշկական համագործակցություն == {{հիմնական|Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլ}} 2015 թվականից Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլը (այն ժամանակ դեռ՝ Գլենդեյլ Ադվենտիստ բժշկական կենտրոն) նշանակալի համագործակցության մեջ է մտել [[Հայաստան համահայկական հիմնադրամ]]ի հետ։<ref>https://www.himnadram.org/hy/1567271135</ref> [[Պատկեր:Adventist_Health_Glendale_logo.png|մինի]] [[Պատկեր:Logo_of_the_Hayastan_All-Armenian_Fund.png|մինի]] Համագործակցության է հաստատվել նաև Ադվենտիստն Հելթ Գլենդեյլի և [[Երևանի պետական բժշկական համալսարան]]ի միջև։<br> Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլը նշվում է նաև որպես Գյումրու բժշկական կենտրոնի հիմնական գործընկերներից մեկը։ <ref>https://www.gyumrimc.am/eng/36/Partnership/text.html</ref> [[Պատկեր:Ysmu_main.jpg|մինի]] 2019 թվականի օգոստոսին իր պաշտոնական կայքի գրառումների մեջ համալսարանը նշել է. <br> «ԵՊԲՀ-ն, խիստ կարևորելով միջազգային համագործակցության անհրաժեշտությունը, ըստ արժանվույն գնահատելով դրա հեռագնա արդյունավետությունը՝ շարունակում է ուղղորդվել է միջազգային չափորոշիչներով, որոնք առկա են հեղինակավոր բժշկական կրթօջախներում ու բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում:<br> Առաջնորդվելով՝ դեպի միջազգայնացում սկզբունքով՝ ԵՊԲՀ-ն ձեռք է բերել բացառիկ համաձայնություն «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնի հետ, և առաջիկայում պատրաստվում է կնքել համագործակցության տարբեր համաձայնագրեր: Ամերիկյան առաջատար «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնի հետ համագործակցության արդյունքում՝ ԵՊԲՀ կլինիկական օրդինատորներն ուսման ընթացքում հնարավորություն կունենան կրթական ծրագրերի որոշ մասն անցնել «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնում: Համագործակցությունը, փորձի փոխանակման շրջանակում, ամերիկյան բժշկական կենտրոնի մասնագետներին հնարավորություն է ընձեռում պարբերաբար այցելել Հայաստան և ԵՊԲՀ-ում հանդես գալ դասախոսություններով»։<ref>https://ysmu.am/norutyunner/epbh-n-khamagortsaktsi-amerikyan-araja/</ref> == Տպագրություն == == Մեդիա և համացանց == {{հիմնական| Hope Channel}} * [https://www.hopemedia.am/bible-school| Աստվածաշնչյան դասընթացների շարք]։ * [https://youtube.com/@hopemediaarm?si=tHjT2e9tndf6SXid| Հայկական Hope Media ալիք] (YouTube)<br> Ալիքն իր մեջ ներառում է տարբեր բովանդակության տեսանյութեր, ինչպես նաև հաղորդաշարեր, որոնցից են «Բարդ տեքստեր չկան» (Աստվածաշնչյան ուսումնասիրություն ու վերլուծություն) և «Իմ ջերմ անկյունը» (հիմնականում հոգեբանություն, կայուն հարաբերություններ)։<br> == Հայտնի մարդիկ == === Տիրան Չրաքյան (1875-1921) === {{հիմնական|Տիրան Չրաքյան}} Թեև Հայաստանի տարածքից դուրս, այնուամենայնիվ, բավականին երևելի հայերից յոթերորդ օրվա ադվենտիստ է եղել նշանավոր գրող, բանաստեղծ, գրական քննադատ, փիլիսոփա, ուսուցիչ և նկարիչ [[Տիրան Չրաքյան]]ը (1875-1921), ով ազդեց նաև հայ լեզվաբանության վրա։ [[Պատկեր:Diran_Chrakian.png|մինի]] Նա Կոստանդնուպոլսում հարեց բողոքականությանը մոտավորապես 1910 թ.-ից հետո։ Կյանքի վերջին տարիներին նա Թուրքիայում զբաղվել է քրիստոնեական ավետարանչությամբ, սակայն զոհվեց թուրքական ջարդերի պատճառով։ ՅՕԱ հանրագիտարանում Տիրան Չրաքյանը հիշատակվում է նաև որպես չափազանց օրինակելի քրիստոնյա և մարտիրոս<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AJJI&highlight=Chra</ref>։ == Տես նաև == *[https://youtube.com/@hopemediaarm?si=tHjT2e9tndf6SXid| Hope Media] հայկական յութուբյան ալիք *[https://www.hopemedia.am/bible-school| Աստվածաշնչի դասընթացների շարք] *[[Բողոքականություն]] *[[Քրիստոնեական աստվածաբանություն]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեական շարժումներ]] 7cy3r23egjnbkais0nac0urpo97fx6p 10356809 10356806 2025-06-17T19:10:26Z 217.76.15.71 /* Պատմություն */ Fixed typo 10356809 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն= [[բողոքականություն|բողոքական քրիստոնեություն]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների Եկեղեցի |անուն=Seventh-day Adventist Church |տեսակ=անգլ.՝ ''Seventh-day Adventist Church''<br>[[բողոքականություն|Բողոքական հարանվանություն]] |պատկեր=USVA_headstone_emb-40.svg |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ= |երկիր= Երկիր |նախկինկրոն= |անդամ= 23,685 մլն. (2024) |այցելու= |կայք= https://www.adventist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել=1863 թ. մայիսի 21, ԱՄՆ |հիմնադիր= [[Ջոզեֆ Բեյթս]], Ջեյմս Ուայթ, Էլեն Ուայթ, և ուրիշներ |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում=Seventh-day Adventist Church }} '''Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի''', կրճատ՝ '''ՅՕԱ''', [[բողոքականություն|բողոքական]] ուղղության քրիստոնեական եկեղեցի է։ Տարածված է ողջ աշխարհում, ներառյալ Հայաստանը (''տե՛ս [[#Ադվենտիզմը Հայաստանում|Ադվենտիզմը Հայաստանում]]''), ունի 24 մլն. հետևդ։ Հիմնադրվել է 1863 թ.-ին։ Խրախուսում է կրթությունը, առողջ ապրելակերպը, զսպվածությունը, քրիստոնեական սկզբունքներին հետևողականությունը, զբաղվում է բարեգործությամբ և այլն։ Ունի Կաթոլիկ եկեղեցուց հետո ամենամեծ կրթական և բժշկական համակարգը բոլոր կրոնական կազմակերպությունների մեջ։ [[Պատկեր:Břeclav_kostel_adventistů_1.jpg|մինի]] == Եկեղեցու պատմություն == === Երկնային սրբարան === <blockquote>''«Մենք սկսեցինք ճանապարհ գնալ, և երբ անցնում էինք մի լայն դաշտով, ես կանգ առա՝ մոտավորապես դաշտի կեսին։ Երկինքը, կարծես, բացվեց իմ առաջ, և ես հստակ ու պարզ տեսա, որ մեր Բարձրագույն Քահանայապետը՝ սրբության սրբոցից դուրս գալու և այս երկիր գալու փոխարեն, յոթերորդ ամսվա տասներորդ օրը՝ 2300 օրերի լրանալուն պես, այդ օրը առաջին անգամ մտավ երկնային սրբարանի երկրորդ բաժինը՝ սրբության սրբոցը։ Եվ որ Նա այդտեղ պետք է կատարեր մի աշխատանք՝ նախքան այս երկիր գալը»''<ref>Spectrum Magazine https://spectrummagazine.org/culture/hiram-edson-man-and-myth </ref><ref>Encyclopedia of Seventh-day Adventists (ESDA) https://encyclopedia.adventist.org/article?id=BJIN</ref><ref>Adventist Pioneer Library (APL) https://aplib.org/periodical/hiram-edson-vol-3-no-1/</ref><ref>Reformation Messenger https://www.imsmessenger.org/february-2019/hiram-edson</ref><ref>SDA Pioneers https://sdapioneers.weebly.com/hiram-edson.html</ref></blockquote> ==== Հետաքննական դատ ==== ==== Վաղ հրեական հայացքներ ==== Հետագայում յոթերորդ օրվա ադվենտիստները նկատեցին, որ երկնքում գտնվող սրբարանի գոյությունը [[Հնգամատյան]]ի հիմքի վրա ենթադրում էին դեռևս IV-VI դարերի տարբեր հրեական ռաբբիներ։ [[28 դավանաբանական հիմունքներ]]ի հավելվածներում երբեմն նշվում էին հետևյալ մեջբերումները Բաբելոնյան Թալմուդուից և որոշ Միդրաշներից որպես լրացուցիչ տեղեկություն։<br> Ելից գրքի 15-րց գլխի 17-րդ համարը մեկնաբանելիս մի հրեական ռաբբի ասել էր. «[Տեղադրությունը երկրային] սրբարանի համապատասխանում է [տեղադրությանը] երկնային սրբարանի և տապանակը երկրային սրբարանում պատկերում է Երկնային գահը»։<ref>(Midrash Rabbah. Numbers, repr. ed. [London: Soncino Press, 1961], vol. 1, chap.4, sec.13, p.110)։ (փակագծերը բերվում են բնագրով)</ref><br> Ուրիշ հրեական ռաբբի, որը հիշատակվում է բաբելոնյան Թալմուդում, խոսում էր «երկնային ու երկրային տաճարի» մասին։<ref>(Sanhedrin, 99b, 1. Epstein, ed. [London: Soncino Press, 1969])</ref> <br> Ուրիշ ռաբբի հայտարարում էր. «գոյություն չունի տարակարծություն այն կարծիքների մեջ, որ ներքևում գտնվող սրբարանը հանդիսանում է վերևում գտնվող սրբարանի ճիշտ պատճենը» (կարելի է թարգմանել նաև «ճիշտ օրինակը»)։<ref>(Leon Nemoy, ed., The Midrash on Psalms, trans. by William G. Braude [New Haven, Conn.: Yale University Press, 1959], Psalm 30, sec. 1, p.386)</ref> === Շաբաթապահություն === {{տես նաև|Շաբաթապահություն|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Շաբաթապահությունը ադվենտիզմի մեջ ներթափանցեց [[Յոթերորդ օրվա բապտիստներ|Յոթերորդ օրվա բապտիստական եկեղեցու]] անդամ [[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]]ի միջոցով։ === Պայմանական անմահություն === «Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական» եկեղեցու հենց այդ անվանումը պաշտոնապես որոշվեց 1860 թ. հոկտեմբերի 1-ին, երբ եկեղեցում կար մոտ 3000 անդամ։ Որպես առանձին և ինքնուրույն կրոնական կազմակերպություն Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին պաշտոնապես հիմնադրվեց 1863 թ. մայիսի 21-ին դեռևս մայիսի 20-ի երեկոյից գումարված առաջին վեհաժողովի ժամանակ։ Այդ ժամանակ էլ կազմավորվեց ՅՕԱ եկեղեցու գլխավոր վեհաժողովը (ԳՎ-ն) և ընտրվեցին ԳՎ-ի նախագահը, գանձապահը և քարտուղարը։ Նշված երեք հիմնական պաշտոնները գոյություն ունեն ՅՕԱ եկեղեցու յուրաքանչյուր ստորաբաժանման մեջ։ Այդ պահին եկեղեցում կար մոտ 3500 անդամ և 30 հովիվ։ ՅՕԱ եկեղեցին չի հիմնադրվել մեկ անձնավորությամբ, այլ ունեցել է բազմաթիվ համահիմնադիրներ, որոնցից հատկապես առանձնանում են '''Ջեյմս Ուայթը''' և [[Ջոզեֆ Բեյթս]]ը։ Երկու որոշումներն էլ կայացվեցին ԱՄՆ-ի Միչիգան նահանգի '''Բաթլ-Քրիկ''' քաղաքում։ Ջեյմս Ուայթը՝ Էլեն Ուայթի ամուսինը, թեպետ և կարող էր դառնալ ՅՕԱ եկեղեցու ԳՎ-ի առաջին նախագահը, դիտմամբ հրաժարվեց այդ պաշտոնից, որպեսզի ուրիշներն իրեն չմեղադրեն իր սեփական շահի համար այն ստեղծելու մեջ։ === Ադվենտիստական ռահվիրաներ === ==== Ջոզեֆ Բեյթս (1792-1872) ==== {{հիմնական|Ջոզեֆ Բեյթս}} ==== Ջեյմս Ուայթ (1821-1881) ==== ==== Էլեն Ուայթ (1827-1915) ==== {{հիմնական|Էլեն Ուայթ}} ==== Ջոն Էնդրյուս (1829-1883) ==== {{հիմնական|Ջոն Էնդրյուս}} Ջոն Էնդրյուսնը միացավ միլլերական շարժմանը 1843 թ-ին, 1845 թ-ից սկսեց սուրբ շաբաթը օրը, իսկ 1849 թ-ին ծանոթացավ Էլեն և Ջեյմս Ուայթերի հետ։ 1867 թ. մայիսի 14-ից մինչև 1869 թ. մայիսի 18-ը եղել է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Գլխավոր վեհաժողովի]] երրորդ նախագահը։ <br> 1874 թվականին նա պաշտոնապես դարձավ ՅՕԱ եկեղեցու առաջին միսիոները։ Նրան ուղարկեցին [[Եվրոպա]]։ Այդ ժամանակ նա հաստատվեց [[Շվեյցարիա]]յում, որտեղ մնաց մոտ 10 տարի՝ մինչև իր մահը։ Այնտեղ նա հիմնեց նաև ֆրանսերեն տպագրություն։ 1883 թվականին նա մահացավ թոքաբորբից և թաղվեց Շվեյցարիայի [[Բազել]] քաղաքում։<br> Նրա պատվին անվանակոչվեց Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական առաջին բացված և գլխավոր բուհը՝ [[Էնդրյուսի համալսարան]]ը Միչիգանի նահանգում։ ==== Հիրամ Էդսոն (1806-1882) ==== {{հիմնական|Հիրամ Էդսոն}} === Կարևոր վեհաժողովներ և իրադարձություններ === ==== Մինեապոլիսի վեհաժողով 1888 ==== Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու պատմության մեջ շրջադարձային և չափազանց կարևոր իրադարձություն էր 1888 թվականի հոկտեմբերին կայացած [[Մինեապոլիս]]ի վեհաժողովը, որի ժամանակ գլխավորապես քննարկվեց Քրիստոսի աստվածության, օրենքի, շնորհի և հավատի փոխկապակցվածության ու փրկության, ինչպես նաև մի արք այլ հարցերը։ [[Պատկեր:Conférence_Générale_de_Minnéapolis_en_1888.jpg|մինի|նկար 1888 թվականի Մինեապոլիսի վեհաժողովից]] ==== Եկեղեցու վերակազմավորում ==== 1901 և 1903 թվականների ՅՕԱ գլխավոր վեհաժողովի նիստերը գլխավորապես նպատակաուղղված էին եկեղեցու վերակազմավորմանը, ինչպես նաև որոշ այլ հարցերի լուծմանը։ [[Պատկեր:Dime_Tabernacle_-_Interior_1.jpg|մինի]] [[Պատկեր:Dime_Tabernacle_-_Interior_3.jpg|մինի]] [[Պատկեր:Ellen_G._White_at_the_1901_General_Conference.jpg|մինի|Է. Ուայթը 1901 թ. Գլխավոր վեհաժողովի նստաշրջանին ելույթ ունենալիս]] == Գրականություն և տպագրություն == [[Պատկեր:Review_and_Herald_(1868).jpg|մինի|Ռեվյու ընդ Հերալդ տպագրական ասոցիացիայի գլխավոր գրասենյակը Բաթլ Քրիկ քաղաքում | 1868 թ.]] == Կրթություն և գիտություն == {{հիմնական|Ադվենտիստական կրթական համակարգ}} Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցուն են պատկանում 10360-ից ավել կրթական հաստատություն (տարբեր աստիճանների դպրոցներ, քոլեջներ, բուհեր և այլն) աշխարհի մոտ 150 երկրներում<ref>https://www.haa.org/ru/about-us</ref>, ներառյալ 118 բարձրագույն կրթական հաստատություն, որոնցում կան ավելի քան 120.000 աշխատակից, իսկ ուսանողների քանակը կազմում է ավելի քան 2,33 մլն. մարդ, միայն բուհերում 140-150 հազ (2023 թ-ի տվյալներ.):<ref>https://www.adventist.education/</ref><ref>https://www.adventist.education/education-statistics/?utm_source=chatgpt.com</ref> [[Պատկեր:Wright_Hall_at_Southern_Adventist_University_in_2015.jpg|մինի|Հարավային Ադվենտիստական համալսարան]] Գրեթե բոլոր ադվենտիստական բուհերը և դպրոցների մեծամասնությունը հավատարմագրվում են [[Ադվենտիստական հավատարմագրման ասոցիացիա|AAA]]-ի, ինչպես նաև այլ կազմակերպությունների կողմից։ === Էնդրյուսի համալսարան === {{հիմնական|Էնդրյուսի համալսարան}} [[Պատկեր:Andrews_University_Welcome_Center.jpg|մինի]] Էնդրյուսի համալսարանը ներառում է ուսումնական ավելի քան 100 ծրագիր, որոնց մեջ մտնում են աստվածաբանությունը, բժշկությունը, կենսաբանությունը, բիոքիմիան, արվեստը, ինժեներիան, ավիացիան, լեզուները, սոցիոլոգիան, և շատ այլ ճյուղեր<ref>https://www.andrews.edu/</ref>։ [[Պատկեր:Andrews_University.jpg|մինի|Տեսարան բարձրունքից | Ջոն Էնդրյուսի համալսարանական համալիր]] === Լոմա Լինդայի համալսարան === {{Հիմնական|Լոմա Լինդայի համալսարան}} Լոմա Լինդայի համալսարանը պատմության մեջ առաջինն էր, որ հիմնեց ամբողջովին հիվանդանոցային մակարդակի [[պրոտոնային թերապիա]]յի կենտրոն՝ միավորելով բարձրակարգ բժշկությունն ու ճշգրիտ գիտությունը։<br> 1990 թվականին հիմնված՝<br> •Այն դարձավ առաջին համալսարանական կլինիկան աշխարհում, որտեղ պրոտոնային ճառագայթումը կիրառվում էր ոչ թե փորձարարական, այլ ամբողջովին կլինիկական պայմաններում։<br> •Համալսարանը առաջինն էր, որ պրոտոնային թերապիան ներառեց բժիշկների և [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքաբան]]ների պաշտոնական կրթական ծրագրում, ձևավորելով ապագա մասնագետների նոր սերունդ։<br> •Այստեղ առաջին անգամ կիրառվեց վերածելի գենթրի համակարգ, որը թույլ է տալիս ճառագայթը ուղղել ցանկացած անկյունից՝ ապահովելով բացառիկ ճշգրտություն՝ շրջակա առողջ հյուսվածքները պահպանելու համար։<br> Այս բոլորով՝ Լոմա Լինդան դարձավ ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարության կենտրոն, այլև բժշկության և կրթության համաշխարհային առաջատար՝ պրոտոնային թերապիայի ոլորտում։ [[Պատկեր:Lomalindauniversitychildren's.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական շենքի հատված]] === Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարան}} 1899 թվականին Գերմանիայի [[Մագդեբուրգ]] քաղաքից մոտ 30 կմ հարավում բացված Ֆրիդենսաուի ադվենտիստական համալսարանը դարձավ ամբողջ [[Եվրոպա]]յում Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցուն պատկանող առաջին բարձրագույն կրթական հաստատությունը։ Վերջերս նշեց իր 125-ամյակը։ Սկզբնական շրջանում այնտեղ շատ էին նաև այլ երկրների ուսանողները, Ռուսաստանից ապագա հովիվները այնտեղ էին ուղղորդվում աստվածաբանական կրթություն ստանալու համար [[Ռուսական կայսրություն|Ցարական]] ժամանակներից մինչև [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ի օրենքների ձևավորումն ու խոստացումը, որոնք փակեցին այդ հնարավորությունը։ Դա նպաստեց [[Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան]]ի ձևավորմանը։ [[Պատկեր:Friedensau_neueSchule_Baeume.jpg|մինի]] === Հարավային ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Հարավային ադվենտիստական համալսարան}} === Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան === {{հիմնական|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան}} Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարանը (ռուս.՝ Заокский адвентистский университет) Ռուսաստանի Դաշնությունում, ինչպես նաև ամբողջ հետխորհրդային տարածքում հիմնադրված առաջին [[բողոքականություն|բողոքական]] քրիստոնեական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունն է և պատկանում է ՅՕԱ եկեղեցուն։ <br> Համալսարանը հիմնադրվել է 1988 թվականին, գտնվում է [[Ռուսաստան]]ի [[Տուլայի մարզ]]ի [[Զաօկսկի շրջան]]ի կազմի մեջ մտնող [[Զաօկսկի]] կոչվող [[քաղաքատիպ ավան]]ում, Մոսկվայից 100 կմ հեռավորության վրա։ [[Պատկեր:Заокский_христианский_гуманитарно-экономический_институт.jpg|մինի|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարան (Ռուսաստանի Դաշնություն)]] [[Պատկեր:Zaokskiy,_Tulskaya_oblast',_Russia,_301000_-_panoramio_(1).jpg|մինի|Զաօկսկի ադվենտիստական համալսարանական համալիր]] == Առողջապահություն և բժշկություն == Հիմնվելով դրա վրա, որ Աստվածաշնչում մարդու մարմինը մի քանի անգամ անվանվում է Աստծու տաճար (), յոթերորդ օրվա ադվենտիստնրը հավատում են, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է կայուն ֆիզիկական և հոգեկան առողջություն ունենա, հոգ տանելով իր առողջության համար և վարի առողջ ապրելակերպ։ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցիուն է պատկանում նաև բոլոր կրոնական կազմակերպություննե մեջ ամենամեծ [[Ադվենտիստական առողջապահական համակարգ|առողջապահական համակարգը]],<ref>https://adventist.news/media/ann-indepth/the-largest-protestant-health-system-in-the-world-ann-in-depth?utm_source=chatgpt.com</ref> իր մեծությամբ զիջող միայն Հռոմակաթոլիկ եկեղեցուն։ [[Պատկեր:Battle_Creek_Sanitarium_before_fire.jpg|մինի]] === Լոմա Լինդա === ԱՄՆ-ի [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում գտնվող Լոմա Լինդա քաղաքը 1905 թ-ին հիմնել են յոթերորդ օրվա ադվենտիստները։ Մինչև հիմա այն գրեթե ամբողջությամբ բնակեցված է ադվենտիտտներով։ [[Պատկեր:LLU_Medical_Center.jpg|մինի|Լոմա Լինդա քաղաքի տեսարան, կենտրոնում՝ բժշկական համալսարանը]] [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Church_01.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական եկեղեցի]] [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Dennis_and_Carol_Troesh_Medical_Campus.jpg|մինի|Լոմա Լինդա համալսարանի բժշկական կենտրոնը]] ==== Պրոտոնային թերապիա ==== Լոմա Լինդայի համալսարանը պատմության մեջ առաջինն էր, որ հիմնեց ամբողջովին հիվանդանոցային մակարդակի [[պրոտոնային թերապիա]]յի կենտրոն՝ միավորելով բարձրակարգ բժշկությունն ու ճշգրիտ գիտությունը։ 1990 թվականին՝<br> •Այն դարձավ առաջին համալսարանական կլինիկան աշխարհում, որտեղ պրոտոնային ճառագայթումը կիրառվում էր ոչ թե փորձարարական, այլ ամբողջովին կլինիկական պայմաններում։<br> •Համալսարանը առաջինն էր, որ պրոտոնային թերապիան ներառեց բժիշկների և [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքաբան]]ների պաշտոնական կրթական ծրագրում, ձևավորելով ապագա մասնագետների նոր սերունդ։<br> •Այստեղ առաջին անգամ կիրառվեց վերածելի գենթրի համակարգ, որը թույլ է տալիս ճառագայթը ուղղել ցանկացած անկյունից՝ ապահովելով բացառիկ ճշգրտություն՝ շրջակա առողջ հյուսվածքները պահպանելու համար։<br> Այս բոլորով՝ Լոմա Լինդան դարձավ ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարության կենտրոն, այլև բժշկության և կրթության համաշխարհային առաջատար՝ պրոտոնային թերապիայի ոլորտում։ Լոմա Լինդայի համալսարանի Ջեյմս Մ. Սլեյթերի անվան պրոտոնային թերապիայի կենտրոնը (James M. Slater, MD Proton Treatment and Research Center, այդպես այն անվանակոչվեց 2007 թ.-ին), որը բացվել է 1990 թվականին, մինչ այժմ բուժել է ավելի քան 21,500 հիվանդ։<ref>Լոմա Լինդայի համալսարանի նորությունների պաշտոնական էջից՝ Loma Linda University Health – "LLU Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://news.llu.edu/patient-care/llu-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> Այս ցուցանիշը հաստատված է համալսարանի պաշտոնական հրապարակումներում։ Այս կենտրոնը հատկապես հայտնի է պրոստատի քաղցկեղի բուժման ոլորտում՝ ավելի քան 14,000 հիվանդի բուժմամբ։<ref>Լոմա Լինդայի համալսարանի նորությունների պաշտոնական էջից՝ Loma Linda University Health – "LLU Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://news.llu.edu/patient-care/llu-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> Այսպիսով, այն համարվում է աշխարհի ամենափորձառու հաստատություններից մեկը պրոտոնային թերապիայի կիրառման մեջ։<ref>«Adventist World» միջազգային ամսագրի հրապարակում՝ Adventist World – "Loma Linda Cancer Center Celebrates 30 Years of Proton Treatment" https://www.adventistworld.org/loma-linda-cancer-center-celebrates-30-years-of-proton-treatment</ref> [[Պատկեր:LLUMC_Hospital_Seismic_Upgrade_(whilst_under_construction)_-_August_9th,_2019.jpg|մինի]] == Բարեգործական գործունեություն == ՅՕԱ եկեղեցին ակտիվորեն զբաղվում է բարեգործությամբ և խրախուսում է դրան նաև իր անդամներին ու շրջակա մարդկանց, համարելով դա քրիստոնեական պարտավորություն, որը պետք է կատարվի անկեղծորեն և անշահախնդիր կերպով։ Իր պաշտոնական հայտարարություններում եկեղեցին նշում է. <blockquote>«Անկեղծությունն ու արդարությունը, սերն ու հոգատարությունը չեն կարող դրսևորվել միայն անհատների կողմից, դրանք նաև պետք է կիրառվեն և իրականացվեն ամբողջ եկեղեցու՝ Քրիստոսի Մարմնի կողմից»<ref>https://adventisti.lv/ru/novosti/7422-Missiya-obraschennaya-k-nughdayuschimsya</ref></blockquote> Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին այդ իսկ նպատակով հիմնադրել է և ֆինանսավորում է տարբեր բարեգործական կազմակերպություններ, որոնք պայքարում են աղքատության, սովի, հիվանդությունների, բնական աղետների հետևանքների, կրթություն ստանալու պայմանների բացակայության, ինչպես նաև այլ բացասական բնույթ ունեցող իրավիճակների դեմ։ === ԱԴՐԱ բարեգործական կազմակերպություն === {{հիմնական|Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն}} 1956 թ.-ին Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու կողմից հիմնադրվեց ADRA-ն (Adventist Development and Relief Agency)՝ [[Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն]]ը։ [[Պատկեր:ADRA_Horizontal_Logo.png|մինի|ADRA բարեգործական ընկերության տարբերանշանը]] Այն հանդիսանում է աշխարհում ամենաազդեցիկ միջազգային քրիստոնեական բարեգործական և մարդասիրական կազմակերպություններից մեկը, որն այժմ պաշտոնապես ճանաչված է ՄԱԿ-ի և բազմաթիվ պետությունների կողմից, գտնվելով դրանց հետ համագործակցության մեջ։ <br>1997 թ-ից ADRA-ն ունի [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] կողմից տրված բարձրագույն աստիճանի հավատարմագրում՝ ընդհանուր խորհրդակցական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]]։<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=1370&utm_source=chatgpt.com</ref><ref>https://press.un.org/en/1997/19970724.eco5737.html</ref><ref>https://digitallibrary.un.org/record/247769</ref><ref>https://atoday.org/adra-acts-as-a-major-voice-for-united-nations/</ref><ref>https://www.adventistworld.org/adra-celebrates-united-nations-day-by-emphasizing-its-global-mission/ </ref> Դա բարձրագույն հավատարմագրական աստիճանն է, որը ՄԱԿ-ը կարող է տրամադրել ոչ պետական կազմակերպություններին։ <br> ԱԴՐԱ-ն իր ներկայացուցիչների միջոցով մասնակցել է նաև 2024 թ-ի նոյեմբերին ՄԱԿ-ի կողմից Բաքվում անցկացվող [[ՄԱԿ-ի կլիմայի փոփոխության համաժողով (2024)|COP29]]-ին՝ [[ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիան կլիմայի փոփոխությունների մասին|կլիմայի փոփոխությունների մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիա]]յի 29-րդ համաժողովին։<ref>ADRA International – https://adra.org/cop29-in-azerbaijan-adra-to-champion-climate-resilience-solutions-for-vulnerable-communities</ref><ref>ADRA Europe – https://adra.eu/cop29-global</ref><br> ԱԴՐԱ-ն համագործակցում է նաև մի շարք այլ ճանաչված և հարգված միջազգային կազմակերպությունների հետ, արժանանալով փոխադարձ հարգանքին ու վստահությանը։<br> 2001 թվականին այն ընդգրկվել է MinistryWatch<sup>[[:en:MinistryWatch|[անգլ.]]]</sup> վարկանիշում՝ զբաղեցնելով 13-րդ տեղը 400 ամենաազդեցիկ միջազգային բարեգործական կազմակերպությունների շարքում։<ref>Adventist News Network-ի պաշտոնական հաղորդագրությունը https://adventist.news/news/adventist-humanitarian-agency-receives-top-ten-ranking</ref><br> Ներկա պահին ԱԴՐԱ-ն գործունեություն է ծավալում աշխարհի մոտ 130 երկրներում։<ref>ADRA Europe-ի պաշտոնական կայքէջ. https://adra.eu/our-story/about-us/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA International-ի կենտրոնական կայք՝ ԱՄՆ-ից. https://adra.org/here-there?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA Albania-ի պաշտոնական կայք՝ ալբանական ներկայացուցչություն. https://adraalbania.org/about-adra/history/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>ADRA Ukraine-ի պաշտոնական կայք՝ Ուկրաինայի ներկայացուցչություն. https://www.adra.ua/en/about-us-en/?utm_source=chatgpt.com</ref><ref>Adventist News Network՝ Գլոբալ եկեղեցու պաշտոնական լրատվական հարթակ. https://adventist.news/news/adra-inaugurates-headquarters-to-strengthen-humanitarian-commitment-in-el-salvador?utm_source=chatgpt.com</ref> Կազմակերպությունը տարեկան օգնություն է ցուցաբերում միլիոնավոր մարդկանց տուժած բնական աղետների, պատերազմական գործողությունների, ֆինանսական անապահովության կամ այլ պատճառների հետևանքով, ինչպես նաև ջանում հնարավորինս խթանել կրթությունը։ <br> Համաշխարհային մակարդակով կազմակերպության կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է ԱՄՆ-ի Մերիլենդ նահանգի [[Սիլվեր Սփրինգ (Մերիլենդ)|Սիլվեր Սփրինգ]] քաղաքում։ '''Ծախսեր և ներգրավված մարդիկ'''<br> {| class="wikitable" ! թվական ! ծրագրեր ! երկրներ ! ընդհանուր ծախսեր ! շահառուներ<br>(մլն. մարդ) |- | 2019 | 1181 | 131 | $ 324,0 մլն. | 14,000 |- | 2020 | 1506 | 96 | $ 332,7 մլն. | 34,560<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2022/04/2020-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2021 | 1657 | 107 | $ 258,8 մլն. | 25,363<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2022/09/2021-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2022 | 1133 | 115 | $ 354,2 մլն. | 20,385<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2023/09/2022-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- | 2023 | 1085 | 117 | $ 357,2 մլն. | 12,686<ref>https://adra.org/wp-content/uploads/2024/10/2023-ADRA-Annual-Report.pdf</ref> |- |} ԱԴՐԱ-ն գործունեություն է իրականացնում է նաև Հայաստանում և ունի Երևանում իր կենտրոնական գրասենյակը։ === Բժշկական օգնություն === === Անհատ բարեգործներ === Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին ունի մի շարք անդամներ, որոնք աչքի են ընկել իրենց երևելի բարեգործական գործունեությամբ՝ հիմնադրման ժամանակներից մինչև այսօր։<br> '''• Ուիլյամ Քելլոգ''' – <br> '''• Բեն Կարսոն''' – [[Բեն Կարսոն|Կարսոն]]ը և նրա կինը 1994 թվականին ստեղծել են '' «Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամ» ''({{lang-en|''Carson Scholars Fund''}}): Այն կրթաթոշակ էր շնորհում 4-11-րդ դասարանների ուսանողներին՝ «գերազանց առաջադիմության և մարդկային հատկանիշների» համար<ref>{{Cite web |title=Our Impact |url=https://carsonscholars.org/about-csf/our-impact/ |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 25 |website=Carson Scholars Fund |language=en-US}}</ref>։ Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամի արժանացողը ստանում է 1000 ԱՄՆ դոլար կրթաթոշակ։ Այդ պատվին արժանացել են 6700 ուսանողներ։ <br>Ողջ կյանքի ընթացքում Կարսոն կրթաթոշակային հիմնադրամի աշխատանքի և բարեգործական այլ նախաձեռնությունների համար, 2005 թվականին Կարսոնին շնորհվել է [[Վիլյամ Է. Սիմոն մրցանակ]] մարդասիրական առաջնորդության համար<ref>{{Cite web |title=404 Page |url=https://www.philanthropyroundtable.org/404-page |accessdate=2020 թ․ հուլիսի 25 |website=Philanthropy Roundtable |language=en}}</ref>։ == Խղճի ազատություն և հանդուրժողականություն == {{մեջբերում|Եթե համոզմունքի փոփոխությունը մեր եկեղեցու անդամին հանգեցնում է այն մտքին, որ Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների հավատը և գործունեությունն այլևս չեն համապատասխանում իր հայացքներին, մենք ընդունում ենք ոչ միայն նրա իրավունքը, այլ նաև պատասխանատվությունը` փոխել կրոնական պատկանելիությունը իր համոզմունքներին համապատասխան, ընդ որում՝ չվիրավորելով և չնվաստացնելով նրան:<ref>«Յոթերորդ Օրվա Ադվենտիստների Եկեղեցու սոցիալական ուսմունքի հիմունքները» Երևան 2005, էջ 197</ref>}} === Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա === {{հիմնական|Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա}} 1889 թվականին Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու առաջնորդները [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում հիմնադրեցին Կրոնական ազատության ազգային ասոցիացիան՝ NRLA-ն (National Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=DC19&highlight=National%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1889</ref><ref>https://ellenwhite.org/topics/310?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-nrla-ellenwhite</ref><br> Երբ այն ընթարձակեց իր գործունեությունը, 1893 թվականին դրա հիմքի վրա ստեղծվեց [[Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա]]ն՝ IRLA-ն (International Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=CJII&highlight=International%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1893</ref><ref>https://www.irla.org/what-is-the-irla?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-chartered1893 </ref> Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիան 2003 թվականից ունի Հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ (երկրորդ մակարդակի) [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդդում]] (ԷԿՕՍՕՍ)։<ref>UN Decision 2003/275 – Պաշտոնապես նշվում է IRLA-ի հատուկ կարգավիճակը</ref> Այն ներկայացված է [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն]]ում՝ ինչպես Նյու Յորքում, այնպես էլ Ժնևում։<ref>IRLA-ի պաշտոնական կայք — գլխավոր էջում և ենթաբաժիններում նշվում է կազմակերպության ներկայությունը ՄԱԿ-ում՝ երկու քաղաքում. https://www.irla.org</ref><ref>Միջոցառում Ժնևում՝ ՄԱԿ-ի շենքում, որտեղ IRLA-ն պաշտոնապես ներկայացված է. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>Պաշտոնական էջ այն մասին, որ IRLA-ն ունի հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդի (ECOSOC) մոտ, ինչը իրավաբանորեն հաստատում է նրա ներկայացվածությունը ՄԱԿ-ում. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref> https://www.un.org/en/ecosoc/docs/2003/decision%202003-275.pdf</ref><ref>https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><br> Ասոցիացիան ամեն տարի մասնակցում է [[ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհուրդ|ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի]] նիստերին՝ նպաստելով կրոնական ազատության պաշտպանությանն ամբողջ աշխարհում։<ref>IRLA-ի զեկույց Մարդու իրավունքների խորհրդի շրջանակում անցկացված միջոցառման մասին Ժնևում՝ կրոնական ազատության թեմայով. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>ՄԱԿ-ում IRLA-ի ներգրավվածության վերաբերյալ էջ, որտեղ բացատրվում է նրանց մասնակցությունը միջազգային ֆորումներին, ներառյալ Ժնևի նստաշրջաններին. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref>Minority Rights կազմակերպության վերլուծություն՝ NGO-ների մասնակցության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի ՄԻԽ նիստերին՝ որտեղ ներառված է նաև կրոնական ազատության թեման. https://minorityrights.org/un-human-rights-council-expert-advice-and-ngo-participation</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> === Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա === {{հիմնական|Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա}} Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիան ([[ֆրանսերեն|ֆրանս]].՝ Association internationale pour la défense de la liberté religieuse, AIDLR, [[անգլերեն|անգլ]].՝ International Association for the Defence of Religious Liberty), միջազգային, ներկրոնական, [[հասարակական կազմակերպություն]] է, որը նպատակաուղղված է ամբողջ աշխարհում մարդու մտքի, խղճի ազատության ու [[կրոն]]ի ազատ դավանանքի իրավունքը պաշտպանելու։<br> Հիմնադրվել է [[Փարիզ]]ում 1946 թվականին [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|յոթերորդ օրվա ադվենտիստ]] ֆրանկո-շվեյցարացի [[բժիշկ]] դոկտոր [[Ժան Նուսբաում]]ի ջանքերով։<ref>AIDLR-ի պաշտոնական կայք՝ «About Us» բաժին https://aidlr.org/about_us.php</ref><ref>EPRID (European Platform against Religious Intolerance and Discrimination)՝ անդամ կազմակերպությունների էջ https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse</ref> 1985 թվականին ստացել է Հատուկ խորհրդատվական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]],<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/consultativeStatusSummary.do?profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318&tab=1</ref> ներկայանալով [[Նյու Յորք]]ում և [[Ժնև]]ում,<ref>https://aidlr.org/</ref><ref>https://aidlr.org/news44.php</ref> ինչպես նաև մասնակցային կարգավիճակ [[Ստրասբուրգ]]ում գտնվող [[Եվրոպայի խորհուրդ|Եվրոպայի խորհրդում]] 2003 թվականից։<ref>https://www.coe.int/en/web/ingo/participatory-status</ref><ref>https://libertereligieuse.org/aidlr-international/</ref><ref>https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse/ </ref><br> Ակտիվ մասնակցություն է ցուցաբերում [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության]] (ԵԱՀԿ) միջոցառումներին, հատկապես՝ [[Վարշավա]]յում անցկացվող մարդու իրավունքների պաշտպանությանը վերաբերող համաժողովներին։<ref>https://www.osce.org/odihr/events/2019-warsaw-human-dimension-meeting</ref><ref>https://aidlr.org/news43.php</ref><ref>https://www.osce.org/odihr/424226</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> [[Պատկեր:UN_Geneva_Human_Rights_and_Alliance_of_Civilizations_Room.jpg|մինի|Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների խորհրդի նիստերի սենյակն (Ժնև, Շվեյցարիա)]] == Աստվածածառություններ և արարողություններ == ==== Ժամանակ ==== {{տես|Շաբաթապահություն}} Ամբողջ աշխարհի յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցիներում հանդիսավոր աստվածածառայությունները անցկացվում են շաբաթ օրերին, քանի որ ադվենտիստները համարում են շաբաթը սուրբ, առանձնացված և ոչ աշխատանքային օր, որը ամբողջությամբ պետք է նվիրել Աստծուն, այսինքն՝ նաև հաճախել այդ օրը եկեղեցի և մասնակցել շաբաթօրյա երկրպագությանը։ ==== Շաբաթօրյա դպրոց ==== {{հիմնական|Շաբաթօրյա դպրոց}} Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցում շաբաթօրյա դպրոցը (կրճատ՝ ՇԴ) բաղկացած է առավոտյան դասերից, որոնք անցկացվում են շաբաթ օրը՝ եկեղեցու կանոնակարգի համաձայն։ Շաբաթօրյա դասերի ընթացքում մասնակիցները ուսումնասիրում են Սուրբ Գիրքը, քննարկում տարբեր աստվածաբանական թեմաներ և հարցեր, որոնք վերաբերում են քրիստոնեական հավատքին ու կյանքի կիրարկմանը։ Դասերը նախատեսված են տարբեր տարիքի և հասկանալու մակարդակի մարդկանց համար՝ սկսած երեխաներից մինչև մեծահասակներ։ Շաբաթօրյա դպրոցը ձգտում է նպաստել հոգևոր զարգացումը, ինչպես նաև այն դառնալ համայնքի անդամների միջև փոխհարաբերությունների ամրապնդման վայր։<br>Շաբաթօրյա դպրոցին ձեռնարկները փոփոխվում են երեք ամիսը մեկ անգամ, այսինքն՝ յուրաքանչյուր եռամսյակ։ Դրանք կարող են ներառել ինչպես Աստվածաշնչի հատուկ որևէ գրքի ուսումնասիրություն, այնպես էլ առանձին ծավալուն թեմաներ։ ==== Քարոզ ==== Քարոզը Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու կարևոր բաղադրիչներից է, որը նպատակ ունի հավատացյալներին փոխանցել Աստծո Խոսքը և ներկայացնել քրիստոնեական ուսմունքներ։ Այն սովորաբար անցկացվում է շաբաթ օրը՝ աստվածածառայության ընթացքում, երբ համայնքի անդամները հավաքվում են։ Քարոզը հնարավորություն է տալիս հավատացյալներին խորանալու աստվածաբանության մեջ և ավելի մոտենալու Աստծուն։ Քարոզները կարող են ընդգրկել տարբեր թեմաներ՝ աստվածաբանությունից մինչև քրիստոնեական կյանքը, բարոյական արժեքները և ընկերային պատասխանատվությունը։<br> Քարոզն անցկացնում է հիմնականում տվյալ եկեղեցու հովիվը, երբեմն տրվում է նաև մյուս անդամներին (տղամարդկանցից) կամ, ավելի հազվադեպ, այլ ադվենտիստական եկեղեցու ծառայողին։ ==== Աղոթքի ժողով ==== Աղոթքի ժողովը Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցում հանդիսանում է պարբերական հոգևոր ծառայություն, որի նպատակը հոգևոր խորացումին, հավատացյալների միմյանց հետ միասնության ամրապնդմանն ու Աստծո հետ հաղորդակցության խթանումն է։ Այն սովորաբար անցկացվում է շաբաթվա ընթացքում (հաճախ՝ չորեքշաբթի կամ ուբաթ երեկոյան) կամ որպես նախապատրաստական պահ՝ պաշտոնական աստվածածառությունից առաջ՝ շաբաթ առավոտյան։<br> Ծառայությունը սկսվում է Աստվածաշնչի վրա հիմնված հակիրճ պատգամով կամ խորհրդածությամբ, որը կարող է ներկայացվել երեցների, քարոզիչի կամ համայնքի մեկ այլ անդամի կողմից։ Այս պատգամը ուղղված է միտքը կենտրոնացնելու աղոթքի թեմայի շուրջ, խորացնելու հոգևոր ըմբռնումը և ուղղորդելու հավաքական միջնորդական աղոթքները։ Այն համարվում է ոչ այնքան դասական քարոզ, որքան ոգեշնչող խորհրդածություն՝ նպաստելով ծառայության կենտրոնացմանն ու նպատակայնությանը։<br> Եկեղեցու [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|Գլխավոր վեհաժողովի]] պաշտոնական փաստաթղթերում աղոթքը ներկայացվում է որպես հավատքի կենսական դրսևորում, իսկ աղոթքի ժողովը՝ որպես համայնքի հոգևոր կյանքի հիմնարար տարր։ Ծառայության ընթացքը կարող է ներառել շնորհակալական, ապաշխարական և միջնորդական աղոթքներ՝ ինչպես անհատական, այնպես էլ համընդհանուր կարիքների համար։ ==== Երաժշտություն և ասմունք ==== ==== Առողջապահական ծառայություն ==== ==== Հաղորդություն ==== ==== Ոտնալվա ==== ==== Այլ ծառայություններ ==== [[Պատկեր:Anglican_ordination_service_at_Takoma_Park_Seventh-Day_Adventist_Church.jpg|մինի]] == Հայտնի Մարդիկ == '''•[[Ուիլյամ Քեյթ Քելլոգ|Ուիլյամ Քելլոգ]]''' (1860-1951) '''•[[Տիրան Չրաքյան]] '''– [[Պոլսահայ մշակութային միություն|Պոլսահայ]] գրող, բանաստեղծ, փիլիսոփա, գրական քննադատ, ուսուցիչ և նկարիչ ([[#Տիրան Չրաքյան (1875-1921)|''ավելին'']]) '''•[[Դեսմոնդ Դոս]]''' (1919-2006)–Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վետերան, այն երեք զինվորական ծառայությունից գիտակցաբար հրաժարվողներից առաջինը, ով ստացել է «Պատվո Մեդալ» բարձրագույն ռազմական պարգևը։<br>Նա Հակսո լեռնաշղթայում 75 վիրավորվածների անվտագ վայր է տեղափոխում։ Լեյտեի մարտերի, [[Ֆիլիպիններ]]ի ազատագրման և [[Օկինավա կղզի|Օկինավայի]] մարտերի համար պարգևատրվել է «Բրոնզե աստղ» մրցանակով<ref>{{Cite web |title=Dictionary of Virginia Biography - Desmond Thomas Doss (7 February 1919-23 March 2006) Biography |url=http://www.lva.virginia.gov/public/dvb/bio.asp?b=Doss_Desmond_Thomas |accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 28 |website=www.lva.virginia.gov}}</ref> և «Պատվո Մեդալ» բարձրագույն ռազմական պարգևով։ Մանկությունից հաճախել է ՅՕԱ եկեղեցի, ավելի հասուն տարիքում դարձել իր եկեղեցու [[սարկավագ]]։<br><br> Նրա պատմության հիման վրա [[Մել Գիբսոն]]ի գլխավորությամբ 2016 թ-ին նկարահանվեց «'''[[Խղճի թելադրանքով]]'''» հանրաճանաչ ֆիլմը։ Դրա նկարահանման համար ծախսվեց մոտ 40 մլն. դոլլար, սակայն այն բերեց 180 մլն. դոլլարից ավել շահույթ։ Ֆիլմը առաջադրվել է 3 [[Ոսկե Գլոբուս]], 6 [[Օսկար]] և 5 [[BAFTA]]: '''•Ջոն Ֆրանկլին Սթրիտ''' – [[Ֆիլադելֆիա]]յի 97-րդ քաղաքապետ 2000-2008 թթ., մինչ այդ 19 տարի աշխատել է [[Քաղաքային խորհուրդ|քաղաքային խորհուրդում]], որից 7 տարին եղել է դրա նախագահը։ Ֆիլադելֆիայի 2-րդ սևամորթ քաղաքապետն էր։ Ծնվել է 1943 թ-ին։ '''•Սամսոն Կիսեկկա''' ^{[[:en:Samson Kisekka|[անգլ.]]]} – [[Ուգանդա]]յի վարչապետ 1986-1991 թթ. '''•[[Մանասե Սոգավարե]]''' – [[Սողոմոնյան Կղզիներ]]ի վարչապետ 4 անգամ, քաղաքական և պետական գործիչ։ Մինչ այդ 1994 թ-ի փետրվարից մինչև 1996 թվականի հոկտեմբերը զբաղեցրել է ''ֆինանսների նախարարի մշտական քարտուղարի'' պաշտոնը։ Ազգային խորհրդարանում ընտրվելուց առաջ նա աշխատել է որպես ''ներքին բյուջեի եկամուտների կոմիսար'', Սողոմոնյան կղզիների ''կենտրոնական բանկի տնօրեն'' և Սողոմոնյան կղզիների ''Ազգային պահուստային հիմնադրամի նախագահ''։ 1997 թվականի օգոստոսի 6-ին կայացած խորհրդարանական ընտրություններում ընտրվել է Արևելյան Շուազել շրջանից։ '''•Գորդոն Դարսի Լիլո''' ^{[[:en:Gordon Darcy Lilo|[անգլ.]]]} – [[Սողոմոնյան Կղզիներ]]ի վարչապետ 2011-2014 թթ. '''•Հենրի Պունա''' ^{[[:en:Henry Puna|[անգլ.]]]} – [[Կուկի Կղզիներ]]ի 9-րդ վարչապետ 2010-2020 թթ., 2021-2024 թթ. Խաղաղօվկիանոսյան կղզիների ֆորումի 10-րդ գլխավոր քարտուղար։ '''•Ջիոջի Կոնրոտե''' ^{[[:en:Jioji Konrote|[անգլ.]]]} – [[Ֆիջի]]ի նախագահ 2015-2021 թվականներին։ '''•[[Ջեյմս Մարապե]]''' – 2007 թվականի հուլիսին դարձել է Պապուա-Նոր Գվինեայի ազգային խորհրդարանի անդամ, իսկ 2019 թվականից՝ Պապուա Նոր Գվինեայի 8-րդ վարչապետը։ '''•Պատրիկ Ալեն''' ^{[[:en:Patrick Allen (governor-general)|[անգլ.]]]} – [[Ճամայկա]]յի [[Ջամայկայի գեներալ-նահանգապետ|գեներալ-նահանգապետ]] 2009 թվականից։ '''•Էնդրյու Հոլնես''' ^{[[:en:Andrew Holness|[անգլ.]]]} – [[Ճամայկա]]յի վարչապետ 2011-2012 թթ., 2016 թ-ից մինչև ներկա պահը։ '''•Հաքաինդե Հիչիլեմա''' ^{[[:en:Hakainde Hichilema|[անգլ.]]]} – [[Զամբիա]]յի նախագահ 2021 թ-ից։ '''•[[Բեն Կարսոն]]''' - 2017-2021 թթ. եղել է ԱՄՆ-ի բնակարանաշինական և քաղաքային զարգացման 17-րդ նախարար։<br>2025 թվականի մայիսի 1-ին նշանակվեց Կրոնական ազատության հարցերով նախագահական հանձնաժողովի փոխնախագահ,<ref>Official Press Release from Presidential Commission on Religious Liberty (May 2, 2025) https://www.pcrl.gov/press-releases/2025/05/02/ben-carson-appointed-vice-chair</ref><ref>CNN Politics — «Ben Carson Named Vice Chair of Trump’s Religious Liberty Commission» (May 3, 2025) https://www.cnn.com/2025/05/03/politics/ben-carson-vice-chair-religious-liberty-commission/index.html</ref><ref>The Washington Post — «Ben Carson Joins Presidential Religious Liberty Commission as Vice Chair» (May 3, 2025) https://www.washingtonpost.com/politics/2025/05/03/ben-carson-vice-chair-religious-liberty-commission/</ref> որը ստեղծվել էր նույն օրը ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի գործադիր հրամանով։<ref>ԱՄՆ նախագահի պաշտոնական կայք՝ White House Executive Orders Archive (2025) https://www.whitehouse.gov/briefing-room/presidential-actions/2025/05/01/executive-order-establishing-presidential-commission-on-religious-liberty/ </ref><ref>Reuters — «Trump Establishes Presidential Commission on Religious Liberty» (May 1, 2025) https://www.reuters.com/world/us/trump-establishes-presidential-commission-religious-liberty-2025-05-01/</ref><ref>The New York Times — «Trump Signs Executive Order to Create Religious Liberty Commission» (May 1, 2025) https://www.nytimes.com/2025/05/01/us/politics/trump-religious-liberty-commission.html</ref> == Եկեղեցու կառուցվածքը == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին հանդիսանում է ամբողջ աշխարհում տարածված մեծ կառույց, որն ընդգրկում է միլիոնավոր հետևորդներ և բազմաթիվ եկեղեցիներ և այլ շինություններ և կազմակերպություններ։ Ինչպես ՅՕԱ տեղական եկեղեցիները, այնպես էլ ամբողջ՝ համաշխարհային եկեղեցին, ունի իր բաժանումը, կառուցվածքն ու կառավարման ձևը։ [[Պատկեր:Former_Seventh_Day_Adventist_Church_(geograph_5303288).jpg|մինի]] ==== Համաշխարհային եկեղեցու կառուցվածքն ու բաժանումը ==== 1. Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական համաշխարհային եկեղեցու վարչական բաժանման նվազագույն միավորը տեղական եկեղեցին է։ Ամբողջ աշխարհում հաշվառվում է 100.000-ից ավել ՅՕԱ եկեղեցի։<br> 2. ավելի մեծ տարածքներում գտնվող տարբեր տեղական եկեղեցիները մտնում են այլ վարչական ստորաբաժանումների մեջ, հիմնականում «առաքելության», կամ ավելի հաճախ «միավորման», երբեմն «միության» մեջ։ Սա հիմնական տեսակներն են, որոնք ունեն որոշակի տարբերություններ։<br> 3. բոլոր միավորումները մտնում են [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով|ՅՕԱ եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողովի]] կազմի մեջ, որն իր հերթին բաժանվում է 13 բաժանմունքների (դիվիզիոնների), դրանցից են [[Պատկեր:General_Conference_Auditorium.jpg|մինի|ՅՕԱ եկեղեցու գլխավոր վեհաժողովի դահլիճը Սիլվեր Սփրինգ - [[Մերիլենդ]]]] == Հետևորդների քանակն ու վիճակագրությունը == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին գործում է աշխարհի [[Երկրների և տարածքների այբբենական ցանկ|252 երկրներից և տարածքներից]] 212-ում մոտ 535 լեզուներով<ref>https://www.adventist.org/statistics/</ref>, ինչն այն դարձնում է աշխարհի ամենատարածված եկեղեցիներից և կրոնական կազմակերպություններից մեկը։ [[Պատկեր:Seventh-day_Adventists_per_million_inhabitants_by_Country.svg|մինի]] Փաստացիորեն, կարելի է ասել, որ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցին տարածված է գրեթե ամենուրեք, միայն մի քանի բացառությամբ։ Այս տվյալներով միգուցե այն հանդիսանում է աշխարհի ամենատարածված բողոքական քրիստոնեական եկեղեցին։ ''' Թվաքանակն ու բաշխվածությունը ''' Անդամների թվաքանակն ամբողջ աշխարհում 2024 թվականի դրությամբ գնահատվել է 23,684 միլիոն։<ref>https://www.adventistarchives.org/church-membership?utm_source=chatgpt.com</ref><br>ՅՕԱ եկեղեցու հաշվարկներով 2025 թվականին անդամների թվաքանակը կարող է հասնել և գերազանցել 24 միլիոնը։ Ամենաշատը Յոթերորդ օրվա ադվենտները տարածված են երկրներից Բրազիլիայում՝ մոտ 1,82 միլիոն, իսկ մայրցամաքներից՝ Աֆրիկայում։<br> Մինչդեռ ամբողջ աշխարհում յոթրորդ օրվա ադվենտիստների քանակը կազմել է 23,684 մլն, Աֆրիկայում է բնակվում նրանցից 12,11 միլիոնը,<ref>https://www.adventiststatistics.org/</ref> այսինքն՝ ամբողջ աշխարհի բոլոր յոթերորդ օրվա ադվենտիստների մոտ 51,12%-ը (2024 թվականի վերջի պաշտոնական տվյալներ)։ Յոթերորդ օրվա ադվեստները ամենից շատ են հետևյալ երկրներում, որտեղ նրանց թվաքանակը մեկ միլիոնի մոտ կամ դրանից ավել է։ *[[Բրազիլիա]] – մոտ 1,82 միլիոն (2024)<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldAbr=SAD</ref> *[[Զամբիա]] – 1,48 միլիոն (2024) *[[Քենիա]] – 1,33 միլիոն (2024) *[[Ֆիլիպիններ]] – 1,27 միլիոն<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldID=D_SSD</ref> *[[Ռուանդա]] – 1,187 միլիոն *[[ԱՄՆ]]–1,2 միլիոն (2024) *[[Հնդկաստան]] – մոտ 1,15 միլիոն (2024) *[[Տանզանիա]] – 1,15 միլիոն (2024) Յոթերորդ օրվա ադվենտիստները համեմատաբար շատ են նաև հետևյալ երկրներում (2024) *[[Մեքսիկա]] – 855 հազ. *[[Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|ԿԴՀ]] – 850 հազ. *[[Անգոլա]] - 745 հազ. *[[Պերու]] – 660 հազ. (2023) *[[Պապուա Նոր Գվինեա]] - 623 հազ. *[[Զիմբաբվե]] - 505 հազ. *[[Չինաստան]] - 490 հազ.<ref>https://www.adventiststatistics.org/view_Summary.asp?FieldAbr=CHUM</ref> ''' Վիճակագրություն և տոկոսային հարաբերություն ''' Տոկոսային հարաբերությամբ յոթերորդ օրվա ադվենտիստները ամենից շատ են հետևյալ երկրներում (2021 թվականի տվյալներ) *[[Գրենադա]]–բնակչության 13% (14 հազ. 111 հազ.-ից) *[[Անտիգուա և Բարբուդա]]–բնակչ. 12% (10 հազ. 86 հազ.-ից) *[[Ճամայկա]]–բնակչության 12,3% (348 հազ. 2,9 մլն.-ից) *[[Ռուանդա]]–բնակչության 12% (1,3 մլն. 12 մլն.-ից) Միջին վիճակագրական տվյալների համաձայն, վերցված թարմ աղբյուրներից, յոթերորդ օրվա յոթերորդ օրվա ադվենտիստ է հանդիսանում *աշխարհի '''բոլոր մարդկանց'''ից 360/1 - 0,28% *աշխարհի բոլոր '''քրիստոնյաների'''ց 108/1 - 0,93% *'''բողոքական քրիստոնյաների''' մեջ 40/1 - 2,5% [[Պատկեր:Seventh-day_Adventist_Church_membership.svg|մինի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու անդամների թվաքանակի աճը]] ==== Խոշոր մկրտություններ ==== Յոթերորդ օրվա ադվենետիստական եկեղեցում եղել են մի շարք դեպքեր, երբ մկրտության միջոցով եկեղեցում միանգամից միացել են հազարավոր մարդիկ։ Խոշորագույն և ռեկորդային մկրտությունները հետևյալներն են.<br> '''• 330.000''' մարդ<br> 2024 թ. [[Պապուա Նոր Գվինեա]]յում<br> '''• 194.000''' մարդ<br> 2023 թ. սեպտեմբերին։ Այն կատարվեց աֆրիկյան 11 երկրների մոտ 20.000 ընդունման կետերում, իսկ ավետարանչության համար օգտագործվել է 7 լեզու։<br> '''• 124.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2021 թ. վերջին եռամսյակի ընթացքում [[Ֆիլիպիններ]]ում։<br> '''• 117.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2017 թ. հունիսի 16-ից հուլիսի 1-ը երկու երկրներում՝ [[Տանզանիա]]յում, որտեղ մկրտվեց 80.806 մարդ, և [[Ռուանդա]]յում՝ 35.969 մարդու մկրտությամբ։ Միասին բոլոր մկրտվածները կազմել են գրեթե 117 հազար։<br> '''• 110.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2016 թվականի մայիսի 13-ից 28-ը [[Ռուանդա]]յում։ Նախ մկրտվեց 100.135 մարդ, մոտակա ժամանակում թիվն ավելաց։<br> '''• 30.000''' մարդ<br> Մկրտությունը անցավ 2015 թվականի մայիսին [[Զիմբաբվե]]ում։ Ռչ ռեկորդային, սակայն խոշոր յոթերորդ օրվա ադվենտիստների մկրտությունների շարքինեն պատկանում նաև հետևյալները. '''• 87.000''' մարդ<br> Մկրտությունը տեղի ունեցավ 2025 թվականի ապրիլի 26-ին [[Մեքսիկա]]յում։<ref>https://adventistreview.org/news/87000-baptisms-crown-evangelistic-efforts-across-inter-america/</ref> ==== Բաշխաբադության փոփոխություն ==== 1863 թվականին, երբ դեռ նոր ադրվեց ՅՕԱ եկեղեցին, այն ընդգրկում էր մոտ 3500 անդամ։<br> Մինչև 20-րդ դարը յոթերորդ օրվա ադվենտիստների 80-90%-ը և ավելին բնակվում էին ԱՄՆ-ում, սակայն 20-րդ դարի առաջին կիսի ընթացքում իրավիճակն ամբողջովին փոխվեց։<br> Այլ տարածքներում դավանորդների քանակը աճում էր այնքան արագ, ինչը շարունակվում է մինչ այսօր, որ ներկա պահի դրությամբ ԱՄՆ-ում բնակվում է ամբողջ աշխարհի յոթերորդ օրվա ադվենտիստների միայն 6%-ից պակաս մասը։<br> ^{''Ստորև ներկայացված են տվյալներ այն մասին թե քանի եկեղեցու անդամ և ավետարանիչ աշխատող է եղել տարբեր թվականներին ԱՄՆ-ում և այլ տարածքներում, նաև անդամների տոկոսային հարաբերությունը (Ա % անդամ ԱՄՆ-ում / Բ % անդամ այլ տարածքներում)։ ''} '''• 1890''' թվականին՝ '''90,1 / 9''' %<br> ԱՄՆ – 27.000 անդամ, 255 ավետարանիչ<br> Այլ – 2.680 անդամ, 5 ավետարանիչ<br> '''• 1910''' թվականին՝ ''''63,5 / 36,5''' %<br> ԱՄՆ – 66.300 անդամ, 66 ավետարանիչ<br> Այլ – 38.200 անդամ, 2.020 ավետարանիչ<br> '''• 1930''' թվականին՝ '''38 / 62''' %<br> ԱՄՆ – 120.500 անդամ, 2.500 ավետարանիչ<br> Այլ – 193.700 անդամ, 8.479, ավետարանիչ<br> '''• 1950''' թվականին՝ '''33 / 68''' %<br> ԱՄՆ – 251.000 անդամ, 2.509 ավետարանիչ<br> Այլ – 505.773 անդամ, 12.371 ավետարանիչ<br> == Ադվենտիզմը Հայաստանում == [[Հայաստան]]ում [[բողոքականություն]]ը սկսեց տարածվել 19-րդ դարի երկրորդ կեսից։ Ադվենտիզմը՝ որպես բողոքական քրիստոնեության ուղղություն, տարածվել է 19-րդ դարի վերջերից՝ 1880-1890-ական թվականներին, և ամրապնդվել 20-րդ դարասկզբին, չնայած որ ՅՕԱ եկեղեցին հիմնադրվել է ԱՄՆ-ում միայն 1863 թ.-ին, իսկ առաջին պաշտոնական ավետարանիչին ուղարկել Եվրոպա 1874 թվականին։ Հայաստանում այսօր կա Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների 19 եկեղեցի։ [[Պատկեր:Monasterio_Khor_Virap,_Armenia,_2016-10-01,_DD_25.jpg|մինի]] == Պատմություն == === Վաղ ադվենտիզմ === {{հիմնական|Ջոզեֆ Ուոլֆ|Ադվենտիզմ}} === Ադվենտիզմը հայության մեջ === 1890-ական թվականներին [[Ռուսական կայսրություն]]ից աքսորվեցին 8 յոթերորդ օրվա ադվենտիստներ։ Դրանից հետո նրանց շնորհիվ տարածաշրջանում սկսվեց յոթերորդ օրվա ադվենտիստական վարդապետության քարոզումը։ Սկզբում նրանք ավետարանում էին հիմնականում [[Բապտիստական եկեղեցի|մկրտականներին]] և [[մոլոկաններ]]ին, որոնց մեջ ևս կային ոմանք, ովքեր [[շաբաթապահություն|սուրբ էին պահում շաբաթը]] ու հետևում մաքուր և անմաքուր ուտելիքների վերաբերյալ Հին Կտակարանի կանոններին։ 1896 թվականին արդեն մոտ 200 հոգի իրենց անվանում էին ադվենտիստներ։ ==== Արտաքին կապը համաշխարհային եկեղեցու հետ ==== ==== Ադվենտիզմը սփյուռքահայության մեջ ==== === Ժամանակակից իրականություն === Այսօր Հայաստանի տարբեր քաղաքներում կան Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական 19 եկեղեցիներ։ Երևանում դրանք չորսն են, կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է Սեբաստիա 105 հասցեում։ Ներկա պահի դրությամբ եկեղեցին ՀՀ-ում պաշտոնապես գրանցված է որպես «Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Հայաստանի Միություն» կրոնական կազմակերպություն, վարչական բաժանման առումով մտնում է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով#Կառուցվածք|Եվրոասիական բաժանմունքի]] մեջ։ Եկեղեցին վերջին տվյալներով ընդգրկում է մոտ 800-ից ավել մկրտված անդամ, որոնց թվաքանակն անընդհատ փոփոխվում է։ == ԱԴՐԱ հայաստանյան մասնաճյուղ == {{հիմնական|Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպություն}} ԱԴՐԱ-ն՝ Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպությունը հիմնադրվել է Հայաստանում 1898 թ.-ին<ref>https://adraalbania.org/country/armenia/</ref> և գործունեություն է ծավալում մինչև այսօր։ Դրա պատճառ հանդիսաց [[Սպիտակի երկրաշարժ|1988 թ-ի Սպիտակի երկրաշարժը]], որից հետո [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ը օգնության խնդրանքով դիմեց միջազգային հանրությանը, որին արձագանքեց նաև ԱԴՐԱ-ն։ Դա կարևոր նախապայման հանդիսացավ ոչ միայն Հայաստանում, այլև շրջակա տարածքներում և երկրներում (այդ թվում Ռուսաստանում) ԱԴՐԱ-ի հաստատմանը։<br> Ներկա պահին Հայաստանում ունի մինչև 15 աշխատակից։<ref>https://www.spyur.am/en/companies/adra-armenia/2808/?utm_source=chatgpt.com</ref> Ադվենտիստական զարգացման և օգնության կազմակերպության Հայաստանյան մասնաճյուղը ՀՀ-ում իրագործել է մի շարք տարբեր բարեգործական ծրագրեր։<br> *2014 թվականին իրագործել է «Խողովակների մատակարարման Հայաստանի Հանրապետության Արագածոտնի մարզի երկու համայնքներին» ծրագիրը, կատարելով 11 մլն. դրամի ներդրում։<ref>Ներբեռնել փաստաթուղթը PDF gov.am https://www.gov.am</ref> Ջրամատակարարման խողովակներով են ապահովել [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Եղնիկ (Արագածոտնի մարզ)|Եղնիկ]] և [[Թաթուլ (Արագածոտնի մարզ)|Թաթուլ]] բնակավայրերը։ Ծրագիրը պաշտոնապես բարեգործական է որակավորել ՀՀ կառավարության բարեգործական ծրագրերի համակարգման հանձնաժողովը<ref>Ներբեռնել փաստաթուղթը PDF gov.am https://www.gov.am</ref> *2016 թվականին Շիրակի մարզի [[Արեգնադեմ]] գյուղում իրականացրել է ջրամատակարարման և հիգիենայի ծրագիր։ Այս նախագծի արդյունքում գյուղի բնակիչները հասանելիություն ունենցան խմելու ջրին։<ref>https://adra.am/water-supply-projects/</ref> == Բժշկական համագործակցություն == {{հիմնական|Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլ}} 2015 թվականից Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլը (այն ժամանակ դեռ՝ Գլենդեյլ Ադվենտիստ բժշկական կենտրոն) նշանակալի համագործակցության մեջ է մտել [[Հայաստան համահայկական հիմնադրամ]]ի հետ։<ref>https://www.himnadram.org/hy/1567271135</ref> [[Պատկեր:Adventist_Health_Glendale_logo.png|մինի]] [[Պատկեր:Logo_of_the_Hayastan_All-Armenian_Fund.png|մինի]] Համագործակցության է հաստատվել նաև Ադվենտիստն Հելթ Գլենդեյլի և [[Երևանի պետական բժշկական համալսարան]]ի միջև։<br> Ադվենտիստ Հելթ Գլենդեյլը նշվում է նաև որպես Գյումրու բժշկական կենտրոնի հիմնական գործընկերներից մեկը։ <ref>https://www.gyumrimc.am/eng/36/Partnership/text.html</ref> [[Պատկեր:Ysmu_main.jpg|մինի]] 2019 թվականի օգոստոսին իր պաշտոնական կայքի գրառումների մեջ համալսարանը նշել է. <br> «ԵՊԲՀ-ն, խիստ կարևորելով միջազգային համագործակցության անհրաժեշտությունը, ըստ արժանվույն գնահատելով դրա հեռագնա արդյունավետությունը՝ շարունակում է ուղղորդվել է միջազգային չափորոշիչներով, որոնք առկա են հեղինակավոր բժշկական կրթօջախներում ու բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում:<br> Առաջնորդվելով՝ դեպի միջազգայնացում սկզբունքով՝ ԵՊԲՀ-ն ձեռք է բերել բացառիկ համաձայնություն «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնի հետ, և առաջիկայում պատրաստվում է կնքել համագործակցության տարբեր համաձայնագրեր: Ամերիկյան առաջատար «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնի հետ համագործակցության արդյունքում՝ ԵՊԲՀ կլինիկական օրդինատորներն ուսման ընթացքում հնարավորություն կունենան կրթական ծրագրերի որոշ մասն անցնել «Adventist Health Glendale» բժշկական կենտրոնում: Համագործակցությունը, փորձի փոխանակման շրջանակում, ամերիկյան բժշկական կենտրոնի մասնագետներին հնարավորություն է ընձեռում պարբերաբար այցելել Հայաստան և ԵՊԲՀ-ում հանդես գալ դասախոսություններով»։<ref>https://ysmu.am/norutyunner/epbh-n-khamagortsaktsi-amerikyan-araja/</ref> == Տպագրություն == == Մեդիա և համացանց == {{հիմնական| Hope Channel}} * [https://www.hopemedia.am/bible-school| Աստվածաշնչյան դասընթացների շարք]։ * [https://youtube.com/@hopemediaarm?si=tHjT2e9tndf6SXid| Հայկական Hope Media ալիք] (YouTube)<br> Ալիքն իր մեջ ներառում է տարբեր բովանդակության տեսանյութեր, ինչպես նաև հաղորդաշարեր, որոնցից են «Բարդ տեքստեր չկան» (Աստվածաշնչյան ուսումնասիրություն ու վերլուծություն) և «Իմ ջերմ անկյունը» (հիմնականում հոգեբանություն, կայուն հարաբերություններ)։<br> == Հայտնի մարդիկ == === Տիրան Չրաքյան (1875-1921) === {{հիմնական|Տիրան Չրաքյան}} Թեև Հայաստանի տարածքից դուրս, այնուամենայնիվ, բավականին երևելի հայերից յոթերորդ օրվա ադվենտիստ է եղել նշանավոր գրող, բանաստեղծ, գրական քննադատ, փիլիսոփա, ուսուցիչ և նկարիչ [[Տիրան Չրաքյան]]ը (1875-1921), ով ազդեց նաև հայ լեզվաբանության վրա։ [[Պատկեր:Diran_Chrakian.png|մինի]] Նա Կոստանդնուպոլսում հարեց բողոքականությանը մոտավորապես 1910 թ.-ից հետո։ Կյանքի վերջին տարիներին նա Թուրքիայում զբաղվել է քրիստոնեական ավետարանչությամբ, սակայն զոհվեց թուրքական ջարդերի պատճառով։ ՅՕԱ հանրագիտարանում Տիրան Չրաքյանը հիշատակվում է նաև որպես չափազանց օրինակելի քրիստոնյա և մարտիրոս<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AJJI&highlight=Chra</ref>։ == Տես նաև == *[https://youtube.com/@hopemediaarm?si=tHjT2e9tndf6SXid| Hope Media] հայկական յութուբյան ալիք *[https://www.hopemedia.am/bible-school| Աստվածաշնչի դասընթացների շարք] *[[Բողոքականություն]] *[[Քրիստոնեական աստվածաբանություն]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնեական շարժումներ]] 30t1ejmeaq8p5itg7dcf8i95qw5srpz 0 1295129 10356899 10345907 2025-06-17T23:12:59Z 217.76.15.71 /* Տես նաև */ Fixed typo 10356899 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կազմակերպություն |ԱԱՀ=Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա<br><br>International Religious Liberty Association |Անունը հայերեն=Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա |բնագիր ԱԱՀ= |Բնօրինակ անուն= |Անունը մայրենի լեզվով= |պատկեր= |պատկերանիշ= |նկարագրում2= |քարտեզ= |քարտեզի լայնություն= |malt= |քարտեզի նկարագրություն= |քարտեզ2= |տեսակ= |երկիր= |հապավում= |կարգախոս= |նախորդող= |հաջորդող= |հիմնադրված= |Մայրաքաղաք= |կարգավիճակ= |նպատակներ= |շտաբակայան= |տեղագրություն= |տարածաշրջան= |մասնակցույուն= |գլխավոր քարտուղար= |անդամ երկրներ= |ղեկավարի պաշտոն= |ղեկավարի անուն= |ղեկավարի պաշտոն2= |ղեկավարի անուն2= |ղեկավարի պաշտոն3= |ղեկավարի անուն3= |ղեկավարի պաշտոն4= |ղեկավարի անուն4= |կարևոր անձինք= |հիմնական մարմին= |տպագրական մարմին= |անվանված է= |վերադաս կազմակերպություն= |ստորադաս կազմակերպություն= |ստորադաս կազմակերպություններ= |պատկանելիություն= |բյուջե= |անձնակազմի թիվ= |կամավորների թիվ= |հիմնադիր= |պարգևներ= |կայք= |ծանոթագրոթւյուններ= |նախկին անվանումներ= |կոորդինատներ= }} {{չշփոթել|Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա}} '''Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա''' (IRLA, International Religious Liberty Association), համաշխարհային, ոչ առևտրային և ոչ աղանդավորական [[հասարակական կազմակերպություն]] է, որը նպատակաուղղված է մարդու մտքի, խղճի ազատության ու կրոնի ազատ դավանանքի իրավունքը պաշտպանելու։ Հիմնադրվել է 1893 թվականին։ [[Պատկեր:Religiousfreedom_(Pew_Forum_on_Religion_&_Public_Life_2009).png|մինի]] == Պատմություն == 1889 թվականին [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական եկեղեցու]] առաջնորդները [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում հիմնադրեցին Ազգային կրոնական ազատության ասոցիացիան՝ NRLA-ն (National Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=DC19&highlight=National%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1889</ref><ref>https://ellenwhite.org/topics/310?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-nrla-ellenwhite</ref><br> Երբ այն ընթարձակեց իր գործունեությունը, 1893 թվականին դրա հիմքի վրա ստեղծվեց Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիան՝ IRLA-ն (International Religious Liberty Association)։<ref>https://encyclopedia.adventist.org/article?id=CJII&highlight=International%20Religious%20Liberty%20Association</ref><ref>https://www.adventistliberty.org/history?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-irla1893</ref><ref>https://www.irla.org/what-is-the-irla?utm_source=chatgpt.com&utm_medium=referral&utm_campaign=source-trace-chartered1893 </ref> == Գործունեություն == Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիան ներկայացված է [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն]]ում՝ ինչպես [[Նյու Յորք]]ում, այնպես էլ [[Ժնև]]ում։<ref>IRLA-ի պաշտոնական կայք — գլխավոր էջում և ենթաբաժիններում նշվում է կազմակերպության ներկայությունը ՄԱԿ-ում՝ երկու քաղաքում. https://www.irla.org</ref><ref>Միջոցառում Ժնևում՝ ՄԱԿ-ի շենքում, որտեղ IRLA-ն պաշտոնապես ներկայացված է. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>Պաշտոնական էջ այն մասին, որ IRLA-ն ունի հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդի (ECOSOC) մոտ, ինչը իրավաբանորեն հաստատում է նրա ներկայացվածությունը ՄԱԿ-ում. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><br> Այն նաև ունի Հատուկ խորհրդակցական կարգավիճակ (երկրորդ մակարդակի) [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդդում]] (ԷԿՕՍՕՍ)։<ref>UN Decision 2003/275 – Պաշտոնապես նշվում է IRLA-ի հատուկ կարգավիճակը։ https://www.un.org/en/ecosoc/docs/2003/decision%202003-275.pdf</ref><ref>https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><br> Ասոցիացիան ամեն տարի մասնակցում է [[ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհուրդ|ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի]] նիստերին՝ նպաստելով կրոնական ազատության պաշտպանությանն ամբողջ աշխարհում։<ref>IRLA-ի զեկույց Մարդու իրավունքների խորհրդի շրջանակում անցկացված միջոցառման մասին Ժնևում՝ կրոնական ազատության թեմայով. https://www.irla.org/conscience-and-liberty-event-in-geneva</ref><ref>ՄԱԿ-ում IRLA-ի ներգրավվածության վերաբերյալ էջ, որտեղ բացատրվում է նրանց մասնակցությունը միջազգային ֆորումներին, ներառյալ Ժնևի նստաշրջաններին. https://www.irla.org/united-nations-engagement</ref><ref>Minority Rights կազմակերպության վերլուծություն՝ NGO-ների մասնակցության վերաբերյալ ՄԱԿ-ի ՄԻԽ նիստերին՝ որտեղ ներառված է նաև կրոնական ազատության թեման. https://minorityrights.org/un-human-rights-council-expert-advice-and-ngo-participation</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> [[Պատկեր:UN_Geneva_Human_Rights_and_Alliance_of_Civilizations_Room.jpg|մինի|Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների խորհրդի նիստերի սենյակն (Ժնև, Շվեյցարիա)]] == ԿԱՄԱ-ի գաղափարախոսությունն ու նպատակները == Միջազգային կրոնական ազատության ասոցիացիան (International Religious Liberty Association, IRLA), որը հիմնադրվել է 1893 թվականին՝ Չիկագոյում տեղի ունեցած Համաշխարհային կրոնների խորհրդաժողովի համատեքստում, հանդիսանում է աշխարհի ամենահին և շարունակաբար գործող միջազգային հասարակական կազմակերպությունը, որն ամբողջությամբ նվիրաբերված է՝ պաշտպանելու և տարածելու կրոնական ազատության իրավունքը բոլոր ժողովուրդների համար՝ անկախ նրանց հավատալիքներից, դավանանքից, էթնիկ պատկանելությունից կամ քաղաքական աշխարհայացքից։ Ասոցիացիայի գաղափարախոսության հիմքում ընկած է այն խոր համոզմունքը, որ կրոնական ազատությունը հիմնարար և անօտարելի իրավունք է, որը կապված է մարդու արժանապատվության հետ և հանդիսանում է բոլոր այլ ազատությունների հիմնաքարը։ Ըստ IRLA-ի, կրոնական ազատության խաթարումը անխուսափելիորեն հանգեցնում է այլ քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների խախտման, և հակառակը՝ այս ազատության պաշտպանությունն ամրապնդում է ժողովրդավարական կառավարման հիմքերը, խթանում է հանդուրժողականությունը և խուսափում է սոցիալական և միջկրոնական բախումներից։ IRLA-ի նպատակները բազմաշերտ են՝ 1. Իրավական պաշտպանություն և միջազգային աջակցություն. Ասոցիացիան պարբերաբար հանդես է գալիս դատական, դիվանագիտական և ակադեմիական մակարդակով՝ պաշտպանելով անհատների և խմբերի կրոնական իրավունքները։ Այն մշտապես համագործակցում է ՄԱԿ-ի, ԵԱՀԿ-ի, ԱՄՆ Կոնգրեսի կրոնական ազատության հանձնաժողովի, Եվրոպական խորհրդարանի և այլ կառույցների հետ՝ գրավոր զեկույցների, հանրային լսումների և միջոցառումների միջոցով բարձրացնելով կրոնական ճնշումների, խտրականության կամ հետապնդման դեպքերը։ 2. Միջկրոնական երկխոսություն. IRLA-ն հավատում է, որ կրոնական ազատությունը պետք է չսահմանափակվի միակամ դավանանքների պաշտպանության շրջանակում։ Ընդհակառակը՝ այն խթանում է տարբեր կրոնների ներկայացուցիչների միջև միմյանց ընդունելու և փոխըմբռնման մթնոլորտի ձևավորումը։ Այս նպատակով կազմակերպությունը կազմակերպում է սեմինարներ, կոնֆերանսներ, աշխատաժողովներ՝ տարբեր դավանանքների և գաղափարախոսությունների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ 3. Կրթություն և հանրային իրազեկում. Կրոնական ազատության գաղափարախոսության մաս է կազմում հանրային կրթության և իրազեկման բարձրացումը։ IRLA-ն համոզված է, որ ոչ միայն քաղաքական կամ իրավական գործիքակազմն է կարեւոր, այլ նաև՝ մշակութային և մտավոր միջավայրի ձևավորումը, որտեղ հասարակությունները պատրաստ են հարգել տարբերությունը։ Այդ իսկ պատճառով IRLA-ն հրատարակում է ամսագրեր, գիտական հոդվածներ, դասընթացներ և ուսումնական նյութեր, որոնք օգնում են ձևավորել հանդուրժողականության մշակույթ։ 4. Գլոբալ համագործակցություն. IRLA-ն գործում է ոչ որպես մենակատար կազմակերպություն, այլ որպես հարթակ՝ միավորելու տարբեր միջազգային և տեղական կազմակերպություններ, մարդու իրավունքների կենտրոններ, կրոնական առաջնորդներ և պետական կառույցներ։ Նրա կազմակերպած համաշխարհային կոնգրեսները, որոնք տեղի են ունենում հինգ տարին մեկ անգամ, հավաքում են մասնակիցների հարյուրավոր երկրներից՝ քննարկելու աշխարհում կրոնական ազատության առաջընթացն ու մարտահրավերները։ Գաղափարախոսական հիմքեր Ի տարբերություն որոշ այլ կազմակերպությունների, որոնք կրոնական ազատությունը դիտարկում են որպես մի մաս միայն ավելի լայն մարդու իրավունքների շրջանակի, IRLA-ն այն դիտարկում է որպես բուն մարդկային ինքնության արտահայտություն, որը նախորդում և գերակայում է ցանկացած քաղաքական ու սոցիալական կառուցվածքին։ Ասոցիացիայի մտածելակերպը կառուցված է այն համոզմունքի վրա, որ յուրաքանչյուր մարդ կրում է ազատ կամք, որը Աստծո կողմից տրված է կամ՝ ըստ աշխարհիկ ըմբռնման՝ մարդկային բնության տարր է, և այդ կամքի ազատ դրսևորումը՝ հավատալու, չհավատալու կամ փոխելու հավատքը, չի կարող արգելափակվել ոչ մի իշխանության կողմից։ Այս տեսանկյունից, IRLA-ի գործունեությունն ունի և՛ իրավական, և՛ բարոյական ուժ, քանի որ այն ամրագրված է ինչպես միջազգային իրավունքում (օրինակ՝ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 18-րդ հոդվածում), այնպես էլ համամարդկային արժեքների համակարգում։ Այդ իսկ պատճառով կազմակերպությունը միևնույն եռանդով պաշտպանում է թե՛ մեծ համաշխարհային կրոնների հետևորդների, թե՛ փոքր կրոնական խմբերի կամ ոչ ավանդական շարժումների իրավունքները։ Եզրահանգում Միջազգային կրոնական ազատության ասոցիացիան հանդես է գալիս որպես խառնարան՝ համախմբելու բոլոր նրանց, ովքեր հավատում են, որ կրոնական ազատությունը ոչ միայն իրավունք է, այլ հիմք՝ մարդու ինքնությունը լիարժեքորեն արտահայտելու համար։ Նրա նպատակներն ու գաղափարախոսությունը խարսխված են համընդհանուր հարգանքի, արժանապատվության, հանդուրժողականության և խաղաղ համակեցության սկզբունքների վրա՝ մերժելով ցանկացած ֆանատիզմ, բռնություն կամ պարտադրանք։ Այս առումով IRLA-ն ոչ միայն իրավապաշտպան կազմակերպություն է, այլև՝ քաղաքակրթական արժեքների կրող և տարածող, որն արժանի է առավել լայն ճանաչման և համագործակցության։ == Տես նաև == *[[Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա]] *[[Հավատքի ազատություն]] *[[Հավատքի ազատություն Հայաստանում]] *[[Մտքի ազատություն]] *[[Կամքի ազատություն]] *[[Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Հասարակական կազմակերպություններ]] 27j3i8k342hdybzx0nv9p8zxdg7zho8 3 1295433 10356745 10354570 2025-06-17T17:49:10Z 217.76.15.220 /* Անաղբյուր հոդված. «Յոթերորդ օրվա բապտիստներ» */ Պատասխան 10356745 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:Ֆինասատնտեսական 2025.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Ֆինանսատնտեսական վիքիամիս 2025]] [[Պատկեր:CEE Spring Logo CEE-t2.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:CEE Spring 2025]] [[Պատկեր:ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղի պատկերանիշ.jpg|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Համագործակցություն ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղի հետ 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 3)]] * '''[[Վիքինախագիծ:Ֆինանսատնտեսական վիքիամիս 2025|Ֆինանսատնտեսական վիքիամիս 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթանակի 80-ամյակ|Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթանակի 80-ամյակ]]''' * '''[[Վիքիպեդիա:CEE Spring 2025|CEE Spring 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Համագործակցություն ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղի հետ 2025|Համագործակցություն ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղի հետ]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 3)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 11:28, 24 ապրիլի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} ==Կարճ էջ. «[[Կապույտ_գոտի]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Կապույտ_գոտի]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 19:42, 25 ապրիլի 2025 (UTC) :@[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] :հասկանում եմ, շնորհակալություն զգուշացման համար, կաշխատեմ մոտակա օրերը լրացնել ամբողջը [[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.14.179|217.76.14.179]] 20:23, 25 ապրիլի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Շաբաթապահություն]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Շաբաթապահություն]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 13:15, 15 մայիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Hope_Channel]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Hope_Channel]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 22:01, 8 հունիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Յոթերորդ_օրվա_բապտիստներ]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Յոթերորդ_օրվա_բապտիստներ]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 17:39, 15 հունիսի 2025 (UTC) :@[[Մասնակից:23artashes|23artashes]], տվյալ հոդվածում վստահելի կայքերից մի քանի հղումներ արդեն տեղադրվեցին։ [[Սպասարկող:Ներդրումները/217.76.15.220|217.76.15.220]] 17:49, 17 հունիսի 2025 (UTC) mv9kjwta2qvyq2hhutmrnefmfuzygez 0 1295565 10356851 10300374 2025-06-17T21:00:29Z 217.76.15.71 /* Լոմա Լինդա (ԱՄՆ) */ Fixed typo 10356851 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Կապույտ գոտի''' (Blue Zone), անվանումը տրվել է աշխարհի այն տարածաշրջաններին, որտեղ մարդկանց կյանքը միջինից զգալիորեն երկար է՝ հարյուրամյա բնակիչների բարձր խտությամբ։ Այս եզրույթն առաջին անգամ կիրառվել է ժողովրդագրագետ Միշել Պուլենի և բժիշկ Ջաննի Պեսի կողմից՝ Սարդինիայում կատարված ուսումնասիրության շրջանակներում<ref>Poulain, M., Pes, G. M., & Grasland, C. (2004). Identification of a geographic area characterized by extreme longevity in the Sardinia island: the Blue Zone. ''Experimental Gerontology'', 39(9), 1423–1429. doi:10.1016/j.exger.2004.06.016</ref>։ Հայտնի գոտիները ձևավորվել են Դեն Բյուետների և ''[[Ազգային աշխարհագրական կազմակերպություն|National Geographic Society]]''-ի հետազոտությունների հիման վրա<ref>Buettner, D. (2008). ''The Blue Zones: Lessons for Living Longer From the People Who've Lived the Longest''. National Geographic.</ref>։<br>[[Պատկեր:Blue_Zone_Research_Adaptation.png|մինի]] Ներկայումս ճանաչված հինգ հիմնական կապույտ գոտիներն են․<ref>Fraser, G.E. & Shavlik, D.J. (2001). Ten years of life: Is it a matter of choice? ''Archives of Internal Medicine'', 161(13), 1645–1652.</ref><ref>Willcox, D.C., Willcox, B.J., He, Q. et al. (2007). They really are that old: a validation study of centenarian self-reported age in Okinawa. ''Journals of Gerontology'', 62(3), 338–339.</ref> *[[Սարդինիա]] կղզու [[Նուորո (գավառ)|Նուորո]] գավառ, Իտալիա *[[Օկինավա]] կղզ, Ճապոնիա *[[Իկարիա (կղզի)|Իկարիա]] կղզի, Հունաստան *[[Նիկոյա (Կոստա Ռիկա)|Նիկոյա]], Կոստա Ռիկա *[[Լոմա Լինդա]], Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ ([[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|յոթերորդ օրվա ադվենտիստների]] համայնք) ==Լոմա Լինդա (ԱՄՆ)== [[Պատկեր:LLU_Medical_Center.jpg|մինի]] ====Ընդհանուր նկարագիր և աշխարհագրական դիրք==== [[Լոմա Լինդա]]ն փոքրիկ քաղաք է, որը գտնվում է Կալիֆորնիա նահանգում՝ [[Սան Բերնարդինո շրջան (Կալիֆոռնիա)|Սան Բերնարդինո]] շրջանի հարավ-արևմուտքում։ Քաղաքը շրջապատված է Սանտա Անա լեռներով, մոտ 10 կմ հեռավորության վրա Սան Բեռնարդինո քաղաքից։ Լոմա Լինդան ունի ընդհանուր մակերես 11.6 քառակուսի կիլոմետր<ref>City of Loma Linda, "Geography and Location", 2021</ref>։ Քաղաքը հայտնի է իր բացառիկ աշխարհագրական դիրքով, որը այն դարձնում է թե՛ առողջական, թե՛ կրթական և հոգևոր կենտրոն։ ====Պատմական ակնարկ==== Լոմա Լինդայի պատմությունը սկիզբ է առնում [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու]] ներգրավվածությամբ։ Քաղաքը մեծ մասամբ հայտնի է իր կապով այս [[բողոքականություն|բողոքական]] եկեղեցու հետ՝ որը տարածաշրջանում ու աշխարհում ունի մի շարք կարևոր ազդեցություններ։ Հիմնադրված որպես բնակավայր 1907 թվականին, Լոմա Լինդան դարձել է այս եկեղեցու ջատագովների կենտրոն։ բնակավայրը պաշտոնապես քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1970 թվականին<ref>City of Loma Linda, "History of Loma Linda", 2020</ref>։ Յոթերորդ օրվա ադվենտիստները այստեղ կուտակել են մեծ համայնք՝ կենտրոնանալով առողջապահական, կրթական և հոգևոր սկզբունքների վրա։ Ադվենտիստական եկեղեցին մեծ դեր է խաղացել քաղաքի զարգացման մեջ՝ կատարելով մեծ ներդրումներ, հիմնադրելով [[Լոմա Լինդայի համալսարան]]ը և նրա [[Լոմա Լինդայի համալսարանի բժշկական կենտրոն|բժշկական կենտրոն]]ը, որոնք այսօր համարվում են լավագույններից մեկը ոլորտում<ref>Loma Linda University, "Loma Linda University Medical Center", 2020</ref>։ ====Բնակչություն և ժողովրդագրական կառուցվածք==== Լոմա Լինդայի բնակչությունը կազմում է մոտ 25,000 մարդ<ref>U.S. Census Bureau, "Population Statistics for Loma Linda", 2021</ref>։ Քաղաքի բնակչությունը շատ մեծ մասամբ կազմում են Յոթերորդ օրվա Ադվենտիստական եկեղեցու հավատացյալներ։ Ժողովուրդը ունի բարենպաստ առողջության ցուցանիշներ, ինչը բացատրվում է համայնքի առողջ ապրելակերպի, սննդակարգի և հոգևոր արժեքների միջոցով։ Բնակչության 49.2%-ը տղամարդիկ են, իսկ 50.8%-ը կանայք<ref>U.S. Census Bureau, "Gender Distribution in Loma Linda", 2021</ref>։ Բնակչության միջին տարիքը կազմում է 35.2 տարի<ref>U.S. Census Bureau, "Median Age in Loma Linda", 2021</ref>։ Այս բնակչության մեջ 33.4%-ը 65 տարեկանից բարձր մարդիկ են, ինչը արտահայտում է քաղաքի բարձր կենսափորձը<ref>National Institute on Aging, "Life Expectancy in Loma Linda", 2021</ref>։ ====Երկարակեցություն և առողջական վիճակ==== Լոմա Լինդան համարվում է երկարակեցության կենտրոն, որի բնակիչները հայտնի են իրենց երկարատև կյանքով և բարձր առողջության ցուցանիշներով։ Քաղաքի բնակիչները հատկապես հետևում են սուղ բուսաբառարանային դիետային, որը համարվում է այստեղի երկարատև կյանքի գաղտնիքը<ref>Blue Zones Project, "Longevity in Loma Linda", 2021</ref>։ Բացի այդ, Լոմա Լինդան աչքի է ընկնում իր հասարակական առողջապահական ծրագրերով, որոնք կենտրոնացած են բնակչության երկարատև առողջության վրա՝ հատուկ ընդգծելով բուսաբառարանային սննդակարգն ու կանոնավոր ֆիզիկական ակտիվությունը<ref>National Institute on Aging, "Healthy Aging in Loma Linda", 2021</ref>։ Լոմա Լինդայի բնակիչները ունեն միջին կյանքի տևողություն՝ 84 տարի կանանց մոտ, 80 տարի տղամարդկանց համար<ref>National Institute on Aging, "Life Expectancy in Loma Linda", 2021</ref>։ ====Կրթություն և բժշկություն==== Լոմա Լինդան նաև հանդիսանում է առաջատար ուսումնական և բժշկական կենտրոն, որը հայտնի է իր բացահայտող գործելակերպով և կարեւոր ներդրումներով բժշկության ոլորտում։ Քաղաքը տուն է հանդիսանում Լոմա Լինդայի համալսարանին, որն ունի բժշկական ֆակուլտետներ ու հետազոտական կենտրոններ, որոնք գտնվում են Լոմա Լինդայի բժշկական կենտրոնի հետ համատեղ։ Այս հաստատությունները համարվում են Կալիֆորնիայի և ամբողջ աշխարհի առաջատարներից մեկը տարբեր բժշկական ոլորտներում՝ հատկապես առողջության պահպանման, սրտանոթային հիվանդությունների և երկարատև կյանքի հետազոտություններում<ref>Loma Linda University, "Loma Linda University Medical Center", 2020</ref>։ Լոմա Լինդան ի մասնավորի հայտնի է իր ներդրումներով առողջապահական ծառայություններում՝ որպես կապող օղակ տարբեր բժշկական համայնքների, նորարարական բժշկության և առողջության համակարգերի միջև։ Քաղաքի բժշկական կենտրոնը ներգրավված է նորագույն տեխնոլոգիաներով ու բժշկական հետազոտություններով, որոնք հնարավորություն են տալիս առաջացնել բազում նոր բացահայտումներ<ref>Loma Linda University, "Health and Wellness in Loma Linda", 2021</ref>։ Շատ լավ, անցնում եմ անմիջապես աշխատանքին՝ ըստ հաստատված կառուցվածքի, ձեր պահանջած մակարդակով։ Սկսում եմ Սարդինիայի կապույտ գոտու (Մաուրո նահանգ) ներկայացումը։ [[Պատկեր:Loma_Linda_University_Dennis_and_Carol_Troesh_Medical_Campus.jpg|մինի|Լոմա Լինդայի համալսարանական բժշկական կենտրոն]] ==Սարդինիայի Նուորո գավառ== ====Ընդհանուր ակնարկ==== Սարդինիայի կապույտ գոտին (իտալ․՝ Zona Blu della Sardegna) համարվում է աշխարհում ամենաբարձր կյանքի տևողությամբ բնակավայրերից մեկը։ Այս տարածքում, որը տեղակայված է Իտալիայի [[Սարդինիա]] կղզու [[Նուորո (գավառ)|Նուորո գավառում]], արձանագրվել է չափազանց մեծ քանակությամբ 90 և 100 տարին գերազանցող բնակիչներ՝ համեմատած այլ շրջանների հետ<ref>Buettner, D. "The Blue Zones: Lessons for Living Longer From the People Who've Lived the Longest", National Geographic, 2008</ref><ref>Poulain, M., Pes, G.M., Grasland, C. "Identification of a geographic area characterized by extreme longevity in the Sardinia island: the AKEA study", Experimental Gerontology, 2004</ref><ref>Pes, G.M., et al. "Longevity and Sardinia: A review of the literature", Journal of Aging Research, 2013</ref>։ Տարածքը առանձնանում է իր առանձնահատուկ կենսակերպով, ավանդական սննդակարգով և սերտ սոցիալական կապերով, որոնք համարվում են երկարակեցության հիմնասյուներ։ ====Տարածքային տեղաբաշխում և աշխարհագրական բնութագրիչներ==== Սարդինիայի կապույտ գոտին հիմնականում գտնվում է Մաուրո նահանգում՝ կղզու կենտրոնական մասում։ Գոտին ընդգրկում է հետևյալ համայնքները․ *Սեյուլո (Seulo) *Պերդասդեֆոգո (Perdasdefogu) *Տիանո (Tiana) *Ուրցուլեյ (Urzulei) *Վիլագրանդե Ստրիսայլի (Villagrande Strisaili)<ref>Poulain, M. et al., "Identification of the areas of exceptional longevity in Sardinia", European Journal of Public Health, 2006</ref><ref>Pes, G.M., "Longevity and lifestyle in Sardinia", Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases, 2018</ref>։ Տարածքի բնութագրիչները ներառում են լեռնային ռելիեֆ (միջին բարձրությունը՝ 700–900 մետր ծովի մակերևույթից), մեղմ միջերկրածովյան կլիմա՝ չոր ամառներով և մոնղրաշունչ ձմեռներով, ինչպես նաև անտառներով և հովիտներով հարուստ բնական միջավայր<ref>Pes, G.M., "Lifestyle and longevity in Sardinia", Aging Clinical and Experimental Research, 2015</ref><ref>Buettner, D., "The Blue Zones Solution", National Geographic Books, 2015</ref>։ ====Բնակչություն և սոցիալ-դեմոգրաֆիկ տվյալներ==== Կապույտ գոտու համատեղ բնակչությունը կազմում է մոտավորապես 18,000 մարդ, որոնցից զգալի մասն անցել է 80, 90 և նույնիսկ 100 տարիների շեմը<ref>Pes, G.M., "Longevity and Sardinia", Journal of Aging Research, 2013</ref><ref>Poulain, M., et al., "Sardinian longevity: an overview", Archives of Gerontology and Geriatrics, 2004</ref>։ Բնակչության կառուցվածքը հետևյալն է. Կանանց և տղամարդկանց հարաբերակցությունը մոտավորապես հավասար է, ինչը շեշտում է տղամարդկանց աննախադեպ երկարակեցությունը (տարբերություն մյուս կապույտ գոտիների համեմատությամբ)<ref>Pes, G.M., "The gender paradox in Sardinian longevity", Aging Research Reviews, 2015</ref><ref>Willcox, D.C. et al., "Healthy Aging: Lessons from Okinawa and Sardinia", Journal of Aging and Health, 2007</ref>։ Երկարակյաց բնակիչները (≥90 տարեկան) կազմում են մոտավորապես 10% ընդհանուր բնակչության մեջ<ref>Buettner, D., "The Blue Zones", National Geographic, 2008</ref><ref>Pes, G.M., "Centenarians and supercentenarians in Sardinia", Gerontology, 2011</ref>։ ====Երկարակեցության գործոններ==== '''Սննդակարգ'''. Սարդինացիների ավանդական սննդակարգը հարուստ է հատիկեղեններով, բանջարեղեններով, թարմ մրգերով և ձիթապտղի յուղով։ Մսի սպառում նվազագույն է, իսկ կաթնամթերքը (հիմնականում այծի կաթից պատրաստված պանիր)՝ չափավոր<ref>Pes, G.M., et al., "Dietary patterns and longevity in Sardinia", Aging Clinical and Experimental Research, 2015</ref><ref>Buettner, D., "The Blue Zones Solution", 2015</ref><ref>Poulain, M., "Longevity Diet: Secrets from Sardinia", Experimental Gerontology, 2004</ref>։ '''Ֆիզիկական ակտիվություն'''. Օրական ֆիզիկական ակտիվությունը հիմնականում իրականացվում է գյուղատնտեսական և անասնապահական աշխատանքների միջոցով։ Բնակիչները հաճախակիորեն քայլում են լեռնային ուղիներով և կատարում են կենցաղային ֆիզիկական ծանրաբեռնվածություններ առանց հատուկ մարզումների<ref>Pes, G.M., "Physical activity and longevity in Sardinia", Aging Clinical and Experimental Research, 2015</ref><ref>Willcox, D.C., "Active Aging in Sardinia", Journal of Aging and Physical Activity, 2012</ref>։ '''Սոցիալական կապեր և ընտանեկան միջավայր'''. Ընտանիքի ներսում սերտ կապերը, մեծահասակների հարգանքը և սերնդի միջև փոխադարձ աջակցությունը համարվում են երկարակեցության կարևորագույն գործոններից մեկը<ref>Poulain, M., "Family structures and longevity", Gerontology, 2006</ref><ref>Pes, G.M., "Social support and longevity in Sardinia", Journal of Gerontology, 2013</ref>։ '''Հոգևոր կյանք'''.;Հավատքը և կրոնական պրակտիկան (հիմնականում կաթոլիկ հավատքի շրջանակում) օգնում են հոգեբանական բարեկեցությանը և նվազեցնում սթրեսը, ինչը համարվում է longevity-ի հետ սերտորեն կապված<ref>Pes, G.M., "Religion and longevity in Sardinia", Aging and Mental Health, 2017</ref><ref>Buettner, D., "Faith and Longevity in the Blue Zones", 2008</ref>։ '''Գենետիկ գործոններ'''. Գենետիկական հետազոտությունները պարզել են, որ Սարդինիայի բնակիչները կրում են որոշակի հազվադեպ ալելներ, որոնք կապված են սրտանոթային և նյութափոխանակության համակարգերի բարենպաստ գործառույթների հետ<ref>Deiana, L., et al., "Genetic factors in Sardinian longevity", Aging Clinical and Experimental Research, 1999</ref><ref>Pes, G.M., "Genetic determinants of Sardinian longevity", Mechanisms of Ageing and Development, 2015</ref><ref>Beck, S., et al., "Genetic Insights into Human Longevity from Sardinia", Nature Genetics, 2012</ref>։ ====Առողջապահական և գիտական նշանակություն==== Սարդինիայի կապույտ գոտին դարձել է միջազգային կարևոր հետազոտական կենտրոններից մեկը longevity-ի ուսումնասիրության ոլորտում։ Աքեա ծրագրի (AKEA Project) և մյուս նախաձեռնությունների շնորհիվ իրականացվել են համապարփակ դաշտային հետազոտություններ, որոնք ընդգրկել են գենետիկական, կենսաբանական և սոցիալական գործոններ<ref>Poulain, M., et al., "AKEA study: Identifying geographic longevity hotspots", European Journal of Epidemiology, 2006</ref><ref>Pes, G.M., "Sardinian studies on longevity", Journal of Aging Research, 2013</ref><ref>Buettner, D., "The Blue Zones", National Geographic, 2008</ref>։ Ներկայումս շարունակվում են միջազգային գիտական համագործակցությունները, որոնք նպատակ ունեն պարզելու երկարակեցության բազմաչափ մեխանիզմները<ref>Pes, G.M., "Blue Zone Research Network", Aging Research Reviews, 2020</ref>։ ====Պատմական ակնարկ==== Սարդինիայի երկարակեցության առաջին գիտական արձանագրումները սկսվել են 20-րդ դարի երկրորդ կեսին, սակայն տեղական ժողովրդական ավանդույթներում բազմիցս հիշատակվել են հարյուրամյա մարդիկ<ref>Deiana, L., "Sardinian centenarians in historical accounts", Journal of Anthropological Research, 1975</ref><ref>Poulain, M., "Early observations on Sardinian longevity", Gerontology, 1980</ref>։ Արդի հետազոտություններում այդ տեղեկությունները համադրվում են կենսաբժշկական վերլուծություններով՝ ապահովելով գիտական հավաստիություն։ ====Համեմատական դիտարկում==== Սարդինիայի կապույտ գոտին առանձնանում է հատկապես տղամարդկանց երկարակեցության բարձր ցուցանիշներով, ինչը տարբերվում է Օկինավայի (Ճապոնիա) և Նիկոյա թերակղզու (Կոստա Ռիկա) կապույտ գոտիներից, որտեղ կանանց երկարակեցությունն է գերակշռող<ref>Willcox, D.C., et al., "Okinawa and other Blue Zones: gender differences", Journal of Aging and Health, 2009</ref><ref>Buettner, D., "The Blue Zones Solution", 2015</ref>։։ ==Տես նաև== *[[Գերոնտոլոգիական հետազոտական խումբ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Կապույտ գոտիներ]] [[Կատեգորիա:Առողջություն]] [[Կատեգորիա:Ժողովրդագրություն]] [[Կատեգորիա:Ծերաբանություն]] [[Կատեգորիա:Կյանքի որակ]] [[Կատեգորիա:Մարդաբանություն]] [[Կատեգորիա:Բարեկեցություն]] [[Կատեգորիա:Մարդու զարգացում]] 6hoz6wi4vunq6tgod5fyjkyyh2ihker 0 1296074 10357045 10356115 2025-06-18T00:11:09Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite book և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10357045 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[File:Wachovia National Bank 1906 statement.jpg|right|thumb|250px|Պատմական ֆինանսական հաշվետվություններ]] '''Ֆինանսական հաշվետվություններ''' ({{Lang-en|Financial statements}}), բիզնեսի, անհատի կամ այլ կազմակերպության ֆինանսական գործունեության վիճակը ներկայացնող պաշտոնական փաստաթղթերը<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ փետրվարի 4 |title=Beginners' Guide to Financial Statement |url=https://www.sec.gov/about/reports-publications/investorpubsbegfinstmtguide |publisher=[[Securities and Exchange Commission]]}}</ref><ref>{{Cite book |author1=Donald Kieso |title=Intermediate Accounting |author2=Jerry Weygandt |author3=Terry Warfield |year=2022 |isbn=978-1-119-79097-6 |edition=18 |p=1-3 |chapter=1.1 - Financial Reporting Environment |quote=financial statements (income statement, statement of owners’ (stockholders’) equity, balance sheet, and statement of cash flows) are the principal means that a company uses to assess its financial performance.}}</ref>։ Համապատասխան ֆինանսական տեղեկատվությունը ներկայացվում է հստակ սահմանված կառուցվածքով և հասկանալի ձևաչափով։ Դրանք սովորաբար ներառում են չորս հիմնական ֆինանսական հաշվետվություններ՝ ուղեկցված կատարված վերլուծությամբ<ref>[http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm "Presentation of Financial Statements"] Standard IAS 1, International Accounting Standards Board. Accessed 24 June 2007.</ref>․ * [[Հաշվապահական հաշվեկշիռ|'''Հաշվապահական հաշվեկշիռը''']] ներկայացնում է ընկերության [[Ակտիվ (այլ կիրառումներ)|ակտիվները]], պասիվները ([[Ֆինանսական պարտավորություն|ֆինանսական պարտավորությունները]]) և սեփական կապիտալը տվյալ պահի դրությամբ։ * '''Եկամտի հաշվետվությունը''' ներկայացնում է ընկերության [[Եկամուտ|եկամուտը]], ծախսերը և շահույթը որոշակի ժամանակահատվածում։ Շահույթի և վնասների հաշվետվությունը տրամադրում է տվյալ ժամանակահատվածում կազմակերպության գործունեության վերաբերյալ տեղեկություն, ներառյալ վաճառքները և կատարված տարբեր ծախսերը։ * '''Սեփական կապիտալի փոփոխությունների հաշվետվությունը''' ներկայացնում է ընկերության սեփական կապիտալում տեղի ունեցած փոփոխությունները որոշակի ժամանակահատվածում։ * [[Դրամական միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվություն|'''Դրամական''' '''միջոցների հոսքերի մասին հաշվետվությունը''']] ներկայացնում է ընկերության [[Դրամական հոսք|դրամական հոսքերի]] շարժը՝ հատկապես օպերացիոն, [[Ներդրում (բանկային)|ներդրումային]] և ֆինանսավորման ոլորտներում, որոշակի ժամանակահատվածում։ Հաշվապահական հաշվեկշիռը ներկայացնում է տվյալ պահի պատկեր, մինչդեռ եկամտի հաշվետվությունը, սեփական կապիտալի փոփոխությունների հաշվետվությունը և դրամական հոսքերի հաշվետվությունը նկարագրում են հաշվետու ժամանակահատվածի ընթացքում իրականացված գործունեությունը։ Հաշվապահական հաշվեկշռում ներառված հիմնական գործառնական հաշվետվությունները հասկանալով՝ բիզնեսի սեփականատերերն ու ֆինանսական մասնագետները կարող են կայացնել այնպիսի որոշումներ, որոնք նպաստում են աճին և կայունությանը։ == Ֆինանսական հաշվետվությունների նպատակը == Ֆինանսական հաշվետվությունների նպատակը ձեռնարկության ֆինանսական դրության, գործունեության արդյունքների և ֆինանսական դրության փոփոխությունների վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրումն է, որը կարող է օգտակար լինել լայն շրջանակի օգտատերերի համար՝ տնտեսական որոշումներ կայացնելիս: Ֆինանսական հաշվետվությունները պետք է լինեն հասկանալի, համապատասխան, վստահելի և համադրելի։ Ներկայացված ակտիվները, պարտավորությունները, սեփական կապիտալը, եկամուտները և ծախսերը ուղղակիորեն կապված են կազմակերպության ֆինանսական վիճակի հետ<ref name="iasplus.com">[http://www.iasplus.com/standard/framewk.htm "The Framework for the Preparation and Presentation of Financial Statements"] International Accounting Standards Board. Accessed 24 June 2007.</ref>։ Ֆինանսական հաշվետվությունները նախատեսված են օգտագործողների համար, որոնք ունեն «բիզնեսի և տնտեսական գործունեության ու հաշվապահության վերաբերյալ ողջամիտ գիտելիքներ և պատրաստ են մանրակրկիտ ուսումնասիրել տրամադրված տեղեկատվությունը։ Ֆինանսական հաշվետվությունները կարող են օգտագործվել օգտատերերի կողմից տարբեր նպատակներով․<ref>{{Cite web |last=skutans |date=2014 թ․ հուլիսի 31 |title=Financial Statement |url=https://fin.ge/en/financial-statement/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |website=Financial Outsource {{!}} Fin.ge |language=en-US}}</ref> * Սեփականատերերն ու կառավարիչները պահանջում են ֆինանսական հաշվետվություններ՝ ձեռնարկության շարունակական գործունեությանը վերաբերող կարևոր բիզնես որոշումներ կայացնելու համար։ Դրանց հիման վրա կատարվում է [[Ֆինանստնտեսական վերլուծություն|ֆինանսատնտեսական վերլուծություն]]՝ ղեկավարությանը տվյալների ավելի մանրամասն պատկերացում տալու նպատակով։ Այս հաշվետվությունները նաև օգտագործվում են որպես կառավարման տարեկան հաշվետվության մի մաս՝ [[Բաժնետեր|բաժնետերերին]] ներկայացնելու համար։ * Աշխատակիցներին նույնպես անհրաժեշտ են այս հաշվետվությունները՝ ղեկավարության հետ համատեղ բանակցությունների (օրինակ՝ կոլեկտիվ պայմանագրերի) ժամանակ, երբ խոսքը [[Արհմիություն|արհմիությունների]] անդամակցող աշխատակիցների կամ առանձին անհատների՝ փոխհատուցման, առաջխաղացման և դասակարգման մասին է։ * Հնարավոր [[Ներդրող|ներդրողները]] օգտվում են ֆինանսական հաշվետվություններից՝ գնահատելու բիզնեսի մեջ ներդրում կատարելու նպատակահարմարությունը։ Ներդրողները հաճախ օգտվում են ֆինանսական վերլուծություններից, որոնք պատրաստվում են մասնագետների (ֆինանսական վերլուծաբանների) կողմից և ապահովում են որոշումներ կայացնելու հիմք։ * Ֆինանսական հաստատությունները ([[Բանկ|բանկեր]] և այլ վարկային կազմակերպություններ) օգտվում են հաշվետվություններից՝ որոշելու՝ տրամադրել ձեռնարկությանը [[Շրջանառության ֆոնդեր|շրջանառու]] [[Շրջանառության ֆոնդեր|ֆոնդեր]] կամ երկարաժամկետ վարկեր և [[պարտատոմսեր]]՝ ընդլայնման կամ այլ խոշոր ծախսերը ֆինանսավորելու նպատակով։ * Բաժնետերերը ժամանակ առ ժամանակ կարող են պահանջել տեղեկատվություն, թե ինչպես է կառավարվում բաժնային կապիտալը։ Այդ տեղեկատվությունը կարող է հասանելի լինել ֆինանսական հաշվետվությունների (կամ բաժնետիրական հաշվետվությունների) միջոցով, քանի որ բաժնետերերի ֆինանսական հետաքրքրությունն է համոզվելու, որ կապիտալը կառավարվում է պատասխանատվությամբ<ref>{{Cite web |title=Accounting standards and value relevance of financial statements: An international analysis |url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165410101000118 |access-date=2023 թ․ ապրիլի 1 |publisher=Science Direct}}</ref>։ == Համախմբված ֆինանսական հաշվետվություններ == Համախմբված ֆինանսական հաշվետվությունները սահմանվում են որպես «խմբային ֆինանսական հաշվետվություններ, որոնցում մայր ընկերության և դրա [[Դուստր ընկերություն|դուստր]] [[Դուստր ընկերություն|ընկերությունների]] ակտիվները, պարտավորությունները, սեփական կապիտալը, եկամուտները, ծախսերը և դրամական հոսքերը ներկայացվում են որպես մեկ տնտեսական միավորի ակտիվներ», համաձայն միջազգային հաշվապահական ստանդարտ 27-ի և «Համախմբված ֆինանսական հաշվետվություններ» միջազգային ֆինանսական հաշվետվությունների ստանդարտ 10-ի «Համախմբված և առանձին ֆինանսական հաշվետվություններ»-ի<ref>{{Cite web |title=IAS 27 — Separate Financial Statements (2011) |url=http://www.iasplus.com/en/standards/ias/ias27-2011 |access-date=2013 թ․ նոյեմբերի 29 |website=www.iasplus.com |publisher=IAS Plus (This material is provided by Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”), or a member firm of DTTL, or one of their related entities. This material is provided “AS IS” and without warranty of any kind, express or implied. Without limiting the foregoing, neither Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”), nor any member firm of DTTL (a “DTTL Member Firm”), nor any of their related entities (collectively, the “Deloitte Network”) warrants that this material will be error-free or will meet any particular criteria of performance or quality, and each entity of the Deloitte Network expressly disclaims all implied warranties, including without limitation warranties of merchantability, title, fitness for a particular purpose, non-infringement, compatibility, and accuracy.)}}</ref><ref>{{Cite web |title=IFRS 10 — Consolidated Financial Statements |url=http://www.iasplus.com/en/standards/ifrs/ifrs10 |access-date=2013 թ․ նոյեմբերի 29 |website=www.iasplus.com |publisher=IAS Plus (This material is provided by Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”), or a member firm of DTTL, or one of their related entities. This material is provided “AS IS” and without warranty of any kind, express or implied. Without limiting the foregoing, neither Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”), nor any member firm of DTTL (a “DTTL Member Firm”), nor any of their related entities (collectively, the “Deloitte Network”) warrants that this material will be error-free or will meet any particular criteria of performance or quality, and each entity of the Deloitte Network expressly disclaims all implied warranties, including without limitation warranties of merchantability, title, fitness for a particular purpose, non-infringement, compatibility, and accuracy.)}}</ref>: == Ստանդարտներ և կանոնակարգեր == Տարբեր երկրներ ժամանակի ընթացքում մշակել են իրենց հաշվապահական սկզբունքները, ինչը դժվարացնում է ընկերությունների միջազգային համեմատությունը։ Տարբեր ընկերությունների կողմից կազմված ֆինանսական հաշվետվությունների միատեսակությունն ու համադրելիությունն ապահովելու համար օգտագործվում են ուղեցույցների և կանոնների մի շարք, որը կոչվում է [[Համընդհանուր ընդունված հաշվապահության սկզբունքներ|Համընդհանուր Ընդունված Հաշվապահական Սկզբունքներ]] ({{Lang-en|Generally Accepted Accounting Principles}}): Ուղեցույցների այս շարքը հիմք է հանդիսանում ֆինանսական հաշվետվությունների կազմման համար, թեև շատ ընկերություններ կամավոր կերպով բացահայտում են տեղեկատվություն նման պահանջների շրջանակներից դուրս<ref name="FASB2001">FASB, 2001. [http://www.fasb.org/brrp/brrp2.shtml Improving Business Reporting: Insights into Enhancing Voluntary Disclosures]. Retrieved on April 20, 2012.</ref>։ Միջազգային հաշվապահական ստանդարտների խորհուրդը ({{Lang-en|International Accounting Standards Board}}) հաշվապահական կանոնների ստանդարտացման ուղղությամբ ճնշում է գործադրել և մշակել Ֆինանսական Հաշվետվությունների Միջազգային Ստանդարտներ ({{Lang-en|International Financial Reporting Standards}}), որոնք ընդունվել են [[Ավստրալիա|Ավստրալիայի]], [[Կանադա|Կանադայի]] և [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միության]] կողմից (միայն հրապարակայնորեն ցուցակված ընկերությունների համար), քննարկման փուլում են Հարավային Աֆրիկայում և այլ երկրներում։ Միացյալ Նահանգների Ֆինանսական Հաշվապահական Հաշվառման Ստանդարտների Խորհուրդը պարտավորվել է ժամանակի ընթացքում մերձեցնել ԱՄՆ-ի ԸՀՀՍ-ն և ՖՀՄՍ-ները։ == Կառավարման քննարկում և վերլուծություն == Կառավարման քննարկումը և վերլուծությունը ({{Lang-en|Management Discussion and Analysis կամ MD&A}}) ընկերության տարեկան ֆինանսական հաշվետվությունների անբաժանելի մասն է, որի նպատակը՝ ղեկավարության տեսանկյունից պատմողական բացատրություն տրամադրելն է այն մասին, թե ինչպես է կազմակերպությունն անցյալում գործել, որն է դրա ֆինանսական վիճակը և ինչ հեռանկարներ ունի ապագայում՝ այդ կերպ փորձելով է ներդրողներին տրամադրել ամբողջական, արդար և հավասարակշռված տեղեկատվություն՝ նրանց օգնելու որոշել՝ արդյոք ներդրում անել կամ շարունակել ներդրումները տվյալ կազմակերպության մեջ<ref>{{Cite web |title=MD&A & Other Performance Reporting |url=http://www.cica.ca/research-and-guidance/mda-and-business-reporting/index.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407204821/http://www.cica.ca/research-and-guidance/mda-and-business-reporting/index.aspx |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 7 |access-date=2025 թ․ մայիսի 1}}</ref>։ Այս բաժինը պարունակում է տարվա նկարագրությունը և այն հիմնական գործոնների վերլուծությունը, որոնք ազդել են ընկերության բիզնեսի վրա այդ ժամանակահատվածում, ինչպես նաև ընկերության անցյալի, ներկայի և ապագայի արդար ու անաչառ դիտարկում<ref>{{Cite web |title=Nico Resources Management's Discussion and Analysis |url=http://www.nikoresources.com/2002manage.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061115081547/http://www.nikoresources.com/2002manage.html |archive-date=2006 թ․ նոյեմբերի 15 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 19}}</ref>։ Վերլուծությունը սովորաբար նկարագրվում է ընկերության կարողությունը, կապիտալային ռեսուրսները, գործառնական արդյունքները, ֆինանսական հաշվետվության հոդվածներում նկատվող էական փոփոխությունների հիմնական պատճառները (օրինակ՝ ակտիվների արժեզրկում և վերակառուցման ծախսեր), արտասովոր կամ հազվադեպ պատահող իրադարձությունները (օրինակ՝ [[միաձուլումներ և ձեռքբերումներ]] կամ բաժնետոմսերի ետգնման ծրագրեր), դրական և բացասական միտումները, [[Գնաճ|ինֆլյացիայի]] ազդեցությունը, ներքին և միջազգային շուկայի ռիսկերը, ինչպես նաև զգալի անորոշությունները<ref>{{Cite web |title=PepsiCo Management's Discussion and Analysis |url=http://www.pepsico.com/Annual-Reports/1998/financial/analysis.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120319194828/http://www.pepsico.com/Annual-Reports/1998/financial/analysis.html |archive-date=2012 թ․ մարտի 19 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 19}}</ref>։ == Տես նաև == *[[Ֆինանսական հաշվառում]] *[[Ֆինանսական հաշվետվությունների վերլուծություն]] == References == {{Reflist}} == Ընթերցանության նյութեր == * Alexander, D., Britton, A., Jorissen, A., "International Financial Reporting and Analysis", Second Edition, 2005, {{ISBN|978-1-84480-201-2}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.ifrs.org IFRS Foundation & International Accounting Standards Board] *[http://www.fasb.org Financial Accounting Standards Board] (U.S.) *[http://www.unece.org/trade/untdid/welcome.htm UN/CEFACT] *{{Cite web |last=Mańko |first=Rafał |title=New legal framework for financial statements |url=http://www.europarl.europa.eu/RegData/bibliotheque/briefing/2013/130552/LDM_BRI(2013)130552_REV1_EN.pdf |access-date=2013 թ․ հունիսի 6 |work=Library Briefing |publisher=Library of the European Parliament}} * [https://web.archive.org/web/20080523144037/http://www.investopedia.com/university/fundamentalanalysis/notes.asp Fundamental Analysis: Notes To The Financial Statements] by [[Investopedia.com]] {{Authority control}} az3mdo5rf1echp2xbdvcfw0xsvahwpb 0 1296907 10356955 10356343 2025-06-18T00:07:41Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/> 10356955 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Շեֆ Վան Ռյուն''' ({{lang-nl|Jozephus Johannes Antonius Franciscus van Run}}; {{ԱԾ}}), [[Հոլանդացիներ|նիդերլանդացի]] ֆուտբոլիստ, խաղացել է աջ պաշտպանի դիրքում, աշխարհի առաջնության մասնակից (1934): == Կենսագրություն == === Ակումբային կարիերա === Վան Ռյունն իր ողջ ֆուտբոլային կարիերան՝ 16 մրցաշրջան, անցկացրել է [[ՊՍՎ Էյնդհովեն|ՊՍՎ]]-ում։ Այս թիմի կազմում նա նվաճել է երկու չեմպիոնական տիտղոս 1929 և 1935 թվականներին և երկար տարիներ եղել է թիմի ավագը։ Ընդհանուր առմամբ, ՊՍՎ-ի կազմում բոլոր մրցաշարերում անցկացրել է 475 հանդիպում, մինչև 1942 թվականին 38 տարեկանում հեռացել է ֆուտբոլից<ref>{{Cite web |title=Sjef van Run (1904-1973) |url=https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/sjef-van-run-1904-1973}}</ref>։ === Կարիերան հավաքականում === [[Նիդերլանդներ|Նիդերլանդների]] հավաքականի կազմում մասնակցել է 1928 թվականի ֆուտբոլի օլիմպիական մրցաշարին, սակայն այդպես էլ խաղադաշտ դուրս չի եկել։ Վեց տարի անց մասնակցել է 1934 թվականի աշխարհի առաջնությանը, որտեղ խաղացել է [[Շվեյցարիա|Շվեյցարիայի]] հավաքականի հետ խաղում, որն ավարտվել է հոլանդացիների պարտությամբ՝ 3:2 հաշվով։<ref>[https://web.archive.org/web/20170801224428/http://www.fifa.com/worldcup/matches/round=204/match=1133/index.html#nosticky Switzerland 3 - 2 Netherlands]</ref>։ Նիդերլանդների հավաքականի կազմում անցկացրել է 25 հանդիպում, որոնցում գոլերով աչքի չի ընկել<ref>{{Cite news |title=Sjef van Run – International Appearances |url=https://www.rsssf.org/miscellaneous/vanrun-intl.html |publisher=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation}}</ref>։ === Մահ === Մահացել է 1973 թվականի դեկտեմբերի 17-ին [[Էյնդհովեն (համայնք)|Էյնդհովենում՝]] 69 տարեկան հասակում։ == Ձեռքբերումներ == ;ՊՍՎ * Նիդերլանդների չեմպիոն (2)․ 1928/29, 1934/35 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Նիդերլանդների հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:ՊՍՎ Էյնդհովենի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ]] 00v4tuiwc84aj45nlc37maexcfkllxc 2 1297232 10356628 10310361 2025-06-17T13:50:05Z Mariam Arushanyan 154550 10356628 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | անուն = Սերժ Առուշանյան | ծննդյան ամսաթիվ = {{birth date|1959|10|5}} | ծննդյան վայր = [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]] | մահվան ամսաթիվ = {{death date and age|2023|1|9|1959|10|5}} | մահվան վայր = [[Հայաստան]] | անունը հայերեն = Սերժ Առուշանյան | ծննդյան օր = 05.10.1959 | վախճանի օր = 09.01.2023 | ծննդավայր = [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]] | վախճանի վայրը = Հայաստանի Հանրապետություն | պաշտոն = [[Պատկեր:Flag of Artsakh.svg|30px]] ԼՂՀ ԱԺ առաջին գումարման պատգամավոր, [[Պատկեր:Flag of Artsakh.svg|30px]] ԼՂ Պաշտպանության բանակի փոխհրամանատար, [[Պատկեր:Flag of Artsakh.svg|30px]] ԼՂՀ Սոցիալական Ապահովության առաջին նախարար, [[Պատկեր:Flag of Artsakh.svg|30px]] ԼՂՀ Կառավարությանն առընթեր հարկային պետական վարչության պետ, [[Պատկեր:Flag of Armenia.svg|30px]] ՀՀ Պաշտպանության նախարարության զինծառայողների սոցիալական պաշտպանության վարչության պետ։ '''Պարգևներ''' ՝ [[Պատկեր:Ribbon bar of medal "For Merit" 2.png|60px|«Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 2-րդ աստիճանի մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon bar of medal For Military Merit.png|60px|ՀՀ «Մարտական ծառայություն» մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon bar of Garegin Njdeh medal.png|60px|«Գարեգին Նժդեհ» մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon bar of Vazgen Sargsyan medal.png|60px|«Վազգեն Սարգսյան» մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon_bar_of_Andranik_Ozanyan_medal.png|60px|ՀՀ ՊՆ «Անդրանիկ Օզանյան» մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon_bar_of_Drastamat_Kanayan_medal.png|60px| «Դրաստամատ Կանայան» մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon bar of medal For Impeccable service 1.png|60px|«Անբասիր ծառայության համար» 1-ին աստիճանի մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon bar of medal For Impeccable service 2.png|60px|«Անբասիր ծառայության համար» 2-րդ աստիճանի մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon bar of medal For Impeccable service 3.png|60px|«Անբասիր ծառայության համար» 3-րդ աստիճանի մեդալ]] [[Պատկեր:Ribbon bar of medal 20 Years of the Armed Forces of Armenia.png|60px| «ՀՀ զինված ուժեր 20 տարի» հուշամեդալ]] | կոչում = Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական հատուկ ծառայության առաջին դասի պետական խորհրդական, ՀՀ ԶՈՒ գնդապետ }} Սերժ Առուշանյանը (Սերժ Զավենի Առուշանյան, 1959 – 2023) պետական ​​և զինվորական գործիչ էր, Արցախյան շարժման առաջին ակտիվիստներից և կազմակերպիչներից մեկը։ Նա նշանակալից ներդրում է ունեցել Արցախի և Հայաստանի պետական ​​ինստիտուտների զարգացման և ռազմական գերազանցության գործում։ Սերժ Առուշանյանը եղել է ԼՂՀ Ազգային ժողովի առաջին գումարման պատգամավոր, ԼՂ Պաշտպանության բանակի հրամանատարի տեղակալ քաղաքական աշխատանքների գծով, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության սոցիալական ապահովության առաջին նախարար, Հայաստանի Հանրապետության Պաշտպանության նախարարության զինծառայողների սոցիալական պաշտպանության վարչության պետ։ Սերժ Առուշանյանն ունեցել է պահեստազորի գնդապետի զինվորական կոչում և Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական ծառայության երկրորդ դասի պետական խորհրդականի աստիճան։ Իր գործունեության համար պարգևատրվել է բազմաթիվ մեդալներով և շքանշաններով։ == ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ == === Վաղ տարիներ === Սերժ Առուշանյանը ծնվել է 1959 թվականի հոկտեմբերի 5-ին նախկին [[Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ]]ի [[Մարտակերտի շրջան]]ի [[Առաջաձոր (Մարտակերտի շրջան)|Առաջաձոր]] գյուղում։ 1978-ից 1980 թվականներին ծառայել է [[ԽՍՀՄ Զինված ուժեր]]ում՝ հակաօդային պաշտպանության զորքերի շարքում։ 1985 թվականին ավարտել է Ստեփանակերտի պետական ​​մանկավարժական ինստիտուտի (այժմ՝ [[Արցախի համալսարան]]<ref>{{Cite web|url=http://www.asu.am/index.php?option=com_content&view=article&id=56|title=Համալսարանի պատմությունը|website=www.asu.am}}</ref>) պատմության ֆակուլտետը։ 1985-ից 1988 թվականներին Սերժ Առուշանյանը աշխատել է [[Ստեփանակերտ]]ի տարածաշրջանային ենթակայության տակ գտնվող տարբեր կազմակերպություններում։ === Արցախյան շարժում === 1980-ականների սկզբից Սերժ Առուշանյանը Արցախում առաջին ակտիվիստներից մեկն էր, որ մասնակցում էր Արցախյան շարժման դեռևս ընդհատակյա փուլին՝ նպատակ ունենալով միավորել [[Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ]]ը և [[Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն]]։ Այդ ժամանակ Արցախում գործում էին մի քանի գաղտնի ազգայնական խմբեր, որոնք իրարից անկախ աշխատում էին նույն նպատակի համար։ Սերժ Առուշանյանը նման խմբերից մեկի ղեկավարն էր։ 1986 թվականին խմբերի ղեկավարներն արդեն ծանոթ էին միմյանց։ Սերժ Առուշանյանը մեկ այլ առաջատար ակտիվիստ Աշոտ Սարգսյանին առաջարկեց միավորել բոլոր խմբերը, և նրանք ստեղծեցին [[Արցախական միություն]]ը <ref>{{cite web|url=https://mediamax.am/am/specialprojects/sharjum25/7020/|title=[Շարժում 1988/25].Աշոտ Սարգսյան՝ Շարժումը սկսվեց տարերայնորեն|website=mediamax.am|date=2013}}</ref>. Սերժ Առուշանյանը Արցախական միության փոխնախագահն էր։ Խումբը նպատակ ուներ համախմբել Արցախում գործող այլ ազգայնական խմբերին ու անհատներին, նախապատրաստել նրանց ազգային-ազատագրական պայքարին և աշխատել Արցախը Հայկական ԽՍՀ-ին միավորելու ուղղությամբ։ Այդ նպատակով 1987 թվականին Սերժ Առուշանյանը Արցախական միության ակտիվիստների հետ ԼՂԻՄ-ում կազմակերպեց ոչ պաշտոնական հանրաքվե և ստորագրահավաքի գաղտնի արշավ <ref>{{cite encyclopedia|title=Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմի հանրագիտարան |publisher=Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն |year=2004 |url=https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Karabakh_Liberation_War_encyclopedia).djvu/98 |page=98 |article=ԱՐՑԱԽԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆ}}; {{cite web|title=Карабах–как все начиналось: Аркадий Карапетян |website=civilnet.am | date=13.02.2018| url=https://www.civilnet.am/news/180093/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85-%D0%BA%D0%B0%D0%BA-%D0%B2%D1%81%D0%B5-%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%8C-%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%B9-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%8F%D0%BD/| languague=ru}}</ref>։ Ապա Սերժ Առուշանյանը 13 պատվիրակների հետ միասին 1988 թվականի հունվարի 4-ից 13-ը գաղտնի մեկնեց Մոսկվա՝ հավաքված 81,000 ստորագրությունները [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] և [[Կենտրոնական կոմիտե (ԽՄԿԿ)|Խորհրդային Միության Կոմունիստական ​​կուսակցության Կենտրոնական Կոմիտե]]ի բարձրագույն ղեկավարությանը հանձնելու համար <ref> {{cite book|last= Աբրահամյան|first= Հ.Բ.|title= Խորհրդային Հայաստանը համաժողովրդական պայքարի տարիներին (1988-1990թթ․)|publisher= ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ|url=https://orient.sci.am/archive/1029/article-TPfKpuH6XBqNri3DE5OUCc9MLZ4gxkol2VsAenIY.pdf|page= 12|date= 2019}}; {{cite web |last=Գրիգորյան |first=Լաուրա |title=Ղարաբաղի պատվիրակությունը Մոսկվայում – 1988 թվականի հունվար |url=https://www.aniarc.am/2018/02/08/karabakh-delegation-in-moscow-1988-january/ |website=aniarc.am |date=մարտ, 2013 |publisher=ԱրցախԹերթ|languague=ru}}; {{cite article|url=https://dornsife.usc.edu/armenian/2018/01/10/karabakh-armenians-appeals-to-politburo-and-the-crimean-tatar-precedent/|publisher=USC Դորնսայֆի Հայագիտական Ինստիտուտ|title=Լեռնային Ղարաբաղի հայերի դիմումները Քաղբյուրոյին և Ղրիմի թաթարների նախադեպը|languague = eng|date=10 հունվարի, 2018}}</ref>։ Երբ նրանք վերադարձան Արցախ, խորհրդային Ադրբեջանի ղեկավարները նրանց կանչեցին տեղական կոմունիստական ​​իշխանությունների և [[ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության կոմիտե|Պետական Անվտանգության Կոմիտեի]] հետ «քննարկումների»։ Նրանք կոշտ քննադատության արժանացան, բայց չհանձնվեցին։ Սերժ Առուշանյանը միացավ նաև [[Կռունկ կոմիտե]]ին, որը [[Ղարաբաղ կոմիտե]]ի հետ միասին շարժման հիմնական համակարգողներից մեկն էր։ Ավելի ուշ նա նաև դրա իրավահաջորդ՝ Տնօրենների խորհրդի անդամ էր։ Նրանց պատվիրակության Մոսկվա այցելությունից հետո խնդիրը սկսեց դուրս գալ ընդհատակից՝ հանգեցնելով զանգվածային հանրահավաքների Արցախում և Հայաստանում: Որոշ ժամանակ անց շարժումը փոխակերպվեց արդեն [[Արցախյան ազատամարտ]]ին: === Պետական և զինվորական գործունեություն === 1991 թվականին Սերժ Առուշանյանը [[Մուրադ Պետրոսյան]]ի հետ նախաձեռնել է «Արցախի ազգային ճակատ» հասարակական-քաղաքական կազմակերպությունը։ ԱրԺՃ-ն գործել է մինչև 1995թ․-ը և մեծ օգուտ բերել պետականության կայացման գործում, մասնավորապես՝ ԱրԺՃ-ի նախաձեռնությամբ ստեղծվել և գործի է դրվել ԼՂՀ պարետությունը, իսկ այնուհետև՝ ԼՂՀ մաքսային ծառայությունը։ Նրա անդամները, հանձինս Սերժ Առուշանյանի, ապագայում կազմեցին բանակի քաղբաժնի և զինվորական դատախազության առանցքային մասը։ <ref>{{cite book|first=Մուրադ|last=Պետրոսյան|title=Մեր ժամանակի մասին․ 1988-1997|page=105|publisher=Պոլիգրաֆ ՓԲԸ|date=2012|location=Ստեփանակերտ}}</ref> 1991-1992 թվականներին եղել է Ստեփանակերտի քաղաքային խորհրդի գործադիր կոմիտեին կից Վերահսկողության կոմիտեի նախագահ։ Սերժ Առուշանյանը ծանր վիրավորվել է 1992 թվականի օգոստոսին մարտական ​​գործողությունների ժամանակ` Մարտակերտի շրջանում իր ծառայողական պարտականությունները կատարելիս (որպես բռնի տեղահանված քաղաքացիների և մարդասիրական օգնության հարցերով վարչության պետի տեղակալ): Ապաքինվելուց հետո շարունակել է իր ներդրումն ունենալ Արցախի Հանրապետության քաղաքական և ռազմական կառույցներում։ 1992 թվականին Սերժ Առուշանյանը Ստեփանակերտի թիվ 22 ընտրատարածքից ընտրվել է [[Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով|ԼՂՀ Ազգային Ժողովի առաջին գումարման (Գերագույն խորհրդի)]] պատգամավոր <ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20190723223844/http://www.nankr.am/hy/2508|title=ԱՀ Ազգային Ժողով․ Պատգամավորներ․ Առուշանյան Սերժ Զավենի|date=July 23, 2019|website=web.archive.org}}</ref>։ Սերժ Առուշանյանի նախընտրական ծրագրի հիմնական թեզերն էին (համառոտ)՝ 1. Հաշվի առնելով Արցախի դե ֆակտո միավորումը Հայաստանի հետ (Լաչինի միջանցքի բացմամբ), Արցախը պետք է գործի որպես Հայաստանի Հանրապետության մաս՝ ունենա նույն քաղաքականությունը, բյուջեն, տնտեսությունը և զինված ուժերը։ 2. Ազգային ժողովը պետք է ստեղծի արդյունավետ համագործակցության մեխանիզմներ գործադիր իշխանության հետ՝ Ազգային ժողովի, այլ պետական ​​մարմինների և զինված ուժերի միջև աճող լարվածությունը լուծելու համար։ 3. Երկրի գոյությունը շարունակվող պատերազմի պայմաններում պաշտպանելու համար պետք է կանխել պառակտող քաղաքական կուսակցությունների ներթափանցումը, և կուսակցությունները պետք է համաձայնություն ձեռք բերեն Արցախի վերաբերյալ հիմնական հարցերի շուրջ։ 4. Ազգային ժողովը պետք է անհապաղ ընդունի օրենսդիր, գործադիր, դատական ​​իշխանությունների, զինված ուժերի, պետական ​​կազմակերպությունների և քաղաքացիների գործառույթները կարգավորող օրենքներ։ 5. Տնտեսական քաղաքականությունը պետք է առաջնահերթություն տա պետական ​​և կոլեկտիվ ձեռնարկություններին՝ միաժամանակ մասնավորեցնելով ոչ էական ձեռնարկությունները և չմշակված հողերը՝ խուսափելու համար խորհրդային դարաշրջանի հնացած քաղաքականության հետ կապված անցյալի ձախողումների կրկնությունից։ 6. Ազգային ժողովի գլխավոր առաջնահերթությունը պետք է լինի ցածր դասի սոցիալական պաշտպանության ամրապնդումը՝ համապատասխան օրենսդրության միջոցով։ 1993 թվականին նա դարձել է ԼՂ Պաշտպանության բանակի քաղաքական բաժնի պետի տեղակալ։<ref>{{Cite book|url = https://www.google.am/books/edition/JPRS_Report/qBENVKKYjiwC?hl=en&gbpv=1&bsq=%22serzh+arushanyan%22&dq=%22serzh+arushanyan%22&printsec=frontcover|title= JPRS Report (Կենտրոնական Եվրասիա։ Ռազմական գործեր)|publisher= Միացյալ Նահանգների համատեղ հրատարակությունների հետազոտությունների ծառայություն|date= Հուլիս 1994|page= 39}} ; {{Cite journal|url= https://www.academia.edu/89388432/1994_%D4%B9%D5%8E%D4%B1%D4%BF%D4%B1%D5%86%D4%BB_%D5%84%D4%B1%D5%85%D4%BB%D5%8D%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B6%D4%BB%D5%86%D4%B1%D4%B4%D4%B1%D4%B4%D4%B1%D5%90%D4%B8?uc-sb-sw=39|title= 1994 ԹՎԱԿԱՆԻ ՄԱՅԻՍՅԱՆ ԶԻՆԱԴԱԴԱՐԸ|էջ= 46|journal= «Պատմություն և քաղաքականություն» գիտական ​​հանդես, № 1(6)|առաջին = Գագիկ|վերջին= Ավետիսյան|date= 2020}}</ref> 1994-ից մինչև 1996թ.-ը Սերժ Առուշանյանը եղել է ԼՂ Պաշտպանության բանակի քաղաքական բաժն պետը և ԼՂՀ ՊԲ հրամանատարի տեղակալը։<ref>{{cite article | title = Սերժ ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆ ԼՂՀ պաշտպանության փոխնախարար | newspaper = Հայաստանի Հանրապետություն օրաթերթ | date = 15 հունիսի 1995 | issue = 146 | url = https://tert.nla.am/archive/NLA%20TERT/HH/1995/146_ocr.pdf }} ; {{Cite book|url= https://www.google.am/books/edition/Daily_Report/rtMVAQAAMAAJ?hl=en&gbpv=1&bsq=%22Serzh+Arushanyan%22+-wikipedia&dq=%22Serzh+Arushanyan%22+-wikipedia&printsec=frontcover0|title= Օրական Զեկույց (Կենտրոնական Եվրասիա· Համար 8-13)|publisher= ԱՄՆ Օտարերկրյա Հեռարձակումների Տեղեկատվական Ծառայություն (FBIS)|date= 1995|page= 51}}</ref> 1996թ. սեպտեմբեր արձակվել է պահեստազոր՝ պետական իշխանության այլ մարմնում պաշտոնի նշանակվելու կապակցությամբ: 1996 թվականին Սերժ Առուշանյանը դարձավ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության սոցիալական ապահովության առաջին նախարար։<ref>«ԼՂ Հանրապետություն» թերթ, համար No. 170 (425), Դեկտեմբեր 30, 1996․ Հոդված՝ Նոր կառավարության կազմը; {{Cite book|url = https://www.google.am/books/edition/Inside_Central_Asia/sQ5pAAAAMAAJ?hl=en&gbpv=1&bsq=%22Serzh+Arushanyan%22+-wikipedia&dq=%22Serzh+Arushanyan%22+-wikipedia&printsec=frontcover|title= Inside Central Asia (Issues 205-306)|publisher= BBC Monitoring|date= 1998|page= 6}} ; {{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20230921052855/http://mss.nkr.am/?p=22915|title=Կյանքից հեռացել է ԼՂՀ սոցիալական ապահովության առաջին նախարար Սերժ Զավենի Առուշանյանը &#124; ԱՀ սոցիալական զարգացման և միգրացիայի նախարարություն|website=web.archive.org}}</ref> Այդ պաշտոնում աշխատեց մինչև 1998 թվականը և նշանակալի դեր խաղաց այդ ժամանակահատվածում հանրապետությունում տիրող սոցիալական լարվածության թուլացման ու Սոցիալական ապահովության նախարարության կայացման, աշխատանքների արդյունավետության բարձրացման, վերաբնակեցման ծրագրերի իրականացման գործընթացներում: 1998թ. հունիսի 29-ին Սերժ Առուշանյանը նշանակվել է ԼՂՀ կառավարությանն առընթեր հարկային պետական վարչության պետ (ԼՂՀ նախագահի 1998թ. հունիսի 29-ի N ՆՀ -39 հրամանագիր):<ref>{{Cite web|url=http://www.tax.nk.am/index.php?name=static&id=308|title=Արցախի Հանրապետության Պետական Եկամուտների Կոմիտե․ Հարկային Ծառայության պատմությունը|website=www.tax.nk.am}}</ref> Սերժ Առուշանյանը մեծ ներդրում է ունեցել ԱՀ հարկային համակարգի ստեղծման գործում՝ աշխատելով եկամուտների հավաքագրման համար անհրաժեշտ միջոցների և ընթացակարգերի ստեղծման ուղղությամբ: Նրա ջանքերը նպաստել են պետության ֆինանսական անկախության ամրապնդմանը և տնտեսական կայունության խթանմանը Արցախի պետականաշինության կարևորագույն ժամանակահատվածում: 2002 թվականից Սերժ Առուշանյանը սկսեց ծառայությունը Հայաստանի Հանրապետության Պաշտպանության Նախարարությունում։ Հաջորդ տասնամյակի ընթացքում նա նշանակալի ավանդ ունեցավ անձնակազմի հետ տարվող աշխատանքների գործում՝ ապահովելով զորքերի մարտական պատրաստվածությունը։ Ոլորտում իր ներդրման համաար 2008թ․-ին պարգևատրվեց «Հայրենիքին Մատուցած ծառայությունների համար» երկրորդ աստիճանի մեդալով։ 2013-ից 2020 թվականներին Սերժ Առուշանյանը ղեկավարել է ՀՀ Պաշտպանության Նախարարության Զինծառայողների սոցիալական պաշտպանության վարչությունը։ Նա նշանակալի ներդրում է ունեցել գործող և նախկին զինծառայողների ու նրանց ընտանիքների համար նոր սոցիալական և առողջապահական քաղաքականությունների մշակման և իրականացման մեջ՝ ղեկավարելով կենսաթոշակների, փոխհատուցումների, բնակարանային ծրագրերի, բժշկական աջակցության և վետերանների վերաինտեգրման նախաձեռնություններ՝ բարելավելով նրանց բարեկեցությունը և ապահովելով իրավական պաշտպանվածություն։ Նա նախաձեռնել է վարչության գործառույթների և կառուցվածքի հիմնարար բարեփոխումներ՝ նպատակ ունենալով լուծել տարիների ընթացքում կուտակված խորքային խնդիրները, մասնավորապես՝ վարչության կանոնադրության և կառուցվածքի փոփոխություն, որի արդյունքում սոցիալական պաշտպանությունը դարձնել է ավելի համապարփակ, ոչ թե միայն միանվագ օգնությունների տրամադրման միջոց, նոր չափորոշիչներ՝ դրամական օգնությունների տրամադրման համար՝ բացառելով սուբյեկտիվ որոշումները և ապահովելով սոցիալական արդարություն, զորացրվող զինծառայողների համար վերապատրաստման ու աշխատանք գտնելու ծրագիր, զինհաշմանդամների ընտանիքների աջակցության ընդլայնում, ներառյալ ուսման վարձի համաֆինանսավորում, բիզնես-խորհրդատվություն ու վարկավորման աջակցություն զինծառայողներին, հաշմանդամներին և նրանց ընտանիքներին՝ զբաղվածության մակարդակը բարձրացնելու համար։<ref>{{cite article|url=http://www.hayzinvor.am/25550.html|newspaper= ՀայԶինվոր|title= ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՎ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐ|date= 27 մարտի 2014}}; {{cite article|url=http://www.hayzinvor.am/44891.html|newspaper= ՀայԶինվոր|title= ԻՄԱՑԻՐ ԵՎ ՊԱՇՏՊԱՆԻՐ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԴ. Զրույց ՀՀ ՊՆ զինծառայողների սոցիալական պաշտպանության վարչության պետ, ՔՀԾ 2-րդ դասի պետական խորհրդական ՍԵՐԺ ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆԻ հետ|date= 8 փետրվարի 2017}}; {{cite article|url=http://www.hayzinvor.am/32418.html|newspaper= ՀայԶինվոր|title= ՍՈՑԻԱԼԱՊԵՍ ՀՐԱՊՈՒՐԻՉ ԲԱՆԱԿ. Հարցազրույց ՊՆ զինծառայողների սոցիալական պաշտպանության վարչության պետ, գնդապետ ՍԵՐԺ ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆԻ հետ|date= 18 հունիսի 2015}}; {{cite video |title=Հարցազրույց Սերժ Առուշանյանի հետ 03.07.2017|url=https://www.youtube.com/watch?v=8s6_imyYCTI&t=2s|website=YouTube |publisher= Horizon Shant TV|date=7 հուլիսի 2017 |access-date=26 April 2025}}; {{cite video |title=«1000 դրամների» օրինագիծը. Սերժ Առուշանյան, Մհեր Աբրահամյան, Երկրի հարցը |url=https://www.youtube.com/watch?v=Aaj_vLSaA18&t=12s|website=YouTube |publisher= Yerkir Media - Programs |date=10 սեպտեմբերի 2019 |access-date=26 April 2025}}; {{cite web|url= https://soundcloud.com/armradio/25-32|title=Հայոց բանակ 25 - Սերժ Առուշանյան. Պաշտպանության նախարարության Զինծառայողների սոցիալական պաշտպանության վարչության պետ, Քաղաքացիական հատուկ ծառայության 2-րդ դասի պետական խորհրդական Սերժ Առուշանյանն անդրադառնում է Ապրիլյան պատերազմում զոհված և վիրավորված զինծառայողների ու նրանց ընտանիքների աջակցության աշխատանքներին|date= 2017|publisher= Հանրային Ռադիո |website= SoundCloud}}</ref> = Պարգևատրումներ = Սերժ Առուշանյանը պարգևատրվել է ՀՀ «Մարտական ծառայություն», «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 2-րդ աստիճանի, «Մարտական ծառայություն» (ԼՂՀ նախագահի թիվ 55 հրամանագիր, 07.05.2008թ.), «Մայրական երախտագիտություն», ՀՀ ՊՆ «Անդրանիկ Օզանյան», «Դրաստամատ Կանայան», «Գարեգին Նժդեհ», «Վազգեն Սարգսյան», «Անբասիր ծառայության համար» 1-ին, 2-րդ, 3-րդ աստիճանի, «ՀՀ զինված ուժեր 20 տարի», ՀՀ ոստիկանության «Համագործակցության ամրապնդման համար» մեդալներով և անվանական զենքով: [[Պատկեր:The Medal of Services to the Motherland (2nd degree).jpg|110px]] [[Պատկեր:За боевые заслуги Армения.jpg|110px]] [[Պատկեր:МЗБСА1.jpg|80px]] [[Պատկեր:МБЗСА2.jpg|80px]][[Պատկեր:МЗБСА3.jpg|80px]] [[Պատկեր:Drastamat Kanayan medal (Armenia).jpg|110px]] [[Պատկեր:Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության «Վազգեն Սարգսյան» գերատեսչական մեդալ.jpg|80px]] [[Պատկեր:Garegin Nzhdeh medal (Armenia).jpg|78px]] [[Պատկեր:Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանության «Համագործակցության ամրապնդման համար» գերատեսչական մեդալ.jpg|88px]] [[Պատկեր:Departmental jubilee medal of the Republic of Armenia Ministry of defense "RA Armed forces-20 years".jpg|80px]] b98yo6z2874mufcpyzni75afuid58g5 2 1297432 10357255 10351104 2025-06-18T09:22:19Z Garik Melqonyan 155477 10357255 wikitext text/x-wiki [[File:Snus-portion-types.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Snus-portion-types.jpg|մինի|218x218փքս|Սպիտակ (աջ) և օրիգինալ սնյուս (ձախ): Սպիտակ տարբերակն ավելի չոր է, առանց ավելացված ջրի, որպեսզի ավելի երկար պահպանվի: Օրիգինալ տարբերակի ավելացված ջուրը ստեղծում է ավելի արագ ազդեցություն:]] Սնյուս [[շվեդական ծխախոտի արտադրանք]] է։ Այն սպառվում է՝ շրթունքների տակ դնելով ծխախոտի փոշու տերևների մի պարկ, որպեսզի նիկոտինը ներծծվի [[Բերանի լորձաթաղանթ|բերանի լորձաթաղանթով]]<ref>{{Cite web |title=Snus |url=https://www.pmi.com/glossary-section/glossary/snus |access-date=2024-07-03 |website=www.pmi.com |language=en}}</ref>։ Սնյուս-ը, որը չպետք է շփոթել [[Նիկոտի|նիկոտինային տոպրակների]] հետ, բաղկացած է աղացած ծխախոտի տերևներից, աղից, ալկալիզատորից (օրինակ՝ նատրիումի կարբոնատ, նատրիումի բիկարբոնատ) և (ըստ ցանկության) բուրավետիչներ։ Վերջնական արտադրանքը վաճառվում է և՛ որպես չամրացված ծխախոտ, և՛ ծխախոտի խառնուրդի չափաբաժիններով, որը պարունակվում է թեյի տոպրակի նման փոքր տոպրակի մեջ: Սնյուսի արտադրության գործընթացը տարբերվում է այլ բերանային ծխախոտային արտադրանքների արտադրական գործընթացից: Սնյուսի ծխախոտը տաքացվում և պաստերիզացվում է, այլ ոչ թե մշակվում կամ խմորվում, ինչի արդյունքում ստացվում է ավելի քիչ վնասակար արտադրանք, որը պարունակում է [[TSNA]] քաղցկեղածին նյութերի ավելի ցածր կոնցենտրացիա՝ համեմատած այլ ավանդական ծխախոտային արտադրանքի հետ<ref>{{Cite journal |last1=Valen |first1=Håkon |last2=Becher |first2=Rune |last3=Vist |first3=Gunn Elizabeth |last4=Holme |first4=Jørn Andreas |last5=Mdala |first5=Ibrahimu |last6=Elvsaas |first6=Ida-Kristin Ørjasæter |last7=Alexander |first7=Jan |last8=Underland |first8=Vigdis |last9=Brinchmann |first9=Bendik Christian |last10=Grimsrud |first10=Tom Kristian |display-authors=2 |date=7 June 2023 |title=A systematic review of cancer risk among users of smokeless tobacco (Swedish snus) exclusively, compared with no use of tobacco |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ijc.34643?msockid=29b438786f0a6d3216442c166ef76c67 |journal=International Journal of Cancer |publisher=John Wiley & Sons Ltd |volume=153 |issue=12 |pages=1942–1953 |doi=10.1002/ijc.34643 |pmid=37480210 |access-date=27 Oct 2024 |via=Wiley Online Library |hdl-access=free |hdl=10852/105193}}</ref>:Չնայած սնյուսի և քաղցկեղի նման հիվանդությունների միջև կապի վերաբերյալ հետազոտությունները վերջնական չեն, և որոշ ուսումնասիրություններ կապ չեն գտնում սնյուսի օգտագործման և քաղցկեղի առաջացման ռիսկի բարձրացման միջև, որոշ ուսումնասիրություններ ենթադրում են կապ բերանի խոռոչի և կոկորդի քաղցկեղի առաջացման ռիսկի հետ<ref>{{Cite journal |last=Lee |first=Peter N. |date=2013-12-06 |title=Epidemiological evidence relating snus to health – an updated review based on recent publications |journal=Harm Reduction Journal |volume=10 |issue=1 |pages=36 |doi=10.1186/1477-7517-10-36 |issn=1477-7517 |pmc=4029226 |pmid=24314326 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Roosaar |first1=Ann |last2=Johansson |first2=Anna L.V. |last3=Sandborgh-Englund |first3=Gunilla |last4=Axéll |first4=Tony |last5=Nyrén |first5=Olof |date=2008 |title=Cancer and mortality among users and nonusers of snus |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ijc.23469 |journal=International Journal of Cancer |language=en |volume=123 |issue=1 |pages=168–173 |doi=10.1002/ijc.23469 |issn=1097-0215 |pmid=18412245}}</ref>: [[File:Portioned_snus.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Portioned_snus.jpg|մինի|Շվեդական General ապրանքանիշի ծխախոտային հիմքով սնյուս, որը վաճառվում է Swedish Match ընկերության կողմից։]] «Քաղցկեղ է առաջացնում» նախազգուշացնող տեքստը հեռացվել է սնյուսի փաթեթավորումից Շվեդիայում և այլ երկրներում, քանի որ գիտական ​​​​ապացույցները ցույց են տալիս, որ սնյուսի հետ կապված քաղցկեղի առաջացման ռիսկը զգալիորեն ցածր է, քան ծխելու հետ կապվածը: Պիտակավորման փոփոխությունը նպատակ ունի տրամադրել ճշգրիտ տեղեկատվություն՝ միաժամանակ զգուշացնելով սպառողներին հնարավոր առողջական խնդիրների մասին: Նիկոտինային արտադրանքները, ընդհանուր առմամբ, կապված են վերարտադրողական վնասների հետ, ինչպիսիք են մեռելածնությունը, վաղաժամ ծնունդը և ցածր քաշով ծնունդը:<ref name=":52">{{Cite journal |last1=Brinchmann |first1=Bendik C. |last2=Vist |first2=Gunn E. |last3=Becher |first3=Rune |last4=Grimsrud |first4=Tom K. |last5=Elvsaas |first5=Ida-Kristin Ørjasæter |last6=Underland |first6=Vigdis |last7=Holme |first7=Jørn A. |last8=Carlsen |first8=Karin C. Lødrup |last9=Kreyberg |first9=Ina |last10=Nordhagen |first10=Live S. |last11=Stensby Bains |first11=Karen Eline |last12=Carlsen |first12=Kai-Håkon |last13=Alexander |first13=Jan |last14=Valen |first14=Håkon |date=16 December 2022 |title=Use of Swedish smokeless tobacco during pregnancy: A systematic review of pregnancy and early life health risk |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/add.16114 |journal=Addiction |language=en |volume=118 |issue=5 |pages=789–803 |doi=10.1111/add.16114 |issn=0965-2140 |pmid=36524899 |hdl-access=free |hdl=11250/3065807}}</ref> Եվ հակառակը, ծխախոտի վրա հիմնված նիկոտինային պարկերը (հայտնի են նաև որպես «նիկոտինային պարկեր») դասակարգվում են որպես ոչ քաղցկեղածին<ref name=":0">{{Cite journal |last1=M. Jackson |first1=Joshua |last2=Weke |first2=Anthony |last3=Holliday |first3=Richard |date=October 2023 |title=Nicotine pouches: a review for the dental team |journal=British Dental Journal |language=en |volume=235 |issue=8 |pages=643–646 |doi=10.1038/s41415-023-6383-7 |issn=1476-5373 |pmc=10611559 |pmid=37891304}}</ref><ref name=":6">{{Cite web |last1=Avenue |first1=677 Huntington |last2=Boston |last3=Ma 02115 |date=2024-04-16 |title=Zyn pouches safer than smoking, but still pose risks |url=https://www.hsph.harvard.edu/news/hsph-in-the-news/zyn-pouches-safer-than-smoking-but-still-pose-risks/ |access-date=2024-07-15 |website=News |language=en-us}}</ref><ref name=":7">{{Cite news |last=Blum |first=Dani |date=2024-01-25 |title=Can Nicotine Pouches Like Zyn Harm Your Health? |url=https://www.nytimes.com/2024/01/25/well/live/zyn-nicotine-pouches-health-risks.html |access-date=2024-07-15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>, քանի որ նիկոտինն ինքնին քաղցկեղածին չէ: Այնուամենայնիվ, դրանք դեռևս վնասակար են սրտանոթային առողջության համար՝ իրենց նիկոտինի պարունակության պատճառով, և կապված են սրտանոթային հիվանդությունների, կաթվածի և վերարտադրողական վնասների չափավոր բարձր ռիսկի հետ:<ref name=":8">{{Cite web |last1=Avenue |first1=677 Huntington |last2=Boston |last3=Ma 02115 |date=2024-04-16 |title=Zyn pouches safer than smoking, but still pose risks |url=https://www.hsph.harvard.edu/news/hsph-in-the-news/zyn-pouches-safer-than-smoking-but-still-pose-risks/ |access-date=2024-07-04 |website=News |language=en-us}}</ref><ref name=":9">{{Cite web |date=2024-04-24 |title=Are Oral Nicotine Pouches Safe? {{!}} Johns Hopkins {{!}} Bloomberg School of Public Health |url=https://publichealth.jhu.edu/2024/are-oral-nicotine-pouches-safe |access-date=2024-07-04 |website=publichealth.jhu.edu |language=en}}</ref> Ծխախոտի հետևանքով մահացության հիմնական պատճառները, ներառյալ սրտանոթային հիվանդությունները՝ ծխի անոթային մակարդման և արյան անոթների պատերի վրա ազդեցությունից, հիմնականում պայմանավորված չեն նիկոտինով և, հետևաբար, չպետք է համարվեն նիկոտինային պարկերից առաջացող միջին սրտանոթային առողջության ռիսկերին հավասար<ref>{{Cite web |date=2016 |title=Nicotine without smoke Tobacco harm reduction A report by the Tobacco Advisory Group of the Royal College of Physicians |url=https://www.rcp.ac.uk/media/xcfal4ed/nicotine-without-smoke_0.pdf |website=Royal College of Physicians}}</ref>: [[File:Legal_Status_of_Snus.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Legal_Status_of_Snus.png|մինի|Ծխախոտային սնյուսի իրավական կարգավիճակը։ Ծխախոտային սնյուսի վաճառքը արգելված է ԵՄ-ում (բացառությամբ Շվեդիայի)<ref>{{Cite web |title=Burning Issues: The Global State of Tobacco Harm Reduction 2020 |url=https://gsthr.org/resources/item/burning-issues-global-state-tobacco-harm-reduction-2020 |website=Global State of Tobacco Harm Reduction}}</ref>:]] Ծխախոտային սնյուսի վաճառքն անօրինական է մի շարք երկրներում, այդ թվում՝ Ավստրալիայում, [[Նոր Զելանդիա|Նոր Զելանդիայում]] և [[Եվրամիություն|Եվրամիության]] (ԵՄ) բոլոր երկրներում, բացառությամբ Շվեդիայի<ref>{{cite journal |last1=Gray |first1=Nigel |year=2005 |title=Mixed feelings on snus |journal=The Lancet |volume=366 |issue=9490 |pages=966–7 |doi=10.1016/S0140-6736(05)67352-7 |pmid=16168760 |s2cid=706773}}</ref>: Ոչ ծխախոտային նիկոտինային տոպրակները ներկայումս չեն կարգավորվում ԵՄ մակարդակով: Այն ծխախոտային արտադրանքի ամենատարածված տեսակն է [[Շվեդիա|Շվեդիայում]]<ref>{{Cite web |date=2024-01-04 |title=Europe's war against tobacco has a new target: Nicotine |url=https://www.politico.eu/article/europe-war-against-big-tobacco-new-target-nicotine-pouch-snus-sweden/ |access-date=2024-07-15 |website=POLITICO |language=en-GB}}</ref> և [[Նորվեգիա|Նորվեգիայում]]<ref>{{cite web |date=28 June 2021 |title=What is snus and why do so many Norwegians use it? |url=https://www.thelocal.no/20210628/what-is-snus-and-why-do-so-many-norwegians-use-it/ |access-date=2022-03-17}}</ref> և հասանելի է նաև [[Շվեյցարիա|Շվեյցարիայում]]: Որոշ եվրոպական երկրներ, ինչպիսիք են [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորությունը]]<ref>{{cite web |date=28 June 2021 |title=What is snus and why do so many Norwegians use it? |url=https://www.thelocal.no/20210628/what-is-snus-and-why-do-so-many-norwegians-use-it/ |access-date=2022-03-17}}</ref>[[Իռլանդիա|,Իռլանդիան]]<ref>{{Cite web |date=2024-01-30 |title=Dáil Éireann debate. Question 507 – Health services [snus/nicotine pouches] [507/24]. |url=https://www.drugsandalcohol.ie/40431/ |access-date=2024-09-10 |website=www.oireachtas.ie |language=en}}</ref> և [[Էստոնիա|Էստոնիան]]<ref>{{cite web |date=16 July 2019 |title=Seni keelatud Snus ehk mokatubakas jõudis nüüd Eestis ametlikult müügile, and Lithuania |url=https://kasulik.delfi.ee/news/uudised/seni-keelatud-snus-ehk-mokatubakas-joudis-nuud-eestis-ametlikult-muugile?id=86848831 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200920183226/https://kasulik.delfi.ee/news/uudised/seni-keelatud-snus-ehk-mokatubakas-joudis-nuud-eestis-ametlikult-muugile?id=86848831 |archive-date=20 September 2020 |access-date=4 September 2020 |language=et}}</ref>, թույլ են տալիս ոչ ծխախոտային սնյուսի վաճառքը: սնյուսը հասանելի է նաև [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներում:]] == Ընդհանուր ակնարկ == սնյուսը պատրաստվում է աշխարհի տարբեր մասերից բերված օդում չորացրած/պաստերիզացված ծխախոտներից: Ավելի վաղ սնյուս պատրաստելու համար նախատեսված ծխախոտը չորացման էր դրվում Շվեդիայի Սկանիա և Մալարդալեն քաղաքներում: Ավելի ուշ օգտագործվել են Կենտուկիի ծխախոտներ: Աղացած ծխախոտը խառնվում է ջրի, աղի, ալկալիացնող նյութի, ինչպիսին է նատրիումի կարբոնատը կամ նատրիումի բիկարբոնատը (E500), և բուրավետիչի հետ և պատրաստվում է ճնշման տակ տաքացնելով: Տաքացման գործընթացից հետո սովորաբար ավելացվում են սննդային բուրավետիչներ: Շվեդիայում սնյուսը կարգավորվում է որպես սննդամթերք, և այդ պատճառով բոլոր բաղադրիչները նշված են սնյուսի յուրաքանչյուր առանձին փաթեթի (տուփի) պիտակի վրա: Թաց սնյուսը պարունակում է ավելի քան 50% ջուր, և Շվեդիայում սնյուսի միջին օգտագործումը տարեկան կազմում է մոտավորապես 800 գրամ (16 միավոր) մեկ անձի համար: Շվեդիայի բնակչության մոտ 12%-ը (1.1 միլիոն մարդ) օգտագործում է սնյուս:<ref>{{cite web |date=16 July 2019 |title=Seni keelatud Snus ehk mokatubakas jõudis nüüd Eestis ametlikult müügile, and Lithuania |url=https://kasulik.delfi.ee/news/uudised/seni-keelatud-snus-ehk-mokatubakas-joudis-nuud-eestis-ametlikult-muugile?id=86848831 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200920183226/https://kasulik.delfi.ee/news/uudised/seni-keelatud-snus-ehk-mokatubakas-joudis-nuud-eestis-ametlikult-muugile?id=86848831 |archive-date=20 September 2020 |access-date=4 September 2020 |language=et}}</ref> Ի տարբերություն ծխախոտի թաթախման և ծամելու, սնյուսի մեծ մասը չի ենթարկվում խմորման գործընթացի, այլ փոխարենը ենթարկվում է գոլորշու պաստերիզացման: Պաստերիզացիան կանխում է ծխախոտին հատուկ նիտրոզամինների առաջացումը խթանող մանրէների աճը՝ միաժամանակ պահպանելով սնյուսի ցանկալի կառուցվածքը և բերանում զգացողությունը: Նիկոտինի՝ ծխախոտի ցանկալի հիմնական ալկալոիդի, կլանումը մեծապես կախված է սնյուսում նիկոտինի պարունակությունից և վերջնական արտադրանքի pH-ից:[20] սնյուսի արտադրանքի համար ներդրվել է կամավոր որակի չափանիշ (Gothiatek), որը սահմանում է որոշակի վիճելի բաղադրիչների, այդ թվում՝ նիտրոզամինների, [[Ծանր մետաղներ|ծանր մետաղների]] և պոլիարոմատիկ ածխաջրածինների առավելագույն մակարդակները: Սկանդինավյան տիպի սնյուսի արտադրողների մեծ մասը հետևում է այս չափանիշին<ref>{{cite web |date=16 July 2019 |title=Seni keelatud Snus ehk mokatubakas jõudis nüüd Eestis ametlikult müügile, and Lithuania |url=https://kasulik.delfi.ee/news/uudised/seni-keelatud-snus-ehk-mokatubakas-joudis-nuud-eestis-ametlikult-muugile?id=86848831 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200920183226/https://kasulik.delfi.ee/news/uudised/seni-keelatud-snus-ehk-mokatubakas-joudis-nuud-eestis-ametlikult-muugile?id=86848831 |archive-date=20 September 2020 |access-date=4 September 2020 |language=et}}</ref>: [[File:General_Classic_No1_Løs.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:General_Classic_No1_L%C3%B8s.jpg|մինի|'''Lös Snus'''-ը թափվող ծխախոտ է՝ առանց բաժանված փաթեթիկների։ Դուք կարող եք մատների ծայրերով պատրաստել պրիլլա (փոքրիկ գունդ)։]] սնյուսը վաճառվում է տարբեր չափերի տարաներով, որոնք սկզբում պատրաստված էին ճենապակուց, փայտից, արծաթից կամ ոսկուց: Բաժանված սնյուսը սովորաբար վաճառվում է 20-24 բաժին պարունակող պլաստիկե տուփերով, որոնք պարունակում են մոտ 0.75-1 գրամ սնյուս, մինչդեռ չփաթեթավորված սնյուսը հիմնականում վաճառվում է մոմապատ ստվարաթղթե տարաներով՝ պլաստիկ կափարիչներով (նման է թաթախվող սնյուսին), 42 գ քաշով (2008 թվականից առաջ՝ 50 գ): Մինի և միջին չափաբաժիններով սնյուսները գնալով ավելի տարածված են դառնում: Այս ապրանքների մեծ մասը վաճառվում է 20 բաժին պարունակող տուփերով, յուրաքանչյուրը 0.65 կամ 0.5 գրամ քաշով, ընդհանուր առմամբ՝ 13 կամ 10 գրամից մի փոքր պակաս, հատկապես նրանց համար, ովքեր անծուխ ծխախոտի օգտագործումը թաքցնելը չափազանց կարևոր է: սնյուս-ը հասանելի է երկու հիմնական տեսակի՝ * Չփաթեթավորված սնյուսը (շվեդերեն՝ lösսնյուս) խոնավ փոշի է, որը կարող է ձևավորվել գլանաձև կամ գնդաձև՝ օգտագործելով մատների ծայրերը կամ մասնագիտացված գլանաձև սարքը: Այս վերջնական արտադրանքը հայտնի է որպես պրիս («պտտոց»), բուգա, պրիլլա կամ պրել (ժարգոն): Որոշ անհատներ, մասնավորապես երկարատև օգտագործողները, նախընտրում են պարզապես սեղմել ծխախոտը և դնել այն վերին շրթունքի տակ (հայտնի է որպես ֆերմերային պտտոց կամ կենդանի սնյուս): Այնուամենայնիվ, չփաթեթավորված սնյուսի ժողովրդականությունը աստիճանաբար գերազանցել է չափաբաժիններով այլընտրանքներին: * Պորցիոն սնյուսը (շվեդերեն՝ portionsսնյուս) սնյուսի հարմար և աննկատելի տեսակ է, որը վաճառվում է փոքր թեյի տոպրակների տեսքով՝ լցված խոնավ փոշով: Այն հասանելի է ավելի փոքր քանակությամբ՝ համեմատած փոշու փոշու հետ: Պորցիոն սնյուսը լինում է երկու տեսակի՝ ** Սկզբնական մաս. Այս ավանդական ձևը ներկայացվել է 1973 թվականին: Պարկիկի նյութը խոնավացվում է արտադրության ընթացքում, ինչի արդյունքում ստացվում է շագանակագույն, խոնավ պարկ: ** Սպիտակ չափաբաժին. Այս ձևն ունի ավելի մեղմ համ և մի փոքր ավելի դանդաղ արտազատում: Պարկիկի նյութը արտադրության ընթացքում չի խոնավացվում, ինչի արդյունքում ստացվում է սպիտակ, չոր պարկ: Պարկիկի նյութի մեջ պարունակվող ծխախոտը նույն խոնավության պարունակությունն ունի, ինչ բնօրինակ չափաբաժինային սնյուսը, բայց նիկոտինը և համը մի փոքր ավելի դանդաղ են մատակարարվում ավելի չոր պարկի պատճառով: Հատկանշական է, որ «սպիտակ չափաբաժինը» վերաբերում է ոճին, այլ ոչ թե գույնին: Որոշ սպիտակ չափաբաժինային սնյուսներ սպիտակի փոխարեն օգտագործում են սև նյութ, սակայն դեռևս համարվում են «սպիտակ չափաբաժին»: Նման սնյուսների օրինակներից են General Onyx-ը, Grovսնյուս Svart-ը (սև) և Blue Ocean-ը (կապույտ): ** Stingfree հատվածը սնյուսի և ժամանակակից նիկոտինի տոպրակների համար նախատեսված արտոնագրված տոպրակ է, որը հաստատված է ԱՄՆ-ում և Եվրոպայում: Այն ունի պաշտպանիչ կողմ, որը արդյունավետորեն նվազեցնում է օգտագործողի լնդերի և բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի այրոցի զգացողությունը և գրգռվածությունը: Պորցիաներով սնյուսը լինում է երեք չափսի՝ մինի, նորմալ/մեծ և մաքսի: Քաշը տարբեր է, բայց փաթեթների մեծ մասում նշված է զուտ քաշը: Մինի չափաբաժինները կշռում են մոտ 0.5 գ, սովորական չափաբաժինները՝ 0.8-ից 1 գ, իսկ մաքսի չափաբաժինները՝ մինչև 1.7 գ: Որոշ ապրանքանիշեր առաջարկում են սովորական չափի փաթեթի սովորական և երկար տարբերակներ: Նիկոտինի պարունակությունը տարբեր է տարբեր ապրանքանիշերի մոտ, ամենատարածվածը 8 մգ է ծխախոտի մեկ գրամի համար: Stark և Extra Stark տեսակներն ունեն ավելի բարձր նիկոտինի պարունակություն, Stark տեսակները պարունակում են 11-14 մգ, իսկ Extra Stark տեսակները՝ մինչև 22 մգ: Siberia ապրանքանիշն ունի «Չափազանց ուժեղ» սնյուս՝ ծխախոտի մեկ գրամի համար 43 մգ նիկոտինով, որը ամենաբարձրն է առկա սնյուսի մեջ: == Օգտագործումը == սնյուսը սովորաբար օգտագործվում է վերին շրթունքի տակ դնելով։ Սա ճիշտ է թե՛ ազատ սնյուսի, թե՛ մասնակի սնյուսի համար։ Պրիսը (ազատ սնյուսի սեղմված գնդիկ) կամ տոպրակը սովորաբար մնում է տեղում 30-ից 120 րոպե։ Թքելու կարիք չկա, բայց որոշները (հատկապես նոր օգտագործողները) կարող են նախընտրել դա<ref>{{Cite web |date=2024-02-15 |title=How to Use Snus and Nicotine Pouches |url=https://www.snussie.com/en/blogs/home-blogs/how-to-use-snus-and-nicotine-pouches/ |access-date=2024-11-30 |website=Snussie.com}}</ref>։ սնյուսը չի չորանում, ուստի այն կարող է շատ ավելի արագ փչանալ, քան չորացրած ծխախոտը: Մինչդեռ ծխախոտի վրա հիմնված սնյուսը սովորաբար պահվում է սառնարանում կարճաժամկետ պահպանման համար (մինչև մի քանի ամիս), այն սովորաբար սառեցվում է մեկ կամ ավելի տարի երկարատև պահպանման համար: Այն կարող է մնալ սառնարանից դուրս մեկ շաբաթ կամ ավելի՝ առանց փչանալու: Որոշ ծխախոտի վրա հիմնված սնյուսի արտադրանք առաքվում է շատ չոր, ուստի դրանք ունեն երկարացված պահպանման ժամկետ՝ առանց սառնարանային պահպանման անհրաժեշտության: Սա դրանց սկզբում ավելի դանդաղ է «կաթում», քանի որ փաթեթում նկատելի խոնավություն չկա: === Տարբերությունները այլ ծխախոտային արտադրանքներից === Բերանում օգտագործվող ծխախոտի որոշ տեսակներ կարելի է դասակարգել որպես՝ ==== Շվեդական սնյուս ==== Անծուխ ծխախոտի խոնավ տեսակ, որը սովորաբար տեղադրվում է վերին շրթունքի տակ և որը չի պահանջում թքել։ Այն վաճառվում է կամ որպես խոնավ փոշի, որը հայտնի է որպես չփաթեթավորված սնյուս, կամ փաթեթավորված է փաթեթավորված սնյուսի տեսքով, որը հայտնի է որպես չափաբաժինային սնյուս։ սնյուսը հաճախ մեղմ համեմված է սննդային ծխի բույրով, բերգամոտով, ցիտրուսային բույրով, գիհու հատապտղի հատապտղով, խոտաբույսերով և/կամ ծաղկային համերով։ Սկանդինավյան սնյուսի մեծ մասը արտադրվում է Շվեդիայում և կարգավորվում է որպես սնունդ Շվեդիայի սննդի մասին օրենքի համաձայն<ref>{{Cite web |date=2024-02-15 |title=How to Use Snus and Nicotine Pouches |url=https://www.snussie.com/en/blogs/home-blogs/how-to-use-snus-and-nicotine-pouches/ |access-date=2024-11-30 |website=Snussie.com}}</ref>։ ==== Ամերիկյան սնյուս ==== Հասանելի լինելով 1990-ականների վերջերից, սա նման է սկանդինավյան ձևին, բայց սովորաբար ունի ավելի ցածր խոնավության պարունակություն և ավելի ցածր pH, ինչը հանգեցնում է նիկոտինի ավելի ցածր կենսամատչելիության, քան սկանդինավյան տեսակները, ինչը նշանակում է, որ ավելի քիչ է կլանման համար հասանելի<ref name="snuscomparison">{{cite journal |last1=Foulds |first1=Jonathan |last2=Furberg |first2=Helena |year=2008 |title=Is low-nicotine Marlboro snus really snus? |journal=Harm Reduction Journal |volume=5 |pages=9 |doi=10.1186/1477-7517-5-9 |pmc=2288606 |pmid=18304348 |doi-access=free}}</ref>:Ամերիկյան սնյուսը հաճախ համեմվում է, օրինակ՝ անանուխով, ձմեռային կանաչով, վանիլով կամ մրգերով (օրինակ՝ բալով) և կարող է պարունակել շաքար<ref>[https://www.snusdirect.com/articles/the-differences-between-swedish-and-american-snus Differences between American and Swedish snus] SnusDirect September 2020</ref>: ==== [[Քթախոտ]] ==== Մեծ մասամբ անգլերեն, գերմանական և սկանդինավյան, շվեդերենում այն ​​անվանում են լուկտնուս, իսկ նորվեգերենում՝ լուկտեսնյուս, իսկ ԱՄՆ-ում որպես «շոտլանդական քսուկ» [մեջբերում անհրաժեշտ է], քսուկի չոր, փոշիացված ձև է։ Այն քթով ներշնչում են՝ «շնչում», բայց ոչ խորը «շնչում»։ Այն հաճախ մենթոլային կամ այլ բուրմունք ունի։ '''''[[Ծխախոտ ծամող]]''''' Հյուսիսամերիկյան և եվրոպական արտադրանք, որը հայտնի է նաև որպես chew (կամ որոշ հարավային ԱՄՆ բարբառներում՝ chaw կամ dip): Այն ծխախոտ է կարճ կամ երկար, ազատ տերևների և ցողունների տեսքով (ինչպես ծխամորճի ծխախոտը կամ ավելի երկար), կամ ավելի հազվադեպ՝ կտրատած տերևների և ցողունների տեսքով, որոնք սեղմված են բլոկների՝ խցանների, կամ նույնիսկ մանրացված կտորների տեսքով, որոնք սեղմված են գնդիկների տեսքով: Որոշ ապրանքանիշեր կտրատվում են շատ ավելի նուրբ ազատ թելերի, ինչպես ծխախոտի գլանափաթեթավոր ծխախոտը: Chew-ը տեղադրվում է այտի և լնդերի միջև կամ ակտիվորեն ծամվում է: Այն առաջացնում է առատ թքարտադրություն, հատկապես ծամելիս, և կերակրափողի վրա իր գրգռիչ (նույնիսկ սրտխառնոց առաջացնող) ազդեցության պատճառով այս «հյութը» սովորաբար պահանջում է թքել: Ծամող ծխախոտը Հյուսիսային Ամերիկայի վաղուց հաստատված ծխախոտի տեսակ է (ստացված Ամերիկայի բնիկ ժողովուրդների կողմից ծխախոտի հում տերևի ավանդական օգտագործումից) և օրինական է նաև Եվրոպական Միությունում: Ծամող ծխախոտը երբեմն համեմվում է, օրինակ՝ ձմեռային կանաչով, խնձորով կամ բալով: '''[[Ծխախոտի թաթախում]]''' Հայտնի է նաև որպես թաթախված, թքված ծխախոտ կամ, երկիմաստորեն, խոնավ սնաֆ, սա ծխախոտի տարածված ամերիկյան տեսակ է: Այն խոնավ է և որոշ չափով մանրացված, բայց ավելի քիչ, քան սնուսը: Թաթախված ծխախոտը (այդպես է կոչվում, քանի որ օգտագործողները մատները թաթախում են փաթեթի մեջ՝ մի մասը սեղմելու և բերանը մտցնելու համար) տեղադրվում է ստորին շրթունքի կամ այտի և լնդերի միջև. այն չի օգտագործվում քթային ճանապարհով: Ինչպես ծամելու ծխախոտի դեպքում, թքարտադրությունը առատ է և սովորաբար թքում է: Թաթախված ծխախոտը սովորաբար համեմվում է, ավանդաբար՝ ձմեռային կանաչով կամ անանուխով, չնայած այժմ հասանելի են շատ այլ համեմունքներ, մինչդեռ որոշ անհոտ ապրանքանիշեր շարունակում են մնալ ժողովրդականություն վայելող: 1980-ականների կեսերից սկսած՝ մի քանի ապրանքանիշեր ամերիկյան թաթախված ծխախոտը փաթեթավորել են ծակոտկեն պարկերի մեջ, ինչպիսիք օգտագործվում են սկանդինավյան և ամերիկյան սնուսի շատ ապրանքանիշերի համար: '''Քեմա''' Այս ալժիրական արտադրանքը խոնավ ծխախոտ է, որը շատ առումներով նման է սկանդինավյան սնուսին: Ալժիրից դուրս այն առավել հայտնի է որպես «Մակլա», անունը ծագում է ալժիրական «Մակլա Էլ Հիլալ» ապրանքանիշից, որն առաջին անգամ այս տեսակի անծուխ ծխախոտը արտադրել է ֆրանսիական գաղութացման ժամանակ:[1] Այն տեղադրվում է վերին շրթունքի վրա սնուսի նման ձևով. այն տարբերվում է նրանով, որ ավելի մանրացված է և ունի ավելի բարձր նիկոտինի պարունակություն և pH մակարդակ: Եվրոպական Միության տարածքում վաճառքը օրինական է՝ որպես ծամելու ծխախոտ դասակարգվելու պատճառով: Դրա անվտանգությունը սնուսի համեմատ բավարար չափով ուսումնասիրված չէ: == Տես նաև == == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} o43g1ymu2rvztcwqibka8hxreqa7xax 0 1297583 10356704 10354569 2025-06-17T16:49:23Z 83.139.28.7 Fixed typo 10356704 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,15}} {{չշփոթել|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի}} '''Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի''' ([[անգլերեն|անգլ.]]՝ Seventh-day Baptist Church, կրճատ՝ SDB), քրիստոնեական, [[բողոքականություն|բողոքական]], [[բապտիստական]] [[հարանվանություն]], որը միավորում է [[շաբաթապահություն|շաբաթ օրը սուրբ պահող]] բապտիստներին։ Պաշտոնապես հիմնադրվել է 1651 թվականին [[Լոնդոն]]ում։<ref>https://www.seventhdaybaptist.org/</ref> {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն=քրիստոնեություն, [[բողոքականություն]], [[բապտիզմ]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի |անուն=Seventh-Day Baptist church (SDB) |տեսակ= |պատկեր=First_Seventh_Day_Baptist_Church_of_Hopkinton,_Ashaway_RI.JPG|մինի |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ=ավելի քան 20 երկիր |երկիր= |նախկինկրոն= |անդամ= 20.000 |այցելու= |կայք= https://www.seventhdaybaptist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել= 1650 թ., Անգլիա |հիմնադիր=. |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում= }} [[Պատկեր:MAIN_STREET_HISTORIC_DISTRICT,_WESTERLY,_WASHINGTON_COUNTY.jpg|մինի]] == Պատմություն == [[Պատկեր:Dr._Peter_Chamberlen_"o_terceiro".jpg|մինի]] [[Պատկեր:Igreja_Batista_do_Sétimo_Dia_em_Newport_-_Rhode_Island.jpg|մինի|1884 թ. լուսանկար]] [[Պատկեր:Cottrell_Plant_in_Westerly.JPG|մինի]] == Ուսմունք == Յոթերորդ օրվա բապտիստների դավանաբանությունը համապատասխանում է ընդհանուր [[Բապտիզմ|բապտիստական]] [[Աստվածաբանություն|թեոլոգիային]], որն էլ իր հերթին ընդունում է [[բողոքականություն|բողոքականության]] հիմնադրույթները, պարզապես այն առանձնանում է [[Շաբաթապահություն|շաբաթապահությամբ]]՝ սուրբ պահելով շաբաթ օրը [[կիրակի]]ի փոխարեն, == Ներկա դրություն == [[Պատկեր:Mapa-múndi_com_conferências_da_Federação_Mundial_Batista_do_Sétimo_Dia.png|մինի]] == Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ == {{հիմնական|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} == Տես նաև == *[[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]] *[[Բողոքականություն]] *[[Շաբաթապահություն]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] cql18pm0li17vj2bcdduhc4unl5d207 10356721 10356704 2025-06-17T17:32:38Z 217.76.11.227 /* Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ */ Fixed typo 10356721 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,15}} {{չշփոթել|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի}} '''Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի''' ([[անգլերեն|անգլ.]]՝ Seventh-day Baptist Church, կրճատ՝ SDB), քրիստոնեական, [[բողոքականություն|բողոքական]], [[բապտիստական]] [[հարանվանություն]], որը միավորում է [[շաբաթապահություն|շաբաթ օրը սուրբ պահող]] բապտիստներին։ Պաշտոնապես հիմնադրվել է 1651 թվականին [[Լոնդոն]]ում։<ref>https://www.seventhdaybaptist.org/</ref> {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն=քրիստոնեություն, [[բողոքականություն]], [[բապտիզմ]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի |անուն=Seventh-Day Baptist church (SDB) |տեսակ= |պատկեր=First_Seventh_Day_Baptist_Church_of_Hopkinton,_Ashaway_RI.JPG|մինի |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ=ավելի քան 20 երկիր |երկիր= |նախկինկրոն= |անդամ= 20.000 |այցելու= |կայք= https://www.seventhdaybaptist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել= 1650 թ., Անգլիա |հիմնադիր=. |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում= }} [[Պատկեր:MAIN_STREET_HISTORIC_DISTRICT,_WESTERLY,_WASHINGTON_COUNTY.jpg|մինի]] == Պատմություն == [[Պատկեր:Dr._Peter_Chamberlen_"o_terceiro".jpg|մինի]] [[Պատկեր:Igreja_Batista_do_Sétimo_Dia_em_Newport_-_Rhode_Island.jpg|մինի|1884 թ. լուսանկար]] [[Պատկեր:Cottrell_Plant_in_Westerly.JPG|մինի]] == Ուսմունք == Յոթերորդ օրվա բապտիստների դավանաբանությունը համապատասխանում է ընդհանուր [[Բապտիզմ|բապտիստական]] [[Աստվածաբանություն|թեոլոգիային]], որն էլ իր հերթին ընդունում է [[բողոքականություն|բողոքականության]] հիմնադրույթները, պարզապես այն առանձնանում է [[Շաբաթապահություն|շաբաթապահությամբ]]՝ սուրբ պահելով շաբաթ օրը [[կիրակի]]ի փոխարեն, == Ներկա դրություն == [[Պատկեր:Mapa-múndi_com_conferências_da_Federação_Mundial_Batista_do_Sétimo_Dia.png|մինի]] == Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ == {{հիմնական|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Ռեյչել Օուքս Պրեստոնը կարևոր դեր խաղաց [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու]] կողմից [[շաբաթապահություն|շաբաթապահության]] ընդունման հարցում, որին առաջին շաբաթապահ ադվենտիստները փոստարկղորեն ծանոթացանք նրա միջոցով։ == Տես նաև == *[[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]] *[[Բողոքականություն]] *[[Շաբաթապահություն]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] o69kljiyrbxrgtldujktxmuu8b69uki 10356729 10356721 2025-06-17T17:38:06Z 217.76.15.220 /* Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ */ Fixed typo 10356729 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,15}} {{չշփոթել|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի}} '''Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի''' ([[անգլերեն|անգլ.]]՝ Seventh-day Baptist Church, կրճատ՝ SDB), քրիստոնեական, [[բողոքականություն|բողոքական]], [[բապտիստական]] [[հարանվանություն]], որը միավորում է [[շաբաթապահություն|շաբաթ օրը սուրբ պահող]] բապտիստներին։ Պաշտոնապես հիմնադրվել է 1651 թվականին [[Լոնդոն]]ում։<ref>https://www.seventhdaybaptist.org/</ref> {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն=քրիստոնեություն, [[բողոքականություն]], [[բապտիզմ]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի |անուն=Seventh-Day Baptist church (SDB) |տեսակ= |պատկեր=First_Seventh_Day_Baptist_Church_of_Hopkinton,_Ashaway_RI.JPG|մինի |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ=ավելի քան 20 երկիր |երկիր= |նախկինկրոն= |անդամ= 20.000 |այցելու= |կայք= https://www.seventhdaybaptist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել= 1650 թ., Անգլիա |հիմնադիր=. |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում= }} [[Պատկեր:MAIN_STREET_HISTORIC_DISTRICT,_WESTERLY,_WASHINGTON_COUNTY.jpg|մինի]] == Պատմություն == [[Պատկեր:Dr._Peter_Chamberlen_"o_terceiro".jpg|մինի]] [[Պատկեր:Igreja_Batista_do_Sétimo_Dia_em_Newport_-_Rhode_Island.jpg|մինի|1884 թ. լուսանկար]] [[Պատկեր:Cottrell_Plant_in_Westerly.JPG|մինի]] == Ուսմունք == Յոթերորդ օրվա բապտիստների դավանաբանությունը համապատասխանում է ընդհանուր [[Բապտիզմ|բապտիստական]] [[Աստվածաբանություն|թեոլոգիային]], որն էլ իր հերթին ընդունում է [[բողոքականություն|բողոքականության]] հիմնադրույթները, պարզապես այն առանձնանում է [[Շաբաթապահություն|շաբաթապահությամբ]]՝ սուրբ պահելով շաբաթ օրը [[կիրակի]]ի փոխարեն, == Ներկա դրություն == [[Պատկեր:Mapa-múndi_com_conferências_da_Federação_Mundial_Batista_do_Sétimo_Dia.png|մինի]] == Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ == {{հիմնական|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Ռեյչել Օուքս Պրեստոնը կարևոր դեր խաղաց [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու]] կողմից [[շաբաթապահություն|շաբաթապահության]] ընդունման հարցում, որին առաջին շաբաթապահ ադվենտիստները փոստարկղորեն ծանոթացանք նրա միջոցով։<ref>[https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AIQ1&highlight=Rachel|oaks|Preston| Ռեյչել Օուքս Պրեստոն, Ադվենտիստական հանրագիտարան (անգլ.)]</ref> == Տես նաև == *[[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]] *[[Բողոքականություն]] *[[Շաբաթապահություն]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] 8t62h6euwraf9in9nhtnxaxfe9viggu 10356738 10356729 2025-06-17T17:44:16Z 217.76.15.220 /* Ուսմունք */ Fixed typo 10356738 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,15}} {{չշփոթել|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի}} '''Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի''' ([[անգլերեն|անգլ.]]՝ Seventh-day Baptist Church, կրճատ՝ SDB), քրիստոնեական, [[բողոքականություն|բողոքական]], [[բապտիստական]] [[հարանվանություն]], որը միավորում է [[շաբաթապահություն|շաբաթ օրը սուրբ պահող]] բապտիստներին։ Պաշտոնապես հիմնադրվել է 1651 թվականին [[Լոնդոն]]ում։<ref>https://www.seventhdaybaptist.org/</ref> {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն=քրիստոնեություն, [[բողոքականություն]], [[բապտիզմ]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի |անուն=Seventh-Day Baptist church (SDB) |տեսակ= |պատկեր=First_Seventh_Day_Baptist_Church_of_Hopkinton,_Ashaway_RI.JPG|մինի |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ=ավելի քան 20 երկիր |երկիր= |նախկինկրոն= |անդամ= 20.000 |այցելու= |կայք= https://www.seventhdaybaptist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել= 1650 թ., Անգլիա |հիմնադիր=. |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում= }} [[Պատկեր:MAIN_STREET_HISTORIC_DISTRICT,_WESTERLY,_WASHINGTON_COUNTY.jpg|մինի]] == Պատմություն == [[Պատկեր:Dr._Peter_Chamberlen_"o_terceiro".jpg|մինի]] [[Պատկեր:Igreja_Batista_do_Sétimo_Dia_em_Newport_-_Rhode_Island.jpg|մինի|1884 թ. լուսանկար]] [[Պատկեր:Cottrell_Plant_in_Westerly.JPG|մինի]] == Ուսմունք == Յոթերորդ օրվա բապտիստների դավանաբանությունը համապատասխանում է ընդհանուր [[Բապտիզմ|բապտիստական]] [[Աստվածաբանություն|թեոլոգիային]], որն էլ իր հերթին ընդունում է [[բողոքականություն|բողոքականության]] հիմնադրույթները, պարզապես այն առանձնանում է [[Շաբաթապահություն|շաբաթապահությամբ]]՝ սուրբ պահելով շաբաթ օրը [[կիրակի]]ի փոխարեն,<ref>https://biblehub.com/q/what_is_the_seventh_day_baptist_church.htm?utm_source=chatgpt.com</ref> == Ներկա դրություն == [[Պատկեր:Mapa-múndi_com_conferências_da_Federação_Mundial_Batista_do_Sétimo_Dia.png|մինի]] == Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ == {{հիմնական|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Ռեյչել Օուքս Պրեստոնը կարևոր դեր խաղաց [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու]] կողմից [[շաբաթապահություն|շաբաթապահության]] ընդունման հարցում, որին առաջին շաբաթապահ ադվենտիստները փոստարկղորեն ծանոթացանք նրա միջոցով։<ref>[https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AIQ1&highlight=Rachel|oaks|Preston| Ռեյչել Օուքս Պրեստոն, Ադվենտիստական հանրագիտարան (անգլ.)]</ref> == Տես նաև == *[[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]] *[[Բողոքականություն]] *[[Շաբաթապահություն]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] ktz5b8bv992x9cvpqbisjr8ak3ssviz 10356747 10356738 2025-06-17T17:51:07Z 23artashes 2675 10356747 wikitext text/x-wiki {{չշփոթել|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի}} '''Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի''' ([[անգլերեն|անգլ.]]՝ Seventh-day Baptist Church, կրճատ՝ SDB), քրիստոնեական, [[բողոքականություն|բողոքական]], [[բապտիստական]] [[հարանվանություն]], որը միավորում է [[շաբաթապահություն|շաբաթ օրը սուրբ պահող]] բապտիստներին։ Պաշտոնապես հիմնադրվել է 1651 թվականին [[Լոնդոն]]ում։<ref>https://www.seventhdaybaptist.org/</ref> {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն=քրիստոնեություն, [[բողոքականություն]], [[բապտիզմ]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի |անուն=Seventh-Day Baptist church (SDB) |տեսակ= |պատկեր=First_Seventh_Day_Baptist_Church_of_Hopkinton,_Ashaway_RI.JPG|մինի |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ=ավելի քան 20 երկիր |երկիր= |նախկինկրոն= |անդամ= 20.000 |այցելու= |կայք= https://www.seventhdaybaptist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել= 1650 թ., Անգլիա |հիմնադիր=. |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում= }} [[Պատկեր:MAIN_STREET_HISTORIC_DISTRICT,_WESTERLY,_WASHINGTON_COUNTY.jpg|մինի]] == Պատմություն == [[Պատկեր:Dr._Peter_Chamberlen_"o_terceiro".jpg|մինի]] [[Պատկեր:Igreja_Batista_do_Sétimo_Dia_em_Newport_-_Rhode_Island.jpg|մինի|1884 թ. լուսանկար]] [[Պատկեր:Cottrell_Plant_in_Westerly.JPG|մինի]] == Ուսմունք == Յոթերորդ օրվա բապտիստների դավանաբանությունը համապատասխանում է ընդհանուր [[Բապտիզմ|բապտիստական]] [[Աստվածաբանություն|թեոլոգիային]], որն էլ իր հերթին ընդունում է [[բողոքականություն|բողոքականության]] հիմնադրույթները, պարզապես այն առանձնանում է [[Շաբաթապահություն|շաբաթապահությամբ]]՝ սուրբ պահելով շաբաթ օրը [[կիրակի]]ի փոխարեն,<ref>https://biblehub.com/q/what_is_the_seventh_day_baptist_church.htm?utm_source=chatgpt.com</ref> == Ներկա դրություն == [[Պատկեր:Mapa-múndi_com_conferências_da_Federação_Mundial_Batista_do_Sétimo_Dia.png|մինի]] == Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ == {{հիմնական|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Ռեյչել Օուքս Պրեստոնը կարևոր դեր խաղաց [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու]] կողմից [[շաբաթապահություն|շաբաթապահության]] ընդունման հարցում, որին առաջին շաբաթապահ ադվենտիստները փոստարկղորեն ծանոթացանք նրա միջոցով։<ref>[https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AIQ1&highlight=Rachel|oaks|Preston| Ռեյչել Օուքս Պրեստոն, Ադվենտիստական հանրագիտարան (անգլ.)]</ref> == Տես նաև == *[[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]] *[[Բողոքականություն]] *[[Շաբաթապահություն]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] e7mfj4qsv0jv9opd3669aaz6la4shqn 10356748 10356747 2025-06-17T17:54:19Z 217.76.15.220 Fixed typo 10356748 wikitext text/x-wiki {{չշփոթել|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի}} '''Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի''' ([[անգլերեն|անգլ.]]՝ Seventh-day Baptist Church, կրճատ՝ SDB), քրիստոնեական, [[բողոքականություն|բողոքական]], [[բապտիստական]] [[հարանվանություն]], որը միավորում է [[շաբաթապահություն|շաբաթ օրը սուրբ պահող]] բապտիստներին։ Պաշտոնապես հիմնադրվել է 1651 թվականին [[Լոնդոն]]ում։<ref>https://www.seventhdaybaptist.org/</ref> {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն=քրիստոնեություն, [[բողոքականություն]], [[բապտիզմ]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի |անուն=Seventh-Day Baptist church (SDB) |տեսակ= |պատկեր=First_Seventh_Day_Baptist_Church_of_Hopkinton,_Ashaway_RI.JPG|մինի |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ=ավելի քան 20 երկիր |երկիր= |նախկինկրոն= |անդամ= 20.000 |այցելու= |կայք= https://www.seventhdaybaptist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել= 1650 թ., Անգլիա |հիմնադիր=. |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում= }} [[Պատկեր:MAIN_STREET_HISTORIC_DISTRICT,_WESTERLY,_WASHINGTON_COUNTY.jpg|մինի]] == Պատմություն == [[Պատկեր:Dr._Peter_Chamberlen_"o_terceiro".jpg|մինի]] [[Պատկեր:Igreja_Batista_do_Sétimo_Dia_em_Newport_-_Rhode_Island.jpg|մինի|1884 թ. լուսանկար]] [[Պատկեր:Cottrell_Plant_in_Westerly.JPG|մինի]] == Ուսմունք == Յոթերորդ օրվա բապտիստների դավանաբանությունը լայնորեն համընկնում է ընդհանուր բապտիստական և լայն առումով՝ [[բողոքականություն|բողոքական]] [[աստվածաբանություն|թեոլոգիա]]յի հետ, սակայն առանձնանում է [[շաբաթապահություն|շաբաթապահությամբ]]՝ շաբաթ օրը շեշտելով որպես սրբազան՝ [[կիրակի]]ի փոխարեն։<ref>https://biblehub.com/q/what_is_the_seventh_day_baptist_church.htm?utm_source=chatgpt.com</ref> == Ներկա դրություն == [[Պատկեր:Mapa-múndi_com_conferências_da_Federação_Mundial_Batista_do_Sétimo_Dia.png|մինի]] == Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ == {{հիմնական|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Ռեյչել Օուքս Պրեստոնը կարևոր դեր խաղաց [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու]] կողմից [[շաբաթապահություն|շաբաթապահության]] ընդունման հարցում, որին առաջին շաբաթապահ ադվենտիստները փոստարկղորեն ծանոթացանք նրա միջոցով։<ref>[https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AIQ1&highlight=Rachel|oaks|Preston| Ռեյչել Օուքս Պրեստոն, Ադվենտիստական հանրագիտարան (անգլ.)]</ref> == Տես նաև == *[[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]] *[[Բողոքականություն]] *[[Շաբաթապահություն]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] mueyal99oh7yrylns0vnc9nu6mwind2 10356749 10356748 2025-06-17T17:55:32Z 217.76.15.220 Fixed typo 10356749 wikitext text/x-wiki {{չշփոթել|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի}} '''Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի''' ([[անգլերեն|անգլ.]]՝ Seventh-day Baptist Church, կրճատ՝ SDB), քրիստոնեական, [[բողոքականություն|բողոքական]], [[բապտիստական]] [[հարանվանություն]], որը միավորում է [[շաբաթապահություն| շաբաթապահ]] բապտիստներին։ Պաշտոնապես հիմնադրվել է 1650 թվականին [[Լոնդոն]]ում։<ref>https://www.seventhdaybaptist.org/</ref> {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի |կրոնադավանություն=քրիստոնեություն, [[բողոքականություն]], [[բապտիզմ]] |եկեղեցու անուն=Յոթերորդ օրվա բապտիստների եկեղեցի |անուն=Seventh-Day Baptist church (SDB) |տեսակ= |պատկեր=First_Seventh_Day_Baptist_Church_of_Hopkinton,_Ashaway_RI.JPG|մինի |img= |պտկ= |ետնապատկեր= |նկարագրություն= |հղում= |ալտերնատիվ= |տեղադրություն= |աշխարհ=ավելի քան 20 երկիր |երկիր= |նախկինկրոն= |անդամ= 20.000 |այցելու= |կայք= https://www.seventhdaybaptist.org/ |նախկին անուն= |հիմնվել= 1650 թ., Անգլիա |հիմնադիր=. |նվիրում= |նվիման թիվ= |պաշտամունք= |մարդիկ= |coordinates format= |Վիքիպահեստում= }} [[Պատկեր:MAIN_STREET_HISTORIC_DISTRICT,_WESTERLY,_WASHINGTON_COUNTY.jpg|մինի]] == Պատմություն == [[Պատկեր:Dr._Peter_Chamberlen_"o_terceiro".jpg|մինի]] [[Պատկեր:Igreja_Batista_do_Sétimo_Dia_em_Newport_-_Rhode_Island.jpg|մինի|1884 թ. լուսանկար]] [[Պատկեր:Cottrell_Plant_in_Westerly.JPG|մինի]] == Ուսմունք == Յոթերորդ օրվա բապտիստների դավանաբանությունը լայնորեն համընկնում է ընդհանուր բապտիստական և լայն առումով՝ [[բողոքականություն|բողոքական]] [[աստվածաբանություն|թեոլոգիա]]յի հետ, սակայն առանձնանում է [[շաբաթապահություն|շաբաթապահությամբ]]՝ շաբաթ օրը շեշտելով որպես սրբազան՝ [[կիրակի]]ի փոխարեն։<ref>https://biblehub.com/q/what_is_the_seventh_day_baptist_church.htm?utm_source=chatgpt.com</ref> == Ներկա դրություն == [[Պատկեր:Mapa-múndi_com_conferências_da_Federação_Mundial_Batista_do_Sétimo_Dia.png|մինի]] == Կապը առաջին յոթերորդ օրվա ադվենտիստների հետ == {{հիմնական|Ռեյչել Օուքս Պրեստոն}} Ռեյչել Օուքս Պրեստոնը կարևոր դեր խաղաց [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու]] կողմից [[շաբաթապահություն|շաբաթապահության]] ընդունման հարցում, որին առաջին շաբաթապահ ադվենտիստները փոստարկղորեն ծանոթացանք նրա միջոցով։<ref>[https://encyclopedia.adventist.org/article?id=AIQ1&highlight=Rachel|oaks|Preston| Ռեյչել Օուքս Պրեստոն, Ադվենտիստական հանրագիտարան (անգլ.)]</ref> == Տես նաև == *[[Ռեյչել Օուքս Պրեստոն]] *[[Բողոքականություն]] *[[Շաբաթապահություն]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] 980xuhawp4hphw7fr2zt0roddccx4qp 0 1297634 10356708 10312728 2025-06-17T17:02:58Z Էլֆուհի 118681 10356708 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ | պատկեր = Louane at ESC2025 for France 6.jpg }} '''Աննա Էդվիգ Մարիա Ռայխերտ'''<ref>{{Cite web |title=A L'AUTRE |url=https://www.ascap.com/repertory#/ace/search/workID/921098839 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170206145055/https://www.ascap.com/repertory#/ace/search/workID/921098839 |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 6 |access-date=2024 թ․ օգոստոսի 2 |website=[[American Society of Composers Authors and Publishers |ASCAP]] |publisher=American Society of Composers, Authors and Publishers}}</ref> ({{ԱԾ}}), հայտնի է իր [[Բեմական անուն|բեմական անվամբ՝]] '''Լուան Էմերա''' կամ պարզապես '''Լուան''', ֆրանսիացի երգչուհի և դերասանուհի։ Ֆրանսիայում նա հայտնի դարձավ «The Voice: la plus belle voix» նախագծի 2013 թվականի եթերաշրջանի կիսաեզրափակիչ դուրս գալու շնորհիվ, իսկ միջազգային ճանաչում ձեռք բերեց 2014 թվականի «Բելյե ընտանիքը» ֆիլմում իր դերակատարմամբ, որի համար նա արժանացավ «Սեզար» մրցանակի՝ որպես ամենախոստումնալից դերասանուհի։ Նա պատրաստվում է ներկայացնել Ֆրանսիան [[Եվրատեսիլ 2025 երգի մրցույթ|«Եվրատեսիլ 2025» երգի մրցույթում]]՝ «Maman» երգով։ == Վաղ կյանք == Աննա Պեյշերը ծնվել է Սենտ-Կատրինում 1996 թվականի նոյեմբերի 26-ին<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ նոյեմբերի 21 |title=Louane : de sa passion pour Hannah Montana à son feat le plus fun l Trou Story l Konbini |url=https://www.youtube.com/watch?v=3wYe7CvpA3o&t=11s |publisher=Youtube |language=fr}}</ref>, նա մեծացել է Ֆրանսիայի [[Պա դը Կալե|Պա-դը-Կալե]] դեպարտամենտում՝ իր չորս քույրերի և միակ եղբոր՝ Բենուայի հետ<ref name="EUR2">{{Cite web |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Louane Emera, de The Voice à La famille Bélier |url=http://www.europe1.fr/cinema/qui-est-louane-emera-l-heroine-de-la-famille-belier-2319707 |publisher=Europe 1 |language=fr}}</ref>: Լուանի հայրը՝ Ժան-Պիեռ Պեյշերը, ֆրանսիացի էր՝ լեհ մոր և գերմանացի հոր որդի։ Նրա մայրը՝ Իզաբել Պինտո դոս Սանտոսը, բրազիլացի-պորտուգալացի էր, պորտուգալացի հոր և բրազիլացի մոր դուստր<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ մարտի 2 |title=Louane: Chambre 12, l'adolescence douloureuse |url=http://www.gala.fr/l_actu/news_de_stars/louane_chambre_12_l_adolescence_douloureuse_336836 |publisher=Gala |language=fr}}</ref>։ 2008 թվականին նա մասնակցեց Direct 8 հեռուստաալիքով հեռարձակվող «L'École des stars» ֆրանսիական երաժշտական մրցույթին<ref>{{Cite web |last=Assma Maad |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Louane Emera, la voix émouvante de "La Famille Bélier" |url=http://madame.lefigaro.fr/people/louane-emera-nouvel-espoir-feminin-171214-93465 |access-date=2015 թ․ հունվարի 28 |website=lefigaro.fr |publisher=[[Le Figaro]] |language=fr}}</ref>։ Լուանը, որի մոտ ութ տարեկանում ախտորոշվել էր [[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|ուշադրության դեֆիցիտի և հիպերակտիվության]] համախտանիշ<ref>[https://www.nrj.fr/podcast-club/retrouvez-louane-dans-le-dernier-episode-de-lalala-71354380 Louane sur NRJ]</ref> ասել է, որ իր ծնողները հաճախ ստիպված են եղել պատժել իրեն [[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|գերակտիվության]] պատճառով, բայց ինքը շատ բան է սովորել նրանցից կարգապահության մասին, և որ նրանք միշտ սիրով են վերաբերվել իրեն<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ փետրվարի 12 |title="J'étais une gamine hyperactive et turbulente" |url=http://www.20min.ch/ro/entertainment/people/story/18910385 |access-date=2017 թ․ մարտի 20 |website=[[20 Minuten]] |language=fr}}</ref>։ Լուանը կորցրել է իր երկու ծնողներին դեռահասության տարիներին։ Նրա «[[Imagine (երգ)|Imagine]]» երգի կատարումը նվիրված էր հորը, որը մահացել էր «The Voice»-ում իր ելույթից ընդամենը երեք ամիս առաջ, իսկ մայրը մահացել էր 2014 թվականին՝ երկարատև հիվանդությունից հետո<ref>{{Cite web |last=Capucine Trollion |date=2015 թ․ հունվարի 28 |title=5 choses à savoir sur Louane Emera : de ''The Voice'' aux Césars |url=http://www.elle.fr/Loisirs/Cinema/News/5-choses-a-savoir-sur-Louane-Emera-de-The-Voice-aux-Cesar-2882952 |access-date=2015 թ․ հունվարի 28 |website=elle.fr |publisher=[[Elle (magazine)|Elle]] |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |last=Claire Courbet |date=2015 թ․ հունվարի 19 |title=Louane Emera passera l'épreuve de langue des signes au bac |url=http://www.lefigaro.fr/cinema/2015/01/19/03002-20150119ARTFIG00251-louane-emera-passera-l-epreuve-de-langue-des-signes-au-bac.php |access-date=2015 թ․ հունվարի 28 |website=lefigaro.fr |publisher=[[Le Figaro]] |language=fr}}</ref>։ == Կարիերա == === Երաժշտություն === 2013 թվականին նրա առաջին իրական առաջընթացը եղավ «The Voice: la plus belle voix»''-''ի երկրորդ եթերաշրջանին մասնակցելը։ Նա լսումների է մասնակցել Ուիլյամ Շելլերի «Un homme heureux» ստեղծագործության համար, որտեղ բոլոր չորս մարզիչները [[Ֆլորան Պանյի|՝ Ֆլորան Պանյին]], Ջենիֆերը, Լուի Բերտինյակը և [[Գարու|Գարուն,]] շրջվել են։ Նա որոշեց միանալ Լուի Բերտինյակի թիմին։ Նրա «կույր լսումների» դրվագը հեռարձակվել է 2013 թվականի փետրվարի 16-ին։ 2013 թվականի մարտի 23-ին, «Երաժշտական մարտեր» փուլի ժամանակ, Բերտինյակը նրան ընտրեց իր մրցակից Դիանա Էսպիրի դեմ, այն բանից հետո, երբ երկուսն էլ կատարեցին [[Նատալի Իմբրուլյա|Նատալի Իմբրուլիայի]] «Torn» երգը։ Կենդանի ելույթների փուլերի ժամանակ նա կատարեց [[Միշել Լեգրան|Միշել Լեգրանի]] «Les moulins de mon cœur» երգը և փրկվեց հանրության քվեարկության շնորհիվ։ 2013 թվականի ապրիլի 27-ին նա կատարեց [[Կարլի Ռեյ Ջեպսեն|Քարլի Ռեյ Ջեպսենի]] «[[Call Me Maybe]]» երգը, և նրա մենթոր-մարզիչը փրկեց նրան ելույթից։ Լենոնի «Imagine» երգը նվիրված լինելով իր մահացած հորը, նա կրկին փրկվեց հանրության քվեարկության շնորհիվ։ Սակայն նրա բախտն ավարտվեց կիսաեզրափակչում՝ Կարլա Բրունիի «Quelqu'un m'a dit» երգի կատարմամբ։ Նա ուներ 74 միավոր, մինչդեռ «Թիմ Բերտինյակ»-ի կիսաեզրափակչի մյուս մասնակից Լոիսն ուներ 76 միավոր։ Հետևաբար, Լուանը դուրս մնաց պայքարից՝ զբաղեցնելով 5-ից 8-րդ տեղերը։ 2015 թվականի փետրվարի 5-ին նա բացեց [[Ջեսսի Ջեյ|Ջեսի Ջեյի]] շոուքեյսը Փարիզում։ Նրա դեբյուտային ստուդիական ալբոմը՝ Chambre 12-ը, թողարկվել է 2015 թվականի մարտի 2-ին<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հունվարի 20 |title=Rafraîchissante Louane |url=http://www.leparisien.fr/espace-premium/culture-loisirs/rafraichissante-louane-louane-20-01-2015-4460999.php |access-date=2015 թ․ հունվարի 28 |website=leparisien.fr |publisher=[[Le Parisien]] |language=fr}}</ref>՝ մեծ հաջողությամբ։ Նրա «Avenir» սինգլը նույնպես գլխավորեց ֆրանսիական չարթերը։ 2017 թվականին նա վոկալ է կատարել [[The Chainsmokers]] խմբի դեբյուտային՝ «Memories...» ալբոմի «It Won't Kill Ya» երգի համար։ 2021 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Pokémon 25-ի համար նա թողարկեց «Game Girl» երգը, որի անունը Game Boy-ի բառախաղ է։ 2025 թվականի հունվարի 30-ին հայտարարվեց, որ Լուանը կներկայացնի Ֆրանսիան [[Բազել|Բազելում]] կայանալիք [[Եվրատեսիլ 2025 երգի մրցույթ|Եվրատեսիլ 2025 երգի մրցույթում]]<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունվարի 30 |title=Louane will sing for France at Eurovision 2025 |url=https://eurovision.tv/story/louane-will-sing-france-eurovision-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250308092914/https://eurovision.tv/story/louane-will-sing-france-eurovision-2025 |archive-date=2025 թ․ մարտի 8 |access-date=2025 թ․ մարտի 13 |website=[[Eurovision]] |language=en}}</ref>։ Նրա երգի վերնագիրը «Մաման» է, որտեղ նա խոսում է իր հանգուցյալ մոր մասին։ === Դերասանություն === [[File:Louane Emera Eric Lartigau 2014 2.jpg|thumb|Լուանն ու ռեժիսոր Էրիկ Լարտիգաուն 2014 թվականին La Famille Bélier-ի միջոցառմանը]]«Ձայնը» ֆիլմում հայտնվելուց հետո Էրիկ Լարտիգոն նկատեց նրան<ref>{{Cite web |last=Maguelone Bonnaud and Alain Grasset |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=Louane, le joyau de " The Voice " |url=http://www.leparisien.fr/espace-premium/fait-du-jour/louane-le-joyau-de-the-voice-17-12-2014-4379401.php |access-date=2015 թ․ հունվարի 28 |website=leparisien.fr |publisher=[[Le Parisien]] |language=fr}}</ref> և ընտրեց նրան իր «Բելիե ընտանիքը» ֆիլմում խաղալու համար, որտեղ նա խաղաց Պաուլայի՝ 16-ամյա աղջկա դերը, որը խուլերի ընտանիքում միակ լսող անձն է։ Կերպարը երգում է Միշել Սարդուի մի շարք երգեր, որոնցից ամենանշանակալին «Je vole»-ն է<ref>{{Cite web |last=Emmanuel Marolle |date=2015 թ․ հունվարի 18 |title=" Je vole " plane sur les ventes |url=http://www.leparisien.fr/espace-premium/culture-loisirs/je-vole-plane-sur-les-ventes-18-01-2015-4455981.php |access-date=2015 թ․ հունվարի 28 |website=leparisien.fr |publisher=[[Le Parisien]] |language=fr}}</ref>։ Արդյունքում, նա արժանացավ «Սեզար» մրցանակի՝ որպես ամենախոստումնալից դերասանուհի [[Սեզար (կինոմրցանակ)|«Սեզարի»]] 40-րդ արարողության ժամանակ<ref>{{Cite web |last=Fabien Morin |date=2015 թ․ հունվարի 28 |title=Louane Emera : de The Voice aux César |url=http://tvmag.lefigaro.fr/le-scan-tele/actu-tele/2015/01/28/28001-20150128ARTFIG00292-louane-emera-de-the-voice-aux-cesars.php |access-date=2015 թ․ հունվարի 28 |website=lefigaro.fr |publisher=[[Le Figaro]] |language=fr}}</ref>։ Նա խաղում է մանկական հոգեբանի գլխավոր դեր<ref name="sbs2">{{Cite web |last=Morris |first=Anthony |date=2023 թ․ սեպտեմբերի 20 |title=When a child goes missing, the police are forced to look 'Beyond Signs' |url=https://www.sbs.com.au/whats-on/article/when-a-child-goes-missing-the-police-are-forced-to-look-beyond-signs/utdwrj34v |access-date=2024 թ․ մայիսի 18 |website=SBS What&#x27;s On}}</ref> [[TF1]] 2022 ֆրանսիական «Տեսիլքներ» հեռուստասերիալում, որի պրեմիերան տեղի է ունեցել նույն թվականին Կաննի կինոփառատոնում<ref>{{Cite web |title=Beyond Signs |url=https://canneseries.com/en/series/visions-1/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 18 |website=CANNESERIES |language=fr}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022 թ․ մարտի 27 |title=VISIONS: Special screening at Canneseries 2022 – eric neveux |url=https://www.ericneveux.com/visions-special-screening-at-canneseries-2022/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 18 |website=eric neveux – composer}}</ref>։ Ակիմ Իսկերի ռեժիսորությամբ նկարահանված սերիալում նկարահանվել են նաև Սուֆիան Գերաբը, [[Ժան-Յուգ Անգլադ|Ժան-Հյուգ Անգլադը]] և [[Ժյուլիեն Բուասելիե|Ժյուլիեն Բուասելիեն]]<ref>{{Imdb title|19858116|Visions}}</ref>։ Պատմությունը կենտրոնանում է անհետ կորած երեխայի և մի փոքրիկ տղայի հետաքննության վրա, որը, կարծես, տարօրինակ տեսիլքներ է տեսնում<ref name="sbs2" />։ == Անձնական կյանք == Լուանը հարաբերությունների մեջ է երգիչ Ֆլորիան Ռոսիի (Ֆրանսիա) հետ։ 2020 թվականի մարտին նա լույս աշխարհ բերեց իր դստերը՝ Էսմեին։ == Մրցանակներ և անվանակարգեր == {| class="wikitable" |- ! Տարի ! Մրցանակ ! Կատեգորիա ! Աշխատանք ! Արդյունք |- | rowspan="2"| 2015 թվական | Լյումիերի մրցանակներ | Լավագույն կանացի բացահայտում | rowspan="2"| La Famille Bélier | {{won}} |- | «Սեզար» մրցանակաբաշխություն | Ամենախոստումնալից դերասանուհի | {{won}} |} == Ֆիլմագրություն == === Ֆիլմեր === {| class="wikitable sortable" !Տարի !Վերնագիր !Դեր !Նշումներ |- |2014 թվական |Լա Ֆամիլ Բելիե |Պաուլա Բելիե |«Սեզար» մրցանակ ամենախոստումնալից դերասանուհու համար Լյումիերի մրցանակ՝ լավագույն կանացի հայտնության համար |- |2016 թվական |[[Տրոլներ]] |Կակաչ |[[Ֆրանսերեն]] տարբերակ |- |2017 թվական |Սահարա |Եվա | |- |2017 թվական |Հայրենասերներ չկան |Մարի | |- |2018 թվական |Լե Աֆամես |Զոե | |- |2018 թվական |[[Սուպերընտանիքը 2|Անհավանականները 2]] |Վայոլեթ Պար |[[Ֆրանսերեն]] տարբերակ |- |2023 թվական |Մարի-Լինը և նրա դուստրը |Մարի-Լին | |} === Հեռուստատեսություն === ==== Գեղարվեստական ==== *2022 թվական. «Visions», Սառա Սովանտի դերում ==== Թոք շոուների մասնակցություն ==== {| class="wikitable sortable" !Տարի !Վերնագիր !Դեր !Նշումներ |- | rowspan="2" |2014 թվական |On n'est pas couché | rowspan="6" |Ինքը | rowspan="6" |Հյուր |- |Le Grand Cabaret sur son 31 |- | rowspan="4" |2015 թվական |Hier encore |- |Le Grand Journal |- |''{{Interlanguage link multi|Du côté de chez Dave|fr}}'' |- |Touche pas à mon poste! |} === Մրցումներ === {| class="wikitable sortable" !Տարի !Վերնագիր !Դեր !Նշումներ |- |2008 թվական |Աստղերի դպրոց | rowspan="3" |Ինքը | |- |2013 թվական |Ձայնը |2-րդ եթերաշրջան Կիսաեզրափակիչ |- |2025 թվական |[[Եվրատեսիլ 2025 երգի մրցույթ|Եվրատեսիլ երգի մրցույթ]] |Ֆրանսիայի ներկայացուցիչ |} == Դիսկոգրաֆիա == *Սենյակ 12 (2015 թվական) *Լուան (2017 թվական) *Կյանքի ուրախություն (2020 թվական) *Զգացմունքներ (2022 թվական) *Մենակատար (2024 թվական) == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == {{Commons category|Louane Emera}} *{{IMDb name|id=6303670}} {{s-start}} {{s-ach}} {{s-bef | before = [[Slimane (singer)|Slimane]]<br/>with "[[Mon amour (Slimane song)|Mon amour]]" }} {{s-ttl | title = [[France in the Eurovision Song Contest]] | years = [[Eurovision Song Contest 2025|2025]] }} {{s-aft | after = TBD }} {{s-end}} {{Authority control}} gvcgu969vxqlxbzupf7zyk2ak118dz7 0 1297771 10356982 10356227 2025-06-18T00:09:07Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356982 wikitext text/x-wiki {{Ֆինանսական շուկաներ}} '''Թրեյնորի գործակից''', [[Ֆինանսներ|ֆինանսների]] ոլորտում Թրեյնորի պարգևատրման և անկայունության մոդելը (երբեմն կոչում են պարգևատրման և անկայունության հարաբերակցություն կամ Թրեյնորի չափում<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Keith C. |url=https://archive.org/details/analysisofinvest0000reil |title=Analysis of Investments and Management of Portfolios |author2=Frank K. Reilly |publisher=Cengage Learning |year=2015 |edition=9th International |pages=941 |chapter=25}}</ref>), որը կոչվել է ամերիկացի տնտեսագետ [[Ջեք Լ․ Թրեյնոր|Ջեք Լ․ Թրեյնորի]]<ref>{{Cite web |title=Treynor Ratio |url=http://www.investopedia.com/terms/t/treynorratio.asp |accessdate=2010 թ․ փետրվարի 20}}</ref> անունով, չափում է այն [[Եկամտաբերություն|եկամտաբերությունը]], որը ստացվել է ռիսկայինության չհաշվարկվող (օրինակ՝ [[ԱՄՆ գանձապետական արժեթղթեր|կորպորատիվ պարտատոմսեր]] կամ ամբողջությամբ դիվերսիֆիկացված [[Ներդրումային պորտֆել|պորտֆել]]) [[Ներդրում (բանկային)|ներդրման]] համեմատությամբ, բաժանված շուկայական ռիսկի միավորի վրա<ref>{{Cite web |title=Treynor Ratio: What It Is, What It Shows, Formula To Calculate It |url=https://www.investopedia.com/terms/t/treynorratio.asp |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=Investopedia |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Treynor Ratio - What Is Meaning, Formula and Calculation |url=https://www.bajajfinserv.in/investments/what-is-treynor-ratio |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=www.bajajfinserv.in |language=en}}</ref>: Թրեյնորի հարաբերակցությունը կապում է [[առանց ռիսկի տոկոսադրույք]] նկատմամբ եկամտաբերության գերազանցումը վերցված լրացուցիչ ռիսկի հետ, սակայն այստեղ օգտագործվում է [[Համակարգային ռիսկ|համակարգային ռիսկը]], այլ ոչ թե ընդհանուր ռիսկը: Որքան բարձր է Թրեյնորի հարաբերակցությունը, այնքան լավ է ուսումնասիրվող պորտֆելի կատարողականը<ref>{{Cite web |title=Treynor Ratio {{!}} Formula + Calculator |url=https://www.wallstreetprep.com/knowledge/treynor-ratio/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=Wall Street Prep |language=en}}</ref>: == Բանաձև == : <math>T = \frac{r_i - r_f}{\beta_i} </math><ref>{{Cite web |title=Treynor Ratio |url=https://corporatefinanceinstitute.com/resources/career-map/sell-side/capital-markets/treynor-ratio/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=Corporate Finance Institute |language=en-US}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |title=Treynor Ratio {{!}} Formula, Example, Analysis, Calculator |url=https://www.carboncollective.co/sustainable-investing/treynor-ratio |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=www.carboncollective.co |language=en}}</ref> որտեղ: : <math>T \equiv</math> Թրեյնորի հարաբերակցություն, : <math>r_i \equiv </math> ''i'' պորտֆելի եկամտաբերություն, : <math>r_f \equiv </math> առանց ռիսկի տոկոսադրույք, : <math>\beta_i \equiv </math> ''i'' պորտֆելի բետա: == Օրինակ == Օգտագործելով վերոնշյալ բանաձևը ենթադրենք, որ ՝ * <math>r_i \equiv </math>​ պորտֆելի ակնկալվող եկամտաբերությունը 20% է, * <math>r_f \equiv </math>​ ռիսկազերծ տոկոսադրույքը 5%, * <math>\beta_i \equiv </math> պորտֆելի բետան 1.5 է։ Փոխարինելով արժեքները՝ <math>T = \frac{0.2 - 0.05}{1.5} = 0.1 </math> Այսպիսով, Թրեյնորի հարաբերակցությունը հավասար է 0.10 կամ 10'''%''', ինչը նշանակում է, որ պորտֆելը յուրաքանչյուր շուկայական ռիսկի միավորի դիմաց ապահովում է 10% ավելացված եկամտաբերություն ռիսկազերծ ներդրման համեմատ<ref name=":0" />։ == Սահմանափակումներ == Ինչպես [[Շարփիի գործակիցը]], այնպես էլ Թրեյնորի գործակիցը<ref name=":1">{{Cite web |title=What is Treynor Ratio And How To Use It? |url=https://www.avatrade.com/education/market-terms/treynor-ratio |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=AvaTrade |language=en}}</ref> (T) չի չափում ակտիվ պորտֆելային կառավարման հավելյալ արժեքը, եթե այն առկա է։ Այն պարզապես դասակարգման չափանիշ է։ Պորտֆելների դասակարգումը Թրեյնորի գործակցով օգտակար է միայն այն դեպքում, երբ համեմատվող պորտֆելները մի մաս են ավելի լայն, ամբողջությամբ դիվերսիֆիկացված պորտֆելից։ Հակառակ դեպքում, նույն [[համակարգային ռիսկ]] ունեցող, սակայն տարբեր ընդհանուր ռիսկ ունեցող պորտֆելները կստանան նույն գնահատականը։ Բայց ավելի բարձր ընդհանուր ռիսկ ունեցող պորտֆելը համարվում է պակաս դիվերսիֆիկացված և, հետևաբար, ունի ավելի բարձր ոչ պարբերական ռիսկ, որն անտեսվում է շուկայում<ref name=":1" />։ Պորտֆելային կառավարման դասակարգման այլընտրանքային մեթոդ է [[Ջենսենի ալֆա|Ջենսենի ալֆան]]<ref>{{Cite web |title=What Is Jensen's Measure (Alpha), and How Is It Calculated? |url=https://www.investopedia.com/terms/j/jensensmeasure.asp |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=Investopedia |language=en}}</ref>, որը չափում է ավելացված եկամտաբերությունը՝ որպես [[Արժեթղթերի շուկա|արժեթղթերի շուկայի]] գծից բարձր [[եկամտաբերություն]]՝ [[Կապիտալ ակտիվների գնագոյացման մոդել|կապիտալի ակտիվների գնագոյացման մոդելի]] (CAPM) շրջանակում<ref>{{Cite web |title=Jensen's alpha: Explained |url=https://tiomarkets.com/article/jensen-s-alpha-guide |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=TIOmarkets |language=en}}</ref>։ Քանի որ այս երկու մեթոդներն էլ գնահատում են միայն համակարգային ռիսկի հիման վրա, նրանք նույն կերպ կդասակարգեն պորտֆելները<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ ապրիլի 9 |title=Understanding Jensen's Alpha: A Guide for Investors |url=https://academy.orai.io/understanding-jensens-alpha-a-guide-for-investors |access-date=2025 թ․ մայիսի 16 |website=Understanding Jensen's Alpha: A Guide for Investors |language=en}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Ֆինանսական հարաբերակցություն]] == References == {{Reflist}} [[Կատեգորիա:Տնտեսական ցուցանիշներ]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական մաթեմատիկա]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական շուկաներ]] 3ot8e9iwo3b63yk4mnmnlpobrt6edtb 0 1297814 10357039 10356123 2025-06-18T00:10:54Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357039 wikitext text/x-wiki [[File:Risikoeinstellung.svg|thumb|400px|Ռիսկի նկատմամբ խուսափումը (կարմիր) հակադրվում է ռիսկի նկատմամբ չեզոքությանը (դեղին) և ռիսկի նկատմամբ սիրուն (նարնջագույն) տարբեր միջավայրերում։ Ձախ գրաֆիկ՝ ռիսկի դեմ օգտակարության ֆունկցիան գոգավոր է (ներքևից), մինչդեռ ռիսկ սիրող օգտակարության ֆունկցիան՝ ուռուցիկ։ Մեջտեղի գրաֆիկ՝ ստանդարտ շեղում-սպասվող արժեքի տարածությունում ռիսկից խուսափելու անտարբերության կորերը վերև թեքված են։ Աջ գրաֆիկ՝ երկու այլընտրանքային վիճակների՝ 1-ին և 2-ի ֆիքսված հավանականությունների դեպքում, վիճակից կախված արդյունքների զույգերի նկատմամբ ռիսկից խուսափման անտարբերության կորերը ուռուցիկ են։]] [[Տնտեսագիտություն|Տնտեսագիտության]] և [[Ֆինանսներ|ֆինանսների]] մեջ '''ռիսկից խուսափելը''' մարդկային միտում է, որի ժամանակ մարդը կարող է նախընտրել ցածր անորոշությամբ արդյունքները բարձր անորոշությամբ արդյունքներին, նույնիսկ եթե վերջիններիս միջին արդյունքը դրամական արժեքով հավասար է կամ ավելի բարձր է, քան մյուսի արդյունքը<ref name=":02">{{Cite book |last=Werner |first=Jan |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |year=2008 |isbn=978-1-349-95121-5 |pages=1–6 |chapter=Risk Aversion |doi=10.1057/978-1-349-95121-5_2741-1}}</ref>: Ռիսկի խուսափումը բացատրում է ավելի ցածր միջին շահութաբերություն ունեցող և ավելի կանխատեսելի իրավիճակի հետ համաձայնվելու հակումը, քան մեկ այլ իրավիճակի, որն ունի ավելի քիչ կանխատեսելի և միջինում ավելի բարձր շահութաբերություն։ Օրինակ՝ ռիսկից խուսափող ներդրողը կարող է նախընտրել իր գումարը դնել ցածր, բայց երաշխավորված տոկոսադրույքով [[Բանկ|բանկային]] հաշվի վրա, այլ ոչ թե այնպիսի բաժնետոմսի մեջ, որը կարող է ունենալ բարձր սպասվող եկամտաբերություն, բայց նաև ենթադրում է արժեքի կորստի հավանականություն։ == Օրինակ == Անձին տրվում է ընտրություն երկու սցենարի միջև՝ մեկը երաշխավորված շահույթով և մեկը՝ նույն միջին արժեքով ռիսկային շահույթով։ Առաջին դեպքում անձը ստանում է 50 դոլար։ Անորոշության դեպքում մետաղադրամ են նետում՝ որոշելու համար՝ անձը կստանա 100 դոլար, թե՞ ոչինչ։ Երկու սցենարների համար էլ սպասվող շահույթը 50 դոլար է, ինչը նշանակում է, որ ռիսկի նկատմամբ անզգայուն անհատը չի հետաքրքրվի՝ ընդունել է երաշխավորված վճարումը, թե խաղադրույքը։ Այնուամենայնիվ, անհատները կարող են տարբեր '''ռիսկի նկատմամբ վերաբերմունք''' ունենալ<ref>{{Cite book |last=Mr Lev Virine |url=https://books.google.com/books?id=-NCjAgAAQBAJ |title=ProjectThink: Why Good Managers Make Poor Project Choices |last2=Mr Michael Trumper |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 28 |publisher=Gower Publishing, Ltd. |isbn=978-1-4724-0403-9}}</ref><ref>{{Cite book |last=David Hillson |url=https://books.google.com/books?id=VeMdki1LYEUC |title=Understanding and Managing Risk Attitude |last2=Ruth Murray-Webster |publisher=Gower Publishing, Ltd. |year=2007 |isbn=978-0-566-08798-1}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Adhikari |first=Binay Kumar |last2=Agrawal |first2=Anup |date=2016 թ․ հունիս |title=Does local religiosity matter for bank risk-taking? |journal=Journal of Corporate Finance |volume=38 |pages=272–293 |doi=10.1016/j.jcorpfin.2016.01.009}}</ref>։ Ասվում է, որ մարդըիկ բաժանվում են երեք խմբի՝ * '''Ռիսկի դեմ հանդես եկող''' (կամ '''ռիսկից խուսափող''')՝ նրանք ավելի լավ է ընդունեն 50 դոլարից (օրինակ՝ 40 դոլար) պակաս որոշակի վճարում ([[Ռիսկի պարգևավճար|հաստատության համարժեք]]), այլ ոչ թե ռիսկի դիմեն և հնարավոր է, որ ոչինչ չստանային։ * '''ռիսկի նկատմամբ չեզոք'''՝ նրանք անտարբեր են խաղադրույքի և որոշակի 50 դոլար վճարման միջև։ * '''ռիսկի սիրահար''' (կամ '''ռիսկի դիմող''')՝ նրանք ընդունում են խաղադրույքը նույնիսկ այն դեպքում, երբ երաշխավորված վճարումը գերազանցում է 50 դոլարը (օրինակ՝ 60 դոլար): Խաղադրույքի միջին շահումը, որը հայտնի է որպես դրա [[Մաթեմատիկական սպասում|սպասվող արժեք]]՝ կազմում է 50 դոլար։ Ամենափոքր երաշխավորված դոլարային գումարը, որի նկատմամբ անհատը անտարբեր կլինի՝ համեմատած որոշակի միջին կանխատեսված արժեքի անորոշ շահույթի հետ, կոչվում է [[Ռիսկի պարգևավճար|որոշակիության համարժեք]], որը նաև օգտագործվում է որպես ռիսկից խուսափելու չափանիշ։ Ռիսկից խուսափող անհատի համար որոշակիության համարժեքը փոքր է անորոշ շահույթի կանխատեսումից։ [[Ռիսկի պարգևավճար|Ռիսկի պարգևավճարը]] սպասվող արժեքի և որոշակիության համարժեքի միջև տարբերությունն է։ Ռիսկի նկատմամբ խուսափող անհատների համար ռիսկի պարգևավճարը դրական է, ռիսկի նկատմամբ չեզոք անձանց համար՝ զրո, իսկ ռիսկ սիրող անհատների համար՝ բացասական։ == Փողի օգտակարություն == Ակնկալվող օգտակարության տեսության մեջ գործակալն ունի օգտակարության ֆունկցիա ''u'' (''c''), որտեղ ''c-ն'' ներկայացնում է այն արժեքը, որը նա կարող է ստանալ փողի կամ ապրանքների տեսքով (վերը նշված օրինակում ''c-ն'' կարող է լինել $0, $40 կամ $100): Օգտակարության ''u'' (''c'') ֆունկցիան սահմանվում է միայն մինչև դրական [[Աֆինական ձևափոխություն|աֆինային ձևափոխությունը]], այլ կերպ ասած՝ ''u'' (''c'')-ի արժեքին կարելի է ավելացնել հաստատուն բոլոր ''c-ների'' համար և/կամ ''u'' (''c'')-ն կարելի է բազմապատկել դրական հաստատունի գործակցով՝ առանց ազդելու եզրակացությունների վրա։ Գործակալը ռիսկից խուսափում է այն և միայն այն դեպքում, եթե օգտակարության ֆունկցիան գոգավոր է։ Օրինակ''՝ u'' (0)-ն կարող է լինել 0, ''u'' (100)-ը՝ 10, ''u'' (40)-ը՝ 5, իսկ համեմատության համար՝ ''u'' (50)-ը՝ 6։ Վերոնշյալ խաղադրույքի սպասվող օգտակարությունը (100 ստանալու 50% և 0 ստանալու 50% հավանականությամբ) կազմում է :<math>E(u)=\frac{u(0)+u(100)}{2}</math> և եթե անձը ունի օգտակարության ֆունկցիա, որտեղ ''u'' (0)=0, ''u'' (40)=5 և ''u'' (100)=10, ապա խաղադրույքի սպասվող օգտակարությունը հավասար է 5-ի, որը նույնն է, ինչ 40 գումարի հայտնի օգտակարությունը։ Հետևաբար, վստահության համարժեքը 40 է։ Ռիսկի պարգևավճարը կազմում է (50 դոլարից հանած 40 դոլար) = 10 դոլար, կամ համամասնական առումով :<math>\frac{\$50-\$40}{\$40}</math> կամ 25% (որտեղ 50 դոլարը ռիսկային խաղադրույքի սպասվող արժեքն է (<math>\tfrac {1}{2} 0 + \tfrac{1}{2} 100</math>)։ Այս ռիսկի պարգևավճարը նշանակում է, որ անձը պատրաստ կլինի զոհաբերել մինչև 10 դոլար ակնկալվող արժեք՝ ստանալու համար լիակատար վստահություն այն մասին, թե որքան գումար կստացվի։ Այլ կերպ ասած, անձը անտարբեր կլինի խաղադրույքի և 40 դոլարի երաշխիքի միջև և կնախընտրի 40 դոլարից բարձր ցանկացած բան խաղադրույքին։ Ավելի հարուստ անհատի դեպքում 100 դոլար կորցնելու ռիսկը կլինի ավելի քիչ նշանակալի և նման փոքր գումարների դեպքում նրա օգտակարության ֆունկցիան, հավանաբար, գրեթե գծային կլինի։ Օրինակ, եթե u(0) = 0 և u(100) = 10, ապա u(40)-ը կարող է լինել 4.02, իսկ u(50)-ը՝ 5.01։ Ակնկալվող շահույթի օգտակարության ֆունկցիան ունի երկու հիմնական հատկություն՝ վերև թեքություն և գոգավորություն։ (i) Վերևի թեքությունը ենթադրում է, որ անձը կարծում է, որ որքան շատ, այնքան լավ, ստացված ավելի մեծ գումարը տալիս է ավելի մեծ օգտակարություն, իսկ ռիսկային խաղադրույքների դեպքում անձը կնախընտրեր այն խաղադրույքը, որը առաջին կարգի ստոխաստիկորեն գերիշխող է այլընտրանքային խաղադրույքի նկատմամբ (այսինքն՝ եթե երկրորդ խաղադրույքի հավանականության զանգվածը մղվում է աջ՝ առաջին խաղադրույքը ձևավորելու համար, ապա նախընտրելի է առաջին խաղադրույքը): (ii) Օգտակարության ֆունկցիայի գոգավորությունը ենթադրում է, որ անձը խուսափում է ռիսկից՝ որոշակի գումարը միշտ նախընտրելի կլինի նույն սպասվող արժեքն ունեցող ռիսկային խաղադրույքի համեմատ՝ ավելին ռիսկային խաղադրույքների համար անձը կնախընտրի այնպիսի խաղադրույք, որը այլընտրանքային խաղադրույքի միջինը պահպանող կրճատում է (այսինքն՝ եթե առաջին խաղադրույքի հավանականության զանգվածի մի մասը տարածվում է առանց միջինը փոխելու՝ երկրորդ խաղադրույքը ձևավորելու համար, ապա առաջին խաղադրույքն է նախընտրելի): == Ռիսկից խուսափելու չափանիշները սպասվող օգտակարության տեսության ներքո == Տրված օգտակարության ֆունկցիայով արտահայտված ռիսկից խուսափման տարբեր չափանիշներ կան։ Այս չափանիշներով ներկայացված են օգտակար ֆունկցիաների համար հաճախ օգտագործվող մի քանի ֆունկցիոնալ ձևեր։ === Բացարձակ ռիսկի խուսափում === Որքան բարձր է կորությունը <math>u(c)</math>, այնքան բարձր է ռիսկի նկատմամբ խուսափումը։ Սակայն, քանի որ սպասվող օգտակարության ֆունկցիաները միանշանակ սահմանված չեն (սահմանվում են միայն մինչև [[Աֆինական ձևափոխություն|աֆինական ձևափոխությունները]]), անհրաժեշտ է չափում, որը մնում է հաստատուն այս ձևափոխությունների նկատմամբ, այլ ոչ թե պարզապես երկրորդ ածանցյալը՝ <math>u(c)</math>։ Այդպիսի չափանիշներից մեկը '''բացարձակ ռիսկի նկատմամբ խուսափման Էրոու-Պրատի չափանիշն''' է ('''ARA'''), որը կոչվել է տնտեսագետներ [[Քեննեթ Էրրոու|Քենեթ Էրոուի]] և Ջոն Պրատի անունով<ref name="Arrow2">{{Cite book |last=Arrow |first=K. J. |title=The Theory of Risk Aversion |publisher=Yrjo Jahnssonin Saatio |year=1965 |location=Helsinki |chapter=Aspects of the Theory of Risk Bearing |chapter-url=https://books.google.com/books?id=hnNEAAAAIAAJ}} Reprinted in: [https://books.google.com/books?id=KkMoAQAAMAAJ ''Essays in the Theory of Risk Bearing''], Markham Publ. Co., Chicago, 1971, 90–109.</ref><ref name="Pratt2">{{Cite journal |last=Pratt |first=John W. |date=1964 թ․ հունվար |title=Risk Aversion in the Small and in the Large |journal=Econometrica |volume=32 |issue=1/2 |pages=122–136 |doi=10.2307/1913738 |jstor=1913738}}</ref>, որը հայտնի է նաև որպես '''բացարձակ ռիսկի նկատմամբ խուսափման գործակից''', որը սահմանվում է որպես :<math>A(c)=-\frac{u''(c)}{u'(c)}</math> որտեղ <math>u'(c)</math> և <math>u''(c)</math> նշանակում ենք առաջին և երկրորդ ածանցյալները՝ <math>c</math> -ի <math>u(c)</math>։ Օրինակ, եթե <math> u(c)= \alpha + \beta ln(c),</math> այսպես <math>u'(c) = \beta/c</math> և <math>u''(c) = -\beta/c^2,</math> ապա <math>A(c) = 1/c.</math> Նշեք, թե ինչպես <math>A(c)</math> կախված չէ <math>\alpha</math> և <math>\beta,</math> այնքան աֆինային փոխակերպումներ <math>u(c)</math> մի՛ փոխիր այն։ Հետևյալ արտահայտությունները վերաբերում են այս տերմինին՝ * Ձևի էքսպոնենցիալ օգտակարությունը <math>u(c)=1-e^{-\alpha c}</math> եզակի է անընդհատ բացարձակ ռիսկի խուսափման (CARA) դրսևորմամբ։ <math>A(c)=\alpha</math> հաստատուն է c-ի նկատմամբ։ * Հիպերբոլիկ բացարձակ ռիսկի խուսափումը (HARA) օգտակարության ֆունկցիաների ամենատարածված դասն է, որը սովորաբար օգտագործվում է գործնականում (մասնավորապես՝ CRRA-ն (հաստատուն հարաբերական ռիսկի խուսափում, տե՛ս ստորև), CARA-ն (հաստատուն բացարձակ ռիսկի խուսափում) և քառակուսային օգտակարությունը՝ բոլորը ցուցադրում են HARA և հաճախ օգտագործվում են իրենց մաթեմատիկական կիրառելիության պատճառով): Օգտակարության ֆունկցիան ցուցաբերում է HARA, եթե դրա բացարձակ ռիսկից խուսափելը [[հիպերբոլ]] է, այսինքն՝ :<math> A(c) = -\frac{u''(c)}{u'(c)}=\frac{1}{ac+b}</math> Այս դիֆերենցիալ հավասարման լուծումը (բաց թողնելով գումարային և բազմապատկիչ հաստատուն անդամները, որոնք չեն ազդում օգտակարության ֆունկցիայի կողմից ենթադրվող վարքագծի վրա) հետևյալն է՝ :<math> u(c) = \frac{(c-c_s)^{1-R}}{1-R}</math> որտեղ <math> R=1/a </math> և <math> c_s = -b/a </math>։ Նկատի ունեցեք, որ երբ <math> a = 0 </math>, սա CARA-ն է, ինչպես <math> A(c) = 1/b = const </math> և երբ <math> b=0 </math>, սա CRRA-ն է, քանի որ <math> c A(c) = 1/a = const </math><ref>{{Cite web |title=Zender's lecture notes |url=http://leeds-faculty.colorado.edu/zender/Fin7330/1-RiskAversion.doc}}</ref>։ * ''Բացարձակ ռիսկի նկատմամբ խուսափման նվազում/աճ'' (DARA/IARA) առկա է, եթե՝ <math>A(c)</math> նվազում/աճում է։ Օգտագործելով ARA-ի վերը նշված սահմանումը, DARA-ի համար գործում է հետևյալ անհավասարությունը՝ :<math>\frac{\partial A(c)}{\partial c} = -\frac{u'(c)u'''(c) - [u''(c)]^2}{[u'(c)]^2} < 0</math> և սա կարող է տեղի ունենալ միայն այն դեպքում, եթե <math>u'''(c)>0</math>։ Հետևաբար, DARA-ն ենթադրում է, որ օգտակարության ֆունկցիան դրականորեն թեքված է, այսինքն՝ <math>u'''(c)>0</math><ref>{{Cite book |last=Levy |first=Haim |url=https://archive.org/details/stochasticdomina0000levy_2ed |title=Stochastic Dominance: Investment Decision Making under Uncertainty |publisher=Springer |year=2006 |isbn=978-0-387-29302-8 |edition=2nd |location=New York}}</ref>։ Նմանապես, IARA-ն կարող է ստացվել անհավասարությունների հակառակ ուղղություններով, ինչը թույլ է տալիս, բայց չի պահանջում բացասական թեքված օգտակարության ֆունկցիա (<math>u'''(c)<0</math>)։ DARA օգտակար ֆունկցիայի օրինակ է <math>u(c)=\log(c)</math>, հետ <math> A(c)=1/c</math>, մինչդեռ <math>u(c)=c-\alpha c^2,</math><math>\alpha >0</math>, հետ <math>A(c)=2 \alpha/(1-2 \alpha c)</math> կներկայացներ IARA ցուցադրող քառակուսային օգտակարության ֆունկցիա։ * Փորձարարական և էմպիրիկ ապացույցները հիմնականում համապատասխանում են բացարձակ ռիսկից խուսափելու նվազմանը<ref>{{Cite journal |last=Friend |first=Irwin |last2=Blume |first2=Marshall |author-link2=Marshall E. Blume |year=1975 |title=The Demand for Risky Assets |url=https://archive.org/details/sim_american-economic-review_1975-12_65_5/page/n113 |journal=[[American Economic Review]] |volume=65 |issue=5 |pages=900–922 |jstor=1806628}}</ref>։ * Հակառակ մի շարք էմպիրիկ ուսումնասիրությունների ենթադրությանը, հարստությունը ռիսկից խուսափելու լավ ցուցանիշ չէ, երբ ուսումնասիրվում է ռիսկի կիսումը տնօրեն-գործակալ միջավայրում։ Չնայած <math>A(c)=-\frac{u''(c)}{u'(c)}</math> DARA-ի կամ IARA-ի դեպքում հարստության առումով միապաղաղ է, իսկ CARA-ի դեպքում՝ հաստատուն, պայմանագրային ռիսկի բաշխման թեստերը, որոնք հիմնված են հարստության վրա՝ որպես բացարձակ ռիսկից խուսափելու փոփոխական, դրանք սովորաբար չեն բացահայտվում<ref>{{Cite journal |last=Bellemare |first=Marc F. |last2=Brown |first2=Zachary S. |date=2010 թ․ հունվար |title=On the (Mis)Use of Wealth as a Proxy for Risk Aversion |journal=American Journal of Agricultural Economics |volume=92 |issue=1 |pages=273–282 |doi=10.1093/ajae/aap006 |s2cid=59290774 |hdl-access=free}}</ref>։ === Հարաբերական ռիսկի խուսափում === '''Հարաբերական ռիսկի խուսափման (RRA) Արրոու-Պրատի չափանիշը''' կամ '''հարաբերական ռիսկի խուսափման գործակիցը''' սահմանվում է որպես<ref name="SB2">{{Cite book |last=Simon, Carl and Lawrence Blume |title=Mathematics for Economists |publisher=Viva Norton |year=2006 |isbn=978-81-309-1600-2 |edition=Student |pages=363}}</ref> : <math>R(c) = cA(c)=\frac{-cu''(c)}{u'(c)}</math>. Ի տարբերություն ARA-ի, որի միավորները $ <sup>−1-</sup> ն են, RRA-ն անչափ մեծություն է, ինչը թույլ է տալիս այն կիրառել համընդհանուր կերպով։ Ինչպես բացարձակ ռիսկից խուսափման դեպքում, այստեղ էլ օգտագործվում են համապատասխանաբար՝ ''հաստատուն հարաբերական ռիսկից խուսափում'' (CRRA) և ''նվազող/աճող հարաբերական ռիսկից խուսափում'' (DRRA/IRRA): Այս չափանիշն ունի այն առավելությունը, որ այն դեռևս ռիսկից խուսափելու վավեր չափանիշ է, նույնիսկ եթե օգտակարության ֆունկցիան փոխվում է ռիսկից խուսափելուց դեպի ռիսկ սիրող ֆունկցիա, երբ ''c-ն'' փոփոխվում է, այսինքն՝ օգտակարությունը խստորեն ուռուցիկ/գոգավոր չէ ամբողջ ''c-ի'' վրա: Հաստատուն RRA-ն ենթադրում է ARA-ի նվազող, բայց հակառակը միշտ չէ, որ ճիշտ է: Որպես հաստատուն հարաբերական ռիսկից խուսափելու կոնկրետ օրինակ՝ օգտակարության ֆունկցիան <math>u(c) = \log(c)</math> ենթադրում է {{Nowrap|1=RRA = 1}}։ Ժամանակային միջժամանակային ընտրության խնդիրներում ժամանակային փոխարինման առաձգականությունը հաճախ չի կարող տարանջատվել հարաբերական ռիսկից խուսափելու գործակիցից։ Իզոէլաստիկ օգտակարության ֆունկցիա : <math>u(c) = \frac{c^{1-\rho}-1}{1-\rho}</math> ցուցաբերում է կայուն հարաբերական ռիսկի խուսափում <math>R(c) = \rho </math> և միջժամանակային փոխարինման առաձգականությունը <math>\varepsilon_{u(c)} = 1/\rho</math>։ Երբ <math>\rho = 1,</math> [[Լոպիտալի կանոն|Լոպիտալի կանոնի]] կիրառումը ցույց է տալիս, որ սա պարզեցվում է ''լոգարիթմական օգտակարության'' դեպքում՝ {{Nowrap|1=''u''(''c'') = log ''c''}} և [[Սպառողական ընտրության տեսություն|եկամտի էֆեկտը]] և [[Փոխարինման էֆեկտ|փոխարինման էֆեկտը]] խնայողության վրա ճիշտ փոխհատուցվում են։ Կարելի է դիտարկել ժամանակի ընթացքում փոփոխվող հարաբերական ռիսկից խուսափելու միջոցը<ref>{{Cite journal |last=Benchimol |first=Jonathan |date=2014 թ․ մարտ |title=Risk aversion in the Eurozone |journal=Research in Economics |volume=68 |issue=1 |pages=39–56 |doi=10.1016/j.rie.2013.11.005 |s2cid=153856059}}</ref>։ === Բացարձակ և հարաբերական ռիսկի նկատմամբ խուսափողականության աճի/նվազման հետևանքները === Ռիսկի նկատմամբ խուսափողականության փոփոխության ամենաուղղակի հետևանքները տեղի են ունենում մեկ ռիսկային ակտիվից և մեկ ռիսկազուրկ ակտիվից բաղկացած պորտֆելի ձևավորման համատեքստում<ref name="Arrow3">{{Cite book |last=Arrow |first=K. J. |title=The Theory of Risk Aversion |publisher=Yrjo Jahnssonin Saatio |year=1965 |location=Helsinki |chapter=Aspects of the Theory of Risk Bearing |chapter-url=https://books.google.com/books?id=hnNEAAAAIAAJ}} Reprinted in: [https://books.google.com/books?id=KkMoAQAAMAAJ ''Essays in the Theory of Risk Bearing''], Markham Publ. Co., Chicago, 1971, 90–109.</ref><ref name="Pratt3">{{Cite journal |last=Pratt |first=John W. |date=1964 թ․ հունվար |title=Risk Aversion in the Small and in the Large |journal=Econometrica |volume=32 |issue=1/2 |pages=122–136 |doi=10.2307/1913738 |jstor=1913738}}</ref>։ Եթե ներդրողը նկատում է հարստության աճ, նա կընտրի նվազեցնել ռիսկային ակտիվում ներդրված հարստության ընդհանուր գումարը՝ համամասնորեն բացարձակ ռիսկից խուսափելուն և կնվազեցնի պորտֆելի ռիսկային ակտիվից կազմված հարաբերական մասը՝ համամասնորեն հարաբերական ռիսկից խուսափելուն։ Այսպիսով տնտեսագետները խուսափում են օգտագործել օգտակարության ֆունկցիաներ, որոնք ցուցաբերում են աճող բացարձակ ռիսկի նկատմամբ խուսափում, քանի որ դրանք ունեն անիրատեսական վարքային ենթատեքստ։ Դրամավարկային տնտեսագիտության մեկ [[Տնտեսական մոդել|մոդելում]] հարաբերական ռիսկից խուսափելու աճը մեծացնում է տնային տնտեսությունների դրամական միջոցների ազդեցությունը ընդհանուր տնտեսության վրա։ Այլ կերպ ասած, որքան ավելի է մեծանում հարաբերական ռիսկի նկատմամբ խուսափողականությունը, այնքան ավելի շատ փողի պահանջարկի ցնցումներ կազդեն տնտեսության վրա<ref>{{Cite journal |last=Benchimol |first=Jonathan |last2=Fourçans |first2=André |date=2012 թ․ մարտ |title=Money and risk in a DSGE framework: A Bayesian application to the Eurozone |journal=Journal of Macroeconomics |volume=34 |issue=1 |pages=95–111 |doi=10.1016/j.jmacro.2011.10.003 |s2cid=153669907}}</ref>։ === Պորտֆելի տեսություն === Ժամանակակից պորտֆելի տեսության մեջ ռիսկից խուսափելը չափվում է որպես ներդրողի կողմից լրացուցիչ ռիսկ ընդունելու համար անհրաժեշտ լրացուցիչ սպասվող պարգև։ Եթե ներդրողը խուսափում է ռիսկից, նա կներդնի մի քանի անորոշ ակտիվներում, բայց միայն այն դեպքում, երբ անորոշ պորտֆելի կանխատեսված եկամտաբերությունը մեծ է ոչ անորոշ պորտֆելի կանխատեսված եկամտաբերությունից, ներդրողը կնախընտրի առաջինը<ref name=":03">{{Cite book |last=Werner |first=Jan |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |year=2008 |isbn=978-1-349-95121-5 |pages=1–6 |chapter=Risk Aversion |doi=10.1057/978-1-349-95121-5_2741-1}}</ref>։ Այստեղ կարևոր է ռիսկ-շահույթ հարաբերակցության սպեկտրը, քանի որ այն մեծապես առաջանում է այս տեսակի ռիսկից խուսափելու հետևանքով։ Այստեղ ռիսկը չափվում է որպես ներդրումների եկամտաբերության ստանդարտ շեղում, այսինքն՝ դրա [[Դիսպերսիա (վիճակագրություն)|դիսպերսիայի]] [[քառակուսի արմատ]]։ Առաջադեմ պորտֆելի տեսության մեջ հաշվի են առնվում ռիսկի տարբեր տեսակներ։ Դրանք չափվում են որպես n-րդ կենտրոնական [[Արմատ (մաթեմատիկա)|արմատ]]։ Ռիսկի խուսափման համար օգտագործվող նշանը A կամ A <sub>n</sub> է։ :<math>A = \frac{dE(c)}{d\sigma}</math> :<math>A_n = \frac{dE(c)}{d\sqrt[n]{\mu_n}} </math> === Ֆոն Նեյման-Մորգենսթերի օգտակարության թեորեմ === Ֆոն Նոյման-Մորգենշտեռնի օգտակարության թեորեմը մեկ այլ մոդել է, որն օգտագործվում է ցույց տալու համար, թե ինչպես է ռիսկից խուսափելը ազդում գործող անձի օգտակարության ֆունկցիայի վրա։ Ակնկալվող օգտակարության ֆունկցիայի ընդլայնումը՝ ֆոն Նոյման-Մորգենշտեռնի մոդելը, ռիսկից խուսափելը ներառում է աքսիոմատիկորեն, այլ ոչ թե որպես լրացուցիչ փոփոխական<ref name="von Neumann 19442">{{Cite book |last=von Neumann |first=John |url=https://www.jstor.org/stable/j.ctt1r2gkx |title=Theory of Games and Economic Behavior |last2=Morgenstern |first2=Oskar |last3=Rubinstein |first3=Ariel |date=1944 |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-13061-3 |edition=60th Anniversary Commemorative |jstor=j.ctt1r2gkx}}</ref>։ [[Ջոն ֆոն Նոյման|Ջոն ֆոն Նոյմանը]] և [[Օսկար Մորգենշտերն|Օսկար Մորգենշտեռնը]] մոդելն առաջին անգամ մշակել են իրենց «Խաղերի տեսություն և տնտեսական վարքագիծ» գրքում<ref name="von Neumann 19443">{{Cite book |last=von Neumann |first=John |url=https://www.jstor.org/stable/j.ctt1r2gkx |title=Theory of Games and Economic Behavior |last2=Morgenstern |first2=Oskar |last3=Rubinstein |first3=Ariel |date=1944 |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-13061-3 |edition=60th Anniversary Commemorative |jstor=j.ctt1r2gkx}}</ref>։ Ըստ էության ֆոն Նոյմանը և Մորգենշտեռնը ենթադրեցին, որ անհատները ձգտում են մեծացնել իրենց սպասվող օգտակարությունը, այլ ոչ թե ակտիվների սպասվող դրամական արժեքը<ref>{{Cite journal |last=Gerber |first=Anke |date=2020 |title=The Nash Solution as a von Neumann–Morgenstern Utility Function on Bargaining Games |journal=Homo Oeconomicus |language=en |volume=37 |issue=1–2 |pages=87–104 |doi=10.1007/s41412-020-00095-9 |issn=0943-0180 |s2cid=256553112 |doi-access=free |hdl-access=free}}</ref>։ Այս իմաստով սպասվող օգտակարությունը սահմանելիս զույգը մշակել է նախընտրելի հարաբերությունների վրա հիմնված ֆունկցիա։ Այսպիսով, եթե անհատի նախասիրությունները բավարարում են չորս հիմնական աքսիոմներ, ապա կարելի է եզրակացնել օգտակարության ֆունկցիա, որը հիմնված է տարբեր արդյունքների կշռադատման վրա<ref>{{Cite web |last=Prokop |first=Darren |date=2023 |title=Von Neumann–Morgenstern utility function {{!}} Definition & Facts {{!}} Britannica |url=https://www.britannica.com/topic/von-Neumann-Morgenstern-utility-function |access-date=2023 թ․ ապրիլի 24 |website=www.britannica.com |language=en}}</ref>։ Այս մոդելը ռիսկից խուսափելու համար կիրառելիս ֆունկցիան կարող է օգտագործվել՝ ցույց տալու համար, թե ինչպես են անհատի հաղթանակների և պարտությունների նախասիրությունները ազդելու նրանց սպասվող օգտակարության ֆունկցիայի վրա։ Օրինակ, եթե ռիսկից խուսափող անհատին, որն ունի 20,000 դոլար խնայողություն, տրվում է հնարավորություն խաղալու 100,000 դոլարով՝ հաղթելու 30% հավանականությամբ, նա կարող է միևնույն է չգնալ խաղին՝ վախենալով կորցնել իր խնայողությունները։ Սակայն սա իմաստ չունի ավանդական սպասվող օգտակար մոդելն օգտագործելիս։ <math>EU(A)=0.3($100,000)+0.7($0)</math> <math>EU(A)=$30,000</math> <math>EU(A)>$20,000</math> Ֆոն Նոյման-Մորգենշտեռնի մոդելը կարող է բացատրել այս իրավիճակը։ Հիմնվելով նախընտրելի հարաբերությունների վրա, որոշակի օգտակարություն <math>u</math> կարող է վերագրվել երկու արդյունքներին էլ։ Հիմա ֆունկցիան դառնում է՝ <math>EU(A)=0.3u($100,000)+0.7u($0)</math> Ռիսկի խուսափող անձի համար, <math>u</math> կհավասար լիներ մի արժեքի, որը նշանակում է, որ անհատը կնախընտրեր պահել իր 20,000 դոլար խնայողությունները, քան ռիսկի դիմել՝ իր հարստությունը մինչև 100,000 դոլար մեծացնելու համար։ Հետևաբար, ռիսկից խուսափող անհատների ֆունկցիան կցույց տա, որ՝ <math>EU(A)\prec$20,000 (keeping savings)</math> == Ռիսկի խուսափման սպասվող օգտակարության մոտեցման սահմանափակումները == ''Փոքր խաղադրույքներով որոշումները'' վերլուծելու համար սպասվող օգտակարության տեսության մոտեցման կիրառումը ռիսկից խուսափման նկատմամբ քննադատության է ենթարկվել։ Մեթյու Ռաբինը ցույց է տվել, որ ռիսկից խուսափող, սպասվող օգտակարությունը մաքսիմալացնող անհատը, ով ցանկացած սկզբնական հարստության մակարդակից [...] հրաժարվում է այն խաղադրույքներից, որտեղ նա կորցնում է 100 դոլար կամ շահում 110 դոլար՝ 50% հավանականությամբ [...] կմերժի 1000 դոլար կորցնելու կամ ցանկացած գումար շահելու 50-50 խաղադրույքներ<ref>{{Cite journal |last=Rabin |first=Matthew |year=2000 |title=Risk Aversion and Expected-Utility Theory: A Calibration Theorem |url=https://archive.org/details/sim_econometrica_2000-09_68_5/page/n254 |journal=[[Econometrica]] |volume=68 |issue=5 |pages=1281–1292 |citeseerx=10.1.1.295.4269 |doi=10.1111/1468-0262.00158 |s2cid=16418792}}</ref>։ Ռաբինը քննադատում է սպասվող օգտակարության տեսության այս ենթադրությունը՝ անհավանականության հիմքով՝ անհատները, ովքեր խուսափում են ռիսկից փոքր խաղերից՝ սահմանային օգտակարության նվազման պատճառով, կցուցաբերեն ռիսկից խուսափման ծայրահեղ ձևեր՝ ավելի մեծ խաղադրույքների դեպքում ռիսկային որոշումներ կայացնելիս։ Ռաբինի կողմից դիտարկված խնդրի լուծումներից մեկը հեռանկարի տեսության և կուտակային հեռանկարի տեսության կողմից առաջարկվող լուծումներից մեկն է, որտեղ արդյունքները դիտարկվում են որոշակի հենակետի (սովորաբար ստատուս քվոյի) նկատմամբ հարաբերականորեն, այլ ոչ թե միայն վերջնական հարստությունը հաշվի առնելու համար։ Մեկ այլ սահմանափակում է արտացոլման էֆեկտը, որը ցույց է տալիս ռիսկից խուսափելու հակադարձումը։ Այս էֆեկտն առաջին անգամ ներկայացվել է [[Դանիել Քանեման|Քանեմանի]] և Տվերսկու կողմից՝ որպես հեռանկարի տեսության մաս, [[Վարքագծային տնտեսագիտություն|վարքային տնտեսագիտության]] ոլորտում։ Արտացոլման էֆեկտը բացասական և դրական հեռանկարների միջև հակառակ նախասիրությունների նույնականացված օրինաչափություն է. մարդիկ հակված են խուսափել ռիսկից, երբ խաղադրույքը շահույթի միջև է և փնտրել ռիսկեր, երբ խաղադրույքը կորուստների միջև է<ref name="j19141852">{{Cite journal |last=Kahneman |first=Daniel |last2=Tversky |first2=Amos |date=1979 թ․ մարտ |title=Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk |journal=Econometrica |volume=47 |issue=2 |pages=263 |citeseerx=10.1.1.407.1910 |doi=10.2307/1914185 |jstor=1914185}}</ref>։ Օրինակ՝ մարդկանց մեծ մասը նախընտրում է 3000 որոշակի աճ 4000 աճի 80% հավանականությանը։ Երբ նույն խնդիրը դրվում է, բայց կորուստների դեպքում, մարդկանց մեծ մասը նախընտրում է 4000 կորստի 80% հավանականությունը՝ 3000 որոշակի կորստի համեմատ։ Արտացոլման էֆեկտը (ինչպես նաև որոշակիության էֆեկտը) անհամատեղելի է սպասվող օգտակարության վարկածի հետ։ Ենթադրվում է, որ այս տեսակի վարքագծի հիմքում կանգնած հոգեբանական սկզբունքը որոշակիության գերագնահատումն է։ Այն տարբերակները, որոնք ընկալվում են որպես որոշակի, գերկշռված են անորոշ տարբերակների համեմատ։ Այս օրինաչափությունը վկայում է ռիսկի դիմելու վարքագծի մասին բացասական հեռանկարների դեպքում և բացառում է որոշակիության էֆեկտի այլ բացատրությունները, ինչպիսիք են անորոշության կամ փոփոխականության նկատմամբ հակակրանքը<ref name="j19141853">{{Cite journal |last=Kahneman |first=Daniel |last2=Tversky |first2=Amos |date=1979 թ․ մարտ |title=Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk |journal=Econometrica |volume=47 |issue=2 |pages=263 |citeseerx=10.1.1.407.1910 |doi=10.2307/1914185 |jstor=1914185}}</ref>։ Արտացոլման էֆեկտի վերաբերյալ սկզբնական արդյունքները քննադատության ենթարկվեցին դրանց վավերականության առումով, քանի որ պնդվում էր, որ անհատական մակարդակում ազդեցությունը հաստատելու համար բավարար ապացույցներ չկան։ Հետագայում, լայնածավալ հետազոտությունը բացահայտել էդրա հնարավոր սահմանափակումները, ինչը ենթադրում է, որ ազդեցությունն առավել տարածված է փոքր կամ մեծ քանակությունների և ծայրահեղ հավանականությունների դեպքում<ref>{{Cite journal |last=Hershey |first=John C. |last2=Schoemaker |first2=Paul J.H. |date=1980 թ․ հունիս |title=Prospect theory's reflection hypothesis: A critical examination |journal=Organizational Behavior and Human Performance |volume=25 |issue=3 |pages=395–418 |doi=10.1016/0030-5073(80)90037-9}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Battalio |first=RaymondC. |last2=Kagel |first2=JohnH. |last3=Jiranyakul |first3=Komain |date=1990 թ․ մարտ |title=Testing between alternative models of choice under uncertainty: Some initial results |journal=Journal of Risk and Uncertainty |volume=3 |issue=1 |doi=10.1007/BF00213259 |s2cid=154386816}}</ref>։ == Գործարքը և ռիսկից խուսափելը == Բազմաթիվ ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ ռիսկերից զերծ բանակցությունների սցենարներում ռիսկից խուսափելը անբարենպաստ է։ Ավելին՝ մրցակիցները միշտ կնախընտրեն խաղալ ամենաշատ ռիսկերից խուսափող անձի դեմ<ref>{{Cite journal |last=Roth |first=Alvin E. |last2=Rothblum |first2=Uriel G. |date=1982 |title=Risk Aversion and Nash's Solution for Bargaining Games with Risky Outcomes |url=https://www.jstor.org/stable/1912605 |journal=Econometrica |volume=50 |issue=3 |pages=639–647 |doi=10.2307/1912605 |issn=0012-9682 |jstor=1912605}}</ref>։ Հիմնվելով ինչպես ֆոն Նոյման-Մորգենշտեռնի, այնպես էլ Նեշի խաղերի տեսության մոդելի վրա՝ ռիսկից խուսափող անձը ուրախությամբ կստանա գործարքի ավելի փոքր ապրանքային բաժինը<ref>{{Cite journal |last=Murnighan |first=J. Keith |last2=Roth |first2=Alvin E. |last3=Schoumaker |first3=Francoise |date=1988 |title=Risk Aversion in Bargaining: An Experimental Study |url=https://www.jstor.org/stable/41760532 |journal=Journal of Risk and Uncertainty |volume=1 |issue=1 |pages=101–124 |doi=10.1007/BF00055566 |issn=0895-5646 |jstor=41760532 |s2cid=154784555}}</ref>։ Սա պայմանավորված է նրանով, որ նրանց օգտակարության ֆունկցիան գոգավորվում է, հետևաբար նրանց օգտակարությունը մեծանում է նվազող տեմպով, մինչդեռ նրանց ոչ ռիսկային հակառակորդները կարող են աճել հաստատուն կամ աճող տեմպով<ref>{{Cite journal |last=Kannai |first=Yakar |date=1977 թ․ մարտի 1 |title=Concavifiability and constructions of concave utility functions |url=https://dx.doi.org/10.1016/0304-4068%2877%2990015-5 |journal=Journal of Mathematical Economics |language=en |volume=4 |issue=1 |pages=1–56 |doi=10.1016/0304-4068(77)90015-5 |issn=0304-4068}}</ref>։ Ինտուիտիվորեն, ռիսկից խուսափող անձը, հետևաբար, կհամաձայնվի գործարքի ավելի փոքր բաժնի հետ՝ ի տարբերություն ռիսկի նկատմամբ չեզոք կամ ռիսկի ձգտող անհատի։ Ինտուիտիվորեն, ռիսկից խուսափող անձը, հետևաբար, կհամաձայնվի գործարքի ավելի փոքր բաժնի հետ՝ ի տարբերություն ռիսկի նկատմամբ չեզոք կամ ռիսկի ձգտող անհատի։ Այս պարադոքսը դրսևորվում է հետիոտնի վարքագծում, որտեղ ռիսկից խուսափող անհատները հաճախ ընտրում են այն երթուղիները, որոնք նրանք համարում են ավելի անվտանգ, նույնիսկ երբ այդ ընտրությունները մեծացնում են նրանց ընդհանուր վտանգի ենթարկվելու հավանականությունը<ref>Hacohen, S., Shoval, S., & Shvalb, N. (2020). "The paradox of pedestrian's risk aversion". ''Accident Analysis & Prevention'', 142: 105518.</ref>։ == Ուղեղում == Ռիսկի նկատմամբ վերաբերմունքը գրավել է [[Նեյրոէկոնոմիկա|նեյրոտնտեսագիտության]] և [[Վարքագծային տնտեսագիտություն|վարքային տնտեսագիտության]] ոլորտի ուշադրությունը։ Քրիստոպուլոսի և այլոց 2009 թվականին անցկացված ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ ուղեղի որոշակի հատվածի (աջ ստորին ճակատային գիրուս) ակտիվությունը կապված է ռիսկից խուսափելու հետ, ընդ որում՝ ռիսկից խուսափելու ավելի մեծ թվով մասնակիցները (այսինքն՝ նրանք, ովքեր ունեն ավելի բարձր ռիսկի պրեմիաներ) նաև ավելի բարձր արձագանք են ունեցել ավելի անվտանգ տարբերակների նկատմամբ<ref name="pmid167751342">{{Cite journal |last=Knoch |first=Daria |last2=Gianotti |first2=Lorena R. R. |last3=Pascual-Leone |first3=Alvaro |last4=Treyer |first4=Valerie |last5=Regard |first5=Marianne |last6=Hohmann |first6=Martin |last7=Brugger |first7=Peter |date=2006 թ․ հունիսի 14 |title=Disruption of Right Prefrontal Cortex by Low-Frequency Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation Induces Risk-Taking Behavior |journal=The Journal of Neuroscience |volume=26 |issue=24 |pages=6469–6472 |doi=10.1523/JNEUROSCI.0804-06.2006 |pmc=6674035 |pmid=16775134}}</ref>։ Այս արդյունքը համընկնում է այլ ուսումնասիրությունների հետ<ref name="pmid167751342" /><ref>{{Cite journal |last=Fecteau |first=Shirley |last2=Pascual-Leone |first2=Alvaro |last3=Zald |first3=David H. |last4=Liguori |first4=Paola |last5=Théoret |first5=Hugo |last6=Boggio |first6=Paulo S. |last7=Fregni |first7=Felipe |date=2007 թ․ հունիսի 6 |title=Activation of Prefrontal Cortex by Transcranial Direct Current Stimulation Reduces Appetite for Risk during Ambiguous Decision Making |journal=The Journal of Neuroscience |volume=27 |issue=23 |pages=6212–6218 |doi=10.1523/JNEUROSCI.0314-07.2007 |pmc=6672163 |pmid=17553993}}</ref>, որոնք ցույց են տալիս, որ նույն հատվածի նեյրոմոդուլյացիան հանգեցնում է նրան, որ մասնակիցները կատարում են ավելի կամ պակաս ռիսկից խուսափելու ընտրություններ՝ կախված նրանից, թե մոդուլյացիան մեծացնում է, թե նվազեցնում թիրախային հատվածի ակտիվությունը։ == Հանրային ըմբռնումը և սոցիալական գործունեության մեջ ռիսկը == Իրական աշխարհում շատ պետական մարմիններ, օրինակ՝ Առողջապահության և անվտանգության գործադիր մարմինը իրենց լիազորություններում հիմնարար կերպով խուսափում են ռիսկերից։ Սա հաճախ նշանակում է, որ նրանք պահանջում են (իրավական կիրառման ուժով), որ ռիսկերը նվազագույնի հասցվեն, նույնիսկ ռիսկային գործունեության օգտակարությունը կորցնելու գնով։ Ռիսկը մեղմելիս կարևոր է հաշվի առնել [[Հնարավորությունների ծախս|այլընտրանքային արժեքը]]՝ ռիսկային գործողություն չձեռնարկելու արժեքը։ Ռիսկի վրա կենտրոնացած օրենքներ գրելը՝ առանց օգտակարության հավասարակշռությունը հաշվի առնելու, կարող է սխալ ներկայացնել հասարակության նպատակները։ Ռիսկի հանրային ընկալումը, որը ազդում է քաղաքական որոշումների վրա, այն ոլորտն է, որը վերջերս ճանաչվել է որպես ուշադրության արժանի։ 2007 թվականին [[Քեմբրիջի համալսարան|Քեմբրիջի համալսարանը]] նախաձեռնել էՈւինթոնի անվան ռիսկի հանրային ըմբռնման պրոֆեսորի պաշտոնը, որը Դեյվիդ Շպիգելհալտերը նկարագրում է որպես հասարակական գործունեություն, այլ ոչ թե ավանդական ակադեմիական հետազոտություն<ref>{{Cite journal |last=Spiegelhalter |first=David |date=2009 |title=Don's Diary |url=http://www.alumni.cam.ac.uk/uploads/File/CAM58/CAM58.pdf |url-status=dead |journal=CAM – the Cambridge Alumni Magazine |publisher=The University of Cambridge Development Office |volume=58 |page=3 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130309004415/http://www.alumni.cam.ac.uk/uploads/File/CAM58/CAM58.pdf |archive-date=2013 թ․ մարտի 9}}</ref>։ === Երեխաներ === Մանկական ծառայությունները, ինչպիսիք են [[Դպրոց|դպրոցներն]] ու [[Մանկական խաղահրապարակ|խաղահրապարակները]], դարձել են ռիսկերից խուսափելու մեծ պլանավորման կիզակետ, ինչը նշանակում է, որ երեխաները հաճախ զրկվում են օգտվելու այն գործունեությունից, որը այլապես կունենային։ Շատ խաղահրապարակներ հագեցած են հարվածները կլանող գորգերով։ Սակայն սրանք նախատեսված են միայն երեխաներին մահից փրկելու համար՝ գլխի վրա ուղիղ ընկնելու դեպքում և չեն հասնում իրենց հիմնական նպատակներին<ref>{{Cite book |last=Gill |first=Tim |url=http://www.gulbenkian.org.uk/media/item/1266/223/No-fear-19.12.07.pdf#page=28 |title=No fear: Growing up in a Risk Averse society |publisher=Calouste Gulbenkian Foundation |year=2007 |isbn=9781903080085 |page=81 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090306114126/http://gulbenkian.org.uk/media/item/1266/223/No-fear-19.12.07.pdf#page=28 |archive-date=2009 թ․ մարտի 6 |url-status=dead}}</ref>։ Դրանք թանկ են, ինչը նշանակում է, որ օգտատերերին այլ կերպ օգուտ բերելու համար ավելի քիչ ռեսուրսներ կան (օրինակ՝ երեխայի տանը ավելի մոտ խաղահրապարակ կառուցելը, դրան հասնելու ճանապարհին ճանապարհատրանսպորտային պատահարի ռիսկը նվազեցնելը) և, ոմանք պնդում են, որ երեխաները կարող են ավելի վտանգավոր գործողություններ ձեռնարկել՝ վստահ լինելով արհեստական մակերեսի վրա։ Շիլա Սեյջը՝ վաղ մանկության դպրոցի խորհրդատուն, նշում է՝ «Երեխաները, որոնք պահվում են միայն շատ անվտանգ վայրերում, չեն կարողանում ինքնուրույն լուծել խնդիրները: Երեխաները պետք է որոշակի ռիսկի դիմելու ունակություն ունենան... որպեսզի իմանան, թե ինչպես դուրս գալ իրավիճակներից»<ref>{{Cite AV media |url=http://www.teachers.tv/video/214 |title=Early Years – The Outdoor Environment |date=2006 թ․ հունվարի 10 |publisher=Teachers TV |people=Sue Durant, Sheila Sage}}</ref>։ === Խաղային շոուներ և ներդրումներ === «Deal or No Deal» հեռուստաշոուի ուսանող-սուբյեկտի մասնակցությամբ մեկ փորձարարական ուսումնասիրություն ցույց է տվել, որ մարդիկ ավելի շատ են խուսափում ռիսկի դիմելուց ուշադրության կենտրոնում լինելուց, քան տիպիկ վարքային լաբորատորիայի անանունության պայմաններում։ Լաբորատոր բուժումներում մասնակիցները որոշումներ են կայացրել ստանդարտ, համակարգչային լաբորատոր պայմաններում, ինչպես սովորաբար կիրառվում է վարքային փորձերում: Ուշադրության կենտրոնում գտնվող բուժումներում մասնակիցները կատարում էին իրենց ընտրությունները սիմուլյացիոն խաղային շոուի միջավայրում, որը ներառում էր ուղիղ լսարան, խաղային շոուի հաղորդավար և տեսախցիկներ<ref>{{Cite journal |last=Baltussen |first=Guido |last2=van den Assem |first2=Martijn J. |last3=van Dolder |first3=Dennie |date=2016 թ․ մայիս |title=Risky Choice in the Limelight |url=http://eprints.nottingham.ac.uk/30841/ |journal=Review of Economics and Statistics |volume=98 |issue=2 |pages=318–332 |doi=10.1162/REST_a_00505 |s2cid=57561510 |ssrn=2057134}}</ref>։ Համապատասխանաբար, ներդրողների վարքագծի վերաբերյալ ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հեռախոսային առևտրից առցանց առևտրին անցնելուց հետո ներդրողները ավելի ու ավելի սպեկուլյատիվ են առևտուր անում<ref>{{Cite journal |last=Barber |first=Brad M |last2=Odean |first2=Terrance |date=2001 թ․ փետրվարի 1 |title=The Internet and the Investor |journal=Journal of Economic Perspectives |volume=15 |issue=1 |pages=41–54 |doi=10.1257/jep.15.1.41 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Barber |first=Brad |last2=Odean |first2=Terrance |year=2002 |title=Online Investors: Do the Slow Die First? |journal=[[Review of Financial Studies]] |volume=15 |issue=2 |pages=455–488 |citeseerx=10.1.1.46.6569 |doi=10.1093/rfs/15.2.455}}</ref> և որ ներդրողները հակված են իրենց հիմնական ներդրումները պահել ավանդական բրոքերների մոտ և իրենց հարստության մի փոքր մասն օգտագործել առցանց սպեկուլյացիաների համար<ref>{{Cite journal |last=Konana |first=Prabhudev |last2=Balasubramanian |first2=Sridhar |date=2005 թ․ մայիս |title=The Social–Economic–Psychological model of technology adoption and usage: an application to online investing |journal=Decision Support Systems |volume=39 |issue=3 |pages=505–524 |doi=10.1016/j.dss.2003.12.003}}</ref>։ == Զբաղվածության կարգավիճակի նկատմամբ վարքային մոտեցում == Զբաղվածության կարգավիճակի և ռիսկից խուսափելու միջև կապի վրա հիմնված տեսության հիմքում ընկած է անհատների եկամտի տարբեր մակարդակը։ Միջին հաշվով, բարձր եկամուտ ստացողները ավելի քիչ են խուսափում ռիսկերից, քան ցածր եկամուտ ստացողները։ Աշխատանքի առումով, որքան մեծ է անհատի հարստությունը, այնքան քիչ նա կարող է խուսափել ռիսկերից և նա ավելի հակված է անցում կատարել ապահով աշխատանքից դեպի [[Ձեռնարկատիրություն|ձեռնարկատիրական ձեռնարկություն]]։ Գրականությունը ենթադրում է, որ եկամտի կամ հարստության փոքր աճը սկիզբ է դնում զբաղվածությունից դեպի ձեռներեցության վրա հիմնված նվազող բացարձակ ռիսկի նկատմամբ խուսափողականության (DARA), հաստատուն բացարձակ ռիսկի նկատմամբ խուսափողականության (CARA) և աճող բացարձակ ռիսկի նկատմամբ խուսափողականության (IARA) նախասիրություններ՝ որպես իրենց օգտակարության ֆունկցիայի հատկություններ<ref name=":12">{{Cite journal |last=Bonilla |first=Claudio |date=2021 |title=Risk aversion, downside risk aversion, and the transition to entrepreneurship |journal=Theory and Decision |volume=91 |pages=123–133 |doi=10.1007/s11238-020-09786-w |s2cid=228879460}}</ref>։ Ռիսկի բաշխման հեռանկարը կարող է նաև օգտագործվել որպես աշխատանքային կարգավիճակի անցման գործոն, միայն այն դեպքում, եթե ռիսկի անկման նկատմամբ խուսափման ուժգնությունը գերազանցում է ռիսկի խուսափման ուժգնությունը<ref name=":12" />։ Եթե անհատի զբաղվածության կարգավիճակի վերաբերյալ որոշումը մոդելավորելու համար օգտագործվում է վարքային մոտեցում, ապա պետք է որ ավելի շատ փոփոխականներ լինեն, քան ռիսկից խուսափումը և ցանկացած բացարձակ ռիսկից խուսափման նախասիրությունները։ Խթանիչ ազդեցությունները գործոն են այն վարքային մոտեցման մեջ, որը անհատը կիրառում է ապահով աշխատանքից ձեռներեցության անցնելու որոշում կայացնելիս։ Գործատուի կողմից տրամադրվող ոչ ֆինանսական խթանները կարող են փոխել ձեռնարկատիրական գործունեությանն անցնելու որոշումը, քանի որ ոչ նյութական օգուտները օգնում են ամրապնդել անհատի ռիսկից խուսափման աստիճանը` համեմատած անկման ռիսկից խուսափման ուժի հետ։ Օգտակարության ֆունկցիաները չեն համարժեք նման ազդեցությունների համար և հաճախ կարող են խաթարել անհատի կողմից իր զբաղվածության կարգավիճակին հասնելու համար ընտրած վարքային ուղին<ref name=":22">{{Cite journal |last=Harrison |first=Glenn |date=2006 |title=Risk Aversion and Incentive Effects: Comment |url=https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/0002828054201378 |journal=The American Economic Review |volume=95 |issue=3 |pages=897–901 |doi=10.1257/0002828054201378 |via=The University of Queensland}}</ref>։ Փորձերի նախագծումը, որը նպատակ ունի որոշել, թե անհատի հարստության կամ եկամտի ինչ աճի դեպքում կփոխի իր զբաղվածության կարգավիճակը՝ անվտանգության դիրքից դեպի ավելի ռիսկային ձեռնարկություններ, պետք է ներառի ճկուն օգտակարության սպեցիֆիկացիաներ՝ ռիսկի նախընտրությունների հետ ինտեգրված ակնառու խթաններով<ref name=":23">{{Cite journal |last=Harrison |first=Glenn |date=2006 |title=Risk Aversion and Incentive Effects: Comment |url=https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/0002828054201378 |journal=The American Economic Review |volume=95 |issue=3 |pages=897–901 |doi=10.1257/0002828054201378 |via=The University of Queensland}}</ref>։ Համապատասխան փորձերի կիրառումը կարող է խուսափել անհատական տարբեր նախասիրությունների ընդհանրացումից՝ այս մոդելի և դրա նշված օգտակար ֆունկցիաների օգտագործման միջոցով։ == Տես նաև == * [[Բաժնետոմսի պարգևավճար|Բաժնետոմսերի պարգևավճար]] * [[Սահմանային օգտակարության տեսություն]] * [[Նեյրոէկոնոմիկա]] * [[Ռիսկի պարգևավճար]] * [[Սանկտ Պետերբուրգի պարադոքս]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *{{Cite journal |last1=Զևելև |first1=Ալբերտ |date=2014 թ․ փետրվարի 3 |title=Տնտեսագիտության մեջ փակ ձևի լուծումներ |ssrn=2354226}} *{{Cite journal |last1=Դոդի |first1=Ռայան |date=2023 |title=Ռիսկի դիմել և ոչ-ոքիի կնքում |url=http://rdoody.com/RiskTakingTieBreakingREUT.pdf |journal=Փիլիսոփայական ուսումնասիրություններ |pages=2079–2104 |doi=10.1007/s11098-023-01947-1 |s2cid=198977278 |թողարկում=7 |հատոր=180}} * [http://www.sigmadewe.com/fileadmin/user_upload/pdf-Dateien/The_Benefit_of_Utilities.pdf Կոմունալ ծառայությունների օգուտը՝ պորտֆելի փոքր ռիսկային մասերի համար հավանական բացատրություն] [[Կատեգորիա:Անվտանգություն]] [[Կատեգորիա:Ապահովագրություն]] [[Կատեգորիա:Բիզնես]] [[Կատեգորիա:Բիզնես տնտեսագիտություն]] [[Կատեգորիա:Խաղերի տեսություն]] [[Կատեգորիա:Կոգնիտիվ խախտումներ]] [[Կատեգորիա:Հանրային առողջություն]] [[Կատեգորիա:Հոգեբանական հասկացություններ]] [[Կատեգորիա:Հոգեբանություն]] [[Կատեգորիա:Մաթեմատիկական տնտեսագիտություն]] [[Կատեգորիա:Միկրոէկոնոմիկա]] [[Կատեգորիա:Որոշումների կայացում]] [[Կատեգորիա:Ռիսկեր]] [[Կատեգորիա:Ռիսկերի կառավարում]] [[Կատեգորիա:Սոցիալական հոգեբանություն]] [[Կատեգորիա:Սպառման տեսություն]] [[Կատեգորիա:Տնտեսագիտական տերմիններ]] [[Կատեգորիա:Տնտեսագիտություն]] [[Կատեգորիա:Տնտեսություն]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսներ]] qqvvt6c26vpf76hxwqx6efczteinuge 0 1297888 10356808 10354567 2025-06-17T19:09:29Z 217.76.15.71 /* Կառուցվածք */ Fixed typo 10356808 wikitext text/x-wiki '''Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով''' (անգլ.՝ General Conference of Seventh-day Adventists, GC), Հանդիսանում է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների համաշխարհային եկեղեցու]] կառուցվածքային կազմակերպության բարձրագույն օղակն ու վարչական մարմին, ինչպես նաև համաշխարհային եկեղեցու ներկայացուցիչների և պատվիրակների ընդհանուր ժողովը, որը գումարվում է հինգ տարին մեկ։ Այն համակարգում է գլոբալ գործունեությունը, հաստատում է քաղաքականություն, հաստատում է պաշտոնական ուսմունքները և ընտրված ղեկավարների միջոցով վերահսկում եկեղեցու կազմակերպչական ամբողջ կառույցը։ [[Պատկեր:General_Conference_Auditorium.jpg|մինի]] == Հիմնադրում և կենտրոնակայան == Գլխավոր վեհաժողովը հիմնադրվել է 1863 թ. մայիսի 21-ին ԱՄՆ [[Միչիգան]] նահանգի Բաթլ Քրիկ քաղաքում՝ որպես արդեն ձևավորված Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական համայնքների կենտրոնական կազմակերպություն։ Ներկայումս նրա կենտրոնակայանը գտնվում է ԱՄՆ [[Մերիլենդ]] նահանգի [[Սիլվեր Սփրինգ (Մերիլենդ)|Սիլվեր Սփրինգ]] քաղաքում՝ Վաշինգտոնին մերձակա տարածքում։<ref>https://www.adventist.org/world-church/general-conference/</ref> Կառույցը մշտապես վերահսկում է ամբողջ աշխարհի ադվենտիստական կառույցների աշխատանքը՝ շարունակաբար հարմարվելով տարածաշրջանային պահանջներին։ == Կառուցվածք == Վեհաժողովը ղեկավարում է համաշխարհային կազմակերպությունը ներկայացուցչական համակարգով՝ ներառյալ տեղական եկեղեցիներ, տեղական կոնֆերանսներ (կամ միսիաներ), միություններ (կոնֆերանսային կամ միսիոնական), ինչպես նաև վարչական բաժիններ՝ ըստ աշխարհագրական տարածքների։ Գլխավոր վեհաժողովը բաղկացած է 13 վարչական բաժիններից՝ բաժանմունքներից կամ դիվիզիոններից (divisions), որոնք գործում են որպես ԳՎ-ի ընդլայնում տվյալ տարածքներում<ref>https://www.adventist.org/world-church/organizational-structure/</ref>։ Այս համակարգը հնարավորություն է տալիս պահպանել հավասարակշռություն գլոբալ կենտրոնացման և տեղական ինքնավարության միջև։ '' '''Ավստրալիա և Օվկիանիա''' '' *Հարավ-խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Եվրոպա''' '' *Տրանսեվրոպական բաժանմունք *Միջեվրոպական բաժանմունք '' '''Ասիա''' '' *Եվրոասիավան բաժանմունք *Հարավասիական բաժանմունք *Հարավասիական-Խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք *Հյուսիսասիական-Խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Աֆրիկա''' '' *Աֆրիկյան արևմտակենտրոնական բաժանմունք *Արևելյան Կենտրոնաֆրիկյան բաժանմունք *Հարավաֆրիկյան-հնդօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Ամերիկա''' '' *Հարավամերիկյան բաժանմունք *Միջամերիկյան բաժանմունք *Հյուսիսամերիկյան բաժանմունք [[Պատկեր:ESDSDADIVISION.png|մինի]] == Նստաշրջաններ == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողովի նստաշրջանը (General Conference Session) հանդիսանում է հինգ տարին մեկ գումարվող համաշխարհային հավաք, որը ամենաբարձր իշխանությամբ մարմինն է՝ ունակ ընտրելու համաշխարհային ղեկավարությանը և վերանայելու ուսմունքային ու վարչական դրույթները<ref>https://www.gcsession.org</ref>։ Վերջին նստաշրջանը տեղի է ունեցել 2022 թվականին Սենթ Լուիսում՝ COVID-19 համավարակի պատճառով երեք տարի ուշացումով։ Հաջորդը նախատեսված է 2025 թ. հուլիսի 3-12-ը, կրկին Սենթ Լուիսում<ref>https://www.gcsession.org/about/.</ref> == Ղեկավարություն == Վեհաժողովը ղեկավարում է նախագահը, որին ընտրում են նիստի ընթացքում։ Այժմ նախագահը Թեդ Ն. Ս. Ուիլսոնն է, ով ընտրվել է 2010 թվականին և վերահաստատվել է 2015 և 2022 թվականներին<ref>https://news.adventist.org/en/all-news/news/go/2022-06-06/ted-n-c-wilson-re-elected-as-president-of-the-general-conference-of-seventh-day-adventists/.</ref> [[Պատկեր:Ted_N.C._Wilson_in_2023.jpg|մինի|ԳՎ-ի նախագահ Տեդ Վիլսոնը 2023 թ. Զամբիայում ելույթ ունենալիս]] == Անդամակցություն == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների համաշխարհային եկեղեցին ունի ավելի քան 21 միլիոն անդամ՝ գործունեություն ծավալելով գրեթե բոլոր երկրներում։ Ամենամեծ աճ գրանցվում է Աֆրիկայում, Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում։ Ըստ 2023 թ. վիճակագրության՝ ամենաշատ անդամներ ունեցող վարչական բաժիններն են Հարավային Աֆրիկա-Հնդկական օվկիանոսի բաժինը (SID), Հարավարևմտյան Խաղաղօվկիանոսյան բաժինը (SPD) և Ինտերպամերիկյան բաժինը (IAD)<ref>https://www.adventiststatistics.org/</ref> == Կրթական, բժշկական և հրատարակչական համակարգ == Գլխավոր վեհաժողովի հովանու ներքո գործում է աշխարհում ամենամեծ հավատքահեն կրթական համակարգերից մեկը՝ ներառյալ ավելի քան 9,800 դպրոց, քոլեջ և համալսարան՝ շուրջ 2 միլիոն ուսանողով։<ref>https://education.adventist.org/statistics/</ref> Բացի դրանից՝ գործում է հարյուրավոր հիվանդանոցներ և կլինիկաներ, ներառյալ Լոմա Լինդայի համալսարանական բժշկական կենտրոնը, որն ունի միջազգային ճանաչում<ref>https://adventisthealthcare.org</ref>։ Հրատարակչական ծառայությունները ներառում են տասնյակ տպարաններ և գրատներ։ Գլխավոր հրատարակչությունը՝ Review and Herald Publishing Association, հիմնադրվել է 1855 թ., իսկ ներկայումս գործող Pacific Press Publishing Association-ը պատասխանատու է հազարավոր գրքերի ու ամսագրերի հրապարակման համար։<ref>https://www.adventistarchives.org/publishing-history</ref> == Վավերական փաստաթղթեր և հավատալիքներ == Գլխավոր վեհաժողովը հրապարակում է պաշտոնական փաստաթղթեր և դիրքորոշման հայտարարություններ՝ սոցիալական, էթիկական և դավանաբանական հարցերի վերաբերյալ։<ref>https://www.adventist.org/statements/</ref> Եկեղեցին ունի 28 հիմնական հավատալիքներ՝ ներառյալ Սուրբ Գրքի հեղինակավորությունը, Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ գալուստը, շաբաթօրյա հանգիստը և մարդկային մարմնի սրբությունը<ref>https://www.adventist.org/beliefs/</ref> == Տես նաև == *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] j0f2eisd1dz9l9al8zufbgmx0hqio1n 10356810 10356808 2025-06-17T19:12:46Z 217.76.15.71 /* Անդամակցություն */ Fixed typo 10356810 wikitext text/x-wiki '''Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով''' (անգլ.՝ General Conference of Seventh-day Adventists, GC), Հանդիսանում է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների համաշխարհային եկեղեցու]] կառուցվածքային կազմակերպության բարձրագույն օղակն ու վարչական մարմին, ինչպես նաև համաշխարհային եկեղեցու ներկայացուցիչների և պատվիրակների ընդհանուր ժողովը, որը գումարվում է հինգ տարին մեկ։ Այն համակարգում է գլոբալ գործունեությունը, հաստատում է քաղաքականություն, հաստատում է պաշտոնական ուսմունքները և ընտրված ղեկավարների միջոցով վերահսկում եկեղեցու կազմակերպչական ամբողջ կառույցը։ [[Պատկեր:General_Conference_Auditorium.jpg|մինի]] == Հիմնադրում և կենտրոնակայան == Գլխավոր վեհաժողովը հիմնադրվել է 1863 թ. մայիսի 21-ին ԱՄՆ [[Միչիգան]] նահանգի Բաթլ Քրիկ քաղաքում՝ որպես արդեն ձևավորված Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական համայնքների կենտրոնական կազմակերպություն։ Ներկայումս նրա կենտրոնակայանը գտնվում է ԱՄՆ [[Մերիլենդ]] նահանգի [[Սիլվեր Սփրինգ (Մերիլենդ)|Սիլվեր Սփրինգ]] քաղաքում՝ Վաշինգտոնին մերձակա տարածքում։<ref>https://www.adventist.org/world-church/general-conference/</ref> Կառույցը մշտապես վերահսկում է ամբողջ աշխարհի ադվենտիստական կառույցների աշխատանքը՝ շարունակաբար հարմարվելով տարածաշրջանային պահանջներին։ == Կառուցվածք == Վեհաժողովը ղեկավարում է համաշխարհային կազմակերպությունը ներկայացուցչական համակարգով՝ ներառյալ տեղական եկեղեցիներ, տեղական կոնֆերանսներ (կամ միսիաներ), միություններ (կոնֆերանսային կամ միսիոնական), ինչպես նաև վարչական բաժիններ՝ ըստ աշխարհագրական տարածքների։ Գլխավոր վեհաժողովը բաղկացած է 13 վարչական բաժիններից՝ բաժանմունքներից կամ դիվիզիոններից (divisions), որոնք գործում են որպես ԳՎ-ի ընդլայնում տվյալ տարածքներում<ref>https://www.adventist.org/world-church/organizational-structure/</ref>։ Այս համակարգը հնարավորություն է տալիս պահպանել հավասարակշռություն գլոբալ կենտրոնացման և տեղական ինքնավարության միջև։ '' '''Ավստրալիա և Օվկիանիա''' '' *Հարավ-խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Եվրոպա''' '' *Տրանսեվրոպական բաժանմունք *Միջեվրոպական բաժանմունք '' '''Ասիա''' '' *Եվրոասիավան բաժանմունք *Հարավասիական բաժանմունք *Հարավասիական-Խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք *Հյուսիսասիական-Խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Աֆրիկա''' '' *Աֆրիկյան արևմտակենտրոնական բաժանմունք *Արևելյան Կենտրոնաֆրիկյան բաժանմունք *Հարավաֆրիկյան-հնդօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Ամերիկա''' '' *Հարավամերիկյան բաժանմունք *Միջամերիկյան բաժանմունք *Հյուսիսամերիկյան բաժանմունք [[Պատկեր:ESDSDADIVISION.png|մինի]] == Նստաշրջաններ == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողովի նստաշրջանը (General Conference Session) հանդիսանում է հինգ տարին մեկ գումարվող համաշխարհային հավաք, որը ամենաբարձր իշխանությամբ մարմինն է՝ ունակ ընտրելու համաշխարհային ղեկավարությանը և վերանայելու ուսմունքային ու վարչական դրույթները<ref>https://www.gcsession.org</ref>։ Վերջին նստաշրջանը տեղի է ունեցել 2022 թվականին Սենթ Լուիսում՝ COVID-19 համավարակի պատճառով երեք տարի ուշացումով։ Հաջորդը նախատեսված է 2025 թ. հուլիսի 3-12-ը, կրկին Սենթ Լուիսում<ref>https://www.gcsession.org/about/.</ref> == Ղեկավարություն == Վեհաժողովը ղեկավարում է նախագահը, որին ընտրում են նիստի ընթացքում։ Այժմ նախագահը Թեդ Ն. Ս. Ուիլսոնն է, ով ընտրվել է 2010 թվականին և վերահաստատվել է 2015 և 2022 թվականներին<ref>https://news.adventist.org/en/all-news/news/go/2022-06-06/ted-n-c-wilson-re-elected-as-president-of-the-general-conference-of-seventh-day-adventists/.</ref> [[Պատկեր:Ted_N.C._Wilson_in_2023.jpg|մինի|ԳՎ-ի նախագահ Տեդ Վիլսոնը 2023 թ. Զամբիայում ելույթ ունենալիս]] == Անդամակցություն == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների համաշխարհային եկեղեցին ունի գրեթե 24 միլիոն անդամ՝ գործունեություն ծավալելով գրեթե բոլոր երկրներում։ Ամենամեծ աճ գրանցվում է Աֆրիկայում, Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում։ Ըստ 2023 թ. վիճակագրության՝ ամենաշատ անդամներ ունեցող վարչական բաժիններն են Հարավային Աֆրիկա-Հնդկական օվկիանոսի բաժինը (SID), Հարավարևմտյան Խաղաղօվկիանոսյան բաժինը (SPD) և Ինտերպամերիկյան բաժինը (IAD)<ref>https://www.adventiststatistics.org/</ref> == Կրթական, բժշկական և հրատարակչական համակարգ == Գլխավոր վեհաժողովի հովանու ներքո գործում է աշխարհում ամենամեծ հավատքահեն կրթական համակարգերից մեկը՝ ներառյալ ավելի քան 9,800 դպրոց, քոլեջ և համալսարան՝ շուրջ 2 միլիոն ուսանողով։<ref>https://education.adventist.org/statistics/</ref> Բացի դրանից՝ գործում է հարյուրավոր հիվանդանոցներ և կլինիկաներ, ներառյալ Լոմա Լինդայի համալսարանական բժշկական կենտրոնը, որն ունի միջազգային ճանաչում<ref>https://adventisthealthcare.org</ref>։ Հրատարակչական ծառայությունները ներառում են տասնյակ տպարաններ և գրատներ։ Գլխավոր հրատարակչությունը՝ Review and Herald Publishing Association, հիմնադրվել է 1855 թ., իսկ ներկայումս գործող Pacific Press Publishing Association-ը պատասխանատու է հազարավոր գրքերի ու ամսագրերի հրապարակման համար։<ref>https://www.adventistarchives.org/publishing-history</ref> == Վավերական փաստաթղթեր և հավատալիքներ == Գլխավոր վեհաժողովը հրապարակում է պաշտոնական փաստաթղթեր և դիրքորոշման հայտարարություններ՝ սոցիալական, էթիկական և դավանաբանական հարցերի վերաբերյալ։<ref>https://www.adventist.org/statements/</ref> Եկեղեցին ունի 28 հիմնական հավատալիքներ՝ ներառյալ Սուրբ Գրքի հեղինակավորությունը, Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ գալուստը, շաբաթօրյա հանգիստը և մարդկային մարմնի սրբությունը<ref>https://www.adventist.org/beliefs/</ref> == Տես նաև == *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] tiy3ccyp7coeruf9hocqmphy5zedh9i 10356811 10356810 2025-06-17T19:15:22Z 217.76.15.71 /* Վավերական փաստաթղթեր և հավատալիքներ */ Fixed typo 10356811 wikitext text/x-wiki '''Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով''' (անգլ.՝ General Conference of Seventh-day Adventists, GC), Հանդիսանում է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների համաշխարհային եկեղեցու]] կառուցվածքային կազմակերպության բարձրագույն օղակն ու վարչական մարմին, ինչպես նաև համաշխարհային եկեղեցու ներկայացուցիչների և պատվիրակների ընդհանուր ժողովը, որը գումարվում է հինգ տարին մեկ։ Այն համակարգում է գլոբալ գործունեությունը, հաստատում է քաղաքականություն, հաստատում է պաշտոնական ուսմունքները և ընտրված ղեկավարների միջոցով վերահսկում եկեղեցու կազմակերպչական ամբողջ կառույցը։ [[Պատկեր:General_Conference_Auditorium.jpg|մինի]] == Հիմնադրում և կենտրոնակայան == Գլխավոր վեհաժողովը հիմնադրվել է 1863 թ. մայիսի 21-ին ԱՄՆ [[Միչիգան]] նահանգի Բաթլ Քրիկ քաղաքում՝ որպես արդեն ձևավորված Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական համայնքների կենտրոնական կազմակերպություն։ Ներկայումս նրա կենտրոնակայանը գտնվում է ԱՄՆ [[Մերիլենդ]] նահանգի [[Սիլվեր Սփրինգ (Մերիլենդ)|Սիլվեր Սփրինգ]] քաղաքում՝ Վաշինգտոնին մերձակա տարածքում։<ref>https://www.adventist.org/world-church/general-conference/</ref> Կառույցը մշտապես վերահսկում է ամբողջ աշխարհի ադվենտիստական կառույցների աշխատանքը՝ շարունակաբար հարմարվելով տարածաշրջանային պահանջներին։ == Կառուցվածք == Վեհաժողովը ղեկավարում է համաշխարհային կազմակերպությունը ներկայացուցչական համակարգով՝ ներառյալ տեղական եկեղեցիներ, տեղական կոնֆերանսներ (կամ միսիաներ), միություններ (կոնֆերանսային կամ միսիոնական), ինչպես նաև վարչական բաժիններ՝ ըստ աշխարհագրական տարածքների։ Գլխավոր վեհաժողովը բաղկացած է 13 վարչական բաժիններից՝ բաժանմունքներից կամ դիվիզիոններից (divisions), որոնք գործում են որպես ԳՎ-ի ընդլայնում տվյալ տարածքներում<ref>https://www.adventist.org/world-church/organizational-structure/</ref>։ Այս համակարգը հնարավորություն է տալիս պահպանել հավասարակշռություն գլոբալ կենտրոնացման և տեղական ինքնավարության միջև։ '' '''Ավստրալիա և Օվկիանիա''' '' *Հարավ-խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Եվրոպա''' '' *Տրանսեվրոպական բաժանմունք *Միջեվրոպական բաժանմունք '' '''Ասիա''' '' *Եվրոասիավան բաժանմունք *Հարավասիական բաժանմունք *Հարավասիական-Խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք *Հյուսիսասիական-Խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Աֆրիկա''' '' *Աֆրիկյան արևմտակենտրոնական բաժանմունք *Արևելյան Կենտրոնաֆրիկյան բաժանմունք *Հարավաֆրիկյան-հնդօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Ամերիկա''' '' *Հարավամերիկյան բաժանմունք *Միջամերիկյան բաժանմունք *Հյուսիսամերիկյան բաժանմունք [[Պատկեր:ESDSDADIVISION.png|մինի]] == Նստաշրջաններ == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողովի նստաշրջանը (General Conference Session) հանդիսանում է հինգ տարին մեկ գումարվող համաշխարհային հավաք, որը ամենաբարձր իշխանությամբ մարմինն է՝ ունակ ընտրելու համաշխարհային ղեկավարությանը և վերանայելու ուսմունքային ու վարչական դրույթները<ref>https://www.gcsession.org</ref>։ Վերջին նստաշրջանը տեղի է ունեցել 2022 թվականին Սենթ Լուիսում՝ COVID-19 համավարակի պատճառով երեք տարի ուշացումով։ Հաջորդը նախատեսված է 2025 թ. հուլիսի 3-12-ը, կրկին Սենթ Լուիսում<ref>https://www.gcsession.org/about/.</ref> == Ղեկավարություն == Վեհաժողովը ղեկավարում է նախագահը, որին ընտրում են նիստի ընթացքում։ Այժմ նախագահը Թեդ Ն. Ս. Ուիլսոնն է, ով ընտրվել է 2010 թվականին և վերահաստատվել է 2015 և 2022 թվականներին<ref>https://news.adventist.org/en/all-news/news/go/2022-06-06/ted-n-c-wilson-re-elected-as-president-of-the-general-conference-of-seventh-day-adventists/.</ref> [[Պատկեր:Ted_N.C._Wilson_in_2023.jpg|մինի|ԳՎ-ի նախագահ Տեդ Վիլսոնը 2023 թ. Զամբիայում ելույթ ունենալիս]] == Անդամակցություն == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների համաշխարհային եկեղեցին ունի գրեթե 24 միլիոն անդամ՝ գործունեություն ծավալելով գրեթե բոլոր երկրներում։ Ամենամեծ աճ գրանցվում է Աֆրիկայում, Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում։ Ըստ 2023 թ. վիճակագրության՝ ամենաշատ անդամներ ունեցող վարչական բաժիններն են Հարավային Աֆրիկա-Հնդկական օվկիանոսի բաժինը (SID), Հարավարևմտյան Խաղաղօվկիանոսյան բաժինը (SPD) և Ինտերպամերիկյան բաժինը (IAD)<ref>https://www.adventiststatistics.org/</ref> == Կրթական, բժշկական և հրատարակչական համակարգ == Գլխավոր վեհաժողովի հովանու ներքո գործում է աշխարհում ամենամեծ հավատքահեն կրթական համակարգերից մեկը՝ ներառյալ ավելի քան 9,800 դպրոց, քոլեջ և համալսարան՝ շուրջ 2 միլիոն ուսանողով։<ref>https://education.adventist.org/statistics/</ref> Բացի դրանից՝ գործում է հարյուրավոր հիվանդանոցներ և կլինիկաներ, ներառյալ Լոմա Լինդայի համալսարանական բժշկական կենտրոնը, որն ունի միջազգային ճանաչում<ref>https://adventisthealthcare.org</ref>։ Հրատարակչական ծառայությունները ներառում են տասնյակ տպարաններ և գրատներ։ Գլխավոր հրատարակչությունը՝ Review and Herald Publishing Association, հիմնադրվել է 1855 թ., իսկ ներկայումս գործող Pacific Press Publishing Association-ը պատասխանատու է հազարավոր գրքերի ու ամսագրերի հրապարակման համար։<ref>https://www.adventistarchives.org/publishing-history</ref> == Վավերական փաստաթղթեր և հավատալիքներ == Գլխավոր վեհաժողովը հրապարակում է պաշտոնական փաստաթղթեր և դիրքորոշման հայտարարություններ՝ սոցիալական, էթիկական և դավանաբանական հարցերի վերաբերյալ։<ref>https://www.adventist.org/statements/</ref> Եկեղեցին ունի [[28 դավանաբանական հիմունքներ]] ՝ ըստ եկեղեցու համոզման հիմնված Աստվածաշնչի վրա, որոնք ներառում են Սուրբ Գրքի հեղինակավորությունը, [[Սուրբ Երրորդություն]]ը, Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ գալուստը, [[շաբաթապահություն|շաբաթօրյա հանգիստը]] և մարդկային մարմնի սրբությունը։<ref>https://www.adventist.org/beliefs/</ref> == Տես նաև == *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] 1tjy0mv9stv2njpwu23evl1j5l7b0tx 10356814 10356811 2025-06-17T19:17:34Z 217.76.15.71 /* Կրթական, բժշկական և հրատարակչական համակարգ */ Fixed typo 10356814 wikitext text/x-wiki '''Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողով''' (անգլ.՝ General Conference of Seventh-day Adventists, GC), Հանդիսանում է [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների համաշխարհային եկեղեցու]] կառուցվածքային կազմակերպության բարձրագույն օղակն ու վարչական մարմին, ինչպես նաև համաշխարհային եկեղեցու ներկայացուցիչների և պատվիրակների ընդհանուր ժողովը, որը գումարվում է հինգ տարին մեկ։ Այն համակարգում է գլոբալ գործունեությունը, հաստատում է քաղաքականություն, հաստատում է պաշտոնական ուսմունքները և ընտրված ղեկավարների միջոցով վերահսկում եկեղեցու կազմակերպչական ամբողջ կառույցը։ [[Պատկեր:General_Conference_Auditorium.jpg|մինի]] == Հիմնադրում և կենտրոնակայան == Գլխավոր վեհաժողովը հիմնադրվել է 1863 թ. մայիսի 21-ին ԱՄՆ [[Միչիգան]] նահանգի Բաթլ Քրիկ քաղաքում՝ որպես արդեն ձևավորված Յոթերորդ օրվա ադվենտիստական համայնքների կենտրոնական կազմակերպություն։ Ներկայումս նրա կենտրոնակայանը գտնվում է ԱՄՆ [[Մերիլենդ]] նահանգի [[Սիլվեր Սփրինգ (Մերիլենդ)|Սիլվեր Սփրինգ]] քաղաքում՝ Վաշինգտոնին մերձակա տարածքում։<ref>https://www.adventist.org/world-church/general-conference/</ref> Կառույցը մշտապես վերահսկում է ամբողջ աշխարհի ադվենտիստական կառույցների աշխատանքը՝ շարունակաբար հարմարվելով տարածաշրջանային պահանջներին։ == Կառուցվածք == Վեհաժողովը ղեկավարում է համաշխարհային կազմակերպությունը ներկայացուցչական համակարգով՝ ներառյալ տեղական եկեղեցիներ, տեղական կոնֆերանսներ (կամ միսիաներ), միություններ (կոնֆերանսային կամ միսիոնական), ինչպես նաև վարչական բաժիններ՝ ըստ աշխարհագրական տարածքների։ Գլխավոր վեհաժողովը բաղկացած է 13 վարչական բաժիններից՝ բաժանմունքներից կամ դիվիզիոններից (divisions), որոնք գործում են որպես ԳՎ-ի ընդլայնում տվյալ տարածքներում<ref>https://www.adventist.org/world-church/organizational-structure/</ref>։ Այս համակարգը հնարավորություն է տալիս պահպանել հավասարակշռություն գլոբալ կենտրոնացման և տեղական ինքնավարության միջև։ '' '''Ավստրալիա և Օվկիանիա''' '' *Հարավ-խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Եվրոպա''' '' *Տրանսեվրոպական բաժանմունք *Միջեվրոպական բաժանմունք '' '''Ասիա''' '' *Եվրոասիավան բաժանմունք *Հարավասիական բաժանմունք *Հարավասիական-Խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք *Հյուսիսասիական-Խաղաղօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Աֆրիկա''' '' *Աֆրիկյան արևմտակենտրոնական բաժանմունք *Արևելյան Կենտրոնաֆրիկյան բաժանմունք *Հարավաֆրիկյան-հնդօվկիանոսյան բաժանմունք '' '''Ամերիկա''' '' *Հարավամերիկյան բաժանմունք *Միջամերիկյան բաժանմունք *Հյուսիսամերիկյան բաժանմունք [[Պատկեր:ESDSDADIVISION.png|մինի]] == Նստաշրջաններ == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու Գլխավոր վեհաժողովի նստաշրջանը (General Conference Session) հանդիսանում է հինգ տարին մեկ գումարվող համաշխարհային հավաք, որը ամենաբարձր իշխանությամբ մարմինն է՝ ունակ ընտրելու համաշխարհային ղեկավարությանը և վերանայելու ուսմունքային ու վարչական դրույթները<ref>https://www.gcsession.org</ref>։ Վերջին նստաշրջանը տեղի է ունեցել 2022 թվականին Սենթ Լուիսում՝ COVID-19 համավարակի պատճառով երեք տարի ուշացումով։ Հաջորդը նախատեսված է 2025 թ. հուլիսի 3-12-ը, կրկին Սենթ Լուիսում<ref>https://www.gcsession.org/about/.</ref> == Ղեկավարություն == Վեհաժողովը ղեկավարում է նախագահը, որին ընտրում են նիստի ընթացքում։ Այժմ նախագահը Թեդ Ն. Ս. Ուիլսոնն է, ով ընտրվել է 2010 թվականին և վերահաստատվել է 2015 և 2022 թվականներին<ref>https://news.adventist.org/en/all-news/news/go/2022-06-06/ted-n-c-wilson-re-elected-as-president-of-the-general-conference-of-seventh-day-adventists/.</ref> [[Պատկեր:Ted_N.C._Wilson_in_2023.jpg|մինի|ԳՎ-ի նախագահ Տեդ Վիլսոնը 2023 թ. Զամբիայում ելույթ ունենալիս]] == Անդամակցություն == Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների համաշխարհային եկեղեցին ունի գրեթե 24 միլիոն անդամ՝ գործունեություն ծավալելով գրեթե բոլոր երկրներում։ Ամենամեծ աճ գրանցվում է Աֆրիկայում, Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում։ Ըստ 2023 թ. վիճակագրության՝ ամենաշատ անդամներ ունեցող վարչական բաժիններն են Հարավային Աֆրիկա-Հնդկական օվկիանոսի բաժինը (SID), Հարավարևմտյան Խաղաղօվկիանոսյան բաժինը (SPD) և Ինտերպամերիկյան բաժինը (IAD)<ref>https://www.adventiststatistics.org/</ref> == Կրթական, բժշկական և հրատարակչական համակարգ == Գլխավոր վեհաժողովի հովանու ներքո գործում է աշխարհում ամենամեծ հավատքահեն կրթական համակարգերից մեկը՝ ներառյալ ավելի քան 10.000 դպրոց, քոլեջ, այդ թվում և 118 համալսարան՝ շուրջ 2 միլիոն ուսանողով։<ref>https://education.adventist.org/statistics/</ref> Բացի դրանից՝ գործում է հարյուրավոր հիվանդանոցներ և կլինիկաներ, ներառյալ [[Լոմա Լինդայի համալսարանական բժշկական կենտրոն]]ը, որն ունի միջազգային ճանաչում<ref>https://adventisthealthcare.org</ref>։ Հրատարակչական ծառայությունները ներառում են տասնյակ տպարաններ և գրատներ։ Գլխավոր հրատարակչությունը՝ Review and Herald Publishing Association, հիմնադրվել է 1855 թ., իսկ ներկայումս գործող Pacific Press Publishing Association-ը պատասխանատու է հազարավոր գրքերի ու ամսագրերի հրապարակման համար։<ref>https://www.adventistarchives.org/publishing-history</ref> == Վավերական փաստաթղթեր և հավատալիքներ == Գլխավոր վեհաժողովը հրապարակում է պաշտոնական փաստաթղթեր և դիրքորոշման հայտարարություններ՝ սոցիալական, էթիկական և դավանաբանական հարցերի վերաբերյալ։<ref>https://www.adventist.org/statements/</ref> Եկեղեցին ունի [[28 դավանաբանական հիմունքներ]] ՝ ըստ եկեղեցու համոզման հիմնված Աստվածաշնչի վրա, որոնք ներառում են Սուրբ Գրքի հեղինակավորությունը, [[Սուրբ Երրորդություն]]ը, Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ գալուստը, [[շաբաթապահություն|շաբաթօրյա հանգիստը]] և մարդկային մարմնի սրբությունը։<ref>https://www.adventist.org/beliefs/</ref> == Տես նաև == *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բողոքականություն]] kxwlahb8673aohex5hbtx2k7v2zpua0 0 1297909 10356849 10354506 2025-06-17T20:56:54Z 217.76.15.71 /* Դոգմա և դոկտրինա */ Fixed typo 10356849 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Դոկտրին''' կամ '''դոկտրինա''' ([[լատիներեն|լատ]]. doctrina՝ ուսմունք, սովորեցում, docere՝ սովորեցնել), մի շարք [[սկզբունք]]ների, [[համոզմուն]]ների, ուսմունքների կամ տեսական համակարգերի ամբողջություն է, որը ընդունված է որևէ [[կազմակերպություն|կազմակերպության]], համայնքի կամ խմբի կողմից և ծառայում է այդ խմբի հավատալիքների, [[Քաղաքականություն|քաղաքականության]] կամ [[գաղափարախոսություն|գաղափարախոսության]] ձևավորմանը և ուղղորդմանը։ Տերմինը լայնորեն կիրառվում է ակադեմիական, [[կրոն]]ական, քաղաքական, իրավական և գաղափարական, ինչպես նաև [[փիլիսոփայություն|փիլիսոփայական]] միջավայրերում՝ իբրև հիմնարար սկզբունքների համակարգ, որն ուղղորդում է մտածողության և գործելակերպի որոշակի ընթացք։<ref>https://goong.com/hy/word/doctrine_h%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%BE/</ref> == Ստուգաբանություն == «Դոկտրինա» բառը ծագում է [[լատիներեն]] doctrina բառի [[գրադարձություն]]ից, որը նշանակում է ուսուցում, գիտելիք, դաստիարակություն, իսկ վերջինս wiederum (գերմ.՝ այժմ՝ իր հերթին, նորից վերադարձով) գալիս է բայի docēre ձևից, որը նշանակում է «սովորեցնել»։ Այդ արմատից են առաջացել նաև այլ մտերմիկ լատինական ձևեր, ինչպիսիք են doctor (սովորեցնող, այսինքն՝ դասախոս կամ գիտնական), ինչպես նաև անգլերեն doctrine, doctor, doctrinal և այլն։ Doctrina բառը դասական լատիներենում գործածվել է և՛ ուսման բովանդակության, և՛ ուսուցման գործողության իմաստով։ Այդ կերպ այն ձեռք է բերել ոչ միայն իմացաբանական (գիտելիք), այլև համակարգային իմաստ՝ որպես հավաքական ուսմունք կամ գաղափարական սկզբունքների ամբողջություն։ Հետագայում, միջնադարյան և նորագոյացյալ եվրոպական լեզուներում՝ մասնավորապես անգլերենում (doctrine), ֆրանսերենում (doctrine), գերմաներենում (Doktrin) և այլ լեզուներում, այդ բառը սկսել է գործածվել հատկապես կրոնական, քաղաքական, ռազմական և իրավաբանական կոնտեքստներում՝ որպես պաշտոնապես ձևակերպված ու ընդունված գաղափարների կամ ուսմունքների համախումբ։ Բառի հայերեն տարբերակը՝ դոկտրինա, գրական և գիտական լեզվամտածողության մեջ ամրապնդվել է հատկապես XIX–XX դարերից, երբ սկսեցին ավելի լայն գործածվել գիտական տերմինները՝ հաճախ եվրոպական լեզուներից փոխառությամբ։ Այսպիսով «դոկտրինա» բառը պատմականորեն արմատավորված է ուսուցման և գաղափարական կառուցվածքի մասին պատկերացումներում, կրելով սկզբում դիդակտիկ-իմացաբանական, ապա նաև տեսական-գաղափարական իմաստներ՝ անցնելով լատիներենից ժամանակակից լեզուներ և մտնելով ակադեմիական, կրոնական և քաղաքական բառապաշար։ == Սահմանումներ == '''Oxford English Dictionary''' – «Հավատալիքների կամ սկզբունքների համակարգ, որը սովորեցվում է և ընդունվում որոշակի խմբի՝ օրինակ՝ եկեղեցու կամ քաղաքական կուսակցության կողմից»։<ref>https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/doctrine?utm_source=chatgpt.com</ref> '''Merriam-Webster Dictionary''' – «Սկզբունք կամ դիրքորոշում, կամ սկզբունքների ամբողջություն՝ որևէ համակարգում՝ գիտական, կրոնական կամ քաղաքական»։<ref>https://www.merriam-webster.com/dictionary/doctrine?utm_source=chatgpt.com</ref> '''Cambridge Dictionary''' – «Հավատալիքների կամ սկզբունքների ամբողջություն, հատկապես քաղաքական կամ կրոնական բնույթի, որոնք ընդունված են որոշակի խմբի կողմից»։<ref>Cambridge Dictionary – https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/doctrine</ref> '''Encyclopaedia Britannica''' – «Քաղաքական, կրոնական կամ այլ գաղափարական սկզբունքների համակարգ, որը ծառայում է որպես ուղղորդող գաղափարախոսություն»։<ref>Encyclopaedia Britannica – https://www.britannica.com/topic/doctrine</ref> == Դոգմա և դոկտրինա == Այս երկու հասկացությունները հաճախ շփոթվում են, սակայն ունեն զգալի տարբերություններ՝ հատկապես կրոնական ոլորտում։ * '''[[Դոգմա]]''' (հուն․ δόγμα)՝ անփոփոխ, պարտադիր ընդունելի ճշմարտություն, որը չի կարող քննարկվել կամ վերանայվել։ Այն համարվում է վերին հեղինակությամբ հաստատված և հակափաստարկման ենթակա չէ՝ լինելով հավատքի հիմք։ Օրինակ: Կաթոլիկ եկեղեցու կողմից ընդունված Մարիամի անարատ հղիացման կամ քավարանի գոյության մասին դոգման։ * '''Դոկտրինա'''՝ ենթակա է մեկնաբանման, աստիճանական զարգացման կամ հստակեցման՝ կախված աստվածաբանական հետազոտություններից, ժամանակի փոփոխություններից ու պատմական հանգամանքներից։ Օրինակ: [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Ադվենտիստական]] [[28 դավանաբանական հիմունքներ|դոկտրինաներ]]ը փոփոխվել են 19-րդ դարից ի վեր, սակայն պահպանում են շարունակականության սկզբունք։ Այսպիսով, դոկտրինան դինամիկ և բաց համակարգ է, մինչդեռ դոգման՝ փակ ու անփոփոխ։ == Տես նաև == *[[Դոգմա]] *[[Համոզմունք]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հավատք]] [[Կատեգորիա:Փիլիսոփայական տերմինաբանություն]] [[Կատեգորիա:Կրոնական տերմինաբանություն]] [[Կատեգորիա:Քաղաքական տեսություններ]] [[Կատեգորիա:Պետության և իրավունքի տեսություն]] [[Կատեգորիա:Լատիներեն բառեր և արտահայտություններ]] 7e0ls9sxlrwckownv4s4zxtsgy9niyl 102 1297986 10356560 10354321 2025-06-17T12:33:43Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356560 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} {| class="wikitable sortable" |+ |'''Օտար լեզվով հոդված''' |'''Հայերեն հոդված''' |'''Ստորագրություն''' |- |[[:ru:Жермен, Жан-Клод]] |[[Ժան-Կլոդ Ժերմեն]] | |- | [[:ru:Шварценеггер, Кэтрин]] || [[Քեթրին Շվարցենեգեր]] ||[[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ռաֆայել Ամիրյան|քննարկում]]) 13:06, 15 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Комацу, Сакё]] || [[Սակյո Կոմացու]] || |- | [[:ru:Хиэда-но Арэ]] || [[Հիեդա նո Արե]] || |- | [[:ru:Таками, Косюн]] || [[Կոսյուն Տակամի]] || |- | [[:ru:Кандзака, Хадзимэ]] || [[Հաձիմե Կանձակա]] ||[[Մասնակից:Անահիտ Կիրանց|Անահիտ Կիրանց]] ([[Մասնակցի քննարկում:Անահիտ Կիրանց|քննարկում]]) 12:33, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Дзиро Асада]] || [[Ձիրո Ասադա]] || |- | [[:ru:Сёно, Ёрико]] || [[Յորիկո Սյոնո]] || |- | [[:ru:Морими, Томихико]] || [[Տոմիհիկո Մորիմի]] || |- | [[:ru:Нагацуки, Таппэй]] || [[Տապպեյ Նագացուկի]] || |- | [[:ru:Сакураба, Кадзуки]] || [[Կաձուկի Սակուրաբա]] || |- | [[:ru:Акацуки, Нацумэ]] || [[Նացումե Ակացուկի]] || |- | [[:ru:Сато, Цутому]] || [[Ցուտոմու Սատո]] || |- | [[:ru:Ватари, Ватару]] || [[Վատարու Վատարի]] || |- | [[:ru:Сикура, Тиёмару]] || [[Տիյոմարու Սիկուրա]] || |- | [[:ru:Накаяма, Кахо]] || [[Կահո Նակայամա]] || |- | [[:ru:Нумано, Мицуёси]] || [[Միցույոսի Նումանո]] || |- | [[:ru:Сиина, Макото]] || [[Մակոտո Սիինա]] || |- |[[:ru:Мелик-Карамов, Виталий Рачикович]] |[[Վիտալի Մելիք-Քարամով]] | |- |[[:ru:Портер, Элинор Ходжмен]] |[[Էլինոր Հոջմեն Փորթեր]] | |- |[[:ru:Бажов, Павел Петрович]] |[[Պավել Բաժով]] |[[Մասնակից:Փաշիկյան Սյուզի|Փաշիկյան Սյուզի]] ([[Մասնակցի քննարկում:Փաշիկյան Սյուզի|քննարկում]]) 09:04, 9 հունիսի 2025 (UTC) |- |[[:en:Joel Chandler Harris]] |[[Ջոել Չանդլեր Հարիս]] | |- |[[:ru:Лунде, Майя]] |[[Մայա Լունդե]] | |- |[[:ru:Крапивин, Владислав Петрович]] |[[Վլադիսլավ Կրապիվին]] | |- |[[:ru:Ефремов, Иван Антонович]] |[[Իվան Եֆրեմով]] |[[Մասնակից:Astxik Eganyan|Astxik Eganyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Astxik Eganyan|քննարկում]]) 18:01, 11 հունիսի 2025 (UTC) |- |[[:ru:Войнович, Владимир Николаевич]] |[[Վլադիմիր Վոյնովիչ]] | |- |[[:ru:Ерофеев, Виктор Владимирович]] |[[Վիկտոր Երոֆեև]] | |- |[[:ru:Стругацкий, Аркадий Натанович]] |[[Արկադի Ստրուգացկի]] | |- | [[:ru:Каштилью, Антониу Фелисиану де]] || [[Անտոնիու Ֆելիսիանու դե Կաշտիլյու]] || |- | [[:ru:Браун, Фрэнсис (писательница)]] || [[Ֆրենսիս Բրաուն]] || |} 7xlwonf2h7anom0gbppfgcq2xk5aec1 102 1297987 10356698 10343546 2025-06-17T16:36:45Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356698 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} {| class="standard sortable" !Օտար լեզվով հոդված !Հայերեն հոդված !Ստորագրություն |- | [[:ru:Арно Курле де Врежий]] || [[Առնո Կուռլե դը Վրեժի]] || |- | [[:ru:Лочу, Клод-Макс]] || [[Կլոդ-Մաքս Լոշու]] ||[[Մասնակից:Անահիտ Կիրանց|Անահիտ Կիրանց]] ([[Մասնակցի քննարկում:Անահիտ Կիրանց|քննարկում]]) 16:36, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Брюнофф, Лоран де]] || [[Լորան դը Բրյունոֆ]] || |- | [[:ru:Вюийемен, Филипп]] || [[Ֆիլիպ Վյուիյեմեն]] || |- | [[:ru:Мильштейн, Цви]] || [[Ցվի Միլշտեյն]] || |- | [[:ru:Пиньон-Эрнест, Эрнест]] || [[Էռնեստ Պինյոն-Էռնեստ]] || |- | [[:ru:Ребейроль, Поль]] || [[Պոլ Ռեբեյրոլ]] || |- | [[:ru:Рансельяк, Бернар]] || [[Բեռնար Ռանսելյակ]] || |- | [[:ru:Сирил Конго]] || [[Սիրիլ Կոնգո]] || |- | [[:ru:Кудрен, Брижит]] || [[Բրիժիտ Կուդրեն]] || |- | [[:ru:Арнштам, Кирилл Александрович]] || [[Կիրիլ Առնշտամ]] || |- | [[:ru:Каттелан, Маурицио]] || [[Մաուրիցիո Կատտելան]] ||[[Մասնակից:Փաշիկյան Սյուզի|Փաշիկյան Սյուզի]] ([[Մասնակցի քննարկում:Փաշիկյան Սյուզի|քննարկում]]) 08:23, 1 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Кастеллани, Энрико]] || [[Էնրիկո Կաստելանի]] || |- | [[:ru:Бенинати, Манфреди]] || [[Մանֆրեդի Բենինատի]] || |- | [[:ru:Аккарди, Анджело]] || [[Անջելո Ակկարդի]] || |- | [[:ru:Пасквини, Аличе]] || [[Ալիչե Պասկվինի]] || |- | [[:ru:Мулас, Франко]] || [[Ֆրանկո Մուլաս]] || |- | [[:ru:Чемоданов, Михаил Михайлович]] || [[Միխայիլ Չեմոդանով]] || |- |[[:ru:Антонов, Виктор (дизайнер)]] |[[Վիկտոր Անտոնով]] | |- | [[:ru:Олмстед, Марла]] || [[Մառլա Օլմստեդ]] || |- | [[:ru:Де Форест, Отем]] || [[Օտեմ դե Ֆորեստ]] || |- | [[:ru:О’Горман, Дин]] || [[Դին Օ'Գորման]] || |- | [[:ru:Вонг, Тайрус]] || [[Թայրուս Վոնգ]] || |- | [[:ru:Сланя, Чеслав]] || [[Չեսլավ Սլանյա]] || |- | [[:ru:Накая, Фудзико]] || [[Ֆուձիկո Նակայա]] || |- | [[:ru:Перселл, Стив]] || [[Սթիվ Փերսել]] || |- | [[:ru:Ханон, Юрий]] || [[Յուրի Խանոն]] || |- | [[:ru:Долгорукова, Юлия Витальевна]] || [[Յուլիա Դոլգորուկովա]] || |- |[[:en:Adolfo Pérez Esquivel]] |[[Ադոլֆո Պերես Էսկիվել]] | |- |[[:en:Émile Friant]] |[[Էմիլ Ֆրիան]] | |- |[[:en:Eugène Fromentin]] |[[Էժեն Ֆրոմանտեն]] | |- |[[:en:Jean-Jacques Sempé]] |[[Ժան-Ժակ Սեմպե]] | |- |[[:en:Roland Topor]] |[[Ռոլան Տոպոր]] | |} kgch7zul98wezx2l8hngb7agq4bh185 10356700 10356698 2025-06-17T16:42:42Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356700 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} {| class="standard sortable" !Օտար լեզվով հոդված !Հայերեն հոդված !Ստորագրություն |- | [[:ru:Арно Курле де Врежий]] || [[Առնո Կուռլե դը Վրեժի]] || |- | [[:ru:Лочу, Клод-Макс]] || [[Կլոդ-Մաքս Լոշու]] || |- | [[:ru:Брюнофф, Лоран де]] || [[Լորան դը Բրյունոֆ]] || |- | [[:ru:Вюийемен, Филипп]] || [[Ֆիլիպ Վյուիյեմեն]] || |- | [[:ru:Мильштейн, Цви]] || [[Ցվի Միլշտեյն]] || |- | [[:ru:Пиньон-Эрнест, Эрнест]] || [[Էռնեստ Պինյոն-Էռնեստ]] || |- | [[:ru:Ребейроль, Поль]] || [[Պոլ Ռեբեյրոլ]] || |- | [[:ru:Рансельяк, Бернар]] || [[Բեռնար Ռանսելյակ]] || |- | [[:ru:Сирил Конго]] || [[Սիրիլ Կոնգո]] || |- | [[:ru:Кудрен, Брижит]] || [[Բրիժիտ Կուդրեն]] || |- | [[:ru:Арнштам, Кирилл Александрович]] || [[Կիրիլ Առնշտամ]] || |- | [[:ru:Каттелан, Маурицио]] || [[Մաուրիցիո Կատտելան]] ||[[Մասնակից:Փաշիկյան Սյուզի|Փաշիկյան Սյուզի]] ([[Մասնակցի քննարկում:Փաշիկյան Սյուզի|քննարկում]]) 08:23, 1 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Кастеллани, Энрико]] || [[Էնրիկո Կաստելանի]] || |- | [[:ru:Бенинати, Манфреди]] || [[Մանֆրեդի Բենինատի]] || |- | [[:ru:Аккарди, Анджело]] || [[Անջելո Ակկարդի]] || |- | [[:ru:Пасквини, Аличе]] || [[Ալիչե Պասկվինի]] || |- | [[:ru:Мулас, Франко]] || [[Ֆրանկո Մուլաս]] || |- | [[:ru:Чемоданов, Михаил Михайлович]] || [[Միխայիլ Չեմոդանով]] || |- |[[:ru:Антонов, Виктор (дизайнер)]] |[[Վիկտոր Անտոնով]] | |- | [[:ru:Олмстед, Марла]] || [[Մառլա Օլմստեդ]] || |- | [[:ru:Де Форест, Отем]] || [[Օտեմ դե Ֆորեստ]] || |- | [[:ru:О’Горман, Дин]] || [[Դին Օ'Գորման]] || |- | [[:ru:Вонг, Тайрус]] || [[Թայրուս Վոնգ]] || |- | [[:ru:Сланя, Чеслав]] || [[Չեսլավ Սլանյա]] || |- | [[:ru:Накая, Фудзико]] || [[Ֆուձիկո Նակայա]] || |- | [[:ru:Перселл, Стив]] || [[Սթիվ Փերսել]] || |- | [[:ru:Ханон, Юрий]] || [[Յուրի Խանոն]] || |- | [[:ru:Долгорукова, Юлия Витальевна]] || [[Յուլիա Դոլգորուկովա]] || |- |[[:en:Adolfo Pérez Esquivel]] |[[Ադոլֆո Պերես Էսկիվել]] | |- |[[:en:Émile Friant]] |[[Էմիլ Ֆրիան]] | |- |[[:en:Eugène Fromentin]] |[[Էժեն Ֆրոմանտեն]] | |- |[[:en:Jean-Jacques Sempé]] |[[Ժան-Ժակ Սեմպե]] | |- |[[:en:Roland Topor]] |[[Ռոլան Տոպոր]] | |} 0tlc3z2ydnrstqkpbb2hey0ebepsve7 10356702 10356700 2025-06-17T16:45:47Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356702 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} {| class="standard sortable" !Օտար լեզվով հոդված !Հայերեն հոդված !Ստորագրություն |- | [[:ru:Арно Курле де Врежий]] || [[Առնո Կուռլե դը Վրեժի]] || |- | [[:ru:Лочу, Клод-Макс]] || [[Կլոդ-Մաքս Լոշու]] || |- | [[:ru:Брюнофф, Лоран де]] || [[Լորան դը Բրյունոֆ]] ||[[Մասնակից:Անահիտ Կիրանց|Անահիտ Կիրանց]] ([[Մասնակցի քննարկում:Անահիտ Կիրանց|քննարկում]]) 16:45, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Вюийемен, Филипп]] || [[Ֆիլիպ Վյուիյեմեն]] || |- | [[:ru:Мильштейн, Цви]] || [[Ցվի Միլշտեյն]] || |- | [[:ru:Пиньон-Эрнест, Эрнест]] || [[Էռնեստ Պինյոն-Էռնեստ]] || |- | [[:ru:Ребейроль, Поль]] || [[Պոլ Ռեբեյրոլ]] || |- | [[:ru:Рансельяк, Бернар]] || [[Բեռնար Ռանսելյակ]] || |- | [[:ru:Сирил Конго]] || [[Սիրիլ Կոնգո]] || |- | [[:ru:Кудрен, Брижит]] || [[Բրիժիտ Կուդրեն]] || |- | [[:ru:Арнштам, Кирилл Александрович]] || [[Կիրիլ Առնշտամ]] || |- | [[:ru:Каттелан, Маурицио]] || [[Մաուրիցիո Կատտելան]] ||[[Մասնակից:Փաշիկյան Սյուզի|Փաշիկյան Սյուզի]] ([[Մասնակցի քննարկում:Փաշիկյան Սյուզի|քննարկում]]) 08:23, 1 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Кастеллани, Энрико]] || [[Էնրիկո Կաստելանի]] || |- | [[:ru:Бенинати, Манфреди]] || [[Մանֆրեդի Բենինատի]] || |- | [[:ru:Аккарди, Анджело]] || [[Անջելո Ակկարդի]] || |- | [[:ru:Пасквини, Аличе]] || [[Ալիչե Պասկվինի]] || |- | [[:ru:Мулас, Франко]] || [[Ֆրանկո Մուլաս]] || |- | [[:ru:Чемоданов, Михаил Михайлович]] || [[Միխայիլ Չեմոդանով]] || |- |[[:ru:Антонов, Виктор (дизайнер)]] |[[Վիկտոր Անտոնով]] | |- | [[:ru:Олмстед, Марла]] || [[Մառլա Օլմստեդ]] || |- | [[:ru:Де Форест, Отем]] || [[Օտեմ դե Ֆորեստ]] || |- | [[:ru:О’Горман, Дин]] || [[Դին Օ'Գորման]] || |- | [[:ru:Вонг, Тайрус]] || [[Թայրուս Վոնգ]] || |- | [[:ru:Сланя, Чеслав]] || [[Չեսլավ Սլանյա]] || |- | [[:ru:Накая, Фудзико]] || [[Ֆուձիկո Նակայա]] || |- | [[:ru:Перселл, Стив]] || [[Սթիվ Փերսել]] || |- | [[:ru:Ханон, Юрий]] || [[Յուրի Խանոն]] || |- | [[:ru:Долгорукова, Юлия Витальевна]] || [[Յուլիա Դոլգորուկովա]] || |- |[[:en:Adolfo Pérez Esquivel]] |[[Ադոլֆո Պերես Էսկիվել]] | |- |[[:en:Émile Friant]] |[[Էմիլ Ֆրիան]] | |- |[[:en:Eugène Fromentin]] |[[Էժեն Ֆրոմանտեն]] | |- |[[:en:Jean-Jacques Sempé]] |[[Ժան-Ժակ Սեմպե]] | |- |[[:en:Roland Topor]] |[[Ռոլան Տոպոր]] | |} 8hv99h2uryobeorjh1t0tkcupm2qgn0 10356739 10356702 2025-06-17T17:45:11Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356739 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} {| class="standard sortable" !Օտար լեզվով հոդված !Հայերեն հոդված !Ստորագրություն |- | [[:ru:Арно Курле де Врежий]] || [[Առնո Կուռլե դը Վրեժի]] || |- | [[:ru:Лочу, Клод-Макс]] || [[Կլոդ-Մաքս Լոշու]] || |- | [[:ru:Брюнофф, Лоран де]] || [[Լորան դը Բրյունոֆ]] ||[[Մասնակից:Անահիտ Կիրանց|Անահիտ Կիրանց]] ([[Մասնակցի քննարկում:Անահիտ Կիրանց|քննարկում]]) 16:45, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Вюийемен, Филипп]] || [[Ֆիլիպ Վյուիյեմեն]] || |- | [[:ru:Мильштейн, Цви]] || [[Ցվի Միլշտեյն]] || |- | [[:ru:Пиньон-Эрнест, Эрнест]] || [[Էռնեստ Պինյոն-Էռնեստ]] || |- | [[:ru:Ребейроль, Поль]] || [[Պոլ Ռեբեյրոլ]] || |- | [[:ru:Рансельяк, Бернар]] || [[Բեռնար Ռանսելյակ]] || |- | [[:ru:Сирил Конго]] || [[Սիրիլ Կոնգո]] ||[[Մասնակից:Անահիտ Կիրանց|Անահիտ Կիրանց]] ([[Մասնակցի քննարկում:Անահիտ Կիրանց|քննարկում]]) 17:45, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Кудрен, Брижит]] || [[Բրիժիտ Կուդրեն]] || |- | [[:ru:Арнштам, Кирилл Александрович]] || [[Կիրիլ Առնշտամ]] || |- | [[:ru:Каттелан, Маурицио]] || [[Մաուրիցիո Կատտելան]] ||[[Մասնակից:Փաշիկյան Սյուզի|Փաշիկյան Սյուզի]] ([[Մասնակցի քննարկում:Փաշիկյան Սյուզի|քննարկում]]) 08:23, 1 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Кастеллани, Энрико]] || [[Էնրիկո Կաստելանի]] || |- | [[:ru:Бенинати, Манфреди]] || [[Մանֆրեդի Բենինատի]] || |- | [[:ru:Аккарди, Анджело]] || [[Անջելո Ակկարդի]] || |- | [[:ru:Пасквини, Аличе]] || [[Ալիչե Պասկվինի]] || |- | [[:ru:Мулас, Франко]] || [[Ֆրանկո Մուլաս]] || |- | [[:ru:Чемоданов, Михаил Михайлович]] || [[Միխայիլ Չեմոդանով]] || |- |[[:ru:Антонов, Виктор (дизайнер)]] |[[Վիկտոր Անտոնով]] | |- | [[:ru:Олмстед, Марла]] || [[Մառլա Օլմստեդ]] || |- | [[:ru:Де Форест, Отем]] || [[Օտեմ դե Ֆորեստ]] || |- | [[:ru:О’Горман, Дин]] || [[Դին Օ'Գորման]] || |- | [[:ru:Вонг, Тайрус]] || [[Թայրուս Վոնգ]] || |- | [[:ru:Сланя, Чеслав]] || [[Չեսլավ Սլանյա]] || |- | [[:ru:Накая, Фудзико]] || [[Ֆուձիկո Նակայա]] || |- | [[:ru:Перселл, Стив]] || [[Սթիվ Փերսել]] || |- | [[:ru:Ханон, Юрий]] || [[Յուրի Խանոն]] || |- | [[:ru:Долгорукова, Юлия Витальевна]] || [[Յուլիա Դոլգորուկովա]] || |- |[[:en:Adolfo Pérez Esquivel]] |[[Ադոլֆո Պերես Էսկիվել]] | |- |[[:en:Émile Friant]] |[[Էմիլ Ֆրիան]] | |- |[[:en:Eugène Fromentin]] |[[Էժեն Ֆրոմանտեն]] | |- |[[:en:Jean-Jacques Sempé]] |[[Ժան-Ժակ Սեմպե]] | |- |[[:en:Roland Topor]] |[[Ռոլան Տոպոր]] | |} pi7evsrclzvxlrjkpu155kp7tgc3146 102 1297991 10356594 10355547 2025-06-17T13:13:27Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 /* Նիդերլանդների հավաքականի ֆուտբոլիստներ */ 10356594 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Ֆուտբոլիստուհիներ == {| class="standard sortable" !Օտար լեզվով հոդված !Հայերեն հոդված !Ստորագրություն |- |[[:ru:Торирсдоттир, Мария]] |[[Մարիա Տորիրսդոթիր]] |[[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Հայկ Սիմոնյան|քննարկում]]) 21:51, 31 մայիսի 2025 (UTC) |- |[[:ru:Хьелмсет, Ингрид]] |[[Ինգրիդ Հյելմսեթ]] | |- |[[:ru:Утланд, Лиза-Мария]] |[[Լիզա-Մարիա Ուտլանդ]] | |- |[[:ru:Бизе, Селин]] |[[Սելին Բիզե]] | |- |[[:ru:Бронз, Люси]] |[[Լյուսի Բրոնզ]] |[[Մասնակից:Shushan22|Shushan22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Shushan22|քննարկում]]) 07:54, 3 հունիսի 2025 (UTC) |- |[[:ru:Густафссон, Малин]] |[[Մալին Գուստաֆսոն]] | |- |[[:ru:Эрнандес, Сандра]] |[[Սանդրա Էռնանդես]] | |- |[[:ru:Фариа де Оливейра, Присцила]] |[[Պրիսցիլա (ֆուտբոլիստուհի)]] | |- |[[:ru:Бронз, Люси]] |[[Լյուսի Բրոնզ]] |[[Մասնակից:Shushan22|Shushan22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Shushan22|քննարկում]]) 07:54, 3 հունիսի 2025 (UTC) |} == Նիդերլանդների հավաքականի ֆուտբոլիստներ == {| class="standard sortable" !Օտար լեզվով հոդված !Հայերեն հոդված !Ստորագրություն |- | [[:ru:Ван дер Мёлен, Геюс]] || [[Գեյուս վան դեր Մյոլեն]] ||[[Մասնակից:Սիմոնյան Կարեն|Սիմոնյան Կարեն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սիմոնյան Կարեն|քննարկում]]) 06:54, 3 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Велдман, Джон]] || [[Ջոն Վելդման]] || .--[[Մասնակից:GrigorYAN|GrigorYAN]] ([[Մասնակցի քննարկում:GrigorYAN|քննարկում]]) 09:13, 7 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Висгерхоф, Петер]] || [[Պետեր Վիսգերհոֆ]] || |- | [[:ru:Мюрен, Герри]] || [[Գերրի Մյուրեն]] || .--[[Մասնակից:GrigorYAN|GrigorYAN]] ([[Մասնակցի քննարկում:GrigorYAN|քննարկում]]) 09:13, 7 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Схунакер, Дик]] || [[Դիկ Սխունակեր]] || |- | [[:ru:Халле, Лео]] || [[Լեո Հալլե]] || |- |[[:ru:Ван Ирссел, Кес]] |[[Կես վան Իրսել]] | |- |[[:ru:Фрейзер, Хенк]] |[[Հենկ Ֆրեյզեր]] | |- |[[:ru:Бренет, Джошуа]] |[[Ջոշուա Բրենետ]] | |- |[[:ru:Пауэ, Бас]] |[[Բաս Պաուե]] | |- |[[:ru:Фабер, Эрнест]] |[[Էռնեստ Ֆաբեր]] |.--[[Մասնակից:GrigorYAN|GrigorYAN]] ([[Մասնակցի քննարկում:GrigorYAN|քննարկում]]) 06:54, 6 հունիսի 2025 (UTC) |- |[[:ru:Ван Рейн, Рикардо]] |[[Ռիկարդո վան Ռեյն]] | |- |[[:ru:Венте, Лен]] |[[Լեն Վենտե]] |.--[[Մասնակից:GrigorYAN|GrigorYAN]] ([[Մասնակցի քննարկում:GrigorYAN|քննարկում]]) 10:05, 4 հունիսի 2025 (UTC) |- |[[:ru:Виргевер, Ник]] |[[Նիկ Վիրգևեր]] | |- |[[:ru:Брума, Джеффри]] |[[Ջեֆրի Բրումա]] |[[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ռաֆայել Ամիրյան|քննարկում]]) 13:13, 17 հունիսի 2025 (UTC) |- |[[:ru:Маласия, Тайрелл]] |[[Թայրել Մալասիա]] | |- |[[:ru:Стевенс, Хуб]] |[[Հուբ Ստևենս]] | |- |[[:ru:Ридевалд, Джайро]] |[[Ջայրո Ռիդևալդ]] | |- |[[:ru:Эль-Гази, Анвар]] |[[Անվար Էլ Ղազի]] | |- |[[:ru:Йонгблуд, Ян]] |[[Յան Յոնգբլուդ]] | |- |[[:ru:Вейндал, Оуэн]] |[[Օուեն Վեյնդալ]] | |- |[[:ru:Таумент, Гастон]] |[[Գաստոն Տաումենտ]] | |} == Ֆուտբոլի աշխարհի չեմպիոններ == {| class="wikitable" |'''Օտար լեզվով հոդված''' |'''Հայերեն հոդված''' |'''Ստորագրություն''' |- |[[:en:Jairzinho]] |[[Ժաիրզինյո]] | |- |[[:en:Andreas Möller]] |[[Անդրեաս Մյոլլեր]] | |- |[[:en:Jack Charlton]] |[[Ջեք Չառլթոն]] | |- |[[:en:Alessandro Altobelli]] |[[Ալեսանդրո Ալտոբելլի]] | |- |[[:en:Giancarlo Antognoni]] |[[Ջանկառլո Անտոնիոնի]] | |- |[[:en:Jürgen Grabowski]] |[[Յուրգեն Գրաբովսկի]] | |- |[[:en:Angelo Schiavio]] |[[Անջելո Սկյավիո]] | |- |[[:en:Ubaldo Fillol]] |[[Ուբալդո Ֆիլյոլ]] | |- |[[:en:Herbert Wimmer]] |[[Հերբերտ Վիմմեր]] | |- |[[:en:Hans-Georg Schwarzenbeck]] |[[Հանս-Գեորգ Շվարցենբեկ]] | |- |[[:en:Francesco Graziani]] |[[Ֆրանչեսկո Գրացիանի]] | |- |[[:en:Fulvio Collovati]] |[[Ֆուլվիո Կոլովատի]] | |- |[[:en:Rainer Bonhof]] |[[Ռայներ Բոնհոֆ]] | |- |[[:en:Pablo Dorado]] |[[Պաբլո Դորադո]] | |- |[[:en:Max Morlock]] |[[Մաքս Մոռլոկ]] | |- |[[:en:Bernd Hölzenbein]] |[[Բեռնդ Հյոլցենբայն]] | |- |[[:en:Simone Barone]] |[[Սիմոնե Բարոնե]] | |- |[[:en:Américo Gallego]] |[[Ամերիկո Գալյեգո]] | |} == +Աշխարհի չեմպիոնուհիներ == {| class="wikitable" |'''Օտար լեզվով հոդված''' |'''Հայերեն հոդված''' |'''Ստորագրություն''' |- |[[:en:Kristine Lilly]] |[[Քրիստին Լիլլի]] | |- |[[:en:Jenni Hermoso]] |[[Ջենիֆեր Էրմոսո]] | |- |[[:en:Kerstin Garefrekes]] |[[Քերսթին Գարեֆրեքես]] | |- |[[:en:Martina Müller (footballer)]] |[[Մարտինա Մյուլլեր]] | |- |[[:en:Brandi Chastain]] |[[Բրենդի Չեսթեյն]] | |} == Մարզիչներ == {| class="wikitable" |'''Օտար լեզվով հոդված''' |'''Հայերեն հոդված''' |'''Ստորագրություն''' |- | [[:ru:Постекоглу, Анге]] || [[Անգե Պոստեկոգլու]] || |- |- | [[:ru:Торрес, Курро]] || [[Կուռո Տոռես]] || |- | [[:ru:Миста]] || [[Միստա]] || |- | [[:ru:Молина, Хосе Франсиско]] || [[Խոսե Ֆրանսիսկո Մոլինա]] || |- | [[:ru:Милья, Луис]] || [[Լուիս Միլյա]] || |- | [[:ru:Пресьядо, Мануэль]] || [[Մանուել Պրեսիադո]] || |- | [[:ru:Фернандес Бонильо, Роберто]] || [[Ռոբերտո Ֆեռնանդես Բոնիլյո]] || |- | [[:ru:Алонсо, Мигель Анхель]] || [[Միգել Անխել Ալոնսո]] || |- | [[:ru:Ресино, Абель]] || [[Աբել Ռեսինո]] ||[[Մասնակից:Միշա Ասիրյան|Միշա Ասիրյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Միշա Ասիրյան|քննարկում]]) 15:21, 12 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Хиско (1980)]] || [[Խիսկո]] ||[[Մասնակից:Դավիթ Կիրանց|Դավիթ Կիրանց]] ([[Մասնակցի քննարկում:Դավիթ Կիրանց|քննարկում]]) 14:34, 3 հունիսի 2025 (UTC) |- | [[:ru:Эррера, Эриберто]] || [[Էրիբերտո Էռերա]] || |- | [[:ru:Мачин, Пабло]] || [[Պաբլո Մաչին]] || |- | [[:ru:Руфете, Франсиско]] || [[Ֆրանսիսկո Ռուֆետե]] || |- | [[:ru:Седрун, Кармело]] || [[Կարմելո Սեդրուն]] || |- |[[:en:Juan Ramón López Caro]] |[[Խուան Ռամոն Լոպես Կարո]] | |- |[[:en:Arsenio Iglesias]] |[[Արսենիո Իգլեսիաս]] | |- |[[:en:Antonio de la Cruz]] |[[Անտոնիո դե լա Կրուս]] | |} == Եվրոպայի չեմպիոն ֆուտբոլիստներ == {| class="wikitable sortable" !Օտար լեզվով հոդված !Հայերեն հոդված !Ստորագրություն |- |[[:en:Andreas Möller]] |[[Անդրեաս Մյոլլեր]] | |- |[[:en:Antonín Panenka]] |[[Անտոնին Պանենկա]] | |- |[[:en:Horst Köppel]] |[[Հորսթ Քյոպպել]] | |- |[[:en:Valentin Ivanov (footballer, born 1934)]] |[[Վալենտին Իվանով (ֆուտբոլիստ)]] | |- |[[:en:Antonios Nikopolidis]] |[[Անտոնիոս Նիկոպոլիդիս]] | |- |[[:en:Jürgen Grabowski]] |[[Յուրգեն Գրաբովսկի]] | |- |[[:en:Tarcisio Burgnich]] |[[Տարչիզիո Բուռնյիչ]] | |- |[[:en:Herbert Wimmer]] |[[Հերբերտ Վիմմեր]] | |- |[[:en:Traianos Dellas]] |[[Տրայանոս Դելլաս]] | |- |[[:en:Hans-Georg Schwarzenbeck]] |[[Հանս-Գեորգ Շվարցենբեկ]] | |- |[[:en:Rainer Bonhof]] |[[Ռայներ Բոնհոֆ]] | |- |[[:en:Juanito (footballer, born 1976)]] |[[Խուանիտո]] | |- |[[:en:Stefan Reuter]] |[[Շտեֆան Ռոյթեր]] | |- |[[:en:Wim Kieft]] |[[Վիմ Կիֆտ]] | |- |[[:en:Michel Hidalgo]] |[[Միշել Իդալգո]] | |- |[[:en:José Ángel Iribar]] |[[Խոսե Անխել Իրիբար]] | |- |[[:en:Bernard Lacombe]] |[[Բեռնար Լյակոմբ]] | |- |[[:en:Karlheinz Förster]] |[[Կառլհայնց Ֆյորսթեր]] | |- |[[:en:Horst-Dieter Höttges]] |[[Հորսթ-Դիտեր Հյոթգես]] | |- |[[:en:Dieter Eilts]] |[[Դիտեր Այլթս]] | |- |[[:en:Angelo Anquilletti]] |[[Անջելո Անկիլետտի]] | |- |[[:en:Giacomo Bulgarelli]] |[[Ջակոմո Բուլգարելլի]] | |- |[[:en:Demis Nikolaidis]] |[[Դեմիս Նիկոլաիդիս]] | |- |[[:en:Feliciano Rivilla]] |[[Ֆելիսիանո Ռիվիլյա]] | |- |[[:en:John Jensen]] |[[Յոն Ենսեն]] | |- |[[:en:Steffen Freund]] |[[Շտեֆեն Ֆրոյնդ]] | |- |[[:en:Vasilios Tsiartas]] |[[Վասիլիս Ցարտաս]] | |- |[[:en:Giovanni Lodetti]] |[[Ջովաննի Լոդետտի]] | |- |[[:en:John Bosman]] |[[Ջոն Բոսման]] | |- |[[:en:Carlos Lapetra]] |[[Կառլոս Լապետրա]] | |- |[[:en:Ladislav Jurkemik]] |[[Լադիսլավ Յուրկեմիկ]] | |- |[[:en:Erich Beer]] |[[Էրիխ Բեր]] | |- |[[:en:Erwin Kremers]] |[[Էրվին Կրեմերս]] | |- |[[:en:Ladislav Petráš]] |[[Լադիսլավ Պետրաշ]] | |- |[[:en:Torben Piechnik]] |[[Տորբեն Պեխնիկ]] | |- |[[:en:Henrik Andersen]] |[[Հենրիկ Անդերսեն]] | |- |[[:en:Mogens Krogh]] |[[Մոգենս Կրոգ]] | |- |[[:en:Lars Elstrup]] |[[Լարս Էլստրուպ]] | |- |[[:en:Jozef Čapkovič]] |[[Յոզեֆ Չապկովիչ]] | |- |[[:en:Wilbert Suvrijn]] |[[Վիլբերտ Սյուվրեյն]] | |- |[[:en:Paquito García]] |[[Ֆրանսիսկո Գարսիա Գոմես]] | |} == Այլ ֆուտբոլիստներ == {| class="standard sortable" !Օտար լեզվով հոդված !Հայերեն հոդված !Ստորագրություն |- |[[:ru:Кюнде, Эмманюэль]] |[[Էմանուել Կյունդե]] |.--[[Մասնակից:GrigorYAN|GrigorYAN]] ([[Մասնակցի քննարկում:GrigorYAN|քննարկում]]) 14:41, 4 հունիսի 2025 (UTC) |- |[[:en:Eduardo de la Barra (footballer)]] |[[Էդուարդո դե լա Բառա]] | |- |[[:en:Aldo Duscher]] |[[Ալդո Դուշեր]] | |} 7od47ryw7ju3kf67adlj7i7oz53t38t 102 1297993 10356581 10356382 2025-06-17T13:01:36Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 /* Ռաֆայել Ամիրյան */ 10356581 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Օրինակ == <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;">=== Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}}</pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> === Փաշիկյան Սյուզի === # {{Pagesize|Մաուրիցիո Կատտելան}} # {{Pagesize|Պոլինա Սենատուլովա}} # {{Pagesize|Ջոնհան}} # {{Pagesize|CMH}} # {{Pagesize|Եկատերինա Միզուլինա}} # {{Pagesize|Էլլի Շեռլոք}} # {{Pagesize|}} === Սիմոնյան Կարեն === # {{Pagesize|Գեյուս վան դեր Մյոլեն}} # {{Pagesize|}} === GrigorYAN === # {{Pagesize|Լեն Վենտե}} # {{Pagesize|Էմանուել Կյունդե}} # {{Pagesize|Էռնեստ Ֆաբեր}} # {{Pagesize|Ջոն Վելդման}} # {{Pagesize|Գերրի Մյուրեն}} # {{Pagesize|Չարլի Բաքեն}} # {{Pagesize|Դևիդ Անսուորտ}} # {{Pagesize|Անգե Պոստեկոգլու}} # {{Pagesize|Միենտի Աբենա}} # {{Pagesize|Կարիմ Ադեյեմի}} # {{Pagesize|Դիեգո Ալոնսո}} # {{Pagesize|Մարսիո Ամորոզո}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Վարդուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Թագուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|Սաբրինա Վեգա Գուտիեռես}} # {{Pagesize|Վիկտոր Վլադիմիրովիչ}} === Եգանյան Անի === # {{Pagesize|Դերմոթ Մալրունի}} # {{Pagesize|}} === Հասմիկ Խասիկյան08 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Astxik Eganyan === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Sam.Grig === # {{Pagesize|Ալեքսեյ Լյապունով}} # {{Pagesize|Օֆեր Իդան}} # {{Pagesize|}} === Դավիթ Կիրանց === # {{Pagesize|Խիսկո}} # {{Pagesize|}} === Միշա Ասիրյան === # {{Pagesize|Աբել Ռեսինո}} # {{Pagesize|}} === Tagasaf === # {{Pagesize|Ալլեն Նյուելլ}} # {{Pagesize|Վիշվաշ Կումար Ռամեշ}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Shushan22 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] === # {{Pagesize|Քեթրին Շվարցենեգեր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] === # {{Pagesize|Մարիա Տորիրսդոթիր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Լիլյա Շուշան|Լիլյա Շուշան]] === # {{Pagesize|Լյուսիլ Ռանդոն}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} bv2t07tt1qtlmg7t1q3426l5wfcssyz 10356606 10356581 2025-06-17T13:25:52Z Անահիտ Կիրանց 93820 /* Մասնակցային անուն */ 10356606 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Օրինակ == <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;">=== Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}}</pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> === Փաշիկյան Սյուզի === # {{Pagesize|Մաուրիցիո Կատտելան}} # {{Pagesize|Պոլինա Սենատուլովա}} # {{Pagesize|Ջոնհան}} # {{Pagesize|CMH}} # {{Pagesize|Եկատերինա Միզուլինա}} # {{Pagesize|Էլլի Շեռլոք}} # {{Pagesize|}} === Սիմոնյան Կարեն === # {{Pagesize|Գեյուս վան դեր Մյոլեն}} # {{Pagesize|}} === GrigorYAN === # {{Pagesize|Լեն Վենտե}} # {{Pagesize|Էմանուել Կյունդե}} # {{Pagesize|Էռնեստ Ֆաբեր}} # {{Pagesize|Ջոն Վելդման}} # {{Pagesize|Գերրի Մյուրեն}} # {{Pagesize|Չարլի Բաքեն}} # {{Pagesize|Դևիդ Անսուորտ}} # {{Pagesize|Անգե Պոստեկոգլու}} # {{Pagesize|Միենտի Աբենա}} # {{Pagesize|Կարիմ Ադեյեմի}} # {{Pagesize|Դիեգո Ալոնսո}} # {{Pagesize|Մարսիո Ամորոզո}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Վարդուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Թագուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|Սաբրինա Վեգա Գուտիեռես}} # {{Pagesize|Վիկտոր Վլադիմիրովիչ}} === Եգանյան Անի === # {{Pagesize|Դերմոթ Մալրունի}} # {{Pagesize|}} === Հասմիկ Խասիկյան08 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Astxik Eganyan === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Sam.Grig === # {{Pagesize|Ալեքսեյ Լյապունով}} # {{Pagesize|Օֆեր Իդան}} # {{Pagesize|}} === Դավիթ Կիրանց === # {{Pagesize|Խիսկո}} # {{Pagesize|}} === Միշա Ասիրյան === # {{Pagesize|Աբել Ռեսինո}} # {{Pagesize|}} === Tagasaf === # {{Pagesize|Ալլեն Նյուելլ}} # {{Pagesize|Վիշվաշ Կումար Ռամեշ}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Shushan22 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] === # {{Pagesize|Քեթրին Շվարցենեգեր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] === # {{Pagesize|Մարիա Տորիրսդոթիր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Լիլյա Շուշան|Լիլյա Շուշան]] === # {{Pagesize|Լյուսիլ Ռանդոն}} # {{Pagesize|}} === Անահիտ Կիրանց === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} 94lmq4h2qqfqz7suygcytcnn37jhuz2 10356607 10356606 2025-06-17T13:27:02Z Անահիտ Կիրանց 93820 /* Անահիտ Կիրանց */ 10356607 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Օրինակ == <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;">=== Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}}</pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> === Փաշիկյան Սյուզի === # {{Pagesize|Մաուրիցիո Կատտելան}} # {{Pagesize|Պոլինա Սենատուլովա}} # {{Pagesize|Ջոնհան}} # {{Pagesize|CMH}} # {{Pagesize|Եկատերինա Միզուլինա}} # {{Pagesize|Էլլի Շեռլոք}} # {{Pagesize|}} === Սիմոնյան Կարեն === # {{Pagesize|Գեյուս վան դեր Մյոլեն}} # {{Pagesize|}} === GrigorYAN === # {{Pagesize|Լեն Վենտե}} # {{Pagesize|Էմանուել Կյունդե}} # {{Pagesize|Էռնեստ Ֆաբեր}} # {{Pagesize|Ջոն Վելդման}} # {{Pagesize|Գերրի Մյուրեն}} # {{Pagesize|Չարլի Բաքեն}} # {{Pagesize|Դևիդ Անսուորտ}} # {{Pagesize|Անգե Պոստեկոգլու}} # {{Pagesize|Միենտի Աբենա}} # {{Pagesize|Կարիմ Ադեյեմի}} # {{Pagesize|Դիեգո Ալոնսո}} # {{Pagesize|Մարսիո Ամորոզո}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Վարդուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Թագուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|Սաբրինա Վեգա Գուտիեռես}} # {{Pagesize|Վիկտոր Վլադիմիրովիչ}} === Եգանյան Անի === # {{Pagesize|Դերմոթ Մալրունի}} # {{Pagesize|}} === Հասմիկ Խասիկյան08 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Astxik Eganyan === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Sam.Grig === # {{Pagesize|Ալեքսեյ Լյապունով}} # {{Pagesize|Օֆեր Իդան}} # {{Pagesize|}} === Դավիթ Կիրանց === # {{Pagesize|Խիսկո}} # {{Pagesize|}} === Միշա Ասիրյան === # {{Pagesize|Աբել Ռեսինո}} # {{Pagesize|}} === Tagasaf === # {{Pagesize|Ալլեն Նյուելլ}} # {{Pagesize|Վիշվաշ Կումար Ռամեշ}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Shushan22 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] === # {{Pagesize|Քեթրին Շվարցենեգեր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] === # {{Pagesize|Մարիա Տորիրսդոթիր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Լիլյա Շուշան|Լիլյա Շուշան]] === # {{Pagesize|Լյուսիլ Ռանդոն}} # {{Pagesize|}} === Անահիտ Կիրանց === # {{Pagesize|Դեյվ Ջերդեն}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} riowltue41gdy0gvdz1440p0a53o72d 10356629 10356607 2025-06-17T13:52:03Z Անահիտ Կիրանց 93820 /* Անահիտ Կիրանց */ 10356629 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Օրինակ == <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;">=== Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}}</pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> === Փաշիկյան Սյուզի === # {{Pagesize|Մաուրիցիո Կատտելան}} # {{Pagesize|Պոլինա Սենատուլովա}} # {{Pagesize|Ջոնհան}} # {{Pagesize|CMH}} # {{Pagesize|Եկատերինա Միզուլինա}} # {{Pagesize|Էլլի Շեռլոք}} # {{Pagesize|}} === Սիմոնյան Կարեն === # {{Pagesize|Գեյուս վան դեր Մյոլեն}} # {{Pagesize|}} === GrigorYAN === # {{Pagesize|Լեն Վենտե}} # {{Pagesize|Էմանուել Կյունդե}} # {{Pagesize|Էռնեստ Ֆաբեր}} # {{Pagesize|Ջոն Վելդման}} # {{Pagesize|Գերրի Մյուրեն}} # {{Pagesize|Չարլի Բաքեն}} # {{Pagesize|Դևիդ Անսուորտ}} # {{Pagesize|Անգե Պոստեկոգլու}} # {{Pagesize|Միենտի Աբենա}} # {{Pagesize|Կարիմ Ադեյեմի}} # {{Pagesize|Դիեգո Ալոնսո}} # {{Pagesize|Մարսիո Ամորոզո}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Վարդուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Թագուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|Սաբրինա Վեգա Գուտիեռես}} # {{Pagesize|Վիկտոր Վլադիմիրովիչ}} === Եգանյան Անի === # {{Pagesize|Դերմոթ Մալրունի}} # {{Pagesize|}} === Հասմիկ Խասիկյան08 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Astxik Eganyan === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Sam.Grig === # {{Pagesize|Ալեքսեյ Լյապունով}} # {{Pagesize|Օֆեր Իդան}} # {{Pagesize|}} === Դավիթ Կիրանց === # {{Pagesize|Խիսկո}} # {{Pagesize|}} === Միշա Ասիրյան === # {{Pagesize|Աբել Ռեսինո}} # {{Pagesize|}} === Tagasaf === # {{Pagesize|Ալլեն Նյուելլ}} # {{Pagesize|Վիշվաշ Կումար Ռամեշ}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Shushan22 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] === # {{Pagesize|Քեթրին Շվարցենեգեր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] === # {{Pagesize|Մարիա Տորիրսդոթիր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Լիլյա Շուշան|Լիլյա Շուշան]] === # {{Pagesize|Լյուսիլ Ռանդոն}} # {{Pagesize|}} === Անահիտ Կիրանց === # {{Pagesize|Դեյվ Ջերդեն}} # {{Pagesize|Ալֆի Կաբիլյո}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} nx8cbhu5xc3xjadd5rokyss99rtlbgv 10356652 10356629 2025-06-17T14:10:41Z Անահիտ Կիրանց 93820 /* Անահիտ Կիրանց */ 10356652 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Օրինակ == <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;">=== Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}}</pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> === Փաշիկյան Սյուզի === # {{Pagesize|Մաուրիցիո Կատտելան}} # {{Pagesize|Պոլինա Սենատուլովա}} # {{Pagesize|Ջոնհան}} # {{Pagesize|CMH}} # {{Pagesize|Եկատերինա Միզուլինա}} # {{Pagesize|Էլլի Շեռլոք}} # {{Pagesize|}} === Սիմոնյան Կարեն === # {{Pagesize|Գեյուս վան դեր Մյոլեն}} # {{Pagesize|}} === GrigorYAN === # {{Pagesize|Լեն Վենտե}} # {{Pagesize|Էմանուել Կյունդե}} # {{Pagesize|Էռնեստ Ֆաբեր}} # {{Pagesize|Ջոն Վելդման}} # {{Pagesize|Գերրի Մյուրեն}} # {{Pagesize|Չարլի Բաքեն}} # {{Pagesize|Դևիդ Անսուորտ}} # {{Pagesize|Անգե Պոստեկոգլու}} # {{Pagesize|Միենտի Աբենա}} # {{Pagesize|Կարիմ Ադեյեմի}} # {{Pagesize|Դիեգո Ալոնսո}} # {{Pagesize|Մարսիո Ամորոզո}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Վարդուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Թագուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|Սաբրինա Վեգա Գուտիեռես}} # {{Pagesize|Վիկտոր Վլադիմիրովիչ}} === Եգանյան Անի === # {{Pagesize|Դերմոթ Մալրունի}} # {{Pagesize|}} === Հասմիկ Խասիկյան08 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Astxik Eganyan === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Sam.Grig === # {{Pagesize|Ալեքսեյ Լյապունով}} # {{Pagesize|Օֆեր Իդան}} # {{Pagesize|}} === Դավիթ Կիրանց === # {{Pagesize|Խիսկո}} # {{Pagesize|}} === Միշա Ասիրյան === # {{Pagesize|Աբել Ռեսինո}} # {{Pagesize|}} === Tagasaf === # {{Pagesize|Ալլեն Նյուելլ}} # {{Pagesize|Վիշվաշ Կումար Ռամեշ}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Shushan22 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] === # {{Pagesize|Քեթրին Շվարցենեգեր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] === # {{Pagesize|Մարիա Տորիրսդոթիր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Լիլյա Շուշան|Լիլյա Շուշան]] === # {{Pagesize|Լյուսիլ Ռանդոն}} # {{Pagesize|}} === Անահիտ Կիրանց === # {{Pagesize|Դեյվ Ջերդեն}} # {{Pagesize|Ալֆի Կաբիլյո}} # {{Pagesize|Արթուր Համիլթոն}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} hiwnqginaga6tnopxj85n281ec7o6n4 10357173 10356652 2025-06-18T08:00:00Z Sam.Grig 152133 /* Sam.Grig */ 10357173 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Օրինակ == <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;">=== Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}}</pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> === Փաշիկյան Սյուզի === # {{Pagesize|Մաուրիցիո Կատտելան}} # {{Pagesize|Պոլինա Սենատուլովա}} # {{Pagesize|Ջոնհան}} # {{Pagesize|CMH}} # {{Pagesize|Եկատերինա Միզուլինա}} # {{Pagesize|Էլլի Շեռլոք}} # {{Pagesize|}} === Սիմոնյան Կարեն === # {{Pagesize|Գեյուս վան դեր Մյոլեն}} # {{Pagesize|}} === GrigorYAN === # {{Pagesize|Լեն Վենտե}} # {{Pagesize|Էմանուել Կյունդե}} # {{Pagesize|Էռնեստ Ֆաբեր}} # {{Pagesize|Ջոն Վելդման}} # {{Pagesize|Գերրի Մյուրեն}} # {{Pagesize|Չարլի Բաքեն}} # {{Pagesize|Դևիդ Անսուորտ}} # {{Pagesize|Անգե Պոստեկոգլու}} # {{Pagesize|Միենտի Աբենա}} # {{Pagesize|Կարիմ Ադեյեմի}} # {{Pagesize|Դիեգո Ալոնսո}} # {{Pagesize|Մարսիո Ամորոզո}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Վարդուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Թագուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|Սաբրինա Վեգա Գուտիեռես}} # {{Pagesize|Վիկտոր Վլադիմիրովիչ}} === Եգանյան Անի === # {{Pagesize|Դերմոթ Մալրունի}} # {{Pagesize|}} === Հասմիկ Խասիկյան08 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Astxik Eganyan === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Sam.Grig === # {{Pagesize|Ալեքսեյ Լյապունով}} # {{Pagesize|Օֆեր Իդան}} # {{Pagesize|Օմեր Բար Լև}} === Դավիթ Կիրանց === # {{Pagesize|Խիսկո}} # {{Pagesize|}} === Միշա Ասիրյան === # {{Pagesize|Աբել Ռեսինո}} # {{Pagesize|}} === Tagasaf === # {{Pagesize|Ալլեն Նյուելլ}} # {{Pagesize|Վիշվաշ Կումար Ռամեշ}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Shushan22 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] === # {{Pagesize|Քեթրին Շվարցենեգեր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] === # {{Pagesize|Մարիա Տորիրսդոթիր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Լիլյա Շուշան|Լիլյա Շուշան]] === # {{Pagesize|Լյուսիլ Ռանդոն}} # {{Pagesize|}} === Անահիտ Կիրանց === # {{Pagesize|Դեյվ Ջերդեն}} # {{Pagesize|Ալֆի Կաբիլյո}} # {{Pagesize|Արթուր Համիլթոն}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} 6nj8g1cll8f58fu1qw5vyd7x2g0db7l 10357313 10357173 2025-06-18T10:17:38Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 /* Փաշիկյան Սյուզի */ 10357313 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Օրինակ == <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;">=== Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}}</pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> === Փաշիկյան Սյուզի === # {{Pagesize|Մաուրիցիո Կատտելան}} # {{Pagesize|Պոլինա Սենատուլովա}} # {{Pagesize|Ջոնհան}} # {{Pagesize|CMH}} # {{Pagesize|Եկատերինա Միզուլինա}} # {{Pagesize|Էլլի Շեռլոք}} # {{Pagesize|Սլավա ԿՊՍՍ}} # {{Pagesize|}} === Սիմոնյան Կարեն === # {{Pagesize|Գեյուս վան դեր Մյոլեն}} # {{Pagesize|}} === GrigorYAN === # {{Pagesize|Լեն Վենտե}} # {{Pagesize|Էմանուել Կյունդե}} # {{Pagesize|Էռնեստ Ֆաբեր}} # {{Pagesize|Ջոն Վելդման}} # {{Pagesize|Գերրի Մյուրեն}} # {{Pagesize|Չարլի Բաքեն}} # {{Pagesize|Դևիդ Անսուորտ}} # {{Pagesize|Անգե Պոստեկոգլու}} # {{Pagesize|Միենտի Աբենա}} # {{Pagesize|Կարիմ Ադեյեմի}} # {{Pagesize|Դիեգո Ալոնսո}} # {{Pagesize|Մարսիո Ամորոզո}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Վարդուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Թագուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|Սաբրինա Վեգա Գուտիեռես}} # {{Pagesize|Վիկտոր Վլադիմիրովիչ}} === Եգանյան Անի === # {{Pagesize|Դերմոթ Մալրունի}} # {{Pagesize|}} === Հասմիկ Խասիկյան08 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Astxik Eganyan === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Sam.Grig === # {{Pagesize|Ալեքսեյ Լյապունով}} # {{Pagesize|Օֆեր Իդան}} # {{Pagesize|Օմեր Բար Լև}} === Դավիթ Կիրանց === # {{Pagesize|Խիսկո}} # {{Pagesize|}} === Միշա Ասիրյան === # {{Pagesize|Աբել Ռեսինո}} # {{Pagesize|}} === Tagasaf === # {{Pagesize|Ալլեն Նյուելլ}} # {{Pagesize|Վիշվաշ Կումար Ռամեշ}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Shushan22 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] === # {{Pagesize|Քեթրին Շվարցենեգեր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] === # {{Pagesize|Մարիա Տորիրսդոթիր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Լիլյա Շուշան|Լիլյա Շուշան]] === # {{Pagesize|Լյուսիլ Ռանդոն}} # {{Pagesize|}} === Անահիտ Կիրանց === # {{Pagesize|Դեյվ Ջերդեն}} # {{Pagesize|Ալֆի Կաբիլյո}} # {{Pagesize|Արթուր Համիլթոն}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} k1hdhadc35548pfl985ptd7m1y3ip47 10357341 10357313 2025-06-18T11:53:27Z GrigorYAN 129438 /* GrigorYAN */ 10357341 wikitext text/x-wiki {{Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)/գլխագիր}} == Օրինակ == <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;">=== Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}}</pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> === Փաշիկյան Սյուզի === # {{Pagesize|Մաուրիցիո Կատտելան}} # {{Pagesize|Պոլինա Սենատուլովա}} # {{Pagesize|Ջոնհան}} # {{Pagesize|CMH}} # {{Pagesize|Եկատերինա Միզուլինա}} # {{Pagesize|Էլլի Շեռլոք}} # {{Pagesize|Սլավա ԿՊՍՍ}} # {{Pagesize|}} === Սիմոնյան Կարեն === # {{Pagesize|Գեյուս վան դեր Մյոլեն}} # {{Pagesize|}} === GrigorYAN === # {{Pagesize|Լեն Վենտե}} # {{Pagesize|Էմանուել Կյունդե}} # {{Pagesize|Էռնեստ Ֆաբեր}} # {{Pagesize|Ջոն Վելդման}} # {{Pagesize|Գերրի Մյուրեն}} # {{Pagesize|Չարլի Բաքեն}} # {{Pagesize|Դևիդ Անսուորտ}} # {{Pagesize|Անգե Պոստեկոգլու}} # {{Pagesize|Միենտի Աբենա}} # {{Pagesize|Կարիմ Ադեյեմի}} # {{Pagesize|Դիեգո Ալոնսո}} # {{Pagesize|Մարսիո Ամորոզո}} # {{Pagesize|Ռոման Ամիրխանով}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Վարդուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Թագուհի Ասիրյան === # {{Pagesize|Սաբրինա Վեգա Գուտիեռես}} # {{Pagesize|Վիկտոր Վլադիմիրովիչ}} === Եգանյան Անի === # {{Pagesize|Դերմոթ Մալրունի}} # {{Pagesize|}} === Հասմիկ Խասիկյան08 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Astxik Eganyan === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Sam.Grig === # {{Pagesize|Ալեքսեյ Լյապունով}} # {{Pagesize|Օֆեր Իդան}} # {{Pagesize|Օմեր Բար Լև}} === Դավիթ Կիրանց === # {{Pagesize|Խիսկո}} # {{Pagesize|}} === Միշա Ասիրյան === # {{Pagesize|Աբել Ռեսինո}} # {{Pagesize|}} === Tagasaf === # {{Pagesize|Ալլեն Նյուելլ}} # {{Pagesize|Վիշվաշ Կումար Ռամեշ}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Shushan22 === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Ռաֆայել Ամիրյան|Ռաֆայել Ամիրյան]] === # {{Pagesize|Քեթրին Շվարցենեգեր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան|Հայկ Սիմոնյան]] === # {{Pagesize|Մարիա Տորիրսդոթիր}} # {{Pagesize|}} === [[Մասնակից:Լիլյա Շուշան|Լիլյա Շուշան]] === # {{Pagesize|Լյուսիլ Ռանդոն}} # {{Pagesize|}} === Անահիտ Կիրանց === # {{Pagesize|Դեյվ Ջերդեն}} # {{Pagesize|Ալֆի Կաբիլյո}} # {{Pagesize|Արթուր Համիլթոն}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} === Մասնակցային անուն === # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} a1o0cgc19usrdlmd4oqdaetsqr54opf 0 1298051 10356900 10345901 2025-06-17T23:16:02Z 217.76.15.71 Fixed typo 10356900 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կազմակերպություն |ԱԱՀ= |Անունը հայերեն=Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա |բնագիր ԱԱՀ= Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա<br><br>[[անգլերեն|անգլ]].՝ International Association for the Defence of Religious Liberty |Բնօրինակ անուն= |Անունը մայրենի լեզվով= [[ֆրանսերեն|ֆրանս]].՝ Association internationale pour la défense de la liberté religieuse |պատկեր= |պատկերանիշ= |նկարագրում2= |քարտեզ= |քարտեզի լայնություն= |malt= |քարտեզի նկարագրություն= |քարտեզ2= |տեսակ= |երկիր= |հապավում= |կարգախոս= |նախորդող= |հաջորդող= |հիմնադրված= |Մայրաքաղաք= |կարգավիճակ= |նպատակներ= |շտաբակայան= |տեղագրություն= |տարածաշրջան= |մասնակցույուն= |գլխավոր քարտուղար= |անդամ երկրներ= |ղեկավարի պաշտոն= |ղեկավարի անուն= |ղեկավարի պաշտոն2= |ղեկավարի անուն2= |ղեկավարի պաշտոն3= |ղեկավարի անուն3= |ղեկավարի պաշտոն4= |ղեկավարի անուն4= |կարևոր անձինք= |հիմնական մարմին= |տպագրական մարմին= |անվանված է= |վերադաս կազմակերպություն= |ստորադաս կազմակերպություն= |ստորադաս կազմակերպություններ= |պատկանելիություն= |բյուջե= |անձնակազմի թիվ= |կամավորների թիվ= |հիմնադիր=[[Ժան Նուսբաում]] |պարգևներ= |կայք= |ծանոթագրոթւյուններ= |նախկին անվանումներ= |կոորդինատներ= }} {{Չշփոթել|Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա}} '''Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիա''' ([[ֆրանսերեն|ֆրանս]].՝ Association internationale pour la défense de la liberté religieuse, AIDLR, [[անգլերեն|անգլ]].՝ International Association for the Defence of Religious Liberty), միջազգային, ներկրոնական, [[հասարակական կազմակերպություն]] է, որը նպատակաուղղված է ամբողջ աշխարհում մարդու մտքի, խղճի ազատության ու [[կրոն]]ի ազատ դավանանքի իրավունքը պաշտպանելու։<br> Հիմնադրվել է [[Փարիզ]]ում 1946 թվականին [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|յոթերորդ օրվա ադվենտիստ]] բժիշկ դոկտոր [[Ժան Նուսբաում]]ի ջանքերով։<ref>AIDLR-ի պաշտոնական կայք՝ «About Us» բաժին https://aidlr.org/about_us.php</ref><ref>EPRID (European Platform against Religious Intolerance and Discrimination)՝ անդամ կազմակերպությունների էջ https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse</ref> [[Պատկեր:Religiousfreedom_(Pew_Forum_on_Religion_&_Public_Life_2009).png|մինի]] == Պատմություն == == Կարգավիճակ == 1985 թվականին ստացել է Հատուկ խորհրդատվական կարգավիճակ [[ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհուրդ|ՄԱԿ-ի տնտեսական և սոցիալական խորհրդում]],<ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/consultativeStatusSummary.do?profileCode=611318</ref><ref>https://esango.un.org/civilsociety/showProfileDetail.do?method=showProfileDetails&profileCode=611318&tab=1</ref> ներկայանալով [[Նյու Յորք]]ում և [[Ժնև]]ում,<ref>https://aidlr.org/</ref><ref>https://aidlr.org/news44.php</ref> ինչպես նաև մասնակցային կարգավիճակ [[Ստրասբուրգ]]ում գտնվող [[Եվրոպայի խորհուրդ|Եվրոպայի խորհրդում]] 2003 թվականից։<ref>https://www.coe.int/en/web/ingo/participatory-status</ref><ref>https://libertereligieuse.org/aidlr-international/</ref><ref>https://www.eprid.eu/members/association-internationale-pour-la-defense-de-la-liberte-religieuse/ </ref><br> Ակտիվ մասնակցություն է ցուցաբերում [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության]] (ԵԱՀԿ) միջոցառումներին, հատկապես՝ [[Վարշավա]]յում անցկացվող մարդու իրավունքների պաշտպանությանը վերաբերող համաժողովներին։<ref>https://www.osce.org/odihr/events/2019-warsaw-human-dimension-meeting</ref><ref>https://aidlr.org/news43.php</ref><ref>https://www.osce.org/odihr/424226</ref><br> Ասոցիացիան ներկայացված է [[Մեծ քսանյակ]]ի (G20) Միջկրոնական ֆորումի մոտ 60 հիմնական գործընկերների շարքում։<ref>https://www.g20interfaith.org/collaborating-institutions/</ref> == Գործունեություն == === 2023 թվականի Լիսաբանի համաժողով === 2023 թվականի փետրվարի 7-8-ը ամբողջ Եվրոպայից 85 քաղաքագետներ, իրավական փորձագետներ և տարբեր կրոնական ավանդույթների ներկայացուցիչներ միացան [[Լիսաբոն]]ում տեղի ունեցող կրոնի և խոսքի ազատության վերաբերյալ միջազգային համաժողովին, կազմակերպված Կրոնական ազատության պաշտպանության միջազգային ասոցիացիայի (AIDLR) կողմից, որը նաև հյուրընկալվել էր [[Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամ|Գալուստ Գյուլբենկյան բարեգործական հիմնադրամի]] կողմից։ «Եթե երկխոսությունը հնարավոր է, և դա պետք է հնարավոր լինի, ապա հանդուրժողականության այս դրսևորումը անխուսափելիորեն պետք է տեղի ունենար կրոնների մեջ», - իր բացման խոսքում ասել է [[Պորտուգալիա|Պորտուգալիայի Հանրապետության]] արդարադատության նախարար, դոկտոր պրոֆեսոր Կատարինա Սարմենտո ի Կաստրոն: «Այսինքն, եթե Հանս Կյունը իրավացի է, և ազգերի միջև խաղաղություն չի լինի, եթե կրոնների միջև խաղաղություն չլինի, իսկ կրոնների միջև խաղաղություն չի լինի, եթե կրոնների միջև բացակայում է երկխոսությունը: Այնուհետև ամեն ինչ պետք է անել այս երկխոսությունը խթանելու համար»,- պնդել է նա։ Համաժողովի նիստերը կենտրոնանում էին կրոնի և մարդու արժանապատվությանը, կազմակերպություններին և ժամանակակից հասարակությանը վերաբերող մտքերի ազատ արտահայտմանը։ «Անիմաստ է խոսքի ազատությունը դիտարկել որպես այլ մարդկանց կամ խմբերին վիրավորելու իրավունք», - ասել է Դոկտոր [[Գանուն Դիոպ]]ը՝ [[Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա]]յի գլխավոր քարտուղարը և [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցու]] հասարակայնության կապերի և կրոնական ազատության բաժնի տնօրենը: «Այլ ժողովուրդների արժանապատվությունը հարգելու բարոյական իրավունքը պետք է խոսքի ազատության հետ հավասար հարթության վրա դրվի», - ավելացրել է նա երեքշաբթի կեսօրին կայացած նիստի ժամանակ:<ref>https://lurer.hisuskristosiyekeghetsi.com/article/%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8-%D6%87-%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%B6%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8-%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4-%D5%A5%D5%B6-%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4-%D5%B8%D6%80%D5%BA%D5%A5%D5%BD%D5%A6%D5%AB-%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A5%D5%B6-%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8</ref> == Տես նաև == *[[Կրոնական ազատության միջազգային ասոցիացիա]] *[[Հավատքի ազատություն]] *[[Հավատքի ազատություն Հայաստանում]] *[[Մտքի ազատություն]] *[[Կամքի ազատություն]] *[[Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր]] *[[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի]] == Արտաքին հղումներ == [[Կատեգորիա:Հասարակական կազմակերպություններ]] qg4uzuracxgqx3pc6cdghh5qiorwm43 0 1298074 10357032 10356132 2025-06-18T00:10:43Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357032 wikitext text/x-wiki {{Պայմանագրային իրավունք}} '''Օպցիոնային պայմանագիր''' կամ պարզապես '''օպցիոն''' ({{Lang-en|Option contract}}), պայմանագրի տեսակ, որը սահմանվում է որպես «խոստում, որը բավարարում է [[Պայմանագիր|պայմանագրի]] կնքման պահանջները և սահմանափակում է առաջարկը չեղյալ համարելու խոստացողի իրավունքը»<ref>''[[Restatement (Second) of Contracts]]'' § 25 (1981)</ref>: Օպցիոնային պայմանագրերը տարածված են գույքի և [[Պրոֆեսիոնալ սպորտ|պրոֆեսիոնալ սպորտի]] հետ կապված ոլորտներում։ Օպցիոնային պայմանագիրը պայմանագրի տեսակ է, որը պաշտպանում է առաջարկ ստացողին առաջարկ անողի կողմից պայմանագրին մասնակցելու իր առաջարկը հետ վերցնելու հնարավորությունից։ Համաձայն ընդհանուր իրավունքի՝ օպցիոնային պայմանագրի համար անհրաժեշտ է հաշվի նստել, քանի որ այն դեռևս պայմանագրի տեսակ է: Սովորաբար առաջարկ ստացողը կարող է փոխհատուցում տրամադրել օպցիոնային պայմանագրի համար՝ վճարելով գումար պայմանագրի համար կամ արժեք տրամադրելով որևէ այլ ձևով, օրինակ՝ կատարելով այլ կատարում կամ հետաձգելով պարտավորությունը։ Դատարանները, որպես կանոն փորձում են հաշվի առնել, եթե դրա համար որևէ հիմք կա<ref>"Examples and Explanations for Contracts, 7e", Brian Blum, 2017 p. 104 [p. 109 in PDF version]. Wolters Kluwer.</ref>։ [[Միասնական առևտրային օրենսգիրք|Միասնական առևտրային օրենսգիրքը]] (ՄԱՀ) վերացրել է [[Վաճառական|վաճառականների]] միջև հաստատուն առաջարկների քննարկման անհրաժեշտությունը որոշ սահմանափակ դեպքերում<ref>{{Cite web |title=Uniform Commercial Code - § 2-205. Firm Offers |url=https://www.law.cornell.edu/ucc/2/article2.htm#s2-205 |website=Cornell University Law School, Legal Information Institute}}</ref>։ == Ներածություն == Ընտրանքը գույքի որևէ մասը փոխանցելու իրավունքն է: Օպցիոն տրամադրող անձը կոչվում է օպցիոն տրամադրող<ref>{{Cite web |title=Optionor |url=http://dictionary.findlaw.com/definition/optionor.html}}</ref> (կամ ավելի հաճախ՝ օպցիոներ), իսկ օպցիոնի առավելությունն ունեցող անձը կոչվում է օպցիոն ստացող (կամ ավելի հաճախ՝ շահառու): Քանի որ օպցիոնները նշանակում են ապագա գույքի օտարում՝ [[Ընդհանուր իրավունք|ընդհանուր իրավունքի]] երկրներում դրանք սովորաբար ենթարկվում են հավերժական իրավունքներից ազատման կանոնին և պետք է իրացվեն օրենքով սահմանված ժամկետներում։ Որոշակի տեսակի ակտիվների (հիմնականում [[Անժառանգ գույք|հողի]]) վերաբերյալ շատ երկրներում օպցիոնը պետք է գրանցվի՝ երրորդ կողմի համար պարտադիր լինելու համար։ == Օպցիոնային պայմանագրի կիրառումը միակողմանի պայմանագրերում == Օպցիոնային պայմանագիրը կարևոր դեր է խաղում [[Պայմանագիր|միակողմանի պայմանագրերում]]։ Միակողմանի պայմանագրերում խոստացողը խոստացողից պահանջում է ընդունում՝ կատարմամբ։ Այս սցենարում դասական պայմանագրի տեսակետն այն էր, որ պայմանագիրը չի կնքվում մինչև խոստացողի կողմից պահանջվող կատարումը լիովին չի կատարվել։ Սա պայմանավորված է եղել նրանով, որ պայմանագրի հատուցումը խոստացվածի կատարումն է եղել։ Երբ խոստացողը ամբողջությամբ կատարում է պարտավորությունը՝ հատուցումը բավարարվում է, կազմվում է պայմանագիր և միայն խոստացողն է պարտավորվում կատարել իր խոստումը։ Միակողմանի պայմանագրերի հետ կապված խնդիր է առաջացել պայմանագրի ուշ կազմման պատճառով։ Դասական միակողմանի պայմանագրերի դեպքում խոստացողը կարող է հետ վերցնել պայմանագրի իր առաջարկը ցանկացած պահի՝ մինչև խոստացողի կողմից պայմանագրի ամբողջական կատարումը։ Այսպիսով, եթե խոստացողը կատարում է պահանջվող կատարման 99%-ը, խոստացողը կարող է չեղյալ համարել պայմանագիրը՝ առանց խոստացողի համար որևէ հատուցման միջոցի։ Այս սցենարում շահառուն ունեցել է առավելագույն պաշտպանություն, իսկ խոստացողը՝ առավելագույն ռիսկ։ Վերոնշյալ սցենարում օպցիոնային պայմանագրերի կիրառման վերաբերյալ ժամանակակից տեսակետը որոշակի անվտանգություն է ապահովում խոստացվածի համար<ref>See § 45 of [[Restatement (Second) of Contracts]] for the [[black letter law]] of the option contract's application to this situation.</ref>։ Ըստ էության, երբ խոստացողը սկսում է կատարել իր պարտավորությունը, խոստացողի և խոստացողի միջև անուղղակիորեն ստեղծվում է օպցիոնային պայմանագիր։ Խոստացողը անուղղակիորեն խոստանում է հետ չկանչել առաջարկը, իսկ խոստացողը անուղղակիորեն խոստանում է ապահովել ամբողջական կատարում, սակայն, ինչպես անունն է հուշում, խոստացողը դեռևս պահպանում է չկատարելու «ընտրությունը»։ Հիմնականում, հատուցումը տրամադրվում է խոստացվածի կողմից կատարման սկզբով։ Դատական նախադեպը տարբերվում է իրավասությունից, սակայն օպցիոնային պայմանագիրը կարող է կամ անուղղակիորեն ստեղծվել կատարման սկզբում (Վերահաշվարկի տեսակետ) կամ որոշակի «էական կատարումից» հետո։ Օրինակ՝ Քուքն ընդդեմ Քոլդվել Բանկերի/Ֆրենկ Լեյբեն Ռիելթիի ընկերության, 967 SW2d 654 (Միսսուրիի դիմում, 1998) դատավարությունները: Անգլիայի և Ուելսի նախադեպային իրավունքը սահմանել է, որ օպցիոնն իրացնելիս շնորհառուն «պետք է խստորեն պահպանի դրա իրացման պայմանները»<ref>[[Frederick Lawton (judge)|Lawton, LJ]], [https://www.bailii.org/ew/cases/EWCA/Civ/1973/5.html <nowiki>Holwell Securities v Hughes [1973] EWCA Civ 5</nowiki>], [[England and Wales Court of Appeal]] (Civil Division), delivered 5 November 1973, quoting from ''Hare v. Nicholl'', 1966 2 Queens Bench, 130, accessed 8 September 2023</ref>։ Առաջ է քաշվել վարկած, որ օպցիոնային պայմանագրերը կարող են օգնել թույլ տալ ազատ շուկայի ճանապարհներ կառուցել առանց [[Սեփականազրկում (այլ կիրառումներ)|օտարման իրավունքի]] դիմելու, քանի որ ճանապարհային ընկերությունը կարող է օպցիոնային պայմանագրեր կնքել բազմաթիվ հողատերերի հետ և ի վերջո, իրականացնել ճանապարհի կառուցման համար անհրաժեշտ հարակից երթուղին կազմող հողամասերի գնումը<ref>{{Cite book |last=Benson, Bruce L. |title=Street Smart: Competition, Entrepreneurship, and the Future of Roads |year=2006 |page=65 |chapter=Do Holdout Problems Justify Compulsory Right-of-Way Purchase}}</ref>։ == Վերագրելիություն == Պայմանագրային իրավունքի ընդհանուր սկզբունք է, որ առաջարկը չի կարող առաջարկի ստացողի կողմից զիջվել մեկ այլ կողմի։ Այնուամենայնիվ, օպցիոնային պայմանագիրը կարող է վաճառվել (եթե այլ բան նախատեսված չէ դրանով), ինչը թույլ է տալիս օպցիոնի գնորդին մտնել սկզբնական առաջարկ ստացողի տեղը և ընդունել այն առաջարկը, որին վերաբերում է օպցիոնը<ref>John D. Calamari, Joseph M. Perillo, ''The Law of Contracts'' (1998), p. 707.</ref>։ == Պայմանագրերի տեսություն == Տնտեսագիտության մեջ օպցիոնային պայմանագրերը կարևոր դեր են խաղում [[Պայմանագրերի տեսություն|պայմանագրերի տեսության]] ոլորտում։ Մասնավորապես [[Օլիվեր Հարթ|Օլիվեր Հարթը]] (1995, էջ 90) ցույց է տվել, որ օպցիոնային պայմանագրերը կարող են մեղմել «հապաղման» խնդիրը (ներդրումների թերարժեքության խնդիր, որն առաջանում է, երբ ներդրումների ճշգրիտ մակարդակը չի կարող պայմանագրով նշվել)<ref>{{Cite book |last=Hart |first=Oliver |url=https://archive.org/details/firmscontractsfi0000hart |title=Firms, contracts, and financial structure |publisher=Clarendon Press |year=1995}}</ref>։ Այնուամենայնիվ պայմանագրերի տեսության մեջ կա բանավեճ այն մասին, թե արդյոք օպցիոնային պայմանագրերը դեռևս օգտակար են, երբ պայմանագրային կողմերը չեն կարող բացառել ապագա վերանայումները<ref>{{Cite journal |last=Lyon |first=T. P. |last2=Rasmusen |first2=E. |date=2004 |title=Buyer-Option Contracts Restored: Renegotiation, Inefficient Threats, and the Hold-Up Problem |url=http://kelley.iu.edu/riharbau/RePEc/iuk/wpaper/bepp2004-10-lyon-rasmusen.pdf |journal=Journal of Law, Economics, and Organization |language=en |volume=20 |issue=1 |pages=148–169 |doi=10.1093/jleo/ewh027 |issn=8756-6222}}</ref>։ Ինչպես նշել է Տիրոլը (1999)՝ այս բանավեճը գտնվում է անավարտ պայմանագրերի տեսության հիմունքների վերաբերյալ քննարկումների կենտրոնում<ref>{{Cite journal |last=Tirole |first=Jean |date=1999 |title=Incomplete Contracts: Where do We Stand? |journal=Econometrica |language=en |volume=67 |issue=4 |pages=741–781 |citeseerx=10.1.1.465.9450 |doi=10.1111/1468-0262.00052 |issn=1468-0262}}</ref>։ Լաբորատոր փորձի ժամանակ Հոփփեն և Շմիցը (2011) հաստատել են, որ չվերաբանակցվող օպցիոնային պայմանագրերը կարող են լուծել արգելակման խնդիրը<ref>{{Cite journal |last=Hoppe |first=Eva I. |last2=Schmitz |first2=Patrick W. |date=2011 |title=Can contracts solve the hold-up problem? Experimental evidence |journal=Games and Economic Behavior |volume=73 |issue=1 |pages=186–199 |doi=10.1016/j.geb.2010.12.002 |s2cid=7430522}}</ref>: Ավելին պարզվում է, որ օպցիոնային պայմանագրերը դեռևս օգտակար են նույնիսկ այն դեպքում, երբ վերանայումը չի կարելի բացառել։ Վերջին դիտարկումը կարելի է բացատրել Հարթի և Մուրի (2008) այն մտքով, որ պայմանագրերի կարևոր դերը հենակետային կետեր ծառայելն է<ref>{{Cite journal |last=Hart |first=Oliver |last2=Moore |first2=John |date=2008 |title=Contracts as Reference Points* |journal=Quarterly Journal of Economics |language=en |volume=123 |issue=1 |pages=1–48 |citeseerx=10.1.1.486.3894 |doi=10.1162/qjec.2008.123.1.1 |issn=0033-5533}}</ref>: Գոյություն ունի օպցիոնի 2 տեսակ՝ գնման (քոլ) և վաճառքի (փութ) օպցիոն։ Եթե ձեռք եք բերում գնման օպցիոն, իրավունք եք ստանում սահմանված ժամկետը լրանալուն պես գնել ակտիվը պայմանագրում նշված գնով և ծավալով կամ հրաժարվել այդ ակտիվը գնելուց՝ անբարենպաստ գնային փոփոխությունների դեպքում։ Օպցիոն թարգմանաբար հենց նշանակում է ընտրություն։ Ենթադրենք դուք կանխատեսել եք, որ շաքարավազի գինը կբարձրանա, սակայն վստահ չեք ձեր կանխատեսումներում, այդ դեպքում դուք գնման օպցիոն եք ձեռք բերում, որի պայմանները հետևյալն են, 3 ամիս հետո գնել 10 կգ շաքարավազ, 1 կգ-ն 300 դրամով։ Ռիսկի ապահովագրումը դուք եք կատարում, այսպես, դուք յուրաքանչյուր 1 կգ շաքարավազի համար անում եք 5 դրամի պարգևավճար։ Եթե շաքարավազի շուկայական գինը բարձրանա, ընդ որում հնարավոր է, որ անվերջ բարձրանա, դուք գնման օպցիոն վաճառողից կգնեք 10 կգ շաքարավազ 300 դրամով, և շուկայում կվաճառեք ավելի բարձր գնով։ Եթե շաքարավազի շուկայական գինը իջնի, դուք պարզապես կհրաժարվեք ակտիվը գնելուց, և կտուժեք կատարված պարգևավճարի սահմանում, այսինքն 50 դրամ։ Եթե դուք կանխատեսում եք, որ ակտիվի շուկայական գինը կիջնի, ձեռք եք բերում վաճառքի օպցիոն, ինչը նշանակում է, որ դուք իրավունք ունեք սահմանված ժամկետից հետո սահմանված գնով և ծավալով վաճառել տվյալ ակտիվը կամ հրաժարվել այն վաճառելուց։ Դրա համար վճարում եք պարգևավճար։ Եթե ակտիվի շուկայական գինը իջավ, դուք պայմանագրով նշված բարձր գնով կվաճառեք ակտիվը, եթե շուկայական գինը բարձրացավ, դուք կհրաժարվեք վաճառելուց և կտուժեք կատարված պարգևավճարի չափով։ Հետևաբար, օպցիոն գնորդը ձեռք է բերում ընտրության իրավունք, իսկ օպցիոն վաճառողը տրամադրում է ընտրության իրավունքը։ Ձեռք բերված իրավունքի դիմաց գնող կողմը վաճառողին վճարում է որոշակի գումար, այսպես ասած պարգևավճար։ Գոյություն ունեն նաև այսպես կոչված էկզոտիկ օպցիոններ, որոնց գնագոյացումն ավելի բարդ է։ Էկզոտիկ օպցիոնները շեղված են դասական օպցիոնների հիմնական հատկանիշներից։ Գոյություն ունեն էկզոտիկ օպցիոնների բազմաթիվ տեսակներ, որոնց կարելի խմբավորել երկու խոշեր խմբում՝ կախված, թե նրանց արժեքը պայմանավորված է բացառապես գործարքի առարկայի կամ ակտիվի վերջնական գնով, թե նաև մինչև գործարգի իրացումը՝ այլ գնային գործոննորով։ Ամենահայտնի էկզոտիկ օպցիոններից են, օրինակ, ընտրովի օպցիոնները, որոնց դեպքում սեփականատերն է ընտրում՝ օպցիոնը գնելու (call օption) թե վաճառելու (put օption) օպցիոն է։ Փոխանակային օպցիոնը սեփականատիրոջը հնարավորություն է տալիս փոխարինել գործարքի առարկան այլ ակտիվով։ Կան օպցիոնններ տարժամկետման հնարավորությամբ, որոնց դեպքում սեփականատերը կարող է երկարաձգել գործարքի իրականացման օրը։ Բարդ օպցիոնների դեպքում որպես գործարքի առարկա կամ ակտիվ է ծառայում մեկ այլ օպցիոնը։ Ասիական օպցիոնների դեպքում ակտիվի գինը որոշվում է որպես օպցիոնի ժամկետի ընթացքում մի շարք օրերի գների թվաբանական միջին։ Որոշ էկզոտիկ օպցիոնների գինը որոշվում է օպցիոնի ժամկետի ընթացքում ակտիվի առավելագույն և նվազագույն գների տարբերության հիման վրա։ Հետահայաց օպցիոնների դեպքում ակտիվի գործարքային գին է համարվում օպցիոնի գործողության ընթացքում ակտիվի դրսևորած լավագույն գինը։ Հաշվի առնելով, որ էկզոտիկ օպցիոնները սեփականատիրոջը տալիս են լրացուցիչ հնարավորություններ, նրանք ավելի թանկ են<ref>{{Cite web |last=[[What are Exotic Options?]] |title=Exotic Options |url=https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/trading-investing/exotic-options/ |access-date=2020 թ․ մայիսի 19 |publisher=Corporate Finance Institute}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Առևտուր]] [[Կատեգորիա:Ընդհանուր իրավունք]] [[Կատեգորիա:Իրավական եզրեր]] [[Կատեգորիա:Իրավունք]] [[Կատեգորիա:Միջազգային իրավունք]] [[Կատեգորիա:Պայմանագրեր]] [[Կատեգորիա:Սեփականության իրավունք]] [[Կատեգորիա:Վարձավճար]] auyocwpe3pm3r3oejqz3kk8f63afa1g 0 1298137 10357034 10356130 2025-06-18T00:10:47Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357034 wikitext text/x-wiki {{Կողաքարտ Ֆինանսներ}} '''Մաթեմատիկական ֆինանսներ''', որոնք հայտնի են նաև որպես '''քանակական ֆինանսներ''' և '''ֆինանսական մաթեմատիկա''', [[Կիրառական մաթեմատիկա|կիրառական մաթեմատիկայի]] ոլորտ, որի գործառույթն է [[Ֆինանսներ|ֆինանսական ոլորտում]] [[Մաթեմատիկական մոդելավորում|մաթեմատիկական մոդելավորումը]]։ Ընդհանուր առմամբ, ֆինանսների երկու առանձին ճյուղեր կան, որոնք պահանջում են առաջադեմ քանակական մեթոդներ՝ մի կողմից՝ [[Ածանցյալ գործիքներ|ածանցյալ գործիքների]] [[Գնագոյացում|գնագոյացումը]], մյուս կողմից՝ [[Ֆինանսական ռիսկ|ռիսկերի]] և [[Ներդրումների կառավարում|պորտֆելի կառավարումը]]<ref>{{Cite web |title=Quantitative Finance |url=http://finance.laws.com/quantitative-finance |access-date=2014 թ․ մարտի 28 |publisher=About.com}}</ref>ː Մաթեմատիկական ֆինանսները մեծապես համընկնում են հաշվողական ֆինանսների և [[Ֆինանսական ճարտարագիտություն|ֆինանսական ճարտարագիտության]] ոլորտների հետ։ Վերջինս կենտրոնանում է կիրառությունների և [[Մաթեմատիկական մոդելավորում|մոդելավորման]] վրա, հաճախ [[Պատահական պրոցես|ստոխաստիկ]] ակտիվների [[Մաթեմատիկական մոդել|մոդելների]] օգնությամբ, մինչդեռ առաջինը, վերլուծությունից բացի, կենտրոնանում է մոդելների համար իրականացման գործիքների կառուցման վրա։ Դրա հետ կապված են նաև քանակական ներդրումները, որոնք [[Ներդրումների կառավարում|պորտֆելների կառավարման]] ժամանակ հենվում են վիճակագրական և թվային մոդելների (և վերջերս՝ [[Մեքենայական ուսուցում|մեքենայական ուսուցման]]) վրա՝ ի տարբերություն ավանդական հիմնարար վերլուծության։ Ֆրանսիացի մաթեմատիկոս Լուի Բաչելիեի դոկտորական թեզը, որը պաշտպանվել է 1900 թվականին, համարվում է մաթեմատիկական ֆինանսների վերաբերյալ առաջին գիտական աշխատանքը։ Սակայն մաթեմատիկական ֆինանսները որպես առարկա ի հայտ է եկել 1970-ականներին՝ [[Ֆիշեր Բլեք|Ֆիշեր Բլեքի]], [[Մայրոն Շոուլզ|Մայրոն Շոլզի]] և [[Ռոբերտ Մերտոն|Ռոբերտ Մերտոնի]]՝ [[Օպցիոն|օպցիոնների]] գնագոյացման տեսության վերաբերյալ աշխատանքներից հետո։ Մաթեմատիկական ներդրումները ծագել են մաթեմատիկոս Էդվարդ Թորպի հետազոտություններից, ով օգտագործել է վիճակագրական մեթոդներ՝ նախ [[Բլեքջեք|բլեքջեքում]] քարտերի հաշվարկը հորինելու, ապա դրա սկզբունքները կիրառելու ժամանակակից համակարգված ներդրումների մեջ<ref>{{Cite web |last=Lam |first=Leslie P. Norton and Dan |title=Why Edward Thorp Owns Only Berkshire Hathaway |url=https://www.barrons.com/articles/why-edward-thorp-only-owns-berkshire-hathaway-1521547200 |access-date=2021 թ․ հունիսի 6 |website=www.barrons.com |language=en-US}}</ref>ː Առարկան սերտ կապ ունի [[Ֆինանսական տնտեսագիտություն|ֆինանսական տնտեսագիտության]] հետ, որը զբաղվում է ֆինանսական մաթեմատիկայի մեջ ներառված հիմնական տեսության մեծ մասով։ Մինչդեռ որակավորված տնտեսագետներն օգտագործում են բարդ [[Տնտեսական մոդել|տնտեսական մոդելներ]], որոնք կառուցված են դիտարկված էմպիրիկ հարաբերությունների վրա, մաթեմատիկական ֆինանսական վերլուծությունը, ընդհակառակը, կստացնի և կընդլայնի [[Մաթեմատիկական մոդել|մաթեմատիկական]] կամ [[Թվային մեթոդներ|թվային]] մոդելները՝ առանց ֆինանսական տեսության հետ կապ հաստատելու՝ որպես մուտքային տվյալներ ընդունելով դիտարկված շուկայական գները (օպցիոնների գնահատում, [[ֆինանսական մոդելավորում]], [[ակտիվների գնագոյացում]])։ [[Ակտիվների գնագոյացման հիմնարար թեորեմներ|Արբիտրաժից զերծ գնագոյացման հիմնարար թեորեմը]] մաթեմատիկական ֆինանսների հիմնական թեորեմներից մեկն է, մինչդեռ [[Վարկային ռիսկ սնանկացման հավանականության Մերտոնի մոդել|Բլեք-Շոլսի]] հավասարումն ու բանաձևը հիմնական արդյունքների շարքում են<ref>{{Cite web |last=Johnson |first=Tim |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=What is financial mathematics? |url=https://plus.maths.org/content/what-financial-mathematics |access-date=2021 թ․ մարտի 1 |website=+Plus Magazine}}</ref>ː Այսօր շատ համալսարաններ առաջարկում են մաթեմատիկական ֆինանսների ոլորտում աստիճանական և հետազոտական ծրագրեր։ == Պատմություն. Q ընդդեմ P == Ֆինանսների երկու առանձին ճյուղեր կան, որոնք պահանջում են առաջադեմ քանակական մեթոդներ՝ ածանցյալ գործիքների գնագոյացում և ռիսկերի ու պորտֆելի կառավարում։ Հիմնական տարբերություններից մեկն այն է, որ նրանք օգտագործում են տարբեր հավանականություններ, ինչպիսիք են ռիսկի նկատմամբ չեզոք հավանականությունը (կամ [[Արբիտրաժ (տնտեսագիտություն)|արբիտրաժային]] գնագոյացման հավանականությունը), որը նշանակվում է «Q»-ով, և իրական (կամ ակտուարային) հավանականությունը, որը նշանակվում է «P»-ով։ === Ածանցյալների գնագոյացում. Q բաշխում === {| class="wikitable floatright" |Նպատակ |«էքստրապոլացնել{{ref+|Էքստրապոլյացիա (լատիներեն extrā — դուրս, այն կողմ և լատիներեն polio — ուղղում եմ, փոփոխում եմ բառերից), մաթեմատիկայում և վիճակագրությունում [[մոտարկում|մոտարկման]] հատուկ տեսակ, որի դեպքում [[Ֆունկցիա (մաթեմատիկա)|ֆունկցիան]] մոտարկվում է տրված միջակայքից դուրս, և ոչ թե տրված արժեքների միջև։ Այլ կերպ ասած, էքստրապոլյացիան ֆունկցիայի արժեքների մոտավոր որոշումn է։|Ն}} ներկան» |- |Միջավայր |ռիսկ-չեզոք հավանականություն <math>\mathbb{Q}</math> |- |Գործընթացներ |անընդհատ ժամանակի մարտինգալներ{{ref+|[[Հավանականությունների տեսություն|Հավանականության տեսության]] մեջ ''մարտինգալը'' [[Պատահական մեծություն|պատահական]] փոփոխականների [[Հաջորդականություն (մաթեմատիկա)|հաջորդականություն]] է (այսինքն՝ [[Պատահական պրոցե|ստոխաստիկ պրոցես]]), որի համար որոշակի պահի հաջորդականության հաջորդական արժեքի պայմանական սպասումը հավասար է ներկա արժեքին՝ անկախ բոլոր նախորդ արժեքներից։|Ն}} |- |[[Բազմության չափ|Չափ]] |ցածր |- |Գործիքներ |Իտո հաշվարկ{{ref+|Իտո հաշվարկը մաթեմատիկական տեսություն է, որը ընդհանրացնում է մաթեմատիկական վերլուծության մեթոդները՝ [[պատահական պրոցես]]ների համար կիրառելու համար, ինչպիսին է [[Բրոունյան շարժում]]ը (նաև Վիների պրոցեսը): Անվանակոչվել է իր ստեղծող՝ ճապոնացի մաթեմատիկոս Կիյոշի Իտոյի անունով։ Հաճախ օգտագործվում է ֆինանսական մաթեմատիկայում և ստոխաստիկ դիֆերենցիալ հավասարումների տեսությունում։|Ն}},<br>[[մասնակի ածանցյալներով դիֆերենցիալ հավասարումներ|դիֆերենցիալ հավասարումներ]] |- |Մարտահրավերներ |կալիբրացիա |- |Բիզնես |վաճառող կողմ{{ref+|«Վաճառքի կողմը» տերմին է, որն օգտագործվում է [[ֆինանսական ծառայություններ]]ի ոլորտում և նշանակում է արժեթղթերի վաճառքի ծառայություններ մատուցել: Այս կողմի ընկերություններից կամ հաստատություններից են [[ներդրումային բանկ]]երը, [[{{!}}միջնորդական]] ընկերությունները և [[շուկայավարում|շուկայավարողները]], որոնք նպաստում են ներդրողներին արժեթղթերի առաջարկմանը, հետազոտությունների անցկացմանը և ֆինանսական ապրանքների ստեղծմանը:|Ն}} |} [[Ածանցյալ գործիքների շուկա|Ածանցյալ գործիքների]] գնագոյացման նպատակն է որոշել տվյալ արժեթղթի արդար գինը՝ արտահայտված ավելի [[Իրացվելիություն|դյուրիրացնելի արժեթղթերով,]] որոնց գինը որոշվում է [[Առաջարկի և պահանջարկի օրենք|առաջարկի և պահանջարկի]] օրենքով։ «Արդար» բառի իմաստը, իհարկե, կախված է նրանից, թե արդյոք դիտարկվում է արժեթուղթը գնելը, թե վաճառելը։ Գնանշվող արժեթղթերի օրինակներ են [[Օպցիոն|պարզ վանիլային]] և էկզոտիկ օպցիոնները<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ մարտի 4 |title=Exotic And Double Digital Options {{!}} |url=https://web.archive.org/web/20140304125311/http://www.binaryoptionsblacklist.com/exotic-and-double-digital-options/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 19 |website=web.archive.org}}</ref>, [[Փոխարկելի պարտատոմս|փոխարկելի պարտատոմսերը]] և այլն: [[Արդար գին|Արդար գնի]] որոշվելուց հետո, վաճառքի կողմի առևտրականը կարող է արժեթղթի շուկա կազմել։ Հետևաբար, ածանցյալ գործիքների գնագոյացումը բարդ «էքստրապոլյացիայի» վարժություն է, որը սահմանում է արժեթղթի ներկայիս շուկայական արժեքը, որն այնուհետև օգտագործվում է վաճառող կողմի համայնքի կողմից։ Քանակական ածանցյալների գնագոյացումը նախաձեռնել է Լուի Բաչելիեն ''«Սպեկուլյացիայի տեսություն»'' աշխատության մեջ («Théorie de la spéculation», հրատարակված 1900 թվականին), ներկայացնելով ամենահիմնական և ամենաազդեցիկ գործընթացը՝ [[Բրոունյան շարժում|Բրաունյան շարժումը]], և դրա կիրառությունները օպցիոնների գնագոյացման մեջ<ref>{{Cite book |last=E. |first=Shreve, Steven |title=Stochastic calculus for finance |date=2004 |publisher=Springer |isbn=9780387401003 |location=New York |oclc=53289874}}</ref><ref>{{Cite book |last=Stephen. |first=Blyth |title=Introduction to Quantitative Finance. |date=2013 |publisher=Oxford University Press, USA |isbn=9780199666591 |pages=157 |oclc=868286679}}</ref>ː Բրաունյան շարժումը ստացվում է ''[[Պոլ Լանժևեն|Լանժևենի]] հավասարման'' և դիսկրետ ''պատահական'' ''քայլքի'' (drunkard's walk) միջոցով<ref>{{Cite book |last=B. |first=Schmidt, Anatoly |title=Quantitative finance for physicists : an introduction |date=2005 |publisher=Elsevier Academic Press |isbn=9780080492209 |location=San Diego, Calif. |oclc=57743436}}</ref>ː Բաշելիեն բաժնետոմսերի գների [[Լոգարիթմ|լոգարիթմի]] փոփոխությունների [[Դինամիկայի շարքեր|ժամանակային շարքը]] մոդելավորել է որպես պատահական քայլ, որի դեպքում կարճաժամկետ փոփոխություններն ունեն վերջավոր [[Դիսպերսիա (վիճակագրություն)|դիսպերսիա]]։ Սա հանգեցնում է նրան, որ երկարաժամկետ փոփոխությունները հետևում են [[Նորմալ բաշխում|գաուսյան բաշխմանը]]<ref>{{Cite web |last=Bachelir |first=Louis |title=The Theory of Speculation |url=https://docs.google.com/file/d/0B5LLDy7-d3SKNGI0M2E0NGItYzFlMS00NGU2LWE2ZDAtODc3MDY3MzdiNmY0/edit?hl=en_GB&pli=1 |access-date=2014 թ․ մարտի 28}}</ref>ː Տեսությունը չի գործել մինչև [[Ֆիշեր Բլեք|Ֆիշեր Բլեքը]] և [[Մայրոն Շոուլզ|Մայրոն Շոլզը]], ինչպես նաև [[Ռոբերտ Մերտոն|Ռոբերտ Ս. Մերտոնի]] հիմնարար ներդրումների հետ միասին, կիրառել են երկրորդ ամենաազդեցիկ գործընթացը՝ ''երկրաչափական Բրաունյան շարժումը'', օպցիոնների գնագոյացման մեջ։ Դրա համար Մ. Շոլզը և Ռ. Մերտոնը 1997 թվականին արժանացել են [[Տնտեսագիտության բնագավառում Նոբելյան մրցանակ|տնտեսագիտության Նոբելյան մրցանակի]]։ Բլեքը մրցանակ չի ստացել, քանի որ մահացել էր 1995 թվականին<ref>{{Cite web |last=Lindbeck |first=Assar |title=The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1969-2007 |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/themes/economic-sciences/lindbeck/index.html |access-date=2014 թ․ մարտի 28 |publisher=Nobel Prize}}</ref>ː Հաջորդ կարևոր քայլը Հարիսոնի և Պլիսկայի (1981) ներդրած [[Ակտիվների գնագոյացման հիմնարար թեորեմներ|ակտիվների գնագոյացման հիմնարար թեորեմն]] է, որի համաձայն՝ արժեթղթի համապատասխան նորմալացված ընթացիկ գինը` ''<math>P_{0}</math>,'' ազատ է արբիտրաժից և, հետևաբար, իսկապես արդար է միայն այն դեպքում, եթե գոյություն ունի [[Պատահական պրոցես|ստոխաստիկ պրոցես]] ''<math>P_{t}</math>'' հաստատուն [[Մաթեմատիկական սպասում|սպասվող արժեքով]], որը նկարագրում է դրա ապագա էվոլյուցիան<ref>{{Cite news |last=Brown |first=Angus |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=A risky business: How to price derivatives |url=http://plus.maths.org/content/risky-business-how-price-derivatives |access-date=2014 թ․ մարտի 28 |work=Price+ Magazine}}</ref>. {{EF|:|<math>P_{0} = \mathbf{E}_{0} (P_{t}) </math> ({{Eqref|1}})ː}} [[Պատկեր:Supply-demand-equilibrium.svg|մինի|[[Առաջարկի և պահանջարկի օրենք|Առաջարկ-պահանջարկ-հավասարակշռություն]], որտեղ <math>Q</math>-ն ապրանքների քանակն է, որի նկատմամբ ներկայացված է պահանջարկը, իսկ <math>P</math>-ն [[Գին|գինը]]. Եթե մյուս գործոնների անփոփոխ լինելու դեպքում գներն իջնում են, ապա պահանջարկն աճում է և հակառակը. գների բարձրացումն առաջ է բերում պահանջարկի քանակական նվազում]] ({{Eqref|1}})-ին այս հավասարմանը բավարարող [[Պատահական պրոցես|պրոցեսը]] կոչվում է «մարտինգալ»։ Մարտինգալը չի պարգևատրում ռիսկի համար։ Այսպիսով, նորմալացված արժեթղթերի գնի գործընթացի հավանականությունը կոչվում է «ռիսկ-չեզոք» և սովորաբար նշանակվում է «<math>\mathbb{Q}</math>» տառատեսակովː ({{Eqref|1}}) կապը պետք է ուժի մեջ լինի <math>t</math> ժամանակահատվածի բոլոր հատվածների համար. հետևաբար, դերիվատների` ածանցյալ գործիքների գնագոյացման համար օգտագործվող գործընթացները բնականաբար սահմանվում են անընդհատ ժամանակում։ Դերվինատիվների գնագոյացման <math>Q</math> աշխարհում գործող քանակական վերլուծաբանները` քվանտները{{ref+|[[քանակական վերլուծություն (ֆինանսներ)|Քանակական վերլուծությունը]] [[ֆինանսներ]]ի և [[ներդրումների կառավարում|ներդրումների կառավարման]] մեջ մաթեմատիկական և [[վիճակագրություն|վիճակագրական]] մեթոդների կիրառումն է: Այս ոլորտում աշխատողները քանակական վերլուծաբաններ են (քվանտներ): Քվանտները մասնագիտանում են որոշակի ոլորտներում, որոնք կարող են ներառել [[Ածանցյալ գործիքներ|ածանցյալների]] կառուցվածքավորում կամ գնագոյացում, ռիսկերի կառավարում, [[ներդրումների կառավարում]] և այլ հարակից ֆինանսական մասնագիտություններ: Մասնագիտությունը նման է այլ ոլորտներում [[կիրառական մաթեմատիկա]]յի մասնագիտություններին: Գործընթացը սովորաբար բաղկացած է հսկայական տվյալների բազաներում օրինաչափությունների որոնումից, ինչպիսիք են [[Իրացվելիություն|լիկվիդային]] ակտիվների միջև փոխհարաբերությունները կամ գների շարժման օրինաչափությունները (միտումների հետևում կամ միջին ռևերս` ենթադրություն, որ ակտիվի գինը ժամանակի ընթացքում հակված կլինի մոտենալ միջին գնին):|Ն}} մասնագետներ են, որոնք խորը գիտելիքներ ունեն իրենց մոդելավորած կոնկրետ ապրանքների վերաբերյալ։ Արժեթղթերը գնահատվում են առանձին, ուստի <math>Q</math> աշխարհում խնդիրները բնույթով ցածր չափողականություն ունեն։ Կալիբրացիան <math>Q</math> աշխարհի հիմնական մարտահրավերներից մեկն է. երբ անընդհատ ժամանակի պարամետրիկ գործընթացը կալիբրացվում է առևտրվող արժեթղթերի հավաքածուի համար՝ ({{Eqref|1}})-ի նման հարաբերության միջոցով, նմանատիպ հարաբերություն օգտագործվում է նոր ածանցյալների գինը սահմանելու համար։ Անընդհատ ժամանակի Q-պրոցեսները կարգավորելու համար անհրաժեշտ հիմնական քանակական գործիքներն են՝ ''Իտոյի ստոխաստիկ հաշվարկը'', սիմուլյացիան (Մոնտե Կառլոյի մեթոդները ֆինանսների մեջ) և [[Մասնակի ածանցյալներով դիֆերենցիալ հավասարումներ|մասնակի դիֆերենցիալ հավասարումները]] (ՄԴՀ)<ref>For a survey, see [https://catalogimages.wiley.com/images/db/pdf/9781118487716.excerpt.pdf "Financial Models"], from Michael Mastro (2013). ''Financial Derivative and Energy Market Valuation'', John Wiley & Sons. {{ISBN|978-1118487716}}.</ref>ː === Ռիսկերի և պորտֆելի կառավարում. P բաշխում === {| class="wikitable floatright" |Նպատակ |«ապագայի մոդել» |- |Միջավայր |իրական աշխարհի հավանականություն <math>\mathbb{P}</math> |- |Գործընթացներ |դիսկրետ ժամանակային շարքեր |- |[[Բազմության չափ|Չափ]] |բարձր |- |Գործիքներ |բազմաչափ վիճակագրություն{{ref+|Բազմաչափ վիճակագրությունը վիճակագրության ենթաբաժին է, որը ներառում է մեկից ավելի արդյունքային փոփոխականների, այսինքն՝ բազմաչափ պատահական փոփոխականների միաժամանակյա դիտարկումը և վերլուծությունը: Բազմաչափ վիճակագրությունը վերաբերում է բազմաչափ վերլուծության յուրաքանչյուր տարբեր ձևի տարբեր նպատակների և նախապատմության ըմբռնմանը, ինչպես նաև դրանց միմյանց հետ փոխկապակցվածությանը: Բազմաչափ վիճակագրության գործնական կիրառումը որոշակի խնդրի համար կարող է ներառել միատարր և բազմաչափ վերլուծությունների մի քանի տեսակներ՝ փոփոխականների միջև եղած կապերը և դրանց համապատասխանությունը ուսումնասիրվող խնդրին հասկանալու համար:|Ն}} |- |Մարտահրավերներ |գնահատում ​​կամ [[Մոտարկում|մոտավոր]] արժեք գտնելու գործընթաց |- |Բիզնես |գնորդի կողմը |} [[Ռիսկ|Ռիսկերի]] և պորտֆելի կառավարման նպատակն է մոդելավորել բոլոր արժեթղթերի շուկայական գների վիճակագրորեն ստացված հավանականության բաշխումը տրված ապագա ներդրումային հորիզոնում։ Շուկայական գների այս «իրական» հավանականության բաշխումը սովորաբար նշանակվում է «<math>\mathbb{P}</math>» տառատեսակով, ի տարբերություն «ռիսկ-չեզոք» հավանականության` «<math>\mathbb{Q}</math>», օգտագործվում է ածանցյալ գործիքների գնագոյացման մեջ։ P բաշխման հիման վրա գնորդների համայնքը որոշումներ է կայացնում, թե որ արժեթղթերը գնել՝ պորտֆելի տեսքով իրենց դիրքերի հեռանկարային շահույթի և վնասի պրոֆիլը բարելավելու համար։ Այս գործընթացի տարրերը գնալով ավելի ավտոմատացվում ենː Իրենց նորարարական աշխատանքի համար [[Հարրի Մարկովից|Մարկովիցը]] և [[Ուիլյամ Շարփ|Շարփը]], [[Մերտոն Միլլեր|Մերտոն Միլլերի]] հետ միասին, 1990 թվականին կիսեցին [[Տնտեսագիտության բնագավառում Նոբելյան մրցանակ|տնտեսագիտության Նոբելյան մրցանակը]], որը պատմության մեջ առաջին անգամ է շնորհվել ֆինանսների ոլորտում աշխատանքի համար։ Մարկովիցի և Շարփի [[Ներդրումային պորտֆել|պորտֆելի]] ընտրության աշխատանքով մաթեմատիկան ներմուծվել է [[Ներդրումների կառավարում|ներդրումային կառավարման]] մեջ։ Ժամանակի ընթացքում մաթեմատիկան դարձել է ավելի բարդ։ Ռոբերտ Մերտոնի և [[Փոլ Սեմյուելսոն|Փոլ Սամուելսոնի]] շնորհիվ, Մարկովիցի և Շարփի միապարբերության մոդելները փոխարինվել են անընդհատ ժամանակի [[Մաթեմատիկական մոդելավորում|մոդելներով]], ֆինանսական շուկայում Բրոունյան շարժման մոդելներով<ref>{{Cite journal |last=Merton |first=R. C. |author-link1=Ռոբերտ Մերտոն |date=1969 թ․ օգոստոսի 1 |title=Lifetime Portfolio Selection under Uncertainty: the Continuous-Time Case |url=https://pdfs.semanticscholar.org/d3a2/3083ab2ecdeb0c99cf8d3b7b7b9d954f6ab8.pdf |url-status=dead |journal=The Review of Economics and Statistics |volume=51 |issue=3 |pages=247–257 |doi=10.2307/1926560 |issn=0034-6535 |jstor=1926560 |s2cid=8863885 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112101300/https://pdfs.semanticscholar.org/d3a2/3083ab2ecdeb0c99cf8d3b7b7b9d954f6ab8.pdf |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 12}}</ref>, իսկ միջին-վարիացիոն օպտիմալացման (Ժամանակակից պորտֆելի տեսություն) մեջ ենթադրվող քառակուսային ''օգտակարության ֆունկցիան'' փոխարինվել է ավելի ընդհանուր աճող, գոգավոր օգտակարության ֆունկցիաներով<ref>{{Cite book |last=Karatzas |first=Ioannis |url=https://archive.org/details/methodsofmathema0000kara |title=Methods of Mathematical Finance |last2=Shreve |first2=Steve |publisher=Springer-Verlag New York, Incorporated |year=1998 |isbn=9780387948393 |location=Secaucus, New Jersey, US}}</ref>ː Ավելին, վերջին տարիներին ուշադրությունը կենտրոնացած է գնահատման [[Ֆինանսական ռիսկ|ռիսկի]] վրա, այսինքն՝ այն վտանգների վրա, որոնք առաջանում են սխալ ենթադրությունից, որ միայն ժամանակային շարքերի առաջադեմ վերլուծությունը կարող է ապահովել շուկայի պարամետրերի լիովին ճշգրիտ գնահատականները<ref>{{Cite book |last=Meucci |first=Attilio |title=Risk and Asset Allocation |publisher=Springer |year=2005 |isbn=9783642009648}}</ref>ː Մեծ ջանքեր են գործադրվել ֆինանսական շուկաների և ժամանակի ընթացքում գների տատանումների ուսումնասիրության վրա։ Լրագրող Չարլզ Դաուն (1851-1902), Dow Jones & Company-ի և The Wall Street Journal-ի հիմնադիրներից մեկը, արտահայտել է մի շարք գաղափարներ այս թեմայի վերաբերյալː Նա կազմել և մանրամասն վերլուծել է ամերիկյան ֆոնդային շուկայի տվյալները և այդ տվյալներում գտնել է օրինաչափություններ և [[Բիզնես ցիկլ|բիզնես ցիկլեր]], մի հասկացություն, որը հետագայում հայտնի է դարձել որպես «Դաուի տեսություն»<ref>{{Cite web |last=R&D |date=2013 թ․ նոյեմբերի 26 |title=Dow Theory - Trend {{!}} Trading Strategy (Entry & Exit) |url=https://oxfordstrat.com/trading-strategies/dow-theory-trend/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 20 |website=Oxfordstrat |language=en-US}}</ref>: Այնուամենայնիվ, Դաուն ինքը երբեք չի համարել, որ իր գաղափարները կարելի է օգտագործել որպես ֆոնդային առևտրի ռազմավարություն: «Դաուի տեսությունն» այսպես կոչված տեխնիկական վերլուծության մեթոդի հիմքն է, որը փորձում է կանխատեսել ապագա փոփոխությունները։ «Տեխնիկական վերլուծության» սկզբունքներից մեկն այն է, որ [[Շուկայի միտում|շուկայի միտումները]] ցույց են տալիս ապագան, գոնե կարճաժամկետ հեռանկարում։ Տեխնիկական վերլուծաբանների պնդումները վիճարկվում են բազմաթիվ գիտնականների կողմից։ Չնայած բազմաթիվ էմպիրիկ ուսումնասիրություններ հետազոտել են տեխնիկական վերլուծության արդյունավետությունը, ֆինանսական շուկաների կանխատեսման մեջ դրա օգտակարության վերաբերյալ դեռևս վերջնական կոնսենսուս չկա<ref>{{Cite journal |last=Park |first=C. H. |last2=Irwin |first2=S. H. |year=2007 |title=What Do We Know About the Profitability of Technical Analysis? |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1467-6419.2007.00519.x |journal=Journal of Economic Surveys |volume=21 |issue=4 |pages=786–826}}</ref>ː == Քննադատություն == Տարիների ընթացքում մշակվել են ավելի ու ավելի բարդ մաթեմատիկական մոդելներ և ածանցյալ գնագոյացման ռազմավարություններ, սակայն դրանց հավաստիությունը վնասվել է [[2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամ|2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամի]] պատճառով։ Մաթեմատիկական ֆինանսների ժամանակակից պրակտիկան քննադատության է ենթարկվել ոլորտի գործիչների կողմից, մասնավորապես՝ Փոլ Ուիլմոտը և [[Նասիմ Նիկոլաս Թալեբ|Նասիմ Նիկոլաս Թալեբը]]՝ իր ''«Սև կարապը''» գրքում<ref name="Black Swan">{{Cite book |last=Taleb |first=Nassim Nicholas |author-link=Նասիմ Նիկոլաս Թալեբ |url=https://archive.org/details/blackswanimpacto00tale |title=The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable |publisher=Random House Trade |year=2007 |isbn=978-1-4000-6351-2 |url-access=registration}}</ref>ː Թալեբը պնդում է, որ ֆինանսական ակտիվների գները չեն կարող բնութագրվել ներկայումս օգտագործվող պարզ մոդելներով, ինչը լավագույն դեպքում ներկայիս պրակտիկայի մեծ մասը դարձնում է անտեղի, իսկ վատագույն դեպքում՝ վտանգավոր կերպով մոլորեցնող։ Ուիլմոտը և Էմանուել Դերմանը 2009 թվականի հունվարին հրապարակել են «''Ֆինանսական մոդելավորողների մանիֆեստը»''<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ հունվարի 8 |title=Financial Modelers' Manifesto |url=http://www.wilmott.com/blogs/paul/index.cfm/2009/1/8/Financial-Modelers-Manifesto |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140908100545/http://www.wilmott.com/blogs/paul/index.cfm/2009/1/8/Financial-Modelers-Manifesto |archive-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 8 |access-date=2012 թ․ հունիսի 1 |publisher=Paul Wilmott's Blog}}</ref>, որն անդրադառնում է ամենալուրջ մտահոգություններից մի քանիսին։ Նոր տնտեսական մտածողության ինստիտուտի (Նյու Յորք) նման մարմիններն այժմ փորձում են մշակել նոր տեսություններ և մեթոդներ<ref>{{Cite news |last=Gillian Tett |date=2010 թ․ ապրիլի 15 |title=Mathematicians must get out of their ivory towers |url=http://www.ft.com/cms/s/0/cfb9c43a-48b7-11df-8af4-00144feab49a.html |work=[[Financial Times]]}}</ref>ː Ընդհանուր առմամբ, վերջավոր դիսպերսիայով բաշխումներով փոփոխությունների մոդելավորումը, ավելի ու ավելի հաճախ համարվում է ոչ նպատակահարմար<ref>{{Cite book |last=Svetlozar T. Rachev |title=Fat-Tailed and Skewed Asset Return Distributions: Implications for Risk Management, Portfolio Selection, and Option Pricing |last2=Frank J. Fabozzi |last3=Christian Menn |publisher=John Wiley and Sons publisher |year=2005 |isbn=978-0471718864}}</ref>ː 1960-ականներին Բենուա Մանդելբրոտը հայտնաբերել է, որ գների փոփոխությունները չեն հետևում [[Նորմալ բաշխում|գաուսյան բաշխմանը]], այլ ավելի լավ մոդելավորվում են Լևիի ալֆա- կայուն [[Հավանականության բաշխում|բաշխումներով]]<ref>Benoit Mandelbrot, [http://web.williams.edu/Mathematics/sjmiller/public_html/341Fa09/econ/Mandelbroit_VariationCertainSpeculativePrices.pdf "The variation of certain Speculative Prices"], ''The Journal of Business'' 1963</ref>ː Փոփոխության մասշտաբը, կամ [[Վիճակագրություն|վիճակագրական]] [[Ֆինանսական հարաբերակցություն|ֆինանսական ցուցանիշը]]` անկայունությունը ( volatility), կախված է [[Աստիճանային ֆունկցիա|աստիճանային ֆունկցիայի]] ժամանակային միջակայքի տևողությունից, որը 1/2-ից մի փոքր ավելի է։ Մեծ փոփոխությունները դեպի վեր կամ վար ավելի հավանական են, քան նրանք, որոնք կարելի է հաշվարկել՝ օգտագործելով գնահատված ստանդարտ [[Քառակուսի արմատ|քառակուսային]] շեղումով (սիգմա) գաուսյան բաշխումը։ Սակայն խնդիրն այն է, որ դա չի լուծում խնդիրը, քանի որ այն շատ ավելի դժվար է դարձնում պարամետրացումը, իսկ ռիսկերի կառավարումը՝ պակաս հուսալի<ref name="Black Swan2">{{Cite book |last=Taleb |first=Nassim Nicholas |author-link=Նասիմ Նիկոլաս Թալեբ |url=https://archive.org/details/blackswanimpacto00tale |title=The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable |publisher=Random House Trade |year=2007 |isbn=978-1-4000-6351-2 |url-access=registration}}</ref>ː Հնարավոր է՝ ավելի հիմնարար է. չնայած մաթեմատիկական ֆինանսական մոդելները կարող են շահույթ բերել կարճաժամկետ հեռանկարում, այս տեսակի մոդելավորումը հաճախ հակասության մեջ է մտնում ժամանակակից [[Մակրոտնտեսագիտություն|մակրոտնտեսագիտության]] կենտրոնական սկզբունքի՝ ''Լուկասի քննադատության'' կամ ''ռացիոնալ [[Մաթեմատիկական սպասում|սպասումների]]'' հետ, որը նշում է, որ դիտարկվող հարաբերությունները կարող են կառուցվածքային բնույթ չունենալ և, հետևաբար, հնարավոր չէ դրանք օգտագործել պետական քաղաքականության կամ շահույթ ստանալու համար, եթե մենք չենք բացահայտել փոխադարձ կապը՝ պատճառահետևանքային վերլուծությունով և [[Էկոնոմետրիկա|էկոնոմետրիկայով]]<ref>{{Cite web |last=Lucas |first=Bob |title=ECONOMETRIC POEICY EVALUATION: A CRITIQUE |url=https://web.sgh.waw.pl/~atoroj/makroekonomia_zaawansowana/lucas76.pdf |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 5 |language=en-US}}</ref>ː Հետևաբար, մաթեմատիկական ֆինանսական մոդելները չեն ներառում մարդկային հոգեբանության բարդ տարրեր, որոնք կարևոր են ժամանակակից [[Մակրոէկոնոմիկա|մակրոտնտեսական]] շարժումների մոդելավորման համար, ինչպիսին է ինքնաիրացվող խուճապը, որը խթանում է [[Բանկային խուճապ|բանկային]] [[Բանկային խուճապ|կանխիկացումը]]։ == Տես նաև == === Մաթեմատիկական գործիքներ === * <bdi>[[Դիֆերենցիալ հավասարումներ]]</bdi> * <bdi>[[Մաթեմատիկական սպասում]]</bdi> * <bdi>[[Ֆինանսներ]]</bdi><bdi>[[Ֆինանսներ|. քանակական ֆինանսներր]]</bdi> * <bdi>[[Մաթեմատիկական մոդել]]</bdi> * <bdi>[[Մաթեմատիկական օպտիմիզացիա]]</bdi> ** <bdi>[[Գծային ծրագրավորում]]</bdi> ** <bdi>[[Ոչ գծային ծրագրավորում]]</bdi> ** Քառակուսային ծրագրավորում * <bdi>[[Մոնտե-Կարլոյի մեթոդ]]</bdi> * <bdi>[[Թվային մեթոդներ]]</bdi> * <bdi>[[Մասնակի ածանցյալներով դիֆերենցիալ հավասարումներ]]</bdi> ** Ջերմային հավասարում ** Թվային մասնակի դիֆերենցիալ հավասարումներ *** Քրանկ-Նիկոլսոնի մեթոդ *** <bdi>[[Վերջավոր տարբերությունների հաշիվ]]</bdi> * <bdi>[[Հավանականություն]]</bdi> * <bdi>[[Հավանականության բաշխում]]</bdi> ** Բինոմիալ բաշխում ** Ջոնսոնի SU-բաշխում ** Լոգարիթմական նորմալ բաշխու ** Ստյուդենտի t-բաշխում === Ածանցյալների գնագոյացում === * Բրաունյան ֆինանսական շուկաների մոդել * Ռացիոնալ գնագոյացման ենթադրություններ ** Ռիսկի չեզոք գնահատում ** <bdi>[[Արբիտրաժ (տնտեսագիտություն)|Արբիտրաժից զերծ գնագոյացում]]</bdi> * Գնահատման ճշգրտումներ ** Վարկային գնահատման ճշգրտում ** X-արժեքի ճշգրտում (XVA) * <bdi>[[Եկամտաբերության կոր]]</bdi><bdi>[[Եկամտաբերության կոր|ի մոդելավորում]]</bdi> ** <bdi>[[Տոկոսադրույքի սվոպ]]</bdi> ** «բութսթրեփ» գործարք կամ [[լևերաժային գնում]] ** <bdi>[[Եկամտաբերության կոր]]</bdi> ** Կայուն եկամտի վերագրում ** Nelson-Siegel ֆունկցիա ** Հիմնական բաղադրիչների վերլուծություն * Ֆորվարդային գնի բանաձև * <bdi>[[Ֆյուչերսային գործարքներ]]</bdi> * <bdi>[[Սվոփ (ֆինանսներ)]]</bdi> ** Արժույթի սվոփ#Գնահատում և գնագոյացում ** <bdi>[[Տոկոսադրույքի սվոպ|Տոկոսադրույքի սվոփ#Գնահատում և գնագոյացում]]</bdi> *** <bdi>[[Տոկոսադրույքի սվոպ|Բազմակոր կառուցվածք]]</bdi> ** Վարիացիոն սվոփ#Գնորոշում և գնահատում ** Ակտիվների փոխանակում #Ակտիվների փոխանակման սփրեդի հաշվարկ ** <bdi>[[Վարկային դեֆոլտ սվոփ]]</bdi> * Օպցիոններ ** Փութ-քոլ համարժեքություն (օպցիոնների արբիտրաժային հարաբերություններ) ** Ներքին արժեք, ժամանակային արժեք ** Փողունակություն ** <bdi>[[Մաթեմատիկական մոդել]]</bdi> *** <bdi>[[Վարկային ռիսկ սնանկացման հավանականության Մերտոնի մոդել]]</bdi> *** Սև մոդել *** Բինոմալ օպցիոնների մոդել **** Ենթադրյալ բինոմիալ ծառ **** Էջվորթի բինոմիալ ծառ *** Մոնտե Կառլո օպցիոն մոդել *** Ենթադրյալ անկայունություն, անկայունության ժպիտ *** Տեղական անկայունություն *** Ստոխաստիկ անկայունություն **** Վարիացիայի հաստատուն առաձգականության մոդել **** Հեստոնի մոդել ***** Ստոխաստիկ անկայունության ցատկ **** SABR անկայունության մոդել *** Մարկովի կոմուտացիայի մուլտիֆրակտալ *** <bdi>[[Գրեկեր (ֆինանսներ)]]</bdi> *** Օպցիոնների գնագոյացման վերջավոր տարբերությունների մեթոդներ *** Վաննա-Վոլգա գներ *** Եռանդամային ծառ **** Ենթադրյալ եռանդամային ծառ *** Գարման-Կոլհագենի մոդել *** Ցանցային մոդել (ֆինանսներ) *** Մարգրեյբի բանաձև *** Կար-Մադանի բանաձև ** Ամերիկյան օպցիոնների գնագոյացում *** <bdi>[[Վարկային ռիսկ սնանկացման հավանականության Մերտոնի մոդել|Բարոն-Ադեսի և Ուեյլի]]</bdi> *** <bdi>[[Վարկային ռիսկ սնանկացման հավանականության Մերտոնի մոդել|Բյորքսունդ և Ստենսլանդ]]</bdi> *** Բլեքի մոտավորություն *** Մոնտե Կառլո՝ նվազագույն քառակուսիների մեթոդ *** Օպտիմալ կանգառ *** <bdi>[[Վարկային ռիսկ սնանկացման հավանականության Մերտոնի մոդել|Ռոլ-Գեսկե-Ուեյլի]]</bdi> === Պորտֆելի մոդելավորում === * Պորտֆելի տեսություն * Քանակական ներդրումներ * Պորտֆելի մաթեմատիկա === Այլ === * Հաշվողական ֆինանսներ * <bdi>[[Ածանցյալ գործիքներ]]</bdi><bdi>[[Ածանցյալ գործիքներ|ի ցանկ]]</bdi> * <bdi>[[Տնտեսական մոդել]]</bdi> * Էկոնոֆիզիկա * <bdi>[[Ֆինանսական տնտեսագիտություն]]</bdi> * <bdi>[[Ֆինանսական ճարտարագիտություն]]</bdi> * <bdi>[[Ֆինանսական մոդելավորում]]</bdi> * Քանակական ֆինանսների միջազգային ասոցիացիա * <bdi>[[Սվոփերի և դերիվատիվների միջազգային ասոցիացիա]]</bdi> * Հաշվապահական հոդվածների ցանկ * Տնտեսագետների ցանկ * Քանակական ֆինանսների մագիստրոս * Տնտեսագիտության ուրվագիծ * Ֆինանսների ուրվագիծ * Ֆինանսական շուկաների ֆիզիկա * Քանակական վարքային ֆինանսներ * Քվանտային ֆինանսներ * Հրթիռային գիտություն (ֆինանսներ) * Վիճակագրական ֆինանսներ * Տեխնիկական վերլուծություն * XVAː == Նշումներ == {{ծանցանկ|group="Ն"}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} <references /> == Արտաքին հղումներ == * Nicole El Karoui, [https://web.archive.org/web/20170101051554/http://www.paristechreview.com/2013/09/06/future-financial-mathematics/ «Ֆինանսական մաթեմատիկայի ապագան»], ''ParisTech Review'', 6 սեպտեմբերի 2013 թ. * [[Հարրի Մարկովից|Հարոլդ Մարկովից]], «Պորտֆելի ընտրություն», ''Ֆինանսների հանդես'', 7, 1952, էջ&nbsp;77–91 * [[Ուիլյամ Շարփ|Ուիլյամ Ֆ. Շարփ]], ''Ներդրումներ'', Պրենտիս-Հոլ, 1985 * Pierre Henry Labordere (2017). “Model-Free Hedging A Martingale Optimal Transport Viewpoint”. Chapman & Hall/ CRC. «Մոդելից զերծ հեջավորում՝ որպես մարտինգեյլի օպտիմալ փոխադրման տեսակետ»ː {{Մաթեմատիկայի ճյուղեր}} {{Ֆինանսներ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կիրառական մաթեմատիկա]] [[Կատեգորիա:Մաթեմատիկական մոդելավորում]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական մաթեմատիկա]] 5uxaeg21n1xsj47s5faqhghhid789yh 0 1298511 10356937 10356448 2025-06-18T00:07:02Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite magazine և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356937 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}}'''Ռայմունդո Բիբիանի Օրսի''' ({{ԱԾ}}), [[Իտալացիներ|իտալա]]-[[Արգենտինա|արգենտինացի]] ֆուտբոլիստ, որը խաղացել է որպես վինգեր կամ հարձակվող։ Միջազգային մակարդակում նա ներկայացրել է ինչպես [[Արգենտինա|Արգենտինան]], այնպես էլ [[Իտալիա|Իտալիան]]՝ Արգենտինայի հետ նվաճելով 1927 թվականի [[Ֆուտբոլի Ամերիկայի գավաթ|Ամերիկայի գավաթը]] և արծաթե մեդալ 1928 թվականի [[Ամստերդամ|Ամստերդամում]] ([[Նիդերլանդներ|Նիդեռլանդներ]]) կայացած ամառային [[Օլիմպիական խաղեր|Օլիմպիական խաղերում]], ինչպես նաև Իտալիայի հետ Կենտրոնական Եվրոպայի միջազգային գավաթի երկու խաղարկություն և 1934 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն|Ֆուտբոլի աշխարհի գավաթը]]։ == Ակումբային կարիերա == Նրա կարիերան սկսվել է Արգենտինայում՝ Ինդեպենդիենտեի հետ (1920–1928, 1935), բայց հենց [[Յուվենտուս|Յուվենտուսի]] հետ Օրսին կունենար ամենամեծ հաջողությունը իր ակումբային կարիերայում։ Նա միացավ ակումբին 1928–29 մրցաշրջանի համար և կմնար Յուվենտուսում մինչև 1935 թվականը՝ նվաճելով հինգ անընդմեջ լիգայի տիտղոս 1931-ից 1935 թվականներին։ Իտալիայից հեռանալուց հետո Օրսին իր կարիերայի մնացած մասն անցկացրեց Հարավային Ամերիկայում։ Նա վերադարձավ Ինդեպենդիենտե, նախքան տեղափոխվելը [[Բոկա Խունիորս|Բոկա]] [[Բոկա Խունիորս|Խունիորս]] (1936), Պլատենզե (1937–38) և Ալմագրո (1939–40), նա նաև խաղացել է Ֆլամենգոյում՝ [[Բրազիլիա|Բրազիլիայում]] (1939; 1940), Պենյարոլում [[Ուրուգվայ|Ուրուգվայում]] (1941–42) և Սանտյագո Նասիոնալում [[Չիլի|Չիլիում]] (1943)<ref name=tuttojuve.com>{{Cite web |author1=Stefano Bedeschi |date=2013 թ․ փետրվարի 2 |title=Gli eroi in bianconero: Raimundo ORSI |url=http://www.tuttojuve.com/gli-eroi-bianconeri/gli-eroi-in-bianconero-raimundo-orsi-72452 |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 26 |publisher=Tutto Juve |language=it}}</ref><ref name=storiedicalcio.altervista.org>{{Cite web |author1=Vladimiro Caminiti |title=Raimundo "Mumo" Orsi |url=http://www.storiedicalcio.altervista.org/orsi.html |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 26 |publisher=Storie di Calcio |language=it}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == Արգենտինայի հավաքականում նրա միջազգային դեբյուտը կայացել է 1924 թվականի օգոստոսի 10-ին [[Ուրուգվայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուրուգվայի]] դեմ խաղում։ Հաջորդ 12 տարիների ընթացքում նա 13 անգամ խաղացել է Արգենտինայի կազմում և խփել 3 գոլ՝ նվաճելով 1927 թվականի Ամերիկայի գավաթը և արծաթե մեդալ 1928 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերում Ամստերդամում, Նիդերլանդներ<ref>{{Cite web |title=Raimundo Orsi |url=https://www.olympedia.org/athletes/23951 |access-date=2021 թ․ սեպտեմբերի 11 |work=Olympedia}}</ref>։ Օրսիի կարիերան տարօրինակ է ժամանակակից չափանիշներով, քանի որ նա խաղացել է Իտալիայի, ինչպես նաև Արգենտինայի կազմում՝ հնարավորություն տալով նրան 1929 թվականի դեկտեմբերի 1-ից մինչև 1935 թվականի մարտի 24-ը իր երկրորդ երկրի համար անցկացնել 35 հանդիպում և խփել 13 գոլ։ Սա նրան հնարավորություն տվեց նաև հաղթել Կենտրոնական Եվրոպայի միջազգային գավաթի երկու խաղարկություններում և լինել այն թիմի կազմում, որը հաղթեց 1934 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն|ՖԻՖԱ-ի աշխարհի]] [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն|առաջնությունը]], որի եզրափակչում նա գոլ խփեց։ Նա մահացել է 1986 թվականին՝ 84 տարեկանում<ref name=tuttojuve.com/><ref name=storiedicalcio.altervista.org/>։ == Խաղային ոճը == Համարվում է իր ժամանակի մեծագույն խաղացողներից մեկը և իր դիրքում երբևէ եղած լավագույն իտալացի խաղացողներից մեկը,<ref>{{Cite magazine |last=Chiesa |first=Carlo F. |date=1999 թ․ օգոստոսի 22 |title=We are the champions - I 150 fuoriclasse che hanno fatto la storia del calcio |trans-title=The 150 champions that made football's history |magazine=Calcio 2000 |publisher=Action Group S.r.l. |page=124 |language=it}}</ref> Օրսին արագավազ ձախ կողմի վինգեր էր, ով սովորաբար խաղում էր ձախ եզրում՝ շնորհիվ խաչաձև փոխանցումներ կատարելու իր ունակության։ Լինելով արդյունավետ գոլ խփող՝ նա դիպուկ հարվածող էր և՛ գլխով, և՛ ոտքերով, և նա գերազանցում էր օդում և ակրոբատիկորեն. այս պատճառով նա կարող էր խաղալ նաև որպես հարձակվող և աջ եզրում, մի դիրք, որում նա կարող էր անկյունագծային հարձակողական վազքեր կատարել կամ մտնել կենտրոն՝ իր ավելի ուժեղ ոտքով հարվածելու համար։ Նրան անվանում էին «Մումո», չնայած հարվածելու ուժի և ֆիզիկական ուժի պակասին, նա չափազանց արագ խաղացող էր, գերազանց տեխնիկական կարողություններով, ով հայտնի էր իր դրիբլինգի հմտություններով և մրցակիցներին հաղթելու համար խաբուսիկ շարժումների օգտագործմամբ։ Նա նաև դիպուկ էր 11 մետրանոց հարվածներ իրացնելիս<ref name=tuttojuve.com/><ref name=storiedicalcio.altervista.org/>։ == Ձեռքբերումներ == === Ակումբ === ; Ինդեպենդիենտե *[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Արգենտինայի չեմպիոն]]․ 1922, 1926 *Արգենտինայի գավաթակիր․ 1924, 1925, 1926 ;Յուվենտուս *[[Սերիա A (Իտալիա)|Սերիա A]]: 1930–31, 1931–32, 1932–33, 1933–34, 1934–35 ;Ֆլամենգո *Ռիո դե Ժանեյրո նահանգի առաջնություն․ 1939 === Միջազգային === ;Արգենտինա *Կոպա Ամերիկայի հաղթող․ 1927 *Ամառային Օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր․ 1928 ;Իտալիա *Աշխարհի առաջնության հաղթող: 1934 *Կենտրոնական Եվրոպայի միջազգային գավաթակիր․ 1927–30, 1933–35; Երկրորդ տեղ․ 1931–32 === Անհատական === *Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության մրցաշարի լավագույն թիմ․ 1934<ref>{{Cite web |title=FIFA World Cup Awards: All-Star Team |url=http://football.sporting99.com/fifa-world-cup-all-star-team.html |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 19}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{commons category}} *[https://web.archive.org/web/20140221145557/http://www.educar.org/Educacionfisicaydeportiva/copadelmundo/Biografias/RaimundoOrsi.asp Biography] {{in lang|es}} *{{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20071020025503/http://futbolfactory.futbolweb.net/index.php?ff=historicos&f2=00001&idjugador=61 |date=October 20, 2007 |title=Futbol Factory profile}} {{in lang|es}} *[https://web.archive.org/web/20050526084929/http://www.forza-juventus.com/biographies/orsi.htm History with Juventus] {{in lang|fr}} *[https://web.archive.org/web/20110726145044/http://www.flaestatistica.com/orsi.htm Stats with Flamengo] {{in lang|pt}} *[https://arfsh.com/article?id=123 arfsh.com article: Raimundo Orsi] {{in lang|en}} [[Կատեգորիա:1904 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:1926 մահեր]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլային մարզիչներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բոկա Խունիորսի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ինդեպենդիենտեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իտալացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իտալիայի լեգեոներ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իտալիայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Յուվենտուսի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պենյարոլի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ֆլամենգոյի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի աշխարհի չեմպիոններ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի հարձակվողներ]] o3gbppchf7regrt93wlsg2e8mhnmpom 0 1298714 10356968 10356255 2025-06-18T00:08:21Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356968 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կազմակերպություն}} '''Կանադայի Բանկ,''' [[Կանադա|Կանադայի]] [[կենտրոնական բանկ]]<ref name="lender2">{{Cite web |title=Lender of Last Resort |url=http://www.bankofcanada.ca/financial-system/lender-of-last-resort/ |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Bank of Canada}}</ref>։ Հիմնադրվել է 1934 թվականին՝ [[Կանադայի բանկի մասին օրենք|Կանադայի բանկի մասին օրենքի]] համաձայն, այն պատասխանատու է Կանադայի դրամավարկային քաղաքականության մշակման<ref name="OECD20002">OECD.</ref> և Կանադայում անվտանգ և կայուն ֆինանսական համակարգի խթանման համար<ref name="BrearleyHealey20022">''[https://books.google.com/books?id=DtKAAgAAQBAJ&pg=PA41 Financial Stability and Central Banks: A Global Perspective]''.</ref>։ Կանադայի բանկը կանադական թղթադրամների միակ թողարկող մարմինն է<ref name="Swimmer19962">Gene Swimmer.</ref><ref name="G&D2">{{Cite web |title=Banknote Printing and Currency Processing |url=http://www.gi-de.com/can/en/about_g_d/company/gd_in_canada/gd_canada.jsp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160330172818/http://www.gi-de.com//can/en/about_g_d/company/gd_in_canada/gd_canada.jsp |archive-date=2016 թ․ մարտի 30 |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Giesecke & Devrient (G&D)}}</ref>, մատուցում է բանկային ծառայություններ և դրամական կառավարում կառավարության համար, ինչպես նաև վարկեր է տրամադրում կանադական ֆինանսական հաստատություններին<ref name="funds2">{{Cite web |title=Funds Management |url=http://www.bankofcanada.ca/about/what-we-do/funds-management/ |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Bank of Canada}}</ref><ref name="do2">{{Cite web |title=Frequently Asked Questions—What does the Bank do? |url=http://www.bankofcanada.ca/about/faq/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130311112518/http://www.bankofcanada.ca/about/faq/ |archive-date=2013 թ․ մարտի 11 |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Bank of Canada}}</ref>։ Թղթադրամների արտադրության պայմանագիրը 1935 թվականից ի վեր կնքել է Կանադական բանկային նշումների ընկերությունը։ Կանադայի բանկի գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Կանադայի բանկի շենքում՝ [[Օտտավա|Օտտավայում]], Վելինգտոն փողոց 234 հասցեում։ Շենքում նախկինում տեղակայված է եղել նաև [[Կանադայի բանկի թանգարան|Կանադայի բանկի թանգարանը]], որը բացվել է 1980 թվականի դեկտեմբերին և ժամանակավորապես փակվել 2013 թվականին<ref name="museum2">{{Cite web |title=About the Museum |url=http://www.currencymuseum.ca/about-museum/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130513202245/http://www.currencymuseum.ca/about-museum/ |archive-date=2013 թ․ մայիսի 13 |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Bank of Canada}}</ref>։ == Պատմություն == Մինչև Կանադայի բանկի ստեղծումը, Մոնրեալի բանկը, որն այն ժամանակ եղել է երկրի ամենամեծ բանկը, գործել է որպես կառավարության բանկիր, իսկ դաշնային ֆինանսների նախարարությունը պատասխանատու է եղել Կանադայի կառավարության թղթադրամների տպագրության համար։ 1933 թվականին վարչապետ Բենեթը ստեղծել է Բանկային գործի և արժույթի թագավորական հանձնաժողովը<ref name="report2">{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 30 |title=Proceedings of the Royal Commission on Banking and Currency, Canada, Ottawa,1933 |url=https://www.scribd.com/doc/12838684/The-Report-of-the-Royal-Commission-on-Banking-and-Currency-in-Canada-1933 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160503103450/https://www.scribd.com/doc/12838684/the-report-of-the-royal-commission-on-banking-and-currency-in-canada-1933 |archive-date=2016 թ․ մայիսի 3 |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Scribd}}</ref>, որը ներկայացրել է իր քաղաքականության առաջարկությունները՝ հօգուտ Կանադայի կենտրոնական բանկի ստեղծման։ Թագավորական հանձնաժողովի անդամներն են եղել շոտլանդացի իրավաբան լորդ Մակմիլանը, Անգլիայի բանկի տնօրեն սըր Չարլզ Ադիսը, Կանադայի նախկին ֆինանսների նախարար Ուիլյամ Թոմաս Ուայթը, Banque Canadienne de Montréal-ի գլխավոր մենեջեր Բոդրի Լեմանը և Ալբերտայի վարչապետ Ջոն Էդվարդ Բրաունլին<ref name="dollar2">{{Cite book |last=Powell |url=http://www.bankofcanada.ca/wp-content/uploads/2010/07/dollar_book.pdf |title=A History of the Canadian Dollar |date=2005 թ․ դեկտեմբեր |publisher=Bank of Canada |isbn=978-0-660-19571-1 |pages=47–49 |access-date=2013 թ․ մարտի 20}}</ref>։ Բեննեթի դրդապատճառներից մեկը Կանադայի կախվածությունը Նյու Յորքում գտնվող ամերիկյան բանկերից նվազեցնելն էր, որոնք, նրա կարծիքով, գերիշխող ազդեցություն ունեին կանադական դոլարի արժեքի վրա<ref name="Helleiner2">{{Cite book |last=Eric Helleiner |url=https://archive.org/details/makingofnational0000hell |title=The Making of National Money: Territorial Currencies in Historical Perspective |publisher=Cornell University Press |year=2003 |location=Ithaca and London}}</ref>։ Բանկը հիմնադրվել է ''Կանադայի բանկի մասին օրենքի''<ref name="act2">{{Cite web |date=2013 թ․ մարտի 4 |title=Bank of Canada Act (R.S.C., 1985, c. B-2) |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/PDF/B-2.pdf |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Department of Justice (Canada)}}</ref> ընդունումից հետո 1934 թվականի հուլիսի 3-ին՝ որպես մասնավոր ընկերություն, որը ձեռնարկվել է բանկի կուսակցական քաղաքական ազդեցությունից զերծ մնալու համար։ Բանկի նպատակը նշված է եղել օրենքի նախաբանում. «կարգավորել վարկը և արժույթը՝ ազգի տնտեսական կյանքի լավագույն շահերից ելնելով, վերահսկել և պաշտպանել ազգային դրամական միավորի արտաքին արժեքը և իր ազդեցությամբ մեղմել արտադրության, առևտրի, գների և զբաղվածության ընդհանուր մակարդակի տատանումները, որքանով դա հնարավոր է դրամական գործողությունների շրջանակներում, և ընդհանուր առմամբ նպաստել Դոմինիոնի տնտեսական և ֆինանսական բարեկեցությանը»<ref>Bank of Canada Act, R.S.C., 1985, c. B-2 current to 11 October 2016</ref>: Բացառությամբ «Կանադա» բառի, որը փոխարինում է «Դոմինիոն» բառին, այսօրվա ձևակերպումը նույնական է 1934 թվականի օրենսդրությանը<ref>Bank of Canada Act S.C. 1934 Chap.</ref>։ ''Կանադայի բանկի մասին օրենքին'' թագավորական համաձայնություն տալուց հետո 1935 թվականի մարտի 11-ին Կանադայի բանկը սկսել է իր գործունեությունը։ 1938 թվականին, երբ Ուիլյամ Լայոն Մակենզի Քինգը զբաղեցնում էր վարչապետի պաշտոնը, բանկը իրավաբանորեն ճանաչվել է որպես դաշնային թագավորական ընկերություն։ Ֆինանսների նախարարն է հանդիսանում բանկի թողարկած ամբողջ բաժնետոմսային կապիտալի միանձնյա տերը<ref name="auto2">{{Cite web |last=Branch |first=Legislative Services |title=Consolidated federal laws of Canada, Bank of Canada Act |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/b-2/page-6.html#h-9 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 18 |website=laws-lois.justice.gc.ca}}</ref>։ Բանկի նպատակի մեջ որևէ փոփոխություն չի կատարվել<ref>''Bank of Canada Amendment Act'' S.C. 1938 Chap 42</ref>։ Կառավարությունը նշանակել է տնօրենների խորհուրդ՝ բանկը կառավարելու համար՝ կառավարչի գլխավորությամբ<ref name="Grant19992">John Grant.</ref>։ Յուրաքանչյուր տնօրեն պաշտոնը ստանձնելուց առաջ երդվել է «հավատարմության և գաղտնիության» մասին<ref name="auto3">{{Cite web |last=Branch |first=Legislative Services |title=Consolidated federal laws of Canada, Bank of Canada Act |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/b-2/page-6.html#h-9 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 18 |website=laws-lois.justice.gc.ca}}</ref>։ 1944 թվականին Կանադայի բանկը դարձել է օրինական վճարամիջոց հանդիսացող թղթադրամների միակ թողարկողը Կանադայում<ref name="notes2">{{Cite web |title=Bank Note Series |url=http://www.bankofcanada.ca/banknotes/bank-note-series/ |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Bank of Canada}}</ref><ref name="dollar3">{{Cite book |last=Powell |url=http://www.bankofcanada.ca/wp-content/uploads/2010/07/dollar_book.pdf |title=A History of the Canadian Dollar |date=2005 թ․ դեկտեմբեր |publisher=Bank of Canada |isbn=978-0-660-19571-1 |pages=47–49 |access-date=2013 թ․ մարտի 20}}</ref>։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Կանադայի բանկը գործարկել է Արտարժույթի վերահսկողության խորհուրդը և Պատերազմի ֆինանսավորման կոմիտեն<ref name="Bryce20052">Robert Bryce.</ref><ref name="Hixson19972">William F. Hixson.</ref>։ Պատերազմից հետո բանկի դերը ընդլայնվել է, քանի որ այն պարտավորվել է խրախուսել տնտեսական աճը Կանադայում<ref name="Schaefer19952">Howard G. Schaefer.</ref>։ 1944 թվականի սեպտեմբերին խորհրդարանի որոշմամբ ստեղծվել է Կանադայի բիզնեսի զարգացման բանկի (BDC) դուստր ձեռնարկությունը՝ կանադական բիզնեսներում ներդրումները խթանելու համար։ Վարչապետ Ջոն Դիֆենբեյքերի կենտրոնական բանկի դրամավարկային քաղաքականությունն ուղղված է եղել փողի զանգվածի ավելացմանը՝ ցածր [[Տոկոսադրույք|տոկոսադրույքներ]] ստեղծելու և [[Լրիվ զբաղվածություն (տեսություն)|լիարժեք զբաղվածությունը]] խթանելու համար։ Երբ 1960-ականների սկզբին գնաճը սկսել է աճել, այն ժամանակվա կառավարիչ Ջեյմս Քոյնը հրամայել է կրճատել Կանադայի դրամական զանգվածը։ 1980-ական թվականներից ի վեր Կանադայի բանկի գլխավոր առաջնահերթությունը եղել է գնաճի ցածր մակարդակը պահպանելը<ref name="Kohsaka20042">Akira Kohsaka.</ref>։ Այդ ռազմավարության շրջանակներում, 1990-ականներին տոկոսադրույքները պահպանվել են ցածր մակարդակի վրա գրեթե յոթ տարի<ref name="OECD19982">OECD.</ref>։ 2008 թվականի անկումից հետո Կանադայի կենտրոնական բանկը իջեցրել է տոկոսադրույքները՝ տնտեսությունը խթանելու համար, սակայն չի կիրառել [[քանակական մեղմացում]], քանի որ վախենում էր, որ փողի զանգվածի կտրուկ աճը կհանգեցնի հիպերինֆլյացիայի<ref>{{Cite web |last=McKenna |first=Barrie |date=2014 թ․ ապրիլի 27 |title=An uneasy relationship behind response to financial crash |url=https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/economy/an-uneasy-relationship-behind-response-to-financial-crash/article18293472/ |access-date=2022 թ․ փետրվարի 15 |website=The Globe and Mail}}</ref>։ 2013 թվականից մինչև 2017 թվականի սկիզբը Կանադայի Բանկը ժամանակավորապես տեղափոխել է իր գրասենյակները Օտտավայի Լորիեր պողոտա 234 հասցե՝ իր գլխավոր գրասենյակի շենքում խոշոր վերանորոգումներ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |last=Köhler |first=Nicholas |date=2013 թ․ հունիսի 11 |title=The Bank of Canada's move, and what it means for a fabled underground vault |url=http://www.macleans.ca/society/life/the-secret-treasure/ |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 19 |website=Macleans.ca}}</ref>։ 2017 թվականի կեսերին գնաճը մնացել է բանկի 2% նպատակային մակարդակից ցածր (1.6%)<ref>{{Cite web |last=Kawa |first=Luke |date=2017 թ․ հուլիսի 12 |title=The Bank of Canada Shows It's the Federal Reserve of the North |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-07-12/the-bank-of-canada-shows-it-s-the-federal-reserve-of-the-north |url-access=subscription |website=Bloomberg.com}}</ref>, հիմնականում էներգիայի, սննդի և ավտոմեքենաների գների կրճատման պատճառով։ Բացի այդ, տնտեսությունը գտնվել է շարունակական աճի մեջ՝ տարեվերջին կանխատեսվող ՀՆԱ-ի 2.8 տոկոս աճով<ref>{{Cite web |last=Argitis |first=Theophilos |date=2017 թ․ հուլիսի 12 |title=Bank of Canada Raises Rates for First Time in 7 Years |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-07-12/bank-of-canada-raises-benchmark-rate-to-0-75-key-takeaways |url-access=subscription |website=Bloomberg.com}}</ref><ref>{{Cite news |last=McKenna |first=Barrie |date=2017 թ․ հուլիսի 12 |title=Bank of Canada raises interest rates for first time in seven years |url=https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/economy/bank-of-canada-interest-rate-decision/article35662991/ |work=The Globe and Mail}}</ref>։ 2017 թվականի հուլիսի 12-ին բանկը հայտարարություն է տարածել, որ բազային տոկոսադրույքը կբարձրացվի մինչև 0.75%։ «Տնտեսությունը կարող է շատ լավ հաղթահարել այսօրվա այս քայլը, և, իհարկե, դուք պետք է նախ ընդունեք, որ տոկոսադրույքները, իհարկե, դեռևս շատ ցածր են», - հետագայում ասել է կառավարիչ Սթիվեն Պոլոզը։ Իր մամուլի հաղորդագրության մեջ բանկը հաստատել էր, որ տոկոսադրույքը կշարունակի գնահատվել առնվազն մասամբ՝ գնաճի հիման վրա։ Պոլոզը հրաժարվել է ենթադրություններ անել տնտեսության ապագայի վերաբերյալ, բայց ասել է. «Ես չեմ կասկածում, որ տոկոսադրույքները կբարձրանան, բայց այս փուլում նախապես որոշված ուղի չկա»<ref>{{Cite web |last=Wong |first=Craig |date=2017 թ․ հուլիսի 12 |title=BoC hikes interest rate for first time in seven years |url=http://www.ctvnews.ca/business/boc-hikes-interest-rate-for-first-time-in-seven-years-1.3499141 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 19 |website=CTV News}}</ref>։ 2018 թվականի վերջին Կանադայի Բանկը բարձրացրել է տոկոսադրույքը մինչև 1.75%՝ 2017 թվականի մայիսին գրանցված 0.5%-ից, ի պատասխան տնտեսական աճի կայուն աճի<ref>{{Cite web |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 24 |title=Bank of Canada increases overnight rate target to 1 ¾ per cent |url=https://www.bankofcanada.ca/2018/10/fad-press-release-2018-10-24/ |access-date=2020 թ․ հունիսի 27 |website=Bank of Canada |language=en-US}}</ref>։ 2019 թվականի ընթացքում տոկոսադրույքը մնացել է 1.75% մակարդակի վրա։ 2020 թվականի մարտին տոկոսադրույքները արագորեն իջեցվել են մինչև 0.25%՝ ի պատասխան [[COVID-19 համավարակ|COVID-19 համավարակի]] հետևանքով առաջացած տնտեսական պայմանների<ref>{{Cite web |title=Bank of Canada lowers overnight rate target to ¼ percent |url=https://www.bankofcanada.ca/2020/03/press-release-2020-03-27/ |access-date=2020 թ․ հունիսի 27 |website=Bank of Canada |language=en-US}}</ref>։ Բացի այդ, Կանադայի բանկը ձեռնարկել է քանակական մեղմացման վիճահարույց պրակտիկան, որի միջոցով Կենտրոնական բանկը մեծացնում է դրամական զանգվածը՝ պետական ծախսերի համար միջոցներ ստեղծելու համար։ Կանադայում փողի զանգվածի հանկարծակի աճը նպաստել է 4.8% գնաճի մակարդակին, որը ամենաբարձրն է վերջին 30 տարվա ընթացքում։ 2021 թվականի հոկտեմբերին Կենտրոնական բանկը դադարեցրել է քանակական մեղմացման իր պրակտիկան և արագացրել է տոկոսադրույքները համավարակից առաջ եղած մակարդակին հասցնելու ժամանակացույցը<ref>{{Cite web |last=Rendell |first=Mark |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 27 |title=Bank of Canada ends quantitative easing program, moves forward timeline for rate hikes |url=https://www.theglobeandmail.com/business/article-bank-of-canada-ends-quantitative-easing-program-moves-forward-timeline/ |access-date=2022 թ․ փետրվարի 15 |website=The Globe and Mail}}</ref>։ 2022 թվականի մարտին Կանադայի բանկը բարձրացրել է իր հիմնական տոկոսադրույքը՝ ավելի քան երեք տարի անց առաջին անգամ, պնդելով, որ ապագայում տոկոսադրույքների բարձրացումը անհրաժեշտ է [[Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա (2022-այժմ)|Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա ներխուժման]] պատճառով վատթարացող գնաճային ճնշումների դեմ պայքարելու համար։ Կանադայի կենտրոնական բանկը բարձրացրել է իր օվերնայթ տոկոսադրույքի նպատակային ցուցանիշը մեկ քառորդ տոկոսային կետով՝ հասցնելով այն 0.50 տոկոսի։ Անգլիայի բանկից հետո, Կանադայի բանկը յոթի խմբի երկրորդ կենտրոնական բանկերն են, որոնք բարձրացրել են տոկոսադրույքները համաճարակի սկսվելուց ի վեր<ref>{{Cite news |last=Vieira |first=Paul |date=2022 թ․ մարտի 2 |title=Bank of Canada Raises Interest Rates to Curb Inflation |url=https://www.wsj.com/articles/bank-of-canada-raises-interest-rates-to-curb-inflation-11646234710?mod=world_major_5_pos4 |access-date=2022 թ․ մարտի 3 |work=The Wall Street Journal |pages=1}}</ref>։ 2022 թվականի նոյեմբերի 29-ին Կանադայի բանկը հրապարակել է իր եռամսյակային եկամուտները այդ տարվա երրորդ ֆինանսական եռամսյակի համար<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ նոյեմբերի 29 |title=FP Answers: The Bank of Canada lost $522 million in three months — here's why |url=https://ca.finance.yahoo.com/news/fp-answers-why-bank-canada-125917574.html |website=Yahoo Finance}}</ref>։ Այն հայտնել է 522 միլիոն կանադական դոլարի վնասի մասին<ref>{{Cite web |title=Bank of Canada lost $522 million in third quarter, marking first loss in its history |url=https://torontosun.com/business/money-news/bank-of-canada-lost-522-million-in-third-quarter-marking-first-loss-in-its-history |website=torontosun}}</ref>։ Այս կորստի մասին առաջին անգամ հաղորդվել է 2022 թվականի սեպտեմբերի 12-ի «Տորոնտո Սթար» թերթում հրապարակված հոդվածում<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 12 |title=Opinion &#124; the Bank of Canada, for the first time in history, is losing money. Is that a problem? |url=https://www.thestar.com/politics/political-opinion/2022/09/12/the-bank-of-canada-for-the-first-time-in-history-is-losing-money-is-that-a-problem.html |website=[[Toronto Star]]}}</ref>։ Հոդվածում մեղադրվել է բանկի կողմից Covid-19 համավարակից հետո ձեռնարկված արտակարգ [[Քանակական մեղմացում|քանակական մեղմացման]] քաղաքականությունը։ Բանկը պատասխանեց հոդվածին՝ ասելով, որ իրենք ակնկալում են վնասով վերադարձնել, քանի որ «բանկի տոկոսային ծախսերն աճում են ավանդների համար վճարվող տոկոսադրույքի բարձրացման պատճառով»<ref>{{Cite web |title=The Bank of Canada is losing money for the first time ever on rising rates |url=https://financialpost.com/news/economy/bank-of-canada-losing-money-first-time-rising-rates |website=Financial Post}}</ref>։ == Դեր և պարտականություն == Կանադայի բանկի լիազորությունները սահմանված են «Կանադայի բանկի մասին» օրենքի նախաբանում, որը նշում է․<blockquote>''Քանի որ նպատակահարմար է Կանադայում ստեղծել կենտրոնական բանկ՝ վարկը և դրամաշրջանառությունը կարգավորելու՝ երկրի տնտեսական կյանքի լավագույն շահերից ելնելով, ինչպես նաև՝ վերահսկելու և պաշտպանելու ազգային դրամական միավորի արտաքին արժեքը, և հնարավորության սահմաններում՝ դրամավարկային միջոցներով մեղմելու արտադրության, առևտրի, գների և զբաղվածության ընդհանուր մակարդակի տատանումները, և ընդհանրապես խթանելու Կանադայի տնտեսական և ֆինանսական բարեկեցությունը''<ref name="act3">{{Cite web |date=2013 թ․ մարտի 4 |title=Bank of Canada Act (R.S.C., 1985, c. B-2) |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/PDF/B-2.pdf |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Canada Department of Justice}}</ref>։</blockquote>Կանադայի բանկի պարտականությունները կենտրոնացած են ցածր, կայուն և կանխատեսելի գնաճի, անվտանգ և պաշտպանված արժույթի, Կանադայում և միջազգային մակարդակով կայուն և արդյունավետ ֆինանսական համակարգի, ինչպես նաև Կանադայի կառավարության, ինչպես նաև իր և այլ հաճախորդների համար արդյունավետ և արդյունավետ միջոցների կառավարման ծառայությունների նպատակների վրա<ref name="do3">{{Cite web |title=Frequently Asked Questions—What does the Bank do? |url=http://www.bankofcanada.ca/about/faq/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130311112518/http://www.bankofcanada.ca/about/faq/ |archive-date=2013 թ․ մարտի 11 |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Bank of Canada}}</ref>։ Սակայն գործնականում այն ունի այդ պարտադրանքի ավելի նեղ և կոնկրետ ներքին սահմանում՝ պահպանել [[Գնաճ|գնաճի]] մակարդակը (ինչպես չափվում է [[Սպառողական գների ինդեքս|սպառողական գների ինդեքսով]]) 1%-ի և 3%-ի միջև<ref name="Handa20002">Jagdish Handa.</ref><ref name="FilcKöhler20152">''[https://books.google.com/books?id=PYO7Zz5tSJsC&pg=PA271 Macroeconomic Causes of Unemployment: Diagnosis and Policy Recommendations /: Makroökonomische Ursachen der Arbeitslosigkeit: Diagnose und Therapievorschläge]''.</ref>: 1991 թվականին<ref>{{Cite web |title=Inflation-Control Target |url=http://www.bankofcanada.ca/rates/indicators/key-variables/inflation-control-target/ |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 19 |website=Bank of Canada}}</ref> և 2019 թվականին 1%-ից 3% գնաճի նպատակի ընդունումից ի վեր միջին գնաճի մակարդակը կազմել է 1.79%<ref name="inflation2">{{Cite web |title=Inflation Calculator |url=http://www.bankofcanada.ca/en/rates/inflation_calc.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070510124111/http://www.bankofcanada.ca/en/rates/inflation_calc.html |archive-date=2007 թ․ մայիսի 10 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 9 |publisher=Bank of Canada}}</ref>: Այս նպատակին հասնելու համար Կանադայի բանկի ամենաուժեղ գործիքը փոխառված գումարի տոկոսադրույքը սահմանելու նրա կարողությունն է<ref name="MankiwKneebone20132">''[https://books.google.com/books?id=4rY8BAAAQBAJ&pg=PA236 Principles of Macroeconomics, 6Ce]''.</ref>։ Կանադայի և Միացյալ Նահանգների միջև առևտրի մեծ ծավալի պատճառով, տոկոսադրույքների որոշակի ճշգրտումները հաճախ ազդվում են այդ ժամանակ ԱՄՆ-ում գործող տոկոսադրույքներից<ref name="Schaefer19953">Howard G. Schaefer.</ref>։ Կանադայի Բանկը միակ կազմակերպությունն է, որը լիազորված է Կանադայում թղթադրամների տեսքով արժույթ թողարկել։ Բանկը մետաղադրամներ չի թողարկում, դրանք թողարկվում են Կանադայի թագավորական դրամահատարանի կողմից։ [[Պատկեր:Bank_of_Canada_one_dollar_note,_1935.jpg|աջից|մինի|Կանադայի բանկի 1 դոլարանոց թղթադրամ, թողարկված 1935 թվականին։]] Կանադան այլևս չի պահանջում, որ բանկերը Կանադայի բանկում պահպանեն մասնակի պահուստներ։ Փոխարենը, բանկերը պարտավոր են պահել բարձր իրացվելի ակտիվներ, ինչպիսիք են գանձապետական պարտատոմսերը, որոնք հավասար են 30 օրվա սովորական դուրսբերումների (իրացվելիության ծածկույթ), մինչդեռ լծակը հիմնականում կապված է բավարար վնասները կլանող կապիտալի հետ, մասնավորապես՝ առաջին մակարդակի (բաժնետիրական) կապիտալի<ref name="auto12">{{Cite web |last=Institutions |first=Office of the Superintendent of Financial |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 22 |title=Total Loss Absorbing Capacity (TLAC) |url=http://www.osfi-bsif.gc.ca/Eng/fi-if/rg-ro/gdn-ort/gl-ld/Pages/TLAC.aspx |website=Osfi-bsif.gc.ca}}</ref>։ == Կառավարական հաստատության տեսակ == Կանադայի Բանկը կառուցված է որպես թահգավորական ընկերություն, այլ ոչ թե որպես կառավարական գերատեսչություն, որի բաժնետոմսերը պահվում են կառավարության անունից ֆինանսների նախարարի անունով։ Չնայած ''«Կանադայի բանկի մասին» օրենքը'' ֆինանսների նախարարին է տրամադրում դրամավարկային քաղաքականության հարցերով վերջնական լիազորություն՝ հրահանգ տալու լիազորության միջոցով<ref>{{Cite web |last=Branch |first=Legislative Services |date=2020 թ․ հունվարի 31 |title=Consolidated federal laws of Canada, Bank of Canada Act |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/b-2/page-6.html#h-6 |website=Laws-lois.justice.gc.ca}}</ref>, սակայն նման հրահանգ երբևէ չի տրվել։ Բանկի եկամուտը մտնում է դաշնային գանձարան։ Կառավարիչը և ավագ փոխկառավարիչը նշանակվում են բանկի տնօրենների խորհրդի կողմից։ Ֆինանսների փոխնախարարը տնօրենների խորհրդի անդամ է, բայց ձայնի իրավունք չունի։ Բանկն իր ծախսերը ներկայացնում է տնօրենների խորհրդին, մինչդեռ գերատեսչական ծախսերը վերահսկվում են Գանձապետարանի խորհրդի կողմից, իսկ նրանց ծախսերի գնահատականները ներկայացվում են խորհրդարանին։ Դրա աշխատակիցների գործունեությունը կարգավորվում է բանկի կողմից, այլ ոչ թե դաշնային պետական ծառայությունների գործակալությունների կողմից<ref name="act4">{{Cite web |date=2013 թ․ մարտի 4 |title=Bank of Canada Act (R.S.C., 1985, c. B-2) |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/PDF/B-2.pdf |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Canada Department of Justice}}</ref>։ == Կանադայի բանկի հաշվեկշիռ == Բանկն իր հաշվեկշռում ունի զրոյական հաշվեկշռային արժեքի քաղաքականություն՝ համապատասխանեցնելով ընդհանուր ակտիվները ընդհանուր պարտավորություններին, և այս գումարից բարձր ցանկացած սեփական կապիտալ որպես դիվիդենդ է փոխանցում Կանադայի կառավարությանը։ 2015 թվականի դեկտեմբերի 30-ի դրությամբ Կանադայի Բանկը Կանադայի կառավարությանը ունեցել է 95 միլիարդ [[կանադական դոլար]] պարտք։ 2014 թվականին այն ուներ 1.039 միլիարդ դոլարի զուտ եկամուտ։ Կանադայի բանկը իր 76 միլիարդ դոլարի չմարված արժույթի, 23 միլիարդ դոլարի կառավարության ավանդների և 3.5 միլիարդ դոլարի այլ պարտավորությունների պարտավորությունները համապատասխանեցնում է իր ակտիվներին, որոնք ներառում են Կանադայի կառավարության 95 միլիարդ դոլարի պարտք և 7.5 միլիարդ դոլարի այլ ակտիվներ<ref>{{Cite web |title=WEEKLY FINANCIAL STATISTICS |url=http://www.bankofcanada.ca/wp-content/uploads/2016/01/wfs080116.pdf |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 19 |website=Bank of Canada}}</ref>: Շրջանառության մեջ գտնվող թղթադրամների քանակը 2014 թվականի վերջի 70 միլիարդ դոլարից աճել է մինչև 76 միլիարդ դոլար 2015 թվականի վերջի դրությամբ։ Կանադայի բանկը իր 2014 թվականի հաշվեկշռում կանխիկ գումարը 8.4 միլիոն դոլար է գրանցում՝ արտարժույթի և արտարժութային ավանդների տեսքով<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ փետրվարի 28 |title=2014 Annual Report |url=http://www.bankofcanada.ca/wp-content/uploads/2015/03/annualreport2014.pdf |access-date=2016 թ․ փետրվարի 22 |publisher=Bank of Canada}}</ref>: Կանադայի բանկի հաշվապահական հաշվառումը աուդիտի է ենթարկվում արտաքին աուդիտորների կողմից, որոնք նշանակվում են կառավարչի կողմից՝ ֆինանսների նախարարի առաջարկությամբ<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ օգոստոս |title=Selection and Appointment of External Auditors |url=https://www.bankofcanada.ca/wp-content/uploads/2022/12/selection-appointment-external-auditors.pdf |access-date=2024 թ․ հունիսի 11 |publisher=Bank of Canada}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հունիսի 30 |title=Bank of Canada Act – Business and Powers of the Bank (continued) |url=https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/b-2/page-3.html |access-date=2024 թ․ հունիսի 11 |website=Justice Laws Website |publisher=Government of Canada |at=Section 28(1–2)}}</ref>։ == Արձագանքը 2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամին == [[Պատկեր:Canada_bonds.webp|մինի|300x300փքս|Կանադայի պարտատոմսեր{{legend-line|#00A2FF solid 3px|30 տարի}} {{legend-line|#61D836 solid 3px|10 տարի}} {{legend-line|#929292 solid 3px|2 տարի}} {{legend-line|#F8BA00 solid 3px|1 տարի}} {{legend-line|#FF2600 solid 3px|3 ամիս}} {{legend-line|#D41876 solid 3px|1 ամիս}}]] Կանադայի բանկի 2008 թվականի հաշվեկշիռը նախորդ տարվա 53.7 միլիարդ դոլարի համեմատ աճել է՝ հասնելով 78.3 միլիարդ դոլարի (մոտ 50%-ով ավելի), քանի որ բանկը նոր միջոցներ է ստեղծել Կանադայի խոշոր բանկերին տրամադրվող արտակարգ վարկերը ֆինանսավորելու համար՝ ժամանակավորապես գնելով նրանց ակտիվները։ [[2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամ|2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամից]] հետո այս արտակարգ ակտիվների գնումները չեղարկվել են, և ակտիվների արժեքը հանվել է կենտրոնական բանկի հաշվեկշռից։ Այս կենտրոնական բանկի գործարքը նշված է եղել «Կանադայի խոշոր բանկերից վերավաճառքի համար գնված արժեթղթեր» բաժնում։ Այն կոչվել է Կանադայի վճարային ասոցիացիայի անդամներին տրամադրված վարկեր և իրենից ներկայացնում էին բանկի մշտական իրավիճակի գործիքի շրջանակներում տրամադրված իրացվելիության վարկեր, ինչպես նաև ժամկետային վարկեր, որոնք տրամադրվել էին բանկի կողմից Կանադայի ֆինանսական համակարգին ժամկետային իրացվելիություն տրամադրելու պարտավորության շրջանակներում<ref name="2008annual2">{{Cite journal |date=2009 թ․ փետրվարի 27 |title=Annual Report 2008 |url=http://www.bankofcanada.ca/wp-content/uploads/2010/04/annuel_report08.pdf |journal=Annual Report |publisher=Bank of Canada |issn=1487-0452 |access-date=2013 թ․ մարտի 20}}</ref>։ == Ոչ ավանդական դրամավարկային քաղաքականության միջոցառումների շրջանակ == 2015 թվականի դեկտեմբերին Կանադայի բանկը կանխատեսել էր տարեկան աճի աճ 2016 և 2017 թվականների ընթացքում, իսկ Կանադայի տնտեսությունը լիարժեք կարողությունների կհասնի 2017 թվականի կեսերին։ Այս տարեկան աճի դեպքում բանկը գնահատել է իր քաղաքականության տոկոսադրույքի արդյունավետ ստորին սահմանը մոտավորապես 0.5 տոկոսի չափով։ Սա տարբերվում է բանկի 2009 թվականի 0.25 տոկոս գնահատականից<ref name=":02">{{Cite press release |title=Bank of Canada updates framework for unconventional monetary policy measures |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |url=http://www.bankofcanada.ca/2015/12/bank-canada-updates-framework-unconventional-monetary-policy-measures/ |access-date=2016 թ․ նոյեմբերի 9}}</ref>։ Կանադայի դրամավարկային համակարգի անվնաս մնալու ապահովման համար, եթե տեղի ունենա մեկ այլ [[ֆինանսական ճգնաժամ]] (օրինակ՝ 2007–2008 թվականների համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամերը), Կանադայի բանկը ներկայացրել է [[Դրամավարկային քաղաքականություն|ոչ ավանդական դրամավարկային քաղաքականության]] միջոցառումների կիրառման շրջանակ<ref name=":03">{{Cite press release |title=Bank of Canada updates framework for unconventional monetary policy measures |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |url=http://www.bankofcanada.ca/2015/12/bank-canada-updates-framework-unconventional-monetary-policy-measures/ |access-date=2016 թ․ նոյեմբերի 9}}</ref>։ Կանադայի բանկը սահմանել է այս ոչ ավանդական դրամավարկային քաղաքականության միջոցառումները՝ 2009 թվականի ապրիլյան MPR-ի իր նախորդ հավելվածի, ինչպես նաև [[2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամ|2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամին]] այլ կենտրոնական բանկերի արձագանքի վերաբերյալ խորհրդածելուց հետո։ Այս միջոցառումները ձեռնարկված են, ուստի անհավանական դեպքում, երբ տնտեսությունը բախվի ևս մեկ էական բացասական ֆինանսական ցնցման, Կանադայի բանկն ունի սկզբունքներ, որոնց կարող է հղում կատարել։ Այս միջոցառումները խիստ ենթադրական են և ոչ մի դեպքում չեն ձեռնարկվի որևէ կանխատեսելի ամսաթվի։ Ոչ ավանդական դրամավարկային քաղաքականության միջոցառումները նույնպես կենդանի փաստաթուղթ են. քանի որ ճգնաժամից հետո կարգավորման գործընթացը շարունակում է զարգանալ, և լավագույն փորձը դեռևս կուտակվում է, այս միջոցառումների վրա կշարունակվի աշխատել և անհրաժեշտության դեպքում փոփոխվել<ref>{{Cite web |title=Prudent Preparation: The Evolution of Unconventional Monetary Policies |url=http://www.bankofcanada.ca/2015/12/prudent-preparation-evolution-unconventional-monetary-policies/ |access-date=2016 թ․ նոյեմբերի 9 |website=Bank of Canada}}</ref>: Ոչ ավանդական դրամավարկային քաղաքականության միջոցառումների կիրառման շրջանակը ներառում է հետևյալ չորս գործիքները՝ * քաղաքականության տոկոսադրույքի ապագա ուղղության վերաբերյալ կանխատեսումներ * Տնտեսության խթանում խոշորածավալ ակտիվների գնումների միջոցով, որը հայտնի է նաև որպես քանակական մեղմացում * Ֆինանսավորում՝ հիմնական տնտեսական ոլորտների համար վարկերի հասանելիությունն ապահովելու համար և * Քաղաքականության տոկոսադրույքը զրոյից ցածր բարձրացնելով՝ ծախսերը խրախուսելու համար։ '''Առաջխաղացման ուղղորդում''' Կանադայի բանկի գործիքակազմի շրջանակներում ոչ ավանդական դրամավարկային քաղաքականության միջոցառումների կիրառման շրջանակի առաջին տարբերակը կանխատեսումների տրամադրումն է, քանի որ այն վերաբերում է ապագայի համար էական ազդեցություններին։ Առաջընթացի ցուցիչի օրինակ կարող են լինել բանկի 2009 թվականի հայտարարությունները՝ կապված հիմնական քաղաքականության տոկոսադրույքը մեկ տարի անփոփոխ պահելու պայմանական պարտավորության հետ, եթե այդ ընթացքում գնաճի մակարդակը մնա անփոփոխ։ Առաջընթացի ուղղորդումը, երբ զուգակցվում է պայմանական պարտավորությունների հետ, արդյունավետ և հավաստի մոտեցում է, որը թույլ է տալիս բանկին կատարել իր պարտավորությունը, քանի դեռ տվյալ պայմանը պահպանվում է։ '''Մեծածավալ ակտիվների գնումներ''' Չնայած Կանադայի Բանկը պարբերաբար զբաղվում է ակտիվների գնումներով՝ իր հաշվեկշիռները տնտեսությանը զուգընթաց աճելու և թղթադրամների աճող պաշարի բաշխումը հնարավոր դարձնելու համար, այս պարագայում խոշորածավալ ակտիվների գնումներին մասնակցելը նույնիսկ դրանից այն կողմ կգնար։ Հաճախ անվանվող քանակական մեղմացում, խոշորածավալ ակտիվների գնումները ենթադրում են նոր պահուստների ստեղծում՝ մասնավոր հատվածից մեծ քանակությամբ արժեթղթեր, օրինակ՝ պետական պարտատոմսեր<ref name="Officer19682">Lawrence H. Officer.</ref> կամ մասնավոր ակտիվներ, ինչպիսիք են հիփոթեքային արժեթղթերը, գնելու նպատակով։ Այս գնումների առավելությունները եռակի են. * Կենտրոնական բանկային համակարգում նոր իրացվելիության ստեղծում, որը կհանգեցնի մատչելի վարկերի ավելացման, եթե համակարգը խստացվի, ինչը կհանգեցնի տնտեսական աճի աջակցմանը։ * Գնված ակտիվների տոկոսադրույքի իջեցում, որը հարթեցրել է եկամտաբերության կորը և երկարաժամկետ տոկոսադրույքները իջեցրեց կարճաժամկետ տոկոսադրույքների մակարդակին։ * Փոխարժեքի վրա նվազող ճնշումը, որը խթանում է համախառն պահանջարկը արտահանման վաճառքի աճի միջոցով, հանգեցնում է ներքին արժույթով չափվող ավելի շատ եկամուտների<ref name="Cutler20112">A. Claire Cutler.</ref>։ '''Վարկային միջոցների տրամադրում''' Երրորդ ոչ ավանդական դրամավարկային քաղաքականության գործիքը վարկային ֆինանսավորումն է, որը ապահովում է, որ տնտեսապես կարևոր ոլորտները շարունակեն հասանելիություն ունենալ ֆինանսավորմանը, նույնիսկ եթե վարկի մատակարարումը խաթարված է։ Որպեսզի սա արդյունավետ լինի, Կանադայի Բանկը կտրամադրի գրավադրված ֆինանսավորում ուրիշներին սուբսիդավորված տոկոսադրույքով, եթե նրանք համապատասխանում են վարկավորման սահմանված նպատակներին։ Այս գործիքը նախատեսված է տնային տնտեսություններին և բիզնեսներին վարկավորումը խրախուսելու համար, երբ այլապես բանկերը կարող են բախվել ֆինանսավորման ծախսերի աճի։ '''Բացասական տոկոսադրույքներ''' Կարճաժամկետ տոկոսադրույքները զրոյից ցածր պահելու պահանջը տարածված է դարձել շատ բանկերի, այդ թվում՝ ԵԿԲ-ի և Շվեյցարիայի ազգային բանկի շրջանում։ Բացասական տոկոսադրույքների պատճառով այս ֆինանսական շուկաները հարմարվել են [[Ֆինանսական ճգնաժամ|ֆինանսական ճգնաժամին]] և շարունակում են գործել։ Կանադայի բանկը կարծում է, որ կանադական ֆինանսական շուկան ունակ է գործել բացասական տոկոսադրույքի միջավայրում և, հետևաբար, այն ավելացրել է իր գործիքակազմին՝ ոչ ավանդական դրամավարկային քաղաքականության միջոցառումների համար։ Նախորդ տարիներին Կանադայի բանկն ուներ նախապես որոշված միջոցառումների հաջորդականություն ճգնաժամի դեպքում։ Այս նորաստեղծ ոչ ավանդական միջոցառումները կաշխատեն խնդրի լուծում գտնելու ուղղությամբ՝ քաղաքականության այն համադրությամբ, որը տվյալ պահին կհամարվի նպատակահարմար՝ հաշվի առնելով դրանց եզակի հանգամանքները։ Այս ոչ ավանդական միջոցառումները և դրանց կիրառման հաջորդականությունը նախատեսված են շուկայական աղավաղումները, ինչպես նաև Կանադայի բանկի հաշվեկշռի համար ռիսկերը նվազագույնի հասցնելու համար<ref name=":05">{{Cite press release |title=Bank of Canada updates framework for unconventional monetary policy measures |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 8 |url=http://www.bankofcanada.ca/2015/12/bank-canada-updates-framework-unconventional-monetary-policy-measures/ |access-date=2016 թ․ նոյեմբերի 9}}</ref>։ == Կառավարիչ == Կանադայի բանկի ղեկավարը կառավարիչն է։ Մինչ օրենքը տնօրենների խորհրդին է տալիս կառավարիչ նշանակելու լիազորություն, գործնականում նրանք հաստատում են կառավարության ընտրությունը<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ մայիսի 2 |title=John Ivison: New Bank of Canada Governor's most important attribute is understanding the Harper agenda |url=http://news.nationalpost.com/full-comment/john-ivison-new-bank-of-canada-governors-most-important-attribute-is-understanding-the-harper-agenda |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 19 |website=News.nationalpost.com}}</ref>։ Կառավարիչը պաշտոնավարում է յոթ տարի ժամկետով, որը կարող է երկարաձգվել, սակայն վերջին կառավարիչերը ընտրել են պաշտոնավարել միայն մեկ ժամկետով։ Բացառությամբ անձնական վարքագծի հարցերի («լավ վարքագիծ»), ''Կանադայի բանկի մասին օրենքը'' կառավարությանը չի տալիս կառավարիչին պաշտոնանկ անելու ուղղակի իրավասություն նրա պաշտոնավարման ընթացքում։ Կառավարության և բանկի միջև խորը անհամաձայնության դեպքում ֆինանսների նախարարը կարող է գրավոր հրահանգներ տալ բանկին՝ իր քաղաքականությունը փոխելու համար<ref name="act5">{{Cite web |date=2013 թ․ մարտի 4 |title=Bank of Canada Act (R.S.C., 1985, c. B-2) |url=http://laws-lois.justice.gc.ca/PDF/B-2.pdf |access-date=2013 թ․ մարտի 20 |publisher=Canada Department of Justice}}</ref>։ Նման բան բանկի պատմության մեջ մինչ օրս երբեք տեղի չի ունեցել։ Գործնականում, կառավարիչը [[Դրամավարկային քաղաքականություն|դրամավարկային քաղաքականությունը]] սահմանում է կառավարությունից անկախ։ Կանադական թղթադրամների վրա կան Կանադայի բանկի կառավարչի և փոխկառավարչի ստորագրությունները։ {| class="wikitable" |+Կառավարիչների ցանկ<ref>{{Cite web |title=Historical Leadership at the Bank of Canada |url=https://www.bankofcanada.ca/about/governing-council/historical-leadership-bank-canada/ |access-date=2020 թ․ մարտի 28 |website=Bank of Canada |language=en-US}}</ref> !N !Անուն !Ժամկետ |- |1 |Գրեհեմի Թորես |1934 - 1954 թվականներ |- |2 |Ջեյմս Քոյն |1955 - 1961 թվականներ |- |3 |Լուի Ռասմինսկի |1961 - 1973 թվականներ |- |4 |Ջերալդ Բուեյ |1973 - 1987 թվականներ |- |5 |Ջոն Քրոու |1987 - 1994 թվականներ |- |6 |Գորդոն Թիսեն |1994 - 2001 թվականներ |- |7 |Դեյվիդ Ա. Դոջ |2001 - 2008 թվականներ |- |8 |[[Մարկ Քարնի]] |2008 - 2013 թվականներ |- |9 |Սթիվեն Ս. Պոլոզ |2013 - 2020 թվականներ |- |10 |Թիֆ Մաքլեմ |2020 - Գործող պաշտոնատար անձ |} == Տնտեսական հետազոտություններ == Կանադայի բանկն ունի մեծ թվով տնտեսական հետազոտությունների անձնակազմ, որը զեկույցներ է պատրաստում բանկի Կառավարման խորհրդից անկախ։ Այս հետազոտությունը կարող է աջակցել Կառավարման խորհրդի գերիշխող քաղաքականության տեսակետներին, բայց կարող է նաև տարբերվել Բանկի պաշտոնական տեսակետներից, ընդ որում՝ արտահայտված կարծիքները պատկանում են բացառապես հեղինակներին։ Բանկի տնտեսական անձնակազմի կողմից պատրաստված վերլուծական նշումները, քննարկման փաստաթղթերը և աշխատանքային փաստաթղթերը հրապարակվում են բանկի կայքում և ամսական առցանց հետազոտական տեղեկագրում, մի քանիսը հրապարակվում են Bank of Canada Review եռամսյակային ամսագրում<ref>{{Cite web |title=Research |url=http://www.bankofcanada.ca/research/ |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 19 |website=Bank of Canada}}</ref>։ == Թղթադրամների հետազոտություն և մշակում == Կանադայի բանկն ունի քիմիկոսների, ֆիզիկոսների և ինժեներների մի թիմ, որը հավաքագրվել է «Կանադական ճանապարհորդության շարքի» մշակման համար, որոնք որոշում են կեղծման հնարավոր սպառնալիքները և գնահատում են թղթադրամների դիզայնում օգտագործելու համար նախատեսված հիմքային նյութերը և հնարավոր անվտանգության առանձնահատկությունները<ref name="brown2">{{Cite journal |date=2011 թ․ հունիսի 20 |editor-last=Brown |editor-first=Maura |title=Paying with Polymer: Developing Canada's New Bank Notes |url=http://www.bankofcanada.ca/wp-content/uploads/2011/06/spencer.pdf |journal=Bank of Canada Review |issue=Supplement |access-date=2014 թ․ մարտի 7}}</ref>։ Այն կենտրոնական բանկերի «Չորս ազգերի խմբի» մաս է կազմում, որը ներառում է [[Ավստրալիայի պահուստային բանկ|Ավստրալիայի պահուստային բանկը]], [[Անգլիայի բանկ|Անգլիայի բանկը]] և [[Մեքսիկայի բանկ|Մեքսիկայի բանկը]], որոնք համագործակցում են թղթադրամների անվտանգության հետազոտությունների, փորձարկման և մշակման ոլորտում<ref name="brown2" />։ == Դրամավարկային քաղաքականության քննադատություն == Կանադայում COVID-19 համավարակից հետո քննադատները նշել են, որ Կանադայի բանկի կողմից գնաճի թիրախավորումը ունեցել է չնախատեսված հետևանքներ, ինչպիսիք են՝ բնակարանների գների աճը և հարստության անհավասարության աճը՝ աջակցելով բաժնետոմսերի ավելի բարձր արժեքներին<ref>{{Cite web |title=GESSAROLI: Artificially low interest rates -- we're paying the price |url=https://torontosun.com/opinion/columnists/gessaroli-artificially-low-interest-rates-were-paying-the-price |access-date=2022 թ․ ապրիլի 1 |website=torontosun |language=en-CA}}</ref>։ Կանադայի Պահպանողական կուսակցության առաջնորդ Պիեռ Պուալիևրը քննադատել է Թիֆ Մաքլեմին և Կանադայի Բանկին իր թեկնածության ժամանակ՝ մեղադրելով այդ հաստատությանը «ֆինանսապես անգրագետ» լինելու մեջ՝ կանխատեսելով, որ համավարակի ընթացքում [[Գնաճ|գնաճի]] փոխարեն կլինի [[դեֆլյացիա]]<ref>{{Cite web |last=Turnbull |first=Sarah |date=2022 թ․ մայիսի 8 |title=Former Bank of Canada governor slams Poilievre's assertion central bank is 'financially illiterate' |url=https://www.ctvnews.ca/politics/former-bank-of-canada-governor-slams-poilievre-s-assertion-central-bank-is-financially-illiterate-1.5892299 |access-date=2022 թ․ մայիսի 12 |website=CTV News |quote=Bank of Canada says #Bitcoin-ers lack financial literacy. This from the same people who promised we’d have “deflation” right before inflation hit a 30 year high. It is our central bank that is financially illiterate. Restore sound money.}}</ref>, որին բանկի փոխկառավարիչ Փոլ Բոդրին պատասխանել է՝ նշելով. «Այն տեսակետը, որ մենք պետք է պատասխանատու լինենք, բացարձակապես ճիշտ է»<ref>{{Cite web |last=Cullen |first=Cathline |date=2022 թ․ հունիսի 2 |title=Following Poilievre's attacks, Bank of Canada official says it's 'accountable' for failure to check inflation |url=https://www.cbc.ca/news/politics/bank-of-canada-inflation-poilievre-1.6475515 |access-date=2022 թ․ հունիսի 2 |website=CBC}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Կանադական դոլար]] * [[Կանադական դոլարի թղթադրամներ]] * [[Կանադայի բանկի մասին օրենք]] * [[Կանադայի տնտեսություն]] * [[Երկրների ցանկ ըստ առաջատար առևտրային գործընկերների]] * [[Կենտրոնական բանկերի ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{Cite book |last=Watts |first=George S. |title=Bank of Canada: Origins and Early History/La Banque du Canada:Origines et premieres annees |date=1993 թ․ ապրիլի 15 |publisher=McGill-Queen's University Press |isbn=978-0886291839 |location=Kingston}} * {{Cite book |last=Powell |first=James |title=The Bank of Canada of James Elliot Coyne: Challenges, Confrontation, and Change |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 1 |publisher=McGill-Queen's University Press |isbn=978-0773535992 |location=Kingston}} == Արտաքին հղումներ == {{commons category}} * {{in lang|en|fr}} {{official website|www.bankofcanada.ca}} * [http://laws.justice.gc.ca/eng/B-2/index.html ''Bank of Canada Act'' [B-2&#x5D;] [[Կատեգորիա:1935 հիմնադրումներ Կանադայում]] [[Կատեգորիա:Կանադայի տնտեսություն]] m8bis1zm0st8k951146krlwwaowzixx 0 1298811 10357030 10356142 2025-06-18T00:10:41Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357030 wikitext text/x-wiki {{Կողաքարտ Ֆինանսներ}} '''Դրամավարկային բարեփոխում,''' ցանկացած շարժում կամ տեսություն, որն առաջարկում է [[փող]] մատակարարելու և տնտեսությունը ֆինանսավորելու համակարգ, որը տարբերվում է ներկա համակարգից։ == Առաջարկվող բարեփոխումներ == Դրամավարկային բարեփոխման կողմնակիցները, ի թիվս այլ առաջարկների, կարող են պաշտպանել հետևյալներից որևէ մեկը՝ * [[ոսկու ստանդարտ]]ի վերադարձ (կամ արծաթային ստանդարտ կամ [[բիմետալիզմ]])<ref>[https://mises.org/story/3108 Sound Money] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090423070618/http://mises.org/story/3108|date=23 April 2009}}, [[Lew Rockwell]]</ref><ref>[https://mises.org/story/1971 Our Money Madness], [[Lew Rockwell]]</ref><ref>[https://mises.org/rothbard/genuine.asp The Case for a Gold Dollar], [[Murray Rothbard]]</ref><ref>{{Cite book |last=Glasner |first=David |url=https://books.google.com/books?id=JUgynjw4d_4C&dq=Monetary+reformers+gold+standard&pg=PA94 |title=Free Banking and Monetary Reform |date=1989 թ․ օգոստոսի 25 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-36175-0 |language=en}}</ref> * [[կենտրոնական բանկ]]ի կողմից բանկային համակարգի աջակցության վերացում ճգնաժամի ժամանակներում և/կամ մասնավոր սեփականության բանկային համակարգին լիարժեք պահուստային բանկային ապահովման իրականացում բանկային ռեժիմերի հնարավորությունը վերացնելու համար, հնարավոր է, միացնելով կառավարության կամ կառավարության ղեկավարությամբ կենտրոնական բանկի տրամադրած և վերահսկող պետական փողերի հետ<ref>[https://www.mises.org/money.asp What has Government done to our money?], [[Murray Rothbard]]</ref><ref>[https://mises.org/story/1829 The Case for a 100% Gold Dollar], [[Murray Rothbard]]</ref><ref>[https://mises.org/journals/rae/pdf/RAE9_1_1.pdf Free Banking and the Free Bankers], [[Jörg Guido Hülsmann]], Quarterly Journal of Austrian Economics (Vol. 9, No. 1)</ref><ref>{{Cite web |title=Sovereign Money |url=https://www.sovereignmoney.eu/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190622110856/https://sovereignmoney.eu/ |archive-date=2019 թ․ հունիսի 22 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 13}}</ref> ː [[Ավստրիական դպրոց]]ում առկա է քննարկում, թե արդյոք պետք է պաշտպանել ազատ բանկային գործունեությունը կամ լիարժեք պահուստային բանկային գործունեությունը, բայց այնուամենայնիվ, Ավստրիայի դպրոցի տնտեսագետները, ինչպիսիք են Մարրեյ Ռոթբարդը, աջակցում են նաև կենտրոնական բանկերին փրկելու միջոցներ ձեռնարկելու դադարեցումը {{ref+|[[ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատ|Կոնգրեսմեն]] [[Ռոն Փոլ]]ը 2009 թվականի իր պահուստային համակարգի դադարեցման մասին «End the [[Դաշնային պահուստների համակարգ|Fed]]» գրքում քննադատում է [[Դաշնային պահուստների համակարգ|ԱՄն պահուստային համակարգը]] և հանդես է գալիս դրա չեղարկման առաջարկով.<ref name=":1">{{Cite news |date=2011 |title=What Happens If We End the Fed? |url=https://www.usnews.com/news/articles/2011/12/01/what-happens-if-we-end-the-fed |work=U.S. News}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |date=2012 թ․ հունիսի 6 |title=Ron Paul and the Fed: how we got to this point |url=https://www.minnpost.com/macro-micro-minnesota/2012/06/ron-paul-and-fed-how-we-got-point/ |access-date=2019 թ․ հունվարի 4 |website=MinnPost |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Beers |first=Brian |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 17 |title=End the Fed, Save the Dollar: Ron Paul |url=https://www.cnbc.com/2009/09/17/end-the-fed-save-the-dollar-ron-paul.html |access-date=2025 թ․ փետրվարի 7 |website=CNBC |language=en}}</ref> ː Փոլը պնդում է, որ Դաշնային պահուստային համակարգը հակասահմանադրական է, տնտեսապես վնասակար և սպառնալիք է անհատական ​​ազատությանը: Գրքի դեբյուտը «Նյու Յորք Թայմս»-ի բեսթսելլերների ցանկում վեցերորդ հորիզոնականում է եղել և պնդում է, որ Դաշնային պահուստային համակարգի քաղաքականությունը նպաստում է տնտեսական անկայունությանը՝ ստեղծելով արհեստական ​​​​բում և հետագա անկումներ<ref name=":0" /> ː|Ն}}ː * [[Կենտրոնական բանկ]]ի կողմից վերահսկվող և լիարժեք պետական սեփականություն հանդիսացող անտոկոսների [[վարկ]]ի տրամադրում: Նման անտոկոս, բայց վերադարձելի վարկերը կարող են օգտագործվել հանրային ենթակառուցվածքների և արդյունավետ մասնավոր ներդրումների համար։ Այս առաջարկը նպատակ ունի խուսափել պարտքային փողի կողմից գնաճի առաջացումից։ Նման անտոկոս, բայց վերադարձանելի վարկերը կարող էին օգտագործվել հանրային ենթակառուցվածքների և արտադրողական մասնավոր ներդրումների համար: Այս առաջարկը ձգտում է խուսափել պարտքազատ/պարտավորություններ չունեցող գումարներից (debt-free money), որոնք առաջացնում են գնաճ<ref name="books.google.com2">{{Cite book |last=Brown |first=Ellen H. |url=https://archive.org/details/Web_of_Debt-The_Shocking_Truth_about_our_Money_System |title=Web of Debt |publisher=Third Millennium Press |year=2007 |isbn=978-0-9795608-0-4 |location=Baton Rouge, Louisiana |access-date=2007 թ․ դեկտեմբերի 15}}</ref><ref>{{Cite web |title=Stephen A. Zarlenga, ''The Lost Science of Money'' AMI (2002) |url=http://www.monetary.org/lostscienceofmoney.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828003608/http://www.monetary.org/lostscienceofmoney.html |archive-date=2018 թ․ օգոստոսի 28 |access-date=2008 թ․ սեպտեմբերի 22}}</ref> ː * [[սոցիալական վարկ]]ի թողարկում՝ «պարտքից ազատ» կամ «մաքուր» գումարներ, որոնք անմիջապես տրվում են գանձապետարանից տոկոսային պարտավորությունների տեսքով՝ [[կենտրոնական բանկ]]ի կողմից նոր գումարների մատակարարման փոխարեն: Ըստ սոցիալիստ գրող Մորիս Ռեկիտի (1888-1980)` համայնքը կներկայացնի սեփական վարկը, ինչը թույլ կտա ապրանքները վաճառել ինքնարժեքից ցածր գներով<ref>{{Cite book |last=Burkitt |first=Brian |url=https://books.google.com/books?id=L-mEAgAAQBAJ&dq=Reckitt,+a+leading+social+credit&pg=PT62 |title=The Political Economy of Social Credit and Guild Socialism |last2=Hutchinson |first2=Frances |date=2006 թ․ ապրիլի 14 |publisher=Routledge |isbn=978-1-134-75582-0 |language=en}}</ref><ref name="Rowbotham 19983">{{Cite book |last=Rowbotham |first=Michael |url=https://archive.org/details/gripofdeathstudy0000rowb |title=The Grip of Death: A Study of Modern Money, Debt Slavery and Destructive Economics |publisher=Jon Carpenter Publishing |year=1998 |isbn=978-1-897766-40-8}}</ref> ː * դեմուրաժային արժույթի (''demurrage currency'') թողարկում, փողերի մի ձև, որը նախատեսված է կանխամտածված մեծ արագությամբ փողերի շրջանառություն ունենալալու համար: «Ազատ տնտեսության» (գերմ.` ''Freiwirtschaft'' ''''', Ֆրիրանտրի''''') տնտեսագետ [[Սիլվիո Գեզել]]ը տեսականորեն պնդում է, որ դեմուրաժը հնարավորությն կստեղծի խուսափել գնաճից, [[Տնտեսական անկում|անկումներից]], տոկոսադրույքների ստեղծումից և կապիտալի արհեստական դեֆիցիտից<ref name="baynham-2023">{{Cite web |last=Baynham |first=Jacob |date=2023 թ․ նոյեմբերի 14 |title=What If Money Expired? |url=https://www.noemamag.com/what-if-money-expired/ |access-date=2025 թ․ ապրիլի 26 |website=Noema Magazine |publisher=Berggruen Institute}}</ref><ref name="Gesell-NPR">{{Cite web |last=Rosalsky |first=Greg |date=2019 թ․ օգոստոսի 27 |title=The 'Strange, Unduly Neglected Prophet' |url=https://www.npr.org/sections/money/2019/08/27/754323652/the-strange-unduly-neglected-prophet |access-date=2025 թ․ ապրիլի 17 |publisher=NPR}}</ref> ː * Միջազգային դրամական բարեփոխումը՝ առաջարկելով համաշխարհային կենտրոնական բանկի ստեղծումը, որը կառավարվում է աշխարհի բոլոր անդամ երկրների հետ համատեղ: Համաշխարհային կենտրոնական բանկն, այնուհետև, թողարկում է իրական միջազգային արժույթ, որը գոյակցում է յուրաքանչյուր անդամ պետության ազգային արժույթի հետ և և կարող է փոխարկվել միմյանց՝ յուրաքանչյուր երկրի հիմնարար սկզբունքներին համապատասխանող փոխարժեքով, որը կոչվում է «ավտոմատ հավասարակշռում»։ Միջազգային արժույթը նախատեսված է միայն անդամ երկրների միջև սահմանային գործարքների համար, մինչդեռ ներքին գործարքները շարունակում են օգտագործել իրենց համապատասխան ազգային արժույթները<ref>{{Cite report |url=https://www.cambridge.org/engage/coe/article-details/63507b7be79b3fac75f0723b |title=Reforming the International Monetary System |last=Rahman |first=Abdurrahman Arum |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 21 |publisher=Economics |doi=10.33774/coe-2022-1sl9n}}</ref><ref>{{Cite book |last=Rahman |first=Abdurrahman Arum |url=https://books.google.com/books?id=MGxUEAAAQBAJ |title=Initiating a True International Currency |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=Global Currency Initiative |language=en}}</ref> ː == Բարեփոխումների ընդհանուր նպատակներ == [[Դրամավարկային քաղաքականություն|Դրամավարկային քաղաքականության]] բոլոր ասպեկտներից որոշակի թեմաներ կրկնվում են որպես բարեփոխումային թիրախներ. === Պահուստային պահանջներ === Բանկերը, որպես կանոն, վարկեր են տրամադրում հաճախորդներին՝ հաճախորդի հաշվին նոր ցպահանջ ավանդներ մուտքագրելով։ Այս պրակտիկան, որը հայտնի է որպես [[Մասնակի բանկային պահուստավորում|մասնակի պահուստային բանկային գործառնություններ]], թույլ է տալիս վարկի ընդհանուր մատակարարումը գերազանցել բանկի օրինական ''դյուրիրացնելի օրինական միջոցների'' (liquid legal reserves) պահուստները։ Այս ավելցուկի գումարն արտահայտվում է որպես «[[Պահուստի օրինական պահանջներ|պահուստային հարաբերակցություն]]» և սահմանափակվում է պետական կարգավորող մարմինների կողմից, որ այն չգերազանցի այն մակարդակը, որը նրանք համարում են բավարար՝ բանկերի կողմից իրենց վճարային պարտավորությունները կատարելու կարողությունն ապահովելու համար։ Այս համակարգի համաձայն, որը ներկայումս կիրառվում է ամբողջ աշխարհում, փողի զանգվածը տատանվում է օրինական պահուստների քանակի և բանկերի կողմից տրամադրված վարկերի ծավալի հետ կապված։ 20-րդ դարում տեղի են ունեցել ֆինանսական կարգավորման բարեփոխումների մի քանի խոշոր պատմական օրինակներ, որոնք վերաբերում են [[Մասնակի բանկային պահուստավորում|մասնակի պահուստային բանկային գործունեությանը]], որոնք իրականացվել են [[Մեծ ճգնաժամ]]ի և [[Ֆոնդային բորսայի վթար 1929 թվական|1929 թվականի ճգնաժամին]] հաջորդած բազմաթիվ [[Բանկային խուճապ|բանկային]] [[Բանկային խուճապ|խուճապային կանխիկացմանն]] ի պատասխան։ Այս բարեփոխումները ներառում էին [[Ավանդների ապահովագրություն|ավանդների ապահովագրության]] ստեղծումը (օրինակ՝ Դաշնային ավանդների ապահովագրության կորպորացիա)՝ բանկային խուճապից բխող վտանգը մեղմելու համար<ref name="mankiw3">{{Cite book |last=Mankiw |first=N. Gregory |author-link=Gregory Mankiw |url=https://archive.org/details/macroeconomics00mank_0/page/489 |title=Macroeconomics |publisher=Worth Publishers |year=2002 |isbn=0-7167-5237-9 |edition=5th |location=New York |page=[https://archive.org/details/macroeconomics00mank_0/page/489 489]}}</ref> ː Երկրները նաև ներդրել են օրենսդրական [[Պահուստի օրինական պահանջներ|պահուստային պահանջներ]], որոնք բանկերի համար սահմանում են նվազագույն պահուստային պահանջներ<ref name="mankiw4">{{Cite book |last=Mankiw |first=N. Gregory |author-link=Gregory Mankiw |url=https://archive.org/details/macroeconomics00mank_0/page/487 |title=Macroeconomics |publisher=Worth Publishers |year=2002 |isbn=0-7167-5237-9 |edition=5th |location=New York |page=[https://archive.org/details/macroeconomics00mank_0/page/487 487]}}</ref> ː Հեղինակավոր տնտեսագետները կարծում են<ref name="mankiw3" />, որ այս դրամավարկային բարեփոխումները բանկային համակարգում հանկարծակի խափանումները դարձրել են ավելի քիչ հաճախական։ Ըստ Ուոլտեր Բլոկի՝ մասնակի պահուստային բանկային համակարգը բնույթով արհեստականորեն իջեցնում է իրական [[տոկոսադրույք]]ները և հանգեցնում է բիզնես ցիկլերի, որոնք տարածվում են չափազանց կապիտալ ներդրումներով և հետագա կրճատման միջոցով<ref>{{Cite book |last=Block |first=Walter E. |url=https://books.google.com/books?id=htOaEAAAQBAJ&dq=fractional+reserve+artificially+lowers+real+interest+rates&pg=PA95 |title=Action and Choice: An Introduction to Economics |last2=Jankovic |first2=Ivan |date=2022 թ․ նոյեմբերի 7 |publisher=Springer Nature |isbn=978-981-19-3751-4 |pages=88 |language=en}}</ref><ref>[https://www.mises.org/Books/mysteryofbanking.pdf Murray Rothbard, ''The Mystery of Banking'']</ref> ː Որոշ քննադատներ, ինչպիսին է Մայքլ Ռոուբոթեմը, այս պրակտիկան համեմատում են [[Կեղծում|կեղծման]] հետ, քանի որ բանկերին տրվում է նոր վարկեր տրամադրելու օրինական իրավունք՝ այդպիսով ստեղծված գումարի համար տոկոս գանձելով։ Ռոուբոթեմը պնդում է, որ սա հարստությունը կենտրոնացնում է բանկային ոլորտում՝ ունենալով տարբեր վնասակար հետևանքներ<ref name="Rowbotham 19983"/> ː === Կենտրոնական բանկի կողմից փողի ստեղծում === Ըստ [[ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատ|ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատի]] անդամ Ռայթ Փեթմանի (1893-1976) չպետք է կառավարությունները տոկոսներ վճարեն այն գումարների օգտագործման համար, որը [[կենտրոնական բանկ]]ը ստեղծում է «ոչնչից»<ref>For an example of the public criticism of the current monetary system, see the speech of the [[Earl of Caithness]] in the British [[Միացյալ Թագավորության լորդերի պալատ|House of Lords]] on 5 March 1997 [{{Cite web |date=1997 թ․ մարտի 5 |title=The Economy - Wednesday 5 March 1997 - UK Parliament |url=https://hansard.parliament.uk/Lords/1997-03-05/debates/0d51a926-949b-4df3-bc93-caf0176c6d02/TheEconomy |access-date=2021 թ․ ապրիլի 20 |website=Hansard}}]</ref><ref>{{Cite book |last=Jeffries |first=Donald |url=https://books.google.com/books?id=n5iSDwAAQBAJ&dq=money+out+of+nothing+%22Wright+Patman%22&pg=PT203 |title=Crimes and Cover-ups in American Politics: 1776-1963 |date=2019 թ․ հունիսի 18 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-1-5107-4148-5 |language=en}}</ref> ː Այս քննադատները պնդում են, որ այս համակարգը տնտեսական գործունեությունը կախված է դարձնում մասնավոր բանկերի գործողություններից, որոնք առաջնորդվում են անձնական շահով, այլ ոչ թե որևէ հստակ սոցիալական նպատակով կամ պարտավորությամբ։ === Միջազգային կազմակերպություններ և զարգացող երկրներ === Ամերիկյան տնտեսագետ Մայքլ Հադսոնը քննադատել է գոյություն ունեցող համաշխարհային ֆինանսական հաստատություններին, ինչպիսիք են [[Համաշխարհային բանկ]]ը և [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ]]ը՝ պարտքային կախվածությունը ամրապնդելու համար<ref>{{Cite book |last=Marsden |first=Lee |url=https://www.google.com/books/edition/The_Ashgate_Research_Companion_to_Religi/6fvOCwAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=Michael+Hudson+IMF+debt+dependency&pg=PA216&printsec=frontcover |title=The Ashgate Research Companion to Religion and Conflict Resolution |date=2016 թ․ մարտի 23 |publisher=Routledge |isbn=978-1-317-04183-2 |language=en}}</ref> ː [[Երրորդ աշխարհ]]ի թույլ կառավարությունների կողմից արտաքին պարտքը սպասարկելու փորձը՝ համաշխարհային շուկաներում արժեքավոր հումքի վաճառքով, որոշների կողմից դիտվում է որպես տեղական մշակույթների համար կործանարար, տեղական համայնքների և դրանց շրջակա միջավայրի ոչնչացում<ref name="books.google.com2"/><ref name="Rowbotham 19983"/><ref>As an example of groups critical of the World Bank, see the [[Whirled Bank]] website.</ref> ː == Բարեփոխումների օգտին փաստարկներ == [[Լիարժեք պահուստային բանկային գործունեություն|Լիարժեք պահուստային բանկային համակարգին]] կամ դրամական անկախ փողին անցնելու օգտին փաստարկների շարքում են հետևյալը. * Փողը ստեղծվում է վարկ տրամադրելու ժամանակ, և այդ փողը անհետանում է վարկի մարման ժամանակ։ Կենտրոնական բանկերը չեն կարող վերահսկել [[Դրամական զանգված|փողի զանգվածը]], երբ մասնավոր բանկերը ստեղծում են վարկային փող։ Վարկային փողը կարող է փոխակերպվել պահուստային փողի տարբեր ձևերով, այնպես որ մասնավոր բանկերի կողմից ստեղծված վարկային փողի քանակի վրա գործնական սահմանափակում չկա<ref name="Werner20162">{{Cite journal |last=Werner |first=Richard A. |date=2016 |title=A Lost Century in Economics: Three Theories of Banking and the Conclusive Evidence |journal=International Review of Financial Analysis |volume=46 |issue=July |pages=361–79 |doi=10.1016/j.irfa.2015.08.014 |doi-access=free |hdl-access=free}}</ref><ref name="BenesKumhof20124">Benes, Jaromir and Michael Kumhof (2012). "The Chicago Plan Revisited". IMF Working Paper, no. 202.</ref> ː Սա մեծացնում է [[Ֆինանսական ճգնաժամ|տնտեսական ճգնաժամերի]], [[Գործազրկություն|գործազրկության]] և [[Փրկարարական ծրագիր|բանկերի փրկարարական գործողությունների]] կամ [[Բանկային խուճապ|բանկային]] [[Բանկային խուճապ|խուճապների]] ռիսկը<ref name="zarlenga20023">{{Cite book |last=Zarlenga |first=Stephen |title=The Lost Science of Money: The Mythology of Money – The Story of Power |date=2002 |publisher=American Monetary Institute |isbn=1-930748-03-5}}</ref><ref name="DiMuzioRobbins5">{{Cite book |last=Di Muzio |first=Tim |title=An Anthropology of Money: A Critical Introduction |last2=Robbins |first2=Richard H. |date=2017 |publisher=Routledge |isbn=978-1-138-64600-1}}</ref> ː * Աշխարհում շրջանառության մեջ գտնվող փողի 6%-ից պակասը մետաղադրամներ և թղթադրամներ են, մնացածը ստացվում է բանկային վարկերից՝ տոկոսներ կրելով։ Այս տոկոսը թույլ է տալիս բանկերին վարձավճարներ ստանալ միայն այն փաստից, որ փողը գոյություն ունի։ Բարեփոխիչներն արդարացի չեն համարում, որ ամբողջ հասարակությունը վարձավճար է վճարում բանկերին միայն շրջանառության մեջ գտնվող փող ունենալու համար<ref name="BenesKumhof20124"/><ref name="zarlenga20023"/><ref name="JacksonDyson3">Jackson, A. and Dyson, B. (2012). ''Modernising Money: Why our Monetary System is Broken and how it can be Fixed.'' London: Positive Money.</ref> ː * Աշխարհում պետական և մասնավոր պարտքի ընդհանուր ծավալն այժմ շրջանառության մեջ գտնվող ''լայն'' ''իմաստով փողի'' (Broad money){{ref+|Լայն իմաստվ փողը (broad money) ազգային տնտեսությունում [[փող]]ի կամ [[Դրամական զանգված|փողի զանգվածի]] չափման միավոր է, որը ներառում է ինչպես բարձր իրացվելի «փող նեղ իմաստով», այնպես էլ պակաս իրացվելի ձևեր: [[Եվրոպական կենտրոնական բանկ]]ը, [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությունը (OECD)]] և [[Անգլիայի բանկ]]ն ունեն լայն փողի իրենց տարբեր սահմանումները<ref name=ft>[http://lexicon.ft.com/Term?term=m0,-m1,-m2,-m3,-m4 Definition of M0, M1, M2, M3, M4] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180307214203/http://lexicon.ft.com/Term?term=m0,-m1,-m2,-m3,-m4 |date=2018-03-07 }}, ''[[Financial Times]]'' Lexicon</ref> ː|Ն}} ծավալից երկու-երեք անգամ ավելի է<ref>Data sources: {{Cite web |last=CIA |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070601020457/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ |archive-date=2007 թ․ հունիսի 1 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 6 |website=Central Intelligence Agency}}. {{Cite web |last=Desjardins |first=Jeff |title=All of the World's Money and Markets in One Visualization |url=http://money.visualcapitalist.com/worlds-money-markets-one-visualization-2017/ |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 6 |website=The Money Project}}</ref> ː Սա վարկային փողի կուտակված բարդ տոկոսների արդյունք է։ Այս հակասական փաստը գործնականում անհնար է դարձնում բոլոր պարտքերի մարումը։ Մաթեմատիկական հետևանքն այն է, որ ինչ-որ մեկը պետք է սնանկանա, նույնիսկ եթե ոչ մի սխալ բան չի արել։ Անարդար է թվում  որ մեկը կսնանկանա դրամական համակարգի հետևանքով, այլ ոչ թե իր սեփական անզգույշ վարքագծի պատճառով<ref name="BenesKumhof20124"/><ref name="DiMuzioRobbins5"/><ref name="HodgsonBrown2">{{Cite book |last=Brown |first=Ellen Hodgson |title=Web of Debt: The Shocking Truth about Our Money System and How We Can Break Free |date=2012 |publisher=Third Millennium Press |isbn=978-0983330851}}</ref> ː * Ոչ միայն անհատներն ու բիզնեսներն են սնանկանում այն փաստի հետևանքով, որ շրջանառության մեջ ավելի շատ պարտք կա, քան փող։ Շատ պետություններ սնանկացել են, իսկ որոշները՝ բազմիցս։ Պարտքի խնդիրը հատկապես լուրջ է այն [[զարգացող երկրներ]]ի համար, որոնք պարտք ունեն արտարժույթով։ [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ]]ը և [[Համաշխարհային բանկ]]ը խրախուսում են վարկեր տրամադրել ռեսուրսներով հարուստ զարգացող երկրներին՝ այդ երկրներում տնտեսական աճը խթանելու նպատակով, սակայն այդ վարկերը տրամադրվում են արտարժույթով, և գումարի մեծ մասն օգտագործվում է միջազգային ձեռնարկատերերին վճարելու համար՝ առանց երբևէ մուտք գործելու տեղական տնտեսություն։ Այս երկրները ստիպված են լինում վաճառել ազգային ակտիվները՝ պարտքը սպասարկելու համար<ref name="Werner20162"/><ref name="DiMuzioRobbins5"/><ref name="HodgsonBrown2"/> ː [[Եվրոպական միություն|Եվրամիության]] մի շարք երկրներ նույնպես տուժել են, երբ երկրում շրջանառվող գումարի մեծ մասը գալիս է այլ անդամ երկրների բանկերից։ Աճող, չվճարվող [[Պետական պարտք|ազգային պարտքը]] հանգեցրել է սոցիալական քաոսի և որոշ դեպքերում նույնիսկ պատերազմի<ref name="zarlenga20023"/><ref name="Eisenstein20113">{{Cite book |last=Eisenstein |first=Charles |url=https://archive.org/details/sacredeconomicsm0000eise |title=Sacred Economics: Money, Gift, and Society in the Age of Transition |date=2011 |publisher=North Atlantic Books |isbn=978-1-58394-397-7}}</ref> ː * Ստեղծված բոլոր նոր վարկային միջոցների մեծ մասը ծախսվում է առկա ակտիվների սեփականության փոփոխության վրա, այլ ոչ թե նոր ակտիվներ ստեղծելու վրա։ Այս գործընթացը բարձրացնում է ակտիվների գները, այդ թվում՝ անշարժ գույքի, գործարանների, հողի և մտավոր իրավունքների։ Սա կյանքը անհարկի թանկ է դարձնում բոլորի համար։ Այն նպաստում է անհավասարության աճին և տնտեսությունը դարձնում անկայուն՝ [[Տնտեսական պղպջակներ|ակտիվների «փուչիկների»]] ստեղծման պատճառով<ref name="DiMuzioRobbins5"/><ref name="JacksonDyson3"/><ref>Bezemer, Dirk, and Michael Hudson (2016) "Finance Is Not the Economy: Reviving the Conceptual Distinction." ''[[Journal of Economic Issues]]'', vol. 50 (3), pp. 745–768.</ref><ref name="Korten20102">{{Cite book |last=Korten |first=David C. |url=https://archive.org/details/Agenda_for_a_New_Economy_2nd_9781605093765 |title=Agenda for a New Economy: From Phantom Wealth to Real Wealth |date=2010 |publisher=Berrett-Koehler Publishers |url-access=registration}}</ref> ː * Հասարակության մեջ էքսպոնենցիալ աճող պարտքը կարող է սպասարկվել միայն այնքան ժամանակ, քանի դեռ տնտեսական աճի տեմպը գերազանցում է տոկոսադրույքը։ Սա ստեղծում է արտադրության և սպառման անընդհատ աճի հրամայական։ Սա հանգեցնում է ռեսուրսների գերսպառման և գերշահագործման<ref>Mellor, Mary (2010). ''The Future of Money: From Financial Crisis to Public Resource''. London.</ref> ː Աշխատուժ խնայող տեխնոլոգիաների ոլորտում տեխնոլոգիական առաջընթացը այնքան ազատ ժամանակ չի ալիս, որքան մենք ակնկալում էինք՝ սպառման անհրաժեշտ աճի պատճառով<ref name="DiMuzioRobbins5"/><ref name="JacksonDyson3"/><ref name="Eisenstein20113"/><ref name="Korten20102"/> ː * Չվճարվող պարտքը հանգեցնում է տանտերերի [[Սնանկություն|սնանկացմանը]] և նրանց տների [[Կատարողական վարույթ|բռնագանձմանը]]։ Սա թույլ է տալիս բանկերին փոխարինել իրենց վիրտուալ ակտիվները՝ «օդից» ստեղծված փողի տեսքով, [[անշարժ գույք]]ի տեսքով ֆիզիկական ակտիվներով<ref name="BenesKumhof20124"/><ref name="Eisenstein20113"/> ː 1968 թվականին Մինեսոտայի դատարանը որոշել է, որ այս գործելակերպը հակասահմանադրական է, քանի որ այն գործընթացը, որի միջոցով բանկը ոչնչից գումար էր ստեղծել, խարդախություն էր (տե՛ս Մոնտգոմերիի Առաջին Ազգային Բանկն ընդդեմ Դեյլիի)<ref>{{Cite web |date=2004 թ․ մայիսի 20 |title=Minnesota State Law Library - Credit River |url=http://www.lawlibrary.state.mn.us/CreditRiver/CreditRiver.html |access-date=2025 թ․ մայիսի 28 |website=www.lawlibrary.state.mn.us}}</ref>: == Բարեփոխումների դեմ փաստարկներ == Փողի վարկային տեսության կամ [[Մասնակի բանկային պահուստավորում|մասնակի պահուստային բանկային գործունեության]] վրա հիմնված փող ստեղծելու ներկայիս համակարգը պահպանելու օգտին փաստարկների շարքում են հետևյալը. * Անցումը չփորձարկված բանկային համակարգի, որը տարբերվում է այլ երկրների բանկային համակարգից, կհանգեցնի ծայրահեղ անորոշության իրավիճակի<ref name="Jordan2018">[[Thomas Jordan (economist)|Thomas Jordan]], [https://snb.ch/en/mmr/speeches/id/ref_20180116_tjn/source/ref_20180116_tjn.en.pdf "How money is created by the central bank and the banking system"], [[Swiss National Bank]], 16 January 2018</ref><ref name="Bundesrat">{{Cite book |last=Schneider-Ammann |first=Johann N. |url=https://www.admin.ch/opc/de/federal-gazette/2016/8475.pdf |title=Botschaft zur Volksinitiative "Für krisensicheres Geld: Geldschöpfung allein durch die Nationalbank! (Vollgeld-Initiative)" |last2=Thurnherr |first2=Walter |date=2016 |publisher=[[Federal Council (Switzerland)|Schweizerischer Bundesrat]]}}</ref> * Բարեփոխումը կդժվարացներ [[կենտրոնական բանկ]]ի համար գների կայունությունն ապահովող [[Դրամավարկային քաղաքականություն|դրամավարկային քաղաքականության]] իրականացումը<ref name="Bundesrat" /> * Պարտքից զերծ (free of debt) փողի ստեղծումը կդժվարացնի կենտրոնական բանկի համար հետագայում [[Դրամական զանգված|փողի զանգվածի]] կրճատումը<ref name="Bundesrat" /> ː * [[Կենտրոնական բանկ|Կենտրոնական բանկը,]] ամենայն հավանականությամբ, կենթարկվի քաղաքական ճնշումների՝ քաղաքական օրակարգում բարձր տեղ գրավող ցանկացած նպատակով ավելի շատ գումարի համար։ Նման ճնշումներին տեղի տալը կհանգեցներ [[գնաճ]]ի<ref name="Bundesrat" /> ː * Ֆինանսական ոլորտը կթուլանա, քանի որ նրա շահույթը կնվազի<ref name="Bundesrat" /> ː * Բարեփոխումը լիակատար պաշտպանություն չի ապահովի արտասահմանում [[ֆինանսական ճգնաժամ]]երից<ref name="Bundesrat" /> ː * Բարեփոխումը կհանգեցնի կենտրոնական բանկի մոտ իշխանության անառողջ կենտրոնացման։ Քննադատները կասկածում են, որ կենտրոնական բանկը կարող է ավելի լավ որոշել անհրաժեշտ դրամական զանգվածը, քան մասնավոր բանկերը<ref name="Jordan2018" /><ref name="Birchler">{{Cite book |last=Birchler |first=Urs |url=http://www.batz.ch/wp-content/uploads/2017/11/Vollgeld_Leifaden-1.pdf |title=Vollgeld-Leitfaden |date=2017 թ․ նոյեմբերի 1 |publisher=Institut für Banking und Finance, Universität Zürich |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 11}}</ref> ː * Կենտրոնական բանկը կարող է ստիպված լինել վարկ տրամադրել առևտրային բանկերին և ստանձնել ուղեկցող ռիսկը<ref name="Jordan2018" /> ː * Ինքնիշխան դրամական համակարգը կխթանի [[Ստվերային բանկային համակարգ|ստվերային բանկային գործունեության]] և վճարման այլընտրանքային միջոցների ստեղծումը<ref>{{Cite journal |last=Fontana |first=Giuseppe |last2=Sawyer |first2=Malcolm |date=2016 |title=Full Reserve Banking: More 'Cranks' than 'Brave Heretics' |url=https://academic.oup.com/cje/article/40/5/1333/1987666 |journal=Cambridge Journal of Economics |volume=40 |issue=5 |pages=1333–1350 |doi=10.1093/cje/bew016}} [http://eprints.whiterose.ac.uk/103348/ Alt URL] See also {{Cite journal |last=Dyson |first=Ben |last2=Hodgson |first2=Graham |last3=van Lerven |first3=Frank |date=2016 |title=A Response to Critiques of 'Full Reserve Banking' |journal=Cambridge Journal of Economics |volume=40 |issue=5 |pages=1351–1361 |doi=10.1093/cje/bew036}} and {{Cite journal |last=Fontana |first=Giuseppe |last2=Hodgson |first2=Graham |date=2017 |title=A Rejoinder to 'A Response to Critiques of "Full Reserve Banking" |url=http://eprints.whiterose.ac.uk/119729/3/Rejoinder%2007%20July%202017%20Clear.pdf |journal=Cambridge Journal of Economics |volume=41 |issue=6 |pages=1741–1748 |doi=10.1093/cje/bex058}}</ref> ː * Ավանդական բանկային համակարգում կենտրոնական բանկը կարգավորում է [[Տոկոսադրույք|տոկոսադրույքը,]] մինչդեռ փողի զանգվածը որոշվում է շուկայի կողմից։ Պետական դրամական համակարգում կենտրոնական բանկը վերահսկում է դրամական զանգվածը, մինչդեռ շուկան վերահսկում է տոկոսադրույքը։ Ավանդական համակարգում ներդրումների անհրաժեշտությունը որոշում է տրամադրվող վարկի չափը։ Պետական դրամական համակարգում խնայողությունների չափը որոշում են ներդրումները։ Այս ազդեցությունների փոփոխությունը կստեղծի նոր և տարբեր համակարգ՝ իր սեփական դինամիկայով և հնարավոր անկայունություններով։ Տոկոսադրույքը, ինչպես նաև [[Լիկվիդայնություն|իրացվելիությունը]] կարող են տատանվել։ Հաստատ չէ, որ շուկան կգտնի հավասարակշռություն, որտեղ իրացվելիությունը բավարար կլինի [[Տնտեսություն|իրական տնտեսության]] և լիարժեք զբաղվածության կարիքների համար<ref name="Margeirsson">{{Cite book |last=Margeirsson |first=Olafur |url=https://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10871/17436/MargeirssonO.pdf |title=Financial Instability and Foreign Direct Investment |date=2014 |publisher=Doctoral dissertation, University of Exeter |pages=251–264}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Dittmer |first=Kristofer |date=2015 |title=100 percent reserve banking: A critical review of green perspectives |journal=Ecological Economics |volume=109 |pages=9–16 |bibcode=2015EcoEc.109....9D |doi=10.1016/j.ecolecon.2014.11.006}}</ref> ː == Այլընտրանքային դրամական համակարգեր == === Կառավարության վերահսկողությունն ընդդեմ Կենտրոնական բանկի անկախության === Վարկային կազմակերպությունների ստեղծումը կարգավորելու համար որոշ երկրներ ստեղծել են [[արժութային խորհուրդ]] կամ անկախություն են շնորհել իրենց [[կենտրոնական բանկ]]ին։ [[Նոր Զելանդիայի պահուստային բանկ]]ը, [[Ավստրալիայի պահուստային բանկ]]ը, [[Դաշնային պահուստների համակարգ|Դաշնային պահուստային համակարգը]] և [[Անգլիայի բանկ]]ը օրինակներ են, երբ [[կենտրոնական բանկ]]ին հստակորեն տրված է տոկոսադրույքներ սահմանելու և դրամավարկային քաղաքականություն վարելու լիազորություններ՝ անկախ կենտրոնական կառավարության որևէ ուղղակի քաղաքական միջամտությունից կամ ուղղորդումից։ Սա կարող է հնարավորություն տալ տոկոսադրույքների սահմանմանը պակաս զգայուն լինել քաղաքական միջամտության նկատմամբ և այդպիսով նպաստել [[գնաճ]]ի (կամ արժույթի արժեզրկման) դեմ պայքարին՝ թույլ տալով [[կենտրոնական բանկ]]ին ավելի արդյունավետորեն սահմանափակել [[Դրամական զանգված|M3-]]ի աճը<ref>[https://mises.org/story/2810 Manipulating the Interest Rate: a Recipe for Disaster], by Thorsten Polliet, December 2007</ref> ː Սակայն, հաշվի առնելով, որ այս քաղաքականությունը չի լուծում մասնակի պահուստային բանկային համակարգին բնորոշ ավելի հիմնարար խնդիրները, շատերը ենթադրում են, որ միայն ավելի արմատական դրամական բարեփոխումները, ինչպիսիք են կառավարության կողմից կենտրոնական բանկերի անմիջականորեն ստանձնումը, կարող են նպաստել դրական տնտեսական կամ սոցիալական փոփոխությունների։ Չնայած [[կենտրոնական բանկ]]երը կարող են թվալ, թե վերահսկում են գնաճը՝ պարբերաբար բանկերի փրկարարական գործողությունների և այլ միջոցների միջոցով, նրանք կարող են ակամա ստիպված լինել մեծացնել [[Դրամական զանգված|փողի զանգվածը]] (և այդպիսով արժեզրկել արժույթը)՝ բանկային համակարգը սնանկացումից կամ բանկային կրախից փրկելու համար պարբերական բանկային խուճապների ժամանակ, այդպիսով [[բարոյական վտանգ]] առաջացնելով ֆինանսական համակարգում, համակարգը դարձնելով խոցելի [[Տնտեսական պղպջակներ|տնտեսական փուչիկների]] նկատմամբ<ref>[http://www.rgemonitor.com/blog/roubini/210283/ Moral Hazard Effects of Central Bank Intervention] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080324142328/http://www.rgemonitor.com/blog/roubini/210283|date=24 March 2008}}, by [[Նուրիել Ռուբինի|Nouriel Roubini]]</ref>: === Միջազգային դրամավարկային բարեփոխումներ === Տեսաբաններ, ինչպիսին է [[Ռոբերտ Մանդել]]ը (և ավելի արմատական մտածողներ, ինչպիսին է Ջեյմս Ռոբերտսոնը ), գլոբալ դրամավարկային բարեփոխումների դերը տեսնում են որպես [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված Ազգերի Կազմակերպության]] հետ մեկտեղ գլոբալ ինստիտուտների համակարգի մաս՝ գլոբալ [[էկոլոգիա]]կան կառավարում ապահովելու և [[Համաշխարհային խաղաղություն|համաշխարհային խաղաղության]] հասնելու համար, մասնավորապես՝ [[Ռոբերտ Մանդել]]ը պաշտպանում է ոսկու վերածնված օգտագործումը որպես միջազգային ֆինանսական համակարգում կայունացնող գործոն<ref>[http://www.usagold.com/gildedopinion/mundellgresham.html Uses and Abuses of Gresham's Law, by Robert Mundell]</ref><ref>[http://www.jamesrobertson.com/article/roleofmoneyandfinance.pdf The Role of Money, James Robertson]</ref> ː ''«Asia Times»'' օնլայն հարթակում Հենրի Լյուը պնդել է, որ դրամավարկային բարեփոխումը հետաուտիստական տնտեսագիտությանն{{ref+|Հետաուտիստական ​​տնտեսագիտական ​​շարժումը (ֆր.՝ autisme-économie) կամ տնտեսագիտության դասավանդման բարեփոխման համար ուսանողների շարժումը (ֆր.՝ mouvement des étudiants pour une réforme de l'enseignement de l'économie), քաղաքական շարժում է, որը քննադատում է նեոդասական տնտեսագիտությունը և պաշտպանում տնտեսագիտության մեջ բազմակարծությունը:|Ն}} անցնելու կարևոր մասն է<ref>[http://atimes.com/atimes/Global_Economy/JA30Dj03.html The Road to Hyperinflation] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120629220416/http://atimes.com/atimes/Global_Economy/JA30Dj03.html|date=29 June 2012}}, [[Henry C.K. Liu]]</ref> ː Մինչդեռ որոշ առաջատար տնտեսագետներ կողմ են դրամավարկային բարեփոխումներին՝ [[գնաճ]]ը և [[Արտարժույթի ռիսկ|արժութային ռիսկը]] նվազեցնելու և [[ֆինանսական կապիտալ]]ի բաշխման [[Տնտեսական արդյունավետություն|արդյունավետությունը]] բարձրացնելու համար, կանաչ կամ խաղաղության նպատակների համար համապարփակ բարեփոխումների գաղափարը սովորաբար պաշտպանում են նրանք, ովքեր թեմայի [[Ձախեր|ձախակողմյան]] թևում են և կապված են հակագլոբալիստական շարժման հետ։ === Ապրանքային փող === [[Նյուտ Գինգրիչ]]ը կոչ է արել ստեղծել հանձնաժողով [[Ուժեղ արժույթ|կայուն արժույթին]] կամ ակտիվներով ապահովված արժույթին վերադառնալու վերաբերյալ, որը հաճախ համարվում է [[գնաճ]]ի հակամիջոց<ref>{{Cite news |last=Isidore |first=Chris |title=Gingrich: U.S. should reconsider gold standard |url=https://money.cnn.com/2012/01/18/news/economy/gingrich_gold_standard/index.htm?iid=EL |work=CNNMoney}}</ref> ː Սա կարող է ներառել ապրանքային փողի օգտագործումը, ինչպիսիք են [[Ոսկու ստանդարտ|ոսկով]], [[Silver standard|արծաթով]] կամ [[Բիմետալիզմ|երկուսով էլ]] ապահովված փողը, ապրանքներ, որոնք, ըստ կողմնակիցների, ունեն եզակի հատկություններ<ref>{{Cite book |last=Westerfield |first=Ray Bert |url=https://books.google.com/books?id=nskZAAAAYAAJ&q=gold%20universal%20money |title=Elements of money, credit, and banking |date=1921 |publisher=Ronald Press Company |language=en}}</ref>. դրանց արտասովոր ճկունությունը, կեղծիքի նկատմամբ ուժեղ պաշտպանվածությունը, կայունության և քայքայման նկատմամբ անխոցելի լինելու բնույթը և դրանց բնույթով պայմանավորված ի սկզբանե սահմանափակ առաջարկը<ref>[https://mises.org/library/theory-money-and-credit Theory of Money and Credit], [[Ludwig von Mises]] 1953</ref><ref>{{Cite news |last=Prada |first=Luis |date=2024 թ․ օգոստոսի 21 |title=Gold Bars Are Worth $1 Million for the First Time |url=https://www.vice.com/en/article/gold-price-1-million-dollars/ |work=VICE}}</ref> ː === Սոցիալական վարկ և կառավարությունից անմիջապես պարտքերից ազատ գումարի տրամադրում === Այլ արմատական բարեփոխումների առաջարկներ նույնպես շեշտը դնում են դրամավարկային, հարկային և կապիտալ բյուջեի բարեփոխումների վրա, որոնք կառավարությանը լիազորում են տնտեսությունն ուղղորդել դեպի կայուն լուծումներ, որոնք հնարավոր չեն, եթե պետական ծախսերը կարող են ֆինանսավորվել միայն մասնավոր բանկային համակարգի կողմից ներգրավվող պետական պարտքի ավելացման միջոցով։ Մասնավորապես, մի շարք դրամավարկային բարեփոխիչներ, ինչպիսիք են Մայքլ Ռոուբոթեմը, Սթիվեն Զարլենգան և Էլեն Բրաունը, աջակցում են մասնակի պահուստային բանկային գործունեության սահմանափակմանը կամ արգելմանը (բնութագրելով այն որպես անօրինական բանկային գործելակերպ, որը նման է [[Յուրացում|յուրացման]]) և պաշտպանում են մասնակի պահուստային բանկային գործունեության փոխարինումը կառավարության կողմից թողարկված պարտքային ազատ [[Ֆիատ փողեր|ֆիատային արժույթով,]] որը թողարկվում է անմիջապես գանձապետարանից, այլ ոչ թե կիսակառավարական Դաշնային պահուստային համակարգի կողմից։ [[Ավստրիական դպրոց|Ավստրիական դպրոցի մեկնաբան]] Գարի Նորթն իր գրվածքներում կտրուկ քննադատել է այս տեսակետները<ref>[https://mises.org/books/coogan_north.pdf Gertrude Coogan's Bluff, Greenback Populism as Conservative Economics]</ref> ː Այլընտրանքորեն, որոշ դրամավարկային բարեփոխիչներ, ինչպիսիք են [[սոցիալական վարկ]]ային շարժման մասնակիցները, աջակցում են կառավարությանը պատկանող կենտրոնական բանկից վերադարձվող անտոկոս վարկի տրամադրումը՝ ենթակառուցվածքները և կայուն սոցիալական նախագծերը ֆինանսավորելու համար։ Այս սոցիալական վարկային շարժումը կարճ ժամանակով ծաղկում է ապրել 20-րդ դարի սկզբին, բայց հետո մարգինալացել է։ Կանադայում դա կարևոր քաղաքական շարժում էր, որը [[Ալբերտա]]յի ընդհանուր ընտրությունների արդյունքում՝ 1935 -1971 թվականներին կառավարել է Ալբերտայի սոցիալական վարկային կուսակցությունն ինը օրենսդիր մարմնի միջոցով և նաև բազմաթիվ տեղեր է գրավել [[List of Social Credit/Créditistes MPs|Քվեբեկում]]։ Շարժումը դադարել է 1980-ականներին։ Այս երկու խմբերն էլ (նրանք, ովքեր կողմ են մասնակի պահուստային բանկային համակարգը կառավարության կողմից թողարկված պարտքային ֆիատով փոխարինելուն, և նրանք, ովքեր կողմ են կառավարությանը պատկանող [[կենտրոնական բանկ]]ից վերադարձվող անտոկոս վարկերի տրամադրմանը) անտոկոս փողի տրամադրումը համարում են աշխատող բնակչությանը «պարտքային ստրկության» կապանքներից ազատելու և տնտեսության շրջակա միջավայրին վնասակար սպառողականությունից՝ [[գնողունակ պահանջարկ]]ից հեռու պահելու և կայուն տնտեսական քաղաքականության ու շրջակա միջավայրի համար անվտանգ բիզնես պրակտիկայի ուղղությամբ վերափոխելու միջոց։ === Կառավարության կողմից թողարկված պարտքազերծված գումարների օրինակներ === Որոշ կառավարություններ անցյալում փորձարկումներ են կատարել պարտքերից զերծ, կառավարության կողմից ստեղծված և բանկից անկախ փողի հետ։ Ամերիկյան գաղութները [[Ամերիկյան հեղափոխություն|հեղափոխությունից]] առաջ օգտագործում էին « Գաղութային դրամական սկրիպ» (Colonial Scrip) համակարգը{{ref+|ԱՄՆ-ի գաղութային և հետհեղափոխական պատմության ընթացքում ''վաղ ամերիկյան արժույթն'' (Colonial Scrip) անցել է զարգացման մի քանի փուլերով։ Ջոն Հալը Մասաչուսեթսի օրենսդիր մարմնի կողմից լիազորվել է 1652 թվականին հատել գաղութի ամենավաղ մետաղադրամները (ուռենու, կաղնու և սոճու շիլինգը)<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հունվարի 20 |title=The Hull Mint - Boston, MA |url=https://www.waymarking.com/waymarks/WMDJHN_The_Hull_Mint_Boston_MA |accessdate=2022 թ․ մայիսի 3 |website=Waymarking.com}}</ref>:|Ն}}, ինչը [[Բենջամին Ֆրանկլին]]ի գովասանքի առարկան է եղել։ Փենսիլվանիայի թղթադրամը պահպանել է իր արժեքը քառասուն տարի<ref>{{Cite book |last=Carey |first=Lewis James |url=https://books.google.com/books?id=9U9wn2cG4JoC&q=%22maintain%20its%20value%22 |title=Franklin's Economic Views |date=1928 |publisher=Doubleday, Doran & Company |language=en}}</ref> ː [[Աբրահամ Լինքոլն]]n օգտագործե է կառավարության կողմից ստեղծված անտոկոս փողը՝ Միությանն օգնելու հաղթել [[Քաղաքացիական պատերազմը ԱՄՆ-ում|Ամերիկյան քաղաքացիական պատերազմում]]։ Քանի որ դոլարները սահմանափակված չէին ոսկով, դրանք խթանել են պատերազմական ժամանակաշրջանում գյուղացիների բարգավաճումը և արդյունաբերական աճը<ref>{{Cite book |last=Arnold |first=James R. |url=https://books.google.com/books?id=lEzEEAAAQBAJ&dq=%22The+Greenbacks:+Or,+The+Money+that+Won+the+Civil+War%22&pg=PA335 |title=American Civil War: The Essential Reference Guide |last2=Wiener |first2=Roberta |date=2011 թ․ հուլիսի 19 |publisher=Bloomsbury Publishing USA |isbn=978-1-59884-906-6 |language=en}}</ref> ː === Անվճար բանկային ծառայություններ === Բրիտանացի տնտեսագետ Քևին Դաուդը կողմ է մրցակից բանկերին թույլատրել մասնավոր թղթադրամներ թողարկել՝ միաժամանակ վերացնելով կենտրոնական բանկի դերը որպես ''վերջին'' ''ատյանի վարկատու''{{ref+|Վերջին ատյանի վարկատուն (LOLR) ֆինանսական կազմակերպություն է, սովորաբար կենտրոնական բանկ, որը հանդես է գալիս որպես ֆինանսական հաստատության համար իրացվելիության մատակարար, որը չի կարողանում բավարար իրացվելիություն ստանալ [[միջբանկային վարկային շուկա]]յում, երբ այլ հնարավորությունները կամ նման աղբյուրները սպառվել են: Փաստորեն, դա կառավարության երաշխիք է [[ֆինանսական հաստատություն]]ներին իրացվելիություն տրամադրելու համար: 20-րդ դարի սկզբից ի վեր կենտրոնական բանկերի մեծ մասը եղել է վերջին ատյանի վարկատուի հնարավորությունների մատակարար, և նրանց գործառույթները սովորաբար ներառում են նաև միջազգային շուկաներում իրացվելիության ապահովումը ընդհանուր առմամբ:|Ն}}<ref>{{Cite web |title=What You Should Know about Free Banking History |url=https://www.cato.org/blog/what-you-should-know-about-free-banking-history |website=www.cato.org}}</ref> ː Նա ոսկե ստանդարտը նկարագրում է որպես «բնական ընտրություն»<ref>{{Cite web |title=Easy Money and the Decapitalization of America |url=https://www.cato.org/policy-report/january/february-2011/easy-money-decapitalization-america# |website=www.cato.org}}</ref> ː Այժմ հնարավոր է նաև [[Թվային արժույթ|թվային միջոցներով]] առևտուր անել ոսկու նման կայուն արժույթներով, և ոմանք կարծում են, որ փողի արտադրության և բաշխման ոլորտում կհայտնվի նոր ազատ շուկա, քանի որ [[Համացանց|ինտերնետը]] թույլ կտա վերականգնել ապակենտրոնացումը և մրցակցությունն այս ոլորտում՝ քայքայելով կենտրոնական կառավարության և բանկիրների [[փոխանակման միջոց]]ների նկատմամբ հին [[մենաշնորհ]]ային վերահսկողությունը<ref>[http://www.lewrockwell.com/podcast/?p=episode&name=2009-02-01_095_not_losing_your_head.mp3 ''Not Losing Your Head''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090416083310/http://lewrockwell.com/podcast/?p=episode&name=2009-02-01_095_not_losing_your_head.mp3|date=16 April 2009}}, Speech by [[Lew Rockwell]]</ref><ref>[https://www.mises.org/store/Free-Market-Monetary-System-A-P553.aspx?AFID=14 ''Free Market Money System''] by [[F.A. Hayek]]</ref> ː === Տեղական բարտեր, տեղական արժույթ === Ըստ ամերիկացի ձեռնարկատեր ակտիվիստ Փոլ Հոուքենի՝ փողի և արժույթի լայնածավալ բարեփոխումը, որը հիմնված կլինի [[Կանաչ տնտեսություն|կանաչ տնտեսագիտության]] կամ բնական կապիտալիզմի գաղափարների վրա, օգտակար կլինի<ref>{{Cite book |last=Berghoff |first=Hartmut |url=https://books.google.com/books?id=_DWXDgAAQBAJ&dq=%22Paul+Hawken+and+others+suggest%22&pg=PA14 |title=Green Capitalism?: Business and the Environment in the Twentieth Century |last2=Rome |first2=Adam |date=2017 թ․ մայիսի 2 |publisher=University of Pennsylvania Press |isbn=978-0-8122-4901-9 |language=en}}</ref> ː Դրանք ներառում են [[Ուժեղ արժույթ|մեղմ արժույթի]], [[բարտեր]]ի և տեղական ծառայությունների տնտեսության գաղափարները։ [[Տարածաշրջանային արժույթ|Տեղական արժութային]] համակարգերը կարող են գործել փոքր համայնքներում, կառավարական համակարգերից դուրս և փոխանակման համար օգտագործել հատուկ տպագիր թղթադրամներ կամ [[դրամանիշ]]ներ, որոնք կոչվում են Scrip՝ ստացական, վկայագիր գրպանի թղթադրամներ։ [[Բարտեր]]ը սա ավելի առաջ է տանում՝ ապրանքներն ու ծառայություններն ուղղակիորեն փոխանակելով։ Որպես փոխզիջում կարող են հանդես գալ տեղական բորսայական առևտրային համակարգերը (LETS)՝ համայնքային տնտեսության ֆորմալացված համակարգ, որը գրանցում է անդամների փոխադարձ վարկը կենտրոնական վայրում։ == Դեմուրաժային արժույթ == Դեմուրաժային արժույթը{{ref+|Դեմուրաժի արժույթի ստուգաբանությունը ծագում է դեմուրաժ հասկացությունից: Նավագնացության ոլորտում «դեմուրաժը» վերաբերում է վճարին, որը գանձվում է այն նավի օպերատորից, որը չի կարողանում բեռնել կամ բեռնաթափել համաձայնեցված ժամանակահատվածում: Նավը, որը բեռնաթափման համար պահանջում է ավելի երկար ժամանակ, քան նախատեսված է, ազդում է մյուս նավերի նույնը անելու ունակության վրա: Հետևաբար, նման վարքագիծը կանխելու համար կիրառվում է ֆինանսական տուգանք: Դեմուրաժի գումարը կիրառում է նույն սկզբունքը, բայց փողի նկատմամբ:|Ն}}, որը հայտնի է նաև որպես արժեզրկվող փող կամ թղթային փողի տեսքով դրոշմանիշային կտրոն, փողի տեսակ է, որը նախատեսված է [[գնողունակություն]]ը աստիճանաբար հաստատուն փոխարժեքով կորցնելու համար: Ի տարբերություն ավանդական փողի, դեմուրաժայինը նախատեսված է միայն արժեքի ժամանակավոր պահեստ լինելու համար: Դեմուրաժային փողը հիմնականում գործում է որպես [[փոխանակման միջոց]] և հաշվի միավոր:  Որոշ դեպքերում դեմուրաժային արժույթները օգտագործվել են որպես արտակարգ արժույթներ, որոնք նախատեսված են [[Եկամտի շրջանաձև հոսք|եկամտի շրջանառու հոսքը]] տնտեսությունում պահպանելու համար անկումների և պատերազմի ժամանակ՝ իրենց ավելի արագ շրջանառության արագության շնորհիվ<ref>Lietaer, Bernard A. (July 1990). "[https://web.archive.org/web/20091002101309/http://www.lawlibrary.state.mn.us/CreditRiver/CreditRiver.html A Strategy for a Convertible Currency]" (PDF). ''ICIS Forum''. '''20'''(3). International Center for Integrative Studies. Retrieved 4 May 2025.</ref><ref name=":0է">{{Cite news |last=Rosalsky |first=Greg |date=2019 թ․ օգոստոսի 27 |title=The 'Strange, Unduly Neglected Prophet' |url=https://www.npr.org/sections/money/2019/08/27/754323652/the-strange-unduly-neglected-prophet |access-date=2025 թ․ մայիսի 28 |work=NPR |language=en}}</ref> ː Դեմուրաժը երբեմն նշվում է որպես տնտեսապես շահավետ, սովորաբար լրացուցիչ արժութային համակարգերի համատեքստում: Գերմանա-արգենտինացի տնտեսագետ Սիլվիո Գեզելը պաշտպանում էր դեմուրաժ արժույթը որպես Freiwirtschaft տնտեսական համակարգի մաս: Նա դեմուրաժն անվանել է Ֆրեյգելդի «ազատ փող»: Գեզելը տեսություն է առաջ քաշել, որ Ֆրեյգելդը կբարձրացնի փողի արագությունը, կվերացնի գնաճը, կնվազեցնի գործազրկությունը, կստեղծի անտոկոս տնտեսություն և կհանգեցնի ավելի քիչ անկումների<ref name=":0" /> ː == Տես նաև == * [[Գումարը որպես պարտք]] * [[Մասնակի բանկային պահուստավորում]] * [[Լիարժեք պահուստային բանկային գործունեություն]] * [[Դաշնային պահուստային համակարգի վերաբերյալ քննադատություն]] * [[Դրամական բարեփոխումը Բրիտանիայում]] * [[Գումարը որպես պարտք]] * [[Բազային եկամուտ]] * [[Փողից ազատ շարժում]] == Նշումներ == {{ծանցանկ|group="Ն"}} == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Գրականություն == * [https://www.mises.org/Books/mysteryofbanking.pdf ''The Mystery of Banking''], [[:en:Murray Rothbard|Murray Rothbard]] * [https://mises.org/books/moneyproduction.pdf ''The Ethics of Money Production''], [[:en:Jörg Guido Hülsmann|Jörg Guido Hülsmann]] (2008), Ludwig von Mises Institute * [https://www.scribd.com/doc/39119894/100-Money-and-the-Public-Debt "100% Money and the Public Debt"], [[:en:Irving Fisher|Irving Fisher]] (public domain) == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Դրամական բարեփոխումներ]] [[Կատեգորիա:Քաղաքական տնտեսագիտություն]] 0qxwxmw9zhnu2pxvkzca9s00evkbgbz 0 1298826 10357017 10356179 2025-06-18T00:10:25Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357017 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Խելացի պայմանագիր''' ({{lang-en|Smart contract}}), [[համակարգչային ծրագիր]] կամ գործարքային արձանագրություն, որը նախատեսված է իրադարձություններն ու գործողությունները ավտոմատ կերպով կատարելու, վերահսկելու կամ փաստաթղթավորելու համար, դա արվում է համաձայն [[Պայմանագիր|պայմանագրի]] կամ համաձայնագրի պայմանների<ref name="infobus2">{{Cite book |last=Röscheisen |first=Martin |title=Digital Libraries in Computer Science: The MeDoc Approach |last2=Baldonado |first2=Michelle |last3=Chang |first3=Kevin |last4=Gravano |first4=Luis |last5=Ketchpel |first5=Steven |last6=Paepcke |first6=Andreas |date=1998 |publisher=Springer |isbn=978-3-540-64493-4 |series=Lecture Notes in Computer Science |volume=1392 |pages=213–230 |language=en |chapter=The Stanford InfoBus and its service layers: Augmenting the internet with higher-level information management protocols |doi=10.1007/bfb0052526}}</ref><ref name="conbook2">{{Cite book |last=Fries |first=Martin |title=Smart Contracts |last2=P. Paal |first2=Boris |publisher=Mohr Siebeck |year=2019 |isbn=978-3-16-156911-1 |language=de |jstor=j.ctvn96h9r}}</ref><ref name="savel2">{{Cite web |last=Savelyev |first=Alexander |date=2016 թ․ դեկտեմբերի 14 |title=Contract Law 2.0: "Smart" Contracts As the Beginning of the End of Classic Contract Law |url=https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2885241 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200324141259/https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2885241 |archive-date=2020 թ․ մարտի 24 |access-date=2020 թ․ մայիսի 24 |publisher=Social Science Research Network |language=en |ssrn=2885241}}</ref><ref name="tapscott20162">{{Cite book |last=Tapscott |first=Don |author-link=Don Tapscott |url=https://archive.org/details/blockchainrevolu0000taps |title=The Blockchain Revolution: How the Technology Behind Bitcoin is Changing Money, Business, and the World |last2=Tapscott |first2=Alex |date=2016 թ․ մայիս |publisher=Portfolio/Penguin |isbn=978-0670069972 |pages=[https://archive.org/details/blockchainrevolu0000taps/page/n95 72], 83, 101, 127}}</ref>։ Խելացի պայմանագրերի նպատակներն են՝ նվազեցնել վստահելի միջնորդների անհրաժեշտությունը, արբիտրաժային ծախսերը և խարդախությունից կորուստները, ինչպես նաև նվազեցնել չարամիտ և պատահական բացառությունները<ref>{{Cite journal |last=Szabo |first=Nick |author-link=Nick Szabo |date=1997 |title=View of Formalizing and Securing Relationships on Public Networks {{!}} First Monday |url=https://firstmonday.org/article/view/548/469 |url-status=dead |journal=First Monday |doi=10.5210/fm.v2i9.548 |s2cid=33773111 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220410235953/https://firstmonday.org/article/view/548/469 |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 10 |access-date=2020 թ․ մայիսի 24 |doi-access=free}}</ref><ref name="conbook2" />։ Խելացի պայմանագրերը սովորաբար կապված են [[Կրիպտոարժույթ|կրիպտոարժույթների]] հետ, և Ethereum-ի կողմից ներդրված խելացի պայմանագրերը ընդհանուր առմամբ համարվում են [[Ապակենտրոնացված ֆինանսներ|ապակենտրոնացված ֆինանսների]] (DeFi) և ոչ փոխանակելի տոկենների (NFT) կիրառությունների հիմնարար կառուցվածքային բլոկ<ref>{{Cite journal |last=Zhou |first=Haozhe |last2=Milani Fard |first2=Amin |last3=Makanju |first3=Adetokunbo |date=2022 թ․ մայիսի 27 |title=The State of Ethereum Smart Contracts Security: Vulnerabilities, Countermeasures, and Tool Support |journal=Journal of Cybersecurity and Privacy |language=en |volume=2 |issue=2 |pages=358–378 |doi=10.3390/jcp2020019 |issn=2624-800X |doi-access=free}}</ref>։ [[Վիտալի Բուտերին|Վիտալիկ Բուտերինի]] 2014 թվականի Ethereum-ի նախնական սպիտակ թուղթը<ref name="buterin2">{{Cite web |title=White Paper· ethereum/wiki Wiki · GitHub |url=https://github.com/ethereum/wiki/wiki/White-Paper |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140111180823/http://ethereum.org/ethereum.html |archive-date=2014 թ․ հունվարի 11 |website=[[GitHub]]}}</ref> նկարագրում է Bitcoin արձանագրությունը որպես Նիկ Սաբոյի կողմից սկզբնապես սահմանված խելացի պայմանագրերի հայեցակարգի թույլ տարբերակ և առաջարկում է ավելի ուժեղ տարբերակ՝ հիմնված Solidity լեզվի վրա, որը Turing complete-ն է։ Այդ ժամանակվանից ի վեր, տարբեր կրիպտոարժույթներ աջակցել են [[Ծրագրավորման լեզու|ծրագրավորման լեզուների]], որոնք թույլ են տալիս ավելի առաջադեմ խելացի պայմանագրեր կնքել անվստահելի կողմերի միջև<ref>{{Cite journal |last=Alharby |first=Maher |last2=van Moorsel |first2=Aad |date=2017 թ․ օգոստոսի 26 |title=Blockchain-based Smart Contracts: A Systematic Mapping Study |journal=Computer Science & Information Technology |pages=125–140 |arxiv=1710.06372 |doi=10.5121/csit.2017.71011 |isbn=9781921987700 |s2cid=725413}}</ref>։ Խելացի պայմանագիրը չպետք է շփոթել խելացի իրավական պայմանագրի հետ, որը վերաբերում է ավանդական, բնական լեզվով, իրավաբանորեն պարտավորեցնող պայմանագրին, որն ունի ընտրված պայմաններ, որոնք արտահայտված և իրականացված են մեքենայական ընթերցելի կոդով<ref name="erpl2018122">{{Cite journal |last=Cannarsa |first=Michel |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Interpretation of Contracts and Smart Contracts: Smart Interpretation or Interpretation of Smart Contracts? |url=https://kluwerlawonline.com/journalarticle/European+Review+of+Private+Law/26.6/ERPL2018054 |url-status=live |journal=European Review of Private Law |language=en |volume=26 |issue=6 |pages=773–785 |doi=10.54648/ERPL2018054 |s2cid=188017977 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200810045525/https://kluwerlawonline.com/journalarticle/European+Review+of+Private+Law/26.6/ERPL2018054 |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 10 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 20}}</ref><ref name="jit2020082">{{Cite journal |last=Drummer |first=Daniel |last2=Neumann |first2=Dirk |date=2020 թ․ օգոստոսի 5 |title=Is code law? Current legal and technical adoption issues and remedies for blockchain-enabled smart contracts |url=https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0268396220924669 |url-status=live |journal=Journal of Information Technology |language=en |volume=35 |issue=4 |pages=337–360 |doi=10.1177/0268396220924669 |issn=0268-3962 |s2cid=225409384 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210309234557/https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0268396220924669 |archive-date=2021 թ․ մարտի 9 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 20}}</ref><ref name="jit2020092">{{Cite journal |last=Filatova |first=Nataliia |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=Smart contracts from the contract law perspective: outlining new regulative strategies |url=https://academic.oup.com/ijlit/article-abstract/28/3/217/5897086 |url-status=live |journal=International Journal of Law and Information Technology |language=en |volume=28 |issue=3 |pages=217–242 |doi=10.1093/ijlit/eaaa015 |issn=0967-0769 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220118115800/https://academic.oup.com/ijlit/article-abstract/28/3/217/5897086 |archive-date=2022 թ․ հունվարի 18 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 20}}</ref>։ == Ստուգաբանություն == 1996 թվականին Նիկ Սաբոն օգտագործել է «խելացի պայմանագիր» տերմինը՝ նկատի ունենալով այն պայմանագրերը, որոնք կիրարկվում էին ֆիզիկական սեփականությամբ (օրինակ՝ սարքավորում կամ ծրագրային ապահովում)՝ օրենքով չսահմանափակվելով։ Սաբոն [[Առևտրի ավտոմատ|վաճառքի ավտոմատները]] նկարագրել է որպես այս հայեցակարգի օրինակ<ref>{{Cite web |last=Morris |first=David Z. |date=2014 թ․ հունվարի 21 |title=Bitcoin is not just digital currency. It's Napster for finance |url=http://fortune.com/2014/01/21/bitcoin-is-not-just-digital-currency-its-napster-for-finance/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141020170036/http://fortune.com/2014/01/21/bitcoin-is-not-just-digital-currency-its-napster-for-finance/ |archive-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 20 |access-date=2018 թ․ նոյեմբերի 7 |website=[[Fortune (magazine)|Fortune]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Schulpen |first=Ruben R.W.H.G. |date=2018 թ․ օգոստոսի 1 |title=Smart contracts in the Netherlands - University of Tilburg |url=http://arno.uvt.nl/show.cgi?fid=146860 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210219033925/http://arno.uvt.nl/show.cgi?fid=146860 |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 19 |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 26 |website=uvt.nl |publisher=Twente University}}</ref>։ 1998 թվականին այս տերմինն օգտագործվել է Սթենֆորդի թվային գրադարանի նախագծի մաս կազմող համակարգի իրավունքների կառավարման ծառայության շերտի՝ Սթ''ենֆորդի ինֆոբուսի'' օբյեկտները նկարագրելու համար<ref name="infobus3">{{Cite book |last=Röscheisen |first=Martin |title=Digital Libraries in Computer Science: The MeDoc Approach |last2=Baldonado |first2=Michelle |last3=Chang |first3=Kevin |last4=Gravano |first4=Luis |last5=Ketchpel |first5=Steven |last6=Paepcke |first6=Andreas |date=1998 |publisher=Springer |isbn=978-3-540-64493-4 |series=Lecture Notes in Computer Science |volume=1392 |pages=213–230 |language=en |chapter=The Stanford InfoBus and its service layers: Augmenting the internet with higher-level information management protocols |doi=10.1007/bfb0052526}}</ref>: == Խելացի պայմանագրերի իրավական կարգավիճակը == ''Խելացի պայմանագիրը'' սովորաբար չի կազմում օրինականորեն պարտավորեցնող համաձայնագիր<ref name="jcl2019122">Mik, Eliza, Smart Contracts: A Requiem (December 7, 2019). Journal of Contract Law (2019) Volume 36 Part 1 at p 72</ref>։ Առաջարկներ կան խելացի պայմանագրերը կարգավորելու համար<ref name="erpl2018123">{{Cite journal |last=Cannarsa |first=Michel |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Interpretation of Contracts and Smart Contracts: Smart Interpretation or Interpretation of Smart Contracts? |url=https://kluwerlawonline.com/journalarticle/European+Review+of+Private+Law/26.6/ERPL2018054 |url-status=live |journal=European Review of Private Law |language=en |volume=26 |issue=6 |pages=773–785 |doi=10.54648/ERPL2018054 |s2cid=188017977 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200810045525/https://kluwerlawonline.com/journalarticle/European+Review+of+Private+Law/26.6/ERPL2018054 |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 10 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 20}}</ref><ref name="jit2020083">{{Cite journal |last=Drummer |first=Daniel |last2=Neumann |first2=Dirk |date=2020 թ․ օգոստոսի 5 |title=Is code law? Current legal and technical adoption issues and remedies for blockchain-enabled smart contracts |url=https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0268396220924669 |url-status=live |journal=Journal of Information Technology |language=en |volume=35 |issue=4 |pages=337–360 |doi=10.1177/0268396220924669 |issn=0268-3962 |s2cid=225409384 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210309234557/https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0268396220924669 |archive-date=2021 թ․ մարտի 9 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 20}}</ref><ref name="jit2020093">{{Cite journal |last=Filatova |first=Nataliia |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=Smart contracts from the contract law perspective: outlining new regulative strategies |url=https://academic.oup.com/ijlit/article-abstract/28/3/217/5897086 |url-status=live |journal=International Journal of Law and Information Technology |language=en |volume=28 |issue=3 |pages=217–242 |doi=10.1093/ijlit/eaaa015 |issn=0967-0769 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220118115800/https://academic.oup.com/ijlit/article-abstract/28/3/217/5897086 |archive-date=2022 թ․ հունվարի 18 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 20}}</ref>։ Խելացի պայմանագրերը իրավական համաձայնագրեր չեն, այլ գործարքներ, որոնք ավտոմատ կերպով կատարվում են [[Համակարգչային ծրագիր|համակարգչային ծրագրի]] կամ [[Հաղորդակարգ|գործարքային արձանագրության]] միջոցով<ref name="jcl2019123">Mik, Eliza, Smart Contracts: A Requiem (December 7, 2019). Journal of Contract Law (2019) Volume 36 Part 1 at p 72</ref>, ինչպիսիք են վճարային պարտավորությունների ավտոմատացման տեխնոլոգիական միջոցները<ref>J Cieplak, S Leefatt, ‘Smart Contracts: A Smart Way To Automate Performance’ (2017) 1 Georgia L & Tech Rev 417</ref>՝ ինչպիսիք են կրիպտոարժույթների կամ այլ տոկենների փոխանցումը։ Որոշ գիտնականներ պնդում են, որ ծրագրավորման լեզուների հրամայական կամ դեկլարատիվ բնույթը կազդի խելացի պայմանագրերի իրավական վավերականության վրա<ref name="ail2018issue42">{{Cite journal |last=Governatori |first=Guido |last2=Idelberger |first2=Florian |last3=Milosevic |first3=Zoran |last4=Riveret |first4=Regis |last5=Sartor |first5=Giovanni |last6=Xu |first6=Xiwei |year=2018 |title=On legal contracts, imperative and declarative smart contracts, and blockchain systems |journal=Artificial Intelligence and Law |language=en |volume=26 |issue=4 |pages=33 |doi=10.1007/s10506-018-9223-3 |s2cid=3663005}}</ref>։ Որոշ իրավասություններում իրավաբանները ուսումնասիրել են, թե ինչպես է խելացի պայմանագրերի կոշտությունը փոխազդում ավանդական դոկտրինների հետ, ինչպիսին է պայմանագրային անկանխատեսելիությունը։ Օրինակ՝ կոլումբիական իրավաբանական գիտությունը առաջարկել է հարմարեցնել առաջացող ծանրաբեռնվածության տեսությունը (teoría de la imprevisión)՝ հաշվի առնելով խելացի պայմանագրերի հետևանքները դատական միջամտության միջոցով չեղարկելու բարձր տնտեսական և համակարգային ծախսերը՝ ընդգծելով այդ ծախսերը ներքինացնելու և թվային միջավայրերի համար նոր ընթացակարգային մեխանիզմներ մշակելու անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite journal |last=Arenas Correa |first=José David |date=2022 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Remedies to the Irreversibility of Smart Contracts in Colombian Private Law |url=https://www.sciendo.com/article/10.2478/bjes-2022-0014 |journal=TalTech Journal of European Studies |language=en |volume=12 |issue=2 |pages=113–145 |doi=10.2478/bjes-2022-0014 |issn=2674-4619 |doi-access=free}}</ref>։ Ethereum [[Բլոկչեյն|բլոկչեյնի]] 2015 թվականի թողարկումից ի վեր՝ «խելացի պայմանագիր» տերմինը կիրառվել է բլոկչեյնի վրա տեղի ունեցող ընդհանուր նշանակության հաշվարկների համար։ ԱՄՆ-ի Ստանդարտների և տեխնոլոգիաների ազգային ինստիտուտը «խելացի պայմանագիրը» նկարագրում է որպես «կոդի և տվյալների հավաքածու (երբեմն կոչվում է ֆունկցիաներ և վիճակ), որը տեղակայվում է բլոկչեյն ցանցում կրիպտոգրաֆիկորեն ստորագրված գործարքների միջոցով»<ref>D J Yaga et al., Blockchain Technology Overview, National Institute of Standards and Technology Internal/Interagency Report 8202, 2018, p 54, cited in Mik, Eliza, Smart Contracts: A Requiem (December 7, 2019). Journal of Contract Law (2019) Volume 36 Part 1 at p 71</ref>: Այս մեկնաբանության մեջ խելացի պայմանագիրը ցանկացած տեսակի համակարգչային ծրագիր է, որն օգտագործում է բլոկչեյն։ Խելացի պայմանագիրը կարող է նաև դիտարկվել որպես անվտանգ պահված ընթացակարգ, քանի որ դրա կատարումը և կոդավորված էֆեկտները (օրինակ՝ կողմերի միջև տոկենների փոխանցումը) չեն կարող մանիպուլացվել առանց բլոկչեյնը փոփոխելու։ Այս մեկնաբանության մեջ պայմանագրերի կատարումը վերահսկվում և աուդիտվում է հարթակի կողմից, այլ ոչ թե հարթակին միացող կամայական սերվերային ծրագրերի կողմից<ref>{{Cite journal |last=Vo |first=Hoang Tam |last2=Kundu |first2=Ashish |last3=Mohania |first3=Mukesh |year=2018 |title=Research Directions in Blockchain Data Management and Analytics |url=https://openproceedings.org/2018/conf/edbt/paper-227.pdf |url-status=live |journal=Advances in Database Technology - Extending Database Technology (EDBT) |publisher=OpenProceedings |volume=21 |page=446 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191002034850/https://openproceedings.org/2018/conf/edbt/paper-227.pdf |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 2 |access-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 2 |quote=Some distributed ledger technologies support an additional capability called a smart contract, which is similar to the concept of stored procedure in classical relational databases to some extent. Smart contracts allow the shared business processes within a business network to be standardised, automated and enforced via computer programs to increase the integrity of the ledger.}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Huckle |first=Steve |last2=Bhattacharya |first2=Rituparna |last3=White |first3=Martin |last4=Beloff |first4=Natalia |year=2016 |title=Internet of Things, Blockchain and Shared Economy Applications |journal=Procedia Computer Science |publisher=Elsevier B.V. |volume=98 |page=463 |doi=10.1016/j.procs.2016.09.074 |quote=Firstly, that total quantity of BTC in a transaction's inputs must cover the total number of BTC in the outputs. That rule behaves similarly to a database stored procedure, except that it is impossible to circumvent. Secondly, BTC transactions use public-private key cryptography. That makes BTC act like a database with a publicly auditable per-row permission scheme. |doi-access=free}}</ref>։ 2018 թվականին [[ԱՄՆ Սենատ|ԱՄՆ Սենատի]] զեկույցում ասվել է՝ «Չնայած խելացի պայմանագրերը կարող են նոր թվալ, այս հայեցակարգը արմատավորված է պայմանագրային հիմնական իրավունքում: Սովորաբար դատական համակարգը լուծում է պայմանագրային վեճերը և կիրառում պայմանները, բայց նաև տարածված է ունենալ մեկ այլ արբիտրաժային մեթոդ, հատկապես միջազգային գործարքների համար: Խելացի պայմանագրերի դեպքում ծրագիրը կիրառում է կոդում ներկառուցված պայմանագիրը»<ref name="usSenate2018032">[https://www.jec.senate.gov/public/_cache/files/aaac3a69-e9fb-45b6-be9f-b1fd96dd738b/chapter-9-building-a-secure-future-one-blockchain-at-a-time.pdf Chapter 9: Building a Secure Future, One blockchain at a time] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200514100431/https://www.jec.senate.gov/public/_cache/files/aaac3a69-e9fb-45b6-be9f-b1fd96dd738b/chapter-9-building-a-secure-future-one-blockchain-at-a-time.pdf|date=2020-05-14}}, [[ԱՄՆ Սենատ|US Senate]] [[Joint Economic Committee]], March 2018.</ref>։ ԱՄՆ նահանգները, որոնք ընդունել են խելացի պայմանագրերի օգտագործման վերաբերյալ օրենսդրություն, ներառում են Արիզոնան<ref>{{Cite web |title=Arizona HB2417 - 2017 - Fifty-third Legislature 1st Regular |url=https://legiscan.com/AZ/text/HB2417/id/1588180 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170428221018/https://legiscan.com/AZ/text/HB2417/id/1588180 |archive-date=2017 թ․ ապրիլի 28 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 16 |website=LegiScan}}</ref>, Այովան<ref>{{Cite web |title=Iowa House approves bills to facilitate broadband, cryptocurrency |url=https://www.thegazette.com/government-politics/iowa-house-approves-bills-to-facilitate-broadband-cryptocurrency/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210415212617/https://www.thegazette.com/government-politics/iowa-house-approves-bills-to-facilitate-broadband-cryptocurrency/ |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 15 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 15 |website=www.thegazette.com |language=en-US}}</ref>, Նևադան<ref>Hyman Gayle M, Digesti, Matthew P [https://www.nvbar.org/wp-content/uploads/NevadaLawyer_Aug2017_Blockchain-1.pdf New Nevada legislation recognizes blockchain and smart contract terminologies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180910211704/https://www.nvbar.org/wp-content/uploads/NevadaLawyer_Aug2017_Blockchain-1.pdf|date=2018-09-10}} August 2017, Nevada Lawyer</ref>, Թենեսին<ref>{{Cite web |last=Tom |first=Daniel |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 22 |title=Smart Contract Bill Tennessee |url=http://www.capitol.tn.gov/Bills/110/Bill/SB1662.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201002001659/http://www.capitol.tn.gov/Bills/110/Bill/SB1662.pdf |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 2 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 22}}</ref> և Վայոմինգը<ref>{{Cite web |last=Wyoming |first=Legislature |date=2019 թ․ փետրվարի 26 |title=Wyoming - Smart Contract |url=https://wyoleg.gov/Legislation/2019/sf0125 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190128120631/https://wyoleg.gov/Legislation/2019/sf0125 |archive-date=2019 թ․ հունվարի 28 |access-date=2020 թ․ սեպտեմբերի 26}}</ref>։ 2021 թվականի ապրիլին Մեծ Բրիտանիայի իրավասության աշխատանքային խումբը (UKJT) հրապարակել է թվային վեճերի լուծման կանոնները (թվային DR կանոնները), որոնք նախատեսված էին Մեծ Բրիտանիայում բլոկչեյնի և կրիպտոարժույթների վերաբերյալ իրավական վեճերի արագ լուծմանը նպաստելու համար<ref>{{Cite web |last=Morgan |first=Herbert Smith Freehills LLP-Charlie |last2=Parker |first2=Chris |last3=Livingston |first3=Dorothy |last4=Naish |first4=Vanessa |last5=Tevendale |first5=Craig |date=2021 թ․ ապրիլի 23 |title=Arbitration of digital disputes in smart contracts and the release of the digital dispute resolution rules from the UK jurisdiction taskforce {{!}} Lexology |url=https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=6ea7c284-0157-4f2c-b330-e2758d1bf7a0 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210425165929/https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=6ea7c284-0157-4f2c-b330-e2758d1bf7a0 |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 25 |access-date=2021 թ․ ապրիլի 25 |website=www.lexology.com |language=en}}</ref>։ == Աշխատանքներ == Նման է բլոկչեյնի վրա արժեքի փոխանցմանը, բլոկչեյնի վրա խելացի պայմանագրի տեղակայումը տեղի է ունենում դրամապանակից բլոկչեյնի համար գործարք ուղարկելով<ref name="SoloroKannaHoover2">{{Cite book |last=Soloro |first=Kevin |url=https://books.google.com/books?id=thbADwAAQBAJ |title=Hands-On Smart Contract Development With Solidity and Ethereum: From Fundamentals to Deployment |last2=Kanna |first2=Randall |last3=Hoover |first3=David |date=2019 թ․ դեկտեմբեր |publisher=O'Reilly |isbn=978-1-492-04526-7 |location=California, U.S.A. |page=73 |access-date=2020 թ․ նոյեմբերի 1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231025073010/https://books.google.com/books?id=thbADwAAQBAJ |archive-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 25 |url-status=live}}</ref>։ Գործարքը ներառում է խելացի պայմանագրի համար կազմված կոդը, ինչպես նաև հատուկ ընդունիչի հասցեն<ref name="SoloroKannaHoover2" />։ Այդ գործարքը պետք է ներառվի բլոկում, որը ավելացվում է բլոկչեյնին, որի դեպքում խելացի պայմանագրի կոդը կկատարվի՝ խելացի պայմանագրի սկզբնական վիճակը սահմանելու համար<ref name="SoloroKannaHoover2" />։ Բյուզանդական խափանումներին դիմացկուն ալգորիթմները ապակենտրոնացված եղանակով պաշտպանում են խելացի պայմանագիրը այն կեղծելու փորձերից։ Խելացի պայմանագիրը տեղակայվելուց հետո այն չի կարող թարմացվել<ref name="zilliqa2">{{Cite journal |last=Sergey |first=Ilya |last2=Nagaraj |first2=Vaivaswatha |last3=Johannsen |first3=Jacob |last4=Kumar |first4=Amrit |last5=Trunov |first5=Anton |last6=Hao |first6=Ken Chan Guan |date=2019 թ․ հոկտեմբերի 10 |title=Safer smart contract programming with Scilla |journal=Proceedings of the ACM on Programming Languages |language=en |volume=3 |issue=OOPSLA |pages=1–30 |doi=10.1145/3360611 |issn=2475-1421 |doi-access=free}}</ref>։ Բլոկչեյնի վրա գործող խելացի պայմանագրերը կարող են պահպանել կամայական վիճակ և կատարել կամայական հաշվարկներ։ Վերջնական հաճախորդները փոխազդում են խելացի պայմանագրի հետ գործարքների միջոցով։ Խելացի պայմանագրով նման գործարքները կարող են հանգեցնել այլ խելացի պայմանագրերի։ Այս գործարքները կարող են հանգեցնել վիճակի փոփոխության և մետաղադրամների մեկ խելացի պայմանագրից մյուսին կամ մեկ հաշվից մյուսին ուղարկելու<ref name="zilliqa2" />։ Խելացի պայմանագրերի իրականացման ամենատարածված բլոկչեյնը Ethereum-ն է<ref>{{Cite journal |last=Alharby |first=Maher |last2=van Moorsel |first2=Aad |date=2017 թ․ օգոստոսի 26 |title=Blockchain-based Smart Contracts: A Systematic Mapping Study |journal=Computer Science & Information Technology |pages=125–140 |arxiv=1710.06372 |doi=10.5121/csit.2017.71011 |isbn=9781921987700 |doi-access=free}}</ref>։ Ethereum-ում խելացի պայմանագրերը սովորաբար գրվում են Solidity կոչվող Turing-complete ծրագրավորման լեզվով<ref>{{Cite book |last=Wohrer |first=Maximilian |title=2018 International Workshop on Blockchain Oriented Software Engineering (IWBOSE) |last2=Zdun |first2=Uwe |date=2018 թ․ մարտի 20 |isbn=978-1-5386-5986-1 |pages=2–8 |chapter=Smart contracts: Security patterns in the ethereum ecosystem and solidity |doi=10.1109/IWBOSE.2018.8327565 |access-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 4 |chapter-url=https://ieeexplore.ieee.org/document/8327565 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201009060917/https://ieeexplore.ieee.org/document/8327565 |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 9 |url-status=live}}</ref> և կոմպիլացվում են ցածր մակարդակի բայթկոդի մեջ՝ Ethereum վիրտուալ մեքենայի կողմից կատարման համար<ref name="vuln-exploit2">{{Cite arXiv |arxiv=1902.06710 |class=cs.CR |first=Daniel |last=Perez |first2=Benjamin |last2=Livshits |title=Smart Contract Vulnerabilities: Vulnerable Does Not Imply Exploited |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 17}}</ref>: Կանգառի խնդրի և այլ անվտանգության խնդիրների պատճառով, Թյուրինգի ամբողջականությունը համարվում է ռիսկային և դիտավորյալ խուսափվում է Vyper-ի նման լեզուների կողմից<ref name="harz2">{{Cite arXiv |arxiv=1809.09805 |class=cs.CR |first=Dominik |last=Harz |first2=William |last2=Knottenbelt |title=Towards Safer Smart Contracts: A Survey of Languages and Verification Methods |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 31}}</ref><ref name="overview2">{{Cite journal |last=Tyurin |first=A.V. |last2=Tyuluandin |first2=I.V. |last3=Maltsev |first3=V.S. |last4=Kirilenko |first4=I.A. |last5=Berezun |first5=D.A. |date=2019 |title=Overview of the Languages for Safe Smart Contract Programming |journal=Proceedings of the Institute for System Programming of the RAS |volume=31 |issue=3 |pages=157–176 |doi=10.15514/ispras-2019-31(3)-13 |s2cid=203179644 |doi-access=free}}</ref>։ Թյուրինգի ամբողջականության պակաս ունեցող այլ խելացի պայմանագրերի ծրագրավորման լեզուներից են Simplicity-ն, Scilla-ն, Ivy-ն և Bitcoin Script-ը<ref name="overview2" />: Սակայն 2020 թվականին [[Կանոնավոր արտահայտություններ|կանոնավոր արտահայտություններով]] կատարված չափումները ցույց տվեցին, որ այդ ժամանակվա 53,757 Ethereum խելացի պայմանագրերից միայն 35.3%-ն էր ներառում ռեկուրսիաներ և ցիկլեր՝ կոնստրուկտներ, որոնք կապված էին կանգառի խնդրի հետ<ref name="needturing2">{{Cite book |last=Jansen |first=Marc |title=Blockchain and Applications |last2=Hdhili |first2=Farouk |last3=Gouiaa |first3=Ramy |last4=Qasem |first4=Ziyaad |date=2020 |publisher=Springer International Publishing |isbn=978-3-030-23812-4 |series=Advances in Intelligent Systems and Computing |volume=1010 |pages=19–26 |language=en |chapter=Do Smart Contract Languages Need to be Turing Complete? |doi=10.1007/978-3-030-23813-1_3}}</ref>։ Մի քանի լեզուներ են մշակված ֆորմալ ստուգումը հնարավոր դարձնելու համար՝ Bamboo, IELE, Simplicity, Michelson (կարող է ստուգվել Coq-ի միջոցով)<ref name="overview3">{{Cite journal |last=Tyurin |first=A.V. |last2=Tyuluandin |first2=I.V. |last3=Maltsev |first3=V.S. |last4=Kirilenko |first4=I.A. |last5=Berezun |first5=D.A. |date=2019 |title=Overview of the Languages for Safe Smart Contract Programming |journal=Proceedings of the Institute for System Programming of the RAS |volume=31 |issue=3 |pages=157–176 |doi=10.15514/ispras-2019-31(3)-13 |s2cid=203179644 |doi-access=free}}</ref>, Liquidity (կոմպիլյացվում է Michelson-ի համար), Scilla, DAML և Pact<ref name="harz3">{{Cite arXiv |arxiv=1809.09805 |class=cs.CR |first=Dominik |last=Harz |first2=William |last2=Knottenbelt |title=Towards Safer Smart Contracts: A Survey of Languages and Verification Methods |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 31}}</ref>։ {| class="wikitable sortable" |+Խելացի պայմանագրերը աջակցող բլոկչեյն հարթակների նշանակալի օրինակներ !Անվանում !Նկարագրություն |- |Ethereum |Իր բլոկչեյնում ներդրվում է Turing-complete լեզու, որը հանդիսանում է խելացի պայմանագրերի ակնառու շրջանակ<ref name=":12">{{Citation |last=Atzei |first=Nicola |title=6th International Conference on Principles of Security and Trust (POST) |year=2017 |access-date=2017 թ․ հունիսի 20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170710185734/http://eprint.iacr.org/2016/1007.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 10 |url-status=live |chapter=A survey of attacks on Ethereum smart contracts |chapter-url=http://eprint.iacr.org/2016/1007.pdf |publisher=European Joint Conferences on Theory and Practice of Software |last2=Bartoletti |first2=Massimo |last3=Cimoli |first3=Tiziana}}</ref>։ |- |[[Bitcoin]] |Առաջարկում է Թյուրինգի անավարտ սկրիպտային լեզու, որը թույլ է տալիս ստեղծել Bitcoin-ի վրա հատուկ խելացի պայմանագրեր, ինչպիսիք են բազմաստորագրական հաշիվները, վճարային ալիքները, էսքրոուները, ժամանակային կողպեքները, ատոմային խաչաձև առևտուրը, օրաքլները կամ բազմակողմանի վիճակախաղը՝ առանց օպերատորի<ref>{{Citation |last=Atzei |first=Nicola |title=7th International Conference on Principles of Security and Trust (POST) |year=2018 |access-date=2018 թ․ փետրվարի 22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180223050722/https://eprint.iacr.org/2018/192.pdf |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 23 |url-status=live |chapter=SoK: unraveling Bitcoin smart contracts |chapter-url=https://eprint.iacr.org/2018/192.pdf |publisher=European Joint Conferences on Theory and Practice of Software |last2=Bartoletti |first2=Massimo |last3=Cimoli |first3=Tiziana |last4=Lande |first4=Stefano |last5=Zunino |first5=Roberto}}</ref>։ |- |[[Cardano]] |Խելացի պայմանագրերի համար բլոկչեյն հարթակ |- |Solana |Խելացի պայմանագրերի համար բլոկչեյն հարթակ |- |Tron |Խելացի պայմանագրերի համար բլոկչեյն հարթակ |- |Tezos |Խելացի պայմանագրերի համար բլոկչեյն հարթակ |} Բլոկչեյնի վրա գործընթացները, որպես կանոն, դետերմինիստական են՝ բյուզանդական սխալների նկատմամբ հանդուրժողականությունն ապահովելու համար<ref name="chainrandom2">{{Cite arXiv |arxiv=1902.07986 |class=cs.GT |first=Krishnendu |last=Chatterjee |first2=Amir Kafshdar |last2=Goharshady |title=Probabilistic Smart Contracts: Secure Randomness on the Blockchain |date=2019 թ․ փետրվարի 21 |language=en}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, խելացի պայմանագրերի իրական աշխարհում կիրառումը, ինչպիսիք են [[Վիճակախաղ|վիճակախաղերը]] և [[Խաղատուն|խաղատները]], պահանջում է անվտանգ պատահականություն<ref>{{Cite web |last=Chen |first=Tai-yuan |last2=Huang |first2=Wei-ning |last3=Kuo |first3=Po-chun |last4=Chung |first4=Hao |date=2020 թ․ օգոստոսի 6 |title=Method for Generating Secure Randomness on Blockchain |url=http://www.freepatentsonline.com/y2020/0252211.html |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 28}}</ref>։ Փաստորեն, բլոկչեյն տեխնոլոգիան նվազեցնում է վիճակախաղի անցկացման ծախսերը և, հետևաբար, օգտակար է մասնակիցների համար։ Բլոկչեյնում պատահականությունը կարող է իրականացվել բլոկային հեշերի կամ ժամանակային դրոշմանիշների, օրակուլների, պարտավորության սխեմաների, RANDAO<ref>{{Cite book |last=Jia |first=Zhifeng |title=Proceedings of the 2019 2nd International Conference on Blockchain Technology and Applications |last2=Chen |first2=Rui |last3=Li |first3=Jie |date=2019 |isbn=9781450377430 |pages=20–25 |language=EN |chapter=DeLottery: A Novel Decentralized Lottery System Based on Blockchain Technology |doi=10.1145/3376044.3376049}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հուլիսի 10 |title=randao/randao |url=https://github.com/randao/randao |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200810041714/https://github.com/randao/randao |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 10 |access-date=2020 թ․ հուլիսի 10 |publisher=randao}}</ref> և Quanta-ի նման հատուկ խելացի պայմանագրերի, ինչպես նաև խառը ռազմավարության Նեշ հավասարակշռություններից ստացված հաջորդականությունների միջոցով<ref name="chainrandom2" />։ == Դիմումներ == 1998 թվականին Սաբոն առաջարկել է, որ խելացի պայմանագրային ենթակառուցվածքը կարող է իրականացվել ակտիվների ռեգիստրների կրկնօրինակմամբ և պայմանագրերի կատարմամբ՝ օգտագործելով կրիպտոգրաֆիկ հեշ շղթաներ և բյուզանդական խափանումների նկատմամբ հանդուրժողական կրկնօրինակում<ref>{{Cite web |last=Nick Szabo |year=1998 |title=Secure Property Titles with Owner Authority |url=http://szabo.best.vwh.net/securetitle.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115142013/http://szabo.best.vwh.net/securetitle.html |archive-date=2014 թ․ հունվարի 15 |access-date=2014 թ․ հունվարի 12}}</ref>: Ասկեմոսը այս մոտեցումը ներդրել է 2002 թվականին<ref>{{Cite conference |last=Jörg F. Wittenberger |year=2002 |title=Askemos a distributed settlement |url=http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download;?doi=10.1.1.11.5050&rep=rep1&type=pdf |conference=Proceedings of International Conference on Advances in Infrastructure for e-Business, e-Education, e-Science, and e-Medicine on the Internet (SSGRR), L’Aquila |archive-url=https://web.archive.org/web/20180701083246/http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download;?doi=10.1.1.11.5050&rep=rep1&type=pdf |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2017 թ․ մայիսի 25}}</ref><ref>{{Cite web |title=Proceedings of International Conference on Advances in Infrastructure for e-Business, e-Education, e-Science, and e-Medicine on the Internet |url=http://www.isl.cs.waseda.ac.jp/~sugawara/pdf/kurihara-SSGRR2002.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171026111541/http://www.isl.cs.waseda.ac.jp/~sugawara/pdf/kurihara-SSGRR2002.pdf |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 26 |access-date=2017 թ․ մայիսի 25}}</ref>՝ որպես պայմանագրային սկրիպտի լեզու օգտագործելով [[Scheme|Scheme-ը]] (հետագայում ավելացնելով SQLite-ը)<ref>{{Cite thesis |last=Martin Möbius |title=Erstellung eines Archivierungskonzepts für die Speicherung rückverfolgbarer Datenbestände im Askemos-System |access-date=2017 թ․ մայիսի 25 |publisher=Hochschule Mittweida |url=https://monami.hs-mittweida.de/frontdoor/index/index/docId/476}}</ref><ref>{{Cite web |last=Tom-Steve Watzke |year=2010 |title=Entwicklung einer Datenbankschnittstelle als Grundlage für Shop-Systeme unter dem Betriebssystem Askemos |url=https://core.ac.uk/display/33987564 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180701085258/https://core.ac.uk/display/33987564 |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2017 թ․ մայիսի 25}}</ref><ref>{{Cite web |last=RA Markus Heinker |year=2007 |title=Beweiswürdigung elektronischer Dokumente im Zivilprozess unter vergleichender Betrachtung von qualifizierten elektronischen Signaturen nach dem Signaturgesetz und dem Askemos-Verfahren |url=http://askemos.org/A0e80fdd97a7b6e7af87c5d294f39a96c |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180701083239/http://askemos.org/A0e80fdd97a7b6e7af87c5d294f39a96c |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2017 թ․ մայիսի 25}}</ref>։ Կրկնօրինակված ակտիվների գրանցման և պայմանագրերի կատարման համար Bitcoin-ը օգտագործելու առաջարկներից մեկը կոչվում է «[[գունավոր մետաղադրամներ]]»<ref>{{Cite magazine |last=Hal Hodson |date=2013 թ․ նոյեմբերի 20 |title=Bitcoin moves beyond mere money |url=https://www.newscientist.com/article/dn24620-bitcoin-moves-beyond-mere-money.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150705004911/http://www.newscientist.com/article/dn24620-bitcoin-moves-beyond-mere-money.html |archive-date=2015 թ․ հուլիսի 5 |access-date=2014 թ․ հունվարի 12 |magazine=New Scientist}}</ref>։ Տարբեր նախագծերում իրականացվում են պոտենցիալ կամայական ձևերի սեփականության կրկնօրինակված վկայականներ, ինչպես նաև պայմանագրերի կրկնօրինակված կատարում։ 2015 թվականի դրությամբ UBS-ը փորձարկում էր «խելացի պարտատոմսեր», որոնք օգտագործում են բիթքոյնի բլոկչեյնը<ref name="newsweek20150912">{{Cite news |last=Ross |first=Rory |date=2015 թ․ սեպտեմբերի 12 |title=Smart Money: Blockchains Are the Future of the Internet |url=http://europe.newsweek.com/smart-money-blockchains-are-future-internet-329278 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160710030311/http://europe.newsweek.com/smart-money-blockchains-are-future-internet-329278 |archive-date=2016 թ․ հուլիսի 10 |access-date=2016 թ․ մայիսի 27 |work=[[Newsweek]]}}</ref>, որոնցում վճարային հոսքերը կարող են ենթադրաբար լիովին ավտոմատացվել՝ ստեղծելով ինքնավճարվող գործիք<ref name="IFRasia20150611">{{Cite news |last=Wigan |first=David |date=2015 թ․ հունիսի 11 |title=Bitcoin technology will disrupt derivatives, says banker |url=http://www.ifrasia.com/bitcoin-technology-will-disrupt-derivatives-says-banker/21202956.article |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160629164342/http://www.ifrasia.com/bitcoin-technology-will-disrupt-derivatives-says-banker/21202956.article |archive-date=2016 թ․ հունիսի 29 |access-date=2016 թ․ մայիսի 27 |work=IFR Asia}}</ref>: [[Ժառանգման իրավունք|Ժառանգության]] ցանկությունները հիպոթետիկորեն կարող են իրականացվել ավտոմատ կերպով մահվան վկայականի գրանցումից հետո՝ խելացի պայմանագրերի միջոցով<ref>{{Cite web |title=How blockchain technology could change our lives |url=https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2017/581948/EPRS_IDA(2017)581948_EN.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170330113734/https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2017/581948/EPRS_IDA(2017)581948_EN.pdf |archive-date=2017 թ․ մարտի 30 |access-date=2024 թ․ մայիսի 24}}</ref><ref>{{Cite web |title=Blockchain and AI are coming to kill these 4 business verticals |url=https://www.inc.com/chris-j-snook/4-small-business-verticals-artificial-intelligence-blockchain-will-destroy-in-coming-decade.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171222224001/https://www.inc.com/chris-j-snook/4-small-business-verticals-artificial-intelligence-blockchain-will-destroy-in-coming-decade.html |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 22 |access-date=2024 թ․ մայիսի 24}}</ref>։ [[Ծննդյան վկայական|Ծննդյան վկայականները]] նույնպես կարող են աշխատել խելացի պայմանագրերի հետ միասին<ref>[https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC115049/blockchain_for_digital_government_online.pdf Blockchain for Digital Governments]</ref><ref>{{Cite web |title=Blockchain Based Framework for Document Authentication |url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-67490-8_19 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512150223/https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-67490-8_19 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 12 |access-date=2024 թ․ մայիսի 24 |doi=10.1007/978-3-030-67490-8_19}}</ref>։ ''Inc.com-''ից Քրիս Սնուկը նշել է, որ խելացի պայմանագրերը կարող են օգտագործվել նաև [[Անշարժ գույք|անշարժ գույքի]] գործարքները կարգավորելու համար և կարող են օգտագործվել սեփականության իրավունքի գրանցման ոլորտում և հանրային գրանցամատյանում<ref name="Snook 20173">{{Cite web |last=Snook |first=Chris J. |date=2017 թ․ հոկտեմբերի 31 |title=Blockchain and Artificial Intelligence Are Coming to Kill These 4 Small Business Verticals |url=https://www.inc.com/chris-j-snook/4-small-business-verticals-artificial-intelligence-blockchain-will-destroy-in-coming-decade.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171222224001/https://www.inc.com/chris-j-snook/4-small-business-verticals-artificial-intelligence-blockchain-will-destroy-in-coming-decade.html |archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 22 |access-date=2022 թ․ հունվարի 25 |website=Inc.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=The Bitfury Group and Government of Republic of Georgia Expand Blockchain Pilot |url=https://bitfury.com/content/downloads/the_bitfury_group_republic_of_georgia_expand_blockchain_pilot_2_7_16.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210526112445/https://bitfury.com/content/downloads/the_bitfury_group_republic_of_georgia_expand_blockchain_pilot_2_7_16.pdf |archive-date=2021 թ․ մայիսի 26 |access-date=2021 թ․ մայիսի 26}}</ref><ref>{{Cite web |title=A BLOCKCHAIN - Journals Gateway |url=https://www.mitpressjournals.org/doi/pdf/10.1162/inov_a_00276 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210303050326/https://www.mitpressjournals.org/doi/pdf/10.1162/inov_a_00276 |archive-date=2021 թ․ մարտի 3 |access-date=2021 թ․ մայիսի 26 |doi=10.1162/inov_a_00276}}</ref><ref>{{Cite web |title=Digital Transformation: Blockchain and Land Titles |url=https://www.oecd.org/corruption/integrity-forum/academic-papers/Georg%20Eder-%20Blockchain%20-%20Ghana_verified.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210621080621/https://www.oecd.org/corruption/integrity-forum/academic-papers/Georg%20Eder-%20Blockchain%20-%20Ghana_verified.pdf |archive-date=2021 թ․ հունիսի 21 |access-date=2021 թ․ մայիսի 26}}</ref><ref>{{Cite news |date=2017 թ․ ապրիլի 17 |title=Ukraine launches big blockchain deal with tech firm Bitfury |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-bitfury-blockchain-idUSKBN17F0N2 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230124224631/https://www.reuters.com/article/us-ukraine-bitfury-blockchain-idUSKBN17F0N2 |archive-date=2023 թ․ հունվարի 24 |work=[[Reuters]]}}</ref>։ Սեթ Օրանբուրգը և Լիա Պալագաշվիլին պնդում են, որ խելացի պայմանագրերը կարող են օգտագործվել նաև [[Աշխատանքային պայմանագիր|աշխատանքային պայմանագրերում]], մասնավորապես՝ ժամանակավոր աշխատանքային պայմանագրերում, ինչը, նրանց կարծիքով, օգուտ կբերի գործատուին<ref name="Oranburg Palagashvili 20182">{{Cite journal |last=Oranburg |first=Seth |last2=Palagashvili |first2=Liya |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 22 |title=The Gig Economy, Smart Contracts, and Disruption of Traditional Work Arrangements |url=https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3270867 |url-status=live |doi=10.2139/ssrn.3270867 |s2cid=216803648 |ssrn=3270867 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220220175727/https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3270867 |archive-date=2022 թ․ փետրվարի 20 |access-date=2022 թ․ հունվարի 25}}</ref><ref>{{Cite web |title=A blockchain-based decentralized system for proper handling of temporary employment contracts |url=https://www.researchgate.net/publication/328657407 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231015155844/https://www.researchgate.net/publication/328657407_A_Blockchain-Based_Decentralized_System_for_Proper_Handling_of_Temporary_Employment_Contracts |archive-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 15 |access-date=2024 թ․ մայիսի 24}}</ref>։ == Անվտանգության խնդիրներ == Բլոկչեյնի վրա հիմնված խելացի պայմանագրի գործարքների տվյալները տեսանելի են բլոկչեյնի բոլոր օգտատերերի համար։ Տվյալները հնարավորություն են տալիս տեսնել գործարքների կրիպտոգրաֆիկ պատկերը, սակայն սա հանգեցնում է մի իրավիճակի, երբ սխալները, այդ թվում՝ անվտանգության բացերը, տեսանելի են բոլորի համար, սակայն դրանք կարող են արագ չշտկվել<ref name="Peck201605282">{{Cite web |last=Peck |first=M. |date=2016 թ․ մայիսի 28 |title=Ethereum's $150-Million Blockchain-Powered Fund Opens Just as Researchers Call For a Halt |url=https://spectrum.ieee.org/ethereums-150-million-dollar-dao-opens-for-business-just-as-researchers-call-for-a-moratorium |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160530202345/https://spectrum.ieee.org/tech-talk/computing/networks/ethereums-150-million-dollar-dao-opens-for-business-just-as-researchers-call-for-a-moratorium |archive-date=2016 թ․ մայիսի 30 |access-date=2020 թ․ փետրվարի 2 |website=[[IEEE Spectrum]] |publisher=[[Institute of Electrical and Electronics Engineers]]}}</ref>։ Նման հարձակումը, որը դժվար է արագ շտկել՝ հաջողությամբ իրականացվել է The DAO-ի վրա 2016 թվականի հունիսին՝ կորցնելով մոտ 50 միլիոն դոլար արժողությամբ եթեր այդ ժամանակ, մինչդեռ մշակողները փորձում են գտնել մի լուծում, որը կարող է հանգեցնել կոնսենսուսի<ref name=":02">{{Cite web |last=DuPont |first=Quinn |date=2017 |title=Experiments in Algorithmic Governance: A history and ethnography of "The DAO", a failed Decentralized Autonomous Organization |url=http://iqdupont.com/assets/documents/DUPONT-2017-Preprint-Algorithmic-Governance.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170730133911/http://iqdupont.com/assets/documents/DUPONT%2D2017%2DPreprint%2DAlgorithmic%2DGovernance.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 30 |access-date=2017 թ․ հուլիսի 29}}</ref>։ DAO ծրագիրը ժամանակային ուշացում ուներ, մինչև հաքերը կարողանար հեռացնել միջոցները. Ethereum ծրագրաշարի hard fork-ը կատարվեց՝ միջոցները հարձակվողից հետ ստանալու համար, նախքան ժամկետի լրանալը<ref>{{Cite news |last=Coy |first=Peter |last2=Kharif |first2=Olga |date=2016 թ․ օգոստոսի 25 |title=This Is Your Company on Blockchain |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-08-25/this-is-your-company-on-blockchain |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160914101357/http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-08-25/this-is-your-company-on-blockchain |archive-date=2016 թ․ սեպտեմբերի 14 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 5 |work=Bloomberg Businessweek}}</ref>։ Այլ բարձր մակարդակի հարձակումներից են Parity բազմաստորագրական դրամապանակների հարձակումները և ամբողջ թվերի underflow/overflow հարձակումը (2018), որոնց ընդհանուր արժեքը գերազանցել է 184 միլիոն դոլարը<ref>{{Cite arXiv |arxiv=1908.08605 |class=cs.CR |first=Purathani |last=Praitheeshan |first2=Lei |last2=Pan |title=Security Analysis Methods on Ethereum Smart Contract Vulnerabilities: A Survey |date=2019}}</ref>։ Ethereum-ի խելացի պայմանագրերի հետ կապված խնդիրները, մասնավորապես, ներառում են պայմանագրային լեզվի երկիմաստություններն ու հեշտ, բայց անապահով կառուցվածքները՝ կայունությունը, կոմպիլյատորի սխալները, Ethereum վիրտուալ մեքենայի սխալները, բլոկչեյն ցանցի վրա հարձակումները, սխալների անփոփոխությունը և այն, որ չկա կենտրոնական աղբյուր, որը փաստաթղթավորում է հայտնի խոցելիությունները, հարձակումները և խնդրահարույց կառուցվածքները<ref name=":13">{{Citation |last=Atzei |first=Nicola |title=6th International Conference on Principles of Security and Trust (POST) |year=2017 |access-date=2017 թ․ հունիսի 20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170710185734/http://eprint.iacr.org/2016/1007.pdf |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 10 |url-status=live |chapter=A survey of attacks on Ethereum smart contracts |chapter-url=http://eprint.iacr.org/2016/1007.pdf |publisher=European Joint Conferences on Theory and Practice of Software |last2=Bartoletti |first2=Massimo |last3=Cimoli |first3=Tiziana}}</ref>։ == Խելացի իրավական պայմանագրերի տարբերություն == Խելացի իրավական պայմանագրերը տարբերվում են խելացի պայմանագրերից։ Ինչպես նշվել է վերևում, խելացի պայմանագիրը պարտադիր չէ, որ իրավաբանորեն կիրառելի լինի որպես պայմանագիր։ Մյուս կողմից, խելացի իրավական պայմանագիրն ունի իրավաբանորեն կիրառելի պայմանագրի բոլոր տարրերը այն իրավասության մեջ, որտեղ այն կարող է կիրառվել, և այն կարող է կիրառվել դատարանի կամ տրիբունալի կողմից։ Հետևաբար, չնայած յուրաքանչյուր խելացի իրավական պայմանագիր կպարունակի խելացի պայմանագրի որոշ տարրեր, ոչ բոլոր խելացի պայմանագրերը կլինեն խելացի իրավական պայմանագիր<ref>[https://www.isda.org/a/6EKDE/smart-contracts-and-distributed-ledger-a-legal-perspective.pdf Whitepaper: Smart Contracts and Distributed Ledger – A Legal Perspective] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180424075431/https://www.isda.org/a/6EKDE/smart-contracts-and-distributed-ledger-a-legal-perspective.pdf|date=2018-04-24}}, 5.</ref>։ Իրավաբանական ոլորտում խելացի իրավական պայմանագրի պաշտոնական սահմանում չկա<ref>[https://www.isda.org/a/6EKDE/smart-contracts-and-distributed-ledger-a-legal-perspective.pdf Whitepaper: Smart Contracts and Distributed Ledger – A Legal Perspective] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180424075431/https://www.isda.org/a/6EKDE/smart-contracts-and-distributed-ledger-a-legal-perspective.pdf|date=2018-04-24}}, 3.</ref>։ Ռիկարդյան պայմանագիրը խելացի իրավական պայմանագրի տեսակ է։ == Տես նաև == * [[Փոխատվություն]] == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} [[Կատեգորիա:Բանացանց]] [[Կատեգորիա:Գաղտնագրություն]] [[Կատեգորիա:Ինֆորմատիկա]] [[Կատեգորիա:Իրավունք]] [[Կատեգորիա:Կիրառական մաթեմատիկա]] [[Կատեգորիա:Կրիպտոարժույթներ]] [[Կատեգորիա:Հեռահաղորդակցություն]] [[Կատեգորիա:Պայմանագրեր]] [[Կատեգորիա:Տեղեկատվական անվտանգություն]] [[Կատեգորիա:Տեղեկատվական իրավունք]] [[Կատեգորիա:Տեղեկատվական հասարակություն]] [[Կատեգորիա:Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ]] [[Կատեգորիա:Տնտեսագիտություն]] [[Կատեգորիա:Քաղաքացիաիրավական պայմանագրեր]] gjarnt8uagll0kl1xq0zz249797zg5j 0 1298855 10356932 10356539 2025-06-18T00:05:43Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356932 wikitext text/x-wiki '''Եվրոպական դրամավարկային համաձայնագիր''' (ԵՄՀ), տնտեսական համաձայնագիր, որը ստորագրվել է 17 եվրոպական երկրների կողմից Փարիզում 1955 թվականի օգոստոսի 5-ին<ref name=":0">{{Cite web |title=The European Payments Union - Historical events in the European integration process (1945–2014) - CVCE Website |url=https://www.cvce.eu/en/collections/unit-content/-/unit/02bb76df-d066-4c08-a58a-d4686a3e68ff/ab473e40-d7d8-419b-b507-ac6d7a7ffe76 |access-date=2020 թ․ մայիսի 25 |website=www.cvce.eu}}</ref>։ Այն փոխարինել է Եվրոպական վճարային միությանը, որը դադարլ է գոյություն ունենալ 1958 թվականին<ref name=":1">{{Cite journal |last=Ingram |first=J |date=1973 |title=The case for European Monetary Integration |url=https://ies.princeton.edu/pdf/E98.pdf |volume=98 |pages=1–27 |via=Princeton University}}</ref>։ ԵԴՀ-ն կառավարվում է [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] (OECD) կողմից<ref>{{Cite web |last=The Columbia Electronic Encyclopedia |date=2012 |title=European Monetary Agreement |url=https://www.infoplease.com/encyclopedia/social-science/government/intl-orgs/european-monetary-agreement |access-date=2020 թ․ մայիսի 28 |website=www.infoplease.com |language=en}}</ref>։ Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությունը սա արել է՝ 17 անդամ երկրների փոխարժեքների համակարգման միջոցով տնտեսական ինտեգրման հասնելու համար<ref name=":2">{{Cite journal |last=Jones |first=Dallas |date=1957 |title=The European Monetary Agreement, the European Payments Union, and Convertibility |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-finance_1957-09_12_3/page/n25 |journal=The Journal of Finance |language=en |volume=12 |issue=3 |pages=333–347 |doi=10.1111/j.1540-6261.1957.tb04142.x}}</ref>։ Սա թույլ է տվել երկրներին անմիջապես փոխարկել իրենց արժույթները և ինտեգրել իրենց [[Վճարային հաշվեկշիռ|վճարային]] հաշվեկշիռները, ինչը խթանել է ազատ առևտուրը<ref name=":3">{{Cite web |date=1959 |title=European Monetary Agreement: guide to the new convertible currencies how scheme works |url=https://www.scmp.com/ |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ|Արժույթի միջազգային հիմնադրամի]] կողմից առաջարկվող առաջադեմ հնարավորությունների շնորհիվ, ԵՀՄ-ն դադարեցվել է 1972 թվականին<ref name=":4">{{Cite web |date=2013 |title=European Monetary Agreement Organisation |url=https://archives.eui.eu/en/isaar/50 |access-date=2020 թ․ մայիսի 26 |website=archives.eui.eu}}</ref>։ [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն|Եվրոպական տնտեսական համայնքը]] վերահսկել է Եվրոպական տնտեսական ասոցիացիան՝ նպատակ ունենալով հասնել Եվրոպայում տնտեսական ինտեգրման ավելի բարձր մակարդակի<ref name=":1" />։ Եվրոպական տնտեսական համայնքն այդ ժամանակ իրավահաջորդն էր, սակայն այն զարգացել է և այժմ կոչվում է [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միություն]]<ref name=":5">{{Citation |last=Dinan |first=Desmond |title=Europe Recast |date=2014 |pages=305–351 |chapter=The Limits of European Union |publisher=Macmillan Education UK |doi=10.1007/978-1-137-43645-0_10 |isbn=978-1-137-43644-3}}</ref>։ == Պատմություն == [[Պատկեր:Second_world_war_europe_1941-1942_map_en.png|մինի|Եվրոպան Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին՝ 1941-1942 թվականներ։]] Եվրոպական դրամավարկային համաձայնագրից առաջ գործող համաձայնագիրն եղել է Եվրոպական վճարային միությունը<ref name=":02">{{Cite web |title=The European Payments Union - Historical events in the European integration process (1945–2014) - CVCE Website |url=https://www.cvce.eu/en/collections/unit-content/-/unit/02bb76df-d066-4c08-a58a-d4686a3e68ff/ab473e40-d7d8-419b-b507-ac6d7a7ffe76 |access-date=2020 թ․ մայիսի 25 |website=www.cvce.eu}}</ref>։ Սա եղել է երկկողմանի բնույթի կազմակերպություն, որը հնարավորություն է տվել եվրոպական երկրների միջև առևտուր իրականացնել ավտոմատ վարկային համակարգի միջոցով<ref name=":6">{{Cite news |date=1971 |title=European monetary agreement comes under U.S. reappraisal: U.S. reappraises a monetary pact |url=https://www.nytimes.com/ |work=New York Times}}</ref>։ Եվրոպական վճարային միության շրջանակներում վարկային համակարգը ներդրվել է երկրների միջև փոխանցումներն ու վարկի ճանաչումը ավտոմատ դարձնելու համար<ref name=":22">{{Cite journal |last=Jones |first=Dallas |date=1957 |title=The European Monetary Agreement, the European Payments Union, and Convertibility |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-finance_1957-09_12_3/page/n25 |journal=The Journal of Finance |language=en |volume=12 |issue=3 |pages=333–347 |doi=10.1111/j.1540-6261.1957.tb04142.x}}</ref> : Եվրոպական վճարային միության այս առանձնահատկությունների հետ մեկտեղ դեռևս գոյություն ուներ առևտրային խտրականություն, և սա հանգեցրել է ներեվրոպական առևտրի լճացման աճի<ref name=":7">{{Cite book |last=Coffey |first=P |title=European Monetary Integration |last2=Presley |first2=J.R |publisher=Macmillan |year=1971 |pages=1–22}}</ref>: Դրանից հետո ներդրվել է ԵՄՀ-ն՝ անդամ պետությունների առևտրի և տնտեսական աճը խթանելու համար<ref name=":15">{{Cite book |last=Da Costa Cabral, Nazaré, Herausgeber. Gonçalves, José Renato, Herausgeber. Cunha Rodrigues, Nuno, Herausgeber. |url=https://archive.org/details/eurocrisisperspe0043unse |title=The Euro and the Crisis : Perspectives for the Eurozone as a Monetary and Budgetary Union |date=2016 թ․ նոյեմբերի 30 |publisher=Springer |isbn=978-3-319-45710-9 |oclc=967786653}}</ref>։ Սա արվել է Եվրոպայի առանձին տնտեսությունները վերականգնելու համար, որպեսզի եվրոպական ընդհանուր տնտեսությունը կարողանա վերականգնվել նախորդ համաձայնագրերի և կազմակերպությունների կողմից ստեղծված այս իրավիճակից<ref name=":10">{{Cite book |last=Ungerer, Horst. |url=https://archive.org/details/concisehistoryof0000unge |title=A concise history of European monetary integration : from EPU to EMU |date=1997 |publisher=Quorum Books |isbn=0-89930-981-X |oclc=36051244}}</ref> : Եվրոպական վճարային միության համեմատությամբ ԵՀՄ-ում նկատված տարբերություններից մեկը յուրաքանչյուր երկրի կողմից ամսական վճարումների համար սահմանված անհատական [[Փոխարժեք|փոխարժեքների]] ավելի մեծ համակարգումն էր<ref name=":22" />։ Սա տեղի ունեցավ բոլոր երկրները ընդգրկող միասնական փոխարժեքի օգտագործման փոխարեն<ref name=":32">{{Cite web |date=1959 |title=European Monetary Agreement: guide to the new convertible currencies how scheme works |url=https://www.scmp.com/ |website=South China Morning Post}}</ref>։ Բացի այդ, Եվրոպական վճարային միությունը եղել է բազմակողմ համակարգ էր և թույլ էր տալիս երկրների միջև կարճաժամկետ վարկավորման ավելի փոքր ծավալի, որը կարճաժամկետ փոխառության ձև էր, վերցվել՝ համեմատած Եվրոպական վճարային միության հետ<ref name=":32" /><ref name=":10" />։ Վարկի տրամադրումը, ինչպես նաև ԵՀՄ-ի կողմից պարտադրված բազմակողմանի հաշվարկները ավտոմատ կամ պարտադիր չէին, ինչը նորություն էր նախորդ կազմակերպությունների համեմատ<ref name=":02" />։ Այս փոփոխությունները կատարվել են արժույթի փոխարկելիության և ԵՀՄ-ի գերակա նպատակին հասնելու համար<ref name=":10" />։ Որպես Եվրոպական վճարային միության շարունակություն, ԵՀՄ-ն նույնպես ունեցել է կառավարման խորհուրդ, որը պարբերաբար հետևել է անդամ երկրների զարգացումներին։ Սա մասնավորապես արվել է նրանց փոխարժեքի քաղաքականության և վճարային հաշվեկշռի վերաբերյալ անհատական խորհրդակցությունների միջոցով<ref name=":8">{{Cite journal |last=Ungerer |first=Horst |date=1995 |title=Political Aspects of European Monetary Integration After World War II |url=http://aei.pitt.edu/7026/1/ungerer_horst.pdf |volume=13}}</ref>։ Եվրոպական վճարային միության ազդեցությունից հետո Եվրոպայում առևտրային դեֆիցիտը վերականգնվել է, և անդամ երկրների ներսում ընդհանուր առևտուրն աճել է։ Արդյունքում, երկրները նաև ավելի մեծ ֆինանսական կայունություն ունեցան<ref name=":62">{{Cite news |date=1971 |title=European monetary agreement comes under U.S. reappraisal: U.S. reappraises a monetary pact |url=https://www.nytimes.com/ |work=New York Times}}</ref>։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] պատճառով արժույթի փոխարկելիությունը անմիջապես հնարավոր չէր երկրների մեծ մասի համար, քանի որ համաշխարհային տնտեսությունում զգալի անհավասարակշռություն կար<ref name=":72">{{Cite book |last=Coffey |first=P |title=European Monetary Integration |last2=Presley |first2=J.R |publisher=Macmillan |year=1971 |pages=1–22}}</ref>։ Այս անհավասարակշռությունը հիմնականում ստեղծվել է պատերազմից հետո Եվրոպայի [[Ընթացիկ հաշիվ|ընթացիկ հաշվի]] դեֆիցիտի պատճառով<ref name=":52">{{Citation |last=Dinan |first=Desmond |title=Europe Recast |date=2014 |pages=305–351 |chapter=The Limits of European Union |publisher=Macmillan Education UK |doi=10.1007/978-1-137-43645-0_10 |isbn=978-1-137-43644-3}}</ref>։ Սա նշանակում էր, որ արժույթի փոխարկելիության նվաճումը պետք է դանդաղորեն իրականացվեր երկարաժամկետ հեռանկարում, քանի որ Եվրոպայի վճարային հաշվեկշռի վրա ազդում էր [[Առևտրի հաշվեկշիռ|առևտրային դեֆիցիտը]]<ref name=":23">{{Cite journal |last=Jones |first=Dallas |date=1957 |title=The European Monetary Agreement, the European Payments Union, and Convertibility |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-finance_1957-09_12_3/page/n25 |journal=The Journal of Finance |language=en |volume=12 |issue=3 |pages=333–347 |doi=10.1111/j.1540-6261.1957.tb04142.x}}</ref>։ Արժույթի փոխարկելիությունը վերջնականապես ապահովվեց ԵՀՄ-ի միջոցով<ref name=":12">{{Cite journal |last=Ingram |first=J |date=1973 |title=The case for European Monetary Integration |url=https://ies.princeton.edu/pdf/E98.pdf |volume=98 |pages=1–27 |via=Princeton University}}</ref>։ Մինչև ԵՀՄ-ն, երկրները վախենում էին, որ կկորցնեն ֆինանսական պահուստները, եթե ներդրվի արժույթի փոխարկելիություն, և այդպիսով սա դարձավ եվրոպական բազմակողմ փոխարկելիության շուրջ բանավեճի մի մասը<ref name=":72" />։ Ֆինանսական պահուստների կորստի հավանականություն կար, քանի որ դրանք օգտագործվում են փոխարժեքի վրա ազդելու համար, ինչը անհրաժեշտ չէր լինի արժույթի փոխարկելիության ներդրման դեպքում<ref name=":33">{{Cite web |date=1959 |title=European Monetary Agreement: guide to the new convertible currencies how scheme works |url=https://www.scmp.com/ |website=South China Morning Post}}</ref>: == Նպատակ == Եվրոպական դրամավարկային համաձայնագրի իրականացման միջոցով սահմանվել էին տարբեր նպատակներ, սակայն կար մեկ հիմնական նպատակ։ ԵՀՄ-ի նպատակն էր կրճատել կարճաժամկետ վարկը, որը վարկերի մի ձև էր, որը անդամ երկրների միջև ստացվում էր միմյանցից<ref name=":34">{{Cite web |date=1959 |title=European Monetary Agreement: guide to the new convertible currencies how scheme works |url=https://www.scmp.com/ |website=South China Morning Post}}</ref>։ Հույս կար, որ դա կհասնի Եվրոպական վճարային միությունից ԵՀՄ անցնելիս կատարված փոփոխությունների միջոցով։ Եվրոպական տնտեսական ինտեգրման ծրագիրը կարճաժամկետ փուլ էր՝ որպես Եվրոպայի տնտեսական ինտեգրման երկարաժամկետ ծրագրի մաս։<ref name=":9">{{Cite book |last=James |first=Harold |url=https://archive.org/details/makingeuropeanmo0000jame |title=Making the European Monetary Union |last2=Draghi |first2=Mario |last3=Caruana |first3=Jaime |date=2012 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-06683-0 |jstor=j.ctt2jbx5b}}</ref> Այն հաջորդեց նախորդ համաձայնագրերին, որոնք բոլորն էլ ստեղծվել էին եվրոպական տնտեսության աճն ու զարգացումը խթանելու համար։ Սա մասնավորապես իրականացվեց առևտրի ազատականացման և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի հետևանքներից հետո արտադրության աճի միջոցով<ref name=":73">{{Cite book |last=Coffey |first=P |title=European Monetary Integration |last2=Presley |first2=J.R |publisher=Macmillan |year=1971 |pages=1–22}}</ref>։ Հույս կար, որ [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] անդամ երկրների միջև կարող է պահպանվել առևտրի ազատականացման բարձր մակարդակ, նույնիսկ եթե նրանք դեռևս չունեին փոխարկելի արժույթներ<ref name=":102">{{Cite book |last=Ungerer, Horst. |url=https://archive.org/details/concisehistoryof0000unge |title=A concise history of European monetary integration : from EPU to EMU |date=1997 |publisher=Quorum Books |isbn=0-89930-981-X |oclc=36051244}}</ref>։ ԵՀՄ-ի ներդրման միջոցով նախատեսվել է, որ այս համաձայնագիրը, ի վերջո, կօգներ Եվրոպային շարժվել դեպի ընդհանուր [[արժութային միություն|դրամական միություն]]<ref name=":13">{{Cite journal |last=Ingram |first=J |date=1973 |title=The case for European Monetary Integration |url=https://ies.princeton.edu/pdf/E98.pdf |volume=98 |pages=1–27 |via=Princeton University}}</ref>։ Եվրոպական վճարային միությունը ) մի շրջանակ էր, որը նախատեսված էր Եվրոպական վճարային միության աշխատանքը հետագա առաջ մղելու համար, որը պատասխանատու էր երկրների միջև ապրանքների և ծառայությունների փոխանակման համագործակցության համար<ref name=":42">{{Cite web |date=2013 |title=European Monetary Agreement Organisation |url=https://archives.eui.eu/en/isaar/50 |access-date=2020 թ․ մայիսի 26 |website=archives.eui.eu}}</ref>։ Այս կերպ ԵՀՄ-ն հույս ուներ օգնել Եվրոպական տնտեսական համայնքին։ Այն հույս ուներ դա անել՝ հասնելով ֆիքսված փոխարժեքի համակարգի, հետևողական տնտեսական քաղաքականության և միության, որտեղ արտադրության գործոնները, ինչպիսիք են կապիտալը և մասնավորապես աշխատուժը, ազատորեն կարող էին տեղաշարժվել<ref name=":13" />։ == Տնտեսական և քաղաքական դրդապատճառների համեմատություն == [[Տնտեսական ինտեգրացիա|Տնտեսական ինտեգրման]] ճանապարհը, որի մի փոքր մասն էր կազմում Եվրոպական դրամավարկային համաձայնագիրը, սկսվեց մի շարք քաղաքական դրդապատճառների և պատմական տեսակետների պատճառով<ref name=":11">{{Cite journal |last=Brou |first=Daniel |last2=Ruta |first2=Michele |date=2011 թ․ օգոստոսի 24 |title=Economic Integration, Political Integration or Both? |journal=Journal of the European Economic Association |volume=9 |issue=6 |pages=1143–1167 |doi=10.1111/j.1542-4774.2011.01037.x |issn=1542-4766}}</ref>։ Ինչպես ԵՀՄ-ից առաջ, այնպես էլ դրա ընթացքում իրականացված որոշումների և քաղաքականության հետ կապված քննարկումներ ծավալվեցին այն մասին, թե արդյոք դրանք ոգեշնչված էին քաղաքական, թե տնտեսական նպատակներով<ref name=":152">{{Cite book |last=Da Costa Cabral, Nazaré, Herausgeber. Gonçalves, José Renato, Herausgeber. Cunha Rodrigues, Nuno, Herausgeber. |url=https://archive.org/details/eurocrisisperspe0043unse |title=The Euro and the Crisis : Perspectives for the Eurozone as a Monetary and Budgetary Union |date=2016 թ․ նոյեմբերի 30 |publisher=Springer |isbn=978-3-319-45710-9 |oclc=967786653}}</ref>։ Համընդհանուր ինստիտուցիոնալ շրջանակի գաղափարը պահանջում էր ինչպես առանձին տնտեսական քաղաքականությունների, այնպես էլ անդամ կառավարությունների քաղաքական քաղաքականության համագործակցություն<ref name=":82">{{Cite journal |last=Ungerer |first=Horst |date=1995 |title=Political Aspects of European Monetary Integration After World War II |url=http://aei.pitt.edu/7026/1/ungerer_horst.pdf |volume=13}}</ref>։ Սա նշանակել է, որ եվրոպական երկրների միջև քաղաքական մրցակցությունը նվազեց՝ փոխադարձ տնտեսական համագործակցության հասնելու համար, ինչը նաև հանգեցրեց քաղաքական ինտեգրման աճի<ref name=":103">{{Cite book |last=Ungerer, Horst. |url=https://archive.org/details/concisehistoryof0000unge |title=A concise history of European monetary integration : from EPU to EMU |date=1997 |publisher=Quorum Books |isbn=0-89930-981-X |oclc=36051244}}</ref><ref name=":11" />։ ԵՀՄ-ի կողմից ձևավորված ինտեգրման աճը նաև հանգեցրել է անդամ կառավարությունների և նրանց ազգերի ազգային ինքնավարության և ինքնիշխանության կորստին<ref name=":83">{{Cite journal |last=Ungerer |first=Horst |date=1995 |title=Political Aspects of European Monetary Integration After World War II |url=http://aei.pitt.edu/7026/1/ungerer_horst.pdf |volume=13}}</ref>։ ԵՀՄ-ի կազմում գտնվող առանձին կառավարությունները պարտավոր են եղել հրաժարվել որոշակի քաղաքականությունների, մասնավորապես՝ հարկաբյուջետային և դրամավարկային քաղաքականության ինքնուրույն կիրառումից<ref name=":112">{{Cite journal |last=Brou |first=Daniel |last2=Ruta |first2=Michele |date=2011 թ․ օգոստոսի 24 |title=Economic Integration, Political Integration or Both? |journal=Journal of the European Economic Association |volume=9 |issue=6 |pages=1143–1167 |doi=10.1111/j.1542-4774.2011.01037.x |issn=1542-4766}}</ref>։ Քաղաքական ինտեգրման այս տարրը անհրաժեշտ էր, որպեսզի ԵՀՄ-ն կարողանար միասնականություն ապահովել Եվրոպայի ներսում փոխարժեքների և առևտրային քաղաքականության հարցում<ref name=":35">{{Cite web |date=1959 |title=European Monetary Agreement: guide to the new convertible currencies how scheme works |url=https://www.scmp.com/ |website=South China Morning Post}}</ref> : Տնտեսական շահագրգիռ կողմերի և քաղաքական գործիչների տեսակետների, ինչպես նաև [[Բեռլինի պատի փլուզում|Բեռլինի պատի անկման]] և Գերմանիայի պատերազմից վերականգնումից հետո տեղի ունեցած իրադարձությունների միջոցով եվրոպացիները գոհացան Եվրոպայում տնտեսական ինտեգրման գաղափարից<ref name=":53">{{Citation |last=Dinan |first=Desmond |title=Europe Recast |date=2014 |pages=305–351 |chapter=The Limits of European Union |publisher=Macmillan Education UK |doi=10.1007/978-1-137-43645-0_10 |isbn=978-1-137-43644-3}}</ref>։ Եվրոպական երկրները մոտիվացված էին պատերազմից հետո տնտեսական վերականգնման հեռանկարով<ref name=":74">{{Cite book |last=Coffey |first=P |title=European Monetary Integration |last2=Presley |first2=J.R |publisher=Macmillan |year=1971 |pages=1–22}}</ref>։ Սա հանգեցրել է կայունության և Եվրոպայի անդամ երկրների քաղաքական քաղաքականության բարձր աստիճանի համակարգման<ref name=":104">{{Cite book |last=Ungerer, Horst. |url=https://archive.org/details/concisehistoryof0000unge |title=A concise history of European monetary integration : from EPU to EMU |date=1997 |publisher=Quorum Books |isbn=0-89930-981-X |oclc=36051244}}</ref><ref name=":83" />։ Այս ինտեգրման քաղաքական բնույթի վերաբերյալ մտահոգություններ կային, և այնպիսի համաձայնագրերի միջոցով, ինչպիսին է ԵՀՄ-ն, պարզ դարձավ արագացված գլոբալիզացիան և տնտեսական աճը, որին կարելի էր հասնել<ref name=":122">{{Cite journal |last=De Grauwe |first=Paul |last2=Zhang |first2=Zhaoyong |year=2011 |title=Introduction to Special Issue: Globalisation and Economic Integration in East Asia |url=https://ro.ecu.edu.au/ecuworks2011/699 |journal=International Journal of Business Studies |volume=19 |issue=4 |pages=1–5}}</ref>: Չնայած, ԵՄԱ-ի շրջանակներում իրականացված տնտեսական և քաղաքական ինտեգրացիայից հետո, կային որոշ երկրներ, որոնք նախընտրում էին միայն տնտեսական ինտեգրման համակարգը։<ref name=":105">{{Cite book |last=Ungerer, Horst. |url=https://archive.org/details/concisehistoryof0000unge |title=A concise history of European monetary integration : from EPU to EMU |date=1997 |publisher=Quorum Books |isbn=0-89930-981-X |oclc=36051244}}</ref> 1950-ական թվականներին՝ ԵՀՄ-ի ստեղծումից հետո, այս երկրները, այդ թվում՝ Դանիան, Միացյալ Թագավորությունը, Շվեդիան, Ֆինլանդիան և Ավստրիան, որոշեցին ստեղծել իրենց սեփական արտաքին ազատ առևտրի գոտիները<ref name=":113">{{Cite journal |last=Brou |first=Daniel |last2=Ruta |first2=Michele |date=2011 թ․ օգոստոսի 24 |title=Economic Integration, Political Integration or Both? |journal=Journal of the European Economic Association |volume=9 |issue=6 |pages=1143–1167 |doi=10.1111/j.1542-4774.2011.01037.x |issn=1542-4766}}</ref>։ Այս ազատ առևտրի գոտիները կենտրոնացած չէին քաղաքական ինտեգրման վրա, այլ միայն երկրների տնտեսական նպատակներին և քաղաքականությանը հասնելու վրա։ Մեկ օրինակ էր Եվրոպական ազատ առևտրի ասոցիացիան<ref name=":132">{{Cite news |last=BBC |date=2007 թ․ մարտի 12 |title=A timeline of the EU |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3583801.stm |access-date=2020 թ․ մայիսի 28 |language=en-GB}}</ref>։ Ազատ առևտրի գոտիների, ինչպիսին է Եվրոպական ազատ առևտրի գոտիների (EFTA) ստեղծումը ցույց տվեց ԵՀՄ անդամ երկրների միջև կարծիքների բաժանումը<ref name=":123">{{Cite journal |last=De Grauwe |first=Paul |last2=Zhang |first2=Zhaoyong |year=2011 |title=Introduction to Special Issue: Globalisation and Economic Integration in East Asia |url=https://ro.ecu.edu.au/ecuworks2011/699 |journal=International Journal of Business Studies |volume=19 |issue=4 |pages=1–5}}</ref>։ ԵՏՄ-ն նաև պատկերել է, թե ինչպես յուրաքանչյուր երկիր տարբեր դրդապատճառներ ուներ այն առումով, թե ինչ էր նրանց կարծիքով անհրաժեշտ ինտեգրման միջոցով տնտեսական աճին և տնտեսական զարգացմանը հասնելու համար<ref name=":113" /><ref name=":132" />։ == Ազդեցություններ == [[Պատկեր:Member_States_of_the_European_Union_(polar_stereographic_projection)_2020_EN.jpg|մինի|Եվրոպական Միության ներկայիս անդամ պետությունները]] === Տնտեսական և քաղաքական հետևանքներ === Եվրոպական դրամավարկային համաձայնագրի արդյունքում տեղի ունեցած բոլոր ֆինանսական գործարքները կառավարվել են [[Միջազգային հաշվարկների բանկ|Միջազգային հաշվարկների բանկի]] կողմից<ref name=":03">{{Cite web |title=The European Payments Union - Historical events in the European integration process (1945–2014) - CVCE Website |url=https://www.cvce.eu/en/collections/unit-content/-/unit/02bb76df-d066-4c08-a58a-d4686a3e68ff/ab473e40-d7d8-419b-b507-ac6d7a7ffe76 |access-date=2020 թ․ մայիսի 25 |website=www.cvce.eu}}</ref>։ ԵՀՄ-ի միջոցով կատարված քաղաքականության փոփոխությունները համաձայնագրի անդամների համար սահմանեցին արժույթի ավելի մեծ փոխարկելիություն<ref name=":36">{{Cite web |date=1959 |title=European Monetary Agreement: guide to the new convertible currencies how scheme works |url=https://www.scmp.com/ |website=South China Morning Post}}</ref>։ Սա հնարավորություն է տվել համաձայնագրի շրջանակներում երկրների արժույթները ազատորեն փոխանակվել<ref name=":24">{{Cite journal |last=Jones |first=Dallas |date=1957 |title=The European Monetary Agreement, the European Payments Union, and Convertibility |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-finance_1957-09_12_3/page/n25 |journal=The Journal of Finance |language=en |volume=12 |issue=3 |pages=333–347 |doi=10.1111/j.1540-6261.1957.tb04142.x}}</ref>։ Արժույթի փոխարկելիության ազդեցությունը պայմանավորված էր բազմաթիվ փոխանակման սահմանափակումների վերացմամբ, ինչպես նաև ներմուծման սահմանափակումների վերացմամբ<ref name=":63">{{Cite news |date=1971 |title=European monetary agreement comes under U.S. reappraisal: U.S. reappraises a monetary pact |url=https://www.nytimes.com/ |work=New York Times}}</ref>։ Այս գործողությունները նշանակել են, որ առևտրի համար ավելի քիչ խոչընդոտներ կային։ Սա թույլ տվեց համաձայնագրի մասնակից երկրներին առևտուր անել ավելի մեծ ազատությամբ, ինչը հետագայում բարելավեց տնտեսական ինտեգրման աստիճանը ամբողջ Եվրոպայում<ref name=":133">{{Cite news |last=BBC |date=2007 թ․ մարտի 12 |title=A timeline of the EU |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3583801.stm |access-date=2020 թ․ մայիսի 28 |language=en-GB}}</ref>։ Արժույթի փոխարկելիության այս մակարդակի միջոցով ձեռք բերված տնտեսական կայունության շնորհիվ, անդամ երկրներում, ինչպես նաև այս համաձայնագրի շրջանակներում, բարձր մակարդակի զբաղվածություն և տնտեսական աճ է գրանցվել ինչպես ներքին մակարդակներում, այնպես էլ ամբողջ տնտեսությունում<ref name=":106">{{Cite book |last=Ungerer, Horst. |url=https://archive.org/details/concisehistoryof0000unge |title=A concise history of European monetary integration : from EPU to EMU |date=1997 |publisher=Quorum Books |isbn=0-89930-981-X |oclc=36051244}}</ref>։ Սակայն, Եվրոպայում արժույթի լիակատար փոխարկելիությունը հնարավոր չեղավ հասնել մինչև 1980-ականների վերջը<ref name=":43">{{Cite web |date=2013 |title=European Monetary Agreement Organisation |url=https://archives.eui.eu/en/isaar/50 |access-date=2020 թ․ մայիսի 26 |website=archives.eui.eu}}</ref>։ Եվրոպական տնտեսական համագործակցությունը Եվրոպական տնտեսական համայնքի ծրագրի մի մասն էր, որը երկարաժամկետ հեռանկարում պետք է հասներ ընդհանուր տնտեսական ինտեգրման<ref name=":14">{{Cite journal |last=Ingram |first=J |date=1973 |title=The case for European Monetary Integration |url=https://ies.princeton.edu/pdf/E98.pdf |volume=98 |pages=1–27 |via=Princeton University}}</ref>: Եվրոպական տնտեսական գործակալությունը նպաստել է դրան արժույթի փոխարկելիության միջոցով, որը հիմք դրեց դեպի եվրոպական ընդհանուր արժույթ և ընդհանուր [[կենտրոնական բանկ]]<ref name=":92">{{Cite book |last=James |first=Harold |url=https://archive.org/details/makingeuropeanmo0000jame |title=Making the European Monetary Union |last2=Draghi |first2=Mario |last3=Caruana |first3=Jaime |date=2012 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-06683-0 |jstor=j.ctt2jbx5b}}</ref>: Եվրոպական Միության) կազմակերպությունն ունեցել է կարճաժամկետ ազդեցություն, սակայն այն նաև դեր խաղաց [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միության]] վերջնական կայացման գործում։<ref name=":134">{{Cite news |last=BBC |date=2007 թ․ մարտի 12 |title=A timeline of the EU |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3583801.stm |access-date=2020 թ․ մայիսի 28 |language=en-GB}}</ref> Եվրոպական Միությունը ներկայիս դրամական միությունն է, որն ունի ընդհանուր արժույթ՝ [[եվրո]], և ցուցադրում է անդամ երկրների միջև համագործակցության և ինտեգրման բարձր մակարդակ։<ref name=":93">{{Cite book |last=James |first=Harold |url=https://archive.org/details/makingeuropeanmo0000jame |title=Making the European Monetary Union |last2=Draghi |first2=Mario |last3=Caruana |first3=Jaime |date=2012 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-06683-0 |jstor=j.ctt2jbx5b}}</ref> Միասնական արժույթի և կենտրոնական բանկի այս գոյությանը նպաստել է Եվրոպական տնտեսական ասոցիացիան (ԵՀՄ): Սա հնարավորություն է տվել Եվրոպայի քաղաքացիների համար ապահովել գների կայունություն և սոցիալական պաշտպանություն՝ ընդհանուր իրավունքի շրջանակներում<ref name=":16">{{Cite web |last=Cœuré |first=Benoît |date=2013 |title=The political dimension of European economic integration |url=https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2013/html/sp131123.en.html |access-date=2020 թ․ մայիսի 26 |website=European Central Bank |language=en}}</ref><ref name=":142">{{Cite web |last=Cœuré |first=Benoît |date=2016 |title=Addressing Europe's economic and political challenges |url=https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2016/html/sp161121.en.html |access-date=2020 թ․ մայիսի 26 |website=European Central Bank |language=en}}</ref>։ Տնտեսական ինտեգրացիայից բացի, ԵՀՄ-ն նաև նպաստեց քաղաքական միասնության մակարդակի բարելավմանը<ref name=":75">{{Cite book |last=Coffey |first=P |title=European Monetary Integration |last2=Presley |first2=J.R |publisher=Macmillan |year=1971 |pages=1–22}}</ref>։ Սա պայմանավորված է եղել կառավարությունների միջև հաստատված ավելի բարձր մակարդակի համագործակցությամբ, մասնավորապես՝ կառավարության առևտրային քաղաքականության հետ<ref name=":114">{{Cite journal |last=Brou |first=Daniel |last2=Ruta |first2=Michele |date=2011 թ․ օգոստոսի 24 |title=Economic Integration, Political Integration or Both? |journal=Journal of the European Economic Association |volume=9 |issue=6 |pages=1143–1167 |doi=10.1111/j.1542-4774.2011.01037.x |issn=1542-4766}}</ref>։ Անդամ երկրների կառավարությունները կարող էին համագործակցել ոչ անդամ երկրների հետ կնքված բոլոր առևտրային գործարքներում<ref name=":16" />։ Չնայած այս քաղաքական միասնությունը, որը ծագել էր ինտեգրման բարձր մակարդակից, նշանակում էր, որ առանձին կառավարությունները կորցրեցին այնպիսի քաղաքականություններ, ինչպիսին է դրամավարկային քաղաքականությունը, որպես իրենց անհատական տնտեսական քաղաքականության գործիքներ<ref name=":114" />։ === Հաջորդներ === Եվրոպական դրամական համաձայնագրին հաջորդել են տարբեր փաստաթղթեր, այդ թվում՝ 1979 թվականին սկսված Եվրոպական դրամական համակարգը, 1987 թվականին գործող Միասնական Եվրոպական ակտը, ինչպես նաև Ընդհանուր գյուղատնտեսական քաղաքականությունը<ref name=":153">{{Cite book |last=Da Costa Cabral, Nazaré, Herausgeber. Gonçalves, José Renato, Herausgeber. Cunha Rodrigues, Nuno, Herausgeber. |url=https://archive.org/details/eurocrisisperspe0043unse |title=The Euro and the Crisis : Perspectives for the Eurozone as a Monetary and Budgetary Union |date=2016 թ․ նոյեմբերի 30 |publisher=Springer |isbn=978-3-319-45710-9 |oclc=967786653}}</ref>։ Սրանք նաև ազդեցություն են ունեցել եվրոպական տնտեսության վրա, մասնավորապես՝ առևտրի խթանման և ԵՀՄ-ի կողմից մշակված ֆինանսական վարկային համակարգի վրա հիմնվելու միջոցով<ref name=":135">{{Cite news |last=BBC |date=2007 թ․ մարտի 12 |title=A timeline of the EU |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3583801.stm |access-date=2020 թ․ մայիսի 28 |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite book |last=International Monetary Fund |url=http://elibrary.imf.org/view/IMF084/14088-9781557751720/14088-9781557751720/14088-9781557751720.xml |title=EUropean Monetary System: Developments & Perspectives, Occ. Paper No. 73 |date=1990 |publisher=International Monetary Fund |isbn=978-1-55775-172-0 |series=Occasional Papers |location=Washington, D.C. |language=en |doi=10.5089/9781557751720.084}}</ref>։ Եվրոպայում տնտեսական ինտեգրման զարգացումը շարունակելու համար շարունակվում են իրականացվել քաղաքականություններ և միջոցառումներ, չնայած նախորդ քաղաքականություններից շատերի արդյունքներին արդեն իսկ հասել են<ref name=":84">{{Cite journal |last=Ungerer |first=Horst |date=1995 |title=Political Aspects of European Monetary Integration After World War II |url=http://aei.pitt.edu/7026/1/ungerer_horst.pdf |volume=13}}</ref>: Ժամանակի ընթացքում Եվրոպայի ներսում տնտեսական ինտեգրացիան, ներառյալ ԵՀՄ-ի, ինչպես նաև դրա նախորդների և հաջորդների ազդեցությունը, անվանվել է մի նախագիծ, որը տարբեր արդյունքներ էր խոստանում երեք որոշակի սերունդների համար<ref name=":162">{{Cite web |last=Cœuré |first=Benoît |date=2013 |title=The political dimension of European economic integration |url=https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2013/html/sp131123.en.html |access-date=2020 թ․ մայիսի 26 |website=European Central Bank |language=en}}</ref>։ [[Եվրոպական կենտրոնական բանկ|Եվրոպական կենտրոնական բանկի]] գործադիր խորհրդի անդամ Բենուա Կյորեն նշել է, որ այս մարդկանց խմբերի վրա, ըստ կանխատեսումների, եվրոպական տնտեսական ինտեգրացիայից տարբեր ազդեցություն կթողնվի՝ հիմնվելով նրանց պատմության և սոցիալ-տնտեսական կարգավիճակի վրա<ref name=":54">{{Citation |last=Dinan |first=Desmond |title=Europe Recast |date=2014 |pages=305–351 |chapter=The Limits of European Union |publisher=Macmillan Education UK |doi=10.1007/978-1-137-43645-0_10 |isbn=978-1-137-43644-3}}</ref><ref name=":143">{{Cite web |last=Cœuré |first=Benoît |date=2016 |title=Addressing Europe's economic and political challenges |url=https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2016/html/sp161121.en.html |access-date=2020 թ․ մայիսի 26 |website=European Central Bank |language=en}}</ref>։ Պատերազմից հետո սերնդի համար այս ինտեգրումից նրանց ակնկալիքը ցմահ ժողովրդավարությունն ու խաղաղությունն էր։ Եվրոպայի այն սերունդը, որը երիտասարդության տարիներին տեսավ Բեռլինի պատի փլուզումը, վստահ էր, որ իրենց կյանքում ավելի մեծ հնարավորություններ և ազատություն կունենան<ref name=":154">{{Cite book |last=Da Costa Cabral, Nazaré, Herausgeber. Gonçalves, José Renato, Herausgeber. Cunha Rodrigues, Nuno, Herausgeber. |url=https://archive.org/details/eurocrisisperspe0043unse |title=The Euro and the Crisis : Perspectives for the Eurozone as a Monetary and Budgetary Union |date=2016 թ․ նոյեմբերի 30 |publisher=Springer |isbn=978-3-319-45710-9 |oclc=967786653}}</ref>։ Եվրոպական ինտեգրացիայից տուժած մյուս խումբը եվրոպացի աշխատողներն էին, որոնց վրա ազդել էին համաշխարհային մրցակցության աճը և տեխնոլոգիական փոփոխությունները։ Այս մարդկանց երաշխավորված էր, որ նրանք կունենան ինչպես սոցիալական, այնպես էլ տնտեսական անվտանգություն՝ համաշխարհային արտադրության աճից պաշտպանվելու համար<ref name=":143" />։ Երրորդ խոստումը դեռ չի կատարվել, քանի որ այս ինտեգրման սկսվելուց ի վեր գործազրկության մակարդակը բարձր է եղել, մասնավորապես՝ երիտասարդների շրջանում<ref name=":162" />։ Չնայած դրան, Եվրոպական տնտեսական ինտեգրացիան հանգեցրել է տարբեր զարգացումների և շարունակում է թարմացվել [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միության]] շրջանակներում<ref name=":154" /><ref name=":136">{{Cite news |last=BBC |date=2007 թ․ մարտի 12 |title=A timeline of the EU |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3583801.stm |access-date=2020 թ․ մայիսի 28 |language=en-GB}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Առևտրային դաշինքներ]] [[Կատեգորիա:Առևտրային պայմանագրեր]] [[Կատեգորիա:Եվրո]] [[Կատեգորիա:Միջազգային առևտուր]] [[Կատեգորիա:Միջազգային տնտեսական կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:Վճարային համակարգեր]] [[Կատեգորիա:Տնտեսական քաղաքականություն]] g641ba4cu0irzvvd83mrudqtnh5xspe 0 1298873 10356983 10356225 2025-06-18T00:09:07Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356983 wikitext text/x-wiki {{Տնտեսագիտություն}} '''Կապիտալի շուկա''', [[ֆինանսական շուկա]], որտեղ գնվում և վաճառվում են երկարաժամկետ [[պարտք]]ային պարտավորություններ (ավելի քան մեկ տարի) կամ բաժնետոմսերով ապահովված [[Արժեթուղթ|արժեթղթեր]]<ref name="Principles">{{Cite book |last1=O'Sullivan |first1=Arthur |author-link=Arthur O'Sullivan (economist) |url=https://archive.org/details/economicsprincip00osul |title=Economics: Principles in Action |last2=Sheffrin |first2=Steven M. |publisher=Pearson Prentice Hall |year=2003 |isbn=0-13-063085-3 |location=Upper Saddle River, NJ |page=[https://archive.org/details/economicsprincip00osul/page/n299 283] |url-access=limited}}</ref>` ի տարբերություն [[դրամի շուկա]]յի, որտեղ գնվում և վաճառվում են կարճաժամկետ պարտքային պարտավորություններ: Կապիտալի շուկաները ավանդատուների հարստությունն ուղղում են նրանց, ովքեր կարող են այն օգտագործել երկարաժամկետ արտադրական գործունեության մեջ, ինչպիսիք են երկարաժամկետ ներդրումներ կատարող ընկերությունները կամ կառավարությունները{{efn|Կառավարությունների կողմից ներդրումներ կատարելու գաղափարը կարող է ավելի քիչ ծանոթ լինել, քան ընկերությունների դեպքում։ Կառավարությունը կարող է ներդրումներ կատարել, որոնք, ինչպես սպասվում է, կզարգացնեն երկրի տնտեսությունը՝ բարելավելով երկրի ֆիզիկական ենթակառուցվածքները, օրինակ՝ ճանապարհներ կառուցելով կամ հանրային կրթությունը բարելավելով։}}: [[Ֆինանսական կարգավորում|Ֆինանսական կարգավորող մարմինները]], ինչպիսիք են Հնդկաստանի արժեթղթերի և բորսայի խորհուրդը (SEBI), [[Անգլիայի բանկ]]ը (BoE) և ԱՄՆ արժեթղթերի և բորսայի հանձնաժողովը (SEC), ի թիվս այլ պարտականությունների, վերահսկում են կապիտալի շուկաները՝ ներդրողներին խարդախությունից պաշտպանելու համար։ [[File:NYSE-floor.jpg|200px|right|thumb|[[Նյու Յորքի ֆոնդային բորսա]]յի առևտրային հարկը, որը աշխարհի ամենամեծ երկրորդային կապիտալի շուկաներից մեկն է: Այս ֆոնդային բորսայում գործարքների մեծ մասը կատարվում է էլեկտրոնային եղանակով, սակայն դրա հիբրիդային կառուցվածքը թույլ է տալիս որոշ գործարքներ կատարել դեմ առ դեմ հարթակում:]] Կապիտալի շուկաներում գործառնությունները սովորաբար ղեկավարվում են ֆինանսական ոլորտի կազմակերպությունների կամ կառավարությունների և ընկերությունների գանձապետական գերատեսչությունների կողմից, սակայն դրանցից մի քանիսին հասարակությունը կարող է ուղղակիորեն մասնակից դառնալ: Օրինակ` Միացյալ Նահանգներում ինտերնետ կապ ունեցող ցանկացած ամերիկացի կարող է հաշիվ բացել TreasuryDirect-ում և օգտագործել այն առաջնային շուկայում պարտատոմսեր գնելու համար: Այնուամենայնիվ, ֆիզիկական անձանց վաճառքը կազմում է վաճառված պարտատոմսերի ընդհանուր ծավալի միայն մի փոքր մասը: Տարբեր մասնավոր ընկերություններ տրամադրում են զննարկչի վրա հիմնված հարթակներ, որոնք անհատներին հնարավորություն են տալիս բաժնետոմսեր, իսկ երբեմն նույնիսկ պարտատոմսեր գնել երկրորդային շուկաներում: Կան նման համակարգերի հազարավոր տեսակներ, որոնց մեծ մասը սպասարկում է ընդհանուր առմամբ կապիտալի շուկաների միայն մի փոքր մասը: Այս համակարգերն օգտագործող կազմակերպությունները ներառում են ներդրումային բանկեր, ֆոնդային բորսաներ և պետական գերատեսչություններ: Ֆիզիկապես այս համակարգերը տեղակայված են ամբողջ աշխարհում, չնայած դրանք սովորաբար կենտրոնացած են [[Համաշխարհային ֆինանսական կենտրոններ|ֆինանսական կենտրոններում]], ինչպիսիք են Լոնդոնը, Նյու Յորքը և Հոնկոնգը: == Սահմանում == Կապիտալի շուկան կարող է լինել ինչպես առաջնային, այնպես էլ [[Երկրորդային շուկա|երկրորդային]]: Առաջնային շուկայում բաժնետոմսերի կամ պարտատոմսերի նոր թողարկումները վաճառվում են ներդրողներին հաճախ տեղաբաշխման hայտնի մեխանիզմի միջոցով: Առաջնային կապիտալի շուկաներում երկարաժամկետ միջոցներ հայթայթելու հիմնական սուբյեկտներն են կառավարությունները (որոնք կարող են լինել համայնքային, տեղական կամ ազգային) և առևտրային ձեռնարկությունները (ընկերությունները): Կառավարությունները թողարկում են միայն պարտատոմսեր, մինչդեռ ընկերությունները հաճախ թողարկում են ինչպես բաժնետոմսեր, այնպես էլ պարտատոմսեր: Առաջնային շուկաներում պարտատոմսեր կամ բաժնետոմսեր ձեռք բերող հիմնական սուբյեկտներն են [[կենսաթոշակային հիմնադրամ]]ները, [[հեջ ֆոնդեր]]ը, ինքնիշխան ներդրումային ֆոնդերը և ավելի քիչ տարածված հարուստ անհատներն ու ներդրումային բանկերը, որոնք առևտուր են անում իրենց անունից։ Երկրորդային շուկայում առկա արժեթղթերը վաճառվում և գնվում են ներդրողների կամ առևտրականների կողմից սովորաբար բորսայում, [[արտաբորսայական շուկա]]յում կամ այլուր: Երկրորդային շուկաների առկայությունը մեծացնում է ներդրողների պատրաստակամությունը՝ աշխատելու առաջնային շուկաներում, քանի որ նրանք գիտեն, որ անհրաժեշտության դեպքում, ամենայն հավանականությամբ, կկարողանան արագ կանխիկացնել իրենց ներդրումները<ref name = "CapDev">''Privatization and Capital Market Development: Strategies to Promote Economic Growth'', Michael McLindon (1996)</ref>։ Երկրորդ կարևոր բաժանումը տեղի է ունենում [[արժեթղթերի շուկա]]ների (սեփական կապիտալի արժեթղթերի համար, որոնք հայտնի են նաև որպես բաժնետոմսեր, որտեղ ներդրողները ձեռք են բերում ընկերությունների սեփականությունը) և [[պարտատոմսերի շուկա]]ների միջև (որտեղ ներդրողները դառնում են պարտատերեր)<ref name = "CapDev"/>։ === Հակադրություն փողի շուկաների հետ === [[Դրամի շուկա]]ներն օգտագործվում են կարճաժամկետ ֆինանսավորում ներգրավելու համար՝ ներառյալ այն վարկերը, որոնք ակնկալվում է, որ կվերադարձվեն արդեն մեկ ճրվա ընթացքում: Ի հակադրություն՝ «կապիտալի շուկաներն» օգտագործվում են երկարաժամկետ ֆինանսավորում ներգրավելու համար բաժնետոմսերի և այնպիսի վարկերի տեսքով, որոնց ամբողջական մարում ակնկալվում է առնվազն մեկ տարի անց<ref name="Principles"/>։ Օրինակ՝ ընկերությունը կարող է ունենալ հաճախորդներից ստացված վճարումներ, որոնք դեռ չեն մարվել, սակայն անհապաղ անհրաժեշտ է կանխիկ գումար՝ իր աշխատակիցներին վճարելու համար: Բայց երբ ընկերությունը վարկեր է վերցնում կապիտալի առաջնային շուկաներից, հաճախ նպատակն է ներդրումներ կատարել արտադրության լրացուցիչ [[կապիտալ|նյութական միջոցների]] մեջ, որոնք կօգտագործվեն իր եկամուտներն ավելացնելու համար: Ներդրումների վերադարձը կարող է տևել ամիսներ կամ նույնիսկ տարիներ մինչև բավարար եկամուտներ ստանալ՝ ծախսերը մարելու համար, հետևաբար այդ ֆինանսավորումը համարվում է երկարաժամկետ<ref name = "CapDev"/>։ Դրամական շուկաները և կապիտալի շուկաները միասին կազմում են [[ֆինանսական շուկա]]՝ տերմինի նեղ իմաստով{{efn|Այնուամենայնիվ, հարկ է նշել, որ ֆինանսական շուկաներ տերմինը հաճախ օգտագործվում է նաև ֆինանսական հատվածի տարբեր տեսակի բոլոր շուկաների համար, ներառյալ այն շուկաները, որոնք ուղղակիորեն կապված չեն ֆինանսավորման ներգրավման հետ, ինչպիսիք են ապրանքային շուկաները և արտարժույթի շուկան:}}։ Կապիտալի շուկան կապված է երկարաժամկետ ֆինանսավորման հետ: Լայն իմաստով այն բաղկացած է ֆինանսական միջանցքներից, որոնց միջոցով անհատների և հաստատությունների խնայողությունները հասանելի են դառնում արդյունաբերական և առևտրային ձեռնարկություններին, ինչպես նաև պետական կառույցներին։ Խնայողություններն արտադրական ներդրումների վերածելու այս գործընթացը կարևոր նշանակություն ունի տնտեսական աճի և զարգացման համար: Բացի այդ՝ կապիտալի շուկաները հնարավորություն են տալիս ինչպես անհատներին, այնպես էլ հաստատություններին դիվերսիֆիկացնելու իրենց ներդրումները՝ դրանով իսկ կառավարելով ռիսկերը և երկարաժամկետ հեռանկարում ապահովելով ավելի բարձր եկամտաբերություն<ref>{{Cite journal |last1=Houston |first1=Joel |last2=James |first2=Christopher |last3=Maarcus |first3=David |date=1997 |title=Capital market frictions and the role of internal capital markets in banking |url=https://doi.org/10.1016/S0304-405X(97)81511-5 |journal=Journal of Financial Economics |volume=46 |issue=2 |pages=135–164 |doi=10.1016/S0304-405X(97)81511-5}}</ref>։ === Կապիտալի շուկան ընդդեմ բանկային վարկերի === Սովորական [[Փոխատվություն|բանկային վարկավորումը]] սովորաբար չի դասակարգվում որպես գործարք կապիտալի շուկայում, նույնիսկ եթե վարկերը տրամադրվում են ավելի քան մեկ տարի ժամկետով: Նախ, այս բանկային վարկերն [[Արժեթղթավորում|արժեթղթավորված]] չեն (այսինքն՝ դրանք չեն վերածվում վերավաճառվող արժեթղթի, ինչպիսիք են բաժնետոմսերը կամ պարտատոմսերը, որոնք կարող են վաճառվել շուկաներում): Երկրորդ, բանկային վարկավորումը կարգավորվում է ավելի խիստ, քան կապիտալի շուկայի վարկավորումը: Երրորդ, բանկային ավանդատուները հակված են ավելի ռիսկային լինելու, քան կապիտալի շուկայի ներդրողները: Այս երեք տարբերությունները սահմանափակում են ինստիտուցիոնալ վարկավորումը՝ որպես ֆինանսավորման աղբյուր: Երկու լրացուցիչ տարբերությունները, այս անգամ հօգուտ բանկային վարկավորման, նրանք են, որ բանկերն ավելի մատչելի են փոքր և միջին ընկերությունների համար, և որ նրանք հնարավորություն ունեն գումար ստեղծելու վարկավորման գործընթացում: 20-րդ դարում ընկերությունների ֆինանսավորման մեծ մասը, բացի բաժնետոմսերի թողարկումից, իրականացվել է բանկային վարկերի միջոցով։ Բայց մոտավորապես 1980 թվականից ի վեր [[Միջնորդ օղակների վերացում (դիզինտերմեդիացիա)|միջնորդությունից հրաժարվելու]] կայուն միտում է նկատվել, երբ խոշոր և վարկունակ ընկերությունները պարզել են, որ իրանք իրականում ստիպված են ավելի քիչ տոկոսներ վճարել, եթե վարկեր վերցնեն ուղղակիորեն կապիտալի շուկաներից, այլ ոչ թե բանկերից: Ոչ թե բանկերից, այլ կապիտալի շուկաներից միջոցներ վերցնելու ընկերությունների միտումը հատկապես ուժեղ էր Միացյալ Նահանգներում: Ըստ [[Financial Times]]-ի՝ 2009 թվականին կապիտալի շուկաները դուրս մղեցին բանկային վարկավորումը որպես երկարաժամկետ ֆինանսավորման առաջատար աղբյուր, ինչը արտացոլում է ռիսկի դիմելու դժկամությունը և բանկային կարգավորումը [[2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամ|2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամի]] պատճառով<ref> {{Cite news |author=Lena Komileva |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 16 |title=Market Insight: Can the rally end the crisis? |url=http://www.ft.com/cms/s/0/21925f04-a2d4-11de-ba74-00144feabdc0.html |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/http://www.ft.com/cms/s/0/21925f04-a2d4-11de-ba74-00144feabdc0.html |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 06 |newspaper=The Financial Times}}</ref>։ Միացյալ Նահանգների համեմատ՝ [[Եվրոպական միություն|Եվրամիության]] ընկերություններն ավելի մեծ կախվածություն ունեն բանկային վարկավորումներից՝ որպես ֆինանսավորման աղբյուր: Այն ջանքերը, որոնք ուղղված են ընկերություններին կապիտալի շուկաների միջոցով ավելի շատ միջոցներ հայթայթելու հնարավորություն ընձեռելուն, համակարգվում են [[կապիտալի շուկաների միություն]] ստեղծելու ԵՄ նախաձեռնության շրջանակներում<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ հունիսի 08 |title=EU's capital markets union 2.0, explained |url=https://www.politico.eu/article/eus-capital-markets-union-2-0-explained/ |access-date=2018 թ․ մարտի 07 |work=POLITICO |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=What is the capital markets union? |url=https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/growth-and-investment/capital-markets-union/what-capital-markets-union_en |access-date=2018 թ․ մարտի 07 |website=European Commission – European Commission |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU Capital Markets Union |url=https://www.ft.com/stream/445ebffe-2704-479e-ae69-0ac0a34c3cd0 |url-access=subscription |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/stream/445ebffe-2704-479e-ae69-0ac0a34c3cd0 |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2018 թ․ մարտի 07 |website=Financial Times |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news |last=White |first=Lucy |date=2018 թ․ ապրիլի 24 |title=EU's Dombrovskis ignites fresh row over City's market access post-Brexit |url=http://www.cityam.com/284612/eu-commissioner-dombrovskis-kicks-off-fresh-row-over-citys |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180424211509/http://www.cityam.com/284612/eu-commissioner-dombrovskis-kicks-off-fresh-row-over-citys |archive-date=2018 թ․ ապրիլի 24 |access-date=2018 թ․ ապրիլի 25 |language=en |quote=Regarding Capital Markets Union, the European Commission's plan to improve access to non-bank financing across the EU, he said the "departure of the UK makes this project even more important and even more urgent. It will have to compensate for the EU's largest financial centre not being in the EU and not being in the single market any more"}}</ref>։ == Օրինակներ == === Կառավարությունը առաջնային շուկաներում === [[File:Barclays HQ.jpg|thumb|One Churchill Place, Barclays-ի կենտրոնակայանը Լոնդոնի Քանարի Ուորֆ քաղաքում: Barclays-ը աշխարհի առաջնային և երկրորդային պարտատոմսերի շուկաների խոշոր խաղացող է:]] Երբ կառավարությունը ցանկանում է երկարաժամկետ ֆինանսավորում հավաքել, այն հաճախ պարտատոմսեր է վաճառում կապիտալի շուկաներում: 20-րդ և 21-րդ դարերի սկզբին շատ կառավարություններ [[ներդրումային բանկ]]երն օգտագործում էին իրենց պարտատոմսերի վաճառքը կազմակերպելու համար: Առաջատար բանկը իրականացնում էր պարտատոմսերի տեղաբաշխում և հաճախ ղեկավարում էր բրոքերների սինդիկատը, որոնցից մի քանիսը կարող էին հիմնված լինել այլ ներդրումային բանկերում: Այնուհետև սինդիկատը վաճառք է իրականացնում տարբեր ներդրողների համար: Զարգացող երկրներում [[Միջազգային արժութային-ֆինանսական կառույցներ|բազմակողմ զարգացման բանկը]] երբեմն տրամադրում է տեղաբաշխման լրացուցիչ մակարդակ, որի արդյունքում ռիսկերը բաշխվում են ներդրումային բանկ(եր)ի, բազմակողմ կազմակերպության և վերջնական ներդրողների միջև: Այնուամենայնիվ, 1997 թվականից ի վեր խոշոր երկրների կառավարություններն ավելի ու ավելի են սկսել շրջանցել ներդրումային բանկերը՝ իրենց պարտատոմսերը հասանելի դարձնելով առցանց գնելու համար: Ներկայումս շատ երկրների կառավարություններ իրենց պարտատոմսերի մեծ մասը վաճառում են համակարգչային աճուրդներում: Ընդհանուր առմամբ, պարտատոմսերի մեծ ծավալները միանգամից վաճառքի են հանվում. կառավարությունը կարող է տարեկան միայն փոքր թվով աճուրդներ անցկացնել: Որոշ կառավարություններ պարտատոմսեր են վաճառում նաև այլ ուղիներով շարունակական հոսքով: Պարտքի ամենամեծ վաճառողը ԱՄՆ կառավարությունն է. սովորաբար ամեն վայրկյան տեղի է ունենում նման վաճառքների մի քանի գործարք{{efn|Նույնիսկ եթե խոշոր խաղացողներն ակտիվ չեն, ԱՄՆ քաղաքացիները կարող են փոքր ներդրումներ կատարել այնպիսի հարթակների միջոցով, ինչպիսիք են Treasury Direct-ը։}}, ինչը համապատասխանում է իրական ժամանակում ԱՄՆ պարտքի ժամացույցի շարունակական թարմացմանը<ref name = "IntCM"/><ref>{{Cite web |title=U.S. National Debt Clock : Real Time |url=http://www.usdebtclock.org |work=usdebtclock.org}}</ref>: === Ընկերությունը առաջնային շուկաներում === Երբ ընկերությունը ցանկանում է գումար հայթայթել երկարաժամկետ ներդրումների համար, նրա առաջին որոշումներից մեկը լինում է, թե արդյոք դա պետք է արվի պարտատոմսերի կամ բաժնետոմսերի թողարկման միջոցով: Եթե ընկերությունն ընտրում է բաժնետոմսեր, այն խուսափում է իր պարտքի ավելացումից, և որոշ դեպքերում նոր բաժնետերերը կարող են նաև տրամադրել անկանխիկ օգնություն, ինչպիսիք են փորձը կամ օգտակար շփումները: Մյուս կողմից, բաժնետոմսերի նոր թողարկումը կթուլացնի գոյություն ունեցող բաժնետերերի սեփականության իրավունքը, և եթե նրանք ստանան վերահսկիչ բաժնետոմս, նոր բաժնետերերը կարող են նույնիսկ փոխարինել թոփ մենեջերներին: Ներդրողի տեսանկյունից բաժնետոմսերը ավելի բարձր եկամտաբերություն և կապիտալ շահույթ ստանալու ներուժ են տալիս, եթե ընկերությունը լավ է գործում: Ընդհակառակը, պարտատոմսերն ավելի անվտանգ են, եթե ընկերության համար ամեն ինչ վատ է ընթանում, քանի որ դրանք ավելի քիչ են ենթարկվում գնի կտրուկ անկմանը, և սնանկության դեպքում պարտատոմսերի սեփականատերերին կարող է ինչ-որ բան վճարվել, մինչդեռ բաժնետերերը ոչինչ չեն ստանա: Երբ ընկերությունը ֆինանսավորում է հավաքում առաջնային շուկայում, գործընթացը, ամենայն հավանականությամբ, ներառում է դեմ առ դեմ հանդիպումներ, քան կապիտալի շուկայի այլ գործողություններ: Անկախ նրանից՝ նրանք պարտատոմսեր կամ բաժնետոմսեր կթողարկեն, թե ոչ{{efn|Երբեմն ընկերությունը նման որոշում կայացնելուց առաջ խորհրդատվություն է փնտրում ներդրումային բանկից:}}, ընկերությունները հակված են դիմել ներդրումային բանկի ծառայություններին՝ որպես միջնորդ իրենց և շուկայի միջև: Ներդրումային բանկի թիմը հաճախ հանդիպում է ընկերության ավագ մենեջերների հետ՝ համոզվելու, որ նրանց ծրագրերը վավեր են: Այնուհետև բանկը հանդես է գալիս որպես տեղաբաշխող և կազմակերպում է բրոքերների ցանց՝ ներդրողներին պարտատոմսեր կամ բաժնետոմսեր վաճառելու համար: Այս երկրորդ փուլը սովորաբար իրականացվում է հիմնականում համակարգչային համակարգերի միջոցով։ Չնայած [[դիլեր]]ները հաճախ զանգահարում են իրենց սիրելի հաճախորդներին՝ նրանց տեղեկացնելու հնարավորության մասին: Ընկերությունները կարող են խուսափել ներդրումային բանկերին վճարներ վճարելուց՝ օգտագործելով ուղղակի հրապարակային առաջարկ, չնայած դա սովորական պրակտիկա չէ, քանի որ այն ենթադրում է այլ իրավական ծախսեր և կարող է զգալի ժամանակ խլել ղեկավարությունից<ref name = "IntCM">''An Introduction to International Capital Markets: Products, Strategies, Participants'', Andrew M. Chisholm, (2009), Wiley, see esp Chapters 1, 4 & 8</ref>։ === Երկրորդային շուկայի առևտուր === [[File:Deutsche-boerse-parkett-ffm008.jpg|thumb|right|[[Deutsche Börse]]-ի աշխատակից: 21-րդ դարում կապիտալի շուկայում գործարքների մեծ մասն իրականացվում է էլեկտրոնային եղանակով։]] Կապիտալի շուկայում գործարքների մեծ մասը կատարվում է երկրորդային շուկայում: Առաջնային շուկայում յուրաքանչյուր արժեթուղթ կարող է վաճառվել միայն մեկ անգամ, և նոր բաժնետոմսերի կամ պարտատոմսերի փաթեթների ստեղծման գործընթացը կարգավորող մարմինների պահանջների պատճառով ավելի երկար է։ Երկրորդային շուկաներում անվտանգության գործարքների քանակի սահմանափակում չկա, և գործընթացը սովորաբար տեղի է ունենում շատ արագ{{efn|Շատ ավելի հավանական է, որ դա տեղի ունենա բաժնետոմսերի հետ, քանի որ փոխանակումները, որոնք թույլ են տալիս ավտոմատ կերպով վաճառել պարտատոմսերը, այնքան էլ տարածված չեն, և պարտատոմսերը սովորաբար ավելի քիչ են վաճառվում:}}։ Երկրորդային շուկայի գործարքները ուղղակիորեն չեն ֆինանսավորում, բայց դրանք հեշտացնում են ընկերությունների և կառավարությունների համար առաջնային շուկայում ֆինանսավորում ներգրավելը, քանի որ ներդրողները գիտեն, որ եթե ցանկանում են արագ վերադարձնել իրենց գումարը, նրանք, ընդհանուր առմամբ, հեշտությամբ կկարողանան վերավաճառել իրենց արժեթղթերը: Օրինակ, եթե ներդրողների մեծ մասը փորձում է վաճառել իրենց պարտատոմսերը, դա կարող է բարձրացնել նույն կազմակերպության ապագա թողարկումների եկամտաբերությունը: Ծայրահեղ օրինակ տեղի ունեցավ [[Բիլ Քլինթոն]]ի՝ որպես ԱՄՆ նախագահի առաջին ժամկետի մեկնարկից կարճ ժամանակ անց. Քլինթոնը ստիպված էր հրաժարվել իր ընտրարշավի ժամանակ խոստացած ծախսերի որոշ ավելացումներից՝ պարտատոմսերի շուկաների ճնշման պատճառով։ 21-րդ դարում մի քանի երկրների կառավարություններ փորձեցին հնարավորինս շատ փոխառություններ ներդնել երկարաժամկետ պարտատոմսերի մեջ, որպեսզի նրանք ավելի քիչ խոցելի լինեն շուկաների ճնշման նկատմամբ: 2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամից հետո [[Քանակական մեղմացում|քանակական մեղմացման]] ներդրումը հետագայում էլ ավելի նվազեցրեց մասնավոր գործիչների հնարավորությունները՝ բարձրացնելու պետական պարտատոմսերի եկամտաբերությունը գոնե այն երկրներում, որտեղ [[կենտրոնական բանկ]]ը ի վիճակի է իրականացնել զգալի [[բաց շուկայական գործառնություն]]ներ<ref name = "IntCM"/><ref>{{Cite news |author=Gillian Tett |author-link=Gillian Tett |date=2014 թ․ սեպտեմբերի 28 |title=After a life of trend spotting, Bill Gross missed the big shift |url=http://www.ft.com/cms/s/0/1131abe8-4594-11e4-9b71-00144feabdc0.html |url-access=subscription |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/http://www.ft.com/cms/s/0/1131abe8-4594-11e4-9b71-00144feabdc0.html |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2014 թ․ հոկտեմբերի 14 |newspaper=The Financial Times}}</ref>։ Երկրորդային շուկաներում ակտիվորեն աշխատում են մի շարք խաղացողներ։ Առանձին ներդրողներին բաժին է ընկնում առևտրի փոքր մասը, թեև նրանց մասնաբաժինը փոքր-ինչ աճել է. 20-րդ դարում միայն մի քանի հարուստ մարդիկ կարող էին իրենց թույլ տալ հաշիվ բացել միջնորդի մոտ, բայց այժմ հաշիվները շատ ավելի էժան են և հասանելի ինտերնետի միջոցով: Ներկայումս կան բազմաթիվ փոքր [[թրեյդեր]]ներ, որոնք կարող են գնել և վաճառել երկրորդային շուկաներում՝ օգտագործելով դիլերների կողմից տրամադրված հարթակները, որոնք հասանելի են վեբ զննարկիչների միջոցով: Երբ այդպիսի անձը առևտուր է անում կապիտալի շուկաներում, դա հաճախ ներառում է երկքայլ գործարք: Նա նախ պատվեր է կատարում իր դիլերի մոտ, այնուհետև դիլերը կատարում է գործարքը: Եթե առևտուրը կարող է իրականացվել բորսայում, գործընթացը հաճախ լիովին ավտոմատացված կլինի: Եթե դիլերը պետք է ձեռքով միջամտի, դա հաճախ հանգեցնում է ավելի բարձր վճարների։ Ներդրումային բանկերում թրեյդերները հաճախ գործարքներ են կնքում իրենց բանկի անունից, ինչպես նաև գործարքներ են կատարում իրենց հաճախորդների համար: Ներդրումային բանկերը հաճախ ունենում են ստորաբաժանում (կամ վարչություն), որը կոչվում է «կապիտալի շուկաներ». այս ստորաբաժանման աշխատակիցները փորձում են տեղյակ լինել տարբեր հնարավորությունների մասին ինչպես առաջնային, այնպես էլ երկրորդային շուկաներում և համապատասխանաբար խորհուրդ են տալիս խոշոր հաճախորդներին: [[Կենսաթոշակային հիմնադրամ]]ները և ինքնիշխան հարստության ֆոնդերը հակված են ունենալու ամենամեծ ակտիվները, չնայած նրանք հակված են գնել միայն ամենաբարձր կարգի (ամենաապահով) տեսակի պարտատոմսեր և բաժնետոմսեր, և դրանցից մի քանիսն այնքան էլ հաճախ չեն վաճառվում: ''Financial Times''-ի 2012 թվականի հոդվածի համաձայն՝ հեջ ֆոնդերն ավելի ու ավելի հաճախ են կարճաժամկետ գործարքների մեծ մասը կատարում կապիտալի շուկայի խոշոր հատվածներում (ինչպիսիք են Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի ֆոնդային բորսաները), ինչը նրանց համար դժվարացնում է պահպանել իրենց պատմականորեն բարձր եկամտաբերությունը, քանի որ նրանք ավելի ու ավելի հաճախ են բախվում միմյանց հետ առևտուր անելու անհրաժեշտությանը, ոչ թե ավելի քիչ փորձառու ներդրողների հետ<ref name = "IntCM"/><ref> {{Cite news |author=Jonathan Ford |date=2012 թ․ օգոստոսի 24 |title=The hedge funds are playing a loser's game |url=http://www.ft.com/cms/s/0/0dc3dd2a-ec6b-11e1-8e4a-00144feab49a.html |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/http://www.ft.com/cms/s/0/0dc3dd2a-ec6b-11e1-8e4a-00144feab49a.html |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 06 |newspaper=The Financial Times}} </ref>։ Երկրորդային շուկայում ներդրումներ կատարելու մի քանի եղանակ կա՝ առանց ուղղակիորեն բաժնետոմսեր կամ պարտատոմսեր գնելու: Տարածված մեթոդը փոխադարձ հիմնադրամներում{{efn|Փոխադարձ հիմնադրամն ինքը երբեմն արժեթղթեր է գնում ինչպես առաջնային, այնպես էլ երկրորդային շուկաներում:}} կամ [[Բորսայում առևտրվող ֆոնդ|ԲԱՖ-ում]] ներդրումներ կատարելն է: Հնարավոր է նաև գնել և վաճառել ածանցյալ գործիքներ, որոնք հիմնված են երկրորդային շուկայի վրա. նման պայմանագրերի ամենատարածված տեսակներից մեկը [[տարբերության պայմանագիր|տարբերության պայմանագրերն]] են. դրանք կարող են արագ եկամտաբերություն ապահովել, բայց կարող են նաև հանգեցնել նրան, որ գնորդները կորցնեն ավելի շատ գումար, քան ի սկզբանե ներդրել են<ref name = "IntCM"/>: == Չափ == Բերված բոլոր թվերն արտահայտված են միլիարդավոր [[ԱՄՆ դոլար|ԱՄՆ դոլարով]] և տրամադրվել են [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ|Արժույթի միջազգային հիմնադրամի]] կողմից։ Այս բոլոր ցուցանիշները չափելու համար ընդհանուր առմամբ ընդունված ստանդարտ չկա, ուստի այլ գնահատականները կարող են տարբեր լինել: Համեմատության համար տրված է [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ]] սյունակը։ {| class="wikitable" !Տարի<ref>Refer to the references used for each year to find a breakdown of capital market size for individual countries and regions.</ref>!!'''Բաժնետոմսեր'''!!'''Պարտատոմսեր'''!!'''Բանկային ակտիվներ'''<ref>Bank assets are mainly regular bank loans. The IMF reports used to source these figures do recognize the distinction between capital markets and regular bank lending, but bank assets are traditionally included in their tables on overall capital market size.</ref>!!'''Բաժնետոմսերի, պարտատոմսերի և բանկային ակտիվների ընդհանուր գումարը'''<ref>The table may slightly overstate the total size of the capital markets, as in some cases the IMF data used to source the reports may double-count stocks and bonds as bank assets.</ref>!!'''Համաշխարհային ՀՆԱ''' |- !2013<ref>{{Cite web |title=IMF Global Financial Stability Report Oct 2014 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/gfsr/2014/02/pdf/text.pdf}}</ref> |62,552.00||99,788.80||120,421.60||282,762.40||74,699.30 |- !2012<ref>{{Cite web |title=IMF Global Financial Stability Report Oct 2013 |url=https://www.imf.org/External/Pubs/FT/GFSR/2013/02/index.htm}}</ref> |52,494.90||99,134.20||116,956.10||268,585.20||72,216.40 |- !2011<ref>{{Cite web |title=IMF Global Financial Stability Report Oct 2012 |url=https://www.imf.org/External/Pubs/FT/GFSR/2012/02/index.htm}}</ref> |47,089.23||98,388.10||110,378.24||255,855.57||69,899.22 |} === Կանխատեսում և վերլուծություններ === Մեծ աշխատանք է կատարվում կապիտալի շուկաների վերլուծության և դրանց ապագա շարժերի կանխատեսման ուղղությամբ։ Սա ներառում է ակադեմիական ուսումնասիրություններ, ֆինանսական ոլորտում աշխատանք՝ գումար վաստակելու և ռիսկերը նվազեցնելու նպատակով, ինչպես նաև կառավարությունների և բազմակողմ հաստատությունների աշխատանք՝ կարգավորման և կապիտալի շուկաների ավելի լայն տնտեսության վրա ազդեցությունը հասկանալու նպատակով: Մեթոդները տատանվում են փորձառու առևտրականների ինտուիցիայից մինչև ստոխաստիկ վերլուծության տարբեր ձևեր և ալգորիթմներ, ինչպիսիք են Ստրատոնովիչ-Կալման-Բյուսի ֆիլտրման ալգորիթմը<ref>{{Cite news |author=Clive Cookson |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 19 |title=Man v machine: 'Gut feelings' key to financial trading success |url=http://www.ft.com/cms/s/0/79e8b8fc-7c33-11e6-ae24-f193b105145e.html |url-access=subscription |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/http://www.ft.com/cms/s/0/79e8b8fc-7c33-11e6-ae24-f193b105145e.html |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2016 թ․ սեպտեմբերի 19 |work=[[Financial Times]]}}</ref><ref>{{Cite book |author=Paul Wilmott |author-link=Paul Wilmott |url=https://archive.org/details/paulwilmottintro0000wilm_p5e1 |title=Paul Wilmott Introduces Quantitative Finance |publisher=John Wiley & Sons |year=2007 |isbn=978-0470319581}}</ref>։ == Կապիտալի վերահսկողություն == {{Main article|Կապիտալի վերահսկում}} Կապիտալի վերահսկողությունը պետության կառավարության կողմից իրականացվող միջոցառումներն են, որոնք ուղղված են [[կապիտալի հաշիվ|կապիտալի հաշվի]] գործառնությունների կառավարմանը, այլ կերպ ասած՝ կապիտալի շուկայի գործառնություններին, որոնցում ներգրավված կողմերից մեկը{{efn|այսինքն՝ կա՛մ գնորդ, կա՛մ վաճառող}} գտնվում է արտերկրում: Չնայած ներքին կարգավորող մարմինները փորձում են ապահովել, որ կապիտալի շուկայի մասնակիցները ազնիվ առևտուր կատարեն միմյանց հետ, և երբեմն՝ ապահովելու համար, որ բանկերի նման հաստատությունները չձեռնարկեն չափազանց մեծ ռիսկեր, կապիտալի վերահսկողությունը նպատակ ունի ապահովել, որ կապիտալի շուկաների [[Մակրոէկոնոմիկա|մակրոտնտեսական]] հետևանքները բացասական ազդեցություն չունենան։ Զարգացած երկրների մեծ մասը նախընտրում է կապիտալի վերահսկման միջոցները չափավոր օգտագործել, եթե ընդհանրապես կիրառում է, քանի որ տեսականորեն շուկաների ազատության թույլտվությունը բոլորի համար շահեկան իրավիճակ է. ներդրողները կարող են ազատորեն հասնել իրենց առավելագույն եկամտաբերությանը, իսկ երկրները կարող են օգտվել ներդրումներից, որոնք կնպաստեն իրենց արդյունաբերությանը և ենթակառուցվածքներին: Այնուամենայնիվ, երբեմն կապիտալի շուկայի գործառնությունները կարող են զուտ բացասական ազդեցություն ունենալ. օրինակ՝ [[ֆինանսական ճգնաժամ]]ի ժամանակ կարող է լինել կապիտալի զանգվածային դուրսբերում, որի արդյունքում երկիրը կմնա առանց բավարար [[Ոսկու տարադրամային ռեզերվներ|արտարժույթի պահուստների]]՝ անհրաժեշտ ներմուծման համար վճարելու նպատակով։ Մյուս կողմից, եթե երկիր է հոսում չափազանց շատ կապիտալ, դա կարող է մեծացնել [[գնաճ]]ը և ազգային արժույթի արժեքը՝ դրա արտահանումը դարձնելով անմրցունակ: [[Հնդկաստան]]ի նման երկրները կապիտալի վերահսկողություն են կիրառում՝ ապահովելու համար, որ իրենց քաղաքացիների գումարը ներդրվի հայրենիքում, ոչ թե արտասահմանում<ref name = "differentBook">{{Cite book |author=Carmen Reinhart |author-link=Carmen Reinhart |title=This Time Is Different: Eight Centuries of Financial Folly |author2=Kenneth Rogoff |author2-link=Kenneth Rogoff |publisher=Princeton University Press |year=2010 |isbn=978-0-19-926584-8 |pages=''passim'', esp. 66, 92–94, 205, 403 |name-list-style=amp}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Բանկ]] * [[Ֆինանսական շուկա]] * [[Ֆոնդային բորսա]] * [[Կապիտալի շուկաների միություն]] == Նշումներ == {{ծանցանկ|group="Ն"}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Արժեթղթերի շուկա]] [[Կատեգորիա:Արտարժույթի շուկա]] [[Կատեգորիա:Կապիտալ]] [[Կատեգորիա:Ներդրումներ]] [[Կատեգորիա:Տնտեսագիտական տերմիններ]] [[Կատեգորիա:Տնտեսական շուկաներ]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական ծառայություններ]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական շուկաներ]] kg4cuda07wwvp0i4fh5tvyhiywz1lni 2 1298941 10356551 10356537 2025-06-17T12:09:49Z Ան Զաքարյան 155967 10356551 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Դիմիտրիս Պելկաս''' ({{lang-el|Δημήτρης Πέλκας}}, {{ԱԾ}}), հույն ֆուտբոլիստ, «ՊԱՕԿ» և Հունաստանի հավաքականի կիսապաշտպան: == Ակումբային կարիերա == Պելկասը ՊԱՕԿ ակումբի սան է: 2012 թվականի օգոստոսի 2-ին Իսրաելի «Բնեյ Յեհուդայի» դեմ Եվրոպաի լիգաի ընտրկան խաղում նորամուտն է նշել հիմնական կազմում<ref>{{cite web |date=2012-08-02 |title=Бней Иегуда VS. ПАОК 0:2 |url=https://int.soccerway.com/matches/2012/08/02/europe/uefa-cup/bnei-yehuda-tel-aviv-fc/paok-fc/1343426/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180829090716/https://int.soccerway.com/matches/2012/08/02/europe/uefa-cup/bnei-yehuda-tel-aviv-fc/paok-fc/1343426/ |archive-date=2018-08-29 |access-date=2018-07-27 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>: Օգոստոսի 9-ին պատասխան խաղում Դիմիտրիսը խփում է իր արաջին գոլը ՊՕԱԿ-ի կազմում<ref>{{cite web |date=2012-08-09 |title=ПАОК VS. Бней Иегуда 4:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2012/08/09/europe/uefa-cup/paok-fc/bnei-yehuda-tel-aviv-fc/1343427/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180829080649/https://int.soccerway.com/matches/2012/08/09/europe/uefa-cup/paok-fc/bnei-yehuda-tel-aviv-fc/1343427/ |archive-date=2018-08-29 |access-date=2018-07-27 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>: 3 сентября в матче против столичного [[Атромитос (футбольный клуб, Афины)|«Атромитоса»]] он дебютировал в [[Чемпионат Греции по футболу|греческой Суперлиге]]<ref>{{cite web |date=2012-09-03 |title=Атромитос Афины VS. ПАОК 1:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2012/09/03/greece/super-league/pae-aps-atromitos-athens/paok-fc/1372779/ |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>. Летом 2013 года для получения игровой практики Пелкас на правах аренды перешёл в [[Аполлон Понту|«Аполлон»]] из Каламарьи. 30 сентября в матче против [[Пиерикос|«Пиерикос]]а» он дебютировал в [[Греческая футбольная лига|греческой футбольной лиге]]<ref>{{cite web |date=2013-09-30 |title=Пиерикос VS. Аполлон Каламарья 0:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2013/09/30/greece/football-league/sfk-pierikos-katerini/apollon-kalamaria-fc/1590002/ |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>. 6 октября в поединке против «Анагенниси» из Яницы Димитриос забил свой первый гол за «Аполлон»<ref>{{cite web |date=2013-10-06 |title=Анагенниси Ярица VS. Аполлон Каламарья 0:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2013/10/06/greece/football-league/anagenisi-giannitsa/apollon-kalamaria-fc/1590009/ |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>. 12 января 2014 года в матче против «Анагенниси» он сделал [[хет-трик]]<ref>{{cite web |date=2014-01-12 |title=Аполлон Каламарья VS. Аннагениси Ярица 4:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2014/01/12/greece/football-league/apollon-kalamaria-fc/anagenisi-giannitsa/1590100/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140131214520/http://int.soccerway.com/matches/2014/01/12/greece/football-league/apollon-kalamaria-fc/anagenisi-giannitsa/1590100/ |archive-date=2014-01-31 |access-date=2018-07-27 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>. Летом 2014 года Пелкас был отдан в аренду в [[Португалия|португальскую]] [[Витория (футбольный клуб, Сетубал)|«Виторию Сетубал»]]. 17 августа в матче против [[Риу Аве (футбольный клуб)|«Риу Аве»]] он дебютировал в [[Чемпионат Португалии по футболу|Сангриш лиге]]<ref>{{cite web |date=2014-08-17 |title=Риу Аве VS. Витория Сетубал 2:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2014/08/17/portugal/portuguese-liga-/rio-ave-fc/vitoria-setubal/1757905/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180118010947/https://int.soccerway.com/matches/2014/08/17/portugal/portuguese-liga-/rio-ave-fc/vitoria-setubal/1757905/ |archive-date=2018-01-18 |access-date=2018-07-27 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>. 4 января 2015 года в поединке против [[Морейренсе|«Морейренсе»]] Димитриос забил свой первый гол за «Виторию Сетубал»<ref>{{cite web |date=2015-01-04 |title=Витория Сетубал VS. Морейренсе 2:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2015/01/04/portugal/portuguese-liga-/vitoria-setubal/moreirense-fc/1758151/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150223194240/http://int.soccerway.com/matches/2015/01/04/portugal/portuguese-liga-/vitoria-setubal/moreirense-fc/1758151/ |archive-date=2015-02-23 |access-date=2018-07-27 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>. После окончания аренды Пелкас вернулся в ПАОК и закрепился в основном составе. 8 декабря 2016 года в матче [[Лига Европы УЕФА 2016/2017|Лиги Европы]] против либерецкого [[Слован (футбольный клуб, Либерец)|«Слована»]] он отметился забитым мячом<ref>{{cite web |date=2016-12-08 |title=ПАОК VS. Слован Либерец 2:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2016/12/08/europe/uefa-cup/paok-fc/fc-slovan-liberec/2349025/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180809123312/https://int.soccerway.com/matches/2016/12/08/europe/uefa-cup/paok-fc/fc-slovan-liberec/2349025/ |archive-date=2018-08-09 |access-date=2018-07-27 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>. В том же сезоне Димитриос помог клубу выиграть [[Кубок Греции по футболу|Кубок Греции]], а через год повторил достижение. 8 августа 2018 года в матче [[Лига чемпионов УЕФА 2018/2019. Квалификация|квалификации Лиги чемпионов]] против московского [[Спартак (футбольный клуб, Москва)|«Спартака»]] он отметился забитым мячом<ref>{{cite web |date=2018-08-08 |title=ПАОК VS. Спартак Москва 3:2 |url=https://int.soccerway.com/matches/2018/08/08/europe/uefa-champions-league/paok-fc/fk-spartak-moskva/2855257/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180809090750/https://int.soccerway.com/matches/2018/08/08/europe/uefa-champions-league/paok-fc/fk-spartak-moskva/2855257/ |archive-date=2018-08-09 |access-date=2018-08-09 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>. 8 января 2020 года подписал контракт с Фенербахче. Не стал продлевать контракт с Фенербахче в 2024. Подписал контракт с Истанбул Башакшехир сроком на 4 года.<ref>{{Cite web |title=Пелкас Димитриос |url=https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Dimitrios-Pelkas-Futbol-26101993 |access-date=2024-10-21 |website=news.sportbox.ru |lang=ru}}</ref> == Международная карьера == В 2013 году в составе [[Молодёжная сборная Греции по футболу|молодёжной сборной Греции]] Пелкас принял участие в [[Чемпионат мира по футболу среди молодёжных команд 2013|молодёжном чемпионате мира]] в [[Турция|Турции]]. На турнире он сыграл в матче против сборной [[Молодёжная сборная Парагвая по футболу|Парагвая]]<ref>{{cite web |date=2013-07-02 |title=Греция (до 20) VS. Узбекистан (до 20) 1:3 |url=http://int.soccerway.com/matches/2013/06/28/world/u20-world-cup/greece-u20/paraguay-under-20/1464218/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190502055602/https://int.soccerway.com/matches/2013/06/28/world/u20-world-cup/greece-u20/paraguay-under-20/1464218/ |archive-date=2019-05-02 |access-date=2018-07-27 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>. 8 октября 2015 года в [[Чемпионат Европы по футболу 2016 (отборочный турнир, группа F)|отборочном матче чемпионата Европы 2016]] против [[Сборная Северной Ирландии по футболу|сборной Северной Ирландии]] Пелкас дебютировал за [[Сборная Греции по футболу|сборную Греции]]<ref>{{cite web |date=2015-10-08 |title=Северная Ирландия VS. Греция 3:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2015/10/08/europe/european-championship-qualification/northern-ireland/greece/1653355/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20171023185948/http://int.soccerway.com/matches/2015/10/08/europe/european-championship-qualification/northern-ireland/greece/1653355/ |archive-date=2017-10-23 |access-date=2018-07-27 |publisher=soccerway.com |lang=en |deadlink=no}}</ref>. == Достижения == '''ПАОК''' * Обладатель [[Кубок Греции по футболу|Кубка Греции]] (3): 2016/17, 2017/18, 2018/19 * Чемпион Греции: 2018/19 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{soccerway|255719}} * [https://www.sports.ru/tags/142585716/ Профиль на sports.ru] {{Wayback|url=https://www.sports.ru/tags/142585716/|date=20190416183213}} * [https://web.archive.org/web/20120911082345/http://www.paokfc.gr/player.jsp?PLCode=16JR1VCO0&SSCode=170P4CL53&depType=1 PAOK FC official website] * [http://www.onsports.gr/onstats/?url=/soccer/player/main.php&sport-select=soccer&player-select=9813 OnSports] {{Wayback|url=http://www.onsports.gr/onstats/?url=%2Fsoccer%2Fplayer%2Fmain.php&sport-select=soccer&player-select=9813|date=20170107170638}} {{Արտաքին հղումներ}} 1c61p7flsgxcj50ngr7vb9vasqe9map 0 1299045 10356828 10339009 2025-06-17T19:42:46Z Ապատ63 36683 /* top */ 10356828 wikitext text/x-wiki {{Աստղագուշակություն}} '''Ֆինանսական աստղագուշակություն''' (հայտնի է նաև որպես բիզնեսի աստղագուշակություն, տնտեսական աստղագուշակություն և/կամ աստղագիտություն) կեղծ գիտական պրակտիկա է, որը կապում է երկնային մարմինների շարժումը ֆինանսական շուկաներում տեղի ունեցող իրադարձությունների հետ: Աստղագուշակության օգտագործումը ցանկացած համատեքստում հիմնված չէ էմպիրիկ ապացույցների վրա, և դրա օգտագործումը ֆինանսական շուկաները կանխատեսելու համար ակնհայտորեն հակասում է ստանդարտ տնտեսական և ֆինանսական տեսությանը: Ինչպես ընդհանուր առմամբ աստղագուշակության դեպքում, այստեղ կանխատեսումները անորոշ են, և ճշգրիտ ամսաթվեր հազվադեպ են տրվում: Քննադատները նշել են, որ որոշ աստղագիտական իրադարձություններ, որոնք օգտագործվել են կանխատեսումներում, այնքան հազվադեպ են տեղի ունենում, որ նախկինում երբեք չեն եղել մարդու կյանքի ընթացքում և հետևաբար, նրանք չունեն նախադեպ, որի հիման վրա կարելի է կանխատեսել արդյունքները.<ref name="methods">{{Cite news |last=Inthirarajah |first=Arul |date=1992 թ․ օգոստոսի 15 |title=How to read the planets |newspaper=Business Times |location=Singapore}}</ref> == Պատմություն == 1992, 1994 և 2008 թվականներին Wall Street Forecaster կոչվող ամսագիրը ճանաչվեց Ուոլ սթրիթի լավագույն կանխատեսողներից մեկը, քանի որ սնահավատությունը հաջողություն էր բերում.<ref name="top2">{{Cite news |last=Storr |first=Will |date=2013 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Could the stars predict the markets?; The position of the planets doesn't make a share price plummet. Or does it? This is what 'financial astrologers' claim -- and many traders believe them, finds Will Storr |newspaper=The Sunday Telegraph |location=London |pages=14–15}}</ref> Այն նաև 2002 թվականին գնահատվել է որպես երկրորդ լավագույն կանխատեսող.<ref name="top2" />Հաղորդվել է, որ որոշ հաճախորդներ խնդրել են իրենց պատճենները հանձնել «շագանակագույն թղթի» մեջ՝ ծաղրից խուսափելու համար {{citation needed|date=September 2018}}:2001 թվականի դրությամբ Astro fund առևտրային ընկերությունը, որը կառավարում էր 3,5-5 միլիոն դոլար արժողությամբ ներդրողների ակտիվները, պնդում էր, որ ֆոնդերի կառավարիչների 10-15% - ը օգտվել է իրենց կամ նմանատիպ ընկերության ծառայություններից:<ref>{{Cite news |date=2001 թ․ մարտի 17 |title=Managers Tune In To Horoscope Know-How; Wall Street Stars: Astrologers Forecast a Heavenly Return |newspaper=Birmingham Post |pages=28}}</ref> Այս ծառայության շուկայական պահանջարկի մեծ մասը բաժին է ընկել համապատասխանաբար ԱՄՆ-ին և Ճապոնիային:<ref name="clientelle">{{Cite news |last=Lee |first=Sandra |date=2000 թ․ օգոստոսի 5 |title=Star advice for kooky investors |newspaper=The Daily Telegraph |location=Sydney, Australia |page=33}}</ref> 2000 թվականին Bloomberg News-ը վարում էր շաբաթական շոու ՝ նվիրված ֆինանսական աստղագուշակությանը:<ref name="clientelle" /> 2000-ի ֆինանսական փլուզումը հանգեցրեց ֆինանսական աստղագուշակների ծառայություններից օգտվող ընկերությունների և ներդրումային բանկիրների թվի կտրուկ աճին.<ref>{{Cite news |last=Jarvis |first=David |date=2009 թ․ փետրվարի 8 |title=The stars rescue our banks |newspaper=Sunday Express |page=21}}</ref><ref name="crash">{{Cite news |last=Krantz |first=Matt |date=2000 թ․ մայիսի 26 |title=Stars above! Some investors seeking astrological guidance -- really |newspaper=USA Today |page=1B}}</ref> == Քննադատություն == Խոշոր ֆինանսական ընկերությունները հակված են անտեսել ֆինանսական աստղագուշակությունը:Այս պրակտիկան օգտագործվել է Goldman Sachs-ի կողմից 1999 թ. - ին հրապարակված մի հոդվածում, որը հատուկ ուշադրություն էր դարձնում խավարումների և այդ ժամանակ ֆինանսական շուկայի վիճակի միջև փոխկապակցվածությանը{{citation needed|date=September 2018}} :Թեև այդ ժամանակ ընկերության կողմից որպես գաղափար հանդես եկած վերլուծությունը ցույց տվեց, որ պատահական տվյալները նման արդյունքներ են տալիս:<ref>{{Cite news |last=Bulsara |first=Hament |date=2001 թ․ մարտի 18 |title=If Crystal Ball is Cloudy, Just Turn to the Stars |newspaper=The Toronto Star}}</ref> == Ծանոթագրություն == {{reflist|2}} [[Կատեգորիա:Astrology by type]] [[Կատեգորիա:Divination]] [[Կատեգորիա:Financial markets]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական շուկաներ]] ftl9vyip56xt8dt2r17curzd7vjf45v 0 1299186 10357005 10356197 2025-06-18T00:10:03Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357005 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Հյուսիսային Ամերիկայի բանկ''' ([[անգլերեն]]՝ Bank of North America), Միացյալ Նահանգների առաջին արտոնագրված բանկն էր և ծառայում էր որպես երկրի առաջին փաստացի [[կենտրոնական բանկ]]<ref>{{Cite book |last1=Markham |first1=Jerry W. |url=https://books.google.com/books?id=Uazpff00Y5EC&pg=PA87 |title=A Financial History of the United States |publisher=M.E. Sharpe |year=2002 |isbn=978-0765607300 |location=Armonk, New York |page=87 |access-date=2016 թ․ մարտի 17}}</ref>։ Այն կանոնադրել է Կոնֆեդերացիայի Կոնգրեսը 1781 թվականի մայիսի 26-ին և 1782 թվականի հունվարի 7-ին այն բացվել է [[Ֆիլադելֆիա|Ֆիլադելֆիայում]]<ref name="Lewis">{{Cite book |last=Lewis |first=Lawrence Jr. |url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015025362271 |title=A History of the Bank of North America, the First Bank Chartered in the United States |publisher=J. B. Lippincott & Co. |year=1882 |pages=28, 35}}</ref><ref name="EncylcGreatPhil">{{Cite web |last=Smith |first=Robert F. |title=Bank of North America |url=http://philadelphiaencyclopedia.org/archive/bank-of-north-america/ |access-date=2016 թ․ մարտի 17 |website=Encyclopedia of Greater Philadelphia}}</ref><ref>{{Cite book |last1=Michener |first1=John H. |url=https://archive.org/stream/cu31924032535753#page/n49/mode/2up |title=The Bank of North America, Philadelphia, a national bank, founded 1781 |publisher=R. G. Cooke, Inc. |year=1906 |location=New York |page=37 |id=HG21613.P54 |access-date=2016 թ․ մարտի 17}}</ref>։ Բանկը հիմնել էր ֆինանսների վերահսկիչ Ռոբերտ Մորիսը 1781 թվականի մայիսի 17-ին ներկայացված ծրագրի վրա հիմնվելով<ref>{{Cite journal |year=1912 |title=Establishing a National Bank |url=https://books.google.com/books?id=fPMMAAAAIAAJ&q=Continental+Journal+Plans+for+Establishing+a+National+Bank&pg=PA546 |journal=Journals of the Continental Congress |publisher=U.S. Government Printing Office |volume=20 |pages=546–549 |access-date=2016 թ․ մարտի 17}}</ref>, որը ներառում էր նաև [[Ամերիկյան հեղափոխություն|հեղափոխական դարաշրջանի]] [[ԱՄՆ-ի հիմնադիր հայրեր|հիմնադիր հայր]] [[Ալեքսանդր Համիլթոն|Ալեքսանդր Համիլտոնի]] առաջարկությունները, ում [[Ջորջ Վաշինգտոն|Ջորջ Վաշինգտոնը]] նշանակել էր ԱՄՆ առաջին ֆինանսների նախարար։ Չնայած որ Համիլթոնը հետագայում նշեց բանկի «էական» ներդրումը [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում|Ամերիկյան հեղափոխական պատերազմում]], Փենսիլվանիայի կառավարությունը դեմ արտահայտվեց դրա արտոնություններին և այն վերամիավորեց նահանգային օրենքի հետ՝ այն դարձնելով [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|ԱՄՆ Սահմանադրության]] համաձայն ազգային բանկ չհամարվող։ Դրա փոխարեն Կոնգրեսը 1791 թվականին հիմնադրեց նոր բանկ՝ Միացյալ Նահանգների Առաջին Բանկը, մինչդեռ Հյուսիսային Ամերիկայի բանկը շարունակեց գործել որպես մասնավոր ձեռնարկություն։ == Հեղափոխական պատերազմի ժամանակաշրջան == === Կոնգրեսի կանոնադրություն === [[Պատկեր:US-Colonial_(PA-274)-Pennsylvania-6_Aug_1789.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:US-Colonial_(PA-274)-Pennsylvania-6_Aug_1789.jpg|մինի|Հյուսիսային Ամերիկայի բանկի կողմից 1789 թվականի օգոստոսի 6-ին թողարկված երեք պենս, տպագրված Բենջամին Ֆրանկլին Բաշի կողմից՝ [[Բենջամին Ֆրանկլին|Բենջամին Ֆրանկլինի]] ձեռք բերած մարմարե թղթի վրա<ref>{{Cite book |last1=Newman |first1=Eric P. |title=Early Paper Money of America |date=2008 թ․ նոյեմբերի 28 |publisher=KP Books |isbn=978-0896893269 |edition=5th |location=Iola, Wisconsin |page=364}}<!-- |access-date=17 March 2016 --></ref>։]] 1781 թվականի մայիսին [[Ալեքսանդր Համիլթոն|Ալեքսանդր Համիլթոնը]] հայտնեց, որ նախորդ ամռանը, երբ ամրապնդվում էր «Կոնֆեդերացիայի հոդվածների» դարաշրջանի գործադիր իշխանության սահմանադրությունը, նա Միացյալ Նահանգների ֆինանսների վերատեսուչի պաշտոնի համար առաջարկել էր Ռոբերտ Մորիսին։ Նաև նրա առաջարկն էր ստեղծել ազգային բանկ, որը կծառայեր որպես փաստացի [[կենտրոնական բանկ]]։ Մորիսը նախկինում նամակագրվել է Համիլթոնի հետ պատերազմի ֆինանսավորման թեմայով և անմիջապես Համիլթոնի առաջարկի հիման վրա մշակել է օրենսդրական առաջարկ և ներկայացրել Կոնգրեսին։ Մորիսը համոզել է Կոնգրեսին հիմնադրել Հյուսիսային Ամերիկայի բանկը, որը Միացյալ Նահանգների առաջին մասնավոր առևտրային բանկն էր<ref name="Knox">{{Cite book |last1=Knox |first1=John Jay |url=https://archive.org/details/ahistorybanking01knoxgoog |title=A History of Banking in the United States |date=1900 |publisher=B. Rhodes & Company |editor1-last=Rhodes |editor1-first=Bradford |page=[https://archive.org/details/ahistorybanking01knoxgoog/page/n76 40] |access-date=2016 թ․ մարտի 17 |editor2-last=Youngman |editor2-first=Elmer Haskell}}</ref>։ Նրա ընկերը՝ դոկտոր Հյու Շիլը, 5000 ֆունտ ստեռլինգ վճարեց բաժնետիրական կապիտալին<ref>{{Cite book |last=Harris |first=Joseph Smith |url=https://books.google.com/books?id=7uDIDwAAQBAJ&dq=Hugh+Shiell&pg=PA27 |title=Record of the Harris family descended from John Harris, born in 1680 in Wiltshire, England |date=1903 թ․ հունվարի 1 |publisher=Dalcassian Publishing Company |language=en}}</ref>։ === Բաժնետոմսերի առաջարկ === Համիլթոնի ուրվագծած սկզբնական կանոնադրությունը նախատեսում էր 1000 բաժնետոմսի բաշխում՝ յուրաքանչյուրը 400 դոլար արժողությամբ<ref>{{Harvnb|Alberts|1969|page=[https://archive.org/details/goldenvoyageli00albe/page/n129 106]}}</ref>։ Բենջամին Ֆրանկլինը գնեց մեկ խորհրդանշական բաժնետոմս՝ որպես բարի կամքի նշան ֆեդերալիստների և նրանց նոր բանկի նկատմամբ։ Համիլտոնն օգտագործեց իր «Պուբլիուս» կեղծանունը, որը հետագայում անմահացավ «Ֆեդերալիստական ​​թերթերում», որտեղ 1780-ականների վերջին պաշտպանում էր [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|Միացյալ Նահանգների Սահմանադրության]] ընդունումը, որպես բանկին աջակցության նշան<ref>{{Cite book |title=The Papers of Alexander Hamilton |publisher=Columbia University Press |year=1962 |isbn=978-0-231-08905-0 |editor-last=Syrett |editor-first=Harold Coffin |editor-link=Harold Coffin Syrett |page=[https://books.google.com/books?id=AA49EEZWA0IC&pg=PA55 55] |editor-last2=Cooke |editor-first2=Jacob Ernest}}</ref>։ Ուիլյամ Բինգհեմը, ով, ըստ լուրերի, Ամերիկայում ամենահարուստ մարդն էր [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում|Հեղափոխական պատերազմից]] հետո<ref>{{Harvnb|Alberts|1969|pages=[https://archive.org/details/goldenvoyagelife00albe/page/435 435]}}</ref>, գնել է առկա բաժնետոմսերի 9.5%-ը: Սակայն ամենամեծ բաժինը՝ 63.3%-ը, Միացյալ Նահանգների կառավարության անունից գնել է Ռոբերտ Մորիսը, օգտագործելով [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայից]] և [[Նիդերլանդներ|Նիդեռլանդներից]] ստացված վարկի տեսքով նվեր<ref>{{Cite book |last=Alberts |first=Robert C. |url=https://books.google.com/books?id=XBd3AAAAMAAJ |title=The Golden Voyage: The Life and Times of William Bingham, 1752–1804 |date=1969 |publisher=Houghton-Mifflin |oclc=563689565 |access-date=2016 թ․ մարտի 17}}</ref>։ Սա հանգեցրեց բանկի կապիտալիզացիային՝ ոսկե և արծաթե մետաղադրամների և փոխանակումների մեծ ավանդներով։ Այնուհետև նա թողարկեց նոր թղթադրամ, որը ապահովված էր այս մատակարարմամբ<ref name="Dowgin">{{Cite book |last=Dowgin |first=Christopher |title=Sub Rosa |year=2016 |isbn=978-0-986-26102-2 |page=83}}</ref>։ === Սպաներ === [[Թոմաս Ուիլինգ|Թոմաս Ուիլինգը]], ով երկու ժամկետ զբաղեցրել է Ֆիլադելֆիայի քաղաքապետի պաշտոնը և Մորիսի գործընկերն էր ներմուծման-արտահանման ընկերությունում, ով մի ժամանակ գերիշխող դիրք էր զբաղեցնում քաղաքի [[Անդրատլանտյան ստրկավաճառություն|ստրկավաճառության]] մեջ<ref>{{Cite book |last=Fischer |first=David Hackett |url=https://archive.org/details/africanfoundersh0000fisc |title=African Founders |year=2022 |page=[https://archive.org/details/africanfoundersh0000fisc/page/n237 220]}}</ref>, նշանակվեց բանկի առաջին նախագահ։ Նա այդ պաշտոնը զբաղեցրել է 1781-1791 թվականներին, ում հաջորդել է Ջոն Նիքսոնը և անմիջապես դարձել Միացյալ Նահանգների Առաջին բանկի առաջին նախագահը, նա զբաղեցրել է այդ պաշտոնը 1791-1807 թվականներին<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ հունիսի 11 |title=WILLING, Thomas, (1731–1821) |url=http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=W000556 |access-date=2009 թ․ հունիսի 11 |work=Biographical Information of the United States Congress |publisher=US Congress}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=nyp.33433016182630&view=1up&seq=107 |title=National Cyclopaedia of American Biography |publisher=James T. White & Co. |year=1898 |page=83}}</ref>։ === Թղթադրամներ === Բանկը թողարկեց իր սեփական թղթադրամները, որոնք փոխարինեցին խնդրահարույց մայրցամաքային թղթադրամներին։ Այս թղթադրամները տպագրվում էին թղթի վրա, որի հակառակ կողմում սեղմված էին գունավոր մանրաթելեր՝ որպես կեղծարարության դեմ պայքարի միջոց։ Ի տարբերություն մայրցամաքային թղթադրամների, նոր թղթադրամների վրա կար արծաթով վճարելու ցպահանջ պարտավորություն։ Չնայած այս փոփոխություններին, բանկը իր գործունելիության սկզբնական շրջանում դժվարանում էր վստահելի հեղինակություն վաստակել, և այդ պատճառով վարձեց բռնագրանձողներ, ովքեր զբաղվում էին գումարի վերադարձումով։ Բանկը ցուցադրաբար տեղափոխում էր դրամարկղերը մեկ պահուստից մյուսը, մեծ պահուստային ֆոնդի տպավորություն ստեղծելու համար։ Երբ բաժնետոմսերը լիովին բաժանորդագրվեցին և վճարվեցին, կասկածները վերացան, և պարտատոմսերի արժեքը աճեց մինչև անվանական արժեքը<ref name="Lewis" />։ 1783 թվականին մի քանի նահանգներ, այդ թվում՝ Մասաչուսեթսը, ընդունեցին օրենսդրություն, որը թույլ էր տալիս ամերիկացիներին հարկեր վճարել Հյուսիսային Ամերիկայի բանկի թղթադրամներով<ref>{{Harvnb|Alberts|1969|page=111}}</ref>, ինչը դրանց տվեց օրինական վճարման միջոցի կարևորագույն կողմը։ == Մասնավոր բանկ == [[Պատկեր:Demolition_scene_-_Bank_of_North_America,_305-307_Chestnut_Street,_Philadelphia,_Philadelphia_County,_PA_-_3.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Demolition_scene_-_Bank_of_North_America,_305-307_Chestnut_Street,_Philadelphia,_Philadelphia_County,_PA_-_3.jpg|մինի|Ֆիլադելֆիայի Չեստնատ փողոցի 305–307 հասցեում գտնվող Հյուսիսային Ամերիկայի բանկի շենքի քանդումը]] [[Անկախության պատերազմ Հյուսիսային Ամերիկայում|Ամերիկյան հեղափոխական պատերազմից]] հետո տնտեսական խառնաշփոթի ժամանակ բանկի կողմից պարտքերի հավաքագրման խստությունը առաջացրեց [[Փենսիլվանիա|Փենսիլվանիայի]] բնակիչների դիմադրությունը, ովքեր միջնորդություն ներկայացրեցին Փենսիլվանիայի Գլխավոր ժողովին՝ չեղյալ համարելու 1782 թվականին իրեն տրված պետական ​​կանոնադրությունը։ Կանոնադրությունը չեղյալ հայտարարվեց 1785 թվականին, չնայած բանկը շարունակում էր դժվարությամբ գործել իր կոնգրեսական կանոնադրության, ապա՝ [[Դելավեր|Դելավերի]] կանոնադրության համաձայն։ Հաջորդ տարի Փենսիլվանիայի Գլխավոր ժողովը հաստատեց նոր կանոնադրություն՝ մի շարք սահմանափակումներով, այդ թվում՝ այն չէր կարող առևտուր անել [[Ձուլակտոր|ձուլակտորներից]] բացի որևէ այլ ապրանքով<ref name="Lewis" />։ [[Նյու Յորքի ֆոնդային բորսա|Նյու Յորքի ֆոնդային բորսայում]] առաջին անգամ առևտրի անցան Հյուսիսային Ամերիկայի բանկը, Միացյալ Նահանգների Առաջին բանկը և Նյու Յորքի բանկը։ 1862 թվականին «Ազգային բանկի մասին» օրենքի ընդունումից հետո Հյուսիսային Ամերիկայի բանկը իր գործունեությունը փոխակերպեց, որպեսզի գործի նոր օրենքի համաձայն։ Դրա յուրահատուկ պատմությունը խնդիր առաջացրեց. օրենքը պահանջում էր, որ ազգային բանկը իր անվանման մեջ ներառի «ազգային» բառը։ Բանկի ղեկավարությունը սկզբնական անվանումը համարեց հեղինակության հարց և դիրքորոշում ընդունեց, որ անվանումը մնում է անփոփոխ Կոնֆեդերացիայի և նահանգների կանոնադրություններով։ Արժույթի վերահսկիչը որոշեց չբարձրացնել այս իրավական հարցերը և թույլատրեց թողնել բանկը առանց անվանափոխության<ref name="Knox" />։ 1923 թվականին բանկը միավորվեց «Առևտրային թրասթ ընկերության» հետ՝ դառնալով «Հյուսիսային Ամերիկայի բանկ և թրասթ ընկերություն», որը 1929 թվականին միավորվեց «Կյանքերի ապահովագրության և անուիտետների տրամադրման Փենսիլվանիայի ընկերության» հետ։ Այդ ընկերությունը, որը գործում էր որպես «Բանկային և թրասթ Փենսիլվանիայի ընկերություն», 1955 թվականին միավորվեց «Առաջին ազգային բանկի» հետ՝ դառնալով «Առաջին Փենսիլվանիայի բանկային և թրասթ ընկերություն», որը 1991 թվականին ձեռք բերեց «CoreStates Financial Corporation»-ը, 1998 թվականին՝ «First Union/Wachovia»-ը և 2008 թվականին՝ «Wells Fargo»-ը<ref name="EncylcGreatPhil" />։ == Ծանոթագրություններ == <references responsive="1"></references> == Հետագա ընթերցում == * {{Cite book |last=Rappleye |first=Charles |author-link=Charles Rappleye |url=https://archive.org/details/robertm_rap_2010_00_1148/page/229 |title=Robert Morris: Financier of the American Revolution |publisher=[[Simon & Schuster]] |year=2010 |isbn=978-1416570912 |place=New York |pages=[https://archive.org/details/robertm_rap_2010_00_1148/page/229 229–528]}} == Արտաքին հղումներ == {{Commons category}} * [https://archive.org/stream/cu31924032535787#page/n13/mode/2up ''The Bank of North America, Philadelphia, a National Bank, Founded 1781: The Story of Its Progress through the Last Quarter of a Century, 1881–1906''], by Robert Grier Cooke Incorporated (1906). * [https://archive.org/stream/debatesproceedin00penn#page/n5/mode/2up ''Debates and Proceedings of the General Assembly of Pennsylvania, on the Memorials Praying a Repeal of Suspension of the Law Annulling the Charter of the Bank''] (ed. Mathew Carey, 1786). * [https://archive.org/stream/cu31924032535753#page/n9/mode/2up ''A History of the Bank of North America, the First Bank Chartered in the United States''], by Lawrence Lewis, Jr. (J. B. Lippincott & Co. 1882). * [https://fraser.stlouisfed.org/title/3632 ''Legislative and Documentary History of the Bank of the United States: Including the Original Bank of North America''], by Matthew St. Clair Clarke and David A. Hall. This collection of documents was aimed to include the entire proceedings, debates, and resolutions of Congress relating to the Bank of North America, the First (1791–1811) Bank of the United States, and the Second (1816–1836) Bank of the United States. These documents were compiled four years before the closing of the Second Bank. * [https://fraser.stlouisfed.org/title/3633 ''Legislative and Documentary History of the Banks of the United States, from the Time of Establishing the Bank of North America, 1781, to October 1834; with Notes and Comments''], by R. K. Moulton. An attempt to compile all the public documents considered to be essential in attaining a thorough knowledge of the national banking operations of the United States, from 1781 to 1834. {{Authority control}} [[Կատեգորիա:1781 հիմնադրումներ ԱՄՆ-ում]] [[Կատեգորիա:1781 հիմնադրված կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի բանկեր]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի պատմություն]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի տնտեսական պատմություն]] [[Կատեգորիա:Բանկեր այբբենական կարգով]] 1v66do02q55m4dpf8t59ksghnkpoahi 0 1299210 10356966 10356268 2025-06-18T00:08:07Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356966 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Gold_price_in_USD.png|մինի|1980 թվականին Հանթ եղբայրների կողմից արծաթի շուկան գրավելու փորձից հետո ոսկու և արծաթի գները կարճ ժամանակով կտրուկ աճը իրադարձության ժամանակ։]] [[Ֆինանսներ|Ֆինանսների]] մեջ '''շուկայի անկյունային գրավումը''' նշանակում է որոշակի [[Բաժնետիրական կապիտալ|բաժնետոմսի]], ապրանքի կամ այլ [[Ակտիվ (այլ կիրառումներ)|ակտիվի]] նկատմամբ բավարար վերահսկողություն ձեռք բերել՝ շուկայական գինը [[Շուկայի մանիպուլյացիա|մանիպուլյացիայի ենթարկելու]] փորձով։ Իրենց շուկաները գրաված ընկերությունները սովորաբար դա արել են՝ փորձելով ավելի մեծ ազատություն ստանալ իրենց որոշումների կայացման գործում։ Օրինակ՝ նրանք կարող են ցանկանալ ավելի բարձր գներ սահմանել իրենց արտադրանքի համար՝ առանց վախենալու, որ կկորցնեն չափազանց շատ բիզնես։ Անկյուն պահողը հույս ունի վերահսկողություն ձեռք բերել ապրանքի [[Առաջարկի և պահանջարկի օրենք|մատակարարման]] բավարար մասի նկատմամբ՝ դրա գինը սահմանելու համար։ == Ռազմավարություն և ռիսկեր == Շուկայի գրավումը կարելի է փորձել մի քանի մեխանիզմների միջոցով։ Ամենաուղիղ ռազմավարությունը որոշ սպոտ շուկայում վաճառքի համար առաջարկվող մատչելի ապրանքի մեծ տոկոսը գնելն ու այն կուտակելն է։ [[Ֆյուչերսային գործարքներ|Ֆյուչերսային առևտրի]] ի հայտ գալով, անկյունային վաճառողը կարող է գնել ապրանքի մեծ թվով [[Ֆյուչերսային գործարքներ|ֆյուչերսային պայմանագրեր]], այնուհետև վաճառել դրանք շահույթով՝ գինը բարձրացնելուց հետո։ Չնայած բազմաթիվ փորձեր են եղել շուկաները գրավելու՝ [[Անագ|անագից]] մինչև խոշոր [[Կով|եղջերավոր անասուններ]] գնելով, մինչ օրս այդ փորձերից շատ քչերն են հաջողության հասել. փոխարենը, այս փորձերի մեծ մասը հակված է եղել ինքնաբուխ կոտրվելուն։ Դեռևս 1923 թվականին Էդվին Լեֆևրը գրել է՝ «մեծ անկյուններից շատ քչերն էին շահութաբեր դրանց ինժեներների համար»<ref>Lefèvre, Edwin (1923), ''[[Reminiscences of a Stock Operator]]'', chapter 19.</ref>։ Շուկան գրավելու փորձ կատարող ընկերությունը խոցելի է իր դիրքային չափի պատճառով, ինչը այն դարձնում է շուկայական ռիսկի նկատմամբ խիստ ենթակա։ Իր բնույթով, շուկան գրավելը պահանջում է, որ ընկերությունը գնի ապրանքներ կամ դրանց ածանցյալ գործիքներ արհեստական գներով։ Սա արդյունավետորեն ստեղծում է մի իրավիճակ, երբ մյուս ներդրողները փորձում են շահույթ ստանալ այդ մեքենայություններից՝ [[Արբիտրաժ (տնտեսագիտություն)|արբիտրաժի]] միջոցով։ Սա զսպող ազդեցություն ունի անկյունային դիրք գրավելու փորձի վրա, քանի որ այս ներդրողները սովորաբար դիրքեր են գրավում անկյունային դիրք գրավողի դեմ։ Ավելին, եթե գինը սկսի շարժվել անկյուն պահողի դեմ, նրա կողմից վաճառելու ցանկացած փորձ, հավանաբար, կհանգեցնի գնի զգալի անկման, ինչը անկյուն պահողին կենթարկի աղետալի ռիսկի։ Գրեթե բոլոր դեպքերում ընկերությունը պարզապես կորցնում է իր գումարը և լուծարվում է նախքան գները գրեթե վերահսկելուն հասնելը։ Այն քիչ դեպքերում, երբ ընկերությունները շուկայում գերիշխող դիրք են ձեռք բերել, կառավարությունները և բորսաները միջամտել են։ Շուկայի անկյունը գրավելը հաճախ հանրության կողմից համարվում է անբարոյական և ունի խիստ անցանկալի հետևանքներ տնտեսության վրա<ref>{{Cite web |title=Cornering the Market - Definition, How It Works, Example |url=https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/strategy/cornering-the-market/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200329035710/https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/strategy/cornering-the-market/ |archive-date=2020 թ․ մարտի 29 |access-date=2020 թ․ մարտի 29}}</ref>։ == Պատմական օրինակներ == === Թալես Միլեթացի (մ.թ.ա. մոտ 6-րդ դար) === Ըստ [[Արիստոտել|Արիստոտելի]] ''[[Քաղաքականություն (Արիստոտել)|«Քաղաքականություն»]]'' աշխատության (Գիրք I, բաժին 1259ա)<ref>{{Cite book |last=Aristotle |author-link=Aristotle |url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Aristot.+Pol.+1.1259a&redirect=true |title=Politics |translator-last=H. Rackham |access-date=2011 թ․ հունվարի 11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121011013449/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Aristot.+Pol.+1.1259a&redirect=true |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 11 |url-status=live}}</ref>՝ [[Թալես Միլեթացի|Թալես Միլեթացին]] մի անգամ գրավել է ձիթապտղի յուղի մամլիչների շուկան՝ <blockquote>Պատմության համաձայն՝ Թալեսը իր աղքատության պատճառով ծաղրի է ենթարկվել փիլիսոփայության անօգուտության համար։ Սակայն աստղագիտության իր գիտելիքներից ելնելով՝ նա դեռևս ձմռանը նկատել էր, որ ձիթապտղի մեծ բերք է լինելու, ուստի նա փոքր գումար հավաքել է և կանխավճարներ վճարել է Միլետոսում և Քիոսում գտնվող բոլոր ձիթապտղի մամլիչների համար, որոնք նա վարձակալել է ցածր վարձավճարով, քանի որ ոչ ոք նրան չէր վարձում։ Եվ երբ սեզոնը եկավ, հանկարծակի պահանջարկ առաջացավ միաժամանակ մի քանի մամլիչների նկատմամբ և դրանք իրեն դուր եկած պայմաններով վարձակալելով՝ նա մեծ գումար է վաստակել՝ այդպիսով ապացուցելով, որ փիլիսոփաների համար հեշտ է հարստանալ, եթե ցանկանան։</blockquote> === 19-րդ դար՝ Էդվին Լեֆևրի դասական օրինակներ === Լրագրող Էդվին Լեֆևրը թվարկում է 19-րդ դարի կեսերի անկյունների մի քանի օրինակներ։ Նա տարբերակում է անկյունները՝ որպես մանիպուլյացիաների արդյունք, մրցակցային գնման արդյունքի անկյուններից։ ==== Ջեյմս Ֆիսկ, Ջեյ Գուլդ և Սև ուրբաթ (1869) ==== 1869 թվականի [[Սև ուրբաթ (1869)|«Սև ուրբաթի»]] ֆինանսական խուճապը Միացյալ Նահանգներում առաջացավ [[Ջեյ Գուլդ|Ջեյ Գուլդի]] և Ջեյմս Ֆիսկի ջանքերի շնորհիվ՝ Նյու Յորքի ոսկու բորսայում ոսկու շուկան գրավելու համար։ Երբ պետական ոսկին հայտնվել է շուկայում, գնի բարձրացումը մի քանի րոպեի ընթացքում կտրուկ նվազել է և շատ ներդրողներ սնանկացել են։ Ֆիսկը և Գուլդը խուսափել են զգալի ֆինանսական վնասներից։ ==== Լեֆևրի մտքերը հին օրերի անկյունների մասին ==== Իր գրքի 19-րդ գլխում Էդվին Լեֆևրը փորձում է ամփոփել 19-րդ դարի անկյունների հիմնավորումը՝ {{quote|Մի իմաստուն ծեր միջնորդ ինձ ասել է, որ 60-ականների և 70-ականների բոլոր խոշոր օպերատորներն ունեին մեկ նպատակ՝ աշխատել անկյունում։ Շատ դեպքերում սա սնապարծության, մյուսներում՝ վրեժխնդրության ցանկության հետևանք է եղել։ [...] Հենց ոչ միայն ապագա դրամական շահույթն էր, որ անկյունների ինժեներներին դրդել է անել իրենց ամեն ինչ։ Հենց սնապարծության բարդույթն էր, որը հաստատվել է ամենասառնասիրտ օպերատորների շրջանում։}} === 20-րդ դար։ Հյուսիսային Խաղաղօվկիանոսյան երկաթուղի === 1901 թվականի մայիսի 9-ին Հյուսիսային Խաղաղօվկիանոսյան երկաթուղու անկյունը մրցակցային գնման լավ փաստաթղթավորված դեպք է, որը հանգեցրել է խուճապի։ «Ֆոնդային օպերատորի հիշողությունները» գրքի 2009 թվականի մեկնաբանված հրատարակությունը պարունակում է Լեֆևրի 3-րդ գլխի բնօրինակ պատմությունը, ինչպես նաև էջի եզրերին ներկայացված իրական վայրերն ու անձնավորությունները բացատրող ժամանակակից ծանոթագրություններ։ === 1900-ականներ՝ Միացյալ պղնձի ընկերություն === 1907 թվականի հոկտեմբերին Օգաստուս Հայնցեի կողմից Միացյալ պղնձի ընկերությունը փակուղի մտցնելու անհաջող փորձը հանգեցրել է 1907 թվականի խուճապի: [[Նյու Յորքի ֆոնդային բորսա|Նյու Յորքի ֆոնդային բորսայում]] նախորդ տարվա 50% անկումը ուղղակիորեն կապված է եղել այդ իրադարձության հետ։ === 1920-ականներ՝ Ստուտց ավտոմոբիլային ընկերություն === Պատմաբան Ռոբերտ Սոբելը այն անվանել է «մի քանի տարի անց Լիվերմորի և Քաթենի գործողությունների նախորդը»՝ The Stutz Motor Company-ի 1920 թվականի մարտի անկյունը մանիպուլացված անկյունի օրինակ է, որը կործանել է բոլոր մասնակիցներին, հատկապես դրա հեղինակ Ալան Ռայանին<ref>{{Cite magazine |last=Brooks |first=John |date=1969 թ․ օգոստոսի 15 |title=The New Yorker: A Corner in Stutz, 23 August 1969 |url=http://www.newyorker.com/archive/1969/08/23/1969_08_23_074_TNY_CARDS_000296736 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080717115104/http://www.newyorker.com/archive/1969/08/23/1969_08_23_074_TNY_CARDS_000296736 |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 17 |access-date=2014 թ․ հունիսի 28 |magazine=The New Yorker}}</ref>։ === 1950-ականներ՝ Սոխի շուկան === 1950-ականների վերջին [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] [[Գլուխ սոխ|սոխի]] [[Ֆերմեր|ֆերմերները]] պնդել են, որ Չիկագոյի ապրանքային բորսայի առևտրականներ Սեմ Սեյգելը և Վինսենթ Կոսուգան փորձում էին շուկան գրավել սոխի շնորհիվ։ Նրանց բողոքների արդյունքում ընդունվել է «Սոխի ֆյուչերսների մասին» օրենքը, որն արգելել է սոխի ֆյուչերսների առևտուրը Միացյալ Նահանգներում և ուժի մեջ է մնացել մինչև 2024 թվականը<ref>{{Cite news |last=Romer |first=Keith |date=2015 թ․ հոկտեմբերի 22 |title=The Great Onion Corner And The Futures Market |url=https://www.npr.org/2015/10/22/450769853/the-great-onion-corner-and-the-futures-market |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151023052734/http://www.npr.org/2015/10/22/450769853/the-great-onion-corner-and-the-futures-market |archive-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 23 |access-date=2015 թ․ հոկտեմբերի 22 |work=[[NPR]]}}</ref>։ === 1970-ականներ՝ Հանթ եղբայրները և արծաթի շուկան === Նելսոն Բանկեր Հանթ և Ուիլյամ Հերբերտ Հանթ եղբայրները 1970-ականների վերջին և 1980-ականների սկզբին փորձեցին գրավել արծաթի համաշխարհային շուկաները՝ մի պահ ունենալով աշխարհի արծաթի կեսից ավելիի իրավունքները<ref name="TEXAS2">{{Cite magazine |last=Gwynne |first=S. C. |date=2001 թ․ սեպտեմբեր |title=Bunker Hunt |magazine=[[Texas Monthly]] |publisher=Emmis Communications Corporation |location=Austin, Texas, United States |page=78 |volume=29 |issue=9}}</ref>։ Հանթների կողմից թանկարժեք մետաղի կուտակման ընթացքում արծաթի գները 1979 թվականի սեպտեմբերի 11 դոլարից մեկ ունցիայի համար բարձրացան մինչև գրեթե 50 դոլար մեկ ունցիայի համար 1980 թվականի հունվարին<ref name="NYT2">{{Cite news |last=Eichenwald |first=Kurt |date=1989 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=2 Hunts Fined And Banned From Trades |url=https://www.nytimes.com/1989/12/21/business/2-hunts-fined-and-banned-from-trades.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20091215024743/http://www.nytimes.com/1989/12/21/business/2-hunts-fined-and-banned-from-trades.html |archive-date=2009 թ․ դեկտեմբերի 15 |access-date=2008 թ․ հունիսի 29 |work=[[The New York Times]]}}</ref>։ Արծաթի գները ի վերջո երկու ամիս անց անկում են ապրել՝ մեկ ունցիայի համար 11 դոլարից ցածր<ref name="NYT2" />, որի անկման մեծ մասը տեղի է ունեցել մեկ օրում, որն այժմ հայտնի է որպես Արծաթե հինգշաբթի, ապրանքների մարժայով գնման վերաբերյալ բորսայի կանոններում կատարված փոփոխությունների պատճառով<ref name="TimeBubble2">{{Cite magazine |date=1980 թ․ մայիսի 12 |title=Bunker's Busted Silver Bubble |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,920875-2,00.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081002194346/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,920875-2,00.html |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 2 |access-date=2008 թ․ հունիսի 29 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref>։ === 1990-ականներ՝ Համանական և պղնձի շուկան === «Սումիտոմո» կորպորացիայի գլխավոր պղնձի առևտրական [[Յասուո Համանակա|Յասուո]] [[Խարդախ առևտրական|Համանական]] տասը տարվա ընթացքում մինչև 1996 թվականը փորձել է գրավել միջազգային պղնձի շուկան<ref name="CopperTheAge2">{{Cite news |last=Gettler |first=Leon |date=2008 թ․ փետրվարի 2 |title=Wake-up calls on rogue traders keep ringing, but who's answering the phone? |url=http://business.theage.com.au/wakeup-calls-on-rogue-traders-keep-ringing-but-whos-answering-the-phone-20080201-1plq.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080702024911/http://business.theage.com.au/wakeup-calls-on-rogue-traders-keep-ringing-but-whos-answering-the-phone-20080201-1plq.html |archive-date=2008 թ․ հուլիսի 2 |access-date=2008 թ․ հունիսի 29 |work=The Age |location=Melbourne}}</ref>։ Երբ նրա ծրագիրը փլուզվեց՝ Սումիտոմոն մնացել է մեծ դիրքերով պղնձի շուկայում՝ վերջնական արդյունքում կորցնելով 2.6 միլիարդ ԱՄՆ դոլար<ref name="CopperNYT2">{{Cite news |last=Petersen |first=Melody |date=1999 թ․ մայիսի 21 |title=Merrill Charged With 2d Firm In Copper Case |url=https://www.nytimes.com/1999/05/21/business/merrill-charged-with-2d-firm-in-copper-case.html?pagewanted=all |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180729052038/https://www.nytimes.com/1999/05/21/business/merrill-charged-with-2d-firm-in-copper-case.html?pagewanted=all |archive-date=2018 թ․ հուլիսի 29 |access-date=2008 թ․ հունիսի 29 |work=New York Times}}</ref>։ Համանական խոստովանել է իր մեղքը 1996 թվականի հունիսին և մեղավոր ճանաչվել է 1997 թվականին իր առևտրային գործունեության հետ կապված քրեական մեղադրանքներով։ Տոկիոյի դատարանը նրան դատապարտել է ութ տարվա ազատազրկման<ref name="CopperNYT2" /><ref>{{Cite book |last=Jacque |first=Laurent L. |url=https://archive.org/details/globalderivative0000jacq |title=Global Derivative Debacles: From Theory to Malpractice |publisher=World Scientific |year=2010 |isbn=978-981-283-770-7 |location=Singapore}} Chapter 7: Sumitomo, pp.&nbsp;97–101.</ref>։ === 2008 թվական։ Porsche-ն և Volkswagen-ի բաժնետոմսեր === [[2007-2008 թվականների ֆինանսական ճգնաժամ|2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամի]] ժամանակ [[Porsche|Porsche-ն]] գրավել է [[Volkswagen]]-ի բաժնետոմսերի շուկան, որի շնորհիվ Volkswagen-ը կարճ ժամանակով դարձավ աշխարհի ամենաարժեքավոր ընկերությունը<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Hedge funds make £18bn loss on VW |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7697082.stm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090125144950/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7697082.stm |archive-date=2009 թ․ հունվարի 25 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 5 |publisher=[[BBC]]}}</ref>։ Porsche-ն պնդել է, որ իր գործողությունները նպատակ ունեին Volkswagen-ի նկատմամբ վերահսկողություն ձեռք բերել, այլ ոչ թե շուկան մանիպուլյացիայի ենթարկել. այս դեպքում, Volkswagen-ի բաժնետոմսերի շուկան գրավելիս Porsche-ն պայմանագրեր է կնքել [[Մերկ կարճ վաճառք|բաց կարճաժամկետ գործարքների]] միջոցով՝ հանգեցնելով նրանց կարճաժամկետ գործարքների սեղմմանը<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Squeezy money |url=http://www.economist.com/finance/displaystory.cfm?story_id=12523898 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20081103083148/http://www.economist.com/finance/displaystory.cfm?story_id=12523898 |archive-date=2008 թ․ նոյեմբերի 3 |access-date=2008 թ․ նոյեմբերի 1 |work=Economist}}; [https://www.nytimes.com/2008/10/31/business/worldbusiness/31norris.html "A Clever Move by Porsche on VW’s Stock"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170411193627/http://www.nytimes.com/2008/10/31/business/worldbusiness/31norris.html|date=2017-04-11}}, [[Նյու Յորք Թայմս|The New York Times]]; [https://www.telegraph.co.uk/finance/globalbusiness/3362913/Porsche-crashes-into-controversy-in-the-ultimate-short-squeeze.html "Porsche crashes into controversy in the ultimate 'short squeeze'"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210227050139/https://www.telegraph.co.uk/finance/globalbusiness/3362913/Porsche-crashes-into-controversy-in-the-ultimate-short-squeeze.html|date=2021-02-27}}, [[The Daily Telegraph]]</ref>: Այն ի վերջո անհաջող է եղել, ինչը հանգեցրել է Porsche-ի գլխավոր գործադիր տնօրենի և ֆինանսական տնօրենի հրաժարականին, ինչպես նաև Porsche-ի և Volkswagen-ի միաձուլմանը<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հուլիսի 23 |title=VW prepares to take over Porsche |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8165524.stm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230811215815/http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/8165524.stm |archive-date=2023 թ․ օգոստոսի 11 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 5 |publisher=[[BBC]]}}</ref>։ Գերմանիայի արդյունաբերության ամենահարուստ մարդկանցից մեկը՝ Ադոլֆ Մերկլը ինքնասպան է եղել Volkswagen-ի բաժնետոմսերի կարճաժամկետ արժեզրկումից հետո<ref>{{Cite news |last=Boyes |first=Roger |date=2009 թ․ հունվարի 7 |title=Adolf Merckle, German tycoon who lost millions on VW shares, commits suicide |url=http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/banking_and_finance/article5460281.ece |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110612030743/http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/banking_and_finance/article5460281.ece |archive-date=2011 թ․ հունիսի 12 |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 31 |work=[[The Sunday Times]] |location=London}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ հոկտեմբերի 26 |title=Der Tag, als die VW-Aktie 1.000 Euro kostete |url=https://boerse.ard.de/boersenwissen/boersengeschichte-n/der-tag-als-die-vw-aktie-1000-euro-kostete100.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181026222745/https://boerse.ard.de/boersenwissen/boersengeschichte-n/der-tag-als-die-vw-aktie-1000-euro-kostete100.html |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 26 |access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 26 |publisher=[[Tagesschau (German TV series)]] |location=Frankfurt}}</ref>։ === 2010 թվական։ Արմաջարոն և եվրոպական կակաոյի շուկան === 2010 թվականի հուլիսի 17-ին Armajaro-ն գնել է 240,100 տոննա կակաո, որը վերջին 14 տարվա ընթացքում կակաոյի ամենամեծ մեկ գործարքն է եղել<ref>{{Cite news |last=Farchy |first=Jack |date=2010 թ․ հուլիսի 16 |title=Hedge fund develops taste for chocolate assets |url=http://www.ft.com/cms/s/0/e50feefc-9120-11df-b297-00144feab49a.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100722094851/http://www.ft.com/cms/s/0/e50feefc-9120-11df-b297-00144feab49a.html |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 22 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 27 |work=[[Financial Times]]}}</ref>։ Գնումը հանգեցրել է կակաոյի գների բարձրացմանը՝ հասնելով 1977 թվականից ի վեր ամենաբարձր մակարդակին։ Գնումը գնահատվել է 658 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ և կազմել է կակաոյի համաշխարհային տարեկան արտադրության 7 տոկոսը<ref>{{Cite news |last=Sibun |first=Jonathan |last2=Wallop |first2=Harry |date=2010 թ․ հուլիսի 17 |title=Mystery trader buys all Europe's cocoa |url=https://www.telegraph.co.uk/finance/markets/7895242/Mystery-trader-buys-all-Europes-cocoa.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100720192713/http://www.telegraph.co.uk/finance/markets/7895242/Mystery-trader-buys-all-Europes-cocoa.html |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 20 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 27 |work=The Telegraph}}</ref>։ Armajaro-ի համահիմնադիր և մենեջեր Էնթոնի Ուորդին իր գործընկեր առևտրականները անվանել էին «Շոկֆինգեր» իր սխրանքների համար։ Այս մականունը վերաբերում է Բոնդի չարագործ Գոլդֆինգերին և [[Cadbury Fingers|բրիտանական քաղցրավենիքին]]<ref name="nytimes22">{{Cite news |last=Werdigier |first=Julia |last2=Creswell |first2=Julie |date=2010 թ․ հուլիսի 24 |title=Trader's Cocoa Binge Wraps Up Chocolate Market |url=https://www.nytimes.com/2010/07/25/business/global/25chocolate.html?_r=2 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120806094611/http://www.nytimes.com/2010/07/25/business/global/25chocolate.html?_r=2 |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 6 |access-date=2010 թ․ հուլիսի 27 |work=The New York Times}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Արժեթղթերի շուկա]] [[Կատեգորիա:Հակամրցակցային երևույթներ]] [[Կատեգորիա:Սպառողների իրավունքներ]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական շուկաներ]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսներ]] g20qs52n8p80isre0wn61nzm75bsm56 0 1299631 10357046 10356114 2025-06-18T00:11:10Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Citation կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357046 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} {{Կողաքարտ Ֆինանսներ}} '''Ֆինանսական կարգավորում''', քաղաքականությունների լայն շրջանակ, որը կիրառվում է ֆինանսական հատվածում աշխարհի բազմաթիվ իրավասությունների շրջանակում։ Այն հիմնավորվում է ֆինանսական համակարգին բնորոշ երկու հիմնական հատկանիշով. [[համակարգային ռիսկ]]ով, երբ ֆինանսական ընկերությունների ձախողումը կարող է ազդել հասարակական շահի վրա, և տեղեկատվության ասիմետրիկությամբ, ինչն արդարացնում է որոշակի սահմանափակումներ պայմանագրային ազատության վերաբերյալ՝ հատկապես այն ոլորտներում, որոնք առնչվում են մանրածախ հաճախորդներին կամ «պրինցիպալ–գործակալ» խնդիրներին։ Ֆինանսական կարգավորման անբաժանելի մասն է ֆինանսական նշանակալի ընկերությունների և շուկաների վերահսկողությունը հատուկ լիազորված մարմինների կողմից, ինչպիսիք են արժեթղթերի հանձնաժողովներն ու բանկային վերահսկիչները։ Որոշ երկրներում ֆինանսական վերահսկողության որոշ ասպեկտներ պատվիրակվում են ինքնակարգավորվող կազմակերպություններին։ Ֆինանսական կարգավորումը [[ֆինանսական իրավունք]]ի երեք հիմնական ուղղություններից մեկն է՝ շուկայական պրակտիկաների և նախադեպային իրավունքի հետ միասին<ref>Joanna Benjamin 'Financial Law' Oxford University Press</ref>։ == Կարգավորման նպատակներ == Ֆինանսական վերահսկող մարմինների հիմնական նպատակներն են<ref>{{Citation |title=UK FSA statutory objectives |date=2016 թ․ ապրիլի 20 |url=http://www.fsa.gov.uk/about/aims/statutory |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170707113055/http://www.fsa.gov.uk/about/aims/statutory |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 7 |url-status=dead}}</ref>՝ * շուկայի նկատմամբ վստահություն՝ ֆինանսական համակարգում վստահության պահպանում, * ֆինանսական կայունություն՝ համակարգի կայունության պահպանում և բարելավում, * [[Սպառողների իրավունքների պաշտպանություն|սպառողների պաշտպանություն]]՝ սպառողների համար համապատասխան պաշտպանություն ապահովում, * ֆինանսական հանցագործությունների նվազեցում, * օտարերկրյա մասնակցության կարգավորում։ == Կարգավորման կառուցվածք == Օրենքները լիազորում են կազմակերպություններին՝ պետական թե ոչ պետական, վերահսկելու ֆինանսական գործունեությունը և կիրառելու անհրաժեշտ միջոցառումներ<ref>{{Citation |last1=De Caria |first1=Riccardo |title=What is Financial Regulation Trying to Achieve?, Riccardo De Caria |date=2011 թ․ սեպտեմբերի 23 |ssrn=1994472}}</ref>։ Աշխարհում գոյություն ունեն վերահսկողության կառուցվածքի տարբեր ձևաչափեր և դրանց համակցություններ<ref>{{Citation |title=Luxembourg CSSF structure and organisation |url=http://www.cssf.lu/nc/en/about-the-cssf/structure-organisation/}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{Citation |title=German BAFin supervision organisation |url=http://www.bafin.de/EN/Supervision/supervision_node.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120804111533/http://www.bafin.de/EN/Supervision/supervision_node.html |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 4 |url-status=dead}}</ref>: === Արժեթղթերի շուկայի կարգավորում === Բորսաների մասին օրենքները ապահովում են, որ բորսայի հարթակում իրականացվող առևտուրը տեղի ունենա կարգավորված և պատշաճ կերպով։ Հատկապես կարևորվում են գների ձևավորման գործընթացը, գործարքների կատարմանն ու հաշվարկին առնչվող գործընթացները, ինչպես նաև ուղիղ և արդյունավետ առևտրի վերահսկողությունը<ref>{{Citation |title=Suisse finma stock exchange supervision |url=http://www.finma.ch/e/finma/taetigkeiten/gb-maerkte/Pages/boersenaufsicht.aspx}}</ref><ref>{{Citation |title=German BAFin stock exchange supervision |url=http://www.bafin.de/EN/Supervision/StockExchangesMarkets/stockexchangesmarkets_node.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120722072922/http://www.bafin.de/EN/Supervision/StockExchangesMarkets/stockexchangesmarkets_node.html |archive-date=2012 թ․ հուլիսի 22 |url-status=dead}}</ref>: Ֆինանսական վերահսկող մարմինները հետևում են, որ ցուցակագրված ընկերությունները և շուկայի մասնակիցները համապատասխանեն առևտրի վերաբերյալ իրավական ակտերի պահանջներին։ Ընկերությունները պարտավոր են պարբերաբար հրապարակել ֆինանսական հաշվետվություններ, արտահերթ ծանուցումներ կամ ղեկավար անձանց գործարքները, իսկ շուկայի մյուս մասնակիցները՝ հիմնական բաժնետերերի վերաբերյալ հայտարարություններ։ Այս ամենի նպատակը ներդրողներին անհրաժեշտ և ամբողջական տեղեկատվություն տրամադրելն է, որպեսզի նրանք կարողանան հիմնավորված գնահատում կատարել ցուցակագրված ընկերությունների և նրանց արժեթղթերի վերաբերյալ<ref>{{Citation |title=Finland FSA supervion of listed companies |url=http://www.finanssivalvonta.fi/en/Supervision/Market_supervision/Disclosure/Pages/Default.aspx |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121012035011/http://www.finanssivalvonta.fi/en/Supervision/Market_supervision/Disclosure/Pages/Default.aspx |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 12 |url-status=dead}}</ref><ref>{{Citation |title=Saudi Arabia market supervision |url=http://www.cma.org.sa/En/AboutCMA/CMA_Department/Pages/Market_Supervision.aspx |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518194643/http://www.cma.org.sa/En/AboutCMA/CMA_Department/Pages/Market_Supervision.aspx |archive-date=2013 թ․ մայիսի 18 |url-status=dead}}</ref>: Ներդրումային ակտերը և կարգավորումները ապահովում են այդ կառույցների անխափան գործունեությունը՝ վերահսկելով ակտիվների կառավարումը, ռիսկերն ու ներդրումային պայմանների պահպանությունը<ref>{{Citation |title=US SEC Division of Investment Management |url=https://www.sec.gov/divisions/investment.shtml}}</ref>: === Բանկերի և ֆինանսական ծառայությունների մատակարարների վերահսկողություն === Բանկային ոլորտի օրենսդրությունը սահմանում է այն կանոնները, որոնք բանկերը պարտավոր են պահել ինչպես հիմնադրման փուլում, այնպես էլ իրենց գործունեության ընթացքում։ Այս կանոնները կոչված են կանխարգելելու այնպիսի անցանկալի զարգացումները, որոնք կարող են խաթարել բանկային համակարգի կայուն աշխատանքը։ Այդպիսով ապահովվում է հուսալի և արդյունավետ բանկային համակարգ<ref>{{Citation |title=Reserve Bank of India, Department of Banking Supervision |url=http://www.rbi.org.in/scripts/AboutUsDisplay.aspx?pg=DeptOfBS.htm}}</ref><ref>{{Citation |title=Luxembourg CSSF Supervision of Banks |url=http://www.cssf.lu/en/about-the-cssf/structure-organisation/supervision-of-banks/ |access-date=2012 թ․ օգոստոսի 5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305033032/http://www.cssf.lu/en/about-the-cssf/structure-organisation/supervision-of-banks |archive-date=2016 թ․ մարտի 5 |url-status=dead}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Ֆինանսներ]] * [[Ֆինանսական տնտեսագիտություն]] * [[Բիզնես էթիկա]] * [[Համաշխարհային ֆինանսական համակարգ]] * [[Մակրոպրուդենցիալ քաղաքականություն]] * [[Կարգավորող տնտեսագիտություն]] * [[Ապրանքային բորսա]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Գրականություն == * Labonte, Marc. (2017). [https://fas.org/sgp/crs/misc/R44918.pdf ''Who Regulates Whom? An Overview of the U.S. Financial Regulatory Framework''.] Washington, D.C.: Congressional Research Service. {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171205205237/https://fas.org/sgp/crs/misc/R44918.pdf|date=2017-12-05}} * {{Citation |last1=Reinhart |first1=Carmen |title=This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly |year=2009 |publisher=Princeton U. Pr. |isbn=978-0-691-15264-6 |last2=Rogoff |first2=Rogoff}} * Simpson, D., Meeks, G., Klumpes, P., & Andrews, P. (2000). ''Some cost-benefit issues in financial regulation.'' London: Financial Services Authority. == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20041102085717/http://www.law.uc.edu/CCL/ Securities Lawyer's Deskbook] from the University of Cincinnati College of Law * [http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2008/RES02408A.htm Ana Carvajal, Jennifer Elliott: IMF Study Points to Gaps in Securities Market Regulation] * [http://www.iosco.org/library/pubdocs/pdf/IOSCOPD82.pdf IOSCO: Objectives and Principles of Securities Regulation (PDF-Datei 67 Seiten)] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ֆինանսական իրավունք]] 142g09s5nbf7uq4j4m8u8w53knlshs6 0 1299706 10356959 10356301 2025-06-18T00:07:48Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356959 wikitext text/x-wiki {{Ֆինանսական շուկաներ}} '''Մարկետմեյքեր''' կամ '''շուկայագործ''', իրացվելիության մատակարար, [[Ձեռնարկություն|ընկերություն]] կամ անհատ, որը [[Բաժնետոմս|բաժնետոմսերում]] պահվող [[Ակտիվների գնագոյացում|առևտրային ակտիվի]] համար նշում է ինչպես գնման, այնպես էլ [[Գին|վաճառքի գին]]՝ հույս ունենալով շահույթ ստանալ տարբերության վրա, որը կոչվում է ''առաջարկ-գնման սփրեդ'' կամ ''շրջադարձ''<ref>{{Cite book |last=Radcliffe |first=Robert C. |url=https://archive.org/details/investmentconcep0005radc |title=Investment: Concepts, Analysis, Strategy |publisher=Addison-Wesley Educational Publishers, Inc. |year=1997 |isbn=0-673-99988-2 |page=[https://archive.org/details/investmentconcep0005radc/page/n171 134]}}</ref>ː Սա կայունացնում է շուկան՝ նվազեցնելով գների տատանումները (անկայունությունը)՝ սահմանելով ակտիվի համար առևտրային գների միջակայք։ ԱՄՆ շուկաներում ԱՄՆ Արժեթղթերի և Բորսաների Հանձնաժողովը «շուկա ստեղծողին» սահմանում է որպես ընկերություն, որը պատրաստ է պարբերաբար և անընդհատ գնել և վաճառել [[Բաժնետիրական կապիտալ|բաժնետոմսեր]] հրապարակային գնանշված գնով<ref name="sec">{{Cite web |title=Market Makers |url=https://www.sec.gov/answers/mktmaker.htm |access-date=2015 թ․ ապրիլի 17}}</ref>ː Նշանակված առաջնային շուկայի ստեղծողը (DPM) մասնագիտացված շուկայագործ է, որը հաստատվել է բորսայի կողմից՝ որոշակի նշանակված արժեթղթում, օպցիոնում կամ օպցիոնային ինդեքսում գնման կամ վաճառքի դիրքը երաշխավորելու համար<ref>{{Cite web |title=Designated Primary Market Maker (DPM) Program Info |url=https://www.cboe.org/members/generalinfo/dpm1.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161022100258/https://www.cboe.org/members/generalinfo/dpm1.aspx |archive-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 22 |access-date=2014 թ․ հունիսի 25 |website=CBoe.org}}</ref>ː == Արժույթի փոխանակման կետում == Արտարժույթի առևտրով զբաղվող ընկերությունների մեծ մասը, ինչպես նաև շատ բանկեր, շուկայի ստեղծողներ են։ Արտարժույթի շուկա ստեղծողը և՛ գնում է արտարժույթ հաճախորդներից, և՛ վաճառում այն այլ հաճախորդներին։ Նրանք եկամուտ են ստանում առևտրային գների տարբերություններից՝ օգնելով շուկային ապահովելով [[Շուկայի իրացվելիություն|իրացվելիություն]], նվազեցնելով գործարքների ծախսերը և հեշտացնելով առևտուրը։ == Ֆոնդային բորսայում == [[Նյու Յորքի ֆոնդային բորսա|Նյու Յորքի ֆոնդային բորսայում]] (NYSE) կամ [[Լոնդոնի ֆոնդային բորսա|Լոնդոնի ֆոնդային բորսայում]] (LSE) ցուցակված [[Բաժնետիրական կապիտալ|բաժնետոմսեր]] գնելու և վաճառելու պատրաստ շուկայի ստեղծողները կոչվում են «երրորդ շուկայի ստեղծողներ»<ref name="sec2">{{Cite web |title=Market Makers |url=https://www.sec.gov/answers/mktmaker.htm |access-date=2015 թ․ ապրիլի 17}}</ref>ː [[Ֆոնդային բորսա|Ֆոնդային բորսաների]] մեծ մասը գործում է «համապատասխանեցված գործարքի» կամ «պատվերի վրա հիմնված» սկզբունքով։ Երբ գնորդի առաջարկի գինը համապատասխանում է վաճառողի առաջարկի գնին կամ հակառակը, ֆոնդային բորսայի համապատասխանեցման համակարգը որոշում է, որ գործարքը կնքվել է։ Նման համակարգում կարող են չլինել նշանակված կամ պաշտոնական շուկա ստեղծող մարկետմեյքերներ, բայց, այնուամենայնիվ, նրանք գոյություն ունեն։ 2008 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ Միացյալ Նահանգներում կար ավելի քան երկու հազար շուկայագործ<ref>{{Cite web |title=List of U.S. market makers |url=http://www.alphatrade.com/techSupport/marketMakers.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090122074413/http://www.alphatrade.com/techSupport/marketMakers.html |archive-date=2009 թ․ հունվարի 22 |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 31}}</ref>, իսկ Կանադայում՝ ավելի քան հարյուր<ref>{{Cite web |title=List of market makers in Canada |url=http://www.alphatrade.com/techSupport/canadianIDs.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070109084732/http://www.alphatrade.com/techSupport/canadianIDs.html |archive-date=2007 թ․ հունվարի 9 |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 31}}</ref>ː == Նյու Յորք == Միացյալ Նահանգներում, NYSE-ը և մերիկյան ֆոնդային բորսա ն (AMEX), ի թիվս այլոց, ունեն նշանակված շուկայագործներ, որոնք նախկինում հայտնի էին որպես «մասնագետներ», որոնք հանդես են գալիս որպես տվյալ արժեթղթի պաշտոնական շուկայագործ։ Շուկա ստեղծողները արժեթղթի շուկային տրամադրում են անհրաժեշտ քանակությամբ իրացվելիություն և ստանձնում են գործարքների մյուս կողմը, երբ հաճախորդների պատվերներում կարճաժամկետ գնման և վաճառքի կողմում առկա են անհավասարակշռություններ։ Փոխարենը, մասնագետին տրամադրվում են տարբեր տեղեկատվական և առևտրային կատարման առավելություններ։ ԱՄՆ այլ բորսաներ, որոնցից ամենանշանակալին [[ՆԱՍԴԱՔ|''NASDAQ'']] [[Ֆոնդային բորսա|ֆոնդային բորսան]] է, արժեթղթերի համար աշխատանքի են վերցնում մի քանի մրցակից պաշտոնական շուկայագործների։ Այս շուկա ստեղծողները պարտավոր են պահպանել երկկողմանի շուկաներ բորսայի ժամերի ընթացքում և պարտավոր են գնել և վաճառել իրենց ցուցադրված գնանշումներով և առաջարկներով։ Նրանք սովորաբար չեն ստանում մասնագետի առևտրային առավելությունները, բայց ստանում են որոշ առավելություններ, օրինակ՝ բաժնետոմսը [[Մերկ կարճ վաճառք|կարճաժամկետ վաճառքի հանելու]], այսինքն՝ այն առանց փոխառության վաճառելու հնարավորություն։ Շատ դեպքերում, միայն պաշտոնական շուկայագործներին է թույլատրվում ներգրավվել «բաց կարճ» գործարքների մեջ։ 2000-ական և 2010-ական թվականներին կանոնների փոփոխությունները բացահայտորեն արգելել են [[Օպցիոն|օպցիոնների շուկայի]] ստեղծողների կողմից բացահայտ կարճաժամկետ գործարքները<ref>{{Cite news |date=2009 թ․ հուլիսի 27 |title='Naked' short-selling ban now permanent |url=https://www.nbcnews.com/id/wbna32174335 |work=NBCNews |agency=Associated Press}}</ref><ref>{{Cite news |last=Barker |first=Alex |date=2011 թ․ հոկտեմբերի 19 |title=EU ban on 'naked' CDS to become permanent |url=http://www.ft.com/intl/cms/s/0/cc9c5050-f96f-11e0-bf8f-00144feab49a.html#axzz27gDnfbro |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210221250/https://www.ft.com/content/cc9c5050-f96f-11e0-bf8f-00144feab49a#axzz27gDnfbro |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 27 |work=Financial Times}}</ref>ː Նյու Յորքի ֆոնդային բորսայի նման [[Շուկայի իրացվելիություն|իրացվելի շուկաներում]] գրեթե յուրաքանչյուր ակտիվ ունի բաց հետաքրքրություն, ինչը ապահովում է երկու առավելություն. գին ընդունողները կարող են գնել կամ վաճառել ցանկացած պահի, և դիտորդները կարող են անընդհատ վերահսկել յուրաքանչյուր ակտիվի ճշգրիտ գինը<ref name="othmanstudy">{{Cite web |last=Othman |first=Abraham |last2=Sandholm |first2=Tuomas |last3=Pennock |first3=David |last4=Reeves |first4=Daniel |title=A Practical Liquidity-Sensitive Automated Market Maker |url=http://www.eecs.harvard.edu/cs286r/courses/fall12/papers/OPRS10.pdf |access-date=2014 թ․ հուլիսի 14 |website=harvard.edu |publisher=Harvard University}}</ref>ː Կանխատեսման շուկան, կամ ակտիվի արժեքը բացահայտելու համար նախատեսված շուկան, մեծապես կախված է գնի անընդհատ բացահայտումից, որպեսզի այն ճիշտ մնա<ref name="othmanstudy2">{{Cite web |last=Othman |first=Abraham |last2=Sandholm |first2=Tuomas |last3=Pennock |first3=David |last4=Reeves |first4=Daniel |title=A Practical Liquidity-Sensitive Automated Market Maker |url=http://www.eecs.harvard.edu/cs286r/courses/fall12/papers/OPRS10.pdf |access-date=2014 թ․ հուլիսի 14 |website=harvard.edu |publisher=Harvard University}}</ref>ː Կանխատեսող շուկաները օգտվում են ավտոմատացված շուկայագործներից կամ ալգորիթմական առևտրականներից, որոնք պահպանում են մշտական բաց հետաքրքրություն, շուկաներին ապահովելով անհրաժեշտ [[իրացվելիություն]], որը դժվար կլիներ բնական ճանապարհով ապահովել<ref name="othmanstudy2" />ː Նյու Յորքի շուկա ստեղծողների օրինակներ են Optiver-ը, Jane Street Capital-ը, Flow Traders-ը, IMC-ն և Virtu Financial-ը ՝ համաձայն Եվրոպական խորհրդարանի և խորհրդի 2012 թվականի մարտի 14-ի (ԵՄ) թիվ 236/2012 կանոնակարգի 17(13) հոդվածի<ref>{{Cite web |title=List of market makers and authorised primary dealers |url=http://data.europa.eu/88u/dataset/short_selling?locale=en |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 28 |website=esma.europa.eu |publisher=European Securities and Markets Authority}}</ref>ː == Լոնդոն == Լոնդոնի ֆոնդային բորսայում (LSE) կան բազմաթիվ արժեթղթերի պաշտոնական շուկա ստեղծողներ։ Լոնդոնի ֆոնդային բորսայի (LSE) որոշ անդամ ընկերություններ պարտավորություն են ստանձնում միշտ երկկողմանի գին սահմանել յուրաքանչյուր բաժնետոմսի համար, որով նրանք շուկա են կազմում։ Նրանց գները ցուցադրվում են ''Ֆոնդային բորսայի ավտոմատացված գնանշման'' (SEAQ) համակարգում, և հենց նրանք են, որոնք սովորաբար գործ ունեն [[Բրոքեր|բրոքերների]] հետ, որոնք հաճախորդների անունից գնում կամ վաճառում են բաժնետոմսեր։ Պաշտոնական շուկայավարման համակարգի կողմնակիցները պնդում են, որ շուկայավարողները մեծացնում են շուկայի իրացվելիությունը և խորությունը՝ որոշ ժամանակով [[Կարճ դիրք|կարճ]] կամ [[Երկար դիրք|երկար]] դիրք զբաղեցնելով, այդպիսով ստանձնելով որոշակի ռիսկ՝ փոքր շահույթի հնարավորության դիմաց։ LSE-ում միշտ կարելի է գնել և վաճառել բաժնետոմսեր. յուրաքանչյուր բաժնետոմս միշտ ունի առնվազն երկու շուկա ստեղծող, և նրանք պարտավոր են գործարքներ կնքել։ Ի հակադրություն, ավելի փոքր, պատվերների վրա հիմնված շուկաներում, ինչպիսին է [[Յոհանեսբուրգի ֆոնդային բորսա|JSE արժեթղթերի բորսան,]] դժվար է որոշել նույնիսկ բաժնետոմսերի փոքր բլոկի գնման և վաճառքի գները, որոնք չունեն հստակ և անմիջական շուկայական արժեք, քանի որ պատվերների տախտակում հաճախ չկան գնորդներ կամ վաճառողներ։ Ոչ պաշտոնական շուկայագործները ազատ են գործել պատվերի վրա հիմնված շուկաներում կամ, նույնիսկ, LSE-ում։ Նրանք պարտավոր չեն միշտ երկկողմանի գին սահմանել, բայց նաև չունեն այն առավելությունը, որ բոլորը պետք է գործ ունենան իրենց հետ։ Մեծ Բենգ Դեյից ի վեր Մեծ Բրիտանիայի շուկայական ստեղծողների օրինակներ են Peel Hunt LLP-ն, Winterflood Securities-ը<ref>{{Cite web |title=Winterflood Home - Winterflood Securities |url=http://www.wins.co.uk |website=Wins.co.uk}}</ref>, Liberum Capital-ը, Shore Capital-ը, Fairfax IS-ը և Altium Securities-ը։ Մեծ պայթյունից առաջ ստոկջոբերներն (Stockjobber, բիրժայի աշխատողներ) ունեին LSE-ում շուկայավարման բացառիկ իրավունքներ։ == Ֆրանկֆուրտ == Ֆրանկֆուրտի ֆոնդային բորսան (FWB) գործարկում է ցուցակված ընկերությունների նշանակած շուկայավարողների համակարգ։ Սրանք կոչվում են «նշանակված հովանավորներ»<ref>{{Cite web |title=Deutsche Börse Xetra - Designated Sponsors |url=http://xetra.com/xetra/dispatch/en/kir/navigation/xetra/200_listing/400_being_public/300_designated_sponsors |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130609011706/http://xetra.com/xetra/dispatch/en/kir/navigation/xetra/200_listing/400_being_public/300_designated_sponsors |archive-date=2013 թ․ հունիսի 9 |access-date=2013 թ․ օգոստոսի 7}}</ref>ː Նշանակված հովանավորներն ապահովում են ավելի բարձր իրացվելիություն՝ բաժնետոմսերի գնման և վաճառքի համար պարտավորեցնող գներ սահմանելով։ Գերմանիայում մանդատների քանակով ամենամեծ շուկայագործը ODDO BHF Corporates & Markets AG-ն է։ 2018 թվականից ի վեր [[Տոկիոյի ֆոնդային բորսա|Տոկիոյի ֆոնդային բորսան]] ունի ETF շուկա ստեղծողների խրախուսման ծրագիր<ref>{{Cite web |title=JPX ETF Market Making Incentive Scheme |url=https://www.jpx.co.jp/english/equities/products/etfs/market-making/}}</ref>, որը խրախուսում է նշանակված շուկա ստեղծողներին, ովքեր պահպանում են որակավորված [[Բորսայում առևտրվող ֆոնդ|ETF-ներում]] գնանշման պարտավորություններ: Այս շուկա ստեղծողների ցանկը ներառում է Nomura Securities-ը, Flow Traders-ը և Optiver-ը։ == Ապակենտրոնացված ցանցային արձանագրություններ == Ապակենտրոնացված ցանցային արձանագրությունում իրացվելիության ապահովումը, ինչպիսին է [[Կրիպտոարժույթ|կրիպտոարժույթի]] առևտուրը կամ գործարքը բորսայում, գործում է բավականին տարբեր կերպ։ Ապակենտրոնացված շուկաները, ըստ սահմանման, չունեն պաշտոնական շուկայավարողներ, և չկան կանոնակարգեր, որոնք կիրառվում են կենտրոնացված կազմակերպությունների՝ ներգրավված արձանագրային մակարդակում։ Ընկերությունները կամ անհատները կարող են դառնալ շուկայի ստեղծողներ՝ պարզապես օգտագործելով կամ առևտուր անելով արձանագրությունը մեծ ծավալներով և արձանագրությանը տրամադրելով իրացվելիություն, սովորաբար իրացվելիության ֆոնդերին հատկացված ակտիվներից Ներդրումների եկամտաբերություն (ROI) ստանալու հեռանկարի դիմաց<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 25 |title=Who are the Market Makers? - WorkforceWise |url=https://workforcewise.org/who-are-the-market-makers/ |access-date=2024 թ․ հոկտեմբերի 1 |website=workforcewise.org |language=en-US}}</ref>ː Ապակենտրոնացված բորսաները առևտրային զեղչեր են առաջարկում մեծ ծավալի առևտրականների համար՝ խրախուսելով ընկերություններին և անհատներին ապահովել իրացվելիություն որպես ոչ պաշտոնական շուկայի ստեղծողներ<ref>{{Cite journal |last=Borri |first=Nicola |last2=Shakhnov |first2=Kirill |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=Cryptomarket discounts |url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S026156062300164X |journal=Journal of International Money and Finance |volume=139 |pages=102963 |doi=10.1016/j.jimonfin.2023.102963 |issn=0261-5606 |hdl-access=free}}</ref>ː === Կարգավորման և վերահսկողության բացակայություն === Ապակենտրոնացված շուկաները դուրս են մնում ավանդական [[դատարան|դատարանների]] կարգավորող շրջանակից, որոնք [[իրավասություն]] ունեն սահմանված աշխարհագրական սահմաններում։ Հետևաբար, կառավարությունները կարող են դժվարություններ ունենալ նման արձանագրությունների [[Աուդիտ|աուդիտի]], կարգավորման կամ դադարեցման հարցում, քանի որ արձանագրությունները չունեն կենտրոնական կամ գլխավոր գրասենյակի իրավասություն, որտեղ գործում են<ref>{{Cite web |title=Cryptocurrency Regulations Around the World |url=https://www.investopedia.com/cryptocurrency-regulations-around-the-world-5202122 |access-date=2024 թ․ հոկտեմբերի 1 |website=Investopedia |language=en}}</ref>ː Ցանցը գործում է ցանցում գործող սկզբունքներով և կոդի համաձայն<ref name="croman2016">{{Cite book |last=Croman |first=Kyle |title=Financial Cryptography and Data Security |last2=Decker |first2=Christian |last3=Ittay |first3=Eyal |last4=Gencer |first4=Adem Efe |last5=Juels |first5=Ari |date=2016 թ․ օգոստոսի 31 |publisher=SpringerLink |others=Ahmed Kosba, Andrew Miller, Prateek Saxena, Elaine Shi, Emin Gün Sirer, Dawn Song, Roger Wattenhofer |isbn=978-3-662-53356-7 |series=Lecture Notes in Computer Science |volume=9604 |pages=106–125 |chapter=On Scaling Decentralized Blockchains: (A Position Paper) |doi=10.1007/978-3-662-53357-4_8 |access-date=2021 թ․ մարտի 9 |chapter-url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-662-53357-4_8}}</ref>ː == Շուկայի ստեղծողների եկամուտ == Շուկա ստեղծողի եկամուտն [[Առաջարկի գին|առաջարկի գնի]] այն գնի, որով ընկերությունը պատրաստ է գնել [[Բաժնետիրական կապիտալ|բաժնետոմս]], և [[Հարցման գին|առաջարկի գնի]]՝ այն գնի, որով ընկերությունը պատրաստ է վաճառել այն, միջև տարբերությունն է։ Այն հայտնի է որպես շուկա ստեղծողի սփրեդ կամ առաջարկ-գնման սփրեդ։ Ենթադրենք, որ ստացվում են հավասար թվով գնման և վաճառքի պատվերներ, և գինը երբեք չի փոխվում, սա այն գումարն է, որը շուկա ստեղծողը կշահի յուրաքանչյուր երկկողմանի գործարքի ժամանակ։ Շուկայի ստեղծողները սովորաբար նաև [[իրացվելիություն]] են տրամադրում ընկերության հաճախորդներին, որի համար նրանք միջնորդավճար են ստանում։<ref>{{Cite book |last=Aldridge |first=Irene |url=https://books.google.com/books?id=8QpIsVUMhmEC&pg=PT167 |title=High-Frequency Trading: A Practical Guide to Algorithmic Strategies and Trading Systems |date=2013 թ․ ապրիլ |publisher=John Wiley & Sons |isbn=9781118416822}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}}<references /> == Արտաքին հղումներ == * [http://chicagofed.org/digital_assets/publications/understanding_derivatives/understanding_derivatives_chapter_1_derivatives_overview.pdf Understanding Derivatives: Markets and Infrastructure - Chapter 1 Derivatives Overview] Federal Reserve Bank of Chicago, Financial Markets Group{{Արտաքին հղումներ}} mrvjdnpwif5amdq3fbockfsv9nt1mrf 2 1299859 10356548 10355689 2025-06-17T12:06:08Z Լիլիթ85 46118 10356548 wikitext text/x-wiki '''Ռոդրիգո Սեբաստիան Ագիրե Սոտո''' ({{lang-es|Rodrigo Sebastián Aguirre Soto}}, {{ԱԾ}} ), ուրուգվայցի ֆուտբոլիստ, [[«Նեկաշա»]] ակումբի հարձակվող: == Ակումբային կարիերա == Ագիրեն իր ֆուտբոլիստի կարիերան սկսել է Մոնտեվիդեյի «[[Լիվերպուլ]]» ակադեմիայում, 2011 թվականին նորամուտն է նշել առաջին թիմի հիմնական կազմում, դա տեղի է ունեցել սեպտեմբերի 4-ին Ուրուգվայի առաջնության «Բելա Վիստա» թիմի դեմ խաղում, որի ժամանակ փոխարինման է դուրս եկել 71-րդ րոպեին<ref>{{Cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2011/09/04/uruguay/primera-division/liverpool-futbol-club/club-atletico-bella-vista/1185746/|title=ЛИВЕРПУЛЬ VS. БЕЛЬЯ ВИСТА 2:0|access-date=2015-05-13|archive-date=2016-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307101339/http://int.soccerway.com/matches/2011/09/04/uruguay/primera-division/liverpool-futbol-club/club-atletico-bella-vista/1185746/|deadlink=no}}</ref>: Ռոդրիգոն գոլի հեղինակ է դարձել 2012 թվականի օգոստոսի 29-ին կոլումբիական «Էնվիգադո» ակումբի դեմ Հարավամերիկյան գավաթի խաղում: Երիտասարդ ֆուտբոլիստը փոխարինման է դուրս եկել առաջին խաղակեսի 38-րդ րոպեին, իսկ գոլը խփել է 87-րդ րոպեին՝ այդպիսով հավասարեցնելով հաշիվը և ոչ-ոքի պարգևելով իր թիմին<ref>{{Cite web|url=http://int.soccerway.com/matches/2012/08/29/south-america/copa-sudamericana/envigado-futbol-club/liverpool-futbol-club/1382261/|title=ЭНВИГАДО VS. ЛИВЕРПУЛЬ 1:1|access-date=2015-05-13|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202065916/http://int.soccerway.com/matches/2012/08/29/south-america/copa-sudamericana/envigado-futbol-club/liverpool-futbol-club/1382261/|deadlink=no}}</ref>: Հունվարի 1-ին [[Էկվադոր]]ի ԼԴՈւ Կիտոն հայտարարել է 2 միլիոն դոլարով Ռոդրիգո Ագիրեի իրավունքների 50%-ի գնման մասին<ref>{{cite web|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/futbol/1/rodrigoaguirre-entrenamiento-ligaquito-fichaje|title=Liga de Quito comprará el 50% de los derechos deportivos de Aguirre|website=eltelegrafo.com.ec|date=2019-02-01|access-date=2019-02-02|lang=es|archive-url=https://web.archive.org/web/20190822074744/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/futbol/1/rodrigoaguirre-entrenamiento-ligaquito-fichaje|archive-date=2019-08-22|deadlink=yes}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.elcomercio.com/deportes/rodrigo-aguirre-chequeos-medicos-liga.html|title=Rodrigo Aguirre ya se sometió a los chequeos médicos en Liga|website=elcomercio.com|date=2019-02-01|access-date=2019-02-02|lang=es|archive-date=2019-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20190201225725/https://www.elcomercio.com/deportes/rodrigo-aguirre-chequeos-medicos-liga.html|deadlink=no}}</ref>: == Կարիերա ազգային հավաքականում == Մինչև 17 տարեկանների Ուրուգվայի երիտասարդական հավաքականի կազմում հաղթել է արծաթե մեդալներ 2011 թվականի Աշխարհի առաջնությունում և 2011 թվականի [[Հարավային Ամերիկայի պատմություն|Հարավային Ամերիկայի]] ֆուտբոլի առաջնությունում՝ Սուդամերիկանոյում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} '''Կոստաս Ստաֆիլդիս''' ({{lang-el|Κώστας Σταφυλίδης}}; ծնվել է 1993 թվականի դեկտեմբերի 2-ին, [[Սալոնիկ (նոմոս)|Սալոնիկ,]] [[Հունաստան]]) - [[:ru:Греция|հույն]] ֆուդբոլիստ, [[:ru:Защитник_(футбол)|պաշտպան]], «[[Հանզա]]» հունական ակումբ։ Խաղացել է Հու[[:ru:Сборная_Греции_по_футболу|նաստանի ազգային հավաքականում]]. == Կարիերա == Ստաֆիլդիսը սկսել է խաղալ տեղի թիմում «<nowiki/>[[Աեթոս Ակրոպոտամու]]<nowiki/>»։ 12 տարեկանում [[ՊԱՕԿ ՖԱ|ՊԱՕԿ]]-ի սկաուտներ նկատել եին իր տաղանդը, և Կոստասը միացավ ակումբի ակադեմիային։ Ստաֆիլդիսը խաղացել է [[ՊԱՕԿ ՖԱ|ՊԱՕԿ]]—ի բոլոր երիտասարդական թիմերի հետ։ [[:ru:Чемпионат_Греции_по_футболу_2011/2012|2011/12]] թվականների մրցաշրջանում խաղացել է 16 խաղ իր ակումբի կազմում։ Եվրոպայի մինչև 19 տարեկանների ֆուտբոլի առաջնությունում հաջող ելույթից հետո նրան նկատել է հետո «[[Բայեր 04]]» հունական ակումբը, որտեղ էլ նա անցել է 2012 թվականի հուլիսի 23-ին 1,5մլն եվրոյի դիմաց։<ref name="autogenerated1">{{Cite web|url=http://gr.soccerway.com/players/konstantinos-stafylidis/159063/|title=Ελλάδα — K. Stafylidis — Προφίλ με νέα, στατιστικά καριέρας και ιστορία |lang=el|website=Soccerway|access-date=2015-08-21|archive-date=2015-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20150927034008/http://gr.soccerway.com/players/konstantinos-stafylidis/159063/|deadlink=no}}</ref> Բայց այդպես էլ չի խաղացել «Բայերե»-ի համար, Կոստասը [[2012-13 NBA մրցաշրջան|2012/13]] մրցաշրջանում վարձավճարով տեղափոխվել էհունական ՊԱՕԿ, ինչի համար խաղացել է 21 խաղ և 1գոլ հեղինակել։ 2014 թվականի հուլիսի 9-ին վարձավճարով տեղափոխվել է Անգլիայի Չեմպիոնշիփի ակումբ՝ «[[Ֆուլհեմ ՖԱ|Ֆուլհեմ]]»։<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28229131|title=Konstantinos Stafylidis: Fulham sign Greece international on loan|publisher=BBC Sport|date=2014-07-09|accessdate=2014-07-09|archivedate=2014-07-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140712140217/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28229131}}</ref> «Ֆուլհեմի» համար Կոստասը խաղացել է 38 խաղ։ 2015 թվականի օգօստոսի 20—ին անցել է «[[Աուգսբուրգ ՖԱ|Աուգսբուրգ]]» 1,8 մլն եվրոյի դիմաց։<ref name="autogenerated1" /> 2018 թվականի հունվարին վարձավճարով տեղափողվել է Անգլիական «[[Սթոք Սիթի|Սթոկ Սիթի]]» միչև [[2017-18 NBA մրցաշրջան|2017/18]] մրցաշրջանի ավարտը։<ref>[https://web.archive.org/web/20180118204349/https://fcaugsburg.de/wns/2018/01/18/stafylidis-auf-leihbasis-zu-stoke-city/ Stafylidis auf Leihbasis zu Stoke City. (18.01.2018)]</ref> [[2012-13 NBA մրցաշրջան|2019/20]] մրցաշրջանում Կոստասը անցել է«Հաֆֆենխաիմ», ակումբի հետ պայմանագիր կկնքի մինչև 2023 թվականը։ Ամառային մրցաշրջանից դուրս 2022 «[[Բոխում|Բոխումի]]» հետ կնքել է մշտական ​​պայմանագիր։<ref>{{Cite web|lang=de|url=https://www.kicker.de/die-nummer-16-ist-zurueck-bochum-verpflichtet-stafylidis-fest-907924/artikel|title="Die Nummer 16 ist zurück": Bochum verpflichtet Stafylidis fest|website=[[kicker]]|access-date=2022-07-09|archive-date=2022-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20220709102928/https://www.kicker.de/die-nummer-16-ist-zurueck-bochum-verpflichtet-stafylidis-fest-907924/artikel|deadlink=no}}</ref> == Միջազգային կարիերա == Ստաֆիլդիսը մեծ դեր է խաղացել Եվրոպայի մինչև 19 տարեկանների ֆուտբոլի առաջնությունում, հաղթեց արծաթ է մեդալ ազգային հավաքականի հետ, պարտվելով Իսպանիայի եզրափակչում։<ref>{{cite news|url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2012/index.html|title=Spain make it six of the best in Estonia|publisher=uefa.com|accessdate=2015-08-21|archivedate=2014-11-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141102231757/http://www.uefa.com/under19/history/season=2012/index.html}}</ref> Կոստասը իր նորամուտը նշել է Հունաստանի ազգային հավաքականի կազմում 2012 թվականի նոյեմբերի 14-ին, Իռլանդիայի դեմ ընկերական խաղում։<ref>{{cite news|url=http://www1.skysports.com/football/live/match/278994/report|title=Jose Holebas scored the winner as Greece beat Republic of Ireland in Dublin|publisher=skysports.com|date=2012-11-15|accessdate=2015-08-21|archivedate=2014-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714134421/http://www1.skysports.com/football/live/match/278994/report}}</ref> === Միջազգային վիճակագրություն === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan="4" |[[Հունաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հունաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքականը]] <ref>{{cite news|url=http://www.national-football-teams.com/player/49332/Kostas_Stafylidis.html|title=Kostas Stafylidis - National Football Teams|publisher=National Football Teams|accessdate=2015-08-21|archivedate=2016-03-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304230245/http://www.national-football-teams.com/player/49332/Kostas_Stafylidis.html}}</ref> |- !Տարի !Խաղ !Գոլ |- |2012 |1 |0 |- |2014 |2 |0 |- |2015 |3 |1 |- |2016 |2 |0 |- |2017 |7 |0 |- !Ամբողջը !15 !1 |} [[Файл:Stafylidis.IMG_6357_(cropped).JPG|link=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Stafylidis.IMG_6357_(cropped).JPG|աջից|մինի|Ստաֆիլիդիսը [[Էստոնիայի տնտեսություն|Էստոնիայի մինչև 19 տարեկանների հավաքականի դեմ խաղում]]]] == Մրցանակներ == ՊԱՕԿ * Հունաստանի առաջնության արծաթե մեդալակիր [[:ru:Чемпионат_Греции_по_футболу_2012/2013|2012/13]]<ref>{{Cite web|url=http://int.soccerway.com/national/greece/super-league/20122013/regular-season/r18160/|title=Summary — Super League — Greece — Results, fixtures, tables and news — Soccerway<!-- Заголовок добавлен ботом -->|access-date=2015-08-23|archive-date=2015-09-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20150908214511/http://int.soccerway.com/national/greece/super-league/20122013/regular-season/r18160/|deadlink=no}}</ref> '''Հունաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական (մինչև 19 տարեկան)''' * 2012 թվականի Եվրոպայի ֆուտբոլի առաջնության արծաթե մեդալակիր (մինչև 19 տարեկան) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}}[[Նիկոլաս Կարելիս|'''Նիկոլաս Կարելիս''']](հուն. Νικόλαος Καρέλης; 1992 թվական փետրվարի 24, [[Հերակլիոն|Հերակլիոն,]] [[Կրետե]], [[Հունաստան]])- [[հույն ֆուդբոլիստ]], [[Հարձակվող (ֆուտբոլ)|հարձակվող։]] [[Հունաստանի ազգային հավաքականի]] խաղացող։ [править | править код] === Ակումբային === [править | править код] Նիկոլաոսը իր նորամուտը «<nowiki/>[[Էրգոտելիսի]]<nowiki/>» կազմում նշել է 2008 թվականի ապրիլի 20-ին՝ [[Հունաստանի Սուպերլիգայի]] շրջանակներում «Քսանթիի» դեմ խաղում (2:0), որում նա փոխարինման է մտել 78-րդ րոպեին։<ref>[http://www.transfermarkt.co.uk/en/gs-ergotelis-skoda-xanthi/index/spielbericht_72089.html Ergotelis — Skoda Xanthi — 2:0 (2:0)]</ref> Այս հանդիպմանը խաղադաշտում իր հայտնվելու շնորհիվ, Կարելիսը դարձել էամենաերիտասրդ ֆուտբոլիստը, որ երբև է խաղացել է «Էրգոտելիսի» կազմում [[Հույնաստանի բարձրագույն լիգայում։]]<ref name="samyy_molodoy2">{{Cite web|url=http://arsenalanalysis.blogspot.com/2008/05/greek-wonderkid-completes-trial-with.html|title=Greek wonderkid completes trial with Arsenal scoring two goals in Italian tournament|access-date=2012-07-31|archive-date=2012-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20120707111400/http://arsenalanalysis.blogspot.com/2008/05/greek-wonderkid-completes-trial-with.html|deadlink=no}}</ref> 2008 թվականի գարնանը նա գնացել է [[Արսենալ (ֆուտբոլային ակումբ, Լոնդոն)|Լոնդոնի «Արսենալը»]]՝ փորցաշրջան անցնելու, որի շրջանակներում նա մասնակցել է Իտալիայում անցկացված երիտասարդական մրցաշարի, այնտեղ 2 գոլ տվել է, և երիտասարդ «Արսենալները» դարձել են դրա հաղթողը։ Բայց խաղացողը չի կարողացել պայմանագիր կնքել ակումբի հետ, այնքան երբ չլրանար նրա տասնութ տարեկանը։<ref name="samyy_molodoy3">{{Cite web|url=http://arsenalanalysis.blogspot.com/2008/05/greek-wonderkid-completes-trial-with.html|title=Greek wonderkid completes trial with Arsenal scoring two goals in Italian tournament|access-date=2012-07-31|archive-date=2012-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20120707111400/http://arsenalanalysis.blogspot.com/2008/05/greek-wonderkid-completes-trial-with.html|deadlink=no}}</ref> Հետո անգլիացիները կորցրել են իրենց հետաքրքրությունը հույների նկատմամբ, իսկ հետո այդպես էլ պայմանագիր չի կնքվել։ 2011 թվականի ապրիլի 17-ին, «<nowiki/>[[Պանսեռայկոսի]]<nowiki/>» հետ խաղում Նիկոլասը տվել է իր առաջին գոլը «<nowiki/>[[Էրգոտելիսի]]<nowiki/>» օգտին։<ref>{{Cite web|url=http://www.sports.ru/stat/football/244/match/253332.html#online|title=Пансеррайкос — Эрготелис|access-date=2012-07-31|archive-date=2016-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306155451/http://www.sports.ru/stat/football/244/match/253332.html#online|deadlink=no}}</ref> 2012 թվականի հուլիսին Նիկոլասը ժամանել Ռուսական «<nowiki/>[[Ամկար]]<nowiki/>» ակումբ՝ փորցաշրջան անցնելու։<ref>{{Cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI320866_Amkar-prosmatrivaet-igroka-sbornoy-Grecii?ref=_32_|title=«Амкар» просматривает игрока сборной Греции|access-date=2012-07-31|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305205826/http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI320866_Amkar-prosmatrivaet-igroka-sbornoy-Grecii?ref=_32_|deadlink=no}}</ref> Լեհական «<nowiki/>[[Կաշուբիա]]<nowiki/>» թիմի հետ ընկերական խաղում (4:0), որը ֆուտբոլիստի առաջինն էր Պերմի թիմի կազմում, նա գոլ է խփել։ Հուլիսի 31-ին հույնը 3 տարվա պայմանագիր կնքել ակումբի հետ։<ref>{{Cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI320847_Amkar-razgromil-Kashubiyu?ref=_32_|title=«Амкар» разгромил «Кашубию»|access-date=2012-07-31|archive-date=2018-03-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20180328164736/https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI320847_Amkar-razgromil-Kashubiyu?ref=_32_|deadlink=no}}</ref> Նա իր նորամուտը թիմի կազմում նշել է օգոստոսի 12-ին, «<nowiki/>[[Մորդովիայի Հանրապետություն|Մորդովիայի»]] հետ առաջնության խաղում (0:0), որում նա փոփարինման մտավ 78-րդ րոպեյին։<ref>{{Cite web|url=http://fc-amkar.org/news/?id=27427|title=«Амкар»: пополнение в команде|access-date=2012-07-31|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304135910/http://fc-amkar.org/news/?id=27427|deadlink=no}}</ref> 2013 թվականի հուլիսի 31-ին 31 նա չորս տարվա պայմանագիր է կնքել հունական «<nowiki/>[[Պանաթինաիկոս (ֆուտբոլային ակումբ)|Պանաթինաիկո]]<nowiki/>ս»-ի հետ։<ref>{{Cite web|url=http://www.sports.ru/football/151706855.html|title=Карелис перешел из «Амкара» в «Панатинаикос»|access-date=2013-08-16|archive-date=2013-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20130801192818/http://www.sports.ru/football/151706855.html|deadlink=no}}</ref> 2016 թվականի հունվարի 12-ին Կերալիսը տեղափոխվել է բելգիական «<nowiki/>[[Գենկ ՖԱ|Գենկ]]<nowiki/>»։ '''<big>Ազգային հավաքականում</big>''' Ազգային հավաքականում 2008-ից 2011 թվականներին խաղացել է [[Հունաստան]]<nowiki/>ի մինչև 17 և 19 տարեկանների երիտասարդական հավաքականներում։ 2011 թվականից մինչև 2013 թվակականը նա Հունաստանի երիտասարդական հավաքականի խաղացող էր։ == Նվաճումներ == [править | править код] '''''Պանաթինաիկոս''''' Հունաստանի գավաթակիր՝ 2013/14 թթ == Վիճակագրությում == [править | править код] === Ակումբներում === [править | править код] По состоянию на 24 марта 2016 года {| class="wikitable" ! colspan="3" |Արդյունավետություն ! colspan="2" |Լիգա ! colspan="2" |Գավաթ ! colspan="2" |Եվրոպական գավաթներ ! colspan="2" |Ընդհանուր |- !Ակումբ !Լիգա !մրցաշրջան !խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր |- | rowspan="6" |'''[[Էրգոտելիսի]]''' | rowspan="5" |[[Հունաստանի Սուպերլիգա|ՀՍ]] |2007/08 |1 |0 |0 |0 | colspan="2" |— |1 |0 |- |2008/09 |2 |0 |0 |0 | colspan="2" |— |2 |0 |- |2009/10 |6 |0 |0 |0 | colspan="2" |— |6 |0 |- |2010/11 |12 |1 |1 |0 | colspan="2" |— |13 |1 |- |2011/12 |9 |0 |0 |0 | colspan="2" |— |9 |0 |- | colspan="2" |'''Ընդհաուր''' |30 |1 |1 |0 | colspan="2" |— |31 |1 |- | rowspan="2" |[[Ամկար]] | rowspan="1" |[[Պրեմիեր Լիգա (Ռուսաստան)|ՌՊԼ]] |2012/13 |9 |0 |1 |0 | colspan="2" |— |10 |0 |- | colspan="2" |'''Ընդհանուր''' |9 |0 |1 |0 | colspan="2" |— |10 |0 |- | rowspan="4" |'''[[Պանաթինաիկոս (ֆուտբոլային ակումբ)|Պանաթինակոս]]''' | rowspan="3" |[[Սուպերլիգա (ֆուտբոլ)|Սուպերլիգա]] |2013/14 |32 |5 |9 |3 |0 |0 |41 |8 |- |2014/15 |36 |16 |5 |1 |9 |2 |50 |19 |- |2015/16 |15 |8 |3 |0 |4 |1 |22 |9 |- | colspan="2" |'''Ընդհանուր''' |83 |29 |17 |4 |13 |3 |113 |36 |- | rowspan="2" |'''[[Գենկ ՖԱ|Գենկ]]''' | rowspan="1" |Жюпиле |2015/16 |8 |5 |2 |1 | colspan="2" |— |10 |6 |- | colspan="2" |'''Ընդհանուր''' |8 |5 |2 |1 | colspan="2" |— |10 |6 |- | colspan="3" |Всего за карьеру |130 |35 |21 |5 |13 |3 |164 |43 |} === Ազգային հավաքականում === '''Ընդհանուր՝ 11 խաղ / 2 գոլ; 1 հաղթանակ, 4 ոչ-ոքի, 6 պարտություն։''' == Примечания == [править | править код] # ↑ Nikolaos Karelis // Transfermarkt.com (мн.) — 2000. # ↑ Nikos Karelis // FBref.com (мн.) # ↑ Nikos Karelis. (нидерл.). ''adodenhaag.nl''. Дата обращения: 5 ноября 2020. # ↑ Ergotelis — Skoda Xanthi — 2:0 (2:0) # ↑ Перейти обратно:^'''''1''''' ^'''''2''''' Greek wonderkid completes trial with Arsenal scoring two goals in Italian tournament. Дата обращения: 31 июля 2012. Архивировано 7 июля 2012 года. # ↑ Пансеррайкос — Эрготелис. Дата обращения: 31 июля 2012. Архивировано 6 марта 2016 года. # ↑ «Амкар» просматривает игрока сборной Греции. Дата обращения: 31 июля 2012. Архивировано 5 марта 2016 года. # ↑ «Амкар» разгромил «Кашубию». Дата обращения: 31 июля 2012. Архивировано 28 марта 2018 года. # ↑ «Амкар»: пополнение в команде. Дата обращения: 31 июля 2012. Архивировано 4 марта 2016 года. # ↑ Амкар — Мордовия. Дата обращения: 12 августа 2012. Архивировано 14 августа 2012 года. # ↑ Карелис перешел из «Амкара» в «Панатинаикос». Дата обращения: 16 августа 2013. Архивировано 1 августа 2013 года. == Ссылки == [править | править код] * Профиль на сайте УЕФА <small>(рус.)</small> * Профиль на сайте РПЛ * П {{Արտաքին հղումներ}} === Клубная === Николаос дебютировал в составе «<nowiki/>[[:ru:Эрготелис_(футбольный_клуб)|Эрготелиса]]<nowiki/>» 20 апреля 2008 года, в матче [[:ru:Чемпионат_Греции_по_футболу|греческой Суперлиги]] с командой «<nowiki/>[[:ru:Ксанти_(футбольный_клуб)|Ксанти]]<nowiki/>» (2:0), в котором вышел на замену на 78 минуте<ref>[http://www.transfermarkt.co.uk/en/gs-ergotelis-skoda-xanthi/index/spielbericht_72089.html Ergotelis — Skoda Xanthi — 2:0 (2:0)]</ref>. Благодаря выходу на поле в этой встрече, Карелис стал самым молодым футболистом, игравшим когда-либо за «Эрготелис» в высшей лиге Греции<ref name="samyy_molodoy">{{Cite web|url=http://arsenalanalysis.blogspot.com/2008/05/greek-wonderkid-completes-trial-with.html|title=Greek wonderkid completes trial with Arsenal scoring two goals in Italian tournament|access-date=2012-07-31|archive-date=2012-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20120707111400/http://arsenalanalysis.blogspot.com/2008/05/greek-wonderkid-completes-trial-with.html|deadlink=no}}</ref>. Весной 2008 года игрок ездил на просмотр в [[:ru:Лондон|лондонский]] «<nowiki/>[[:ru:Арсенал_(футбольный_клуб,_Лондон)|Арсенал]]<nowiki/>», в составе которого принимал участие в юношеском турнире в [[:ru:Италия|Италии]], где забил два гола, а молодые «канониры» стали его победителем. Но игрок не смог заключить контракт с клубом, так как ему ещё не было восемнадцати лет<ref name="samyy_molodoy" />. Позже [[:ru:Англия|англичане]] утратили интерес к греку и контракт с ним так и не был подписан. 17 апреля 2011 года, в игре с «<nowiki/>[[:ru:Пансерраикос_(футбольный_клуб)|Пансерраикосом]]<nowiki/>» (4:0), Николаос забил свой первый гол за «Эрготелис»<ref>{{Cite web|url=http://www.sports.ru/stat/football/244/match/253332.html#online|title=Пансеррайкос — Эрготелис|access-date=2012-07-31|archive-date=2016-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306155451/http://www.sports.ru/stat/football/244/match/253332.html#online|deadlink=no}}</ref>. В июле 2012 года Николаос прибыл на просмотр в [[:ru:Россия|российский]] клуб «<nowiki/>[[:ru:Амкар|Амкар]]<nowiki/>»<ref>{{Cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI320866_Amkar-prosmatrivaet-igroka-sbornoy-Grecii?ref=_32_|title=«Амкар» просматривает игрока сборной Греции|access-date=2012-07-31|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305205826/http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI320866_Amkar-prosmatrivaet-igroka-sbornoy-Grecii?ref=_32_|deadlink=no}}</ref>. В товарищеском матче с [[:ru:Польша|польской]] «Кашубией» (4:0), который стал для игрока первым в составе пермяков, он отметился забитым мячом<ref>{{Cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI320847_Amkar-razgromil-Kashubiyu?ref=_32_|title=«Амкар» разгромил «Кашубию»|access-date=2012-07-31|archive-date=2018-03-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20180328164736/https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI320847_Amkar-razgromil-Kashubiyu?ref=_32_|deadlink=no}}</ref>. 31 июля грек подписал с клубом трёхлетний контракт<ref>{{Cite web|url=http://fc-amkar.org/news/?id=27427|title=«Амкар»: пополнение в команде|access-date=2012-07-31|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304135910/http://fc-amkar.org/news/?id=27427|deadlink=no}}</ref>. В составе команды дебютировал 12 августа, в матче [[:ru:Чемпионат_России_по_футболу|чемпионата]] с «<nowiki/>[[:ru:Мордовия_(футбольный_клуб)|Мордовией]]<nowiki/>» (0:0), в котором вышел на замену на 78 минуте игры<ref>{{Cite web|url=http://www.sports.ru/stat/football/31/match/481801.html#stat|title=Амкар — Мордовия|access-date=2012-08-12|archive-date=2012-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20120814173322/http://www.sports.ru/stat/football/31/match/481801.html#stat|deadlink=no}}</ref>. 31 июля 2013 года заключил четырёхлетний контракт с греческим «<nowiki/>[[:ru:Панатинаикос_(футбольный_клуб)|Панатинаикосом]]<nowiki/>»<ref>{{Cite web|url=http://www.sports.ru/football/151706855.html|title=Карелис перешел из «Амкара» в «Панатинаикос»|access-date=2013-08-16|archive-date=2013-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20130801192818/http://www.sports.ru/football/151706855.html|deadlink=no}}</ref>. 12 января 2016 года Карелис перешёл в бельгийский «<nowiki/>[[:ru:Генк_(футбольный_клуб)|Генк]]<nowiki/>». === В сборной === В период с 2008 по 2011 год Николаос выступал за юношеские сборные Греции до [[:ru:Сборная_Греции_по_футболу_(до_17_лет)|17]] и [[:ru:Сборная_Греции_по_футболу_(до_19_лет)|19 лет]]. С 2011 по 2013 год являлся игроком [[:ru:Сборная_Греции_по_футболу_(до_21_года)|молодёжной сборной Греции]]. b78uybe0hxtttef0kpzc5rv07vfvv12 3 1300009 10357177 10346423 2025-06-18T08:01:25Z 23artashes 2675 10357177 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:59, 6 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} ==Անաղբյուր հոդված. «[[Բթակտուց]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Բթակտուց]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 08:01, 18 հունիսի 2025 (UTC) dpi2bmdzii485c21igjzwuotwemlyy7 10357179 10357177 2025-06-18T08:01:37Z 23artashes 2675 10357179 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:59, 6 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} ==Անաղբյուր հոդված. «[[Բթակտուց]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Բթակտուց]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 08:01, 18 հունիսի 2025 (UTC) ==Կարճ էջ. «[[Բթակտուց]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Բթակտուց]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 08:01, 18 հունիսի 2025 (UTC) 3dd6ca54wc79ghytsrstl25zm6xixnq 0 1300054 10357037 10356126 2025-06-18T00:10:52Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357037 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Ֆեյգենբաումի հաստատուններ''' ({{Lang-en|Feigenbaum constants}}), [[Մաթեմատիկա|մաթեմատիկայում]], մասնավորապես՝ [[Բիֆուրկացիայի տեսություն|բիֆուրկացիայի]] [[Բիֆուրկացիայի տեսություն|տեսությունում]]<ref>{{Citation |title=The Feigenbaum Constant (4.669) – Numberphile |date=2017 թ․ հունվարի 16 |url=https://www.youtube.com/watch?v=ETrYE4MdoLQ |access-date=2023 թ․ փետրվարի 7 |language=en}}</ref>, δ և α երկու [[Մաթեմատիկական հաստատուն|մաթեմատիկական հաստատուններ են]], որոնք արտահայտում են հարաբերություններ ոչ գծային քարտեզների [[Բիֆուրկացիայի դիագրամ|բիֆուրկացիայի դիագրամում]]։ Դրանք իրենց անվանումը ստացել են ֆիզիկոս [[Միտչել Ֆեյգենբաում|Միտչել Ֆեյգենբաումի]] անունով։ == Պատմություն == Ֆեյգենբաումը սկզբում կապեց առաջին հաստատունը լոգիստիկ քարտեզում եղած ժամանակահատվածի [[Կրկնապատկման բիֆուրկացիա|կրկնապատկման բիֆուրկացիայի]] հետ, սակայն նաև ցույց տվեց, որ այն գործում է բոլոր [[Միաչափ տարածություն|միաչափ տարածության]] [[Քարտեզ (մաթեմատիկա)|քարտեզների]] համար, որոնք ունեն մեկ <bdi>[[ֆունկցիայի էքստրեմում]]</bdi>։ Այս ընդհանրության շնորհիվ՝ յուրաքանչյուր [[քաոսային համակարգ]], որը համապատասխանում է այս նկարագրությանը, բիֆուրկացիայի ենթարկվում է նույն արագությամբ։ Ֆեյգենբաումը հայտնագործեց սա 1975 թվականին<ref>{{Cite book |last1=Alligood |first1=K. T. |url=https://archive.org/details/chaosintroductio0000alli |title=Chaos: An Introduction to Dynamical Systems |last2=Sauer |first2=T. D. |last3=Yorke |first3=J. A. |publisher=Springer |year=1996 |isbn=0-387-94677-2}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Feigenbaum |first=M. J. |year=1976 |title=Universality in complex discrete dynamics |url=http://chaosbook.org/extras/mjf/LA-6816-PR.pdf |journal=Los Alamos Theoretical Division Annual Report 1975–1976}}</ref>, իսկ պաշտոնապես հրապարակեց 1978 թվականին<ref>{{Cite journal |last1=Feigenbaum |first1=Mitchell J. |date=1978 |title=Quantitative universality for a class of nonlinear transformations |journal=Journal of Statistical Physics |volume=19 |issue=1 |pages=25–52 |bibcode=1978JSP....19...25F |doi=10.1007/BF01020332 |s2cid=124498882}}</ref>։ == Առաջին հաստատուն == Ֆեյգենբաումի առաջին հաստատունը կամ պարզապես Ֆեյգենբաումի հաստատունը (𝛿)<ref name=":0">{{Cite web |last=Weisstein |first=Eric W. |title=Feigenbaum Constant |url=https://mathworld.wolfram.com/FeigenbaumConstant.html |access-date=2024 թ․ հոկտեմբերի 6 |website=mathworld.wolfram.com |language=en}}</ref>, արտահայտում է միաչափ տարածության քարտեզի [[Ժամանակահատվածի կրկնապատկում|ժամանակահատվածի կրկնապատկումների]] միջև բիֆուրկացիայի միջակայքերի հաջորդական հարաբերության սահմանային արժեքը։ Այն սահմանվում է [[Պարամետր (մաթեմատիկա)|մեկ պարամետրով]] քարտեզի համար՝ <math>x_{i+1} = f(x_i),</math> որտեղ {{math|''f''&thinsp;(''x'')}}-ը ֆունկցիա է բիֆուրկացիայի {{mvar|a}} պարամետրով պարամետրացված։ Հաստատունը տրվում է հետևյալ [[Հաջորդականության սահման|հաջորդականության սահմանով]]<ref>{{Cite book |last1=Jordan |first1=D. W. |title=Non-Linear Ordinary Differential Equations: Introduction for Scientists and Engineers |last2=Smith |first2=P. |publisher=Oxford University Press |year=2007 |isbn=978-0-19-920825-8 |edition=4th}}</ref>՝ <math>\delta = \lim_{n\to\infty} \frac{a_{n-1} - a_{n-2}}{a_n - a_{n-1}}</math> որտեղ {{mvar|a_n}}-ը {{mvar|a}} պարամետրերի արժեքների այն հաջորդականությունն է, որոնցում տեղի են ունենում {{mvar|n}}-րդ ժամանակահատվածի կրկնապատկման կետերը։ Այս հաստատունի թվային արժեքը՝ ըստ [[Ամբողջ թվերի հաջորդականությունների առցանց հանրագիտարան (OEIS)|ամբողջ թվերի հաջորդականությունների առցանց հանրագիտարանի (OEIS)]] [[A006890]] հաջորդականության, հետևյալն է՝ <math>\delta = 4.669\,201\,609\,102\,990\,671\,853\,203\,820\,466\ldots</math> * Պարզ [[Ռացիոնալ թիվ|ռացիոնալ թվի]] մոտեցումն է՝ {{sfrac|621|133}}​, որը ճշգրիտ է մինչև 5 նշանակալի թվանշան (երբ կլորացվում է)։ Ավելի ճշգրիտ մոտեցում է՝ {{sfrac|1228|263}}, որը ճշգրիտ է մինչև 7 նշանակալի թվանշան։ * Այն մոտավորապես հավասար է {{math|{{sfrac|10|π − 1}}}}, ընդամենը 0,0047% սխալով։ === Տեսողական ներկայացում === ==== Ոչ գծային քարտեզի օրինակ ==== Այս հաստատունի առաջացումը քարտեզացնելու համար դիտարկենք [[Իրական թիվ|իրական թվի]] մեկ պարամետրով քարտեզ՝ <math>f(x) = a-x^2.</math> որտեղ՝ {{mvar|a}}-ն բիֆուրկացիայի պարամետրն է, {{mvar|x}}-ը փոփոխականն է։ Այստեղ {{mvar|a}}-ն այն արժեքն է, որի տարբեր արժեքների դեպքում համակարգը անցնում է ժամանակահատվածի կրկնապատկումների միջով։ Օրինակ՝ այն առավելագույն {{mvar|a}}-ն, որի դեպքում ժամանակահատված-2 չի առաջանում, կամ այն առավելագույն {{mvar|a}}-ն, որի դեպքում ժամանակահատված-4 դեռ չկա, այս արժեքները հաջորդաբար անվանվում են՝ {{math|''a''₁}}, {{math|''a''₂}} և այլն։ Այսպիսով, յուրաքանչյուր կրկնապատկման միջև {{mvar|a}} պարամետրերի տարբերությունների հարաբերակցությունը մոտենում է հաստատուն մեծության՝ Ֆեյգենբաումի հաստատունին։ Դրանք ներկայացված են ստորև բերված աղյուսակում<ref>Alligood, [https://books.google.com/books?id=i633SeDqq-oC&pg=PA503 p. 503].</ref>՝ :{| class="wikitable" |- ! {{mvar|n}} ! Ժամանակահատված ! Բիֆուրկացիայի պարամետր ({{mvar|a_n}}) ! Հարաբերակցություն {{math|{{sfrac|''a''{{sub|''n''−1}} − ''a''{{sub|''n''−2}}|''a''{{sub|''n''}} − ''a''{{sub|''n''−1}}}}}} |- | 1 || 2 || 0.75 || — |- | 2 || 4 || 1.25 || — |- | 3 || 8 || {{val|1.3680989}} || 4.2337 |- | 4 || 16 || {{val|1.3940462}} || 4.5515 |- | 5 || 32 || {{val|1.3996312}} || 4.6458 |- | 6 || 64 || {{val|1.4008286}} || 4.6639 |- | 7 || 128 || {{val|1.4010853}} || 4.6682 |- | 8 || 256 || {{val|1.4011402}} || 4.6689 |- |} Վերջին սյան հարաբերությունը մոտենում է առաջին Ֆեյգենբաումի հաստատունին։ Նույն թիվը ստացվում է նաև [[Լոգիստիկ քարտեզ|լոգիստիկ]] [[Լոգիստիկ քարտեզ|քարտեզի]] համար :<math>f(x) = ax(1-x)</math> իրական {{mvar|a}} պարամետրով և {{mvar|x}} փոփոխականով։ Բիֆուրկացիայի արժեքները կրկին աղյուսակում կներկայացվեն հետևյալ կերպ<ref>Alligood, [https://books.google.com/books?id=i633SeDqq-oC&pg=PA504 p. 504].</ref>՝ :{| class="wikitable" |- ! {{mvar|n}} ! Ժամանակահատված ! Բիֆուրկացիայի պարամետր ({{mvar|a_n}}) ! Հարաբերակցություն {{math|{{sfrac|''a''{{sub|''n''−1}} − ''a''{{sub|''n''−2}}|''a''{{sub|''n''}} − ''a''{{sub|''n''−1}}}}}} |- | 1 || 2 || 3 || — |- | 2 || 4 || {{val|3.4494897}} || — |- | 3 || 8 || {{val|3.5440903}} || 4.7514 |- | 4 || 16 || {{val|3.5644073}} || 4.6562 |- | 5 || 32 || {{val|3.5687594}} || 4.6683 |- | 6 || 64 || {{val|3.5696916}} || 4.6686 |- | 7 || 128 || {{val|3.5698913}} || 4.6680 |- | 8 || 256 || {{val|3.5699340}} || 4.6768 |- |} ==== Ֆրակտալներ ==== [[Image:Mandelbrot zoom.gif|right|thumb|201px|Ինքնանմանությունը [[Մանդելբրոտի հավաքածու|Մանդելբրոտի հավաքածուն]] ցուցադրվում է, երբ մեծացնելիս կենտրոնանում են շրջանաձև դետալի վրա և միաժամանակ շարժվում բացասական x ուղղությամբ։ Ցուցադրման կենտրոնը շարժվում է (−1, 0)-ից (−1.31, 0) դիրք՝ իսկ դիտման մասշտաբը մեծանում է 0.5 × 0.5-ից մինչև 0.12 × 0.12, ինչը մոտեցնում է Ֆեյգենբաումի հարաբերակցությունը։]] [[Մանդելբրոտի բազմություն|Մանդելբրոտի բազմության]] դեպքում [[Բարդ քառակուսային բազմանդամ|բարդ քառակուսային բազմանդամի]] համար :<math>f(z) = z^2 + c</math> Ֆեյգենբաումի հաստատունը [[Կոմպլեքս հարթություն|կոմպլեքս հարթության]] [[Թվային առանցք|թվային առանցքի]] վրա հաջորդական շրջանակների տրամագծերի միջև սահմանային հարաբերությունն է (տես աջ կողմում գտնվող անիմացիան): :{| class="wikitable" |- ! {{mvar|n}} ! Ժամանակահատված = {{math|2^''n''}} ! Բիֆուրկացիայի պարամետր ({{mvar|c_n}}) ! Հարաբերակցություն <math>= \dfrac{c_{n-1} - c_{n-2}}{c_n - c_{n-1}}</math> |- | 1 || 2 || {{val|-0.75}} || — |- | 2 || 4 || {{val|-1.25}} || — |- | 3 || 8 || {{val|-1.3680989}} || 4.2337 |- | 4 || 16 || {{val|-1.3940462}} || 4.5515 |- | 5 || 32 || {{val|-1.3996312}} || 4.6459 |- | 6 || 64 || {{val|-1.4008287}} || 4.6639 |- | 7 || 128 || {{val|-1.4010853}} || 4.6668 |- | 8 || 256 || {{val|-1.4011402}} || 4.6740 |- |9 ||512 ||{{val|-1.401151982029}} ||4.6596 |- |10 ||1024 ||{{val|-1.401154502237}} ||4.6750 |- |... ||... ||... ||... |- |{{math|∞}} || || {{val|-1.4011551890}}... || |} Բիֆուրկացիայի պարամետրը հանդիսանում է {{math|2^''n''}} ժամանակաշրջանի բաղադրիչի արմատային կետը։ Այս շարքը միանում է Ֆեյգենբաումի {{mvar|c}} = −1.401155 կետին։ Վերջին սյունակում հարաբերակցությունը համընկնում է Ֆեյգենբաումի առաջին հաստատունի հետ: Մյուս քարտեզները նույնպես վերարտադրում են այս հարաբերակցությունը հետևյալ իմաստով՝ [[Բիֆուրկացիայի տեսություն|բիֆուրկացիայի տեսության]] մեջ Ֆեյգենբաումի հաստատունը [[Երկրաչափություն|երկրաչափության]] մեջ նման է [[Պի թիվ|{{pi}}-ին]] և մաթեմատիկական վերլուծության մեջ [[E (թիվ)|{{math|[[e (mathematical constant)|''e'']]}}]][[E (mathematical constant)|''e'']]-ին: [[File:Feigenbaum Julia set.png|thumb|right|Ջուլիա հավաքածուն Ֆեյգենբաումի կետի համար]] == Երկրորդ հաստատուն == Երկրորդ Ֆեյգենբաումի հաստատունը կամ Ֆեյգենբաումի նվազման պարամետր<ref name=":0" /> {{mvar|α}}-ն տրվում է OEIS-ում [[A006891]] հաջորդականությամբ՝ <math>\alpha = 2.502\,907\,875\,095\,892\,822\,283\,902\,873\,218\ldots</math> Այն հարաբերակցությունն է ճյուղի լայնության և դրա երկու ենթաճյուղերից մեկի լայնության միջև (բացառությամբ ծալքին ամենամոտ ենթաճյուղը): Երբ չափվում է ստորին ենթաճյուղի և ամբողջ ճյուղի լայնության միջև եղած հարաբերակցությունը, {{mvar|α}}-ին տրվում է բացասական նշան<ref name="NonlinearDynamics">{{Cite book |last=Strogatz |first=Steven H. |title=Nonlinear Dynamics and Chaos |publisher=Perseus Books |year=1994 |isbn=978-0-7382-0453-6 |series=Studies in Nonlinearity}}</ref>։ Այս թվերը կիրառելի են [[Դինամիկ համակարգ|դինամիկ համակարգերի]] լայն դասի համար (օրինակ՝ կաթող ծորակներից մինչև բնակչության աճ)<ref name="NonlinearDynamics" />: Պարզ հարաբերակցային մոտարկումը հետևյալն է՝ {{sfrac|13|11}} × {{sfrac|17|11}} × {{sfrac|37|27}} = {{sfrac|8177|3267}}։ == Հատկություններ == Ենթադրվում է, որ երկու թվերն էլ [[Տրանսցենդենտ թվեր|տրանսցենդենտ]] են, չնայած դա ապացուցված չէ: Իրականում, հայտնի [[Մաթեմատիկական ապացույց|ապացույց]] չկա<ref>{{Cite thesis |last=Briggs |first=Keith |title=Feigenbaum scaling in discrete dynamical systems |degree=PhD |publisher=[[University of Melbourne]] |url=http://keithbriggs.info/documents/Keith_Briggs_PhD.pdf |year=1997}}</ref>, որ այս հաստատուններից որևէ մեկը գոնե [[Իռացիոնալ թիվ|իռացիոնալ]] է: Ֆեյգենբաումի հաստատունների [[Համընդհանուրություն|համընդհանուրության]] առաջին ապացույցն իրականացրել է [[Օսկար Լենֆորդ|Օսկար Լենֆորդը]]՝ համակարգչի միջոցով 1982 թվականին<ref>{{Cite journal |last=Lanford III |first=Oscar |year=1982 |title=A computer-assisted proof of the Feigenbaum conjectures |journal=Bull. Amer. Math. Soc. |volume=6 |issue=3 |pages=427–434 |doi=10.1090/S0273-0979-1982-15008-X |doi-access=free}}</ref> ([[Ժնևի համալսարան|Ժնևի համալսարանի]] [[Ժան-Պիեռ Էկման|Ժան-Պիեռ Էկմանի]] ու [[Պիտեր Վիթվեր|Պիտեր Վիթվերի]] կողմից 1987 թվականին կատարված փոքր ուղղմամբ<ref>{{Cite journal |last1=Eckmann |first1=J. P. |last2=Wittwer |first2=P. |year=1987 |title=A complete proof of the Feigenbaum conjectures |journal=Journal of Statistical Physics |volume=46 |issue=3–4 |pages=455 |bibcode=1987JSP....46..455E |doi=10.1007/BF01013368 |s2cid=121353606}} </ref>)։ Տարիների ընթացքում ապացույցների տարբեր մասերի համար հայտնաբերվել են ոչ թվային մեթոդներ, որոնք օգնել են [[Միխայիլ Լյուբիչ|Միխայիլ Լյուբիչին]] ստեղծել առաջին ամբողջական ոչ թվային ապացույցը<ref>{{Cite journal |last=Lyubich |first=Mikhail |year=1999 |title=Feigenbaum-Coullet-Tresser universality and Milnor's Hairiness Conjecture |journal=Annals of Mathematics |volume=149 |issue=2 |pages=319–420 |arxiv=math/9903201 |bibcode=1999math......3201L |doi=10.2307/120968 |jstor=120968 |s2cid=119594350}}</ref>: == Այլ արժեքներ == Լոգիստիկ քարտեզում ժամանակահատված-3 պատուհանը նույնպես անցնում է ժամանակահատվածի կրկնապատկման ուղով դեպի քաոս՝ հասնելով քաոսի մոտ <math>r = 3.854 077 963 591\dots</math> արժեքի դեպքում։ Այս հատվածն ունի իր սեփական երկու Ֆեյգենբաումի հաստատունները՝ <math>\delta = 55.26, \alpha = 9.277</math><ref>{{Cite journal |last1=Delbourgo |first1=R. |last2=Hart |first2=W. |last3=Kenny |first3=B. G. |date=1985 թ․ հունվարի 1 |title=Dependence of universal constants upon multiplication period in nonlinear maps |url=https://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevA.31.514 |journal=Physical Review A |language=en |volume=31 |issue=1 |pages=514–516 |bibcode=1985PhRvA..31..514D |doi=10.1103/PhysRevA.31.514 |issn=0556-2791 |pmid=9895509}}</ref><ref>{{Cite book |last=Hilborn |first=Robert C. |url=https://archive.org/details/chaosnonlineardy0000hilb |title=Chaos and nonlinear dynamics: an introduction for scientists and engineers |date=2000 |publisher=Oxford University Press |isbn=0-19-850723-2 |edition=2nd |location=Oxford |page=[https://archive.org/details/chaosnonlineardy0000hilb/page/n601 578] |oclc=44737300}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{reflist}} == Արտաքին հղումներ == * [http://mathworld.wolfram.com/FeigenbaumConstant.html Feigenbaum Constant – from Wolfram MathWorld] * {{OEIS el|1=A006890|2=Decimal expansion of Feigenbaum bifurcation velocity}} * {{OEIS el|1=A006891|2=Decimal expansion of Feigenbaum reduction parameter}} * {{OEIS el|1=A195102|2=Decimal expansion of the parameter for the biquadratic solution of the Feigenbaum-Cvitanovic equation}} * [http://planetmath.org/feigenbaumconstant Feigenbaum constant] – PlanetMath * Julia notebook for calculating Feigenbaum constant * {{Cite web |last=Moriarty |first=Philip |author2=Bowley, Roger |year=2009 |title={{mvar|δ}} – Feigenbaum Constant |url=http://www.sixtysymbols.com/videos/feigenbaum.htm |work=Sixty Symbols |publisher=[[Brady Haran]] for the [[University of Nottingham]]}} * {{Cite thesis |last=Thurlby |first=Judi |title=Rigorous calculations of renormalisation fixed points and attractors |date=2021 |type=PhD |publisher=U. Portsmouth |url=https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.840285}} * Alligood, Kathleen T., Tim D. Sauer, James A. Yorke, ''Chaos: An Introduction to Dynamical Systems, Textbooks in mathematical sciences'' Springer, 1996, {{isbn|978-0-38794-677-1}} * {{Cite journal |last=Briggs |first=Keith |date=1991 թ․ հուլիս |title=A Precise Calculation of the Feigenbaum Constants |url=https://www.ams.org/journals/mcom/1991-57-195/S0025-5718-1991-1079009-6/S0025-5718-1991-1079009-6.pdf |journal=Mathematics of Computation |volume=57 |issue=195 |pages=435–439 |bibcode=1991MaCom..57..435B |doi=10.1090/S0025-5718-1991-1079009-6 |doi-access=free}} * {{Cite thesis |last=Briggs |first=Keith |title=Feigenbaum scaling in discrete dynamical systems |degree=PhD |publisher=University of Melbourne |url=http://keithbriggs.info/documents/Keith_Briggs_PhD.pdf |year=1997}} * {{Cite web |last1=Broadhurst |first1=David |date=1999 թ․ մարտի 22 |title=Feigenbaum constants to 1018 decimal places |url=http://www.plouffe.fr/simon/constants/feigenbaum.txt}} [[Կատեգորիա:1975 գիտությունում]] [[Կատեգորիա:Դինամիկ համակարգեր]] [[Կատեգորիա:Իռացիոնալ թվեր]] [[Կատեգորիա:Հաստատուններ]] [[Կատեգորիա:Մաթեմատիկական հաստատուններ]] ti6w0ols9k4dwae727w02n88i4jxmim 0 1300117 10356676 10356528 2025-06-17T15:27:28Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356676 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Դակարբազին''', հայտնի է նաև որպես ''իմիդազոլկարբոքսամիդ'', որը վաճառվում է «DTIC-Dome» [[Ապրանքանիշ|ապրանքանիշի]] ներքո, [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապիայի]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]] է, որն օգտագործվում է [[Մելանոմա|մելանոմայի]] և [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] բուժման ժամանակ<ref name=AHFS2016/>։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում այն ​​հաճախ օգտագործվում է [[Վինբլաստին|վինբլաստինի]], [[Բլեոմիցին|բլեոմիցինի]] և [[Դոքսոռուբիցին|դոքսոռուբիցինի]] հետ համակցված<ref name=AHFS2016/>։ Այն կիրառվում է [[Ներերակային բուժում|ներերակային ներարկման]] միջոցով<ref name="AHFS2016">{{Cite web |title=Dacarbazine |url=https://www.drugs.com/monograph/dacarbazine.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170911072711/https://www.drugs.com/monograph/dacarbazine.html |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 11 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 8 |publisher=The American Society of Health-System Pharmacists}}</ref>։ Հաճախ հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[փսխում]], [[լեյկոպենիա]] և [[Թրոմբոցիտ|թրոմբոցիտոպենիա]]<ref name=AHFS2016/>։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[լյարդի հիվանդություններ]] և [[ալերգիա]]<ref name=AHFS2016/>։ Հստակ չէ, թե արդյոք [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում դեղամիջոցի օգտագործումը անվտանգ է [[Երեխա|երեխայի]] համար<ref name=AHFS2016/>։ Դակարբազինը դասվում է [[Ալկիլացում|ալկիլացնող]] նյութերի և [[Պուրին|պուրինային]] անալոգների ընտանիքներին<ref name=AHFS2016/>։ Դակարբազինի կիրառումը [[Բժշկություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում]]՝ [[1975|1975 թվականին]]<ref name=AHFS2016/>։ Այն ընդգրկված է «[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]» կարևորագույն դեղերի ցանկում<ref name="WHO23rd">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=The selection and use of essential medicines 2023: web annex A: World Health Organization model list of essential medicines: 23rd list (2023) |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2023 |location=Geneva |hdl=10665/371090 |id=WHO/MHP/HPS/EML/2023.02 |hdl-access=free}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == Սկսած [[2006|2006 թվականից]]՝ դակարբազինը լայնորեն կիրառվում է, որպես [[Թերապիա (բուժում)|մոնոթերապիայի]] դեղամիջոց՝ մետաստատիկ [[Մելանոմա|մելանոմայի]] բուժման համար<ref>{{Cite journal |vauthors=Serrone L, Zeuli M, Sega FM, Cognetti F |date=2000 թ․ մարտ |title=Dacarbazine-based chemotherapy for metastatic melanoma: thirty-year experience overview |journal=Journal of Experimental & Clinical Cancer Research |volume=19 |issue=1 |pages=21–34 |pmid=10840932}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Bhatia S, Tykodi SS, Thompson JA |date=2009 թ․ մայիս |title=Treatment of metastatic melanoma: an overview |journal=Oncology |volume=23 |issue=6 |pages=488–496 |pmc=2737459 |pmid=19544689}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Rueda Domínguez A, Márquez A, Gumá J, Llanos M, Herrero J, de Las Nieves MA, Miramón J, Alba E |date=2004 թ․ դեկտեմբեր |title=Treatment of stage I and II Hodgkin's lymphoma with ABVD chemotherapy: results after 7 years of a prospective study |journal=Annals of Oncology |volume=15 |issue=12 |pages=1798–1804 |doi=10.1093/annonc/mdh465 |pmid=15550585 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Elias A, Ryan L, Aisner J, Antman KH |date=1990 թ․ ապրիլ |title=Mesna, doxorubicin, ifosfamide, dacarbazine (MAID) regimen for adults with advanced sarcoma |journal=Seminars in Oncology |volume=17 |issue=2 Suppl 4 |pages=41–49 |pmid=2110385}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Pearl ML, Inagami M, McCauley DL, Valea FA, Chalas E, Fischer M |date=2001 |title=Mesna, doxorubicin, ifosfamide, and dacarbazine (MAID) chemotherapy for gynecological sarcomas |journal=International Journal of Gynecological Cancer |volume=12 |issue=6 |pages=745–748 |doi=10.1046/j.1525-1438.2002.01139.x |pmid=12445253 |s2cid=25246937}}</ref>։ Բուժման տևողությունը որոշում է [[Բժիշկը (նկար)|բժիշկը]] անհատապես՝ կախված հիվանդության տեսակից և փուլից, այլ ցիտոստատիկ դեղամիջոցների օգտագործումից, բուժման արդյունավետությունից, դակարբազինի կիրառման հետևանքով առաջացած կողմնակի ազդեցությունների առկայությունից: Պրոգրեսիվ [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] դեպքում սովորաբար խորհուրդ է տրվում «ABVD» ռեժիմով համակցված թերապիայի 6 ցիկլ: Մետաստատիկ չարորակ մելանոմայի և պրոգրեսիվ հյուսվածքային [[Սարկոմա|սարկոմայի]] դեպքում բուժման տևողությունը կախված է դեղամիջոցի [[Արդյունավետություն|արդյունավետությունից]] և [[Կախվածություն|տանելիությունից]]: Դակարբազինը [[Ուռուցքաբանություն|հակաուռուցքային]] դեղամիջոց է: Այս դեղամիջոցի հետ աշխատելուց առաջ անհրաժեշտ է ուշադիր կարդալ ցիտոստատիկ դեղամիջոցների հետ աշխատելու կանոնները: Դակարբազինի սրվակները պետք է բացվեն հատուկ անձնակազմի կողմից: Մյուս աշխատակիցները չպետք է շփվեն դեղամիջոցի հետ: Հղիության ընթացքում ցիտոստատիկ դեղամիջոցների հետ շփումը խորհուրդ չի տրվում: Դեղամիջոցի լուծույթի պատրաստումը կատարվում է հատուկ պայմաններում՝ դակարբազինի լուծարումը իրականացվում է հատուկ սկուտեղի կամ միանգամյա օգտագործման պլաստիկ թաղանթի վրա: Դեղամիջոցների լուծույթների պատրաստմանը մասնակցող անձնակազմը պետք է կրի հատուկ [[համազգեստ]], որը պաշտպանում է [[Մարդու աչք|աչքերը]] և [[Մաշկ (մարդ)|մաշկը]] դեղամիջոցի հետ շփումից: [[Երեխա|Երեխաների]] մոտ Հոջկինի լիմֆոմայի բուժման արդյուները ցույց են տվել, որ դակարբազինը նույնքան արդյունավետ է եղել, որքան պրոկարբազինը՝ նմանատիպ քիմիական կառուցվածք ունեցող մեկ այլ դեղամիջոց, առանց [[Ուռուցքաբանություն|տերատոգեն]] ազդեցությունների<ref>{{Cite journal |vauthors=Jelić S, Babovic N, Kovcin V, Milicevic N, Milanovic N, Popov I, Radosavljevic D |date=2002 թ․ փետրվար |title=Comparison of the efficacy of two different dosage dacarbazine-based regimens and two regimens without dacarbazine in metastatic melanoma: a single-centre randomized four-arm study |journal=Melanoma Research |volume=12 |issue=1 |pages=91–98 |doi=10.1097/00008390-200202000-00013 |pmid=11828263 |s2cid=32031568}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, Stiefel M, Winkler M, Vilser C, Dieckmann K, Karlén J, Bergsträsser E, Fosså A, Mann G, Hummel M, Klapper W, Stein H, Vordermark D, Kluge R, Körholz D |date=2010 թ․ օգոստոս |title=Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study |journal=Journal of Clinical Oncology |volume=28 |issue=23 |pages=3680–3686 |doi=10.1200/jco.2009.26.9381 |pmid=20625128 |doi-access=free}}</ref>։ == Կողմնակի ազդեցություններ == Ինչպես շատ [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] դեղամիջոցներ, դակարբազինը կարող է ունենալ բազմաթիվ կողմնակի ազդեցություններ, քանի որ այն ընկճում է ոչ միայն [[Քաղցկեղածին|քաղցկեղային բջիջների]] կիսումը, այլ նաև չախտահարված բջիջների բնականոն աճը: Առավել լուրջ հնարավոր կողմնակի ազդեցություններից են հանդիսանում բուժման ընթացքում [[Սաղմնային զարգացում|սաղմի]] կամ [[Նորածին|նորածինների]] մոտ [[Բնածին արատներ|բնածին արատները]], հնարավոր է՝ [[անպտղություն]] կամ [[իմունոդեֆիցիտ]] (վարակի կամ հիվանդության դեմ պայքարելու [[Իմունային համակարգ|իմունային համակարգի]] ընկճում): Քիմիաթերապիայի հետևանքով հաճախ առաջանում է [[սրտխառնոց]] կամ [[փսխում]], այդ պատճառով հիվանդների մեծամասնությունը նախնական ստանում է [[դեքսամետազոն]] և փսխման դեմ դեղամիջոցներ, ինչպիսիք են՝ 5-HT3 անտագոնիստ (օրինակ՝ [[օնդանսետրոն]]) կամ NK1 ընկալիչի անտագոնիստ (օրինակ՝ [[ապրեպիտանտ]]): Այլ նշանակալի կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[գլխացավ]], [[հոգնածություն]], [[արյունահոսություն]], [[Բերանաբորբ|ստոմատիտ]], [[սրտխառնոց]], [[փսխում]], [[անորեքսիա]], լյարդային [[Թրոմբոզ|երակների թրոմբոզ]], [[սակավարյունություն]], [[փորլուծություն]], [[Մազաթափություն|ալոպեցիա]], [[Այտուց|այտուցվածություն]], [[Ճարպային հյուսվածք|ենթամաշկային հյուսվածքի]] [[նեկրոզ]], ներարկման տեղում [[Սպի|սպիի]] առաջացում:<ref>{{Cite journal |vauthors=Aoki S, Iihara H, Nishigaki M, Imanishi Y, Yamauchi K, Ishihara M, Kitaichi K, Itoh Y |date=2013 թ․ հունվար |title=Difference in the emetic control among highly emetogenic chemotherapy regimens: Implementation for appropriate use of aprepitant |journal=Molecular and Clinical Oncology |volume=1 |issue=1 |pages=41–46 |doi=10.3892/mco.2012.15 |pmc=3956247 |pmid=24649120}}</ref> [[Շվեդիա|Շվեդիայի]] առողջապահության և սոցիալական ապահովագրության ազգային խորհուրդը հրապարակել է «սև արկղ» նախազգուշացում՝ խորհուրդ տալով խուսափել դակարբազինից՝ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի]] հետ կապված [[Հիվանդությունների միջազգային դասակարգում|հիվանդությունների]] առաջացման պատճառով<ref>{{Cite web |title=Alla aktuella ändringar för Dacarbazine medac Pulver till infusionsvätska, lösning 500 mg, Medac |url=http://www.fass.se/LIF/produktfakta/audit_page.jsp?_sourcePage%3D%2Fproduktfakta%2Fartikel_produkt.jsp%26docType%3D7%26nplId%3D19971212000080 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111001011425/http://www.fass.se/LIF/produktfakta/audit_page.jsp?_sourcePage=%2Fproduktfakta%2Fartikel_produkt.jsp&docType=7&nplId=19971212000080 |archive-date=2011 թ․ հոկտեմբերի 1 |access-date=2011 թ․ օգոստոսի 19 |website=FASS.se}}</ref>։ == Ազդեցության մեխանիզմ == Դակարբազինը ակտիվանում է լյարդի միկրոսոմային [[Ֆերմենտ|ֆերմենտների]] միջոցով, բերելով մոնոմեթիլ տրիազենոիմիդազոլ կարբօքսամիդի (MTIC) առաջացմանը, որը [[Ալկիլացում|ալկիլային]]միացություն է<ref>{{Cite journal |vauthors=Kewitz S, Stiefel M, Kramm CM, Staege MS |date=2014 թ․ հունվար |title=Impact of O6-methylguanine-DNA methyltransferase (MGMT) promoter methylation and MGMT expression on dacarbazine resistance of Hodgkin's lymphoma cells |journal=Leukemia Research |volume=38 |issue=1 |pages=138–143 |doi=10.1016/j.leukres.2013.11.001 |pmid=24284332}}</ref>։ Այն առաջացնում է ԴՆԹ-ի [[մեթիլացում]], մոդիֆիկացիա և խաչաձև կապ, այդպիսով կանխելով [[ԴՆԹ]]-ի, [[ՌՆԹ]]-ի և [[Սպիտակուցների կենսասինթեզ|սպիտակուցների սինթեզը]]<ref>{{Cite book |title=LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury [Internet] |publisher=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases |year=2012 |chapter=Dacarbazine |pmid=31644220}}</ref>։ == Սինթեզ == [[Ազոտային թթու|Ազոտային թթուն]] ավելացվում է 5-ամինոիմիդազոլ-4-կարբօքսամիդին՝ 5-դիազոիմիդազոլ-4-կարբօքսամիդ սինթեզի համար։ Այն ռեակցիայի մեջ է մտնում դիմեթիլամինի հետ՝ դակարբազին ստանալու համար<ref>{{Cite book |title=Synthesis of Essential Drugs |vauthors=Vardanyan RS, Hruby VJ |year=2006 |isbn=9780444521668 |pages=389–418 |chapter=30 - Antineoplastics |doi=10.1016/B978-044452166-8/50030-3}}</ref>։ [[File:Synthesis of dacarbazine.png|class=skin-invert-image|center|thumb|500x148px]] == Պատմություն == [[1959|1959 թվականին]] դակարբազինն առաջին անգամ սինթեզվել է [[Ալաբամայի պատմություն|Ալաբամայի]]՝ «Հարավային հետազոտություններ» կոչվող գիտահետազոտական կազմակերպության կողմից<ref>{{Cite journal |vauthors=Marchesi F, Turrizani M, Tortorelli G, Avvisati G, Torino F, De Vecchis L |date=2007 թ․ հոկտեմբեր |title=Triazene compounds: Mechanism of action and related DNA repair systems |journal=Pharmacological Research |volume=56 |issue=4 |pages=275–287 |doi=10.1016/j.phrs.2007.08.003 |pmid=17897837}}</ref>։ Հետազոտությունը ֆինանսավորվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] դաշնային [[Դրամաշնորհ|դրամաշնորհով]]: Դակարբազինը՝ [[Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] [[սննդի և դեղերի վարչություն]] կողմից հաստատվել է [[1975|1975 թվականի]] մայիսին՝ «Դակարբազին» անվանումով: Դեղամիջոցը ի սկզբնաէ վաճառվել է «[[Bayer]]» դեղագործական ընկերության կողմից: == Հասարակություն և մշակույթ == Դակարբազինի դեղահաբերը արտադրվում են (APP, Bedford, Mayne Pharma (Hospira) և Teva) ընկերությունների կողմից։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Բուժում]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Իմիդազոլներ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] od2z0u9z7784kv5a0yypfwlszav02wi 0 1300173 10356677 10356527 2025-06-17T15:27:30Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356677 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Actinomycin D.png|մինի|Դակտինոմիցին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Դակտինոմիցին''', հայտնի է նաև որպես ''ակտինոմիցին «D»'', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Քաղցկեղ|քաղցկեղի]] մի շարք տեսակների բուժման համար<ref name="AHFS2016" />։ Այդ թվում՝ [[Վիլմսի ուռուցք]], [[Սարկոմեր|ռաբդոմիոսարկոմա]], [[Էվինգի սարկոմա|Յուինգի սարկոմա]], հղիության տրոֆոբլաստիկ հիվանդություն, [[ամորձու քաղցկեղ]] և [[Ձվարանի քաղցկեղ|ձվարանի քաղցկեղի]] որոշ տեսակներ<ref name="AHFS2016" />։ Այն կիրառվում է [[Ներերակային բուժում|ներերակային ներարկման]] միջոցով, թեև մարդկանց մեծամասնության մոտ դիտվում են [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններ]]<ref name="AHFS2016" />։ Այսպիսուվ դակտինոմիցինը նշանակվում է [[Երիկամ|երիկամների]], [[Արգանդի քաղցկեղ|արգանդի]], [[Ամորձի|ամորձիների]], [[Ոսկոր|ոսկրերի]], [[Մկաններ|մկանների]], [[Հոդ|հոդերի]] և [[Հյուսվածք|փափուկ հյուսվածքների]] [[Նորագոյացություն|նորագոյացությունների]], ինչպես նաև սոլիդ [[Ուռուցքներ|ուռուցքների]] բուժման նպատակով<ref name="AHFS2016" />։ Հաճախ հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ոսկրածուծ|ոսկրածուծի]] ախտահարում (միելոտոքսիկություն կամ միելոսուպրեսիա) , [[փսխում]], [[լնդաբորբ]], [[Բերանաբորբ|ստոմատիտ]], [[մազաթափություն]], [[լյարդի հիվանդություններ]], [[Իմունային անբավարարություն|իմունոդեֆիցիտ]] և [[մկանացավ]]<ref name="AHFS2016" />։ Առավել նշանակալի հնարավոր կողմնակի ազդեցություններից են հանդիսանում՝ [[լեյկեմիա]], [[ալերգիա]] և [[Նեկրոզ|հյուսվածքային նեկրոզ]], եթե տեղի է ունենում էքստրավազացիա<ref name="AHFS2016" />։ [[Հղիության բարդություններ|Հղիության]] ընթացքում նման դեղորայքի օգտագործումը կարող է վնաս հասցնել [[Նորածին|պտղին]]<ref name="AHFS2016" />։ Դակտինոմիցինը դասվում է ցիտոտոքսիկ [[Հակաբիոտիկ|հակաբիոտիկների]] ընտանիքին<ref name="BNF69">{{Cite book |title=British national formulary : BNF 69 |url=https://archive.org/details/bnf69britishnati0000unse |date=2015 |publisher=British Medical Association |isbn=9780857111562 |edition=69 |page=[https://archive.org/details/bnf69britishnati0000unse/page/n603 582]}}</ref>։ Ենթադրվում է, որ այս դեղամիջոցի [[Մեխանիզմ|ազդեցության մեխանիզմն]] է արգելափակել [[ՌՆԹ]]-ի սինթեզը:<ref name="AHFS2016" /> Դակտինոմիցինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ–ում]]՝ [[1964|1964 թվականին]]<ref name="AHFS2016">{{Cite web |title=Dactinomycin |url=https://www.drugs.com/monograph/dactinomycin.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170911072431/https://www.drugs.com/monograph/dactinomycin.html |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 11 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 8 |publisher=The American Society of Health-System Pharmacists}}</ref>։ Այն ընդգրկված է «[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]]» կարևորագույն դեղերի ցանկում<ref name="WHO23rd">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=The selection and use of essential medicines 2023: web annex A: World Health Organization model list of essential medicines: 23rd list (2023) |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2023 |location=Geneva |hdl=10665/371090 |id=WHO/MHP/HPS/EML/2023.02 |hdl-access=free}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == Դակտինոմիցինը [[Թափանցիկություն|թափանցիկ]], [[Դեղին (գույն)|դեղնավուն]] [[Լուծույթներ|լուծույթ]] է, որը տրվում է ներերակային ներարկման եղանակով և առավել հաճախ կիրառվում է տարատեսակ [[Ուռուցքներ|ուռուցքների]] բուժման համար, ներառյալ՝ *Հղիության տրոֆոբլաստիկ հիվանդություն<ref>{{Cite journal |vauthors=Turan T, Karacay O, Tulunay G, Boran N, Koc S, Bozok S, Kose MF |year=2006 |title=Results with EMA/CO (etoposide, methotrexate, actinomycin D, cyclophosphamide, vincristine) chemotherapy in gestational trophoblastic neoplasia |journal=International Journal of Gynecological Cancer |volume=16 |issue=3 |pages=1432–1438 |doi=10.1111/j.1525-1438.2006.00606.x |pmid=16803542 |s2cid=32560653}}</ref> *Վիլմսի ուռուցք<ref>{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=D'Angio GJ, Evans A, Breslow N, Beckwith B, Bishop H, Farewell V, Goodwin W, Leape L, Palmer N, Sinks L, Sutow W, Tefft M, Wolff J |date=1981 թ․ մայիս |title=The treatment of Wilms' tumor: results of the Second National Wilms' Tumor Study |journal=Cancer |volume=47 |issue=9 |pages=2302–2311 |doi=10.1002/1097-0142(19810501)47:9<2302::aid-cncr2820470933>3.0.co;2-k |pmid=6164480 |doi-access=free}}</ref> *Ռաբդոմիոսարկոմա<ref>{{Cite journal |vauthors=Khatua S, Nair CN, Ghosh K |date=2004 թ․ նոյեմբեր |title=Immune-mediated thrombocytopenia following dactinomycin therapy in a child with alveolar rhabdomyosarcoma: the unresolved issues |journal=Journal of Pediatric Hematology/Oncology |volume=26 |issue=11 |pages=777–779 |doi=10.1097/00043426-200411000-00020 |pmid=15543019}}</ref> *Յուինգի սարկոմա<ref>{{Cite journal |vauthors=Jaffe N, Paed D, Traggis D, Salian S, Cassady JR |date=1976 թ․ նոյեմբեր |title=Improved outlook for Ewing's sarcoma with combination chemotherapy (vincristine, actinomycin D and cyclophosphamide) and radiation therapy |journal=Cancer |volume=38 |issue=5 |pages=1925–1930 |doi=10.1002/1097-0142(197611)38:5<1925::AID-CNCR2820380510>3.0.CO;2-J |pmid=991106 |doi-access=free}}</ref> *Ձվարանի քաղցկեղ<ref>{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=Uberti EM, Fajardo M, Ferreira SV, Pereira MV, Seger RC, Moreira MA, Torres MD, de Nápoli G, Schmid H |date=2009 թ․ դեկտեմբեր |title=Reproductive outcome after discharge of patients with high-risk hydatidiform mole with or without use of one bolus dose of actinomycin D, as prophylactic chemotherapy, during the uterine evacuation of molar pregnancy |journal=Gynecologic Oncology |volume=115 |issue=3 |pages=476–481 |doi=10.1016/j.ygyno.2009.09.012 |pmid=19818481}}</ref> Քիմիաթերապիայի ժամանակ այն երբեմն համակցվում է այլ դեղորայքի հետ, ինչպիսիք են՝ [[վինկրիստին]] և [[Ցիկլոֆոսֆամիդ|ցիկլոֆոսֆամիդ՝]] ռաբդոմիոսարկոմայի և Յուինգի սարկոմայի բուժման համար<ref>{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=Arndt CA, Stoner JA, Hawkins DS, Rodeberg DA, Hayes-Jordan AA, Paidas CN, Parham DM, Teot LA, Wharam MD, Breneman JC, Donaldson SS, Anderson JR, Meyer WH |date=2009 |title=Vincristine, Actinomycin, and Cyclophosphamide Compared With Vincristine, Actinomycin, and Cyclophosphamide Alternating With Vincristine, Topotecan, and Cyclophosphamide for Intermediate-Risk Rhabdomyosarcoma: Children's Oncology Group Study D9803 |journal=[[J Clin Oncol]] |volume=27 |issue=31 |pages=5182–5188 |doi=10.1200/JCO.2009.22.3768 |pmc=2773476 |pmid=19770373 |doi-access=free}}</ref>։ Այն նաև կիրառվում է որպես [[Ռադիոակտիվություն|ռադիոզգայուն]] դեղամիջոց՝ [[Ճառագայթային թերապիա|ճառագայթային թերապիային]] զուգահեռ, քանի որ այն կարող է մեծացնել [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքային]] [[Բջիջ|բջիջների]] ռադիոզգայունությունը՝ կանխելով ճառագայթման ավարտից հետո ախտահարված բջիջների վերականգնումը, հետաձգելով ճառագայթային թերապիայից հետո զարգացող [[Հիպերպլազիա|հիպերպլազիան]]<ref>{{Cite book |title=Abeloff's Clinical Oncology |vauthors=Matthews NH, Moustafa F, Kaskas NM, Robinson-Bostom L, Pappas-Taffer L |publisher=Elsevier |year=2020 |isbn=9780323476744 |pages=621–648 |chapter=41 - Dermatologic Toxicities of Anticancer Therapy |doi=10.1016/B978-0-323-47674-4.00041-4 |s2cid=198317393}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Hagemann RF, Concannon JP |date=1973 թ․ ապրիլ |title=Mechanism of intestinal radiosensitization by actinomycin D |journal=The British Journal of Radiology |volume=46 |issue=544 |pages=302–308 |doi=10.1259/0007-1285-46-544-302 |pmid=4720744}}</ref>։ == Կողմնակի ազդեցություններ == Ինչպես շատ քիմիաթերապևտիկ դեղամիջոցներ, դակտինոմիցինի երկարատև կիրառման դեպքում կարող են առաջանալ բազմաթիվ [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններ]], այդ թվում՝ [[հազ]] կամ [[Ձայնի ինտենսիվություն|խռպոտություն]], սև կամ ձյութանման կղանք, որն ուղեկցվում է [[Տենդ|տենդով]], [[Դողերոծ|դող]], [[Ոսկրածուծի քննություն|ոսկրածուծի ախտահարում]], [[հոգնածություն]], [[Մազաթափություն|մազաթափությունը]], [[Բերանաբորբ|ստոմատիտ]], [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փորլուծություն]], [[փսխում]], [[անորեքսիա]]: == Ազդեցության մեխանիզմ == [[Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտ|Մոլեկուլային և բջջային կենսաբանության]] հետազոտությունների ժամանակ դակտինոմիցին ցուցաբերել է [[Տրանսկրիպցիա (կենսաբանություն)|տրանսկրիպցիան]] կանխելու ունակություն։ Այն տեղի է ունենում՝ կապվելով [[ԴՆԹ]]-ի հետ՝ տրանսկրիպցիայի նախաձեռնման համալիրում և կանխելով [[ՌՆԹ]] շղթայի երկարացումը [[ՌՆԹ-պոլիմերազ|ՌՆԹ–պոլիմերազի]] կողմից<ref>{{Cite journal |vauthors=Sobell HM |date=1985 թ․ օգոստոս |title=Actinomycin and DNA transcription |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=82 |issue=16 |pages=5328–5331 |bibcode=1985PNAS...82.5328S |doi=10.1073/pnas.82.16.5328 |pmc=390561 |pmid=2410919 |doi-access=free}}</ref>։ == Պատմություն == Դակտինոմիցինը առաջին [[Հակաբիոտիկների ճիշտ օգտագործման համաշխարհային շաբաթ|հակաբիոտիկներից]] է, որը ցուցաբերել է հակաքաղցկեղային ակտիվություն<ref name="gen">{{Cite journal |vauthors=Hollstein U |year=1974 |title=Actinomycin. Chemistry and mechanism of action |journal=Chemical Reviews |volume=74 |issue=6 |pages=625–652 |doi=10.1021/cr60292a002}}</ref>։ Այն առաջին անգամ նկարագրվել է Զելման Վաքսմանի և նրա գործընկեր Հ. Բոյդ Վուդրաֆի կողմից՝ [[1940|1940 թվականին]], կիրառելով ստրեպտոմիցետ [[Բակտերիաներ|բակտերիաների]] [[Խմորում|խմորման]] արգասիքները<ref>{{Cite journal |vauthors=Waksman SA, Woodruff HB |year=1940 |title=Bacteriostatic and bacteriocidal substances produced by soil actinomycetes |journal=Proceedings of the Society for Experimental Biology and Medicine |volume=45 |pages=609–614 |doi=10.3181/00379727-45-11768 |s2cid=84774334}}</ref><ref>{{Cite book |title=LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury [Internet] |publisher=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases |year=2012 |chapter=Dactinomycin |pmid=31644085}}</ref>։ Այն հաստատվել է [[ԱՄՆ]]–ի «[[Սննդի և դեղերի վարչություն]]» (FDA) կողմից՝ [[1964|1964 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 10|դեկտեմբերի 10ին]] և շուկայահանվել «Merck & Co»-ի կողմից, «[[Կոսմեգեն]]» [[Ապրանքանիշ|ապրանքանիշի]] անվան ներքո<ref>{{Cite web |title=Drugs@FDA: Dactinomycin |url=https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cder/daf/index.cfm?event=overview.process&varApplNo=050682 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 15 |website=FDA}}</ref>։ == Հետազոտություններ == Քանի որ դակտինոմիցինը կարող է կապվել ԴՆԹ դուպլեքսների հետ, այն կարող է նաև խանգարել [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ-ի կրկնապատկմանը]], չնայած այլ [[Քիմիական տարրեր|քիմիական նյութեր]], ինչպիսիք են՝ [[հիդրօքսիկարբամիդ]], ավելի կիրառելի են լաբորատոր պայմաններում ԴՆԹ սինթեզի [[Ինհիբիտորներ|ինհիբիտորների]] (արգելակիչներ) համար։ Դակտինոմիցինը և դրա [[Ֆլուորեսցենցիա|ֆլուորեսցենտ]] ածանցյալը՝ 7-ամինոակտինոմիցին Դ-ն (7-ԱԱԴ), օգտագործվում են որպես [[Մանրադիտակ|մանրադիտակային]] ներկանյութեր: Այս ներկանյութերի/միացությունների կապը ԴՆԹ–ի շղթաների մոլեկուլների հետ՝ դարձնում է գերազանց ԴՆԹ մարկերներ<ref>{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=Toba K, Koike T, Watanabe K, Fuse I, Takahashi M, Hashimoto S, Takahashi H, Abe T, Yano T, Shibazaki Y, Itoh H, Aizawa Y |date=2000 թ․ հունվար |title=Cell kinetic study of normal human bone marrow hematopoiesis and acute leukemia using 7AAD/PY |journal=European Journal of Haematology |volume=64 |issue=1 |pages=10–21 |doi=10.1034/j.1600-0609.2000.09005.x |pmid=10680701 |s2cid=41065740}}</ref>։ == Կենսասինթեզ == Դակտինոմիցինը բաղկացած է կենտրոնական ֆենօքսազինոնային քրոմոֆորից, որը կապված է երկու նույնական ցիկլիկ [[Պեպտիդներ|պեպտիդների]] հետ և առաջին անգամ իր կառուցվածքը բնութագրվել է [[Միջուկային մագնիսական ռեզոնանս|միջուկային մագնիսական ռեզոնանսի]] (ՄՄՌ) միջոցով՝ [[1982|1982 թվականին]]<ref name="Shafer_1982">{{Cite journal |vauthors=Shafer RH, Formica JV, Delfini C, Brown SC, Mirau PA |date=1982 թ․ դեկտեմբեր |title=Biosynthesis and characterization of [15N]actinomycin D and conformational analysis by nitrogen-15 nuclear magnetic resonance |journal=Biochemistry |volume=21 |issue=25 |pages=6496–6503 |doi=10.1021/bi00268a027 |pmid=6129895}}</ref>։ Դակտինոմիցինի կենսասինթեզը ուսումնասիրվել է դրա հայտնաբերումից ի վեր՝ վաղ ֆերմենտային փորձերը բացահայտել են [[Տրիպտոֆան|տրիպտոֆանի]] և D-գլուտամատի դերը որպես նախորդող սուբստրատներ, իսկ [[Շտամ|շտամների]] [[Մուտագենեզ|մուտագենեզի]] փորձերը ցույց են տվել, որ ֆենօքսազինոն–սինթազ ֆերմենտը կարող է պատասխանատու լինել 4-մեթիլ-3-հիդրօքսիանթրանիլիկ թթվի (4-ՄՀԱ) երկու մասերը ֆենօքսազինոնի վերջնական կառուցվածքի մեջ միացման համար<ref>{{Cite journal |vauthors=Sivak A, Katz E |date=1962 թ․ հուլիս |title=Biosynthesis of the actinomycin chromophore. Influence of alpha-, 4-, 5-, and 6-methyl-DL-tryptophan on actinomycin synthesis |journal=Biochimica et Biophysica Acta |volume=62 |issue=1 |pages=80–90 |doi=10.1016/0006-3002(62)90493-6 |pmid=13913519}}</ref><ref name="Shafer_1982" /><ref>{{Cite journal |vauthors=Troost T, Katz E |date=1979 թ․ մարտ |title=Phenoxazinone biosynthesis: accumulation of a precursor, 4-methyl-3-hydroxyanthranilic acid, by mutants of Streptomyces parvulus |journal=Journal of General Microbiology |volume=111 |issue=1 |pages=121–132 |doi=10.1099/00221287-111-1-121 |pmid=458423 |doi-access=free}}</ref>։ Ապացուցված է, որ (4-ՄՀԱ) սուբստրատը տրիպտոֆանից ստացվում է այնպիսի ֆերմենտների ազդեցությամբ, ինչպիսիք են՝ տրիպտոֆան–դիօքսիգենազ, կինուրենին–ֆորմամիդազ, կինուրենին–հիդրօքսիլազ, հիդրօքսիկինուրանազ և մեթիլտրանսֆերազ<ref>{{Cite journal |vauthors=Jones GH |date=1987 թ․ դեկտեմբեր |title=Actinomycin synthesis in Streptomyces antibioticus: enzymatic conversion of 3-hydroxyanthranilic acid to 4-methyl-3-hydroxyanthranilic acid |journal=Journal of Bacteriology |volume=169 |issue=12 |pages=5575–5578 |doi=10.1128/jb.169.12.5575-5578.1987 |pmc=213988 |pmid=2445729}}</ref><ref name="Keller_2010">{{Cite journal |vauthors=Keller U, Lang M, Crnovcic I, Pfennig F, Schauwecker F |date=2010 թ․ մայիս |title=The actinomycin biosynthetic gene cluster of ''Streptomyces chrysomallus'': a genetic hall of mirrors for synthesis of a molecule with mirror symmetry |journal=Journal of Bacteriology |volume=192 |issue=10 |pages=2583–2595 |doi=10.1128/JB.01526-09 |pmc=2863554 |pmid=20304989}}</ref>։ Վաղ փորձարկումները բացահայտեցին ոչ ռիբոսոմային պեպտիդ–սինթետազների առկայությունը, իսկ հետագա մաքրման և հետերոլոգ արտահայտման փորձարկումները<ref name="Construction and in vitro analysis">{{Cite journal |vauthors=Schauwecker F, Pfennig F, Grammel N, Keller U |date=2000 թ․ ապրիլ |title=Construction and in vitro analysis of a new bi-modular polypeptide synthetase for synthesis of N-methylated acyl peptides |journal=Chemistry & Biology |volume=7 |issue=4 |pages=287–297 |doi=10.1016/s1074-5521(00)00103-4 |pmid=10780924 |doi-access=free}}</ref><ref name="Molecular cloning of the actinomyci">{{Cite journal |vauthors=Schauwecker F, Pfennig F, Schröder W, Keller U |date=1998 թ․ մայիս |title=Molecular cloning of the actinomycin synthetase gene cluster from ''Streptomyces chrysomallus'' and functional heterologous expression of the gene encoding actinomycin synthetase II |journal=Journal of Bacteriology |volume=180 |issue=9 |pages=2468–2474 |doi=10.1128/jb.180.9.2468-2474.1998 |pmc=107190 |pmid=9573200}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Stindl A, Keller U |date=1993 թ․ մայիս |title=The initiation of peptide formation in the biosynthesis of actinomycin |journal=The Journal of Biological Chemistry |volume=268 |issue=14 |pages=10612–10620 |doi=10.1016/S0021-9258(18)82242-6 |pmid=7683683 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Stindl A, Keller U |date=1994 թ․ օգոստոս |title=Epimerization of the D-valine portion in the biosynthesis of actinomycin D |journal=Biochemistry |volume=33 |issue=31 |pages=9358–9364 |doi=10.1021/bi00197a041 |pmid=8049237}}</ref> ցույց տվեցին, որ (acmD և acmA) [[Գեն|գեները]] պատասխանատու են (4-ՄՀԱ)–ի ակտիվացման համար, որը այնուհետև ենթարկվում է շղթայի երկարացման (acmB և acmC) գեների միջոցով<ref name="Construction and in vitro analysis"/><ref name="Molecular cloning of the actinomyci"/><ref>{{Cite journal |vauthors=Keller U |date=1987 թ․ ապրիլ |title=Actinomycin synthetases. Multifunctional enzymes responsible for the synthesis of the peptide chains of actinomycin |journal=The Journal of Biological Chemistry |volume=262 |issue=12 |pages=5852–5856 |doi=10.1016/s0021-9258(18)45652-9 |pmid=3571237 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Keller U |date=1984 թ․ հուլիս |title=Acyl pentapeptide lactone synthesis in actinomycin-producing streptomycetes by feeding with structural analogs of 4-methyl-3-hydroxyanthranilic acid |journal=The Journal of Biological Chemistry |volume=259 |issue=13 |pages=8226–8231 |doi=10.1016/s0021-9258(17)39717-x |pmid=6203903 |doi-access=free}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, ոչ ռիբոսոմային պեպտիդ–սինթետազի հավաքման շղթան բաղկացած է քսաներկու մոդուլից, այդ թվում՝ երկու էպիմերազային և երկու մեթիլազային դոմեններից։<ref>{{Cite journal |vauthors=Pfennig F, Schauwecker F, Keller U |date=1999 թ․ ապրիլ |title=Molecular characterization of the genes of actinomycin synthetase I and of a 4-methyl-3-hydroxyanthranilic acid carrier protein involved in the assembly of the acylpeptide chain of actinomycin in Streptomyces |journal=The Journal of Biological Chemistry |volume=274 |issue=18 |pages=12508–12516 |doi=10.1074/jbc.274.18.12508 |pmid=10212227 |doi-access=free}}</ref><ref name="Keller_2010" />։ (Streptomyces chrysomallus)–ում ակտինոմիցին Դ գեների կլաստերի վերջերս կատարված հաջորդականացումը ցույց տվեց, որ չորս «ՈՌՊՍ» գեները երկու կողմերից շրջապատված են գեների երկու կլաստերներով, որոնք ներգրավված են լավ ուսումնասիրված կինուրենինային ուղու մեջ և պատասխանատու են տրիպտոֆանից (4-ՄՀԱ)-ի արտադրության համար, և երկու կլաստերների միջև հայտնաբերվել է 9 կենսաբանական հոմոլոգություն<ref name="Keller_2010" />։ [[Image:Actinomycin D Biosynthesis.svg|class=skin-invert-image|center|thumb|420px|Ակտինոմիցին D-ի կենսասինթեզի սխեմատիկ պատկերը, որը ցույց է տալիս տրիպտոֆանի փոխակերպումը (4-ՄՀԱ)-ի և հետագա երկարացումը ոչ ռիբոսոմային պեպտիդ–սինթետազի շղթայի գեների կողմից: Նկարը փոփոխվել է Քելլերի և այլոց կողմից, 2010թ.–ին<ref name="Keller_2010" />։]] == Ծանոթագրություններ == {{reflist|32em}} == Արտաքին հղումներ == * {{Cite web |title=Dactinomycin |url=https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/dactinomycin |work=Drug Information Portal |publisher=U.S. National Library of Medicine}} [[Կատեգորիա:Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության անհրաժեշտ դեղեր]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Հակաբիոտիկներ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] 9s27gh3pbwqmhjlpjodsmilj08wb0hc 10356919 10356677 2025-06-18T00:03:12Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356919 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Actinomycin D.png|մինի|Դակտինոմիցին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Դակտինոմիցին''', հայտնի է նաև որպես ''ակտինոմիցին «D»'', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Քաղցկեղ|քաղցկեղի]] մի շարք տեսակների բուժման համար<ref name="AHFS2016" />։ Այդ թվում՝ [[Վիլմսի ուռուցք]], [[Սարկոմեր|ռաբդոմիոսարկոմա]], [[Էվինգի սարկոմա|Յուինգի սարկոմա]], հղիության տրոֆոբլաստիկ հիվանդություն, [[ամորձու քաղցկեղ]] և [[Ձվարանի քաղցկեղ|ձվարանի քաղցկեղի]] որոշ տեսակներ<ref name="AHFS2016" />։ Այն կիրառվում է [[Ներերակային բուժում|ներերակային ներարկման]] միջոցով, թեև մարդկանց մեծամասնության մոտ դիտվում են [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններ]]<ref name="AHFS2016" />։ Այսպիսուվ դակտինոմիցինը նշանակվում է [[Երիկամ|երիկամների]], [[Արգանդի քաղցկեղ|արգանդի]], [[Ամորձի|ամորձիների]], [[Ոսկոր|ոսկրերի]], [[Մկաններ|մկանների]], [[Հոդ|հոդերի]] և [[Հյուսվածք|փափուկ հյուսվածքների]] [[Նորագոյացություն|նորագոյացությունների]], ինչպես նաև սոլիդ [[Ուռուցքներ|ուռուցքների]] բուժման նպատակով<ref name="AHFS2016" />։ Հաճախ հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ոսկրածուծ|ոսկրածուծի]] ախտահարում (միելոտոքսիկություն կամ միելոսուպրեսիա) , [[փսխում]], [[լնդաբորբ]], [[Բերանաբորբ|ստոմատիտ]], [[մազաթափություն]], [[լյարդի հիվանդություններ]], [[Իմունային անբավարարություն|իմունոդեֆիցիտ]] և [[մկանացավ]]<ref name="AHFS2016" />։ Առավել նշանակալի հնարավոր կողմնակի ազդեցություններից են հանդիսանում՝ [[լեյկեմիա]], [[ալերգիա]] և [[Նեկրոզ|հյուսվածքային նեկրոզ]], եթե տեղի է ունենում էքստրավազացիա<ref name="AHFS2016" />։ [[Հղիության բարդություններ|Հղիության]] ընթացքում նման դեղորայքի օգտագործումը կարող է վնաս հասցնել [[Նորածին|պտղին]]<ref name="AHFS2016" />։ Դակտինոմիցինը դասվում է ցիտոտոքսիկ [[Հակաբիոտիկ|հակաբիոտիկների]] ընտանիքին<ref name="BNF69">{{Cite book |url=https://archive.org/details/bnf69britishnati0000unse |title=British national formulary : BNF 69 |date=2015 |publisher=British Medical Association |isbn=9780857111562 |edition=69 |page=[https://archive.org/details/bnf69britishnati0000unse/page/n603 582]}}</ref>։ Ենթադրվում է, որ այս դեղամիջոցի [[Մեխանիզմ|ազդեցության մեխանիզմն]] է արգելափակել [[ՌՆԹ]]-ի սինթեզը:<ref name="AHFS2016" /> Դակտինոմիցինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ–ում]]՝ [[1964|1964 թվականին]]<ref name="AHFS2016">{{Cite web |title=Dactinomycin |url=https://www.drugs.com/monograph/dactinomycin.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170911072431/https://www.drugs.com/monograph/dactinomycin.html |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 11 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 8 |publisher=The American Society of Health-System Pharmacists}}</ref>։ Այն ընդգրկված է «[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]]» կարևորագույն դեղերի ցանկում<ref name="WHO23rd">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=The selection and use of essential medicines 2023: web annex A: World Health Organization model list of essential medicines: 23rd list (2023) |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2023 |location=Geneva |hdl=10665/371090 |id=WHO/MHP/HPS/EML/2023.02 |hdl-access=free}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == Դակտինոմիցինը [[Թափանցիկություն|թափանցիկ]], [[Դեղին (գույն)|դեղնավուն]] [[Լուծույթներ|լուծույթ]] է, որը տրվում է ներերակային ներարկման եղանակով և առավել հաճախ կիրառվում է տարատեսակ [[Ուռուցքներ|ուռուցքների]] բուժման համար, ներառյալ՝ *Հղիության տրոֆոբլաստիկ հիվանդություն<ref>{{Cite journal |vauthors=Turan T, Karacay O, Tulunay G, Boran N, Koc S, Bozok S, Kose MF |year=2006 |title=Results with EMA/CO (etoposide, methotrexate, actinomycin D, cyclophosphamide, vincristine) chemotherapy in gestational trophoblastic neoplasia |journal=International Journal of Gynecological Cancer |volume=16 |issue=3 |pages=1432–1438 |doi=10.1111/j.1525-1438.2006.00606.x |pmid=16803542 |s2cid=32560653}}</ref> *Վիլմսի ուռուցք<ref>{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=D'Angio GJ, Evans A, Breslow N, Beckwith B, Bishop H, Farewell V, Goodwin W, Leape L, Palmer N, Sinks L, Sutow W, Tefft M, Wolff J |date=1981 թ․ մայիս |title=The treatment of Wilms' tumor: results of the Second National Wilms' Tumor Study |journal=Cancer |volume=47 |issue=9 |pages=2302–2311 |doi=10.1002/1097-0142(19810501)47:9<2302::aid-cncr2820470933>3.0.co;2-k |pmid=6164480 |doi-access=free}}</ref> *Ռաբդոմիոսարկոմա<ref>{{Cite journal |vauthors=Khatua S, Nair CN, Ghosh K |date=2004 թ․ նոյեմբեր |title=Immune-mediated thrombocytopenia following dactinomycin therapy in a child with alveolar rhabdomyosarcoma: the unresolved issues |journal=Journal of Pediatric Hematology/Oncology |volume=26 |issue=11 |pages=777–779 |doi=10.1097/00043426-200411000-00020 |pmid=15543019}}</ref> *Յուինգի սարկոմա<ref>{{Cite journal |vauthors=Jaffe N, Paed D, Traggis D, Salian S, Cassady JR |date=1976 թ․ նոյեմբեր |title=Improved outlook for Ewing's sarcoma with combination chemotherapy (vincristine, actinomycin D and cyclophosphamide) and radiation therapy |journal=Cancer |volume=38 |issue=5 |pages=1925–1930 |doi=10.1002/1097-0142(197611)38:5<1925::AID-CNCR2820380510>3.0.CO;2-J |pmid=991106 |doi-access=free}}</ref> *Ձվարանի քաղցկեղ<ref>{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=Uberti EM, Fajardo M, Ferreira SV, Pereira MV, Seger RC, Moreira MA, Torres MD, de Nápoli G, Schmid H |date=2009 թ․ դեկտեմբեր |title=Reproductive outcome after discharge of patients with high-risk hydatidiform mole with or without use of one bolus dose of actinomycin D, as prophylactic chemotherapy, during the uterine evacuation of molar pregnancy |journal=Gynecologic Oncology |volume=115 |issue=3 |pages=476–481 |doi=10.1016/j.ygyno.2009.09.012 |pmid=19818481}}</ref> Քիմիաթերապիայի ժամանակ այն երբեմն համակցվում է այլ դեղորայքի հետ, ինչպիսիք են՝ [[վինկրիստին]] և [[Ցիկլոֆոսֆամիդ|ցիկլոֆոսֆամիդ՝]] ռաբդոմիոսարկոմայի և Յուինգի սարկոմայի բուժման համար<ref>{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=Arndt CA, Stoner JA, Hawkins DS, Rodeberg DA, Hayes-Jordan AA, Paidas CN, Parham DM, Teot LA, Wharam MD, Breneman JC, Donaldson SS, Anderson JR, Meyer WH |date=2009 |title=Vincristine, Actinomycin, and Cyclophosphamide Compared With Vincristine, Actinomycin, and Cyclophosphamide Alternating With Vincristine, Topotecan, and Cyclophosphamide for Intermediate-Risk Rhabdomyosarcoma: Children's Oncology Group Study D9803 |journal=[[J Clin Oncol]] |volume=27 |issue=31 |pages=5182–5188 |doi=10.1200/JCO.2009.22.3768 |pmc=2773476 |pmid=19770373 |doi-access=free}}</ref>։ Այն նաև կիրառվում է որպես [[Ռադիոակտիվություն|ռադիոզգայուն]] դեղամիջոց՝ [[Ճառագայթային թերապիա|ճառագայթային թերապիային]] զուգահեռ, քանի որ այն կարող է մեծացնել [[Ուռուցքաբանություն|ուռուցքային]] [[Բջիջ|բջիջների]] ռադիոզգայունությունը՝ կանխելով ճառագայթման ավարտից հետո ախտահարված բջիջների վերականգնումը, հետաձգելով ճառագայթային թերապիայից հետո զարգացող [[Հիպերպլազիա|հիպերպլազիան]]<ref>{{Cite book |title=Abeloff's Clinical Oncology |vauthors=Matthews NH, Moustafa F, Kaskas NM, Robinson-Bostom L, Pappas-Taffer L |publisher=Elsevier |year=2020 |isbn=9780323476744 |pages=621–648 |chapter=41 - Dermatologic Toxicities of Anticancer Therapy |doi=10.1016/B978-0-323-47674-4.00041-4 |s2cid=198317393}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Hagemann RF, Concannon JP |date=1973 թ․ ապրիլ |title=Mechanism of intestinal radiosensitization by actinomycin D |journal=The British Journal of Radiology |volume=46 |issue=544 |pages=302–308 |doi=10.1259/0007-1285-46-544-302 |pmid=4720744}}</ref>։ == Կողմնակի ազդեցություններ == Ինչպես շատ քիմիաթերապևտիկ դեղամիջոցներ, դակտինոմիցինի երկարատև կիրառման դեպքում կարող են առաջանալ բազմաթիվ [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններ]], այդ թվում՝ [[հազ]] կամ [[Ձայնի ինտենսիվություն|խռպոտություն]], սև կամ ձյութանման կղանք, որն ուղեկցվում է [[Տենդ|տենդով]], [[Դողերոծ|դող]], [[Ոսկրածուծի քննություն|ոսկրածուծի ախտահարում]], [[հոգնածություն]], [[Մազաթափություն|մազաթափությունը]], [[Բերանաբորբ|ստոմատիտ]], [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փորլուծություն]], [[փսխում]], [[անորեքսիա]]: == Ազդեցության մեխանիզմ == [[Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտ|Մոլեկուլային և բջջային կենսաբանության]] հետազոտությունների ժամանակ դակտինոմիցին ցուցաբերել է [[Տրանսկրիպցիա (կենսաբանություն)|տրանսկրիպցիան]] կանխելու ունակություն։ Այն տեղի է ունենում՝ կապվելով [[ԴՆԹ]]-ի հետ՝ տրանսկրիպցիայի նախաձեռնման համալիրում և կանխելով [[ՌՆԹ]] շղթայի երկարացումը [[ՌՆԹ-պոլիմերազ|ՌՆԹ–պոլիմերազի]] կողմից<ref>{{Cite journal |vauthors=Sobell HM |date=1985 թ․ օգոստոս |title=Actinomycin and DNA transcription |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=82 |issue=16 |pages=5328–5331 |bibcode=1985PNAS...82.5328S |doi=10.1073/pnas.82.16.5328 |pmc=390561 |pmid=2410919 |doi-access=free}}</ref>։ == Պատմություն == Դակտինոմիցինը առաջին [[Հակաբիոտիկների ճիշտ օգտագործման համաշխարհային շաբաթ|հակաբիոտիկներից]] է, որը ցուցաբերել է հակաքաղցկեղային ակտիվություն<ref name="gen">{{Cite journal |vauthors=Hollstein U |year=1974 |title=Actinomycin. Chemistry and mechanism of action |journal=Chemical Reviews |volume=74 |issue=6 |pages=625–652 |doi=10.1021/cr60292a002}}</ref>։ Այն առաջին անգամ նկարագրվել է Զելման Վաքսմանի և նրա գործընկեր Հ. Բոյդ Վուդրաֆի կողմից՝ [[1940|1940 թվականին]], կիրառելով ստրեպտոմիցետ [[Բակտերիաներ|բակտերիաների]] [[Խմորում|խմորման]] արգասիքները<ref>{{Cite journal |vauthors=Waksman SA, Woodruff HB |year=1940 |title=Bacteriostatic and bacteriocidal substances produced by soil actinomycetes |journal=Proceedings of the Society for Experimental Biology and Medicine |volume=45 |pages=609–614 |doi=10.3181/00379727-45-11768 |s2cid=84774334}}</ref><ref>{{Cite book |title=LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury [Internet] |publisher=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases |year=2012 |chapter=Dactinomycin |pmid=31644085}}</ref>։ Այն հաստատվել է [[ԱՄՆ]]–ի «[[Սննդի և դեղերի վարչություն]]» (FDA) կողմից՝ [[1964|1964 թվականի]] [[Դեկտեմբերի 10|դեկտեմբերի 10ին]] և շուկայահանվել «Merck & Co»-ի կողմից, «[[Կոսմեգեն]]» [[Ապրանքանիշ|ապրանքանիշի]] անվան ներքո<ref>{{Cite web |title=Drugs@FDA: Dactinomycin |url=https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cder/daf/index.cfm?event=overview.process&varApplNo=050682 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 15 |website=FDA}}</ref>։ == Հետազոտություններ == Քանի որ դակտինոմիցինը կարող է կապվել ԴՆԹ դուպլեքսների հետ, այն կարող է նաև խանգարել [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ-ի կրկնապատկմանը]], չնայած այլ [[Քիմիական տարրեր|քիմիական նյութեր]], ինչպիսիք են՝ [[հիդրօքսիկարբամիդ]], ավելի կիրառելի են լաբորատոր պայմաններում ԴՆԹ սինթեզի [[Ինհիբիտորներ|ինհիբիտորների]] (արգելակիչներ) համար։ Դակտինոմիցինը և դրա [[Ֆլուորեսցենցիա|ֆլուորեսցենտ]] ածանցյալը՝ 7-ամինոակտինոմիցին Դ-ն (7-ԱԱԴ), օգտագործվում են որպես [[Մանրադիտակ|մանրադիտակային]] ներկանյութեր: Այս ներկանյութերի/միացությունների կապը ԴՆԹ–ի շղթաների մոլեկուլների հետ՝ դարձնում է գերազանց ԴՆԹ մարկերներ<ref>{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=Toba K, Koike T, Watanabe K, Fuse I, Takahashi M, Hashimoto S, Takahashi H, Abe T, Yano T, Shibazaki Y, Itoh H, Aizawa Y |date=2000 թ․ հունվար |title=Cell kinetic study of normal human bone marrow hematopoiesis and acute leukemia using 7AAD/PY |journal=European Journal of Haematology |volume=64 |issue=1 |pages=10–21 |doi=10.1034/j.1600-0609.2000.09005.x |pmid=10680701 |s2cid=41065740}}</ref>։ == Կենսասինթեզ == Դակտինոմիցինը բաղկացած է կենտրոնական ֆենօքսազինոնային քրոմոֆորից, որը կապված է երկու նույնական ցիկլիկ [[Պեպտիդներ|պեպտիդների]] հետ և առաջին անգամ իր կառուցվածքը բնութագրվել է [[Միջուկային մագնիսական ռեզոնանս|միջուկային մագնիսական ռեզոնանսի]] (ՄՄՌ) միջոցով՝ [[1982|1982 թվականին]]<ref name="Shafer_1982">{{Cite journal |vauthors=Shafer RH, Formica JV, Delfini C, Brown SC, Mirau PA |date=1982 թ․ դեկտեմբեր |title=Biosynthesis and characterization of [15N]actinomycin D and conformational analysis by nitrogen-15 nuclear magnetic resonance |journal=Biochemistry |volume=21 |issue=25 |pages=6496–6503 |doi=10.1021/bi00268a027 |pmid=6129895}}</ref>։ Դակտինոմիցինի կենսասինթեզը ուսումնասիրվել է դրա հայտնաբերումից ի վեր՝ վաղ ֆերմենտային փորձերը բացահայտել են [[Տրիպտոֆան|տրիպտոֆանի]] և D-գլուտամատի դերը որպես նախորդող սուբստրատներ, իսկ [[Շտամ|շտամների]] [[Մուտագենեզ|մուտագենեզի]] փորձերը ցույց են տվել, որ ֆենօքսազինոն–սինթազ ֆերմենտը կարող է պատասխանատու լինել 4-մեթիլ-3-հիդրօքսիանթրանիլիկ թթվի (4-ՄՀԱ) երկու մասերը ֆենօքսազինոնի վերջնական կառուցվածքի մեջ միացման համար<ref>{{Cite journal |vauthors=Sivak A, Katz E |date=1962 թ․ հուլիս |title=Biosynthesis of the actinomycin chromophore. Influence of alpha-, 4-, 5-, and 6-methyl-DL-tryptophan on actinomycin synthesis |journal=Biochimica et Biophysica Acta |volume=62 |issue=1 |pages=80–90 |doi=10.1016/0006-3002(62)90493-6 |pmid=13913519}}</ref><ref name="Shafer_1982" /><ref>{{Cite journal |vauthors=Troost T, Katz E |date=1979 թ․ մարտ |title=Phenoxazinone biosynthesis: accumulation of a precursor, 4-methyl-3-hydroxyanthranilic acid, by mutants of Streptomyces parvulus |journal=Journal of General Microbiology |volume=111 |issue=1 |pages=121–132 |doi=10.1099/00221287-111-1-121 |pmid=458423 |doi-access=free}}</ref>։ Ապացուցված է, որ (4-ՄՀԱ) սուբստրատը տրիպտոֆանից ստացվում է այնպիսի ֆերմենտների ազդեցությամբ, ինչպիսիք են՝ տրիպտոֆան–դիօքսիգենազ, կինուրենին–ֆորմամիդազ, կինուրենին–հիդրօքսիլազ, հիդրօքսիկինուրանազ և մեթիլտրանսֆերազ<ref>{{Cite journal |vauthors=Jones GH |date=1987 թ․ դեկտեմբեր |title=Actinomycin synthesis in Streptomyces antibioticus: enzymatic conversion of 3-hydroxyanthranilic acid to 4-methyl-3-hydroxyanthranilic acid |journal=Journal of Bacteriology |volume=169 |issue=12 |pages=5575–5578 |doi=10.1128/jb.169.12.5575-5578.1987 |pmc=213988 |pmid=2445729}}</ref><ref name="Keller_2010">{{Cite journal |vauthors=Keller U, Lang M, Crnovcic I, Pfennig F, Schauwecker F |date=2010 թ․ մայիս |title=The actinomycin biosynthetic gene cluster of ''Streptomyces chrysomallus'': a genetic hall of mirrors for synthesis of a molecule with mirror symmetry |journal=Journal of Bacteriology |volume=192 |issue=10 |pages=2583–2595 |doi=10.1128/JB.01526-09 |pmc=2863554 |pmid=20304989}}</ref>։ Վաղ փորձարկումները բացահայտեցին ոչ ռիբոսոմային պեպտիդ–սինթետազների առկայությունը, իսկ հետագա մաքրման և հետերոլոգ արտահայտման փորձարկումները<ref name="Construction and in vitro analysis">{{Cite journal |vauthors=Schauwecker F, Pfennig F, Grammel N, Keller U |date=2000 թ․ ապրիլ |title=Construction and in vitro analysis of a new bi-modular polypeptide synthetase for synthesis of N-methylated acyl peptides |journal=Chemistry & Biology |volume=7 |issue=4 |pages=287–297 |doi=10.1016/s1074-5521(00)00103-4 |pmid=10780924 |doi-access=free}}</ref><ref name="Molecular cloning of the actinomyci">{{Cite journal |vauthors=Schauwecker F, Pfennig F, Schröder W, Keller U |date=1998 թ․ մայիս |title=Molecular cloning of the actinomycin synthetase gene cluster from ''Streptomyces chrysomallus'' and functional heterologous expression of the gene encoding actinomycin synthetase II |journal=Journal of Bacteriology |volume=180 |issue=9 |pages=2468–2474 |doi=10.1128/jb.180.9.2468-2474.1998 |pmc=107190 |pmid=9573200}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Stindl A, Keller U |date=1993 թ․ մայիս |title=The initiation of peptide formation in the biosynthesis of actinomycin |journal=The Journal of Biological Chemistry |volume=268 |issue=14 |pages=10612–10620 |doi=10.1016/S0021-9258(18)82242-6 |pmid=7683683 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Stindl A, Keller U |date=1994 թ․ օգոստոս |title=Epimerization of the D-valine portion in the biosynthesis of actinomycin D |journal=Biochemistry |volume=33 |issue=31 |pages=9358–9364 |doi=10.1021/bi00197a041 |pmid=8049237}}</ref> ցույց տվեցին, որ (acmD և acmA) [[Գեն|գեները]] պատասխանատու են (4-ՄՀԱ)–ի ակտիվացման համար, որը այնուհետև ենթարկվում է շղթայի երկարացման (acmB և acmC) գեների միջոցով<ref name="Construction and in vitro analysis"/><ref name="Molecular cloning of the actinomyci"/><ref>{{Cite journal |vauthors=Keller U |date=1987 թ․ ապրիլ |title=Actinomycin synthetases. Multifunctional enzymes responsible for the synthesis of the peptide chains of actinomycin |journal=The Journal of Biological Chemistry |volume=262 |issue=12 |pages=5852–5856 |doi=10.1016/s0021-9258(18)45652-9 |pmid=3571237 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Keller U |date=1984 թ․ հուլիս |title=Acyl pentapeptide lactone synthesis in actinomycin-producing streptomycetes by feeding with structural analogs of 4-methyl-3-hydroxyanthranilic acid |journal=The Journal of Biological Chemistry |volume=259 |issue=13 |pages=8226–8231 |doi=10.1016/s0021-9258(17)39717-x |pmid=6203903 |doi-access=free}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, ոչ ռիբոսոմային պեպտիդ–սինթետազի հավաքման շղթան բաղկացած է քսաներկու մոդուլից, այդ թվում՝ երկու էպիմերազային և երկու մեթիլազային դոմեններից։<ref>{{Cite journal |vauthors=Pfennig F, Schauwecker F, Keller U |date=1999 թ․ ապրիլ |title=Molecular characterization of the genes of actinomycin synthetase I and of a 4-methyl-3-hydroxyanthranilic acid carrier protein involved in the assembly of the acylpeptide chain of actinomycin in Streptomyces |journal=The Journal of Biological Chemistry |volume=274 |issue=18 |pages=12508–12516 |doi=10.1074/jbc.274.18.12508 |pmid=10212227 |doi-access=free}}</ref><ref name="Keller_2010" />։ (Streptomyces chrysomallus)–ում ակտինոմիցին Դ գեների կլաստերի վերջերս կատարված հաջորդականացումը ցույց տվեց, որ չորս «ՈՌՊՍ» գեները երկու կողմերից շրջապատված են գեների երկու կլաստերներով, որոնք ներգրավված են լավ ուսումնասիրված կինուրենինային ուղու մեջ և պատասխանատու են տրիպտոֆանից (4-ՄՀԱ)-ի արտադրության համար, և երկու կլաստերների միջև հայտնաբերվել է 9 կենսաբանական հոմոլոգություն<ref name="Keller_2010" />։ [[Image:Actinomycin D Biosynthesis.svg|class=skin-invert-image|center|thumb|420px|Ակտինոմիցին D-ի կենսասինթեզի սխեմատիկ պատկերը, որը ցույց է տալիս տրիպտոֆանի փոխակերպումը (4-ՄՀԱ)-ի և հետագա երկարացումը ոչ ռիբոսոմային պեպտիդ–սինթետազի շղթայի գեների կողմից: Նկարը փոփոխվել է Քելլերի և այլոց կողմից, 2010թ.–ին<ref name="Keller_2010" />։]] == Ծանոթագրություններ == {{reflist|32em}} == Արտաքին հղումներ == * {{Cite web |title=Dactinomycin |url=https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/dactinomycin |work=Drug Information Portal |publisher=U.S. National Library of Medicine}} [[Կատեգորիա:Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության անհրաժեշտ դեղեր]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հակաբիոտիկներ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] cuvhrd81dd5rdthohsbpho3ur6wyifv 0 1300252 10356630 10356325 2025-06-17T13:54:02Z O'micron 37161 10356630 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']], չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական ​​լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ ​​օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական ​​համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=16 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=16 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=16 June 2025 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական ​​[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=16 June 2025 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=16 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական ​​լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական ​​լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական ​​գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ​​ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ === Օտարերկրյա պետություններ === * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ​​ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի», - հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան ​​խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ​​ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական ​​և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական ​​սիոնիզմին » և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական ​​գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] 7sgeeat39v0d9kpm69rcz9yfgy35r99 10356776 10356630 2025-06-17T18:23:15Z Beko 1511 /* Զոհեր */ 10356776 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']], չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական ​​լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ ​​օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական ​​համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=16 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=16 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=16 June 2025 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական ​​[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=16 June 2025 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=16 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական ​​լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական ​​լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական ​​գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ​​ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ === Օտարերկրյա պետություններ === * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ​​ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի», - հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան ​​խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ​​ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական ​​և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական ​​սիոնիզմին » և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական ​​գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] rd5lzg47m04em1momq7awc1d37vmxlx 10356783 10356776 2025-06-17T18:41:14Z Beko 1511 /* Զոհեր */ 10356783 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']], չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական ​​լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ ​​օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական ​​համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=16 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=16 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=16 June 2025 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական ​​[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=16 June 2025 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=16 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=17 June 2025 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=17 June 2025 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=17 June 2025 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=17 June 2025 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=17 June 2025 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |access-date= |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=17 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=17 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |access-date= |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=16 June 2025 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |access-date= |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական ​​Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=17 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=17 June 2025 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=17 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական ​​լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական ​​լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական ​​գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ​​ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ === Օտարերկրյա պետություններ === * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ​​ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի», - հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան ​​խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ​​ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական ​​և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական ​​սիոնիզմին » և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական ​​գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] nn73qdrb3lsuw0do6bk4fadigeilaz8 10356792 10356783 2025-06-17T18:46:51Z Beko 1511 /* Միջազգային կազմակերպություններ */ 10356792 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']], չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական ​​լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ ​​օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական ​​համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=16 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=16 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=16 June 2025 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական ​​[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=16 June 2025 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=16 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=17 June 2025 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=17 June 2025 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=17 June 2025 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=17 June 2025 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=17 June 2025 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |access-date= |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=17 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=17 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |access-date= |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=16 June 2025 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |access-date= |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական ​​Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=17 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=17 June 2025 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=17 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական ​​լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական ​​լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական ​​գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ​​ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Միջազգային կազմակերպություններ}} === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ === Օտարերկրյա պետություններ === * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ​​ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի», - հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան ​​խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ​​ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական ​​և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական ​​սիոնիզմին » և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական ​​գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] l3n55qm1ipku5zsmxwsqv9e54aikcx2 10356795 10356792 2025-06-17T18:49:22Z Beko 1511 10356795 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']], չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական ​​լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ ​​օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական ​​համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=16 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=16 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=16 June 2025 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական ​​[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=16 June 2025 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=16 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=17 June 2025 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=17 June 2025 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=17 June 2025 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=17 June 2025 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=17 June 2025 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |access-date= |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=17 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=17 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |access-date= |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=16 June 2025 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |access-date= |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական ​​Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=17 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=17 June 2025 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=17 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական ​​լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական ​​լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական ​​գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ​​ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ​​ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի», - հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան ​​խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ​​ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական ​​և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական ​​սիոնիզմին » և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական ​​գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] oiypdlu79udc9asgikhqppbo32bbnvb 10356798 10356795 2025-06-17T18:52:10Z Beko 1511 /* Հարձակումներ */ 10356798 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']], չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական ​​լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{collapse top|bg=#DDEBEC|title=Օդային հարվածի թիրախներ}} {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ ​​օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} {{cob}} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական ​​համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=16 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=16 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=16 June 2025 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական ​​[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=16 June 2025 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=16 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=17 June 2025 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 June 2025 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=17 June 2025 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=17 June 2025 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=17 June 2025 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=17 June 2025 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |access-date= |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=17 June 2025 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=17 June 2025 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |access-date= |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=16 June 2025 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |access-date= |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական ​​Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=17 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=17 June 2025 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=17 June 2025 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=17 June 2025 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=17 June 2025 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական ​​լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական ​​լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական ​​գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ​​ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ​​ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի», - հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան ​​խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ​​ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական ​​և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական ​​սիոնիզմին » և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական ​​գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] pn7p55ahg00e99zrg7edkrkp1dz2wp7 10356913 10356798 2025-06-18T00:02:44Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356913 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']], չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական ​​լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{collapse top|bg=#DDEBEC|title=Օդային հարվածի թիրախներ}} {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ ​​օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} {{cob}} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{Cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական ​​համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական ​​[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական ​​Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական ​​լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական ​​լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական ​​գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ​​ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ​​ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի», - հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան ​​խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ​​ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ​​ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ​​ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական ​​և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական ​​սիոնիզմին » և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական ​​գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] bp4mklys410m81tdmictfr1n83064a1 10357136 10356913 2025-06-18T07:14:44Z LilitMir 99009 10357136 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']]՝ չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{collapse top|bg=#DDEBEC|title=Օդային հարվածի թիրախներ}} {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} {{cob}} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{Cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի»,- հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական սիոնիզմին» և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] 76vju3yhzbbv64bf35d18hp4597mc52 10357190 10357136 2025-06-18T08:19:48Z Beko 1511 Beko տեղափոխեց էջը «[[Առյուծի վերելք (գործողություն)]]»-ից «[[Իրան-իսրայելյան պատերազմ]]»: կոնֆլիկտը վերաճել է պատերազմի 10357136 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողություն''', [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան [[Իսրայել]]ի սկսած լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']]՝ չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{collapse top|bg=#DDEBEC|title=Օդային հարվածի թիրախներ}} {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} {{cob}} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{Cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի»,- հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական սիոնիզմին» և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] 76vju3yhzbbv64bf35d18hp4597mc52 10357200 10357190 2025-06-18T08:28:12Z Beko 1511 10357200 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''Իրան-Իսրայել պատերազմ,''' Իրանի և Իսրայելի միջև շարունակվող զինված հակամարտություն որն սկսվել է [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան, երբ Իսրայելի '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողությամբ։''' Իսրայելը սկսել է լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Հունիսի 13-ի երեկոից սկսած՝ Իրանը հակադարձել է '''«Իրական խոստում III»''' գործողությամբ՝ բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր արձակելով ռազմական օբյեկտների, հետախուզական օբյեկտների և բնակելի թաղամասերի վրա<ref>{{Cite web |title=Iran Primer: Iran and the Palestinians |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2010/10/iran-primer-iran-and-the-palestinians.html |access-date=17 June 2025 |website=[[PBS]] Public Broadcasting Service |language=en}}</ref><ref name="Litvak2025">{{Citation |last=Litvak |first=Meir |title=Iranian Antisemitism and the Holocaust |date=2017 |work=Antisemitism Before and Since the Holocaust: Altered Contexts and Recent Perspectives |pages=209 |editor-last=McElligott |editor-first=Anthony |url=https://doi.org/10.1007/978-3-319-48866-0_9 |access-date=16 June 2025 |place=Cham |publisher=Springer International Publishing |language=en |doi=10.1007/978-3-319-48866-0_9 |isbn=978-3-319-48866-0 |editor2-last=Herf |editor2-first=Jeffrey}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']]՝ չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{collapse top|bg=#DDEBEC|title=Օդային հարվածի թիրախներ}} {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} {{cob}} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{Cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի»,- հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական սիոնիզմին» և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] 91tdc0rdl8vsptpwsfaoe1rxmhcrel5 10357203 10357200 2025-06-18T08:30:56Z LilitMir 99009 10357203 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''Իրան-Իսրայել պատերազմ,''' Իրանի և Իսրայելի միջև շարունակվող զինված հակամարտություն, որն սկսվել է [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան, երբ Իսրայելի '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողությամբ։''' Իսրայելը սկսել է լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Հունիսի 13-ի երեկոից սկսած՝ Իրանը հակադարձել է '''«Իրական խոստում III»''' գործողությամբ՝ բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր արձակելով ռազմական օբյեկտների, հետախուզական օբյեկտների և բնակելի թաղամասերի վրա<ref>{{Cite web |title=Iran Primer: Iran and the Palestinians |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2010/10/iran-primer-iran-and-the-palestinians.html |access-date=17 June 2025 |website=[[PBS]] Public Broadcasting Service |language=en}}</ref><ref name="Litvak2025">{{Citation |last=Litvak |first=Meir |title=Iranian Antisemitism and the Holocaust |date=2017 |work=Antisemitism Before and Since the Holocaust: Altered Contexts and Recent Perspectives |pages=209 |editor-last=McElligott |editor-first=Anthony |url=https://doi.org/10.1007/978-3-319-48866-0_9 |access-date=16 June 2025 |place=Cham |publisher=Springer International Publishing |language=en |doi=10.1007/978-3-319-48866-0_9 |isbn=978-3-319-48866-0 |editor2-last=Herf |editor2-first=Jeffrey}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']]՝ չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{collapse top|bg=#DDEBEC|title=Օդային հարվածի թիրախներ}} {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} {{cob}} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{Cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=[[Al Jazeera English|Al Jazeera]]}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |website=[[The Jerusalem Post]] |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |website=[[Al Arabiya]] |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=[[The War Zone]] |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներգովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի»,- հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական սիոնիզմին» և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանը իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] 67paf9qyskor965x300u06wqdrdu0zt 10357212 10357203 2025-06-18T08:37:48Z LilitMir 99009 /* Իրանի հակադարձ գործողություն */ 10357212 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''Իրան-Իսրայել պատերազմ,''' Իրանի և Իսրայելի միջև շարունակվող զինված հակամարտություն, որն սկսվել է [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան, երբ Իսրայելի '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողությամբ։''' Իսրայելը սկսել է լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Հունիսի 13-ի երեկոից սկսած՝ Իրանը հակադարձել է '''«Իրական խոստում III»''' գործողությամբ՝ բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր արձակելով ռազմական օբյեկտների, հետախուզական օբյեկտների և բնակելի թաղամասերի վրա<ref>{{Cite web |title=Iran Primer: Iran and the Palestinians |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2010/10/iran-primer-iran-and-the-palestinians.html |access-date=17 June 2025 |website=PBS. Public Broadcasting Service |language=en}}</ref><ref name="Litvak2025">{{Citation |last=Litvak |first=Meir |title=Iranian Antisemitism and the Holocaust |date=2017 |work=Antisemitism Before and Since the Holocaust: Altered Contexts and Recent Perspectives |pages=209 |editor-last=McElligott |editor-first=Anthony |url=https://doi.org/10.1007/978-3-319-48866-0_9 |access-date=16 June 2025 |place=Cham |publisher=Springer International Publishing |language=en |doi=10.1007/978-3-319-48866-0_9 |isbn=978-3-319-48866-0 |editor2-last=Herf |editor2-first=Jeffrey}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']]՝ չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{collapse top|bg=#DDEBEC|title=Օդային հարվածի թիրախներ}} {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} {{cob}} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{Cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=The War Zone |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներ գովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի»,- հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական սիոնիզմին» և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանն իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] an3oqjl67nuspc7lltnxn8u20gpxzjd 10357253 10357212 2025-06-18T09:19:29Z Beko 1511 10357253 wikitext text/x-wiki {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250613}} {{ՎՏՔ}} '''Իրան-իսրայել պատերազմ,''' Իրանի և Իսրայելի միջև շարունակվող զինված հակամարտություն, որն սկսվել է [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան, երբ Իսրայելի '''«Առյուծի վերելք»'''<ref>{{Cite web |title=Ի՞նչ է հայտնի Իսրայելի կողմից Իրանին հասցված հարվածների մասին |url=https://factor.am/901404.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=factor.am |language=hy-AM}}</ref> ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողությամբ։''' Իսրայելը սկսել է լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն<ref>{{Cite web |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |website=The Wall Street Journal}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857577 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում<ref name="APNewsVideo202506132">{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025 թ․ հունիսի 13 |type=News |language=en |publisher=Associated Press |access-date=2025 թ․ հունիսի 13}}</ref>: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CTVNews |language=en |agency=The Associated Press}}</ref>։ Հունիսի 13-ի երեկոից սկսած՝ Իրանը հակադարձել է '''«Իրական խոստում III»''' գործողությամբ՝ բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր արձակելով ռազմական օբյեկտների, հետախուզական օբյեկտների և բնակելի թաղամասերի վրա<ref>{{Cite web |title=Iran Primer: Iran and the Palestinians |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2010/10/iran-primer-iran-and-the-palestinians.html |access-date=17 June 2025 |website=PBS. Public Broadcasting Service |language=en}}</ref><ref name="Litvak2025">{{Citation |last=Litvak |first=Meir |title=Iranian Antisemitism and the Holocaust |date=2017 |work=Antisemitism Before and Since the Holocaust: Altered Contexts and Recent Perspectives |pages=209 |editor-last=McElligott |editor-first=Anthony |url=https://doi.org/10.1007/978-3-319-48866-0_9 |access-date=16 June 2025 |place=Cham |publisher=Springer International Publishing |language=en |doi=10.1007/978-3-319-48866-0_9 |isbn=978-3-319-48866-0 |editor2-last=Herf |editor2-first=Jeffrey}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news |last1=Kingsley |first1=Patrick |last2=Boxerman |first2=Aaron |last3=Fassihi |first3=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه |trans-title=Death of General Salami and several IRGC commanders |url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=IRNA |language=fa}}</ref><ref name="timesofisrael.com">{{Cite web |title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանի պետական ​​լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613">{{Cite web |title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք<ref name="Barrons202506132">{{Cite web |title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran |url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=barrons |language=en-us}}</ref>: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր<ref name="APNewsVideo202506132"/>: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref name="Economist20250128">{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ փետրվարի 23 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները<ref name="Euronews20250612">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին<ref name="CNN20250612">{{Cite web |last=Salem |first=Mostafa |last2=Pleitgen |first2=Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Հարձակման որոշում == Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ասել է, որ Իսրայելը հարձակվել է, քանի որ «եթե չկանգնեցվի, Իրանը կարող է շատ կարճ ժամանակում միջուկային զենք արտադրել։ Դա կարող է լինել մեկ տարում։ Դա կարող է լինել մի քանի ամսվա ընթացքում, մեկ տարուց էլ պակաս»<ref name="Borger">{{Cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian}}</ref>։ Հետևաբար, Նեթանյահուն հայտարարել է «Առյուծի վերելք» գործողության մեկնարկի մասին, որը ռազմական արշավ է, որի թիրախը Նաթանզում գտնվող Իրանի հիմնական հարստացման օբյեկտն է, նրա միջուկային գիտնականները և նրա բալիստիկ հրթիռային ծրագրի մի մասը՝ հայտարարելով, որ գործողությունը կշարունակվի «այնքան օր, որքան անհրաժեշտ է»։ Նեթանյահուն Իրանի միջուկային ջանքերը բնութագրել է որպես «հստակ և իրական վտանգ Իսրայելի գոյատևման համար» և ընդգծել է, որ գործելով՝ «մենք նաև պաշտպանում ենք մեր արաբ հարևաններին» իրանական ագրեսիայից։ Իսրայելի ժամանակով ժամը 04:35-ի դրությամբ Իրանը դեռ չէր արձագանքել<ref name="CNNLive20250612">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref>։ Նեթանյահուն անվտանգության կաբինետ է հրավիրել, երբ իրավիճակը զարգացել է<ref name="JPost20250613a5">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Jerusalem Post}}</ref>։ == Գործողության անվան ընտրություն == Ըստ JNS-ի՝ գործողության «Առյուծի վերելք» անվանումը ծագում է Աստվածաշնչյան [[Թվեր (գիրք)|«Թվեր» գրքից]] (23:24). «Ահա այս ժողովուրդն իբրև մատակ առյուծ պիտի վեր կենա, առյուծի պես պիտի բարձրանա, նա չի պառկի, մինչև որսը չուտի և չխմի սպանվածների արյունը»<ref>{{Cite book |url=https://www.bible.com/hy/bible/2329/NUM.23.%2525D5%252586%2525D5%25258E%2525D4%2525B1%2525D4%2525B1 |title=ԹՎԵՐ 23 {{!}} ՆՎԱԱ Աստվածաշունչ {{!}} YouVersion |language=hy}}</ref>։ JNS-ը նաև ենթադրել է, որ անվանումը վերաբերում է [[Ասիական առյուծ|պարսկական առյուծի]] վերածննդին, որը Իրանի խորհրդանիշն էր մինչև [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի իսլամական հեղափոխությունը]]<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>։ == Իրանի պատրաստվածությունը սպասվող գործողությանը == Ըստ [[Նյու Յորք Թայմս|''Նյու Յորք Թայմսի'']]՝ չնայած [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] հետ միջուկային բանակցությունների կասեցման դեպքում հնարավոր ռազմական գործողությունների կանխատեսմանը, Իրանի ղեկավարությունը հիմնարար սխալ է հաշվարկել նման գործողությունների ժամկետները: Ղեկավարությանը մոտ կանգնած պաշտոնյաները թերթին հայտնել են, որ Իրանը չէր սպասում Իսրայելի հարձակում [[Օման]]ում կայանալիք հաջորդ բանակցությունների փուլից առաջ<ref name="NYTimes20250613b3">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes’ Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Հետևաբար, վաղ նախազգուշացման նշանները մերժվել են որպես դիվանագիտական լծակներ ապահովելուն ուղղված հոգեբանական գործողություններ: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի, այս սխալ դատողությունը հանգեցրել է նախկինում քննարկված պաշտպանական արձանագրությունների իրականացման ձախողմանը: Բարձրաստիճան զինվորականները, այդ թվում՝ [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) ավագ հրամանատարները, անտեսել են ցրվելու կամ ապաստան գտնելու հրահանգները, ինչի արդյունքում ռազմական օբյեկտների վրա թիրախային հարվածների ժամանակ, մասնավորապես՝ Թեհրանում, զոհվել են հիմնական դեմքերը: The Wall Street Journal-ի խմբագրական խորհուրդը նաև նշել է Իրանի կողմից ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ]]ի և Իսրայելի վարչապետ [[Բենյամին Նեթանյահու|Բենիամին Նեթանյահուի]] թերագնահատումը: Ամսագրի խմբագիրները նշել են, որ իրանական ռեժիմը կարծել է, որ կարող է շարունակել խաղալ ամերիկացիների հետ և «ոչ մի գին չվճարել» շարունակական հետաձգման համար<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: Իրանի անպատրաստության աստիճանը հետագայում ցույց են տվել նրա օդային պաշտպանության և հետախուզական ապարատի լայնածավալ բացթողումները: Իսրայելական ուժերը իրականացրել են բարդ, բազմաբնույթ գործողություն, որը թիրախավորել է երկրի առնվազն 15 վայր՝ վնասելով Նաթանզի միջուկային օբյեկտի կարևորագույն ռադարային համակարգերը, հրթիռային կայանքները և վերգետնյա բաղադրիչները<ref name="NYTimes20250613b3"/><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Ըստ տեղեկությունների՝ հարձակմանը մասնակցել են ինչպես անձնակազմով ինքնաթիռներ, այնպես էլ գաղտնի գործակալներ, որոնք ներթափանցել են Իրանի տարածք և նպաստել ներքին հարվածներին՝ օգտագործելով մաքսանենգ անօդաչու թռչող սարքեր և զինամթերք: Ըստ Նյու Յորք Թայմսի՝ իսրայելական արշավի գործառնական հասանելիությունը և հաջողությունը բացահայտել են Իրանի ազգային անվտանգության ենթակառուցվածքների խորը խոցելիությունները: Հարձակումից անմիջապես հետո իրանցի պաշտոնյաների ներքին հաղորդակցությունները արտահայտել են տագնապ և շփոթություն, մասնավորապես մտահոգություն հարձակման ժամանակ գործող օդային պաշտպանության ակնհայտ բացակայության վերաբերյալ: Նյու Յորք Թայմսիի տվյալներով՝ Իրանի թույլ հրթիռային արձագանքը բացահայտել է Իրանի ռազմական պատրաստվածության թուլությունը<ref name="NYTimes20250613b3" />: == Հարձակումներ == Իրանի միջուկային ծրագրի դեմ ուղղված օդային հարվածներն իրականացվել են ավելի քան 200 կործանիչ ինքնաթիռներից բաղկացած նավատորմի կողմից, որոնց թվում նաև [[F-35I «Adir»]] ինքնաթիռներ<ref name="f352">{{Cite web |author=Talia Lakritz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[Business Insider]]}}</ref>, ինչը ամերիկյան [[F-35|F-35 Lightning II]]-ի ժամանակակից մոդիֆիկացիան է: Ինքնաթիռները թիրախավորել են Իրանի տարածքում գտնվող ավելի քան 100 օբյեկտ<ref name="f352"/>: {{collapse top|bg=#DDEBEC|title=Օդային հարվածի թիրախներ}} {{legend|#DDFFDD|'''Ատոմային կայան'''}} {{legend|#FFDDDD|'''Ռազմական տեղակայություն'''}} {{legend|#42e3f5|'''Նավթի/վառելիքի գործարան'''}} {{legend|#FFFFDD|'''Այլ վայր'''}} {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" !Օդային հարվածի թիրախ !Վնասի մասին տեղեկատվություն |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD " ; |[[Նաթանզի միջուկային կայան]] |Ավերվել է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանը (PFEP), որը բազմահարկ հարստացման սրահ էր՝ 1700 առաջադեմ ցենտրիֆուգներով։ PFEP-ն ներառում էր IR-4 և IR-6 ցենտրիֆուգներ, որոնք օգտագործվում էին 60% հարստացված ուրան արտադրելու համար<ref name="CTPJun132PM2">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="ISWJune132">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="IDFPostNatanz4">{{Cite web |author1=Israel Defense Forces |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալությունը]] (ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարել է, որ ոչնչացվել է միայն PFEP-ի «վերգետնյա» մասը, և որ «չկա որևէ ցուցում ստորգետնյա կասկադի սրահի վրա ֆիզիկական հարձակման մասին, որը պարունակում է փորձնական վառելիքի հարստացման կայանի մի մասը և հիմնական վառելիքի հարստացման կայանքը»<ref name="IAEANatanz3">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ |- |Էլեկտրական սենյակները և հարստացման այլ օժանդակ ենթակառուցվածքները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="IAEANatanz3" /><ref name="ISWJune133">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM3">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Միջուկային հետազոտությունների սարքավորումներն ու նյութերը վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="IDFPostNatanz4" /><ref name="ISWJune134">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Նշանակալի վնաս» է հասցվել միջուկային օբյեկտի շուրջ գտնվող հակաօդային պաշտպանության համակարգերին<ref name="ISWJune14">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="4" style="background-color:#DDFFDD" ; |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող մետաղական [[Ուրան (տարր)|ուրանի]] արտադրության օբյեկտը վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM4">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնում գտնվող « հարստացված ուրանը [[միջուկային վառելիք]] ստանալու համար վերափոխելու» օբյեկտները վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="CTPJun132PM4" /><ref name="ISWJune142">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Կենտրոնում գտնվող վառելիքային թիթեղների արտադրության գործարանը վնասվել էր<ref name="ISWJune142" />։ |- |Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը ( ՄԱԳԱՏԷ) հայտարարեց, որ կենտրոնի չորրորդ «կրիտիկական շենքը» վնասվել է՝ առանց նշելու, թե որ շենքն է վնասվել<ref name="ISWJune142" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Արակի միջուկային համալիր |Արակի միջուկային համալիրում գտնվող Արակի ծանր ջրի ռեակտորը (IR-40) վնասվել կամ ոչնչացվել է<ref name="ISWJune134" />։ |- | style="background-color:#DDFFDD" |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարան |Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանը հարված է ստացել՝ անհայտ վնասի չափով<ref name="CTPJun132PM5">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ-ի գլխավոր շտաբ |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) Թեհրանում գտնվող շտաբ-բնակարանում վնաս է հասցվել<ref name="APJun14">{{Cite web |last1=Gambrell |first1=Jon |last2=Lidman |first2=Melanie |last3=Frankel |first3=Julia |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israel strikes Iran's nuclear sites and kills top generals. Iran retaliates with missile barrages |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250614145035/https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 14 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=AP News |publisher=Associated Press |location=Dubai, United Arab Emirates}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի անվան միջազգային օդանավակայանում, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, բազմաթիվ շենքեր են ավերվել։ Ավիաբազայում տեղակայված են իրանական երեք էսկադրիլիաներ, որտեղ [[Միկոյան ՄԻԳ-29|Միկոյան ՄիԳ-29]] և Northrop F-5 ինքնաթիռներ են<ref name="ISW14JunMorning">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="Ynetnews">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 13 |newspaper=[[The Washington Post]]}}</ref><ref name="ISWJune143">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ Ավիաբազայում տեղակայված են նաև SA-6 Gainful ցամաք-օդ դասի հրթիռային համակարգեր<ref name="ISWJune145">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Ավիաբազայի թռիչքուղին վնասվել է, ինչը «կանխել է ինքնաթիռների միջամտությունը Իսրայելի գործողություններին»<ref name="ISWJune146">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | rowspan="2" style="background-color:#FFDDDD" |Համադանի ավիաբազա |Վնասվել է ինքնաթիռների անգարը, որտեղ պահվում են 31-րդ մարտավարական կործանիչների էսկադրիլիայի F-4 Phantom ինքնաթիռները<ref name="ISWJune146" />։ |- |Ավիաբազայում տեղակայված ռադարը ոչնչացվել է<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Ամանդի հրթիռային բազա |(Ամանդի, Ղազվինի և Ամանդի) հրթիռային բազայի մի քանի շենքեր, որտեղ տեղակայված էին «Ղադր-110» միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ, վնասվել կամ ոչնչացվել են<ref name="ISWJune146" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային ուժերի 29-րդ Նաբի Ակրամի դիվիզիա |Քերմանշահ նահանգում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 29-րդ Նաբի Աքրամ դիվիզիայի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISWJune135">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Հազրաթ-ե Մասումեհի հակաօդային պաշտպանության կայան |Հազրաթ-ե Մասումեի հակաօդային պաշտպանության կայանքը ոչնչացվել է, իսկ հարվածի ժամանակ սպանվել է իրանական բանակի գնդապետ<ref name="CTPJun132PM5" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Սոբաշիի ռադարային կայան |Սոբաշիի ռադարային կայանը, որը գտնվել է Համադան նահանգի Խաթամ օլ Անբիա արևմտյան օդային պաշտպանության գոտում և ծառայում էր որպես «Իրանի բոլոր օդային պաշտպանության համակարգերի հրամանատարական կենտրոն», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune136">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali}}</ref><ref name="CTPJun132PM6">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Պիրանշահրի ռազմական բազա |Վնաս է կրել Պիրանշահրի ռազմական բազան<ref name="ISWJune135" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային օբյեկտ |Քերմանշահի ստորգետնյա հրթիռային կայանքը (UGF), որը ԻՀՊԿ ռազմաօդային ուժերի ստորգետնյա բազա է, որտեղ տեղակայված են «Քիամ 1» և «Ֆաթեհ-110» բալիստիկ հրթիռները, ըստ տեղեկությունների ոչնչացվել է<ref name="CTPJun132PM7">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=David |first1=Colin |date=2023 թ․ հուլիսի 2 |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Alma Research and Education Center}}</ref><ref name="ISWJune137">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555}}</ref>։ Օդային հարվածները «փլուզել են կայանների մուտքի կետերը և սիլոսների բացվածքները»։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտնել է, որ «հստակ չէ, թե արդյոք Իսրայելը վնասել է ստորգետնյա կայանքը», և որ նրանք կարող են միայն հաստատել, որ Իսրայելը հարվածել է կայանի վերևի շերտին<ref name="ISWJune144">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Թեհրանի բալիստիկ հրթիռային հակաօդային պաշտպանության բազա |[[Մոսադ]]ը անօդաչու թռչող սարքի միջոցով վնասել է Թեհրանի մոտակայքում գտնվող իրանական բալիստիկ հրթիռների հակաօդային պաշտպանության բազան<ref name="ISWJune138">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազա |Թավրիզի Շահիդ Մադանիի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Իրանի ռազմաօդային ուժերի 2-րդ մարտավարական ավիաբազան է, վնասվել կամ ավերվել է<ref name="Ynetnews"/><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c2"/><ref name="ISWJune139">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="CTPJun132PM8">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=American Enterprise Institute |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի Թավրիզի հրթիռների արձակման վայրեր |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրթիռների արձակման բազմաթիվ կետեր ոչնչացվել են Թավրիզի մոտակայքում, [[Արևելյան Ադրբեջան|Արևելյան Ադրբեջան նահանգում]]<ref name="ISWJune1310">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="x.com">{{Cite web |author1=OSINTdefender |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=[[Twitter|𝕏]] |format=Post on [[Twitter|𝕏]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Աբադանի ռազմածովային բազա |Աբադան քաղաքի մոտ գտնվող իրանական ռազմածովային բազան վնասվել կամ ավերվել է<ref name="ISW14JunMorning2">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Rezaei |first2=Ben |last3=Borens |first3=Avery |last4=Campa |first4=Kelly |last5=Ganzeveld |first5=Annika |last6=Carter |first6=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |ԻՀՊԿ ցամաքային զորքերի 216-րդ զրահատանկային բրիգադ |Զանջան քաղաքում ոչնչացվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ցամաքային ուժերի (NEZSA) 216-րդ զրահապատ բրիգադի զինամթերքի պահեստը<ref name="ISW14JunMorning2" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի բազան Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան |Հարված է հասցվել «Սարդաշտում, Արևմտյան Ադրբեջան նահանգում գտնվող Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) չճշտված բազային»<ref name="x.com" /><ref name="ISWJune1311">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա |Վնաս է կրվել Բիդ Գանեհ բալիստիկ հրթիռների բազա, որտեղ «հավանաբար պահվել են միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ»<ref name="ISWJune147">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Hinz |first1=Fabian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=And another hit: Ballistic missile site near Bidganeh likely associated with medium-range liquid propellant systems. |url=https://x.com/fab_hinz/status/1933930436083724602 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@fab_hinz}}</ref>։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |Խոմեյնի հրթիռային բազա |Խոմեյնի հրթիռային բազայում գտնվող մեքենայով անցնող օբյեկտը, «որը թույլ է տալիս արդյունավետորեն տեղափոխել հրթիռները և այլ հարակից սարքավորումները», ոչնչացվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#FFDDDD" |IRGC Քոդս Գադիր ռադար |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (IRGC) կողմից Թեհրանի արևմտյան մասում շահագործվող «Ղադիր» ռադարը վնասվել է<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Հարավային Պարսի գազի հանքավայր |Իսրայելը հարվածեց Հարավային Պարսի գազային հանքավայրում գտնվող բնական գազի վերամշակման օբյեկտին, ինչը հանգեցրեց պայթյունի և հրդեհի<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Ֆաջր-ե Ջամ գազի վերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Բուշերի նահանգի Ֆաջր-ե Ջամ գազամշակման գործարանին, ինչի հետևանքով հրդեհ է բռնկվել<ref name="ISWJune147" />։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահրանի նավթային պահեստ |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հյուսիս գտնվող Շահրանի նավթամբարին ՝ հրդեհ առաջացնելով<ref name="ISWJun15Morning">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=The Israeli Air Force bombed the Shahran oil depot near Tehran a short while ago |url=https://x.com/manniefabian/status/1933992562794078642 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Twitter{{!}}𝕏 |publisher=The Times of Israel}}</ref>։ ISW-ն և ''The New York Times-ը'' հաղորդել են, որ նավթամբարը «Թեհրանի համար առնվազն 11 պահեստային բաքերում պահում է երեք օրվա վառելիք»<ref name="ISWJun15Morning2">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="NYTJune14Oil2">{{Cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Two Major Energy Facilities in Tehran Hit in Israeli Strikes |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/iran-israel-energy-facility-strikes-tehran.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=[[The New York Times]]}}</ref>։ |- | style="background-color:#42e3f5"|Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարան |Իսրայելը հարվածել է Թեհրանից հարավ գտնվող Շահր Ռեյի նավթավերամշակման գործարանին, որը Իրանի ամենամեծ նավթավերամշակման գործարաններից մեկն է<ref name="NYTJune14Oil2"/><ref name="ISWJun15Morning3">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |Նոբոնյադ հրապարակի 14-հարկանի բնակելի շենք |Թեհրանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Նոբոնյադ հրապարակի մոտակայքում գտնվող 14-հարկանի բնակելի շենքը ավերվել և փլուզվել է Իսրայելի օդային հարվածից հետո: ''«Նյու Յորք Թայմս»-ը'' հայտնել է, որ «շենքի մի հատվածը երկու մասի է բաժանվել, իսկ բնակարանները՝ պատռվել»: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հայտնել է, որ զոհվել է 60 մարդ, այդ թվում՝ 20 երեխա<ref>{{Cite news |last1=Gómez |first1=Martín González |last2=Shaver |first2=Julie Walton |last3=Robles |first3=Pablo |last4=Wood |first4=Daniel |last5=Granados |first5=Samuel |last6=Erden |first6=Bora |last7=Browne |first7=Malachy |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Maps and Photos: Israel's Strikes and Iran's Missile Retaliation |url=https://www.nytimes.com/interactive/2025/06/12/world/middleeast/iran-israel-maps.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: |- |Ֆարդա Մոթորս Բորուջերդի գործարան |Բորուջերդ քաղաքում գտնվող Farda Motors գործարանին «մեծ վնաս» է հասցվել։ Հունիսի 14-ին Պատերազմի ուսումնասիրության ինստիտուտը (ISW) հայտարարել է, որ «մինչև հիմա պարզ չէ, թե արդյոք Farda Motors-ը որևէ կապ ուներ իրանական ռազմական կառույցների հետ, թե՞ գործում էր Իրանի ռազմաարդյունաբերական կազմակերպությունների ղեկավարությամբ»<ref name="ISWJune148">{{Cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Campa |first2=Kelly |last3=Borens |first3=Avery |last4=Carl |first4=Nicholas |last5=Carter |first5=Brian |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran Update Special Report, June 14, 2025, Evening Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-14-2025-evening-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=ISW Press |publisher=Critical Threats Project / Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref>։ |- |«Ուան հոլդինգ» աշտարակ |Թեհրանի հյուսիսում գտնվող «Ուան հոլդինգ» աշտարակը վնասվել է<ref name="ISWJune1312">{{Cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=ISW Press |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]])}}</ref>։ |- |Կասր-ե Շիրինում գտնվող սոցիալական ապահովության վարչության շենքը |Քասր-ե Շիրինում գտնվող Սոցիալական ապահովության վարչության շենքը ավերվել է<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ազգոլ թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ազգոլ թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Ֆարմանիե թաղամաս, Թեհրան |Վնաս է կրել Թեհրանի Ֆարմանիե թաղամասը<ref name="ISWJune1312" />։ |- |Շիրազի էլեկտրոնիկայի արդյունաբերություն |Ֆարս նահանգի Շիրազ քաղաքում գտնվող Շիրազ էլեկտրոնիկայի արդյունաբերության շենքը վնասվել է<ref name="ISWJun15Morning4">{{Cite web |last1=Campa |first1=Kelly |last2=Morrison |first2=Nidal |last3=Reddy |first3=Ria |last4=Ganzeveld |first4=Annika |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Critical Threats Project |publisher=Institute for the Study of War |location=Washington, D.C.}}</ref><ref name="TimesOfIsrael20250615">{{Cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Extensive strikes in Tehran after IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/idf-warns-iranians-near-arms-plants-to-evacuate-as-strikes-batter-country-for-3rd-day/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel}}</ref>։ |} {{cob}} === Հունիսի 13 === ==== Վաղ առավոտյան ==== [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_Israeli_attack_Mizan_13_June_30.jpg|մինի]] [[File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Zionist_regime's_2025_attack_on_some_areas_in_Tehran_23_Tasnim.jpg|մինի|Իսրայելի Թեհրանում իրականացրած հարվածների հետևանքները]] 2025 թվականի հունիսի 13-ի վաղ առավոտյան Իսրայելի պաշտպանության բանակը լայնածավալ հարված է հասցրեց Իրանի միջուկային օբյեկտներին և ռազմական ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ժամը 6:30-ի դրությամբ (IDT) [[Իսրայելի ռազմաօդային ուժեր]]ը հինգ հարված են հասցրել<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, գործողությունը կենտրոնացած էր տասնյակ վայրերի վրա, այդ թվում՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված վայրերի, ինչպես նաև հիմնական ռազմական հրամանատարների և բազաների վրա։ [46] [[Մոսադ]]ը դիվերսիոն առաքելություններ է իրականացրել՝ ուղղված Իրանի հակաօդային պաշտպանության համակարգերին և հրթիռային ենթակառուցվածքներին<ref name="JPost20250613a5"/>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածել է Թեհրանի կողմից չնախատեսված թիրախների<ref name="JPost20250613a5"/>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ առաջին հարվածների ժամանակ ավելի քան 200 իսրայելական ինքնաթիռ ավելի քան 330 զինամթերք են նետել մոտ 100 թիրախների վրա<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Ըստ իսրայելցի պաշտոնյայի՝ Մոսադը Թեհրանի մոտակայքում գաղտնի անօդաչու թռչող սարքերի բազա է ստեղծել, որն օգտագործվել է Իսրայելին ուղղված հրթիռային կայանքներին հարվածելու համար՝ որպես գործողության մաս<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ համակարգված առաքելությունը ներառում էր նաև ճշգրիտ զենքի մաքսանենգ ներմուծում Իրան և Մոսադի հրամանատարների տեղակայում՝ հակաօդային պաշտպանությունը անջատելու համար, ապահովելով իսրայելական ինքնաթիռների [[Օդային գերակայություն|օդային գերակայոււթյունը]]<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" />։ Թեհրանում կառավարության հետ կապված պաշտոնյա Համիդ Հոսեյնին ասել է, որ Իսրայելի հարվածը «լիովին անակնկալի է բերել ղեկավարությանը»։ Նա ընդունել է, որ այն բացահայտում է Իրանի արդյունավետ օդային պաշտպանության բացակայությունը և կարևորագույն վայրերում հարվածները կանխելու անկարողությունը, արտահայտելով իր զարմանքը Իսրայելի ներթափանցման խորությունից։ [[Նյու Յորք Թայմս]]ին տրամադրված անձնական հաղորդագրությունների համաձայն, իրանցի պաշտոնյաները զայրույթ և թերահավատություն են հայտնել երկրի կողմից Իսրայելի հարվածները կանխելու անկարողության վերաբերյալ՝ հարցնելով. «Որտե՞ղ է մեր օդային պաշտպանությունը» և «Ինչպե՞ս կարող է Իսրայելը գալ և հարձակվել իր ուզած ամեն ինչի վրա... և մենք անկարող ենք դա կանխել»<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Տեղական ժամանակով մոտավորապես ժամը 3-ին Իսրայելի պաշտպանության նախարար [[Իսրայել Կաց]]ը հայտարարեց արտակարգ դրություն ամբողջ երկրում՝ զգուշացնելով հրթիռային և [[անօդաչու թռչող սարք]]երի անխուսափելի պատասխան հարվածի մասին<ref name=":0">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի ողջ տարածքում միացել են նախազգուշացնող շչակներ՝ Իրանի հնարավոր հակահարձակման սպասման կապակցությամբ, չնայած հաղորդագրության պահին Իրանը [[բալիստիկ հրթիռ]]ներ դեռ չէր արձակել<ref name="JPost20250613a5"/>: Կացը Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա որակել է որպես «կանխարգելիչ հարված»<ref name=":0" />: Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ գործողությունը պայմանավորված է եղել հետախուզական տվյալներով, որոնք ցույց են տվել, որ Իրանը կուտակել էր բավարար քանակությամբ [[Ուրան (տարր)|հարստացված ուրան]]՝ մի քանի օրից մինչև 15 օրվա ընթացքում [[միջուկային զենք]] արտադրելու համար<ref name="JPost20250613a5" />: Պայթյուններ են գրանցվել ամբողջ Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակության վայրերում։ Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների ձայներ<ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Ֆարս» լրատվական գործակալությունը, որը կապված է ԻՀՊԿ-ի հետ, հայտնել է, որ Շահրակ-ե Մահալաթիում՝ Թեհրանի արևելյան թաղամասում, որտեղ բնակվում են բարձրաստիճան իրանցի զինվորականներ և նրանց ընտանիքները, մի քանի տներ են վնասվել։ Հաղորդվել է, որ հրդեհվել է Թեհրանում գտնվող ԻՀՊԿ-ի շտաբ-բնակարանը<ref name="APNewsLive3">{{Cite web |title=Live updates: Israel strikes Iran's nuclear sites, killing top military leaders and scientists |url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։, վնասվել են որոշ բնակելի համալիրներ, այդ թվում՝ այն շենքերը, որտեղ բնակվում էին իրանցի սպաներ և պաշտոնյաներ։ Հաղորդվում է, որ պայթյունների ուժգնությունը որոշ շենքերի փլուզման պատճառ է դարձել<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |website=Time Magazine |language=en}}</ref>։ Պայթյուններ են գրանցվել Նաթանզում, [[Սպահանի նահանգ]]ում, որտեղ գտնվում է [[Նաթանզի միջուկային կայան|Իրանի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը]]: Իրանի պետական ​​հեռուստատեսությունը հաստատել է «բարձր պայթյունները» վայրի մոտ, որտեղ տեղակայված են երկու հարստացման գործարաններ՝ մեծ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանը (FEP) և վերգետնյա փորձնական վառելիքի հարստացման գործարանը (PFEP)<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=The Times of Israel}}</ref>: Թիրախավորվել են նաև Խոնդաբի և Խորամաբադի միջուկային օբյեկտները<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref name="kh">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Shargh |language=fa}}</ref>։ ==== Օրվա երկրորդ կես ==== Իսրայելը կեսօրին հարվածներ է հասցրել [[Թավրիզ]]ին՝ ըստ որոշ տեղեկությունների թիրախավորելով Թավրիզի օդանավակայանի մոտ գտնվող տարածքը։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել նաև [[Շիրազ]]ին և Նաթանզի միջուկային օբյեկտին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613d">{{Cite web |title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Պայթյուններ են տեղի ունեցել նաև [[Համադանի ավիաբազա]]յում և [[Պարչին]]ի ռազմական բազայում<ref>{{Cite web |title=Loud explosion reported near Noje airbase in Hamadan |url=https://en.apa.az/europe/loud-explosion-reported-near-noje-airbase-in-hamadan-470149 |website=Apa.az}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Explosions rock airbase in Hamedan city, western Iran: local media |url=https://www.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c13eba310a04af22c62c0.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=China Daily}}</ref>։ Երկու պայթյուն է տեղի ունեցել նաև Ֆորդոյի ստորգետնյա վառելիքի հարստացման գործարանի մոտ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two explosions hit areas near Iran's Fordo nuclear site - IRGC outlet |url=https://www.iranintl.com/en/202506135103 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>, որտեղ, ըստ որոշ տեղեկությունների, իսրայելական անօդաչու թռչող սարք է խփվել իրանական հակաօդային պաշտպանության կողմից։ Ավելի ուշ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Համադանի և Թավրիզի ավիաբազաներին հարված հասցնելը՝ պնդելով, որ «ապամոնտաժել» է վերջինիս ավիաբազան և ոչնչացրել տասնյակ իրանական անօդաչու թռչող սարքեր և հող-օդ հրթիռային կայանքներ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military says it struck 2 Iranian air force bases and "dismantled" one of them |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbvfrzw900003b6x4nckbh0n |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Ժամը 18:46-ին, Իսրայելի պաշտպանության բանակը հաստատել է Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների/հետազոտությունների կենտրոնի վրա հարվածը, նշելով, որ այն ներգրավված էր «հարստացված ուրանի վերափոխման» մեջ<ref name="Telegraph20250613b2">{{Cite news |last1=Kelly |first1=Kieran |last2=Cleave |first2=Iona |last3=Bodkin |first3=Henry |last4=White |first4=Josh |last5=Stringer |first5=Connor |last6=Coen |first6=Susie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran latest: Hidden Iranian nuclear site targeted in fresh attack |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attacks-iran-latest-news-nuclear-sites-war/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Իրանի օդային տարածքում խփվել է առնվազն երկու իսրայելական կործանիչ, իսկ կին օդաչուն գերի է վերցվե<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran claims to have shot down at least 2 Israeli planes in Iranian airspace |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl#cmbv41jwr00063b6ur47gsqw7 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=BREAKING Iran claims to have shot down Israeli fighter jets and captured a female pilot |url=https://airlive.net/military/2025/06/13/breaking-iran-claims-to-have-shot-down-israeli-fighter-jets-and-captured-a-female-pilot/}}</ref> լ: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հերքել է դա<ref>{{Cite news |last=Fabian |first=Emanuel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IDF denies Iranian state media report claiming Tehran downed pair of Israeli fighter jets |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/state-media-claims-iran-downed-2-israeli-fighter-jets-no-immediate-comment-from-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: === Հունիսի 14 === Հունիսի 14-ի վաղ առավոտյան իրանական լրատվամիջոցները հայտնել են Թեհրանի Մեհրաբադ միջազգային օդանավակայանում տեղի ունեցած պայթյունի մասին որին հաջորդել են հաղորդագրություններ օբյեկտում բռնկված խոշոր հրդեհի մասին: Ըստ «Ֆարս» լրատվական գործակալության՝ երկու արկ է ընկել շրջակա տարածք<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Blast reported at Tehran's Mehrabad Airport; 2 projectiles said to hit area |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/blast-reported-at-tehrans-mehrabad-airport/ |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանի հակաօդային պաշտպանությունը նաև գործողություններ է իրականացրել իսրայելական արկերի դեմ Սպահանի վերևում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes continue in Tehran and Isfahan, videos show |url=https://www.iranintl.com/en/202506148587 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, Իրանի զինված ուժերը մի քանի իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր են խոցել Իրանի հյուսիս-արևմուտքում հետախուզական առաքելությունների ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran launches fresh wave of attacks on Israel, two killed: Reports |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/14/iran-launches-fresh-wave-of-attacks-on-israel-state-tv |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը և Իսրայելի պաշտպանության բանակի հրամանատար Թոմեր Բարը առավոտյան հայտարարել են, որ «Թեհրան տանող ճանապարհը հարթված է»<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title='The way to Tehran has been paved': IDF chiefs say Air Force to begin operating freely over Iranian capital |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/the-way-to-tehran-has-been-paved-idf-chiefs-say-air-force-to-begin-operating-freely-over-iranian-capital/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը ավելի ուշ հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Իրանի արևմուտքում գտնվող ստորգետնյա օբյեկտ, որն օգտագործվում էր տասնյակ բալիստիկ և թևավոր հրթիռներ պահելու համար<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=IDF spokesperson: Israel bombed underground Iranian facility storing dozens of missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesperson-israel-bombed-underground-iranian-facility-storing-dozens-of-missiles/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Իրանը հաստատել է ևս երկու ավագ հրամանատարների՝ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ Ղոլամրեզա Մեհրաբիի և գործողությունների պետի տեղակալ գեներալ Մեհդի Ռաբանիի մահը<ref name="TimesOfIsraelLive20250614">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իրանը նաև պնդում է, որ խոցել է երեք իսրայելական F-35 ինքնաթիռ և ձերբակալել երկու օդաչուների<ref name="F35Jets">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Third F-35 fighter jet downed in Iranian territory, two Israeli pilots now in custody |url=https://www.tehrantimes.com/news/514337/Third-F-35-fighter-jet-downed-in-Iranian-territory-two-Israeli |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=Tehran Times}}</ref>։ Իրանի նավթի նախարարությունը հայտարարել է, որ [[Բուշեհրի նահանգ|Բուշերի նահանգում]] հարձակման են ենթարկվել երկու նավթահանքեր՝ Հարավային Պարս գազի հանքավայրի 14-րդ փուլի հարթակը և Ֆաջր Ջամ գազի վերամշակման գործարանը<ref>{{Cite web |title=Iran says Israel has attacked two gas field |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3Ae1780d58-29d1-4481-851c-0ab924b4e3bc#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran's biggest gas refinery still on fire despite official denial |url=https://www.iranintl.com/en/202506144861 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Հարձակումները խոշոր հրդեհներ են առաջացրել, որոնք խոչնդոտել են առնվազն 12 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտադրությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Fire halts 12 million cubic meters of gas production at South Pars Phase 14 |url=https://www.iranintl.com/en/202506147968 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Ըստ [[Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժում|Կարմիր մահիկի ընկերության]], Իսրայելի հարձակումները ազդել են [[Իրանի նահանգներ|Իրանի 31 նահանգներից]] 18-ի վրա, որտեղ նրա անձնակազմի 1414 անդամներ մասնակցել են օգնության գործողություններին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli attacks affect 18 of Iran’s 31 provinces, Red Crescent says |url=https://www.iranintl.com/en/202506147133 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=www.iranintl.com |language=en}}</ref>։ Տեղական ժամանակով ժամը 23:11-ին Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Թեհրանում «ռազմական թիրախների» վրա նոր հարվածներ է սկսել<ref>{{Cite web |title=Israel and Iran trade fire – what you need to know |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t?post=asset%3A342b766b-06b7-4f92-8b3b-bc3644ec8ba4#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Քաղաքում հարվածներ են հասցվել նավթի և բենզինի պահեստներին, ինչի հետևանքով Շահրան թաղամասում էլեկտրաէներգիան անջատվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Gasoline and oil depots in western Tehran hit by Israeli airstrikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506145667 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: Ավելի ուշ՝ գիշերը, «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ մայրաքաղաքում Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների հետևանքով հարվածներ են հասցվել Իրանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր գրասենյակին, ինչպես նաև Պաշտպանական նորարարությունների և հետազոտությունների կազմակերպության շենքին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Israeli airstrikes hit SPND building in Tehran - Tasnim |url=https://www.iranintl.com/en/202506143937 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Iran International |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 15''' [[File:Batch_3_Avash_15.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Batch_3_Avash_15.jpg|մինի|Հրդեհ Իսրայելի հարձակումից հետո՝ 2025 թվականի հունիսի 15-ին]] Իսրայելի պաշտպանության բանակը զգուշացրել է իրանցի քաղաքացիներին տարհանվել Շիրազի զենքի գործարանների և ռազմական բազաների շրջակա տարածքներից<ref name="IranIntlLive20250612">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live - Israel warns civilians near Iranian military sites to evacuate |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=10 dead, 200 injured in Iranian barrages; IDF warns Iranians near arms plants to evacuate |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-15-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել է նաև Թեհրանում գտնվող Արդարադատության նախարարության շենքի վրա հարվածի մասին<ref>{{Cite web |title=Video shows smoke rising from Iranian Ministry of Justice |url=https://www.bbc.com/news/live/c2kqkd03xn5t?post=asset%3A67b04956-ee13-40d1-b6a6-416cd3feb86e#post |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հետագայում հայտարարել է, որ ռմբակոծել է Մաշհադ Շահիդ Հաշեմինեջադի միջազգային օդանավակայանում ՝ իր տարածքից մոտ 2300 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող լիցքավորվող ինքնաթիռը, ինչը, հնարավոր է, իր պատմության մեջ ամենահեռավոր գործողությունն էր<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=In 'most distant strike,' Israeli Air Force bombs Iranian plane at Mashhad Airport in northeast Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-bombed-iranian-refueling-plane-at-mashhad-airport-idf-confirms/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>: Հաղորդվել էր, որ Իրանը միջնորդություն է խնդրել Օմանից և Կատարից՝ Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու համար՝ նպատակ ունենալով դադարեցնել հարվածները և վերսկսել կասեցված միջուկային բանակցությունները<ref name="JPost20250615">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran turns to mediators to reach ceasefire, prevent Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857732 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իրանը հայտարարել է, որ ձերբակալել է երկու անձի, որոնք, ըստ իրենց պնդման, Մոսադի անդամներ են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran says it arrested 2 Mossad operatives |url=https://aje.io/9yu24p?update=3776515 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Իրանում գտնվող «երկիր-երկիր» հրթիռներին, ինչպես նաև ռազմական բազաներին<ref name="CNNLive202506152">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իսրայելը նաև հարվածել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարությանը։ Հրթիռային արկերը հարվածել և սպանել են ԻՀՊԿ հետախուզության պետին և հետախուզության պետի տեղակալին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Netanyahu says Israel killed IRGC intelligence chief and his deputy |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/netanyahu-confirms-israel-killed-irgc-intelligence-chief-and-his-deputy/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Times of Israel}}</ref>։ [[Բենյամին Նեթանյահու]]ն ''Fox News-'' ին տված հարցազրույցում բացատրել է, որ Իսրայելը այլընտրանք չուներ, քան հարձակվել Իրանի վրա՝ միջուկային հոլոքոստը կանխելու համար: Հարցազրույցում Նեթանյահուն հարձակումը նկարագրել է որպես «12-րդ ժամին» տեղի ունեցած և արվել է Իսրայելին և աշխարհը պաշտպանելու համար: Նեթանյահուն Իրանի կառավարությանը բնութագրել է որպես իրանցի ժողովրդին ճնշող և ասել, որ «ապստամբե՞լ» թե՞ ոչ, դա իրանցի ժողովրդի ընտրությունն է<ref name="CNNLive202506152"/>: '''Հունիսի 16''' Իսրայելի պաշտպանության բանակը հարվածել է Թեհրանում գտնվող [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ուժերի]] հրամանատարական կենտրոնին։ Իսրայելցի պաշտոնյան ''Wall Street Journal-ին'' ասել է, որ կան նշաններ, որ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտը]] «պայթել է»։ «Իրան Ինթերնեշնլ»-ը հայտնել է, որ պայթյուններ են լսվել Ֆորդոյի միջուկային օբյեկտի մոտակայքում։ Ասում են, որ Իսրայելի պաշտպանության բանակի հարվածները տեղի են ունեցել Պարչինի ռազմական օբյեկտների մոտակայքում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran renews missile attacks on Israel, killing 4 and wounding dozens |url=https://apnews.com/article/israel-iran-missile-attacks-nuclear-news-06-16-2025-c98074e62ce5afd4c3f6d33edaffa069 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=AP News |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=מטח קטלני מאיראן והרס עצום: 5 נהרגו בפ"ת ובני ברק, לכודים בחיפה ועשרות נפגעים |url=https://www.ynet.co.il/news/blogs/article/ryrhphnqex |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=Ynet |language=he}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran strikes Tel Aviv and Haifa as Israel conflict enters fourth day |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/16/israel-iran-conflict-tel-aviv-haifa-missile-strike |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ ԻՀՊԿ-ի «Անսար ալ-Մահդի» կորպուսը հայտնել է, որ իր հրամանատարներից մեկը և մեկ զինվոր սպանվել են [[Զանջանի նահանգ|Զանջան նահանգի]] Իջրուդ շրջանում տեղի ունեցած հարձակման ժամանակ<ref>{{Cite web |title=Israeli strikes reported in Parchin, where nuke research site was said to be destroyed in October |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-strikes-reported-in-parchin-where-nuke-research-site-was-said-to-be-destroyed-in-october/ |website=The Times of Israel}}</ref>։ Իրանի դատական համակարգին կից լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի ենթադրյալ գործակալ Իսմայիլ Ֆիքրին մահապատժի է ենթարկվել [[կախաղան]] բարձրացնելով, լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Ֆիքրին ձերբակալությունից առաջ կապի մեջ է եղել «Մոսադի» երկու սպաների հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ Իրանում ոչնչացրել է 120 «երկիր-երկիր» դասի հրթիռային կայանք և հասել է «լիակատար օդային գերիշխանության» Թեհրանի օդային տարածքում: Բրիգադի գեներալ Էֆի Դեֆրինը նշել է, որ Իրանի հրթիռային կայանքների 30%-ը ոչնչացվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Նեթանյահուն նաև ասել է, որ Իսրայելը վերահսկում է Թեհրանի երկինքը<ref name="CNNLive202506162">{{Cite web |last1=Eugenia |first1=Yosef |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Yeung |first3=Jessie |last4=Radford |first4=Antoinette |last5=Edwards |first5=Christian |last6=Salem |first6=Mostafa |last7=Chowdhury |first7=Maureen |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live updates: Israel and Iran broaden attacks in fourth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attack-strikes-news-06-16-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=CNN |language=en}}</ref>: Նա նաև չի բացառել Գերագույն առաջնորդ Խամենեիի սպանությունը՝ ասելով. «Դա չի սրելու հակամարտությունը, այլ վերջ է դնելու դրան»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Netanyahu doesn't rule out Khamenei assassination: 'It's going to end the conflict' |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857963 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=Jerusalem Post |language=en}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ ոչնչացրել է Թեհրանի և Ղոմի միջև գտնվող զենքի շարասյուն<ref>{{Cite web |title=Israeli Air Force hits arms convoy between Tehran and Qom |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-air-force-hits-arms-convoy-between-tehran-and-qom/ |work=The Times of Israel}}</ref>: IRNA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ իսրայելական ուժերը հարվածել են Քերմանշահի Ֆարաբի հիվանդանոցին՝ զգալի վնաս հասցնելով հիվանդանոցին և շրջակա շենքերին: Իսրայելը հարվածել է [[Քերմանշահ]]ի հրթիռային գործարանի առնվազն 15 շենքի<ref name="CNNLive202506162"/>: Իսրայելը ռմբակոծել է իրանական պետական [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայն]] (IRIB) հեռարձակողին՝ ուղիղ հեռարձակման ժամանակ, ինչի հետևանքով հաղորդավարները փախուստի են դիմել: Այն պնդում է, որ IRIB-ի կենտրոնն օգտագործվել է [[Իրանի զինված ուժեր]]ի կողմից՝ քաղաքացիական քողի ներքո ռազմական գործողություններ իրականացնելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israeli army accuses Iran's armed forces of using state broadcaster |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779787 |website=Al Jazeera English}}</ref>, ինչը հերքել է Իրանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Israel is 'the biggest enemy of truth', says Iran after IRIB attack |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779763 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելը տարհանման հրամաններ է տվել Թեհրանի որոշ շրջանների բնակիչներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Live blog June 16 |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-16-2025/ |work=Times of Israel}}</ref>: Իսրայելը հարվածել է իրանական հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=IDF says it's attacking missile launchers in western Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-its-attacking-missile-launchers-in-western-iran/ |work=The Times of Israel}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ իր անօդաչու թռչող սարքերից մեկը ոչնչացրել է իրանական 2 F-14<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=IDF drone hits two of Iran's F-14 fighter jets in a Tehran airbase |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857964 |access-date=2025 թ․ հունիսի 16 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հաղորդել է, որ իրանական ուժերը Թավրիզի վրայով խոցել են F-35<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian media say F-35 shot down |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3779880 |website=Al Jazeera English}}</ref>: Իսրայելի պաշտպանության բանակը թիրախավորել է այն շենքը, որտեղ բնակվում էին Իրանի հետախուզական կազմակերպությունների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որի հետևանքով զոհվել են Իրանի հետախուզության պետը և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:Հաստատվել է, որ ավիահարվածի հետևանքով զոհվել են Մոհամմեդ Քազեմին , Հասան Մոհակիկը և Մոհամմեդ Խաթամին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=הותר לפרסום: חוסלו 4 בכירים במשמרות המהפכה |url=https://www.srugim.co.il/1138138-%d7%94%d7%95%d7%aa%d7%a8-%d7%9c%d7%a4%d7%a8%d7%a1%d7%95%d7%9d-%d7%97%d7%95%d7%a1%d7%9c%d7%95-4-%d7%91%d7%9b%d7%99%d7%a8%d7%99%d7%9d-%d7%91%d7%9e%d7%a9%d7%9e%d7%a8%d7%95%d7%aa-%d7%94%d7%9e%d7%94%d7%a4 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=סרוגים |language=HE}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=BOOM! Israel eliminates 4 top Iranian intelligence officials; Is Khamenei the next target? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/boom-israel-eliminates-4-top-iranian-intelligence-officials-is-khamenei-the-next-target/videoshow/121888850.cms |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Economic Times |language=en}}</ref>: '''Հունիսի 17''' Դոնալդ Թրամփը Truth Social-ում գրառման մեջ ասել է, որ [[Թեհրան|Թեհրանը]] պետք է [[Տարհանում|տարհանվի]]<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Everyone Should Immediately Evacuate Tehran, Says Trump Amid Fierce Fighting |url=https://www.ndtv.com/world-news/israel-iran-conflict-everyone-should-immediately-evacuate-tehran-says-donald-trump-amid-fierce-fighting-8686429 |work=NDTV |agency=Reuters}}</ref><ref>{{Cite news |last=Cornwell |first=Alexander |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Cornwell |first3=Alexander |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Trump urges Tehran evacuation as Iran-Israel conflict enters fifth day |url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/trump-urges-tehran-evacuation-iran-israel-conflict-enters-fifth-day-2025-06-17/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը սպանել է գեներալ-մայոր [[Ալի Շադեմանի|Ալի Շադեմանիին]] «Խաթամ ալ-Անբիա» շտաբի հրամանատար նշանակվելուց ընդամենը մի քանի օր անց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=IDF kills Iranian commander Ali Shademani, showcasing intel. superiority |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857996 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ Գեներալ-լեյտենանտ [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ|Գոլամ Ալի Ռաշիդիի]] սպանությունից հետո նրան փոխարինելուց հետո Շադեմանին դարձել է Իրանի ամենաբարձրաստիճան զինվորական հրամանատարը՝ ծառայելով որպես Իրանի «ռազմական շտաբի պետ» և ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի ղեկավարելել է ինչպես ԻՀՊԿ-ն, այնպես էլ Իրանի զինված ուժերը<ref name="CNNLive20250617">{{Cite web |last=Yeung |first=Jessie |last2=Harvey |first2=Lex |last3=Lau |first3=Chris |last4=Michaelis |first4=Tamar |last5=Khadder |first5=Kareem |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Live updates: Israel and Iran trade strikes on fifth day of conflict |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-attacks-06-17-25-intl-hnk |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Emanuel |first=Fabian |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է, որ «մի քանի լայնածավալ հարվածներ» է հասցրել Իրանի արևմտյան մասում գտնվող ռազմական թիրախներին՝ թիրախավորելով հրթիռային կայանները և անօդաչու թռչող սարքերի պահեստային տարածքները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel launches 'extensive strikes' on west Iran |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/17/israel-conducted-extensive-strikes-on-military-targets-in-west-iran- |website=Al Arabiya |language=en}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ իրենց ինքնաթիռները ոչնչացնում են իրանական F-14A Tomcat կործանիչները գետնի վրա<ref>{{Cite web |last=Rogoway |first=Tyler |date=2025 թ․ հունիսի 16 |title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' Obliterated In Israeli Airstrike |url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike |website=The War Zone |language=en-US}}</ref>։ Այն նաև ցուցադրել է տեսանյութ, որտեղ նրանք ոչնչացնում են երեք հրթիռ պարունակող հրթիռային կայան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israel says conducted 'extensive strikes' in Iran's west |url=https://www.bssnews.net/international/283140 |website=BSS News}}</ref>։ Mehr լրատվական գործակալության տվյալներով՝ իսրայելական հրթիռը հարվածել է [[Քաշան (Իրան)|Քաշանում]] գտնվող անցակետին, որի հետևանքով զոհվել է երեք մարդ, վիրավորվել՝ չորսը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Three killed in Israeli attack on Iran's Isfahan |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3780681 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Իսրայելական ուժերը հարվածել են Թեհրանի բնակելի շենքի, ըստ IRNA-ի, որը նաև հայտնել է, որ Կարմիր մահիկի աշխատակիցները ավերակներից փրկել են երեք մարդու։ Fars լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ պետական Bank Sepah-ը դարձել է կիբերհարձակման թիրախ։ Iran International-ի և այլ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Predatory Sparrow հաքերային խումբը պաշտոնապես ստանձնել է բանկի վրա կիբերհարձակման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack 'disrupts' Iranian state-owned bank |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781152 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Հաղորդվում է, որ Sepah Bank-ը խորը կապեր ունի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի և Իրանի բանակի հետ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hacktivist group claims cyberattack on Iran's Bank Sepah |url=https://www.iranintl.com/en/202506176243 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Iran International |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Hackers hit Iran's Bank Sepah, disrupt services nationwide |url=https://www.jns.org/hackers-hit-irans-bank-sepah-disrupt-services-nationwide/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=JNS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Cyberattack targets Iran's Sepah Bank, disrupting services, gas stations |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-858033 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ հավանական է, որ Նաթանզի օբյեկտների ստորգետնյա մասը վնասվել է Իսրայելի հարձակումների հետևանքով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=UN nuclear watchdog says Iran's underground Natanz site hit during Israel strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/un-nuclear-watchdog-says-irans-underground-natanz-site-hit-during-israel-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>։ Իսրայելական ինքնաթիռները հարվածել են Իրանի հրթիռային կայանքներին Արևմտյան Իրանում<ref>{{Cite web |title=Israeli jets complete wave of airstrikes on Iranian missile launchers, says IDF |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israeli-jets-complete-wave-of-airstrikes-on-iranian-missile-launchers-says-idf/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իրանի բանակը պնդում էր, որ խոցել է 18 «թշնամական ինքնաթիռ», այդ թվում՝ լրտեսական անօդաչու թռչող սարք։ Իսրայելը հերքել է այդ պնդումները<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Iran claims to shoot down 28 'hostile aircraft' |url=https://aje.io/gn5i1t?update=3781886 |website=Al Jazeera}}</ref>։ == Զոհեր == [[File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ali_Shamkhani_-_Alexander_Boris_de_Pfeffel_Johnson_-_Boris_Johnson_-_kj_-_Iran_(8).jpg|մինի|[[Ալի Շամխանի]]ն (նկարում [[Բորիս Ջոնսոն]]ի հետ), [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից մեկը և [[Ալի Խամենեի|այաթոլլա Խամենեիի]] մտերիմ վստահելի անձը, սպանվել է հարձակումների ժամանակ։]] Ըստ տեղեկությունների՝ զոհվել են իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը հայտարարել է, որ հավանական է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին<ref name="JPost20250613b" />։ Այս հայտարարությունը հերքել է իրանական պետական լրատվական IRNA գործակալությունը, սակայն հաստատել է կիսապաշտոնական Fars լրատվական գործակալությունը<ref>{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Report: Iran's military chief Bagheri killed in Israeli strike |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-irans-military-chief-bagheri-killed-in-israeli-strike/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Մինչդեռ, իրանական պետական լրատվամիջոցները հայտնել են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=IRGC says ready to respond despite killing of its chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771264 |website=Al Jazeera}}</ref> ԻՀՊԿ հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահվան մասին<ref name="timesofisrael.com" />, որը հետագայում հաստատել են ԻՀՊԿ-ն և ավագ հրամանատար Ղոլամ Ալի Ռաշիդը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Revolutionary Guards chief killed in Israeli attack - state media |url=https://www.iranintl.com/en/202506132436 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International |language=en}}</ref>։ «Նուր Նյուզ»-ը հայտնել է, որ [[Ալի Շամխանի]]ն՝ Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի|այաթոլլահ Ալի Խամենեիի]] խորհրդականը, ծանր վիրավորվել է<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior adviser to Ali Khamenei 'critically injured': Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771180 |website=Al Jazeera English}}</ref> և ավելի ուշ մահացել է ստացած վնասվածքներից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Khamenei's top advisor Shamkhani killed in Israeli raid, sources say |url=https://www.iranintl.com/en/202506136136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Iran International}}</ref>։ Իրանի պետական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ սպանվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասի-Դավանին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին<ref name="TimesOfIsraelLive20250613" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Two Iranian nuclear scientists killed in attacks: Tasnim agency |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771100 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ Տեղական լրատվամիջոցները հայտնում են, որ զոհերի թվում կան քաղաքացիական անձինք, այդ թվում՝ կանայք և երեխաներ<ref name="Barrons202506132"/><ref name="WashingtonPost20250612">{{Cite news |last=Chen |first=Janice Kai |last2=Rom |first2=Alon |last3=Vinall |first3=Frances |last4=DeYoung |first4=Karen |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |last9=Ovalle |first9=David |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel strikes Iran; head of Revolutionary Guard killed in Tehran |url=https://www.washingtonpost.com/world/2025/06/12/israel-attacks-iran-tehran-explosions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Washington Post |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ «Թասնիմ» լրատվական գործակալության նամակում նշվում է, որ Թեհրանի հյուսիսային Թաջրիշ շրջանում վիրավորվել է ավելի քան 50 մարդ, այդ թվում՝ 35 կին և երեխա, որոնք տեղափոխվել են Չամրանի հիվանդանոց<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Mostly women and children among 50 injured in Israeli attack: Report |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771379 |website=Al Jazeera}}</ref>։ '''Նշանավոր''' '''զոհեր''' {| class="wikitable" !Անուն !Դիրք |- |[[Մոհամմադ Բաղերի]] |Իրանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ |- |[[Հոսեյն Սալամի|Հոսեյն Սալյամի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գերագույն հրամանատար |- |[[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար |- |[[Ամիր Ալի Հաջիզադե]] |ԻՀՊԿ-ի ավիատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատար |- |[[Դավուդ Շեյխյան]] |ԻՀՊԿ ՀՕՊ-ի հրամանատար |- |[[Ալի Շամխանի]] |Ադմիրալ, Իրանի Գերագույն առաջնորդի քաղաքական խորհրդական։ Նա վերահսկել է 2025 թվականի Միացյալ Նահանգներ-Իրան բանակցությունները<ref>{{Cite news |last1=MacFarquhar |first1=Neil |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Will the U.S. and Iran Meet for More Nuclear Talks? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/14/world/middleeast/us-iran-nuclear-talks.html |work=The New York Times}}</ref>։ |- |[[Իսմայիլ Քաանի]] |Բրիգադի գեներալ, ԻՀՊԿ Ղոդս ուժերի հրամանատար |- |[[Գոլամրեզա Մեհրաբի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի հետախուզության պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran confirms two more senior generals killed in Israeli strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-two-more-senior-generals-killed-in-israeli-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Agence France-Presse}}</ref> |- |[[Մեհդի Ռաբանի]] |Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործողությունների պետի տեղակալ<ref name="TimesOfIsraelLive202506143"/> |- |[[Մոհամմադ Քազեմի]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավար |- |[[Հասան Մոհաքեք]] |Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական կազմակերպության ղեկավարի տեղակալ |- |[[Ալի Շադմանի]] |Խաթամ-ալ Անբիայի կենտրոնական շտաբի հրամանատար (2025 թ. հունիս) |- |[[Ֆերեյդուն Աբբասի]] | rowspan="7" |Միջուկային գիտնականներ |- |[[Սաիդ Բորջի]] |- |[[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] |- |[[Սեյյեդ Ամիր Հոսեյն Ֆաքհի]] |- |[[Աբդուլհամիդ Մինուչեհր]] |- |[[Աքբար Մոթաբիզադեհ]] |- |[[Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչի]] |} == Իրանի հակադարձ գործողություն == {{Հիմնական|Իրանի հարվածները Իսրայելին (2025)}} [[File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Wall_Plaza_evacuated_13_June_2025.jpg|մինի|[[Երուսաղեմ]]ում տարհանված Արևմտյան պատի հրապարակը 2025 թվականի հունիսի 13-ին]] Հարձակումից հետո Իրանը խոստացել է «կոշտ պատասխան» Իսրայելին։ Նա հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարձակվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական բազաներում տեղակայված իսրայելական և ամերիկյան ուժերի վրա, ԱՄՆ-ն ավելի ուշ տարհանել է իր որոշ զինվորականների Իրաքում և նաև թույլատրել է ամերիկացի զինվորականների ընտանիքների անդամների տարհանումը տարածաշրջանից<ref name="Lubell2">{{Cite news |last=Lubell |first=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Strobel |first=Warren P. |last2=Hudson |first2=John |last3=DeYoung |first3=Karen |last4=Shih |first4=Gerry |last5=Balousha |first5=Hazem |last6=Bisset |first6=Victoria |last7=Ledur |first7=Júlia |last8=Shapiro |first8=Leslie |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel strikes Iran, as Trump officials say no U.S. military support |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/12/iran-israel-nuclear-us-trump/ |work=[[The Washington Post]] |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref>։ Ըստ Իսրայելի պաշտպանության բանակի՝ Իրանը ի պատասխան Իսրայելի ուղղությամբ արձակել է ավելի քան 100 [[Շահեդ-136|«Շահեդ» անօդաչու թռչող սարք]]<ref name="CNNLive202506122">{{Cite web |last=Liebermann |first=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=CNN |language=en |first10=Alayna |first11=Rhea |last10=Treene |last11=Mogul}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran launches 100 drones on Israel: Army spokesman |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771470 |website=Al Jazeera}}</ref>։ Տագնապի ազդանշաններ են միացել [[Հորդանան]]ի մայրաքաղաք [[Ամման]]ում<ref>{{Cite web |title=Over 100 drones launched by Iran; air force begins shooting them down outside Israel’s borders |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog-june-13-2025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Անօդաչու թռչող սարքերի մի մասը Հորդանանի օդային տարածքի վրա ոչնչացրել է Հորդանանի թագավորական ռազմաօդային ուժերը, իսկ մի մասը՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յի և [[Սիրիա]]յի վրա Իսրայելի ռազմաօդային ուժերը<ref name="ajl">[https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions LIVE: Israel launches ‘major strike’ on Iran’s military, nuclear sites]</ref>։ Ավելի ուշ, տարբեր իսրայելական աղբյուրներ հայտնել են, որ իսրայելցի քաղաքացիների ապաստարաններ մտնելու հրամանը չեղյալ է հայտարարվել, ինչը ենթադրում է, որ անօդաչու թռչող սարքերի մեծ մասը կամ բոլորը ոչնչացվել են<ref name="Lubell2"/>։ == Հետևանքներ == «Թասնիմ» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ Իրանի իշխանությունները կասեցրել են [[Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ի թռիչքները, չնայած որ օդանավակայանն ինքնին անմիջականորեն չի տուժել հարձակումներից<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Flights suspended at Tehran's main airport |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771004 |website=Al Jazeera English}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=After Israel strikes Iran, airlines divert flights, airspace closed |url=https://www.reuters.com/world/europe/after-israel-strikes-iran-airlines-divert-flights-airspace-closed-2025-06-13/ |work=Reuters}}</ref>։ Հետևաբար, [[Սաուդյան Արաբիա]]յում [[Հաջ|ուխտավորների]] համար չեղարկվել են հետադարձ չվերթները<ref>{{Cite news |title=پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد |url=https://www.irna.ir/amp/85860964/ |work=IRNA}}</ref>։ Իսրայելի օդանավակայաններից նույնպես կասեցվել են թռիչքները<ref>{{Cite web |title=Israeli strike on Iran grounds flights, leaves tens of thousands of Israelis stranded |url=https://www.ynetnews.com/travel/article/bkiwamfmeg}}</ref>, իսկ [[Իրաք]]ը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Iraq closes airspace, suspends flights at all airports: State media |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/13/iraq-closes-airspace-suspends-flights-at-all-airports-state-media |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=al-Arabiya |language=en-US}}</ref> և Հորդանանը փակել են իրենց օդային տարածքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Չինաստան]]ը խորհուրդ է տվել Իրանում գտնվող իր քաղաքացիներին զգոն մնալ<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Embassy urges Chinese in Iran to stay alert after Israeli airstrikes, explosions |url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3314238/embassy-urges-chinese-iran-stay-alert-after-israeli-airstrikes-explosions |access-date=2025 թ. հունիսի 12 |website=South China Morning Post}}</ref>։ [[Նյու Յորք]]ի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ «լրացուցիչ ռեսուրսներ է տեղակայում» Նյու Յորքի շրջակայքում գտնվող հրեական և իսրայելական վայրերում<ref>{{Cite web |title=NYPD steps up protection of Jewish, Israeli sites after Iran strikes |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/nypd-steps-up-protection-of-jewish-israeli-sites-after-iran-strikes/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Իսրայելը հայտարարել է [[արտակարգ դրություն]]՝ փակելով իր օդային տարածքը, դպրոցները և արգելելով մեծ հասարակական հավաքույթները: Իսրայելը նաև զորակոչելու է տասնյակ հազարավոր Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորայինների՝ Իրանի կողմից հակահարվածի նախապատրաստվելու համար<ref>{{Cite web |last=Regan |first=Helen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel hits Iran’s nuclear program and military leadership in unprecedented strikes |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/israel-iran-strikes-intl-hnk |website=[[CNN]] |language=en}}</ref>: === Ինտերնետի սահմանափակումներ և Starlink-ի ակտիվացում === [[File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Explosions_in_different_areas_of_Tehran_following_the_June_13_2025_attack_by_Israel_(Mizan_2nd_batch)_31.jpg|մինի|Հարձակման ժամանակ Թեհրանում վնասված շենք, 2025 թվականի հունիսի 13]] 2025 թվականի հունիսին՝ Իրանի ռազմական և միջուկային օբյեկտների վրա Իսրայելի կողմից հասցված ավիահարվածներից հետո, Իրանի խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Թեհրանում, Սպահանում և Շիրազում, հաղորդվել է ինտերնետի լայնածավալ խափանումների մասին։ Այս խափանումները պայմանավորված են եղել ինչպես ենթակառուցվածքային վնասներով, այնպես էլ կառավարության կողմից տեղեկատվության տարածումը վերահսկելուն ուղղված կանխամտածված սահմանափակումներով<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel |url=https://www.news9live.com/videos/world-videos/elon-musks-starlink-provides-internet-access-to-iran-amid-war-with-israel-2867705 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=News9live |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Frąckiewicz |first=Marcin |date=2025 թ․ հունիսի 3 |title=Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World |url=https://ts2.tech/en/why-starlink-keeps-hitting-red-tape-around-the-world/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=TS2 Space |language=en-US}}</ref>։ Ի պատասխան փակմանը՝ [[Իլոն Մասկ]]ի [[SpaceX|SpaceX-ը]] վերագործարկել է իր [[Starlink]] արբանյակային ինտերնետային ծառայությունը Իրանի համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ այս քայլը նպատակ է ունեցել հակամարտության ընթացքում իրանցի քաղաքացիներին ապահովել չգրաքննվողչ հասանելիություն ինտերնետին: Starlink տերմինալները, որոնք գաղտնի կերպով՝ մաքսանենգ ճանապարհով երկիր են ներմուծվել 2022 թվականի վերջից, ըստ հաղորդագրությունների, օգտագործվել են լրագրողների, ակտիվիստների և տեխնոլոգիապես գրագետ քաղաքացիների կողմից՝ պետական գրաքննությունը շրջանցելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people |url=https://www.foxnews.com/video/6374266558112 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Fox News |language=en-US}}</ref>: Իրանի իշխանությունները դատապարտել են Starlink-ի օգտագործումը 2022 թվականին՝ այն անվանելով ազգային ինքնիշխանության և միջազգային հեռահաղորդակցության կանոնակարգերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2022 |title=Musk says Starlink will seek exemption from Iranian sanctions |url=https://www.reuters.com/technology/musk-says-starlink-will-seek-exemption-iranian-sanctions-2022-09-19/?utm_}}</ref>: === Տնտեսական հետևանքներ === Հարձակման սկսվելուց ընդամենը մի քանի րոպե անց համաշխարհային ֆոնդային բորսաներում ֆյուչերսները կտրուկ անկում են ապրել ([[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում|DOW]] ֆյուչերսները կորցրել են 600 միավոր<ref>{{Cite web |title=Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates |url=https://www.cnbc.com/amp/2025/06/12/stock-market-today-live-updates.html}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities |url=https://www.investors.com/market-trend/stock-market-today/dow-jones-futures-crude-oil-israel-strikes-iran/ |website=Investor's Business Daily}}</ref>), [[նավթ]]ի գները բարձրացել են ավելի քան 8 տոկոսով<ref>{{Cite web |title=Global oil prices soar after Israel attacks Iran |url=https://www.bbc.com/news/articles/cn4qe4w1n2go}}</ref>, որոնք հետագայում կհասնեին 11%-ի՝ դարձնելով դրանք ամսվա ընթացքում ամենաբարձրը<ref>{{Cite news |last=Dareen |first=Seher |last2=Dareen |first2=Seher |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/china/oil-prices-jump-more-than-4-after-israel-strikes-iran-2025-06-13/ |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/new-updates/israel-iran-war-news-tel-aviv-strikes-tehrans-nuclear-sites-what-we-know-so-far/articleshow/121817365.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>: ԱՄՆ դոլարը աճել է, բիթքոյնը իջել է մինչև 103,000 դոլար, ոսկու գները բարձրացել են ավելի քան 1%-ով<ref>https://www.wsj.com/finance/commodities-futures/gold-steady-amid-geopolitical-risks-bfc1e415</ref>, իսկ [[Նոր իսրայելական շեկել|շեկելը]] նվազել է մոտ 3 տոկոսով։ Հարձակումից հետո տարբեր միջազգային ավիաընկերությունների բաժնետոմսեր զգալիորեն նվազել են։ [[Լուֆթհանզա]]յի բաժնետոմսերը 5%-ով նվազել են, մինչդեռ [[Էյր Ֆրանս]]ի, [[KLM]]-ի և EasyJet-ի բաժնետոմսերը՝ 3-4%-ով։ Ըստ տեղեկությունների՝ ավիաընկերությունները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը Իսրայելի, Իրանի, Իրաքի և Հորդանանի օդային տարածքում, ինչի հետևանքով նրանք շեղել և չեղարկել են չվերթները՝ անվտանգության նկատառումներից ելնելով<ref>{{Cite news |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/european-airline-stocks-tumble-after-israel-strikes-on-iran/articleshow/121821091.cms?from=mdr |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref>։ Չնայած գործադուլների սկսվելուն՝ Իսրայելի ֆոնդային ինդեքսները (TA35, TA90) հակամարտության ընթացքում աճել են առևտրի առաջին օրը<ref name="CNNLive202506154">{{Cite web |last=Ebrahim |first=Nadeen |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Live updates: Israeli death toll rises as conflict rages with Iran |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |access-date=2025 թ. հունիսի 15 |website=CNN |language=en}}</ref>: == Արձագանք == === Ներքին === ==== Իրան ==== [[Իրանի զինված ուժեր]]ի խոսնակ Աբոլֆազլ Շեքարչին խոստացել է հակահարված տալ Իսրայելին և Միացյալ Նահանգներին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Update from Farnaz Fassihi |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>: Գերագույն առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ն հարվածներից հետո հայտարարություն է տարածել՝ հարձակումները անվանելով «հանցագործություն» և զգուշացնելով, որ «սիոնիստական ռեժիմն իր համար պատրաստել է դառը և ցավոտ ճակատագիր»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771208 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Իրանն ունի «օրինական» իրավունք ՝ [[ՄԱԿ-ի կանոնադրություն|ՄԱԿ-ի կանոնադրության]] համաձայն արձագանքելու Իսրայելի հարձակումներին, նաև նշել է, որ ԱՄՆ-ն նույնպես պատասխանատու կլինի «սիոնիստական ​​ռեժիմի արկածախնդրության վտանգավոր հետևանքների և հետևանքների համար»: [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է արձագանքել նույնիսկ իր ղեկավար [[Հոսեյն Սալամի]]ի մահից հետո<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771277 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Ահմադ Վահիդին նշանակվել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի ժամանակավոր հրամանատար, մինչև Ալի Խամենեիի կողմից գեներալ-մայոր Մոհամմադ Պակպուրին նշանակելը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran's supreme leader names new IRGC chief |url=https://aje.io/auoxkc?update=3772010 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref><ref name="auoxkc">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Top Iranian general Bagheri 'has not been harmed': IRNA |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771136 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Al Jazeera English}}</ref>: Պատգամավոր Ալաեդդին Բորուջերդին ասել է, որ «Իրանը չի մասնակցի Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլին՝ հունիսի 15-ին, մինչև հետագա ծանուցում»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran refuses to continue nuclear talks with US |url=https://report.az/en/other-countries/iran-refuses-to-continue-nuclear-talks-with-us/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Report.az}}</ref><ref name="TheHill20250613">{{Cite web |last=Crisp |first=Elizabeth |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran pulls out of nuclear talks with the US |url=https://thehill.com/policy/international/5348689-iran-nuclear-deal-talks-suspended/ |website=The Hill}}</ref>: Նախկին նախագահ Մոհամմադ Խաթամին կոչ է արել դատապարտել այս «հանցավոր արարքը» և ասել, որ ՄԱԿ-ը պետք է լինի «առաջնագծում»՝ «հետագա ողբերգությունները կանխելու ջանքերում՝ Իսրայելին լուրջ և համապարփակ դատապարտելով»<ref name="AlJazeeraLive202506132">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>: Իրանը զգուշացրել է Միացյալ Նահանգներին, Միացյալ Թագավորությանը և Ֆրանսիային, որ Իսրայելին տրամադրվող ցանկացած օգնություն կհանգեցնի նրանց տարածաշրջանային բազաների և նավերի թիրախավորմանը<ref>{{Cite news |last=Langford |first=Antonia |last2=Hallows |first2=Ruth |last3=White |first3=Josh |last4=Hamblin |first4=Andrea |last5=Bodkin |first5=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ [[Ղոմ]]ում և Թեհրանում բողոքի ակցիայի մասնակիցները կոչ են արել վրեժ լուծել<ref name="AlJazeeraLive202506132"/><ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/shorts/voDoo7mTakw |title=Thousands rally in Tehran calling for retaliation against Israel |language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |via=www.youtube.com}}</ref>։ Ցուցարարները ծածանել են Իրանի և Պաղեստինի դրոշները և կրել սպանված Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի դիմանկարները<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Photos: People gather in Tehran to protest against Israeli attacks |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771906 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Իրանից ստացված հաղորդագրությունները պնդում են, որ որոշ իրանցիներ գովաբանել են հարվածները։ Iran International-ը նաև հայտնել է, որ անցորդները շնորհակալություն են հայտնել «հորեղբայր Նեթանյահուին» և կոչ են արել տապալել կառավարությունը, ինչպես նաև կոչ են արել Իսրայելին շարունակել հարվածները և նույնիսկ թիրախավորել Խամենեիին<ref>{{Cite web |last=Sinaiee |first=Maryam |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Thank you uncle Netanyahu': some Iranians praise Israeli strikes |url=https://www.iranintl.com/en/202506135945 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Iran International}}</ref>։ Իրանի կապի նախարարությունը հայտարարել է ինտերնետի համազգային սահմանափակումների մասին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran Says Imposed Internet Restrictions After Israel Attack |url=https://www.barrons.com/news/iran-says-imposed-internet-restrictions-after-israel-attack-e367af4a |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Barron's |language=en-us |agency=AFP}}</ref>։ ==== Իսրայել ==== Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հեռուստատեսային հարցազրույցում հայտարարել է. «Մենք գտնվում ենք Իսրայելի պատմության վճռորոշ պահին» և հավելել. «Մենք պաշտպանում ենք ազատ աշխարհը ահաբեկչությունից և բարբարոսությունից, որը Իրանը խրախուսում և արտահանում է ամբողջ աշխարհ»։ Նա նաև ասել է, որ Իրանն արդեն իսկ ունի բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան ինը միջուկային ռումբերի համար<ref name="Telegraph20250613a2">{{Cite news |last=Bodkin |first=Henry |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/israel-attack-nuclear-iran-air-strikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Դոնալդ Թրամփին աջակցության համար և ասել, որ հարձակումը անհապաղ գործառնական անհրաժեշտություն էր ուրանի հարստացման սպառնալիքը վերացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says |url=https://www.nbcnews.com/news/amp-video/mmvo241496645844 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/amp/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount |url=https://www.nbcnews.com/world/iran/live-blog/israel-strikes-iran-middle-east-conflict-live-updates-rcna212727 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=NBC News}}</ref>։ Նա նաև ասել է, որ հարձակումները կշարունակվեն «այնքան ժամանակ, որքան անհրաժեշտ է մեր դեմ ուղղված ոչնչացման սպառնալիքը կանխելու համար»<ref name="Telegraph20250613a2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes' |url=https://www.1news.co.nz/2025/06/13/israel-attacks-iran-strikes-to-continue-for-as-many-days-as-it-takes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=1News}}</ref>։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի շտաբի պետ Էյալ Զամիրը հեռուստատեսային ելույթում հայտարարել է, որ Իսրայելի բանակը «մոբիլիզացնում է տասնյակ հազարավոր զինվորների և պատրաստվում է բոլոր սահմաններով», և զգուշացրել է, որ «յուրաքանչյուր ոք, ով կփորձի մարտահրավեր նետել մեզ, կվճարի բարձր գին» և որ «դա անդարձելի կետում է»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771145 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ Ընդդիմադիր «Եշ Աթիդ» կուսակցության առաջնորդ Յաիր Լապիդը իր «լիակատար աջակցությունն» է հայտնել Իրանի դեմ գործողություններին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://www.thehindu.com/news/international/israel-preemptive-strike-on-iran-june-13-2025/article69689723.ece |work=The Hindu |language=en-IN |issn=0971-751X}}</ref>։ Թել Ավիվ քաղաքը չեղյալ է հայտարարել իր ամենամյա հպարտության շքերթը, որը սովորաբար տասնյակ հազարավոր մասնակիցների է ներգրավում<ref name="APNewsLive3"/>։ Իսրայելի պաշտպանության նախարար Իսրայել Կացը հայտարարել է, որ Իրանը հատել է կարմիր գծերը՝ թիրախավորելով խաղաղ բնակիչներին, և հավելել է, որ դրա համար շատ բարձր գին կվճարեն<ref>{{Cite news |last=Zitun |first=Yoav |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Katz: Iran 'crossed red lines' by targeting civilians, will pay 'very heavy price' |url=https://www.ynetnews.com/article/bk6z00x57gg |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="CNNLive202506125">{{Cite web |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Mogul |first9=Rhea |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=CNN |language=en |first10=Jessie |first11=Nadeen |first12=Mostafa |first13=Aditi |first14=Tori B. |last10=Yeung |last11=Ebrahim |last12=Salem |last13=Sangal |last14=Powell}}</ref>։ === Միջազգային կազմակերպություններ === * {{դրոշավորում|ՄԱԿ}}-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զսպվածություն<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=World reacts to Israeli strike on Iran over nuclear activity |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/world-reacts-israeli-strike-iran-over-nuclear-programme-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>: Նրա խոսնակ Ֆարհան Հաքը հայտարարել է, որ «գլխավոր քարտուղարը դատապարտում է Մերձավոր Արևելքում ցանկացած ռազմական էսկալացիա»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UN chief condemns 'military escalation' |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771284 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>: * [[Աֆրիկյան Միություն|Աֆրիկյան միությունը]] կոչ է արել դադարեցնել հարձակումները և զգուշացրեց միջազգային խաղաղությանը սպառնացող վտանգի մասին<ref>{{Cite web |title=African Union says Israel's attacks on Iran a 'serious threat to international peace' |url=https://trt.global/afrika-english/article/be8cc8058ac5 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=TRT Global |language=en-af}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԵՄ}}՝ արտաքին քաղաքականության ղեկավար [[Կայա Կալաս]]ը հայտարարել է, որ պատրաստ է աջակցել խաղաղությանը և ռազմական գործողությունների դադարեցմանը<ref name="AlJazeera202506132">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=How the world is reacting to Israel's attacks on Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/13/how-the-world-is-reacting-to-israel-attacks-on-iran-nuclear-military-sites |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Պարսից ծոցի համագործակցության խորհուրդ]]ը դատապարտել է հարձակումը և այն անվանել սպառնալիք խաղաղությանը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=GCC states condemn Israeli occupation attack on Iran, urge de-escalation |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235762&language=en |website=KUNA}}</ref>։ * [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը հայտարարել է, որ իրենք հետևում են իրավիճակին։ Գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին մեկնաբանել է․ «Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ միջուկային օբյեկտները երբեք չպետք է հարձակման ենթարկվեն՝ անկախ համատեքստից կամ հանգամանքներից, քանի որ դա կարող է վնասել և՛ մարդկանց, և՛ շրջակա միջավայրին» և զգուշացրել է «ռադիոակտիվ արտանետումների դեմ, որոնք կարող են լուրջ հետևանքներ ունենալ հարձակման ենթարկված պետության սահմաններում և դրանից դուրս»<ref name="IAEANatanz">{{Cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |publisher=International Atomic Energy Agency |location=Vienna}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ՆԱՏՕ}}-ն Իսրայելի դաշնակիցների համար կարևոր է համարել լարվածության թուլացմանը նպաստելը<ref name="AlJazeera202506132"/>։ * [[Իսլամական համագործակցության կազմակերպություն]]ը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «կոպիտ խախտում»։ Այն կոչ է արել ՄԱԿ-ին և համաշխարհային հանրությանը վճռականորեն գործել՝ ագրեսիան դադարեցնելու և տարածաշրջանային հետագա անկայունությունը կանխելու համար<ref>{{Cite news |last=Guldogan |first=Diyar |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=OIC condemns Israeli strikes on Iran, calls for international action to 'stop' them |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/oic-condemns-israeli-strikes-on-iran-calls-for-international-action-to-stop-them/3597884 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Anadolu Agency}}</ref>։ {{collapse top|bg=#DDEBEC|title= Օտարերկրյա պետություններ}} * {{դրոշավորում|Աֆղանստան}}, Թալիբանը դատապարտել է հարձակումը՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնել Իսրայելի կողմից [[Գազա]]յում շարունակվող արշավանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |title=چه کشورهایی تجاوز اسرائیل به خاک ایران را محکوم و چه کشورهایی حمایت کردند؟ |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/1311297/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D9%88-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AF |work=TABNAK}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ալժիր}}, Ալժիրը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել միջազգային հանրությանը, մասնավորապես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ստանձնել համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության պաշտպանության, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը վտանգող Իսրայելի քաղաքականության դադարեցման պատասխանատվությունը<ref>{{Cite tweet|number=1933525728433156149|user=Algeria_MFA|title=#بيان وزارة الشؤون الخارجية 🇩🇿|date=13 June 2025}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Արգենտինա}}, նախագահ [[Խավիեր Միլեյ]]ը աջակցել է Իսրայելի ռազմական գործողություններին Իրանի դեմ՝ ասելով, որ «Իսրայելը ընդունում է, որ այլ երկրներ գոյություն ունեն, բայց Իրանը չի ընդունում, որ Իսրայելը գոյություն ունի»<ref>{{Cite news |last1=Ruiz |first1=Iván |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Javier Milei criticó a Irán y defendió a Israel, en pleno conflicto bélico en Medio Oriente |trans-title=Javier Milei criticized Iran and defended Israel in the midst of a military conflict in the Middle East |url=https://www.lanacion.com.ar/politica/javier-milei-critico-a-iran-y-defendio-a-israel-en-pleno-conflicto-belico-en-medio-oriente-nid13062025/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=La Nación |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հայաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «Իրանի դեմ միակողմանի հարձակումը, որը վտանգում է խաղաղ ջանքերը, ինչպես նաև տարածաշրջանային կայունությունն ու համաշխարհային խաղաղությունը»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace. |url=https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810 |url-status=live |archive-url=https://archive.is/w9kz4 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |publisher=Armenian MFA}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}, վարչապետ [[Էնթոնի Ալբանիզ]]ը հայտարարել է, որ չնայած գիտակցում է «տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության համար Իրանի միջուկային տերություն դառնալու սպառնալիքը», նա զգուշացրել է ավելի մեծ սրացումից և կոչ արել ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ երկխոսություն սկսել՝ տարածաշրջանում հետագա անկայունությունը դադարեցնելու համար<ref>{{Cite news |last1=McIlroy |first1=Tom |last2=Dhanji |first2=Krishani |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Albanese calls for dialogue and says escalation ‘concerning’ after Israel launches attacks on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-striking-iran-risks-further-destabilising-a-region-that-is-already-volatile-australian-foreign-minister-says |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=[[The Guardian]] |language=en}}</ref>: ** Արտաքին գործերի նախարար [[Փենի Վոնգ]]ը հայտարարել է, որ «անհանգստացած է» Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության աճով, միաժամանակ նշելով․ «Սա վտանգում է ավելի անկայունացնել արդեն իսկ անկայուն տարածաշրջանը»<ref>{{Cite news |last1=Pal |first1=Alasdair |last2=Pal |first2=Alasdair |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ադրբեջան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտնել է իր խորը մտահոգությունը հարձակումների վերաբերյալ և կոչ արեց բոլոր կողմերին կարգավորել իրենց խնդիրները բարեկամաբար և միջազգային իրավական նորմերին ու սկզբունքներին համապատասխան<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=No:239/25, Statement on the Israeli-Iranian escalation |url=https://mfa.gov.az/index.php/en/news/no23925 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Republic of Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բահրեյն}}, Բահրեյնը դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության համար լուրջ հետևանքների մասին: Այն պահանջեց զսպվածություն, լարվածության թուլացում և լարվածության թուլացում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bahrain condemns Israeli Attack on Iran |url=https://www.bna.bh/en/National/BahraincondemnsIsraeliAttackonIran.aspx?cms=q8FmFJgiscL2fwIzON1%2BDtWPNu6j8s2LqjP5OcUINt0%3D |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Bahrain)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բանգլադեշ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի ռազմական հարձակումը Իրանի վրա՝ այն անվանելով միջազգային իրավունքի խախտում և սպառնալիք համաշխարհային խաղաղությանը: Երկիրը կոչ է արել բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և ընդգծել, որ «դիվանագիտությունն ու փոխադարձ հարգանքը մնում են միակ կենսունակ ուղին դեպի երկարատև խաղաղություն»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Bangladesh concerned over Israeli attack on Iran |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/diplomacy/news/bangladesh-concerned-over-israeli-attack-iran-3916191 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=he Daily Star}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բելառուս}}, Բելառուսը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ։ Պնդել է, որ պատերազմում ուժի կիրառումը կարող է անկանխատեսելի համաշխարհային հետևանքներ ունենալ, վտանգել տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը և հումանիտար ճգնաժամ առաջացնել<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Belarus Expresses Deep Concern Over Escalation Between Iran and Israel |url=https://news.by/eng/news/v_mire/belarus-expresses-deep-concern-over-escalation-between-iran-and-israel |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=News.by}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բելգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մաքսիմ Պրևո]]ն մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լրացուցիչ անկայունության նպաստող ցանկացած գործողության վերաբերյալ և ասել, որ Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա և իրանական պատասխանը վտանգավոր շրջադարձային կետ են ներկայացնում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title="The Israeli strikes on Iran and the Iranian response mark a dangerous turning point ", says Belgian Foreign Minister |url=https://www.vrt.be/vrtnws/en/2025/06/13/the-israeli-strikes-on-iran-and-the-iranian-response-mark-a-dan/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=VRT}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բոլիվիա}}, նախագահ Լուիս Արսեն դատապարտել է հարձակումները և զգուշացրել այդ միջադեպերի անկանխատեսելի հետևանքների մասին: Արսեն մաղթել է խաղաղության արագ վերադարձ և հայտնել իր «խորը համերաշխությունը եղբայրական ժողովրդի և Իրանի կառավարության հետ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Բրազիլիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «խստորեն դատապարտել» է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով Իրանի ինքնիշխանության և միջազգային իրավունքի «ակնհայտ խախտում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='Violação à soberania': Brasil condena ataques de Israel ao Irã e alerta para risco de escalada do conflito na região |url=https://www.brasildefato.com.br/2025/06/13/violacao-a-soberania-brasil-condena-ataques-de-israel-ao-ira-e-alerta-para-risco-de-escalada-do-conflito-na-regiao/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Brasil de Fato |language=pt-br}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Բուլղարիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ մեծ մտահոգությամբ ուշադիր հետևում է իրավիճակին։ Այն կոչ է արել բոլորին լինել չափազանց զուսպ և անհապաղ լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sofia Calls for De-escalation in Middle East |url=https://www.bta.bg/en/news/world/910145-sofia-calls-for-de-escalation-in-middle-east |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Bulgarian News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կանադա}}, Վարչապետ [[Մարկ Քարնի]]ն կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի պաշտպանվելու և իր անվտանգությունը ապահովելու իրավունքը»<ref>{{Cite web |last1=McCready |first1=Alastair |last2=Kestler-D'Amours |first2=Jillian |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tehran strikes back at Israel after wave of attacks across Iran |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773533 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Al Jazeera English |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չիլի}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Չիլիի կառավարությունը խորապես մտահոգված է Իսրայելի և Իրանի միջև բռնության վերջին սրմամբ, որը տեղի է ունեցել Իսրայելի կողմից իրանական ռազմական օբյեկտների դեմ կանխարգելիչ հարվածի հետևանքով, ճգնաժամ, որը վտանգում է տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno chileno condena ataque de Israel a Irán y recuerda: "Bajo ninguna circunstancia las instalaciones nucleares deben ser objeto de ataques" |url=https://www.cnnchile.com/pais/gobierno-chileno-condena-ataque-de-israel-a-iran-y-recuerda-bajo-ninguna-circunstancia-las-instalaciones-nucleares-deben-ser-objeto-de-ataques_20250613/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[CNN Chile]] |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Չինաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Լին Ցզյանը կոչ արեց գտնել «տարածաշրջանային խաղաղությանը և կայունությանը նպաստող ուղիներ»: Իրանում դեսպանատունը իրավիճակը բնութագրել է որպես «ծանր և բարդ», խորհուրդ տալով իր քաղաքացիներին զգոն մնալ և խուսափել զգայուն կամ մարդաշատ վայրերից<ref name="CNNLive202506125"/>, ինչպես նաև Թել Ավիվում դեսպանատնից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks |url=https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կոլումբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Կոլումբիայի կառավարությունը կոչ է արել չափավորության, դիվանագիտական ​​ուղիների նկատմամբ հարգանքի և բազմակողմանի ինստիտուտների օգտագործման՝ հակամարտության սրումը կանխելու և տարածաշրջանում խաղաղ և երկարաժամկետ լուծման ուղղությամբ առաջընթաց ապահովելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Preocupación en Colombia por repercusiones de ataque de Israel a Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/preocupacion-en-colombia-por-repercusiones-de-ataque-de-israel-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Prensa Latina |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Խորվաթիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում զգալի մտահոգություն է հայտնել [[Մերձավոր Արևելք]]ում անվտանգության իրավիճակի սրման վերաբերյալ<ref name="balkaninsight2">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Balkan Countries Express Alarm Following Israel’s Attack on Iran |url=https://balkaninsight.com/2025/06/13/balkan-countries-express-alarm-following-israels-attack-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Balkan Insight}}</ref>: * {{դրոշավորում|Կուբա}}, Նախագահը և Կոմունիստական ​​կուսակցության առաջին քարտուղար [[Միգել Դիաս Կանել|Միգել Դիաս-Կանելը]] կտրականապես դատապարտել են հարձակումները, պահանջել դադարեցնել բռնությունը և կոչ արել պահպանել միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Díaz-Canel Condemns Israeli Attacks Against Iran |url=https://cubasi.cu/en/news/diaz-canel-condemns-israeli-attacks-against-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Cubasi.cu}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կիպրոս}}, Նախագահ [[Նիկոս Քրիստոդուլիդես]]ը հայտարարել է, որ Կիպրոսը «ոչ մի կերպ ներգրավված չէ, և նրա դերը, ինչպես միշտ, կայունացնող և մարդասիրական է»։ Նա հույս է հայտնել, որ տարածաշրջանում լրացուցիչ սրացում տեղի չի ունենա, քանի որ դա «ոչ մի իրավիճակում չի օգնում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President stresses security, distances Cyprus from Israel-Iran conflict |url=https://cyprus-mail.com/2025/06/13/cyprus-national-security-council-convened-estia-plan-activated |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[Cyprus Mail]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Չեխիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Յան Լիպավսկին հարվածները անվանել է «հիմնավորված արձագանք» Իրանի կողմից միջուկային ռումբի սպառնալիքին և [[Համաս]]ին ու [[Հեզբոլլահ]]ին ցուցաբերած աջակցությանը: Նա ասել է, որ «մեծ ըմբռնում ունի, միջուկային ռումբի արտադրությունը կանխելու նպատակով ռազմական գործողությունների վերաբերյալ», հավելելով, որ «Իրանը վաղուց չի կատարել միջազգային հանրության առջև իր պարտավորությունները, զարգացնում է իր միջուկային ծրագիրը և, միևնույն ժամանակ, օգտագործում է Իսրայել պետությունը ոչնչացնելուն ուղղված հռետորաբանություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=AFP}}</ref>: * {{դրոշավորում|Եգիպտոս}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ Եգիպտոսը ուշադիր հետևում է ստեղծված իրավիճակին։ Այն դատապարտել է հարվածները՝ պնդելով, որ դրանք կվատթարացնեն իրավիճակը և կհանգեցնեն ավելի լայն տարածաշրջանային հակամարտության, որը կունենա աննախադեպ հետևանքներ տարածաշրջանի կայունության և անվտանգության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Ahram Online}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆինլանդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էլինա Վալտոնենը խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի վերաբերյալ՝ ասելով, որ ռազմական էսկալացիայի ցիկլը պետք է դադարեցվի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Finland for immediate ending of military escalation in Middle East |url=https://www.dailyfinland.fi/national/43702/Finland-for-immediate-ending-of-military-escalation-in-Middle-East |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Finland}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ֆրանսիա}}, Նախագահ [[Էմանուել Մակրոն]]ը կոչ է արել «առավելագույն զսպվածության», միաժամանակ վերահաստատելով «Իսրայելի իրավունքը՝ պաշտպանվելու և ապահովելու իր անվտանգությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Macron says Israel has the 'right to defend itself' |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/06/13/macron-says-israel-after-its-strikes-on-iran-has-the-right-to-defend-itself_6742315_4.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Le Monde |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Գերմանիա}}, Կանցլեր [[Ֆրիդրիխ Մերց]]ը կոչ է արել Իսրայելին և Իրանին «զերծ մնալ այնպիսի քայլերից, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա սրացման և անկայունացնել ամբողջ տարածաշրջանը»։ Նա հաստատել է, որ Նեթանյահուն հեռախոսազրույցի ընթացքում իրեն տեղեկացրել է գործողության մասին և նշեց, որ Գերմանիան պատրաստ է օգտագործել «բոլոր հասանելի դիվանագիտական ​​միջոցները»՝ հակամարտությունը լիցքաթափելուն նպաստելու համար։ Մերցը նաև ընդգծել է, որ «նպատակը պետք է մնա, որ Իրանը չմշակի որևէ միջուկային զենք» և վերահաստատել Իսրայելի «իրավունքը՝ պաշտպանելու իր գոյությունը և իր քաղաքացիների անվտանգությունը»։ Նա հավելել է, որ Գերմանիայի անվտանգության ծառայությունները կուժեղացնեն հրեական և իսրայելական վայրերի պաշտպանությունը երկրի ներսում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran |url=https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons" |url=https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Ynetnews |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հնդկաստան}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ռանդհիր Ջայսվալը նշել է, որ Հնդկաստանը «ուշադիր հետևում է զարգացող իրավիճակին, այդ թվում՝ միջուկային օբյեկտների վրա հարձակումների վերաբերյալ հաղորդագրությունների»<ref name="CNNLive202506125"/>։ * {{դրոշավորում|Ինդոնեզիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Թեհրանի վրա հասցված լայնածավալ հարվածը՝ զգուշացնելով, որ հարձակումը կարող է սրել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |title=Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict |url=https://jakartaglobe.id/news/indonesia-condemns-israels-attack-on-iran-warns-of-broader-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jakarta Globe}}</ref>: Մամուլի խոսնակ Ռոլիանսյահ Սոեմիրատը հայտարարել է, որ բոլոր երկրները պարտավոր են լուծել վեճերը խաղաղ ճանապարհով և միջազգային իրավունքին համապատասխան<ref>{{Cite web |last=Iyabu |first=Ahmad Fauzi |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully |url=https://voi.id/en/news/488405 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=VOI}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իրաք}}, Իրաքի կառավարությունը ափսոսանք է հայտնել ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների ընթացքում դիվանագիտական ​​ջանքերի ձախողման համար և դատապարտել Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ ուժի կիրառումը՝ այն համարելով «միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում » և կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին անհապաղ գումարվել<ref>{{Cite web |title=Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session |url=https://ina.iq/en/politics/40442-alawadi-iraq-condemns-zionist-aggression-on-iran-calls-for-immediate-un-security-council-session.html |publisher=Iraqi News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իռլանդիա}}, [[Տանիստե Սայմոն Հարիս]]ը հարձակումները անվանել է «անսովոր վտանգավոր», ինչը չէր կարող ավելի սարսափելի լինել։ RTÉ News at One-ի եթերում ունեցած ելույթում նա նաև կոչ է արել բոլոր կողմերին «հետ քաշվել անդունդի եզրից» և նշել, որ տարածքում պետք է անհապաղ «լռեցում» լինի<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Irish citizens advised not to travel to Israel and Iran |url=https://www.rte.ie/news/middle-east/2025/0613/1518318-harris-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[RTÉ]]}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Իտալիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Անտոնիո Տայանի]]ն իր իրանցի գործընկեր [[Աբբաս Արաղչի]]ի հետ հանդիպումների ժամանակ ասել է, որ ցանկանում է, որ Իրանը խուսափի Իսրայելի հետ առճակատման ռազմական սրացումից, որը չափազանց վնասակար կլինի ամբողջ տարածաշրջանի համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Italy calls on Iran, Israel to 'return to negotiation' |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/italy-calls-on-iran-israel-to-return-to-negotiation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Times of Israel}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}}, Կաբինետի գլխավոր քարտուղար Յոշիմասա Հայաշին հայտարարել է, որ կառավարությունը «կշարունակի բոլոր դիվանագիտական ջանքերը՝ իրավիճակի հետագա վատթարացումը կանխելու համար» և «կձեռնարկի բոլոր հնարավոր միջոցները» ճապոնացի արտագաղթածներին պաշտպանելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack |url=https://www.nippon.com/en/news/yjj2025061300444/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=nippon.com |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հորդանան}}, Հորդանանը դատապարտել է հարվածները՝ որպես միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության կոպիտ խախտում, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի անդամ պետության ինքնիշխանության խախտում: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Սուֆիան Քուդան զգուշացրել է, որ միջադեպը վտանգում է տարածաշրջանային անվտանգությունն ու կայունությունը և սրում տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Jordan condemns Israeli attack on Iran, urges int'l action to end tension |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-condemns-israeli-attack-on-iran-urges-intl-action-to-end-tension |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Jordan Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քենիա}}, Արտաքին գործերի գլխավոր քարտուղար Կորիր Սինգ'ոեին կոչ է արել Իրանին և Իսրայելին ցուցաբերել չափավորություն և փնտրել խաղաղ լուծում ներկայիս խնդրի համար, որը հանգեցրել է ներկայիս սրացմանը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PS Sing’oei Speaks on Israel-Iran Conflict, Calls for Unified UN Security Council |url=https://www.kenyans.co.ke/news/113089-ps-singoei-speaks-israel-iran-conflict-calls-unified-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kenyans.co.ke}}</ref>: * {{դրոշավորում|Քուվեյթ}}, Քուվեյթը դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք անվանելով տարածաշրջանային անվտանգությանը սպառնացող սպառնալիք, Իրանի ինքնիշխանության կոպիտ խախտում և բոլոր միջազգային կանոնների խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Kuwait strongly condemns Israeli occupation's attack on Iran |url=https://www.kuna.net.kw/ArticleDetails.aspx?id=3235728&language=en |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Kuwait News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ղրղզստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել Իսրայելի և Իրանի միջև լարվածության սրման վերաբերյալ: Կոչ է արել երկու կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և ձեռնպահ մնալ տարածաշրջանում իրավիճակը վատթարացնող ցանկացած գործողությունից՝ ներկայիս իրավիճակի խաղաղ լուծում գտնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel's strikes on Iran: Kyrgyzstan calls on to exercise maximum restraint |url=https://24.kg/english/332652_Israels_strikes_on_Iran_Kyrgyzstan_calls_on_to_exercise_maximum_restraint/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=24.kg}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լիբանան}}, Նախագահ [[Ժոզեֆ Աուն|Ջոզեֆ Աունը]] հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ հարձակումները «ուղղված են ոչ միայն Իրանի ժողովրդին, այլև Մերձավոր Արևելքում և հարևան երկրներում կայունությունը պահպանելու բոլոր միջազգային ջանքերին» և «խաթարում են տարածաշրջանում պատերազմի սպառնալիքը կանխելու համար իրատեսական և արդար լուծումների հասնելու ուղղությամբ զգալի առաջընթաց գրանցած միջնորդական նախաձեռնությունները»։ Նա նաև կոչ է արել «արագ և արդյունավետ գործողություններ ձեռնարկել՝ կանխելու Իսրայելի կողմից իր նպատակների առաջխաղացումը, որոնք նա բնութագրել է որպես ավելի ու ավելի թափանցիկ և խիստ վտանգավոր, եթե թույլատրվի շարունակել»<ref>{{Cite news |title=President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation |url=https://nna-leb.gov.lb/en/politics/787314/president-aoun-condemns-israeli-strikes-on-iran-wa |agency=National News Agency}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}}, Արտաքին գործերի նախարար Քսավիե Բեթելը քննադատել է ավիահարվածների ժամանակացույցը՝ ասելով, որ դրանք տեղի են ունեցել այն ժամանակ, «երբ ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ են վարում վերջինիս միջուկային ծրագրի շուրջ», և ընդգծել, որ տարաձայնությունները պետք է լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Bettel fears ‘serious conflict’ between Israel and Iran |url=https://www.luxtimes.lu/luxembourg/bettel-fears-serious-conflict-between-israel-and-iran/71688656.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Luxembourg Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալայզիա}}, Մալայզիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են համաշխարհային խաղաղության և անվտանգության համար և միջազգային իրավունքի, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության, կոպիտ խախտում են, նաև նշել, որ պետք է ձեռնարկվեն բոլոր ջանքերը՝ իրավիճակի վատթարացումը կանխելու համար, քանի որ դա կարող է անկայունացնել տարածաշրջանը և հեռահար հետևանքներ ունենալ ամբողջ աշխարհի համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Malaysia Strongly Condemns Israel's Attacks on the Islamic Republic of Iran |url=https://www.kln.gov.my/web/guest/-/malaysia-strongly-condemns-israel-s-attacks-on-the-islamic-republic-of-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Malaysia)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Մալդիվներ}}, Մալդիվների նախագահ [[Մոհամեդ Մուիզզու]]ն դատապարտել է հարվածները և ընդգծել, որ նման ագրեսիան խախտում է միջազգային իրավունքը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=President Dr Muizzu condemns Israeli aggression against Iran |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/33952 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=The President's Office}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Մեքսիկա}}, Արտաքին գործերի քարտուղարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ նշելով, որ դրանք լուրջ սպառնալիք են ներկայացնում քաղաքացիական բնակչության և տարածաշրջանային կայունության համար, նաև ընդգծել Մեքսիկայի խաղաղասիրական ձգտումը և ընդգծել, որ նրա արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է սահմանադրական հիմքերի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=México condena ataques de Israel contra Irán y activa asistencia consular para connacionales en Medio Oriente |url=https://vanguardia.com.mx/noticias/internacional/mexico-condena-ataques-de-israel-contra-iran-y-activa-asistencia-consular-para-connacionales-en-medio-oriente-EC16273403 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Vanguardia MX |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նեպալ}}, Նեպալը լուրջ մտահոգություններ է հայտնել բախումների վերջին աճի վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը խորհուրդ է տվել և՛ Իրանին, և՛ Իսրայելին խուսափել հետագա սրացումից և փոխարենը դիվանագիտական ուղիներով երկխոսություն սկսել՝ խաղաղությունն ու տարածաշրջանային կայունությունը խթանելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nepal urges restraint amid escalating Iran-Israel conflict |url=https://kathmandupost.com/national/2025/06/13/nepal-urges-restraint-amid-escalating-iran-israel-conflict |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Kathmandu Post}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նիդեռլանդներ}}, Նիդեռլանդների կաբինետը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, վարչապետ Դիկ Շուֆը դրանք անվանել է «տագնապալի» և կոչ արեց բոլոր ներգրավվածներին «պահպանել հանգստություն և զերծ մնալ հետագա հարձակումներից և հաշվեհարդարներից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israeli strikes on Iranian sites are “alarming”: Dutch cabinet |url=https://www.dutchnews.nl/2025/06/israeli-strikes-on-iranian-sites-are-alarming-dutch-cabinet/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=DutchNews.nl}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նոր Զելանդիա}}, Վարչապետ [[Քրիստոֆեր Լուքսոն]]ը հայտարարել է, որ հարվածները «մեծ մտահոգություն են առաջացնում», մինչդեռ արտաքին գործերի նախարար Ուինսթոն Փիթերսը կոչ է արել թուլացնել լարվածությունը<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite news |title=Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran |url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/asia-pacific-reacts-to-israeli-strikes-on-iran/3596063 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |agency=Anadolu Ajansi}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիկարագուա}}, համանախագահ [[Ռոսարիո Մուրիլո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես դժբախտ պատահարներ։ Նա ընդգծել է, որ «դա վախկոտ հարձակում է» և որ «այն խախտում է համակեցության բոլոր օրենքներն ու նորմերը, ինչպես նաև միջազգային պայմանագրերը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Nicaragua condena la agresión israelí contra Irán y exige Paz para la humanidad |url=https://www.el19digital.com/articulos/ver/165214-nicaragua-condena-la-agresion-israeli-contra-iran-y-exige-paz-para-la-humanidad |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=El 19 |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Նիգերիա}}, Նիգերիան դատապարտել է հարձակումները՝ նշելով, որ դրանք լրջորեն սրել են Մերձավոր Արևելքի լարվածությունը և սպառնալիք են ներկայացնում միջազգային խաղաղությանն ու կայունությանը: Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Կիմիեբի Էբիենֆան փոխանցել է Նիգերիայի խորը մտահոգությունը և կոչ արեց բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն՝ տարածաշրջանային և միջազգային խաղաղության համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Nigeria Calls for Restraint as Iran-Israel Conflict Escalates |url=https://prnigeria.com/2025/06/14/nigeria-calls-restraint-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=PRNigeria News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Նորվեգիա}}, Արտաքին գործերի նախարար Էսպեն Բարթ Էյդեն քննադատել է հարձակումները՝ ասելով, որ դրանք խախտում են միջազգային իրավունքը, սրում տարածաշրջանային լարվածությունը և վտանգում համաշխարհային անվտանգությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement by Foreign Minister Espen Barth Eide on Israel's attacks on Iran |url=https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/statement-by-foreign-minister-espen-barth-eide-on-israels-attacks-on-iran/id3109035/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Regjeringen.no}}</ref>: * {{դրոշավորում|Օման}}, Օմանը մեղադրել է Իսրայելին հարձակումների և դրանց հետևանքների համար<ref>{{Cite news |last1=Ari |first1=Lior Ben |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Oman: 'Israel is responsible for this escalation and its consequences' |url=https://www.ynetnews.com/article/r50d6jocy |work=Ynetnews}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պակիստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է Իսրայելի հարձակումը և հաստատել Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |website=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Վարչապետ [[Շահբազ Շարիֆ|Շաահբազ Շարիֆը]] նույնպես հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումները և աջակցում է Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին, նա կոչ է արել ՄԱԿ-ին «անհապաղ քայլեր» ձեռնարկել՝ հետագա սրացումները կանխելու համար<ref>{{Cite web |last=Maryam |first=Khuram |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Deputy Prime Minister and Foreign Minister, Senator Mohammad Ishaq Dar, chaired a high-level meeting to review preparations for the upcoming 12th session of the Pakistan-UAE Joint Ministerial Commission (JMC) in Abu Dhabi, at MoFA |url=https://www.app.com.pk/photos-section/deputy-prime-minister-and-foreign-minister-senator-mohammad-ishaq-dar-chaired-a-high-level-meeting-to-review-preparations-for-the-upcoming-12th-session-of-the-pakistan-uae-joint-ministerial-commissi/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Associated Press of Pakistan}}</ref>: Փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Իշաք Դարը կկրկնի Շարիֆի հայտարարությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Pakistan condemns Israeli attacks on Iran, calls for international action |url=https://tribune.com.pk/story/2550664/pakistan-condemns-israeli-attacks-on-iran-calls-for-international-action |website=The Express Tribune |language=en}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պարագվայ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում կոչ է արել տարածաշրջանային խաղաղության և վերահաստատել իր ամուր աջակցությունը Իսրայելին և ինքնապաշտպանության իրավունքին<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Paraguay respalda a Israel tras ataque a Irán |url=https://www.abc.com.py/politica/2025/06/13/paraguay-respalda-a-israel-tras-ataque-a-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=ABC Color |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Պերու}}, Պերուի կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ, որոնք վտանգում են միջազգային խաղաղությունը և խախտում միջազգային իրավունքը: Այն կտրականապես կոչ է արել բոլոր կողմերին զերծ մնալ հետագա սրացումից, որը կարող է անսպասելի հետևանքներ ունենալ տարածաշրջանային կայունության և համաշխարհային անվտանգության վրա<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Gobierno del Perú se pronuncia sobre los bombardeos en Irán |url=https://www.gob.pe/institucion/rree/noticias/1187204-gobierno-del-peru-se-pronuncia-sobre-los-bombardeos-en-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Peru) |language=es}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ֆիլիպիններ}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի խոսնակ Մարիա Թերեզիտա Դազան կոչ է արել ներգրավված երկրներին թուլացնել լարվածությունը և ձգտել խաղաղության: Իրանում, Իրաքում և Իսրայելում Ֆիլիպինների դեսպանատները նոր նախազգուշացումներ են հրապարակել՝ կոչ անելով ֆիլիպինցիներին զգոն մնալ և չմտնել հասարակական վայրեր<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=PH urges Israel, Iran to 'deescalate, follow path of peace' |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1252138 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Philippine News Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Լեհաստան}}, Ներքին գործերի նախարար Տոմաշ Սիեմոնյակը հայտարարել է, որ Լեհաստանը հետևում է Իսրայելի ռազմական գործողություններին՝ համագործակցելով իր դաշնակիցների հետ՝ «առաջին հերթին Լեհաստանի անվտանգության շահերի և Մերձավոր Արևելքում բնակվող լեհ քաղաքացիների տեսանկյունից»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish intelligence monitoring Israel-Iran escalation, interior minister says |url=https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ Ազգային պաշտպանության նախարար Վլադիսլավ Կոսինյակ-Կամիշը չի կանխատեսել որևէ գործողություն Լիբանանում և Թուրքիայում լեհական զորքերի կողմից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Atak Izraela na Iran. Polscy ministrowie uspokajają i zapewniają o gotowości do działań |url=https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art42525161-atak-izraela-na-iran-polscy-ministrowie-uspokajaja-i-zapewniaja-o-gotowosci-do-dzialan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613224133/https://www.polskieradio.pl/395/7784/Artykul/3537145,polish-intelligence-monitoring-israeliran-escalation-interior-minister-says |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Rzeczpospolita |language=pl}}</ref>։ Վարչապետ [[Դոնալդ Տուսկ]]ը հղում է կատարել հարձակումներին՝ ներքին զենքի արտադրության մասշտաբի մեծացումը արդարացնելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Polish PM announces surge in domestic ammunition production |url=https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613223142/https://www.polskieradio.pl/395/7786/Artykul/3537347,polish-pm-announces-surge-in-domestic-ammunition-production |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Polskie Radio}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Պորտուգալիա}}, Նախագահի թեկնածու [[Լուիս Մարկես Մենդես]]ը կոչ է արել Եվրոպային վճռական գործողություններ ձեռնարկել նման հարձակումները կանխելու համար, որոնք նա որակել է որպես «լիովին անհիմն, խորապես ավելորդ և, ամենակարևորը, շատ վտանգավոր միջամտություն աշխարհի շատ զգայուն տարածքում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Presidential candidate calls for ‘strong response from Europe’ following Israel’s ‘profoundly unnecessary’ offensive against Iran |url=https://www.portugalresident.com/presidential-candidate-calls-for-strong-response-from-europe-following-israels-profoundly-unnecessary-offensive-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Portugal Resident}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Կատար}}, Կատարը խստորեն դատապարտել է Իսրայելի կողմից Իրանի վրա կատարված հարվածը՝ նշելով, որ դա Իրանի անվտանգության և ինքնիշխանության ակնհայտ խախտում է, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ակնհայտ խախտում։ Այն վերահաստատել է իր անսասան դիրքորոշումը բռնության բոլոր ձևերի դեմ և կոչ արեց չափավորության՝ կանխելու համար սրացումը, որը կընդլայնի հակամարտության շրջանակը և կվտանգի տարածաշրջանային խաղաղությունն ու կայունությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Qatar strongly condemns and denounces Israeli attack on Iran |url=https://thepeninsulaqatar.com/article/13/06/2025/qatar-condemns-in-strongest-terms-israeli-attack-on-iranian-territory |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Peninsula}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}, Նախագահի մամուլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ «Ռուսաստանը մտահոգված է լարվածության կտրուկ սրմամբ և դատապարտում է այն»<ref>{{Cite news |last=Rosenberg |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Russia condemns 'sharp escalation' |url=https://www.bbc.com/news/live/c93ydeqyq71t |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en-GB |issn=0307-1235 |agency=BBC News}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սաուդյան Արաբիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է «սարսափելի» հարձակումները՝ դրանք անվանելով միջազգային օրենքների և նորմերի խախտում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Saudi Arabia condemns attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771345 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Սերբիա}}, Նախագահ [[Ալեքսանդր Վուչիչ]]ը մտահոգություն է հայտնել, որ հարձակումները կարող են հանգեցնել տնտեսական և քաղաքական անկայունության և համաշխարհային անհանգստության: «Ես միայն ուզում եմ, որ սա հնարավորինս արագ ավարտվի»,- հավելել է նա<ref name="balkaninsight2"/>: * {{դրոշավորում|Սինգապուր}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում մեծ մտահոգություն է հայտնել տարածաշրջանում լարվածության սրման վերաբերյալ: Այն կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի միջև բախման բոլոր կողմերին ցուցաբերել չափավորություն և լիցքաթափել իրավիճակը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Singapore urges all parties in Iran-Israel conflict to exercise restraint |url=https://www.straitstimes.com/singapore/spore-urges-all-parties-in-iran-israel-conflict-to-exercise-restraint |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Straits Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Սլովենիա}}, Նախագահ [[Նատաշա Պիրց Մուսար]]ը մեղադրել է Իսրայելին իրավիճակի «սրման» համար: ՄԱԿ-ում փոխդեսպան Օնդինա Բլոկար Դրոբիչը ուրբաթ օրը Անվտանգության խորհրդի նիստում իր խորը մտահոգությունն է հայտնել Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածի և երկրի արձագանքի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Slovenia condemns Iran attack in UN Security Council |url=https://english.sta.si/3437452/slovenia-condemns-iran-attack-in-un-security-council |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Slovenian Press Agency}}</ref>: * {{դրոշավորում|Հարավային Աֆրիկա}}, Միջազգային հարաբերությունների և համագործակցության նախարարությունը հայտարարել է, որ Հարավային Աֆրիկան խորապես մտահոգված է հարձակումներով, որոնք լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում միջազգային իրավունքի, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի մեջ ամրագրված ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և քաղաքացիական պաշտպանության սկզբունքների համաձայն։ Բացի այդ, այն կոչ է արել անհապաղ սրել դիվանագիտական ջանքերը՝ Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը մեղմելու և կայունությունը խթանելու համար, և կոչ է անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն չափավորություն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://dirco.gov.za/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Department of International Relations and Cooperation}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Հարավային Կորեա}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը հայտարարել է, որ կառավարությունը խորը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ և դատապարտել է իրավիճակը սրող ցանկացած գործողություն: Այն կոչ է արել բոլոր ներգրավված կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն և նվազեցնել տարածաշրջանային լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=MOFA Spokesperson's Commentary on Recent Escalation of Tensions in Middle East |url=https://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=322871 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs, Republic of Korea}}</ref>: * {{դրոշավորում|Իսպանիա}}, Իսպանիայի կառավարությունը դատապարտել է հարձակումները և կոչ արել կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և անհապաղ դադարեցնել բռնությունը։ Այն վերահաստատել է Իսպանիայի նվիրվածությունը Մերձավոր Արևելքի կայունությանը և իր մտադրությունը՝ շարունակել համագործակցել իր դաշնակիցների հետ՝ տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն հաստատելու համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=El Gobierno de España condena la escalada militar en Oriente Medio tras los ataques de Israel contra Irán |url=https://www.exteriores.gob.es/es/Comunicacion/Comunicados/Paginas/2025_COMUNICADOS/El-Gobierno-de-Espana-condena-la-escalada-militar-en-Oriente-Medio-tras-los-ataques-de-Israel-contra-Iran.aspx |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs (Spain) |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շրի Լանկա}}, Շրի Լանկայի կառավարությունը կոչ է արել երկու երկրներին առաջնահերթություն տալ դիվանագիտությանը և հաղորդակցությանը՝ Իրանի և Իսրայելի միջև աճող լարվածությունը մեղմելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Sri Lanka calls for restraint amid rising tensions between Israel and Iran |url=https://www.dailymirror.lk/breaking-news/Sri-Lanka-calls-for-restraint-amid-rising-tensions-between-Israel-and-Iran/108-311487 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Daily Mirror (Sri Lanka)}}</ref>: * {{դրոշավորում|Շվեդիա}}, Արտաքին գործերի նախարար [[Մարիա Մալմեր Ստեներգարդ]]ը հայտարարել է․ «Սա շատ լուրջ իրավիճակ է արդեն իսկ լարված և անկայուն տարածաշրջանում, և մենք այժմ շատ ուշադիր հետևում ենք արագ զարգացմանը և շատերի նման, մենք հիմա կոչ ենք անում բոլոր կողմերին թուլացնել լարվածությունը»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Swedish Foreign Minister Urges Israel and Iran to De-escalate Tensions |url=https://swedenherald.com/article/sweden-urges-israel-and-iran-to-deescalate-tensions |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Sweden Herald}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Շվեյցարիա}}, Դաշնային խորհրդական Իգնացիո Կասիսը նշել է, որ Շվեյցարիան խորապես մտահոգված է հարձակումների կապակցությամբ և կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել ծայրահեղ զգուշություն և զերծ մնալ ցանկացած վարքագծից, որը կարող է սրել լարվածությունը<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Situation in the Middle East |url=https://www.eda.admin.ch/eda/en/fdfa/fdfa/aktuell/newsuebersicht/2023/10/naher-osten.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Federal Council (Switzerland)}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Տաջիկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է Իսրայելի կողմից Իրանի դեմ իրականացվող ռազմական գործողությունները և խորը մտահոգություն է հայտնել իրավիճակի սրման կապակցությամբ։ Այն ընդգծել է, որ տարածաշրջանում ցանկացած վեճի և խնդրի լուծման միակ օրինական միջոցը զրույցն ու բանակցություններն են<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan |url=https://mfa.tj/en/main/view/17172/statement-of-the-ministry-of-foreign-affairs-of-the-republic-of-tajikistan |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Tajikistan}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Թունիս}}, Թունիսը կտրականապես դատապարտել է հարձակումները և իր անվտանգության ու ինքնիշխանության դեմ ուղղված կոպիտ հարձակումը, որը խախտել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը և բոլոր միջազգային կանոններն ու չափանիշները, և սպառնացել խաղաղության, անվտանգության և կայունության հիմքերին ոչ միայն տարածաշրջանում, այլև ամբողջ աշխարհում<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Tunisia strongly condemns treacherous Zionist aggression against Iran (MFA) |url=https://www.tap.info.tn/en/Portal-Top-News-EN/18879902-tunisia-strongly |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Tunis Afrique Presse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Թուրքիա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը դատապարտել է հարձակումները «ամենախիստ ձևով»՝ ասելով, որ «Իսրայելը չի ցանկանում, որ խնդիրները լուծվեն դիվանագիտական ճանապարհով»<ref>{{Cite web |title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy &#124; Law-Order |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy |website=Devdiscourse}}</ref>: * {{դրոշավորում|Ուկրաինա}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել հարձակումների վերաբերյալ՝ զգուշացնելով, որ ռազմական գործողությունների շարունակությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ միջազգային անվտանգության և համաշխարհային ֆինանսական կայունության վրա, մասնավորապես՝ նավթի շուկաներում: Այն հիշեցրել է, որ Իրանի կառավարությունը զինում է Մոսկվային՝ ուկրաինացիներին սպանելու համար և աջակցում է Ռուսաստանին Ուկրաինայի դեմ պատերազմում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Statement of the MFA of Ukraine on the aggravation of the security situation in the Middle East |url=https://mfa.gov.ua/en/news/zayava-mzs-shchodo-zagostrennya-bezpekovoyi-situaciyi-na-blizkomu-shodi |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministry of Foreign Affairs of Ukraine}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Արաբական Էմիրություններ}}, Միացյալ Արաբական Էմիրությունները դատապարտել է հարվածները՝ հայտնելով մեծ մտահոգություն ներկայիս սրման և տարածաշրջանային անվտանգության ու կայունության վրա դրա հետևանքների վերաբերյալ: Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարության մեջ ընդգծել է ինքնատիրապետման և խոհեմության ամենաբարձր մակարդակի կիրառման կարևորությունը՝ ռիսկերը նվազեցնելու և հակամարտության վատթարացումը կանխելու համար<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UAE condemns Israel's attack on Iran, calls for necessary steps to achieve ceasefire |url=https://www.khaleejtimes.com/uae/uae-condemns-israel-attack-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Khaleej Times}}</ref>: * {{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}}, Վարչապետ [[Քեյր Սթարմեր]]ը կոչ է արեց «բոլոր կողմերին հետ քաշվել» և «վերադառնալ դիվանագիտությանը»<ref>{{Cite news |title=Politics latest: Starmer urges 'all parties to step back' after Israel strikes Iran nuclear sites |url=https://news.sky.com/story/politics-latest-spending-review-rachel-reeves-labour-keir-starmer-12593360 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |language=en |agency=Sky News}}</ref>։ Արտաքին գործերի նախարար Դեյվիդ Լամմին հարձակումները անվանել է «շատ վտանգավոր պահ»։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Մեծ Բրիտանիան որևէ ծրագիր չունի պաշտպանելու Իսրայելին Իրանի կողմից հակահարվածից<ref>{{Cite news |last1=Cleave |first1=Iona |last2=Sheridan |first2=Danielle |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Britain has no plans to defend Israel from Iran retaliation |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/13/britain-has-no-plans-to-defend-israel-from-iran-retaliation/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ Նույն օրը ավելի ուշ Սթարմերը հայտարարել է, որ Մեծ Բրիտանիան «երկար ժամանակ մտահոգություններ ունի» Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ, և որ ինքը «բացարձակապես ճանաչում է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը»։ Միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է «լռեցման» անհրաժեշտությունը<ref name="Telegraph20250613b2"/>։ Սթարմերը կրկնել է այդ ուղերձները Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=UK PM Starmer speaks to Netanyahu, stresses Israel's right to self-defense |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/uk-pm-starmer-speaks-to-netanyahu-stresses-israels-right-to-self-defence/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ ** Ընդդիմության պահպանողական առաջնորդ Քեմի Բադենոխը հրաժարվել է դատապարտել հարձակումները՝ ընդգծելով, որ «Իրանը Մեծ Բրիտանիայի թշնամին է» և փորձել է ահաբեկչական հարձակումներ իրականացնել «Մեծ Բրիտանիայի տարածքում»։ Նա հավելել է․ «Եթե Իսրայելը խանգարում է Իրանին միջուկային զենք ստանալ, ապա նա չպետք է դատապարտվի դրա համար»<ref name="JMcK">{{Cite news |last=McKiernan |first=Jennifer |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1ld0n8m4lro |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ ** «Reform UK» -ի առաջնորդ Նայջել Ֆարաժը աջակցել է Իսրայելի հարվածներին՝ դրանք անվանելով «տաս տարի առաջ կնքված համաձայնագրի լիակատար ձախողման» պատասխան։ Նա ասել է, որ իրանական ռեժիմը մոտ է միջուկային զենքի մշակմանը և նպատակ ունի «ջնջել Իսրայելը և նրա ժողովրդին քարտեզից»՝ հարցնելով․ «ո՞վ կարող է մեղադրել Իսրայելին սա կանխելու փորձերի համար»։ Նա հավելել է, որ իրանցի ժողովուրդը «արժանի է ավելի լավի, քան ներկայիս դաժան ռեժիմը», ինչը վկայում է իր աջակցությունը իրանական ընդդիմությանը<ref>{{Cite news |last=Gutteridge |first=Nick |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Farage: Iranian people deserve better than current brutal regime |url=https://www.telegraph.co.uk/politics/2025/06/14/farage-iranian-people-deserve-better-current-regime/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Միացյալ Նահանգներ}}, Նախագահ Դոնալդ Թրամփը գովաբանել է Իսրայելի հարվածները՝ դրանք անվանելով «գերազանց» և «շատ հաջող» և զգուշացրել, որ Իրանը պետք է «հիմա գործարք կնքի» իր միջուկային ծրագրի շուրջ, հակառակ դեպքում կբախվի «ավելի կործանարար և մահացու ռազմական գործողությունների»։ Նա ասել է, որ արդեն եղել է «մեծ մահ և ավերածություններ» և զգուշացրել, որ ապագա հարվածները կլինեն «ավելի դաժան»։ Թրամփը քննադատել է Իրանին համաձայնության հասնելու բազմաթիվ հնարավորություններից հրաժարվելու համար՝ ասելով, որ ասել է նրանց «պարզապես անել դա», բայց նրանք «պարզապես չեն կարողացել դա անել»։ Նա խոստացել է շարունակել Իսրայելին ռազմական աջակցությունը՝ նշելով․ «Իսրայելը շատ բան ունի դրանից, և դեռ շատ բան կա սպասելու, և նրանք գիտեն, թե ինչպես օգտագործել այն»<ref>{{Cite web |title=Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/trump-tells-iran-to-make-a-deal-or-face-even-more-brutal-attacks/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref>։ Նա ենթադրել է, որ հարձակումները համակարգվել են իր վարած բանակցությունների հետ․ «մենք Իրանին տվեցինք 60 օր գործարք կնքելու համար, իսկ այսօր 61 օր է, այնպես չէ՞»<ref>{{Cite news |last=Holland |first=Steve |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title='We knew everything,' Trump tells Reuters about Israel's strikes on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613235151/https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-tells-reuters-its-unclear-if-iran-still-has-nuclear-program-2025-06-13/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ ** Պետքարտուղար [[Մարկո Ռուբիո]]ն ասել է, որ Իսրայելը գործել է անկախ՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն ներգրավված չէ։ Նա ասաց, որ Իսրայելը տեղեկացրել է ԱՄՆ-ին, որ հարձակումը դիտարկում է որպես ինքնապաշտպանության ակտ։ Ռուբիոն զգուշացրել է․ «Իրանը չպետք է թիրախավորի ԱՄՆ շահերը կամ անձնակազմը», և նաև ասել է, որ վարչակազմը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ քայլերը և պահպանում է կապը տարածաշրջանային գործընկերների հետ<ref name="APNewsLive3"/><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US confirms it is uninvolved in Israeli strikes on Iran |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857576 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ ** Սենատոր Ջիմ Ռիշը զգուշացրել է Իրանին չհարձակվել ԱՄՆ-ի վրա՝ ասելով․ «Իրանը հիմարություն կանի, եթե հարձակվի Միացյալ Նահանգների վրա»<ref>{{Cite web |last=Rod |first=Marc |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Senior Republican senators, pro-Israel Dems express support for Israel's strike against Iran |url=https://jewishinsider.com/2025/06/senior-republican-senators-pro-israel-dems-express-support-for-israels-strike-against-iran/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Jewish Insider}}</ref>: Սենատոր Ջեք Ռիդն ասել է․ «Իսրայելի կողմից Իրանի վրա ավիահարվածներ հասցնելու մտահոգիչ որոշումը անխոհեմ սրացում է, որը կարող է տարածաշրջանային բռնություն հրահրել»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=US senator slams 'reckless escalation' by Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771076 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |agency=Al Jazeera English}}</ref>։ ** ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչ Մաքքոյ Փիթը խոստովանել է, որ ԱՄՆ-ն նախապես տեղյակ է եղել հարձակման մասին և ստացել է Իսրայելի «անհրաժեշտ․․․ ինքնապաշտպանության» հիմնավորումը, նշելով, որ «Յուրաքանչյուր ինքնիշխան ազգ իրավունք ունի պաշտպանվել, և Իսրայելը բացառություն չէ»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=US threatens Iran of 'dire consequences' if American troops targeted in region |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20250613221421/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/6/13/live-explosions-reported-in-iran-amid-israel-tensions?update=3773240 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ ** Հարձակումից հետո ԱՄՆ ուժերը մոտեցել են Մերձավոր Արևելքին<ref>{{Cite web |last=Pequeño IV |first=Antonio |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran—U.S. Moves Military Resources In Middle East (Live Updates) |url=https://www.forbes.com/sites/antoniopequenoiv/2025/06/13/israel-strikes-iran-us-moves-military-resources-in-middle-east-live-updates/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=Forbes |language=en}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուրուգվայ}}, Արտաքին հարաբերությունների նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ռազմական սրման վերաբերյալ, որը սպառնում է սրել արդեն իսկ նուրբ տարածաշրջանային իրավիճակը<ref>{{Cite web |title=Ante la escalada militar entre Israel e Irán |url=https://www.gub.uy/ministerio-relaciones-exteriores/comunicacion/comunicados/ante-escalada-militar-entre-israel-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |website=Ministerio de Relaciones Exteriores |language=es}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}, Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում «լուրջ մտահոգություն» է հայտնել հարվածների վերաբերյալ։ Այն կոչ է արել բոլոր կողմերին ցուցաբերել առավելագույն զգուշություն, անհապաղ դադարեցնել բոլոր ռազմական գործողությունները և դիմել կարգավորման դիվանագիտական և քաղաքական միջոցների<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Uzbekistan urges Israel and Iran to immediately cease hostilities |url=https://www.gazeta.uz/en/2025/06/13/mfa-iran-israel/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=gazeta.uz}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վատիկան}}, Հռոմի պապ [[Լևոն XIV|Լևոն XIV-]]ը կոչ է արել երկրներին մասնակցել քննարկումներին և կոչ է արել Իրանի և Իսրայելի իշխանություններին գործել «ողջամտորեն»։ Նա «մեծ մտահոգություն» է արտահայտել իրավիճակի մոնիթորինգի վերաբերյալ<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Pope Leo appeals for 'reason' amid Israel-Iran airstrikes, calls for dialogue |url=https://www.reuters.com/world/europe/pope-leo-appeals-reason-amid-israel-iran-airstrikes-calls-dialogue-2025-06-14/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Reuters}}</ref>։ * {{դրոշավորում|Վենեսուելա}}, Վենեսուելայի կառավարությունը խստորեն դատապարտել է հարվածները՝ անվանելով դրանք միջազգային իրավունքի խախտում և հայտնելով իր աջակցությունը իր մերձավորարևելյան դաշնակցին: Նախագահ [[Նիկոլաս Մադուրո]]ն դատապարտել է հարձակումները՝ դրանք որակելով որպես «հանցավոր հարձակում», որը «խախտում է միջազգային իրավունքը և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը», նա նաև ասել է․ «Ո՛չ պատերազմին, ո՛չ ֆաշիզմին , ո՛չ նեոնացիստական սիոնիզմին» և մեղադրել Ֆրանսիային, Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային և ԱՄՆ-ին «21-րդ դարի Հիտլերին» աջակցելու մեջ՝ ընդդեմ «ազնիվ և խաղաղ Իրանի ժողովրդի»<ref>{{Cite web |author=Ricardo Vaz |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Venezuela Condemns Israeli 'Criminal Aggression' and Backs Iran Following Airstrikes |url=https://venezuelanalysis.com/news/venezuela-condemns-israeli-criminal-aggression-and-backs-iran-following-airstrikes/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Venezuela Analysis}}</ref>: * {{դրոշավորում|Վիետնամ}}, Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Ֆամ Թհու Հանգը հայտարարել է, որ Վիետնամը խորապես մտահոգված է հարձակումներով և խստորեն դատապարտում է լարվածության սրման վտանգավոր գործողությունները, ուժի կիրառումը և միջազգային իրավունքի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և ազգային ինքնիշխանության խախտումները: Նա նշել է տարածաշրջանային և համաշխարհային անվտանգության, ապահովության, խաղաղության և կայունության խթանման նպատակով խաղաղ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Vietnam calls for restraint amid escalating tensions in the Middle East |url=https://english.vov.vn/en/politics/diplomacy/vietnam-calls-for-restraint-amid-escalating-tensions-in-the-middle-east-post1207052.vov |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=Voice of Vietnam}}</ref>: === Այլ կազմակերպություններ === * [[Համաս]]ը դատապարտել է հարձակումը՝ որպես «դաժան ագրեսիա, որը կազմում է միջազգային նորմերի և կոնվենցիաների կոպիտ խախտում», հավելելով, որ այն «արտացոլում է ծայրահեղական Նեթանյահուի կառավարության համառությունը տարածաշրջանը բաց բախումների մեջ ներքաշելու հարցում»։ Նրանք նաև կոչ են արել «միասնական դիրքորոշում ցուցաբերել՝ Իսրայելին զսպելու» և «վերջ դնելու նրա հանցագործություններին»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Hamas slams Israeli attacks on Iran |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771436 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ * [[Հեզբոլլահ]]ը դատապարտել է հարձակումները, բայց հայտարարել է, որ չի հարձակվի Իսրայելի վրա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Reuters: Hezbollah will not initiate attack on Israel in response to strikes on Iran |url=https://www.ynetnews.com/article/9hdpmmkr7 |work=Ynetnews |agency=Reuters}}</ref>։ * [[Հուսիներ]]ը դատապարտել են հարձակումները և հայտարարել, որ «աջակցում են Իրանի ինքնապաշտպանության իրավունքին»<ref>{{Cite news |last=Christou |first=William |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Middle East countries call for urgent de-escalation after Israel's strikes on Iran |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/middle-east-nations-call-for-urgent-de-escalation-after-israel-strikes-on-iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։ * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}-ում գործող «Արաբական աշխարհի դեմոկրատիա հիմա» կազմակերպությունը հարձակումը անվանել է «անօրինական» և «անհիմն» և կոչ է արել ԱՄՆ-ին «անջատել» իր շահերը Իսրայելից<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Rights group calls on US to 'decouple' interests with Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771361 |work=Al Jazeera English}}</ref>։ {{cob}} === Իրանական սփյուռք === Արտաքսված ընդդիմադիր գործիչներ Իրանի թագաժառանգ [[Ռեզա Փահլավի]]ն, հոլանդա-իրանական իրավաբան Աֆշին Էլիանը և հոլանդացի քաղաքական գործիչ Ուլիս Էլիանն իրենց աջակցությունն են հայտնել Իրանի ռեժիմի տապալմանը Իսրայելի հետ մարտական գործողությունների ֆոնին<ref name="JNS202506132">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref>: == Վերլուծություն == ''The Jerusalem Post''-ը ենթադրել է, որ Իրանի հնարավոր հակահարվածը կարող է ներառել միջնորդական հարձակումներ, բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր, ծովային և «ասիմետրիկ» սպառնալիքներ, երկրից դուրս գտնվող թիրախների վրա հարձակումներ, սովորական զինված ուժեր կամ դիվանագիտական հարձակումներ<ref>{{Cite news |title=How Iran may retaliate after Israeli strikes |url=https://www.jpost.com/israel-news/article-857583 |work=The Jerusalem Post}}</ref>: Ըստ ''Foreign Policy''-ի՝ Ամերիկայի դաշնակից երկրների մեծ մասը չի կարողացել ճանաչել իրանական ռեժիմի կողմից ներկայացվող վտանգը, որը ձգտում է «օգտագործել ամերիկյան միամտությունն ու զգուշությունը Թեհրանի օգտին»։ Ըստ թերթի՝ Իսրայելը որոշել է լուծել իրանական սպառնալիքը, որը իսրայելցիները համարում են «գոյություն չունեցող», հարվածել «օձի գլխին» և վերջ դնել իրանական սպառնալիքին<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref>: [[Թեհրանի համալսարան]]ի հետազոտող Մոհամմադ Էսլամին ենթադրել է, որ պատասխան հարձակմանը աջակցել են Իրանի ներքին քաղաքական կուսակցությունների մեծ մասը, ինչը գրեթե միաձայնություն է, որը չի եղել [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ից ի վեր<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Widespread support in Iran for retaliation against Israel |url=https://aje.io/auoxkc?update=3771458 |website=Al Jazeera}}</ref>: [[Ատլանտյան խորհուրդ|Ատլանտյան խորհրդի]] դիվանագետ Դանիել Բ. Շապիրոյի խոսքով՝ Իսրայելի հարձակումները բացահայտել են Իրանի թուլությունը հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելի վրա Համասի հարձակումներից հետո՝ պնդելով, որ Իսրայելը հասել է Իրանի լիակատար ներթափանցմանը և ցուցադրել է երկրի մեծ մասում թիրախներին հարվածելու կարողություններ։ «Իրանը երբեք ավելի թույլ չի թվացել, և նրա իմաստալից արձագանքելու կարողությունը կփորձարկվի»,- եզրափակել է նա<ref>{{Cite web |title=Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next? |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react-israel-just-attacked-irans-military-and-nuclear-sites-whats-next/ |website=New Atlanticist |publisher=Atlantic Council}}</ref>։ ''[[The Daily Telegraph]]''-ի համար մեկնաբանելիս Համիշ դե Բրետոն-Գորդոնը Իսրայելի հարձակումը բնութագրել է որպես «կանխարգելիչ, ճշգրիտ և համակցված հարված», որը «ամբողջովին ջախջախել է» Իրանին և կարող է խաթարել նրա միջուկային հավակնությունները: Նա բարձր է գնահատել գործողության մասշտաբը և բարդությունը՝ այն անվանելով «հարձակում որոշում կայացնող բարձրաստիճան ռազմական և քաղաքական գործիչների վրա» այնպիսի ինտենսիվությամբ, որի նմանը «չի եղել ապրողների հիշողության մեջ»<ref>{{Cite news |last=de Bretton‑Gordon |first=Hamish |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2025/06/13/once-again-israel-displays-its-military-brilliance/?recomm_id=3ae3b046-c7b1-4215-8be7-38f2be77929b |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The Telegraph}}</ref>: == Տես նաև == * [[Իսրայելա-իրանյան հարաբերություններ]] * [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|2024 թվականի Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2020-ականներ Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 Իսրայելում]] [[Կատեգորիա:2025 Իրանում]] [[Կատեգորիա:2025 միջազգային հարաբերություններում]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ռազմական գործողություններ]] [[Կատեգորիա:Գործող հակամարտություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] 7aaqwdhc57ex92nxfko6p27ldudfhrh 1 1300253 10357192 10352891 2025-06-18T08:19:51Z Beko 1511 Beko տեղափոխեց էջը «[[Քննարկում:Առյուծի վերելք (գործողություն)]]»-ից «[[Քննարկում:Իրան-իսրայելյան պատերազմ]]»: կոնֆլիկտը վերաճել է պատերազմի 10352891 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|en|June 2025 Israeli strikes on Iran|1295350589|10352890|2025 թվականի հունիսի 13}} p7g2eod8zg5rer382dy88veso7s5yi5 0 1300271 10356678 10356526 2025-06-17T15:27:31Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356678 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Deferoxamine-3D-vdW.png|մինի|Դեֆերօքսամինի [[քիմիական բանաձև]] և տարածությունը լրացնելու մոդել]] '''Դեֆերօքսամին''' ('''ԴՖՕԱ'''), հայտնի է նաև որպես ''դեսֆերիօքսամին,'' վաճառվում է «Դեսֆերալ» [[Ապրանքանիշ|ապրանքանիշի]] անվան ներքո։ [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|Դեղամիջոց]] է, որը առաջացնում է [[Քիմիական կապ|կոմպլեքսներ]] հիմնականում [[Երկաթի (III) օքսիդ|եռարժեք երկաթի]] և [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] [[Իոն|իոնների]] հետ<ref name=AHFS2016/>։ Այն հատկապես կիրառվում է՝ [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] բարձր մակարդակի, [[Արյան փոխներարկում|արյան փոխներարկումներ]]ի կամ [[Ժառանգական հիվանդություններ|ժառանգական հիվանդությունների]] հետևանքով առաջացած [[Հեմոքրոմատոզ|հեմոքրոմատոզի]], ինչպես նաև [[Դիալիզ|դիալիզով]] հիվանդների մոտ [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] թունավորման դեպքում<ref name=AHFS2016/><ref name=WHO2008>{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=WHO Model Formulary 2008 |url=https://archive.org/details/whomodelformular00unse |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2009 |isbn=9789241547659 |veditors=Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR |pages=[https://archive.org/details/whomodelformular00unse/page/n72 61]–62 |hdl=10665/44053 |hdl-access=free}}</ref>։ Այն տրվում է [[Ներերակային բուժում|ներերակային]], [[Ներարկում|միջմկանային]] կամ [[Ենթամաշկային իմպլանտ|ենթամաշկային]] [[Ներարկիչ|ներարկման]] միջոցով<ref name=AHFS2016/>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ ներարկման տեղում [[ցավ]] կամ [[այրոց]], [[փորլուծություն]], [[փսխում]], [[ջերմություն]], [[Լսողության կորուստ|լսողության]] և [[Տեսողության խանգարում|տեսողության]] ժամանակավոր [[Տեսողության խանգարում|վատթարացում]]<ref name=AHFS2016/>։ Կարող է առաջանալ ծանր [[Ալերգիա|ալերգիկ ռեակցիաներ]], այդ թվում՝ [[անաֆիլաքսիա]] և [[Արյան ճնշում|արյան ցածր ճնշում]]<ref name=AHFS2016/>։ [[Հղիություն (մարդ)|Հղիության]] կամ [[Կրծքով կերակրելու սենյակ|կրծքով կերակրման]] ընթացքում խորհուրդ է տրվում զերծ մնալ դեֆերօքսամինի կիրառումից<ref name="drugs.com">{{Cite web |title=Deferoxamine (Desferal) Use During Pregnancy |url=https://www.drugs.com/pregnancy/deferoxamine.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221002833/https://www.drugs.com/pregnancy/deferoxamine.html |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 13 |website=www.drugs.com}}</ref>։ Դեֆերօքսամինի [[Քիմիական բանաձև|քիմիական բանաձևն]] է՝ C25H48N6O8<ref name="Elsevier Health Sciences">{{Cite book |title=Hematology: Diagnosis and Treatment |vauthors=Giardina PJ, Rivella S |date=2012 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=978-1-4557-4041-3 |veditors=Hoffman R, Benz Jr EJ, Silberstein LE, Heslop H, Weitz J, Anastasi J |edition=6th |page=515 |language=en |chapter=Thalassemia Syndromes |chapter-url=https://books.google.com/books?id=M5fD7gZSDYMC&pg=PA515 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220111527/https://books.google.ca/books?id=M5fD7gZSDYMC&pg=PA515 |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Keberle H |date=1964 թ․ հոկտեմբեր |title=The Biochemistry of Desferrioxamine and its Relation to Iron Metabolism |journal=Annals of the New York Academy of Sciences |volume=119 |issue=2 |pages=758–768 |doi=10.1111/j.1749-6632.1965.tb54077.x |pmid=14219455 |s2cid=37277528}}</ref> Դեֆերօքսամինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում]]՝ [[1968|1968 թվականին]]<ref name=AHFS2016>{{Cite web |title=Deferoxamine Mesylate |url=https://www.drugs.com/monograph/deferoxamine-mesylate.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221002616/https://www.drugs.com/monograph/deferoxamine-mesylate.html |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 8 |publisher=The American Society of Health-System Pharmacists}}</ref>։ Այն ընդգրկված է «[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]» կարևորագույն դեղերի ցանկում<ref name="WHO21st">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2019 |location=Geneva |hdl=10665/325771 |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == Դեֆերօքսամինը օգտագործվում է [[Հեմոդիալիզ|հեմոդիալիզի]] փուլում գտնվող հիվանդների, ինչպես նաև [[Թունավորում|սուր երկաթային թունավորման]] բուժման համար՝ հատկապես փոքր [[Երեխաներ (նկար, Տկաչովներ)|երեխաների]] մոտ<ref>{{Cite journal |vauthors=Merlot AM, Kalinowski DS, Richardson DR |date=2013 թ․ մարտ |title=Novel chelators for cancer treatment: where are we now? |journal=Antioxidants & Redox Signaling |volume=18 |issue=8 |pages=973–1006 |doi=10.1089/ars.2012.4540 |pmid=22424293}}</ref>։ Այս դեղամիջոցը նաև հաճախ կիրառվում է [[Հեմոքրոմատոզ|հեմոքրոմատոզի]]՝ երկաթի կուտակման խանգարման բուժման համար, որը կարող է լինել [[Ժառանգական հիվանդություններ|ժառանգական]], կամ [[Ձեռքբերովի իմունիտետ|ձեռքբերովի]]: Ձեռքբերովի հեմոքրոմատոզը տարածված է [[Սակավարյունություն|քրոնիկ անեմիայիով]] տառապող (օրինակ՝ [[թալասեմիա]] և [[միելոդիսպլաստիկ համախտանիշ]]) հիվանդների մոտ, ովքեր մշտապես կարիք ունեն [[Արյան փոխներարկում|արյան փոխներարկման]], ինչը ժամանակի ընթացքում կարող է զգալիորեն մեծացնել օրգանիզմում երկաթի քանակը։ Դեֆերօքսամինը հատուկ դեղամիջոց է, որը կապում է արյան մեջ ազատ երկաթը կամ ալյումինը՝ մեծացնելով դրա արտազատումը մեզի հետ, նվազեցնում է մահացությունը [[մանգաղաբջջային սակավարյունություն]] կամ [[Թալասեմիա|β-թալասեմիայով]] հիվանդների մոտ, որոնց պարբերաբար կատարվում է արյան փոխներարկում<ref>{{Cite journal |vauthors=Ballas SK, Zeidan AM, Duong VH, DeVeaux M, Heeney MM |date=2018 թ․ հուլիս |title=The effect of iron chelation therapy on overall survival in sickle cell disease and β-thalassemia: A systematic review |journal=American Journal of Hematology |volume=93 |issue=7 |pages=943–952 |doi=10.1002/ajh.25103 |pmid=29635754 |doi-access=free}}</ref>։ [[Հիվանդությունների միջազգային դասակարգում|Քրոնիկ հիվանդությունների]] դեպքում այն սովորաբար կիրառվում է ենթամաշկային ներարկման միջոցով՝ [[Ժամ|8-12 ժամվա]] ընթացքում: Սուր թունավորումից հետո, դեֆերօքսամինի կիրառումը կարող է [[մեզի]] [[Գույն|գույնը]] դարձնել [[վարդագույն]] կամ [[կարմիր]], որը կոչվում է «վարդագույն գինու մեզ»: Երկաթի թունավորումից բացի, դեֆերօքսամինը կարող է օգտագործվել ալյումինի թունավորման (օրգանիզմում ալյումինի ավելցուկ) բուժման համար, որոշակի հիվանդների մոտ: [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, այս դեղամիջոցը «[[Սննդի և դեղերի վարչություն]]»-ի կողմից հաստատված չէ օգտագործման համար: Դեֆերօքսամինը նաև օգտագործվում է [[Դոքսոռուբիցին|դոքսոռուբիցինի]]՝ [[Սրտի փականային հիվանդություն|կարդիոտոքսիկ]] կողմնակի ազդեցությունները նվազագույնի հասցնելու համար<ref name="acerulo1">{{Cite journal |vauthors=Miyajima H, Takahashi Y, Kamata T, Shimizu H, Sakai N, Gitlin JD |date=1997 թ․ մարտ |title=Use of desferrioxamine in the treatment of aceruloplasminemia |journal=Annals of Neurology |volume=41 |issue=3 |pages=404–407 |doi=10.1002/ana.410410318 |pmid=9066364 |s2cid=22425032}}</ref>։ Դեֆերօքսամինը կարող է արդյունավետ լինել [[Ներուղեղային արյունազեղում|գլխուղեղային արյունազեղում]] ունեցող անձանց մոտ [[Նյարդաբանություն|նյարդաբանական]] արդյունքները բարելավելու համար, չնայած այս դեղամիջոցի [[Արդյունավետություն|արդյունավետությունն]] ու [[Անվտանգություն, կայունություն ու դիմադրողականություն|անվտանգությունը]] հաստատող ապացույցներ դեռևս չկան<ref>{{Cite journal |vauthors=Zeng L, Tan L, Li H, Zhang Q, Li Y, Guo J |date=2018 |title=Deferoxamine therapy for intracerebral hemorrhage: A systematic review |journal=PLOS ONE |volume=13 |issue=3 |pages=e0193615 |bibcode=2018PLoSO..1393615Z |doi=10.1371/journal.pone.0193615 |pmc=5863956 |pmid=29566000 |doi-access=free}}</ref>։ Նոր հրապարակված ամսագրերում նկարագրվում է դեֆերօքսամինի կիրառումը [[COVID-19]]-ով ախտորոշված ​​հիվանդների մոտ՝ արյան մեջ [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] բարձր մակարդակի պատճառով<ref name="pmid32607779">{{Cite journal |vauthors=Abobaker A |date=2020 թ․ նոյեմբեր |title=Can iron chelation as an adjunct treatment of COVID-19 improve the clinical outcome? |journal=European Journal of Clinical Pharmacology |volume=76 |issue=11 |pages=1619–1620 |doi=10.1007/s00228-020-02942-9 |pmc=7325475 |pmid=32607779}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Alkattan A, Alabdulkareem K, Kamel A, Abdelseed H, Almutairi Y, Alsalameen E |date=2021 թ․ հունվար |title=Correlation between Micronutrient plasma concentration and disease severity in COVID-19 patients. |journal=Alexandria Journal of Medicine |volume=57 |issue=1 |pages=21–27 |doi=10.1080/20905068.2020.1870788 |pmc=8108185}}</ref>։ == Կողմնակի ազդեցություններ == * Հստակ չէ, թե արդյոք հղիության ընթացքում դեղամիջոցի օգտագործումը անվտանգ է [[Երեխայի խնամակալություն|երեխայի]] համար<ref name="drugs.com" />։ * Դեֆերօքսամինի երկարատև օգտագործումը, կարող է մեծացնել [[Լսողության կորուստ|լսողության կորստի]] [[Ռիսկ|ռիսկը]]՝ [[Թալասեմիա|''β'' թալասեմիայով]] հիվանդների մոտ<ref>{{Cite journal |vauthors=Badfar G, Mansouri A, Shohani M, Karimi H, Khalighi Z, Rahmati S, Delpisheh A, Veisani Y, Soleymani A, Azami M |date=2017 |title=Hearing loss in Iranian thalassemia major patients treated with deferoxamine: A systematic review and meta-analysis |journal=Caspian Journal of Internal Medicine |volume=8 |issue=4 |pages=239–249 |doi=10.22088/cjim.8.4.239 |pmc=5686301 |pmid=29201313}}</ref>։ * Դեֆերօքսամինի երկարատև կիրառումը կարող է առաջացնել՝ [[պտղի ներարգանդային աճի դանդաղում]], տեսողության վատթարացում, ներարկամ տեղում ցավ և այրոցի զգացում, ալերգիա<ref name="Taher">{{Cite journal |vauthors=Taher AT, Musallam KM, Cappellini MD |date=2021 թ․ փետրվար |title=β-Thalassemias |journal=The New England Journal of Medicine |volume=384 |issue=8 |pages=727–743 |doi=10.1056/NEJMra2021838 |pmid=33626255 |s2cid=232049825}}</ref>։ == Ազդեցության մեխանիզմ == Առաջացնում է կոմպլեքսներ հիմնականում [[Երկաթի (III) օքսիդ|եռարժեք երկաթի]] և [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] իոնների հետ, ավելի փոքր դեղաչափերի դեպքում կապվում է երկարժեք իոնների հետ։ Առաջացնում է կայուն կոմպլեքս երկաթի հետ՝ կանխելով դրա հետագա ռեակցիաների մեջ մտնելը, կապվում է [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] և [[Հեմոսիդերին|հեմոսիդերինի]] (բայց ոչ տրանսֆերին) և [[Ալյումինի օքսիդ|Al3+]]-ի հետ։ Նման կոմպլեքսների առաջացման հատկությունների շնորհիվ այն կարող է կապվել [[Արյան շրջանառության համակարգ|արյան]] մեջ ազատ [[Երկաթ|Fe]]-ի, որը նաև ֆերիտինի և տրանսֆերինի մաս է կազմում՝ առաջացնելով ֆերիօքսամին։ Al3+-ը, որը գտնվում է [[Հյուսվածք|հյուսվածքներում]]՝ առաջացնելով ալյումինօքսամին<ref>{{Cite journal |vauthors=Yawalkar SJ |date=1993 |title=Milestones in the research and development of desferrioxamine |journal=Nephrology, Dialysis, Transplantation |volume=8 |issue=Suppl 1 |pages=40–42 |doi=10.1093/ndt/8.supp1.40 |pmid=8389019}}</ref><ref name="Elsevier Health Sciences"/>։ Արդյունքում ձևավորված ֆերիօքսամինը և ալյումինօքսամինը լիովին դուրս են արտազատվում են [[Մեզ|մեզի]] հետ, ինչը հանգեցնում է հյուսվածքներում երկաթի և ալյումինի [[Ախտաբանություն|պաթոլոգիական]] ավելցուկի նվազմանը։ Որոշակի քանակություն արտազատվում է [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքս-աղիքային տրակտում]]՝ [[Լեղի|լեղու]] հետ և դուրս գալիս կղազատման ժամանակ։ Այն չի հեռացնում երկաթը [[Միոգլոբին|միոգլոբինից]], [[Հեմոգլոբին|հեմոգլոբինից]] կամ այլ Fe պարունակող [[Ֆերմենտների միջազգային դասակարգում|ֆերմենտներից]] ([[Պերօքսիդային թթուներ|պերօքսիդազներ]], [[ցիտոքրոմներ]], [[Կատալազ|կատալազներ]])<ref>{{Cite journal |vauthors=Lee HJ, Lee J, Lee SK, Lee SK, Kim EC |date=2007 թ․ սեպտեմբեր |title=Differential regulation of iron chelator-induced IL-8 synthesis via MAP kinase and NF-kappaB in immortalized and malignant oral keratinocytes |journal=BMC Cancer |volume=7 |pages=176 |doi=10.1186/1471-2407-7-176 |pmc=2078595 |pmid=17850672 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Choi EY, Kim EC, Oh HM, Kim S, Lee HJ, Cho EY, Yoon KH, Kim EA, Han WC, Choi SC, Hwang JY, Park C, Oh BS, Kim Y, Kimm KC, Park KI, Chung HT, Jun CD |date=2004 թ․ հունիս |title=Iron chelator triggers inflammatory signals in human intestinal epithelial cells: involvement of p38 and extracellular signal-regulated kinase signaling pathways |journal=Journal of Immunology |volume=172 |issue=11 |pages=7069–7077 |doi=10.4049/jimmunol.172.11.7069 |pmid=15153529 |doi-access=free}}</ref>։ == Հետազոտություններ == Դեֆերօքսամինը կիրառվում է որպես [[Ողնուղեղի վնասվածքներ|ողնուղեղի վնասվածքի]] և [[Ներուղեղային արյունազեղումներ|ներուղեղային արյունազեղման]] բուժման [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Public summary of opinion on orphan designation: Deferoxamine mesylate for the treatment of traumatic spinal cord injury |url=http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/medicines/human/orphans/2009/11/human_orphan_000120.jsp&mid=WC0b01ac058001d12b |archive-url=https://web.archive.org/web/20130717223511/http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages%2Fmedicines%2Fhuman%2Forphans%2F2009%2F11%2Fhuman_orphan_000120.jsp&mid=WC0b01ac058001d12b |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 17 |work=Committee for Orphan Medicinal Products |publisher=European Medicines Agency}}</ref><ref name="pmid21102602">{{Cite journal |vauthors=Wu H, Wu T, Xu X, Wang J, Wang J |date=2011 թ․ մայիս |title=Iron toxicity in mice with collagenase-induced intracerebral hemorrhage |journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism |volume=31 |issue=5 |pages=1243–1250 |doi=10.1038/jcbfm.2010.209 |pmc=3099628 |pmid=21102602}}</ref><ref name="pmid32423330">{{Cite journal |vauthors=Ren H, Han R, Chen X, Liu X, Wan J, Wang L, Yang X, Wang J |date=2020 թ․ սեպտեմբեր |title=Potential therapeutic targets for intracerebral hemorrhage-associated inflammation: An update |journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism |volume=40 |issue=9 |pages=1752–1768 |doi=10.1177/0271678X20923551 |pmc=7446569 |pmid=32423330}}</ref>։ Այն նաև կիրառվում է [[Մեզենքիմ|մեզենքիմալ]] [[Ցողունային բջիջներ|ցողունային բջիջներում]]՝ [[Թթվածնաքաղց|հիպօքսիա]] առաջացնելու միջոց<ref>{{Cite journal |vauthors=Ren H, Cao Y, Zhao Q, Li J, Zhou C, Liao L, Jia M, Zhao Q, Cai H, Han ZC, Yang R, Chen G, Zhao RC |date=2006 թ․ օգոստոս |title=Proliferation and differentiation of bone marrow stromal cells under hypoxic conditions |journal=Biochemical and Biophysical Research Communications |volume=347 |issue=1 |pages=12–21 |doi=10.1016/j.bbrc.2006.05.169 |pmid=16814746}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Woo KJ, Lee TJ, Park JW, Kwon TK |date=2006 թ․ ապրիլ |title=Desferrioxamine, an iron chelator, enhances HIF-1alpha accumulation via cyclooxygenase-2 signaling pathway |journal=Biochemical and Biophysical Research Communications |volume=343 |issue=1 |pages=8–14 |doi=10.1016/j.bbrc.2006.02.116 |pmid=16527254}}</ref>։ Ճշգրիտ [[Դեղաչափ|դեղաչափը]] և [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|դեղամիջոցի ընդունման եղանակը]] որոշվում է անհատապես, նաև [[Թերապիա (բուժում)|թերապիայի]] ընթացքում կարիք է լինում դեղաչափի վերանայում: Հիվանդների մեծ մասի համար օրական դեղաչափը կազմում է 20-40 [[Միավորների փոխակերպումներ|մգ]]/[[Կիլոգրամ|կգ]] [[Մարմնի զանգվածի ինդեքս|մարմնի զանգվածի]]: Ավելի բարձր դեղաչափերը պետք է կիրառվեն միայն այն դեպքում, երբ սպասվող դրական արդյունքը գերազանցում է անցանկալի կողմնակի ազդեցությունների հետ կապված պոտենցիալ ռիսկը<ref>{{Cite journal |vauthors=Touma JG, Kelly C, Coblyn M, Jovanovic GN, Schilke K |date=2023 |title=Reversible Covalent Binding of Desferrioxamine B (DFOB) to Polystyrene Microspheres for the Chelation of Aqueous Iron Citrate |journal=Industrial & Engineering Chemistry Research |volume=62 |issue=37 |pages=15109–15119 |doi=10.1021/acs.iecr.3c00812}}</ref>։ == Տես նաև == *[[Դակտինոմիցին]] *[[Դեղագիտություն]] == Ծանոթագրություններ == {{reflist|32em}} [[Կատեգորիա:Ամիններ]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական ռեակցիաներ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] evd5m1a2nsxeiojskh8ym90m7aonavt 10356918 10356678 2025-06-18T00:03:11Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356918 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Deferoxamine-3D-vdW.png|մինի|Դեֆերօքսամինի [[քիմիական բանաձև]] և տարածությունը լրացնելու մոդել]] '''Դեֆերօքսամին''' ('''ԴՖՕԱ'''), հայտնի է նաև որպես ''դեսֆերիօքսամին,'' վաճառվում է «Դեսֆերալ» [[Ապրանքանիշ|ապրանքանիշի]] անվան ներքո։ [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|Դեղամիջոց]] է, որը առաջացնում է [[Քիմիական կապ|կոմպլեքսներ]] հիմնականում [[Երկաթի (III) օքսիդ|եռարժեք երկաթի]] և [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] [[Իոն|իոնների]] հետ<ref name=AHFS2016/>։ Այն հատկապես կիրառվում է՝ [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] բարձր մակարդակի, [[Արյան փոխներարկում|արյան փոխներարկումներ]]ի կամ [[Ժառանգական հիվանդություններ|ժառանգական հիվանդությունների]] հետևանքով առաջացած [[Հեմոքրոմատոզ|հեմոքրոմատոզի]], ինչպես նաև [[Դիալիզ|դիալիզով]] հիվանդների մոտ [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] թունավորման դեպքում<ref name=AHFS2016/><ref name=WHO2008>{{Cite book |author-link=World Health Organization |url=https://archive.org/details/whomodelformular00unse |title=WHO Model Formulary 2008 |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2009 |isbn=9789241547659 |veditors=Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR |pages=[https://archive.org/details/whomodelformular00unse/page/n72 61]–62 |hdl=10665/44053 |hdl-access=free}}</ref>։ Այն տրվում է [[Ներերակային բուժում|ներերակային]], [[Ներարկում|միջմկանային]] կամ [[Ենթամաշկային իմպլանտ|ենթամաշկային]] [[Ներարկիչ|ներարկման]] միջոցով<ref name=AHFS2016/>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ ներարկման տեղում [[ցավ]] կամ [[այրոց]], [[փորլուծություն]], [[փսխում]], [[ջերմություն]], [[Լսողության կորուստ|լսողության]] և [[Տեսողության խանգարում|տեսողության]] ժամանակավոր [[Տեսողության խանգարում|վատթարացում]]<ref name=AHFS2016/>։ Կարող է առաջանալ ծանր [[Ալերգիա|ալերգիկ ռեակցիաներ]], այդ թվում՝ [[անաֆիլաքսիա]] և [[Արյան ճնշում|արյան ցածր ճնշում]]<ref name=AHFS2016/>։ [[Հղիություն (մարդ)|Հղիության]] կամ [[Կրծքով կերակրելու սենյակ|կրծքով կերակրման]] ընթացքում խորհուրդ է տրվում զերծ մնալ դեֆերօքսամինի կիրառումից<ref name="drugs.com">{{Cite web |title=Deferoxamine (Desferal) Use During Pregnancy |url=https://www.drugs.com/pregnancy/deferoxamine.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221002833/https://www.drugs.com/pregnancy/deferoxamine.html |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 13 |website=www.drugs.com}}</ref>։ Դեֆերօքսամինի [[Քիմիական բանաձև|քիմիական բանաձևն]] է՝ C25H48N6O8<ref name="Elsevier Health Sciences">{{Cite book |title=Hematology: Diagnosis and Treatment |vauthors=Giardina PJ, Rivella S |date=2012 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=978-1-4557-4041-3 |veditors=Hoffman R, Benz Jr EJ, Silberstein LE, Heslop H, Weitz J, Anastasi J |edition=6th |page=515 |language=en |chapter=Thalassemia Syndromes |chapter-url=https://books.google.com/books?id=M5fD7gZSDYMC&pg=PA515 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220111527/https://books.google.ca/books?id=M5fD7gZSDYMC&pg=PA515 |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Keberle H |date=1964 թ․ հոկտեմբեր |title=The Biochemistry of Desferrioxamine and its Relation to Iron Metabolism |journal=Annals of the New York Academy of Sciences |volume=119 |issue=2 |pages=758–768 |doi=10.1111/j.1749-6632.1965.tb54077.x |pmid=14219455 |s2cid=37277528}}</ref> Դեֆերօքսամինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում]]՝ [[1968|1968 թվականին]]<ref name=AHFS2016>{{Cite web |title=Deferoxamine Mesylate |url=https://www.drugs.com/monograph/deferoxamine-mesylate.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221002616/https://www.drugs.com/monograph/deferoxamine-mesylate.html |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 8 |publisher=The American Society of Health-System Pharmacists}}</ref>։ Այն ընդգրկված է «[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]» կարևորագույն դեղերի ցանկում<ref name="WHO21st">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2019 |location=Geneva |hdl=10665/325771 |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == Դեֆերօքսամինը օգտագործվում է [[Հեմոդիալիզ|հեմոդիալիզի]] փուլում գտնվող հիվանդների, ինչպես նաև [[Թունավորում|սուր երկաթային թունավորման]] բուժման համար՝ հատկապես փոքր [[Երեխաներ (նկար, Տկաչովներ)|երեխաների]] մոտ<ref>{{Cite journal |vauthors=Merlot AM, Kalinowski DS, Richardson DR |date=2013 թ․ մարտ |title=Novel chelators for cancer treatment: where are we now? |journal=Antioxidants & Redox Signaling |volume=18 |issue=8 |pages=973–1006 |doi=10.1089/ars.2012.4540 |pmid=22424293}}</ref>։ Այս դեղամիջոցը նաև հաճախ կիրառվում է [[Հեմոքրոմատոզ|հեմոքրոմատոզի]]՝ երկաթի կուտակման խանգարման բուժման համար, որը կարող է լինել [[Ժառանգական հիվանդություններ|ժառանգական]], կամ [[Ձեռքբերովի իմունիտետ|ձեռքբերովի]]: Ձեռքբերովի հեմոքրոմատոզը տարածված է [[Սակավարյունություն|քրոնիկ անեմիայիով]] տառապող (օրինակ՝ [[թալասեմիա]] և [[միելոդիսպլաստիկ համախտանիշ]]) հիվանդների մոտ, ովքեր մշտապես կարիք ունեն [[Արյան փոխներարկում|արյան փոխներարկման]], ինչը ժամանակի ընթացքում կարող է զգալիորեն մեծացնել օրգանիզմում երկաթի քանակը։ Դեֆերօքսամինը հատուկ դեղամիջոց է, որը կապում է արյան մեջ ազատ երկաթը կամ ալյումինը՝ մեծացնելով դրա արտազատումը մեզի հետ, նվազեցնում է մահացությունը [[մանգաղաբջջային սակավարյունություն]] կամ [[Թալասեմիա|β-թալասեմիայով]] հիվանդների մոտ, որոնց պարբերաբար կատարվում է արյան փոխներարկում<ref>{{Cite journal |vauthors=Ballas SK, Zeidan AM, Duong VH, DeVeaux M, Heeney MM |date=2018 թ․ հուլիս |title=The effect of iron chelation therapy on overall survival in sickle cell disease and β-thalassemia: A systematic review |journal=American Journal of Hematology |volume=93 |issue=7 |pages=943–952 |doi=10.1002/ajh.25103 |pmid=29635754 |doi-access=free}}</ref>։ [[Հիվանդությունների միջազգային դասակարգում|Քրոնիկ հիվանդությունների]] դեպքում այն սովորաբար կիրառվում է ենթամաշկային ներարկման միջոցով՝ [[Ժամ|8-12 ժամվա]] ընթացքում: Սուր թունավորումից հետո, դեֆերօքսամինի կիրառումը կարող է [[մեզի]] [[Գույն|գույնը]] դարձնել [[վարդագույն]] կամ [[կարմիր]], որը կոչվում է «վարդագույն գինու մեզ»: Երկաթի թունավորումից բացի, դեֆերօքսամինը կարող է օգտագործվել ալյումինի թունավորման (օրգանիզմում ալյումինի ավելցուկ) բուժման համար, որոշակի հիվանդների մոտ: [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, այս դեղամիջոցը «[[Սննդի և դեղերի վարչություն]]»-ի կողմից հաստատված չէ օգտագործման համար: Դեֆերօքսամինը նաև օգտագործվում է [[Դոքսոռուբիցին|դոքսոռուբիցինի]]՝ [[Սրտի փականային հիվանդություն|կարդիոտոքսիկ]] կողմնակի ազդեցությունները նվազագույնի հասցնելու համար<ref name="acerulo1">{{Cite journal |vauthors=Miyajima H, Takahashi Y, Kamata T, Shimizu H, Sakai N, Gitlin JD |date=1997 թ․ մարտ |title=Use of desferrioxamine in the treatment of aceruloplasminemia |journal=Annals of Neurology |volume=41 |issue=3 |pages=404–407 |doi=10.1002/ana.410410318 |pmid=9066364 |s2cid=22425032}}</ref>։ Դեֆերօքսամինը կարող է արդյունավետ լինել [[Ներուղեղային արյունազեղում|գլխուղեղային արյունազեղում]] ունեցող անձանց մոտ [[Նյարդաբանություն|նյարդաբանական]] արդյունքները բարելավելու համար, չնայած այս դեղամիջոցի [[Արդյունավետություն|արդյունավետությունն]] ու [[Անվտանգություն, կայունություն ու դիմադրողականություն|անվտանգությունը]] հաստատող ապացույցներ դեռևս չկան<ref>{{Cite journal |vauthors=Zeng L, Tan L, Li H, Zhang Q, Li Y, Guo J |date=2018 |title=Deferoxamine therapy for intracerebral hemorrhage: A systematic review |journal=PLOS ONE |volume=13 |issue=3 |pages=e0193615 |bibcode=2018PLoSO..1393615Z |doi=10.1371/journal.pone.0193615 |pmc=5863956 |pmid=29566000 |doi-access=free}}</ref>։ Նոր հրապարակված ամսագրերում նկարագրվում է դեֆերօքսամինի կիրառումը [[COVID-19]]-ով ախտորոշված ​​հիվանդների մոտ՝ արյան մեջ [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] բարձր մակարդակի պատճառով<ref name="pmid32607779">{{Cite journal |vauthors=Abobaker A |date=2020 թ․ նոյեմբեր |title=Can iron chelation as an adjunct treatment of COVID-19 improve the clinical outcome? |journal=European Journal of Clinical Pharmacology |volume=76 |issue=11 |pages=1619–1620 |doi=10.1007/s00228-020-02942-9 |pmc=7325475 |pmid=32607779}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Alkattan A, Alabdulkareem K, Kamel A, Abdelseed H, Almutairi Y, Alsalameen E |date=2021 թ․ հունվար |title=Correlation between Micronutrient plasma concentration and disease severity in COVID-19 patients. |journal=Alexandria Journal of Medicine |volume=57 |issue=1 |pages=21–27 |doi=10.1080/20905068.2020.1870788 |pmc=8108185}}</ref>։ == Կողմնակի ազդեցություններ == * Հստակ չէ, թե արդյոք հղիության ընթացքում դեղամիջոցի օգտագործումը անվտանգ է [[Երեխայի խնամակալություն|երեխայի]] համար<ref name="drugs.com" />։ * Դեֆերօքսամինի երկարատև օգտագործումը, կարող է մեծացնել [[Լսողության կորուստ|լսողության կորստի]] [[Ռիսկ|ռիսկը]]՝ [[Թալասեմիա|''β'' թալասեմիայով]] հիվանդների մոտ<ref>{{Cite journal |vauthors=Badfar G, Mansouri A, Shohani M, Karimi H, Khalighi Z, Rahmati S, Delpisheh A, Veisani Y, Soleymani A, Azami M |date=2017 |title=Hearing loss in Iranian thalassemia major patients treated with deferoxamine: A systematic review and meta-analysis |journal=Caspian Journal of Internal Medicine |volume=8 |issue=4 |pages=239–249 |doi=10.22088/cjim.8.4.239 |pmc=5686301 |pmid=29201313}}</ref>։ * Դեֆերօքսամինի երկարատև կիրառումը կարող է առաջացնել՝ [[պտղի ներարգանդային աճի դանդաղում]], տեսողության վատթարացում, ներարկամ տեղում ցավ և այրոցի զգացում, ալերգիա<ref name="Taher">{{Cite journal |vauthors=Taher AT, Musallam KM, Cappellini MD |date=2021 թ․ փետրվար |title=β-Thalassemias |journal=The New England Journal of Medicine |volume=384 |issue=8 |pages=727–743 |doi=10.1056/NEJMra2021838 |pmid=33626255 |s2cid=232049825}}</ref>։ == Ազդեցության մեխանիզմ == Առաջացնում է կոմպլեքսներ հիմնականում [[Երկաթի (III) օքսիդ|եռարժեք երկաթի]] և [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] իոնների հետ, ավելի փոքր դեղաչափերի դեպքում կապվում է երկարժեք իոնների հետ։ Առաջացնում է կայուն կոմպլեքս երկաթի հետ՝ կանխելով դրա հետագա ռեակցիաների մեջ մտնելը, կապվում է [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] և [[Հեմոսիդերին|հեմոսիդերինի]] (բայց ոչ տրանսֆերին) և [[Ալյումինի օքսիդ|Al3+]]-ի հետ։ Նման կոմպլեքսների առաջացման հատկությունների շնորհիվ այն կարող է կապվել [[Արյան շրջանառության համակարգ|արյան]] մեջ ազատ [[Երկաթ|Fe]]-ի, որը նաև ֆերիտինի և տրանսֆերինի մաս է կազմում՝ առաջացնելով ֆերիօքսամին։ Al3+-ը, որը գտնվում է [[Հյուսվածք|հյուսվածքներում]]՝ առաջացնելով ալյումինօքսամին<ref>{{Cite journal |vauthors=Yawalkar SJ |date=1993 |title=Milestones in the research and development of desferrioxamine |journal=Nephrology, Dialysis, Transplantation |volume=8 |issue=Suppl 1 |pages=40–42 |doi=10.1093/ndt/8.supp1.40 |pmid=8389019}}</ref><ref name="Elsevier Health Sciences"/>։ Արդյունքում ձևավորված ֆերիօքսամինը և ալյումինօքսամինը լիովին դուրս են արտազատվում են [[Մեզ|մեզի]] հետ, ինչը հանգեցնում է հյուսվածքներում երկաթի և ալյումինի [[Ախտաբանություն|պաթոլոգիական]] ավելցուկի նվազմանը։ Որոշակի քանակություն արտազատվում է [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքս-աղիքային տրակտում]]՝ [[Լեղի|լեղու]] հետ և դուրս գալիս կղազատման ժամանակ։ Այն չի հեռացնում երկաթը [[Միոգլոբին|միոգլոբինից]], [[Հեմոգլոբին|հեմոգլոբինից]] կամ այլ Fe պարունակող [[Ֆերմենտների միջազգային դասակարգում|ֆերմենտներից]] ([[Պերօքսիդային թթուներ|պերօքսիդազներ]], [[ցիտոքրոմներ]], [[Կատալազ|կատալազներ]])<ref>{{Cite journal |vauthors=Lee HJ, Lee J, Lee SK, Lee SK, Kim EC |date=2007 թ․ սեպտեմբեր |title=Differential regulation of iron chelator-induced IL-8 synthesis via MAP kinase and NF-kappaB in immortalized and malignant oral keratinocytes |journal=BMC Cancer |volume=7 |pages=176 |doi=10.1186/1471-2407-7-176 |pmc=2078595 |pmid=17850672 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Choi EY, Kim EC, Oh HM, Kim S, Lee HJ, Cho EY, Yoon KH, Kim EA, Han WC, Choi SC, Hwang JY, Park C, Oh BS, Kim Y, Kimm KC, Park KI, Chung HT, Jun CD |date=2004 թ․ հունիս |title=Iron chelator triggers inflammatory signals in human intestinal epithelial cells: involvement of p38 and extracellular signal-regulated kinase signaling pathways |journal=Journal of Immunology |volume=172 |issue=11 |pages=7069–7077 |doi=10.4049/jimmunol.172.11.7069 |pmid=15153529 |doi-access=free}}</ref>։ == Հետազոտություններ == Դեֆերօքսամինը կիրառվում է որպես [[Ողնուղեղի վնասվածքներ|ողնուղեղի վնասվածքի]] և [[Ներուղեղային արյունազեղումներ|ներուղեղային արյունազեղման]] բուժման [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Public summary of opinion on orphan designation: Deferoxamine mesylate for the treatment of traumatic spinal cord injury |url=http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/medicines/human/orphans/2009/11/human_orphan_000120.jsp&mid=WC0b01ac058001d12b |archive-url=https://web.archive.org/web/20130717223511/http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages%2Fmedicines%2Fhuman%2Forphans%2F2009%2F11%2Fhuman_orphan_000120.jsp&mid=WC0b01ac058001d12b |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 17 |work=Committee for Orphan Medicinal Products |publisher=European Medicines Agency}}</ref><ref name="pmid21102602">{{Cite journal |vauthors=Wu H, Wu T, Xu X, Wang J, Wang J |date=2011 թ․ մայիս |title=Iron toxicity in mice with collagenase-induced intracerebral hemorrhage |journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism |volume=31 |issue=5 |pages=1243–1250 |doi=10.1038/jcbfm.2010.209 |pmc=3099628 |pmid=21102602}}</ref><ref name="pmid32423330">{{Cite journal |vauthors=Ren H, Han R, Chen X, Liu X, Wan J, Wang L, Yang X, Wang J |date=2020 թ․ սեպտեմբեր |title=Potential therapeutic targets for intracerebral hemorrhage-associated inflammation: An update |journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism |volume=40 |issue=9 |pages=1752–1768 |doi=10.1177/0271678X20923551 |pmc=7446569 |pmid=32423330}}</ref>։ Այն նաև կիրառվում է [[Մեզենքիմ|մեզենքիմալ]] [[Ցողունային բջիջներ|ցողունային բջիջներում]]՝ [[Թթվածնաքաղց|հիպօքսիա]] առաջացնելու միջոց<ref>{{Cite journal |vauthors=Ren H, Cao Y, Zhao Q, Li J, Zhou C, Liao L, Jia M, Zhao Q, Cai H, Han ZC, Yang R, Chen G, Zhao RC |date=2006 թ․ օգոստոս |title=Proliferation and differentiation of bone marrow stromal cells under hypoxic conditions |journal=Biochemical and Biophysical Research Communications |volume=347 |issue=1 |pages=12–21 |doi=10.1016/j.bbrc.2006.05.169 |pmid=16814746}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Woo KJ, Lee TJ, Park JW, Kwon TK |date=2006 թ․ ապրիլ |title=Desferrioxamine, an iron chelator, enhances HIF-1alpha accumulation via cyclooxygenase-2 signaling pathway |journal=Biochemical and Biophysical Research Communications |volume=343 |issue=1 |pages=8–14 |doi=10.1016/j.bbrc.2006.02.116 |pmid=16527254}}</ref>։ Ճշգրիտ [[Դեղաչափ|դեղաչափը]] և [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|դեղամիջոցի ընդունման եղանակը]] որոշվում է անհատապես, նաև [[Թերապիա (բուժում)|թերապիայի]] ընթացքում կարիք է լինում դեղաչափի վերանայում: Հիվանդների մեծ մասի համար օրական դեղաչափը կազմում է 20-40 [[Միավորների փոխակերպումներ|մգ]]/[[Կիլոգրամ|կգ]] [[Մարմնի զանգվածի ինդեքս|մարմնի զանգվածի]]: Ավելի բարձր դեղաչափերը պետք է կիրառվեն միայն այն դեպքում, երբ սպասվող դրական արդյունքը գերազանցում է անցանկալի կողմնակի ազդեցությունների հետ կապված պոտենցիալ ռիսկը<ref>{{Cite journal |vauthors=Touma JG, Kelly C, Coblyn M, Jovanovic GN, Schilke K |date=2023 |title=Reversible Covalent Binding of Desferrioxamine B (DFOB) to Polystyrene Microspheres for the Chelation of Aqueous Iron Citrate |journal=Industrial & Engineering Chemistry Research |volume=62 |issue=37 |pages=15109–15119 |doi=10.1021/acs.iecr.3c00812}}</ref>։ == Տես նաև == *[[Դակտինոմիցին]] *[[Դեղագիտություն]] == Ծանոթագրություններ == {{reflist|32em}} [[Կատեգորիա:Ամիններ]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական ռեակցիաներ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] 22wyk19lh6sko01n6jx6yl49igskif4 10357296 10356918 2025-06-18T09:58:07Z Dr.Petrosyan 146783 /* Բժշկական կիրառություն */ 10357296 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Deferoxamine-3D-vdW.png|մինի|Դեֆերօքսամինի [[քիմիական բանաձև]] և տարածությունը լրացնելու մոդել]] '''Դեֆերօքսամին''' ('''ԴՖՕԱ'''), հայտնի է նաև որպես ''դեսֆերիօքսամին,'' վաճառվում է «Դեսֆերալ» [[Ապրանքանիշ|ապրանքանիշի]] անվան ներքո։ [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|Դեղամիջոց]] է, որը առաջացնում է [[Քիմիական կապ|կոմպլեքսներ]] հիմնականում [[Երկաթի (III) օքսիդ|եռարժեք երկաթի]] և [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] [[Իոն|իոնների]] հետ<ref name=AHFS2016/>։ Այն հատկապես կիրառվում է՝ [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] բարձր մակարդակի, [[Արյան փոխներարկում|արյան փոխներարկումներ]]ի կամ [[Ժառանգական հիվանդություններ|ժառանգական հիվանդությունների]] հետևանքով առաջացած [[Հեմոքրոմատոզ|հեմոքրոմատոզի]], ինչպես նաև [[Դիալիզ|դիալիզով]] հիվանդների մոտ [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] թունավորման դեպքում<ref name=AHFS2016/><ref name=WHO2008>{{Cite book |author-link=World Health Organization |url=https://archive.org/details/whomodelformular00unse |title=WHO Model Formulary 2008 |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2009 |isbn=9789241547659 |veditors=Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR |pages=[https://archive.org/details/whomodelformular00unse/page/n72 61]–62 |hdl=10665/44053 |hdl-access=free}}</ref>։ Այն տրվում է [[Ներերակային բուժում|ներերակային]], [[Ներարկում|միջմկանային]] կամ [[Ենթամաշկային իմպլանտ|ենթամաշկային]] [[Ներարկիչ|ներարկման]] միջոցով<ref name=AHFS2016/>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ ներարկման տեղում [[ցավ]] կամ [[այրոց]], [[փորլուծություն]], [[փսխում]], [[ջերմություն]], [[Լսողության կորուստ|լսողության]] և [[Տեսողության խանգարում|տեսողության]] ժամանակավոր [[Տեսողության խանգարում|վատթարացում]]<ref name=AHFS2016/>։ Կարող է առաջանալ ծանր [[Ալերգիա|ալերգիկ ռեակցիաներ]], այդ թվում՝ [[անաֆիլաքսիա]] և [[Արյան ճնշում|արյան ցածր ճնշում]]<ref name=AHFS2016/>։ [[Հղիություն (մարդ)|Հղիության]] կամ [[Կրծքով կերակրելու սենյակ|կրծքով կերակրման]] ընթացքում խորհուրդ է տրվում զերծ մնալ դեֆերօքսամինի կիրառումից<ref name="drugs.com">{{Cite web |title=Deferoxamine (Desferal) Use During Pregnancy |url=https://www.drugs.com/pregnancy/deferoxamine.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221002833/https://www.drugs.com/pregnancy/deferoxamine.html |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 13 |website=www.drugs.com}}</ref>։ Դեֆերօքսամինի [[Քիմիական բանաձև|քիմիական բանաձևն]] է՝ C25H48N6O8<ref name="Elsevier Health Sciences">{{Cite book |title=Hematology: Diagnosis and Treatment |vauthors=Giardina PJ, Rivella S |date=2012 |publisher=Elsevier Health Sciences |isbn=978-1-4557-4041-3 |veditors=Hoffman R, Benz Jr EJ, Silberstein LE, Heslop H, Weitz J, Anastasi J |edition=6th |page=515 |language=en |chapter=Thalassemia Syndromes |chapter-url=https://books.google.com/books?id=M5fD7gZSDYMC&pg=PA515 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220111527/https://books.google.ca/books?id=M5fD7gZSDYMC&pg=PA515 |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Keberle H |date=1964 թ․ հոկտեմբեր |title=The Biochemistry of Desferrioxamine and its Relation to Iron Metabolism |journal=Annals of the New York Academy of Sciences |volume=119 |issue=2 |pages=758–768 |doi=10.1111/j.1749-6632.1965.tb54077.x |pmid=14219455 |s2cid=37277528}}</ref> Դեֆերօքսամինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում]]՝ [[1968|1968 թվականին]]<ref name=AHFS2016>{{Cite web |title=Deferoxamine Mesylate |url=https://www.drugs.com/monograph/deferoxamine-mesylate.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221002616/https://www.drugs.com/monograph/deferoxamine-mesylate.html |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 8 |publisher=The American Society of Health-System Pharmacists}}</ref>։ Այն ընդգրկված է «[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]» կարևորագույն դեղերի ցանկում<ref name="WHO21st">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2019 |location=Geneva |hdl=10665/325771 |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref>։ == Բժշկական կիրառում == Դեֆերօքսամինը օգտագործվում է [[Հեմոդիալիզ|հեմոդիալիզի]] փուլում գտնվող հիվանդների, ինչպես նաև [[Թունավորում|սուր երկաթային թունավորման]] բուժման համար՝ հատկապես փոքր [[Երեխաներ (նկար, Տկաչովներ)|երեխաների]] մոտ<ref>{{Cite journal |vauthors=Merlot AM, Kalinowski DS, Richardson DR |date=2013 թ․ մարտ |title=Novel chelators for cancer treatment: where are we now? |journal=Antioxidants & Redox Signaling |volume=18 |issue=8 |pages=973–1006 |doi=10.1089/ars.2012.4540 |pmid=22424293}}</ref>։ Այս դեղամիջոցը նաև հաճախ կիրառվում է [[Հեմոքրոմատոզ|հեմոքրոմատոզի]]՝ երկաթի կուտակման խանգարման բուժման համար, որը կարող է լինել [[Ժառանգական հիվանդություններ|ժառանգական]], կամ [[Ձեռքբերովի իմունիտետ|ձեռքբերովի]]: Ձեռքբերովի հեմոքրոմատոզը տարածված է [[Սակավարյունություն|քրոնիկ անեմիայիով]] տառապող (օրինակ՝ [[թալասեմիա]] և [[միելոդիսպլաստիկ համախտանիշ]]) հիվանդների մոտ, ովքեր մշտապես կարիք ունեն [[Արյան փոխներարկում|արյան փոխներարկման]], ինչը ժամանակի ընթացքում կարող է զգալիորեն մեծացնել օրգանիզմում երկաթի քանակը։ Դեֆերօքսամինը հատուկ դեղամիջոց է, որը կապում է արյան մեջ ազատ երկաթը կամ ալյումինը՝ մեծացնելով դրա արտազատումը մեզի հետ, նվազեցնում է մահացությունը [[մանգաղաբջջային սակավարյունություն]] կամ [[Թալասեմիա|β-թալասեմիայով]] հիվանդների մոտ, որոնց պարբերաբար կատարվում է արյան փոխներարկում<ref>{{Cite journal |vauthors=Ballas SK, Zeidan AM, Duong VH, DeVeaux M, Heeney MM |date=2018 թ․ հուլիս |title=The effect of iron chelation therapy on overall survival in sickle cell disease and β-thalassemia: A systematic review |journal=American Journal of Hematology |volume=93 |issue=7 |pages=943–952 |doi=10.1002/ajh.25103 |pmid=29635754 |doi-access=free}}</ref>։ [[Հիվանդությունների միջազգային դասակարգում|Քրոնիկ հիվանդությունների]] դեպքում այն սովորաբար կիրառվում է ենթամաշկային ներարկման միջոցով՝ [[Ժամ|8-12 ժամվա]] ընթացքում: Սուր թունավորումից հետո, դեֆերօքսամինի կիրառումը կարող է [[մեզի]] [[Գույն|գույնը]] դարձնել [[վարդագույն]] կամ [[կարմիր]], որը կոչվում է «վարդագույն գինու մեզ»: Երկաթի թունավորումից բացի, դեֆերօքսամինը կարող է օգտագործվել ալյումինի թունավորման (օրգանիզմում ալյումինի ավելցուկ) բուժման համար, որոշակի հիվանդների մոտ: [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, այս դեղամիջոցը «[[Սննդի և դեղերի վարչություն]]»-ի կողմից հաստատված չէ օգտագործման համար: Դեֆերօքսամինը նաև օգտագործվում է [[Դոքսոռուբիցին|դոքսոռուբիցինի]]՝ [[Սրտի փականային հիվանդություն|կարդիոտոքսիկ]] կողմնակի ազդեցությունները նվազագույնի հասցնելու համար<ref name="acerulo1">{{Cite journal |vauthors=Miyajima H, Takahashi Y, Kamata T, Shimizu H, Sakai N, Gitlin JD |date=1997 թ․ մարտ |title=Use of desferrioxamine in the treatment of aceruloplasminemia |journal=Annals of Neurology |volume=41 |issue=3 |pages=404–407 |doi=10.1002/ana.410410318 |pmid=9066364 |s2cid=22425032}}</ref>։ Դեֆերօքսամինը կարող է արդյունավետ լինել [[Ներուղեղային արյունազեղում|գլխուղեղային արյունազեղում]] ունեցող անձանց մոտ [[Նյարդաբանություն|նյարդաբանական]] արդյունքները բարելավելու համար, չնայած այս դեղամիջոցի [[Արդյունավետություն|արդյունավետությունն]] ու [[Անվտանգություն, կայունություն ու դիմադրողականություն|անվտանգությունը]] հաստատող ապացույցներ դեռևս չկան<ref>{{Cite journal |vauthors=Zeng L, Tan L, Li H, Zhang Q, Li Y, Guo J |date=2018 |title=Deferoxamine therapy for intracerebral hemorrhage: A systematic review |journal=PLOS ONE |volume=13 |issue=3 |pages=e0193615 |bibcode=2018PLoSO..1393615Z |doi=10.1371/journal.pone.0193615 |pmc=5863956 |pmid=29566000 |doi-access=free}}</ref>։ Նոր հրապարակված ամսագրերում նկարագրվում է դեֆերօքսամինի կիրառումը [[COVID-19]]-ով ախտորոշված ​​հիվանդների մոտ՝ արյան մեջ [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] բարձր մակարդակի պատճառով<ref name="pmid32607779">{{Cite journal |vauthors=Abobaker A |date=2020 թ․ նոյեմբեր |title=Can iron chelation as an adjunct treatment of COVID-19 improve the clinical outcome? |journal=European Journal of Clinical Pharmacology |volume=76 |issue=11 |pages=1619–1620 |doi=10.1007/s00228-020-02942-9 |pmc=7325475 |pmid=32607779}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Alkattan A, Alabdulkareem K, Kamel A, Abdelseed H, Almutairi Y, Alsalameen E |date=2021 թ․ հունվար |title=Correlation between Micronutrient plasma concentration and disease severity in COVID-19 patients. |journal=Alexandria Journal of Medicine |volume=57 |issue=1 |pages=21–27 |doi=10.1080/20905068.2020.1870788 |pmc=8108185}}</ref>։ == Կողմնակի ազդեցություններ == * Հստակ չէ, թե արդյոք հղիության ընթացքում դեղամիջոցի օգտագործումը անվտանգ է [[Երեխայի խնամակալություն|երեխայի]] համար<ref name="drugs.com" />։ * Դեֆերօքսամինի երկարատև օգտագործումը, կարող է մեծացնել [[Լսողության կորուստ|լսողության կորստի]] [[Ռիսկ|ռիսկը]]՝ [[Թալասեմիա|''β'' թալասեմիայով]] հիվանդների մոտ<ref>{{Cite journal |vauthors=Badfar G, Mansouri A, Shohani M, Karimi H, Khalighi Z, Rahmati S, Delpisheh A, Veisani Y, Soleymani A, Azami M |date=2017 |title=Hearing loss in Iranian thalassemia major patients treated with deferoxamine: A systematic review and meta-analysis |journal=Caspian Journal of Internal Medicine |volume=8 |issue=4 |pages=239–249 |doi=10.22088/cjim.8.4.239 |pmc=5686301 |pmid=29201313}}</ref>։ * Դեֆերօքսամինի երկարատև կիրառումը կարող է առաջացնել՝ [[պտղի ներարգանդային աճի դանդաղում]], տեսողության վատթարացում, ներարկամ տեղում ցավ և այրոցի զգացում, ալերգիա<ref name="Taher">{{Cite journal |vauthors=Taher AT, Musallam KM, Cappellini MD |date=2021 թ․ փետրվար |title=β-Thalassemias |journal=The New England Journal of Medicine |volume=384 |issue=8 |pages=727–743 |doi=10.1056/NEJMra2021838 |pmid=33626255 |s2cid=232049825}}</ref>։ == Ազդեցության մեխանիզմ == Առաջացնում է կոմպլեքսներ հիմնականում [[Երկաթի (III) օքսիդ|եռարժեք երկաթի]] և [[Ալյումինի օքսիդ|ալյումինի]] իոնների հետ, ավելի փոքր դեղաչափերի դեպքում կապվում է երկարժեք իոնների հետ։ Առաջացնում է կայուն կոմպլեքս երկաթի հետ՝ կանխելով դրա հետագա ռեակցիաների մեջ մտնելը, կապվում է [[Ֆերիտին|ֆերիտինի]] և [[Հեմոսիդերին|հեմոսիդերինի]] (բայց ոչ տրանսֆերին) և [[Ալյումինի օքսիդ|Al3+]]-ի հետ։ Նման կոմպլեքսների առաջացման հատկությունների շնորհիվ այն կարող է կապվել [[Արյան շրջանառության համակարգ|արյան]] մեջ ազատ [[Երկաթ|Fe]]-ի, որը նաև ֆերիտինի և տրանսֆերինի մաս է կազմում՝ առաջացնելով ֆերիօքսամին։ Al3+-ը, որը գտնվում է [[Հյուսվածք|հյուսվածքներում]]՝ առաջացնելով ալյումինօքսամին<ref>{{Cite journal |vauthors=Yawalkar SJ |date=1993 |title=Milestones in the research and development of desferrioxamine |journal=Nephrology, Dialysis, Transplantation |volume=8 |issue=Suppl 1 |pages=40–42 |doi=10.1093/ndt/8.supp1.40 |pmid=8389019}}</ref><ref name="Elsevier Health Sciences"/>։ Արդյունքում ձևավորված ֆերիօքսամինը և ալյումինօքսամինը լիովին դուրս են արտազատվում են [[Մեզ|մեզի]] հետ, ինչը հանգեցնում է հյուսվածքներում երկաթի և ալյումինի [[Ախտաբանություն|պաթոլոգիական]] ավելցուկի նվազմանը։ Որոշակի քանակություն արտազատվում է [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքս-աղիքային տրակտում]]՝ [[Լեղի|լեղու]] հետ և դուրս գալիս կղազատման ժամանակ։ Այն չի հեռացնում երկաթը [[Միոգլոբին|միոգլոբինից]], [[Հեմոգլոբին|հեմոգլոբինից]] կամ այլ Fe պարունակող [[Ֆերմենտների միջազգային դասակարգում|ֆերմենտներից]] ([[Պերօքսիդային թթուներ|պերօքսիդազներ]], [[ցիտոքրոմներ]], [[Կատալազ|կատալազներ]])<ref>{{Cite journal |vauthors=Lee HJ, Lee J, Lee SK, Lee SK, Kim EC |date=2007 թ․ սեպտեմբեր |title=Differential regulation of iron chelator-induced IL-8 synthesis via MAP kinase and NF-kappaB in immortalized and malignant oral keratinocytes |journal=BMC Cancer |volume=7 |pages=176 |doi=10.1186/1471-2407-7-176 |pmc=2078595 |pmid=17850672 |doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Choi EY, Kim EC, Oh HM, Kim S, Lee HJ, Cho EY, Yoon KH, Kim EA, Han WC, Choi SC, Hwang JY, Park C, Oh BS, Kim Y, Kimm KC, Park KI, Chung HT, Jun CD |date=2004 թ․ հունիս |title=Iron chelator triggers inflammatory signals in human intestinal epithelial cells: involvement of p38 and extracellular signal-regulated kinase signaling pathways |journal=Journal of Immunology |volume=172 |issue=11 |pages=7069–7077 |doi=10.4049/jimmunol.172.11.7069 |pmid=15153529 |doi-access=free}}</ref>։ == Հետազոտություններ == Դեֆերօքսամինը կիրառվում է որպես [[Ողնուղեղի վնասվածքներ|ողնուղեղի վնասվածքի]] և [[Ներուղեղային արյունազեղումներ|ներուղեղային արյունազեղման]] բուժման [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Public summary of opinion on orphan designation: Deferoxamine mesylate for the treatment of traumatic spinal cord injury |url=http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/medicines/human/orphans/2009/11/human_orphan_000120.jsp&mid=WC0b01ac058001d12b |archive-url=https://web.archive.org/web/20130717223511/http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages%2Fmedicines%2Fhuman%2Forphans%2F2009%2F11%2Fhuman_orphan_000120.jsp&mid=WC0b01ac058001d12b |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 17 |work=Committee for Orphan Medicinal Products |publisher=European Medicines Agency}}</ref><ref name="pmid21102602">{{Cite journal |vauthors=Wu H, Wu T, Xu X, Wang J, Wang J |date=2011 թ․ մայիս |title=Iron toxicity in mice with collagenase-induced intracerebral hemorrhage |journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism |volume=31 |issue=5 |pages=1243–1250 |doi=10.1038/jcbfm.2010.209 |pmc=3099628 |pmid=21102602}}</ref><ref name="pmid32423330">{{Cite journal |vauthors=Ren H, Han R, Chen X, Liu X, Wan J, Wang L, Yang X, Wang J |date=2020 թ․ սեպտեմբեր |title=Potential therapeutic targets for intracerebral hemorrhage-associated inflammation: An update |journal=Journal of Cerebral Blood Flow and Metabolism |volume=40 |issue=9 |pages=1752–1768 |doi=10.1177/0271678X20923551 |pmc=7446569 |pmid=32423330}}</ref>։ Այն նաև կիրառվում է [[Մեզենքիմ|մեզենքիմալ]] [[Ցողունային բջիջներ|ցողունային բջիջներում]]՝ [[Թթվածնաքաղց|հիպօքսիա]] առաջացնելու միջոց<ref>{{Cite journal |vauthors=Ren H, Cao Y, Zhao Q, Li J, Zhou C, Liao L, Jia M, Zhao Q, Cai H, Han ZC, Yang R, Chen G, Zhao RC |date=2006 թ․ օգոստոս |title=Proliferation and differentiation of bone marrow stromal cells under hypoxic conditions |journal=Biochemical and Biophysical Research Communications |volume=347 |issue=1 |pages=12–21 |doi=10.1016/j.bbrc.2006.05.169 |pmid=16814746}}</ref><ref>{{Cite journal |vauthors=Woo KJ, Lee TJ, Park JW, Kwon TK |date=2006 թ․ ապրիլ |title=Desferrioxamine, an iron chelator, enhances HIF-1alpha accumulation via cyclooxygenase-2 signaling pathway |journal=Biochemical and Biophysical Research Communications |volume=343 |issue=1 |pages=8–14 |doi=10.1016/j.bbrc.2006.02.116 |pmid=16527254}}</ref>։ Ճշգրիտ [[Դեղաչափ|դեղաչափը]] և [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|դեղամիջոցի ընդունման եղանակը]] որոշվում է անհատապես, նաև [[Թերապիա (բուժում)|թերապիայի]] ընթացքում կարիք է լինում դեղաչափի վերանայում: Հիվանդների մեծ մասի համար օրական դեղաչափը կազմում է 20-40 [[Միավորների փոխակերպումներ|մգ]]/[[Կիլոգրամ|կգ]] [[Մարմնի զանգվածի ինդեքս|մարմնի զանգվածի]]: Ավելի բարձր դեղաչափերը պետք է կիրառվեն միայն այն դեպքում, երբ սպասվող դրական արդյունքը գերազանցում է անցանկալի կողմնակի ազդեցությունների հետ կապված պոտենցիալ ռիսկը<ref>{{Cite journal |vauthors=Touma JG, Kelly C, Coblyn M, Jovanovic GN, Schilke K |date=2023 |title=Reversible Covalent Binding of Desferrioxamine B (DFOB) to Polystyrene Microspheres for the Chelation of Aqueous Iron Citrate |journal=Industrial & Engineering Chemistry Research |volume=62 |issue=37 |pages=15109–15119 |doi=10.1021/acs.iecr.3c00812}}</ref>։ == Տես նաև == *[[Դակտինոմիցին]] *[[Դեղագիտություն]] == Ծանոթագրություններ == {{reflist|32em}} [[Կատեգորիա:Ամիններ]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական ռեակցիաներ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] b6yvuiq134w9hqf5n4wtkahq1kl1r60 0 1300361 10357023 10356155 2025-06-18T00:10:34Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite book կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10357023 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}}[[Պատկեր:Arak_Heavy_Water4.JPG|մինի|Արաքի IR-40 կայանը]] '''[[Իրան|Իրանի]] միջուկային ծրագիր''', համարվում է աշխարհի ամենախիստ վերահսկվող միջուկային ծրագրերից մեկը։ Չնայած Իրանը պնդում է, որ իր ծրագիրն ունի խաղաղ նպատակներ, այն զարգացրել է միջուկային տեխնոլոգիաներ, որոնք նրան հնարավորություն են տալիս ունենալ [[միջուկային զենք]] ստեղծելու կարողություններ։ Մասնագետների կարծիքով, ծրագրի ռազմական կարողությունները հնարավոր են [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի]] և Արակի նման օբյեկտներում զանգվածային հարստացման գործունեության միջոցով։ 2025 թվականի հունիսին [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը]] (ԱԷՄԳ) հայտնել է, որ Իրանն առաջին անգամ 20 տարվա ընթացքում չի համապատասխանել իր միջուկային պարտավորություններին<ref name=":32">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>: Ի պատասխան՝ Իրանն սկսել է նոր հարստացման կայան և տեղադրեց առաջադեմ ցենտրիֆուգաներ<ref name=":42">{{Cite web |last=Pleitgen |first=Mostafa Salem, Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Իրանի միջուկային ծրագիրը սկսվել է 1950-ական թվականներին [[Իրանի Շահանշահի Պետություն|Փեհլևիների դինաստիայի]] օրոք՝ ԱՄՆ աջակցությամբ։ Այն ընդլայնվել է 1970-ականներին՝ էներգետիկ ռեակտորների ծրագրերով, դադարեցվել է 1979 թվականի [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|Իրանական հեղափոխությունից]] հետո և գաղտնի վերսկսվեց 1980-ականների [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-իրաքյան պատերազմի]] ժամանակ։ 1990-ականներին Իրանը հետապնդել է միջուկային վառելիքի լիարժեք ցիկլ և ձեռք է բերել ցենտրիֆուգների տեխնոլոգիա անօրինական ցանցերի միջոցով, այդ թվում՝ [[Պակիստան|Պակիստանի]] և [[Հյուսիսային Կորեա|Հյուսիսային Կորեայի]] հետ կապերի միջոցով։ [[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզի]] և Արակի չհայտարարագրված հարստացման վայրերը բացահայտվել են 2002 թվականին, իսկ Ֆորդոու՝ ստորգետնյա վառելիքի հարստացման վայրը բացահայտվել է 2009 թվականին։ Իրանի միջուկային ծրագիրը տասնամյակներ շարունակ միջազգային ուշադրության կենտրոնում է եղել։ 2003 թվականին Իրանը դադարեցրել է իր [[Ամադ (նախագիծ)|պաշտոնական միջուկային զենքի ծրագիրը]] և պնդում է, որ իր ծրագիրն ունի միայն խաղաղ նպատակներ<ref name="nocredible2">{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=No 'credible civilian' purpose for Iran uranium: UK, France, Germany |url=https://www.france24.com/en/live-news/20241217-no-credible-civilian-purpose-for-iran-uranium-uk-france-germany |access-date=2025 թ․ ապրիլի 28 |website=France 24 |language=en}}</ref>, սակայն վերլուծաբաններն ու Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը հերքել են նման պնդումները։ Իրանն այժմ ուրանը հարստացնում է մինչև 60% մաքրության (մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին) և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ ցենտրիֆուգներ։ Վերլուծաբանները զգուշացնում են, որ այս գործողությունները շատ ավելի մեծ են, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ<ref>{{Cite news |title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |work=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>։ Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ Իրանը կարող է մեկ շաբաթվա ընթացքում արտադրել մեկ միջուկային ռումբի համար բավարար քանակությամբ զենքի համար նախատեսված ուրան և մեկ ամսվա ընթացքում կուտակել յոթ ռումբի համար բավարար քանակություն, ինչը մտավախություններ է առաջացնում, որ իր արձակման ժամանակը կտրուկ կրճատվել է<ref>{{Cite news |title=Iran's new leaders stand at a nuclear precipice |url=https://www.economist.com/international/2024/05/20/irans-new-leaders-stand-at-a-nuclear-precipice |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |work=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>։ Իսրայելի ոչնչացումը հաճախ նշվում է որպես Իրանի միջուկային նկրտումների հետևում կանգնած մի քանի ռազմավարական նպատակներից մեկը<ref name=":03">{{Cite book |last=Allin |first=Dana H. |url=https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0 |title=The sixth crisis: Iran, Israel, America, and the rumors of war |last2=Simon |first2=Steven |date=2010 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-975449-6 |location=Oxford & New York |pages=[https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0/page/n41 24]}}</ref>։ Մտահոգություններից են միջուկային զենքի տարածումը, միջուկային ահաբեկչությունը<ref>{{Cite journal |last=Wilner |first=Alex S. |date=2012 թ․ հունվարի 1 |title=Apocalypse Soon? Deterring Nuclear Iran and its Terrorist Proxies |url=https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/01495933.2012.647539 |journal=Comparative Strategy |language=EN |volume=31 |pages=18–40 |doi=10.1080/01495933.2012.647539 |issn=0149-5933}}</ref> և ահաբեկչությանն ու ապստամբությանը աջակցության աճը<ref>{{Cite book |last=Freilich |first=Charles David |url=https://archive.org/details/israelinationals0000frei |title=Israeli National Security: a New Strategy for an Era of Change |date=2018 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-060293-2 |location=New York |pages=[https://archive.org/details/israelinationals0000frei/page/n110 83]–85}}</ref>: Ի պատասխան Իրանի միջուկային ծրագրի, միջազգային հանրությունը [[Միջազգային պատժամիջոցներ Իրանի դեմ|կիրառել է պատժամիջոցներ]], որոնք լրջորեն ազդել են նրա տնտեսության վրա՝ սահմանափակելով նավթի արտահանումը և մուտքը համաշխարհային ֆինանսական համակարգեր<ref>{{Cite web |title=What Is the Iran Nuclear Deal? |url=https://www.cfr.org/backgrounder/what-iran-nuclear-deal |access-date=2025 թ․ ապրիլի 28 |website=Council on Foreign Relations |language=en}}</ref>։ 2010 թվականին [[Սթաքսնեթ|սթաքսնեթի]] կիբեռհարձակման նման գաղտնի գործողությունները նպատակ ունեին խափանել ծրագիրը։ 2015 թվականին ստորագրվել է Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագիրը (JCPOA), որը խիստ սահմանափակումներ է սահմանել Իրանի միջուկային ծրագրի վրա՝ պատժամիջոցների մեղմացման դիմաց<ref>{{Cite web |title=UN Security Council Resolutions on Iran |url=https://www.armscontrol.org/factsheets/un-security-council-resolutions-iran#:~:text=Resolution%202231's%20Principal%20Provisions |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250404052442/https://www.armscontrol.org/factsheets/un-security-council-resolutions-iran#:~:text=Resolution%202231's%20Principal%20Provisions |archive-date=2025 թ․ ապրիլի 4 |access-date=2025 թ․ ապրիլի 28 |website=Arms Control Association |language=en}}</ref>։ 2018 թվականին Միացյալ Նահանգները դուրս է եկել համաձայնագրից, ինչը հանգեցրել է պատժամիջոցների վերահաստատմանը<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ մայիսի 8 |title=Read the Full Transcript of Trump's Speech on the Iran Nuclear Deal |url=https://www.nytimes.com/2018/05/08/us/politics/trump-speech-iran-deal.html |access-date=2025 թ․ ապրիլի 28 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Այդ ժամանակվանից ի վեր Իրանի միջուկային ծրագիրը զգալիորեն ընդլայնվել է, հարստացված ուրանի պաշարները տասնյակ անգամ գերազանցում են JCPOA-ի սահմանները, որոշները մոտենում են զենքի համար նախատեսված մաքրության մակարդակին<ref>{{Cite news |title=Iran's new leaders stand at a nuclear precipice |url=https://www.economist.com/international/2024/05/20/irans-new-leaders-stand-at-a-nuclear-precipice |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |work=The Economist |issn=0013-0613}}</ref>։ Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության տվյալներով՝ Իրանը «միակ ոչ միջուկային զենք ունեցող պետությունն է, որը արտադրում է նման նյութ»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 31 |title=Iran has amassed even more near weapons-grade uranium, UN watchdog says |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-uranium-7f6c9962c1e4199e951559096bcf5cc0 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>: ԱՄՆ-ն և Իրանը երկկողմ բանակցություններ են վարում 2025 թվականի ապրիլից՝ նպատակ ունենալով զսպել Իրանի պատժամիջոցների մեղմացման ծրագիրը, չնայած Իրանի ղեկավարները հրաժարվել են դադարեցնել ուրանի հարստացումը<ref>{{Cite news |last=Sanger |first=David E. |last2=Fassihi |first2=Farnaz |date=2025 թ․ հունիսի 11 |title=The Tough Choice Facing Trump in the Iran Nuclear Talks |url=https://www.nytimes.com/2025/06/10/us/politics/trump-iran-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ 2023 թվականի հոկտեմբերին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության զեկույցում գնահատվել է, որ Իրանը 22 անգամ մեծացրել է իր ուրանի պաշարները՝ գերազանցելով 2015 թվականի Համատեղ գործողությունների համապարփակ ծրագրի (ՀԳՀԾ) համաձայնեցված սահմանաչափը<ref name="timesofisrael202311162">{{Cite web |date=2023 թ․ նոյեմբերի 16 |title=Iran's stockpile of enriched uranium is 22 times above 2015 deal's limit, says IAEA |url=https://www.timesofisrael.com/irans-stockpile-of-enriched-uranium-is-22-times-above-2015-deals-limit-says-iaea/ |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 18 |website=The Times of Israel}}</ref>։ Բայդենի վարչակազմի վերջին ամիսներին նոր հետախուզական տվյալները համոզեցին ԱՄՆ պաշտոնյաներին, որ Իրանը ուսումնասիրում է ավելի կոպիտ նախագիծ, որը կարող է Իրանին հնարավորություն տալ մի քանի ամսվա ընթացքում արտադրել միջուկային զենք, որը հնարավոր չէ հասցնել հրթիռով<ref name=":022">{{Cite news |last=Sanger |first=David E. |last2=Barnes |first2=Julian E. |date=2025 թ․ փետրվարի 3 |title=Iran Is Developing Plans for Faster, Cruder Weapon, U.S. Concludes |url=https://www.nytimes.com/2025/02/03/us/politics/iran-nuclear-weapon.html |access-date=2025 թ․ փետրվարի 5 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref><ref name="u7012">{{Cite web |last=Velde |first=James Van de |date=2025 թ․ մարտի 11 |title=Iran Nuke Debate Is Another Narrative Collapse |url=https://www.realcleardefense.com/articles/2025/03/11/iran_nuke_debate_is_another_narrative_collapse_1096780.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=RealClearDefense}}</ref><ref name="p9522">{{Cite web |date=2025 թ․ մարտի 28 |title=Iran's Nuclear Timetable: The Weapon Potential |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/articles-reports/irans-nuclear-timetable-weapon-potential |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Iran Watch}}</ref><ref name="b2022">{{Cite web |last=Bryen |first=Stephen |date=2025 թ․ փետրվարի 4 |title=Iran speeding up work on its nukes, two new reports say |url=https://asiatimes.com/2025/02/iran-speeding-up-work-on-its-nukes-two-new-reports-say/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Asia Times}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելը [[Առյուծի վերելք (գործողություն)|համակարգված հարվածներ է հասցրել Իրանի տարածքում]]՝ թիրախավորելով միջուկային օբյեկտները և վնասելով Նաթանզը և այլ օբյեկտներ<ref>{{Cite news |last=Shotter |first=James |last2=Sevastopulo |first2=Demetri |last3=England |first3=Andrew |last4=Bozorgmehr |first4=Najmeh |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel launches air strikes against Iran commanders and nuclear sites |url=https://www.ft.com/content/46b1a363-c805-4800-abbf-6b47b9602ef2 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=Financial Times}}</ref><ref>{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |last2=Nauman |first2=Qasim |last3=Boxerman |first3=Aaron |last4=Kingsley |first4=Patrick |last5=Bergman |first5=Ronen |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ == Նպատակներ == [[Պատկեր:Islamic_Republic_of_Iran_Army_Day_2016_(189).jpg|մինի|Իրանում անցկացված շքերթի ժամանակ պարսկերենով ցուցադրված «Մահ Իսրայելին» բառերը։ Իրանի միջուկային ծրագիրը դիտվում է որպես Իսրայելը ոչնչացնելու կամ նրա գոյությանը սպառնալու միջոց<ref name=":02">{{Cite book |last=Allin |first=Dana H. |url=https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0 |title=The sixth crisis: Iran, Israel, America, and the rumors of war |last2=Simon |first2=Steven |date=2010 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-975449-6 |location=Oxford & New York |pages=[https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0/page/n41 24]}}</ref>։]] Ըստ լայնորեն մեջբերվող վերլուծությունների՝ Իրանի միջուկային ծրագիրը սովորաբար համարվում է մի քանի նպատակ հետապնդող<ref name=":04">{{Cite book |last=Allin |first=Dana H. |url=https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0 |title=The sixth crisis: Iran, Israel, America, and the rumors of war |last2=Simon |first2=Steven |date=2010 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-975449-6 |location=Oxford & New York |pages=[https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0/page/n41 24]}}</ref>։ Ծրագիրը դիտվում է որպես Իսրայելը ոչնչացնելու կամ նրա գոյությանը սպառնալու միջոց<ref name=":04" />։ Միացյալ Նահանգները պնդում է, որ միջուկային զենք ունեցող Իրանը, հավանաբար, կօգտագործի իր կարողությունները՝ Իսրայելը ոչնչացնելու փորձ կատարելու համար<ref>{{Cite book |last=Sharma |first=Anu |title=Through the looking glass: Iran and its foreign relations |date=2022 |publisher=Routledge, Taylor & Francis Group |isbn=978-1-032-23149-5 |location=London New York, NY |pages=63}}</ref>։ Նաև պնդվել է, որ միջուկային զենք ունեցող Իրանը, հավանաբար, կակտիվացնի Իսրայելը ոչնչացնելու իր ջանքերը՝ միջուկային զսպման պաշտպանության ներքո, ինչը կհանգեցնի աղետալի հետևանքների<ref name=":922">{{Cite web |last=Goldberg |first=Jeffrey |date=2015 թ․ մարտի 9 |title=The Iranian Regime on Israel's Right to Exist |url=https://www.theatlantic.com/international/archive/2015/03/Iranian-View-of-Israel/387085/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 5 |website=The Atlantic |language=en}}</ref>: Իրանի միջուկային ծրագիրը նաև համարվում է որպես գործիք՝ իրանական ռեժիմը և ազգը արտաքին ագրեսիայից և գերիշխանությունից պաշտպանելու համար<ref name=":05">{{Cite book |last=Allin |first=Dana H. |url=https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0 |title=The sixth crisis: Iran, Israel, America, and the rumors of war |last2=Simon |first2=Steven |date=2010 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-975449-6 |location=Oxford & New York |pages=[https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0/page/n41 24]}}</ref>։ Այն կարող է նաև ծառայել որպես իրանական ագրեսիայի և գերիշխանության գործիք՝ տարածաշրջանում իշխանություն տարածելով<ref name=":05" />։ Գիտնականները պնդում են, որ միջուկային զենք ունեցող Իրանը կարող է համարձակվել ավելացնել իր աջակցությունը ահաբեկչությանը և ապստամբությանը, որոնք իր ռազմավարության հիմնական տարրերն են, միաժամանակ կանխելով հակահարվածները իր նորահայտ միջուկային լծակի միջոցով<ref>{{Citation |last=Nader |first=Alireza |title=Nuclear Iran and Terrorism |date=2013 |work=Iran After the Bomb |pages=25–30 |url=https://www.jstor.org/stable/10.7249/j.ctt5hhtg2.10 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 24 |series=How Would a Nuclear-Armed Tehran Behave? |publisher=RAND Corporation |jstor=10.7249/j.ctt5hhtg2.10}}</ref>։ Միջուկային տեխնոլոգիաների կամ զենքի հնարավոր փոխանցումը արմատական պետություններին և ահաբեկչական կազմակերպություններին մեծացնում է միջուկային ահաբեկչության վախերը<ref>{{Cite journal |last=Wilner |first=Alex S. |date=2012 թ․ հունվարի 1 |title=Apocalypse Soon? Deterring Nuclear Iran and its Terrorist Proxies |url=https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/01495933.2012.647539 |journal=Comparative Strategy |language=EN |volume=31 |pages=18–40 |doi=10.1080/01495933.2012.647539 |issn=0149-5933}}</ref>։ Ծրագիրը նաև սերտորեն կապված է եղել իրանական տեխնո-ազգայնական հպարտության հետ՝ խորհրդանշելով գիտական առաջընթացը և ազգային անկախությունը<ref name=":06">{{Cite book |last=Allin |first=Dana H. |url=https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0 |title=The sixth crisis: Iran, Israel, America, and the rumors of war |last2=Simon |first2=Steven |date=2010 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-975449-6 |location=Oxford & New York |pages=[https://archive.org/details/sixthcrisisirani00alli_0/page/n41 24]}}</ref>։ == Պատմություն == === Սկիզբը շահի օրոք (1950-1970-ականներ) === [[Պատկեր:Atomic_women_Iran.JPG|մինի|1968 թվականի իրանական թերթի մի հատվածում գրված է. «Իրանի միջուկային էներգիայի գիտնականների մեկ քառորդը կանայք են»։ Լուսանկարում պատկերված են մի քանի իրանցի կին դոկտորանտներ, որոնք կանգնած են [[Թեհրան|Թեհրանի]] հետազոտական ռեակտորի առջև։]] Իրանի միջուկային նկրտումները սկսվել են շահ [[Մոհամմադ Ռեզա Փահլավի|Մոհամմադ Ռեզա Փահլաիի]] կառավարման օրոք՝ Միացյալ Նահանգների և Արևմտյան Եվրոպայի աջակցությամբ։ 1957 թվականին Իրանը և ԱՄՆ-ն ստորագրել են քաղաքացիական միջուկային համագործակցության համաձայնագիր՝ որպես նախագահ [[Դուայթ Էյզենհաուեր|Դուայթ Էյզենհաուերի]] «Ատոմներ խաղաղության համար» ծրագրի մաս։ Դրա արդյունքում Թեհրանում կառուցվեց Իրանի առաջին միջուկային հետազոտական կայանը։ 1967 թվականի նոյեմբերին Թեհրանի հետազոտական ռեակտորը (ԹՀՌ) սկսեց գործել, այն 5 մեգավատ (ջերմային) հզորությամբ թեթև ջրային ռեակտոր էր, որը սկզբում աշխատում էր բարձր հարստացված ուրանով (93% U-235)՝ ԱՄՆ-ի տրամադրած վառելիքով։ 1993 թվականին այն վերափոխվեց՝ օգտագործելու 20%-ով հարստացված ուրան, որը տրամադրել է Արգենտինան։ Իրանը դարձել է [[Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագիր|Միջուկային զենքի չտարածման մասին համաձայնագրի]] առաջին ստորագրողներից մեկը, երբ այն ուժի մեջ մտավ 1970 թվականի մարտին, պարտավորվելով որպես միջուկային զենք չունեցող պետություն չհետապնդել միջուկային զենք<ref name=":12">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ 1970-ականների կեսերին շահը ընդլայնել է Իրանի միջուկային էներգիայի հավակնությունները։ 1974 թվականին հիմնադրել է Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպությունը (ԻԱԷԿ) և հայտարարել է 20 տարվա ընթացքում ատոմակայանների ցանցից 23,000 մեգավատ էլեկտրաէներգիա արտադրելու ծրագրերի մասին։ Պայմանագրեր կնքվել են արևմտյան ընկերությունների հետ, Իրանն ավելի քան 1 միլիարդ դոլար է վճարել՝ ֆրանսիական Eurodif կոնսորցիումի ուրան հարստացնող գործարանում 10% բաժնեմաս ստանալու համար, իսկ Արևմտյան Գերմանիայի Kraftwerk Union ընկերությունը (Siemens) համաձայնել է Բուշերում կառուցել երկու 1200 մեգավատ հզորությամբ ճնշումավորված ջրային ռեակտոր։ Բուշերի ատոմակայանի կառուցումն սկսվել է 1975 թվականին, և Իրանն այդ ժամանակ նաև բանակցություններ է վարել ֆրանսիական Framatome ընկերության հետ՝ լրացուցիչ ռեակտորներ մատակարարելու վերաբերյալ։ Մշակվել են ծրագրեր՝ լիարժեք ներքին միջուկային վառելիքի ցիկլի համար, ներառյալ ուրանի արդյունահանումը և վառելիքի արտադրությունը, և Սպահանում ստեղծվեց նոր միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն<ref name=":13">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>: === Հետհեղափոխական վերածնունդ և պատերազմի ազդեցություն (1979–1980-ականներ) === Այս հավակնոտ ծրագիրը կտրուկ դանդաղել է [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|1979 թվականի Իսլամական հեղափոխությունից]] հետո։ Շահը տապալվեց, և Իրանի նոր առաջնորդները՝ այաթոլլա [[Ռուհոլլահ Խոմեյնի|Ռուհոլլա Խոմեյնիի]] գլխավորությամբ, սկզբում թշնամաբար են տրամադրված եղել միջուկային տեխնոլոգիաների նկատմամբ՝ այն համարելով Արևմուտքի ազդեցության խորհրդանիշ։ Ընթացիկ միջուկային բազմաթիվ նախագծեր են դադարեցվել կամ չեղարկվել։ [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-իրաքյան պատերազմը]] (1980-1988 թվականներ) խափանել է միջուկային ծրագիրը, ռեսուրսները ուղղվել են պատերազմական ջանքերին, և Իրաքը թիրախավորեց Իրանի միջուկային ենթակառուցվածքները։ Բուշերի մասամբ կառուցված ռեակտորի կայանը մի քանի անգամ ռմբակոծվեց իրաքյան ռազմական ինքնաթիռների կողմից, և Siemens-ը հրաժարվեց նախագծից՝ լուրջ վնասելով ռեակտորի պատյանները։ 1980-ականների վերջին Իրանի միջուկային ծրագիրը փաստացի դադարեցվել է<ref name=":14">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ === Գաղտնի ընդլայնում և զինացման փորձեր (1990-2002 թվականներ) === 1990-ականների սկզբին Իրանի միջուկային ծրագիրը արագացել է երկու զուգահեռ ուղղություններով՝ մեկը բացահայտ քաղաքացիական, մյուսը՝ գաղտնի։ Բացահայտորեն Իրանը շարունակել է համագործակցել Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ՝ խաղաղ միջուկային ենթակառուցվածքներ կառուցելու համար։ Բուշերի ռեակտորի նախագիծը առաջ շարժվեց ռուս ինժեներների ղեկավարությամբ (չնայած որ այն հետաձգվեց մինչև 2011 թվականին դրա վերջնական գործարկումը), իսկ Չինաստանը օգնել է Իրանին միջուկային հետազոտությունների և ուրանի արդյունահանման փորձագիտության հարցում<ref name=":15">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ Ավելի քիչ թափանցիկ կերպով, Իրանը գաղտնի հարստացման հզորություն էր ստեղծում և ուսումնասիրում միջուկային զենքի հետ կապված տեխնոլոգիաները՝ տեսուչների աչքից հեռու<ref name=":15" />։ Իրանի կողմից ուրանի հարստացման տեխնոլոգիաների գաղտնի ձեռքբերումը պտուղներ է տվել 1990-ականներին։ Աբդուլ Քադիր Խանի ցանցից ստացված հազարավոր ցենտրիֆուգների բաղադրիչներ, գործիքներ և տեխնիկական նկարներ օգտագործվել են գաղտնի փորձնական հարստացման արհեստանոցներ հիմնելու համար<ref name=":16">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ 1990-ականների վերջին Թեհրանի չհայտարարագրված օբյեկտներում (օրինակ՝ «Կալայե էլեկտրական ընկերություն»-ում) անցկացվել են ուրանի հեքսաֆտորիդային գազի փորձարկումներ<ref name=":16" />: 2000 թվականին Իրանը Սպահանում ավարտել է ուրանի վերամշակման գործարանի կառուցումը, որը հիմնված է եղել չինական նախագծի վրա՝ հարստացման համար ուրանի հեքսաֆտորիդային հումք արտադրելու համար<ref name=":16" />։ Այն նաև զարգացրել է ուրանի ներքին աղբյուրներ՝ Սաղանդ հանքը [[Յազդի նահանգ|Յազդի նահանգում]] (չինական օգնությամբ) և Գչինեի հանքը և գործարանը Պարսից ծոցի ափին։ Գչինեի ուրանի հանքը շահագործման է հանձնվել 2004 թվականին և այժմ ենթադրվում է, որ այն սկզբնապես ռազմական միջուկային ջանքերի մաս է կազմել և գաղտնի է պահվել Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունից։ Այս քայլերը Իրանին հնարավորություն են տվել անկախ մուտք ունենալ զենքի համար նախատեսված միջուկային վառելիքի ցիկլի համար անհրաժեշտ հումքին և նախորդող գործընթացներին<ref name=":16" />։ 1990-ականների վերջին Իրանը Իրանի պաշտպանության նախարարության հովանու ներքո մեկնարկել է միջուկային զենքի հետազոտական ծրագիր՝ [[Ամադ (նախագիծ)|«Ամադ նախագիծ»]] կոդային անվամբ։ ԱԷՄԳ-ի հետագա եզրակացությունների համաձայն, Ամադ նախագիծը (որը գլխավորել է առաջատար միջուկային գիտնական [[Մոհսեն Ֆախրիզադե|Մոհսեն Ֆախրիզադեհը]]) նպատակ է ունեցել 2000-ականների կեսերին նախագծել և կառուցել հինգ միջուկային մարտագլխիկներից բաղկացած զինանոց<ref name=":17">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ 1999-2003 թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում այս գաղտնի ծրագիրը կարողացել է ձեռք բերել և կատարելագործել մարտագլխիկների նախագծերը (ըստ հաղորդումների՝ ներառյալ վերափոխված պակիստանյան նախագիծը), անցկացնել բարձր պայթուցիկության փորձարկումներ և դետոնատորի մշակում պայթուցիկ տիպի ռումբի համար, արտադրել միջուկային զենքի որոշ բաղադրիչներ փոխարինող նյութերով և ինտեգրել մարտագլխիկի նախագիծը Իրանի [[Շահաբ-3|«Շահաբ-3»]] բալիստիկ հրթիռային համակարգում<ref name=":17" />։ Ամադին հիմնականում պակասել է տրոհվող նյութը, քանի որ Իրանը դեռևս չի արտադրել զենքի համար նախատեսված ուրան կամ պլուտոնիում ռումբի միջուկի համար։ Այնուամենայնիվ, «Ամադի» գործունեության շրջանակը ցույց է տվել, որ Իրանը ուսումնասիրում է միջուկային զենքի ստեղծման տարբերակը՝ խախտելով իր «Միջազգային զենքի չտարածման մասին» պայմանագրի պարտավորությունը<ref name=":17" />։ 1990-ականների ընթացքում իրանական կազմակերպությունները նաև կայուն օգնություն են ստացել արտաքին աղբյուրներից։ Որոշ ռուսական և չինական ընկերություններ Իրանին տրամադրել են փորձագիտություն և սարքավորումներ նրա միջուկային նախագծերի համար<ref name=":18">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ Օրինակ՝ չինացի տեխնիկները ուրանի հետախուզություն են իրականացրել Իրանում և, ենթադրաբար, տրամադրել են նախագծեր, որոնք օգնել են Իրանին կառուցել Սպահանի վերամշակման օբյեկտը<ref name=":18" />։ Իրանի գիտնականները նաև գիտելիքներ են ձեռք բերել Պակիստանի գաղտնի ցանցից և արտասահմանյան ակադեմիական փոխանակումներից։ Դա Իրանին հնարավորություն է տվել գաղտնի կերպով ստեղծել կարևորագույն օբյեկտներ, որոնք կարող էին արտադրել զենքի համար օգտագործելի նյութեր՝ ուրանի հարստացման խոշոր գործարաններ և ծանր ջրով ռեակտորի նախագիծ<ref name=":18" />։ 2000-ականների սկզբին երկու կարևոր գաղտնի օբյեկտներ մոտեցել են ավարտին։ Նաթանզում (կենտրոնական Իրան) ուրանի հարստացման կենտրոնը, որը կառուցվել է հազարավոր ցենտրիֆուգներ տեղավորելու համար, և [[Արաք|Արաքի]] մոտ գտնվող 40 ՄՎտ հզորությամբ ծանր ջրի ռեակտորի (IR-40) կողքին գտնվող [[Ծանր ջուր|ծանր ջրի]] արտադրության գործարանը։ Այս օբյեկտները, որոնք գաղտնի են պահվել Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունից, նախատեսված են եղել ակնհայտորեն քաղաքացիական նպատակներով, բայց ունեին հստակ զենքի ներուժ։ Նաթանզում հարստացված ուրանը կարող է ստանալ ռումբերի համար նախատեսված բարձր հարստացված ուրան, մինչդեռ Արաքի ռեակտորը (գործարկվելուց հետո) կարող է պլուտոնիում արտադրել իր աշխատած վառելիքում, իսկ ծանր ջրի կայանը կապահովի ռեակտորի սառեցնող հեղուկը<ref name=":19">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ 2002 թվականի օգոստոսին իրանական աքսորյալ ընդդիմադիր խումբը՝ Իրանի դիմադրության ազգային խորհուրդը (NCRI), բացահայտել է Նաթանզի և Արաքի գոյությունը<ref name=":19" />։ Արբանյակային պատկերները շուտով հաստատել են այս վայրերում շինարարությունը։ Այն բացահայտումը, որ Իրանը գաղտնի կերպով կառուցել է խոշոր միջուկային օբյեկտներ՝ առանց ԱԷՄԳ-ին անհրաժեշտ տեղեկատվության տրամադրման, բորբոքել է միջազգային ճգնաժամ և հարցեր է առաջացրել ծրագրի իրական նպատակի վերաբերյալ<ref name=":19" />։ === Բացահայտում և միջազգային դիմակայություն (2002–2013 թվականներ) === [[Պատկեր:Tehran_Declaration_-_21_October_2003_-_Joschka_Fischer,_Hassan_Rouhani,_Dominique_de_Villepin_and_Jack_Straw.png|մինի|Թեհրանի հռչակագիրը, 2003 թվականի հոկտեմբերի 21-ին, աջից ձախ՝ Յոշկա Ֆիշեր, [[Հասան Ռոհանի]], [[Դոմինիկ դը Վիլպեն]] և Ջեք Սթրոու։]] 2003 թվականի վերջին Իրանը կանգնած էր քննադատության հեռանկարի առջև և համաձայնվել է որոշակի չափով համագործակցության։ 2003 թվականի հոկտեմբերին Իրանը և Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի և Գերմանիայի («ԵՄ-3») արտաքին գործերի նախարարները կնքել են Թեհրանի համաձայնագիրը, Իրանը պարտավորվել է ժամանակավորապես դադարեցնել ուրանի հարստացման և վերամշակման բոլոր գործողությունները, թույլատրել ավելի շատ ինտրուզիվ ստուգումներ՝ ստորագրելով Լրացուցիչ արձանագրությունը, և պարզաբանել անցյալի միջուկային աշխատանքները<ref name=":110">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>: 2004 և 2005 թվականներին ԱԷՄԳ-ն բացահայտել է անհամապատասխանություններ և բացթողումներ Իրանի բացահայտումներում, ինչպիսիք են պլուտոնիումի բաժանման փորձերը և P-2 ցենտրիֆուգների առաջադեմ նախագծերը, որոնց մասին Իրանը չէ հաղորդել<ref name=":111">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>: Իրանի կողմից ուրանի հարստացման կասեցումը կարճատև եղավ, քանի որ այն վերսկսեց որոշակի միջուկային գործունեություն<ref name=":111" />։ 2004 թվականի հունիսին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության խորհուրդը Իրանին նկատողություն է արել լիովին չհամագործակցելու համար<ref name=":111" />։ 2005 թվականի սեպտեմբերին Խորհուրդը հայտնաբերել է, որ Իրանը չի պահպանում իր երաշխիքները (ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի ներգրավման պաշտոնական առիթ)<ref name=":111" />։ Իրանը արձագանքել է՝ դադարեցնելով Լրացուցիչ արձանագրության կամավոր կիրառումը և վերսկսելով հարստացման աշխատանքները։ 2006 թվականի ապրիլին նախագահ [[Մահմուդ Ահմադինեժադ|Մահմուդ Ահմադինեժադը]] հայտարարել է, որ Իրանը Նաթանզում 164 ցենտրիֆուգների կասկադի միջոցով հարստացրել է ուրանը մինչև 3.5% U-235, որը ցածր հարստացված ուրան է, որը հարմար է միջուկային վառելիքի համար<ref name=":111" />։ Սա նշանավորել է Իրանի առաջին հրապարակային մուտքը միջուկային վառելիքային ցիկլի տիրապետող երկրների շարքը<ref name=":111" />։ Միջազգային հանրությունը կտրուկ արձագանքեց։ 2006 թվականի հուլիսին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդն ընդունել է 1696 բանաձևը՝ VII գլխի համաձայն, որով պահանջել է Իրանից դադարեցնել հարստացման հետ կապված բոլոր գործողությունները, հակառակ դեպքում կենթարկվեն պատժամիջոցների<ref name=":112">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ Երբ Իրանը մերժել է այս պահանջը, Անվտանգության խորհուրդը 2006-2010 թվականների ընթացքում սկսել է մի շարք խստացնող պատժամիջոցներ կիրառել<ref name=":112" />։ Առաջինը՝ 2006 թվականի դեկտեմբերի 1737 բանաձևը, պատժամիջոցներ է սահմանել զգայուն միջուկային և հրթիռային ծրագրերի դեմ և արգելել է միջուկային զենքի հետ կապված առևտուրը Իրանի հետ<ref name=":22">{{Cite web |title=Timeline of Nuclear Diplomacy With Iran, 1967-2023 {{!}} Arms Control Association |url=https://www.armscontrol.org/factsheets/timeline-nuclear-diplomacy-iran-1967-2023 |archive-url=http://web.archive.org/web/20250603131932/https://www.armscontrol.org/factsheets/timeline-nuclear-diplomacy-iran-1967-2023 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 3 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.armscontrol.org |language=en}}</ref>։ Հետագա բանաձևերով (1747՝ 2007 թվականին, 1803՝ 2008 թվականին և 1929՝ 2010 թվականի հունիսին) պատժամիջոցները ընդլայնվեցին՝ ներառելով զենքի էմբարգո, հիմնական անձանց և կազմակերպությունների ակտիվների սառեցում և ֆինանսական գործարքների սահմանափակումներ<ref name=":22" />։ Այս միջոցառումները, որոնք աջակցություն են ստացել ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի, Չինաստանի և ԵՄ-ի կողմից, նպատակ ունեին ճնշում գործադրել Իրանի վրա՝ ուրանի հարստացումը դադարեցնելու համար։ Զուգահեռաբար, ԱՄՆ-ն և ԵՄ-ն ներդրել են իրենց սեփական խիստ պատժամիջոցները, այդ թվում՝ Իրանի նավթի և գազի ներդրումները պատժող ԱՄՆ օրենքներ (օրինակ՝ 1996 թվականի Իրանի դեմ պատժամիջոցների մասին օրենքը) և եվրոպական քայլեր՝ առևտուրը սահմանափակելու և, ի վերջո, մինչև 2012 թվականը իրանական նավթի վրա էմբարգո սահմանելու համար<ref name=":22" />։ 2005-2006 թվականներին դիվանագիտական ջանքերը փորձել են լուծել փակուղին։ Նորաստեղծ [[P5+1]] խումբը (Չինաստան, Ռուսաստան, Ֆրանսիա, Մեծ Բրիտանիա, ԱՄՆ, գումարած Գերմանիա) 2006 թվականի կեսերին Իրանին առաջարկել է խթանների փաթեթ՝ ուրանի հարստացումը դադարեցնելու համար, ներառյալ միջուկային վառելիքի երաշխիքներ և տնտեսական օգուտներ (siranwatch.org): Իրանը՝ Ահմադինեժադի կոշտ վարչակազմի օրոք, մերժել է առաջարկը՝ պնդելով իր «իրավունքի» վրա՝ համաձայն Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրի։ Բանակցությունների ձախողմանը զուգընթաց, Իրանը աստիճանաբար ընդլայնել է իր հարստացման աշխատանքները։ Մինչև 2007 թվականը Իրանը Նաթանզում տեղադրել է մոտ 3000 IR-1 ցենտրիֆուգ և հարստացնում էր ուրան ավելի մեծ քանակությամբ<ref name=":113">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ 2007 թվականին ԱՄՆ Ազգային հետախուզության գնահատականը (NIE) բարձր վստահությամբ գնահատել է, որ չնայած Իրանը 2003 թվականին դադարեցրել է իր կառուցվածքային միջուկային զենքի ծրագիրը, այն շարունակում է զարգացնել միջուկային զենքի համար կիրառելի տեխնիկական կարողություններ<ref name=":23">{{Cite web |title=Timeline of Nuclear Diplomacy With Iran, 1967-2023 {{!}} Arms Control Association |url=https://www.armscontrol.org/factsheets/timeline-nuclear-diplomacy-iran-1967-2023 |archive-url=http://web.archive.org/web/20250603131932/https://www.armscontrol.org/factsheets/timeline-nuclear-diplomacy-iran-1967-2023 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 3 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.armscontrol.org |language=en}}</ref>։ Այս հայտնագործությունը որոշ չափով մեղմացրել է ճգնաժամի հրատապությունը, սակայն մտահոգությունները մնացին Իրանի հարստացված ուրանի աճող պաշարների և նրա երկարաժամկետ մտադրությունների վերաբերյալ։ Նշանակալից զարգացում է տեղի ունեցել 2009 թվականի սեպտեմբերին, երբ արևմտյան առաջնորդները բացահայտել են իրանական ևս մեկ գաղտնի օբյեկտ։ ԱՄՆ նախագահ [[Բարաք Օբամա|Բարաք Օբաման]], Ֆրանսիայի նախագահ [[Նիկոլա Սարկոզի|Նիկոլա Սարկոզիի]] և Մեծ Բրիտանիայի նախագահ [[Գորդոն Բրաուն|Գորդոն Բրաունի]] հետ միասին, բացահայտել է Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանի վերաբերյալ հետախուզական տվյալները, որը ստորգետնյա հարստացման կայան է, որը կառուցվում է [[Ղոմ|Ղոմի]] մոտակայքում գտնվող լեռան խորքում։ Իրանը Ֆորդոյի մասին չի հայտարարել Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությանը (ԱԷՄԳ), խախտելով իր երաշխիքների պարտավորությունը՝ նախագծման փուլում նոր օբյեկտների մասին հաղորդելու համար<ref name=":114">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ Ֆորդոյի գաղտնի շինարարությունը (սկսվել է 2006 թվականին) և ամրացված տեղանքը մեծացրին մտավախությունները, որ Իրանը փնտրում է գաղտնի ռումբի ծրագիր, որը դիմացկուն կլինի ռազմական հարձակմանը։ Իրանը պաշտպանել է Ֆորդոն որպես պահեստային հարստացման գործարան և ուշացումով հայտարարել է դրա մասին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությանը, սակայն Իրանի թափանցիկության նկատմամբ վստահությունն էլ ավելի է խաթարվել։ Ֆորդոյի բացահայտումը միջազգային միասնություն առաջացրեց ավելի խիստ պատժամիջոցների համար, ինչը դրսևորվել է 1929 բանաձևում (2010 թվականի հունիս), որը լրջորեն խստացրել է Իրանի նկատմամբ տնտեսական սահմանափակումները<ref name=":114" />։ Միևնույն ժամանակ, գաղտնի գործողությունները նույնպես թիրախավորել են ծրագիրը։ [[Սթաքսնեթ]] [[Կիբերհարձակում|կիբերհարձակումը]] ինչը բարդ համակարգչային որդ է, լայնորեն վերագրվում է ԱՄՆ-ին և Իսրայելին, հայտնաբերվել է 2010 թվականին, երբ խափանել է Նաթանզի կառավարման համակարգերը՝ վնասելով Իրանի պտտվող ցենտրիֆուգների մեծ մասը<ref name=":115">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ 2010-2012 թվականներին Թեհրանում սպանվել են չորս իրանցի միջուկային գիտնականներ, որոնց սպանությունների մեջ Իրանը մեղադրել է Իսրայելին և Արևմուտքի գործակալներին։ 2013 թվականի կեսերին Թեհրանը Նաթանզում և Ֆորդոյում տեղադրել է ավելի քան 18,000 ցենտրիֆուգ (հիմնականում IR-1 մոդելներ), այդ թվում՝ մոտ 1000+ ավելի առաջադեմ IR-2m մեքենաներ<ref name=":115" />։ Դրա պաշարները աճել են մինչև գրեթե 10,000 կգ 3.5% ցածր հարստացված ուրանի և մոտ 370 կգ 20% միջին հարստացված ուրանի՝ վերջին քանակությունը գրեթե բավարար էր մեկ միջուկային ռումբի համար, եթե այն հետագայում հարստացվեր մինչև զենքի համար նախատեսված մակարդակի<ref name=":115" />։ === Դիվանագիտական ջանքեր և Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագիր (2013–2018 թվականներ) === 2013 թվականին Իրանի նորընտիր նախագահ [[Հասան Ռոհանի|Հասան Ռոհանին]], կենտրոնամետ հոգևորական և միջուկային հարցերով նախկին բանակցող, քարոզարշավ է անցկացրել դիվանագիտական ճանապարհով պատժամիջոցները վերացնելու օգտին։ Նա զգուշավոր աջակցություն է ստացել Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեիից։ Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման, որն արդեն 2012 թվականին Օմանում Իրանի պաշտոնյաների հետ գաղտնի բանակցություններ էր հաստատել, բաց էր դիվանագիտական լուծման համար<ref name=":116">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ Իրանի և P5+1 խմբի միջև պաշտոնական բազմակողմ բանակցությունները վերսկսվել են 2013 թվականի հոկտեմբերին։ Նոյեմբերի 24-ին նրանք հասել է Համատեղ գործողությունների ծրագրին (ՀԳԾ), որը ժամանակավոր համաձայնագիր էր, որը սառեցնում էր Իրանի միջուկային ծրագրի հիմնական տարրերը՝ պատժամիջոցների սահմանափակ մեղմացման դիմաց<ref name=":116" />։ Իրանը դադարեցրել է U-235-ի 5%-ից բարձր հարստացումը, չեզոքացրել է իր 20% պաշարները նոսրացման կամ փոխակերպման միջոցով, կասեցրել է ցենտրիֆուգների տեղադրումը և համաձայնել չվառելիքով լցնել կամ չշահագործել Արաքի ծանր ջրով աշխատող ռեակտորը։ Դրա դիմաց այն ստացել է մոտ 4.2 միլիարդ դոլարի սառեցված ակտիվների հասանելիություն և սահմանափակ արտոնություններ նավթաքիմիական և թանկարժեք մետաղների առևտրի համար<ref name=":116" />։ 2014 թվականի հունվարին սկսված Համատեղ համապարփակ համաձայնագիրը մի քանի անգամ երկարաձգվել է, մինչ բանակցությունները շարունակվում էին վերջնական համաձայնագրի շուրջ<ref name=":116" />։ [[Պատկեր:Negotiations_about_Iranian_Nuclear_Program_-_the_Ministers_of_Foreign_Affairs_and_Other_Officials_of_the_P5+1_and_Ministers_of_Foreign_Affairs_of_Iran_and_EU_in_Lausanne.jpg|մինի|Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ բանակցություններ, 5+1 խմբի արտաքին գործերի նախարարներ և այլ պաշտոնյաներ, ինչպես նաև Իրանի և ԵՄ արտաքին գործերի նախարարներ Լոզանում, 2015 թվականի ապրիլ։]] 20 ամիս անց կողմերը 2015 թվականի հուլիսի 14-ին հասել է Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին (ՀՀԳԾ)<ref name=":117">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ Այս շրջանակի համաձայն՝ Իրանը պայմանականորեն համաձայնել է ընդունել իր միջուկային ծրագրի սահմանափակումները, որոնք բոլորը կտևեն առնվազն մեկ տասնամյակ, իսկ որոշները՝ ավելի երկար, և ենթարկվել միջազգային ստուգումների ավելի ինտենսիվության։ Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագիրը վերջապես ընդունվել է 2015 թվականի հուլիսի 14-ին<ref>{{Cite news |last=Dockins |first=Pamela |date=2015 թ․ հունիսի 30 |title=Iran Nuclear Talks Extended Until July 7 |url=https://www.voanews.com/a/zarif-rejoins-iran-nuclear-talks/2842656.html |access-date=2015 թ․ հունիսի 30 |publisher=Voice of America}}</ref><ref>{{Cite news |last=Richter |first=Paul |date=2015 թ․ հուլիսի 7 |title=Iran nuclear talks extended again; Friday new deadline |url=https://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-iran-nuclear-talks-extended-20150707-story.html |access-date=2015 թ․ հուլիսի 8 |work=Los Angeles Times}}</ref>։ Վերջնական համաձայնագիրը հիմնված է «Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրով ստեղծված կանոնների վրա հիմնված չտարածման ռեժիմի վրա, որը ներառում է հատկապես ԱԷՄԳ-ի պաշտպանության համակարգը<ref name="Carnegie2">{{Cite web |last=Perkovich |first=George |last2=Hibbs |first2=Mark |last3=Acton |first3=James M. |last4=Dalton |first4=Toby |date=2015 թ․ օգոստոսի 8 |title=Parsing the Iran Deal |url=http://carnegieendowment.org/2015/08/06/parsing-iran-deal/iec5 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150907182841/http://carnegieendowment.org/2015/08/06/parsing-iran-deal/iec5 |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 7 |publisher=Carnegie Endowment for International Peace}}</ref>: Հարստացման մակարդակը սահմանափակվել է 3.67%-ով 15 տարվա ընթացքում, իսկ հարստացված ուրանի պաշարները սահմանափակվել են 300 կգ-ով։ Նաթանզում կարող էին աշխատել միայն 5060 առաջին սերնդի IR-1 ցենտրիֆուգներ, իսկ Ֆորդոն վերաօգտագործվեց ոչ հարստացման հետազոտությունների համար։ Արաքի IR-40 ռեակտորը պետք է վերաձևավորվեր և վերակառուցվեր, որի արդյունքում կհեռացվեր սկզբնական միջուկը և կլցվեր բետոնով՝ պլուտոնիումի արտադրության հնարավորությունը վերացնելու համար։ Իրանը համաձայնել է ժամանակավորապես կիրառել ԱԷՄԳ-ի լրացուցիչ արձանագրությունը և ընդունել է ուժեղացված ստուգումը, ներառյալ հարստացման և փոխակերպման կայանների շարունակական հսկողությունը, ուրանի հանքերի և գործարանների մոնիթորինգը, ինչպես նաև ցենտրիֆուգների արտադրության վերահսկողությունը։ Իրանի ավելցուկային հարստացված ուրանը, այդ թվում՝ 20% պարունակությամբ նյութի մեծ մասը, պետք է ուղարկվեր արտասահման կամ ենթարկվեր խառնուրդի։ Ավելի քան 13,000 ցենտրիֆուգներ ապամոնտաժվեցին։ Առանց հարստացված ուրան կուտակելու, վերահսկվող պայմաններում թույլատրվել է սահմանափակ հետազոտություններ և զարգացումներ առաջադեմ ցենտրիֆուգների վրա։ Փոխարենը, ՄԱԿ-ը, ԱՄՆ-ն և ԵՄ-ն պարտավորվել են փուլ առ փուլ մեղմացնել պատժամիջոցները, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 2231 բանաձևը հաստատել է Համատեղ գործողությունների համապարփակ ծրագիրը։ Այն հինգ տարի պահպանել է ավանդական զենքի էմբարգոն, իսկ ութ տարի՝ բալիստիկ հրթիռների սահմանափակումները, և ներդրել է «հետադարձ կապի» մեխանիզմ, որը թույլ է տալիս վերականգնել պատժամիջոցները չկատարման դեպքում։ ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի կողմից Իրանի էներգետիկ, ֆինանսական, նավագնացության և առևտրի ոլորտներին ուղղված պատժամիջոցները կասեցվեցին։ «Իրականացման օրը» (2016 թվականի հունվարի 16-ին) ԱԷՄԳ-ն ստուգել է Իրանի կողմից համաձայնագրերի պահպանումը, ինչը հանգեցրել է միլիարդավոր դոլարների արժողությամբ իրանական ակտիվների ապասառեցմանը և միջազգային բանկային գործունեությանը (օրինակ՝ [[Համաշխարհային միջբանկային ֆինանսական հեռահաղորդակցության կազմակերպություն (SWIFT)|SWIFT]]) մուտքի վերականգնմանը<ref name="Nasrella2">{{Cite news |last=Nasrella |first=Shadia |date=2016 թ․ հունվարի 16 |title=Iran Says International Sanctions To Be Lifted Saturday |url=http://www.huffingtonpost.com/entry/iran-sanctions-lifted_569a3500e4b0ce496424a2b2 |access-date=2016 թ․ հունվարի 16 |work=HuffPost |agency=[[Reuters]]}}</ref><ref name="Chuck2">{{Cite news |last=Chuck |first=Elizabeth |date=2016 թ․ հունվարի 16 |title=Iran Sanctions Lifted After Watchdog Verifies Nuclear Compliance |url=https://www.nbcnews.com/news/world/nuclear-sanctions-be-lifted-iran-fm-zarif-n497861 |access-date=2016 թ․ հունվարի 16 |work=NBC News |agency=Reuters}}</ref><ref name="Melvin2">{{Cite news |last=Melvin |first=Dan |title=UN regulator to certify Iran compliance with nuke pact |url=http://www.cnn.com/2016/01/16/middleeast/vienna-iran-iaea-nuclear-deal/ |access-date=2016 թ․ հունվարի 16 |publisher=[[CNN]]}}</ref>։ ԱՄՆ-ի որոշ պատժամիջոցներ, որոնք կապված են ահաբեկչության և մարդու իրավունքների հետ, ուժի մեջ են մնացել։ === ԱՄՆ-ի դուրս գալը և Իրանի կողմից խախտումները (2018–2025 թվականներ) === 2018 թվականին, ըստ հաղորդումների, [[Մոսադ|Մոսադը]] Թեհրանի Թուրքուզաբադ շրջանի անվտանգ պահեստից գողացել է միջուկային գաղտնիքներ (Իրանի զենքի ստեղծման ծրագրի փաստաթղթերի մի ամբողջ պահոց): Ըստ հաղորդագրությունների՝ գործակալները կեսգիշերին եկել են բեռնատարի կիսակցորդով, «բարձր ինտենսիվության լապտերներով» կտրել տասնյակ սեյֆերի մեջ և տարել «50,000 էջ և 163 կոմպակտ սկավառակներ՝ հուշագրություններով, տեսանյութերով և ծրագրերով», նախքան ժամանակին հեռանալը՝ փախչելու համար, երբ պահակները առավոտյան ժամը 7-ին ժամանել էին առավոտյան հերթափոխի<ref name="Filkins-iran-5-18-20202">{{Cite magazine |last=Filkins |first=Dexter |date=2020 թ․ մայիսի 18 |title=TheTwilight of the Iranian Revolution |url=https://www.newyorker.com/magazine/2020/05/25/the-twilight-of-the-iranian-revolution |access-date=2020 թ․ հունիսի 7 |magazine=The New Yorker}}</ref><ref name="NYT-sanger-15-7-20182">{{Cite news |last=Sanger |first=David E. |last2=Bergman |first2=Ronen |date=2018 թ․ հուլիսի 15 |title=How Israel, in Dark of Night, Torched Its Way to Iran's Nuclear Secrets |url=https://www.nytimes.com/2018/07/15/us/politics/iran-israel-mossad-nuclear.html |access-date=2020 թ․ հունիսի 9 |work=The New York Times}}</ref><ref>[https://www.jpost.com/israel-news/the-iaea-mossad-iran-dance-analysis-661468 How Mossad turned the IAEA around on Iran with evidence - analysis], Yonah Jeremy Job, Jerusalem Post, 9 March 2021.</ref>։ Միացյալ Նահանգների հետախուզական մի պաշտոնյայի խոսքով՝ Իրանի իրականացրած «ծայրահեղ լայնածավալ» որոնողական գործողությունը չհաջողվեց հայտնաբերել այդ փաստաթղթերը, որոնք դուրս էին բերվել Իրանից՝ անցնելով Ադրբեջանի տարածքով<ref name="Filkins-iran-5-18-20202" />: Իսրայելցիների պնդմամբ, փաստաթղթերն ու ֆայլերը, որոնք նրանք կիսվել են եվրոպական երկրների և Միացյալ Նահանգների հետ<ref>[https://www.timesofisrael.com/european-intelligence-officials-briefed-in-israel-on-irans-nuclear-archive/ European intelligence officials briefed in Israel on Iran’s nuclear archive] ''The Times of Israel'', 5 May 2018</ref>, ցույց են տվել, որ Ամադ նախագիծը նպատակ ուներ մշակել միջուկային զենք<ref>[https://www.timesofisrael.com/mossads-stunning-op-in-iran-casts-giant-shadow-over-the-intelligence-it-stole/ Mossad’s stunning op in Iran overshadows the actual intelligence it stole] ''The Times of Israel'', 1 May 2018</ref>, որ Իրանն ուներ միջուկային ծրագիր, երբ պնդում էր, որ «մեծ մասամբ կասեցրել է այն», և որ Իրանում կային երկու միջուկային օբյեկտներ, որոնք թաքցվել էին տեսուչներից<ref name="Filkins-iran-5-18-20202" />։ Իրանը պնդում է, որ «ամբողջը խաբեություն է»<ref name="Filkins-iran-5-18-20202" />։ Սա ազդել է [[Դոնալդ Թրամփ|Թրամփի]] որոշման վրա՝ դուրս բերել Միացյալ Նահանգները Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրից և վերականգնել պատժամիջոցները Իրանի նկատմամբ<ref>{{Cite news |last=Fulbright |first=Alexander |date=2018 թ․ հուլիսի 17 |title=In recording, Netanyahu boasts Israel convinced Trump to quit Iran nuclear deal |url=https://www.timesofisrael.com/in-recording-netanyahu-boasts-israel-convinced-trump-to-quit-iran-nuclear-deal/amp/ |work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite news |date=2018 թ․ նոյեմբերի 3 |title=Trump administration to reinstate all Iran sanctions |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-46071747 |work=BBC News}}</ref>։ 2018 թվականին Միացյալ Նահանգները դուրս է եկել Համատեղ գործողությունների համապարփակ ծրագրից, իսկ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ|Դոնալդ Թրամփը]] հայտարարել է, որ «Իրանի հետ համաձայնագրի էությունը հսկայական հորինվածք էր. մարդասպան ռեժիմը ցանկանում էր միայն խաղաղ միջուկային էներգիայի ծրագիր»<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ մայիսի 8 |title=Read the Full Transcript of Trump's Speech on the Iran Nuclear Deal |url=https://www.nytimes.com/2018/05/08/us/politics/trump-speech-iran-deal.html |access-date=2025 թ․ ապրիլի 28 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ ԱՄՆ-ն նաև պնդել է, որ համաձայնագիրը անբավարար է, քանի որ այն սահմանափակումներ չի սահմանում Իրանի բալիստիկ հրթիռների ծրագրի վրա<ref>{{Cite news |last=Landler |first=Mark |date=2018 թ․ մայիսի 8 |title=Trump Abandons Iran Nuclear Deal He Long Scorned |url=https://www.nytimes.com/2018/05/08/world/middleeast/trump-iran-nuclear-deal.html |access-date=2025 թ․ ապրիլի 28 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> և չի կարողանում զսպել նրա աջակցությունը միջնորդ խմբերին<ref name="Washington Post 20152">{{Cite news |date=2015 թ․ հուլիսի 14 |title=Read: An open letter from retired generals and admirals opposing the Iran nuclear deal |url=https://apps.washingtonpost.com/g/documents/world/read-an-open-letter-from-retired-generals-and-admirals-opposing-the-iran-nuclear-deal/1703/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171018132614/https://apps.washingtonpost.com/g/documents/world/read-an-open-letter-from-retired-generals-and-admirals-opposing-the-iran-nuclear-deal/1703/ |archive-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 18 |access-date=2018 թ․ հունվարի 14 |work=Washington Post}}</ref>: 2019 թվականի փետրվարին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) հավաստել է, որ Իրանը շարունակում է հետևել 2015 թվականի միջազգային համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին (ՀԳՀԾ)<ref name="ReutersFeb192">{{Cite web |last=Murphy |first=Francois |date=2019 թ․ փետրվարի 22 |title=Iran still holding up its end of nuclear deal, IAEA report shows |url=https://news.yahoo.com/iran-still-holding-end-nuclear-deal-iaea-report-161005676.html |access-date=2019 թ․ մայիսի 16 |agency=[[Reuters]]}}</ref>։ Սակայն, 2019 թվականի մայիսի 8-ին Իրանը հայտարարել է, որ կդադարեցնի ծրագրի որոշ մասերի իրականացումը՝ սպառնալով հետագա գործողություններ ձեռնարկել 60 օրից, եթե չստանա պաշտպանություն ԱՄՆ պատժամիջոցներից<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ մայիսի 8 |title=Iran news: Iranian President Hassan Rouhani announces partial withdrawal from 2015 nuclear deal |url=https://www.cbsnews.com/news/nuclear-deal-iran-announces-partial-withdrawal-2015-pact/ |access-date=2019 թ․ մայիսի 8 |website=CBS News |language=en-US}}</ref>։ 2019 թվականի հուլիսին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) հաստատել է, որ Իրանը խախտել է 300 կիլոգրամով հարստացված ուրանի պաշարների սահմանաչափը և 3.67% մաքրման սահմանաչափը<ref>{{Cite news |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 5 |title=Why do the limits on Iran's uranium enrichment matter? |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48776695 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 10 |work=BBC News}}</ref>։ 2019 թվականի նոյեմբերի 5-ին Իրանի ատոմային էներգիայի ղեկավար [[Ալի Աքբար Սալեհի|Ալի Աքբար Սալեհին]] հայտարարել է, որ Իրանը Ֆորդոյի վառելիքի հարստացման գործարանում ուրանը կհարստացնի մինչև 5%՝ հավելելով, որ երկիրն ունի անհրաժեշտության դեպքում ուրանը մինչև 20% հարստացնելու հնարավորություն<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Iran will enrich uranium to 5% at Fordow nuclear site -official |url=https://www.jpost.com/Breaking-News/Iran-will-enrich-uranium-to-5-percent-at-Fordow-nuclear-site-official-606964 |website=The Jerusalem Post &#124; JPost.com}}</ref>։ Նոյեմբերին նաև Իրանի Ատոմային էներգիայի կազմակերպության խոսնակ Բեհրուզ Կամալվանդին հայտարարել է, որ անհրաժեշտության դեպքում Իրանը կարող է հարստացնել մինչև 60%<ref>{{Cite news |date=2019 թ․ նոյեմբերի 9 |title=Iran able to enrich uranium up to 60%, says atomic energy agency spokesman |url=https://www.reuters.com/article/us-iran-nuclear-enrichment-idUSKBN1XJ0D5 |access-date=2020 թ․ հունվարի 12 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Նախագահ Հասան Ռոհանին հայտարարել է, որ Իրանի միջուկային ծրագիրը կլինի «անսահմանափակ», մինչդեռ երկիրը մեկնարկում է 2015 թվականի միջուկային համաձայնագրից դուրս գալու երրորդ փուլը<ref>{{Cite web |title=Iran announces the 3rd phase of its nuclear-deal withdrawal amid new U.S. sanctions |url=https://www.post-gazette.com/business/powersource/2019/09/04/Iran-nuclear-deal-US-oil-sanctions-Iranian-network-Syria/stories/201909040207 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 5 |website=Pittsburgh Post-gazettel}}</ref>։ 2020 թվականի հունվարի 3-ին ԱՄՆ-ն սպանել է իրանցի [[Ղոդս ուժեր|«Ղոդս» ստորաբաժանման]] հրամանատար [[Ղասեմ Սոլեյմանի|Ղասեմ Սոլեյմանիին]], որին Իրանը պատասխանեց հրթիռային հարվածներով՝ ԱՄՆ բազաներին։ Երկու օր անց Իրանի կառավարությունը հայտարարել է, որ այլևս չի պահպանի ուրանի հարստացման հզորության, մակարդակի կամ պաշարների չափի վերաբերյալ Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրի որևէ սահմանափակում<ref>[https://www.iiss.org/blogs/survival-blog/2020/01/iran-preserves-options-over-jcpoa Iran preserves options over the nuclear deal], Mark Fitzpatrick and Mahsa Rouhi, IISS, 6 January 2020.</ref>։ 2020 թվականի մարտին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) հայտարարել է, որ Իրանը գրեթե եռապատկել է հարստացված ուրանի իր պաշարները 2019 թվականի նոյեմբերի սկզբից ի վեր<ref name="IAEA March 20202">{{Cite news |last=Norman |first=Laurence |last2=Gordon |first2=Michael R. |date=2020 թ․ մարտի 3 |title=Iran's Stockpile of Enriched Uranium Has Jumped, U.N. Atomic Agency Says |url=https://www.wsj.com/articles/irans-stockpile-of-enriched-uranium-has-jumped-u-n-atomic-agency-says-11583243861 |access-date=2020 թ․ մարտի 3 |work=The Wall Street Journal}}</ref>։ 2020 թվականի հունիսի վերջին և հուլիսի սկզբին Իրանում մի քանի պայթյուններ են տեղի ունեցել, այդ թվում՝ մեկը, որը վնասել է Նաթանզի հարստացման գործարանը: 2020 թվականի սեպտեմբերին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) հայտնել է, որ Իրանը կուտակել է տասն անգամ ավելի հարստացված ուրան, քան թույլատրվում է ՀՀԳԾ-ով<ref>[https://www.bbc.com/news/world-middle-east-54033441 "Iran's enriched uranium stockpile '10 times limit'"], ''[[BBC News]]'', 4 September 2020</ref>: 2020 թվականի նոյեմբերի 27-ին Թեհրանում սպանվել է Իրանի առաջատար միջուկային գիտնական [[Մոհսեն Ֆախրիզադե|Մոհսեն Ֆախրիզադեհը]]։ Ֆախրիզադեհը համարվում էր Իրանի գաղտնի միջուկային ծրագրի հիմնական կազմակերպիչը տասնամյակներ շարունակ։ [[Նյու Յորք Թայմս|«Նյու Յորք Թայմս»-ը]] հաղորդել է, որ հարձակման հետևում կանգնած է Իսրայելի Մոսադը, և որ Մերձավոր Արևելքի նախկին պաշտպանության փոխնախարար [[Մայքլ Պատրիկ Մալրոյ|Մայքլ Մալրոյը]] հայտարարել է, որ Ֆախիրիզադեի մահը... «Իրանի միջուկային ծրագրի համար խոչընդոտ, և նա նաև [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս|Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի]] ավագ սպա էր, և դա «կմեծացնի Իրանի ուժով արձագանքելու ցանկությունը»<ref>{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |last2=Sanger |first2=David E. |last3=Schmitt |first3=Eric |last4=Bergman |first4=Ronen |date=2020 թ․ նոյեմբերի 27 |title=Iran's Top Nuclear Scientist Killed in Ambush, State Media Say |url=https://www.nytimes.com/2020/11/27/world/middleeast/iran-nuclear-scientist-assassinated-mohsen-fakhrizadeh.html |work=The New York Times}}</ref>։ 2021 և 2022 թվականների ընթացքում Իրանը Նաթանզում և Ֆորդոյում տեղադրել է առաջադեմ ցենտրիֆուգների կասկադներ (IR-2m, IR-4, IR-6), զգալիորեն մեծացնելով հարստացման արտադրությունը<ref name="jp1603212">{{Cite web |date=2021 թ․ մարտի 17 |title=Iran using advanced uranium enrichment at previously exploded facility |url=https://www.jpost.com/breaking-news/iran-enriching-uranium-with-new-machine-at-underground-plant-iaea-662235 |website=The Jerusalem Post &#124; JPost.com}}</ref><ref name=":118">{{Cite web |title=A History of Iran's Nuclear Program {{!}} Iran Watch |url=https://www.iranwatch.org/our-publications/weapon-program-background-report/history-irans-nuclear-program#:~:text=By%20the%20mid,fuel%20cycle%20in%20the%201970s |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.iranwatch.org}}</ref>։ 2021 թվականի փետրվարին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) հայտնել է, որ Իրանը դադարեցրել է միջուկային օբյեկտներից ստացված տվյալներին, ինչպես նաև ապագա օբյեկտների կառուցման ծրագրերին մուտք գործելը<ref>{{Cite news |last=Wintour |first=Patrick |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Is Iran as close to building a nuclear weapon as Netanyahu claims? |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/is-iran-as-close-to-building-a-nuclear-weapon-as-netanyahu-claims |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>: 2021 թվականի ապրիլին Նաթանզի հարստացման գործարանում դիվերսիոն հարձակում է իրականացվել, որի հետևանքով էլեկտրաէներգիայի անջատում և ցենտրիֆուգների վնասում է եղել։ Իրանը պատասխանել է հարստացման հետագա տեմպերով, մի քանի օր անց այն սկսել է արտադրել 60%-ով հարստացված ուրան, ինչը աննախադեպ մակարդակ է Իրանի համար՝ մի փոքր պակաս զենքի համար նախատեսված մակարդակին (90% և ավելի): Այս 60% հարստացումը տեղի է ունեցել Նաթանզում, իսկ ավելի ուշ՝ նաև Ֆորդոյում, որի արդյունքում 2023 թվականի սկզբի դրությամբ կուտակվել է 60% ուրանի մոտ 70 կգ-ը<ref name=":118" />։ Եթե Իրանը որոշի այս նյութը հարստացնել մինչև 90%, դա բավարար կլինի մի քանի միջուկային մարտագլխիկների համար։ Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան և Գերմանիան հայտարարեցին, որ Իրանը «ուրանի մետաղի քաղաքացիական օգտագործման հավաստիություն չունի» և լուրը անվանել են «խորապես մտահոգիչ»՝ դրա «հնարավոր լուրջ ռազմական հետևանքների» պատճառով (քանի որ մետաղական հարստացված ուրանի օգտագործումը ռումբերի համար է)<ref>{{Cite news |last=Natasha Turak |date=2021 թ․ փետրվարի 16 |title=Iran's uranium metal production is 'most serious nuclear step' to date, but deal can still be saved |url=https://www.cnbc.com/2021/02/16/iran-nuclear-deal-uranium-metal-production-called-provocative.html |agency=CNBC}}</ref>։ 2022 թվականի հունիսի 25-ին, ԵՄ ավագ դիվանագետի հետ հանդիպման ժամանակ, Իրանի անվտանգության հարցերով բարձրագույն պաշտոնյա [[Ալի Շամխանի|Ալի Շամխանին]] հայտարարել է, որ Իրանը կշարունակի զարգացնել իր միջուկային ծրագիրը, մինչև Արևմուտքը չփոփոխի իր «անօրինական վարքագիծը»<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հունիսի 25 |title=Iran says its nuclear development to continue until the West changes its "illegal behaviour" |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-says-its-nuclear-development-continue-until-west-changes-its-illegal-2022-06-25/ |access-date=2022 թ․ հունիսի 27 |work=Reuters |publisher=Reuters |agency=Reuters}}</ref>։ 2022 թվականի հուլիսին, ըստ Reuters-ի ԱԷՄԳ-ի զեկույցի, Իրանը մեծացրել է ուրանի հարստացումը՝ օգտագործելով բարդ սարքավորումներ իր ստորգետնյա Ֆորդոյի գործարանում՝ այնպիսի կոնֆիգուրացիայով, որը կարող է ավելի արագ տատանվել հարստացման մակարդակների միջև<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հուլիսի 9 |title=Exclusive: Iran escalates enrichment with adaptable machines at Fordow, IAEA reports |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-escalates-enrichment-with-adaptable-machines-fordow-iaea-reports-2022-07-09/ |access-date=2022 թ․ հուլիսի 11 |work=Reuters |publisher=Reuters |agency=Reuters}}</ref>։ 2022 թվականի սեպտեմբերին Գերմանիան, Միացյալ Թագավորությունը և Ֆրանսիան կասկածներ հայտնեցին Իրանի՝ Համատեղ գործողությունների համապարփակ ծրագրին վերադառնալու անկեղծության վերաբերյալ, այն բանից հետո, երբ Թեհրանը պնդել է, որ Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) դադարեցնի իրանական երեք չհայտարարագրված օբյեկտներում ուրանի հետքերի հայտնաբերման հետաքննությունները<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=Iran: Germany, France, UK raise concerns on future of nuclear deal |url=https://www.dw.com/en/iran-germany-france-uk-raise-concerns-on-future-of-nuclear-deal/a-63078519 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 11 |agency=Deutsche Welle}}</ref>: ԱԷՄԳ-ն հայտարարել է, որ չի կարող երաշխավորել Իրանի միջուկային ծրագրի խաղաղ բնույթը՝ նշելով, որ «չկա առաջընթաց չհայտարարագրված վայրերում միջուկային նյութերի անցյալում առկայության վերաբերյալ հարցերի լուծման գործում»<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 7 |title=IAEA 'cannot assure' peaceful nature of Iran nuclear programme |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/9/7/iaea-cannot-assure-peaceful-nature-of-iran-nuclear-programme |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 11 |agency=Al Jazeera}}</ref>։ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար [[Անտոնիու Գուտեռեշ|Անտոնիո Գուտերեշը]] կոչ է արել Իրանին «լուրջ երկխոսություն» վարել միջուկային ստուգումների վերաբերյալ և ասաց, որ ԱԷՄԳ-ի անկախությունը «էական» է ի պատասխան հետաքննությունները դադարեցնելու Իրանի պահանջների<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 14 |title=UN chief urges Iran to hold 'serious dialogue' on nuclear inspections |url=https://www.timesofisrael.com/un-chief-urges-iran-to-hold-serious-dialogue-on-nuclear-inspections/ |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 15 |agency=Times of Israel}}</ref>։ 2023 թվականի փետրվարին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) հայտնել է, որ Իրանում հայտնաբերել է մինչև 84% հարստացված ուրան<ref>{{Cite web |title=IAEA finds uranium enriched to 84% in Iran, near bomb-grade |url=https://m.jpost.com/breaking-news/article-732083/amp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230221094946/https://m.jpost.com/breaking-news/article-732083/amp |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 21 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 21 |website=Jerusalem Post}}</ref>: Իրանի կառավարությունը պնդում է, որ սա հարստացման մակարդակի «անկանխատեսելի տատանում» է, չնայած իրանցիները բացահայտորեն հարստացնում են ուրանը մինչև 60% մաքրություն, ինչը խախտում է 2015 թվականի միջուկային համաձայնագիրը<ref>{{Cite news |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=Iran nuclear: IAEA inspectors find uranium particles enriched to 83.7% |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-64810145 |access-date=2023 թ․ մարտի 1 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref>։ 2024 թվականին Իրանի նախագահ [[Մասուդ Փեզեշքիան|Մասուդ Պեզեշքիանը]] հետաքրքրություն է հայտնել Միացյալ Նահանգների հետ միջուկային համաձայնագրի վերաբերյալ քննարկումները վերսկսելու հարցում<ref>{{Cite web |last=Toossi |first=Sina |date=2025 թ․ մարտի 20 |title=Iran's New Outreach to the West Is Risky |url=https://foreignpolicy.com/2024/09/27/iran-pezeshkian-united-nations-nuclear-deal-outreach/ |access-date=2025 թ․ մարտի 16 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 16 |title=Iran's president insists Tehran wants to negotiate over its nuclear program |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-program-masoud-pezeshkian-cf64d84ddba7f1c439d513f640671ba2 |access-date=2025 թ․ մարտի 16 |website=AP News |language=en}}</ref>։ 2024 թվականի հոկտեմբերի վերջին, [[Իրանի ավիահարվածներ Իսրայելում (հոկտեմբեր, 2024)|նույն ամսվա սկզբին բալիստիկ հրթիռային հարձակմանը]] ի պատասխան, Իրանում Իսրայելի կողմից իրականացված մի շարք ավիահարվածների ժամանակ, ըստ որոշ տեղեկությունների, Իսրայելը ոչնչացրել է Պարչինի ռազմական համալիրում գտնվող Թալեգան 2 շենք անունով հայտնի միջուկային զենքի հետազոտական գաղտնի կենտրոնը<ref>{{Cite web |last=Ravid |first=Barak |date=2024 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Officials say Israel destroyed active nuclear weapons research facility in Iran strike |url=https://www.axios.com/2024/11/15/iran-israel-destroyed-active-nuclear-weapons-research-facility |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Axios |language=en}}</ref>։ 2024 թվականի նոյեմբերին Իրանը հայտարարել է, որ կարտադրի նոր առաջադեմ ցենտրիֆուգներ, այն բանից հետո, երբ ԱԷՄԳ-ն դատապարտել է իրանցիների կողմից պարտավորությունների չկատարումը և գաղտնիությունը<ref>{{Cite web |last=Tawfeeq |first=Mohammed |last2=Kourdi |first2=Eyad |last3=Yeung |first3=Jessie |date=2024 թ․ նոյեմբերի 22 |title=Iran says it is activating new centrifuges after being condemned by UN nuclear watchdog |url=https://edition.cnn.com/2024/11/22/world/iran-iaea-centrifuges-censure-intl-hnk/index.html |access-date=2024 թ․ նոյեմբերի 22 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ նոյեմբերի 22 |title=Iran to launch 'advanced centrifuges' in response to IAEA censure |url=https://www.france24.com/en/live-news/20241122-iran-to-launch-advanced-centrifuges-in-response-to-iaea-censure |access-date=2024 թ․ նոյեմբերի 22 |website=France 24 |language=en}}</ref>։ == Ներկա == 2025 թվականի հունվարին հաղորդվել է, որ Իրանը [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս|Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի]] ներքո մշակում է հեռահար հրթիռների տեխնոլոգիա, որի որոշ նախագծեր հիմնված են հյուսիսկորեական մոդելների վրա։ Իրանի դիմադրության ազգային խորհրդի տվյալներով՝ այս հրթիռները, ինչպիսիք են «Ղաեմ-100»-ը և «Սիմորղ»-ը, կարող են կրել միջուկային մարտագլխիկներ և հասնել մինչև 3000 կմ հեռավորության վրա գտնվող թիրախների, այդ թվում՝ [[Եվրոպա|Եվրոպայի]] որոշ հատվածների<ref>{{Cite news |last=Barnes |first=Joe |date=2025 թ․ հունվարի 31 |title=Iran 'secretly building nuclear missiles that can hit Europe' |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/01/31/iran-nuclear-warhead-europe-revolutionary-guard-north-korea/ |access-date=2025 թ․ ապրիլի 28 |work=The Telegraph |language=en-GB |issn=0307-1235}}</ref>։ 2025 թվականի մարտին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը նամակ է ուղարկել Իրանին՝ բանակցությունները վերսկսելու առաջարկով<ref>{{Cite news |last=Sanger |first=David E. |last2=Fassihi |first2=Farnaz |last3=Broadwater |first3=Luke |date=2025 թ․ մարտի 8 |title=Trump Offers to Reopen Nuclear Talks in a Letter to Iran's Supreme Leader |url=https://www.nytimes.com/2025/03/07/us/politics/trump-iran-nuclear-talks.html |access-date=2025 թ․ մարտի 16 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մարտի 7 |title=Trump sends letter to Iran's supreme leader amid tensions over country's nuclear program |url=https://www.pbs.org/newshour/politics/trump-sends-letter-to-irans-supreme-leader-amid-tensions-over-countrys-nuclear-program |access-date=2025 թ․ մարտի 16 |website=PBS News |language=en-us}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մարտի 7 |title=Trump wrote to Iran's leader about that country's nuclear program and expects results 'very soon' |url=https://apnews.com/article/iran-us-trump-letter-khamenei-f78aeb869d146978b6d377184e236ef9 |access-date=2025 թ․ մարտի 16 |website=AP News |language=en}}</ref>։ Այաթոլլահ Ալի Խամենեին ավելի ուշ ասել է. «Որոշ բռնարար կառավարություններ պնդում են բանակցությունների վրա ոչ թե խնդիրներ լուծելու, այլ սեփական սպասելիքները պարտադրելու համար», ինչը դիտվել է որպես նամակի պատասխան<ref>{{Cite news |last=Sampson |first=Eve |date=2025 թ․ մարտի 8 |title=Iran's Leader Rebuffs Trump's Outreach Over Its Nuclear Program |url=https://www.nytimes.com/2025/03/08/world/middleeast/trump-iran-nuclear-deal-leader-response.html |access-date=2025 թ․ մարտի 16 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite news |last=Bigg |first=Matthew Mpoke |date=2025 թ․ մարտի 10 |title=Iran Signals Openness to Limited Nuclear Talks With U.S. |url=https://www.nytimes.com/2025/03/10/world/europe/iran-nuclear-trump-us.html |access-date=2025 թ․ մարտի 16 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite news |last=Garrett |first=Luke |date=2025 թ․ մարտի 9 |title=Trump rebuffed by Iran's leader after sending letter calling for nuclear negotiation |url=https://www.npr.org/2025/03/09/g-s1-52882/trump-iran-nuclear |access-date=2025 թ․ մարտի 16 |work=NPR |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի ապրիլին Թրամփը հայտնել է, որ Իրանը որոշել է բանակցություններ սկսել Միացյալ Նահանգների հետ՝ իր միջուկային ծրագրի շուրջ համաձայնության հասնելու համար<ref>[https://www.reuters.com/world/iran-is-giving-talks-with-us-genuine-chance-foreign-ministry-spokesperson-says-2025-04-11/ Iran says it will give US talks about nuclear plans a 'genuine chance'], Nayera Abdallah, Reuters, 11 April 2025.</ref>։ Ապրիլի 12-ին երկու երկրներն էլ իրենց առաջին բարձր մակարդակի հանդիպումն անցկացրին Օմանում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ ապրիլի 12 |title=US and Iran hold 'constructive' first round of nuclear talks |url=https://www.bbc.com/news/articles/c4g2eggzvjgo |access-date=2025 թ․ ապրիլի 19 |website=BBC |language=en}}</ref>, որին հաջորդել է երկրորդ հանդիպումը ապրիլի 19-ին Իտալիայում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ ապրիլի 19 |title=Iran, US conclude second round of high-stakes nuclear talks in Rome |url=https://www.france24.com/en/live-news/20250419-iran-us-to-hold-second-round-of-high-stakes-nuclear-talks-in-rome |access-date=2025 թ․ ապրիլի 19 |website=France 24 |language=en}}</ref>: Մայիսի 16-ին Թրամփը առաջարկ ուղարկեց Իրանին և ասաց, որ նրանք պետք է արագ գործեն, հակառակ դեպքում վատ բաներ կպատահեն<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 16 |title=Trump administration live updates: President says U.S. offered a nuclear proposal to Iran and inks AI deal with UAE |url=https://www.nbcnews.com/politics/trump-administration/live-blog/trump-administration-live-updates-president-trump-set-end-mideast-trip-rcna206143 |website=NBC News}}</ref><ref>{{Cite web |last=Miller |first=Zeke |last2=Gambrell |first2=Jon |date=2025 թ․ մայիսի 16 |title=Trump says Iran has a proposal from the US on its rapidly advancing nuclear program |url=https://www.ksnt.com/news/international/ap-trump-says-iran-has-a-proposal-from-the-us-on-its-rapidly-advancing-nuclear-program/ |website=KSNT}}</ref>։ Մայիսի 17-ին Խամենեին դատապարտել է Թրամփին՝ ասելով, որ նա ստել է խաղաղություն ցանկանալու մասին և որ ինքը արժանի չէ դրան արձագանքելու, ԱՄՆ պահանջները անվանելով «անհեթեթություն»<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 20 |title=Iran's Khamenei slams 'outrageous' US demands in nuclear talks |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-reviewing-proposal-5th-round-nuclear-talks-2025-05-20/ |website=Reuters}}</ref>։ Խամենեին նաև կրկնել է, որ Իսրայելը «քաղցկեղային ուռուցք» է, որը պետք է արմատախիլ արվի<ref>{{Cite web |title=Khamenei: Trump lied when he said he wants peace; Israel 'cancerous tumor' in region |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/khamenei-trump-lied-when-he-said-he-wants-peace-israel-cancerous-tumor-in-region/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 20 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US |agency=Reuters}}</ref>։ 2025 թվականի մայիսի 31-ին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) հայտնել է, որ Իրանը կտրուկ մեծացրել է իր ուրանի պաշարները՝ հարստացված մինչև 60% մաքրության, որը մի փոքր ցածր է զենքի համար նախատեսված մակարդակից՝ հասնելով ավելի քան 408 կիլոգրամի, ինչը գրեթե 50%-ով ավելի է փետրվարից<ref name=":52">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=UN nuclear watchdog board censures Iran, which retaliates by announcing a new enrichment site |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ Գործակալությունը զգուշացրել է, որ այս քանակը բավարար է մի քանի միջուկային զենքի համար, եթե այն հետագայում հարստացվի։ Այն նաև նշել է, որ Իրանը մնում է միակ ոչ միջուկային զենք ունեցող պետությունը, որը արտադրում է նման նյութեր, իրավիճակը որակելով «լուրջ մտահոգություն»<ref name=":52" />։ 2025 թվականի հունիսին Իրանի դիմադրության ազգային խորհուրդն հայտարարել է, որ Իրանը միջուկային զենք է ձեռք բերում «Քավիրի ծրագիր» անվամբ նոր ծրագրի միջոցով։ Իրանի դիմադրության ազգային խորհրդի տվյալներով՝ նոր նախագիծը ներառում է [[Սեմնանի նահանգ|Սեմնան նահանգում]] գտնվող վեց կայաններ, որոնք աշխատում են մարտագլխիկների և դրանց հետ կապված տեխնոլոգիաների վրա՝ հաջորդելով նախորդ Ամադ նախագծին<ref>{{Cite web |title=Iran Nuclear Espionage Battle Intensifies with New Leak Claims |url=https://www.newsweek.com/iran-nuclear-espionage-battle-intensifies-new-leak-claims-2083594 |publisher=Newsweek}}</ref><ref>{{Cite web |title=Exiled opposition group says Iran hid nuclear weapons hub in desert |url=https://www.iranintl.com/en/202506102992 |publisher=Iran International}}</ref>։ Հունիսի 10-ին Թրամփը հայտարարել է, որ Իրանը բանակցություններում «շատ ավելի ագրեսիվ» է դառնում<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 10 |title=Donald Trump says Iran is becoming more aggressive in nuclear talks |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857235 |access-date=2025 թ․ հունիսի 10 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref>։ Հունիսի 11-ին իրանական ռեժիմը սպառնաց Մերձավոր Արևելքում գտնվող ամերիկյան բազաներին, իսկ պաշտպանության նախարար Ազիզ Նասիրզադեն հայտարարել է. «Եթե մեզ վրա հակամարտություն պարտադրվի... բոլոր ամերիկյան բազաները մեր հասանելիության սահմաններում են, և մենք համարձակորեն կհարվածենք դրանք ընդունող երկրներում»<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 11 |title=Iran threatens to strike US bases in region if military conflict arises |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-threatens-us-bases-region-if-military-conflict-arises-2025-06-11/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 11 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իրաքում ԱՄՆ դեսպանատունը տարհանել է բոլոր աշխատակիցներին<ref>{{Cite web |title=Iran threatens to strike US bases if conflict erupts over nuclear programme |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/2025/6/11/iran-threatens-to-strike-us-bases-if-conflict-erupts-over-nuclear-programme}}</ref><ref>{{Cite web |title=Trump says he's less confident about nuclear deal with Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/trump-says-he-is-less-confident-about-iran-nuclear-deal-2025-06-11/ |website=Reuters}}</ref><ref>{{Cite web |title=US embassy in Middle East prepares to evacuate after warning from Iran |url=https://www.newsweek.com/iraq-us-embassy-evacuated-iran-nuclear-talks-2084155 |website=[[Newsweek]]}}</ref>։ Իրանի կողմից աջակցվող Եմենում գործող [[Հուսիներ|Հուսիթ շարժումը]] սպառնացել է հարձակվել Միացյալ Նահանգների վրա, եթե Իրանին հարված հասցվի<ref>{{Cite news |title=U.S. shrinks presence in Middle East amid fears of Israeli strike on Iran - The Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/11/us-israel-iran-attack-fears/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20250611220030/https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/06/11/us-israel-iran-attack-fears/ |archive-date=2025 թ․ հունիսի 11 |access-date=2025 թ․ հունիսի 14 |work=[[The Washington Post]]}}</ref><ref>https://www.newsweek.com/exclusive-houthis-warn-us-israel-war-if-iran-attacked-2084306ref></ref>։ Կենտրոնական հրամանատարությունը ներկայացրել է Իրանի վրա հարձակման ռազմական տարբերակների լայն շրջանակ<ref>{{Cite web |title=CENTCOM Commander gave Trump 'wide range' of military options if Iran talks fail |url=https://thehill.com/policy/defense/5342574-centcom-commander-gave-trump-wide-range-of-military-options-if-iran-talks-fail/amp/}}</ref>։ Մեծ Բրիտանիան սպառնալիքի մասին նախազգուշացում է հրապարակել [[Պարսից ծոց|Արաբական ծոցում]] գտնվող նավերի համար<ref>{{Cite web |title=Update: US warnings, evacuations came only a day before attacks &#124; Responsible Statecraft |url=https://responsiblestatecraft.org/iran-israel-evacuations/}}</ref>։ ԱՄՆ պաշտպանության նախարար Փիթ Հեգսեթը Կոնգրեսին ասել է, որ Իրանը փորձում է միջուկային զինանոցի արձակում իրականացնել<ref>{{Cite web |title=Hegseth tells Congress 'indications' Iran moving toward nuclear weapon - AL-Monitor: The Middle Eastʼs leading independent news source since 2012 |url=https://www.al-monitor.com/originals/2025/06/hegseth-tells-congress-indications-iran-moving-toward-nuclear-weapon}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 12-ին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ ճանաչել է Իրանին միջուկային պարտավորությունների խախտման մեջ<ref name=":33">{{Cite web |title=UN nuclear watchdog finds Iran in non-compliance with its obligations |url=https://www.euronews.com/2025/06/12/un-nuclear-watchdog-finds-iran-in-non-compliance-with-nuclear-obligations |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Euro News}}</ref>։ Իրանը հակադարձել է՝ հայտարարելով, որ կգործարկի նոր հարստացման կայան և կտեղադրի առաջադեմ ցենտրիֆուգներ<ref name=":43">{{Cite web |last=Pleitgen |first=Mostafa Salem, Frederik |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Iran threatens nuclear escalation after UN watchdog board finds it in breach of obligations |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/middleeast/iran-threatens-nuclear-escalation-iaea-intl |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=CNN |language=en}}</ref>։ Հունիսի 13-ի գիշերը Իսրայելը սկսել է [[Առյուծի վերելք (գործողություն)|«Առյուծի վերելք» գործողությունը]]՝ լայնածավալ օդային հարձակում, որի թիրախը Իրանի միջուկային օբյեկտներն են, հրթիռային գործարանները, ռազմական օբյեկտները և հրամանատարները Թեհրանում և Նաթանզում<ref>{{Cite news |date=2025 |title=Israel hits Iran nuclear facilities, missile factories; Tehran launches drones |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/?utm_}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials |url=https://apnews.com/article/iran-explosions-israel-tehran-00234a06e5128a8aceb406b140297299 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=AP News |language=en}}</ref>։ == Հիմնական օբյեկտներ == === Նաթանզ === {{Main article|Նաթանզի միջուկային կայան}}[[Նաթանզի միջուկային կայան|Նաթանզը]], որը գտնվում է Թեհրանից մոտ 220 կմ հարավ-արևելք, Իրանի ուրանի հարստացման հիմնական կենտրոնն է<ref name=":62">{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 22 |title=Iran has several major nuclear program sites, now the subject of negotiations with the US |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-sites-explained-us-negotiations-cb602a7b53f9314dfba7e35a889fc086 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ Կառույցը ներառում է ստորգետնյա վառելիքի հարստացման կայան, որը ներառում է գազային ցենտրիֆուգների մեծ կասկադներ, ինչպես նաև գետնի վերևում տեղակայված ավելի փոքր փորձնական վառելիքի հարստացման կայան: Իրանը այստեղ տեղադրել է հազարավոր առաջին սերնդի ''IR-1'' ցենտրիֆուգներ և ավելի առաջադեմ մոդելներ (''IR-2m, IR-4, IR-6'' ): 2025 թվականի դրությամբ Նաթանզը ուրանը հարստացնում է մինչև 60% U-235, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին<ref>{{Cite news |last=Murphy |first=Francois |date=2024 թ․ նոյեմբերի 28 |title=Iran plans new uranium-enrichment expansion, IAEA report says |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-plans-uranium-enrichment-expansion-natanz-fordow-iaea-report-says-2024-11-28/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |work=Reuters |language=en}}</ref>։ Իրանը նաև սկսել է նոր հարստացման սրահի փորումը հարակից ''Կուհ-ե Կոլանգ Գազ Լայի'' («Քլունգ լեռ») խորքում՝ տարածքը օդային հարվածներից պաշտպանելու համար<ref name=":62" />։ Անցյալում կայքը ենթարկվել է բազմաթիվ դիվերսիոն հարձակումների (օրինակ՝ Stuxnet կիբեռհարձակման և անհասկանալի պայթյունների)<ref name=":63">{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 22 |title=Iran has several major nuclear program sites, now the subject of negotiations with the US |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-sites-explained-us-negotiations-cb602a7b53f9314dfba7e35a889fc086 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին [[Առյուծի վերելք (գործողություն)|«Առյուծ վերելք» գործողության]] ընթացքում այս վայրը ենթարկվել է Իսրայելի օդային հարվածների<ref>{{Cite web |title=IAEA Says Natanz Is Among Iranian Sites That Were Hit |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/iaea-says-natanz-is-among-iranian-sites-that-were-hit-ZlgPnqnyEHkctTYvlFI9 |access-date=2025 թ․ հունիսի 13 |website=WSJ |language=en-US}}</ref>: === Ֆորդոու === Ֆորդոու ([[Ղոմ]] քաղաքի մոտ, Թեհրանից մոտավորապես 100 կմ հարավ-արևմուտք) լեռան ներսում կառուցված ստորգետնյա հարստացման կայան է<ref name=":64">{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 22 |title=Iran has several major nuclear program sites, now the subject of negotiations with the US |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-sites-explained-us-negotiations-cb602a7b53f9314dfba7e35a889fc086 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ Սկզբնապես նախատեսված լինելով մոտ 3000 ցենտրիֆուգ տեղավորելու համար, Ֆորդոն ներկայացվել է 2009 թվականին և, կարծես, նախագծված է օդային հարվածներին դիմակայելու համար<ref name=":64" />։ 2015 թվականի միջուկային համաձայնագրի համաձայն՝ այն վերանվանվել է որպես հարստացման չենթարկվող հետազոտական կենտրոն, սակայն Իրանը վերսկսել է հարստացումը Ֆորդոյում 2019 թվականից հետո։ Մինչև 2025 թվականը Իրանը կօգտագործի Ֆորդոուն՝ ուրանը մինչև 60% U-235 հարստացնելու համար՝ տեղակայելով առաջադեմ IR-6 ցենտրիֆուգներ<ref>{{Cite news |last=Murphy |first=Francois |date=2024 թ․ նոյեմբերի 28 |title=Iran plans new uranium-enrichment expansion, IAEA report says |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-plans-uranium-enrichment-expansion-natanz-fordow-iaea-report-says-2024-11-28/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=UN nuclear watchdog board finds Iran in breach of non-proliferation duties |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/6/12/un-nuclear-watchdog-says-iran-non-compliant-of-nuclear-safeguards |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref>։ Ֆորդոուի փոքր չափերը և ծանր ամրացումը այն դարձնում են հատկապես մտահոգիչ զենքի տարածման համար։ ԱԷՄԳ-ն դեռևս ստուգում է Ֆորդոուն, սակայն Իրանի կողմից Լրացուցիչ արձանագրության կասեցումը նշանակում է, որ տեսուչները այլևս ամենօրյա մուտք չունեն այնտեղ<ref name=":72">{{Cite web |title=The Status of Iran's Nuclear Program {{!}} Arms Control Association |url=https://www.armscontrol.org/factsheets/status-irans-nuclear-program-1 |archive-url=http://web.archive.org/web/20250601063215/https://www.armscontrol.org/factsheets/status-irans-nuclear-program-1 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 1 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.armscontrol.org |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսին Իրանը հայտարարել է օբյեկտում առաջադեմ ցենտրիֆուգներ տեղադրելու իր ծրագրերի մասին<ref name=":102">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Trump says an Israeli attack on Iran is not imminent but is concerned it 'could very well happen' |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ === Բուշեհր === Բուշեհր Իրանի միակ առևտրային ատոմակայանն է, որը գտնվում է Պարսից ծոցի ափին՝ Իրանի հարավում<ref name=":65">{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 22 |title=Iran has several major nuclear program sites, now the subject of negotiations with the US |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-sites-explained-us-negotiations-cb602a7b53f9314dfba7e35a889fc086 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ Ատոմակայանի առաջին բլոկը՝ 1000 ՄՎտ հզորությամբ ճնշման տակ աշխատող ջրային ռեակտորը (VVER-1000), որը կառուցվել է ռուսական աջակցությամբ, շահագործման է հանձնվել 2011-2013 թվականներին։ Ռուսաստանը մատակարարում է Բուշեհր-1-ի համար հարստացված վառելիքը և հեռացնում է օգտագործված վառելիքը, ինչը նվազագույնի է հասցնում տարածման ռիսկը<ref name=":65" />։ Իրանը Բուշեհրում ռուսական համագործակցությամբ կառուցում է ևս երկու [[ՋՋԷՌ|VVER-1000]] ռեակտոր, որոնք նախատեսվում է գործարկել 2020-ականների վերջին<ref name=":65" />։ Բուշեհր գտնվում է Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության (ԱԷՄԳ) լիակատար պաշտպանության ներքո։ Դրա գործունեությունը խստորեն վերահսկվում է Գործակալության կողմից, և Իրանը, ինչպես ցանկացած այլ Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրի կողմ, պետք է զեկուցի և թույլատրի ռեակտորի և դրա վառելիքի ստուգումը<ref name=":65" />։ === Արաք === [[Պատկեր:Arak_Heavy_Water4.JPG|մինի|Արաքի IR-40 համալիր, ծանր ջրի ռեակտոր և արտադրական կայան։]] Թեհրանից մոտ 250 կմ հարավ-արևմուտք գտնվող Արաքը Իրանի IR-40 [[Ծանր ջուր|ծանր ջրի]] ռեակտորի և դրան կից ծանր ջրի արտադրության գործարանի տեղանքն է<ref name=":66">{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 22 |title=Iran has several major nuclear program sites, now the subject of negotiations with the US |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-sites-explained-us-negotiations-cb602a7b53f9314dfba7e35a889fc086 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ 40 ՄՎտ հզորությամբ (ջերմային) ռեակտորը, որը դեռևս կառուցման փուլում է, նախատեսված է բնական ուրանի վառելիք և ծանր ջրի չափավոր օգտագործում կատարելու համար, որը կարտադրի [[պլուտոնիում]] որպես օգտագործված վառելիքի ենթամթերք<ref name=":66" />։ Իր սկզբնական կառուցվածքով Արաքի ռեակտորը կարող էր տարեկան արտադրել մոտավորապես 1-2 միջուկային զենքի համար բավարար պլուտոնիում, եթե Իրանը կառուցեր վերամշակման կայան (որը նա չունի)<ref name=":82">{{Cite web |title=Nuclear Power in Iran - World Nuclear Association |url=https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-g-n/iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=world-nuclear.org}}</ref>։ Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրի (ՀԳՀԾ) համաձայն՝ Իրանը համաձայնվել է դադարեցնել Արաքի վրա աշխատանքները և վերաձևավորել ռեակտորը՝ այն դարձնելով ավելի փոքր, միջուկային զենքի տարածմանը դիմացկուն տարբերակի։ 2016 թվականի հունվարին Իրանը հեռացրել է և բետոնով լցրել է Արաքի սկզբնական ռեակտորի միջուկը՝ այն շարքից հանելով<ref name=":82" />: 2025 թվականի կեսերից սկսած՝ Իրանը, միջազգային մասնակցությամբ, փոփոխել է ռեակտորի նախագծումը՝ պլուտոնիումի արտադրությունը սահմանափակելու համար, և ռեակտորը դեռևս չի գործարկվել<ref name=":73">{{Cite web |title=The Status of Iran's Nuclear Program {{!}} Arms Control Association |url=https://www.armscontrol.org/factsheets/status-irans-nuclear-program-1 |archive-url=http://web.archive.org/web/20250601063215/https://www.armscontrol.org/factsheets/status-irans-nuclear-program-1 |archive-date=2025 թ․ հունիսի 1 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=www.armscontrol.org |language=en}}</ref>։ Արաքի կայանում ծանր ջրի արտադրության գործարանը շարունակում է գործել (տարեկան 25 տոննա հզորությամբ), մատակարարելով ծանր ջուր ռեակտորի և բժշկական հետազոտությունների համար։ Իրանի ծանր ջրի պաշարները գտնվում են Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության (ԱԷՄԳ) հսկողության տակ՝ համաձայն նրա ստանձնած երաշխիքների<ref name=":82" />։ === Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոն === Սպահանը, որը գտնվում է Թեհրանից մոտ 350 կմ հարավ, Իրանի միջուկային վառելիքի ցիկլի և հետազոտական գործունեության մեկ այլ խոշոր կենտրոն է։ Այս վայրում է գտնվում Ուրանի փոխակերպման կենտրոնը (UCF),որտեղ «դեղին խմորից» (ուրանի հանքաքարային խտանյութ) ստացվում է ուրանի հեքսաֆտորիդ (UF₆) գազ՝ հարստացման գործընթացի հիմնական հումքը<ref name=":83">{{Cite web |title=Nuclear Power in Iran - World Nuclear Association |url=https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-g-n/iran |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=world-nuclear.org}}</ref>: Սպահանի UCF-ը Նաթանզի և Ֆորդոյի համար հարյուրավոր տոննա UF₆ է արտադրել<ref name=":83" />։ Սպահանում տեղակայված է նաև միջուկային վառելիք արտադրելու համար նախատեսված վառելիքի արտադրության գործարան (օրինակ՝ Թեհրանի հետազոտական ռեակտորի համար նախատեսված վառելիքային թիթեղներ և Արաքի համար նախատեսված նախատիպային վառելիք)<ref name=":83" />։ Բացի այդ, Սպահանի միջուկային տեխնոլոգիաների կենտրոնը ներառում է լաբորատորիաներ և մի քանի փոքր հետազոտական ռեակտորներ, որոնք մատակարարվում են Չինաստանի կողմից և օգտագործվում են հետազոտությունների և իզոտոպների արտադրության համար<ref name=":67">{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 22 |title=Iran has several major nuclear program sites, now the subject of negotiations with the US |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-sites-explained-us-negotiations-cb602a7b53f9314dfba7e35a889fc086 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ === Թեհրանի հետազոտական ռեակտոր === Թեհրանում, Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպության գլխավոր գրասենյակում գտնվող Թեհրանի հետազոտական ռեակտորը 5 ՄՎտ հզորությամբ լողավազանային տիպի հետազոտական ռեակտոր է<ref name=":68">{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 22 |title=Iran has several major nuclear program sites, now the subject of negotiations with the US |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-sites-explained-us-negotiations-cb602a7b53f9314dfba7e35a889fc086 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ Այն տրամադրվել է Միացյալ Նահանգների կողմից 1967 թվականին՝ «Ատոմներ խաղաղության համար» ծրագրի շրջանակներում<ref name=":68" />։ Սկզբնապես հագեցած լինելով բարձր հարստացված ուրանով, ռեակտորը 1987 թվականին վերափոխվել է 19.75% հարստացված ուրան օգտագործելու<ref name=":68" />։ ԹՀՌ-ն օգտագործվում է բժշկական իզոտոպներ արտադրելու և գիտական հետազոտությունների համար։ 20%։ === Այլ === Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության (ԱԷՄԳ) 2025 թվականի մայիսի զեկույցի համաձայն՝ Իրանում մի քանի չհայտարարագրված վայրեր շարունակում են մնալ Իրանի անցյալի միջուկային գործունեության վերաբերյալ հետաքննության կենտրոնում։ Դրանց թվում է Թուրքուզաբադը, որն առաջին անգամ հրապարակայնորեն նշվեց 2018 թվականին, երբ Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հայտարարել է, որ այն գաղտնի միջուկային պահեստ է։ Հետագայում՝ 2019 թվականին, տեսուչները այնտեղ հայտնաբերել են արհեստական ուրանի մասնիկներ<ref name=":92">{{Cite web |date=2025 թ․ մայիսի 31 |title=Iran has amassed even more near weapons-grade uranium, UN watchdog says |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-uranium-7f6c9962c1e4199e951559096bcf5cc0 |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref>։ Երկու այլ վայրերում՝ [[Վարամին|Վարամինում]] և [[Մերիվան|Մարիվանում]], նույնպես հայտնաբերվել են չհայտարարագրված միջուկային նյութի հետքեր, երբ ԱԷՄԳ-ի տեսուչներին 2020 թվականին մուտքի թույլտվություն է տրվել<ref name=":92" /> Չորրորդ վայրը՝ Լավիսան-Շիանը, նույնպես ենթարկվել է ուսումնասիրության, չնայած տեսուչները երբեք չեն կարողացել այցելել այն, քանի որ այն քանդվել է 2003 թվականից հետո<ref name=":92" />։ ԱԷՄԳ-ն եզրակացրել է, որ այս վայրերը, և հնարավոր է՝ նաև այլ վայրեր, Իրանի կողմից մինչև 2000-ականների սկիզբը իրականացվող չհայտարարագրված միջուկային ծրագրի մաս էին կազմում<ref name=":92" />։ 2025 թվականի հունիսի 12-ին Իրանը հայտարարել է ուրանի հարստացման երրորդ կայանի գործարկման մասին՝ Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության (ԱԷՄԳ) կողմից Իրանի նկատմամբ երկու տասնամյակի ընթացքում առաջին պաշտոնական դատապարտումից հետո։ Թեև գտնվելու վայրը չի բացահայտվել, իրանցի պաշտոնյաները այն նկարագրել են որպես «անվտանգ և անխոցելի»<ref name=":103">{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 12 |title=Trump says an Israeli attack on Iran is not imminent but is concerned it 'could very well happen' |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=AP News |language=en}}</ref> == Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ կարծիքներ == Վերլուծաբաններն ու հետազոտողները նշում են, որ միջուկային զենք ունեցող Իրանը զգալի գլոբալ անվտանգության ռիսկեր է ներկայացնում և խաթարում է [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքի]] կայունությունը։ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության]] (ԱԷՄԳ) ղեկավար Ռաֆայել Գրոսսին զգուշացնում է, որ Իրանի միջուկային զենքը կարող է լայնածավալ միջուկային տարածման պատճառ դառնալ, քանի որ այլ երկրներ, մասնավորապես Մերձավոր Արևելքում, կարող են նմանատիպ հնարավորություններ փնտրել ի պատասխան։ Մտահոգություններ կան նաև, որ Իրանի միջուկային ակտիվները կարող են հայտնվել ծայրահեղական խմբավորումների ձեռքում՝ ներքին անկայունության կամ ռեժիմի փոփոխության պատճառով<ref>{{Cite book |last=Freilich |first=Charles David |url=https://archive.org/details/israelinationals0000frei |title=Israeli National Security: a New Strategy for an Era of Change |date=2018 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-060293-2 |location=New York |pages=[https://archive.org/details/israelinationals0000frei/page/n110 83]–85}}</ref>։ Բացի այդ, Իրանի կողմից միջուկային զենք ձեռք բերելու հեռանկարը մտահոգություններ է առաջացրել տարածաշրջանային սպառազինությունների մրցավազքի վերաբերյալ, քանի որ այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են [[Saudi Arabia and weapons of mass destruction|Սաուդյան Արաբիան]] և [[Թուրքիա|Թուրքիան,]] նշում են, որ կարող են միջուկային կարողություններ ձեռք բերել, եթե Իրանը դրանք զարգացնի<ref>{{Cite book |last=Khan |first=Saira |title=The Iran Nuclear Deal: Non-Proliferation and US-Iran Conflict Resolution |date=2024 |publisher=Palgrave Macmillan |isbn=978-3-031-50195-1 |series=Studies in Iranian Politics Series |location=Cham |pages=176}}</ref>։ Միջուկային տեխնոլոգիաների կամ զենքի հնարավոր փոխանցումը արմատական պետություններին և ահաբեկչական կազմակերպություններին մեծացնում է միջուկային ահաբեկչության վախերը<ref>{{Cite journal |last=Wilner |first=Alex S. |date=2012 թ․ հունվարի 1 |title=Apocalypse Soon? Deterring Nuclear Iran and its Terrorist Proxies |url=https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/01495933.2012.647539 |journal=Comparative Strategy |language=EN |volume=31 |pages=18–40 |doi=10.1080/01495933.2012.647539 |issn=0149-5933}}</ref>։ Գիտնականները պնդում են, որ միջուկային զենք ունեցող Իրանը կարող է համարձակվել մեծացնել իր աջակցությունը ահաբեկչությանը և ապստամբությանը, որոնք իր ռազմավարության հիմնական տարրերն են, միաժամանակ կանխելով հակահարվածները իր նորահայտ միջուկային լծակի միջոցով<ref>{{Citation |last=Nader |first=Alireza |title=Nuclear Iran and Terrorism |date=2013 |work=Iran After the Bomb |pages=25–30 |url=https://www.jstor.org/stable/10.7249/j.ctt5hhtg2.10 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 24 |series=How Would a Nuclear-Armed Tehran Behave? |publisher=RAND Corporation |jstor=10.7249/j.ctt5hhtg2.10}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20091026213523/http://geocities.com/csafdari/ Իրանի միջուկային էներգիայի ծրագրի մասին առաջին անգլերեն կայքը] * [https://web.archive.org/web/20080205201053/http://www.aeoi.org.ir/ Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպություն] * [http://www.iaea.org/newscenter/focus/iaeairan/index.shtml Ուշադրության կենտրոնում՝ ԱԷՄԳ և Իրան], [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն|ԱԷՄԳ]] * [http://topics.nytimes.com/top/news/international/countriesandterritories/iran/nuclear_program/index.html Իրանի միջուկային ծրագիրը] նորություններ և մեկնաբանություններ է հավաքել ''[[Նյու Յորք Թայմս|The New York Times-]]'' ից * [http://www.parstimes.com/nuclear/ Իրանի միջուկային ռեսուրսներ], parstimes.com * [https://web.archive.org/web/20130423113515/http://alsos.wlu.edu/adv_rst.aspx?keyword=indian*nuclear*weapons*program&creator=&title=&media=all&genre=all&disc=all&level=all&sortby=relevance&results=10&period=15 Իրանի միջուկային զենքի ծրագրի վերաբերյալ ծանոթագրված մատենագրություն՝ Alsos թվային գրադարանից՝ միջուկային հարցերի համար։] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Գիտությունն Իրանում]] [[Կատեգորիա:Եվրոպական միության արտաքին հարաբերություններ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի արտաքին հարաբերություններ]] [[Կատեգորիա:Իրան]] [[Կատեգորիա:Իրան-ԱՄՆ հարաբերություններ]] [[Կատեգորիա:Իրանի արտաքին հարաբերություններ]] [[Կատեգորիա:Իրանի ժամանակակից պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի կառավարություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի տնտեսություն]] [[Կատեգորիա:Իրանի քաղաքականություն]] [[Կատեգորիա:Միջուկային զենք]] [[Կատեգորիա:Միջուկային էներգետիկա]] [[Կատեգորիա:Միջուկային ռեակտորներ]] [[Կատեգորիա:Միջուկային տեխնոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Միջուկային ֆիզիկա]] ttpgb4n4gwx6sdlou7gr5zft18ob8y8 2 1300368 10356554 10356476 2025-06-17T12:31:05Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 10356554 wikitext text/x-wiki '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցնեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web|url=http://gov.ca.gov/speech/9858|title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech|date=2008-06-07|publisher=gov.ca.gov|accessdate=2008-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858|archivedate=2008-06-18}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբարներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold|title=Chronicle|website=[[New York Times]]|date=1991-07-24|accessdate=2008-04-18|first=Eric|author=Pace|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold|url-status=live}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենա<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth|publisher=Chicago Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|archivedate=2011-06-17}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է իր անձնական փորձով՝ արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու հարցում և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և մարմնի դրական կերպար ձեռք բերել<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնի խնդիրներ ուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news|url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book|author=McKenzie|first=Lesley|website=Teen Vogue|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|archivedate=2018-05-17}}</ref>։Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս... Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար <ref>{{Cite news|url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why|author=Wong|first=Stephanie|website=POPSUGAR Career and Finance|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news|url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog|website=ajc|accessdate=2018-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|автор=Katherine Schwarzenegger Pratt|заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable|год=2020-03-10|издательство=Penguin|страниц=226|isbn=978-1-9848-7826-7|access-date=2024-09-21|archive-date=2024-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == В2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան Քրիս Պրատի հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details|website=PEOPLE.com|lang=en|accessdate=2019-06-10|archive-date=2019-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!'|first=Ale|author=Russian|date=2019-01-14|accessdate=2019-01-14|website=[[People]]|publisher=Time Inc.|archive-date=2019-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|url-status=live}}</ref>։ Նրանք ունեն դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Պրեթ (ծնվ. օգոստոս 2020թ.)<ref>{{Cite news|title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla|author=Trepany, Charles|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|website=[[USA Today]]|date=2020-08-10|lang=en|access-date=2020-08-10|archive-date=2020-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|url-status=live}}</ref>։2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում <ref>{{cite web|title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка|url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|website=HELLO!|date=2021-12-17|lang=ru|access-date=2021-12-19|archive-date=2021-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/|title=Крис Пратт стал отцом в третий раз|website=kulturomania.ru|access-date=2022-05-23}}</ref>։2024թ. նոյեմբերի 8-ին ծնվեց երրորդ երեխան՝ որդին, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Պրեթ<ref>{{Cite web|url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed'|lang=en|website=People.com|access-date=2024-11-13|archive-date=2024-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|url-status=live}}</ref>։ Շվարցենեգերը Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության դեսպանն է[1] և աջակցում է Կենդանիների լավագույն ընկերների ընկերությանը Լավագույն Ընկերներ Կենդանիների Ընկերություն <ref>{{Cite news|url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back|author=FOX|website=KTTV|accessdate=2018-05-10|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{книга |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |издательство=Voice Publishing |год=2010 |isbn=1-4013-4143-8 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |издательство=Crown Archetype |год=2014 |isbn=978-0385347204 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=Maverick and Me |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |издательство=Worthy Publishing |год=2017 |isbn=978-0824956875 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |издательство=Pamela Dorman Books |год=2020 |isbn=978-1984878250 |язык=en |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger}} == Ծանոթագրություններ == {{Примечания}} pnqhfxlwzyyfjqko3ynbzonzza1ibey 10356558 10356554 2025-06-17T12:32:28Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 10356558 wikitext text/x-wiki '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցնեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web|url=http://gov.ca.gov/speech/9858|title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech|date=2008-06-07|publisher=gov.ca.gov|accessdate=2008-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858|archivedate=2008-06-18}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբարներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold|title=Chronicle|website=[[New York Times]]|date=1991-07-24|accessdate=2008-04-18|first=Eric|author=Pace|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold|url-status=live}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենա<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth|publisher=Chicago Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|archivedate=2011-06-17}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է իր անձնական փորձով՝ արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու հարցում և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և մարմնի դրական կերպար ձեռք բերել<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնի խնդիրներ ուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news|url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book|author=McKenzie|first=Lesley|website=Teen Vogue|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|archivedate=2018-05-17}}</ref>։Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս... Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար <ref>{{Cite news|url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why|author=Wong|first=Stephanie|website=POPSUGAR Career and Finance|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news|url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog|website=ajc|accessdate=2018-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|автор=Katherine Schwarzenegger Pratt|заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable|год=2020-03-10|издательство=Penguin|страниц=226|isbn=978-1-9848-7826-7|access-date=2024-09-21|archive-date=2024-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == В2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան Քրիս Պրատի հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details|website=PEOPLE.com|lang=en|accessdate=2019-06-10|archive-date=2019-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!'|first=Ale|author=Russian|date=2019-01-14|accessdate=2019-01-14|website=[[People]]|publisher=Time Inc.|archive-date=2019-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|url-status=live}}</ref>։ Նրանք ունեն դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Պրեթ (ծնվ. օգոստոս 2020թ.)<ref>{{Cite news|title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla|author=Trepany, Charles|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|website=[[USA Today]]|date=2020-08-10|lang=en|access-date=2020-08-10|archive-date=2020-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|url-status=live}}</ref>։2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում <ref>{{cite web|title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка|url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|website=HELLO!|date=2021-12-17|lang=ru|access-date=2021-12-19|archive-date=2021-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/|title=Крис Пратт стал отцом в третий раз|website=kulturomania.ru|access-date=2022-05-23}}</ref>։2024թ. նոյեմբերի 8-ին ծնվեց երրորդ երեխան՝ որդին, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Պրեթ<ref>{{Cite web|url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed'|lang=en|website=People.com|access-date=2024-11-13|archive-date=2024-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|url-status=live}}</ref>։ Շվարցենեգերը Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության դեսպանն է[1] և աջակցում է Կենդանիների լավագույն ընկերների ընկերությանը Լավագույն Ընկերներ Կենդանիների Ընկերություն <ref>{{Cite news|url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back|author=FOX|website=KTTV|accessdate=2018-05-10|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{книга |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |издательство=Voice Publishing |год=2010 |isbn=1-4013-4143-8 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |издательство=Crown Archetype |год=2014 |isbn=978-0385347204 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=Maverick and Me |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |издательство=Worthy Publishing |год=2017 |isbn=978-0824956875 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |издательство=Pamela Dorman Books |год=2020 |isbn=978-1984878250 |язык=en |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 0dqvitmw3kjqwucc6u7et252556hdsy 10356568 10356558 2025-06-17T12:50:00Z 45.159.75.236 10356568 wikitext text/x-wiki '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցնեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web|url=http://gov.ca.gov/speech/9858|title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech|date=2008-06-07|publisher=gov.ca.gov|accessdate=2008-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858|archivedate=2008-06-18}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբարներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold|title=Chronicle|website=[[New York Times]]|date=1991-07-24|accessdate=2008-04-18|first=Eric|author=Pace|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold|url-status=live}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենա<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth|publisher=Chicago Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|archivedate=2011-06-17}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է իր անձնական փորձով՝ արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու հարցում և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և մարմնի դրական կերպար ձեռք բերել<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնի խնդիրներ ուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ [[Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարան|Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն]] ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news|url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book|author=McKenzie|first=Lesley|website=Teen Vogue|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս… Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար<ref>{{Cite news|url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why|author=Wong|first=Stephanie|website=POPSUGAR Career and Finance|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news|url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog|website=ajc|accessdate=2018-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|автор=Katherine Schwarzenegger Pratt|заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable|год=2020-03-10|издательство=Penguin|страниц=226|isbn=978-1-9848-7826-7|access-date=2024-09-21|archive-date=2024-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան [[Քրիս Փրեթ|Քրիս Փրեթի]] հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details|website=PEOPLE.com|lang=en|accessdate=2019-06-10|archive-date=2019-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!'|first=Ale|author=Russian|date=2019-01-14|accessdate=2019-01-14|website=[[People]]|publisher=Time Inc.|archive-date=2019-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|url-status=live}}</ref>։ Նրանք ունեն դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Պրեթ (ծնվ. օգոստոս 2020թ.)<ref>{{Cite news|title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla|author=Trepany, Charles|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|website=[[USA Today]]|date=2020-08-10|lang=en|access-date=2020-08-10|archive-date=2020-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|url-status=live}}</ref>։2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում <ref>{{cite web|title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка|url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|website=HELLO!|date=2021-12-17|lang=ru|access-date=2021-12-19|archive-date=2021-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/|title=Крис Пратт стал отцом в третий раз|website=kulturomania.ru|access-date=2022-05-23}}</ref>։ 2024թ. նոյեմբերի 8-ին ծնվեց երրորդ երեխան՝ որդին, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Փրեթ<ref>{{Cite web|url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed'|lang=en|website=People.com|access-date=2024-11-13|archive-date=2024-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|url-status=live}}</ref>։ Շվարցենեգերը Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության դեսպանն է և աջակցում է Կենդանիների լավագույն ընկերների ընկերությանը Լավագույն Ընկերներ Կենդանիների Ընկերություն<ref>{{Cite news|url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back|author=FOX|website=KTTV|accessdate=2018-05-10|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{книга |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |издательство=Voice Publishing |год=2010 |isbn=1-4013-4143-8 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |издательство=Crown Archetype |год=2014 |isbn=978-0385347204 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=Maverick and Me |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |издательство=Worthy Publishing |год=2017 |isbn=978-0824956875 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |издательство=Pamela Dorman Books |год=2020 |isbn=978-1984878250 |язык=en |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} q9rzp2ldsber2c8rq5fmd24zv62hr8q 10 1300406 10357205 10354694 2025-06-18T08:33:46Z Beko 1511 10357205 wikitext text/x-wiki <small>[[Վիքիպեդիա:Շաբաթվա հոդված|< «Շաբաթվա հոդված» նախագիծ]]</small> [[Պատկեր:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|180px|frameless|ձախից|link=Առյուծի վերելք (գործողություն)]] '''Իրան-Իսրայել պատերազմ''', Իրանի և Իսրայելի միջև շարունակվող զինված հակամարտություն որն սկսվել է [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան, երբ Իսրայելի '''«Առյուծի վերելք»''' ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողությամբ։''' Իսրայելը սկսել է լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր։ Հունիսի 13-ի երեկոից սկսած՝ Իրանը հակադարձել է '''«Իրական խոստում III»''' գործողությամբ՝ բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր արձակելով ռազմական օբյեկտների, հետախուզական օբյեկտների և բնակելի թաղամասերի վրա։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին: Իրանի պետական լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին... [[Իրան-Իսրայել պատերազմ|'''Ավելին'''<big>'''⇒'''</big>]]<noinclude>[[Կատեգորիա:2025 թ. շաբաթվա հոդվածներ|Շաբաթ 25]] </noinclude> i1enjlhmusn23vud3y0soaia40f1c51 10357206 10357205 2025-06-18T08:34:24Z Beko 1511 10357206 wikitext text/x-wiki <small>[[Վիքիպեդիա:Շաբաթվա հոդված|< «Շաբաթվա հոդված» նախագիծ]]</small> [[Պատկեր:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|180px|frameless|ձախից|link=Առյուծի վերելք (գործողություն)]] '''Իրան-Իսրայելյան պատերազմ''', Իրանի և Իսրայելի միջև շարունակվող զինված հակամարտություն որն սկսվել է [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան, երբ Իսրայելի '''«Առյուծի վերելք»''' ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողությամբ։''' Իսրայելը սկսել է լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր։ Հունիսի 13-ի երեկոից սկսած՝ Իրանը հակադարձել է '''«Իրական խոստում III»''' գործողությամբ՝ բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր արձակելով ռազմական օբյեկտների, հետախուզական օբյեկտների և բնակելի թաղամասերի վրա։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին: Իրանի պետական լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին... [[Իրան-Իսրայելյան պատերազմ|'''Ավելին'''<big>'''⇒'''</big>]]<noinclude>[[Կատեգորիա:2025 թ. շաբաթվա հոդվածներ|Շաբաթ 25]] </noinclude> 1f6zh333j7shedilq8gplm5kqlxqoy2 10357208 10357206 2025-06-18T08:35:41Z Beko 1511 10357208 wikitext text/x-wiki <small>[[Վիքիպեդիա:Շաբաթվա հոդված|< «Շաբաթվա հոդված» նախագիծ]]</small> [[Պատկեր:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|180px|frameless|ձախից|link=Առյուծի վերելք (գործողություն)]] '''Իրան-իսրայելյան պատերազմ''', Իրանի և Իսրայելի միջև շարունակվող զինված հակամարտություն որն սկսվել է [[2025]] թվականի [[հունիսի 13]]-ի վաղ առավոտյան, երբ Իսրայելի '''«Առյուծի վերելք»''' ({{Lang-he|מבצע עם כלביא}}) կամ '''«Ժողովուրդն իբրև առյուծ» գործողությամբ։''' Իսրայելը սկսել է լայնածավալ հարձակումները, որ իրականացրել է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառավարություն|Իրանի]] մի քանի շրջաններում գտնվող թիրախների դեմ: Իսրայելի կողմից հարձակման կոդային անվանումն էր «Առյուծի վերելք» գործողություն։ [[Իսրայելի պաշտպանության բանակ|Իսրայելի պաշտպանության ուժերի]] և Մոսադի կողմից իրականացված հարձակումները տեղի են ունեցել միջուկային օբյեկտներում, ռազմական օբյեկտներում և պաշտոնյաների բնակելի շենքերում: Իսրայելի հարձակումը Իրանի վրա ամենամեծ հարձակումն էր [[Իրան-իրաքյան պատերազմ|Իրան-Իրաք պատերազմից]] ի վեր։ Հունիսի 13-ի երեկոից սկսած՝ Իրանը հակադարձել է '''«Իրական խոստում III»''' գործողությամբ՝ բալիստիկ հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր արձակելով ռազմական օբյեկտների, հետախուզական օբյեկտների և բնակելի թաղամասերի վրա։ Պայթյուններ են գրանցվել Թեհրանում, այդ թվում՝ ռազմական բազաների մոտ և բարձրաստիճան հրամանատարների բնակավայրերի թաղամասերում: Ականատեսները նկարագրել են հսկայական կրակի և կրկնվող պայթյունների մասին: Պայթյուններ են գրանցվել Իրանի [[Սպահանի նահանգ|Սպահան նահանգի]] [[Նաթանզ]] քաղաքում, որտեղ գտնվում է երկրի ամենակարևոր միջուկային օբյեկտներից մեկը: Թիրախավորվել են նաև [[Խոնդաբ]]ի և [[Խորամաբադ]]ի միջուկային կայանները: Հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատար [[Հոսեյն Սալամի]]ն: Իսրայելի պաշտպանության բանակը նաև հայտնել է, որ հարձակումների ժամանակ զոհվել է Իրանի զինված ուժերի շտաբի պետ, գեներալ-մայոր Մոհամմադ Բաղերին: Իրանի պետական լրատվամիջոցների տվյալներով զոհվել են նաև միջուկային գիտնականներ Ֆերեյդուն Աբբասին և Մոհամմադ Մեհդի Թեհրանչին: Հարձակումների հետևանքով զոհվել են ինչպես իրանցի զինվորականներ, այնպես էլ իրանցի քաղաքացիական անձինք: Թիրախավորված շենքերի թվում են միջուկային կայաններ, ռազմական օբյեկտներ և բնակելի թաղամասեր: Հարձակմանը նախորդող ամիսներին Իրանը և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգները]] բանակցություններ են վարել նոր միջուկային համաձայնագրի շուրջ, այն բանից հետո, երբ [[ԱՄՆ նախագահ]] [[Դոնալդ Թրամփ]]ը կասեցրել է Ամերիկայի մասնակցությունը Համատեղ համապարփակ գործողությունների ծրագրին իր առաջին նախագահության ընթացքում: Իրանն այժմ հարստացնում է ուրան մինչև 60% մաքրություն, որը մոտ է զենքի համար նախատեսված մակարդակին, և արագացնում է իր միջուկային առաջընթացը՝ տեղադրելով ավելի առաջադեմ [[Ցենտրիֆուգ (սարք)|ցենտրիֆուգներ]]: Վերլուծաբանները զգուշացրել են, որ այս գործունեությունը շատ ավելի մեծ է, քան ցանկացած հավանական քաղաքացիական նպատակ: Հարձակումից մեկ օր առաջ [[Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալություն]]ը (ԱԷՄԳ) 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ հայտնաբերել է, որ Իրանը չի կատարում իր միջուկային պարտավորությունները: Իրանը պատասխանել է՝ հայտարարելով նոր հարստացման կայանի գործարկման և առաջադեմ ցենտրիֆուգների տեղադրման մասին... [[Իրան-իսրայելյան պատերազմ|'''Ավելին'''<big>'''⇒'''</big>]]<noinclude>[[Կատեգորիա:2025 թ. շաբաթվա հոդվածներ|Շաբաթ 25]] </noinclude> n77r42qw8ed7uitfcmvuju5we8t83cq 0 1300407 10356732 10355256 2025-06-17T17:39:58Z Armenmir 11013 ներկայացնում եմ ջնջման 10356732 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Ոչ նշանակալի}} {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250616}} {{Աղետ |անվանում = Տորնադո Ապարանում (2025) |պատկեր = Location map Armenia Aparan.png |նկարագրություն = |տեսակ = |պատճառ = |քաղաք = |վայր = |երկիր = |ամսաթիվ = |ժամանակ = |զոհվածներ = |անհետ կորածներ = |տուժածներ = 4 |պետություն = |պիտակ = |լայնություն = |երկայնություն = }} '''Տորնադո Ապարանում''', [[բնական աղետ]] և [[Մթնոլորտային երևույթներ|արտակարգ եղանակային երևույթ]], որը տեղի է ունեցել 2025 թվականի հունիսի 15-ին, [[Հայաստան]]ի [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում, [[Լուսագյուղ (Արագածոտնի մարզ)|Լուսագյուղ]] գյուղում և հարակից բնակավայրերում<ref name="hetq">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Արագածոտնի մարզում ուժեղ քամուց վնասվել են շենք-շինությունների տանիքներ, ավտոմեքենաներ և տապալվել են ծառեր |url=https://hetq.am/hy/article/174984 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=hetq.am}}</ref><ref name="news">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում վնասվել է 50 տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքի տանիք |url=https://news.am/arm/news/888382.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=news.am}}</ref>։ [[Տորնադո]]ն ուղեկցվել է ուժգին [[քամի]]ներով, տեղատարափ [[անձրև]]ով և [[կարկուտ]]ով՝ առաջացնելով զգալի նյութական վնասներ և մարդկային տուժածներ<ref name="hetq" />։ Դեպքն աննախադեպ է իր ուժգնությամբ և հետևանքներով Հայաստանի համար։ == Օդերևութաբանական նկարագիր == [[Հայպետհիդրոմետ|Հայաստանի հիդրոմետ ծառայությունը]] հաստատել է, որ 2025 թվականի հունիսի 15-ին տարածաշրջանում ձևավորվել են անկայուն մթնոլորտային պայմաններ, ինչի հետևանքով առաջացել են ուժեղ վերելքային հոսանքներ, ինչն էլ հանգեցրել է [[պտտահողմ]]ի ձևավորմանը։ Մասնագետները նշել են, որ [[Կլիմայի փոփոխություն|կլիմայական փոփոխությունների]] համատեքստում նման երևույթները, թեև հազվադեպ, բայց արդեն դիտվում են նաև [[Հայաստան]]ում։ == Իրադարձության նկարագիր == Հունիսի 15-ի կեսօրից հետո [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում տեղի է ունեցել աննախադեպ [[Մթնոլորտային երևույթներ|օդերևութաբանական երևույթ]]՝ [[պտտահողմ]] (տորնադո), որը հազվադեպ է դիտվում Հայաստանում<ref name="hetq" />։ Մեծ արագությամբ պտտվող օդային հոսանքները սկսել են տեղաշարժվել քաղաքի արևմտյան մասից՝ շարժվելով դեպի կենտրոնական թաղամասեր։ Տորնադոն ուղեկցվել է սաստիկ [[քամի]]ներով, հորդառատ [[անձրև]]ով և [[կարկուտ]]ով։ Ըստ ականատեսների՝ օդ բարձրացված փոշու, աղբի, թիթեղների և նույնիսկ կտուրների մասերը օդում պտտվել են մեծ արագությամբ՝ բախվելով տարբեր կառույցների։ == Հիմնական վնասներ == Հունիսի 15-ի՝ ժամը 19։00-ի դրությամբ վնասվել է 21 շենք-շինություն<ref name="hetq" />։ Թռչող մետաղի կտորները վնասել են 19 մարդատար և 3 բեռնատար ավտոմեքենաներ<ref name="hetq" />, խանութների ճակատային մասեր։ Վնասվել է 8 էլեկտրասյուն<ref name="hetq" />, ինչպես նաև հաղորդակցման ենթակառուցվածքներ։ Տապալվել են 15 ծառեր<ref name="hetq" />, ավերվել են պարսպապատ տարածքներ։ Տուժել է 4 մարդ։ == Պաշտոնական արձագանք == Հունիսի 15-ին՝ ժամը 16։10-ից սկսած Արագածոտնի մարզային ճգնաժամային կենտրոնը սկսել է ստանալ ահազանգեր Ապարան քաղաքից և Լուսագյուղ գյուղից՝ ուժեղ քամու հետևանքով առաջացած վնասների մասին<ref name="hetq" />։ Տեղեկությունը հաստատել է ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության փրկարար ծառայությունը՝ նշելով, որ դեպքին արձագանքել են մարզային և տարածքային բոլոր հրշեջ-փրկարարական ստորաբաժանումները<ref name="hetq" />։ Արագ արձագանք ապահովելու նպատակով արտակագ դրություն է սահմանվել Արագածոտնի, Արմավիրի և Կոտայքի մարզային փրկարարական վարչություններում<ref name="hetq" />։ Ապարանի համայնքապետարանի գնահատմամբ, պտտահողմի հետևանքով առաջացած ավերածություններն ահռելի են<ref name="news" />։ Ըստ նախնական տվյալների՝ վնասվել են 50 բանկելի տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքերի տանիքներ, 10 կազմակերպությունների տանիքներ, այդ թվում՝ Ապարանի թիվ 1 և 2 դպրոցները, արվեստի և մշակույթի կենտրոնները, համայնքապետարանի, ոստիկանության, դատախազության, «ԱԿԲԱ» բանկի մասնաճյուղի շենքերը և այլ հաստատություններ<ref name="news" />։ Բազմաթիվ բնակիչների տներում կոտրվել են պատուհաններ, վնասվել են պատերն ու արտաքին հարդարանքը<ref name="news" />։ Համայնքապետարանը, արտակարգ իրավիճակների ծառայությունները և տեղական իշխանությունները գործում են ամբողջ ներուժով՝ վնասների գնահատման և վերականգնման կազմակերպության ուղղությամբ<ref name="news" />։ == Տես նաև == * [[Հայաստանի կլիմա]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բնական աղետներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2025 Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Արագածոտնի մարզ]] qweptbsg7xkbwmy9kfm1ojx4so19pdq 10356846 10356732 2025-06-17T20:19:26Z Atheist Armenian 41345 10356846 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Ոչ նշանակալի}} {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250616}} {{Աղետ |անվանում = Տորնադո Ապարանում (2025) |պատկեր = Location map Armenia Aparan.png |նկարագրություն = |տեսակ = |պատճառ = |քաղաք = |վայր = |երկիր = |ամսաթիվ = |ժամանակ = |զոհվածներ = |անհետ կորածներ = |տուժածներ = 4 |պետություն = |պիտակ = |լայնություն = |երկայնություն = }} '''Տորնադո Ապարանում''', [[բնական աղետ]] և [[Մթնոլորտային երևույթներ|արտակարգ եղանակային երևույթ]], որը տեղի է ունեցել 2025 թվականի հունիսի 15-ին, [[Հայաստան]]ի [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում, [[Լուսագյուղ (Արագածոտնի մարզ)|Լուսագյուղ]] գյուղում և հարակից բնակավայրերում<ref name="hetq">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Արագածոտնի մարզում ուժեղ քամուց վնասվել են շենք-շինությունների տանիքներ, ավտոմեքենաներ և տապալվել են ծառեր |url=https://hetq.am/hy/article/174984 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=hetq.am}}</ref><ref name="news">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում վնասվել է 50 տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքի տանիք |url=https://news.am/arm/news/888382.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=news.am}}</ref><ref name="news1">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Պտտահողմ Ապարանում. Թիթեղներ են պոկվել, մեքենաներ վնասվել (ֆոտո) |url=https://news.am/arm/news/888327.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref><ref name="news2">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=«Ապարանում շատ վատ վիճակ է, գազ ու հոսանք չկա». քաղաքապետ |url=https://news.am/arm/news/888330.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref>։ Ուժեղ պտտահողմային քամու, տեղատարափ [[անձրև]]ի և [[կարկուտ]]ի հետևանքով առաջացած տարերային աղետը զգալի վնասներ է հասցրել<ref name="hetq" /><ref name="news1" />։ Դեպքն աննախադեպ է իր ուժգնությամբ և հետևանքներով Հայաստանի համար։ == Օդերևութաբանական նկարագիր == [[Հայպետհիդրոմետ|Հայաստանի հիդրոմետ ծառայությունը]] հաստատել է, որ 2025 թվականի հունիսի 15-ին տարածաշրջանում ձևավորվել են անկայուն մթնոլորտային պայմաններ, ինչի հետևանքով առաջացել են ուժեղ վերելքային հոսանքներ, ինչն էլ հանգեցրել է [[պտտահողմ]]ի ձևավորմանը։ Մասնագետները նշել են, որ [[Կլիմայի փոփոխություն|կլիմայական փոփոխությունների]] համատեքստում նման երևույթները, թեև հազվադեպ, բայց արդեն դիտվում են նաև [[Հայաստան]]ում։ == Իրադարձության նկարագիր == Հունիսի 15-ի կեսօրից հետո [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում տեղի է ունեցել աննախադեպ [[Մթնոլորտային երևույթներ|օդերևութաբանական երևույթ]]՝ [[պտտահողմ]] (տորնադո), որը հազվադեպ է դիտվում Հայաստանում<ref name="hetq" /><ref name="news1" /><ref name="news2" />։ Մեծ արագությամբ պտտվող օդային հոսանքները սկսել են տեղաշարժվել քաղաքի արևմտյան մասից՝ շարժվելով դեպի կենտրոնական թաղամասեր<ref name="news1" />։ Տորնադոն ուղեկցվել է սաստիկ [[քամի]]ներով, հորդառատ [[անձրև]]ով և [[կարկուտ]]ով։ Ըստ ականատեսների՝ օդ բարձրացված փոշու, աղբի, թիթեղների և նույնիսկ կտուրների մասերը օդում պտտվել են մեծ արագությամբ՝ բախվելով տարբեր կառույցների<ref name="news1" />։ == Հիմնական վնասներ == Հունիսի 15-ի՝ ժամը 19։00-ի դրությամբ վնասվել է 21 շենք-շինությունների տանիքներ<ref name="hetq" />։ Թռչող մետաղի կտորները վնասել են 19 մարդատար և 3 բեռնատար ավտոմեքենաներ<ref name="hetq" />, խանութների ճակատային մասեր։ Վնասվել է 8 էլեկտրասյուն<ref name="hetq" />, ինչպես նաև հաղորդակցման ենթակառուցվածքներ։ Տապալվել են 15 ծառեր<ref name="hetq" />, ավերվել են պարսպապատ տարածքներ։ Տուժել է 4 մարդ։ Ապարանի համայնքապետարանի գնահատմամբ, պտտահողմի հետևանքով առաջացած ավերածություններն ահռելի են<ref name="news" /><ref name="news1" />։ Ըստ նախնական տվյալների՝ վնասվել են 50 բանկելի տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքերի տանիքներ, 10 կազմակերպությունների տանիքներ, այդ թվում՝ Ապարանի թիվ 1 և 2 դպրոցները, արվեստի և մշակույթի կենտրոնները, համայնքապետարանի, ոստիկանության, դատախազության, «ԱԿԲԱ» բանկի մասնաճյուղի շենքերը և այլ հաստատություններ<ref name="news" />։ Բազմաթիվ բնակիչների տներում կոտրվել են պատուհաններ, վնասվել են պատերն ու արտաքին հարդարանքը<ref name="news" />։ Համայնքապետարանը, արտակարգ իրավիճակների ծառայությունները և տեղական իշխանությունները գործում են ամբողջ ներուժով՝ վնասների գնահատման և վերականգնման կազմակերպության ուղղությամբ<ref name="news" />։ == Տուժածներ == Վնասված մեքենաներից մեկի վարորդը վնաստված է ստացել և տեղափոխվել է հիվանդանոց<ref name="news2" />։ Առողջապահության նախարարության և փրկարար ծառայության նախնական տվյալներով՝ 4 քաղաքացի ստացել է թեթև մարմնական վնասվածքներ։ Նրանց տեղում ցուցաբերվել է առաջին բուժօգնություն։ == Պաշտոնական արձագանք == Հունիսի 15-ին՝ ժամը 16։10-ից սկսած Արագածոտնի մարզային ճգնաժամային կենտրոնը սկսել է ստանալ ահազանգեր Ապարան քաղաքից և Լուսագյուղ գյուղից՝ ուժեղ քամու հետևանքով առաջացած վնասների մասին<ref name="hetq" />։ Տեղեկությունը հաստատել է Հայաստանի ներքին գործերի նախարարության փրկարար ծառայությունը՝ նշելով, որ դեպքին արձագանքել են մարզային և տարածքային բոլոր հրշեջ-փրկարարական ստորաբաժանումները<ref name="hetq" />։ Արագ արձագանք ապահովելու նպատակով արտակագ դրություն է սահմանվել Արագածոտնի, Արմավիրի և Կոտայքի մարզային փրկարարական վարչություններում<ref name="hetq" />։ Ժամը 17։00-ի դրությամբ՝ Ապարանի համայնքապետ Կարեն Եղիազարյանը հայտնել է, որ Ապարանում տեղի ունեցած պտտահողմի հետևանքով քաղաքում տիրում է շատ վատ վիճակ։ Ամբողջ քաղաքում գազ ու հոսանք չկա, քանի որ գազի խողովակները ու էլեկտրասյուները ընկել են փողոցներում<ref name="news2" />։ Համայնքի ղեկավարությունը ներգրավված է եղել վնասների գնահատման և վերականգնողական աշխատանքների կազմակերպման գործընթացին, բնակչությանը կոչ է արվել պահպանել հանգստություն<ref name="news2" />։ == Հասարակական արձագանք == Դեպքը լայն արձագանք գտավ ինչպես հանրության, այնպես էլ լրատվամիջոցների շրջանում<ref name="news1" />։ Տարածվեցին բազմաթիվ տեսանյութեր, որոնցում երևում են պտտվող փոշու սյուներ, քանդված տանիքներ և վնասված մեքենաներ։ == Տես նաև == * [[Հայաստանի կլիմա]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բնական աղետներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2025 Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Արագածոտնի մարզ]] 6xkn80ip4hz4r9p03j7345kqqgz1sds 10356885 10356846 2025-06-17T22:22:25Z Atheist Armenian 41345 10356885 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Ոչ նշանակալի}} {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250618}} {{Աղետ |անվանում = Տորնադո Ապարանում (2025) |պատկեր = Location map Armenia Aparan.png |նկարագրություն = |տեսակ = |պատճառ = |քաղաք = |վայր = |երկիր = |ամսաթիվ = |ժամանակ = |զոհվածներ = |անհետ կորածներ = |տուժածներ = 4<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5" /> |պետություն = |պիտակ = |լայնություն = |երկայնություն = }} '''Տորնադո Ապարանում''', [[բնական աղետ]] և [[Մթնոլորտային երևույթներ|արտակարգ եղանակային երևույթ]], որը տեղի է ունեցել 2025 թվականի հունիսի 15-ին, [[Հայաստան]]ի [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում, [[Լուսագյուղ (Արագածոտնի մարզ)|Լուսագյուղ]] գյուղում և հարակից բնակավայրերում<ref name="hetq">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Արագածոտնի մարզում ուժեղ քամուց վնասվել են շենք-շինությունների տանիքներ, ավտոմեքենաներ և տապալվել են ծառեր |url=https://hetq.am/hy/article/174984 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=hetq.am}}</ref><ref name="news">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում վնասվել է 50 տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքի տանիք |url=https://news.am/arm/news/888382.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=news.am}}</ref><ref name="news1">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Պտտահողմ Ապարանում. Թիթեղներ են պոկվել, մեքենաներ վնասվել (ֆոտո) |url=https://news.am/arm/news/888327.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref><ref name="news2">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=«Ապարանում շատ վատ վիճակ է, գազ ու հոսանք չկա». քաղաքապետ |url=https://news.am/arm/news/888330.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref>։ Ուժեղ պտտահողմային քամու, տեղատարափ [[անձրև]]ի և [[կարկուտ]]ի հետևանքով առաջացած տարերային աղետը զգալի վնասներ է հասցրել՝ մասնավորապես շենքերի տանիքներին, տրանսպորտային միջոցներին և ենթակառուցվածքներին<ref name="hetq" /><ref name="news1" />, տուժել է 4 բնակիչ<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում տորնադոյի հետեւանքով 4 անձ թեթեւ վնասվածքներով դիմել է բուժօգնության |url=https://news.am/arm/news/888338.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Դեպքն աննախադեպ է իր ուժգնությամբ և հետևանքներով Հայաստանի համար<ref name="news6">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Տորնադոն մեծ ավերածություններ է գործել Ապարանում. կա 4 տուժած (ուղիղ) |url=https://news.am/arm/news/888341.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ == Օդերևութաբանական նկարագիր == [[Հայպետհիդրոմետ|Հայաստանի հիդրոմետ ծառայությունը]] հաստատել է, որ 2025 թվականի հունիսի 15-ին տարածաշրջանում ձևավորվել են անկայուն մթնոլորտային պայմաններ, ինչի հետևանքով առաջացել են ուժեղ վերելքային հոսանքներ, ինչն էլ հանգեցրել է [[պտտահողմ]]ի ձևավորմանը։ Մասնագետները նշել են, որ [[Կլիմայի փոփոխություն|կլիմայական փոփոխությունների]] համատեքստում նման երևույթները, թեև հազվադեպ, բայց արդեն դիտվում են նաև [[Հայաստան]]ում։ == Իրադարձության նկարագիր == Հունիսի 15-ի կեսօրից հետո [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում տեղի է ունեցել աննախադեպ [[Մթնոլորտային երևույթներ|օդերևութաբանական երևույթ]]՝ [[պտտահողմ]] (տորնադո), որը հազվադեպ է դիտվում Հայաստանում<ref name="hetq" /><ref name="news1" /><ref name="news2" /><ref name="news6" />։ Մեծ արագությամբ պտտվող օդային հոսանքները սկսել են տեղաշարժվել քաղաքի արևմտյան մասից՝ շարժվելով դեպի կենտրոնական թաղամասեր<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ Տորնադոն ուղեկցվել է սաստիկ [[քամի]]ներով, հորդառատ [[անձրև]]ով և [[կարկուտ]]ով<ref name="news6" />։ Ըստ ականատեսների՝ օդ բարձրացված փոշու, աղբի, թիթեղների և նույնիսկ կտուրների մասերը օդում պտտվել են մեծ արագությամբ՝ բախվելով տարբեր կառույցների<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ === Հիմնական վնասներ === Հունիսի 15-ի՝ ժամը 19։00-ի դրությամբ վնասվել է 21 շենք-շինությունների տանիքներ<ref name="hetq" />։ Թռչող մետաղի կտորները վնասել են 19 մարդատար և 3 բեռնատար ավտոմեքենաներ<ref name="hetq" />, խանութների ճակատային մասեր։ Վնասվել է 8 էլեկտրասյուն<ref name="hetq" />, ինչպես նաև հաղորդակցման ենթակառուցվածքներ։ Տապալվել են 15 ծառեր<ref name="hetq" />, ավերվել են պարսպապատ տարածքներ<ref name="news6" />։ Ժամը 17։00-ի դրությամբ՝ Ապարանի համայնքապետ Կարեն Եղիազարյանը հայտնել է, որ Ապարանում տեղի ունեցած պտտահողմի հետևանքով քաղաքում տիրում է շատ վատ վիճակ։ Ամբողջ քաղաքում գազ ու հոսանք չկա, քանի որ գազի խողովակները ու էլեկտրասյուները ընկել են փողոցներում<ref name="news2" />։ Ապարանի համայնքապետարանի գնահատմամբ, պտտահողմի հետևանքով առաջացած ավերածություններն ահռելի են<ref name="news" /><ref name="news1" />։ Ժամը 17։40-ի դրությամբ, ՆԳՆ մամուլի ծառայությունը հայտնում է, որ Լուսագյուղ գյուղում վնասվել է 5 տուն, Ապարան քաղաքի Գարեգին Նժդեհի փողոցում՝ 4 տուն, իսկ Գայի փողոցում՝ 1 շենք<ref name="news4">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում ու Լուսագյուղում կան վնասված տանիքներ ու ավտոմեքենաներ. ՆԳՆ |url=https://news.am/arm/news/888335.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ [[Սուրբ Խաչ եկեղեցի (Ապարան)|Սուրբ Խաչ եկեղեցու]] մոտակայքում՝ շենքի պոկված թիթեղից վնասվել են ավտոմեքենաներ<ref name="news4" />։ Ըստ նախնական տվյալների՝ վնասվել են 50 բանկելի տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքերի տանիքներ, 10 կազմակերպությունների տանիքներ, այդ թվում՝ Ապարանի թիվ 1 և 2 դպրոցները, արվեստի և մշակույթի կենտրոնները, համայնքապետարանի, ոստիկանության, դատախազության, «ԱԿԲԱ» բանկի մասնաճյուղի շենքերը և այլ հաստատություններ<ref name="news" />։ Բազմաթիվ բնակիչների տներում կոտրվել են պատուհաններ, վնասվել են պատերն ու արտաքին հարդարանքը<ref name="news" /><ref name="news6" />։ Համայնքապետարանը, արտակարգ իրավիճակների ծառայությունները և տեղական իշխանությունները գործում են ամբողջ ներուժով՝ վնասների գնահատման և վերականգնման կազմակերպության ուղղությամբ<ref name="news" />։ === Տուժածներ === Վնասված մեքենաներից մեկի վարորդը վնաստվածք է ստացել և տեղափոխվել է հիվանդանոց<ref name="news2" /><ref name="news3">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում տորնադոյի հետեւանքով տարեց կին է վնասվածք ստացել |url=https://news.am/arm/news/888334.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Մի տարեց կին վնասվածք է ստացել իր տանը, երբ պտտահողմի հետևանքով տանիքից պոկված թիթեղը հարվածել է պատուհանին և ընկել ներս, ինչի արդյունքում կինը ձեռքի կոտրված է ստացել<ref name="news3" />։ Նրանց տեղափոխել են Ապարանի բժշկական կենտրոն<ref name="news3" />։ Առողջապահության նախարարության<ref name="news5" /> և փրկարար ծառայության նախնական տվյալներով՝ 4 քաղաքացի ստացել է թեթև մարմնական վնասվածքներ<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5" />։ Բոլորին ցուցաբերվել է առաջին բուժօգնություն<ref name="news5" />։ == Արձագանքներ == === Պաշտոնական արձագանք === Հունիսի 15-ին՝ ժամը 16։10-ից սկսած Արագածոտնի մարզային ճգնաժամային կենտրոնը սկսել է ստանալ ահազանգեր Ապարան քաղաքից և Լուսագյուղ գյուղից՝ ուժեղ քամու հետևանքով առաջացած վնասների մասին<ref name="hetq" />։ Տեղեկությունը հաստատել է Հայաստանի ներքին գործերի նախարարության փրկարար ծառայությունը՝ նշելով, որ դեպքին արձագանքել են մարզային և տարածքային բոլոր հրշեջ-փրկարարական ստորաբաժանումները<ref name="hetq" />։ Արագ արձագանք ապահովելու նպատակով արտակագ դրություն է սահմանվել Արագածոտնի, Արմավիրի և Կոտայքի մարզային փրկարարական վարչություններում<ref name="hetq" />։ Համայնքի ղեկավարությունը ներգրավված է եղել վնասների գնահատման և վերականգնողական աշխատանքների կազմակերպման գործընթացին, բնակչությանը կոչ է արվել պահպանել հանգստություն<ref name="news2" />։ === Հասարակական արձագանք === Դեպքը լայն արձագանք գտավ ինչպես հանրության, այնպես էլ լրատվամիջոցների շրջանում<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ Տարածվեցին բազմաթիվ տեսանյութեր, որոնցում երևում են պտտվող փոշու սյուներ, քանդված տանիքներ և վնասված մեքենաներ։ == Տես նաև == * [[Հայաստանի կլիմա]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} * [https://www.youtube.com/watch?v=Q3z7p_bGYK8 ՀՐԱՏԱՊ. Տորնադոն մեծ ավերածություններ է գործել Ապարանում] [[Կատեգորիա:Բնական աղետներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2025 Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Արագածոտնի մարզ]] 3bhilvrl27dj8iofxzl78onyl1k1s8o 10356888 10356885 2025-06-17T22:23:23Z Atheist Armenian 41345 10356888 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Ոչ նշանակալի}} {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250618}} {{Աղետ |անվանում = Տորնադո Ապարանում (2025) |պատկեր = Location map Armenia Aparan.png |նկարագրություն = |տեսակ = |պատճառ = |քաղաք = |վայր = |երկիր = |ամսաթիվ = |ժամանակ = |զոհվածներ = |անհետ կորածներ = |տուժածներ = 4<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5" /> |պետություն = |պիտակ = |լայնություն = |երկայնություն = }} '''Տորնադո Ապարանում''', [[բնական աղետ]] և [[Մթնոլորտային երևույթներ|արտակարգ եղանակային երևույթ]], որը տեղի է ունեցել 2025 թվականի հունիսի 15-ին, [[Հայաստան]]ի [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում, [[Լուսագյուղ (Արագածոտնի մարզ)|Լուսագյուղ]] գյուղում և հարակից բնակավայրերում<ref name="hetq">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Արագածոտնի մարզում ուժեղ քամուց վնասվել են շենք-շինությունների տանիքներ, ավտոմեքենաներ և տապալվել են ծառեր |url=https://hetq.am/hy/article/174984 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=hetq.am}}</ref><ref name="news">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում վնասվել է 50 տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքի տանիք |url=https://news.am/arm/news/888382.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=news.am}}</ref><ref name="news1">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Պտտահողմ Ապարանում. Թիթեղներ են պոկվել, մեքենաներ վնասվել (ֆոտո) |url=https://news.am/arm/news/888327.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref><ref name="news2">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=«Ապարանում շատ վատ վիճակ է, գազ ու հոսանք չկա». քաղաքապետ |url=https://news.am/arm/news/888330.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref>։ Ուժեղ պտտահողմային քամու, տեղատարափ [[անձրև]]ի և [[կարկուտ]]ի հետևանքով առաջացած տարերային աղետը զգալի վնասներ է հասցրել՝ մասնավորապես շենքերի տանիքներին, տրանսպորտային միջոցներին և ենթակառուցվածքներին<ref name="hetq" /><ref name="news1" />, տուժել է 4 բնակիչ<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում տորնադոյի հետեւանքով 4 անձ թեթեւ վնասվածքներով դիմել է բուժօգնության |url=https://news.am/arm/news/888338.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Դեպքն աննախադեպ է իր ուժգնությամբ և հետևանքներով Հայաստանի համար<ref name="news6">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Տորնադոն մեծ ավերածություններ է գործել Ապարանում. կա 4 տուժած (ուղիղ) |url=https://news.am/arm/news/888341.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ == Օդերևութաբանական նկարագիր == [[Հայպետհիդրոմետ|Հայաստանի հիդրոմետ ծառայությունը]] հաստատել է, որ 2025 թվականի հունիսի 15-ին տարածաշրջանում ձևավորվել են անկայուն մթնոլորտային պայմաններ, ինչի հետևանքով առաջացել են ուժեղ վերելքային հոսանքներ, ինչն էլ հանգեցրել է [[պտտահողմ]]ի ձևավորմանը։ Մասնագետները նշել են, որ [[Կլիմայի փոփոխություն|կլիմայական փոփոխությունների]] համատեքստում նման երևույթները, թեև հազվադեպ, բայց արդեն դիտվում են նաև [[Հայաստան]]ում։ == Իրադարձության նկարագիր == Հունիսի 15-ի կեսօրից հետո [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում տեղի է ունեցել աննախադեպ [[Մթնոլորտային երևույթներ|օդերևութաբանական երևույթ]]՝ [[պտտահողմ]] (տորնադո), որը հազվադեպ է դիտվում Հայաստանում<ref name="hetq" /><ref name="news1" /><ref name="news2" /><ref name="news6" />։ Մեծ արագությամբ պտտվող օդային հոսանքները սկսել են տեղաշարժվել քաղաքի արևմտյան մասից՝ շարժվելով դեպի կենտրոնական թաղամասեր<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ Տորնադոն ուղեկցվել է սաստիկ [[քամի]]ներով, հորդառատ [[անձրև]]ով և [[կարկուտ]]ով<ref name="news6" />։ Ըստ ականատեսների՝ օդ բարձրացված փոշու, աղբի, թիթեղների և նույնիսկ կտուրների մասերը օդում պտտվել են մեծ արագությամբ՝ բախվելով տարբեր կառույցների<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ === Հիմնական վնասներ === Հունիսի 15-ի՝ ժամը 19։00-ի դրությամբ վնասվել է 21 շենք-շինությունների տանիքներ<ref name="hetq" />։ Թռչող մետաղի կտորները վնասել են 19 մարդատար և 3 բեռնատար ավտոմեքենաներ<ref name="hetq" />, խանութների ճակատային մասեր։ Վնասվել է 8 էլեկտրասյուն<ref name="hetq" />, ինչպես նաև հաղորդակցման ենթակառուցվածքներ։ Տապալվել են 15 ծառեր<ref name="hetq" />, ավերվել են պարսպապատ տարածքներ<ref name="news6" />։ Ժամը 17։00-ի դրությամբ՝ Ապարանի համայնքապետ Կարեն Եղիազարյանը հայտնել է, որ Ապարանում տեղի ունեցած պտտահողմի հետևանքով քաղաքում տիրում է շատ վատ վիճակ։ Ամբողջ քաղաքում գազ ու հոսանք չկա, քանի որ գազի խողովակները ու էլեկտրասյուները ընկել են փողոցներում<ref name="news2" />։ Ապարանի համայնքապետարանի գնահատմամբ, պտտահողմի հետևանքով առաջացած ավերածություններն ահռելի են<ref name="news" /><ref name="news1" />։ Ժամը 17։40-ի դրությամբ, ՆԳՆ մամուլի ծառայությունը հայտնում է, որ Լուսագյուղ գյուղում վնասվել է 5 տուն, Ապարան քաղաքի Գարեգին Նժդեհի փողոցում՝ 4 տուն, իսկ Գայի փողոցում՝ 1 շենք<ref name="news4">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում ու Լուսագյուղում կան վնասված տանիքներ ու ավտոմեքենաներ. ՆԳՆ |url=https://news.am/arm/news/888335.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ [[Սուրբ Խաչ եկեղեցի (Ապարան)|Սուրբ Խաչ եկեղեցու]] մոտակայքում՝ շենքի պոկված թիթեղից վնասվել են ավտոմեքենաներ<ref name="news4" />։ Ըստ նախնական տվյալների՝ վնասվել են 50 բանկելի տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքերի տանիքներ, 10 կազմակերպությունների տանիքներ, այդ թվում՝ Ապարանի թիվ 1 և 2 դպրոցները, արվեստի և մշակույթի կենտրոնները, համայնքապետարանի, ոստիկանության, դատախազության, «ԱԿԲԱ» բանկի մասնաճյուղի շենքերը և այլ հաստատություններ<ref name="news" />։ Բազմաթիվ բնակիչների տներում կոտրվել են պատուհաններ, վնասվել են պատերն ու արտաքին հարդարանքը<ref name="news" /><ref name="news6" />։ Համայնքապետարանը, արտակարգ իրավիճակների ծառայությունները և տեղական իշխանությունները գործում են ամբողջ ներուժով՝ վնասների գնահատման և վերականգնման կազմակերպության ուղղությամբ<ref name="news" />։ === Տուժածներ === Վնասված մեքենաներից մեկի վարորդը վնաստվածք է ստացել և տեղափոխվել է հիվանդանոց<ref name="news2" /><ref name="news3">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում տորնադոյի հետեւանքով տարեց կին է վնասվածք ստացել |url=https://news.am/arm/news/888334.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Մի տարեց կին վնասվածք է ստացել իր տանը, երբ պտտահողմի հետևանքով տանիքից պոկված թիթեղը հարվածել է պատուհանին և ընկել ներս, ինչի արդյունքում կինը ձեռքի կոտրված է ստացել<ref name="news3" />։ Նրանց տեղափոխել են Ապարանի բժշկական կենտրոն<ref name="news3" />։ Առողջապահության նախարարության<ref name="news5" /> և փրկարար ծառայության նախնական տվյալներով՝ 4 քաղաքացի ստացել է թեթև մարմնական վնասվածքներ<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5" />։ Բոլորին ցուցաբերվել է առաջին բուժօգնություն<ref name="news5" />։ == Արձագանքներ == === Պաշտոնական արձագանք === Հունիսի 15-ին՝ ժամը 16։10-ից սկսած Արագածոտնի մարզային ճգնաժամային կենտրոնը սկսել է ստանալ ահազանգեր Ապարան քաղաքից և Լուսագյուղ գյուղից՝ ուժեղ քամու հետևանքով առաջացած վնասների մասին<ref name="hetq" />։ Տեղեկությունը հաստատել է Հայաստանի ներքին գործերի նախարարության փրկարար ծառայությունը՝ նշելով, որ դեպքին արձագանքել են մարզային և տարածքային բոլոր հրշեջ-փրկարարական ստորաբաժանումները<ref name="hetq" />։ Արագ արձագանք ապահովելու նպատակով արտակագ դրություն է սահմանվել Արագածոտնի, Արմավիրի և Կոտայքի մարզային փրկարարական վարչություններում<ref name="hetq" />։ Համայնքի ղեկավարությունը ներգրավված է եղել վնասների գնահատման և վերականգնողական աշխատանքների կազմակերպման գործընթացին, բնակչությանը կոչ է արվել պահպանել հանգստություն<ref name="news2" />։ === Հասարակական արձագանք === Դեպքը լայն արձագանք գտավ ինչպես հանրության, այնպես էլ լրատվամիջոցների շրջանում<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ Տարածվեցին բազմաթիվ տեսանյութեր, որոնցում երևում են պտտվող փոշու սյուներ, քանդված տանիքներ և վնասված մեքենաներ։ == Տես նաև == * [[Հայաստանի կլիմա]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q3z7p_bGYK8 ՀՐԱՏԱՊ. Տորնադոն մեծ ավերածություններ է գործել Ապարանում] [[Կատեգորիա:Բնական աղետներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2025 Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Արագածոտնի մարզ]] devxer3qnw5evdy23vxz27rdy6easc7 10357054 10356888 2025-06-18T00:49:38Z Atheist Armenian 41345 10357054 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Ոչ նշանակալի}} {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250618}} {{Աղետ |անվանում = Տորնադո Ապարանում (2025) |պատկեր = Location map Armenia Aparan.png |նկարագրություն = |տեսակ = |պատճառ = |քաղաք = |վայր = |երկիր = |ամսաթիվ = |ժամանակ = |զոհվածներ = |անհետ կորածներ = |տուժածներ = |պետություն = |պիտակ = |լայնություն = |երկայնություն = }} '''Տորնադո Ապարանում''', [[բնական աղետ]] և [[Մթնոլորտային երևույթներ|արտակարգ եղանակային երևույթ]], որը տեղի է ունեցել 2025 թվականի հունիսի 15-ին, [[Հայաստան]]ի [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում, [[Լուսագյուղ (Արագածոտնի մարզ)|Լուսագյուղ]] գյուղում և հարակից բնակավայրերում<ref name="hetq">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Արագածոտնի մարզում ուժեղ քամուց վնասվել են շենք-շինությունների տանիքներ, ավտոմեքենաներ և տապալվել են ծառեր |url=https://hetq.am/hy/article/174984 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=hetq.am}}</ref><ref name="news">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում վնասվել է 50 տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքի տանիք |url=https://news.am/arm/news/888382.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=news.am}}</ref><ref name="news1">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Պտտահողմ Ապարանում. Թիթեղներ են պոկվել, մեքենաներ վնասվել (ֆոտո) |url=https://news.am/arm/news/888327.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref><ref name="news2">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=«Ապարանում շատ վատ վիճակ է, գազ ու հոսանք չկա». քաղաքապետ |url=https://news.am/arm/news/888330.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref>։ Ուժեղ պտտահողմային քամու, տեղատարափ [[անձրև]]ի և [[կարկուտ]]ի հետևանքով առաջացած տարերային աղետը զգալի վնասներ է հասցրել՝ մասնավորապես շենքերի տանիքներին, տրանսպորտային միջոցներին և ենթակառուցվածքներին<ref name="hetq" /><ref name="news1" />, տուժել է 4 բնակիչ<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում տորնադոյի հետեւանքով 4 անձ թեթեւ վնասվածքներով դիմել է բուժօգնության |url=https://news.am/arm/news/888338.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref><ref name="news10">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում վնասված շինությունների ու մեքենաների թիվն ավելացել է |url=https://news.am/arm/news/888366.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Դեպքն աննախադեպ է իր ուժգնությամբ և հետևանքներով Հայաստանի համար<ref name="news6">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Տորնադոն մեծ ավերածություններ է գործել Ապարանում. կա 4 տուժած (ուղիղ) |url=https://news.am/arm/news/888341.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref><ref name="news7">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=«Ահավոր վիճակ ա, հոսանք չկա, մեքենաները ջարդած, դժբախտություն ա էս». ապարանցիները՝ տորնադոյի մասին |url=https://news.am/arm/news/888349.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ == Օդերևութաբանական նկարագիր == [[Հայպետհիդրոմետ|Հայաստանի հիդրոմետ ծառայությունը]] հաստատել է, որ 2025 թվականի հունիսի 15-ին տարածաշրջանում ձևավորվել են անկայուն մթնոլորտային պայմաններ, ինչի հետևանքով առաջացել են ուժեղ վերելքային հոսանքներ, ինչն էլ հանգեցրել է [[պտտահողմ]]ի ձևավորմանը։ Մասնագետները նշել են, որ [[Կլիմայի փոփոխություն|կլիմայական փոփոխությունների]] համատեքստում նման երևույթները, թեև հազվադեպ, բայց արդեն դիտվում են նաև [[Հայաստան]]ում։ == Իրադարձության նկարագիր == Հունիսի 15-ի կեսօրից հետո [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում տեղի է ունեցել աննախադեպ [[Մթնոլորտային երևույթներ|օդերևութաբանական երևույթ]]՝ [[պտտահողմ]] (տորնադո), որը հազվադեպ է դիտվում Հայաստանում<ref name="hetq" /><ref name="news1" /><ref name="news2" /><ref name="news6" />։ Մեծ արագությամբ պտտվող օդային հոսանքները սկսել են տեղաշարժվել քաղաքի արևմտյան մասից՝ շարժվելով դեպի կենտրոնական թաղամասեր<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ Տորնադոն ուղեկցվել է սաստիկ [[քամի]]ներով, հորդառատ [[անձրև]]ով և [[կարկուտ]]ով<ref name="news6" />։ Ըստ ականատեսների՝ օդ բարձրացված փոշու, աղբի, թիթեղների և նույնիսկ կտուրների մասերը օդում պտտվել են մեծ արագությամբ՝ բախվելով տարբեր կառույցների<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ === Հիմնական վնասներ === Ժամը 17։00-ի դրությամբ՝ Ապարանի համայնքապետ Կարեն Եղիազարյանը հայտնել է, որ Ապարանում տեղի ունեցած պտտահողմի հետևանքով քաղաքում տիրում է շատ վատ վիճակ։ Ամբողջ քաղաքում գազ ու հոսանք չկա, քանի որ գազի խողովակները ու էլեկտրասյուները ընկել են փողոցներում<ref name="news2" />։ Ապարանի համայնքապետարանի գնահատմամբ, պտտահողմի հետևանքով առաջացած ավերածություններն ահռելի են<ref name="news" /><ref name="news1" />։ Ժամը 17։40-ի դրությամբ, ՆԳՆ մամուլի ծառայությունը հայտնում է, որ Լուսագյուղ գյուղում վնասվել է 5 տուն, Ապարան քաղաքի Գարեգին Նժդեհի փողոցում՝ 4 տուն, իսկ Գայի փողոցում՝ 1 շենք<ref name="news4">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում ու Լուսագյուղում կան վնասված տանիքներ ու ավտոմեքենաներ. ՆԳՆ |url=https://news.am/arm/news/888335.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ [[Սուրբ Խաչ եկեղեցի (Ապարան)|Սուրբ Խաչ եկեղեցու]] մոտակայքում՝ շենքի պոկված թիթեղից վնասվել են ավտոմեքենաներ<ref name="news4" />։ «Ապարան» պոմպակայանի հոսանքազրկման պատճառով, ժամը 18։00-ից՝ 2 օրով դադարեցվում է Ապարան քաղաքի, Նիգավան և Կայք գյուղերի ջրամատակարարումը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=2 օր Ապարանում ջուր չի լինի |url=https://news.am/arm/news/888362.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>: Ժամը 19։00-ի դրությամբ վնասվել է 21 շենք-շինությունների տանիքներ<ref name="hetq" /><ref name="news8">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Վնասվել են 21 շենք-շինությունների տանիքներ, 19 մարդատար, 3 բեռնատար մեքենա, տապալվել են 15 ծառ և 8 էլեկտրական սյուն |url=https://news.am/arm/news/888356.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Թռչող մետաղի կտորները վնասել են 19 մարդատար և 3 բեռնատար ավտոմեքենաներ<ref name="hetq" />, խանութների ճակատային մասեր<ref name="news8" />։ Վնասվել է 8 էլեկտրասյուն<ref name="hetq" /><ref name="news8" />, ինչպես նաև հաղորդակցման ենթակառուցվածքներ։ Տապալվել են 15 ծառեր<ref name="hetq" /><ref name="news8" />, ավերվել են պարսպապատ տարածքներ<ref name="news6" />։ Ժամը 21։00-ի դրությամբ՝ վնասվել է 43 շենք-շինությունների տանիքներ, 22 մարդատար, 3 բեռնատար ավտոմեքենաներ, տապալվել է 21 ծառ, էլեկտրական 17 սյուն, արևային 3 կայան<ref name="news10" />։ Ժամը 23։30-ի դրությամբ՝ վնասվել են 50 բանկելի տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքերի տանիքներ, 10 կազմակերպությունների տանիքներ, այդ թվում՝ Ապարանի թիվ 1 և 2 դպրոցները, արվեստի և մշակույթի կենտրոնները, համայնքապետարանի, ոստիկանության, դատախազության, «ԱԿԲԱ» բանկի մասնաճյուղի շենքերը և այլ հաստատություններ<ref name="news" />։ Բազմաթիվ բնակիչների տներում կոտրվել են պատուհաններ, վնասվել են պատերն ու արտաքին հարդարանքը<ref name="news" /><ref name="news6" />։ Համայնքապետարանը, արտակարգ իրավիճակների ծառայությունները և տեղական իշխանությունները գործում են ամբողջ ներուժով՝ վնասների գնահատման և վերականգնման կազմակերպության ուղղությամբ<ref name="news" />։ === Տուժածներ === Վնասված մեքենաներից մեկի վարորդը վնաստվածք է ստացել և տեղափոխվել է հիվանդանոց<ref name="news2" /><ref name="news3">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում տորնադոյի հետեւանքով տարեց կին է վնասվածք ստացել |url=https://news.am/arm/news/888334.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Մի տարեց կին վնասվածք է ստացել իր տանը, երբ պտտահողմի հետևանքով տանիքից պոկված թիթեղը հարվածել է պատուհանին և ընկել ներս, ինչի արդյունքում կինը ձեռքի կոտրված է ստացել<ref name="news3" />։ Նրանց տեղափոխել են Ապարանի բժշկական կենտրոն<ref name="news3" />։ Առողջապահության նախարարության<ref name="news5" /> և փրկարար ծառայության նախնական տվյալներով՝ 4 քաղաքացի ստացել է թեթև մարմնական վնասվածքներ<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5" />։ Բոլորին ցուցաբերվել է առաջին բուժօգնություն<ref name="news5" />։ Արագածոտնի մարզպետի աշխատակազմի հաղորդմամբ՝ պտտահողմի հետևանքով մարմնական վնսավածք ստացած 4 քաղաքցիներից 3-ը չափահաս են, մեկը՝ երեխա<ref name="news9">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում պտտահողմի հետեւանքով տուժածների մեջ երեխա կա |url=https://news.am/arm/news/888357.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Վնասվածքները վերին վերջույթների շրջանում են, գնահատվում են միջին և թեթև ծանրության<ref name="news9" />։ == Արձագանքներ == === Պաշտոնական արձագանք === Հունիսի 15-ին՝ ժամը 16։10-ից սկսած Արագածոտնի մարզային ճգնաժամային կենտրոնը սկսել է ստանալ ահազանգեր Ապարան քաղաքից և Լուսագյուղ գյուղից՝ ուժեղ քամու հետևանքով առաջացած վնասների մասին<ref name="hetq" />։ Տեղեկությունը հաստատել է Հայաստանի ներքին գործերի նախարարության փրկարար ծառայությունը՝ նշելով, որ դեպքին արձագանքել են մարզային և տարածքային բոլոր հրշեջ-փրկարարական ստորաբաժանումները<ref name="hetq" />։ Արագ արձագանք ապահովելու նպատակով արտակագ դրություն է սահմանվել Արագածոտնի, Արմավիրի և Կոտայքի մարզային փրկարարական վարչություններում<ref name="hetq" />։ Համայնքի ղեկավարությունը ներգրավված է եղել վնասների գնահատման և վերականգնողական աշխատանքների կազմակերպման գործընթացին, բնակչությանը կոչ է արվել պահպանել հանգստություն<ref name="news2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 16 |title=Ապարանում ամբողջ գիշեր չեն քնել. աշխատանքները համակարգել է համայնքի ղեկավարը |url=https://news.am/arm/news/888409.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ === Հասարակական արձագանք === Դեպքը լայն արձագանք գտավ ինչպես հանրության, այնպես էլ լրատվամիջոցների շրջանում<ref name="news1" /><ref name="news6" /><ref name="news7" />։ Տարածվեցին բազմաթիվ տեսանյութեր, որոնցում երևում են պտտվող փոշու սյուներ, քանդված տանիքներ և վնասված մեքենաներ։ == Տես նաև == * [[Հայաստանի կլիմա]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q3z7p_bGYK8 ՀՐԱՏԱՊ. Տորնադոն մեծ ավերածություններ է գործել Ապարանում] [[Կատեգորիա:Բնական աղետներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2025 Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Արագածոտնի մարզ]] foycess8dch2ktv9cdqxq4kogs2ekwr 10357079 10357054 2025-06-18T03:52:04Z Atheist Armenian 41345 10357079 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Ոչ նշանակալի}} {{Ընթացիկ իրադարձություն|20250618}} {{Աղետ |անվանում = Տորնադո Ապարանում (2025) |պատկեր = Location map Armenia Aparan.png |նկարագրություն = |տեսակ = |պատճառ = |քաղաք = |վայր = |երկիր = |ամսաթիվ = |ժամանակ = |զոհվածներ = |անհետ կորածներ = |տուժածներ = |պետություն = |պիտակ = |լայնություն = |երկայնություն = }} '''Տորնադո Ապարանում''', [[բնական աղետ]] և [[Մթնոլորտային երևույթներ|արտակարգ եղանակային երևույթ]], որը տեղի է ունեցել 2025 թվականի հունիսի 15-ին, [[Հայաստան]]ի [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում, [[Լուսագյուղ (Արագածոտնի մարզ)|Լուսագյուղ]] գյուղում և հարակից բնակավայրերում<ref name="hetq">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Արագածոտնի մարզում ուժեղ քամուց վնասվել են շենք-շինությունների տանիքներ, ավտոմեքենաներ և տապալվել են ծառեր |url=https://hetq.am/hy/article/174984 |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=hetq.am}}</ref><ref name="news">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում վնասվել է 50 տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքի տանիք |url=https://news.am/arm/news/888382.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 16 |website=news.am}}</ref><ref name="news1">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Պտտահողմ Ապարանում. Թիթեղներ են պոկվել, մեքենաներ վնասվել (ֆոտո) |url=https://news.am/arm/news/888327.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref><ref name="news2">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=«Ապարանում շատ վատ վիճակ է, գազ ու հոսանք չկա». քաղաքապետ |url=https://news.am/arm/news/888330.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.am}}</ref>։ Ուժեղ պտտահողմային քամու, տեղատարափ [[անձրև]]ի և [[կարկուտ]]ի հետևանքով առաջացած տարերային աղետը զգալի վնասներ է հասցրել՝ մասնավորապես շենքերի տանիքներին, տրանսպորտային միջոցներին և ենթակառուցվածքներին<ref name="hetq" /><ref name="news1" />, տուժել է 4 բնակիչ<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում տորնադոյի հետեւանքով 4 անձ թեթեւ վնասվածքներով դիմել է բուժօգնության |url=https://news.am/arm/news/888338.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref><ref name="news10">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում վնասված շինությունների ու մեքենաների թիվն ավելացել է |url=https://news.am/arm/news/888366.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Դեպքն աննախադեպ է իր ուժգնությամբ և հետևանքներով Հայաստանի համար<ref name="news6">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Տորնադոն մեծ ավերածություններ է գործել Ապարանում. կա 4 տուժած (ուղիղ) |url=https://news.am/arm/news/888341.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref><ref name="news7">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=«Ահավոր վիճակ ա, հոսանք չկա, մեքենաները ջարդած, դժբախտություն ա էս». ապարանցիները՝ տորնադոյի մասին |url=https://news.am/arm/news/888349.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ == Օդերևութաբանական նկարագիր == [[Հայպետհիդրոմետ|Հայաստանի հիդրոմետ ծառայությունը]] հաստատել է, որ 2025 թվականի հունիսի 15-ին տարածաշրջանում ձևավորվել են անկայուն մթնոլորտային պայմաններ, ինչի հետևանքով առաջացել են ուժեղ վերելքային հոսանքներ, ինչն էլ հանգեցրել է [[պտտահողմ]]ի ձևավորմանը։ Մասնագետները նշել են, որ [[Կլիմայի փոփոխություն|կլիմայական փոփոխությունների]] համատեքստում նման երևույթները, թեև հազվադեպ, բայց արդեն դիտվում են նաև [[Հայաստան]]ում։ == Իրադարձության նկարագիր == Հունիսի 15-ի կեսօրից հետո [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Ապարան]] քաղաքում տեղի է ունեցել աննախադեպ [[Մթնոլորտային երևույթներ|օդերևութաբանական երևույթ]]՝ [[պտտահողմ]] (տորնադո), որը հազվադեպ է դիտվում Հայաստանում<ref name="hetq" /><ref name="news1" /><ref name="news2" /><ref name="news6" />։ Մեծ արագությամբ պտտվող օդային հոսանքները սկսել են տեղաշարժվել քաղաքի արևմտյան մասից՝ շարժվելով դեպի կենտրոնական թաղամասեր<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ Տորնադոն ուղեկցվել է սաստիկ [[քամի]]ներով, հորդառատ [[անձրև]]ով և [[կարկուտ]]ով<ref name="news6" />։ Ըստ ականատեսների՝ օդ բարձրացված փոշու, աղբի, թիթեղների և նույնիսկ կտուրների մասերը օդում պտտվել են մեծ արագությամբ՝ բախվելով տարբեր կառույցների<ref name="news1" /><ref name="news6" />։ === Հիմնական վնասներ === Ժամը 17։00-ի դրությամբ՝ Ապարանի համայնքապետ Կարեն Եղիազարյանը հայտնել է, որ Ապարանում տեղի ունեցած պտտահողմի հետևանքով քաղաքում տիրում է շատ վատ վիճակ։ Ամբողջ քաղաքում գազ ու հոսանք չկա, քանի որ գազի խողովակները ու էլեկտրասյուները ընկել են փողոցներում<ref name="news2" />։ Ապարանի համայնքապետարանի գնահատմամբ, պտտահողմի հետևանքով առաջացած ավերածություններն ահռելի են<ref name="news" /><ref name="news1" />։ Ժամը 17։40-ի դրությամբ, ՆԳՆ մամուլի ծառայությունը հայտնում է, որ Լուսագյուղ գյուղում վնասվել է 5 տուն, Ապարան քաղաքի Գարեգին Նժդեհի փողոցում՝ 4 տուն, իսկ Գայի փողոցում՝ 1 շենք<ref name="news4">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում ու Լուսագյուղում կան վնասված տանիքներ ու ավտոմեքենաներ. ՆԳՆ |url=https://news.am/arm/news/888335.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ [[Սուրբ Խաչ եկեղեցի (Ապարան)|Սուրբ Խաչ եկեղեցու]] մոտակայքում՝ շենքի պոկված թիթեղից վնասվել են ավտոմեքենաներ<ref name="news4" />։ «Ապարան» պոմպակայանի հոսանքազրկման պատճառով, ժամը 18։00-ից՝ 2 օրով դադարեցվում է Ապարան քաղաքի, Նիգավան և Կայք գյուղերի ջրամատակարարումը<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=2 օր Ապարանում ջուր չի լինի |url=https://news.am/arm/news/888362.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>: Ժամը 19։00-ի դրությամբ վնասվել է 21 շենք-շինությունների տանիքներ<ref name="hetq" /><ref name="news8">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Վնասվել են 21 շենք-շինությունների տանիքներ, 19 մարդատար, 3 բեռնատար մեքենա, տապալվել են 15 ծառ և 8 էլեկտրական սյուն |url=https://news.am/arm/news/888356.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Թռչող մետաղի կտորները վնասել են 19 մարդատար և 3 բեռնատար ավտոմեքենաներ<ref name="hetq" />, խանութների ճակատային մասեր<ref name="news8" />։ Վնասվել է 8 էլեկտրասյուն<ref name="hetq" /><ref name="news8" />, ինչպես նաև հաղորդակցման ենթակառուցվածքներ։ Տապալվել են 15 ծառեր<ref name="hetq" /><ref name="news8" />, ավերվել են պարսպապատ տարածքներ<ref name="news6" />։ Ժամը 21։00-ի դրությամբ՝ վնասվել է 43 շենք-շինությունների տանիքներ, 22 մարդատար, 3 բեռնատար ավտոմեքենաներ, տապալվել է 21 ծառ, էլեկտրական 17 սյուն, արևային 3 կայան<ref name="news10" />։ Ժամը 23։30-ի դրությամբ՝ վնասվել են 50 բանկելի տուն, 20 խանութ, 20 բազմաբնակարան շենքերի տանիքներ, 10 կազմակերպությունների տանիքներ, այդ թվում՝ Ապարանի թիվ 1 և 2 դպրոցները, արվեստի և մշակույթի կենտրոնները, համայնքապետարանի, ոստիկանության, դատախազության, «ԱԿԲԱ» բանկի մասնաճյուղի շենքերը և այլ հաստատություններ<ref name="news" />։ Բազմաթիվ բնակիչների տներում կոտրվել են պատուհաններ, վնասվել են պատերն ու արտաքին հարդարանքը<ref name="news" /><ref name="news6" />։ Համայնքապետարանը, արտակարգ իրավիճակների ծառայությունները և տեղական իշխանությունները գործում են ամբողջ ներուժով՝ վնասների գնահատման և վերականգնման կազմակերպության ուղղությամբ<ref name="news" />։ === Տուժածներ === Վնասված մեքենաներից մեկի վարորդը վնաստվածք է ստացել և տեղափոխվել է հիվանդանոց<ref name="news2" /><ref name="news3">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում տորնադոյի հետեւանքով տարեց կին է վնասվածք ստացել |url=https://news.am/arm/news/888334.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Մի տարեց կին վնասվածք է ստացել իր տանը, երբ պտտահողմի հետևանքով տանիքից պոկված թիթեղը հարվածել է պատուհանին և ընկել ներս, ինչի արդյունքում կինը ձեռքի կոտրված է ստացել<ref name="news3" />։ Նրանց տեղափոխել են Ապարանի բժշկական կենտրոն<ref name="news3" />։ Առողջապահության նախարարության<ref name="news5" /> և փրկարար ծառայության նախնական տվյալներով՝ 4 քաղաքացի ստացել է թեթև մարմնական վնասվածքներ<ref name="news2" /><ref name="news3" /><ref name="news5" />։ Բոլորին ցուցաբերվել է առաջին բուժօգնություն<ref name="news5" />։ Արագածոտնի մարզպետի աշխատակազմի հաղորդմամբ՝ պտտահողմի հետևանքով մարմնական վնսավածք ստացած 4 քաղաքցիներից 3-ը չափահաս են, մեկը՝ երեխա<ref name="news9">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Ապարանում պտտահողմի հետեւանքով տուժածների մեջ երեխա կա |url=https://news.am/arm/news/888357.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Վնասվածքները վերին վերջույթների շրջանում են, գնահատվում են միջին և թեթև ծանրության<ref name="news9" />։ == Արձագանքներ == === Պաշտոնական արձագանք === Հունիսի 15-ին՝ ժամը 16։10-ից սկսած Արագածոտնի մարզային ճգնաժամային կենտրոնը սկսել է ստանալ ահազանգեր Ապարան քաղաքից և Լուսագյուղ գյուղից՝ ուժեղ քամու հետևանքով առաջացած վնասների մասին<ref name="hetq" />։ Տեղեկությունը հաստատել է Հայաստանի ներքին գործերի նախարարության փրկարար ծառայությունը՝ նշելով, որ դեպքին արձագանքել են մարզային և տարածքային բոլոր հրշեջ-փրկարարական ստորաբաժանումները<ref name="hetq" />։ Արագ արձագանք ապահովելու նպատակով արտակագ դրություն է սահմանվել Արագածոտնի, Արմավիրի և Կոտայքի մարզային փրկարարական վարչություններում<ref name="hetq" />։ Համայնքի ղեկավարությունը ներգրավված է եղել վնասների գնահատման և վերականգնողական աշխատանքների կազմակերպման գործընթացին, բնակչությանը կոչ է արվել պահպանել հանգստություն<ref name="news2" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 16 |title=Ապարանում ամբողջ գիշեր չեն քնել. աշխատանքները համակարգել է համայնքի ղեկավարը |url=https://news.am/arm/news/888409.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ === Հասարակական արձագանք === Դեպքը լայն արձագանք գտավ ինչպես հանրության, այնպես էլ լրատվամիջոցների շրջանում<ref name="news1" /><ref name="news6" /><ref name="news7" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 16 |title=«Փոթորիկը տան լուսամուտները ջարդեց, ինչ–որ փայտ տանիքից ընկավ ու տղայիս ձեռքը ճղեց». Ապարանի բնակիչ |url=https://news.am/arm/news/888563.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Տարածվեցին բազմաթիվ տեսանյութեր, որոնցում երևում են պտտվող փոշու սյուներ, քանդված տանիքներ և վնասված մեքենաներ։ == Վերականգնման աշխատանքներ == Հունիսի 16-ին Ապարան համայնքի ղեկավար Կարեն Եղիազարյանը տեղեկացրել է, որ պտտահողմի հետևանքով քաղաքում իրականացվել են ինտենսիվ վերականգնողական աշխատանքներ<ref name="news11">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 16 |title=Փորձում ենք այսօր լույսի ու գազի մատակարարումը վերականգնել. Ապարանի քաղաքապետ |url=https://news.am/arm/news/888442.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Նրա խոսքով՝ աշխատանքներն իրականացվել են մինչև ուշ գիշեր և շարունակվել են հաջորդ օրը՝ հունսի 16-ի առավոտյան ժամը 07։00-ից<ref name="news11" />։ Ըստ համայնքի ղեկավարի՝ սկսել են էլեկտրամատակարարման և գազամատակարարման վերականգնումը, ինչպես նաև տանիքների վերանորոգման առաջնահերթ աշխատանքները<ref name="news11" />։ Նա նաև նշել է, որ մարմնական վնասվածքներ ստացած բոլոր քաղաքացիներն արդեն դուրս են գրվել բժշկական կենտրոնից՝ ստանալով անհրաժեշտ բուժօգնություն<ref name="news11" />։ «Վեոլիա ջուր» ընկերությունը հայտրարեց, որ Ապարան, Նիգավան և Կայք բնակավարյրերում ջրամատակարարումը վերականգնվել է<ref name="news12">{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 16 |title=Ապարանի, Նիգավանի և Կայքի ջրամատակարարումը վերականգնված է |url=https://news.am/arm/news/888448.html |accessdate=2025 թ․ հունիսի 18 |website=news.am}}</ref>։ Ըստ հաղորդագրության՝ սա հնարավոր է դարձել էլեկտրաէներեգիայի մատակարարման վերականգնումից հետո<ref name="news12" />։ == Տես նաև == * [[Հայաստանի կլիմա]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q3z7p_bGYK8 ՀՐԱՏԱՊ. Տորնադոն մեծ ավերածություններ է գործել Ապարանում] [[Կատեգորիա:Բնական աղետներ Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:2025 Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Արագածոտնի մարզ]] hdozv2iagdfm40q6odprd2v1p109x3w 0 1300420 10356951 10356408 2025-06-18T00:07:36Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում 10356951 wikitext text/x-wiki {{Կարճ էջ|2025,6,16}} {{Փոքրատառով սկսվող վերնագիր}} {{Տեղեկաքարտ ՕՀ|նախորդ=iOS 17}} '''iOS 18''', [[Էփլ|Apple Inc.]] ընկերության կողմից մշակված օպերացիոն համակարգ է՝ նախատեսված iPhone սմարթֆոնների համար։ Այն հաջորդում է '''iOS 17'''-ին և ներկայացվել է 2024 թվականի '''հունիսի 10-ին''', '''Apple-ի տարեկան WWDC (Worldwide Developers Conference)''' համաժողովի ընթացքում։ Համակարգը ներառում է մի շարք նոր հնարավորություններ, այդ թվում՝ * Հատուկ '''խելացի արհեստական բանականության գործառույթներ (Apple Intelligence)''',<ref>{{Cite web |title=iOS 18 makes iPhone more personal, capable, and intelligent than ever |url=https://www.apple.com/newsroom/2024/06/ios-18-makes-iphone-more-personal-capable-and-intelligent-than-ever/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Apple Newsroom |language=en-US}}</ref> * Ընդլայնված '''Home Screen''' հարմարեցման տարբերակներ,<ref>{{Cite web |last=Welch |first=Chris |date=2024 թ․ հունիսի 10 |title=Apple announces iOS 18 with new AI features and more customizable homescreen |url=https://www.theverge.com/2024/6/10/24172132/apple-ios-18-new-features-ai |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Verge |language=en-US}}</ref> * Վերանախագծված '''Settings''' հավելված, * Նոր '''Privacy''' գործիքներ։ iOS 18-ը նաև վերջին տարբերակն է, որն ապահովում է աջակցություն [[iPhone XS]], [[IPhone XS|iPhone XS Max]] և [[iPhone XR]] մոդելների համար՝ նախքան դրանք դուրս կգան աջակցության շրջանակից iOS 26-ում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:2024 հայտնված արտադրանքներ]] [[Կատեգորիա:Արհեստական բանականության հավելվածներ]] [[Կատեգորիա:Օպերացիոն համակարգեր բջջային հեռախոսների համար]] sv2evidkeufwq2onrob40bzdhofaf2x 10357318 10356951 2025-06-18T10:32:03Z Super7NoMonkeys1 153892 Because I added more content. 10357318 wikitext text/x-wiki {{Փոքրատառով սկսվող վերնագիր}} {{Տեղեկաքարտ ՕՀ|նախորդ=iOS 17}} '''iOS 18''', [[Էփլ|Apple Inc.]] ընկերության կողմից մշակված օպերացիոն համակարգ է՝ նախատեսված iPhone սմարթֆոնների համար։ Այն հաջորդում է '''iOS 17'''-ին և ներկայացվել է 2024 թվականի '''հունիսի 10-ին''', '''Apple-ի տարեկան WWDC (Worldwide Developers Conference)''' համաժողովի ընթացքում։ Համակարգը ներառում է մի շարք նոր հնարավորություններ, այդ թվում՝ * Հատուկ '''խելացի արհեստական բանականության գործառույթներ (Apple Intelligence)''',<ref>{{Cite web |title=iOS 18 makes iPhone more personal, capable, and intelligent than ever |url=https://www.apple.com/newsroom/2024/06/ios-18-makes-iphone-more-personal-capable-and-intelligent-than-ever/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Apple Newsroom |language=en-US}}</ref> * Ընդլայնված '''Home Screen''' հարմարեցման տարբերակներ,<ref>{{Cite web |last=Welch |first=Chris |date=2024 թ․ հունիսի 10 |title=Apple announces iOS 18 with new AI features and more customizable homescreen |url=https://www.theverge.com/2024/6/10/24172132/apple-ios-18-new-features-ai |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Verge |language=en-US}}</ref> * Վերանախագծված '''Settings''' հավելված, * Նոր '''Privacy''' գործիքներ։ iOS 18-ը նաև վերջին տարբերակն է, որն ապահովում է աջակցություն [[iPhone XS]], [[IPhone XS|iPhone XS Max]] և [[iPhone XR]] մոդելների համար՝ նախքան դրանք դուրս կգան աջակցության շրջանակից iOS 26-ում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:2024 հայտնված արտադրանքներ]] [[Կատեգորիա:Արհեստական բանականության հավելվածներ]] [[Կատեգորիա:Օպերացիոն համակարգեր բջջային հեռախոսների համար]] qytu6qzxx1u3b8lmk0m5dguojxnv6hs 10357331 10357318 2025-06-18T11:47:21Z 23artashes 2675 Հոդվածը պետք է ունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ 10357331 wikitext text/x-wiki {{Կարճ էջ|2025,6,16}} {{Փոքրատառով սկսվող վերնագիր}} {{Տեղեկաքարտ ՕՀ|նախորդ=iOS 17}} '''iOS 18''', [[Էփլ|Apple Inc.]] ընկերության կողմից մշակված օպերացիոն համակարգ է՝ նախատեսված iPhone սմարթֆոնների համար։ Այն հաջորդում է '''iOS 17'''-ին և ներկայացվել է 2024 թվականի '''հունիսի 10-ին''', '''Apple-ի տարեկան WWDC (Worldwide Developers Conference)''' համաժողովի ընթացքում։ Համակարգը ներառում է մի շարք նոր հնարավորություններ, այդ թվում՝ * Հատուկ '''խելացի արհեստական բանականության գործառույթներ (Apple Intelligence)''',<ref>{{Cite web |title=iOS 18 makes iPhone more personal, capable, and intelligent than ever |url=https://www.apple.com/newsroom/2024/06/ios-18-makes-iphone-more-personal-capable-and-intelligent-than-ever/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Apple Newsroom |language=en-US}}</ref> * Ընդլայնված '''Home Screen''' հարմարեցման տարբերակներ,<ref>{{Cite web |last=Welch |first=Chris |date=2024 թ․ հունիսի 10 |title=Apple announces iOS 18 with new AI features and more customizable homescreen |url=https://www.theverge.com/2024/6/10/24172132/apple-ios-18-new-features-ai |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Verge |language=en-US}}</ref> * Վերանախագծված '''Settings''' հավելված, * Նոր '''Privacy''' գործիքներ։ iOS 18-ը նաև վերջին տարբերակն է, որն ապահովում է աջակցություն [[iPhone XS]], [[IPhone XS|iPhone XS Max]] և [[iPhone XR]] մոդելների համար՝ նախքան դրանք դուրս կգան աջակցության շրջանակից iOS 26-ում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:2024 հայտնված արտադրանքներ]] [[Կատեգորիա:Արհեստական բանականության հավելվածներ]] [[Կատեգորիա:Օպերացիոն համակարգեր բջջային հեռախոսների համար]] sv2evidkeufwq2onrob40bzdhofaf2x 2 1300423 10356550 10355448 2025-06-17T12:09:32Z Պայծառ 156461 10356550 wikitext text/x-wiki '''Հունիոր Արիաս Կասերես''' ({{lang-es|Junior Gabriel Arias Cáceres}}, ), ուրուգվայցի ֆուտբոլիստ, «Պելիստինո» ակումբի հարձակվող։ == Ակումբային կարիերա == Արիասը «Լիվերպուլ» ակումբի պաշտպանն է: 2013 թվականի մայիսի 4-ին «Խուվենդուտ Լաս-Պեդրասի» դեմ խաղում իր նորամուտն է նշել Ուրուգվայի Պրիմերիայում<ref>{{cite web |date=2013-05-04 |title=Ливерпуль Мотевидео VS. Хувентуд Лас-Пьедрас 2:2 |url=http://int.soccerway.com/matches/2013/05/04/uruguay/primera-division/liverpool-futbol-club/club-atletico-juventud/1422266/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307134417/http://int.soccerway.com/matches/2013/05/04/uruguay/primera-division/liverpool-futbol-club/club-atletico-juventud/1422266/ |archive-date=2016-03-07 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2014 թվականի սկզբին խաղային պրակտիկա ստանալու համար Հունիորը վարձավճարով տեղափոխվել է «Էլ Տանկե Սիսլեյ»։Փետրվարի 2-ին մայրաքաղաքի «Ֆենիքսի» դեմ խաղում նորամուտն է նշել նոր թիմում<ref>{{cite web |date=2014-02-09 |title=Хувентуд Лас-Пьедрас VS. Эль Танке Сислей 0:4 |url=http://int.soccerway.com/matches/2014/02/09/uruguay/primera-division/club-atletico-juventud/centro-cultural-y-deportivo-el-tanque-sisley/1637982/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307040453/http://int.soccerway.com/matches/2014/02/09/uruguay/primera-division/club-atletico-juventud/centro-cultural-y-deportivo-el-tanque-sisley/1637982/ |archive-date=2016-03-07 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref> ։ Մեկ շաբաթ անց «Խուվենդուտ Լաս-Պեդրեասի» դեմ խաղում Արիասը խփել է առաջին գոլը նոր թիմի կազմում։ Վարձակալության ավարտից հետո Հունիորը վերադարձել է «Լիվերպուլ», որն այդ ժամանակ մեկնել էր Սեգունդա։ Հիմնական ֆուտբոլիստների հեռանալուց հետո Արիասը տեղ ստացավ հիմքում։ Սեպտեմբերի 13-ին « Տորկոյի» դեմ խաղում դուբլի հեղինակ դարձավ խփելով առաջին գոլը հարազատ թիմում<ref>{{cite web |date=2014-09-13 |title=Торке VS. Ливерпуль Мотевидео 0:3 |url=http://int.soccerway.com/matches/2014/09/13/uruguay/segunda-division/torque-fc/liverpool-futbol-club/1933629/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307031050/http://int.soccerway.com/matches/2014/09/13/uruguay/segunda-division/torque-fc/liverpool-futbol-club/1933629/ |archive-date=2016-03-07 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյոմբերի 1-ին «Պլասա Կոլոնիայի» դեմ խաղում Հունիորը 5 անգամ գրավել է մրցակցի դարպասը<ref>{{cite web |date=2014-11-01 |title=Ливерпуль Мотевидео VS. Пласа Колония 7:1 |url=http://int.soccerway.com/matches/2014/11/01/uruguay/segunda-division/liverpool-futbol-club/club-plaza-colonia/1933759/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307092454/http://int.soccerway.com/matches/2014/11/01/uruguay/segunda-division/liverpool-futbol-club/club-plaza-colonia/1933759/ |archive-date=2016-03-07 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Մրցաշրջանի արդյունքներով Արիասը Լիվերպուլին օգնել է Սեգունդայում գրավել առաջին տեղը և վերադառնալ Էլիտա, իսկ ինքը 17 գնդակով երկրորդն էր դիվիզիոնի լավագույն ռմբարկուների ցուցակում։ 2015 թվականի սեպտեմբերի 5-ին Սերրոյի դեմ խաղում խփել է առային գոլը բարձրագույն դիվիզիոնում հարազատ ակումբի կազմում<ref>{{cite web |date=2015-09-05 |title=Ливерпуль Мотевидео VS. Серро 1:0 |url=http://int.soccerway.com/matches/2015/09/05/uruguay/primera-division/liverpool-futbol-club/club-atletico-cerro/2136173/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150907053041/http://int.soccerway.com/matches/2015/09/05/uruguay/primera-division/liverpool-futbol-club/club-atletico-cerro/2136173/ |archive-date=2015-09-07 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2015-2016 թվականների մրցաշրջանի արդյունքներով Արիասը Գաստոնոմ Ռոդրիգեսոմի հետ կիսել է Ուրուգվայի առաջնության լավագույն ռմբարկուների ցուցակի առաջին հորիզոնականը։ Երկու ֆուտբոլիստներն էլ Պրիմերիայում խփել են 19-ական գնդակ<ref>{{cite web |date=2016-06-08 |title=Wanderers: Cepellini y Jonathan Rodríguez finalizan contratos |url=http://www.tenfield.com.uy/wanderers-cepellini-y-jonathan-rodriguez-finalizan-contratos/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160611223229/http://www.tenfield.com.uy/wanderers-cepellini-y-jonathan-rodriguez-finalizan-contratos/ |archive-date=2016-06-11 |access-date=2016-07-01 |publisher=tenfield.com.uy |lang=es |deadlink=no}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == 2015 թվականին Հունիորը դարձել է Կանադայի Համաամերիկյան խաղերի հաղթող։ Մրցաշրջանում մասնակցել է Տրինիդադի<ref>{{cite web |date=2015-07-22 |title=Уругвай (до 22) VS. Парагвай (до 22) 1:0 |url=http://int.soccerway.com/matches/2015/07/22/world/pan-american-games/uruguay-under-22/paraguay-u22/2032261/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181117152725/https://int.soccerway.com/matches/2015/07/22/world/pan-american-games/uruguay-under-22/paraguay-u22/2032261/ |archive-date=2018-11-17 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref>, Տոբակոյի<ref>{{cite web |date=2015-07-13 |title=Тринидад и Тобаго (до 22) VS. Уругвай (до 22) 0:4 |url=http://int.soccerway.com/matches/2015/07/13/world/pan-american-games/trinidad-and-tobago-under-22/uruguay-under-22/2032256/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150913181606/http://int.soccerway.com/matches/2015/07/13/world/pan-american-games/trinidad-and-tobago-under-22/uruguay-under-22/2032256/ |archive-date=2015-09-13 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref>, Պարագվայի<ref>{{cite web |date=2015-07-17 |title=Мексика (до 22) VS. Уругвай (до 22) 1:0 |url=http://int.soccerway.com/matches/2015/07/17/world/pan-american-games/mexico-under-22/uruguay-under-22/2032258/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150911221232/http://int.soccerway.com/matches/2015/07/17/world/pan-american-games/mexico-under-22/uruguay-under-22/2032258/ |archive-date=2015-09-11 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref>, երկու անգամ էլ Մեկսիկայի<ref>{{cite web |date=2015-07-26 |title=Уругвай (до 22) VS. Мексика (до 22) 1:0 |url=http://int.soccerway.com/matches/2015/07/26/world/pan-american-games/uruguay-under-22/mexico-under-22/2114524/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20151121204828/http://int.soccerway.com/matches/2015/07/26/world/pan-american-games/uruguay-under-22/mexico-under-22/2114524/ |archive-date=2015-11-21 |access-date=2015-11-18 |publisher=soccerway.com |lang=ru |deadlink=no}}</ref> խաղերին։ == Նվաճումներ == '''Ակումբային''' {{Դրոշ|Ուրուգվայ}}« Լիվերպուլ »( Մոնտեվիդեո) * {{Зл}} [[Чемпионат Уругвая по футболу (Второй дивизион)|Сегунда]] — [[Второй дивизион Уругвая по футболу 2014/2015|2014/2015]] * Лучший бомбардир [[Чемпионат Уругвая по футболу|чемпионата Уругвая]] [[Чемпионат Уругвая по футболу 2015/2016|2015/16]] '''Միջազգային''' {{Դրոշ|Ուրուգվայ}} Ուրուգվայի ֆուտբոլի օլիմպիական հավաքական (մինչև 22) * {{Зл}} [[Панамериканские игры]] — [[Футбол на Панамериканских играх 2015|2015]] == Примечания == {{примечания}} == Ссылки == * {{soccerway|295727}} dh8jjs2wizvklhni3km5t1htrg94ez5 2 1300447 10356603 10356543 2025-06-17T13:23:07Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 /* top */ 10356603 wikitext text/x-wiki '''Ջեֆրի վան Հոմուտ Բրումա'''<ref>Согласно [[Нидерландско-русская практическая транскрипция|нидерландско-русской практической транскрипции]], это имя собственное по-русски следует воспроизводить как '''''Брюма'''''.</ref> ({{Lang-nl|Jeffrey van Homoet Bruma}}, {{ԱԾ}}), [[Նիդերլանդներ|նիդեռլանդացի]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], ով խաղացել է պաշտպանի դիրքում։ Հանդես է եկել Նիդեռլանդների հավաքականում։ == Ակումբային կարիերա == Ռումմայը «Ֆեյենորդից» [[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|«Չելսիի»]] երիտասարդական թիմ է տեղափոխվել 15 տարեկանում և 16 տարեկանում սկսել է խաղալ այդ թիմի կազմում<ref>{{Cite web |url=http://footballprospects.wordpress.com/the-prospects/jeffrey-bruma/ |title=Jeffrey Bruma " Football Prospects |access-date=2009-10-25 |archive-date=2011-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110718095950/http://footballprospects.wordpress.com/the-prospects/jeffrey-bruma/ |deadlink=no }}</ref>։ Հզոր և ճարպիկ խաղացող Ջեֆրին երկու տարի առաջ հաստատեց իրեն որպես պահեստային թիմի առանցքային ֆուտբոլիստ, չնայած դա նրա առաջին լիարժեք տարին էր ակումբում։ Իսկ արդեն Կարլո Անչելոտիի ղեկավարության ներքո նա միացավ նաև հիմնական կազմի խաղին։ Ջեֆրին իր երիտասարդական կարիերան շարունակեց [[Ֆեյենորդ|«Ֆեյենորդ»]] ակումբում, երբ այնտեղ հայտնվեց 2006 թվականին։ Նրան հաջողվեց զարմացնել մարզչական շտաբի շատ անդամների իր պատրաստվածության մակարդակով, որի շնորհիվ Բրուման լավ կարծիքներ ստացավ՝ նախքան Ռոտերդամի ակադեմիայի սան դառնալը։ Հաջորդ տարի պաշտպանի նկատմամբ հետաքրքրություն ցուցաբերեց լոնդոնյան «Չելսին»՝ առաջարկելով շահավետ պայմաններ Ջեֆրիի տեղափոխման վերաբերյալ։ Այսպիսով, 2007-ից մինչև 2009 թվականը Բրուման հանդիսացել է «Չելսիի» Կոբհեմի ակադեմիայի սանը, որտեղ նախապատրաստվել է պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլում հանդես գալու համար։ Նախորդ մրցաշրջանում, երբ պատանին դեռ սովորում էր, նա արդեն խաղում էր պաշտպանությունում ՄԿԱ-ի բոլոր փուլերում մինչև եզրափակիչ՝ դառնալով երիտասարդական լիգայի ամենաշատ խաղացող ֆուտբոլիստը։ Նա դարձավ պրոֆեսիոնալ խաղացող 2009 թվականի ամռանը։ 2009 թվականին հոլանդացի պաշտպանը մասնագիտական պայմանագիր ստորագրեց «Չելսի» ակումբի հետ։ Պաշտպանության գծում նրան դեռևս տեղ չէին առաջարկում, այդ պատճառով պաշտպանը փորձ էր ձեռք բերում ակումբի անվանի պաշտպաններից, որոնց հետ մարզումներ էր անցկացնում։ 15 օր անց նա դեբյուտ կատարեց «Չելսիում»՝ փոխարինման դուրս գալով 67-րդ րոպեին, երբ հաշիվը 5:0 էր<ref>{{Cite web |url=http://www.championat.ru/football/_england/104/match/20177.html |title=Англия — Челси (Лондон) — Блэкберн Роверс (Блэкберн) — Чемпионат.ру<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2009-10-25 |archive-date=2009-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091027005615/http://www.championat.ru/football/_england/104/match/20177.html |deadlink=no }}</ref>։ 2011 թվականին «Չելսիի» ղեկավարությունը որոշում կայացրեց, որ խաղացողը պետք է խաղային ձև ձեռք բերի, քանի որ հնարավոր էր նրա շուտափույթ հայտնվելը ակումբի խաղերում՝ կապված հիմնական պաշտպանների պարբերական վնասվածքների հետ։ «Լեսթեր Սիթի» ակումբն իր տրամադրության տակ ընդունեց նիդեռլանդացի ֆուտբոլիստին, որտեղ նա հանդես եկավ կես տարի՝ մինչև 2011 թվականի ամառը։ Ջեֆրին դուրս եկավ խաղադաշտ 11 խաղում և խփեց 2 գնդակ՝ «Լեսթեր Սիթիում» անցկացրած ժամանակից հետո թողնելով լավ հիշողություններ։ Նույն թվականի ամռանը պաշտպանը վարձավճարով տեղափոխվեց գերմանական [[Համբուրգ ՖԱ|«Համբուրգ»]], որտեղ հաջողությամբ անցկացրեց 2011/12 մրցաշրջանը՝ ակումբի կազմում անցկացնելով ավելի քան 20 խաղ. 2013 թվականին ֆուտբոլիստը տեղափոխվեց [[ՊՍՎ Էյնդհովեն|ՊՍՎ]], իսկ 2016 թվականին դարձավ [[Վոլֆսբուրգ ՖԱ|«Վոլֆսբուրգի»]] խաղացող։ 2019 թվականի հունվարին վարձավճարի իրավունքով մինչև մրցաշրջանի վերջ տեղափոխվել է [[Շալկե 04|«Շալկե 04»]], ընդ որում հայտնի է, որ մինչ այդ 2018/19 մրցաշրջանում 27-ամյա ֆուտբոլիստը ոչ մի անգամ չի հայտնվել Բունդեսլիգայի խաղերի խաղադաշտում։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո վերադարձավ «Վոլֆսբուրգ», քանի որ «Շալկե 04»-ը չի երկարաձգել Բրումայի վարձակալությունը<ref>{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/football/germany/news/bruma-pereshel-iz-volfsburga-v-shalke-1507269/|title=Брума перешел из "Вольфсбурга" в "Шальке"|date=2019-02-01|publisher=www.sport-express.ru|access-date=2019-02-02|archive-date=2019-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20190203085004/https://www.sport-express.ru/football/germany/news/bruma-pereshel-iz-volfsburga-v-shalke-1507269/|deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հուլիսի 17-ին մեկ տարվա պայմանագիր է կնքել [[Վալվեյկ (համայնք)|«Վալվեյք»]] ակումբի հետ<ref>{{cite web|url=https://www.rkcwaalwijk.nl/jeffrey-bruma-versterkt-rkc-waalwijk-komend-seizoen|title=Jeffrey Bruma versterkt RKC Waalwijk komend seizoen|publisher=''rkcwaalwijk.nl''|lang=nl|access-date=2023-07-27|archive-date=2023-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20230718232723/https://www.rkcwaalwijk.nl/jeffrey-bruma-versterkt-rkc-waalwijk-komend-seizoen|url-status=live}}</ref>։ == Կարիերան հավաքականում == 17 տարեկան հասակում՝ 2009 թվականի սեպտեմբերին, ընդգրկվել է Նիդեռլանդների մինչև 21 տարեկանների հավաքականում։ Երիտասարդական հավաքականում դեբյուտ է կատարել 2009 թվականի հոկտեմբերի 9-ին՝ Եվրոպայի առաջնության ընտրական մրցաշարի շրջանակներում Ֆինլանդիայի հավաքականի դեմ խաղում։<ref>[http://www.championat.ru/football/_u19euro/89/match/19375.html Молодёжные сборные — Финляндия U21 — Нидерланды U21 — Чемпионат.ру<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Wayback|url=http://www.championat.ru/football/_u19euro/89/match/19375.html |date=20091012133020 }}</ref> == Նվաճումներ == '''«Челси»''' * Обладатель [[Молодёжный кубок Англии по футболу|Молодёжного кубка Англии]]: [[Молодёжный кубок Англии по футболу 2009/2010|2010]] * '''Итого: 1 трофей''' '''ПСВ''' * [[Высший дивизион Нидерландов по футболу|Чемпион Нидерландов]] ('''2'''): [[Чемпионат Нидерландов по футболу 2014/2015|2014/15]], [[Чемпионат Нидерландов по футболу 2015/2016|2015/16]] * Обладатель [[Суперкубок Нидерландов по футболу|Суперкубка Нидерландов]]: [[Суперкубок Нидерландов по футболу 2015|2015]] * '''Итого: 3 трофея''' == Семья == Его старший брат [[Брума, Марсиано|Марсиано]] также футболист, в настоящее время играет в любительском клубе «Зварте Пейл» из [[Роттердам]]а. == Статистика == === Выступления за клубы === {{обновлено|2011-10-13}} {{КлубнаяСтатистика|Лига|Кубок страны|Кубок лиги|Еврокубки}} {{КлубнаяСтатистика/Клуб|[[Челси (футбольный клуб)|Челси]]|[[Английская Премьер-лига|Премьер-лига]]|сезоны=2|без итого=да}} {{КлубнаяСтатистика/Сезон|[[Чемпионат Англии по футболу 2009/2010|2009/10]]|2|0|0|0|1|0|0|0}} {{КлубнаяСтатистика/Сезон|[[Чемпионат Англии по футболу 2010/2011|2010/11]]|2|0|1|0|1|0|2|0}} {{КлСтат/Клуб|[[Лестер Сити]]|[[Чемпионат Футбольной лиги Англии|Чемпионшип]]}} {{КлСтат/Сезон|[[Чемпионат Футбольной лиги Англии 2010/2011|2010/11]]|11|2|0|0|0|0|-|-}} {{КлСтат/Клуб|[[Гамбург (футбольный клуб)|Гамбург]]|[[Чемпионат Германии по футболу|Бундеслига]]}} {{КлСтат/Сезон|[[Чемпионат Германии по футболу 2011/2012|2011/12]]|12|2|0|0|0|0|0|0}} {{КлСтат/Итого|27|4|1|0|2|0|2|0}} === Բրումիի խաղերը Նիդեռլանդների հավաքականի կազմում === {| class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size: 95 %;" width=650px; |- !style="{{цвета сборной/Нидерланды|1}};" colspan="6"|Матчи Брумы за сборную Нидерландов |- |'''№''' |'''Ամսաթիվ''' |Մրցակից |'''Հաշիվ''' |'''Բրումիի գոլերը''' |'''Առաջնություն''' |- |align=center|1 |2010 թվականի օգոստոսի 11 |{{Футбол|Украина}} |align=center|1:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|2 |2011 թվականի հունիսի 8 |{{Футбол|Уругвай}} |align=center|1:1 |align=center|— |Կոնֆրաթերնիդադի գավաթ 2011 |- |align=center|3 |7 հոկտեմբերի 2011 |{{Футбол|Молдавия}} |align=center|1:0 |align=center|— |Եվրո 2012 |- |align=center|4 |2011 թվականի հոկտեմբերի 11 |{{Футбол|Швеция}} |align=center|2:3 |align=center|— |Եվրո 2012 |- |align=center|5 |6 սեպտեմբերի 2013 |{{Футбол|Эстония}} |align=center|2:2 |align=center|— |Եվրո 2014 |- |align=center|6 |2013 թվականի հոկտեմբերի 11 |{{Футбол|Венгрия}} |align=center|8:1 |align=center|— |Եվրո 2014 |- |align=center|7 |2013 թվականի հոկտեմբերի 15 |{{Футбол|Турция}} |align=center|2:0 |align=center|— |Եվրո 2014 |- |align=center|8 |2014 թվականի նոյեմբերի 16 |{{Футбол|Латвия}} |align=center|6:0 |align=center|1 |Եվրո 2016 |- |align=center|9 |5 հունիսի 2015 |{{Футбол|США}} |align=center|3:4 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|10 |3 սեպտեմբերի 2015 |{{Футбол|Исландия}} |align=center|0:1 |align=center|— |Եվրո 2016 |- |align=center|11 |6 սեպտեմբերի 2015 |{{Футбол|Турция}} |align=center|0:3 |align=center|— |Եվրո 2016 |- |align=center|12 |2015 թվականի հոկտեմբերի 10 |{{Футбол|Казахстан}} |align=center|2:1 |align=center|— |Եվրո 2016 |- |align=center|13 |13 հոկտեմբերի 2015 |{{Футбол|Чехия}} |align=center|2:3 |align=center|— |Եվրո 2016 |- |align=center|14 |2015 թվականի նոյեմբերի 13 |{{Футбол|Уэльс}} |align=center|3:2 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|15 |25 մարտի 2016 |{{Футбол|Франция|1974}} |align=center|2:3 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|16 |29 մարտի 2016 |{{Футбол|Англия}} |align=center|2:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|17 |2016 մայիսի 27 |{{Футбол|Ирландия}} |align=center|1:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|18 |1 հունիսի 2016 |{{Футбол|Польша}} |align=center|2:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|19 |4 հունիսի 2016 |{{Футбол|Австрия}} |align=center|2:0 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|20 |1 սեպտեմբերի 2016 |{{Футбол|Греция}} |align=center|1:2 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|21 |6 սեպտեմբերի 2016 |{{Футбол|Швеция}} |align=center|1:1 |align=center|— |Եվրո 2018 |- |align=center|22 |7 հոկտեմբերի 2016 |{{Футбол|Белоруссия}} |align=center|4:1 |align=center|— |Եվրո 2018 |- |align=center|23 |10 հոկտեմբերի 2016 |{{Футбол|Франция|1974}} |align=center|0:1 |align=center|— |Եվրո 2018 |- |align=center|24 |2016 թվականի նոյեմբերի 9 |{{Футбол|Бельгия}} |align=center|1:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|25 |2016 թվականի նոյեմբերի 13 |{{Футбол|Люксембург}} |align=center|3:1 |align=center|— |Եվրո 2018 |} '''Итого: 25 матчей / 1 гол; 11 побед, 6 ничьих, 8 поражений.''' == Примечания == {{примечания}} beunn98gyt5sibpoyepbzlzg1gh2c9m 10356625 10356603 2025-06-17T13:46:25Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 /* Բրումիի խաղերը Նիդեռլանդների հավաքականի կազմում */ 10356625 wikitext text/x-wiki '''Ջեֆրի վան Հոմուտ Բրումա'''<ref>Согласно [[Нидерландско-русская практическая транскрипция|нидерландско-русской практической транскрипции]], это имя собственное по-русски следует воспроизводить как '''''Брюма'''''.</ref> ({{Lang-nl|Jeffrey van Homoet Bruma}}, {{ԱԾ}}), [[Նիդերլանդներ|նիդեռլանդացի]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], ով խաղացել է պաշտպանի դիրքում։ Հանդես է եկել Նիդեռլանդների հավաքականում։ == Ակումբային կարիերա == Ռումմայը «Ֆեյենորդից» [[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|«Չելսիի»]] երիտասարդական թիմ է տեղափոխվել 15 տարեկանում և 16 տարեկանում սկսել է խաղալ այդ թիմի կազմում<ref>{{Cite web |url=http://footballprospects.wordpress.com/the-prospects/jeffrey-bruma/ |title=Jeffrey Bruma " Football Prospects |access-date=2009-10-25 |archive-date=2011-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110718095950/http://footballprospects.wordpress.com/the-prospects/jeffrey-bruma/ |deadlink=no }}</ref>։ Հզոր և ճարպիկ խաղացող Ջեֆրին երկու տարի առաջ հաստատեց իրեն որպես պահեստային թիմի առանցքային ֆուտբոլիստ, չնայած դա նրա առաջին լիարժեք տարին էր ակումբում։ Իսկ արդեն Կարլո Անչելոտիի ղեկավարության ներքո նա միացավ նաև հիմնական կազմի խաղին։ Ջեֆրին իր երիտասարդական կարիերան շարունակեց [[Ֆեյենորդ|«Ֆեյենորդ»]] ակումբում, երբ այնտեղ հայտնվեց 2006 թվականին։ Նրան հաջողվեց զարմացնել մարզչական շտաբի շատ անդամների իր պատրաստվածության մակարդակով, որի շնորհիվ Բրուման լավ կարծիքներ ստացավ՝ նախքան Ռոտերդամի ակադեմիայի սան դառնալը։ Հաջորդ տարի պաշտպանի նկատմամբ հետաքրքրություն ցուցաբերեց լոնդոնյան «Չելսին»՝ առաջարկելով շահավետ պայմաններ Ջեֆրիի տեղափոխման վերաբերյալ։ Այսպիսով, 2007-ից մինչև 2009 թվականը Բրուման հանդիսացել է «Չելսիի» Կոբհեմի ակադեմիայի սանը, որտեղ նախապատրաստվել է պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլում հանդես գալու համար։ Նախորդ մրցաշրջանում, երբ պատանին դեռ սովորում էր, նա արդեն խաղում էր պաշտպանությունում ՄԿԱ-ի բոլոր փուլերում մինչև եզրափակիչ՝ դառնալով երիտասարդական լիգայի ամենաշատ խաղացող ֆուտբոլիստը։ Նա դարձավ պրոֆեսիոնալ խաղացող 2009 թվականի ամռանը։ 2009 թվականին հոլանդացի պաշտպանը մասնագիտական պայմանագիր ստորագրեց «Չելսի» ակումբի հետ։ Պաշտպանության գծում նրան դեռևս տեղ չէին առաջարկում, այդ պատճառով պաշտպանը փորձ էր ձեռք բերում ակումբի անվանի պաշտպաններից, որոնց հետ մարզումներ էր անցկացնում։ 15 օր անց նա դեբյուտ կատարեց «Չելսիում»՝ փոխարինման դուրս գալով 67-րդ րոպեին, երբ հաշիվը 5:0 էր<ref>{{Cite web |url=http://www.championat.ru/football/_england/104/match/20177.html |title=Англия — Челси (Лондон) — Блэкберн Роверс (Блэкберн) — Чемпионат.ру<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2009-10-25 |archive-date=2009-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091027005615/http://www.championat.ru/football/_england/104/match/20177.html |deadlink=no }}</ref>։ 2011 թվականին «Չելսիի» ղեկավարությունը որոշում կայացրեց, որ խաղացողը պետք է խաղային ձև ձեռք բերի, քանի որ հնարավոր էր նրա շուտափույթ հայտնվելը ակումբի խաղերում՝ կապված հիմնական պաշտպանների պարբերական վնասվածքների հետ։ «Լեսթեր Սիթի» ակումբն իր տրամադրության տակ ընդունեց նիդեռլանդացի ֆուտբոլիստին, որտեղ նա հանդես եկավ կես տարի՝ մինչև 2011 թվականի ամառը։ Ջեֆրին դուրս եկավ խաղադաշտ 11 խաղում և խփեց 2 գնդակ՝ «Լեսթեր Սիթիում» անցկացրած ժամանակից հետո թողնելով լավ հիշողություններ։ Նույն թվականի ամռանը պաշտպանը վարձավճարով տեղափոխվեց գերմանական [[Համբուրգ ՖԱ|«Համբուրգ»]], որտեղ հաջողությամբ անցկացրեց 2011/12 մրցաշրջանը՝ ակումբի կազմում անցկացնելով ավելի քան 20 խաղ. 2013 թվականին ֆուտբոլիստը տեղափոխվեց [[ՊՍՎ Էյնդհովեն|ՊՍՎ]], իսկ 2016 թվականին դարձավ [[Վոլֆսբուրգ ՖԱ|«Վոլֆսբուրգի»]] խաղացող։ 2019 թվականի հունվարին վարձավճարի իրավունքով մինչև մրցաշրջանի վերջ տեղափոխվել է [[Շալկե 04|«Շալկե 04»]], ընդ որում հայտնի է, որ մինչ այդ 2018/19 մրցաշրջանում 27-ամյա ֆուտբոլիստը ոչ մի անգամ չի հայտնվել Բունդեսլիգայի խաղերի խաղադաշտում։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո վերադարձավ «Վոլֆսբուրգ», քանի որ «Շալկե 04»-ը չի երկարաձգել Բրումայի վարձակալությունը<ref>{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/football/germany/news/bruma-pereshel-iz-volfsburga-v-shalke-1507269/|title=Брума перешел из "Вольфсбурга" в "Шальке"|date=2019-02-01|publisher=www.sport-express.ru|access-date=2019-02-02|archive-date=2019-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20190203085004/https://www.sport-express.ru/football/germany/news/bruma-pereshel-iz-volfsburga-v-shalke-1507269/|deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հուլիսի 17-ին մեկ տարվա պայմանագիր է կնքել [[Վալվեյկ (համայնք)|«Վալվեյք»]] ակումբի հետ<ref>{{cite web|url=https://www.rkcwaalwijk.nl/jeffrey-bruma-versterkt-rkc-waalwijk-komend-seizoen|title=Jeffrey Bruma versterkt RKC Waalwijk komend seizoen|publisher=''rkcwaalwijk.nl''|lang=nl|access-date=2023-07-27|archive-date=2023-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20230718232723/https://www.rkcwaalwijk.nl/jeffrey-bruma-versterkt-rkc-waalwijk-komend-seizoen|url-status=live}}</ref>։ == Կարիերան հավաքականում == 17 տարեկան հասակում՝ 2009 թվականի սեպտեմբերին, ընդգրկվել է Նիդեռլանդների մինչև 21 տարեկանների հավաքականում։ Երիտասարդական հավաքականում դեբյուտ է կատարել 2009 թվականի հոկտեմբերի 9-ին՝ Եվրոպայի առաջնության ընտրական մրցաշարի շրջանակներում Ֆինլանդիայի հավաքականի դեմ խաղում։<ref>[http://www.championat.ru/football/_u19euro/89/match/19375.html Молодёжные сборные — Финляндия U21 — Нидерланды U21 — Чемпионат.ру<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Wayback|url=http://www.championat.ru/football/_u19euro/89/match/19375.html |date=20091012133020 }}</ref> == Նվաճումներ == '''«Челси»''' * Обладатель [[Молодёжный кубок Англии по футболу|Молодёжного кубка Англии]]: [[Молодёжный кубок Англии по футболу 2009/2010|2010]] * '''Итого: 1 трофей''' '''ПСВ''' * [[Высший дивизион Нидерландов по футболу|Чемпион Нидерландов]] ('''2'''): [[Чемпионат Нидерландов по футболу 2014/2015|2014/15]], [[Чемпионат Нидерландов по футболу 2015/2016|2015/16]] * Обладатель [[Суперкубок Нидерландов по футболу|Суперкубка Нидерландов]]: [[Суперкубок Нидерландов по футболу 2015|2015]] * '''Итого: 3 трофея''' == Семья == Его старший брат [[Брума, Марсиано|Марсиано]] также футболист, в настоящее время играет в любительском клубе «Зварте Пейл» из [[Роттердам]]а. == Статистика == === Выступления за клубы === {{обновлено|2011-10-13}} {{КлубнаяСтатистика|Лига|Кубок страны|Кубок лиги|Еврокубки}} {{КлубнаяСтатистика/Клуб|[[Челси (футбольный клуб)|Челси]]|[[Английская Премьер-лига|Премьер-лига]]|сезоны=2|без итого=да}} {{КлубнаяСтатистика/Сезон|[[Чемпионат Англии по футболу 2009/2010|2009/10]]|2|0|0|0|1|0|0|0}} {{КлубнаяСтатистика/Сезон|[[Чемпионат Англии по футболу 2010/2011|2010/11]]|2|0|1|0|1|0|2|0}} {{КлСтат/Клуб|[[Лестер Сити]]|[[Чемпионат Футбольной лиги Англии|Чемпионшип]]}} {{КлСтат/Сезон|[[Чемпионат Футбольной лиги Англии 2010/2011|2010/11]]|11|2|0|0|0|0|-|-}} {{КлСтат/Клуб|[[Гамбург (футбольный клуб)|Гамбург]]|[[Чемпионат Германии по футболу|Бундеслига]]}} {{КлСтат/Сезон|[[Чемпионат Германии по футболу 2011/2012|2011/12]]|12|2|0|0|0|0|0|0}} {{КлСтат/Итого|27|4|1|0|2|0|2|0}} === Բրումիի խաղերը Նիդեռլանդների հավաքականի կազմում === {| class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size: 95 %;" width=650px; |- !{{դրոշավորում|Նիդերլանդներ}} Բրումիի խաղերը Նիդերլանդների հավաքականի կազմում |- |'''№''' |'''Ամսաթիվ''' |'''Մրցակից''' |'''Հաշիվ''' |'''Բրումիի գոլերը''' |'''Առաջնություն''' |- |align=center|1 |2010 թվականի օգոստոսի 11 |{{դրոշավորում|Ուկրաինա}} |align=center|1:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|2 |2011 թվականի հունիսի 8 |{{դրոշավորում|Ուրուգվայ}} |align=center|1:1 |align=center|— |Կոնֆրաթերնիդադի գավաթ 2011 |- |align=center|3 |7 հոկտեմբերի 2011 |{{դրոշավորում|Մոլդովա}} |align=center|1:0 |align=center|— |Եվրո 2012 |- |align=center|4 |2011 թվականի հոկտեմբերի 11 |{{դրոշավորում|Շվեդիա}} |align=center|2:3 |align=center|— |Եվրո 2012 |- |align=center|5 |6 սեպտեմբերի 2013 |{{դրոշավորում|Էստոնիա}} |align=center|2:2 |align=center|— |Եվրո 2014 |- |align=center|6 |2013 թվականի հոկտեմբերի 11 |{{դրոշավորում|Հունգարիա}} |align=center|8:1 |align=center|— |Եվրո 2014 |- |align=center|7 |2013 թվականի հոկտեմբերի 15 |{{դրոշավորում|Թուրքիա}} |align=center|2:0 |align=center|— |Եվրո 2014 |- |align=center|8 |2014 թվականի նոյեմբերի 16 |{{դրոշավորում|Լատվիա}} |align=center|6:0 |align=center|1 |Եվրո 2016 |- |align=center|9 |5 հունիսի 2015 |{{դրոշավորում|ԱՄՆ}} |align=center|3:4 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|10 |3 սեպտեմբերի 2015 |{{դրոշավորում|Իսլանդիա}} |align=center|0:1 |align=center|— |Եվրո 2016 |- |align=center|11 |6 սեպտեմբերի 2015 |{{դրոշավորում|Թուրքիա}} |align=center|0:3 |align=center|— |Եվրո 2016 |- |align=center|12 |2015 թվականի հոկտեմբերի 10 |{{դրոշավորում|Ղազախստան}} |align=center|2:1 |align=center|— |Եվրո 2016 |- |align=center|13 |13 հոկտեմբերի 2015 |{{դրոշավորում|Չեխիա}} |align=center|2:3 |align=center|— |Եվրո 2016 |- |align=center|14 |2015 թվականի նոյեմբերի 13 |{{դրոշավորում|Ուելս}} |align=center|3:2 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|15 |25 մարտի 2016 |{{դրոշավորում|Ֆրանսիա}} |align=center|2:3 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|16 |29 մարտի 2016 |{{դրոշավորում|Անգլիա}} |align=center|2:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|17 |2016 մայիսի 27 |{{դրոշավորում|Իռլանդիա}} |align=center|1:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|18 |1 հունիսի 2016 |{{դրոշավորում|Լեհաստան}} |align=center|2:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|19 |4 հունիսի 2016 |{{դրոշավորում|Ավստրիա}} |align=center|2:0 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|20 |1 սեպտեմբերի 2016 |{{դրոշավորում|Հունաստան}} |align=center|1:2 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|21 |6 սեպտեմբերի 2016 |{{դրոշավորում|Շվեիա}} |align=center|1:1 |align=center|— |Եվրո 2018 |- |align=center|22 |7 հոկտեմբերի 2016 |{{Футбол|Белоруссия}} |align=center|4:1 |align=center|— |Եվրո 2018 |- |align=center|23 |10 հոկտեմբերի 2016 |{{Футбол|Франция|1974}} |align=center|0:1 |align=center|— |Եվրո 2018 |- |align=center|24 |2016 թվականի նոյեմբերի 9 |{{Футбол|Бельгия}} |align=center|1:1 |align=center|— |Ընկերական հանդիպում |- |align=center|25 |2016 թվականի նոյեմբերի 13 |{{Футбол|Люксембург}} |align=center|3:1 |align=center|— |Եվրո 2018 |} '''Итого: 25 матчей / 1 гол; 11 побед, 6 ничьих, 8 поражений.''' == Примечания == {{примечания}} 9edsseesu8g1g98z21syr77m8stbi9z 0 1300448 10356673 10355853 2025-06-17T15:26:20Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Անձինք]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356673 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Օսկար Ալֆրեդո Ուստարի''' (born 3 July 1986,{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ, ով հանդես է գալիս որպես դարպասապահ [[ՄԼՍ]]-ի [[Ինտեր Մայամի]] ակումբում: Ինդեպենդիենտենում սկսելուց հետո, նա իր պրոֆեսիոնալ կարիերայի մեծ մասն անցկացրել է [[Իսպանիա|Իսպանիայում]], հիմնականում [[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆեում]], որտեղ նրա խաղային շրջանը խաթարվել է վնասվածքների պատճառով։ Նա նաև մի քանի մրցաշրջան խաղացել է [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի առաջնությունում]]։ Ուստարին ներկայացրել է [[Արգենտինա|Արգենտինան]] [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006 թվականի Աշխարհի առաջնությունում]] և երկրի հետ ոսկե մեդալ նվաճել 2[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|008 թվականի Ամառային օլիմպիական]] խաղերում։ == Ակումբային կարիերա == Ծնվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ամերիկա քաղաքում, Ուստարին 14 տարեկանում միացել է Ինդեպենդիենտեի երիտասարդական թիմին։ Էմիլիանո Մոլինայի և Լուկաս Մոլինայի անժամանակ մահը՝ երկուսն էլ խաղում էին նրա դիրքում, նրան սպասվածից ավելի շուտ առաջին թիմ տեղափոխեցին<ref>{{Cite news |last=Castillo |first=Hernán |date=2005 թ․ հունիսի 18 |title=Con las manos bien puestas |trans-title=With a good set of hands |url=http://www.clarin.com/diario/2005/06/18/deportes/d-08001.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080619123437/http://www.clarin.com/diario/2005/06/18/deportes/d-08001.htm |archive-date=2008 թ․ հունիսի 19 |access-date=2006 թ․ մայիսի 16 |newspaper=[[Clarín (Argentine newspaper)|Clarín]] |language=es}}</ref>, և նա իր նորամուտը [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Դիվիզիոնում]] նշել է 2005 թվականի հոկտեմբերի 5-ին՝ «Նյուելս Օլդ Բոյզի» դեմ 2-0 հաշվով հաղթանակում<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 5 |title=A 15 años del debut de Oscar Ustari, el maximo referente del fútbol rivadaviense |trans-title=15th anniversary of debut of Oscar Ustari, greatest reference of Rivadavia football |url=https://futboldeloeste.com.ar/a-15-anos-del-debut-de-oscar-ustari-el-maximo-referente-del-futbol-rivadaviense/ |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=Fútbol del Oeste |language=es}}</ref>, Ավելյանեդայի կողմում առաջին ընտրություն մնալով հաջորդող մրցաշարերում՝ և՛ Խորխե Բուրուչագայի, և՛ Միգել Անխել Սանտորոյի (երկուսն էլ ակումբի նախկին խաղացողներ, վերջինս նաև դարպասապահ) ղեկավարության ներքո<ref>{{Cite news |last=Castillo |first=Leonardo |date=2007 թ․ ապրիլի 21 |title="Creo en que los equipos se arman de atrás para adelante" |trans-title="I believe that teams are made from the back to the front" |url=https://www.pagina12.com.ar/diario/deportes/8-83793-2007-04-21.html |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |newspaper=[[Página 12]] |language=es}}</ref>։ 2007 թվականի հունիսի 10-ին Ուստարին 11 մետրանոց հարվածից գոլ է խփել «Կիլմեսի» դեմ խաղում, իսկ հետո վնասվածքով դուրս է եկել խաղադաշտից և բաց է թողել տարվա [[Ֆուտբոլի Ամերիկայի գավաթ|Կոպա Ամերիկան]]: Մեկ ամիս անց նա 4 միլիոն եվրոյով տեղափոխվել է Իսպանիական «[[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆե»]] ակումբ<ref>{{Cite web |last1=Acedo |first1=Francisco |last2=Hedlundh |first2=Kent |date=2007 թ․ հուլիսի 29 |title=Getafe add Ustari |url=https://www.skysports.com/football/news/2609772/getafe-add-ustari |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[Sky Sports]]}}</ref>, իր հայրենակից դարպասապահ Ռոբերտո Աբբոնդանցիերիի հետ միասին: Նրա պաշտոնական նորամուտը կայացել է 2007 թվականի սեպտեմբերի 26-ին՝ [[Լա Լիգա|Լա Լիգայում]] [[Վալենսիա ՖԱ|Վալենսիայի]] դեմ 2:1 հաշվով պարտությամբ<ref>{{Cite news |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=El Valencia, suma y sigue |trans-title=Valencia, and counting |url=http://www.eldiariomontanes.es/20070927/deportes/futbol/valencia-suma-sigue-20070927.html |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 19 |newspaper=[[El Diario Montañés]] |language=es}}</ref>։ Նա առաջին ընտրություն [[Ֆուտբոլի Իսպանիայի գավաթ|Իսպանիայի գավաթի]] փոխչեմպիոնի արշավում, ներառյալ նույն մրցակցի դեմ 3-1 հաշվով պարտությամբ ավարտված եզրափակիչում<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ փետրվարի 28 |title=El Getafe inicia el asalto hacia su segunda final de Copa consecutiva |trans-title=Getafe begin attack to their second Cup final in a row |url=https://www.publico.es/actualidad/getafe-inicia-asalto-segunda-final-copa-consecutiva.html |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |newspaper=[[Público (Spain)|Público]] |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=2008 թ․ ապրիլի 16 |title=Team news: Ustari gets nod |url=https://www.eurosport.com/football/la-liga/2007-2008/team-news-ustari-gets-nod_sto1543735/story.shtml |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |publisher=[[Eurosport]]}}</ref><ref name=COPA>{{Cite web |date=2008 թ․ ապրիլի 16 |title=Valencia win Copa |url=https://www.eurosport.com/football/la-liga/2007-2008/valencia-win-copa_sto1544325/story.shtml |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |publisher=Eurosport}}</ref>։ Ուստարին [[Ատլետիկո Մադրիդ|Մադրիդում]] իր խաղի ընթացքում դժվարություններ է ունեցել՝ անկայուն ելույթների և մի շարք վնասվածքների պատճառով<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Ustari out for eight months with horror injury |url=http://www.goal.com/en-us/news/82/south-america/2008/08/17/822819/ustari-out-for-eight-months-with-horror-injury |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=[[Goal (website)|Goal]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2011 թ․ հունվարի 14 |title=Oscar Ustari injured, Ezequiel Lavezzi suspended |url=http://www.mundoalbiceleste.com/Article.aspx?id=2283&title=oscar-ustari-injured-ezequiel-lavezzi-suspended |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Mundo Albiceleste}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսի 17-ին, վնասվածքների պատճառով 14-ամսվա դադարից հետո, նա դադարեցրեց իր պայմանագիրը, որը դեռ մեկ տարի գործելու էր<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հուլիսի 17 |title=Ustari se desvincula del Getafe |trans-title=Ustari cuts ties with Getafe |url=http://www.getafecf.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3837&Itemid=22 |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 16 |publisher=Getafe CF |language=es}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսի 25-ին Ուստարին վերադարձել է իր երկիր և միացել [[Բոկա Խունիորս|Բոկա Խունիորսին]]<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ օգոստոսի 14 |title=Oscar Ustari: En Boca Juniors volví a sentirme futbolista |trans-title=Oscar Ustari: In Boca Juniors i felt a footballer again |url=http://www.goal.com/es/news/470/f%C3%BAtbol-de-am%C3%A9rica/2012/08/14/3307423/%C3%B3scar-ustari-en-boca-juniors-volv%C3%AD-a-sentirme-futbolista |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 16 |publisher=Goal |language=es}}</ref>։ Նա մեկ տարի անց վերադարձավ [[Իսպանիա]]՝ «[[Ալմերիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ալմերիայի]]» կազմում, որը նոր էր վերադարձել [[Լա Լիգա]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հուլիսի 17 |title=El Almería cierra el fichaje del portero Oscar Ustari |trans-title=Almería complete signing of goalkeeper Oscar Ustari |url=http://www.udalmeriasad.com/uda/index.php/inicio/noticias/5524-el-almeria-cierra-el-fichaje-del-portero-oscar-ustari |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130721224354/http://www.udalmeriasad.com/uda/index.php/inicio/noticias/5524-el-almeria-cierra-el-fichaje-del-portero-oscar-ustari |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2013 թ․ հուլիսի 18 |publisher=UD Almería |language=es}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարի 21-ին, ընդամենը չորս Copa del Rey-ի խաղից հետո<ref>{{Cite web |last=Fernández |first=Tony |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 12 |title=Un portero del Almería juega con Messi |trans-title=An Almería goalkeeper plays with Messi |url=https://cadenaser.com/andalucia/2024/09/12/un-portero-del-almeria-juega-con-messi-ser-almeria/ |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 28 |publisher=[[Cadena SER]] |language=es}}</ref>, Ուստարին ազատվեց անդալուսցիներից և վեց ամսվա պայմանագիր է կնքել [[Սանդերլենդ ՖԱ|Սանդերլենդի]] հետ<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 21 |title=Transfer window: Goalkeeper Oscar Ustari joins Sunderland |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/25833169 |access-date=2014 թ․ հունվարի 22 |publisher=[[BBC Sport]]}}</ref>։ Նա իր նոր թիմի կազմում նորամուտը նշել է չորս օր անց՝ Անգլիայի գավաթի 1/4 եզրափակչում Քիդերմինսթեր Հարիերսի դեմ տանը տարած 1-0 հաշվով հաղթանակում չոր խաղ անցկացնելով<ref>{{Cite web |last=Scott |first=Ged |date=2014 թ․ հունվարի 25 |title=Sunderland 1–0 Kidderminster Harriers |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/25789220 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Նա նաև դարպասում էր մրցաշարի հաջորդ խաղում, և արդյունքը նույնն էր [[Սաութհեմփթոն ՖԱ|Սաութհեմփթոնի]] դեմ<ref>{{Cite web |last=Magowan |first=Alistair |date=2014 թ․ փետրվարի 15 |title=Sunderland 1–0 Southampton |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/26094161 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>, և չօգտագործված փոխարինող էր մարտի 2-ին [[Ուեմբլի մարզադաշտ|Ուեմբլի մարզադաշտում]] «[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթիի»]] դեմ եզրափակիչ պարտության ժամանակ<ref name=LC>{{Cite web |last=McNulty |first=Phil |date=2014 թ․ մարտի 2 |title=Man City 3–1 Sunderland |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/26311649 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 12 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2014թ. հուլիսի 6-ին Ուստարին կրկին վերադարձավ իր հայրենիք՝ խաղալու «Նյուելս Օլդ Բոյզում»՝ համաձայնելով մեկուկես տարվա պայմանագրի<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հուլիսի 6 |title=Oscar Ustari, nuevo jugador de Newell's |trans-title=Oscar Ustari, new player of Newell's |url=http://www.newellsoldboys.com.ar/page/noticias_futbol/id/524/title/Oscar-Ustari%2C-nuevo-jugador-de-Newell%27s |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160808092552/http://www.newellsoldboys.com.ar/page/noticias_futbol/id/524/title/Oscar-Ustari%2C-nuevo-jugador-de-Newell%27s |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 8 |access-date=2014 թ․ հուլիսի 8 |publisher=Newell's Old Boys |language=es}}</ref>: Հաջորդ տարվա դեկտեմբերի 16-ին նա տեղափոխվել է [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|մեքսիկական Լիգա]]՝ պայմանագիր կնքելով «Ատլաս»-ի հետ<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Oscar Ustari dejó Newell's por el Atlas de México |trans-title=Oscar Ustari left Newell's for Mexico's Atlas |url=http://www.espn.com.co/futbol/argentina/nota/_/id/2553448/oscar-ustari-dejo-newells-por-el-atlas-de-mexico |access-date=2018 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[ESPN]] |language=es}}</ref>: 2017թ. նոյեմբերի 2-ին, վերջինիս կազմում «Տիգրես ՈՒԱՆԼ»-ի դեմ 1-1 հաշվով տնային խաղի վերջին րոպեներին, գնդակը առաջ հարվածելիս նա ստացավ սարսափելի վնասվածք ձախ ծնկին<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |title=La impresionante lesión del arquero Oscar Ustari |trans-title=The impressive injury of goalie Oscar Ustari |url=http://www.elcolombiano.com/deportes/futbol/lesion-de-oscar-ustari-arquero-del-atlas-JX7635946 |access-date=2018 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[El Colombiano]] |language=es}}</ref>, ինչի պատճառով ստիպված էր մի քանի ամիս բաց թողնել<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |title=Oscar Ustari's knee surgery was successful |url=http://www.vamosargentina.org/oscar-ustaris-knee-surgery-successful/ |access-date=2018 թ․ մարտի 16 |publisher=Vamos Argentina}}</ref>։ Ուստարին 2019 թվականի հուլիսին տեղափոխվել է Ուրուգվայի Պրիմերա Դիվիզիոն, որպես ազատ գործակալ միանալով «Մոնտեվիդեոյի Լիվերպուլին»<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հուլիսի 4 |title=El calvario de Ustari llega a su fin: ficha por Liverpool de Montevideo |trans-title=Ustari's ordeal reaches the end: signs for Liverpool de Montevideo |url=https://es.besoccer.com/noticia/el-calvario-de-ustari-llega-a-su-fin-ficha-por-liverpool-de-montevideo-666008 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=Be Soccer |language=es}}</ref>: Այնուհետև նա հանդես է եկել [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի բարձրագույն դիվիզիոնի]] «Պաչուկայում»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ փետրվարի 3 |title=Audax Italiano oficializó al arquero mundialista Oscar Ustari como nuevo refuerzo |trans-title=Audax Italiano confirmed World Cup goalkeeper Oscar Ustari as their new addition |url=https://www.alairelibre.cl/noticias/deportes/futbol/audax-italiano/audax-italiano-oficializo-al-arquero-mundialista-oscar-ustari-como-nuevo/2024-02-03/093236.html |access-date=2024 թ․ փետրվարի 4 |publisher=Al Aire Libre |language=es}}</ref>, Չիլիի ֆուտբոլի առաջնության «Աուդաքս Իտալիանոյում» և [[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]]-ի «[[Ինտեր Մայամի|Ինտեր Մայամիում]]»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Inter Miami CF signs goalkeeper Óscar Ustari |url=https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-signs-goalkeeper-oscar-ustari |access-date=2024 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=Inter Miami CF}}</ref>։ Ուստարին անվիճելի հիմնական խաղացող էր Պաչուկայում իր կարիերայի մեծ մասի ընթացքում, որտեղ նա հաղթել է 2022 թվականի [[Ապերտուրա|Ապերտուրան]] և նաև ստացել ավագի կոչում<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=¡Se adelantaron a españoles y argentinos! Oscar Ustari renovó con Pachuca |trans-title=They got the best of Spaniards and Argentines! Oscar Ustari renewed with Pachuca |url=https://www.foxsports.com.mx/2022/10/13/se-adelantaron-a-espanoles-y-argentinos-oscar-ustari-renovo-con-pachuca/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |publisher=[[Fox Sports (Mexican TV network)|Fox Sports]] |language=es}}</ref><ref name=Apertura>{{Cite news |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Pachuca ganó el campeonato del Apertura 2022 tras golear a Toluca 8–2 global |trans-title=Pachuca won Apertura 2022 championship after thrashing Toluca 8–2 on aggregate |url=https://www.infobae.com/america/mexico/2022/10/31/pachuca-vs-toluca-en-vivo-empezo-la-final-del-apertura-2022-de-la-liga-mx/ |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[Infobae]] |language=es}}</ref>։ [[Ինտեր Մայամի|Ինտերում]] նա 2025 թվականի մրցաշրջանի սկզբին դարձել է թիմի առաջին համարի դարպասապահը՝ գերազանցելով Դրեյք Կալենդերին<ref>{{Cite news |last=Fernandez |first=Andre |date=2025 թ․ ապրիլի 7 |title=Drake Callender returned in goal for Inter Miami, but who will start going forward? |url=https://www.miamiherald.com/sports/mls/inter-miami/article303666461.html |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |newspaper=[[Miami Herald]]}}</ref>, 2025 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի ակումբային առաջնություն|ՖԻՖԱ-ի ակումբային աշխարհի գավաթի]] «Ալ Ահլիի» դեմ առաջին խաղում Ուստարին կատարել է մի շարք փրկություններ, այդ թվում՝ Տրեզեգեից 11 մետրանոց հարվածի փրկություն, և խաղն ավարտվեց ոչ-ոքի<ref name="Ustari Mascherano">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Messi, Inter Miami tie Al Ahly 0-0 in Club World Cup opener in front of 60,927 fans |url=https://www.miamiherald.com/sports/mls/inter-miami/article308579235.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |publisher=Miami Herald}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Inter Miami player ratings vs. Al Ahly: Oscar Ustari plays hero and Lionel Messi held in front of goal as Herons settle for scoreless draw to open Club World Cup |url=https://www.goal.com/en/lists/inter-miami-player-ratings-vs-al-ahly-oscar-ustari-lionel-messi-herons-club-world-cup/blt464ddf6ba3107718 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |publisher=Goal.com}}</ref>։ Խաղից հետո մարզիչ [[Խավիեր Մասկերանո|Խավիեր Մասկերանոն]] գովաբանեց նրա խաղը՝ ասելով. «Օսկարը մեզ փրկեց առաջին խաղակեսում, ոչ միայն 11 մետրանոց հարվածի ժամանակ, այլ նաև երկու կամ երեք այլ հիանալի սեյվերի շնորհիվ»<ref name="Ustari Mascherano"/>։ == Միջազգային կարիերա == Ուստարին խաղացել է Արգենտինայի մինչև 20 տարեկանների հավաքականի բոլոր խաղերում, որը հաղթել է 2005 թվականի ՖԻՖԱ-ի երիտասարդական առաջնությունում<ref>{{Cite news |last=Lisotto |first=Pablo |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 24 |title=Los seis títulos de la selección argentina sub 20 |trans-title=The six titles of the Argentine under 20 national team |url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/los-seis-titulos-de-la-seleccion-argentina-sub-20-nid1178097/ |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[La Nación]] |language=es}}</ref>։ 2006 թվականի մայիսի 15-ին ավագ հավաքականի մարզիչ Խոսե Պեկերմանը նրան ընդգրկել է [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006 թվականի ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնության]] հավաքականում՝ իր «Խետաֆե»-ի թիմակից Աբբոնդանցիերիի հետ միասին, սակայն նա չմասնակցեց խաղերին<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ մայիսի 15 |title=El Uno x Uno de Argentina |trans-title=Argentina One x One |url=https://espndeportes.espn.com/noticias/nota?id=439713 |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[ESPN Deportes]] |language=es}}</ref>։ Ուստարին իր առաջին լիարժեք խաղը անցկացրել է 2007 թվականի օգոստոսի 22-ին՝ մասնակցելով [[Նորվեգիա|Նորվեգիայում]] անցկացված ընկերական հանդիպմանը, որն ավարտվեց 2-1 հաշվով պարտությամբ<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ օգոստոսի 8 |title=Confirmaciones y reapariciones |trans-title=Confirmations and reappearances |url=https://www.espn.com.pa/noticias/nota?s=mundial&id=585228&type=story |access-date=2020 թ․ մարտի 15 |publisher=ESPN |language=es}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ օգոստոսի 22 |title=Dos goles de Carew le dan victoria a Noruega sobre Argentina |trans-title=Two Carew goals give Norway win over Argentina |url=https://www.emol.com/noticias/deportes/2007/08/22/272911/dos-goles-de-carew-le-dan-victoria-a-noruega-sobre-argentina.html |access-date=2020 թ․ մարտի 15 |newspaper=[[El Mercurio]] |language=es}}</ref>։ Նա նաև սկսել է մինչև 23 տարեկանների հավաքականի հաղթական արշավը 2008 թվականի [[Պեկին|Պեկինի]] ամառային օլիմպիական խաղերում<ref name=OG>{{Cite web |last=Del Río |first=Federico |date=2020 թ․ օգոստոսի 23 |title=El oro olímpico de la mano de Messi y Riquelme |trans-title=Olympic gold courtesy of Messi and Riquelme |url=https://tntsports.com.ar/seleccion/El-oro-olimpico-de-la-mano-de-Messi-y-Riquelme-en-los-Juegos-de-Pekin-2008-20200821-0001.html |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[TNT Sports (Argentine TV channel)|TNT Sports]] |language=es}}</ref>, սակայն քառորդ եզրափակիչում [[Նիդերլանդների ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Նիդեռլանդների]] դեմ խաղում ստացավ ոտքի լուրջ վնասվածք՝ ութ ամիս մնալով խաղադաշտից դուրս<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Ustari faces lengthy lay-off |url=http://www.skysports.com/story/0,19528,11827_4002917,00.html |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Sky Sports}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Ուստարիի աներ՝ Ռիկարդո Ջուստին, նույնպես ֆուտբոլիստ էր։ Նա նույնպես ներկայացրել է Ինդեպենդիենտեն, Նյուելսը և [[Արգենտինա|Արգենտինան]]<ref>{{Cite web |last=Borinsky |first=Diego |date=2018 թ․ հունիսի 9 |title=Giusti: "La gente me identifica con Independiente y la Selección" |trans-title=Giusti: "People identify me with Independiente and the national team" |url=http://www.lacalderadeldiablo.net/2018/06/giusti-la-gente-me-identifica-con.html |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=La Caldera del Diablo |language=es}}</ref>։ Նա խաղացել է 1986 և 1990 թվականների ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնություններում՝ հասնելով երկու եզրափակիչներին, հաղթելով առաջինում և պարտվելով երկրորդում: == Կարիերայի վիճակագրություն == {{updated| 14 հունիսի 2025-ի}}<ref>{{Soccerway|oscar-alfredo-ustari/102|accessdate=14 June 2025}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի |- ! rowspan="2" |Ակումբ ! rowspan="2" |Մրցաշրջան ! colspan="3" |Լիգա ! colspan="2" |Գավաթ ! colspan="2" |Մայրցամաքային ! colspan="2" |Այլ ! colspan="2" |Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը |- | rowspan="3" |Ինդեպենդիենտեն |2005–06 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |28 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |28 |0 |- |2006–07 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |35 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |35 |1 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !63 !1 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !63 !1 |- | rowspan="5" |[[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆե]] |2007–08 |[[Լա Լիգա]] |4 |0 |8 |0 |5{{efn|Appearances in [[UEFA Europa League]]|name=UEL}} |0 |0 |0 |17 |0 |- |2008–09 |[[Լա Լիգա]] |5 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |5 |0 |- |2009–10 |[[Լա Լիգա]] |16 |0 |5 |0 |0 |0 |0 |0 |21 |0 |- |2010–11 |[[Լա Լիգա]] |16 |0 |4 |0 |7{{efn|name=UEL}} |0 |0 |0 |27 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !41 !0 !17 !0 !12 !0 !0 !0 !70 !0 |- |[[Բոկա Խունիորս]] |2012–13 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |12 |0 |2 |0 |1{{efn|Appearance in [[Copa Sudamericana]]|name=CS}} |0 |1{{efn|Appearance in [[Supercopa Argentina]]|name=SA}} |0 |16 |0 |- |[[Ալմերիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ալմերիա]] |2013–14 |Լա Լիգա |0 |0 |4 |0 |0 |0 |0 |0 |4 |0 |- |Սանդերլանդ |2013–14 |[[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր Լիգա]] |0 |0 |3 |0 |0 |0 |0 |0 |3 |0 |- | rowspan="3" |Նյուելս Օլդ Բոյզ |2014 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |19 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |19 |0 |- |2015 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |17 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |17 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !36 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !36 !0 |- | rowspan="4" |Ատլաս |2015–16 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |11 |0 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |12 |0 |- |2016–17 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |24 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |24 |0 |- |2017–18 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |7 |0 |2 |0 |0 |0 |0 |0 |9 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !42 !0 !3 !0 !0 !0 !0 !0 !45 !0 |- |Մոնտեվիդեո Լիվերպուլ |2019 |Ուրուգվայի ֆուտբոլի առաջնություն |18 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |18 |0 |- | rowspan="5" |Պաչուկա |2019–20 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |5 |0 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |6 |0 |- |2020–21 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |40 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |40 |0 |- |2021–22 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |38 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |38 |0 |- |2022–23 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |38 |0 |0 |0 |2{{efn|Appearances in [[CONCACAF Champions Cup|CONCACAF Champions League]]|name=CCL}} |0 |0 |0 |40 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !121 !0 !1 !0 !2 !0 !0 !0 !124 !0 |- | rowspan="2" |Աուդաքս Իտալիանո | 2024 |Չիլիի ֆուտբոլի առաջնություն |13 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |13 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !13 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !13 !0 |- | rowspan="3" |[[Ինտեր Մայամի]] |2024 |[[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]] |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |1 |0 |- |2025 |[[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]] |8 |0 |0 |0 |8{{efn|name=CCL}} |0 |1{{efn|Appearance(s) in [[FIFA Club World Cup]]}} |0 |17 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !9 !0 !0 !0 !8 !0 !1 !0 !18 !0 |- ! colspan="3" |Ընդհանուր կարիերայում !355 !1 !30 !0 !23 !0 !2 !0 !410 !1 |} == Ձեռքբերումներ == '''Բոկա Խունիորս''' *Արգենտինայի գավաթակիր: 2011–12 '''Խետաֆե''' *[[Ֆուտբոլի Իսպանիայի գավաթ|Իսպանիայի գավաթի]] փոխչեմպիոն: 2007–08<ref name=COPA/> '''Սունդերլանդ''' *Ֆուտբոլի Լիգայի գավաթի փոխչեմպիոն: 2013–14<ref name=LC/> '''Պաչուկա''' *[[Ապերտուրա|Ապերտուրա։]] 2022<ref name=Apertura/> '''Ինտեր Մայամի''' *Երկրպագուների գավաթ: 2024<ref>{{Cite web |last=Pérez |first=Carlos |date=2024 թ․ հոկտեմբերի 6 |title=Así fue el gran debut de Oscar Ustari con Inter Miami |trans-title=This was how Oscar Ustari's great debut with Inter Miami went down |url=https://es.mlssoccer.com/noticias/asi-fue-el-gran-debut-de-oscar-ustari-con-inter-miami |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=[[Major League Soccer]] |language=es}}</ref> '''Արգենտինայի երիտասարդական հավաքական''' *Մինչև 20 տարեկաների Աշխարհի առաջնություն: 2005<ref>{{Cite news |last=Riveras Valls |first=Damian |date=2017 թ․ մայիսի 30 |title=¿Qué fue de la generación de Messi campeona Sub-20? |trans-title=What happened to the Under-20 World champions Messi generation? |url=https://argentina.as.com/argentina/2017/05/30/futbol/1496168721_950682.html |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=Diario AS |language=es}}</ref> *[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|Ամառային Օլիմպիական խաղեր]]: [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|2008]]<ref name=OG/> '''Անձնական''' *[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի լիգայի]] լավագույն աստղերը: 2022<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 19 |title=LIGA MX announces roster for 2022 MLS All-Star Game at Allianz Field |url=https://www.mlssoccer.com/news/liga-mx-announces-roster-for-2022-mls-all-star-game-at-allianz-field |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |publisher=Major League Soccer}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:2008 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերի չեմպիոններ]] [[Կատեգորիա:Ալմերիայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիայի լեգեոներ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացիներ]] [[Կատեգորիա:Բոկա Խունիորսի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բուենոս Այրես քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Ինդեպենդիենտեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Խետաֆեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Նյուելս Օլդ Բոյզի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պաչուկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սանդերլենդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի դարպասապահներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի դարպասապահներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ]] egzoe6rmpv9pq2r0f5q105xqrrxv9cg 10356675 10356673 2025-06-17T15:26:29Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356675 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Օսկար Ալֆրեդո Ուստարի''' (born 3 July 1986,{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ, ով հանդես է գալիս որպես դարպասապահ [[ՄԼՍ]]-ի [[Ինտեր Մայամի]] ակումբում: Ինդեպենդիենտենում սկսելուց հետո, նա իր պրոֆեսիոնալ կարիերայի մեծ մասն անցկացրել է [[Իսպանիա|Իսպանիայում]], հիմնականում [[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆեում]], որտեղ նրա խաղային շրջանը խաթարվել է վնասվածքների պատճառով։ Նա նաև մի քանի մրցաշրջան խաղացել է [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի առաջնությունում]]։ Ուստարին ներկայացրել է [[Արգենտինա|Արգենտինան]] [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006 թվականի Աշխարհի առաջնությունում]] և երկրի հետ ոսկե մեդալ նվաճել 2[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|008 թվականի Ամառային օլիմպիական]] խաղերում։ == Ակումբային կարիերա == Ծնվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ամերիկա քաղաքում, Ուստարին 14 տարեկանում միացել է Ինդեպենդիենտեի երիտասարդական թիմին։ Էմիլիանո Մոլինայի և Լուկաս Մոլինայի անժամանակ մահը՝ երկուսն էլ խաղում էին նրա դիրքում, նրան սպասվածից ավելի շուտ առաջին թիմ տեղափոխեցին<ref>{{Cite news |last=Castillo |first=Hernán |date=2005 թ․ հունիսի 18 |title=Con las manos bien puestas |trans-title=With a good set of hands |url=http://www.clarin.com/diario/2005/06/18/deportes/d-08001.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080619123437/http://www.clarin.com/diario/2005/06/18/deportes/d-08001.htm |archive-date=2008 թ․ հունիսի 19 |access-date=2006 թ․ մայիսի 16 |newspaper=[[Clarín (Argentine newspaper)|Clarín]] |language=es}}</ref>, և նա իր նորամուտը [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Դիվիզիոնում]] նշել է 2005 թվականի հոկտեմբերի 5-ին՝ «Նյուելս Օլդ Բոյզի» դեմ 2-0 հաշվով հաղթանակում<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 5 |title=A 15 años del debut de Oscar Ustari, el maximo referente del fútbol rivadaviense |trans-title=15th anniversary of debut of Oscar Ustari, greatest reference of Rivadavia football |url=https://futboldeloeste.com.ar/a-15-anos-del-debut-de-oscar-ustari-el-maximo-referente-del-futbol-rivadaviense/ |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=Fútbol del Oeste |language=es}}</ref>, Ավելյանեդայի կողմում առաջին ընտրություն մնալով հաջորդող մրցաշարերում՝ և՛ Խորխե Բուրուչագայի, և՛ Միգել Անխել Սանտորոյի (երկուսն էլ ակումբի նախկին խաղացողներ, վերջինս նաև դարպասապահ) ղեկավարության ներքո<ref>{{Cite news |last=Castillo |first=Leonardo |date=2007 թ․ ապրիլի 21 |title="Creo en que los equipos se arman de atrás para adelante" |trans-title="I believe that teams are made from the back to the front" |url=https://www.pagina12.com.ar/diario/deportes/8-83793-2007-04-21.html |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |newspaper=[[Página 12]] |language=es}}</ref>։ 2007 թվականի հունիսի 10-ին Ուստարին 11 մետրանոց հարվածից գոլ է խփել «Կիլմեսի» դեմ խաղում, իսկ հետո վնասվածքով դուրս է եկել խաղադաշտից և բաց է թողել տարվա [[Ֆուտբոլի Ամերիկայի գավաթ|Կոպա Ամերիկան]]: Մեկ ամիս անց նա 4 միլիոն եվրոյով տեղափոխվել է Իսպանիական «[[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆե»]] ակումբ<ref>{{Cite web |last1=Acedo |first1=Francisco |last2=Hedlundh |first2=Kent |date=2007 թ․ հուլիսի 29 |title=Getafe add Ustari |url=https://www.skysports.com/football/news/2609772/getafe-add-ustari |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[Sky Sports]]}}</ref>, իր հայրենակից դարպասապահ Ռոբերտո Աբբոնդանցիերիի հետ միասին: Նրա պաշտոնական նորամուտը կայացել է 2007 թվականի սեպտեմբերի 26-ին՝ [[Լա Լիգա|Լա Լիգայում]] [[Վալենսիա ՖԱ|Վալենսիայի]] դեմ 2:1 հաշվով պարտությամբ<ref>{{Cite news |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=El Valencia, suma y sigue |trans-title=Valencia, and counting |url=http://www.eldiariomontanes.es/20070927/deportes/futbol/valencia-suma-sigue-20070927.html |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 19 |newspaper=[[El Diario Montañés]] |language=es}}</ref>։ Նա առաջին ընտրություն [[Ֆուտբոլի Իսպանիայի գավաթ|Իսպանիայի գավաթի]] փոխչեմպիոնի արշավում, ներառյալ նույն մրցակցի դեմ 3-1 հաշվով պարտությամբ ավարտված եզրափակիչում<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ փետրվարի 28 |title=El Getafe inicia el asalto hacia su segunda final de Copa consecutiva |trans-title=Getafe begin attack to their second Cup final in a row |url=https://www.publico.es/actualidad/getafe-inicia-asalto-segunda-final-copa-consecutiva.html |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |newspaper=[[Público (Spain)|Público]] |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=2008 թ․ ապրիլի 16 |title=Team news: Ustari gets nod |url=https://www.eurosport.com/football/la-liga/2007-2008/team-news-ustari-gets-nod_sto1543735/story.shtml |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |publisher=[[Eurosport]]}}</ref><ref name=COPA>{{Cite web |date=2008 թ․ ապրիլի 16 |title=Valencia win Copa |url=https://www.eurosport.com/football/la-liga/2007-2008/valencia-win-copa_sto1544325/story.shtml |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |publisher=Eurosport}}</ref>։ Ուստարին [[Ատլետիկո Մադրիդ|Մադրիդում]] իր խաղի ընթացքում դժվարություններ է ունեցել՝ անկայուն ելույթների և մի շարք վնասվածքների պատճառով<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Ustari out for eight months with horror injury |url=http://www.goal.com/en-us/news/82/south-america/2008/08/17/822819/ustari-out-for-eight-months-with-horror-injury |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=[[Goal (website)|Goal]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2011 թ․ հունվարի 14 |title=Oscar Ustari injured, Ezequiel Lavezzi suspended |url=http://www.mundoalbiceleste.com/Article.aspx?id=2283&title=oscar-ustari-injured-ezequiel-lavezzi-suspended |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Mundo Albiceleste}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսի 17-ին, վնասվածքների պատճառով 14-ամսվա դադարից հետո, նա դադարեցրեց իր պայմանագիրը, որը դեռ մեկ տարի գործելու էր<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հուլիսի 17 |title=Ustari se desvincula del Getafe |trans-title=Ustari cuts ties with Getafe |url=http://www.getafecf.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3837&Itemid=22 |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 16 |publisher=Getafe CF |language=es}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսի 25-ին Ուստարին վերադարձել է իր երկիր և միացել [[Բոկա Խունիորս|Բոկա Խունիորսին]]<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ օգոստոսի 14 |title=Oscar Ustari: En Boca Juniors volví a sentirme futbolista |trans-title=Oscar Ustari: In Boca Juniors i felt a footballer again |url=http://www.goal.com/es/news/470/f%C3%BAtbol-de-am%C3%A9rica/2012/08/14/3307423/%C3%B3scar-ustari-en-boca-juniors-volv%C3%AD-a-sentirme-futbolista |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 16 |publisher=Goal |language=es}}</ref>։ Նա մեկ տարի անց վերադարձավ [[Իսպանիա]]՝ «[[Ալմերիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ալմերիայի]]» կազմում, որը նոր էր վերադարձել [[Լա Լիգա]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հուլիսի 17 |title=El Almería cierra el fichaje del portero Oscar Ustari |trans-title=Almería complete signing of goalkeeper Oscar Ustari |url=http://www.udalmeriasad.com/uda/index.php/inicio/noticias/5524-el-almeria-cierra-el-fichaje-del-portero-oscar-ustari |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130721224354/http://www.udalmeriasad.com/uda/index.php/inicio/noticias/5524-el-almeria-cierra-el-fichaje-del-portero-oscar-ustari |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2013 թ․ հուլիսի 18 |publisher=UD Almería |language=es}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարի 21-ին, ընդամենը չորս Copa del Rey-ի խաղից հետո<ref>{{Cite web |last=Fernández |first=Tony |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 12 |title=Un portero del Almería juega con Messi |trans-title=An Almería goalkeeper plays with Messi |url=https://cadenaser.com/andalucia/2024/09/12/un-portero-del-almeria-juega-con-messi-ser-almeria/ |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 28 |publisher=[[Cadena SER]] |language=es}}</ref>, Ուստարին ազատվեց անդալուսցիներից և վեց ամսվա պայմանագիր է կնքել [[Սանդերլենդ ՖԱ|Սանդերլենդի]] հետ<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 21 |title=Transfer window: Goalkeeper Oscar Ustari joins Sunderland |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/25833169 |access-date=2014 թ․ հունվարի 22 |publisher=[[BBC Sport]]}}</ref>։ Նա իր նոր թիմի կազմում նորամուտը նշել է չորս օր անց՝ Անգլիայի գավաթի 1/4 եզրափակչում Քիդերմինսթեր Հարիերսի դեմ տանը տարած 1-0 հաշվով հաղթանակում չոր խաղ անցկացնելով<ref>{{Cite web |last=Scott |first=Ged |date=2014 թ․ հունվարի 25 |title=Sunderland 1–0 Kidderminster Harriers |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/25789220 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Նա նաև դարպասում էր մրցաշարի հաջորդ խաղում, և արդյունքը նույնն էր [[Սաութհեմփթոն ՖԱ|Սաութհեմփթոնի]] դեմ<ref>{{Cite web |last=Magowan |first=Alistair |date=2014 թ․ փետրվարի 15 |title=Sunderland 1–0 Southampton |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/26094161 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>, և չօգտագործված փոխարինող էր մարտի 2-ին [[Ուեմբլի մարզադաշտ|Ուեմբլի մարզադաշտում]] «[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթիի»]] դեմ եզրափակիչ պարտության ժամանակ<ref name=LC>{{Cite web |last=McNulty |first=Phil |date=2014 թ․ մարտի 2 |title=Man City 3–1 Sunderland |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/26311649 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 12 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2014թ. հուլիսի 6-ին Ուստարին կրկին վերադարձավ իր հայրենիք՝ խաղալու «Նյուելս Օլդ Բոյզում»՝ համաձայնելով մեկուկես տարվա պայմանագրի<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հուլիսի 6 |title=Oscar Ustari, nuevo jugador de Newell's |trans-title=Oscar Ustari, new player of Newell's |url=http://www.newellsoldboys.com.ar/page/noticias_futbol/id/524/title/Oscar-Ustari%2C-nuevo-jugador-de-Newell%27s |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160808092552/http://www.newellsoldboys.com.ar/page/noticias_futbol/id/524/title/Oscar-Ustari%2C-nuevo-jugador-de-Newell%27s |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 8 |access-date=2014 թ․ հուլիսի 8 |publisher=Newell's Old Boys |language=es}}</ref>: Հաջորդ տարվա դեկտեմբերի 16-ին նա տեղափոխվել է [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|մեքսիկական Լիգա]]՝ պայմանագիր կնքելով «Ատլաս»-ի հետ<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Oscar Ustari dejó Newell's por el Atlas de México |trans-title=Oscar Ustari left Newell's for Mexico's Atlas |url=http://www.espn.com.co/futbol/argentina/nota/_/id/2553448/oscar-ustari-dejo-newells-por-el-atlas-de-mexico |access-date=2018 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[ESPN]] |language=es}}</ref>: 2017թ. նոյեմբերի 2-ին, վերջինիս կազմում «Տիգրես ՈՒԱՆԼ»-ի դեմ 1-1 հաշվով տնային խաղի վերջին րոպեներին, գնդակը առաջ հարվածելիս նա ստացավ սարսափելի վնասվածք ձախ ծնկին<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |title=La impresionante lesión del arquero Oscar Ustari |trans-title=The impressive injury of goalie Oscar Ustari |url=http://www.elcolombiano.com/deportes/futbol/lesion-de-oscar-ustari-arquero-del-atlas-JX7635946 |access-date=2018 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[El Colombiano]] |language=es}}</ref>, ինչի պատճառով ստիպված էր մի քանի ամիս բաց թողնել<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |title=Oscar Ustari's knee surgery was successful |url=http://www.vamosargentina.org/oscar-ustaris-knee-surgery-successful/ |access-date=2018 թ․ մարտի 16 |publisher=Vamos Argentina}}</ref>։ Ուստարին 2019 թվականի հուլիսին տեղափոխվել է Ուրուգվայի Պրիմերա Դիվիզիոն, որպես ազատ գործակալ միանալով «Մոնտեվիդեոյի Լիվերպուլին»<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հուլիսի 4 |title=El calvario de Ustari llega a su fin: ficha por Liverpool de Montevideo |trans-title=Ustari's ordeal reaches the end: signs for Liverpool de Montevideo |url=https://es.besoccer.com/noticia/el-calvario-de-ustari-llega-a-su-fin-ficha-por-liverpool-de-montevideo-666008 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=Be Soccer |language=es}}</ref>: Այնուհետև նա հանդես է եկել [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի բարձրագույն դիվիզիոնի]] «Պաչուկայում»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ փետրվարի 3 |title=Audax Italiano oficializó al arquero mundialista Oscar Ustari como nuevo refuerzo |trans-title=Audax Italiano confirmed World Cup goalkeeper Oscar Ustari as their new addition |url=https://www.alairelibre.cl/noticias/deportes/futbol/audax-italiano/audax-italiano-oficializo-al-arquero-mundialista-oscar-ustari-como-nuevo/2024-02-03/093236.html |access-date=2024 թ․ փետրվարի 4 |publisher=Al Aire Libre |language=es}}</ref>, Չիլիի ֆուտբոլի առաջնության «Աուդաքս Իտալիանոյում» և [[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]]-ի «[[Ինտեր Մայամի|Ինտեր Մայամիում]]»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Inter Miami CF signs goalkeeper Óscar Ustari |url=https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-signs-goalkeeper-oscar-ustari |access-date=2024 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=Inter Miami CF}}</ref>։ Ուստարին անվիճելի հիմնական խաղացող էր Պաչուկայում իր կարիերայի մեծ մասի ընթացքում, որտեղ նա հաղթել է 2022 թվականի [[Ապերտուրա|Ապերտուրան]] և նաև ստացել ավագի կոչում<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=¡Se adelantaron a españoles y argentinos! Oscar Ustari renovó con Pachuca |trans-title=They got the best of Spaniards and Argentines! Oscar Ustari renewed with Pachuca |url=https://www.foxsports.com.mx/2022/10/13/se-adelantaron-a-espanoles-y-argentinos-oscar-ustari-renovo-con-pachuca/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |publisher=[[Fox Sports (Mexican TV network)|Fox Sports]] |language=es}}</ref><ref name=Apertura>{{Cite news |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Pachuca ganó el campeonato del Apertura 2022 tras golear a Toluca 8–2 global |trans-title=Pachuca won Apertura 2022 championship after thrashing Toluca 8–2 on aggregate |url=https://www.infobae.com/america/mexico/2022/10/31/pachuca-vs-toluca-en-vivo-empezo-la-final-del-apertura-2022-de-la-liga-mx/ |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[Infobae]] |language=es}}</ref>։ [[Ինտեր Մայամի|Ինտերում]] նա 2025 թվականի մրցաշրջանի սկզբին դարձել է թիմի առաջին համարի դարպասապահը՝ գերազանցելով Դրեյք Կալենդերին<ref>{{Cite news |last=Fernandez |first=Andre |date=2025 թ․ ապրիլի 7 |title=Drake Callender returned in goal for Inter Miami, but who will start going forward? |url=https://www.miamiherald.com/sports/mls/inter-miami/article303666461.html |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |newspaper=[[Miami Herald]]}}</ref>, 2025 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի ակումբային առաջնություն|ՖԻՖԱ-ի ակումբային աշխարհի գավաթի]] «Ալ Ահլիի» դեմ առաջին խաղում Ուստարին կատարել է մի շարք փրկություններ, այդ թվում՝ Տրեզեգեից 11 մետրանոց հարվածի փրկություն, և խաղն ավարտվեց ոչ-ոքի<ref name="Ustari Mascherano">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Messi, Inter Miami tie Al Ahly 0-0 in Club World Cup opener in front of 60,927 fans |url=https://www.miamiherald.com/sports/mls/inter-miami/article308579235.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |publisher=Miami Herald}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Inter Miami player ratings vs. Al Ahly: Oscar Ustari plays hero and Lionel Messi held in front of goal as Herons settle for scoreless draw to open Club World Cup |url=https://www.goal.com/en/lists/inter-miami-player-ratings-vs-al-ahly-oscar-ustari-lionel-messi-herons-club-world-cup/blt464ddf6ba3107718 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |publisher=Goal.com}}</ref>։ Խաղից հետո մարզիչ [[Խավիեր Մասկերանո|Խավիեր Մասկերանոն]] գովաբանեց նրա խաղը՝ ասելով. «Օսկարը մեզ փրկեց առաջին խաղակեսում, ոչ միայն 11 մետրանոց հարվածի ժամանակ, այլ նաև երկու կամ երեք այլ հիանալի սեյվերի շնորհիվ»<ref name="Ustari Mascherano"/>։ == Միջազգային կարիերա == Ուստարին խաղացել է Արգենտինայի մինչև 20 տարեկանների հավաքականի բոլոր խաղերում, որը հաղթել է 2005 թվականի ՖԻՖԱ-ի երիտասարդական առաջնությունում<ref>{{Cite news |last=Lisotto |first=Pablo |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 24 |title=Los seis títulos de la selección argentina sub 20 |trans-title=The six titles of the Argentine under 20 national team |url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/los-seis-titulos-de-la-seleccion-argentina-sub-20-nid1178097/ |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[La Nación]] |language=es}}</ref>։ 2006 թվականի մայիսի 15-ին ավագ հավաքականի մարզիչ Խոսե Պեկերմանը նրան ընդգրկել է [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006 թվականի ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնության]] հավաքականում՝ իր «Խետաֆե»-ի թիմակից Աբբոնդանցիերիի հետ միասին, սակայն նա չմասնակցեց խաղերին<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ մայիսի 15 |title=El Uno x Uno de Argentina |trans-title=Argentina One x One |url=https://espndeportes.espn.com/noticias/nota?id=439713 |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[ESPN Deportes]] |language=es}}</ref>։ Ուստարին իր առաջին լիարժեք խաղը անցկացրել է 2007 թվականի օգոստոսի 22-ին՝ մասնակցելով [[Նորվեգիա|Նորվեգիայում]] անցկացված ընկերական հանդիպմանը, որն ավարտվեց 2-1 հաշվով պարտությամբ<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ օգոստոսի 8 |title=Confirmaciones y reapariciones |trans-title=Confirmations and reappearances |url=https://www.espn.com.pa/noticias/nota?s=mundial&id=585228&type=story |access-date=2020 թ․ մարտի 15 |publisher=ESPN |language=es}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ օգոստոսի 22 |title=Dos goles de Carew le dan victoria a Noruega sobre Argentina |trans-title=Two Carew goals give Norway win over Argentina |url=https://www.emol.com/noticias/deportes/2007/08/22/272911/dos-goles-de-carew-le-dan-victoria-a-noruega-sobre-argentina.html |access-date=2020 թ․ մարտի 15 |newspaper=[[El Mercurio]] |language=es}}</ref>։ Նա նաև սկսել է մինչև 23 տարեկանների հավաքականի հաղթական արշավը 2008 թվականի [[Պեկին|Պեկինի]] ամառային օլիմպիական խաղերում<ref name=OG>{{Cite web |last=Del Río |first=Federico |date=2020 թ․ օգոստոսի 23 |title=El oro olímpico de la mano de Messi y Riquelme |trans-title=Olympic gold courtesy of Messi and Riquelme |url=https://tntsports.com.ar/seleccion/El-oro-olimpico-de-la-mano-de-Messi-y-Riquelme-en-los-Juegos-de-Pekin-2008-20200821-0001.html |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[TNT Sports (Argentine TV channel)|TNT Sports]] |language=es}}</ref>, սակայն քառորդ եզրափակիչում [[Նիդերլանդների ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Նիդեռլանդների]] դեմ խաղում ստացավ ոտքի լուրջ վնասվածք՝ ութ ամիս մնալով խաղադաշտից դուրս<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Ustari faces lengthy lay-off |url=http://www.skysports.com/story/0,19528,11827_4002917,00.html |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Sky Sports}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Ուստարիի աներ՝ Ռիկարդո Ջուստին, նույնպես ֆուտբոլիստ էր։ Նա նույնպես ներկայացրել է Ինդեպենդիենտեն, Նյուելսը և [[Արգենտինա|Արգենտինան]]<ref>{{Cite web |last=Borinsky |first=Diego |date=2018 թ․ հունիսի 9 |title=Giusti: "La gente me identifica con Independiente y la Selección" |trans-title=Giusti: "People identify me with Independiente and the national team" |url=http://www.lacalderadeldiablo.net/2018/06/giusti-la-gente-me-identifica-con.html |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=La Caldera del Diablo |language=es}}</ref>։ Նա խաղացել է 1986 և 1990 թվականների ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնություններում՝ հասնելով երկու եզրափակիչներին, հաղթելով առաջինում և պարտվելով երկրորդում: == Կարիերայի վիճակագրություն == {{updated| 14 հունիսի 2025-ի}}<ref>{{Soccerway|oscar-alfredo-ustari/102|accessdate=14 June 2025}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի |- ! rowspan="2" |Ակումբ ! rowspan="2" |Մրցաշրջան ! colspan="3" |Լիգա ! colspan="2" |Գավաթ ! colspan="2" |Մայրցամաքային ! colspan="2" |Այլ ! colspan="2" |Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը |- | rowspan="3" |Ինդեպենդիենտեն |2005–06 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |28 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |28 |0 |- |2006–07 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |35 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |35 |1 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !63 !1 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !63 !1 |- | rowspan="5" |[[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆե]] |2007–08 |[[Լա Լիգա]] |4 |0 |8 |0 |5{{efn|Appearances in [[UEFA Europa League]]|name=UEL}} |0 |0 |0 |17 |0 |- |2008–09 |[[Լա Լիգա]] |5 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |5 |0 |- |2009–10 |[[Լա Լիգա]] |16 |0 |5 |0 |0 |0 |0 |0 |21 |0 |- |2010–11 |[[Լա Լիգա]] |16 |0 |4 |0 |7{{efn|name=UEL}} |0 |0 |0 |27 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !41 !0 !17 !0 !12 !0 !0 !0 !70 !0 |- |[[Բոկա Խունիորս]] |2012–13 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |12 |0 |2 |0 |1{{efn|Appearance in [[Copa Sudamericana]]|name=CS}} |0 |1{{efn|Appearance in [[Supercopa Argentina]]|name=SA}} |0 |16 |0 |- |[[Ալմերիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ալմերիա]] |2013–14 |Լա Լիգա |0 |0 |4 |0 |0 |0 |0 |0 |4 |0 |- |Սանդերլանդ |2013–14 |[[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր Լիգա]] |0 |0 |3 |0 |0 |0 |0 |0 |3 |0 |- | rowspan="3" |Նյուելս Օլդ Բոյզ |2014 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |19 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |19 |0 |- |2015 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |17 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |17 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !36 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !36 !0 |- | rowspan="4" |Ատլաս |2015–16 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |11 |0 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |12 |0 |- |2016–17 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |24 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |24 |0 |- |2017–18 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |7 |0 |2 |0 |0 |0 |0 |0 |9 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !42 !0 !3 !0 !0 !0 !0 !0 !45 !0 |- |Մոնտեվիդեո Լիվերպուլ |2019 |Ուրուգվայի ֆուտբոլի առաջնություն |18 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |18 |0 |- | rowspan="5" |Պաչուկա |2019–20 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |5 |0 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |6 |0 |- |2020–21 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |40 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |40 |0 |- |2021–22 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |38 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |38 |0 |- |2022–23 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |38 |0 |0 |0 |2{{efn|Appearances in [[CONCACAF Champions Cup|CONCACAF Champions League]]|name=CCL}} |0 |0 |0 |40 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !121 !0 !1 !0 !2 !0 !0 !0 !124 !0 |- | rowspan="2" |Աուդաքս Իտալիանո | 2024 |Չիլիի ֆուտբոլի առաջնություն |13 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |13 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !13 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !13 !0 |- | rowspan="3" |[[Ինտեր Մայամի]] |2024 |[[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]] |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |1 |0 |- |2025 |[[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]] |8 |0 |0 |0 |8{{efn|name=CCL}} |0 |1{{efn|Appearance(s) in [[FIFA Club World Cup]]}} |0 |17 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !9 !0 !0 !0 !8 !0 !1 !0 !18 !0 |- ! colspan="3" |Ընդհանուր կարիերայում !355 !1 !30 !0 !23 !0 !2 !0 !410 !1 |} == Ձեռքբերումներ == '''Բոկա Խունիորս''' *Արգենտինայի գավաթակիր: 2011–12 '''Խետաֆե''' *[[Ֆուտբոլի Իսպանիայի գավաթ|Իսպանիայի գավաթի]] փոխչեմպիոն: 2007–08<ref name=COPA/> '''Սունդերլանդ''' *Ֆուտբոլի Լիգայի գավաթի փոխչեմպիոն: 2013–14<ref name=LC/> '''Պաչուկա''' *[[Ապերտուրա|Ապերտուրա։]] 2022<ref name=Apertura/> '''Ինտեր Մայամի''' *Երկրպագուների գավաթ: 2024<ref>{{Cite web |last=Pérez |first=Carlos |date=2024 թ․ հոկտեմբերի 6 |title=Así fue el gran debut de Oscar Ustari con Inter Miami |trans-title=This was how Oscar Ustari's great debut with Inter Miami went down |url=https://es.mlssoccer.com/noticias/asi-fue-el-gran-debut-de-oscar-ustari-con-inter-miami |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=[[Major League Soccer]] |language=es}}</ref> '''Արգենտինայի երիտասարդական հավաքական''' *Մինչև 20 տարեկաների Աշխարհի առաջնություն: 2005<ref>{{Cite news |last=Riveras Valls |first=Damian |date=2017 թ․ մայիսի 30 |title=¿Qué fue de la generación de Messi campeona Sub-20? |trans-title=What happened to the Under-20 World champions Messi generation? |url=https://argentina.as.com/argentina/2017/05/30/futbol/1496168721_950682.html |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=Diario AS |language=es}}</ref> *[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|Ամառային Օլիմպիական խաղեր]]: [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|2008]]<ref name=OG/> '''Անձնական''' *[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի լիգայի]] լավագույն աստղերը: 2022<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 19 |title=LIGA MX announces roster for 2022 MLS All-Star Game at Allianz Field |url=https://www.mlssoccer.com/news/liga-mx-announces-roster-for-2022-mls-all-star-game-at-allianz-field |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |publisher=Major League Soccer}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:2008 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերի չեմպիոններ]] [[Կատեգորիա:Ալմերիայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիայի լեգեոներ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացիներ]] [[Կատեգորիա:Բոկա Խունիորսի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բուենոս Այրես քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Ինդեպենդիենտեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Խետաֆեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Նյուելս Օլդ Բոյզի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պաչուկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սանդերլենդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի դարպասապահներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի դարպասապահներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ]] rnkoi26c16692ztxmrlsxpky66qojqx 10356682 10356675 2025-06-17T15:32:15Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի դարպասապահներ]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի դարպասապահներ]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356682 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Օսկար Ալֆրեդո Ուստարի''' (born 3 July 1986,{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ, ով հանդես է գալիս որպես դարպասապահ [[ՄԼՍ]]-ի [[Ինտեր Մայամի]] ակումբում: Ինդեպենդիենտենում սկսելուց հետո, նա իր պրոֆեսիոնալ կարիերայի մեծ մասն անցկացրել է [[Իսպանիա|Իսպանիայում]], հիմնականում [[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆեում]], որտեղ նրա խաղային շրջանը խաթարվել է վնասվածքների պատճառով։ Նա նաև մի քանի մրցաշրջան խաղացել է [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի առաջնությունում]]։ Ուստարին ներկայացրել է [[Արգենտինա|Արգենտինան]] [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006 թվականի Աշխարհի առաջնությունում]] և երկրի հետ ոսկե մեդալ նվաճել 2[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|008 թվականի Ամառային օլիմպիական]] խաղերում։ == Ակումբային կարիերա == Ծնվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ամերիկա քաղաքում, Ուստարին 14 տարեկանում միացել է Ինդեպենդիենտեի երիտասարդական թիմին։ Էմիլիանո Մոլինայի և Լուկաս Մոլինայի անժամանակ մահը՝ երկուսն էլ խաղում էին նրա դիրքում, նրան սպասվածից ավելի շուտ առաջին թիմ տեղափոխեցին<ref>{{Cite news |last=Castillo |first=Hernán |date=2005 թ․ հունիսի 18 |title=Con las manos bien puestas |trans-title=With a good set of hands |url=http://www.clarin.com/diario/2005/06/18/deportes/d-08001.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080619123437/http://www.clarin.com/diario/2005/06/18/deportes/d-08001.htm |archive-date=2008 թ․ հունիսի 19 |access-date=2006 թ․ մայիսի 16 |newspaper=[[Clarín (Argentine newspaper)|Clarín]] |language=es}}</ref>, և նա իր նորամուտը [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Դիվիզիոնում]] նշել է 2005 թվականի հոկտեմբերի 5-ին՝ «Նյուելս Օլդ Բոյզի» դեմ 2-0 հաշվով հաղթանակում<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 5 |title=A 15 años del debut de Oscar Ustari, el maximo referente del fútbol rivadaviense |trans-title=15th anniversary of debut of Oscar Ustari, greatest reference of Rivadavia football |url=https://futboldeloeste.com.ar/a-15-anos-del-debut-de-oscar-ustari-el-maximo-referente-del-futbol-rivadaviense/ |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=Fútbol del Oeste |language=es}}</ref>, Ավելյանեդայի կողմում առաջին ընտրություն մնալով հաջորդող մրցաշարերում՝ և՛ Խորխե Բուրուչագայի, և՛ Միգել Անխել Սանտորոյի (երկուսն էլ ակումբի նախկին խաղացողներ, վերջինս նաև դարպասապահ) ղեկավարության ներքո<ref>{{Cite news |last=Castillo |first=Leonardo |date=2007 թ․ ապրիլի 21 |title="Creo en que los equipos se arman de atrás para adelante" |trans-title="I believe that teams are made from the back to the front" |url=https://www.pagina12.com.ar/diario/deportes/8-83793-2007-04-21.html |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |newspaper=[[Página 12]] |language=es}}</ref>։ 2007 թվականի հունիսի 10-ին Ուստարին 11 մետրանոց հարվածից գոլ է խփել «Կիլմեսի» դեմ խաղում, իսկ հետո վնասվածքով դուրս է եկել խաղադաշտից և բաց է թողել տարվա [[Ֆուտբոլի Ամերիկայի գավաթ|Կոպա Ամերիկան]]: Մեկ ամիս անց նա 4 միլիոն եվրոյով տեղափոխվել է Իսպանիական «[[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆե»]] ակումբ<ref>{{Cite web |last1=Acedo |first1=Francisco |last2=Hedlundh |first2=Kent |date=2007 թ․ հուլիսի 29 |title=Getafe add Ustari |url=https://www.skysports.com/football/news/2609772/getafe-add-ustari |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[Sky Sports]]}}</ref>, իր հայրենակից դարպասապահ Ռոբերտո Աբբոնդանցիերիի հետ միասին: Նրա պաշտոնական նորամուտը կայացել է 2007 թվականի սեպտեմբերի 26-ին՝ [[Լա Լիգա|Լա Լիգայում]] [[Վալենսիա ՖԱ|Վալենսիայի]] դեմ 2:1 հաշվով պարտությամբ<ref>{{Cite news |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=El Valencia, suma y sigue |trans-title=Valencia, and counting |url=http://www.eldiariomontanes.es/20070927/deportes/futbol/valencia-suma-sigue-20070927.html |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 19 |newspaper=[[El Diario Montañés]] |language=es}}</ref>։ Նա առաջին ընտրություն [[Ֆուտբոլի Իսպանիայի գավաթ|Իսպանիայի գավաթի]] փոխչեմպիոնի արշավում, ներառյալ նույն մրցակցի դեմ 3-1 հաշվով պարտությամբ ավարտված եզրափակիչում<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ փետրվարի 28 |title=El Getafe inicia el asalto hacia su segunda final de Copa consecutiva |trans-title=Getafe begin attack to their second Cup final in a row |url=https://www.publico.es/actualidad/getafe-inicia-asalto-segunda-final-copa-consecutiva.html |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |newspaper=[[Público (Spain)|Público]] |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=2008 թ․ ապրիլի 16 |title=Team news: Ustari gets nod |url=https://www.eurosport.com/football/la-liga/2007-2008/team-news-ustari-gets-nod_sto1543735/story.shtml |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |publisher=[[Eurosport]]}}</ref><ref name=COPA>{{Cite web |date=2008 թ․ ապրիլի 16 |title=Valencia win Copa |url=https://www.eurosport.com/football/la-liga/2007-2008/valencia-win-copa_sto1544325/story.shtml |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |publisher=Eurosport}}</ref>։ Ուստարին [[Ատլետիկո Մադրիդ|Մադրիդում]] իր խաղի ընթացքում դժվարություններ է ունեցել՝ անկայուն ելույթների և մի շարք վնասվածքների պատճառով<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Ustari out for eight months with horror injury |url=http://www.goal.com/en-us/news/82/south-america/2008/08/17/822819/ustari-out-for-eight-months-with-horror-injury |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=[[Goal (website)|Goal]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2011 թ․ հունվարի 14 |title=Oscar Ustari injured, Ezequiel Lavezzi suspended |url=http://www.mundoalbiceleste.com/Article.aspx?id=2283&title=oscar-ustari-injured-ezequiel-lavezzi-suspended |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Mundo Albiceleste}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսի 17-ին, վնասվածքների պատճառով 14-ամսվա դադարից հետո, նա դադարեցրեց իր պայմանագիրը, որը դեռ մեկ տարի գործելու էր<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հուլիսի 17 |title=Ustari se desvincula del Getafe |trans-title=Ustari cuts ties with Getafe |url=http://www.getafecf.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3837&Itemid=22 |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 16 |publisher=Getafe CF |language=es}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսի 25-ին Ուստարին վերադարձել է իր երկիր և միացել [[Բոկա Խունիորս|Բոկա Խունիորսին]]<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ օգոստոսի 14 |title=Oscar Ustari: En Boca Juniors volví a sentirme futbolista |trans-title=Oscar Ustari: In Boca Juniors i felt a footballer again |url=http://www.goal.com/es/news/470/f%C3%BAtbol-de-am%C3%A9rica/2012/08/14/3307423/%C3%B3scar-ustari-en-boca-juniors-volv%C3%AD-a-sentirme-futbolista |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 16 |publisher=Goal |language=es}}</ref>։ Նա մեկ տարի անց վերադարձավ [[Իսպանիա]]՝ «[[Ալմերիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ալմերիայի]]» կազմում, որը նոր էր վերադարձել [[Լա Լիգա]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հուլիսի 17 |title=El Almería cierra el fichaje del portero Oscar Ustari |trans-title=Almería complete signing of goalkeeper Oscar Ustari |url=http://www.udalmeriasad.com/uda/index.php/inicio/noticias/5524-el-almeria-cierra-el-fichaje-del-portero-oscar-ustari |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130721224354/http://www.udalmeriasad.com/uda/index.php/inicio/noticias/5524-el-almeria-cierra-el-fichaje-del-portero-oscar-ustari |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2013 թ․ հուլիսի 18 |publisher=UD Almería |language=es}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարի 21-ին, ընդամենը չորս Copa del Rey-ի խաղից հետո<ref>{{Cite web |last=Fernández |first=Tony |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 12 |title=Un portero del Almería juega con Messi |trans-title=An Almería goalkeeper plays with Messi |url=https://cadenaser.com/andalucia/2024/09/12/un-portero-del-almeria-juega-con-messi-ser-almeria/ |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 28 |publisher=[[Cadena SER]] |language=es}}</ref>, Ուստարին ազատվեց անդալուսցիներից և վեց ամսվա պայմանագիր է կնքել [[Սանդերլենդ ՖԱ|Սանդերլենդի]] հետ<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 21 |title=Transfer window: Goalkeeper Oscar Ustari joins Sunderland |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/25833169 |access-date=2014 թ․ հունվարի 22 |publisher=[[BBC Sport]]}}</ref>։ Նա իր նոր թիմի կազմում նորամուտը նշել է չորս օր անց՝ Անգլիայի գավաթի 1/4 եզրափակչում Քիդերմինսթեր Հարիերսի դեմ տանը տարած 1-0 հաշվով հաղթանակում չոր խաղ անցկացնելով<ref>{{Cite web |last=Scott |first=Ged |date=2014 թ․ հունվարի 25 |title=Sunderland 1–0 Kidderminster Harriers |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/25789220 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Նա նաև դարպասում էր մրցաշարի հաջորդ խաղում, և արդյունքը նույնն էր [[Սաութհեմփթոն ՖԱ|Սաութհեմփթոնի]] դեմ<ref>{{Cite web |last=Magowan |first=Alistair |date=2014 թ․ փետրվարի 15 |title=Sunderland 1–0 Southampton |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/26094161 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>, և չօգտագործված փոխարինող էր մարտի 2-ին [[Ուեմբլի մարզադաշտ|Ուեմբլի մարզադաշտում]] «[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթիի»]] դեմ եզրափակիչ պարտության ժամանակ<ref name=LC>{{Cite web |last=McNulty |first=Phil |date=2014 թ․ մարտի 2 |title=Man City 3–1 Sunderland |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/26311649 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 12 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2014թ. հուլիսի 6-ին Ուստարին կրկին վերադարձավ իր հայրենիք՝ խաղալու «Նյուելս Օլդ Բոյզում»՝ համաձայնելով մեկուկես տարվա պայմանագրի<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հուլիսի 6 |title=Oscar Ustari, nuevo jugador de Newell's |trans-title=Oscar Ustari, new player of Newell's |url=http://www.newellsoldboys.com.ar/page/noticias_futbol/id/524/title/Oscar-Ustari%2C-nuevo-jugador-de-Newell%27s |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160808092552/http://www.newellsoldboys.com.ar/page/noticias_futbol/id/524/title/Oscar-Ustari%2C-nuevo-jugador-de-Newell%27s |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 8 |access-date=2014 թ․ հուլիսի 8 |publisher=Newell's Old Boys |language=es}}</ref>: Հաջորդ տարվա դեկտեմբերի 16-ին նա տեղափոխվել է [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|մեքսիկական Լիգա]]՝ պայմանագիր կնքելով «Ատլաս»-ի հետ<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Oscar Ustari dejó Newell's por el Atlas de México |trans-title=Oscar Ustari left Newell's for Mexico's Atlas |url=http://www.espn.com.co/futbol/argentina/nota/_/id/2553448/oscar-ustari-dejo-newells-por-el-atlas-de-mexico |access-date=2018 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[ESPN]] |language=es}}</ref>: 2017թ. նոյեմբերի 2-ին, վերջինիս կազմում «Տիգրես ՈՒԱՆԼ»-ի դեմ 1-1 հաշվով տնային խաղի վերջին րոպեներին, գնդակը առաջ հարվածելիս նա ստացավ սարսափելի վնասվածք ձախ ծնկին<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |title=La impresionante lesión del arquero Oscar Ustari |trans-title=The impressive injury of goalie Oscar Ustari |url=http://www.elcolombiano.com/deportes/futbol/lesion-de-oscar-ustari-arquero-del-atlas-JX7635946 |access-date=2018 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[El Colombiano]] |language=es}}</ref>, ինչի պատճառով ստիպված էր մի քանի ամիս բաց թողնել<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |title=Oscar Ustari's knee surgery was successful |url=http://www.vamosargentina.org/oscar-ustaris-knee-surgery-successful/ |access-date=2018 թ․ մարտի 16 |publisher=Vamos Argentina}}</ref>։ Ուստարին 2019 թվականի հուլիսին տեղափոխվել է Ուրուգվայի Պրիմերա Դիվիզիոն, որպես ազատ գործակալ միանալով «Մոնտեվիդեոյի Լիվերպուլին»<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հուլիսի 4 |title=El calvario de Ustari llega a su fin: ficha por Liverpool de Montevideo |trans-title=Ustari's ordeal reaches the end: signs for Liverpool de Montevideo |url=https://es.besoccer.com/noticia/el-calvario-de-ustari-llega-a-su-fin-ficha-por-liverpool-de-montevideo-666008 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=Be Soccer |language=es}}</ref>: Այնուհետև նա հանդես է եկել [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի բարձրագույն դիվիզիոնի]] «Պաչուկայում»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ փետրվարի 3 |title=Audax Italiano oficializó al arquero mundialista Oscar Ustari como nuevo refuerzo |trans-title=Audax Italiano confirmed World Cup goalkeeper Oscar Ustari as their new addition |url=https://www.alairelibre.cl/noticias/deportes/futbol/audax-italiano/audax-italiano-oficializo-al-arquero-mundialista-oscar-ustari-como-nuevo/2024-02-03/093236.html |access-date=2024 թ․ փետրվարի 4 |publisher=Al Aire Libre |language=es}}</ref>, Չիլիի ֆուտբոլի առաջնության «Աուդաքս Իտալիանոյում» և [[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]]-ի «[[Ինտեր Մայամի|Ինտեր Մայամիում]]»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Inter Miami CF signs goalkeeper Óscar Ustari |url=https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-signs-goalkeeper-oscar-ustari |access-date=2024 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=Inter Miami CF}}</ref>։ Ուստարին անվիճելի հիմնական խաղացող էր Պաչուկայում իր կարիերայի մեծ մասի ընթացքում, որտեղ նա հաղթել է 2022 թվականի [[Ապերտուրա|Ապերտուրան]] և նաև ստացել ավագի կոչում<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=¡Se adelantaron a españoles y argentinos! Oscar Ustari renovó con Pachuca |trans-title=They got the best of Spaniards and Argentines! Oscar Ustari renewed with Pachuca |url=https://www.foxsports.com.mx/2022/10/13/se-adelantaron-a-espanoles-y-argentinos-oscar-ustari-renovo-con-pachuca/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |publisher=[[Fox Sports (Mexican TV network)|Fox Sports]] |language=es}}</ref><ref name=Apertura>{{Cite news |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Pachuca ganó el campeonato del Apertura 2022 tras golear a Toluca 8–2 global |trans-title=Pachuca won Apertura 2022 championship after thrashing Toluca 8–2 on aggregate |url=https://www.infobae.com/america/mexico/2022/10/31/pachuca-vs-toluca-en-vivo-empezo-la-final-del-apertura-2022-de-la-liga-mx/ |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[Infobae]] |language=es}}</ref>։ [[Ինտեր Մայամի|Ինտերում]] նա 2025 թվականի մրցաշրջանի սկզբին դարձել է թիմի առաջին համարի դարպասապահը՝ գերազանցելով Դրեյք Կալենդերին<ref>{{Cite news |last=Fernandez |first=Andre |date=2025 թ․ ապրիլի 7 |title=Drake Callender returned in goal for Inter Miami, but who will start going forward? |url=https://www.miamiherald.com/sports/mls/inter-miami/article303666461.html |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |newspaper=[[Miami Herald]]}}</ref>, 2025 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի ակումբային առաջնություն|ՖԻՖԱ-ի ակումբային աշխարհի գավաթի]] «Ալ Ահլիի» դեմ առաջին խաղում Ուստարին կատարել է մի շարք փրկություններ, այդ թվում՝ Տրեզեգեից 11 մետրանոց հարվածի փրկություն, և խաղն ավարտվեց ոչ-ոքի<ref name="Ustari Mascherano">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Messi, Inter Miami tie Al Ahly 0-0 in Club World Cup opener in front of 60,927 fans |url=https://www.miamiherald.com/sports/mls/inter-miami/article308579235.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |publisher=Miami Herald}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Inter Miami player ratings vs. Al Ahly: Oscar Ustari plays hero and Lionel Messi held in front of goal as Herons settle for scoreless draw to open Club World Cup |url=https://www.goal.com/en/lists/inter-miami-player-ratings-vs-al-ahly-oscar-ustari-lionel-messi-herons-club-world-cup/blt464ddf6ba3107718 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |publisher=Goal.com}}</ref>։ Խաղից հետո մարզիչ [[Խավիեր Մասկերանո|Խավիեր Մասկերանոն]] գովաբանեց նրա խաղը՝ ասելով. «Օսկարը մեզ փրկեց առաջին խաղակեսում, ոչ միայն 11 մետրանոց հարվածի ժամանակ, այլ նաև երկու կամ երեք այլ հիանալի սեյվերի շնորհիվ»<ref name="Ustari Mascherano"/>։ == Միջազգային կարիերա == Ուստարին խաղացել է Արգենտինայի մինչև 20 տարեկանների հավաքականի բոլոր խաղերում, որը հաղթել է 2005 թվականի ՖԻՖԱ-ի երիտասարդական առաջնությունում<ref>{{Cite news |last=Lisotto |first=Pablo |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 24 |title=Los seis títulos de la selección argentina sub 20 |trans-title=The six titles of the Argentine under 20 national team |url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/los-seis-titulos-de-la-seleccion-argentina-sub-20-nid1178097/ |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[La Nación]] |language=es}}</ref>։ 2006 թվականի մայիսի 15-ին ավագ հավաքականի մարզիչ Խոսե Պեկերմանը նրան ընդգրկել է [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006 թվականի ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնության]] հավաքականում՝ իր «Խետաֆե»-ի թիմակից Աբբոնդանցիերիի հետ միասին, սակայն նա չմասնակցեց խաղերին<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ մայիսի 15 |title=El Uno x Uno de Argentina |trans-title=Argentina One x One |url=https://espndeportes.espn.com/noticias/nota?id=439713 |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[ESPN Deportes]] |language=es}}</ref>։ Ուստարին իր առաջին լիարժեք խաղը անցկացրել է 2007 թվականի օգոստոսի 22-ին՝ մասնակցելով [[Նորվեգիա|Նորվեգիայում]] անցկացված ընկերական հանդիպմանը, որն ավարտվեց 2-1 հաշվով պարտությամբ<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ օգոստոսի 8 |title=Confirmaciones y reapariciones |trans-title=Confirmations and reappearances |url=https://www.espn.com.pa/noticias/nota?s=mundial&id=585228&type=story |access-date=2020 թ․ մարտի 15 |publisher=ESPN |language=es}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ օգոստոսի 22 |title=Dos goles de Carew le dan victoria a Noruega sobre Argentina |trans-title=Two Carew goals give Norway win over Argentina |url=https://www.emol.com/noticias/deportes/2007/08/22/272911/dos-goles-de-carew-le-dan-victoria-a-noruega-sobre-argentina.html |access-date=2020 թ․ մարտի 15 |newspaper=[[El Mercurio]] |language=es}}</ref>։ Նա նաև սկսել է մինչև 23 տարեկանների հավաքականի հաղթական արշավը 2008 թվականի [[Պեկին|Պեկինի]] ամառային օլիմպիական խաղերում<ref name=OG>{{Cite web |last=Del Río |first=Federico |date=2020 թ․ օգոստոսի 23 |title=El oro olímpico de la mano de Messi y Riquelme |trans-title=Olympic gold courtesy of Messi and Riquelme |url=https://tntsports.com.ar/seleccion/El-oro-olimpico-de-la-mano-de-Messi-y-Riquelme-en-los-Juegos-de-Pekin-2008-20200821-0001.html |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[TNT Sports (Argentine TV channel)|TNT Sports]] |language=es}}</ref>, սակայն քառորդ եզրափակիչում [[Նիդերլանդների ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Նիդեռլանդների]] դեմ խաղում ստացավ ոտքի լուրջ վնասվածք՝ ութ ամիս մնալով խաղադաշտից դուրս<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Ustari faces lengthy lay-off |url=http://www.skysports.com/story/0,19528,11827_4002917,00.html |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Sky Sports}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Ուստարիի աներ՝ Ռիկարդո Ջուստին, նույնպես ֆուտբոլիստ էր։ Նա նույնպես ներկայացրել է Ինդեպենդիենտեն, Նյուելսը և [[Արգենտինա|Արգենտինան]]<ref>{{Cite web |last=Borinsky |first=Diego |date=2018 թ․ հունիսի 9 |title=Giusti: "La gente me identifica con Independiente y la Selección" |trans-title=Giusti: "People identify me with Independiente and the national team" |url=http://www.lacalderadeldiablo.net/2018/06/giusti-la-gente-me-identifica-con.html |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=La Caldera del Diablo |language=es}}</ref>։ Նա խաղացել է 1986 և 1990 թվականների ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնություններում՝ հասնելով երկու եզրափակիչներին, հաղթելով առաջինում և պարտվելով երկրորդում: == Կարիերայի վիճակագրություն == {{updated| 14 հունիսի 2025-ի}}<ref>{{Soccerway|oscar-alfredo-ustari/102|accessdate=14 June 2025}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի |- ! rowspan="2" |Ակումբ ! rowspan="2" |Մրցաշրջան ! colspan="3" |Լիգա ! colspan="2" |Գավաթ ! colspan="2" |Մայրցամաքային ! colspan="2" |Այլ ! colspan="2" |Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը |- | rowspan="3" |Ինդեպենդիենտեն |2005–06 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |28 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |28 |0 |- |2006–07 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |35 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |35 |1 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !63 !1 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !63 !1 |- | rowspan="5" |[[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆե]] |2007–08 |[[Լա Լիգա]] |4 |0 |8 |0 |5{{efn|Appearances in [[UEFA Europa League]]|name=UEL}} |0 |0 |0 |17 |0 |- |2008–09 |[[Լա Լիգա]] |5 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |5 |0 |- |2009–10 |[[Լա Լիգա]] |16 |0 |5 |0 |0 |0 |0 |0 |21 |0 |- |2010–11 |[[Լա Լիգա]] |16 |0 |4 |0 |7{{efn|name=UEL}} |0 |0 |0 |27 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !41 !0 !17 !0 !12 !0 !0 !0 !70 !0 |- |[[Բոկա Խունիորս]] |2012–13 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |12 |0 |2 |0 |1{{efn|Appearance in [[Copa Sudamericana]]|name=CS}} |0 |1{{efn|Appearance in [[Supercopa Argentina]]|name=SA}} |0 |16 |0 |- |[[Ալմերիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ալմերիա]] |2013–14 |Լա Լիգա |0 |0 |4 |0 |0 |0 |0 |0 |4 |0 |- |Սանդերլանդ |2013–14 |[[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր Լիգա]] |0 |0 |3 |0 |0 |0 |0 |0 |3 |0 |- | rowspan="3" |Նյուելս Օլդ Բոյզ |2014 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |19 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |19 |0 |- |2015 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |17 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |17 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !36 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !36 !0 |- | rowspan="4" |Ատլաս |2015–16 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |11 |0 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |12 |0 |- |2016–17 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |24 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |24 |0 |- |2017–18 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |7 |0 |2 |0 |0 |0 |0 |0 |9 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !42 !0 !3 !0 !0 !0 !0 !0 !45 !0 |- |Մոնտեվիդեո Լիվերպուլ |2019 |Ուրուգվայի ֆուտբոլի առաջնություն |18 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |18 |0 |- | rowspan="5" |Պաչուկա |2019–20 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |5 |0 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |6 |0 |- |2020–21 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |40 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |40 |0 |- |2021–22 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |38 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |38 |0 |- |2022–23 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |38 |0 |0 |0 |2{{efn|Appearances in [[CONCACAF Champions Cup|CONCACAF Champions League]]|name=CCL}} |0 |0 |0 |40 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !121 !0 !1 !0 !2 !0 !0 !0 !124 !0 |- | rowspan="2" |Աուդաքս Իտալիանո | 2024 |Չիլիի ֆուտբոլի առաջնություն |13 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |13 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !13 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !13 !0 |- | rowspan="3" |[[Ինտեր Մայամի]] |2024 |[[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]] |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |1 |0 |- |2025 |[[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]] |8 |0 |0 |0 |8{{efn|name=CCL}} |0 |1{{efn|Appearance(s) in [[FIFA Club World Cup]]}} |0 |17 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !9 !0 !0 !0 !8 !0 !1 !0 !18 !0 |- ! colspan="3" |Ընդհանուր կարիերայում !355 !1 !30 !0 !23 !0 !2 !0 !410 !1 |} == Ձեռքբերումներ == '''Բոկա Խունիորս''' *Արգենտինայի գավաթակիր: 2011–12 '''Խետաֆե''' *[[Ֆուտբոլի Իսպանիայի գավաթ|Իսպանիայի գավաթի]] փոխչեմպիոն: 2007–08<ref name=COPA/> '''Սունդերլանդ''' *Ֆուտբոլի Լիգայի գավաթի փոխչեմպիոն: 2013–14<ref name=LC/> '''Պաչուկա''' *[[Ապերտուրա|Ապերտուրա։]] 2022<ref name=Apertura/> '''Ինտեր Մայամի''' *Երկրպագուների գավաթ: 2024<ref>{{Cite web |last=Pérez |first=Carlos |date=2024 թ․ հոկտեմբերի 6 |title=Así fue el gran debut de Oscar Ustari con Inter Miami |trans-title=This was how Oscar Ustari's great debut with Inter Miami went down |url=https://es.mlssoccer.com/noticias/asi-fue-el-gran-debut-de-oscar-ustari-con-inter-miami |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=[[Major League Soccer]] |language=es}}</ref> '''Արգենտինայի երիտասարդական հավաքական''' *Մինչև 20 տարեկաների Աշխարհի առաջնություն: 2005<ref>{{Cite news |last=Riveras Valls |first=Damian |date=2017 թ․ մայիսի 30 |title=¿Qué fue de la generación de Messi campeona Sub-20? |trans-title=What happened to the Under-20 World champions Messi generation? |url=https://argentina.as.com/argentina/2017/05/30/futbol/1496168721_950682.html |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=Diario AS |language=es}}</ref> *[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|Ամառային Օլիմպիական խաղեր]]: [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|2008]]<ref name=OG/> '''Անձնական''' *[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի լիգայի]] լավագույն աստղերը: 2022<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 19 |title=LIGA MX announces roster for 2022 MLS All-Star Game at Allianz Field |url=https://www.mlssoccer.com/news/liga-mx-announces-roster-for-2022-mls-all-star-game-at-allianz-field |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |publisher=Major League Soccer}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:2008 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերի չեմպիոններ]] [[Կատեգորիա:Ալմերիայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիայի լեգեոներ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացիներ]] [[Կատեգորիա:Բոկա Խունիորսի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բուենոս Այրես քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Ինդեպենդիենտեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Խետաֆեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Նյուելս Օլդ Բոյզի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պաչուկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սանդերլենդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի դարպասապահներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ]] 0r9n3opacmmzeytsxc7ovp289nrxt8y 10356683 10356682 2025-06-17T15:33:10Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ այբբենական կարգով]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356683 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Օսկար Ալֆրեդո Ուստարի''' (born 3 July 1986,{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ, ով հանդես է գալիս որպես դարպասապահ [[ՄԼՍ]]-ի [[Ինտեր Մայամի]] ակումբում: Ինդեպենդիենտենում սկսելուց հետո, նա իր պրոֆեսիոնալ կարիերայի մեծ մասն անցկացրել է [[Իսպանիա|Իսպանիայում]], հիմնականում [[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆեում]], որտեղ նրա խաղային շրջանը խաթարվել է վնասվածքների պատճառով։ Նա նաև մի քանի մրցաշրջան խաղացել է [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի առաջնությունում]]։ Ուստարին ներկայացրել է [[Արգենտինա|Արգենտինան]] [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006 թվականի Աշխարհի առաջնությունում]] և երկրի հետ ոսկե մեդալ նվաճել 2[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|008 թվականի Ամառային օլիմպիական]] խաղերում։ == Ակումբային կարիերա == Ծնվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ամերիկա քաղաքում, Ուստարին 14 տարեկանում միացել է Ինդեպենդիենտեի երիտասարդական թիմին։ Էմիլիանո Մոլինայի և Լուկաս Մոլինայի անժամանակ մահը՝ երկուսն էլ խաղում էին նրա դիրքում, նրան սպասվածից ավելի շուտ առաջին թիմ տեղափոխեցին<ref>{{Cite news |last=Castillo |first=Hernán |date=2005 թ․ հունիսի 18 |title=Con las manos bien puestas |trans-title=With a good set of hands |url=http://www.clarin.com/diario/2005/06/18/deportes/d-08001.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080619123437/http://www.clarin.com/diario/2005/06/18/deportes/d-08001.htm |archive-date=2008 թ․ հունիսի 19 |access-date=2006 թ․ մայիսի 16 |newspaper=[[Clarín (Argentine newspaper)|Clarín]] |language=es}}</ref>, և նա իր նորամուտը [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Դիվիզիոնում]] նշել է 2005 թվականի հոկտեմբերի 5-ին՝ «Նյուելս Օլդ Բոյզի» դեմ 2-0 հաշվով հաղթանակում<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հոկտեմբերի 5 |title=A 15 años del debut de Oscar Ustari, el maximo referente del fútbol rivadaviense |trans-title=15th anniversary of debut of Oscar Ustari, greatest reference of Rivadavia football |url=https://futboldeloeste.com.ar/a-15-anos-del-debut-de-oscar-ustari-el-maximo-referente-del-futbol-rivadaviense/ |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=Fútbol del Oeste |language=es}}</ref>, Ավելյանեդայի կողմում առաջին ընտրություն մնալով հաջորդող մրցաշարերում՝ և՛ Խորխե Բուրուչագայի, և՛ Միգել Անխել Սանտորոյի (երկուսն էլ ակումբի նախկին խաղացողներ, վերջինս նաև դարպասապահ) ղեկավարության ներքո<ref>{{Cite news |last=Castillo |first=Leonardo |date=2007 թ․ ապրիլի 21 |title="Creo en que los equipos se arman de atrás para adelante" |trans-title="I believe that teams are made from the back to the front" |url=https://www.pagina12.com.ar/diario/deportes/8-83793-2007-04-21.html |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |newspaper=[[Página 12]] |language=es}}</ref>։ 2007 թվականի հունիսի 10-ին Ուստարին 11 մետրանոց հարվածից գոլ է խփել «Կիլմեսի» դեմ խաղում, իսկ հետո վնասվածքով դուրս է եկել խաղադաշտից և բաց է թողել տարվա [[Ֆուտբոլի Ամերիկայի գավաթ|Կոպա Ամերիկան]]: Մեկ ամիս անց նա 4 միլիոն եվրոյով տեղափոխվել է Իսպանիական «[[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆե»]] ակումբ<ref>{{Cite web |last1=Acedo |first1=Francisco |last2=Hedlundh |first2=Kent |date=2007 թ․ հուլիսի 29 |title=Getafe add Ustari |url=https://www.skysports.com/football/news/2609772/getafe-add-ustari |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[Sky Sports]]}}</ref>, իր հայրենակից դարպասապահ Ռոբերտո Աբբոնդանցիերիի հետ միասին: Նրա պաշտոնական նորամուտը կայացել է 2007 թվականի սեպտեմբերի 26-ին՝ [[Լա Լիգա|Լա Լիգայում]] [[Վալենսիա ՖԱ|Վալենսիայի]] դեմ 2:1 հաշվով պարտությամբ<ref>{{Cite news |date=2007 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=El Valencia, suma y sigue |trans-title=Valencia, and counting |url=http://www.eldiariomontanes.es/20070927/deportes/futbol/valencia-suma-sigue-20070927.html |access-date=2017 թ․ հոկտեմբերի 19 |newspaper=[[El Diario Montañés]] |language=es}}</ref>։ Նա առաջին ընտրություն [[Ֆուտբոլի Իսպանիայի գավաթ|Իսպանիայի գավաթի]] փոխչեմպիոնի արշավում, ներառյալ նույն մրցակցի դեմ 3-1 հաշվով պարտությամբ ավարտված եզրափակիչում<ref>{{Cite news |date=2008 թ․ փետրվարի 28 |title=El Getafe inicia el asalto hacia su segunda final de Copa consecutiva |trans-title=Getafe begin attack to their second Cup final in a row |url=https://www.publico.es/actualidad/getafe-inicia-asalto-segunda-final-copa-consecutiva.html |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |newspaper=[[Público (Spain)|Público]] |language=es}}</ref><ref>{{Cite web |date=2008 թ․ ապրիլի 16 |title=Team news: Ustari gets nod |url=https://www.eurosport.com/football/la-liga/2007-2008/team-news-ustari-gets-nod_sto1543735/story.shtml |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |publisher=[[Eurosport]]}}</ref><ref name=COPA>{{Cite web |date=2008 թ․ ապրիլի 16 |title=Valencia win Copa |url=https://www.eurosport.com/football/la-liga/2007-2008/valencia-win-copa_sto1544325/story.shtml |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 27 |publisher=Eurosport}}</ref>։ Ուստարին [[Ատլետիկո Մադրիդ|Մադրիդում]] իր խաղի ընթացքում դժվարություններ է ունեցել՝ անկայուն ելույթների և մի շարք վնասվածքների պատճառով<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Ustari out for eight months with horror injury |url=http://www.goal.com/en-us/news/82/south-america/2008/08/17/822819/ustari-out-for-eight-months-with-horror-injury |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=[[Goal (website)|Goal]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=2011 թ․ հունվարի 14 |title=Oscar Ustari injured, Ezequiel Lavezzi suspended |url=http://www.mundoalbiceleste.com/Article.aspx?id=2283&title=oscar-ustari-injured-ezequiel-lavezzi-suspended |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Mundo Albiceleste}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսի 17-ին, վնասվածքների պատճառով 14-ամսվա դադարից հետո, նա դադարեցրեց իր պայմանագիրը, որը դեռ մեկ տարի գործելու էր<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հուլիսի 17 |title=Ustari se desvincula del Getafe |trans-title=Ustari cuts ties with Getafe |url=http://www.getafecf.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3837&Itemid=22 |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 16 |publisher=Getafe CF |language=es}}</ref>։ 2012 թվականի հուլիսի 25-ին Ուստարին վերադարձել է իր երկիր և միացել [[Բոկա Խունիորս|Բոկա Խունիորսին]]<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ օգոստոսի 14 |title=Oscar Ustari: En Boca Juniors volví a sentirme futbolista |trans-title=Oscar Ustari: In Boca Juniors i felt a footballer again |url=http://www.goal.com/es/news/470/f%C3%BAtbol-de-am%C3%A9rica/2012/08/14/3307423/%C3%B3scar-ustari-en-boca-juniors-volv%C3%AD-a-sentirme-futbolista |access-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 16 |publisher=Goal |language=es}}</ref>։ Նա մեկ տարի անց վերադարձավ [[Իսպանիա]]՝ «[[Ալմերիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ալմերիայի]]» կազմում, որը նոր էր վերադարձել [[Լա Լիգա]]<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հուլիսի 17 |title=El Almería cierra el fichaje del portero Oscar Ustari |trans-title=Almería complete signing of goalkeeper Oscar Ustari |url=http://www.udalmeriasad.com/uda/index.php/inicio/noticias/5524-el-almeria-cierra-el-fichaje-del-portero-oscar-ustari |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130721224354/http://www.udalmeriasad.com/uda/index.php/inicio/noticias/5524-el-almeria-cierra-el-fichaje-del-portero-oscar-ustari |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 21 |access-date=2013 թ․ հուլիսի 18 |publisher=UD Almería |language=es}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարի 21-ին, ընդամենը չորս Copa del Rey-ի խաղից հետո<ref>{{Cite web |last=Fernández |first=Tony |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 12 |title=Un portero del Almería juega con Messi |trans-title=An Almería goalkeeper plays with Messi |url=https://cadenaser.com/andalucia/2024/09/12/un-portero-del-almeria-juega-con-messi-ser-almeria/ |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 28 |publisher=[[Cadena SER]] |language=es}}</ref>, Ուստարին ազատվեց անդալուսցիներից և վեց ամսվա պայմանագիր է կնքել [[Սանդերլենդ ՖԱ|Սանդերլենդի]] հետ<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հունվարի 21 |title=Transfer window: Goalkeeper Oscar Ustari joins Sunderland |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/25833169 |access-date=2014 թ․ հունվարի 22 |publisher=[[BBC Sport]]}}</ref>։ Նա իր նոր թիմի կազմում նորամուտը նշել է չորս օր անց՝ Անգլիայի գավաթի 1/4 եզրափակչում Քիդերմինսթեր Հարիերսի դեմ տանը տարած 1-0 հաշվով հաղթանակում չոր խաղ անցկացնելով<ref>{{Cite web |last=Scott |first=Ged |date=2014 թ․ հունվարի 25 |title=Sunderland 1–0 Kidderminster Harriers |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/25789220 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ Նա նաև դարպասում էր մրցաշարի հաջորդ խաղում, և արդյունքը նույնն էր [[Սաութհեմփթոն ՖԱ|Սաութհեմփթոնի]] դեմ<ref>{{Cite web |last=Magowan |first=Alistair |date=2014 թ․ փետրվարի 15 |title=Sunderland 1–0 Southampton |url=https://www.bbc.com/sport/0/football/26094161 |access-date=2014 թ․ փետրվարի 16 |publisher=BBC Sport}}</ref>, և չօգտագործված փոխարինող էր մարտի 2-ին [[Ուեմբլի մարզադաշտ|Ուեմբլի մարզադաշտում]] «[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթիի»]] դեմ եզրափակիչ պարտության ժամանակ<ref name=LC>{{Cite web |last=McNulty |first=Phil |date=2014 թ․ մարտի 2 |title=Man City 3–1 Sunderland |url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/26311649 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 12 |publisher=BBC Sport}}</ref>։ 2014թ. հուլիսի 6-ին Ուստարին կրկին վերադարձավ իր հայրենիք՝ խաղալու «Նյուելս Օլդ Բոյզում»՝ համաձայնելով մեկուկես տարվա պայմանագրի<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ հուլիսի 6 |title=Oscar Ustari, nuevo jugador de Newell's |trans-title=Oscar Ustari, new player of Newell's |url=http://www.newellsoldboys.com.ar/page/noticias_futbol/id/524/title/Oscar-Ustari%2C-nuevo-jugador-de-Newell%27s |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160808092552/http://www.newellsoldboys.com.ar/page/noticias_futbol/id/524/title/Oscar-Ustari%2C-nuevo-jugador-de-Newell%27s |archive-date=2016 թ․ օգոստոսի 8 |access-date=2014 թ․ հուլիսի 8 |publisher=Newell's Old Boys |language=es}}</ref>: Հաջորդ տարվա դեկտեմբերի 16-ին նա տեղափոխվել է [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|մեքսիկական Լիգա]]՝ պայմանագիր կնքելով «Ատլաս»-ի հետ<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ դեկտեմբերի 16 |title=Oscar Ustari dejó Newell's por el Atlas de México |trans-title=Oscar Ustari left Newell's for Mexico's Atlas |url=http://www.espn.com.co/futbol/argentina/nota/_/id/2553448/oscar-ustari-dejo-newells-por-el-atlas-de-mexico |access-date=2018 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[ESPN]] |language=es}}</ref>: 2017թ. նոյեմբերի 2-ին, վերջինիս կազմում «Տիգրես ՈՒԱՆԼ»-ի դեմ 1-1 հաշվով տնային խաղի վերջին րոպեներին, գնդակը առաջ հարվածելիս նա ստացավ սարսափելի վնասվածք ձախ ծնկին<ref>{{Cite news |date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |title=La impresionante lesión del arquero Oscar Ustari |trans-title=The impressive injury of goalie Oscar Ustari |url=http://www.elcolombiano.com/deportes/futbol/lesion-de-oscar-ustari-arquero-del-atlas-JX7635946 |access-date=2018 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[El Colombiano]] |language=es}}</ref>, ինչի պատճառով ստիպված էր մի քանի ամիս բաց թողնել<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ նոյեմբերի 4 |title=Oscar Ustari's knee surgery was successful |url=http://www.vamosargentina.org/oscar-ustaris-knee-surgery-successful/ |access-date=2018 թ․ մարտի 16 |publisher=Vamos Argentina}}</ref>։ Ուստարին 2019 թվականի հուլիսին տեղափոխվել է Ուրուգվայի Պրիմերա Դիվիզիոն, որպես ազատ գործակալ միանալով «Մոնտեվիդեոյի Լիվերպուլին»<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հուլիսի 4 |title=El calvario de Ustari llega a su fin: ficha por Liverpool de Montevideo |trans-title=Ustari's ordeal reaches the end: signs for Liverpool de Montevideo |url=https://es.besoccer.com/noticia/el-calvario-de-ustari-llega-a-su-fin-ficha-por-liverpool-de-montevideo-666008 |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=Be Soccer |language=es}}</ref>: Այնուհետև նա հանդես է եկել [[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի բարձրագույն դիվիզիոնի]] «Պաչուկայում»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ փետրվարի 3 |title=Audax Italiano oficializó al arquero mundialista Oscar Ustari como nuevo refuerzo |trans-title=Audax Italiano confirmed World Cup goalkeeper Oscar Ustari as their new addition |url=https://www.alairelibre.cl/noticias/deportes/futbol/audax-italiano/audax-italiano-oficializo-al-arquero-mundialista-oscar-ustari-como-nuevo/2024-02-03/093236.html |access-date=2024 թ․ փետրվարի 4 |publisher=Al Aire Libre |language=es}}</ref>, Չիլիի ֆուտբոլի առաջնության «Աուդաքս Իտալիանոյում» և [[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]]-ի «[[Ինտեր Մայամի|Ինտեր Մայամիում]]»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ սեպտեմբերի 9 |title=Inter Miami CF signs goalkeeper Óscar Ustari |url=https://www.intermiamicf.com/news/inter-miami-cf-signs-goalkeeper-oscar-ustari |access-date=2024 թ․ սեպտեմբերի 14 |publisher=Inter Miami CF}}</ref>։ Ուստարին անվիճելի հիմնական խաղացող էր Պաչուկայում իր կարիերայի մեծ մասի ընթացքում, որտեղ նա հաղթել է 2022 թվականի [[Ապերտուրա|Ապերտուրան]] և նաև ստացել ավագի կոչում<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=¡Se adelantaron a españoles y argentinos! Oscar Ustari renovó con Pachuca |trans-title=They got the best of Spaniards and Argentines! Oscar Ustari renewed with Pachuca |url=https://www.foxsports.com.mx/2022/10/13/se-adelantaron-a-espanoles-y-argentinos-oscar-ustari-renovo-con-pachuca/ |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |publisher=[[Fox Sports (Mexican TV network)|Fox Sports]] |language=es}}</ref><ref name=Apertura>{{Cite news |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Pachuca ganó el campeonato del Apertura 2022 tras golear a Toluca 8–2 global |trans-title=Pachuca won Apertura 2022 championship after thrashing Toluca 8–2 on aggregate |url=https://www.infobae.com/america/mexico/2022/10/31/pachuca-vs-toluca-en-vivo-empezo-la-final-del-apertura-2022-de-la-liga-mx/ |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[Infobae]] |language=es}}</ref>։ [[Ինտեր Մայամի|Ինտերում]] նա 2025 թվականի մրցաշրջանի սկզբին դարձել է թիմի առաջին համարի դարպասապահը՝ գերազանցելով Դրեյք Կալենդերին<ref>{{Cite news |last=Fernandez |first=Andre |date=2025 թ․ ապրիլի 7 |title=Drake Callender returned in goal for Inter Miami, but who will start going forward? |url=https://www.miamiherald.com/sports/mls/inter-miami/article303666461.html |access-date=2025 թ․ մայիսի 1 |newspaper=[[Miami Herald]]}}</ref>, 2025 թվականի [[Ֆուտբոլի աշխարհի ակումբային առաջնություն|ՖԻՖԱ-ի ակումբային աշխարհի գավաթի]] «Ալ Ահլիի» դեմ առաջին խաղում Ուստարին կատարել է մի շարք փրկություններ, այդ թվում՝ Տրեզեգեից 11 մետրանոց հարվածի փրկություն, և խաղն ավարտվեց ոչ-ոքի<ref name="Ustari Mascherano">{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 14 |title=Messi, Inter Miami tie Al Ahly 0-0 in Club World Cup opener in front of 60,927 fans |url=https://www.miamiherald.com/sports/mls/inter-miami/article308579235.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |publisher=Miami Herald}}</ref><ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Inter Miami player ratings vs. Al Ahly: Oscar Ustari plays hero and Lionel Messi held in front of goal as Herons settle for scoreless draw to open Club World Cup |url=https://www.goal.com/en/lists/inter-miami-player-ratings-vs-al-ahly-oscar-ustari-lionel-messi-herons-club-world-cup/blt464ddf6ba3107718 |access-date=2025 թ․ հունիսի 15 |publisher=Goal.com}}</ref>։ Խաղից հետո մարզիչ [[Խավիեր Մասկերանո|Խավիեր Մասկերանոն]] գովաբանեց նրա խաղը՝ ասելով. «Օսկարը մեզ փրկեց առաջին խաղակեսում, ոչ միայն 11 մետրանոց հարվածի ժամանակ, այլ նաև երկու կամ երեք այլ հիանալի սեյվերի շնորհիվ»<ref name="Ustari Mascherano"/>։ == Միջազգային կարիերա == Ուստարին խաղացել է Արգենտինայի մինչև 20 տարեկանների հավաքականի բոլոր խաղերում, որը հաղթել է 2005 թվականի ՖԻՖԱ-ի երիտասարդական առաջնությունում<ref>{{Cite news |last=Lisotto |first=Pablo |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 24 |title=Los seis títulos de la selección argentina sub 20 |trans-title=The six titles of the Argentine under 20 national team |url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/los-seis-titulos-de-la-seleccion-argentina-sub-20-nid1178097/ |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=[[La Nación]] |language=es}}</ref>։ 2006 թվականի մայիսի 15-ին ավագ հավաքականի մարզիչ Խոսե Պեկերմանը նրան ընդգրկել է [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն 2006|2006 թվականի ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնության]] հավաքականում՝ իր «Խետաֆե»-ի թիմակից Աբբոնդանցիերիի հետ միասին, սակայն նա չմասնակցեց խաղերին<ref>{{Cite web |date=2006 թ․ մայիսի 15 |title=El Uno x Uno de Argentina |trans-title=Argentina One x One |url=https://espndeportes.espn.com/noticias/nota?id=439713 |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[ESPN Deportes]] |language=es}}</ref>։ Ուստարին իր առաջին լիարժեք խաղը անցկացրել է 2007 թվականի օգոստոսի 22-ին՝ մասնակցելով [[Նորվեգիա|Նորվեգիայում]] անցկացված ընկերական հանդիպմանը, որն ավարտվեց 2-1 հաշվով պարտությամբ<ref>{{Cite web |date=2007 թ․ օգոստոսի 8 |title=Confirmaciones y reapariciones |trans-title=Confirmations and reappearances |url=https://www.espn.com.pa/noticias/nota?s=mundial&id=585228&type=story |access-date=2020 թ․ մարտի 15 |publisher=ESPN |language=es}}</ref><ref>{{Cite news |date=2007 թ․ օգոստոսի 22 |title=Dos goles de Carew le dan victoria a Noruega sobre Argentina |trans-title=Two Carew goals give Norway win over Argentina |url=https://www.emol.com/noticias/deportes/2007/08/22/272911/dos-goles-de-carew-le-dan-victoria-a-noruega-sobre-argentina.html |access-date=2020 թ․ մարտի 15 |newspaper=[[El Mercurio]] |language=es}}</ref>։ Նա նաև սկսել է մինչև 23 տարեկանների հավաքականի հաղթական արշավը 2008 թվականի [[Պեկին|Պեկինի]] ամառային օլիմպիական խաղերում<ref name=OG>{{Cite web |last=Del Río |first=Federico |date=2020 թ․ օգոստոսի 23 |title=El oro olímpico de la mano de Messi y Riquelme |trans-title=Olympic gold courtesy of Messi and Riquelme |url=https://tntsports.com.ar/seleccion/El-oro-olimpico-de-la-mano-de-Messi-y-Riquelme-en-los-Juegos-de-Pekin-2008-20200821-0001.html |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |publisher=[[TNT Sports (Argentine TV channel)|TNT Sports]] |language=es}}</ref>, սակայն քառորդ եզրափակիչում [[Նիդերլանդների ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Նիդեռլանդների]] դեմ խաղում ստացավ ոտքի լուրջ վնասվածք՝ ութ ամիս մնալով խաղադաշտից դուրս<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ օգոստոսի 17 |title=Ustari faces lengthy lay-off |url=http://www.skysports.com/story/0,19528,11827_4002917,00.html |access-date=2011 թ․ փետրվարի 18 |publisher=Sky Sports}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Ուստարիի աներ՝ Ռիկարդո Ջուստին, նույնպես ֆուտբոլիստ էր։ Նա նույնպես ներկայացրել է Ինդեպենդիենտեն, Նյուելսը և [[Արգենտինա|Արգենտինան]]<ref>{{Cite web |last=Borinsky |first=Diego |date=2018 թ․ հունիսի 9 |title=Giusti: "La gente me identifica con Independiente y la Selección" |trans-title=Giusti: "People identify me with Independiente and the national team" |url=http://www.lacalderadeldiablo.net/2018/06/giusti-la-gente-me-identifica-con.html |access-date=2019 թ․ օգոստոսի 7 |publisher=La Caldera del Diablo |language=es}}</ref>։ Նա խաղացել է 1986 և 1990 թվականների ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնություններում՝ հասնելով երկու եզրափակիչներին, հաղթելով առաջինում և պարտվելով երկրորդում: == Կարիերայի վիճակագրություն == {{updated| 14 հունիսի 2025-ի}}<ref>{{Soccerway|oscar-alfredo-ustari/102|accessdate=14 June 2025}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի |- ! rowspan="2" |Ակումբ ! rowspan="2" |Մրցաշրջան ! colspan="3" |Լիգա ! colspan="2" |Գավաթ ! colspan="2" |Մայրցամաքային ! colspan="2" |Այլ ! colspan="2" |Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը !Խաղերը !Գոլերը |- | rowspan="3" |Ինդեպենդիենտեն |2005–06 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |28 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |28 |0 |- |2006–07 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |35 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |35 |1 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !63 !1 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !63 !1 |- | rowspan="5" |[[Խետաֆե (ֆուտբոլային ակումբ)|Խետաֆե]] |2007–08 |[[Լա Լիգա]] |4 |0 |8 |0 |5{{efn|Appearances in [[UEFA Europa League]]|name=UEL}} |0 |0 |0 |17 |0 |- |2008–09 |[[Լա Լիգա]] |5 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |5 |0 |- |2009–10 |[[Լա Լիգա]] |16 |0 |5 |0 |0 |0 |0 |0 |21 |0 |- |2010–11 |[[Լա Լիգա]] |16 |0 |4 |0 |7{{efn|name=UEL}} |0 |0 |0 |27 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !41 !0 !17 !0 !12 !0 !0 !0 !70 !0 |- |[[Բոկա Խունիորս]] |2012–13 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |12 |0 |2 |0 |1{{efn|Appearance in [[Copa Sudamericana]]|name=CS}} |0 |1{{efn|Appearance in [[Supercopa Argentina]]|name=SA}} |0 |16 |0 |- |[[Ալմերիա (ֆուտբոլային ակումբ)|Ալմերիա]] |2013–14 |Լա Լիգա |0 |0 |4 |0 |0 |0 |0 |0 |4 |0 |- |Սանդերլանդ |2013–14 |[[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր Լիգա]] |0 |0 |3 |0 |0 |0 |0 |0 |3 |0 |- | rowspan="3" |Նյուելս Օլդ Բոյզ |2014 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |19 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |19 |0 |- |2015 |Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն |17 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |17 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !36 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !36 !0 |- | rowspan="4" |Ատլաս |2015–16 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |11 |0 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |12 |0 |- |2016–17 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |24 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |24 |0 |- |2017–18 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |7 |0 |2 |0 |0 |0 |0 |0 |9 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !42 !0 !3 !0 !0 !0 !0 !0 !45 !0 |- |Մոնտեվիդեո Լիվերպուլ |2019 |Ուրուգվայի ֆուտբոլի առաջնություն |18 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |18 |0 |- | rowspan="5" |Պաչուկա |2019–20 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |5 |0 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |6 |0 |- |2020–21 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |40 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |40 |0 |- |2021–22 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |38 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |38 |0 |- |2022–23 |[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն]] |38 |0 |0 |0 |2{{efn|Appearances in [[CONCACAF Champions Cup|CONCACAF Champions League]]|name=CCL}} |0 |0 |0 |40 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !121 !0 !1 !0 !2 !0 !0 !0 !124 !0 |- | rowspan="2" |Աուդաքս Իտալիանո | 2024 |Չիլիի ֆուտբոլի առաջնություն |13 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |13 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !13 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !0 !13 !0 |- | rowspan="3" |[[Ինտեր Մայամի]] |2024 |[[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]] |1 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |1 |0 |- |2025 |[[Ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա (MLS)|ՄԼՍ]] |8 |0 |0 |0 |8{{efn|name=CCL}} |0 |1{{efn|Appearance(s) in [[FIFA Club World Cup]]}} |0 |17 |0 |- ! colspan="2" |Ընդհանուր !9 !0 !0 !0 !8 !0 !1 !0 !18 !0 |- ! colspan="3" |Ընդհանուր կարիերայում !355 !1 !30 !0 !23 !0 !2 !0 !410 !1 |} == Ձեռքբերումներ == '''Բոկա Խունիորս''' *Արգենտինայի գավաթակիր: 2011–12 '''Խետաֆե''' *[[Ֆուտբոլի Իսպանիայի գավաթ|Իսպանիայի գավաթի]] փոխչեմպիոն: 2007–08<ref name=COPA/> '''Սունդերլանդ''' *Ֆուտբոլի Լիգայի գավաթի փոխչեմպիոն: 2013–14<ref name=LC/> '''Պաչուկա''' *[[Ապերտուրա|Ապերտուրա։]] 2022<ref name=Apertura/> '''Ինտեր Մայամի''' *Երկրպագուների գավաթ: 2024<ref>{{Cite web |last=Pérez |first=Carlos |date=2024 թ․ հոկտեմբերի 6 |title=Así fue el gran debut de Oscar Ustari con Inter Miami |trans-title=This was how Oscar Ustari's great debut with Inter Miami went down |url=https://es.mlssoccer.com/noticias/asi-fue-el-gran-debut-de-oscar-ustari-con-inter-miami |access-date=2024 թ․ դեկտեմբերի 13 |publisher=[[Major League Soccer]] |language=es}}</ref> '''Արգենտինայի երիտասարդական հավաքական''' *Մինչև 20 տարեկաների Աշխարհի առաջնություն: 2005<ref>{{Cite news |last=Riveras Valls |first=Damian |date=2017 թ․ մայիսի 30 |title=¿Qué fue de la generación de Messi campeona Sub-20? |trans-title=What happened to the Under-20 World champions Messi generation? |url=https://argentina.as.com/argentina/2017/05/30/futbol/1496168721_950682.html |access-date=2023 թ․ հունվարի 21 |newspaper=Diario AS |language=es}}</ref> *[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|Ամառային Օլիմպիական խաղեր]]: [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2008|2008]]<ref name=OG/> '''Անձնական''' *[[Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն|Մեքսիկայի լիգայի]] լավագույն աստղերը: 2022<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 19 |title=LIGA MX announces roster for 2022 MLS All-Star Game at Allianz Field |url=https://www.mlssoccer.com/news/liga-mx-announces-roster-for-2022-mls-all-star-game-at-allianz-field |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 10 |publisher=Major League Soccer}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:2008 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերի չեմպիոններ]] [[Կատեգորիա:Ալմերիայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիայի լեգեոներ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացիներ]] [[Կատեգորիա:Բոկա Խունիորսի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Բուենոս Այրես քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Ինդեպենդիենտեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Խետաֆեի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Նյուելս Օլդ Բոյզի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պաչուկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սանդերլենդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի դարպասապահներ]] mwcpzhr2b9rugkcippjd4n5s6wstkh4 10 1300454 10356825 10356378 2025-06-17T19:40:16Z Ապատ63 36683 10356825 wikitext text/x-wiki {{#invoke:Sidebar|sidebar | class = hlist |name=Աստղագուշակություն |title=[[Աստղագուշակություն]] |image=[[File:Clock of San Marco clockface.png|class=notpageimage|frameless|upright|center]] |caption= | expanded = {{{expanded|}}} |heading2=Ավանդական տեսակներ |content2= * [[Բաբելոնյան աստղագուշակություն|Բաբելոնյան]] * [[Չինական աստղագուշակություն|Չինական]] * [[Հելլենիստական աստղագուշակություն|Հելլենիստական]] * [[Հինդուիստական աստղագուշակություն|Հինդուիստական]] * [[Միջնադարյան իսլամական աշխարհի աստղագուշակություն|Իսլամական]] * [[Հրեական աստղագուշակություն|Հրեական]] * [[Տիբեթյան աստղագուշակություն|Տիբեթյան]] * [[Արևմտյան աստղագուշակություն|Արևմտյան]] * [[Կատաստերիզմ]] |heading3=Ճյուղավորումներ |content3= * [[Նատալյան աստղագուշակություն|Նաթալային]] * [[Ընտրողական աստղագուշակություն|Ընտրողական]] * [[Հորարային աստղագուշակություն|Հորարային]] * [[Բժշկական աստղագուշակություն|Բժշկական]] * [[Ֆինանսական աստղագուշակություն|Ֆինանսական]] * [[Տեղագրական աստղագուշակություն|Տեղագրական]] * [[Հոգեբանական աստղագուշակություն|Հոգեբանական]] * [[Աստղաօդերևութաբանություն|Օդերևութաբանական]] |heading4=[[Կենդանակերպի նշաններ]] |content4= *[[Կենդանակերպ]] *[[Խոյ (կենդանակերպի նշան)|Խոյ]] *[[Ցուլ (կենդանակերպ)|Ցուլ]] *[[Երկվորյակներ (կենդանակերպ)|Երկվորյակներ]] *[[Խեցգետին (աստղագուշակություն)|Խեցգետին]] *[[Առյուծ (աստղագուշակություն)|Առյուծ]] *[[Կույս (կենդանակերպ)|Կույս]] *[[Կշեռք (կենդանակերպի նշան)|Կշեռք]] *[[Կարիճ (աստղագուշակություն)|Կարիճ]] *[[Աղեղնավոր (կենդանակերպի նշան)|Աղեղնավոր]] *[[Այծեղջյուր (կենդանակերպի նշան)|Այծեղջյուր]] *[[Ջրհոս (կենդանակերպի նշան)|Ջրհոս]] *[[Ձկներ (կենդանակերպի նշան)|Ձկներ]] |heading5=Խորհրդանիշներ |content5= * [[Աստղագիտական սիմվոլներ|Աստղագիտական]] *[[Մոլորակային խորհրդանիշներ|Մոլորակային]] *[[Հնագույն մետաղներ|Մետաղական]] }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> n1aq70k3tj9d2zy4xk8132aukzjf58e 10 1300455 10356817 10356373 2025-06-17T19:23:40Z Ապատ63 36683 10356817 wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} {{Կաղապար:Աստղագուշակություն}} <includeonly>{{Sandbox other|| <!-- Categories below this line --> [[Category:Astrology templates| ]] [[Կատեգորիա:Կրոնի և հավատալիքների կողաքարտեր]] [[Կատեգորիա:Աստղագուշակության կաղապարներ]] }}</includeonly> l32dh2slkewsgtjxyplgdupll5tq7y9 10356818 10356817 2025-06-17T19:24:23Z Ապատ63 36683 10356818 wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} {{Կաղապար:Աստղագուշակություն}} <includeonly>{{Sandbox other|| <!-- Categories below this line --> [[Կատեգորիա:Կրոնի և հավատալիքների կողաքարտեր]] [[Կատեգորիա:Աստղագուշակության կաղապարներ]] }}</includeonly> fm4p7n6bg2c72jcl6p8zsndm61becr6 0 1300459 10356954 10356376 2025-06-18T00:07:40Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, - <ref, +<ref, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news, Տեղեկաքարտ Անձ և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356954 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Իդան Օֆեր''' ({{lang-he|עידן עופר}}, {{ԱԾ}}), իսրայելցի միլիարդատեր գործարար և բարերար, ով հետաքրքրված էր նավարկությամբ, էներգետիկայով, հանքարդյունաբերությամբ և սպորտով: Նա Eastern Pacific Shipping ընկերության հիմնադիրն է և Quantum Pacific Group հոլդինգային ընկերության ղեկավարը։ Իդան Օֆերը հանդիսանում է իսրայելական կորպորացիայի բաժնետոմսերի վերահսկիչ փաթեթի սեփականատերը, որի բաժնետոմսերը ցուցակված են Թել Ավիվի ֆոնդային բորսայում, ինչպես նաև Kenon Holdings ընկերությունը, որի բաժնետոմսերը ցուցակված են Թել Ավիվի և [[Նյու Յորքի ֆոնդային բորսա|Նյու Յորքի ֆոնդային բորսաներում]]: Նա նաև իսրայելական Linav Holdings հոլդինգային ընկերության և հոլանդական Ansonia Holdings-ի սեփականատերն է<ref>{{Cite web |title=חמישה דברים שלא ידעתם על עידן עופר |url=https://www.ice.co.il/research/news/article/834765 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220809083210/https://www.ice.co.il/research/news/article/834765 |archive-date=2022 թ․ օգոստոսի 9 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 9 |website=Ice |language=he}}</ref>։ Իդան Օֆերին է պատկանում իսպանական «[[Ատլետիկո Մադրիդ B|Ատլետիկո Մադրիդ]]» ֆուտբոլային ակումբի բաժնետոմսերի 33%-ը [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] ասոցիացիայից<ref name="atletico madrid"/><ref name="Hazani"/> և Պորտուգալիայի ֆուտբոլային ակումբի բաժնետոմսերի 85%-ը «Պրիմեյրա Լիգա» ասոցիացիայի «Ֆամալիկան» ՖԱ<ref name="portugal"/><ref name="Hazani"/>։ 2023 թվականի օգոստոսի դրությամբ նրա զուտ արժեքը գնահատվել է 13,5 միլիարդ [[ԱՄՆ դոլար]]<ref name="Forbes profile">{{Cite web |title=Forbes profile: Idan Ofer |url=https://www.forbes.com/profile/idan-ofer/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016183033/https://www.forbes.com/profile/idan-ofer/ |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 16 |accessdate=2022 թ․ օգոստոսի 5 |website=Forbes}}</ref>։ == Կենսագրություն == === Կյանքի վաղ շրջան === Իդան Օֆերը իսրայելցի միլիարդատեր Սեմմի օֆերի (ի սկզբանե Շմուել Հերսկովիչ) և Ավիվա օֆերի որդին է<ref name="Forbes profile"/>։ Նրա հայրը իսրայելցի նավարկող մագնատ էր, ով Իսրայել էր ներգաղթել Ռումինիայից<ref name="Forbes profile"/><ref name="ftjohnreedpopulism">John Reed, [http://www.ft.com/cms/s/0/36ce978e-a294-11e2-9b70-00144feabdc0.html#axzz3RUpGWxhF Idan Ofer: fleeing Israel’s new populism] {{Wayback|url=http://www.ft.com/cms/s/0/36ce978e-a294-11e2-9b70-00144feabdc0.html#axzz3RUpGWxhF |date=20160424152921 }}, ''The Financial Times'', 12 April 2013</ref><ref name="isabelkershner">Isabel Kershner, [https://www.nytimes.com/2011/06/05/world/middleeast/05ofer.html?_r=0 Sammy Ofer, Magnate and Israeli Power Broker, Dies at 89] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2011/06/05/world/middleeast/05ofer.html?_r=0 |date=20201016183611 }}, ''The New York Times'', 4 June 2011</ref>։ Նրա ավագ եղբայրը իսրայելցի գործարար Էյալ Օֆերն է<ref name="Forbes profile"/>։ Իդան Օֆերը մեծացել է Իսրայելի [[Հայֆա]] քաղաքում՝ աշկենազի հրեաների ընտանիքում (ռումինական-հրեական ծագում)<ref name="Forbes profile" /><ref name="ftjohnreedpopulism" /><ref name="isabelkershner" />։ Նա պարտադիր զինվորական ծառայության է անցել Իսրայելի ռազմածովային ուժերում՝ պարեկային նավակի հրամանատարի տեղակալի պաշտոնում։ Իդան Օֆերը ավարտել է Հայֆայի համալսարանը՝ տնտեսագիտության և նավագնացության գիտությունների բակալավրի աստիճանով<ref name="bloomberg">{{Cite web |title=Stocks - Bloomberg – Idan Ofer |url=https://www.bloomberg.com/research/stocks/people/person.asp?personId=137357&ticker=ILCO:IT |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924232900/http://www.bloomberg.com/research/stocks/people/person.asp?personId=137357&ticker=ILCO:IT |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 31 |website=bloomberg.com}}</ref><ref name="climategroupidan">{{Cite web |title=Who we work with &#124; The Climate Group – Idan Ofer |url=http://www.theclimategroup.org/what-we-do/network/idan-ofer |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305230952/http://www.theclimategroup.org/what-we-do/network/idan-ofer |archive-date=2016 թ․ մարտի 5 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 31 |website=theclimategroup.org}}</ref>։ Այնուհետև նա 1980-ականներին ստացել է MBA աստիճան [[Լոնդոնի բիզնես դպրոց|Լոնդոնի բիզնես դպրոցից]]<ref name="bloomberg"/><ref name="algemeinerdonation">[http://www.algemeiner.com/2013/10/02/israeli-born-billionaire-idan-ofer-donates-25-million-to-london-business-school/ Israeli-Born Billionaire Idan Ofer Donates £25 Million to London Business School] {{Wayback|url=http://www.algemeiner.com/2013/10/02/israeli-born-billionaire-idan-ofer-donates-25-million-to-london-business-school/|date=20201016184024}}, ''[[Algemeiner Journal]]'', 2 October 2013</ref><ref name="jcsandy">Sandy Rashty, [http://www.thejc.com/news/uk-news/111977/idan-ofer-donates-£25-million-a-london-business-school Idan Ofer donates £25 million to a London business school] {{Wayback|url=http://www.thejc.com/news/uk-news/111977/idan-ofer-donates-%C2%A325-million-a-london-business-school|date=20160304191645}}, ''[[The Jewish Chronicle]]'', 2 October 2013</ref>: Իդան Օֆերը չորս անգամ ամուսնացած է եղել<ref name="ftjohnreedpopulism"/>: Նրա չորրորդ կինը՝ Բատիա Օֆերը, բարեգործական դրամահավաք է անում<ref>{{Cite news |last=Thomson |first=Alice |date=2019 թ․ հունվարի 5 |title=Batia Ofer: I work very hard at my job. It's not just picking up the phone and saying, 'Give me money' |url=https://www.thetimes.co.uk/article/batia-ofer-i-work-very-hard-at-my-job-it-s-not-just-picking-up-the-phone-and-saying-give-me-money-swc2gtb6z |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016183905/https://www.thetimes.co.uk/article/batia-ofer-i-work-very-hard-at-my-job-it-s-not-just-picking-up-the-phone-and-saying-give-me-money-swc2gtb6z |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 16 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 25 |newspaper=[[The Times]] |language=en |issn=0140-0460}}</ref><ref>{{Cite web |last=Mance |first=Henry |date=2018 թ․ նոյեմբերի 16 |title=Inside the world of the glitzy charity fundraiser |url=https://www.tatler.com/article/the-truth-about-society-charity-fundraisers |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016183931/https://www.tatler.com/article/the-truth-about-society-charity-fundraisers |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 16 |access-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 25 |website=Tatler}}</ref>: Նա ունի հինգ երեխա<ref name="Forbes profile"/>: Մինչև 2013 թվականը նրանք ապրել են Իսրայելի Արսուֆ քաղաքում (Թել Ավիվի մոտ)<ref name="eytanavriel">Eytan Avriel, [http://www.haaretz.com/business/business-opinion/israeli-billionaire-idan-ofer-s-moving-to-london-no-loss-to-us.premium-1.514693 Israeli billionaire Idan Ofer’s moving to London. No loss to us] {{Wayback|url=http://www.haaretz.com/business/business-opinion/israeli-billionaire-idan-ofer-s-moving-to-london-no-loss-to-us.premium-1.514693|date=20150924050202}}, ''[[Haaretz]]'', 10 April 2013</ref>: Նրա դուստրը՝ Լի Օֆերը, ապրում է Նյու Յորքում, իսկ մյուս երեխաները՝ Լոնդոնում<ref name="Forbes profile"/>: === Բիզնեսի կարիերա === Իդան Օֆերնը սկսել է իր կարիերան՝ ընդլայնելով ընտանեկան նավագնացության բիզնեսը [[Հոնկոնգ|Հոնկոնգում]] 1980-ականներին<ref name="ftjohnreedpopulism"/><ref name="climategroupidan"/>: Այնուհետև նա աշխատել է [[Սինգապուր|Սինգապուրում]] և ԱՄՆ-ում<ref name="climategroupidan"/>։ 1987 թվականին նա հիմնադրել է Eastern Pacific Shipping-ը<ref>{{Cite web |title=Eastern Pacific Shipping Pte Ltd - Company Profile and News |url=https://www.bloomberg.com/profile/company/1400181D:SP |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211021160745/https://www.bloomberg.com/profile/company/1400181D:SP |archive-date=2021 թ․ հոկտեմբերի 21 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17 |website=[[Bloomberg News]]}}</ref>։ Իդան Օֆերը Quantum Pacific Group հոլդինգային կորպորացիայի գործադիր տնօրենն է, որի գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Գերնսիում<ref name="Forbes profile"/><ref name="ftjohnreed">John Reed, [http://www.ft.com/cms/s/0/863446a6-a06f-11e2-88b6-00144feabdc0.html#axzz3RUpGWxhF Israel’s richest man risks anger over UK move] {{Wayback|url=http://www.ft.com/cms/s/0/863446a6-a06f-11e2-88b6-00144feabdc0.html#axzz3RUpGWxhF |date=20130529210618 }}, ''The Financial Times'', 8 April 2013</ref>, և Իսրայելի կորպորացիան՝ խոշորագույն հանրային հոլդինգային ընկերություններից մեկը, որի բաժնետոմսերը ցուցակված են Թել Ավիվի ֆոնդային բորսայում<ref name="Forbes profile"/><ref name="ftjohnreed"/>: Նա 1999-ից 2010 թվականներին եղել է Իսրայելի կորպորացիայի նախագահ, իսկ 1999-ից 2013 թվականներին՝ դրա տնօրենների խորհրդի<ref name="bloomberg"/><ref name="climategroupidan"/>: Իդան Օֆերը եղել է Synergy Ventures-ի և Aspect Enterprise Solutions-ի խորհրդատվական խորհուրդների անդամ<ref name="bloomberg"/>: Նա ներդրող էր Better Place էլեկտրական մեքենաների ընկերությունում, որը սնանկացավ 2013 թվականի մայիսին<ref name="Forbes profile"/>։ 2014 թվականին նա հիմնադրեց Kenon Holdings-ը որպես Իսրայելի կորպորացիայի դուստր ձեռնարկություն<ref>[https://www.reuters.com/finance/stocks/companyProfile?symbol=KEN «Kenon Holdings Ltd»] {{Wayback|url=https://www.reuters.com/finance/stocks/companyProfile?symbol=KEN |date=20170808193129 }}, ''Reuters''. Accessed 29 October 2015.</ref><ref name="eranhazran">Eran Hazran, [http://www.haaretz.com/business/.premium-1.620647 In surprise move, Israel Corp. will list spin-off Kenon in Tel Aviv] {{Wayback|url=http://www.haaretz.com/business/.premium-1.620647 |date=20150924044739 }}, ''Haaretz'', 14 October 2014</ref>։ Այս հոլդինգային ընկերությունը հիմնականում կենտրոնացած է ավտոմոբիլային և էներգետիկ արդյունաբերության ոլորտներում բիզնեսի աճի վրա<ref>[http://www.kenon-holdings.com/holdings.aspx «Holdings»] {{Wayback|url=http://www.kenon-holdings.com/holdings.aspx |date=20201016184134 }}, ''Kenon Holdings''. Accessed 29 October 2015.</ref>։ Այն ժառանգել է Իսրայելի կորպորացիային նախկինում պատկանող որոշ ներդրումներ, ինչպիսին է Qoros-ը՝ Chery Automobile-ի հետ համագործակցությամբ ստեղծված համատեղ ձեռնարկություն, որը արտադրում է «երիտասարդ, միջազգային կողմնորոշմամբ» չինական շուկայի համար նախատեսված մեքենաներ<ref name="eranhazran"/><ref name="wsj">Colum Murphy, [https://www.wsj.com/articles/israel-corp-s-idan-ofer-reiterates-support-for-chinese-car-maker-qoros-1415202544 Israel Corp.’s Idan Ofer Reiterates Support for Chinese Car Maker Qoros] {{Wayback|url=https://www.wsj.com/articles/israel-corp-s-idan-ofer-reiterates-support-for-chinese-car-maker-qoros-1415202544|date=20201016184757}}, ''[[The Wall Street Journal]]'', 5 November 2014</ref><ref>[https://blogs.wsj.com/chinarealtime/2011/11/28/chinas-newest-car-brand-qoros/ «China’s Newest Car Brand: Qoros»] {{Wayback|url=https://blogs.wsj.com/chinarealtime/2011/11/28/chinas-newest-car-brand-qoros/ |date=20191020033406 }}, ''The Wall Street Journal'', 28 November 2011. Accessed 29 October 2015.</ref>։ Այլ ներդրումների թվում են Zim Integrated Shipping Services-ը և IC Power-ը<ref name="eranhazran"/>։ Այն ներառում է նաև Inkia Energy-ն՝ պերուական էներգետիկ ընկերություն և IC Power-ի դուստր ձեռնարկությունը<ref name="kenon-holdings">{{Cite web |title=Kenon Holdings: IC Power |url=http://www.kenon-holdings.com/holdings/energy/ic-power-100-percent-held.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170910194146/http://www.kenon-holdings.com/holdings/energy/ic-power-100-percent-held.aspx |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 10 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 31 |website=kenon-holdings.com}}</ref><ref name="ftnaomi">Naomi Mapstone, [http://blogs.ft.com/beyond-brics/2011/03/30/perus-inkia-energy-sells-300m-global-bond/ Peru’s Inkia Energy sells $300m bond] {{Wayback|url=http://blogs.ft.com/beyond-brics/2011/03/30/perus-inkia-energy-sells-300m-global-bond/ |date=20121111084558 }}, ''The Financial Times'', 30 March 2011</ref>։ Իդան Օֆերը Հարվարդի համալսարանի Ջոն Ֆ. Քենեդիի անվան կառավարման դպրոցի Արտաքին հարաբերությունների խորհրդի խորհրդատվական խորհրդի և դեկանների խորհրդի անդամ է<ref name="bloomberg"/><ref name="climategroupidan"/>։ [[Ռիչարդ Բրենսոն|Ռիչարդ Բրենսոնի]] և ուրիշների հետ միասին նա Վաշինգտոնում գտնվող «Ածխածնային պատերազմի սենյակ» կլիմայի փոփոխության վերլուծական կենտրոնի համահիմնադիրն է<ref name="Forbes profile"/><ref name="climategroupidan"/><ref name="carbonwarroom">{{Cite web |title=Home - Rocky Mountain Institute – Carbon War Room: Founders |url=https://carbonwarroom.com/about-us/who-we-are/founders |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170507081259/http://carbonwarroom.com/about-us/who-we-are/founders |archive-date=2017 թ․ մայիսի 7 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 31 |website=carbonwarroom.com}}</ref>։ Ըստ The [[Financial Times]]-ի՝ նա «Թել Ավիվի լիբերալ է՝ Իսրայելի հին Լեյբորիստական ​​կուսակցության օրինակով»<ref name="ftjohnreedpopulism"/>։ Հոր մահից հետո՝ 2011 թվականին, Իդան Օֆերը ժառանգել է նրա կարողության կեսը և ժամանակակից արվեստի հավաքածու<ref name="Forbes profile"/>։ Արդյունքում, 2013 թվականին նա դարձավ Իսրայելի ամենահարուստ մարդը<ref name="ftjohnreed"/><ref name="independentalistair">Alistair Dawber, [https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/israels-wealthiest-man-idan-ofer-set-to-move-to-london-amid-tax-row-8566269.html Israel’s wealthiest man Idan Ofer set to move to London amid tax row] {{Wayback|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/israels-wealthiest-man-idan-ofer-set-to-move-to-london-amid-tax-row-8566269.html |date=20150925193800 }}, ''[[The Independent]]'', 9 April 2013</ref>։ Forbes-ի տվյալներով՝ Օֆերի կարողությունը կազմում է 13,5 մլրդ դոլար<ref name="Forbes profile"/>։ 2022 թվականի մարտին Israel Corp-ը, որը վերահսկվում է Իդան Օֆերի կողմից, վաճառել է 20,17 միլիոն բաժնետոմս՝ մեկ բաժնետոմսի դիմաց 10,90 դոլարով՝ ընդհանուր 220 միլիոն դոլարով<ref>{{Cite web |title=After the deal was completed, Israel Corp's stake in ICL fell by 1.57% to 44.1%. |url=https://en.globes.co.il/en/article-israel-corp-sells-icl-shares-for-220m-1001404985 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220309112851/https://en.globes.co.il/en/article-israel-corp-sells-icl-shares-for-220m-1001404985 |archive-date=2022 թ․ մարտի 9 |access-date=2022 թ․ մարտի 9 |website=Globes}}</ref>։ Մինչև 2023 թվականի փետրվարը Իսրայելի կորպորացիան վաճառել էր իր բոլոր բաժնեմասերը նավթավերամշակման գործարաններում Դեյվիդ Ֆեդերմանին՝ որպես ընկերության կողմից ածխածնի արտանետումները կրճատելու ջանքերի մաս<ref>{{Cite web |last=Sternlicht |first=Hezi |date=2022 թ․ ապրիլի 18 |title=Hagag Group completes Bazan purchase from Israel Corp |url=https://en.globes.co.il/en/article-hagag-group-completes-bazan-stake-purchase-from-israel-corp-1001409540 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230629213341/https://en.globes.co.il/en/article-hagag-group-completes-bazan-stake-purchase-from-israel-corp-1001409540 |archive-date=2023 թ․ հունիսի 29 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17 |publisher=Globes}}</ref><ref>{{Cite web |last=Sternlicht |first=Hezi |date=2022 թ․ օգոստոսի 30 |title=David Federmann to take control of Bazan |url=https://en.globes.co.il/en/article-david-federmann-to-take-control-of-bazan-1001422946 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230629213337/https://en.globes.co.il/en/article-david-federmann-to-take-control-of-bazan-1001422946 |archive-date=2023 թ․ հունիսի 29 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17 |publisher=Globes}}</ref><ref name="ice">{{Cite web |last=Cohen |first=Nitzan |date=2023 թ․ փետրվարի 9 |title=Idan Ofer completes the sale on the BZN: sold the remaining shares for NIS 220 million (Translation from Hebrew:"עידן עופר משלים את מכירת בז"ן: מכר את יתרת המניות ב-220 מיליון שקל" |url=https://www.ice.co.il/finance/news/article/933595 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230706210545/https://www.ice.co.il/finance/news/article/933595 |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 6 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17 |publisher=Ice}}</ref>։ Մինչդեռ իսրայելական կորպորացիան ներդրումներ է կատարում Israel Chemicals-ում<ref name="eranhazran" />: 2018 թվականին Օֆերը Quantum Pacific Group-ի միջոցով ձեռք բերեց պորտուգալական երկրորդ դիվիզիոնի «Ֆամալիկաո» ֆուտբոլային ակումբի 51% բաժնեմասը, որը հետագայում 2019 թվականին նա մեծացրեց մինչև 85%<ref name="portugal">{{Cite web |last=Patrick |title=Project Famalicão: The story so far and what it could mean for the future of Portuguese football |url=https://portugoal.net/club-news/1298-project-famalicao-the-story-so-far-and-what-it-could-mean-for-the-future-of-portuguese-football |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016183100/https://portugoal.net/club-news/1298-project-famalicao-the-story-so-far-and-what-it-could-mean-for-the-future-of-portuguese-football |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 16 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 26 |website=portugoal.net |language=en-gb}}</ref>: 2019 թվականին Ֆամալիկաոն բարձրացել է Պորտուգալիայի ֆուտբոլի բարձրագույն լիգա՝ Պրիմերայի լիգա<ref name="Hazani">{{Cite web |last=Hazani |first=Golan |date=2018 թ․ հուլիսի 1 |title=Israeli Billionaire Idan Ofer Acquires Portuguese Second League Soccer Club |url=https://www.calcalistech.com/ctech/articles/0,7340,L-3741407,00.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016183121/https://www.calcalistech.com/ctech/articles/0,7340,L-3741407,00.html |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 16 |access-date=2019 թ․ մայիսի 3 |website=CTECH - www.calcalistech.com}}</ref>: Օֆերը նաև իսպանական Լա Լիգայի «Ատլետիկո Մադրիդ» ֆուտբոլային ակումբի 33% բաժնեմասի սեփականատերն է<ref name="atletico madrid">{{Cite web |date=2018 թ․ փետրվարի 15 |title=Idan Ofer increases hold on Atletico Madrid {{!}} TradeWinds |url=https://www.tradewindsnews.com/finance/idan-ofer-increases-hold-on-atletico-madrid/2-1-275429 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016183255/https://www.tradewindsnews.com/finance/idan-ofer-increases-hold-on-atletico-madrid/2-1-275429 |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 16 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 26 |website=TradeWinds {{!}} Latest shipping and maritime news |language=en}}</ref><ref name="Hazani"/>: == Բարեգործություն == 2013 թվականին Օֆերը 25 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ նվիրաբերեց իր ալմա մատերին՝ Լոնդոնի բիզնես դպրոցին՝ Իդանի և Բատիա Օֆերի հիմնադրամի միջոցով<ref name="algemeinerdonation"/><ref name="jcsandy"/><ref name="ftdella">Della Bradshaw, Adam Palin, [http://www.ft.com/cms/s/2/cdae22a6-21dc-11e3-9b55-00144feab7de.html#axzz3RUpGWxhF Idan Ofer gives £25m to London Business School] {{Wayback|url=http://www.ft.com/cms/s/2/cdae22a6-21dc-11e3-9b55-00144feab7de.html#axzz3RUpGWxhF |date=20160625125157 }}, ''The Financial Times'', 26 September 2013</ref><ref name="timesofisrael">[http://www.timesofisrael.com/idan-ofer-donates-40-million-to-london-business-school/ Idan Ofer donates $40 million to London Business School] {{Wayback|url=http://www.timesofisrael.com/idan-ofer-donates-40-million-to-london-business-school/|date=20190504030305}}, ''[[The Times of Israel]]'', 1 October 2013</ref>։ Բարեգործական նվիրատվության արդյունքում, որը դպրոցի երբևէ ստացած ամենամեծ մասնավոր նվիրատվությունն է, LBS-ը 2017 թվականին կառուցեց Սեմի Օֆեր կենտրոնը՝ ի պատիվ իր հոր<ref>{{Cite web |title=LBS's Sammy Ofer Centre opens its doors to the world |url=http://www.london.edu/news-and-events/news/lbss-sammy-ofer-centre-opens-its-doors-to-the-world-1322 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110114511/http://www.london.edu/news/lbss-sammy-ofer-centre-opens-its-doors-to-the-world-1322 |archive-date=2021 թ․ հունվարի 10 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 26 |website=London Business School |language=en}}</ref><ref name="algemeinerdonation"/><ref name="ftdella"/>։ 2017 թվականին Իդան Օֆերը և նրա կինը՝ Բատիա Օֆերը, բարեգործական նվիրատվություն կատարեցին Լոնդոնի Հրեական թանգարանին<ref name="jewishmuseum">{{Cite web |title=Our supporters - The Jewish Museum London |url=http://www.jewishmuseum.org.uk/our_supporters |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180421151310/http://www.jewishmuseum.org.uk/our_supporters |archive-date=2018 թ․ ապրիլի 21 |accessdate=2017 թ․ հուլիսի 31 |website=jewishmuseum.org.uk}}</ref>։ 2021 թվականին Իդանը և Բատիան Սինգապուրում նաև հիմնադրեցին ծովային կրթաթոշակների հիմնադրամ՝ ծովային արդյունաբերության մեջ տարեկան մինչև 10 լրիվ կրթաթոշակ տրամադրելու նպատակով<ref>{{Cite web |title=Maritime Schlarship |url=https://lloydslist.maritimeintelligence.informa.com/LL1136422/Eastern-Pacific-Shipping-starts-maritime-scholarship-fund |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220118112433/https://lloydslist.maritimeintelligence.informa.com/LL1136422/Eastern-Pacific-Shipping-starts-maritime-scholarship-fund |archive-date=2022 թ․ հունվարի 18 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17}}</ref>։ Իր հիմնադրամի միջոցով Օֆերը 2021 թվականին [[Իսրայելի ազգային գրադարան|Իսրայելի ազգային գրադարանին]] նվիրաբերել է 15 միլիոն դոլար<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ ապրիլի 19 |title=עידן ובתיה עופר עם תרומה אדירה למשכן הספרייה הציבורית |url=https://www.ice.co.il/financial-gossip/news/article/817124 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240118051509/https://www.ice.co.il/financial-gossip/news/article/817124 |archive-date=2024 թ․ հունվարի 18 |access-date=2023 թ․ օգոստոսի 21 |website=Ice |language=he}}</ref>։ Իդան Օֆերը 20 միլիոն դոլար է նվիրաբերել Հարվարդի համալսարանին։ 2023 թվականի հոկտեմբերին, երբ Հարվարդի համալսարանը վախեցավ աջակցել Իսրայելին ահաբեկչական «Համաս» կազմակերպության դեմ պայքարում, Իդան Օֆերը հայտարարեց, որ դադարեցնում է համալսարանի ֆինանսավորումը և կնոջ հետ միասին հրաժարական է տալիս Հարվարդի Քենեդիի անվան կառավարման դպրոցի խորհրդի անդամ<ref>{{Cite web |title=Penn’s Leadership Under Fire From Prominent Donors |url=https://www.nytimes.com/2023/10/13/us/university-of-pennsylvania-israel-palestine.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231017233231/https://www.nytimes.com/2023/10/13/us/university-of-pennsylvania-israel-palestine.html |archive-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17}}</ref><ref>{{Cite web |title=KTR invited to speak at India meet at Harvard univ |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/ktr-invited-to-speak-at-india-meet-at-harvard-univ/articleshow/104434158.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231017233231/https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/ktr-invited-to-speak-at-india-meet-at-harvard-univ/articleshow/104434158.cms |archive-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 17}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:20-րդ դարի գործարարներ]] [[Կատեգորիա:Գործարարներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի հրեաներ]] [[Կատեգորիա:Լոնդոնի համալսարանի շրջանավարտներ]] s31qxrgy8da23hmiadrmfa8r1ej9i2n 0 1300460 10356953 10356386 2025-06-18T00:07:38Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356953 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Մարզիկ}} '''Շենոն Սմիթ''' ({{lang-en|Shannon Smith}}, {{ԱԾ}}), կանադացի լողորդ։ 1976 թվականի Օլիմպիական խաղերի բրոնզե մեդալակիր 400 մ ազատ ոճում և 1975 թվականի աշխարհի առաջնությունում 4×100 մ ազատ ոճի փոխանցումավազքում, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ի և [[Ճապոնիա]]յի բաց առաջնությունների հաղթող, Կանադայի առաջնությունների 34-ակի հաղթող տարիքային և բացարձակ կատեգորիաներում, մի քանի ազգային ռեկորդների հաղթող: == Սպորտային կարիերա == [[Լող (մարզաձև)|Լող]]ի մրցումներին սկսել է մասնակցել 1972 թվականին՝ 11 տարեկան հասակում։ Սկսել է մարզվել ակումբում Canadian Dolphin, ավելի ուշ անցավ մարզիչ Ռոն Ջեքսոն (Բրիտանական Կոլումբիայի Սպորտային փառքի սրահի ապագա անդամ) և զբաղվել է ակումբներում Byng և New Westminster Hyacks<ref name="BCHOF">{{Cite web |title=Shannon Smith |url=https://bcsportshall.com/honoured_member/shannon-smith/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240830134812/https://bcsportshall.com/honoured_member/shannon-smith/ |archive-date=2024 թ․ օգոստոսի 30 |access-date=2024 թ․ օգոստոսի 30 |website=British Columbia Sports Hall of Fame |lang=en}}</ref>։ Մինչև 1978 թվականը Կանադայի առաջնություններում նվաճել է 34 մեդալ՝ ինչպես տարբեր տարիքային կարգերում, այնպես էլ բացարձակ: 1975-1978 թվականներին մասնակցել է յոթ միջազգային մրցումների, մեդալներ նվաճել 200, 400 և 800 մ ազատ ոճում, այդ թվում դարձել Է Ճապոնիայի և ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունների հաղթող (800 մ ազատ ոճում, 1976 թվականին<ref name="BCHOF" />։ 1975 թվականի աշխարհի առաջնությունում 13 տարեկանում Կանադայի հավաքականի կազմում դարձել է բրոնզե մեդալակիր 4×100 մ ազատ ոճի փոխանցումավազքում<ref>{{Cite web |title=Shannon Smith |url=https://www.worldaquatics.com/athletes/1108747/shannon-smith/medals |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240830142146/https://www.worldaquatics.com/athletes/1108747/shannon-smith/medals |archive-date=2024 թ․ օգոստոսի 30 |access-date=2024 թ․ օգոստոսի 30 |website=[[World Aquatics]] |lang=en}}</ref>։ Մոնրեալի Օլիմպիական խաղերի նախաշեմին նա սահմանեց մի շարք ազգային ռեկորդներ և Օլիմպիական խաղերում ներկայացրեց երկիրը 400 և 800 մ ազատ ոճերում: Այս մրցատարածություններից առաջինում նվաճել է բրոնզե մեդալ, իսկ 800 մ մրցատարածությունում մնացել է վեցերորդը<ref name="IOC">{{Cite web |title=Shannon Smith |url=https://olympics.com/en/athletes/shannon-smith |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240815030515/https://olympics.com/en/athletes/shannon-smith |archive-date=2024 թ․ օգոստոսի 15 |access-date=2024 թ․ օգոստոսի 30 |website=[[Международный олимпийский комитет|Olympics.com]] |lang=en}}</ref>։ Օլիմպիական խաղերից երկու տարի անց Սմիթը սահմանեց ևս մի քանի կանադական ռեկորդներ, բայց ավարտեց ելույթները 1978 թվականի համագործակցության խաղերից անմիջապես առաջ՝ դա բացատրելով նրանով, որ նա հոգնել էր լողալուց: Հետագայում զբաղվել է [[Հեծանվային սպորտ|հեծանվասպորտ]]ով և [[Ակադեմիական թիավարություն|ակադեմիական թիավարությամբ]], սակայն այդ սպորտաձևերից ոչ մեկում չի հասել այնպիսի արդյունքների, որոնք համեմատելի են լողի ժամանակ ձեռք բերվածի հետ։ 1973 թվականին ընդգրկվել է Բրիտանական Կոլումբիայի Սպորտային փառքի սրահի ցանկերում<ref name="IOC" />, իսկ 2000 թվականին՝ Բրիտանական Կոլումբիայի լողի փառքի սրահի ցանկերում<ref>{{Cite web |title=Inductees - Swimmers - 2000 |url=https://bcswimminghalloffame.ca/inductees/?wpv_view_count=298&wpv-wpcf-inductee-full-name=&wpv-inductee-category=swimmer&wpv-wpcf-year-inducted=2000&wpv_filter_submit=SEARCH |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240830134814/https://bcswimminghalloffame.ca/inductees/?wpv_view_count=298&wpv-wpcf-inductee-full-name=&wpv-inductee-category=swimmer&wpv-wpcf-year-inducted=2000&wpv_filter_submit=SEARCH |archive-date=2024 թ․ օգոստոսի 30 |access-date=2024 թ․ օգոստոսի 30 |website=BC Swimming Hall of Fame |lang=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Լողորդներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի օլիմպիական մարզիկներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացի օլիմպիական մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:Կանադացիներ]] [[Կատեգորիա:Կին]] [[Կատեգորիա:Օլիմպիական խաղերի բրոնզե մեդալակիրներ]] olunzfl7uqh67vzkub60lzksts3jebd 10357104 10356953 2025-06-18T06:37:56Z Susanna Gharibyan 152136 Ջնջվում է էջի ամբողջ պարունակությունը 10357104 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 1300462 10356935 10356475 2025-06-18T00:05:45Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite AV media notes, Cite book, Cite AV media և Cite news կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356935 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''«Ձմեռային ճանապարհ»''' ({{lang-de|Winterreise}}), [[Ֆրանց Շուբերտ]]ի վոկալ-դաշնամուրային երգաշար (D. 911, հրատարակված որպես Op. 89, 1828 թ-ին), որը հիմնված է գերմանացի բանաստեղծ [[Վիլհելմ Մյուլլեր]]ի 24 բանաստեղծությունների վրա։ Սա Շուբերտի երկրորդ երգաշարն է Մյուլլերի ստեղծագործությունների հիման վրա՝ հաջորդելով «Չքնաղ ջրաղացպանուհին» (D. 795, Op. 25, 1823)։ Երգաշարը մոնոդրամա է թափառող հերոսի տեսանկյունից, որի սյուժեն խիստ հստակ չէ։ Հերոսը, կորցնելով սիրեցյալին, գիշերով լքում է քաղաքը, հետևում գետին ու լեռնային ճանապարհներին, հանգստանում ածուխագործի խրճիթում, ապա անցնում գյուղով, խաչմերուկով և վերջապես հասնում գերեզմանոց։ Այստեղ՝ անգամ մահից զրկված, նա հերքում է հավատը և հասնում հաշտեցման կետին։ Վերջում հանդիպում է թափառող փողոցային երաժշտի, որը երգաշարի միակ այլ կերպարն է։ Նրա խորհրդավոր ու վախեցնող բնույթը, ինչպես նաև վերջին տողերում հնչող հարցը, թողնում են հերոսի ճակատագիրը բաց մեկնաբանության։ Շուբերտը «Ձմեռային ճանապարհը» գրել է երկու մասով՝ յուրաքանչյուրը բաղկացած 12 երգից. առաջին մասը՝ 1827 թ. փետրվարին, երկրորդը՝ 1827 թ. հոկտեմբերին{{sfn|Reed|1985|p=441}}։ Երկու մասերն էլ առանձին հրատարակել է Տոբիաս Հազլինգերը՝ առաջինը՝ 1828 թ. հունվարի 14-ին, երկրորդը՝ 1828 թ. դեկտեմբերի 30-ին (Շուբերտն ինքը սրբագրել դրա շարվածքը նոյեմբերի 19-ին իր մահվանից օրեր առաջ) {{sfn|Giarusso|2008|page=26}}։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * {{Cite book |last=Blom |first=Eric |author-link=Eric Blom |title=Schubert's "Winterreise" |publisher=The "Winterreise" Society, Gramophone Company |year=1933 |location=London |chapter=Foreword and analytical notes}} * {{Cite book |last=Bostridge |first=Ian |author-link=Ian Bostridge |title=Schubert's Winter Journey: Anatomy of an Obsession |publisher=Faber & Faber |year=2014 |location=London}} * {{Cite book |last=Capell |first=Richard |author-link=Richard Capell |title=Schubert's Song |publisher=Ernest Benn |year=1928 |location=London}} * {{Cite book |last=Giarusso |first=Richard |title=The Unknown Schubert |publisher=Ashgate |year=2008 |isbn=978-0-7546-6192-4 |editor1=Barbara M. Reul |chapter=Beyond the Leiermann |editor2=Lorraine Byrne Bodley |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GCKfMGpE7xcC&pg=PA26}} * {{Cite news |last=Haywood |first=Ernest |date=1939 թ․ հունվարի 20 |title=Terrifying Songs |newspaper=[[Radio Times]]}} * {{Cite AV media notes |last=Mann |first=William |author-link=William Mann (critic) |publisher=[[Gramophone Company|Gramophone]] |title=Schubert Winterreise |type=Sleeve notes [[His Master's Voice (British record label)|His Master's Voice]] ASD 552 |year=1955}} * {{Cite AV media notes |last=Osborne |first=Charles |author-link=Charles Osborne (music writer) |title=Schubert Winterreise |type=Sleeve notes His Master's Voice ALPS 1298/9 (Gramophone) |year=1955}} * {{Cite book |last=Reed |first=John |title=The Schubert Song Companion |publisher=Universe Books |year=1985 |isbn=0-87663-477-3 |location=New York}} * {{Cite book |last1=Rehberg |first1=Walter |author-link1=Walter Rehberg |title=Schubert: Sein Leben und Werk |last2=Rehberg |first2=Paula |publisher=Artemis-Verlag |year=1946 |location=Zurich}} * {{Cite AV media |title=Schubert, Winterreise |last=Robertson |first=Alec |type=Brochure accompanying Decca SET 270-271 |publisher=Decca Records |year=1965 |location=London}} * {{Cite book |last=Youens |first=Susan |author-link=Susan Youens |title=Retracing a Winter's Journey: Schubert's Winterreise |publisher=Cornell University Press |year=1991 |location=Ithaca, New York}} {{Authority control}} [[Կատեգորիա:1827 ստեղծագործություններ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանց Շուբերտի երգաշարեր]] [[Կատեգորիա:Ֆրանց Շուբերտի երգեր]] 3r2apgj6yu2b1b6hbdicyk5zl1070no 0 1300465 10356952 10356404 2025-06-18T00:07:37Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356952 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Աբդոլհամիդ Մինուչեհր''' ({{lang-fa|عبدالحمید مینوچهر}}, {{ԱԾ}}), իրանցի [[Միջուկային ֆիզիկա|միջուկային ֆիզիկոս]] և [[Միջուկային տեխնիկա|միջուկային ինժեներ]]<ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Who were the Iranian commanders killed in Israel's attack? |url=https://www.bbc.com/news/articles/c2lk5j18k4vo |access-date=2025 թ. հունիսի 16 |website=www.bbc.com |language=en-GB}}</ref>: Աշխատել է [[Շահիդ Բեհեշթիի համալսարան]]ում որպես միջուկային ճարտարագիտության ֆակուլտետի վարիչ։ Ընտանիքի հետ զոհվել է 2025 թվականի հունիսին [[Առյուծի վերելք (գործողություն)|Իրանի վրա Իսրայելի կողմից իրականացված հարվածների ժամանակ]]<ref>{{Cite web |title=دانشمندان هسته‌ای شهید شدند در حملات اسرائیل چه کسانی بودند+ بیوگرافی و عکس |url=https://ecoiran.com/بخش-اخبار-سیاسی-107/94013-دانشمند-هسته-ای-که-در-حمله-اسرائیل-شهید-شدند}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |title=Interview with Dr. Abdolhamid Minouchehr: Nuclear Knowledge and the Future of Iran |url=https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/4931/42129/در-گفت-و-گو-با-دکتر-عبدالحمید-مینوچهر--دانش-هسته-ای-و-فردایی-شدن-ایران |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Hawzah.net}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Home of martyr Dr. Abdolhamid Minouchehr attacked by Israeli terrorists |url=https://www.ilna.ir/بخش-سایر-رسانه-ها-10/1650353-منزل-شهید-دکتر-عبدالحمید-مینوچهر-که-بامداد-امروز-مورد-حمله-تروریستی-اسرائیل-قرار-گرفت-عکس |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=ILNA |language=fa}}</ref><ref name=ham>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Who was Abdolhamid Minouchehr, killed in Israeli terrorist attacks? |url=https://www.hamshahrionline.ir/news/954630/عبدالحمید-مینوچهر-که-در-حملات-تروریستی-اسرائیل-به-شهادت-رسید |access-date=2025 թ. հունիսի 13 |website=Hamshahri Online |language=fa}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ. հունիսի 15 |title=Who are the nuclear academics Israel killed in Iran strikes? The Jerusalem Post |url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857756 |access-date=2025 թ. հունիսի 16 |website=The Jerusalem Post JPost.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Desk |first=Web |date=2025 թ. հունիսի 13 |title=Six Iranian nuclear scientists killed in Israeli strikes |url=https://tribune.com.pk/story/2550656/six-iranian-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strikes |access-date=2025 թ. հունիսի 16 |website=The Express Tribune |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Scarsi |first=William Morgan, James Knuckey, Richard Ashmore, Lotti OBrien, Alice |date=2025 թ. հունիսի 14 |title=Horror as civilians trapped in tower as Tehran launches 'less than 100 missiles' |url=https://www.express.co.uk/news/world/2068067/israel-strikes-iran-live-nationwide |access-date=2025 թ. հունիսի 16 |website=Express.co.uk |language=en}}</ref>: == Կենսագրություն == [[Միջուկային տեխնիկա]]յի ոլորտում կրթությունն ավարտելուց և [[Մոսկվայի պետական համալսարան]]ում դոկտորի կոչում ստանալուց հետո<ref name=":0" /> Մինուչեհրը միացել է Շահիդ Բեհեշթիի համալսարանի դասախոսական կազմին։ Մասնագիտացել է [[միջուկային ռեակտոր]]ների գծով և զգալի հետազոտություններ է անցկացրել միջուկային մոդելավորման, [[միջուկային վառելիք]]ի առաջադեմ նախագծման և [[ատոմակայան]]ների արդյունավետության և անվտանգության բարձրացման ոլորտներում։ Նա եղել է նաև ''«Միջուկային տեխնոլոգիա և էներգիա»'' էլեկտրոնային ամսագրի գլխավոր խմբագիրը<ref>{{Cite web |title=Nuclear Technology and Energy Journal |url=https://www.magiran.com/magazine/about/8522 |website=MagIran |language=fa}}</ref>: 2025 թվականի հունիսի 13-ին Մինուչեհրը զոհվել է [[Թեհրան]]ում 2025 թվականի հունիսին [[Առյուծի վերելք (գործողություն)|Իրանի վրա Իսրայելի կողմից հասցված հարվածների]] ժամանակ՝ 63 տարեկանում, միջուկային այլ գիտնականների հետ<ref name=ham />: == Տես նաև == * [[Առյուծի վերելք (գործողություն)|Առյուծի վերելք]] * [[Ահմադռեզա Զոլֆաղարի Դարիանի]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Մինուչեհր, Աբդուլհամիդ}} [[Կատեգորիա:Մոսկվայի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] iygsyfsjiqyhf5pfaq42fn1dauf155k 0 1300467 10356636 10356525 2025-06-17T13:56:27Z Dr.Petrosyan 146783 10356636 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Procarbazine.svg|մինի|Պրոկարբազին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Պրոկարբազին''', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] և [[Գլխուղեղի ուռուցք|գլխուղեղի քաղցկեղի]] բուժման համար<ref name=AHFS2016/>։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում այն ​​հաճախ կիրառվում է՝ քլորմեթին, [[վինկրիստին]] կամ [[Պրեդնիզոլոն|պրեդնիզոլոնի]] հետ, իսկ գլխուղեղի քաղցկեղի դեպքում, ինչպիսին է՝ [[գլիոբլաստոմա]]''',''' որը հայտնի է նաև, որպես [[Գլիոբլաստոմա|գլիոբլաստոմա մուլտիֆորմե]] (ԳԲՄ), այն օգտագործվում է լոմուստինի և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համակցված<ref name=AHFS2016/>։ Այն սովորաբար օգտագործվում է [[Դեղորայքի բերանացի ընդունում|բերանային]] (օրալ) ճանապարհով<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Procarbazine Hydrochloride|url=https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=8 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221013334/https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|archive-date=21 December 2016}}</ref>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[սակավարյունություն]] և [[փսխում]]<ref name="AHFS2016" />։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[հոգնածություն]] և [[դեպրեսիա]]<ref name="UKlabel2014">{{cite web |title=Procarbazine Capsules 50mg – Summary of Product Characteristics |url=https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |publisher=UK Electronic Medicines Compendium |date=24 November 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220194931/https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |archive-date=20 December 2016}}</ref><ref name="WHO2008">{{cite book | title = WHO Model Formulary 2008 | year = 2009 | isbn = 9789241547659 | vauthors = ((World Health Organization)) | veditors = Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR | hdl = 10665/44053 | author-link = World Health Organization | publisher = World Health Organization | hdl-access=free |page=228 }}</ref>։ Այն խորհուրդ չի տրվում օգտագորգծել՝ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի]] կամ [[Երիկամային անբավարարություն|երիկամային քրոնիկ հիվանդություններ]] ունեցող հիվանդներին<ref name="BNF69" />։ Դեռևս, չկա որևէ հստակ ապացույց, [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում դեղամիջոցի կիրառման [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր|անվտանգության]] մասին<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինը պատկանում է [[Ալկիլացում|ալկիլացնող]] դեղամիջոցների դասին<ref name="AHFS2016" />։ Այս դեղամիջոցի ազդեցության մեխանիզմը մինչ օրս բացահայտված չէ<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]–ում՝ [[1969|1969 թվականին]]<ref name="AHFS2016" />։ Այն ընդգրկված է «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]<nowiki/>» կարևորագույն [[Դեղեր և բժշկություն|դեղերի ցանկում]]<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref>։ [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]]՝ «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Ազգային առողջապահական ծառայության]]<nowiki/>»–կողմից սահմանված, բուժման կուրսի արժեքն է՝ [[750|450-ից 750]] [[ֆունտ ստեռլինգ]]<ref name="BNF69">{{cite book|title=British national formulary : BNF 69|date=2015|publisher=British Medical Association|isbn=9780857111562|page=606|edition=69}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] բուժման համար, հաճախ կիրառվում է ''«ԲէԱՑՕՊՊ»'' տեսակի [[քիմիաթերապիա]], որը ներառում է՝ [[բլեոմիցին]], [[էտոպոզիդ]], [[Դոքսոռուբիցին|ադրիամիցին]] (առևտրային անվանումը՝ Դոքսոռուբիցին), [[ցիկլոֆոսֆամիդ]], [[վինկրիստին]] (առևտրային անվանումը՝ Օնկովին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին։ Հոջկինի լիմֆոմայի (ՀԼ) համար մշակված առաջին համակցված քիմիաթերապիա՝ ''«ՄՕՊՊ»-թերապիա'', որի հապավումը ներառում է 4 տեսակ դեղամիջոցներ՝ [[Քլորհեքսիդին|մուստարգեն]] (քլորմեթին), [[Վինկրիստին|օնկովին]] (վինկրիստին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին (մատուլան)։ ''«ՄՕՊՊ»'' առաջին կոմբինացված քիմիոթերապիան է, որը ունեցել է մեծ հաջողություն։ «''ԱԲՎԴ»'' քիմիոթերապևտիկ կոմբինացիա՝ ԱՄՆ-ում Հոջկինի լիմֆոմայի ստանդարտ բուժման մեթոդ է, որը փոխարինել է «''ՄՕՊՊ»''-թերապիային որպես՝ Հոջկիկնի լիմֆոմայի առաջնային թիրախային բուժում, իսկ «''ԲէԱՑՕՊՊ»''-ն՝ որպես առաջադեմ/անբարենպաստ բուժման այլընտրանք, քանի որ առաջացնում է երկրորդային [[լեյկեմիա]]: [[Ատամի խոզանակ|Ատամի խոզանակով]] կամ [[Ատամնաթել|ատամնաթելով]] մաքրելիս կամ [[Բերանի խոռոչի հիգիենա|իրիգատորներ]] օգտագործելիս անհրաժեշտ է զգույշ լինել, քանի որ [[Վարակիչ հիվանդություններ|վարակի]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] հավանականությունը կարող է ավելի մեծ լինել: Եթե անհրաժեշտ է [[Ստոմատոլոգիա|ատամնաբուժական]] որևէ միջամտություն, տեղեկացրեք ձեր ատամնաբույժին, որ ընդունում եք պրոկարբազին։ Այս դեղամիջոցն ընդունելու ընթացքում անհրաժեշտ է զերծ մնալ [[Վատ սովորություններ|վնասակար սովորություններից]], այդ թվում՝ [[Ծխելու արգելք|ծխել]] ([[ծխախոտ]]): Ծխելը հետագայում կարող է մեծացնել [[Թոքի քաղցկեղ|թոքերի քաղցկեղի]] զարգացման ռիսկը: Պրոկարբազին ընդունող հիվանդների մոտ կարող է առաջանալ ալկոհոլի նկատմամբ [[Ալերգիա|անհանդուրժողականություն]], ուստի անհրաժեշտ է դադարեցնել [[Ալկոհոլային խմիչքներ|ալկոհոլային խմիչքների]] օգտագործումը: Որպես [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|այլընտրանքային դեղամիջոց]], այն կիրառվում է գլխուղեղի չարորակ ուռուցքների (գլիոբլաստոմա), որոշ տեսակների բուժման համար, որը հաճախ տրվում է՝ [[լոմուստինի]] (հաճախ կոչվում է (CCNU)) և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համատեղ: Ներմուծվող [[Թերապևտիկ ինդեքս|դեղօրայքի օրական դեղաչափը]] ճշգրտվում է՝ կախված [[Երիկամների սուր վնասում|երիկամների]] կամ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի հիվանդության]] առկայությունից: == Կողմնակի ազդեցություններ == Հաճախ հանդիպող (հիվանդների ավելի քան [[Տոկոս|10%]]-ի մոտ) [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փսխում]], [[փորլուծություն]], [[անորեքսիա]], [[գլխացավ]], [[գլխապտույտ]]<ref name=UKlabel2014/>։ [[Ջերմություն|Ջերմության]], [[Տենդ|տենդի]], [[Կոկորդի ցավ|կոկորդի ցավի]], [[Մրսածություն|մրսածության]] կամ [[Գրիպ|գրիպի]] այլ [[Ախտանիշ|ախտանիշների]] առկայության դեպքուն անհրաժեշտ է դիմել [[Բժշկագիտություն|բժշկի]]: Մի՛ զբաղվեք ինքնաբուժությամբ: Փորձեք խուսափել հիվանդ մարդկանց հետ շփումից: Այս դեղամիջոցը հեշտացնում է [[Կապտուկ|կապտուկների]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] առաջացումը: [[Պատկեր:Procarbazine synthesis.svg|մինի|Պրոկարբազինի սինթեզ]] Անհայտ հաճախականությամբ այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[լեյկոպենիա]], [[թրոմբոցիտոպենիա]], [[նեյտրոպենիա]], ինչը կարող է հանգեցնել [[Իմունային համակարգ|իմունային համակարգի ընկճման]] և հետևաբար վարակների թվի աճի, այդ թվում՝ [[շնչառական հիվանդություններ]], [[Ալերգիա|ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ]], որոնք կարող են հանգեցնել [[Անոթային այտուց|անգիոէդեմայի]]՝ Կվինկեի այտուց, անգիոնևրոտիկ այտուց, անոթանյարդային այտուց և [[Պրիկ թեստ|մաշկային ալերգիկ ռեակցիաներ]], ինչպես նաև [[Լյարդի հիվանդություններ|հեպատիկ հիվանդություններ]], այդ թվում՝ [[Դեղնուկ|դեղնախտ]] և [[Հեպատիտ|քրոնիկական հեպատիտներ]]։ [[Վերարտադրողական համակարգ|Վերարտադրողական համակարգի]] կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[ազոսպերմիա]] (սերմնահեղուկում սպերմատազոիդների բացակայություն) և վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն կամ [[Դաշտանադադար|դաշտանադար]]<ref name="UKlabel2014" />։ [[Էթիլ սպիրտ|Էթանոլի]] հետ համակցման դեպքում՝ պրոկարբազինը, որոշ մարդկանց մոտ կարող է առաջացնել դիսուլֆիրամանման ազդեցություն<ref name="UKlabel2014" />։ Այն թույլ կերպով արգելակում է մոնոամին–օքսիդազ ֆերմենտը՝ [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքսաղիքային համակարգում]], հետևաբար այն կարող է առաջացնել [[Գերճնշում|հիպերտոնիկ կրիզ]], որը իր հերթին պայմանավորված է [[Թիամին|թիրամինով]] (ունի անոթասեղմիչ հատկություն) հարուստ սննդամթերքի օգտագործման հետ, ինչպիսիք են՝ [[Պանիր|հնեցված պանիր]] և [[Պահածոյացում|պահածոներ]]<ref name="UKlabel2014" />։ Քիմիաթերապիայի ընթացքում, պրոկարբազինի երկարատև օգտագործումը հազվադեպ դեպքերում կարող է առաջացնել [[Պոլինեյրոպաթիա|ծայրամասային նեյրոպաթիա]]՝ կայուն, հաճախ անդառնալի ծակծկոց, [[Անզգայացում|թմրածություն]], [[Ցավ|ուժեղ ցավ]] կամ [[Ցրտահարություն (բժշկություն)|ցուրտ եղանակի]] նկատմամբ [[Սենսիբիլացում|զգայունության բարձրացման]] զգացողություն, որը սկսվում է [[Ձեռք|ձեռքերից]] կամ [[Ոտք|ոտքերից]], իսկ երբեմն ընդգրկում է նաև վերին և ստորին վերջույթները<ref>{{cite book | title = Holland-Frei Cancer Medicine | edition = 6th | chapter = Nonmetastatic Complications | vauthors = DeAngelis LM, Posner JS | veditors = Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR | location = Hamilton (ON) | publisher = BC Decker | date = 2003 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | display-editors = etal | url-status = live | archive-url = https://web.archive.org/web/20170911002308/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | archive-date = 2017-09-11 }}</ref><ref name="NCI">{{cite journal |vauthors=del Pino BM | date = Feb 23, 2010 | journal = NCI Cancer Bulletin | volume = 7 | issue = 4 | page = 6 | title = Chemotherapy-induced Peripheral Neuropathy | url = http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211105234/http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-date=2011-12-11}}</ref>։ == Դեղագիտություն == Պրոկարբազինի ազդեցության մեխանիզմը՝ մասամբ [[Ալկիլացում|ալկիլացնող նյութի]] ազդեցություն, և [[Գուանին|գուանինի]] մեթալիցում՝ O-6 դիրքում (ինչպես [[Դակարբազին|դակարբազինը]])<ref name="pmid-20625128">{{cite journal | vauthors = Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, Stiefel M, Winkler M, Vilser C, Dieckmann K, Karlén J, Bergsträsser E, Fosså A, Mann G, Hummel M, Klapper W, Stein H, Vordermark D, Kluge R, Körholz D | display-authors = 6 | title = Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study | journal = Journal of Clinical Oncology | volume = 28 | issue = 23 | pages = 3680–3686 | date = August 2010 | pmid = 20625128 | doi = 10.1200/JCO.2009.26.9381 | doi-access = free }}</ref>։ Գուանինը՝ [[ԴՆԹ]] կազմող չորս [[Նուկլեոտիդների զույգ|նուկլեոտիդներից]] մեկն է: Մեթիլացված ԴՆԹ-ն հակված է կապերի խզման՝մինչդեռ, [[ՌՆԹ]]-ի և [[Սպիտակուցի կառուցվածք|սպիտակուցների սինթեզը]] կասեցվում է<ref>{{cite book | vauthors = Newton H |title=Handbook of Brain Tumor Chemotherapy |date=2006 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-088410-0 |url=https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/procarbazine |access-date=1 January 2021}}</ref>։ Քաղցկեղային բջիջները անկանոն [[Կորիզակիսում|միտոզի]] ժամանակ, պետք է [[Կրկնօրինակում|կրկնօրինակեն]] իրենց ԴՆԹ-ն և ենթարկվեն ծրագրավորված բջջային մահվան ([[ապոպտոզ]])՝ ի պատասխան [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ շղթաների]] կապերի խզման: Նորմալ կամ չախտահարված բջիջները ավելի հակված են վերականգնել ԴՆԹ-ի վնասը։ Պրոկարբազինը՝ լյարդում փոխակերպվում է ազօ–ածանցյալի, ապա [[ցիտոքրոմ P-450 համակարգի]] միջոցով դառնում է ակտիվ ազօքսի–ածանցյալ։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.lymphomainfo.net/therapy/chemotherapy/mopp.html MOPP Treatment Regimen] *[http://virtualtrials.com/pcv.cfm PCV Information] *[http://www.merck.com/mmpe/lexicomp/procarbazine.html Procarbazine Drug Information Provided by Lexi-Comp – Merck Manual] *[https://web.archive.org/web/20060522193129/http://www.rxlist.com/cgi/generic3/procarb.htm RX Listing for Matulane] * {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/procarbazine | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Procarbazine }} [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ ըստ ազգության]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ ըստ տարրերի]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Հիդրազիններ]] [[Կատեգորիա:Մուտագեններ]] [[Կատեգորիա:Վնասակար սովորույթներ]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] 1y97q23afjs1wyq8ewcqgdabw9l44ml 10356639 10356636 2025-06-17T13:58:24Z Dr.Petrosyan 146783 /* Դեղագիտություն */ 10356639 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Procarbazine.svg|մինի|Պրոկարբազին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Պրոկարբազին''', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] և [[Գլխուղեղի ուռուցք|գլխուղեղի քաղցկեղի]] բուժման համար<ref name=AHFS2016/>։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում այն ​​հաճախ կիրառվում է՝ քլորմեթին, [[վինկրիստին]] կամ [[Պրեդնիզոլոն|պրեդնիզոլոնի]] հետ, իսկ գլխուղեղի քաղցկեղի դեպքում, ինչպիսին է՝ [[գլիոբլաստոմա]]''',''' որը հայտնի է նաև, որպես [[Գլիոբլաստոմա|գլիոբլաստոմա մուլտիֆորմե]] (ԳԲՄ), այն օգտագործվում է լոմուստինի և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համակցված<ref name=AHFS2016/>։ Այն սովորաբար օգտագործվում է [[Դեղորայքի բերանացի ընդունում|բերանային]] (օրալ) ճանապարհով<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Procarbazine Hydrochloride|url=https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=8 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221013334/https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|archive-date=21 December 2016}}</ref>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[սակավարյունություն]] և [[փսխում]]<ref name="AHFS2016" />։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[հոգնածություն]] և [[դեպրեսիա]]<ref name="UKlabel2014">{{cite web |title=Procarbazine Capsules 50mg – Summary of Product Characteristics |url=https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |publisher=UK Electronic Medicines Compendium |date=24 November 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220194931/https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |archive-date=20 December 2016}}</ref><ref name="WHO2008">{{cite book | title = WHO Model Formulary 2008 | year = 2009 | isbn = 9789241547659 | vauthors = ((World Health Organization)) | veditors = Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR | hdl = 10665/44053 | author-link = World Health Organization | publisher = World Health Organization | hdl-access=free |page=228 }}</ref>։ Այն խորհուրդ չի տրվում օգտագորգծել՝ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի]] կամ [[Երիկամային անբավարարություն|երիկամային քրոնիկ հիվանդություններ]] ունեցող հիվանդներին<ref name="BNF69" />։ Դեռևս, չկա որևէ հստակ ապացույց, [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում դեղամիջոցի կիրառման [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր|անվտանգության]] մասին<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինը պատկանում է [[Ալկիլացում|ալկիլացնող]] դեղամիջոցների դասին<ref name="AHFS2016" />։ Այս դեղամիջոցի ազդեցության մեխանիզմը մինչ օրս բացահայտված չէ<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]–ում՝ [[1969|1969 թվականին]]<ref name="AHFS2016" />։ Այն ընդգրկված է «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]<nowiki/>» կարևորագույն [[Դեղեր և բժշկություն|դեղերի ցանկում]]<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref>։ [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]]՝ «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Ազգային առողջապահական ծառայության]]<nowiki/>»–կողմից սահմանված, բուժման կուրսի արժեքն է՝ [[750|450-ից 750]] [[ֆունտ ստեռլինգ]]<ref name="BNF69">{{cite book|title=British national formulary : BNF 69|date=2015|publisher=British Medical Association|isbn=9780857111562|page=606|edition=69}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] բուժման համար, հաճախ կիրառվում է ''«ԲէԱՑՕՊՊ»'' տեսակի [[քիմիաթերապիա]], որը ներառում է՝ [[բլեոմիցին]], [[էտոպոզիդ]], [[Դոքսոռուբիցին|ադրիամիցին]] (առևտրային անվանումը՝ Դոքսոռուբիցին), [[ցիկլոֆոսֆամիդ]], [[վինկրիստին]] (առևտրային անվանումը՝ Օնկովին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին։ Հոջկինի լիմֆոմայի (ՀԼ) համար մշակված առաջին համակցված քիմիաթերապիա՝ ''«ՄՕՊՊ»-թերապիա'', որի հապավումը ներառում է 4 տեսակ դեղամիջոցներ՝ [[Քլորհեքսիդին|մուստարգեն]] (քլորմեթին), [[Վինկրիստին|օնկովին]] (վինկրիստին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին (մատուլան)։ ''«ՄՕՊՊ»'' առաջին կոմբինացված քիմիոթերապիան է, որը ունեցել է մեծ հաջողություն։ «''ԱԲՎԴ»'' քիմիոթերապևտիկ կոմբինացիա՝ ԱՄՆ-ում Հոջկինի լիմֆոմայի ստանդարտ բուժման մեթոդ է, որը փոխարինել է «''ՄՕՊՊ»''-թերապիային որպես՝ Հոջկիկնի լիմֆոմայի առաջնային թիրախային բուժում, իսկ «''ԲէԱՑՕՊՊ»''-ն՝ որպես առաջադեմ/անբարենպաստ բուժման այլընտրանք, քանի որ առաջացնում է երկրորդային [[լեյկեմիա]]: [[Ատամի խոզանակ|Ատամի խոզանակով]] կամ [[Ատամնաթել|ատամնաթելով]] մաքրելիս կամ [[Բերանի խոռոչի հիգիենա|իրիգատորներ]] օգտագործելիս անհրաժեշտ է զգույշ լինել, քանի որ [[Վարակիչ հիվանդություններ|վարակի]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] հավանականությունը կարող է ավելի մեծ լինել: Եթե անհրաժեշտ է [[Ստոմատոլոգիա|ատամնաբուժական]] որևէ միջամտություն, տեղեկացրեք ձեր ատամնաբույժին, որ ընդունում եք պրոկարբազին։ Այս դեղամիջոցն ընդունելու ընթացքում անհրաժեշտ է զերծ մնալ [[Վատ սովորություններ|վնասակար սովորություններից]], այդ թվում՝ [[Ծխելու արգելք|ծխել]] ([[ծխախոտ]]): Ծխելը հետագայում կարող է մեծացնել [[Թոքի քաղցկեղ|թոքերի քաղցկեղի]] զարգացման ռիսկը: Պրոկարբազին ընդունող հիվանդների մոտ կարող է առաջանալ ալկոհոլի նկատմամբ [[Ալերգիա|անհանդուրժողականություն]], ուստի անհրաժեշտ է դադարեցնել [[Ալկոհոլային խմիչքներ|ալկոհոլային խմիչքների]] օգտագործումը: Որպես [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|այլընտրանքային դեղամիջոց]], այն կիրառվում է գլխուղեղի չարորակ ուռուցքների (գլիոբլաստոմա), որոշ տեսակների բուժման համար, որը հաճախ տրվում է՝ [[լոմուստինի]] (հաճախ կոչվում է (CCNU)) և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համատեղ: Ներմուծվող [[Թերապևտիկ ինդեքս|դեղօրայքի օրական դեղաչափը]] ճշգրտվում է՝ կախված [[Երիկամների սուր վնասում|երիկամների]] կամ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի հիվանդության]] առկայությունից: == Կողմնակի ազդեցություններ == Հաճախ հանդիպող (հիվանդների ավելի քան [[Տոկոս|10%]]-ի մոտ) [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փսխում]], [[փորլուծություն]], [[անորեքսիա]], [[գլխացավ]], [[գլխապտույտ]]<ref name=UKlabel2014/>։ [[Ջերմություն|Ջերմության]], [[Տենդ|տենդի]], [[Կոկորդի ցավ|կոկորդի ցավի]], [[Մրսածություն|մրսածության]] կամ [[Գրիպ|գրիպի]] այլ [[Ախտանիշ|ախտանիշների]] առկայության դեպքուն անհրաժեշտ է դիմել [[Բժշկագիտություն|բժշկի]]: Մի՛ զբաղվեք ինքնաբուժությամբ: Փորձեք խուսափել հիվանդ մարդկանց հետ շփումից: Այս դեղամիջոցը հեշտացնում է [[Կապտուկ|կապտուկների]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] առաջացումը: [[Պատկեր:Procarbazine synthesis.svg|մինի|Պրոկարբազինի սինթեզ]] Անհայտ հաճախականությամբ այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[լեյկոպենիա]], [[թրոմբոցիտոպենիա]], [[նեյտրոպենիա]], ինչը կարող է հանգեցնել [[Իմունային համակարգ|իմունային համակարգի ընկճման]] և հետևաբար վարակների թվի աճի, այդ թվում՝ [[շնչառական հիվանդություններ]], [[Ալերգիա|ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ]], որոնք կարող են հանգեցնել [[Անոթային այտուց|անգիոէդեմայի]]՝ Կվինկեի այտուց, անգիոնևրոտիկ այտուց, անոթանյարդային այտուց և [[Պրիկ թեստ|մաշկային ալերգիկ ռեակցիաներ]], ինչպես նաև [[Լյարդի հիվանդություններ|հեպատիկ հիվանդություններ]], այդ թվում՝ [[Դեղնուկ|դեղնախտ]] և [[Հեպատիտ|քրոնիկական հեպատիտներ]]։ [[Վերարտադրողական համակարգ|Վերարտադրողական համակարգի]] կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[ազոսպերմիա]] (սերմնահեղուկում սպերմատազոիդների բացակայություն) և վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն կամ [[Դաշտանադադար|դաշտանադար]]<ref name="UKlabel2014" />։ [[Էթիլ սպիրտ|Էթանոլի]] հետ համակցման դեպքում՝ պրոկարբազինը, որոշ մարդկանց մոտ կարող է առաջացնել դիսուլֆիրամանման ազդեցություն<ref name="UKlabel2014" />։ Այն թույլ կերպով արգելակում է մոնոամին–օքսիդազ ֆերմենտը՝ [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքսաղիքային համակարգում]], հետևաբար այն կարող է առաջացնել [[Գերճնշում|հիպերտոնիկ կրիզ]], որը իր հերթին պայմանավորված է [[Թիամին|թիրամինով]] (ունի անոթասեղմիչ հատկություն) հարուստ սննդամթերքի օգտագործման հետ, ինչպիսիք են՝ [[Պանիր|հնեցված պանիր]] և [[Պահածոյացում|պահածոներ]]<ref name="UKlabel2014" />։ Քիմիաթերապիայի ընթացքում, պրոկարբազինի երկարատև օգտագործումը հազվադեպ դեպքերում կարող է առաջացնել [[Պոլինեյրոպաթիա|ծայրամասային նեյրոպաթիա]]՝ կայուն, հաճախ անդառնալի ծակծկոց, [[Անզգայացում|թմրածություն]], [[Ցավ|ուժեղ ցավ]] կամ [[Ցրտահարություն (բժշկություն)|ցուրտ եղանակի]] նկատմամբ [[Սենսիբիլացում|զգայունության բարձրացման]] զգացողություն, որը սկսվում է [[Ձեռք|ձեռքերից]] կամ [[Ոտք|ոտքերից]], իսկ երբեմն ընդգրկում է նաև վերին և ստորին վերջույթները<ref>{{cite book | title = Holland-Frei Cancer Medicine | edition = 6th | chapter = Nonmetastatic Complications | vauthors = DeAngelis LM, Posner JS | veditors = Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR | location = Hamilton (ON) | publisher = BC Decker | date = 2003 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | display-editors = etal | url-status = live | archive-url = https://web.archive.org/web/20170911002308/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | archive-date = 2017-09-11 }}</ref><ref name="NCI">{{cite journal |vauthors=del Pino BM | date = Feb 23, 2010 | journal = NCI Cancer Bulletin | volume = 7 | issue = 4 | page = 6 | title = Chemotherapy-induced Peripheral Neuropathy | url = http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211105234/http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-date=2011-12-11}}</ref>։ == Դեղագիտություն == Պրոկարբազինի ազդեցության մեխանիզմը՝ մասամբ [[Ալկիլացում|ալկիլացնող նյութի]] ազդեցություն, և [[Գուանին|գուանինի]] մեթալիցում՝ O-6 դիրքում (ինչպես [[Դակարբազին|դակարբազինը]])<ref name="pmid-20625128">{{cite journal | vauthors = Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, Stiefel M, Winkler M, Vilser C, Dieckmann K, Karlén J, Bergsträsser E, Fosså A, Mann G, Hummel M, Klapper W, Stein H, Vordermark D, Kluge R, Körholz D | display-authors = 6 | title = Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study | journal = Journal of Clinical Oncology | volume = 28 | issue = 23 | pages = 3680–3686 | date = August 2010 | pmid = 20625128 | doi = 10.1200/JCO.2009.26.9381 | doi-access = free }}</ref>։ Գուանինը՝ [[ԴՆԹ]] կազմող չորս [[Նուկլեոտիդների զույգ|նուկլեոտիդներից]] մեկն է: Մեթիլացված ԴՆԹ-ն հակված է կապերի խզման՝մինչդեռ, [[ՌՆԹ]]-ի և [[Սպիտակուցի կառուցվածք|սպիտակուցների սինթեզը]] կասեցվում է<ref>{{cite book | vauthors = Newton H |title=Handbook of Brain Tumor Chemotherapy |date=2006 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-088410-0 |url=https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/procarbazine |access-date=1 January 2021}}</ref>։ Քաղցկեղային բջիջները անկանոն [[Կորիզակիսում|միտոզի]] ժամանակ, պետք է [[Կրկնօրինակում|կրկնօրինակեն]] իրենց ԴՆԹ-ն և ենթարկվեն ծրագրավորված բջջային մահվան ([[ապոպտոզ]])՝ ի պատասխան [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ շղթաների]] կապերի խզման: Նորմալ կամ չախտահարված բջիջները ավելի հակված են վերականգնել ԴՆԹ-ի վնասը։ Պրոկարբազինը՝ լյարդում փոխակերպվում է (ազօ)–ածանցյալի, ապա [[ցիտոքրոմ P-450 համակարգի]] միջոցով դառնում է ակտիվ (ազօքսի)–ածանցյալ։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.lymphomainfo.net/therapy/chemotherapy/mopp.html MOPP Treatment Regimen] *[http://virtualtrials.com/pcv.cfm PCV Information] *[http://www.merck.com/mmpe/lexicomp/procarbazine.html Procarbazine Drug Information Provided by Lexi-Comp – Merck Manual] *[https://web.archive.org/web/20060522193129/http://www.rxlist.com/cgi/generic3/procarb.htm RX Listing for Matulane] * {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/procarbazine | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Procarbazine }} [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ ըստ ազգության]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ ըստ տարրերի]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Հիդրազիններ]] [[Կատեգորիա:Մուտագեններ]] [[Կատեգորիա:Վնասակար սովորույթներ]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] ey29nckh98nhxm1dz6o3tmic01j0n9w 10356679 10356639 2025-06-17T15:27:34Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356679 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Procarbazine.svg|մինի|Պրոկարբազին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Պրոկարբազին''', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] և [[Գլխուղեղի ուռուցք|գլխուղեղի քաղցկեղի]] բուժման համար<ref name=AHFS2016/>։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում այն ​​հաճախ կիրառվում է՝ քլորմեթին, [[վինկրիստին]] կամ [[Պրեդնիզոլոն|պրեդնիզոլոնի]] հետ, իսկ գլխուղեղի քաղցկեղի դեպքում, ինչպիսին է՝ [[գլիոբլաստոմա]]''',''' որը հայտնի է նաև, որպես [[Գլիոբլաստոմա|գլիոբլաստոմա մուլտիֆորմե]] (ԳԲՄ), այն օգտագործվում է լոմուստինի և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համակցված<ref name=AHFS2016/>։ Այն սովորաբար օգտագործվում է [[Դեղորայքի բերանացի ընդունում|բերանային]] (օրալ) ճանապարհով<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Procarbazine Hydrochloride|url=https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=8 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221013334/https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|archive-date=21 December 2016}}</ref>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[սակավարյունություն]] և [[փսխում]]<ref name="AHFS2016" />։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[հոգնածություն]] և [[դեպրեսիա]]<ref name="UKlabel2014">{{cite web |title=Procarbazine Capsules 50mg – Summary of Product Characteristics |url=https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |publisher=UK Electronic Medicines Compendium |date=24 November 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220194931/https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |archive-date=20 December 2016}}</ref><ref name="WHO2008">{{cite book | title = WHO Model Formulary 2008 | year = 2009 | isbn = 9789241547659 | vauthors = ((World Health Organization)) | veditors = Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR | hdl = 10665/44053 | author-link = World Health Organization | publisher = World Health Organization | hdl-access=free |page=228 }}</ref>։ Այն խորհուրդ չի տրվում օգտագորգծել՝ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի]] կամ [[Երիկամային անբավարարություն|երիկամային քրոնիկ հիվանդություններ]] ունեցող հիվանդներին<ref name="BNF69" />։ Դեռևս, չկա որևէ հստակ ապացույց, [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում դեղամիջոցի կիրառման [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր|անվտանգության]] մասին<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինը պատկանում է [[Ալկիլացում|ալկիլացնող]] դեղամիջոցների դասին<ref name="AHFS2016" />։ Այս դեղամիջոցի ազդեցության մեխանիզմը մինչ օրս բացահայտված չէ<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]–ում՝ [[1969|1969 թվականին]]<ref name="AHFS2016" />։ Այն ընդգրկված է «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]<nowiki/>» կարևորագույն [[Դեղեր և բժշկություն|դեղերի ցանկում]]<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref>։ [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]]՝ «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Ազգային առողջապահական ծառայության]]<nowiki/>»–կողմից սահմանված, բուժման կուրսի արժեքն է՝ [[750|450-ից 750]] [[ֆունտ ստեռլինգ]]<ref name="BNF69">{{cite book|title=British national formulary : BNF 69|date=2015|publisher=British Medical Association|isbn=9780857111562|page=606|edition=69}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] բուժման համար, հաճախ կիրառվում է ''«ԲէԱՑՕՊՊ»'' տեսակի [[քիմիաթերապիա]], որը ներառում է՝ [[բլեոմիցին]], [[էտոպոզիդ]], [[Դոքսոռուբիցին|ադրիամիցին]] (առևտրային անվանումը՝ Դոքսոռուբիցին), [[ցիկլոֆոսֆամիդ]], [[վինկրիստին]] (առևտրային անվանումը՝ Օնկովին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին։ Հոջկինի լիմֆոմայի (ՀԼ) համար մշակված առաջին համակցված քիմիաթերապիա՝ ''«ՄՕՊՊ»-թերապիա'', որի հապավումը ներառում է 4 տեսակ դեղամիջոցներ՝ [[Քլորհեքսիդին|մուստարգեն]] (քլորմեթին), [[Վինկրիստին|օնկովին]] (վինկրիստին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին (մատուլան)։ ''«ՄՕՊՊ»'' առաջին կոմբինացված քիմիոթերապիան է, որը ունեցել է մեծ հաջողություն։ «''ԱԲՎԴ»'' քիմիոթերապևտիկ կոմբինացիա՝ ԱՄՆ-ում Հոջկինի լիմֆոմայի ստանդարտ բուժման մեթոդ է, որը փոխարինել է «''ՄՕՊՊ»''-թերապիային որպես՝ Հոջկիկնի լիմֆոմայի առաջնային թիրախային բուժում, իսկ «''ԲէԱՑՕՊՊ»''-ն՝ որպես առաջադեմ/անբարենպաստ բուժման այլընտրանք, քանի որ առաջացնում է երկրորդային [[լեյկեմիա]]: [[Ատամի խոզանակ|Ատամի խոզանակով]] կամ [[Ատամնաթել|ատամնաթելով]] մաքրելիս կամ [[Բերանի խոռոչի հիգիենա|իրիգատորներ]] օգտագործելիս անհրաժեշտ է զգույշ լինել, քանի որ [[Վարակիչ հիվանդություններ|վարակի]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] հավանականությունը կարող է ավելի մեծ լինել: Եթե անհրաժեշտ է [[Ստոմատոլոգիա|ատամնաբուժական]] որևէ միջամտություն, տեղեկացրեք ձեր ատամնաբույժին, որ ընդունում եք պրոկարբազին։ Այս դեղամիջոցն ընդունելու ընթացքում անհրաժեշտ է զերծ մնալ [[Վատ սովորություններ|վնասակար սովորություններից]], այդ թվում՝ [[Ծխելու արգելք|ծխել]] ([[ծխախոտ]]): Ծխելը հետագայում կարող է մեծացնել [[Թոքի քաղցկեղ|թոքերի քաղցկեղի]] զարգացման ռիսկը: Պրոկարբազին ընդունող հիվանդների մոտ կարող է առաջանալ ալկոհոլի նկատմամբ [[Ալերգիա|անհանդուրժողականություն]], ուստի անհրաժեշտ է դադարեցնել [[Ալկոհոլային խմիչքներ|ալկոհոլային խմիչքների]] օգտագործումը: Որպես [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|այլընտրանքային դեղամիջոց]], այն կիրառվում է գլխուղեղի չարորակ ուռուցքների (գլիոբլաստոմա), որոշ տեսակների բուժման համար, որը հաճախ տրվում է՝ [[լոմուստինի]] (հաճախ կոչվում է (CCNU)) և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համատեղ: Ներմուծվող [[Թերապևտիկ ինդեքս|դեղօրայքի օրական դեղաչափը]] ճշգրտվում է՝ կախված [[Երիկամների սուր վնասում|երիկամների]] կամ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի հիվանդության]] առկայությունից: == Կողմնակի ազդեցություններ == Հաճախ հանդիպող (հիվանդների ավելի քան [[Տոկոս|10%]]-ի մոտ) [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փսխում]], [[փորլուծություն]], [[անորեքսիա]], [[գլխացավ]], [[գլխապտույտ]]<ref name=UKlabel2014/>։ [[Ջերմություն|Ջերմության]], [[Տենդ|տենդի]], [[Կոկորդի ցավ|կոկորդի ցավի]], [[Մրսածություն|մրսածության]] կամ [[Գրիպ|գրիպի]] այլ [[Ախտանիշ|ախտանիշների]] առկայության դեպքուն անհրաժեշտ է դիմել [[Բժշկագիտություն|բժշկի]]: Մի՛ զբաղվեք ինքնաբուժությամբ: Փորձեք խուսափել հիվանդ մարդկանց հետ շփումից: Այս դեղամիջոցը հեշտացնում է [[Կապտուկ|կապտուկների]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] առաջացումը: [[Պատկեր:Procarbazine synthesis.svg|մինի|Պրոկարբազինի սինթեզ]] Անհայտ հաճախականությամբ այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[լեյկոպենիա]], [[թրոմբոցիտոպենիա]], [[նեյտրոպենիա]], ինչը կարող է հանգեցնել [[Իմունային համակարգ|իմունային համակարգի ընկճման]] և հետևաբար վարակների թվի աճի, այդ թվում՝ [[շնչառական հիվանդություններ]], [[Ալերգիա|ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ]], որոնք կարող են հանգեցնել [[Անոթային այտուց|անգիոէդեմայի]]՝ Կվինկեի այտուց, անգիոնևրոտիկ այտուց, անոթանյարդային այտուց և [[Պրիկ թեստ|մաշկային ալերգիկ ռեակցիաներ]], ինչպես նաև [[Լյարդի հիվանդություններ|հեպատիկ հիվանդություններ]], այդ թվում՝ [[Դեղնուկ|դեղնախտ]] և [[Հեպատիտ|քրոնիկական հեպատիտներ]]։ [[Վերարտադրողական համակարգ|Վերարտադրողական համակարգի]] կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[ազոսպերմիա]] (սերմնահեղուկում սպերմատազոիդների բացակայություն) և վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն կամ [[Դաշտանադադար|դաշտանադար]]<ref name="UKlabel2014" />։ [[Էթիլ սպիրտ|Էթանոլի]] հետ համակցման դեպքում՝ պրոկարբազինը, որոշ մարդկանց մոտ կարող է առաջացնել դիսուլֆիրամանման ազդեցություն<ref name="UKlabel2014" />։ Այն թույլ կերպով արգելակում է մոնոամին–օքսիդազ ֆերմենտը՝ [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքսաղիքային համակարգում]], հետևաբար այն կարող է առաջացնել [[Գերճնշում|հիպերտոնիկ կրիզ]], որը իր հերթին պայմանավորված է [[Թիամին|թիրամինով]] (ունի անոթասեղմիչ հատկություն) հարուստ սննդամթերքի օգտագործման հետ, ինչպիսիք են՝ [[Պանիր|հնեցված պանիր]] և [[Պահածոյացում|պահածոներ]]<ref name="UKlabel2014" />։ Քիմիաթերապիայի ընթացքում, պրոկարբազինի երկարատև օգտագործումը հազվադեպ դեպքերում կարող է առաջացնել [[Պոլինեյրոպաթիա|ծայրամասային նեյրոպաթիա]]՝ կայուն, հաճախ անդառնալի ծակծկոց, [[Անզգայացում|թմրածություն]], [[Ցավ|ուժեղ ցավ]] կամ [[Ցրտահարություն (բժշկություն)|ցուրտ եղանակի]] նկատմամբ [[Սենսիբիլացում|զգայունության բարձրացման]] զգացողություն, որը սկսվում է [[Ձեռք|ձեռքերից]] կամ [[Ոտք|ոտքերից]], իսկ երբեմն ընդգրկում է նաև վերին և ստորին վերջույթները<ref>{{cite book | title = Holland-Frei Cancer Medicine | edition = 6th | chapter = Nonmetastatic Complications | vauthors = DeAngelis LM, Posner JS | veditors = Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR | location = Hamilton (ON) | publisher = BC Decker | date = 2003 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | display-editors = etal | url-status = live | archive-url = https://web.archive.org/web/20170911002308/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | archive-date = 2017-09-11 }}</ref><ref name="NCI">{{cite journal |vauthors=del Pino BM | date = Feb 23, 2010 | journal = NCI Cancer Bulletin | volume = 7 | issue = 4 | page = 6 | title = Chemotherapy-induced Peripheral Neuropathy | url = http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211105234/http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-date=2011-12-11}}</ref>։ == Դեղագիտություն == Պրոկարբազինի ազդեցության մեխանիզմը՝ մասամբ [[Ալկիլացում|ալկիլացնող նյութի]] ազդեցություն, և [[Գուանին|գուանինի]] մեթալիցում՝ O-6 դիրքում (ինչպես [[Դակարբազին|դակարբազինը]])<ref name="pmid-20625128">{{cite journal | vauthors = Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, Stiefel M, Winkler M, Vilser C, Dieckmann K, Karlén J, Bergsträsser E, Fosså A, Mann G, Hummel M, Klapper W, Stein H, Vordermark D, Kluge R, Körholz D | display-authors = 6 | title = Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study | journal = Journal of Clinical Oncology | volume = 28 | issue = 23 | pages = 3680–3686 | date = August 2010 | pmid = 20625128 | doi = 10.1200/JCO.2009.26.9381 | doi-access = free }}</ref>։ Գուանինը՝ [[ԴՆԹ]] կազմող չորս [[Նուկլեոտիդների զույգ|նուկլեոտիդներից]] մեկն է: Մեթիլացված ԴՆԹ-ն հակված է կապերի խզման՝մինչդեռ, [[ՌՆԹ]]-ի և [[Սպիտակուցի կառուցվածք|սպիտակուցների սինթեզը]] կասեցվում է<ref>{{cite book | vauthors = Newton H |title=Handbook of Brain Tumor Chemotherapy |date=2006 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-088410-0 |url=https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/procarbazine |access-date=1 January 2021}}</ref>։ Քաղցկեղային բջիջները անկանոն [[Կորիզակիսում|միտոզի]] ժամանակ, պետք է [[Կրկնօրինակում|կրկնօրինակեն]] իրենց ԴՆԹ-ն և ենթարկվեն ծրագրավորված բջջային մահվան ([[ապոպտոզ]])՝ ի պատասխան [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ շղթաների]] կապերի խզման: Նորմալ կամ չախտահարված բջիջները ավելի հակված են վերականգնել ԴՆԹ-ի վնասը։ Պրոկարբազինը՝ լյարդում փոխակերպվում է (ազօ)–ածանցյալի, ապա [[ցիտոքրոմ P-450 համակարգի]] միջոցով դառնում է ակտիվ (ազօքսի)–ածանցյալ։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.lymphomainfo.net/therapy/chemotherapy/mopp.html MOPP Treatment Regimen] *[http://virtualtrials.com/pcv.cfm PCV Information] *[http://www.merck.com/mmpe/lexicomp/procarbazine.html Procarbazine Drug Information Provided by Lexi-Comp – Merck Manual] *[https://web.archive.org/web/20060522193129/http://www.rxlist.com/cgi/generic3/procarb.htm RX Listing for Matulane] * {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/procarbazine | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Procarbazine }} [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ ըստ ազգության]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ ըստ տարրերի]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Հիդրազիններ]] [[Կատեգորիա:Մուտագեններ]] [[Կատեգորիա:Վնասակար սովորույթներ]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] 3m13q9e1xf86r8roks39c1hv3ogs3nf 10356770 10356679 2025-06-17T18:14:36Z Dr.Petrosyan 146783 10356770 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Procarbazine.svg|մինի|Պրոկարբազին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Պրոկարբազին''', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] և [[Գլխուղեղի ուռուցք|գլխուղեղի քաղցկեղի]] բուժման համար<ref name=AHFS2016/>։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում այն ​​հաճախ կիրառվում է՝ քլորմեթին, [[վինկրիստին]] կամ [[Պրեդնիզոլոն|պրեդնիզոլոնի]] հետ, իսկ գլխուղեղի քաղցկեղի դեպքում, ինչպիսին է՝ [[գլիոբլաստոմա]]''',''' որը հայտնի է նաև, որպես [[Գլիոբլաստոմա|գլիոբլաստոմա մուլտիֆորմե]] (ԳԲՄ), այն օգտագործվում է լոմուստինի և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համակցված<ref name=AHFS2016/>։ Այն սովորաբար կիրառվում է [[Դեղորայքի բերանացի ընդունում|բերանային]] (օրալ) ճանապարհով<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Procarbazine Hydrochloride|url=https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=8 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221013334/https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|archive-date=21 December 2016}}</ref>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[սակավարյունություն]] և [[փսխում]]<ref name="AHFS2016" />։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[հոգնածություն]] և [[դեպրեսիա]]<ref name="UKlabel2014">{{cite web |title=Procarbazine Capsules 50mg – Summary of Product Characteristics |url=https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |publisher=UK Electronic Medicines Compendium |date=24 November 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220194931/https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |archive-date=20 December 2016}}</ref><ref name="WHO2008">{{cite book | title = WHO Model Formulary 2008 | year = 2009 | isbn = 9789241547659 | vauthors = ((World Health Organization)) | veditors = Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR | hdl = 10665/44053 | author-link = World Health Organization | publisher = World Health Organization | hdl-access=free |page=228 }}</ref>։ Այն խորհուրդ չի տրվում օգտագորգծել՝ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի]] կամ [[Երիկամային անբավարարություն|երիկամային քրոնիկ հիվանդություններ]] ունեցող հիվանդներին<ref name="BNF69" />։ Դեռևս, չկա որևէ հստակ ապացույց, [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում դեղամիջոցի կիրառման [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր|անվտանգության]] մասին<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինը պատկանում է [[Ալկիլացում|ալկիլացնող]] դեղամիջոցների դասին<ref name="AHFS2016" />։ Այս դեղամիջոցի ազդեցության մեխանիզմը մինչ օրս բացահայտված չէ<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]–ում՝ [[1969|1969 թվականին]]<ref name="AHFS2016" />։ Այն ընդգրկված է «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]<nowiki/>» կարևորագույն [[Դեղեր և բժշկություն|դեղերի ցանկում]]<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref>։ [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]]՝ «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Ազգային առողջապահական ծառայության]]<nowiki/>»–կողմից սահմանված, բուժման կուրսի արժեքն է՝ [[750|450-ից 750]] [[ֆունտ ստեռլինգ]]<ref name="BNF69">{{cite book|title=British national formulary : BNF 69|date=2015|publisher=British Medical Association|isbn=9780857111562|page=606|edition=69}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] բուժման համար, հաճախ կիրառվում է ''«ԲէԱՑՕՊՊ»'' տեսակի [[քիմիաթերապիա]], որը ներառում է՝ [[բլեոմիցին]], [[էտոպոզիդ]], [[Դոքսոռուբիցին|ադրիամիցին]] (առևտրային անվանումը՝ Դոքսոռուբիցին), [[ցիկլոֆոսֆամիդ]], [[վինկրիստին]] (առևտրային անվանումը՝ Օնկովին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին։ Հոջկինի լիմֆոմայի (ՀԼ) համար մշակված առաջին համակցված քիմիաթերապիա՝ ''«ՄՕՊՊ»-թերապիա'', որի հապավումը ներառում է 4 տեսակ դեղամիջոցներ՝ [[Քլորհեքսիդին|մուստարգեն]] (քլորմեթին), [[Վինկրիստին|օնկովին]] (վինկրիստին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին (մատուլան)։ ''«ՄՕՊՊ»'' առաջին կոմբինացված քիմիոթերապիան է, որը ունեցել է մեծ հաջողություն։ «''ԱԲՎԴ»'' քիմիոթերապևտիկ կոմբինացիա՝ ԱՄՆ-ում Հոջկինի լիմֆոմայի ստանդարտ բուժման մեթոդ է, որը փոխարինել է «''ՄՕՊՊ»''-թերապիային որպես՝ Հոջկիկնի լիմֆոմայի առաջնային թիրախային բուժում, իսկ «''ԲէԱՑՕՊՊ»''-ն՝ որպես առաջադեմ/անբարենպաստ բուժման այլընտրանք, քանի որ առաջացնում է երկրորդային [[լեյկեմիա]]: [[Ատամի խոզանակ|Ատամի խոզանակով]] կամ [[Ատամնաթել|ատամնաթելով]] մաքրելիս կամ [[Բերանի խոռոչի հիգիենա|իրիգատորներ]] օգտագործելիս անհրաժեշտ է զգույշ լինել, քանի որ [[Վարակիչ հիվանդություններ|վարակի]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] հավանականությունը կարող է ավելի մեծ լինել: Եթե անհրաժեշտ է [[Ստոմատոլոգիա|ատամնաբուժական]] որևէ միջամտություն, տեղեկացրեք ձեր ատամնաբույժին, որ ընդունում եք պրոկարբազին։ Այս դեղամիջոցն ընդունելու ընթացքում անհրաժեշտ է զերծ մնալ [[Վատ սովորություններ|վնասակար սովորություններից]], այդ թվում՝ [[Ծխելու արգելք|ծխել]] ([[ծխախոտ]]): Ծխելը հետագայում կարող է մեծացնել [[Թոքի քաղցկեղ|թոքերի քաղցկեղի]] զարգացման ռիսկը: Պրոկարբազին ընդունող հիվանդների մոտ կարող է զարգանալ ալկոհոլի նկատմամբ [[Ալերգիա|անհանդուրժողականություն]], ուստի անհրաժեշտ է դադարեցնել [[Ալկոհոլային խմիչքներ|ալկոհոլային խմիչքների]] օգտագործումը: Որպես [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|այլընտրանքային դեղամիջոց]], այն կիրառվում է գլխուղեղի չարորակ ուռուցքների (գլիոբլաստոմա), որոշ տեսակների բուժման համար, որը հաճախ տրվում է՝ [[լոմուստինի]] (հաճախ կոչվում է (CCNU)) և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համատեղ: Այս [[Թերապևտիկ ինդեքս|դեղամիջոցի օրական դեղաչափը]] ճշգրտվում է՝ կախված [[Երիկամների սուր վնասում|երիկամների]] կամ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի հիվանդության]] առկայությունից: == Կողմնակի ազդեցություններ == Հաճախ հանդիպող (հիվանդների ավելի քան [[Տոկոս|10%]]-ի մոտ) [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փսխում]], [[փորլուծություն]], [[անորեքսիա]], [[գլխացավ]], [[գլխապտույտ]]<ref name=UKlabel2014/>։ [[Ջերմություն|Ջերմության]], [[Տենդ|տենդի]], [[Կոկորդի ցավ|կոկորդի ցավի]], [[Մրսածություն|մրսածության]] կամ [[Գրիպ|գրիպի]] այլ [[Ախտանիշ|ախտանիշների]] առկայության դեպքուն անհրաժեշտ է դիմել [[Բժշկագիտություն|բժշկի]]: Մի՛ զբաղվեք ինքնաբուժությամբ: Փորձեք խուսափել հիվանդ մարդկանց հետ շփումից: Այս դեղամիջոցը հեշտացնում է [[Կապտուկ|կապտուկների]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] առաջացումը: [[Պատկեր:Procarbazine synthesis.svg|մինի|Պրոկարբազինի սինթեզ]] Անհայտ հաճախականությամբ այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[լեյկոպենիա]], [[թրոմբոցիտոպենիա]], [[նեյտրոպենիա]], ինչը կարող է հանգեցնել [[Իմունային համակարգ|իմունային համակարգի ընկճման]] և հետևաբար վարակների թվի աճի, այդ թվում՝ [[շնչառական հիվանդություններ]], [[Ալերգիա|ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ]], որոնք կարող են հանգեցնել [[Անոթային այտուց|անգիոէդեմայի]]՝ Կվինկեի այտուց, անգիոնևրոտիկ այտուց, անոթանյարդային այտուց և [[Պրիկ թեստ|մաշկային ալերգիկ ռեակցիաներ]], ինչպես նաև [[Լյարդի հիվանդություններ|հեպատիկ հիվանդություններ]], այդ թվում՝ [[Դեղնուկ|դեղնախտ]] և [[Հեպատիտ|քրոնիկական հեպատիտներ]]։ [[Վերարտադրողական համակարգ|Վերարտադրողական համակարգի]] կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[ազոսպերմիա]] (սերմնահեղուկում սպերմատազոիդների բացակայություն) և վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն կամ [[Դաշտանադադար|դաշտանադար]]<ref name="UKlabel2014" />։ [[Էթիլ սպիրտ|Էթանոլի]] հետ համակցման դեպքում՝ պրոկարբազինը, որոշ հիվանդների մոտ կարող է առաջացնել դիսուլֆիրամանման ազդեցություն<ref name="UKlabel2014" />։ Այն թույլ կերպով արգելակում է մոնոամին–օքսիդազ ֆերմենտը՝ [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքսաղիքային համակարգում]], հետևաբար այն կարող է առաջացնել [[Գերճնշում|հիպերտոնիկ կրիզ]], որը իր հերթին պայմանավորված է [[Թիամին|թիրամինով]] (ունի անոթասեղմիչ հատկություն) հարուստ սննդամթերքի օգտագործման հետ, ինչպիսիք են՝ [[Պանիր|հնեցված պանիր]] և [[Պահածոյացում|պահածոներ]]<ref name="UKlabel2014" />։ Քիմիաթերապիայի ընթացքում, պրոկարբազինի երկարատև օգտագործումը հազվադեպ դեպքերում կարող է առաջացնել [[Պոլինեյրոպաթիա|ծայրամասային նեյրոպաթիա]]՝ կայուն, հաճախ անդառնալի ծակծկոց, [[Անզգայացում|թմրածություն]], [[Ցավ|ուժեղ ցավ]] կամ [[Ցրտահարություն (բժշկություն)|ցուրտ եղանակի]] նկատմամբ [[Սենսիբիլացում|զգայունության բարձրացման]] զգացողություն, որը սկսվում է [[Ձեռք|ձեռքերից]] կամ [[Ոտք|ոտքերից]], իսկ երբեմն ընդգրկում է նաև վերին և ստորին վերջույթները<ref>{{cite book | title = Holland-Frei Cancer Medicine | edition = 6th | chapter = Nonmetastatic Complications | vauthors = DeAngelis LM, Posner JS | veditors = Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR | location = Hamilton (ON) | publisher = BC Decker | date = 2003 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | display-editors = etal | url-status = live | archive-url = https://web.archive.org/web/20170911002308/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | archive-date = 2017-09-11 }}</ref><ref name="NCI">{{cite journal |vauthors=del Pino BM | date = Feb 23, 2010 | journal = NCI Cancer Bulletin | volume = 7 | issue = 4 | page = 6 | title = Chemotherapy-induced Peripheral Neuropathy | url = http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211105234/http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-date=2011-12-11}}</ref>։ == Դեղագիտություն == Պրոկարբազինի ազդեցության մեխանիզմը՝ մասամբ [[Ալկիլացում|ալկիլացնող նյութի]] ազդեցություն, և [[Գուանին|գուանինի]] մեթալիցում՝ O-6 դիրքում (ինչպես [[Դակարբազին|դակարբազինը]])<ref name="pmid-20625128">{{cite journal | vauthors = Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, Stiefel M, Winkler M, Vilser C, Dieckmann K, Karlén J, Bergsträsser E, Fosså A, Mann G, Hummel M, Klapper W, Stein H, Vordermark D, Kluge R, Körholz D | display-authors = 6 | title = Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study | journal = Journal of Clinical Oncology | volume = 28 | issue = 23 | pages = 3680–3686 | date = August 2010 | pmid = 20625128 | doi = 10.1200/JCO.2009.26.9381 | doi-access = free }}</ref>։ Գուանինը՝ [[ԴՆԹ]] կազմող չորս [[Նուկլեոտիդների զույգ|նուկլեոտիդներից]] մեկն է: Մեթիլացված ԴՆԹ-ն հակված է կապերի խզման՝մինչդեռ, [[ՌՆԹ]]-ի և [[Սպիտակուցի կառուցվածք|սպիտակուցների սինթեզը]] կասեցվում է<ref>{{cite book | vauthors = Newton H |title=Handbook of Brain Tumor Chemotherapy |date=2006 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-088410-0 |url=https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/procarbazine |access-date=1 January 2021}}</ref>։ Քաղցկեղային բջիջները անկանոն [[Կորիզակիսում|միտոզի]] ժամանակ, պետք է [[Կրկնօրինակում|կրկնօրինակեն]] իրենց ԴՆԹ-ն և ենթարկվեն ծրագրավորված բջջային մահվան ([[ապոպտոզ]])՝ ի պատասխան [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ շղթաների]] կապերի խզման: Նորմալ կամ չախտահարված բջիջները ավելի հակված են վերականգնել ԴՆԹ-ի վնասը։ Պրոկարբազինը՝ լյարդում փոխակերպվում է ազօ–ածանցյալի, ապա [[ցիտոքրոմ P-450 համակարգի]] միջոցով դառնում է ակտիվ ազօքսի–ածանցյալ։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.lymphomainfo.net/therapy/chemotherapy/mopp.html MOPP Treatment Regimen] *[http://virtualtrials.com/pcv.cfm PCV Information] *[http://www.merck.com/mmpe/lexicomp/procarbazine.html Procarbazine Drug Information Provided by Lexi-Comp – Merck Manual] *[https://web.archive.org/web/20060522193129/http://www.rxlist.com/cgi/generic3/procarb.htm RX Listing for Matulane] * {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/procarbazine | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Procarbazine }} [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ ըստ ազգության]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ ըստ տարրերի]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Հիդրազիններ]] [[Կատեգորիա:Մուտագեններ]] [[Կատեգորիա:Վնասակար սովորույթներ]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] rieu1xwxtx9rdmmtd5t2sdzmxicud5k 10356771 10356770 2025-06-17T18:14:57Z Dr.Petrosyan 146783 /* Բժշկական կիրառություն */ 10356771 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Procarbazine.svg|մինի|Պրոկարբազին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Պրոկարբազին''', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] և [[Գլխուղեղի ուռուցք|գլխուղեղի քաղցկեղի]] բուժման համար<ref name=AHFS2016/>։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում այն ​​հաճախ կիրառվում է՝ քլորմեթին, [[վինկրիստին]] կամ [[Պրեդնիզոլոն|պրեդնիզոլոնի]] հետ, իսկ գլխուղեղի քաղցկեղի դեպքում, ինչպիսին է՝ [[գլիոբլաստոմա]]''',''' որը հայտնի է նաև, որպես [[Գլիոբլաստոմա|գլիոբլաստոմա մուլտիֆորմե]] (ԳԲՄ), այն օգտագործվում է լոմուստինի և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համակցված<ref name=AHFS2016/>։ Այն սովորաբար կիրառվում է [[Դեղորայքի բերանացի ընդունում|բերանային]] (օրալ) ճանապարհով<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Procarbazine Hydrochloride|url=https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=8 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221013334/https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|archive-date=21 December 2016}}</ref>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[սակավարյունություն]] և [[փսխում]]<ref name="AHFS2016" />։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[հոգնածություն]] և [[դեպրեսիա]]<ref name="UKlabel2014">{{cite web |title=Procarbazine Capsules 50mg – Summary of Product Characteristics |url=https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |publisher=UK Electronic Medicines Compendium |date=24 November 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220194931/https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |archive-date=20 December 2016}}</ref><ref name="WHO2008">{{cite book | title = WHO Model Formulary 2008 | year = 2009 | isbn = 9789241547659 | vauthors = ((World Health Organization)) | veditors = Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR | hdl = 10665/44053 | author-link = World Health Organization | publisher = World Health Organization | hdl-access=free |page=228 }}</ref>։ Այն խորհուրդ չի տրվում օգտագորգծել՝ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի]] կամ [[Երիկամային անբավարարություն|երիկամային քրոնիկ հիվանդություններ]] ունեցող հիվանդներին<ref name="BNF69" />։ Դեռևս, չկա որևէ հստակ ապացույց, [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում դեղամիջոցի կիրառման [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր|անվտանգության]] մասին<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինը պատկանում է [[Ալկիլացում|ալկիլացնող]] դեղամիջոցների դասին<ref name="AHFS2016" />։ Այս դեղամիջոցի ազդեցության մեխանիզմը մինչ օրս բացահայտված չէ<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]–ում՝ [[1969|1969 թվականին]]<ref name="AHFS2016" />։ Այն ընդգրկված է «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]<nowiki/>» կարևորագույն [[Դեղեր և բժշկություն|դեղերի ցանկում]]<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref>։ [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]]՝ «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Ազգային առողջապահական ծառայության]]<nowiki/>»–կողմից սահմանված, բուժման կուրսի արժեքն է՝ [[750|450-ից 750]] [[ֆունտ ստեռլինգ]]<ref name="BNF69">{{cite book|title=British national formulary : BNF 69|date=2015|publisher=British Medical Association|isbn=9780857111562|page=606|edition=69}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] բուժման համար, հաճախ կիրառվում է ''«ԲէԱՑՕՊՊ»'' տեսակի [[քիմիաթերապիա]], որը ներառում է՝ [[բլեոմիցին]], [[էտոպոզիդ]], [[Դոքսոռուբիցին|ադրիամիցին]] (առևտրային անվանումը՝ Դոքսոռուբիցին), [[ցիկլոֆոսֆամիդ]], [[վինկրիստին]] (առևտրային անվանումը՝ Օնկովին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին։ Հոջկինի լիմֆոմայի (ՀԼ) համար մշակված առաջին համակցված քիմիաթերապիա՝ ''«ՄՕՊՊ»-թերապիա'', որի հապավումը ներառում է 4 տեսակ դեղամիջոցներ՝ [[Քլորհեքսիդին|մուստարգեն]] (քլորմեթին), [[Վինկրիստին|օնկովին]] (վինկրիստին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին (մատուլան)։ ''«ՄՕՊՊ»'' առաջին կոմբինացված քիմիոթերապիան է, որը ունեցել է մեծ հաջողություն։ «''ԱԲՎԴ»'' քիմիոթերապևտիկ կոմբինացիա՝ ԱՄՆ-ում Հոջկինի լիմֆոմայի ստանդարտ բուժման մեթոդ է, որը փոխարինել է «''ՄՕՊՊ»''-թերապիային որպես՝ Հոջկիկնի լիմֆոմայի առաջնային թիրախային բուժում, իսկ «''ԲէԱՑՕՊՊ»''-ն՝ որպես առաջադեմ/անբարենպաստ բուժման այլընտրանք, քանի որ առաջացնում է երկրորդային [[լեյկեմիա]]: [[Ատամի խոզանակ|Ատամի խոզանակով]] կամ [[Ատամնաթել|ատամնաթելով]] մաքրելիս կամ [[Բերանի խոռոչի հիգիենա|իրիգատորներ]] օգտագործելիս անհրաժեշտ է զգույշ լինել, քանի որ [[Վարակիչ հիվանդություններ|վարակի]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] հավանականությունը կարող է ավելի մեծ լինել: Եթե անհրաժեշտ է [[Ստոմատոլոգիա|ատամնաբուժական]] որևէ միջամտություն, տեղեկացրեք ձեր ատամնաբույժին, որ ընդունում եք պրոկարբազին։ Այս դեղամիջոցն ընդունելու ընթացքում անհրաժեշտ է զերծ մնալ [[Վատ սովորություններ|վնասակար սովորություններից]], այդ թվում՝ [[Ծխելու արգելք|ծխել]] ([[ծխախոտ]]): Ծխելը հետագայում կարող է մեծացնել [[Թոքի քաղցկեղ|թոքերի քաղցկեղի]] զարգացման ռիսկը: Պրոկարբազին ընդունող հիվանդների մոտ կարող է զարգանալ ալկոհոլի նկատմամբ [[Ալերգիա|անհանդուրժողականություն]], ուստի անհրաժեշտ է դադարեցնել [[Ալկոհոլային խմիչքներ|ալկոհոլային խմիչքների]] օգտագործումը: Որպես [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|այլընտրանքային դեղամիջոց]], այն կիրառվում է գլխուղեղի չարորակ ուռուցքների (գլիոբլաստոմա), որոշ տեսակների բուժման համար, որը հաճախ տրվում է՝ [[լոմուստինի]] (հաճախ կոչվում է (CCNU)) և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համատեղ: Այս [[Թերապևտիկ ինդեքս|դեղամիջոցի օրական դեղաչափը]] փոփոխվում է՝ կախված [[Երիկամների սուր վնասում|երիկամների]] կամ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի հիվանդության]] առկայությունից: == Կողմնակի ազդեցություններ == Հաճախ հանդիպող (հիվանդների ավելի քան [[Տոկոս|10%]]-ի մոտ) [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փսխում]], [[փորլուծություն]], [[անորեքսիա]], [[գլխացավ]], [[գլխապտույտ]]<ref name=UKlabel2014/>։ [[Ջերմություն|Ջերմության]], [[Տենդ|տենդի]], [[Կոկորդի ցավ|կոկորդի ցավի]], [[Մրսածություն|մրսածության]] կամ [[Գրիպ|գրիպի]] այլ [[Ախտանիշ|ախտանիշների]] առկայության դեպքուն անհրաժեշտ է դիմել [[Բժշկագիտություն|բժշկի]]: Մի՛ զբաղվեք ինքնաբուժությամբ: Փորձեք խուսափել հիվանդ մարդկանց հետ շփումից: Այս դեղամիջոցը հեշտացնում է [[Կապտուկ|կապտուկների]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] առաջացումը: [[Պատկեր:Procarbazine synthesis.svg|մինի|Պրոկարբազինի սինթեզ]] Անհայտ հաճախականությամբ այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[լեյկոպենիա]], [[թրոմբոցիտոպենիա]], [[նեյտրոպենիա]], ինչը կարող է հանգեցնել [[Իմունային համակարգ|իմունային համակարգի ընկճման]] և հետևաբար վարակների թվի աճի, այդ թվում՝ [[շնչառական հիվանդություններ]], [[Ալերգիա|ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ]], որոնք կարող են հանգեցնել [[Անոթային այտուց|անգիոէդեմայի]]՝ Կվինկեի այտուց, անգիոնևրոտիկ այտուց, անոթանյարդային այտուց և [[Պրիկ թեստ|մաշկային ալերգիկ ռեակցիաներ]], ինչպես նաև [[Լյարդի հիվանդություններ|հեպատիկ հիվանդություններ]], այդ թվում՝ [[Դեղնուկ|դեղնախտ]] և [[Հեպատիտ|քրոնիկական հեպատիտներ]]։ [[Վերարտադրողական համակարգ|Վերարտադրողական համակարգի]] կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[ազոսպերմիա]] (սերմնահեղուկում սպերմատազոիդների բացակայություն) և վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն կամ [[Դաշտանադադար|դաշտանադար]]<ref name="UKlabel2014" />։ [[Էթիլ սպիրտ|Էթանոլի]] հետ համակցման դեպքում՝ պրոկարբազինը, որոշ հիվանդների մոտ կարող է առաջացնել դիսուլֆիրամանման ազդեցություն<ref name="UKlabel2014" />։ Այն թույլ կերպով արգելակում է մոնոամին–օքսիդազ ֆերմենտը՝ [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքսաղիքային համակարգում]], հետևաբար այն կարող է առաջացնել [[Գերճնշում|հիպերտոնիկ կրիզ]], որը իր հերթին պայմանավորված է [[Թիամին|թիրամինով]] (ունի անոթասեղմիչ հատկություն) հարուստ սննդամթերքի օգտագործման հետ, ինչպիսիք են՝ [[Պանիր|հնեցված պանիր]] և [[Պահածոյացում|պահածոներ]]<ref name="UKlabel2014" />։ Քիմիաթերապիայի ընթացքում, պրոկարբազինի երկարատև օգտագործումը հազվադեպ դեպքերում կարող է առաջացնել [[Պոլինեյրոպաթիա|ծայրամասային նեյրոպաթիա]]՝ կայուն, հաճախ անդառնալի ծակծկոց, [[Անզգայացում|թմրածություն]], [[Ցավ|ուժեղ ցավ]] կամ [[Ցրտահարություն (բժշկություն)|ցուրտ եղանակի]] նկատմամբ [[Սենսիբիլացում|զգայունության բարձրացման]] զգացողություն, որը սկսվում է [[Ձեռք|ձեռքերից]] կամ [[Ոտք|ոտքերից]], իսկ երբեմն ընդգրկում է նաև վերին և ստորին վերջույթները<ref>{{cite book | title = Holland-Frei Cancer Medicine | edition = 6th | chapter = Nonmetastatic Complications | vauthors = DeAngelis LM, Posner JS | veditors = Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR | location = Hamilton (ON) | publisher = BC Decker | date = 2003 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | display-editors = etal | url-status = live | archive-url = https://web.archive.org/web/20170911002308/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | archive-date = 2017-09-11 }}</ref><ref name="NCI">{{cite journal |vauthors=del Pino BM | date = Feb 23, 2010 | journal = NCI Cancer Bulletin | volume = 7 | issue = 4 | page = 6 | title = Chemotherapy-induced Peripheral Neuropathy | url = http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211105234/http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-date=2011-12-11}}</ref>։ == Դեղագիտություն == Պրոկարբազինի ազդեցության մեխանիզմը՝ մասամբ [[Ալկիլացում|ալկիլացնող նյութի]] ազդեցություն, և [[Գուանին|գուանինի]] մեթալիցում՝ O-6 դիրքում (ինչպես [[Դակարբազին|դակարբազինը]])<ref name="pmid-20625128">{{cite journal | vauthors = Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, Stiefel M, Winkler M, Vilser C, Dieckmann K, Karlén J, Bergsträsser E, Fosså A, Mann G, Hummel M, Klapper W, Stein H, Vordermark D, Kluge R, Körholz D | display-authors = 6 | title = Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study | journal = Journal of Clinical Oncology | volume = 28 | issue = 23 | pages = 3680–3686 | date = August 2010 | pmid = 20625128 | doi = 10.1200/JCO.2009.26.9381 | doi-access = free }}</ref>։ Գուանինը՝ [[ԴՆԹ]] կազմող չորս [[Նուկլեոտիդների զույգ|նուկլեոտիդներից]] մեկն է: Մեթիլացված ԴՆԹ-ն հակված է կապերի խզման՝մինչդեռ, [[ՌՆԹ]]-ի և [[Սպիտակուցի կառուցվածք|սպիտակուցների սինթեզը]] կասեցվում է<ref>{{cite book | vauthors = Newton H |title=Handbook of Brain Tumor Chemotherapy |date=2006 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-088410-0 |url=https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/procarbazine |access-date=1 January 2021}}</ref>։ Քաղցկեղային բջիջները անկանոն [[Կորիզակիսում|միտոզի]] ժամանակ, պետք է [[Կրկնօրինակում|կրկնօրինակեն]] իրենց ԴՆԹ-ն և ենթարկվեն ծրագրավորված բջջային մահվան ([[ապոպտոզ]])՝ ի պատասխան [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ շղթաների]] կապերի խզման: Նորմալ կամ չախտահարված բջիջները ավելի հակված են վերականգնել ԴՆԹ-ի վնասը։ Պրոկարբազինը՝ լյարդում փոխակերպվում է ազօ–ածանցյալի, ապա [[ցիտոքրոմ P-450 համակարգի]] միջոցով դառնում է ակտիվ ազօքսի–ածանցյալ։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.lymphomainfo.net/therapy/chemotherapy/mopp.html MOPP Treatment Regimen] *[http://virtualtrials.com/pcv.cfm PCV Information] *[http://www.merck.com/mmpe/lexicomp/procarbazine.html Procarbazine Drug Information Provided by Lexi-Comp – Merck Manual] *[https://web.archive.org/web/20060522193129/http://www.rxlist.com/cgi/generic3/procarb.htm RX Listing for Matulane] * {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/procarbazine | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Procarbazine }} [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ ըստ ազգության]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ ըստ տարրերի]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Հիդրազիններ]] [[Կատեգորիա:Մուտագեններ]] [[Կատեգորիա:Վնասակար սովորույթներ]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] es5lqacn2ixsu1b6fvtsytsjgja8pe3 10356772 10356771 2025-06-17T18:18:44Z Dr.Petrosyan 146783 /* Բժշկական կիրառություն */ 10356772 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Procarbazine.svg|մինի|Պրոկարբազին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Պրոկարբազին''', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] և [[Գլխուղեղի ուռուցք|գլխուղեղի քաղցկեղի]] բուժման համար<ref name=AHFS2016/>։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում այն ​​հաճախ կիրառվում է՝ քլորմեթին, [[վինկրիստին]] կամ [[Պրեդնիզոլոն|պրեդնիզոլոնի]] հետ, իսկ գլխուղեղի քաղցկեղի դեպքում, ինչպիսին է՝ [[գլիոբլաստոմա]]''',''' որը հայտնի է նաև, որպես [[Գլիոբլաստոմա|գլիոբլաստոմա մուլտիֆորմե]] (ԳԲՄ), այն օգտագործվում է լոմուստինի և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համակցված<ref name=AHFS2016/>։ Այն սովորաբար կիրառվում է [[Դեղորայքի բերանացի ընդունում|բերանային]] (օրալ) ճանապարհով<ref name=AHFS2016>{{cite web|title=Procarbazine Hydrochloride|url=https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|publisher=The American Society of Health-System Pharmacists|access-date=8 December 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221013334/https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html|archive-date=21 December 2016}}</ref>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[սակավարյունություն]] և [[փսխում]]<ref name="AHFS2016" />։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[հոգնածություն]] և [[դեպրեսիա]]<ref name="UKlabel2014">{{cite web |title=Procarbazine Capsules 50mg – Summary of Product Characteristics |url=https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |publisher=UK Electronic Medicines Compendium |date=24 November 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220194931/https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |archive-date=20 December 2016}}</ref><ref name="WHO2008">{{cite book | title = WHO Model Formulary 2008 | year = 2009 | isbn = 9789241547659 | vauthors = ((World Health Organization)) | veditors = Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR | hdl = 10665/44053 | author-link = World Health Organization | publisher = World Health Organization | hdl-access=free |page=228 }}</ref>։ Այն խորհուրդ չի տրվում օգտագորգծել՝ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի]] կամ [[Երիկամային անբավարարություն|երիկամային քրոնիկ հիվանդություններ]] ունեցող հիվանդներին<ref name="BNF69" />։ Դեռևս, չկա որևէ հստակ ապացույց, [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում դեղամիջոցի կիրառման [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր|անվտանգության]] մասին<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինը պատկանում է [[Ալկիլացում|ալկիլացնող]] դեղամիջոցների դասին<ref name="AHFS2016" />։ Այս դեղամիջոցի ազդեցության մեխանիզմը մինչ օրս բացահայտված չէ<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]–ում՝ [[1969|1969 թվականին]]<ref name="AHFS2016" />։ Այն ընդգրկված է «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]<nowiki/>» կարևորագույն [[Դեղեր և բժշկություն|դեղերի ցանկում]]<ref name="WHO21st">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |year=2019 |hdl=10665/325771 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{cite book |vauthors=((World Health Organization)) |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |year=2021 |hdl=10665/345533 |author-link=World Health Organization |publisher=World Health Organization |location=Geneva |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref>։ [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]]՝ «<nowiki/>[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Ազգային առողջապահական ծառայության]]<nowiki/>»–կողմից սահմանված, բուժման կուրսի արժեքն է՝ [[750|450-ից 750]] [[ֆունտ ստեռլինգ]]<ref name="BNF69">{{cite book|title=British national formulary : BNF 69|date=2015|publisher=British Medical Association|isbn=9780857111562|page=606|edition=69}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] բուժման համար, հաճախ կիրառվում է ''«ԲէԱՑՕՊՊ»'' տեսակի [[քիմիաթերապիա]], որը ներառում է՝ [[բլեոմիցին]], [[էտոպոզիդ]], [[Դոքսոռուբիցին|ադրիամիցին]] (առևտրային անվանումը՝ Դոքսոռուբիցին), [[ցիկլոֆոսֆամիդ]], [[վինկրիստին]] (առևտրային անվանումը՝ Օնկովին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին։ Հոջկինի լիմֆոմայի (ՀԼ) համար մշակված առաջին համակցված քիմիաթերապիա՝ ''«ՄՕՊՊ»-թերապիա'', որի հապավումը ներառում է 4 տեսակ դեղամիջոցներ՝ [[Քլորհեքսիդին|մուստարգեն]] (քլորմեթին), [[Վինկրիստին|օնկովին]] (վինկրիստին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին (մատուլան)։ ''«ՄՕՊՊ»'' առաջին կոմբինացված քիմիոթերապիան է, որը ունեցել է մեծ հաջողություն։ «''ԱԲՎԴ»'' քիմիոթերապևտիկ կոմբինացիա՝ ԱՄՆ-ում Հոջկինի լիմֆոմայի ստանդարտ բուժման մեթոդ է, որը փոխարինել է «''ՄՕՊՊ»''-թերապիային, որպես՝ Հոջկիկնի լիմֆոմայի առաջնային թիրախային բուժում, իսկ «''ԲէԱՑՕՊՊ»''-ն՝ որպես առաջադեմ/անբարենպաստ բուժման այլընտրանք, քանի որ առաջացնում է երկրորդային [[լեյկեմիա]]: [[Ատամի խոզանակ|Ատամի խոզանակով]] կամ [[Ատամնաթել|ատամնաթելով]] մաքրելիս կամ [[Բերանի խոռոչի հիգիենա|իրիգատորներ]] օգտագործելիս անհրաժեշտ է զգույշ լինել, քանի որ [[Վարակիչ հիվանդություններ|վարակի]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] հավանականությունը կարող է ավելի մեծ լինել: Եթե անհրաժեշտ է [[Ստոմատոլոգիա|ատամնաբուժական]] որևէ միջամտություն, տեղեկացրեք ձեր ատամնաբույժին, որ ընդունում եք պրոկարբազին։ Այս դեղամիջոցն ընդունելու ընթացքում անհրաժեշտ է զերծ մնալ [[Վատ սովորություններ|վնասակար սովորություններից]], այդ թվում՝ [[Ծխելու արգելք|ծխել]] ([[ծխախոտ]]): Ծխելը հետագայում կարող է մեծացնել [[Թոքի քաղցկեղ|թոքերի քաղցկեղի]] զարգացման ռիսկը: Պրոկարբազին ընդունող հիվանդների մոտ կարող է զարգանալ ալկոհոլի նկատմամբ [[Ալերգիա|անհանդուրժողականություն]], ուստի անհրաժեշտ է դադարեցնել [[Ալկոհոլային խմիչքներ|ալկոհոլային խմիչքների]] օգտագործումը: Որպես [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|այլընտրանքային դեղամիջոց]], այն կիրառվում է գլխուղեղի չարորակ ուռուցքների (գլիոբլաստոմա), որոշ տեսակների բուժման համար, որը հաճախ տրվում է՝ [[լոմուստինի]] (հաճախ կոչվում է (CCNU)) և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համատեղ: Այս [[Թերապևտիկ ինդեքս|դեղամիջոցի օրական դեղաչափը]] փոփոխվում է՝ կախված [[Երիկամների սուր վնասում|երիկամների]] կամ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի հիվանդության]] առկայությունից: == Կողմնակի ազդեցություններ == Հաճախ հանդիպող (հիվանդների ավելի քան [[Տոկոս|10%]]-ի մոտ) [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փսխում]], [[փորլուծություն]], [[անորեքսիա]], [[գլխացավ]], [[գլխապտույտ]]<ref name=UKlabel2014/>։ [[Ջերմություն|Ջերմության]], [[Տենդ|տենդի]], [[Կոկորդի ցավ|կոկորդի ցավի]], [[Մրսածություն|մրսածության]] կամ [[Գրիպ|գրիպի]] այլ [[Ախտանիշ|ախտանիշների]] առկայության դեպքուն անհրաժեշտ է դիմել [[Բժշկագիտություն|բժշկի]]: Մի՛ զբաղվեք ինքնաբուժությամբ: Փորձեք խուսափել հիվանդ մարդկանց հետ շփումից: Այս դեղամիջոցը հեշտացնում է [[Կապտուկ|կապտուկների]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] առաջացումը: [[Պատկեր:Procarbazine synthesis.svg|մինի|Պրոկարբազինի սինթեզ]] Անհայտ հաճախականությամբ այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[լեյկոպենիա]], [[թրոմբոցիտոպենիա]], [[նեյտրոպենիա]], ինչը կարող է հանգեցնել [[Իմունային համակարգ|իմունային համակարգի ընկճման]] և հետևաբար վարակների թվի աճի, այդ թվում՝ [[շնչառական հիվանդություններ]], [[Ալերգիա|ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ]], որոնք կարող են հանգեցնել [[Անոթային այտուց|անգիոէդեմայի]]՝ Կվինկեի այտուց, անգիոնևրոտիկ այտուց, անոթանյարդային այտուց և [[Պրիկ թեստ|մաշկային ալերգիկ ռեակցիաներ]], ինչպես նաև [[Լյարդի հիվանդություններ|հեպատիկ հիվանդություններ]], այդ թվում՝ [[Դեղնուկ|դեղնախտ]] և [[Հեպատիտ|քրոնիկական հեպատիտներ]]։ [[Վերարտադրողական համակարգ|Վերարտադրողական համակարգի]] կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[ազոսպերմիա]] (սերմնահեղուկում սպերմատազոիդների բացակայություն) և վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն կամ [[Դաշտանադադար|դաշտանադար]]<ref name="UKlabel2014" />։ [[Էթիլ սպիրտ|Էթանոլի]] հետ համակցման դեպքում՝ պրոկարբազինը, որոշ հիվանդների մոտ կարող է առաջացնել դիսուլֆիրամանման ազդեցություն<ref name="UKlabel2014" />։ Այն թույլ կերպով արգելակում է մոնոամին–օքսիդազ ֆերմենտը՝ [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքսաղիքային համակարգում]], հետևաբար այն կարող է առաջացնել [[Գերճնշում|հիպերտոնիկ կրիզ]], որը իր հերթին պայմանավորված է [[Թիամին|թիրամինով]] (ունի անոթասեղմիչ հատկություն) հարուստ սննդամթերքի օգտագործման հետ, ինչպիսիք են՝ [[Պանիր|հնեցված պանիր]] և [[Պահածոյացում|պահածոներ]]<ref name="UKlabel2014" />։ Քիմիաթերապիայի ընթացքում, պրոկարբազինի երկարատև օգտագործումը հազվադեպ դեպքերում կարող է առաջացնել [[Պոլինեյրոպաթիա|ծայրամասային նեյրոպաթիա]]՝ կայուն, հաճախ անդառնալի ծակծկոց, [[Անզգայացում|թմրածություն]], [[Ցավ|ուժեղ ցավ]] կամ [[Ցրտահարություն (բժշկություն)|ցուրտ եղանակի]] նկատմամբ [[Սենսիբիլացում|զգայունության բարձրացման]] զգացողություն, որը սկսվում է [[Ձեռք|ձեռքերից]] կամ [[Ոտք|ոտքերից]], իսկ երբեմն ընդգրկում է նաև վերին և ստորին վերջույթները<ref>{{cite book | title = Holland-Frei Cancer Medicine | edition = 6th | chapter = Nonmetastatic Complications | vauthors = DeAngelis LM, Posner JS | veditors = Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR | location = Hamilton (ON) | publisher = BC Decker | date = 2003 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | display-editors = etal | url-status = live | archive-url = https://web.archive.org/web/20170911002308/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ | archive-date = 2017-09-11 }}</ref><ref name="NCI">{{cite journal |vauthors=del Pino BM | date = Feb 23, 2010 | journal = NCI Cancer Bulletin | volume = 7 | issue = 4 | page = 6 | title = Chemotherapy-induced Peripheral Neuropathy | url = http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211105234/http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-date=2011-12-11}}</ref>։ == Դեղագիտություն == Պրոկարբազինի ազդեցության մեխանիզմը՝ մասամբ [[Ալկիլացում|ալկիլացնող նյութի]] ազդեցություն, և [[Գուանին|գուանինի]] մեթալիցում՝ O-6 դիրքում (ինչպես [[Դակարբազին|դակարբազինը]])<ref name="pmid-20625128">{{cite journal | vauthors = Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, Stiefel M, Winkler M, Vilser C, Dieckmann K, Karlén J, Bergsträsser E, Fosså A, Mann G, Hummel M, Klapper W, Stein H, Vordermark D, Kluge R, Körholz D | display-authors = 6 | title = Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study | journal = Journal of Clinical Oncology | volume = 28 | issue = 23 | pages = 3680–3686 | date = August 2010 | pmid = 20625128 | doi = 10.1200/JCO.2009.26.9381 | doi-access = free }}</ref>։ Գուանինը՝ [[ԴՆԹ]] կազմող չորս [[Նուկլեոտիդների զույգ|նուկլեոտիդներից]] մեկն է: Մեթիլացված ԴՆԹ-ն հակված է կապերի խզման՝մինչդեռ, [[ՌՆԹ]]-ի և [[Սպիտակուցի կառուցվածք|սպիտակուցների սինթեզը]] կասեցվում է<ref>{{cite book | vauthors = Newton H |title=Handbook of Brain Tumor Chemotherapy |date=2006 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-088410-0 |url=https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/procarbazine |access-date=1 January 2021}}</ref>։ Քաղցկեղային բջիջները անկանոն [[Կորիզակիսում|միտոզի]] ժամանակ, պետք է [[Կրկնօրինակում|կրկնօրինակեն]] իրենց ԴՆԹ-ն և ենթարկվեն ծրագրավորված բջջային մահվան ([[ապոպտոզ]])՝ ի պատասխան [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ շղթաների]] կապերի խզման: Նորմալ կամ չախտահարված բջիջները ավելի հակված են վերականգնել ԴՆԹ-ի վնասը։ Պրոկարբազինը՝ լյարդում փոխակերպվում է ազօ–ածանցյալի, ապա [[ցիտոքրոմ P-450 համակարգի]] միջոցով դառնում է ակտիվ ազօքսի–ածանցյալ։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.lymphomainfo.net/therapy/chemotherapy/mopp.html MOPP Treatment Regimen] *[http://virtualtrials.com/pcv.cfm PCV Information] *[http://www.merck.com/mmpe/lexicomp/procarbazine.html Procarbazine Drug Information Provided by Lexi-Comp – Merck Manual] *[https://web.archive.org/web/20060522193129/http://www.rxlist.com/cgi/generic3/procarb.htm RX Listing for Matulane] * {{cite web | url = https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/procarbazine | publisher = U.S. National Library of Medicine | work = Drug Information Portal | title = Procarbazine }} [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ ըստ ազգության]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ ըստ տարրերի]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] [[Կատեգորիա:Հիդրազիններ]] [[Կատեգորիա:Մուտագեններ]] [[Կատեգորիա:Վնասակար սովորույթներ]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] c520kay2vmkpd5gu7y7960wnmjk80zt 10356914 10356772 2025-06-18T00:02:47Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite journal, Cite book և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356914 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} [[Պատկեր:Procarbazine.svg|մինի|Պրոկարբազին ([[քիմիական բանաձև]])]] '''Պրոկարբազին''', հակաքաղցկեղային [[Քիմիաթերապիա|քիմիաթերապևտիկ]] [[Ֆարմակոդինամիկա|դեղամիջոց]], որն օգտագործվում է [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] և [[Գլխուղեղի ուռուցք|գլխուղեղի քաղցկեղի]] բուժման համար<ref name=AHFS2016/>։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում այն ​​հաճախ կիրառվում է՝ քլորմեթին, [[վինկրիստին]] կամ [[Պրեդնիզոլոն|պրեդնիզոլոնի]] հետ, իսկ գլխուղեղի քաղցկեղի դեպքում, ինչպիսին է՝ [[գլիոբլաստոմա]]''',''' որը հայտնի է նաև, որպես [[Գլիոբլաստոմա|գլիոբլաստոմա մուլտիֆորմե]] (ԳԲՄ), այն օգտագործվում է լոմուստինի և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համակցված<ref name=AHFS2016/>։ Այն սովորաբար կիրառվում է [[Դեղորայքի բերանացի ընդունում|բերանային]] (օրալ) ճանապարհով<ref name=AHFS2016>{{Cite web |title=Procarbazine Hydrochloride |url=https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161221013334/https://www.drugs.com/monograph/procarbazine-hydrochloride.html |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 21 |access-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 8 |publisher=The American Society of Health-System Pharmacists}}</ref>։ Հաճախակի հանդիպող [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[սակավարյունություն]] և [[փսխում]]<ref name="AHFS2016" />։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[հոգնածություն]] և [[դեպրեսիա]]<ref name="UKlabel2014">{{Cite web |date=2014 թ․ նոյեմբերի 24 |title=Procarbazine Capsules 50mg – Summary of Product Characteristics |url=https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220194931/https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/386 |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 20 |publisher=UK Electronic Medicines Compendium}}</ref><ref name="WHO2008">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=WHO Model Formulary 2008 |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2009 |isbn=9789241547659 |veditors=Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR |page=228 |hdl=10665/44053 |hdl-access=free}}</ref>։ Այն խորհուրդ չի տրվում օգտագորգծել՝ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի]] կամ [[Երիկամային անբավարարություն|երիկամային քրոնիկ հիվանդություններ]] ունեցող հիվանդներին<ref name="BNF69" />։ Դեռևս, չկա որևէ հստակ ապացույց, [[Հղիություն (մարդ)|հղիության]] ընթացքում դեղամիջոցի կիրառման [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր|անվտանգության]] մասին<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինը պատկանում է [[Ալկիլացում|ալկիլացնող]] դեղամիջոցների դասին<ref name="AHFS2016" />։ Այս դեղամիջոցի ազդեցության մեխանիզմը մինչ օրս բացահայտված չէ<ref name="AHFS2016" />։ Պրոկարբազինի կիրառումը [[Բժշկության պատմություն|բժշկության]] մեջ հաստատվել է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]–ում՝ [[1969|1969 թվականին]]<ref name="AHFS2016" />։ Այն ընդգրկված է «[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]]» կարևորագույն [[Դեղեր և բժշկություն|դեղերի ցանկում]]<ref name="WHO21st">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019 |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2019 |location=Geneva |hdl=10665/325771 |id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO |hdl-access=free}}</ref><ref name="WHO22nd">{{Cite book |author-link=World Health Organization |title=World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021) |vauthors=((World Health Organization)) |publisher=World Health Organization |year=2021 |location=Geneva |hdl=10665/345533 |id=WHO/MHP/HPS/EML/2021.02 |hdl-access=free}}</ref>։ [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]]՝ «[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Ազգային առողջապահական ծառայության]]»–կողմից սահմանված, բուժման կուրսի արժեքն է՝ [[750|450-ից 750]] [[ֆունտ ստեռլինգ]]<ref name="BNF69">{{Cite book |title=British national formulary : BNF 69 |date=2015 |publisher=British Medical Association |isbn=9780857111562 |edition=69 |page=606}}</ref>։ == Բժշկական կիրառություն == [[Հոջկինի լիմֆոմա|Հոջկինի լիմֆոմայի]] բուժման համար, հաճախ կիրառվում է ''«ԲէԱՑՕՊՊ»'' տեսակի [[քիմիաթերապիա]], որը ներառում է՝ [[բլեոմիցին]], [[էտոպոզիդ]], [[Դոքսոռուբիցին|ադրիամիցին]] (առևտրային անվանումը՝ Դոքսոռուբիցին), [[ցիկլոֆոսֆամիդ]], [[վինկրիստին]] (առևտրային անվանումը՝ Օնկովին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին։ Հոջկինի լիմֆոմայի (ՀԼ) համար մշակված առաջին համակցված քիմիաթերապիա՝ ''«ՄՕՊՊ»-թերապիա'', որի հապավումը ներառում է 4 տեսակ դեղամիջոցներ՝ [[Քլորհեքսիդին|մուստարգեն]] (քլորմեթին), [[Վինկրիստին|օնկովին]] (վինկրիստին), [[պրեդնիզոլոն]] և պրոկարբազին (մատուլան)։ ''«ՄՕՊՊ»'' առաջին կոմբինացված քիմիոթերապիան է, որը ունեցել է մեծ հաջողություն։ «''ԱԲՎԴ»'' քիմիոթերապևտիկ կոմբինացիա՝ ԱՄՆ-ում Հոջկինի լիմֆոմայի ստանդարտ բուժման մեթոդ է, որը փոխարինել է «''ՄՕՊՊ»''-թերապիային, որպես՝ Հոջկիկնի լիմֆոմայի առաջնային թիրախային բուժում, իսկ «''ԲէԱՑՕՊՊ»''-ն՝ որպես առաջադեմ/անբարենպաստ բուժման այլընտրանք, քանի որ առաջացնում է երկրորդային [[լեյկեմիա]]: [[Ատամի խոզանակ|Ատամի խոզանակով]] կամ [[Ատամնաթել|ատամնաթելով]] մաքրելիս կամ [[Բերանի խոռոչի հիգիենա|իրիգատորներ]] օգտագործելիս անհրաժեշտ է զգույշ լինել, քանի որ [[Վարակիչ հիվանդություններ|վարակի]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] հավանականությունը կարող է ավելի մեծ լինել: Եթե անհրաժեշտ է [[Ստոմատոլոգիա|ատամնաբուժական]] որևէ միջամտություն, տեղեկացրեք ձեր ատամնաբույժին, որ ընդունում եք պրոկարբազին։ Այս դեղամիջոցն ընդունելու ընթացքում անհրաժեշտ է զերծ մնալ [[Վատ սովորություններ|վնասակար սովորություններից]], այդ թվում՝ [[Ծխելու արգելք|ծխել]] ([[ծխախոտ]]): Ծխելը հետագայում կարող է մեծացնել [[Թոքի քաղցկեղ|թոքերի քաղցկեղի]] զարգացման ռիսկը: Պրոկարբազին ընդունող հիվանդների մոտ կարող է զարգանալ ալկոհոլի նկատմամբ [[Ալերգիա|անհանդուրժողականություն]], ուստի անհրաժեշտ է դադարեցնել [[Ալկոհոլային խմիչքներ|ալկոհոլային խմիչքների]] օգտագործումը: Որպես [[Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներ|այլընտրանքային դեղամիջոց]], այն կիրառվում է գլխուղեղի չարորակ ուռուցքների (գլիոբլաստոմա), որոշ տեսակների բուժման համար, որը հաճախ տրվում է՝ [[լոմուստինի]] (հաճախ կոչվում է (CCNU)) և [[Վինկրիստին|վինկրիստինի]] հետ համատեղ: Այս [[Թերապևտիկ ինդեքս|դեղամիջոցի օրական դեղաչափը]] փոփոխվում է՝ կախված [[Երիկամների սուր վնասում|երիկամների]] կամ [[Լյարդի հիվանդություններ|լյարդի հիվանդության]] առկայությունից: == Կողմնակի ազդեցություններ == Հաճախ հանդիպող (հիվանդների ավելի քան [[Տոկոս|10%]]-ի մոտ) [[Կողմնակի ազդեցություն|կողմնակի ազդեցություններից]] են՝ [[Ախորժակ|ախորժակի կորուստ]], [[սրտխառնոց]], [[փսխում]], [[փորլուծություն]], [[անորեքսիա]], [[գլխացավ]], [[գլխապտույտ]]<ref name=UKlabel2014/>։ [[Ջերմություն|Ջերմության]], [[Տենդ|տենդի]], [[Կոկորդի ցավ|կոկորդի ցավի]], [[Մրսածություն|մրսածության]] կամ [[Գրիպ|գրիպի]] այլ [[Ախտանիշ|ախտանիշների]] առկայության դեպքուն անհրաժեշտ է դիմել [[Բժշկագիտություն|բժշկի]]: Մի՛ զբաղվեք ինքնաբուժությամբ: Փորձեք խուսափել հիվանդ մարդկանց հետ շփումից: Այս դեղամիջոցը հեշտացնում է [[Կապտուկ|կապտուկների]] կամ [[Արյունահոսություն|արյունահոսության]] առաջացումը: [[Պատկեր:Procarbazine synthesis.svg|մինի|Պրոկարբազինի սինթեզ]] Անհայտ հաճախականությամբ այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[լեյկոպենիա]], [[թրոմբոցիտոպենիա]], [[նեյտրոպենիա]], ինչը կարող է հանգեցնել [[Իմունային համակարգ|իմունային համակարգի ընկճման]] և հետևաբար վարակների թվի աճի, այդ թվում՝ [[շնչառական հիվանդություններ]], [[Ալերգիա|ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ]], որոնք կարող են հանգեցնել [[Անոթային այտուց|անգիոէդեմայի]]՝ Կվինկեի այտուց, անգիոնևրոտիկ այտուց, անոթանյարդային այտուց և [[Պրիկ թեստ|մաշկային ալերգիկ ռեակցիաներ]], ինչպես նաև [[Լյարդի հիվանդություններ|հեպատիկ հիվանդություններ]], այդ թվում՝ [[Դեղնուկ|դեղնախտ]] և [[Հեպատիտ|քրոնիկական հեպատիտներ]]։ [[Վերարտադրողական համակարգ|Վերարտադրողական համակարգի]] կողմնակի ազդեցություններից են՝ [[ազոսպերմիա]] (սերմնահեղուկում սպերմատազոիդների բացակայություն) և վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն կամ [[Դաշտանադադար|դաշտանադար]]<ref name="UKlabel2014" />։ [[Էթիլ սպիրտ|Էթանոլի]] հետ համակցման դեպքում՝ պրոկարբազինը, որոշ հիվանդների մոտ կարող է առաջացնել դիսուլֆիրամանման ազդեցություն<ref name="UKlabel2014" />։ Այն թույլ կերպով արգելակում է մոնոամին–օքսիդազ ֆերմենտը՝ [[Ստամոքսաղիքային համակարգ|ստամոքսաղիքային համակարգում]], հետևաբար այն կարող է առաջացնել [[Գերճնշում|հիպերտոնիկ կրիզ]], որը իր հերթին պայմանավորված է [[Թիամին|թիրամինով]] (ունի անոթասեղմիչ հատկություն) հարուստ սննդամթերքի օգտագործման հետ, ինչպիսիք են՝ [[Պանիր|հնեցված պանիր]] և [[Պահածոյացում|պահածոներ]]<ref name="UKlabel2014" />։ Քիմիաթերապիայի ընթացքում, պրոկարբազինի երկարատև օգտագործումը հազվադեպ դեպքերում կարող է առաջացնել [[Պոլինեյրոպաթիա|ծայրամասային նեյրոպաթիա]]՝ կայուն, հաճախ անդառնալի ծակծկոց, [[Անզգայացում|թմրածություն]], [[Ցավ|ուժեղ ցավ]] կամ [[Ցրտահարություն (բժշկություն)|ցուրտ եղանակի]] նկատմամբ [[Սենսիբիլացում|զգայունության բարձրացման]] զգացողություն, որը սկսվում է [[Ձեռք|ձեռքերից]] կամ [[Ոտք|ոտքերից]], իսկ երբեմն ընդգրկում է նաև վերին և ստորին վերջույթները<ref>{{Cite book |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ |title=Holland-Frei Cancer Medicine |vauthors=DeAngelis LM, Posner JS |date=2003 |publisher=BC Decker |veditors=Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR |edition=6th |location=Hamilton (ON) |chapter=Nonmetastatic Complications |display-editors=etal |archive-url=https://web.archive.org/web/20170911002308/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK12946/ |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 11 |url-status=live}}</ref><ref name="NCI">{{Cite journal |vauthors=del Pino BM |date=2010 թ․ փետրվարի 23 |title=Chemotherapy-induced Peripheral Neuropathy |url=http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |journal=NCI Cancer Bulletin |volume=7 |issue=4 |page=6 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211105234/http://www.cancer.gov/aboutnci/ncicancerbulletin/archive/2010/022310/page6 |archive-date=2011 թ․ դեկտեմբերի 11}}</ref>։ == Դեղագիտություն == Պրոկարբազինի ազդեցության մեխանիզմը՝ մասամբ [[Ալկիլացում|ալկիլացնող նյութի]] ազդեցություն, և [[Գուանին|գուանինի]] մեթալիցում՝ O-6 դիրքում (ինչպես [[Դակարբազին|դակարբազինը]])<ref name="pmid-20625128">{{Cite journal |display-authors=6 |vauthors=Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, Stiefel M, Winkler M, Vilser C, Dieckmann K, Karlén J, Bergsträsser E, Fosså A, Mann G, Hummel M, Klapper W, Stein H, Vordermark D, Kluge R, Körholz D |date=2010 թ․ օգոստոս |title=Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study |journal=Journal of Clinical Oncology |volume=28 |issue=23 |pages=3680–3686 |doi=10.1200/JCO.2009.26.9381 |pmid=20625128 |doi-access=free}}</ref>։ Գուանինը՝ [[ԴՆԹ]] կազմող չորս [[Նուկլեոտիդների զույգ|նուկլեոտիդներից]] մեկն է: Մեթիլացված ԴՆԹ-ն հակված է կապերի խզման՝մինչդեռ, [[ՌՆԹ]]-ի և [[Սպիտակուցի կառուցվածք|սպիտակուցների սինթեզը]] կասեցվում է<ref>{{Cite book |url=https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/procarbazine |title=Handbook of Brain Tumor Chemotherapy |vauthors=Newton H |date=2006 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-088410-0 |access-date=2021 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ Քաղցկեղային բջիջները անկանոն [[Կորիզակիսում|միտոզի]] ժամանակ, պետք է [[Կրկնօրինակում|կրկնօրինակեն]] իրենց ԴՆԹ-ն և ենթարկվեն ծրագրավորված բջջային մահվան ([[ապոպտոզ]])՝ ի պատասխան [[ԴՆԹ-ի կրկնապատկում|ԴՆԹ շղթաների]] կապերի խզման: Նորմալ կամ չախտահարված բջիջները ավելի հակված են վերականգնել ԴՆԹ-ի վնասը։ Պրոկարբազինը՝ լյարդում փոխակերպվում է ազօ–ածանցյալի, ապա [[ցիտոքրոմ P-450 համակարգի]] միջոցով դառնում է ակտիվ ազօքսի–ածանցյալ։ == Ծանոթագրություններ == {{Reflist}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.lymphomainfo.net/therapy/chemotherapy/mopp.html MOPP Treatment Regimen] *[http://virtualtrials.com/pcv.cfm PCV Information] *[http://www.merck.com/mmpe/lexicomp/procarbazine.html Procarbazine Drug Information Provided by Lexi-Comp – Merck Manual] *[https://web.archive.org/web/20060522193129/http://www.rxlist.com/cgi/generic3/procarb.htm RX Listing for Matulane] * {{Cite web |title=Procarbazine |url=https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/procarbazine |work=Drug Information Portal |publisher=U.S. National Library of Medicine}} [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղեր]] [[Կատեգորիա:Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]] [[Կատեգորիա:Դեղաբանական գիտություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագետներ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Դեղագիտություն]] [[Կատեգորիա:Դեղագործական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Դեղագործներ ըստ ազգության]] [[Կատեգորիա:Դեղագործություն]] [[Կատեգորիա:Դեղամիջոցներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հիդրազիններ]] [[Կատեգորիա:Մուտագեններ]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքաբանություն]] [[Կատեգորիա:Ուռուցքային հիվանդություններ]] [[Կատեգորիա:Վնասակար սովորույթներ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական միացություններ ըստ տարրերի]] [[Կատեգորիա:Քիմիական սինթեզ]] [[Կատեգորիա:Ֆարմակոթերապիա]] q5bhmn31wibufigcwgziy6rff0vjzwg 0 1300470 10356934 10356500 2025-06-18T00:05:45Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -deadlink=no, +url-status=live , ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Ռուսերեն հոդված և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356934 wikitext text/x-wiki ''' Մակարովսկայա, '''գյուղ Կիրովի մարզի Աֆանասևսկի շրջանում՝ Պաշինսկի գյուղական բնակավայրի կազմում։ == Աշխարհագություն == Գտնվում է Կամա գետի աջ ափին գտնվող աֆանասևո գյուղի շուրջկենտրոնից ուղիղ գծով մոտ 5 կմ հարավ։ == Պատմություն == Հայտնի է 1727 թվականից որպես 2 բակերից Մակարովների գյուղ։ 1873 թվականին այն հաշվառվել է որպես Մակարովսկայա (Բաևներ) գյուղ, որը բաղկացած է 47 բակերից և 368 բնակիչներից, 1905 թվականին (Մակարովսկայա կամ Բաևներ) 47 և 368, 1926 թվականին (Մակարովսկայա կամ Բաևներ) 54 և 281 (52 «պերմյակովներ»), 1950 թվականին 55 և 205, 1989 թվականին 66 բնակիչ<ref>{{Cite web |title=Макаровская (Баевы) |url=https://rodnaya-vyatka.ru/places/93201 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210517013215/https://rodnaya-vyatka.ru/places/93201 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 17 |access-date=2021 թ․ մայիսի 17 |website="Родная Вятка". Краеведческий портал.}}</ref>։ == Բնակչությունը == Մշտական բնակչությունը 2002 թվականին կազմել է 12 մարդ ([[Ռուսաստան|Ռուս]]․՝ 100%)<ref>{{Cite web |author=Коряков Ю.Б. |title=База данных "Этно-языковой состав населённых пунктов России" |url=http://www.lingvarium.org/russia/settlem-database.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171116115903/http://www.lingvarium.org/russia/settlem-database.shtml |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 16 |access-date=2021 թ․ մայիսի 17}}</ref>, 2010 թվականին՝ 34<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=https://kirovstat.gks.ru/folder/31532 |заглавие=Итоги всероссийской переписи населения 2010 года по Кировской области. Том 12. Населённые пункты Кировской области |год=2012 |издание=Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Кировской области |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210410021714/https://kirovstat.gks.ru/folder/31532 |archivedate=2021-04-10}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{Примечания}} fyd8iiab6xfg3ki63cdhy0ab01grfiq 2 1300472 10357155 10356520 2025-06-18T07:48:54Z Armenia22.2 156316 10357155 wikitext text/x-wiki {{Ներկա ամսաթիվ}} '''Անուն՝''' ''Գոռ'' '''Ազգանուն՝''' ''Խաչատրյան'' {{Բաբելոն|hy|en-2|ru-2}} {| class="wikitable" border="0" cellpadding="1" |{{Մասնակից/Վիքիստաժ|տարի=2025|ամիս=06|օր=17}} | |- | | |- |{{Մասնակցի տարիք|day=18|month=11|year=2012}} | |- | |{{Մասնակից/Հոդվածների հաշվիչ|1}} |- | | |} == [https://hy.m.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81:Gor2012g Gor2012g] == # {{Pagesize|Մակարովսկայա}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} {{Ժամային գոտիներ}}<br /> p2zt31p2fnib6qxwdvucovg3dlkn8ug 10357156 10357155 2025-06-18T07:49:42Z Armenia22.2 156316 10357156 wikitext text/x-wiki {{Ներկա ամսաթիվ}} '''Անուն՝''' ''Գոռ'' '''Ազգանուն՝''' ''Խաչատրյան'' {{Բաբելոն|hy|en-2|ru-2}} {| class="wikitable" border="0" cellpadding="1" |{{Մասնակից/Վիքիստաժ|տարի=2025|ամիս=06|օր=17}} | |- | | |- |{{Մասնակցի տարիք|day=18|month=11|year=2012}} | |- | |{{Մասնակից/Հոդվածների հաշվիչ|1}} |- | | |} == Իմ հրապարակած հոդվածները == # {{Pagesize|Մակարովսկայա}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} {{Ժամային գոտիներ}}<br /> d6otmzxa0fyd7nqf22m28id2u0y5dow 10357162 10357156 2025-06-18T07:53:08Z Armenia22.2 156316 10357162 wikitext text/x-wiki {{Ներկա ամսաթիվ}} '''Անուն՝''' ''Գոռ'' '''Ազգանուն՝''' ''Խաչատրյան'' {{Բաբելոն|hy|en-2|ru-2}} {| class="wikitable" border="0" cellpadding="1" |{{Մասնակից/Վիքիստաժ|տարի=2025|ամիս=06|օր=17}} | |- | | |- |{{Մասնակցի տարիք|day=18|month=11|year=2012}} | |- | |{{Մասնակից/Հոդվածների հաշվիչ|1}} |- | | |} == Իմ հրապարակած հոդվածները == # {{Pagesize|Մակարովսկայա}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} m195quhcq8fgt3a0lzjypuzvp8612eq 10357166 10357162 2025-06-18T07:56:06Z Armenia22.2 156316 10357166 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից/Հոդվածների հաշվիչ|1}} {{Ներկա ամսաթիվ}} '''Անուն՝''' ''Գոռ'' '''Ազգանուն՝''' ''Խաչատրյան'' {{Բաբելոն|hy|en-2|ru-2}} {| class="wikitable" border="0" cellpadding="1" |{{Մասնակից/Վիքիստաժ|տարի=2025|ամիս=06|օր=17}} | |- | |{{Մասնակցի տարիք|day=18|month=11|year=2012}} |- |{{Մասնակից/Հոդվածների հաշվիչ|1}} | |} == Իմ հրապարակած հոդվածները == # {{Pagesize|Մակարովսկայա}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} 1w2sj9eq9te0ro21bzf5mvy6c52kun3 10357169 10357166 2025-06-18T07:57:32Z Armenia22.2 156316 10357169 wikitext text/x-wiki {{Ներկա ամսաթիվ}} '''Անուն՝''' ''Գոռ'' '''Ազգանուն՝''' ''Խաչատրյան'' {{Բաբելոն|hy|en-2|ru-2}} {| class="wikitable" border="0" cellpadding="1" |{{Մասնակից/Վիքիստաժ|տարի=2025|ամիս=06|օր=17}} | |- | |{{Մասնակցի տարիք|day=18|month=11|year=2012}} |- |{{Մասնակից/Հոդվածների հաշվիչ|1}} | |} == Իմ հրապարակած հոդվածները == # {{Pagesize|Մակարովսկայա}} # {{Pagesize|}} # {{Pagesize|}} pu9h0i9igwobomodj6gysz6mmzfwppc 0 1300473 10356933 10356530 2025-06-18T00:05:43Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356933 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}}'''Մանոլիս Սալիակաս''' ({{lang-el|Μανώλης Σάλιακας}}, {{ԱԾ}}), հույն ֆուտբոլիստ, գերմանական «Սանկտ Պաուլի» ակումբի և [[Հունաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հունաստանի հավաքականի]] պաշտպան: == Ակումբային կարիերա == Սալիակասը «Էրգոտելիս» և «Օլիմպիակոս» ակումբների սան է։ 2014 թվականի ապրիլի 6-ին ՊԱՍ-ի դեմ խաղում նորամուտն է նշել Հունաստանի Սուպերլիգայում<ref>{{Cite web |date=2014 թ․ ապրիլի 6 |title=ПАС (Янина) VS. Олимпиакос 2:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2014/04/06/greece/super-league/pas-giannina/olympiakos-cfp/1523946/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004072222/https://int.soccerway.com/matches/2014/04/06/greece/super-league/pas-giannina/olympiakos-cfp/1523946/ |archive-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 4 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>։ 2016 թվականին վարձավճարով տեղափոխվել է Կիպրոսի «[[Կարմիոտիսա]]» ակումբ: 2016 թվականի սեպտեմբերի 10-ին Լառնանսկի ԱԵԿ ակումբի դեմ խաղում նորամուտն է նշել նոր թիմի կազմում<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ սեպտեմբերի 10 |title=АЕК (Ларнака) VS. Кармиотисса 3:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2016/09/10/cyprus/1-division/aek-larnaca/karmiotissa-pano-polemidia/2270071/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170107154901/http://int.soccerway.com/matches/2016/09/10/cyprus/1-division/aek-larnaca/karmiotissa-pano-polemidia/2270071/ |archive-date=2017 թ․ հունվարի 7 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>։ 2017 թվականի ամռանը «Չանիա» ակումբը երկու տարի ժամկետով վարձակալել է ֆուտբոլիստին: Հոկտեմբերի 30-ին «Կարաիսկակիսի» դեմ խաղում նորամուտն է նշել Հունաստանի երրորդ դիվիզիոնում<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Ханья VS. Караискакис 1:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2017/10/30/greece/football-league/kissamikos-pogs/ae-karaiskakis/2622428/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107075826/http://int.soccerway.com/matches/2017/10/30/greece/football-league/kissamikos-pogs/ae-karaiskakis/2622428/ |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 7 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>։ Նոյեմբերի 5-ին «Երկոտելիսի» դեմ խաղում նորամուտն է նշել նոր ակումբի կազմում։<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ նոյեմբերի 5 |title=Эрготелис VS. Ханья 1:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2017/11/05/greece/football-league/ergotelis/kissamikos-pogs/2622437/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171119081341/http://int.soccerway.com/matches/2017/11/05/greece/football-league/ergotelis/kissamikos-pogs/2622437/ |archive-date=2017 թ․ նոյեմբերի 19 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: Վարձավճարի ավարտից հետո վերադարձել է «[[Օլիմպիակոս ՖԱ|Օլիմպիակոս]]»։ 2019 թվականին տեղափոխվում է «Լամիա» ակումբ: Օգաոստոսի 24-ին «[[Պանաթինաիկոս (ֆուտբոլային ակումբ)|Պանատինաիկոսի]]» դեմ խաղում նորամուտն է նշել նոր ակումբի կազմում<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ օգոստոսի 24 |title=Ламия VS. Панатинаикос 1:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2019/08/24/greece/super-league/lamia/panathinaikos-fc/3051875/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505111256/https://int.soccerway.com/matches/2019/08/24/greece/super-league/lamia/panathinaikos-fc/3051875/ |archive-date=2024 թ․ մայիսի 5 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>։ Սեպտեմբերի 1-ին «Ատրոմիտոսի» դեմ խաղում խփել է առաջին գոլը «Լամիա» ակումբի կազմում<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=Ламия VS. Атромитос 2:2 |url=https://int.soccerway.com/matches/2019/09/01/greece/super-league/lamia/pae-aps-atromitos-athens/3051882/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505112758/https://int.soccerway.com/matches/2019/09/01/greece/super-league/lamia/pae-aps-atromitos-athens/3051882/ |archive-date=2024 թ․ մայիսի 5 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: 2020 թվականի ամռանը որպես ազատ գործակալ դարձել է «ՊԱՍ-ի» խաղացող: Սեպտեմբերի 27-ին «Արիսաի» դեմ խաղում անցկացրել է առաջին խաղը ակումբի կազմում<ref>{{Cite web |date=2020 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=Арис (Салоники) VS. ПАС (Янина) |url=https://int.soccerway.com/matches/2020/09/27/greece/super-league/aris-thessaloniki-fc/pas-giannina/3378148/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505112801/https://int.soccerway.com/matches/2020/09/27/greece/super-league/aris-thessaloniki-fc/pas-giannina/3378148/ |archive-date=2024 թ․ մայիսի 5 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: 2021 թվականի դեկտեմբերի 6-ին «Լամիայի» դեմ խաղում խփել է առաջին գոլը նոր ակումբի կազմում<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 6 |title=Ламия VS. ПАС (Янина) 0:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2021/12/06/greece/super-league/lamia/pas-giannina/3586662/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505114302/https://int.soccerway.com/matches/2021/12/06/greece/super-league/lamia/pas-giannina/3586662/ |archive-date=2024 թ․ մայիսի 5 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: 2022 թվականի ամռանը տեղափոխվել է «Սանկտ Պաուլ»: Հուլիսի 16-ին «Նյուրնբերգի» դեմ խաղի ժամանակ նորամուտն է նշել [[Երկրորդ Բունդեսլիգա|Երկրորդ Բունտեսլիգա]]յում<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 16 |title=Санкт-Паули VS. Нюрнберг 3:2 |url=https://int.soccerway.com/matches/2022/07/16/germany/2-bundesliga/fc-st-pauli-von-1910-ev/1-fc-nurnberg/3801518/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240402103503/https://int.soccerway.com/matches/2022/07/16/germany/2-bundesliga/fc-st-pauli-von-1910-ev/1-fc-nurnberg/3801518/ |archive-date=2024 թ․ ապրիլի 2 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: Հոկտեմբերի 8-ին Բրաունշվայգի «[[Այնտրախտ Բրաունշվայգ|Այնտրախտ]]ի» դեմ խաղում առաջին գոլն է խփել «Սանկտ Պաուլի» կազմում<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հոկտեմբերի 8 |title=Айнтрахт (Брауншвейг) VS. Санкт-Паули 2:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2022/10/08/germany/2-bundesliga/braunschweiger-tsv-eintracht-von-1895-ev/fc-st-pauli-von-1910-ev/3801615/ |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == 2015 թվականին Հունաստանի պատանեկան հավաքականի կազմում մասնակցել է Եվրոպաի տնային արաջնությանը: Մրցաշարում խաղացել է [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ուկրաինայի]]<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հուլիսի 6 |title=Греция (до 19) VS. Украина (до 19) 2:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2015/07/06/europe/uefa-u19-championship/greece-under-19/ukraine-under-19/2038756/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240505112800/https://int.soccerway.com/matches/2015/07/06/europe/uefa-u19-championship/greece-under-19/ukraine-under-19/2038756/ |archive-date=2024 թ․ մայիսի 5 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>, [[Ավստրիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ավստրիայի]]<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հուլիսի 9 |title=Греция (до 19) VS. Австрия (до 19) 0:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2015/07/09/europe/uefa-u19-championship/greece-under-19/austria-under-19/2038758/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190502062725/https://int.soccerway.com/matches/2015/07/09/europe/uefa-u19-championship/greece-under-19/austria-under-19/2038758/ |archive-date=2019 թ․ մայիսի 2 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>, [[Ֆրանսիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ֆրանսիայի]]<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հուլիսի 12 |title=Франция (до 19) VS. Греция (до 19) 2:0 |url=http://int.soccerway.com/matches/2015/07/12/europe/uefa-u19-championship/france-under-19/greece-under-19/2038760/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180104132514/https://int.soccerway.com/matches/2015/07/12/europe/uefa-u19-championship/france-under-19/greece-under-19/2038760/ |archivedate=2018 թ․ հունվարի 4 |accessdate=2015 թ․ հուլիսի 21 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref> և [[Ռուսաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ռուսաստանի]]<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հուլիսի 16 |title=Россия (до 19) vs. Греция (до 19) 4:0 |url=https://int.soccerway.com/matches/2015/07/16/europe/uefa-u19-championship/russia-under-19/greece-under-19/2038769/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190502065612/https://int.soccerway.com/matches/2015/07/16/europe/uefa-u19-championship/russia-under-19/greece-under-19/2038769/ |archive-date=2019 թ․ մայիսի 2 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref> թիմերի դեմ խաղերին: 2021 թվականի հունիսի 1-ին Բելգիայի հավաքականի դեմ [[ընկերական խաղ]]ում նորամուտն է նշել Հունաստանի հավաքականի կազմում<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հունիսի 3 |title=Бельгия VS. Греция 1:1 |url=https://int.soccerway.com/matches/2021/06/03/world/friendlies/belgium/greece/3488071/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421011653/https://int.soccerway.com/matches/2021/06/03/world/friendlies/belgium/greece/3488071/ |archive-date=2023 թ․ ապրիլի 21 |access-date=2024 թ․ մայիսի 5 |publisher=soccerway.com |lang=en}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}}{{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Բունդեսլիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Հունաստանի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:ՊԱՍ Յանինայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Սանկտ Պաուլիի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Օլիմպիակոս Պիրեյոսի ֆուտբոլիստներ]] n9h986xdwl9doyopbzl8s9884vxp93h 3 1300476 10356553 2025-06-17T12:28:23Z Argam Forbes 37716 +{{subst:ողջույն}} 10356553 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:Argam Forbes|Forbesoid]] ([[Մասնակցի քննարկում:Argam Forbes|քննարկում]]) 12:28, 17 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} mryt3k3hnv519r73xf2il6l9d2d92bs 0 1300477 10356561 2025-06-17T12:35:16Z Jakhardii 151499 Նոր էջ «{{ՎՏՔ}} '''Հունգարիայի քաղաքացիական պատերազմ (1527–1538)''' ({{Lang-hu|Magyar Belháború}}), Հունգարիայի թագի համար պայքար, որն ընթացել է [[Ֆերդինանդ I (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ֆերդինանդ I-ի]] և Յանոշ Զապոլիայի միջև<ref>{{Cite web |date=2022 |title=Hungarian Civil Wars |url=https://www.ebsco.com/research-starters/history/hungarian-civil-wars |access-...»: 10356561 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Հունգարիայի քաղաքացիական պատերազմ (1527–1538)''' ({{Lang-hu|Magyar Belháború}}), Հունգարիայի թագի համար պայքար, որն ընթացել է [[Ֆերդինանդ I (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ֆերդինանդ I-ի]] և Յանոշ Զապոլիայի միջև<ref>{{Cite web |date=2022 |title=Hungarian Civil Wars |url=https://www.ebsco.com/research-starters/history/hungarian-civil-wars |access-date=2025-06-12 |website=Ebsco.com |language=en}}</ref>։ == Յագելոնյան ժառանգության համար պայքար == Բոհեմիայի և Հունգարիայի անզավակ թագավոր Լյուդովիկոս II-ի մահը [[Մոհաչի ճակատամարտ (1526)|Մոհաչի ճակատամարտի]] ժամանակ բարձրացրել է նրա հսկայական կալվածքների ժառանգության հարցը՝ թուրքական շարունակական ագրեսիայի պայմաններում։ Բոհեմիայում 1526 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Դիետի կողմից նշանակված 24 ընտրողներ (յուրաքանչյուր դասից 8-ական) հոկտեմբերի 24-ին Հաբսբուրգի Ֆերդինանդին ընտրել են թագավոր։ Նրա մրցակիցներն են եղել Լեհաստանի [[Սիգիզմունդ I Ծեր|Սիգիզմունդ I-ը]] և բավարացի դուքսեր Վիլհելմը և Լյուդվիգը։ 1527 թվականի փետրվարին Ավստրիայի էրցհերցոգը ժամանել է Պրահա և փետրվարի 24-ին թագադրվել է [[Պրահայի ամրոց|Պրահայի ամրոցում]], որից հետո նրան ճանաչել են [[Մորավիա|Մորավիան]] և [[Սիլեզիա (մարզ)|Սիլեզիան]]<ref>Томек, с. 595</ref><ref name="autogenerated722">Шлоссер, с. 491</ref>: Հունգարիայում իրավիճակն այդ ժամանակ շատ բարդ է եղել։ Թագուհի Մարիան՝ Լյուդովիկոս թագավորի այրին փախել է [[Բուդի (քաղաքատիպ ավան, Ուկրաինա)|Բուդայից]] դեպի [[Բրատիսլավա|Պոզսոն]] իր արքունիքի հետ և հանձնարարել Նադոր Իշտվան Բատորիին Կոմարոմ քաղաքում ժողով կազմակերպել։ Սակայն հունգարացի ազնվականների մեծ մասը՝ սուլթան [[Սուլեյման I|Սուլեյման I-]]<nowiki/>ի թույլտվությամբ՝ 1526 թվականի նոյեմբերի 10-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] թագավոր է ընտրել Տրանսիլվանիայի կառավարիչ Յանոշ Զապոլյային։ Նա գլխավորել է հունգարական «ազգային» կուսակցությունը, որը դեմ է եղել գահի օտարերկրացիների ձեռքն անցնելուն։ Այս կուսակցությունը 1505 թվականին Դիետայում օրենք է ընդունել, որը արգելել է օտարների կողմից գահի ժառանգումը։ Իսկ դեկտեմբերի 17-ին Հաբսբուրգների կողմնակից մի խումբ ազնվականներ Պոզսոնում Ֆերդինանդին հռչակել են թագավոր՝ հիմնվելով 1515 թվականի Վիեննայի պայմանագրի վրա, որը նախատեսել է, որ Հաբսբուրգները կարող են ժառանգել հունգարական գահը [[Յագելոններ|Յագելոնյան]] տոհմի կործանման դեպքում։ Խորվաթիայում նույնպես պայքար է սկսվել Ֆերդինանդի (Հաբսբուրգների) և Յանոշ Զապոլյայի կողմնակիցների միջև։ Զապոլյային աջակցել է խոշոր ազնվական Կրստո Ֆրանկոպանը։ Ցետինյեում կայացած ժողովում խորվաթական ազնվականները թագավոր են ընտրել Ֆերդինանդին, քանի որ նա խոստացել է պաշտպանել նրանց թուրքերից և պահպանել նրանց ազատությունները։ Մյուս կողմից Սլավոնիայի ժողովում թագավոր է ընտրվել Յանոշ Զապոլյան, որը Ֆրանկոպանին նշանակել է Խորվաթիայի կառավարիչ (պան)։ == Բանակցություններ Օլոմոուցում == Լեհաստանի թագավոր Սիգիզմունդը, որը պարտվել է Բոհեմիայի թագավոր դառնալու փորձում և մտահոգված է եղել Հաբսբուրգների ազդեցության աճով իր սահմանների մոտ՝ փորձել է հաշտություն հաստատել Զապոլյայի և Ֆերդինանդի միջև։ Դրա համար նա Օլոմոուցում կոնգրես է կազմակերպել։ Ֆերդինանդը առաջարկել է Զապոլյային Բոսնիայի թագավորի տիտղոս և աշխատավարձ, իսկ Զապոլյան առաջարկել է, որ եթե Հաբսբուրգները հրաժարվեն հունգարական գահից՝ ինքը պատրաստ է նրանց տալ Մորավիան, Սիլեզիան և Լուսատիան։ Սակայն կողմերը չեն համաձայնել և բանակցությունները տապալվել են։ == Պատերազմի սկիզբը == Ֆերդինանդի պայքարը Հունգարիայում իշխանության համար սկսվել է 1527 թվականի հուլիսի 31-ին։ Նա ներխուժել է Հունգարիա Պոզոնիի շրջան չեխ և գերմանացի վարձկանների զորքերով<ref>20 тыс. ландскнехтов, направленных Карлом V из Италии (История Словакии, с. 146)</ref>՝ Բրանդենբուրգ-Անսբախի Կազիմիրի, Նիկլաս ֆոն Զալմի և կոմս Մանսֆելդի հրամանատարությամբ։ Արևմտյան [[Սլովակիա|Վերին Հունգարիայի]] մեծ մասը նրա կողմնակիցների ձեռքում էր։ Արևմտյան Հունգարիայի ազնվակաների աջակցությամբ նա արագորեն գրավեցլ է [[Դյոր|Գյորը]], Տատան, Կոմարոմը, [[Էստերգոմ|Էստերգոմը]], Վիշեգրադը, իսկ օգոստոսի 20-ին գրավել է Բուդան։ Սեպտեմբերի 27-ին Յանոսը Տարզալում պարտություն է կրել Նիկլաս ֆոն Սալմից, այնուհետև Տոկաջում<ref name="autogenerated322">История Словакии, с. 146</ref><ref name="autogenerated822">История Венгрии, с. 305</ref>։ Խորվաթիայի պանի պաշտոնում նշանակված Ֆերենց Բատյանը ջախջախել է Ֆրանկոպանին, որը զոհվել է ճակատամարտում և վերահսկողություն է հաստատել Խորվաթիայի վրա։ Հոկտեմբերի 7-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] Հունգարիայի Ազգային ժողովը Ֆերդինանդին հռչակել է թագավոր, իսկ նոյեմբերի 3-ին եպիսկոպոս Իշտվան Պոդմանիցկին, որը նախորդ տարի թագադրած է եղել Յանոշ Զապոլյային, իսկ այդ ժամանակ արդեն թագադրել է Ֆերդինանդին։ Զապոլյան փախել է [[Տիսա]] գետից հեռու և 1527 թվականի հոկտեմբերին իր դեսպան Ջերոմ Լասկիին ուղարկել է Ստամբուլ՝ օգնություն խնդրելու համար։ 1528 թվականի հունվարի 27-ին սուլթանը համաձայնել է օգնել Զապոլյային և վերցրել է նրան իր պաշտպանության տակ։ Զապոլյան մեծ բանակ է հավաքել և 1528 թվականի փետրվարին փորձել է գրավել Կասա քաղաքը, բայց մարտի 20-ին Սինայի ճակատամարտում պարտվել է Յոհան Կացիներին։ Ճակատամարտի ժամանակ նրա բանակի մի մասն անցավ թշնամու կողմը, և թագավորը ստիպված եղավ փախչել։ Ամռանը Զապոլյան գնաց հարավային Լեհաստանի Տարնով քաղաքը։ Ֆերդինանդի զորքերը գրավել են Տրենչին քաղաքը և Վահ գետի վրա կարևոր պաշտպանական կետերը, ավարտելով քաղաքացիական պատերազմի առաջին մասը։ Հունգարացի ազնվականները տեսնելով, որ գերմանացիները ավելի ուժեղ են՝ սկսել են անցնել Հաբսբուրգների կողմը։ == Լեհաստանի դիրքորոշումը == Լեհաստանի դիրքը հունգարական ժառանգության համար պայքարում մեծ նշանակություն ուներ, քանի որ Սիգիզմունդ I Ծերուկը, լինելով Լյուդովիկոս II-ի ամենամոտ ազգականը արական գծով, կարող էր ինքը հավակնել թագին։ Սա հաշվի առնվեl Ստամբուլում և արդեն 1526/1527 թվականների ձմռանը թույլատրվեl 1 Ղրիմի թաթարների կողմից Լեհաստանի վրա լայնածավալ ասպատակությունը։ Քառասուն հազար հոգուց բաղկացած հորդան ավերել է [[Գալիցիա|Գալիցիան]], [[Պոդոլիա|Պոդոլիան]], Վոլինը, հասնելով Տուրով և վերադառնալով մեծ ավարով։ Հիերոնիմոս Լասկին, որը նույնպես ներկայացնում էր լեհական շահերը Ստամբուլում, զեկուցեl 1 Սիգիզմունդին սուլթանի արքունիքի դժգոհության մասին քաղաքացիական պատերազմում լեհ վարձկանների Ֆերդինանդի կողմից մասնակցության վերաբերյալ։ Մեծ վեզիր Իբրահիմ փաշան սպառնաց լեհերին նոր թաթարական ասպատակությամբ և հեգնանքով հարցրել է, թե արդյոք Լիտվայի Մեծ Դքսության հարավ-արևելքում բնակչություն է մնացել։ Այս պայմաններում լեհ թագավորը ստիպված էր հրաժարվել հունգարական հարցում իր անկախ քաղաքականությունից և գործել օսմանների հետ դաշինքով։ Նրան այս որոշմանը մղել են ազնվական խմբերը՝ Լեհաստանի պրիմատ Յան Լասկին և թագուհի Բոնա Սֆորցան։ Հռոմի պապ [[Կղեմես VII|Կղեմես VII-ը]] դառնությամբ նշել է, որ լեհական եկեղեցու միջոցներն օգտագործվում էին հունգարացի կոլաբորացիոնիստ ազնվակաների բանակին աջակցելու համար, որոնք նվաճում էին իրենց երկիրը մուսուլման տիրակալի համար<ref>Порта...</ref>: == Օսմանյան միջամտությունը == 1528 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Յանոշ Զապոլյայի դեսպանը [[Ֆոնտենբլո|Ֆոնտենբլոյում]] պայմանագիր է կնքել թուրք դաշնակից թագավոր Ֆրանցիսկոս I-ի հետ։ Ֆրանսիան տարեկան տրամադրում էր 20 հազար ոսկե մետաղադրամ։ Նոյեմբերի 3-ին Զապոլյան վերադարձավ Արևելյան Հունգարիա։ Բելգրադի փաշան նրան տրամադրել է մի ջոկատ, որի օգնությամբ թագավորը վերականգնել է այս տարածաշրջանը և Տրանսիլվանիան<ref name="autogenerated422">История Венгрии, с. 239</ref><ref name="autogenerated522">Габсбурги...</ref>: Օգտվելով առիթից՝ օսմանները հարձակում են սկսել հյուսիսային Բոսնիայում, Սլավոնիայում և Խորվաթիայում՝ գրավելով Յայցեի ամրոցը, Լիկայի և Կրբավայի շրջանները, և հասան մինչև [[Սեն (քաղաք)|Սենջ]] և Կլիս ՝ այդպիսով երկու մասի բաժանելով Խորվաթիան{{Sfn|Фрейдзон|2001}}: Սուլեյմանի [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|երրորդ հունգարական արշավանքի]] ժամանակ թուրքերը սեպտեմբերի 8-ին գրավեցին Բուդդան և Զապոլյան բերեցին թագավորական պալատ։ Ֆերդինանդի զորքերը վտարվեցին Հունգարիայից։ Թուրքերը իրենց հովանավորյալի մոտ թողեցին 3 հազարին։ Վենետիկյան դոժի ապօրինի որդու՝ սուլթանի սիրելիի՝ վենետիկցի արկածախնդիր Լոդովիկո Գրիտտիի գլխավորած ջոկատ<ref name="autogenerated422" />: Հունգարիայում թուրքերը կիրառեցին աստիճանական նվաճման մեթոդը, որն արդեն փորձարկվել էր Բալկաններում. նախ՝ հզոր հարվածով կոտրել դիմադրության ոսկորները, ապա՝ տեղացի համագործակիցների օգնությամբ հպատակեցրել են երկիրը և մտցրել են ուղղակի սուլթանական կառավարում՝ նվաճված հողերը ներառելով կայսրության մեջ: == Արշավներ (1530-1532) == 1529 թվականի օսմանյան արշավանքից հետո Ֆերդինանդի տիրապետության տակ են մնացել միայն Խորվաթիան, Անդրդանուբիայի արևմտյան շրջանները և հյուսիսային կոմսությունները։ 1530 թվականին Հաբսբուրգները հակահարձակման անցան և գրավեցին Պոզսոնին։ Հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Վիլհելմ ֆոն Ռոգենդորֆի բանակը պաշարել է Բուդան, սակայն Գրիտտիին հաջողվել է պաշտպանել քաղաքը։ Դեկտեմբերի 26-ին Զապոլյան նրան նշանակել է կառավարիչ: 1531 թվականին մրցակիցների միջև կնքվել է ևս մեկ զինադադար (ընդհանուր առմամբ, 1528-1536 թվականներին նման զինադադարներ կնքվել են 11 անգամ), սակայն հաջորդ տարի սուլթանը [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|չորրորդ հունգարական արշավանքը]] ձեռնարկել է՝ գրավելով [[Դրավա|Դրավա գետի]] ափերի երկայնքով գտնվող ամրոցները և հասնելով Շտիրիայի սահմանին։ Իրանի հետ պատերազմի նախօրեին Սուլեյմանը 1533 թվականի հունիսին հաշտություն է կնքել Ֆերդինանդի հետ՝ նրան ճանաչելով որպես Հունգարիայի թագավոր։ Այս համաձայնագիրը Հունգարիան բաժանել է երկու մասի, բայց չի դադարեցրել քաղաքացիական պատերազմը: Յանոշ Զապոլյայի հետ պայքարը դեռևս շատ հեռու էր ավարտից, երբ Ֆերդինանդը ստեղծել է Հունգարիայի համար հատուկ վարչական-ֆինանսական մարմին՝ ''Հունգարական պալատը'' [[Բրատիսլավա|Պոզոնիում]] (հուլիս 1531): Սչեպեսի պալատի հետ միասին, որը հետագայում (1567 թվականի ապրիլին) հիմնադրվել է [[Կոշիցե|Կոշիցեում]] 13 հյուսիս-արևելյան կոմսությունների համար, Հունգարիայի պալատը Հունգարիայի գլխավոր կառավարող մարմինն է եղել։ Թագավորների միջև պայքարը անհաջող փորձ են արել օգտագործել ազնվականեր Պետեր Պերենյին և Թամաշ Նադասդին ՝ իրենց իշխանությունը հաստատելու համար՝ ի դեմս Ֆերդինանդի և Զապոլյայի։ Այս նպատակով Պերենյին ազնվականների ժողովներ են հրավիրվել Բաբոչայում (1531 թվականի մարտի 4-ին) և Բելավարում (1531 թվականի մարտի 19-ին), իսկ Նադասդին՝ Զաքանիում (1531 թվականի նոյեմբերի 1-ին) և Քենեշում (1532 թվականի հունվարի 1-ին): Օսմանյան Թուրքիայի օգնությունը Զապոլյային շատ թանկ արժեցավ երկրի համար։ Օրինակ՝ 1530թ. սեպտեմբերին Զապոլյայի կողմն անցած թուրքերը [[Նիտրա|Նիտրայի]] շրջանում այրել էին 80 գյուղ և մոտ 10,000 մարդու որպես ստրուկ տարել։ Թեև զոհերը հիմնականում սլովակներ էին, հունգարացի բնակիչներն էլ մեծապես տուժել էին դաշնակիցների գործողություններից։ Նույն կերպ էլ Ֆերդինանդի գերմանացի վարձկաններն էին իրենց պահում Հունգարիայում՝ կարծես օտար, նվաճված տարածքում լինեին։ == Պատերազմի ավարտը == Ռազմական գործողությունները շարունակվել են փոփոխական հաջողությամբ ևս մի քանի տարի։ Սահմանները անընդհատ փոխվում էին, բայց տարածքի մեծ մասը մնում էր Զապոլյայի վերահսկողության տակ։ Երկիրը գնալով ավելի ու ավելի էր ընկնում անկման և բարոյական վայրենության վիճակի մեջ։ Ազնվականները անընդհատ տեղափոխվում էին մի ճամբարից մյուսը՝ հետապնդելով միայն իրենց սեփական եսասիրական շահերը։ Զապոլյայի դիրքերը աստիճանաբար թուլացել են, քանի որ թուրքերի հետ դաշինքը խաթարել է նրա դիրքերը Եվրոպայում։ Հռոմի պապը նրան եկեղեցուց հեռացրել է, իսկ Ֆրանսիան դադարել  սուբսիդիաներ վճարել։ Ֆերդինանդը նրան անվանել է բռնազավթիչ և քրիստոնեության դավաճան: Գրիտտին նաև փորձել է ամրապնդել իր իշխանությունը թագավորությունում օսմանների օգնությամբ։ 1534 թվականի հուլիսին նա մտել է Տրանսիլվանիա և սպանել Զապոլյայի ամենակարևոր ռազմական առաջնորդին՝ Նագիվարարդի եպիսկոպոս Իմրե Չիբակին։ Սեպտեմբերի 29-ին դժգոհ տրանսիլվանացի մագնատները, վալախական կառավարիչ [[Պետրու Ռարեշ|Պետրու Ռարեշի ջոկատի օգնությամբ,]] հարձակվել են Գրիտտիի ճամբարի վրա Մեդգյեսում և սպանել վենետիկցուն։ Սուլթանը, զբաղված լինելով Իրանի պատերազմով, չկարողացավ արագ վրեժ լուծել իր սիրելիի մահվան համար: 1535 թվականին Զապոլյան Կասսայի հետ գրավել է Արևելյան Վերին Հունգարիան։ 1536 թվականին թուրքերը ներխուժել են Արևելյան Սլավոնիա՝ այնտեղից վռնդելով Ֆերդինանդի զորքերը։ 1537 թվականին Կլիսի գրավումից հետո օսմանները վերահսկողություն են հաստատել  ամբողջ հարավային Խորվաթիայի նկատմամբ, իսկ 1537 թվականի հոկտեմբերի 9-ին նրանք ջակովոյի մոտ ջախջախել են Յոհան ֆոն Կացիների ավստրիական բանակը<ref name="autogenerated622">Контлер, с. 177</ref><ref>История Венгрии, с. 329</ref>: Զապոլյան ամրապնդել է իր իշխանությունը Տրանսիլվանիայում, որտեղ [[Սիբիու|Հերմանշտադտը]] ենթարկվել են նրան 1536 թվականի մարտին: Չնայած Թուրքական ճնշմանը Ֆերդինանդին հաջողվել է պահպանել Հյուսիսային Խորվաթիան, Վերին Հունգարիայի մեծ մասը, Սպիշի կոմսությունը և Դանուբի երկայնքով գտնվող կարևոր ամրոցները՝ Կոմարոմը, Էստերգոմը և Վիշեգրադը։ Հաշտեցման մի քանի փորձերից հետո կողմերը կնքեցին Նագիվարդի հաշտությունը 1538 թվականի փետրվարի 24-ին։ Այս ակտը ճանաչում էր Ֆերդինանդի և Յանոշ Զապոլյայի իշխանությունը նրանց կողմից գրավված տարածքներում։ Յանոշ Զապոլյայի մահից հետո նրա ունեցվածքը պետք է անցներ Ֆերդինանդին։ Եթե Ֆերդինանդը արու սերունդ չունենար, երկիրը կանցներ Զապոլյայի ժառանգորդին, իսկ եթե երկու դինաստիաներն էլ մարեին, նահանգային ժողովը կընտրեր նոր թագավոր։ Կողմերը պարտավորվել են միմյանց օգնել թուրքական հարձակումը հետ մղելու հարցում։ Նրանք համաձայնել են գաղտնի պահել պայմանագիրը՝ սուլթանի զայրույթը չգրգռելու համար։ == Արդյունքներ == Պայքարի արդյունքը փոխզիջում էր, որը տևել է ընդամենը երկու տարի։ 1540 թվականի հուլիսի 7-ին Յանոշ ունեցդլ է որդի Յանոշ Ժիգմոնդը, և նրա մահից առաջ՝ հուլիսի 22-ին, թագավորը երդում է տվել մագնատներին, որ նրանք չեն պահպանի Նագիվարիդի պայմանագիրը։ Սա նոր քաղաքացիական պատերազմի պատճառ դարձավ, որը արագորեն վերաճել է Երկրորդ ավստրո-թուրքական պատերազմի և արդեն 1541 թվականին հանգեցրել է Հունգարիայի ազգային թագավորության լուծարմանը: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Գրականություն == * Габсбурги, Венгрия, Трансильванское княжество и Османская империя в XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * История Венгрии. Т. I. — М.: Наука, 1971 * История Словакии. — М.: Институт славяноведения РАН, 2003. — ISBN 5-93442-005-0 * ''Контлер Л.'' История Венгрии. Тысячелетие в центре Европы. — М.: Весь Мир, 2002. — ISBN 5-7777-0201-5 * Порта, Крым и политика стран Восточной Европы во второй четверти XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * ''Томек В.'' История Чешского королевства. — СПб., 1868 * {{книга |автор = Фрейдзон, В. И. |заглавие = История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) |язык = ru |ссылка = https://inslav.ru/publication/freydzon-v-i-istoriya-horvatii-kratkiy-ocherk-s-drevneyshih-vremen-do-obrazovaniya |место = Санкт-Петербург |издательство = Алетейя |год = 2001 |страницы = |страниц = 318 |серия = Славянская библиотека. Bibliotheca slavica |isbn = 5-89329-384-3 |тираж = 1000 |ref = Фрейдзон }} * ''Шлоссер Ф.'' Всемирная история. Т. IV. 2-е издание. СПб.—М.: М. О. Вольф, 1870 * 4ufesf9s6ucov2227l3jhtb8deifp4i 10356565 10356561 2025-06-17T12:40:51Z Jakhardii 151499 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության պատերազմներ]], [[Կատեգորիա:16-րդ դարը Հունգարիայում]], [[Կատեգորիա:Քաղաքացիական պատերազմներ]], [[Կատեգորիա:16-րդ դարի պատերազմներ]], [[Կատեգորիա:Հունգարիայի պատմություն]], [[Կատեգորիա:Սրբազան Հռոմեական կայսրության պատերազմներ]], [[Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության ռազմական պատմություն]], [[Կատեգորիա:Հունգարիայի ռազմական պատմություն]], [[Կատեգորիա:Հունգարիայի պատերազմներ]] 10356565 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Հունգարիայի քաղաքացիական պատերազմ (1527–1538)''' ({{Lang-hu|Magyar Belháború}}), Հունգարիայի թագի համար պայքար, որն ընթացել է [[Ֆերդինանդ I (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ֆերդինանդ I-ի]] և Յանոշ Զապոլիայի միջև<ref>{{Cite web |date=2022 |title=Hungarian Civil Wars |url=https://www.ebsco.com/research-starters/history/hungarian-civil-wars |access-date=2025-06-12 |website=Ebsco.com |language=en}}</ref>։ == Յագելոնյան ժառանգության համար պայքար == Բոհեմիայի և Հունգարիայի անզավակ թագավոր Լյուդովիկոս II-ի մահը [[Մոհաչի ճակատամարտ (1526)|Մոհաչի ճակատամարտի]] ժամանակ բարձրացրել է նրա հսկայական կալվածքների ժառանգության հարցը՝ թուրքական շարունակական ագրեսիայի պայմաններում։ Բոհեմիայում 1526 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Դիետի կողմից նշանակված 24 ընտրողներ (յուրաքանչյուր դասից 8-ական) հոկտեմբերի 24-ին Հաբսբուրգի Ֆերդինանդին ընտրել են թագավոր։ Նրա մրցակիցներն են եղել Լեհաստանի [[Սիգիզմունդ I Ծեր|Սիգիզմունդ I-ը]] և բավարացի դուքսեր Վիլհելմը և Լյուդվիգը։ 1527 թվականի փետրվարին Ավստրիայի էրցհերցոգը ժամանել է Պրահա և փետրվարի 24-ին թագադրվել է [[Պրահայի ամրոց|Պրահայի ամրոցում]], որից հետո նրան ճանաչել են [[Մորավիա|Մորավիան]] և [[Սիլեզիա (մարզ)|Սիլեզիան]]<ref>Томек, с. 595</ref><ref name="autogenerated722">Шлоссер, с. 491</ref>: Հունգարիայում իրավիճակն այդ ժամանակ շատ բարդ է եղել։ Թագուհի Մարիան՝ Լյուդովիկոս թագավորի այրին փախել է [[Բուդի (քաղաքատիպ ավան, Ուկրաինա)|Բուդայից]] դեպի [[Բրատիսլավա|Պոզսոն]] իր արքունիքի հետ և հանձնարարել Նադոր Իշտվան Բատորիին Կոմարոմ քաղաքում ժողով կազմակերպել։ Սակայն հունգարացի ազնվականների մեծ մասը՝ սուլթան [[Սուլեյման I|Սուլեյման I-]]<nowiki/>ի թույլտվությամբ՝ 1526 թվականի նոյեմբերի 10-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] թագավոր է ընտրել Տրանսիլվանիայի կառավարիչ Յանոշ Զապոլյային։ Նա գլխավորել է հունգարական «ազգային» կուսակցությունը, որը դեմ է եղել գահի օտարերկրացիների ձեռքն անցնելուն։ Այս կուսակցությունը 1505 թվականին Դիետայում օրենք է ընդունել, որը արգելել է օտարների կողմից գահի ժառանգումը։ Իսկ դեկտեմբերի 17-ին Հաբսբուրգների կողմնակից մի խումբ ազնվականներ Պոզսոնում Ֆերդինանդին հռչակել են թագավոր՝ հիմնվելով 1515 թվականի Վիեննայի պայմանագրի վրա, որը նախատեսել է, որ Հաբսբուրգները կարող են ժառանգել հունգարական գահը [[Յագելոններ|Յագելոնյան]] տոհմի կործանման դեպքում։ Խորվաթիայում նույնպես պայքար է սկսվել Ֆերդինանդի (Հաբսբուրգների) և Յանոշ Զապոլյայի կողմնակիցների միջև։ Զապոլյային աջակցել է խոշոր ազնվական Կրստո Ֆրանկոպանը։ Ցետինյեում կայացած ժողովում խորվաթական ազնվականները թագավոր են ընտրել Ֆերդինանդին, քանի որ նա խոստացել է պաշտպանել նրանց թուրքերից և պահպանել նրանց ազատությունները։ Մյուս կողմից Սլավոնիայի ժողովում թագավոր է ընտրվել Յանոշ Զապոլյան, որը Ֆրանկոպանին նշանակել է Խորվաթիայի կառավարիչ (պան)։ == Բանակցություններ Օլոմոուցում == Լեհաստանի թագավոր Սիգիզմունդը, որը պարտվել է Բոհեմիայի թագավոր դառնալու փորձում և մտահոգված է եղել Հաբսբուրգների ազդեցության աճով իր սահմանների մոտ՝ փորձել է հաշտություն հաստատել Զապոլյայի և Ֆերդինանդի միջև։ Դրա համար նա Օլոմոուցում կոնգրես է կազմակերպել։ Ֆերդինանդը առաջարկել է Զապոլյային Բոսնիայի թագավորի տիտղոս և աշխատավարձ, իսկ Զապոլյան առաջարկել է, որ եթե Հաբսբուրգները հրաժարվեն հունգարական գահից՝ ինքը պատրաստ է նրանց տալ Մորավիան, Սիլեզիան և Լուսատիան։ Սակայն կողմերը չեն համաձայնել և բանակցությունները տապալվել են։ == Պատերազմի սկիզբը == Ֆերդինանդի պայքարը Հունգարիայում իշխանության համար սկսվել է 1527 թվականի հուլիսի 31-ին։ Նա ներխուժել է Հունգարիա Պոզոնիի շրջան չեխ և գերմանացի վարձկանների զորքերով<ref>20 тыс. ландскнехтов, направленных Карлом V из Италии (История Словакии, с. 146)</ref>՝ Բրանդենբուրգ-Անսբախի Կազիմիրի, Նիկլաս ֆոն Զալմի և կոմս Մանսֆելդի հրամանատարությամբ։ Արևմտյան [[Սլովակիա|Վերին Հունգարիայի]] մեծ մասը նրա կողմնակիցների ձեռքում էր։ Արևմտյան Հունգարիայի ազնվակաների աջակցությամբ նա արագորեն գրավեցլ է [[Դյոր|Գյորը]], Տատան, Կոմարոմը, [[Էստերգոմ|Էստերգոմը]], Վիշեգրադը, իսկ օգոստոսի 20-ին գրավել է Բուդան։ Սեպտեմբերի 27-ին Յանոսը Տարզալում պարտություն է կրել Նիկլաս ֆոն Սալմից, այնուհետև Տոկաջում<ref name="autogenerated322">История Словакии, с. 146</ref><ref name="autogenerated822">История Венгрии, с. 305</ref>։ Խորվաթիայի պանի պաշտոնում նշանակված Ֆերենց Բատյանը ջախջախել է Ֆրանկոպանին, որը զոհվել է ճակատամարտում և վերահսկողություն է հաստատել Խորվաթիայի վրա։ Հոկտեմբերի 7-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] Հունգարիայի Ազգային ժողովը Ֆերդինանդին հռչակել է թագավոր, իսկ նոյեմբերի 3-ին եպիսկոպոս Իշտվան Պոդմանիցկին, որը նախորդ տարի թագադրած է եղել Յանոշ Զապոլյային, իսկ այդ ժամանակ արդեն թագադրել է Ֆերդինանդին։ Զապոլյան փախել է [[Տիսա]] գետից հեռու և 1527 թվականի հոկտեմբերին իր դեսպան Ջերոմ Լասկիին ուղարկել է Ստամբուլ՝ օգնություն խնդրելու համար։ 1528 թվականի հունվարի 27-ին սուլթանը համաձայնել է օգնել Զապոլյային և վերցրել է նրան իր պաշտպանության տակ։ Զապոլյան մեծ բանակ է հավաքել և 1528 թվականի փետրվարին փորձել է գրավել Կասա քաղաքը, բայց մարտի 20-ին Սինայի ճակատամարտում պարտվել է Յոհան Կացիներին։ Ճակատամարտի ժամանակ նրա բանակի մի մասն անցավ թշնամու կողմը, և թագավորը ստիպված եղավ փախչել։ Ամռանը Զապոլյան գնաց հարավային Լեհաստանի Տարնով քաղաքը։ Ֆերդինանդի զորքերը գրավել են Տրենչին քաղաքը և Վահ գետի վրա կարևոր պաշտպանական կետերը, ավարտելով քաղաքացիական պատերազմի առաջին մասը։ Հունգարացի ազնվականները տեսնելով, որ գերմանացիները ավելի ուժեղ են՝ սկսել են անցնել Հաբսբուրգների կողմը։ == Լեհաստանի դիրքորոշումը == Լեհաստանի դիրքը հունգարական ժառանգության համար պայքարում մեծ նշանակություն ուներ, քանի որ Սիգիզմունդ I Ծերուկը, լինելով Լյուդովիկոս II-ի ամենամոտ ազգականը արական գծով, կարող էր ինքը հավակնել թագին։ Սա հաշվի առնվեl Ստամբուլում և արդեն 1526/1527 թվականների ձմռանը թույլատրվեl 1 Ղրիմի թաթարների կողմից Լեհաստանի վրա լայնածավալ ասպատակությունը։ Քառասուն հազար հոգուց բաղկացած հորդան ավերել է [[Գալիցիա|Գալիցիան]], [[Պոդոլիա|Պոդոլիան]], Վոլինը, հասնելով Տուրով և վերադառնալով մեծ ավարով։ Հիերոնիմոս Լասկին, որը նույնպես ներկայացնում էր լեհական շահերը Ստամբուլում, զեկուցեl 1 Սիգիզմունդին սուլթանի արքունիքի դժգոհության մասին քաղաքացիական պատերազմում լեհ վարձկանների Ֆերդինանդի կողմից մասնակցության վերաբերյալ։ Մեծ վեզիր Իբրահիմ փաշան սպառնաց լեհերին նոր թաթարական ասպատակությամբ և հեգնանքով հարցրել է, թե արդյոք Լիտվայի Մեծ Դքսության հարավ-արևելքում բնակչություն է մնացել։ Այս պայմաններում լեհ թագավորը ստիպված էր հրաժարվել հունգարական հարցում իր անկախ քաղաքականությունից և գործել օսմանների հետ դաշինքով։ Նրան այս որոշմանը մղել են ազնվական խմբերը՝ Լեհաստանի պրիմատ Յան Լասկին և թագուհի Բոնա Սֆորցան։ Հռոմի պապ [[Կղեմես VII|Կղեմես VII-ը]] դառնությամբ նշել է, որ լեհական եկեղեցու միջոցներն օգտագործվում էին հունգարացի կոլաբորացիոնիստ ազնվակաների բանակին աջակցելու համար, որոնք նվաճում էին իրենց երկիրը մուսուլման տիրակալի համար<ref>Порта...</ref>: == Օսմանյան միջամտությունը == 1528 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Յանոշ Զապոլյայի դեսպանը [[Ֆոնտենբլո|Ֆոնտենբլոյում]] պայմանագիր է կնքել թուրք դաշնակից թագավոր Ֆրանցիսկոս I-ի հետ։ Ֆրանսիան տարեկան տրամադրում էր 20 հազար ոսկե մետաղադրամ։ Նոյեմբերի 3-ին Զապոլյան վերադարձավ Արևելյան Հունգարիա։ Բելգրադի փաշան նրան տրամադրել է մի ջոկատ, որի օգնությամբ թագավորը վերականգնել է այս տարածաշրջանը և Տրանսիլվանիան<ref name="autogenerated422">История Венгрии, с. 239</ref><ref name="autogenerated522">Габсбурги...</ref>: Օգտվելով առիթից՝ օսմանները հարձակում են սկսել հյուսիսային Բոսնիայում, Սլավոնիայում և Խորվաթիայում՝ գրավելով Յայցեի ամրոցը, Լիկայի և Կրբավայի շրջանները, և հասան մինչև [[Սեն (քաղաք)|Սենջ]] և Կլիս ՝ այդպիսով երկու մասի բաժանելով Խորվաթիան{{Sfn|Фрейдзон|2001}}: Սուլեյմանի [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|երրորդ հունգարական արշավանքի]] ժամանակ թուրքերը սեպտեմբերի 8-ին գրավեցին Բուդդան և Զապոլյան բերեցին թագավորական պալատ։ Ֆերդինանդի զորքերը վտարվեցին Հունգարիայից։ Թուրքերը իրենց հովանավորյալի մոտ թողեցին 3 հազարին։ Վենետիկյան դոժի ապօրինի որդու՝ սուլթանի սիրելիի՝ վենետիկցի արկածախնդիր Լոդովիկո Գրիտտիի գլխավորած ջոկատ<ref name="autogenerated422" />: Հունգարիայում թուրքերը կիրառեցին աստիճանական նվաճման մեթոդը, որն արդեն փորձարկվել էր Բալկաններում. նախ՝ հզոր հարվածով կոտրել դիմադրության ոսկորները, ապա՝ տեղացի համագործակիցների օգնությամբ հպատակեցրել են երկիրը և մտցրել են ուղղակի սուլթանական կառավարում՝ նվաճված հողերը ներառելով կայսրության մեջ: == Արշավներ (1530-1532) == 1529 թվականի օսմանյան արշավանքից հետո Ֆերդինանդի տիրապետության տակ են մնացել միայն Խորվաթիան, Անդրդանուբիայի արևմտյան շրջանները և հյուսիսային կոմսությունները։ 1530 թվականին Հաբսբուրգները հակահարձակման անցան և գրավեցին Պոզսոնին։ Հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Վիլհելմ ֆոն Ռոգենդորֆի բանակը պաշարել է Բուդան, սակայն Գրիտտիին հաջողվել է պաշտպանել քաղաքը։ Դեկտեմբերի 26-ին Զապոլյան նրան նշանակել է կառավարիչ: 1531 թվականին մրցակիցների միջև կնքվել է ևս մեկ զինադադար (ընդհանուր առմամբ, 1528-1536 թվականներին նման զինադադարներ կնքվել են 11 անգամ), սակայն հաջորդ տարի սուլթանը [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|չորրորդ հունգարական արշավանքը]] ձեռնարկել է՝ գրավելով [[Դրավա|Դրավա գետի]] ափերի երկայնքով գտնվող ամրոցները և հասնելով Շտիրիայի սահմանին։ Իրանի հետ պատերազմի նախօրեին Սուլեյմանը 1533 թվականի հունիսին հաշտություն է կնքել Ֆերդինանդի հետ՝ նրան ճանաչելով որպես Հունգարիայի թագավոր։ Այս համաձայնագիրը Հունգարիան բաժանել է երկու մասի, բայց չի դադարեցրել քաղաքացիական պատերազմը: Յանոշ Զապոլյայի հետ պայքարը դեռևս շատ հեռու էր ավարտից, երբ Ֆերդինանդը ստեղծել է Հունգարիայի համար հատուկ վարչական-ֆինանսական մարմին՝ ''Հունգարական պալատը'' [[Բրատիսլավա|Պոզոնիում]] (հուլիս 1531): Սչեպեսի պալատի հետ միասին, որը հետագայում (1567 թվականի ապրիլին) հիմնադրվել է [[Կոշիցե|Կոշիցեում]] 13 հյուսիս-արևելյան կոմսությունների համար, Հունգարիայի պալատը Հունգարիայի գլխավոր կառավարող մարմինն է եղել։ Թագավորների միջև պայքարը անհաջող փորձ են արել օգտագործել ազնվականեր Պետեր Պերենյին և Թամաշ Նադասդին ՝ իրենց իշխանությունը հաստատելու համար՝ ի դեմս Ֆերդինանդի և Զապոլյայի։ Այս նպատակով Պերենյին ազնվականների ժողովներ են հրավիրվել Բաբոչայում (1531 թվականի մարտի 4-ին) և Բելավարում (1531 թվականի մարտի 19-ին), իսկ Նադասդին՝ Զաքանիում (1531 թվականի նոյեմբերի 1-ին) և Քենեշում (1532 թվականի հունվարի 1-ին): Օսմանյան Թուրքիայի օգնությունը Զապոլյային շատ թանկ արժեցավ երկրի համար։ Օրինակ՝ 1530թ. սեպտեմբերին Զապոլյայի կողմն անցած թուրքերը [[Նիտրա|Նիտրայի]] շրջանում այրել էին 80 գյուղ և մոտ 10,000 մարդու որպես ստրուկ տարել։ Թեև զոհերը հիմնականում սլովակներ էին, հունգարացի բնակիչներն էլ մեծապես տուժել էին դաշնակիցների գործողություններից։ Նույն կերպ էլ Ֆերդինանդի գերմանացի վարձկաններն էին իրենց պահում Հունգարիայում՝ կարծես օտար, նվաճված տարածքում լինեին։ == Պատերազմի ավարտը == Ռազմական գործողությունները շարունակվել են փոփոխական հաջողությամբ ևս մի քանի տարի։ Սահմանները անընդհատ փոխվում էին, բայց տարածքի մեծ մասը մնում էր Զապոլյայի վերահսկողության տակ։ Երկիրը գնալով ավելի ու ավելի էր ընկնում անկման և բարոյական վայրենության վիճակի մեջ։ Ազնվականները անընդհատ տեղափոխվում էին մի ճամբարից մյուսը՝ հետապնդելով միայն իրենց սեփական եսասիրական շահերը։ Զապոլյայի դիրքերը աստիճանաբար թուլացել են, քանի որ թուրքերի հետ դաշինքը խաթարել է նրա դիրքերը Եվրոպայում։ Հռոմի պապը նրան եկեղեցուց հեռացրել է, իսկ Ֆրանսիան դադարել  սուբսիդիաներ վճարել։ Ֆերդինանդը նրան անվանել է բռնազավթիչ և քրիստոնեության դավաճան: Գրիտտին նաև փորձել է ամրապնդել իր իշխանությունը թագավորությունում օսմանների օգնությամբ։ 1534 թվականի հուլիսին նա մտել է Տրանսիլվանիա և սպանել Զապոլյայի ամենակարևոր ռազմական առաջնորդին՝ Նագիվարարդի եպիսկոպոս Իմրե Չիբակին։ Սեպտեմբերի 29-ին դժգոհ տրանսիլվանացի մագնատները, վալախական կառավարիչ [[Պետրու Ռարեշ|Պետրու Ռարեշի ջոկատի օգնությամբ,]] հարձակվել են Գրիտտիի ճամբարի վրա Մեդգյեսում և սպանել վենետիկցուն։ Սուլթանը, զբաղված լինելով Իրանի պատերազմով, չկարողացավ արագ վրեժ լուծել իր սիրելիի մահվան համար: 1535 թվականին Զապոլյան Կասսայի հետ գրավել է Արևելյան Վերին Հունգարիան։ 1536 թվականին թուրքերը ներխուժել են Արևելյան Սլավոնիա՝ այնտեղից վռնդելով Ֆերդինանդի զորքերը։ 1537 թվականին Կլիսի գրավումից հետո օսմանները վերահսկողություն են հաստատել  ամբողջ հարավային Խորվաթիայի նկատմամբ, իսկ 1537 թվականի հոկտեմբերի 9-ին նրանք ջակովոյի մոտ ջախջախել են Յոհան ֆոն Կացիների ավստրիական բանակը<ref name="autogenerated622">Контлер, с. 177</ref><ref>История Венгрии, с. 329</ref>: Զապոլյան ամրապնդել է իր իշխանությունը Տրանսիլվանիայում, որտեղ [[Սիբիու|Հերմանշտադտը]] ենթարկվել են նրան 1536 թվականի մարտին: Չնայած Թուրքական ճնշմանը Ֆերդինանդին հաջողվել է պահպանել Հյուսիսային Խորվաթիան, Վերին Հունգարիայի մեծ մասը, Սպիշի կոմսությունը և Դանուբի երկայնքով գտնվող կարևոր ամրոցները՝ Կոմարոմը, Էստերգոմը և Վիշեգրադը։ Հաշտեցման մի քանի փորձերից հետո կողմերը կնքեցին Նագիվարդի հաշտությունը 1538 թվականի փետրվարի 24-ին։ Այս ակտը ճանաչում էր Ֆերդինանդի և Յանոշ Զապոլյայի իշխանությունը նրանց կողմից գրավված տարածքներում։ Յանոշ Զապոլյայի մահից հետո նրա ունեցվածքը պետք է անցներ Ֆերդինանդին։ Եթե Ֆերդինանդը արու սերունդ չունենար, երկիրը կանցներ Զապոլյայի ժառանգորդին, իսկ եթե երկու դինաստիաներն էլ մարեին, նահանգային ժողովը կընտրեր նոր թագավոր։ Կողմերը պարտավորվել են միմյանց օգնել թուրքական հարձակումը հետ մղելու հարցում։ Նրանք համաձայնել են գաղտնի պահել պայմանագիրը՝ սուլթանի զայրույթը չգրգռելու համար։ == Արդյունքներ == Պայքարի արդյունքը փոխզիջում էր, որը տևել է ընդամենը երկու տարի։ 1540 թվականի հուլիսի 7-ին Յանոշ ունեցդլ է որդի Յանոշ Ժիգմոնդը, և նրա մահից առաջ՝ հուլիսի 22-ին, թագավորը երդում է տվել մագնատներին, որ նրանք չեն պահպանի Նագիվարիդի պայմանագիրը։ Սա նոր քաղաքացիական պատերազմի պատճառ դարձավ, որը արագորեն վերաճել է Երկրորդ ավստրո-թուրքական պատերազմի և արդեն 1541 թվականին հանգեցրել է Հունգարիայի ազգային թագավորության լուծարմանը: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Գրականություն == * Габсбурги, Венгрия, Трансильванское княжество и Османская империя в XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * История Венгрии. Т. I. — М.: Наука, 1971 * История Словакии. — М.: Институт славяноведения РАН, 2003. — ISBN 5-93442-005-0 * ''Контлер Л.'' История Венгрии. Тысячелетие в центре Европы. — М.: Весь Мир, 2002. — ISBN 5-7777-0201-5 * Порта, Крым и политика стран Восточной Европы во второй четверти XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * ''Томек В.'' История Чешского королевства. — СПб., 1868 * {{книга |автор = Фрейдзон, В. И. |заглавие = История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) |язык = ru |ссылка = https://inslav.ru/publication/freydzon-v-i-istoriya-horvatii-kratkiy-ocherk-s-drevneyshih-vremen-do-obrazovaniya |место = Санкт-Петербург |издательство = Алетейя |год = 2001 |страницы = |страниц = 318 |серия = Славянская библиотека. Bibliotheca slavica |isbn = 5-89329-384-3 |тираж = 1000 |ref = Фрейдзон }} * ''Шлоссер Ф.'' Всемирная история. Т. IV. 2-е издание. СПб.—М.: М. О. Вольф, 1870 * [[Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:16-րդ դարը Հունգարիայում]] [[Կատեգորիա:Քաղաքացիական պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:16-րդ դարի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Հունգարիայի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Սրբազան Հռոմեական կայսրության պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության ռազմական պատմություն]] [[Կատեգորիա:Հունգարիայի ռազմական պատմություն]] [[Կատեգորիա:Հունգարիայի պատերազմներ]] cfh3xl5pg56fdfbsk64gzykbvyybwqs 10356929 10356565 2025-06-18T00:05:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Ռուսերեն գիրք կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356929 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Հունգարիայի քաղաքացիական պատերազմ (1527–1538)''' ({{Lang-hu|Magyar Belháború}}), Հունգարիայի թագի համար պայքար, որն ընթացել է [[Ֆերդինանդ I (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ֆերդինանդ I-ի]] և Յանոշ Զապոլիայի միջև<ref>{{Cite web |date=2022 |title=Hungarian Civil Wars |url=https://www.ebsco.com/research-starters/history/hungarian-civil-wars |access-date=2025 թ․ հունիսի 12 |website=Ebsco.com |language=en}}</ref>։ == Յագելոնյան ժառանգության համար պայքար == Բոհեմիայի և Հունգարիայի անզավակ թագավոր Լյուդովիկոս II-ի մահը [[Մոհաչի ճակատամարտ (1526)|Մոհաչի ճակատամարտի]] ժամանակ բարձրացրել է նրա հսկայական կալվածքների ժառանգության հարցը՝ թուրքական շարունակական ագրեսիայի պայմաններում։ Բոհեմիայում 1526 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Դիետի կողմից նշանակված 24 ընտրողներ (յուրաքանչյուր դասից 8-ական) հոկտեմբերի 24-ին Հաբսբուրգի Ֆերդինանդին ընտրել են թագավոր։ Նրա մրցակիցներն են եղել Լեհաստանի [[Սիգիզմունդ I Ծեր|Սիգիզմունդ I-ը]] և բավարացի դուքսեր Վիլհելմը և Լյուդվիգը։ 1527 թվականի փետրվարին Ավստրիայի էրցհերցոգը ժամանել է Պրահա և փետրվարի 24-ին թագադրվել է [[Պրահայի ամրոց|Պրահայի ամրոցում]], որից հետո նրան ճանաչել են [[Մորավիա|Մորավիան]] և [[Սիլեզիա (մարզ)|Սիլեզիան]]<ref>Томек, с. 595</ref><ref name="autogenerated722">Шлоссер, с. 491</ref>: Հունգարիայում իրավիճակն այդ ժամանակ շատ բարդ է եղել։ Թագուհի Մարիան՝ Լյուդովիկոս թագավորի այրին փախել է [[Բուդի (քաղաքատիպ ավան, Ուկրաինա)|Բուդայից]] դեպի [[Բրատիսլավա|Պոզսոն]] իր արքունիքի հետ և հանձնարարել Նադոր Իշտվան Բատորիին Կոմարոմ քաղաքում ժողով կազմակերպել։ Սակայն հունգարացի ազնվականների մեծ մասը՝ սուլթան [[Սուլեյման I|Սուլեյման I-]]ի թույլտվությամբ՝ 1526 թվականի նոյեմբերի 10-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] թագավոր է ընտրել Տրանսիլվանիայի կառավարիչ Յանոշ Զապոլյային։ Նա գլխավորել է հունգարական «ազգային» կուսակցությունը, որը դեմ է եղել գահի օտարերկրացիների ձեռքն անցնելուն։ Այս կուսակցությունը 1505 թվականին Դիետայում օրենք է ընդունել, որը արգելել է օտարների կողմից գահի ժառանգումը։ Իսկ դեկտեմբերի 17-ին Հաբսբուրգների կողմնակից մի խումբ ազնվականներ Պոզսոնում Ֆերդինանդին հռչակել են թագավոր՝ հիմնվելով 1515 թվականի Վիեննայի պայմանագրի վրա, որը նախատեսել է, որ Հաբսբուրգները կարող են ժառանգել հունգարական գահը [[Յագելոններ|Յագելոնյան]] տոհմի կործանման դեպքում։ Խորվաթիայում նույնպես պայքար է սկսվել Ֆերդինանդի (Հաբսբուրգների) և Յանոշ Զապոլյայի կողմնակիցների միջև։ Զապոլյային աջակցել է խոշոր ազնվական Կրստո Ֆրանկոպանը։ Ցետինյեում կայացած ժողովում խորվաթական ազնվականները թագավոր են ընտրել Ֆերդինանդին, քանի որ նա խոստացել է պաշտպանել նրանց թուրքերից և պահպանել նրանց ազատությունները։ Մյուս կողմից Սլավոնիայի ժողովում թագավոր է ընտրվել Յանոշ Զապոլյան, որը Ֆրանկոպանին նշանակել է Խորվաթիայի կառավարիչ (պան)։ == Բանակցություններ Օլոմոուցում == Լեհաստանի թագավոր Սիգիզմունդը, որը պարտվել է Բոհեմիայի թագավոր դառնալու փորձում և մտահոգված է եղել Հաբսբուրգների ազդեցության աճով իր սահմանների մոտ՝ փորձել է հաշտություն հաստատել Զապոլյայի և Ֆերդինանդի միջև։ Դրա համար նա Օլոմոուցում կոնգրես է կազմակերպել։ Ֆերդինանդը առաջարկել է Զապոլյային Բոսնիայի թագավորի տիտղոս և աշխատավարձ, իսկ Զապոլյան առաջարկել է, որ եթե Հաբսբուրգները հրաժարվեն հունգարական գահից՝ ինքը պատրաստ է նրանց տալ Մորավիան, Սիլեզիան և Լուսատիան։ Սակայն կողմերը չեն համաձայնել և բանակցությունները տապալվել են։ == Պատերազմի սկիզբը == Ֆերդինանդի պայքարը Հունգարիայում իշխանության համար սկսվել է 1527 թվականի հուլիսի 31-ին։ Նա ներխուժել է Հունգարիա Պոզոնիի շրջան չեխ և գերմանացի վարձկանների զորքերով<ref>20 тыс. ландскнехтов, направленных Карлом V из Италии (История Словакии, с. 146)</ref>՝ Բրանդենբուրգ-Անսբախի Կազիմիրի, Նիկլաս ֆոն Զալմի և կոմս Մանսֆելդի հրամանատարությամբ։ Արևմտյան [[Սլովակիա|Վերին Հունգարիայի]] մեծ մասը նրա կողմնակիցների ձեռքում էր։ Արևմտյան Հունգարիայի ազնվակաների աջակցությամբ նա արագորեն գրավեցլ է [[Դյոր|Գյորը]], Տատան, Կոմարոմը, [[Էստերգոմ|Էստերգոմը]], Վիշեգրադը, իսկ օգոստոսի 20-ին գրավել է Բուդան։ Սեպտեմբերի 27-ին Յանոսը Տարզալում պարտություն է կրել Նիկլաս ֆոն Սալմից, այնուհետև Տոկաջում<ref name="autogenerated322">История Словакии, с. 146</ref><ref name="autogenerated822">История Венгрии, с. 305</ref>։ Խորվաթիայի պանի պաշտոնում նշանակված Ֆերենց Բատյանը ջախջախել է Ֆրանկոպանին, որը զոհվել է ճակատամարտում և վերահսկողություն է հաստատել Խորվաթիայի վրա։ Հոկտեմբերի 7-ին [[Սեկեշֆեհերվար|Սեկեշֆեհերվարում]] Հունգարիայի Ազգային ժողովը Ֆերդինանդին հռչակել է թագավոր, իսկ նոյեմբերի 3-ին եպիսկոպոս Իշտվան Պոդմանիցկին, որը նախորդ տարի թագադրած է եղել Յանոշ Զապոլյային, իսկ այդ ժամանակ արդեն թագադրել է Ֆերդինանդին։ Զապոլյան փախել է [[Տիսա]] գետից հեռու և 1527 թվականի հոկտեմբերին իր դեսպան Ջերոմ Լասկիին ուղարկել է Ստամբուլ՝ օգնություն խնդրելու համար։ 1528 թվականի հունվարի 27-ին սուլթանը համաձայնել է օգնել Զապոլյային և վերցրել է նրան իր պաշտպանության տակ։ Զապոլյան մեծ բանակ է հավաքել և 1528 թվականի փետրվարին փորձել է գրավել Կասա քաղաքը, բայց մարտի 20-ին Սինայի ճակատամարտում պարտվել է Յոհան Կացիներին։ Ճակատամարտի ժամանակ նրա բանակի մի մասն անցավ թշնամու կողմը, և թագավորը ստիպված եղավ փախչել։ Ամռանը Զապոլյան գնաց հարավային Լեհաստանի Տարնով քաղաքը։ Ֆերդինանդի զորքերը գրավել են Տրենչին քաղաքը և Վահ գետի վրա կարևոր պաշտպանական կետերը, ավարտելով քաղաքացիական պատերազմի առաջին մասը։ Հունգարացի ազնվականները տեսնելով, որ գերմանացիները ավելի ուժեղ են՝ սկսել են անցնել Հաբսբուրգների կողմը։ == Լեհաստանի դիրքորոշումը == Լեհաստանի դիրքը հունգարական ժառանգության համար պայքարում մեծ նշանակություն ուներ, քանի որ Սիգիզմունդ I Ծերուկը, լինելով Լյուդովիկոս II-ի ամենամոտ ազգականը արական գծով, կարող էր ինքը հավակնել թագին։ Սա հաշվի առնվեl Ստամբուլում և արդեն 1526/1527 թվականների ձմռանը թույլատրվեl 1 Ղրիմի թաթարների կողմից Լեհաստանի վրա լայնածավալ ասպատակությունը։ Քառասուն հազար հոգուց բաղկացած հորդան ավերել է [[Գալիցիա|Գալիցիան]], [[Պոդոլիա|Պոդոլիան]], Վոլինը, հասնելով Տուրով և վերադառնալով մեծ ավարով։ Հիերոնիմոս Լասկին, որը նույնպես ներկայացնում էր լեհական շահերը Ստամբուլում, զեկուցեl 1 Սիգիզմունդին սուլթանի արքունիքի դժգոհության մասին քաղաքացիական պատերազմում լեհ վարձկանների Ֆերդինանդի կողմից մասնակցության վերաբերյալ։ Մեծ վեզիր Իբրահիմ փաշան սպառնաց լեհերին նոր թաթարական ասպատակությամբ և հեգնանքով հարցրել է, թե արդյոք Լիտվայի Մեծ Դքսության հարավ-արևելքում բնակչություն է մնացել։ Այս պայմաններում լեհ թագավորը ստիպված էր հրաժարվել հունգարական հարցում իր անկախ քաղաքականությունից և գործել օսմանների հետ դաշինքով։ Նրան այս որոշմանը մղել են ազնվական խմբերը՝ Լեհաստանի պրիմատ Յան Լասկին և թագուհի Բոնա Սֆորցան։ Հռոմի պապ [[Կղեմես VII|Կղեմես VII-ը]] դառնությամբ նշել է, որ լեհական եկեղեցու միջոցներն օգտագործվում էին հունգարացի կոլաբորացիոնիստ ազնվակաների բանակին աջակցելու համար, որոնք նվաճում էին իրենց երկիրը մուսուլման տիրակալի համար<ref>Порта...</ref>: == Օսմանյան միջամտությունը == 1528 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Յանոշ Զապոլյայի դեսպանը [[Ֆոնտենբլո|Ֆոնտենբլոյում]] պայմանագիր է կնքել թուրք դաշնակից թագավոր Ֆրանցիսկոս I-ի հետ։ Ֆրանսիան տարեկան տրամադրում էր 20 հազար ոսկե մետաղադրամ։ Նոյեմբերի 3-ին Զապոլյան վերադարձավ Արևելյան Հունգարիա։ Բելգրադի փաշան նրան տրամադրել է մի ջոկատ, որի օգնությամբ թագավորը վերականգնել է այս տարածաշրջանը և Տրանսիլվանիան<ref name="autogenerated422">История Венгрии, с. 239</ref><ref name="autogenerated522">Габсбурги...</ref>: Օգտվելով առիթից՝ օսմանները հարձակում են սկսել հյուսիսային Բոսնիայում, Սլավոնիայում և Խորվաթիայում՝ գրավելով Յայցեի ամրոցը, Լիկայի և Կրբավայի շրջանները, և հասան մինչև [[Սեն (քաղաք)|Սենջ]] և Կլիս ՝ այդպիսով երկու մասի բաժանելով Խորվաթիան{{Sfn|Фрейдзон|2001}}: Սուլեյմանի [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|երրորդ հունգարական արշավանքի]] ժամանակ թուրքերը սեպտեմբերի 8-ին գրավեցին Բուդդան և Զապոլյան բերեցին թագավորական պալատ։ Ֆերդինանդի զորքերը վտարվեցին Հունգարիայից։ Թուրքերը իրենց հովանավորյալի մոտ թողեցին 3 հազարին։ Վենետիկյան դոժի ապօրինի որդու՝ սուլթանի սիրելիի՝ վենետիկցի արկածախնդիր Լոդովիկո Գրիտտիի գլխավորած ջոկատ<ref name="autogenerated422" />: Հունգարիայում թուրքերը կիրառեցին աստիճանական նվաճման մեթոդը, որն արդեն փորձարկվել էր Բալկաններում. նախ՝ հզոր հարվածով կոտրել դիմադրության ոսկորները, ապա՝ տեղացի համագործակիցների օգնությամբ հպատակեցրել են երկիրը և մտցրել են ուղղակի սուլթանական կառավարում՝ նվաճված հողերը ներառելով կայսրության մեջ: == Արշավներ (1530-1532) == 1529 թվականի օսմանյան արշավանքից հետո Ֆերդինանդի տիրապետության տակ են մնացել միայն Խորվաթիան, Անդրդանուբիայի արևմտյան շրջանները և հյուսիսային կոմսությունները։ 1530 թվականին Հաբսբուրգները հակահարձակման անցան և գրավեցին Պոզսոնին։ Հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Վիլհելմ ֆոն Ռոգենդորֆի բանակը պաշարել է Բուդան, սակայն Գրիտտիին հաջողվել է պաշտպանել քաղաքը։ Դեկտեմբերի 26-ին Զապոլյան նրան նշանակել է կառավարիչ: 1531 թվականին մրցակիցների միջև կնքվել է ևս մեկ զինադադար (ընդհանուր առմամբ, 1528-1536 թվականներին նման զինադադարներ կնքվել են 11 անգամ), սակայն հաջորդ տարի սուլթանը [[Ավստրո-թուրքական պատերազմ (1529-1533)|չորրորդ հունգարական արշավանքը]] ձեռնարկել է՝ գրավելով [[Դրավա|Դրավա գետի]] ափերի երկայնքով գտնվող ամրոցները և հասնելով Շտիրիայի սահմանին։ Իրանի հետ պատերազմի նախօրեին Սուլեյմանը 1533 թվականի հունիսին հաշտություն է կնքել Ֆերդինանդի հետ՝ նրան ճանաչելով որպես Հունգարիայի թագավոր։ Այս համաձայնագիրը Հունգարիան բաժանել է երկու մասի, բայց չի դադարեցրել քաղաքացիական պատերազմը: Յանոշ Զապոլյայի հետ պայքարը դեռևս շատ հեռու էր ավարտից, երբ Ֆերդինանդը ստեղծել է Հունգարիայի համար հատուկ վարչական-ֆինանսական մարմին՝ ''Հունգարական պալատը'' [[Բրատիսլավա|Պոզոնիում]] (հուլիս 1531): Սչեպեսի պալատի հետ միասին, որը հետագայում (1567 թվականի ապրիլին) հիմնադրվել է [[Կոշիցե|Կոշիցեում]] 13 հյուսիս-արևելյան կոմսությունների համար, Հունգարիայի պալատը Հունգարիայի գլխավոր կառավարող մարմինն է եղել։ Թագավորների միջև պայքարը անհաջող փորձ են արել օգտագործել ազնվականեր Պետեր Պերենյին և Թամաշ Նադասդին ՝ իրենց իշխանությունը հաստատելու համար՝ ի դեմս Ֆերդինանդի և Զապոլյայի։ Այս նպատակով Պերենյին ազնվականների ժողովներ են հրավիրվել Բաբոչայում (1531 թվականի մարտի 4-ին) և Բելավարում (1531 թվականի մարտի 19-ին), իսկ Նադասդին՝ Զաքանիում (1531 թվականի նոյեմբերի 1-ին) և Քենեշում (1532 թվականի հունվարի 1-ին): Օսմանյան Թուրքիայի օգնությունը Զապոլյային շատ թանկ արժեցավ երկրի համար։ Օրինակ՝ 1530թ. սեպտեմբերին Զապոլյայի կողմն անցած թուրքերը [[Նիտրա|Նիտրայի]] շրջանում այրել էին 80 գյուղ և մոտ 10,000 մարդու որպես ստրուկ տարել։ Թեև զոհերը հիմնականում սլովակներ էին, հունգարացի բնակիչներն էլ մեծապես տուժել էին դաշնակիցների գործողություններից։ Նույն կերպ էլ Ֆերդինանդի գերմանացի վարձկաններն էին իրենց պահում Հունգարիայում՝ կարծես օտար, նվաճված տարածքում լինեին։ == Պատերազմի ավարտը == Ռազմական գործողությունները շարունակվել են փոփոխական հաջողությամբ ևս մի քանի տարի։ Սահմանները անընդհատ փոխվում էին, բայց տարածքի մեծ մասը մնում էր Զապոլյայի վերահսկողության տակ։ Երկիրը գնալով ավելի ու ավելի էր ընկնում անկման և բարոյական վայրենության վիճակի մեջ։ Ազնվականները անընդհատ տեղափոխվում էին մի ճամբարից մյուսը՝ հետապնդելով միայն իրենց սեփական եսասիրական շահերը։ Զապոլյայի դիրքերը աստիճանաբար թուլացել են, քանի որ թուրքերի հետ դաշինքը խաթարել է նրա դիրքերը Եվրոպայում։ Հռոմի պապը նրան եկեղեցուց հեռացրել է, իսկ Ֆրանսիան դադարել  սուբսիդիաներ վճարել։ Ֆերդինանդը նրան անվանել է բռնազավթիչ և քրիստոնեության դավաճան: Գրիտտին նաև փորձել է ամրապնդել իր իշխանությունը թագավորությունում օսմանների օգնությամբ։ 1534 թվականի հուլիսին նա մտել է Տրանսիլվանիա և սպանել Զապոլյայի ամենակարևոր ռազմական առաջնորդին՝ Նագիվարարդի եպիսկոպոս Իմրե Չիբակին։ Սեպտեմբերի 29-ին դժգոհ տրանսիլվանացի մագնատները, վալախական կառավարիչ [[Պետրու Ռարեշ|Պետրու Ռարեշի ջոկատի օգնությամբ,]] հարձակվել են Գրիտտիի ճամբարի վրա Մեդգյեսում և սպանել վենետիկցուն։ Սուլթանը, զբաղված լինելով Իրանի պատերազմով, չկարողացավ արագ վրեժ լուծել իր սիրելիի մահվան համար: 1535 թվականին Զապոլյան Կասսայի հետ գրավել է Արևելյան Վերին Հունգարիան։ 1536 թվականին թուրքերը ներխուժել են Արևելյան Սլավոնիա՝ այնտեղից վռնդելով Ֆերդինանդի զորքերը։ 1537 թվականին Կլիսի գրավումից հետո օսմանները վերահսկողություն են հաստատել  ամբողջ հարավային Խորվաթիայի նկատմամբ, իսկ 1537 թվականի հոկտեմբերի 9-ին նրանք ջակովոյի մոտ ջախջախել են Յոհան ֆոն Կացիների ավստրիական բանակը<ref name="autogenerated622">Контлер, с. 177</ref><ref>История Венгрии, с. 329</ref>: Զապոլյան ամրապնդել է իր իշխանությունը Տրանսիլվանիայում, որտեղ [[Սիբիու|Հերմանշտադտը]] ենթարկվել են նրան 1536 թվականի մարտին: Չնայած Թուրքական ճնշմանը Ֆերդինանդին հաջողվել է պահպանել Հյուսիսային Խորվաթիան, Վերին Հունգարիայի մեծ մասը, Սպիշի կոմսությունը և Դանուբի երկայնքով գտնվող կարևոր ամրոցները՝ Կոմարոմը, Էստերգոմը և Վիշեգրադը։ Հաշտեցման մի քանի փորձերից հետո կողմերը կնքեցին Նագիվարդի հաշտությունը 1538 թվականի փետրվարի 24-ին։ Այս ակտը ճանաչում էր Ֆերդինանդի և Յանոշ Զապոլյայի իշխանությունը նրանց կողմից գրավված տարածքներում։ Յանոշ Զապոլյայի մահից հետո նրա ունեցվածքը պետք է անցներ Ֆերդինանդին։ Եթե Ֆերդինանդը արու սերունդ չունենար, երկիրը կանցներ Զապոլյայի ժառանգորդին, իսկ եթե երկու դինաստիաներն էլ մարեին, նահանգային ժողովը կընտրեր նոր թագավոր։ Կողմերը պարտավորվել են միմյանց օգնել թուրքական հարձակումը հետ մղելու հարցում։ Նրանք համաձայնել են գաղտնի պահել պայմանագիրը՝ սուլթանի զայրույթը չգրգռելու համար։ == Արդյունքներ == Պայքարի արդյունքը փոխզիջում էր, որը տևել է ընդամենը երկու տարի։ 1540 թվականի հուլիսի 7-ին Յանոշ ունեցդլ է որդի Յանոշ Ժիգմոնդը, և նրա մահից առաջ՝ հուլիսի 22-ին, թագավորը երդում է տվել մագնատներին, որ նրանք չեն պահպանի Նագիվարիդի պայմանագիրը։ Սա նոր քաղաքացիական պատերազմի պատճառ դարձավ, որը արագորեն վերաճել է Երկրորդ ավստրո-թուրքական պատերազմի և արդեն 1541 թվականին հանգեցրել է Հունգարիայի ազգային թագավորության լուծարմանը: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Գրականություն == * Габсбурги, Венгрия, Трансильванское княжество и Османская империя в XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * История Венгрии. Т. I. — М.: Наука, 1971 * История Словакии. — М.: Институт славяноведения РАН, 2003. — ISBN 5-93442-005-0 * ''Контлер Л.'' История Венгрии. Тысячелетие в центре Европы. — М.: Весь Мир, 2002. — ISBN 5-7777-0201-5 * Порта, Крым и политика стран Восточной Европы во второй четверти XVI в. // Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XV—XVI вв. — М.: Наука, 1984 * ''Томек В.'' История Чешского королевства. — СПб., 1868 * {{Ռուսերեն գիրք |ref=Фрейдзон |ссылка=https://inslav.ru/publication/freydzon-v-i-istoriya-horvatii-kratkiy-ocherk-s-drevneyshih-vremen-do-obrazovaniya |автор=Фрейдзон, В. И. |заглавие=История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) |год=2001 |язык=ru |место=Санкт-Петербург |издательство=Алетейя |страниц=318 |серия=Славянская библиотека. Bibliotheca slavica |isbn=5-89329-384-3 |тираж=1000}} * ''Шлоссер Ф.'' Всемирная история. Т. IV. 2-е издание. СПб.—М.: М. О. Вольф, 1870 * [[Կատեգորիա:16-րդ դարը Հունգարիայում]] [[Կատեգորիա:16-րդ դարի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Հունգարիայի պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Հունգարիայի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Հունգարիայի ռազմական պատմություն]] [[Կատեգորիա:Սրբազան Հռոմեական կայսրության պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Քաղաքացիական պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության պատերազմներ]] [[Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության ռազմական պատմություն]] kdt8iq9ub6gq4bfim2i6tc55gr0rfff 1 1300478 10356563 2025-06-17T12:37:46Z Jakhardii 151499 +{{ԹՀ/նոր|ru|Венгерская гражданская война (1527—1538)|139774646|10356561|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356563 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Венгерская гражданская война (1527—1538)|139774646|10356561|2025 թվականի հունիսի 17}} imysqf2c7xtitox6yjvz5g641lmse8t 0 1300479 10356569 2025-06-17T12:51:37Z Նարեկ12 151943 Նոր էջ « '''Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով''' ({{ԱԾ}}), ստացել է սովետական կրթություն, դեղագիտական [[գիտությունների դոկտոր]], [[պրոֆեսոր]]: Հեղինակ է ավելի քան 450 գիտական աշխատանքների, այդ թվում 4 [[Մենագրություն|մենագրության]], «Դեղագործական քիմիա» դասագրքի և «Սինթետիկ և բնաական դե...»: 10356569 wikitext text/x-wiki '''Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով''' ({{ԱԾ}}), ստացել է սովետական կրթություն, դեղագիտական [[գիտությունների դոկտոր]], [[պրոֆեսոր]]: Հեղինակ է ավելի քան 450 գիտական աշխատանքների, այդ թվում 4 [[Մենագրություն|մենագրության]], «Դեղագործական քիմիա» դասագրքի և «Սինթետիկ և բնաական դեղամիջոցներ» տեղեկագրքի: Նրան են պատկանում գյուտերի 15 վկայականներ և արտոնագրեր<ref>{{Cite web |title=Изобретатель БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ |url=https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502062029/https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: == Կենսագրություն == Ծնվել է 1925 թվականի օգոստոսի 29-ին Ստավրոպոլի շրջանի Ստեպնոե գյուղում (այժմ՝ [[Ստավրոպոլի երկրամաս|Ստովրոպոլի երկրամաս)]]: Երբ ավարտել է միջնակարգ դպրոցը, 1943 թվականին՝ զորակաոչվել է կարմիր բանակ, մասնակցելով [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրեական Մեծ պատերազմին]]<ref>[https://1418museum.ru/heroes/11576279/ БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ]{{Недоступная ссылка}}</ref>: Ծառայել է նավատորմում, մասնակցել [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասի]] մարտերին: Պատերազմից հետո շարունակել է զինվորական ծառայությունը: 1950-ական թվականներին զորացրվելով՝ Վլադիմիր Բելիկովը ընդունվել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտ: 1960 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ: 1954թվականին ուսման գերազանց առաջադիմության համար արժանացել է կրթաթոշակի: 1955 թվականին ավարտելով համալսարանը՝ ընդունվել է ասպիրանտուրա՝ դեղագործական քիմիայի ամբիոնում։ Ասպիրանտուրայում ուսանելու հետ միաժամանակ աշխատել է հարազատ ինստիտուտում՝ որպես լաբորանտ և ավագ լաբորանտ տարբեր ամբիոններում<ref name="pmedpharm.ru3">{{Cite web |title=ВСЕРОССИЙСКАЯ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ «Беликовские чтения» |url=https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501172930/https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: 1960 թվականին Վ. Գ. Բելիկովը պաշտպանել է թեկնածուական թեզը, դարձել ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի ասիստենտ և դոցենտ: 1961 թվականին նշանակվել է ինստիտուտի ուսումնական և գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտորի պաշտոնում՝ ռեկտոր Աննա Լուկյանովնա Շինկարենկոյի ղեկավարությամբ, իսկ 1964 թվականին գլխավորել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտը՝ այդ պաշտոնում աշխատելով 31 տարի։ 1970 թվականին պաշտպանել է դեղագործական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի հայցման ատենախոսություն՝ «Որոշ դեղագործական պատրաստուկների դիֆերենցիալ ֆոտոմետրիայի հետազոտություն» թեմայով<ref>{{Cite web |title=Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора фармацевтических наук |url=https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502063531/https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: Իսկ նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են 4 դոկտորական և 59 թեկնածուական ատենախոսություններ, այդ թվում՝ ասպիրանտներ արտերկրից՝ Վիետնամից, Եթովպիայից, Եմենից և Պերուից։ 1972 թվականին Բելիկովը դարձավել է ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի պրոֆեսոր<ref name="ruspanteon.ru3">{{Cite web |title=Беликов Владимир Георгиевич |url=http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501165724/http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: Մահացել է 2012 թվաանի սեպտեմբերի 3-ին Պյատիգորսկում: Թաղվել է քաղաքի Կրասնոսլոբոդսկի գերեզմանատանը<ref name="ruspanteon.ru3" />: == Պարգևներ == * Պարգևատրվել է Հայրենական պատերազմի II աստիճանի, Աշխատանքային կարմիր դրոշի և «Պատվո նշան» շքանշաններով, ինչպես նաև բազմաթիվ մեդալներով, այդ թվում՝ «Կովկասի պաշտպանության համար»: Պարգևատրվել է նաև «Հայրենական առողջապահությանը մատուցած ծառայությունների համար» և «Ստավրոպոլի երկրամասին մատուցած ծառայությունների համար» մեդալներով<ref name="pravda-kmv.ru3">{{Cite web |title=Человек, ученый, педагог… |url=https://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201025105105/http://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-date=2020-10-25 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: * ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, կրթության ոլորտում Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության մրցանակի դափնեկիր (1999): * Արժանացել է «Կովկասի համար ճակատամարտի մասնակից» և «Առողջապահության գերազանցիկ» պատվավոր նշանների, «ԿՄՎ հիմնադրման 200 տարի» և «Պյատիգորսկուն մատուցած ծառայությունների համար» հոբելյանական մեդալների<ref name="pravda-kmv.ru3" />: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.pmedpharm.ru/news/2019-08-20-3.html 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pyatigorsk.bezformata.com/listnews/dnya-rozhdeniya-professora-belikova/86788941/ 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pravda-kmv.ru/v-pamyat-o-velikom-uchitele/ В память о великом учителе] kn2ewtvljwmyf3crremrlyl3yi1oxqs 10356572 10356569 2025-06-17T12:53:36Z Նարեկ12 151943 catSuggest-ով +Պատվո շքանշանի ասպետներ (ԽՍՀՄ), Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ, «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ, 1925 ծնունդներ, Անձինք այբբենական կարգով, Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ, ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչներ, Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանակիրներ, Օգոստոսի 29 ծնունդներ, Գիտնականներ այբբենական կարգով, Կովկասի պաշտպանության համար մեդալակիրներ 10356572 wikitext text/x-wiki '''Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով''' ({{ԱԾ}}), ստացել է սովետական կրթություն, դեղագիտական [[գիտությունների դոկտոր]], [[պրոֆեսոր]]: Հեղինակ է ավելի քան 450 գիտական աշխատանքների, այդ թվում 4 [[Մենագրություն|մենագրության]], «Դեղագործական քիմիա» դասագրքի և «Սինթետիկ և բնաական դեղամիջոցներ» տեղեկագրքի: Նրան են պատկանում գյուտերի 15 վկայականներ և արտոնագրեր<ref>{{Cite web |title=Изобретатель БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ |url=https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502062029/https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: == Կենսագրություն == Ծնվել է 1925 թվականի օգոստոսի 29-ին Ստավրոպոլի շրջանի Ստեպնոե գյուղում (այժմ՝ [[Ստավրոպոլի երկրամաս|Ստովրոպոլի երկրամաս)]]: Երբ ավարտել է միջնակարգ դպրոցը, 1943 թվականին՝ զորակաոչվել է կարմիր բանակ, մասնակցելով [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրեական Մեծ պատերազմին]]<ref>[https://1418museum.ru/heroes/11576279/ БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ]{{Недоступная ссылка}}</ref>: Ծառայել է նավատորմում, մասնակցել [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասի]] մարտերին: Պատերազմից հետո շարունակել է զինվորական ծառայությունը: 1950-ական թվականներին զորացրվելով՝ Վլադիմիր Բելիկովը ընդունվել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտ: 1960 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ: 1954թվականին ուսման գերազանց առաջադիմության համար արժանացել է կրթաթոշակի: 1955 թվականին ավարտելով համալսարանը՝ ընդունվել է ասպիրանտուրա՝ դեղագործական քիմիայի ամբիոնում։ Ասպիրանտուրայում ուսանելու հետ միաժամանակ աշխատել է հարազատ ինստիտուտում՝ որպես լաբորանտ և ավագ լաբորանտ տարբեր ամբիոններում<ref name="pmedpharm.ru3">{{Cite web |title=ВСЕРОССИЙСКАЯ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ «Беликовские чтения» |url=https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501172930/https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: 1960 թվականին Վ. Գ. Բելիկովը պաշտպանել է թեկնածուական թեզը, դարձել ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի ասիստենտ և դոցենտ: 1961 թվականին նշանակվել է ինստիտուտի ուսումնական և գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտորի պաշտոնում՝ ռեկտոր Աննա Լուկյանովնա Շինկարենկոյի ղեկավարությամբ, իսկ 1964 թվականին գլխավորել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտը՝ այդ պաշտոնում աշխատելով 31 տարի։ 1970 թվականին պաշտպանել է դեղագործական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի հայցման ատենախոսություն՝ «Որոշ դեղագործական պատրաստուկների դիֆերենցիալ ֆոտոմետրիայի հետազոտություն» թեմայով<ref>{{Cite web |title=Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора фармацевтических наук |url=https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502063531/https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: Իսկ նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են 4 դոկտորական և 59 թեկնածուական ատենախոսություններ, այդ թվում՝ ասպիրանտներ արտերկրից՝ Վիետնամից, Եթովպիայից, Եմենից և Պերուից։ 1972 թվականին Բելիկովը դարձավել է ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի պրոֆեսոր<ref name="ruspanteon.ru3">{{Cite web |title=Беликов Владимир Георгиевич |url=http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501165724/http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: Մահացել է 2012 թվաանի սեպտեմբերի 3-ին Պյատիգորսկում: Թաղվել է քաղաքի Կրասնոսլոբոդսկի գերեզմանատանը<ref name="ruspanteon.ru3" />: == Պարգևներ == * Պարգևատրվել է Հայրենական պատերազմի II աստիճանի, Աշխատանքային կարմիր դրոշի և «Պատվո նշան» շքանշաններով, ինչպես նաև բազմաթիվ մեդալներով, այդ թվում՝ «Կովկասի պաշտպանության համար»: Պարգևատրվել է նաև «Հայրենական առողջապահությանը մատուցած ծառայությունների համար» և «Ստավրոպոլի երկրամասին մատուցած ծառայությունների համար» մեդալներով<ref name="pravda-kmv.ru3">{{Cite web |title=Человек, ученый, педагог… |url=https://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201025105105/http://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-date=2020-10-25 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: * ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, կրթության ոլորտում Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության մրցանակի դափնեկիր (1999): * Արժանացել է «Կովկասի համար ճակատամարտի մասնակից» և «Առողջապահության գերազանցիկ» պատվավոր նշանների, «ԿՄՎ հիմնադրման 200 տարի» և «Պյատիգորսկուն մատուցած ծառայությունների համար» հոբելյանական մեդալների<ref name="pravda-kmv.ru3" />: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.pmedpharm.ru/news/2019-08-20-3.html 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pyatigorsk.bezformata.com/listnews/dnya-rozhdeniya-professora-belikova/86788941/ 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pravda-kmv.ru/v-pamyat-o-velikom-uchitele/ В память о великом учителе] [[Կատեգորիա:Պատվո շքանշանի ասպետներ (ԽՍՀՄ)]] [[Կատեգորիա:Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ]] [[Կատեգորիա:«1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:1925 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանակիրներ]] [[Կատեգորիա:Օգոստոսի 29 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Գիտնականներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Կովկասի պաշտպանության համար մեդալակիրներ]] 42wc0lymxejsmdcdhpw4ohqlxu1rqbx 10356574 10356572 2025-06-17T12:56:27Z Նարեկ12 151943 10356574 wikitext text/x-wiki {{ՎՏՔ}} '''Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով''' ({{ԱԾ}}), ստացել է սովետական կրթություն, դեղագիտական [[գիտությունների դոկտոր]], [[պրոֆեսոր]]: Հեղինակ է ավելի քան 450 գիտական աշխատանքների, այդ թվում 4 [[Մենագրություն|մենագրության]], «Դեղագործական քիմիա» դասագրքի և «Սինթետիկ և բնաական դեղամիջոցներ» տեղեկագրքի: Նրան են պատկանում գյուտերի 15 վկայականներ և արտոնագրեր<ref>{{Cite web |title=Изобретатель БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ |url=https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502062029/https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: == Կենսագրություն == Ծնվել է 1925 թվականի օգոստոսի 29-ին Ստավրոպոլի շրջանի Ստեպնոե գյուղում (այժմ՝ [[Ստավրոպոլի երկրամաս|Ստովրոպոլի երկրամաս)]]: Երբ ավարտել է միջնակարգ դպրոցը, 1943 թվականին՝ զորակաոչվել է կարմիր բանակ, մասնակցելով [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրեական Մեծ պատերազմին]]<ref>[https://1418museum.ru/heroes/11576279/ БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ]{{Недоступная ссылка}}</ref>: Ծառայել է նավատորմում, մասնակցել [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասի]] մարտերին: Պատերազմից հետո շարունակել է զինվորական ծառայությունը: 1950-ական թվականներին զորացրվելով՝ Վլադիմիր Բելիկովը ընդունվել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտ: 1960 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ: 1954թվականին ուսման գերազանց առաջադիմության համար արժանացել է կրթաթոշակի: 1955 թվականին ավարտելով համալսարանը՝ ընդունվել է ասպիրանտուրա՝ դեղագործական քիմիայի ամբիոնում։ Ասպիրանտուրայում ուսանելու հետ միաժամանակ աշխատել է հարազատ ինստիտուտում՝ որպես լաբորանտ և ավագ լաբորանտ տարբեր ամբիոններում<ref name="pmedpharm.ru3">{{Cite web |title=ВСЕРОССИЙСКАЯ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ «Беликовские чтения» |url=https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501172930/https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: 1960 թվականին Վ. Գ. Բելիկովը պաշտպանել է թեկնածուական թեզը, դարձել ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի ասիստենտ և դոցենտ: 1961 թվականին նշանակվել է ինստիտուտի ուսումնական և գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտորի պաշտոնում՝ ռեկտոր Աննա Լուկյանովնա Շինկարենկոյի ղեկավարությամբ, իսկ 1964 թվականին գլխավորել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտը՝ այդ պաշտոնում աշխատելով 31 տարի։ 1970 թվականին պաշտպանել է դեղագործական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի հայցման ատենախոսություն՝ «Որոշ դեղագործական պատրաստուկների դիֆերենցիալ ֆոտոմետրիայի հետազոտություն» թեմայով<ref>{{Cite web |title=Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора фармацевтических наук |url=https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502063531/https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: Իսկ նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են 4 դոկտորական և 59 թեկնածուական ատենախոսություններ, այդ թվում՝ ասպիրանտներ արտերկրից՝ Վիետնամից, Եթովպիայից, Եմենից և Պերուից։ 1972 թվականին Բելիկովը դարձավել է ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի պրոֆեսոր<ref name="ruspanteon.ru3">{{Cite web |title=Беликов Владимир Георгиевич |url=http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501165724/http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: Մահացել է 2012 թվաանի սեպտեմբերի 3-ին Պյատիգորսկում: Թաղվել է քաղաքի Կրասնոսլոբոդսկի գերեզմանատանը<ref name="ruspanteon.ru3" />: == Պարգևներ == * Պարգևատրվել է Հայրենական պատերազմի II աստիճանի, Աշխատանքային կարմիր դրոշի և «Պատվո նշան» շքանշաններով, ինչպես նաև բազմաթիվ մեդալներով, այդ թվում՝ «Կովկասի պաշտպանության համար»: Պարգևատրվել է նաև «Հայրենական առողջապահությանը մատուցած ծառայությունների համար» և «Ստավրոպոլի երկրամասին մատուցած ծառայությունների համար» մեդալներով<ref name="pravda-kmv.ru3">{{Cite web |title=Человек, ученый, педагог… |url=https://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201025105105/http://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-date=2020-10-25 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: * ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, կրթության ոլորտում Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության մրցանակի դափնեկիր (1999): * Արժանացել է «Կովկասի համար ճակատամարտի մասնակից» և «Առողջապահության գերազանցիկ» պատվավոր նշանների, «ԿՄՎ հիմնադրման 200 տարի» և «Պյատիգորսկուն մատուցած ծառայությունների համար» հոբելյանական մեդալների<ref name="pravda-kmv.ru3" />: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.pmedpharm.ru/news/2019-08-20-3.html 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pyatigorsk.bezformata.com/listnews/dnya-rozhdeniya-professora-belikova/86788941/ 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pravda-kmv.ru/v-pamyat-o-velikom-uchitele/ В память о великом учителе] [[Կատեգորիա:Պատվո շքանշանի ասպետներ (ԽՍՀՄ)]] [[Կատեգորիա:Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ]] [[Կատեգորիա:«1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:1925 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանակիրներ]] [[Կատեգորիա:Օգոստոսի 29 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Գիտնականներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Կովկասի պաշտպանության համար մեդալակիրներ]] fyklibzsva89x3lbaerq8gp6y5ihwjf 10356716 10356574 2025-06-17T17:17:59Z Արշո 86205 10356716 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով''' ({{ԱԾ}}), ստացել է սովետական կրթություն, դեղագիտական [[գիտությունների դոկտոր]], [[պրոֆեսոր]]: Հեղինակ է ավելի քան 450 գիտական աշխատանքների, այդ թվում 4 [[Մենագրություն|մենագրության]], «Դեղագործական քիմիա» դասագրքի և «Սինթետիկ և բնաական դեղամիջոցներ» տեղեկագրքի: Նրան են պատկանում գյուտերի 15 վկայականներ և արտոնագրեր<ref>{{Cite web |title=Изобретатель БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ |url=https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502062029/https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: == Կենսագրություն == Բելիկովը ծնվել է 1925 թվականի օգոստոսի 29-ին Ստավրոպոլի շրջանի Ստեպնոե գյուղում (այժմ՝ [[Ստավրոպոլի երկրամաս|Ստովրոպոլի երկրամաս)]]: Երբ ավարտել է միջնակարգ դպրոցը, 1943 թվականին՝ զորակաոչվել է կարմիր բանակ, մասնակցելով [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրեական Մեծ պատերազմին]]<ref>[https://1418museum.ru/heroes/11576279/ БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ]{{Недоступная ссылка}}</ref>: Ծառայել է նավատորմում, մասնակցել [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասի]] մարտերին: Պատերազմից հետո շարունակել է զինվորական ծառայությունը: 1950-ական թվականներին զորացրվելով՝ Վլադիմիր Բելիկովը ընդունվել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտ: 1960 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ: 1954թվականին ուսման գերազանց առաջադիմության համար արժանացել է կրթաթոշակի: 1955 թվականին ավարտելով համալսարանը՝ ընդունվել է ասպիրանտուրա՝ դեղագործական քիմիայի ամբիոնում։ Ասպիրանտուրայում ուսանելու հետ միաժամանակ աշխատել է հարազատ ինստիտուտում՝ որպես լաբորանտ և ավագ լաբորանտ տարբեր ամբիոններում<ref name="pmedpharm.ru3">{{Cite web |title=ВСЕРОССИЙСКАЯ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ «Беликовские чтения» |url=https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501172930/https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: 1960 թվականին Վ. Գ. Բելիկովը պաշտպանել է թեկնածուական թեզը, դարձել ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի ասիստենտ և դոցենտ: 1961 թվականին նշանակվել է ինստիտուտի ուսումնական և գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտորի պաշտոնում՝ ռեկտոր Աննա Լուկյանովնա Շինկարենկոյի ղեկավարությամբ, իսկ 1964 թվականին գլխավորել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտը՝ այդ պաշտոնում աշխատելով 31 տարի։ 1970 թվականին պաշտպանել է դեղագործական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի հայցման ատենախոսություն՝ «Որոշ դեղագործական պատրաստուկների դիֆերենցիալ ֆոտոմետրիայի հետազոտություն» թեմայով<ref>{{Cite web |title=Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора фармацевтических наук |url=https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502063531/https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: Իսկ նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են 4 դոկտորական և 59 թեկնածուական ատենախոսություններ, այդ թվում՝ ասպիրանտներ արտերկրից՝ Վիետնամից, Եթովպիայից, Եմենից և Պերուից։ 1972 թվականին Բելիկովը դարձավել է ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի պրոֆեսոր<ref name="ruspanteon.ru3">{{Cite web |title=Беликов Владимир Георгиевич |url=http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501165724/http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: Մահացել է 2012 թվաանի սեպտեմբերի 3-ին Պյատիգորսկում: Թաղվել է քաղաքի Կրասնոսլոբոդսկի գերեզմանատանը<ref name="ruspanteon.ru3" />: == Պարգևներ == * Պարգևատրվել է Հայրենական պատերազմի II աստիճանի, Աշխատանքային կարմիր դրոշի և «Պատվո նշան» շքանշաններով, ինչպես նաև բազմաթիվ մեդալներով, այդ թվում՝ «Կովկասի պաշտպանության համար»: Պարգևատրվել է նաև «Հայրենական առողջապահությանը մատուցած ծառայությունների համար» և «Ստավրոպոլի երկրամասին մատուցած ծառայությունների համար» մեդալներով<ref name="pravda-kmv.ru3">{{Cite web |title=Человек, ученый, педагог… |url=https://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201025105105/http://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-date=2020-10-25 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: * ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, կրթության ոլորտում Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության մրցանակի դափնեկիր (1999): * Արժանացել է «Կովկասի համար ճակատամարտի մասնակից» և «Առողջապահության գերազանցիկ» պատվավոր նշանների, «ԿՄՎ հիմնադրման 200 տարի» և «Պյատիգորսկուն մատուցած ծառայությունների համար» հոբելյանական մեդալների<ref name="pravda-kmv.ru3" />: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.pmedpharm.ru/news/2019-08-20-3.html 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pyatigorsk.bezformata.com/listnews/dnya-rozhdeniya-professora-belikova/86788941/ 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pravda-kmv.ru/v-pamyat-o-velikom-uchitele/ В память о великом учителе] [[Կատեգորիա:Պատվո շքանշանի ասպետներ (ԽՍՀՄ)]] [[Կատեգորիա:Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ]] [[Կատեգորիա:«1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:1925 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանակիրներ]] [[Կատեգորիա:Օգոստոսի 29 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Գիտնականներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Կովկասի պաշտպանության համար մեդալակիրներ]] ojmp9jzmzflmxlzqx8mwwrdgipxak50 10356758 10356716 2025-06-17T18:02:20Z 23artashes 2675 10356758 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով''' ({{ԱԾ}}), խորհրդային գիտնական, դեղագիտական [[գիտությունների դոկտոր]], [[պրոֆեսոր]]: Հեղինակ է ավելի քան 450 գիտական աշխատանքների, այդ թվում 4 [[Մենագրություն|մենագրության]], «Դեղագործական քիմիա» դասագրքի և «Սինթետիկ և բնաական դեղամիջոցներ» տեղեկագրքի: Նրան են պատկանում գյուտերի 15 վկայականներ և արտոնագրեր<ref>{{Cite web |title=Изобретатель БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ |url=https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502062029/https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: == Կենսագրություն == Բելիկովը ծնվել է 1925 թվականի օգոստոսի 29-ին Ստավրոպոլի շրջանի Ստեպնոե գյուղում (այժմ՝ [[Ստավրոպոլի երկրամաս|Ստովրոպոլի երկրամաս)]]: Երբ ավարտել է միջնակարգ դպրոցը, 1943 թվականին՝ զորակաոչվել է կարմիր բանակ, մասնակցելով [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրեական Մեծ պատերազմին]]<ref>[https://1418museum.ru/heroes/11576279/ БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ]{{Недоступная ссылка}}</ref>: Ծառայել է նավատորմում, մասնակցել [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասի]] մարտերին: Պատերազմից հետո շարունակել է զինվորական ծառայությունը: 1950-ական թվականներին զորացրվելով՝ Վլադիմիր Բելիկովը ընդունվել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտ: 1960 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ: 1954թվականին ուսման գերազանց առաջադիմության համար արժանացել է կրթաթոշակի: 1955 թվականին ավարտելով համալսարանը՝ ընդունվել է ասպիրանտուրա՝ դեղագործական քիմիայի ամբիոնում։ Ասպիրանտուրայում ուսանելու հետ միաժամանակ աշխատել է հարազատ ինստիտուտում՝ որպես լաբորանտ և ավագ լաբորանտ տարբեր ամբիոններում<ref name="pmedpharm.ru3">{{Cite web |title=ВСЕРОССИЙСКАЯ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ «Беликовские чтения» |url=https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501172930/https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: 1960 թվականին Վ. Գ. Բելիկովը պաշտպանել է թեկնածուական թեզը, դարձել ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի ասիստենտ և դոցենտ: 1961 թվականին նշանակվել է ինստիտուտի ուսումնական և գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտորի պաշտոնում՝ ռեկտոր Աննա Լուկյանովնա Շինկարենկոյի ղեկավարությամբ, իսկ 1964 թվականին գլխավորել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտը՝ այդ պաշտոնում աշխատելով 31 տարի։ 1970 թվականին պաշտպանել է դեղագործական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի հայցման ատենախոսություն՝ «Որոշ դեղագործական պատրաստուկների դիֆերենցիալ ֆոտոմետրիայի հետազոտություն» թեմայով<ref>{{Cite web |title=Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора фармацевтических наук |url=https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502063531/https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: Իսկ նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են 4 դոկտորական և 59 թեկնածուական ատենախոսություններ, այդ թվում՝ ասպիրանտներ արտերկրից՝ Վիետնամից, Եթովպիայից, Եմենից և Պերուից։ 1972 թվականին Բելիկովը դարձավել է ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի պրոֆեսոր<ref name="ruspanteon.ru3">{{Cite web |title=Беликов Владимир Георгиевич |url=http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501165724/http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: Մահացել է 2012 թվաանի սեպտեմբերի 3-ին Պյատիգորսկում: Թաղվել է քաղաքի Կրասնոսլոբոդսկի գերեզմանատանը<ref name="ruspanteon.ru3" />: == Պարգևներ == * Պարգևատրվել է Հայրենական պատերազմի II աստիճանի, Աշխատանքային կարմիր դրոշի և «Պատվո նշան» շքանշաններով, ինչպես նաև բազմաթիվ մեդալներով, այդ թվում՝ «Կովկասի պաշտպանության համար»: Պարգևատրվել է նաև «Հայրենական առողջապահությանը մատուցած ծառայությունների համար» և «Ստավրոպոլի երկրամասին մատուցած ծառայությունների համար» մեդալներով<ref name="pravda-kmv.ru3">{{Cite web |title=Человек, ученый, педагог… |url=https://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201025105105/http://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-date=2020-10-25 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: * ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, կրթության ոլորտում Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության մրցանակի դափնեկիր (1999): * Արժանացել է «Կովկասի համար ճակատամարտի մասնակից» և «Առողջապահության գերազանցիկ» պատվավոր նշանների, «ԿՄՎ հիմնադրման 200 տարի» և «Պյատիգորսկուն մատուցած ծառայությունների համար» հոբելյանական մեդալների<ref name="pravda-kmv.ru3" />: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.pmedpharm.ru/news/2019-08-20-3.html 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pyatigorsk.bezformata.com/listnews/dnya-rozhdeniya-professora-belikova/86788941/ 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pravda-kmv.ru/v-pamyat-o-velikom-uchitele/ В память о великом учителе] [[Կատեգորիա:Պատվո շքանշանի ասպետներ (ԽՍՀՄ)]] [[Կատեգորիա:Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ]] [[Կատեգորիա:«1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:1925 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանակիրներ]] [[Կատեգորիա:Օգոստոսի 29 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Գիտնականներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Կովկասի պաշտպանության համար մեդալակիրներ]] 125sfz4aqjxz1o6q4c07jjkrnae4jr1 10356760 10356758 2025-06-17T18:02:49Z 23artashes 2675 23artashes տեղափոխեց էջը «[[Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով]]»-ից «[[Վլադիմիր Բելիկով (գիտնական)]]» 10356758 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով''' ({{ԱԾ}}), խորհրդային գիտնական, դեղագիտական [[գիտությունների դոկտոր]], [[պրոֆեսոր]]: Հեղինակ է ավելի քան 450 գիտական աշխատանքների, այդ թվում 4 [[Մենագրություն|մենագրության]], «Դեղագործական քիմիա» դասագրքի և «Սինթետիկ և բնաական դեղամիջոցներ» տեղեկագրքի: Նրան են պատկանում գյուտերի 15 վկայականներ և արտոնագրեր<ref>{{Cite web |title=Изобретатель БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ |url=https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502062029/https://patentdb.ru/author/1172865 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: == Կենսագրություն == Բելիկովը ծնվել է 1925 թվականի օգոստոսի 29-ին Ստավրոպոլի շրջանի Ստեպնոե գյուղում (այժմ՝ [[Ստավրոպոլի երկրամաս|Ստովրոպոլի երկրամաս)]]: Երբ ավարտել է միջնակարգ դպրոցը, 1943 թվականին՝ զորակաոչվել է կարմիր բանակ, մասնակցելով [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրեական Մեծ պատերազմին]]<ref>[https://1418museum.ru/heroes/11576279/ БЕЛИКОВ ВЛАДИМИР ГЕОРГИЕВИЧ]{{Недоступная ссылка}}</ref>: Ծառայել է նավատորմում, մասնակցել [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասի]] մարտերին: Պատերազմից հետո շարունակել է զինվորական ծառայությունը: 1950-ական թվականներին զորացրվելով՝ Վլադիմիր Բելիկովը ընդունվել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտ: 1960 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ: 1954թվականին ուսման գերազանց առաջադիմության համար արժանացել է կրթաթոշակի: 1955 թվականին ավարտելով համալսարանը՝ ընդունվել է ասպիրանտուրա՝ դեղագործական քիմիայի ամբիոնում։ Ասպիրանտուրայում ուսանելու հետ միաժամանակ աշխատել է հարազատ ինստիտուտում՝ որպես լաբորանտ և ավագ լաբորանտ տարբեր ամբիոններում<ref name="pmedpharm.ru3">{{Cite web |title=ВСЕРОССИЙСКАЯ НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ «Беликовские чтения» |url=https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501172930/https://www.pmedpharm.ru/content/documents/fafc4d93f8d07b8d8ebc2c7547ef5b6b.pdf |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: 1960 թվականին Վ. Գ. Բելիկովը պաշտպանել է թեկնածուական թեզը, դարձել ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի ասիստենտ և դոցենտ: 1961 թվականին նշանակվել է ինստիտուտի ուսումնական և գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտորի պաշտոնում՝ ռեկտոր Աննա Լուկյանովնա Շինկարենկոյի ղեկավարությամբ, իսկ 1964 թվականին գլխավորել է Պյատիգորսկի դեղագործական ինստիտուտը՝ այդ պաշտոնում աշխատելով 31 տարի։ 1970 թվականին պաշտպանել է դեղագործական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի հայցման ատենախոսություն՝ «Որոշ դեղագործական պատրաստուկների դիֆերենցիալ ֆոտոմետրիայի հետազոտություն» թեմայով<ref>{{Cite web |title=Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора фармацевтических наук |url=https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220502063531/https://search.rsl.ru/ru/record/01007271494 |archive-date=2022-05-02 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: Իսկ նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել են 4 դոկտորական և 59 թեկնածուական ատենախոսություններ, այդ թվում՝ ասպիրանտներ արտերկրից՝ Վիետնամից, Եթովպիայից, Եմենից և Պերուից։ 1972 թվականին Բելիկովը դարձավել է ՊՖԻ դեղագործական քիմիայի ամբիոնի պրոֆեսոր<ref name="ruspanteon.ru3">{{Cite web |title=Беликов Владимир Георгиевич |url=http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220501165724/http://ruspanteon.ru/belikov-vladimir-nikolaevich/ |archive-date=2022-05-01 |access-date=2022-05-01 |deadlink=no}}</ref>: Մահացել է 2012 թվաանի սեպտեմբերի 3-ին Պյատիգորսկում: Թաղվել է քաղաքի Կրասնոսլոբոդսկի գերեզմանատանը<ref name="ruspanteon.ru3" />: == Պարգևներ == * Պարգևատրվել է Հայրենական պատերազմի II աստիճանի, Աշխատանքային կարմիր դրոշի և «Պատվո նշան» շքանշաններով, ինչպես նաև բազմաթիվ մեդալներով, այդ թվում՝ «Կովկասի պաշտպանության համար»: Պարգևատրվել է նաև «Հայրենական առողջապահությանը մատուցած ծառայությունների համար» և «Ստավրոպոլի երկրամասին մատուցած ծառայությունների համար» մեդալներով<ref name="pravda-kmv.ru3">{{Cite web |title=Человек, ученый, педагог… |url=https://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201025105105/http://pravda-kmv.ru/chelovek-uchenyj-pedagog/ |archive-date=2020-10-25 |access-date=2022-05-02 |deadlink=no}}</ref>: * ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, կրթության ոլորտում Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության մրցանակի դափնեկիր (1999): * Արժանացել է «Կովկասի համար ճակատամարտի մասնակից» և «Առողջապահության գերազանցիկ» պատվավոր նշանների, «ԿՄՎ հիմնադրման 200 տարի» և «Պյատիգորսկուն մատուցած ծառայությունների համար» հոբելյանական մեդալների<ref name="pravda-kmv.ru3" />: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.pmedpharm.ru/news/2019-08-20-3.html 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pyatigorsk.bezformata.com/listnews/dnya-rozhdeniya-professora-belikova/86788941/ 95 лет со дня рождения профессора Беликова В. Г.] * [https://pravda-kmv.ru/v-pamyat-o-velikom-uchitele/ В память о великом учителе] [[Կատեգորիա:Պատվո շքանշանի ասպետներ (ԽՍՀՄ)]] [[Կատեգորիա:Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներ]] [[Կատեգորիա:«1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:1925 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ]] [[Կատեգորիա:ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանակիրներ]] [[Կատեգորիա:Օգոստոսի 29 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Գիտնականներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Կովկասի պաշտպանության համար մեդալակիրներ]] 125sfz4aqjxz1o6q4c07jjkrnae4jr1 1 1300480 10356571 2025-06-17T12:53:14Z Նարեկ12 151943 +{{ԹՀ/նոր|ru|Беликов, Владимир Георгиевич|144561714|10356569|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356571 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Беликов, Владимир Георгиевич|144561714|10356569|2025 թվականի հունիսի 17}} lum84t393yzt4tko181ytykwfidd4t0 10356762 10356571 2025-06-17T18:02:49Z 23artashes 2675 23artashes տեղափոխեց էջը «[[Քննարկում:Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով]]»-ից «[[Քննարկում:Վլադիմիր Բելիկով (գիտնական)]]» 10356571 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Беликов, Владимир Георгиевич|144561714|10356569|2025 թվականի հունիսի 17}} lum84t393yzt4tko181ytykwfidd4t0 0 1300481 10356573 2025-06-17T12:53:45Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկ...»: 10356573 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցնեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web|url=http://gov.ca.gov/speech/9858|title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech|date=2008-06-07|publisher=gov.ca.gov|accessdate=2008-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858|archivedate=2008-06-18}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբարներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold|title=Chronicle|website=[[New York Times]]|date=1991-07-24|accessdate=2008-04-18|first=Eric|author=Pace|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold|url-status=live}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենա<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth|publisher=Chicago Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|archivedate=2011-06-17}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է իր անձնական փորձով՝ արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու հարցում և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և մարմնի դրական կերպար ձեռք բերել<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնի խնդիրներ ուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ [[Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարան|Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն]] ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news|url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book|author=McKenzie|first=Lesley|website=Teen Vogue|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս… Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար<ref>{{Cite news|url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why|author=Wong|first=Stephanie|website=POPSUGAR Career and Finance|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news|url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog|website=ajc|accessdate=2018-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|автор=Katherine Schwarzenegger Pratt|заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable|год=2020-03-10|издательство=Penguin|страниц=226|isbn=978-1-9848-7826-7|access-date=2024-09-21|archive-date=2024-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան [[Քրիս Փրեթ|Քրիս Փրեթի]] հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details|website=PEOPLE.com|lang=en|accessdate=2019-06-10|archive-date=2019-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!'|first=Ale|author=Russian|date=2019-01-14|accessdate=2019-01-14|website=[[People]]|publisher=Time Inc.|archive-date=2019-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|url-status=live}}</ref>։ Նրանք ունեն դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Պրեթ (ծնվ. օգոստոս 2020թ.)<ref>{{Cite news|title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla|author=Trepany, Charles|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|website=[[USA Today]]|date=2020-08-10|lang=en|access-date=2020-08-10|archive-date=2020-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|url-status=live}}</ref>։2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում <ref>{{cite web|title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка|url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|website=HELLO!|date=2021-12-17|lang=ru|access-date=2021-12-19|archive-date=2021-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/|title=Крис Пратт стал отцом в третий раз|website=kulturomania.ru|access-date=2022-05-23}}</ref>։ 2024թ. նոյեմբերի 8-ին ծնվեց երրորդ երեխան՝ որդին, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Փրեթ<ref>{{Cite web|url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed'|lang=en|website=People.com|access-date=2024-11-13|archive-date=2024-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|url-status=live}}</ref>։ Շվարցենեգերը Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության դեսպանն է և աջակցում է Կենդանիների լավագույն ընկերների ընկերությանը Լավագույն Ընկերներ Կենդանիների Ընկերություն<ref>{{Cite news|url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back|author=FOX|website=KTTV|accessdate=2018-05-10|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{книга |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |издательство=Voice Publishing |год=2010 |isbn=1-4013-4143-8 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |издательство=Crown Archetype |год=2014 |isbn=978-0385347204 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=Maverick and Me |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |издательство=Worthy Publishing |год=2017 |isbn=978-0824956875 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |издательство=Pamela Dorman Books |год=2020 |isbn=978-1984878250 |язык=en |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} dv11r13yu3zno1b9i9uqi1gx5ybzeny 10356584 10356573 2025-06-17T13:03:21Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ամերիկացի գրողներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356584 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցնեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web|url=http://gov.ca.gov/speech/9858|title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech|date=2008-06-07|publisher=gov.ca.gov|accessdate=2008-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858|archivedate=2008-06-18}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբարներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold|title=Chronicle|website=[[New York Times]]|date=1991-07-24|accessdate=2008-04-18|first=Eric|author=Pace|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold|url-status=live}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենա<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth|publisher=Chicago Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|archivedate=2011-06-17}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է իր անձնական փորձով՝ արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու հարցում և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և մարմնի դրական կերպար ձեռք բերել<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնի խնդիրներ ուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ [[Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարան|Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն]] ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news|url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book|author=McKenzie|first=Lesley|website=Teen Vogue|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս… Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար<ref>{{Cite news|url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why|author=Wong|first=Stephanie|website=POPSUGAR Career and Finance|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news|url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog|website=ajc|accessdate=2018-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|автор=Katherine Schwarzenegger Pratt|заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable|год=2020-03-10|издательство=Penguin|страниц=226|isbn=978-1-9848-7826-7|access-date=2024-09-21|archive-date=2024-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան [[Քրիս Փրեթ|Քրիս Փրեթի]] հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details|website=PEOPLE.com|lang=en|accessdate=2019-06-10|archive-date=2019-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!'|first=Ale|author=Russian|date=2019-01-14|accessdate=2019-01-14|website=[[People]]|publisher=Time Inc.|archive-date=2019-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|url-status=live}}</ref>։ Նրանք ունեն դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Պրեթ (ծնվ. օգոստոս 2020թ.)<ref>{{Cite news|title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla|author=Trepany, Charles|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|website=[[USA Today]]|date=2020-08-10|lang=en|access-date=2020-08-10|archive-date=2020-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|url-status=live}}</ref>։2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում <ref>{{cite web|title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка|url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|website=HELLO!|date=2021-12-17|lang=ru|access-date=2021-12-19|archive-date=2021-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/|title=Крис Пратт стал отцом в третий раз|website=kulturomania.ru|access-date=2022-05-23}}</ref>։ 2024թ. նոյեմբերի 8-ին ծնվեց երրորդ երեխան՝ որդին, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Փրեթ<ref>{{Cite web|url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed'|lang=en|website=People.com|access-date=2024-11-13|archive-date=2024-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|url-status=live}}</ref>։ Շվարցենեգերը Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության դեսպանն է և աջակցում է Կենդանիների լավագույն ընկերների ընկերությանը Լավագույն Ընկերներ Կենդանիների Ընկերություն<ref>{{Cite news|url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back|author=FOX|website=KTTV|accessdate=2018-05-10|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{книга |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |издательство=Voice Publishing |год=2010 |isbn=1-4013-4143-8 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |издательство=Crown Archetype |год=2014 |isbn=978-0385347204 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=Maverick and Me |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |издательство=Worthy Publishing |год=2017 |isbn=978-0824956875 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |издательство=Pamela Dorman Books |год=2020 |isbn=978-1984878250 |язык=en |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի գրողներ]] b5go34nkl6c1ud2afuh3n9zmasmckp4 10356833 10356584 2025-06-17T20:00:00Z Grqaser 84515 10356833 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցենեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web|url=http://gov.ca.gov/speech/9858|title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech|date=2008-06-07|publisher=gov.ca.gov|accessdate=2008-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858|archivedate=2008-06-18}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբայրներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold|title=Chronicle|website=[[New York Times]]|date=1991-07-24|accessdate=2008-04-18|first=Eric|author=Pace|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold|url-status=live}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենան<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth|publisher=Chicago Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|archivedate=2011-06-17}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է իր անձնական փորձով՝ արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու հարցում և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և մարմնի դրական կերպար ձեռք բերել<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնի խնդիրներ ուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ [[Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարան|Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն]] ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news|url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book|author=McKenzie|first=Lesley|website=Teen Vogue|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս… Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար<ref>{{Cite news|url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why|author=Wong|first=Stephanie|website=POPSUGAR Career and Finance|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news|url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog|website=ajc|accessdate=2018-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|автор=Katherine Schwarzenegger Pratt|заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable|год=2020-03-10|издательство=Penguin|страниц=226|isbn=978-1-9848-7826-7|access-date=2024-09-21|archive-date=2024-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան [[Քրիս Փրեթ|Քրիս Փրեթի]] հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details|website=PEOPLE.com|lang=en|accessdate=2019-06-10|archive-date=2019-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!'|first=Ale|author=Russian|date=2019-01-14|accessdate=2019-01-14|website=[[People]]|publisher=Time Inc.|archive-date=2019-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|url-status=live}}</ref>։ Նրանք ունեն դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Փրեթը (ծնվ. օգոստոս 2020 թ.)<ref>{{Cite news|title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla|author=Trepany, Charles|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|website=[[USA Today]]|date=2020-08-10|lang=en|access-date=2020-08-10|archive-date=2020-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|url-status=live}}</ref>։ 2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում<ref>{{cite web|title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка|url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|website=HELLO!|date=2021-12-17|lang=ru|access-date=2021-12-19|archive-date=2021-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/|title=Крис Пратт стал отцом в третий раз|website=kulturomania.ru|access-date=2022-05-23}}</ref>։ 2024 թվականի նոյեմբերի 8-ին ծնվեց երրորդ երեխան, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Փրեթ<ref>{{Cite web|url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed'|lang=en|website=People.com|access-date=2024-11-13|archive-date=2024-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|url-status=live}}</ref>։ Շվարցենեգերը Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության դեսպանն է և աջակցում է Կենդանիների լավագույն ընկերների ընկերությանը Լավագույն Ընկերներ Կենդանիների Ընկերություն<ref>{{Cite news|url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back|author=FOX|website=KTTV|accessdate=2018-05-10|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{книга |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |издательство=Voice Publishing |год=2010 |isbn=1-4013-4143-8 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |издательство=Crown Archetype |год=2014 |isbn=978-0385347204 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=Maverick and Me |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |издательство=Worthy Publishing |год=2017 |isbn=978-0824956875 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |издательство=Pamela Dorman Books |год=2020 |isbn=978-1984878250 |язык=en |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի գրողներ]] l89rwx0pimoxqovutcm8c33im0e695o 10356836 10356833 2025-06-17T20:08:45Z Grqaser 84515 /* Կարիերա */ 10356836 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցենեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web|url=http://gov.ca.gov/speech/9858|title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech|date=2008-06-07|publisher=gov.ca.gov|accessdate=2008-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858|archivedate=2008-06-18}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբայրներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold|title=Chronicle|website=[[New York Times]]|date=1991-07-24|accessdate=2008-04-18|first=Eric|author=Pace|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold|url-status=live}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենան<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth|publisher=Chicago Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|archivedate=2011-06-17}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու իր անձնական փորձով և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և գեղեցիկ կազմավածք ունենալ<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնակազմվածքի խնդիրուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ [[Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարան|Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն]] ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news|url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book|author=McKenzie|first=Lesley|website=Teen Vogue|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս… Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար<ref>{{Cite news|url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why|author=Wong|first=Stephanie|website=POPSUGAR Career and Finance|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news|url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog|website=ajc|accessdate=2018-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|автор=Katherine Schwarzenegger Pratt|заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable|год=2020-03-10|издательство=Penguin|страниц=226|isbn=978-1-9848-7826-7|access-date=2024-09-21|archive-date=2024-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան [[Քրիս Փրեթ|Քրիս Փրեթի]] հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details|website=PEOPLE.com|lang=en|accessdate=2019-06-10|archive-date=2019-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!'|first=Ale|author=Russian|date=2019-01-14|accessdate=2019-01-14|website=[[People]]|publisher=Time Inc.|archive-date=2019-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|url-status=live}}</ref>։ Նրանք ունցան դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Փրեթը (ծնվ. օգոստոս 2020 թ.)<ref>{{Cite news|title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla|author=Trepany, Charles|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|website=[[USA Today]]|date=2020-08-10|lang=en|access-date=2020-08-10|archive-date=2020-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|url-status=live}}</ref>։ 2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում<ref>{{cite web|title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка|url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|website=HELLO!|date=2021-12-17|lang=ru|access-date=2021-12-19|archive-date=2021-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|url-status=live}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսի 22-ին ծնվում է զույգի երկրորդ դուստրը՝ Էլոիզ Քրիստինա Շվարցենեգերը։ 2024 թվականի նոյեմբերի 8-ին ծնվել է երրորդ երեխան՝ տղա, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Փրեթ<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/|title=Крис Пратт стал отцом в третий раз|website=kulturomania.ru|access-date=2022-05-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed'|lang=en|website=People.com|access-date=2024-11-13|archive-date=2024-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|url-status=live}}</ref>։ Շվարցենեգերը ''Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության'' դեսպանն է և աջակցում է ''Կենդանիների լավագույն ընկերների միությանը''<ref>{{Cite news|url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back|author=FOX|website=KTTV|accessdate=2018-05-10|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{книга |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |издательство=Voice Publishing |год=2010 |isbn=1-4013-4143-8 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |издательство=Crown Archetype |год=2014 |isbn=978-0385347204 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=Maverick and Me |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |издательство=Worthy Publishing |год=2017 |isbn=978-0824956875 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |издательство=Pamela Dorman Books |год=2020 |isbn=978-1984878250 |язык=en |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի գրողներ]] inai0enhc8qlgdu4uwkpq9ttgxwrqvm 10356838 10356836 2025-06-17T20:11:16Z Grqaser 84515 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի կին գրողներ]], [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի գրողներ]] 10356838 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցենեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web|url=http://gov.ca.gov/speech/9858|title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech|date=2008-06-07|publisher=gov.ca.gov|accessdate=2008-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858|archivedate=2008-06-18}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբայրներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold|title=Chronicle|website=[[New York Times]]|date=1991-07-24|accessdate=2008-04-18|first=Eric|author=Pace|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold|url-status=live}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենան<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth|publisher=Chicago Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story|archivedate=2011-06-17}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու իր անձնական փորձով և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և գեղեցիկ կազմավածք ունենալ<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնակազմվածքի խնդիրուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ [[Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարան|Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն]] ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news|url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book|author=McKenzie|first=Lesley|website=Teen Vogue|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս… Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար<ref>{{Cite news|url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why|author=Wong|first=Stephanie|website=POPSUGAR Career and Finance|accessdate=2018-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330|archivedate=2018-05-17}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news|url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog|website=ajc|accessdate=2018-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Книга|ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|автор=Katherine Schwarzenegger Pratt|заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable|год=2020-03-10|издательство=Penguin|страниц=226|isbn=978-1-9848-7826-7|access-date=2024-09-21|archive-date=2024-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru|url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան [[Քրիս Փրեթ|Քրիս Փրեթի]] հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details|website=PEOPLE.com|lang=en|accessdate=2019-06-10|archive-date=2019-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!'|first=Ale|author=Russian|date=2019-01-14|accessdate=2019-01-14|website=[[People]]|publisher=Time Inc.|archive-date=2019-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/|url-status=live}}</ref>։ Նրանք ունցան դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Փրեթը (ծնվ. օգոստոս 2020 թ.)<ref>{{Cite news|title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla|author=Trepany, Charles|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|website=[[USA Today]]|date=2020-08-10|lang=en|access-date=2020-08-10|archive-date=2020-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/|url-status=live}}</ref>։ 2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում<ref>{{cite web|title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка|url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|website=HELLO!|date=2021-12-17|lang=ru|access-date=2021-12-19|archive-date=2021-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html|url-status=live}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսի 22-ին ծնվում է զույգի երկրորդ դուստրը՝ Էլոիզ Քրիստինա Շվարցենեգերը։ 2024 թվականի նոյեմբերի 8-ին ծնվել է երրորդ երեխան՝ տղա, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Փրեթ<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/|title=Крис Пратт стал отцом в третий раз|website=kulturomania.ru|access-date=2022-05-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed'|lang=en|website=People.com|access-date=2024-11-13|archive-date=2024-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731|url-status=live}}</ref>։ Շվարցենեգերը ''Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության'' դեսպանն է և աջակցում է ''Կենդանիների լավագույն ընկերների միությանը''<ref>{{Cite news|url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back|author=FOX|website=KTTV|accessdate=2018-05-10|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back|archivedate=2018-05-11}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{книга |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |издательство=Voice Publishing |год=2010 |isbn=1-4013-4143-8 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |издательство=Crown Archetype |год=2014 |isbn=978-0385347204 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=Maverick and Me |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |издательство=Worthy Publishing |год=2017 |isbn=978-0824956875 |язык=en |автор=Schwarzenegger, Katherine}} * {{книга |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |издательство=Pamela Dorman Books |год=2020 |isbn=978-1984878250 |язык=en |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի կին գրողներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի գրողներ]] hjbm8y9liud6fkwvigt7cle2o7nrkqq 10356906 10356838 2025-06-18T00:01:45Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Ռուսերեն գիրք, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356906 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Քեթրին Յունիս Շվարցենեգեր Փրեթ''' ({{lang-en|Katherine Eunice Schwarzenegger Pratt}}; {{ԱԾ}}), ամերիկացի կին գրող։ Դերասան և քաղաքական գործիչ [[Առնոլդ Շվարցենեգեր|Առնոլդ Շվարցենեգերի]] և լրագրող Մարի Շրայվերի դուստրը։ == Վաղ տարիներ == Շվարցնեգերը ծնվել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 13-ին [[Կալիֆոռնիա]] նահանգում՝ [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]]։ Նա դերասան և քաղաքական գործիչ Առնոլդ Շվարցենեգերի և լրագրող Մարի Շրայվերի ավագ երեխան է (Շրայվերը [[Յունիս Քենեդի Շրայվեր|Յունիս Քենեդի Շրայվերի]] և Սարջենթ Շրայվերի դուստրն էր)<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ հունիսի 7 |title=Governor Arnold Schwarzenegger's Brentwood High School Commencement Speech |url=http://gov.ca.gov/speech/9858 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618081131/http://gov.ca.gov/speech/9858 |archivedate=2008 թ․ հունիսի 18 |accessdate=2008 թ․ հունիսի 22 |publisher=gov.ca.gov}}</ref>։ Նա ունի փոքր քույր՝ Քրիստինան և երկու փոքր եղբայրներ՝ Պատրիկը և Քրիստոֆերը<ref>{{Cite news |author=Pace |first=Eric |date=1991 թ․ հուլիսի 24 |title=Chronicle |url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fS%2fSchwarzenegger%2c%20Arnold |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080125054554/http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE0DD1E3DF937A15754C0A967958260&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FPeople%2FS%2FSchwarzenegger%2C%20Arnold |archive-date=2008 թ․ հունվարի 25 |accessdate=2008 թ․ ապրիլի 18 |website=[[New York Times]]}}</ref>։ Նա ունի նաև արյունակից եղբայր՝ Ջոզեֆ Բաենան<ref>{{Cite web |title=Schwarzenegger's son with housekeeper born days after Shriver gave birth |url=http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110617053809/http://www.chicagotribune.com/news/chi-0518-cnn-arnold-child,0,7850501.story |archivedate=2011 թ․ հունիսի 17 |publisher=Chicago Tribune}}</ref>։ == Կարիերա == 2010 թվականին Քեթրին Շվարցենեգերը հրատարակեց իր ինքնակենսագրական գիրքը «Քո ճակատագիրը. Ինչպես սիրել քո արտաքին և ներքին գեղեցկությունը: Խորհուրդներ նրանից, ով անցել է այդ ամենով» վերնագրով<ref>[http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233 «Read Katherine Schwarzenegger’s 'Rock What You’ve Got'»] {{Wayback|url=http://abcnews.go.com/GMA/Books/rock-katherine-schwarzenegger/story?id=11645233|date=20190626212553}}, ''[[Good Morning America]]'', September 16, 2010</ref>։ Այս գրքում նա կիսվում է արտաքին տեսքի բարդույթների դեմ պայքարելու իր անձնական փորձով և խորհուրդներ է առաջարկում երիտասարդ աղջիկներին, ովքեր ձգտում են ինքնավստահություն և գեղեցիկ կազմավածք ունենալ<ref>[http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5 «Rock What You’ve Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who’s Been There and Back»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202110051/http://www.publishersweekly.com:8080/978-1-4013-4143-5|date=2014-02-02}}, ''Publishers Weekly'', December 20, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ Չորրորդից մինչև յոթերորդ դասարանների միջև նա մարմնակազմվածքի խնդիրուներ, բայց յոգայի պարապմունքների և կանոնավոր զբոսանքների շնորհիվ նա կարողացավ ոչ միայն բարելավել իր ֆիզիկական վիճակը, այլև ներդաշնակություն գտնել իր հետ<ref>[http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm «Katherine Schwarzenegger shares advice on body image»] {{Wayback|url=http://usatoday30.usatoday.com/yourlife/parenting-family/teen-ya/2010-09-13-bodyimage13_ST_N.htm |date=20191023045630 }}, ''USA Today'', September 13, 2010. Retrieved January 28, 2014.</ref>։ [[Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարան|Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանն]] ավարտելուց հետո 2012 թվականին, ապագայի անորոշության առջև կանգնած, Շվարցենեգերը խորհուրդներ է խնդրել տարբեր ոլորտների հաջողակ մարդկանցից՝ մարզիկներից, երաժիշտներից, ձեռնարկատերերից և դերասաններից<ref>{{Cite news |author=McKenzie |first=Lesley |title=I Just Graduated...Now What? Katherine Schwarzenegger Shares the Best Advice from Her New Book |url=https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517223238/https://www.teenvogue.com/story/katherine-schwarzenegger-book |archivedate=2018 թ․ մայիսի 17 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 16 |website=Teen Vogue |lang=en}}</ref>։ Նա հավաքել է նրանց խորհուրդները իր երկրորդ գրքում՝ «Ես հենց նոր ավարտեցի ուսումս… Հետո ի՞նչ։ Անկեղծ պատասխաններ նրանից, ով անցել է այդ ամենի միջով», որը հրատարակվել է 2014 թվականին որպես «գոյատևման ուղեցույց» քոլեջի շրջանավարտների համար<ref>{{Cite news |author=Wong |first=Stephanie |title=You Should Fail to Succeed—Katherine Schwarzenegger Tells Us Why |url=https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180517152745/https://www.popsugar.com/career/Katherine-Schwarzenegger-I-Just-Graduated-Book-34495330 |archivedate=2018 թ․ մայիսի 17 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 16 |website=POPSUGAR Career and Finance |lang=en}}</ref>։ 2017 թվականին Շվարցենեգերը գրել է «Մավերիկն ու ես» մանկական գիրքը: Գիրքը պատմում է այն մասին, թե ինչպես է Շվարցենեգերը փրկել, այնուհետև որդեգրել իր շանը՝ Մավերիկին: Այսպիսով, գիրքը պատմում է կենդանիների որդեգրման և փրկության առավելությունների մասին<ref name='ajc.com'>{{Cite news |title=Schwarzenegger daughter puts heart into book about adopting dog |url=https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511012649/https://www.ajc.com/lifestyles/schwarzenegger-daughter-puts-heart-into-book-about-adopting-dog/guZeqhcGgwpvHLSxCBlbyM/ |archivedate=2018 թ․ մայիսի 11 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 10 |website=ajc}}</ref>։ 2020 թվականին լույս է տեսել «Ներման պարգևը. ոգեշնչող պատմություններ նրանցից, ովքեր հաղթահարել են աններելին» գիրքը, որտեղ Շվարցենեգերը հավաքել է 22 բացառիկ մարդկային պատմություններ: Այս պատմությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարելի է ուժ գտնել՝ ներելու նույնիսկ ամենածանր վիրավորանքները և առաջ շարժվելու<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru |автор=Katherine Schwarzenegger Pratt |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |год=2020-03-10 |издательство=Penguin |страниц=226 |isbn=978-1-9848-7826-7 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240921233822/https://books.google.ru/books?id=AjinDwAAQBAJ&hl=ru |archive-date=2024-09-21 |access-date=2024-09-21 |url-status=live}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2018 թվականի հունիսին Շվարցենեգերը սկսեց հանդիպել դերասան [[Քրիս Փրեթ|Քրիս Փրեթի]] հետ։ Նրանք հայտարարեցին նշանադրության մասին 2019 թվականի հունվարին և նույն թվականի հունիսի 8-ին ամուսնացան Կալիֆոռնիայի Մոնտեսիտոյում<ref>{{Cite web |title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger's 'Romantic' and 'Beautiful' Wedding — All the Details |url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190609030700/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-wedding-all-the-details/ |archive-date=2019 թ․ հունիսի 9 |accessdate=2019 թ․ հունիսի 10 |website=PEOPLE.com |lang=en}}</ref><ref>{{Cite news |author=Russian |first=Ale |date=2019 թ․ հունվարի 14 |title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Are Engaged: 'Sweet Katherine, So Happy You Said Yes!' |url=https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190114091301/https://people.com/movies/chris-pratt-katherine-schwarzenegger-engaged/ |archive-date=2019 թ․ հունվարի 14 |accessdate=2019 թ․ հունվարի 14 |website=[[People]] |publisher=Time Inc.}}</ref>։ Նրանք ունցան դուստր՝ Լայլա Մարիա Շվարցենեգեր Փրեթը (ծնվ. օգոստոս 2020 թ.)<ref>{{Cite news |author=Trepany, Charles |date=2020 թ․ օգոստոսի 10 |title=Katherine Schwarzenegger, Chris Pratt welcome daughter Lyla |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200817172007/https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/08/10/katherine-schwarzenegger-chris-pratt-welcome-first-baby-together/5454359002/ |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 17 |access-date=2020 թ․ օգոստոսի 10 |website=[[USA Today]] |lang=en}}</ref>։ 2021 թվականի դեկտեմբերին զույգին մոտ աղբյուրները հայտնեցին, որ Քեթրինը երկրորդ երեխային է սպասում<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ դեկտեմբերի 17 |title=СМИ: Крис Пратт и Кэтрин Шварценеггер ждут второго ребенка |url=https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211219082436/https://ru.hellomagazine.com/deti/beremennye-zvezdy/42957-smi-kris-pratt-i-ketrin-shvarcenegger-zhdut-vtorogo-rebenka.html |archive-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 19 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 19 |website=HELLO! |lang=ru}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսի 22-ին ծնվում է զույգի երկրորդ դուստրը՝ Էլոիզ Քրիստինա Շվարցենեգերը։ 2024 թվականի նոյեմբերի 8-ին ծնվել է երրորդ երեխան՝ տղա, որին անվանեցին Ֆորդ Ֆիցջերալդ Շվարցենեգեր Փրեթ<ref>{{Cite web |title=Крис Пратт стал отцом в третий раз |url=https://kulturomania.ru/news/item/kris-pratt-stal-ottsom-v-tretiy-raz/ |access-date=2022 թ․ մայիսի 23 |website=kulturomania.ru |lang=ru}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chris Pratt and Katherine Schwarzenegger Welcome Baby No. 3 — and Reveal His Name: 'We Are Overjoyed' |url=https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20241112221632/https://people.com/chris-pratt-and-katherine-schwarzenegger-welcome-baby-number-3-8729731 |archive-date=2024 թ․ նոյեմբերի 12 |access-date=2024 թ․ նոյեմբերի 13 |website=People.com |lang=en}}</ref>։ Շվարցենեգերը ''Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կանխարգելման ամերիկյան ընկերության'' դեսպանն է և աջակցում է ''Կենդանիների լավագույն ընկերների միությանը''<ref>{{Cite news |author=FOX |title=Katherine Schwarzenegger: Holiday gifts that give back |url=http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080949/http://www.foxla.com/good-day/good-day-la-features/katherine-schwarzenegger-holiday-gifts-that-give-back |archivedate=2018 թ․ մայիսի 11 |accessdate=2018 թ․ մայիսի 10 |website=KTTV |lang=en}}</ref>։ == Մատենագրություն == * {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://archive.org/details/rockwhatyouvegot00schw |автор=Schwarzenegger, Katherine |заглавие=Rock What You've Got: Secrets to Loving Your Inner and Outer Beauty from Someone Who's Been There and Back |год=2010 |язык=en |издательство=Voice Publishing |isbn=1-4013-4143-8}} * {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://archive.org/details/ijustgraduatedno0000schw |автор=Schwarzenegger, Katherine |заглавие=I Just Graduated ... Now What?: Honest Answers from Those Who Have Been There |год=2014 |язык=en |издательство=Crown Archetype |isbn=978-0385347204}} * {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://archive.org/details/maverickme00unse |автор=Schwarzenegger, Katherine |заглавие=Maverick and Me |год=2017 |язык=en |издательство=Worthy Publishing |isbn=978-0824956875}} * {{Ռուսերեն գիրք |автор=Pratt, Katherine Schwarzenegger |заглавие=The Gift of Forgiveness: Inspiring Stories from Those Who Have Overcome the Unforgivable |год=2020 |язык=en |издательство=Pamela Dorman Books |isbn=978-1984878250}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի կին գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի գրողներ]] jf1zi4i81ztmhk5swl3mkl0p3hblyp6 1 1300482 10356578 2025-06-17T12:58:42Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 +{{ԹՀ/նոր|ru|Шварценеггер, Кэтрин|141802175|10356573|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356578 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Шварценеггер, Кэтрин|141802175|10356573|2025 թվականի հունիսի 17}} qko1gtsx7hrfjfohs1bwabz0glykcgo 10356580 10356578 2025-06-17T13:00:17Z Ռաֆայել Ամիրյան 156438 10356580 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Шварценеггер, Кэтрин|141802175|10356573|2025 թվականի հունիսի 17}} {{ԵԿ5}} sslhtaeqfhwn8st5197imukdknf2w2z 0 1300484 10356601 2025-06-17T13:19:39Z Անահիտ Կիրանց 93820 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Դեյվ Ջերդեն''' ({{Lang-en|Dave Jerden}}՝ Dave Jerden; {{ԱԾ}}), ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսեր և հնչյունային [[Ինժեներովկա|ինժեներ]], ով առավել հայտնի է ''Talking Heads'', ''Public Image Limited'', ''Rolling Stones'', ''Alice in Chains'' և ''The Offspring'' խմբերի հետ աշխատանքով<ref name="tapeop">{{cite web |author=Jonathan Saxon |aut...»: 10356601 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Դեյվ Ջերդեն''' ({{Lang-en|Dave Jerden}}՝ Dave Jerden; {{ԱԾ}}), ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսեր և հնչյունային [[Ինժեներովկա|ինժեներ]], ով առավել հայտնի է ''Talking Heads'', ''Public Image Limited'', ''Rolling Stones'', ''Alice in Chains'' և ''The Offspring'' խմբերի հետ աշխատանքով<ref name="tapeop">{{cite web |author=Jonathan Saxon |authorlink= |date=Nov/Dec 2011 |title=Dave Jerden: Talking Heads, Stones & Herbie Hancock |url=https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807092551/https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-date=2020-08-07 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher={{нп3|Tape Op|Tape Op|en|Tape Op}} |lang=en |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ == Կենսագրություն == Դեյվ Ջերդենը ծնվել է երաժշտական ընտանիքում, նրա հայրը բաս կիթառահար էր։ 14 տարեկանում Ջերդենը սկսել է նվագել տեղական ''Praying Mantis'' երաժշտական խմբում, հայրը նրան ''[[Ֆենդեր|Fender]]'' բաս [[կիթառ]] է գնել։ Ավելի ուշ Ջերդենը նվագել է ''Electric Circus'' խմբում՝ վոկալիստ Լանա Հեյլի հետ միասին, ով Ալան Հեյլ Կրտսերի դուստրն է, որը հայտնի է «Գիլիգանի կղզին» հեռուստասերիալից։ Նա ցանկանում էր հնչյունային ինժեներ դառնալ, քանի որ շատ ժամանակ էր անցկացնում հոր հետ ստուդիայում, և 25 տարեկանում ընդունվել է ''University of Sound Arts''՝ երաժշտական կրթություն ստանալու համար։ == Կարիերա == Դպրոցն ավարտելուց հետո Ջերդենը Կալիֆոռնիայում իր հին ընկեր Դագ Փերիի հետ միասին բացեց ''Smoketree'' ստուդիան։ Յոթ ամիս անց Ջերդենը փոխեց աշխատանքը և տեղափոխվեց ''Redondo Pacific'' ստուդիա, իսկ ավելի ուշ հայտնվեց ''Eldorado Recording Studios''-ում<ref name="tapeop" />։ ''Eldorado Studios''-ում Ջերդենը որոշ ժամանակ միակ հնչյունային ինժեներն էր, այդ պատճառով նա ստիպված էր շատ աշխատել։ Նա զբաղվում էր տարբեր ոճերով, ներառյալ քանթրի, դիսկո և ռոք երաժշտություն։ Ստուդիայում մեկ տարի աշխատելուց հետո Ջերդենը ծանոթացավ Բրայան Ինոյի հետ։ Ինոն տպավորված էր Ջերդենի աշխատանքով և որոշեց օգտվել ստուդիայի ծառայություններից՝ Դեյվիդ Բիրնի հետ համատեղ ալբոմ ձայնագրելու համար՝ ''My Life in the Bush of Ghosts''։ Ալբոմի աշխատանքներն ավարտելուց անմիջապես հետո Ինոն զանգահարեց Ջերդենին և առաջարկեց շարունակել համագործակցությունը ''Talking Heads''-ի հետ։ Ջերդենը համաձայնեց։ Այսպես ծնվեց ''Remain in Light'' ալբոմը<ref name="tapeop" />։ ''My Life in the Bush of Ghosts''-ի հաջողությունից հետո Ջերդենի հետ կապ հաստատեց ջազային դաշնակահար Հերբի Հենքոքի ներկայացուցիչը։ Ջերդենը ծանոթացավ Հենքոքի հետ ձայնագրման ժամանակ, որը ձախողվեց։ Այնուամենայնիվ, Ջերդենին հրավիրեցին աշխատելու Հենքոքի հաջորդ ալբոմի վրա Բիլ Լասվելի հետ միասին։ Ձայնասկավառակը ստացավ անվանում և մեծ հաջողություն ունեցավ։ «''Rockit''» սինգլը ստացավ «Գրեմմի» մրցանակ «R&B կատարում» անվանակարգում, իսկ տեսահոլովակը՝ մի քանի [[MTV]] մրցանակներ <ref name="tapeop" />։ [[Rolling Stones]]-ի ''Dirty Work'' ալբոմի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո, նրա ղեկավարը հայտնեց, որ շատ երաժիշտներ կցանկանային, որ նա արտադրեր իրենց ձայնագրությունները։ Ջերդենը բախտ է ունեցել աշխատել մի քանի հաջողակ պրոդյուսերների հետ որպես ձայնային ինժեներ, այնպես որ նա շատ բան է սովորել նրանցից։ Սկզբում նա կատարում էր նման աշխատանք անգիտակցաբար, երբ անփորձ պրոդյուսերները չէին կարողանում օգնել կատարողներին։ Ի վերջո նա ամբողջությամբ անցավ պրոդյուսերական գործունեության<ref name="tapeop" />։ 1980-ականների վերջում Ջերդենը պրոդյուսերություն էր անում այլընտրանքային ռոք խմբերի հետ։ ''Jane's Addiction''-ի ''Nothing's Shocking'' (1988) և ''Ritual de lo Habitual'' (1990), ինչպես նաև ''Alice in Chains''-ի ''Facelift'' (1990) և ''Dirt'' (1992) ալբոմները Ջերդենին համաշխարհային փառք բերեցին<ref name="louder">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2015-10-25 |title=Dave Jerden: The 10 Records That Changed My Life |url=https://www.loudersound.com/features/dave-jerden-the-10-records-that-changed-my-life |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[Louder Sound]] |lang=en |format= |description=}}</ref>։ Ջերդենի նշանակալի աշխատանքների թվում են ''Anthrax''-ի «''Sound of White Noise''»-ը (1993) և ''The Offspring''-ի «''Americana''»-ն (1998)<ref name="musicradar">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2013-10-30 |title=Production legend Dave Jerden on 13 career-defining records |url=https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306152923/https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-date=2022-03-06 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[MusicRadar]] |lang= |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ 2000-ականներին Դեյվ Ջերդենը դադարեցրել է իր ակտիվ գործունեությունը՝ ժամանակ առ ժամանակ շարունակելով արտադրել առանձին աշխատանքներ՝ ժամանակի մեծ մասը փորձարկելով ձայնագրման նոր եղանակներ<ref name="musicradar" />։ Ջերդենը համատեր է Կալիֆորնիա նահանգի Բերբանք քաղաքում գտնվող ''Tranzformer Studios''-ի<ref name="tapeop" />։ Ջերդենի վերջին աշխատանքը 2015 թվականին լույս տեսած ''The Shrine'' խմբի ''Rare Breed'' ալբոմն էր: Մահացել է 2025 թվականի փետրվարի 5-ին [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]] 75 տարեկան հասակում<ref>{{Cite web |last=Young |first=Clive |date=2025-02-07 |title=Legendary Rock Producer Dave Jerden Passes |url=https://www.mixonline.com/recording/music-production/legendary-alt-rock-producer-dave-jerden-passes |access-date=2025-02-07 |website=Mixonline |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Gallucci |first=Michael |date=2025-02-07 |title=Jane's Addiction and Alice in Chains Producer Dave Jerden Dies |url=https://ultimateclassicrock.com/producer-dave-jerden-dies/ |access-date=2025-02-07 |website=Ultimate Classic Rock |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=DAVE JERDEN, JANE’S ADDICTION/ALICE IN CHAINS PRODUCER, DIES AT 75 |url=https://www.hitsdailydouble.com/news/rumor-mill/dave-jerden-producer-of-jane-s-addiction-and-alice-in-chains-dies-at-75 |access-date=2025-02-07 |website=hitsdailydouble.com |lang=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} 52ar067rmv5l0s16dkpjus1wdkwe02i 10356604 10356601 2025-06-17T13:23:23Z Անահիտ Կիրանց 93820 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսերներ]], [[Կատեգորիա:Ամերիկացի երաժիշտներ]], [[Կատեգորիա:Ամերիկացի կոմպոզիտորներ]] 10356604 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Դեյվ Ջերդեն''' ({{Lang-en|Dave Jerden}}՝ Dave Jerden; {{ԱԾ}}), ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսեր և հնչյունային [[Ինժեներովկա|ինժեներ]], ով առավել հայտնի է ''Talking Heads'', ''Public Image Limited'', ''Rolling Stones'', ''Alice in Chains'' և ''The Offspring'' խմբերի հետ աշխատանքով<ref name="tapeop">{{cite web |author=Jonathan Saxon |authorlink= |date=Nov/Dec 2011 |title=Dave Jerden: Talking Heads, Stones & Herbie Hancock |url=https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807092551/https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-date=2020-08-07 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher={{нп3|Tape Op|Tape Op|en|Tape Op}} |lang=en |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ == Կենսագրություն == Դեյվ Ջերդենը ծնվել է երաժշտական ընտանիքում, նրա հայրը բաս կիթառահար էր։ 14 տարեկանում Ջերդենը սկսել է նվագել տեղական ''Praying Mantis'' երաժշտական խմբում, հայրը նրան ''[[Ֆենդեր|Fender]]'' բաս [[կիթառ]] է գնել։ Ավելի ուշ Ջերդենը նվագել է ''Electric Circus'' խմբում՝ վոկալիստ Լանա Հեյլի հետ միասին, ով Ալան Հեյլ Կրտսերի դուստրն է, որը հայտնի է «Գիլիգանի կղզին» հեռուստասերիալից։ Նա ցանկանում էր հնչյունային ինժեներ դառնալ, քանի որ շատ ժամանակ էր անցկացնում հոր հետ ստուդիայում, և 25 տարեկանում ընդունվել է ''University of Sound Arts''՝ երաժշտական կրթություն ստանալու համար։ == Կարիերա == Դպրոցն ավարտելուց հետո Ջերդենը Կալիֆոռնիայում իր հին ընկեր Դագ Փերիի հետ միասին բացեց ''Smoketree'' ստուդիան։ Յոթ ամիս անց Ջերդենը փոխեց աշխատանքը և տեղափոխվեց ''Redondo Pacific'' ստուդիա, իսկ ավելի ուշ հայտնվեց ''Eldorado Recording Studios''-ում<ref name="tapeop" />։ ''Eldorado Studios''-ում Ջերդենը որոշ ժամանակ միակ հնչյունային ինժեներն էր, այդ պատճառով նա ստիպված էր շատ աշխատել։ Նա զբաղվում էր տարբեր ոճերով, ներառյալ քանթրի, դիսկո և ռոք երաժշտություն։ Ստուդիայում մեկ տարի աշխատելուց հետո Ջերդենը ծանոթացավ Բրայան Ինոյի հետ։ Ինոն տպավորված էր Ջերդենի աշխատանքով և որոշեց օգտվել ստուդիայի ծառայություններից՝ Դեյվիդ Բիրնի հետ համատեղ ալբոմ ձայնագրելու համար՝ ''My Life in the Bush of Ghosts''։ Ալբոմի աշխատանքներն ավարտելուց անմիջապես հետո Ինոն զանգահարեց Ջերդենին և առաջարկեց շարունակել համագործակցությունը ''Talking Heads''-ի հետ։ Ջերդենը համաձայնեց։ Այսպես ծնվեց ''Remain in Light'' ալբոմը<ref name="tapeop" />։ ''My Life in the Bush of Ghosts''-ի հաջողությունից հետո Ջերդենի հետ կապ հաստատեց ջազային դաշնակահար Հերբի Հենքոքի ներկայացուցիչը։ Ջերդենը ծանոթացավ Հենքոքի հետ ձայնագրման ժամանակ, որը ձախողվեց։ Այնուամենայնիվ, Ջերդենին հրավիրեցին աշխատելու Հենքոքի հաջորդ ալբոմի վրա Բիլ Լասվելի հետ միասին։ Ձայնասկավառակը ստացավ անվանում և մեծ հաջողություն ունեցավ։ «''Rockit''» սինգլը ստացավ «Գրեմմի» մրցանակ «R&B կատարում» անվանակարգում, իսկ տեսահոլովակը՝ մի քանի [[MTV]] մրցանակներ <ref name="tapeop" />։ [[Rolling Stones]]-ի ''Dirty Work'' ալբոմի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո, նրա ղեկավարը հայտնեց, որ շատ երաժիշտներ կցանկանային, որ նա արտադրեր իրենց ձայնագրությունները։ Ջերդենը բախտ է ունեցել աշխատել մի քանի հաջողակ պրոդյուսերների հետ որպես ձայնային ինժեներ, այնպես որ նա շատ բան է սովորել նրանցից։ Սկզբում նա կատարում էր նման աշխատանք անգիտակցաբար, երբ անփորձ պրոդյուսերները չէին կարողանում օգնել կատարողներին։ Ի վերջո նա ամբողջությամբ անցավ պրոդյուսերական գործունեության<ref name="tapeop" />։ 1980-ականների վերջում Ջերդենը պրոդյուսերություն էր անում այլընտրանքային ռոք խմբերի հետ։ ''Jane's Addiction''-ի ''Nothing's Shocking'' (1988) և ''Ritual de lo Habitual'' (1990), ինչպես նաև ''Alice in Chains''-ի ''Facelift'' (1990) և ''Dirt'' (1992) ալբոմները Ջերդենին համաշխարհային փառք բերեցին<ref name="louder">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2015-10-25 |title=Dave Jerden: The 10 Records That Changed My Life |url=https://www.loudersound.com/features/dave-jerden-the-10-records-that-changed-my-life |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[Louder Sound]] |lang=en |format= |description=}}</ref>։ Ջերդենի նշանակալի աշխատանքների թվում են ''Anthrax''-ի «''Sound of White Noise''»-ը (1993) և ''The Offspring''-ի «''Americana''»-ն (1998)<ref name="musicradar">{{cite web |author=Joe Bosso |authorlink= |date=2013-10-30 |title=Production legend Dave Jerden on 13 career-defining records |url=https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306152923/https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-date=2022-03-06 |accessdate=2020-04-20 |work= |publisher=[[MusicRadar]] |lang= |format= |description= |deadlink=no}}</ref>։ 2000-ականներին Դեյվ Ջերդենը դադարեցրել է իր ակտիվ գործունեությունը՝ ժամանակ առ ժամանակ շարունակելով արտադրել առանձին աշխատանքներ՝ ժամանակի մեծ մասը փորձարկելով ձայնագրման նոր եղանակներ<ref name="musicradar" />։ Ջերդենը համատեր է Կալիֆորնիա նահանգի Բերբանք քաղաքում գտնվող ''Tranzformer Studios''-ի<ref name="tapeop" />։ Ջերդենի վերջին աշխատանքը 2015 թվականին լույս տեսած ''The Shrine'' խմբի ''Rare Breed'' ալբոմն էր: Մահացել է 2025 թվականի փետրվարի 5-ին [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]] 75 տարեկան հասակում<ref>{{Cite web |last=Young |first=Clive |date=2025-02-07 |title=Legendary Rock Producer Dave Jerden Passes |url=https://www.mixonline.com/recording/music-production/legendary-alt-rock-producer-dave-jerden-passes |access-date=2025-02-07 |website=Mixonline |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Gallucci |first=Michael |date=2025-02-07 |title=Jane's Addiction and Alice in Chains Producer Dave Jerden Dies |url=https://ultimateclassicrock.com/producer-dave-jerden-dies/ |access-date=2025-02-07 |website=Ultimate Classic Rock |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=DAVE JERDEN, JANE’S ADDICTION/ALICE IN CHAINS PRODUCER, DIES AT 75 |url=https://www.hitsdailydouble.com/news/rumor-mill/dave-jerden-producer-of-jane-s-addiction-and-alice-in-chains-dies-at-75 |access-date=2025-02-07 |website=hitsdailydouble.com |lang=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսերներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի կոմպոզիտորներ]] okh2c8m5m5unpqid96lmjhlzxjjpzgy 10356926 10356604 2025-06-18T00:03:41Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 - <ref, +<ref, -deadlink=no, +url-status=live , ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356926 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Դեյվ Ջերդեն''' ({{Lang-en|Dave Jerden}}՝ Dave Jerden; {{ԱԾ}}), ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսեր և հնչյունային [[Ինժեներովկա|ինժեներ]], ով առավել հայտնի է ''Talking Heads'', ''Public Image Limited'', ''Rolling Stones'', ''Alice in Chains'' և ''The Offspring'' խմբերի հետ աշխատանքով<ref name="tapeop">{{Cite web |author=Jonathan Saxon |date=Nov/Dec 2011 |title=Dave Jerden: Talking Heads, Stones & Herbie Hancock |url=https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200807092551/https://tapeop.com/interviews/86/dave-jerden-Talking-Heads-Stones-Herbie-Hancock/ |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 7 |accessdate=2020 թ․ ապրիլի 20 |publisher={{нп3|Tape Op|Tape Op|en|Tape Op}} |lang=en}}</ref>։ == Կենսագրություն == Դեյվ Ջերդենը ծնվել է երաժշտական ընտանիքում, նրա հայրը բաս կիթառահար էր։ 14 տարեկանում Ջերդենը սկսել է նվագել տեղական ''Praying Mantis'' երաժշտական խմբում, հայրը նրան ''[[Ֆենդեր|Fender]]'' բաս [[կիթառ]] է գնել։ Ավելի ուշ Ջերդենը նվագել է ''Electric Circus'' խմբում՝ վոկալիստ Լանա Հեյլի հետ միասին, ով Ալան Հեյլ Կրտսերի դուստրն է, որը հայտնի է «Գիլիգանի կղզին» հեռուստասերիալից։ Նա ցանկանում էր հնչյունային ինժեներ դառնալ, քանի որ շատ ժամանակ էր անցկացնում հոր հետ ստուդիայում, և 25 տարեկանում ընդունվել է ''University of Sound Arts''՝ երաժշտական կրթություն ստանալու համար։ == Կարիերա == Դպրոցն ավարտելուց հետո Ջերդենը Կալիֆոռնիայում իր հին ընկեր Դագ Փերիի հետ միասին բացեց ''Smoketree'' ստուդիան։ Յոթ ամիս անց Ջերդենը փոխեց աշխատանքը և տեղափոխվեց ''Redondo Pacific'' ստուդիա, իսկ ավելի ուշ հայտնվեց ''Eldorado Recording Studios''-ում<ref name="tapeop" />։ ''Eldorado Studios''-ում Ջերդենը որոշ ժամանակ միակ հնչյունային ինժեներն էր, այդ պատճառով նա ստիպված էր շատ աշխատել։ Նա զբաղվում էր տարբեր ոճերով, ներառյալ քանթրի, դիսկո և ռոք երաժշտություն։ Ստուդիայում մեկ տարի աշխատելուց հետո Ջերդենը ծանոթացավ Բրայան Ինոյի հետ։ Ինոն տպավորված էր Ջերդենի աշխատանքով և որոշեց օգտվել ստուդիայի ծառայություններից՝ Դեյվիդ Բիրնի հետ համատեղ ալբոմ ձայնագրելու համար՝ ''My Life in the Bush of Ghosts''։ Ալբոմի աշխատանքներն ավարտելուց անմիջապես հետո Ինոն զանգահարեց Ջերդենին և առաջարկեց շարունակել համագործակցությունը ''Talking Heads''-ի հետ։ Ջերդենը համաձայնեց։ Այսպես ծնվեց ''Remain in Light'' ալբոմը<ref name="tapeop" />։ ''My Life in the Bush of Ghosts''-ի հաջողությունից հետո Ջերդենի հետ կապ հաստատեց ջազային դաշնակահար Հերբի Հենքոքի ներկայացուցիչը։ Ջերդենը ծանոթացավ Հենքոքի հետ ձայնագրման ժամանակ, որը ձախողվեց։ Այնուամենայնիվ, Ջերդենին հրավիրեցին աշխատելու Հենքոքի հաջորդ ալբոմի վրա Բիլ Լասվելի հետ միասին։ Ձայնասկավառակը ստացավ անվանում և մեծ հաջողություն ունեցավ։ «''Rockit''» սինգլը ստացավ «Գրեմմի» մրցանակ «R&B կատարում» անվանակարգում, իսկ տեսահոլովակը՝ մի քանի [[MTV]] մրցանակներ<ref name="tapeop" />։ [[Rolling Stones]]-ի ''Dirty Work'' ալբոմի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո, նրա ղեկավարը հայտնեց, որ շատ երաժիշտներ կցանկանային, որ նա արտադրեր իրենց ձայնագրությունները։ Ջերդենը բախտ է ունեցել աշխատել մի քանի հաջողակ պրոդյուսերների հետ որպես ձայնային ինժեներ, այնպես որ նա շատ բան է սովորել նրանցից։ Սկզբում նա կատարում էր նման աշխատանք անգիտակցաբար, երբ անփորձ պրոդյուսերները չէին կարողանում օգնել կատարողներին։ Ի վերջո նա ամբողջությամբ անցավ պրոդյուսերական գործունեության<ref name="tapeop" />։ 1980-ականների վերջում Ջերդենը պրոդյուսերություն էր անում այլընտրանքային ռոք խմբերի հետ։ ''Jane's Addiction''-ի ''Nothing's Shocking'' (1988) և ''Ritual de lo Habitual'' (1990), ինչպես նաև ''Alice in Chains''-ի ''Facelift'' (1990) և ''Dirt'' (1992) ալբոմները Ջերդենին համաշխարհային փառք բերեցին<ref name="louder">{{Cite web |author=Joe Bosso |date=2015 թ․ հոկտեմբերի 25 |title=Dave Jerden: The 10 Records That Changed My Life |url=https://www.loudersound.com/features/dave-jerden-the-10-records-that-changed-my-life |accessdate=2020 թ․ ապրիլի 20 |publisher=[[Louder Sound]] |lang=en}}</ref>։ Ջերդենի նշանակալի աշխատանքների թվում են ''Anthrax''-ի «''Sound of White Noise''»-ը (1993) և ''The Offspring''-ի «''Americana''»-ն (1998)<ref name="musicradar">{{Cite web |author=Joe Bosso |date=2013 թ․ հոկտեմբերի 30 |title=Production legend Dave Jerden on 13 career-defining records |url=https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220306152923/https://www.musicradar.com/news/guitars/production-legend-dave-jerden-on-13-career-defining-records-586973 |archive-date=2022 թ․ մարտի 6 |accessdate=2020 թ․ ապրիլի 20 |publisher=[[MusicRadar]]}}</ref>։ 2000-ականներին Դեյվ Ջերդենը դադարեցրել է իր ակտիվ գործունեությունը՝ ժամանակ առ ժամանակ շարունակելով արտադրել առանձին աշխատանքներ՝ ժամանակի մեծ մասը փորձարկելով ձայնագրման նոր եղանակներ<ref name="musicradar" />։ Ջերդենը համատեր է Կալիֆորնիա նահանգի Բերբանք քաղաքում գտնվող ''Tranzformer Studios''-ի<ref name="tapeop" />։ Ջերդենի վերջին աշխատանքը 2015 թվականին լույս տեսած ''The Shrine'' խմբի ''Rare Breed'' ալբոմն էր: Մահացել է 2025 թվականի փետրվարի 5-ին [[Լոս Անջելես|Լոս Անջելեսում]] 75 տարեկան հասակում<ref>{{Cite web |last=Young |first=Clive |date=2025 թ․ փետրվարի 7 |title=Legendary Rock Producer Dave Jerden Passes |url=https://www.mixonline.com/recording/music-production/legendary-alt-rock-producer-dave-jerden-passes |access-date=2025 թ․ փետրվարի 7 |website=Mixonline |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Gallucci |first=Michael |date=2025 թ․ փետրվարի 7 |title=Jane's Addiction and Alice in Chains Producer Dave Jerden Dies |url=https://ultimateclassicrock.com/producer-dave-jerden-dies/ |access-date=2025 թ․ փետրվարի 7 |website=Ultimate Classic Rock |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=DAVE JERDEN, JANE’S ADDICTION/ALICE IN CHAINS PRODUCER, DIES AT 75 |url=https://www.hitsdailydouble.com/news/rumor-mill/dave-jerden-producer-of-jane-s-addiction-and-alice-in-chains-dies-at-75 |access-date=2025 թ․ փետրվարի 7 |website=hitsdailydouble.com |lang=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի երաժշտական պրոդյուսերներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի կոմպոզիտորներ]] gt5ubgrff0xbk8xwbttpomudkgy8hwu 1 1300485 10356602 2025-06-17T13:21:21Z Անահիտ Կիրանց 93820 +{{ԹՀ/նոր|ru|Джерден, Дэйв|143368995|10356601|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356602 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Джерден, Дэйв|143368995|10356601|2025 թվականի հունիսի 17}} 4te9ur0his9fydo5s12c72epk0aiffn 10356605 10356602 2025-06-17T13:24:47Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356605 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Джерден, Дэйв|143368995|10356601|2025 թվականի հունիսի 17}} {{ԵԿ5}} hl9ulywo0yumeckv2tpvz8k71kw81zm 0 1300486 10356612 2025-06-17T13:34:06Z Սիմոնյան Կարեն 118039 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարերաս''' ({{ԱԾ}}), [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowi...»: 10356612 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարերաս''' ({{ԱԾ}}), [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» ակումբում։ ==Ակումբային կարիերա== '''Վաղ կարիերա''' Կարերասը ծնվել է [[Ֆեռոլ (քաղաք)|Ֆեռոլում]] և իր կարիերան սկսել է «Գալիսիա դե Կարանզա» ակումբում, նախքան 2007 թվականին իր հայրենի քաղաքի «Ռասինգ դե Ֆերոլ» ակումբին միանալը։ Ակումբում անցկացրած ժամանակահատվածում նա խաղացել է որպես հարձակվող՝ երիտասարդական թիմում մեկ մրցաշրջանում խփելով 100 գոլ։ 2012 թվականին նա միացել է [[Լա Կորունյա|Լա Կորունյայի]] «<nowiki/>[[Դեպորտիվո Լա Կորունյա|Դեպորտիվոի]]<nowiki/>» երիտասարդական թիմին, որտեղ նրան վերափոխել են ձախ պաշտպանի, նախքան 2017 թվականին «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]] U13» տեղափոխվելը<ref>{{cite web|url=https://www.realmadrid.com/futbol/cantera/cadete-a/alvaro-fernandez-carreras|title=Álvaro|access-date=31 December 2021|publisher=Real Madrid CF|language=es}}</ref><ref name="Career1">{{Cite web|url=https://observador.pt/2024/01/16/um-lateral-que-ate-comecou-como-avancado-alvaro-fernandez-o-reforco-do-benfica-com-quem-ronaldo-gozava-por-ter-cabelo-comprido/|title=A full-back who started out as a striker: Álvaro Fernández (or Carreras), the Benfica signing who Ronaldo made fun of for having long hair|date=16 January 2024}}</ref><ref name="Career2">{{Cite web|url=https://www.ojogo.pt/4351273094/alvaro-fernandez-a-historia-do-lateral-que-treinou-com-cr7-em-manchester/|title=Álvaro Fernández: the story of the full-back who trained with CR7 in Manchester|date=13 January 2024}}</ref><ref name="Career3">{{Cite web|url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/carreras-no-benfica-e-destaque-em-espanha-de-avancado-a-aprender-com-ronaldo-em-manchester-2024011709520104845?srsltid=AfmBOor9Hu798O5dU2_Hp4dOLVlCdL6SmlofT2IjS43XL22a-8TrdGo_|title=Career at Benfica is highlighted in Spain: from striker to learning from Ronaldo in Manchester|date=17 January 2024}}</ref>։ ===Մանչեսթեր Յունայթեդ=== Կարերասը 2020 թվականի սեպտեմբերին Ռեալ Մադրիդից տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]]<nowiki/>»՝ կնքելով չորս տարվա պայմանագիր՝ եվրոպական այլ ակումբների<ref name=":0">{{cite web|last=Railston|first=Steven|date=22 September 2021|title=Who is Alvaro Fernandez? Profile of Manchester united's young talent|url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/alvaro-fernandez-man-united-profile-21641609|access-date=8 December 2021|website=Manchester Evening News}}</ref><ref>{{cite web|title=Man Utd add three to academy including Alvaro Fernandez Carreras from Real Madrid|url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12069331/man-utd-add-three-to-academy-including-alvaro-fernandez-carreras-from-real-madrid|access-date=8 December 2021|website=Sky Sports}}</ref>, ինչպիսիք են «<nowiki/>[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնան]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթին]]<nowiki/>», հետաքրքրության ֆոնին<ref>{{cite web|title=Alvaro Fernandez Carreras: Things to Know About the Exciting Young Defender|url=https://www.90min.com/posts/alvaro-fernandez-carreras-things-to-know-about-the-exciting-young-defender|access-date=8 December 2021|website=90min.com}}</ref>։ Նա սկսել է մարզվել առաջին թիմի հետ 2021/22 մրցաշրջանի վաղ շրջանում<ref>{{cite news |first=Adam |last=Marshall |title=Training update from Carrington |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/opportunity-knocks-for-man-united-youngsters-in-training-11-oct-2021 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=11 October 2021 |access-date=4 January 2022 }}</ref>։ Կարերասը մինչև 23 տարեկանների թիմի մշտական խաղացող էր «Մանչեսթեր Յունայթեդում» իր առաջին մրցաշրջանում՝ մասնակցելով 20 լիգայի խաղի և մեկ խաղի «''EFL Trophy''»-ում, ինչպես նաև յոթ խաղի մինչև 18 տարեկանների թիմում և երկու խաղի Անգլիայի երիտասարդական գավաթում: Այնուհետև նա 21 անգամ խաղաց լիգայում 2021/22 թվականներին, բոլորը՝ որպես մեկնարկային խաղացող, ինչպես նաև խաղացել է բոլոր երեք «''EFL Trophy''»-ի խաղերում և յոթից վեցում՝ ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայում: Նա առաջին անգամ հրավիրվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» առաջին թիմ 2022 թվականի ապրիլին, երբ նա նշանակվել է պահեստայինների նստարանին «<nowiki/>[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]]<nowiki/>» դեմ տնային խաղում [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայում]]<ref>{{cite news |first=Harry |last=Robinson |title=The Academy players in United's matchday squad |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/profiles-of-young-players-named-in-man-utd-matchday-squad-v-chelsea-28-april-2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=28 April 2022 |accessdate=28 April 2022 }}</ref>։ Նա նաև նշվել էր «<nowiki/>[[Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոն|Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոնի]]<nowiki/>» դեմ խաղի պահեստայինների նստարանին<ref>{{cite news |last=Marshall |first=Tyrone |date=6 May 2022 |title=Man United squad vs Brighton includes Harry Maguire and Alvaro Fernandez |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/man-utd-squad-vs-brighton-23888727 |access-date=7 May 2022 |publisher=Manchester Evening News}}</ref>։ 2022 թվականի մայիսի 11-ին Կարերասը ճանաչվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մինչև 23 տարեկանների լավագույն խաղացող<ref>{{cite news |title=Fernandez named U23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |date=11 May 2022 |access-date=16 May 2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United }}</ref>։ Նա հեռացավ ակումբից 2024 թվականին՝ մինչև մեծահասակների թիմում իր նորամուտը նշելը։ ====Վարձակալություն դեպի Պրեստոն Նորթ Ենդ ==== 2022 թվականի հուլիսի 26-ին Կարերասը վարձավճարով միացել է [[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Չեմպիոնշիպի]] «Պրեստոն Նորթ Էնդ» ակումբին 2022/23 մրցաշրջանի համար<ref>{{cite web|url=https://www.pnefc.net/news/2022/july/alvaro-fernandez-checks-in-at-deepdale/|title=Álvaro Fernández Checks In At Deepdale|website=PNEFC.net|date=26 July 2022|accessdate=26 July 2022|publisher=Preston North End}}</ref><ref>{{cite news |title=Fernandez signs new deal before loan move|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-loaned-to-preston-north-end |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United|date=26 July 2022 |access-date=26 July 2022 }}</ref>։ Նա իր նորամուտը նշել է 2022 թվականի հուլիսի 30-ին՝ փոխարինելով [[Ռոբի Բրեյդի|Ռոբի Բրեյդիին]] 72-րդ րոպեին «<nowiki/>[[Ուիգան Ատլետիկ|Ուիգան Ատլետիկի]]<nowiki/>» դեմ արտագնա խաղում, որն ավարտվել է 0–0 հաշվով<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/62274833|title=Wigan Athletic 0-0 Preston North End: Latics held by 10-men visitors|work=BBC Sport|date=30 July 2022|accessdate=26 September 2022}}</ref>։ ====Վարձակալություն դեպի Գրանադա==== 2023 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Կարերասը մրցաշրջանային վարձավճարով միացել է [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]]<nowiki/>» ակումբին<ref>{{cite web|url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-fernandez-nuevo-jugador-del-granada-cf|title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Fernández, nuevo jugador del Granada CF|trans-title=Official announcement {{!}} Álvaro Fernández, new player of Granada CF|publisher=Granada CF|language=es|date=1 September 2023|accessdate=2 September 2023}}</ref>։ 2024 թվականի հունվարի 14-ին նրան հետ կանչեցին «Մանչեսթեր Յունայթեդից»<ref>{{Cite web |date=14 January 2024 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Carreras |trans-title=Official Announcement {{!}} Álvaro Carreras |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-carreras |access-date=14 January 2024 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ === Բենֆիկա === 2024 թվականի հունվարի 17-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Կարերասին վարձավճարով ուղարկել է «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգայի]] ակումբ մինչև 2023/24 մրցաշրջանի ավարտը<ref>{{Cite web |date=17 January 2024 |title=Álvaro Carreras reforça o Benfica! |trans-title=Álvaro Carreras reinforces Benfica! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2024/01/16/futebol-benfica-alvaro-carreras-reforco |access-date=17 January 2024 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref>։ Վարձավճարային գործարքը ներառում էր գնման պարտադիր կետ, որը, ինչպես հաղորդվում է, կազմում էր 6 միլիոն եվրո, որը պարտադիր կդառնար, եթե նա մեկնարկեր «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]<nowiki/>» մնացած խաղերի 50%-ում վարձավճարային ժամանակահատվածում<ref>{{Cite news |date=16 January 2024 |title=Álvaro Fernández no Benfica: o valor do negócio e outras condições |trans-title=Álvaro Fernández at Benfica: the value of the deal and other conditions |url=https://www.ojogo.pt/8146218630/alvaro-fernandez-no-benfica-o-valor-do-negocio-e-outras-condicoes/ |access-date=17 January 2024 |work=[[O Jogo]] |language=pt}}</ref>։ Յոթ օր անց Կարերասը նշել է իր նորամուտը «Բենֆիկայում», փոխարինման դուրս գալով երկրորդ կեսում «Էշտորիլի» դեմ Պորտուգալիայի լիգայի գավաթի կիսաեզրափակչում. խաղն ավարտվեց 1-1 հաշվով, որից հետո «Բենֆիկան» դուրս մնաց 11-մետրանոցների հարվածաշարով։ Փետրվարի 4-ին նա նշել է իր նորամուտը Պրիմեյրա Լիգայում՝ փոխարինելով Մորատոյին «Ժիլ Վիսենտեի» նկատմամբ 3-0 հաշվով հաղթանակի երկրորդ կեսում՝ «Էշտադիո դա Լուժ» մարզադաշտում<ref>{{Cite news |last=Andrade |first=David |date=4 February 2024 |title=Benfica dá prova de força e assume a liderança |trans-title=Benfica proves its strength and takes the lead |url=https://www.publico.pt/2024/02/04/desporto/cronica_de_jogo/benfica-prova-forca-assume-lideranca-2079242 |access-date=4 February 2024 |work=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt-pt}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 January 2024 |title=Histórico. Estoril Praia na final da Taça da Liga |trans-title=Historical. Estoril Praia in the Taça da Liga final |url=https://www.rtp.pt/noticias/futebol-nacional/historico-estoril-praia-na-final-da-taca-da-liga_d1545700 |access-date=24 January 2024 |website=RTP Desporto |language=pt}}</ref>։ 2024 թվականի մայիսի 26-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» հայտարարել է, որ «Բենֆիկան» օգտվել է Կարերասի վարձավճարային պայմանագրում նշված 6 միլիոն եվրոյի գնման տարբերակից, որը ներառում է 3 միլիոն եվրոյի հավելավճարներ<ref>{{Cite web |title=Fernandez joins Benfica on permanent deal |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-joins-benfica-from-man-utd-on-permanent-deal |access-date=2024-05-27 |website= |publisher=Manchester United F.C. |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Critchley |first=Mark |last2=Rai |first2=Guillermo |last3=more |title=Man Utd's Fernandez joins Benfica on permanent basis |url=https://www.nytimes.com/athletic/5460254/2024/05/26/fernandez-man-utd-benfica-transfer/ |access-date=2024-05-27 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Այնուհետև նա նոր պայմանագիր է կնքել «Բենֆիկայի» հետ մինչև 2029 թվականը<ref>{{cite web |url=https://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2024/05/26/futebol-benfica-alvaro-carreras-assina-pelo-benfica-ate-2029 |title=Álvaro Carreras signs for Benfica until 2029 |publisher=S.L. Benfica |date=26 May 2024 }}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== Կարերասը Իսպանիայի երիտասարդական հավաքականում խաղացել է մինչև 19 և մինչև 21 տարեկանների թիմերում<ref>{{cite web |url=https://www.besoccer.com/player/matches/a-fernandez-975472 |title=A. Fernández's matches |website=besoccer.com |access-date=24 May 2024}}</ref>։ Նա իր նորամուտը մինչև 19 տարեկանների հավաքականում նշել է 2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին՝ մեկնարկային կազմում դուրս գալով [[Իսրայելի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսրայելի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{cite web|date=27 October 2021|title=Manchester United talent Alvaro Fernandez makes Spain U19 debut|url=https://www.unitedinfocus.com/academy/manchester-united-talent-alvaro-fernandez-makes-spain-u19-debut/|access-date=8 December 2021|work=United In Focus}}</ref>։ ==Անձնական կյանք== Ի սկզբանե հայտնի լինելով որպես Ալվարո Ֆերնանդես, հետագայում իր կարիերայում նա ընդունել է իր մորական ազգանունը՝ Կարերասը։ Այնուամենայնիվ, «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ|Մանչեսթեր Յունայթեդը]]<nowiki/>» նրան գրանցել է հորական ազգանունով՝ Ֆերնանդես, 2021/22 ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայի խմբային փուլի համար։ Ըստ Ալվարոյի, այս որոշումը «ուրախացրել է և՛ իր մորը, և՛ հորը»<ref name=Career1/><ref name=Career2/><ref name=Career3/>։ ==Կարիերայի վիճակագրություն== {{updated|2025 թվականի հունիսի 16}}<ref>{{Soccerway|alvaro-fernandez/671002|access-date=6 October 2024}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Լիգայի գավաթ !colspan="2"|Եվրոպա !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Մանչեսթեր Յունայթեդ Մ21 |2020–21<ref name="SB2021">{{soccerbase season|136380|2020|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||0||1||0 |- |2021–22<ref name="SB2122">{{soccerbase season|136380|2021|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||3||0||3||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!4!!0!!4!!0 |- |Պրեստոն Նորթ Ենդ (վարձակալություն) |2022–23<ref name="SB2223">{{soccerbase season|136380|2022|access-date=11 May 2023}}</ref> |[[Չեմպիոնշիպ]] |39||0||2||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||42||0 |- |[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]] (վարձակալություն) |2023–24<ref>{{soccerbase season|136380|2023|access-date=20 January 2024}}</ref> |[[Լա Լիգա]] |13||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||14||0 |- |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] (վարձակալություն) |2023–24 |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրեմիերա լիգա]] |11||1||1||0||1||0||3||0||colspan="2"|—||16||1 |- |rowspan="2"|Բենֆիկա |2024–25 |Պրեմիերա լիգա |32||3||5||0||3||1||10||0||1||0||51||4 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !43!!4!!6!!0!!4!!1!!13!!0!!1!!0!!67!!5 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !95||4||9||0||5||1||13||0||5||0||127||5 |} ==Ձեռքբերումներ== '''Բենֆիկա''' *Լիգայի գավաթ․ 2024/25<ref>{{cite news|url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2025/01/11/futebol-cronica-jogo-sporting-benfica-final-taca-da-liga|title=Taça da Liga pintada de vermelho e branco!|publisher=S.L. Benfica|language=pt|date=12 January 2025|access-date=12 January 2025}}</ref> '''Անձնական''' * Դենզիլ Հարուն, տարվա պահեստային խաղացող․ 2021/22<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=11 May 2022 |title=Fernandez named Under-23s Player of the Year |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=3 February 2023}}</ref> * Պրեստոն Նորթ Ենդի տարվա լավագույն երիտասարդ խաղացող․ 2022/23<ref>{{Cite web |date=8 May 2023 |title=2023 Player Award Winners |url=https://www.pnefc.net/news/2023/may/2023-player-award-winners/ |access-date=2 September 2023 |website=Preston North End |language=}}</ref> * Տարվա լավագույն թիմի մասնակից [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Լիգայում․]] 2024/25<ref>https://www.abola.pt/futebol/noticias/ja-e-conhecido-o-onze-do-ano-da-liga-2025060714181817879?srsltid=AfmBOorvNlRb-eBrTT0EJs9eNJiPHJDxpUjFsCFxrkXevR70SuPm-z72</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} sxpkodpwn5b2zmxe2t78lktys5x46ro 10356615 10356612 2025-06-17T13:36:52Z Սիմոնյան Կարեն 118039 catSuggest-ով +Բենֆիկայի ֆուտբոլիստներ, Գրանադայի ֆուտբոլիստներ, Մանչեսթեր Յունայթեդի ֆուտբոլիստներ, Իսպանիայի ֆուտբոլի երիտասարդական հավաքականի ֆուտբոլիստներ, Իսպանացի տղամարդ ֆուտբոլիստներ, Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ, Անգլիական ֆուտբոլի լիգայի խաղացողներ, Դեպորտիվո Լա Կորունյայի ֆուտբոլիստներ, Ռեալ Մադրիդի ֆուտբոլիստներ, Տղամարդիկ, Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ, Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ, Ռեալ Մադրիդ Կաստիլիայի ֆուտբոլիստներ 10356615 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարերաս''' ({{ԱԾ}}), [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» ակումբում։ ==Ակումբային կարիերա== '''Վաղ կարիերա''' Կարերասը ծնվել է [[Ֆեռոլ (քաղաք)|Ֆեռոլում]] և իր կարիերան սկսել է «Գալիսիա դե Կարանզա» ակումբում, նախքան 2007 թվականին իր հայրենի քաղաքի «Ռասինգ դե Ֆերոլ» ակումբին միանալը։ Ակումբում անցկացրած ժամանակահատվածում նա խաղացել է որպես հարձակվող՝ երիտասարդական թիմում մեկ մրցաշրջանում խփելով 100 գոլ։ 2012 թվականին նա միացել է [[Լա Կորունյա|Լա Կորունյայի]] «<nowiki/>[[Դեպորտիվո Լա Կորունյա|Դեպորտիվոի]]<nowiki/>» երիտասարդական թիմին, որտեղ նրան վերափոխել են ձախ պաշտպանի, նախքան 2017 թվականին «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]] U13» տեղափոխվելը<ref>{{cite web|url=https://www.realmadrid.com/futbol/cantera/cadete-a/alvaro-fernandez-carreras|title=Álvaro|access-date=31 December 2021|publisher=Real Madrid CF|language=es}}</ref><ref name="Career1">{{Cite web|url=https://observador.pt/2024/01/16/um-lateral-que-ate-comecou-como-avancado-alvaro-fernandez-o-reforco-do-benfica-com-quem-ronaldo-gozava-por-ter-cabelo-comprido/|title=A full-back who started out as a striker: Álvaro Fernández (or Carreras), the Benfica signing who Ronaldo made fun of for having long hair|date=16 January 2024}}</ref><ref name="Career2">{{Cite web|url=https://www.ojogo.pt/4351273094/alvaro-fernandez-a-historia-do-lateral-que-treinou-com-cr7-em-manchester/|title=Álvaro Fernández: the story of the full-back who trained with CR7 in Manchester|date=13 January 2024}}</ref><ref name="Career3">{{Cite web|url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/carreras-no-benfica-e-destaque-em-espanha-de-avancado-a-aprender-com-ronaldo-em-manchester-2024011709520104845?srsltid=AfmBOor9Hu798O5dU2_Hp4dOLVlCdL6SmlofT2IjS43XL22a-8TrdGo_|title=Career at Benfica is highlighted in Spain: from striker to learning from Ronaldo in Manchester|date=17 January 2024}}</ref>։ ===Մանչեսթեր Յունայթեդ=== Կարերասը 2020 թվականի սեպտեմբերին Ռեալ Մադրիդից տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]]<nowiki/>»՝ կնքելով չորս տարվա պայմանագիր՝ եվրոպական այլ ակումբների<ref name=":0">{{cite web|last=Railston|first=Steven|date=22 September 2021|title=Who is Alvaro Fernandez? Profile of Manchester united's young talent|url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/alvaro-fernandez-man-united-profile-21641609|access-date=8 December 2021|website=Manchester Evening News}}</ref><ref>{{cite web|title=Man Utd add three to academy including Alvaro Fernandez Carreras from Real Madrid|url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12069331/man-utd-add-three-to-academy-including-alvaro-fernandez-carreras-from-real-madrid|access-date=8 December 2021|website=Sky Sports}}</ref>, ինչպիսիք են «<nowiki/>[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնան]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթին]]<nowiki/>», հետաքրքրության ֆոնին<ref>{{cite web|title=Alvaro Fernandez Carreras: Things to Know About the Exciting Young Defender|url=https://www.90min.com/posts/alvaro-fernandez-carreras-things-to-know-about-the-exciting-young-defender|access-date=8 December 2021|website=90min.com}}</ref>։ Նա սկսել է մարզվել առաջին թիմի հետ 2021/22 մրցաշրջանի վաղ շրջանում<ref>{{cite news |first=Adam |last=Marshall |title=Training update from Carrington |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/opportunity-knocks-for-man-united-youngsters-in-training-11-oct-2021 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=11 October 2021 |access-date=4 January 2022 }}</ref>։ Կարերասը մինչև 23 տարեկանների թիմի մշտական խաղացող էր «Մանչեսթեր Յունայթեդում» իր առաջին մրցաշրջանում՝ մասնակցելով 20 լիգայի խաղի և մեկ խաղի «''EFL Trophy''»-ում, ինչպես նաև յոթ խաղի մինչև 18 տարեկանների թիմում և երկու խաղի Անգլիայի երիտասարդական գավաթում: Այնուհետև նա 21 անգամ խաղաց լիգայում 2021/22 թվականներին, բոլորը՝ որպես մեկնարկային խաղացող, ինչպես նաև խաղացել է բոլոր երեք «''EFL Trophy''»-ի խաղերում և յոթից վեցում՝ ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայում: Նա առաջին անգամ հրավիրվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» առաջին թիմ 2022 թվականի ապրիլին, երբ նա նշանակվել է պահեստայինների նստարանին «<nowiki/>[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]]<nowiki/>» դեմ տնային խաղում [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայում]]<ref>{{cite news |first=Harry |last=Robinson |title=The Academy players in United's matchday squad |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/profiles-of-young-players-named-in-man-utd-matchday-squad-v-chelsea-28-april-2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=28 April 2022 |accessdate=28 April 2022 }}</ref>։ Նա նաև նշվել էր «<nowiki/>[[Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոն|Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոնի]]<nowiki/>» դեմ խաղի պահեստայինների նստարանին<ref>{{cite news |last=Marshall |first=Tyrone |date=6 May 2022 |title=Man United squad vs Brighton includes Harry Maguire and Alvaro Fernandez |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/man-utd-squad-vs-brighton-23888727 |access-date=7 May 2022 |publisher=Manchester Evening News}}</ref>։ 2022 թվականի մայիսի 11-ին Կարերասը ճանաչվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մինչև 23 տարեկանների լավագույն խաղացող<ref>{{cite news |title=Fernandez named U23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |date=11 May 2022 |access-date=16 May 2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United }}</ref>։ Նա հեռացավ ակումբից 2024 թվականին՝ մինչև մեծահասակների թիմում իր նորամուտը նշելը։ ====Վարձակալություն դեպի Պրեստոն Նորթ Ենդ ==== 2022 թվականի հուլիսի 26-ին Կարերասը վարձավճարով միացել է [[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Չեմպիոնշիպի]] «Պրեստոն Նորթ Էնդ» ակումբին 2022/23 մրցաշրջանի համար<ref>{{cite web|url=https://www.pnefc.net/news/2022/july/alvaro-fernandez-checks-in-at-deepdale/|title=Álvaro Fernández Checks In At Deepdale|website=PNEFC.net|date=26 July 2022|accessdate=26 July 2022|publisher=Preston North End}}</ref><ref>{{cite news |title=Fernandez signs new deal before loan move|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-loaned-to-preston-north-end |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United|date=26 July 2022 |access-date=26 July 2022 }}</ref>։ Նա իր նորամուտը նշել է 2022 թվականի հուլիսի 30-ին՝ փոխարինելով [[Ռոբի Բրեյդի|Ռոբի Բրեյդիին]] 72-րդ րոպեին «<nowiki/>[[Ուիգան Ատլետիկ|Ուիգան Ատլետիկի]]<nowiki/>» դեմ արտագնա խաղում, որն ավարտվել է 0–0 հաշվով<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/62274833|title=Wigan Athletic 0-0 Preston North End: Latics held by 10-men visitors|work=BBC Sport|date=30 July 2022|accessdate=26 September 2022}}</ref>։ ====Վարձակալություն դեպի Գրանադա==== 2023 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Կարերասը մրցաշրջանային վարձավճարով միացել է [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]]<nowiki/>» ակումբին<ref>{{cite web|url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-fernandez-nuevo-jugador-del-granada-cf|title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Fernández, nuevo jugador del Granada CF|trans-title=Official announcement {{!}} Álvaro Fernández, new player of Granada CF|publisher=Granada CF|language=es|date=1 September 2023|accessdate=2 September 2023}}</ref>։ 2024 թվականի հունվարի 14-ին նրան հետ կանչեցին «Մանչեսթեր Յունայթեդից»<ref>{{Cite web |date=14 January 2024 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Carreras |trans-title=Official Announcement {{!}} Álvaro Carreras |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-carreras |access-date=14 January 2024 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ === Բենֆիկա === 2024 թվականի հունվարի 17-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Կարերասին վարձավճարով ուղարկել է «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգայի]] ակումբ մինչև 2023/24 մրցաշրջանի ավարտը<ref>{{Cite web |date=17 January 2024 |title=Álvaro Carreras reforça o Benfica! |trans-title=Álvaro Carreras reinforces Benfica! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2024/01/16/futebol-benfica-alvaro-carreras-reforco |access-date=17 January 2024 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref>։ Վարձավճարային գործարքը ներառում էր գնման պարտադիր կետ, որը, ինչպես հաղորդվում է, կազմում էր 6 միլիոն եվրո, որը պարտադիր կդառնար, եթե նա մեկնարկեր «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]<nowiki/>» մնացած խաղերի 50%-ում վարձավճարային ժամանակահատվածում<ref>{{Cite news |date=16 January 2024 |title=Álvaro Fernández no Benfica: o valor do negócio e outras condições |trans-title=Álvaro Fernández at Benfica: the value of the deal and other conditions |url=https://www.ojogo.pt/8146218630/alvaro-fernandez-no-benfica-o-valor-do-negocio-e-outras-condicoes/ |access-date=17 January 2024 |work=[[O Jogo]] |language=pt}}</ref>։ Յոթ օր անց Կարերասը նշել է իր նորամուտը «Բենֆիկայում», փոխարինման դուրս գալով երկրորդ կեսում «Էշտորիլի» դեմ Պորտուգալիայի լիգայի գավաթի կիսաեզրափակչում. խաղն ավարտվեց 1-1 հաշվով, որից հետո «Բենֆիկան» դուրս մնաց 11-մետրանոցների հարվածաշարով։ Փետրվարի 4-ին նա նշել է իր նորամուտը Պրիմեյրա Լիգայում՝ փոխարինելով Մորատոյին «Ժիլ Վիսենտեի» նկատմամբ 3-0 հաշվով հաղթանակի երկրորդ կեսում՝ «Էշտադիո դա Լուժ» մարզադաշտում<ref>{{Cite news |last=Andrade |first=David |date=4 February 2024 |title=Benfica dá prova de força e assume a liderança |trans-title=Benfica proves its strength and takes the lead |url=https://www.publico.pt/2024/02/04/desporto/cronica_de_jogo/benfica-prova-forca-assume-lideranca-2079242 |access-date=4 February 2024 |work=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt-pt}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 January 2024 |title=Histórico. Estoril Praia na final da Taça da Liga |trans-title=Historical. Estoril Praia in the Taça da Liga final |url=https://www.rtp.pt/noticias/futebol-nacional/historico-estoril-praia-na-final-da-taca-da-liga_d1545700 |access-date=24 January 2024 |website=RTP Desporto |language=pt}}</ref>։ 2024 թվականի մայիսի 26-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» հայտարարել է, որ «Բենֆիկան» օգտվել է Կարերասի վարձավճարային պայմանագրում նշված 6 միլիոն եվրոյի գնման տարբերակից, որը ներառում է 3 միլիոն եվրոյի հավելավճարներ<ref>{{Cite web |title=Fernandez joins Benfica on permanent deal |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-joins-benfica-from-man-utd-on-permanent-deal |access-date=2024-05-27 |website= |publisher=Manchester United F.C. |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Critchley |first=Mark |last2=Rai |first2=Guillermo |last3=more |title=Man Utd's Fernandez joins Benfica on permanent basis |url=https://www.nytimes.com/athletic/5460254/2024/05/26/fernandez-man-utd-benfica-transfer/ |access-date=2024-05-27 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Այնուհետև նա նոր պայմանագիր է կնքել «Բենֆիկայի» հետ մինչև 2029 թվականը<ref>{{cite web |url=https://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2024/05/26/futebol-benfica-alvaro-carreras-assina-pelo-benfica-ate-2029 |title=Álvaro Carreras signs for Benfica until 2029 |publisher=S.L. Benfica |date=26 May 2024 }}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== Կարերասը Իսպանիայի երիտասարդական հավաքականում խաղացել է մինչև 19 և մինչև 21 տարեկանների թիմերում<ref>{{cite web |url=https://www.besoccer.com/player/matches/a-fernandez-975472 |title=A. Fernández's matches |website=besoccer.com |access-date=24 May 2024}}</ref>։ Նա իր նորամուտը մինչև 19 տարեկանների հավաքականում նշել է 2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին՝ մեկնարկային կազմում դուրս գալով [[Իսրայելի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսրայելի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{cite web|date=27 October 2021|title=Manchester United talent Alvaro Fernandez makes Spain U19 debut|url=https://www.unitedinfocus.com/academy/manchester-united-talent-alvaro-fernandez-makes-spain-u19-debut/|access-date=8 December 2021|work=United In Focus}}</ref>։ ==Անձնական կյանք== Ի սկզբանե հայտնի լինելով որպես Ալվարո Ֆերնանդես, հետագայում իր կարիերայում նա ընդունել է իր մորական ազգանունը՝ Կարերասը։ Այնուամենայնիվ, «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ|Մանչեսթեր Յունայթեդը]]<nowiki/>» նրան գրանցել է հորական ազգանունով՝ Ֆերնանդես, 2021/22 ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայի խմբային փուլի համար։ Ըստ Ալվարոյի, այս որոշումը «ուրախացրել է և՛ իր մորը, և՛ հորը»<ref name=Career1/><ref name=Career2/><ref name=Career3/>։ ==Կարիերայի վիճակագրություն== {{updated|2025 թվականի հունիսի 16}}<ref>{{Soccerway|alvaro-fernandez/671002|access-date=6 October 2024}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Լիգայի գավաթ !colspan="2"|Եվրոպա !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Մանչեսթեր Յունայթեդ Մ21 |2020–21<ref name="SB2021">{{soccerbase season|136380|2020|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||0||1||0 |- |2021–22<ref name="SB2122">{{soccerbase season|136380|2021|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||3||0||3||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!4!!0!!4!!0 |- |Պրեստոն Նորթ Ենդ (վարձակալություն) |2022–23<ref name="SB2223">{{soccerbase season|136380|2022|access-date=11 May 2023}}</ref> |[[Չեմպիոնշիպ]] |39||0||2||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||42||0 |- |[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]] (վարձակալություն) |2023–24<ref>{{soccerbase season|136380|2023|access-date=20 January 2024}}</ref> |[[Լա Լիգա]] |13||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||14||0 |- |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] (վարձակալություն) |2023–24 |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրեմիերա լիգա]] |11||1||1||0||1||0||3||0||colspan="2"|—||16||1 |- |rowspan="2"|Բենֆիկա |2024–25 |Պրեմիերա լիգա |32||3||5||0||3||1||10||0||1||0||51||4 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !43!!4!!6!!0!!4!!1!!13!!0!!1!!0!!67!!5 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !95||4||9||0||5||1||13||0||5||0||127||5 |} ==Ձեռքբերումներ== '''Բենֆիկա''' *Լիգայի գավաթ․ 2024/25<ref>{{cite news|url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2025/01/11/futebol-cronica-jogo-sporting-benfica-final-taca-da-liga|title=Taça da Liga pintada de vermelho e branco!|publisher=S.L. Benfica|language=pt|date=12 January 2025|access-date=12 January 2025}}</ref> '''Անձնական''' * Դենզիլ Հարուն, տարվա պահեստային խաղացող․ 2021/22<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=11 May 2022 |title=Fernandez named Under-23s Player of the Year |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=3 February 2023}}</ref> * Պրեստոն Նորթ Ենդի տարվա լավագույն երիտասարդ խաղացող․ 2022/23<ref>{{Cite web |date=8 May 2023 |title=2023 Player Award Winners |url=https://www.pnefc.net/news/2023/may/2023-player-award-winners/ |access-date=2 September 2023 |website=Preston North End |language=}}</ref> * Տարվա լավագույն թիմի մասնակից [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Լիգայում․]] 2024/25<ref>https://www.abola.pt/futebol/noticias/ja-e-conhecido-o-onze-do-ano-da-liga-2025060714181817879?srsltid=AfmBOorvNlRb-eBrTT0EJs9eNJiPHJDxpUjFsCFxrkXevR70SuPm-z72</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բենֆիկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Գրանադայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Մանչեսթեր Յունայթեդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի ֆուտբոլի երիտասարդական հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի տղամարդ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիական ֆուտբոլի լիգայի խաղացողներ]] [[Կատեգորիա:Դեպորտիվո Լա Կորունյայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդ Կաստիլիայի ֆուտբոլիստներ]] tqmg7l22rbrl8lfvmnlfvfwk3xopqqw 10356618 10356615 2025-06-17T13:38:00Z Սիմոնյան Կարեն 118039 10356618 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարերաս''' ({{ԱԾ}}), [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» ակումբում։ ==Ակումբային կարիերա== '''Վաղ կարիերա''' Կարերասը ծնվել է [[Ֆեռոլ (քաղաք)|Ֆեռոլում]] և իր կարիերան սկսել է «Գալիսիա դե Կարանզա» ակումբում, նախքան 2007 թվականին իր հայրենի քաղաքի «Ռասինգ դե Ֆերոլ» ակումբին միանալը։ Ակումբում անցկացրած ժամանակահատվածում նա խաղացել է որպես հարձակվող՝ երիտասարդական թիմում մեկ մրցաշրջանում խփելով 100 գոլ։ 2012 թվականին նա միացել է [[Լա Կորունյա|Լա Կորունյայի]] «<nowiki/>[[Դեպորտիվո Լա Կորունյա|Դեպորտիվոի]]<nowiki/>» երիտասարդական թիմին, որտեղ նրան վերափոխել են ձախ պաշտպանի, նախքան 2017 թվականին «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]] U13» տեղափոխվելը<ref>{{cite web|url=https://www.realmadrid.com/futbol/cantera/cadete-a/alvaro-fernandez-carreras|title=Álvaro|access-date=31 December 2021|publisher=Real Madrid CF|language=es}}</ref><ref name="Career1">{{Cite web|url=https://observador.pt/2024/01/16/um-lateral-que-ate-comecou-como-avancado-alvaro-fernandez-o-reforco-do-benfica-com-quem-ronaldo-gozava-por-ter-cabelo-comprido/|title=A full-back who started out as a striker: Álvaro Fernández (or Carreras), the Benfica signing who Ronaldo made fun of for having long hair|date=16 January 2024}}</ref><ref name="Career2">{{Cite web|url=https://www.ojogo.pt/4351273094/alvaro-fernandez-a-historia-do-lateral-que-treinou-com-cr7-em-manchester/|title=Álvaro Fernández: the story of the full-back who trained with CR7 in Manchester|date=13 January 2024}}</ref><ref name="Career3">{{Cite web|url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/carreras-no-benfica-e-destaque-em-espanha-de-avancado-a-aprender-com-ronaldo-em-manchester-2024011709520104845?srsltid=AfmBOor9Hu798O5dU2_Hp4dOLVlCdL6SmlofT2IjS43XL22a-8TrdGo_|title=Career at Benfica is highlighted in Spain: from striker to learning from Ronaldo in Manchester|date=17 January 2024}}</ref>։ ===Մանչեսթեր Յունայթեդ=== Կարերասը 2020 թվականի սեպտեմբերին Ռեալ Մադրիդից տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]]<nowiki/>»՝ կնքելով չորս տարվա պայմանագիր՝ եվրոպական այլ ակումբների<ref name=":0">{{cite web|last=Railston|first=Steven|date=22 September 2021|title=Who is Alvaro Fernandez? Profile of Manchester united's young talent|url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/alvaro-fernandez-man-united-profile-21641609|access-date=8 December 2021|website=Manchester Evening News}}</ref><ref>{{cite web|title=Man Utd add three to academy including Alvaro Fernandez Carreras from Real Madrid|url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12069331/man-utd-add-three-to-academy-including-alvaro-fernandez-carreras-from-real-madrid|access-date=8 December 2021|website=Sky Sports}}</ref>, ինչպիսիք են «<nowiki/>[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնան]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթին]]<nowiki/>», հետաքրքրության ֆոնին<ref>{{cite web|title=Alvaro Fernandez Carreras: Things to Know About the Exciting Young Defender|url=https://www.90min.com/posts/alvaro-fernandez-carreras-things-to-know-about-the-exciting-young-defender|access-date=8 December 2021|website=90min.com}}</ref>։ Նա սկսել է մարզվել առաջին թիմի հետ 2021/22 մրցաշրջանի վաղ շրջանում<ref>{{cite news |first=Adam |last=Marshall |title=Training update from Carrington |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/opportunity-knocks-for-man-united-youngsters-in-training-11-oct-2021 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=11 October 2021 |access-date=4 January 2022 }}</ref>։ Կարերասը մինչև 23 տարեկանների թիմի մշտական խաղացող էր «Մանչեսթեր Յունայթեդում» իր առաջին մրցաշրջանում՝ մասնակցելով 20 լիգայի խաղի և մեկ խաղի «''EFL Trophy''»-ում, ինչպես նաև յոթ խաղի մինչև 18 տարեկանների թիմում և երկու խաղի Անգլիայի երիտասարդական գավաթում: Այնուհետև նա 21 անգամ խաղաց լիգայում 2021/22 թվականներին, բոլորը՝ որպես մեկնարկային խաղացող, ինչպես նաև խաղացել է բոլոր երեք «''EFL Trophy''»-ի խաղերում և յոթից վեցում՝ ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայում: Նա առաջին անգամ հրավիրվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» առաջին թիմ 2022 թվականի ապրիլին, երբ նա նշանակվել է պահեստայինների նստարանին «<nowiki/>[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]]<nowiki/>» դեմ տնային խաղում [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայում]]<ref>{{cite news |first=Harry |last=Robinson |title=The Academy players in United's matchday squad |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/profiles-of-young-players-named-in-man-utd-matchday-squad-v-chelsea-28-april-2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=28 April 2022 |accessdate=28 April 2022 }}</ref>։ Նա նաև նշվել էր «<nowiki/>[[Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոն|Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոնի]]<nowiki/>» դեմ խաղի պահեստայինների նստարանին<ref>{{cite news |last=Marshall |first=Tyrone |date=6 May 2022 |title=Man United squad vs Brighton includes Harry Maguire and Alvaro Fernandez |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/man-utd-squad-vs-brighton-23888727 |access-date=7 May 2022 |publisher=Manchester Evening News}}</ref>։ 2022 թվականի մայիսի 11-ին Կարերասը ճանաչվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մինչև 23 տարեկանների լավագույն խաղացող<ref>{{cite news |title=Fernandez named U23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |date=11 May 2022 |access-date=16 May 2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United }}</ref>։ Նա հեռացավ ակումբից 2024 թվականին՝ մինչև մեծահասակների թիմում իր նորամուտը նշելը։ ====Վարձակալություն դեպի Պրեստոն Նորթ Ենդ ==== 2022 թվականի հուլիսի 26-ին Կարերասը վարձավճարով միացել է [[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Չեմպիոնշիպի]] «Պրեստոն Նորթ Էնդ» ակումբին 2022/23 մրցաշրջանի համար<ref>{{cite web|url=https://www.pnefc.net/news/2022/july/alvaro-fernandez-checks-in-at-deepdale/|title=Álvaro Fernández Checks In At Deepdale|website=PNEFC.net|date=26 July 2022|accessdate=26 July 2022|publisher=Preston North End}}</ref><ref>{{cite news |title=Fernandez signs new deal before loan move|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-loaned-to-preston-north-end |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United|date=26 July 2022 |access-date=26 July 2022 }}</ref>։ Նա իր նորամուտը նշել է 2022 թվականի հուլիսի 30-ին՝ փոխարինելով [[Ռոբի Բրեյդի|Ռոբի Բրեյդիին]] 72-րդ րոպեին «<nowiki/>[[Ուիգան Ատլետիկ|Ուիգան Ատլետիկի]]<nowiki/>» դեմ արտագնա խաղում, որն ավարտվել է 0–0 հաշվով<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/62274833|title=Wigan Athletic 0-0 Preston North End: Latics held by 10-men visitors|work=BBC Sport|date=30 July 2022|accessdate=26 September 2022}}</ref>։ ====Վարձակալություն դեպի Գրանադա==== 2023 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Կարերասը մրցաշրջանային վարձավճարով միացել է [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]]<nowiki/>» ակումբին<ref>{{cite web|url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-fernandez-nuevo-jugador-del-granada-cf|title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Fernández, nuevo jugador del Granada CF|trans-title=Official announcement {{!}} Álvaro Fernández, new player of Granada CF|publisher=Granada CF|language=es|date=1 September 2023|accessdate=2 September 2023}}</ref>։ 2024 թվականի հունվարի 14-ին նրան հետ կանչեցին «Մանչեսթեր Յունայթեդից»<ref>{{Cite web |date=14 January 2024 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Carreras |trans-title=Official Announcement {{!}} Álvaro Carreras |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-carreras |access-date=14 January 2024 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ === Բենֆիկա === 2024 թվականի հունվարի 17-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Կարերասին վարձավճարով ուղարկել է «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգայի]] ակումբ մինչև 2023/24 մրցաշրջանի ավարտը<ref>{{Cite web |date=17 January 2024 |title=Álvaro Carreras reforça o Benfica! |trans-title=Álvaro Carreras reinforces Benfica! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2024/01/16/futebol-benfica-alvaro-carreras-reforco |access-date=17 January 2024 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref>։ Վարձավճարային գործարքը ներառում էր գնման պարտադիր կետ, որը, ինչպես հաղորդվում է, կազմում էր 6 միլիոն եվրո, որը պարտադիր կդառնար, եթե նա մեկնարկեր «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]<nowiki/>» մնացած խաղերի 50%-ում վարձավճարային ժամանակահատվածում<ref>{{Cite news |date=16 January 2024 |title=Álvaro Fernández no Benfica: o valor do negócio e outras condições |trans-title=Álvaro Fernández at Benfica: the value of the deal and other conditions |url=https://www.ojogo.pt/8146218630/alvaro-fernandez-no-benfica-o-valor-do-negocio-e-outras-condicoes/ |access-date=17 January 2024 |work=[[O Jogo]] |language=pt}}</ref>։ Յոթ օր անց Կարերասը նշել է իր նորամուտը «Բենֆիկայում», փոխարինման դուրս գալով երկրորդ կեսում «Էշտորիլի» դեմ Պորտուգալիայի լիգայի գավաթի կիսաեզրափակչում. խաղն ավարտվեց 1-1 հաշվով, որից հետո «Բենֆիկան» դուրս մնաց 11-մետրանոցների հարվածաշարով։ Փետրվարի 4-ին նա նշել է իր նորամուտը Պրիմեյրա Լիգայում՝ փոխարինելով Մորատոյին «Ժիլ Վիսենտեի» նկատմամբ 3-0 հաշվով հաղթանակի երկրորդ կեսում՝ «Էշտադիո դա Լուժ» մարզադաշտում<ref>{{Cite news |last=Andrade |first=David |date=4 February 2024 |title=Benfica dá prova de força e assume a liderança |trans-title=Benfica proves its strength and takes the lead |url=https://www.publico.pt/2024/02/04/desporto/cronica_de_jogo/benfica-prova-forca-assume-lideranca-2079242 |access-date=4 February 2024 |work=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt-pt}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 January 2024 |title=Histórico. Estoril Praia na final da Taça da Liga |trans-title=Historical. Estoril Praia in the Taça da Liga final |url=https://www.rtp.pt/noticias/futebol-nacional/historico-estoril-praia-na-final-da-taca-da-liga_d1545700 |access-date=24 January 2024 |website=RTP Desporto |language=pt}}</ref>։ 2024 թվականի մայիսի 26-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» հայտարարել է, որ «Բենֆիկան» օգտվել է Կարերասի վարձավճարային պայմանագրում նշված 6 միլիոն եվրոյի գնման տարբերակից, որը ներառում է 3 միլիոն եվրոյի հավելավճարներ<ref>{{Cite web |title=Fernandez joins Benfica on permanent deal |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-joins-benfica-from-man-utd-on-permanent-deal |access-date=2024-05-27 |website= |publisher=Manchester United F.C. |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Critchley |first=Mark |last2=Rai |first2=Guillermo |last3=more |title=Man Utd's Fernandez joins Benfica on permanent basis |url=https://www.nytimes.com/athletic/5460254/2024/05/26/fernandez-man-utd-benfica-transfer/ |access-date=2024-05-27 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Այնուհետև նա նոր պայմանագիր է կնքել «Բենֆիկայի» հետ մինչև 2029 թվականը<ref>{{cite web |url=https://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2024/05/26/futebol-benfica-alvaro-carreras-assina-pelo-benfica-ate-2029 |title=Álvaro Carreras signs for Benfica until 2029 |publisher=S.L. Benfica |date=26 May 2024 }}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== Կարերասը Իսպանիայի երիտասարդական հավաքականում խաղացել է մինչև 19 և մինչև 21 տարեկանների թիմերում<ref>{{cite web |url=https://www.besoccer.com/player/matches/a-fernandez-975472 |title=A. Fernández's matches |website=besoccer.com |access-date=24 May 2024}}</ref>։ Նա իր նորամուտը մինչև 19 տարեկանների հավաքականում նշել է 2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին՝ մեկնարկային կազմում դուրս գալով [[Իսրայելի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսրայելի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{cite web|date=27 October 2021|title=Manchester United talent Alvaro Fernandez makes Spain U19 debut|url=https://www.unitedinfocus.com/academy/manchester-united-talent-alvaro-fernandez-makes-spain-u19-debut/|access-date=8 December 2021|work=United In Focus}}</ref>։ ==Անձնական կյանք== Ի սկզբանե հայտնի լինելով որպես Ալվարո Ֆերնանդես, հետագայում իր կարիերայում նա ընդունել է իր մորական ազգանունը՝ Կարերասը։ Այնուամենայնիվ, «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ|Մանչեսթեր Յունայթեդը]]<nowiki/>» նրան գրանցել է հորական ազգանունով՝ Ֆերնանդես, 2021/22 ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայի խմբային փուլի համար։ Ըստ Ալվարոյի, այս որոշումը «ուրախացրել է և՛ իր մորը, և՛ հորը»<ref name=Career1/><ref name=Career2/><ref name=Career3/>։ ==Կարիերայի վիճակագրություն== {{updated|2025 թվականի հունիսի 16}}<ref>{{Soccerway|alvaro-fernandez/671002|access-date=6 October 2024}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Լիգայի գավաթ !colspan="2"|Եվրոպա !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Մանչեսթեր Յունայթեդ Մ21 |2020–21<ref name="SB2021">{{soccerbase season|136380|2020|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||0||1||0 |- |2021–22<ref name="SB2122">{{soccerbase season|136380|2021|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||3||0||3||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!4!!0!!4!!0 |- |Պրեստոն Նորթ Ենդ (վարձակալություն) |2022–23<ref name="SB2223">{{soccerbase season|136380|2022|access-date=11 May 2023}}</ref> |[[Չեմպիոնշիպ]] |39||0||2||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||42||0 |- |[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]] (վարձակալություն) |2023–24<ref>{{soccerbase season|136380|2023|access-date=20 January 2024}}</ref> |[[Լա Լիգա]] |13||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||14||0 |- |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] (վարձակալություն) |2023–24 |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրեմիերա լիգա]] |11||1||1||0||1||0||3||0||colspan="2"|—||16||1 |- |rowspan="2"|Բենֆիկա |2024–25 |Պրեմիերա լիգա |32||3||5||0||3||1||10||0||1||0||51||4 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !43!!4!!6!!0!!4!!1!!13!!0!!1!!0!!67!!5 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !95||4||9||0||5||1||13||0||5||0||127||5 |} ==Ձեռքբերումներ== '''Բենֆիկա''' *Լիգայի գավաթ․ 2024/25<ref>{{cite news|url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2025/01/11/futebol-cronica-jogo-sporting-benfica-final-taca-da-liga|title=Taça da Liga pintada de vermelho e branco!|publisher=S.L. Benfica|language=pt|date=12 January 2025|access-date=12 January 2025}}</ref> '''Անձնական''' * Դենզիլ Հարուն, տարվա պահեստային խաղացող․ 2021/22<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=11 May 2022 |title=Fernandez named Under-23s Player of the Year |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=3 February 2023}}</ref> * Պրեստոն Նորթ Ենդի տարվա լավագույն երիտասարդ խաղացող․ 2022/23<ref>{{Cite web |date=8 May 2023 |title=2023 Player Award Winners |url=https://www.pnefc.net/news/2023/may/2023-player-award-winners/ |access-date=2 September 2023 |website=Preston North End |language=}}</ref> * Տարվա լավագույն թիմի մասնակից [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Լիգայում․]] 2024/25<ref>https://www.abola.pt/futebol/noticias/ja-e-conhecido-o-onze-do-ano-da-liga-2025060714181817879?srsltid=AfmBOorvNlRb-eBrTT0EJs9eNJiPHJDxpUjFsCFxrkXevR70SuPm-z72</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բենֆիկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Գրանադայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Մանչեսթեր Յունայթեդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի ֆուտբոլի երիտասարդական հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի տղամարդ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիական ֆուտբոլի լիգայի խաղացողներ]] [[Կատեգորիա:Դեպորտիվո Լա Կորունյայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդ Կաստիլիայի ֆուտբոլիստներ]] r3cz2vi4783bqmkr6plpq7lt7bjhj57 10356674 10356618 2025-06-17T15:26:26Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -[[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]], քանի որ արդեն կա [[Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով]], ([[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/գերկատեգորիզացիա.json|ուղղել բոտին]]) 10356674 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարերաս''' ({{ԱԾ}}), [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» ակումբում։ ==Ակումբային կարիերա== '''Վաղ կարիերա''' Կարերասը ծնվել է [[Ֆեռոլ (քաղաք)|Ֆեռոլում]] և իր կարիերան սկսել է «Գալիսիա դե Կարանզա» ակումբում, նախքան 2007 թվականին իր հայրենի քաղաքի «Ռասինգ դե Ֆերոլ» ակումբին միանալը։ Ակումբում անցկացրած ժամանակահատվածում նա խաղացել է որպես հարձակվող՝ երիտասարդական թիմում մեկ մրցաշրջանում խփելով 100 գոլ։ 2012 թվականին նա միացել է [[Լա Կորունյա|Լա Կորունյայի]] «<nowiki/>[[Դեպորտիվո Լա Կորունյա|Դեպորտիվոի]]<nowiki/>» երիտասարդական թիմին, որտեղ նրան վերափոխել են ձախ պաշտպանի, նախքան 2017 թվականին «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]] U13» տեղափոխվելը<ref>{{cite web|url=https://www.realmadrid.com/futbol/cantera/cadete-a/alvaro-fernandez-carreras|title=Álvaro|access-date=31 December 2021|publisher=Real Madrid CF|language=es}}</ref><ref name="Career1">{{Cite web|url=https://observador.pt/2024/01/16/um-lateral-que-ate-comecou-como-avancado-alvaro-fernandez-o-reforco-do-benfica-com-quem-ronaldo-gozava-por-ter-cabelo-comprido/|title=A full-back who started out as a striker: Álvaro Fernández (or Carreras), the Benfica signing who Ronaldo made fun of for having long hair|date=16 January 2024}}</ref><ref name="Career2">{{Cite web|url=https://www.ojogo.pt/4351273094/alvaro-fernandez-a-historia-do-lateral-que-treinou-com-cr7-em-manchester/|title=Álvaro Fernández: the story of the full-back who trained with CR7 in Manchester|date=13 January 2024}}</ref><ref name="Career3">{{Cite web|url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/carreras-no-benfica-e-destaque-em-espanha-de-avancado-a-aprender-com-ronaldo-em-manchester-2024011709520104845?srsltid=AfmBOor9Hu798O5dU2_Hp4dOLVlCdL6SmlofT2IjS43XL22a-8TrdGo_|title=Career at Benfica is highlighted in Spain: from striker to learning from Ronaldo in Manchester|date=17 January 2024}}</ref>։ ===Մանչեսթեր Յունայթեդ=== Կարերասը 2020 թվականի սեպտեմբերին Ռեալ Մադրիդից տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]]<nowiki/>»՝ կնքելով չորս տարվա պայմանագիր՝ եվրոպական այլ ակումբների<ref name=":0">{{cite web|last=Railston|first=Steven|date=22 September 2021|title=Who is Alvaro Fernandez? Profile of Manchester united's young talent|url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/alvaro-fernandez-man-united-profile-21641609|access-date=8 December 2021|website=Manchester Evening News}}</ref><ref>{{cite web|title=Man Utd add three to academy including Alvaro Fernandez Carreras from Real Madrid|url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12069331/man-utd-add-three-to-academy-including-alvaro-fernandez-carreras-from-real-madrid|access-date=8 December 2021|website=Sky Sports}}</ref>, ինչպիսիք են «<nowiki/>[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնան]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթին]]<nowiki/>», հետաքրքրության ֆոնին<ref>{{cite web|title=Alvaro Fernandez Carreras: Things to Know About the Exciting Young Defender|url=https://www.90min.com/posts/alvaro-fernandez-carreras-things-to-know-about-the-exciting-young-defender|access-date=8 December 2021|website=90min.com}}</ref>։ Նա սկսել է մարզվել առաջին թիմի հետ 2021/22 մրցաշրջանի վաղ շրջանում<ref>{{cite news |first=Adam |last=Marshall |title=Training update from Carrington |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/opportunity-knocks-for-man-united-youngsters-in-training-11-oct-2021 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=11 October 2021 |access-date=4 January 2022 }}</ref>։ Կարերասը մինչև 23 տարեկանների թիմի մշտական խաղացող էր «Մանչեսթեր Յունայթեդում» իր առաջին մրցաշրջանում՝ մասնակցելով 20 լիգայի խաղի և մեկ խաղի «''EFL Trophy''»-ում, ինչպես նաև յոթ խաղի մինչև 18 տարեկանների թիմում և երկու խաղի Անգլիայի երիտասարդական գավաթում: Այնուհետև նա 21 անգամ խաղաց լիգայում 2021/22 թվականներին, բոլորը՝ որպես մեկնարկային խաղացող, ինչպես նաև խաղացել է բոլոր երեք «''EFL Trophy''»-ի խաղերում և յոթից վեցում՝ ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայում: Նա առաջին անգամ հրավիրվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» առաջին թիմ 2022 թվականի ապրիլին, երբ նա նշանակվել է պահեստայինների նստարանին «<nowiki/>[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]]<nowiki/>» դեմ տնային խաղում [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայում]]<ref>{{cite news |first=Harry |last=Robinson |title=The Academy players in United's matchday squad |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/profiles-of-young-players-named-in-man-utd-matchday-squad-v-chelsea-28-april-2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=28 April 2022 |accessdate=28 April 2022 }}</ref>։ Նա նաև նշվել էր «<nowiki/>[[Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոն|Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոնի]]<nowiki/>» դեմ խաղի պահեստայինների նստարանին<ref>{{cite news |last=Marshall |first=Tyrone |date=6 May 2022 |title=Man United squad vs Brighton includes Harry Maguire and Alvaro Fernandez |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/man-utd-squad-vs-brighton-23888727 |access-date=7 May 2022 |publisher=Manchester Evening News}}</ref>։ 2022 թվականի մայիսի 11-ին Կարերասը ճանաչվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մինչև 23 տարեկանների լավագույն խաղացող<ref>{{cite news |title=Fernandez named U23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |date=11 May 2022 |access-date=16 May 2022 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United }}</ref>։ Նա հեռացավ ակումբից 2024 թվականին՝ մինչև մեծահասակների թիմում իր նորամուտը նշելը։ ====Վարձակալություն դեպի Պրեստոն Նորթ Ենդ ==== 2022 թվականի հուլիսի 26-ին Կարերասը վարձավճարով միացել է [[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Չեմպիոնշիպի]] «Պրեստոն Նորթ Էնդ» ակումբին 2022/23 մրցաշրջանի համար<ref>{{cite web|url=https://www.pnefc.net/news/2022/july/alvaro-fernandez-checks-in-at-deepdale/|title=Álvaro Fernández Checks In At Deepdale|website=PNEFC.net|date=26 July 2022|accessdate=26 July 2022|publisher=Preston North End}}</ref><ref>{{cite news |title=Fernandez signs new deal before loan move|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-loaned-to-preston-north-end |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United|date=26 July 2022 |access-date=26 July 2022 }}</ref>։ Նա իր նորամուտը նշել է 2022 թվականի հուլիսի 30-ին՝ փոխարինելով [[Ռոբի Բրեյդի|Ռոբի Բրեյդիին]] 72-րդ րոպեին «<nowiki/>[[Ուիգան Ատլետիկ|Ուիգան Ատլետիկի]]<nowiki/>» դեմ արտագնա խաղում, որն ավարտվել է 0–0 հաշվով<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/62274833|title=Wigan Athletic 0-0 Preston North End: Latics held by 10-men visitors|work=BBC Sport|date=30 July 2022|accessdate=26 September 2022}}</ref>։ ====Վարձակալություն դեպի Գրանադա==== 2023 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Կարերասը մրցաշրջանային վարձավճարով միացել է [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]]<nowiki/>» ակումբին<ref>{{cite web|url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-fernandez-nuevo-jugador-del-granada-cf|title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Fernández, nuevo jugador del Granada CF|trans-title=Official announcement {{!}} Álvaro Fernández, new player of Granada CF|publisher=Granada CF|language=es|date=1 September 2023|accessdate=2 September 2023}}</ref>։ 2024 թվականի հունվարի 14-ին նրան հետ կանչեցին «Մանչեսթեր Յունայթեդից»<ref>{{Cite web |date=14 January 2024 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Carreras |trans-title=Official Announcement {{!}} Álvaro Carreras |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-carreras |access-date=14 January 2024 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ === Բենֆիկա === 2024 թվականի հունվարի 17-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Կարերասին վարձավճարով ուղարկել է «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]<nowiki/>» [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգայի]] ակումբ մինչև 2023/24 մրցաշրջանի ավարտը<ref>{{Cite web |date=17 January 2024 |title=Álvaro Carreras reforça o Benfica! |trans-title=Álvaro Carreras reinforces Benfica! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2024/01/16/futebol-benfica-alvaro-carreras-reforco |access-date=17 January 2024 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref>։ Վարձավճարային գործարքը ներառում էր գնման պարտադիր կետ, որը, ինչպես հաղորդվում է, կազմում էր 6 միլիոն եվրո, որը պարտադիր կդառնար, եթե նա մեկնարկեր «<nowiki/>[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]<nowiki/>» մնացած խաղերի 50%-ում վարձավճարային ժամանակահատվածում<ref>{{Cite news |date=16 January 2024 |title=Álvaro Fernández no Benfica: o valor do negócio e outras condições |trans-title=Álvaro Fernández at Benfica: the value of the deal and other conditions |url=https://www.ojogo.pt/8146218630/alvaro-fernandez-no-benfica-o-valor-do-negocio-e-outras-condicoes/ |access-date=17 January 2024 |work=[[O Jogo]] |language=pt}}</ref>։ Յոթ օր անց Կարերասը նշել է իր նորամուտը «Բենֆիկայում», փոխարինման դուրս գալով երկրորդ կեսում «Էշտորիլի» դեմ Պորտուգալիայի լիգայի գավաթի կիսաեզրափակչում. խաղն ավարտվեց 1-1 հաշվով, որից հետո «Բենֆիկան» դուրս մնաց 11-մետրանոցների հարվածաշարով։ Փետրվարի 4-ին նա նշել է իր նորամուտը Պրիմեյրա Լիգայում՝ փոխարինելով Մորատոյին «Ժիլ Վիսենտեի» նկատմամբ 3-0 հաշվով հաղթանակի երկրորդ կեսում՝ «Էշտադիո դա Լուժ» մարզադաշտում<ref>{{Cite news |last=Andrade |first=David |date=4 February 2024 |title=Benfica dá prova de força e assume a liderança |trans-title=Benfica proves its strength and takes the lead |url=https://www.publico.pt/2024/02/04/desporto/cronica_de_jogo/benfica-prova-forca-assume-lideranca-2079242 |access-date=4 February 2024 |work=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt-pt}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=24 January 2024 |title=Histórico. Estoril Praia na final da Taça da Liga |trans-title=Historical. Estoril Praia in the Taça da Liga final |url=https://www.rtp.pt/noticias/futebol-nacional/historico-estoril-praia-na-final-da-taca-da-liga_d1545700 |access-date=24 January 2024 |website=RTP Desporto |language=pt}}</ref>։ 2024 թվականի մայիսի 26-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» հայտարարել է, որ «Բենֆիկան» օգտվել է Կարերասի վարձավճարային պայմանագրում նշված 6 միլիոն եվրոյի գնման տարբերակից, որը ներառում է 3 միլիոն եվրոյի հավելավճարներ<ref>{{Cite web |title=Fernandez joins Benfica on permanent deal |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-joins-benfica-from-man-utd-on-permanent-deal |access-date=2024-05-27 |website= |publisher=Manchester United F.C. |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Critchley |first=Mark |last2=Rai |first2=Guillermo |last3=more |title=Man Utd's Fernandez joins Benfica on permanent basis |url=https://www.nytimes.com/athletic/5460254/2024/05/26/fernandez-man-utd-benfica-transfer/ |access-date=2024-05-27 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Այնուհետև նա նոր պայմանագիր է կնքել «Բենֆիկայի» հետ մինչև 2029 թվականը<ref>{{cite web |url=https://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2024/05/26/futebol-benfica-alvaro-carreras-assina-pelo-benfica-ate-2029 |title=Álvaro Carreras signs for Benfica until 2029 |publisher=S.L. Benfica |date=26 May 2024 }}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== Կարերասը Իսպանիայի երիտասարդական հավաքականում խաղացել է մինչև 19 և մինչև 21 տարեկանների թիմերում<ref>{{cite web |url=https://www.besoccer.com/player/matches/a-fernandez-975472 |title=A. Fernández's matches |website=besoccer.com |access-date=24 May 2024}}</ref>։ Նա իր նորամուտը մինչև 19 տարեկանների հավաքականում նշել է 2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին՝ մեկնարկային կազմում դուրս գալով [[Իսրայելի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսրայելի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{cite web|date=27 October 2021|title=Manchester United talent Alvaro Fernandez makes Spain U19 debut|url=https://www.unitedinfocus.com/academy/manchester-united-talent-alvaro-fernandez-makes-spain-u19-debut/|access-date=8 December 2021|work=United In Focus}}</ref>։ ==Անձնական կյանք== Ի սկզբանե հայտնի լինելով որպես Ալվարո Ֆերնանդես, հետագայում իր կարիերայում նա ընդունել է իր մորական ազգանունը՝ Կարերասը։ Այնուամենայնիվ, «<nowiki/>[[Մանչեսթեր Յունայթեդ|Մանչեսթեր Յունայթեդը]]<nowiki/>» նրան գրանցել է հորական ազգանունով՝ Ֆերնանդես, 2021/22 ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայի խմբային փուլի համար։ Ըստ Ալվարոյի, այս որոշումը «ուրախացրել է և՛ իր մորը, և՛ հորը»<ref name=Career1/><ref name=Career2/><ref name=Career3/>։ ==Կարիերայի վիճակագրություն== {{updated|2025 թվականի հունիսի 16}}<ref>{{Soccerway|alvaro-fernandez/671002|access-date=6 October 2024}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Լիգայի գավաթ !colspan="2"|Եվրոպա !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Մանչեսթեր Յունայթեդ Մ21 |2020–21<ref name="SB2021">{{soccerbase season|136380|2020|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||0||1||0 |- |2021–22<ref name="SB2122">{{soccerbase season|136380|2021|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||3||0||3||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!4!!0!!4!!0 |- |Պրեստոն Նորթ Ենդ (վարձակալություն) |2022–23<ref name="SB2223">{{soccerbase season|136380|2022|access-date=11 May 2023}}</ref> |[[Չեմպիոնշիպ]] |39||0||2||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||42||0 |- |[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]] (վարձակալություն) |2023–24<ref>{{soccerbase season|136380|2023|access-date=20 January 2024}}</ref> |[[Լա Լիգա]] |13||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||14||0 |- |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] (վարձակալություն) |2023–24 |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրեմիերա լիգա]] |11||1||1||0||1||0||3||0||colspan="2"|—||16||1 |- |rowspan="2"|Բենֆիկա |2024–25 |Պրեմիերա լիգա |32||3||5||0||3||1||10||0||1||0||51||4 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !43!!4!!6!!0!!4!!1!!13!!0!!1!!0!!67!!5 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !95||4||9||0||5||1||13||0||5||0||127||5 |} ==Ձեռքբերումներ== '''Բենֆիկա''' *Լիգայի գավաթ․ 2024/25<ref>{{cite news|url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2025/01/11/futebol-cronica-jogo-sporting-benfica-final-taca-da-liga|title=Taça da Liga pintada de vermelho e branco!|publisher=S.L. Benfica|language=pt|date=12 January 2025|access-date=12 January 2025}}</ref> '''Անձնական''' * Դենզիլ Հարուն, տարվա պահեստային խաղացող․ 2021/22<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=11 May 2022 |title=Fernandez named Under-23s Player of the Year |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=3 February 2023}}</ref> * Պրեստոն Նորթ Ենդի տարվա լավագույն երիտասարդ խաղացող․ 2022/23<ref>{{Cite web |date=8 May 2023 |title=2023 Player Award Winners |url=https://www.pnefc.net/news/2023/may/2023-player-award-winners/ |access-date=2 September 2023 |website=Preston North End |language=}}</ref> * Տարվա լավագույն թիմի մասնակից [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Լիգայում․]] 2024/25<ref>https://www.abola.pt/futebol/noticias/ja-e-conhecido-o-onze-do-ano-da-liga-2025060714181817879?srsltid=AfmBOorvNlRb-eBrTT0EJs9eNJiPHJDxpUjFsCFxrkXevR70SuPm-z72</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Բենֆիկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Գրանադայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Մանչեսթեր Յունայթեդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի ֆուտբոլի երիտասարդական հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի տղամարդ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիական ֆուտբոլի լիգայի խաղացողներ]] [[Կատեգորիա:Դեպորտիվո Լա Կորունյայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդ Կաստիլիայի ֆուտբոլիստներ]] mc2wddbe1om5e46fiiaf33exnnk10cy 10356920 10356674 2025-06-18T00:03:13Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356920 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ալվարո Ֆերնանդեզ Կարերաս''' ({{ԱԾ}}), [[Իսպանացիներ|իսպանացի]] պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլիստ է, որը հանդես է գալիս որպես ձախ պաշտպան [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեիրա Լիգայի]] «[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]» ակումբում։ == Ակումբային կարիերա == '''Վաղ կարիերա''' Կարերասը ծնվել է [[Ֆեռոլ (քաղաք)|Ֆեռոլում]] և իր կարիերան սկսել է «Գալիսիա դե Կարանզա» ակումբում, նախքան 2007 թվականին իր հայրենի քաղաքի «Ռասինգ դե Ֆերոլ» ակումբին միանալը։ Ակումբում անցկացրած ժամանակահատվածում նա խաղացել է որպես հարձակվող՝ երիտասարդական թիմում մեկ մրցաշրջանում խփելով 100 գոլ։ 2012 թվականին նա միացել է [[Լա Կորունյա|Լա Կորունյայի]] «[[Դեպորտիվո Լա Կորունյա|Դեպորտիվոի]]» երիտասարդական թիմին, որտեղ նրան վերափոխել են ձախ պաշտպանի, նախքան 2017 թվականին «[[Ռեալ Մադրիդ]] U13» տեղափոխվելը<ref>{{Cite web |title=Álvaro |url=https://www.realmadrid.com/futbol/cantera/cadete-a/alvaro-fernandez-carreras |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 31 |publisher=Real Madrid CF |language=es}}</ref><ref name="Career1">{{Cite web |date=2024 թ․ հունվարի 16 |title=A full-back who started out as a striker: Álvaro Fernández (or Carreras), the Benfica signing who Ronaldo made fun of for having long hair |url=https://observador.pt/2024/01/16/um-lateral-que-ate-comecou-como-avancado-alvaro-fernandez-o-reforco-do-benfica-com-quem-ronaldo-gozava-por-ter-cabelo-comprido/}}</ref><ref name="Career2">{{Cite web |date=2024 թ․ հունվարի 13 |title=Álvaro Fernández: the story of the full-back who trained with CR7 in Manchester |url=https://www.ojogo.pt/4351273094/alvaro-fernandez-a-historia-do-lateral-que-treinou-com-cr7-em-manchester/}}</ref><ref name="Career3">{{Cite web |date=2024 թ․ հունվարի 17 |title=Career at Benfica is highlighted in Spain: from striker to learning from Ronaldo in Manchester |url=https://www.abola.pt/futebol/noticias/carreras-no-benfica-e-destaque-em-espanha-de-avancado-a-aprender-com-ronaldo-em-manchester-2024011709520104845?srsltid=AfmBOor9Hu798O5dU2_Hp4dOLVlCdL6SmlofT2IjS43XL22a-8TrdGo_}}</ref>։ === Մանչեսթեր Յունայթեդ === Կարերասը 2020 թվականի սեպտեմբերին Ռեալ Մադրիդից տեղափոխվել է [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայի]] «[[Մանչեսթեր Յունայթեդ]]»՝ կնքելով չորս տարվա պայմանագիր՝ եվրոպական այլ ակումբների<ref name=":0">{{Cite web |last=Railston |first=Steven |date=2021 թ․ սեպտեմբերի 22 |title=Who is Alvaro Fernandez? Profile of Manchester united's young talent |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/alvaro-fernandez-man-united-profile-21641609 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 8 |website=Manchester Evening News}}</ref><ref>{{Cite web |title=Man Utd add three to academy including Alvaro Fernandez Carreras from Real Madrid |url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12069331/man-utd-add-three-to-academy-including-alvaro-fernandez-carreras-from-real-madrid |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 8 |website=Sky Sports}}</ref>, ինչպիսիք են «[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնան]]» և «[[Մանչեսթեր Սիթի|Մանչեսթեր Սիթին]]», հետաքրքրության ֆոնին<ref>{{Cite web |title=Alvaro Fernandez Carreras: Things to Know About the Exciting Young Defender |url=https://www.90min.com/posts/alvaro-fernandez-carreras-things-to-know-about-the-exciting-young-defender |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 8 |website=90min.com}}</ref>։ Նա սկսել է մարզվել առաջին թիմի հետ 2021/22 մրցաշրջանի վաղ շրջանում<ref>{{Cite news |last=Marshall |first=Adam |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 11 |title=Training update from Carrington |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/opportunity-knocks-for-man-united-youngsters-in-training-11-oct-2021 |access-date=2022 թ․ հունվարի 4 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United}}</ref>։ Կարերասը մինչև 23 տարեկանների թիմի մշտական խաղացող էր «Մանչեսթեր Յունայթեդում» իր առաջին մրցաշրջանում՝ մասնակցելով 20 լիգայի խաղի և մեկ խաղի «''EFL Trophy''»-ում, ինչպես նաև յոթ խաղի մինչև 18 տարեկանների թիմում և երկու խաղի Անգլիայի երիտասարդական գավաթում: Այնուհետև նա 21 անգամ խաղաց լիգայում 2021/22 թվականներին, բոլորը՝ որպես մեկնարկային խաղացող, ինչպես նաև խաղացել է բոլոր երեք «''EFL Trophy''»-ի խաղերում և յոթից վեցում՝ ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայում: Նա առաջին անգամ հրավիրվել է «Մանչեսթեր Յունայթեդի» առաջին թիմ 2022 թվականի ապրիլին, երբ նա նշանակվել է պահեստայինների նստարանին «[[Չելսի (ֆուտբոլային ակումբ)|Չելսիի]]» դեմ տնային խաղում [[Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)|Պրեմիեր լիգայում]]<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=2022 թ․ ապրիլի 28 |title=The Academy players in United's matchday squad |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/profiles-of-young-players-named-in-man-utd-matchday-squad-v-chelsea-28-april-2022 |accessdate=2022 թ․ ապրիլի 28 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United}}</ref>։ Նա նաև նշվել էր «[[Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոն|Բրայթոն ընդ Հոուվ Ալբիոնի]]» դեմ խաղի պահեստայինների նստարանին<ref>{{Cite news |last=Marshall |first=Tyrone |date=2022 թ․ մայիսի 6 |title=Man United squad vs Brighton includes Harry Maguire and Alvaro Fernandez |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/man-utd-squad-vs-brighton-23888727 |access-date=2022 թ․ մայիսի 7 |publisher=Manchester Evening News}}</ref>։ 2022 թվականի մայիսի 11-ին Կարերասը ճանաչվեց «Մանչեսթեր Յունայթեդի» մինչև 23 տարեկանների լավագույն խաղացող<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ մայիսի 11 |title=Fernandez named U23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=2022 թ․ մայիսի 16 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United}}</ref>։ Նա հեռացավ ակումբից 2024 թվականին՝ մինչև մեծահասակների թիմում իր նորամուտը նշելը։ ==== Վարձակալություն դեպի Պրեստոն Նորթ Ենդ ==== 2022 թվականի հուլիսի 26-ին Կարերասը վարձավճարով միացել է [[Անգլիայի ֆուտբոլային լիգայի առաջնություն|Չեմպիոնշիպի]] «Պրեստոն Նորթ Էնդ» ակումբին 2022/23 մրցաշրջանի համար<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 26 |title=Álvaro Fernández Checks In At Deepdale |url=https://www.pnefc.net/news/2022/july/alvaro-fernandez-checks-in-at-deepdale/ |accessdate=2022 թ․ հուլիսի 26 |website=PNEFC.net |publisher=Preston North End}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հուլիսի 26 |title=Fernandez signs new deal before loan move |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-loaned-to-preston-north-end |access-date=2022 թ․ հուլիսի 26 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United}}</ref>։ Նա իր նորամուտը նշել է 2022 թվականի հուլիսի 30-ին՝ փոխարինելով [[Ռոբի Բրեյդի|Ռոբի Բրեյդիին]] 72-րդ րոպեին «[[Ուիգան Ատլետիկ|Ուիգան Ատլետիկի]]» դեմ արտագնա խաղում, որն ավարտվել է 0–0 հաշվով<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 30 |title=Wigan Athletic 0-0 Preston North End: Latics held by 10-men visitors |url=https://www.bbc.com/sport/football/62274833 |accessdate=2022 թ․ սեպտեմբերի 26 |work=BBC Sport}}</ref>։ ==== Վարձակալություն դեպի Գրանադա ==== 2023 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Կարերասը մրցաշրջանային վարձավճարով միացել է [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]]» ակումբին<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ սեպտեմբերի 1 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Fernández, nuevo jugador del Granada CF |trans-title=Official announcement {{!}} Álvaro Fernández, new player of Granada CF |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-fernandez-nuevo-jugador-del-granada-cf |accessdate=2023 թ․ սեպտեմբերի 2 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ 2024 թվականի հունվարի 14-ին նրան հետ կանչեցին «Մանչեսթեր Յունայթեդից»<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունվարի 14 |title=Comunicado Oficial {{!}} Álvaro Carreras |trans-title=Official Announcement {{!}} Álvaro Carreras |url=https://www.granadacf.es/noticias/comunicado-oficial-or-alvaro-carreras |access-date=2024 թ․ հունվարի 14 |publisher=Granada CF |language=es}}</ref>։ === Բենֆիկա === 2024 թվականի հունվարի 17-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» Կարերասին վարձավճարով ուղարկել է «[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]]» [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմեյրա Լիգայի]] ակումբ մինչև 2023/24 մրցաշրջանի ավարտը<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունվարի 17 |title=Álvaro Carreras reforça o Benfica! |trans-title=Álvaro Carreras reinforces Benfica! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2024/01/16/futebol-benfica-alvaro-carreras-reforco |access-date=2024 թ․ հունվարի 17 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref>։ Վարձավճարային գործարքը ներառում էր գնման պարտադիր կետ, որը, ինչպես հաղորդվում է, կազմում էր 6 միլիոն եվրո, որը պարտադիր կդառնար, եթե նա մեկնարկեր «[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկայի]]» մնացած խաղերի 50%-ում վարձավճարային ժամանակահատվածում<ref>{{Cite news |date=2024 թ․ հունվարի 16 |title=Álvaro Fernández no Benfica: o valor do negócio e outras condições |trans-title=Álvaro Fernández at Benfica: the value of the deal and other conditions |url=https://www.ojogo.pt/8146218630/alvaro-fernandez-no-benfica-o-valor-do-negocio-e-outras-condicoes/ |access-date=2024 թ․ հունվարի 17 |work=[[O Jogo]] |language=pt}}</ref>։ Յոթ օր անց Կարերասը նշել է իր նորամուտը «Բենֆիկայում», փոխարինման դուրս գալով երկրորդ կեսում «Էշտորիլի» դեմ Պորտուգալիայի լիգայի գավաթի կիսաեզրափակչում. խաղն ավարտվեց 1-1 հաշվով, որից հետո «Բենֆիկան» դուրս մնաց 11-մետրանոցների հարվածաշարով։ Փետրվարի 4-ին նա նշել է իր նորամուտը Պրիմեյրա Լիգայում՝ փոխարինելով Մորատոյին «Ժիլ Վիսենտեի» նկատմամբ 3-0 հաշվով հաղթանակի երկրորդ կեսում՝ «Էշտադիո դա Լուժ» մարզադաշտում<ref>{{Cite news |last=Andrade |first=David |date=2024 թ․ փետրվարի 4 |title=Benfica dá prova de força e assume a liderança |trans-title=Benfica proves its strength and takes the lead |url=https://www.publico.pt/2024/02/04/desporto/cronica_de_jogo/benfica-prova-forca-assume-lideranca-2079242 |access-date=2024 թ․ փետրվարի 4 |work=[[Público (Portugal)|Público]] |language=pt-pt}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024 թ․ հունվարի 24 |title=Histórico. Estoril Praia na final da Taça da Liga |trans-title=Historical. Estoril Praia in the Taça da Liga final |url=https://www.rtp.pt/noticias/futebol-nacional/historico-estoril-praia-na-final-da-taca-da-liga_d1545700 |access-date=2024 թ․ հունվարի 24 |website=RTP Desporto |language=pt}}</ref>։ 2024 թվականի մայիսի 26-ին «Մանչեսթեր Յունայթեդը» հայտարարել է, որ «Բենֆիկան» օգտվել է Կարերասի վարձավճարային պայմանագրում նշված 6 միլիոն եվրոյի գնման տարբերակից, որը ներառում է 3 միլիոն եվրոյի հավելավճարներ<ref>{{Cite web |title=Fernandez joins Benfica on permanent deal |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-joins-benfica-from-man-utd-on-permanent-deal |access-date=2024 թ․ մայիսի 27 |publisher=Manchester United F.C. |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Critchley |first=Mark |last2=Rai |first2=Guillermo |last3=more |title=Man Utd's Fernandez joins Benfica on permanent basis |url=https://www.nytimes.com/athletic/5460254/2024/05/26/fernandez-man-utd-benfica-transfer/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 27 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref>։ Այնուհետև նա նոր պայմանագիր է կնքել «Բենֆիկայի» հետ մինչև 2029 թվականը<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ մայիսի 26 |title=Álvaro Carreras signs for Benfica until 2029 |url=https://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2024/05/26/futebol-benfica-alvaro-carreras-assina-pelo-benfica-ate-2029 |publisher=S.L. Benfica}}</ref>։ == Միջազգային կարիերա == Կարերասը Իսպանիայի երիտասարդական հավաքականում խաղացել է մինչև 19 և մինչև 21 տարեկանների թիմերում<ref>{{Cite web |title=A. Fernández's matches |url=https://www.besoccer.com/player/matches/a-fernandez-975472 |access-date=2024 թ․ մայիսի 24 |website=besoccer.com}}</ref>։ Նա իր նորամուտը մինչև 19 տարեկանների հավաքականում նշել է 2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին՝ մեկնարկային կազմում դուրս գալով [[Իսրայելի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսրայելի]] դեմ ընկերական խաղում<ref>{{Cite web |date=2021 թ․ հոկտեմբերի 27 |title=Manchester United talent Alvaro Fernandez makes Spain U19 debut |url=https://www.unitedinfocus.com/academy/manchester-united-talent-alvaro-fernandez-makes-spain-u19-debut/ |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 8 |work=United In Focus}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Ի սկզբանե հայտնի լինելով որպես Ալվարո Ֆերնանդես, հետագայում իր կարիերայում նա ընդունել է իր մորական ազգանունը՝ Կարերասը։ Այնուամենայնիվ, «[[Մանչեսթեր Յունայթեդ|Մանչեսթեր Յունայթեդը]]» նրան գրանցել է հորական ազգանունով՝ Ֆերնանդես, 2021/22 ՈՒԵՖԱ-ի պատանեկան լիգայի խմբային փուլի համար։ Ըստ Ալվարոյի, այս որոշումը «ուրախացրել է և՛ իր մորը, և՛ հորը»<ref name=Career1/><ref name=Career2/><ref name=Career3/>։ == Կարիերայի վիճակագրություն == {{updated|2025 թվականի հունիսի 16}}<ref>{{Soccerway|alvaro-fernandez/671002|access-date=6 October 2024}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ակումբային խաղերն ու գոլերը՝ ըստ մրցաշրջանների և մրցաշարերի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Լիգայի գավաթ !colspan="2"|Եվրոպա !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Մանչեսթեր Յունայթեդ Մ21 |2020–21<ref name="SB2021">{{soccerbase season|136380|2020|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||0||1||0 |- |2021–22<ref name="SB2122">{{soccerbase season|136380|2021|access-date=28 April 2022}}</ref> |colspan="3"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||3||0||3||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!4!!0!!4!!0 |- |Պրեստոն Նորթ Ենդ (վարձակալություն) |2022–23<ref name="SB2223">{{soccerbase season|136380|2022|access-date=11 May 2023}}</ref> |[[Չեմպիոնշիպ]] |39||0||2||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||42||0 |- |[[Գրանադա ՖԱ|Գրանադա]] (վարձակալություն) |2023–24<ref>{{soccerbase season|136380|2023|access-date=20 January 2024}}</ref> |[[Լա Լիգա]] |13||0||1||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||14||0 |- |[[Բենֆիկա (ֆուտբոլային ակումբ, Լիսաբոն)|Բենֆիկա]] (վարձակալություն) |2023–24 |[[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրեմիերա լիգա]] |11||1||1||0||1||0||3||0||colspan="2"|—||16||1 |- |rowspan="2"|Բենֆիկա |2024–25 |Պրեմիերա լիգա |32||3||5||0||3||1||10||0||1||0||51||4 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !43!!4!!6!!0!!4!!1!!13!!0!!1!!0!!67!!5 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !95||4||9||0||5||1||13||0||5||0||127||5 |} == Ձեռքբերումներ == '''Բենֆիկա''' *Լիգայի գավաթ․ 2024/25<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունվարի 12 |title=Taça da Liga pintada de vermelho e branco! |url=https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2025/01/11/futebol-cronica-jogo-sporting-benfica-final-taca-da-liga |access-date=2025 թ․ հունվարի 12 |publisher=S.L. Benfica |language=pt}}</ref> '''Անձնական''' * Դենզիլ Հարուն, տարվա պահեստային խաղացող․ 2021/22<ref>{{Cite news |last=Robinson |first=Harry |date=2022 թ․ մայիսի 11 |title=Fernandez named Under-23s Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/alvaro-fernandez-named-manchester-united-under-23s-player-of-the-year-11-may-2022 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 3 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United}}</ref> * Պրեստոն Նորթ Ենդի տարվա լավագույն երիտասարդ խաղացող․ 2022/23<ref>{{Cite web |date=2023 թ․ մայիսի 8 |title=2023 Player Award Winners |url=https://www.pnefc.net/news/2023/may/2023-player-award-winners/ |access-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 2 |website=Preston North End}}</ref> * Տարվա լավագույն թիմի մասնակից [[Պորտուգալիայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Լիգայում․]] 2024/25<ref>https://www.abola.pt/futebol/noticias/ja-e-conhecido-o-onze-do-ano-da-liga-2025060714181817879?srsltid=AfmBOorvNlRb-eBrTT0EJs9eNJiPHJDxpUjFsCFxrkXevR70SuPm-z72</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Անգլիական ֆուտբոլի լիգայի խաղացողներ]] [[Կատեգորիա:Բենֆիկայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Գրանադայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Դեպորտիվո Լա Կորունյայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի տղամարդ ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի ֆուտբոլի երիտասարդական հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Լա Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Մանչեսթեր Յունայթեդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Պրեմիեր Լիգայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդ Կաստիլիայի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ]] j61gs532t4x82gmfa3z26rcvmnnu6us 2 1300487 10356613 2025-06-17T13:34:29Z Areg Simonyan 156495 Նոր էջ «ԿԵ ՐԱ ՄԱՆ, մսուր, գկ-նե րի կե րակ րաման։ Կ-ի օգ տա գոր ծու մը նվա զեց նում է կերե րի կո րուս տը և ապա հո վում կե րակ րման հի գի ե նիկ պայ ման ներ։ Կ-նե րի կա ռուց վածքն ու չա փե րը սահ ման վում են ըստ կեն դա նինե րի տե սա կի, տա րի քի ու պահ ված քի ձևի, կե րա բաժ նի։ Կ-ում պետք...»: 10356613 wikitext text/x-wiki ԿԵ ՐԱ ՄԱՆ, մսուր, գկ-նե րի կե րակ րաման։ Կ-ի օգ տա գոր ծու մը նվա զեց նում է կերե րի կո րուս տը և ապա հո վում կե րակ րման հի գի ե նիկ պայ ման ներ։ Կ-նե րի կա ռուց վածքն ու չա փե րը սահ ման վում են ըստ կեն դա նինե րի տե սա կի, տա րի քի ու պահ ված քի ձևի, կե րա բաժ նի։ Կ-ում պետք է տե ղա վոր վի մեկան գամ յա կե րա բաժ նի առա վե լա գույն քանա կու թյու նը, հար մար լի նի կեն դա նի նե րին, ին չպես նաև՝ կե րե րով լցնե լու, մաք րե լու և վա րա կա զեր ծե լու հա մար։ Խեկ-նե րի հա մար օգ տա գոր ծում են հիմնա կա նում կեն դա նի նե րի մի ա կողմ կամ երկկողմ մո տեց մամբ, ան հատ. կամ խմբա յին, ան շարժ Կ-ներ՝ ներ սում կամ դրանց վրա կե րա բաշ խիչ նե րի տե ղադ րմամբ։ Շար ժուն կե րա բաշ խիչ-փո խադ րիչ նե րը շար ժվում են Կ-նե րից դուրս։ Տի պա յին, ան շարժ Կ-նե րի չա փե րը որոշ վում են կա ռուց վածք. չա փո րոշիչ նե րով։ Կթի կա յան քնե րում բաժ նե վո րի չից մա տուց վող բաժ նե վոր ված խտաց րած կե րե րի հա մար օգ տա գոր ծում են ան հատ. Կ-ներ։ Անկապ պահ ված քի կո վե րի բա ժան մուն քնե րում տե ղադ րում են կեն դա նի նե րին ճա նա չող համա կար գով Կ-ներ, որոնք հնա րա վո րու թյուն են տա լիս կեն դա նու յու րա քան չյուր մո տեց ման ժա մա նակ ին քնաշ խատ կեր պով մա տու ցել հա մակ ցված կե րի նրանց կե րա բա ժի նը։ Կ-նե րը հնա րա վո րու թյուն են տա լիս կենդա նի նե րին կե րակ րե լիս հաշ վի առ նել յու րաքան չյուր կո վի ֆի զի ո լոգ. վի ճա կը։ Հոր թե րին մոր կա թի փո խա րի նող նե րով կե րակ րե լիս օգ տա գոր ծում են ան շարժ կամ շարժ. մե տաղե խմբա յին Կ-ներ՝ կե րա տաշ տեր կամ շարժ. դույ լեր, որոնք տե ղադ րվում են կեն դա նի նե րի խմբե րի կե րակ րման սար քա վո րում նե րի ճակա տա մա սում դրված բռնիչ նե րի մեջ։ Ոչ խար նե րի Կ-նե րը լի նում են ան շարժ կամ շար ժա կան՝ մի ա կողմ կամ եր կկողմ մոտեց մամբ։ Դրանք տե ղադ րվում են ուղ ղա գիծ կամ շրջա նա ձև՝ շի նու թյան մի քա նի կե տերում։ Գառ նե րին կե րակ րում են ցամ քար նե րի վրա դրված, շարժ. կե րա տաշ տե րով կամ ճոպա նա տա փօ ղակ. փո խադ րի չով ին քնաշ խատ բեռ նա վոր վող հա տի կա վո րած կե րե րի հա մար նա խա տես ված մե տա ղե ան հատ. Կ-նե րով։ Ձի ա բու ծա կան ֆեր մա նե րում օգ տա գործում են կոշտ կե րե րի Կ-ներ և հա նո վի պա տի Կ-ներ, որոնց մեջ լցնում են խտաց ված ու հյու թա լի կե րեր և հանք. հա վե լում ներ։ Խո զե րին կե րակ րե լու հա մար խմբա յին և ան հատ. կա ցոց նե րը հան դեր ձում են միա կողմ և եր կկողմ Կ-նե րով, որոնց հե տևի կո ղապա տը առ ջև ի նից բարձր է։ Հյու թա լի կե րերի հա մար նա խա տես ված Կ-ի խո րու թյու նը պետք է լի նի դրա վեր նա մա սի լայ նու թյան առ նվազն կե սի չափ։ Կ-ում կա լվաց ման և վա րա կա զեր ծման ժա մա նակ օգ տա գոր ծված հե ղու կի հե ռաց ման սարք։ Ամառ. ճամ բար ներում և խո զա նոց նե րում խմբա յին պահ ված քի խո զե րին չոր, սո րուն կե րե րով կե րակ րե լիս օգ տա գոր ծում են սո րուն նյու թե րի բուն կե րից և մի ա կողմ կամ եր կկողմ կե րա տաշ տից բաղկա ցած ան շարժ և շարժ. Կ-ներ։ Թռչնա բու ծա րան նե րում և թռչնա բա կերում, ածան հա վե րի և մսա ցու ճտե րի ցամքար. պահ ված քի դեպ քում, դրանց սո րուն կե րե րով կե րակ րե լու հա մար օգ տա գոր ծում են բուն կեր. տի պի ին քնա կե րա ման ներ և ակո սա վոր Կ-ներ։ Ին քնա կե րա մա նի հիմ նա կան հան գույցներն են՝ կո նա ձև բուն կե րը, կե րա գա վա թը և մե տա ղա լա րե ցան ցա վոր պաշ տպա նա կը։ Ճո պա նա վոր կա խո ցը հնա րա վո րու թյուն է տա լիս կար գա վո րե լու Կ-ի բար ձրու թյու նը հա տա կի մա կար դա կից։ Ակո սա վոր Կ. կազ մված է ուղ ղան կյուն կտրված քով եռակ ցա յին կա ռուց ված քի ակո սից, ցան ցա վոր պաշ տպա նա կի ցան ցից և ան հրաժեշտ բար ձրու թյան վրա տե ղադ րվող սեղ մակ. սար քով 2 կան գնա կից։ Ճտե րի ակո սա վոր Կ. տաշ տա կա ձև հատ ված քով փայ տե պտտա նով ակոս է, որը կա րե լի է սև ե ռա կել 2 դիր քով՝ մատ ղաշ ճտե րի և վա ռեկ նե րի հա մար։ Վանդակ. պահ ված քի թռչուն նե րի վան դա կի առ ջևի պա տի վրա ամ րաց վում են ակո սա վոր Կ-ներ։ 78r9s4px32mp4fi15qliqmlsh5atqix 10356637 10356613 2025-06-17T13:56:54Z Areg Simonyan 156495 10356637 wikitext text/x-wiki '''Կերաման''', մսուր, գյուղատնտեսական կենդանիների կերակրաման։ Կերամանի օգտագործումը նվազեցնում է կերերի կորուստը և ապահովում կերակրման հիգենիկ պայմաններ։ կերամաների կառուցվածքն ու չափերը սահմանվում են ըստ կենդանիների տեսակի, տարիքի ու պահվածքի ձևի,կերաբաժնի։ Կերամանում պետք է տեղավորվի մեկանգամյա կերաբաժնի առավելագույն քանակությունը, հարմար լինի կենդանիներին, ինչպես նաև՝ կերերով լցնելու, մաքրելու և վարակազերծելու համար։ Խեկնե րի հա մար օգ տա գոր ծում են հիմնա կա նում կեն դա նի նե րի մի ա կողմ կամ երկկողմ մո տեց մամբ, ան հատ. կամ խմբա յին, ան շարժ Կ-ներ՝ ներ սում կամ դրանց վրա կե րա բաշ խիչ նե րի տե ղադ րմամբ։ Շար ժուն կե րա բաշ խիչ-փո խադ րիչ նե րը շար ժվում են Կ-նե րից դուրս։ Տի պա յին, ան շարժ Կ-նե րի չա փե րը որոշ վում են կա ռուց վածք. չա փո րոշիչ նե րով։ Կթի կա յան քնե րում բաժ նե վո րի չից մա տուց վող բաժ նե վոր ված խտաց րած կե րե րի հա մար օգ տա գոր ծում են ան հատ. Կ-ներ։ Անկապ պահ ված քի կո վե րի բա ժան մուն քնե րում տե ղադ րում են կեն դա նի նե րին ճա նա չող համա կար գով Կ-ներ, որոնք հնա րա վո րու թյուն են տա լիս կեն դա նու յու րա քան չյուր մո տեց ման ժա մա նակ ին քնաշ խատ կեր պով մա տու ցել հա մակ ցված կե րի նրանց կե րա բա ժի նը։ Կ-նե րը հնա րա վո րու թյուն են տա լիս կենդա նի նե րին կե րակ րե լիս հաշ վի առ նել յու րաքան չյուր կո վի ֆի զի ո լոգ. վի ճա կը։ Հոր թե րին մոր կա թի փո խա րի նող նե րով կե րակ րե լիս օգ տա գոր ծում են ան շարժ կամ շարժ. մե տաղե խմբա յին Կ-ներ՝ կե րա տաշ տեր կամ շարժ. դույ լեր, որոնք տե ղադ րվում են կեն դա նի նե րի խմբե րի կե րակ րման սար քա վո րում նե րի ճակա տա մա սում դրված բռնիչ նե րի մեջ։ Ոչ խար նե րի Կ-նե րը լի նում են ան շարժ կամ շար ժա կան՝ մի ա կողմ կամ եր կկողմ մոտեց մամբ։ Դրանք տե ղադ րվում են ուղ ղա գիծ կամ շրջա նա ձև՝ շի նու թյան մի քա նի կե տերում։ Գառ նե րին կե րակ րում են ցամ քար նե րի վրա դրված, շարժ. կե րա տաշ տե րով կամ ճոպա նա տա փօ ղակ. փո խադ րի չով ին քնաշ խատ բեռ նա վոր վող հա տի կա վո րած կե րե րի հա մար նա խա տես ված մե տա ղե ան հատ. Կ-նե րով։ Ձի ա բու ծա կան ֆեր մա նե րում օգ տա գործում են կոշտ կե րե րի Կ-ներ և հա նո վի պա տի Կ-ներ, որոնց մեջ լցնում են խտաց ված ու հյու թա լի կե րեր և հանք. հա վե լում ներ։ Խո զե րին կե րակ րե լու հա մար խմբա յին և ան հատ. կա ցոց նե րը հան դեր ձում են միա կողմ և եր կկողմ Կ-նե րով, որոնց հե տևի կո ղապա տը առ ջև ի նից բարձր է։ Հյու թա լի կե րերի հա մար նա խա տես ված Կ-ի խո րու թյու նը պետք է լի նի դրա վեր նա մա սի լայ նու թյան առ նվազն կե սի չափ։ Կ-ում կա լվաց ման և վա րա կա զեր ծման ժա մա նակ օգ տա գոր ծված հե ղու կի հե ռաց ման սարք։ Ամառ. ճամ բար ներում և խո զա նոց նե րում խմբա յին պահ ված քի խո զե րին չոր, սո րուն կե րե րով կե րակ րե լիս օգ տա գոր ծում են սո րուն նյու թե րի բուն կե րից և մի ա կողմ կամ եր կկողմ կե րա տաշ տից բաղկա ցած ան շարժ և շարժ. Կ-ներ։ Թռչնա բու ծա րան նե րում և թռչնա բա կերում, ածան հա վե րի և մսա ցու ճտե րի ցամքար. պահ ված քի դեպ քում, դրանց սո րուն կե րե րով կե րակ րե լու հա մար օգ տա գոր ծում են բուն կեր. տի պի ին քնա կե րա ման ներ և ակո սա վոր Կ-ներ։ Ին քնա կե րա մա նի հիմ նա կան հան գույցներն են՝ կո նա ձև բուն կե րը, կե րա գա վա թը և մե տա ղա լա րե ցան ցա վոր պաշ տպա նա կը։ Ճո պա նա վոր կա խո ցը հնա րա վո րու թյուն է տա լիս կար գա վո րե լու Կ-ի բար ձրու թյու նը հա տա կի մա կար դա կից։ Ակո սա վոր Կ. կազ մված է ուղ ղան կյուն կտրված քով եռակ ցա յին կա ռուց ված քի ակո սից, ցան ցա վոր պաշ տպա նա կի ցան ցից և ան հրաժեշտ բար ձրու թյան վրա տե ղադ րվող սեղ մակ. սար քով 2 կան գնա կից։ Ճտե րի ակո սա վոր Կ. տաշ տա կա ձև հատ ված քով փայ տե պտտա նով ակոս է, որը կա րե լի է սև ե ռա կել 2 դիր քով՝ մատ ղաշ ճտե րի և վա ռեկ նե րի հա մար։ Վանդակ. պահ ված քի թռչուն նե րի վան դա կի առ ջևի պա տի վրա ամ րաց վում են ակո սա վոր Կ-ներ։ 77w24zvg6kf7u16w4vxl81oecloh3aw 10356654 10356637 2025-06-17T14:13:26Z Areg Simonyan 156495 10356654 wikitext text/x-wiki '''Կերաման''', մսուր, գյուղատնտեսական կենդանիների կերակրաման։ Կերամանի օգտագործումը նվազեցնում է կերերի կորուստը և ապահովում կերակրման հիգենիկ պայմաններ։ կերամաների կառուցվածքն ու չափերը սահմանվում են ըստ կենդանիների տեսակի, տարիքի ու պահվածքի ձևի,կերաբաժնի։ Կերամանում պետք է տեղավորվի մեկանգամյա կերաբաժնի առավելագույն քանակությունը, հարմար լինի կենդանիներին, ինչպես նաև՝ կերերով լցնելու, մաքրելու և վարակազերծելու համար։ Խեկների համար օգտագործում են հիմնականում կենդանիների մի ակողմ կամ երկկողմ մոտեցմամբ, անհատ. կամ խմբային,անշարժ կերամաններ՝ ներսում կամ դրանց վրա կերաբաշխիչների տեղադրմամբ։ Շարժուն կերաբաշխիչ-փոխադրիչները շարժվում են կերամաններից դուրս։ Տիպային, անշար կերամաննեների չափերը որոշվում են կառուցվածքային չափորոշիչներով։ Կթի կայանքներում բաժնեվորիչից մատուցվող բաժնեվորված խտացրած կերեր օգտագործում են անհատական կերամաններ։ Անկապ պահ ված քի կո վե րի բա ժան մուն քնե րում տե ղադ րում են կեն դա նի նե րին ճա նա չող համա կար գով Կ-ներ, որոնք հնա րա վո րու թյուն են տա լիս կեն դա նու յու րա քան չյուր մո տեց ման ժա մա նակ ին քնաշ խատ կեր պով մա տու ցել հա մակ ցված կե րի նրանց կե րա բա ժի նը։ Կ-նե րը հնա րա վո րու թյուն են տա լիս կենդա նի նե րին կե րակ րե լիս հաշ վի առ նել յու րաքան չյուր կո վի ֆի զի ո լոգ. վի ճա կը։ Հոր թե րին մոր կա թի փո խա րի նող նե րով կե րակ րե լիս օգ տա գոր ծում են ան շարժ կամ շարժ. մե տաղե խմբա յին Կ-ներ՝ կե րա տաշ տեր կամ շարժ. դույ լեր, որոնք տե ղադ րվում են կեն դա նի նե րի խմբե րի կե րակ րման սար քա վո րում նե րի ճակա տա մա սում դրված բռնիչ նե րի մեջ։ Ոչ խար նե րի Կ-նե րը լի նում են ան շարժ կամ շար ժա կան՝ մի ա կողմ կամ եր կկողմ մոտեց մամբ։ Դրանք տե ղադ րվում են ուղ ղա գիծ կամ շրջա նա ձև՝ շի նու թյան մի քա նի կե տերում։ Գառ նե րին կե րակ րում են ցամ քար նե րի վրա դրված, շարժ. կե րա տաշ տե րով կամ ճոպա նա տա փօ ղակ. փո խադ րի չով ին քնաշ խատ բեռ նա վոր վող հա տի կա վո րած կե րե րի հա մար նա խա տես ված մե տա ղե ան հատ. Կ-նե րով։ Ձի ա բու ծա կան ֆեր մա նե րում օգ տա գործում են կոշտ կե րե րի Կ-ներ և հա նո վի պա տի Կ-ներ, որոնց մեջ լցնում են խտաց ված ու հյու թա լի կե րեր և հանք. հա վե լում ներ։ Խո զե րին կե րակ րե լու հա մար խմբա յին և ան հատ. կա ցոց նե րը հան դեր ձում են միա կողմ և եր կկողմ Կ-նե րով, որոնց հե տևի կո ղապա տը առ ջև ի նից բարձր է։ Հյու թա լի կե րերի հա մար նա խա տես ված Կ-ի խո րու թյու նը պետք է լի նի դրա վեր նա մա սի լայ նու թյան առ նվազն կե սի չափ։ Կ-ում կա լվաց ման և վա րա կա զեր ծման ժա մա նակ օգ տա գոր ծված հե ղու կի հե ռաց ման սարք։ Ամառ. ճամ բար ներում և խո զա նոց նե րում խմբա յին պահ ված քի խո զե րին չոր, սո րուն կե րե րով կե րակ րե լիս օգ տա գոր ծում են սո րուն նյու թե րի բուն կե րից և մի ա կողմ կամ եր կկողմ կե րա տաշ տից բաղկա ցած ան շարժ և շարժ. Կ-ներ։ Թռչնա բու ծա րան նե րում և թռչնա բա կերում, ածան հա վե րի և մսա ցու ճտե րի ցամքար. պահ ված քի դեպ քում, դրանց սո րուն կե րե րով կե րակ րե լու հա մար օգ տա գոր ծում են բուն կեր. տի պի ին քնա կե րա ման ներ և ակո սա վոր Կ-ներ։ Ին քնա կե րա մա նի հիմ նա կան հան գույցներն են՝ կո նա ձև բուն կե րը, կե րա գա վա թը և մե տա ղա լա րե ցան ցա վոր պաշ տպա նա կը։ Ճո պա նա վոր կա խո ցը հնա րա վո րու թյուն է տա լիս կար գա վո րե լու Կ-ի բար ձրու թյու նը հա տա կի մա կար դա կից։ Ակո սա վոր Կ. կազ մված է ուղ ղան կյուն կտրված քով եռակ ցա յին կա ռուց ված քի ակո սից, ցան ցա վոր պաշ տպա նա կի ցան ցից և ան հրաժեշտ բար ձրու թյան վրա տե ղադ րվող սեղ մակ. սար քով 2 կան գնա կից։ Ճտե րի ակո սա վոր Կ. տաշ տա կա ձև հատ ված քով փայ տե պտտա նով ակոս է, որը կա րե լի է սև ե ռա կել 2 դիր քով՝ մատ ղաշ ճտե րի և վա ռեկ նե րի հա մար։ Վանդակ. պահ ված քի թռչուն նե րի վան դա կի առ ջևի պա տի վրա ամ րաց վում են ակո սա վոր Կ-ներ։ mdj9c9kbafjwfg56otgj4xhmuz4jmp4 10357332 10356654 2025-06-18T11:48:13Z Areg Simonyan 156495 10357332 wikitext text/x-wiki '''Կերաման''', մսուր, գյուղատնտեսական կենդանիների կերակրաման։ Կերամանի օգտագործումը նվազեցնում է կերերի կորուստը և ապահովում կերակրման հիգենիկ պայմաններ։ կերամաների կառուցվածքն ու չափերը սահմանվում են ըստ կենդանիների տեսակի, տարիքի ու պահվածքի ձևի,կերաբաժնի։ Կերամանում պետք է տեղավորվի մեկանգամյա կերաբաժնի առավելագույն քանակությունը, հարմար լինի կենդանիներին, ինչպես նաև՝ կերերով լցնելու, մաքրելու և վարակազերծելու համար։ Խեկների համար օգտագործում են հիմնականում կենդանիների մի ակողմ կամ երկկողմ մոտեցմամբ, անհատ. կամ խմբային,անշարժ կերամաններ՝ ներսում կամ դրանց վրա կերաբաշխիչների տեղադրմամբ։ Շարժուն կերաբաշխիչ-փոխադրիչները շարժվում են կերամաններից դուրս։ Տիպային, անշար կերամաննեների չափերը որոշվում են կառուցվածքային չափորոշիչներով։ Կթի կայանքներում բաժնեվորիչից մատուցվող բաժնեվորված խտացրած կերեր օգտագործում են անհատական կերամաններ։ Անկապ պահվածքի կովերի բաժանմունքներում տեղադրում են կենդանիներին ճանաչող համակարգով կերամաններ, որոնք հնարավորություն են տալիս կենդանու յուրաքանչյուր մոտեցման ժամանակին քնաշխատ կերպով մատուցել համակցված կերի նրանց կերաբաժինը։ կերամաներները հնարավորություն են տալիս կենդանի ներին կերակրելիս հաշվի առնել յուրաքանչյուր կովի ֆիզիոլոգ. վիճակը։ Հորթերին մորկաթի փոխարինող ներովկե րակ րե լիս օգտագործում են անշարժ կամ շարժ. մետաղե խմբային կերամներ՝ կերատաշ տեր կամ շարժ.դույլեր, որոնք տեղադրվում են կենդանիների խմբերի կերակրման սարքավորում ների ճակատամասում դրված բռնիչների մեջ։Ոչխարների կերաները լինումեն անշարժ կամ շարժական՝ միակողմ կամ երկկողմ մոտեցմամբ։ Դրանք տեղադրվում են ուղղագիծ շրջանաձև՝ շինության մի քանի կետերում։ Գառներին կերակրումեն ցամքարների վրա դրված, շարժ. կերատաշտերով կամ ճոպանատափօղակ. փոխադրիչով ինքնաշխատ բեռնավորվող հատիկավովրած կերերի համար նախատեսված մետաղե անհատ. կերամաներով։Ձիաբուծական ֆերմաներում օգտագործում են կոշտ կերերի կերամներ և հանովի պատի կերամներ, որոնց մեջ լցնում են խտացված ու հյութալի կերեր և հանք. հավելումներ։Խոզերին կերակրելու համար խմբային և անհատ. կացոցները հանդերձում են միակողմ և երկկողմ կերամաներով, որոնց հետևի կողապատը առջևինից բարձր է։ Հյութալի կերերի համար նախատեսված կերամանի խորությունը պետք է լինիդրավեր նամասիլայ նության առնվազն կեսի չափ։ կերամում կա լվացման և վարակազերծման ժամանակ օգտագործված հեղուկի հեռացման սարք։ Ամառ. ճամբարներում և խոզանոցներում խմբային պահվածքի խոզերին չոր, սորուն կերերով կերակրելիս օգտագործումեն սորուն նյութերի բուն կերից և միակողմ կամ երկկողմ կերատաշտից բաղկացած անշարժ և շարժ. կերամներ։ Թռչնաբուծարաններում և թռչնաբակերում, ածան հավերի և մսացու ճտերի ցամքար. պահվածքի դեպքում, դրանց սորուն կերերով կերակրելու համար օգտագործում են բունկեր. տիպի ինքնակերամաններ և ակոսավոր կարամաններ։Ինքնակերամանի հիմնական հանգույցներն են՝ կոնաձև բունկերը, կերագավաթը և մետաղալարե ցանցավոր պաշտպանակը։ Ճոպանավոր կախոցը հնարավորություն է տալիս կարգավորելու կարի բարձրությունը հատակի մակարդակից։Ակոսավոր Կ. կազմված է ուղղանկյուն կտրվածքով եռակցային կառուցվածքի ակոսից, ցանցավոր պաշտպանակի ցանցից և անհրաժեշտ բարձրության վրա տեղադրվող սեղմակ. սարքով 2 կանգնակից։ Ճտերի սավոր Կ.տաշտակաձև հատվածքով փայտե պտտանով ակոս է, որըկարելի է սև եռակել 2 դիրքով՝ մատղաշ ճտերի և վառեկ ներիհամար։ Վանդակ. պահվածքի թռչունների վանդակիառջևի պատի վրաամրաց վում են ակոսավոր կերամներ։ t44u6s8hirv30owc6l4m6wxilpn1zqz 1 1300488 10356614 2025-06-17T13:34:50Z Սիմոնյան Կարեն 118039 +{{ԹՀ/նոր|en|Álvaro Carreras|1296041980|10356612|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356614 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|en|Álvaro Carreras|1296041980|10356612|2025 թվականի հունիսի 17}} e2v78etzncabxgc3hq1mghvgl4fpazr 10 1300489 10356616 2025-06-17T13:36:58Z Wikieditorphir 156494 Նոր էջ «<noinclude>{{Documentation|Infobox for Iranian boys with two images}}</noinclude> {| class="infobox" |- ! Անուն | {{{անուն|}}} |- ! Առաջին նկար | [[File:{{{նկար1|}}}|200px|center]] |- ! Երկրորդ նկար | [[File:{{{նկար2|}}}|200px|center]] |- ! Նկարագրություն | {{{նկարագրություն|}}} |- ! Ազգություն | {{{ազգություն|}}} |- ! Լեզու | {{{լեզու|}}} |- ! Դավանանք | {{{դավան...»: 10356616 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Documentation|Infobox for Iranian boys with two images}}</noinclude> {| class="infobox" |- ! Անուն | {{{անուն|}}} |- ! Առաջին նկար | [[File:{{{նկար1|}}}|200px|center]] |- ! Երկրորդ նկար | [[File:{{{նկար2|}}}|200px|center]] |- ! Նկարագրություն | {{{նկարագրություն|}}} |- ! Ազգություն | {{{ազգություն|}}} |- ! Լեզու | {{{լեզու|}}} |- ! Դավանանք | {{{դավանանք|}}} |} mlxe5rwyr42kq3y8zeihajqu0f9o866 10 1300490 10356619 2025-06-17T13:39:33Z Wikieditorphir 156494 Նոր էջ «{{Իրանցի տղաներ | անուն = Ալի Ռեզա | նկար1 = iranian_boys_smile.jpg | նկար2 = Artin_zolghadri_iranian_boy_01.jpg | նկարագրություն = Իրանցի պատանի, ով ներկայացնում է ժամանակակից պատանեկան մշակույթը | ազգություն = Իրանցի | լեզու = Պարսկերեն, քրդերեն | դավանանք = Շիա իսլամ }}»: 10356619 wikitext text/x-wiki {{Իրանցի տղաներ | անուն = Ալի Ռեզա | նկար1 = iranian_boys_smile.jpg | նկար2 = Artin_zolghadri_iranian_boy_01.jpg | նկարագրություն = Իրանցի պատանի, ով ներկայացնում է ժամանակակից պատանեկան մշակույթը | ազգություն = Իրանցի | լեզու = Պարսկերեն, քրդերեն | դավանանք = Շիա իսլամ }} pyakthd10ng8f8pqjixs7ialawmxdjb 0 1300492 10356622 2025-06-17T13:44:59Z Անահիտ Կիրանց 93820 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալֆի Կաբիլյո''' ({{lang-hr|Ալֆի Կաբիլյո}} ({{ԱԾ}}), խորվաթ կոմպոզիտոր, երաժիշտ, դիրիժոր։ Հայտնի երգերի, կինոերաժշտության հեղինակ (հնչյունավորել է 40 կինոնկար, այդ թվում՝ 2 երաժշտական ֆիլմ), երկու բալետի, 11 մյուզիքլի հեղինակ։ == Կենսագրություն == Կաբիլյոն...»: 10356622 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալֆի Կաբիլյո''' ({{lang-hr|Ալֆի Կաբիլյո}} ({{ԱԾ}}), խորվաթ կոմպոզիտոր, երաժիշտ, դիրիժոր։ Հայտնի երգերի, կինոերաժշտության հեղինակ (հնչյունավորել է 40 կինոնկար, այդ թվում՝ 2 երաժշտական ֆիլմ), երկու բալետի, 11 մյուզիքլի հեղինակ։ == Կենսագրություն == Կաբիլյոն իր առաջին երգը գրել է 8 տարեկանում<ref name="nacional">{{статья |ссылка=http://www.nacional.hr/articles/view/13748/5/ |автор=Skender, Melisa |заглавие='Jalta, Jalta' će ponovo puniti kazališta |год=2004 |язык=hr |издание=Nacional |месяц=3 |число=2 |номер=433 |archiveurl=https://www.webcitation.org/68oaoGDi5?url=http://www.nacional.hr/clanak/13748/jalta-jalta-ponovno-ce-puniti-kazalista |archivedate=2012-06-30 |accessdate=2011-06-24 |deadlink=yes}}</ref>։ Երաժշտություն է սովորել խորվաթ կոմպոզիտոր Ռուդոլֆ Մացի (''Rudolf Matz'') մոտ, այնուհետև ընդունվել է Վատրոսլավ Լիսինսկու անվան երաժշտական դպրոցը։ Երաժշտություն ստեղծելու հմտությունները թարմացնելուն նրան օգնում էր Ռոջեր Սամինը (''Roger Samyn'')<ref name="croatian_pop_music">{{cite web |title=Alfi Kabiljo |url=http://www.croatianpopmusic.com/Alfi%20Kabiljo%20Biografija.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DHT88ZlE?url=http://www.croatianpopmusic.com/Alfi%20Kabiljo%20Biografija.htm |archivedate=2012-12-29 |accessdate=2011-06-24 |website=Croatian Pop Music |lang=hr}}</ref>։ Թեև նա ավարտել է [[Զագրեբի համալսարան|Զագրեբի համալսարանի]] ճարտարապետական ֆակուլտետը, այդպես էլ երբեք չի օգտագործել իր դիպլոմը<ref name="nacional" />։ Կաբիլյոն իր կյանքի մեծ մասն անցկացրել է Զագրեբի Շալատա (''Šalata'') հեղինակավոր արվարձանում, բայց որոշ ժամանակ նաև գտնվել է [[Փարիզ|Փարիզում]]<ref name="šalata">{{cite web |author=Iličković, Mladen |date=2007-05-14 |title=KBC Šalata sustavno truje Zagrepčane |url=http://www.h-alter.org/tekst/kbc-salata-sustavno-truje-zagrepcane/5388 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DHT6ab94?url=http://www.h-alter.org/vijesti/ekologija/kbc-salata-sustavno-truje-zagrepcane |archivedate=2012-12-29 |accessdate=2011-06-24 |website=H-Alter |lang=hr}}</ref>։ Ալֆի Կաբիլյոն իր պրոֆեսիոնալ կարիերան սկսել է 1957 թվականին։ Նրա երգերը կատարել են հայտնի խորվաթ երգիչներ տեղական և միջազգային փառատոներում։ Վերջին տասնամյակներում Ալֆի Կաբիլյոն անփոփոխ մտել է հեղինակավոր երգի մրցույթների ժյուրիի կազմում։ 1950-ականների վերջին և 1960-ականներին Կաբիլդժոն երկար ժամանակ ապրել է [[Լոնդոն|Լոնդոնում]], եղել է Վեստ-Էնդի թատրոնների մշտական այցելու, որտեղ հենց ծնվում էր ռոք-օպերայի (կամ ռոք-մյուզիքլի) ժանրը։ Ալֆի Կաբիլյոն եղել է Խորվաթիայի կոմպոզիտորների միության (խորվ.՝ ''Hrvatsko društvo skladatelja'') նախագահ և Փառատոնային կազմակերպությունների միջազգային ֆեդերացիայի (ֆր.՝ ''Federation Internationale des Organisations de Festivals, FIDOF'') անդամ<ref name="croatian_pop_music" />։ Ընկերություն է անում շատ կինոաստղերի հետ, մասնավորապես [[Շերոն Սթոուն|Շերոն Սթոունի]] հետ, ում հետ մտերմացել է «Մկրատներ» (1991) հոլիվուդյան թրիլերի վրա աշխատելիս։ Ալֆի Կաբիլյոն հանդիսանում է մեծ թվով սաունդթրեքների հեղինակ, այդ թվում նաև արտասահմանյան ֆիլմերի, ինչպես նաև բազմաթիվ հեռուստասերիալների Խորվաթական հեռուստատեսությամբ։ Մասնավորապես, Կաբիլյոն գրել է երաժշտություն խորվաթական կինեմատոգրաֆիայի ճանաչված գլուխգործոցի համար, որը պարգևատրվել է բազմաթիվ կինոփառատոների մրցանակներով՝ ռեժիսոր Լորդան Զաֆրանովիչի «Օկուպացիան 26 պատկերներում» (1978) ռազմական դրամայի համար։ Կաբիլյոյի ամենահայտնի և առավել ճանաչված ստեղծագործությունը «Յալթա, Յալթա» մյուզիքլի (1971) երաժշտությունն է, որի համար 2004 թվականին կոմպոզիտորն արժանացել է «Պորին» (Porin) ազգային երաժշտական մրցանակին՝ որպես ''magnum opus''<ref name="croatian_pop_music" />։ Մահացել է 2025 թվականի ապրիլի 1-ին [[Զագրեբ|Զագրեբում]]<ref>{{Cite web |date=2025-04-02 |title=ALFI KABILJO (Zagreb, 22. prosinca 1935. – Zagreb, 1. travnja 2025.) |url=https://www.hds.hr/alfi-kabiljo-zagreb-22-prosinca-1935-zagreb-1-travnja-2025/ |access-date=2025-04-04 |website=HDS |lang=hr}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} oawk8rfpp8qt4yrdaf16hipkhis8o1f 10356925 10356622 2025-06-18T00:03:40Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Ռուսերեն հոդված և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356925 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալֆի Կաբիլյո''' ({{lang-hr|Ալֆի Կաբիլյո}} ({{ԱԾ}}), խորվաթ կոմպոզիտոր, երաժիշտ, դիրիժոր։ Հայտնի երգերի, կինոերաժշտության հեղինակ (հնչյունավորել է 40 կինոնկար, այդ թվում՝ 2 երաժշտական ֆիլմ), երկու բալետի, 11 մյուզիքլի հեղինակ։ == Կենսագրություն == Կաբիլյոն իր առաջին երգը գրել է 8 տարեկանում<ref name="nacional">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.nacional.hr/articles/view/13748/5/ |автор=Skender, Melisa |заглавие='Jalta, Jalta' će ponovo puniti kazališta |год=2004 |язык=hr |издание=Nacional |месяц=3 |число=2 |номер=433 |archiveurl=https://www.webcitation.org/68oaoGDi5?url=http://www.nacional.hr/clanak/13748/jalta-jalta-ponovno-ce-puniti-kazalista |archivedate=2012-06-30 |accessdate=2011-06-24 |deadlink=yes}}</ref>։ Երաժշտություն է սովորել խորվաթ կոմպոզիտոր Ռուդոլֆ Մացի (''Rudolf Matz'') մոտ, այնուհետև ընդունվել է Վատրոսլավ Լիսինսկու անվան երաժշտական դպրոցը։ Երաժշտություն ստեղծելու հմտությունները թարմացնելուն նրան օգնում էր Ռոջեր Սամինը (''Roger Samyn'')<ref name="croatian_pop_music">{{Cite web |title=Alfi Kabiljo |url=http://www.croatianpopmusic.com/Alfi%20Kabiljo%20Biografija.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DHT88ZlE?url=http://www.croatianpopmusic.com/Alfi%20Kabiljo%20Biografija.htm |archivedate=2012 թ․ դեկտեմբերի 29 |accessdate=2011 թ․ հունիսի 24 |website=Croatian Pop Music |lang=hr}}</ref>։ Թեև նա ավարտել է [[Զագրեբի համալսարան|Զագրեբի համալսարանի]] ճարտարապետական ֆակուլտետը, այդպես էլ երբեք չի օգտագործել իր դիպլոմը<ref name="nacional" />։ Կաբիլյոն իր կյանքի մեծ մասն անցկացրել է Զագրեբի Շալատա (''Šalata'') հեղինակավոր արվարձանում, բայց որոշ ժամանակ նաև գտնվել է [[Փարիզ|Փարիզում]]<ref name="šalata">{{Cite web |author=Iličković, Mladen |date=2007 թ․ մայիսի 14 |title=KBC Šalata sustavno truje Zagrepčane |url=http://www.h-alter.org/tekst/kbc-salata-sustavno-truje-zagrepcane/5388 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DHT6ab94?url=http://www.h-alter.org/vijesti/ekologija/kbc-salata-sustavno-truje-zagrepcane |archivedate=2012 թ․ դեկտեմբերի 29 |accessdate=2011 թ․ հունիսի 24 |website=H-Alter |lang=hr}}</ref>։ Ալֆի Կաբիլյոն իր պրոֆեսիոնալ կարիերան սկսել է 1957 թվականին։ Նրա երգերը կատարել են հայտնի խորվաթ երգիչներ տեղական և միջազգային փառատոներում։ Վերջին տասնամյակներում Ալֆի Կաբիլյոն անփոփոխ մտել է հեղինակավոր երգի մրցույթների ժյուրիի կազմում։ 1950-ականների վերջին և 1960-ականներին Կաբիլդժոն երկար ժամանակ ապրել է [[Լոնդոն|Լոնդոնում]], եղել է Վեստ-Էնդի թատրոնների մշտական այցելու, որտեղ հենց ծնվում էր ռոք-օպերայի (կամ ռոք-մյուզիքլի) ժանրը։ Ալֆի Կաբիլյոն եղել է Խորվաթիայի կոմպոզիտորների միության (խորվ.՝ ''Hrvatsko društvo skladatelja'') նախագահ և Փառատոնային կազմակերպությունների միջազգային ֆեդերացիայի (ֆր.՝ ''Federation Internationale des Organisations de Festivals, FIDOF'') անդամ<ref name="croatian_pop_music" />։ Ընկերություն է անում շատ կինոաստղերի հետ, մասնավորապես [[Շերոն Սթոուն|Շերոն Սթոունի]] հետ, ում հետ մտերմացել է «Մկրատներ» (1991) հոլիվուդյան թրիլերի վրա աշխատելիս։ Ալֆի Կաբիլյոն հանդիսանում է մեծ թվով սաունդթրեքների հեղինակ, այդ թվում նաև արտասահմանյան ֆիլմերի, ինչպես նաև բազմաթիվ հեռուստասերիալների Խորվաթական հեռուստատեսությամբ։ Մասնավորապես, Կաբիլյոն գրել է երաժշտություն խորվաթական կինեմատոգրաֆիայի ճանաչված գլուխգործոցի համար, որը պարգևատրվել է բազմաթիվ կինոփառատոների մրցանակներով՝ ռեժիսոր Լորդան Զաֆրանովիչի «Օկուպացիան 26 պատկերներում» (1978) ռազմական դրամայի համար։ Կաբիլյոյի ամենահայտնի և առավել ճանաչված ստեղծագործությունը «Յալթա, Յալթա» մյուզիքլի (1971) երաժշտությունն է, որի համար 2004 թվականին կոմպոզիտորն արժանացել է «Պորին» (Porin) ազգային երաժշտական մրցանակին՝ որպես ''magnum opus''<ref name="croatian_pop_music" />։ Մահացել է 2025 թվականի ապրիլի 1-ին [[Զագրեբ|Զագրեբում]]<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ ապրիլի 2 |title=ALFI KABILJO (Zagreb, 22. prosinca 1935. – Zagreb, 1. travnja 2025.) |url=https://www.hds.hr/alfi-kabiljo-zagreb-22-prosinca-1935-zagreb-1-travnja-2025/ |access-date=2025 թ․ ապրիլի 4 |website=HDS |lang=hr}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} nrbc7kr4sjaryu7os6wub5knmyjlro5 1 1300493 10356624 2025-06-17T13:46:10Z Անահիտ Կիրանց 93820 +{{ԹՀ/նոր|ru|Кабильо, Альфи|144478085|10356622|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356624 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Кабильо, Альфи|144478085|10356622|2025 թվականի հունիսի 17}} jhdyd7m55kwcfx8t2x87957ch3asmkh 10356626 10356624 2025-06-17T13:47:24Z Անահիտ Կիրանց 93820 10356626 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Кабильо, Альфи|144478085|10356622|2025 թվականի հունիսի 17}} {{ԵԿ5}} crkpb5819z1i5ru9kf0lazsb2cm0k2t 0 1300494 10356635 2025-06-17T13:56:19Z Lune.3108 133807 Նոր էջ «'''Բոհայվան'''<ref>[http://etomesto.com/map-atlas_topo-5km/?x=118.697259&y=38.736759 Топографическая карта СССР • 5 км.], 1971—1988. Источник материала: Центр географического анализа и библиотека Гарвардского университета (США).</ref><ref>{{ГЕОСЛ|117||3}}</ref> (ինչպես նաև Բոհա կամ Չժիլի ծոց<ref>{{книга:БЭС|Чжили...»: 10356635 wikitext text/x-wiki '''Բոհայվան'''<ref>[http://etomesto.com/map-atlas_topo-5km/?x=118.697259&y=38.736759 Топографическая карта СССР • 5 км.], 1971—1988. Источник материала: Центр географического анализа и библиотека Гарвардского университета (США).</ref><ref>{{ГЕОСЛ|117||3}}</ref> (ինչպես նաև Բոհա կամ Չժիլի ծոց<ref>{{книга:БЭС|Чжилийский залив}}</ref>), [[Չինաստան|Չինաստանի]] ափերի մոտ գտնվող [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] հյուսիսարևմտյան մասում գտնվող ծոց՝ մինչև 40 մ խորությամբ<ref name="GSE4">{{БСЭ3 |заглавие = Бохайвань |том = 3 |страницы = 606}}</ref>։ Բաց ծովից բաժանված է [[Շանդունի թերակղզի|Շանդունի թերակղզով]]<ref name="GSE4"/>։ Ձմռանը ափամերձ հատվածում այն ​​սառչում է։ [[Հուանհե]] և Հայհե գետերը թափվում են Բոհայվան<ref name="GSE4"/>։ Մատնանշվում է մինչև 3,4 մ կեսօրյա ջրհեղեղներով<ref name="GSE4"/>։ Ծոցի ջրային տարածքում իրականացվում է արդյունաբերական [[ձկնորսություն]]: [[Մայրցամաքային ծանծաղուտ|Մայրցամաքային ծանծաղուտներում]] հայտնաբերվել են նավթի հանքավայրեր, մասնավորապես՝ Նանպու, Լուդա, Քենլի հանքավայրերը, Բոչժուն, Ցինհուանդաո և այլ հանքավայրերի խմբեր: Ծոցը Դեղին ծովի հետ միանում է Բոհա նեղուցով, որի երկարությունը մոտ 90 կմ է․ Չինաստանը սրա տակ պլանավորում է կառուցել ստորջրյա թունել։ Բոհայվան են թափվում բազմաթիվ գետեր՝ Վանհե, Սյաոլինգհե, Սյաոկինգհե, Վեյհե, Միհե, Չաոբայհե, Ջիեհե, Դալինգհե, Բայլանգհե, Ջիաոլայհե և Հայհե: == Ծոցի քաղաքներ == Ծոցի ափին է գտնվում Տանգու նավահանգիստը, որը [[Թիենծին]] քաղաքի արտաքին նավահանգիստն է<ref name="GSE2"/>, ինչպես նաև [[Ցինհուանդաո]] հանգստավայրը: == Տերմինաբանություն == Ռուսական աշխարհագրական ավանդույթում Բոհայվանը, որպես կանոն, ներառում է [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] ջրային տարածքի ամբողջ մասը, որը գտնվում է Շանդոնգ և [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդունի թերակղզիներից]] հյուսիս և արևմուտք: Այնուամենայնիվ, չինական (և, հաճախ, միջազգային) տերմինաբանության մեջ այս ջրամբարը անվանվում է որպես Բոհայի ծով ([[Չինարեն|չին․]] 渤海, Bohai Sea), իսկ Բոհայվանը ([[Չինարեն|չին․]] 渤海灣, Bohai Bay) նրա արևմտյան մասում՝ Տանգուի մոտ գտնվող փոքրիկ ծոցի անունն է։ Այսպիսով, ռուսական աղբյուրների համաձայն, Բոհայի ծոցը ներառում է [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդուն]] և Լայչժոու ծոցերը, իսկ Չինաստանում և այլ երկրներում դրանք («փոքր» Բոհայի ծոցի հետ միասին) համարվում են Բոհայի ծովի մասեր<ref name="GSE2">{{БСЭ3|заглавие=Циньхуандао}}</ref><ref name="GSE1">{{БСЭ3|заглавие=Ляонин}}</ref><ref>{{книга |заглавие = Атлас мира |место = М. |издательство = Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР |год = 1988 |ответственный = Отв. ред. С. И. Сергеева |тираж = 40000 |страницы = 112 |язык = ru}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} 8jduc5hznht1q6abr6zfeh8szzqke66 10356640 10356635 2025-06-17T13:58:32Z Lune.3108 133807 10356640 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Բոհայվան'''<ref>[http://etomesto.com/map-atlas_topo-5km/?x=118.697259&y=38.736759 Топографическая карта СССР • 5 км.], 1971—1988. Источник материала: Центр географического анализа и библиотека Гарвардского университета (США).</ref><ref>{{ГЕОСЛ|117||3}}</ref> (ինչպես նաև Բոհա կամ Չժիլի ծոց<ref>{{книга:БЭС|Чжилийский залив}}</ref>), [[Չինաստան|Չինաստանի]] ափերի մոտ գտնվող [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] հյուսիսարևմտյան մասում գտնվող ծոց՝ մինչև 40 մ խորությամբ<ref name="GSE4">{{БСЭ3 |заглавие = Бохайвань |том = 3 |страницы = 606}}</ref>։ Բաց ծովից բաժանված է [[Շանդունի թերակղզի|Շանդունի թերակղզով]]<ref name="GSE4"/>։ Ձմռանը ափամերձ հատվածում այն ​​սառչում է։ [[Հուանհե]] և Հայհե գետերը թափվում են Բոհայվան<ref name="GSE4"/>։ Մատնանշվում է մինչև 3,4 մ կեսօրյա ջրհեղեղներով<ref name="GSE4"/>։ Ծոցի ջրային տարածքում իրականացվում է արդյունաբերական [[ձկնորսություն]]: [[Մայրցամաքային ծանծաղուտ|Մայրցամաքային ծանծաղուտներում]] հայտնաբերվել են նավթի հանքավայրեր, մասնավորապես՝ Նանպու, Լուդա, Քենլի հանքավայրերը, Բոչժուն, Ցինհուանդաո և այլ հանքավայրերի խմբեր: Ծոցը Դեղին ծովի հետ միանում է Բոհա նեղուցով, որի երկարությունը մոտ 90 կմ է․ Չինաստանը սրա տակ պլանավորում է կառուցել ստորջրյա թունել։ Բոհայվան են թափվում բազմաթիվ գետեր՝ Վանհե, Սյաոլինգհե, Սյաոկինգհե, Վեյհե, Միհե, Չաոբայհե, Ջիեհե, Դալինգհե, Բայլանգհե, Ջիաոլայհե և Հայհե: == Ծոցի քաղաքներ == Ծոցի ափին է գտնվում Տանգու նավահանգիստը, որը [[Թիենծին]] քաղաքի արտաքին նավահանգիստն է<ref name="GSE2"/>, ինչպես նաև [[Ցինհուանդաո]] հանգստավայրը: == Տերմինաբանություն == Ռուսական աշխարհագրական ավանդույթում Բոհայվանը, որպես կանոն, ներառում է [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] ջրային տարածքի ամբողջ մասը, որը գտնվում է Շանդոնգ և [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդունի թերակղզիներից]] հյուսիս և արևմուտք: Այնուամենայնիվ, չինական (և, հաճախ, միջազգային) տերմինաբանության մեջ այս ջրամբարը անվանվում է որպես Բոհայի ծով ([[Չինարեն|չին․]] 渤海, Bohai Sea), իսկ Բոհայվանը ([[Չինարեն|չին․]] 渤海灣, Bohai Bay) նրա արևմտյան մասում՝ Տանգուի մոտ գտնվող փոքրիկ ծոցի անունն է։ Այսպիսով, ռուսական աղբյուրների համաձայն, Բոհայի ծոցը ներառում է [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդուն]] և Լայչժոու ծոցերը, իսկ Չինաստանում և այլ երկրներում դրանք («փոքր» Բոհայի ծոցի հետ միասին) համարվում են Բոհայի ծովի մասեր<ref name="GSE2">{{БСЭ3|заглавие=Циньхуандао}}</ref><ref name="GSE1">{{БСЭ3|заглавие=Ляонин}}</ref><ref>{{книга |заглавие = Атлас мира |место = М. |издательство = Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР |год = 1988 |ответственный = Отв. ред. С. И. Сергеева |тираж = 40000 |страницы = 112 |язык = ru}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} dgcpg2jqjc0o5hdftsabg9c9xm7gke8 10356641 10356640 2025-06-17T13:59:32Z Lune.3108 133807 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356641 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Բոհայվան'''<ref>[http://etomesto.com/map-atlas_topo-5km/?x=118.697259&y=38.736759 Топографическая карта СССР • 5 км.], 1971—1988. Источник материала: Центр географического анализа и библиотека Гарвардского университета (США).</ref><ref>{{ГЕОСЛ|117||3}}</ref> (ինչպես նաև Բոհա կամ Չժիլի ծոց<ref>{{книга:БЭС|Чжилийский залив}}</ref>), [[Չինաստան|Չինաստանի]] ափերի մոտ գտնվող [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] հյուսիսարևմտյան մասում գտնվող ծոց՝ մինչև 40 մ խորությամբ<ref name="GSE4">{{БСЭ3 |заглавие = Бохайвань |том = 3 |страницы = 606}}</ref>։ Բաց ծովից բաժանված է [[Շանդունի թերակղզի|Շանդունի թերակղզով]]<ref name="GSE4"/>։ Ձմռանը ափամերձ հատվածում այն ​​սառչում է։ [[Հուանհե]] և Հայհե գետերը թափվում են Բոհայվան<ref name="GSE4"/>։ Մատնանշվում է մինչև 3,4 մ կեսօրյա ջրհեղեղներով<ref name="GSE4"/>։ Ծոցի ջրային տարածքում իրականացվում է արդյունաբերական [[ձկնորսություն]]: [[Մայրցամաքային ծանծաղուտ|Մայրցամաքային ծանծաղուտներում]] հայտնաբերվել են նավթի հանքավայրեր, մասնավորապես՝ Նանպու, Լուդա, Քենլի հանքավայրերը, Բոչժուն, Ցինհուանդաո և այլ հանքավայրերի խմբեր: Ծոցը Դեղին ծովի հետ միանում է Բոհա նեղուցով, որի երկարությունը մոտ 90 կմ է․ Չինաստանը սրա տակ պլանավորում է կառուցել ստորջրյա թունել։ Բոհայվան են թափվում բազմաթիվ գետեր՝ Վանհե, Սյաոլինգհե, Սյաոկինգհե, Վեյհե, Միհե, Չաոբայհե, Ջիեհե, Դալինգհե, Բայլանգհե, Ջիաոլայհե և Հայհե: == Ծոցի քաղաքներ == Ծոցի ափին է գտնվում Տանգու նավահանգիստը, որը [[Թիենծին]] քաղաքի արտաքին նավահանգիստն է<ref name="GSE2"/>, ինչպես նաև [[Ցինհուանդաո]] հանգստավայրը: == Տերմինաբանություն == Ռուսական աշխարհագրական ավանդույթում Բոհայվանը, որպես կանոն, ներառում է [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] ջրային տարածքի ամբողջ մասը, որը գտնվում է Շանդոնգ և [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդունի թերակղզիներից]] հյուսիս և արևմուտք: Այնուամենայնիվ, չինական (և, հաճախ, միջազգային) տերմինաբանության մեջ այս ջրամբարը անվանվում է որպես Բոհայի ծով ([[Չինարեն|չին․]] 渤海, Bohai Sea), իսկ Բոհայվանը ([[Չինարեն|չին․]] 渤海灣, Bohai Bay) նրա արևմտյան մասում՝ Տանգուի մոտ գտնվող փոքրիկ ծոցի անունն է։ Այսպիսով, ռուսական աղբյուրների համաձայն, Բոհայի ծոցը ներառում է [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդուն]] և Լայչժոու ծոցերը, իսկ Չինաստանում և այլ երկրներում դրանք («փոքր» Բոհայի ծոցի հետ միասին) համարվում են Բոհայի ծովի մասեր<ref name="GSE2">{{БСЭ3|заглавие=Циньхуандао}}</ref><ref name="GSE1">{{БСЭ3|заглавие=Ляонин}}</ref><ref>{{книга |заглавие = Атлас мира |место = М. |издательство = Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР |год = 1988 |ответственный = Отв. ред. С. И. Сергеева |тираж = 40000 |страницы = 112 |язык = ru}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] fxifcd7kamjz2x2rxfwf8pwd0lxplkm 10356642 10356641 2025-06-17T13:59:51Z Lune.3108 133807 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ծոցեր ըստ երկրի]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356642 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Բոհայվան'''<ref>[http://etomesto.com/map-atlas_topo-5km/?x=118.697259&y=38.736759 Топографическая карта СССР • 5 км.], 1971—1988. Источник материала: Центр географического анализа и библиотека Гарвардского университета (США).</ref><ref>{{ГЕОСЛ|117||3}}</ref> (ինչպես նաև Բոհա կամ Չժիլի ծոց<ref>{{книга:БЭС|Чжилийский залив}}</ref>), [[Չինաստան|Չինաստանի]] ափերի մոտ գտնվող [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] հյուսիսարևմտյան մասում գտնվող ծոց՝ մինչև 40 մ խորությամբ<ref name="GSE4">{{БСЭ3 |заглавие = Бохайвань |том = 3 |страницы = 606}}</ref>։ Բաց ծովից բաժանված է [[Շանդունի թերակղզի|Շանդունի թերակղզով]]<ref name="GSE4"/>։ Ձմռանը ափամերձ հատվածում այն ​​սառչում է։ [[Հուանհե]] և Հայհե գետերը թափվում են Բոհայվան<ref name="GSE4"/>։ Մատնանշվում է մինչև 3,4 մ կեսօրյա ջրհեղեղներով<ref name="GSE4"/>։ Ծոցի ջրային տարածքում իրականացվում է արդյունաբերական [[ձկնորսություն]]: [[Մայրցամաքային ծանծաղուտ|Մայրցամաքային ծանծաղուտներում]] հայտնաբերվել են նավթի հանքավայրեր, մասնավորապես՝ Նանպու, Լուդա, Քենլի հանքավայրերը, Բոչժուն, Ցինհուանդաո և այլ հանքավայրերի խմբեր: Ծոցը Դեղին ծովի հետ միանում է Բոհա նեղուցով, որի երկարությունը մոտ 90 կմ է․ Չինաստանը սրա տակ պլանավորում է կառուցել ստորջրյա թունել։ Բոհայվան են թափվում բազմաթիվ գետեր՝ Վանհե, Սյաոլինգհե, Սյաոկինգհե, Վեյհե, Միհե, Չաոբայհե, Ջիեհե, Դալինգհե, Բայլանգհե, Ջիաոլայհե և Հայհե: == Ծոցի քաղաքներ == Ծոցի ափին է գտնվում Տանգու նավահանգիստը, որը [[Թիենծին]] քաղաքի արտաքին նավահանգիստն է<ref name="GSE2"/>, ինչպես նաև [[Ցինհուանդաո]] հանգստավայրը: == Տերմինաբանություն == Ռուսական աշխարհագրական ավանդույթում Բոհայվանը, որպես կանոն, ներառում է [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] ջրային տարածքի ամբողջ մասը, որը գտնվում է Շանդոնգ և [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդունի թերակղզիներից]] հյուսիս և արևմուտք: Այնուամենայնիվ, չինական (և, հաճախ, միջազգային) տերմինաբանության մեջ այս ջրամբարը անվանվում է որպես Բոհայի ծով ([[Չինարեն|չին․]] 渤海, Bohai Sea), իսկ Բոհայվանը ([[Չինարեն|չին․]] 渤海灣, Bohai Bay) նրա արևմտյան մասում՝ Տանգուի մոտ գտնվող փոքրիկ ծոցի անունն է։ Այսպիսով, ռուսական աղբյուրների համաձայն, Բոհայի ծոցը ներառում է [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդուն]] և Լայչժոու ծոցերը, իսկ Չինաստանում և այլ երկրներում դրանք («փոքր» Բոհայի ծոցի հետ միասին) համարվում են Բոհայի ծովի մասեր<ref name="GSE2">{{БСЭ3|заглавие=Циньхуандао}}</ref><ref name="GSE1">{{БСЭ3|заглавие=Ляонин}}</ref><ref>{{книга |заглавие = Атлас мира |место = М. |издательство = Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР |год = 1988 |ответственный = Отв. ред. С. И. Сергеева |тираж = 40000 |страницы = 112 |язык = ru}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր ըստ երկրի]] ds3z6y1dndrlzaij54x6gm4phkjlfdu 10356924 10356642 2025-06-18T00:03:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Ռուսերեն գիրք կաղապարի ձևաչափի ուղղում 10356924 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Բոհայվան'''<ref>[http://etomesto.com/map-atlas_topo-5km/?x=118.697259&y=38.736759 Топографическая карта СССР • 5 км.], 1971—1988. Источник материала: Центр географического анализа и библиотека Гарвардского университета (США).</ref><ref>{{ГЕОСЛ|117||3}}</ref> (ինչպես նաև Բոհա կամ Չժիլի ծոց<ref>{{книга:БЭС|Чжилийский залив}}</ref>), [[Չինաստան|Չինաստանի]] ափերի մոտ գտնվող [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] հյուսիսարևմտյան մասում գտնվող ծոց՝ մինչև 40 մ խորությամբ<ref name="GSE4">{{БСЭ3 |заглавие = Бохайвань |том = 3 |страницы = 606}}</ref>։ Բաց ծովից բաժանված է [[Շանդունի թերակղզի|Շանդունի թերակղզով]]<ref name="GSE4"/>։ Ձմռանը ափամերձ հատվածում այն ​​սառչում է։ [[Հուանհե]] և Հայհե գետերը թափվում են Բոհայվան<ref name="GSE4"/>։ Մատնանշվում է մինչև 3,4 մ կեսօրյա ջրհեղեղներով<ref name="GSE4"/>։ Ծոցի ջրային տարածքում իրականացվում է արդյունաբերական [[ձկնորսություն]]: [[Մայրցամաքային ծանծաղուտ|Մայրցամաքային ծանծաղուտներում]] հայտնաբերվել են նավթի հանքավայրեր, մասնավորապես՝ Նանպու, Լուդա, Քենլի հանքավայրերը, Բոչժուն, Ցինհուանդաո և այլ հանքավայրերի խմբեր: Ծոցը Դեղին ծովի հետ միանում է Բոհա նեղուցով, որի երկարությունը մոտ 90 կմ է․ Չինաստանը սրա տակ պլանավորում է կառուցել ստորջրյա թունել։ Բոհայվան են թափվում բազմաթիվ գետեր՝ Վանհե, Սյաոլինգհե, Սյաոկինգհե, Վեյհե, Միհե, Չաոբայհե, Ջիեհե, Դալինգհե, Բայլանգհե, Ջիաոլայհե և Հայհե: == Ծոցի քաղաքներ == Ծոցի ափին է գտնվում Տանգու նավահանգիստը, որը [[Թիենծին]] քաղաքի արտաքին նավահանգիստն է<ref name="GSE2"/>, ինչպես նաև [[Ցինհուանդաո]] հանգստավայրը: == Տերմինաբանություն == Ռուսական աշխարհագրական ավանդույթում Բոհայվանը, որպես կանոն, ներառում է [[Դեղին ծով|Դեղին ծովի]] ջրային տարածքի ամբողջ մասը, որը գտնվում է Շանդոնգ և [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդունի թերակղզիներից]] հյուսիս և արևմուտք: Այնուամենայնիվ, չինական (և, հաճախ, միջազգային) տերմինաբանության մեջ այս ջրամբարը անվանվում է որպես Բոհայի ծով ([[Չինարեն|չին․]] 渤海, Bohai Sea), իսկ Բոհայվանը ([[Չինարեն|չին․]] 渤海灣, Bohai Bay) նրա արևմտյան մասում՝ Տանգուի մոտ գտնվող փոքրիկ ծոցի անունն է։ Այսպիսով, ռուսական աղբյուրների համաձայն, Բոհայի ծոցը ներառում է [[Լյաոդունի թերակղզի|Լյաոդուն]] և Լայչժոու ծոցերը, իսկ Չինաստանում և այլ երկրներում դրանք («փոքր» Բոհայի ծոցի հետ միասին) համարվում են Բոհայի ծովի մասեր<ref name="GSE2">{{БСЭ3|заглавие=Циньхуандао}}</ref><ref name="GSE1">{{БСЭ3|заглавие=Ляонин}}</ref><ref>{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Атлас мира |ответственный=Отв. ред. С. И. Сергеева |год=1988 |язык=ru |место=М. |издательство=Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР |страницы=112 |тираж=40000}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր ըստ երկրի]] 8nm4g0wi6ahigj6v6nn2pfh4m54g1f2 1 1300495 10356638 2025-06-17T13:56:58Z Lune.3108 133807 +{{ԹՀ/նոր|ru|Бохайвань|139447328|10356635|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356638 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Бохайвань|139447328|10356635|2025 թվականի հունիսի 17}} nsfpdz5tk8g0h4gwgz3v7er700p0vmw 0 1300498 10356661 2025-06-17T14:52:58Z Slava Sahakyan70 65321 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դո...»: 10356661 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} * {{DNB portal|118595210|TYP=}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} kbvc9ykah57ec7fzcv8c0bj3wao4nf7 10356662 10356661 2025-06-17T14:54:40Z Slava Sahakyan70 65321 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]], [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]], [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]], [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]], [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] 10356662 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} * {{DNB portal|118595210|TYP=}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] lrc298uv8pet14z6we5l49slbbkquuu 10356663 10356662 2025-06-17T14:55:10Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ 10356663 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] 3j0k3dkm45dsngyjohtnvs9mbm6q9bv 10356665 10356663 2025-06-17T15:03:19Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ 10356665 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * ''Pluhar, Erika.'' In: Walter Habel (Hrsg.): ''Wer ist wer? Das deutsche Who’s who.'' 24. Ausgabe. Schmidt-Römhild, Lübeck 1985, ISBN 3-7950-2005-0, S. 954. * Hermann J. Huber: ''Langen Müller’s Schauspielerlexikon der Gegenwart. Deutschland. Österreich. Schweiz.'' Albert Langen • Georg Müller Verlag, München/Wien 1986, ISBN 3-7844-2058-3, S.&nbsp;761–762. * Rita Kohlmaier: ''Erika Pluhar.'' In: ''Frauen 70+ Cool. Rebellisch. Weise.'' Elisabeth Sandmann Verlag, München 2020, ISBN 978-3-945543-76-4, S. 46–51. * Alice Schwarzer: ''Erika Pluhar, Schauspielerin.'' In: Alice Schwarzer: ''Warum gerade sie? Weibliche Rebellen.'' Fischer, Frankfurt am Main 1991, ISBN 3-596-10838-1, S. 191–204. * C. Bernd Sucher (Hrsg.): ''Theaterlexikon. Autoren, Regisseure, Schauspieler, Dramaturgen, Bühnenbildner, Kritiker.'' Von Christine Dössel und Marietta Piekenbrock unter Mitwirkung von Jean-Claude Kuner und C. Bernd Sucher. 2. Auflage. Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 1999, ISBN 3-423-03322-3, S.&nbsp;544. * Kay Weniger: ''Das große Personenlexikon des Films. Die Schauspieler, Regisseure, Kameraleute, Produzenten, Komponisten, Drehbuchautoren, Filmarchitekten, Ausstatter, Kostümbildner, Cutter, Tontechniker, Maskenbildner und Special Effects Designer des 20. Jahrhunderts.'' Band 6: ''N – R. Mary Nolan – Meg Ryan.'' Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2001, ISBN 3-89602-340-3, S.&nbsp;267. * Stefanie Bräuml: [https://mugi.hfmt-hamburg.de/artikel/Erika_Pluhar.html Artikel „Erika Pluhar“]. In: Beatrix Borchard, Nina Noeske (Hrsg.): ''MUGI. Musikvermittlung und Genderforschung: Lexikon und multimediale Präsentationen.'' Hochschule für Musik und Theater Hamburg, 2003 ff. (Stand vom 15. Mai 2018). == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] 4fvbs1llumlob2n0brh457jvi0c0klu 10356666 10356665 2025-06-17T15:05:23Z Slava Sahakyan70 65321 /* Գրականություն */ 10356666 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * ''Pluhar, Erika.'' In: Walter Habel (Hrsg.): ''Wer ist wer? Das deutsche Who’s who.'' 24. Ausgabe. Schmidt-Römhild, Lübeck 1985, ISBN 3-7950-2005-0, S. 954. * Hermann J. Huber: ''Langen Müller’s Schauspielerlexikon der Gegenwart. Deutschland. Österreich. Schweiz.'' Albert Langen • Georg Müller Verlag, München/Wien 1986, ISBN 3-7844-2058-3, S.&nbsp;761–762. * Rita Kohlmaier: ''Erika Pluhar.'' In: ''Frauen 70+ Cool. Rebellisch. Weise.'' Elisabeth Sandmann Verlag, München 2020, ISBN 978-3-945543-76-4, S. 46–51. * Alice Schwarzer: ''Erika Pluhar, Schauspielerin.'' In: Alice Schwarzer: ''Warum gerade sie? Weibliche Rebellen.'' Fischer, Frankfurt am Main 1991, ISBN 3-596-10838-1, S. 191–204. * C. Bernd Sucher (Hrsg.): ''Theaterlexikon. Autoren, Regisseure, Schauspieler, Dramaturgen, Bühnenbildner, Kritiker.'' Von Christine Dössel und Marietta Piekenbrock unter Mitwirkung von Jean-Claude Kuner und C. Bernd Sucher. 2. Auflage. Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 1999, ISBN 3-423-03322-3, S.&nbsp;544. * Kay Weniger: ''Das große Personenlexikon des Films. Die Schauspieler, Regisseure, Kameraleute, Produzenten, Komponisten, Drehbuchautoren, Filmarchitekten, Ausstatter, Kostümbildner, Cutter, Tontechniker, Maskenbildner und Special Effects Designer des 20. Jahrhunderts.'' Band 6: ''N – R. Mary Nolan – Meg Ryan.'' Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2001, ISBN 3-89602-340-3, S.&nbsp;267. * Stefanie Bräuml: [https://mugi.hfmt-hamburg.de/artikel/Erika_Pluhar.html Artikel „Erika Pluhar“]. In: Beatrix Borchard, Nina Noeske (Hrsg.): ''MUGI. Musikvermittlung und Genderforschung: Lexikon und multimediale Präsentationen.'' Hochschule für Musik und Theater Hamburg, 2003 ff. (Stand vom 15. Mai 2018). == Կինոնկար Էրիկա Փլուհարի մասին == * Sigrid Faltin: ''Erika Pluhar – Trotzdem. Mein Leben''. Dokumentarfilm, 2014<ref>[[Badische Zeitung]], 22. Januar 2014, Bettina Schulte: [https://www.badische-zeitung.de/theater-2/erika-pluhar-die-hoch-und-tieffliegerin--79894068.html badische-zeitung.de: ''Erika Pluhar – die Hoch- und Tieffliegerin''] (1. Februar 2014)</ref><ref> {{Webarchiv|text=whitepepper.de |url=http://www.whitepepper.de/details.php?media_id=80&from=aktuelles |wayback=20140202213859 }}</ref> == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] 80bs1did9290nq9sqj5k20elhfqbmdh 10356667 10356666 2025-06-17T15:15:42Z Slava Sahakyan70 65321 /* Պարգևներ */ 10356667 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) * 2009 թ.՝ Ավստրիայի գրավաճառնների ընկերության պատվավոր մրցանակ՝ մտքի և գործողության մեջ հանդուրժողականության համար 2014 թ.՝ Պատվո մեծ ոսկե մեդալ՝ Ստորին Ավստրիայի նահանգին մատուցած ծառայությունների համար 2019 թ.՝ Պլատինե Ռոմի՝ ստեղծագործականողջ կյանքի ընթացքում ձեռք բերած նվաճումների համար<ref>[https://kurier.at/kultur/erika-pluhar-die-romy-ist-mir-seelenverwandt/400451521 ''Kurier: Erika Pluhar: "Die Romy ist mir seelenverwandt"'']. Artikel vom 29. März 2019, abgerufen am 29. März 2019.</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * ''Pluhar, Erika.'' In: Walter Habel (Hrsg.): ''Wer ist wer? Das deutsche Who’s who.'' 24. Ausgabe. Schmidt-Römhild, Lübeck 1985, ISBN 3-7950-2005-0, S. 954. * Hermann J. Huber: ''Langen Müller’s Schauspielerlexikon der Gegenwart. Deutschland. Österreich. Schweiz.'' Albert Langen • Georg Müller Verlag, München/Wien 1986, ISBN 3-7844-2058-3, S.&nbsp;761–762. * Rita Kohlmaier: ''Erika Pluhar.'' In: ''Frauen 70+ Cool. Rebellisch. Weise.'' Elisabeth Sandmann Verlag, München 2020, ISBN 978-3-945543-76-4, S. 46–51. * Alice Schwarzer: ''Erika Pluhar, Schauspielerin.'' In: Alice Schwarzer: ''Warum gerade sie? Weibliche Rebellen.'' Fischer, Frankfurt am Main 1991, ISBN 3-596-10838-1, S. 191–204. * C. Bernd Sucher (Hrsg.): ''Theaterlexikon. Autoren, Regisseure, Schauspieler, Dramaturgen, Bühnenbildner, Kritiker.'' Von Christine Dössel und Marietta Piekenbrock unter Mitwirkung von Jean-Claude Kuner und C. Bernd Sucher. 2. Auflage. Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 1999, ISBN 3-423-03322-3, S.&nbsp;544. * Kay Weniger: ''Das große Personenlexikon des Films. Die Schauspieler, Regisseure, Kameraleute, Produzenten, Komponisten, Drehbuchautoren, Filmarchitekten, Ausstatter, Kostümbildner, Cutter, Tontechniker, Maskenbildner und Special Effects Designer des 20. Jahrhunderts.'' Band 6: ''N – R. Mary Nolan – Meg Ryan.'' Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2001, ISBN 3-89602-340-3, S.&nbsp;267. * Stefanie Bräuml: [https://mugi.hfmt-hamburg.de/artikel/Erika_Pluhar.html Artikel „Erika Pluhar“]. In: Beatrix Borchard, Nina Noeske (Hrsg.): ''MUGI. Musikvermittlung und Genderforschung: Lexikon und multimediale Präsentationen.'' Hochschule für Musik und Theater Hamburg, 2003 ff. (Stand vom 15. Mai 2018). == Կինոնկար Էրիկա Փլուհարի մասին == * Sigrid Faltin: ''Erika Pluhar – Trotzdem. Mein Leben''. Dokumentarfilm, 2014<ref>[[Badische Zeitung]], 22. Januar 2014, Bettina Schulte: [https://www.badische-zeitung.de/theater-2/erika-pluhar-die-hoch-und-tieffliegerin--79894068.html badische-zeitung.de: ''Erika Pluhar – die Hoch- und Tieffliegerin''] (1. Februar 2014)</ref><ref> {{Webarchiv|text=whitepepper.de |url=http://www.whitepepper.de/details.php?media_id=80&from=aktuelles |wayback=20140202213859 }}</ref> == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] qogha1c21nno6wjj0w9w0yxn7u7mrkz 10356668 10356667 2025-06-17T15:17:06Z Slava Sahakyan70 65321 /* Կինոնկար Էրիկա Փլուհարի մասին */ 10356668 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) * 2009 թ.՝ Ավստրիայի գրավաճառնների ընկերության պատվավոր մրցանակ՝ մտքի և գործողության մեջ հանդուրժողականության համար 2014 թ.՝ Պատվո մեծ ոսկե մեդալ՝ Ստորին Ավստրիայի նահանգին մատուցած ծառայությունների համար 2019 թ.՝ Պլատինե Ռոմի՝ ստեղծագործականողջ կյանքի ընթացքում ձեռք բերած նվաճումների համար<ref>[https://kurier.at/kultur/erika-pluhar-die-romy-ist-mir-seelenverwandt/400451521 ''Kurier: Erika Pluhar: "Die Romy ist mir seelenverwandt"'']. Artikel vom 29. März 2019, abgerufen am 29. März 2019.</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * ''Pluhar, Erika.'' In: Walter Habel (Hrsg.): ''Wer ist wer? Das deutsche Who’s who.'' 24. Ausgabe. Schmidt-Römhild, Lübeck 1985, ISBN 3-7950-2005-0, S. 954. * Hermann J. Huber: ''Langen Müller’s Schauspielerlexikon der Gegenwart. Deutschland. Österreich. Schweiz.'' Albert Langen • Georg Müller Verlag, München/Wien 1986, ISBN 3-7844-2058-3, S.&nbsp;761–762. * Rita Kohlmaier: ''Erika Pluhar.'' In: ''Frauen 70+ Cool. Rebellisch. Weise.'' Elisabeth Sandmann Verlag, München 2020, ISBN 978-3-945543-76-4, S. 46–51. * Alice Schwarzer: ''Erika Pluhar, Schauspielerin.'' In: Alice Schwarzer: ''Warum gerade sie? Weibliche Rebellen.'' Fischer, Frankfurt am Main 1991, ISBN 3-596-10838-1, S. 191–204. * C. Bernd Sucher (Hrsg.): ''Theaterlexikon. Autoren, Regisseure, Schauspieler, Dramaturgen, Bühnenbildner, Kritiker.'' Von Christine Dössel und Marietta Piekenbrock unter Mitwirkung von Jean-Claude Kuner und C. Bernd Sucher. 2. Auflage. Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 1999, ISBN 3-423-03322-3, S.&nbsp;544. * Kay Weniger: ''Das große Personenlexikon des Films. Die Schauspieler, Regisseure, Kameraleute, Produzenten, Komponisten, Drehbuchautoren, Filmarchitekten, Ausstatter, Kostümbildner, Cutter, Tontechniker, Maskenbildner und Special Effects Designer des 20. Jahrhunderts.'' Band 6: ''N – R. Mary Nolan – Meg Ryan.'' Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2001, ISBN 3-89602-340-3, S.&nbsp;267. * Stefanie Bräuml: [https://mugi.hfmt-hamburg.de/artikel/Erika_Pluhar.html Artikel „Erika Pluhar“]. In: Beatrix Borchard, Nina Noeske (Hrsg.): ''MUGI. Musikvermittlung und Genderforschung: Lexikon und multimediale Präsentationen.'' Hochschule für Musik und Theater Hamburg, 2003 ff. (Stand vom 15. Mai 2018). == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] 6xvrtaak1dwyjdsvas20pmbxs5ptv7a 10356670 10356668 2025-06-17T15:19:23Z Slava Sahakyan70 65321 /* Պարգևներ */ 10356670 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) * 2009 թ.՝ Ավստրիայի գրավաճառնների ընկերության պատվավոր մրցանակ՝ մտքի և գործողության մեջ հանդուրժողականության համար * 2014 թ.՝ Պատվո մեծ ոսկե մեդալ՝ Ստորին Ավստրիայի նահանգին մատուցած ծառայությունների համար * 2019 թ.՝ Պլատինե Ռոմի՝ ստեղծագործական ողջ կյանքի ընթացքում ձեռք բերած նվաճումների համար<ref>[https://kurier.at/kultur/erika-pluhar-die-romy-ist-mir-seelenverwandt/400451521 ''Kurier: Erika Pluhar: "Die Romy ist mir seelenverwandt"'']. Artikel vom 29. März 2019, abgerufen am 29. März 2019.</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * ''Pluhar, Erika.'' In: Walter Habel (Hrsg.): ''Wer ist wer? Das deutsche Who’s who.'' 24. Ausgabe. Schmidt-Römhild, Lübeck 1985, ISBN 3-7950-2005-0, S. 954. * Hermann J. Huber: ''Langen Müller’s Schauspielerlexikon der Gegenwart. Deutschland. Österreich. Schweiz.'' Albert Langen • Georg Müller Verlag, München/Wien 1986, ISBN 3-7844-2058-3, S.&nbsp;761–762. * Rita Kohlmaier: ''Erika Pluhar.'' In: ''Frauen 70+ Cool. Rebellisch. Weise.'' Elisabeth Sandmann Verlag, München 2020, ISBN 978-3-945543-76-4, S. 46–51. * Alice Schwarzer: ''Erika Pluhar, Schauspielerin.'' In: Alice Schwarzer: ''Warum gerade sie? Weibliche Rebellen.'' Fischer, Frankfurt am Main 1991, ISBN 3-596-10838-1, S. 191–204. * C. Bernd Sucher (Hrsg.): ''Theaterlexikon. Autoren, Regisseure, Schauspieler, Dramaturgen, Bühnenbildner, Kritiker.'' Von Christine Dössel und Marietta Piekenbrock unter Mitwirkung von Jean-Claude Kuner und C. Bernd Sucher. 2. Auflage. Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 1999, ISBN 3-423-03322-3, S.&nbsp;544. * Kay Weniger: ''Das große Personenlexikon des Films. Die Schauspieler, Regisseure, Kameraleute, Produzenten, Komponisten, Drehbuchautoren, Filmarchitekten, Ausstatter, Kostümbildner, Cutter, Tontechniker, Maskenbildner und Special Effects Designer des 20. Jahrhunderts.'' Band 6: ''N – R. Mary Nolan – Meg Ryan.'' Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2001, ISBN 3-89602-340-3, S.&nbsp;267. * Stefanie Bräuml: [https://mugi.hfmt-hamburg.de/artikel/Erika_Pluhar.html Artikel „Erika Pluhar“]. In: Beatrix Borchard, Nina Noeske (Hrsg.): ''MUGI. Musikvermittlung und Genderforschung: Lexikon und multimediale Präsentationen.'' Hochschule für Musik und Theater Hamburg, 2003 ff. (Stand vom 15. Mai 2018). == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] 9hyiiff5fpzajo2apv3e9aelh2yl964 10356671 10356670 2025-06-17T15:21:34Z Slava Sahakyan70 65321 /* Պարգևներ */ 10356671 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025-01-16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010-04-11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025-01-16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011-11-25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025-01-16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025-01-16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-07-15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025-01-16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) * 2009 թ.՝ Ավստրիայի գրավաճառնների ընկերության պատվավոր մրցանակ՝ մտքի և գործողության մեջ հանդուրժողականության համար * 2014 թ.՝ Պատվո մեծ ոսկե մեդալ՝ Ստորին Ավստրիայի նահանգին մատուցած ծառայությունների համար * 2019 թ.՝ Պլատինե Ռոմի՝ ստեղծագործական ողջ կյանքի ընթացքում ձեռք բերած նվաճումների համար<ref>[https://kurier.at/kultur/erika-pluhar-die-romy-ist-mir-seelenverwandt/400451521 ''Kurier: Erika Pluhar: "Die Romy ist mir seelenverwandt"'']. Artikel vom 29. März 2019, abgerufen am 29. März 2019.</ref> == Կինոնկար Էրիկա Փլուհարի մասին == * Sigrid Faltin: ''Erika Pluhar – Trotzdem. Mein Leben''. Dokumentarfilm, 2014<ref>[[Badische Zeitung]], 22. Januar 2014, Bettina Schulte: [https://www.badische-zeitung.de/theater-2/erika-pluhar-die-hoch-und-tieffliegerin--79894068.html badische-zeitung.de: ''Erika Pluhar – die Hoch- und Tieffliegerin''] (1. Februar 2014)</ref><ref> {{Webarchiv|text=whitepepper.de |url=http://www.whitepepper.de/details.php?media_id=80&from=aktuelles |wayback=20140202213859 }}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * ''Pluhar, Erika.'' In: Walter Habel (Hrsg.): ''Wer ist wer? Das deutsche Who’s who.'' 24. Ausgabe. Schmidt-Römhild, Lübeck 1985, ISBN 3-7950-2005-0, S. 954. * Hermann J. Huber: ''Langen Müller’s Schauspielerlexikon der Gegenwart. Deutschland. Österreich. Schweiz.'' Albert Langen • Georg Müller Verlag, München/Wien 1986, ISBN 3-7844-2058-3, S.&nbsp;761–762. * Rita Kohlmaier: ''Erika Pluhar.'' In: ''Frauen 70+ Cool. Rebellisch. Weise.'' Elisabeth Sandmann Verlag, München 2020, ISBN 978-3-945543-76-4, S. 46–51. * Alice Schwarzer: ''Erika Pluhar, Schauspielerin.'' In: Alice Schwarzer: ''Warum gerade sie? Weibliche Rebellen.'' Fischer, Frankfurt am Main 1991, ISBN 3-596-10838-1, S. 191–204. * C. Bernd Sucher (Hrsg.): ''Theaterlexikon. Autoren, Regisseure, Schauspieler, Dramaturgen, Bühnenbildner, Kritiker.'' Von Christine Dössel und Marietta Piekenbrock unter Mitwirkung von Jean-Claude Kuner und C. Bernd Sucher. 2. Auflage. Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 1999, ISBN 3-423-03322-3, S.&nbsp;544. * Kay Weniger: ''Das große Personenlexikon des Films. Die Schauspieler, Regisseure, Kameraleute, Produzenten, Komponisten, Drehbuchautoren, Filmarchitekten, Ausstatter, Kostümbildner, Cutter, Tontechniker, Maskenbildner und Special Effects Designer des 20. Jahrhunderts.'' Band 6: ''N – R. Mary Nolan – Meg Ryan.'' Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2001, ISBN 3-89602-340-3, S.&nbsp;267. * Stefanie Bräuml: [https://mugi.hfmt-hamburg.de/artikel/Erika_Pluhar.html Artikel „Erika Pluhar“]. In: Beatrix Borchard, Nina Noeske (Hrsg.): ''MUGI. Musikvermittlung und Genderforschung: Lexikon und multimediale Präsentationen.'' Hochschule für Musik und Theater Hamburg, 2003 ff. (Stand vom 15. Mai 2018). == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] 8xw1j3ue5e35edvell128tzbd1q9ozk 10356921 10356671 2025-06-18T00:03:14Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում 10356921 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}}'''Էրիկա Փլուհար''' ([[գերմաներեն]]՝ Erika Pluhar. {{ԱԾ}}), [[Ավստրիացիներ|ավստրիացի]] [[դերասան]]ուհի, [[երգիչ|երգչ]]ուհի<ref>{{Cite web |title=Erika Pluhar |url=https://www.discogs.com/de/artist/1298013-Erika-Pluhar?srsltid=AfmBOor_tCZmkJ-VJE8ndEP_jO4TdXQvShqVxV0bnrCaWW4GKLfmPgiN |access-date=2025 թ․ հունվարի 16 |website=Discogs |language=de}}</ref>, [[գրող]]: Աննա և դոկտոր Յոզեֆ Փլուհարների դուստրն է: Նրա կրտսեր քույրը՝ Ինգեբորգը, [[նկարիչ|նկարչ]]ուհի է, [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]]ուհի: 1957 թվականին դպրոցն ավարտելով՝ Էրիկան ուսումնառությունը շարունակել է Մաքս Ռայնհարդտի սեմինարում, ապա՝ [[Վիեննա]]յի երաժշտության և կատարողական արվեստների ակադեմիայում, որը բարձր գնահատականներով ավարտել է 1959 թվականին և անմիջապես աշխատանքի անցել նախկին պալատական թատրոնում՝ [[Բուրգ թատրոն|Burgtheater]]-ում: Այդ թատրոնի դերասանական կազմի անդամն է մնացել չորս տասնամյակ՝ մինչև 1999 թվականը: 1970-ական թվականների սկզբից հանդես է եկել նաև որպես երգչուհի և երգերի հեղինակ, իսկ 1981 թվականին էլ հրատարակել է իր առաջին գիրք-օրագրությունը<ref>{{Cite web |last=Wallner |first=Anna-Maria |date=2010 թ․ ապրիլի 11 |title=Erika Pluhar: 'Ein Woody Allen wär ich gern geworden' |url=https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden |access-date=2025 թ․ հունվարի 16 |website=[[Die Presse]] |language=de-AT}}</ref>: Էրիկա Փլուհարը ամուսնացել է երկու անգամ. առաջին ամուսինը գործարար Ուդո Փրոքշն էր, ով դատապարտվել է վեց մարդ սպանելու համար, երկրորդ ամուսինը՝ ավստրիացի բանաստեղծ և արտիստ Անդրե Հելլերը: Ունեցել է մեկ դուստր՝ Աննան (1961–1999), ով մահացել է երիտասարդ տարիքում, [[ասթմա]]յից: == Գրական երկեր (գերմաներեն) == * Aus Tagebüchern (1981) * Über Leben : Lieder und ihre Geschichten (1982) * Lieder (1986) * Als gehörte eins zum anderen : eine Geschichte (1991) * Zwischen die Horizonte geschrieben : Lieder, Lyrik, kleine Prosa (1992) * Marisa : Rückblenden auf eine Freundschaft (1996), Hoffmann und Campe, {{ISBN|978-3-455-30105-2}} * Am Ende des Gartens : Erinnerungen an eine Jugend (1997) * Matildas Erfindungen (1999) * Der Fisch lernt fliegen : unterwegs durch die Jahre (2000) * Verzeihen Sie, ist das hier schon die Endstation? (2001) * Die Wahl (2003) * Erika Pluhar: Ein Bilderbuch (2004) * Die stille Zeit : Geschichten und Gedanken nicht nur zu Weihnachten (2004) * Reich der Verluste (2005) * Paar Weise. Geschichten und Betrachtungen zur Zweisamkeit, (Januar 2007), Residenz/Niederösterreichisches Pressehaus, {{ISBN|3-7017-1472-X}}, {{ISBN|978-3-7017-1472-8}} * Spätes Tagebuch. Roman ([[վեպ]] 2010, 9-րդ հրատ.՝ 2019)<ref>{{Cite web |title=Spätes Tagebuch, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/spates-tagebuch |access-date=2025 թ․ հունվարի 16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref> [[աուդիոգիրք]]՝ գերմաներեն (2011)<ref>{{Citation |title=Erika Pluhar - Spätes Tagebuch |date=2011 թ․ նոյեմբերի 25 |url=https://www.discogs.com/release/3255401-Erika-Pluhar-Sp%C3%A4tes-Tagebuch |access-date=2025 թ․ հունվարի 16 |language=en}}</ref> 4th paperback ed. 2023.<ref>Interview (2010-04-11), Die Presse, [https://www.diepresse.com/557546/erika-pluhar-ein-woody-allen-waer-ich-gern-geworden online]</ref> * Gitti (2023), the story of Brigitte King, Pluhar's elder sister.<ref>{{Cite web |title=Gitti, Erika Pluhar. Residenz Verlag |url=https://www.residenzverlag.com/buch/gitti |access-date=2025 թ․ հունվարի 16 |website=www.residenzverlag.com |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 թ․ հուլիսի 15 |title=Erika Pluhar spürt Vergangenes auf |url=https://www.nachrichten.at/kultur/literatur/erika-pluhar-spuert-vergangenes-auf;art272,3861233 |access-date=2025 թ․ հունվարի 16 |website=nachrichten.at |language=de-AT}}</ref> == Ձայնագրություններ == * Erika Pluhar singt (1972) * So oder so ist das Leben (1974) * Die Liebeslieder der Erika Pluhar (1975) * Hier bin ich (1976) * Beziehungen (1978) * Vom Himmel auf die Erde falln sich die Engel tot: Pluhar singt Biermann (1979) * Narben (1981) * Über Leben (1982) * Liebende (1983) * Wiener Lieder * Bossa à la Marinoff (1989) * For ever * Ein Abend am Naschmarkt (1995) * Jahraus, jahrein (1998) * I geb net auf (1999) * Lieder vom Himmel und der Erde (2002) * Es war einmal (2004) * Wien. Lied. Wir. (2006) == Ֆիլմագրություն == * 1961: ''Die Türen knallen'' (հեռուստաֆիլմ) * 1963: ''The Seagull'' (հեռուստաֆիլմ) * 1964: ''Das vierte Gebot'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Bel Ami / Սիրելի բարեկամ'' (հեռուստաֆիլմ) * 1968: ''Moss on the Stones / Մամռակալած քարեր'', ռեժիսոր՝ [[Գեորգ Լոցկի]] * 1968: ''Die Bürger von Calais'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Bonaventure'' (հեռուստաֆիլմ) * 1969: ''Traumnovelle'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Hier bin ich, mein Vater'' (հեռուստաֆիլմ) * 1970: ''Perrak'', ռեժիսոր՝ Ալֆրեդ Ֆորեր * 1970: ''Photo Finish'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Goalkeeper's Fear of the Penalty / Դարպասապահի ահը 11 մետրանոց հարվածից'', ռեժիսոր՝ Վիմ Վենդերս * 1971: ''Intermezzo'' (հեռուստաֆիլմ) * 1971: ''The Night in Lisbon'' (հեռուստաֆիլմ) * 1972: ''Monsieur chasse!'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Der Zuschlag'' (հեռուստաֆիլմ) * 1973: ''Merry-Go-Round / Կարուսել'' * 1974: ''Der Schwierige'' (հեռուստաֆիլմ) * 1975: ''Der Strick um den Hals|de'' (մինի հեռուստասերիալ) * 1976: ''Die Brüder / Եղբայրները'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Gas Light'' (հեռուստաֆիլմ) * 1977: ''Death or Freedom / Մահ կամ ազատություն'', ռեժիսոր՝ Վոլֆ Գրեմ * 1977: ''Just a Gigolo'', ռեժիսոր՝ Դավիդ Հեմինգս * 1978: ''The Lady of the Camellias / Կամելիազարդ տիկինը'' (հեռուստաֆիլմ) * 1978: ''The Man in the Rushes'', ռեժիսոր՝ Մանֆրեդ Պուրցեր * 1980: ''Sunday Children / Կիրակնօրյա երեխաներ'', ռեժիսոր՝ Միխաել Ֆերհովեն * 1983: ''Liebe ist kein Argument / Սերը փաստարկ չէ'', ռեժիսոր՝ Մարիաննա Լյուդկե * 1986: ''Mamortische'', ռեժիսոր՝ Անտոնիո Վիկտոր Դ’Ալմեյդա * 1992: ''Rosalinas Haus'' * 1994: ''Etwas am Herzen'' * 1994: ''Mrs. Klein'' (հեռուստաֆիլմ), directed by Ingemo Engström * 1994: ''Rosen aus Jerichow'', ռեժիսոր՝ Հանս Պետեր Հայնցլ * 2001: ''Marafona: ein Film über das Lieben'', ռեժիսոր՝ Էրիկա Փլուհար * 2010: ''The End Is My Beginning / Վերջը՝ դա իմ սկիզբն է'' == Պարգևներ == * Յոզեֆ Կայնց մեդալ՝ [[Վիեննա]] քաղաքի կողմից (1979) * [[Ռոբերտ Մուզիլ]] մեդալ՝ [[Կլագենֆուրտ]] քաղաքի և [[Ռոբերտ Մուզիլ]]ի արխիվի կողմից (1984) * «Տարվա կամերային արտիստուհի» կոչում (1986) * Վիեննա քաղաքի պատվո ոսկե մեդալ (2000) * 2009 թ.՝ Ավստրիայի գրավաճառնների ընկերության պատվավոր մրցանակ՝ մտքի և գործողության մեջ հանդուրժողականության համար * 2014 թ.՝ Պատվո մեծ ոսկե մեդալ՝ Ստորին Ավստրիայի նահանգին մատուցած ծառայությունների համար * 2019 թ.՝ Պլատինե Ռոմի՝ ստեղծագործական ողջ կյանքի ընթացքում ձեռք բերած նվաճումների համար<ref>[https://kurier.at/kultur/erika-pluhar-die-romy-ist-mir-seelenverwandt/400451521 ''Kurier: Erika Pluhar: "Die Romy ist mir seelenverwandt"'']. Artikel vom 29. März 2019, abgerufen am 29. März 2019.</ref> == Կինոնկար Էրիկա Փլուհարի մասին == * Sigrid Faltin: ''Erika Pluhar – Trotzdem. Mein Leben''. Dokumentarfilm, 2014<ref>[[Badische Zeitung]], 22. Januar 2014, Bettina Schulte: [https://www.badische-zeitung.de/theater-2/erika-pluhar-die-hoch-und-tieffliegerin--79894068.html badische-zeitung.de: ''Erika Pluhar – die Hoch- und Tieffliegerin''] (1. Februar 2014)</ref><ref> {{Webarchiv|text=whitepepper.de |url=http://www.whitepepper.de/details.php?media_id=80&from=aktuelles |wayback=20140202213859 }}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * ''Pluhar, Erika.'' In: Walter Habel (Hrsg.): ''Wer ist wer? Das deutsche Who’s who.'' 24. Ausgabe. Schmidt-Römhild, Lübeck 1985, ISBN 3-7950-2005-0, S. 954. * Hermann J. Huber: ''Langen Müller’s Schauspielerlexikon der Gegenwart. Deutschland. Österreich. Schweiz.'' Albert Langen • Georg Müller Verlag, München/Wien 1986, ISBN 3-7844-2058-3, S.&nbsp;761–762. * Rita Kohlmaier: ''Erika Pluhar.'' In: ''Frauen 70+ Cool. Rebellisch. Weise.'' Elisabeth Sandmann Verlag, München 2020, ISBN 978-3-945543-76-4, S. 46–51. * Alice Schwarzer: ''Erika Pluhar, Schauspielerin.'' In: Alice Schwarzer: ''Warum gerade sie? Weibliche Rebellen.'' Fischer, Frankfurt am Main 1991, ISBN 3-596-10838-1, S. 191–204. * C. Bernd Sucher (Hrsg.): ''Theaterlexikon. Autoren, Regisseure, Schauspieler, Dramaturgen, Bühnenbildner, Kritiker.'' Von Christine Dössel und Marietta Piekenbrock unter Mitwirkung von Jean-Claude Kuner und C. Bernd Sucher. 2. Auflage. Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 1999, ISBN 3-423-03322-3, S.&nbsp;544. * Kay Weniger: ''Das große Personenlexikon des Films. Die Schauspieler, Regisseure, Kameraleute, Produzenten, Komponisten, Drehbuchautoren, Filmarchitekten, Ausstatter, Kostümbildner, Cutter, Tontechniker, Maskenbildner und Special Effects Designer des 20. Jahrhunderts.'' Band 6: ''N – R. Mary Nolan – Meg Ryan.'' Schwarzkopf & Schwarzkopf, Berlin 2001, ISBN 3-89602-340-3, S.&nbsp;267. * Stefanie Bräuml: [https://mugi.hfmt-hamburg.de/artikel/Erika_Pluhar.html Artikel „Erika Pluhar“]. In: Beatrix Borchard, Nina Noeske (Hrsg.): ''MUGI. Musikvermittlung und Genderforschung: Lexikon und multimediale Präsentationen.'' Hochschule für Musik und Theater Hamburg, 2003 ff. (Stand vom 15. Mai 2018). == Արտաքին հղումներ == * {{Official website |https://www.erikapluhar.net/}} * {{IMDb name|0687546}} {{DEFAULTSORT:Փլուհար, Էրիկա}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կին գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ավստրիացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Կինոդերասաններ]] 7oypow642nc8xg9feovvhnt2ikxmbhx 1 1300499 10356664 2025-06-17T14:55:53Z Slava Sahakyan70 65321 Նոր էջ «{{ԹՀ|en|Erika Pluhar}}»: 10356664 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ|en|Erika Pluhar}} 1vfmcb8ogwpvtzi1zna7pu8ynngody3 0 1300500 10356691 2025-06-17T16:10:02Z Beko 1511 Նոր էջ «{{խմբագրում եմ|~~~|{{subst:#time: Y-m-d H:i:s|4 hours}}}} {{Անձ}} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}}»: 10356691 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]]|2025-06-17 20:10:02}} {{Անձ}} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} kauv138cpwy72olgu69tvkwbsltsvyx 10356703 10356691 2025-06-17T16:46:45Z Beko 1511 10356703 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]]|2025-06-17 20:10:02}} {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref>{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref>{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} lae115sst9k3xg1txk36nmwcxem36dv 10356709 10356703 2025-06-17T17:03:52Z Beko 1511 /* Կենսագրություն */ 10356709 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]]|2025-06-17 20:10:02}} {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref>{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref>{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է Մոսկվայում կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ։ == Ընտանիք == == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} ejlbv3y8ddboh2oh040zbjr2wx8bw1q 10356711 10356709 2025-06-17T17:14:10Z Beko 1511 /* Ընտանիք */ 10356711 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]]|2025-06-17 20:10:02}} {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref>{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref>{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=https://www.kino-teatr.ru/}}</ref>։ == Ընտանիք == == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} s8c4gc0achf5fk34sdciuywd8nvciti 10356722 10356711 2025-06-17T17:33:36Z Beko 1511 /* Ընտանիք */ 10356722 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]]|2025-06-17 20:10:02}} {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref name=":0">{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref>{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=https://www.kino-teatr.ru/}}</ref>։ == Ընտանիք == Հայկանուշ Ասատրյանը դերասան, թատերական մանկավարժ [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինն էր, բալետի անվանի պարուհի [[Իվետա Մուրադյան|Իվետա Մուրադյանի]], կինոգետ, գրող, պրոֆեսոր [[Դավիթ Մուրադյան|Դավիթ Մուրադյանի]] մայրը<ref name=":0" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} rt5et7bq0xsr4zeg11furapteh6c2q5 10356723 10356722 2025-06-17T17:33:52Z Beko 1511 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Հայ պարուհիներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356723 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]]|2025-06-17 20:10:02}} {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref name=":0">{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref>{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=https://www.kino-teatr.ru/}}</ref>։ == Ընտանիք == Հայկանուշ Ասատրյանը դերասան, թատերական մանկավարժ [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինն էր, բալետի անվանի պարուհի [[Իվետա Մուրադյան|Իվետա Մուրադյանի]], կինոգետ, գրող, պրոֆեսոր [[Դավիթ Մուրադյան|Դավիթ Մուրադյանի]] մայրը<ref name=":0" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հայ պարուհիներ]] 5svvaq5fhfvh4f5m8nuxjbiq9muf1eq 10356724 10356723 2025-06-17T17:34:19Z Beko 1511 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Հայ բալետի արտիստներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356724 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]]|2025-06-17 20:10:02}} {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref name=":0">{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref>{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=https://www.kino-teatr.ru/}}</ref>։ == Ընտանիք == Հայկանուշ Ասատրյանը դերասան, թատերական մանկավարժ [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինն էր, բալետի անվանի պարուհի [[Իվետա Մուրադյան|Իվետա Մուրադյանի]], կինոգետ, գրող, պրոֆեսոր [[Դավիթ Մուրադյան|Դավիթ Մուրադյանի]] մայրը<ref name=":0" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հայ պարուհիներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բալետի արտիստներ]] s8qb96e4lj88br6pxgnb5qrgp01bsg8 10356727 10356724 2025-06-17T17:37:39Z Beko 1511 /* Կենսագրություն */ 10356727 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]]|2025-06-17 20:10:02}} {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref name=":0">{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref name=":1">{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=https://www.kino-teatr.ru/}}</ref>։ Մահացել Է 1997 թվականի փետրվարի 4-ին Երևանում, հուղարկավորված Է Շահումյան -2-րդ գերեզմանատանը<ref name=":1" />։ == Ընտանիք == Հայկանուշ Ասատրյանը դերասան, թատերական մանկավարժ [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինն էր, բալետի անվանի պարուհի [[Իվետա Մուրադյան|Իվետա Մուրադյանի]], կինոգետ, գրող, պրոֆեսոր [[Դավիթ Մուրադյան|Դավիթ Մուրադյանի]] մայրը<ref name=":0" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հայ պարուհիներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բալետի արտիստներ]] 1q30xro7bt53no1t98cv4axv1cy8dje 10356730 10356727 2025-06-17T17:38:37Z Beko 1511 10356730 wikitext text/x-wiki {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref name=":0">{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref name=":1">{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=https://www.kino-teatr.ru/}}</ref>։ Մահացել Է 1997 թվականի փետրվարի 4-ին Երևանում, հուղարկավորված Է Շահումյան -2-րդ գերեզմանատանը<ref name=":1" />։ == Ընտանիք == Հայկանուշ Ասատրյանը դերասան, թատերական մանկավարժ [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինն էր, բալետի անվանի պարուհի [[Իվետա Մուրադյան|Իվետա Մուրադյանի]], կինոգետ, գրող, պրոֆեսոր [[Դավիթ Մուրադյան|Դավիթ Մուրադյանի]] մայրը<ref name=":0" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հայ պարուհիներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բալետի արտիստներ]] cdgb51778dokenfl6hnwcm7t0nmpfwj 10356731 10356730 2025-06-17T17:39:01Z Beko 1511 /* Ընտանիք */ 10356731 wikitext text/x-wiki {{Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «<nowiki/>[[Ժիզել]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]<nowiki/>», «<nowiki/>[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]<nowiki/>», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref name=":0">{{Cite web |last= |date=2024-12-21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025-06-17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «<nowiki/>[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]<nowiki/>» (1947) և «<nowiki/>[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]<nowiki/>» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref name=":1">{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025-06-17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=https://www.kino-teatr.ru/}}</ref>։ Մահացել Է 1997 թվականի փետրվարի 4-ին Երևանում, հուղարկավորված Է Շահումյան -2-րդ գերեզմանատանը<ref name=":1" />։ == Ընտանիք == Հայկանուշ Ասատրյանը դերասան, թատերական մանկավարժ [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինն էր, բալետի պարուհի [[Իվետա Մուրադյան|Իվետա Մուրադյանի]], կինոգետ, գրող, պրոֆեսոր [[Դավիթ Մուրադյան|Դավիթ Մուրադյանի]] մայրը<ref name=":0" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հայ պարուհիներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բալետի արտիստներ]] c259l7uk9zppmkky9xyfp0i78rpngef 10356915 10356731 2025-06-18T00:02:48Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, -website=https://www.kino-teatr.ru/ +website=www.kino-teatr.ru, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Տեղեկաքարտ Անձ և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356915 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), հայ բալետի դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «[[Ժիզել]]», «[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]», «[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]», «[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]», «[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]», «[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref name=":0">{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]» (1947) և «[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref name=":1">{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=www.kino-teatr.ru}}</ref>։ Մահացել Է 1997 թվականի փետրվարի 4-ին Երևանում, հուղարկավորված Է Շահումյան -2-րդ գերեզմանատանը<ref name=":1" />։ == Ընտանիք == Հայկանուշ Ասատրյանը դերասան, թատերական մանկավարժ [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինն էր, բալետի պարուհի [[Իվետա Մուրադյան|Իվետա Մուրադյանի]], կինոգետ, գրող, պրոֆեսոր [[Դավիթ Մուրադյան|Դավիթ Մուրադյանի]] մայրը<ref name=":0" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հայ բալետի արտիստներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պարուհիներ]] b9tjnhskxrlthjnd8a4wfa0jrrwb275 10357180 10356915 2025-06-18T08:03:05Z 23artashes 2675 10357180 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | պատկեր = Հայկանուշ Ասատրյան.jpg }} '''Հայկանուշ Ասատրյան''' ({{ԱԾ}}), բալետի հայ դերասանուհի, [[Հայաստանի թատերական գործիչների միություն|Հայաստանի թատերական գործիչների միության]] անդամ, հայ դերասան [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինը։ == Կենսագրություն == Հայկանուշ Ասատրյանը ծնվել է Երևանում 1914 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ 1938-1940 թվականներին, եղել է Ժողովրդական երգի-պարի անսամբլի պարուհի: Եղել է [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Երևանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի]] առաջատար պարուհիներից: Այնտեղ հանդես է եկել «[[Ժիզել]]», «[[Կարապի լիճ (բալետ)|Կարապի լիճը]]», «[[Գայանե (բալետ)|Գայանե]]», «[[Անուշ (օպերա)|Անուշ]]», «[[Ալմաստ (օպերա)|Ալմաստ]]», «[[Կարմեն (օպերա)|Կարմեն]]», «Քեթո և Կոտե» բալետներում և օպերաներում<ref name=":0">{{Cite web |date=2024 թ․ դեկտեմբերի 21 |title=Հայկանուշ Ասատրյան․ Բալետի բեմում՝ ինչպես թռչունը երկնքում |url=https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Alphanews |language=hy}}</ref>: Պարել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի՝ «[[Անահիտ (ֆիլմ)|Անահիտ]]» (1947) և «[[Քաջ Նազար (ֆիլմ)|Քաջ Նազար]]» (1940) գեղարվեստական ֆիլմերում<ref name=":1">{{Cite web |title=Պարուհի Հայկանուշ Ասատրյան- Ստեղծագործական գործունեության ցուցակը |url=https://sso.passport.yandex.ru/showcaptcha?cc=1&form-fb-hint=2.188&mt=3ADAB4BE7E14A45B2F7C5B144F66FBD51284FD5B108C937625DA838CB7CBECE5739A1CD6C369F0884A58BC5515535339AB376C9C05DA99BC9BCDFE905BE0EE27F40889C26B2A6DA1F00E1BD89FC3AF5023530683598E1A5B91D2BD454165B396000F154643988317EAC94E87C48B3D38890E87F27A64768101F32BDB730D03A2DD60982CFCACBB7DE735813F063BB89C7D02B8D1E055DF79C3EF0979332F5E625A40CC8DF2BEA4B678C20FAAD0A4A4EC12453A75B8D1E16D6C8434F65A2B9B6475A02946D5AF787BAFEF268D8926E83C7EBEC7BF74D9AFCB5004D5CF9094C5A757E15775A2BA4A25DF79CA6F&retpath=aHR0cHM6Ly9zc28ucGFzc3BvcnQueWFuZGV4LnJ1L3B1c2g_dXVpZD1lMDBhY2MwNS1jNDAwLTQwMTctOThkMS01ODNhZjYyYjdmNGQmcmV0cGF0aD1odHRwcyUzQSUyRiUyRmR6ZW4ucnUlMkZhJTJGWndhbWlMQWl3Z1lwalE0YiUzRmlzX2F1dG9sb2dpbl95YSUzRHRydWU%2C_7a8423bb1720c590852e16f60cebc53b&t=2/1750178248/22a63d3f589d7fdaf6a2c17b4310d3fa&u=6772009610342713037&s=a2e9c4943b44bff25b53ad644ac60c71 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=sso.passport.yandex.ru |language=hy}}</ref>։ 1956 թվականին մասնակցել է [[Մոսկվա|Մոսկվայում]] կայացած հայկական արվեստի և գրականության տասնամյակին, արժանացել է մեդալների։ [[ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդ|ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդից]] ստացել է «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում ցուցաբերած քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ<ref>{{Cite web |title=Биография Айкануш Асатрян |url=https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/w/sov/990284/bio/ |website=www.kino-teatr.ru}}</ref>։ Մահացել Է 1997 թվականի փետրվարի 4-ին Երևանում, հուղարկավորված Է Շահումյան -2-րդ գերեզմանատանը<ref name=":1" />։ == Ընտանիք == Հայկանուշ Ասատրյանը դերասան, թատերական մանկավարժ [[Էդուարդ Մուրադյան (դերասան)|Էդուարդ Մուրադյանի]] կինն էր, բալետի պարուհի [[Իվետա Մուրադյան|Իվետա Մուրադյանի]], կինոգետ, գրող, պրոֆեսոր [[Դավիթ Մուրադյան|Դավիթ Մուրադյանի]] մայրը<ref name=":0" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հայ բալետի արտիստներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պարուհիներ]] b0t33p602ieslqhcm84dig3p7jlbptx 6 1300501 10356693 2025-06-17T16:22:54Z Beko 1511 {{Ոչ ազատ պատկեր | Նկարագրություն = Հայկանուշ Ասատրյան | Աղբյուր = https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ | Հեղինակ = անհայտ | Ամսաթիվ = 1960-ականներ | Հոդված = Հայկանուշ Ասատրյան | Նպատակ = հոդվածի լուսաբանում | Փոխարինում = {{FU-մահացած}} | Այլ տեղեկություն = }} 10356693 wikitext text/x-wiki == Ամփոփում == {{Ոչ ազատ պատկեր | Նկարագրություն = Հայկանուշ Ասատրյան | Աղբյուր = https://alphanews.am/haykanoush-asatryan-baleti-bemoum-i/ | Հեղինակ = անհայտ | Ամսաթիվ = 1960-ականներ | Հոդված = Հայկանուշ Ասատրյան | Նպատակ = հոդվածի լուսաբանում | Փոխարինում = {{FU-մահացած}} | Այլ տեղեկություն = }} t9xzfh6meqixrdenp2zdieym2oiqhs0 2 1300502 10356741 2025-06-17T17:46:31Z Armenmir 11013 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Արթուր Համիլթոն''' (լ{{Lang-en|Arthur Hamilton Stern}},{{ԱԾ}}) ամերիկացի երգչուհի, երգահան և մուլտիգործիքավորող։ Նշվում է ''Radiohead''-ի, ''The Police''-ի, Ադելի, Ջոն Մեյե րի, Steely Dan-ի և ''Tower of Power''-ի ազդեցությունը նրա ստեղծագործության վրա<ref>{{cite news |last=Campos |first=Giselle |date=2016-04-07 |title=...»: 10356741 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Արթուր Համիլթոն''' (լ{{Lang-en|Arthur Hamilton Stern}},{{ԱԾ}}) ամերիկացի երգչուհի, երգահան և մուլտիգործիքավորող։ Նշվում է ''Radiohead''-ի, ''The Police''-ի, Ադելի, Ջոն Մեյե րի, Steely Dan-ի և ''Tower of Power''-ի ազդեցությունը նրա ստեղծագործության վրա<ref>{{cite news |last=Campos |first=Giselle |date=2016-04-07 |title=Oseas Villatoro X Elise Trouw |url=http://www.rgmagazine.com/elise-trouw/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160511022806/http://www.rgmagazine.com/elise-trouw/ |archivedate=2016-05-11 |accessdate=2016-04-07 |work=RG Magazine}}</ref>։ == Վաղ կյանք == Էլիսը ծնվել է [[Նյուպորտ|Նյուպորտ Բիչում]], [[Կալիֆոռնիա]], Արի և Էնն Թրոուների ընտանիքում։ Վաղ տարիքում նա ծնողների հետ տեղափոխվել է Սան Դիեգո։ Վեց տարեկանում նա սովորել է դաշնամուր նվագել՝ ցանկանալով կատարել ''Evanescence'' խմբի My Immortal երգը։ Տասը տարեկանում Էլիսը սկսել է հարվածային գործիքներ նվագել Կալիֆոռնիայում հրահանգիչ Դեյվ Բլեքբեռնի մոտ՝ ''Rock Band'' տեսախաղում վիրտուալ հարվածային գործիքներով մարզվելուց հետո<ref name="od">{{cite news |last=Kim |first=Andy |date=2016-10-24 |title=Interview with: Elise Trouw |url=https://www.theodysseyonline.com/interview-with-elise-trouw |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161031150734/https://www.theodysseyonline.com/interview-with-elise-trouw |archivedate=2016-10-31 |accessdate=2016-10-24 |work=Odyssey}}</ref>։ Թրոուն Սան Դիեգոյի Եպիսկոպոսի դպրոց է հաճախել 7-րդ դասարանից մինչև 11-րդ դասարանը՝ թողնելով այն մինչև վերջին տարին՝ իր երաժշտական կարիերան շարունակելու համար։ Ուսման ընթացքում նա ընտրվել է նաև «Գրեմմի» երաժշտական ճամբարի շրջանավարտների խմբի անդամ՝ Ձայնագրման արվեստի և գիտության ազգային ակադեմիայում, ինչը նրան հնարավորություն է տվել ելույթ ունենալ Սեմ Հանթի հետ ''Club Nokia''-ում 2016 թվականի փետրվարի 11-ին<ref>{{cite web |date=2016-01-15 |title=The Bishop's School |url=http://www.bishops.com/page/News-Detail?pk=827663&fromId=155322 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019021253/http://www.bishops.com/page/News-Detail?pk=827663&fromId=155322 |archivedate=2016-10-19 |deadlink=no}}</ref>։ == Երաժշտական կարիերա == 2015 թվականի նոյեմբերին նա մեկ ալբոմ ձայնագրելու պայմանագիր է կնքել Սան Դիեգոյի ''Pacific Records''-ի հետ։ 2016 թվականի սեպտեմբերին նա լքել է ''Pacific Records''-ը՝ հետ գնելով իր պայմանագիրը և իրեն պահելով իր երաժշտության բոլոր իրավունքները։ 2016 թվականի հոկտեմբերին նա թողարկել է չորս սինգլ՝ ''X Marks the Spot'', ''She Talking'', ''Your Way'' և ''Burn''։ 2017 թվականի փետրվարին նա թողարկել է իր առաջին՝ Unraveling ալբոմը։ 2017 թվականի փետրվարի 24-ին Թրոուն թողարկեց իր դեբյուտային ալբոմը՝ բաղկացած տասը երգից, իր սեփական ''Goober Records'' լեյբլով, որը հիմնված է Սան Դիեգոյում<ref>{{cite web |date=2016-01-15 |title=Unraveling Album Release |url=http://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Elise-Trouw-Plays-Every-Instrument-on-Debut-Album-Unraveling-20170207 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210128043440/https://www.broadwayworld.com/bwwmusic/article/Elise-Trouw-Plays-Every-Instrument-on-Debut-Album-Unraveling-20170207 |archive-date=2021-01-28 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ Ալբոմում ներկայացված են Էլիսի երգերը, ինչպես նաև նրա աշխատանքները հարվածային գործիքներով, կիթառով, դաշնամուրով և բաս-կիթառով. թրեքների միքսինգն ու մասթերինգն արել են Ալան Սանդերսոնը և Քրիստոֆեր Հոֆին<ref name="od" />։ Թրոուն հանդես է եկել որպես հարվածային գործիքներ նվագող ''Fox Wilde''-ի ''Soap'' տեսահոլովակում 2017 թվականի ապրիլի 4-ին։ 2017 թվականի մայիսի 7-ին Թրոուն նշեց իր դեբյուտային ալբոմի թողարկումը և իր 18-ամյակը Սան Դիեգոյի Կալիֆոռնիայի համալսարանի լոֆթում<ref name="od" />։ 2017 թվականի վերջին և 2018 թվականի սկզբին նա թողարկել է ձայնի ցիկլով երկու կենդանի մաշափ, որոնք շատ տարածված են դարձել [[Ֆեյսբուք|Facebook]]-ում և [[ՅուԹյուբ|YouTube]]-ու<ref>{{cite news |title=Meet the Elise Trouw |url=https://kulturalnemedia.pl/muzyka/elise-trouw/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210121014517/https://kulturalnemedia.pl/muzyka/elise-trouw/ |archivedate=2021-01-21 |accessdate=2021-01-15}}</ref>։ Ներկայումս նա համագործակցում է ''Pearl Drums''-ի, ''Paiste''-ի և ''Regaltip''-ի հետ<ref>{{cite web |date=2017-03-05 |title=Pearl Drums Endorsement |url=http://pearldrum.com/artists/drumset-artists/elise-trouw |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306041559/http://pearldrum.com/artists/drumset-artists/elise-trouw |archivedate=2017-03-06 |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |date=2017-03-05 |title=Regal Tip Endorsement |url=http://www.regaltip.com/artist-roster/elise-trouw |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306131159/http://www.regaltip.com/artist-roster/elise-trouw |archivedate=2017-03-06 |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |date=2017-07-15 |title=Paiste Cymbal Endorsement |url=http://www.paiste.com/e/endorser_det.php?page=image&endorserid=6170 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927052735/http://www.paiste.com/e/endorser_det.php?page=image&endorserid=6170 |archive-date=2020-09-27 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ Թրոուն հայտնվել է Ջիմի Քիմելի շոուում 2018 թվականի փետրվարի 8-ին<ref>{{cite web |title=Elise Trouw Performs on Jimmy Kimmel Live |url=https://www.broadwayworld.com/bwwtv/article/VIDEO-Elise-Trouw-Performs-on-Jimmy-Kimmel-Live-20180209 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210121061134/https://www.broadwayworld.com/bwwtv/article/VIDEO-Elise-Trouw-Performs-on-Jimmy-Kimmel-Live-20180209 |archive-date=2021-01-21 |access-date=2021-01-15 |deadlink=no}}</ref>։ 2016 թվականին ''SoundDiego''-ն նրան անվանել է Սան Դիեգոյի լավագույն երիտասարդ կատարողներից մեկը<ref>{{cite web |last=Lothspeich |first=Dustin |date=2016-11-16 |title=8 of San Diego's Best New Artists |url=http://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/8-of-San-Diegos-Best-New-Bands-401526025.html?_osource=SocialFlowTwt_SDSoundDiego |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306033927/http://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/8-of-San-Diegos-Best-New-Bands-401526025.html?_osource=SocialFlowTwt_SDSoundDiego |archivedate=2017-03-06 |work=NBC |deadlink=no}}</ref>, իսկ NBC 7-ը նրան անվանել է «Տարվա առաջընթաց 2017»<ref>{{cite web |date=2017-12-22 |title=The 2017 SoundDiego Music Awards |url=https://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/The-2017-SoundDiego-Music-Awards-465962883.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20171230172220/https://www.nbcsandiego.com/blogs/sounddiego/The-2017-SoundDiego-Music-Awards-465962883.html |archive-date=2017-12-30 |access-date=2021-01-15 |work=NBC |deadlink=no}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{примечания|30em}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} * {{Official website|www.elisetrouw.com}} cj66sildhyynnujspp24w4z8j0cmqmg 0 1300503 10356750 2025-06-17T17:56:13Z Armenmir 11013 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}}»: 10356750 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} dxuwtzjax36ourxrisqhhp8rqrvci8k 10356751 10356750 2025-06-17T17:56:33Z Armenmir 11013 10356751 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} 5w3fkz0ifraltfzcc1sdfed043iss8w 10356757 10356751 2025-06-17T17:58:49Z Armenmir 11013 10356757 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}, {{ԱԾ}}) l04i7dzj2h1p3xc5m594i79xf5e8219 10356759 10356757 2025-06-17T18:02:25Z Armenmir 11013 10356759 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի դիվանագետ, ով 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ pn5natsliohzqvorxu5zjrhd7g87t7v 10356764 10356759 2025-06-17T18:03:05Z Armenmir 11013 10356764 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, ով 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == p4ofua5rzymcbn8kd5xwzr8heuciqif 10356785 10356764 2025-06-17T18:43:42Z Armenmir 11013 /* Կարիերա */ 10356785 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ 04zshoal6lwx594o3kmsw3uhw35kk1v 10356786 10356785 2025-06-17T18:44:03Z Armenmir 11013 /* Կարիերա */ 10356786 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Արտաքին հղումներ}} 5kwr9532auo3h3qanzt2aoqxdk389j3 10356787 10356786 2025-06-17T18:44:20Z Armenmir 11013 /* Արտաքին հղումներ */ 10356787 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} tryjuhvf1xnc02krj2fm50rl2msxe4q 10356788 10356787 2025-06-17T18:44:32Z Armenmir 11013 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356788 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] bw5k1aby07nk51e7r9hgi4zehelb4uc 10356789 10356788 2025-06-17T18:44:41Z Armenmir 11013 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356789 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] 77o6eici8ja40c9xjcxg9yb09upulkk 10356790 10356789 2025-06-17T18:45:20Z Armenmir 11013 /* Կարիերա */ 10356790 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Անձնական կյանք == == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] 3glaczqkkaoqcgopnxbrld6qybq4az8 10356791 10356790 2025-06-17T18:46:39Z Armenmir 11013 /* Անձնական կյանք */ 10356791 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Լիցենբերգերն ամուսնացած է և ունի երկու երեխա<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ Տիրապետում է [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենին]], [[Ռուսերեն|ռուսերենին]], [[Սերբերեն|սերբերենին]] և [[Բուլղարերեն|բուլղարերենին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] ex4mujwbnwe8v2wb8in1yabcj3n33hb 10356793 10356791 2025-06-17T18:47:04Z Armenmir 11013 /* Կարիերա */ 10356793 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ === Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան === == Անձնական կյանք == Լիցենբերգերն ամուսնացած է և ունի երկու երեխա<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ Տիրապետում է [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենին]], [[Ռուսերեն|ռուսերենին]], [[Սերբերեն|սերբերենին]] և [[Բուլղարերեն|բուլղարերենին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] 96ge29p79pw9t170zn2gc8poau5wgiu 10356796 10356793 2025-06-17T18:50:51Z Armenmir 11013 /* Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան */ 10356796 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ === Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան === 2018 թվականի սեպտեմբերի 4-ին ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ|Դոնալդ Թրամփը]] Լիցենբերգերին առաջադրեց [[Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանների ցանկ|Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանի]] պաշտոնում<ref>[https://trumpwhitehouse.archives.gov/presidential-actions/president-donald-j-trump-announces-intent-nominate-appoint-personnel-key-administration-posts-18/ “President Donald J. Trump Announces Intent to Nominate and Appoint Personnel to Key Administration Posts”, White House, September 4, 2018]</ref>։ 2018 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովն անցկացրել է նրա նշանակման հարցով լսում։ 2019 թվականի հունվարի 2-ին ԱՄՆ Սենատը քվեարկության միջոցով հաստատել է Լիցենբերգերի թեկնածությունը<ref>{{Cite web |last= |first= |date=January 2, 2019 |title=PN2509 — 115th Congress (2017-2018) |url=https://www.congress.gov/nomination/115th-congress/2509 |access-date=July 30, 2019 |website=[[United States Congress]] |language=en}}</ref>։ 2019 թվականի մարտի 12-ին վերջինս իր հավատարմագրերն է հանձնել Ադրբեջանի նախագահ [[Իլհամ Ալիև|Իլհամ Ալիևին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date=March 12, 2019 |title=Ambassador Lee Litzenberger presented his credentials to President Aliyev |url=https://az.usembassy.gov/ambassador-lee-litzenberger-presented-his-credentials-to-president-aliyev/?_ga=2.263835916.1451624109.1564511764-182153180.1563389131 |access-date=July 30, 2019 |website=[[Department of State]] |language=en}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Լիցենբերգերն ամուսնացած է և ունի երկու երեխա<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ Տիրապետում է [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենին]], [[Ռուսերեն|ռուսերենին]], [[Սերբերեն|սերբերենին]] և [[Բուլղարերեն|բուլղարերենին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] 009cm8uux5yyfxwx16lnnavdudxz53a 10356797 10356796 2025-06-17T18:51:17Z Armenmir 11013 /* Անձնական կյանք */ 10356797 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ === Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան === 2018 թվականի սեպտեմբերի 4-ին ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ|Դոնալդ Թրամփը]] Լիցենբերգերին առաջադրեց [[Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանների ցանկ|Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանի]] պաշտոնում<ref>[https://trumpwhitehouse.archives.gov/presidential-actions/president-donald-j-trump-announces-intent-nominate-appoint-personnel-key-administration-posts-18/ “President Donald J. Trump Announces Intent to Nominate and Appoint Personnel to Key Administration Posts”, White House, September 4, 2018]</ref>։ 2018 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովն անցկացրել է նրա նշանակման հարցով լսում։ 2019 թվականի հունվարի 2-ին ԱՄՆ Սենատը քվեարկության միջոցով հաստատել է Լիցենբերգերի թեկնածությունը<ref>{{Cite web |last= |first= |date=January 2, 2019 |title=PN2509 — 115th Congress (2017-2018) |url=https://www.congress.gov/nomination/115th-congress/2509 |access-date=July 30, 2019 |website=United States Congress |language=en}}</ref>։ 2019 թվականի մարտի 12-ին վերջինս իր հավատարմագրերն է հանձնել Ադրբեջանի նախագահ [[Իլհամ Ալիև|Իլհամ Ալիևին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date=March 12, 2019 |title=Ambassador Lee Litzenberger presented his credentials to President Aliyev |url=https://az.usembassy.gov/ambassador-lee-litzenberger-presented-his-credentials-to-president-aliyev/?_ga=2.263835916.1451624109.1564511764-182153180.1563389131 |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Անձնական կյանք == Լիցենբերգերն ամուսնացած է և ունի երկու երեխա<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ Տիրապետում է [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենին]], [[Ռուսերեն|ռուսերենին]], [[Սերբերեն|սերբերենին]] և [[Բուլղարերեն|բուլղարերենին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] 9rf6wlb0x0m7nh348qbo3hwsbbwold2 10356799 10356797 2025-06-17T18:53:27Z Armenmir 11013 /* Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան */ 10356799 wikitext text/x-wiki {{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]])|2025-06-17 21:56:33}} {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ === Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան === 2018 թվականի սեպտեմբերի 4-ին ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ|Դոնալդ Թրամփը]] Լիցենբերգերին առաջադրեց [[Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանների ցանկ|Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանի]] պաշտոնում<ref>[https://trumpwhitehouse.archives.gov/presidential-actions/president-donald-j-trump-announces-intent-nominate-appoint-personnel-key-administration-posts-18/ “President Donald J. Trump Announces Intent to Nominate and Appoint Personnel to Key Administration Posts”, White House, September 4, 2018]</ref>։ 2018 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովն անցկացրել է նրա նշանակման հարցով լսում։ 2019 թվականի հունվարի 2-ին ԱՄՆ Սենատը քվեարկության միջոցով հաստատել է Լիցենբերգերի թեկնածությունը<ref>{{Cite web |last= |first= |date=January 2, 2019 |title=PN2509 — 115th Congress (2017-2018) |url=https://www.congress.gov/nomination/115th-congress/2509 |access-date=July 30, 2019 |website=United States Congress |language=en}}</ref>։ 2019 թվականի մարտի 12-ին վերջինս իր հավատարմագրերն է հանձնել Ադրբեջանի նախագահ [[Իլհամ Ալիև|Իլհամ Ալիևին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date=March 12, 2019 |title=Ambassador Lee Litzenberger presented his credentials to President Aliyev |url=https://az.usembassy.gov/ambassador-lee-litzenberger-presented-his-credentials-to-president-aliyev/?_ga=2.263835916.1451624109.1564511764-182153180.1563389131 |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ 2020 թվականին վերադարձել է [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոն]] աջակցելու իրավապաշտպան [[Շահլա Հումբատովա|Շահլա Հումբատովային]], երբ վերջինս ստանում էր «Կանայք արիության համար» միջազգային մրցանակը<ref>{{Cite web |title=Shahla Humbatova: 'They Will Not Silence Me' |url=http://www.turan.az/ext/news/2020/3/free/Interview/en/122104.htm?v=1 |access-date=2020-03-14 |website=www.turan.az}}</ref>։ Նա առաջին ադրբեջանցին էր, որն ստանում էր այդ մրցանակը։ == Անձնական կյանք == Լիցենբերգերն ամուսնացած է և ունի երկու երեխա<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ Տիրապետում է [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենին]], [[Ռուսերեն|ռուսերենին]], [[Սերբերեն|սերբերենին]] և [[Բուլղարերեն|բուլղարերենին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] 4bx87k02grqvlwge19180zjvlevojir 10356800 10356799 2025-06-17T18:53:34Z Armenmir 11013 10356800 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ === Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան === 2018 թվականի սեպտեմբերի 4-ին ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ|Դոնալդ Թրամփը]] Լիցենբերգերին առաջադրեց [[Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանների ցանկ|Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանի]] պաշտոնում<ref>[https://trumpwhitehouse.archives.gov/presidential-actions/president-donald-j-trump-announces-intent-nominate-appoint-personnel-key-administration-posts-18/ “President Donald J. Trump Announces Intent to Nominate and Appoint Personnel to Key Administration Posts”, White House, September 4, 2018]</ref>։ 2018 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովն անցկացրել է նրա նշանակման հարցով լսում։ 2019 թվականի հունվարի 2-ին ԱՄՆ Սենատը քվեարկության միջոցով հաստատել է Լիցենբերգերի թեկնածությունը<ref>{{Cite web |last= |first= |date=January 2, 2019 |title=PN2509 — 115th Congress (2017-2018) |url=https://www.congress.gov/nomination/115th-congress/2509 |access-date=July 30, 2019 |website=United States Congress |language=en}}</ref>։ 2019 թվականի մարտի 12-ին վերջինս իր հավատարմագրերն է հանձնել Ադրբեջանի նախագահ [[Իլհամ Ալիև|Իլհամ Ալիևին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date=March 12, 2019 |title=Ambassador Lee Litzenberger presented his credentials to President Aliyev |url=https://az.usembassy.gov/ambassador-lee-litzenberger-presented-his-credentials-to-president-aliyev/?_ga=2.263835916.1451624109.1564511764-182153180.1563389131 |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ 2020 թվականին վերադարձել է [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոն]] աջակցելու իրավապաշտպան [[Շահլա Հումբատովա|Շահլա Հումբատովային]], երբ վերջինս ստանում էր «Կանայք արիության համար» միջազգային մրցանակը<ref>{{Cite web |title=Shahla Humbatova: 'They Will Not Silence Me' |url=http://www.turan.az/ext/news/2020/3/free/Interview/en/122104.htm?v=1 |access-date=2020-03-14 |website=www.turan.az}}</ref>։ Նա առաջին ադրբեջանցին էր, որն ստանում էր այդ մրցանակը։ == Անձնական կյանք == Լիցենբերգերն ամուսնացած է և ունի երկու երեխա<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ Տիրապետում է [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենին]], [[Ռուսերեն|ռուսերենին]], [[Սերբերեն|սերբերենին]] և [[Բուլղարերեն|բուլղարերենին]]<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/ |access-date=July 30, 2019 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{citation |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/|title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work= State.gov |publisher= United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] 2lbzw4ylfgfouf6e1dg9v1uqw3it8l3 10356912 10356800 2025-06-18T00:02:33Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Citation և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356912 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Էրլ Դ. Լիցենբերգեր''' ({{lang-en|Earle D. Litzenberger}}), ամերիկացի դիվանագետ, որը 2019-2022 թվականներին զբաղեցրել է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանում]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների]] դեսպանի պաշտոնը։ [[ԱՄՆ Պետքարտուղարություն|ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում]] նախկինում զբաղեցրել է Ռազմաքաղաքական հարաբերությունների դեպարտամենտի ավագ խորհրդականի և բյուրոյի ավագ աշխատակցի պաշտոնները։ == Կարիերա == Լիցենբերգերը իր կարիերան սկսել է Պաշտպանական փոխադրումների գործակալությունում` որպես կառավարման վերլուծաբան։ Այնուհետ տեղափոխվել է [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] [[Շտուտգարտ]] քաղաք, որտեղ [[Չիկագոյի համալսարան|Չիկագոյի համալսարանի]] տեղի մասնաճյուղում աշխատել է որպես դաշտային հարցազրուցավար։ 1984-1986 թվականներին [[Ալժիր|Ալժիրում]] ԱՄՆ դեսպանությունում աշխատել է որպես քաղաքական հարցերով պատասխանատու։ Դրանից հետո աշխատել է [[Մարսել|Մարսելում]] ԱՄՆ գլխավոր հյուպատոսությունում՝ որպես հյուպատոսական ծառայակից։ Տարբեր տարիներին պաշտոններ է զբաղեցրել նաև ԱՄՆ Պետքարտուղարությունում՝ այդ թվում զբաղեցնելով նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ առաքելության փոխղեկավարի պաշտոնը։ Աշխատել է նաև [[Սերբիա|Սերբիայում]] և [[Ղրղզստան|Ղրղզստանում]] տեղակայված ամերիկյան դեսպանություններում<ref>{{Cite web |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=2019 թ․ հուլիսի 30 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ === Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան === 2018 թվականի սեպտեմբերի 4-ին ԱՄՆ նախագահ [[Դոնալդ Թրամփ|Դոնալդ Թրամփը]] Լիցենբերգերին առաջադրեց [[Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանների ցանկ|Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանի]] պաշտոնում<ref>[https://trumpwhitehouse.archives.gov/presidential-actions/president-donald-j-trump-announces-intent-nominate-appoint-personnel-key-administration-posts-18/ “President Donald J. Trump Announces Intent to Nominate and Appoint Personnel to Key Administration Posts”, White House, September 4, 2018]</ref>։ 2018 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովն անցկացրել է նրա նշանակման հարցով լսում։ 2019 թվականի հունվարի 2-ին ԱՄՆ Սենատը քվեարկության միջոցով հաստատել է Լիցենբերգերի թեկնածությունը<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ հունվարի 2 |title=PN2509 — 115th Congress (2017-2018) |url=https://www.congress.gov/nomination/115th-congress/2509 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 30 |website=United States Congress |language=en}}</ref>։ 2019 թվականի մարտի 12-ին վերջինս իր հավատարմագրերն է հանձնել Ադրբեջանի նախագահ [[Իլհամ Ալիև|Իլհամ Ալիևին]]<ref>{{Cite web |date=2019 թ․ մարտի 12 |title=Ambassador Lee Litzenberger presented his credentials to President Aliyev |url=https://az.usembassy.gov/ambassador-lee-litzenberger-presented-his-credentials-to-president-aliyev/?_ga=2.263835916.1451624109.1564511764-182153180.1563389131 |access-date=2019 թ․ հուլիսի 30 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ 2020 թվականին վերադարձել է [[Վաշինգտոն ԿՇ|Վաշինգտոն]] աջակցելու իրավապաշտպան [[Շահլա Հումբատովա|Շահլա Հումբատովային]], երբ վերջինս ստանում էր «Կանայք արիության համար» միջազգային մրցանակը<ref>{{Cite web |title=Shahla Humbatova: 'They Will Not Silence Me' |url=http://www.turan.az/ext/news/2020/3/free/Interview/en/122104.htm?v=1 |access-date=2020 թ․ մարտի 14 |website=www.turan.az}}</ref>։ Նա առաջին ադրբեջանցին էր, որն ստանում էր այդ մրցանակը։ == Անձնական կյանք == Լիցենբերգերն ամուսնացած է և ունի երկու երեխա<ref>{{Cite web |title=Ambassador Lee Litzenberger |url=https://az.usembassy.gov/our-relationship/our-ambassador/ |access-date=2019 թ․ հուլիսի 30 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ Տիրապետում է [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենին]], [[Ռուսերեն|ռուսերենին]], [[Սերբերեն|սերբերենին]] և [[Բուլղարերեն|բուլղարերենին]]<ref>{{Cite web |title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/ |access-date=2019 թ․ հուլիսի 30 |website=Department of State |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{Citation |title=Litzenberger Earle D. – Republic of Azerbaijan – September 2018 |work=State.gov |url=https://www.state.gov/litzenberger-earle-d-republic-of-azerbaijan-september-2018/ |publisher=United States Department of State}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպաններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դիվանագետներ]] rcu1wxckl5t0d69py30johb63rcf95d 1 1300504 10356754 2025-06-17T17:57:24Z Armenmir 11013 +{{ԹՀ/նոր|en|Earle D. Litzenberger|1269788151|10356751|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356754 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|en|Earle D. Litzenberger|1269788151|10356751|2025 թվականի հունիսի 17}} e4cb39yaan2gszv7lnmhz0pqlmn8htr 3 1300505 10356755 2025-06-17T17:57:24Z 23artashes 2675 +{{subst:ողջույն}} 10356755 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 17:57, 17 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} 4355xcd6tq9h22j1g2s2g98ia5rxzd8 3 1300506 10356756 2025-06-17T17:57:26Z 23artashes 2675 +{{subst:ողջույն}} 10356756 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 17:57, 17 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} 4355xcd6tq9h22j1g2s2g98ia5rxzd8 0 1300507 10356761 2025-06-17T18:02:49Z 23artashes 2675 23artashes տեղափոխեց էջը «[[Վլադիմիր Գեորգիևիչ Բելիկով]]»-ից «[[Վլադիմիր Բելիկով (գիտնական)]]» 10356761 wikitext text/x-wiki #ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Վլադիմիր Բելիկով (գիտնական)]] me8f1xskd9e7r7rvnq5vj1uwxj2k23j 0 1300509 10356766 2025-06-17T18:08:02Z TigranKarakhanyan 154912 Նոր էջ «'''Հոգևորական''' կամ '''կղերական''' ([[լատիներեն|լատ.]]՝ clericus, [[հունարեն|հուն․]]՝ κληρικός) քրիստոնեական եկեղեցում հատուկ ձեռնադրված կամ պաշտոնական ծառայություն իրականացնող անձ, որը կոչված է հոգևոր առաջնորդության, պաշտամունքի, աստվածածառության կարգավորության, սուր...»: 10356766 wikitext text/x-wiki '''Հոգևորական''' կամ '''կղերական''' ([[լատիներեն|լատ.]]՝ clericus, [[հունարեն|հուն․]]՝ κληρικός) քրիստոնեական եկեղեցում հատուկ ձեռնադրված կամ պաշտոնական ծառայություն իրականացնող անձ, որը կոչված է հոգևոր առաջնորդության, պաշտամունքի, աստվածածառության կարգավորության, սուրբ խորհուրդների կամ արարողությունների կատարման և հավատացյալների հոգևոր խնամքի իրականացման համար։ Տերմինը օգտագործվում է տարբեր ձևերով՝ կախված եկեղեցական ավանդույթից, սակայն ընդհանուր առմամբ վերաբերում է եկեղեցու պաշտոնական ծառայողներին, ովքեր ներգրավված են հոգևոր գործառույթների կատարման մեջ։<ref>http://www.nayiri.com/search?dt=HY_HY&wordForm=%D5%B0%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D6%82%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&stem=%D5%B0%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D6%82%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&l=hy_LB</ref> == Ծագումնաբանություն == Կղերականը (հուն. κληρικός, լատ. clericus) քրիստոնեական եկեղեցու պաշտոնյա է, հաճախ ձեռնադրված, ով ընդգրկված է եկեղեցու աստիճանակարգում։ Բառն առաջացել է հունական κληρός՝ «վիճակ», «ժառանգություն» արմատից, որը Նոր կտակարանում հաճախ կապված է Աստծուն պատկանելու գաղափարի հետ (Գործք 1:17, 1 Պետր. 5:3)։ Հունարեն κληρικός նշանակում էր անձ, ով կանչված է կամ առանձնացված է Աստծուն ծառայելու համար՝ որպես նրա ժառանգության սպասավոր։ Այդ ձևը փոխանցվել է լատիներեն՝ որպես clericus, որի հիմքով ձևավորվել են ժամանակակից եվրոպական լեզուների համապատասխան տերմինները (cleric, clergé և այլն)։ == Գործածություն == Կաթոլիկ, ուղղափառ և լյութերական ավանդույթներում կղերական են համարվում սարկավագները, քահանաները, եպիսկոպոսները։ [[ Բողոքականություն|Բողոքական]] որոշ ուղղություններում՝ այդ թվում [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|ադվենտիստական]] և [[Բապտիստական եկեղեցի|բապտիստական]], տերմինն ավելի քիչ է գործածվում, բայց համարժեք է «հոգևոր ծառայող» կամ «հովիվ» հասկացությանը։ Հայ առաքելական եկեղեցում «կղերական» բառը կիրառվում է միջնադարից՝ փոխանցելով ձեռնադրված դասի (կղերիա) գաղափարը։<ref>Oxford English Dictionary – https://www.oed.com/view/Entry/33800</ref><ref>Etymonline – https://www.etymonline.com/word/cleric</ref><ref>Catholic Encyclopedia – https://www.newadvent.org/cathen/04049a.htm</ref><ref>BibleHub, G2819 – https://biblehub.com/greek/2819.htm</ref><ref>Thayer’s Greek Lexicon – https://www.biblestudytools.com/lexicons/greek/nas/klerikos.html</ref> == Հոգևորականի պարտականություններ == Անկախ դավանանքի առանձնահատկություններից՝ հոգևորականը հաճախ իրականացում է հետևյալ գործառույթները՝ *Աստվածաշնչի, դավանաբանության ուսուցում և քարոզչություն *կրոնական արարողությունների կատարում (մկրտություն, հաղորդության մատուցում, ձեռնադրություն, հարսանեկան ու թաղման արարողություններ և այլն) *հոգևոր խորհրդատվություն *հավատացյալների կազմակերպված համայնքի (եկեղեցու) առաջնորդում *կարիքավորների, հիվանդների այցելություն և խնամք == Տես նաև == *[[Քահանա]] *[[Բողոքականություն]] == Արտաքին հղումներ == 2yyi2xt622ieartnub0qu7rtho0gzod 10356780 10356766 2025-06-17T18:25:49Z 217.76.15.71 Fixed typo 10356780 wikitext text/x-wiki '''Հոգևորական''' կամ '''կղերական''' ([[լատիներեն|լատ.]]՝ clericus, [[հունարեն|հուն․]]՝ κληρικός) քրիստոնեական եկեղեցում հատուկ [[ձեռնադրություն|ձեռնադրված]] կամ պաշտոնական ծառայություն իրականացնող անձ, որը կոչված է հոգևոր առաջնորդության, պաշտամունքի, աստվածածառության կարգավորության, սուրբ խորհուրդների կամ արարողությունների կատարման և հավատացյալների հոգևոր խնամքի իրականացման համար։ Տերմինը օգտագործվում է տարբեր ձևերով՝ կախված եկեղեցական ավանդույթից, սակայն ընդհանուր առմամբ վերաբերում է եկեղեցու պաշտոնական ծառայողներին, ովքեր ներգրավված են հոգևոր գործառույթների կատարման մեջ։<ref>http://www.nayiri.com/search?dt=HY_HY&wordForm=%D5%B0%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D6%82%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&stem=%D5%B0%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D6%82%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&l=hy_LB</ref> == Ծագումնաբանություն == Կղերականը (հուն. κληρικός, լատ. clericus) քրիստոնեական եկեղեցու պաշտոնյա է, հաճախ ձեռնադրված, ով ընդգրկված է եկեղեցու աստիճանակարգում։ Բառն առաջացել է հունական κληρός՝ «վիճակ», «ժառանգություն» արմատից, որը Նոր կտակարանում հաճախ կապված է Աստծուն պատկանելու գաղափարի հետ (Գործք 1:17, 1 Պետր. 5:3)։ Հունարեն κληρικός նշանակում էր անձ, ով կանչված է կամ առանձնացված է Աստծուն ծառայելու համար՝ որպես նրա ժառանգության սպասավոր։ Այդ ձևը փոխանցվել է լատիներեն՝ որպես clericus, որի հիմքով ձևավորվել են ժամանակակից եվրոպական լեզուների համապատասխան տերմինները (cleric, clergé և այլն)։ == Գործածություն == Կաթոլիկ, ուղղափառ և լյութերական ավանդույթներում կղերական են համարվում սարկավագները, քահանաները, եպիսկոպոսները։ [[ Բողոքականություն|Բողոքական]] որոշ ուղղություններում՝ այդ թվում [[Յոթերորդ օրվա ադվենտիստների եկեղեցի|ադվենտիստական]] և [[Բապտիստական եկեղեցի|բապտիստական]], տերմինն ավելի քիչ է գործածվում, բայց համարժեք է «հոգևոր ծառայող» կամ «հովիվ» հասկացությանը։ Հայ առաքելական եկեղեցում «կղերական» բառը կիրառվում է միջնադարից՝ փոխանցելով ձեռնադրված դասի (կղերիա) գաղափարը։<ref>Oxford English Dictionary – https://www.oed.com/view/Entry/33800</ref><ref>Etymonline – https://www.etymonline.com/word/cleric</ref><ref>Catholic Encyclopedia – https://www.newadvent.org/cathen/04049a.htm</ref><ref>BibleHub, G2819 – https://biblehub.com/greek/2819.htm</ref><ref>Thayer’s Greek Lexicon – https://www.biblestudytools.com/lexicons/greek/nas/klerikos.html</ref> == Հոգևորականի պարտականություններ == Անկախ դավանանքի առանձնահատկություններից՝ հոգևորականը հաճախ իրականացում է հետևյալ գործառույթները՝ *Աստվածաշնչի, դավանաբանության ուսուցում և քարոզչություն *կրոնական արարողությունների կատարում (մկրտություն, հաղորդության մատուցում, ձեռնադրություն, հարսանեկան ու թաղման արարողություններ և այլն) *հոգևոր խորհրդատվություն *հավատացյալների կազմակերպված համայնքի (եկեղեցու) առաջնորդում *կարիքավորների, հիվանդների այցելություն և խնամք == Տես նաև == *[[Քահանա]] *[[Բողոքականություն]] == Արտաքին հղումներ == 4srbr7ykfksmzysnab7j54by9idmybb 0 1300510 10356769 2025-06-17T18:13:45Z Ashot180 156189 Ստեղծվել է «[[:ru:Special:Redirect/revision/141226310|Тупик (птица)]]» էջի թարգմանությամբ 10356769 wikitext text/x-wiki {{Տաքսոն|regnum=Կենդանիներ|name=Բթակտուց|image file=Papageitaucher_Fratercula_arctica.jpg|image title=|image descr=Բթակտուց|latin=Fratercula arctica|parent=Fratercula|rang=տեսակ|author=([[Linnaeus]], [[1758]])|syn=|typus=Քորդավորներ|range legend=Բազմացում (նարնջագույն) և ձմեռում (դեղին)|iucnstatus=VU|iucn=22694927|wikispecies=Fratercula arctica|commons=Category:Fratercula arctica}} '''Բթակտուց''' կամ '''Ատլանտյան''' '''բթակտուց''' (Fratercula arctica) - մաքրահավազգիների ընտանիքի քարադրանմանների կարգի ծովային թռչունի տեսակ: Բնակվում են Ատլանտյան և Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսների ափերին: Բնադրում են թռչնաշուկայի բներում: Սնվում են ձկներով, հիմնականում՝ ավազաձկներով: [[Կատեգորիա:Հյուսիսային Ամերիկայի թռչուններ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի թռչուններ]] [[Կատեգորիա:Խոցելի տեսակներ]] edebpwph3n0v11b1aijer2hp05dz0hg 10357176 10356769 2025-06-18T08:01:24Z 23artashes 2675 անաղբյուր հոդված 10357176 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{Տաքսոն|regnum=Կենդանիներ|name=Բթակտուց|image file=Papageitaucher_Fratercula_arctica.jpg|image title=|image descr=Բթակտուց|latin=Fratercula arctica|parent=Fratercula|rang=տեսակ|author=([[Linnaeus]], [[1758]])|syn=|typus=Քորդավորներ|range legend=Բազմացում (նարնջագույն) և ձմեռում (դեղին)|iucnstatus=VU|iucn=22694927|wikispecies=Fratercula arctica|commons=Category:Fratercula arctica}} '''Բթակտուց''' կամ '''Ատլանտյան''' '''բթակտուց''' (Fratercula arctica) - մաքրահավազգիների ընտանիքի քարադրանմանների կարգի ծովային թռչունի տեսակ: Բնակվում են Ատլանտյան և Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսների ափերին: Բնադրում են թռչնաշուկայի բներում: Սնվում են ձկներով, հիմնականում՝ ավազաձկներով: [[Կատեգորիա:Հյուսիսային Ամերիկայի թռչուններ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի թռչուններ]] [[Կատեգորիա:Խոցելի տեսակներ]] 62cypcjhp9ymgx4zdmop4cvcgpr6rjk 10357178 10357176 2025-06-18T08:01:35Z 23artashes 2675 կարճ էջ 10357178 wikitext text/x-wiki {{Կարճ էջ|2025,6,18}} {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{Տաքսոն|regnum=Կենդանիներ|name=Բթակտուց|image file=Papageitaucher_Fratercula_arctica.jpg|image title=|image descr=Բթակտուց|latin=Fratercula arctica|parent=Fratercula|rang=տեսակ|author=([[Linnaeus]], [[1758]])|syn=|typus=Քորդավորներ|range legend=Բազմացում (նարնջագույն) և ձմեռում (դեղին)|iucnstatus=VU|iucn=22694927|wikispecies=Fratercula arctica|commons=Category:Fratercula arctica}} '''Բթակտուց''' կամ '''Ատլանտյան''' '''բթակտուց''' (Fratercula arctica) - մաքրահավազգիների ընտանիքի քարադրանմանների կարգի ծովային թռչունի տեսակ: Բնակվում են Ատլանտյան և Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսների ափերին: Բնադրում են թռչնաշուկայի բներում: Սնվում են ձկներով, հիմնականում՝ ավազաձկներով: [[Կատեգորիա:Հյուսիսային Ամերիկայի թռչուններ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի թռչուններ]] [[Կատեգորիա:Խոցելի տեսակներ]] q7nmnaeo194syoz8smjjqp0a2wdybik 0 1300511 10356774 2025-06-17T18:21:55Z Elen Ayvazyan 146785 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ HBO...»: 10356774 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=February 25, 2024 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=16 May 2024 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=March 24, 2023 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=May 17, 2024 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=July 12, 2022 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=May 17, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=March 23, 2023 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=May 20, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=July 1, 2024 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=July 8, 2024 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=June 6, 2024 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=June 10, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=November 21, 2024 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=February 6, 2025 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=August 27, 2023 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=April 8, 2024 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=March 9, 2023 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=June 23, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=April 14, 2022 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=May 17, 2024 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=July 8, 2022 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=January 22, 2024 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=February 26, 2023 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=September 27, 2023 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=March 29, 2018 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=May 17, 2024 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=November 11, 2019 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |access-date=March 6, 2020 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=December 12, 2018 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |access-date=March 8, 2020 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=June 20, 2020 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=June 26, 2020 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=March 16, 2021 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=May 17, 2024 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=February 21, 2021 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=November 15, 2021 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=February 10, 2021 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=February 11, 2021 |access-date=February 11, 2021 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |Որբեր |Ֆիլիպ |Միջազգային քաղաքային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |Ընկած |Պասկալ |«Liberty Hall Lowell» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |Լոբբիի հերոս |Ջեֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |Ուրվական |Օսվալդ Ալվինգ |Շեքսպիրի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |«Gizmo Love» |Ռալֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |Աննան արևադարձային գոտիներում |Խուան Ջուլիան |Պորտլենդ կենտրոնի բեմ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |Լորենցաչիո |Պիերո Ստրոցի |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Տրոիլոսը և Կրեսիդան |Թերսիտներ |Տեկտոնական թատրոնի նախագիծ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Բոստոնի ընդհանուր շքերթի հրապարակ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |Հոր գեղեցկությունը |Կարիմ | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |Հիմնված է լիովին իրական պատմության վրա |Մայքլ Սալիվան | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մակբեթ |Անսամբլ / Արյունոտ սերժանտ / Մարդասպան 2 |Դելակորտե թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Կարտելները |Էմանուել |«Comix NY» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |Որոշ տղամարդիկ |Ֆրից / Մենդի / Դեյվիդ Գոլդման / Ռենդի Հանկ / Զաք / Լյուիս / Մել / Բուժքույր Ջեք |Երկրորդ բեմի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |Ավազ |Կատարող |Կանանց նախագծի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Հին կատակերգություն Արիստոփանի «Գորտերի» հիման վրա |Դիոնիսոս |«Classic Stage» ընկերություն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |Հրաշքը Նեապոլում |Տրիստանո |Վիրջինիա Ուիմբերլի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |«Killing Play» |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |Ֆլական սիրում է ոսկորը |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Գրող | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Յոսեմիտ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մահճակալի տակ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |Մութ հարցեր |Էնամորադո |Բլանկի 2-րդ բեմական թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Թխկի և որթատունկ |Ռոջեր |Դրամատուրգների հորիզոններ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |Սև ժանյակ |{{N/a}} |Նոր Օհայոյի թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |Շատ աղմուկ ոչնչի համար |Դոն Ջոն |Հանրային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |[[Արքա Լիր]] |Էդմունդ |Ջեյմս Էրլ Ջոնսի թատրոն | [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]] դեբյուտ | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=April 23, 2015 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=April 23, 2015 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Ձայնի դեր ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Պաոլո | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=May 3, 2016 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=May 16, 2024 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} cdw2lzwevuy81r4ltouvehiq3xgijuz 10356777 10356774 2025-06-17T18:24:39Z Elen Ayvazyan 146785 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Թատրոն]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356777 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=February 25, 2024 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=16 May 2024 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=March 24, 2023 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=May 17, 2024 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=July 12, 2022 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=May 17, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=March 23, 2023 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=May 20, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=July 1, 2024 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=July 8, 2024 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=June 6, 2024 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=June 10, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=November 21, 2024 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=February 6, 2025 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=August 27, 2023 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=April 8, 2024 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=March 9, 2023 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=June 23, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=April 14, 2022 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=May 17, 2024 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=July 8, 2022 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=January 22, 2024 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=February 26, 2023 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=September 27, 2023 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=March 29, 2018 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=May 17, 2024 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=November 11, 2019 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |access-date=March 6, 2020 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=December 12, 2018 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |access-date=March 8, 2020 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=June 20, 2020 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=June 26, 2020 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=March 16, 2021 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=May 17, 2024 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=February 21, 2021 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=November 15, 2021 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=February 10, 2021 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=February 11, 2021 |access-date=February 11, 2021 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |Որբեր |Ֆիլիպ |Միջազգային քաղաքային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |Ընկած |Պասկալ |«Liberty Hall Lowell» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |Լոբբիի հերոս |Ջեֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |Ուրվական |Օսվալդ Ալվինգ |Շեքսպիրի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |«Gizmo Love» |Ռալֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |Աննան արևադարձային գոտիներում |Խուան Ջուլիան |Պորտլենդ կենտրոնի բեմ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |Լորենցաչիո |Պիերո Ստրոցի |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Տրոիլոսը և Կրեսիդան |Թերսիտներ |Տեկտոնական թատրոնի նախագիծ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Բոստոնի ընդհանուր շքերթի հրապարակ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |Հոր գեղեցկությունը |Կարիմ | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |Հիմնված է լիովին իրական պատմության վրա |Մայքլ Սալիվան | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մակբեթ |Անսամբլ / Արյունոտ սերժանտ / Մարդասպան 2 |Դելակորտե թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Կարտելները |Էմանուել |«Comix NY» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |Որոշ տղամարդիկ |Ֆրից / Մենդի / Դեյվիդ Գոլդման / Ռենդի Հանկ / Զաք / Լյուիս / Մել / Բուժքույր Ջեք |Երկրորդ բեմի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |Ավազ |Կատարող |Կանանց նախագծի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Հին կատակերգություն Արիստոփանի «Գորտերի» հիման վրա |Դիոնիսոս |«Classic Stage» ընկերություն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |Հրաշքը Նեապոլում |Տրիստանո |Վիրջինիա Ուիմբերլի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |«Killing Play» |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |Ֆլական սիրում է ոսկորը |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Գրող | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Յոսեմիտ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մահճակալի տակ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |Մութ հարցեր |Էնամորադո |Բլանկի 2-րդ բեմական թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Թխկի և որթատունկ |Ռոջեր |Դրամատուրգների հորիզոններ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |Սև ժանյակ |{{N/a}} |Նոր Օհայոյի թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |Շատ աղմուկ ոչնչի համար |Դոն Ջոն |Հանրային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |[[Արքա Լիր]] |Էդմունդ |Ջեյմս Էրլ Ջոնսի թատրոն | [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]] դեբյուտ | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=April 23, 2015 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=April 23, 2015 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Ձայնի դեր ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Պաոլո | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=May 3, 2016 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=May 16, 2024 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} [[Կատեգորիա:Թատրոն]] taj9e0al0166s7djlxqurcjgvoro4zs 10356778 10356777 2025-06-17T18:24:57Z Elen Ayvazyan 146785 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Դերասաններ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356778 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=February 25, 2024 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=16 May 2024 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=March 24, 2023 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=May 17, 2024 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=July 12, 2022 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=May 17, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=March 23, 2023 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=May 20, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=July 1, 2024 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=July 8, 2024 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=June 6, 2024 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=June 10, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=November 21, 2024 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=February 6, 2025 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=August 27, 2023 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=April 8, 2024 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=March 9, 2023 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=June 23, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=April 14, 2022 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=May 17, 2024 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=July 8, 2022 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=January 22, 2024 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=February 26, 2023 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=September 27, 2023 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=March 29, 2018 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=May 17, 2024 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=November 11, 2019 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |access-date=March 6, 2020 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=December 12, 2018 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |access-date=March 8, 2020 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=June 20, 2020 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=June 26, 2020 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=March 16, 2021 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=May 17, 2024 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=February 21, 2021 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=November 15, 2021 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=February 10, 2021 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=February 11, 2021 |access-date=February 11, 2021 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |Որբեր |Ֆիլիպ |Միջազգային քաղաքային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |Ընկած |Պասկալ |«Liberty Hall Lowell» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |Լոբբիի հերոս |Ջեֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |Ուրվական |Օսվալդ Ալվինգ |Շեքսպիրի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |«Gizmo Love» |Ռալֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |Աննան արևադարձային գոտիներում |Խուան Ջուլիան |Պորտլենդ կենտրոնի բեմ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |Լորենցաչիո |Պիերո Ստրոցի |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Տրոիլոսը և Կրեսիդան |Թերսիտներ |Տեկտոնական թատրոնի նախագիծ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Բոստոնի ընդհանուր շքերթի հրապարակ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |Հոր գեղեցկությունը |Կարիմ | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |Հիմնված է լիովին իրական պատմության վրա |Մայքլ Սալիվան | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մակբեթ |Անսամբլ / Արյունոտ սերժանտ / Մարդասպան 2 |Դելակորտե թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Կարտելները |Էմանուել |«Comix NY» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |Որոշ տղամարդիկ |Ֆրից / Մենդի / Դեյվիդ Գոլդման / Ռենդի Հանկ / Զաք / Լյուիս / Մել / Բուժքույր Ջեք |Երկրորդ բեմի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |Ավազ |Կատարող |Կանանց նախագծի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Հին կատակերգություն Արիստոփանի «Գորտերի» հիման վրա |Դիոնիսոս |«Classic Stage» ընկերություն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |Հրաշքը Նեապոլում |Տրիստանո |Վիրջինիա Ուիմբերլի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |«Killing Play» |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |Ֆլական սիրում է ոսկորը |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Գրող | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Յոսեմիտ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մահճակալի տակ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |Մութ հարցեր |Էնամորադո |Բլանկի 2-րդ բեմական թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Թխկի և որթատունկ |Ռոջեր |Դրամատուրգների հորիզոններ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |Սև ժանյակ |{{N/a}} |Նոր Օհայոյի թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |Շատ աղմուկ ոչնչի համար |Դոն Ջոն |Հանրային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |[[Արքա Լիր]] |Էդմունդ |Ջեյմս Էրլ Ջոնսի թատրոն | [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]] դեբյուտ | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=April 23, 2015 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=April 23, 2015 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Ձայնի դեր ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Պաոլո | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=May 3, 2016 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=May 16, 2024 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} [[Կատեգորիա:Թատրոն]] [[Կատեգորիա:Դերասաններ]] bhhjg7hxjea1rrd1pmkho544cp2h0gd 10356779 10356778 2025-06-17T18:25:22Z Elen Ayvazyan 146785 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դերասաններ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356779 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}}[[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=February 25, 2024 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=16 May 2024 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=March 24, 2023 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=May 17, 2024 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=July 12, 2022 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=May 17, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=March 23, 2023 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=May 20, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=July 1, 2024 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=July 8, 2024 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=June 6, 2024 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=June 10, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=November 21, 2024 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=February 6, 2025 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=August 27, 2023 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=April 8, 2024 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=March 9, 2023 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=June 23, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=April 14, 2022 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=May 17, 2024 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=July 8, 2022 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=January 22, 2024 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=February 26, 2023 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=September 27, 2023 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=March 29, 2018 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=May 17, 2024 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=November 11, 2019 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |access-date=March 6, 2020 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=December 12, 2018 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |access-date=March 8, 2020 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=June 20, 2020 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=June 26, 2020 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=March 16, 2021 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=May 17, 2024 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=February 21, 2021 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=November 15, 2021 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=February 10, 2021 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=February 11, 2021 |access-date=February 11, 2021 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |Որբեր |Ֆիլիպ |Միջազգային քաղաքային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |Ընկած |Պասկալ |«Liberty Hall Lowell» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |Լոբբիի հերոս |Ջեֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |Ուրվական |Օսվալդ Ալվինգ |Շեքսպիրի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |«Gizmo Love» |Ռալֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |Աննան արևադարձային գոտիներում |Խուան Ջուլիան |Պորտլենդ կենտրոնի բեմ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |Լորենցաչիո |Պիերո Ստրոցի |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Տրոիլոսը և Կրեսիդան |Թերսիտներ |Տեկտոնական թատրոնի նախագիծ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Բոստոնի ընդհանուր շքերթի հրապարակ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |Հոր գեղեցկությունը |Կարիմ | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |Հիմնված է լիովին իրական պատմության վրա |Մայքլ Սալիվան | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մակբեթ |Անսամբլ / Արյունոտ սերժանտ / Մարդասպան 2 |Դելակորտե թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Կարտելները |Էմանուել |«Comix NY» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |Որոշ տղամարդիկ |Ֆրից / Մենդի / Դեյվիդ Գոլդման / Ռենդի Հանկ / Զաք / Լյուիս / Մել / Բուժքույր Ջեք |Երկրորդ բեմի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |Ավազ |Կատարող |Կանանց նախագծի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Հին կատակերգություն Արիստոփանի «Գորտերի» հիման վրա |Դիոնիսոս |«Classic Stage» ընկերություն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |Հրաշքը Նեապոլում |Տրիստանո |Վիրջինիա Ուիմբերլի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |«Killing Play» |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |Ֆլական սիրում է ոսկորը |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Գրող | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Յոսեմիտ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մահճակալի տակ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |Մութ հարցեր |Էնամորադո |Բլանկի 2-րդ բեմական թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Թխկի և որթատունկ |Ռոջեր |Դրամատուրգների հորիզոններ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |Սև ժանյակ |{{N/a}} |Նոր Օհայոյի թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |Շատ աղմուկ ոչնչի համար |Դոն Ջոն |Հանրային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |[[Արքա Լիր]] |Էդմունդ |Ջեյմս Էրլ Ջոնսի թատրոն | [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]] դեբյուտ | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=April 23, 2015 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=April 23, 2015 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Ձայնի դեր ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Պաոլո | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=May 3, 2016 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=May 16, 2024 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} [[Կատեգորիա:Թատրոն]] [[Կատեգորիա:Դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դերասաններ]] 3l67ix0qz974jgnfrxf97nv9c7lk2fw 10356804 10356779 2025-06-17T19:01:04Z Argam Forbes 37716 /* Ֆիլմեր */ 10356804 wikitext text/x-wiki [[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]Պեդրո Պասկալ, չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի դարձավ [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) ֆանտազիա սերիալի չորրորդ սեզոնում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական սերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու համար: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես «Եռակի Սահման» (2019) գործողություն-արկածային ֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=February 25, 2024 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=16 May 2024 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=March 24, 2023 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=May 17, 2024 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=July 12, 2022 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=May 17, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=March 23, 2023 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=May 20, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=July 1, 2024 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=July 8, 2024 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=June 6, 2024 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=June 10, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=November 21, 2024 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=February 6, 2025 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} == Հեռուստատեսություն == {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=August 27, 2023 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=April 8, 2024 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=March 9, 2023 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=June 23, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=April 14, 2022 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=May 17, 2024 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=July 8, 2022 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=January 22, 2024 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=February 26, 2023 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=September 27, 2023 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=March 29, 2018 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=May 17, 2024 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=November 11, 2019 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |access-date=March 6, 2020 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=December 12, 2018 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |access-date=March 8, 2020 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=June 20, 2020 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=June 26, 2020 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=March 16, 2021 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=May 17, 2024 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=February 21, 2021 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=November 15, 2021 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=February 10, 2021 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=February 11, 2021 |access-date=February 11, 2021 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |Որբեր |Ֆիլիպ |Միջազգային քաղաքային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |Ընկած |Պասկալ |«Liberty Hall Lowell» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |Լոբբիի հերոս |Ջեֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |Ուրվական |Օսվալդ Ալվինգ |Շեքսպիրի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |«Gizmo Love» |Ռալֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |Աննան արևադարձային գոտիներում |Խուան Ջուլիան |Պորտլենդ կենտրոնի բեմ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |Լորենցաչիո |Պիերո Ստրոցի |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Տրոիլոսը և Կրեսիդան |Թերսիտներ |Տեկտոնական թատրոնի նախագիծ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Բոստոնի ընդհանուր շքերթի հրապարակ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |Հոր գեղեցկությունը |Կարիմ | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |Հիմնված է լիովին իրական պատմության վրա |Մայքլ Սալիվան | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մակբեթ |Անսամբլ / Արյունոտ սերժանտ / Մարդասպան 2 |Դելակորտե թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Կարտելները |Էմանուել |«Comix NY» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |Որոշ տղամարդիկ |Ֆրից / Մենդի / Դեյվիդ Գոլդման / Ռենդի Հանկ / Զաք / Լյուիս / Մել / Բուժքույր Ջեք |Երկրորդ բեմի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |Ավազ |Կատարող |Կանանց նախագծի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Հին կատակերգություն Արիստոփանի «Գորտերի» հիման վրա |Դիոնիսոս |«Classic Stage» ընկերություն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |Հրաշքը Նեապոլում |Տրիստանո |Վիրջինիա Ուիմբերլի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |«Killing Play» |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |Ֆլական սիրում է ոսկորը |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Գրող | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Յոսեմիտ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մահճակալի տակ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |Մութ հարցեր |Էնամորադո |Բլանկի 2-րդ բեմական թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Թխկի և որթատունկ |Ռոջեր |Դրամատուրգների հորիզոններ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |Սև ժանյակ |{{N/a}} |Նոր Օհայոյի թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |Շատ աղմուկ ոչնչի համար |Դոն Ջոն |Հանրային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |[[Արքա Լիր]] |Էդմունդ |Ջեյմս Էրլ Ջոնսի թատրոն | [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]] դեբյուտ | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=April 23, 2015 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=April 23, 2015 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Ձայնի դեր ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Պաոլո | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=May 3, 2016 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=May 16, 2024 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} [[Կատեգորիա:Թատրոն]] [[Կատեգորիա:Դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դերասաններ]] atmvcc8go4j7glee0m0d1v4l4fqkq69 10356805 10356804 2025-06-17T19:04:59Z Argam Forbes 37716 10356805 wikitext text/x-wiki [[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]'''Խոսե Պեդրո Բալմասեդա Պասկալ''' ({{lang-es|José Pedro Balmaceda Pascal}}), չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, որը հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի է դարձել [[HBO]]-ի «<nowiki/>[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]<nowiki/>» (2014) [[ֆենտեզի]] հեռուստասերիալի չորրորդ եթերաշրջանում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «<nowiki/>[[Նարկո]]<nowiki/>» (2015-2017) հանցագործական հեռուստասերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու շնորհիվ: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «<nowiki/>[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]<nowiki/>» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես՝ «Եռակի Սահման» (2019) արկածային մարտաֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «<nowiki/>[[Աստղային պատերազմներ]]<nowiki/>» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «<nowiki/>[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]<nowiki/>» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=January 16, 2023 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=March 8, 2023 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=January 7, 2023 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=January 26, 2023 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=24 February 2024 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=February 25, 2024 |access-date=25 February 2024 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=February 18, 2014 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=May 20, 2024 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=July 12, 2023 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=July 17, 2023 |access-date=July 12, 2023 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=December 11, 2023 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=December 11, 2023 |access-date=December 11, 2023 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «<nowiki/>[[Հրաշք կին 1984]]<nowiki/>» և «<nowiki/>[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]<nowiki/>» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «<nowiki/>[[Մենտալիստը]]<nowiki/>» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=February 27, 2023 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=May 18, 2024 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «<nowiki/>[[Արքա Լիր]]<nowiki/>»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=September 12, 2018 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=May 19, 2024 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: ==Ֆիլմեր== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=February 25, 2024 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=16 May 2024 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=March 24, 2023 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=May 17, 2024 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" | <ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |language=es |date=May 12, 2022 |website=Tiempo Argentino |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=July 12, 2022 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=May 17, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |date=March 1, 2023 |website=[[Business Insider]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" | <ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Miska |first1=Brad |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |date= April 21, 2014 |website=bloody-disgusting.com |access-date= June 7, 2017 |archive-date= December 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |website=[[IGN]] |date=January 16, 2024 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date= February 15, 2017 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |access-date= May 26, 2022 |website=Daily News |language=en-US |archive-date= May 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016-04-08 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |access-date=2023-07-09 |website=Deadline |language=en-US |archive-date=December 10, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |website=[[CNET]] |date=February 27, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |access-date= August 22, 2017 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date= August 21, 2017 |archive-date= August 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live }}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=March 23, 2023 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=May 20, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=March 6, 2019 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=April 26, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=March 28, 2018 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |work=Variety |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |access-date=May 29, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=March 29, 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020-11-18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |access-date=2023-07-09 |website=Variety |language=en-US |archive-date=November 18, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live }}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |magazine=[[Entertainment Weekly]] |date= November 12, 2020 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date= March 13, 2022 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |access-date= April 15, 2022 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date= April 15, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live }}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022-04-01 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |access-date=2023-07-13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live }}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |access-date=2023-07-13 |website=www.crash.fr |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022-06-28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |access-date=2023-07-13 |website=Variety |language=en-US |archive-date=April 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. | date=12 February 2017 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023-07-13 |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |url-status=live }}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=Kroll |first1=Justin |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= November 16, 2022 |date= November 16, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date= November 16, 2022 |url-status=live}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |website=[[Deadline Hollywood]] |access-date= April 17, 2023 |date= April 17, 2023 |archive-date= April 17, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live }}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |date=November 17, 2022 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |access-date=May 19, 2024}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=March 5, 2024 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=March 6, 2024 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=July 1, 2024 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=July 8, 2024 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=12 March 2024 |date=March 12, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024-03-21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024-03-22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/|title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive)|website=Variety|first=Katcy|last=Stephen|date=May 7, 2024|access-date=May 7, 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=June 6, 2024 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=June 10, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=November 21, 2024 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=February 6, 2025 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=February 11, 2024 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=February 11, 2024 |access-date=February 11, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=March 26, 2025 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=March 26, 2025 |access-date=March 26, 2025 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} == Հեռուստատեսություն == {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=August 27, 2023 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=April 8, 2024 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" | <ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=March 9, 2023 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=June 23, 2024 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" | <ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=April 14, 2022 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=May 17, 2024 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=July 8, 2022 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=May 17, 2024 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" | <ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |date=March 25, 2023 |work=[[NBC]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=January 22, 2024 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"| <ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"| <ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date= March 3, 2011 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |access-date= July 18, 2021 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date= July 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite magazine |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |date=December 29, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |access-date=April 7, 2023 |archive-date=April 7, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live }}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"| <ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"| <ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"| <ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=February 26, 2023 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=May 17, 2024 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"| <ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=September 27, 2023 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=May 17, 2024 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"| <ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"| <ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |date=July 11, 2023 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |access-date=July 13, 2023 |date=April 14, 2019 |website=[[CNET]] |language=en |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=March 29, 2018 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=May 17, 2024 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 6, 2014 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |access-date=2023-07-12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US |archive-date=July 9, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=August 31, 2017 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |access-date=July 12, 2023 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US |archive-date=July 12, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=November 11, 2019 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=November 12, 2019 |access-date=March 6, 2020 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=December 12, 2018 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=December 19, 2019 |access-date=March 8, 2020 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=June 20, 2020 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=June 26, 2020 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=March 16, 2021 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=May 17, 2024 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=February 21, 2021 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=November 15, 2021 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=May 17, 2024 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=January 26, 2022 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=December 29, 2021 |access-date=January 31, 2022 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |date=June 16, 2022 |website=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"| <ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=February 10, 2021 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=February 11, 2021 |access-date=February 11, 2021 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=February 5, 2023 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |language=en-GB |work=[[The Guardian]] |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |access-date=July 18, 2023 |issn=0261-3077 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live }}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"| <ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |website=[[Comic Book Resources|CBR]] |date=March 14, 2023 |access-date=May 16, 2024 }}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |Որբեր |Ֆիլիպ |Միջազգային քաղաքային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date= August 12, 1999 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date= February 26, 2023 |access-date= February 26, 2023 |website=Los Angeles Times |language=en-US |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |Ընկած |Պասկալ |«Liberty Hall Lowell» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack|first=Iris|last=Fanger|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm|archive-date= February 26, 2023|access-date= February 26, 2023|work=Boston Phoenix|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |Լոբբիի հերոս |Ջեֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web|title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby'|url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|first=Sandy|last=MacDonald|access-date=February 26, 2023|website=archive.boston.com |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/|archive-date=February 26, 2023|url-status=live}}</ref> |- |Ուրվական |Օսվալդ Ալվինգ |Շեքսպիրի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date= June 26, 2003 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |access-date=February 26, 2023 |website=Variety |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date= August 4, 2021 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |«Gizmo Love» |Ռալֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com }}</ref> |- |Աննան արևադարձային գոտիներում |Խուան Ջուլիան |Պորտլենդ կենտրոնի բեմ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |access-date=2023-11-25 |website=wptheater.org |archive-date=November 25, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |Լորենցաչիո |Պիերո Ստրոցի |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Տրոիլոսը և Կրեսիդան |Թերսիտներ |Տեկտոնական թատրոնի նախագիծ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009-05-11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |access-date=2023-09-27 |website=Dailymotion |language=en |archive-date=September 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Բոստոնի ընդհանուր շքերթի հրապարակ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |access-date=26 February 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=7 March 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |Հոր գեղեցկությունը |Կարիմ | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date= March 7, 2023 |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |url-status=live }}</ref> |- |Հիմնված է լիովին իրական պատմության վրա |Մայքլ Սալիվան | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մակբեթ |Անսամբլ / Արյունոտ սերժանտ / Մարդասպան 2 |Դելակորտե թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date= March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Կարտելները |Էմանուել |«Comix NY» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=October 16, 2006 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |website=Playbill.com |access-date=October 26, 2023 |archive-date=May 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |Որոշ տղամարդիկ |Ֆրից / Մենդի / Դեյվիդ Գոլդման / Ռենդի Հանկ / Զաք / Լյուիս / Մել / Բուժքույր Ջեք |Երկրորդ բեմի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |access-date=February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |Ավազ |Կատարող |Կանանց նախագծի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Հին կատակերգություն Արիստոփանի «Գորտերի» հիման վրա |Դիոնիսոս |«Classic Stage» ընկերություն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |Հրաշքը Նեապոլում |Տրիստանո |Վիրջինիա Ուիմբերլի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |access-date= February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |«Killing Play» |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=June 3, 2024 |website=PlayBill }}</ref> |- |Ֆլական սիրում է ոսկորը |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Գրող | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Յոսեմիտ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |access-date=February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Մահճակալի տակ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |access-date= February 26, 2023 |website=BroadwayWorld.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date= February 26, 2023 |url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |Մութ հարցեր |Էնամորադո |Բլանկի 2-րդ բեմական թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |access-date=February 26, 2023 |website=www.abouttheartists.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- |Թխկի և որթատունկ |Ռոջեր |Դրամատուրգների հորիզոններ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |access-date= February 8, 2023 |website=www.broadwayworld.com |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=March 7, 2023 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |Սև ժանյակ |{{N/a}} |Նոր Օհայոյի թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024-04-14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |Շատ աղմուկ ոչնչի համար |Դոն Ջոն |Հանրային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |title=Much Ado About Nothing |date=June 23, 2014 |magazine=[[The New Yorker]] |access-date=May 17, 2024 }}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |[[Արքա Լիր]] |Էդմունդ |Ջեյմս Էրլ Ջոնսի թատրոն | [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]] դեբյուտ | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |date=May 23, 2019 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |access-date=May 18, 2024 }}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=April 23, 2015 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=December 29, 2020 |access-date=April 23, 2015 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{cite web |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |publisher=[[CNN]] |first=Laura |last=Smith-Spark |date= March 29, 2020 |access-date= March 20, 2020 |archive-date= March 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Ձայնի դեր ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Պաոլո | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=May 3, 2016 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=May 16, 2024 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} [[Կատեգորիա:Թատրոն]] [[Կատեգորիա:Դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դերասաններ]] cey11rkrin78fcef58z2gawaxwe2nht 10356911 10356805 2025-06-18T00:02:32Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 -<nowiki/>, - <ref, +<ref, ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Citation, Cite magazine, Cite news և Cite web կաղապարների ձևաչափի ուղղում 10356911 wikitext text/x-wiki [[File:Pedro smiling.jpg|alt=Pascal at the 2017 San Diego Comic Con|thumb|Պասկալը 2025 թվականին]]'''Խոսե Պեդրո Բալմասեդա Պասկալ''' ({{lang-es|José Pedro Balmaceda Pascal}}), չիլիական ծագմամբ ամերիկացի դերասան, որը հանդես է գալիս թե՛ բեմում, թե՛ էկրանին: Իր կարիերան սկսելով թատրոնով և հեռուստատեսության փոքր դերերով՝ Պասկալը հայտնի է դարձել [[HBO]]-ի «[[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի Խաղ]]» (2014) [[ֆենտեզի]] հեռուստասերիալի չորրորդ եթերաշրջանում Օբերին Մարտելի դերը մարմնավորելու և [[Նեթֆլիքս|Netflix]]-ի «[[Նարկո]]» (2015-2017) հանցագործական հեռուստասերիալում Խավիեր Պենյայի դերը կատարելու շնորհիվ: Նա հանդես է եկել 2017 թվականի «[[Քինգսման։ Ոսկե մատանի]]» ֆիլմում և գլխավոր դեր է կատարել որպես Դեյվ Յորք «Հավասարակիչ 2» (2018) գործողություն-թրիլլեր ֆիլմում և որպես Ֆրանցիսկո «Կատֆիշ» Մորալես՝ «Եռակի Սահման» (2019) արկածային մարտաֆիլմում: Պասկալը համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց Disney+-ի «[[Աստղային պատերազմներ]]» սերիալի «Մանդալորյան» (2019-ներկա) ֆիլմում Դին Ջարինի և [[HBO]]-ի հետապոկալիպտիկ դրամատիկ սերիալի «[[Մեզնից վերջինները (սերիալ)]]» (2023-ներկա) ֆիլմում Ջոել Միլլերի գլխավոր դերերով, որից հետո նա ճանաչվեց շնորհալի երեխաների համար որդեգրող [[Հոր կերպար|հայրերի կերպարների]] իր մարմնավորմամբ<ref><!--REPUTATION CITATIONS-->* {{Cite web |last=Freitag |first=Lee |date=2023 թ․ հունվարի 16 |title=Pedro Pascal Fans Can't Stop Comparing The Last of Us and The Mandalorian |url=https://www.cbr.com/pedro-pascal-fans-compare-the-last-of-us-the-mandalorian/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}} <!----> * {{Cite magazine |last=Ross |first=Dalton |date=2023 թ․ մարտի 8 |title=Pedro Pascal says Grogu and Ellie from The Last of Us would be 'best friends' |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-grogu-ellie-last-of-us-mandalorian/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}} <!----> * {{Cite web |last=Coley |first=Samantha |date=2023 թ․ հունվարի 7 |title='The Last of Us': Pedro Pascal on the Differences Between Joel and 'The Mandalorian's Din Djarin |url=https://collider.com/the-last-of-us-mandalorian-differences-pedro-pascal-comments/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=Collider (website){{!}}Collider}} <!----> * {{Cite web |last=Phillips |first=Jordan |date=2023 թ․ հունվարի 26 |title=10 Ways The Last of Us is like The Mandalorian |url=https://movieweb.com/ways-the-last-of-us-is-like-the-mandalorian/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=MovieWeb}}</ref>: Նա արժանացել է մի շարք պարգևների վերջին կատարման համար, ներառյալ Էկրանային Դերասանների Գիլդիայի մրցանակի և Ժողովրդական Ընտրություն մրցանակի շահումը, ինչպես նաև [[Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակ|Պրայմ թայմ «Էմմի» մրցանակի]] և [[Ոսկե գլոբուս|Ոսկե Գլոբուս]] մրցանակի առաջադրումները<ref> <!--AWARDS FOR TLoU-->* {{Cite magazine |last=Lewis |first=Hilary |date=2024 թ․ փետրվարի 24 |title=SAG Awards: Pedro Pascal and Elizabeth Debicki Surprise With Wins Over 'Succession' Stars as 'Barbie' Is Shut Out |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240225201638/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sag-awards-2024-snubs-surprises-barbie-succession-1235835269/ |archive-date=2024 թ․ փետրվարի 25 |access-date=2024 թ․ փետրվարի 25 |magazine=[[The Hollywood Reporter]]}} * {{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=2014 թ․ փետրվարի 18 |title=All the Winners at the 2024 People's Choice Awards |url=https://time.com/6695788/peoples-choice-awards-2024-winners-nominees-categories-streaming/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 20 |magazine=[[Time (magazine)|Time]]}} * {{Cite news |date=2023 թ․ հուլիսի 12 |title=Emmys 2023: The Complete Nominations List |url=https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230717073813/https://variety.com/2023/tv/news/2023-emmy-nominations-list-1235666521/ |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 17 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 12 |work=[[Variety (magazine)|Variety]]}} * {{Cite web |last=Shanfeld |first=Ethan |date=2023 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Golden Globes 2024: Full Nominations List (Updating Live) |url=https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231211132654/https://variety.com/2023/film/news/golden-globes-nominations-list-nominees-2024-1235831576/ |archive-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 11 |access-date=2023 թ․ դեկտեմբերի 11 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |language=en-US}}</ref>: Պասկալը նաև հանդես է եկել «[[Հրաշք կին 1984]]» և «[[Մենք կարող ենք հերոս լինել]]» (երկուսն էլ 2020) [[Ֆիլմեր սուպերհերոսների մասին|սուպերհերոսների մասին ֆիլմերում]], «Մեծ տաղանդի անտանելի ծանրությունը» (2022) գործողություն-կատակերգական ֆիլմում, «[[Մենտալիստը]]» (2014) և «Կենդանի» (2021) հեռուստասերիալներում, և հյուրային հանդես է եկել [[Fox Broadcasting Company|Fox]]-ի «Տունգլուխ» անիմացիոն կատակերգական սերիալում 2023 թվականին: Նա Թեմուերա Մորիսոնի հետ միասին նկարահանվել է «Բոբա Ֆետտի Գիրքը» (2022) մինիսերիալում՝ կրկնելով իր դերը «Մանդալորյան»-ից<ref>{{Cite web |last=Lawler |first=Kelly |date=2023 թ․ փետրվարի 27 |title='Mandalorian' Season 3: What Pedro Pascal and Baby Yoda did on 'Boba Fett' |url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2023/02/27/the-mandalorian-season-3-info-the-book-boba-fett/11322366002/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 18 |website=[[USA Today]]}}</ref>: [[Թատրոն|Թատրոնում]] Պասկալը դերեր է ունեցել մի քանի [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրյան]] ներկայացումներում: Նա գրել է մեկ բնօրինակ պիես և բեմադրել է չորս ներկայացում իր կարիերայի ընթացքում: Նա իր [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյյան]] դեբյուտը կատարեց որպես Էդմունդ «[[Արքա Լիր]]»-ի 2019 թվականի ադապտացիայում<ref name="debut">{{Cite web |last=Evans |first=Greg |date=2018 թ․ սեպտեմբերի 12 |title=Broadway: 'The Affair's Ruth Wilson, 'Game Of Thrones' Pedro Pascal On Board For Glenda Jackson's 'King Lear' |url=https://deadline.com/2018/09/broadway-the-affair-ruth-wilson-game-of-thrones-pedro-pascal-glenda-jackson-king-lear-1202463090/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 19 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref>: == Ֆիլմեր == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" class="unsortable" | Նշումներ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- | style="text-align:center;" |1996 | Այրվող կամուրջներ | Ալեքս | rowspan=2| Կարճամետրաժ ֆիլմ, վերագրվում է որպես Պեդրո Բալմասեդա | style="text-align: center;" |<ref name="RANT">{{Cite web |last=Odom |first=Dani |date=2024 թ․ փետրվարի 25 |title=Pedro Pascal Is Having The Most Exciting Month Of His 28-Year Career |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-february-2024-exciting-month-career/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 16 |website=Screen Rant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1997 | Պատուհանների գնումներ | Դեյվիդ | style="text-align: center;" |<ref name="SK">{{Cite web |author=SK Desk |date=2023 թ․ մարտի 24 |title=Pedro Pascal's Movies And TV Shows |url=https://www.sportskeeda.com/pop-culture/pedro-pascals-movies-and-tv-shows |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=Sportskeeda}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2005 | Քույրեր | Սթիվ | | style="text-align: center;" |<ref name="Tie">{{Cite web |last=Peralta |first=Nicolás |date=2022 թ․ մայիսի 12 |title=Para descubrir o volver a disfrutar: cinco películas donde Pedro Pascal dejó su marca |url=https://www.tiempoar.com.ar/espectaculos/para-descubrir-o-volver-a-disfrutar-cinco-peliculas-donde-pedro-pascal-dejo-su-marca/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=Tiempo Argentino |language=es}}</ref><ref name="BI" /> |- | style="text-align:center;" |2008 | Ես այդ աղջիկն եմ | Նոա | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM">{{Cite web |last=Milner |first=Kyle |date=2022 թ․ հուլիսի 12 |title=The 12 Best Pedro Pascal Films According To Letterboxd - Did They Get It Right? |url=https://www.slashfilm.com/924691/the-12-best-pedro-pascal-films-according-to-letterboxd-did-they-get-it-right/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=/Film}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2009 | Իրիս | Բիլի | Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2011 | Կարգավորման բյուրո | Մեյտր Դ'Պոլ Դե Սանտո | | style="text-align: center;" |<ref name="BI">{{Cite web |last=Renae |first=Kirstie |date=2023 թ․ մարտի 1 |title=All of Pedro Pascal's movies, ranked |url=https://www.businessinsider.com/pedro-pascal-best-and-worst-films-ranked-photos |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=[[Business Insider]]}}</ref> |- | Քաղցր փոքրիկ ստեր | Պաուլինո | | style="text-align: center;" |<ref name="SLFM" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2015 | Արնախում անբարոյականներ | Մաքս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Miska |first1=Brad |date=2014 թ․ ապրիլի 21 |title=INDIE'Bloodsucking Bastards' Turns Cast Into Vamps |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040442/https://bloody-disgusting.com/indie/3289705/bloodsucking-bastards-turns-cast-into-vamps/ |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 29 |access-date=2017 թ․ հունիսի 7 |website=bloody-disgusting.com}}</ref> |- | Քաղցրավենիք | Երկվոր Պիտեր | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fowler |first=Matt |date=2024 թ․ հունվարի 16 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies and Shows of All Time |url=https://www.ign.com/articles/best-pedro-pascal-movies-and-shows |access-date=2024 թ․ մայիսի 16 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2016 | Մեծ պատը | Պերո Տովար | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ փետրվարի 15 |title=Pedro Pascal goes from 'Game of Thrones' to 'Great Wall' |url=https://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170515170352/http://www.dailynews.com/arts-and-entertainment/20170215/pedro-pascal-goes-from-game-of-thrones-to-great-wall |archive-date=2017 թ․ մայիսի 15 |access-date=2022 թ․ մայիսի 26 |website=Daily News |language=en-US}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2017 | Քինգսմեն, Ոսկե շրջանը | Ջեկ Դանիելս / Գործակալ Վիսկի | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Jaafar |first=Ali |date=2016 թ․ ապրիլի 8 |title='Games Of Thrones' Pedro Pascal To Board 'Kingsman: The Golden Circle' |url=https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210190801/https://deadline.com/2016/04/games-of-thrones-pedro-pascal-kingsman-2-narcos-netflix-halle-berry-julianne-moore-matt-damon-great-wall-china-1201725794/ |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 10 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 9 |website=Deadline |language=en-US}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2018 | Հեռանկար | Էզրա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Ravisetti |first=Monisha |date=2023 թ․ փետրվարի 27 |title=Pedro Pascal Plays a Rugged Space Explorer in This Vibey Sci-Fi Gem |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/pedro-pascal-plays-a-rugged-space-explorer-in-this-vibey-sci-fi-gem/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 16 |website=[[CNET]]}}</ref> |- | Հավասարիչ 2 | Դեյվ Յորք | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite news |last1=Ford |first1=Rebecca |date=2017 թ․ օգոստոսի 21 |title='The Equalizer' Sequel Adds Pedro Pascal |url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170824092247/http://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/equalizer-sequel-adds-pedro-pascal-1030230 |archive-date=2017 թ․ օգոստոսի 24 |access-date=2017 թ․ օգոստոսի 22 |work=[[The Hollywood Reporter]] |publisher=[[Prometheus Global Media]]}}</ref> |- | Եթե ​​Բիլ փողոցը կարողանար խոսել | Պիետրո Ալվարես | Կամեո տեսք | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Light |first=Jo |date=2023 թ․ մարտի 23 |title=Pedro Pascal Gave Us His All in This Uncredited Role |url=https://collider.com/pedro-pascal-if-beale-street-could-talk/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 20 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019 | Եռակի սահման | Ֆրանսիսկո "Կատֆիշ" Մորալես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Nashawaty |first=Chris |date=2019 թ․ մարտի 6 |title=Oscar Isaac and Ben Affleck are macho men on a mission in Netflix's Triple Frontier: EW review |url=https://ew.com/movie-reviews/2019/03/06/oscar-isaac-ben-affleck-macho-men-mission-netflixs-triple-frontier-ew-review/ |access-date=2020 թ․ ապրիլի 26 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2020 | [[Հրաշք կին 1984]] | Մաքսվել Լորդ | | style="text-align: center;" |<ref name="PascalCast">{{Cite news |last1=Kroll |first1=Justin |date=2018 թ․ մարտի 28 |title='Narcos' Star Pedro Pascal Lands Key Role in 'Wonder Woman' Sequel (Exclusive) |url=https://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329010138/http://variety.com/2018/film/news/pedro-pascal-wonder-woman-sequel-narcos-1202738657/ |archive-date=2018 թ․ մարտի 29 |access-date=2018 թ․ մայիսի 29 |work=Variety}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rubin |first=Rebecca |date=2020 թ․ նոյեմբերի 18 |title='Wonder Woman 1984' to Debut Both on HBO Max and in Theaters |url=https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233910/https://variety.com/2020/film/news/wonder-woman-1984-hbo-max-release-1234804411/ |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 18 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 9 |website=Variety |language=en-US}}</ref> |- | [[Մենք կարող ենք հերոս լինել]] | Մարկուս Մորենո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |last=Sanchez |first=Omar |date=2020 թ․ նոյեմբերի 12 |title=Pedro Pascal and Christian Slater are superheroes in Netflix's We Can Be Heroes first look |url=https://ew.com/movies/first-look-pedro-pascal-priyanka-chopra-we-can-be-heroes/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 16 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2022 | Հսկայական տաղանդի անտանելի ծանրությունը | Ջավի Գուտիերես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=DeFore |first=John |date=2022 թ․ մարտի 13 |title=Nicolas Cage in 'The Unbearable Weight of Massive Talent': Film Review {{!}} SXSW 2022 |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220415191536/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/nicolas-cage-in-the-unbearable-weight-of-massive-talent-film-sxsw-2022-1235110212/ |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 15 |access-date=2022 թ․ ապրիլի 15 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US}}</ref> |- | Փուչիկը | Դիտեր Բրավո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Rooney |first=David |date=2022 թ․ ապրիլի 1 |title=Judd Apatow's 'The Bubble': Film Review |url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/the-bubble-judd-apatow-netflix-1235122165/ |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |website=The Hollywood Reporter |language=en-US}}</ref> |- | Տունը գալիս է թռչունի հետ | Նիկո | rowspan="2"| Կարճամետրաժ ֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Miu Miu Women's Tales Short Film: 'House Comes With a Bird |url=https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204032/https://www.crash.fr/miu-miu-womens-tales-short-film-house-comes-with-a-bird/ |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |website=www.crash.fr}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023 | Տարօրինակ ապրելակերպ | Սիլվա | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Hopewell |first=John |date=2022 թ․ հունիսի 28 |title=Ethan Hawke, Pedro Pascal to Star in Pedro Almodovar's Western 'Strange Way of Life' |url=https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230422011008/https://variety.com/2022/film/news/ethan-hawke-pedro-almodovar-pedro-pascal-1235304937/ |archive-date=2023 թ․ ապրիլի 22 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |website=Variety |language=en-US}}</ref><ref>{{Citation |title=Pedro Pascal from Narcos wants to work with Pedro Almodóvar. |date=2017 թ․ փետրվարի 12 |url=https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |access-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.youtube.com/watch?v=MWqfamcNl-E |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |url-status=live |language=en}}</ref> |- | rowspan="5" style="text-align:center;" |2024 | Տարօրինակ պատմություններ | Քլինթ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Kroll |first1=Justin |date=2022 թ․ նոյեմբերի 16 |title=Pedro Pascal, Ben Mendelsohn, Jay Ellis And Jack Champion Among Those Joining Ensemble Of eOne And Macro's ''Freaky Tales'' From Ryan Fleck And Anna Boden |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221116203809/https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-ben-mendelsoh-jay-ellis-jack-champion-eone-macros-freaky-tales-ryan-fleck-anna-boden-1235174116/ |archive-date=2022 թ․ նոյեմբերի 16 |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 16 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- |Մեքենայով տարվող տիկնիկներ | Սանտուս | Կամեո հանդես գալիս | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=D'Alessandro |first1=Anthony |date=2023 թ․ ապրիլի 17 |title=Ethan Coen's Margaret Qualley & Geraldine Viswanathan ''Drive-Away Dolls'' To Park At Cinemas This Fall |url=https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417184232/https://deadline.com/2023/04/margaret-qualley-ethan-coen-drive-away-dolls-theatrical-release-date-1235328531/ |archive-date=2023 թ․ ապրիլի 17 |access-date=2023 թ․ ապրիլի 17 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | Անհրաժեշտը | Լուսիեն Ֆլորես | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2022 թ․ նոյեմբերի 17 |title=Elizabeth Reaser, Walton Goggins, Lois Smith & Pedro Pascal Set For Nadia Conners' First Narrative Feature 'The Uninvited' |url=https://deadline.com/2022/11/pedro-pascal-walton-goggins-elizabeth-reaser-more-set-for-the-uninvited-1235175206/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 19 |website=[[Deadline Hollywood|Deadline]]}}</ref> |- | Վայրի ռոբոտը | Ֆինկ | Ձայնային դեր | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Reul |first=Katie |date=2024 թ․ մարտի 5 |title=The Wild Robot, Animated Film Starring Lupita Nyong'o and Pedro Pascal, Gets Gorgeous First Trailer |url=https://www.ign.com/articles/the-wild-robot-animated-film-starring-lupita-nyongo-and-pedro-pascal-gets-gorgeous-first-trailer |access-date=2024 թ․ մարտի 6 |website=[[IGN]]}}</ref> |- | Գլադիատոր II | Գեներալ Մարկուս Ակակիուս | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Breznican |first=Anthony |date=2024 թ․ հուլիսի 1 |title=Paul Mescal vs. Pedro Pascal: A First Look at the Epic Gladiator II |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/paul-mescal-pedro-pascal-gladiator-ii-first-look |access-date=2024 թ․ հուլիսի 8 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" | 2025 | Էդինգթոն | Քաղաքապետ Թեդ Գարսիա | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last1=Shanfeld |first1=Ethan |date=2024 թ․ մարտի 12 |title=Ari Aster Casts Joaquin Phoenix, Emma Stone, Austin Butler, Pedro Pascal in Next A24 Movie ''Eddington'' |url=https://variety.com/2024/film/news/ari-aster-eddington-cast-joaquin-phoenix-emma-stone-austin-butler-pedro-pascal-1235939668/ |access-date=2024 թ․ մարտի 12 |website=[[Variety (magazine)|Variety]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |date=2024 թ․ մարտի 21 |title=Ari Aster's 'Eddington' Adds Four To Cast |url=https://deadline.com/2024/03/ari-asters-eddington-adds-four-to-cast-1235865036/ |access-date=2024 թ․ մարտի 22 |website=Deadline}}</ref> |- | [[Նյութապաշտները]] | Հարի Կաստիյո | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Stephen |first=Katcy |date=2024 թ․ մայիսի 7 |title=Celine Song's 'Materialists' Adds Zoë Winters, Dasha Nekrasova, Louisa Jacobson and Marin Ireland (Exclusive) |url=https://variety.com/2024/film/news/materialists-celine-song-zoe-winters-dasha-nekrasova-marin-ireland-1235958034/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 7 |website=Variety}}</ref><ref>{{Cite web |last=DeVore |first=Britta |date=2024 թ․ հունիսի 6 |title=Pedro Pascal and Dakota Johnson's Rom-Com Just Got One Step Closer to Our Screens |url=https://collider.com/materialists-filming-wrap-pedro-pascal/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 10 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Breznican |first1=Anthony |last2=Canfield |first2=David |last3=Ford |first3=Rebecca |date=2024 թ․ նոյեմբերի 21 |title=Meet the Movies of 2025: First Looks With Witherspoon, Pattinson, Hathaway, Gladstone, M3GAN, and More |url=https://www.vanityfair.com/hollywood/story/meet-the-movies-of-2025-first-looks |access-date=2025 թ․ փետրվարի 6 |website=Vanity Fair (magazine){{!}}Vanity Fair}}</ref> |- | [[Ֆանտաստիկ քառյակ (ֆիլմ, 2025)|Ֆանտաստիկ քառյակը, առաջին քայլերը]] | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last1=Grobar |first1=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=2024 թ․ հուլիսի 28 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=2024 թ․ հուլիսի 28 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 28 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- | rowspan=2 style="text-align:center;" |2026 | Մանդալորացին և Գրոգուն | Մանդալորյան / Դին Ջարին | Հետարտադրություն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=McPherson |first=Chris |date=2024 թ․ փետրվարի 11 |title='The Mandalorian & Grogu' Movie Eyes Summer Production Start |url=https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240211161755/https://collider.com/mandalorian-and-grogu-movie-production-start/ |archive-date=2024 թ․ փետրվարի 11 |access-date=2024 թ․ փետրվարի 11 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | Վրիժառուները, Դատաստանի օրը | Ռիդ Ռիչարդս / Միստեր Ֆանտաստիկ | Նկարահանում | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ մարտի 26 |title=Marvel Studios' 'Avengers: Doomsday' Begins Production |url=https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250326220407/https://www.marvel.com/articles/movies/marvel-studios-avengers-doomsday-begins-production |archive-date=2025 թ․ մարտի 26 |access-date=2025 թ․ մարտի 26 |website=Marvel.com}}</ref> |- <!-- ! scope="row" | 2027 | ''[[Avengers: Secret Wars]]'' | Reed Richards / Mister Fantastic | Filming | style="text-align: center;" |<ref name="SDCC2024F4">{{Cite web |last=Grobar |first=Matt |last2=D'Alessandro |first2=Anthony |date=July 28, 2024 |title='The Fantastic Four: First Steps' Unveiled As Official Title Of Marvel Pic; Core Four Will Appear In Next Two 'Avengers' Movies – Comic-Con |url=https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240728023326/https://deadline.com/2024/07/the-fantastic-four-first-steps-marvel-comic-con-1236021939/ |archive-date=July 28, 2024 |access-date=July 28, 2024 |website=[[Deadline Hollywood]]}}</ref> |- --> |} == Հեռուստատեսություն == {| class="wikitable sortable" |- ! Տարի ! Վերնագիր ! Դեր ! class="unsortable" | Նշումներ ! class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |1999 | Բարի ընդդեմ չարի | Գրեգոր Նյու | Էպիզոդ՝ "Gee Your Hair Smells Evil" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Moser |first=Zachary |date=2023 թ․ օգոստոսի 27 |title=The 10 Best Pedro Pascal Movies And TV Shows Ranked |url=https://screenrant.com/best-pedro-pascal-movies-and-tv-shows-ranked/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=ScreenRant}}</ref> |- | Ծենտրոն | Ձայն | Էպիզոդ՝ "Hot Spot" | style="text-align: center;" |<ref name="SK" /> |- | Մերկացած | Գրեգ | Կրկնվող դեր. 3 էպիզոդ (առաջին սեզոն) | style="text-align: center;" |<ref name="SK" /> |- | Բաֆի՝ վամպիրների սպանող | Էդի | Էպիզոդ՝ "The Freshman" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sasaguay |first=Chris |date=2024 թ․ ապրիլի 8 |title=Pedro Pascal Once (Got) Slayed on 'Buffy the Vampire Slayer' |url=https://collider.com/pedro-pascal-buffy-the-vampire-slayer/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref><ref name="ETV" /> |- | style="text-align:center;" |2000 | Հրեշտակի կողմից շոշափված | Ռիկի | Էպիզոդ՝ "Stealing Hope" | style="text-align: center;" |<ref name="SK" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2001 | ՆՅՊԴ Բլյու | Շեյն "Դիո" Մորիսի | Էպիզոդ՝ "Oh Golly Goth" | style="text-align: center;" |<ref name="ETV" /><ref>{{Cite web |last=Busch |first=Jenna |date=2023 թ․ մարտի 9 |title=Pedro Pascal Invented A Fake Satanic Language For NYPD Blue |url=https://www.slashfilm.com/1223434/pedro-pascal-invented-a-fake-satanic-language-for-nypd-blue/ |access-date=2024 թ․ հունիսի 23 |website=/Film}}</ref> |- | Երկիր ընդդեմ սարդի | Գոթ տղա | Հեռուստաֆիլմ | style="text-align: center;" |<ref name="SK" /> |- | style="text-align:center;" |2006, 2009 | Օրենք և կարգ՝ հանցավոր մտադրություն | Ռեգի Լակման / Քևին "Քիփ" Գրին | Էպիզոդներ՝ "Weeping Willow" և "The Glory That Was…" | style="text-align: center;" |<ref name="LaO" /><ref name="LO">{{Cite web |last=Hall |first=Cameron |date=2022 թ․ ապրիլի 14 |title=The Many Characters You Likely Didn't Know Pedro Pascal Played In The Law & Order Universe |url=https://www.looper.com/832687/the-many-characters-you-likely-didnt-know-pedro-pascal-played-in-the-law-order-universe/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 | Առանց հետքի | Քայլ Ուիլսոն | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gemmell |first=Bethany |date=2022 թ․ հուլիսի 8 |title=Pedro Pascal's Top 10 TV Shows, According to Metacritic |url=https://screenrant.com/pedro-pascal-top-tv-shows-metacritic/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=ScreenRant}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 | Օրենք և կարգ | Տիտո Կաբասա | Էպիզոդ՝ "Tango" | style="text-align: center;" |<ref name="LaO">{{Cite web |last=Lasher |first=Megan |date=2023 թ․ մարտի 25 |title=The Internet's Favorite, Pedro Pascal, Guest Starred on 3 Different Law & Order Series |url=https://www.nbc.com/nbc-insider/pedro-pascal-movies-and-tv-law-and-order |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |work=[[NBC]]}}</ref><ref name="LO" /> |- | style="text-align:center;" |2009–2011 | Լավ կինը | Նեյթան Լենդրի | Կրկնվող դեր. 6 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align: center;" |<ref name="EW15" /><ref name="ETV">{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=2024 թ․ հունվարի 22 |title=You May Not Have Recognized Pedro Pascal in Some of His Earliest Roles |url=https://collider.com/pedro-pascal-early-tv-roles/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2010 | Բուժքույր Ջեկի | Սթիվ | Էպիզոդ՝ "Twitter" |style="text-align:center;"|<ref name="ETV" /> |- | rowspan="6" style="text-align:center;" |2011 | Լույսերը հանված | Օմար Ասարյան | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"|<ref name="PD" /> |- | Եղբայրներ և քույրեր | Զակ Ուելիսոն | Էպիզոդներ՝ "Brody" և "Home is Where the Fort Is" |style="text-align:center;"|<ref name="PD" /> |- | Օրենք և կարգ՝ հատուկ զոհերի բաժին | Հատուկ գործակալ Գրիր | Էպիզոդ՝ "Smoked" |style="text-align:center;"|<ref name="LaO" /><ref name="LO" /> |- | Չարլիի հրեշտակները | Ֆրեդրիկ Մերսեր | Էպիզոդ՝ "Angels in Paradise" |style="text-align:center;"|<ref name="SK" /> |- | Հրաշակի կին | Էդ Ինդելիկատո | Չվաճառված հեռուստապիլոտ | style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Guthrie |first=Marisa |date=2011 թ․ մարտի 3 |title=Pedro Pascal Joins NBC's 'Wonder Woman' Pilot |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210718145651/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/pedro-pascal-joins-nbcs-wonder-164014/ |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 18 |access-date=2021 թ․ հուլիսի 18 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite magazine |date=2020 թ․ դեկտեմբերի 29 |title=Pedro Pascal briefly forgot he was in NBC's 'very risky' 'Wonder Woman' pilot |url=https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407053606/https://ew.com/tv/pedro-pascal-wonder-woman-pilot/ |archive-date=2023 թ․ ապրիլի 7 |access-date=2023 թ․ ապրիլի 7 |magazine=[[Entertainment Weekly]]}}</ref> |- | Այրելու ծանուցում՝ Սեմ Ակսի անկումը | Կոմանդանտե Վերակրուս | Հեռուստաֆիլմ |style="text-align:center;"|<ref name="BI" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2012 | Ապացույցների մարմին | Զակ Գրոֆման | Էպիզոդ՝ "Falling for You" |style="text-align:center;"|<ref name="SK" /> |- | ՀՍՀ՝ հանցանքի տեղի հետաքննություն | Քայլ Հարթլի | Էպիզոդ՝ "Malice in Wonderland" |style="text-align:center;"|<ref name="SK" /> |- | rowspan="4" style="text-align:center;" |2013 | Նիկիտա | Լիամ | Էպիզոդ՝ "Aftermath" |style="text-align:center;"|<ref name="ETV" /> |- | Կարմիր այրին | Ջեյ Կաստիլյո | Կրկնվող դեր. 4 էպիզոդ |style="text-align:center;"|<ref name="PD">{{Cite web |last=Kooima |first=McKenzie |date=2023 թ․ փետրվարի 26 |title=10 TV Shows You Probably Didn't Realize Pedro Pascal Starred In |url=https://movieweb.com/pedro-pascal-tv-shows-early-career/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=MovieWeb}}</ref> |- | Հայրենիք | Դեյվիդ Պորտիլյո | Էպիզոդ՝ "Tin Man Is Down" |style="text-align:center;"|<ref name ="ETV" /> |- | Վեցերորդ հրացանը | Հատուկ գործակալ Օրտեգա | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Jeffery |date=2023 թ․ սեպտեմբերի 27 |title=Pedro Pascal Would've Been a Gunslinger in This Failed Western TV Series |url=https://collider.com/pedro-pascal-the-sixth-gun/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=Collider (website){{!}}Collider}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2013–2014 | Գրեյսլենդ | Խուան Բադիլյո | Կրկնվող դեր. 11 էպիզոդ (1–2 սեզոններ) | style="text-align:center;"|<ref name="EW15" /><ref name="PD" /> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2014 | Մտահոգատարը | Մարկուս Փայք | Կրկնվող դեր (6-րդ սեզոն), հյուրային աստղ (7-րդ սեզոն). 7 էպիզոդ |style="text-align:center;"|<ref name="EW15">{{Cite magazine |last=Gordon |first=Ilana |date=2023 թ․ հուլիսի 11 |title=The 15 best Pedro Pascal movies and TV shows, ranked |url=https://ew.com/movies/pedro-pascal-best-roles/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |magazine=[[Entertainment Weekly|EW]]}}</ref> |- | [[Գահերի խաղ (4-րդ եթերաշրջան)|Գահերի խաղ]] | Օբերին Մարտել | Կրկնվող դեր. 7 էպիզոդ (4-րդ սեզոն) | style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Keane |first=Sean |date=2019 թ․ ապրիլի 14 |title=Game of Thrones already lost its greatest hero: Why I loved Oberyn Martell |url=https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.cnet.com/culture/entertainment/game-of-thrones-already-lost-its-greatest-hero-oberyn-martell/ |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |website=[[CNET]] |language=en}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015 | Բացահայտված | Օսկար Կաստրո Վարգաս | Չվաճառված հեռուստապիլոտ |style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Russell |first=Scott |date=2018 թ․ մարտի 29 |title=Pedro Pascal Cast in Pivotal Wonder Woman 2 Role |url=https://www.pastemagazine.com/movies/wonder-woman-2/pedro-pascal-wonder-woman-2 |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=Paste (magazine){{!}}Paste}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2015–2017 | [[Նարկո]] | Խավիեր Պենա | Գլխավոր դեր. 30 էպիզոդ | style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=2014 թ․ հունիսի 6 |title=Pedro Pascal To Star In Netflix Drama Series 'Narcos' |url=https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230709205815/https://deadline.com/2014/06/pedro-pascal-stars-narcos-netflix-741258/ |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 9 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 12 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Strause |first=Jackie |date=2017 թ․ օգոստոսի 31 |title='Narcos' Star Pedro Pascal on Returning for a More "Insidious" Season 3 |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230712215935/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/narcos-season-3-pedro-pascal-interview-1033514/ |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 12 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 12 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en-US}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2019–2023 | Մանդալորցին | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Առաջատար դեր. 24 էպիզոդ | style="text-align:center;"|<ref>{{Cite news |last=Surrey |first=Miles |date=2019 թ․ նոյեմբերի 11 |title=Pedro Pascal's Quick Ascent to 'The Mandalorian' |url=https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112154849/https://www.theringer.com/tv/2019/11/11/20955070/pedro-pascal-the-mandalorian-game-of-thrones |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 12 |access-date=2020 թ․ մարտի 6 |work=The Ringer (website){{!}}The Ringer}}</ref><ref>{{Cite news |last=Ha |first=Anthony |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 12 |title='The Mandalorian' cast includes Pedro Pascal, Gina Carano … and Werner Herzog |url=https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191219060810/https://techcrunch.com/2018/12/12/mandalorian-pedro-pascal/ |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 19 |access-date=2020 թ․ մարտի 8 |work=TechCrunch}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2020 | Տնային ֆիլմ՝ արքայադուստրի հարսանիքը | Ինիգո Մոնտոյա | Էպիզոդ՝ "Chapter Two: The Shrieking Eels" |style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Starner |first=Nina |date=2020 թ․ հունիսի 20 |title=Quibi just announced a Princess Bride remake you never expected to see |url=https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040518/https://www.looper.com/221665/quibi-just-announced-a-princess-bride-remake-you-never-expected-to-see/ |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 29 |access-date=2020 թ․ հունիսի 26 |website=Looper (website){{!}}Looper}}</ref> |- | rowspan="3" style="text-align:center;" |2021 | Զանգեր | Պեդրո | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Pedro Across the Street" |style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Weiss |first=Josh |date=2021 թ․ մարտի 16 |title=Pedro Pascal Texts a Dire Warning in Exclusive Clip From Mysterious New Apple TV+ Series 'Calls' |url=https://www.syfy.com/syfy-wire/calls-apple-tv-plus-pedro-pascal-exclusive-clip |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=SyFy}}</ref> |- | Ուղղում՝ պայքար Ամերիկայի համար | Ինքն իրեն | Էպիզոդներ՝ "Citizen" և "Resistance" |style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=2021 թ․ փետրվարի 21 |title='Amend': Netflix Documentary Series Is an Invitation to Participate in American History |url=https://www.indiewire.com/features/general/amend-fight-for-america-netflix-documentary-14th-amendment-1234618441/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=IndieWire}}</ref> |- | Կենդանի | Պատմող | Էպիզոդ՝ "Octopus" |style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Greene |first=Steve |date=2021 թ․ նոյեմբերի 15 |title='Animal' Proves that Pedro Pascal Is Really Good at Narrating Nature Documentaries, Too |url=https://www.indiewire.com/features/general/animal-netflix-review-pedro-pascal-octopus-1234679508/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=IndieWire}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2022 | Բոբա Ֆետի գիրքը | Մանդալորցի / Դին Ջարին | Գլխավոր դեր. 3 էպիզոդ | style="text-align:center;"|<ref name="ScreenRantCast">{{Cite web |last=Kinsey |first=Forest |date=2022 թ․ հունվարի 26 |title=The Book Of Boba Fett Cast Guide: Every New & Returning Star Wars Character |url=https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229194418/https://screenrant.com/book-boba-fett-cast-guide-star-wars-characters-actors/ |archive-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 29 |access-date=2022 թ․ հունվարի 31 |website=Screen Rant}}</ref> |- | Պատագոնիա, Կյանքը աշխարհի եզրին | Պատմող | Վավերագրական մինիսերիալ | style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Werpin |first=Alex |date=2022 թ․ հունիսի 16 |title=CNN Taps 'Mandalorian' Star Pedro Pascal for New Series 'Patagonia' (Exclusive) |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cnn-pedro-pascal-patagonia-1235166377/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |website=[[The Hollywood Reporter]]}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2023–2025 | [[Մեզնից վերջինները (սերիալ)|Մեզանից վերջինները]] | Ջոել Միլեր | Առաջատար դեր. 13 էպիզոդ | style="text-align:center;"|<ref name="Deadline Pascal">{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=2021 թ․ փետրվարի 10 |title=Pedro Pascal To Star As Joel In 'The Last of Us' HBO Series Based On Video Game |url=https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211034813/https://deadline.com/2021/02/pedro-pascal-star-joel-the-last-of-us-hbo-series-video-game-playstation-1234691935/ |archive-date=2021 թ․ փետրվարի 11 |access-date=2021 թ․ փետրվարի 11 |work=[[Deadline Hollywood|Deadline]] |publisher=Penske Media Corporation}}</ref> |- | rowspan="2" style="text-align:center;" |2023 | [[Շաբաթ երեկոյան ուղիղ եթերում]] | Ինքն իրեն <small>(վարող)</small> | Էպիզոդ՝ "Pedro Pascal / Coldplay" | style="text-align:center;"|<ref>{{Cite news |last=Vasquez |first=Zach |date=2023 թ․ փետրվարի 5 |title=Saturday Night Live: Pedro Pascal makes a promising debut as host |url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713204031/https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2023/feb/05/saturday-night-live-pedro-pascal-host |archive-date=2023 թ․ հուլիսի 13 |access-date=2023 թ․ հուլիսի 18 |work=[[The Guardian]] |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref> |- | Բակոց | Կլոդ | Ձայնային դեր. Էպիզոդ՝ "Who's a Homeowner?" | style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web |last=Shaunette |first=Morgan |date=2023 թ․ մարտի 14 |title=HouseBroken Season 2 Casts Pedro Pascal as a Hairless Cat |url=https://www.cbr.com/housebroken-season-2-pedro-pascal/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 16 |website=[[Comic Book Resources|CBR]]}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2025 | Շաբաթ գիշերյան ուղիղ 50-ամյակի հատուկ հաղորդում | Ռենալդո / Կերմիտ | Հեռուստահատուկ | |- |} == Թատրոն == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;" ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Դեր ! scope="col" | Վայր !Նշումներ ! scope="col" class="unsortable" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 1999 |Որբեր |Ֆիլիպ |Միջազգային քաղաքային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Foley |first=F. Kathleen |date=1999 թ․ օգոստոսի 12 |title=Inspired Staging, Performances Raise Brilliance of 'Orphans' |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145856/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1999-aug-12-ca-64869-story.html |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=Los Angeles Times |language=en-US}}</ref> |- ! scope="row" | 2002 |Ընկած |Պասկալ |«Liberty Hall Lowell» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Fanger |first=Iris |title=Mob story ''Fallen'' takes a fall at Merrimack |url=https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145857/https://bostonphoenix.com/boston/arts/theater/documents/02438835.htm |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |work=Boston Phoenix}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2003 |Լոբբիի հերոս |Ջեֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=MacDonald |first=Sandy |title=Cast chemistry elevates provocative 'Lobby' |url=http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/http://archive.boston.com/ae/theater_arts/articles/2003/09/16/cast_chemistry_elevates_provocative_lobby/ |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=archive.boston.com |language=en}}</ref> |- |Ուրվական |Օսվալդ Ալվինգ |Շեքսպիրի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Harris |first=Paul |date=2003 թ․ հունիսի 26 |title=Ghosts |url=https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210804153714/https://variety.com/2003/legit/reviews/ghosts-6-1200540827/ |archive-date=2021 թ․ օգոստոսի 4 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=Variety |language=en-US}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2004 |«Gizmo Love» |Ռալֆ |«WHAT Harbor Stage» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Gizmo Love at WHAT Harbor Stage 2004 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170353/https://www.abouttheartists.com/productions/25018-gizmo-love-at-what-harbor-stage-2004 |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=www.abouttheartists.com}}</ref> |- |Աննան արևադարձային գոտիներում |Խուան Ջուլիան |Պորտլենդ կենտրոնի բեմ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Pedro Pascal {{!}} WP Theater |url=https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231125011816/https://wptheater.org/cast-creatives/pedro-pascal/ |archive-date=2023 թ․ նոյեմբերի 25 |access-date=2023 թ․ նոյեմբերի 25 |website=wptheater.org}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="3" | 2005 |Լորենցաչիո |Պիերո Ստրոցի |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Lorenzaccio at The Lansburgh Theatre 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170339/https://www.abouttheartists.com/productions/12190-lorenzaccio-at-the-lansburgh-theatre-2005 |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=www.abouttheartists.com}}</ref> |- |Տրոիլոսը և Կրեսիդան |Թերսիտներ |Տեկտոնական թատրոնի նախագիծ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |date=2009 թ․ մայիսի 11 |title=5 Aerial Scenes from Shakespeare's Troilus & Cressida - video Dailymotion |url=https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927233701/https://www.dailymotion.com/video/x995f4 |archive-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 27 |access-date=2023 թ․ սեպտեմբերի 27 |website=Dailymotion |language=en}}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Բոստոնի ընդհանուր շքերթի հրապարակ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at Boston Common Parade Ground 2005 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307170318/https://www.abouttheartists.com/productions/31633-hamlet-at-boston-common-parade-ground-2005 |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=www.abouttheartists.com}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2006 |Հոր գեղեցկությունը |Կարիմ | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Beauty of the Father Original Off-Broadway Cast 2006 {{!}} Off-Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180340/https://www.broadwayworld.com/shows/Beauty-of-the-Father-328896/cast |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=www.broadwayworld.com}}</ref> |- |Հիմնված է լիովին իրական պատմության վրա |Մայքլ Սալիվան | Մանհեթենի թատերական ակումբ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Based on a Totally True Story - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180317/https://www.broadwayworld.com/shows/Based-on-a-Totally-True-Story-328952/cast |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=www.broadwayworld.com}}</ref> |- |Մակբեթ |Անսամբլ / Արյունոտ սերժանտ / Մարդասպան 2 |Դելակորտե թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Macbeth - 2006 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180345/https://www.broadwayworld.com/shows/Macbeth-329090/cast |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=www.broadwayworld.com}}</ref> |- |Կարտելները |Էմանուել |«Comix NY» | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Gans |first=Andrew |date=2006 թ․ հոկտեմբերի 16 |title=Douglas Carter Beane's Live Soap, The Cartells, Begins Oct. 16 |url=https://playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210518090706/https://www.playbill.com/article/douglas-carter-beanes-live-soap-the-cartells-begins-oct-16-com-135578 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 18 |access-date=2023 թ․ հոկտեմբերի 26 |website=Playbill.com}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2007 |Որոշ տղամարդիկ |Ֆրից / Մենդի / Դեյվիդ Գոլդման / Ռենդի Հանկ / Զաք / Լյուիս / Մել / Բուժքույր Ջեք |Երկրորդ բեմի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Some Men - 2007 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180332/https://www.broadwayworld.com/shows/Some-Men-329068/cast |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=www.broadwayworld.com}}</ref> |- |[[Համլետ]] |Հորացիո |Լանսբուրգի թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Hamlet at The Lansburgh Theatre 2007 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180334/https://www.abouttheartists.com/productions/12181-hamlet-at-the-lansburgh-theatre-2007 |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=www.abouttheartists.com}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2008 |Ավազ |Կատարող |Կանանց նախագծի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Sand - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180359/https://www.broadwayworld.com/shows/Sand-329392/cast |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=www.broadwayworld.com}}</ref> |- |Հին կատակերգություն Արիստոփանի «Գորտերի» հիման վրա |Դիոնիսոս |«Classic Stage» ընկերություն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Old Comedy After Aristophane's Frogs - 2008 Off-Broadway : Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane%27s-Frogs-329402/cast |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180314/https://www.broadwayworld.com/shows/Old-Comedy-After-Aristophane's-Frogs-329402/cast |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=www.broadwayworld.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2009 |Հրաշքը Նեապոլում |Տրիստանո |Վիրջինիա Ուիմբերլի թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=The Miracle at Naples at The Virginia Wimberly Theatre 2009 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180343/https://www.abouttheartists.com/productions/24791-the-miracle-at-naples-at-the-virginia-wimberly-theatre-april-3-may-9-2009 |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=www.abouttheartists.com}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="4" | 2010 |«Killing Play» |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն |style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Presents Seven New Works at "F*!@cking Good Plays! (festival)" |url=https://playbill.com/article/rattlestick-presents-seven-new-works-at-f-cking-good-plays-festival-com-164613 |access-date=2024 թ․ հունիսի 3 |website=PlayBill}}</ref> |- |Ֆլական սիրում է ոսկորը |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Գրող | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Flaca Loves Bone |url=https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180311/https://www.abouttheartists.com/plays/17814-flaca-loves-bone-by-pedro-pascal |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=www.abouttheartists.com}}</ref> |- |Յոսեմիտ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Rattlestick Playwrights Theater Continues Evening Reading Series With Yosemite 5/18 |url=https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180352/https://www.broadwayworld.com/article/Rattlestick-Playwrights-Theater-Continues-Evening-Reading-Series-With-YOSEMITE-518-20100518 |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=BroadwayWorld.com |language=en}}</ref> |- |Մահճակալի տակ |{{N/a}} |Ռաթլսթիքի դրամատուրգների թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |author=BWW News Desk |title=Rattlestick Playwrights' underneathmybed Closes 10/10 |url=https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230226145858/https://www.broadwayworld.com/off-broadway/article/Rattlestick-Playwrights-underneathmybed-Closes-1010-20101010 |archive-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=BroadwayWorld.com |language=en}}</ref> |- ! scope="row" rowspan="2" | 2011 |Մութ հարցեր |Էնամորադո |Բլանկի 2-րդ բեմական թատրոնը | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Dark Matters at The Blank's 2nd Stage Theatre 2011 |url=https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180318/https://www.abouttheartists.com/productions/142094-dark-matters-at-the-blanks-2nd-stage-theatre-2011 |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 26 |website=www.abouttheartists.com}}</ref> |- |Թխկի և որթատունկ |Ռոջեր |Դրամատուրգների հորիզոններ | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=Maple and Vine - 2011 Off-Broadway Play: Tickets & Info {{!}} Broadway World |url=https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20230307180302/https://www.broadwayworld.com/shows/Maple-and-Vine-330055/cast |archive-date=2023 թ․ մարտի 7 |access-date=2023 թ․ փետրվարի 8 |website=www.broadwayworld.com}}</ref> |- ! scope="row" | 2012 |Սև ժանյակ |{{N/a}} |Նոր Օհայոյի թատրոն |Տնօրեն | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |title=New Ohio Theatre 2012-13 Season |url=https://newohiotheatre.org/newohio1213.htm |access-date=2024 թ․ ապրիլի 14 |website=newohiotheatre.org}}</ref> |- ! scope="row" | 2014 |Շատ աղմուկ ոչնչի համար |Դոն Ջոն |Հանրային թատրոն | | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite magazine |date=2014 թ․ հունիսի 23 |title=Much Ado About Nothing |url=https://www.newyorker.com/goings-on-about-town/theatre/much-ado-about-nothing-7 |access-date=2024 թ․ մայիսի 17 |magazine=[[The New Yorker]]}}</ref> |- ! scope="row" | 2019 |[[Արքա Լիր]] |Էդմունդ |Ջեյմս Էրլ Ջոնսի թատրոն | [[Բրոդվեյ (թատրոն)|Բրոդվեյի]] դեբյուտ | style="text-align: center;" |<ref name="debut" /><ref>{{Cite web |last=Lang |first=Brent |date=2019 թ․ մայիսի 23 |title=Go Behind the Scenes of Broadway's 'King Lear' Starring Glenda Jackson |url=https://variety.com/2019/legit/features/broadway-king-lear-glenda-jackson-1203223706/ |access-date=2024 թ․ մայիսի 18 |website=[[Variety (magazine)|Variety]]}}</ref> |} == Երաժշտական ​​տեսահոլովակներ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Երաժշտական ​​տեսահոլովակի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Երաժիշտ ! scope="col" | Երգ ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2015 | [[Սիա]] | "Fire Meet Gasoline" | style="text-align: center;" |<ref name=":5">{{Cite web |last1=Gordon |first1=Jeremy |date=2015 թ․ ապրիլի 23 |title=Sia's "Fire Meet Gasoline" Used in Video Starring Heidi Klum, "Game of Thrones" Actor Pedro Pascal |url=https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201229040539/https://pitchfork.com/news/59388-sias-fire-meet-gasoline-used-in-video-starring-heidi-klum-game-of-thrones-actor-pedro-pascal/ |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 29 |access-date=2015 թ․ ապրիլի 23 |website=Pitchfork Media}}</ref> |- ! scope="row" | 2020 | [[Գալ Գադոտ]] | "Imagine" | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Smith-Spark |first=Laura |date=2020 թ․ մարտի 29 |title=Gal Gadot enlists celebrity help for coronavirus 'Imagine' video |url=https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319214920/https://edition.cnn.com/2020/03/19/celebrities/gal-gadot-celebrities-imagine-coronavirus-scli-intl/index.html |archive-date=2020 թ․ մարտի 19 |access-date=2020 թ․ մարտի 20 |publisher=[[CNN]]}}</ref> |- |} == Տեսախաղ == {| class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;" |+Տեսախաղի հեղինակներ ! scope="col" | Տարի ! scope="col" | Վերնագիր ! scope="col" | Ձայնի դեր ! scope="col" | Ծանոթագրություններ |- ! scope="row" | 2016 | Անպատվված 2 | Պաոլո | style="text-align: center;" |<ref>{{Cite web |last=Sarkar |first=Samit |date=2016 թ․ մայիսի 3 |title=Dishonored 2's voice cast features Rosario Dawson, Sam Rockwell and other stars |url=https://www.polygon.com/2016/5/3/11583070/dishonored-2-voice-cast |access-date=2024 թ․ մայիսի 16 |website=Polygon (website){{!}}Polygon}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{reflist}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Թատրոն]] qmt9qz3s37cyecug8kt7rce54efc5nm 1 1300512 10356775 2025-06-17T18:23:07Z Elen Ayvazyan 146785 +{{ԹՀ/նոր|en|Pedro Pascal on screen and stage|1295350391|10356774|2025 թվականի հունիսի 17}} 10356775 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|en|Pedro Pascal on screen and stage|1295350391|10356774|2025 թվականի հունիսի 17}} 9gex4vzvhwbq7gszvs0j2n8gsnkyd39 3 1300513 10356801 2025-06-17T18:56:53Z Beko 1511 +{{subst:ողջույն}} 10356801 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|<sup><span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span></sup>]] 18:56, 17 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} 7p3d17x3k27y7emwuh7gsfs4h83fsre 3 1300514 10356802 2025-06-17T18:57:03Z Beko 1511 +{{subst:ողջույն}} 10356802 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|<sup><span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span></sup>]] 18:57, 17 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} 4digyjt2z050fbkzwkbp7lyowa86wpf 3 1300515 10356803 2025-06-17T18:57:04Z Beko 1511 +{{subst:ողջույն}} 10356803 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|<sup><span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span></sup>]] 18:57, 17 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} 4digyjt2z050fbkzwkbp7lyowa86wpf 14 1300516 10356820 2025-06-17T19:26:14Z Ապատ63 36683 Created blank page 10356820 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 10356821 10356820 2025-06-17T19:27:51Z Ապատ63 36683 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Կրոն և հավատ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356821 wikitext text/x-wiki [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Կրոն և հավատ]] pm4v9v6ssxmllcl6ub6gzhw4dsykluo 10356822 10356821 2025-06-17T19:28:19Z Ապատ63 36683 հեռացվել է [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Կրոն և հավատ]], ավելացվեց [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Կրոն և հավատք]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356822 wikitext text/x-wiki [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Կրոն և հավատք]] 5vrpp748gs0upjy67uxjyhvl5m79ku9 10356823 10356822 2025-06-17T19:32:17Z Ապատ63 36683 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Աստղագուշակություն]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10356823 wikitext text/x-wiki [[Կատեգորիա:Կաղապարներ:Կրոն և հավատք]] [[Կատեգորիա:Աստղագուշակություն]] 97p5cuvukqlfpyheno3vxp12sxxbo5i 0 1300517 10356837 2025-06-17T20:10:34Z Արշո 86205 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{ԱԾ}}), Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025-06-17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025-06-17 |work=Reu...»: 10356837 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{ԱԾ}}), Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025-06-17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025-06-17 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին 2025 թվականի հունիսից՝ մինչև իր մահը, մի քանի օր ծառայել է որպես Խաթամ ​​ալ-Անբիա կենտրոնական շտաբի հրամանատար։ Շադմանին փոխարինել է գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին, որը մահացել է 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ, 2025 թվականի հունիսին Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների ժամանակ, որոնք թիրախավորել էին Իրանի ռազմական ղեկավարության և միջուկային օբյեկտների բարձրաստիճան անդամներին, ինչպես նաև գիտական ​​անձնակազմին<ref name=":02">{{Cite web |last=董欣怡 |title=Iran appoints new military chiefs after Israeli strikes kill top commanders |url=https://global.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c0a1ba310a04af22c62a9.html |access-date=2025-06-17 |website=China Daily}}</ref>։ Շադմանին սպանվել է չորս օր անց։ == Կարիերա == Շադմանին զբաղեցրել է մի շարք բարձր պաշտոններ Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսում (ԻՀՊԿ): Եղել է «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալ, որտեղ վերահսկել է օպերատիվ պլանավորումը և համատեղ ուժերի ինտեգրումը: «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի խնդիրն է կառավարել Իրանի պաշտպանական դիրքը և համակարգել կանոնավոր բանակի (ԻԻՀ բանակ, Արտեշ) և ԻՀՊԿ-ի միջև ազգային արտակարգ իրավիճակների և պատերազմական իրավիճակների ժամանակ<ref name=":02" /><ref>{{Cite web |date=Jun 13, 2025 |title=Major General Ali Shadmani appointed Commander of Khatam al-Anbiya (pbuh) Central HQ |url=https://english.khamenei.ir/news/11732/Major-General-Ali-Shadmani-appointed-Commander-of-Khatam-al-Anbiya}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին Համասի քաղաքական առաջնորդ Իսմայիլ Հանիյեի սպանությունից հետո Շադմանին խոստացել է, որ Իրանը «խիստ վրեժ» կլուծի Իսրայելի դեմ։ Նա մեղադրել է «սիոնիստական ​​հանցավոր ռեժիմին» կարմիր գծերը հատելու մեջ և կանխատեսել է վճռական հակահարված<ref>{{Cite web |date=2024-08-11 |title="Iran harsh revenge against Israel is coming": Gen. Shadmani |url=https://en.mehrnews.com/news/219355/Iran-harsh-revenge-against-Israel-is-coming-Gen-Shadmani |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին, Իսրայելի ավիահարվածներից հետո, որոնց հետևանքով զոհվել են մի շարք իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ, այդ թվում՝ գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդը, Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին Շադմանիին նշանակել է «Խաթամ ​​ալ-Անբիյա»-ի նոր հրամանատար։ Այս անցումը տեղի ունեցավ Իրանի և Իսրայելի միջև սրվող ռազմական հակամարտության ֆոնին<ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What We Know About Iran’s Top 3 Military Commanders Killed in Israeli Strikes |url=https://www.theepochtimes.com/world/what-we-know-about-irans-top-3-military-commanders-killed-in-israeli-strikes-5872585 |access-date=2025-06-17 |website=The Epoch Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rahmati |first=Fidel |date=2025-06-13 |title=Inside Israel's Major Strikes on Iran's Military Commanders and Nuclear Sites |url=https://www.khaama.com/inside-israels-major-strikes-on-irans-military-commanders-and-nuclear-sites/ |access-date=2025-06-17 |work=Khaama Press |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին հայտարարել է, որ Իրանի զինված ուժերը կշարունակեն իրենց գործողությունները զգալիորեն ավելի լայն և ավելի ավերիչ մասշտաբով, մինչև այն, ինչ նա անվանել է «հանցագործ և ագրեսոր սիոնիստական ​​թշնամի», լիովին չզղջա իր գործողությունների համար<ref>{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Iran to continue attacks on Israel on more devastating scale |url=https://en.mehrnews.com/news/233164/Iran-to-continue-attacks-on-Israel-on-more-devastating-scale |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rezayi |first=Zahra |date=2025-06-15 |title=Iran’s Strikes Will Continue Until Israel Regrets Its Actions |url=https://wanaen.com/irans-strikes-will-continue-until-israel-regrets-its-actions/ |access-date=2025-06-17 |website=WANA |language=en-US}}</ref>։ == Պատժամիջոցներ == 2024 թվականի հոկտեմբերին Շադմանիի դեմ պատժամիջոցներ է կիրառել Եվրոպական Միությունը, երբ նա զբաղեցնում էր Իրանի ԻՀՊԿ «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալի պաշտոնը՝ Իրանի կողմից Ռուսաստանին հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր փոխանցելուց հետո<ref>{{Cite web |title=European Union Consolidated Financial Sanctions List |url=https://pfi.public.lu/dam-assets/pdf/blanchiment/sanctions/2025/ue-liste-consolide-des-sanctions-financires-internationales-jour-au-11062025.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU imposes sanctions on Iran for missiles to Russia: Three airlines on the list |url=https://newsukraine.rbc.ua/news/eu-imposes-sanctions-on-iran-for-missiles-1728906150.html |access-date=2025-06-17 |website=RBC-Ukraine |language=en}}</ref>։ == Մահ == 2025 թվականի հունիսի 17-ին Իսրայելի պաշտպանության ուժերը հայտնել են, որ Շադմանին սպանվել է Թեհրանի կենտրոնում գտնվող հրամանատարական կետին ուղղված Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ։ Հարվածը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր անց այն բանից հետո, երբ Շադմանին նշանակվել էր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին փոխարինելու համար, որը նույնպես սպանվել է Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ՝ 2025 թվականի հունիսի 13-ին<ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://en.apa.az/asia/irans-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike-470466 |access-date=2025-06-17 |website=Apa.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://news.az/news/iran-s-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike |access-date=2025-06-17 |website=news.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-06-17 |title=IDF kills Ali Shadmani, newly appointed Iranian Chief of Staff |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/defense/artc-idf-kills-ali-shadmani-newly-appointed-iranian-chief-of-staff |access-date=2025-06-17 |website=i24NEWS |language=en}}</ref>։ == References == {{reflist}}{{Authority control}} e91002rtrv0p26by5a8du7rsq2ckyya 10356839 10356837 2025-06-17T20:11:45Z Արշո 86205 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Վերջերս մահացած անձինք]], [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ծնունդներ]], [[Կատեգորիա:Իրանցիներ]], [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]], [[Կատեգորիա:Իրանցի ռազմական գործիչներ]], [[Կատեգորիա:Իրանի զինված ուժեր]], [[Կատեգորիա:Իրանում ծնվածներ]] 10356839 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{ԱԾ}}), Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025-06-17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025-06-17 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին 2025 թվականի հունիսից՝ մինչև իր մահը, մի քանի օր ծառայել է որպես Խաթամ ​​ալ-Անբիա կենտրոնական շտաբի հրամանատար։ Շադմանին փոխարինել է գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին, որը մահացել է 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ, 2025 թվականի հունիսին Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների ժամանակ, որոնք թիրախավորել էին Իրանի ռազմական ղեկավարության և միջուկային օբյեկտների բարձրաստիճան անդամներին, ինչպես նաև գիտական ​​անձնակազմին<ref name=":02">{{Cite web |last=董欣怡 |title=Iran appoints new military chiefs after Israeli strikes kill top commanders |url=https://global.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c0a1ba310a04af22c62a9.html |access-date=2025-06-17 |website=China Daily}}</ref>։ Շադմանին սպանվել է չորս օր անց։ == Կարիերա == Շադմանին զբաղեցրել է մի շարք բարձր պաշտոններ Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսում (ԻՀՊԿ): Եղել է «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալ, որտեղ վերահսկել է օպերատիվ պլանավորումը և համատեղ ուժերի ինտեգրումը: «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի խնդիրն է կառավարել Իրանի պաշտպանական դիրքը և համակարգել կանոնավոր բանակի (ԻԻՀ բանակ, Արտեշ) և ԻՀՊԿ-ի միջև ազգային արտակարգ իրավիճակների և պատերազմական իրավիճակների ժամանակ<ref name=":02" /><ref>{{Cite web |date=Jun 13, 2025 |title=Major General Ali Shadmani appointed Commander of Khatam al-Anbiya (pbuh) Central HQ |url=https://english.khamenei.ir/news/11732/Major-General-Ali-Shadmani-appointed-Commander-of-Khatam-al-Anbiya}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին Համասի քաղաքական առաջնորդ Իսմայիլ Հանիյեի սպանությունից հետո Շադմանին խոստացել է, որ Իրանը «խիստ վրեժ» կլուծի Իսրայելի դեմ։ Նա մեղադրել է «սիոնիստական ​​հանցավոր ռեժիմին» կարմիր գծերը հատելու մեջ և կանխատեսել է վճռական հակահարված<ref>{{Cite web |date=2024-08-11 |title="Iran harsh revenge against Israel is coming": Gen. Shadmani |url=https://en.mehrnews.com/news/219355/Iran-harsh-revenge-against-Israel-is-coming-Gen-Shadmani |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին, Իսրայելի ավիահարվածներից հետո, որոնց հետևանքով զոհվել են մի շարք իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ, այդ թվում՝ գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդը, Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին Շադմանիին նշանակել է «Խաթամ ​​ալ-Անբիյա»-ի նոր հրամանատար։ Այս անցումը տեղի ունեցավ Իրանի և Իսրայելի միջև սրվող ռազմական հակամարտության ֆոնին<ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What We Know About Iran’s Top 3 Military Commanders Killed in Israeli Strikes |url=https://www.theepochtimes.com/world/what-we-know-about-irans-top-3-military-commanders-killed-in-israeli-strikes-5872585 |access-date=2025-06-17 |website=The Epoch Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rahmati |first=Fidel |date=2025-06-13 |title=Inside Israel's Major Strikes on Iran's Military Commanders and Nuclear Sites |url=https://www.khaama.com/inside-israels-major-strikes-on-irans-military-commanders-and-nuclear-sites/ |access-date=2025-06-17 |work=Khaama Press |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին հայտարարել է, որ Իրանի զինված ուժերը կշարունակեն իրենց գործողությունները զգալիորեն ավելի լայն և ավելի ավերիչ մասշտաբով, մինչև այն, ինչ նա անվանել է «հանցագործ և ագրեսոր սիոնիստական ​​թշնամի», լիովին չզղջա իր գործողությունների համար<ref>{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Iran to continue attacks on Israel on more devastating scale |url=https://en.mehrnews.com/news/233164/Iran-to-continue-attacks-on-Israel-on-more-devastating-scale |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rezayi |first=Zahra |date=2025-06-15 |title=Iran’s Strikes Will Continue Until Israel Regrets Its Actions |url=https://wanaen.com/irans-strikes-will-continue-until-israel-regrets-its-actions/ |access-date=2025-06-17 |website=WANA |language=en-US}}</ref>։ == Պատժամիջոցներ == 2024 թվականի հոկտեմբերին Շադմանիի դեմ պատժամիջոցներ է կիրառել Եվրոպական Միությունը, երբ նա զբաղեցնում էր Իրանի ԻՀՊԿ «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալի պաշտոնը՝ Իրանի կողմից Ռուսաստանին հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր փոխանցելուց հետո<ref>{{Cite web |title=European Union Consolidated Financial Sanctions List |url=https://pfi.public.lu/dam-assets/pdf/blanchiment/sanctions/2025/ue-liste-consolide-des-sanctions-financires-internationales-jour-au-11062025.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU imposes sanctions on Iran for missiles to Russia: Three airlines on the list |url=https://newsukraine.rbc.ua/news/eu-imposes-sanctions-on-iran-for-missiles-1728906150.html |access-date=2025-06-17 |website=RBC-Ukraine |language=en}}</ref>։ == Մահ == 2025 թվականի հունիսի 17-ին Իսրայելի պաշտպանության ուժերը հայտնել են, որ Շադմանին սպանվել է Թեհրանի կենտրոնում գտնվող հրամանատարական կետին ուղղված Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ։ Հարվածը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր անց այն բանից հետո, երբ Շադմանին նշանակվել էր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին փոխարինելու համար, որը նույնպես սպանվել է Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ՝ 2025 թվականի հունիսի 13-ին<ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://en.apa.az/asia/irans-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike-470466 |access-date=2025-06-17 |website=Apa.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://news.az/news/iran-s-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike |access-date=2025-06-17 |website=news.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-06-17 |title=IDF kills Ali Shadmani, newly appointed Iranian Chief of Staff |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/defense/artc-idf-kills-ali-shadmani-newly-appointed-iranian-chief-of-staff |access-date=2025-06-17 |website=i24NEWS |language=en}}</ref>։ == References == {{reflist}}{{Authority control}} [[Կատեգորիա:Վերջերս մահացած անձինք]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցիներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ռազմական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի զինված ուժեր]] [[Կատեգորիա:Իրանում ծնվածներ]] rqi7ly7tf1kro5vs1xwkbnvxku5985k 10356840 10356839 2025-06-17T20:13:04Z Արշո 86205 /* top */ 10356840 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{ԱԾ}}), [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025-06-17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025-06-17 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին 2025 թվականի հունիսից՝ մինչև իր մահը, մի քանի օր ծառայել է որպես Խաթամ ​​ալ-Անբիա կենտրոնական շտաբի հրամանատար։ Շադմանին փոխարինել է գեներալ-մայոր [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]]ին, որը մահացել է 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ, 2025 թվականի հունիսին Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների ժամանակ, որոնք թիրախավորել էին Իրանի ռազմական ղեկավարության և միջուկային օբյեկտների բարձրաստիճան անդամներին, ինչպես նաև գիտական ​​անձնակազմին<ref name=":02">{{Cite web |last=董欣怡 |title=Iran appoints new military chiefs after Israeli strikes kill top commanders |url=https://global.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c0a1ba310a04af22c62a9.html |access-date=2025-06-17 |website=China Daily}}</ref>։ Շադմանին սպանվել է չորս օր անց։ == Կարիերա == Շադմանին զբաղեցրել է մի շարք բարձր պաշտոններ Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսում (ԻՀՊԿ): Եղել է «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալ, որտեղ վերահսկել է օպերատիվ պլանավորումը և համատեղ ուժերի ինտեգրումը: «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի խնդիրն է կառավարել Իրանի պաշտպանական դիրքը և համակարգել կանոնավոր բանակի (ԻԻՀ բանակ, Արտեշ) և ԻՀՊԿ-ի միջև ազգային արտակարգ իրավիճակների և պատերազմական իրավիճակների ժամանակ<ref name=":02" /><ref>{{Cite web |date=Jun 13, 2025 |title=Major General Ali Shadmani appointed Commander of Khatam al-Anbiya (pbuh) Central HQ |url=https://english.khamenei.ir/news/11732/Major-General-Ali-Shadmani-appointed-Commander-of-Khatam-al-Anbiya}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին Համասի քաղաքական առաջնորդ Իսմայիլ Հանիյեի սպանությունից հետո Շադմանին խոստացել է, որ Իրանը «խիստ վրեժ» կլուծի Իսրայելի դեմ։ Նա մեղադրել է «սիոնիստական ​​հանցավոր ռեժիմին» կարմիր գծերը հատելու մեջ և կանխատեսել է վճռական հակահարված<ref>{{Cite web |date=2024-08-11 |title="Iran harsh revenge against Israel is coming": Gen. Shadmani |url=https://en.mehrnews.com/news/219355/Iran-harsh-revenge-against-Israel-is-coming-Gen-Shadmani |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին, Իսրայելի ավիահարվածներից հետո, որոնց հետևանքով զոհվել են մի շարք իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ, այդ թվում՝ գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդը, Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին Շադմանիին նշանակել է «Խաթամ ​​ալ-Անբիյա»-ի նոր հրամանատար։ Այս անցումը տեղի ունեցավ Իրանի և Իսրայելի միջև սրվող ռազմական հակամարտության ֆոնին<ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What We Know About Iran’s Top 3 Military Commanders Killed in Israeli Strikes |url=https://www.theepochtimes.com/world/what-we-know-about-irans-top-3-military-commanders-killed-in-israeli-strikes-5872585 |access-date=2025-06-17 |website=The Epoch Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rahmati |first=Fidel |date=2025-06-13 |title=Inside Israel's Major Strikes on Iran's Military Commanders and Nuclear Sites |url=https://www.khaama.com/inside-israels-major-strikes-on-irans-military-commanders-and-nuclear-sites/ |access-date=2025-06-17 |work=Khaama Press |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին հայտարարել է, որ Իրանի զինված ուժերը կշարունակեն իրենց գործողությունները զգալիորեն ավելի լայն և ավելի ավերիչ մասշտաբով, մինչև այն, ինչ նա անվանել է «հանցագործ և ագրեսոր սիոնիստական ​​թշնամի», լիովին չզղջա իր գործողությունների համար<ref>{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Iran to continue attacks on Israel on more devastating scale |url=https://en.mehrnews.com/news/233164/Iran-to-continue-attacks-on-Israel-on-more-devastating-scale |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rezayi |first=Zahra |date=2025-06-15 |title=Iran’s Strikes Will Continue Until Israel Regrets Its Actions |url=https://wanaen.com/irans-strikes-will-continue-until-israel-regrets-its-actions/ |access-date=2025-06-17 |website=WANA |language=en-US}}</ref>։ == Պատժամիջոցներ == 2024 թվականի հոկտեմբերին Շադմանիի դեմ պատժամիջոցներ է կիրառել Եվրոպական Միությունը, երբ նա զբաղեցնում էր Իրանի ԻՀՊԿ «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալի պաշտոնը՝ Իրանի կողմից Ռուսաստանին հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր փոխանցելուց հետո<ref>{{Cite web |title=European Union Consolidated Financial Sanctions List |url=https://pfi.public.lu/dam-assets/pdf/blanchiment/sanctions/2025/ue-liste-consolide-des-sanctions-financires-internationales-jour-au-11062025.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU imposes sanctions on Iran for missiles to Russia: Three airlines on the list |url=https://newsukraine.rbc.ua/news/eu-imposes-sanctions-on-iran-for-missiles-1728906150.html |access-date=2025-06-17 |website=RBC-Ukraine |language=en}}</ref>։ == Մահ == 2025 թվականի հունիսի 17-ին Իսրայելի պաշտպանության ուժերը հայտնել են, որ Շադմանին սպանվել է Թեհրանի կենտրոնում գտնվող հրամանատարական կետին ուղղված Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ։ Հարվածը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր անց այն բանից հետո, երբ Շադմանին նշանակվել էր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին փոխարինելու համար, որը նույնպես սպանվել է Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ՝ 2025 թվականի հունիսի 13-ին<ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://en.apa.az/asia/irans-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike-470466 |access-date=2025-06-17 |website=Apa.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://news.az/news/iran-s-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike |access-date=2025-06-17 |website=news.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-06-17 |title=IDF kills Ali Shadmani, newly appointed Iranian Chief of Staff |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/defense/artc-idf-kills-ali-shadmani-newly-appointed-iranian-chief-of-staff |access-date=2025-06-17 |website=i24NEWS |language=en}}</ref>։ == References == {{reflist}}{{Authority control}} [[Կատեգորիա:Վերջերս մահացած անձինք]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցիներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ռազմական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի զինված ուժեր]] [[Կատեգորիա:Իրանում ծնվածներ]] ebwe51d4wgficfrgs3g3jzwtlsnxgr7 10356841 10356840 2025-06-17T20:14:08Z Արշո 86205 /* Կարիերա */ 10356841 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{ԱԾ}}), [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025-06-17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025-06-17 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին 2025 թվականի հունիսից՝ մինչև իր մահը, մի քանի օր ծառայել է որպես Խաթամ ​​ալ-Անբիա կենտրոնական շտաբի հրամանատար։ Շադմանին փոխարինել է գեներալ-մայոր [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]]ին, որը մահացել է 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ, 2025 թվականի հունիսին Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների ժամանակ, որոնք թիրախավորել էին Իրանի ռազմական ղեկավարության և միջուկային օբյեկտների բարձրաստիճան անդամներին, ինչպես նաև գիտական ​​անձնակազմին<ref name=":02">{{Cite web |last=董欣怡 |title=Iran appoints new military chiefs after Israeli strikes kill top commanders |url=https://global.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c0a1ba310a04af22c62a9.html |access-date=2025-06-17 |website=China Daily}}</ref>։ Շադմանին սպանվել է չորս օր անց։ == Կարիերա == Շադմանին զբաղեցրել է մի շարք բարձր պաշտոններ [[ Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս|Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ում (ԻՀՊԿ): Եղել է «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալ, որտեղ վերահսկել է օպերատիվ պլանավորումը և համատեղ ուժերի ինտեգրումը: «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի խնդիրն է կառավարել Իրանի պաշտպանական դիրքը և համակարգել կանոնավոր բանակի (ԻԻՀ բանակ, Արտեշ) և ԻՀՊԿ-ի միջև ազգային արտակարգ իրավիճակների և պատերազմական իրավիճակների ժամանակ<ref name=":02" /><ref>{{Cite web |date=Jun 13, 2025 |title=Major General Ali Shadmani appointed Commander of Khatam al-Anbiya (pbuh) Central HQ |url=https://english.khamenei.ir/news/11732/Major-General-Ali-Shadmani-appointed-Commander-of-Khatam-al-Anbiya}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին [[Համաս]]ի քաղաքական առաջնորդ [[Իսմայիլ Հանիա]]յի սպանությունից հետո Շադմանին խոստացել է, որ Իրանը «խիստ վրեժ» կլուծի Իսրայելի դեմ։ Նա մեղադրել է «սիոնիստական ​​հանցավոր ռեժիմին» կարմիր գծերը հատելու մեջ և կանխատեսել է վճռական հակահարված<ref>{{Cite web |date=2024-08-11 |title="Iran harsh revenge against Israel is coming": Gen. Shadmani |url=https://en.mehrnews.com/news/219355/Iran-harsh-revenge-against-Israel-is-coming-Gen-Shadmani |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին, Իսրայելի ավիահարվածներից հետո, որոնց հետևանքով զոհվել են մի շարք իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ, այդ թվում՝ գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդը, Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին Շադմանիին նշանակել է «Խաթամ ​​ալ-Անբիյա»-ի նոր հրամանատար։ Այս անցումը տեղի ունեցավ Իրանի և Իսրայելի միջև սրվող ռազմական հակամարտության ֆոնին<ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What We Know About Iran’s Top 3 Military Commanders Killed in Israeli Strikes |url=https://www.theepochtimes.com/world/what-we-know-about-irans-top-3-military-commanders-killed-in-israeli-strikes-5872585 |access-date=2025-06-17 |website=The Epoch Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rahmati |first=Fidel |date=2025-06-13 |title=Inside Israel's Major Strikes on Iran's Military Commanders and Nuclear Sites |url=https://www.khaama.com/inside-israels-major-strikes-on-irans-military-commanders-and-nuclear-sites/ |access-date=2025-06-17 |work=Khaama Press |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին հայտարարել է, որ Իրանի զինված ուժերը կշարունակեն իրենց գործողությունները զգալիորեն ավելի լայն և ավելի ավերիչ մասշտաբով, մինչև այն, ինչ նա անվանել է «հանցագործ և ագրեսոր սիոնիստական ​​թշնամի», լիովին չզղջա իր գործողությունների համար<ref>{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Iran to continue attacks on Israel on more devastating scale |url=https://en.mehrnews.com/news/233164/Iran-to-continue-attacks-on-Israel-on-more-devastating-scale |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rezayi |first=Zahra |date=2025-06-15 |title=Iran’s Strikes Will Continue Until Israel Regrets Its Actions |url=https://wanaen.com/irans-strikes-will-continue-until-israel-regrets-its-actions/ |access-date=2025-06-17 |website=WANA |language=en-US}}</ref>։ == Պատժամիջոցներ == 2024 թվականի հոկտեմբերին Շադմանիի դեմ պատժամիջոցներ է կիրառել Եվրոպական Միությունը, երբ նա զբաղեցնում էր Իրանի ԻՀՊԿ «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալի պաշտոնը՝ Իրանի կողմից Ռուսաստանին հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր փոխանցելուց հետո<ref>{{Cite web |title=European Union Consolidated Financial Sanctions List |url=https://pfi.public.lu/dam-assets/pdf/blanchiment/sanctions/2025/ue-liste-consolide-des-sanctions-financires-internationales-jour-au-11062025.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU imposes sanctions on Iran for missiles to Russia: Three airlines on the list |url=https://newsukraine.rbc.ua/news/eu-imposes-sanctions-on-iran-for-missiles-1728906150.html |access-date=2025-06-17 |website=RBC-Ukraine |language=en}}</ref>։ == Մահ == 2025 թվականի հունիսի 17-ին Իսրայելի պաշտպանության ուժերը հայտնել են, որ Շադմանին սպանվել է Թեհրանի կենտրոնում գտնվող հրամանատարական կետին ուղղված Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ։ Հարվածը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր անց այն բանից հետո, երբ Շադմանին նշանակվել էր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին փոխարինելու համար, որը նույնպես սպանվել է Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ՝ 2025 թվականի հունիսի 13-ին<ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://en.apa.az/asia/irans-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike-470466 |access-date=2025-06-17 |website=Apa.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://news.az/news/iran-s-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike |access-date=2025-06-17 |website=news.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-06-17 |title=IDF kills Ali Shadmani, newly appointed Iranian Chief of Staff |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/defense/artc-idf-kills-ali-shadmani-newly-appointed-iranian-chief-of-staff |access-date=2025-06-17 |website=i24NEWS |language=en}}</ref>։ == References == {{reflist}}{{Authority control}} [[Կատեգորիա:Վերջերս մահացած անձինք]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցիներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ռազմական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի զինված ուժեր]] [[Կատեգորիա:Իրանում ծնվածներ]] 685m8ldk91h1bkzt0osxs37xk9h7n7e 10356842 10356841 2025-06-17T20:14:29Z Արշո 86205 /* References */ 10356842 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{ԱԾ}}), [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025-06-17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025-06-17 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին 2025 թվականի հունիսից՝ մինչև իր մահը, մի քանի օր ծառայել է որպես Խաթամ ​​ալ-Անբիա կենտրոնական շտաբի հրամանատար։ Շադմանին փոխարինել է գեներալ-մայոր [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]]ին, որը մահացել է 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ, 2025 թվականի հունիսին Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների ժամանակ, որոնք թիրախավորել էին Իրանի ռազմական ղեկավարության և միջուկային օբյեկտների բարձրաստիճան անդամներին, ինչպես նաև գիտական ​​անձնակազմին<ref name=":02">{{Cite web |last=董欣怡 |title=Iran appoints new military chiefs after Israeli strikes kill top commanders |url=https://global.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c0a1ba310a04af22c62a9.html |access-date=2025-06-17 |website=China Daily}}</ref>։ Շադմանին սպանվել է չորս օր անց։ == Կարիերա == Շադմանին զբաղեցրել է մի շարք բարձր պաշտոններ [[ Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս|Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ում (ԻՀՊԿ): Եղել է «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալ, որտեղ վերահսկել է օպերատիվ պլանավորումը և համատեղ ուժերի ինտեգրումը: «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի խնդիրն է կառավարել Իրանի պաշտպանական դիրքը և համակարգել կանոնավոր բանակի (ԻԻՀ բանակ, Արտեշ) և ԻՀՊԿ-ի միջև ազգային արտակարգ իրավիճակների և պատերազմական իրավիճակների ժամանակ<ref name=":02" /><ref>{{Cite web |date=Jun 13, 2025 |title=Major General Ali Shadmani appointed Commander of Khatam al-Anbiya (pbuh) Central HQ |url=https://english.khamenei.ir/news/11732/Major-General-Ali-Shadmani-appointed-Commander-of-Khatam-al-Anbiya}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին [[Համաս]]ի քաղաքական առաջնորդ [[Իսմայիլ Հանիա]]յի սպանությունից հետո Շադմանին խոստացել է, որ Իրանը «խիստ վրեժ» կլուծի Իսրայելի դեմ։ Նա մեղադրել է «սիոնիստական ​​հանցավոր ռեժիմին» կարմիր գծերը հատելու մեջ և կանխատեսել է վճռական հակահարված<ref>{{Cite web |date=2024-08-11 |title="Iran harsh revenge against Israel is coming": Gen. Shadmani |url=https://en.mehrnews.com/news/219355/Iran-harsh-revenge-against-Israel-is-coming-Gen-Shadmani |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին, Իսրայելի ավիահարվածներից հետո, որոնց հետևանքով զոհվել են մի շարք իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ, այդ թվում՝ գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդը, Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին Շադմանիին նշանակել է «Խաթամ ​​ալ-Անբիյա»-ի նոր հրամանատար։ Այս անցումը տեղի ունեցավ Իրանի և Իսրայելի միջև սրվող ռազմական հակամարտության ֆոնին<ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What We Know About Iran’s Top 3 Military Commanders Killed in Israeli Strikes |url=https://www.theepochtimes.com/world/what-we-know-about-irans-top-3-military-commanders-killed-in-israeli-strikes-5872585 |access-date=2025-06-17 |website=The Epoch Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rahmati |first=Fidel |date=2025-06-13 |title=Inside Israel's Major Strikes on Iran's Military Commanders and Nuclear Sites |url=https://www.khaama.com/inside-israels-major-strikes-on-irans-military-commanders-and-nuclear-sites/ |access-date=2025-06-17 |work=Khaama Press |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին հայտարարել է, որ Իրանի զինված ուժերը կշարունակեն իրենց գործողությունները զգալիորեն ավելի լայն և ավելի ավերիչ մասշտաբով, մինչև այն, ինչ նա անվանել է «հանցագործ և ագրեսոր սիոնիստական ​​թշնամի», լիովին չզղջա իր գործողությունների համար<ref>{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Iran to continue attacks on Israel on more devastating scale |url=https://en.mehrnews.com/news/233164/Iran-to-continue-attacks-on-Israel-on-more-devastating-scale |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rezayi |first=Zahra |date=2025-06-15 |title=Iran’s Strikes Will Continue Until Israel Regrets Its Actions |url=https://wanaen.com/irans-strikes-will-continue-until-israel-regrets-its-actions/ |access-date=2025-06-17 |website=WANA |language=en-US}}</ref>։ == Պատժամիջոցներ == 2024 թվականի հոկտեմբերին Շադմանիի դեմ պատժամիջոցներ է կիրառել Եվրոպական Միությունը, երբ նա զբաղեցնում էր Իրանի ԻՀՊԿ «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալի պաշտոնը՝ Իրանի կողմից Ռուսաստանին հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր փոխանցելուց հետո<ref>{{Cite web |title=European Union Consolidated Financial Sanctions List |url=https://pfi.public.lu/dam-assets/pdf/blanchiment/sanctions/2025/ue-liste-consolide-des-sanctions-financires-internationales-jour-au-11062025.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU imposes sanctions on Iran for missiles to Russia: Three airlines on the list |url=https://newsukraine.rbc.ua/news/eu-imposes-sanctions-on-iran-for-missiles-1728906150.html |access-date=2025-06-17 |website=RBC-Ukraine |language=en}}</ref>։ == Մահ == 2025 թվականի հունիսի 17-ին Իսրայելի պաշտպանության ուժերը հայտնել են, որ Շադմանին սպանվել է Թեհրանի կենտրոնում գտնվող հրամանատարական կետին ուղղված Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ։ Հարվածը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր անց այն բանից հետո, երբ Շադմանին նշանակվել էր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին փոխարինելու համար, որը նույնպես սպանվել է Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ՝ 2025 թվականի հունիսի 13-ին<ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://en.apa.az/asia/irans-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike-470466 |access-date=2025-06-17 |website=Apa.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://news.az/news/iran-s-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike |access-date=2025-06-17 |website=news.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-06-17 |title=IDF kills Ali Shadmani, newly appointed Iranian Chief of Staff |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/defense/artc-idf-kills-ali-shadmani-newly-appointed-iranian-chief-of-staff |access-date=2025-06-17 |website=i24NEWS |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ ==\n{{Ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Վերջերս մահացած անձինք]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցիներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ռազմական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի զինված ուժեր]] [[Կատեգորիա:Իրանում ծնվածներ]] 07myniw7bprxtvr3tmpu5tmgrlr5ppx 10356843 10356842 2025-06-17T20:15:01Z Արշո 86205 /* top */ 10356843 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{lang-fa|علی شادمانی} {{ԱԾ}}), [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025-06-17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025-06-17 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին 2025 թվականի հունիսից՝ մինչև իր մահը, մի քանի օր ծառայել է որպես Խաթամ ​​ալ-Անբիա կենտրոնական շտաբի հրամանատար։ Շադմանին փոխարինել է գեներալ-մայոր [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]]ին, որը մահացել է 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ, 2025 թվականի հունիսին Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների ժամանակ, որոնք թիրախավորել էին Իրանի ռազմական ղեկավարության և միջուկային օբյեկտների բարձրաստիճան անդամներին, ինչպես նաև գիտական ​​անձնակազմին<ref name=":02">{{Cite web |last=董欣怡 |title=Iran appoints new military chiefs after Israeli strikes kill top commanders |url=https://global.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c0a1ba310a04af22c62a9.html |access-date=2025-06-17 |website=China Daily}}</ref>։ Շադմանին սպանվել է չորս օր անց։ == Կարիերա == Շադմանին զբաղեցրել է մի շարք բարձր պաշտոններ [[ Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս|Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ում (ԻՀՊԿ): Եղել է «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալ, որտեղ վերահսկել է օպերատիվ պլանավորումը և համատեղ ուժերի ինտեգրումը: «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի խնդիրն է կառավարել Իրանի պաշտպանական դիրքը և համակարգել կանոնավոր բանակի (ԻԻՀ բանակ, Արտեշ) և ԻՀՊԿ-ի միջև ազգային արտակարգ իրավիճակների և պատերազմական իրավիճակների ժամանակ<ref name=":02" /><ref>{{Cite web |date=Jun 13, 2025 |title=Major General Ali Shadmani appointed Commander of Khatam al-Anbiya (pbuh) Central HQ |url=https://english.khamenei.ir/news/11732/Major-General-Ali-Shadmani-appointed-Commander-of-Khatam-al-Anbiya}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին [[Համաս]]ի քաղաքական առաջնորդ [[Իսմայիլ Հանիա]]յի սպանությունից հետո Շադմանին խոստացել է, որ Իրանը «խիստ վրեժ» կլուծի Իսրայելի դեմ։ Նա մեղադրել է «սիոնիստական ​​հանցավոր ռեժիմին» կարմիր գծերը հատելու մեջ և կանխատեսել է վճռական հակահարված<ref>{{Cite web |date=2024-08-11 |title="Iran harsh revenge against Israel is coming": Gen. Shadmani |url=https://en.mehrnews.com/news/219355/Iran-harsh-revenge-against-Israel-is-coming-Gen-Shadmani |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին, Իսրայելի ավիահարվածներից հետո, որոնց հետևանքով զոհվել են մի շարք իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ, այդ թվում՝ գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդը, Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին Շադմանիին նշանակել է «Խաթամ ​​ալ-Անբիյա»-ի նոր հրամանատար։ Այս անցումը տեղի ունեցավ Իրանի և Իսրայելի միջև սրվող ռազմական հակամարտության ֆոնին<ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What We Know About Iran’s Top 3 Military Commanders Killed in Israeli Strikes |url=https://www.theepochtimes.com/world/what-we-know-about-irans-top-3-military-commanders-killed-in-israeli-strikes-5872585 |access-date=2025-06-17 |website=The Epoch Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rahmati |first=Fidel |date=2025-06-13 |title=Inside Israel's Major Strikes on Iran's Military Commanders and Nuclear Sites |url=https://www.khaama.com/inside-israels-major-strikes-on-irans-military-commanders-and-nuclear-sites/ |access-date=2025-06-17 |work=Khaama Press |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին հայտարարել է, որ Իրանի զինված ուժերը կշարունակեն իրենց գործողությունները զգալիորեն ավելի լայն և ավելի ավերիչ մասշտաբով, մինչև այն, ինչ նա անվանել է «հանցագործ և ագրեսոր սիոնիստական ​​թշնամի», լիովին չզղջա իր գործողությունների համար<ref>{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Iran to continue attacks on Israel on more devastating scale |url=https://en.mehrnews.com/news/233164/Iran-to-continue-attacks-on-Israel-on-more-devastating-scale |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rezayi |first=Zahra |date=2025-06-15 |title=Iran’s Strikes Will Continue Until Israel Regrets Its Actions |url=https://wanaen.com/irans-strikes-will-continue-until-israel-regrets-its-actions/ |access-date=2025-06-17 |website=WANA |language=en-US}}</ref>։ == Պատժամիջոցներ == 2024 թվականի հոկտեմբերին Շադմանիի դեմ պատժամիջոցներ է կիրառել Եվրոպական Միությունը, երբ նա զբաղեցնում էր Իրանի ԻՀՊԿ «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալի պաշտոնը՝ Իրանի կողմից Ռուսաստանին հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր փոխանցելուց հետո<ref>{{Cite web |title=European Union Consolidated Financial Sanctions List |url=https://pfi.public.lu/dam-assets/pdf/blanchiment/sanctions/2025/ue-liste-consolide-des-sanctions-financires-internationales-jour-au-11062025.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU imposes sanctions on Iran for missiles to Russia: Three airlines on the list |url=https://newsukraine.rbc.ua/news/eu-imposes-sanctions-on-iran-for-missiles-1728906150.html |access-date=2025-06-17 |website=RBC-Ukraine |language=en}}</ref>։ == Մահ == 2025 թվականի հունիսի 17-ին Իսրայելի պաշտպանության ուժերը հայտնել են, որ Շադմանին սպանվել է Թեհրանի կենտրոնում գտնվող հրամանատարական կետին ուղղված Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ։ Հարվածը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր անց այն բանից հետո, երբ Շադմանին նշանակվել էր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին փոխարինելու համար, որը նույնպես սպանվել է Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ՝ 2025 թվականի հունիսի 13-ին<ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://en.apa.az/asia/irans-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike-470466 |access-date=2025-06-17 |website=Apa.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://news.az/news/iran-s-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike |access-date=2025-06-17 |website=news.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-06-17 |title=IDF kills Ali Shadmani, newly appointed Iranian Chief of Staff |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/defense/artc-idf-kills-ali-shadmani-newly-appointed-iranian-chief-of-staff |access-date=2025-06-17 |website=i24NEWS |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ ==\n{{Ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Վերջերս մահացած անձինք]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցիներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ռազմական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի զինված ուժեր]] [[Կատեգորիա:Իրանում ծնվածներ]] 1lxbf7u96sfo6g1mno7igr7yhi72dg9 10356844 10356843 2025-06-17T20:15:18Z Արշո 86205 10356844 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{lang-fa|علی شادمانی}} {{ԱԾ}}), [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025-06-17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025-06-17 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին 2025 թվականի հունիսից՝ մինչև իր մահը, մի քանի օր ծառայել է որպես Խաթամ ​​ալ-Անբիա կենտրոնական շտաբի հրամանատար։ Շադմանին փոխարինել է գեներալ-մայոր [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]]ին, որը մահացել է 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ, 2025 թվականի հունիսին Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների ժամանակ, որոնք թիրախավորել էին Իրանի ռազմական ղեկավարության և միջուկային օբյեկտների բարձրաստիճան անդամներին, ինչպես նաև գիտական ​​անձնակազմին<ref name=":02">{{Cite web |last=董欣怡 |title=Iran appoints new military chiefs after Israeli strikes kill top commanders |url=https://global.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c0a1ba310a04af22c62a9.html |access-date=2025-06-17 |website=China Daily}}</ref>։ Շադմանին սպանվել է չորս օր անց։ == Կարիերա == Շադմանին զբաղեցրել է մի շարք բարձր պաշտոններ [[ Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս|Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ում (ԻՀՊԿ): Եղել է «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալ, որտեղ վերահսկել է օպերատիվ պլանավորումը և համատեղ ուժերի ինտեգրումը: «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի խնդիրն է կառավարել Իրանի պաշտպանական դիրքը և համակարգել կանոնավոր բանակի (ԻԻՀ բանակ, Արտեշ) և ԻՀՊԿ-ի միջև ազգային արտակարգ իրավիճակների և պատերազմական իրավիճակների ժամանակ<ref name=":02" /><ref>{{Cite web |date=Jun 13, 2025 |title=Major General Ali Shadmani appointed Commander of Khatam al-Anbiya (pbuh) Central HQ |url=https://english.khamenei.ir/news/11732/Major-General-Ali-Shadmani-appointed-Commander-of-Khatam-al-Anbiya}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին [[Համաս]]ի քաղաքական առաջնորդ [[Իսմայիլ Հանիա]]յի սպանությունից հետո Շադմանին խոստացել է, որ Իրանը «խիստ վրեժ» կլուծի Իսրայելի դեմ։ Նա մեղադրել է «սիոնիստական ​​հանցավոր ռեժիմին» կարմիր գծերը հատելու մեջ և կանխատեսել է վճռական հակահարված<ref>{{Cite web |date=2024-08-11 |title="Iran harsh revenge against Israel is coming": Gen. Shadmani |url=https://en.mehrnews.com/news/219355/Iran-harsh-revenge-against-Israel-is-coming-Gen-Shadmani |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին, Իսրայելի ավիահարվածներից հետո, որոնց հետևանքով զոհվել են մի շարք իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ, այդ թվում՝ գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդը, Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին Շադմանիին նշանակել է «Խաթամ ​​ալ-Անբիյա»-ի նոր հրամանատար։ Այս անցումը տեղի ունեցավ Իրանի և Իսրայելի միջև սրվող ռազմական հակամարտության ֆոնին<ref>{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What We Know About Iran’s Top 3 Military Commanders Killed in Israeli Strikes |url=https://www.theepochtimes.com/world/what-we-know-about-irans-top-3-military-commanders-killed-in-israeli-strikes-5872585 |access-date=2025-06-17 |website=The Epoch Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rahmati |first=Fidel |date=2025-06-13 |title=Inside Israel's Major Strikes on Iran's Military Commanders and Nuclear Sites |url=https://www.khaama.com/inside-israels-major-strikes-on-irans-military-commanders-and-nuclear-sites/ |access-date=2025-06-17 |work=Khaama Press |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին հայտարարել է, որ Իրանի զինված ուժերը կշարունակեն իրենց գործողությունները զգալիորեն ավելի լայն և ավելի ավերիչ մասշտաբով, մինչև այն, ինչ նա անվանել է «հանցագործ և ագրեսոր սիոնիստական ​​թշնամի», լիովին չզղջա իր գործողությունների համար<ref>{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Iran to continue attacks on Israel on more devastating scale |url=https://en.mehrnews.com/news/233164/Iran-to-continue-attacks-on-Israel-on-more-devastating-scale |access-date=2025-06-17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rezayi |first=Zahra |date=2025-06-15 |title=Iran’s Strikes Will Continue Until Israel Regrets Its Actions |url=https://wanaen.com/irans-strikes-will-continue-until-israel-regrets-its-actions/ |access-date=2025-06-17 |website=WANA |language=en-US}}</ref>։ == Պատժամիջոցներ == 2024 թվականի հոկտեմբերին Շադմանիի դեմ պատժամիջոցներ է կիրառել Եվրոպական Միությունը, երբ նա զբաղեցնում էր Իրանի ԻՀՊԿ «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալի պաշտոնը՝ Իրանի կողմից Ռուսաստանին հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր փոխանցելուց հետո<ref>{{Cite web |title=European Union Consolidated Financial Sanctions List |url=https://pfi.public.lu/dam-assets/pdf/blanchiment/sanctions/2025/ue-liste-consolide-des-sanctions-financires-internationales-jour-au-11062025.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU imposes sanctions on Iran for missiles to Russia: Three airlines on the list |url=https://newsukraine.rbc.ua/news/eu-imposes-sanctions-on-iran-for-missiles-1728906150.html |access-date=2025-06-17 |website=RBC-Ukraine |language=en}}</ref>։ == Մահ == 2025 թվականի հունիսի 17-ին Իսրայելի պաշտպանության ուժերը հայտնել են, որ Շադմանին սպանվել է Թեհրանի կենտրոնում գտնվող հրամանատարական կետին ուղղված Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ։ Հարվածը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր անց այն բանից հետո, երբ Շադմանին նշանակվել էր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին փոխարինելու համար, որը նույնպես սպանվել է Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ՝ 2025 թվականի հունիսի 13-ին<ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://en.apa.az/asia/irans-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike-470466 |access-date=2025-06-17 |website=Apa.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://news.az/news/iran-s-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike |access-date=2025-06-17 |website=news.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-06-17 |title=IDF kills Ali Shadmani, newly appointed Iranian Chief of Staff |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/defense/artc-idf-kills-ali-shadmani-newly-appointed-iranian-chief-of-staff |access-date=2025-06-17 |website=i24NEWS |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ ==\n{{Ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Վերջերս մահացած անձինք]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցիներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ռազմական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի զինված ուժեր]] [[Կատեգորիա:Իրանում ծնվածներ]] 8r754c36dqbf80elysykcjne8saaxbl 10356905 10356844 2025-06-18T00:01:44Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում 10356905 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալի Շադմանի''' ({{lang-fa|علی شادمانی}} {{ԱԾ}}), [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի (ԻՀՊԿ) իրանցի զինվորական պաշտոնյա<ref>{{Cite news |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=Israeli military says it killed Iran's wartime chief of staff |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-says-it-killed-irans-armed-forces-chief-staff-2025-06-17/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Reuters |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Israel says it took out new top Iranian military commander, after killing predecessor |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-it-took-out-new-head-of-irans-war-command-after-killing-predecessor/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին 2025 թվականի հունիսից՝ մինչև իր մահը, մի քանի օր ծառայել է որպես Խաթամ ​​ալ-Անբիա կենտրոնական շտաբի հրամանատար։ Շադմանին փոխարինել է գեներալ-մայոր [[Գոլամ Ալի Ռաշիդ]]ին, որը մահացել է 2025 թվականի հունիսի 13-ին Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ, 2025 թվականի հունիսին Իսրայելի կողմից իրականացված հարձակումների ժամանակ, որոնք թիրախավորել էին Իրանի ռազմական ղեկավարության և միջուկային օբյեկտների բարձրաստիճան անդամներին, ինչպես նաև գիտական ​​անձնակազմին<ref name=":02">{{Cite web |last=董欣怡 |title=Iran appoints new military chiefs after Israeli strikes kill top commanders |url=https://global.chinadaily.com.cn/a/202506/13/WS684c0a1ba310a04af22c62a9.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=China Daily}}</ref>։ Շադմանին սպանվել է չորս օր անց։ == Կարիերա == Շադմանին զբաղեցրել է մի շարք բարձր պաշտոններ [[ Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս|Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ում (ԻՀՊԿ): Եղել է «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալ, որտեղ վերահսկել է օպերատիվ պլանավորումը և համատեղ ուժերի ինտեգրումը: «Խաթամ ​​ալ Անբիա» կենտրոնական շտաբի խնդիրն է կառավարել Իրանի պաշտպանական դիրքը և համակարգել կանոնավոր բանակի (ԻԻՀ բանակ, Արտեշ) և ԻՀՊԿ-ի միջև ազգային արտակարգ իրավիճակների և պատերազմական իրավիճակների ժամանակ<ref name=":02" /><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Major General Ali Shadmani appointed Commander of Khatam al-Anbiya (pbuh) Central HQ |url=https://english.khamenei.ir/news/11732/Major-General-Ali-Shadmani-appointed-Commander-of-Khatam-al-Anbiya}}</ref>։ 2024 թվականի հուլիսին [[Համաս]]ի քաղաքական առաջնորդ [[Իսմայիլ Հանիա]]յի սպանությունից հետո Շադմանին խոստացել է, որ Իրանը «խիստ վրեժ» կլուծի Իսրայելի դեմ։ Նա մեղադրել է «սիոնիստական ​​հանցավոր ռեժիմին» կարմիր գծերը հատելու մեջ և կանխատեսել է վճռական հակահարված<ref>{{Cite web |date=2024 թ․ օգոստոսի 11 |title="Iran harsh revenge against Israel is coming": Gen. Shadmani |url=https://en.mehrnews.com/news/219355/Iran-harsh-revenge-against-Israel-is-coming-Gen-Shadmani |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref>։ 2025 թվականի հունիսի 13-ին, Իսրայելի ավիահարվածներից հետո, որոնց հետևանքով զոհվել են մի շարք իրանցի բարձրաստիճան հրամանատարներ, այդ թվում՝ գեներալ-մայոր Ղոլամ Ալի Ռաշիդը, Գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին Շադմանիին նշանակել է «Խաթամ ​​ալ-Անբիյա»-ի նոր հրամանատար։ Այս անցումը տեղի ունեցավ Իրանի և Իսրայելի միջև սրվող ռազմական հակամարտության ֆոնին<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=What We Know About Iran’s Top 3 Military Commanders Killed in Israeli Strikes |url=https://www.theepochtimes.com/world/what-we-know-about-irans-top-3-military-commanders-killed-in-israeli-strikes-5872585 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=The Epoch Times |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rahmati |first=Fidel |date=2025 թ․ հունիսի 13 |title=Inside Israel's Major Strikes on Iran's Military Commanders and Nuclear Sites |url=https://www.khaama.com/inside-israels-major-strikes-on-irans-military-commanders-and-nuclear-sites/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |work=Khaama Press |language=en-US}}</ref>։ Շադմանին հայտարարել է, որ Իրանի զինված ուժերը կշարունակեն իրենց գործողությունները զգալիորեն ավելի լայն և ավելի ավերիչ մասշտաբով, մինչև այն, ինչ նա անվանել է «հանցագործ և ագրեսոր սիոնիստական ​​թշնամի», լիովին չզղջա իր գործողությունների համար<ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran to continue attacks on Israel on more devastating scale |url=https://en.mehrnews.com/news/233164/Iran-to-continue-attacks-on-Israel-on-more-devastating-scale |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Mehr News Agency |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rezayi |first=Zahra |date=2025 թ․ հունիսի 15 |title=Iran’s Strikes Will Continue Until Israel Regrets Its Actions |url=https://wanaen.com/irans-strikes-will-continue-until-israel-regrets-its-actions/ |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=WANA |language=en-US}}</ref>։ == Պատժամիջոցներ == 2024 թվականի հոկտեմբերին Շադմանիի դեմ պատժամիջոցներ է կիրառել Եվրոպական Միությունը, երբ նա զբաղեցնում էր Իրանի ԻՀՊԿ «Խաթամ ​​ալ-Անբիա» կենտրոնական շտաբի համակարգողի տեղակալի պաշտոնը՝ Իրանի կողմից Ռուսաստանին հրթիռներ և անօդաչու թռչող սարքեր փոխանցելուց հետո<ref>{{Cite web |title=European Union Consolidated Financial Sanctions List |url=https://pfi.public.lu/dam-assets/pdf/blanchiment/sanctions/2025/ue-liste-consolide-des-sanctions-financires-internationales-jour-au-11062025.pdf}}</ref><ref>{{Cite web |title=EU imposes sanctions on Iran for missiles to Russia: Three airlines on the list |url=https://newsukraine.rbc.ua/news/eu-imposes-sanctions-on-iran-for-missiles-1728906150.html |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=RBC-Ukraine |language=en}}</ref>։ == Մահ == 2025 թվականի հունիսի 17-ին Իսրայելի պաշտպանության ուժերը հայտնել են, որ Շադմանին սպանվել է Թեհրանի կենտրոնում գտնվող հրամանատարական կետին ուղղված Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ։ Հարվածը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր անց այն բանից հետո, երբ Շադմանին նշանակվել էր Ղոլամ Ալի Ռաշիդին փոխարինելու համար, որը նույնպես սպանվել է Իսրայելի ավիահարվածի ժամանակ՝ 2025 թվականի հունիսի 13-ին<ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://en.apa.az/asia/irans-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike-470466 |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=Apa.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Iran's chief of staff killed in Israeli airstrike |url=https://news.az/news/iran-s-chief-of-staff-killed-in-israeli-airstrike |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=news.az |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025 թ․ հունիսի 17 |title=IDF kills Ali Shadmani, newly appointed Iranian Chief of Staff |url=https://www.i24news.tv/en/news/israel/defense/artc-idf-kills-ali-shadmani-newly-appointed-iranian-chief-of-staff |access-date=2025 թ․ հունիսի 17 |website=i24NEWS |language=en}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ ==\n{{Ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:20-րդ դարի ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Իրանի զինված ուժեր]] [[Կատեգորիա:Իրանում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցի ռազմական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իրանցիներ]] [[Կատեգորիա:Վերջերս մահացած անձինք]] jgrpelr7tss9s2gm3sy4rh37lg1s4fy 0 1300518 10356852 2025-06-17T21:02:36Z Idolybloom 154893 Ստեղծվել է «[[:no:Special:Redirect/revision/24663250|Momoiro Clover Z]]» էջի թարգմանությամբ 10356852 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ | անուն = Momoiro Clover Z | գործունեության տարիներ = 2008 | ընթացիկ անդամներ = Կանակո Մոմոտա<br>Շիորի Թամայ<br>Այակա Սասակի<br>Ռենի Տակագի | նախկին անդամներ = Ակարի Հայամի<br>Մոմոկա Արիյասու | պատկեր = Momoiro Clover Z.jpg }} '''Momoiro Clover Z''' ( ճապ. ՝ ももいろクローバー ) ճապոնական աղջիկների խումբ (կուռքերի խումբ)։ Խումբը ստեղծվել է [[Stardust Production]]-ի կողմից 2008 թվականին: Ներկայումս խումբը բաղկացած է հինգ դեռահաս աղջիկներից. == Դիսկոգրաֆիա == * Battle and Romance (2011) * 5th Dimension (2013) * ''Iriguchi no Nai Deguchi (2013)'' * Amaranthus (2016) * ''Hakkin no Yoake (2016)'' == Ծանոթագրություններ == [[Կատեգորիա:Ճապոնական երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:Փոփ երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:2008 հիմնադրված երաժշտական խմբեր]] j075n8ucz1vathtkod1i55cshnpogck 10357174 10356852 2025-06-18T08:00:37Z 23artashes 2675 կարճ էջ 10357174 wikitext text/x-wiki {{Կարճ էջ|2025,6,18}} {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ | անուն = Momoiro Clover Z | գործունեության տարիներ = 2008 | ընթացիկ անդամներ = Կանակո Մոմոտա<br>Շիորի Թամայ<br>Այակա Սասակի<br>Ռենի Տակագի | նախկին անդամներ = Ակարի Հայամի<br>Մոմոկա Արիյասու | պատկեր = Momoiro Clover Z.jpg }} '''Momoiro Clover Z''' ( ճապ. ՝ ももいろクローバー ) ճապոնական աղջիկների խումբ (կուռքերի խումբ)։ Խումբը ստեղծվել է [[Stardust Production]]-ի կողմից 2008 թվականին: Ներկայումս խումբը բաղկացած է հինգ դեռահաս աղջիկներից. == Դիսկոգրաֆիա == * Battle and Romance (2011) * 5th Dimension (2013) * ''Iriguchi no Nai Deguchi (2013)'' * Amaranthus (2016) * ''Hakkin no Yoake (2016)'' == Ծանոթագրություններ == [[Կատեգորիա:Ճապոնական երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:Փոփ երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:2008 հիմնադրված երաժշտական խմբեր]] 5azyw6hpb94iyt5vnbitjv7horzm0sn 2 1300520 10356889 2025-06-17T22:27:29Z Մաքսիմիլիան Ռոնալդսոն 154924 Նոր էջ «[[Պատկեր:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|մինի]]»: 10356889 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|մինի]] 8k8b9wze6othlaryw6x5kopm85jesax 0 1300521 10356901 2025-06-17T23:38:23Z TigranKarakhanyan 154912 Նոր էջ «'''Հեռացում''', անհատ անձի կամ անցած խմբի հեռացում կրոնական համայնքից և նրա գործունեությունից, սովորաբար կատարվում է տվյալ կրոնական համայնքի օրենքների լուրջ խախտման համար։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095829648.001.0001/authority</re...»: 10356901 wikitext text/x-wiki '''Հեռացում''', անհատ անձի կամ անցած խմբի հեռացում կրոնական համայնքից և նրա գործունեությունից, սովորաբար կատարվում է տվյալ կրոնական համայնքի օրենքների լուրջ խախտման համար։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095829648.001.0001/authority</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/excommunication-and-the-catholic-church/E7B4D0A2E865A7E9DC59DF0BC3CB2A5E</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref> Հեռացումը միշտ չի ենթադրում, որ հեռացված անձը այլևս չի դիտարկվում որպես համայնքի անդամ, տարբեր կրոնական ավանդություններում հանդիպում են զանազան ավելի մեղմ բնութ կրող հեռացման ձևեր, որոնք կարող են ժամանակավորապես «բաժանել» նրան, զրկել կամ սահմանափակել որոշ հանդիպումներին և արարողություններին մասնակցելուց։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.wisdomlib.org/definition/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/ecclesiastical-law-journal/article/abs/formal-exclusion-and-pastoral-concerns-excommunication-in-history-and-theology/FA84A773BE17F2AEFB190AF1B6A3F389</ref> Հիմնականում հեռացումը կատարվում է հարկադրաբար, բայց որոշ հարանվանություններում անդամները սեփական կամքով ու ցանկությամբ ևս կարող են դուրս գալ անդամությունից՝ առանց զրկանքի կան վիրավորանքի։ <ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://wheelermethodist.org/excommunication-a-christian-response-to-sin/</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholicworldreport.com/2021/05/03/excommunication-its-purpose-and-meaning-in-the-church/</ref><ref>https://www.osvnews.com/2022/01/11/understanding-excommunication/</ref> Հեռացված անձի նկատմամբ համայնքի մյուս անդամների վերաբերմունքը նույնպես չափազանց տարբերվում է պատմություն տարբեր ժամանակահատվածներում ու տարբեր կրոնական ավանդություններում։<ref>https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/christianity/roman-catholic-organizations/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://www.facinghistory.org/resource-library/excommunication-and-ostracism</ref> Հեռացման պրակտիկան կիրառվում է թե՛ քրիստոնեության տարբեր ուղղությունների և հարանվանությունների մեջ, թե՛ այլ կրոններում։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.researchgate.net/publication/344454309_Excommunication_in_World_Religions</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/comparative-approaches-to-religious-exclusion/B6F2B8B4CCFB46B5BDF9C49FC25A2621</ref> == Տես նաև == *[[Բողոքականություն]] * * * * * == Արտաքին հղումներ == 7hqd66u3a0325mzty8nwge7kv8n3xac 10357319 10356901 2025-06-18T10:46:36Z 217.76.15.91 Fixed typo 10357319 wikitext text/x-wiki '''Հեռացում''', անհատ անձի կամ անցած խմբի հեռացում կրոնական համայնքից և նրա գործունեությունից, սովորաբար կատարվում է տվյալ կրոնական համայնքի օրենքների լուրջ խախտման համար։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095829648.001.0001/authority</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/excommunication-and-the-catholic-church/E7B4D0A2E865A7E9DC59DF0BC3CB2A5E</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref> Հեռացումը միշտ չի ենթադրում, որ հեռացված անձը այլևս չի դիտարկվում որպես համայնքի անդամ, տարբեր կրոնական ավանդություններում հանդիպում են զանազան ավելի մեղմ բնութ կրող հեռացման ձևեր, որոնք կարող են ժամանակավորապես «բաժանել» նրան, զրկել կամ սահմանափակել որոշ հանդիպումներին և արարողություններին մասնակցելուց։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.wisdomlib.org/definition/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/ecclesiastical-law-journal/article/abs/formal-exclusion-and-pastoral-concerns-excommunication-in-history-and-theology/FA84A773BE17F2AEFB190AF1B6A3F389</ref> Հիմնականում հեռացումը կատարվում է հարկադրաբար, բայց որոշ հարանվանություններում անդամները սեփական կամքով ու ցանկությամբ ևս կարող են դուրս գալ անդամությունից՝ առանց զրկանքի կան վիրավորանքի։ <ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://wheelermethodist.org/excommunication-a-christian-response-to-sin/</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholicworldreport.com/2021/05/03/excommunication-its-purpose-and-meaning-in-the-church/</ref><ref>https://www.osvnews.com/2022/01/11/understanding-excommunication/</ref> Հեռացված անձի նկատմամբ համայնքի մյուս անդամների վերաբերմունքը նույնպես չափազանց տարբերվում է պատմություն տարբեր ժամանակահատվածներում ու տարբեր կրոնական ավանդություններում։<ref>https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/christianity/roman-catholic-organizations/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://www.facinghistory.org/resource-library/excommunication-and-ostracism</ref> Հեռացման պրակտիկան կիրառվում է թե՛ քրիստոնեության տարբեր ուղղությունների և հարանվանությունների մեջ, թե՛ այլ կրոններում։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.researchgate.net/publication/344454309_Excommunication_in_World_Religions</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/comparative-approaches-to-religious-exclusion/B6F2B8B4CCFB46B5BDF9C49FC25A2621</ref> [[Պատկեր:Excommunication_de_Robert_le_Pieux-Jean-Paul_Laurens-IMG_8140.JPG|մինի|տտտ]] == Տես նաև == *[[Բողոքականություն]] * * * * * == Արտաքին հղումներ == c1xifinj6ej8hiuilz8rv9jzcgcl8i8 10357320 10357319 2025-06-18T10:49:35Z 217.76.15.91 Fixed typo 10357320 wikitext text/x-wiki '''Հեռացում''', անհատ անձի կամ անցած խմբի հեռացում կրոնական համայնքից և նրա գործունեությունից, սովորաբար կատարվում է տվյալ կրոնական համայնքի օրենքների լուրջ խախտման համար։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095829648.001.0001/authority</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/excommunication-and-the-catholic-church/E7B4D0A2E865A7E9DC59DF0BC3CB2A5E</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref> Հեռացումը միշտ չի ենթադրում, որ հեռացված անձը այլևս չի դիտարկվում որպես համայնքի անդամ, տարբեր կրոնական ավանդություններում հանդիպում են զանազան ավելի մեղմ բնութ կրող հեռացման ձևեր, որոնք կարող են ժամանակավորապես «բաժանել» նրան, զրկել կամ սահմանափակել որոշ հանդիպումներին և արարողություններին մասնակցելուց։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.wisdomlib.org/definition/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/ecclesiastical-law-journal/article/abs/formal-exclusion-and-pastoral-concerns-excommunication-in-history-and-theology/FA84A773BE17F2AEFB190AF1B6A3F389</ref> Հիմնականում հեռացումը կատարվում է հարկադրաբար, բայց որոշ հարանվանություններում անդամները սեփական կամքով ու ցանկությամբ ևս կարող են դուրս գալ անդամությունից՝ առանց զրկանքի կան վիրավորանքի։ <ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://wheelermethodist.org/excommunication-a-christian-response-to-sin/</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholicworldreport.com/2021/05/03/excommunication-its-purpose-and-meaning-in-the-church/</ref><ref>https://www.osvnews.com/2022/01/11/understanding-excommunication/</ref> Հեռացված անձի նկատմամբ համայնքի մյուս անդամների վերաբերմունքը նույնպես չափազանց տարբերվում է պատմություն տարբեր ժամանակահատվածներում ու տարբեր կրոնական ավանդություններում։<ref>https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/christianity/roman-catholic-organizations/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://www.facinghistory.org/resource-library/excommunication-and-ostracism</ref> Հեռացման պրակտիկան կիրառվում է թե՛ քրիստոնեության տարբեր ուղղությունների և հարանվանությունների մեջ, թե՛ այլ կրոններում։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.researchgate.net/publication/344454309_Excommunication_in_World_Religions</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/comparative-approaches-to-religious-exclusion/B6F2B8B4CCFB46B5BDF9C49FC25A2621</ref> [[Պատկեր:Excommunication_de_Robert_le_Pieux-Jean-Paul_Laurens-IMG_8140.JPG|մինի|[[Ռոբերտ II (Ֆրանսիայի թագավոր)|Ֆրանսիայի թագավոր Ռոբերտ II]]-ի հեռացումը եկեղեցուց 988 թվականին<br>]] == Տես նաև == *[[Բողոքականություն]] * * * * * == Արտաքին հղումներ == ehjtzfkbs08mwor19zc1g9ruzh9v89c 10357321 10357320 2025-06-18T10:51:34Z 217.76.15.91 Fixed typo 10357321 wikitext text/x-wiki '''Հեռացում''', անհատ անձի կամ անցած խմբի հեռացում կրոնական համայնքից և նրա գործունեությունից, սովորաբար կատարվում է տվյալ կրոնական համայնքի օրենքների լուրջ խախտման համար։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095829648.001.0001/authority</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/excommunication-and-the-catholic-church/E7B4D0A2E865A7E9DC59DF0BC3CB2A5E</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref> Հեռացումը միշտ չի ենթադրում, որ հեռացված անձը այլևս չի դիտարկվում որպես համայնքի անդամ, տարբեր կրոնական ավանդություններում հանդիպում են զանազան ավելի մեղմ բնութ կրող հեռացման ձևեր, որոնք կարող են ժամանակավորապես «բաժանել» նրան, զրկել կամ սահմանափակել որոշ հանդիպումներին և արարողություններին մասնակցելուց։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.wisdomlib.org/definition/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/ecclesiastical-law-journal/article/abs/formal-exclusion-and-pastoral-concerns-excommunication-in-history-and-theology/FA84A773BE17F2AEFB190AF1B6A3F389</ref> Հիմնականում հեռացումը կատարվում է հարկադրաբար, բայց որոշ հարանվանություններում անդամները սեփական կամքով ու ցանկությամբ ևս կարող են դուրս գալ անդամությունից՝ առանց զրկանքի կան վիրավորանքի։ <ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://wheelermethodist.org/excommunication-a-christian-response-to-sin/</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholicworldreport.com/2021/05/03/excommunication-its-purpose-and-meaning-in-the-church/</ref><ref>https://www.osvnews.com/2022/01/11/understanding-excommunication/</ref> Հեռացված անձի նկատմամբ համայնքի մյուս անդամների վերաբերմունքը նույնպես չափազանց տարբերվում է պատմություն տարբեր ժամանակահատվածներում ու տարբեր կրոնական ավանդություններում։<ref>https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/christianity/roman-catholic-organizations/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://www.facinghistory.org/resource-library/excommunication-and-ostracism</ref> Հեռացման պրակտիկան կիրառվում է թե՛ քրիստոնեության տարբեր ուղղությունների և հարանվանությունների մեջ, թե՛ այլ կրոններում։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.researchgate.net/publication/344454309_Excommunication_in_World_Religions</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/comparative-approaches-to-religious-exclusion/B6F2B8B4CCFB46B5BDF9C49FC25A2621</ref> [[Պատկեր:Excommunication_de_Robert_le_Pieux-Jean-Paul_Laurens-IMG_8140.JPG|մինի|[[Ռոբերտ II (Ֆրանսիայի թագավոր)|Ֆրանսիայի թագավոր Ռոբերտ II]]-ի հեռացումը եկեղեցուց 988 թվականին<br>[[Ժան Պոլ Լորան]], [[Օրսե թանգարան]]]] == Տես նաև == *[[Բողոքականություն]] * * * * * == Արտաքին հղումներ == g1w061g9c5gjagxsayg2y8jcqe32ie8 10357322 10357321 2025-06-18T10:53:23Z 217.76.15.91 Fixed typo 10357322 wikitext text/x-wiki '''Հեռացում''', անհատ անձի կամ անցած խմբի հեռացում կրոնական համայնքից և նրա գործունեությունից, սովորաբար կատարվում է տվյալ կրոնական համայնքի օրենքների լուրջ խախտման համար։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095829648.001.0001/authority</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/excommunication-and-the-catholic-church/E7B4D0A2E865A7E9DC59DF0BC3CB2A5E</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref> Հեռացումը միշտ չի ենթադրում, որ հեռացված անձը այլևս չի դիտարկվում որպես համայնքի անդամ, տարբեր կրոնական ավանդություններում հանդիպում են զանազան ավելի մեղմ բնութ կրող հեռացման ձևեր, որոնք կարող են ժամանակավորապես «բաժանել» նրան, զրկել կամ սահմանափակել որոշ հանդիպումներին և արարողություններին մասնակցելուց։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://www.newadvent.org/cathen/05678a.htm</ref><ref>https://www.wisdomlib.org/definition/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/ecclesiastical-law-journal/article/abs/formal-exclusion-and-pastoral-concerns-excommunication-in-history-and-theology/FA84A773BE17F2AEFB190AF1B6A3F389</ref> Հիմնականում հեռացումը կատարվում է հարկադրաբար, բայց որոշ հարանվանություններում անդամները սեփական կամքով ու ցանկությամբ ևս կարող են դուրս գալ անդամությունից՝ առանց զրկանքի կան վիրավորանքի։ <ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://wheelermethodist.org/excommunication-a-christian-response-to-sin/</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholicworldreport.com/2021/05/03/excommunication-its-purpose-and-meaning-in-the-church/</ref><ref>https://www.osvnews.com/2022/01/11/understanding-excommunication/</ref> Հեռացված անձի նկատմամբ համայնքի մյուս անդամների վերաբերմունքը նույնպես չափազանց տարբերվում է պատմություն տարբեր ժամանակահատվածներում ու տարբեր կրոնական ավանդություններում։<ref>https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/christianity/roman-catholic-organizations/excommunication</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.catholicstraightanswers.com/what-is-excommunication/</ref><ref>https://www.catholic.com/encyclopedia/excommunication</ref><ref>https://www.facinghistory.org/resource-library/excommunication-and-ostracism</ref> Հեռացման պրակտիկան կիրառվում է թե՛ քրիստոնեության տարբեր ուղղությունների և հարանվանությունների մեջ, թե՛ այլ կրոններում։<ref>https://www.britannica.com/topic/excommunication</ref><ref>https://encyclopedia.uia.org/en/problem/143294</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/herem-ban</ref><ref>https://www.researchgate.net/publication/344454309_Excommunication_in_World_Religions</ref><ref>https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-law-and-religion/article/abs/comparative-approaches-to-religious-exclusion/B6F2B8B4CCFB46B5BDF9C49FC25A2621</ref> [[Պատկեր:Excommunication_de_Robert_le_Pieux-Jean-Paul_Laurens-IMG_8140.JPG|մինի|[[Ռոբերտ II (Ֆրանսիայի թագավոր)|Ֆրանսիայի թագավոր Ռոբերտ II]]-ի հեռացումը եկեղեցուց 988 թվականին<br>[[Ժան Պոլ Լորան]], 1875 թ., [[Փարիզ]], [[Օրսե թանգարան]]]] == Տես նաև == *[[Բողոքականություն]] * * * * * == Արտաքին հղումներ == 7u0rtflzjkcwup2yus8re4ez59yusua 0 1300522 10357088 2025-06-18T06:07:23Z IamRobertGrigoryan 113287 Created Armen Barseghyan Wikipedia Page! 10357088 wikitext text/x-wiki Արմեն Արայի Բարսեղյան (փետրվարի 14, 2003, Երևան, Հայաստան), հայ շախմատիստ, տղամարդկանց միջազգային վարպետ, 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում (Ռիգա, Լատվիա, 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին Բրատիսլավայում (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է ՖԻԴԵ-ի վարպետի (FM) կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ միջազգային վարպետի (IM) կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == # https://ratings.fide.com/profile/13306707 # https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan # https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ # https://168.am/2019/09/26/1179471.html # https://mamul.am/am/news/157586 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 h2t1mj6qynvfseho162gamw5j509c9v 10357091 10357088 2025-06-18T06:27:01Z 23artashes 2675 ներկայացնում եմ ջնջման 10357091 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} Արմեն Արայի Բարսեղյան (փետրվարի 14, 2003, Երևան, Հայաստան), հայ շախմատիստ, տղամարդկանց միջազգային վարպետ, 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում (Ռիգա, Լատվիա, 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին Բրատիսլավայում (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է ՖԻԴԵ-ի վարպետի (FM) կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ միջազգային վարպետի (IM) կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == # https://ratings.fide.com/profile/13306707 # https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan # https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ # https://168.am/2019/09/26/1179471.html # https://mamul.am/am/news/157586 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 2o65ucc3nltb1cfqksfjy0mvr09z0wd 10357094 10357091 2025-06-18T06:27:09Z 23artashes 2675 անաղբյուր հոդված 10357094 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} Արմեն Արայի Բարսեղյան (փետրվարի 14, 2003, Երևան, Հայաստան), հայ շախմատիստ, տղամարդկանց միջազգային վարպետ, 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում (Ռիգա, Լատվիա, 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին Բրատիսլավայում (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է ՖԻԴԵ-ի վարպետի (FM) կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ միջազգային վարպետի (IM) կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == # https://ratings.fide.com/profile/13306707 # https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan # https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ # https://168.am/2019/09/26/1179471.html # https://mamul.am/am/news/157586 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 a7m1w58gjk28pmz7o1y65in1lmfww73 10357101 10357094 2025-06-18T06:33:15Z IamRobertGrigoryan 113287 հղումներ 10357101 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]], տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]], 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == # https://ratings.fide.com/profile/13306707 # https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan # https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ # https://168.am/2019/09/26/1179471.html # https://mamul.am/am/news/157586 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 3srnxl45ka03ofy3ak79zzcetbfhja9 10357107 10357101 2025-06-18T06:41:49Z IamRobertGrigoryan 113287 10357107 wikitext text/x-wiki {{Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | նկար = Armen_Barseghyan.jpg | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = 2003 | ծննդավայր = Երևան | կոչում = միջազգային վարպետ | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]], տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]], 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == # https://ratings.fide.com/profile/13306707 # https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan # https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ # https://168.am/2019/09/26/1179471.html # https://mamul.am/am/news/157586 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 nssuug2g69muhl5yf4l2tv5djlkxl58 10357114 10357107 2025-06-18T06:50:43Z 23artashes 2675 Քանի դեռ քննարկումը չի ավարտվել և աղբյուրների հարցը լուծված չէ, պիտակները հեռացնել չի կարելի 10357114 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | նկար = Armen_Barseghyan.jpg | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = 2003 | ծննդավայր = Երևան | կոչում = միջազգային վարպետ | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]], տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]], 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == # https://ratings.fide.com/profile/13306707 # https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan # https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ # https://168.am/2019/09/26/1179471.html # https://mamul.am/am/news/157586 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 4f4d09sbjfi2mwpzxm5kfr8zdvg28xh 10357121 10357114 2025-06-18T06:55:57Z IamRobertGrigoryan 113287 նկարի թարմացում 10357121 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | պատկեր = [[Պատկեր:Armen Barseghyan.jpg|thumb|Armen Barseghyan, chess player from Armenia]] | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = 2003 | ծննդավայր = Երևան | կոչում = միջազգային վարպետ | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]], տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]], 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == # https://ratings.fide.com/profile/13306707 # https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan # https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ # https://168.am/2019/09/26/1179471.html # https://mamul.am/am/news/157586 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 agn0zcsvtm14e0ihol1nc123683h04l 10357125 10357121 2025-06-18T07:01:50Z IamRobertGrigoryan 113287 ուղղումներ 10357125 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | պատկեր = [[Պատկեր:Armen Barseghyan.jpg|thumb|Armen Barseghyan, chess player from Armenia]] | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = [[Փետրվար 14|փետրվար 14]], [[2003]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | կոչում = [[միջազգային վարպետ]] | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 | կայք = armenchessmate.com }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]], տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]], 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == # https://ratings.fide.com/profile/13306707 # https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan # https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ # https://168.am/2019/09/26/1179471.html # https://mamul.am/am/news/157586 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 # https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 eixsn86clc6tx8klewdmnnytcqphim6 10357139 10357125 2025-06-18T07:16:31Z IamRobertGrigoryan 113287 references 10357139 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | պատկեր = [[Պատկեր:Armen Barseghyan.jpg|thumb|Armen Barseghyan, chess player from Armenia]] | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = [[Փետրվար 14|փետրվար 14]], [[2003]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | կոչում = [[միջազգային վարպետ]] | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 | կայք = armenchessmate.com }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]], տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]], 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Արմեն, Բարսեղյան}} [[Կատեգորիա:Հայ շախմատիստներ]] [[Կատեգորիա:Հայ միջազգային վարպետներ]] tadpy1esqufuo7m6r22atrv2rb0te1k 10357146 10357139 2025-06-18T07:23:10Z IamRobertGrigoryan 113287 references updated 10357146 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | պատկեր = [[Պատկեր:Armen Barseghyan.jpg|thumb|Armen Barseghyan, chess player from Armenia]] | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = [[Փետրվար 14|փետրվար 14]], [[2003]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | կոչում = [[միջազգային վարպետ]] | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 | կայք = armenchessmate.com }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]], տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]]<ref>{{Cite web |title=Armen Ar. Barseghyan |url=https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan |access-date=2025-06-18 |website=Chess.com |language=en-US}}</ref>, 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն<ref>{{Citation |last=Chess Academy of Armenia |title=Armen Barseghyan European Youth Chess Champion 2019 |date=2019-09-26 |url=https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ |access-date=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web |last=Technologies |first=Peyotto |title=Արմեն Բարսեղյանը՝ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն (տեսանյութ) |url=https://168.am/2019/09/26/1179471.html |access-date=2025-06-18}}</ref>: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն<ref>{{Cite web |last=ՄԱՄՈՒԼ․ամ |title=Արմեն Բարսեղյանը հռչակվեց Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն |url=https://mamul.am/am/news/157586 |access-date=2025-06-18 |website=ՄԱՄՈՒԼ․ամ |language=hy}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chess-Results Server Chess-results.com - European Youth Chess Championships 2019 Open U16 |url=https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 |access-date=2025-06-18 |website=archive.chess-results.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chess-Results Server Chess-results.com - European Youth Chess Championships 2019 Open U16 |url=https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 |access-date=2025-06-18 |website=archive.chess-results.com}}</ref>։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Արմեն, Բարսեղյան}} [[Կատեգորիա:Հայ շախմատիստներ]] [[Կատեգորիա:Հայ միջազգային վարպետներ]] g4pcuch1lnjhc18kqzy930u51o4uzkl 10357163 10357146 2025-06-18T07:55:19Z IamRobertGrigoryan 113287 introduction 10357163 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր էջ|2025,6,18}} {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | պատկեր = [[Պատկեր:Armen Barseghyan.jpg|thumb|Armen Barseghyan, chess player from Armenia]] | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = [[Փետրվար 14|փետրվար 14]], [[2003]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | կոչում = [[միջազգային վարպետ]] | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 | կայք = armenchessmate.com }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]]<ref>{{Citation |title=1,9 հզր դիտում · 65 արձագանք {{!}} Ստեփան Ավագյան հուշամրցաշար. Արմեն Բարսեղյան {{!}} 🤗 Իսկ դուք գիտեի՞ք, որ մեր պատանի շախմատիստ Արմեն Բարսեղյանը իր առաջին քայլերը արել է «Ջերմուկ» մանկապատանեկան միջազգային բաց մրցաշարում և լրացրել 1-ին... {{!}} By Chess Academy of Armenia {{!}} Facebook |url=https://www.facebook.com/chessacademy.am/videos/%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6-%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%B4%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D6%80-%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6-%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6/585893952294181/ |access-date=2025-06-18 |language=hy}}</ref>, տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]]<ref>{{Cite web |title=Armen Ar. Barseghyan |url=https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan |access-date=2025-06-18 |website=Chess.com |language=en-US}}</ref>, 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն<ref>{{Citation |last=Chess Academy of Armenia |title=Armen Barseghyan European Youth Chess Champion 2019 |date=2019-09-26 |url=https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ |access-date=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web |last=Technologies |first=Peyotto |title=Արմեն Բարսեղյանը՝ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն (տեսանյութ) |url=https://168.am/2019/09/26/1179471.html |access-date=2025-06-18}}</ref>: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն<ref>{{Cite web |last=ՄԱՄՈՒԼ․ամ |title=Արմեն Բարսեղյանը հռչակվեց Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն |url=https://mamul.am/am/news/157586 |access-date=2025-06-18 |website=ՄԱՄՈՒԼ․ամ |language=hy}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chess-Results Server Chess-results.com - European Youth Chess Championships 2019 Open U16 |url=https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 |access-date=2025-06-18 |website=archive.chess-results.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chess-Results Server Chess-results.com - European Youth Chess Championships 2019 Open U16 |url=https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 |access-date=2025-06-18 |website=archive.chess-results.com}}</ref>։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Արմեն, Բարսեղյան}} [[Կատեգորիա:Հայ շախմատիստներ]] [[Կատեգորիա:Հայ միջազգային վարպետներ]] qz3p92c4nktrriaai3nwxe2cq0njrsu 10357243 10357163 2025-06-18T09:07:44Z 23artashes 2675 10357243 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | պատկեր = [[Պատկեր:Armen Barseghyan.jpg|thumb|Armen Barseghyan, chess player from Armenia]] | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = [[Փետրվար 14|փետրվար 14]], [[2003]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | կոչում = [[միջազգային վարպետ]] | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 | կայք = armenchessmate.com }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]]<ref>{{Citation |title=1,9 հզր դիտում · 65 արձագանք {{!}} Ստեփան Ավագյան հուշամրցաշար. Արմեն Բարսեղյան {{!}} 🤗 Իսկ դուք գիտեի՞ք, որ մեր պատանի շախմատիստ Արմեն Բարսեղյանը իր առաջին քայլերը արել է «Ջերմուկ» մանկապատանեկան միջազգային բաց մրցաշարում և լրացրել 1-ին... {{!}} By Chess Academy of Armenia {{!}} Facebook |url=https://www.facebook.com/chessacademy.am/videos/%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6-%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%B4%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D6%80-%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6-%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6/585893952294181/ |access-date=2025-06-18 |language=hy}}</ref>, տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]]<ref>{{Cite web |title=Armen Ar. Barseghyan |url=https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan |access-date=2025-06-18 |website=Chess.com |language=en-US}}</ref>, 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն<ref>{{Citation |last=Chess Academy of Armenia |title=Armen Barseghyan European Youth Chess Champion 2019 |date=2019-09-26 |url=https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ |access-date=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web |last=Technologies |first=Peyotto |title=Արմեն Բարսեղյանը՝ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն (տեսանյութ) |url=https://168.am/2019/09/26/1179471.html |access-date=2025-06-18}}</ref>: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն<ref>{{Cite web |last=ՄԱՄՈՒԼ․ամ |title=Արմեն Բարսեղյանը հռչակվեց Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն |url=https://mamul.am/am/news/157586 |access-date=2025-06-18 |website=ՄԱՄՈՒԼ․ամ |language=hy}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chess-Results Server Chess-results.com - European Youth Chess Championships 2019 Open U16 |url=https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 |access-date=2025-06-18 |website=archive.chess-results.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chess-Results Server Chess-results.com - European Youth Chess Championships 2019 Open U16 |url=https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 |access-date=2025-06-18 |website=archive.chess-results.com}}</ref>։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Բարսեղյան, Արմեն}} [[Կատեգորիա:Հայ շախմատիստներ]] [[Կատեգորիա:Հայ միջազգային վարպետներ]] s8xl2doiejbhx4o1kwxtr8iuzrbi011 10357325 10357243 2025-06-18T11:13:59Z CommonsDelinker 212 "Armen_Barseghyan.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[c:User:Wdwd|Wdwd]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ Copyright violation, see [[:c:Commons:Licensing|]]: 10357325 wikitext text/x-wiki {{ջնջել|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}} {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Արմեն Բարսեղյան | պատկեր = | մակագրություն = Armen Barseghyan, Armenian chess player | պետություն = {{ARM}} Հայաստան | ծննդյան ամսաթիվ = [[Փետրվար 14|փետրվար 14]], [[2003]] | ծննդավայր = [[Երևան]] | կոչում = [[միջազգային վարպետ]] | առավելագույն վարկանիշ = 2408 (դեկտեմբեր, 2019) | ՖԻԴԵ համար = 13306707 | կայք = armenchessmate.com }} '''Արմեն Արայի Բարսեղյան''' ([[փետրվարի 14]], [[2003]], [[Երևան]], [[Հայաստան]]), [[Հայեր|հայ]] [[Շախմատ|շախմատիստ]]<ref>{{Citation |title=1,9 հզր դիտում · 65 արձագանք {{!}} Ստեփան Ավագյան հուշամրցաշար. Արմեն Բարսեղյան {{!}} 🤗 Իսկ դուք գիտեի՞ք, որ մեր պատանի շախմատիստ Արմեն Բարսեղյանը իր առաջին քայլերը արել է «Ջերմուկ» մանկապատանեկան միջազգային բաց մրցաշարում և լրացրել 1-ին... {{!}} By Chess Academy of Armenia {{!}} Facebook |url=https://www.facebook.com/chessacademy.am/videos/%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6-%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%B4%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D6%80-%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6-%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6/585893952294181/ |access-date=2025-06-18 |language=hy}}</ref>, տղամարդկանց [[միջազգային վարպետ]]<ref>{{Cite web |title=Armen Ar. Barseghyan |url=https://www.chess.com/players/armen-ar-barseghyan |access-date=2025-06-18 |website=Chess.com |language=en-US}}</ref>, 2019 թվականի շախմատի Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն<ref>{{Citation |last=Chess Academy of Armenia |title=Armen Barseghyan European Youth Chess Champion 2019 |date=2019-09-26 |url=https://www.youtube.com/watch?v=e0AV0vVZqxQ |access-date=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web |last=Technologies |first=Peyotto |title=Արմեն Բարսեղյանը՝ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկան պատանիների չեմպիոն (տեսանյութ) |url=https://168.am/2019/09/26/1179471.html |access-date=2025-06-18}}</ref>: == Կարիերա == Արմեն Բարսեղյանը շախմատով սկսել է զբաղվել վաղ տարիքից և շուտով հանդես է եկել Հայաստանի պատանեկան առաջնություններում՝ գրանցելով նշանակալի արդյունքներ։ 2013 թվականին դարձել է Հայաստանի մինչեւ 10 տարեկանների առաջնության փոխչեմպիոն, իսկ 2018 թվականին՝ մինչեւ 16 տարեկանների խմբում՝ կրկին փոխչեմպիոն։ 2017 թվականին Բարսեղյանը դարձավ Հայաստանի մինչև 14 տարեկանների չեմպիոն, ինչը հաստատեց նրա առաջատար դիրքը պատանեկան շախմատում։ Միջազգային ասպարեզում նրա առաջին մեծ հաջողություններից էր Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում ([[Ռիգա]], [[Լատվիա]], 2018) գրաված 5-րդ տեղը՝ մինչև 16 տարեկանների խմբում։ Այս արդյունքը հաջորդ տարի գերազանցվեց՝ 2019 թվականին [[Բրատիսլավա|Բրատիսլավայում]] (Սլովակիա) Բարսեղյանը դարձավ Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն<ref>{{Cite web |last=ՄԱՄՈՒԼ․ամ |title=Արմեն Բարսեղյանը հռչակվեց Եվրոպայի մինչև 16 տարեկանների չեմպիոն |url=https://mamul.am/am/news/157586 |access-date=2025-06-18 |website=ՄԱՄՈՒԼ․ամ |language=hy}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chess-Results Server Chess-results.com - European Youth Chess Championships 2019 Open U16 |url=https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=1&turdet=YES&flag=30 |access-date=2025-06-18 |website=archive.chess-results.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chess-Results Server Chess-results.com - European Youth Chess Championships 2019 Open U16 |url=https://archive.chess-results.com/tnr459969.aspx?lan=1&art=9&fed=ARM&turdet=YES&flag=30&snr=22 |access-date=2025-06-18 |website=archive.chess-results.com}}</ref>։ Նա շարունակում է հանդես գալ բարձր մակարդակի մրցաշարերում՝ ամրապնդելով իր դիրքը միջազգային շախմատային հանրությունում։ 2022 թվականին Բարսեղյանը հաղթեց Հայաստանի 83-րդ ազգային առաջնության Առաջին խմբում, ինչն ապահովեց նրա մասնակցությունը բարձրագույն խմբի առաջնություններին։ Բարսեղյանը ստացել է [[ՖԻԴԵ-ի վարպետ|ՖԻԴԵ վարպետի (FM)]] կոչում՝ 2019 թվականին, իսկ [[Միջազգային վարպետ|միջազգային վարպետի (IM)]] կոչումը՝ 2022 թվականին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Բարսեղյան, Արմեն}} [[Կատեգորիա:Հայ շախմատիստներ]] [[Կատեգորիա:Հայ միջազգային վարպետներ]] gzxt41h38lq8r765ldsmwre7gvo66yi 3 1300523 10357093 2025-06-18T06:27:03Z 23artashes 2675 Նոր էջ «{{subst:Ծանուցում/Ջնջման առաջարկ|Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում}}»: 10357093 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} not2iul84hr09pxqdl39q9mpcjluxd9 10357095 10357093 2025-06-18T06:27:10Z 23artashes 2675 10357095 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) 05n6woq9owgrm6sq8ihlbclesjoqz78 10357096 10357095 2025-06-18T06:28:29Z IamRobertGrigoryan 113287 /* Անաղբյուր հոդված. «Արմեն Բարսեղյան (շախմատիստ)» */ Պատասխան 10357096 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Ծանոթագրություններ բաժնում, հոդվածը հաստատով բոլոր փաստարկները կա: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:28, 18 հունիսի 2025 (UTC) 85rqafs1sdyem3mczvhpwrmp126337i 10357097 10357096 2025-06-18T06:29:17Z IamRobertGrigoryan 113287 /* Ջնջման է ներկայացվել «Արմեն Բարսեղյան (շախմատիստ)» էջը */ Պատասխան 10357097 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} :Ծանոթագրություններ բաժնում, բոլոր փաստարկները կան: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:29, 18 հունիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Ծանոթագրություններ բաժնում, հոդվածը հաստատով բոլոր փաստարկները կա: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:28, 18 հունիսի 2025 (UTC) brqlsn6znlwutxzgqm6cn0dj0eptb73 10357102 10357097 2025-06-18T06:36:43Z 23artashes 2675 10357102 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} :Ծանոթագրություններ բաժնում, բոլոր փաստարկները կան: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:29, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Դրանք ծանոթագրություններ չեն, դրանք պարզապես արտաքին հղումներ են։ Աղբյուր է համարվում այն ծանոթագրությունը, որը դրվում է տեքստում՝ յուրաքանչյուր պնդումից հետո։ Գրվածը պետք է լինի ստուգելի։ Խնդրում եմ ծանոթանալ [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|այս]] և [[Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|այս]] էջերին։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 18 հունիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Ծանոթագրություններ բաժնում, հոդվածը հաստատով բոլոր փաստարկները կա: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:28, 18 հունիսի 2025 (UTC) qsbvonc89rhrr1g6nr1na73dp220c0l 10357105 10357102 2025-06-18T06:38:10Z IamRobertGrigoryan 113287 /* Անաղբյուր հոդված. «Արմեն Բարսեղյան (շախմատիստ)» */ Պատասխան 10357105 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} :Ծանոթագրություններ բաժնում, բոլոր փաստարկները կան: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:29, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Դրանք ծանոթագրություններ չեն, դրանք պարզապես արտաքին հղումներ են։ Աղբյուր է համարվում այն ծանոթագրությունը, որը դրվում է տեքստում՝ յուրաքանչյուր պնդումից հետո։ Գրվածը պետք է լինի ստուգելի։ Խնդրում եմ ծանոթանալ [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|այս]] և [[Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|այս]] էջերին։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 18 հունիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Ծանոթագրություններ բաժնում, հոդվածը հաստատով բոլոր փաստարկները կա: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:28, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Կնշեք ինչ ի նկատի ունեք ավելացնել աղբյուր, մի հատ էս էջը կնայեք? :[[Արթուր Դավթյան (շախմատիստ)]] [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:38, 18 հունիսի 2025 (UTC) qgdod1f0qnkbvdkhtj2uuyi035j5l5g 10357118 10357105 2025-06-18T06:53:44Z 23artashes 2675 /* Անաղբյուր հոդված. «Արմեն Բարսեղյան (շախմատիստ)» */ Պատասխան 10357118 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} :Ծանոթագրություններ բաժնում, բոլոր փաստարկները կան: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:29, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Դրանք ծանոթագրություններ չեն, դրանք պարզապես արտաքին հղումներ են։ Աղբյուր է համարվում այն ծանոթագրությունը, որը դրվում է տեքստում՝ յուրաքանչյուր պնդումից հետո։ Գրվածը պետք է լինի ստուգելի։ Խնդրում եմ ծանոթանալ [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|այս]] և [[Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|այս]] էջերին։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 18 հունիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Ծանոթագրություններ բաժնում, հոդվածը հաստատով բոլոր փաստարկները կա: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:28, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Կնշեք ինչ ի նկատի ունեք ավելացնել աղբյուր, մի հատ էս էջը կնայեք? :[[Արթուր Դավթյան (շախմատիստ)]] [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:38, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Այդ էջում աղբյուրները ճիշտ դրված են։ Քիչ վերև հղումները դրել եմ, ծանոթացեք այդ էջերին և փորձեք նույնությամբ տեղադրել ծանոթագրությունները։ Նաև զգուշացնում եմ, որ քանի դեռ հոդվածը ջնջել-թողնելու վերաբերյալ քննարկումը չի ավարտվել և աղբյուրների հարցը լուծված չէ, պիտակները հեռացնել չի կարելի։ Եթե այդ խախտումը կրկնեք, Դուք կարգելափակվեք։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:53, 18 հունիսի 2025 (UTC) l68zw2niav3p2e7akovt14t7pef8k8o 10357130 10357118 2025-06-18T07:06:00Z IamRobertGrigoryan 113287 /* Անաղբյուր հոդված. «Արմեն Բարսեղյան (շախմատիստ)» */ Պատասխան 10357130 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} :Ծանոթագրություններ բաժնում, բոլոր փաստարկները կան: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:29, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Դրանք ծանոթագրություններ չեն, դրանք պարզապես արտաքին հղումներ են։ Աղբյուր է համարվում այն ծանոթագրությունը, որը դրվում է տեքստում՝ յուրաքանչյուր պնդումից հետո։ Գրվածը պետք է լինի ստուգելի։ Խնդրում եմ ծանոթանալ [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|այս]] և [[Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|այս]] էջերին։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 18 հունիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Ծանոթագրություններ բաժնում, հոդվածը հաստատով բոլոր փաստարկները կա: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:28, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Կնշեք ինչ ի նկատի ունեք ավելացնել աղբյուր, մի հատ էս էջը կնայեք? :[[Արթուր Դավթյան (շախմատիստ)]] [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:38, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Այդ էջում աղբյուրները ճիշտ դրված են։ Քիչ վերև հղումները դրել եմ, ծանոթացեք այդ էջերին և փորձեք նույնությամբ տեղադրել ծանոթագրությունները։ Նաև զգուշացնում եմ, որ քանի դեռ հոդվածը ջնջել-թողնելու վերաբերյալ քննարկումը չի ավարտվել և աղբյուրների հարցը լուծված չէ, պիտակները հեռացնել չի կարելի։ Եթե այդ խախտումը կրկնեք, Դուք կարգելափակվեք։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:53, 18 հունիսի 2025 (UTC) :::մի հատ նայեք, կարծես թե նորմալ է, հանենք ջնջման ենթակա չի: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 07:06, 18 հունիսի 2025 (UTC) ldk6wstmh1qv7z9365nzt1eowzxc2uk 10357148 10357130 2025-06-18T07:31:59Z IamRobertGrigoryan 113287 /* Անաղբյուր հոդված. «Արմեն Բարսեղյան (շախմատիստ)» */ Պատասխան 10357148 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} :Ծանոթագրություններ բաժնում, բոլոր փաստարկները կան: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:29, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Դրանք ծանոթագրություններ չեն, դրանք պարզապես արտաքին հղումներ են։ Աղբյուր է համարվում այն ծանոթագրությունը, որը դրվում է տեքստում՝ յուրաքանչյուր պնդումից հետո։ Գրվածը պետք է լինի ստուգելի։ Խնդրում եմ ծանոթանալ [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|այս]] և [[Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|այս]] էջերին։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 18 հունիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Ծանոթագրություններ բաժնում, հոդվածը հաստատով բոլոր փաստարկները կա: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:28, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Կնշեք ինչ ի նկատի ունեք ավելացնել աղբյուր, մի հատ էս էջը կնայեք? :[[Արթուր Դավթյան (շախմատիստ)]] [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:38, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Այդ էջում աղբյուրները ճիշտ դրված են։ Քիչ վերև հղումները դրել եմ, ծանոթացեք այդ էջերին և փորձեք նույնությամբ տեղադրել ծանոթագրությունները։ Նաև զգուշացնում եմ, որ քանի դեռ հոդվածը ջնջել-թողնելու վերաբերյալ քննարկումը չի ավարտվել և աղբյուրների հարցը լուծված չէ, պիտակները հեռացնել չի կարելի։ Եթե այդ խախտումը կրկնեք, Դուք կարգելափակվեք։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:53, 18 հունիսի 2025 (UTC) :::մի հատ նայեք, կարծես թե նորմալ է, հանենք ջնջման ենթակա չի: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 07:06, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::::Վերջ բոլոր ուղղումները կատարեցի, կարող եք հանել ջնջման ենթակա հաղորդագրությունը: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 07:31, 18 հունիսի 2025 (UTC) 7x2syo9347z0mibk071es5vwmeric1m 10357217 10357148 2025-06-18T08:43:39Z IamRobertGrigoryan 113287 /* Ջնջման է ներկայացվել «Արմեն Բարսեղյան (շախմատիստ)» էջը */ Պատասխան 10357217 wikitext text/x-wiki ==Ջնջման է ներկայացվել «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը== {| class= style="font-size:100%; border:1px solid #CC9999; background-color:#FEDEDE;" |[[File:Mauritius Road Signs - Warning Sign - Other dangers.svg|90px|left]] |width="100%"|{{Հարգելի մասնակից}}, Ձեր ստեղծած կամ խմբագրած «[[:Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» էջը ներկայացված է ջնջման։ Որպես պատճառ նշվում է հետևյալը՝ ''Անձի նշանակալիությունը հոդվածում չի երևում''։ Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ, ինչպես նաև կարող եք հայտնել ձեր կարծիքը կամ առարկությունները [[Վիքիպեդիա:Ջնջման ենթակա հոդվածներ#Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)|ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկման էջում]], եթե բավարարում եք [[Վիքիպեդիա:Հարցումներ/Մասնակցության_կանոնակարգ_և_լրացուցիչ_այլ_պայմաններ#Ջնջման ներկայացված հոդվածների քննարկում/քվեարկության մասնակցության կանոնակարգ|քննարկման մասնակցության կանոնակարգի]] պահանջներին։ Մյուս դեպքերում Ձեր ձայնը կունենա խորհրդատվական նշանակություն: Օգնության համար տե՛ս նաև «[[Օգնություն:Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը|Ինչու է ջնջվել իմ հոդվածը]]» էջը։--[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) |} :Ծանոթագրություններ բաժնում, բոլոր փաստարկները կան: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:29, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Դրանք ծանոթագրություններ չեն, դրանք պարզապես արտաքին հղումներ են։ Աղբյուր է համարվում այն ծանոթագրությունը, որը դրվում է տեքստում՝ յուրաքանչյուր պնդումից հետո։ Գրվածը պետք է լինի ստուգելի։ Խնդրում եմ ծանոթանալ [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|այս]] և [[Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|այս]] էջերին։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:36, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Կոնկրետ նշեք, ինչ թերություն կա, շտկենք, վերացնենք ջնջվելու հրամանը հնարավորինս շուտ, սպասում եմ պատասխանին: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 08:43, 18 հունիսի 2025 (UTC) ==Անաղբյուր հոդված. «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|70px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Արմեն_Բարսեղյան_(շախմատիստ)]]» հոդվածում նշված չեն դրանում ներկայացված տեղեկությունները հաստատող վստահելի աղբյուրները։ Եթե հոդվածում մեկ շաբաթվա ընթացքում հոդվածում առկա տեղեկությունները հաստատող [[:Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի, հեղինակավոր և երկրորդական]] նվազագույնը մեկ աղբյուր [[:Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ|չավելացվի]], ապա հոդվածը պետք է հեռացվի համաձայն Վիքիպեդիայի կանոնների։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե [[Կաղապար:Օգնեք ինձ|օգնության]] կարիք կզգաք: --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:27, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Ծանոթագրություններ բաժնում, հոդվածը հաստատով բոլոր փաստարկները կա: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:28, 18 հունիսի 2025 (UTC) :Կնշեք ինչ ի նկատի ունեք ավելացնել աղբյուր, մի հատ էս էջը կնայեք? :[[Արթուր Դավթյան (շախմատիստ)]] [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 06:38, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::Այդ էջում աղբյուրները ճիշտ դրված են։ Քիչ վերև հղումները դրել եմ, ծանոթացեք այդ էջերին և փորձեք նույնությամբ տեղադրել ծանոթագրությունները։ Նաև զգուշացնում եմ, որ քանի դեռ հոդվածը ջնջել-թողնելու վերաբերյալ քննարկումը չի ավարտվել և աղբյուրների հարցը լուծված չէ, պիտակները հեռացնել չի կարելի։ Եթե այդ խախտումը կրկնեք, Դուք կարգելափակվեք։ -- [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:53, 18 հունիսի 2025 (UTC) :::մի հատ նայեք, կարծես թե նորմալ է, հանենք ջնջման ենթակա չի: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 07:06, 18 հունիսի 2025 (UTC) ::::Վերջ բոլոր ուղղումները կատարեցի, կարող եք հանել ջնջման ենթակա հաղորդագրությունը: [[Մասնակից:IamRobertGrigoryan|IamRobertGrigoryan]] ([[Մասնակցի քննարկում:IamRobertGrigoryan|քննարկում]]) 07:31, 18 հունիսի 2025 (UTC) 6e475j9p1pzkjclruailqp6t78veivr 3 1300524 10357124 2025-06-18T06:59:20Z 23artashes 2675 +{{subst:ողջույն}} 10357124 wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:WLE Armenia Logo 01.svg|50px|frameless|աջից|link=Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]] [[Պատկեր:Book PNG2116.png|50px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)]] * '''[[Վիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2025|Վիքին սիրում է Երկիրը 2025]]''' * '''[[Վիքինախագիծ:Երիտասարդ կենսագիր (փուլ 5)|Երիտասարդ կենսագիր]]''' * [[Վիքինախագիծ:ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան 2024-2025|ԲՊՀ Թարգմանության ամբիոնի կուրսային աշխատանքների աշխատասեղան]] * [[:Վիքինախագիծ:Կրթական ծրագիր/ԳՀ|Հոդվածներ «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից»]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 06:59, 18 հունիսի 2025 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} rih52p6j1f9vyxrm3pmrmoa039sgkzb 0 1300525 10357158 2025-06-18T07:51:29Z LilitMir 99009 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ}} '''Շարքային Ռոմեո'''<ref>Նաև թարգմանվում է որպես «Կուրսանտ Ռոմեո»</ref> ({{lang-en|Private Romeo}}), ռեժիսոր և սցենարիստ Ալան Բրաունի ֆիլմը՝ հիմնված [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ի «[[Ռոմեո և Ջուլիետ]]» [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգության]] բնօրինակ տեքստի վրա<ref>{{cite web|url=http://www...»: 10357158 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ}} '''Շարքային Ռոմեո'''<ref>Նաև թարգմանվում է որպես «Կուրսանտ Ռոմեո»</ref> ({{lang-en|Private Romeo}}), ռեժիսոր և սցենարիստ Ալան Բրաունի ֆիլմը՝ հիմնված [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ի «[[Ռոմեո և Ջուլիետ]]» [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգության]] բնօրինակ տեքստի վրա<ref>{{cite web|url=http://www.observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/|title=Private Romeo: Every Soldier is a Lover|publisher=The New York Observer|accessdate=2012 թ. մարտի 06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AfqOGnE0?url=http://observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/#|archivedate=2012 թ. սեպտեմբերի 14|deadlink=no}}</ref>: == Սյուժե == Ֆիլմի գլխավոր հերոսները մասնակցում են «Ռոմեո և Ջուլիետ» ռոմանտիկ դրամայի ժամանակակից տարբերակին: Գրող և ռեժիսոր Ալան Բրաունը միջնադարում [[Վերոնա|Վերոնայում]] տեղի ունեցած իրադարձությունները տեղափոխել է ժամանակակից բարձրագույն ռազմական ուսումնական հաստատություն, որտեղ երիտասարդների մի փոքր խումբ իրական կյանքում խաղում է տեսարաններ ստեղծագործությունից: Ութ կուրսանտներ մի քանի օր մնում են դատարկ ռազմական ուսումնարանում՝ առանց ավագ հրամանատարների հսկողության։ Նրանք պետք է պահպանեն կարգապահությունն ու կարգը: Նրանց հրամայված է հետևել սովորական առօրյային՝ կատարել տնային առաջադրանքներ և զբաղվել ֆիզիկական պատրաստվածությամբ։ Դասարանում «Ռոմեո և Ջուլիետի» ընթերցանության ընթացքում երկու կուրսանտներ ինչ-որ հմայքի ազդեցության տակ են ընկնում և շարունակում են ապրել դժբախտ սիրահարների կյանքն իրական կյանքում: Հին ողբերգության տեքստը տարօրինակ կերպով զուգորդվում է այնպիսի ժամանակակից երևույթների հետ, ինչպիսիք են [[ՅուԹյուբ]]ի տեսանյութերը և [[ինդի ռոք]] երաժշտությունը: Այդ մի քանի օրերի ընթացքում երկու երիտասարդ տղամարդկանց միջև բռնկված անկասելի կիրքը փոխում է բոլոր ուսանողների կյանքը և բացահայտում մեկուսացված տղամարդկանց կոլեկտիվի թաքնված խնդիրները, որոնց մասին ընդունված չէ խոսել: == Դերերում == * [[Հեյլ Էփլմեն]]` Ջոշ * Չարլի Բարնեթ` Քեն * Սեթ Նամրիչ` Սեմ * Մեթ Դոյլ` Գլեն * Ադամ Բարրի` Ադամ * Քրիս Բրեսկի` Օմար * Բոբի Մորենո` Կարլոս == Սաունդթրեք == Ֆիլմի սաունդթրեքով ալբոմը թողարկվել է 2011 թվականի հոկտեմբերի 12-ին և ներառում է հետևյալ ստեղծագործությունները<ref>{{cite web|url=https://www.amazon.co.uk/Private-Original-Motion-Picture-Soundtrack/dp/B005VKBCBU|title=Private Romeo (Original Motion Picture Soundtrack)|accessdate=2012 թ. մարտի 06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AfqPb26w?url=http://www.amazon.co.uk/Private-Original-Motion-Picture-Soundtrack/dp/B005VKBCBU#|archivedate=2012 թ. սեպտեմբերի 14|deadlink=no}}</ref>. # ''«McKinley Academy»'' # ''«Becoming Romeo»'' # ''«Three Tours At Lunchtime»'' # ''«Two Blushing Pilgrims»'' # ''«Queen Mab»'' # ''«Good Morrow Romeo»'' # ''«What Lamb What Ladybird»'' # ''«What Lady Is That?»'' # ''«Dishonorable, Vile Submission»'' # ''«Trespass Sweetly Urged»'' # ''«All The World Is Nothing»'' # ''«Feasting With Mine Enemy»'' # ''«Call Me But Love»'' # ''«Romeo I Drink To Thee»'' # ''«Private Romeo»'' == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} dkh5xjrmzq2a5dv7l4h4na378e8pxd9 10357161 10357158 2025-06-18T07:53:01Z LilitMir 99009 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Ամերիկյան դրամա ֆիլմեր]], [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ԼԳԲՏ ֆիլմեր]], [[Կատեգորիա:Անգլերեն ֆիլմեր]], [[Կատեգորիա:Շեքսպիրի ստեղծագործությունների էկրանավորումներ]], [[Կատեգորիա:2011 դրամա ֆիլմեր]], [[Կատեգորիա:2010-ականների ռոմանտիկ դրամա ֆիլմեր]] 10357161 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ}} '''Շարքային Ռոմեո'''<ref>Նաև թարգմանվում է որպես «Կուրսանտ Ռոմեո»</ref> ({{lang-en|Private Romeo}}), ռեժիսոր և սցենարիստ Ալան Բրաունի ֆիլմը՝ հիմնված [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ի «[[Ռոմեո և Ջուլիետ]]» [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգության]] բնօրինակ տեքստի վրա<ref>{{cite web|url=http://www.observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/|title=Private Romeo: Every Soldier is a Lover|publisher=The New York Observer|accessdate=2012 թ. մարտի 06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AfqOGnE0?url=http://observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/#|archivedate=2012 թ. սեպտեմբերի 14|deadlink=no}}</ref>: == Սյուժե == Ֆիլմի գլխավոր հերոսները մասնակցում են «Ռոմեո և Ջուլիետ» ռոմանտիկ դրամայի ժամանակակից տարբերակին: Գրող և ռեժիսոր Ալան Բրաունը միջնադարում [[Վերոնա|Վերոնայում]] տեղի ունեցած իրադարձությունները տեղափոխել է ժամանակակից բարձրագույն ռազմական ուսումնական հաստատություն, որտեղ երիտասարդների մի փոքր խումբ իրական կյանքում խաղում է տեսարաններ ստեղծագործությունից: Ութ կուրսանտներ մի քանի օր մնում են դատարկ ռազմական ուսումնարանում՝ առանց ավագ հրամանատարների հսկողության։ Նրանք պետք է պահպանեն կարգապահությունն ու կարգը: Նրանց հրամայված է հետևել սովորական առօրյային՝ կատարել տնային առաջադրանքներ և զբաղվել ֆիզիկական պատրաստվածությամբ։ Դասարանում «Ռոմեո և Ջուլիետի» ընթերցանության ընթացքում երկու կուրսանտներ ինչ-որ հմայքի ազդեցության տակ են ընկնում և շարունակում են ապրել դժբախտ սիրահարների կյանքն իրական կյանքում: Հին ողբերգության տեքստը տարօրինակ կերպով զուգորդվում է այնպիսի ժամանակակից երևույթների հետ, ինչպիսիք են [[ՅուԹյուբ]]ի տեսանյութերը և [[ինդի ռոք]] երաժշտությունը: Այդ մի քանի օրերի ընթացքում երկու երիտասարդ տղամարդկանց միջև բռնկված անկասելի կիրքը փոխում է բոլոր ուսանողների կյանքը և բացահայտում մեկուսացված տղամարդկանց կոլեկտիվի թաքնված խնդիրները, որոնց մասին ընդունված չէ խոսել: == Դերերում == * [[Հեյլ Էփլմեն]]` Ջոշ * Չարլի Բարնեթ` Քեն * Սեթ Նամրիչ` Սեմ * Մեթ Դոյլ` Գլեն * Ադամ Բարրի` Ադամ * Քրիս Բրեսկի` Օմար * Բոբի Մորենո` Կարլոս == Սաունդթրեք == Ֆիլմի սաունդթրեքով ալբոմը թողարկվել է 2011 թվականի հոկտեմբերի 12-ին և ներառում է հետևյալ ստեղծագործությունները<ref>{{cite web|url=https://www.amazon.co.uk/Private-Original-Motion-Picture-Soundtrack/dp/B005VKBCBU|title=Private Romeo (Original Motion Picture Soundtrack)|accessdate=2012 թ. մարտի 06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AfqPb26w?url=http://www.amazon.co.uk/Private-Original-Motion-Picture-Soundtrack/dp/B005VKBCBU#|archivedate=2012 թ. սեպտեմբերի 14|deadlink=no}}</ref>. # ''«McKinley Academy»'' # ''«Becoming Romeo»'' # ''«Three Tours At Lunchtime»'' # ''«Two Blushing Pilgrims»'' # ''«Queen Mab»'' # ''«Good Morrow Romeo»'' # ''«What Lamb What Ladybird»'' # ''«What Lady Is That?»'' # ''«Dishonorable, Vile Submission»'' # ''«Trespass Sweetly Urged»'' # ''«All The World Is Nothing»'' # ''«Feasting With Mine Enemy»'' # ''«Call Me But Love»'' # ''«Romeo I Drink To Thee»'' # ''«Private Romeo»'' == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկյան դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ԼԳԲՏ ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Շեքսպիրի ստեղծագործությունների էկրանավորումներ]] [[Կատեգորիա:2011 դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:2010-ականների ռոմանտիկ դրամա ֆիլմեր]] goznol50lyfyr45ox5z6e3x2yte3ce3 10357201 10357161 2025-06-18T08:28:36Z LilitMir 99009 10357201 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ}} '''Շարքային Ռոմեո'''<ref>Նաև թարգմանվում է որպես «Կուրսանտ Ռոմեո»</ref> ({{lang-en|Private Romeo}}), ռեժիսոր և սցենարիստ Ալան Բրաունի ֆիլմը՝ հիմնված [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ի «[[Ռոմեո և Ջուլիետ]]» [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգության]] բնօրինակ տեքստի վրա<ref>{{cite web|url=http://www.observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/|title=Private Romeo: Every Soldier is a Lover|publisher=The New York Observer|accessdate=2012 թ. մարտի 06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AfqOGnE0?url=http://observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/#|archivedate=2012 թ. սեպտեմբերի 14|deadlink=no}}</ref>: == Սյուժե == Ֆիլմի գլխավոր հերոսները մասնակցում են «Ռոմեո և Ջուլիետ» ռոմանտիկ դրամայի ժամանակակից տարբերակին: Գրող և ռեժիսոր Ալան Բրաունը միջնադարում [[Վերոնա|Վերոնայում]] տեղի ունեցած իրադարձությունները տեղափոխել է ժամանակակից բարձրագույն ռազմական ուսումնական հաստատություն, որտեղ երիտասարդների մի փոքր խումբ իրական կյանքում խաղում է տեսարաններ ստեղծագործությունից: Ութ կուրսանտներ մի քանի օր մնում են դատարկ ռազմական ուսումնարանում՝ առանց ավագ հրամանատարների հսկողության։ Նրանք պետք է պահպանեն կարգապահությունն ու կարգը: Նրանց հրամայված է հետևել սովորական առօրյային՝ կատարել տնային առաջադրանքներ և զբաղվել ֆիզիկական պատրաստվածությամբ։ Դասարանում «Ռոմեո և Ջուլիետի» ընթերցանության ընթացքում երկու կուրսանտներ ինչ-որ հմայքի ազդեցության տակ են ընկնում և շարունակում են ապրել դժբախտ սիրահարների կյանքն իրական կյանքում: Հին ողբերգության տեքստը տարօրինակ կերպով զուգորդվում է այնպիսի ժամանակակից երևույթների հետ, ինչպիսիք են [[ՅուԹյուբ]]ի տեսանյութերը և [[ինդի ռոք]] երաժշտությունը: Այդ մի քանի օրերի ընթացքում երկու երիտասարդ տղամարդկանց միջև բռնկված անկասելի կիրքը փոխում է բոլոր ուսանողների կյանքը և բացահայտում մեկուսացված տղամարդկանց կոլեկտիվի թաքնված խնդիրները, որոնց մասին ընդունված չէ խոսել: == Դերերում == * [[Հեյլ Էփլմեն]]` Ջոշ * Չարլի Բարնեթ` Քեն * Սեթ Նամրիչ` Սեմ * Մեթ Դոյլ` Գլեն * Ադամ Բարրի` Ադամ * Քրիս Բրեսկի` Օմար * Բոբի Մորենո` Կարլոս == Ընդունելություն == [[Rotten Tomatoes]] գրախոսությունների ագրեգատոր կայքում 11 գրախոսություններից 55%-ը դրական է՝ 10-ից 5,0 միջին վարկանիշով<ref>{{cite web |id=private_romeo_2011|title=Private Romeo|type=m|access-date=2022 թ. օգոստոսի 5 }}</ref>։ [[Metacritic]] կայքը, որն օգտագործում է միջինացված գնահատական, ֆիլմին տվել է 100-ից 53 միավոր՝ հիմնվելով քննադատների 7 ակնարկների վրա, ինչը նշանակում է «խառը կամ միջին գրախոսություններ»<ref>{{cite web|id=private-romeo|type=movie|title=Private Romeo|access-date=2022 թ. օգոստոսի 5}}</ref>: [[The New York Observer|Observer-ի]] համար գրող Ռեքս Ռիդը ֆիլմը նկարագրել է որպես «չափազանց արկածային և խիստ ազատ»<ref>{{cite news|last1=Reed|first1=Rex|author-link=Rex Reed|title=Private Romeo: Every Soldier is a Lover|url=http://observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/|access-date=2017 թ. օգոստոսի 24 |work=The Observer|date=2012 թ. օգոստոսի 2 }}</ref>: Այն ընդգրկվել է New York Times-ի քննադատների ընտրյալների ցանկում<ref>{{cite news|last1=Catsoulis|first1=Jeanette|title=Shirtless Cadets as Shakespeare's Ill-Fated Young Lovers|url=https://www.nytimes.com/2012/02/10/movies/private-romeo-directed-by-alan-brown.html?mcubz=0|access-date=2017 թ. օգոստոսի 24|work=[[The New York Times]]|date=2012 թ. փետրվարի 9 }}</ref>: == Սաունդթրեք == Ֆիլմի սաունդթրեքով ալբոմը թողարկվել է 2011 թվականի հոկտեմբերի 12-ին և ներառում է հետևյալ ստեղծագործությունները<ref>{{cite web|url=https://www.amazon.co.uk/Private-Original-Motion-Picture-Soundtrack/dp/B005VKBCBU|title=Private Romeo (Original Motion Picture Soundtrack)|accessdate=2012 թ. մարտի 06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AfqPb26w?url=http://www.amazon.co.uk/Private-Original-Motion-Picture-Soundtrack/dp/B005VKBCBU#|archivedate=2012 թ. սեպտեմբերի 14|deadlink=no}}</ref>. # ''«McKinley Academy»'' # ''«Becoming Romeo»'' # ''«Three Tours At Lunchtime»'' # ''«Two Blushing Pilgrims»'' # ''«Queen Mab»'' # ''«Good Morrow Romeo»'' # ''«What Lamb What Ladybird»'' # ''«What Lady Is That?»'' # ''«Dishonorable, Vile Submission»'' # ''«Trespass Sweetly Urged»'' # ''«All The World Is Nothing»'' # ''«Feasting With Mine Enemy»'' # ''«Call Me But Love»'' # ''«Romeo I Drink To Thee»'' # ''«Private Romeo»'' == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:2011 դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ԼԳԲՏ ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Շեքսպիրի ստեղծագործությունների էկրանավորումներ]] [[Կատեգորիա:2010-ականների ռոմանտիկ դրամա ֆիլմեր]] 4eb628x096enkokd9snvg7oqclia6f3 10357294 10357201 2025-06-18T09:55:50Z LilitMir 99009 10357294 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ}} '''Շարքային Ռոմեո'''<ref>Նաև թարգմանվում է որպես «Կուրսանտ Ռոմեո»</ref> ({{lang-en|Private Romeo}}), ռեժիսոր և սցենարիստ Ալան Բրաունի ֆիլմը՝ հիմնված [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ի «[[Ռոմեո և Ջուլիետ]]» [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգության]] բնօրինակ տեքստի վրա<ref>{{cite web|url=http://www.observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/|title=Private Romeo: Every Soldier is a Lover|publisher=The New York Observer|accessdate=2012 թ. մարտի 06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AfqOGnE0?url=http://observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/#|archivedate=2012 թ. սեպտեմբերի 14|deadlink=no}}</ref>: == Սյուժե == Ֆիլմի գլխավոր հերոսները մասնակցում են «Ռոմեո և Ջուլիետ» ռոմանտիկ դրամայի ժամանակակից տարբերակին: Գրող և ռեժիսոր Ալան Բրաունը միջնադարում [[Վերոնա|Վերոնայում]] տեղի ունեցած իրադարձությունները տեղափոխել է ժամանակակից բարձրագույն ռազմական ուսումնական հաստատություն, որտեղ երիտասարդների մի փոքր խումբ իրական կյանքում խաղում է տեսարաններ ստեղծագործությունից: Ութ կուրսանտներ մի քանի օր մնում են դատարկ ռազմական ուսումնարանում՝ առանց ավագ հրամանատարների հսկողության։ Նրանք պետք է պահպանեն կարգապահությունն ու կարգը: Նրանց հրամայված է հետևել սովորական առօրյային՝ կատարել տնային առաջադրանքներ և զբաղվել ֆիզիկական պատրաստվածությամբ։ Դասարանում «Ռոմեո և Ջուլիետի» ընթերցանության ընթացքում երկու կուրսանտներ ինչ-որ հմայքի ազդեցության տակ են ընկնում և շարունակում են ապրել դժբախտ սիրահարների կյանքն իրական կյանքում: Հին ողբերգության տեքստը տարօրինակ կերպով զուգորդվում է այնպիսի ժամանակակից երևույթների հետ, ինչպիսիք են [[ՅուԹյուբ]]ի տեսանյութերը և [[ինդի ռոք]] երաժշտությունը: Այդ մի քանի օրերի ընթացքում երկու երիտասարդ տղամարդկանց միջև բռնկված անկասելի կիրքը փոխում է բոլոր ուսանողների կյանքը և բացահայտում մեկուսացված տղամարդկանց կոլեկտիվի թաքնված խնդիրները, որոնց մասին ընդունված չէ խոսել: == Դերերում == * [[Հեյլ Էփլմեն]]` Ջոշ * Չարլի Բարնեթ` Քեն * Սեթ Նամրիչ` Սեմ * Մեթ Դոյլ` Գլեն * Ադամ Բարրի` Ադամ * Քրիս Բրեսկի` Օմար * Բոբի Մորենո` Կարլոս == Ընդունելություն == [[Rotten Tomatoes]] գրախոսությունների ագրեգատոր կայքում 11 գրախոսություններից 55%-ը դրական է՝ 10-ից 5,0 միջին վարկանիշով<ref>{{cite web |id=private_romeo_2011|title=Private Romeo|type=m|access-date=2022 թ. օգոստոսի 5 }}</ref>։ [[Metacritic]] կայքը, որն օգտագործում է միջինացված գնահատական, ֆիլմին տվել է 100-ից 53 միավոր՝ հիմնվելով քննադատների 7 ակնարկների վրա, ինչը նշանակում է «խառը կամ միջին գրախոսություններ»<ref>{{cite web|id=private-romeo|type=movie|title=Private Romeo|access-date=2022 թ. օգոստոսի 5}}</ref>: [[The New York Observer|Observer-ի]] համար գրող Ռեքս Ռիդը ֆիլմը նկարագրել է որպես «չափազանց արկածային և խիստ ազատ»<ref>{{cite news|last1=Reed|first1=Rex|author-link=Rex Reed|title=Private Romeo: Every Soldier is a Lover|url=http://observer.com/2012/02/private-romeo-and-juliet-rex-reed-seth-numrich/|access-date=2017 թ. օգոստոսի 24 |work=The Observer|date=2012 թ. օգոստոսի 2 }}</ref>: Այն ընդգրկվել է New York Times-ի քննադատների ընտրյալների ցանկում<ref>{{cite news|last1=Catsoulis|first1=Jeanette|title=Shirtless Cadets as Shakespeare's Ill-Fated Young Lovers|url=https://www.nytimes.com/2012/02/10/movies/private-romeo-directed-by-alan-brown.html?mcubz=0|access-date=2017 թ. օգոստոսի 24|work=[[The New York Times]]|date=2012 թ. փետրվարի 9 }}</ref>: == Սաունդթրեք == Ֆիլմի սաունդթրեքով ալբոմը թողարկվել է 2011 թվականի հոկտեմբերի 12-ին և ներառում է հետևյալ ստեղծագործությունները<ref>{{cite web|url=https://www.amazon.co.uk/Private-Original-Motion-Picture-Soundtrack/dp/B005VKBCBU|title=Private Romeo (Original Motion Picture Soundtrack)|accessdate=2012 թ. մարտի 06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AfqPb26w?url=http://www.amazon.co.uk/Private-Original-Motion-Picture-Soundtrack/dp/B005VKBCBU#|archivedate=2012 թ. սեպտեմբերի 14|deadlink=no}}</ref>. # ''«McKinley Academy»'' # ''«Becoming Romeo»'' # ''«Three Tours At Lunchtime»'' # ''«Two Blushing Pilgrims»'' # ''«Queen Mab»'' # ''«Good Morrow Romeo»'' # ''«What Lamb What Ladybird»'' # ''«What Lady Is That?»'' # ''«Dishonorable, Vile Submission»'' # ''«Trespass Sweetly Urged»'' # ''«All The World Is Nothing»'' # ''«Feasting With Mine Enemy»'' # ''«Call Me But Love»'' # ''«Romeo I Drink To Thee»'' # ''«Private Romeo»'' == Մրցանակներ == 2011 թվականին ֆիլմն արժանացել է Լոս Անջելեսի գեյերի և լեսբուհիների կինոփառատոնի՝ Outfest-ի ժյուրիի գլխավոր մրցանակին՝ «Լավագույն դերասան լիամետրաժ ֆիլմում» անվանակարգում: Մրցանակը ստեցել են Սեթ Նումրիչը, Քրիս Բրեսկին, Մեթ Դոյլը, Հեյլ Էփլմանը, Շոն Հյուդոկը, Ադամ Բարին, Բոբի Մորենոն և Չարլի Բարնեթը: Մրցանակը շնորհվել է դերասաններին՝ «սիրո հավերժական պատմությանը նոր շունչ հաղորդելու և յուրաքանչյուր պահը 21-րդ դարի անմիջականությամբ լցնելու համար, որը հավասարակշռում է անթաքույց կիրքը ցանկության հետ և այդ ամենը ներկայացնում է փայլուն ներդաշնակությամբ»<ref>{{cite web|url=https://www.wolfevideo.com/products/private-romeo/|title=Private Romeo|website=wolfevideo.com|access-date=2020 թ. հոկտեմբերի 7 |archive-date=2020 թ. հոկտեմբերի 14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201014155839/https://www.wolfevideo.com/products/private-romeo/|url-status=dead}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:2011 դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ԼԳԲՏ ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Շեքսպիրի ստեղծագործությունների էկրանավորումներ]] [[Կատեգորիա:2010-ականների ռոմանտիկ դրամա ֆիլմեր]] p5orru8l47q5vyto6nfv8u5pn3q3i5j 1 1300526 10357160 2025-06-18T07:52:21Z LilitMir 99009 +{{ԹՀ/նոր|ru|Рядовой Ромео|143887740|10357158|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357160 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Рядовой Ромео|143887740|10357158|2025 թվականի հունիսի 18}} f73i4hhg10xr713w82g3bvcyxss1p9q 10357295 10357160 2025-06-18T09:57:09Z LilitMir 99009 +{{ԹՀ/նոր|en|Private Romeo|1281959374|10357294|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357295 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|en|Private Romeo|1281959374|10357294|2025 թվականի հունիսի 18}} {{ԹՀ/նոր|ru|Рядовой Ромео|143887740|10357158|2025 թվականի հունիսի 18}} 95irqcgnwru9ni64zxszhemilrdnhew 0 1300527 10357168 2025-06-18T07:56:32Z Sam.Grig 152133 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Օմեր Բար Լև''' ({{lang-he|עֹמֶר בַּר־לֵב}}, {{ԱԾ}}), Իսրայելցի քաղաքական գործիչ, որը նախկինում զբաղեցրել է ազգային անվտանգության նախարարի պաշտոնը։ Նախկինում նա եղել է [[Քնեսեթ|Քնեսեթի]] անդամ Լեյբորիստական ​​կուսակցությունից։ 2013 թվականի...»: 10357168 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Օմեր Բար Լև''' ({{lang-he|עֹמֶר בַּר־לֵב}}, {{ԱԾ}}), Իսրայելցի քաղաքական գործիչ, որը նախկինում զբաղեցրել է ազգային անվտանգության նախարարի պաշտոնը։ Նախկինում նա եղել է [[Քնեսեթ|Քնեսեթի]] անդամ Լեյբորիստական ​​կուսակցությունից։ 2013 թվականի Իսրայելի խորհրդարանական ընտրություններում նա կուսակցության ցուցակում յոթերորդն էր և կուսակցության խաղաղության և պաշտպանության հարցերով համակարգողն է<ref>[http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 Labor Party] {{Wayback|url=http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 |date=20141006071604 }} Central Elections Committee {{in lang|he}}</ref>։ Բար Լևը Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորի սպա է՝ գնդապետի կոչումով (Ալուֆ Միշնե), իսկ 1984-ից 1987 թվականներին եղել է «Սայերեթ Մատկալ» էլիտար հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատարը։ == Կենսագրություն == Օմեր Բար Լևը ծնվել է Իսրայելի Հայֆա քաղաքում՝ [[Ավստրիա|ավստրիական]] ծագում ունեցող աշկենազի [[Հրեաներ|հրեաների]] ընտանիքում։ Նրա հայրը Իսրայելի պաշտպանության բանակի նախկին շտաբի պետ և կառավարության նախարար Խաիմ Բար Լևն է։ Բար Լևը երկրորդ անգամ ամուսնացած է տեսամոնտաժող Թամիի հետ և երեք երեխաների հայր է։ == Ռազմական կարիերա == Նա զորակոչվել է 1971 թվականին և հետագայում հրամանատարել է Իսրայելի ամենաէլիտար հատուկ նշանակության ջոկատը՝ «Սայերեթ Մատկալը», իսկ ավելի ուշ՝ «Հորդանանի հովտի բրիգադը»։ «Սայերեթ Մատկալում» ծառայության ընթացքում Բար Լևը մասնակցել է նշանակալի գործողությունների, այդ թվում՝ «Սավոյ» հյուրանոցի գրավմանը և «Էնտեբե» գործողությանը։ 1990-ականների սկզբին Բար Լևը մասնակցել է Իսրայելի պաշտպանության բանակի բանակցություններին պաղեստինցիների հետ, որոնք հանգեցրել են Ղազա-Երիքովի համաձայնագրի կնքմանը, իսկ ավելի ուշ՝ բանակցություններին, որոնք հանգեցրել են Իսրայել-Հորդանան խաղաղության պայմանագրի կնքմանը<ref>{{Cite web |url=http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |title=Biography on the Labor Party website (Hebrew) |access-date=2014-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140116222000/http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |archive-date=2014-01-16}}</ref>։ Իր ռազմական կարիերայի ընթացքում, որը տևեց 1971-ից մինչև 1994 թվականը, Բար-Լևը երկու անգամ լքել է Իսրայելի պաշտպանության բանակը։ 1970-ականների վերջին Բար-Լևը սովորել է Ագրոնոմիա և Գյուղատնտեսություն Ռեհովոտի Հրեական համալսարանի գյուղատնտեսական ֆակուլտետում և 1980 թվականին ստացել է գիտությունների բակալավրի աստիճան:«Սայերեթ Մատկալ»-ը հրամանատարելուց հետո Բար-Լևը կրկին լքել է բանակը 1987 թվականին՝ [[Թել Ավիվի համալսարան|Թել Ավիվի համալսարանում]] միջազգային հարաբերությունների մագիստրոսի աստիճան ստանալու համար<ref>{{Cite web |title=Omer Barlev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ Մագիստրոսական ուսման շրջանակներում Բար-Լևը գրել է Սիրիայի համար հնարավոր անվտանգության միջոցառումների մասին դիսերտացիա, որը հետագայում դարձել է «Անվտանգության մեխանիզմները Գոլանում ժամանակակից պատերազմի դարաշրջանում» վերնագրով գիրք։ Նա նաև միացել է պահեստազորային զինվորների խմբին, որոնք 1978 թվականին նամակ են գրել վարչապետ [[Մենախեմ Բեգին|Մենախեմ Բեգինին]]՝ կոչ անելով նրան խաղաղության համաձայնագիր կնքել Եգիպտոսի հետ<ref>{{cite news|url=http://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|title=Israel can't afford to do nothing says Labor's new defense man|date=2013-01-02|work=The Times of Israel|first=Matti|last=Friedman|access-date=2022-12-30|archive-date=2022-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220722220434/https://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|url-status=live}}</ref>։ == Քաղաքական կարիերա == [[Պատկեր:Deputy Secretary Sherman Meets with Israeli Minister of Public Security Bar Lev (52247556688).jpg|thumb| Բար Լևը ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Վենդի Շերմանի հետ 2022 թվականին]] [[Իցհակ Ռաբինի սպանություն|Իցհակ Ռաբինի սպանությունից]] հետո Բար Լևը միացավ «Խաղաղության սերունդ» կազմակերպությանը և այս կառույցի շրջանակներում հիմնադրեց Աչարայի շարժումը՝ Իսրայելի պաշտպանության բանակում օգտագործվող կարգախոս, որը նշանակում է «Հետևեք ինձ» և օգտագործվում է ընդհանուր նպատակի ձգտող խմբին աշխուժացնելու համար: Աչարային աշխատում է մարգինալացված իսրայելցի երիտասարդությանը հզորացնելու և նրանց ժողովրդավարության ու [[Սիոնիզմ|սիոնիզմի]] մասին կրթելու ուղղությամբ: Վերջին 15 տարիների ընթացքում Աչարային աշխատել է մոտ 20,000 երիտասարդի հետ և տարեկան իր ծրագրերին ներգրավում է մոտ 4,000 մասնակից<ref>{{Cite web|url=http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|title=(Hebrew)|access-date=2023-11-02|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304035955/http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|url-status=live}}</ref>։ 2012 թվականին Բար Լևը որոշեց առաջադրվել Քնեսեթում Լեյբորիստական ​​կուսակցության ցուցակով և ընտրվեց նրա թեկնածուների ցուցակում յոթերորդ համարը<ref>{{cite news|url=http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|title=A Labor candidate for Knesset without much to say, meet Omer Bar-Lev|date=2013-01-11|work=Haaretz|access-date=2023-11-02|archive-date=2015-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925001201/http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|url-status=live}}</ref>։ 2013 թվականի համապետական ​​ընտրություններում, որոնցում Լեյբորիստական ​​կուսակցությունը նվաճեց 15 տեղ, Բար Լևը դարձավ այդ ընտրությունների արդյունքում ձևավորված 19-րդ Քնեսեթի անդամ։ Նա Արտաքին գործերի և պաշտպանության հանձնաժողովի անդամ է, «Բեռի հավասար բաշխման» օրինագծի հատուկ հանձնաժողովի անդամ, Շրջանում երիտասարդության զարգացման խթանման Լոբբիի նախագահ, Բեդվին բնակչության կարիքների առաջխաղացման Լոբբիի նախագահ և Գյուղատնտեսական Լոբբիի համանախագահ<ref>{{Cite web |title=Omer Bar-Lev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |language=he |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ 2013 թվականին Բար Լևը հրապարակեց «Մեր ձեռքերում է» վերնագրով քաղաքական նախաձեռնություն, որը առաջարկում էր ինչպես երկկողմ, այնպես էլ անկախ քայլեր, որոնք Իսրայելը պետք է ձեռնարկի իր ժողովրդավարական և հրեական բնույթը պահպանելու համար: Ծրագիրը հաստատում էր պաղեստինցիների հետ հակամարտության քաղաքական լուծման հասնելու հրատապությունը և առաջարկում էր մի քանի նորարարական լուծումներ՝ բանակցություններում խոչընդոտները վերացնելու համար, ինչպիսիք են Իսրայելի և Պաղեստինի միջև փոխադարձ հողային վարձակալությունները՝ անվտանգության և ռեսուրսների հարցերը լուծելու համար: Այնուամենայնիվ, ծրագիրը պնդում էր, որ եթե բանակցությունները ձախողվեն, Իսրայելը պետք է ակտիվ քայլեր ձեռնարկի իր ինքնությունը պահպանելու համար: Այս նպատակով Բար Լևը առաջարկեց Իսրայելի մի շարք մասնակի դուրսբերումներ Արևմտյան ափից՝ ուղղված Իսրաելի բանակի ռազմական կառավարման ներքո ապրող պաղեստինցիների թվի նվազագույնի հասցնելուն և այդ տարածքների պատասխանատվությունը Պաղեստինին փոխանցելուն<ref>{{cite news|last=Rudoren|first=Jodi|date=2013-11-19|title=Pushing Peace on the Palestinians|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|issn=0362-4331|access-date=2023-11-02|archive-date=2023-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230806075956/http://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|url-status=live}}</ref>։ Բար Լևը 2017 թվականին առաջադրվել էր Լեյբորիստական ​​կուսակցության ղեկավարի պաշտոնի համար և առաջին փուլում ստացել էր ձայների 6.9%-ը<ref>{{Cite news |last1=אזולאי |first1=מורן |last2=דרוקמן |first2=אטילה שומפלבי וירון |date=2017-07-04 |title=פרץ וגבאי עלו לסיבוב השני בבחירות במפלגת העבודה |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |access-date=2022-05-06 |archive-date=2022-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220506180037/https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |url-status=live }}</ref>։ 2021 թվականի ընտրություններում նա ընտրվել է 24-րդ գումարման Քնեսեթի պատգամավոր։ 2021 թվականի հունիսի 13-ին նա երդվել է որպես հանրային անվտանգության նախարար<ref name=":0">{{cite web |title= Omer Barlev, Government Activity |access-date= 2022-05-08 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |archive-date= 2022-05-08 |archive-url= https://web.archive.org/web/20220508194517/https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |url-status= live }}</ref>։ Նա այս պաշտոնը զբաղեցրեց մինչև 2022 թվականի դեկտեմբերի 29-ը, երբ ստեղծվեց Իսրայելի նոր՝ երեսունյոթերորդ կառավարությունը<ref>{{cite web |title= Thirty-Seventh Government |access-date= 2023-01-02 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |archive-date= 2023-01-02 |archive-url= https://web.archive.org/web/20230102201328/https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |url-status= live }}</ref>։ == Քննադատություն == 2022 թվականից հետո Բար Լևը քննադատության ենթարկվեց զոհերից մեկի հուղարկավորության ժամանակ արված հայտարարության համար, որում խոստացել էր բանտարկել հարձակումն իրականացրած ահաբեկչին։ Ահաբեկիչը մահացել է հարձակման ժամանակ։ Նրան նաև քննադատության ենթարկեցին այն բանի համար, որ նա չի նշել, որ զոհը սպանվել է իր հրեական հավատքի պատճառով<ref>{{Cite web |title=Barlev causes uproar at victim's funeral after vowing to jail dead terrorist |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |access-date=2022-05-26 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323172400/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last1=פיאסצקי |first1=ריקי כרמי |last2=לוי |first2=לירן |last3=קוריאל |first3=אילנה |date=2022-03-23 |title=מבוכה בהלוויית הנרצחת: השר בר-לב הבטיח שהמחבל שחוסל "יגיע לכלא" |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |access-date=2022-05-26 |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323174453/https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |url-status=live }}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-personal-details/866 Омер Бар-Лев] на сайте Кнессета *[http://fathomjournal.org/symposium-on-rabins-legacy-omer-bar-lev/ Симпозиум о наследии Рабина — Fathom Journal] {{Արտաքին հղումներ}} ico4ptr5355hssyniltbvppy3f8enuw 10357172 10357168 2025-06-18T07:59:25Z Sam.Grig 152133 catSuggest-ով +Քնեսեթի 20-րդ գումարման պատգամավորներ, Քնեսեթի 22-րդ գումարման պատգամավորներ, Իսրայելի նախարարներ, Իսրայելի ռազմական գործիչներ, Իսրայելի հրեաներ, Քնեսեթի 23-րդ գումարման պատգամավորներ, Իսրայելցի հասարակական գործիչներ, Քաղաքական գործիչներ, 21-րդ դարի քաղաքական գործիչներ, Քնեսեթի 21-րդ գումարման պատգամավորներ 10357172 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Օմեր Բար Լև''' ({{lang-he|עֹמֶר בַּר־לֵב}}, {{ԱԾ}}), Իսրայելցի քաղաքական գործիչ, որը նախկինում զբաղեցրել է ազգային անվտանգության նախարարի պաշտոնը։ Նախկինում նա եղել է [[Քնեսեթ|Քնեսեթի]] անդամ Լեյբորիստական ​​կուսակցությունից։ 2013 թվականի Իսրայելի խորհրդարանական ընտրություններում նա կուսակցության ցուցակում յոթերորդն էր և կուսակցության խաղաղության և պաշտպանության հարցերով համակարգողն է<ref>[http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 Labor Party] {{Wayback|url=http://www.bechirot.gov.il/elections19/heb/list/List.aspx?ListId=120 |date=20141006071604 }} Central Elections Committee {{in lang|he}}</ref>։ Բար Լևը Իսրայելի պաշտպանության բանակի պահեստազորի սպա է՝ գնդապետի կոչումով (Ալուֆ Միշնե), իսկ 1984-ից 1987 թվականներին եղել է «Սայերեթ Մատկալ» էլիտար հատուկ նշանակության ջոկատի հրամանատարը։ == Կենսագրություն == Օմեր Բար Լևը ծնվել է Իսրայելի Հայֆա քաղաքում՝ [[Ավստրիա|ավստրիական]] ծագում ունեցող աշկենազի [[Հրեաներ|հրեաների]] ընտանիքում։ Նրա հայրը Իսրայելի պաշտպանության բանակի նախկին շտաբի պետ և կառավարության նախարար Խաիմ Բար Լևն է։ Բար Լևը երկրորդ անգամ ամուսնացած է տեսամոնտաժող Թամիի հետ և երեք երեխաների հայր է։ == Ռազմական կարիերա == Նա զորակոչվել է 1971 թվականին և հետագայում հրամանատարել է Իսրայելի ամենաէլիտար հատուկ նշանակության ջոկատը՝ «Սայերեթ Մատկալը», իսկ ավելի ուշ՝ «Հորդանանի հովտի բրիգադը»։ «Սայերեթ Մատկալում» ծառայության ընթացքում Բար Լևը մասնակցել է նշանակալի գործողությունների, այդ թվում՝ «Սավոյ» հյուրանոցի գրավմանը և «Էնտեբե» գործողությանը։ 1990-ականների սկզբին Բար Լևը մասնակցել է Իսրայելի պաշտպանության բանակի բանակցություններին պաղեստինցիների հետ, որոնք հանգեցրել են Ղազա-Երիքովի համաձայնագրի կնքմանը, իսկ ավելի ուշ՝ բանակցություններին, որոնք հանգեցրել են Իսրայել-Հորդանան խաղաղության պայմանագրի կնքմանը<ref>{{Cite web |url=http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |title=Biography on the Labor Party website (Hebrew) |access-date=2014-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140116222000/http://www.havoda.org.il/Web/Labor/OmerBarLev/Default.aspx |archive-date=2014-01-16}}</ref>։ Իր ռազմական կարիերայի ընթացքում, որը տևեց 1971-ից մինչև 1994 թվականը, Բար-Լևը երկու անգամ լքել է Իսրայելի պաշտպանության բանակը։ 1970-ականների վերջին Բար-Լևը սովորել է Ագրոնոմիա և Գյուղատնտեսություն Ռեհովոտի Հրեական համալսարանի գյուղատնտեսական ֆակուլտետում և 1980 թվականին ստացել է գիտությունների բակալավրի աստիճան:«Սայերեթ Մատկալ»-ը հրամանատարելուց հետո Բար-Լևը կրկին լքել է բանակը 1987 թվականին՝ [[Թել Ավիվի համալսարան|Թել Ավիվի համալսարանում]] միջազգային հարաբերությունների մագիստրոսի աստիճան ստանալու համար<ref>{{Cite web |title=Omer Barlev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ Մագիստրոսական ուսման շրջանակներում Բար-Լևը գրել է Սիրիայի համար հնարավոր անվտանգության միջոցառումների մասին դիսերտացիա, որը հետագայում դարձել է «Անվտանգության մեխանիզմները Գոլանում ժամանակակից պատերազմի դարաշրջանում» վերնագրով գիրք։ Նա նաև միացել է պահեստազորային զինվորների խմբին, որոնք 1978 թվականին նամակ են գրել վարչապետ [[Մենախեմ Բեգին|Մենախեմ Բեգինին]]՝ կոչ անելով նրան խաղաղության համաձայնագիր կնքել Եգիպտոսի հետ<ref>{{cite news|url=http://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|title=Israel can't afford to do nothing says Labor's new defense man|date=2013-01-02|work=The Times of Israel|first=Matti|last=Friedman|access-date=2022-12-30|archive-date=2022-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220722220434/https://www.timesofisrael.com/israel-cant-afford-to-sit-and-do-nothing-says-labors-top-defense-figure-who-knows-the-pm-well-but-has-few-kind-words-for-him/|url-status=live}}</ref>։ == Քաղաքական կարիերա == [[Պատկեր:Deputy Secretary Sherman Meets with Israeli Minister of Public Security Bar Lev (52247556688).jpg|thumb| Բար Լևը ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Վենդի Շերմանի հետ 2022 թվականին]] [[Իցհակ Ռաբինի սպանություն|Իցհակ Ռաբինի սպանությունից]] հետո Բար Լևը միացավ «Խաղաղության սերունդ» կազմակերպությանը և այս կառույցի շրջանակներում հիմնադրեց Աչարայի շարժումը՝ Իսրայելի պաշտպանության բանակում օգտագործվող կարգախոս, որը նշանակում է «Հետևեք ինձ» և օգտագործվում է ընդհանուր նպատակի ձգտող խմբին աշխուժացնելու համար: Աչարային աշխատում է մարգինալացված իսրայելցի երիտասարդությանը հզորացնելու և նրանց ժողովրդավարության ու [[Սիոնիզմ|սիոնիզմի]] մասին կրթելու ուղղությամբ: Վերջին 15 տարիների ընթացքում Աչարային աշխատել է մոտ 20,000 երիտասարդի հետ և տարեկան իր ծրագրերին ներգրավում է մոտ 4,000 մասնակից<ref>{{Cite web|url=http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|title=(Hebrew)|access-date=2023-11-02|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304035955/http://www.aharai.org.il/fck/userfiles/aharai%20english%20(2).pdf|url-status=live}}</ref>։ 2012 թվականին Բար Լևը որոշեց առաջադրվել Քնեսեթում Լեյբորիստական ​​կուսակցության ցուցակով և ընտրվեց նրա թեկնածուների ցուցակում յոթերորդ համարը<ref>{{cite news|url=http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|title=A Labor candidate for Knesset without much to say, meet Omer Bar-Lev|date=2013-01-11|work=Haaretz|access-date=2023-11-02|archive-date=2015-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925001201/http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/a-labor-candidate-for-knesset-without-much-to-say-meet-omer-bar-lev.premium-1.493378|url-status=live}}</ref>։ 2013 թվականի համապետական ​​ընտրություններում, որոնցում Լեյբորիստական ​​կուսակցությունը նվաճեց 15 տեղ, Բար Լևը դարձավ այդ ընտրությունների արդյունքում ձևավորված 19-րդ Քնեսեթի անդամ։ Նա Արտաքին գործերի և պաշտպանության հանձնաժողովի անդամ է, «Բեռի հավասար բաշխման» օրինագծի հատուկ հանձնաժողովի անդամ, Շրջանում երիտասարդության զարգացման խթանման Լոբբիի նախագահ, Բեդվին բնակչության կարիքների առաջխաղացման Լոբբիի նախագահ և Գյուղատնտեսական Լոբբիի համանախագահ<ref>{{Cite web |title=Omer Bar-Lev |url=https://www.knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |access-date=2022-05-26 |website=[[Кнессет|Knesset]] |language=he |archive-date=2022-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220526201542/https://knesset.gov.il/mk/eng/mk_eng.asp?mk_individual_id_t=866 |url-status=live }}</ref>։ 2013 թվականին Բար Լևը հրապարակեց «Մեր ձեռքերում է» վերնագրով քաղաքական նախաձեռնություն, որը առաջարկում էր ինչպես երկկողմ, այնպես էլ անկախ քայլեր, որոնք Իսրայելը պետք է ձեռնարկի իր ժողովրդավարական և հրեական բնույթը պահպանելու համար: Ծրագիրը հաստատում էր պաղեստինցիների հետ հակամարտության քաղաքական լուծման հասնելու հրատապությունը և առաջարկում էր մի քանի նորարարական լուծումներ՝ բանակցություններում խոչընդոտները վերացնելու համար, ինչպիսիք են Իսրայելի և Պաղեստինի միջև փոխադարձ հողային վարձակալությունները՝ անվտանգության և ռեսուրսների հարցերը լուծելու համար: Այնուամենայնիվ, ծրագիրը պնդում էր, որ եթե բանակցությունները ձախողվեն, Իսրայելը պետք է ակտիվ քայլեր ձեռնարկի իր ինքնությունը պահպանելու համար: Այս նպատակով Բար Լևը առաջարկեց Իսրայելի մի շարք մասնակի դուրսբերումներ Արևմտյան ափից՝ ուղղված Իսրաելի բանակի ռազմական կառավարման ներքո ապրող պաղեստինցիների թվի նվազագույնի հասցնելուն և այդ տարածքների պատասխանատվությունը Պաղեստինին փոխանցելուն<ref>{{cite news|last=Rudoren|first=Jodi|date=2013-11-19|title=Pushing Peace on the Palestinians|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|issn=0362-4331|access-date=2023-11-02|archive-date=2023-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230806075956/http://www.nytimes.com/2013/11/20/world/middleeast/pushing-peace-on-the-palestinians.html|url-status=live}}</ref>։ Բար Լևը 2017 թվականին առաջադրվել էր Լեյբորիստական ​​կուսակցության ղեկավարի պաշտոնի համար և առաջին փուլում ստացել էր ձայների 6.9%-ը<ref>{{Cite news |last1=אזולאי |first1=מורן |last2=דרוקמן |first2=אטילה שומפלבי וירון |date=2017-07-04 |title=פרץ וגבאי עלו לסיבוב השני בבחירות במפלגת העבודה |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |access-date=2022-05-06 |archive-date=2022-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220506180037/https://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4984736,00.html |url-status=live }}</ref>։ 2021 թվականի ընտրություններում նա ընտրվել է 24-րդ գումարման Քնեսեթի պատգամավոր։ 2021 թվականի հունիսի 13-ին նա երդվել է որպես հանրային անվտանգության նախարար<ref name=":0">{{cite web |title= Omer Barlev, Government Activity |access-date= 2022-05-08 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |archive-date= 2022-05-08 |archive-url= https://web.archive.org/web/20220508194517/https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-government-activity/866 |url-status= live }}</ref>։ Նա այս պաշտոնը զբաղեցրեց մինչև 2022 թվականի դեկտեմբերի 29-ը, երբ ստեղծվեց Իսրայելի նոր՝ երեսունյոթերորդ կառավարությունը<ref>{{cite web |title= Thirty-Seventh Government |access-date= 2023-01-02 |publisher= main.knesset.gov.il |url= https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |archive-date= 2023-01-02 |archive-url= https://web.archive.org/web/20230102201328/https://main.knesset.gov.il/EN/mk/government/Pages/governments.aspx |url-status= live }}</ref>։ == Քննադատություն == 2022 թվականից հետո Բար Լևը քննադատության ենթարկվեց զոհերից մեկի հուղարկավորության ժամանակ արված հայտարարության համար, որում խոստացել էր բանտարկել հարձակումն իրականացրած ահաբեկչին։ Ահաբեկիչը մահացել է հարձակման ժամանակ։ Նրան նաև քննադատության ենթարկեցին այն բանի համար, որ նա չի նշել, որ զոհը սպանվել է իր հրեական հավատքի պատճառով<ref>{{Cite web |title=Barlev causes uproar at victim's funeral after vowing to jail dead terrorist |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |access-date=2022-05-26 |website=www.timesofisrael.com |language=en-US |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323172400/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/barlev-causes-uproar-at-victims-funeral-after-vowing-to-jail-dead-terrorist/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last1=פיאסצקי |first1=ריקי כרמי |last2=לוי |first2=לירן |last3=קוריאל |first3=אילנה |date=2022-03-23 |title=מבוכה בהלוויית הנרצחת: השר בר-לב הבטיח שהמחבל שחוסל "יגיע לכלא" |language=he |work=Ynet |url=https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |access-date=2022-05-26 |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323174453/https://www.ynet.co.il/news/article/b1san3dzc |url-status=live }}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://main.knesset.gov.il/en/MK/APPS/mk/mk-personal-details/866 Омер Бар-Лев] на сайте Кнессета *[http://fathomjournal.org/symposium-on-rabins-legacy-omer-bar-lev/ Симпозиум о наследии Рабина — Fathom Journal] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Քնեսեթի 20-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:Քնեսեթի 22-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի նախարարներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի ռազմական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի հրեաներ]] [[Կատեգորիա:Քնեսեթի 23-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:Իսրայելցի հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Քնեսեթի 21-րդ գումարման պատգամավորներ]] d201giagx7eof3fpja0wp5j9pysl0q3 1 1300528 10357170 2025-06-18T07:57:53Z Sam.Grig 152133 +{{ԹՀ/նոր|ru|Бар-Лев, Омер|143586989|10357168|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357170 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Бар-Лев, Омер|143586989|10357168|2025 թվականի հունիսի 18}} 8b5vyproslwuh6k1a9qq0kqh44c9fq2 10357171 10357170 2025-06-18T07:58:40Z Sam.Grig 152133 10357171 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Бар-Лев, Омер|143586989|10357168|2025 թվականի հունիսի 18}} {{ԵԿ5}} gx8p47wnoj3z97vdtyaoankhdwltbpe 3 1300529 10357175 2025-06-18T08:00:39Z 23artashes 2675 Նոր էջ «{{subst:Ծանուցում/Կարճ էջ|Momoiro_Clover_Z}}»: 10357175 wikitext text/x-wiki ==Կարճ էջ. «[[Momoiro_Clover_Z]]»== [[Պատկեր:Emblem-important-red.svg|50px|left]]{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Հարգելի,&nbsp;անանուն խմբագիր | Հարգելի&nbsp;{{BASEPAGENAME}}}}, Ձեր ստեղծած «[[Momoiro_Clover_Z]]» հոդվածը չի բավարարում հոդվածի նվազագույն ծավալի պահանջին։ Եթե հոդվածի բովանդակությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում չունենա առնվազն 3000 բայթ ծավալ և հեղինակավոր երկրորդական նվազագույնը մեկ աղբյուր, ապա այն ենթակա է ջնջման։ Դիմե՛ք ինձ, եթե ունեք հարցեր կամ եթե օգնության կարիք կզգաք։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 08:00, 18 հունիսի 2025 (UTC) 4rfm8ec79l3g5dc89xc7jeqw9ag643o 0 1300530 10357191 2025-06-18T08:19:51Z Beko 1511 Beko տեղափոխեց էջը «[[Առյուծի վերելք (գործողություն)]]»-ից «[[Իրան-իսրայելյան պատերազմ]]»: կոնֆլիկտը վերաճել է պատերազմի 10357191 wikitext text/x-wiki #ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Իրան-իսրայելյան պատերազմ]] ln8jxn06c89v5eqzldbp86au8icpecm 2 1300532 10357213 2025-06-18T08:40:34Z ԼուսինեՍահ 154417 Նոր էջ «{{Short description|Point to which functions converge in analysis}}{{For|the mathematical concept in general|Limit (mathematics)}}{{Use dmy dates|date=April 2020}}<div class="thumb tright"><div class="thumbinner" style="width:252px;"> {| class="wikitable" style="width:100%; margin:0px;" !<math>x</math> !<math>\frac{\sin x}{x}</math> |- |1 |0.841471... |- |0.1 |0.998334... |- |0.01 |0.999983... |} <div class="thumbcaption"> Although the function {{tmath|\tfrac{\sin x}{x}}} i...»: 10357213 wikitext text/x-wiki {{Short description|Point to which functions converge in analysis}}{{For|the mathematical concept in general|Limit (mathematics)}}{{Use dmy dates|date=April 2020}}<div class="thumb tright"><div class="thumbinner" style="width:252px;"> {| class="wikitable" style="width:100%; margin:0px;" !<math>x</math> !<math>\frac{\sin x}{x}</math> |- |1 |0.841471... |- |0.1 |0.998334... |- |0.01 |0.999983... |} <div class="thumbcaption"> Although the function {{tmath|\tfrac{\sin x}{x}}} is not defined at zero, as {{mvar|x}} becomes closer and closer to zero, {{tmath|\tfrac{\sin x}{x}}} becomes arbitrarily close to 1. In other words, the limit of {{tmath|\tfrac{\sin x}{x},}} as {{mvar|x}} approaches zero, equals&nbsp;1. </div></div></div>{{Calculus}} In [[mathematics]], the '''limit of a function''' is a fundamental concept in [[calculus]] and [[Mathematical analysis|analysis]] concerning the behavior of that [[Function (mathematics)|function]] near a particular [[Independent variable|input]] which may or may not be in the [[Domain (mathematical analysis)|domain]] of the function. Formal definitions, first devised in the early 19th century, are given below. Informally, a function {{mvar|f}} assigns an [[Dependent variable|output]] {{math|''f''(''x'')}} to every input {{mvar|x}}. We say that the function has a limit {{mvar|L}} at an input {{mvar|p}}, if {{math|''f''(''x'')}} gets closer and closer to {{mvar|L}} as {{mvar|x}} moves closer and closer to {{mvar|p}}. More specifically, the output value can be made ''arbitrarily'' close to {{mvar|L}} if the input to {{mvar|f}} is taken ''sufficiently'' close to {{mvar|p}}. On the other hand, if some inputs very close to {{mvar|p}} are taken to outputs that stay a fixed distance apart, then we say the limit ''does not exist''. The notion of a limit has many applications in [[Calculus#Modern|modern calculus]]. In particular, the many definitions of [[Continuous function|continuity]] employ the concept of limit: roughly, a function is continuous if all of its limits agree with the values of the function. The concept of limit also appears in the definition of the [[derivative]]: in the calculus of one variable, this is the limiting value of the [[slope]] of [[Secant line|secant lines]] to the graph of a function. == History == Although implicit in the [[History of calculus|development of calculus]] of the 17th and 18th centuries, the modern idea of the limit of a function goes back to [[Bernard Bolzano]] who, in 1817, introduced the basics of the epsilon-delta technique (see [[Մասնակից:ԼուսինեՍահ/ֆունկցսահմաններ#(ε, δ)-definition of limit|(ε, δ)-definition of limit]] below) to define continuous functions. However, his work was not known during his lifetime.<ref>{{Citation |last=Felscher |first=Walter |title=Bolzano, Cauchy, Epsilon, Delta |journal=American Mathematical Monthly |volume=107 |issue=9 |pages=844–862 |year=2000 |doi=10.2307/2695743 |jstor=2695743}}</ref> Bruce Pourciau argues that [[Isaac Newton]], in his 1687 ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]'', demonstrates a more sophisticated understanding of limits than he is generally given credit for, including being the first to present an epsilon argument.<ref>{{Cite journal |last=Pourciau |first=Bruce |date=2001 |title=Newton and the Notion of Limit |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0315086000923012 |journal=Historia Mathematica |language=en |volume=28 |issue=1 |pages=18–30 |doi=10.1006/hmat.2000.2301}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Pourciau |first=Bruce |date=2009 |title=Proposition II (Book I) of Newton's "Principia" |url=https://www.jstor.org/stable/41134303 |journal=Archive for History of Exact Sciences |volume=63 |issue=2 |pages=129–167 |doi=10.1007/s00407-008-0033-y |issn=0003-9519 |jstor=41134303}}</ref> In his 1821 book {{lang|fr|[[Cours d'analyse]]}}, [[Augustin-Louis Cauchy]] discussed variable quantities, [[Infinitesimal|infinitesimals]] and limits, and defined continuity of <math>y=f(x)</math> by saying that an infinitesimal change in {{mvar|x}} necessarily produces an infinitesimal change in {{mvar|y}}, while Grabiner claims that he used a rigorous epsilon-delta definition in proofs.<ref name="Grabiner1983">{{Citation |last=Grabiner |first=Judith V. |title=Who Gave You the Epsilon? Cauchy and the Origins of Rigorous Calculus |journal=[[American Mathematical Monthly]] |volume=90 |issue=3 |pages=185–194 |year=1983 |doi=10.2307/2975545 |jstor=2975545}}, collected in [http://www.maa.org/ebooks/spectrum/WGE.html Who Gave You the Epsilon?], {{isbn|978-0-88385-569-0}} pp. 5–13. Also available at: http://www.maa.org/pubs/Calc_articles/ma002.pdf</ref> In 1861, [[Karl Weierstrass]] first introduced the epsilon-delta definition of limit in the form it is usually written today.<ref>{{citation |last1=Sinkevich |first1=G. I. |title=Historia epsylontyki |journal=[[Antiquitates Mathematicae]] |volume=10 |year=2017 |publisher=Cornell University |arxiv=1502.06942 |doi=10.14708/am.v10i0.805}}</ref> He also introduced the notations <math display="inline">\lim</math> and <math display="inline">\textstyle \lim_{x \to x_0} \displaystyle.</math><ref>{{citation |last=Burton |first=David M. |title=The History of Mathematics: An introduction |pages=558–559 |year=1997 |edition=Third |location=New York |publisher=McGraw–Hill |isbn=978-0-07-009465-9}}</ref> The modern notation of placing the arrow below the limit symbol is due to [[G. H. Hardy]], which is introduced in his book ''[[A Course of Pure Mathematics]]'' in 1908.<ref>{{citation |last=Miller |first=Jeff |title=Earliest Uses of Symbols of Calculus |date=1 December 2004 |url=http://jeff560.tripod.com/calculus.html |access-date=2008-12-18}}</ref> == Motivation == Imagine a person walking on a landscape represented by the graph {{math|1=''y'' = ''f''(''x'')}}. Their horizontal position is given by {{mvar|x}}, much like the position given by a map of the land or by a [[Global Positioning System|global positioning system]]. Their altitude is given by the coordinate {{mvar|y}}. Suppose they walk towards a position {{math|1=''x'' = ''p''}}, as they get closer and closer to this point, they will notice that their altitude approaches a specific value {{mvar|L}}. If asked about the altitude corresponding to {{math|1=''x'' = ''p''}}, they would reply by saying {{math|1=''y'' = ''L''}}. What, then, does it mean to say, their altitude is approaching {{mvar|L}}? It means that their altitude gets nearer and nearer to {{mvar|L}}—except for a possible small error in accuracy. For example, suppose we set a particular accuracy goal for our traveler: they must get within ten meters of {{mvar|L}}. They report back that indeed, they can get within ten vertical meters of {{mvar|L}}, arguing that as long as they are within fifty horizontal meters of {{mvar|p}}, their altitude is ''always'' within ten meters of {{mvar|L}}. The accuracy goal is then changed: can they get within one vertical meter? Yes, supposing that they are able to move within five horizontal meters of {{mvar|p}}, their altitude will always remain within one meter from the target altitude {{mvar|L}}. Summarizing the aforementioned concept we can say that the traveler's altitude approaches {{mvar|L}} as their horizontal position approaches {{mvar|p}}, so as to say that for every target accuracy goal, however small it may be, there is some neighbourhood of {{mvar|p}} where all (not just some) altitudes correspond to all the horizontal positions, except maybe the horizontal position {{mvar|p}} itself, in that neighbourhood fulfill that accuracy goal. The initial informal statement can now be explicated: {{block indent|The limit of a function {{math|''f''(''x'')}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is a number {{mvar|L}} with the following property: given any target distance from {{mvar|L}}, there is a distance from {{mvar|p}} within which the values of {{math|''f''(''x'')}} remain within the target distance.}} In fact, this explicit statement is quite close to the formal definition of the limit of a function, with values in a [[Hausdorff space|topological space]]. More specifically, to say that <math display="block"> \lim_{x \to p}f(x) = L,</math> is to say that {{math|''f''(''x'')}} can be made as close to {{mvar|L}} as desired, by making {{mvar|x}} close enough, but not equal, to&nbsp;{{mvar|p}}. The following definitions, known as {{math|(''ε'', ''δ'')}}-definitions, are the generally accepted definitions for the limit of a function in various contexts. == Functions of a single variable == === {{math|(''ε'', ''δ'')}}-definition of limit === [[Պատկեր:Epsilon-delta_limit.svg|մինի|For the depicted {{mvar|f}}, {{mvar|a}}, and {{mvar|b}}, we can ensure that the value {{math|''f''(''x'')}} is within an arbitrarily small interval {{math|(''b'' – ε, ''b'' + ε)}} by restricting {{mvar|x}} to a sufficiently small interval {{math|(''a'' – δ, ''a'' + δ).}} Hence {{math|''f''(''x'') → ''b''}} as {{math|''x'' → ''a''}}.]] Suppose <math>f: \R \rightarrow \R</math> is a function defined on the [[real line]], and there are two real numbers {{mvar|p}} and {{mvar|L}}. One would say: '''The limit of {{mvar|f}} of {{mvar|x}}, as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}}, exists, and it equals {{mvar|L}}'''. and write,<ref name="swokowski">{{citation |last=Swokowski |first=Earl W. |title=Calculus with Analytic Geometry |page=58 |year=1979 |url=https://books.google.com/books?id=gJlAOiCZRnwC&pg=PA58 |edition=2nd |publisher=Taylor & Francis |isbn=978-0-87150-268-1}}</ref> <math display="block"> \lim_{x \to p} f(x) = L,</math> or alternatively, say '''{{math|''f''(''x'')}} tends to {{mvar|L}} as {{mvar|x}} tends to {{mvar|p}}''', and write, <math display="block"> f(x) \to L \text{ as } x \to p,</math> if the following property holds: for every real {{math|''ε'' > 0}}, there exists a real {{math|''δ'' > 0}} such that for all real {{mvar|x}}, {{math|0 < {{!}}''x'' − ''p''{{!}} < ''δ''}} implies {{math|{{!}}''f''(''x'') − ''L''{{!}} < ''ε''}}.<ref name="swokowski" /> Symbolically, <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 ) \, (\exists \delta > 0) \, (\forall x \in \R) \, (0 < |x - p| < \delta \implies |f(x) - L| < \varepsilon).</math> For example, we may say <math display="block">\lim_{x \to 2} (4x + 1) = 9</math> because for every real {{math|''ε'' > 0}}, we can take {{math|1=''δ'' = ''ε''/4}}, so that for all real {{mvar|x}}, if {{math|0 < {{abs|''x'' − 2}} < ''δ''}}, then {{math|{{abs|4''x'' + 1 − 9}} < ''ε''}}. A more general definition applies for functions defined on [[Subset|subsets]] of the real line. Let {{mvar|S}} be a subset of {{tmath|\R.}} Let <math>f: S \to \R</math> be a [[real-valued function]]. Let {{mvar|p}} be a point such that there exists some open interval {{math|(''a'', ''b'')}} containing {{mvar|p}} with <math>(a,p)\cup (p,b) \subset S.</math> It is then said that the limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{mvar|L}}, if: {{block indent|For every real {{math|''ε'' > 0}}, there exists a real {{math|''δ'' > 0}} such that for all {{math|''x'' ∈ (''a'', ''b'')}}, {{math|0 < {{!}}''x'' − ''p''{{!}} < ''δ''}} implies that {{math|{{!}}''f''(''x'') − ''L''{{!}} < ''ε''}}.}} Or, symbolically: <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 ) \, (\exists \delta > 0) \, (\forall x \in (a, b)) \, (0 < |x - p| < \delta \implies |f(x) - L| < \varepsilon).</math> For example, we may say <math display="block">\lim_{x \to 1} \sqrt{x+3} = 2</math> because for every real {{math|''ε'' > 0}}, we can take {{math|1=''δ'' = ''ε''}}, so that for all real {{math|''x'' ≥ −3}}, if {{math|0 < {{abs|''x'' − 1}} < ''δ''}}, then {{math|{{abs|''f''(''x'') − 2}} < ''ε''}}. In this example, {{math|1=''S'' = [−3, ∞)}} contains open intervals around the point 1 (for example, the interval (0, 2)). Here, note that the value of the limit does not depend on {{mvar|f}} being defined at {{mvar|p}}, nor on the value {{math|''f''(''p'')}}—if it is defined. For example, let <math>f: [0,1)\cup (1,2] \to \R, f(x) = \tfrac{2x^2 - x - 1}{x-1}.</math> <math display="block">\lim_{x \to 1} f(x) = 3</math> because for every {{math|''ε'' > 0}}, we can take {{math|1=''δ'' = ''ε''/2}}, so that for all real {{math|''x'' ≠ 1}}, if {{math|0 < {{abs|''x'' − 1}} < ''δ''}}, then {{math|{{abs|''f''(''x'') − 3}} < ''ε''}}. Note that here {{math|''f''(1)}} is undefined. In fact, a limit can exist in <math>\{p\in \R\, |\, \exists (a,b) \subset \R : \, p \in (a,b) \text{ and } (a,p)\cup (p, b) \subset S\},</math> which equals <math>\operatorname{int} S \cup \operatorname{iso} S^c,</math> where {{math|int ''S''}} is the [[Interior (topology)|interior]] of {{mvar|S}}, and {{math|iso ''S{{sup|c}}''}} are the [[Isolated point|isolated points]] of the complement of {{mvar|S}}. In our previous example where <math>S = [0,1) \cup (1,2],</math> <math>\operatorname{int} S = (0,1) \cup (1,2),</math> <math>\operatorname{iso} S^c = \{1\}.</math> We see, specifically, this definition of limit allows a limit to exist at 1, but not 0 or 2. The letters {{mvar|ε}} and {{mvar|δ}} can be understood as "error" and "distance". In fact, Cauchy used {{mvar|ε}} as an abbreviation for "error" in some of his work,<ref name="Grabiner1983" /> though in his definition of continuity, he used an infinitesimal <math>\alpha</math> rather than either {{mvar|ε}} or {{mvar|δ}} (see ''[[Cours d'Analyse]]''). In these terms, the error (''ε'') in the measurement of the value at the limit can be made as small as desired, by reducing the distance (''δ'') to the limit point. As discussed below, this definition also works for functions in a more general context. The idea that {{mvar|δ}} and {{mvar|ε}} represent distances helps suggest these generalizations. === Existence and one-sided limits === {{Main|One-sided limit}} [[Պատկեր:Upper_semi.svg|մինի|The limit as <math>x \to x_0^+</math> differs from that as <math>x \to x_0^-.</math> Therefore, the limit as {{math|''x'' → ''x''<sub>0</sub>}} does not exist.]] Alternatively, {{mvar|x}} may approach {{mvar|p}} from above (right) or below (left), in which case the limits may be written as <math display="block"> \lim_{x \to p^+}f(x) = L </math> or <math display="block"> \lim_{x \to p^-}f(x) = L </math> [[Պատկեր:Undefined_limit_examples.png|մինի|The first three functions have points for which the limit does not exist, while the function<math display="block"> f(x) = \frac{\sin(x)}{x} </math>is not defined at <math>x = 0</math>, but its limit does exist.]] respectively. If these limits exist at p and are equal there, then this can be referred to as ''the'' limit of {{math|''f''(''x'')}} at {{mvar|p}}.{{sfnp|Swokowski|1979|p=72–73}} If the one-sided limits exist at {{mvar|p}}, but are unequal, then there is no limit at {{mvar|p}} (i.e., the limit at {{mvar|p}} does not exist). If either one-sided limit does not exist at {{mvar|p}}, then the limit at {{mvar|p}} also does not exist. A formal definition is as follows. The '''limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} from above is {{mvar|L}}''' if: : For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that whenever {{math|0 < ''x'' − ''p'' < ''δ''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'') − ''L''}} < ''ε''}}. <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 ) \, (\exists \delta > 0) \, (\forall x \in (a,b))\, (0 < x - p < \delta \implies |f(x) - L| < \varepsilon).</math> The '''limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} from below is {{mvar|L}}''' if: : For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that whenever {{math|0 < ''p'' − ''x'' < ''δ''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'') − ''L''}} < ''ε''}}. <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 )\, (\exists \delta > 0) \, (\forall x \in (a,b)) \, (0 < p - x < \delta \implies |f(x) - L| < \varepsilon).</math> If the limit does not exist, then the [[Oscillation of a function at a point|oscillation]] of {{mvar|f}} at {{mvar|p}} is non-zero. === More general definition using limit points and subsets === {{further|Limit point}}Limits can also be defined by approaching from subsets of the domain. In general:<ref>{{harv|Bartle|Sherbert|2000}}</ref> Let <math>f : S \to \R</math> be a real-valued function defined on some <math>S \subseteq \R.</math> Let {{mvar|p}} be a [[limit point]] of some <math>T \subset S</math>&#x2014;that is, {{mvar|p}} is the limit of some sequence of elements of {{mvar|T}} distinct from {{mvar|p}}. Then we say '''the limit of {{mvar|f}}, as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} from values in {{mvar|T}}, is {{mvar|L}}''', written <math display="block">\lim_{ {x \to p} \atop {x \in T} } f(x) = L</math> if the following holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > ''0''}}, there exists a {{math|''δ'' > ''0''}} such that for all {{math|''x'' ∈ ''T''}}, {{math|0 < {{abs|''x'' − ''p''}} < ''δ''}} implies that {{math|{{abs|''f''(''x'') − ''L''}} < ''ε''}}.}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 )\, (\exists \delta > 0) \,(\forall x \in T)\, (0 < |x - p| < \delta \implies |f(x) - L| < \varepsilon).</math> Note, {{mvar|T}} can be any subset of {{mvar|S}}, the domain of {{mvar|f}}. And the limit might depend on the selection of {{mvar|T}}. This generalization includes as special cases limits on an interval, as well as left-handed limits of real-valued functions (e.g., by taking {{mvar|T}} to be an open interval of the form {{math|(–∞, ''a'')}}), and right-handed limits (e.g., by taking {{mvar|T}} to be an open interval of the form {{math|(''a'', ∞)}}). It also extends the notion of one-sided limits to the included endpoints of (half-)closed intervals, so the [[square root function]] <math>f(x) = \sqrt x</math> can have limit 0 as {{mvar|x}} approaches 0 from above: <math display="block">\lim_{ {x\to 0} \atop {x\in [0, \infty)} } \sqrt{x} = 0</math> since for every {{math|''ε'' > 0}}, we may take {{math|1=''δ'' = ''ε''{{sup|2}}}} such that for all {{math|''x'' ≥ 0}}, if {{math|0 < {{abs|''x'' − 0}} < ''δ''}}, then {{math|{{abs|''f''(''x'') − 0}} < ''ε''}}. This definition allows a limit to be defined at limit points of the domain {{mvar|S}}, if a suitable subset {{mvar|T}} which has the same limit point is chosen. Notably, the previous two-sided definition works on <math>\operatorname{int} S \cup \operatorname{iso} S^c,</math> which is a subset of the limit points of {{mvar|S}}. For example, let <math>S = [0,1)\cup (1, 2].</math> The previous two-sided definition would work at <math>1 \in \operatorname{iso} S^c = \{1\},</math> but it wouldn't work at 0 or 2, which are limit points of {{mvar|S}}. === Deleted versus non-deleted limits === The definition of limit given here does not depend on how (or whether) {{mvar|f}} is defined at {{mvar|p}}. Bartle<ref name="Bartle 1967">{{harvtxt|Bartle|1967}}</ref> refers to this as a ''deleted limit'', because it excludes the value of {{mvar|f}} at {{mvar|p}}. The corresponding '''non-deleted limit''' does depend on the value of {{mvar|f}} at {{mvar|p}}, if {{mvar|p}} is in the domain of {{mvar|f}}. Let <math>f : S \to \R</math> be a real-valued function. '''The non-deleted limit of {{mvar|f}}, as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}}, is {{mvar|L}}''' if {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that for all {{math|''x'' ∈ ''S''}}, {{math|{{!}}''x'' − ''p''{{!}} < ''δ''}} implies {{math|{{!}}''f''(''x'') − ''L''{{!}} < ''ε''}}.}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 )\, (\exists \delta > 0) \, (\forall x \in S)\, (|x - p| < \delta \implies |f(x) - L| < \varepsilon).</math> The definition is the same, except that the neighborhood {{math|{{!}}''x'' − ''p''{{!}} < ''δ''}} now includes the point {{mvar|p}}, in contrast to the [[deleted neighborhood]] {{math|0 < {{!}}''x'' − ''p''{{!}} < ''δ''}}. This makes the definition of a non-deleted limit less general. One of the advantages of working with non-deleted limits is that they allow to state the [[Մասնակից:ԼուսինեՍահ/ֆունկցսահմաններ#Limits of compositions of functions|theorem about limits of compositions]] without any constraints on the functions (other than the existence of their non-deleted limits).<ref>{{harvtxt|Hubbard|2015}}</ref> Bartle<ref name="Bartle 1967" /> notes that although by "limit" some authors do mean this non-deleted limit, deleted limits are the most popular.<ref>For example, {{harvtxt|Apostol|1974}}, {{harvtxt|Courant|1924}}, {{harvtxt|Hardy|1921}}, {{harvtxt|Rudin|1964}}, {{harvtxt|Whittaker|Watson|1904}} all take "limit" to mean the deleted limit.</ref> === Examples === ==== Non-existence of one-sided limit(s) ==== [[Պատկեր:Discontinuity_essential.svg|աջից|մինի|Function without a limit at an [[Classification of discontinuities|essential discontinuity]]]] The function <math display="block">f(x)=\begin{cases} \sin\frac{5}{x-1} & \text{ for } x<1 \\ 0 & \text{ for } x=1 \\[2pt] \frac{1}{10x-10}& \text{ for } x>1 \end{cases}</math> has no limit at {{math|1=''x''{{sub|0}} = 1}} (the left-hand limit does not exist due to the oscillatory nature of the sine function, and the right-hand limit does not exist due to the asymptotic behaviour of the reciprocal function, see picture), but has a limit at every other {{mvar|x}}-coordinate. The function <math display="block">f(x)=\begin{cases} 1 & x \text{ rational } \\ 0 & x \text{ irrational } \end{cases}</math> (a.k.a., the [[Dirichlet function]]) has no limit at any {{mvar|x}}-coordinate. ==== Non-equality of one-sided limits ==== The function <math display="block">f(x)=\begin{cases} 1 & \text{ for } x < 0 \\ 2 & \text{ for } x \ge 0 \end{cases}</math> has a limit at every non-zero {{mvar|x}}-coordinate (the limit equals 1 for negative {{mvar|x}} and equals 2 for positive {{mvar|x}}). The limit at {{math|1=''x'' = 0}} does not exist (the left-hand limit equals 1, whereas the right-hand limit equals 2). ==== Limits at only one point ==== The functions <math display="block">f(x)=\begin{cases} x & x \text{ rational } \\ 0 & x \text{ irrational } \end{cases}</math> and <math display="block">f(x)=\begin{cases} |x| & x \text{ rational } \\ 0 & x \text{ irrational } \end{cases}</math> both have a limit at {{math|1=''x'' = 0}} and it equals 0. ==== Limits at countably many points ==== The function <math display="block">f(x)=\begin{cases} \sin x & x \text{ irrational } \\ 1 & x \text{ rational } \end{cases}</math> has a limit at any {{mvar|x}}-coordinate of the form <math>\tfrac{\pi}{2} + 2n\pi,</math> where {{mvar|n}} is any integer. == Limits involving infinity == === Limits at infinity === {{^|[[Limit at infinity]] redirects here}} [[Պատկեր:Limit_Infinity_SVG.svg|մինի|310x310փքս|The limit of this function at infinity exists]] Let <math>f:S \to \R</math> be a function defined on <math>S \subseteq \R.</math> '''The limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches infinity is {{mvar|L}}''', denoted <math display="block"> \lim_{x \to \infty}f(x) = L,</math> means that: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''c'' > 0}} such that whenever {{math|+''x'' > ''c''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'') − ''L''}} < ''ε''}}.}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 )\, (\exists c > 0) \,(\forall x \in S) \,(x > c \implies |f(x) - L| < \varepsilon).</math> Similarly, '''the limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches minus infinity is {{mvar|L}}''', denoted <math display="block"> \lim_{x \to -\infty}f(x) = L,</math> means that: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''c'' > 0}} such that whenever {{math|''x'' < −''c''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'') − ''L''}} < ''ε''}}.}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0)\, (\exists c > 0) \,(\forall x \in S)\, (x < -c \implies |f(x) - L| < \varepsilon).</math> For example, <math display="block"> \lim_{x \to \infty} \left(-\frac{3\sin x}{x} + 4\right) = 4</math> because for every {{math|''ε'' > 0}}, we can take {{math|1=''c'' = 3/''ε''}} such that for all real {{mvar|x}}, if {{math|''x'' > ''c''}}, then {{math|{{abs|''f''(''x'') − 4}} < ''ε''}}. Another example is that <math display="block"> \lim_{x \to -\infty}e^{x} = 0</math> because for every {{math|''ε'' > 0}}, we can take {{math|1=''c'' = max{1, −ln(''ε'')<nowiki>}</nowiki>}} such that for all real {{mvar|x}}, if {{math|''x'' < −''c''}}, then {{math|{{abs|''f''(''x'') − 0}} < ''ε''}}. === Infinite limits === For a function whose values grow without bound, the function diverges and the usual limit does not exist. However, in this case one may introduce limits with infinite values. Let <math>f:S \to\mathbb{R}</math> be a function defined on <math>S\subseteq\mathbb{R}.</math> The statement '''the limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is infinity''', denoted <math display="block"> \lim_{x \to p} f(x) = \infty, </math> means that: {{block indent|For every {{math|''N'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that whenever {{math|0 < {{abs|''x'' − ''p''}} < ''δ''}}, we have {{math|''f''(''x'') > ''N''}}.}} <math display="block">(\forall N > 0)\, (\exists \delta > 0)\, (\forall x \in S)\, (0 < | x-p | < \delta \implies f(x) > N) .</math> The statement '''the limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is minus infinity''', denoted <math display="block"> \lim_{x \to p} f(x) = -\infty, </math> means that: {{block indent|For every {{math|''N'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that whenever {{math|0 < {{abs|''x'' − ''p''}} < ''δ''}}, we have {{math|''f''(''x'') < −''N''}}.}} <math display="block">(\forall N > 0) \, (\exists \delta > 0) \, (\forall x \in S)\, (0 < | x-p | < \delta \implies f(x) < -N) .</math> For example, <math display="block">\lim_{x \to 1} \frac{1}{(x-1)^2} = \infty</math> because for every {{math|''N'' > 0}}, we can take <math display="inline">\delta = \tfrac{1}{\sqrt{N}\delta} = \tfrac{1}{\sqrt N}</math> such that for all real {{math|''x'' > 0}}, if {{math|0 < ''x'' − 1 < ''δ''}}, then {{math|''f''(''x'') > ''N''}}. These ideas can be used together to produce definitions for different combinations, such as <math display="block"> \lim_{x \to \infty} f(x) = \infty,</math> or <math> \lim_{x \to p^+}f(x) = -\infty.</math> For example, <math display="block">\lim_{x \to 0^+} \ln x = -\infty</math> because for every {{math|''N'' > 0}}, we can take {{math|1=''δ'' = ''e''<sup>−''N''</sup>}} such that for all real {{math|''x'' > 0}}, if {{math|0 < ''x'' − 0 < ''δ''}}, then {{math|''f''(''x'') < −''N''}}. Limits involving infinity are connected with the concept of [[Asymptote|asymptotes]]. These notions of a limit attempt to provide a metric space interpretation to limits at infinity. In fact, they are consistent with the topological space definition of limit if * a neighborhood of −∞ is defined to contain an [[Interval (mathematics)|interval]] {{math|[−∞, ''c'')}} for some {{tmath|c \in \R,}} * a neighborhood of ∞ is defined to contain an interval {{math|(''c'', ∞]}} where {{tmath|c \in \R,}} and * a neighborhood of {{tmath|a \in \R}} is defined in the normal way metric space {{tmath|\R.}} In this case, {{tmath|\overline \R}} is a topological space and any function of the form <math>f : X \to Y</math> with <math>X, Y \subseteq \overline \R</math> is subject to the topological definition of a limit. Note that with this topological definition, it is easy to define infinite limits at finite points, which have not been defined above in the metric sense. === Alternative notation === Many authors<ref>For example, [https://encyclopediaofmath.org/wiki/Limit Limit] at ''[[Encyclopedia of Mathematics]]''</ref> allow for the [[projectively extended real line]] to be used as a way to include infinite values as well as [[Extended real number line|extended real line]]. With this notation, the extended real line is given as {{tmath|\R \cup \{-\infty, +\infty\}}} and the projectively extended real line is {{tmath|\R \cup \{\infty\}}} where a neighborhood of ∞ is a set of the form <math>\{x: |x| > c\}.</math> The advantage is that one only needs three definitions for limits (left, right, and central) to cover all the cases. As presented above, for a completely rigorous account, we would need to consider 15 separate cases for each combination of infinities (five directions: −&#x221E;, left, central, right, and +&#x221E;; three bounds: −&#x221E;, finite, or +&#x221E;). There are also noteworthy pitfalls. For example, when working with the extended real line, <math>x^{-1}</math> does not possess a central limit (which is normal): <math display="block">\lim_{x \to 0^{+}}{1\over x} = +\infty, \quad \lim_{x \to 0^{-}}{1\over x} = -\infty.</math> In contrast, when working with the projective real line, infinities (much like 0) are unsigned, so, the central limit ''does'' exist in that context: <math display="block">\lim_{x \to 0^{+}}{1\over x} = \lim_{x \to 0^{-}}{1\over x} = \lim_{x \to 0}{1\over x} = \infty.</math> In fact there are a plethora of conflicting formal systems in use. In certain applications of [[Numerical analysis|numerical differentiation and integration]], it is, for example, convenient to have [[Negative zero|signed zeroes]]. A simple reason has to do with the converse of <math>\lim_{x \to 0^{-}}{x^{-1}} = -\infty,</math> namely, it is convenient for <math>\lim_{x \to -\infty}{x^{-1}} = -0</math> to be considered true. Such zeroes can be seen as an approximation to [[Infinitesimal|infinitesimals]]. === Limits at infinity for rational functions === [[Պատկեր:Tamasol_SVG.svg|մինի|300x300փքս|Horizontal asymptote about {{math|1=''y'' = 4}}]] There are three basic rules for evaluating limits at infinity for a [[rational function]] <math>f(x) = \tfrac{p(x)}{q(x)}</math> (where {{mvar|p}} and {{mvar|q}} are polynomials): * If the [[Degree of a polynomial|degree]] of {{mvar|p}} is greater than the degree of {{mvar|q}}, then the limit is positive or negative infinity depending on the signs of the leading coefficients; * If the degree of {{mvar|p}} and {{mvar|q}} are equal, the limit is the leading coefficient of {{mvar|p}} divided by the leading coefficient of {{mvar|q}}; * If the degree of {{mvar|p}} is less than the degree of {{mvar|q}}, the limit is 0. If the limit at infinity exists, it represents a horizontal asymptote at {{math|1=''y'' = ''L''}}. Polynomials do not have horizontal asymptotes; such asymptotes may however occur with rational functions. == Functions of more than one variable == === Ordinary limits === By noting that {{math|{{abs|''x'' − ''p''}}}} represents a [[distance]], the definition of a limit can be extended to functions of more than one variable. In the case of a function <math>f : S \times T \to \R</math> defined on <math>S \times T \subseteq \R^2,</math> we defined the limit as follows: '''the limit of {{mvar|f}} as {{math|(''x'', ''y'')}} approaches {{math|(''p'', ''q'')}} is {{mvar|L}}''', written <math display="block"> \lim_{(x,y) \to (p, q)} f(x, y) = L </math> if the following condition holds: : For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that for all {{mvar|x}} in {{mvar|S}} and {{mvar|y}} in {{mvar|T}}, whenever <math display="inline">0 < \sqrt{(x-p)^2 + (y-q)^2} < \delta,</math> we have {{math|{{abs|''f''(''x'', ''y'') − ''L''}} < ''ε''}},<ref>{{citation |last=Stewart |first=James |title=Multivariable Calculus |pages=952 |year=2020 |chapter=Chapter 14.2 Limits and Continuity |edition=9th |publisher=Cengage Learning |isbn=9780357042922 |author-link=James Stewart (mathematician)}}</ref> or formally: <math display="block">(\forall \varepsilon > 0)\, (\exists \delta > 0)\, (\forall x \in S) \, (\forall y \in T)\, (0 < \sqrt{(x-p)^2 + (y-q)^2} < \delta \implies |f(x, y) - L| < \varepsilon)).</math> Here <math display="inline">\sqrt{(x-p)^2 + (y-q)^2}</math> is the [[Euclidean distance]] between {{math|(''x'', ''y'')}} and {{math|(''p'', ''q'')}}. (This can in fact be replaced by any [[Norm (mathematics)|norm]] {{math|{{abs|{{abs|(''x'', ''y'') − (''p'', ''q'')}}}}}}, and be extended to any number of variables.) For example, we may say <math display="block"> \lim_{(x,y) \to (0, 0)} \frac{x^4}{x^2+y^2} = 0 </math> because for every {{math|''ε'' > 0}}, we can take <math display="inline">\delta = \sqrt \varepsilon</math> such that for all real {{math|''x'' ≠ 0}} and real {{math|''y'' ≠ 0}}, if <math display="inline">0 < \sqrt{(x-0)^2 + (y-0)^2} < \delta,</math> then {{math|{{abs|''f''(''x'', ''y'') − 0}} < ''ε''}}. Similar to the case in single variable, the value of {{mvar|f}} at {{math|(''p'', ''q'')}} does not matter in this definition of limit. For such a multivariable limit to exist, this definition requires the value of {{mvar|f}} approaches {{mvar|L}} along every possible path approaching {{math|(''p'', ''q'')}}.{{sfnp|Stewart|2020|p=953}} In the above example, the function <math display="block">f(x, y) = \frac{x^4}{x^2+y^2}</math> satisfies this condition. This can be seen by considering the [[polar coordinates]] <math display="block">(x,y) = (r\cos\theta, r\sin\theta) \to (0, 0),</math> which gives <math display="block">\lim_{r \to 0} f(r \cos \theta, r \sin \theta) = \lim_{r \to 0} \frac{r^4 \cos^4 \theta}{r^2} = \lim_{r \to 0} r^2 \cos^4 \theta.</math> Here {{math|1=''θ'' = ''θ''(''r'')}} is a function of ''r'' which controls the shape of the path along which {{mvar|f}} is approaching {{math|(''p'', ''q'')}}. Since {{math|cos ''θ''}} is bounded between [−1, 1], by the [[sandwich theorem]], this limit tends to 0. In contrast, the function <math display="block">f(x, y) = \frac{xy}{x^2 + y^2}</math> does not have a limit at {{math|(0, 0)}}. Taking the path {{math|1=(''x'', ''y'') = (''t'', 0) → (0, 0)}}, we obtain <math display="block">\lim_{t \to 0} f(t, 0) = \lim_{t \to 0} \frac{0}{t^2} = 0,</math> while taking the path {{math|1=(''x'', ''y'') = (''t'', ''t'') → (0, 0)}}, we obtain <math display="block">\lim_{t \to 0} f(t, t) = \lim_{t \to 0} \frac{t^2}{t^2 + t^2} = \frac{1}{2}.</math> Since the two values do not agree, {{mvar|f}} does not tend to a single value as {{math|(''x'', ''y'')}} approaches {{math|(0, 0)}}. === Multiple limits === Although less commonly used, there is another type of limit for a multivariable function, known as the '''multiple limit'''. For a two-variable function, this is the '''double limit'''.<ref name="Zakon_219">{{citation |last=Zakon |first=Elias |title=Mathematical Anaylysis, Volume I |pages=219–220 |year=2011 |chapter=Chapter 4. Function Limits and Continuity |publisher=University of Windsor |isbn=9781617386473}}</ref> Let <math>f : S \times T \to \R</math> be defined on <math>S \times T \subseteq \R^2,</math> we say '''the double limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} and {{mvar|y}} approaches {{mvar|q}} is {{mvar|L}}''', written <math display="block"> \lim_{ {x \to p} \atop {y \to q} } f(x, y) = L </math> if the following condition holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that for all {{mvar|x}} in {{mvar|S}} and {{mvar|y}} in {{mvar|T}}, whenever {{math|0 < {{abs|''x'' − ''p''}} < ''δ''}} and {{math|0 < {{abs|''y'' − ''q''}} < ''δ''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'', ''y'') − ''L''}} < ''ε''}}.<ref name="Zakon_219" />}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0)\, (\exists \delta > 0)\, (\forall x \in S) \, (\forall y \in T)\, ( (0 < |x-p| < \delta) \land (0 < |y-q| < \delta) \implies |f(x, y) - L| < \varepsilon) .</math> For such a double limit to exist, this definition requires the value of {{mvar|f}} approaches {{mvar|L}} along every possible path approaching {{math|(''p'', ''q'')}}, excluding the two lines {{math|1=''x'' = ''p''}} and {{math|1=''y'' = ''q''}}. As a result, the multiple limit is a weaker notion than the ordinary limit: if the ordinary limit exists and equals {{mvar|L}}, then the multiple limit exists and also equals {{mvar|L}}. The converse is not true: the existence of the multiple limits does not imply the existence of the ordinary limit. Consider the example <math display="block">f(x,y) = \begin{cases} 1 \quad \text{for} \quad xy \ne 0 \\ 0 \quad \text{for} \quad xy = 0 \end{cases}</math> where <math display="block"> \lim_{ {x \to 0} \atop {y \to 0} } f(x, y) = 1 </math> but <math display="block">\lim_{(x, y) \to (0, 0)} f(x, y)</math> does not exist. If the domain of {{mvar|f}} is restricted to <math>(S\setminus\{p\}) \times (T\setminus\{q\}),</math> then the two definitions of limits coincide.<ref name="Zakon_219" /> === Multiple limits at infinity === The concept of multiple limit can extend to the limit at infinity, in a way similar to that of a single variable function. For <math>f : S \times T \to \R,</math> we say '''the double limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} and {{mvar|y}} approaches infinity is {{mvar|L}}''', written <math display="block"> \lim_{ {x \to \infty} \atop {y \to \infty} } f(x, y) = L </math> if the following condition holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''c'' > 0}} such that for all {{mvar|x}} in {{mvar|S}} and {{mvar|y}} in {{mvar|T}}, whenever {{math|''x'' > ''c''}} and {{math|''y'' > ''c''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'', ''y'') − ''L''}} < ''ε''}}.}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0)\, (\exists c> 0)\, (\forall x \in S) \, (\forall y \in T)\, ( (x > c) \land (y > c) \implies |f(x, y) - L| < \varepsilon) .</math> We say '''the double limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} and {{mvar|y}} approaches minus infinity is {{mvar|L}}''', written <math display="block"> \lim_{ {x \to -\infty} \atop {y \to -\infty} } f(x, y) = L </math> if the following condition holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''c'' > 0}} such that {{mvar|x}} in {{mvar|S}} and {{mvar|y}} in {{mvar|T}}, whenever {{math|''x'' < −''c''}} and {{math|''y'' < −''c''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'', ''y'') − ''L''}} < ''ε''}}.}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0)\, (\exists c> 0)\, (\forall x \in S) \, (\forall y \in T)\, ( (x < -c) \land (y < -c) \implies |f(x, y) - L| < \varepsilon) .</math> === Pointwise limits and uniform limits === {{Main|Pointwise convergence|Uniform convergence}}Let <math>f : S \times T \to \R.</math> Instead of taking limit as {{math|(''x'', ''y'') → (''p'', ''q'')}}, we may consider taking the limit of just one variable, say, {{math|''x'' → ''p''}}, to obtain a single-variable function of {{mvar|y}}, namely <math>g : T \to \R.</math> In fact, this limiting process can be done in two distinct ways. The first one is called '''pointwise limit'''. We say '''the pointwise limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{mvar|g}}''', denoted <math display="block">\lim_{x\to p}f(x, y) = g(y),</math> or <math display="block">\lim_{x \to p}f(x, y) = g(y) \;\; \text{pointwise}.</math> Alternatively, we may say '''{{mvar|f}} tends to {{mvar|g}} pointwise as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}}''', denoted <math display="block">f(x, y) \to g(y) \;\; \text{as} \;\; x \to p,</math> or <math display="block">f(x, y) \to g(y) \;\; \text{pointwise} \;\; \text{as} \;\; x \to p.</math> This limit exists if the following holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}} and every fixed {{mvar|y}} in {{mvar|T}}, there exists a {{math|''δ''(''ε'', ''y'') > 0}} such that for all {{mvar|x}} in {{mvar|S}}, whenever {{math|0 < {{abs|''x'' − ''p''}} < ''δ''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'', ''y'') − ''g''(''y'')}} < ''ε''}}.{{sfnp|Zakon|2011|p=220}}}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0)\, (\forall y \in T) \, (\exists \delta> 0)\, (\forall x \in S)\, ( 0 < |x-p| < \delta \implies |f(x, y) - g(y)| < \varepsilon) .</math> Here, {{math|1=''δ'' = ''δ''(''ε'', ''y'')}} is a function of both {{mvar|ε}} and {{mvar|y}}. Each {{mvar|δ}} is chosen for a ''specific point'' of {{mvar|y}}. Hence we say the limit is pointwise in {{mvar|y}}. For example, <math display="block">f(x, y) = \frac{x}{\cos y}</math> has a pointwise limit of constant zero function <math display="block">\lim_{x \to 0}f(x, y) = 0(y) \;\; \text{pointwise}</math> because for every fixed {{mvar|y}}, the limit is clearly 0. This argument fails if {{mvar|y}} is not fixed: if {{mvar|y}} is very close to {{math|''π''/2}}, the value of the fraction may deviate from 0. This leads to another definition of limit, namely the '''uniform limit'''. We say '''the uniform limit of {{mvar|f}} on {{mvar|T}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{mvar|g}}''', denoted <math display="block">\underset{ {x \to p} \atop {y \in T} }{\mathrm{unif} \lim \;} f(x, y) = g(y),</math> or <math display="block">\lim_{x \to p}f(x, y) = g(y) \;\; \text{uniformly on} \; T.</math> Alternatively, we may say '''{{mvar|f}} tends to {{mvar|g}} uniformly on {{mvar|T}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}}''', denoted <math display="block">f(x, y) \rightrightarrows g(y) \; \text{on} \; T \;\; \text{as} \;\; x \to p,</math> or <math display="block">f(x, y) \to g(y) \;\; \text{uniformly on}\; T \;\; \text{as} \;\; x \to p.</math> This limit exists if the following holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ''(''ε'') > 0}} such that for all {{mvar|x}} in {{mvar|S}} and {{mvar|y}} in {{mvar|T}}, whenever {{math|0 < {{abs|''x'' − ''p''}} < ''δ''}}, we have {{math|{{abs|''f''(''x'', ''y'') − ''g''(''y'')}} < ''ε''}}.{{sfnp|Zakon|2011|p=220}}}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0) \, (\exists \delta > 0)\, (\forall x \in S)\, (\forall y \in T)\, ( 0 < |x-p| < \delta \implies |f(x, y) - g(y)| < \varepsilon) .</math> Here, {{math|1=''δ'' = ''δ''(''ε'')}} is a function of only {{mvar|ε}} but not {{mvar|y}}. In other words, ''δ'' is ''uniformly applicable'' to all {{mvar|y}} in {{mvar|T}}. Hence we say the limit is uniform in {{mvar|y}}. For example, <math display="block">f(x, y) = x \cos y</math> has a uniform limit of constant zero function <math display="block">\lim_{x \to 0}f(x, y) = 0(y) \;\; \text{ uniformly on}\; \R</math> because for all real {{mvar|y}}, {{math|cos ''y''}} is bounded between {{math|[−1, 1]}}. Hence no matter how {{mvar|y}} behaves, we may use the [[sandwich theorem]] to show that the limit is 0. === Iterated limits === {{Main|Iterated limits}}Let <math>f : S \times T \to \R.</math> We may consider taking the limit of just one variable, say, {{math|''x'' → ''p''}}, to obtain a single-variable function of {{mvar|y}}, namely <math>g : T \to \R,</math> and then take limit in the other variable, namely {{math|''y'' → ''q''}}, to get a number {{mvar|L}}. Symbolically, <math display="block">\lim_{y \to q} \lim_{x \to p} f(x, y) = \lim_{y \to q} g(y) = L.</math> This limit is known as '''iterated limit''' of the multivariable function.{{sfnp|Zakon|2011|p=223}} The order of taking limits may affect the result, i.e., <math display="block">\lim_{y \to q} \lim_{x \to p} f(x,y) \ne \lim_{x \to p} \lim_{y \to q} f(x, y)</math> in general. A sufficient condition of equality is given by the [[Moore-Osgood theorem]], which requires the limit <math>\lim_{x \to p}f(x, y) = g(y)</math> to be uniform on {{mvar|T}}.<ref>{{citation |last1=Taylor |first1=Angus E. |title=General Theory of Functions and Integration |pages=139–140 |year=2012 |publisher=Dover Books on Mathematics Series |isbn=9780486152141}}</ref> == Functions on metric spaces == Suppose {{mvar|M}} and {{mvar|N}} are subsets of [[metric spaces]] {{mvar|A}} and {{mvar|B}}, respectively, and {{math|''f'' : ''M'' → ''N''}} is defined between {{mvar|M}} and {{mvar|N}}, with {{math|''x'' ∈ ''M''}}, {{mvar|p}} a [[limit point]] of {{mvar|M}} and {{math|''L'' ∈ ''N''}}. It is said that '''the limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{mvar|L}}''' and write <math display="block"> \lim_{x \to p}f(x) = L </math> if the following property holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that for all points {{math|''x'' ∈ ''M''}}, {{math|0 < ''d<sub>A</sub>''(''x'', ''p'') < ''δ''}} implies {{math|''d<sub>B</sub>''(''f''(''x''), ''L'') < ''ε''}}.<ref>{{citation | last = Rudin | first = W. | url = http://worldcat.org/oclc/962920758 | title = Principles of mathematical analysis | date = 1986 | publisher = McGraw - Hill Book C | pages = 84 | oclc = 962920758}}</ref>}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 )\, (\exists \delta > 0) \,(\forall x \in M) \,(0 < d_A(x, p) < \delta \implies d_B(f(x), L) < \varepsilon).</math> Again, note that {{mvar|p}} need not be in the domain of {{mvar|f}}, nor does {{mvar|L}} need to be in the range of {{mvar|f}}, and even if {{math|''f''(''p'')}} is defined it need not be equal to {{mvar|L}}. === Euclidean metric === The limit in [[Euclidean space]] is a direct generalization of limits to [[vector-valued functions]]. For example, we may consider a function <math>f:S \times T \to \R^3</math> such that <math display="block">f(x, y) = (f_1(x, y), f_2(x, y), f_3(x, y) ).</math> Then, under the usual [[Euclidean metric]], <math display="block">\lim_{(x, y) \to (p, q)} f(x, y) = (L_1, L_2, L_3)</math> if the following holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that for all {{mvar|x}} in {{mvar|S}} and {{mvar|y}} in {{mvar|T}}, <math display=inline>0 < \sqrt{(x-p)^2 + (y-q)^2} < \delta</math> implies <math display=inline>\sqrt{(f_1-L_1)^2 + (f_2-L_2)^2 + (f_3-L_3)^2} < \varepsilon.</math><ref name="Hartman">{{citation | last = Hartman | first = Gregory | url = https://math.libretexts.org/Courses/Georgia_State_University_-_Perimeter_College/MATH_2215%3A_Calculus_III/13%3A_Vector-valued_Functions/The_Calculus_of_Vector-Valued_Functions_II | date = 2019 | title = The Calculus of Vector-Valued Functions II | language = en | access-date = 2022-10-31}}</ref>}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 )\, (\exists \delta > 0) \, (\forall x \in S) \, (\forall y \in T)\, \left(0 < \sqrt{(x-p)^2+(y-q)^2} < \delta \implies \sqrt{(f_1-L_1)^2 + (f_2-L_2)^2 + (f_3-L_3)^2} < \varepsilon \right).</math> In this example, the function concerned are finite-[[Dimension (vector space)|dimension]] vector-valued function. In this case, the '''limit theorem for vector-valued function''' states that if the limit of each component exists, then the limit of a vector-valued function equals the vector with each component taken the limit:<ref name="Hartman" /> <math display="block">\lim_{(x, y) \to (p, q)} \Bigl(f_1(x, y), f_2(x, y), f_3(x, y)\Bigr) = \left(\lim_{(x, y) \to (p, q)}f_1(x, y), \lim_{(x, y) \to (p, q)}f_2(x, y), \lim_{(x, y) \to (p, q)}f_3(x, y)\right).</math> === Manhattan metric === One might also want to consider spaces other than Euclidean space. An example would be the Manhattan space. Consider <math>f:S \to \R^2</math> such that <math display="block">f(x) = (f_1(x), f_2(x)).</math> Then, under the [[Manhattan metric]], <math display="block">\lim_{x \to p} f(x) = (L_1, L_2)</math> if the following holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that for all {{mvar|x}} in {{mvar|S}}, {{math|0 < {{!}}''x'' − ''p''{{!}} < ''δ''}} implies {{math|{{!}}''f''<sub>1</sub> − ''L''<sub>1</sub>{{!}} + {{!}}''f''<sub>2</sub> − ''L''<sub>2</sub>{{!}} < ''ε''}}.}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 )\, (\exists \delta > 0) \,(\forall x \in S) \,(0 < |x - p| < \delta \implies |f_1 - L_1| + |f_2 - L_2| < \varepsilon).</math> Since this is also a finite-dimension vector-valued function, the limit theorem stated above also applies.{{sfnp|Zakon|2011|p=172}} === Uniform metric === Finally, we will discuss the limit in [[function space]], which has infinite dimensions. Consider a function {{math|''f''(''x'', ''y'')}} in the function space <math>S \times T \to \R.</math> We want to find out as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}}, how {{math|''f''(''x'', ''y'')}} will tend to another function {{math|''g''(''y'')}}, which is in the function space <math>T \to \R.</math> The "closeness" in this function space may be measured under the [[uniform metric]].<ref>{{citation |last=Rudin |first=W |title=Principles of mathematical analysis |date=1986 |pages=150–151 |url=http://worldcat.org/oclc/962920758 |publisher=McGraw - Hill Book C |oclc=962920758}}</ref> Then, we will say '''the uniform limit of {{mvar|f}} on {{mvar|T}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{mvar|g}}''' and write <math display="block">\underset{ {x \to p} \atop {y \in T} }{\mathrm{unif} \lim \;} f(x, y) = g(y),</math> or <math display="block">\lim_{x \to p}f(x, y) = g(y) \;\; \text{uniformly on} \; T,</math> if the following holds: {{block indent|For every {{math|''ε'' > 0}}, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that for all {{mvar|x}} in {{mvar|S}}, {{math|0 < {{!}}''x'' − ''p''{{!}} < ''δ''}} implies <math>\sup_{y \in T}|f(x,y) - g(y)| < \varepsilon.</math>}} <math display="block">(\forall \varepsilon > 0 )\, (\exists \delta > 0) \,(\forall x \in S) \,(0 < |x-p| < \delta \implies \sup_{y \in T} | f(x, y) - g(y) | < \varepsilon).</math> In fact, one can see that this definition is equivalent to that of the uniform limit of a multivariable function introduced in the previous section. == Functions on topological spaces == {{See also|Filters in topology#Limits of functions}}Suppose <math>X</math> and <math>Y</math> are [[Topological space|topological spaces]] with <math>Y</math> a [[Hausdorff space]]. Let <math>p</math> be a [[limit point]] of <math>\Omega\subseteq X</math>, and <math>L\in Y</math>. For a function <math>f: \Omega \to Y</math>, it is said that the '''limit of <math>f</math> as <math>x</math> approaches <math>p</math> is <math>L</math>''', written : <math>\lim_{x \to p}f(x) = L ,</math> if the following property holds: : for every open [[Neighbourhood (mathematics)|neighborhood]] <math>V</math> of <math>L</math>, there exists an open neighborhood <math>U</math> of <math>p</math> such that <math>f(U\cap \Omega-\{p\})\subseteq V</math>. This last part of the definition can also be phrased as "there exists an open [[Neighbourhood (mathematics)#Deleted neighbourhood|punctured neighbourhood]] <math>U</math> of <math>p</math> such that <math>f(U\cap\Omega)\subseteq V</math>. The domain of <math>f</math> does not need to contain <math>p</math>. If it does, then the value of <math>f</math> at <math>p</math> is irrelevant to the definition of the limit. In particular, if the domain of <math>f</math> is <math>X\setminus\{p\}</math> (or all of <math>X</math>), then the limit of <math>f</math> as <math>x\to p</math> exists and is equal to {{mvar|L}} if, for all subsets {{math|Ω}} of {{mvar|X}} with limit point <math>p</math>, the limit of the restriction of <math>f</math> to {{math|Ω}} exists and is equal to {{mvar|L}}. Sometimes this criterion is used to establish the ''non-existence'' of the two-sided limit of a function on {{tmath|\R}} by showing that the [[One-sided limit|one-sided limits]] either fail to exist or do not agree. Such a view is fundamental in the field of [[general topology]], where limits and continuity at a point are defined in terms of special families of subsets, called [[Filter (set theory)|filters]], or generalized sequences known as [[Net (mathematics)|nets]]. Alternatively, the requirement that <math>Y</math> be a Hausdorff space can be relaxed to the assumption that <math>Y</math> be a general topological space, but then the limit of a function may not be unique. In particular, one can no longer talk about ''the limit'' of a function at a point, but rather ''a limit'' or ''the set of limits'' at a point. A function is continuous at a limit point <math>p</math> of and in its domain if and only if <math>f(p)</math> is ''the'' (or, in the general case, ''a'') limit of <math>f(x)</math> as <math>x</math> tends to <math>p</math>. There is another type of limit of a function, namely the '''sequential limit'''. Let <math>f:X\to Y</math> be a mapping from a topological space {{mvar|X}} into a Hausdorff space {{mvar|Y}}, <math>p\in X</math> a limit point of {{mvar|X}} and {{math|''L'' ∈ ''Y''}}. The sequential limit of <math>f</math> as <math>x</math> tends to <math>p</math> is {{mvar|L}} if {{anchor|Heine definition of limit}} : For every [[Sequence (mathematics)|sequence]] <math>(x_n)</math> in <math>X\setminus\{p\}</math> that [[Limit of a sequence|converges]] to <math>p</math>, the sequence <math>f(x_n)</math> [[Limit of a sequence|converges]] to {{mvar|L}}. If {{mvar|L}} is the limit (in the sense above) of <math>f</math> as <math>x</math> approaches <math>p</math>, then it is a sequential limit as well; however, the converse need not hold in general. If in addition {{mvar|X}} is [[metrizable]], then {{mvar|L}} is the sequential limit of <math>f</math> as <math>x</math> approaches <math>p</math> if and only if it is the limit (in the sense above) of <math>f</math> as <math>x</math> approaches <math>p</math>. == Other characterizations == === In terms of sequences === For functions on the real line, one way to define the limit of a function is in terms of the limit of sequences. (This definition is usually attributed to [[Eduard Heine]].) In this setting: <math display="block">\lim_{x\to a}f(x)=L</math> if, and only if, for all sequences {{mvar|x{{sub|n}}}} (with, for all {{mvar|n}}, {{mvar|x{{sub|n}}}} not equal to {{mvar|a}}) converging to {{mvar|a}} the sequence {{math|''f''(''x{{sub|n}}'')}} converges to {{mvar|L}}. It was shown by [[Sierpiński]] in 1916 that proving the equivalence of this definition and the definition above, requires and is equivalent to a weak form of the [[axiom of choice]]. Note that defining what it means for a sequence {{mvar|x{{sub|n}}}} to converge to {{mvar|a}} requires the [[epsilon, delta method]]. Similarly as it was the case of Weierstrass's definition, a more general Heine definition applies to functions defined on [[Subset|subsets]] of the real line. Let {{mvar|f}} be a real-valued function with the domain {{math|''Dm''(''f'' )}}. Let {{mvar|a}} be the limit of a sequence of elements of {{math|''Dm''(''f'' ) \ {''a''}.}} Then the limit (in this sense) of {{mvar|f}} is {{mvar|L}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|a}} if for every sequence {{math|''x{{sub|n}}'' ∈ ''Dm''(''f'' ) \ {''a''}}} (so that for all {{mvar|n}}, {{mvar|x{{sub|n}}}} is not equal to {{mvar|a}}) that converges to {{mvar|a}}, the sequence {{math|''f''(''x{{sub|n}}'')}} converges to {{mvar|L}}. This is the same as the definition of a sequential limit in the preceding section obtained by regarding the subset {{math|''Dm''(''f'' )}} of {{tmath|\R}} as a metric space with the induced metric. === In non-standard calculus === In non-standard calculus the limit of a function is defined by: <math display="block">\lim_{x\to a}f(x)=L</math> if and only if for all <math>x\in \R^*,</math> <math>f^*(x)-L</math> is infinitesimal whenever {{math|''x'' &minus; ''a''}} is infinitesimal. Here <math>\R^*</math> are the [[Hyperreal number|hyperreal numbers]] and {{mvar|f*}} is the natural extension of {{mvar|f}} to the non-standard real numbers. [[Howard Jerome Keisler|Keisler]] proved that such a hyperreal [[Non-standard calculus#Limit|definition of limit]] reduces the quantifier complexity by two quantifiers.<ref>{{citation |last1=Keisler |first1=H. Jerome |title=Andrzej Mostowski and foundational studies |pages=151–170 |year=2008 |chapter=Quantifiers in limits |contribution-url=http://www.math.wisc.edu/~keisler/limquant7.pdf |publisher=IOS, Amsterdam}}</ref> On the other hand, Hrbacek writes that for the definitions to be valid for all hyperreal numbers they must implicitly be grounded in the ε-δ method, and claims that, from the pedagogical point of view, the hope that non-standard calculus could be done without ε-δ methods cannot be realized in full.<ref>{{citation |last1=Hrbacek |first1=K. |title=The Strength of Nonstandard Analysis |year=2007 |editor-last=Van Den Berg |editor1-first=I. |chapter=Stratified Analysis? |publisher=Springer |editor2-last=Neves |editor2-first=V.}}</ref> Bŀaszczyk et al. detail the usefulness of [[microcontinuity]] in developing a transparent definition of uniform continuity, and characterize Hrbacek's criticism as a "dubious lament".<ref>{{citation |last1=Bŀaszczyk |first1=Piotr |title=Ten misconceptions from the history of analysis and their debunking |journal=[[Foundations of Science]] |volume=18 |issue=1 |pages=43–74 |year=2012 |arxiv=1202.4153 |doi=10.1007/s10699-012-9285-8 |s2cid=119134151 |last2=Katz |first2=Mikhail |last3=Sherry |first3=David |author2-link=Mikhail Katz}}</ref> === In terms of nearness === At the 1908 international congress of mathematics [[Frigyes Riesz|F. Riesz]] introduced an alternate way defining limits and continuity in concept called "nearness".<ref>{{citation |author=F. Riesz |title=[[International Congress of Mathematicians|1908 International Congress of Mathematicians]] |date=7 April 1908 |contribution=Stetigkeitsbegriff und abstrakte Mengenlehre (The Concept of Continuity and Abstract Set Theory)}}</ref> A point {{mvar|x}} is defined to be near a set <math>A\subseteq \R</math> if for every {{math|''r'' > 0}} there is a point {{math|''a'' &in; ''A''}} so that {{math|{{abs|''x'' &minus; ''a''}} < ''r''}}. In this setting the <math display="block">\lim_{x\to a} f(x)=L</math> if and only if for all <math>A\subseteq \R,</math> {{mvar|L}} is near {{math|''f''(''A'')}} whenever {{mvar|a}} is near {{mvar|A}}. Here {{math|''f''(''A'')}} is the set <math>\{f(x) | x \in A\}.</math> This definition can also be extended to metric and topological spaces. == Relationship to continuity == {{Main|Continuous function}}The notion of the limit of a function is very closely related to the concept of continuity. A function {{mvar|f}} is said to be [[Continuous function|continuous]] at {{mvar|c}} if it is both defined at {{mvar|c}} and its value at {{mvar|c}} equals the limit of {{mvar|f}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|c}}: <math display="block">\lim_{x\to c} f(x) = f(c).</math> We have here assumed that {{mvar|c}} is a [[limit point]] of the domain of {{mvar|f}}. == Properties == If a function {{mvar|f}} is real-valued, then the limit of {{mvar|f}} at {{mvar|p}} is {{mvar|L}} if and only if both the right-handed limit and left-handed limit of {{mvar|f}} at {{mvar|p}} exist and are equal to {{mvar|L}}.{{sfnp|Swokowski|1979|p=73}} The function {{mvar|f}} is [[Continuous function|continuous]] at {{mvar|p}} if and only if the limit of {{math|''f''(''x'')}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} exists and is equal to {{math|''f''(''p'')}}. If {{math|''f'' : ''M'' → ''N''}} is a function between metric spaces {{mvar|M}} and {{mvar|N}}, then it is equivalent that {{mvar|f}} transforms every sequence in {{mvar|M}} which converges towards {{mvar|p}} into a sequence in {{mvar|N}} which converges towards {{math|''f''(''p'')}}. If {{mvar|N}} is a [[normed vector space]], then the limit operation is linear in the following sense: if the limit of {{math|''f''(''x'')}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{mvar|L}} and the limit of {{math|''g''(''x'')}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{mvar|P}}, then the limit of {{math|''f''(''x'') + g(''x'')}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{math|''L'' + ''P''}}. If {{mvar|a}} is a scalar from the base [[Field (mathematics)|field]], then the limit of {{math|''af''(''x'')}} as {{mvar|x}} approaches {{mvar|p}} is {{mvar|aL}}. If {{mvar|f}} and {{mvar|g}} are real-valued (or complex-valued) functions, then taking the limit of an operation on {{math|''f''(''x'')}} and {{math|''g''(''x'')}} (e.g., {{math|''f'' + ''g''}}, {{math|''f'' &minus; ''g''}}, {{math|''f'' &times; ''g''}}, {{math|''f'' / ''g''}}, {{mvar|f{{sup| g}}}}) under certain conditions is compatible with the operation of limits of {{math|''f''(''x'')}} and {{math|''g''(''x'')}}. This fact is often called the '''algebraic limit theorem'''. The main condition needed to apply the following rules is that the limits on the right-hand sides of the equations exist (in other words, these limits are finite values including 0). Additionally, the identity for division requires that the denominator on the right-hand side is non-zero (division by 0 is not defined), and the identity for exponentiation requires that the base is positive, or zero while the exponent is positive (finite). <math display="block">\begin{array}{lcl} \displaystyle \lim_{x \to p} (f(x) + g(x)) & = & \displaystyle \lim_{x \to p} f(x) + \lim_{x \to p} g(x) \\ \displaystyle \lim_{x \to p} (f(x) - g(x)) & = & \displaystyle \lim_{x \to p} f(x) - \lim_{x \to p} g(x) \\ \displaystyle \lim_{x \to p} (f(x)\cdot g(x)) & = & \displaystyle \lim_{x \to p} f(x) \cdot \lim_{x \to p} g(x) \\ \displaystyle \lim_{x \to p} (f(x)/g(x)) & = & \displaystyle {\lim_{x \to p} f(x) / \lim_{x \to p} g(x)} \\ \displaystyle \lim_{x \to p} f(x)^{g(x)} & = & \displaystyle {\lim_{x \to p} f(x) ^ {\lim_{x \to p} g(x)}} \end{array}</math> These rules are also valid for one-sided limits, including when {{mvar|p}} is ∞ or −∞. In each rule above, when one of the limits on the right is ∞ or −∞, the limit on the left may sometimes still be determined by the following rules. <math display="block">\begin{array}{rcl} q + \infty & = & \infty \text{ if } q \neq -\infty \\[8pt] q \times \infty & = & \begin{cases} \infty & \text{if } q > 0 \\ -\infty & \text{if } q < 0 \end{cases} \\[6pt] \displaystyle \frac q \infty & = & 0 \text{ if } q \neq \infty \text{ and } q \neq -\infty \\[6pt] \infty^q & = & \begin{cases} 0 & \text{if } q < 0 \\ \infty & \text{if } q > 0 \end{cases} \\[4pt] q^\infty & = & \begin{cases} 0 & \text{if } 0 < q < 1 \\ \infty & \text{if } q > 1 \end{cases} \\[4pt] q^{-\infty} & = & \begin{cases} \infty & \text{if } 0 < q < 1 \\ 0 & \text{if } q > 1 \end{cases} \end{array}</math> (see also [[Extended real number line]]). In other cases the limit on the left may still exist, although the right-hand side, called an ''[[indeterminate form]]'', does not allow one to determine the result. This depends on the functions {{mvar|f}} and {{mvar|g}}. These indeterminate forms are: <math display="block">\begin{array}{cc} \displaystyle \frac{0}{0} & \displaystyle \frac{\pm \infty}{\pm \infty} \\[6pt] 0 \times \pm \infty & \infty + -\infty \\[8pt] \qquad 0^0 \qquad & \qquad \infty^0 \qquad \\[8pt] 1^{\pm \infty} \end{array}</math> See further [[Մասնակից:ԼուսինեՍահ/ֆունկցսահմաններ#L'Hôpital's rule|L'Hôpital's rule]] below and [[Indeterminate form]]. === Limits of compositions of functions === In general, from knowing that <math>\lim_{y \to b} f(y) = c</math> and <math>\lim_{x \to a} g(x) = b,</math> it does ''not'' follow that <math>\lim_{x \to a} f(g(x)) = c.</math> However, this "chain rule" does hold if one of the following ''additional'' conditions holds: * {{math|1=''f''(''b'') = ''c''}} (that is, {{mvar|f}} is continuous at {{mvar|b}}), or * {{mvar|g}} does not take the value {{mvar|b}} near {{mvar|a}} (that is, there exists a {{math|''δ'' > 0}} such that if {{math|0 < {{abs|''x'' &minus; ''a''}} < ''δ''}} then {{math|{{abs|''g''(''x'') &minus; ''b''}} > 0}}). As an example of this phenomenon, consider the following function that violates both additional restrictions: <math display="block">f(x) = g(x) = \begin{cases} 0 & \text{if } x\neq 0 \\ 1 & \text{if } x=0 \end{cases}</math> Since the value at {{math|''f''(0)}} is a [[removable discontinuity]], <math display="block">\lim_{x \to a} f(x) = 0</math> for all {{mvar|a}}. Thus, the naïve chain rule would suggest that the limit of {{math|''f''(''f''(''x''))}} is 0. However, it is the case that <math display="block">f(f(x))=\begin{cases} 1 & \text{if } x\neq 0 \\ 0 & \text{if } x = 0 \end{cases}</math> and so <math display="block">\lim_{x \to a} f(f(x)) = 1</math> for all {{mvar|a}}. === Limits of special interest === {{main|List of limits}} ==== Rational functions ==== For {{mvar|n}} a nonnegative integer and constants <math>a_1, a_2, a_3,\ldots, a_n</math> and <math>b_1, b_2, b_3,\ldots, b_n,</math> <math display="block">\lim_{x \to \infty} \frac{a_1 x^n + a_2 x^{n-1} + a_3 x^{n-2} + \dots + a_n}{b_1 x^n + b_2 x^{n-1} + b_3 x^{n-2} + \dots + b_n} = \frac{a_1}{b_1}</math> This can be proven by dividing both the numerator and denominator by {{mvar|x{{sup|n}}}}. If the numerator is a polynomial of higher degree, the limit does not exist. If the denominator is of higher degree, the limit is 0. ==== Trigonometric functions ==== <math display="block">\begin{array}{lcl} \displaystyle \lim_{x \to 0} \frac{\sin x}{x} & = & 1 \\[4pt] \displaystyle \lim_{x \to 0} \frac{1 - \cos x}{x} & = & 0 \end{array}</math> ==== Exponential functions ==== <math display="block">\begin{array}{lcl} \displaystyle \lim_{x \to 0} (1+x)^{\frac{1}{x}} & = & \displaystyle \lim_{r \to \infty} \left(1+\frac{1}{r}\right)^r = e \\[4pt] \displaystyle \lim_{x \to 0} \frac{e^{x}-1}{x} & = & 1 \\[4pt] \displaystyle \lim_{x \to 0} \frac{e^{ax}-1}{bx} & = & \displaystyle \frac{a}{b} \\[4pt] \displaystyle \lim_{x \to 0} \frac{c^{ax}-1}{bx} & = & \displaystyle \frac{a}{b}\ln c \\[4pt] \displaystyle \lim_{x \to 0^+} x^x & = & 1 \end{array}</math> ==== Logarithmic functions ==== <math display="block">\begin{array}{lcl} \displaystyle \lim_{x \to 0} \frac{\ln(1+x)}{x} & = & 1 \\[4pt] \displaystyle \lim_{x \to 0} \frac{\ln(1+ax)}{bx} & = & \displaystyle \frac{a}{b} \\[4pt] \displaystyle \lim_{x \to 0} \frac{\log_c(1+ax)}{bx} & = & \displaystyle \frac{a}{b\ln c} \end{array}</math> === L'Hôpital's rule === {{Main|l'Hôpital's rule}}This rule uses [[Derivative|derivatives]] to find limits of [[indeterminate forms]] {{math|0/0}} or {{math|±∞/∞}}, and only applies to such cases. Other indeterminate forms may be manipulated into this form. Given two functions {{math|''f''(''x'')}} and {{math|''g''(''x'')}}, defined over an [[open interval]] {{mvar|I}} containing the desired limit point {{mvar|c}}, then if: # <math>\lim_{x \to c}f(x)=\lim_{x \to c}g(x)=0,</math> or <math>\lim_{x \to c}f(x)=\pm\lim_{x \to c}g(x) = \pm\infty,</math> and # <math>f</math> and <math>g</math> are differentiable over <math>I \setminus \{c\},</math> and # <math>g'(x)\neq 0</math> for all <math> x \in I \setminus \{c\},</math> and # <math>\lim_{x\to c}\tfrac{f'(x)}{g'(x)}</math> exists, then: <math display="block">\lim_{x \to c} \frac{f(x)}{g(x)} = \lim_{x \to c} \frac{f'(x)}{g'(x)}.</math> Normally, the first condition is the most important one. For example: <math>\lim_{x \to 0} \frac{\sin (2x)}{\sin (3x)} = \lim_{x \to 0} \frac{2 \cos (2x)}{3 \cos (3x)} = \frac{2 \sdot 1}{3 \sdot 1} = \frac{2}{3}.</math> === Summations and integrals === Specifying an infinite bound on a summation or integral is a common shorthand for specifying a limit. A short way to write the limit <math>\lim_{n \to \infty} \sum_{i=s}^n f(i) </math> is <math>\sum_{i=s}^\infty f(i).</math> An important example of limits of sums such as these are [[Series (mathematics)|series]]. A short way to write the limit <math>\lim_{x \to \infty} \int_a^x f(t) \; dt </math> is <math>\int_a^\infty f(t) \; dt.</math> A short way to write the limit <math>\lim_{x \to -\infty} \int_x^b f(t) \; dt </math> is <math>\int_{-\infty}^b f(t) \; dt.</math> == See also == {{Commons category}} * {{annotated link|Big O notation}} * {{annotated link|L'Hôpital's rule}} * {{annotated link|List of limits}} * {{annotated link|Limit of a sequence}} * {{annotated link|Limit point}} * {{annotated link|Limit superior and limit inferior}} * {{annotated link|Net (mathematics)}} * {{annotated link|Non-standard calculus}} * {{annotated link|Squeeze theorem}} * {{annotated link|Subsequential limit}} == Notes == {{Reflist}} == References == * {{cite book |last=Apostol |first=Tom M. |author-link=Tom M. Apostol |title=Mathematical Analysis |publisher=Addison–Wesley |year=1974 |isbn=0-201-00288-4 |edition=2}} * {{cite book |last=Bartle |first=Robert |author-link=Robert G. Bartle |title=The elements of real analysis |publisher=Wiley |year=1967}} * {{cite book |last1=Bartle |first1=Robert G. |title=Introduction to real analysis |last2=Sherbert |first2=Donald R. |publisher=Wiley |year=2000}} * {{cite book |last=Courant |first=Richard |title=Vorlesungen über Differential- und Integralrechnung |publisher=Springer |year=1924 |language=de}} * {{cite book |last=Hardy |first=G. H. |title=A course in pure mathematics |publisher=Cambridge University Press |year=1921}} * {{cite book |last=Hubbard |first=John H. |title=Vector calculus, linear algebra, and differential forms: A unified approach |publisher=Matrix Editions |year=2015 |edition=5th}} * {{cite journal |year=2002 |editor-last=Page |editor-first=Warren |editor2-last=Hersh |editor2-first=Reuben |editor3-last=Selden |editor3-first=Annie |editor4-last=Selden |editor4-first=John |title=Media Highlights |journal=The College Mathematics |volume=33 |issue=2 |pages=147–154 |jstor=2687124 |display-editors=3}}. * {{cite book |last=Rudin |first=Walter |author-link=Walter Rudin |title=Principles of mathematical analysis |publisher=McGraw-Hill |year=1964}} * {{cite book |last=Sutherland |first=W. A. |author-link=Wilson Sutherland |title=Introduction to Metric and Topological Spaces |publisher=Oxford University Press |year=1975 |isbn=0-19-853161-3 |location=Oxford}} * {{cite book |last1=Whittaker |author-link1=E. T. Whittaker |title=[[A Course of Modern Analysis]] |last2=Watson |author-link2=G. N. Watson |publisher=Cambridge University Press |year=1904}} == External links == * [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Weierstrass.html MacTutor History of Weierstrass.] * [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Bolzano.html MacTutor History of Bolzano] * [http://archives.math.utk.edu/visual.calculus/ Visual Calculus] by Lawrence S. Husch, [[University of Tennessee]] (2001) {{Authority control}} 6vgbdaoy2ueov8b47g5zidzwcvzbfqv 0 1300533 10357220 2025-06-18T08:49:40Z Ռուբեն5 129116 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ...»: 10357220 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=[[United Press International]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո<ref name="Billboarddancepop" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} b4g19kcqojjkgvla6ax563o7nlri182 10357222 10357220 2025-06-18T08:50:26Z Ռուբեն5 129116 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգe8]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357222 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=[[United Press International]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո<ref name="Billboarddancepop" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգe8]] f1qk4wzic2fvgs4f6m1p5i79uvunipc 10357223 10357222 2025-06-18T08:50:34Z Ռուբեն5 129116 հեռացվել է [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգe8]], ավելացվեց [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357223 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=[[United Press International]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո<ref name="Billboarddancepop" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] 5ymbxa45gbpsdxkjf2qq7rt5gzc0oz8 10357224 10357223 2025-06-18T08:51:19Z Ռուբեն5 129116 /* Կոմերցիոն հաջողություն */ 10357224 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=[[United Press International]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] qubf5bwe3q7inqgvi2allc4lmpola9s 10357225 10357224 2025-06-18T08:51:45Z Ռուբեն5 129116 /* Երաժշտական տեսահոլովակ */ 10357225 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] p7hl990ddphsl42hl4zbm5ntl4ua82p 10357226 10357225 2025-06-18T08:51:54Z Ռուբեն5 129116 /* Արտաքին հղումներ */ 10357226 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] kp0zic2c8cdr81qglzfl8regxyyyf7z 10357229 10357226 2025-06-18T08:54:52Z Վերոնիկա15 140846 /* Կոմերցիոն հաջողություն */ 10357229 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | 163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Billboardglobal200|8|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> | 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> | 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> | 31 |- {{single chart|Portugal|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 12, 2025|note=<ref>{{cite web|url=https://audiogest.pt/uploads/files/file_2025-06-11-11-25-16.pdf|title=Top 200 Singles Semana 23 de 2025|page=8|publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]]|access-date=June 12, 2025|lang=pt-pt}}</ref>}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> | 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Billboarddancepop|1|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] ab1r5j10j89hhy2eyazm5aizo5kaorv 10357234 10357229 2025-06-18T09:00:01Z Վերոնիկա15 140846 /* Հիթ-շքերթներ */ 10357234 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | 163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> | 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> | 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> | 31 |- {{single chart|Portugal|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 12, 2025|note=<ref>{{cite web|url=https://audiogest.pt/uploads/files/file_2025-06-11-11-25-16.pdf|title=Top 200 Singles Semana 23 de 2025|page=8|publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]]|access-date=June 12, 2025|lang=pt-pt}}</ref>}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> | 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Billboarddancepop|1|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] 75bw1ggfajs6ccqgllnmjd9xqnoshd8 10357235 10357234 2025-06-18T09:00:16Z Վերոնիկա15 140846 /* Հիթ-շքերթներ */ 10357235 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | 163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> | 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> | 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> | 31 |- {{single chart|Portugal|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 12, 2025|note=<ref>{{cite web|url=https://audiogest.pt/uploads/files/file_2025-06-11-11-25-16.pdf|title=Top 200 Singles Semana 23 de 2025|page=8|publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]]|access-date=June 12, 2025|lang=pt-pt}}</ref>}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> | 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] s30tekuoud35nlhrgcqh13k3v6gnr9h 10357236 10357235 2025-06-18T09:00:38Z Վերոնիկա15 140846 /* Հիթ-շքերթներ */ 10357236 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> | 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> | 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> | 31 |- {{single chart|Portugal|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 12, 2025|note=<ref>{{cite web|url=https://audiogest.pt/uploads/files/file_2025-06-11-11-25-16.pdf|title=Top 200 Singles Semana 23 de 2025|page=8|publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]]|access-date=June 12, 2025|lang=pt-pt}}</ref>}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> | 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] e5553svajq07gwatvgt6bd5cfmeyv8w 10357237 10357236 2025-06-18T09:00:54Z Վերոնիկա15 140846 /* Հիթ-շքերթներ */ 10357237 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> |style="text-align:center"| 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> | 31 |- {{single chart|Portugal|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 12, 2025|note=<ref>{{cite web|url=https://audiogest.pt/uploads/files/file_2025-06-11-11-25-16.pdf|title=Top 200 Singles Semana 23 de 2025|page=8|publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]]|access-date=June 12, 2025|lang=pt-pt}}</ref>}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> | 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] 1lod3of7pe6f4uxywoi4fmv867kl77w 10357238 10357237 2025-06-18T09:01:46Z Վերոնիկա15 140846 /* Հիթ-շքերթներ */ 10357238 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> |style="text-align:center"| 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> | 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> |style="text-align:center"| 31 |- {{single chart|Portugal|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 12, 2025|note=<ref>{{cite web|url=https://audiogest.pt/uploads/files/file_2025-06-11-11-25-16.pdf|title=Top 200 Singles Semana 23 de 2025|page=8|publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]]|access-date=June 12, 2025|lang=pt-pt}}</ref>}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> |style="text-align:center"| 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] ewem8tqhb5klxcxhdnpq0oegtcx15wa 10357239 10357238 2025-06-18T09:02:01Z Վերոնիկա15 140846 /* Հիթ-շքերթներ */ 10357239 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> |style="text-align:center"| 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> |style="text-align:center"| 31 |- {{single chart|Portugal|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 12, 2025|note=<ref>{{cite web|url=https://audiogest.pt/uploads/files/file_2025-06-11-11-25-16.pdf|title=Top 200 Singles Semana 23 de 2025|page=8|publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]]|access-date=June 12, 2025|lang=pt-pt}}</ref>}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> |style="text-align:center"| 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | 28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] 33v8d6cbj5ptdpqqeadv0iu85cc9yld 10357240 10357239 2025-06-18T09:02:39Z Վերոնիկա15 140846 /* Հիթ-շքերթներ */ 10357240 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> |style="text-align:center"| 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> |style="text-align:center"| 31 |- {{single chart|Portugal|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 12, 2025|note=<ref>{{cite web|url=https://audiogest.pt/uploads/files/file_2025-06-11-11-25-16.pdf|title=Top 200 Singles Semana 23 de 2025|page=8|publisher=[[Associação Fonográfica Portuguesa]]|access-date=June 12, 2025|lang=pt-pt}}</ref>}} |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> |style="text-align:center"| 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] n00lxpcmmg2yurbze00h50vh13ztuzb 10357241 10357240 2025-06-18T09:02:54Z Վերոնիկա15 140846 /* Հիթ-շքերթներ */ 10357241 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժշտական սինգլ | անվանում = Just Keep Watching | կատարող = [[Թեյթ ՄաքՌեյ]] | ալբեմ = [[F1 the Album]] |թողարկված = 30 մայիսի 2025 | ժանր = | տևողություն = 2:22 | լեյբլ = [[RCA Records]] | նախորդ = [[What I Want]] | նախորդ_տարեթիվ = 2025 | տարեթիվ = 2025 | հաջորդ = | հաջորդ_տարեթիվ = | ավելի ={{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching»}} }} '''«Just Keep Watching»''', կանադացի երգչուհի [[Թեյթ ՄաքՌեյ]]ի երգը: Այն թողարկվել է 2025 թվականի մայիսի 30-ին ''RCA Records'' և ''Atlantic Records'' լեյբլների, ինչպես նաև Apple Video Programming-ի կողմից որպես «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի չորրորդ սինգլ<ref>{{cite web|url=https://www.thelineofbestfit.com/news/tate-mcrae-shares-just-keep-watching-taken-from-f1-the-album|title=Tate McRae shares 'Just Keep Watching' taken from ''F1 the Album''|last=Kelly|first=Tyler Damara|website=[[The Line of Best Fit]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Պատմություն == 2025 թվականի մայիսի 1-ին հայտարարվել է, որ ՄաքՌեյը դառնալու է «Ֆորմուլա-1» ֆիլմի սաունդթրեքի մասնակից<ref>{{cite magazine|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/f1-movie-soundtrack-ed-sheeran-doja-cat-rose-tate-mcrae-1235328802/|title='F1' Movie Soundtrack to Feature Ed Sheeran, Doja Cat, The Rose, and Tate McRae|last=McCann Ramirez|first=Nikki|magazine=[[Rolling Stone]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Ավելի վաղ թողարկվել էին «Lose My Mind» ([[Don Toliver]] և [[Doja Cat]], ապրիլի 30)<ref>{{Cite magazine|last=Mier|first=Tomás|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|title=Don Toliver, Doja Cat Rev Up 'F1 The Movie' Soundtrack With 'Lose My Mind'|date=April 30, 2025|access-date=May 1, 2025|archive-date=May 1, 2025|magazine=[[Rolling Stone]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20250501013145/https://www.rollingstone.com/music/music-news/don-toliver-doja-cat-lose-my-mind-video-f1-1235329058/|url-status=live}}</ref>, «Messy» (Ռոզե, մայիսի 8)<ref>{{cite magazine|last=Dailey|first=Hannah|title=ROSÉ of BLACKPINK Gets 'Messy' on New Single for 'F1' Film Soundtrack: Watch the Video|url=https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 8, 2025|access-date=May 8, 2025|archive-date=May 8, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250508171235/https://www.billboard.com/music/music-news/blackpink-rose-new-single-messy-f1-film-music-video-1235965905/|url-status=live}}</ref>, «Baja California» ([[Myke Towers]], 23 մայիսի)<ref>{{cite web |last1=Tenaglia |first1=Raffaella |title=Baja California (From F1 The Movie) - Myke Towers |url=https://earone.com/post/25ae1d9f6b28/myke-towers-radio-date-23-05-2025 |website=EarOne |access-date=May 23, 2025 |language=it |date=May 23, 2025}}</ref> սինգլները։ Մեկ շաբաթ անց թողարկվել է «Just Keep Watching» երգը ՄաքՌեյի կատարմամբ<ref>{{cite news |author1=TJRadio |title=Music notes: Ed Sheeran, Post Malone and more |url=https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |access-date=May 28, 2025 |publisher=[[KSTP-FM]] |date=May 27, 2025 |archive-url=https://archive.today/20250528170758/https://www.ks95.com/music-notes-ed-sheeran-post-malone-and-more/ |archive-date=May 28, 2025 |location=United States |url-status=live}}</ref>։ == Կոմպոզիցիա == Այս կոմպոզիցիան պրոդյուսերներ Թայլեր Սփրեյի և [[Ռայան Թեդեր|Ռայան Թեդերի]] հետ համագործակցության արդյունք է<ref>{{cite magazine|url=https://entertainment-focus.com/2025/05/30/tate-mcrae-releases-just-keep-watching-from-f1-the-album/|title=Tate McRae releases 'Just Keep Watching' from ''F1 the Album''|last=Ellwood-Hughes|first=Pip|magazine=Entertainment Focus|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Այն օգտագործում է «արագ հարվածային գործիքներ», որը կատարյալ է ՄաքՌեյի ֆիրմային «կինետիկ խորեոգրաֆիայի» համար<ref name="billboard">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/music/pop/friday-music-guide-miley-cyrus-lorde-tate-mcrae-1235985798/|title=Friday Music Guide: New Music From Miley Cyrus, Lorde & Tate McRae|last=Lipshutz|first=Jason|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Երաժշտական տեսահոլովակ == Երաժշտական տեսահոլովակը, որը նկարահանել է ռեժիսոր Բարդիա Զեյնալին, առաջին անգամ ցուցադրվել է ՄաքՌեյի [[ՅուԹյուբ|YouTube]] ալիքում 2025 թվականի մայիսի 30-ին<ref>{{cite magazine|url=https://readdork.com/news/tate-mcrae-f1-soundtrack/|title=Tate McRae shares explosive new single 'Just Keep Watching' for F1 soundtrack|last=Taylor|first=Sam|magazine=[[Dork (magazine)|Dork]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ Որպես հղում 1978 թվականի «Բրիոլին» ֆիլմին<ref>{{cite web|url=https://uproxx.com/pop/tate-mcrae-just-keep-watching-f1-movie/|title=Tate McRae's 'Just Keep Watching' Soundtracks The High-Octane 'F1' Movie|last=Williams|first=Aaron|website=[[Uproxx]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>` տեսահոլովակում ՄաքՌեյը քայլում է պոդիումի վրայով և կեցվածք ընդունում անվադողերի կույտերի կողքին, ինչպես նաև պարում՝ շրջապատված մրցարշավային համազգեստով հանդիսատեսներով։ Տեսահոլովակում օգտագործվել են կադրեր թողարկման պատրաստվող ֆիլմից<ref name="iheart">{{cite magazine|url=https://www.iheart.com/content/2025-05-30-tate-mcrae-turns-up-the-heat-in-high-octane-video-just-keep-watching/|title=Tate McRae Turns Up the Heat in High-Octane Video 'Just Keep Watching'|last=Tate|first=Sarah|magazine=[[iHeart]]|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/Music/2025/05/30/tate-mcrae-just-keep-watching-music-video-f1/7171748610845/|title=Tate McRae drops 'Just Keep Watching' music video for 'F1' soundtrack|last=Inman|first=Jessica|agency=United Press International|date=May 30, 2025|access-date=May 31, 2025}}</ref>։ == Կոմերցիոն հաջողություն == Երգը դարձել է ՄաքՌեյի երրորդ աշխատանքը, որը գլխավորել է Hot Dance/Pop Songs պարային հիթ-շքերթը «[[It’s OK I’m OK]]» (4 շաբաթ № 1, 2025 թվականի հունվար-փետրվար) և «[[Revolving Door]]» (2 շաբաթ № 1, 2025 թվականի մարտ) երգերից հետո։ == Հիթ-շքերթներ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| Հիթ-շքերթ (2025) ! scope="col"| Ամենաբարձր<br />հորիզոնական |- ! scope="row"| Ավստրալիա ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/singles-chart/2025-06-09|title=ARIA Top 50 Singles Chart|publisher=[[Australian Recording Industry Association]]|date=June 9, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- {{single chart|Austria|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- {{single chart|Flanders|48|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 15, 2025}} |- {{single chart|Canada|16|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |- {{single chart|Czechdigital|25|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 14, 2025}} |- {{single chart|Finland|48|artist=Tate-McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- ! scope="row"| Ֆրանսիա ([[SNEP]])<ref>{{cite web|url=https://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-la-semaine/top-albums/?semaine=24&annee=2025&categorie=Top%20Singles|title=Tops De La Semaine {{!}} Top Singles − Semaine du 13 juin 2025|publisher=[[SNEP]]|language=Fr|access-date=June 16, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|163 |- {{single chart|Germany|27|songid=2539394|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 13, 2025}} |- ! scope="row"| Greece International ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|title=Official IFPI Charts − Digital Singles Chart (International) − Εβδομάδα: 23/2025|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=June 11, 2025|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20250611084227/https://www.ifpi.gr/digital_iel.html|archive-date=June 11, 2025|url-status=dead}}</ref> |style="text-align:center"| 7 |- {{single chart|Hungarysingle|20|year=2025|week=23|rowheader=true|access-date=June 11, 2025}} |- ! scope="row"| Լիտվա ([[AGATA (organization)|AGATA]])<ref>{{cite web|url=https://www.agata.lt/lt/naujienos/s24-4/|title=2025 24-os savaitės klausomiausi (Top 100)|language=lt|publisher=[[AGATA (organization)|AGATA]]|date=June 13, 2025|access-date=June 13, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|32 |- ! scope="row"| Լյուքսեմբուրգ (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/tate-mcrae/chart-history/i12/|title=Tate McRae Chart History (Luxembourg Songs)|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=June 10, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 11 |- {{single chart|Dutch100|29|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 16, 2025}} |- ! scope="row"| Նոր Զելանդիա ([[Recorded Music NZ]])<ref>{{cite web|url=https://aotearoamusiccharts.co.nz/archive/singles/2025-06-06|title=NZ Top 40 Singles Chart|publisher=[[Recorded Music NZ]]|date=June 6, 2025|access-date=June 6, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 5 |- ! scope="row"| Նորվեգիա ([[IFPI Norge]])<ref>{{cite web|url=https://topplista.no/charts/singles/2025-w24/|title=Singel 2025 uke 24|publisher=[[VG-lista]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> |style="text-align:center"| 10 |- ! scope="row"| Լեհաստան ([[Polish music charts|Polish Streaming Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/single-w-streamie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – single w streamie|publisher=[[OLiS]]|language=pl|access-date=June 12, 2025|type=Select week 30.05.2025–05.06.2025.}}</ref> |style="text-align:center"| 31 |- ! scope="row"| Սինգապուր ([[Recording Industry Association Singapore|RIAS]])<ref>{{cite web|url=https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/|title=The Official Singapore Charts Week 23 (30 May - 5 Jun 2025)|publisher=[[Recording Industry Association Singapore|RIAS]]|access-date=June 10, 2025|archive-date=June 10, 2025|archive-url=https://archive.today/20250610065456/https://www.rias.org.sg/the-official-singapore-charts/}}</ref> |style="text-align:center"| 16 |- ! scope="row"| Շվեդիա ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/41/?dspy=2025&dspp=24|title=Veckolista Singlar, vecka 24, 2025|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=June 13, 2025}}</ref> | style="text-align:center"|28 |- {{single chart|Switzerland|13|artist=Tate McRae|song=Just Keep Watching|rowheader=true|access-date=June 8, 2025}} |- {{single chart|UK|6|date=20250606|rowheader=true|access-date=June 7, 2025}} |- {{single chart|Billboardhot100|33|artist=Tate McRae|rowheader=true|access-date=June 10, 2025}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{YouTube|dpvQqmX6SUI|«Just Keep Watching» (Official Video)}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թեյթ ՄաքՌեյի երգեր]] j740m9bfsv8zw09qleexrpg3vrwo8z7 1 1300534 10357221 2025-06-18T08:50:13Z Ռուբեն5 129116 +{{ԹՀ/նոր|ru|Just Keep Watching|145699550|10357220|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357221 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Just Keep Watching|145699550|10357220|2025 թվականի հունիսի 18}} lyx4yw7edh73uqthza7l5yig12vyn3t 0 1300535 10357247 2025-06-18T09:17:16Z Անգելինա11 146097 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 5375264 }} «'''Մոսկովյան ժամանակ'''» ({{lang-ru|«Время — московское»}}), 1976 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] լայնէկրան գեղարվեստական ֆիլմ, որը նկարահանել է ռեժիսոր Նիկոլայ Իլյինսկին Վիկտոր Բոգատիրյովի սց...»: 10357247 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 5375264 }} «'''Մոսկովյան ժամանակ'''» ({{lang-ru|«Время — московское»}}), 1976 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] լայնէկրան գեղարվեստական ֆիլմ, որը նկարահանել է ռեժիսոր Նիկոլայ Իլյինսկին Վիկտոր Բոգատիրյովի սցենարով Ալեքսանդր Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում։ Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1977 թվականի հոկտեմբերի 2-ին<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}}</ref>։ == Սյուժե == Գյուղի մեխանիզատորների բրիգադավար Նազար Գրիգորենկոն արտասահմանից գալիս է բրիգադ, որը խնդիրներ ունի. տրակտորիստ Չեռնոբայը խմիչքի պատճառով կոտրել է տրակտորը: Նազարը լուծում է կոնֆլիկտը և որդուն խորհուրդ է տալիս հարսի հետ ծով գնալու փոխարեն մնալ և մասնակցել հնձին։ Աննուշկան որոշում է մնալ՝ տեսնելով Վալկոյի սերը հողի հանդեպ։ Նազարը մի քանի էքսկուրսիաներ է կատարում գյուղատնտեսության և բերքի աշխարհում, մինչ կինը փորձում է հեռանալ: Վերջում Նազարը մեկնում է [[Կիև]]՝ պարարտանյութերի օգտագործումը բարելավելու համար։ {{քաղվածքի սկիզբ}} Գլխավոր մեխանիզատոր Նազար Գրիգորենկոն վերադառնում է ԱՄՆ-ի տոնավաճառից։ Մտածկոտ, նյարդայնացած` նա գիտի, որ իր ճանապարհորդությունն ավարտվում է: Բորտուղեկցորդուհին նոր է հայտնել Մոսկվայի ժամանակի մասին, իսկ ֆիլմի հերոսին արդեն հազար խնդիր է սպասում գյուղում։ Նախ, Վալկոյի որդին (Սերգեյ Սվեչնիկով) նրան կներկայացնի իր նոր հարսնացու Մարիային (Լարիսա Կադոչնիկովա)` պահանջկոտ ամուսնալուծված քաղքենի, տնային աշխատանքների անկարող և նաև անպտուղ: Նազարի կարծիքով՝ Գրիգորենկոն այլևս չի կարողանա ժառանգական մեխանիզատոր լինել։ Մարիան կլքի տունը: Դրան կհաջորդեն անվերջ կոնֆլիկտներ մեքենայությունների և խարդախությունների սիրահար կոլտնտեսության ղեկավարի (Յուրի Լեոնիդով) ու տեխնիկական ծառայությունների ղեկավար Բատուրայի հետ, ով իր սրիկաների թիմի հետ հայտնի է դարձել անբարեխղճությամբ և մաֆիոզ հովանավորչությամբ։ <!-- Назар Григоренко, главный механизатор, возвращается с ярмарки в США. Задуманный, нервный, он знает, что его поездка кончается. Стюардесса только что сообщила о московском времени, а героя фильма уже ждет в деревне тысяча проблем. Сначала сын Валько (Сергей Свечников) познакомит его со своей новой невестой Марией (Лариса Кадочникова), требовательной разведенной мещанкой, неспособной к домашней работе, а к тому же бесплодной. По мнению Назара, Григоренко больше не смогут быть потомственными механизаторами. Мария покинет дом. Затем последуют бесконечные конфликты с главой колхоза (Юрий Леонидов), любителем махинаций и мошенничества, и начальником технических служб Батурой, который вместе со своей командой негодяев прославился недобросовестностью и мафиозным протекционизмом. --> {{բք|uk|Назар Григоренко, головний механізатор, повертається з ярмарку в США. Задуманий, нервовий, він знає, що його поїздка закінчується. Стюардеса щойно повідомила про московський час, а на героя фільму вже чекає в селі тисяча проблем. Спочатку син Валько (Сергій Свєчников) познайомить його зі своєю новою нареченою Марією (Лариса Кадочникова), вимогливою розлученою міщанкою, нездатною до хатньої роботи, а до того ж безплідною. На думку Назара, Григоренки більше не зможуть бути потомственими механізаторами. Марія залишить хату. Потім настануть нескінченні конфлікти з головою колгоспу (Юрій Лєонідов), любителем махінацій і шахрайства, та начальником технічних служб Батурою, которий разом зі своєю командою негідників прославився несумлінністю й мафіозним протекціонізмом.}} {{քաղվածքի ավարտ|աղբյուր =«Історія українського кінематографа: 1895—1995» մենագրություն, KINO-КОЛО հրատարակչություն, 2005 թվական<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Історія українського кінематографа|год=2005|автор=Госейко Л.|язык=uk|место=К.|издательство=KINO-КОЛО|страницы=286—291|страниц=464|тираж=1000|isbn=966-8864-00-X}}</ref>}} == Դերերում == * Վսեվոլոդ Սանաև - Նազար Լուկիչ Գրիգորենկո * Լարիսա Կադոչնիկովա - Աննա * Նիկոլայ Տիմոֆեև - Վասիլի Անդրեևիչ Պլյուշչ, կոլտնտեսության նախագահ * Սերգեյ Սվեչնիկով - Վալկո * Լյուբով Միշևա - Ալյոնա * Վլադիմիր Ալեքսեենկո - հաշվապահ * Ալեքսանդր Միլյուտին - Չեռնոբայ * Լյուդմիլա Պոլյակովա - Դարյա Պետրովնա * Նոննա Կոպերժինսկայա - Եֆիմովնա * Յուրի Լեոնիդով - Բատուրա * Զդիսլավ Ստոմմա - Վոսկոբոյնիկով * Վալենտին Գրուդինին - Տրոշին * Լյուդմիլա Լոբզա - քարտուղար * Իվան Գոլուբով - ագրոքիմիկոս * Վալենտինա Բուլատովա - շրջկոմի քարտուղար == Նկարահանող խումբ == * Ռեժիսոր՝ Նիկոլայ Իլյինսկի * Սցենարիստ՝ Վիկտոր Բոգատիրյով * Օպերատոր՝ Վադիմ Վերեշչակ * Նկարիչ՝ Միխայիլ Յուֆերով * Հնչյունային ռեժիսոր՝ Գրիգորի Մատուսևիչ * Կոմպոզիտոր՝ Ալեքսանդր Բիլաշ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{Публикация|статья|заглавие=Время — московское|год=1977|автор=Кичин В.|ref=Кичин|издание=Спутник кинозрителя|номер=10|месяц=10|страницы=12}} * {{Публикация|книга|заглавие=Фильмы Киевской ордена Ленина киностудии им. А. П. Довженко. 1928—1978|ссылка=http://irbis-nbuv.gov.ua/ulib/item/ukr0000021484|год=1979|часть=Время — московское|ответственный=О. Ф. Олейник, Н. А. Филькевич|место=К.|издательство=Госкино УССР|страницы=110|страниц=114|тираж=10000}} * {{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}} == Արտաքին հղումներ == * {{Imdb title|id=5375264}} * [https://usfa.gov.ua/movie-catalog/chas-moskovskyy-i10519 «Время — московское»]{{Ref-uk}} kpau6w5xzf3jhxv66aga6v9qq8ertop 10357249 10357247 2025-06-18T09:18:14Z Անգելինա11 146097 /* Սյուժե */ 10357249 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 5375264 }} «'''Մոսկովյան ժամանակ'''» ({{lang-ru|«Время — московское»}}), 1976 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] լայնէկրան գեղարվեստական ֆիլմ, որը նկարահանել է ռեժիսոր Նիկոլայ Իլյինսկին Վիկտոր Բոգատիրյովի սցենարով Ալեքսանդր Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում։ Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1977 թվականի հոկտեմբերի 2-ին<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}}</ref>։ == Սյուժե == Գյուղի մեխանիզատորների բրիգադավար Նազար Գրիգորենկոն արտասահմանից գալիս է բրիգադ, որը խնդիրներ ունի. տրակտորիստ Չեռնոբայը խմիչքի պատճառով կոտրել է տրակտորը: Նազարը լուծում է կոնֆլիկտը և որդուն խորհուրդ է տալիս հարսի հետ ծով գնալու փոխարեն մնալ և մասնակցել հնձին։ Աննուշկան որոշում է մնալ՝ տեսնելով Վալկոյի սերը հողի հանդեպ։ Նազարը մի քանի էքսկուրսիաներ է կատարում գյուղատնտեսության և բերքի աշխարհում, մինչ կինը փորձում է հեռանալ: Վերջում Նազարը մեկնում է [[Կիև]]՝ պարարտանյութերի օգտագործումը բարելավելու համար։ {{քաղվածքի սկիզբ}} Գլխավոր մեխանիզատոր Նազար Գրիգորենկոն վերադառնում է ԱՄՆ-ի տոնավաճառից։ Մտածկոտ, նյարդայնացած` նա գիտի, որ իր ճանապարհորդությունն ավարտվում է: Բորտուղեկցորդուհին նոր է հայտնել Մոսկվայի ժամանակի մասին, իսկ ֆիլմի հերոսին արդեն հազար խնդիր է սպասում գյուղում։ Նախ, Վալկոյի որդին (Սերգեյ Սվեչնիկով) նրան կներկայացնի իր նոր հարսնացու Մարիային (Լարիսա Կադոչնիկովա)` պահանջկոտ ամուսնալուծված քաղքենի, տնային աշխատանքների անկարող և նաև անպտուղ: Նազարի կարծիքով՝ Գրիգորենկոն այլևս չի կարողանա ժառանգական մեխանիզատոր լինել։ Մարիան կլքի տունը: Դրան կհաջորդեն անվերջ կոնֆլիկտներ մեքենայությունների և խարդախությունների սիրահար կոլտնտեսության ղեկավարի (Յուրի Լեոնիդով) ու տեխնիկական ծառայությունների ղեկավար Բատուրայի հետ, ով իր սրիկաների թիմի հետ հայտնի է դարձել անբարեխղճությամբ և մաֆիոզ հովանավորչությամբ։ <!-- Назар Григоренко, главный механизатор, возвращается с ярмарки в США. Задуманный, нервный, он знает, что его поездка кончается. Стюардесса только что сообщила о московском времени, а героя фильма уже ждет в деревне тысяча проблем. Сначала сын Валько (Сергей Свечников) познакомит его со своей новой невестой Марией (Лариса Кадочникова), требовательной разведенной мещанкой, неспособной к домашней работе, а к тому же бесплодной. По мнению Назара, Григоренко больше не смогут быть потомственными механизаторами. Мария покинет дом. Затем последуют бесконечные конфликты с главой колхоза (Юрий Леонидов), любителем махинаций и мошенничества, и начальником технических служб Батурой, который вместе со своей командой негодяев прославился недобросовестностью и мафиозным протекционизмом. --> {{բք|uk|Назар Григоренко, головний механізатор, повертається з ярмарку в США. Задуманий, нервовий, він знає, що його поїздка закінчується. Стюардеса щойно повідомила про московський час, а на героя фільму вже чекає в селі тисяча проблем. Спочатку син Валько (Сергій Свєчников) познайомить його зі своєю новою нареченою Марією (Лариса Кадочникова), вимогливою розлученою міщанкою, нездатною до хатньої роботи, а до того ж безплідною. На думку Назара, Григоренки більше не зможуть бути потомственими механізаторами. Марія залишить хату. Потім настануть нескінченні конфлікти з головою колгоспу (Юрій Лєонідов), любителем махінацій і шахрайства, та начальником технічних служб Батурою, которий разом зі своєю командою негідників прославився несумлінністю й мафіозним протекціонізмом.}} {{քաղվածքի ավարտ|աղբյուր =«Історія українського кінематографа: 1895—1995» մենագրություն, KINO-КОЛО հրատարակչություն, 2005 թվական<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Історія українського кінематографа|год=2005|автор=Госейко Л.|язык=uk|место=|издательство=KINO-КОЛО|страницы=286—291|страниц=464|тираж=1000|isbn=966-8864-00-X}}</ref>}} == Դերերում == * Վսեվոլոդ Սանաև - Նազար Լուկիչ Գրիգորենկո * Լարիսա Կադոչնիկովա - Աննա * Նիկոլայ Տիմոֆեև - Վասիլի Անդրեևիչ Պլյուշչ, կոլտնտեսության նախագահ * Սերգեյ Սվեչնիկով - Վալկո * Լյուբով Միշևա - Ալյոնա * Վլադիմիր Ալեքսեենկո - հաշվապահ * Ալեքսանդր Միլյուտին - Չեռնոբայ * Լյուդմիլա Պոլյակովա - Դարյա Պետրովնա * Նոննա Կոպերժինսկայա - Եֆիմովնա * Յուրի Լեոնիդով - Բատուրա * Զդիսլավ Ստոմմա - Վոսկոբոյնիկով * Վալենտին Գրուդինին - Տրոշին * Լյուդմիլա Լոբզա - քարտուղար * Իվան Գոլուբով - ագրոքիմիկոս * Վալենտինա Բուլատովա - շրջկոմի քարտուղար == Նկարահանող խումբ == * Ռեժիսոր՝ Նիկոլայ Իլյինսկի * Սցենարիստ՝ Վիկտոր Բոգատիրյով * Օպերատոր՝ Վադիմ Վերեշչակ * Նկարիչ՝ Միխայիլ Յուֆերով * Հնչյունային ռեժիսոր՝ Գրիգորի Մատուսևիչ * Կոմպոզիտոր՝ Ալեքսանդր Բիլաշ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{Публикация|статья|заглавие=Время — московское|год=1977|автор=Кичин В.|ref=Кичин|издание=Спутник кинозрителя|номер=10|месяц=10|страницы=12}} * {{Публикация|книга|заглавие=Фильмы Киевской ордена Ленина киностудии им. А. П. Довженко. 1928—1978|ссылка=http://irbis-nbuv.gov.ua/ulib/item/ukr0000021484|год=1979|часть=Время — московское|ответственный=О. Ф. Олейник, Н. А. Филькевич|место=К.|издательство=Госкино УССР|страницы=110|страниц=114|тираж=10000}} * {{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}} == Արտաքին հղումներ == * {{Imdb title|id=5375264}} * [https://usfa.gov.ua/movie-catalog/chas-moskovskyy-i10519 «Время — московское»]{{Ref-uk}} 0s42fslqpkvwqkei3lrl2b2pr1we5p9 10357250 10357249 2025-06-18T09:18:34Z Անգելինա11 146097 Հետ է շրջվում [[Special:Diff/10357249|10357249]] խմբագրումը, որի հեղինակն է [[Special:Contributions/Անգելինա11|Անգելինա11]] ([[User talk:Անգելինա11|քննարկում]]) մասնակիցը 10357250 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 5375264 }} «'''Մոսկովյան ժամանակ'''» ({{lang-ru|«Время — московское»}}), 1976 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] լայնէկրան գեղարվեստական ֆիլմ, որը նկարահանել է ռեժիսոր Նիկոլայ Իլյինսկին Վիկտոր Բոգատիրյովի սցենարով Ալեքսանդր Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում։ Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1977 թվականի հոկտեմբերի 2-ին<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}}</ref>։ == Սյուժե == Գյուղի մեխանիզատորների բրիգադավար Նազար Գրիգորենկոն արտասահմանից գալիս է բրիգադ, որը խնդիրներ ունի. տրակտորիստ Չեռնոբայը խմիչքի պատճառով կոտրել է տրակտորը: Նազարը լուծում է կոնֆլիկտը և որդուն խորհուրդ է տալիս հարսի հետ ծով գնալու փոխարեն մնալ և մասնակցել հնձին։ Աննուշկան որոշում է մնալ՝ տեսնելով Վալկոյի սերը հողի հանդեպ։ Նազարը մի քանի էքսկուրսիաներ է կատարում գյուղատնտեսության և բերքի աշխարհում, մինչ կինը փորձում է հեռանալ: Վերջում Նազարը մեկնում է [[Կիև]]՝ պարարտանյութերի օգտագործումը բարելավելու համար։ {{քաղվածքի սկիզբ}} Գլխավոր մեխանիզատոր Նազար Գրիգորենկոն վերադառնում է ԱՄՆ-ի տոնավաճառից։ Մտածկոտ, նյարդայնացած` նա գիտի, որ իր ճանապարհորդությունն ավարտվում է: Բորտուղեկցորդուհին նոր է հայտնել Մոսկվայի ժամանակի մասին, իսկ ֆիլմի հերոսին արդեն հազար խնդիր է սպասում գյուղում։ Նախ, Վալկոյի որդին (Սերգեյ Սվեչնիկով) նրան կներկայացնի իր նոր հարսնացու Մարիային (Լարիսա Կադոչնիկովա)` պահանջկոտ ամուսնալուծված քաղքենի, տնային աշխատանքների անկարող և նաև անպտուղ: Նազարի կարծիքով՝ Գրիգորենկոն այլևս չի կարողանա ժառանգական մեխանիզատոր լինել։ Մարիան կլքի տունը: Դրան կհաջորդեն անվերջ կոնֆլիկտներ մեքենայությունների և խարդախությունների սիրահար կոլտնտեսության ղեկավարի (Յուրի Լեոնիդով) ու տեխնիկական ծառայությունների ղեկավար Բատուրայի հետ, ով իր սրիկաների թիմի հետ հայտնի է դարձել անբարեխղճությամբ և մաֆիոզ հովանավորչությամբ։ <!-- Назар Григоренко, главный механизатор, возвращается с ярмарки в США. Задуманный, нервный, он знает, что его поездка кончается. Стюардесса только что сообщила о московском времени, а героя фильма уже ждет в деревне тысяча проблем. Сначала сын Валько (Сергей Свечников) познакомит его со своей новой невестой Марией (Лариса Кадочникова), требовательной разведенной мещанкой, неспособной к домашней работе, а к тому же бесплодной. По мнению Назара, Григоренко больше не смогут быть потомственными механизаторами. Мария покинет дом. Затем последуют бесконечные конфликты с главой колхоза (Юрий Леонидов), любителем махинаций и мошенничества, и начальником технических служб Батурой, который вместе со своей командой негодяев прославился недобросовестностью и мафиозным протекционизмом. --> {{բք|uk|Назар Григоренко, головний механізатор, повертається з ярмарку в США. Задуманий, нервовий, він знає, що його поїздка закінчується. Стюардеса щойно повідомила про московський час, а на героя фільму вже чекає в селі тисяча проблем. Спочатку син Валько (Сергій Свєчников) познайомить його зі своєю новою нареченою Марією (Лариса Кадочникова), вимогливою розлученою міщанкою, нездатною до хатньої роботи, а до того ж безплідною. На думку Назара, Григоренки більше не зможуть бути потомственими механізаторами. Марія залишить хату. Потім настануть нескінченні конфлікти з головою колгоспу (Юрій Лєонідов), любителем махінацій і шахрайства, та начальником технічних служб Батурою, которий разом зі своєю командою негідників прославився несумлінністю й мафіозним протекціонізмом.}} {{քաղվածքի ավարտ|աղբյուր =«Історія українського кінематографа: 1895—1995» մենագրություն, KINO-КОЛО հրատարակչություն, 2005 թվական<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Історія українського кінематографа|год=2005|автор=Госейко Л.|язык=uk|место=К.|издательство=KINO-КОЛО|страницы=286—291|страниц=464|тираж=1000|isbn=966-8864-00-X}}</ref>}} == Դերերում == * Վսեվոլոդ Սանաև - Նազար Լուկիչ Գրիգորենկո * Լարիսա Կադոչնիկովա - Աննա * Նիկոլայ Տիմոֆեև - Վասիլի Անդրեևիչ Պլյուշչ, կոլտնտեսության նախագահ * Սերգեյ Սվեչնիկով - Վալկո * Լյուբով Միշևա - Ալյոնա * Վլադիմիր Ալեքսեենկո - հաշվապահ * Ալեքսանդր Միլյուտին - Չեռնոբայ * Լյուդմիլա Պոլյակովա - Դարյա Պետրովնա * Նոննա Կոպերժինսկայա - Եֆիմովնա * Յուրի Լեոնիդով - Բատուրա * Զդիսլավ Ստոմմա - Վոսկոբոյնիկով * Վալենտին Գրուդինին - Տրոշին * Լյուդմիլա Լոբզա - քարտուղար * Իվան Գոլուբով - ագրոքիմիկոս * Վալենտինա Բուլատովա - շրջկոմի քարտուղար == Նկարահանող խումբ == * Ռեժիսոր՝ Նիկոլայ Իլյինսկի * Սցենարիստ՝ Վիկտոր Բոգատիրյով * Օպերատոր՝ Վադիմ Վերեշչակ * Նկարիչ՝ Միխայիլ Յուֆերով * Հնչյունային ռեժիսոր՝ Գրիգորի Մատուսևիչ * Կոմպոզիտոր՝ Ալեքսանդր Բիլաշ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{Публикация|статья|заглавие=Время — московское|год=1977|автор=Кичин В.|ref=Кичин|издание=Спутник кинозрителя|номер=10|месяц=10|страницы=12}} * {{Публикация|книга|заглавие=Фильмы Киевской ордена Ленина киностудии им. А. П. Довженко. 1928—1978|ссылка=http://irbis-nbuv.gov.ua/ulib/item/ukr0000021484|год=1979|часть=Время — московское|ответственный=О. Ф. Олейник, Н. А. Филькевич|место=К.|издательство=Госкино УССР|страницы=110|страниц=114|тираж=10000}} * {{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}} == Արտաքին հղումներ == * {{Imdb title|id=5375264}} * [https://usfa.gov.ua/movie-catalog/chas-moskovskyy-i10519 «Время — московское»]{{Ref-uk}} kpau6w5xzf3jhxv66aga6v9qq8ertop 10357251 10357250 2025-06-18T09:18:50Z Անգելինա11 146097 /* Գրականություն */ 10357251 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 5375264 }} «'''Մոսկովյան ժամանակ'''» ({{lang-ru|«Время — московское»}}), 1976 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] լայնէկրան գեղարվեստական ֆիլմ, որը նկարահանել է ռեժիսոր Նիկոլայ Իլյինսկին Վիկտոր Բոգատիրյովի սցենարով Ալեքսանդր Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում։ Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1977 թվականի հոկտեմբերի 2-ին<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}}</ref>։ == Սյուժե == Գյուղի մեխանիզատորների բրիգադավար Նազար Գրիգորենկոն արտասահմանից գալիս է բրիգադ, որը խնդիրներ ունի. տրակտորիստ Չեռնոբայը խմիչքի պատճառով կոտրել է տրակտորը: Նազարը լուծում է կոնֆլիկտը և որդուն խորհուրդ է տալիս հարսի հետ ծով գնալու փոխարեն մնալ և մասնակցել հնձին։ Աննուշկան որոշում է մնալ՝ տեսնելով Վալկոյի սերը հողի հանդեպ։ Նազարը մի քանի էքսկուրսիաներ է կատարում գյուղատնտեսության և բերքի աշխարհում, մինչ կինը փորձում է հեռանալ: Վերջում Նազարը մեկնում է [[Կիև]]՝ պարարտանյութերի օգտագործումը բարելավելու համար։ {{քաղվածքի սկիզբ}} Գլխավոր մեխանիզատոր Նազար Գրիգորենկոն վերադառնում է ԱՄՆ-ի տոնավաճառից։ Մտածկոտ, նյարդայնացած` նա գիտի, որ իր ճանապարհորդությունն ավարտվում է: Բորտուղեկցորդուհին նոր է հայտնել Մոսկվայի ժամանակի մասին, իսկ ֆիլմի հերոսին արդեն հազար խնդիր է սպասում գյուղում։ Նախ, Վալկոյի որդին (Սերգեյ Սվեչնիկով) նրան կներկայացնի իր նոր հարսնացու Մարիային (Լարիսա Կադոչնիկովա)` պահանջկոտ ամուսնալուծված քաղքենի, տնային աշխատանքների անկարող և նաև անպտուղ: Նազարի կարծիքով՝ Գրիգորենկոն այլևս չի կարողանա ժառանգական մեխանիզատոր լինել։ Մարիան կլքի տունը: Դրան կհաջորդեն անվերջ կոնֆլիկտներ մեքենայությունների և խարդախությունների սիրահար կոլտնտեսության ղեկավարի (Յուրի Լեոնիդով) ու տեխնիկական ծառայությունների ղեկավար Բատուրայի հետ, ով իր սրիկաների թիմի հետ հայտնի է դարձել անբարեխղճությամբ և մաֆիոզ հովանավորչությամբ։ <!-- Назар Григоренко, главный механизатор, возвращается с ярмарки в США. Задуманный, нервный, он знает, что его поездка кончается. Стюардесса только что сообщила о московском времени, а героя фильма уже ждет в деревне тысяча проблем. Сначала сын Валько (Сергей Свечников) познакомит его со своей новой невестой Марией (Лариса Кадочникова), требовательной разведенной мещанкой, неспособной к домашней работе, а к тому же бесплодной. По мнению Назара, Григоренко больше не смогут быть потомственными механизаторами. Мария покинет дом. Затем последуют бесконечные конфликты с главой колхоза (Юрий Леонидов), любителем махинаций и мошенничества, и начальником технических служб Батурой, который вместе со своей командой негодяев прославился недобросовестностью и мафиозным протекционизмом. --> {{բք|uk|Назар Григоренко, головний механізатор, повертається з ярмарку в США. Задуманий, нервовий, він знає, що його поїздка закінчується. Стюардеса щойно повідомила про московський час, а на героя фільму вже чекає в селі тисяча проблем. Спочатку син Валько (Сергій Свєчников) познайомить його зі своєю новою нареченою Марією (Лариса Кадочникова), вимогливою розлученою міщанкою, нездатною до хатньої роботи, а до того ж безплідною. На думку Назара, Григоренки більше не зможуть бути потомственими механізаторами. Марія залишить хату. Потім настануть нескінченні конфлікти з головою колгоспу (Юрій Лєонідов), любителем махінацій і шахрайства, та начальником технічних служб Батурою, которий разом зі своєю командою негідників прославився несумлінністю й мафіозним протекціонізмом.}} {{քաղվածքի ավարտ|աղբյուր =«Історія українського кінематографа: 1895—1995» մենագրություն, KINO-КОЛО հրատարակչություն, 2005 թվական<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Історія українського кінематографа|год=2005|автор=Госейко Л.|язык=uk|место=К.|издательство=KINO-КОЛО|страницы=286—291|страниц=464|тираж=1000|isbn=966-8864-00-X}}</ref>}} == Դերերում == * Վսեվոլոդ Սանաև - Նազար Լուկիչ Գրիգորենկո * Լարիսա Կադոչնիկովա - Աննա * Նիկոլայ Տիմոֆեև - Վասիլի Անդրեևիչ Պլյուշչ, կոլտնտեսության նախագահ * Սերգեյ Սվեչնիկով - Վալկո * Լյուբով Միշևա - Ալյոնա * Վլադիմիր Ալեքսեենկո - հաշվապահ * Ալեքսանդր Միլյուտին - Չեռնոբայ * Լյուդմիլա Պոլյակովա - Դարյա Պետրովնա * Նոննա Կոպերժինսկայա - Եֆիմովնա * Յուրի Լեոնիդով - Բատուրա * Զդիսլավ Ստոմմա - Վոսկոբոյնիկով * Վալենտին Գրուդինին - Տրոշին * Լյուդմիլա Լոբզա - քարտուղար * Իվան Գոլուբով - ագրոքիմիկոս * Վալենտինա Բուլատովա - շրջկոմի քարտուղար == Նկարահանող խումբ == * Ռեժիսոր՝ Նիկոլայ Իլյինսկի * Սցենարիստ՝ Վիկտոր Բոգատիրյով * Օպերատոր՝ Վադիմ Վերեշչակ * Նկարիչ՝ Միխայիլ Յուֆերով * Հնչյունային ռեժիսոր՝ Գրիգորի Մատուսևիչ * Կոմպոզիտոր՝ Ալեքսանդր Բիլաշ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{Публикация|статья|заглавие=Время — московское|год=1977|автор=Кичин В.|ref=Кичин|издание=Спутник кинозрителя|номер=10|месяц=10|страницы=12}} * {{Публикация|книга|заглавие=Фильмы Киевской ордена Ленина киностудии им. А. П. Довженко. 1928—1978|ссылка=http://irbis-nbuv.gov.ua/ulib/item/ukr0000021484|год=1979|часть=Время — московское|ответственный=О. Ф. Олейник, Н. А. Филькевич|место=|издательство=Госкино УССР|страницы=110|страниц=114|тираж=10000}} * {{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}} == Արտաքին հղումներ == * {{Imdb title|id=5375264}} * [https://usfa.gov.ua/movie-catalog/chas-moskovskyy-i10519 «Время — московское»]{{Ref-uk}} po6lwlxcnedertrh4tlafmml9314xe7 10357252 10357251 2025-06-18T09:19:03Z Անգելինա11 146097 /* Սյուժե */ 10357252 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 5375264 }} «'''Մոսկովյան ժամանակ'''» ({{lang-ru|«Время — московское»}}), 1976 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] լայնէկրան գեղարվեստական ֆիլմ, որը նկարահանել է ռեժիսոր Նիկոլայ Իլյինսկին Վիկտոր Բոգատիրյովի սցենարով Ալեքսանդր Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում։ Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1977 թվականի հոկտեմբերի 2-ին<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}}</ref>։ == Սյուժե == Գյուղի մեխանիզատորների բրիգադավար Նազար Գրիգորենկոն արտասահմանից գալիս է բրիգադ, որը խնդիրներ ունի. տրակտորիստ Չեռնոբայը խմիչքի պատճառով կոտրել է տրակտորը: Նազարը լուծում է կոնֆլիկտը և որդուն խորհուրդ է տալիս հարսի հետ ծով գնալու փոխարեն մնալ և մասնակցել հնձին։ Աննուշկան որոշում է մնալ՝ տեսնելով Վալկոյի սերը հողի հանդեպ։ Նազարը մի քանի էքսկուրսիաներ է կատարում գյուղատնտեսության և բերքի աշխարհում, մինչ կինը փորձում է հեռանալ: Վերջում Նազարը մեկնում է [[Կիև]]՝ պարարտանյութերի օգտագործումը բարելավելու համար։ {{քաղվածքի սկիզբ}} Գլխավոր մեխանիզատոր Նազար Գրիգորենկոն վերադառնում է ԱՄՆ-ի տոնավաճառից։ Մտածկոտ, նյարդայնացած` նա գիտի, որ իր ճանապարհորդությունն ավարտվում է: Բորտուղեկցորդուհին նոր է հայտնել Մոսկվայի ժամանակի մասին, իսկ ֆիլմի հերոսին արդեն հազար խնդիր է սպասում գյուղում։ Նախ, Վալկոյի որդին (Սերգեյ Սվեչնիկով) նրան կներկայացնի իր նոր հարսնացու Մարիային (Լարիսա Կադոչնիկովա)` պահանջկոտ ամուսնալուծված քաղքենի, տնային աշխատանքների անկարող և նաև անպտուղ: Նազարի կարծիքով՝ Գրիգորենկոն այլևս չի կարողանա ժառանգական մեխանիզատոր լինել։ Մարիան կլքի տունը: Դրան կհաջորդեն անվերջ կոնֆլիկտներ մեքենայությունների և խարդախությունների սիրահար կոլտնտեսության ղեկավարի (Յուրի Լեոնիդով) ու տեխնիկական ծառայությունների ղեկավար Բատուրայի հետ, ով իր սրիկաների թիմի հետ հայտնի է դարձել անբարեխղճությամբ և մաֆիոզ հովանավորչությամբ։ <!-- Назар Григоренко, главный механизатор, возвращается с ярмарки в США. Задуманный, нервный, он знает, что его поездка кончается. Стюардесса только что сообщила о московском времени, а героя фильма уже ждет в деревне тысяча проблем. Сначала сын Валько (Сергей Свечников) познакомит его со своей новой невестой Марией (Лариса Кадочникова), требовательной разведенной мещанкой, неспособной к домашней работе, а к тому же бесплодной. По мнению Назара, Григоренко больше не смогут быть потомственными механизаторами. Мария покинет дом. Затем последуют бесконечные конфликты с главой колхоза (Юрий Леонидов), любителем махинаций и мошенничества, и начальником технических служб Батурой, который вместе со своей командой негодяев прославился недобросовестностью и мафиозным протекционизмом. --> {{բք|uk|Назар Григоренко, головний механізатор, повертається з ярмарку в США. Задуманий, нервовий, він знає, що його поїздка закінчується. Стюардеса щойно повідомила про московський час, а на героя фільму вже чекає в селі тисяча проблем. Спочатку син Валько (Сергій Свєчников) познайомить його зі своєю новою нареченою Марією (Лариса Кадочникова), вимогливою розлученою міщанкою, нездатною до хатньої роботи, а до того ж безплідною. На думку Назара, Григоренки більше не зможуть бути потомственими механізаторами. Марія залишить хату. Потім настануть нескінченні конфлікти з головою колгоспу (Юрій Лєонідов), любителем махінацій і шахрайства, та начальником технічних служб Батурою, которий разом зі своєю командою негідників прославився несумлінністю й мафіозним протекціонізмом.}} {{քաղվածքի ավարտ|աղբյուր =«Історія українського кінематографа: 1895—1995» մենագրություն, KINO-КОЛО հրատարակչություն, 2005 թվական<ref>{{Публикация|книга|заглавие=Історія українського кінематографа|год=2005|автор=Госейко Л.|язык=uk|место=|издательство=KINO-КОЛО|страницы=286—291|страниц=464|тираж=1000|isbn=966-8864-00-X}}</ref>}} == Դերերում == * Վսեվոլոդ Սանաև - Նազար Լուկիչ Գրիգորենկո * Լարիսա Կադոչնիկովա - Աննա * Նիկոլայ Տիմոֆեև - Վասիլի Անդրեևիչ Պլյուշչ, կոլտնտեսության նախագահ * Սերգեյ Սվեչնիկով - Վալկո * Լյուբով Միշևա - Ալյոնա * Վլադիմիր Ալեքսեենկո - հաշվապահ * Ալեքսանդր Միլյուտին - Չեռնոբայ * Լյուդմիլա Պոլյակովա - Դարյա Պետրովնա * Նոննա Կոպերժինսկայա - Եֆիմովնա * Յուրի Լեոնիդով - Բատուրա * Զդիսլավ Ստոմմա - Վոսկոբոյնիկով * Վալենտին Գրուդինին - Տրոշին * Լյուդմիլա Լոբզա - քարտուղար * Իվան Գոլուբով - ագրոքիմիկոս * Վալենտինա Բուլատովա - շրջկոմի քարտուղար == Նկարահանող խումբ == * Ռեժիսոր՝ Նիկոլայ Իլյինսկի * Սցենարիստ՝ Վիկտոր Բոգատիրյով * Օպերատոր՝ Վադիմ Վերեշչակ * Նկարիչ՝ Միխայիլ Յուֆերով * Հնչյունային ռեժիսոր՝ Գրիգորի Մատուսևիչ * Կոմպոզիտոր՝ Ալեքսանդր Բիլաշ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{Публикация|статья|заглавие=Время — московское|год=1977|автор=Кичин В.|ref=Кичин|издание=Спутник кинозрителя|номер=10|месяц=10|страницы=12}} * {{Публикация|книга|заглавие=Фильмы Киевской ордена Ленина киностудии им. А. П. Довженко. 1928—1978|ссылка=http://irbis-nbuv.gov.ua/ulib/item/ukr0000021484|год=1979|часть=Время — московское|ответственный=О. Ф. Олейник, Н. А. Филькевич|место=|издательство=Госкино УССР|страницы=110|страниц=114|тираж=10000}} * {{Публикация|книга|заглавие=Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог|год=1997|часть=Время — московское|часть ссылка=https://books.google.ru/books?redir_esc=y&hl=ru&id=idJZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22|ответственный=В. Ф. Семерчук, Т. В. Сергеева|место=М.|издательство=Нива России|том=VI: 1976—1977|страницы=25|страниц=344|тираж=7000|isbn=5-88289-010-1}} == Արտաքին հղումներ == * {{Imdb title|id=5375264}} * [https://usfa.gov.ua/movie-catalog/chas-moskovskyy-i10519 «Время — московское»]{{Ref-uk}} oar5h5yyg4fv63ksi4hst6svhcnwkcn 1 1300536 10357248 2025-06-18T09:17:48Z Անգելինա11 146097 +{{ԹՀ/նոր|ru|Время — московское|144952059|10357247|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357248 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Время — московское|144952059|10357247|2025 թվականի հունիսի 18}} 8sw799fij3twl3tlsg4e27bzqalukq1 0 1300537 10357258 2025-06-18T09:27:59Z Վեներա8 155746 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտնե...»: 10357258 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 год|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} qpio4ocuabid8k8zksroaftq2i45uur 10357260 10357258 2025-06-18T09:29:17Z Վեներա8 155746 /* Մրցանակներ */ 10357260 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 թվական|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 1hl999emfrhxrvq3trhvsxru9q7ll5g 10357261 10357260 2025-06-18T09:29:33Z Վեներա8 155746 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357261 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 թվական|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] dy2keft8x4wmk96qvk00gil8mi73qzm 10357262 10357261 2025-06-18T09:29:46Z Վեներա8 155746 ավելացվեց [[Կատեգորիա:1979 ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357262 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 թվական|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1979 ֆիլմեր]] i3o5ypql33umu3iadsfivxtiu8wdka0 10357263 10357262 2025-06-18T09:30:03Z Վեներա8 155746 /* Ծանոթագրություններ */ 10357263 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 թվական|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1979 ֆիլմեր]] b32tctim56cx1enqg9wnbyh8bktyh9t 10357264 10357263 2025-06-18T09:30:26Z Վեներա8 155746 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայի ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357264 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 թվական|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1979 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայի ֆիլմեր]] 1dpa6sagi0v44z70uqfkeprw8b2dtyw 10357265 10357264 2025-06-18T09:30:37Z Վեներա8 155746 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ռուսերեն ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357265 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 թվական|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1979 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայի ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ռուսերեն ֆիլմեր]] n1ohamrcnre4hzc0yj2oispridxwdfa 10357267 10357265 2025-06-18T09:31:20Z Վեներա8 155746 ավելացվեց [[Կատեգորիա:1970-ականների խորհրդային ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357267 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 թվական|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1979 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայի ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ռուսերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1970-ականների խորհրդային ֆիլմեր]] ixfecdf42zotx1gzyby5wzis3evvu3b 10357268 10357267 2025-06-18T09:31:28Z Վեներա8 155746 ավելացվեց [[Կատեգորիա:1970-ականների ռուսերեն ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357268 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0189014 }} '''«Երկվորյակների համաստեղղության ներքո»''' ({{lang-ru|«Под созвездием Близнецов»}}), ռեժիսոր Բորիս Իվչենկոյի գեղարվեստական ֆիլմը: Նկարահանվել է Իգոր Ռոսոխովատսկու «Հյուրը» վիպակի հիման վրա։ == Սյուժե == Գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկում անհետացել է պրոֆեսոր Յավորովսկու ղեկավարությամբ ստեղծված Սիգոմ արհեստական ուղեղը։ Այդ ընթացքում քաղաքում տարօրինակ երևույթներ են տեղի ունենում. կենդանաբանական այգու բոլոր գազանները վանդակից բաց են թողնվել, քաղաքային գրապահոցի գրքերը խառնվել են իրար: Իսկ Սիգոմը, յուրացնելով մարդկության կուտակած գիտության և հորինվածքի փորձը, ինքն է ստեղծում արհեստական օրգանիզմ, վերադառնում պրոֆեսորի մոտ և շուտով ուղարկվում [[Երկվորյակներ (համաստեղություն)|Երկվորյակների համաստեղություն]]։ == Դերերում == * Վսեվոլոդ Գավրիլով - Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Յավորովսկի, ակադեմիկոս * Գենադի Շկուրատով - Սիգոմ * Բորիս Բելով - Սեմյոն Անտոնովիչ Տարնով, ոստիկանության գնդապետ * Գուլչա Տաշբաևա - Մարիա * Ալեքսանդր Պավլով - ինքնաթիռի հրամանատար * Գեորգի Գրեչկո - կամեո * Յարոսլավ Գավրիլյուկ - պահակ * Իվան Միկոլայչուկ - ինքնաթիռի անձնակազմի անդամ * Վյաչեսլավ Ժոլոբով - Դյատլով, ռոբոտաշինության մասնագետ * Յուրի Ռուդչենկո - ոստիկան * Զեմֆիրա Ցախիլովա - Տատյանա Վլադիմիրովնա, ռեֆերենտ == Հետաքրքիր փաստեր == * Ֆիլմի խորհրդատուն [[Խորհրդային Միության հերոս|Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս]], տիեզերագնաց օդաչու Գեորգի Գրեչկոն էր (նկարահանվել է դրվագում)։ * Ֆիլմի սկզբնական կադրերը նկարահանվել են [[Լվով|Լվովում]], որպես գիտական ինստիտուտ օգտագործվել են Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի նոր մասնաշենքերը։ Այն վայրը, որտեղ գործողությունները տեղի են ունենում ավտոմայրուղու վրա, Ստրիյսկայա փողոցն է (քաղաքից մեկնում դեպի [[Կարպատներ]]): «Ապագայի հիվանդանոցը» և ճաշասենյակը նկարահանվել են Կիևի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում (ՎԴՆԽ շրջան, Գլուշկովի փողոց)։ == Մրցանակներ == * [[1980 թվական|1980]] - Վորոշիլովոգրադի հանրապետական կինոփառատոնի մրցանակ և ժյուրիի դիպլոմ<ref>[https://web.archive.org/web/20041012221345/http://www.svit-ekranu.com.ua/awards4.htm Фільми та митці кіностудії імені О.Довженка, удостоєні державних і республіканських премій, призів та нагород кінофестивалів]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1979 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայի ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ռուսերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1970-ականների խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1970-ականների ռուսերեն ֆիլմեր]] qjg3y2ana0vn0nwe43lvhzhlwb8ugvu 1 1300538 10357259 2025-06-18T09:29:01Z Վեներա8 155746 +{{ԹՀ/նոր|ru|Под созвездием Близнецов|144485384|10357258|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357259 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Под созвездием Близнецов|144485384|10357258|2025 թվականի հունիսի 18}} c4vl2wbeefixtmi0d9bv5d9x3kcqn9w 0 1300539 10357270 2025-06-18T09:33:09Z Սիմոնյան Կարեն 118039 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ֆրանկո Մաստանտուոնո''' ({{Lang-es|Franco Mastantuono}},{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]] է, ով կիսապաշտպանի դիրքում հանդես է գալիս [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնության]] «Ռիվեր Փլեյթ» ա...»: 10357270 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ֆրանկո Մաստանտուոնո''' ({{Lang-es|Franco Mastantuono}},{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]] է, ով կիսապաշտպանի դիրքում հանդես է գալիս [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնության]] «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբում և [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքականում]]։ Նա 2025 թվականի օգոստոսի 14-ին կմիանա [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]]<nowiki/>» ակումբին։ ==Վաղ կյանք== Ծնվել և մեծացել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ասուլ քաղաքում, Մաստանտուոնոն մանկության տարիներին հետաքրքրվել է նաև [[Թենիս|թենիսով]] և եղել է ազգային մակարդակի պատանի թենիսիստ՝ դասվելով իր տարիքային խմբի լավագույն տասնյակում<ref name=ole>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|title=La historia de Franco Mastantuono, la otra joyita de la cantera de River|trans-title=The story of Franco Mastantuono, the other jewel of River's youth academy|first=Martín|last=Blotto|date=20 June 2023|access-date=2 November 2023|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231824/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|url-status=live}}</ref>։ ==Ակումբային կարիերա== ===Վաղ կարիերա=== Մաստանտուոնոն իր ֆուտբոլային կարիերան սկսել է երեք տարեկան հասակում՝ խաղալով «Ռիվեր դե Ազուլում», որտեղ նրա հայրը մարզիչ էր<ref name=ib>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|title=Quién es Franco Mastantuono, la joya que River Plate blindó por una millonaria cifra y está en la mira de Demichelis y Mascherano|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that River Plate protected for a millionaire figure and is in the sights of Demichelis and Mascherano|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=infobae.com|language=es|archive-date=25 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240425135333/https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|url-status=live}}</ref>։ 2017 թվականին, երբ նա խաղում էր «Ռիվեր դե Ազուլում», նրան հրավիրեցին փորձաշրջան անցնելու պրոֆեսիոնալ «Ռիվեր Փլեյթ» թիմում, սակայն, չնայած ակադեմիայում տեղ առաջարկելուն, նա մերժել է, քանի որ նրա ընտանիքը ցանկանում էր, որ նա շարունակի թենիսի կարիերան<ref name=ole/><ref name=ib/>։ Փոխարենը, նա տասնմեկ տարեկանում պայմանագիր ստորագրել է ''«Club Cemento»''-ի հետ<ref name=ib/>։ ===Ռիվեր Փլեյթ=== Երկու տարի անց՝ 2019 թվականին, Մաստանտուոնոն որոշեց ընդունել «Ռիվեր Փլեյթի» առաջարկը և տեղափոխվել Բուենոս Այրեսում գործող ակումբ, իր առաջին հանդիպումն անցկացնելով երիտասարդական թիմի կազմում 2019 թվականի մրցաշրջանի վերջին խաղում, երբ երիտասարդական թիմը հաղթել է իր համապատասխան լիգայում<ref name="ib" />։ Հաջորդ տարի նա գրանցվեց '''''AFA'''''-ի մրցումներին, սակայն նրա մրցաշրջանը խաթարվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայում]] [[COVID-19|Կոռոնավիրուսի]] պատճառով<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|title=La increíble historia de Franco Mastantuono: la joya de River que casi deja el fútbol por el tenis|trans-title=The incredible story of Franco Mastantuono: the jewel of River who almost left football for tennis|first=Ubaldo|last=Kunz|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103133040/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|url-status=live}}</ref>։ Մաստանտուոնոն շարունակել է իր առաջխաղացումը «Ռիվեր Փլեյթի» ակադեմիայում, և 2023 թվականի օգոստոսին նա ստորագրել է իր առաջին պայմանագիրը ակումբի հետ՝ երկու տարվա պայմանագիր 30 միլիոն եվրո արժողությամբ ազատման դրույթով<ref>{{cite web|url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|title=Franco Mastantuono: la nueva joya de River que firmó su primer contrato y fue blindado con una cláusula de 30 millones de euros|trans-title=Franco Mastantuono: River's new jewel who signed his first contract and was protected with a clause of 30 million euros|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lanacion.com.ar|language=es|archive-date=14 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231214032050/https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|url-status=live}}</ref>։ Հաջորդ ամիս նա առաջին անգամ մարզիչ [[Մարտին Դեմիչելիս|Մարտին Դեմիչելիսի]] կողմից հրավիրվել է առաջին թիմի մարզումներին<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|title=No lo tenía nadie: Mastantuono entrenó con la Primera de River|trans-title=No one had it: Mastantuono trained with River's Primera|first=Ubaldo|last=Kunz|date=29 September 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231839/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|url-status=live}}</ref>։ Հաջորդ տարի Մաստանտուոնոն ընդգրկվել է «Ռիվեր Փլեյթի» կազմում նախամրցաշրջանային պատրաստությունների համար՝ մարզիչ Մարտին Դեմիչելիսի կողմից մի շարք այլ երիտասարդական թիմի խաղացողների հետ միասին հրավիրվելով<ref>{{cite web|url=https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|title=Franco Mastantuono, a días de comenzar la pretemporada con el plantel profesional de River|trans-title=Franco Mastantuono, days away from starting the preseason with River's professional team|date=3 January 2024|access-date=16 February 2024|website=diarioeltiempo.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|url-status=live}}</ref>: Նա իր ոչ պաշտոնական նորամուտը նշել է ակումբի կազմում [[Մեքսիկա|մեքսիկական]] «<nowiki/>[[Մոնտեռեյ|Մոնտեռեյի]]<nowiki/>» դեմ ընկերական խաղում, նախքան «<nowiki/>[[Պաչուկա|Պաչուկայի]]<nowiki/>» դեմ մեկ այլ ընկերական խաղում հանդես գալը<ref>{{cite web|url=https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|title=Quién es Franco Mastantuono, la nueva joya de River que en la pretemporada y debutó oficialmente ante Argentinos Juniors|trans-title=Who is Franco Mastantuono, River's new jewel who made his official debut against Argentinos Juniors in the preseason|first=Gonzalo|last=García|date=31 January 2024|access-date=16 February 2024|website=goal.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216175138/https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|url-status=live}}</ref>: 2024 թվականի հունվարի վերջին նա դարձել է «Ռիվեր Փլեյթի» երրորդ ամենաերիտասարդ խաղացողը պաշտոնական մրցումներում՝ Օմար Ռոսիից և [[Մատեո Մուսակիո|Մատեո Մուսակիոյից]] հետո, երբ երկրորդ կեսում փոխարինել է Ֆակունդո Կոլիդիոյին «Ռիվերի»՝ «Արգենտինոս Խունիորսի» հետ 1–1 ոչ-ոքի խաղում «''Copa de la Liga Profesional»''-ում<ref>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|title=Mastantuono debutó en River e hizo historia|trans-title=Mastantuono debuted in River and made history|date=28 January 2024|access-date=16 February 2024|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173639/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|url-status=live}}</ref>: Մաստանտուոնոն խփել է իր առաջին գոլը ակումբի կազմում Արգենտինայի գավաթի խաղարկությունում «Էքսկուրսիոնիստասի» դեմ 3–0 հաշվով հաղթանակի ժամանակ 2024 թվականի փետրվարի 8-ին. խաղը սկսելով՝ նա 68-րդ րոպեին գնդակը ուղարկել է «Էքսկուրսիոնիստասի» դարպասապահ Նաուել Կախալի մոտ: Դա անելով՝ նա դարձավ «Ռիվերի» պատմության ամենաերիտասարդ գոլ խփողը՝ գերազանցելով ակումբի լեգենդ [[Խավիեր Սավիոլա|Խավիեր Սավիոլայի]] ռեկորդը<ref>{{cite web|url=https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|title=Gol de Franco Mastantuono lo convierte el jugador de River Plate más joven en anotar|trans-title=Franco Mastantuono's goal makes him the youngest River Plate player to score|first=Emmanuel R.|last=Marroquín|date=8 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tudn.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173638/https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|url-status=live}}</ref>: Հաստատվելով որպես հիմնական կազմի անփոխարինելի խաղացող՝ երկրպագուների կոչերը Մաստանտուոնոյին ավելի շատ խաղալու վերաբերյալ անտեսվեցին մարզիչ [[Մարտին Դեմիչելիս|Մարտին Դեմիչելիսի]] կողմից, ընդ որում «Ռիվեր Փլեյթի» նախկին պաշտպան Ռեյնալդո Մերլոն հայտարարել է, որ, չնայած նա ցույց է տվել իր կարողությունները, նա դեռ պատրաստ չէ կանոնավոր խաղալ<ref>{{cite web|url=https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|title=Sin vueltas: "Mastantuono no está para 90 minutos"|trans-title=No twists: "Mastantuono is not there for 90 minutes"|date=15 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tntsports.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|url-status=live}}</ref>: Դեմիչելիսի հեռանալուց հետո Մարսելո Գալյարդոն ստանձնել է նրան ավելի շատ րոպեներ տալով և նրան կանոնավոր խաղացող դարձնելով<ref>{{Cite web |last=Olé |first=Diario Deportivo |date=11 November 2024 |title=Que la gente crezca: el plan de Gallardo para gestionar el talento de Mastantuono |url=https://www.ole.com.ar/equipos/river-plate/river-plate-marcelo-gallardo-jovenes-franco-mastantuono-claudio-echeverri_0_fq3rUg22iS.html |access-date=10 June 2025 |website=Olé |language=es-AR}}</ref>: «''Superclásico»''-ում Մաստանտուոնոն տուգանային հարվածով 28 մետրից գնդակն ուղարկեց վերևի ձախ անկյունը: Դարձնելով նրան երկրորդ ամենաերիտասարդ խաղացողը, ով գոլ է խփել «''Superclásico''»-ում<ref>{{Cite web |last=Barnade |first=Oscar |date=27 April 2025 |title=Franco Mastantuono hizo un gol de antología y para los libros del Superclásico: es el goleador de River más joven contra Boca en la historia |url=https://www.clarin.com/deportes/franco-mastantuono-hizo-gol-antologia-libros-superclasico-goleador-river-joven-boca-historia_0_hYjghhgy0N.html |access-date=10 June 2025 |website=Clarín |language=es}}</ref>։ ===Ռեալ Մադրիդ=== 2025 թվականի հունիսի 13-ին [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] [[Ռեալ Մադրիդ|«Ռեալ Մադրիդ»]] ակումբը հայտարարել է, որ Մաստանտուոնոն կմիանա ակումբին իր 18-ամյակի օրը՝ օգոստոսի 14-ին, վեց տարվա պայմանագիր կնքելով «''Los Blancos''»-ի հետ<ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Official Announcement: Mastantuono |url=https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613133249/https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |publisher=[[Real Madrid CF]]}}</ref>։ Գործարքը կազմել է 45 միլիոն եվրո, որով Մադրիդը գործարկել է նրա հրաժարագինը<ref>{{cite web |url=https://www.cariverplate.com.ar/ejecuci-n-de-cl-usula-de-rescisi-n-franco-mastantuono |title=Ejecución de cláusula de rescisión – Franco Mastantuono |trans-title=Execution of the release clause – Franco Mastantuono |language=es |publisher=Club Atlético River Plate |date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/articles/cn8z3rkj4eko|title=Franco Mastantuono: Real Madrid sign Argentina record breaker from River Plate|date=13 June 2025|website=BBC Sport}}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== [[Արգենտինա|Արգենտինայում]] ծնված Մաստանտուոնոն [[Իտալիա|իտալական]] ծագում ունի և ունի արգենտինա-իտալական երկքաղաքացիություն<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|title=Chi è Franco Mastantuono: il sedicenne da 45 milioni di euro nel mirino del Real Madrid &#124; Goal.com Italia|date=7 May 2024|website=goal.com|access-date=15 October 2024|archive-date=24 December 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241224083705/https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|url-status=live}}</ref>: Նրան առաջին անգամ Արգենտինայի մինչև 17 տարեկանների ազգային հավաքական է հրավիրել մարզիչ [[Պաբլո Այմար|Պաբլո Այմարը]], երբ նա դեռ ընդամենը տասնհինգ տարեկան էր<ref>{{cite web|url=https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|title=¿Quién es Franco Mastantuono, la joya que ilusiona a todos los hinchas de River?|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that excites all River fans?|first=Gabriel|last=Casazza|date=21 February 2023|access-date=2 November 2023|website=bolavip.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103043419/https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|url-status=live}}</ref>։ «Ռիվեր Փլեյթի» պատանեկան թիմերում նրա տպավորիչ ելույթները գրավել են Արգենտինայի մինչև 20 տարեկանների ազգային հավաքականի մարզիչ [[Խավիեր Մասկերանո|Խավիեր Մասկերանոյի]] ուշադրությունը, ով նրան հրավիրել է թիմի հետ մարզվելու 2022 թվականի կեսերին<ref>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|title=Tiene 15 años, es una de las joyas de River Plate y Javier Mascherano lo convocó a la Selección Sub 20|trans-title=He is 15 years old, he is one of the jewels of River Plate and Javier Mascherano called him up to the Under 20 National Team|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=7 September 2022|access-date=2 November 2023|website=mundoalbiceleste|archive-date=8 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231208230600/https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|url-status=live}}</ref>։ 2025 թվականի մայիսի վերջին Մաստանտուոնոն առաջին անգամ հրավիրվել է [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքական]] Լիոնել Սկալոնիի կողմից՝ մասնակցելու 2026 թվականի Աշխարհի գավաթի ընտրական խաղերին [[Չիլիի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Չիլիի]] և [[Կոլումբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Կոլումբիայի]] դեմ<ref>{{Cite web |date=31 May 2025 |title=Franco Mastantuono called up to Argentina squad and he'll share the pitch with Lionel Messi |url=https://www.beinsports.com/en-us/soccer/wc-qualification-south-america/articles-video/franco-mastantuono-called-up-to-argentina-squad-and-he-ll-share-the-pitch-with-lionel-messi-2025-05-31 |access-date=5 June 2025 |website=beinsports.com}}</ref>։ Մի քանի օր անց՝ հունիսի 5-ին, նա նշել է իր նորամուտը հավաքականում՝ փոխարինելով [[Տիագո Ալմադա|Տիագո Ալմադային]] Չիլիի նկատմամբ 1–0 հաշվով հաղթանակում՝ դառնալով իր երկրի ամենաերիտասարդ պաշտոնական դեբյուտանտը 17 տարեկան և 296 օրական հասակում՝ գերազանցելով Ադոլֆո Հեյսինգերի նախորդ ռեկորդը<ref>{{cite web |url=https://espndeportes.espn.com/futbol/mundial/nota/_/id/15277050/franco-mastantuono-debut-seleccion-argentina-record-historico |title=Franco Mastantuono debutó con la Selección Argentina e hizo historia |publisher=ESPN Deportes |language=es |date=5 June 2025 }}</ref>։ ==Խաղային ոճը== Ձախլիկ կիսապաշտպան Մաստանտուոնոն «Ռիվեր Փլեյթի» պատանեկան թիմի մարզիչ Մարտին Պելեգրինոյի կողմից նկարագրվել է որպես էնգանչե, փլեյմեյքեր կիսապաշտպանի կամ հարձակվողի դերում խաղալու ունակություն ունեցող խաղացող՝ նշելով գնդակին հարվածելու նրա ունակությունը<ref name=ib/>։ «Ռիվեր Փլեյթի» պահեստային թիմի մարզչի օգնական [[Պաբլո Էռնանդես|Պաբլո]] [[Պաբլո Էռնանդես|Էռնանդեսը]] նույնպես բարձր է գնահատել նրա գնդակին հարվածելու, ինչպես նաև տուգանային հարվածներից գոլ խփելու և մեկ առ մեկ խաղացողներին հաղթելու նրա ունակությունը<ref name=ib/>։ Մաստանտուոնոն ինքը հայտարարել է, որ հիանում է «Ռիվեր Փլեյթի» հարձակվողներ Իգնասիո Ֆերնանդեսով և Մատիաս Սուարեսով, ինչպես նաև արգենտինացի [[Խուլիան Ալվարես|Խուլիան Ալվարեսով]], [[Ֆիլ Ֆոդեն|Ֆիլ Ֆոդենով]] ու [[Նեյմար|Նեյմարով]] և փորձում է նրանց նմանեցնել իր խաղաոճը<ref name=ib/> ==Կարիերայի վիճակագրություն== ===Ակումբային=== {{updated|2025 թվականի մայիսի 27}}<ref name="SW">{{Soccerway|franco-mastantuono/830387|access-date=5 June 2025}}</ref> {| class=wikitable style=text-align:center |+ Խաղերը և գոլերը ըստ ակումբի, մրցաշրջանի և մրցաշարի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Մայրցամաքային !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Ռիվեր Փլեյթ |2024 |Պրիմերա Դիվիզիոն |33||1||1||1||7||1||0||0||41||3 |- |2025 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Դիվիզիոն]] |12||4||1||1||6||2||1||0||20||7 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |- |[[Ռեալ Մադրիդ]] |2025–26 |[[Լա Լիգա]] |0||0||0||0||0||0||0||0||0||0 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |} ===Միջազգային=== {{updated|2025 թվականի հունիսի 5}}<ref name="SW"/> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ելույթները և գոլերը ազգային հավաքականում ըստ տարիների !Ազգային թիմ!!Տարի!!Խաղեր!!Գոլեր |- |[[Արգենտինա]] |2025||1||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր!!1!!0 |} == Ձեռքբերումներ == '''Ռիվեր Փլեյթ''' * Արգենտինայի սուպերգավաթակիր․ 2023<ref>{{Cite web |date=12 March 2024 |title=River derrotó 2–1 a Estudiantes y es el campeón de la Supercopa Argentina 2023 |trans-title= |url=https://www.afa.com.ar/es/posts/se-enfrentan-river-y-estudiantes-por-la-supercopa-argentina |access-date=13 March 2024 |website=[[Asociación del Fútbol Argentino]] |language=es-Ar}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 5g8r89hbzkdv5h6ccwk8prp2wv3pky2 10357272 10357270 2025-06-18T09:34:54Z Սիմոնյան Կարեն 118039 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Ռիվեր Փլեյթի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Արգենտինայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի կիսապաշտպաններ]], [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի հարձակվողներ]], [[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]], [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի կիսապաշտպաններ]], [[Կատեգորիա:Արգենտինացիներ]], [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:2006 ծնունդներ]] 10357272 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ֆրանկո Մաստանտուոնո''' ({{Lang-es|Franco Mastantuono}},{{ԱԾ}}), [[Արգենտինա|արգենտինացի]] պրոֆեսիոնալ [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]] է, ով կիսապաշտպանի դիրքում հանդես է գալիս [[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնության]] «Ռիվեր Փլեյթ» ակումբում և [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքականում]]։ Նա 2025 թվականի օգոստոսի 14-ին կմիանա [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] «<nowiki/>[[Ռեալ Մադրիդ]]<nowiki/>» ակումբին։ ==Վաղ կյանք== Ծնվել և մեծացել է [[Արգենտինա|Արգենտինայի]] [[Բուենոս Այրես]] նահանգի Ասուլ քաղաքում, Մաստանտուոնոն մանկության տարիներին հետաքրքրվել է նաև [[Թենիս|թենիսով]] և եղել է ազգային մակարդակի պատանի թենիսիստ՝ դասվելով իր տարիքային խմբի լավագույն տասնյակում<ref name=ole>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|title=La historia de Franco Mastantuono, la otra joyita de la cantera de River|trans-title=The story of Franco Mastantuono, the other jewel of River's youth academy|first=Martín|last=Blotto|date=20 June 2023|access-date=2 November 2023|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231824/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-mastantuono-echeverri-contrato-goleador-demichelis_0_MQCeBDkYQE.html|url-status=live}}</ref>։ ==Ակումբային կարիերա== ===Վաղ կարիերա=== Մաստանտուոնոն իր ֆուտբոլային կարիերան սկսել է երեք տարեկան հասակում՝ խաղալով «Ռիվեր դե Ազուլում», որտեղ նրա հայրը մարզիչ էր<ref name=ib>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|title=Quién es Franco Mastantuono, la joya que River Plate blindó por una millonaria cifra y está en la mira de Demichelis y Mascherano|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that River Plate protected for a millionaire figure and is in the sights of Demichelis and Mascherano|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=infobae.com|language=es|archive-date=25 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240425135333/https://www.infobae.com/deportes/2023/08/23/quien-es-franco-mastantuono-la-joya-que-river-plate-blindo-por-una-impactante-cifra-y-esta-en-la-mira-de-demichelis-y-mascherano/|url-status=live}}</ref>։ 2017 թվականին, երբ նա խաղում էր «Ռիվեր դե Ազուլում», նրան հրավիրեցին փորձաշրջան անցնելու պրոֆեսիոնալ «Ռիվեր Փլեյթ» թիմում, սակայն, չնայած ակադեմիայում տեղ առաջարկելուն, նա մերժել է, քանի որ նրա ընտանիքը ցանկանում էր, որ նա շարունակի թենիսի կարիերան<ref name=ole/><ref name=ib/>։ Փոխարենը, նա տասնմեկ տարեկանում պայմանագիր ստորագրել է ''«Club Cemento»''-ի հետ<ref name=ib/>։ ===Ռիվեր Փլեյթ=== Երկու տարի անց՝ 2019 թվականին, Մաստանտուոնոն որոշեց ընդունել «Ռիվեր Փլեյթի» առաջարկը և տեղափոխվել Բուենոս Այրեսում գործող ակումբ, իր առաջին հանդիպումն անցկացնելով երիտասարդական թիմի կազմում 2019 թվականի մրցաշրջանի վերջին խաղում, երբ երիտասարդական թիմը հաղթել է իր համապատասխան լիգայում<ref name="ib" />։ Հաջորդ տարի նա գրանցվեց '''''AFA'''''-ի մրցումներին, սակայն նրա մրցաշրջանը խաթարվել է [[Արգենտինա|Արգենտինայում]] [[COVID-19|Կոռոնավիրուսի]] պատճառով<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|title=La increíble historia de Franco Mastantuono: la joya de River que casi deja el fútbol por el tenis|trans-title=The incredible story of Franco Mastantuono: the jewel of River who almost left football for tennis|first=Ubaldo|last=Kunz|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103133040/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/la-increible-historia-de-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-de-river-que-casi-deja-el-futbol-por-el-tenis-20230823-LPM-16684.html|url-status=live}}</ref>։ Մաստանտուոնոն շարունակել է իր առաջխաղացումը «Ռիվեր Փլեյթի» ակադեմիայում, և 2023 թվականի օգոստոսին նա ստորագրել է իր առաջին պայմանագիրը ակումբի հետ՝ երկու տարվա պայմանագիր 30 միլիոն եվրո արժողությամբ ազատման դրույթով<ref>{{cite web|url=https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|title=Franco Mastantuono: la nueva joya de River que firmó su primer contrato y fue blindado con una cláusula de 30 millones de euros|trans-title=Franco Mastantuono: River's new jewel who signed his first contract and was protected with a clause of 30 million euros|date=23 August 2023|access-date=2 November 2023|website=lanacion.com.ar|language=es|archive-date=14 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231214032050/https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/river-plate/franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-que-firmo-su-primer-contrato-y-fue-blindado-con-una-nid23082023/|url-status=live}}</ref>։ Հաջորդ ամիս նա առաջին անգամ մարզիչ [[Մարտին Դեմիչելիս|Մարտին Դեմիչելիսի]] կողմից հրավիրվել է առաջին թիմի մարզումներին<ref>{{cite web|url=https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|title=No lo tenía nadie: Mastantuono entrenó con la Primera de River|trans-title=No one had it: Mastantuono trained with River's Primera|first=Ubaldo|last=Kunz|date=29 September 2023|access-date=2 November 2023|website=lapaginamillonaria.com|language=es|archive-date=2 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231102231839/https://lapaginamillonaria.com/riverplate/sopresa-total-franco-mastantuono-la-joya-de-las-inferiores-entreno-con-la-primera-de-river-20230928-LPM-21825.html|url-status=live}}</ref>։ Հաջորդ տարի Մաստանտուոնոն ընդգրկվել է «Ռիվեր Փլեյթի» կազմում նախամրցաշրջանային պատրաստությունների համար՝ մարզիչ Մարտին Դեմիչելիսի կողմից մի շարք այլ երիտասարդական թիմի խաղացողների հետ միասին հրավիրվելով<ref>{{cite web|url=https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|title=Franco Mastantuono, a días de comenzar la pretemporada con el plantel profesional de River|trans-title=Franco Mastantuono, days away from starting the preseason with River's professional team|date=3 January 2024|access-date=16 February 2024|website=diarioeltiempo.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://www.diarioeltiempo.com.ar/nota-franco-mastantuono--a-dias-de-comenzar-la-pretemporada-con-el-plantel-profesional-de-river--197196|url-status=live}}</ref>: Նա իր ոչ պաշտոնական նորամուտը նշել է ակումբի կազմում [[Մեքսիկա|մեքսիկական]] «<nowiki/>[[Մոնտեռեյ|Մոնտեռեյի]]<nowiki/>» դեմ ընկերական խաղում, նախքան «<nowiki/>[[Պաչուկա|Պաչուկայի]]<nowiki/>» դեմ մեկ այլ ընկերական խաղում հանդես գալը<ref>{{cite web|url=https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|title=Quién es Franco Mastantuono, la nueva joya de River que en la pretemporada y debutó oficialmente ante Argentinos Juniors|trans-title=Who is Franco Mastantuono, River's new jewel who made his official debut against Argentinos Juniors in the preseason|first=Gonzalo|last=García|date=31 January 2024|access-date=16 February 2024|website=goal.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216175138/https://www.goal.com/es/noticias/quien-es-franco-mastantuono-la-nueva-joya-de-river-contrato/blt99dcefae9d4f08e1|url-status=live}}</ref>: 2024 թվականի հունվարի վերջին նա դարձել է «Ռիվեր Փլեյթի» երրորդ ամենաերիտասարդ խաղացողը պաշտոնական մրցումներում՝ Օմար Ռոսիից և [[Մատեո Մուսակիո|Մատեո Մուսակիոյից]] հետո, երբ երկրորդ կեսում փոխարինել է Ֆակունդո Կոլիդիոյին «Ռիվերի»՝ «Արգենտինոս Խունիորսի» հետ 1–1 ոչ-ոքի խաղում «''Copa de la Liga Profesional»''-ում<ref>{{cite web|url=https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|title=Mastantuono debutó en River e hizo historia|trans-title=Mastantuono debuted in River and made history|date=28 January 2024|access-date=16 February 2024|website=ole.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173639/https://www.ole.com.ar/river-plate/river-franco-mastantuono-debut-primera-record-top-argentinos_0_Bn4Evo4pon.html|url-status=live}}</ref>: Մաստանտուոնոն խփել է իր առաջին գոլը ակումբի կազմում Արգենտինայի գավաթի խաղարկությունում «Էքսկուրսիոնիստասի» դեմ 3–0 հաշվով հաղթանակի ժամանակ 2024 թվականի փետրվարի 8-ին. խաղը սկսելով՝ նա 68-րդ րոպեին գնդակը ուղարկել է «Էքսկուրսիոնիստասի» դարպասապահ Նաուել Կախալի մոտ: Դա անելով՝ նա դարձավ «Ռիվերի» պատմության ամենաերիտասարդ գոլ խփողը՝ գերազանցելով ակումբի լեգենդ [[Խավիեր Սավիոլա|Խավիեր Սավիոլայի]] ռեկորդը<ref>{{cite web|url=https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|title=Gol de Franco Mastantuono lo convierte el jugador de River Plate más joven en anotar|trans-title=Franco Mastantuono's goal makes him the youngest River Plate player to score|first=Emmanuel R.|last=Marroquín|date=8 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tudn.com|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173638/https://www.tudn.com/futbol/argentina-primera/river-plate-gol-franco-mastantuono-convierte-jugador-mas-joven-club-anotar|url-status=live}}</ref>: Հաստատվելով որպես հիմնական կազմի անփոխարինելի խաղացող՝ երկրպագուների կոչերը Մաստանտուոնոյին ավելի շատ խաղալու վերաբերյալ անտեսվեցին մարզիչ [[Մարտին Դեմիչելիս|Մարտին Դեմիչելիսի]] կողմից, ընդ որում «Ռիվեր Փլեյթի» նախկին պաշտպան Ռեյնալդո Մերլոն հայտարարել է, որ, չնայած նա ցույց է տվել իր կարողությունները, նա դեռ պատրաստ չէ կանոնավոր խաղալ<ref>{{cite web|url=https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|title=Sin vueltas: "Mastantuono no está para 90 minutos"|trans-title=No twists: "Mastantuono is not there for 90 minutes"|date=15 February 2024|access-date=16 February 2024|website=tntsports.com.ar|language=es|archive-date=16 February 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240216173640/https://tntsports.com.ar/ligaprofesional/sin-vueltas-mastantuono-no-esta-90-minutos-20240215-0032.html|url-status=live}}</ref>: Դեմիչելիսի հեռանալուց հետո Մարսելո Գալյարդոն ստանձնել է նրան ավելի շատ րոպեներ տալով և նրան կանոնավոր խաղացող դարձնելով<ref>{{Cite web |last=Olé |first=Diario Deportivo |date=11 November 2024 |title=Que la gente crezca: el plan de Gallardo para gestionar el talento de Mastantuono |url=https://www.ole.com.ar/equipos/river-plate/river-plate-marcelo-gallardo-jovenes-franco-mastantuono-claudio-echeverri_0_fq3rUg22iS.html |access-date=10 June 2025 |website=Olé |language=es-AR}}</ref>: «''Superclásico»''-ում Մաստանտուոնոն տուգանային հարվածով 28 մետրից գնդակն ուղարկեց վերևի ձախ անկյունը: Դարձնելով նրան երկրորդ ամենաերիտասարդ խաղացողը, ով գոլ է խփել «''Superclásico''»-ում<ref>{{Cite web |last=Barnade |first=Oscar |date=27 April 2025 |title=Franco Mastantuono hizo un gol de antología y para los libros del Superclásico: es el goleador de River más joven contra Boca en la historia |url=https://www.clarin.com/deportes/franco-mastantuono-hizo-gol-antologia-libros-superclasico-goleador-river-joven-boca-historia_0_hYjghhgy0N.html |access-date=10 June 2025 |website=Clarín |language=es}}</ref>։ ===Ռեալ Մադրիդ=== 2025 թվականի հունիսի 13-ին [[Լա Լիգա|Լա Լիգայի]] [[Ռեալ Մադրիդ|«Ռեալ Մադրիդ»]] ակումբը հայտարարել է, որ Մաստանտուոնոն կմիանա ակումբին իր 18-ամյակի օրը՝ օգոստոսի 14-ին, վեց տարվա պայմանագիր կնքելով «''Los Blancos''»-ի հետ<ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Official Announcement: Mastantuono |url=https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250613133249/https://www.realmadrid.com/en-US/news/club/announcements/comunicado-oficial-mastantuono-13-06-2025 |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |publisher=[[Real Madrid CF]]}}</ref>։ Գործարքը կազմել է 45 միլիոն եվրո, որով Մադրիդը գործարկել է նրա հրաժարագինը<ref>{{cite web |url=https://www.cariverplate.com.ar/ejecuci-n-de-cl-usula-de-rescisi-n-franco-mastantuono |title=Ejecución de cláusula de rescisión – Franco Mastantuono |trans-title=Execution of the release clause – Franco Mastantuono |language=es |publisher=Club Atlético River Plate |date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/articles/cn8z3rkj4eko|title=Franco Mastantuono: Real Madrid sign Argentina record breaker from River Plate|date=13 June 2025|website=BBC Sport}}</ref>։ ==Միջազգային կարիերա== [[Արգենտինա|Արգենտինայում]] ծնված Մաստանտուոնոն [[Իտալիա|իտալական]] ծագում ունի և ունի արգենտինա-իտալական երկքաղաքացիություն<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|title=Chi è Franco Mastantuono: il sedicenne da 45 milioni di euro nel mirino del Real Madrid &#124; Goal.com Italia|date=7 May 2024|website=goal.com|access-date=15 October 2024|archive-date=24 December 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241224083705/https://www.goal.com/it/liste/chi-e-franco-mastantuono-il-sedicenne-da-45-milioni-di-euro-nel-mirino-del-real-madrid/blt4631fa59c1b42884|url-status=live}}</ref>: Նրան առաջին անգամ Արգենտինայի մինչև 17 տարեկանների ազգային հավաքական է հրավիրել մարզիչ [[Պաբլո Այմար|Պաբլո Այմարը]], երբ նա դեռ ընդամենը տասնհինգ տարեկան էր<ref>{{cite web|url=https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|title=¿Quién es Franco Mastantuono, la joya que ilusiona a todos los hinchas de River?|trans-title=Who is Franco Mastantuono, the jewel that excites all River fans?|first=Gabriel|last=Casazza|date=21 February 2023|access-date=2 November 2023|website=bolavip.com|language=es|archive-date=3 November 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231103043419/https://bolavip.com/ar/river/Quien-es-Franco-Mastantuono-la-joya-que-ilusiona-a-todos-los-hinchas-de-River-20230221-0037.html|url-status=live}}</ref>։ «Ռիվեր Փլեյթի» պատանեկան թիմերում նրա տպավորիչ ելույթները գրավել են Արգենտինայի մինչև 20 տարեկանների ազգային հավաքականի մարզիչ [[Խավիեր Մասկերանո|Խավիեր Մասկերանոյի]] ուշադրությունը, ով նրան հրավիրել է թիմի հետ մարզվելու 2022 թվականի կեսերին<ref>{{cite web|url=https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|title=Tiene 15 años, es una de las joyas de River Plate y Javier Mascherano lo convocó a la Selección Sub 20|trans-title=He is 15 years old, he is one of the jewels of River Plate and Javier Mascherano called him up to the Under 20 National Team|first=Juan Franco|last=Gagliardi|date=7 September 2022|access-date=2 November 2023|website=mundoalbiceleste|archive-date=8 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231208230600/https://www.infobae.com/deportes/2022/09/07/tiene-15-anos-es-una-de-las-joyas-de-river-plate-y-javier-mascherano-lo-convoco-a-la-seleccion-sub-20/|url-status=live}}</ref>։ 2025 թվականի մայիսի վերջին Մաստանտուոնոն առաջին անգամ հրավիրվել է [[Արգենտինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Արգենտինայի ազգային հավաքական]] Լիոնել Սկալոնիի կողմից՝ մասնակցելու 2026 թվականի Աշխարհի գավաթի ընտրական խաղերին [[Չիլիի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Չիլիի]] և [[Կոլումբիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Կոլումբիայի]] դեմ<ref>{{Cite web |date=31 May 2025 |title=Franco Mastantuono called up to Argentina squad and he'll share the pitch with Lionel Messi |url=https://www.beinsports.com/en-us/soccer/wc-qualification-south-america/articles-video/franco-mastantuono-called-up-to-argentina-squad-and-he-ll-share-the-pitch-with-lionel-messi-2025-05-31 |access-date=5 June 2025 |website=beinsports.com}}</ref>։ Մի քանի օր անց՝ հունիսի 5-ին, նա նշել է իր նորամուտը հավաքականում՝ փոխարինելով [[Տիագո Ալմադա|Տիագո Ալմադային]] Չիլիի նկատմամբ 1–0 հաշվով հաղթանակում՝ դառնալով իր երկրի ամենաերիտասարդ պաշտոնական դեբյուտանտը 17 տարեկան և 296 օրական հասակում՝ գերազանցելով Ադոլֆո Հեյսինգերի նախորդ ռեկորդը<ref>{{cite web |url=https://espndeportes.espn.com/futbol/mundial/nota/_/id/15277050/franco-mastantuono-debut-seleccion-argentina-record-historico |title=Franco Mastantuono debutó con la Selección Argentina e hizo historia |publisher=ESPN Deportes |language=es |date=5 June 2025 }}</ref>։ ==Խաղային ոճը== Ձախլիկ կիսապաշտպան Մաստանտուոնոն «Ռիվեր Փլեյթի» պատանեկան թիմի մարզիչ Մարտին Պելեգրինոյի կողմից նկարագրվել է որպես էնգանչե, փլեյմեյքեր կիսապաշտպանի կամ հարձակվողի դերում խաղալու ունակություն ունեցող խաղացող՝ նշելով գնդակին հարվածելու նրա ունակությունը<ref name=ib/>։ «Ռիվեր Փլեյթի» պահեստային թիմի մարզչի օգնական [[Պաբլո Էռնանդես|Պաբլո]] [[Պաբլո Էռնանդես|Էռնանդեսը]] նույնպես բարձր է գնահատել նրա գնդակին հարվածելու, ինչպես նաև տուգանային հարվածներից գոլ խփելու և մեկ առ մեկ խաղացողներին հաղթելու նրա ունակությունը<ref name=ib/>։ Մաստանտուոնոն ինքը հայտարարել է, որ հիանում է «Ռիվեր Փլեյթի» հարձակվողներ Իգնասիո Ֆերնանդեսով և Մատիաս Սուարեսով, ինչպես նաև արգենտինացի [[Խուլիան Ալվարես|Խուլիան Ալվարեսով]], [[Ֆիլ Ֆոդեն|Ֆիլ Ֆոդենով]] ու [[Նեյմար|Նեյմարով]] և փորձում է նրանց նմանեցնել իր խաղաոճը<ref name=ib/> ==Կարիերայի վիճակագրություն== ===Ակումբային=== {{updated|2025 թվականի մայիսի 27}}<ref name="SW">{{Soccerway|franco-mastantuono/830387|access-date=5 June 2025}}</ref> {| class=wikitable style=text-align:center |+ Խաղերը և գոլերը ըստ ակումբի, մրցաշրջանի և մրցաշարի !rowspan="2"|Ակումբ !rowspan="2"|Մրցաշրջան !colspan="3"|Լիգա !colspan="2"|Ազգային գավաթ !colspan="2"|Մայրցամաքային !colspan="2"|Այլ !colspan="2"|Ընդհանուր |- !Դիվիզիոն!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր!!Խաղեր!!Գոլեր |- |rowspan="3"|Ռիվեր Փլեյթ |2024 |Պրիմերա Դիվիզիոն |33||1||1||1||7||1||0||0||41||3 |- |2025 |[[Արգենտինայի ֆուտբոլի առաջնություն|Պրիմերա Դիվիզիոն]] |12||4||1||1||6||2||1||0||20||7 |- !colspan="2"|Ընդհանուր !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |- |[[Ռեալ Մադրիդ]] |2025–26 |[[Լա Լիգա]] |0||0||0||0||0||0||0||0||0||0 |- !colspan="3"|Ընդհանուր կարիերայում !45!!5!!2!!2!!13!!3!!1!!0!!61!!10 |} ===Միջազգային=== {{updated|2025 թվականի հունիսի 5}}<ref name="SW"/> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ելույթները և գոլերը ազգային հավաքականում ըստ տարիների !Ազգային թիմ!!Տարի!!Խաղեր!!Գոլեր |- |[[Արգենտինա]] |2025||1||0 |- !colspan="2"|Ընդհանուր!!1!!0 |} == Ձեռքբերումներ == '''Ռիվեր Փլեյթ''' * Արգենտինայի սուպերգավաթակիր․ 2023<ref>{{Cite web |date=12 March 2024 |title=River derrotó 2–1 a Estudiantes y es el campeón de la Supercopa Argentina 2023 |trans-title= |url=https://www.afa.com.ar/es/posts/se-enfrentan-river-y-estudiantes-por-la-supercopa-argentina |access-date=13 March 2024 |website=[[Asociación del Fútbol Argentino]] |language=es-Ar}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Ռիվեր Փլեյթի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի հավաքականի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռեալ Մադրիդի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի կիսապաշտպաններ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի հարձակվողներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդիկ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլի կիսապաշտպաններ]] [[Կատեգորիա:Արգենտինացիներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:2006 ծնունդներ]] tpgeump4pbgck26dter25hddf58k67t 1 1300540 10357271 2025-06-18T09:34:14Z Սիմոնյան Կարեն 118039 +{{ԹՀ/նոր|en|Franco Mastantuono|1295825822|10357270|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357271 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|en|Franco Mastantuono|1295825822|10357270|2025 թվականի հունիսի 18}} g51reulysjtceik0cndqi7rppv9k5ph 0 1300541 10357281 2025-06-18T09:47:25Z Անգելինա11 146097 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|««Дипломаты поневоле»»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը Ա. Դովժենկոյի անվան...»: 10357281 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|««Дипломаты поневоле»»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը [[Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիա|''Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում'']]<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1850/annot/ «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kino-teatr.ru'' կայքում</ref>: Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1978 թվականի հուլիսին։ Ֆիլմը ԽՍՀՄ-ում դիտել է 5 100 000 հանդիսատես։ == Սյուժե == Երաժիշտ ընկերներից մեկը կոնսերվատորիայի դասախոս է, մյուսը՝ հայրենի գյուղում ժողովրդական տաղանդներ է դաստիարակում։ Ժողովրդական արտիստ Օստապ Օստապչուկը, որ անթիվ շրջագայությունների շարքում Ժամանակ է հատկացրել իր սիրելի կնոջ՝ կինոդերասանուհու հետ ծովում արձակուրդն անցկացնելու համար, իր ողջ ամուսնական կյանքի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ունեցել այն անցկացնել [[Ղրիմ|Ղրիմում]]։ Բայց նրա կնոջը տան շեմին «առևանգում է» կինոռեժիսորը: Օստապչուկը Ղրիմի փոխարեն հայտնվում է իր հայրենի Լեբեդյանկա գյուղում, բայց արդեն առանց կնոջ։ Այստեղ նա հանդիպում է երկարամյա ընկեր Մաքսիմ Շուգային, որը մնացել է գյուղում` երիտասարդներին երաժշտական արվեստ սովորեցնելու համար: == Դերերում == * Ռոման Ֆիլիպով - Օստապ Օստապչուկ / Դմիտրի-պահեստապետ * Նիկոլայ Շուտկո - Մաքսիմ Շուգայ * Մարգարիտա Կրինիցինա - Օլգա Գորդեևնա Յացենկո, կոլտնտեսության նախագահ * Լիդիա Չաշչինա - Ելենա Միխայլովնա, կինոդերասանուհի, Օստապի կինը * Լիդիա Ստիլիկ - Քսենյա * Նիկոլայ Պանասև - Պյոտր Պետրովիչ Նոսաչ, «գյուղատնտեսական տեխնիկայի» կառավարիչ * Յուրի Սերեդա - Վասիլի Ֆեոդորովիչ Սերեդա, Նոսաչի իրավահաջորդը * Սերգեյ Սվեչնիկով - Պետրո Օստապչուկ * Իվան Պայտինա - Տարաս Շինկարուկ * Ալեքսանդր Լիսոկոն - Նիկոլայ Կովալենկո * Բոգդան Բենյուկ - Վադիմ Չեպուրա * Նինել Պոսպելովա - Նատալկա * Նատալյա Ցիբուլկո - Պոլինա * Եկատերինա Կոսինսկայա - Օքսանա Յարկո * Սվետլանա Բոչարովա - Գալինա * Վիկտոր Պիվնենկո - Դանիլա Իվանովիչ Պաչկա, գլխավոր հաշվապահ * Վլադիմիր Օլեքսենկո - պապ * Վիկտոր Միրոշնիչենկո - Իվան Պետրովիչ Վերետ * Յուրի Բելով - Առնոլդ, կինոռեժիսոր == Նկարահանող խումբ == * Բեմադրող ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Միշուրին<ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/224301/?utm_referrer=www.google.com «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kinopoisk.ru'' կայքում</ref> * Սցենարիստներ` Իվան Ստադնյուկ, Միրոն Ցեպկո * Բեմադրող օպերատոր՝ Կոնստանտին Լավրով * Կոմպոզիտոր` Պլատոն Մայբորոդա * Բեմադրող նկարիչ՝ Գեորգի Պրոկոպեց == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.kinofilms.ua/ru/movie/129082/ Дипломаты поневоле (1977)] 49r2m4qd5b1u8651kzey9euu5xkhxae 10357282 10357281 2025-06-18T09:47:38Z Անգելինա11 146097 /* top */ 10357282 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|«Дипломаты поневоле»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը [[Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիա|''Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում'']]<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1850/annot/ «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kino-teatr.ru'' կայքում</ref>: Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1978 թվականի հուլիսին։ Ֆիլմը ԽՍՀՄ-ում դիտել է 5 100 000 հանդիսատես։ == Սյուժե == Երաժիշտ ընկերներից մեկը կոնսերվատորիայի դասախոս է, մյուսը՝ հայրենի գյուղում ժողովրդական տաղանդներ է դաստիարակում։ Ժողովրդական արտիստ Օստապ Օստապչուկը, որ անթիվ շրջագայությունների շարքում Ժամանակ է հատկացրել իր սիրելի կնոջ՝ կինոդերասանուհու հետ ծովում արձակուրդն անցկացնելու համար, իր ողջ ամուսնական կյանքի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ունեցել այն անցկացնել [[Ղրիմ|Ղրիմում]]։ Բայց նրա կնոջը տան շեմին «առևանգում է» կինոռեժիսորը: Օստապչուկը Ղրիմի փոխարեն հայտնվում է իր հայրենի Լեբեդյանկա գյուղում, բայց արդեն առանց կնոջ։ Այստեղ նա հանդիպում է երկարամյա ընկեր Մաքսիմ Շուգային, որը մնացել է գյուղում` երիտասարդներին երաժշտական արվեստ սովորեցնելու համար: == Դերերում == * Ռոման Ֆիլիպով - Օստապ Օստապչուկ / Դմիտրի-պահեստապետ * Նիկոլայ Շուտկո - Մաքսիմ Շուգայ * Մարգարիտա Կրինիցինա - Օլգա Գորդեևնա Յացենկո, կոլտնտեսության նախագահ * Լիդիա Չաշչինա - Ելենա Միխայլովնա, կինոդերասանուհի, Օստապի կինը * Լիդիա Ստիլիկ - Քսենյա * Նիկոլայ Պանասև - Պյոտր Պետրովիչ Նոսաչ, «գյուղատնտեսական տեխնիկայի» կառավարիչ * Յուրի Սերեդա - Վասիլի Ֆեոդորովիչ Սերեդա, Նոսաչի իրավահաջորդը * Սերգեյ Սվեչնիկով - Պետրո Օստապչուկ * Իվան Պայտինա - Տարաս Շինկարուկ * Ալեքսանդր Լիսոկոն - Նիկոլայ Կովալենկո * Բոգդան Բենյուկ - Վադիմ Չեպուրա * Նինել Պոսպելովա - Նատալկա * Նատալյա Ցիբուլկո - Պոլինա * Եկատերինա Կոսինսկայա - Օքսանա Յարկո * Սվետլանա Բոչարովա - Գալինա * Վիկտոր Պիվնենկո - Դանիլա Իվանովիչ Պաչկա, գլխավոր հաշվապահ * Վլադիմիր Օլեքսենկո - պապ * Վիկտոր Միրոշնիչենկո - Իվան Պետրովիչ Վերետ * Յուրի Բելով - Առնոլդ, կինոռեժիսոր == Նկարահանող խումբ == * Բեմադրող ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Միշուրին<ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/224301/?utm_referrer=www.google.com «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kinopoisk.ru'' կայքում</ref> * Սցենարիստներ` Իվան Ստադնյուկ, Միրոն Ցեպկո * Բեմադրող օպերատոր՝ Կոնստանտին Լավրով * Կոմպոզիտոր` Պլատոն Մայբորոդա * Բեմադրող նկարիչ՝ Գեորգի Պրոկոպեց == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.kinofilms.ua/ru/movie/129082/ Дипломаты поневоле (1977)] 2n4v8lab7w53c4kq6gd5em8p6yl8kl6 10357284 10357282 2025-06-18T09:48:18Z Անգելինա11 146097 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Խորհրդային դֆիլմ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357284 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|«Дипломаты поневоле»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը [[Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիա|''Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում'']]<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1850/annot/ «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kino-teatr.ru'' կայքում</ref>: Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1978 թվականի հուլիսին։ Ֆիլմը ԽՍՀՄ-ում դիտել է 5 100 000 հանդիսատես։ == Սյուժե == Երաժիշտ ընկերներից մեկը կոնսերվատորիայի դասախոս է, մյուսը՝ հայրենի գյուղում ժողովրդական տաղանդներ է դաստիարակում։ Ժողովրդական արտիստ Օստապ Օստապչուկը, որ անթիվ շրջագայությունների շարքում Ժամանակ է հատկացրել իր սիրելի կնոջ՝ կինոդերասանուհու հետ ծովում արձակուրդն անցկացնելու համար, իր ողջ ամուսնական կյանքի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ունեցել այն անցկացնել [[Ղրիմ|Ղրիմում]]։ Բայց նրա կնոջը տան շեմին «առևանգում է» կինոռեժիսորը: Օստապչուկը Ղրիմի փոխարեն հայտնվում է իր հայրենի Լեբեդյանկա գյուղում, բայց արդեն առանց կնոջ։ Այստեղ նա հանդիպում է երկարամյա ընկեր Մաքսիմ Շուգային, որը մնացել է գյուղում` երիտասարդներին երաժշտական արվեստ սովորեցնելու համար: == Դերերում == * Ռոման Ֆիլիպով - Օստապ Օստապչուկ / Դմիտրի-պահեստապետ * Նիկոլայ Շուտկո - Մաքսիմ Շուգայ * Մարգարիտա Կրինիցինա - Օլգա Գորդեևնա Յացենկո, կոլտնտեսության նախագահ * Լիդիա Չաշչինա - Ելենա Միխայլովնա, կինոդերասանուհի, Օստապի կինը * Լիդիա Ստիլիկ - Քսենյա * Նիկոլայ Պանասև - Պյոտր Պետրովիչ Նոսաչ, «գյուղատնտեսական տեխնիկայի» կառավարիչ * Յուրի Սերեդա - Վասիլի Ֆեոդորովիչ Սերեդա, Նոսաչի իրավահաջորդը * Սերգեյ Սվեչնիկով - Պետրո Օստապչուկ * Իվան Պայտինա - Տարաս Շինկարուկ * Ալեքսանդր Լիսոկոն - Նիկոլայ Կովալենկո * Բոգդան Բենյուկ - Վադիմ Չեպուրա * Նինել Պոսպելովա - Նատալկա * Նատալյա Ցիբուլկո - Պոլինա * Եկատերինա Կոսինսկայա - Օքսանա Յարկո * Սվետլանա Բոչարովա - Գալինա * Վիկտոր Պիվնենկո - Դանիլա Իվանովիչ Պաչկա, գլխավոր հաշվապահ * Վլադիմիր Օլեքսենկո - պապ * Վիկտոր Միրոշնիչենկո - Իվան Պետրովիչ Վերետ * Յուրի Բելով - Առնոլդ, կինոռեժիսոր == Նկարահանող խումբ == * Բեմադրող ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Միշուրին<ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/224301/?utm_referrer=www.google.com «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kinopoisk.ru'' կայքում</ref> * Սցենարիստներ` Իվան Ստադնյուկ, Միրոն Ցեպկո * Բեմադրող օպերատոր՝ Կոնստանտին Լավրով * Կոմպոզիտոր` Պլատոն Մայբորոդա * Բեմադրող նկարիչ՝ Գեորգի Պրոկոպեց == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.kinofilms.ua/ru/movie/129082/ Дипломаты поневоле (1977)] [[Կատեգորիա:Խորհրդային դֆիլմ]] 6jfe8uh77rln6iabpeo7lh3braznsa3 10357285 10357284 2025-06-18T09:48:27Z Անգելինա11 146097 հեռացվել է [[Կատեգորիա:Խորհրդային դֆիլմ]], ավելացվեց [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357285 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|«Дипломаты поневоле»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը [[Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիա|''Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում'']]<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1850/annot/ «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kino-teatr.ru'' կայքում</ref>: Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1978 թվականի հուլիսին։ Ֆիլմը ԽՍՀՄ-ում դիտել է 5 100 000 հանդիսատես։ == Սյուժե == Երաժիշտ ընկերներից մեկը կոնսերվատորիայի դասախոս է, մյուսը՝ հայրենի գյուղում ժողովրդական տաղանդներ է դաստիարակում։ Ժողովրդական արտիստ Օստապ Օստապչուկը, որ անթիվ շրջագայությունների շարքում Ժամանակ է հատկացրել իր սիրելի կնոջ՝ կինոդերասանուհու հետ ծովում արձակուրդն անցկացնելու համար, իր ողջ ամուսնական կյանքի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ունեցել այն անցկացնել [[Ղրիմ|Ղրիմում]]։ Բայց նրա կնոջը տան շեմին «առևանգում է» կինոռեժիսորը: Օստապչուկը Ղրիմի փոխարեն հայտնվում է իր հայրենի Լեբեդյանկա գյուղում, բայց արդեն առանց կնոջ։ Այստեղ նա հանդիպում է երկարամյա ընկեր Մաքսիմ Շուգային, որը մնացել է գյուղում` երիտասարդներին երաժշտական արվեստ սովորեցնելու համար: == Դերերում == * Ռոման Ֆիլիպով - Օստապ Օստապչուկ / Դմիտրի-պահեստապետ * Նիկոլայ Շուտկո - Մաքսիմ Շուգայ * Մարգարիտա Կրինիցինա - Օլգա Գորդեևնա Յացենկո, կոլտնտեսության նախագահ * Լիդիա Չաշչինա - Ելենա Միխայլովնա, կինոդերասանուհի, Օստապի կինը * Լիդիա Ստիլիկ - Քսենյա * Նիկոլայ Պանասև - Պյոտր Պետրովիչ Նոսաչ, «գյուղատնտեսական տեխնիկայի» կառավարիչ * Յուրի Սերեդա - Վասիլի Ֆեոդորովիչ Սերեդա, Նոսաչի իրավահաջորդը * Սերգեյ Սվեչնիկով - Պետրո Օստապչուկ * Իվան Պայտինա - Տարաս Շինկարուկ * Ալեքսանդր Լիսոկոն - Նիկոլայ Կովալենկո * Բոգդան Բենյուկ - Վադիմ Չեպուրա * Նինել Պոսպելովա - Նատալկա * Նատալյա Ցիբուլկո - Պոլինա * Եկատերինա Կոսինսկայա - Օքսանա Յարկո * Սվետլանա Բոչարովա - Գալինա * Վիկտոր Պիվնենկո - Դանիլա Իվանովիչ Պաչկա, գլխավոր հաշվապահ * Վլադիմիր Օլեքսենկո - պապ * Վիկտոր Միրոշնիչենկո - Իվան Պետրովիչ Վերետ * Յուրի Բելով - Առնոլդ, կինոռեժիսոր == Նկարահանող խումբ == * Բեմադրող ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Միշուրին<ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/224301/?utm_referrer=www.google.com «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kinopoisk.ru'' կայքում</ref> * Սցենարիստներ` Իվան Ստադնյուկ, Միրոն Ցեպկո * Բեմադրող օպերատոր՝ Կոնստանտին Լավրով * Կոմպոզիտոր` Պլատոն Մայբորոդա * Բեմադրող նկարիչ՝ Գեորգի Պրոկոպեց == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.kinofilms.ua/ru/movie/129082/ Дипломаты поневоле (1977)] [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] 8yi314n090xn8xxn91oykm4q6o9qyqh 10357286 10357285 2025-06-18T09:48:42Z Անգելինա11 146097 ավելացվեց [[Կատեգորիա:1977 ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357286 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|«Дипломаты поневоле»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը [[Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիա|''Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում'']]<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1850/annot/ «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kino-teatr.ru'' կայքում</ref>: Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1978 թվականի հուլիսին։ Ֆիլմը ԽՍՀՄ-ում դիտել է 5 100 000 հանդիսատես։ == Սյուժե == Երաժիշտ ընկերներից մեկը կոնսերվատորիայի դասախոս է, մյուսը՝ հայրենի գյուղում ժողովրդական տաղանդներ է դաստիարակում։ Ժողովրդական արտիստ Օստապ Օստապչուկը, որ անթիվ շրջագայությունների շարքում Ժամանակ է հատկացրել իր սիրելի կնոջ՝ կինոդերասանուհու հետ ծովում արձակուրդն անցկացնելու համար, իր ողջ ամուսնական կյանքի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ունեցել այն անցկացնել [[Ղրիմ|Ղրիմում]]։ Բայց նրա կնոջը տան շեմին «առևանգում է» կինոռեժիսորը: Օստապչուկը Ղրիմի փոխարեն հայտնվում է իր հայրենի Լեբեդյանկա գյուղում, բայց արդեն առանց կնոջ։ Այստեղ նա հանդիպում է երկարամյա ընկեր Մաքսիմ Շուգային, որը մնացել է գյուղում` երիտասարդներին երաժշտական արվեստ սովորեցնելու համար: == Դերերում == * Ռոման Ֆիլիպով - Օստապ Օստապչուկ / Դմիտրի-պահեստապետ * Նիկոլայ Շուտկո - Մաքսիմ Շուգայ * Մարգարիտա Կրինիցինա - Օլգա Գորդեևնա Յացենկո, կոլտնտեսության նախագահ * Լիդիա Չաշչինա - Ելենա Միխայլովնա, կինոդերասանուհի, Օստապի կինը * Լիդիա Ստիլիկ - Քսենյա * Նիկոլայ Պանասև - Պյոտր Պետրովիչ Նոսաչ, «գյուղատնտեսական տեխնիկայի» կառավարիչ * Յուրի Սերեդա - Վասիլի Ֆեոդորովիչ Սերեդա, Նոսաչի իրավահաջորդը * Սերգեյ Սվեչնիկով - Պետրո Օստապչուկ * Իվան Պայտինա - Տարաս Շինկարուկ * Ալեքսանդր Լիսոկոն - Նիկոլայ Կովալենկո * Բոգդան Բենյուկ - Վադիմ Չեպուրա * Նինել Պոսպելովա - Նատալկա * Նատալյա Ցիբուլկո - Պոլինա * Եկատերինա Կոսինսկայա - Օքսանա Յարկո * Սվետլանա Բոչարովա - Գալինա * Վիկտոր Պիվնենկո - Դանիլա Իվանովիչ Պաչկա, գլխավոր հաշվապահ * Վլադիմիր Օլեքսենկո - պապ * Վիկտոր Միրոշնիչենկո - Իվան Պետրովիչ Վերետ * Յուրի Բելով - Առնոլդ, կինոռեժիսոր == Նկարահանող խումբ == * Բեմադրող ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Միշուրին<ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/224301/?utm_referrer=www.google.com «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kinopoisk.ru'' կայքում</ref> * Սցենարիստներ` Իվան Ստադնյուկ, Միրոն Ցեպկո * Բեմադրող օպերատոր՝ Կոնստանտին Լավրով * Կոմպոզիտոր` Պլատոն Մայբորոդա * Բեմադրող նկարիչ՝ Գեորգի Պրոկոպեց == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.kinofilms.ua/ru/movie/129082/ Дипломаты поневоле (1977)] [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1977 ֆիլմեր]] 1gy6dxo2d8xpl7h6q7a1f0a3uu5vopb 10357287 10357286 2025-06-18T09:48:50Z Անգելինա11 146097 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Խորհրդային կինոկատակերգություններ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357287 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|«Дипломаты поневоле»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը [[Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիա|''Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում'']]<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1850/annot/ «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kino-teatr.ru'' կայքում</ref>: Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1978 թվականի հուլիսին։ Ֆիլմը ԽՍՀՄ-ում դիտել է 5 100 000 հանդիսատես։ == Սյուժե == Երաժիշտ ընկերներից մեկը կոնսերվատորիայի դասախոս է, մյուսը՝ հայրենի գյուղում ժողովրդական տաղանդներ է դաստիարակում։ Ժողովրդական արտիստ Օստապ Օստապչուկը, որ անթիվ շրջագայությունների շարքում Ժամանակ է հատկացրել իր սիրելի կնոջ՝ կինոդերասանուհու հետ ծովում արձակուրդն անցկացնելու համար, իր ողջ ամուսնական կյանքի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ունեցել այն անցկացնել [[Ղրիմ|Ղրիմում]]։ Բայց նրա կնոջը տան շեմին «առևանգում է» կինոռեժիսորը: Օստապչուկը Ղրիմի փոխարեն հայտնվում է իր հայրենի Լեբեդյանկա գյուղում, բայց արդեն առանց կնոջ։ Այստեղ նա հանդիպում է երկարամյա ընկեր Մաքսիմ Շուգային, որը մնացել է գյուղում` երիտասարդներին երաժշտական արվեստ սովորեցնելու համար: == Դերերում == * Ռոման Ֆիլիպով - Օստապ Օստապչուկ / Դմիտրի-պահեստապետ * Նիկոլայ Շուտկո - Մաքսիմ Շուգայ * Մարգարիտա Կրինիցինա - Օլգա Գորդեևնա Յացենկո, կոլտնտեսության նախագահ * Լիդիա Չաշչինա - Ելենա Միխայլովնա, կինոդերասանուհի, Օստապի կինը * Լիդիա Ստիլիկ - Քսենյա * Նիկոլայ Պանասև - Պյոտր Պետրովիչ Նոսաչ, «գյուղատնտեսական տեխնիկայի» կառավարիչ * Յուրի Սերեդա - Վասիլի Ֆեոդորովիչ Սերեդա, Նոսաչի իրավահաջորդը * Սերգեյ Սվեչնիկով - Պետրո Օստապչուկ * Իվան Պայտինա - Տարաս Շինկարուկ * Ալեքսանդր Լիսոկոն - Նիկոլայ Կովալենկո * Բոգդան Բենյուկ - Վադիմ Չեպուրա * Նինել Պոսպելովա - Նատալկա * Նատալյա Ցիբուլկո - Պոլինա * Եկատերինա Կոսինսկայա - Օքսանա Յարկո * Սվետլանա Բոչարովա - Գալինա * Վիկտոր Պիվնենկո - Դանիլա Իվանովիչ Պաչկա, գլխավոր հաշվապահ * Վլադիմիր Օլեքսենկո - պապ * Վիկտոր Միրոշնիչենկո - Իվան Պետրովիչ Վերետ * Յուրի Բելով - Առնոլդ, կինոռեժիսոր == Նկարահանող խումբ == * Բեմադրող ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Միշուրին<ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/224301/?utm_referrer=www.google.com «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kinopoisk.ru'' կայքում</ref> * Սցենարիստներ` Իվան Ստադնյուկ, Միրոն Ցեպկո * Բեմադրող օպերատոր՝ Կոնստանտին Լավրով * Կոմպոզիտոր` Պլատոն Մայբորոդա * Բեմադրող նկարիչ՝ Գեորգի Պրոկոպեց == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.kinofilms.ua/ru/movie/129082/ Дипломаты поневоле (1977)] [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1977 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային կինոկատակերգություններ]] d8pcyo7ge6iyu38il1d7ucrqkl70e39 10357288 10357287 2025-06-18T09:48:57Z Անգելինա11 146097 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայի ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357288 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|«Дипломаты поневоле»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը [[Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիա|''Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում'']]<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1850/annot/ «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kino-teatr.ru'' կայքում</ref>: Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1978 թվականի հուլիսին։ Ֆիլմը ԽՍՀՄ-ում դիտել է 5 100 000 հանդիսատես։ == Սյուժե == Երաժիշտ ընկերներից մեկը կոնսերվատորիայի դասախոս է, մյուսը՝ հայրենի գյուղում ժողովրդական տաղանդներ է դաստիարակում։ Ժողովրդական արտիստ Օստապ Օստապչուկը, որ անթիվ շրջագայությունների շարքում Ժամանակ է հատկացրել իր սիրելի կնոջ՝ կինոդերասանուհու հետ ծովում արձակուրդն անցկացնելու համար, իր ողջ ամուսնական կյանքի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ունեցել այն անցկացնել [[Ղրիմ|Ղրիմում]]։ Բայց նրա կնոջը տան շեմին «առևանգում է» կինոռեժիսորը: Օստապչուկը Ղրիմի փոխարեն հայտնվում է իր հայրենի Լեբեդյանկա գյուղում, բայց արդեն առանց կնոջ։ Այստեղ նա հանդիպում է երկարամյա ընկեր Մաքսիմ Շուգային, որը մնացել է գյուղում` երիտասարդներին երաժշտական արվեստ սովորեցնելու համար: == Դերերում == * Ռոման Ֆիլիպով - Օստապ Օստապչուկ / Դմիտրի-պահեստապետ * Նիկոլայ Շուտկո - Մաքսիմ Շուգայ * Մարգարիտա Կրինիցինա - Օլգա Գորդեևնա Յացենկո, կոլտնտեսության նախագահ * Լիդիա Չաշչինա - Ելենա Միխայլովնա, կինոդերասանուհի, Օստապի կինը * Լիդիա Ստիլիկ - Քսենյա * Նիկոլայ Պանասև - Պյոտր Պետրովիչ Նոսաչ, «գյուղատնտեսական տեխնիկայի» կառավարիչ * Յուրի Սերեդա - Վասիլի Ֆեոդորովիչ Սերեդա, Նոսաչի իրավահաջորդը * Սերգեյ Սվեչնիկով - Պետրո Օստապչուկ * Իվան Պայտինա - Տարաս Շինկարուկ * Ալեքսանդր Լիսոկոն - Նիկոլայ Կովալենկո * Բոգդան Բենյուկ - Վադիմ Չեպուրա * Նինել Պոսպելովա - Նատալկա * Նատալյա Ցիբուլկո - Պոլինա * Եկատերինա Կոսինսկայա - Օքսանա Յարկո * Սվետլանա Բոչարովա - Գալինա * Վիկտոր Պիվնենկո - Դանիլա Իվանովիչ Պաչկա, գլխավոր հաշվապահ * Վլադիմիր Օլեքսենկո - պապ * Վիկտոր Միրոշնիչենկո - Իվան Պետրովիչ Վերետ * Յուրի Բելով - Առնոլդ, կինոռեժիսոր == Նկարահանող խումբ == * Բեմադրող ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Միշուրին<ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/224301/?utm_referrer=www.google.com «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kinopoisk.ru'' կայքում</ref> * Սցենարիստներ` Իվան Ստադնյուկ, Միրոն Ցեպկո * Բեմադրող օպերատոր՝ Կոնստանտին Լավրով * Կոմպոզիտոր` Պլատոն Մայբորոդա * Բեմադրող նկարիչ՝ Գեորգի Պրոկոպեց == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.kinofilms.ua/ru/movie/129082/ Дипломаты поневоле (1977)] [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1977 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային կինոկատակերգություններ]] [[Կատեգորիա:Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայի ֆիլմեր]] 6yt8wxda0dtxltixfcn79b8f2t48zqn 10357289 10357288 2025-06-18T09:49:04Z Անգելինա11 146097 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ռուսերեն ֆիլմեր]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով 10357289 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ | imdb_id = 0412646 }} '''«Ակամա դիվանագետներ»''' ({{lang-ru|«Дипломаты поневоле»}}), 1978 թվականի [[Կինոարդյունաբերությունը Խորհրդային Միությունում|խորհրդային]] երաժշտական կատակերգություն, որը նկարահանել է ռեժիսոր Ալեքսեյ Միշուրինը [[Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիա|''Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում'']]<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1850/annot/ «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kino-teatr.ru'' կայքում</ref>: Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 1978 թվականի հուլիսին։ Ֆիլմը ԽՍՀՄ-ում դիտել է 5 100 000 հանդիսատես։ == Սյուժե == Երաժիշտ ընկերներից մեկը կոնսերվատորիայի դասախոս է, մյուսը՝ հայրենի գյուղում ժողովրդական տաղանդներ է դաստիարակում։ Ժողովրդական արտիստ Օստապ Օստապչուկը, որ անթիվ շրջագայությունների շարքում Ժամանակ է հատկացրել իր սիրելի կնոջ՝ կինոդերասանուհու հետ ծովում արձակուրդն անցկացնելու համար, իր ողջ ամուսնական կյանքի ընթացքում առաջին անգամ հնարավորություն է ունեցել այն անցկացնել [[Ղրիմ|Ղրիմում]]։ Բայց նրա կնոջը տան շեմին «առևանգում է» կինոռեժիսորը: Օստապչուկը Ղրիմի փոխարեն հայտնվում է իր հայրենի Լեբեդյանկա գյուղում, բայց արդեն առանց կնոջ։ Այստեղ նա հանդիպում է երկարամյա ընկեր Մաքսիմ Շուգային, որը մնացել է գյուղում` երիտասարդներին երաժշտական արվեստ սովորեցնելու համար: == Դերերում == * Ռոման Ֆիլիպով - Օստապ Օստապչուկ / Դմիտրի-պահեստապետ * Նիկոլայ Շուտկո - Մաքսիմ Շուգայ * Մարգարիտա Կրինիցինա - Օլգա Գորդեևնա Յացենկո, կոլտնտեսության նախագահ * Լիդիա Չաշչինա - Ելենա Միխայլովնա, կինոդերասանուհի, Օստապի կինը * Լիդիա Ստիլիկ - Քսենյա * Նիկոլայ Պանասև - Պյոտր Պետրովիչ Նոսաչ, «գյուղատնտեսական տեխնիկայի» կառավարիչ * Յուրի Սերեդա - Վասիլի Ֆեոդորովիչ Սերեդա, Նոսաչի իրավահաջորդը * Սերգեյ Սվեչնիկով - Պետրո Օստապչուկ * Իվան Պայտինա - Տարաս Շինկարուկ * Ալեքսանդր Լիսոկոն - Նիկոլայ Կովալենկո * Բոգդան Բենյուկ - Վադիմ Չեպուրա * Նինել Պոսպելովա - Նատալկա * Նատալյա Ցիբուլկո - Պոլինա * Եկատերինա Կոսինսկայա - Օքսանա Յարկո * Սվետլանա Բոչարովա - Գալինա * Վիկտոր Պիվնենկո - Դանիլա Իվանովիչ Պաչկա, գլխավոր հաշվապահ * Վլադիմիր Օլեքսենկո - պապ * Վիկտոր Միրոշնիչենկո - Իվան Պետրովիչ Վերետ * Յուրի Բելով - Առնոլդ, կինոռեժիսոր == Նկարահանող խումբ == * Բեմադրող ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Միշուրին<ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/224301/?utm_referrer=www.google.com «Ակամա դիվանագետներ» ֆիլմը] ''kinopoisk.ru'' կայքում</ref> * Սցենարիստներ` Իվան Ստադնյուկ, Միրոն Ցեպկո * Բեմադրող օպերատոր՝ Կոնստանտին Լավրով * Կոմպոզիտոր` Պլատոն Մայբորոդա * Բեմադրող նկարիչ՝ Գեորգի Պրոկոպեց == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.kinofilms.ua/ru/movie/129082/ Дипломаты поневоле (1977)] [[Կատեգորիա:Խորհրդային ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:1977 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային կինոկատակերգություններ]] [[Կատեգորիա:Ա. Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայի ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ռուսերեն ֆիլմեր]] p58u3y0of8hch6g84wfxhpkh2m7jg8t 1 1300542 10357283 2025-06-18T09:48:06Z Անգելինա11 146097 +{{ԹՀ/նոր|ru|Дипломаты поневоле|142590688|10357282|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357283 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Дипломаты поневоле|142590688|10357282|2025 թվականի հունիսի 18}} k74h0eqthp7813sx60zjzjoroer7d4m 0 1300543 10357307 2025-06-18T10:13:44Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Կեղծանունը, որը, ըստ արտիստի, հորինել է իր հայրը, ցնցող կերպով կրկնօրինակում է կարգախոսը։ «Սլավա ԿՊՍՍ!» ({{lang-ru|Слава КПСС}},ԿՊՍՍ — [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն]] ({{lang-ru|Коммунистическая партия Советског...»: 10357307 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Կեղծանունը, որը, ըստ արտիստի, հորինել է իր հայրը, ցնցող կերպով կրկնօրինակում է կարգախոսը։ «Սլավա ԿՊՍՍ!» ({{lang-ru|Слава КПСС}},ԿՊՍՍ — [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն]] ({{lang-ru|Коммунистическая партия Советского Союза}})) ԽՍՀՄ-ի ժամանակներից։|group=Ն}} (իրական անուն` '''Վյաչեսլավ Վալերևիչ Մաշնով''' ({{lang-ru|Вячесла́в Вале́рьевич Машно́в}}){{efn|Հայտնի է նաև '''Կարե́լին''' ազգանունով|group=Ն}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուսական]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[բանաստեղծ]], սթրիմեր և բաթլ-ռեփեր։ Հայտնի է իր [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմով]]<ref name="ria-battle" />, երգիծական ու սադրիչ ոճով, անբարոյական ու կոշտ հայտարարություններով, այդ թվում՝ ռեփի այլ արտիստների մասին։ «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ, «Անտիհայփ» ստեղծագործական միավորման «Renaissance» լեյբլի ներքո, [[Slovo|#SlovoSPB]] բաթլ-​​հարթակի առաջին եթերաշրջանի ներկայացուցիչ և հաղթող։ Նա իր աշխատանքը բնութագրում է որպես «նեղ ենթամշակութային ռեփ՝ ներքին կատակներով»<ref name="village-how-money" />։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարներ === Վյաչեսլավ Մաշնովը ծնվել է [[1990|1990 թվականի]] [[մայիսի 9]]-ին [[Խաբարովսկ|Խաբարովսկում]]։Դպրոցական տարիներին պատվերով նկարահանել է մուլտֆիլմներ, հետագայում վաճառել է հոգեբանական թեստեր [[CD|սկավառակների]] վրա, աշխատել է բջջային հեռախոսների ընկերություններում և ջրաշխարհում։ Սովորել է Խաբարովսկի Ինֆոհաղորդակցության ինստիտուտում։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ Մաշնովը ռեփով չէր հետաքրքրվում մինչև 2012 թվականը, մինչ այդ նա զբաղվում էր [[փանկ]] մշակույթով և հետևում էր [[Անարխիզմ|անարխիզմի]] գաղափարներին։ 2012 թվականին Սլավան ծանոթացել է Սաշա Սկուլի աշխատանքին և նրա սադրիչ երգիծական ռեփ նախագծին՝ միտումնավոր ուլտրաաջ գաղափարախոսությամբ՝ «Բուխենվալդ Ֆլավա»<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Այնուամենայնիվ, 2017-ին Meduza-ին տված հարցազրույցում Սլավան խոստովանել է, որ 2005-2009 թվականներին նա արդեն լսել է ռեփ կատարողների, ինչպիսիք են «Մնոգոտոչիե», «Կաստա», «Յու.Գ.», Սմոկի Մո, [[Noize MC]], ինչպես նաև ռոք արտիստներ՝ [[Եգոր Լետով]], [[Բորիս Գրեբենշչիկով]], Զվուկի Մու, [[Ալիսա (խումբ)|Ալիսա]], Ագաթա Քրիստի, [[ԴԴՏ]] և այլք<ref name="meduza-interview" />: Իր ստեղծագործության վրա ազդած արվեստագետներից Մաշնովն առանձնացրել է Լենինա Պակետին, Babangida-ին, 4 Պոզիցիա Բրունոյին, ինչպես նաև «Աուկցիոնի» առաջնորդ Լեոնիդ Ֆյոդորովին<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ === Բաթլ-ռեփերի կարիերա (2013—2017) === 2013 թվականին Սլավան դիմել է Slovo SPB-ին բաթլ-լիգային մասնակցելու համար, որտեղ ընդունվել է, իսկ 2014 թվականին Գնոյնի կեղծանունով հասել է եզրափակիչ, որտեղ դարձել է առաջին եթերաշրջանի հաղթող՝ հաղթելով #SlovoSPB-ի ապագա կազմակերպիչ Դեն Չեյնիին։ Հաղթանակից հետո Գնոյնին հրավեր է ստացել [[Անապա|Անապայում]] կայանալիք SlovoFest փառատոնին։ Slovo Moscow կազմակերպիչ Nongratta-ն առաջարկվել է որպես հակառակորդ<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ 2016 թվականին Գնոյնին դարձել է «Ренессанс» լեյբլի ռեզիդենտ, որի թևի տակ ստեղծվել է «Անտիհայփ» ստեղծագործական ռեփ խումբը (որը, բացի Սլավայից, ներառում էր ՍԴ-ին, [[Զամայ|Զամային]] և [[Booker]]-ին)<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Ուշադրությունը Վյաչեսլավի նկատմամբ կտրուկ աճել է 2016 թվականի հուլիսին Էռնեստո Զատկնիտեսի դեմ Versus Battle և #SlovoSPB հարթակների ճակատամարտին մասնակցելուց հետո<ref name="tf-versus-ernesto" />, որտեղ նա սուր քննադատության է ենթարկել Versus-ին և [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին՝ մեղադրելով նրան կեղծավորության մեջ և անվանելով «կեղտոտ խոզ, որը ուզում է հայփ»<ref name="tf-who-is-it" />: Նույն բաթլի ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է [[գրաքննություն]]՝ վիրավորական տեղերի կիրառման պատճառով<ref name="tj-censure" />։ Հաջորդ օրը Միրոն Ֆյոդորովը Գնոյնիին բաթլի հրավեր է նետել 2017 թվականին։ 2016 թվականին #SlovoSPB հարթակում հայտնվել է մարտերի նոր ձևաչափ՝ երաժշտական ​​ռիթմով՝ 140 BPM<ref name="tf-who-is-it" />: Առաջին թողարկումը Սոնյա Մարմելադովայի հետ բաթլն էր այդ հարթակի կազմակերպիչ ռեփեր Edik_Kingsta-ի դեմ։ Նոյեմբերի 4-ին նմանատիպ ձևաչափ հայտնվել է Versus-ում, որտեղ Սոնյա Մարմելադովան նույնպես դարձել է առաջին մասնակիցը [[Rickey F]]-ի հետ մարտում<ref name="tf-versus-bpm" />։ 2022 թվականի մայիսի դրությամբ տեսանյութն ունի ավելի քան 36 միլիոն դիտում։ 2016 թվականի օգոստոսի 4-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է ութ երգից բաղկացած մինի-ալբոմ՝ «Трудно быть с Богом»<ref name="tf-ep-with-god" />: Թողարկման մեջ Սլավան ծաղրում է [[Թրեպ երաժշտություն|թրեպը]], ռուսական ռեփը թմրանյութերի մասին, պարոդիա է անում [[ATL (ռեփեր)|ATL]] ռեփերի վրա, ինչպես նաև ծաղրում է [[Ֆարաոհ|Pharaoh]]-ին ու [[Բաստա|Բաստային]]<ref name="zvuki-ep-with-god" />։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ''Hype Train'' միքսթեյփը, որը բաղկացած է 30 կոմպոզիցիաներից։ Ըստ The Flow պորտալի, միքսթեյփը պարունակում է «ընդդիմադիր և թունավոր բաթլ-​​ռեփ, որտեղ Սլավան և Զամայը «ձախ էմսիներն են», իսկ ամբողջ ռուսական ռեփը «աջից էմսիները»։ Արտիստները շոշափում են բոլորին՝ հեյթերներին, [[Բլոգ|բլոգերներին]], [[Ռեփ|ռեփերներին]], մասնավորապես՝ Obladaet, Illumate, [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]] և այլն<ref name="tf-hype-train" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը բազմիցս անդրադարձել է արտիստ Jubilee-ին իր բաթլ-ելույթներում և երգերում, այդ թվում՝ 2017 թվականի հունվարի 6-ին Վալենտին Դյադկայի անունից նա թողարկել է Jubilee-ի «Young Beatles» երգի «Янг Битлз» քավեր տարբերակը: Հունվարի վերջին ռեփեր Jubilee-ը Գնոյնիին մեղադրել է կեղծավորության և ոչ անկեղծության մեջ՝ թողարկելով «Клоун» դիսսը<ref name="tf-jubilee-diss" />։ Փետրվարի 2-ին հատևել է պատասխան «Пидор» դիսսը, որտեղ Սլավա ԿՊՍՍ-ն իր հակառակորդին մեղադրում է [[Դրեյք|Դրեյքին]] ընդօրինակելու և [[Համասեռականություն|միասեռական հարաբերություններին]] աջակցելու մեջ<ref name="tf-jubilee-pidor" />։ Հաջորդ օրը Գնոյնին թողարկել է երկրորդ դիսսը՝ ուղղված Jubilee-ի հասցեին՝ «Маленький дрэйк», իսկ Jubilee-ն թողարկել է պատասխան «Реквием» դիսը<ref name="tf-diss-a-diss" />։ Փետրվարին հայտարարվել է «Солнце мёртвых» ալբոմի անոնսի մասին<ref name="tf-sun-anonce" />, սակայն ապրիլի 4-ին թողարկվել է մեկ այլ «Чай вдвоём» ալբոմը ռեփեր Aux-ի հետ համագործակցությամբ<ref name="tf-tea" />։ Առաջին սոլո ալբոմը թողարկվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref name="tf-sun" /> և, ըստ The Flow պորտալի, դարձել է տարվա 33-րդ լավագույն ռուսական ալբոմը<ref name="автоссылка1">{{cite web |date=2017-12-26 |title=50 отечественных альбомов 2017. Часть 2 |url=http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228172323/http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-date=2017-12-28 |accessdate=2017-12-28 |website=[[The Flow]] |deadlink=no}}</ref>։ === Բաթլ Oxxxymiron-ի հետ === Oxxxymiron-ի հետ բաթլը, որը դարձել է ամենասպասվածը 2017 թվականին<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="esquire-versus-citates" />, տեղի է ունեցել օգոստոսի 6-ին Versus x #SlovoSPB-ի 2-րդ եթերաշրջանի շրջանակներում<ref name="meduza-versus-miron" />։ Որոշ ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Գնոյնին հաղթել է մրցույթում<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="rap-fake" />։ Տեսահոլովակի հրապարակումից մեկ օր առաջ Վյաչեսլավը հրապարակել է «Охлади мой пылt» ծաղրական երգը (ըստ The Flow-ի՝ այն դարձել է տարվա յոթերորդ լավագույն երգը<ref name="автоссылка1" />)՝ Վալենտին Դյադկա կեղծանունով, որը նա նվիրել է [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին<ref name="esquire-versus-miron" />, ինչպես նաև ծաղրել է նրան Թվիթթերում<ref name="rap-fake2" />։ Օգոստոսի 13-ի հրապարակումից հետո լուրերը հաստատվեցին՝ Սլավա ԿՊՍՍ-ը 5։0 հաշվով հաղթել է մրցակցին<ref name=":0">Видео {{YouTube|v4rvTMBCJD0|«VERSUS X #SLOVOSPB: Oxxxymiron VS Слава КПСС (Гнойный)»}}.</ref>։ Տեսանյութը ռեզոնանսային է դարձել և հավաքել մոտ 10 միլիոն դիտում հրապարակումից հետո առաջին օրը<ref name="ria-battle-resonance" />։ Գնոյնիի մասնակցությամբ ճակատամարտից հետո հրապարակվել է նաև մայիսին ձայնագրված [[Big Russian Boss|Big Russian Boss Show]]-ի մի դրվագ<ref name=":1">Видео {{YouTube|eY8WcDJINXc|«Big Russian Boss Show #30 {{!}} Слава КПСС (Гнойный) и Замай»}}</ref> և հարցազրույց [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ «վԴուդ» ինտերնետային շոուի համար<ref>{{YouTube|8GGWedu77SA|Гнойный — большое интервью после батла / вДудь}}</ref>։ Սեպտեմբերի 16-ին «<nowiki/>[[Կուլտուրա (հեռուստաալիք)|Կուլտուրա]]<nowiki/>» հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Ագորայի» մի դրվագ՝ նվիրված ռեփ-բաթլերին, որին մասնակցում էին Գնոյնին և Խան Զամայը<ref name="yt-agora" /><ref>{{Cite web |title=Рэп-баттл на «Агоре» |url=http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917080735/http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-date=2017-09-17 |access-date=2017-09-17 |deadlink=no}}</ref>։ [[Պատկեր:Слава КПСС на VK Fest 2018.jpg|մինի|255x255փքս|«Անտիհայփ» միավորման ելույթը (ձախից աջ՝ Զամայ, SD, Սլավա ԿՊՍՍ) [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] VK Fest 2018-ին։]] === Հեռանալը բաթլ-ռեփից (2017—2020) === 2017 թվականի հոկտեմբերին հայտնի է դարձել, որ Վյաչեսլավ Մաշնովը կլինի ժյուրիի անդամ [[СТС]] հեռուստաալիքի «Հաջողություն» վոկալ շոուում<ref name="life-ctc" /><ref name="lenta-ctc" />: 2017 թվականի հոկտեմբերին թողարկվել է Սլավա ԿՊՍՍ կեղծանվան տակ առաջին «Солнце мёртвых» վերնագրով առաջին լիամետրաժ ստուդիական ալբոմը։ 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկում է նոր ստուդիական ալբոմ «Взрослая танцевальная музыка» վերնագրով<ref>{{cite web |date=2018-04-27 |title=Слава КПСС выпустил новый альбом — «Взрослая танцевальная музыка» |url=https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619113021/https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-date=2018-06-19 |access-date=2018-06-19 |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] Daily |deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հոկտեմբերի 2-ին և նոյեմբերի 2-ին թողարկվում են Սլավա ԿՊՍՍ-ի և Զամայի 3 համատեղ «Օվերհայփ» (1, 2 и 3) միքսթեյփներ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили ироничный альбом «Оверхайп» |url=https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701143856/https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Антихайп» — сборище калек»: Слава КПСС и Замай выпустили вторую часть «Оверхайпа» |url=https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701193052/https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили третью часть альбома «Оверхайп» {{!}} RAP.RU |url=http://www.rap.ru/news/10733 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013400/http://www.rap.ru/news/10733 |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 28-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է «Я буду петь свою музыку» դիսսը, որտեղ նա խոսում էր ռեփեր Հասկիի և նրան աջակցող ռեփերների՝ [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի և Loqiemean-ի ձերբակալության մասին՝ նրանց մեղադրելով կոմերցիոնիզմի և քաղաքական անգրագիտության մեջ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=«Я за отмену 282»: Слава КПСС выпустил дисс на оксимирона и концерт «Я буду петь свою музыку» |url=http://www.rap.ru/news/11071 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630162023/http://www.rap.ru/news/11071 |archive-date=2020-06-30 |access-date=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Նույն թվականին՝ ապրիլի 23-ին, թողարկվել է «Мы из Антихайпа» լոնգմիքսը՝ Զամայի և Միքսի հետ միասին, որը պարոդիա էր Oxxxymiron-ի թիմի անդամների՝ «Злые голуби»-ի «Reality» լոնգմիքսին, որի մի անդամներից էր Միքսին «Fresh Blood 4» նախագծի ժամանակ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС, Замай и Микси выпустили клип "Мы из Антихайпа" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013353/https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հետևյալ լոնգմիքսը ներառվել է «ОТТЕНКИ БАРДА» միքսթեյփում, որը թողարկվել է 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref>{{Cite web |author= |date=2019-10-25 |title=Слава КПСС "Оттенки барда" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630170024/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 15-ին արտիստը Ջիգլիի հետ թողարկել է համատեղ «Rare Gods 4» միքսթեյփ<ref>{{Cite web |author= |date=2020-05-15 |title="Rare Gods 4" — совместный микстейп Славы КПСС и Джигли |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200703055424/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-date=2020-07-03 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 28-ին ռուսական կինոթատրոններում թողարկվել են բրիտանական «''Wheeler Dealers''» ֆիլմը, որում Սլավա ԿՊՍՍ-ն հնչյունավորեցլ է գլխավոր հերոս Դեյվիին։ Ֆիլմը հիմնված է իրական իրադարձությունների վրա և պատմում է մի երիտասարդ տղայի մասին, ով որոշել է իր ուժերը փորձել որպես երաժշտության պրոմոուտեր։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայի]] [[Դանդի]] քաղաքում 1980-ականներին։ === 2020-ից === Սեպտեմբերի 9-ին, խմբի նոր թողարկմանը 500 օր սպասելուց հետո<ref name=":0" />, «500 օր առանց Եժե» արշավի շրջանակներում, «Եժեմեսյաչնիե» խմբի պաշտոնական ՎԿոնտակտե էջում հայտնվել է գրառում, որից հայտնի է դարձել, որ «Սլավա ԿՊՍՍ-ն այլևս «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ չէ<ref>{{Cite web |title=С сегодняшнего дня Слава КПСС больше не является участником реп-группы ежемесячные |url=https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100431/https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-date=2022-12-07 |access-date=2020-09-13 |website=[[ВКонтакте]] |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «SpeakOut» առցանց նախագծի շրջանակներում հրապարակվել է մեկ ժամ տևողությամբ հարցազրույց Սլավա ԿՊՍՍ-ի հետ։ Հարցազրույցում արտիստը պատմել է, որ 30 տարեկան դառնալը շրջադարձային է եղել իր կյանքում։ [[COVID-19 համավարակ|Համավարակի]] ժամանակ Սլավան հայտնվել է հոգեբուժարանում, որտեղ անց է կացրել երկու ամիս։ Պատճառը նրա բաժանումն էր ընկերուհու հետ։ Այնտեղ մնալուց հետո նա գնացել է [[Աստված|Աստծո]] մոտ և որոշել թողնել բոլոր վատ սովորությունները: Նա նաև ասել է, որ կթողարկի ևս մեկ ալբոմ և կավարտի իր ռեփ կարիերան։ Ըստ նրա՝ «ծերացող ռեփերներից ավելի նվաստացուցիչ բան չկա»<ref>{{Cite web |title=Психбольница, уход из рэпа, поэзия: вышло часовое интервью Гнойного |url=https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-url=https://web.archive.org/web/20201005085224/https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-date=2020-10-05 |access-date=2020-10-05 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Ռեփի կարիերան ավարտելուց հետո Սլավան նախատեսում էր սերիալ նկարահանել Ռուսաստանում քաղաքական իրավիճակի մասին<ref>{{Cite web |title=Почему Слава КПСС уходит из рэпа. Откровенное интервью |url=https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207123934/https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-date=2020-12-07 |access-date=2020-12-16 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 27-ի կեսգիշերին թողարկվել է «Чудовище, погубившее мир» ալբոմը։ 2021 թվականի փետրվարի 6-ին նա ձերբակալվել է Սանկտ Պետերբուրգում փետրվարի 2-ին տեղի ունեցած հանրահավաքին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |title=Кричавшего «Иртыш — русская река!» рэпера Гнойного задержали |url=https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206191856/https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-07 |website=[[Лента. Ру]] |deadlink=no}}</ref>։ Նրա համախոհ Խան Զամայի խոսքով՝ ռեփերը հետախուզման մեջ էր արդեն մի քանի օր<ref>{{Cite web |title=Гнойный задержан за участие в митинге в поддержку Навального |url=https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206164110/https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Փետրվարի 10-ին տեղի է ունեցել դատավարության ժամանակ Սլավա ԿՊՍՍ-ն ստացել է 7 օր վարչական կալանք՝ ՌԴ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 20.1-րդ հոդվածով (մանր խուլիգանություն)՝ «Լիզեք, մի կծեք, համքը նուրբ բան է» և «Վերջ իսպանական ինկվիզիցիան» կարգախոսները վանկարկելու համար<ref>{{cite web |author=@valya_de |date=2021-02-06 |title=Славу задержали за это видео.. |url=https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214131509/https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-date=2021-02-14 |access-date=2021-02-13 |website=[[Twitter]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-10 |title=Рэпер Гнойный получил семь суток ареста за выкрикивание слова «клитор» на акции 2 февраля. Полиция сочла его нецензурным |url=https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-url=https://web.archive.org/web/20210210175635/https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-date=2021-02-10 |access-date=2021-02-12 |website=[[Meduza]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հաջորդ օրը, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո, կալանքի ժամկետը կրճատվել է մեկ օրով<ref>{{Cite web |author=Ольга Братцева |date=2021-02-11 |title=Слава КПСС отсидит за участие в митинге в поддержку Навального одни сутки вместо семи |url=https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211103027/https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-13 |website=[[Znak.com]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Այս միջադեպը որոշակի արձագանք է առաջադրել, և համապատասխան տեգը բարձրացել է ռուսական Twitter-ում<ref>{{Cite web |title=Мем дня: арест Гнойного за клитор |url=https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211211914/https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: 2021 թվականի հուլիսի 9-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ձայնագրած ''ANTIHYPETRAIN'' միքսթեյփը, որը բաղկացած էր 101 երգից<ref>{{cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили прощальный альбом "Antihypetrain" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-url=https://web.archive.org/web/20210712144829/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-date=2021-07-12 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Վորովսկայա լապա կեղծանվան տակ թողարկել է ''FREEHOVA'', ալբոմը որի վերնագիրը վերաբերում է վիդեոբլոգեր [[Յուրի Խովանսկի|Յուրի Խովանսկու]] ձերբակալությանը 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Սլավան իր վերադարձից հետո թողարկել է դիսսը [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի մասին, որպես «Кто убил Марка?» երգի պատասխան: Երգում Oxxxymiron-ը խոսում է իր նախկին ընկեր Շոկկի հետ հարաբերությունների և Ռոմա Ժիգանի հետ կոնֆլիկտի և Վագաբունդի փլուզման մանրամասների մասին. [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ հարցազրույցից հրաժարվելու իրական պատճառի մասին. հոգեթերապիայի և թմրամիջոցների չարաշահման մասին։ Վյաչեսլավի դիսսը պատասխանն է Oxxxymiron-ի երգին։ Երգը ներկայացվել է Սլավայի եթերներից մեկում, որտեղ տեսահոլովակը բացելու համար անհրաժեշտ էր 100 հազար ռուբլի նվիրատվություն հավաքել<ref>{{cite web |date=2021-11-09 |title=Слава КПСС выпустил новый дисс на Оксимирона "Жертва" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-url=https://web.archive.org/web/20211125090046/https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-date=2021-11-25 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նա առաջարկ է ներկայացրել, որ Սալավատ KGBT+-ը՝ [[Վիկտոր Պելևին|Վիկտոր Պելևինի]] համանուն վեպի գլխավոր հերոսին, պատճենել իրենից մի շարք տարօրինակ չհրապարակված հարցազրույցներից հետո<ref>{{cite web |date=2022-10-15 |title=Слава КПСС утверждает, что стал прототипом героя романа Виктора Пелевина «KGBT+» |url=https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20221016130005/https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-date=2022-10-16 |access-date=2022-10-16 |website=Medialeaks |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին թողարկել է «Ангельское True» միքսթեյփը<ref>{{Cite web |date=2023-10-21 |title=Слава КПСС "Ангельское тру" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022041041/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-12-07 |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին թողարկել է «Бутер Бродский 2» [[Մինի ալբոմ|մինի-ալբոմը]]<ref>{{Cite web |date=2022-12-30 |title=СЛАВА КПСС - БУТЕР БРОДСКИЙ 2 (EP 2022) |url=https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230108103007/https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-date=2023-01-08 |access-date=2023-01-08 |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հունիսի 9-ին թողարկել է «ГОРГОРОД 2» ալբոմը, որը Օքսիմիրոնի «Горгород» ալբոմի շարունակություններ։ Ալբոմը ստեղծվել է Սլավայի ուղիղ եթերների ժամանակ նրա հանդիսատեսների հետ միասին։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 18-ին թողարկել է «Россия34» ալբոմը<ref>{{cite web |date=2024-10-30 |title=«Все любят мертвых. Но я пока жив». «Россия 34» — лучший альбом Славы КПСС. Прямой и честный, без всяких ухмылок |url=https://meduza.io/feature/2024/10/30/vse-lyubyat-mertvyh-no-ya-poka-zhiv |access-date=2024-10-31 |website=[[Meduza]] |lang=ru}}</ref>։ 2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին թողարկել է «Россия24» ալբոմը<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС "Россия24" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-rossiya24 |access-date=2024-12-13 |website=The-Flow.ru |lang=ru}}</ref>։ Առաջին ալբոմը զբաղեցրել է 4-րդ, իսկ երկրորդը 5-րդ հորիզոնականը [[The Flow]] ամսագրի սեղծած 2024 թվականին ստեղծված լավագույն ալբոմների ցանկում<ref>[https://the-flow.ru/itogi-2024/top-50-albomov-final 50 лучших альбомов 2024. Топ-10]</ref>։ == Կեղծանուններ == * Սլավա ԿՊՍՍ` հիմնական կեղծանուն, առավել հարազատ է Վյաչեսլավի անձին<ref name="meduza-who-is-it" />։ * Գնոյնի` օգտագործվում է բաթլների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Սոնյա Մարմելադովա` օգտագործվում է BPM-բաթլների և «գրայմ-թրեքների» համար։ Կերպարի անունը [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկու]] «<nowiki/>[[Ոճիր և պատիժ]]<nowiki/>» վեպից է<ref name="tf-who-is-it" />։ * Վալենտին Դյադկա` օգտագործվում է այլ կատարողների կոմպոզիցիաների քավեր-պարոդիաների ձայնագրման և հատուկ կատարողների ու հասարակական-քաղաքական իրադարձությունների հետհեգնական «իրոնիա»-ի համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Բուտեր Բրոդսկի` օգտագործվում է [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալ]], մութ և տխուր ստեղծագործություններում ռուսական հուսահատության մասին [[Բալալայկա|բալալայկաների]] և [[Փողային երաժշտական գործիքներ|փողային գործիքների]] ռիթմով<ref name="meduza-who-is-it" />։ Նախկինում օգտագործվել է բաթլ-ելույթների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Պտիչի պեպել` ալտերնատիվ կեղծանուն է բեդբարս-բաթլների համար։ * Վորովսկայա Լապա` օգտագործվում էր ռեփի նոր դպրոցի [[Ասերգություն|ասերգությունը]] ծաղրելու համար: Հետհեգնական ամպուլա։ Այս մականունով նա թողարկում է հումորային երգեր, որտեղ նա կարդում է ռիթմին չհամապատասխան միամիտ տեքստեր։ * Գլեբ Մինյոխին` օգտագործվում է [[ԼԳԲՏ]]-ի մասին պարոդիական փոփ երգերի համար։ * Տրի դնյա գովնա` օգտագործվում է կղանքի մասին պարոդիական երգեր ստեղծելու համար։ Ինքնին կեղծանունը` «հեգնանք է» «<nowiki/>[[Տրի դնյա դոժդյա]]<nowiki/>» խմբի վրա։ Նշվածներից բացի, Սլավայի աշխատանքը կարելի է գտնել մի քանի տասնյակ այլ կեղծանունների ներքո: Իր իսկ խոստովանությամբ, նա պարզապես հաճույք է ստանում տարբեր կեղծանուններ հորինելու ժամանակ<ref>Видео {{YouTube|2b_avdpBDVo|«Пермь творческая (14 выпуск): Интервью со Славой (КПСС) и Андреем (Замай)»}}.</ref>: [https://genius.com/Slava-kpss-pseudonyms-annotated Այստեղ] կարելի է ծանոթանալ ռեփերի կեղծանունների ամբողջական ցանկին։ == Կոնֆլիկտներ == === Կոնֆլիտկ չեչենական սփյուռքի հետ === 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին «Գրոզնիի բերդ» համայնքը «[[ВКонтакте]]» սոցիալական ցանցում հրապարակեցլ է մի հատված՝ Գնոյնիի բաթլից Nongratta-ի դեմ SlovoFest-ում, որը հեռարձակվել էր 2014 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, որտեղ կատարողն արտասանել է տողեր [[Չեչեններ|չեչեն]], [[Հայեր|հայ]], [[Չինացիներ|չինացի]] և այլ ազգերի աղջիկների հետ [[Սեռական հարաբերություն|սեքսով]] զբաղվելու մասին: Չեչենական սփյուռքը վիրավորական է համարել հայտարարությունը և Վյաչեսլավի նկատմամբ հետապնդումներ է հայտարարել՝ սկսելով համացանցում սպառնալիքներից, որպեսզի նա «պատասխանի իր «գնոյնի» (թարախոտ) բերանի համար»։ Հոկտեմբերի 31-ին նա ստիպված է եղել լքել «[[ВКонтакте]]»-ն կայքի աջակցման ծառայության անգործության պատճառով՝ խնդրելով ներողամտություն խնդրել «<nowiki/>[[Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետություն|Իչկերիայի]] աղջիկներից»<ref name="afisha-chechens" />, և սկսել է թանքվել։ Նոյեմբերի 3-ին Գնոյնին տեսաուղերձում հրապարակային ներողություն է խնդրել<ref name="yt-chechens" />, որից հետո ռեփերի նկատմամբ հետապնդումները դադարեցվել են<ref name="tf-who-is-it" />։ === Ուկրաինայի տարածք մուտքի արգելք === 2017 թվականին ՈՒԱԾ-ն Վյաչեսլավ Մաշնովին ավելացրել է Ուկրաինայի ազգային անվտանգությանը սպառնացող անձանց ցուցակում՝ դրանով իսկ արգելելով նրա մուտքը [[Ուկրաինա]]։ Ըստ ծառայության՝ «Գնոյնիի» մուտքն արգելելու պատճառ են դարձել «կատարողի ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններն ու հայտարարությունները»։ ՈՒԱԾ-ն չի նշել այս գործողությունների բովանդակությունը, ինչպես նաև չի հայտնել այն ժամանակահատվածը, որի համար մուտքն արգելվել է<ref>{{cite web |author=Министерство культуры Украины |date=2018-01-01 |title=Мінкультури публікує Перелік осіб, які створюють загрозу нацбезпеці |url=http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180124170127/http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archivedate=2018-01-24 |accessdate=2020-04-05 |website=Министерство культуры Украины |lang=uk |deadlink=yes}}</ref><ref name="hromadske">{{cite web |author=Александр Дмитрук |date=2017-10-06 |title=СБУ заборонила в'їзд до України російському реперу «Гнойному» |url=https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430032327/https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-date=2019-04-30 |accessdate=2020-04-05 |website=[[Громадське телебачення]] |publisher= |lang=uk |deadlink=no}}</ref>: Բացի այդ, [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Ուկրաինայի պատգամավոր]] [[Դմիտրի Բելոցերկովեց|Դմիտրի Բելոցերկովեցը]] Վյաչեսլավ Մաշնովին մեղադրել է [[Ուկրաինատյացություն|ուկրաինատյացության]] մեջ և դիմել [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն|Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության]] դատախազություն՝ արգելելու նրա մուտքը երկիր<ref>[https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770 Пост депутата] {{Wayback|url=https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770|date=20190430032634}} на [[Facebook]]</ref>։ Ռեփերն ավելացվել է «Միրոտվորեց» պորտալի տվյալների բազայում։ Դրա պատճառը Գնոյնիի [[Ղրիմ]] մեկնելն էր, ինչպես նաև այն, որ իր ելույթներից մեկի ժամանակ նա ուկրաինացիներին անվանել է «գոյություն չունեցող ազգ»<ref name="hromadske" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը հարցազրույցներից մեկում ասում է, որ «[…] ես թշնամություն չունեմ ուկրաինացիների նկատմամբ […] իմ տատիկը Ուկրաինայից է […] Ես ինքս կարող եմ ասել, որ քառորդ ուկրաինացի եմ»<ref>{{YouTube|SUWm1Aw9MwQ|Гнойный. Интервью The Flow}}</ref>: == Հայածքներ և կյանքի դիրքորոշում == Գնոյնին հայտնի է համաշխարհային մշակույթից իր մերժմամբ և ընդհանուր ընդունվածին հակառակ իմաստ տալով<ref name="ria-battle" />։ Իր երգերում նա օգտագործում է «լուսավորող նիհիլիզմի մեթոդը»՝ հանգավորելով բարձր մշակույթի գաղափարները զանգվածային մշակույթի հետ և օգտագործում է անպարկեշտ բառապաշար<ref name="meduza-who-is-it" />։ Հարցազրույցներից մեկում Գնոյնին հայտարարել է, որ «Եժեմեսյաչնիե» խումբը, որի անդամն է ինքը, իսկական ընդհատակ է, որը չի փորձում արդարացնել որոշակի չափանիշների ակնկալիքները։ Նրա խոսքով, ինքը երբեք չի հրաժարվի հանրահայտ հեռուստաշոուներում նկարահանվելու առաջարկներից, եթե իրեն վճարեն դրա համար, քանի որ ինքը և իր խումբը հետևողականորեն կդիմադրեն նրանց մեյնսթրիմի կամ [[Անդերգրաունդ|անդերգրաունդի]] հատուկ շրջանակների մեջ ստիպելու ցանկացած փորձի<ref>{{youtube|1Rm7WOAdmrA|ежемесячные в программе «Депрсна»}} (см. ''11:11'', ''31:37'')</ref>։ [[Քսենյա Սոբչակ|Քսենյա Սոբչակին]] տված հարցազրույցում նա նաև հայտարարել է, որ հավատարիմ է ձախ քաղաքական հայացքներին և [[Բուսակերություն|բուսակեր]] է<ref>{{cite web |author= |date=2019-05-08 |title="Оксимирон обеспечил меня на всю жизнь" - СЛАВА ГНОЙНЫЙ в ОСТОРОЖНО, СОБЧАК! |url=https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210114932/https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-date=2020-12-10 |accessdate=2020-08-18 |website=YouTube |publisher=Ксения Собчак |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին հայտնի է դարձել, որ ռեփերը կառաջադրվի [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] Պետական ​​Դումայում «Կանաչ այլընտրանք» կուսակցությունից։ Պարզվել է, որ տեղեկությունը կատակ է, ինչից հետո կուսակցությունը կապ է հաստատել ռեփերի հետ, սակայն չի կարողացել համաձայնության գալ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС не будет выдвигаться в Госдуму |url=https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-url=https://web.archive.org/web/20221118110137/https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-date=2022-11-18 |access-date=2022-11-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Ռեփ-բաթլներ == {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = [[Slovo|SLOVO]] |բովանդակություն = ;;Slovo Saint-Petersburg / Slovo SPB * 2014 — Բուքեր Դ.Ֆրեն vs Գնոյնիյ (Ընտրություն, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ)'' * 2014 — Էգոիստ vs Գնոյնիյ (Top 16, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 0:3)'' * 2014 — Գնոյնիյ vs NikiTikiTavi (Top 8, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 3:0)'' * 2014 — Zaebatsu vs Գնոյնիյ (Կիսաեզրափակիչ, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 2:3)'' * 2014 — Չեյնի vs Գնոյնիյ (Եզրափակիչ, SlovoSPB) ''(հաղթանակ 1:3)'' ;;Slovo V SlovoFest * 2014 — Գնոյնիյ vs. Nongratta ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Կրասնոդար * 2015 — R.S’One vs. Գնոյնիյ <!-- баттл не судился --> ;;Slovo Հաբարովսկ * 2015 — Գնոյնիյ vs JesseJames ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Moscow * 2016 — Narek × Պաուչկա vs Գնոյնիյ × Фаллен МС (2×2) ''(հաղթանակ)'' ;; #SlovoSPB * 2016 — Vs94ski vs Գնոյնիյ (Main Event) ''(հաղթանակ)'' * 2016 — Գնոյնիյ × Ջիգուլիպուֆ МЦ vs [[Հան Զամայ]] × Զաեբաստու (Բլից 2×2) ''(ոչ ոքի)'' }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Բատոլ ստորգետնյա հեռարձակում |բովանդակություն = * 2013 (1 եթերաշրջան — «ՊՎՊԲ») — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Промо к ПВБП» (Սվետլոյի, Մոչեվոյ կամենի մասնակցությամբ) ** Очень приятный гремлин — «Ստորգետնյա բատոլ պրոմո» ** «Аргумент» (1-ին ռաունդ, № 34) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Марафон» (vs սիգուդայ (gsz)) (2-րդ ռաունդ, 6 զույգ) ''(հաղթանակ — 3:2)'' ** «Раб или Царь» (vs kosyak) (3-րդ ռաունդ, 3 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Бесконечность» (vs Jew Jitsu) (4-րդ ռաունդ, 2 զույգ) ''(հաղթանակ — 5:4)'' ** «Дочь Капитана» (vs Օլեգ Խարիտոնով) (5-րդ ռաունդ, կիսաեզրափակիչ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 1:10)'' ** «Напоследок» (vs prz) (6-րդ ռաունդ, 3 место) ''(հաղթանակ — 7:3)'' * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПВБ2») — Բուտեր Բրոտսկիյ — մասնակից: ** «ВОРУЮ ЧТОБЫ ЖИТЬ» (1-ին ռաունդ, № 2) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Фальшивый мир» (vs Ուղիղ եթեր) (2-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 4:1)'' ** «Рузке кежуал» (vs крапивный) (3-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Полжизни в бетонной коробке» (vs ione$499) (4-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 9:0)'' ** «Библиотека беспредельна» (vs prz) (5-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 11:0)'' ** «я ненавижу рэп» (vs Рассольникoff) (6-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 6:7)'' * 2014 (3 եթերաշրջան — «ПВБ3») — մս կալենդուլա — մասնակից: ** «как наебать весь мир» (1-ին ռաունդ) ** «Я бы сделал все по-другому» (2-րդ ռաունդ) ** «Хардкорная возня» (3-րդ ռաունդ) ** «Троллейбус» (4-րդ ռաունդ) * 2016—2017 (5 եթերաշրջան — «ПВБ5») — Սլավա ԿՊՍՍ — ժյուրի։ }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Սուրբ մանկատուն բաթլ «МОМЕНТ» |բովանդակություն = * 2012 (1 եթերաշրջան — «ПДДБ») — ՍԻՐԵՆԵՎԱՅԱ ՍՏՈՐՈՆԱ ԵԲԼԱ ՕՊՈՒԽՇԱՅԱ — մասնակից: ** «Мой любимый торрент-треккер» (1-ին ռաունդ) ** «Дети подземелий» (2-րդ ռաունդ) ** «Лови момент» (3-րդ ռաունդ) * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПКДДБ») — Սիրոտկի (Սլավա ԿՊՍՍ & Վանյա Սվետլո) — մասնակիցներ: ** «На дне» (1-ին ռաունդ) ** «КАК УМЕР БАТОЛ» (2-րդ ռաունդ) ** «Пьяная драка» (3-րդ ռաունդ) ** «Я ЛИЗАЛ ПИЗДУ ОКСАНЕ МИРОНОВОЙ» (4-րդ ռաունդ) ** «ТЁМНАЯ СТОРОНА» (Եզրափակիչ) }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Այլ նախագծեր |բովանդակություն = ; Ազատ ոճ * 2011 (3 եթերաշրջան— «СС3») — Մս Պերեց Հիլտոն — մասնակից: ** «План Б» (1-ին ռաունդ) ; SaSiSa Hip-Hop Battle * 2011 (2 եթերաշրջան) — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Առաջին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» * 2012 (3 եթերաշրջան) — Լեոնտև Վալերա — մասնակից: ** «Առաջաին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» ''(անցել է)'' ** «Երրորդ որակավորող» ; Օրինակելի բովանդակության նկուղ * 2013 (1 եթերաշրջան — «ПОС») — Մս Բակլասան — մասնակից: ** «Нинзя» (1-ին ռաունդ) ''(անցել է 3/3; во втором раунде не участвовал)'' ; [[Versus Battle|Versus × #SlovoSPB]] * 2016 — Էրնեստո Զատկինտես × Գնոյնիյ<!-- 1-ին եթերաշրջանի հաղթող Versus x #SlovoSPB սահմանված չէ --> * 2017 — [[Oxxxymiron vs Սլավա ԿՊՍՍ (Գնոյնիյ)]] ''(հաղթանակ — 0:5)'' ; 140 BPM Battle * 2016 — Edik_Kingsta × Սոնյա Մարմելադովա ''(հաղթանակ)'' ; [[Versus Battle|Versus BPM]] * 2016 — [[Rickey F]] vs Սոնյա Մարմելադովա<!-- Versus BPM-ի հաղթող սահմանված չէ --> ; Պատռել ռիթմերի վրա * 2017 — #SlovoSPB (Դեն Չեյնի / MickeyMouse) × «Անտիհայթ» (Սլավա ԿՊՍՍ / [[Զամայ (ռեփեր)|Զամայ]]) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> * 2017 — «Եժեմեսյաչնիե» (Սլավա ԿՊՍՍ / Fallen MC) × «Բեսսլավնիե ուբլյուդկի» (Էրնեստո Զատկինտես / Մայթի ԴԻ) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; 15 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» *2013 — ԿՊՍՍ — մասնակից ** «Что сказать вам на прощание» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «Искренность намерений» (2-րդ որակավորող ռաունդ, չի անցել) ; 16 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» * 2017 — Սլավա ԿՊՍՍ —մասնակից участник: ** «На этот раз всё будет иначе» (1-ին ռաունդ) ; Գնոյնիի լիգա * 2018 — Մատվեյ Օբլեպիխա × Պտիչի Պեպել vs Նիկոլայ Սոպոլև × [[Սերժ Գորլովոյ]] <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՌեփՅոու բաթլ * 2018 — DK VS Սոնյա Մարմելադովա <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՄՍ Գավաթ * 2019 — Գնոյնիյ × Fallen MC VS Օլեգ Մոնղոլ × Zip.Zipulya (Dance Bars) ''(պարտություն — 0:1)'' ; Youtube-ալիք «Սլավա ԿՊՍՍ» * 2022 — Գնոյնիյ VS Չեյնի ; Առաջին կախյալ բաթլ * 2024 — Վանոմագ — մասնակից ** «Магия» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «За всё надо платить» (2-րդ որակավորող ռաունդ, անցել է) (33/35 միավորով) ** «Не по сценарию» (VS Խրուստալնոե բեդրո) (3-րդ ռաունդ, անցել է) (10/8) ** «Дела громче слов» (VS Կեյպ) (4-րդ ռաունդ, անցել է) (13/8) ** «Сопутствующий ущерб» (VS T!MMI) (5-րդ ռաունդ, չի անցել) (10/13) ; Blink Battle * 2024 — Վորովսկայա Լապա VS Մազ Կորժ }} == Սկավառակագրություն == ;Ստուդիական ալբոմներ * [[Солнце мёртвых (ալբոմ)|«Солнце мёртвых»]] (2017) * «[[Взрослая танцевальная музыка]]» (2018) * «[[Чудовище погубившее мир]]» (2020) * «Бутер Бродский 2» (2022) * «[[ГОРГОРОД 2|Горгород 2]]» (2023) * «Любимые Песни Настоящих Людей» (2023) * «Россия34» (2024) * «Россия24» (2024) * «Россия14» (2025) ;Համատեղ ալբոմներ * «Чай вдвоём» (2017, համատեղ Aux-ի հետ) * «Оверхайп» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 2» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 3» (2018, համատեղ Զամայի հետ) ; ;Միքսթեյփներ * Катафалка (2014) * «#Немимохайпамикстейп: Вход в реп игру» (2015, համատեղ Զամայի հետ) * Русское поле (2016) * ''EDM LSP Mix'' (2016, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Hype Train'' (2016, համատեղ Զամայի հետ) * ''Bootleg'' (2017) * ''Rare Gods 3'' (2018, համատեղ Ջիգլի հետ) * «Видьма» (2019, համատեղ Սաշա Կուրոմուշկոյի հետ, որպես Վալենտին Դյադկա х Վալենտին Տյոտկա) * «Оттенки барда» (2019) * ''Rare Gods 4'' (2020, համատեղ Ջիգլի հետ) * ''Bootleg, Vol.2'' (2020) * ''Antihypetrain'' (2021, համատեղ Զամայի հետ) * ''Freehova'' (2021, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Красота и юродство» (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Suspicious Teenage Music'' (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Ангельское True'' (2022) * «Геометрия кала» (2023, որպես Տրի դնյա գովնա) * «Сияние лапы» (2023, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Застольные психоделические песни» (2024, որպես Վալենտին Դյադկա) == Տես նաև == {{Навигация}} == Ծանոթագրություններ == ; Մեկնաբանություններ {{Նցանկ}} ; Աղբյուրներ {{ծանցանկ|refs= <!-- Кто такой? --> <ref name="tf-who-is-it">{{cite web|author=Алексей Горбаш|title=Кто такой Гнойный и что нужно о нём знать|url=http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|date=2017-03-17|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813195756/http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|deadlink=no}}</ref> <ref name="village-how-money">{{cite web|author=Степан Нилов|title=«На лапшичку фо-бо денег не остается»: Как зарабатывают на жизнь российские музыканты|url=http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|date=2017-07-06|publisher=[[The Village]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811093931/http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-interview">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=«Я честно хочу заработать на квартирку. В чём проблема?» Рэпер Гнойный — о смерти, Летове, Кипелове, деньгах и шоу с Киркоровым на СТС|url=https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|date=2017-11-02|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20171102194357/https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-who-is-it">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=Новый супергерой русского рэпа? Кто такой Гнойный, с которым баттлил Оксимирон, и почему все его обсуждают|url=https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816151431/https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|deadlink=no}}</ref> <!-- Хронология событий --> <ref name="yt-agora">Видео {{YouTube|pE0skC2tq-A|Гнойный и Хан Замай о рэп-баттлах в программе «Агора» телеканала «Культура»}}-канале «Россия 24».</ref> <ref name="ria-battle-resonance">{{cite web|title=Рэп-баттл Гнойного и Oxxxymiron набрал более 10 миллионов просмотров|url=https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|date=2017-08-15|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815150616/https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tj-censure">{{cite web|author=Никита Лихачёв|title=На Versus Battle зацензурировали слова о патриархе Кирилле и Кадырове|url=https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|date=2016-07-28|publisher=TJ|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825064753/https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|deadlink=no}}</ref> <ref name="yt-chechens">Видео {{YouTube|Vir4kDzcoSw|«Гнойный — Объяснение ситуации»}}.</ref> <ref name="tf-hype-train">{{cite web|title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили неподъёмный микстейп «Hype Train»|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|date=2016-09-23|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2018-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621063408/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|deadlink=no}}</ref> <ref name="ria-battle">{{cite web|title=Рэп-баттл года: почему все говорят про Oxxxymiron и Гнойного|url=https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|date=2017-08-14|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814195455/https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-ernesto">{{cite web|title=Вышел новый баттл из серии Versus против Slovospb|url=http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|date=2016-07-28|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815183257/http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-oxxxy">{{cite web|title=Oxxxymiron вызвал Гнойного на баттл|url=http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|date=2016-07-29|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810071545/http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-bpm">{{cite web|title=Вышел долгожданный Versus «Rickey F против Гнойного»|url=http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|date=2016-12-05|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811201603/http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-ep-with-god">{{cite web|title=Слава КПСС «Трудно быть с богом»|url=http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|date=2016-08-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817054958/http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|deadlink=no}}</ref> <ref name="zvuki-ep-with-god">{{cite web|author=Алексей Алеев|title=Рифмы и биты: микстейпы августа|url=http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|date=2016-09-01|website=Звуки.Ру|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071817/http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-diss">{{cite web|title=Jubilee диссит Гнойного в новом треке «Клоун»|url=http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|date=2017-01-24|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221216/http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-pidor">{{cite web|title=Гнойный выпустил ответный дисс на Jubilee|url=http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|date=2017-02-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815114928/http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-diss-a-diss">{{cite web|title=Гнойный и Jubilee выпустили по диссу друг на друга|url=http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|date=2017-02-03|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815063923/http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun-anonce">{{cite web|title=Слава КПСС опубликовал тизер нового альбома|url=http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|date=2017-02-13|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822101828/http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-tea">{{cite web|title=Слава КПСС выпустил альбом «Чай вдвоем» — совместный с рэпером AUX|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|date=2017-04-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071021/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun">{{cite web|title=Слава КПСС "Солнце мертвых"|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|date=2017-10-25|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20171104055132/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-versus-miron">{{cite web|title=В Санкт-Петербурге прошел рэп-баттл Оксимирона с Гнойным. И вот кто победил|url=https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2021-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210928222751/https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-citates">{{cite web|title=Оксимирон против Гнойного: весь баттл в 20 цитатах|url=https://esquire.ru/oxxymiron-versus|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816020937/https://esquire.ru/oxxymiron-versus|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake">{{cite web|title=Гнойный выпустит альбом сразу после баттла, а результаты поединка сфабрикованы?|url=http://www.rap.ru/news/9096|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812040423/http://www.rap.ru/news/9096|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-miron">{{cite web|title=Вышел баттл Оксимирона с Гнойным|url=https://esquire.ru/votd-140817|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816034002/https://esquire.ru/votd-140817|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake2">{{cite web|title=«Я новый Окси»: на что намекает Гнойный?|url=http://www.rap.ru/news/9094|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815182614/http://www.rap.ru/news/9094|deadlink=no}}</ref> <ref name="life-ctc">{{cite web|author=Алена Жигалова|title=Лидер «Антихайпа» Гнойный станет звездой развлекательного шоу на СТС|url=https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|date=2017-10-11|publisher=[[Life (интернет-издание)|Life]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2017-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20171016014653/https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|deadlink=no}}</ref> <ref name="lenta-ctc">{{cite web|title=Рэпер Гнойный станет членом жюри вокального шоу на СТС|url=https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|date=2017-10-11|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2022-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100432/https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-chechens">{{cite web|title=Гнойного хотят «найти и наказать» за оскорбление чеченских девушек|url=http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|date=2016-11-01|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821052438/http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|deadlink=no}}</ref> <ref name="afisha-chechens">{{cite web|author=Андрей Никитин|title=Как рэпер Гнойный возмутил чеченских слушателей — и что ещё нужно о нём знать|url=https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|date=2016-11-07|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша Daily]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006162237/https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|deadlink=no}}</ref> }} == Արտաքին հղումներ == * {{cite web|title=«Давно пора было шугануть вашу петушатню»: ինչ են մտածում ռեփերները Գնոյնիի հետ պատահարի մասին|url=http://the-flow.ru/features/gnojnyj-opinions|date=2016-11-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru}} {{Արտաքին հղումներ}} 6g7iy82i9g4af8yjb07l00bezteegf0 10357309 10357307 2025-06-18T10:14:57Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 10357309 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Կեղծանունը, որը, ըստ արտիստի, հորինել է իր հայրը, ցնցող կերպով կրկնօրինակում է կարգախոսը։ «Սլավա ԿՊՍՍ!» ({{lang-ru|Слава КПСС}},ԿՊՍՍ — [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն]] ({{lang-ru|Коммунистическая партия Советского Союза}})) ԽՍՀՄ-ի ժամանակներից։|group=Ն}} ({{lang-ru|Слава КПСС}}, իրական անուն` '''Վյաչեսլավ Վալերևիչ Մաշնով''' ({{lang-ru|Вячесла́в Вале́рьевич Машно́в}}){{efn|Հայտնի է նաև '''Կարե́լին''' ազգանունով|group=Ն}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուսական]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[բանաստեղծ]], սթրիմեր և բաթլ-ռեփեր։ Հայտնի է իր [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմով]]<ref name="ria-battle" />, երգիծական ու սադրիչ ոճով, անբարոյական ու կոշտ հայտարարություններով, այդ թվում՝ ռեփի այլ արտիստների մասին։ «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ, «Անտիհայփ» ստեղծագործական միավորման «Renaissance» լեյբլի ներքո, [[Slovo|#SlovoSPB]] բաթլ-​​հարթակի առաջին եթերաշրջանի ներկայացուցիչ և հաղթող։ Նա իր աշխատանքը բնութագրում է որպես «նեղ ենթամշակութային ռեփ՝ ներքին կատակներով»<ref name="village-how-money" />։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարներ === Վյաչեսլավ Մաշնովը ծնվել է [[1990|1990 թվականի]] [[մայիսի 9]]-ին [[Խաբարովսկ|Խաբարովսկում]]։Դպրոցական տարիներին պատվերով նկարահանել է մուլտֆիլմներ, հետագայում վաճառել է հոգեբանական թեստեր [[CD|սկավառակների]] վրա, աշխատել է բջջային հեռախոսների ընկերություններում և ջրաշխարհում։ Սովորել է Խաբարովսկի Ինֆոհաղորդակցության ինստիտուտում։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ Մաշնովը ռեփով չէր հետաքրքրվում մինչև 2012 թվականը, մինչ այդ նա զբաղվում էր [[փանկ]] մշակույթով և հետևում էր [[Անարխիզմ|անարխիզմի]] գաղափարներին։ 2012 թվականին Սլավան ծանոթացել է Սաշա Սկուլի աշխատանքին և նրա սադրիչ երգիծական ռեփ նախագծին՝ միտումնավոր ուլտրաաջ գաղափարախոսությամբ՝ «Բուխենվալդ Ֆլավա»<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Այնուամենայնիվ, 2017-ին Meduza-ին տված հարցազրույցում Սլավան խոստովանել է, որ 2005-2009 թվականներին նա արդեն լսել է ռեփ կատարողների, ինչպիսիք են «Մնոգոտոչիե», «Կաստա», «Յու.Գ.», Սմոկի Մո, [[Noize MC]], ինչպես նաև ռոք արտիստներ՝ [[Եգոր Լետով]], [[Բորիս Գրեբենշչիկով]], Զվուկի Մու, [[Ալիսա (խումբ)|Ալիսա]], Ագաթա Քրիստի, [[ԴԴՏ]] և այլք<ref name="meduza-interview" />: Իր ստեղծագործության վրա ազդած արվեստագետներից Մաշնովն առանձնացրել է Լենինա Պակետին, Babangida-ին, 4 Պոզիցիա Բրունոյին, ինչպես նաև «Աուկցիոնի» առաջնորդ Լեոնիդ Ֆյոդորովին<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ === Բաթլ-ռեփերի կարիերա (2013—2017) === 2013 թվականին Սլավան դիմել է Slovo SPB-ին բաթլ-լիգային մասնակցելու համար, որտեղ ընդունվել է, իսկ 2014 թվականին Գնոյնի կեղծանունով հասել է եզրափակիչ, որտեղ դարձել է առաջին եթերաշրջանի հաղթող՝ հաղթելով #SlovoSPB-ի ապագա կազմակերպիչ Դեն Չեյնիին։ Հաղթանակից հետո Գնոյնին հրավեր է ստացել [[Անապա|Անապայում]] կայանալիք SlovoFest փառատոնին։ Slovo Moscow կազմակերպիչ Nongratta-ն առաջարկվել է որպես հակառակորդ<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ 2016 թվականին Գնոյնին դարձել է «Ренессанс» լեյբլի ռեզիդենտ, որի թևի տակ ստեղծվել է «Անտիհայփ» ստեղծագործական ռեփ խումբը (որը, բացի Սլավայից, ներառում էր ՍԴ-ին, [[Զամայ|Զամային]] և [[Booker]]-ին)<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Ուշադրությունը Վյաչեսլավի նկատմամբ կտրուկ աճել է 2016 թվականի հուլիսին Էռնեստո Զատկնիտեսի դեմ Versus Battle և #SlovoSPB հարթակների ճակատամարտին մասնակցելուց հետո<ref name="tf-versus-ernesto" />, որտեղ նա սուր քննադատության է ենթարկել Versus-ին և [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին՝ մեղադրելով նրան կեղծավորության մեջ և անվանելով «կեղտոտ խոզ, որը ուզում է հայփ»<ref name="tf-who-is-it" />: Նույն բաթլի ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է [[գրաքննություն]]՝ վիրավորական տեղերի կիրառման պատճառով<ref name="tj-censure" />։ Հաջորդ օրը Միրոն Ֆյոդորովը Գնոյնիին բաթլի հրավեր է նետել 2017 թվականին։ 2016 թվականին #SlovoSPB հարթակում հայտնվել է մարտերի նոր ձևաչափ՝ երաժշտական ​​ռիթմով՝ 140 BPM<ref name="tf-who-is-it" />: Առաջին թողարկումը Սոնյա Մարմելադովայի հետ բաթլն էր այդ հարթակի կազմակերպիչ ռեփեր Edik_Kingsta-ի դեմ։ Նոյեմբերի 4-ին նմանատիպ ձևաչափ հայտնվել է Versus-ում, որտեղ Սոնյա Մարմելադովան նույնպես դարձել է առաջին մասնակիցը [[Rickey F]]-ի հետ մարտում<ref name="tf-versus-bpm" />։ 2022 թվականի մայիսի դրությամբ տեսանյութն ունի ավելի քան 36 միլիոն դիտում։ 2016 թվականի օգոստոսի 4-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է ութ երգից բաղկացած մինի-ալբոմ՝ «Трудно быть с Богом»<ref name="tf-ep-with-god" />: Թողարկման մեջ Սլավան ծաղրում է [[Թրեպ երաժշտություն|թրեպը]], ռուսական ռեփը թմրանյութերի մասին, պարոդիա է անում [[ATL (ռեփեր)|ATL]] ռեփերի վրա, ինչպես նաև ծաղրում է [[Ֆարաոհ|Pharaoh]]-ին ու [[Բաստա|Բաստային]]<ref name="zvuki-ep-with-god" />։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ''Hype Train'' միքսթեյփը, որը բաղկացած է 30 կոմպոզիցիաներից։ Ըստ The Flow պորտալի, միքսթեյփը պարունակում է «ընդդիմադիր և թունավոր բաթլ-​​ռեփ, որտեղ Սլավան և Զամայը «ձախ էմսիներն են», իսկ ամբողջ ռուսական ռեփը «աջից էմսիները»։ Արտիստները շոշափում են բոլորին՝ հեյթերներին, [[Բլոգ|բլոգերներին]], [[Ռեփ|ռեփերներին]], մասնավորապես՝ Obladaet, Illumate, [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]] և այլն<ref name="tf-hype-train" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը բազմիցս անդրադարձել է արտիստ Jubilee-ին իր բաթլ-ելույթներում և երգերում, այդ թվում՝ 2017 թվականի հունվարի 6-ին Վալենտին Դյադկայի անունից նա թողարկել է Jubilee-ի «Young Beatles» երգի «Янг Битлз» քավեր տարբերակը: Հունվարի վերջին ռեփեր Jubilee-ը Գնոյնիին մեղադրել է կեղծավորության և ոչ անկեղծության մեջ՝ թողարկելով «Клоун» դիսսը<ref name="tf-jubilee-diss" />։ Փետրվարի 2-ին հատևել է պատասխան «Пидор» դիսսը, որտեղ Սլավա ԿՊՍՍ-ն իր հակառակորդին մեղադրում է [[Դրեյք|Դրեյքին]] ընդօրինակելու և [[Համասեռականություն|միասեռական հարաբերություններին]] աջակցելու մեջ<ref name="tf-jubilee-pidor" />։ Հաջորդ օրը Գնոյնին թողարկել է երկրորդ դիսսը՝ ուղղված Jubilee-ի հասցեին՝ «Маленький дрэйк», իսկ Jubilee-ն թողարկել է պատասխան «Реквием» դիսը<ref name="tf-diss-a-diss" />։ Փետրվարին հայտարարվել է «Солнце мёртвых» ալբոմի անոնսի մասին<ref name="tf-sun-anonce" />, սակայն ապրիլի 4-ին թողարկվել է մեկ այլ «Чай вдвоём» ալբոմը ռեփեր Aux-ի հետ համագործակցությամբ<ref name="tf-tea" />։ Առաջին սոլո ալբոմը թողարկվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref name="tf-sun" /> և, ըստ The Flow պորտալի, դարձել է տարվա 33-րդ լավագույն ռուսական ալբոմը<ref name="автоссылка1">{{cite web |date=2017-12-26 |title=50 отечественных альбомов 2017. Часть 2 |url=http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228172323/http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-date=2017-12-28 |accessdate=2017-12-28 |website=[[The Flow]] |deadlink=no}}</ref>։ === Բաթլ Oxxxymiron-ի հետ === Oxxxymiron-ի հետ բաթլը, որը դարձել է ամենասպասվածը 2017 թվականին<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="esquire-versus-citates" />, տեղի է ունեցել օգոստոսի 6-ին Versus x #SlovoSPB-ի 2-րդ եթերաշրջանի շրջանակներում<ref name="meduza-versus-miron" />։ Որոշ ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Գնոյնին հաղթել է մրցույթում<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="rap-fake" />։ Տեսահոլովակի հրապարակումից մեկ օր առաջ Վյաչեսլավը հրապարակել է «Охлади мой пылt» ծաղրական երգը (ըստ The Flow-ի՝ այն դարձել է տարվա յոթերորդ լավագույն երգը<ref name="автоссылка1" />)՝ Վալենտին Դյադկա կեղծանունով, որը նա նվիրել է [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին<ref name="esquire-versus-miron" />, ինչպես նաև ծաղրել է նրան Թվիթթերում<ref name="rap-fake2" />։ Օգոստոսի 13-ի հրապարակումից հետո լուրերը հաստատվեցին՝ Սլավա ԿՊՍՍ-ը 5։0 հաշվով հաղթել է մրցակցին<ref name=":0">Видео {{YouTube|v4rvTMBCJD0|«VERSUS X #SLOVOSPB: Oxxxymiron VS Слава КПСС (Гнойный)»}}.</ref>։ Տեսանյութը ռեզոնանսային է դարձել և հավաքել մոտ 10 միլիոն դիտում հրապարակումից հետո առաջին օրը<ref name="ria-battle-resonance" />։ Գնոյնիի մասնակցությամբ ճակատամարտից հետո հրապարակվել է նաև մայիսին ձայնագրված [[Big Russian Boss|Big Russian Boss Show]]-ի մի դրվագ<ref name=":1">Видео {{YouTube|eY8WcDJINXc|«Big Russian Boss Show #30 {{!}} Слава КПСС (Гнойный) и Замай»}}</ref> և հարցազրույց [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ «վԴուդ» ինտերնետային շոուի համար<ref>{{YouTube|8GGWedu77SA|Гнойный — большое интервью после батла / вДудь}}</ref>։ Սեպտեմբերի 16-ին «<nowiki/>[[Կուլտուրա (հեռուստաալիք)|Կուլտուրա]]<nowiki/>» հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Ագորայի» մի դրվագ՝ նվիրված ռեփ-բաթլերին, որին մասնակցում էին Գնոյնին և Խան Զամայը<ref name="yt-agora" /><ref>{{Cite web |title=Рэп-баттл на «Агоре» |url=http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917080735/http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-date=2017-09-17 |access-date=2017-09-17 |deadlink=no}}</ref>։ [[Պատկեր:Слава КПСС на VK Fest 2018.jpg|մինի|255x255փքս|«Անտիհայփ» միավորման ելույթը (ձախից աջ՝ Զամայ, SD, Սլավա ԿՊՍՍ) [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] VK Fest 2018-ին։]] === Հեռանալը բաթլ-ռեփից (2017—2020) === 2017 թվականի հոկտեմբերին հայտնի է դարձել, որ Վյաչեսլավ Մաշնովը կլինի ժյուրիի անդամ [[СТС]] հեռուստաալիքի «Հաջողություն» վոկալ շոուում<ref name="life-ctc" /><ref name="lenta-ctc" />: 2017 թվականի հոկտեմբերին թողարկվել է Սլավա ԿՊՍՍ կեղծանվան տակ առաջին «Солнце мёртвых» վերնագրով առաջին լիամետրաժ ստուդիական ալբոմը։ 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկում է նոր ստուդիական ալբոմ «Взрослая танцевальная музыка» վերնագրով<ref>{{cite web |date=2018-04-27 |title=Слава КПСС выпустил новый альбом — «Взрослая танцевальная музыка» |url=https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619113021/https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-date=2018-06-19 |access-date=2018-06-19 |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] Daily |deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հոկտեմբերի 2-ին և նոյեմբերի 2-ին թողարկվում են Սլավա ԿՊՍՍ-ի և Զամայի 3 համատեղ «Օվերհայփ» (1, 2 и 3) միքսթեյփներ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили ироничный альбом «Оверхайп» |url=https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701143856/https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Антихайп» — сборище калек»: Слава КПСС и Замай выпустили вторую часть «Оверхайпа» |url=https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701193052/https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили третью часть альбома «Оверхайп» {{!}} RAP.RU |url=http://www.rap.ru/news/10733 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013400/http://www.rap.ru/news/10733 |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 28-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է «Я буду петь свою музыку» դիսսը, որտեղ նա խոսում էր ռեփեր Հասկիի և նրան աջակցող ռեփերների՝ [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի և Loqiemean-ի ձերբակալության մասին՝ նրանց մեղադրելով կոմերցիոնիզմի և քաղաքական անգրագիտության մեջ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=«Я за отмену 282»: Слава КПСС выпустил дисс на оксимирона и концерт «Я буду петь свою музыку» |url=http://www.rap.ru/news/11071 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630162023/http://www.rap.ru/news/11071 |archive-date=2020-06-30 |access-date=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Նույն թվականին՝ ապրիլի 23-ին, թողարկվել է «Мы из Антихайпа» լոնգմիքսը՝ Զամայի և Միքսի հետ միասին, որը պարոդիա էր Oxxxymiron-ի թիմի անդամների՝ «Злые голуби»-ի «Reality» լոնգմիքսին, որի մի անդամներից էր Միքսին «Fresh Blood 4» նախագծի ժամանակ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС, Замай и Микси выпустили клип "Мы из Антихайпа" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013353/https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հետևյալ լոնգմիքսը ներառվել է «ОТТЕНКИ БАРДА» միքսթեյփում, որը թողարկվել է 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref>{{Cite web |author= |date=2019-10-25 |title=Слава КПСС "Оттенки барда" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630170024/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 15-ին արտիստը Ջիգլիի հետ թողարկել է համատեղ «Rare Gods 4» միքսթեյփ<ref>{{Cite web |author= |date=2020-05-15 |title="Rare Gods 4" — совместный микстейп Славы КПСС и Джигли |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200703055424/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-date=2020-07-03 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 28-ին ռուսական կինոթատրոններում թողարկվել են բրիտանական «''Wheeler Dealers''» ֆիլմը, որում Սլավա ԿՊՍՍ-ն հնչյունավորեցլ է գլխավոր հերոս Դեյվիին։ Ֆիլմը հիմնված է իրական իրադարձությունների վրա և պատմում է մի երիտասարդ տղայի մասին, ով որոշել է իր ուժերը փորձել որպես երաժշտության պրոմոուտեր։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայի]] [[Դանդի]] քաղաքում 1980-ականներին։ === 2020-ից === Սեպտեմբերի 9-ին, խմբի նոր թողարկմանը 500 օր սպասելուց հետո<ref name=":0" />, «500 օր առանց Եժե» արշավի շրջանակներում, «Եժեմեսյաչնիե» խմբի պաշտոնական ՎԿոնտակտե էջում հայտնվել է գրառում, որից հայտնի է դարձել, որ «Սլավա ԿՊՍՍ-ն այլևս «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ չէ<ref>{{Cite web |title=С сегодняшнего дня Слава КПСС больше не является участником реп-группы ежемесячные |url=https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100431/https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-date=2022-12-07 |access-date=2020-09-13 |website=[[ВКонтакте]] |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «SpeakOut» առցանց նախագծի շրջանակներում հրապարակվել է մեկ ժամ տևողությամբ հարցազրույց Սլավա ԿՊՍՍ-ի հետ։ Հարցազրույցում արտիստը պատմել է, որ 30 տարեկան դառնալը շրջադարձային է եղել իր կյանքում։ [[COVID-19 համավարակ|Համավարակի]] ժամանակ Սլավան հայտնվել է հոգեբուժարանում, որտեղ անց է կացրել երկու ամիս։ Պատճառը նրա բաժանումն էր ընկերուհու հետ։ Այնտեղ մնալուց հետո նա գնացել է [[Աստված|Աստծո]] մոտ և որոշել թողնել բոլոր վատ սովորությունները: Նա նաև ասել է, որ կթողարկի ևս մեկ ալբոմ և կավարտի իր ռեփ կարիերան։ Ըստ նրա՝ «ծերացող ռեփերներից ավելի նվաստացուցիչ բան չկա»<ref>{{Cite web |title=Психбольница, уход из рэпа, поэзия: вышло часовое интервью Гнойного |url=https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-url=https://web.archive.org/web/20201005085224/https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-date=2020-10-05 |access-date=2020-10-05 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Ռեփի կարիերան ավարտելուց հետո Սլավան նախատեսում էր սերիալ նկարահանել Ռուսաստանում քաղաքական իրավիճակի մասին<ref>{{Cite web |title=Почему Слава КПСС уходит из рэпа. Откровенное интервью |url=https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207123934/https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-date=2020-12-07 |access-date=2020-12-16 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 27-ի կեսգիշերին թողարկվել է «Чудовище, погубившее мир» ալբոմը։ 2021 թվականի փետրվարի 6-ին նա ձերբակալվել է Սանկտ Պետերբուրգում փետրվարի 2-ին տեղի ունեցած հանրահավաքին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |title=Кричавшего «Иртыш — русская река!» рэпера Гнойного задержали |url=https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206191856/https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-07 |website=[[Лента. Ру]] |deadlink=no}}</ref>։ Նրա համախոհ Խան Զամայի խոսքով՝ ռեփերը հետախուզման մեջ էր արդեն մի քանի օր<ref>{{Cite web |title=Гнойный задержан за участие в митинге в поддержку Навального |url=https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206164110/https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Փետրվարի 10-ին տեղի է ունեցել դատավարության ժամանակ Սլավա ԿՊՍՍ-ն ստացել է 7 օր վարչական կալանք՝ ՌԴ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 20.1-րդ հոդվածով (մանր խուլիգանություն)՝ «Լիզեք, մի կծեք, համքը նուրբ բան է» և «Վերջ իսպանական ինկվիզիցիան» կարգախոսները վանկարկելու համար<ref>{{cite web |author=@valya_de |date=2021-02-06 |title=Славу задержали за это видео.. |url=https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214131509/https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-date=2021-02-14 |access-date=2021-02-13 |website=[[Twitter]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-10 |title=Рэпер Гнойный получил семь суток ареста за выкрикивание слова «клитор» на акции 2 февраля. Полиция сочла его нецензурным |url=https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-url=https://web.archive.org/web/20210210175635/https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-date=2021-02-10 |access-date=2021-02-12 |website=[[Meduza]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հաջորդ օրը, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո, կալանքի ժամկետը կրճատվել է մեկ օրով<ref>{{Cite web |author=Ольга Братцева |date=2021-02-11 |title=Слава КПСС отсидит за участие в митинге в поддержку Навального одни сутки вместо семи |url=https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211103027/https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-13 |website=[[Znak.com]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Այս միջադեպը որոշակի արձագանք է առաջադրել, և համապատասխան տեգը բարձրացել է ռուսական Twitter-ում<ref>{{Cite web |title=Мем дня: арест Гнойного за клитор |url=https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211211914/https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: 2021 թվականի հուլիսի 9-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ձայնագրած ''ANTIHYPETRAIN'' միքսթեյփը, որը բաղկացած էր 101 երգից<ref>{{cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили прощальный альбом "Antihypetrain" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-url=https://web.archive.org/web/20210712144829/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-date=2021-07-12 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Վորովսկայա լապա կեղծանվան տակ թողարկել է ''FREEHOVA'', ալբոմը որի վերնագիրը վերաբերում է վիդեոբլոգեր [[Յուրի Խովանսկի|Յուրի Խովանսկու]] ձերբակալությանը 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Սլավան իր վերադարձից հետո թողարկել է դիսսը [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի մասին, որպես «Кто убил Марка?» երգի պատասխան: Երգում Oxxxymiron-ը խոսում է իր նախկին ընկեր Շոկկի հետ հարաբերությունների և Ռոմա Ժիգանի հետ կոնֆլիկտի և Վագաբունդի փլուզման մանրամասների մասին. [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ հարցազրույցից հրաժարվելու իրական պատճառի մասին. հոգեթերապիայի և թմրամիջոցների չարաշահման մասին։ Վյաչեսլավի դիսսը պատասխանն է Oxxxymiron-ի երգին։ Երգը ներկայացվել է Սլավայի եթերներից մեկում, որտեղ տեսահոլովակը բացելու համար անհրաժեշտ էր 100 հազար ռուբլի նվիրատվություն հավաքել<ref>{{cite web |date=2021-11-09 |title=Слава КПСС выпустил новый дисс на Оксимирона "Жертва" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-url=https://web.archive.org/web/20211125090046/https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-date=2021-11-25 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նա առաջարկ է ներկայացրել, որ Սալավատ KGBT+-ը՝ [[Վիկտոր Պելևին|Վիկտոր Պելևինի]] համանուն վեպի գլխավոր հերոսին, պատճենել իրենից մի շարք տարօրինակ չհրապարակված հարցազրույցներից հետո<ref>{{cite web |date=2022-10-15 |title=Слава КПСС утверждает, что стал прототипом героя романа Виктора Пелевина «KGBT+» |url=https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20221016130005/https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-date=2022-10-16 |access-date=2022-10-16 |website=Medialeaks |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին թողարկել է «Ангельское True» միքսթեյփը<ref>{{Cite web |date=2023-10-21 |title=Слава КПСС "Ангельское тру" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022041041/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-12-07 |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին թողարկել է «Бутер Бродский 2» [[Մինի ալբոմ|մինի-ալբոմը]]<ref>{{Cite web |date=2022-12-30 |title=СЛАВА КПСС - БУТЕР БРОДСКИЙ 2 (EP 2022) |url=https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230108103007/https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-date=2023-01-08 |access-date=2023-01-08 |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հունիսի 9-ին թողարկել է «ГОРГОРОД 2» ալբոմը, որը Օքսիմիրոնի «Горгород» ալբոմի շարունակություններ։ Ալբոմը ստեղծվել է Սլավայի ուղիղ եթերների ժամանակ նրա հանդիսատեսների հետ միասին։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 18-ին թողարկել է «Россия34» ալբոմը<ref>{{cite web |date=2024-10-30 |title=«Все любят мертвых. Но я пока жив». «Россия 34» — лучший альбом Славы КПСС. Прямой и честный, без всяких ухмылок |url=https://meduza.io/feature/2024/10/30/vse-lyubyat-mertvyh-no-ya-poka-zhiv |access-date=2024-10-31 |website=[[Meduza]] |lang=ru}}</ref>։ 2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին թողարկել է «Россия24» ալբոմը<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС "Россия24" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-rossiya24 |access-date=2024-12-13 |website=The-Flow.ru |lang=ru}}</ref>։ Առաջին ալբոմը զբաղեցրել է 4-րդ, իսկ երկրորդը 5-րդ հորիզոնականը [[The Flow]] ամսագրի սեղծած 2024 թվականին ստեղծված լավագույն ալբոմների ցանկում<ref>[https://the-flow.ru/itogi-2024/top-50-albomov-final 50 лучших альбомов 2024. Топ-10]</ref>։ == Կեղծանուններ == * Սլավա ԿՊՍՍ` հիմնական կեղծանուն, առավել հարազատ է Վյաչեսլավի անձին<ref name="meduza-who-is-it" />։ * Գնոյնի` օգտագործվում է բաթլների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Սոնյա Մարմելադովա` օգտագործվում է BPM-բաթլների և «գրայմ-թրեքների» համար։ Կերպարի անունը [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկու]] «<nowiki/>[[Ոճիր և պատիժ]]<nowiki/>» վեպից է<ref name="tf-who-is-it" />։ * Վալենտին Դյադկա` օգտագործվում է այլ կատարողների կոմպոզիցիաների քավեր-պարոդիաների ձայնագրման և հատուկ կատարողների ու հասարակական-քաղաքական իրադարձությունների հետհեգնական «իրոնիա»-ի համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Բուտեր Բրոդսկի` օգտագործվում է [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալ]], մութ և տխուր ստեղծագործություններում ռուսական հուսահատության մասին [[Բալալայկա|բալալայկաների]] և [[Փողային երաժշտական գործիքներ|փողային գործիքների]] ռիթմով<ref name="meduza-who-is-it" />։ Նախկինում օգտագործվել է բաթլ-ելույթների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Պտիչի պեպել` ալտերնատիվ կեղծանուն է բեդբարս-բաթլների համար։ * Վորովսկայա Լապա` օգտագործվում էր ռեփի նոր դպրոցի [[Ասերգություն|ասերգությունը]] ծաղրելու համար: Հետհեգնական ամպուլա։ Այս մականունով նա թողարկում է հումորային երգեր, որտեղ նա կարդում է ռիթմին չհամապատասխան միամիտ տեքստեր։ * Գլեբ Մինյոխին` օգտագործվում է [[ԼԳԲՏ]]-ի մասին պարոդիական փոփ երգերի համար։ * Տրի դնյա գովնա` օգտագործվում է կղանքի մասին պարոդիական երգեր ստեղծելու համար։ Ինքնին կեղծանունը` «հեգնանք է» «<nowiki/>[[Տրի դնյա դոժդյա]]<nowiki/>» խմբի վրա։ Նշվածներից բացի, Սլավայի աշխատանքը կարելի է գտնել մի քանի տասնյակ այլ կեղծանունների ներքո: Իր իսկ խոստովանությամբ, նա պարզապես հաճույք է ստանում տարբեր կեղծանուններ հորինելու ժամանակ<ref>Видео {{YouTube|2b_avdpBDVo|«Пермь творческая (14 выпуск): Интервью со Славой (КПСС) и Андреем (Замай)»}}.</ref>: [https://genius.com/Slava-kpss-pseudonyms-annotated Այստեղ] կարելի է ծանոթանալ ռեփերի կեղծանունների ամբողջական ցանկին։ == Կոնֆլիկտներ == === Կոնֆլիտկ չեչենական սփյուռքի հետ === 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին «Գրոզնիի բերդ» համայնքը «[[ВКонтакте]]» սոցիալական ցանցում հրապարակեցլ է մի հատված՝ Գնոյնիի բաթլից Nongratta-ի դեմ SlovoFest-ում, որը հեռարձակվել էր 2014 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, որտեղ կատարողն արտասանել է տողեր [[Չեչեններ|չեչեն]], [[Հայեր|հայ]], [[Չինացիներ|չինացի]] և այլ ազգերի աղջիկների հետ [[Սեռական հարաբերություն|սեքսով]] զբաղվելու մասին: Չեչենական սփյուռքը վիրավորական է համարել հայտարարությունը և Վյաչեսլավի նկատմամբ հետապնդումներ է հայտարարել՝ սկսելով համացանցում սպառնալիքներից, որպեսզի նա «պատասխանի իր «գնոյնի» (թարախոտ) բերանի համար»։ Հոկտեմբերի 31-ին նա ստիպված է եղել լքել «[[ВКонтакте]]»-ն կայքի աջակցման ծառայության անգործության պատճառով՝ խնդրելով ներողամտություն խնդրել «<nowiki/>[[Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետություն|Իչկերիայի]] աղջիկներից»<ref name="afisha-chechens" />, և սկսել է թանքվել։ Նոյեմբերի 3-ին Գնոյնին տեսաուղերձում հրապարակային ներողություն է խնդրել<ref name="yt-chechens" />, որից հետո ռեփերի նկատմամբ հետապնդումները դադարեցվել են<ref name="tf-who-is-it" />։ === Ուկրաինայի տարածք մուտքի արգելք === 2017 թվականին ՈՒԱԾ-ն Վյաչեսլավ Մաշնովին ավելացրել է Ուկրաինայի ազգային անվտանգությանը սպառնացող անձանց ցուցակում՝ դրանով իսկ արգելելով նրա մուտքը [[Ուկրաինա]]։ Ըստ ծառայության՝ «Գնոյնիի» մուտքն արգելելու պատճառ են դարձել «կատարողի ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններն ու հայտարարությունները»։ ՈՒԱԾ-ն չի նշել այս գործողությունների բովանդակությունը, ինչպես նաև չի հայտնել այն ժամանակահատվածը, որի համար մուտքն արգելվել է<ref>{{cite web |author=Министерство культуры Украины |date=2018-01-01 |title=Мінкультури публікує Перелік осіб, які створюють загрозу нацбезпеці |url=http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180124170127/http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archivedate=2018-01-24 |accessdate=2020-04-05 |website=Министерство культуры Украины |lang=uk |deadlink=yes}}</ref><ref name="hromadske">{{cite web |author=Александр Дмитрук |date=2017-10-06 |title=СБУ заборонила в'їзд до України російському реперу «Гнойному» |url=https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430032327/https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-date=2019-04-30 |accessdate=2020-04-05 |website=[[Громадське телебачення]] |publisher= |lang=uk |deadlink=no}}</ref>: Բացի այդ, [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Ուկրաինայի պատգամավոր]] [[Դմիտրի Բելոցերկովեց|Դմիտրի Բելոցերկովեցը]] Վյաչեսլավ Մաշնովին մեղադրել է [[Ուկրաինատյացություն|ուկրաինատյացության]] մեջ և դիմել [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն|Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության]] դատախազություն՝ արգելելու նրա մուտքը երկիր<ref>[https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770 Пост депутата] {{Wayback|url=https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770|date=20190430032634}} на [[Facebook]]</ref>։ Ռեփերն ավելացվել է «Միրոտվորեց» պորտալի տվյալների բազայում։ Դրա պատճառը Գնոյնիի [[Ղրիմ]] մեկնելն էր, ինչպես նաև այն, որ իր ելույթներից մեկի ժամանակ նա ուկրաինացիներին անվանել է «գոյություն չունեցող ազգ»<ref name="hromadske" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը հարցազրույցներից մեկում ասում է, որ «[…] ես թշնամություն չունեմ ուկրաինացիների նկատմամբ […] իմ տատիկը Ուկրաինայից է […] Ես ինքս կարող եմ ասել, որ քառորդ ուկրաինացի եմ»<ref>{{YouTube|SUWm1Aw9MwQ|Гнойный. Интервью The Flow}}</ref>: == Հայածքներ և կյանքի դիրքորոշում == Գնոյնին հայտնի է համաշխարհային մշակույթից իր մերժմամբ և ընդհանուր ընդունվածին հակառակ իմաստ տալով<ref name="ria-battle" />։ Իր երգերում նա օգտագործում է «լուսավորող նիհիլիզմի մեթոդը»՝ հանգավորելով բարձր մշակույթի գաղափարները զանգվածային մշակույթի հետ և օգտագործում է անպարկեշտ բառապաշար<ref name="meduza-who-is-it" />։ Հարցազրույցներից մեկում Գնոյնին հայտարարել է, որ «Եժեմեսյաչնիե» խումբը, որի անդամն է ինքը, իսկական ընդհատակ է, որը չի փորձում արդարացնել որոշակի չափանիշների ակնկալիքները։ Նրա խոսքով, ինքը երբեք չի հրաժարվի հանրահայտ հեռուստաշոուներում նկարահանվելու առաջարկներից, եթե իրեն վճարեն դրա համար, քանի որ ինքը և իր խումբը հետևողականորեն կդիմադրեն նրանց մեյնսթրիմի կամ [[Անդերգրաունդ|անդերգրաունդի]] հատուկ շրջանակների մեջ ստիպելու ցանկացած փորձի<ref>{{youtube|1Rm7WOAdmrA|ежемесячные в программе «Депрсна»}} (см. ''11:11'', ''31:37'')</ref>։ [[Քսենյա Սոբչակ|Քսենյա Սոբչակին]] տված հարցազրույցում նա նաև հայտարարել է, որ հավատարիմ է ձախ քաղաքական հայացքներին և [[Բուսակերություն|բուսակեր]] է<ref>{{cite web |author= |date=2019-05-08 |title="Оксимирон обеспечил меня на всю жизнь" - СЛАВА ГНОЙНЫЙ в ОСТОРОЖНО, СОБЧАК! |url=https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210114932/https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-date=2020-12-10 |accessdate=2020-08-18 |website=YouTube |publisher=Ксения Собчак |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին հայտնի է դարձել, որ ռեփերը կառաջադրվի [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] Պետական ​​Դումայում «Կանաչ այլընտրանք» կուսակցությունից։ Պարզվել է, որ տեղեկությունը կատակ է, ինչից հետո կուսակցությունը կապ է հաստատել ռեփերի հետ, սակայն չի կարողացել համաձայնության գալ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС не будет выдвигаться в Госдуму |url=https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-url=https://web.archive.org/web/20221118110137/https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-date=2022-11-18 |access-date=2022-11-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Ռեփ-բաթլներ == {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = [[Slovo|SLOVO]] |բովանդակություն = ;;Slovo Saint-Petersburg / Slovo SPB * 2014 — Բուքեր Դ.Ֆրեն vs Գնոյնիյ (Ընտրություն, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ)'' * 2014 — Էգոիստ vs Գնոյնիյ (Top 16, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 0:3)'' * 2014 — Գնոյնիյ vs NikiTikiTavi (Top 8, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 3:0)'' * 2014 — Zaebatsu vs Գնոյնիյ (Կիսաեզրափակիչ, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 2:3)'' * 2014 — Չեյնի vs Գնոյնիյ (Եզրափակիչ, SlovoSPB) ''(հաղթանակ 1:3)'' ;;Slovo V SlovoFest * 2014 — Գնոյնիյ vs. Nongratta ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Կրասնոդար * 2015 — R.S’One vs. Գնոյնիյ <!-- баттл не судился --> ;;Slovo Հաբարովսկ * 2015 — Գնոյնիյ vs JesseJames ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Moscow * 2016 — Narek × Պաուչկա vs Գնոյնիյ × Фаллен МС (2×2) ''(հաղթանակ)'' ;; #SlovoSPB * 2016 — Vs94ski vs Գնոյնիյ (Main Event) ''(հաղթանակ)'' * 2016 — Գնոյնիյ × Ջիգուլիպուֆ МЦ vs [[Հան Զամայ]] × Զաեբաստու (Բլից 2×2) ''(ոչ ոքի)'' }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Բատոլ ստորգետնյա հեռարձակում |բովանդակություն = * 2013 (1 եթերաշրջան — «ՊՎՊԲ») — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Промо к ПВБП» (Սվետլոյի, Մոչեվոյ կամենի մասնակցությամբ) ** Очень приятный гремлин — «Ստորգետնյա բատոլ պրոմո» ** «Аргумент» (1-ին ռաունդ, № 34) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Марафон» (vs սիգուդայ (gsz)) (2-րդ ռաունդ, 6 զույգ) ''(հաղթանակ — 3:2)'' ** «Раб или Царь» (vs kosyak) (3-րդ ռաունդ, 3 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Бесконечность» (vs Jew Jitsu) (4-րդ ռաունդ, 2 զույգ) ''(հաղթանակ — 5:4)'' ** «Дочь Капитана» (vs Օլեգ Խարիտոնով) (5-րդ ռաունդ, կիսաեզրափակիչ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 1:10)'' ** «Напоследок» (vs prz) (6-րդ ռաունդ, 3 место) ''(հաղթանակ — 7:3)'' * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПВБ2») — Բուտեր Բրոտսկիյ — մասնակից: ** «ВОРУЮ ЧТОБЫ ЖИТЬ» (1-ին ռաունդ, № 2) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Фальшивый мир» (vs Ուղիղ եթեր) (2-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 4:1)'' ** «Рузке кежуал» (vs крапивный) (3-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Полжизни в бетонной коробке» (vs ione$499) (4-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 9:0)'' ** «Библиотека беспредельна» (vs prz) (5-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 11:0)'' ** «я ненавижу рэп» (vs Рассольникoff) (6-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 6:7)'' * 2014 (3 եթերաշրջան — «ПВБ3») — մս կալենդուլա — մասնակից: ** «как наебать весь мир» (1-ին ռաունդ) ** «Я бы сделал все по-другому» (2-րդ ռաունդ) ** «Хардкорная возня» (3-րդ ռաունդ) ** «Троллейбус» (4-րդ ռաունդ) * 2016—2017 (5 եթերաշրջան — «ПВБ5») — Սլավա ԿՊՍՍ — ժյուրի։ }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Սուրբ մանկատուն բաթլ «МОМЕНТ» |բովանդակություն = * 2012 (1 եթերաշրջան — «ПДДБ») — ՍԻՐԵՆԵՎԱՅԱ ՍՏՈՐՈՆԱ ԵԲԼԱ ՕՊՈՒԽՇԱՅԱ — մասնակից: ** «Мой любимый торрент-треккер» (1-ին ռաունդ) ** «Дети подземелий» (2-րդ ռաունդ) ** «Лови момент» (3-րդ ռաունդ) * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПКДДБ») — Սիրոտկի (Սլավա ԿՊՍՍ & Վանյա Սվետլո) — մասնակիցներ: ** «На дне» (1-ին ռաունդ) ** «КАК УМЕР БАТОЛ» (2-րդ ռաունդ) ** «Пьяная драка» (3-րդ ռաունդ) ** «Я ЛИЗАЛ ПИЗДУ ОКСАНЕ МИРОНОВОЙ» (4-րդ ռաունդ) ** «ТЁМНАЯ СТОРОНА» (Եզրափակիչ) }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Այլ նախագծեր |բովանդակություն = ; Ազատ ոճ * 2011 (3 եթերաշրջան— «СС3») — Մս Պերեց Հիլտոն — մասնակից: ** «План Б» (1-ին ռաունդ) ; SaSiSa Hip-Hop Battle * 2011 (2 եթերաշրջան) — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Առաջին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» * 2012 (3 եթերաշրջան) — Լեոնտև Վալերա — մասնակից: ** «Առաջաին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» ''(անցել է)'' ** «Երրորդ որակավորող» ; Օրինակելի բովանդակության նկուղ * 2013 (1 եթերաշրջան — «ПОС») — Մս Բակլասան — մասնակից: ** «Нинзя» (1-ին ռաունդ) ''(անցել է 3/3; во втором раунде не участвовал)'' ; [[Versus Battle|Versus × #SlovoSPB]] * 2016 — Էրնեստո Զատկինտես × Գնոյնիյ<!-- 1-ին եթերաշրջանի հաղթող Versus x #SlovoSPB սահմանված չէ --> * 2017 — [[Oxxxymiron vs Սլավա ԿՊՍՍ (Գնոյնիյ)]] ''(հաղթանակ — 0:5)'' ; 140 BPM Battle * 2016 — Edik_Kingsta × Սոնյա Մարմելադովա ''(հաղթանակ)'' ; [[Versus Battle|Versus BPM]] * 2016 — [[Rickey F]] vs Սոնյա Մարմելադովա<!-- Versus BPM-ի հաղթող սահմանված չէ --> ; Պատռել ռիթմերի վրա * 2017 — #SlovoSPB (Դեն Չեյնի / MickeyMouse) × «Անտիհայթ» (Սլավա ԿՊՍՍ / [[Զամայ (ռեփեր)|Զամայ]]) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> * 2017 — «Եժեմեսյաչնիե» (Սլավա ԿՊՍՍ / Fallen MC) × «Բեսսլավնիե ուբլյուդկի» (Էրնեստո Զատկինտես / Մայթի ԴԻ) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; 15 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» *2013 — ԿՊՍՍ — մասնակից ** «Что сказать вам на прощание» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «Искренность намерений» (2-րդ որակավորող ռաունդ, չի անցել) ; 16 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» * 2017 — Սլավա ԿՊՍՍ —մասնակից участник: ** «На этот раз всё будет иначе» (1-ին ռաունդ) ; Գնոյնիի լիգա * 2018 — Մատվեյ Օբլեպիխա × Պտիչի Պեպել vs Նիկոլայ Սոպոլև × [[Սերժ Գորլովոյ]] <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՌեփՅոու բաթլ * 2018 — DK VS Սոնյա Մարմելադովա <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՄՍ Գավաթ * 2019 — Գնոյնիյ × Fallen MC VS Օլեգ Մոնղոլ × Zip.Zipulya (Dance Bars) ''(պարտություն — 0:1)'' ; Youtube-ալիք «Սլավա ԿՊՍՍ» * 2022 — Գնոյնիյ VS Չեյնի ; Առաջին կախյալ բաթլ * 2024 — Վանոմագ — մասնակից ** «Магия» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «За всё надо платить» (2-րդ որակավորող ռաունդ, անցել է) (33/35 միավորով) ** «Не по сценарию» (VS Խրուստալնոե բեդրո) (3-րդ ռաունդ, անցել է) (10/8) ** «Дела громче слов» (VS Կեյպ) (4-րդ ռաունդ, անցել է) (13/8) ** «Сопутствующий ущерб» (VS T!MMI) (5-րդ ռաունդ, չի անցել) (10/13) ; Blink Battle * 2024 — Վորովսկայա Լապա VS Մազ Կորժ }} == Սկավառակագրություն == ;Ստուդիական ալբոմներ * [[Солнце мёртвых (ալբոմ)|«Солнце мёртвых»]] (2017) * «[[Взрослая танцевальная музыка]]» (2018) * «[[Чудовище погубившее мир]]» (2020) * «Бутер Бродский 2» (2022) * «[[ГОРГОРОД 2|Горгород 2]]» (2023) * «Любимые Песни Настоящих Людей» (2023) * «Россия34» (2024) * «Россия24» (2024) * «Россия14» (2025) ;Համատեղ ալբոմներ * «Чай вдвоём» (2017, համատեղ Aux-ի հետ) * «Оверхайп» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 2» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 3» (2018, համատեղ Զամայի հետ) ; ;Միքսթեյփներ * Катафалка (2014) * «#Немимохайпамикстейп: Вход в реп игру» (2015, համատեղ Զամայի հետ) * Русское поле (2016) * ''EDM LSP Mix'' (2016, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Hype Train'' (2016, համատեղ Զամայի հետ) * ''Bootleg'' (2017) * ''Rare Gods 3'' (2018, համատեղ Ջիգլի հետ) * «Видьма» (2019, համատեղ Սաշա Կուրոմուշկոյի հետ, որպես Վալենտին Դյադկա х Վալենտին Տյոտկա) * «Оттенки барда» (2019) * ''Rare Gods 4'' (2020, համատեղ Ջիգլի հետ) * ''Bootleg, Vol.2'' (2020) * ''Antihypetrain'' (2021, համատեղ Զամայի հետ) * ''Freehova'' (2021, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Красота и юродство» (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Suspicious Teenage Music'' (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Ангельское True'' (2022) * «Геометрия кала» (2023, որպես Տրի դնյա գովնա) * «Сияние лапы» (2023, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Застольные психоделические песни» (2024, որպես Վալենտին Դյադկա) == Տես նաև == {{Навигация}} == Ծանոթագրություններ == ; Մեկնաբանություններ {{Նցանկ}} ; Աղբյուրներ {{ծանցանկ|refs= <!-- Кто такой? --> <ref name="tf-who-is-it">{{cite web|author=Алексей Горбаш|title=Кто такой Гнойный и что нужно о нём знать|url=http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|date=2017-03-17|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813195756/http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|deadlink=no}}</ref> <ref name="village-how-money">{{cite web|author=Степан Нилов|title=«На лапшичку фо-бо денег не остается»: Как зарабатывают на жизнь российские музыканты|url=http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|date=2017-07-06|publisher=[[The Village]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811093931/http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-interview">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=«Я честно хочу заработать на квартирку. В чём проблема?» Рэпер Гнойный — о смерти, Летове, Кипелове, деньгах и шоу с Киркоровым на СТС|url=https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|date=2017-11-02|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20171102194357/https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-who-is-it">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=Новый супергерой русского рэпа? Кто такой Гнойный, с которым баттлил Оксимирон, и почему все его обсуждают|url=https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816151431/https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|deadlink=no}}</ref> <!-- Хронология событий --> <ref name="yt-agora">Видео {{YouTube|pE0skC2tq-A|Гнойный и Хан Замай о рэп-баттлах в программе «Агора» телеканала «Культура»}}-канале «Россия 24».</ref> <ref name="ria-battle-resonance">{{cite web|title=Рэп-баттл Гнойного и Oxxxymiron набрал более 10 миллионов просмотров|url=https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|date=2017-08-15|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815150616/https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tj-censure">{{cite web|author=Никита Лихачёв|title=На Versus Battle зацензурировали слова о патриархе Кирилле и Кадырове|url=https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|date=2016-07-28|publisher=TJ|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825064753/https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|deadlink=no}}</ref> <ref name="yt-chechens">Видео {{YouTube|Vir4kDzcoSw|«Гнойный — Объяснение ситуации»}}.</ref> <ref name="tf-hype-train">{{cite web|title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили неподъёмный микстейп «Hype Train»|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|date=2016-09-23|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2018-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621063408/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|deadlink=no}}</ref> <ref name="ria-battle">{{cite web|title=Рэп-баттл года: почему все говорят про Oxxxymiron и Гнойного|url=https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|date=2017-08-14|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814195455/https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-ernesto">{{cite web|title=Вышел новый баттл из серии Versus против Slovospb|url=http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|date=2016-07-28|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815183257/http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-oxxxy">{{cite web|title=Oxxxymiron вызвал Гнойного на баттл|url=http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|date=2016-07-29|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810071545/http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-bpm">{{cite web|title=Вышел долгожданный Versus «Rickey F против Гнойного»|url=http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|date=2016-12-05|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811201603/http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-ep-with-god">{{cite web|title=Слава КПСС «Трудно быть с богом»|url=http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|date=2016-08-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817054958/http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|deadlink=no}}</ref> <ref name="zvuki-ep-with-god">{{cite web|author=Алексей Алеев|title=Рифмы и биты: микстейпы августа|url=http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|date=2016-09-01|website=Звуки.Ру|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071817/http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-diss">{{cite web|title=Jubilee диссит Гнойного в новом треке «Клоун»|url=http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|date=2017-01-24|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221216/http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-pidor">{{cite web|title=Гнойный выпустил ответный дисс на Jubilee|url=http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|date=2017-02-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815114928/http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-diss-a-diss">{{cite web|title=Гнойный и Jubilee выпустили по диссу друг на друга|url=http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|date=2017-02-03|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815063923/http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun-anonce">{{cite web|title=Слава КПСС опубликовал тизер нового альбома|url=http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|date=2017-02-13|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822101828/http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-tea">{{cite web|title=Слава КПСС выпустил альбом «Чай вдвоем» — совместный с рэпером AUX|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|date=2017-04-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071021/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun">{{cite web|title=Слава КПСС "Солнце мертвых"|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|date=2017-10-25|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20171104055132/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-versus-miron">{{cite web|title=В Санкт-Петербурге прошел рэп-баттл Оксимирона с Гнойным. И вот кто победил|url=https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2021-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210928222751/https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-citates">{{cite web|title=Оксимирон против Гнойного: весь баттл в 20 цитатах|url=https://esquire.ru/oxxymiron-versus|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816020937/https://esquire.ru/oxxymiron-versus|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake">{{cite web|title=Гнойный выпустит альбом сразу после баттла, а результаты поединка сфабрикованы?|url=http://www.rap.ru/news/9096|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812040423/http://www.rap.ru/news/9096|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-miron">{{cite web|title=Вышел баттл Оксимирона с Гнойным|url=https://esquire.ru/votd-140817|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816034002/https://esquire.ru/votd-140817|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake2">{{cite web|title=«Я новый Окси»: на что намекает Гнойный?|url=http://www.rap.ru/news/9094|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815182614/http://www.rap.ru/news/9094|deadlink=no}}</ref> <ref name="life-ctc">{{cite web|author=Алена Жигалова|title=Лидер «Антихайпа» Гнойный станет звездой развлекательного шоу на СТС|url=https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|date=2017-10-11|publisher=[[Life (интернет-издание)|Life]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2017-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20171016014653/https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|deadlink=no}}</ref> <ref name="lenta-ctc">{{cite web|title=Рэпер Гнойный станет членом жюри вокального шоу на СТС|url=https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|date=2017-10-11|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2022-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100432/https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-chechens">{{cite web|title=Гнойного хотят «найти и наказать» за оскорбление чеченских девушек|url=http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|date=2016-11-01|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821052438/http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|deadlink=no}}</ref> <ref name="afisha-chechens">{{cite web|author=Андрей Никитин|title=Как рэпер Гнойный возмутил чеченских слушателей — и что ещё нужно о нём знать|url=https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|date=2016-11-07|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша Daily]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006162237/https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|deadlink=no}}</ref> }} == Արտաքին հղումներ == * {{cite web|title=«Давно пора было шугануть вашу петушатню»: ինչ են մտածում ռեփերները Գնոյնիի հետ պատահարի մասին|url=http://the-flow.ru/features/gnojnyj-opinions|date=2016-11-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru}} {{Արտաքին հղումներ}} si3f8ot09d9mvc2sb6gqvtmwqs13fyp 10357311 10357309 2025-06-18T10:15:37Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Ռուս ռեփերներ]] 10357311 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Սլավա ԿՊՍՍ'''{{efn|Կեղծանունը, որը, ըստ արտիստի, հորինել է իր հայրը, ցնցող կերպով կրկնօրինակում է կարգախոսը։ «Սլավա ԿՊՍՍ!» ({{lang-ru|Слава КПСС}},ԿՊՍՍ — [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն]] ({{lang-ru|Коммунистическая партия Советского Союза}})) ԽՍՀՄ-ի ժամանակներից։|group=Ն}} ({{lang-ru|Слава КПСС}}, իրական անուն` '''Վյաչեսլավ Վալերևիչ Մաշնով''' ({{lang-ru|Вячесла́в Вале́рьевич Машно́в}}){{efn|Հայտնի է նաև '''Կարե́լին''' ազգանունով|group=Ն}}, {{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուսական]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[բանաստեղծ]], սթրիմեր և բաթլ-ռեփեր։ Հայտնի է իր [[Նիհիլիզմ|նիհիլիզմով]]<ref name="ria-battle" />, երգիծական ու սադրիչ ոճով, անբարոյական ու կոշտ հայտարարություններով, այդ թվում՝ ռեփի այլ արտիստների մասին։ «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ, «Անտիհայփ» ստեղծագործական միավորման «Renaissance» լեյբլի ներքո, [[Slovo|#SlovoSPB]] բաթլ-​​հարթակի առաջին եթերաշրջանի ներկայացուցիչ և հաղթող։ Նա իր աշխատանքը բնութագրում է որպես «նեղ ենթամշակութային ռեփ՝ ներքին կատակներով»<ref name="village-how-money" />։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարներ === Վյաչեսլավ Մաշնովը ծնվել է [[1990|1990 թվականի]] [[մայիսի 9]]-ին [[Խաբարովսկ|Խաբարովսկում]]։Դպրոցական տարիներին պատվերով նկարահանել է մուլտֆիլմներ, հետագայում վաճառել է հոգեբանական թեստեր [[CD|սկավառակների]] վրա, աշխատել է բջջային հեռախոսների ընկերություններում և ջրաշխարհում։ Սովորել է Խաբարովսկի Ինֆոհաղորդակցության ինստիտուտում։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ Մաշնովը ռեփով չէր հետաքրքրվում մինչև 2012 թվականը, մինչ այդ նա զբաղվում էր [[փանկ]] մշակույթով և հետևում էր [[Անարխիզմ|անարխիզմի]] գաղափարներին։ 2012 թվականին Սլավան ծանոթացել է Սաշա Սկուլի աշխատանքին և նրա սադրիչ երգիծական ռեփ նախագծին՝ միտումնավոր ուլտրաաջ գաղափարախոսությամբ՝ «Բուխենվալդ Ֆլավա»<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Այնուամենայնիվ, 2017-ին Meduza-ին տված հարցազրույցում Սլավան խոստովանել է, որ 2005-2009 թվականներին նա արդեն լսել է ռեփ կատարողների, ինչպիսիք են «Մնոգոտոչիե», «Կաստա», «Յու.Գ.», Սմոկի Մո, [[Noize MC]], ինչպես նաև ռոք արտիստներ՝ [[Եգոր Լետով]], [[Բորիս Գրեբենշչիկով]], Զվուկի Մու, [[Ալիսա (խումբ)|Ալիսա]], Ագաթա Քրիստի, [[ԴԴՏ]] և այլք<ref name="meduza-interview" />: Իր ստեղծագործության վրա ազդած արվեստագետներից Մաշնովն առանձնացրել է Լենինա Պակետին, Babangida-ին, 4 Պոզիցիա Բրունոյին, ինչպես նաև «Աուկցիոնի» առաջնորդ Լեոնիդ Ֆյոդորովին<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ === Բաթլ-ռեփերի կարիերա (2013—2017) === 2013 թվականին Սլավան դիմել է Slovo SPB-ին բաթլ-լիգային մասնակցելու համար, որտեղ ընդունվել է, իսկ 2014 թվականին Գնոյնի կեղծանունով հասել է եզրափակիչ, որտեղ դարձել է առաջին եթերաշրջանի հաղթող՝ հաղթելով #SlovoSPB-ի ապագա կազմակերպիչ Դեն Չեյնիին։ Հաղթանակից հետո Գնոյնին հրավեր է ստացել [[Անապա|Անապայում]] կայանալիք SlovoFest փառատոնին։ Slovo Moscow կազմակերպիչ Nongratta-ն առաջարկվել է որպես հակառակորդ<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ 2016 թվականին Գնոյնին դարձել է «Ренессанс» լեյբլի ռեզիդենտ, որի թևի տակ ստեղծվել է «Անտիհայփ» ստեղծագործական ռեփ խումբը (որը, բացի Սլավայից, ներառում էր ՍԴ-ին, [[Զամայ|Զամային]] և [[Booker]]-ին)<ref name="tf-who-is-it" /><ref name="meduza-who-is-it" />։ Ուշադրությունը Վյաչեսլավի նկատմամբ կտրուկ աճել է 2016 թվականի հուլիսին Էռնեստո Զատկնիտեսի դեմ Versus Battle և #SlovoSPB հարթակների ճակատամարտին մասնակցելուց հետո<ref name="tf-versus-ernesto" />, որտեղ նա սուր քննադատության է ենթարկել Versus-ին և [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին՝ մեղադրելով նրան կեղծավորության մեջ և անվանելով «կեղտոտ խոզ, որը ուզում է հայփ»<ref name="tf-who-is-it" />: Նույն բաթլի ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է [[գրաքննություն]]՝ վիրավորական տեղերի կիրառման պատճառով<ref name="tj-censure" />։ Հաջորդ օրը Միրոն Ֆյոդորովը Գնոյնիին բաթլի հրավեր է նետել 2017 թվականին։ 2016 թվականին #SlovoSPB հարթակում հայտնվել է մարտերի նոր ձևաչափ՝ երաժշտական ​​ռիթմով՝ 140 BPM<ref name="tf-who-is-it" />: Առաջին թողարկումը Սոնյա Մարմելադովայի հետ բաթլն էր այդ հարթակի կազմակերպիչ ռեփեր Edik_Kingsta-ի դեմ։ Նոյեմբերի 4-ին նմանատիպ ձևաչափ հայտնվել է Versus-ում, որտեղ Սոնյա Մարմելադովան նույնպես դարձել է առաջին մասնակիցը [[Rickey F]]-ի հետ մարտում<ref name="tf-versus-bpm" />։ 2022 թվականի մայիսի դրությամբ տեսանյութն ունի ավելի քան 36 միլիոն դիտում։ 2016 թվականի օգոստոսի 4-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է ութ երգից բաղկացած մինի-ալբոմ՝ «Трудно быть с Богом»<ref name="tf-ep-with-god" />: Թողարկման մեջ Սլավան ծաղրում է [[Թրեպ երաժշտություն|թրեպը]], ռուսական ռեփը թմրանյութերի մասին, պարոդիա է անում [[ATL (ռեփեր)|ATL]] ռեփերի վրա, ինչպես նաև ծաղրում է [[Ֆարաոհ|Pharaoh]]-ին ու [[Բաստա|Բաստային]]<ref name="zvuki-ep-with-god" />։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ''Hype Train'' միքսթեյփը, որը բաղկացած է 30 կոմպոզիցիաներից։ Ըստ The Flow պորտալի, միքսթեյփը պարունակում է «ընդդիմադիր և թունավոր բաթլ-​​ռեփ, որտեղ Սլավան և Զամայը «ձախ էմսիներն են», իսկ ամբողջ ռուսական ռեփը «աջից էմսիները»։ Արտիստները շոշափում են բոլորին՝ հեյթերներին, [[Բլոգ|բլոգերներին]], [[Ռեփ|ռեփերներին]], մասնավորապես՝ Obladaet, Illumate, [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]] և այլն<ref name="tf-hype-train" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը բազմիցս անդրադարձել է արտիստ Jubilee-ին իր բաթլ-ելույթներում և երգերում, այդ թվում՝ 2017 թվականի հունվարի 6-ին Վալենտին Դյադկայի անունից նա թողարկել է Jubilee-ի «Young Beatles» երգի «Янг Битлз» քավեր տարբերակը: Հունվարի վերջին ռեփեր Jubilee-ը Գնոյնիին մեղադրել է կեղծավորության և ոչ անկեղծության մեջ՝ թողարկելով «Клоун» դիսսը<ref name="tf-jubilee-diss" />։ Փետրվարի 2-ին հատևել է պատասխան «Пидор» դիսսը, որտեղ Սլավա ԿՊՍՍ-ն իր հակառակորդին մեղադրում է [[Դրեյք|Դրեյքին]] ընդօրինակելու և [[Համասեռականություն|միասեռական հարաբերություններին]] աջակցելու մեջ<ref name="tf-jubilee-pidor" />։ Հաջորդ օրը Գնոյնին թողարկել է երկրորդ դիսսը՝ ուղղված Jubilee-ի հասցեին՝ «Маленький дрэйк», իսկ Jubilee-ն թողարկել է պատասխան «Реквием» դիսը<ref name="tf-diss-a-diss" />։ Փետրվարին հայտարարվել է «Солнце мёртвых» ալբոմի անոնսի մասին<ref name="tf-sun-anonce" />, սակայն ապրիլի 4-ին թողարկվել է մեկ այլ «Чай вдвоём» ալբոմը ռեփեր Aux-ի հետ համագործակցությամբ<ref name="tf-tea" />։ Առաջին սոլո ալբոմը թողարկվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref name="tf-sun" /> և, ըստ The Flow պորտալի, դարձել է տարվա 33-րդ լավագույն ռուսական ալբոմը<ref name="автоссылка1">{{cite web |date=2017-12-26 |title=50 отечественных альбомов 2017. Часть 2 |url=http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228172323/http://the-flow.ru/bestof2017/50-rus-albums-vol2 |archive-date=2017-12-28 |accessdate=2017-12-28 |website=[[The Flow]] |deadlink=no}}</ref>։ === Բաթլ Oxxxymiron-ի հետ === Oxxxymiron-ի հետ բաթլը, որը դարձել է ամենասպասվածը 2017 թվականին<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="esquire-versus-citates" />, տեղի է ունեցել օգոստոսի 6-ին Versus x #SlovoSPB-ի 2-րդ եթերաշրջանի շրջանակներում<ref name="meduza-versus-miron" />։ Որոշ ժամանակ խոսակցություններ կային, որ Գնոյնին հաղթել է մրցույթում<ref name="meduza-versus-miron" /><ref name="rap-fake" />։ Տեսահոլովակի հրապարակումից մեկ օր առաջ Վյաչեսլավը հրապարակել է «Охлади мой пылt» ծաղրական երգը (ըստ The Flow-ի՝ այն դարձել է տարվա յոթերորդ լավագույն երգը<ref name="автоссылка1" />)՝ Վալենտին Դյադկա կեղծանունով, որը նա նվիրել է [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ին<ref name="esquire-versus-miron" />, ինչպես նաև ծաղրել է նրան Թվիթթերում<ref name="rap-fake2" />։ Օգոստոսի 13-ի հրապարակումից հետո լուրերը հաստատվեցին՝ Սլավա ԿՊՍՍ-ը 5։0 հաշվով հաղթել է մրցակցին<ref name=":0">Видео {{YouTube|v4rvTMBCJD0|«VERSUS X #SLOVOSPB: Oxxxymiron VS Слава КПСС (Гнойный)»}}.</ref>։ Տեսանյութը ռեզոնանսային է դարձել և հավաքել մոտ 10 միլիոն դիտում հրապարակումից հետո առաջին օրը<ref name="ria-battle-resonance" />։ Գնոյնիի մասնակցությամբ ճակատամարտից հետո հրապարակվել է նաև մայիսին ձայնագրված [[Big Russian Boss|Big Russian Boss Show]]-ի մի դրվագ<ref name=":1">Видео {{YouTube|eY8WcDJINXc|«Big Russian Boss Show #30 {{!}} Слава КПСС (Гнойный) и Замай»}}</ref> և հարցազրույց [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ «վԴուդ» ինտերնետային շոուի համար<ref>{{YouTube|8GGWedu77SA|Гнойный — большое интервью после батла / вДудь}}</ref>։ Սեպտեմբերի 16-ին «<nowiki/>[[Կուլտուրա (հեռուստաալիք)|Կուլտուրա]]<nowiki/>» հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Ագորայի» մի դրվագ՝ նվիրված ռեփ-բաթլերին, որին մասնակցում էին Գնոյնին և Խան Զամայը<ref name="yt-agora" /><ref>{{Cite web |title=Рэп-баттл на «Агоре» |url=http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917080735/http://tvkultura.ru/video/show/brand_id/61882/episode_id/1545591/video_id/1676863/viewtype/picture/ |archive-date=2017-09-17 |access-date=2017-09-17 |deadlink=no}}</ref>։ [[Պատկեր:Слава КПСС на VK Fest 2018.jpg|մինի|255x255փքս|«Անտիհայփ» միավորման ելույթը (ձախից աջ՝ Զամայ, SD, Սլավա ԿՊՍՍ) [[Սանկտ Պետերբուրգ|Սանկտ Պետերբուրգի]] VK Fest 2018-ին։]] === Հեռանալը բաթլ-ռեփից (2017—2020) === 2017 թվականի հոկտեմբերին հայտնի է դարձել, որ Վյաչեսլավ Մաշնովը կլինի ժյուրիի անդամ [[СТС]] հեռուստաալիքի «Հաջողություն» վոկալ շոուում<ref name="life-ctc" /><ref name="lenta-ctc" />: 2017 թվականի հոկտեմբերին թողարկվել է Սլավա ԿՊՍՍ կեղծանվան տակ առաջին «Солнце мёртвых» վերնագրով առաջին լիամետրաժ ստուդիական ալբոմը։ 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկում է նոր ստուդիական ալբոմ «Взрослая танцевальная музыка» վերնագրով<ref>{{cite web |date=2018-04-27 |title=Слава КПСС выпустил новый альбом — «Взрослая танцевальная музыка» |url=https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619113021/https://daily.afisha.ru/news/16534-slava-kpss-vypustil-novyy-albom-vzroslaya-tancevalnaya-muzyka/ |archive-date=2018-06-19 |access-date=2018-06-19 |website=[[Афиша (журнал)|Афиша]] Daily |deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականի սեպտեմբերի 2-ին, հոկտեմբերի 2-ին և նոյեմբերի 2-ին թողարկվում են Սլավա ԿՊՍՍ-ի և Զամայի 3 համատեղ «Օվերհայփ» (1, 2 и 3) միքսթեյփներ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили ироничный альбом «Оверхайп» |url=https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701143856/https://daily.afisha.ru/news/19603-slava-kpss-i-zamay-vypustili-ironichnyy-albom-overhayp/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |title=«Антихайп» — сборище калек»: Слава КПСС и Замай выпустили вторую часть «Оверхайпа» |url=https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701193052/https://daily.afisha.ru/news/20447-antihayp-sborische-kalek-slava-kpss-i-zamay-vypustili-vtoruyu-chast-overhaypa/ |archive-date=2020-07-01 |accessdate=2020-06-30 |website=Афиша |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили третью часть альбома «Оверхайп» {{!}} RAP.RU |url=http://www.rap.ru/news/10733 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013400/http://www.rap.ru/news/10733 |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 28-ին Սլավա ԿՊՍՍ-ը թողարկել է «Я буду петь свою музыку» դիսսը, որտեղ նա խոսում էր ռեփեր Հասկիի և նրան աջակցող ռեփերների՝ [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի և Loqiemean-ի ձերբակալության մասին՝ նրանց մեղադրելով կոմերցիոնիզմի և քաղաքական անգրագիտության մեջ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=«Я за отмену 282»: Слава КПСС выпустил дисс на оксимирона и концерт «Я буду петь свою музыку» |url=http://www.rap.ru/news/11071 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630162023/http://www.rap.ru/news/11071 |archive-date=2020-06-30 |access-date=2020-06-30 |website=Rap.ru |publisher= |lang= |deadlink=no}}</ref>: Նույն թվականին՝ ապրիլի 23-ին, թողարկվել է «Мы из Антихайпа» լոնգմիքսը՝ Զամայի և Միքսի հետ միասին, որը պարոդիա էր Oxxxymiron-ի թիմի անդամների՝ «Злые голуби»-ի «Reality» լոնգմիքսին, որի մի անդամներից էր Միքսին «Fresh Blood 4» նախագծի ժամանակ<ref>{{Cite web |author= |date= |title=Слава КПСС, Замай и Микси выпустили клип "Мы из Антихайпа" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630013353/https://the-flow.ru/videos/slava-zamay-meexy-antihype |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հետևյալ լոնգմիքսը ներառվել է «ОТТЕНКИ БАРДА» միքսթեյփում, որը թողարկվել է 2019 թվականի հոկտեմբերի 25-ին<ref>{{Cite web |author= |date=2019-10-25 |title=Слава КПСС "Оттенки барда" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-url=https://web.archive.org/web/20200630170024/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-ottenki-barda |archive-date=2020-06-30 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 15-ին արտիստը Ջիգլիի հետ թողարկել է համատեղ «Rare Gods 4» միքսթեյփ<ref>{{Cite web |author= |date=2020-05-15 |title="Rare Gods 4" — совместный микстейп Славы КПСС и Джигли |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200703055424/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-djigli-rare-gods-4 |archive-date=2020-07-03 |accessdate=2020-06-30 |website=[[The Flow]] |publisher= |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի մայիսի 28-ին ռուսական կինոթատրոններում թողարկվել են բրիտանական «''Wheeler Dealers''» ֆիլմը, որում Սլավա ԿՊՍՍ-ն հնչյունավորեցլ է գլխավոր հերոս Դեյվիին։ Ֆիլմը հիմնված է իրական իրադարձությունների վրա և պատմում է մի երիտասարդ տղայի մասին, ով որոշել է իր ուժերը փորձել որպես երաժշտության պրոմոուտեր։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիայի]] [[Դանդի]] քաղաքում 1980-ականներին։ === 2020-ից === Սեպտեմբերի 9-ին, խմբի նոր թողարկմանը 500 օր սպասելուց հետո<ref name=":0" />, «500 օր առանց Եժե» արշավի շրջանակներում, «Եժեմեսյաչնիե» խմբի պաշտոնական ՎԿոնտակտե էջում հայտնվել է գրառում, որից հայտնի է դարձել, որ «Սլավա ԿՊՍՍ-ն այլևս «Եժեմեսյաչնիե» ռեփ խմբի անդամ չէ<ref>{{Cite web |title=С сегодняшнего дня Слава КПСС больше не является участником реп-группы ежемесячные |url=https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100431/https://vk.com/wall-40158182_13656 |archive-date=2022-12-07 |access-date=2020-09-13 |website=[[ВКонтакте]] |deadlink=no}}</ref>։ 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «SpeakOut» առցանց նախագծի շրջանակներում հրապարակվել է մեկ ժամ տևողությամբ հարցազրույց Սլավա ԿՊՍՍ-ի հետ։ Հարցազրույցում արտիստը պատմել է, որ 30 տարեկան դառնալը շրջադարձային է եղել իր կյանքում։ [[COVID-19 համավարակ|Համավարակի]] ժամանակ Սլավան հայտնվել է հոգեբուժարանում, որտեղ անց է կացրել երկու ամիս։ Պատճառը նրա բաժանումն էր ընկերուհու հետ։ Այնտեղ մնալուց հետո նա գնացել է [[Աստված|Աստծո]] մոտ և որոշել թողնել բոլոր վատ սովորությունները: Նա նաև ասել է, որ կթողարկի ևս մեկ ալբոմ և կավարտի իր ռեփ կարիերան։ Ըստ նրա՝ «ծերացող ռեփերներից ավելի նվաստացուցիչ բան չկա»<ref>{{Cite web |title=Психбольница, уход из рэпа, поэзия: вышло часовое интервью Гнойного |url=https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-url=https://web.archive.org/web/20201005085224/https://the-flow.ru/news/gnoynyy-1-chas-interview |archive-date=2020-10-05 |access-date=2020-10-05 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Ռեփի կարիերան ավարտելուց հետո Սլավան նախատեսում էր սերիալ նկարահանել Ռուսաստանում քաղաքական իրավիճակի մասին<ref>{{Cite web |title=Почему Слава КПСС уходит из рэпа. Откровенное интервью |url=https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207123934/https://the-flow.ru/features/slava-kpss-chudovishche-interview-2020 |archive-date=2020-12-07 |access-date=2020-12-16 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Նոյեմբերի 27-ի կեսգիշերին թողարկվել է «Чудовище, погубившее мир» ալբոմը։ 2021 թվականի փետրվարի 6-ին նա ձերբակալվել է Սանկտ Պետերբուրգում փետրվարի 2-ին տեղի ունեցած հանրահավաքին մասնակցելու համար<ref>{{Cite web |title=Кричавшего «Иртыш — русская река!» рэпера Гнойного задержали |url=https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206191856/https://lenta.ru/news/2021/02/06/slavakpss/ |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-07 |website=[[Лента. Ру]] |deadlink=no}}</ref>։ Նրա համախոհ Խան Զամայի խոսքով՝ ռեփերը հետախուզման մեջ էր արդեն մի քանի օր<ref>{{Cite web |title=Гнойный задержан за участие в митинге в поддержку Навального |url=https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206164110/https://the-flow.ru/news/gnoyny-arrest-spb |archive-date=2021-02-06 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Փետրվարի 10-ին տեղի է ունեցել դատավարության ժամանակ Սլավա ԿՊՍՍ-ն ստացել է 7 օր վարչական կալանք՝ ՌԴ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 20.1-րդ հոդվածով (մանր խուլիգանություն)՝ «Լիզեք, մի կծեք, համքը նուրբ բան է» և «Վերջ իսպանական ինկվիզիցիան» կարգախոսները վանկարկելու համար<ref>{{cite web |author=@valya_de |date=2021-02-06 |title=Славу задержали за это видео.. |url=https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214131509/https://twitter.com/valya_de/status/1358073375038574593 |archive-date=2021-02-14 |access-date=2021-02-13 |website=[[Twitter]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-10 |title=Рэпер Гнойный получил семь суток ареста за выкрикивание слова «клитор» на акции 2 февраля. Полиция сочла его нецензурным |url=https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-url=https://web.archive.org/web/20210210175635/https://meduza.io/news/2021/02/10/reper-gnoynyy-poluchil-sem-sutok-aresta-za-vykrikivanie-slova-klitor-na-aktsii-2-fevralya-politsiya-sochla-ego-netsenzurnym |archive-date=2021-02-10 |access-date=2021-02-12 |website=[[Meduza]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: Հաջորդ օրը, վերաքննիչ բողոք ներկայացնելուց հետո, կալանքի ժամկետը կրճատվել է մեկ օրով<ref>{{Cite web |author=Ольга Братцева |date=2021-02-11 |title=Слава КПСС отсидит за участие в митинге в поддержку Навального одни сутки вместо семи |url=https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211103027/https://www.znak.com/2021-02-11/slava_kpss_otsidit_za_uchastie_v_mitinge_v_podderzhku_navalnogo_odni_sutki_vmesto_semi |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-13 |website=[[Znak.com]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ Այս միջադեպը որոշակի արձագանք է առաջադրել, և համապատասխան տեգը բարձրացել է ռուսական Twitter-ում<ref>{{Cite web |title=Мем дня: арест Гнойного за клитор |url=https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-url=https://web.archive.org/web/20210211211914/https://the-flow.ru/foto/mem-dnya-arest-gnoynogo-klitor |archive-date=2021-02-11 |access-date=2021-02-12 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>: 2021 թվականի հուլիսի 9-ին թողարկվել է Զամայի հետ համատեղ ձայնագրած ''ANTIHYPETRAIN'' միքսթեյփը, որը բաղկացած էր 101 երգից<ref>{{cite web |title=Слава КПСС и Замай выпустили прощальный альбом "Antihypetrain" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-url=https://web.archive.org/web/20210712144829/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-antihypetrain |archive-date=2021-07-12 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Վորովսկայա լապա կեղծանվան տակ թողարկել է ''FREEHOVA'', ալբոմը որի վերնագիրը վերաբերում է վիդեոբլոգեր [[Յուրի Խովանսկի|Յուրի Խովանսկու]] ձերբակալությանը 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Սլավան իր վերադարձից հետո թողարկել է դիսսը [[Օքսիմիրոն|Oxxxymiron]]-ի մասին, որպես «Кто убил Марка?» երգի պատասխան: Երգում Oxxxymiron-ը խոսում է իր նախկին ընկեր Շոկկի հետ հարաբերությունների և Ռոմա Ժիգանի հետ կոնֆլիկտի և Վագաբունդի փլուզման մանրամասների մասին. [[Յուրի Դուդ|Յուրի Դուդի]] հետ հարցազրույցից հրաժարվելու իրական պատճառի մասին. հոգեթերապիայի և թմրամիջոցների չարաշահման մասին։ Վյաչեսլավի դիսսը պատասխանն է Oxxxymiron-ի երգին։ Երգը ներկայացվել է Սլավայի եթերներից մեկում, որտեղ տեսահոլովակը բացելու համար անհրաժեշտ էր 100 հազար ռուբլի նվիրատվություն հավաքել<ref>{{cite web |date=2021-11-09 |title=Слава КПСС выпустил новый дисс на Оксимирона "Жертва" |url=https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-url=https://web.archive.org/web/20211125090046/https://the-flow.ru/videos/slava-kpss-zhertva |archive-date=2021-11-25 |access-date=2021-11-10 |website=[[The Flow]] |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին նա առաջարկ է ներկայացրել, որ Սալավատ KGBT+-ը՝ [[Վիկտոր Պելևին|Վիկտոր Պելևինի]] համանուն վեպի գլխավոր հերոսին, պատճենել իրենից մի շարք տարօրինակ չհրապարակված հարցազրույցներից հետո<ref>{{cite web |date=2022-10-15 |title=Слава КПСС утверждает, что стал прототипом героя романа Виктора Пелевина «KGBT+» |url=https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20221016130005/https://medialeaks.ru/1510tat-shw-kpss-pelevin/ |archive-date=2022-10-16 |access-date=2022-10-16 |website=Medialeaks |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին թողարկել է «Ангельское True» միքսթեյփը<ref>{{Cite web |date=2023-10-21 |title=Слава КПСС "Ангельское тру" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022041041/https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-angelskoe-tru |archive-date=2022-10-22 |access-date=2022-12-07 |deadlink=no}}</ref>։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին թողարկել է «Бутер Бродский 2» [[Մինի ալբոմ|մինի-ալբոմը]]<ref>{{Cite web |date=2022-12-30 |title=СЛАВА КПСС - БУТЕР БРОДСКИЙ 2 (EP 2022) |url=https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230108103007/https://www.youtube.com/watch?v=_Lrvw-GMgb8 |archive-date=2023-01-08 |access-date=2023-01-08 |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2023 թվականի հունիսի 9-ին թողարկել է «ГОРГОРОД 2» ալբոմը, որը Օքսիմիրոնի «Горгород» ալբոմի շարունակություններ։ Ալբոմը ստեղծվել է Սլավայի ուղիղ եթերների ժամանակ նրա հանդիսատեսների հետ միասին։ 2024 թվականի հոկտեմբերի 18-ին թողարկել է «Россия34» ալբոմը<ref>{{cite web |date=2024-10-30 |title=«Все любят мертвых. Но я пока жив». «Россия 34» — лучший альбом Славы КПСС. Прямой и честный, без всяких ухмылок |url=https://meduza.io/feature/2024/10/30/vse-lyubyat-mertvyh-no-ya-poka-zhiv |access-date=2024-10-31 |website=[[Meduza]] |lang=ru}}</ref>։ 2024 թվականի դեկտեմբերի 13-ին թողարկել է «Россия24» ալբոմը<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС "Россия24" |url=https://the-flow.ru/releases/slava-kpss-rossiya24 |access-date=2024-12-13 |website=The-Flow.ru |lang=ru}}</ref>։ Առաջին ալբոմը զբաղեցրել է 4-րդ, իսկ երկրորդը 5-րդ հորիզոնականը [[The Flow]] ամսագրի սեղծած 2024 թվականին ստեղծված լավագույն ալբոմների ցանկում<ref>[https://the-flow.ru/itogi-2024/top-50-albomov-final 50 лучших альбомов 2024. Топ-10]</ref>։ == Կեղծանուններ == * Սլավա ԿՊՍՍ` հիմնական կեղծանուն, առավել հարազատ է Վյաչեսլավի անձին<ref name="meduza-who-is-it" />։ * Գնոյնի` օգտագործվում է բաթլների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Սոնյա Մարմելադովա` օգտագործվում է BPM-բաթլների և «գրայմ-թրեքների» համար։ Կերպարի անունը [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկու]] «<nowiki/>[[Ոճիր և պատիժ]]<nowiki/>» վեպից է<ref name="tf-who-is-it" />։ * Վալենտին Դյադկա` օգտագործվում է այլ կատարողների կոմպոզիցիաների քավեր-պարոդիաների ձայնագրման և հատուկ կատարողների ու հասարակական-քաղաքական իրադարձությունների հետհեգնական «իրոնիա»-ի համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Բուտեր Բրոդսկի` օգտագործվում է [[Էքզիստենցիալիզմ|էքզիստենցիալ]], մութ և տխուր ստեղծագործություններում ռուսական հուսահատության մասին [[Բալալայկա|բալալայկաների]] և [[Փողային երաժշտական գործիքներ|փողային գործիքների]] ռիթմով<ref name="meduza-who-is-it" />։ Նախկինում օգտագործվել է բաթլ-ելույթների համար<ref name="tf-who-is-it" />։ * Պտիչի պեպել` ալտերնատիվ կեղծանուն է բեդբարս-բաթլների համար։ * Վորովսկայա Լապա` օգտագործվում էր ռեփի նոր դպրոցի [[Ասերգություն|ասերգությունը]] ծաղրելու համար: Հետհեգնական ամպուլա։ Այս մականունով նա թողարկում է հումորային երգեր, որտեղ նա կարդում է ռիթմին չհամապատասխան միամիտ տեքստեր։ * Գլեբ Մինյոխին` օգտագործվում է [[ԼԳԲՏ]]-ի մասին պարոդիական փոփ երգերի համար։ * Տրի դնյա գովնա` օգտագործվում է կղանքի մասին պարոդիական երգեր ստեղծելու համար։ Ինքնին կեղծանունը` «հեգնանք է» «<nowiki/>[[Տրի դնյա դոժդյա]]<nowiki/>» խմբի վրա։ Նշվածներից բացի, Սլավայի աշխատանքը կարելի է գտնել մի քանի տասնյակ այլ կեղծանունների ներքո: Իր իսկ խոստովանությամբ, նա պարզապես հաճույք է ստանում տարբեր կեղծանուններ հորինելու ժամանակ<ref>Видео {{YouTube|2b_avdpBDVo|«Пермь творческая (14 выпуск): Интервью со Славой (КПСС) и Андреем (Замай)»}}.</ref>: [https://genius.com/Slava-kpss-pseudonyms-annotated Այստեղ] կարելի է ծանոթանալ ռեփերի կեղծանունների ամբողջական ցանկին։ == Կոնֆլիկտներ == === Կոնֆլիտկ չեչենական սփյուռքի հետ === 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին «Գրոզնիի բերդ» համայնքը «[[ВКонтакте]]» սոցիալական ցանցում հրապարակեցլ է մի հատված՝ Գնոյնիի բաթլից Nongratta-ի դեմ SlovoFest-ում, որը հեռարձակվել էր 2014 թվականի հոկտեմբերի 4-ին, որտեղ կատարողն արտասանել է տողեր [[Չեչեններ|չեչեն]], [[Հայեր|հայ]], [[Չինացիներ|չինացի]] և այլ ազգերի աղջիկների հետ [[Սեռական հարաբերություն|սեքսով]] զբաղվելու մասին: Չեչենական սփյուռքը վիրավորական է համարել հայտարարությունը և Վյաչեսլավի նկատմամբ հետապնդումներ է հայտարարել՝ սկսելով համացանցում սպառնալիքներից, որպեսզի նա «պատասխանի իր «գնոյնի» (թարախոտ) բերանի համար»։ Հոկտեմբերի 31-ին նա ստիպված է եղել լքել «[[ВКонтакте]]»-ն կայքի աջակցման ծառայության անգործության պատճառով՝ խնդրելով ներողամտություն խնդրել «<nowiki/>[[Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետություն|Իչկերիայի]] աղջիկներից»<ref name="afisha-chechens" />, և սկսել է թանքվել։ Նոյեմբերի 3-ին Գնոյնին տեսաուղերձում հրապարակային ներողություն է խնդրել<ref name="yt-chechens" />, որից հետո ռեփերի նկատմամբ հետապնդումները դադարեցվել են<ref name="tf-who-is-it" />։ === Ուկրաինայի տարածք մուտքի արգելք === 2017 թվականին ՈՒԱԾ-ն Վյաչեսլավ Մաշնովին ավելացրել է Ուկրաինայի ազգային անվտանգությանը սպառնացող անձանց ցուցակում՝ դրանով իսկ արգելելով նրա մուտքը [[Ուկրաինա]]։ Ըստ ծառայության՝ «Գնոյնիի» մուտքն արգելելու պատճառ են դարձել «կատարողի ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններն ու հայտարարությունները»։ ՈՒԱԾ-ն չի նշել այս գործողությունների բովանդակությունը, ինչպես նաև չի հայտնել այն ժամանակահատվածը, որի համար մուտքն արգելվել է<ref>{{cite web |author=Министерство культуры Украины |date=2018-01-01 |title=Мінкультури публікує Перелік осіб, які створюють загрозу нацбезпеці |url=http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180124170127/http://mincult.kmu.gov.ua/control/uk/publish/article?art_id=245281084&cat_id=244966805 |archivedate=2018-01-24 |accessdate=2020-04-05 |website=Министерство культуры Украины |lang=uk |deadlink=yes}}</ref><ref name="hromadske">{{cite web |author=Александр Дмитрук |date=2017-10-06 |title=СБУ заборонила в'їзд до України російському реперу «Гнойному» |url=https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-url=https://web.archive.org/web/20190430032327/https://hromadske.ua/posts/sbu-zaboronyla-vizd-do-ukrainy-rosiiskomu-reperu-hnoinomu |archive-date=2019-04-30 |accessdate=2020-04-05 |website=[[Громадське телебачення]] |publisher= |lang=uk |deadlink=no}}</ref>: Բացի այդ, [[Ուկրաինայի Գերագույն ռադա|Ուկրաինայի պատգամավոր]] [[Դմիտրի Բելոցերկովեց|Դմիտրի Բելոցերկովեցը]] Վյաչեսլավ Մաշնովին մեղադրել է [[Ուկրաինատյացություն|ուկրաինատյացության]] մեջ և դիմել [[Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետություն|Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության]] դատախազություն՝ արգելելու նրա մուտքը երկիր<ref>[https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770 Пост депутата] {{Wayback|url=https://www.facebook.com/dbelotserkovets/posts/1609078825825770|date=20190430032634}} на [[Facebook]]</ref>։ Ռեփերն ավելացվել է «Միրոտվորեց» պորտալի տվյալների բազայում։ Դրա պատճառը Գնոյնիի [[Ղրիմ]] մեկնելն էր, ինչպես նաև այն, որ իր ելույթներից մեկի ժամանակ նա ուկրաինացիներին անվանել է «գոյություն չունեցող ազգ»<ref name="hromadske" />։ Վյաչեսլավ Մաշնովը հարցազրույցներից մեկում ասում է, որ «[…] ես թշնամություն չունեմ ուկրաինացիների նկատմամբ […] իմ տատիկը Ուկրաինայից է […] Ես ինքս կարող եմ ասել, որ քառորդ ուկրաինացի եմ»<ref>{{YouTube|SUWm1Aw9MwQ|Гнойный. Интервью The Flow}}</ref>: == Հայածքներ և կյանքի դիրքորոշում == Գնոյնին հայտնի է համաշխարհային մշակույթից իր մերժմամբ և ընդհանուր ընդունվածին հակառակ իմաստ տալով<ref name="ria-battle" />։ Իր երգերում նա օգտագործում է «լուսավորող նիհիլիզմի մեթոդը»՝ հանգավորելով բարձր մշակույթի գաղափարները զանգվածային մշակույթի հետ և օգտագործում է անպարկեշտ բառապաշար<ref name="meduza-who-is-it" />։ Հարցազրույցներից մեկում Գնոյնին հայտարարել է, որ «Եժեմեսյաչնիե» խումբը, որի անդամն է ինքը, իսկական ընդհատակ է, որը չի փորձում արդարացնել որոշակի չափանիշների ակնկալիքները։ Նրա խոսքով, ինքը երբեք չի հրաժարվի հանրահայտ հեռուստաշոուներում նկարահանվելու առաջարկներից, եթե իրեն վճարեն դրա համար, քանի որ ինքը և իր խումբը հետևողականորեն կդիմադրեն նրանց մեյնսթրիմի կամ [[Անդերգրաունդ|անդերգրաունդի]] հատուկ շրջանակների մեջ ստիպելու ցանկացած փորձի<ref>{{youtube|1Rm7WOAdmrA|ежемесячные в программе «Депрсна»}} (см. ''11:11'', ''31:37'')</ref>։ [[Քսենյա Սոբչակ|Քսենյա Սոբչակին]] տված հարցազրույցում նա նաև հայտարարել է, որ հավատարիմ է ձախ քաղաքական հայացքներին և [[Բուսակերություն|բուսակեր]] է<ref>{{cite web |author= |date=2019-05-08 |title="Оксимирон обеспечил меня на всю жизнь" - СЛАВА ГНОЙНЫЙ в ОСТОРОЖНО, СОБЧАК! |url=https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201210114932/https://www.youtube.com/watch?v=LYoNRVZG6W0 |archive-date=2020-12-10 |accessdate=2020-08-18 |website=YouTube |publisher=Ксения Собчак |lang=ru |deadlink=no}}</ref>։ 2021 թվականի մայիսին հայտնի է դարձել, որ ռեփերը կառաջադրվի [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] Պետական ​​Դումայում «Կանաչ այլընտրանք» կուսակցությունից։ Պարզվել է, որ տեղեկությունը կատակ է, ինչից հետո կուսակցությունը կապ է հաստատել ռեփերի հետ, սակայն չի կարողացել համաձայնության գալ<ref>{{Cite web |title=Слава КПСС не будет выдвигаться в Госдуму |url=https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-url=https://web.archive.org/web/20221118110137/https://the-flow.ru/news/slava-kpss-bez-zelenoy-alternativy |archive-date=2022-11-18 |access-date=2022-11-18 |deadlink=no}}</ref>։ == Ռեփ-բաթլներ == {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = [[Slovo|SLOVO]] |բովանդակություն = ;;Slovo Saint-Petersburg / Slovo SPB * 2014 — Բուքեր Դ.Ֆրեն vs Գնոյնիյ (Ընտրություն, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ)'' * 2014 — Էգոիստ vs Գնոյնիյ (Top 16, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 0:3)'' * 2014 — Գնոյնիյ vs NikiTikiTavi (Top 8, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 3:0)'' * 2014 — Zaebatsu vs Գնոյնիյ (Կիսաեզրափակիչ, 1 եթերաշրջան) ''(հաղթանակ 2:3)'' * 2014 — Չեյնի vs Գնոյնիյ (Եզրափակիչ, SlovoSPB) ''(հաղթանակ 1:3)'' ;;Slovo V SlovoFest * 2014 — Գնոյնիյ vs. Nongratta ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Կրասնոդար * 2015 — R.S’One vs. Գնոյնիյ <!-- баттл не судился --> ;;Slovo Հաբարովսկ * 2015 — Գնոյնիյ vs JesseJames ''(հաղթանակ)'' ;;Slovo Moscow * 2016 — Narek × Պաուչկա vs Գնոյնիյ × Фаллен МС (2×2) ''(հաղթանակ)'' ;; #SlovoSPB * 2016 — Vs94ski vs Գնոյնիյ (Main Event) ''(հաղթանակ)'' * 2016 — Գնոյնիյ × Ջիգուլիպուֆ МЦ vs [[Հան Զամայ]] × Զաեբաստու (Բլից 2×2) ''(ոչ ոքի)'' }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Բատոլ ստորգետնյա հեռարձակում |բովանդակություն = * 2013 (1 եթերաշրջան — «ՊՎՊԲ») — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Промо к ПВБП» (Սվետլոյի, Մոչեվոյ կամենի մասնակցությամբ) ** Очень приятный гремлин — «Ստորգետնյա բատոլ պրոմո» ** «Аргумент» (1-ին ռաունդ, № 34) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Марафон» (vs սիգուդայ (gsz)) (2-րդ ռաունդ, 6 զույգ) ''(հաղթանակ — 3:2)'' ** «Раб или Царь» (vs kosyak) (3-րդ ռաունդ, 3 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Бесконечность» (vs Jew Jitsu) (4-րդ ռաունդ, 2 զույգ) ''(հաղթանակ — 5:4)'' ** «Дочь Капитана» (vs Օլեգ Խարիտոնով) (5-րդ ռաունդ, կիսաեզրափակիչ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 1:10)'' ** «Напоследок» (vs prz) (6-րդ ռաունդ, 3 место) ''(հաղթանակ — 7:3)'' * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПВБ2») — Բուտեր Բրոտսկիյ — մասնակից: ** «ВОРУЮ ЧТОБЫ ЖИТЬ» (1-ին ռաունդ, № 2) ''(անցել է — 3/3)'' ** «Фальшивый мир» (vs Ուղիղ եթեր) (2-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 4:1)'' ** «Рузке кежуал» (vs крапивный) (3-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 7:0)'' ** «Полжизни в бетонной коробке» (vs ione$499) (4-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 9:0)'' ** «Библиотека беспредельна» (vs prz) (5-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(հաղթանակ — 11:0)'' ** «я ненавижу рэп» (vs Рассольникoff) (6-րդ ռաունդ, 1 զույգ) ''(պարտություն — 6:7)'' * 2014 (3 եթերաշրջան — «ПВБ3») — մս կալենդուլա — մասնակից: ** «как наебать весь мир» (1-ին ռաունդ) ** «Я бы сделал все по-другому» (2-րդ ռաունդ) ** «Хардкорная возня» (3-րդ ռաունդ) ** «Троллейбус» (4-րդ ռաունդ) * 2016—2017 (5 եթերաշրջան — «ПВБ5») — Սլավա ԿՊՍՍ — ժյուրի։ }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Սուրբ մանկատուն բաթլ «МОМЕНТ» |բովանդակություն = * 2012 (1 եթերաշրջան — «ПДДБ») — ՍԻՐԵՆԵՎԱՅԱ ՍՏՈՐՈՆԱ ԵԲԼԱ ՕՊՈՒԽՇԱՅԱ — մասնակից: ** «Мой любимый торрент-треккер» (1-ին ռաունդ) ** «Дети подземелий» (2-րդ ռաունդ) ** «Лови момент» (3-րդ ռաունդ) * 2013 (2 եթերաշրջան — «ПКДДБ») — Սիրոտկի (Սլավա ԿՊՍՍ & Վանյա Սվետլո) — մասնակիցներ: ** «На дне» (1-ին ռաունդ) ** «КАК УМЕР БАТОЛ» (2-րդ ռաունդ) ** «Пьяная драка» (3-րդ ռաունդ) ** «Я ЛИЗАЛ ПИЗДУ ОКСАНЕ МИРОНОВОЙ» (4-րդ ռաունդ) ** «ТЁМНАЯ СТОРОНА» (Եզրափակիչ) }} {{Թաքնված բովանդակություն |վերնագիր = Այլ նախագծեր |բովանդակություն = ; Ազատ ոճ * 2011 (3 եթերաշրջան— «СС3») — Մս Պերեց Հիլտոն — մասնակից: ** «План Б» (1-ին ռաունդ) ; SaSiSa Hip-Hop Battle * 2011 (2 եթերաշրջան) — Սլավա ԿՊՍՍ — մասնակից: ** «Առաջին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» * 2012 (3 եթերաշրջան) — Լեոնտև Վալերա — մասնակից: ** «Առաջաին(որակավորող)» ''(անցել է)'' ** «Երկրորդ որակավորող» ''(անցել է)'' ** «Երրորդ որակավորող» ; Օրինակելի բովանդակության նկուղ * 2013 (1 եթերաշրջան — «ПОС») — Մս Բակլասան — մասնակից: ** «Нинзя» (1-ին ռաունդ) ''(անցել է 3/3; во втором раунде не участвовал)'' ; [[Versus Battle|Versus × #SlovoSPB]] * 2016 — Էրնեստո Զատկինտես × Գնոյնիյ<!-- 1-ին եթերաշրջանի հաղթող Versus x #SlovoSPB սահմանված չէ --> * 2017 — [[Oxxxymiron vs Սլավա ԿՊՍՍ (Գնոյնիյ)]] ''(հաղթանակ — 0:5)'' ; 140 BPM Battle * 2016 — Edik_Kingsta × Սոնյա Մարմելադովա ''(հաղթանակ)'' ; [[Versus Battle|Versus BPM]] * 2016 — [[Rickey F]] vs Սոնյա Մարմելադովա<!-- Versus BPM-ի հաղթող սահմանված չէ --> ; Պատռել ռիթմերի վրա * 2017 — #SlovoSPB (Դեն Չեյնի / MickeyMouse) × «Անտիհայթ» (Սլավա ԿՊՍՍ / [[Զամայ (ռեփեր)|Զամայ]]) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> * 2017 — «Եժեմեսյաչնիե» (Սլավա ԿՊՍՍ / Fallen MC) × «Բեսսլավնիե ուբլյուդկի» (Էրնեստո Զատկինտես / Մայթի ԴԻ) <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; 15 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» *2013 — ԿՊՍՍ — մասնակից ** «Что сказать вам на прощание» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «Искренность намерений» (2-րդ որակավորող ռաունդ, չի անցել) ; 16 անկախ բաթլ «Hip-Hop.ru» * 2017 — Սլավա ԿՊՍՍ —մասնակից участник: ** «На этот раз всё будет иначе» (1-ին ռաունդ) ; Գնոյնիի լիգա * 2018 — Մատվեյ Օբլեպիխա × Պտիչի Պեպել vs Նիկոլայ Սոպոլև × [[Սերժ Գորլովոյ]] <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՌեփՅոու բաթլ * 2018 — DK VS Սոնյա Մարմելադովա <!-- հաղթող չի սահմանվել --> ; ՄՍ Գավաթ * 2019 — Գնոյնիյ × Fallen MC VS Օլեգ Մոնղոլ × Zip.Zipulya (Dance Bars) ''(պարտություն — 0:1)'' ; Youtube-ալիք «Սլավա ԿՊՍՍ» * 2022 — Գնոյնիյ VS Չեյնի ; Առաջին կախյալ բաթլ * 2024 — Վանոմագ — մասնակից ** «Магия» (1-ին որակավորող ռաունդ, անցել է) ** «За всё надо платить» (2-րդ որակավորող ռաունդ, անցել է) (33/35 միավորով) ** «Не по сценарию» (VS Խրուստալնոե բեդրո) (3-րդ ռաունդ, անցել է) (10/8) ** «Дела громче слов» (VS Կեյպ) (4-րդ ռաունդ, անցել է) (13/8) ** «Сопутствующий ущерб» (VS T!MMI) (5-րդ ռաունդ, չի անցել) (10/13) ; Blink Battle * 2024 — Վորովսկայա Լապա VS Մազ Կորժ }} == Սկավառակագրություն == ;Ստուդիական ալբոմներ * [[Солнце мёртвых (ալբոմ)|«Солнце мёртвых»]] (2017) * «[[Взрослая танцевальная музыка]]» (2018) * «[[Чудовище погубившее мир]]» (2020) * «Бутер Бродский 2» (2022) * «[[ГОРГОРОД 2|Горгород 2]]» (2023) * «Любимые Песни Настоящих Людей» (2023) * «Россия34» (2024) * «Россия24» (2024) * «Россия14» (2025) ;Համատեղ ալբոմներ * «Чай вдвоём» (2017, համատեղ Aux-ի հետ) * «Оверхайп» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 2» (2018, համատեղ Զամայի հետ) * «Оверхайп 3» (2018, համատեղ Զամայի հետ) ; ;Միքսթեյփներ * Катафалка (2014) * «#Немимохайпамикстейп: Вход в реп игру» (2015, համատեղ Զամայի հետ) * Русское поле (2016) * ''EDM LSP Mix'' (2016, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Hype Train'' (2016, համատեղ Զամայի հետ) * ''Bootleg'' (2017) * ''Rare Gods 3'' (2018, համատեղ Ջիգլի հետ) * «Видьма» (2019, համատեղ Սաշա Կուրոմուշկոյի հետ, որպես Վալենտին Դյադկա х Վալենտին Տյոտկա) * «Оттенки барда» (2019) * ''Rare Gods 4'' (2020, համատեղ Ջիգլի հետ) * ''Bootleg, Vol.2'' (2020) * ''Antihypetrain'' (2021, համատեղ Զամայի հետ) * ''Freehova'' (2021, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Красота и юродство» (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Suspicious Teenage Music'' (2022, որպես Վալենտին Դյադկա) * ''Ангельское True'' (2022) * «Геометрия кала» (2023, որպես Տրի դնյա գովնա) * «Сияние лапы» (2023, որպես Վորովսկայա Լապա) * «Застольные психоделические песни» (2024, որպես Վալենտին Դյադկա) == Տես նաև == {{Навигация}} == Ծանոթագրություններ == ; Մեկնաբանություններ {{Նցանկ}} ; Աղբյուրներ {{ծանցանկ|refs= <!-- Кто такой? --> <ref name="tf-who-is-it">{{cite web|author=Алексей Горбаш|title=Кто такой Гнойный и что нужно о нём знать|url=http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|date=2017-03-17|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813195756/http://the-flow.ru/features/kto-takoy-gnoynyy|deadlink=no}}</ref> <ref name="village-how-money">{{cite web|author=Степан Нилов|title=«На лапшичку фо-бо денег не остается»: Как зарабатывают на жизнь российские музыканты|url=http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|date=2017-07-06|publisher=[[The Village]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811093931/http://www.the-village.ru/village/weekend/industry/273384-bol|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-interview">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=«Я честно хочу заработать на квартирку. В чём проблема?» Рэпер Гнойный — о смерти, Летове, Кипелове, деньгах и шоу с Киркоровым на СТС|url=https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|date=2017-11-02|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20171102194357/https://meduza.io/feature/2017/11/02/ya-chestno-hochu-zarabotat-na-kvartirku-v-chem-problema|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-who-is-it">{{cite web|author=[[Горбачёв, Александр Витальевич|Александр Горбачёв]]|title=Новый супергерой русского рэпа? Кто такой Гнойный, с которым баттлил Оксимирон, и почему все его обсуждают|url=https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816151431/https://meduza.io/feature/2017/08/07/novyy-supergeroy-russkogo-repa-kto-takoy-gnoynyy-s-kotorym-battlil-oksimiron-i-pochemu-vse-ego-obsuzhdayut|deadlink=no}}</ref> <!-- Хронология событий --> <ref name="yt-agora">Видео {{YouTube|pE0skC2tq-A|Гнойный и Хан Замай о рэп-баттлах в программе «Агора» телеканала «Культура»}}-канале «Россия 24».</ref> <ref name="ria-battle-resonance">{{cite web|title=Рэп-баттл Гнойного и Oxxxymiron набрал более 10 миллионов просмотров|url=https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|date=2017-08-15|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815150616/https://ria.ru/society/20170815/1500360450.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tj-censure">{{cite web|author=Никита Лихачёв|title=На Versus Battle зацензурировали слова о патриархе Кирилле и Кадырове|url=https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|date=2016-07-28|publisher=TJ|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825064753/https://tjournal.ru/32000-na-versus-battle-zacenzurirovali-slova-o-patriarhe-kirille-i-kadyrove|deadlink=no}}</ref> <ref name="yt-chechens">Видео {{YouTube|Vir4kDzcoSw|«Гнойный — Объяснение ситуации»}}.</ref> <ref name="tf-hype-train">{{cite web|title=Слава КПСС и Хан Замай выпустили неподъёмный микстейп «Hype Train»|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|date=2016-09-23|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2018-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621063408/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-zamay-hype-train|deadlink=no}}</ref> <ref name="ria-battle">{{cite web|title=Рэп-баттл года: почему все говорят про Oxxxymiron и Гнойного|url=https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|date=2017-08-14|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814195455/https://ria.ru/society/20170814/1500322495.html|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-ernesto">{{cite web|title=Вышел новый баттл из серии Versus против Slovospb|url=http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|date=2016-07-28|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815183257/http://the-flow.ru/news/ernetsto-zatknites-protiv-gnoynogo|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-oxxxy">{{cite web|title=Oxxxymiron вызвал Гнойного на баттл|url=http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|date=2016-07-29|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20170810071545/http://the-flow.ru/news/oxxxymiron-vs-gnoyniy-2017|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-versus-bpm">{{cite web|title=Вышел долгожданный Versus «Rickey F против Гнойного»|url=http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|date=2016-12-05|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-14|lang=ru|archive-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811201603/http://the-flow.ru/news/versus-rickey-vs-sonya|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-ep-with-god">{{cite web|title=Слава КПСС «Трудно быть с богом»|url=http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|date=2016-08-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817054958/http://the-flow.ru/releases/gnoyniy-trudno-byt-s-bogom|deadlink=no}}</ref> <ref name="zvuki-ep-with-god">{{cite web|author=Алексей Алеев|title=Рифмы и биты: микстейпы августа|url=http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|date=2016-09-01|website=Звуки.Ру|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071817/http://www.zvuki.ru/R/P/75916/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-diss">{{cite web|title=Jubilee диссит Гнойного в новом треке «Клоун»|url=http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|date=2017-01-24|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20170809221216/http://the-flow.ru/news/jubilee-vs-gnojnyj|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-jubilee-pidor">{{cite web|title=Гнойный выпустил ответный дисс на Jubilee|url=http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|date=2017-02-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815114928/http://the-flow.ru/news/gnoyniy-jubilee-show-must-go-on|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-diss-a-diss">{{cite web|title=Гнойный и Jubilee выпустили по диссу друг на друга|url=http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|date=2017-02-03|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815063923/http://the-flow.ru/news/kpss-vs-jubilee-round-2|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun-anonce">{{cite web|title=Слава КПСС опубликовал тизер нового альбома|url=http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|date=2017-02-13|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20170822101828/http://the-flow.ru/videos/slava-kpss-solnce-mertvuh|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-tea">{{cite web|title=Слава КПСС выпустил альбом «Чай вдвоем» — совместный с рэпером AUX|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|date=2017-04-04|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815071021/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-aux-chay-vdvoem|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-sun">{{cite web|title=Слава КПСС "Солнце мертвых"|url=http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|date=2017-10-25|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-11-04|lang=ru|archive-date=2017-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20171104055132/http://the-flow.ru/releases/slava-kpss-solnce-mertvyh|deadlink=no}}</ref> <ref name="meduza-versus-miron">{{cite web|title=В Санкт-Петербурге прошел рэп-баттл Оксимирона с Гнойным. И вот кто победил|url=https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|date=2017-08-07|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2021-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210928222751/https://meduza.io/shapito/2017/08/07/v-sankt-peterburge-proshel-rep-battl-oksimirona-s-gnoynym-i-vot-kto-pobedil-spoylery|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-citates">{{cite web|title=Оксимирон против Гнойного: весь баттл в 20 цитатах|url=https://esquire.ru/oxxymiron-versus|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816020937/https://esquire.ru/oxxymiron-versus|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake">{{cite web|title=Гнойный выпустит альбом сразу после баттла, а результаты поединка сфабрикованы?|url=http://www.rap.ru/news/9096|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812040423/http://www.rap.ru/news/9096|deadlink=no}}</ref> <ref name="esquire-versus-miron">{{cite web|title=Вышел баттл Оксимирона с Гнойным|url=https://esquire.ru/votd-140817|date=2017-08-14|publisher=[[Esquire]]|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170816034002/https://esquire.ru/votd-140817|deadlink=no}}</ref> <ref name="rap-fake2">{{cite web|title=«Я новый Окси»: на что намекает Гнойный?|url=http://www.rap.ru/news/9094|date=2017-08-09|website=rap.ru|accessdate=2017-08-15|lang=ru|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815182614/http://www.rap.ru/news/9094|deadlink=no}}</ref> <ref name="life-ctc">{{cite web|author=Алена Жигалова|title=Лидер «Антихайпа» Гнойный станет звездой развлекательного шоу на СТС|url=https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|date=2017-10-11|publisher=[[Life (интернет-издание)|Life]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2017-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20171016014653/https://life.ru/t/%D0%B3%D0%BD%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9/1050916/lidier_antikhaipa_ghnoinyi_staniet_zviezdoi_razvliekatielnogho_shou_na_sts|deadlink=no}}</ref> <ref name="lenta-ctc">{{cite web|title=Рэпер Гнойный станет членом жюри вокального шоу на СТС|url=https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|date=2017-10-11|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-10-15|archive-date=2022-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20221207100432/https://lenta.ru/news/2017/10/11/hypanull/|deadlink=no}}</ref> <ref name="tf-chechens">{{cite web|title=Гнойного хотят «найти и наказать» за оскорбление чеченских девушек|url=http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|date=2016-11-01|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-12|lang=ru|archive-date=2017-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821052438/http://the-flow.ru/news/slava-kpss-protiv-krepost-groznaya|deadlink=no}}</ref> <ref name="afisha-chechens">{{cite web|author=Андрей Никитин|title=Как рэпер Гнойный возмутил чеченских слушателей — и что ещё нужно о нём знать|url=https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|date=2016-11-07|publisher=[[Афиша (журнал)|Афиша Daily]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru|archive-date=2017-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006162237/https://daily.afisha.ru/music/3517-kak-reper-gnoynyy-vozmutil-chechenskih-slushateley-i-chto-esche-nuzhno-o-nem-znat/|deadlink=no}}</ref> }} == Արտաքին հղումներ == * {{cite web|title=«Давно пора было шугануть вашу петушатню»: ինչ են մտածում ռեփերները Գնոյնիի հետ պատահարի մասին|url=http://the-flow.ru/features/gnojnyj-opinions|date=2016-11-02|website=[[The Flow]]|accessdate=2017-08-13|lang=ru}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ռուս ռեփերներ]] 1mortlwyyar3yii2mdz7qwgbxl56ksa 1 1300544 10357310 2025-06-18T10:15:24Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 +{{ԹՀ/նոր|ru|Слава КПСС|145649773|10357309|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357310 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Слава КПСС|145649773|10357309|2025 թվականի հունիսի 18}} 06zwovzbb1025si44wfrisybdbpapb8 10357312 10357310 2025-06-18T10:17:06Z Փաշիկյան Սյուզի 92554 10357312 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ/նոր|ru|Слава КПСС|145649773|10357309|2025 թվականի հունիսի 18}} {{ԵԿ5}} s8x3rk4z4l6hy9eygcmrpxvfy37nav7 0 1300545 10357333 2025-06-18T11:48:16Z GrigorYAN 129438 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ռոման Վլադիմիրովիչ Ամիրխանով''' ({{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուս]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]: [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Միջազգայ...»: 10357333 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ռոման Վլադիմիրովիչ Ամիրխանով''' ({{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուս]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]: [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Միջազգային կարգի սպորտի վարպետ (2006): Եվրոպայի ֆուտբոլի պատանեկան առաջնության հաղթող 2006<ref name="ЮЧЕ"/>, Լատվիայի գավաթակիր 2011/12<ref name="Кубок"/>, Ռուսաստանի Գավաթի եզրափակչի մասնակից 2009/10։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Մոսկվայի «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Մինչև 2009 թվականը հանդես է եկել մոսկվացիների դուբլի հեղինակ, որտեղ անցկացրել է 44 հանդիպում, սակայն հիմնական թիմում այդպես էլ չի ընդգրկվել։ 2009 թվականի ձմռանը փորձաշրջան է անցել «<nowiki/>[[Տոմ (ֆուտբոլային ակումբ)|Տոմիում]]<nowiki/>»<ref>{{cite web|url=http://www.sports.ru/football/6530726.html|title=Защитник «Локомотива» отправится на просмотр в «Томь»|publisher=''[[Sports.ru]]''|date=2008-12-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305153549/http://www.sports.ru/football/6530726.html|archivedate=2016-03-05|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ === Ակումբային կարիերա === Պրոֆեսիոնալ մակարդակում նորամուտը նշել է 2009 թվականի մայիսի 3-ին Նովոսիբիրսկի «Սիբիրի» կազմում։ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության 8-րդ տուրի «Նիժնի Նովգորոդի» դեմ խաղում փոխարինման դուրս եկավ 87-րդ րոպեին, ապա դեղին քարտ ստացավ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|title=Первенство России по футболу. Протокол матча «Сибирь» (Новосибирск) — «Нижний Новгород» 0:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2009-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200823/https://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, այդ մրցաշրջանում ակումբի կազմում անցկացրել է չորս խաղ։ Հաջորդ մրցաշրջանում հանդես է եկել «Սիբիրի» երիտասարդական թիմի կազմում դուբլների մրցաշարում, որտեղ եղել է ավագ<ref>{{cite web|url=http://www.sibsport.info/fk-sibir-news/285-roman-amirxanov-lustanovka-odna-pobezhdatr.html|title=Роман Амирханов: «Установка одна — побеждать»|publisher=''Sibsport.info''|archiveurl=http://www.peeep.us/bf9339a7|archivedate=2013-04-12}}</ref>։ Դրանից հետո 2010 թվականի ամռանը նա կարճաժամկետ վարձակալության պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի [[Պրեմիեր Լիգա (Ռուսաստան)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Սպարտակ-Նալչիկ]]<nowiki/>» ակումբի հետ<ref>{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|title=«Спартак» заявил трёх новичков|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2010-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210420112712/https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|archivedate=2021-04-20|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Իր նորամուտը բարձր մակարդակով նշել է օգոստոսի 28-ին Կազանի «<nowiki/>[[Ռուբին ՖԱ|Ռուբինի]]<nowiki/>» դեմ 19-րդ տուրի խաղում<ref>{{cite web|url=http://rus.rfpl.org/match/match_6695.html|title=Чемпионат России по футболу. Протокол матча «Спартак» (Нальчик) — «Рубин» (Казань) 1:1|publisher=Официальный сайт РФПЛ|date=2010-08-28|archiveurl=http://www.peeep.us/a276f82c|archivedate=2013-04-12}}</ref>, սակայն այդ հանդիպումն այդպես էլ մնացել է միակը նրա համար հիմնական կազմում։ 2011/12 մրցաշրջանում հինգ հանդիպում է անցկացրել Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Օլիմպիա» Գելենջիկ ակումբի կազմում, որից հետո համալրել է [[Լատվիա|Լատվիայի]] ամենատիտղոսակիր Ռիգայի «Սկոնտոյի» շարքերը, որտեղ անցկացրել է մեկ մրցաշրջան՝ դառնալով առաջնության արծաթե մեդալակիր<ref name="Чемпионат">{{cite web|url=http://www.sa-football.com/news/6896|title=Амирханов и Куканос — серебряные призёры чемпионата Латвии!|publisher=СА-Футбольное агентство|date=2012-11-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140116124802/http://www.sa-football.com/news/6896|archivedate=2014-01-16|accessdate=2013-04-12|deadlink=yes}}</ref> և Լատվիայի գավաթակիր<ref name="Кубок">{{cite web|url=http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|title=Кубок Латвии. Протокол матча «Сконто» (Рига) — «Металлург» (Лиепая) 1:1 (по пен. 4:3)|publisher=Федерация футбола Латвии|lang=lv|date=2012-05-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170720184553/http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|archivedate=2017-07-20|access-date=2014-11-02|deadlink=no}}</ref>։ [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|Եվրոպայի լիգայի]] որակավորման երկրորդ փուլի շրջանակներում եվրագավաթներում մեկ հանդիպում է անցկացրել [[Խորվաթիա|խորվաթական]] «Հայդուկի» դեմ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#combination|title=Лига Европы УЕФА. Протокол матча «Хайдук» (Сплит, Хорватия) — «Сконто» (Рига, Латвия) 2:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2012-07-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200831/https://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#preview|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո հեռացել է թիմից։ 2013/14 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ փորձաշրջան էր անցնում Խաբարովսկի «ՍԿԱ-Էներգիայում»<ref>{{cite web|url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|title=«СКА-Энергия» начала подготовку к сезону 2013/2014|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия» (Хабаровск)|date=2013-06-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnmQzku?url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Հուլիսի 1-ին ֆուտբոլիստը բանակայինների հետ կնքել է մեկ տարվա պայմանագիր<ref name="СКА">{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|title=«СКА-Энергия» пополнился тремя игроками|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2013-07-01|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnonhh1?url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Նոր թիմում նորամուտը նշել է 2013 թվականի հուլիսի 18-ին Մոսկվայի «Տորպեդոյի» դեմ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության երրորդ տուրի խաղում։ Խաղադաշտ է դուրս եկել հանդիպման ավարտից 6 րոպե առաջ՝ փոխարինելով Սերգեյ Նեստերենկոյին<ref>{{cite web|url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|title=Первенство ФНЛ. Протокол матча «СКА-Энергия» (Хабаровск) — «Торпедо» (Москва) 0:0|publisher=Официальный сайт ФНЛ|date=2013-07-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnq6Hsk?url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարին Ամիրխանովը վարձավճարով համալրել է «Տոսնո» թիմի շարքերը<ref name="Тосно">{{cite web|url=http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|title=Морозов и Амирханов покинули «СКА-Энергию»|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия»|date=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204012923/http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|archivedate=2021-02-04|access-date=2014-01-21|deadlink=no}}</ref>։ Այդպես էլ տոսնոցիների կազմում ոչ մի հանդիպում չանցկացնելով՝ 2014/15 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Յակուտիայի» հետ։ Խաղացել է 8x8 Սիրողական ֆուտբոլային լիգա<ref>[http://lfl.ru/person9369?player_id=29545 любительская футбольная лига]</ref>։ === Կարիերան ազգային հավաքականում === Ազգային հավաքականում հանդես է եկել պատանեկան և երիտասարդական մակարդակներում: 1989 թվականին ծնված պատանեկան թիմի կազմում 2006 թվականին դարձել Է [[Լյուքսեմբուրգ|Լյուքսեմբուրգում]] կայացած Եվրոպայի առաջնության հաղթող։ Ընդհանուր առմամբ այդ խաղարկությունում անցկացրել է 8 հանդիպում, որոնցից 5-ը՝ մրցաշարի եզրափակիչ հատվածում<ref name="ЮЧЕ">{{cite web|url=http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|title=Юношеский чемпионат Европы — 2006 (U-17)|publisher=''RussiaTeam.ru''|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171113021419/http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|archivedate=2017-11-13|access-date=2009-12-06|deadlink=yes}}</ref>։ Երիտասարդական թիմի կազմում անցկացրել է երկու հանդիպում։ == Ելույթների վիճակագրություն == === Ակումբային === {|border=1 align=center cellpadding=4 style="border:1px #aaaaaa; border-collapse:collapse" |- align=center style=background:beige !rowspan=2 width=230|Թիմ !rowspan=2 width=70|Մրցաշրջան !colspan=3 width=140|Առաջնություն !colspan=2 width=90|Գավաթ !colspan=2 width=90|Եվրագավաթներ !colspan=2 width=90|Ընդհանուր |- align=center style=background:beige !Մակ. !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Սիբիր (Նովոսիբիրսկ) |align=center|2009 |align=center|II |align=center|4 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|5 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սպարտակ-Նալչիկ]] |align=center|2010 |align=center|I |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|1 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Օլիմպիա (Գելենջիկ) |align=center|2011/12 |align=center|III |align=center|5 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|6 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Լատվիա}} Սկոնտո (Ռիգա) |align=center|2012 |align=center|I |align=center|23 |align=center|1 |align=center|3 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 !align=center|27 !align=center|1 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} ՍԿԱ-Էներգիա (Խաբարովսկ) |align=center|2013/14 |align=center|II |align=center|9 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|10 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Յակուտիա (Յակուտսկ) |align=center|2014/15 |align=center|III |align=center|12 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|12 !align=center|1 |- align=center style=background:beige !colspan=3|Ընդհանուր կարիերայի ընթացքում !54!!2!!6!!0!!1!!0!!61!!2 |} == Ձեռքբերումներ == === Թիմային === '''Ռուսաստանի պատանեկան հավաքական''' * Եվրոպայի պատանեկան առաջնության հաղթող՝ 2006<ref name="ЮЧЕ"/> '''«Սիբիր»''' * Ռուսաստանի գավաթի եզրափակչի մասնակից՝ 2009/10 * Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության արծաթե մեդալակիր (ելք դեպի պրեմիեր լիգա)''՝'' 2009 '''«Սկոնտո»''' * Լատվիայի գավաթակիր՝ 2011/12<ref name="Кубок"/> * Լատվիայի առաջնության արծաթե մեդալակիր՝ 2012<ref name="Чемпионат"/> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 84wuo8fsqdv71oxp1josxuzg9qo52lj 10357336 10357333 2025-06-18T11:49:49Z GrigorYAN 129438 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Սպարտակ Նալչիկի ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Ռուս ֆուտբոլիստներ]], [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի Պրեմիեր Լիգայի խաղացողներ]], [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ]], [[Կատեգորիա:Լոկոմոտիվ Մոսկվայի ֆուտբոլիստներ]] 10357336 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլիստ}} '''Ռոման Վլադիմիրովիչ Ամիրխանով''' ({{ԱԾ}}), [[Ռուսաստան|ռուս]] [[Ֆուտբոլ|ֆուտբոլիստ]], [[Կիսապաշտպան (ֆուտբոլ)|կիսապաշտպան]]: [[Մոսկվա|Մոսկվայի]] «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Միջազգային կարգի սպորտի վարպետ (2006): Եվրոպայի ֆուտբոլի պատանեկան առաջնության հաղթող 2006<ref name="ЮЧЕ"/>, Լատվիայի գավաթակիր 2011/12<ref name="Кубок"/>, Ռուսաստանի Գավաթի եզրափակչի մասնակից 2009/10։ == Կենսագրություն == === Վաղ տարիներ === Մոսկվայի «<nowiki/>[[Լոկոմոտիվ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Լոկոմոտիվի]]<nowiki/>» ֆուտբոլային դպրոցի սան է։ Մինչև 2009 թվականը հանդես է եկել մոսկվացիների դուբլի հեղինակ, որտեղ անցկացրել է 44 հանդիպում, սակայն հիմնական թիմում այդպես էլ չի ընդգրկվել։ 2009 թվականի ձմռանը փորձաշրջան է անցել «<nowiki/>[[Տոմ (ֆուտբոլային ակումբ)|Տոմիում]]<nowiki/>»<ref>{{cite web|url=http://www.sports.ru/football/6530726.html|title=Защитник «Локомотива» отправится на просмотр в «Томь»|publisher=''[[Sports.ru]]''|date=2008-12-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305153549/http://www.sports.ru/football/6530726.html|archivedate=2016-03-05|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ === Ակումբային կարիերա === Պրոֆեսիոնալ մակարդակում նորամուտը նշել է 2009 թվականի մայիսի 3-ին Նովոսիբիրսկի «Սիբիրի» կազմում։ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության 8-րդ տուրի «Նիժնի Նովգորոդի» դեմ խաղում փոխարինման դուրս եկավ 87-րդ րոպեին, ապա դեղին քարտ ստացավ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|title=Первенство России по футболу. Протокол матча «Сибирь» (Новосибирск) — «Нижний Новгород» 0:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2009-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200823/https://www.championat.com/football/_russia1d/80/match/17457.html#data|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, այդ մրցաշրջանում ակումբի կազմում անցկացրել է չորս խաղ։ Հաջորդ մրցաշրջանում հանդես է եկել «Սիբիրի» երիտասարդական թիմի կազմում դուբլների մրցաշարում, որտեղ եղել է ավագ<ref>{{cite web|url=http://www.sibsport.info/fk-sibir-news/285-roman-amirxanov-lustanovka-odna-pobezhdatr.html|title=Роман Амирханов: «Установка одна — побеждать»|publisher=''Sibsport.info''|archiveurl=http://www.peeep.us/bf9339a7|archivedate=2013-04-12}}</ref>։ Դրանից հետո 2010 թվականի ամռանը նա կարճաժամկետ վարձակալության պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի [[Պրեմիեր Լիգա (Ռուսաստան)|Պրեմիեր լիգայի]] «<nowiki/>[[Սպարտակ-Նալչիկ]]<nowiki/>» ակումբի հետ<ref>{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|title=«Спартак» заявил трёх новичков|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2010-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210420112712/https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/rc_2010/premier_league/spbnews_Spartak-zayavil-treh-novichkov|archivedate=2021-04-20|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Իր նորամուտը բարձր մակարդակով նշել է օգոստոսի 28-ին Կազանի «<nowiki/>[[Ռուբին ՖԱ|Ռուբինի]]<nowiki/>» դեմ 19-րդ տուրի խաղում<ref>{{cite web|url=http://rus.rfpl.org/match/match_6695.html|title=Чемпионат России по футболу. Протокол матча «Спартак» (Нальчик) — «Рубин» (Казань) 1:1|publisher=Официальный сайт РФПЛ|date=2010-08-28|archiveurl=http://www.peeep.us/a276f82c|archivedate=2013-04-12}}</ref>, սակայն այդ հանդիպումն այդպես էլ մնացել է միակը նրա համար հիմնական կազմում։ 2011/12 մրցաշրջանում հինգ հանդիպում է անցկացրել Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Օլիմպիա» Գելենջիկ ակումբի կազմում, որից հետո համալրել է [[Լատվիա|Լատվիայի]] ամենատիտղոսակիր Ռիգայի «Սկոնտոյի» շարքերը, որտեղ անցկացրել է մեկ մրցաշրջան՝ դառնալով առաջնության արծաթե մեդալակիր<ref name="Чемпионат">{{cite web|url=http://www.sa-football.com/news/6896|title=Амирханов и Куканос — серебряные призёры чемпионата Латвии!|publisher=СА-Футбольное агентство|date=2012-11-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140116124802/http://www.sa-football.com/news/6896|archivedate=2014-01-16|accessdate=2013-04-12|deadlink=yes}}</ref> և Լատվիայի գավաթակիր<ref name="Кубок">{{cite web|url=http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|title=Кубок Латвии. Протокол матча «Сконто» (Рига) — «Металлург» (Лиепая) 1:1 (по пен. 4:3)|publisher=Федерация футбола Латвии|lang=lv|date=2012-05-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170720184553/http://arhivs.lff.lv/index.php/lv/kauss/rezultati/2011-2012/final/|archivedate=2017-07-20|access-date=2014-11-02|deadlink=no}}</ref>։ [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|Եվրոպայի լիգայի]] որակավորման երկրորդ փուլի շրջանակներում եվրագավաթներում մեկ հանդիպում է անցկացրել [[Խորվաթիա|խորվաթական]] «Հայդուկի» դեմ<ref>{{cite web|url=http://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#combination|title=Лига Европы УЕФА. Протокол матча «Хайдук» (Сплит, Хорватия) — «Сконто» (Рига, Латвия) 2:0|publisher=[[Чемпионат.com]]|date=2012-07-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170222200831/https://www.championat.com/football/_europeleague/544/match/168942.html#preview|archivedate=2017-02-22|access-date=2013-04-12|deadlink=no}}</ref>։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո հեռացել է թիմից։ 2013/14 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ փորձաշրջան էր անցնում Խաբարովսկի «ՍԿԱ-Էներգիայում»<ref>{{cite web|url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|title=«СКА-Энергия» начала подготовку к сезону 2013/2014|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия» (Хабаровск)|date=2013-06-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnmQzku?url=http://fc-skaenergy.ru/main/index.php/the-news-lenta/35-demo-content/961-l-r-20132014|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Հուլիսի 1-ին ֆուտբոլիստը բանակայինների հետ կնքել է մեկ տարվա պայմանագիր<ref name="СКА">{{cite web|url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|title=«СКА-Энергия» пополнился тремя игроками|publisher=''[[Sportbox.ru]]''|date=2013-07-01|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnonhh1?url=http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI388776_SKA-Energiya-popolnilsya-tremya-igrokami|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ Նոր թիմում նորամուտը նշել է 2013 թվականի հուլիսի 18-ին Մոսկվայի «Տորպեդոյի» դեմ Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության երրորդ տուրի խաղում։ Խաղադաշտ է դուրս եկել հանդիպման ավարտից 6 րոպե առաջ՝ փոխարինելով Սերգեյ Նեստերենկոյին<ref>{{cite web|url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|title=Первенство ФНЛ. Протокол матча «СКА-Энергия» (Хабаровск) — «Торпедо» (Москва) 0:0|publisher=Официальный сайт ФНЛ|date=2013-07-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IJnq6Hsk?url=http://1fnl.ru/champioship/results/186/225/189/1013/|archivedate=2013-07-23}}</ref>։ 2014 թվականի հունվարին Ամիրխանովը վարձավճարով համալրել է «Տոսնո» թիմի շարքերը<ref name="Тосно">{{cite web|url=http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|title=Морозов и Амирханов покинули «СКА-Энергию»|publisher=Официальный сайт ФК «СКА-Энергия»|date=2014-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204012923/http://www.skaenergy.ru/presscenter_article.php?aid=2435|archivedate=2021-02-04|access-date=2014-01-21|deadlink=no}}</ref>։ Այդպես էլ տոսնոցիների կազմում ոչ մի հանդիպում չանցկացնելով՝ 2014/15 մրցաշրջանի մեկնարկից առաջ պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի երկրորդ լիգայի «Յակուտիայի» հետ։ Խաղացել է 8x8 Սիրողական ֆուտբոլային լիգա<ref>[http://lfl.ru/person9369?player_id=29545 любительская футбольная лига]</ref>։ === Կարիերան ազգային հավաքականում === Ազգային հավաքականում հանդես է եկել պատանեկան և երիտասարդական մակարդակներում: 1989 թվականին ծնված պատանեկան թիմի կազմում 2006 թվականին դարձել Է [[Լյուքսեմբուրգ|Լյուքսեմբուրգում]] կայացած Եվրոպայի առաջնության հաղթող։ Ընդհանուր առմամբ այդ խաղարկությունում անցկացրել է 8 հանդիպում, որոնցից 5-ը՝ մրցաշարի եզրափակիչ հատվածում<ref name="ЮЧЕ">{{cite web|url=http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|title=Юношеский чемпионат Европы — 2006 (U-17)|publisher=''RussiaTeam.ru''|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171113021419/http://www.rusteam.permian.ru/junior_team/teams/2006_u17.html|archivedate=2017-11-13|access-date=2009-12-06|deadlink=yes}}</ref>։ Երիտասարդական թիմի կազմում անցկացրել է երկու հանդիպում։ == Ելույթների վիճակագրություն == === Ակումբային === {|border=1 align=center cellpadding=4 style="border:1px #aaaaaa; border-collapse:collapse" |- align=center style=background:beige !rowspan=2 width=230|Թիմ !rowspan=2 width=70|Մրցաշրջան !colspan=3 width=140|Առաջնություն !colspan=2 width=90|Գավաթ !colspan=2 width=90|Եվրագավաթներ !colspan=2 width=90|Ընդհանուր |- align=center style=background:beige !Մակ. !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր !Խաղեր !Գոլեր |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Սիբիր (Նովոսիբիրսկ) |align=center|2009 |align=center|II |align=center|4 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|5 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} [[Սպարտակ-Նալչիկ]] |align=center|2010 |align=center|I |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|1 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Օլիմպիա (Գելենջիկ) |align=center|2011/12 |align=center|III |align=center|5 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|6 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Լատվիա}} Սկոնտո (Ռիգա) |align=center|2012 |align=center|I |align=center|23 |align=center|1 |align=center|3 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 !align=center|27 !align=center|1 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} ՍԿԱ-Էներգիա (Խաբարովսկ) |align=center|2013/14 |align=center|II |align=center|9 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|10 !align=center|0 |- !align=left valign=center|{{Դրոշ|Ռուսաստան}} Յակուտիա (Յակուտսկ) |align=center|2014/15 |align=center|III |align=center|12 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|0 !align=center|12 !align=center|1 |- align=center style=background:beige !colspan=3|Ընդհանուր կարիերայի ընթացքում !54!!2!!6!!0!!1!!0!!61!!2 |} == Ձեռքբերումներ == === Թիմային === '''Ռուսաստանի պատանեկան հավաքական''' * Եվրոպայի պատանեկան առաջնության հաղթող՝ 2006<ref name="ЮЧЕ"/> '''«Սիբիր»''' * Ռուսաստանի գավաթի եզրափակչի մասնակից՝ 2009/10 * Ռուսաստանի առաջին դիվիզիոնի առաջնության արծաթե մեդալակիր (ելք դեպի պրեմիեր լիգա)''՝'' 2009 '''«Սկոնտո»''' * Լատվիայի գավաթակիր՝ 2011/12<ref name="Кубок"/> * Լատվիայի առաջնության արծաթե մեդալակիր՝ 2012<ref name="Чемпионат"/> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Սպարտակ Նալչիկի ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս ֆուտբոլիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի Պրեմիեր Լիգայի խաղացողներ]] [[Կատեգորիա:Տղամարդկանց ֆուտբոլի պաշտպաններ]] [[Կատեգորիա:Լոկոմոտիվ Մոսկվայի ֆուտբոլիստներ]] j2ygk58iyugfxg6hdh14bzln1ism1ph 1 1300546 10357337 2025-06-18T11:50:52Z GrigorYAN 129438 +{{Թարգմանված հոդված/նոր|ru|Амирханов, Роман Владимирович|142965724|10357336|2025 թվականի հունիսի 18}} 10357337 wikitext text/x-wiki {{Թարգմանված հոդված/նոր|ru|Амирханов, Роман Владимирович|142965724|10357336|2025 թվականի հունիսի 18}} c02066hh24bmzvrbnwx0ht3j95kmb80 10357338 10357337 2025-06-18T11:51:11Z GrigorYAN 129438 10357338 wikitext text/x-wiki {{Թարգմանված հոդված/նոր|ru|Амирханов, Роман Владимирович|142965724|10357336|2025 թվականի հունիսի 18}} {{ԵԿ5}} ip2qng2cn1722kap9drajxuubk9n2is